V.'.*^v>
'.
■
'
-
• ' ■
'
- ■ . . ■
■ .-
■ ':
• .
,
:
■
v
-
HANDBOLND AT THE
UNIVERSTTY OF
TORONTO PRESS
E TERENTI AFRI
C 0 M 0 E D I A E
ITERVM RECENSvTT
ALFREDVS FLECKEISEK
EDITIO STEREOTYPA
LIPSIAE IN AEDIBVS B.G.TEVBNERI MCMXVI
»
Ui^SlAE: TYP13 B. G. TEVBNKSi.
FRANCISCO BVECHELERO
OTTOOT RIBBECKIO
HERMANffO VSENERO
AMICIS CARISSVMIS
S.
PRAEFATIO.
Quadraginta anni inteiiecti sunt inter priorem meam recensionem comoediarum P. Terenti Afri et hanc alteram. quae per hoc quod dixi temporis spatium ad emendandum earum textum aut a me ipso inventae aut ab aliis in lucem emissae sunt coniecturae, quatenus hae ad notitiam meam pervenerunt, quot veras agnovi, tot in textum re- cepi nominibus auctorum omissis, sed ita ut lectiones codicum manuscriptorum infra textum subicerem, exceptis eis locis, ubi textus lectio ab uno ex veteribus scriptoribus aut grammaticis confirmata erat, id quod ex Francisci Vmpfenbachii editione (Berolini 1870) facile perspicitur. ubi vocabula in libris omissa supplevi, haec litteris citrsiris quae vocantur insignivi.
In digerendis canticis summatim, qua de re iam a. 1876 in annalibus philologicis eius anni p. 538 sen- tentiam meam aperui, secutus sum eam rationem, quam Carolus Conradtius proposuit in eo libro quem mscripsit fdie metrische composition der comodien des Terenz' (Berolini 1876), praeterquam quod singulis locis ab eo discessi, de quibus rationem reddunt indices metrorum, quos singulis fabulis subieci.
Suetonianam Terenti vitam dedi ex recensione Friderici Ritschelii: vide eius opuscula philologica vol. III (Lipsiae 1877) p. 204—214.
Dabam Dresdae idibus Septembribus anni MDCCCXCVII.
C. SVETONI TRANQVILLI VITA P. TERENTI AFRI.
p. terentivs afer, Kartbagine natus, seruiit Romae Terentio Lucano senatori, a quo ob ingenium et formam non institutus modo liberaliter, sed et mature manu missus est. quidam captum esse existimant: quod fieri nullo modo potuisse Fenestella docet, cum inter finem secundi Punici belli et initium tertii et natus sit et mortuus. nec si a Numidis aut Gaetulis captus sit, ad dominum Romanum peruenire potuisse, nullo commercio inter Italicos et Afros nisi post deletam Kartbaginem coepto. bic cum multis nobilibus familiariter uixit, sed maxime cum Scipione Africano et C. Laelio, quibus etiam corporis gratia conciliatus existimatur. quod et ipsum Fenestella arguit, contendens utroque maiorem natu fuisse. quamuis et Nepos aequales omnes fuisse tradat et Porcius suspi- tionem de consuetudine per haec faciat:
Dum lasciuiam nobilium et laudes fucosas petit, dum Africani uocem diuinam inbiat auidis auribus, dum ad Pbilum se cenitare et Laelium pulcbrum putat, dum in Albanum crebro rapitur ob fiorem aetatis suae: suis postlatis rebus ad summam inopiam redactus est. itaque ex conspectu omnium abit in Graeciam terram
ultumam. mortuos Stymphalist Arcadiae oppido. nil Publio Scipio profuit, nil illi Laelius, nil Furius, tres per id tempus qui agitabant nobiles facillume. eorum ille opera ne domum quidem habuit conducticiam, saltem ut esset, quo referret obitum domini seruolus.
C. SVETOXI TRANQYILLI VITA P. TERENTI AFRI Vn
scripsit comoedias sex. ex quibus primam Andriam cum aedilibus daret, iussus aute Caecilio recitare ad cenantem cum uenisset, dicitur initium quidem fabulae, quod erat contemptiore uestitu, subsellio iuxta lectulum residens legisse, post paucos uero uersus inuitatus ut accumberet cenasse una, dein cetera percucurrisse non sine magna Caecilii admiratione. et banc autem et quinque reliquas aequaliter populo probauit: quamuis Volcatius in dinu- raeratione omnium ita scribat:
Simitur Hecura sexta exclusast fabula.
Eunucbus quidem bis dei<(nceps^> acta est meruitque pretium quantum nulla antea cuiusquam comoedia, octo milia num- mum. propterea summa quoque titulo ascribitur. * * * ***************** nam Adelpborum principium Varro etiam praefert prin- cipio Menandri. non obscura fama est adiutum Teren- tium in Bcriptifi a Laelio et Scipione: eamque ipse auxit, numquam nisi leuiter se tutari conatus, ut in prologo Adelpborum:
Xam quod isti dicunt maleuoli, homines nobiles
bunc adiutare assidueque una scribere,
quod illi maledictum uebemens esse existuraant:
eam laudem hic ducit maxumam, quom illis placet
qui uobis uniuorsis et populo placent,
quorum opera in bello, in otio, in negotio
suo quisque tempore usust sine superbia.
uidetur autem leuius se defendisse, quia sciebat Laelio et Seipioni non ingratam esse hanc opinionem. quae tum magis et usque ad posteriora tempora ualuit. C. Mem- mius in oratione pro se CP. Africanus' inquit ra Terentio personam mutuatus, quae domi luserat ipse, nomine illius in scaenam detulit'. Nepos auctore certo comperisse se ait C. Laelium quondam in Puteolano kalendis martiis admonitum ab uxore, temperius ut discumberet, petisse ab ea ne se interpellaret, seroque tandem ingressum
VIH C. SVETONI TRANQVILLI VITA P TERENTI AFRI
triclinium dixisse non saepe in scvibendo magis sibi suc- cessisse: deinde rogatum ut scripta illa proferret, pro- nuntiasse uersus qui sunt in Heauton timorumeno:
Satis pol proterue me Sjri promissa huc induxerunt.
Santra Terentium existimat, si modo in scribendo adiu- toribus indiguerit. non tam Scipione et Laelio uti potuisse, qui tunc adulescentuli fuerint, quam C. Sulpicio Gallo, bomine docto, quo consule <Megalens)ibus ludis initium fabularum dandarum fecerit, uel Q. Fabio Labeone et M. Popillio, consulari utroque ac poeta. ideo ipsum non iuuenes designare qui se adiuuare dicantur, sed uiros quorum operam et in bello et in otio et in negotio populus sit expertus. post editas comoedias, nondum quintum atque uicesimum ingressus annum, causa uitan- dae opinionis qua uidebatur aliena pro suis edere, seu percipiendi Graecorum instituta moresque quos non perinde exprimeret in scriptis, egressus urbe est neque amplius rediit. de morte eius Volcatius sic tradit:
Sed ut Afer populo sex dedit comoedias, iter binc in Asiam fecit. ut nauem semel conscendit, uisus numquam est: sic uita uacat.
Q. Cosconius redeuntem e Graecia perisse in mari dicit cum fabulis conuersis a Menandro: ceteri mortuum esse in Arcadia siue Leucadiae ti-adunt, Cn. Cornelio Dola- bella M. Fuluio Nobiliore consulibus, morbo implicitum ex dolore ac taedio amissarum sarcinarum quas in naue praemiserat, ac simul fabularum quas nouas fecerat. fuisse dicitur mediocri statura, gracili corpore, colore fusco. reliquit filiam, quae post equiti Romano nupsit: item hortulos xx iugerum uia Appia ad Martis. quo magis miror Porcium scribere: cScipio nibil ei profuit, nibil Laelius, nibil Furius: eorum ille opera ne domum quidem habuit conducticiam \ hunc Afranius quidem omnibus comicis praefert, scribens in Compitalibus:
Terenti non consimilem dicas quempiam.
C. SVETONl TRANQVILLI VITA P. TEKENTI AFKI IX
Volcatius autem non solum Naeuio et Plauto et Caecilio, sed Licinio quoque et Atilio postponit. Cicero in Limone hactenus laudat:
Tu quoque, qui solus lecto sermone, Terenti, conuersum expressumque latina uoce Menandrum in medium nobis sedatis motibus effers, quiddam come loquens atque omnia dulcia miscens.
item C. Caesar:
Tu quoque. tu in summis, o dimidiate Menander. poneris, et merito. puri sermonis amator. lenibus atque utinam scriptis adiuncta foret uis. comica ut aequato uirtus polleret honore cum Graecis, neue hac despectus parte iaceres. unum hoc maceror aureolo tibi desse, Terenti.
AVCTARIVM AELII DONATI.
Haec Suetonius Tranquillus. nam duos Terentios poetas fuisse scribit Maecius, quorum alter Fregellanus fuerit Terentius Libo, alter libertinus Terentius Afer patria, de quo nunc loquimur. Scipionis fabulas edidisse Terentium Vagellius in actione ait:
Tuae. Terenti, quae uocantur fabulae
cuiae sunt? non has, iura qui populis dabat,
summo ille honore affectus, fecit fabulas?
duae ab Apollodoro translatae esse dicuntur comico, Phormio et Hecyra: quatuor reliquae a Menandro. ex quibus magno successu et pretio stetit Eunuchus fabula: Hecyra saepe exclusa, uix acta est
ANDRIA
P • TERENTI • AFRI
GRAECA • MENANDRV • ACTA • LVDIS • MEGALENSIBVS MARCO • FVLVIO • MANIO • GLABRIONE • AED • CVR EGERE • L • AMBP7IVS • TVRPIO • L • ATILIVS • FRAEN MODOS • FECIT • FLACCVS • CLAVDI • TIBIIS • PARIB • TOTA FACTA ■ PRIMA • M • MARCELLO ■ C • SVLPICIO • COS
Terentius ed. Fleckeicen. TC<1. II.
C. SVLPICI APOLLINAMS PERIOCHA
Sor6rem falso creditam meretriculae
genere Andriae, Glycerium, uitiat Paniphilus
grauidaque facta dat fidein, uxorem sibi
fore hanc: namgwe aliam pater ei* desponderat,
gnatam Chreinetis, atque ut amorem comperit, 5
simulat futuras miptias, cupiens suus
quid haberet animi filius cogndscere.
Dauf ji;ersuasu non repugnat Pamphilus.
sed es Glycerio natum ut uidit puerulum
Chremes, recusat miptias, generum abdicat. 10
mox filiam Glycerium insperato agnitam
hanc Pamphilo, aliam dat Charino coniugem.
PERSONAE
SIMO SENEX SOSIA LIBERTVS COCVS DAVCS SERVOS MYSIS ANCILLA PAMPHILVS ADVLESCENS CHARINVS ADVLESCENS BYRRIA SERVOS LESBIA OBSTETRIX . GLYCERIVM MVLEER CHREMES SENEX CRITO SENEX DROMO LORARIVS
prol. 1
PROLOG VS
Poeta quoru primum aninram ad scribendum adpulit,
id sibi negoti credidit soliim dari,
populo lit placerent quas fecisset fabulas.
uerum aliter euenire multo intelle2;it:
nam in prologis scribiindis operam abiititur, 5
non qui arguinentum mirret, sed qui maliuoli
ueteris poetae maledictis respondeat.
nunc, quam rem uitio dent; quaeso animum attendite.
Menander fecit Andriam et Permthiam.
qui utramuis recte norit, ambas nouerit: 10
ita n6n dissimili sunt argumento, et tamen
dissimili oratione sunt factae ac stilo.
quae conuenere, in Andriam ex Permthia
fatetur transtulisse atque usum pro suis.
id isti uituperant factum atque in eo disputant 15
contaminari non decere fabulas.
faciuntne intellegendo, ut nihil intellegant?
qui quom hiinc accusant, Naeuium Plautum Ennium
acciisant, quos hic ndster auctores habet,
quorum aemulari ex6ptat neclegentiam 20
potiiis quam istorum obsciiram diligentiam.
dehinc ut quiescant pdrro moneo et desinant
maledicere, ut malefacta ne noscant sua.
fauete, adeste aequo animo et rem cognoscite,
ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom, 25
posthac quas faciet de mtegro comoedias,
spectandae an exigendae sint uobis prius.
11 non ita || et] sed || 25 ecquid] et quid ||
!•
ANDRIA II, 1-
SIMO SOSIA
SENEX LIBERTVS COCVS
1 1 SI. Vos lstaec intro auferte: abite. Sdsia, adesdum: paucis te uolo. SO. Dicturn puta: nempe ut curentur recte haec? SI. Immo aliud. SO.
Quid est, 30
quod tibi mea ars efiicere boc possit amplius? 5 SI. Nihil fstac opus est arte ad banc rem quani paro, sed eis quas semper fh te intellexi sitas, fide et taciturnitate. SO. Exspecto quid uelis. SI. Ego pdstquam te emi, a paruolo ut semper tibi 35 apud me iusta et clemens fuerit seruitus,
10 scis. feci ex seruo ut esses libertiis mini, propterea quod seruibas liberaliter: quod babui summum pretium persoluf tibi.
50. In memoria babeo. SI. Haud miito factum. SO.
Gaiideo, 40
si tibi quid feci aut facio quod placeat, Simo, 15 et id gratum fuisse aduorsum te babeo gratiam. sed hoc mihi molestumst: nam fstaec commemoratio quasi exprobratio rnmemorist tui beneiici. quin tu uno uerbo dic: quid est quod me uehs? 45
51. Ita faciam. hoc primum in hac re praedicd tibi: s;o quas credis esse has, non sunt uerae miptiae.
SO. Quor simulas igitur? SI. Rem omnem^^rjncipio
aiidies: eo pacto et gnati uitam et consiliiim meum cognosces et quid facere te in hac re uelim. 50
nam is pdstquam excessit ex ephebis, Sdsia, 25 liberius uiuendi iibi potestas (nam antea
38 seruiebas || 44 exprobratiost inmemoris || 52 ubi) fuit
I i. ANDEIA
qui scire posses aiit ingenium n6scere,
dum aet&s metus niagister prohibebfmt? SO. li
81 quod plerique omues f.iciunt adulescentuli,
ut «ininium ad aliquod studiuin adiungant, aiit equoa 30 alere aut canes ad uenandum, aut ad philosophos:
horiim nihil ille egregie praeter cetera
studebat, et tamen omnia haec mediocriter.
gaudebaui. SO. Non iniuria: nam id arbitror 60
adprime in uita esse utile, ut nequid nimis. 16 ST. Sic uita erat: facile omnes perfenre ac pati,
cum quibus erat quomque iina7 eis sese dedere
aduorsus nemini, eorum studiis obsequi
numquam praeponens se lllis, ita ut facillume 05
sine inuidia laudem inuenias et amicds pares. 40 SO. Sapienter uitam instituit: namque hoc tempore
obsequium amicos, ueritas odiiim parit.
SI. Interea mulier quaedam abhinc triennium
ex Andro commigrauit huc uicihiam, 70
inopia et cognatorum neclegentia •45 coacta, egregia forma atque aetate integra.
50. Ei, uereor nequid Andria adportet mali.
51. Primo haec pudice uitam parce ac diiriter agebat, lana ac tela uictum quaeritans; 75 sed postquam amans accessit pretium pollicens
50 unus et item alter: fta ut ingeniumst oninium hominum ab labore procliue ad lubidinem, accepit condicionem, dein quaestum dccipit. qui tum fllani amabant, forte, ita ut fit, filium 80 perdiixere illuc, secuni ut una esse't, meum.
55 egomet continuo mecum *certe captus est; habet.' obseruabam inane illorum seruolos uementis aut abeiintis: rogitabam cheus puer, dic sodes, quis heri Chrysidem habuit?' nam Andriae 85 illi ld erat nomen. SO. Teneo. SI. Phaedrum aut Cliniam
58 ille nihil || 64 eornm obsoqui sturliis atluersu8 uernini | 70 aiciniae
G ANDRIA I 1, 60 91
GD dic<$bant aut Niceratum (ei tres ti5m simul eam amabant). 'eho, quidPamphilus?' "quid? svnibolam dedifc, cenauit." gaiidebam. item alio die quaerebam: comperibam nihil ad Painphiluni 90
quicquam attinere. enim uero spectatiim satis
65 putabam et magnum exemplum continentiae : nam qui cum ingeniis conflictatur eius modi neque cdmmouetur aniuius in ea re tamen, scias posse habere iam fpsum suae uitae modum. 95 quom id mihi placebat, tum xino ore omnes omina
70 bona dicere et laudare fortunas meas; qui gmitum haberem tali ingenio praeditum. quid uerbis opus est? hac fama inpulsus Chremes ultro ad me uenit, unicam gnatam suam 100
cum dote summa fflio uxorem ut daret.
75 placuit: despondi: hic miptiis dictust dies. SO. Quid lgitur obstat, quor non fiant? SI. Aujjjgs. ferme m diebus paiicis, quibus haec acta sunt, Chrysis uicina haec moritur. SO. Oh, factum bene! 105 beasti: metui a Chryside. SI. Ibi tum fflius
60 cuni ilh's, qui amarant Chrysidein, una aderat frequens. curabat una fiinus: tristis fhterim, non mimquam conlacrumabat. placuit tum fd mihi. sic cogitabam chic paruae consuetiidinis 110
causa hiiius mortem tam fert familiariter:
85 quid si fpse amasset? qjn^Jncniih^aciet__patri.?!.. haec ego putabam esse dmnia humani mgeni mansuetique animi oflicia. quid multis moror? egomet quoque eius caiisa in funus prodeo, 115
nil etiam suspicans mali. SO. Hem; quid id est? SI.
S^ies.
90 ecfertur intus. interea inter muheres, quae ibi aderant, forte unam aspicio adulescentulam,
87. 88 nam hi tres tum simul | amabaut || 90 comperie- bam || 103 non uerae (uere) fiant || 107 amabant || 11 G suspi- cans etiam j| 117 intus] imus |j
I i. M 1*4 ANDRIA 7
formi SO. Bona fortasse? BI el uoltu, Sosia, adeo modesto, aded uenusto, ut uil supra. qoae tiini uiihi Lamentari praeter eel
N uisast, et quia erat foraia praeter ceteras honesta ac liberali, accedo ad pedisequas, quae sit rogo. sororem esse aiunt Chr/sidis. percussit ilico animum. attat lioc lllud est, 126
hinc illae laeruinae, haec fllast nrisericordia.
H'o SO. Quam tfmeo, quorsum euadas! SI. Funus mterim procedit. sequimur; ad sepulcrum uenimus; in fgnem inpositast; fletur. interea haec soror, quam dixi, ad flammam accessit inprudentius, 130
satis cum periclo. ibi tum exanimatus Pamphilus
105 bene dissimulatum amorem et celatum rhdicat: adcurrit, mediam mulierem complectitur. ^6^01706^^^' inquit cqufd agis? qnor t,p is pprfHt11™ ? tum illa, ut consuetum facile amorem cemeres, 135 reiecit se in eum flens quam familiariter!
no SO. Quid ais? SI. Redeo inde iratus atque aegre ferens; nec satis ad obiurgandum causae. diceret rquid feci? quid commerui aut peccaui, pater? quae sese in ignem infcere uoluit, prohibuj^ 140
sejnnni^ honesta oratiost. SO. Recte putas:
ii.-, narn si flluni obiurges, uitae qui auxilium tulit, quid facias ei, qui damnum dederit aut malum? SI. Venit Chremes postridie ad me clamitans indignum facinus coinperisse, Pamphilum 145
pro uxore habere hanc peregrinam. ego illud sedulo
120 negare factum. ille instat factum. denique ita tiim discedo ab fllo, ut qui se filiam neget daturum. SO. Non tu ibi gnatum . .? SI. Ne
haec quidem satis uehemens causa ad obiurgandum. S0. Qui?
cedo. 150
SI. 'Tute ipse his rebus frheni praescripsti, pater:
143 facias illi qui dederit damnum ||
8 ANDRTA 11,125—144.2,1—6
125 prope adest, quom alieno niore uiuendiinist mihi: sine niinc meo me uiuere interea modo.'
50. Qui igitiir relictust dbiurgandi tibi locus?
51. Si propter amorem uxorem nolit diicere. 155 ea primum ab illo animum aduortenda iniuriast.
iso et nunc id operam do; ut per falsas miptias
uera dbiurgandi caiisa sit, si deneget;
simiil sceleratus Dauos siquid consili
habet, lit consumat minc, quom nibil obsiht doli: 160
quem ego credo manibus pedibusque obnixe omnia is5 factiirum: magis id adeo, mihi ut incommodet
quam ut dbsequatur gnato. SO. Quapropter? SI.
Rogas ?
mala mens, malus ammus. quem quidem ego si sen- " sero . .!
sed quid opust uerbis? sin eueniat, qudd uolo, 165
in Pamphilo ut nil sit morae, restat Chremes, lto qui mi exorandust: dtque id spero cdnfore.
nunc tudmst officium; has bene ut adsimules niiptias,
perterrefacias Dauom, obserues filium7
quid agat, quid cum illo cdnsili captet. SO. Satest: 170
curabo,, SI. Eamus minciam intro. i prae, sequ^r.
SIMO DAVOS
SENEX SERVOS
[2 SI. Non diibiumst, quin uxdrem nolit filius: ita Dauoni modo timere sensi; ubi miptias futiiras esse audiuit. sed ipse exit foras. DA. Mirabar hoc si sic abiret, et eri semper lenitas 175 5 uerebar quorsum euaderet:
qui pdstquam audierat ndn datum iri filio uxorem suo,
15.3 me meo || 154 relictus est || 165 sine || 167 atqite] et 171 curabo. eamus nuuciam intro. SI. i prae ||
I •-'. V A\"li|;i.\ '.l
niimquain quoiquam nostrum aerbum fecit neque id
aegre tulit. SI. At faciet nunc, neque id, ut opinor, snie tuo
magnd malo.
DA. Id uoluit, nos sic necopinantis diici falso gaiidio, lso 10 sperantis, iam amoto metu interdscitantis opprimi, ne esset spatium cogitandi ad disturbandas nuptias: astiite! SI. Carnufex quae loquitur? DA. Erus est,
neque prouideram. SI. Daue. DA. Em, quid est? SI. Ehodum ad me! DA. Quidhicuolt? SI.Quidais? DA.Quadere? SI.RogasV meum gmitum rumor est amare. DA. Id populus curat
scilicet. 185
15 SI. Hocrhe agis an non? DA. Ego uero istuc. SI. Sed
nunc ea me exqurrere infqui patris est: nam quod antehac fecit, nihil ad me
attinet. dum tempus ad eam rem tulit, siui, animum ut ex-
pleret suom: nunc hic dies aliam uitam ei adfert, alios mores postulat. dehinc postulo siue aequomst te oro, Daue, ut redeat
iam fn uiam. lOo
20 hoc quid sit? omnes, quf amant, grauiter sibi dari
uxorem ferunt. DA. Ita aiunt. SI. Tum siquis magistrum cepit ad
eam rem rnprobum, ipsum animum aegrotum ad deteriorem partem plerum-
que adplicat. DA. Non hercle intellego. SI. Non? hem. DA. Non:
Dnuog^arirn 7 nnn Oedipttti — SI. Nempe ergo aperte uis quae restant me loqui?
DA. Sane quidem. 195 »5 SI. Si sensero hodie quicquam in his te miptiis fallaciae conari, quo fiant minus, aut uelle in ea re ostendi, quam sis c.illidus:
17lJ nuuc iaciet ||
10 ANDRIA 12,28—34. 8,1—10
uerberibus caesum te m pistrinum, Daue, dedam usque
ad necem, ea lege atque omine, ut, si te inde exomerim, ego pro
te molam. 200
30 quid? hoc mtellextin an nondum etiam ne hoc quidem?
DA. Immo callide: ita aperte rem ipsam modo locutus, nil circum itione
usus es. SI. Vbiuis facilius passus sim quam in hac re me
deludier. DA. Bona uerba, quaeso. SI. Inrides? nil me falles.
edicd tibi, ne temere facias: neque tu hau dices tibi non prae-
dictiim. caue! 205
DAVOS
SERVOS
I.sEnim ue*ro, Daue, nil locist segmtiae neque socor-
diae, quantum ihtellexi modo senis sententiam de miptiis: quae si non astu pr(5uidentur, me aiit erum pessiim
dabunt. nec quid agam certumst: Pamphilumne adiiitem an
auscultem seni. 5 si illuni relinquo, eius uitae timeo; sih opitulor, huius
minas, 210
quoi uerba dare difficilest. primum iam de amore hoc
cdmperit;
me infensus seruat, nequam faciam in miptiis fallaciam.
si senserit, (perii!) lit ei lubitum fiierit, causam ceperit,
qua iure, qua me iniiiria praecipitem in pistriniim dabit.
io ad haec mala hoc mi accedit etiam: haec Andria, 215
202 ipsam rem || circuitione |j 204 fallis || 213 ut ei] aut si 214 quo iui-e quaque iniuria praecipitem me ||
I.;. 11— M. -t, 1—8 ANDKIA 11
si ista \ixoi siue amfcast, grauida e Pamphilost.
audireque eorunist 6perae pretium audaciam:
nam inceptiost amentium, haud am;intium.
quidquid peperisset, decreucrunt tollere, 15 et fingunt quandam intor se nunc fallaeiam, 220
ciuem Atticani esse hanc. rfiiit olim hinc quidam sem-x
mercator: nauem is fregit apud Andrum meukm;
is obiit mortem. Tbi tum hanc eiectam Chrysidis
patrem recepisse orbam, paruam.' fabulae! 20 miquidem hercle non fit ue'ri simile: atqui fpsis com-
nienturn placet. -i-i~>
sed eccam eius ancilla Mysis ab ea egreditur: at ego
hinc me ad forum,
conueniam Pamphiliim..ne de hac re pater inprudentem
dpprimut.
MYSTS ANCILLA
Aiidiui, Archylis, iam dudum: Lesbiam adduci iubes. 14
sane pol illa temulentast nuilier et temeraria
nec satis digna, quoi comniittas primo partu mii-
lierem. 230
tamen eam adducam? inportunitatem spectate aniculae:
'. quTa compoirix eius est. di, date facilitatem, obsecro,
liuic pariundi atque flli in aliis potius peccandi locum!
sed qmdnam Pamphilum exanimatum uideo? uereor
quid siet. opperiar, ut sciam numquidnam turbae haec tristitia
adferat. 235
21 G siue ista || 225 mibi quidem || atque || 226 forum ut 235 huec turba trintitiae ||
12 ANDttTA 15,1—19
PAMPHILVS MYSIS
ADVLESCENS ANCJ I ,LA
T5PA. Hocinest humanum factu aut mceptu? hocinest
patris?
MY. Quicl fllud est? PA. quid est; si haec non
contuineliast?
uxorem dare sese hodie ruihi decrerat: nonne oportuit
praescisse nie ante? nonne prius conimunicatum oportuit?
5 MY. Miseram me; quod uerbum audio! 240
PA. quid? Chrenies; quidenegarat se commissurum mihi
gnatam suam uxorem; fd mutauit; quom me inmutatum
uidet? itane dbstinate dat operam, ut me a Glycerio miserum
abstrahat! quod si fit; pereo funditus. io adeon hominem esse muenustum aut mfelicem quem-
quam; ut ego sum! 245 pro deum atque homimim fidem! nullon ego Chremetis pacto adfmitatem ecfugere potero? quot modis contemptus; spretus! facta; transacta dmnia.
hem; repudiatus repetor: quam ob rem? nisi si id est^quod
silSfiisor : 15 aliquid monstri aliint: ea quoniam nemini optrudi
potest; 250
ltur ad me. MY. Oriitio haec me miseram exanimauit
metu. PA. nam quid e^ojdicarude__patre? ah; tantanme rem tam^neclegenter agere ! praeteriens modo mihi apud forum cuxor tibi ducendast, Pamphile, hodTe^ ' inquit, 'para:
236 hocinest officium patris || 237 PA. pro deum fidem (pro deum atque hominum fidem, pro deum fidem atque homi- num) quid est || 238 decrerat dare sese mihi hodie || 242 quom | quoniam (quia) || 243 operam dat ||
i 5, 80 li anhi.ma 13
toabj hiuc domura^ id milii uisust dicere fiibi cito a<-
pende fceJ obstipui: me censetin uerbum potuisse ulluni proloqui
aut caiisam ineptam saltem, falsani? obnuitui. quodsi ego resciuissem id prius, quid facerern, siquis
me roget: aliquid facerem, ut hoc ne facerem. sed nunc quid
primum exsequar? 25 tot meinpediimt ciirae, quae meum animum diuorsae
trahunt: 260
amor, misericordia huius, nuptiarum sollicitatio, tum patris pudor; qui me tam lerri passus est animo
usque adhuc quae nieo quomque animo liibitumst facere. eine ego
ut aduorser? ei mihi! incertumst quid agam. MY. Misera timeo 'incertumst'
hoc quorsum accidat. 3ii sed peropust nunc aut hiinc cum ipsa aut de illa aliquid
me aduorsum hunc loqui. 2G5 dum in diibiost animus, paiilo momento hiic uel illuc
inpellitur.
PA. Quis hic loquitur? Mysis, salue. MY. Oh, salue,
Pamphile. PA. Quid agit? MY. Rogas?
laborat e dolore, atque ex hoc misera sollicitast, diem
quia olim in hunc sunt cdnstitutae niiptiae. tum autem
hoctimet, 35 ne deseras se._ PA. Egone lstuc conari queam? 270 egon propter me illam decipi miseram sinam, quae mihi suom animum atque omnem uitam credidit? quam ego animo egregie caram pro uxore hiibuerim, bene et pudice eius doctum atque eductiim sinam 40 coactum egestate mgenium inmutiirier? 27r>
non fiiciam. MY. Haud uerear, si m te sit solo situni;
256 censeten (censen) me || 257 aut ullam causam || 258 si- quis nunc me || 264 timeo incertum hoc || 265 nunc peropus est !! aliquid de illa || 270 TA. hem egone ||
14 ANDI.MA I 5,4-2—65. II 1,1
sed ut uim queas ferre. PA. Adeon me ignaudni putas, adedn porro ingratum aut inhunianum aiit feruni, ut neque me consuetudo neque amor neque pudor
45 comrnoueat neque conmidneat, ut serueni fidem? 280 MY. Vnum hdc scio, esse lianc nieritaru, ut memor
esses sui. PA. Memor essem? o Mysis Mysis, etiam minc mihi scripta flla sunt in aninio dicta Chrj'sidis de Glycerio. iam fernie moriens nie uocat;
50 accessi; uos semotae, nos soli. fhcipit 285
fmi Pamphile, huius formam atque aetatem uides, nec clam te est, quam illi nunc utraeque inutiles et ad pudicitiam et ad rem tutandam sient. quod per ego te dextram hanc oro et genium tuom,
55 per tuam fidem perque huius solitudinem 290
te optestor, ne abs te hanc segreges neu deseras. ' si te m germani fratris dilexi loco siue haec te solum semper fecit maxumi seu tfbi morigera fuit in rebus dmnibus,
60 te isti uirum do, amicum tutorem patrem: 295
bona ndstra haec tibi permitto et tuae mandd fidei.' hanc mi fh manum dat: mdrs continuo ipsam dccupat. accepi: acceptam seruabo. MY. Ita sperd quidem. PA. Sed qudr tu abis ab illa? MY. 6bstetricem arcesso.
PA. Propera. atque aiidin?
65 uerbum linum caue de nuptiis, ne ad mdrbum hoc
etiam . . MY. Teneo. 300
CHARINVS PAMPHILVS BYREXA
ADVLESCENTES DVO SERVOS
n l CH. Quid a'is; Byrria? daturne iila Pamphilo hodie
niiptum? BY. Sic est.
277 uim ut || 281 hauc meritam esse || 283 dicta sunt in animo || 289 ego te per hanc dexteram ||
II i, •_• 21 ani»i;i \ 16
CH. Qui Bcis? BY. Apudjbjai-u iuq-Io e Dauo audiui.
ChL Vae misero niilii! ut animus in spe atque m timore usque antehac atten-
tiis fuit, ita, pdstquam adempta spes est, lassus ciira confectus
stupet. 5 BY. Quaeso edepol, Charine, quoniam non potest id
fieri quod uis, 305
ld uelis quod possit. CH. Nil_jii_la--4li«d- nisi Philii-
menam. BY. Ah, quanto ld te satiust dare operam, istam qui ab animo
amoucas tuo, quam id eloqui, quo magis lubido frustra incendatiir tua! CH. Facile omnes, quom ualemus, recta cdnsilia aegro-
tis damus: io tu si hic sis, aliter sentias. BY. Age age, lit lubet.
CH. Sed Pamphiluxn 310
uideo. dmnia experiri certumst prius quam pereo:
BY. Quid hic agit? CH. hunc fpsuni orabo, huic siipplicabo, amorem huic
narrabo meum: credo fnpetrabo, ut aliquot saltem niiptiis prodat dies: interea fiet aliquidf spero. BY. Td 'aliq^id' -n\\\\\ pst, ' CH. Byrria,
i5 quid tibi uidetur? adeon ad eum? BY. Quidni? si
nihil inpetres, 315
ut te arljitretur sibi paratum moechum, si illam diixerit. CH. Abin hinc in malam rem cum suspitione istac, scelus? PA. Charmum uideo. salue. CH. Oh, salue, Pamphile : ad te aduenio spem salutem auxilium consilium expetens. 20 PA. Neque pol consili locum habeo neque ad auxi-
lium copiam. 320 sed istuc quidnam est? CH. Hodie uxorem diicis? PA. Aiunt. CH. Pamphile,
307 satiust te id || istam quij qui istum amorem l| 308 loqui || 812 ipsum hunc ||
16 ANDRIA II 1, -11 87
si fd facis, hodie postreniuni nie uides. PA. Quid ita?
CH. Ei niihi, uereor dicere: huic dic quaeso, Byrria. BY. Ego dicam.
PA. Quid est? BY. Spdnsam hic tuam amat. PA. Ne iste haud mecum
sentit. ehodum dfc mihi: 25 miruquidnam amplius tibi cum illa fuit, Charine?
CH. Aha, Pamphile, 325
nil. PA. Quam uellem! CH. Nunc te per amorem
et per amicitiam obsecro, principio ut ne diicas. PA. Dabo equidem dperam.
CH. Sed si id non potest • aut tibi nuptiae haec sunt cordi, PA. Cordi? CH.
saltem aliquot dies prdfer, dum proficiscar aliquo, ne uideam. PA. Audi
niinciam. 30 ego, Charine, ne utiquam officium liberi esse horninfs
puto, 330
quom is nil mereat, pdstulare id gratiae adpom sibi. miptias ecfiigere ego istas malo quam tu apiscier. CH. Reddidisti animum. PA. Nunc siquid potes aut
"~tu aut hic Byrria, facite fingite muenite efiTcite qui detiir tibi: y5 ego id agam, mihi qui ne detur. CH. Sat habeo.
PA. Dauom optume 335
uideo, quoius consilio fretus sum. CH. At tu hercle
haud quicquam mihi nisi ea quae nihil dpus sunt sciri. fiigin hinc? BY.
Eq;o uero ac lubens.
326 per amicitiam et per amorem || 332 adipiscier 337 scire [I
II 8, 1 — 17 ANDKIV 17
DAVOS CHAKINVS PAMPHILVS SERVOS ADVLESCENTES DVO
DA Di boni, boni quid porto! sed ubi inueniam n 2
Pamphilunif ut metum in quo minc est adimam atque expleam
animum gaiidio? (.'II. Lae'tus est nescid quid. PA. Nihil est: nondum
haec resciuit mala. 340
DA. quem ego nunc credo; si iam audierit sibi paratas
niiptias, II. Aiidin tu illum? DA. tdto me oppido exani- matum quaerere. sed ubi quaeram aut quo nunc primum intendam?
CH. Cessas adloqui? DA. Habeo. PA. Daue, ades, resiste. DA. Quis homost,
qui me . .? o Pamphile, te fpsum quaero. euge 6 Charine: ambo opportune:
uos uolo. 345
PA. Daue, perii. DA. Qulq tu hoc audi. PA. Interii.
DA. Quid timeas scio. io CH. Mea quidem hercle ce'rte in dubio uitast^ UA. Et
quid tii, scio. PA. Niiptiae mi DA. Etsi scio? PA. hodie . . DA.
Optundis, tam etsi intellego? tu id paues, ne diicas illam: tu aiitem, ut ducas. CII.
Ilem tenes. PA. Istuc ipsum. DA. Atque fstuc ipsum nil peri-
clist: me uide. 350
PA. Obsecro te, quam primum hoc me libera miserum
metu. DA. Em, islfbero: uxorem tibi non dat iam Chremes. PA. Qui
scis? DA. Scio. tuos pater modo me prehendit: ait tibi se uxorem dare hodie, item alia mxilta, quae nunc ndn est narrandi locus.
340 id paues ne ducas tu || 353. 354 tibi uxorem dare I hodie (eese hodie) ||
Terentiu3 ed. Kleckeisen Bd. II. 2
18 ANDRIA 11 2, 18— 37
continuo ad te properans percurro ad forum, ut dieam
haec tibi. 355
ubi te non inuenio, ibi ascendo m quendam excelsiim
locum; 20 circumspicio : misquam forte ibi huius uideo Byrriam; rogo : negat uidisse. mihi molestum. quid agam cogito. redeunti interea ex re eapse mi mcidit suspitio chem, paiilulum opsoni; fpsus tristis; de fhprouiso niiptiae: r360 ndn cohaerent.' PA. Qudrsumnam istuc? DA. Ego
me continuo ad Chremem. 25 quom illo aduenio, solitudo ante ostium: iam id gaudeo. CH. Recte dicis. PA. Perge. DA. Maneo: hiturea
intro ire neminem uideo, exire neminem; matrdnam nullam in aedibus, nil ornati, nil tumulti ; accessi, intro aspexi. PA. ^Scifl : 365 magnuni_signum, DA. Niini uidentur conuenire haec
niiptiis ? 30 PA. Non opinor, Daue. DA. cOpinor' narras? non
recte accipis. certa res est. etiam puerum inde abiens conueni Chremi : holera et pisciculos minutos ferre obolo in cenam seni. CH. Liberatus siim, Daue, hodie tiia opera. DA. Ac
nullus quidem. 370
CH. Quid ita? nempe huic prorsus illam non dat.
DA. Ridiculiim caput! 35 quasi necessus sit, si huic non dat, te illam uxorem
ducere, msi uides, nisi senis amicos oras, ambis. CH. JSene
mones : fbo, etsi hercle saepe iam me spes haec frustratast.
uale.
358 uidisse se || 359 ex ipsa re || 372 necesse ||
I. ... l -U ANI' 11»
PAMPHILVS DAVOS
ADVLESCENS SERVOS
J'A. Quid igitur sibi uolt pater? quor sihrulat? DA. II :\
Etro dicam tibi. 376
si i"u suscenseat nunc, quia non det tibi uxorein Chremes,
i jirius quam tuoni animum ut sese habet ad miptias
perspexerit: i fpsus sibi esse iniurius uideatur, neque id iniiiria. 5 sed si tu negaris ducere, lbi culpam in te tninsferet: tiim illae turbae fient. PA. Quiduis patiar. DA. gater ftst, Pampbilp- 380
difficilest. tum haec solast mulier: dictum factum in-
uenerit aliquam causam, quam 6b rem eiciat oppido. PA.
Eiciat? DA. Cito. L'A. Cedo igitur, quid faciam. Daue? DA. Dic te duc- 'turum. PA. Heni! DA. Quid estV io PA. Egon dicam? Ti\t Qnnr nnn? £A_— &uuntu£ni
faciam. DA. Ne nega. PA. Noli suadere. DA. T?x~ea re quid fiat, uide. 385 PA. Vt ab flla excludar, hoc concludar. DA. Non itast. nempe hoc sic esse oprnor: dicturum patrem 'ducas uolo hodie uxorem': tu 'ducaru' mquies: !5 cedo quid iurgabit tecum hic? reddes omuia quae minc sunt certa ei consilia incerta lit sieut, :;'.)( i sine omni periclo: nam hcjc hau dubiumst, qum Chremes tibi non det gnatam. nec tu ea causa mmueris haec quae facis, ne is miitet suam sententiam. ..., patri dic uelle, \it, quoni uelit, tibi iiire irasci non queat. aam qudd tu speres 'propulsabo facile uxorem his
moribus, 395
dabit nemo': inueniet ihopem potius, quam te corrumpi
sinat.
:i77 babeat 381 dictum ac factum
20 ANDRIA 113,23— 29.4,1— 8.5,1— 4
sed si te aequo aniino ferre accipiet, neclegentem feceris : alia dtiosus quaeret, aliquid fnterea acciderit boni. 25 PA. Itan credis? DA. Hau dubium fd quidemst. PA. Vide
quo me inducas. DA. Quin tace»? PA. Dicam. puerum autem ne resciscat mfhi esse ex
illa caiitiost: 400
nam pollicitus sum suscepturum. DA. 0 facinus audax !
PA. Hane fidem sibi me obsecrauit, qui se sciret non desertum iri, ut
darem. DA. Curabitur. sed pater adest. caue te esse tristem
sentiat.
SIMO DAVOS PAMPHILVS
SENEX SERVOS ADVLESCENS
II 4 SI. Reuiso quid agant aiit quid captent consili.
DA. Hic niinc non dubitat, quin te ducturiim neges. 405 uenit meditatus alicunde ex solo loco: orationem sperat inuenfsse se, 5 qui differat te: proin tu fac apud te sies. PA. Modo ut pdssim, Daue! DA. Crede inquam hoc
mihi; Pamphile, numquam hodie tecum cdmmutatururn patrem 410
unum esse uerbum, si te dices ducere.
BYERIA SIMO DAVOS PAMPHILVS
SERVOS SENEX SERVOS ADVLESCENS
II 5 BY. Erus me relictis rebus iussit Pamphilum hodie dbseruare, ut quid ageret de miptiis scirem: id propterea minc huc uenientem sequor. ipsum adeo praesto uideo cum Dauo: hdc agam. 415
414 nunc hunc ||
II 6,6 20. 6, l 7 ANMMA
r. SI. Ytriinique adesse uideo. DA. Em, serua. SI. P&m-
phile ! DA. Quasi de mprouiso respice ad euni. PA. Ehem
pater! DA. Probe. SI. Hodie uxoreru diicas, ut dixi, uolo. BY. Nunc nostrae timeo parti, quid hic respondeat. PA. Neque istic neque alibi tibi erit usquam in me
mora. BY. Heni, 420 io DA. Obmiituit. BY. quid dixit? SI. Facis ut te decet, quom istiic quod postuTcTihpeTiro cum gratia. DA. Sum uerus? BY. Erus, quantum aiidio, uxore
excidit. SI. I minciam intro, ne ih mora, quom opus sit, sies. PA. E6. — BY. Nullane in re esse quoiquam homini
fidem! 425
15 uerum lllud uerbumst, uolgo quod dici solet, omnis sibi malle melius esse quam alteri. ego fllam uidi: uirginem forma _boua memini uicTere. quo aequior sum Pftuiphilo, si se illam in somnis quam illum amplecti maluit. 430 2o remintiabo, ut pro hoc malo mihi det malum.
DAVOS SIMO
SERVOS SENEX
DA. Hic nunc me credit aliquam sibi fallaciam II (
portare et ea me hic restitisse gratia.
SI. Quid Dauos narrat? DA. Nequeo quicquam niinc
quidem. SI.Nilne? hem. DA. Nil prorsus. SI. iiqui exspectabam
quidem. 435
5 DA. Praeter spem euenit, sentio: hoc male habet uirum. SI. Potin es mihi uerum dicere? DA. Nil facilius. SI. Num illf molestae qmdpiam haec sunt nuptiae'^
434 nequeo] aeque ||
22 ANDKIA 110,8—27. III 1,1— 4
DA. Num prdpter consuetiidinein huiusce hdspitae?
nihil hercle: aut, si adeo? bfduist aut tridui 440
10 haec sdllicitudo, nostin? deinde desinet.
etenim fpsus secum id recta reputauit uia.
SI. Laudd. DA. Dum licitumst ei dumque aetas tulit,
amauit; tum id clam: cauit ne umquam infamiae
ea res sibi esset, ut uirum fortein decet. 445
15 nunc uxore opus est: animum ad uxorem adpulit.
SI. Subtristis uisust esse aliquantilliim mihi.
DA. Nil propter hanc rem, sed est quod suscenset tibi.
SI. Quid id est? DA. Puerilest. SI. Quidnamst? DA.
Nil. SI. Quin dic quid est?
DA. Ait nimium parce facere sumptum. SI. Mene?
DA. Te. 450
20 *uix' rhquit fdrachumis est opsonatus decem:
non filio uidetur uxorem dare.
quem' inquft cuocabo ad cenam meorum aequalium?
potis sum nunc unutnT et quod tibi dicendum hic siet,
tu qudque per parce, nimium: non laudp. SI. Tace: 455 25 DA. Commoui. SI. ego isfaec recte ut fiant uidero.
quidnam hdc est rei: quid hic uolt ueteratdr sibi?
nam si hic malist quicquam, eni illic est huic rei caput.
MTSIS LESBIA SIMO DAVOS GLYCERIVM
ANCILLA OBSTETREK SENEX SERVOS MVLIER
ni l MY. Ita pdl quidem res est, lit tu dixti, Lesbia: fidelem hau ferme miilieri inuenias uirum. 460
SI. Ab Andriast ancilla haec? DA. Quid narras?
SI. ltast. MY. sed hic Pamphilus SI. Quid dicit? MY. firmauit fidem: SI. Hem!
439. 440 propter huiusce hospitae consuetudinem? | DA. Nihil || 442 id] eam rem || 447 aliquantulum (aliquantum) ;| 449 quid id est] quidnamst || quidnamst] quid est || 451 drachmis || 454 potissumum nunc et ||
011,5—2«. 2, 1 -7 \N!»i;iA
5 DA. Vtinam aiit hic surdus atit haec niuta facta sit! MV. nam quod peperisset, iussit tolli. SI. 0 Iuppitcr, quid ego aiidio? actumst, siquidem haec uera prae-
dicat. 465
LE. Bonum ingenium narras adulescentis. MY. Opfcu-
mum. sed sequere me intro, ne in mora illi sis. LE. ^eqnnr. — 10 DA"! Quod remedium niuic huic malo inueniam? SI.
Quid hoc? adeon est demens? ex peregrina? iam scio: ah, uix tandeni sensi stolidus. DA. Quidhicsensisseait? 470 SI. Haec prima adfertur iam mi ab hoc fallacia: hanc simulant parere, quo Chremetem absterreant. 15 GL. (intus) Iuno Lucina, fer opem, serua me, obsecro. SI. Hui, tam cito? ridiculum: postquam ante ostium me audiuit stare, adproperat. non sat cdmmode 475 diuisa sunt temporibus tibi; Daue, haec. DA. Mihin? SI. Num inmemores discipuli? DA. Ego quid narres
nescio. m SI. Hic me si in ueris mparatum nuptiis adortus esset, quos mihi ludos redderet! uunc huius periclo fit; ego in portu nauigo. 480
LESBIA SIMO DAVOS OBSTETRIX SENEX SERVOS
LE. Adhiic, Archylis, quae adsolent quaeque oportet III %J signa esse ad salutem, omnia huic esse uideo. nunc prrmum fac fstam ut lauet; poste demde, quod iiissi ei dari bibere et quiintum impeniui, 5 date: mox ego huc reuortor._ 485
per ecastor^^crliis- _DHer"e"sT" natus Pamphilo. deos quaeso ut sit superstes, quandoquidem fpsest
ingenio bono,
470 sensisse se ait || 478 hicine me si inparatum in ueris || 483 istam] illam (ista, istaec) || post ||
24 ANDRIA III 2, 8—27
quonique huic est ueritus optumae facere adulescenti
iniuriam. — SI. Vel hoc quis non credat, qui te norit, abs te esse
ortum? DA. Quidnam id est? io SI. Non fmperabat corain, quid facto esset opus puer-
perae, 490
sed postquam egressast, fllis quae sunt mtus clamat de uia. oDaiie. itan contemnor abs te? aut ftane tandem idoneus tibi uideor esse, quem tam aperte fallere incipias dolis? saltem accurate, ut metui uidear certe, si resciuerim. 15 DA. Certe hercle nunc hic se fpsus fallit, haiid ego.
SI. Edixm tibi, 495
interminatus sum, ne faceres? ueritu's? numquidre tulit? credon tibi hoc nunc, peperisse hanc e Pamphilo? DA. Tened quid erret, et quid agam habeo. SI. Quid
taces? DA. Quid credas? quasi non smt tibi renuntiata haec
sic fore. 20 SI. Mihin quisquam? DA. Eho an tute mtellexti hoc
adsimulari? SI. Inrideor. 500 DA. Renuntiatunist: nam qui tibi istaec mcidit suspitio? SI. Qui? quia te noram. DA. Quasi tu dicas factum
id consilio meo. SI. Certe enini scio. DA. Non satis me pernosti etiam,
qualis sim, Simo. SI. Egon te? DA. Sed siquid tibi narrare occepi,
continud dari 25 tibi uerba censes: SI. Falso? DA. itaque hercle nil
iam muttire aiideo. 505
SI. Hoc ego scio unum, neminem peperisse hic. DA.
Intellexti. nihilo setius mox puerum huc deferent ante dstium.
488 ueritus est || adulescenti facere || 490 opus facto esset |j 496 num ueritus quid || 499 tibi renuntiata sint (tibi sint renuntiata) || 500 adsiinularier || 507 sed nihilo setius pueruni deferent buc ante ostium (sed nibilo minus referetur mox buc puer ante ostium) ||
ni2,«S— 62 ANDRLA 25
ld ego iain mmc tibi renuntio, ere, futuruin, ut sis sciens,
ne hdc posterius dicas Daui factum consilio aiit dolis:
m prdrsus a me opinionem hanc tiiam esse ego amo-
tam uolo. 5i(>
SI. Vnde id scis ? DA. A nrlnii *+ ™wl»- unilta con-
curriint simul, qui coniecturam hanc nunc faciam. iain prius haec se
e Pamphilo gruuidam dixit esse: inuentumst falsum. nunc, post-
quam uidet miptias domi adparari, missast ancilla flico 85 obstetricem arcessitum ad eam et piierum ut adferret
simul. 515
hoc nisi fit, puerum \it tu uideas, nil remouentur
nuptiae. SI. Quid ais? quom intellexeras
fd consilium capere, quor non dixti extemplo Pamphilo? DA. Quis igitur eum ab illa abstraxit nisi ego? nam
omnoe nde quidem- 40 sciinns. qnam misere hanc amarit. minc sibi uxorem
expetit. 520
pdstremo id mihi da negoti; tii tamen idem has niiptias perge facere ita ut facis, et id spero adiuturds deos. SI. Immo abi intro: ibi me dpperire et qudd parato
opus est para. — non mpulit me, haec minc omnino ut crederem. 5 atqui hauscio an quae dixit sint uera dmnia. ^:>
sed parui pendo: illiid mihi multo maxumumst, quod mihi pollicitust fpsus gnatus. minc Chremem conueniam: orabo gnato uxorem: id si fnpetro, quid alias malim quam hddie has fieri niiptias? B29 52 atque adeo in ipso tempore eccum ipsum dbuiam. 532
50 nam gnatus quod pollicitust, haud dubiumst mihi, 530
51 si nolit, quin eum merito possim cogere. 631
508 ne tu hoc mihi (mihi hoc) posterius || 512 facio || 516 mo- uentur || 525 atque ||
2G ANDRIA 1113,1—25
SIMO CHREMES
SENES DVO
III 3 SI. Iubed Chremeteni . . CH. Oh, te lpsum quaerebam,
SI. E.t_egp..te: optato aduenis. CH. Aliquot me adierunt, exteTauftitum qui aibaut
bodie mibere meam iiliam tuo gnato : id uiso tiin an illi insaniant. 535 SI. Ausculta paucis: quid ego te uelim et tu quod quaeris scies.
5 CH. Ausculto : loau^r^jo^uW^j^elis^ SI. Per te deos oro et nostram amicitiam, Chremes, quae incepta a paruis cum aetate adcreuit simul, perque linicam gnatam tuam et gnatiim meum, 540
quoius tibi potestas sumrna seruandi datur,
10 ut me adiuues in bac re; atque ita uti nuptiae fuerant futurae, fiant. CH. Ah, ne me dbsecra: quasi hoc te orando a me mpetrare opdrteat. alium esse censes nunc me atque olim qudm dabam? 545 si in remst utrique ut fiant, arcessi iube;
15 sed si ex ea re pliis malist quam cdmmodi utrique, id te obsecro rh commune ut cdnsulas, quasi si fUa tua sit Pamphilique ego sim pater. SI. Immo lta uolo itaque pdstulo ut fiat; Chremes; 550 neque pdstulem abs te, ni fpsa res moneat. CH. Quid est?
zo SI. Irae sunt inter Glycerium et gnatum. CH. Audio. SI. Ita magnae; ut sperem pdsse auelH. CH. Fabulae! SI. Profecto sic est. CH. Sic hercle ut dicam tibi: amantium irae amdris integratiost. 555
SI. Em; id te dro ut ante eamus, dum tempus datur
25 dumque eius lubido occliisast contumeliis.
533. 534 ego te. CH. optato acluenis. | aliquot || 534. 535 aiebant hodie filiam | meam nubere || 536 paucis et quid 548 obsecro] oro || 550 Chreme ||
III ANDRIA
priua quam li;iruui Bcelera et lacmmae conficta^ dolifl reddricant animum aegr6tum ad mis» nij
uxurem demus. spero consuetiidine
coniiigi eum libenilis deuinctiim, Chremes, so dein t';icile ex illis sese emersunim malis.
CH. Tibi ita hoc uidetur; at ego non posse arbitror,
neque illum hanc perpetuo habere neque me perpeti.
3L Qui scis ergo istuc, nfsi periclum feceris? 505
(II. At istiic periclum in filia fieri grauest. 35 SI. Nempe mcommoditas denique huc onmis redit,
si eueniat, quod di prdhibeant, discessio.
at si corrigitur, quot commoditates uide:
principio amico filium restitueris, 570
tibi generum firmum et ffliae inuenies uirum. 40 CH. Quid istic? si ita istuc animum induxti esse \itile,
nolo tibi ullum commodum in me claudier.
SI. Merito te semper maxumi feci, Chremes.
CH. Sed quid ais? SI. Quid? CH. Qui scis eos nunc
discordare inter se? 575
SI. Ipsiis mihi Dauos, qui mtumust eoriim consiliis,
dixit; 45 et fs mihi suadet miptias quantiim queam ut matiirem.
num censes faceret, filium nisi sciret eadem haec uelle?
tute adeo iam eius uerba aiidies. heus, euocate huc
Dauom.
atque eccum uideo ipsiim foras exire.
DAVOS SIMO CHREMES
SERVOS SENES DVO
DA. Ad te ibam. SI. Quidnam est? 580 III 4 DA. Quor lixor non arcessitur? iam aduesperascit. SI. Aiidin?
560. 561 consuetudine et | coniugio Hberali fl 574 Cbreme 679 auclies uerba || 5«1 audin tu illumV ||
28 ANDRIA 1111,3—20
ego dudum non nil ueritus sum; Daue, abs te, ne
faceres idem, quod uolgus seruoriim solet, dolis ut me deliideres f> propterea quod amat filius. DA. Egon fstuc facerem?
SI. Credidi, idque adeo metuens uos celaui, quod nunc dicam. DA.
Qrrjr) ? RT gmfts^ 585
nam propemodum habeo iam fidem. DA Tandem
cognosti qui siem? SI. Non fuerant nuptiae futurae. DA. Quid? non?
SI. Sed ea gratia simulaui, uos ut pertemptarem. DA. Quid ais? SI.
Sic res est. DA. Vide: io numquam fstuc quiui ego mtellegere. uab, consiliuru
callidum! SI. Hoc aiidi: ut hinc te intro fre iussi, opportune hic
fit mi obuiam, DA. Hem, 590 numnam perimus? SI. narro huic quae tu duduru
narrasti mihi, DA. Quidnam audiam? SI. gnatam lit det oro, uixque
id exoro. DA. Qccidi. SI. Hem, quid dixisti? DA. Optume fhquam factum. SI. Nituc
per hunc nullast mora. !5 CH. Domiim modo ibo, ut adparetur dicam, atque huc
remintio. — SI. Nunc te oro, Daue, quoniam solus mi effecisti has
niiptias, 595
DA. Ego uero solus. SI. corrigi mihi gnatum porro enitere. DA. Faciam hercle sedulo. SI. Potes nunc, dum ani-
mus irritatus est. DA. Quiescas. SI. Age igitiir, ubi nunc est fpsus?
DA. Mirum ni domist. 20 SI. Ibo lid eum atque eadem haec, tfbi quae dixi, dicam
itidem illi. — DA. Niillus sum.
586 habeo tibi iam || 594 apparentur || 596 comgere 5yu quae tibi ||
III l.Jl -26. 5,1 — 10 ANDKIA 29
quid caiisaest, quin hinc lh pistrinum recta profuriscai uia? 600
nihil est preci loci relictum. iam perturbaui omnia:
eriim fefelli; in miptias conieci erilem filium;
feci hodie ut fierent msperante hoc atque inuito Pam- philo. 25 em astiitias! quodsi quiessem, nihil euenisset mali.
sed eccum ipsum: utinam esset mi aliquid hic, quo minc me praecipitem darem. 605. 606
PAMPHILVS DAVOS
ADVLESCENS SERV0S
PA. Vbi illest scelus. qui mft pprdidit? DA. Perii. III 5
PA. utque hoc confiteor mihi iure optigisse, quandoquidem ego tam iners, tam nulli
cdnsili. ohf seruon fortunas meas me commisisse futtili! ego pretium ob stultitiam fero; sed niimquam inultum
id aiiferet. 610
6 DA. Posthac me incolumem sat scio fore, minc si de-
uito hoc malum. PA. nam qufd ego mmc dicain patri? negabon uelle
me, modo qui sum pollicitus diicere? qua audacia id facere audeam? nec quid nunc me faciam scio. DA. Nec mequidem,
atque id ago sedulo. dicam aliquid me inuentiirum , ut huic malo aliquam
producain moram. PA. Oh! 615 io DA. Sum uisus. PA. Ehodum, bone uir, quid ais?
uiden me consiliis tuis
605. 606 ipsum uideo: occifli. | utiuam mihi esset || 607 iJiic est || confiteor iure | (608) mihi obtigisse || consili sum || 610 in- ultum id numquam || 611 incolumem sat scio fore me || 61.'} qua Gducia || 615 Oh] Ohe || 616 uisus sum || tuis consiliis ||
30 ANDRIA 1115,11— 18. IV1,1— 11
uiiserum iiipedituin esse? DA. At iarn expediam. PA.
Expedies? DA. Certe, Paniphile. PA. Nempe vit modo. DA. Immo melius spero. PA. Oh,
tibi ego ut credam, fiircifer? tu rem mpeditani et perditam restituas? em quo fre-
tus sim, qui me hodie ex tranquillissuma re coniecisti in mip-
tias! 62<j
15 an non ego dixi esse hoc futurum? DA. Dixti. PA.
Quid meritu's? DA. Crucem. sed sine paululum ad me redeam: iam aliquid dispi-
ciam. PA. Ei mihi; quoin non habeo spatium, ut de te siimam supplicium,
ut uolo! namque hoc tempus prae'cauere mihi me, hau te
ulcisci sinit.
CHARINVS PAMPHILVS DAVOS
ADVLESCENTES DVO SERVOS
IV l CH. Hocinest credibile aut hercle memorabile, 625 tanta uecordia innata quoiquam lit siet, lit malis gaiideant atque ex incdmmodis alteriiis sua ut comparent commoda! ah
o fdnest uerum? fmmo id est pessumum homimim genus, m negando modo quis pudor paiilum adest; 630
o et timent denegare; et tamen res premit.
7 post ubist tempus promissa iam perfici,
s tiim coacti necessario se aperiunt: io ibi tum eorum rhpudentissuma oratiost
fquis tii's? quis mihi's? quor me;im tibi? 035
619 fretus sieni || O--".". 030 geuus hoiniiuun peasumum in denegando || 631 et timent et tameu res premit denegare 632 ubi tempus est (ubi tempus) ||
IV 1, 1- ■■" \NI>IM.\ 31
heus, prdxunius sum egoinet niihi.' at tiimen cubi fides?' si roges, nil piidet hic ubi opust: flli ubi
nil opus est, ibi uerentur. 63Sh
ii sed quid agani? adeamne ad eum et cum eo iniiiriani
"iranc expdstulem? mgeram mala miilta? atqui aliquis dicat cnil promo-
ueris': 640
multiim: molestus certe ei fuero atque aninio morem
gessero. PA. Charine, et me et te inpriidens, nisi quid di re-
spiciunt, perdidi. CH. Itane cinprudens'? tandem inuentast caiisa, soluisti
fidem! 20 PA. Quid ctandem'? CH. Etiam minc me ducere fstis
dictis postulas? PA. Quid istuc est? CH. Postquam me amare dixi,
complacitast tibi. 64:> heii me miserum, qui tuom animum ex animo spec-
taui meo! PA. Falsus es. CH. Non satis tibi esse hoc solidum
uisumst gaiidium, ni me lactasses amantem et falsa spe prodiiceres? 25 habeas. PA. Habeam? ah, nescis quantis fn malis
uorser miser, quantasque hic consiliis suis conflauit sollicitudines, 650 meus carnufex. CH. Quid istiic tam mirumst, de te
si exempliim capit? PA. Haud fstuc dicas, sf cognoris uel me uel amoivm
meum. CII. Scio: ciim patre altercasti dudum, et is nunc
propterea tibi 30 susccnset nec te quiuit hodie cdgere illam ut diiceres.
040 uti|iie i| 047 nonne fcibi .satis esse (esse satis) lioc uisum aolidnm (solidum aisum) c\st || 648 ni| nisi || 650 liic soia con- siliis mihi !]
32 ANDRIA IV 1, 31—58
PA. Tmmo etiam, quo tu minus scis aerumnas meas, 655
haec miptiae non adparabantur mihi,
nec postulabat minc quisquam uxoreni dare.
CA. Scio: tu coactus tua uoluntate es. PA. Mane:
35 nondum scis . . CH. Scio equidem lllam ducturum esse te. PA. Quor me enicas? hoc aiidi. numquam destitit 660 instare, ut me esse diicturum patri dicerem: suadere, orare usque adeo donec perpulit. CH. Quis homo fstuc? PA. Dauos. CH. Dauos? quam ob rem? PA. Nescio,
40 nisi deos mihi fuisse iratos, qui auscultauerim.
CH. Factum hoc est, Daue? DA. Factum. CH. Hem, quid ais? 6 scelus! 665
at tibi di dignum factis exitiiim duint! eho; dic mihi; si omnes hiinc coniectum in niiptias inimici uellent, quod nisi consilium hoc darent?
45 DA. Deceptus suni, at non defetigatiis. CH. Scio. DA. Hac non successit, alia adgrediemiir uia: 670 nisi si ld putas, quia prihio processit parum, non posse iam ad sahitem hoc conuorti malum. PA. Tmmo etiam: nam satis credo, si aduigilaueris,
50 ex linis geminas mihi conficies niiptias. DA. Ego, Pamphile, hoc tibi pro seruitio debeo, 675 conari manibus pedibus noctisque et dies, capitis periclum adire, dum prosim tibi; tuomst; sfquid praeter spem euenit, mi ignoscere.
55 pariim succedit quod ago? at facio sedulo. uel melius tute reperi, me missiim face. 680 PA. Cupio: restitue me rn quem accepisti locum. DA. Faciam. PA. At iam hoc opus est. DA. Hem; mane: crepuit a Glycerio ostium.
661 dicerem me esse ducturum patri || 663 CH. dauus? PA. interturbat. CH. quamobrem? || G64 mihi deos satis scio fuisse iratos (fuisse iratos satis scio) || 668 hoc consiiium 681 me in quem] in quem me (quem a me) || 682 hem sed mane concrepuit ||
IV 1. 59. 2, 1 — 17 ANDRIA 33
PA. Xiliil ud te. DA. Quaero. PA. Hem, mracin demum? DA. At iam hdc tibi inuentiim dabo.
MYSIS PAMPHILVS CHARINVS DAVOS AXCILLA ADVLESCENTES DVO SERVOS
MY. Iam ubi ubi erit, inuentum tibi curabo et mecum IV 2
addiictum tuom Pamphilum : modo tu, anime mi, noli te ma-
cerare. 685
PA. Mysis! MY. Quis est? ehem Piimphile, optume
niihi te offers. PA. Qnidnam est?
MY. Orare iussit, si se ames, era, iam ut ad sese uenias:
5 uidere te ait cupere. PA. Vah, perii: hdc malum
integrascit. sicih me atque illani opera tua nunc miseros sollicitari! nam idcii-co arcessor, niiptias quod mi adparari sensit. 690 CH. Quibus quidem quam facile pdtuerat quiesci, si
hic quiesset! DA. Age, si hic non insamt satis sua spdnte, instiga.
MY. Atque edepol io ea res est: proptereaque nunc misera in maerorest.
PA. Mysis, per omnfs tibi adiurd deos, numquam eam me desertiirum, non, si capiundos mihi sciam esse inimicos oranis
hdmines. 695
hanc mi expetiui, cdntigit. conueniunt mores. ualeant qui inter nos discidium uolunt: hanc nfsi mors mi
adimet nemo. io CH. Resipisco. PA. Non Apdllinis magis uerum atque
hoc respdnsumst. si pdterit fieri, ut ne pater per me stetisse credat, quo mrhus haec fierent niiptiae, uold. sed si id non pdterit, 700
685 tu modo || 686 hem || 689 sollicitarier |
Terentiug ed. Fleckelsen. Ed. II. 3
34 ANDRIA IV 2, 18—32. 3, 1—2
idiaciain^in procliui quod est; per nie stetisse ut credat. quis ufdeor? CH. Miser, aeque atque ego. DA. Con-
silium quaero. PA. Fdrti's; 20 scio; qudd conere. DA. Hoc ego tibi profecto effectum
reddani. PA. Iani hoc dpus est. DA. Quin iam habed. CEL Quid est? DA. Huic; non tibi habeo, ne erres. CH. Sat habeo. PA. Quid facies? cedo. DA. Dies hic
nii ut satis sit uereor 705
ad agendum, ne nunc me uociuom esse ad narrandum
credas.
proinde hinc uos amolfmini: nam mi mpedimento estis.
25 PA. Ego hanc uisam. — DA. Quid tu? quo hinc te agis?
CH. Veruru uis dicam? DA. Immo etiam:
narrationis mcipit mi initiuin. CH. Quid me fiet?
DA. Eho tu mpudens; non satis habes quod tibi die-
culam addo; 710
quantum huic promoueo niiptias? CH. Daue; at tamen
DA. Quid ergo? CH. ut diicam. DA. Ridiculum. CH. Hiic face ad me
ut uenias, siquid pdteris. 30 DA. Quid ueniam? nil habeo. CH. At tamen siquid.
DA. Age; ueniam, siquid. CH. Domi erd. — DA. Tu; Mysis, dum exeo; parumper
opperire hic. MY. Quaprdpter? DA. Ita factdst opus. MY. Matiira.
DA. Iam; inquam; hic adero. 715
MYSIS DAVOS
ANCILLA SERVOS
IV 3 MY. Nilne esse proprium quoiquam! di uostrani fidem! summum bonum esse erae hiinc putabam Pamphilum,
702 PA.] CH. || 703 PA. scio quid H 706 uacuum esse me nunc (nunc me) || 714 opperire me hic (me operire hic) || 715 facto opus est || 717 putabam (putaui) hunc ||
IV 8,8— 24. 4,1—8. ANDRIA
iiiniVuiu. auiatorem et uirum iu quoufs loco panituni; uerum ex eo nune misera quem eapit
6 dolorem! facile hie plus malist quam illic boni. 720 sed Dauos exit. nii hoino, quid istuc obsecro est? gno portas puerum? DA. Mysis, nunc opus est tua milii ad. nanc rem exprompta malitia atque astutia. ^IY. Quidnam ineepturu's? DA. Accipe a me hunc ocius
10 atque ante nostram ianuam adpone. MY. Obsecro, 7-25 humine? DA. Ex ara ^iinc siime uerbenas tibi atque eas substerne. MY. Quam 6b rem tute id non
facis ? DA. Quia, si forte opus sit ad erum iurato mihi non adposisse, ut liquido possim. MY. Intellego:
i5 noua niinc religio in te fstaec incessit. cedo ! 730
DA. Moue ocius te, ut quid agam porro intellegas. pro Iiippiter! MY. Quid est? DA. Sponsae pater
interuenit. repudio quod consilium primum intenderam. .MY. Quid narres nescio. DA. Ego quoque hinc ab
dextera
•20 uenire me adsimulabo : tu ut subseruias 735
orationi, utquomque opus sit, uerbis uide. MY. Ego qufd agas nihil intellego; sed siquid est, quod mea opera opus sit uobis, ut tu pliis uides, manebo, nequod uostrum remorer commodum.
CHREMES MYSIS DAVOS
SENEX ANCILLA SERVOS
CH. Reuortor, postquam quae opus fuere ad niiptias 740 IV gnatae paraui, ut iubearn arcessi. sed quid hoc? puer herclest. mulier, tu adposisti hunc? MY. "Vbi illic est?
728 lurato] iusiurandum || 729 apposuisse || 734 nescio quid narres || 738 aut tu || 742 tun apposuisti (posuisti) ||
8*
36 ANDRIA IV 4, 4- 28
CH. Non niihi respondes? MY. Niisquani est. uae
miserae niihi! i reliquit me honio atque abiit. DA. Di uostram fideni, apud foruni quid turbaest! quid illic hominum liti-
gant! 745
tum annona carast. quid dicam aliud, nescio. MY. Quor tu dbsecro hic me solam . .? DA. Hein,
quae haec est fabula? eho Mysis, puer hic undest?* quisue huc attulit? 10 MY. Satin sanu's, qui me id rogites? DA. Quem ego
igitur rogem, qui hic neminem alium uideam ? CH. Miror unde sit. 750 DA. Dictura's quod rogo? MY. Au. DA. Concede
ad dexteram. MY. Deliras : non tute fpse . . ? DA. Verbum si mihi unum praeterquam quod te rogo faxis, caue. i5 male dfcis. undest? dicclare. MY. Anobis. DA. Hahae: mirum uero, inpudenter mulier si facit? 755
CH. Ab Andriast ancilla haec, quantum intellego. DA. Adeon uidemur uobis esse iddnei, in qufbus sic inludatis? CH. Veni in tempore. 20 DA. Propera adeo puerum tollere hinc ab ianua. mane: caue quoquam ex fstoc excessfs loco. 760
MY. Di te eradicent: lta me miseram territas. DA. Tibi dico ego an non? MY. Quid uis? DA. At
etiam rogas? T"
cedo, quoium puerum hic adposisti? ^ic mihi. 25 MY. Tu nescis? DA. Mitte id quod scioT3ic*qu6d rogo. MY. Vostri. DA. Quoius nostri? MY. Pamphili. CH.
Hem! DA. Quid? Pamphili? 765 MY. Eho, an non est? CH. Recte ego seniper fugi
has nuptias. DA. 0 facinus animum aduortendum! MY. An, quid clamitas?
745 quid turbaest apud forum || 751 dicturan es || 753 prae- tereaquam || 754 MY. maledicis. DA. unde es || 756 mere- trix? CH. f| 763 apposuisti ||
[74,89—64 ANDUIA 3?
DA. Queiune ego beri uidi ad u6s adferri uesperi? so MY. 0 hdminem audaeem! DA. Verurn: uidi Can-
tharam suifamnataiu. MY. Dis pol habeo gratiam, 770
quom in pariundo aliquot adfuerunt lfberae. DA. Ne illa flluni haud nouit, quoia causa haec mcipit : 'Chrenies si puerum adpdsituni ante aedis uiderit, 35 suam gnataru non dabit' : tauto hercle magis dabit. CH. Non hercle faciet. DA. Niinc adeo, ut tu sis
sciens; 775
nisi piierum tollis, iam ego hunc in mediam uiam proudluam teque ibidem peruoluam m luto. AlY. Tu pol7 homo? non es sobrius. DA. Fallacia 40 alia aliam trudit. iam susurrari aiidio,
ciuem Atticam esse hanc: CH. Heni! DA. ccoactus
legibus 780
eam uxoreru ducet.' MY. Eho obsecro, an non ciuis est? CH. Iocularium in malum rnsciens paene ihcidi. DA. Quis hic ldquitur? euge, o Chremes, per tempus
aduenis : 45 ausculta. CH. Audiui iam dmnia. DA. Ain tu? haec
dmnia? CH. Audiui, inquam, a principio. DA. Audistin, db-
secro? em 785
scelera! hanc iam oportet in cruciatum hinc abripi. hic est flle, ne te credas Dauom liidere. AIY. Me miseram: nil pol falsi dixi, mi senex. 5o CH. Noui dmnem rem. est Simo intus? DA. Est. —
MY. Ne me attigas, ' sceleste. si pol Glycerio non dmnia haec . . 790
DA. Eho inepta, nescis quid sit actum? MY. Qui
sciam? DA. Hic sdcer est. alio pacto haud poterat fieri, ut sciret haec quae udlumus. MY. Hem, praediceres.
772 cuius || 773 posituiu || 784 ain] an || 789 attingas ||
38 ANDRlA IV 4, 55— 56. 5,1—22
55 DA. Paulmn rhteresse censes, ex aniino omnia, ut fert natura, facias an de industria? 795
CRITO MYSIS DAVOS SENEX ANCILLA SERVOS
IV 5 CR. In hac habitasse platea dictumst Chrysideiu, quae sese inhoneste optauit parere hic ditias potius quam in patria honeste pauper umeret. eius morte ea ad me lege redieriint bona.
5 sed quos perconter uideo. saluete. MY. Obsecro, 800 estne hfc, quem uideo, Crito sobrinus Chrysidis? is est. CR. 0 Mysis, salue. MY. Saluos sis, Crito. CR. Itan Chrysis? hem. MY. Nos quideni pol miseras
perdidit. CR. Quid uos? quo pacto hic? satine recte? MY.
Nosne? sic;
io fut quimus' aiunt, quando cut uolumus' non Hcet. 805 CR. Quid Glycerium? iam hic suds parentis repperit? MY. Vtinam! CR. An nondum etiam? haud auspicato
huc me attuli: nam pol, si id scissem, numquam hiic tetulissem
pedem. semper ei dictast esse haec atque habitast soror:
15 quae ilH fuerunt, possidet. nunc me hospitem 810 lites sequi, quam id mihi sit facile atque utile, aliorum exempla commonent. simul arbitror iam aliquem esse amicum et defensorem ei: nam fere grandicula iam profectast ilKm. clamitent
20 me sycophantam, hereditatem persequi, 815 mendicum; tum ipsam despoliare non lubet. DA. O optume hospes! MY. Pol, Crito, antiquom optines.
797 diuitias |) 801 quem uideo? estne hic jj 809 ei] enim || 810 illius || 814 grandiuscula (| illinc (illi) U 817 MY. o optume hospes pol ||
[V6,8S— 84. Vl,l— 19 ANDBIA 39
CR. Duc me ;id eam, quando huc ueni, ut uideam.
MY. Miixume. DA. Sequar hos: me nolo in tempore hoc uideat senex.
CHREMES SIMO SENES DVO
< II. S;itis, iam satis, Simo, spectata erga te amicitiast V l
mea: 820
satis pericli incepi adire: orandi iam finem face. diim studeo obsequi tibi, paeue inlusi uitam ffliae. Sl frnnio enim nunc quom maxume abs te postulo
atque oro, Chremes, 5 ut beneficium uerbis initum diidum nunc re comprobes. CH. Yldfi._4uam iniquos sis prae studio: diim id effi-
cias quod cupis, 825
neque modum benignitatis neque quid me ores cogitas: niim si cogites, remittas iam me onerare iniuriis. SI. Quibus? CH. At rogitas? perpulisti me, ut homini
adulescentulo 10 iii alio occupato amore, abhorrenti ab re uxoria, filiarn ut darem m seditionem atque incertas niiptias, 830 eius labore atque eius dolore gnato ut medicarer tuo. mpetrasti: incepi, dum res tetulit. nunc non fert: feras. lllam hinc ciuem esse aiunt: puer est natus: nos
missos face. 15 SI. Per ego te deos dro, ut ne illis ;inimum inducas
credere, quibus id maxume utilest,illum esse quam deterrumum. 835 nuptiarum gratia haec sunt ffcta atque incepta omnia. ubi ea causa, quam 6b rem haec faciunt, erit adempta
eis, desinent. CH. Erras: cum Dauo egomet uidi iurgantem ancillam.
SI. Scio.
819 nolo me ||
40 AXDRIA VI, 20— 22. 2,1—14
20 CH. Vero uoltu; quoru fbi me adesse neuter tum prae-
senserat. SI. Credo, et id facturas Dauos diidum praedixit
mihi: 840
et nescio qui id tibi sum oblitus hodie ac uolui dicere.
DAVOS CHREMES SIMO DROMO
SERVOS SENES DVO LORARIVS
V 2 DA. Aninio nunciam otioso esse unpero CH. Em
Dauom tibi. SI. Vnde egreditur? DA. meo praesidio atque hospitis.
SI. Quid illud malist? DA. Ego commodiorem hominem aduentum teinpus
non uidi. SI. Scelus, quomnam hic laudat? DA. Qimiis res est iam fn uado
SI. Cesso adloqui? 845
5 DA. Erus est: quid agam? SI. Oh7 salue, bone uir. DA.
Ehem Simo, o noster Chremes, omnia adparata iam sunt ihtus. SI. Curasti probe. DA. Vbi uoles; arcesse. SI. Bene sane: fd enim uero
hinc minc abest. et iam tu hoc responde: quid istic tibi negotist? DA.
mine? SI. Ita. DA. Mihin? SI. Tibi ergo. DA. Modo huc ii intro. SI.
Quasi ego quam dudiim rogem. 10 DA. Ciim tuo gnato una. SI. Anne est intus Pam-
philus? crucior miser. 851
eho, non tu dixti esse inter eos inimicitias; carnufex? DA. Siint. SI. Quor igitur hic est? CH. Quid illum
censes? cum illa Ktigat. DA. Immo uero indfgnum; Chremes; iam facinus faxo
ex me audies. nescio quis senexmodo uenit: ellum! confidenscatus: 855
841 qui id] quid |j 850 modo introii l| 852 dixtin ||
vj.i;,— 30. 3, l— S AXDRIA 41
a «morn faciem oideas, uidetur esse quauti uis preti: trfstis est seueritas in uoltu atque in uerbis fides. SL Quidnaui adportas? DA. Xil equidem, nisi quod
illum audiui dicere. SL Quid ait tandeui? DA. Glycerium se scire ciueni
esse Atticam. CH. Hem! SL Dronio. Dromo! DA. Quid est? SI. Dronio! DA. Audi. SI. Verbuni si addideris . . Dromo ! - m DA. Audi dbsecro. DR. Quid uis'? SI. Sublimen mtro
hunc rape quantiim potest. DR. Quem? SI. Dauom. DA. Quam ob rem? SI. Qma lubet. rape inquam. DA. Qujd-£ec£2-JBI. Rape. DA. Si quicquam inuenies nie mentitum, occidito. SL
£ iiliii— au4k» : ego te continuo miitum reddam. DA. Tamen etsi boc
uenimst? SI. Tamen. cura adseruandum uinctum, atque audin? quadrupedem constrnigito. — S65
h age niinciam: ego pol hddie, si uiuo, tibi ostendam, quid erum sit pericli fallere, et illi patrem. CH Ah, ne saeui tanto opere. SI
Oh, Chremes, pietatem gnati! nonne te miseret mei? tantum laborem capere ob talem fflium! 870
30 age Pamphile, exi Pumphile: ecquid te pudet?
PAMPHILVS SIMO CHHEMES ADVLESCEXS SEXES DVO
PA. Quisme' uolt? perii, pater est. SI. Quid ais, 6m- V 3
nium . .? CH. Ah. rem potius ipsam dic ac mitte mtile loqui. 31. Quasi quicquam in hunc iam grauius dici possiet.
857 seueritas est (inest > | 859.860 SI. Hem | Dromo 1 861 sub- limem ] 861 ego te iam viam te) commotum |j 867 erum quid
42 ANDRIA V 3: 4—80
ain tandem, ciuis Glyceriurnst? PA. Ita praedicant. 875 5 SI. cIta praedicant'? o ingenteni confidentiani ! num cogitat quid dicat? num facti piget? uide: num ems color pudoris signum usquam fndicat? adeo mpotenti esse anirao, ut praeter ciuiuin morem atque legem et sui uoluntatem patris 880
10 tamen hanc habere studeat cum summo probro! PA. Me miserum! SI. Heru, modone id demum sensti,
Pamphile? olim fstuc, olini, quom fta animum induxti tuom; quod cuperes aliquo pacto efficiundiim tibi: eodem die istuc uerburn uere in te accidit. 885
15 sed quid ego? quor me excnicio? quor me macero? quor meam senectutem huius sollicito amentia? an ut pro huius peccatis ego supplicium siifferam? immo habeat; ualeat, uiuat cum illa. PA. Mi pater! SI. Quid cmf pater' ? quasi tu huius indigeas patris : 890 20 domus uxor liberi fhuenti inuito patre. addiicti qui illani hinc ciuem dicant: uiceris. PA. Pater, licetne paiica? SI. „Quid dices mihi? CH. Tamen, Simo; audi. SI. Ego aiidiam? quid ego
aiidiam 7
Chremes? CH. At tandem dicat. SI. Age dicat
sino. 895
25 PA. Ego me amare hanc fateor; si id peccarest, fateor
ld quoque.
tibi, pater7 me dedo. quiduis oneris inpone, impera.
uis me uxorem diicere, hanc amittere? ut potero,
feram. hdc modo te obsecro, ut ne credas a me adlegatum
hunc senem: sme me expurgem atque lllum huc coram adducam. SI. Adducas? PA. Sine, pater. 900 so CH. Aequom postulat: da ueniam. PA. Sme te hoc exorem! SI. Sino. —
879 adeon || 882 sensisti || 898 hanc uis amittere ||
V:;. :;i_:;-j. 4, 1— 10 AKPKIA 43
qufduis cupio, dum ne ab hoc me falli comperhir,
Chremes. CBL Pro peccato niagno paulum supplici satis est patri.
CRITO CHREMES SIMO PAMPHILVS
SENES TRES ADVLESCENS
CR. Mitte orare. una harum quaeuis caiisa me ut V 4
faciaru mouet, uel tu uel quod uerumst uel quod fpsi cupio Glj-
cerio. 905
CH. Andrium ego Critonem uideo? certe is est. CR.
Saluos sis, Chremes. CH. Quid tu Athenas msolens? CR. Euenit. sed
hicinest Simo? 5 CH. Hic Simost. CR. Men quaeris? SI. Eho tu,
Gljcerium hinc ciuem esse ais? CR. Tii negas? SI. Itane huc uenis paratus? CR. Qua
de re? SI. Rogas? tiine inpune haec facias? tune hic homines adulescen-
tulos 910
inperitos rerum, eductos libere, in fraudem rhlicis sdllicitando, et pollicitando eorum animos lactas? CR.
Siinun es? 10 SI. ac meretricios amores nuptiis conglutinas? PA. Perii, metuo ut substet hospes. CH. Si, Simo,
hunc noris satis, non ita arbitrere: bonus est hic uir. SI. Hic sit uir
bonus? 915
ftane attemperate euenit, hodie in ipsis miptiis lit ueniret, antehac numquam? est uero huic credun-
diirn, Chremes. 15 PA. Ni metuam patrem , habeo pro illa re illum quod moneam probe.
903 paululum | 908 Hic. CR. Simo. SI. men || 909 paratus aduenis "j
44 ANDRIA V 4, 16—33
SI. Sycophanta! CR. Hern! CH. Sic, Crito, est hic-
niitte. CR. Videat qui siet: si mihi perget quae uolt dicere, ea quae non uolt
audiet. 920
ego istaec moueo aut ciiro? non tu tudm malum aequo
animo feras? nam ego quae dico uera an falsa audierim, iam scirf
potest. 20 Atticus quidam olim naue fracta ad Andrum eiectus est et istaec una parua uirgo. tiim ille egens forte adplicat primum ad Chrysidis patrem se. SI. Fabulam inceptat.
CH. Sine. 925
CR. Itane uero optiirbat? CH. Perge tu. CR. Is
mihi cognatus fuit, qui eum recepit. fbi ego audiui ex lllo sese esse
Atticum. ^s fs ibi mortuost. CH. Eius nomen? CR. Nomen tam
cito? PA. Phania. CH. Hem, perii! CR. Verum hercle oprhor fuisse Phaniam: hoc
certd scio, Rhamnusium se aibat esse. CH. 0 Iuppiter! CR.
Eadem haec, Chremes, 930
multi alii in Andro tum aiidire. CH. Y.tmara id sit,
quod spero! eho, dic mihi, quid eam tum? suamne esse aibat? CR. Non. CH.
Quoiam lgitur? CR. Fratris fiham. 30 CH. Certe meast. CR. Quid ais? SI. Quid tu ais?
PA. Arrige aures, Pamphile! SI. Qui id credis? CH. Phania flle frater meus fuit.
SI. Noram et scio. CH. Is hinc bellum fugiens meque in Asiam perse-
quens proficiscitur: 935 tum ueritust meam relfhquere hic. postilla nunc pri- mum audio
926 perge. CR. tum is || 928 cito tibi Phania || 930 aiebat [| 931 tum audiuere (audiere) || 932 aiebat || 934 qui id] qutd (qui) ij 936 tum illam relinquere hic est ueritus ||
V 4, 34— 61 ANDRIA .};,
quid ill6 sit factuui. PA. Vix suiu apud uie: ita ani-
mus couimotiist nietu ssspe gaiidio, mirando tanto tam repentino hdc bono. CR. Ne istam mueniri tuain multimodis gaiideo. CH.
Credo. PA. 6 pater! CH. At scriipulus mi etiam unus restat, qui me male
habet. PA. Dfgnus es: 940 cum tua religione, ddium, nodum in scirpo quaeris.
CR. Qufd istud est? CH. Nomen non conuemt. CR. Fuit hercle huic aliud
paruae. CH. Qudd, Crito? 4onumquid meministi? CR. Id quaero. PA. Egon huius
memoriam patiar meae uoluptati obstare, quom ego possim in hac re medi-
cari mihi? heus, Chremes, quod quaeris, Pasibulast. CH. Pdsi-
bula? ipsast. CR. East. 945 PA. Ex fpsa audiui mfliens. SI. Omms nos gaudere
hoc, Chremes, te cre'do credere. CH. Ita me di ament, credo. PA.
Quod restat, pater . . « SI. Iam dudum res reddiixit me ipsa in gratiam. PA.
0 lepidum patrem! de uxore, ita ut possedi, nihil mutat Chremes? CH.
Causa optumast: nisi qufd pater ait aliud. PA. Nempe id? SI. Scf-
licet. CH. Dos, Pamphile, est 950 decem talenta. PA. Accfpio. CH. Propero ad filiam.
eho mecum iy Crito: nam illam me credo haud ndsse. — SI. Quor non fllam
huc transferrf iubes? 50 PA. Recte admones: Dauo ego istuc dedam iam negoti.
SI. Ndn potest. PA. Qui? SI. Qufa habet aliud magis ex sese et maius.
PA. Quidnam? SI. Vfnctus est.
939 CR.] SI. || multimodis tuam inueniri || PA. credo pater || 940 mihi unus scrupulus etiam || 941 istuc || 946 miliens audiui ||
46 ANDRIA V4,52— 53.5,1— 8.6,1— 4
PA. Pater, non recte uinctust. SI. Haud ita iiissi.
PA. Iube solui dbsecro. 955 SI. Age fiat. PA. At matura! SI. Eo intro. PA.
0 faustum et felicem hiinc dieni!
CHARINVS PAMPHILVS ADVLESCENTES DVO
V 5 CH. Quid agat Paruphilus prouiso: atque eccum. PA.
Me aliquis fors putet ndn putare hoc uerum; at mini nunc sic esse hoc
uenini lubet. ego deorum uitam eapropter sempiternam esse arbitror, quod uoluptates eorum propriae sunt: nam mi inmor-
talitas 960
5 partast, si nulla aegritudo huic gaudio intercesserit. sed quem ego mihi potissumum exoptem; haec quoi
nunc narrem, dari? CH. Quid illud gaudist? PA. Dauom uideo. nemost
quem mallem omnium: nam hiinc scio mea solide solum gauisurum gaiidia.
DAVOS PAMPHILVS CHARINVS SERVOS ADVLESCENTES DVO
V 6 DA. Pamphilus ubi nam hic est? PA. 0 Daue! DA.
Quis homost? PA. Ego sum. DA. 0 Pamphile!
PA. Nescis quid mi optigerit. DA. Certe; sed quid
mi optigerft scio. 966
PA. Et quidem ego. DA. More hdminum euenit, lit
quod sum nanctiis mali prius rescisceres tu; quam ego illud qudd tibi euenit boni.
957 prouiso quid agat Pamphilus || aliquis forsitan me putet || 962 cui nunc (nunc cui) haec narrem || 967 sim ||
76,6—17 ANDRIA 47
ihVerium mea suos parentis repperit. DA. Fac-
tiim beue. CH. Hem! PA. Pater amicus siimmus uobis. DA. Quis? PA.
Chremes. DA. Narras probe. 970 PA. Nec mora ullast, quin eam uxoreru diicam. CH.
Xum ille smnniat ea quae uigilans uoluit? PA. Tum de puero, Daue
DA. Ah desine: solus es quem diligant di. CH. Saluos sum, si haec
uera sunt. 10 conloquar. PA. Quis homost? Charine, in tempore
ipso mi aduenis. CH. Bene factum. PA. Audisti? CH. Qninia. ao-e
me m tuis secundis respice. 975 tiios est nunc Chremes: facturum quae uoles scio esse
omnia. PA. Memim: atque adeo longumst nos illum exspectare
dum exeat. sequere hac me: intus apud Glycerium minc est. tu,
Daue, abi domum, 15 propera, arcesse hinc qui auferant eam. quid stas?
quid cessas? DA. Eq. ne exspectetis dum exeant huc: fntus despondebitur: 980 mtus transigetur, siquid e'st quod restet. CANTOR.
Plaiidite.
973 es] est || 974 0 Charine || 975 audistin |j
METRA HVIVS FABYLAE HAEC SVNT
V. 1
175
:f:
- { 177
- 1178
- (l79
- 184
- 196
- 199
- 215
- 225
- 228
- 234
- (2BQ
238
245
248
253
258 261 267
ad 174 iambici senarii
= 180 iambici octonarii
176 iambicus quaternarius
= 181 iambici octonarii
= 182 trochaici septenarii
= 183 iambici octonarii
ad 195 iambici octonarii
ad 198 iambici senarii
ad 214 iambici octonarii
ad 224 iambici senarii
ad 227 iambici octonarii
ad 233 trochaici septenarii
et 235 iambici octonarii
= 241 trochaici septenarii
237 iambicus senarius
et 239 = 242 et 243 iambici octonarii
240 = 244 iambici quaternarii
= 247 trochaici octonarii
246 trochaicus quaternarius catalecticus
ad 251 trochaici septenarii
252 iambicus quaternarius
ad 256 iambici octonarii
257 iambicus senarius
ad 260 trochaici septenarii
ad 266 iambici octonarii
ad 269 iambici octonarii
49
•270 ad 298 iambici seuarii 299 et ouo iambici septeuarii
!301 = 305 trochaici octouarii 302 = 306 trochaici septenarii 303 et 304 = 307 et 308 iambici octonarii | 309 ad 310 iambici octonarii ^317 trochaicus septenarius
318 iambicus senarius
319 ad 383 trochaici septenarii 384 ad 393 iambici senarii 394 ad 403 iambici octonarii 404 ad 480 iambici senarii
'481 et 482 = 483 et 484 bacchiaci quaternarii 485 iambicus quaternarius catalecticus
486 iambicus senarius
487 et 488 iambici octonarii 489 ad 496 iambici octonarii 497 et 498 iambici senarii 499 ad 505 iambici octonarii
506 iambicus septenarius
507 ad 516 trochaici septenarii
517 trochaicus binarius catalecticus
518 ad 523 trochaici septenarii 524 ad 532 iambici senarii 533 ad 636 iambici octonarii
537 iambicus quaternarius
538 ad 574 iambici senarii 575 ad 581 iambici septenarii 582 ad 621 iambici octonarii 622 ad 624 trochaici septenarii '625 ad 629 = 630 ad 634 cretici quaternarii
635 ad 638 iambici quaternarii acatalecti 638b iambicus quaternarius catalecticus 639 et 640 trochaici septenarii 641 et 642 iambici octonarii 643 ad 649 trochaici septenarii 650 ad 654 iambici octonarii 655 ad 681 iambici senarii - 682 et 683 iambici octonarii 684 ad 715 iambici septenarii 716 ad 819 iambici senarii
TereDtius ed. FleokciEuu lOd. II. 4
50
V. 820 ad 860 trochaici Beptenarii
- 861 ad 865 iambici octouarii
- 866 ad 895 iambici senarii
- 896 ad 928 trochaici septenarii
- 929 ad 956 iambici octonarii
- 957 ad 981 trochaici septenarii.
HAVTON TIMORVMENOS
P • TERENTI • AFRI
GRAECA • MENANDRV • ACTA • LVDIS • MEGALENSIBVS L • CORNELIO • LENTVLO • L • VALERIO ■ FLACCO • AED CVR • EGIT • AMBIVIVS • TVRPIO • MODOS • FECIT FLACCVS • CLAVDI • ACTA • PRIMVM • TIBIIS • INPARD3VS DEINDE • DVABVS • DEXTRIS • FACTAST • SECVNDA MA • IWENTIO • TI • SEMPRONIO • COS
4»
52
C. SVLPICI APOLLINARIS PERIOCHA
In militiam proficisci guatum Cliniain
amantem Antiphilani compulit duriis pater,
animique sese angebat facti paenitens.
mox rit reuersust, clam patrem deuortitur
ad Clitiplionem. is amabat scortum Bacchidem. 5
cum arcesseret cupitam Antiphilam Clihia,
ut eius Bacchis uenit amica ac seruolae
habitum gerens Antiphila: factum id quo patrem
suam oelaret Clitipho. hic technis Syri
decem minas meretriculae aufert a sene. 10
Antiphila Clitiphonis reperitiir soror;
hanc Clinia, aliam CHtipho uxorem accipit.
PERSONAE
CHREMES SENEX MEXEDEMVS SENEX CLITIPHO ADVLESCEN8 CLINIA ADVLESCENS SYRVS SERVOS DROMO SERVOS BACCHIS MERETRLX AXTD?HDLA VLRGO SOSTRATA MATRONA [CANTHARA] ANVS PHRYGIA ANCILLA
prol 1—28 53
PROLOGVS
Nequoi sit uostruni nurum, quor partis seni
poeta dederit, quae sunt adulescentiuru,
id primum dicam, deinde quod ueni eloquar. 3
oratorem esse uoluit me, non prdlogum: n
uostnim iudicium fecit, me actorem dedit,
-i hic actor tantum poterit a faciindia,
quantum flle potuit cogitare commode,
qui orationem hanc scripsit, quam dictiirus sum. io
nam qudd rumores distulerunt maliuoli,
multas contaminasse Graecas, diini facit
paucas Latinas: factum id esse hic non negat,
neque se pigere et demde facturum autumat.
habet bonorum exemplum, quo exempld sibi 20
licere id facere qudd illi fecerunt putat.
tum qudd maliuolus uetus poeta dictitat,
repente ad studium hunc se adplicasse miisicum,
amicum ingenio fretum, haud natura sua:
arbftrium uostrum, udstra existumatio
ualebit. qua re oratos omnis uds uolo,
ne phis iniquom pdssit quam aequom oratio.
facite aequi sitis: date crescendi cdpiam,
duplex quae ex argumento facta est simplici. 6
nouam esse ostendi et quae esset: nunc qui scripserit
et quoia Graeca sit, ni partem maxumam
existumarem scire uostrum, id dicerem.
nunc quam ob rem has partis didicerim paucie dabo. 10
13 si] sed || 18 factumhicksseid (id esse factum hic) 26 omnes uos oratos ||
54 PROLOGVS HAVTON TIMORVMENV prol. 29— S*
nouarum qui spectandi faciunt copiam
sine uitiis: ne ille pro se dictum existumet, so
qui niiper fecit seruo currenti m uia
decesse populum: quor insano seruiat?
eius de peccatis plura dicet, quom dabit
alias nouas, nisi frnem maledictis facit. 34
***#********$
hodie sum acturus Hauton timoriimenon, 5
ex mtegra Graeca mtegram comoediam. 4
adeste aequo animo: date potestatem mihi 35
statariam agere ut liceat per silentium,
ne semper seruos ciirrens, iratiis senex,
edax parasitus, sycophanta autem fnpudens,
auarus leno adsidue agendi sint mihi
clamore summo, cum labore maxumo. 40
mea caiisa causam hanc iustam esse animum inducite,
ut aliqua pars laboris minuatur mihi.
nam niinc nouas qui scribunt, nil parciint seni:
siquae laboriosast, ad me ciirritur;
si lenis est, ad aliuni defertiir gregem 45
in hac est pura oratio. experimini,
in utramque partem ingenium quid possit meum. 47
exemplum statuite m me, ut adulescentuli 51
uobis placere studeant potius quam sibi.
si numquam auare pretium statui arti meae 48
et eum esse quaestum in animum induxi maxumum
quam maxume seruire uostris commodis 50
33 eius de] de illius j, 5 heauton ||
I l, 1— J5 HAVTON TIMORVMENOS
CHHEMES MENEDEMVS
SENES DVO
CH. Quamquam haec inter nos niiper notitia adniodunist I l (inde adeo quom agrum in proxumo hic mercatus es i nec rei fere sane amplius quicquam fuit: 55
tamen uel uirtus tiia me uel uicihitas,
5 quod ego in propinqua parte amicitiae puto, facit ut te audacter moneam et familiariter, quod mihi uidere praeter aetatem tuam facere et praeterquam res te adhortatiir tua. 60
nam prd deum fidem atque hominum, quid uis tibi?
ij quid quaeris? annos sexaginta natus es, aut phis eo, ut comcio; in his regionibus melidrem agrum neque preti maioris nemo habet; seruos num pluris? promde quasi nemo siet; 65
ita attente tute illdrum officia fiingere.
ij numquam tam mane egredior neque tam uesperi domiim reuortor, qum te in fundo cdnspicer fodere aut arare aut aliquid ferre. denique nulliim remittis tempus neque te respicis. 70
haec ndn uoluptati tibi esse satis certd scio.
d ;enim' dices 'quantum hic dperis fiat paenitet.' quod in dpere faciundo dperae consumis tuae, si siimas in illis exercendis, pliis agas. ME. Chremes, tantumne ab rd tuast oti tibi, 75
aliena ut cures, ea quae nihil ad te attinent?
.-, CH. Homd sum: huraani nihil a me aliemim puto.
54 quom] quod [) 61 atque hominum liclem || 63. 64 agrum in his regionibus | meliorem neque |j 65 seruo9 complur.i 72 at enim dices me !|
56 HAVTON TIMORVMENOS I 1, 26—5«
uel me monere hoc uel percontari puta: rectiiiast, ego ut faciam; non est, te ut deterream. ME. Mihi sic est usus; tibi ut opus factdst, face. 80 CH. An quoiquamst usus homini, ut se cruciet? ME. Mihi.
so CH. Siqufd laborist, ndllem: sed quid istuc malist? quaesd, quid de te tantum commeruisti? ME. Eheu! CH. Ne lacruma, atque istuc, quidquid est, fac me xit
sciam : ne retice, ne uerere, crede inquam mihi: 85
aut consolando aut consilio aut re iiiuero.
sb ME. Scire hoc uis? CH. Hac quidem caiisa quadixi tibi. ME. Dicetur. CH. At istos rastros interea tamen adpone, ne labora. ME. Minume. CH. Quam rem agis! ME. Sine me, uociuom tempus nequod dem mihi 90 laboris. CH. Non sinam, mquam. ME. Ah; non ae-
quom facis.
10 CH. Hui! tam grauis hos, quaeso? ME. Sic meritiimst
meum. CH. Nunc loquere. ME. Filium unicum adulescentulum habeo. ah? quid dixi? habere me? immo habui; Chremes: nunc habeam necne incertumst. CH. Quid ita istiic?
ME. §cis§, 95
est e Corintho hic aduena anus paupercula;
45 eius filiam ille amare coepit uirginem,
prope lit pro uxore haberet: haec clam me omnia. ubi rem resciui, coepi non humanitus neque ut animum decuit aegrotum adulescentuli luu tractare, sed ui et uia peruolgata patrum.
r)0 cottidie accusabam: chem; tibine haec diiitius licere speras facere me uiud patre, amicam ut habeas prope iam in uxoris loco? erras, si id credis, et me ignoras, Clinia. 105
ego te meum esse dici tantisper uolo,
55 dum quod te diguumst facies; sed si id non facis, ego qudd me in te sit facere dignum inuenero.
83 meraisti 'I
I 1, 57—89 HAVTON ITMOllVMENOS ,7
nulla adeo ex re istuc fit nisi ex nimio dtio.
ego istiie aetatis ndn amori operam dabam, 110
sed in Asiam hinc abii prdpter pauperiem atque ibi
rmil rem et beili gldriam armis rcpperi.* postremo adeo res rediit: adulescentulus saepe eadem et grauiter aiidiendo uictus est: putauit me et aetate et beniuolentia 115
plus scire et prouidere quam se ipsiim sibi: 5 in Asiain ad regem militatum abiit, Chremes. CH. Quid ais? ME. Clam me est profectus, mensis
trfs abest. CH. Ambo accusandi, etsi fllud inceptilm tamen animist pudentis signum et non instrenui. 120
ME. Vbi comperi ex eis, qui fuere ei cdnscii,
n domiim reuortor maestus atque animd fere pertiirbato atque incerto prae aegritudine. adsido: adcurrunt serui, soccos detrahunt; inde alii festinare lectos sternere, I2f.
cenam adparare: prd se quisque sedulo
75 faciebant, quo illam mihi lenirent miseriam. ubi uideo, haec coepi cdgitare chem, tdt mea soli solliciti sfht causa, ut me unum expleant? ancillae tot me uestiant? sumptus domi iso
tantds ego solus faciam? sed gnatum unicum,
-0 quem pariter uti his decuit aut etiam amplius, quod illa aetas magis ad haec utenda iddneast, eum ego hinc eieci miserum iniustitia mea! mald quidem me quduis dignum deputem, 135
31 id faciam. nam usque dum ille uitam iilam coL't
65 inopem, carens patria db meas iniurias, interea usque illi de me suppliciiim dabo, labdrans, parcens, quaerens, illi seruiens.' ita facio prorsus: rnl relinquo in aedibus, uo
nec uas nec uestimentum: conrasi dmnia.
112 gloriam armis belli |j 117 Chreme || 125 indo alii] nideo alios } 129 solius I" sunt ||
58 HAVTON TIMORVMENOS I 1, 90— 119
m ancillas, seruos, nisi eos qui opere nistico faciiindo facile siimptum exsercirent suom, omnis produxi ac uendidi. inscripsi fKco aedis mercede. quasi talenta ad qumdecim 145
coegi, agrum hunc mercatus sum, hic me exerceo.
r»5 decreui me tantisper minus iniiiriae,
Chremes, meo gnato facere, dum uiuam miser; nec fas esse, ulla me uoluptate hic frui, nisi ubi llle huc saluos redierit meus particeps. 150 CH. Ingenio te esse in liberos leni puto,
too et illum dbsequentem, siquis recte aut commode tractaret. uerum nec illum tu satis noueras nec te ille; hoc ubi fit, fbi non uere uiuitur. tu illum numquam ostendisti quanti penderes, 155 nec tibi illest credere aiisus quae est aequom patri.
io5 quod si esset factum, haec mimquam euenissent tibi. ME. Ita res est, fateor: peccatum a me maxumest. CH. Menedeme, at porro recte spero et illum tibi saluom adfuturum esse hic confido propediem. 160
ME. Vtinam fta di faxint! CH. Facient. nunc si
commodumst
no (Dionysia hic sunt hodie), apud me sis uolo.
ME. Non pdssum. CH. Quor non? quaeso tandem
aliquantulum tibi parce: idem absens facere te hoc uolt filius. ME. Non cdnuenit, qui illum ad laborem hinc
pepulerim, 165
nunc me fpsum fugere. CH. Sicinest sententia?
ii5 ME. Sic. CH. Bene uale. ME. Et tu. — CH. La-
crumas excussit mihi, miserdtque me eius. sed ut diei' tempus est, tempust monere me hiinc uicinum Phaniam, ad cenam ut ueniat: fbo, uisam si domist. — 170
nihil dpus fuit monitdre: iam dudiim domi
143 exercerent || 147 tantisper me || 148 uiuam] fiam 153 tu illum satis (tu satis illum) || 154 hoc qui fit ubi || 165 ad laborem inpulerim []
1 1, 130—*, 1» HAVTON TIMORVMENOS 59
120 praesto apud me esse aiunt; egoiuet couuiuas moror. ibo adeo hinc iutro. sed quid crepuerdnt fores hinc a me? quisnam egreditur? huc concessero.
CLITIPHO CHREMES ADVLESCENS SENEX
CL. Nihil adhuc est qudd uereare, Clrnia: haudqua- I 2
quam etiam cessant: 175
et illam simul cum niintio hic tibi adfuturam hodie scio. prom tu sollicitudinem istam falsam, quae te excriiciat,
mittas. CH. Quicum loquitur filius? 5 CL. Pater adest, quem uolui: adibo. pater, opportune
aduenis. CH. Quid est? CL. Hunc tu Menedeinum nostin ndstrum
uiciniim? CH. Probe. 180
CL. Huic filium scis esse? CH. Audiui esse: fn Asia.
CL. Non est, pater: apud nos est. CH. Quid ais? CL. Aduenientem, e
naui egredientem ilico abdrixi ad cenam: nam mihi cum eo iam usque a
pueritia io fuit semper familiaritas. CH. Voluptatem magnam
nuntias. quam uellem Menedemum inuitatum, ut nobiscum esset,
amplius, 185
ut hanc laetitiam necopinanti primus obicerem ei domi ! atque etiam nunc tempus est. CL. Caue faxis: non
opus est, pater. CH. Quapropter? CL. Quia enim incertust etiam,
quid se faciat. mddo uenit; 15 timet dmnia, iram patris et animum amicae se erga ut sit suae.
176 tibi hic || 183 iam inde usque [| 188 incertunast : 189 patris iram |l
60 HAVTON TIMORVMENOS I 2, 16—34
eam mfsere amat; propter eam haec turba atque abitio
euenit. CH. Scio. 190
CL. Nunc seruolum ad eam in urbem misit, et ego
nostrum una Syrum. CH. Quid narrat? CL. Quid ille? miserum se esse.
CH. Miserum? quem minus crederes? quid relicuist quin habeat, quae quidem in homine
dicuntiir bona? so parentis, patriam incolumem, amicos, genus, cognatos,
ditias. atque haec perinde siint ut illiust animus qui ea
pdssidet: 195
qui uti scit, ei bona; illi, qui non utitur recte, mala. CL. Immo ille fuit senex inportunus semper, et nunc
nil magis uereor quam nequid in illum iratus pliis satis faxit,
pater. 25 CH. IHTcine? sed me reprimam: nam in metu esse
hunc illist utile. CL. Quid tiite tecum? CH. Dicam: utut erat, mansum
tamen oportuit. 200
fortasse aliquantum infquior erat praeter eius lubidinem : pateretur: nam quem ferret, si parentem non ferret
suom? huncme erat aequom ex more illius an illum ex huius
uiuere? so et quod illum insimulat diirum, id non est: nam pa-
rentum iniiiriae unius modi sunt ferme (paulo qui est homo tolera-
bilis) : 205
scortari crebro nolunt, nolunt crebro conuiuarier, praebent exigue sumptum; atque haec sunt tamen ad
uirtutem omnia. uerum ubi semel cupiditate animus sese deuinxit mala,
192 crederest || 194 diuitias || 195 illius animus (illius animus est) || 199 illene? sed reprimam me || 203 illius more 208 ubi animus (animus ubi) semel se cupiditate !|
I j. 86— II l, II HAVTON TIMORVMENOS 61
«5 necessest, Clitipho, consilia consequi consiniilia. soitiimst periclum ex aliis facere, tibi quod ex usii
siet. 210
CL. Ita credo. CH. Ego ibo hinc mtro, ut uideam in
cenam quid nobis siet. tu, ut tempus est diei", uide sis nequo hinc abeas
longius.
CLITIPHO ADVLESCENS
Quam iniqui sunt patres in omnis adulescentis iiidices! n l qui aequom esse censent nos a pueris llico nasci senes neque illarum adfinis esse rerum, quas fert adu-
lescentia. 215
lubidine ex sua moderantur, minc quae est, non quae
olim fuit. 5 mihi filius si erit umquam, ne ille facili me utetur
patre: nam et cognoscendi et lgnoscendi dabitur peccati locus : non ut meust, qui mihi per alium ostendit suam sen-
tentiam. Derii! is mi, ubi adbibit plus paulo, siia quae narrat
facinora! 220
nunc ait 'periclum ex aliis facito, tibi quod ex usii
siet.' io astUtus: ne ille hau scit, quam mihi nunc siirdo narret
fabulam. magis nunc me amicae dicta stimulant cda mihi' atque
fadfer mihi': quoi quod respondeam nil habeo: neque me quis-
quam est miserior.
211 kobisquidinckn (nobis cenae quid, cenae quid nobia) 21t> ex sua lubidine || 217 si umquam filius erit || 219 meus
62 HAVTON TIMORVMENOS II 1, 13—2, 12
nam hic Clmia, etsi is qudque suarum reruin sat agitat, tamen 225
habet bene ac pudice eductam, ignaram rei meretnciae. i5 meast petax, procax, magnifica, sumptuosa, nobilis;
tum qu6d dem ei, crecte' est: nam nil esse mihi re- ligiost dicere.
hoc ego mali non pridem inueni, neque etiam dum scit pater.
CLINIA CLITIPHO
ADVLESCENTES DVO
n 2 CLN. Si mihi secundae res de amore meo essent, iam
dudum scio 230
uenissent; sed uereor, ne mulier me absente hic cor-
nipta sit. conciirrunt multa eam opinionem quae mihi animo
exaiigeant: occasio, locus, aetas, mater quoius sub imperiost mala, 5 quoi ml iam praeter pretium dulcest. CLT. Clinia!
CLN. Ei misero mihi! CLT. Etiam caues, ne uideat forte hic te a patre ali-
quis exiens? 235
CLN. Faciam; sed nescio quid profecto mi animus prae-
sagit mali. CLT. Pergin istuc prius diiudicare, quam scis quid
ueri siet? CLN. Si nil mali esset, iam hfc adessent. CLT. Iam aderunt
CLN. Quando istiic *iamf erit? io CLT. Non cogitas hinc longule esse? et miilierum
nosti moras: dum moliuntur, diim conantur, annus est. CLN. 0
CLitipho, 240 timeo. CLT. Respira: ecciim Dromonem ciim Syro una: adsiint tibi.
226 rei\ artis || 227 petax] potens || 232 multae opiniones quae mihi animum || 239 nosti mores mulierum |l
II 3, 1—16 HAVTON TIMORVMENOS 63
SYRVS DROMO CLINIA CLITIPHO SERVI DVO ADVLESCENTES DVO
SY. Ain tu? DR. Sic est. SY. Verum interea, diim n 3
sermones caedimus, fllae sunt relictae. CLT. Mulier tibi adest: audin,
CLmia? CLN. Ego uero audio et nunc demum uiuo et ualeo,
Clitipho. SY. Minume mirum: adeo lnpeditae siint: ancillarum
gregem 245
s diicunt secum. CLN. Perii, unde illi siint ancillae?
CLT. Men rogas? SY. Ndn oportuit reUctas: portant quidrerum! CLN. Ei
mihi! SY. aiirum, uestem; et uesperascit, et non noueriint
uiam. factum a nobis stiiltest. abi dum tu, Dromo, illis
obuiam. propera; quid stas? — CLN. Vae mihi misero, quanta
de spe decidi! 250
io CLT. Qui istuc? quae res te sollicitat aiitem? CLN. Ro-
gitas quid siet? uiden tu? anciUas aiirum uestem, quam ego cum una
ancillula hic reliqui, unde ei esse censes? CLT. Vah, nunc
demum intellego. SY. Di boni, quid turbaest! aedes nostrae uix capient,
scio. quid comedent! quid ebibent! quid sene erit nostro
miserius ! 255 i5 sed eccos uideo quos uolebam. CLN. 0 Iiippiter, ubi- nam est fides?
244 audio nunc demum et uideo [| 250 miflero mihi || 251 quid istuc D 256 uideo eccog |
64 HAVTON TIMORVMENOS II 3, 16—39
dum ego prdpter te errans patria careo demens, tu
interea loci conldcupletasti te, Antiphila, et me in his deseruisti
malis , propter quam in summa infamia sum et meo patri mi-
nus dbsequens, quoius nunc pudet me et miseret. qui harum mdres
cantabat mihi, -260
20 monuisse frustra, neque eum potuisse umquam ab hac
me aspellere! quod tamen uunc faciam: tiim, quom gratum mihi
esse potuit, ndlui. nemost miserior me. SY. Hic de nostris uerbis errat
uidelicet, quae hic sumus locuti. Clinia, aliter tiiom amorem
atque est accipis: nam et uitast eadem et animus te erga idem ac fuit, 265 25 quantum ex re eapse coniecturam fecimus. CLN. Quid est obsecro? nam mihi nunc nil rerum
dmniumst quod malim quam me hoc falso suspicarier. SY. Hoc primum, ut nequid huius rerum ignores: anus, quae est dicta mater esse ei antehac, non fuit; 270 so ea dbiit mortem. hoc fpsa in itinere alterae dum narrat, forte audiui. CLT. Quaenam est altera? SY. Mane: hdc quod coepi primum enarrem, CHtipho; post fstuc ueniam. CLT. Prdpera. SY. Iam primum
dmnium, ubi uentum ad aedis est, Dromo pultat fores. 275
35 anus quaedam prodit. haec ubi aperit dstium, contmuo hic se intro cdnicit, ego cdnsequor; anus fdribus obdit pessulum, ad lanam redit. hic sciri potuit aiit nusquam alibi, Chnia, quo stiidio uitam suam te absente exegerit, 280
261 expellere H 266 ex ipsa re || 276 aperuit || 277 coniecit intro ||
II 3. 40—70 HAVTON TIMOKVMENOS ,;.".
4.) ubi de mprouisost mteruentum miilieri.
nam ea res tum dedit existumandi copiam
cottidianae uitae consuetiidinein,
quae quoiusque ingenium ut sit declarat maxume.
texentem telam studiose ipsam otfendimus, 289
15 mediocriter uestitam ueste liigubri
(eius anuis causa opmor quae erat inortua)
sine aiiro: tum omatam lta uti quae ornantiir sibi:
nulla arte malas expolitam miiliebri;
capillus passus prolixe et circiim caput 290
w reiectus neclegenter, pax. CLN. Syre mi, dbsecro,
ne me m laetitiam friistra conicias. SY. Anus
subtemen nebat. praeterea una ancillula
erat; ea texebat lina, pannis obsita,
neclecta, inmunda inluuie. CLT. Si haec sunt, Clinia, 296 55 uera, lta uti credo, quis te est fortunatior!
scin tu? hanc quam dicit sordidatam et sordidam,
magnum hoc quoque signumst, dominam esse extra
noxiam,
eius quom tam neclegiintur interniintii.
nam disciplinast primum munerarier 300
1 o ancillas eis ad ddminas qui adfectant uiam.
CLN. Perge, obsecro te, et caue ne falsam gratiam
studeas inire. quid ait, ubi me nominas?
SY. Vbi dicimus redisse te et ordre uti
Iueniret ad te, miilier telam desinit jos
5 contfnuo et lacrumis dpplet os totum sibi, > ut facile scires desiderio id fieri.
CLN. Prae gaiidio, ita me di ament, ubi sim nescio: ita timui. CLT. At ego nil esse scibam, Clfhia. age diim uicissim, Syre, dic quae illast altera? 310 o SY. Addiicimus tuam Bacchidem. CLT. Hem, quid? Bacchidem ?
282 dedit tum || 289 arte malasj mala re esse || 290 pro- lixus U 299 cum eius || 300. 301 disciplina est eisdera mune- rarier | ancillas primum |] 304 orare] rogare || 307 fien ttio 309 sciebam ||
Terentins ed. Fleckeisen. Fd IT 5
66 HAVTON TIMORVMENOS II 3, 71—90
eho sceleste, quo illam ducis? SY. Quo ego illam?
ad nos scilicet.
CLT. Ad patremne? SY. Ad eum ipsum. CLT. Ohomi-
nis mpudentem audaciam! SY. Heus,
non fit sine periclo facinus magnum nec memorabile.
CLT. Hoc uide: in mea uita tibi tu laiidem is quae-
sitiim, scelus? 315
75 ubi si pauluhim modo quid te fugerit, ego perierim.
quid illo facias? SY. At enim.. CLT. Quid cenim'?
SY. Si sinas, dicam. CLN. Sine. CLT. Sino. SY. Ita res est haec nunc, quasi quom . .
CLT. Quas malum ambages mihi narrare occipit! CLN. Syre, uerum hic dicit: mitte,
ad rem redi. SY. Enim uero reticere nequeo: multimodis in-
iiirius 320
80 Clitipho est neque ferri potis est. CLN. AUdiundum
herclest, tace. SY. Vis amare, uis potiri, uis quod des illi effici; tiiom esse in potiundo periclum ndn uis: haud stulte
sapis, siquidem id saperest, uelle te id quod non potest
contmgere. aut haec cum illis siint habenda, aut flla cum his
mittenda sunt. 325
85 harum duarum condicionum minc utram malis uide, etsi consiliiim quod cepi rectum esse et tutiim scio. nam apud patrem tua amica tecum sine metu ut sit
copiast. tiim quod illi argentum es pollicitus, eadem hac in-
ueniani uia, quod ut efficereru orando surdas iam aiiris reddideras
mihi. 330
no quid aliud tibi uis? CLT. Siquidem hoc fit. SY. Si-
quidem? experiundo scies.
315 tu tibi || 320 multis modis ||
[18,91—109 BAVTON TMORVMENOS 67
OLT. Age age, cedo istuc tudm consilium: qnid iil
est? SY. A<Uimul;il>iinus tiiam amicam huius esse amicam. CLT. Piilcre: hi<
quid faciet sua? uu ea quoque dicetur huius, si lina haec dedeeorist
parum? SY. Immo ad tuam matrem «ibducetur. CLT. Quid eo?
SY. Longumst, Clitipho, 836 m si tibi narrem, quam 6b rem id faciam: uera causast.
CLT. Fabulae! nil satis firmi uideo, quam ob rem accipere hunc mi
expediat metum. SY. Mane, habeo aliud, si fstest metus, quod ambo
confiteamini sihe periclo esse. CLT. Huius modi obsecro aliquid
reperi. SY. Maxume: ibo dbuiam huic, dicam lit reuortatiir domum. CLT.
Hem, 340
ioo quid dixti? SY. Ademptum tibi iam faxo omnem
metum, in aiirem utramuis dtiose ut ddrmias. CLT. Quid ago nunc? CLN. Tune? qudd boni CLT.
Syre! — dic modo uerum. SY. Age modo: hodie sero ac nequiquam
uoles. CLN. datur, fruare diim licet: nam nescias 846
ioo CLT. Syre mquam! — perge pdrro, tamen istiic ago. CLN. eius sit potestas pdsthac an numquain tibi. CLT. Verum hercle istuc est. — S)'re, Syre inquam,
heus heus, Syre! SY. Concaluit. quid uis? CLT. Redi, redi. SY. Ad-
sum: dic quid est? iam hoc qudque negabis libi placere. CLT. Immo,
Syre, •«•^o
333 hic quid] quid hic (cedo quid hic) || 338 si istuc metuis !| 340 hinc |i reuortantur || 346 inquam. SY. por
68 HAVTON TIMORVMENOS E 3, 110—139
no et me et meum amorem et famam permitto tibi.
tu es iudex: nequid accusandus sis uide.
SY. Ridiculumst te istuc me adnionere, Clitipho:
quasi fstic mea res minor agatur quam tua!
hic siquid nobis forte aduorsi euenerit, 355
ii5 tibi enint parata uerba, huic homini uerbera:
quaprdpter haec res ne xitiquam neclectust mihi.
sed istiinc exora, ut siiam esse adsimulet. CLN. Scilicet
facturum me esse: in eiini iam res rediit locum,
ut sit necessus. CLT. Merito te amo, Clmia. 360 120 CLN. Verum illa nequid titubet! SY. Perdoctast probe.
CLT. At hoc demiror, qui tam facile potueris
persuadere illi, quae solet quos spernere!
SY. In tempore ad eam ueni, quod rerum omniumst
primiim: nam quendam misere ofifendi ibi militem 365 125 eius nocteni orantem: haec arte tractabat uirum,
ut illius animum ciipidum inopia incenderet
eademque ut esset apud te hoc quam gratissumum.
sed heus tu, uide sis nequid inprudens ruas!
patrem nouisti ad has res quam sit perspicax; 370 i3o ego te aiitem noui quam esse soleas mpotens:
inuersa uerba, euersas ceruices tuas,
gemitiis, screatus, tiissis, risus abstine.
CLT. Laudabis. . SY. Vide sis. CLT. Tiitimet miE^e.
SY. Sed quam cito sunt consecutae miilieres! 375 t35 CLT. Vbi siint? quor rethies? SY. Iam nunc haec
non est tua.
CLT. Scio, apud patrem; at nunc fnterim? SY. Nihild
magis.
CLT. Sine. SY. Non sinam, inquam. CLT. Quaeso
paulisper. SY. Veto.
CLT. Saltem salutare. SY. Abeas, si sapias. CLT. Eo.
quid istic? SY. Manebit. CLT. Hominem felicem!
SY. Ambula. . 380
354 minor mea res || 357 neclectumst (neglectui est) 380 o hominem [I
n 4, 1—19 HAVTON TIMORVMENOS 69
BACOHIS ANTIPHILA CLINIA SYRVS
MERETRIX MVLIER ADVLESCENS SERVOS
BA. Edepol te, mea Antiphila, laudo et fdrtunatam II 4
iiidico, ld quom studuisti, fsti formae ut mdres consimiles
forent: minumeque, ita me di ament, miror, si te sibi quisque
expetit. nam mihi, quale ingenium haberes, ftiit indicio oratio: t e't quom egomet nunc mecum in animo uitam tuam
considero 385
omniumque adeo uostrarum, udlgus quae ab se se-
gregant, e't uos esse isti modi et nos ndn esse haud mirabilest. nam expedit bonas esse uobis; nds, quibuscum est res,
ndn sinunt: qufppe forma inpillsi nostra nds amatores colunt: iohaec ubi inminutast, illi siiom auimum alio cdnfe- , . . runt; 390
nisi si prospectum mterea aliquid e'st, desertae uiuimus. udbis cum uno semel ubi aetatem agere decretiimst uiro, quoius mos maxumest consimilis udstrum, ei se ad
uos adplicant. hdc beneficio utrique ab utrisque ue'ro deuincimini, 15 ut numquam ulla amdri uostro incidere possit cila-
mitas. 395
AN. Nescio alias: me'quidem semper scio fecisse se'dulo, ut ex illius cdmmodo meum cdmpararem cdmmodum'
CL. Ah, ergd, mea Antiphila, tii nunc sola re'ducem me in
patriam facis: nam dum abs te absum, omnes mihi labores fue're quos cepi leues,
387 istius || 393 ei] hi J|
70 HAVTON TIMORVMENOS 114,20— 1111,13
20 praeterquain tui carenduin quod erat. SY. Credo. CL.
Syre, uix suffero: 400
hocm uie miserum non licere meo modo ingeniifm frui! SY. Immo \It patrem tuom uidi ex tuo abitu, diu etiam
duras dabit. BA Quisnam hic adulescens est, qui intuitur nos? AN.
Ah, retine me, obsecro. BA. Amabo quid tibist? AN. Disperii: perii misera!
BA. Quid stupes? 25 CL. Antiphila! AN. Videon Clrniam an non? BA. Quem
uides? 405
CL. Salue, anime mi. AN. 0 mi Clrhia, salue. CL. Xrt
uales? AN. Saluom aduenisse gaudeo. CL. Teneone te, Antiphila, maxume exoptata animo meo? SY. Ite mtro: nam uos iam dudum exspectat senex.
CHREMES MENEDEMVS
SENES DVO
HI 1 CH. Luciscit hoc iam. cesso pultare ostium 410
uicini, primo ex me ut sciat sibi filium redisse? etsi adulescentem hoc nolle intellego. uerilm quom uideam miserum hunc tam excruciarier 5 eius abitu, celem tam rhsperatum gaudium, quom illi pericli nihil ex indicio siet? 415
haud faciam: nam quod potero adiutabo senem. item ut filium meum amico atque aequali suo uideo rnseruire et socium esse in negotiis, io nos quoque senes est aequom senibus obsequi. ME. Aut ego profecto ingenio egregio ad miserias 420 natus sum, aut illud falsumst, quod uolgo audio dici, diem adimere aesritudinem hominibus.
401 hociue || 402 uidi esse habitum || 408 animo exoptata 411 primum |j
III 1, U—43 HAVTON TIMORVMENOS 71
nain mihi quidem cottidie augescit magis 15 de filio aegritiido, et quanto diutius
abest, magis cupio tiinto et magis desidero. 4-25
CH. Sed lpsum foras egressum uideo: ibo, adloquar.
Menedeme, salue: niintium adporto tibi,
quoius maxume te fieri participem cupis. 20 ME. Numqmdnam de meo gnato audiuisti, Chremes?
CH. Valet atque uiuit. ME. Vbinain est quaeso? CH.
Apud nie domi. 430
ME. Meus gnatus? CH. Sic est. ME. Venit? CH.
Certe. ME. Chnia [meus uenit? CH. Dixi. ME. Eamus: duc me ad eum,
obsecro.
CH. Non uolt te scire se redisse etiam, et tuom 85 conspe'ctum fugitat: prdpter peccatum hdc timet,
ne tiia duritia antiqua illa etiam adaiicta sit. 435
ME. Non tu ffli dixti ut essem? CH. Non. ME. Quam
ob rem, Chremes?
CH. Quia pessume istac m te atque in illum consulis,
si te tam leni et uicto esse animo ostenderis. so ME. Non possum: satis iam, satis pater durus fui.
CH. Ah,
uehemens in utramque partem, Menedeme, es nimis, 440
aut largitate nfmia aut parsimonia.
in eandem fraudem ex hac re atque ex illa mcides.
primum dlim potius quam paterere nlium 35 commetare ad mulierculam, quae paiilulo
tum erat contenta quoique erant grata dmnia, 445
proterruisti hinc. ea coacta ingratiis
postffla coepit uictum uolgo quaerere.
nunc qudm sine magno intertrimento ndn potest io haberi, quiduis dare cupis. nam ut tu scias,
quam ea minc instructa piilcre ad perniciem siet, 450
primiim iam ancillas secum adduxit pliis decem,
oneratas ueste atque a\iro: satrapa si siet
429 gnato meo || Chreme || 452 satrapas (satrapes)
72 HAVTON TIMORVMENOS III 1, 44—75
amator, numquam sufferre ,eius sumptiis queat;
45 nediim tu possis. ME. Estne ea intus? CH. Sit
rogas? sensi: namque unam ei cenam atque eius comitibus 455 dedi; quodsi iterum mihi sit danda, actilm siet. nam ut alia omittain, pytissando modo mihi quid uini absumpsit csic hoc' dicens; 'asperum,
60 pater, hoc est: aliud lenius sodes uide!' releui dolia omnia, omnis serias: 460
omnis sollicitos habuit, atque haec \ina nox! quid te futurum censes, quem adsidue exedent? ita me di amabunt, ut me tuarum miseritumst,
55 Menedeme, fortunarum. ]\IE. Faciat quidlubet: sumat consumat perdat, decretumst pati, 465
dum illum modo habeam mecum. CH. Si certiimst tibi sic facere, permagni fllud re ferre arbitror, ut ne scientem sentiat te id sibi dare.
6o ME. Quid faciam? CH. Quiduis potius quam quod
cdgitas: per alium quemuis ilt des, falli te sinas 470
techims per seruolum: etsi subsensi ld quoque, illos ibi esse, id agere inter se clanculum. Syrus cum lllo uostro cdnsusurrant, conferunt
G5 consilia ad adulescentes ; et tibi perdere talentum hoc pacto satius est quam illo minam. 475 non minc pecunia agitur, sed illud quo modo minumo periclo id demus adulescentulo. nam si semel tuom animum ille intellexerit,
70 prius proditurum te tuam uitam et prius pecuniam omnem, quam abs te amittas fflium: 480 huic quantam fenstram ad nequitiem patefeceris, tibi aiitem porro ut non sit suaue uiuere! nam deteriores omnes sumus licentia.
75 quodquomque est, quom ei inciderit in mentem, uolet
461 habui || 467 illud permagni || 471 technis || 480. 481 filium hui | quantam fenestram [] 484 quod cuique cum inciderit ||
1111,76—2,2 HAVTON TIMORVMENOS 73
neque ld putabit prauom an rectum sit: petet. 4S5
tu rem perire et fpsum non poteris pati.
dare denegaris? lbit ad illud ilico,
qui maxume apud te se ualere sentiet: f-o abittfrum se abs te esse llico minitabitur.
ME. Vide're uera atque lta uti res est dicere. 490
CH. Somnum hercle ego hac nocte dculis non uidi meis,
dum id quaero, tibi qui filium restituerem.
ME. Cedo dextram: porro te idem oro ut facias,
Chremes. m CH. Paratus sum. ME. Scin quid nunc facere te uolo?
CH. Dic. ME. Quod sensisti illds me incipere fallere, 495
id u*t maturent facere: cupio illi dare
quod uolt, cupio ipsum iam uidere. CH. Operam dabo
paulum hoc negoti mi obstat: Simus et Crito so uicini nostri hic ambigunt de finibus:
me cepere arbitrum: fbo ac dicam, ut (hxeram 500
operam daturum me, hodie non posse eis dare.
continuo hic adsum. ME. Ita quaeso. — di uostram
fidem!
itan comparatam esse hominum naturam omnium, 9j aliena ut melius uideant et diiudicent
quam sua! an eo fit, quia in re nostra aut gaiidio 505
sumus praepediti nimio aut aegritudine?
hic mfhi nunc quanto plus sapit quam egomet mihi! —
CH. Dissolui me, otiosus operam ut tibi darem. ioo Syrus est prendendus atque adhortandifs mihi.
a me nescio quis exit: concede hmc domum, 510
ut ne nos inter nos congruere sentiant.
SYRVS CHREMES
SERVOS SENEX
SY. Hac lllac circumcursa: inueniundum ^s tamen, m 2 argentum; intendenda in senemst fallacia.
493 Chreme (| post v. 497 sequuniur w. 509 — 511 (| 502 adero |j 512 inueniundumst (est) fl
74 HAVTON TIMORVMENOS III 2, 3—31
CH. Num me fefeilit hosce id struere? uidelicet ille Clmiai seruos tardiusculust: 515
5 idcirco huic nostro traditast proumcia. SY. Quis hic loquitur? perii. niimnam haec audiuit?
CH. Syre! SY. Em! CH. Quid tu lstic? SY. Recte equide'm. secUe^mirqr^
Chremes , tam mane, qui heri tantum biberis. CH. Nil nimis. SY. 'Nil' narras? uisast uero, quod dici solet, 520
10 aquilae senectus. CH. Heia! SY. Mulier commoda, faceta haec meretrix. CH. Sane itidem uisast mihi. SY. Et quidem, ere7 forma liiculenta. CH. Sic, satis SY. Ita non ut olim, sed uti nunc, sane bona: minumeque miror, Clinia hanc si deperit. 525
15 sed habet patrem quendam auidum misere atque aridum, uicmum hunc: nostin? at quasi is non ditiis abundet, gnatus eius profugit mopia. scis esse factum ut dico? CH. Quid ego ni sciam? hominem pistrino dfgnum! SY. Quem? CH. Istunc seruolum 530
20 dico adulescentis, SY. Sjre, tibi timui.male. CH. qui passus est id fieri. SY. Quid faceret? CH.
Rogas? aliquid reperiret, fingeret fallacias, unde esset adulescenti, amicae quod daret, atque hunc difficilem inuitum uersaret senem. 535
25 SY. Garris. CH. Haec facta ab illo oportebat, Syre. SY. Eho quaeso laudas, quf eros fallunt? CH. In loco ego ue'ro laudo. SY. Recte sane. CH.' Quippe qui magnarum saepe id remedium aegritudinumst: uel iam huic mansisset unicus gnatiis domi. 540
so SY. Iocon an serio ille haec dicat nescio, nisi mihi quidem addit animum, quo lubeat magis.
515 Cliniae || 518 Chreme || 521 commoda et || 522 itidemj idem || 523 ere] hercle || 526 miserum || 527 diuitiis || 529 ego nesciam J) 535 seruaret H 541 ille haec] illaec ||
III », 32—3, 4 HAVTON TIMORVMENOS 75
CH. Et niinc guifl PYsppqtat, Syre? an dum hinc denuo abeat, quom tolerare llle huius sumptus non queatV nonne ad senem aliquam fabricam fingit? SY. Std- lidus est. 545
»5 CH. At te adiutare oportet adulescentuli causa. SY. Facile equidem facere possum, si iubes: etenim quo pacto id fieri soleat, cafleo. CH. Tanto hercle melior. SY. Non est mentiri meum. CH. Fac ergo SY. At heus tu, fiicitodum eadem haec memineris, 550
40 huius siquid simile forte aliquando euenerit, ut sunt humana, tuos ut faciat filius. CH. Non ilsus ueniet, spero. SY. Spero hercle ego
quoque, neque eo nunc dico, qud quicquam illum senserim; sed siquid, nequid. quae sit eius aetas, uides, 555
45 et ne ego te, si usus ueniat, magnifice, Chremes, tractare possim. CH. De fstoc, quom usus uenerit, uidebimus quid opus sit: nunc istiic age. — SY. Numquam commodius quicquam erum audiui loqui, nec quom male facere crederem mi inpunius 660
50 licere. quisnam a nobis egreditiir foras?
CHREMES CLITIPHO SYRVS
SENEX ADVLESCENS SERVOS
CH. Quid istuc quaeso? qui istic mos est, Clitipho? in
itane fieri oportet? CL. Quid ego feci? CH. Vidin ego te mddo manum
in sinum huic meretrici mgerere? SY. Acta haec res est: perii. CL. Mene?
CH. Hisce oculis, ne nega. facis adeo indigne iniiiriam illi, qui non abstineas manum. 666
544 ille huius] illius || 551 si quid huius || 566 Chreme |j 559 quicquam] umquam || 560 facerem ||
76 HAVTON TIMORVMENOS III 3, 5—22
5 nam istaec quidem contumeliast,
hdminem amicum recipere ad te atque eius amicam
subigitare. uel heri in uino quam mmodestus fuisti, SY. Factum.
CH. quam molestus! lit equidem, ita me di ament, metui, quid futurum
denique esset! noui ego amantis: animum aduortunt grauiter quae
non censeas. 570
10 CL. At mihi fides apud hiinc est, nil me istius factu-
rum, pater. CH. Esto, at certe hinc udlo concedas aliquo ab ore
eorum aliquantisper. miilta fert lubido: ea facere prdhibet tua praesentia. de me ego facio coniecturam: nemost meorum ami-
corum hodie, apud quem expromere omnia mea occiilta, Clitipho,
aiideam. 575
i5 apud alium prohibet dfgnitas; apud alium ipsi facti
pudet , ne ineptus, ne proteruos uidear. quod illum facere
credito, sed nostrumst intellegere, utquomque atque ubiquom-
que opus sit obsequi. SY. Quid iste narrat! CL. Perii. SY. CHtipho, haec
ego praecipio tibi? hdminis frugi et temperantis fiinctu's officiiim? CL.
Tace sodes. 680
20 SY. Recte sane! CH. Syre, pudet me. SY. Credo:
neque id iniiiria: quin mihi molestumst. CL. JPerdis me hercle . . SY. Verum
dico qudd uidetur. CL. Ndn accedam ad illos? CH Eho quaeso, lina
accedundi uiast?
570 amantium || 572 hiuc uolo] ut hinc (ut; || 574 ego de me || 576 ipsius ||
m», 28— 40 HAVTON TIM0KVMEN0S 11
SY. Actumst: hic prius se mdicarit quam ego argen-
tum effecero. Chremes, uin tu homiui stiilto mi auscultare? CH.
Quid faciam? SY. Iube hunc 585 25 abire hinc aliquo. CL. Quo egcThinc abeam? SY. Quu
lubet: da ilfts locum: abi deambulatum. CL. Deambulatum, quo? SY. Vah.
quasi desit locus! abi sane istac, istorsum, quo uis. CH Recte dicit,
censeo. CL. Di te eradicent, S/re, qui me hinc extnidis! SY.
At tu istas tibi pol posthac comprimito manus! — 590
so ccnsen uero? quid illum porro credas facturiim,
Chremes, nisi eum, quantum tibi opis di dant, seruas castigas
mones? CH. Ego istuc curabo. SY. Atqui nunc tibi, ere,
istic adseruandus est. CH. Fiet. SY. Si sapias: nam mihi iam minus minus-
que optemperat. CH. Quid tu? ecquid de illo quod dudum tecum egi
egisti, Syre? 595
35 repperisti tibi quod placeat an non? SY. De fallacia
dfcis? est: inueni nuper quandam. CH. Frugi es.
cedo quid est? SY. Dicam, uerum ut ex alio aliud mcidit. CH. Quid-
nam, Syre? SY. Pessuma haec est meretrix. CH. Ita uidetur.
SY. Immo si scias! uah, uide quod inceptet facinus. fuit quaedam anus
Corinthia hic: 600 to quoi drachumarum haec argenti olim mille dederat mutuom.
585 Chreme |) 589. 590 at tu pol tibi istas | posthac fl &9l Cxireuie |) 593 ere tibi || 595 Syre aut || 596 an nondura etiam || 598 aliud ex alio fl 601 drachmarum (dragmarum) ||
78 HAVTON TIMORVMENOS III 3, 41— IV 1, 4
CH Quid tumV SY. Ea mortuast: reliquit filiam
adulesceritulam. ea relicta liuic arrabonist pro fllo argento. CH. In-
tellego. SY. Hanc secum huc adduxit, ea quae est nunc apud
uxorem tuam. CH. Quid tum? SY. Cliniam orat, sibi ut id nunc
det: illam illf tamen 605
45 post daturam: mille nummum poscit. CH. Et poscit
quidem? SY. Hui, dubium id est? ego sic putaui . . CH. Quid nunc fa-
cere cogitas? SY. Egone? ad Menedemum ibo; dicam. hanc esse captam
e Caria, ditem et nobilem : si redimat, magnum inesse in ea lucrum. CH. Erras. SY. Quid ita? CH. Pro Menedemo nunc
tibi ego respondeo 610
50 cnon emo': quid ages? SY. Optata loquere. CH. Qui?
SY. Non est opus. CH. Non opus est? SY. Non hercle uero. CH. Qui
istuc, miror. SY. Iam scies. mane, mane, quid est quod tam a nobis grauiter
crepuerunt fores?
SOSTRATA CHREMES LCANTHARA] SYRVS
MATRONA SENEX ANVS SERVOS
IV l SO. Nisi me animus fallit, hic profectost anulus, quem
ego suspicor, is quicum expositast gnata. CH. Quid uolt sibi, Syre, haec oratio? 615
SO. quid est? isne tibi uidetur? CA. Dixi equidem,
ubi mi ostendisti, ilico eum esse. SO. At satis ut contemplata mddo sis, mea
nutrix. CA. Satis.
617 ut satis [1
IV 1, 5—23 HAVTON TIMOKVMENOS 79
SO Abi niinciain intro, atque flla si iam lauerit, mihi
nvintia. — hic ego uirum interea opperibor. SY. Te uolt: uideas
quid uelit. nescio quid tristis est; non temerest: timeo quid sit.
CH. Quid siet? 620
ne ista hercle magno iam conatu magnas nugas dixerit. SO. Ehem mi uir! CH. Ehem mea uxor! SO. Te ipsum
quaero. CH. Loquere quid uelis. io SO. Primum hoc te oro, nequid credas me aduorsum
edictum tuom facere esse ausam. CH. Vin me istuc tibi, etsi ih-
credibilest, credere? credo. SY. Nescio quid peccati portat haec purgatio. 625 SO. Meministin me grauidam esse et te maxumo opere
edicere , si puellam parerem, nolle tolli? CH. Scio quid fe-
ceris: 15 silstulisti. SY. Sic est factum: domna ego, erus dam-
no auctus est. SO. Minume; sed erat hic Corinthia anus haud inpura:
ei dedi exponendam. CH. 0 Iuppiter, tantam esse in animo
inscitiam ! 630
SO. Pe'rii: quid ego feci? CR Rogitas? SO. Si
peccaui, mf Chremes, rhsciens feci. CH. fd quidem ego, si tu" neges, certo
scio, *o te rhscientem atque mprudentem dicere ac facere omnia; tot peccata in hac re ostendis. narn iam primum, si"
meum fmperium exsequi uoluisses, mteremptam opdrtuit, 635 non simulare mortem uerbis, re eapse spem uitae dare.
626 esse grauidam et mihi te |j 628 domina ergo || 636 re
80 HAVTON TIMORVMENOS IV 1, 24—45
at id omitto: misericordia, animus maternus: sino. 2: quam bene uero abs te prospectum sit quod uolui, id
cogita: nempe anui illi prodita abs te filiast planissume, per te uel uti quaestum faceret uel uti ueniret pa-
lam. 640
credo, id cogitasti: 'quiduis satis est, dum uiuat modo.' qufd cum illis agas, qui neque ius neque bonum atque
aequom sciuntV 30 melius peius, prosit obsit, nil uident nisi quocl lubet. SO. Mi Chremes, peccaui, fateor: uincor. nunc hoc te
dbsecro, quando tuos est animus, mi uir, natura ignoscentior, 645 ut meae stultitiae in iustitia tua sit aliquid praesidi. CH. Scilicet equidem fstuc factum ignoscam: uerum,
Sostrata, •j5 male docet te mea facilitas miilta. sed istuc quid-
quid est, qua hoc occeptumst caiisa, loquere. SO. Vt stultae et
misere omnes sumus religiosae, quom exponendam do illi, de digito anulum 650 detraho et eum dico ut una cum puella exponeret, si moreretur, ne expers partis esset de nostris bonis. 10 CH. Istuc recte: conseruasti te atque illam. SO. Hic
is est anulus. CH. ^"nde habes? SO. Quam Bacchis secum addiixit
adulescentulam, SY. Hem, quid illa narrat? SO. ea lauatum dum lt, seruan-
dum mihi dedit. 655
animum non aduorti primo; sed postquam aspexi, flico cognoui, ad te exsflui. CH. Quid nunc s\ispicare aut
muenis K de flla? SO. Nescid, nisi ex ipsa quaeras, unde hunc
habuerit ,
638 prospectum est quid uoluisti cogita || 644 Chreme 645 quanto || animus natu grauior ignoscentior || 649 miserae
IV 1,46— 2,6 HAVTON TMORVMENOS 81
3i potis est reperiri. SY. Interii: phis spei uicleo
quam uolo. nostrast, si itast. CH. Viuitne illa, quoi tu dederas?
SO. Nescio. 660
CH. Qufd renuntiauit olim? SO. Fecisse id quod
hisseram. CH. Ndmen mulieri cedo quid sit, ut quaeratur. SO.
Philterae. 50 SY. Ipsast. mirum ni illa saluast et ego perii. CH.
Sdstrata, sequere hac me intro. SO. Hoc \it praeter spem euenit!
quam timui male, ne nunc animo ita esses duro, ut olim in tollendd,
Chremes ! 666
CH. Non licet hommem esse saepe ita ut uolt, si res
non sinit. niinc ita tempus fert; mi ut cupiam filiam: olim ml
minus.
SYEVS SERVOS
Nisi me ahimus fallit miilium, haud multum a me IV fi
aberit infortiinium : ita hac re in angustum dppido nunc meae coguntur
copiae: nisi si aHquid uideo, ne esse amicam hanc gnati re-
sciscat senex. 670
nam qudd de argento sperem aut posse pdstulem me
fallere, 5 nihil est: triumpho, si licet me latere tecto abscedere. crucidr bolum mihi tantum ereptum tam desubito e
faucibus.
662 mulieris || 664 me intro hac. SO. ut fl ^66 Chreme i 667 fert] est |
Terentiu» ed. Fleckeisen. Ed II. 8
82 HAVTON TIMORVMENOS IV 2, 7— 3,12
quid agam? aiit quid comminiscar? ratio de fntegro
ineundast mihi. nil tam difficilest, quin quaerendo inuestigari possiet. 675 quid si hoc nunc sic incipiam? nihil est. quid, sic?
tantundem egero. 10 at sic opinor. non potest. immo optume. euge habeo
optumam. retraham hercle ego idem illud ad me, opinor, fugitiuom
argentum tamen.
CLINIA SYRVS
ADVLESCENS SEEVOS
IV 3 CL. Res niilla mihi posthac potest iam interuenire tanta, quae mi aegritudinem adferat: tanta haec laetitia oh-
drtast. 680
patri me dedo nunciam, ut frugalior sim quam uolt. SY. Nil me fefellit: cognitast, quantum audio huius
uerba. 5 istiic tibi ex sententia tua optigisse laetor. CL. 0 mi Syre, audisti obsecro? SY. Quid ni? qui
usque una adfuerim. CL. Quoiquam aeque audisti cdmmode quicquam eue-
nisse? SY. Nulli. 685 CL. Atque lta me di ament, lit ego nunc non tam
meapte caiisa laetor quam illius, quam ego scio esse honore quouis
dignam. 10 SY. Ita credo. sed age, Chnia, nunc da te mihi uicissim: nam amici quoque res est uidenda in tiito ut con-
locetur, nequid de amica niinc senex . . CL. 0 Iuppiter! SY. Quiesce. 690
678 OPINOErDEMADMEEGOILLUDHODIEFUGITnJOM (opinor ad
me idem illud fugitiuum) || 679 nulla mihi res || 681 dedo patri me || 685 cui aeque || 688 nunc Clinia age ||
IV 3, 18- -33 HAVTON TIMORVMENOS 83
CL. Antiphila mea nubet mihi. SY. Sicin mihi inter-
ldquere? CL. Quid faciam? Syre mi, gaiideo: fer me. SY. Fero
hercle uero. 15 CL. Deorum uitam aptf sumus. SY. Frustra operam
opinor siimo. CL. Loquere: aiidio. SY. At iam hoc ndn agis. CL. Again.
SY. Videndumst, ihquam, amici quoque res, Chnia, tui in tuto ut conlocetur. 695 nam si nunc a nobis abis et Bacchidem hic reknquis, senex resciscet ilico esse amicam hanc Clitiphdnis; :o si abdiixeris, celabitur, itidem lit celata adhuc est. CL. At enim fstoc, Syre, nil est magis meis niiptiis
adudrsum. nam quo dre appellabd patrem? tenes quid dicam?
SY. Quid ni? 70u
CL. Quid dicam? quam causam adferam? SY. Quin
ndlo mentiare: aperte ita ut res sese habet narrato. CL. Quid ais?
SY, Iiibeo: «s illam te amare et uelle uxorem, hanc esse Cliti-
phdnis. CL. Bonam atque iustam rem dppido imperas et factu
facilem. et scilicet iam me hdc uoles patrem exorare ut celet 705 senem udstrum? SY. Immo ut recta uia rem narret
ordine dmnem. CL. Hem, satin sanus es aut sdbrius? tuquidem lUum plane
perdis. so nam qui ille poterit esse in tuto? dic mihi. SY. Huic equidem consilio palmam do: hic me magni-
fice ecfero, qui* uim tantam in me et potestatem habeam tantae
astiitiae, 710
uera dicendo ilt eos ambos fallam: ut, quom narret
senex 699 nihil est magis Syre ||
84 HAVTON TIMORVMENOS IV 3, 34—4, 5
uoster nostro esse lstam amicam gnati, non credat
tamen. 35 CL. At enim spem istoc pacto rursum nuptiarum
omnem eripis: nam dum amicam hanc meam esse credet, non com-
mittet filiam. tu fors quid me fiat parui pendis, dum illi con-
sulas. 7ir>
SY Quid malum me aetatem censes uelle id adsimu-
larier? unus est dies, dum argentum eripio: pax: nihil am-
plius. *o CL. Tantum sat habes? quid tum quaeso, si hoc pater
resciuerit? SY. Quid si redeo ad lllos qui aiunt *quid si nunc
caeliim ruat?' CL. Metuo quid agam. SY. Metuis? quasi non ea
potestas sit tua, 720 quo uelis in tempore ut te exsoluas, rem facias palam. CL. Age age, traducatur Bacchis. SY. Optume ipsa exft
foras.
BACCHIS CLINiA SYEVS DROMO PHRYGIA
MERETRIX ADVLESCENS SERVI DVO ANCILIA
P7 4 BA. Satis pol proterue me Syri promissa huc in-
duxerunt, decem minas quas dare mihi pollicitust. quodsi is
niinc me deceperit, saepe obsecrans me ut ueniam frustra
ueniet; 725
aut quom uenturam drsero et constituero, quom is
certe 6 reniintiarit, Clitipho quom in spe pendebit animi:
715 fors] fortasse || 724 mihi dare fl
IV 4, 6- HAVTON TIMORVMENOS 85
decipiam ac nou ueniam, Syrus mihi tergo poenas
pendet. CL. Satis scite promittit tibi. SY. Atqui tu hanc
iocari credis? faciet, nisi caueo. BA. Dormiunt: ego pdl istos com-
mouebo. 730
mea Phrygia, audistin, modo iste homo quam uillam
demonstrauit io Charmi? PH. Audiui. BA. Prdxumam esse huic fundo
ad dextram? PH. Memini. BA. Curriculo percurre: apud eum miles Dionysia
agitat: SY. Quid inceptat? BA. dic me hic dppido esse in-
uitam atque adseruari, uerum aliquo pacto uerba me his datiiram esse et
uentiiram. 735
SY. Perii hercle! Bacchis, mane, mane: quo mittis
istam quaeso? u iube maneat. BA. I. SY. Quin est paratum argentum.
BA. Quin ego maneo. SY. Atqui iam dabitur. BA. Vt lubet. num ego insto?
SY. At scin quid sddes? BA. Quid? SY. Transeundumst minc tibi huc ad
Menedemum, et tua pdmpa eo transducendast. BAV Quam rem agis, scelus? SY.
Egon? argentum ciido, 740 quod tibi dem. BA. Dignam me putas, quam inliidas?
SY. Non est temere. ko BA. Etiamne tecum hic res mihist? SY. Minume:
tuom tibi reddo. B A. Esitur. CL. Sequere hac. — S Y. Heiis, Dr omo ! DR. Quis me uolt? SY. Syrus. DR. Quid est rei? SY. Ancillas omnis Bacchidis transdiice huc ad uos
prdpere. DR. Quam ob rem? SY. Ne quaeras: ecferant quae
secum huc attulerunt. 745
739 huc nunc tibi || 743 SY. sequere bac. heue ||
86 HAVTON TIMORVMENOS IV 4, 24—5, 22
sperabit sumptum sibi senex leuatum esse harunc abitu: sc ne ille hauscit, hoc paulum lucri quantum ei damni
adportet. tu nescies quod scfs, Dromo, si sapies. DR. Mutum
dfces.
CHREMES SYRVS
SENEX SERVOS
IV 5 CH. Ita me di aniabunt, ut nunc Menedemi" uicem
miseret me: tantum deuenisse ad eiim mali! 760
illancin mulierem alere cum illa familia!
etsi scio, aliquot hos dies non sentiet: 5 ita magno desiderio fuit ei filius.
uerum ubi uidebit tantos sibi sumptus domi
cottidianos fieri nec fieri* modum, 755
optabit rursum ut abeat ab se filius.
Syrum optume eccum. SY. Cesso hunc adoriri? CH.
Syre! 10 SY. Ehem, te ipsum mihi iam diidum exoptabam dari.
CH. Videre egisse iam nescio quid ciim sene.
SY. De illo quod dudum? dictum factum reddidi. 760
CH. Bonan fide? SY. BonanTercIe. CH. Non possiim
pati,
quin tibi caput demiilceam: accede hiic, Syre: 15 faciam boni tibi aliquid pro ista re, ac lubens.
SY. At si scias quam scite in mentem uenerit!
CH. Vah, gloriare euenisse ex sententia? 765
SY. Non hercle uero, uerum dico. CH. Dic quid est?
SY. Tui Clitiphonis esse amicam hanc Bacchidem 20 Menedemo dixit Clihia, et ea gratia
secum adduxisse, ne tu id persentisceres.
CH. Probe. SY. Dic sodes. CH. Nimium, inquam. SY.
Immo sic, satis. 770
748 nescis || 752 hosce aliquot || 757. 758 Syre. SY. hem. | CH. quid est? SY. te || 760 dictum ac factum || 761 hona CH hercle non ||
IV 5, 23-50 HAVTON TIMORVMENOS 87
sed p<5rro ausculta quod superest fallaciae: sese lpse dicet tuara uidisse filiam, *-, eius sfbi coinplacitain formam, postquam aspexerit, hanc ciipere uxorem. CH. Mddone quae inuentast?
SY. Eam: et qufdem iubebit posci. CH. Quam ob rem istiic,
Syre? 776
nam prorsum nihil intellego. SY. Vah, tardus es. CH. Fortasse. SY. Argentum dabitur illi ad miptias, nurum atque uestem qui*.. tenesne? CH. Comparet? SY. Id lpsum. CH. At ego illi neque do neque de-
spdndeo. SY. Non? quam 6b rem? CH. Quam ob rem? me rogas?
homini..? SY. tt lubet. 780 non ego in perpetuom dicebam ut illam illi dares, uerum ut simulares. CH. Non meast simulatio: 35 ila tu fstaec tua misceto, me ne admisceas. egon quoi daturus non sum, ut ei despondeam? SY. Credebam. CH. Minume. SY. Scite poterat
fieri; 785
et ego hoc, quia dudum tu tanto opere siuiseras, eo coepi. CH Credo. SY. Ceterum equidem istUc,
Chremes , io aequi bonique facio. CH. Atqui quam maxume uolo te dare operam ut fiat, uerum alia uia. SY. Fiat, quaeratur__aliqjiid> sed illud quod tibi 79u dixi deargento, qudd ista debet Bacchidi, id minc reddeTidmri^--iIuj- neque tu scilicet 4.-, illiic confugies: 'qufd meaV num raihi datumst? num iiissi? nura illa oppfgnerare filiam meam me inuito potuit?' uerum illiid, Chremes, 79o cliciint: 'ius summum saepe summast malitia.' CH. Haud faciam. SY. Immo aliis si licet, tibi non
licet: go omnes te inlautum esse ih bene parta re putent.
795 Chreme [| 798 in lauta et bene acta parte putant |i
88 HAVTON TIMORVMENOS IV 5, 51—6, 18
CH. Quin egoniet iam ad eam deferam. SY. Immo
filium iube pdtius. CH. Quam ob rem? SY. Quia enim in
eum suspitiost 800
translata amoris. CH. Quid tum? SY. Quia uidebitur magis ueri simile id esse, quom hic illi dabit; 55 et simul conficiam facilius ego qudd uolo. ipse adeo adest: abi, ecfer argentum. CH. Ecfero.
CLITIPHO SYKVS
ADVLESCENS SERVOS
V 6 CL. Nullast tam facilis res, quin difnciKs siet, 805 quam inuitus facias. uel me haec deambulatio (quam non laboriosa!) ad languorem dedit. nec quicquam magis nunc metuo quam ne denuo 5 miser aliquo extrudar hfnc, ne accedam ad Baccbidem. ut tequidem di deaeque dmnes quantumst, 6 Syre, 810 cum istdc inuento ciimque incepto perduint, buius modi qui mihi res semper comminiscere, ubi me excarnufices! SY. In' hinc quo tu dignus es? io quam paene tua me perdidit proteruitas ! CL. Vellem hercle factum, ita meritu's. SY. Meritus? quo modo? 815
ne lne istuc prius ex te audiuisse gaudeo, quam argentum haberes, qudd daturus iam fui. CL. Quid fgitur tibi uis dicam? adisti mihi manum: 15 amicam adduxti, quam non licitumst tangere. SY. Iam ndn sum iratus. sed scin ubi nunc sit tibi 820 tua Bacchis? CL. Apud nos. SY. Ndn. CL. Vbi
ergo? SY. Apud Clmiam. CL Perii. SY. Bono animo es: iam argentum ad eam deferes,
810 omnes di deaeque || 813 m tu hinc (ishinc, i tu hinc) quo dignus es || 818 abisti [I 819 licitum sit (liceat) |]
IV 6, ia— 7. 13 HAVTON TIMORVMENOS 89
quod ei es pollicitus. CL. Garris. unde? SY. A tuo
patre. to CL. Ludis fortasse me? SY. Eapse re experibere. CL. Ne ego hoino suni fortuntitus: deaino te, Syre. 825 SY. Sed pater egreditur. csiue quicquam admiratus sis, qua caiisa id fiat; dbsecundato m loco, quod linperabit facito, loquitor paucula.
CHREMES CLITIPHO STRVS
SENEX ADVLESCENS SERVOS
CH. Vbi Clitipho hic est? SY. fEcce me' inque. CL. rv 7
Eccum hfc tibi. CH. Quid rei esset dixti huic? SY D£xi pleraque
omnia. 830
CH. Cape hoc argentum ac defer. SY. I: quid stas,
lapis? quin accipis? CL. Cedo sahe. SY. Sequere hac me
dcius. 5 tu hic nos, dum eximus, rhterea opperibere: nam nfhil est illic qudd moremur diiitius. — CH. Minas quidem iam decem habet a me filia, 835 quas pro alimentis esse nunc duco datas; hasce ornamentis consequentur alterae, io porro haec talenta dotis adposciint duo. quam multa iniusta ac praua fiunt mdribus! rnihi minc relictis rebus inueniundus est 840
aliquig, labore inuenta mea quoi dem bona.
»24 ipsa re || 82G et 827 inverso ordine || 826 admiratuB siee || 829 ecce me] eccum me || 830 dixtin ||
90 HAVTON TIMORVMENOS IV 8, 1-25
MENEDEMVS CHBEMES
SENES DVO
IV 8 ME. Multo omnium nunc me fortunatissumum factiim puto esse, quom te, gnate, intellego resipisse. CII. Vt errat! ME. Te fpsum quaerebam,
Ckremes: serua, quod in te est, filium et me et familiam. 845 5 CH. Cedo quid uis faciam? ME. Inuenistih.qdi_e fjlianL__, CH. Quid tum? ME. Hanc uxorem sibi dari uolt
Chnia. CH. Quaes6 quid tu homini's? ME. Quid id est? CH.
Iamne oblitus es, inter nos quid sit dictum de fallacia, ut ea uia abs te argentum auferretur? ME. Scio. 850 io CH. Ea res nunc agitur fpsa. ME. Quid narras,
Chremes? immo haec quidem, quae apud me est, Ciitiphonis est amica. CH. Ita aiunt, et tu credis omnia, et illum illam uelle uxorem, ut, quom desponderim, des qui aurum ac uestem atque alia quae opus sunt
comparet. 855 15 ME. Id est profecto : id amicae dabitur CH. Scilicet datum iri. ME. Ah, frustra sum fgitur gauisiis miser. quiduis tamen iam malo quam hunc amittere. quid niinc renuntiem abs te responsiim, Chremes, ne sentiat me sensisse atque aegre ferat? 860 20 CH. Aegre? nimium illi, Menedeme, indulges. ME. Sine: inceptumst: perfice hoc mi in perpetuom, Chremes. CH. Dic cdnuenisse, egisse te de miptiis. ME. Dicam. quid deinde? CH. Me facturum esse omnia, generiim placere; postremo etiam, sf uoles, 865 as despdnsam quoque esse dicito. ME. Em, istuc uo- lueram.
844 Chreme || 851 Chreme || 854 illum aiunt uelle [] 857 da- turum. ME. uah [| 862 Chreme ||
IV 8, 86— V 1, 19 HAVTON TIMORVMENOS 91
CH. Tanto ocius te ut pdscat et tu, id qudd cupis, quam ocissume ut des? ME. Ciipio. CH. Ne tu
prdpediem, ut istain rem uideo, istius obsaturabere. sed haec uti sunt, cautim et paulatim dabis, 870
»o si sapies. ME. Faciam. CH. Abi ihtro: uide quid
pdstulet
ego ddmi ero, siquid me uoles. ME. Sane uolo: uam te scientem faciam, qxtidqnid 6gero.
MENEDEMVS CHBEMES SENES DVO
ME. Ego me non ita astutum neque ita perspicacem v l
esse ld scio, sed hic adiutor meus et monitor et praemonstratdr
Chremes 875
hdc mihi praestat; ih me quiduis harum rerum cdn-
uenit, quae sunt dicta in stiilto: caudex, strpes, asinus,
pliimbeus; 5 m illum nil potest: exsuperat eius stultitia haec dmnia. CH. (3he, desiste inquam deos, uxor, gratulando optiin-
dere, tiiam esse inuentam gnatain, nisi illos ex tuo ingenio
iudicas, 880
ut nil credas mtellegere, nisi sit dictum centiens. sed interim quid illic iam dudum gnatus cessat ciim
Syro? io ME. Quds ais homiues, Chremes, cessare? CH.
Ehem, Menedeme, aduenis? dic mihi, Cliniae quae dixi niintiastin? ME. Omnia. CH. Quid ait? ME. Gaudere adeo occepit, quasi qui cupiunt miptias. 885
874 nou tam astutum || 879 desine || 881 sit dictum] idem dictum sit (dictumst) || 883 Chreme ||
92 HAVTON TIMORVMENOS V 1, 13—32
CH. Hahahae. ME. Quid risfsti? CH. Serui uenere
in mentem Syri calliditates. ME. Itane? CH. Yoltus qudque homi-
num fingft scelus. 15 ME. Gnatus quod se adsfmulat laetum, id dicis? CH.
Id. ME. Idem istiic mihi uenit in mentem. CH. Veterator! ME. Magis, si
magis norfs, putes 889
rfca rem esse. CH. Ain tu? ME. Qufh tu ausculta. CH.
Mane dum} hoc prius scire expeto, quid perdideris. nam libi desponsam niintiasti fflio, continuo iniecisse uerba tibi Dromonem scilicet, 20 sponsae uestem aurum atque ancillas opus esse: ar-
gentum ut dares. ME.Non. CH.Quidcnon'? ME.Non,ihquam. CH.Neque ipse gnatus? ME. Nil prorsiim, Chremes. magis unum etiam instare, ut hodie conficerentur
niiptiae. 895
CH. Mira narras. quid Syi'us meus? ne is quidem
quicquam? ME. Nihil. CH. Quam db rem, nescio equidem. ME. Miror, qui
alia tam plane scias. 25 sed tuom quoque Syrus idem ille mire finxit filium, ut ne paululiim quidem subolat esse amicam hanc
Clfhiae. CH. Qufd agit? ME. Mitto iamdsculariatqueamplexari:
id nfl puto. 900
CH. Qufd est quod ampliiis simuletur? ME. Vah! CH.
Quid est? ME. Audi modo. est mihi ultumfs conclaue in aedibus quoddam retro: so huc est intro latus lectus, uestimentis stratus est. CH. Qufd postquam hoc est factum? ME. Dictum
factum huc abiit Clftipho. CH. Sdlus? ME. Solus. CH. Tfmeo. ME. Bacehis consecutast flico. 906
897 ME. nescio equidem || 898 ille tuum quoque Syrus idem (!
V 1, 33—59 HAVTON TIMORVMENOS 93
CH. Sdla? ME. Sola. CH. Perii. ME. Vbi abiere intro,
operuere dstium. CH. Hem, CHnia haec fieri uidebat? ME. Qufd ni? mecum una simul. s6 CH. Filist amica Bacchis: Menederne, dccidi. ME. Quam ob rem? CH. Decem dierum uix mihist
fainilia. ME. Quid? istiic times quod ille operam amico dat suo? 910
CH. Imm6 quod amicae. ME. Si dat. CH. An dubium
ld tibist? quemquamne tam comi animo esse aut leni putas, io qui se uidente amicam patiatur suam . .? ME. Quid ni? quo uerba faciKus dentiir mihi. CH. Derides merito. minc ego mihi suscenseo: 915 quot res dedere, ubi possem persentiscere, ni essem lapis! quae uidi! uae niisero mihi! ♦5 at ne illi id haud inultum, si uiud, ferent: nam iam.. ME. Non tu te cohibes? non te respicis? non tibi ego exempli satis sum? CH. Prae ira- cundia, 920
Menedeme, non sum apud me. ME. Tene istuc loqui! nonne id fiagitiumst, te aliis consiKiim dare, 50 foris sapere, tibi non posse te auxiliarier?
CH. Quid faciam? ME. Id quod tu me fecisse aibas
parum. fac te patrem esse sentiat: fac ut aiideat 925
tibi credere omnia, abs te petere et pdscere, nequam aliam quaerat copiam ac te deserat. 55 CH. Immo abeat multo malo quo uis gentium, quam hic per flagitium ad inopiam redigat patrem. nam si illi pergo siippeditare siimptibus, 930
Menedeme, mihi illac uere ad rastros res redit. ME. Quot incommoditates hac re accipies, nisi caues!
912 animo tam comi (communi) || 918 illi idj illud 924 aiebaa (1 931 illaec II 932 incommoditates in hac |t
94 HAVTON TIMORVMENOS V 1, 60—81
60 difficilem ostendis te et post ignosces tamen,
et id erit ingratum. CH. Ah nescis, quam doleam.
ME. V~t lubet. quid hoc quod rogo, ut illa niibat nostro? nisi quid
est 935
quod malis. CH. Immo et gener et adfines placent. ME. Quid dotis te dixisse dicam filio? es quid opticuisti? CH. Ddtis? ME. Ita dico. CH. Ah!
ME. Chremes, nequid uereare, si minus: nil nos dos mouet. CH. Diio talenta pro re nostra ego esse decreui satis ; 940 sed ita dictu opus est, si me uis saluom esse et rem
et filium, omnia me mea bona dixisse doti illius. ME. Quam
rem agis? 70 CH. fd mirari te simulato et illum hoc rogitato simul, quam 6b rem id faciam. ME. Quih ego uero quam
6b rem id facias nescio. CH. Egone? ut eius animum, qui nunc luxuria et
lasciuia 945
drffluit, retiindam, redigam, ut quo se uortat nesciat. ME. Quid agis! CH. Mitte: sihe me in hac re gerere
mihi morem. ME. Sino: :o ftane uis? CH Ita. ME. Fiat. CH. Ac iam uxorem
ut arcessat paret. — hic ita ut liberos est aequom dictis confutabitur. sed Syrum quidem ego hodie, si uiuo, adeo exornatiim
dabo, 950
adeo depexum, ut dum uiuat meminerit semper mei: qui sibi me pro deridiculo ac delectamento putat. 80 non, ita me di ament, auderet facere haec uiduae
miilieri, quae ih me fecit.
933. 934 te esse et ignosces tamen | post || 937 dicam te dixisse || 938 Chreme || 942 me mea omnia bona doti dixisse illi || 950 ego hodie] egone ||
V j. i—i9 HAVTON TIMORVMENOS 95
CLITIPHO MENEDEMVS CHREMES SYBVS ADVLESCENS SENES DVO SERVOS
CL. Itane tandem quaeso est, Menedeme, V 2
tft pater tam in breui spatio omnem de me eiecerit animum
patris? 955
quodnam ob factum? quid ego tantum sceleris admisf
miser? uolgo faciunt. ME. Scfo tibi esse hoc grauius multo
ac diirius, s quof fit; uerum ego haud minus aegre patior, id qui
nescio nec rationem capio, nisi quod tibi bene ex animd uolo. CL. Hic patrem astare afbas. ME. Eccum. — CH. Quid
me incusas, CHtipho? 960
hufus quidquid ego feci, tibi prospexi et stultitiae tuae.
ubi te uidi esse animo omisso et suauia in praesentia
10 quae essent prima habere neque consulere in longi-
tudinem : cepi rationem, ut neque egeres neque ut haec posses
perdere. ilbi quoi decuit primo, tibi non lfcuit per te mihi
dare, 965
abii ad proxumiim, tibi qui erat: ei commisi et cre-
didi. fbi tuae stultitiae semper erit praesidium, Clitipho, 16 uictus, uestitiis, quo in tectum te receptes. CL. Ei
mihi! CH. Satius est quam te fpso herede haec possidere
Bacchidem. SY. Disperii : scelestus quantas turbas conciui insciens ! 970 CL. Emori cupio. CH. Prius disce quaeso, quid sit uiuere. ubi scies, si displicebit ufta, tum istoc lititor.
960 aiebas || 961 quidquid ego huius
96 HAVTON TIMORVMENOS V 2, 20—36
*> SY. Ere, licetne? CH. Loquere. SY. At tuto. CH. Lo-
quere. SY. Quae istast prauitas quae^ue amentiast, quod peccaui ego, id obesse huic!
CH. Uicet. n6 te admisce: nemo accusat, Syre, te: nec tu aram
tibi 975
nec precatorem pararis. SY. Quid agis? CH. Nil
suscenseo nec tibi nec tibi: nec uos est aequom quod facio mihi.
SYBVS CLITrPKO
SEBVOS ADVLESCENS
25 SY. J7feabiit? uah, rogasse uellem. CL. Quid? SY. unde
peterem mjhi cibum: ita nos abalienauit. tibi iam esse ad sororem intellego. CL. Adeon rem rediisse, ut periclum etiam a fame
mihi sit, Syre! 980
SY. Modo liceat uiuere, est spes CL. Quae? SY. nos
esuriturds satis. CL. Inrides in re tanta neque me quicquam consilio
adiuuas? 3o SY. Immo et ibi nunc sum et vfsque dudum id egi,
dum loquitiir pater, et quantum ego intellegere possum, CL. Quid? SY.
non aberit longius. CL. Quid ergo? SY. Sic est: non esse horum te arbi-
tror. CL. Qui istiic, Syre? 985 satin sanus es? SY. Ego dicam quod mi in mentemst,
tu diiudica. dum istis fuisti solus, dum nulla alia delectatio 35 quae propior esset, te fhdulgebant, tibi dabant: nunc
filia postquamst inuenta uera, inuentast caiisa qui te ex- pellerent.
978 mihi peterem | 980 redis36 [|
V 8,87-4, 8 HAVTON TIMORVMENOS 97
OL. Est ueri simile. SY. An tu ob peccatum hoe esse
illum iratiim putas? 990
CL. Non arbitror. SY. Nunc aliud specta: matres
omnes filiis in peccato adiutrices, auxilio in paterna iniiiria ♦o solent <$sse: id non fit. CL. Verum dicis; quid ego
nunc faciam, Syre? SY. Suspitionem istanc ex illis quaere, rem profer
palam. si n6n est uera, ad misericordiam ambos adduces cito; 995 aut scibis quoius sis. CL. Recte suades: faciam. —
SY. Sat recte hoc mihi in mentem uenit: nam quam maxume hufc uana haec
suspitiost , 45 tam facilume pacem patris in leges conficiet suas. etiam hauscio an iam uxorem ducat ac Syro nil gratiae. quid hoc autem est? senex exit foras: ego fugio. ad-
huc quod fdctumst, 1000
miror non continuo hfnc me abripuisse. ad Mene-
demum hunc pergam: eum mihi precatorem paro; seni nostro fidei nil habeo.
SOSTRATA CHREMES MATRONA SENEX
SO. Profecto nisi caues, tu, homo, aliquid gnato con- V 3
ficies mali: idque adeo miror, quo raodo tam ineptum quicquam tibi uenire in mentem, mi uir,
pdtuerit. 1005
QUAM
993 ego] ergo [| 997. 998 namqueadulesceksmaxumk-
UUIC-UN . \ EC . . SPIS | TAM FACILLUME PATRIS PACEM fnam-
que adulescens quam in minima spe situs | erit tam facillume patris pacem) || 1001 mirobcontinuohuncadripuisskadmenk- dkmum (miror non iussisse ilico arripi me ad Menedemum) j|
Terentins cd. Pleckeis«n. Ert. II 7
98 HAVTON TIMORVMENOS V 3, 4—21
CH. Oh, pergin mulier odiosa esse? ullam ego rem
umquam iii uita, mea 5 uolui, quin tu in ea re mihi aduorsatrix fueris, Sdstrata? at si rogem iam, quid est quod peccem aut quam 6b
rem id faciam: nescias, in qua re nunc tam cdnfidenter restas, stulta. SO. Ego
nescio ? CH. Immo scis, potius quam quidem redeat ihtegra
eadem oratio. SO. Oh, 1010 iniquos es, qui me tacere de re tanta pdstules. io CH. Non postulo iam: loquere; nihilo mihus ego hoc
faciam tamen. SO. Facies? CH. Verum. SO. Non uides quantum
mali ex ea re excites? subditum se siispicatur. CH. 'Siibditum' ain tu? SO.
Sic erit, mi uir. CH. Confitere? SO. Au, te obsecro, lstuc
inimicis siet! 1015
egon confitear meiim non esse filium, qui sft meus?
i5 CH. Quid? metuis ne ndn, quom uelis, conuihcas esse
illuin tuom? cdnuinces facile ex te natum: nam tui similis est
probe. 1020
nam illi nil uitist relictum, quih. idem itidem sit tibi. 2o tiim praeterea nisi tu nulla talem pareret filium. sed ipse egreditur, quam seuerus! rem quom uideas,
censeas.
SO. Quod filiast inuenta? CH. Non: sed quod magis credun- dum siet 1018
id quod est consimilis moribus
1006 ullam] nullamne || 1010 ad integrum eadem (haec eadem) || 1022 talem nisi tu nulla (talem nulla nisi tu) ||
V 4, 1—19 HAVTON TIMORVMENOS 99
CLITIPHO SOSTRATA CHREMES ADVLESCENS MATRONA SENEX
CL. Si umquam ullum fuit teinpus, mater, quom ego V 4
uoluptati tibi fderim, dictus filius tuos uostra uoluntate: obsecro, 1025 eius ut memineris atque inopis niinc te miserescat mei: quod peto aut quod uolo, parentes meds ut common-
stres mihi. B SO. Obsecro, mi gnate, ne istuc lh animum inducas
tuom, alienum esse te. CL. Sum. SO. Miseram me, hocine
quaesisti obsecro? lta mihi atque huic sis superstes, \it tu ex me atque
hoc natus es, 1030
et caue posthac, si me amas, umquam fstuc uerbum
ex te audiam. CH. At ego, si me metuis, mores caue in te esse istos
sentiam. io CL. Quos? CH. Si scire uis; ego dicam: gerro iners
fraus helluo ganeo's, damnosus: crede, et nostrum te esse credito. CL. Non sunt haec parentis dicta. CH. Non, si ex
capite sis meo 1035 natus, item ut Mineruam esse aiunt ex Ioue, ea causa
magis patiar, Clitipho, fiagitiis tuis me infamem fieri. i5 SO. Di istaec prohibeant! CH. Deos nescio: ego quod
potero, sedulo. quaeris id quod habes, parentis: quod abest non quaeris,
patri quo modo obsequare et ut serues quod labore inue-
nerit. 1040
n6n mihi per fallacias addiicere ante oculos . .? pudet dicere hac praesente uerbum tiirpe: at te id nullo modo
1036 aiunt Mineruam esse II
100 HAVTON TIMORVMENOS V 4, 20—5, 13
jo facere puduit. CL. Eheu; quam ego nunc tdtus dis-
pliced mihi! quam pudet! neque qudd principium ad placandum
inueniam scio.
MENEDEMVS CHREMES SOSTRATA CLITIPHO
SENES DVO MATRONA ADVLESCENS
V 5 ME. Enim uero Chremes nimis grauiter cruciat adu-
lescentulum 1045
nvmisque mhumane: exeo ergo, ut pacem conciliem.
optume fpsos uideo. CH. Ehem, Menedeme7 quor non arcessi
iubes filiam et quod dotis dixi firmas? SO. Mi uir, te
dbsecro a ne facias. CL. Pater, dbsecro mi igndscas. ]\IE. Da
ueniam; Chremes: sfne te exorem. CH. Egon mea bona ut dem Bacchidi
dond sciens? 1050
ndn faciam. ME. At id nos ndn sinemus. CL. Si" me
uiuom uis, pater, lgnosce. SO. Age; Chremes mi. ME. Age quaeso, ne
tam offirma te; Chremes. CH. Quid istic? uideo ndn licere ut coeperam hoc
pertendere. 10 ME. Facis, ut te decet. CH. Ea lege hoc adeo faciam,
si" facit qudd ego hunc aequom censeo. CL. Pater, fmpera:
faciam omnia. 1055
CH. Vxorem ut ducas. CL. Pater! CH. Nihil ^audip^
SO. Ad me recipio: faciet. CH. Nil etiam audio ipsum. CL. Perii! SO. An dubitas, CLTtipho?
1055 omnia faciarn impera j|
V 5, 14—23 HAVTON TIMORVMENOS 1U1
CH. fmmo utrum uolt. SO. Faciet omnia. ME. Haec dum
incipias, gniuia sunt, i: diimque ignores; ubi cognoris, facilia. CL. Faciam,
pater. 30. Gnate, ego pol tibi dabo puellam lepidam, quam
tu facile ames, 1060
filiam Phandcratae nostri. CL. Riifamne illam uirgi-
nem, caesiam, sparso dre, adunco naso? non possiim, pater. CH. Heia, ut elegans est! credas ariimum ibi esse.
SO. Aliam dabo. n CL. Immo, quandoquidem ducendast, egomet habeo
prdpemodum quam uolo. SO. Nunc laiido, gnate. CL. Archdnidi
huius filiam. iocr.
CH. Satis placet. CL. Pater, hdc nunc restat. CH. Quid?
CL. Syro ignoscas uolo quae mea causa fecit. CH. Fiat. Cantor. Vos ualetu et plaiidite.
1060 gnate uii ego j|
METRA HVIVS FABVLAE HAEC SVNT
|
V. |
1 |
|
- |
175 |
|
- |
176 |
|
- |
180 |
|
- |
t187 |
|
- |
188 |
|
. |
242 |
|
- |
257 |
|
- |
265 |
|
- |
312 |
|
- |
340 |
|
- |
381 |
|
- |
398 |
|
- |
405 |
|
- |
r562 |
|
- |
564 |
|
- |
565 |
|
_ |
567 |
|
. |
573 |
|
574 |
|
|
575 |
|
|
- |
576 |
|
- |
579 |
|
- |
580 |
|
- |
583 |
|
- |
585 |
ad 174 iambici senarii
= 177 trochaici octonarii
= 179 trochaici septenarii
178 trochaicus quaternarius catalecticus
ad 186 iauibici octonarii
trochaicus septenarius
ad 241 iambici octonarii
ad '256 trochaici septenarii
ad 264 iambici octonarii
ad 311 iambici senarii
ad 339 trochaici septenarii
ad 380 iambici senarii
ad 397 trochaici septenarii
ad 404 iambici octonarii
ad 561 iambici senarii
et 563 = 56S et 569 trochaici octonari:
= 570 trochaici septenarii
= 571 iambici octonarii
566 iambicus quaternarius
= 572 trochaici octonarii
trochaicus septenarius
trochaicus octonarius
trochaicus septenarius
ad 578 iambici octonarii
trochaicus septenarius
ad 582 trochaici octonarii
et 584 trochaici septenarii
ad 589 iambici octonarii
590 iambicus quaternarius
103
V. 591 ad 613 trochaici septenarii
- 614 ad 622 ianibici octonarii
- 623 ad 667 trochaici septenarii
- 668 ad 678 iambici octonarii
- 679 ad 707 iambici septenarii 70S iambicus senarius
- 709 ad 722 trochaici septenarii
- 723 ad 748 iambici septenarii
- 749 ad 873 iambici senarii
- 874 ad 907 trochaici septenarii
- 908 ad 939 iambici senarii
- 940 ad 977 trochaici septenarii
- 978 ad 999 iambici octonarii
- 1000 ad 1002 iambici septenarii
- 1003 iambicus octonarius
1004 iambicus quaternarius
- 1005 ad 1012 iambici octonarii
- 1013 ad 1067 trochaici septenarii.
EVNVCHVS
PTERENTIAFRI
GRAECA • MENANDRV • ACTA • LVDIS • MEGALENSD3VS L POSTVMIO • ALBINO • L • CORNELIO • MERVLA AED CVR EGERE ■ L • AMBIVrVS • TVRPIO • L • ATILTVS ■ PRAEN MODOS • FECIT • FLACCVS • TIBIIS • DVABVS • DEXTRIS FACTA • TERTIA • M • VALERIO • C • FANNIO • COS
106 O. SVLPICI APOLLINARIS PERIOOHA
Sororem falso dictitatam Thaidis
id lpsum ignorans miles aduexit Thraso
ipsique donat. erat haec ciuis Attica.
eidem eunuchum, quem emerat, tradi iubet
Thaidis amator Phaedria ac rus fpse abit 5
Thras6ni oratus biduum concederet.
ephebus frater Phaedriae puellulam
cum deperiret dono missam Thaidi,
ornatu eunuchi indiiitur (suadet Parmeno):
intro ut iit; uitiat uirginem. sed Atticus 10
ciuis repertus frater eius conlocat
uitiatam ephebo; Phaedriam exorat Thraso.
PERSONAE
PHAEDRIA ADVLESCENS PARMENO SERVOS THAIS MERETRIS GNATHO PARASITVS CHAEREA ADVLESCENS THRASO MILES PYTHIAS ANCELLA CHREMES ADVLESCENS ANTIPHO ADVLESCENS DORIAS ANCILLA DORVS EVNVCHVS SANGA SERVOS SOPHRONA NVTRIX [LACHES] SENEX
prol. 1—26 107
PROLOGVS
Si quisquamst, qui placere se studeat bonis
quam plurumis et minume multos laedere,
iu eis poeta hic nomen profitetiir suom.
tum siquis est, qui dictum in se inclementius
existumabit esse, is sic existurnet, 5
responsum, non dictum esse, quia laesit prior,
qui bene uortendo et easdem scribendo male
ex Graecis bonis Latmas fecit non bonas.
idem Menandri Phasma nuper perdidit
atque ih Thensauro scripsit, causam dicere 10
prius tinde petitur, aiirum qua re sit suom,
quam illiim qui petit, unde is sit thensaunis sibi
aut xinde in patrium monumentum peruenerit.
dehinc ne frustretur fpse se aut sic cogitet
'defiinctus iam sum, nihil est quod dicat mihi': 15
is ne erret moneo et desinat lacessere.
habeo alia multa, quae nunc condonabitur ,
quae proferentur, post si perget laedere,
ita ut facere instituit. quam nunc acturi sumus
Menandri Eunuchum, postquam aediles emerunt, 20
perfecit sibi ut inspiciundi esset copia,
magistratus quom ibi adessent. occeptast agi.
exclamat furem, non poetam fabulam
dedisse et nil dedisse uerboriim tamen:
Colacem esse Naeui et Plaiiti, ueterem fabulam, 25
parasiti personam ihde ablatam et militis.
3 in his (is) || 5 existimauit || 9 Phasma nunc nuper dedit || 12 illum] ille (illi) ||
108 PROLOGVS EVNVCHI prol. 27—45
si id est peccatum, peccatutn inprudentiast
poetae, non qui furtum facere stiiduerit.
id ita esse uos iam iiidicare poteritis.
Colax Menandrist: m east parasitiis colax 30
et mfl.es gloriosus: eas se hic non negat
personas transtulisse in Eunuclnim suam
ex Graeca; sed ea ex fabula factas prius
Latinas scisse sese, id uero pernegat.
quod si personis fsdem liuic uti non licet, 35
qui magis licet currentem seruom scribere,
bonas matronas facere, meretrices malas,
puenim supponi, falli per seruom senem,
amare, odisse, siispicari? denique 40
nulliimst iam dictum, quod non sit dictum prius.
qua re aequomst uos cognoscere atque ignoscere,
quae ueteres factitarunt si faciunt noui.
date operam, cum silentio animum attendite,
ut pernoscatis, quid sibi Eunuchus ueiit. 45
parasitum edacem, gloriosum militem 38
33 ea ex fabula] eas fabulas 9
I l, 1—26 EVNVCHV8 109
PHAEDRIA PARMENO
ADVLESCENS SERVOS
PH. Quid lgitur faciam? non eam ne niinc quidem, I * quom areessor ultro? an potius ita me comparem, non perpeti meretricum contumelias? exchisit; reuocat: redeam? non, si me obsecret.
6 PA. Siquidem hercle possis, nii prius neque fdrtius. 50 ueriim si incipies neque pertendes gnauiter atque, libi pati non pdteris, quom nemo expetet, infecta pace ultro ad eam uenies, rndicans te amare et ferre non posse: actumst, llicet,
to peristi: eludet, ubi te uictum senserit. 66
proin tii, dum est tempus, etiam atque etiam cogita, ere: quae res in se neque consilium neque modum habet lillum, eam consilio regere non potes. in amore haec omnia fnsunt uitia: iniiiriae,
i5 suspitiones, mimicitiae, indiitiae, 60
belliim, pax rursum: incerta haec si tu pdstules ratione certa facere, nihilo pliis agas quam si des operam ut ciim ratione insanias. et quod nunc tute tecum rratus cogitas
10 'egone illam, quae illum, quae me, quae non . .? sihe
modo, 65
mori me malim: sentiet qui ufr siem': haec uerba illa una me hercle falsa lacrimula, quam oculos terendo mfsere uix ui expresserit, restihguet, et te ultro accusabit, et dabis
ss ultro supplicium. PH. Indignum facinus ! minc ego 70 et illam scelestam esse et me miserum sentio:
70 o indignum (1
110 EVNVCHVS I 1, 27—2, 18
et taedet et amore ardeo, et prudens sciens,
uiuos uidensque pereo, nec quid agam scio.
PA. Quid agas? nisi ut te redinias captum quam queas so minumo; si nequeas paiilulo, at quanti queas; 75
et ne te adflictes. PH. Itane suades? PA. Si sapis.
neque praeterquam quas ipse amor molestias
habet addas, et illas quas habet recte feras.
sed eccam fpsa egreditur, nostri fundi calamitas: 35 nam quod nos capere oportet, haec intercipit. 80
THAIS PHAEDRIA PARMENO
MERETEJX ADVLESCENS SERVOS
I 2 TH. Miseram me! uereor ne illud grauius Phaedria tulerit neue aliorsum atque ego feci acceperit, quod heri intro missus non est. PH. Totus, Parmeno, tremo hdrreoque, postquam aspexi hanc. PA. B&ap_
animo esx. 5 accede ad ignem hunc, iam calesces plus satis. 8»
TH. Quis hic loquitur? ehem, tun hic eras, mi Phaedria? quid hic stabas? quor non recta intro ibas? PA. Ce-
terum de excliisione uerbum nullum? TH. Quid taces? PH. Sane quia uero hae mihi patent semper fores 10 aut quia sum apud te prrmus. TH. Missa istaec face. 90 PH. Quid rmissa'? o Thais, Thais, utinam esset mihi pars aequa amoris tecum ac pariter fieret, ut aut hoc tibi doleret itidem ut mihi dolet, aut ego istuc abs te factum nihili penderem! i5 TH. Ne criicia te obsecro, anime mi, mi Phaedria. 95 non pol, quo quemquam plus amem aut plus diligam, eo feci: sed res fta erat, faciundiim fuit. PA. Credo, xit fit, misera prae amore exclusti hiinc
foras.
79 ecca II 97 ita erat res II 98 exclusit !]
12,19- KVNVCHVS 111
TH. Sicihe agis, Parmeno? age; sed huc qua gr.itiii jo te arcessi iussi, ausciilta. PH. Fiat. TH. Dic mihi luo
hoc primum, potin est hic tacere? PA. Egone? optunie.
uerum heiis tu, hac lege tibi meam astringo fidem:
quae uera audiui, taceo et contineo optuine;
sin falsum aut uamun aut fihctumst, continuo palamst: 25 plemis rimarum sum, hac atque illac perfluo. 108
proin tii, taceri si uis, uera dicito.
TH. Mater mihi Samia fuit, ea habitabat Rhodi.
PA. Potest taceri hoc. TH. Ibi tum matri paruolam
puellam dono quidam mercator dedit 30 ex Attica hinc abreptam. PH. Ciuemne? TH. &t-
bitror, lio
certiim non scimus. nnitris nomen et patris
dicebat ipsa; patriam et signa cetera
neque scibat neque per aetatem etiam pdtis erat.
mercator hoc addebat: e praedonibus, 35 unde emerat, se audisse abreptam e Sunio. 115
mater ubi accepit, coepit studiose omnia
docere, educere, lta uti si esset filia.
sororem plerique esse credebant meam.
ego cum illo, quocum tum itno rem habebam ho-
spite, 40 abii hiic: qui mihi reliquit haec quae habeo omnia. 120
PA. Vtnimque hoc falsumst: ecfluet. TH. Qui istiic?
PA. Quia
neque tu vino eras contenta neque soliis dedit:
nam hic quoque bonam magn;imque partem ad te
attulit.
TH. Itast; sed sine me peruenire quo uolo 45 interea miles, qui" me amare occeperat, 126
in Cariamst profectus: te interea loci
cognoui. tute scis postilla quam mtumum
habeam te et mea consilia ut tibi credam omnia.
107 Samia mihi mater || 113 sciebat || potuerat [! 117 edu- care ita ut ||
112 EVNVCHVS 12,49—80
PA. Ne hoc qufdem tacebit Parmeno. TH. Oh, du-
biiimne id est?
60 hoc agite, amabo. mater mea illic mdrtuast 130
nuper: quoius frater aliquantum ad remst auidior. ia ubi esse hanc forma uidet honesta ufrginem et fidibus scire, pretium sperans flico prodiicit, uendit. fdrte fortuna adfuit
55 hic meus amicus: emit eam dond mihi, 186
inprudens harum rerum ignarusque omnium. is uenit: postquam sensit me tecum quoque rem habere, fingit cailsas ne det sedulo: ait, si fidem habeat se fri praepositiim tibi
60 apiid me, ac non id metuat, ne, ubi acceperim, 140 sese relinquam, uelle se illam mihi dare; uerum fd uereri. sed ego quantum siispicor, ad uirginem animum adiecit. PH. Etiamne amplius? TH. Nil: nam quaesiui. niinc ego eam, mi PhaeMria,
65 multae sunt causae quam db rem cupio abdiicere: 146 primiim quod soror est dfcta, praeterea lit suis restituam ac reddam. sola sum: habeo hic neminem neque amicum neque cognatum. quam ob rem, Phaedria, cupio aliquos parere amfcos benficio meo.
7o id amabo adiuta me", quo id fiat facilius. 160
sine illum priores partis hosce aliqudt dies apiid me habere. nil respondes? PH. Pessuma, egon quicquam cum istis factis tibi respdndeam? PA. Eu ndster, laudo: tandem perdoluit: uir es.
75 PH. At ego nescibam, qudrsum tu ires: 'paruola 165 hinc est abrepta; ediixit mater prd sua; soror dictast; cupio abdiicere, ut reddam suis:' nempe dmnia haec nunc uerba huc redeunt denique: ego excliidor, ille recipitur. qua gratia?
80 nisi si lllum plus quam me amas et istam minc
times, 160
129 PH. ne || PA. oh || 130 TH. hoc g 131 quoiuB] eius || 149 beneficio || 155 nesciebam || 160 amaB quam me j|
I 8, 81— 111 EVNVCUVS U3
quae adn&tast, ne illum talem praeripiat <il>i.
TH. Ego id tihieo? PH. Quid te ergo aliud sollicitat? cedo.
num solus ille dona dat? numcubi meam
benignitatem sensisti in te claiidier? 85 nonne ubi mi dixti ciipere te ex Aethiopia 105
ancillulam, relictis rebus omnibus
quaesiui? porro eumichum dixti uelle te,
quia solae utuntur eis reginae: repperi,
heri minas uiginti pro ambobiis dedi. oo contemptus abs te tamen haec habui in memoria: 170
ob haec facta abs te spernor! TH. Quid istic, Phaedria?
quamquam lllam cupio abdiicere atque hac re arbitror
id fieri posse maxume: ueriim tamen •
potiiis quam te inimicum habeam, faciam ut iusseris. »5 PH. Vtinam fstuc uerbum ex animo ac uere diceres 175
'potiiis quam te inimicum habeam'! si istuc crederem
sincere dici, quiduis possem perpeti.
PA. Labascit ictus lino uerbo quain cito!
TH. Ego non ex animo mfsera dico? quam ioco loo rem uoluisti a me tandem, quin perfeceris? 180
ego ihpetrare nequeo hoc abs te, biduom
saltem lit concedas solum. PH. Siquidem biduom:
uenim ne fiant lsti uiginti dies.
TH. Profecto non plus biduom aut . . PH. fAut' ml
moror. 105 TH. Non fiet: hoc modo sihe te exorem. PH. Sci-
licet 185
fiiciiindumst quod uis. TH. Merito te amo, bene facis.
PH. Rus i"bo: ibi hoc me macerabo biduom.
ita facere certumst: mos gerundust Thaidi.
tu, Parmeno, huc fac illi adducantur. PA. Maxume. — no PH. In hoc biduom, mea Thais, uale. TH. Mi Phae-
dria, 190
et tii: numquid uis aliud? PH. Egone quid uelim?
163 num ubi (nuncubi) || 168 is (hia) || 170 tamen con- temptus abs te || 178 uictus J
Terentius ed. Flockeisen. i:d. II. 8
114 EVNVCHVS 12, 112— II 1,8
cum milite isto praesens absens ut sies; dies noctisque nie ames, me desideres, me somnies, me exspectes, de me cogites,
ii5 me speres, me te oblectes, mecum tota sis: 195
meus fae sis postremo animus, quando ego sum tuos. — TH. Me miseram! fors fuat an mi hic paruam habeat
fideiQ atque ex aliarum ingeniis nunc me iiidicet. ego pol, quae mini sum conscia, hoc certo scio,
120 neque me finxisse falsi quicquam neque meo 200
cordi esse quemquam cariorem hoc Phaedria. et hiiius quidquid feci, causa uirginis feci: nam me eius spero fratrem prdpemodum iam repperisse, adulescentem adeo nobilem;
125 et is hodie uenturum ad me constituit domum. 2<i'. concedam hinc intro atque exspectabo, diim uenit.
PHAEDRIA PARMENO
ADVLESCENS SEEVOS
IIiPH. Fac, ita ut iussi, deducantur fsti. PA. Faciam.
PH. At diligenter! PA. Fiet. PH. At matiire! PA. Fiet. PH. Satin hoc mandatumst tibi? PA. Ah rogitare, quasi difficile sit. litinam tam aliquid muenire facile possis, Phaedria, quam 210 5 hoc peribit! PH. Ego quoque una pereo, quod mihist carius: ne istuc tam iniquo patiare animo. PA. Mmume: qui effectum dabo. sed mimquid aliud fmperas? PH. Miinus nostrum ornato uerbis, quod poteris, et istum aemulum,
197 forsitan hic mihi || 202 quidquid huius || 212 quin effectum II
10
II l. 'J--2.-, EVNV< HVS 11.-,
quod pdteris, ab ea pellito. 216
PA. Meruini, tam etsi niillus moneas. PH. Ego rus
ibo atque fbi manebo. PA. Ce'nseo. PH. Sed~neus tu! PA. Quid uis? PH.
Censen posse me dffirmare pe'rpeti, ne redeam interea? PA. Te'ne? non hercle
arbitror: nam aut iam reuortere, aiit mox noctu te adiget hor-
sum insomnia. PH. Qpus faciam, ut defetiger usque, ingratiis ut
dormiam. 220
15 PA. Vigilabis lassus: hoc plus facies. PH. i.bi, nil
dicis, Parmeno. eiciunda hercle haec est mollities ammi: nimis me in-
diilgeo. tandem non ego illam caream, si sit opus, uel totum
triduom? PA. Hui, uniuorsuin triduom? uide quid agas. PH. Stat sen-
tentia. — PA. Di boni, quid hoc morbist? adeon hdmines inmu-
tarier 225
so ex amore, ut non cognoscas eiindem esse! hoc nemd fuit
minus ineptus, magis seuerus quisquam nec magis
cdntinens. se'd quis hic est, qui huc pergit? attat, hiquidemst
parasitiis Gnatho militis: ducit secum una uirginem dono huic: papae! facie honesta. mirum ni ego tiirpiter me hodie hic
dabo 230
25 ciim meo decrepito hdc eunucho. haec siiperat ipsam
Thaidem.
217 offirmare et || 228 hic quidem est || 230 me turpiter ||
116 EVNVCHVS 112,1-18
GNATHO PARMENO
PARASITVS SERVOS
II 2 GN. Di rninortales, hdniini homo quid praestat! stulto
intellegens quid interest! hoc adeo ex hac re uenit in nientem
mihi: conueni hodie adueniens quendam mei loci hinc atque
ordinis hominem haud inpurum, ltidern patria qui abligur-
rierat bona: 235
5 uideo sentum squaliduni aegrmn, pannis annisque
dbsitum. fquid istuc' inquam comatist?' c"quoniam miser quod
habui perdidi7 em quo redactus sum. omnes me noti atque amici de-
serunt." hic ego illum contempsi prae me; "quid honio' inquam
ignauissume? ltan parasti te, ut spes nulla relicua in te sft tibi? 240 10 srinul cum re consilium amisti? uiden me ex eodem
ortiim loco? qui color nitor uestitus, quae habitudost corporis! omnia habeo; neque quicquam habeo: nil quom est,
nil defit tamen.' f'at ego infelix neque ridiculus esse neque plagas pati pdssum." rquid? tu his rebus credis fieri? tota erras
uia. 245
15 dlim isti fuit generi quondam quaestus apud saecliim
prius; hdc nouomst aucupiuni; ego adeo hanc primus in-
ueni uiam. est genus hominum, qui esse primos se dmnium reriim
uolunt, nec sunt: hos consector; hisce ego ndn paro me ut
rideant .
11-2,19-89 KVNV.HVS 117
eis ultro adrideo et eorum ragenia admirdr simul. 250 20 quidquid dicunt, laiido; i«l rursnm si negant, laudo ld
quoque; negat quis? nego; ait? aio; postremo fmperaui ego-
met mihi omnia adsentari. is quaestus niinc est multo uber-
rumus.' PA. Scitnm hercle hominen^! hic homines prorsum ex
stiiltis insands facit. GN. dum haec loquimur, interea loci ad macellum ubi
aduemmus, 255
85 conciirrunt laeti mi obuiam cuppedinarii oranes: cetarii lanii coqui fartores piscatores, quibus et re salua et perdita profiieram et prosum
Ba^pe: salutant, ad cenam uocant, aduentum gratulantur. ille libi miser famelicus uidet me esse tanto hondre, 260 30 tam facile uictum quaerere: ibi homo coepit me ob-
secrare, * ut sfbi liceret discere id de me: sectari iussi, si potis est, tamquam philosophorum habent dfsciplinae
ex fpsis uocabula, ut parasiti item Gnathonici uocentur. PA. Viden otium et cibus quid facit alienus? GN. sed
ego cesso 265
85 ad Thaidem hanc dediicere et rogare ad cenan\ ut
ueniat. sed Parmenonem ante ostium liiiius stdre tristem
uideo , riualis seruom: salua res est. nimirum homines frigent. nebuldnem hunc certumst liidere. PA. Hisce hoc mii-
nere arbitrantur suam Thaidem esse. GN. Pliiruma saliite Parme-
ndnem 270
250 his (is) | 264 parasiti ita (itidem) ut [| 267 ostium Thaidis tristem !|
118 EVNVCHVS II 2, 40— 60
40 summum suom inpertit Gnatho. quid agitur? PA.
Statur. GN. Video. numquidnam liic quod nolis uides? PA. Te. GN. Credo:
at numquid aliud? PA. Quidum? GN. Quia tristi's. PA. Nil quidem. GN.
Ne sis : sed quid uidetur hoc tibi mancupium? PA. Non malum hercle. GN. Vro
hominem. PA. Vt falsus animist ! GN. Quam hoc muuus gratum Thaidi arbitrare esse?
PA. Hoc nunc dicis 275
45 eiectos hinc nos; omnium rerum, heus, uicissitudo est.
GN. Sex ego te totos; Parmeno, hos menses quietum
reddam, ne siirsum deorsum ciirsites neue lisque ad lucem
uigiles : ecquid beo te? PA. Men? papae! GN. Sic soleo amicos.
PA. Laudo. GN. Detrheo te: fortasse tu profectus alio fueras. 280 60 PA. Nusquam. GN. Tum tu igitur paiilulum da mi
dperae: fac ut admittar ad illam. PA. Age modo7 i : nunc tibi patent fores
hae, quia istam ducis. GN. Numquem euocari hinc uis foras? — PA. Sine
biduom hoc praetereat: qui mihi nunc uno digitulo fores aperis fortunatus, ne tu istas faxo calcibus saepe ihsultabis friistra. — 285 55 GN. Etiamne tu hic stas; Parmeno? eho, numnam
hic relictu's custos,- nequis forte internuntius clam a milite ad istam ciirset ? PA. Facete dictum: mira uero militi quae placeant! — sed uideo erilem fiiium minorem huc aduenire. miror, quid ex Piraeo abierit: nam ibi ciistos publi-
cest nunc. 290 60 non temerest: et properans uenit, nescio quid circum- spectat.
286 etiam nunc hic ||
H8, 1— 18 EVNVCHVS
119
CHAEREA PARMENO
ADVLESCEXS SERVOS
OBL Occidi! ns
neque uirgost usquaiu ue'que ego, qui illam e cdn-
spectu auiisi meo. ubi quae'ram, ubi inuestigeni, quem percdnter, quam
iusistani uiani,
incertus sum. una haec spes est: ubi ubi est, diii
celari non potest. 295
s o faciein pulcram! deleo omnis dehinc ex animo mu-
lieres :
taedet cottidianarum liarum formarum. PA. Ecce autem
alterum ,
qui nescio quidde amoreloquitur: 6 infortunatum senem !
hic ue'rost, qui si occeperit, iudum iocumque, sdt scio,
dicet fuisse illum alterum, praeut huius rabies quae
dabit. 300 301
io CH. Vt illiim di deaeque senium perdant, qui hodie
me remoratus est, meque adeo qui restiterim, tum autem qui fllum flocci
fecerim ! sed eccum Parmenonem. salue. PA. Quid tu es tri-
stis? quidue es alacris? unde is? CH. Egone? nescio hercle, neque unde eam neque quorsum eam: 305
ita prdrsum oblitus siim mei. 15 PA. Qui quaeso? CH. Amo. PA. Hem! CH. Nunc, Par-
meno, tu ostendes te qui uir sies. scis te' mihi saepe pdllicitum esse 'Chaerea, aliquid
inueni modo qudd ames: in ea re litilitatem ego faciam ut
cognoscas meam', quom in cellulam ad te patris penum omnem cdn- gerebam clanculum. 310
307 Panreno te ostendes l|
120 EVNVCHVS II 3, 19—40
PA. Age; inepte. CH. Hoc hercle factumst. fac sis
nunc promissa adpareant: so sic adeo digna res est; ubi tu neruos intendas tuos. haud similis uirgost uirginum nostrarum; quas matres
student demissis umeris esse; uincto pectore, ut gracilae sient. siquast habitior paulo, pugilem esse ai'unt; deducunt
cibum: 3i.r»
tam etsi bonast natiira, reddunt ciiratura iiinceas: 25 itaque ergo amantur. PA. Quid tua istaec? CH. Noua
figura oris. PA. Papae! CH. Color uerus, corpus solidum et suci plenum.
PA. Anni? CH. Anni? sedecim. PA. Flos lpsus. CH. Ipsam hanc mihi tu uel ui uel
clam uel precario
fac tradas: mea nil re fert, dum potiar modo. 320
PA. Quid? uirgo quoiast? CH. Nescio hercle. PA. Vn-
dest? CH. Tantundem. PA. VJ^j^iUt?
so CH. Neidquidem. PA. Ybi uidisti? CH. Inuia. PA.
Qua ratione amisfsti? CH. Id equidem adueniens mecum stomachabar modo: neque quemquam ego hominem esse arbitror, quoi
ruagis bonae felicitates omnes auorsae sient. 325
PA. Quid hoc est sceleris! CH. Perii. PA. QuicLia&-
tumst? CH. Rogas? 35 patris cognatum atque aequalem Archidemidem
nouistin? PA. Quid ni? CH. Is; dum hanc sequor, fit
mi obuiam. PA. Incommode hercle. CH. Immo enim uero infeK-
citer: nam incommoda alia siint dicenda; Parmeno. 330
illum liquet mihi deierare his mensibus 40 sex septem prorsum ndn uidisse proxumis
312 sic] si (siue) || 319 flos ipsum (ipse) | tu mihi || 325 aduersae II
113,41—66 i:\n\viivs 121
nisi minc, quoui minume uellem minumeque opus fuit eho, nonne hoc monstri similest? quid ais? PA.
Maxuine. CH. Contrhuo adcurrit ad nie, quam longe quidem, 335 inciiruos, tremulus, hibiis demissis, gemens: *» rheus heiis, tibi dico, Chaerea' inquit. restiti. cscin quid ego te uolebam?' f'dic." fcras est Tinihi iudicium.' "quid tum?" 'ut diligenter minties patri, aduocatus m;ine mi esse ut meminerit.' 340
dum haec didt, abiit hora. rogo numquid uelit.
iuquit. abeo. quom huc respicio ad uirginem, illa sese interea commodum huc adudrterat in hanc nostram plateam. PA. Mirum ni hanc dicftr
modo huic quae datast dono. CH. huc quom aduenio,
niilla erat. 345
PA. Comites secuti scilicet sunt uirginem? 55 CH. Veriim: parasitus cum ancilla. PA. Ipsast: llicet. desine, iam conclamatumst. CH. Alias res agis. PA. Istiic ago equidem. CH. Ndstin quae sit? dicrn^i, uidistin? PA. Vidi, ndui: scio quo abdiicta sit. 350 CH. Eho, Parmeno mi, ndstin et scis ubi siet? 60 PA. Huc deductast ad meretricem Thaidem: ei dond
datast. CH. Quis is est tam potens cum tanto munere hoc?
PA. Miles Thraso, Phaedriae riualis. CH. Duras fratris partis praedicas. PA. Immo enim si scias quod donum huic ddno contra
cdmparet, 355
magis id dicas. CH. Quddnam quaeso hercle? PA.
Eiinuchum. CH. Hlumne dbsecro 65 ihhonestum hominem, quem mercatus est heri, senem
miilierem? PA. Istum ipsum. CH. Nimirum homo quatietur cum dond foras.
349 mihi aut || 356 tum magis j| 358 quatietur certe cum |
122 EVNVCHVS II 8, 67—84
sed istam Thaidem non sciui nobis uicinam. PA.
Haii diust. CH. Perii, numquamne etiam me illam uidisse! ehodum
dic mihi: 360
estne, ut fertur, forma? PA. Sane. CH. At nihil ad
nostram hanc? PA. Alia res. ;o CH. Obsecro hercle, Parineno, fac ut potiar. PA.
Faciam sedulo: dabo operam, adiuuabo. numquid me aliud? CH. Quo
nuno. fs^ PA. Domum, lit mancupia haec, ita uti iussit fi.*ater, ducam ad
Thafdem. CH. 0 fortunatum fstum eunuchum, qui quidem in
hanc detur domum! 365
PA. Quid itaV CH. Rogitas? siimma forma semper
conseruam domi 75 uidebit, conloquetur, aderit una in unis aedibus; cibum non numquam capiet cum ea, interdum propter
dormiet. PA. Quid si nunc tute fortunatus fias? CH. Qua re,
Parmeno? respdnde. PA. Capias uestem illius. CH. Vestem?
quid tum postea? 370
PA. Pro illo te deducam. CH. Aiidio. PA. Tejjsse
fllum dicam. CH. Intellego. so PA. Tu illfs fruare commodis, quibus tu lllum dice-
bas modo: cibum lina capias, adsis, tangas, ludas, propter dormias, quandoquidem illarum neque te quisquam nouit neque
scit qui sies. praeterea forma et aetas ipsast, facile ut pro eunucho
probes. 375
CH. Hui, dfxti pulcre: niimquam uidi melius cousilium
dari.
362 sedulo ac || 364 ita ut || 370 illius uestem (tu illius uestem) ||
II 3, 8.-»— i»s BVNVCHVS 123
«6 age eamna intro minciam: orna me; abduc, duc, quan-
tiim potis. PA. Quid agis? iocabar equidem CH. Garris. PA.
Perii, quid ego egi miser! quo trudis? perculeris iam tu me. tibi equidem dico^
raano. CH. Earaus. PA. Pergin? CH. Certumst. PA. Videmodo
hdc ne nimis sit c-illidura. 380 CH. Non est profecto: sine. PA. At enira istaec m me
cudetur faba. CH. Ah! »o PA. Flagitiura facimus. CH. An id flagitiumst, si m
domum meretrfciam dediicar et illis cnicibus, quae nos nostramque adu-
lescentiam habent despicatam et quae nos semper dmnibus cru-
ciant modis? nunc referam gratiam atque eas itidem fallam, ut ab
illis fallimur? 385
an pdtius haec pati aequomst, pater ut a me ludatiir
dolis? « quod qui rescierint, ciilpent; illud merito factum omnes
putent. PA. Quid istic? si certumst facere, faciam: uerum ne
post cdnferas culpam m me. CH. Non-facjam__PA IuhfiaiieL?... CH.
liibeam? Ci^^tcyie_im^erp: numquam defugiam auctdritatem. sequere. PA. Di
uortant bene! 390
377 potes (potest) || 380 uide ne nimium callidum (sic) hoc sit modo || 386 pati (patri) aequomst tieri ut || 390 PA. se- quere. di ||
124 EVNVCHVS ni 1, 1—21
THRASO GNATHO PARMENO
MILES PARASITVS SERVOS
m l TH. Magnas uero agere gratias Thais niihi?
GN. Ingentis. TH. Ain tu, laetast? GN. Non tam
ipsd quidem dond quam abs te datum esse: id uero serio triumphat. PA. Hoc prouiso ut, ubi tempiis siet, 5 dediicam. sed eccum militem. TH. Est istuc datum 395 profecto, ut grata mfhi sint quae facio omnia. GN. Aduorti hercle animum. TH. Vel rex semper
mtixumas mihi agebat quidquid feceram, aliis non item. GN. Labore alieno magno partam gloriam 10 uerbis saepe in se transmouet, qui habet salem; 400 quod in test. TH. Habes. GN. Rex te ergo in oculis
TH. Scilicet. GN. gestare? TH. Verum: credere omnem exercitum^ consilia. GN. Mirum. TH. Tiim sicubi eum satietas hominum aiit negoti sfquando odium ceperat, i5 requiescere ubi uolebat, quasi . . nostm? GN. Scio: 405 quasi ubi lllam exspueret miseriam ex animo, TH.
Tenes. tum me conuiuam solum abducebat sibi. GN. Hui, regem elegantem narras. TH. Immo sic homost: perpaiicorum hominumst. GN. Tmmo nullorum7 ar-
bitror, 20 si tecuni uiuit. TH. Inuidere omnes mihi^ 410
mordere clanculum; ego non flocci pendere. illi ihuidere niisere, uerum umis tamen inpense, elephantis qiiem Indicis praefecerat. is libi molestus magis est; cquaeso' inquam fStrato, 25 eone es ferox, quia habes imperium in beluas?' 415 GN. Pulcre mehercle istuc dictum et sapienter. papae, iugularas hominem. quid ille? TH. Mutus llico.
409 hominum
UI l, «8—57 EVNVi HVS 12f>
GN. Quid ni esset? PA. Di uostram fidem! hominein
perditum
miserumque et illum sacrilegum! TH. Quid illiid,
Gnatho, so quo pacto Rhodium tetigerim in conuiuio, 420
numquam tibi dixi? GN. Nuinquam, sed narra 6b-
secro.
plus miliens audiui. TH. Vna in conuiuio
erat hic, quem dico, Rhodius adulescentulus.
forte habui scortum: coepit ad id adludere 35 et me ihridere. cquid a'is' inquam homini cmpudens? 425
lepus tUte es, pulpamentum quaeris?' GN. Hahahahae.
TH. Quid est? GN. Facete, lepide, laute, nil supra!
tuomne, obsecro te, hoc dictum erat? uetus credidi.
TH. Audieras? GN. Saepe, et fertur in primis. TH.
Meumst. 40 GN. Dolet dictum inprudenti adulescenti et libero. 430
PA. At te di perdant! GN. Quid ille quaeso? TH.
Perditus :
risu omnes qui aderant emoriri; denique
metuebant omnes iam me. GN. Non iniiiria.
TH. Sed heiis tu, purgon ego me de istac Thaidi, 45 quod eam me amare siispicatast? GN. Nil minus. 435
immo auge magis suspitionem. TH. Quor? GN. Rogas?
scin, siquando illa mentionem Phaedriae
facit aut si laudat, te ut male urat? TH. Sentio
GN. Id \it ne fiat, haec res solast remedio. 60 ubi nominabit Phaedriam, tu Pamphilam 440
continuo. siquando illa dicet Thaedriam
intro mittamus comissatum', Piimphilam
cantatum prouocemus. si laudabit haec
ilKus formam, tu hiiius contra. denique 65 par pro pari referto, quod eam mordeat. 445
TH. Siquidem me amaret, tiim istuc prodesset, Gnatho.
GN. Quando illud quod tu das exspectat atque amat,
426 es et pulparaentuni || bahahae ||
126 EVNVCHVS III 1, 58-2, 18
iam dudum te amat: iam dudum illi facile fit quod doleat: metuit sepiper; quem ipsa minc capit 60 fructum, nequando iratus tu alio cdnferas. 150
TH. Bene dixti: at mihi istuc non in mentem uenerat. GN. Ridiculum: non enim cdgitaras; ceterum idem hoc tiite melius quanto inuenisses, Thraso!
THAIS THRASO PARMENO GNATHO
MERETRIX MILES SERVOS PARASITVS
PYTHIAS
ANCILLA
III 2 TH. Audire uocem uisa sum modo militis.
atque eccum. salue, mi Thraso. THR. 0 Thais mea, 455 meum sauium; quid agitur? ecquid nos amas de fidicina istac? PA. Quam uenuste, qudd dedit 5 principium adueniens ! TH. Phirumum merito tuo. GN. Eamus ergo ad cenam. quid stas? PA. Em al-
terum: ex homine hunc natum dicas? TH. Vbi uis, non
moror. 460
PA. Adibo atque adsimulabo quasi nunc exeam. itiiran, Thai's7 qudpiam es? TH. Ehem, Parmeno, 10 bene fecisti hodie: itura . . PA. Quo? TH. Quid7 hunc
ndn uides? PA. Video et me taedet. libi uis, dona adsiint tibi a Phaedria. THR. Quid stamus? quor non, imus
hinc? 465
PA. Quaeso hercle ut liceat; pace quod fiat tua, dare huic quae uolumus, cdnuenire et cdnloqui. 15 THR. Perpiilcra credo ddna aut nostri similia. PA. Res ihdicabit. heiis! iubete istds foras exire, quos iussi. dcius procede tu huc. 470
ex Aethiopiast usque haec. THR. Hic sunt tres minae.
1112,19—16 EVNVCHVS ll'T
GN. Vix. PA. Vbi tu esL Dore? accede huc. em eu-
nuchuni tibi,
» quam liberali facie, quaui aetate ihtegra! TH. Ita me di ament, houestust. PA. Quid tu ais,
Gnatho? numquid habes quod contemnas? quid tu auteni,
Thraso? 475
tacent: satis laudant. fac periclum in h'tteris, fac rh palaestra, in miisicis: quae liberum
25 scire aequomst adulescentem, sollertem dabo. THR. Ego illum eunuchum, si opus sit, uel sobrius . . ! PA. Atque haec qui misit, non sibi soli postulat 480 te uiuere et sua causa excludi ceteros, neque piignas narrat neque cicatrices suas
so ostentat neque tibi obstat, quod quidam facit; uerum ubi molestum non erit, ubi tii uoles, ubi tempus tibi erit, sat habet, si tum recipitur. 485 THR. Adparet seruom hunc esse domini paiiperis miserique. GN. Nam hercle nemo posset, sat scio,
85 qui haberet qui pararet alium, hunc perpeti. PA. Tace tii, quem ego esse infra rhfumos onmis puto homines: nam qui adsentari huic animum induxeris, 490 e flamma petere te cibum posse arbitror. THR. Iamne fmus? TH. Hos prius ihtro ducam et
quae uolo
« simul imperabo: poste huc continuo exeo. —
THR. Ego hinc abeo. tu istanc opperire. PA. Haud
cdnuenit una lre cum amica imperatorem ih uia. 495
THR. Quid tibi ego multa dicam? domini simiu's. GN. Hahahae. THR. Quid rides? GN. fstuc quod
dixti modo,
45 et illud de Rhodio dictum quom in mentem uenit. sed Thais exit. THR. Abi prae, cura ut smt domi
493 poste] post (postea) || 496 sinuVs] similis es , 499 curre II
128 EVNVCHVS III 2, 47—3, 22
parata. GN. Fiet. — TH. Diligenter, Pythias, 600 fac ciires, si forte hoc Chremes aduenerit, ut ores, primum ut redeat; si id non conimodumst, 50 ut nianeat; si id non poterit, ad me addiicito.
PY. Ita faciam. TH. Quid? quid aliud uolui dicere? ehem: curate istam diligenter uirginem: 505
domi adsitis facite. THR. Eamus. TH. Vos me se-
qmmmi.
CHREMES PYTHIAS
ADVLESCENS ANCILLA
En 3 CH. Profecto quanto magis magisque cogito,
nimirum dabit haec Thais mihi magmim malum:
ita me uideo ab ea astiite labefaetarier
iam tum quom primum iiissit me ad se arcessier. , 510 5 roget quis cquid tibi cum flla? ' ne noram quidem.
ubi ueni, causam, ut lbi manerem, repperit:
»ait rem diuinam fecisse et rem seriam
uelle agere mecum. iam tum erat suspitio,
dold malo haec fieri dmnia. ipsa adcumbere 515
10 mecuni, mihi sese dare, sermonem quaerere.
ubi friget, huc euasit, quam pridem pater
mihi et mater mortui essent. dico, iam diu.
rus ecquod Suni haberem et quam longe a mari.
credo ei placere hoc, sperat se a me auellere. 520
15 postremo, ecqua inde parua periisset soror;
ecquis cum ea una; quid habuisset, quom perit;
ecquis eam posset noscere. haec quor quaeritet?
nisi si flla forte quae dlim periit paruola
soror, eam se intendit esse, ut est audaeia. 525
so uerum ea si uiuit, annos natast sedecim,
non maior; Thais, quam ego sum, maiiisculast.
misit porro orare, lit uenirem, serio.
500 fiat || 502 redeat] maneat || 503 maneat] redeat || 519 suni ecquod ||
III 3, -23-4, io EVNVCHV8 129
aut dicat quod uolt aiit molesta ne siet. non hercle ueniam tertio. heus heus, ecquis hic? 530 36 ego siim, Chremes. PY. 0 capitulum lepidissumum! CH. Dico ego mi insidias fieri? PY. Thais maxumo te orabat opere,, nt cras redire.s. CH. Kiis eo. PY. Fac amubo. CH. Non ptfssmn, lnquam. PY. At
tu apud nos hic jnaue, dum redeat ipsa. CH. Nil mmus. PY. Quor; mi
Chremes? 535
so CH. Malam rem hinc ibis? PY. Si fstuc ita certiimst
tibi, an^.abo ut illuc tniuseas ubi illast. CH. Eo. PV. Abi, Durias, cito hiinc deduce ad militem.
ANTIPHO
ADVLESCENS
Heri aliquot adulescentuli coiimus in Piraeo III
in hiinc diem, ut de symbolis essemus. Chaeream
ei rei 540
praefecimus_: dati anuli; locus, fempna constittitumst.
praeteriit tempus: quo tn loco dictUmst, parati uil est.
5 homo lpse nusquamst, neque scio quid dicam aut
quid conieetem. nuuc mi hoc negoti ceteri dedere, ut illum quaeram, idque ;ideo uisaui, si doiuist. quisnam hinc a Thaide
• 'xit? ;,45
is est an non est? fpsus est. quid hoc hominist? quid
hoc ornatist? quid illud malist? nequeo satis mirari neque comcere, lonisi, quidquid est, procul hinc lubet prius quid sit
sciscitari.
54G quid (^ui) hic ornatus (est) (|
Terentiua ed. ^leckeiaen Ed. II. 9
130 EVNVCHVS UI 5, 1—17
CHAEREA ANTIPHO ADVLESCENTES DVO
III 5 CH. Nuniquis hic est? jj£m.os.t.. numquis hinc me se-
quitur? nemo homost. ianine rumpere hoc licet mi gaudium? pro Iiip-
piter ! 550
nunc est profecto, interfici quom perpeti me possum, ne hoc garidiuni contaminet uita aegritudine aliqua. 5 sed neminemne curiosum interuenire nunc mihi, qui me sequatur quoquo eam, rogitando optundat,
enicet, quid gestiam aut quid laetus sim, quo pergam, unde
emergam? ubi siem 555 uestitum hunc nanctus, mihi quid quaeram, sanus
sim anne insaniam! AN. Adibo atque ab eo gratiam hanc, quam ufdeo
uelle, imbo. io Chaerea, quid est quod sic gestis? quidue hic ue-
stitiis sibi quaerit? quid est quod laetus es? quid tibi uis? sa-
tine sanus es? quid aspectas me? quid taces? CH. 0h7 festus dies es
hominis : 560
aniice, salue! o mi Antipho, 560b
nemo hominumst, quem ego nunc magis uidere cuperem
quam te. 15 AN. Narra istuc quaeso quid siet. CH. Immo ego te
oro hercle ut aiidias. nostin hanc, quam amat frater? AN. Noui: nempe,
opinor, Thaidem. CH. Istam ipsam. AN. Sic commemineram. CH. Hodie
quaedamst ei dono* data
556 quid lnihi || 558 sibi bic uestitus || 560 me aspectas (adspectana) || 561 nemost hominum (nemo est omnium) |l cu- perein uidere i| 56-_' oro] obsecro !!
ul B, 18-ao EVNVCHVS
131
uirgd: quid ego eius tibi nune faciem praedicem aut
laudem, Antipho, 565
quom lpsiis me noris quam elegans formarum spec-
tator sim?
»o in hac commotus suui. AAT Am tu? CH. Primam
dices, scio, si uideris. quid multa uerba? amare coepi. torte fortuna domi erat quidam eunuchus, quem mercatus fiierat frater
Thaidi,
neque is deductus etiamdum ad eam. submonuit me
Parmeno ;)7(1
ibi seruos, quod ego arnpui. AN. Quid id est? CH.
Tacitus citius audies:
?5 ut ue'stem cum eo mutem et pro illo iubeam me illoc
ducier. AN. Pro eunuchon? CH. Sic est. AN. Quid ex e;t t t re fcandem ut caperes cdmmodiV
CH. Rogas? uiderem, audirem, essem una quacura cu-
piebam, Antipho.
num parua causa aut praua ratiost? traditus sum
miilieri. 575
illa ilico ubi me acce'pit, laeta ue'ro ad se abducit
domum ,
30 commendat uirginem. AN. Quoi? tibine? CH. Mihi.
AN. Satis tuto tamen. CH. Edicit ne uir quisquam ad eam adeat, et mihi
ne abscedam imperat: in fnteriore parte ut maneam solus cum sola. adnuo terram mtuens mode'ste. AN. Miser! CH. <Ego' fnquit rad cenam hinc eo\ 58^ abducit secum ancillas: paucae, quae' circum illam es- sent, manent 85 nouiciae puellae. continuo hae'c adornant ut lauet adhortor properent. dum adparatur, ufrgo in conclauf sedet
566 ipsum me (me ipsum) |, siem \ 575 prauaj parna
132 EVNVCHVS UI 5, 37—57
suspectans tabulam quandani pictam; ibi merat pictura
haec, Iouem quo pacto Danaae misisse aiunt quondam in gremium
imbrem aiireum. 585 egomet quoque id spectare coepi, et quia consimilem
luserat i > iam olim ille luduni, inpendio magis animus gau-
debat miki: deum sese in hoininem conuortisse atque m alienas
tegulas uenisse clanculum per inpluuium fiicum factum niulieri . at quem deum! qui templa caeK summa suo nutii
quatit. 590
ego bomiincio hoc non facerem? facerem ego illud
uero itidem ac lubens. 45 dum haec mecum reputo, arcessitur lauatum interea
urrgo: iit, lauit, rediit; deinde eam in lecto iEae conlocarunt. sto exspectans, siquid mi imperent. uenit una, cheus
tu1 inquit cD6re, cape hoc flabellum, uentulum huic sic facito, dum
lauamus : 595
ubi nps lauerimus, si uoles, lauato'. accipio tristis. 50 AN. Tum equidem istuc os tuom ihpudens uidere ni-
mium uellem, qui esset status, flabellulum tenere te asinum tantum. CH. Vix elocutast hdc, foras simul onines proruont se, abeiint lauatum, perstrepunt, ita ut fit, domini ubi
absunt. 600
interea somnus uirginem opprimit. limis ego specto 55 sic per flabellum clanculum: simul alia circumspecto satin explorata sint. uideo esse. pessulum ostio obdo. AN. Quid tum? CH. Quid <quid tum' ^tue? AN.Fateor.
CH. An ego occasionem
590 summa sonitu concutit | 591 itidem] ita feci || 598 fla- bellum || 601 ego limis ||
III 5, 58— IV 1, 8 KVNVi II 133
inihi 6stentatam t;im breueni, tam optatam, tam in-
speratani G05
amitterem? tum pol ego is essem uere, qui simuhibar.
m A.\. Sane hercle ut dicis. sed interim de symbolis quid
aetumst? CH. Panitumst. AN. Frugi es: libi? domin? CH. Immo
;ipud libertum Discuru. AN. Perlongest; sed tanto ocius properemus: muta
uestem. CH. Vbi miitem? perii: nam domo exulo nunc; metuo
fratrem 610
ne intus sit; porro autem pater ne rure redierit iam.
65 AN. Eamus ad me: ibi proxumumst ubi miites. CH.
Recte dicis. eamus; et de istac simul, quo pacto porro possim potiri, consilidm uolo capere ima tecum. AN. Fiat.
DOEIA.S
ANCILLA
Ita me di ament, quantum ego illum uidi, non nil IV
tmieo misera, 615
nequam ille hodie insanus turbam faciat aut uim
Thaidi. nam postquam iste aduenit Chremes adulescens, frater
uirginis, militem rogat ut eum admitti iiibeat;continuo flle irasci, 5 ne*que negare audere; Thais porro instare ut hominem
inuitet. id faciebat retinendi eius caiisa: quia illa quae cu-
piebat 620 de sorore eius mdicare ad eam rem tempus non erat. inuitat tristis: mansit. ibi illa cum fllo sermonem occipit.
618 ille continuo || 620 eius] illius ||
134 EVNVCHVS IV l, 9—2, 14
mfles uero sibi putare ante oculos aeruulum illnm ad-
ductum; 10 uoluit coutra facere huic aegre: 'heus, Pamphilam' in-
quit cpuer, arcesse, ut delectet hic nos.' illa exclamat cminume gen-
tium: 625
fn conuiuium illaru?' miles tendere inde ad iiirgium. mterea aurum sibi clam mulier deniit, dat mihi ut
auferani. hoc est signi: ubi primum poterit, se lllim subdu-
cet scio.
PHAEDRIA
ADVLESCENS
IV 2 Dum riis eo, coepi egomet mecum inter uias,
ita ut fit, ubi quid in animost molestiae, 630
aiiam rem ex alia cogitare et ea dmnia peiorem in partem. quid opust uerbis? dum haec puto, 5 praeterii inprudens uillam. longe iam abieram, quom sensi; redeo riirsum, male uero me habens. ubi ad lpsuni ueni deuorticulum, constiti: 635
occepi mecum cogitare chem, biduom hic manendumst soli sme illa? quid tum postea? 10 nil est. quid? nil? si nou tangeudi copiast, eho ne uidendi quidem erit? si illud non licet, saltem h<5c licebit. certe extrema linea 640
amare haud nihii est.' uillam praetereo sciens. sed qufd hoc, quod tiuiida subito egreditur P}?thias?
623 adductum ante oculos aeruuluui || 624 heus inquit puer Pampuilaui accerse || 628 illinc '.illi) (| 631. 632 omnia in | pe- iorem parteru |!
IV 3, 1—18 KY.Wt M\S 135
PYTHIAS DORIAS PHAEDRIA ANMU.AK DVAE ADVLESCENS
PY. "V"bi ego illuin scelerdsum misera atque lnpium IV b
inwnianiV aiit ubi quaeramV bocine tam audax facinus facere esse ausuni! ' DO.
Perii. PH. Hoc quid sit uereor. PY. qurh etiam insuper scelus, postquam liidificatust
uirginem, 645
uestem onineni miserae discidit, tum ipsam capillo
cdnscidit. 5 PH. Hem! PY. qui nunc si detiir mihi,
ut ego unguibus facile flli in oculos rnuolem uenefico! PH. Hic nescio quid profecto absente nobis turbatiimst
domi. adibo. quid istuc? quid festinas? aiit quem quaeris,
P\'thias? 650
PY. Ehem Phaedria, egp quem qu:n'raniV abi hinc
i" quo dignu's cum donis tuis tam lepidls. PH. Quid
istuc est rei? PY Rogas me? eunuchum quem dedisti ndbis quas
turbas dedit! quani erae dono dederat miles uirginem uitiauit. PH.
Quid ais? PY. Perii. PH. Temulenta's. PY. ^tinam _ sic sint qui
uiihi male uolnnt. DO. Au, 656 dbsecro, mea P/thias, quid istuc nam monstri fuit? 15 PH. Insanis: qui istuc facere eunuchus pdtuit? PY.
Ego iilum nescio qui fiierit: hoc quod fecit res ipsa ihdicat. uirgo ipsa lacrumat neque, quom rogites, quid sit
audet dicere. ille autem bonus uir misquam adparet. etiara hoc
misera suspicor, 660
654 uirginem quaui erae dono dederat miles R
136 EVKVCHVS IV 3, 19—4, 12
aliquid domo abeuntem abstulisse. PH. Nequeo mi-
ran satis, 20 quo ille hinc abire ignauos possit ldngius, nisi si domum forte ad nos rediit. PY. Vise amabo, num sit. PH.
Iam faxd scies. — DO. Perii! obsecro, tam infandum facinus, mea tu, ne
audiui quidem. PY. At pol ego amatores mulierum esse eos audieram
maxumos, 665
sed ml potesse; uerum miserae non in mentem ue-
nerat: 25 nam illum aliquo conclusissem neque illi commisissem
uirginem. i
PHAEDRIA DORVS PYTHIAS DORIAS
ADVLESCENS EVNVCHVS ANCDLLAE DVAE
IV 4 PH. Exi foras, sceleste. at etiam restitas,
fugitiue?. prodi, male conciliate. DO(RVS). (3bsecro.
PH. Oh, illud uide; os ut sfbi distorsft carnufex! 670
quid huc tibi reditiost? uestis quid mutatiost? 5 quid narras? paulum si cessassem, Pythias, domi non ofiFendissem, fta iam adornarat fugam. PY. Haben hominem, amabo? PH. Quid ni habeam?
PY. Oh, factiim bene. DOR(IAS). Istiic pol uero bene. PY. Vbist? PH. Ro-
gitas? non uides? 675 PY. Videam? dbsecro quem? PH. Hunc scilicet. PY.
Quis hic est homo? 10 PH. Qui ad uos deductus hddiest. PY. Hunc oculis suis nostrarum numquam quisquam uidit, Phaedria. PH. Non uidit? PY. An tu hunc credidisti esse, db-
secro,
665 audieram eos || 671 quid uestis |)
IV 4, 13—36 EVNVCHVS
137
ad nds deductum? PH. Namqne alinm habui neminem
l'V. Au. 680
ne comparandus quidem hic ad illumst: ille erat 15 honesta facie ac bfberali. 1*1 1 [ta uisus est dudiim, quia uaria ue'ste exornatiia fuit; nunc tibi uidetur foedus, quia illam non habet. PY. Tace dbsecro: quasi ue'ro paulum intersiet! 885 ad nos deductus hddiest adulescentulus H quem tu uidere uero uelles, Phaedria. hic est uietus uetus ueternosiis senex colore mustelino. PH. Hem, quae haec est fabula? eo re'diges me, ut quid egerim egomet nesciam? 690 eho tu, emin ego te? DO. Emisti. PY. Iube mi denuo »5 respdndeat. PH. Roga. PY. Venisti hodie ad nds?
negat. at ille alter uenit annos natus sedecim quem secum adduxit Parmeno. PH. Age dum hoc
mi expedi primum: fstam quam habes unde habes uesteni?
taces ? 695
monstrum hdminis, non dictiiru's? DO. Venit Chaerea
30 PH. Fraterne? DO. Ita. PH. Quando? DO. Hoce'die.
PH. Quam dudiim? DO. Modo. PH. Quiciim? DO. Cum Parmendne. PH. Norasne eiim
prius ? DO. Non. PH. Vnde fratrem meum esse scibas? DO.
Parmeno 699. 700
dicebat eum esse. is imhi dedit hanc, PH. Occidi!
DO. meam ipse lhduit; post una ambo abierunt foras.
35 PY. Iam satis credis sdbriam esse me et ml mentitam
tibi? iam satis certumst uirginem uitiatam esse? PH. Age
nunc, beluae
681 hic quidem || 682 ac] et || 697 hodie || 700 unde igitur fratrem || sciebas | 701 dedit mihi hanc (hanc uestem) 704 belua ||
138 EVNVCHVS IV 4, 37—5«
credis huic quod dicat? PY. Quid isti credam? res
ipsa mdicat. 705
PH. Concede istim huc paululum: audin? etiam nunc
paulum: sat est. dicdum hoc rursum; Chaerea tuam uestem detraxit
tibi? 40 D0. Factum. PH. Et eamst indiitus? DO. Factum. PH.
Et pro tehucdeductust? DO. Ita. PH. Iiippiter magae; 6h scelestum atque aiidacem ho-
minem! PY. Vae mihi: etiam nunc non credis nos indignis inrisas modis? 710 PH. Mirum ni tu credis quod iste dicit. .quid agam
nescio. heus negato riirsum. possumne ego hodie ex te ex-
sciilpere 45 uerum? uidistme fratreni Chaeream? DO. Non. PH.
Non potest sine malo fateri, uideo: sequere hac: modo ait modo
negat. ora me. DO. Obsecro te uero, Phaedria. PH. I intro
nunciam. 715
DO. Oiei". PH. Alio pacto honeste hinc quo modo
abeam nescio. actumst, siquidem tii me hic etiam; nebulo, ludi-
ficabere. — 6o PY. Parmenonis tam scio esse hanc techinam quam
me uiuere. DOR. Sic est. PY. Inueniam pol hodie; parem ubi
referam gratiam. sed nunc quid faciiindum censes; Dorias? DOR. De
istac rogas 720
uirgine? PY. Ita; utrum praedicemne an taceam? DOR.
Tu pol; si sapis;
706 istim huc] istuc || paulum] paululum || 710 indignis nos esse inrisas || 711 credas || dicat |j 716 quo modo hinc |j 718 technam || 721 taceamne an praedicem ||
VI 4, 54— 5, 10 KVNVCIIVS [Jjg
(jinid scis nescis de isto eunucho aeque ac de uitio afrginis.
u hac re et te onini turba euolues ri iili ^nitum feceris. id raodo dic, abisse Doruni. PY. Ita faciam. DOR.
Sed uideon Chremem? Tlmis iam aderit. PY. Quid ita? DOU. Quia, quom iude
abeo, iam tum inceperat 726 tiirba inter eos. PY. Tu aiifer aurum hoc: ego scibo
ex hoc qufd siet.
CHREMES PYTHIAS
ADVLESCENS ANCILLA
CH. Attat data hercle uerba mihi simt : uicit uinum IV 6
quod bibi. at dum adcubabam, quam uidebar mihi pulcre esse
sobrius! postquam surrexi, neque pes neque mens satis suom
officiiim facit. PY. Chremes! CH. Quis est? ehem Pythias: uah, quanto
nunc formonsior 730
5 uidere mihi quam dudum! PY. (Jerto tuquidem pol
multo hilnrior. CH. Verbum hercle hoc uerum erit rsine Cerere et Li-
bero friget Venus'. sed Thais multon ante uenit? PY. An abiit iam a
milite? CH. Iam diidura, aetatera. lites factae siint inter ecw
nuixuraae. PY. Nil dixit, tu ut sequerere sese? CH. Nil, nisi
abiens mi lnnuit. 735
io PY. Eho, nonne id sat erat? Cll. At nescibam id di-
cere illara, nisi quia
722 istoc || aeque ac] neque || 73."} multo || 736 nesciebam I
140 EVNVUfiVS IV 5, 11-6, 13
correxit niiles, quo mtellexi mmus: nam me extrusit
foras. sed eccam fpsam: miror ubi ego huic anteuorterim.
THAIS CHREMES PYTHIAS
MERETRIX ADVLESCENS ANCILLA
IY 6 TH. Credo equidem illum iam adfuturum esse, ilt illam
a me eripiat; sine ueniat! atqui si illam digito attigerit uno, oculi ilico ecfo-
dientur. 740
usque adeo eius ferre possum ineptiam et magnifica'
uerba, uerba dum sint; uerum enim si ad rem conferentur,
uiipulabit. 5 CH. Thais, ego iam dudum hic adsum. TH. 0 mi Chre-
mes, te ipsum expeto. scih tu turbam hanc propter te esse factam? et adeo
ad te attinere hanc omnem rem? CH. Ad me? qui quaeso istuc? TH. Quia,
dum tibi sororem studeo 745 reddere ac restituere, haec atque huius modi sum
miilta passa. CH. ^bi east? TH. Domi apud me. CH. Hemt
TH. Quid est? 10 educta ita uti teque illaque dignumst. CH. Quid ais?
TH. fd quod res est. hanc tibi dono do neque repeto pro illa quicquam
abs te preti. CH. Et habetur et referetur, Thais, tibi ita ut me-
rita's gratia. 750 TH. At enim caue, ne prius quam hanc a me accipias amittas, Chremes:
741 eius] ego illius || 743 expecto (expectabam) || 751 Chreme [)
rV6, 14— 32 EVNVCHV6 141
nam haec east, quam miles a me ui nunc ereptum uenit. 16 abi tii, cistellani, l\'thias, domo ecfer cum monu-
menti.v CH. Viden tu fllum, Thais. PY. Vbi sitast? Th. In
risco: odiosa cessas. CH. militem secum ad te quantas copias adducere? 755 attat . . TH. Num formidulosus obsecro es, mi homo?
CH. Apage sis: egon formidulosus? nemost hominum qui uiuat minus. jo TH. Atqui ita opust. CH. Ah, nietuo qualem tii me
esse hominem existumes. TH. Immo hoc cogitato: quicum res tibist, peregri-
nus est, nirnu8 potens quam tu, minus notus, minus amicorum
hic habens. 760
CH. Scio istuc. sed^ tu quod cauere possis, stultum
adruittere est. malo ego nos prospicere quam hunc ulcisci accepta
iniiiria. 25 tu abi atque obsera ostium intus, dum ego hinc trans-
curro ad forum: uolo ego adesse hic aduocatos nobis in turba hac.
TH. Mane. CH._ Melius est. TH. Omitte. CH. Iam adero. TH.
Nil opus est istis, Chremes. 765 hoc modo dic, sororem esse illam tuam et te paruam
uirginem amisisse, minc cognosse. sio;ua ostende. PY. Adsiint.
TH. Cape~~ so si uim faciet, in ius ducito hominem: intellextin?
CH. Probe. TH. Fac animo haec praesenti dicas. CH. Faciam.
TH. AttoUe pallium. perii: huic ipsist opus patrono, quem defensorem
paro! 770
|
A2 |
EVNVCHVS |
IV 7, 1—15 |
|
THRASO |
GNATHO SANGA |
CHRBMES |
|
MILES |
PARASITVS SERVOS THAIS MERETRIX |
ADVLESCENS |
IV 7 THR. Hancme ego ut contumeliani tam insignem in
me accipiarn, Gnatho? mori me satiust. Simalio, Donax Syrisce, sequimini! primum aedis expugnabo. GN. Recte. THR. Virgi-
nem eripiam. GN. Probe. THR. Male miilcabo ipsam. GN. Piilcre. THR.Inmedium
huc agmen cum uecte i7 Donax; 5 tu, Simalio, in simstrum cornum; tu, Syrisce, in dex-
terum. 775
cedo alios: ubi centuriost Sanga et manipulus furum?
SA. Eccum adest. THR. Quid ignaue? peniculon pugnare, qui fstum huc
portes, cogitas? SA. Egone? fmperatoris uirtutem ndueram et uim
uulitmn : sine sanguine hoc non posse fieri: qui abstergerem
uolnera? 10 THR. Vbi alii? GN. Qui malum falii'? solus Sannio
seruat domi. 780
THR. Tu hosce mstrue: ego ero hic pdst principia:
inde dmnibus sigmim dabo. GN. Illuc est sapere: ut hdsce instruxit, lpsus sibi
cauit loco. THR. Idem hdc iam Pyrrus factitauit. CH. Viden tu;
Thais, quam hic rem agit? nimirum consilium illud rectumst de dccludendis
aedibus. 15 TH. Sane quod tibi nunc uir uideatur esse hic, nebulo
magnus est: 785
774 uecti (uecte) j| 781 hic ego ero (ego hic ero) |)
iv 7, iG— 33 EVNVCHV8 L43
ne nietuas. THR. Quid oid&ur? GN. Fundani tibi
Qonc nimis uelleni dari, ut tu lllos procul hiiic 6s occulto caederes: facerent
fiigam, THR. Sed eccam Tnaidem ipsam uideo. GN. Quani
niox inruinnis? THH. Mane: omnia cnim priua experiri quani arinis sapientem decet. 20 qui scis an quae iubeani sine ui faciat? GN. Di uo-
stram fideni, 790
quiintist sapere! numquam accedo ad te, quin abeam
doctior. THR. Thais, primum hoc mihi responde: quom tibi
do istam uirginem, dixtin hos dies mihi soli diire te? TH. Quid tum
postea? THR. Rogitas? quae mi ante oculos coram amatorem
adduxti tuom 25 TEL Qufn cum illo nnnc agis? THR. et cum eo clam
te subduxtf mihi? 795
TH. Lubuit. THR. Pamphilam ergo huc redde, nisi
ui mauis eripi. CH. Tibi illam reddat aut tu eam tangas, omnium . . ?
GN. Ah, quid agis? tace. THR. Quid tu tibi uis? ego non tangam meam? CH.
Tuam autem, furcifer? GN. Caue sis: nescis quoi maledicas niinc uiro. CH.
Non tu hmc abis? so scin tu ut tibi res se habeat? si quicquam hodie hic
turbae coeperis, 800
faciam ut huius loci dieique meique semper menii-
neris. GN. Miseret tui me, qui hunc tantum hominem facias
inimiciim tibi. CH. Dimminuam ego capiit tibi hodie, nisi abis. GN. Ain uero, canis?
795 quin] quid ||
144 EVNVCHVS IV 7, 34— V 1, 4
sfcine agis? THR. Quis tii homo es? quid uis tfbi?
quid curu illa rei tibist? 804 » CH. Scibis: principio eam esse dicolfberam. THR. Hem!
CH. Ciuem Atticam. THR. Hui! CH. Meam sororem. THR. Os diirum! CH. Miles, tuinc
adeo edico tibi, ne uim facias ullam in illam. Thais, ego eo ad
Sophronam mitricem, ut eam adducam et signa ostendam haec.
THR. Tun me prohibeas, meam ne tangam? CH. Prohibebo, inquam. GN. Audm
tu? hic furti se adligat: ■to sat hoc tibist. THH. Idem hoc tii ai's7 Thais? TH.
Quaere qui respondeat. — 8io THR. Quid nunc agimus? GN. Quid? redeamus: iam
haec tibi aderit siij^plicans ultro. THR. Credin? GN. Lntno certe: noui ingenium
miilierum: nolunt ubi uelis, ubi nolis cupiunt ultro. THR. Bene
putas. GN. Iam dimitto- exercitum? THR. Vbi uis. GN. Sanga,
ita uti fortis decet 45 milites, domi focique fac uicissim ut memineris. 815 SA. Iam dudum animus est in patinis. GN. Friigi es.
THR. Vos me hac sequimini.
THAIS PYTHIAS
MERETRIX ANCILLA
V 1 TH. Pergm, scelesta, mecum perplexe loqui? fscio, nescio; abiit, aiidiui, ego non adfui/ non tu fstuc mihi dictiira aperte es, quidquid est? uirgo conscissa ueste lacrumans opticet; 820
804 tibi uis || 810 satis hoc
\ I, B— 2, 8 EVNVCHVS
145
5 eunuchus abiit: quam db rem? aut quid factiiinst?
taces ? PY. Quid tibi ego dicam niisera? illum eunuchum
neganl fuisse. Tfl. Quis fuit lgitur? PY. Iste Chaerea. TH. Qui Chaerea? PY. Iste ephebus frater Phaedriae. TH. Quid als, uenefica? PY. Atqui certo cdmperi. 825 io TH. Quid is obsecro ad uos? quam ob rem adductust?
PY. Neseio, nisi amasse credo Pamphilam. TH. Hem! misera
occidi, infelix, siquidem tu fstaec uera praedicas. num id lacrumat uirgo? PY. ld opmor. TH. Quid
aiis, sacrilega? istucine interminata sum hinc abiens tibi? 830
»5 PY. Quid^ ficerem? ita ut tu iusti, soli creditast. TH. Bcelestalupo ouem cdmmisisti. dispudet sic mihi data esse uerba. quid illud hdminis est? PY. Era ruea, tace tace dbsecro, saluae sumus: habe'mus hominem ipsum. TH. Ybi is est? PY. Em
ad sinisteram. 835
*> uiden? TH. Video. PY. Comprendi iube, quantiim
potest. TH. Quid illd faciemus, stulta? PY. Quid facias, rogas? uide amabo, si non, quom aspicias, os rupudens uidetur! TH. Non est. PY. Tiini quae eius confidentiast!
CHAEREA THAIS PYTHIAS
ADVLESCENS MERETRIX ANCILLA
CH. Apud Antiphonem uterque, mater et pater, 840 V quasi dedita opera ddmi erant, ut nulld modo intro ire possem, quih uiderent me. ihterim
832 ouem lupo || 835 sinistram S
Tereniiua ed. Fleckei en. Kd. II. 10
146
EVNVCHVS V 2, 4—34
dum ante ostium sto, notus mihi quidam obuiam 5 uenit. ubi uidi, ego me w pedes quantiim queo in angiportum quoddam desertum, rhde ltem 846
in aliud, inde in aliud: ita miserrumus fui fu<ntando, nequis me cognosceret. sed estne haec Thais, quam uideo? ipsast. haereo 10 quid faciam. quid mea autem? guid. faciet mihi? TH Adeamus. bone uir Dore, salue: dfc mihi, 850 aufugistin? CH. Era, factum. TH. Satin id tibi placet? CH.°Non. TH. Credin te inpune habiturum? CH. Vnam
hanc noxiam amitte; si aliam admisero umquam, occidito. 15 TH. Num meam saeuitiam ueritu's? CH. Non. TH.
Non? quid igitur? CH. Hanc metui ne me criminaretiir tibi. 855
TH. Quid feceras? CH. Pauliim quiddam. PY. Eho
'paulum' rhpudens? an paulum hoc esse tfbi uidetur, ufrginem uitiare ciuem? CH. Conseruam esse credidi. 20 PY. Conseruam? uix contineo me quin rhuolem monstro in capillum: etiam ultro derisum aduenit. 860 TH. Abin hinc, insana? PY. Quid ita? uero debeam, credo, isti quicquam fiircifero, id si fecerim: praesertim quom se seruom fateatiir tuom. ^
25 TH. Missa haec faciamus. non te dignum, Chaerea, fecisti: nam si ego digna hae contumelia 865
sum maxume, at tu indignus qui faceres tamen. neque edepol quid nunc consili capiam scio de uirgine istac: ita conturbasti mihi 30 rationes omnis, ut eam non possim suis
ita ut aequom fuerat atque ut studui tradere, 870 ut solidum parerem hoc mihi benficium, Chaerea; _ CH. At niinc dehinc spero aeternam inter nos gratiam fore, Thais. saepe ex huius modi re quapiam
844 ego me] egomet || 859 me contineo | 860 in capiUum monstrum || 862 si id || 871 beneficium ||
V .'. 86— 65 RVNVCHVS 147
m mald principio magna femiliaritas confl&tast quid m boc quispiam uoluit deus? 875 111. Equidem pol in eam partem accipioque et uolo. CH. Immo fta quaeso, unum boc scito, contumeliae non me fecisse causa, Bed amoris. TH. Scio,
40 et pol propterea magis nunc ignoscd tibi. nou «ideo inhuruand sum ingenio, Cli;n:n;i, 880
neque ita inperita, ut qui'd amor ualeat nesciam. '11. Te quoque iam, Thais, lta me di bene anient, amo. PY. Tum p61 tibi ab istoc, era, cauendum intellego.
isCEL Xon ausim. PY. Nil tibi quicquam credo. TH.
Desinas. CH. Nunc ego te in hac re mi oro ut adiutnx sies, 885
50 me tnae comm<'ndo et committo fidei: te mihi patronam capio, Thais, te obsecro: riar, si non lianc uxorem diixero.
M TH. Tamen si pater quid . . CH. Ah uolet, certd scio, ciuis modo haec sit. TH. Paiilulum opperirier 890 si uis, iam frater fpse hic aderit uirginis; nutricem arcessitum lit, quae illam aluit paruolam: in cognoscendo tute ipse aderis, Chaerea.
55 CH. Ego uero maneo. TH. Vin interea, dum is uenit, domi opperiamur potius quam hic ante dstium? 895 CH. Immo percupio. PY. Quam tu rem actura dbse-
cro es? TH. Nam quid ita? PY. Rogitas? hiinc tu in aedis
cdgitas recipere posthac? TH. Qudr non? PY. Crede hoc
meae fidei,
«o dabit hic pugnam aliquam denuo. TH. Au, tace dbsecro. PY. Pariim perspexisse eius uidere audaciam. 900
CH. Non fticiam, Pythias. PY. Non credo, Chaerea, nisi si commissum ndn erit. CH. Quin, P/thias, tu me seruato. PY. Ne*que pol seruandiim tibi
m «juicquam dare ausim neque te seruare. apage sis.
889 CH. quid ah ||
10'
148 EVNVCEVS V 2, 6G— 3, 13
TH. Adest optunie ipse frater. CH. Perii hercle:
obsecro 905
abeainus intro, Thais: nolo nie m uia
cum hac ueste uideat. PY. Quam 6b rem tandem?
an quia pudet?
CH. Id fpsum. PY. Id ipsuni? uirgo uero! TH. I
prae, sequor. 70 tu istic mane, ut Chremem fiitro ducas, Pythias.
PYTHIAS CHREMES SOPHRONA
ANCILLA ADVLESCENS NVTRIX
V 3 PY. Quid, quid uenire in mentem nunc possft mihi, 910 quidnam, qui referam sacrilego illi gratiam, qui hunc supposiuit nobis? CH. Moue te oro ocius, mea niitrix. SO. Moueo. CH. Video, sed nil pro-
moues. 5 PY. Iamne ostendisti signa nutrici? CH. Omnia. PY. Amabo, quid ait? cognoscitne? CH. Ac memo-
riter. 915
PY. Probe edepol narras: nam isti faueo uirgini. ite mtro: iam dudum era uos exspectat domi. — uirum bonum eccuni Parmenonem incedere 10 uideo: uide ut otiosus it! si dis placet,
spero me habere, qui hunc meo excruciem modo. 920 ibo mtro, de cogmtione ut certiim sciam; post exibo atque hunc perterrebo sacrilegum.
907 PY.] TH. i| 912 supposuit | moue oro ocius | (913) te
V4, l— 25 EVNVCHVS 149
PARMENO PYTHIAS
SERVOS ANCILLA
PA. Reuiso, quidnaru Chaerea hic rerum gerat. quod si astu rem tractiiuit, di uostram fidem, quantam et quam ueram laiidem capiet Parmeno! 925 nam ut mittam, quod ei amorem difficillumum,
5 canssumum, a meretrice auara uirginem quam amabat, eam confeci sine molestia, sine siimptu, sine dispendio, tum hoc alterum; id uerost quod ego milii puto palmtirium, 930
me repperisse, quo modo adulescentulus
10 meretricum ingenia et mores posset noscere, matiire ut quom cognorit, perpetuo dderit. quae diim foris sunt, nil uidetur mundius, nec magis compositum quicquam nec magis elegans 936 quam cuni amatore cenam quom ligiirriunt.'
16 harum uidere inluuiem sordes mopiam, quam inhonestae solae sint domi atque auidae cibi, quo pticto ex iure hesterno panem atriim uorent, nosse dmnia haec saliitist adulescentulis. 940
PY. Ego pdl te pro istis dictis et factis, scelus,
20 ulcfscar, ut ne inpiine nos inliiseris.
prd deum fidem, facinus foedum! infelicem adulescen-
tulum! d scelestum Parmenonem, qui lllum huc adduxit! PA.
Quid est? PY. Miseret me: itaque ut ne uiderem, misera huc
ecfugi foras, 945
quae futura exempla dicunt m eum indigna. PA. 0
Iuppiter,
S5 quae illaec turbast? numnam ego perii? adibo. quid
istuc, Pythias?
926 difficillimum et || 936 quae cum amatore (suo) cum cenant ligurriunt !| 940 salus est || 942 inpune in nos |) 943 o in- felicem || 944 istum ||
150 EVNVCHVS V 4, 26—44
quid ais? in quem exempla fient? PY. Rogitas, au-
dacissume? perdidisti istiim quem adduxti pro eiinucho adulescen-
tuluin, diim studes dare uerba nobis. PA. Quid ita? aut quid
factiinist? cedo. 950
PY. Dicam: uirginem fstain, Thaidi hodie quae dono
datast, so scis eam hinc ciuem esse? et fratreni eius esse ad-
prime nobilem? PA. Nescio. PY. Atqui sic inuentast: eam iste ui-
tiauit miser. llle ubi id rescmit factum frater uiolentfssumus, PA. Qufdnam fecit? PY. conligauit primum eum mise-
ris modis. 955
PA. Conligauit? PY. Atque equidem orante, ut ne id
faceret, Thaide. 35 PA. Quid ais? PY. Nunc minatur porro sese id quod
moechis solets quod ego numquam uidi fieri neque uelim. PA. Qua
audacia tantum facinus audet? PY. Quid ita ftantum'? PA. An
non hoc maxumumst? quis homo pro moecho umquam uidit fn domo me-
retricia 960
prendi quemquani? PY. Nescio. PA. At ne hoc ne-
sciatis, Pythias, 40 dico, edico uobis nostrum esse lllum erilem filium.
PY. Hem, obsecro, an is est? PA. Nequam in illum Thais uim
fieri sinat! atque adeo autem quor non egomet ihtro eo? PY.
Vide, Parmeno, quid agas, ne neque illi prosis et tu pereas: nam hoc
putant, 965
quidquid factumst, ex te esse ortura. PA.„ Quid igitur
faciam miser?
7 4,45—6,18 EVNVCHVS 15]
45 quidue incipiamV ecce aiitem uideo riire redeuntem senem: dicam huic an non ctfcam? dicam hercle: etsi mihi
magniim malum
acio paratum; sed necessest, huic ut subueniat. PY. Sapis. ego abeo intro: tii isti oarra omne ordine, ut factiim
siet. 970
[LACHES] PARMENO SENEX SERVOS
LA. Ex meo propinquo riire hoc capio commodi: V neque agri neque urbis odium me umquam percipit. nam ubi satias coepit fieri, commuto locum. sed estne ille noster Parmeno? et certe ipsus est. 5 quem praestolare, Parmeno, hic ante dstiurn? 975
PA. Quis homost? ehem, saluom te aduenire, ere,
gaiideo. LA. Quem praestolare? PA. Perii: lingua haeret metu.
LA. Hem! quid est quod tu trepidas? satine saluae? dic mihi. PA. Ere, primum te arbitrari id quod res est uelim: w huius quidquid factumst, ciilpa non factiimst mea. 980 LA. Quid? PA. Recte sane interrogasti: oportuit rem praenarrasse me. emit quendam Phaedria eunUchum, quem dono huic daret. LA. Quoi? PA.
Thaidi. LA. Emit? perii hercle. quanti? PA. Viginti minis. »5 LA. Actiimst. PA. Tum quandam fidicinam amat hinc
Chaerea. LA. Hem, 985 quid? amat? an iam scit ille quid meretrix siet? an in astu uenit? aliud ex alio malum! PA. Ere, ne me spectes: me inpulsore haec non facit.
970 omnem ordinem |J 980 quidquid Luius || .985 hinc] hic (tunc) |'| 980 scit iam |l
152 EVNVCHVS V 5, 19—«, 7
LA. Omitte de te dicere. ego te, fiircifer, jSO si uiuo . . sed istuc, quidquid est, primum expedi. 990 PA. Is pro fllo eunucho ad Thaideni hanc dediictus est. LA. Pro euniichon? PA. Sic est. hunc pro moecho
postea comprendere intus et constrinxere. LA. Occidi! PA. Audaciam meretricum specta. LA. Numquid est J5 aliud mali damniue quod non dixeris 995
relfcuom? PA. Tantumst. LA. Cesso huc intro nim-
pere? — PA. Non diibiumst quin mihi magnum ex hac re sit
malum; nisi quia necessus fuit hoc facere. id gaiideo propter me hisce aliquid esse euenturiim mali: so nam iam diu aliquam caiisam quaerebat senex, 1000 quam ob rem fnsigne aliquid faceret eis: nune repperit.
PYTHIAS PARMENO
ANCILLA SERVOS
V 6 PY. Numquam edepol quicquam iam diu quod magig
uellem euenire mi euenit, quam quod mddo senex intro ad nos uenit
errans. mihi solae ridiculo fuit, quae quid timeret scibam. PA. Quid hoc autemst? PY. Nunc id prddeo ut con-
ueniam Parmendnem. 1005 i sed ubi dbsecro est? PA. Me quaerit haec. PY. Atque
eccum uideo: adibp. PA. Quid est, inepta? quid tibi uis? rides? pergin?
PY. Pe'rii, defessa iam sum misera te ridendo. PA. Quid ita? PY. Rdgitas?
1004 sciebam [| 1007 uis quid rides ||
V 6, 8—7, 3 EVNVCHVS
153
nuniquam pol hommem stultiorem uidi nec uide'bo. ah non satis potest narrari, quos ludos praebueris
mtus. 10io
10 at etiam pruno calhdum ac dise'rtum credidi hominem. quid'? llicone cre'dere ea quae dixi oportuit te? an paenitebat flagiti, te auctdre quod fecisset adule'scens, ni miserum msuper etiam patri indicares? nam quid illi credis tuin animi fuisse, ubi uestem ... , uidit 1015
i6iUam esse eum lndutum pater? quid? iam scis te
perisse? PA. Hem, quod dudum dixti, pe'ssuma, an mentita's? etiam rides? ltan le'pidum tibi uisumst, scelus, nos mridere? PY.
Nimium. PA. Siquidem fstuc inpune habueris . . PY. Venim? PA.
Reddam hercle. PY. Cre'do: sed m diem istuc, Parmeno, est fortasse, quod mi-
nare. 1020
20 tu iam pendebis, adulescentulum fstum qui nobflitas- flagitiis et eundem mdicas: ute'rque in te exempla edent. PA. Nulliis sum. PY. Hic pro illo miinere tibi honds
est habitus: abeo. — PA. Egomet meo indicid miser quasi sdrex hodie perii.
GNATHO THRASO
PARASITVS MILES
GN.
Qmd nunc? qua spe aut quo consilio huc imus? V T T~" qufd coc])tas, Tln-aso? 1025
1H. Egone? ut Thaidi me dedam et faciam quod iubeat.
GN. Quid est?
TH. Qui minus quam Hercules seruiuit Qmphalae? GN.
Exempliim placet.
1015 aninu tum || 101G quid est iam || 1017 quod] quid j| 1021 qui stultum istum adulesceutulum (qui stultum adul.) f
154 EVNVCHVS V 7, 4—8, 13
litinain tibi comiuitigari uideam sandalio caput! 5 sed fores crepuerunt ab ea. TH. Perii: quid hoc
autemst mali? hiinc ego nuuiquam uideram etiam: quidnam nic pro-
perans prdsilit? 1030
CHAEREA PARMENO GNATHO THRASO
ADVLESCENS SERVOS PARASITVS MILES
V 8 CH. 0 mei populares, ecquis me hodie uiuit fortu-
natior? nemo hercle quisquam: nam fn me plane di pote-
statem suam omnem ostendere, quoi tam subito tot congruerint
commoda. PA. Quid hic laetus est? CH. 0 Parmeno mi, o mearum
uoluptatum dmnium i inuentor inceptdr perfector, scis me in quibus sim
gaudiis? 1035
scis Pamphilam meam inuentam ciuem? PA. Audiui.
CH. Scis sponsam mihi? PA. Bene; fta me di ament; factum. GN. Audin tu, hic quid
ait? CH. Tum autem Phaedriae meo fratri gaudeo esse amorem omnem ih tranquillo:
unast domus; patri se Thais cdmmendauit, ih cluentelam et fidem m nobis dedit se. PA. Fratris igitur Thais totast? CH.
Scilicet. 1040
PA. Iam hoc aliud est quod gaudeamus: mfles pelletiir
foras. CH. Tu frater ubi ubi est fac quam primum haec aiidiat.
PA. Visam domum. — TH. Numquid, Gnatho; tu dubitas quin ego niinc per-
petuo perierim?
1039 Thais patri se [|
V8, 14—31 BYNVCHVS 155
- Siue diibio opinor. CH. Quid coninienioreni primuni uut laudem maxunie? is illiini qui mihi dedit consilium ut facerem, an nie qui
id aiisus sim 1045
incipere, an Fortuniim conlaudem, quae gubernatrix fuit, quae tot res tantas tam opportune in linum con-
clusit diem, an mei patris festiuitatem et facilitateni? o Iuppiter, serua obsecro haec bona nobis!
PHAEDRIA CHAEREA THRASO GNATHO ADVLESCENTES DVO MILES PARASITVS
PH. Di uostram fidem, incredfbilia 20 Parmeno modo quae narrauit! sed ubist frater? CH.
Praesto ades 1050
PBL Gaiideo. CH. Satis credo. nila.il est Thaide hac,
frater, tua dignius quod ametur: ita nostrae dmnist fautrix fami-
liae. PH. Hui, mihi illam laudas? TH. Perii, quanto minus spei est,
tanto magis amo. obsecro, Gnatho, in te spes est. GN. Quid uis faciam?
TH. Perfice hoc « precibus pretio, ut haeream in parte aliqua tandem
apud Thaidem. 1055
GN. Difficilest. TH. Siquid conlubitumst, ndui te. hoc
si effeceris, quoduis donum praemiuni a me optato, id optatum auferes. GN. ftane? TH. Sic erit. GN. Si efficio hoc, postulo
ut mihi tiia domus te praesente absente pateat, inuocato ut sit locus ™ semper. TH. Do fidem futurum. GN. Adcingar. PH.
Quem ego hic aiidio? 1060 6 Thraso! TH. Saluete. PH. Tu fortasse quae facta
hic sient
150 EVNVCHVS V 8, 32—50
nescis. TH. Scio PH. Quor ergo ego in his te c6n-
spicor regionibus? TEL Vobis fretus . . PH. Scm quam fretus? mfles,
edico tibi, si te in platea offendero hac post limquam, quod
dicas mihi 36 'alium quaerebam, fter hac habui', periisti. GN. Heia,
haud sic decet. 1065
PH. Dictumst. GN. Non cognosco uostruin tam super-
bum. PH. Sic ago. GN. Prius audite paucis: quod quom drxero, si pla-
cuerit, facitote. CH. Audiamus. GN. Tu concede paulum
"istuc, Thraso. prihcipio ego uos credere ambos hoc mihi uehementer
uelim, 40 me huius quidquid facio id facere maxume causa
mea; 1070
uerum idem si uobis prodest, uos non facere inscitiast. PH. Quid id est? GN. Militem ego riualem recipiundum
censeo. PH. Hem, recipiundum? GN. Cdgita modo. tu hercle cum illa,
Phaedria, lit lubenter uiuis (etenim bene lubenter uictitas), 45 quod des paulumst, et necessest miiltum accipere
Thaidem. 1075
ilt tuo amori suppeditare possint sine sumptii tuo dmnia haec, magis opportunus nec magis ex usii tuo nemost. principio et habet quod det, et dat nemo
largius. fatuos est, insiilsus, tardus, stertit noctis et dies: 50 neque istum metuas ne amet mulier: facile pellas
ilbi uelis. 1080
1062 ergo (te ergo) in his ego i| 1068 paululum || 1069 ambos credere || 1071 si idem || 1075 paululum || 1076 possit || 1077 ad omuia haec II
151
CH. Quidagmius? W ^ ^ puto: us
CH. Mirum xu uloc arbltror. ^
• ptviai hoc uos oro, ^ GU. Recte fecitis. ^um ^ gregem R,_
^ diu boc laoi SS uorso. W*- ^ wrecipiatis: sati cipimus. . pwdria et PN M ego pro ist0> x CH. Ac lobenter. «, • ^ Cbaerea, cH.
Wneeomedendumu6Usproret
PH.D^ses, aa^tr^frf^es
,,, «ti te icmorabant; postquam GN. Qmd? wti te >0 ^ t s io90
(npetraui. • "^. me amareut omiies
i.- ™ fni usquam, quui ^ numquam etiam m h piurumum eleffantiam?
1092 omnes amarent |
METRA HVIVS FABVLAE HAEO SVNT
|
V. |
1 |
|
- |
'207 |
|
- |
208 |
|
- |
212 |
|
214 |
|
|
- |
216 |
|
- |
218 |
|
- |
219 |
|
- |
224 |
|
- |
225 |
|
- |
255 |
|
- |
292 |
|
- |
293 |
|
- |
304 |
|
- |
305 |
|
_ |
307 |
|
- |
320 |
|
- |
321 |
|
- |
323 |
|
- |
352 |
|
- |
367 |
|
. |
391 |
|
- |
539 |
ad 206 iambici senarii
= 210 trochaici octonarii
= 211 trochaici septenarii
209 iambicus quaternarius
iarnbicus octonarius
213 et 215 iambici quaternarii
trochaicus septenarius
et 217 trochaici octonarii
trochaicus septenarius
ad 223 iambici octonarii
trochaicus septenarius
ad 254 trochaici septenarii
ad 291 iambici septenarii
trochaicus binarius catalecticus
ad 298 = 299 ad 303 iambici octonarii
trochaicus octonarius
trochaicus septenarius
306 iambicus quaternarius
ad 319 iambici octonarii
iambicus senarius
et 322 iambici septenarii
ad 351 iambici senarii
ad 366 trochaici septenarii
ad 390 iambici octonarii
ad 538 iambici senarii
ad 548 iambici septenarii
159
V. f 549 et 550 = 558 et 559 trochaici septenarii 551 et 552 = 560 et 561 iambici septenarii
560b iambicus quaternarius 553 ad 556 = 568 ad 505 iambici octonarii 557 = 5(16 iambici septenarii ,567 ad 591 iambici octonarii 592 ad 614 iambici septenarii 615 = 620 trochaici octonarii <;16 = 621 trochaici septenarii
617 = 622 iambici octonarii
618 et 619 = c.23 et 624 trochaici octonarii 625 ad 628 trochaici septenarii 629 ad Ci4_' iambici senarii 643 et 644 = 654 et 655 trochaici octonarii
645 = 656 trochaici septenarii
646 = 657 iambici octonarii 647 et 651 iambici quatemarii
648 ad 650 = 659 ad 661 iambici octonarii 658 iambicus senarius
652 et 653 = 662 et 663 iambici octonarii .664 ad 667 iambici octonarii 668 ad 702 iambici senarii 703 ad 726 trochaici septenarii 727 ad 737 iambici octonarii 738 iambicus senarius
f739 ad 742 = 744 ad 746 et 748 trochaici octonarii 747 trochaicus quaternarius catalecticue 743 = 749 trochaici septenarii
750 iambicus octonarius
751 et 752 trochaici septenarii
- 753 et 754 iambici septenarii
- 755 ad 770 trochaici septenarii
- 771 ad 787 iambici octonarii
- 788 ad 816 trochaici septenarii
- 817 ad 942 iambici senarii
- 943 ad 970 trochaici septenarii
- 971 ad 1001 iambici senarii
- 1002 ad 1024 iambici septenarii
- 1025 ad 1030 trochaici septenarii
- 1031 ad 1049 iambici octonarii
- 1050 ad 1094 trochaici septenarii.
P TERENTI AFRI
PHORMIO
GRAECA ■ APOLLODORV ■ EPIDICAZOMENOS ACTA • LVDIS • ROMANIS • L • POSTVMIO • ALBINO L • CORNELIO • MERVLA • AEDILD3VS • CVRVLD3VS EGERE • L • AMBIVIVS • TVRPIO • L • ATILIVS • PRAEN MODOS • FECIT • FLACCVS • CLAVDI • TIBHS • LNPAR • TOTA FACTA • QVARTA ■ C • FANNIO • M • VALERIO • COS
Tereutiut ed Flacksiseu Kd II. 11
162 C. SVLPICI APOLLINABIS PERIOCHA
Chremetis frater aberat peregre Demipho relicto Athenis Antiphone filio. Chremes clam habebat Lemni uxorem et ffliam, Athenis aliam coniugem et amantem unice fidfcinam gnatum. mater e Lemno aduenit 5
Athenas; moritur; uirgo sola (aberat Chremes) funiis procurat. fbi eam cum uisam Antipho amaret, opera parasiti uxorem accipit. pater et Chremes reuersi fremere. deih minas trigmta dant parasito, ut iliam cdniugem 10
haberet ipse. argento hoc emitur fidicina. uxorem retinet Antipho a patruo tidgnitam.
5 gnatum fidicinam || 7. 8 eam uisam antipho | cum amaretjj
PERSONAE
DAVOS SERVOS GETA SERVOS ANTIPHO ADVLESCENS PHAEDRIA ADVLESCENS DEMIPHO SENEX PHORMIO PARASITVS HEGIO |
CRATINVS l ADVOCATI CRITO J DORIO LENO CHREMES SENEX SOPHRONA NVTRIX NAVSISTRATA MATRONA
prol. 1—26 Jl33
PROLOGVS
Postquam poeta uetus poetam non potest
retrahere a studio et trunsdere hominem in otium,
maledictis deterrere ne scribat parat:
qui ita dictitat, quas ante hic fecit fabulas,
tenui esse oraticine et scriptura leui: 5
quia misquam insanum scripsit adulescentulum
ceruam uidere fugere et sectari canes
et eam plorare, ortire ut subueriiat sibi.
quod si intellegeret, quom stetit olim noua;
actoris opera magis stetisse quam sua, 10
minus multo audacter, quam nunc laedit, laederet.
nunc siquis est, qui hoc dicat aut sic cogitet:
cuetus si poeta non lacessisset prior,
nullum muenire prologum posset nouos:' 14
is sibi responsum hoc hiibeat, in medio omnibus 16
palmam esse positam, qui artem tractant miisicam.
ille ad famem hunc a stiidio studuit reicere:
hic respondere uoluit, non lacessere.
benedictis si certasset, audisset bene: -»o
quod ab illo adlatumst, id sibi rellatiim putet.
de illo iam hnem iaciani dicundi mihi,
peccandT quom ipse de se iinem non facit?
nunc quid uelim animum attendite. adporto nouam
Epidicazomenon quam uocant comoediam 25
Graeci, Latine hic Phormionem nominat,
quem diceret nisi haberet cui male diceret 15
4 ante hic] antehac (ante) || 14 potuisiet || 21 idsiiuessi TL'ii(sihi esse id relatum) t| 20 latini phormionem nominant ;|
11*
164 PROLOGVS PHORMIONIS prol. 27— 34
quia primas partis qui aget, is erit Phormio parasitus, per quem res geretur maxume, uoluntas uostra si ad poetae accesserit. date operam, adeste aequo animo per silentium, 30 ne siniili utamur fortuna, atque usi sumus, quom per tumultum noster grex motiis locost: quem actoris uirtus nobis restituit locum bonitasque uostra adiutans atque aequanimitas.
29 poetam |
I l, 1— •, 6 PHORMIO 165
DAVOS
SERVOS
Amicus summus meus et populans Geta 35 I l
heri ad me uenit. erat ei de ratiuncula
iam pridem apud me relicuom pauxillulum
numniorum: id ut conficerem. confeci: adfero. 5 nam erilem filium eius duxisse aiidio
uxorem: ei credo miinus hoc conraditur. 40
quam imque comparatumst, ei qui mfnus habent
ut semper aKquid addant diuitidribus !
quod ille unciatim uix de demenso suo io sudm defrudans genium comparsit miser
id illa uniuorsum abripiet, haud existumans 45
quanto labore p:irtum. porro autem Geta
ferietur alio miinere, ubi era pepererit;
porro aiitem alio, ubi erit puero natalis dies; 15 ubi initiabunt. omne hoc mater auferet:
puer causa erit mittiindi. sed uidednlXetam? 50
GETA DAVOS SERVI DVO
GE. Siquis me quaeret rufus . . DA. Praestost, desine. I 2
GE. Oh, , at ego obuiam conabar tibi, Daue. DA. Accipe, em: lectiimst; conueniet niimerus quantum debui. GE. Amo te, et non neclexisse habeo gratiam. 5 DA. PraeiTrtim ut nunc sunt mores: adeo res redit: 55 siquis quid reddit, magna habendast gratia.
1 66 PHORMIO I 2, 7—37
sed quid tu es tristis? GE. Egone? nescis quo m metu, quanto m periclo simus? DA. Quid istuc est? GE. Scies, modo ut tacere possis. DA. Abi sis, insciens:
10 quoius tu fidem in peciinia perspexeris, 60
uerere uerba ei credere? ubi quid niihi lucrist te fallere? GE. Ausculta ergo. DA. Hanc operam
tibi dico. GE. Senis nostri, Daue, fratrem maiorem Cbremem nostin? DA. Quid ni? GE. Quid? eius gnatum Phae-
driam ?
15 DA. Tam quam te. GE. Euenit senibus ambobiis
shnul 65
iter flli in Lemnum ut esset, nostro in Cfliciam ad hospitem antiquom: is senem per epistulas pellexit7 modo non montis auri pollicens. DA. Quoi tanta erat res et supererat? GE. Desinas:
20 sic est ingenium: coh7 regem me esse oportuit!' 70 abeuntes ambo hinc tum senes me filiis relmquont quasi magistrum. DA. 0 Geta; prouinciam cepisti duram. GE. Mi usus uenit, hoc scio: memini relinqui nie deo irato meo.
25 coepi iiduorsari prnno; quid uerbis opust? 75
seni fidelis dum sum, scapulas perdidi. DA. Venere in mentem mi fstaec: namque inscitiast, aduorsum stimulum calces. GE. Coepi eis omnia facere, obsequi quae uellent. DA. Scisti uti foro.
30 GE. Noster mali nil quicquam primo; hic Phaedria 80 contmuo quandam nanctus est puellulam citharistriam: hanc amare coepit perdite. sed ea seruibat lenoni inpurissumo, neque quod daretur quicquam: id curarant patres.
35 restabat aliud nil nisi oculos pascere, 85
sectari, in ludum ducere et reddiicere. operam otiosi nos dabamus Phaedriae.
57 metu et || 62 ergo ausculta || 70 DA. o || 71. GE. ab- euntes || 83 seruiebat || 87 nos otiosi operam ||
I 2, 33—70 PU0KMI0 UI7
in quo baec discebat liido, exaduorsuui ei loco tonstrina erat quaedani: bic solebannis fere
40 plerurnque eani opperiri, duni inde iret donium. 90 intevea dum sedenius illi, intevuenit adulescens quidam lacvuruans. nos mirarier; rogamus^ quid sit. 'mimquani aeque' inquit fac modo _BTupevtas mihi onus uisumst et miserum et graue.
4o modo quandam uidi uirginem bic uiciniae 95
misere suam matvem lamentari mortuam: ea sita erat exaduorsiun, neque illi beniuolus neque notus neque cogmitus extra unam aniculam quisquam aderat, qui adiutaret funus. miseritumst.
50 uivgo fpsa facie egregia.' quid uerbis opust? 100
commorat omnes n6s. ibi continuo Antipbo 'uoltisne eamus uisere?' alius rcenseo: eamus: duc nos sodes.' inius, uenimus, uidemus: uirgo pulcra: et quo magis diceres,
55 nibil aderat adiumenti ad pulcritudinem: 105
capillus passus, niidus pes, ipsa borrida, lacrumae, uestitus turpis: ut, ni uis boni in lpsa inesset forma, baec formam exstinguerent. ille qui illam amabat fidicinam tantiim modo
tw 'satis' ihquit cscita': noster uero . . DA. Iam_scio: lio amare coepit. GK Scih quam? quo euadat uide. p08tridie ad anum rdcta pergit: 6Dsecxat, sibi ut eius faciat copiam. illa se negat neque eum aequom facere: enini illam ciuem esse
Atticam
65 bonam bonis prognatam: si uxorem ueUt, 115
lege id liceve faceve; sin alitev, negat. nostev quid ageret nescire: et illain diicere cupiebat et metuebat absentem patrem. DA. Non, si redisset, ei pater ueniam daret?
70 GK Ille ihdotatam uirginem atque ignobilem 120
96 miseram j| 113 ut sibi || illa enim se negat | (114) neque eum aequum ait facere (facere ait) illam ||
168 PHORMIO I 2, 71—99
daret illi? xmmquani faceret. DA. C|uid_fit__denique? GE. QmdjKa/fc? est parasitus quidani Phdrmio, homo conndens: qui illum di omnes perduint! DA. Quid is fecit? GE. Hoc consilium quod dicam
dedit: 75 flex est ut orbae, qui sint genere prdxumi, 125
eis nubant, et illos diicere eadem haec lex iubet. ego te cognatum dicam et tibi scribam dicam; paternum amicum me adsimulabo uirginis; ad iiidices ueniemus; qui fuerit pater, 80 quae mater, qui cognata tibi sit, dmnia baec 130
confmgam: quod erit mihi bonum atque commodum, quom tu horum nil refelles, uincam scilicet. pater^aderit. mihi paratae lites: quid mea? illaquidem nostra erit.' DA. Iocularem audaciam! 85 GE. Persuasumst homini: factumst; uentumst^ uin-
cimur: 135
duxit. DA. Quidnarras? GE. Hoc quod audis. DA.
0 Geta7 quid te futurumst? GE. Nescio hercle; unum hoc
scio: quod fdrs feret, feremus aequo animo. DA. Placet: em istiic uirist officium. GE. In me omnis spes
mihist. 90 DA. Laudo. GE. Ad precatorem adeam credo, qui
mihi 140
sic oret: cnunc amitte quaeso hunc; ceterum posthac si quicquam, nil precor.' tantiim modo non addit: cubi ego hinc abiero, uel occidito.' DA. Quid paedagogus llle, qui citharistriam? 95 quid rei gerit? GE. Sic, tenuiter. DA. Non inultum
habet 145
quod det fortasse? GE. Nihil habet nisi spem meram. DA. Pater eius rediit an non? GE. Nondum. DA.
Quid? senem quoad exspectatis udstrum? GE. Non certiim scio, sed epistulam ab eo adlatam esse audiui modo
I I, 100— 3, 13 PHORMIO 169
100 et ad pdrtitores esse delatam: hanc petam. 150
DA. Nuuiquid, Geta, aliud me uis? GE. Vt beue
sit tibi. —
puer heiis! nenion hoc prddit? cape, da hoc Dorcio.
ANTIPHO PHAEDRIA ADVLESCENTES DVO
AN. Adeon rem redisse, ut mihi qui cdnsultum optume I
uelit esse, Phaedria, patrem ut extimescani, ubi ui mentem eius
aduenti ueniat! quod ni fuissem incogitans, ita exspectarem, ut par
fuit. 155
PH. Quid istuc? AN. Rogitas? qui tam audacis faci-
noris mihi conscius sis? 5 quod utinam ne Phormioni id suadere in mentem ln-
cidisset neii me cupidum eo uipulisset, qudd mihi princi-
piumst mali! non potitus essem: fuisset tum lllos mi aegre ali-
quot dies; at non cottidiana cura haec angeret animum, PH.
Aiidio. 160
AN. dum exspecto quam mox ueniat qui hanc mihi
adirnat consuetiidinem. io PH. Aliis quia defit qudd ament aegrest; tibi quia
superest dolet: amore abundas, Antipho. uam tiia quidem hercle certo uita haec expetenda
optandaque est. ita me di bene ament, lit mihi liceat tam diu quod
amd frui. 1G5
153 qui mihi H 156 quid istuc est? II
170 PHORMIO I 3, 14—4, 5
iam depecisci morte cupio; tu conicito cetera, i5 quid ego ex hac inopia nunc capiam, et quid tu ex
ista copia, ut ne addam, quod sine siimptu ingenuam ac liberalein
nanctus es; quod habes; ita ut uoluisti, uxorem sme mala fama
palam: beatus; ni unum hoc desit; animus qui" modeste istaec
ferat. 170
quod si tibi res sit cum ed lenone qud mihist, tum
sentias. 20 ita plerique omnes sumus ingenio : nosmet nostri
paenitet. AN. At tii mihi contra niinc uidere fortimatus, Phaedria; quoi de mtegro est potestas etiam consulendi qufd uelis, retinere an a te amittere; ego in eum ihcidi infelfx
locum, 175
ut mihi nec ius sit amittendi nec retinendi copia. 25 sed quid hoc est? uideon ego Getam currentem huc
aduemre? is est fpsus: ei, timeo miser, quam hic mihi nunc
nuntiet rem.
GETA ANTIPHO PHAEDEIA SERVOS ADVLESCENTES DVO
1 4 GE. Nullu's, Geta; nisi iam aliquod tibi consilium
celere reperies: ita nunc inparatum subito tanta te inpendent mala; 180 quae neque uti deuitem scio neque qud modo me inde
extraham.
nam non potest celari nostra diutius iam audacia 182
172 ingenio sumus omnes || 175 an a te] amare || 176 ut neque mihi eius sit || 179 nullus es || repperis (reppereris) || post v. 181 aut 182 interpolatus est Andr. v. 208 \\
14.6—23 PHORMIO 171
i AN. Quid lllic comniotus uenit? 183
GE. tum temporis mihi piincturu ad hanc rem est:
erus adest. AN. Quid illiic malist?
GE. qui hoc quom audierit, eius quod remedium m-
ueniam iraeiimliae? 185
loquiirne? incendam; t;ie<':im? instigem; piirgem me?
laterem lauem.
io heu me miserum! qudm mihi paueo, tum Antipho me
excniciat animi: eius me miseret, ei nunc timeo, is minc me retinet:
nam absque eo esset, recte ego rnihi uidissem et senis essem ultus iraciin-
diam : aliquid conuasassem atque hinc me protinam conicerem m pedes. 190
AN. Quamnam hic rugam aut furtiim parat? 15 GE. sed ubi Antiphoneni reperiam? aut qua quaerere
msistam uia? PH. Te nominat. AN. Nescio quod magnum hoc niintio
exspectd malum. PH. Ah!
GE. domum fre pergam: ibi plurumumst. PH. Reuo-
cemus hominem. AN. Sta ilico. GE. Hem,
satis pro imp^el^njutsquis es. AN. Geta! GE. Ipsest
quem uolui obuiam. 195. 19G
AN. Cedo quid portas obsecro? atque id, si potes,
uerbo expedi.
20 GE. Faciam, AN. Eloquere. GE. Modo apud portum . .
AN. Meumne? GE. InteUexti. AN. Occidi. PH. Hem!
AN. Quid agam? PH. Quid ais? GE. Huius patrem
uid/sse me, patruom tuom. AN. Nam quod ego huic nunc subito exitio remedium inueniam miser? 200
quddsi eo meae fortunae redeimt, Phanium, abs te ut distrahar,
185 qui hoc] quod || quod eius |j 191 quamuam] quam | 193 ah!] ah sanusne (sanun) es ||
172 PHOftMIO 14,24—44
millast mihi uita expetenda. GE. Ergo fstaec quoni
ita sint; Antipho; 25 tanto magis te adufgilare aequomst: fortis Fortuna
adiuuat. AN. Non sum apud me. GE. Atqui opus est nunc quom
maxume ut sis; Antipho: nam si senserit te timidum pater esse; arbitrabitur 205 cdmmeruisse culpam. PH. Hoc uerumst. AN. Ndn
possum inmutarier. GE. Quid faceres; si grauius aliquid tibi nunc faciun-
dum foret? 30 AN. Quom hoc non possum7 illiid minus possem. GE.
Hoc nihil est: Phaedria, flicet. quid hic conterimus operam frustra? quin abeo? PH.
Et quidem ego? AN. (Jbsecro, quid si adsimulo, satin est? GE. Garris. AN. Voltum
contemplamini: em, 210
satine sicest? GE. Ndn. AN. Quid si sic? GE. Propemo-
dum. AN. Quid; sic? GE. Sat est: em istuc serua: et uerbum uerbo; par pari ut re-
spondeas, 35 ne te iratus suis saeuidicis dfctis protelet. AN. Scio. GE. Vi coactum te esse inuitum PH. Lege, iudicio.
GE. Tenes? sed quis hic est senex, quem uideo in liltuma platea?
fpsus est. 215
AN. Non pdssum adesse. GE. Ah quid agis? quo
abis; Antipho? mane rnquam. AN. ^goinet me ndui et peccatum
meum: 40 uobis commendo Phanium et uitam meam. —
PH. Geta; quid nunc fiet? GE. Tii iam lites axidies, ego plectar pendens, nfsi quid me fefellerit. 220
sed qudd modo hic nos Antiphonem mdnuimus, id ndsmet ipsos facere oportet; Phaedria.
207 sialiudgeauius (si aliud quid grauius) ||
I 4, 46— n 1, 11 PHORMIO 173
« PH. Aufer ini 'oportet' : quin tu quid faciam lmpera. GE. Meininistin, olim ut fuerit uostra oriitio in re mcipiunda ad defendendam noxiam, ■:•!:,
iustam fllam causani, facilem, uincibilem, optuniam? PH. Memini. GE. Em, ea nunc ipsa 6pus est, aut, siquid potest,
5o meliore et callidiore. PH. Fiet sedulo.
GE. Nunc prior adito tu, ego in insidiis hic ero subcenturiatus, siquid deficias. PH. Age. 230
DEMIPHO PHAEDRIA GETA
SENEX ADVLESCENS SERVOS
DE. Itan tandem quaeso uxorem duxit Antipho in- II l
iussu" meo? nec fmperium meum, ac mitto imperium, non simul-
tatem meam reuereri saltem! non pudere! o facinus audax, 6 Geta monitdr! GE. Vix tandem! DE. niihi quid dicent aiit
quam causam reperient? 5 demiror. GE. Atqui reperiam: aliud ctfra. DE. an
hoc dicet miSf1: '" 235
'inuitus feci. lex coegit'? aiidio, fateor. GE. Places. DE. uenim scientem, tacitum causam tradere aduor-
sariis, etiamne id lex coegit? PH. Illud durum. GE. Ego
expediam: sine. DE. incertumst quid agam, quia praeter spem atque m-
credibile hoc mi optigit: 10 ita sum frritatus, animum ut nequeam ad cogitandum
instituere. 240 quam ob rem dmnis, quom seciindae res sunt maxume, tum maxume
227 em nunc ipsast opus ea j| 234 quid mihi ||
174 PHORMIO n 1, 12— 35
meditari secum oportet, quo pacto aduorsam aerum-
nam ferant, pericla exitia damna: peregre rediens semper cogites aut fili peccatum aiit uxoris mortem aut morbum filiae, 15 communia esse haec, nequid horum umquam accidat
animd nouom; 245
quidquid praeter spem eueniat, omne id deputare esse
in lucro. GE. 0 Phaedria, incredibile quantum erum ante eo
sapientia. meditata mihi sunt omnia mea incommoda, erus si
redierit : molendum usque in pistrino, uapulandum, habendae
compedes, 20 opus ruri faciundum: hdrum nil quicquam accidet
animd nouom. 250
quidquid praeter spem eueniet, omne id deputabo esse
in lucro. sed quid cessas hominem adire et blande in principio
adloqui? DE. Phaedriam mei fratris uideo fflium mi ire obuiam. PH. Mi patrue, salue. DE. Salue; sed ubi est Antipho? 25 PH. Saluom uenire . . DE. Credo; hoc responde mihi. 255 PH. Valet, hic est: sed satin omnia ex sententia? DE. Vellem quidem. PH. Quid istuc est? DE. Rogitas,
Phaedria? bonas me absente hic confecistis miptias. PH. Eho, an id suscenses nunc illi? GE. Artificem
probum! so DE. Egon illi non suscenseam? ipsum gestio 260
dari mi in conspectum, nunc sua culpa ut sciat lenem patrem illum factum me esse acerrumum. PH. Atqui nil fecit, patrue, quod suscenseas. DE. Ecce autem similia dmnia! omnes congruont: so umim cognoris? omnis noris; PH. Haud itast. 265
243 exilia II 247 incredibilest
[11,86—66 PHORMIO 17.".
DE. hic in ndxiast? jlle ad _ defendeiidam. eaiisain adest:
. :uoin illest, hic praestost: tradunt operas inutuas. iE. Probe hdrum facta inprudens depinxit senex.
DE. nam ni haec ita essent, cum fllo haud stares,
Phaedria. vo PH. Si est, patrue, eulpam ut Antipho in se ad-
miserit, ii?o
ex qua re minus rei fdret aut famae temperans,
non caiisam dico quin quod meritus sit ferat.
^ed siquis forte malitia fretus sua
insidias nostrae fecit adulescentiae 45 ac uicit, nostran culpa east au iiidicum, 275
qui saepe propter inuidiam adimunt diuiti
aut propter misericordiam addunt pauperi?
GE. Ni nossem causam, crederem uera hiinc loqui.
DE. An quisquam iudex est, qui possit noscere 5o tua iiista, ubi tute uerbuin non respondeas, 280
ita ut ille fecit? PH. Fiinctus adulescentulist
officium liberalis: postquam ad iudices
uentiimst, non potuit cdgitata prdloqui:
ita eiim tum timidum siibito stupefecit pudor.
' 'E. Laudo hunc. sed cesso adire quam primiim
senem? 285
ere, salue: saluom te aduenisse gaudeo. DE. Oh,
bone ciistos, salue, cdlumen uero familiae,
quoi cdmmendaui filium hinc abiens meum.
GE. Iam dudum te omnes nds accusare aiidio eo inmerito, et me horunc dmnium inmeritissumo. 290
nam quid me in hac re facere uoluisti tibi?
seruom hdminem causam orare leges ndn sinunt,
neque testimoni dictio est. DE. Mitto dmnia.
do istuc 'inprudens tihiuit adulescens': sino u seruo's': uerum si cognatast maxume, 2'J5
non fuft necesse habere, sed id quod lex iubet,
284 subito stupefecit] ibi stupefecit (obstupefecit) || 294 do] nddo (adde) ||
176 PHORMIO H 1, 67—2, 5
doteni daretis; quaereret aliiim uirum.
qua ratione inopem potius ducebat domum?
GE. Non ratio, uerum argentum derat. DE. Siimeret 70 aliciinde. GE. Alicunde? nihil est dictu facilius. 300
DE. Postremo si nullo alio pacto, faenore.
GE. Hui, dixti pulcre: siquidem quisquam crederet
te uiuo. DE. Non, non sic futurumst: non potest.
e^on fllam cum illo ut patiar nuptam umim diem? 75 nil suaue meritumst. hominem commonstrarier 305
mihi istiim uolo aut ubi habitet demonstrarier.
GE. Nempe Phormionem? DE. Istdm patronum mii-
lieris.
GE. Iam faxo hic aderit. DE. Xntipho ubi nunc estV-
GE. Foris.
DE. Abi, Phaedria, eum requfre atque huc addiic.
PH. Eo: 80 recta uia quidem llluc. — GE. Nempe ad Pamphilam. — 310
DE. Ego deos penates hrhc salutatum domum
deudrtar: inde ibo ad forum atque aliquot mihi
amicos aduocabo, ad hanc rem qui adsient,
ut ne ihparatus sfm, quom adueniet Phormio.
PHORMIO GETA
PAEASITVS SERVOS
II 2 PH. ftane patris ais aduentum ueritum hinc abiisse?
GE. Admodum. 315 PH. Phanium relictam solam? GE. Sic. PH. Et iratiim
senem? GE. Oppido. PH. Ad te solum summa, Phormio,
rerum redit: tiite hoc intristi: tibi omnest exedendum: adcrhgere. 5 GE. Obsecro te. PH. si rogabit . . GE. tn te spe^st. PH. eccere,
314 adueniat || 315 abisse ||
112,6—27 PHOEMIO 177
quid si reddet? GE. Tu mpulisti. PH. sic, opinor.
GE. Siibueni. 320
PH. Cedo seneui: iara instnicta sunt mi in corde con-
silia omnia. GE. Quid agesV PH. Quid uis, nisi uti maneat Phanium
atque ex crimine hoc Antiphonem eripiam atque in me omnem fram deri-
uem senis? 10 GE. Oh, uir forti's atque amicus. uerum hoc saepe,
Phormio, uereor, ne istaec fortitudo in neruom erumpat deni-
que. PH. Ah, 325
non itast: factiimst periclum, iam pedum uisast uia. quot me censes homines iam deuerberasse usque ad
necem? 327
ij cedo dum, enumquam iniuriarum audisti mihi scrip-
tam dicam? GE. Quf istuc? PH. Quia non rete accipitri tennitur
neque miluo, 330
quf male faciunt nobis; illis quf nil faciunt tennitur, quia enim in illis friictus est, in lllis opera liiditur. aliis aliunde est periclum, unde aliquid abradi potest: 20 mihi sciunt nihil esse. dices 'ducent damnatiim domum'? alere nolunt hominem edacem, et sapiunt mea sen-
tentia, 335
pro maleficio si beneficium siimmum nolunt reddere. GE. Non pote satis pro merito ab illo tibi referri gratia. PH. trarao enim nemo satis pro merito gratiam regi
refert. *5 ten asymbolum uenire unctum atque lautum e balineis, otiosum ab animo, quom ille et ciira et sumptu ab-
sumitur! 340
diim tibi fit quod placeat, ille ringitur; tu rideas,
hospites tum ciues. quo magis noui tanto saepius 328
337 potest ||
Terentius ed. FleckeUen. Ed II 12
178 ■ PHORMIO II 2, 28—3, 15
prior bibas, prior decunibas; cena dubia adponitur . GE. Quid istuc uerbist? PH. V"bi tu dubites quid sumas
potissumum. 30 haec quom rationem fneas quam sint suauia et quam
cara sint, ea qui praebet; non tu hunc habeas plane praesentem
deum? 345
GE. Senex adest: uide quid agas: prima coitiost
acerruma : si eam sustinueris, postilla iam, lit lubet; ludas licet.
|
DEMIPHO |
HEGIO CRATINVS CRITO |
PHORMIO |
|
SENEX |
ADVOCATI TRES GETA SERVOS |
PARASITVS |
; s DE. Enumquam quoiquam cdntumeliosius
audistis factam iniiiriam quam haec est mihi?
adeste quaeso. GE. Iratus est. PH. Quin tu hoc age: 350
iam ego hiinc agitaBo! "" pro deum inrnortalium, 5 negat Phanium esse hanc sibi cognatam Demipho?
hanc Demipho negat esse cognatam? GE. Negat.
PH. Neque eius patrem se scire qui fuerit? GE.
Negat. 355
DE. Ipsum esse opinor de quo agebam. sec[uimini. 354 iu PH. Quia egens relictast misera, ignoratur parens, 357
neclegitur ipsa: uide; auaritia quid facit!
GE. Si erum insimulabis malitiae, audibis male.
DE. 0 audaciam! etiam me liltro accusatum aduenit. 360
PH. Nam iam adulescenti nihil est quod suscenseam, 15 si illum minus norat: quippe homo iam grandior,
PH. nec Stilphonem ipsum scire qui fuerit? GE. Negat. 356
359 male audies ||
II 3, 16-42 PHORMIO 179
pauper, quoi in opere uita erat, ruri fere se continebat; lbi agrum de nostro patre colenduin babebat. saepe interea mihi senex 365
narrabat se hunc neclegere cognatiim suom, 20 at quem uirum! quem ego uiderim in uita optumum. I. Videas te atque illum narras. PH. Abin hinc
ih crucem? nam ni fta eum existumassem, nuiuquam tiiin grauis ol> hanc fnimicitias caperem in uostram familiam, 370 quam is aspernatur niinc tam inliberaliter. 25 GE. Pergin ero absenti male loqui, inpurissume? PH. Dignum aiitem hoc illost. GE. Ain tamen, carcer?
DE. Geta! GE. Bonorum extortor, legum contortor! DE. Geta! PH. Responde. GE. Quis homost? e'hem. DE. Tace.
GE. Absenti tibi 375 te indignas seque dignas contumelias »0 numquam cessauit dfcere hodie. DE. Desine. adulescens, primum abs te hoc bona uenia peto, si tibi placere potis est, mihi ut respondeas: quem amicum tuom ais fuisse istum? explana mihi, 380 et quf cognatum me sibi esse dicere? 3i PH. Proinde expiscare qutisi non nosses. DE. Nossem?
PH. Ita. DE. Ego me nego: tu qui ais redige in memoriam. PH. Eho tii, sobrinum tuum non noras? DE. Enicas. dic nomen. PH. Nomen? DE. Maxume. quid mtnc
taces? 385
PH. Perii hercle, nomen perdidi. DE. Hem, quid ais?
PH. Geta, 40 si meministi id quod olim dictumst, siibice. hem, non dico: quasi non nosses, temptatum aduenis. DE. Egoaiitemtempto? GE. Stilpo. PH. Atque adeo quid mea?
368 illum ut narras || abi hinc in malam crueem (l in malam crucem) || 373 tamenj tandem || 381 diceret || 385 nomenV niaxime. DE. quid || 38'J Stilpho ||
1-2 «
180 PHORMIO II 3, 43—70
Stilpost. DE. Quem dixti? PH. Stilponem inquam no-
ueras. 390
DE. Neque ego illum noram nec mihi cognatiis fuit
45 quisquam fstoc nomine. PH. ftane? non te honim
pudet? at si talentum rem reliquisset deceru, DE. Di tibi malfaciant! PH. primus esses memoriter progeniem uostram usque ab auo atque atauo pro-
ferens. 395
DE. Ita ut dicis. ego tum quom aduenissem, qui" mihi
50 cognata ea esset, dicerem: itidem tu face. cedo, qui est cognata? GE. Eu noster, recte: heus
tii, caue! PH. Diliicide expediui quibus me oportuit iudicibus: tum id si falsum fuerat, filius 400
quor non refellit? DE. Filium narras mihi?
55 quoius de stultitia dfci ut dignumst non potest. PH. At tii qui sapiens es magistratiis adi, iudicium de eadem caiisa iterum ut reddant tibi: quanddquidem solus regnas et soK licet 405
hic de eadem causa bis iudicium apiscier.
60 DE. Etsi mihi facta iniuriast, ueriim tamen potiiis quam lites secter aut quam te aiidiam, itidem ut cognata si sit, id quod lex iubet dotis dare, abduce hanc, minas quinque accipe. 410 PH. Hahahae, homo suauis! DE. Quid est? num ini-
quom_£ostulo?
65 an ne hoc quidem ego adipiscar, quod ius piiblicumst? PH. Itan tandem, quaeso, item lit meretricem ubi
abiisus sis, mercedem dare lex iiibet ei' atque amittere? an, ut nequid turpe ciuis in se admitteret 415
propter egestatem, proxumo iussast dan,
70 ut cum uno aetatem degeret? quod tii uetas.
390 Stilphost || Stilphonem || 394 male faciant || 406 adi- piscier ||
113,71—4,3 PHOKMIO 181
DE. Ita, proxumo quidein: at nos unde? aut quam ob
rem? PH. Ohe, actum' aiunt ne agas." DE. Non agam? immo hau
desinam, donec perfecero hoc. PH. lneptis. DE. Sine modo. 420 PH. Postremo tecum nil rei nobis, Demipho, est:
75 tuos est damnatus gnatus, non tu: nam tua
praeterierat iam ad diicendum aetas. DE. Omnia haec illiim putato, quae ego nunc dico, dicere; aut quidem cum uxore hac ipsum prohibebo domo. 426 GE. Iratus est. PH. Tu te idem melius feceris.
»0 DE. Itane es paratus facere me aduorsum omnia, infelix? PH. Metuit hic nos, tam etsi sedulo dissimulat. GE. Bene habent tibi principia. PH. Quin
quod est ferundum fers? tuis dignum factis feceris, 430
ut amici inter nos sfmus. DE. Egon tuam expetam
85 amicitiam? aut te uisum aut auditiim uelim? PH. Si concordabis cum flla, habebis quae tuam senectiitem oblectet: respice aetatem tuam. DE. Te oblectet, tibi habe. PH. Minue uero iram.
DE. Hoc age: 435 satis iam uerborumst: nisi tu properas miilierem
90 abdiicere, ego illam eiciam. dixi, Phormio.
PH. Si tu lLLam attigeris secus quam dignumst lfberam, dicam tibi grandem inpingam. dixi, Demipho. siquid opus fuerit, heus, domo me. GE. Intellego. 440
DEMIPHO GETA HEGIO CRATINVS CRITO SENEX SERVOS ADVOCATI TRES
DE. Quanta me cura et sollicitudine adficit n 4
gnatiis, qui me et se hisce fnpediuit miptiis! neque mi ih conspectum prodit, ut saltem sciam,
430 feres (feras) j] 439 inpingam grandem ||
182 PHORMIO U 4, 4— m 1, 3
quid de ea re dicat quidue sit sententiae.
5 abi, uise redieritne iam an nondum domum. 445
GE. E6. — DE. Videtis quo ln loco res haec siet: quid ago? dic, Hegio. HE. Ego? Cratinum censeo, si tibi uidetur. DE. Dic, Gratine, CRA. Mene uis? DE. Te. CRA. Ego quae m. rem tuam sint ea uelim
facias. milii
10 sic hoc uidetur: qudd te absente hic fflius 450
egit, restitui in integrum aequomst et bonum, et id ihpetrabis. dixi. DE. Dic nunc, Hegio. HE. Ego sedulo hunc dixisse credo: uerum itast, quot hdmines tot sententiae, suos quoique mos.
io mihi non uidetur quod sit factum legibus 455
rescmdi posse, et turpe inceptust. DE. Dic, Crito. CRI. Ego amplius deliberandum censeo: res magnast. CRA. Numquid nds uis? DE. Fecistis
f^jg probe: incer.tipx_sum miilto quam duduni. — GE. Negant
20 redisse. DE. Frater est exspectandiis mihi: 460
is quod mihi dederit de hac re consilium, ld sequar. percontatum ibo ad portum, quoad se recipiat. — GE. At ego Antiphonem quaeram, ut quae acta hic
smt sciat. sed eccum lpsum uideo in tempore huc se recipere.
ANTIPHO GETA
ADVLESCENS SERVOS
LH i AN. Enim uero, Antipho, multimodis cum fstoc animo
es uituperandus : 4G5
ltane te hinc abisse et uitam tuam tutandam aliis
dedisse!
alios tuam rem credidisti magis quam tete animum
aduorsuros?
4R5 multis raodis I!
1111,4— M PHOBMIO 18:5
nain lit ut erant alia, flli certe quae uunc tibi doiiiist
consuleres, 5 nequid propter tuam fidem decepta poteretiir mali: quoi nunc miserae s]n;s opesqne siint in te uno onines
utae. 47i»
GE. Et quidem, ere, nos iam dudum hic te absentem
lncusanius, qui abieris; AX. Te ipsiim quaerebam. GE. sed ea causa nihilo
nia<j;is defecimus. AN. Loquere 6bsecro; quonam in loco sunt res et for-
tunae meae? io num siibolet quid patri? GE. Nil etiam. AN. Ecqufd spei porrost? GE. Ne'scio, AN. Ah! GE. nisi Phaedria haud cessauit pro te eniti. AN.
Nil fecit noui. 475
GE. Tum Phdrmio itidem in hac re ut in aliis strenuom
hominem praebuit. AN. Quid is fecit? GE. Confutauit uerbis admodum
iratum senem. AN. Eu, Phormio! GE. Ego quod pdtui porro. AN.
Mi Geta, omnis uds amo. 15 GE. Sic habent principia sese ut dixi: adhuc est tran-
quilla res, mansurusque patruom pater est, dum hiic adueniat. AN. Quidnam eum? GE. Ait 480 de eius consiiio sese uelie facere quod ad hanc rem
attinet. AN. Quantum metuist milii, uidere huc saluom nunc
patruom, Geta! nam eius per unam, ut aiidio, aut uiuam aiit moriar
sententiam. 20 GE. Phaedria tibi adest. AN. Vbinam? GE. Eccum ab sua palaestra exit foras.
474 numquid patri suboletV 471) tranquilla res est !| 480 quidnam eum? GE. aitj quid eum? GE. ut aiebat ;| 482 quantum (quantus) metus est || 483 per eius ||
184 PHORMIO m 2, 1—17
PHAEDRIA DOEIO ANTIPHO GETA
ADVLESCENS LENO ADVLESCENS SERVOS
iH2 PH. Dorio, 485
audi dbsecro. DO. Non aiidio. PH. Pariiruper. DO.
Quin omitte me. PH. Aiidi quod dicam. DO. At enim taedet iam au-
dire eadem miliens. PH. At nunc dicam quod lubenter aiidias. DO. Lo-
quere, audio. PH. Non queo te exorare uf maneas" "triduom hoc?
quo nunc abis? 5 DO. Mirabar si tu mihi quicquam adferres noui. AN.Ei, 490 metuo lenonem nequid huius consuat capiti, Geta. PH. Nondiim mini credis? DO. Hariolare. PH. Sin
fidem do? DO. FaMye»
PH. Faeneratum istuc beneficium piilcre tibi dices.
DO. Logi! PH. Crede mibi, gaudebis facto: uerum bercle hoc est.
DO. Sdmnia! 10 PH. Experire: ndn est longum. DO. Cantilenam ean-
dem canis. 495
PH. Tu mihi cognatus, tu parens, tu amicus, tu . .
DO. Gam modo! PH. Adeon ingenio esse duro te atque inexorabili, ut neque misericdrdia neque precibus molliri queas! DO. Adeon te esse incdgitantem atque fnpudentem
sine modo, 15 ut phaleratis dictis ducas me et meam ductes gratiis ! 500 AN. Miseritumst. PH Ei, uerbis uincor! GE. Quam
uterquest similis sui! PH. Neque, Antipho alia quom dccupatus esset solli- citiidine,
491 nequid huius consuat capiti, Geta] nequid (ne aliquid) 8uo suat capiti. GE. idem ego uereor (metuo) || 499 inpuden- tem sine modo] inpudentemphaedkiasinemodo (inpudentem Phaedria) ||
m 2, 18—33 PHORMIO 185
tum hoc esse mi obiectiim malum! AN. Ah, quid istiic
est autem, Phaedria? PH. (3 fortunatissuine Antipho! AN. Egone? PH. Quoi
quod arnas doinist, »o mimquam cum huius modi lisus uenit ut confiicta-
res malo! 505
AN. Mihin domist? immo, ld quod aiiunt, arirjrnis
teneo jnpflrn: nam neque quo pacto a me amittam neque uti reti-
neam scio. DO. Istuc mi ipsum in hoc est. AN. Heia, ne parum
leno sies. mimquid hic confecit? PH. Hicine? quod homo in-
humamssumus : 25 Pamphilam meam uendidit. AN. Quid? uendidit? GE.
Ain? uendidit? 510
PH. Vendidit. D0. Quam indignum facinus! ancillam
aere emptam meo! PH. Nequeo exorare lit me maneat et cum illo ut
mutet fidem triduom hoc, dum id quod est promissum ab arnicis
argentum adfero: si non tum dedero, xinam praeterea horain ne opper-
tiis sies. 30 DO. Optundes? AN. Haud longumst id quod orat:
exoret sine: 515
fdem hic tibi, quod boni promeritus fueris, condu-
plicauerit. DO. Verba istaec sunt. AN. Pamphilane hanc \irbem
priuari sines? tiine praeterea horum amorem distrahi poteris pati?
505 neque (nec) cum huius modi umquam tibi usus 508 ipsum istuc mihi || 513 aufero |j 515 OPTUNDIS (obtunde) ;l orat Dorio exoret || 517 Pamphilamne hac urbe || 518 tune] tunc (tum) ||
186 PHORMIO m 2, 34—3, 2
DO. Neque ego neque tu. PH. Di tibi omnes fd quod
es dignus duint! 35 DO. Ego te cornpluris aduorsurn ingenium meum
menses tuli, 520
pollicitantem et nfl ferentem, nentem. nunc contra
omriia haec: repperi qui det neque lacrumet. da locum meliorilm.-. AN. Certe hercle, ego si satis commeruini, tibi quidemst
olim dies, quam ad dares huic? praestituta. PH. Factum. DO.
Num ego istiic nego? 40 AN. Iam ea praeteriit? DO. Non, uerum haec ei ante-
cessit. AN. Non pudet 525 uiinitatis? DO. Mfnume, dum ob rem. GE. Sterculi-
num! PH. Dorio, ltane tandem facere oportet? DO. Sic sum: sj^p^ace^,
litere. AN. Sic hunc decipis luTT)o. Immo enim uero, An-
tipho, hic me decipit: nam hic me scibat huius modi esse, ego hxinc esse
aliter credidi. 45 fste me fefellit, ego isti nihilo sum aliter ac fui. 53u sed utut haec sunt, tamen hoc faciam: cras mane ar-
gentiim mihi miles dare se dixit: si tu prior attuleris, Phaedria, mea lege utar, ut sit potior qui prior ad dandiimst. uale.
PHAEDRIA ANTIPHO GETA
ADVLESCENTES DVO SERVOS
m 3 PH. Quid faciam? unde ego minc tam subito huic ar-
gentum inueniam miser, quoi minus nihilo est, quod, hic si pote fuisset ex- orarier 535
529 huiusmodisciebatesse (esse sciebat) || 532 si mihi prior tu ||
Ili 3, 3—21 PHORMIO 187
triduom hoc, promissum fuerat? AN. ftane hunc pa-
tiemiir, Geta, tVeri miserum, qui me dudum, ut dixti, adinerit cdmiter? 5 quin quocT ~opust beneficium rursum ei' experiemur
reddere? GE. Scio equidem hoc esse aequom. AN. Age ergo,
solus seruare hiinc potes. GE. Quid faciam? AN. Tnuenias argentum. GE. Ciipio;
sed id unde, edoce. 540
AN. Pater adest hic. GE. Scio: sed quid tum? AN. Ah,
dictum sapienti sat est. GE. ftane? AN. Ita hercle. GE. Sane pulcre suades:
etiani tu_ hinc_a}jisV io non triumpho , ex nuptns tuis si nil nanciscor mali, ni etiam nunc me huius causa quaerere ih malo iu-
beas crucem? AX. Verum hic dicit. PH. Quid? ego uobis, Geta, alienus
sum? GE. Haiidputo; 545
sed parumne est, quod nunc nobis siiscenset senex
omnibus, ni instigemus etiam, ut nullus locus relinquatiir preci? 15 PH. Alius ab ocuLTs meis illam in fgnotum abducet
locum? hem! tum igitur, dum licet dumque adsuji,, Jjacmimiai me^.
cum, Antipho, cdntemplamini me. AN. Quam ob rem? aut quidnam
facturu's? cedo. 550
PH. Quoquo hinc asportubitur terrarura, certumst per-
sequi aut perire. GE. Di bene uortant quod agas: pede-
temptim tamen! so AN. Vide siquid opis potes adferre huic. GE. Quid
'siquid'? AN. Quaere obsecro, nequid plus minusue faxit, qudd nos post pigeat, Geta.
542 ita. GE. sane hercle || 54G omnibus nunc nobis su- scenset senex || 553 si quid quid (si quicquid) ||
188 PHORMIO III 3, 22— IV 1, 5
GE. Quaero. AN. Saluos est, ut opinor. GE. Verum
enim metuo malum. 555
AN. Noli metuere: lina tecum bona mala tolerabimus. GE. Quantuin tibi opust loquere argenti? PH. Solae
triginta minae. 25 GE. Triginta? hui, percarast, Phaedria. PH. Istaec
uero uilis est. GE. Age age, inuentas reddam. PH. 0 lepidum! GE. Aufer te hinc. PH. Iam opust. GE. Iam feres: sed opus est mihi Phorruionem ad hanc rem adiu-
torem dari. 660
AN. Praestost: audacissume oneris quod uis inpone,
ecferet: solus est homo amico amicus. GE. Eamus ergo ad
eum ocius. 30 AN. Numquid est quod mea opera opus sit udbis?
GE. Nil; uerum abi domum et illam miseram, quam ego nunc intus scio esse
exanimatam metu, consolare. cessas? AN. Nihil est aeque quod faciam
lubens. — 565
PH. Qua uia istuc facies? GE. Dicam in ltinere: hinc
modo te amoue.
DEMIPHO CHREMES
SENES DVO
IV 1 DE. Quid? qua profectus caiisa hinc es Lemnum,
Chremes ,
addiixtin tecum filiam? CH. Non. DE. Quid ita 'non'?
CH. Postquam uidet me eius mater esse hic diutius,
simul autem non manebat aetas uirginis 570
o meam neclegentiam, fpsam cum omni familia
557 Quantum opus est tibi argenti loquere || 561 feret (et feret) || 563 quod opera mea uobis opus sit I; 566 modo te hinc |
[71,6—8,10 PHORMIO 189
ad me profectam esse aibant. DE. Quid illi tam diu
quaeso fgitur commorabare, ubi id audieras?
CH. Pol me detinuit niorbus. DE. Vnde? aut qui?
CH. Rogas?
senectus ipsast morbus. sed uenisse eas 575
io salu.is audiui ex naiita qui illas uexerat.
DE. Quid gnato optigerit me absente, audistin, Chremes?
CH. Quod quidem me factum consili incerttfm facit:
nam hanc condicionem siquoi optulero extrario,
quo pacto aut unde mihi sit, dicundum ordinest. 580 15 te mihi fidelem esse aeque atque egomet siim mihi
scibam; ille si me alienus adfinem uolet,
tacebit, dum intercedet familiaritas;
sin spreuerit me, pliis quam opus est scito sciet,
uereorque ne uxor aliqua hoc resciscat mea. 585
20 quod si fit, ut me excutiam atque egrediar domo,
id restat: nam ego meorum solus siim meus.
DE. Scio ita esse: et istaec mihi res sollicitudinist:
neque defitiscar lisque adeo experirier,
donec tibi id quod pollicitus sum effecero. 690
GETA DEMIPHO CHREMES SERVOS SENES DVO
GE. Ego hominem callidiorem uidi neminem IV 2
quam Phdrmionem. ueni ad hominem, ut dicerem argentum opus esse ef "fd qu^~pacto neret. uixdiim dimidium dixeram, intellexerat:
5 gaudebat, me laudabat, quaerebat senem. 595
dis gratias agebat, tempus sibi dari, ubi Phaedriae esse ostenderet nihilo minus amicum sese quam Antiphoni. hominem apud fonim iussi dpperiri: eo me esse adducturiim senem.
io sed eccum fpsum. quis est ulterior? attat Phaedriae 600
572 aiebant || 592 uenio || 597 esse] se (sese) || 598 sese] esse || apud] ad ||
190 PHORMIO IV 2, 11—3, 17
pater uenit. sed quid pertimui autem belua? an quia quos fallam pro uno duo sunt mihi dati? eommodius esse opmor duplici spe utier. petam hihc unde a primo mstiti: is si dat, sat est; 15 si ab eo nil fiet, tum hunc adoriar hospitem. 605
ANTIPHO GETA CHREMES DEMIPHO ADVLESCENS SERVOS SENES DVO
IV 3 AN. Exspecto quam mox recipiat sese Geta.
sed patruom uideo cum patre astantem. ei mihi, quam timeo, aduentus hiiius quo inpellat patrem! GE. Adibo. salue, o noster Chremes. CH. Salue,
Geta. 5 GE. Venire saluom uolup est. CH. Credo. GE. Quid
agitur? 610
multa aduenienti, ut fit, noua hic? CH. Compluria. GE. Ita. de Antiphone audistin quae facta? CH.
Omnia. GE. Tun dixeras huic? facinus indignum, Chremes, sic circumiri! CH. Id cum hoc agebam commodum 10 GE. Nam hercle ego quoque id quidem agitans mecum
sedulo 615
inueni, opinor, remedium huic rei. CH. Quid, Geta? DE. Quod remedium? GE. Vt abii abs te, fit forte
dbuiam mihi Phormio. CH. Qui Phormio? DE. Is qui istanc . .
CH. Scio. GE. Visiimst mi, ut eius temptarem sententiam. 15 prendo hominem solum: *quor non' inquam, cPh6r-
mio, 620
uides, inter nos sic haec potius cum bona ut componamus gratia quam ciim mala?
604 institi is si] instiissi (institui si is) || 609 adibohos- ckosaluenostkk (adibo hosce o uoster) |j
[V 8, 18— 47 PHOKMIO 191
erus liberalis est et rogitans litium:
r.am ceteri quidem hercle amici omues modo
m uuo ore auctores fuere, ut praecipitem hanc daret.' 625 AN. Quid hic coeptat aut quo eiuidet hodie? GE. can
legibus datiirum poenas dices, si illam eiecerit? iam id exploraturnst: eia, sudabi's satis, si cum illo inceptas homine: ea eloquentiast.
25 ueriim pono esse uictum eum: at tandein tamen 630 non capitis ei res agitur, sed pecuniae.' postquam hdminem bis uerbis sentio mollirier, '.soli sumus nunc hic' ihquam: ceho, dic quid uis dari tfbi m manum, ut erus \ii* desistat litibns,
3n haec hinc facessat, tii molestus ne sies?' 635
AN. Satin illi di sunt propitii? GE. 'nam sat scio, si tu aliquam partem aequi bonique dixeris, ut est ille bonus uir, tria non commutabitis uerba hodie inter uos.' DE. Quis te istaec iussit
loqui?
35 CH. Immo non potuit melius peruemrier 640
eo quo nos uolumus. AN. Occidi! DE. Perge eloqui. < iE. A primo homo insanibat. CH. Cedo quid postulat? GrE. Quid? nimium quantum. CH. Qudntum? dic.
GE. Siquis daret talentum magnum. DE. Immd malum hercle: ut nil
pudet!
ic GE. Quod dixi adeo ei: cquaeso, quid si filiam 645 suam unicam locaret? parui re tulit non suscepisse: inuentast quae dotem petat.' ut ad pauca redeam, illius mittam ineptias, liaec denique eius fuit postrema oratio:
45 'ego' inquit 'a principio amici filiam, 650
ita ut aequom fuerat, uolui uxor«m diicere: nam mihi uenibat in mentem eius incommodum,
631 ei] eius || 643 quantum licuit (libuit) || 648 redeam ac mittam illius | 65'2 ueniebat II
192 PHORMIO IV 3, 48— 76
in seruitutem paupereni ad ditem dari.
sed mi dpus erat, ut aperte tibi nunc fabuler,
60 aliquantulum quae adferret, qui dissoluerem 655
quae debeo: etiam niinc, si mihi uolt Demipho dare quantum ab hac accipio, quae sponsast mihi, nullam mihi malim quam fstanc uxorem dari.' AN. Vtnim stultitia facere ego hunc an malitia
65 dicam, scientem an mprudentem, incertus sum. 660 DE. Quid si animam debet? GE. cAger oppositus
pignori decem 6b minas est.' DE. Age age, iam ducat: dabo. GE. cAediculae item sunt 6b decem alias.' DE. OiVi, nimiumst. CH. Ne clama: repetito hasce a me decem.
eo GE. cVxori emunda ancillulast; tum pluscula 665
supellectile opus est, opus est sumptu ad nuptias: his rebus sane jpdrro pone' inquit fdecem.' DE. Sescentas proinde scrfbito iam mihi dicas: nil do. ihpuratus me ille ut etiam inrideat?
65 CH. Quaeso, ego dabo, quiesce: tu modo filium 670 fac ut lllam ducat, nos quam uolumus. AN. Ei mihi! Geta, occidisti me tuis fallaciis.
CH. mea causa eicitur: me hoc est aequom amittere. GE. fQuantiim potest me certiorem' inquit cface,
70 si illam dant, hanc ut mittam, ne incertiis siem: 675 nam illi mihi dotem iam constitueriint dare.' CH. Iam accipiat: illis repudium remintiet, hanc diicat. DE. Quae quidem llli res uortat male! CH. Opportune adeo argentum nunc mecum attuli,
75 fructiim quem Lemni uxoris reddunt praedia: 680
inde sumam: uxori tibi opus esse dixero.
662 ob decem |; 664 petito || 667 decem miiias |j
IV 4. i — -27 PHOKMIu 193
ANTIPHO GETA
ADVLESCENS SERVOS
AN. Geta! GE. Em. AN. Quid egisti? GE. Emunxi IV 4
argentd senes.
AN. Satin est id? GE. Nescio hercle, tantum iussus
gum.
AN. Eho, uerbero, aliud mihi respondes ac rogo?
GE. Quid ergo narras? AN. Quid ego narrem? opera
tua 686
5 ad restim miquidem res redit planissume.
ut tequidem di deaeque omnes superi atque rnferi
maKs exemplis perdant! hem, siquid uelis,
huic mandes, qui te ad scopulum e tranquillo auferet.
quid minus utibile fuit quam hoc ulcus tangere 690 io aut ndminare uxdrem? iniectast spes patri
posse fllam extrudi. cedo nunc porro: Phdrmio
dotem si accipiet, ilxor ducendast domum:
quid fiet? GE. Non enim diicet. AN. Noui. ceterum
quom argentum repetent, ndstra causa scilicet 695 15 in neruom potius lbit? GE. Nihil est, Antipho,
quin male narrando pdssit deprauarier.
tu id qudd bonist excerpis, dicis qudd malist.
audi" nunc contra: iam si argentum acc^perit,
ducendast uxor, xit ais: concedd tiln; 700
20 spatium quidem tandem adparandi miptias,
uocandi, sacruficandi dabitur paululum.
interea amici qudd polliciti siint dabunt:
inde fste reddet. AN. Quam db rem? aut quid dicet?
GE. Rogas?
'quot res postilla mdnstra euenenint mihi! 705
25 intro lit in aedis ater aliemis canis;
anguis per inpluuium decidit de tegulis;
gallina cecinit; ihterdixit hariolus;
686 mihi quidem || 687 omnes di deaeque || 689 auferat Terentius ed. Flcckeiseu. YA II. 13
194 PHORMIO IV 4, 28—5, 13
harfspex uetuit; ante brumam autem noui negoti incipere!' quae causast iustissuma. 710
30 haec fient. AN. Vt modo fiant! GE. Eient: me uide. pater exit; abi, dic esse argentum Phaedriae.
DEMIPHO CHREMES GETA
SENES DVO SERVOS
IV 6 DE. Quietus esto, inquam: ego curabo nequid uerbo-
riim duit. hoc temere numquam ego a me amittam, qurh mihi
testis adhibeam: quoi dem et quam ob rem dem, commemorabo. GE.
Yt caiitust, ubi nil est opus ! 715 CH. Atqui fta opus factost: et matura, diim lubido
eadem haec manet: 5 nam si altera illa magis instabit, fdrs fuat an nos
reiciat. GE. Rem ipsam putasti. DE. Diic me ad eum ergo. GE.
Non moror. CH. Vbi hoc egeris, transito ad uxorem meam, ut conueniat hanc prius
quam hinc abit. dicat eam dare nos Phormioni niiptum, ne suscen-
seat, 720
et magis esse illum iddneum, qui ipsi sit familiarior:
10 nos ndstro officio nil digressos esse: quantum is udluerit
datum esse dotis. DE. Quid malum id tua re fert?
CH. Magni, Demipho. non satis est tuom te officium fecisse, fd si non fama
adprobat: uolo ipsms haec uoluntate fieri, ne se eiectam prae-
dicet. 725
717 fors fuat an] forsitan || 723 tua malum id || 724 si non id || 725 ipsius quoque uoluntate haec ||
iV 5, h— v i, ia PHOBMIO 195
DE. Idem £go istuc facere possum. CH. Mulier m\ilieri magis congruit. 15 DE. Rogabo. CH. Vbi illas minc ego reperire possim
cogito.
10
SOPHEONA CHREMES
NVTRIX SENEX
SO. Quid agam? quem mi amicum inueniam misera? V l
aut quo consTIia haec referam? aiit unde auxilium petam? mim uereor, era ne ob meum suasum indigne iniuria
adficiatur: 730
lta patrem adulescentis facta haec tolerare audio uio-
lenter. 5 CH. Nam quae haec anus est, exanimata a fratre quae
egressast meo? SO. quod ut facevem egestas me fnpulit, quom scrrem
infirmas miptias hasce esse, ut id consulerem, interea uita ut in tutd
foret: CEL Certe edepol, nisi me animus fallit aiit parum
prospiciunt ocuK, 735
meae nutricem gnatae uideo. SO. neque ille inuesti-
gatur, CH. Quid ago? SO. qui eius pater est. CH. Adeo an maneo, dum hadc
quae loquitur magis cognosco? SO. quddsi eum nunc reperire possim, est ml quod
uerear. CH. Ipsa east. age conloquar. SO. Quis hic loquitur? CH. Sophrona!
SO. et meum nomen nominat? CH. Respice ad me. SO. Di, obsecro uos, e'stne hic Stilpo? CH. Non. SO. Negas? 740
737 est eius pater (est pater eius) || 738 nihil est (sit) quod uerear. CH. ea ipsa est (ea est ipsa est) || 740 Stilpho ||
13*
196 PHOEMIO V 1, 14— S2
CH. Cdncede hinc a fdribus paulum istdrsum sodes,
Sdphrona. i5 ne me fstoc posthac ndmine appellassis. SO. Non is
dbsecro es, quem semper te esse dictitasti? CH. St'. SO. Quid
has metuis fores? CH. Conclusam hic habeo uxdrem saeuam. uerum
istoc me ndmine eo perperam olim dixi, ne uos fdrte inprudentes
foris 745
effuttiretis atque id porro aliqua uxor mea rescisceret.
20 SO. Hem, istdc pol nos te hic fnuenire miserae num-
quam pdtuimus. CH. Eho dic mihi, quid rei tibist cum familia hac
unde exis? ubi illae sunt? SO. Miseram me! CH. Hem, quid
est? uiudntne.?._SO. Viuit gnata. matrem fpsam ex aegritiidme hac mors miseram con-
secutast. 750
CH. Male factum. SO. Ego autem, quae essem anus
deserta egens igndta, 25 ut pdtui, nuptum uirginem locaui huic adulescenti, hariim qui est dominus aedium. CH. Antiphdnine?
SO. Em, istic fpsi. CH. Quid? duasne is uxores habet? SO. Au, linam
illequidem hanc sdlam. CH. Quid illam alteram quae diciturcognata? SO. Haec
ergost. CH. Qufd ais? 755 SO. Compdsito factumst, qud modo hanc amans habere
pdsset so sine ddte. CH. Di uostram fidem, quam saepe forte
temere eueniunt quae non aiideas optare! offendi adueniens quicum uolebam atque lit uolebam filiam locatam:
742 SO. quid non || 750 miseram mors || 753 isti || 754 au obsecro unam || 759 collocatam filiam (collocatamamam) (|
V 1, 33—2, 11 FJIUUMIO 197
quod nos ambo opere lnsixuino dabamus operam ut
fieret, 760
sine nostra cura, miixuma sua cura hic solus fecit. 35 BO. Nunc quid opus facto sit uide: pa^r^dulescentis
uenit eumque animo iniquo hoc oppido ferre aiunt. CH.
Nil periclist. sed per deos atque homines meam esse hanc caue
resciscat quisquam. SO. Nemo ex me scibit. CH. S^quere me: intus cetera
audietis. 765
DEMIPHO GETA SENEX SERVOS
DE. Nostrapte culpa facimus ut rnaKs expediat esse, v 2 dum nimium dici nos bonos studemus et benfgnos. ita frigias ne praeter casam, quod aiunt. nonne id sat
erat, accipere ab illo iniuriam? etiam argentumst ultro
obiectum, 5 ut sit qui uiuat, dum aliud aliquid flagiti conficiat. 770 GE. Planissume. DE. Eis nunc praemiumst, qui recta
praua faciunt. GE. Verissume. DE. Vt stultissume quidem illi rem
gesserimus. GE. Modo ut hoc consilio possiet discedi, ut istam
diicat. DE. Etiamne id dubiumst? GE. Haiiscio hercle, ut
homost, an mutet animum. 10 DE Hem, mutet autem? GE. Nescio; uerum, si
forte, dico. 775 DE. Ita faciam, ut frater censuit: uxdrem eius huc addiicam,
765 audies || 776 censuit ut uxorem l|
198 PHORMIO V 2, 12—3, 10
cum ista \it loquatur. tii, Geta, abi prae: nuntia hanc
uentiiram. — GE. Argentum inuentumst Phaedriae; de iurgio siletur; prouisumst, ne in praesentia haec hinc abeat; quid
nunc porro? i6 quid fiet? in eodem luto haesitans uorsura soluis, 780 Geta; praesens quod fuerat malum, in diem abiit;
plagae crescunt, nisi prospicis. nunc hihc domum ibo ac Phanium
edocebo, nequid uereatur Phormionem aut huius orationem.
DEMIPHO NAVSISTRATA
SENEX MATRONA
V 3 DE. Agedum, ut soles, Nausistrata, fac illam iit pla-
cetur nobis, ut sua uoluntate ld quod est faciiindum faciat. NA.
Faciam. 785
DE. Pariter nunc opera me adiuues, ac re dudum
opitulata es. NA. Pactum uolo; at pol minus queo uiri ciilpa, quam
me dignumst. 6 DE. Quid aiitem? NA. Quia pol mei patris bene
parta indiligenter tutatur: nam ex eis praediis talenta argenti brna statim capiebat: uir uiro quid praestat! DE. Binan
quaeso? 790
NA. Ac rebus uilioribus multo talenta bfna. DE. Hui ! NA. Quid haec uidentur? DE. Scilicet. NA. Viriim
me natum uellem: 10 ego ostenderem, DE. Certo scio. NA. quo pacto . .
DE. Parce sodes,
783 huius] eius || 784 illa || 787 at] ac || 791 multo tamen taleuta ||
V 3, 11—24 PHORMIO 199
ut possis cum illa, miilier ne te adulescens defetiget. NA. Faciam ut iubes; sed meiim uirum abs te exire
uideo.
NAVSISTRATA CHREMES DEMIPHO MATROXA SENES DVO
CH. Ehem, Demipho, 795 iam illi datumst argentum? DE. Curaui llico. CH.
Nollem datum. ped uideo uxorem: paene plus quam sat erat. DE.
Quor nolles, Chremes? 15 CH. Iam recte. DE. Quid tu? ecquid locutu's cum fstac,
quam ob rem abdiicimus? CH. Transegi. DE. Quid ait tandem? CH. Abduci non
potest. DE. Qui non potest? CH. Quia uterque utriquest cordi. DE. Quidistucnostra?
CH. Magni: praeterhac 800 cognatam comperi esse nobis. DE. Quid? deliras.
CH. Sic erit. non temere dico: redii mecum in memoriam. DE.
Satin sanus es? 20 NA. Au <5bsecro, uide ne fn cognatam pecces. DE. Non
est. CH. Ne nega: patris nomen aliud dictumst: hoc tu errasti. DE. Non
norat patrem? CH. Norat. DE. Quor aliud dfxit? CH. Numquamne
hodie concedes mihi 805
neque intelleges? DE. Si tii nil narras? CH. Perdis.
NA. Miror quid siet. DE. Equidem hercle nescio. CH. Vin scire? at fta
me seruet Iiippiter,
793 ne te adulescens mulier \] 798 abducimus] hanc duci- mus || 806 quid hoc siet (est) ||
200 PHORMIO V 3, 25—4, 5
»5 ut prdpior illi, quam ego sum ac tu, homo nemost.
DE. Di uostram fidem! eamus ad ipsam: una omnis nos aut scire aut nescire
hdc uolo. CH. Ah! DE. Quid est? CH. Ttan paruam mihi fidem esse
apiidte! DE. Vinrnecredere? 810 uin satis quaesitum mi fstuc esse? age fiat. quid?
illa filia amici nostri quid futurumst? CH. Recte. DE. Hanc
igitur mittimus? ao CH. Quid ni? DE. flla maneat? CH. Sic. ^ DE. Ire
igitur tibi licet, Nausistrata. NA. Sic pol commodius esse in omnis arbitror, quam
ut coeperas, manere hanc: nam perliberalis uisast, quom uidi,
mihi. — 815
DE. Quid istuc negotist? CH. Iamne operuit dstium?
DE. Iam. CH. 0 Iuppiter! di nds respiciunt: gnatam inueni niiptam cum tuo filio.
DE. Hem, S5 quo pacto id potuit? CH. Ndn satis tutiist ad nar-
randum hic locus. DE. At tu intro abi. CH. Heus, ne nlii quidem hoc
ndstri resciscant uolo.
ANTIPHO
ADVLESCENS
V 4 Laetiis sum, utut meae res sese habent, fratri dptigisse
qudd uolt. 820
quam scitumst, eius modi rh animo parare cupiditates,
quas, qudm res aduorsae sient, pauld mederi pdssis!
hic simul argentum repperit, cura sese expediuit;
5 ego niillo possum remedio me eudluere ex his turbis,
818 tutus est ||
V 4, 6— 5, 11 PHORMIO 201
quin, si hdc celetur, rn metu, sin patefit, in probro
sim. 825
neque me domum nunc reciperem, ni mi esset spes
ostenta
huiusce habendae. sed ubinam Getam muenire pos-
sum? 8-27
PHORMIO ANTIPHO PARASITVS ADVLESCENS
PH. Argentum accepi, tradidi lenoni: abduxi miilie- V 5
rem, 829
curaui propria ut Phaedria poteretur: nam emissast
manu. 830
nunc lina mihi res etiam restat quae est conficiunda,
otium ab senibus ad potandum ut habeam: nam aliquot hos
sumam dies. 5 AN. Sed Phormiost: quid ais? PH. Quid est? AN. Quid
nunc facturust Phaedria? quo pacto satietatem -amoris ait se uelle absumere? PH. Vici"ssim partis tuas acturust. AN. Quas? PH.
Vti fugitet patrem. 835 te suas rogauit riirsum ut ageres, caiisam ut pro se
diceres. nam potaturus est apud me. ego me fre senibus
Sunium l0 dicam ad mercatum, ancillulam emptum diidum quam
dixit Geta, ne quom hic non uideant me conficere credant argen-
tum suom. sed ostium concrepuit abs te. AN. Videf quis egre- .
ditiir? PH. Getast. 840
ut rogem, quod tempus conueniundi patris me capere suadeat 828 833 quid nam nunc | 835 uti] ut ||
202 PHORMIO V 6, 1—13
GETA ANTIPHO PHORMIO
SERVOS ADVLESCENS PARASITVS
V 6 GE. 6 Fortuna, o Fdrs Fortuna, quantis commodi-
tatibus quam subito meo ero Antiphoni ope uostra hunc
onerastis diem! AN. Quidnam hic sibi uolt? GE. nosque amicos eius
exonerastis metu! sed ego nunc mihi cesso, qui non \imerum hunc onero
pallio 5 atque hominem propero muenire, ut haec quae con-
tigermt sciat. 845
AN. Num tu intellegis; quid hic narret? PBL Num tu?
AN. NlL PH. Tantiindem ego. GE. Ad lenonem hinc fre pergam: ibi nunc sunt. AN.
Heus, Geta! GE. Em tibi. niim mirum aut nouomst reuocari, cursum quom in-
stitens? AN. Geta! GE. Pergit hercle: niimquam tu odio tud me uinces.
AN. Non manes? 10 GE. Vapula. AN. Id quidem tibi iam fiet, nisi re-
sistis, uerbero. 850
GE. Familiariorem oportet esse hunc: minitatur malum. sed isne est quem quaero an non? ipsust. cdngredere
actutiim. AN. Quid est? GE. 0 omnium, quantum est qui uiuont, hdminum
homo ornatissume! nam sine controudrsia ab dis sdlus diligere, Antipho. 15 AN. Ita uelim; sed qui" istuc credam ita esse mihi dici
uelim. 855
GE. Satin est si te delibutum gaiidio reddo? AN.
Enicas. PH. Qum tu hinc pollicitationes aiifer et quod fers
cedo. GE. Oh, tii quoque aderas, Phormio? PH. Aderam; sed tu
cessas? GE. Accipe, em:
v -;, iy— 37 PHORMIO 203
ilt modo argentiim tibi dedimus apud forum, recta
domum jo siimus profecti: interea mittit erus me ad uxorem.
tuam. 860
AN. Quam 6b rem? GE. Omitto proloqui: nam nihil
ad hanc rem est, Antipho. libi in gynaeceum ire oceipio, piier ad me adcurrit
Mida, pone prendit pallio, resupihat: respicio, rogo quam 6b rem retineat me: ait esse uetitum intro ad
eram accedere. 25 'Sophrona huc fratrem modo' inquit 'senis introduxit
Chremem' 865
eumque nunc esse ihtus cum illis: hoc ubi ego audiui,
ad fores suspenso gradu placide ire perrexi, accessi, astiti, animam compressi, aiirem admoui: ita animum coepi
attendere, hoc modo sermonem captans. PH. Eii, Geta! GE.
Hic pulcherrumum 30 facinus audiui, ltaque paene hercle exclamaui gaudio. 870 AN. Quod? GE. Quodnam arbitrare? AjN". Nescio.
GE. Atqui mirificissumum : patruos tuos est pater inuentus Phanio uxori tuae.
PH. Hem! AN. Quid ais? GE. Cum eius consueuit olim matre
in Lemno clanculum. PH. Somnium! utin haec ignoraret suom patrem?
GE. Ahquid credito, so Phormio, esse caiisae; sed men censes potuisse omnia 875 intellegere extra ostium, intus quae ihter sepse illi
egerint ? AN. Atque ego quoque inaudiui hercle illam fabulam. GE. Immo etiam da-bo
863 reprehendit (adprehendit) || 865 modo fratrem huc ! 875 censen || 876 sepse illi] sese ipsi || 877 hercle ego quoque inaudiui illam (illam audiui) ||
204 PHORMIO V 6, 38—8, 3
quo magis credas: patruos interea ihde huc egreditiir
foras ; haud multo post cum patre idem recipit se intro
denuo ; 40 ait uterque tibi potestatem eius habendae se dare. 880 denique ego sum missus, te ut requirerem atque ad-
ducerem. AN. Quih ergo rape me: quid cessas? GE. Fecero.
AN. 0 mi Phormio",""' uale. PH. Vale, Antipho. bene, ita me di" ament,
factum: gaiideo.
PHORMIO
PARASITVS
V 7 Tantam fortunam de rhprouiso esse his datam!
summa eludendi occasiost mihi niinc senes S85
et Phaedriae curam adimere argentariam, ne quoiquam suorum aequalium supplex siet. 6 nam idem hoc argentum, ita ut mihi datumst, ingratiis ei datum erit: hoc qui cogam, re eapse repperi. nunc gestus mihi uoltiisque est capiundiis nouos. 890 sed hrhc concedam in angiportum hoc prdxumum, inde hisce ostendam me; ubi erunt egressi foras. 10 quo me adsimularam ire ad mercatum, non eo.
DEMIPHO CHREMES PHORMIO SENES DVO PARASITVS
V 8 DE. Dis magnas merito gratias habeo atque ago7 quando euenere haec nobis, frater, prdspere. 895
i2 CH. Estne fta uti dixi liberalis? DE. Oppido.
889 re ipsa || 896 ita ut
V 8, 4—34 PHORMIO ft 15
quantiim potest, nunc cdnueniundust Pkdrmio; prius quam dilapidot ndstras triginta minas
5 ut aiiferamus. PH. Domiphonem, si domist, uisam, lit quod . . DE. At nos ad te ibamus, Phdr-
mio. 900
PH. De eadem hac fortasse caiisa? DE. Ita hercle.
PH. Credidi: quid ad me ibatis? DE. Ridiculum. PH. An rebamini me non id facere quod recepissem semel?
10 heus, quanta quanta haec mea paupertas est, tamen adhiic curaui unum hoc quidem, ut mi esset fides. 90.j
i3 idque adeo uenio mintiatum, Demipho, paratum me esse: ubi uoltis, uxorem date.
15 nam omnis posthabui mihi res, ita uti par fuit, postquam ld tanto opere uos uelle animum aduorteram. DE. At bic dehortatus e'st me, ne illam tibi darem: 910 cnam quf erit rumor" inquit, cid si feceris! ohm quom honeste potuit, tum non est data:
20 nunc mduam extrudi tiirpest' : ferme eadem omnia quae tiite dudum cdram me incusaueras. PH. Satis pol superbe inliiditis me. DE. Qui? PH.
Rogas? 915
quia ne alteram quidem illam potero d\icere: nam qud redibo ore ad eam quam contempserim?
25 CH. fTum autem Antiphonem ufdeo ab sese amittere inuitum eam' inque. DE. Tum aiitem uideo filium inuitum sane mulierem ab se amittere. 920
sed transi sodes ad forum atque illud mihi argentum rursum iube rescribi, Phdrmio.
30 PH. Quodne ego discripsi pdrro illis quibus debui? DE. Quid lyit^r fftt? PH. Si uis mi uxorem dare, quam aespondisti, diicam: sin est ut uelis 925
manere illam apud te, dds hic maneat, Demipho. nam ndn est aequom me propter uos decipi,
902. 903 uerebamini | ne non id facerem || 911 rumor po- puli inquit si id ||
206 PHORMIO V 8, 35—60
»5 quom ego uostri honoris caiisa repudiuui alterae remiserim, quae dotis tantundein dabat. DE. In' hvnc malam rem cum fstac magnificentia, 930 fugitme? etiam nunc credis te ignorarier aut tiia facta adeo? PH. Irritor. DE. Tune hanc
duceres, +o si tibi daretur? PH. Fac periclum. DE. Vt filius cum illa habitet apud te! hoc uostrum consiliiim fuit. PH. Quaeso quid narras? DE. Quih tu mi argentiim
cedo. 935
PH. Tmmo Mrcle uxorem tii cedo. DE. In ius ambula. PH. Enim uero si porro esse odiosi pergitis . . 45 DE. Quid facies? PH. Egone? uos me indotatfs modo patrdcihari fortasse arbitramini:
etiam dotatis soleo. CH. Quid id nostra? PH.
Nihil. 940
hic quandam noram, quoius uir uxorem CH. Hem!
DE. Quid est? PH. Lemni habuit aliam, CH. Nullus sum. PH. ex
qua ffliam 60 suscepit, et eam ediicit clam. CH. Sepiiltus sum. PH. Haec adeo ego illi iam denarrabo. CH. Obsecro, ne facias. PH. Oh, tune is eras? DE. Yt ludos
facit! 945
CH. Missum te facimus. PH. Fabulae! CH. Quid
ufs tibi? argentum quod habes condonamus te. PH. Aiidio. 55 quid uos malum ergo me sic ludificamini inepti uostra piierili inconstantia? nolo uolo: uolo ndlo rursum: cape cedo: 950
quod dictum, indictumst: quod modo ratum erat, in-
ritumst. CH. Quo pacto aut unde hic haec resciuit? DE. Nescio, 60 nisi me dixisse nemini certo scio.
930 i liinc m malam rem (iixmalambemhinc) fl 936 hercle] uero || 937 in ius enim uero si || 943 clam educat || 949 incon- stantia] sententia || 951 erat ratum ||
ci— 90 PHORMIO 207
Monstri, lta me di arnent, simile. PH. Inieci scnipulum. DE. Hem, hicuie ut a nobis hoc tantum argenti auferat 955
tam ap<;rte inridens? emori hercle satius est. animo uirili praesentique ut sis para.
u uides tuom peccatum esse elatum foras neque id iam celare posse te uxorem tuam: nunc qudd illa ipsa auditiirast ex aliis, Chremes, 960 id nosmet indicare placabilius est. tum hunc rnpuratum poterimus nostro modo
70 ulcisci. PH. Attat, nisi idm mihi prospicio, haereo: hi gladiatorio animo ad me adfectant uiam. CH. At uereor ut placari possit. DE. Bonjjjinjaajeai 965 ego redigam uos in gratiam, hoc fretiis, Chremes, quom e medio excessit unde haec susceptast tibi.
75 PH. Itane agitis mecum? .satis astute adgredimini. non ex re latins me mstigasti, Demipho. ain tu? ubi quae lubitum fuerit peregri feceris 970 neque huius sis ueritus feminae primariae, quin nouo modo ei' faceres contumeliam,
• uias nunc precibus laiitum peccatum tuom? hisce ego illam dictis lta tibi incensam dabo, ut ne restinguas, lacrumis si exstillaueris. 975
DE. Tantane adfectum quemquam esse hominem
audacia! 977
-o non hoc publicitus scelus hinc asportarier in solas terras! CH. In id redactus sum loci, ut quid agam cum illo nesciam prorsum. DE. Ego
scio: 980
ui iiis eamus. PH. In ius? huc, siquid lubet. CII. Adsequere, retine, diim ego huc seraoa euoco.
?o DE. Enim nequeo solus: adcurre. PH. Vna iniuriast
malum quod isti di deaeque omnes duint 976
958 peccatum tuum || 960 ex aliis auditurast (auditura sit) | Chreme [| 966 Chreme || 969 non hercle ex [| 970 peregre ||
208 PHORMIO V 8, 91—9, 13
teciim. DE. Lege agito ergo. PH. Alterast tecum,
Chremes. CH. Rape hiinc. PH. Sic agitis? enim uero uocest
opus: 985
Nausistrata, exi. CH. Os opprime inpurum: uide, quantum ualet! PH. Nausfstrata, inquam. CH. Non
taces? 95 PH. Taceam? DE. Nisi sequitur, pugnos in uentrem
fhgere. PH. Vel dculum exlide: est ubi uos ulciscar probe.
NAVSISTRATA CHREMES DEMIPHO PHORMIO
MATRONA SENES DVO PARASITVS
V 9 NA. Qui ndminat me? CH. Hem! NA. Quid istuc
turbaest, obsecro, 990
mi ufr? PH. Ehem, quid nunc obstipuisti? NA. Quis
hic homost? non mihi respondes? PH. Hfcine ut tibi respondeat, qui hercle ubi sit nescit? CH. Caue isti quicquam
creduas. 5 PH. Adi; tange: si non tdtus friget, me enica. CH. ^Rihil est. NA. Quid ergo? quid istic narrat?
PH. Iam scies;. , 995
ausciilta. CH. Pergin credere? NX Quid ego db-
secro huic credam, qui nil dixit? PH. Delirat miser timdre. NA. Non pol temerest, quod tu tam times. io CH. Egon timeo? PH. Recte sane: quando nil times et hoc rifhil est quod ego dico, tu narra. DE.
Scelus, iooo tibi narret? PH. Ohe tu, factumst abs te sedulo pro fratre. NA. Mi uir, ndn mihi dices? CH. At NA. Quid fat'?
984 Chreme || 989 esclude (exculpe) | 993 credas || 994 abi ||
V 9, 14—34 PHOKMIO 209
(II. non dpus est dicto. PH. Tibi quidem: at scito
huic opust. i5 in Le'inno NA. Hein, quid ais? CH. Ndn taces? PH.
clam te CH. Ei mihi! PH. uxorem duxit. NA. Mi homo, di meliiis duint! 1005 PH. Sic factuinst. NA. Perii inisera. PH. Et inde
filiam " suscepit iam unam, diim tu dormis. CH. Quid agimus? NA. Pro di rhmortales, facinus miserandum et malum! m PH Hoc actuinst. NA. An quicquam hodiest factum
indignius? ***************** qui mi, ilbi ad uxores uentumst, tum fiiint senes! 1010 Demipho, te appello; nam cum hoc ipso distaedet
loqui: haecine erant itiones crebrae et mansiones diiitinae Lemni? haecine erat ea quae nostros mihuit fructus
uilitas? j5 DE. Ego, Nausistrata, esse in hac re ciilpam meritam
ndn nego, sed ea quin sit ignoscenda. PiL Verba fiunt mortuo. 1015 DE. Nam neque neclegentia tua neque odio id fecit tuo. uiholentus fere abhinc annos quihdecim mulierculam eam compressit, tinde haec natast, neque postilla um-
quam attigit. so ea mortem obiit, e medio abiit, quf fuit in re hac
scnipulus. quam db rem te oro, ut alia facta tiia sunt, aequo
animo hdc feras. 1020
NA. Quid ego faequo animo'? ciipio misera in hac re
iam defiingier; sed qui id sperem? aetate porro mihus peccaturiim
putem? iam tum erat senex, senectus si" uerecundds facit.
1004 NA.] CH. (DE.) || 1022 qui id] quid ||
Terentius ed. Fleckeisen. Kd. II. 14
210 PHOKMIO V 9, 35—54
85 an mea forma atque aetas magis nunc expetendast,
Demipho? quid mi hic adfers, quam 6b rem exspectem aut spe-
rem porro non fore? 1025
PH. Exsequias Chremeti quibus est cdmmodum ire,
em tempus est. sic dabo: age nunc, rhormionem qui uolet lacessito: faxo tali sit mactatus infortunio atque hic est. DE. *************** (o PU. Redeat sane in gi*atiam iam: sitpplici satis est
mihi. habet haec ei quod, dum uiuat, usque ob aurem ob-
gamnat. 1030
NA. At meo merito credo. quid ego nunc comme-
morem, Demipho, smgillatim, qualis ego in hunc fuerim? DE. Noui
aeque omnia tecum. NA. Merito hoc meo uidetur factum? DE.
Minume gentium: 45 uerum iam quando accusando fieri infectum non potest, lgnosce: orat confitetur piirgat: quid uis amplius? 1035 PH. Enim uero prius quam haec dat ueniam, mmi
prospiciam et Phaedriae. hetis Nausistrata, huic prius quam respondes temere,
audi. NA. Quid est? PH. Ego minas trigihta ab illo per fallaciam abstuli: 50 eas dedi tuo gnato: is pro sua amfca lenoni dedit. CH. Hem, quid ais? NA. Adeon indignum hoc tibi
uidetur, filius 1040
hdmo adulescens si habet unam amicam, tu uxores
duas? nil pudere! quo ore illum obiurgabis? responde mihi. DE. Faciet ut uoles. NA. Immo ut meam iam scias
sententiam,
1024 nunc magis || 1028 atque bic est infortunio || 1030 ob] ad || 1037 prius quam buic |j 1038 per fallaciam ab illo (illoc) ||
V 9, 55— 66 PHUiLMIO 211
« neque ego ignosco ne'que promitto quicquam neque
respdndeo pnus quam gnatum uidero: eius iudicio permitto
omnia. iu45
qudd is iubebit faciaru. PII. Mulier sapiens es, Nau-
sistrata.. NA. Satin tibist? JDE. Sati's. CH. Iinmo uero piilcre
discedo et probe et praeter spem. NA. Tii tuom nomen dic miiii quid
sit. PH. Phormio: «0 uostrae familiae hercle amicus et tuo summus Phae'driae. NA. Phormio, at ego ecastor posthac tibi quod potero
quae uoles 1050
faciamque et dicam. PH. Benigne dicis. NA. Pol
meritiimst tuom. PH. Vin pnmum hodie lacere quod ego gaiideam,
Nausistrata, et quod tuo uiro oculi doleant? NA. Ciipio. PH.
.Me ad cenam uoca. 65 NA. Pol uero uocc. DE. Eamus intro hinc. NA. Fiat.
seu ubist Phaedria iiidex noster? PH. Iam hic faxo aderit. Cantoe. Vos ualete et plaiidite. lu.-.:?
1048 dic quod est. PH. mihin Phormio ||
14'
METBA HVIVS FABVLAE HAEC SVNT
1 ad 152 iambici senarii (153 et 154 = 156 et 157 trochaici octonarii 155 = 158 trochaici septenarii
159 trochaicus septenarius
160 ad 162 iambici octonarii 163 iambicus quaternarius
164 ad 176 iambici octonarii 177 et 178 iambici septenarii
179 = 184 iambici octonarii
180 = 185 trochaici septenarii
181 = 186 iambici octonarii 183 iambicus quaternarius
187 et 188 trochaici octonarii
189 et 190 trochaici septeuarii 191 iambicus quatemarius
192 ad 194 iambici octonarii
195 ad 215 trochaici septenarii
216 ad 230 iambici senarii
231 ad 251 iambici octonarii
252 et 253 trochaici septenarii
254 ad 314 iambici senarii
315 ad 347 trochaici septenarii
348 ad 464 iambici senarii f 465 et 466 = 467 et 468 trochaici octonarii 1469 et 470 trochaici septenarii
471 ad 478 iambici octonarii
479 ad 484 trochaici septenarii
485 trochaicus binarius catalecticus
486 = 492 iambici octonarii
487 ad 489 = 493 ad 495 trochaici septenarii
490 iambicus senarius
491 = 496 iambici octonarii 497 ad 501 trochaici septenarii
1-502 et 503 iambici octonarii
213
V. 504 ad 566 trochaici eeptenarii
- 567 ad 712 iambici senarii
- 713 ad 727 iambici octonarii (728. 730. 731 = 735 ad 737 trochaici octonarii
729 trochaicus quaternarius catalecticua
732 = 738 trochaici septemirii
733 = 739 iambici octonarii
734 = 740 trochaici septenarii 741 trochaicus septenarius
>742 ad 747 iambici octonarii 748 ad 794 iambici septenarii 795 ad 819 iambici octonarii 820 ad 827 iambici septenarii 829 ad 840 iambici octonarii 841 ad 883 trochaici septenarii 884 ad 1010 iambici senarii 1011 ad 1055 trochaici septeoarii.
PTEREXTI AFRl
H E C Y R A
GRAECA ■ APOLLODORV ■ ACTA ■ LVDIS • MEGALENSIB S • rVLIO • CAESARE • CN • CORN • DOLABELLA ■ AED • CVR
EGIT • LVCIVS • AMBIVIVS • TVRPIO MODOS • FECLT • FLACCVS • CLAVDI • TIBES • PARD3 • TOTA ACTA • PRIMO • SIXE • PROLOGO ■ CX ■ OCTAVIO • T ■ MANLIO COS ■ RELATA • EST • ITERYM ■ LVCIO • AEMELIO • PAVLO LVDIS • FVNERALIBVS • NON • EST • PLACITA TERTTO • RELATA • EST • Q • FVLVIO • L ■ MARCIO • AED ■ CVR FACTA • EST ■ QVJNTA
216 C. SVLPICI APOLLINAMS PEMOCHA
Vxorem ducit Pamphilus Philumenam,
cui quondam ignorans uirgini uitium optulit,
cuitisque per uim quem detraxit anuluin
amicae dederat Bacchidi meretriculae.
profectus dein in Imbrum est: nuptam haud attigit. 5
hanc mater uitio grauidam postquam comperit,
ut aegram ad sese transfert. reuenit Pamphilus,
deprendit partum, celat; uxorem tamen
recipere non uolt. pater incusat Bacchidis
amorem. dum se purgat Bacchis, anulum 10
mater uitiatae forte adgnoscit Myrrina.
uxorem recipit Pamphilus cum filio.
4 dederat amicae || 5 deiu profectus || 6 uitio] utero ||
PERSONAE
PHILOTIS MERETRIX SYRA ANTS LENA PARMENO SERVOS LACHES SENEX SOSTRATA MATRONA PfflDIPPVS SENEX PAMPfflLVS ADVLESCENS MYRRINA MATRONA SOSIA SERVOS BACCHIS MERETRIX.
prol. 1—23 ni 7
PROLOGVS
Hecyraest huic noraen fiibulae: haec noua quorn datast
nouad nouom interuenit uitium et calamitas
ut neque speetari ne'que cognosci potuerit:
ita populus studio stiipidus in funambulo
auimum dccuparat. minc haec planest pro noua, 5
et is qui scripsit hiinc ob eam rem noluit
iterrfm referre, ut lterura posset ue'ndere.
alias cognostis eius: quaeso hanc ndscite.
L • AMBIVIVS PROLOGVS
10
Orator ad uos uenio ornatu prolooi:
sinite exorator sim, eodem ut iure uti senem
liceat, quo iure sum usus adulescentior,
nouas qui exactas fe'ci ut inueterascerent,
ne ciim poeta scriptura euanesceret.
in eis, quas primum Cae'cili didici nouas,
partim sum earum exactus, partim uix steti. 15
quia scfbam dubiam fortunam esse scae'nicam,
spe incerta certum mfhi laborem siistuli.
easdem agere coepi, ut ab eodem alias discerem
nouas, studiose, ne illum ab studio abducerem.
perfeci ut spectarentur : ubi sunt cognitae, 20
placitae sunt. ita poetam restitui ih locum
prope iam remotum iniuria aduorsarium.
ab studio atque ab labore atque ab arte musica
23
1. 2 haec cum datast | noua nouum || 16 sciebam ||
218 PROLOGVS HECYRAE 24—57
i6 quod si scripturam spreuissem m praesentia et in deterrendo uoluissem operam sumere, 25
ut in otio esset potius quam in negotio: deterruissem facile, ne alias scriberet.
20 nunc quid petam, mea caiisa aequo animo attendite. Hecyram ad uos refero, quam mihi per silentium numquam agere licitumst : fta eam oppressit calamitas. 30 eam calamitatem uostra intellegentia sedabit, si erit adiutrix nostrae indiistriae.
25 quom prrmum eam agere coepi, pugilum gloria^ comitiim conuentus, strepitus, clamor mulierum 35 fecere ut ante tempus exirem foras. uetere rn noua coepi liti consuetudine,
30 in experiundo ut essem: refero denuo. primo actu placeo: quom ihterea rumor uenifc datum iri gladiatores, populus conuolat, 40
tumultuantur clamant pugnant de loco: ego interea meum non potui tutari locum.
35 nunc tiirba non est: otium et silentium est: agendi tempus mihi datumst: uobis datur potestas condecorandi ludos scaenicos. 45
nolite sinere per uos artem musicam recidere ad paucos: facite ut uostra auctoritas
to meae actoritati faiitrix adiutrixque sit. si numquam auare pretium statui arti meae et eum esse quaestum in animum induxi maxumum, 50 quam maxume seruire uostris commodis: sinite rhpetrare me, qui in tutelam meam
J5 studiiim suom et se in uostram commisit fidem, ne eum circumuentum inique iniqui inrideant. mea causa causam accipite et date silentium, 55
ut lubeat scribere aliis mihique ut discere nouas expediat posthac pretio emptas meo.
funambuli eodem accessit expectatio 34
48 auctoritati ||
11,1—*,« HECYRA
2iy
PHILOTIS SYRA
MERETRIX ANVS LENA
PH Per pol quam paucos reperias meretricibus II
fidelis euenire amatores, Sjra!
uel hic Paniphilus iurabat quotiens Bacchidi, 60
quam sancte, ut quiuis facile posset credere, snumquam illa uiua uxorem ducturum domum! em, diixit. SY. Ergo propterea te sedulo et moneo et hortor, ne te quoiusquam misereat, quin spolies mutiles laceres, quemquem nancta sis. 65 PH. Vtm eximium neminem habearu? SY. Neminem:
io nam nemo illorum quisquam, scito, ad te uenit quin lta paret sese, abs te ut blanditiis suis quam minumo pretio suam uoluptatem expleat. hiscih tu amabo ndn contra insidiabere? 70
PH. Tamen pol eandem iniuriumst esse omnibus.
15 SY. Iniiirium autemst ulcisci aduorstirios? aut qua uia te captent eadem ipsos capi? eheii me miseram, quor non aut istaec mihi aetas et formast aiit tibi haec sententia! 75
PABMENO PHILOTIS STRA
SERVOS MERETRIX ANVS LENA
PA. Senex si quaeret, nie modo isse dicito 12
ad portum percontatum aduentum Pamphili. audih quid dicam, Scirte? si quaeret me, uti
64 cuiusquain te [|
220 HECYRA I 2, 4—36
turu dicas: si non quaeret, nullus dixeris, 5 alias ut uti possim causa hac fntegra. 80
sed uideon ego Philotiuin? unde haec aduenit?
Philotis, salue multum. Ph. Oh salue, Parmeno.
SY. Salue mecastor, Parmeno. PA. Et tu edepol, Syra.
dic mi, ubi, Philotis, te oblectasti tam diu? io PH. Minume equidem me oblectaui, quae cum mflite 85
Cormthum hinc sum profecta inhumanissumo :
biennium ibi perpetuom misera illum tuli.
PA. Edepdl te desiderium Athenarum arbitror,
Philotium, cepisse saepe et te tuom 15 consilium contempsisse. PH. Non pote dicier, 90
quam cupida erarn huc redeundi, abeundi a milite
uosque hic uidendi, antiqua ut consuetudine
agitarem inter uos lfbere conuiuium.
nam illi haud licebat msi praefmito loqui 20 quae illi placerent. PA. Haiid opinor cdmmode 95
finem statuisse orationi militem.
PH. Sed quid hoc negotist, modo quod narrauit mihi
hic rhtus Bacchis? qudd ego numquam credidi
fore, ut flle hac uiua posset animum indiicere 25 uxorem habere. PA. Habere autem? PH. Eho tu,
an non habet? 100
PA. Habet, sed firmae hae uereor ut sint nuptiae.
PH. Ita di deaeque faxint, si in rem est Bacchidis.
sed qui istuc credam ita esse? dic mihi, Parmeno.
PA. Non est opus prolato hoc: percontarier 30 desiste. PH. Nempe ea causa, ut ne id fiat palam? 105
ita me di amabunt, hau propterea te rogo,
ut hoc prdferam, sed tacita ut mecum gaiideam.
PA. Numquam tam dices commode, ut tergiim meum
tuam fh fidem committam. PH. Ah noli, Parmeno: 35 quasi ndn tu multo malis narrare hoc mihi 110
quam ego quae percontor scire. PA. Vera haec
praedicat,
90 non dici potest || 107 ut tacita ||
[3,87—70 BECYRA 221
et ilhid mihi uitiumst nuixuinum. si mihi fidem das te tacituram, dicam. 1'1I. Ad ingeniiim redis. tideindo:loquere. PA. Ausciilta. l'l 1111. PA.Hanc
Bacehidem
40 amabat, ut quom iniixunie, tum Painphilus, 115
quom pater uxoreni ut diicat orare occipit et haec communia omnium quae siint patrum, senem sese esse dicere, illum autem linicum: praesidium uelle se senectuti suae.
15 ille primo se negiire; sed postquam acrius 120
pater rnstat, fecit anirni ut incertiis foret, puddriri anne amori obsequeretiir magis. tundendo atque odio denique effecit senex: despondit ei gnatam huius uicini prdxumi.
50 usque illud uisumst Pamphilo ne utiquam graue, 125 donec iam in ipsis miptiis, postquam uidet paratas nec moram ullam quin ducat dari, ibi demum ita aegre tvilit, ut ipsam Bacchidem, si adesset, credo ibi eius commiseresceret.
k ubiqudmque datum erat spatium solitiidinis, 130
ut cdnloqui mecum lina posset: Tarmeno, perii, quid ego egi! in qudd me conieci malum! non potero ferre hoc, Parmeno: perii miser.' l'il. At t>'> di deaeque fdxtnt cum isto odi6, Lachesl
n PA. Vt ad paiica redeam, uxdrem deducit domum. 135 nocte flla prima uirginem non attigit; quae cdnsecutast ndx eam, nihild magis. PH. Quid ais? cum uirgine lina adulescens ciibuerit plus pdtus, sese illa abstinere ut pdtuerit?
55 non ueri simile dicis nec uerum arbitror. 140
PA. Credo lta uideri tibi: nam nemo ad te uenit nisi cupiens tui; ille inuitus. illam diixerat. PH. Quid deinde fit? PA. Diebus sane pauculis post Pamphilus me sdlum seducit foras
70 narratque, ut uirgo ab se integra etiam tiim siet, 145
118 sese 8enem || 134 faxint] perduint ||
222 HECYRA I 2, 71—103
seque ante quam eani uxdrem duxisset domum
sperasse eas tolerare posse miptias.
csed quam decrerim me non posse diiitius
habere, eam ludibrio haberi; Parmeno, 76 neque honestum mihi neque utile ipsi uirginist, 151 75 quin mtegrain itidem reddam, ut accepi a suis.' I5u
PH. Pium ac pudicum ingenium narras Pamphili.
PA. cHoc ego proferre incommodum mi esse arbitror :
reddi patri autem, quoi tu nil dicas uiti, 80 superbumst: sed iliam spero, ubi hoc cognduerit 155
non posse se mecum esse, abituram denique/
PH. Quid? interea ibatne ad Bacchidem? PA. Cottidie;
sed ut fit, postquam hunc alienum ab sese uidet,
maligna et multo magis procax facta llicost. 85 PH. Non edepol mirum. PA. Atqui ea res multo
maxiune 160
diiunxit illum ab llla, postquam et fpse se
et lllam et hanc quae donii erat cognouit satis
ad exemplum ambarum mores earum existumans.
haec, lta uti liberali esse ingenio decet, 90 pudens modesta, incommoda atque iniurias 165
uiri dmnis ferre et tegere contumeHas.
hic, animo partim uxoris misericordia
deuinctus, partim uictus huius iniuriis
paulatim elapsust Bacchidi atque huc transtulit 95 amorem, postquam par ingenium nanctus est. 170
interea in Imbro moritur cognatus senex
horiinc. ea ad hos redibat lege hereditas.
eo amantem inuitum Pamphilum extrudit pater.
relmquit cum matre hic uxorem: nam senex wo rus abdidit se, huc raro in urbem cdmmeat. 175
PH. Quid adhiic habent infirmitatis miptiae?
PA. Nunc aiidies. primds dies compliisculos
bene cdnuenibat saue inter eas. interim
159 multo et || 167 aninius || 172 rediebat || 178 con- ueniebat ||
I -2. 104—11 i, 5 BECYB \ 223
miris modis odi'sse haec coepit Sostratam:
105 neque lites ullae iuter eas, postulatio 180
numquani. PH. Quid igitur? PA. Siquando ad eam
accesserat confabulatum, fiigere e conspectu ilico, uidere nolle; denique ubi non qint pati, simulat se ad matrem arcessi ad reni diuiham, abit.
no ubi illic dies est compluris, arcessi iubet: 185
dixere causam nescio quam tum. itenim iubet: nemo remisit. postquam arcessunt saepius, aegram esse simulant miilierem. nostra ilico it ufsere ad eam: admisit nemo. hoc ubi senex
iio resciuit, heri ea caiisa rure huc aduenit, 190
patrem continuo conuenit Philiimenae. quid egerint inter se, nondum etiam scio; nisi sane curaest, quorsum euenturum hoc siet. habes omnem rem; pergam quo coepi hoc iter.
1 20 PH. Et quidem ego : nam constitui cum quodam
hospite 195
me esse illum conuentiiram. PA. Di uortant bene quod agas! PH. Vale. PA. Et tu bene uale, Philotium.
LACHES SOSTRATA
SENEX MATRONA
LA. Pro deiim fidem atque hominiim, quod hoc genus est, n i
quae haec coniuratiost! utin omnes mulieres eadem aeque stiideant nolintque
omnia neque declinatam quicquam ab aliarum rngenio ullam
reperias ! 200
itaque adeo uno animo omnes socrus oderunt, oderiint
nurus. 5 uiris esse aduorsas aeque studiumst, similis pertinaciast.
186 tum nescio quarn || 198 atque bomiuum fidem || est coniuratio ||
224 HECYRA II 1, 6—25
in eodeinque omnes mihi uidentur liido doctae ad
malitiaui: ei liido, si ullus est, magistram hanc esse satis
certo scio. SO. Me miseram, quae nunc quam 6b rem accuser nescio !
LA. Hem, tu nescias? 205 S0. Non edepol scio guid me uelis, ita me di bene ament,
mi Laches, io itaque lina inter nos agere aetatem liceat . . LA. Di mala
prohibeant! SO. meque abs te imnerito esse accusatam post modo
rescisces, scio. LA. Te inmerito? an quicquam pro fstis factis dignum
te dici potest? quae nie et te et familiam dedecoras, fQio luctiim
paras, 210
tum autem ex amicis rhimici ut sint nobis adfines facis,
15 qui illiim decrerunt dignuni, suos quoi Kberos com-
mitterent. tu sola exorere, quae perturbes haec tua inpudentia. SO. Egon? LA. Tu inquam mulier, quae me omnino lapi-
dem, non hominem putas an, quia ruri esse crebro soleo, nescire arbitramini, 215 quo quisque pacto hic uitam uostrarum exigat? 20 multo melius hic quae fiunt quam illi ubi sum
adsidue scio, ideo quia, ut uos mihi domi eritis, proinde ego ero
fama foris. iam pridem equidem audiui cepisse ddium tui Philii-
menam: minumeque adeost mirum; et ni id fecisset, magis
mirum foret. 220
sed non credidi adeo, ut etiam totam hanc odisset domum:
25 quod si scissem, illa hic maneret potius, tu hinc isses
foras.
205 tu nescis || 208. 209 LA. scio | te || 217 illic ||
n 1, W— 46 HECYRA 226
at uide, quam inmerito aegritudo haec dritur mi abs
te, Sdstrata: nis habitatum abii, concedens uobis et rei seruiens, !» meo labori haud parcens praeter aequom atque aetatem
meam, -2-2^
as siimptus uostros otiumque ut nostra res posset pati.
30 non te pro his curasse rebus, nequid aegre esset mihi!
SO Non mea opera neque pol culpa euenit. LA. Immo
nnixume: sola hic fuisti: in te omnis haeret ciilpa sola, Sostrata. quae hic erant curares, quom ego uos ciiris solui ceteris. 230 ciim puella aniim suscepisse inimicitias nr5n pudet? « fllius dices ciilpa factum? SO. Haud equidem dico,
mi Laches. LA. Gaudeo, ita me di ament, gnati caiisa: nam de te
quidem satis scio peccando fieri detrimenti nil potest. SO. Qui scis an ea caiisa, mi uir, me odisse adsi-
mulauerit, 235
dt cum matre pliis una esset? LA. Quid ais? non signi
hdc sat est, *o quod heri nemo udluit uisentem ad eam te intro ad-
mittere? SO. Enim lassam oppido aibant tum esse: eo ad eam
non admissa sum. LA. Tuds esse ego illi mdres morbum magis quam ullam
aliam rem arbitror, et merito adeo: nam uostrarum milla est, quin gnatiim
uelit 240 diicere uxorem: et quae uobis placitast condicid datur: « tfbi duxere inpiilsu uostro, udstro inpulsu easdem exigunt.
234 detrimenti nihil fieri || 238 aiebant Q
Terentius ed Kleckei^en Kd. II. 15
226 HECYRA II 2, 1 — 19
PHIDIPPVS LACHES SOSTRATA
SENES DVO MATRONA
II 2 PH. Etsi scio ego, Philvimena, meum ius esse, ut te
cdgam quae ego fmperem facere: ego tamen patrio animo
uictus faciani, ut tibi concedam, neque tuae lubidini aduorsabor. 245 LA. Atque eccum Phidippum optume uideo: hrhc iam
scibo hoc quid sit. 5 Phidfppe, ego me meis omnibus scio esse adprime
obsequentem, sed non adeo ut mea facilitas corrumpat illorum animos: quod tii si idem faceres, magis in rem et uostram et
nostram esset. nunc uideo in illarum esse te potestate. PH. Heia
uero ! 250
LA. Adii te heri de filia: ut ueni, ltidem incertum
aruisti. io haud fta decet, si hanc esse uis perpetuam adfinitatem, celare te iras. siquid est peccatum a nobis, prdfer: aut ea refellendo aiit purgando udbis corrigemus te iiidice ipso. srn east retinendi causa apiid uos, 255 quia aegrast: te mi iniuriam facere arbitror, Phidippe, 15 si metuis satis ut rueae domi curetur diligenter. at lta me di ament, haii tibi hoc concedo, etsi illi
pater es, ut tii illam saluam magis uehs quam ego, adeo gnati
caiisa, quem ego mtellexi jllam haiid minus quam se fpsum
magni facere. 260 PH. Neque id adeo clam me est. LA. Quom esse eum grauiter laturum credani,
246 quid siet || 247 ego] etsi ego || 249 nostram id esset || 250 potestate esse te || 252 perpetuam hanc uis esse || 255 causa retinendi || 259 adeo] id adeo || 261 quom] quam ||
II 2, jo— 3, 7 HECTRA 227
*o hoc si rescierit, ed domuiii studeo haec prius quam
ille huc redeat. PH. Laches, et diligentiaru uostraru et benignitatem noui et quae dicis omnia esse ut dicis animum indiico, et te hoc mihi cupio credere: illam ad uos redire
stiideo, 265
si facere possim ullo modo. LA. Quae res_te Jacerg
nl prdhibet? 25 eho, numquidnam accusat uirum? PH. Minunie: nam
postquam attendi magis et ui coepi cogere ut rediret, sancte adiurat non posse apud uos Pamphilo se absente perdurare. aliiid fortasse aliis uiti est: ego sum animo leni natus: 270 non possum aduorsari meis. LA. Em, Sostrata! SO. Heu
me mfseram! 30 LA. Certumnest istuc? PH. Nunc quidem ut uidetur:
sed numquid uis? nam est quod me transire ad forum iam oportet.
LA. Eo tecum una.
SOSTRATA
MATRONA
Edepol ne nos sUmus inique aeque omnes inuisae uiris II 3 propter paucas, quae omnes faciunt dignae ut uideamiir
malo. 275
nam lta me di ament, quod me accusat niinc uir, sum
extra ndxiam. sed non facilest expurgatu: ita animum induxerunt,
socrus s omnis esse iniquas: haud pol mequidem: nam numquam
secus babui illam ac si ex me nata esset: nec qui hoc mi
eueniat scio: nisi pol filiiim multimodis iam expeto ut redeat domum. 280
279 esset nata || 280 multis modis || expecto ||
15*
228 HECYRA DJ 1, 1—16
PAMPHILVS PARMENO MYRRINA
ADVLESCENS SERVOS MATRONA
m l PAM. Nemini ego plura ex amore acerba credo homini
limquam oblata quam mi. heu me infelicem! hancine ego uitam parsi
perdere! hacine causa ego erani tanto opere ciipidus redeundi
domum! hui, quanto fuerat praestabilius \ibiuis gentium agere aetatem 5 quam huc redire atque haec ita esse miserum me
resciscere! 285
PAR. At sic citius qui te expedias his aerumnis
reperias. si non rediisses, hae multo factae irae essent ampliores; io sed nunc aduentiim tuom ambas, Pamphile, scito
reuerituras : 290
rem cognosceSj fram expedies, riirsum in gratiam
restitues. leuia sunt, quae tii pergrauia esse ui animum induxti
tuom. PAM. Quid cdnsolare me? an quisquam usquam gentium
est aeque miser? pnus quam hanc uxorem diixi, habebam alibi animum
amori deditum: i6 tamen numquam ausus sum recusare eam quam mi
optrudit pater: 295 15 iam in hac re, ut taceam, quoiuis facilest scitu quam
fuerim miser.
nam nos omnes quibus est alicunde aliquis obiectus labos, 286 omne quod est interea tempus prius quam id rescitumst
lucrost. 287
281 acerba credo esse ex amore || 283 hui] cui ab initio v. sq. || 289 redisses hae irae factae essent multo j| 290 scio II
m 1, 17—37 HECYRA 229
uix me lllim abstraxi atque inpeditum in ea dxpediui
animum ineum, uixque hiic contuleram, em noua res ortast, porro ab
hac quae me abstrahat: nam aut matrein ex ea re me aiit uxorem in ciilpa in-
uenturum arbitror. *' quod quom lta esse inuenerd, quid restat nisi porro
ut uiuani miser? 300
nam matris ferre iniiirias me, Piirmeno, pietas iubet; tum uxdri obnoxiiis sum: ita olim sud me ingenio
pertulit,
tot meas iniurias quae numquam in uilo patefecit loco.
sed magnum nescio quid necessest euenisse, Parmeno,
ss unde fra inter eas mtercessit, quae tam permansit diu. 305
PAR. Aut quidem, ere, paruom. si uis uero ueram
rationem exsequi, non maxumae eas, quae maxumae sunt mterdum irae,
iniiiriae faciiint: nam saepe est, quibus in rebus alius ne iratiis
quidemst, quom de eadem causa est fracundus factus inimicfssumus. ■w pueri inter sese quam pro leuibus noxiis iras gerunt! 310 quaprdpter? quia enim qui eds gubernat aninius eum
infirmum gerunt. itidem lllae mulieres sunt ferme ut pueri leui sententia: fortasse unum aliquod uerbum inter eas fram hanc
conciuisse, ere. PAM.Abi;Pariueno,introacmeuenis.sf')n:ntia. PAR.Hem,
quid hoc est? PAM. Tace. a5 trepidari sentio et cursari riirsum prorsum. PAR. Age
dum, ad fores 315 accede propius. em, sensistin? PAM. Ndli fabularier. pro Iiippiter, clamdrem audiui. PAR. Tiite loquere, me uetas.
297 illinc (illi) || 299 nam] tum || 300 uiuamj fiam || 306 haud quidem hercle paruom || 307 maxumae eaa] maxumas [| iniurias || 317 loqueris ||
230 HECYRA III 1, 38—2, 3
MY. (intus) Tace dbsecro, ruea gnata. PAM. Matria -
uox uisast Philiimenae. nulhis sum. PAR. Quidum? PAM. Perii. PAR. Quam ob
rem? PAM. Nescio quod magnum malum 40 profecto, Parmeno, me celas. PAR. Vxorein Philu-
menam 320
pauitare nescio quid dixerunt: ld si forte est nescio. PAM. Interii: quor id mihi non dixti? PAR. Quia
non poteram una omnia. PAM. Quid morbi est? PAR. Nescio. PAM. Quid?
nemon medicum adduxit? PAR. Nescio. PAM. Cesso hinc ire intro, ut hoc quam primum,
quidquid est, certo sciam? 45 quonam modo, Philumena mea, niinc te offendam ad-
fectam? 325
nam si periclum ullum m te inest, perisse me una
hau dubiumst. — PAR. Non usus factost mihi nunc hunc intro sequi: nam inuisos omnis nos esse illis sentio: heri nemo uoluit Sostratam intro admittere. 50 si fdrte morbus amplior factus siet 330
(quod sane nolim, mei eri causa maxume), seruom flico intro iisse dicent Sostratae, aliquid tulisse comminiscentur mali capiti atque aetati illorum, morbus qui aiictus sit. 55 era in crimen ueniet, ego uero in magmim malum. 335
SOSTRATA PARMENO PAMPHILVS
MATRONA SERVOS ADVLESCENS
m 2 SO. Nescio quid iam dudum audiohictumultuarimisera: male metuo ne Philiimenae magis m6rbus adgrauescat: quod te, Aesculapi, et te, Salus, nequid sit huius oro.
331 maxime eri causa mei II 332 introisse II 334 siet
III •-'. 4- S8 HECYRA 23]
nunc ad eam uisam. PAR Heus, Sostrata. SO. Em.
PAR. Iterum fstinc excludere. ^1 >. Ehem Psirmeno, tun hic eras? perii, quid faciam
misera? 340
non uisam uxorem Psirnphili, quom in proxumo hic
.sit aegra? l'AR. Non afsas? ne mittas quidem uisendi causa
qaemquam. oam qui amat quoi odio ipsus est, bis facere stulte duco: laborem inanem ipsiis capit et illi molestiam adfert. 10 tum filius tuos ihtro iit uidere, ut uenit, quid agat. 345 SO. Quid ais? an uenit Psimphilus? PAR. Venit.
SO. Dis gratiam habeo. em istoc uerbo animus mihi redit et cura ex corde
excessit. l'AR, Iam ea te causa msixume nunc hoc intro ire nolo: Dam 81 remittent quidpiam Philiimenae dolores, 15 ornnem rem narrabit, scio, continuo sola soli, 860
quae inter uos interuenerit, unde ortumst initium irae. atque eccum uideo ipsum egredi: quam tristist!
SO. 0 mi gnsite! PAM. Meamater, salue. SO. Gaudeo uenisse saluom. saluan Philumenast? PAM. Meliusculast. SO. Vtinam istuc
ita di faxint! 20 quid tu igitur lacrumas? aut quid es tam tristis?
PAM. Recte, mater. 355
SO. Quid fuit tumulti? dic mihi: an dolor repente
inusisit? PAM. Ita factumst. SO. Quid morbi est? PAM. Febris.
SO. Cottidiana? PAM.Itaaiunt. i sodes intro, consequar iam te, mea mater. SO. Fiat. — PAM. Tu piieris, Parmeno, obuiam curre atque eis
onera adiiita. 25 PAR. Quid? non sciunt ipsi uiam, domiim qua ueniant?
PAM. Cessas? 360
359 curre Parmeno obuiam '|
232 HECYRA III 3, 1—21
PAMPHILVS
ADVLESCENS
ni 3 Nequeo mearum rerum initium ullum muenire idoneunij unde exordiar narrare, quae necopinanti accidunt, quae partim perspexi hisce oculis, partim percepi
aiiribus : qua me propter exanimatum citius eduxi foras. 5 nani niodo intro ut me corripui timidus, alio suspicans 365 mdrbo me uisiirum adfectam ac sensi esse uxorem:
ei mihi! postquam me aspexere ancillae, aduenisse omnes flico simul exclamant laetae; id quod me derepente aspexerant. sed continuo uoltum earum sensi inmutari omnium, io quia tam incommode lllis fors optulerat aduentiim
meum. 370
una illarum interea propere praecucurrit mintians me uenisse: ego eius uidendae.cupid.us. recta consequor. postquam intro aauenip extemplo eius morbum cognoui
miser: nam neque ut celari posset tenrpus spatium ulliim dabat, 15 neque uoce alia ac res monebat Tpsa poterat conqueri. 375 postquam aspexi, "oh, facinus indignum' inquam et
corripui flico me fnde lacrumans, mcredibili re atque atroci percitus. mater consequitiir; iam ubi limen extra eram, ad
genua accidit lacrumans misera; miseritumst. profecto hoc sic est,
ut puto: 30 omnibus nobis ut res dant sese, fta magni atque hu-
miles sumus. 380 hanc habere orationem mecum a principio fnstitit:
363 partim quae |] percepij quaepercepi (quae accepi) || 367. 368 aduenisse ilico omnes simul | laetae exclamant uenit id quod || 378 ubi limen extra ernm] ut limen exirem !|
IH 1,21— 42 hecyka 233
f6 mi Pamphile, abs te quam ob rem haec abierit
causam uides: nam uitiumst oblatum uirgini olim ab nescio quo
inprobo. minc huc confugit, te atque alios partum ut celaret
suom.' ib sed quom orata eius reminiscor, nequeo quin lacrumem
miser. 385
'quaeque Fors Fortiinast' inquit fnobis quae te hodie
optulit, per eam te optestamur ambae, si ius, si fas est, uti aduorsa eius per te tecta tacitaque apud oninfs sient. si limquam erga te esse animo amico sensisti eam, mi
Pamphile, so sihe labore hanc gratiam te ut sibi des illa niino
rogat. 390
ceterum de re'dducenda id facias, quod in rem sit tuam. parturire eam nec grauidam esse ex te, solus consciu's: nam ait tecum post duobus concubuisse mensibus primum, quam ad te uenit (mensis agitur hic iam
septumus): 3o quod te scire ipsa indicat res. nunc, si potis est,
Pamphile, 395
maxume uolo doque operam, ut clam eueniat partiis
patrem atque adeo omnis. sed si id fieri non potest quin
sentiant, dic amabo tiiom esse: nemini aio suspectdm fore, quin, quod ueri similest, ex te recte eum natum putent. continuo exponetur: hic tibist nil quicquam in-
commodi, 400 et illi miserae indigne factam iniuriam contexeris.' poliicitus sum, et seruare in eo certumst quod dixi fidem.
389 animo esse || 390 des pro illa || 393 aiunt || 394 primumi qnam] tum postquam || 398 dicam abortum esse: scio nemini aliter suspectum fore || 400 tibi nihil est ||
4f!
234 HECYRA III 3, 43—4, 12
nam de redducenda, id uero ne utiquam honestum esse
arbitror, nec faciam, etsi amor me grauiter consuetudoque eius
tenet. 45 lacrumo, quae posthac futurast ufta quom in mentem
uenit 405
solitudoque. 6 Fortuna, ut numquam perpetuo es bona! sed iam prior amor me ad hanc rem exercitatum
reddidit , quem ego tum consilio missum feci: item hunc operam
dabo. adest Parmeno cum pueris: hunc minumest opus 50 in hac re adesse: nam olim soli huic credidi, 410
ea me abstinuisse ih principio, quom datast: uereor, si clamorem ems hic crebro exaudiat, ne parturire intellegat. aliquo mihist hinc ablegandus, diim parit Philiimena.
PARMENO SOSIA PAMPHILIVS
SERVI DVO ADVLESCENS
III 4 PAR. Ain tii tibi hoc incommodum euenisse iter? 415 SO. Non hercle uerbis, Parmeno, dici potest tantum, quam re eapse nauigare incommodumst. PAR. Itanest? SO. 0 fortunate, nescis quid mali 5 praeterieris, qui numquam es ingressiis mare. nam alias ut mittam miserias, unam hanc uide: 420 dies triginta aut plus eo in naui fui, quom interea semper mortem exspectabam miser: ita usque aduorsa tempestate usi sumus. io PAR. Odiosum. SO. Haud clam me est: denique hercle
aufugerim potius quam redeam, si eo mihi redeundiim sciam. 425 PAR. Olmi quidem te caiisae inpellebant leues,
408 hunc] nunc huic || 417 re ipsa
III 4, i:s-36 BECYBA 235
quoil niinc minitare facere ut faceres, Sosia. sed Pamphilum ipsura uideo stare ante ostiuin: i5 ite ihtro. ego hunc adfbo, siquid ine uelit. — ere, etiam tu hic stas? PAM. Et quidem te exspecto.
PAR. Quid est? 43u PAM. In arcem transcurso opus est. PAR. Quoi ho-
mini? PAM. Tibi. PAR. In arcem? quid eo? PAM. Callideinidem
hdspitem Myconium, qui mecum lina uectust, conueni. 2" PAR. Perii. uouisse hunc dicam, si saluos domum redisset umquam, ut me ambulando nimperet? 435 PAM. Quid cessas? PAR. Quid uis dicam? an con-
ueniam modo? PAM. Imnio quod constitui hodie conuentiirum eum. non posse, ne me friistra illi exspectet. uola! «s PAR. At non noui hominis faciem. PAM. At faciara
ut noueris: magnus, rubicundus, cnspus, crassus, caesius, 440 lentiginosa facie. PAR. Di illum perduint! quid, si non ueniet? maneamne usque ad uesperum? PAM. Maneto: curre. PAR. Non queo: ita defessus
sum. — "»o PAM. Ille abiit. quid a^am infelix? prorsus nescio quo pacto hoc celem, quod me orauit Myrrina, 445 suae gnatae partum: nam me miseret mulieris. tamen quod potero faciam, ut pietatem colam: nam me parenti pdtius quam amori obsequi 35 oportet. attat eccum Phidippum et patrem
uideo:horsumpergunt. quid dicam hisce, incertus sum. 450
430 etiam tu] etiam nunc tu |) 437 hodie] me hodie || 438 illic (ille) || 441 lentiginosa] cadauerosa || 447 quod potero faciam tamen II
236 HECYRA III 5, 1—16
LACHES PHEDIPPVS PAMPHILVS
SENES DVO ADVLESCENS
ni o LA. Dixtin dudum illani dixisse, se exspectare filium? PH. Factum. LA. Venisse aiunt: redeat. PA. Caiisae
quid dicam patri, quam db rem non reddiicam, nescio. LA. Hic quem
ego audiui loqui? PA. Certum offirmare est uiam me quam decreui
persequi. '■> LA. Ipsus est de quo hic agebam tecum. PA. Salue,
mi pater. 455
LA. Gnate mi, salue. PH. Bene factum te aduenisse,
Pamphile, atque adeo, id quod maxumumst, saluom atque ualidum.
PA. Creditur. LA. Aduenis modo? PA. Admodum. LA. Cedo, quid
reliquit Phania consobrinus ndster? PA. Sane hercle homo uoluptati
obsequens •o fuit, dum uixit: et qui sic sunt, haiid multum heredem
iuuant, 460
sibi uero hanc relinquont laudem cuixit, dum uixit, bene'. LA. Tiim tu igitur nihil attulisti huc pliis una hac
sententia? PA. Quidquid est id, quod reliquit, prdfuit. LA. Immo
dffuit: nam illum uiuom et saluoni uellem. PH. Inpune optare
istiic licet: J5 ille reuiuiscet iam numquam, et tamen utrum malis
scio. 465
LA. Heri Philumenam ad se arcessi hic iiissit. ^ic.
iussisse te.
452 causam quam (quam causam) || 453 quem ego hic |( :<51 laudem relinquont [|
III 5. 17— 48 HECYRA 231
PH. Noli fodere. iiissi. LA. Sed eam iam remittet.
PH. Scilicet. PA. (Jmnem rem scio lit sit gesta: adueniens audiui
modo. LA. At istos inuidos di perdant, qui haec lubenter
nuntiant. m PA. Ego me scio cauisse, ne ulla merito contumelia 470 fieri a uobis pdsset: idque si nunc memorare hic uelim, quam fideli animo et benigno in illam et clementi fui, uere possum, ni te ex ipsa haec nuigis uelim resciscere: namque eo pacto maxume apud te meo erit ingenio fides, « quoni illa, quae nunc in me iniquast, aequa de me
dixerit. 475
neque mea culpa hdc discidium euenisse, id testor deos. sed quando sese esse indignam deputat, matri meae quae concedat eiusque mores toleret sua modestia, neque alio pacto componi potis inter eas gratia: ?o segreganda aut niater a me est, Phidippe, aut Philu-
mena. 480
niinc me pietas matris potius commodum suadet sequi. LA. Pamphile, haud inuito ad auris mi accidit serrno
tuos, quom te omnis res postputasse prae parente intellego: uerum uide ne inpulsus ira praue insistas. Pdmphile. ••^5 PA. Quid ego ira inpulsus minc in illam iniquos sim? 485 quae numquam quicquam erga me commeritast, pater, quod nollem, et saepe meritam id quod uellem scio: amoque et laudo et uehementer desidero: nam fuisse erga me miro ingenio expertus sum, m illique exopto ut relicuam uitam exigat 490
cum eo uiro, me qui sit fortunatior, quandoquidem illam a me distrahit necessitas. PH. Tibi id in manust ne fiat. LA. Si sanu's satis,
468 audiui omnia (audiui omnia modo) || 478 cui concedat cuiusque || 479 potest || 482 sermo mihi accessit || 483 post- putasse omnes res || 485 quid ego ira] quibus iris || 493 sanus satis sies (sanus sies) ||
238 HECYRA III 5, 44— IV 1, 4
iube illam redire. PA. Ndn est consiliiini, pater: «> matris seruibo commodis. LA. Quo abis? mane; 495
mane; mquam: quo abis? — PH. Quae haec est
pertinacia!
LA. Dixih, Phidippe, hanc rem aegre laturum esse eum ?
quam ob rem te orabam, ffliam ut remitteres.
PH. Non credidi edepol adeo inhumamim fore: 50 ita minc is sibi me supplicaturum putat? 500
si est lit uelit redducere uxorem; licet;
sin aliost animo, renumeret dotem hiic, eat.
LA. Ecce autem tu quoque prdterue iraciindus es.
PH. Percdntumax redisti huc nobis, Pamphile! 55 LA. Decedet iam ira haec, etsi merito iratus est. 505
PH. Quia accessit uobis paiilulum peciiniae;
sublati sunt animi. LA. Etiam mecum litigas?
PH. Deliberet renuntietque hodie mihi,
uelitne an non: ut alii, si huic non sit, siet. — 60 LA. Phidippe, ades; audi paiicis. abiit. quid mea? 510
postremo inter se transigant ipsi; ut lubet,
quandd nec gnatus nec hfc mihi quicquam optemperant;
quae dfco parui pendunt. porto hoc iurgiuni
ad uxdrem, quoius haec fiunt consilio dmnia; 65 atque in eam hoc omne qudd mihi aegrest euomam. 515
MYERINA PHTDIPPVS
MATRONA SENEX
IV l MY. Perii, quid agam? qud me_uortam? quid uiro
meo respondebo misera? nam audiuisse uocem pueri uisust uagientis: lta corripuit derepente tacitus sese ad fiKam. qudd si rescierit peperisse eam; id qua causa clam me
habuisse
506 paululum (paulum) uobis accessit || 507 animi sunt ||
V l. 6— M HECYKA 239
i iluain, non edepdl scio. sed dstiuin concrepuit. credo 520 ipsum exire: niillu sum. PH. Yxor ubi me ad filiam ire sensit, se eduxit foras. eccam uideo. quid ais, Myrrina? heiis tibi dico.
M ^ Mihiue, mi uirV PH. Vir ego tuos sim? tii uirum me aut hdinineni
deputas adeo esse? 10 nuin 81 utrumuis hdruru, mulier, limquam tibi uisiis
forem, 52.0
non sic ludibrio tuis factis habitus essem. MY. Qufbus?
PH. At rogitas? peperit filia: hem, taces? ex qud? MY. Patrem istuc
rdgitare aequomst? perii: ex quo nisi ex 1II0 censes, quoi datast nuptum,
dbsecro? PH. Credo: neque adeo arbitrari patris est aliter. sed
demiror, 15 quid sit quam ob rem hunc tanto opere omnis nds
celare udlueris 530
partum, praesertim quom et recte et sud pepererit
tempore. adeon peruicaci esse animo, ut piierum praeoptares
perire, ex quo firmidrem inter nos fore amicitiam pdsthac scires. p('»tius quam aduorsus lubidinem animi tui esset cuiv
1II0 nupta! so ego etiam illorum esse hanc culpam credidi, quae te
est penes. 535
MY. Misera sum. PH. Vtinam sciam ita esse istuc! sed
nunc mi in inentem uenit de hac re quod locuta es olim, qudm illum gencium
cepimus: nani negabas miptam posse filiam tuam te pati
521 exire] exire ad me (ad nie exire) || 522 duxit || 523 atque eccam uideo || 527 istuc patrem ro^itare (rogare) est aequum 528 censes nisi ex illo || 531 tempore suo pepererit fl 534 animi tui libidinem II
240 HECYRA IV 1, 24—44
ciiin eo qui meretricem amaret, quf pernoctaret foris. 25 MY. Quamuis causam liunc siispicari quam fpsam ueram
mauolo. 540
PH. Multo prius quam tu" sciui illum habere amicam,
Myrrina: uerum id uitium mimquam ego esse decreui adu-
lescentiae: nam id innatumst. at pol iam aderit, se quoque etiam
quom oderit. sed ut olim te ostendisti, eadem esse nil cessauisti
usque adhuc, 30 ut filiam ab eo abdiiceres, ne quod ego egissem esset
ratum. 545
id niinc indicium haec res facit, quo pacto factum
uolueris. MY. Adeon me esse peruicacem censes, quoi mater siem, lit eo essem animo, si ex usu esset nostro hoc matri-
monium? PH. Tiin pvospicere aut iiidicare nostram in rem quod
sit potes?
35 aiidisti ex aliquo fortasse, qui uidisse eum dfceret 550
exeuntem aut mtro euntem ad amicam. quid tum postea?
si modeste ac raro fecit, nonne haec dissimulare nos
magis humanumst quam dare operam id scire, qui nos
oderit? nam si is posset ab ea sese derepente auellere, to quicum tot consuesset annos, non eum hominem
diicerem 555
nec uirum satis ffrmum gnatae. MY. Mitte adulescentem
obsecro et quae me peccasse ais. abi, solus solum conueni, roga uelitne an non uxorem: si est ut dicat uelle se, redde: sin est aiitem ut nolit, recte ego consului meae.
541 sciui quam tu || 542 decreui esse ego |j 543 id omnibus innatumst || 546 res indicium haec (indicium res) ,| 552 fecit nonne haecj fecit haec (haec fecit) nonne ||
1, 46— «1 BECTBA -J4\
PBL Siquideui ille ipse ndn uolt et tu sensti esse iu
eo, Myrrina,
peccatuin: aderam, quoius cousilio par ea iuerat prospici.
quam ob rem incendor fra, te esse ausam haec facere
iuiussii meo:
mterdico ne e'xtulisse extra aedis puerum usquam uelis.
sed ego stultior, meis dictis qui parere hanc postulem. 50 fbo intro atque edicam seruis ne quoquam ecferri'
siuant. 565
MYRBIJVA
MATRONA
Nullfini ppl credo niulicmui me misenorem uiuere: nam ut hi'c laturus hoc siet, it sit re
sciuerit, non edepol clam me est, quom hoc quod leuiust tam
fracuudo animo tulit, nec qua uia sententia eius possit mutari scio. 56 hoc mi unum ex plurumis miseriis relicuom fuerat
malum, 670
si piierum ut toilam cogit, quoius nos quf sit nescimiis
pater: nam quom compressast gnata, forma in tenebris nosci
non quitast: neque detractum ei tum quicquamst, qui post pOssit
nosci qui siet: ipse eripuit ui, in digito quem habuit, uirgini abiens
anulum. eo simul uereor Pamphilum ne orata nostra nequeat
diiitius celare, quom sciet alienum piierum tolli pr<5 suo.
560 sensisti || 562 facere huec | 567 boc sit si ipsam reui ut sit (siet) ||
Terentini ed FleckeiHen Ea. II 16
242 HECYRA IV 2, 1—18
SOSTRATA PAMPHILVS
MATRONA ADVLESCENS
IV 2 SO. Non clam me est, gnate mi, me tibi suspectam
esse, uxorem tuam propter meos mores hmc abisse, etsi ea dissimulas
sedulo : uerum fta me di ament ftaque optingant ex te quae
exopteni mi, uti numquam sciens conmierui, merito ut caperet odium
illam mei. 580
5 teque ante quod me amare rebar, ei rei firmasti fidem:
nam mi mtus tuos pater narrauit modo, quo pacto
me habueris praepositam amori tud: nunc tibi me certumsjj contra
gratiam referre, ut apud me praemium esse positum pietati scias. mi Pamphile, hoc et uobis et meae commodum famae
arbitror : 585
io ego riis me abituram hinc esse cum tuo certo decreui
patre, ne mea praesentia obstet neu causa ulla restet relicua, quin tua Philumena ad te redeat. PA. Quaeso quid
istuc consilist? stultitia illius uicta ex urbe tii rus habitatum migres? haud facies, neque sinam lit qui nobis, mater, male
dictiim uelit, 590
15 mea pertinacia esse dicat factum, hau tua modestia.
tum tuas amicas te et cognatas deserere et festos dies
mea caiisa nolo. SO. Nil iam istae res mihi uoluptatis
ferunt. dum aetatis tempus tulit, perfuncta satis sum; satias iani tenet
577 tibi me esse suspectam || 579. 580 exoptem mihi | ut xmmquam || 586 abituram hinc cum tuo me esse || 589 illius stultitia ||
EECYBA 243
studidruni istorum. haec mihi nunc curarit maxuma.
ut nequoi mea 596
n longinquitas aetatis obstet, mortem ut exoptet meam.
hic uideo me esse innisam inmerito: tempust me con-
cedere. sic dptume, ut ego opinor, omnis caiisas praecidam
dmnibus: et me hac suspitidne exsoluam et fllis morem gessero. sine me obsecro hoc ecfiigere, uolgus qudd male audit
miilierum. 600
b PA. Quam fortunatus ceteris sum rebus, absque una
hac foret, hanc matrem habens talem, fllam autem uxorem!
SO. Obsecro, mi Pamphile, non tiite incommodam rem, ut quaequest, rn animum
induces patiV si cetera ita sunt ut uis itaque ut esse ego illa
existumo, mi gnate, da mi hanc ueniam, redduc fllam. PA. Vae
miserd mihi! 605
o SO. Et miquidem: nam haec res non minus me mtile
habet quam te, gmite mi.
LACHES SOSTRATA PAMPHILVS
SENEX MATRONA ADVLESCENS
LA. Quem cum istoc sermonem habueris, procul hinc i\' .?
astans accepi, uxor. fstuc saperest, qui libiquomque opus sit animum
possit flectere, qudd faciundum sit post fortasse, ldem hoc nunc fecerit
sic ultro.
596 mortem ut] mortemue || 604 ego illam || 605 da ueuiam hanc mihi || 607 astans] stans || 608 est sapere || 609 fecerit sic] ei teceris |j
!«•
244 HECYRA IV 3, 4—4. 6
SO. Fors fuat pol. LA. Abi rus ergo hinc: lbi e^
te et tu me feres. 610
s SO. Sperd mecastor. LA. 1 ergo intro et compone
quae tecuni simul Ferantur. dixi. SO. Ita ut iubes faciam. — PA. Pater! LA. Quid uis, Pamphile? PA. Hmc abire matreni?
minume. LA. Quid ita tu istuc? PA. Quia de uxore incertus sum etiam quid sim
facturiis. LA. Quid est? quid uis facere nisi redducere? PA. Equidem cupio
et uix contineor: 615
io sed non minuam meiim consilium: ex lisu quod est,
id persequar: non credo ea gratia concordes magis; si redducam, fore. LA. Nescias: ueriim tua re fert nihil, utrum illae
fecerint, quando haec aberit. ddiosa haec est aetas adu-
lescentulis. e medio aequom excedere est; postremo nos iam
fabula '620
15 sumus, Pamphile: ^senex atque anus\
sed uideo Phidippum egredi per tempus: accedamus.
PHIDIPPVS LACHES PAMPHILVS
SENES DVO ADVLESCENS
IV 4 PH. Tibi quoque edepol sum fratus, Philumena,
grauiter quidem: nam hercle abs te est factum tiirpiter. etsi tibi causa est de hac re: mater te fnpulit. 625 huic uero nulla est. LA. Opportune te mihi, 5 Phidfppe, in ipso temnore ostendis. PH. Quid est? PA. Quid respondebo his? aiit quo pacto hoc operiam?
617 credo ea gratia concordes magis si non j 620 fabulae 628 aperiam
;V 4. 7-38 HECYk \ 245
• LA. Dic ffliae rus cdncessurani hinc Sdstrataui: ne reuereatur, minus iam quo redeiit domum. PH. Ah: 630 nulliini de his rebus ctilpam commeruit tua:
io a Myrrina haec sunt mea uxore exorta dnmia: PA. Muttitio lit. PH. ea nos perturbat, Laches. PA. Dum ne redducam, tiirbent porro quam uelint. PH. Ego, Paniphile, esse inter nos, si fieri potest, 635 adffnitatem hanc sane perpetuiim uolo;
15 sin est ut aliter de hdc tua sit sententia, accipias puerum. PA. Sensit peperisse: occidi. LA. Pueriim? quem puerum? PH. Natus est nobis
nepos: nam abdiicta a uobis praegnas fuerat fflia, 640
neque fuisse praegnatem limquam ante hunc sciui diem.
20 LA. Bene, lta me di ament, niintias, et gaiideo natum illum et tibi illam saluam. sed quid miilieris uxcirem habes aut quibus moratam moribus! nosne hoc celatos tam diu! nequeo satis, 645
quam hoc mihi uidetur factum praue, prciloqui.
»5 PH. Non tibi illud factum mihus placet quam mini,
Laches. PA. Etiam si dudum ffierat ambiguom hoc mihi, nunc non est, quom eam sequitur aliemis puer. LA. Nullast tibi, Pamphile, hic iam consultatio: 650 PA. Perii. LA. hiinc uidere saepe optabamus diem,
30 quom ex te esset aliquis, quf te appellaret patrem: euenit: habeo gratiam dis. PA. Nullus sum. LA. redduc uxorem ac noli aduorsari" mihi. PA. Pater, si illa ex me liberos uellet sibi 655
aut sese mecum miptam, satis certo scio,
55 non clam me haberet quod celasse intellego.
nunc quom eius alienum animum esse a me sentiam neque conuenturum inter nos posthac arbitrer, quam ob rem redducam? LA. Mater quod suasit sua,
649 consequitur || 650 nulla || consultatiost || 658 esse animum a me (a me esse animum) ||
246 HECYRA IV 4, 39—70
adulescens mulier fecit: uiiraudiirane id est? 661
40 censen te posse reperire ullaui muliereru, quae careat culpa? an qui non delinciint uiri? PH. Vosmet uidete iain, Laches et tu Pamphile, remissan opus sit uobis, redductan domum: 665
45 neutra ih re uobis difficultas a me erit.
44 uxor quid faciat, m manu non est mea.
sed quid faciemus piiero? LA. Ridicule rogas: quidquid futurumst, huic suom reddas scilicet, ut alamus nostrum. PA. Quem fpse neclexit pater, 670 ego alam? LA. Quid dixti? eho an non alemus,
Pamphile?
50 prodemus quaeso potius? quae haec amentiast! enim uero prorsus iam tacere non queo. nam cogis ea quae nolo ut praesente hoc loquar. ignarum censes tuarum lacrumarum esse me? 675
aut quid sit id quod sollicitere ad hunc modum?
65 primum hanc ubi dixti caiisam, te propter tuam matrem non posse habere hanc uxorem domi: pollicitast ea se cdncessuram ex aedibus. nunc postquam ademptam hauc quoque tibi causam
uides, _ 680
puer quia clam te est natus, nanctus alteram es.
60 erras, tui animi si me esse ignariim putas.
aliquando tandem huc animum ut adiungas tuom, quam longum spatium amandi amicam tibi dedi! sumptiis quos fecisti m eam quam aequo animo tuli! egi atque oraui tecum uxorem ut diiceres, 686
65 tempiis dixi esse: inpulsu duxisti meo.
nunc animuin rursum ad meretricem adiunxti tuom: nam in eandem uitam te reuolutum denuo 691
70 uideo esse. PA. Mene? LA. Te fpsum, et facis iniiiriam:
quae tum obsecutus mihi fecisti ut decuerat 688
cui tu obsecutus facis huic adeo iniuriam 690
663 qui] quia |j 689 adiunxti] induxti |j
[V4, 71— 100 HECYKA 2A1
confuigifi falfi .1 disc6rdiuni ,
ut cum illa uiuas, testein hauc quoui abs te anioueris sensitque adeo uxor: nain ei causa alia quae fuit, 695 quaui ob rem tibs te abiret? lJii. Plane hic diuinat:
naui id est.
75 PA. Dabo iiis iurandurn nihil esse istorsiiin niihi
LA. Ah, reddiic uxoreui, aut quaui 6b reui non opus sit cedo. PA. Non est nunc tempus. LA Piieruru accipias: uam
is quidem iu ciilpa non est: post de uiatre uidero. PA. Ouiuimodis ego niiser sum nec quid agam scio:
so tot niinc me rebus miseruui concludit pater. abibo hiuc, praesens quando promoueo parum. uam piierum iniussu credo non tollent meo, praesertim in ea re quom sit mi adiutrix socrus. — 705 LA. Fugis." hem; uec quicquam certi respondes mihi?
«5 num tibi uidetur esse apud sese? sine:
pueriim, Phidippe, mihi cedo: ego alam. PH. Maxunie. non mirum fecit lixor, si hoc aegre tulit: aruarae mulieres sunt, uon facile haec ferunt. 710
propterea haec irast: nam ipsa narrauit mihi.
90 id ego hoc praesente tibi nolueram dicere, neque illi credebam primo; nunc ueriim palamst. nam omuiuo abhorrere animum huic uideo a miptiis. LA. Quid ergo agam, Phidippe? quid das consili? 715 PH. Quid agas? meretricem hanc primum adeundam
censeo.
»5 oremus, accusemus, grauius denique
minitemur, si cum illo habuerit rem pdstea.
LA. Faciam lit niones. eho ciirre, puer, ad Bacchidem
hanc uicinam nostram: huc euoca uerbis meis. 720
at te oro porro in hac re adiutor sis mihi. PH. Ah,
10« iam diidum dixi idemque nunc dico, Laches:
701 omnibus modis l| 70U uxor mea si |]
248 HECYRA IV 4, 101— V 1, 15
manere adfinitatem hanc inter nos uolo,
si ullo modo est ut possit: quod spero fore.
sed uin adesse me lina, dum istam conuenis? 725
LA. Immo lunc abi, aliquam piiero nutricem para.
BACCHIS LACHES
MERETREK SENEX
V l BA. Non hoc de nihilost, quod Laches me niinc con-
uentam esse expetit: nec pol me multuni fallit, quin quod siispicor sit quod
uelit. LA. Videndumst ne minus propter iram hinc inpetrem
quam possieni, aut nequid faciam pliis, quod minus me post fecisse
satius sit. 730
5 adgrediar. Bacchis, salue.
BA. Salue, Laches. LA. Credo edepol te non nil
mirari, Bacchis, quid sit quapropter te hiic foras puerum euocare iiissi. BA. Pol ego quoque etiam timida sum, quom uenit
in mentem quae sim, ne nomen mihi quaesti obsiet : nam mdres facile tutor. 735 io LA. Si uera dicis, ml tibi est a me pericli, miilier: nam iam aetate ea sum, ut non siet peccato mi
ignosci aequom:
quo magis res omnis caiitius ne temere faciam adciiro.
nunc si ld facis factiiraue es, bonas quod par est facere,
inscitum offerre iniiiriam tibi me inmerenti iniquomst. 740
15 BA. Est magnam ecastor gratiam de istac re quod tibi
habeam :
729 hinc] hanc || possim || 730 post me (me post) minus 734 ego pol || uenit mihi in mentem || 735 obstet || 739 nam si id nunc || 741 magna . . gratia . . quam ||
V i. ig HECY&A 249
nam qui post factani inhiriam se expiirget, paruui mi
pr< sed quid istuc est? LA. Meiim receptas filium ad te Pamphilum. n BA. Quis id ait? LA. Socriis. BA. Men? LA. Te ipsain:
et filiam abduxit suain, 748 ss piierumque ob eam rem clam uoluit, natus qui est,
exstmguere. BA. Ah . . 749 u LA Sme dicam: hic hanc prius quam duxit, uostrum
amorem pertuli. 744
mane: nondum etiam dixi id qnod te uolui. bic nune
uxorem babet:
.. quaere alium tibi firmiorem amicum, dum tibi tempus est:
narn neque ille boc animo erit aetatem. neque pol lsta
aetas tibi. 747
*4 BA. Si scirem aliud, qui firmare nieam apud uos possem
fidem, 750
15 sanctius quam iiis iurandum, id pollicerer tibi, Laches,
segregatum babuisse, uxorem ut diixit, a me Pamphilum.
LA. Lepida es. sed scin, quid uolo potius sodes facias?
BA. Qufd? cedo. LA. Eas ad mulieres huc intro atque istuc ius iurandum
item polliceare illis. exple animum eis teque hoc crimine expedi. 755
m BA. Faciam. quod pol, si esset alia ex hdc quaestu,
haud faceret, scio, ut de tali causa nuptae miilieri se ostenderet. sed nolo esse falsa fama gnatum suspectum tuom, nec leuiorem uobis, quibus est minume aequom, eum
uiderier fnmerito: nam meritus de me est, quod queam iili ut commodem. 760
744 hancl uxorem hanc || 74G tempus consulendi est I 747 neque pol tu eadem iata aetas (istac aetate) || 750 aliud 8i scirem [| 752 me segregatnm \ 758 quid uis cedo \ 754 idem
250 HECYRA V 1, 35-2, 1C
35 LA. Facilern beniuohinique lingua tua iam tibi me
reddidit: nam non sunt solae arbitratae haec: ego quoque etiam
credidi. minc quam ego te esse praeter nostram opinionem
comperi, fac eadem ut sis porro: nostra utere amicitia, lit uoles. aliter si facies . . me reprimam, ne aegre quicquam
ex me aiidias. 765
*o ueruni hoc te moneo iinum; amicus qualis sim aut
quid possiem potius quam inimicus, periclum facias.
PHIDIPPVS LACHES BACCHIS
SENES DVO MERETRIX
V 2 PH. Nil apud me tibi
defieri patiar, qum benigne opus quod sit praebeatur. sed tu quom eris satura atque ebria; puer ut satur
sit facito. LA. Noster socer, uideo, uenit: puero nutricem adducit. s Phidippe, Bacchis deierat persancte. PH. Haecine
east? LA. Haec est. 771 PH. Nec pol istae metuont deos, neque eas respfcere
deos opinor. BA. Ancillas dedo: qudlubet cruciatu per me exquire. haec res hic agitur: Pamphilo me oportet facere ut
redeat uxor: quod si perfecero, non paenitet me famae, 775 io solam fecisse id quod aliae meretrices facere fiigitant.
765 reprimam rue || 766 qualis sim amicus || 768 quod opus sit benigne || 769 cum tu satura atque ebria eris || 772 eas] has || 774. 775 me facere ut redeat uxor | oportet quod si perficio ||
V j, ll HECYHA 251
LA. Phidippe, uostras nnilieres suspectas fuisse falso nobis in re eapse inu£nimus: porro hanc nunc ex-
periamur. nam si compererit crimini tua falso credidisse, missam iram faciet: sin meust ob earu rem iratus
gnatus, 78o
is quod peperit uxor elam, id leuest: cito ab eo haec ira
abscedet. profecto in hac re nil malist, quod sit discidio dignurn. PH. Velim quidem hercle. LA. Exqufre: adest: quod
satis sit, faciet ipsa. PH. Quid mi fstaec narras leuia? non tute fpse dudum
audisti, de hac re animus meus ut sit; Laches? illis modo ex-
plete animuin. — 785
zo LA. Quaeso edepol, Bacchis, qutid mihi es pollicita
tute ut serues. BA. Ob eam rem uin ergo mtro eam? LA. I, exple
anirnum eis, coge ut credant. BA. Eo, etsi scio pol eis fore meum conspectum m-
uisum hodie: nam niipta meretrici hostis est, a uiro ubi segre-
gatast. 789
25 LA. At easdem amicas fore tibi promitto, ubi rem
cognorint: 79 1
nam illas eiTore et te simul suspitione exsolues. BA. Perii. pudet Philiimenae. me sequimini huc intro
;imbae. — LA. Quid est mihi quod malim quam quod huic in-
telleso euenire.
LA. At haec amicae eruiit , ubi quam ob rem adueneris resciscent. 790
778 ipsa !i 779 tua se uxor falso (tua se uxor 6e) || 780 meust] autem (autem est) || 784 leuia] quia (an quia) || 787 i exple] i atque exple (itaque exple) |i 791 rem ubi cognouerint |] 794 quod mihi
252 HECYRA V 2, 29—3, 1»
ut gratiam ineat sine suo dispendio et mihi prosit? 795 so nam si est ut haec nunc Pamphilum uere ab se se-
gregarit, feret gratiani eius unaque nos sibi opera amicos iiinget.
PARMENO BACCHIS
SERVOS MERETRIX
V 3 PA. Edepol ne meam erus esse operam deputat parui
preti, qui 6b rem nullam misit, frustra ubi totum desedf
dieni, 800
Myconium hospitem dum exspecto in arce Callidemidem.
ltaque ineptus hddie dum illi sedeo, ut quisque uenerat,
5 accedebam: radulescens, dicdum mihi quaeso, es tu
Myconius?' "non sum." 'at Callidemides?' "non." 'hospitem
ecquem Pamphilum hic habes ? ' onmes negabant : neque eum quemquam
esse arbitror. 805
denique hercle iam pudebat: abii. sed quid Bacchidem ab nostro adfine exeuntem uideo? quid huic hic
est rei"? io BA. Parmeno, opportune te offers: propere curre ad
Pamphilum. PA. Quid eo? BA. Dic me orare ut ueniat. PA. Ad
te? BA. Immo ad Philumenam. Pa. Quid rei' est? BA. Tua quod nil re fert, per-
contari desinas. 810
PA. Nil dicam aliud? BA. Etiam: cognosse anulum
illum Myrrinam
6cit sibi nobilitatem ex eo et rem natam et gloriam esee 797
798 referet gratiam ei unaque (| 811 aliud dicam (1
V ;,. 14 -31 HECYKA g&g
gniitae suae tuisse, quem ipsufl 6*lim dederat mfhi
PA. Scio. i5 tantumne est? BA Tantuni: aderit contiuuo, hoc ubi
ex te audierit. sed cessas? PA Minuine equidem: nam hodie mihi
potestas haii datast: lta cursando atque ambulando totum hunc contriui
diem. 815
BACCHIS MERETRIX
Quantam optuli aduentii meo laetitiam Pamphilo hodie !
quot commodas res attuli! quot autem ademi ciiras!
20 gnatum ei restituo, paene qui harum ipsmsque opera
periit ; uxorem, quam numquamst ratus posthac se habiturum,
reddo; qua re suspectus suo patri fuit et Phidippo, exsolui: 820 hic adeo his rebus anulus fuit initium inueniiindis. nam memini abhinc mensis decem fere ad me nocte
prima 25 confiigere anhelantem domum sine comite, uini plenum, cum hoc anulo: extimui ilico: rmi Pamphile,' inquam
camabo, quid exanimatus obsecro es? unde anulum istum
nanctu's? 825
dic mi." flle alias res agere se simulare. postquam
uideo nescio quid suspectarier, magis coepi instare ut dicat. ao homo se fatetur ui in uia nescio quam compressisse dicitque sese illi anulum, dum liictat, detraxisse.
812 mihi dederat || 818 qui paene H 820 et Rhidippo fuit , 825 unde] aut (aut unde) || 827 suapicarier p
254 HECYRA V 3, 32—4, 7
eurn haec cognouit Myrrina modo fn digito me
habente. 830
rogat \inde sit; narro omnia haec: indest cognitio facta, Philumenam compressam esse ab eo et filium inde
hunc natum. 35 haec tot propter me gaiidia illi cdntigisse laetor, etsi hoc meretrices aliae nolunt: neque enim est in
rem ndstram, ut quisquani amator nuptiis laetetur. uerum ecastor 835 numquam animum quaesti gratia ad malas adducam
partis. ego illo dum licitumst usa sum benigno et lepido et cdmi. 40 incommode mihi miptiis euenit; factum fateor;
at pol me fecisse arbitror, ne id merito mi eueniret. multa ex quo fuerint cdmmoda, eius incdmmoda
aequomst ferre. 840
PAMPHILVS PARMENO BACCHIS
ADVLESCENS SERVOS MERETRLX
V 4 PAM. Vide, mi Parmeno, etiam sodes, ut mi haec
certa et clara attuleris, ne me in breue conlicias tempus gaiidio hoc falsd frui. PAR. Visumst. PAM. Certen? PAE. Certe. PAM^eus.
§um, si hdc itast. PAR. Verum reperies. PAM Manedum sodes: timeo ne aliud credam atque
aliud nuntiesr*"" 5 PAR. Maned. PAM. Sic te dixisse opinor, ihuenisse
Mjrrinam 845
Bacchidem anuliim suom habere. PAR. Factum. PAM.
Eum quem olim ei dedi. eaque hoc te mihi mintiare iiissit: itane est factum?
PAR. Ita inquam.
830 in digito modo me habentem || 837 dum illo || 842 conicias 1
v i, 8— S6 BECYBA 255
PAM. Quis me est fortunatior uenustatisque adeo
plenior! elio tu, pro hoc te niintio qui donem? qui? qui?
nescio. 10 PAR. At ego scio. PAM. Qui? PAR. Nihilo
enim: 850
n;im neque in nuntid neque in me ipso tibi boni quid
sit scio. PAM. Egon qui ab orco mortuom me reducem in lucem
feceris sinam sine munere a me abire? ab nimium me in-
gratum putas. sed Bacchidem eccam xiideo stare ante ostiurn: 15 me exspectat credo: adibo. BA. Salue, Pamphile. 855 PAM. 0 Bacchis, o mea Bticchis, seruatrix mea! BA. Bene factum et uolup est. PAM. Fiictis ut cred;im
facis : antiquamque adeo tuam uenustatem optines, ut uoluptati obitus sermo adfatus tiios, quoquomque
adueneris, 20 semper sit. BA. At tu ecastor morem antfquom atque
ingenium optines, 860
ut omnium hominum homo te uiuat misquam quisquam
blandior. PAM. Hahahae, tun mi istuc? BA. Recte aniasti,.
Pamphile, uxorem tuam: nam numquam ante hunc diem meis oculis eam, quod
nossem, uideram: Perliberalis uisast. PAM. Pic uerurn. BA. Ita me
di ament, Pamphile! 25 PAM. Dic mi, harum rerum mimquid dixti meo patri?
BA. Nil. PAM. Neque opus est adeo muttito. ndn placet fieri, hoc item ut in co- moediis, 866
849 eho tu] egone || 850 qui] quid || 859 adfatus] aduentus II 861 omnium hominumj unus omnium \\ nusquam] numquam 866 placet non || itidem |!
256 HECYRA V 4, 27—40
omnia onmes ubi resciscunt. hic quos fuerat par
rescfscere sciunt; quos auteni non scire aequomst, neque resciscent
neque scient. BA. Inmio etiam qui lioc dccultari facilius credas dabo. so Myrrina ita Phidippo dixit, iiiri iurando meo 870
se fidem habuisse et propterea te sibi purgatum.
PAM. Optumest: sjDeroque hanc rem esse euenturam nobis ex sententia.
PAR. Ere; licetne scire ex te, hodie quid sit quod feci
boni? aut quid istuc est quod uos agitis? PAM. Non licet.
PAE. Tamen siispicor. 35 ego hunc cab orco mortuom'? quo pacto? PAM. Nescis,
Parmeno, 875
quantum hodie profueris mihi et ex quanta aerumna
extraxeris. PAR. fmmo scio, neque hdc inprudens feci. PAM. Ego
istuc satis scio. PAR. Ah, temere quicquam Parmeno praetereat quod facto ilsus sit? PAM. Sequere me intro, Parmeno. PAR. Sequor:
equidem plus hodie boni 40 feci inprudens quam sciens ante hiinc diem umquam.
CANTOR. Plaudite. 880
868 non autem || 870 iure iurando || 877 immo uero scio || ah] an ||
METRA HVIYS FABVLAE HAEC SVNT
1 ad 197 iambici senarii 198 ad 215 iambici octonarii
216 iambicus senarius
217 ad 242 trochaici septenaru 243 ad 273 iambici septenarii 274 ad 280 trochaici septenarii
281 = 284 trochaici octonarii
282 et 283 = 285 et 288 trochaici septenarii 289 ad 291 trochaici octonarii
292 trochaicus septenarius
293 ad 324 iambici octonarii 325 et 326 iambici septenarii 327 ad 335 iambici senarii 336 ad 360 iambici septenarii 361 ad 408 trochaici septenarii 409 ad 450 iambici senarii 451 ad 484 trochaici septenarii 485 ad 515 iambici senarii
'516 et 517 = 523 et 524 trochaici octonarii 518 = 525 trochaici septenarii 619 et 520 = 526 et 527 trochaici octonarii 521 trochaicus quaternarius catalecticus 522 = 528 trochaici septenarii
529 trochaicus octonarius
530 et 531 trochaici septenarii 532 ad 534 trochaici octonarii 635 ad 543 trochaici septenarii
,544 ad 546 iambici octonarii
Terentius ed. Fleckui.sen. Ed. II. 17
258
547 ad 565 trochaici septenarii 566 ad 606 iambici octonarii
607 et 609 = 613 et 615 trochaici octonarii
608 et 610 = 614 et 616 trochaici septenarii
611 = 617 iambici octonarii
612 iambicus senarius
618 ad 620 trochaici septenarii 621 iambicus quaternarius
622 iambicus septenarius
623 ad 726 iambici senarii 727 ad 730 iambici octonarii
731 iambicus quaternarius catalecticus 732 ad 742 iambici septenarii 743 ad 767 trochaici septenarii 768 ad 798 iambici septenarii 799 ad 815 trochaici septenarii 816 ad 840 iambici septenarii
841 = 843 trochaici octonarii
842 = 844 trochaici septenarii
845 iambicus octonarius
846 trochaicus septenarius l 847 trochaicus octonarius
848 et 849 trochaici septenarii
850 iambicus quaternarius
851 et 852 trochaici septenarii
853 iambicus octonarius
854 ad 858 iambici senarii 859 ad 868 iambici octonarii 869 ad 880 trochaici septenarii
P TERENTI AFRI
ADELPHOE
GRAECA • MENANDRV • ACTA • LVDIS • FVNERALIBVS QVOS • LVCIO AEMELIO . PAVLO . FECERE
Q • FABIVS • MAXVMVS • P • CORNELIVS • AFRICANVS EGERE • L • ATDLIVS • PRAEN • L • AMBIVTVS • TVRPIO MODOS • FECIT • FLACCVS . CLAVDI • TD3 . SARRANIS ■ TOTA
FACTA • SEXTA M CORNELIO • CETHEGO • L ■ ANICIO • GALLO • COS
17'
260 C. SVLPICI APOLLINAMS PERIOCHA
Duos cum haberet Deraea adulescentulos,
dat Micioni fratri adoptandum Aeschinum,
sed Ctesiphonem retinet. hunc citharistriae
lepore captum sub duro ac tristi patre
frater celabat Aeschinus; famam rei', 5
amorem in sese transferebat; denique
fidicinam lenoni eripit. uitiauerat
idem Aeschinus ciuem Atticam paupercidam
fidemque dederat hanc sibi uxorem fore.
Demea iurgare, grauiter ferre; mox tamen, 10
ut ueritas patefacta est7 ducit Aeschinus
uitiatam, potitur Ctesipho citharistriam.
PERSONAE
MICIO SENEX DEMEA SENEX SANNIO LENO AESCHINVS ADVLESCENS BACCHIS MERETRIX PARMENO SERVOS SYRVS SERYOS CTESIPHO ADVLESCENS SOSTRATA MATRONA CANTHARA ANVS GETA SERVOS HEGIO SENEX PAMPHILA VTRGO DROMO PVER.
pro: l— M 261
PROLOGVS
Postquani poeta sensit scripturam suam
ab iniquis obseruiiri et aduorsarios
rapere ih peiorem partem quam acturi sumus,
indieio de se ipse erit, uos eritis iiidices,
laudin an uitio drici id factum oporteat. 6
Synapothnescontes Diphili comoediast:
eam Commorientes Plautus fecit fabulam.
in Graeca adulesc£nR ptt gni lenoni eripit
meretncem in prima fabula: eum Plautiis locum
reliquit integrum. eiim nunc hic sumpsit sibi 10
in Adelphos, uerbum de uerbo expressum extulit.
eam nos acturi siimus nouam: pernoscite
furtiimne factum existumetis an locum
reprehensum, qui praeteritus neclegentiast.
nam quod isti dicunt maliuoli; homines nobilis 15
hunc adiutare adsidueque ima scribere:
quod illi maledictum uehemens esse existumant,
eam laudeni hic ducit maxumam, quom illis placet,
qui uobis uniuorsis et populo placent,
quorum opera in bello, in otio, in negotio 20
suo quisque tempore lisust sine superbia.
dehinc ne exspectetis argumentum fiibulae:
senes qui primi uenient, ei partem aperient,
in agendo partem ostendent. facite aequanimitas
»»#***** + **#*#
poetae ad scribendum aiigeat indiistriam. -26
10 euin hic locum || 23 ii (hi) ||
262 ADELPHOE I 1, 1—24
MICIO
SENEX
l 1 Storax! non rediit hac nocte a cena Aeschinus
neque seruoloruni quisquam, qui aduorsuni ferant. — profecto hoc uere dicunt: si absis uspiani atque lbi si cesses, euenire ea satius est,
s quae in te lixor dicit et quae in animo cogitat 30 irata, quam illa quae parentes propitii. uxor, si cesses, aut te amare cogitat aut helluari aut potare atque animo obsequi et tibi bene esse, soli sibi quom sit male.
io ego quia non rediit filius quae cogito! 35
quibus niinc sollicitor rebus! ne aut ille alserit aut ilspiam ceciderit ac praefregerit aliquid. uah, quemquamne hominem in animum in-
stftuere parare quod sit carius quam ipse est sibi!
15 atque ex me hic natus non est, sed fratre ex meo. 40 dissmiili is studiost iam fnde ab adulescentia. ego hanc clementem uitam urbanam atque otium seciltus sum et, quod fdrtunatum isti putant, uxorem numquam habui. llle contra haec omnia:
20 ruri agere uitam, semper parce ac ditriter 45
se habere, uxorem duxit, nati filii duo: rnde ego hunc maiorem adoptaui mihi: edilxi a paruolo, habui, amaui pro meo; in eo me oblecto: solum id est cariim mihi.
29 atque] aut || 33 helluari] tete amari || 34 cum sibi || 36 et quibus || 37 ac] aut || 38 mstituere aut !| 40. 41 skd ri fratee meo | is DissiMiLi (sed ex fratre is adeo | dissimili) (I
I l, -25— M ADELPHOE 263
to ille lit iteiu contra ine habeat facio sedulo: 50
do, praeterruitto , non necesse habeo omnia
pro meo iure agere: postrenio, alii clanculum
patres quae fac*.unt, quae fert adulescentia,
ea ne me celet cdnsuefeci filium. 30 nam qui mentiri aut fallere insuerit patrem, 55
hau diibie tanto imigis audebit ceteros.
pudore et liberalitate liberos
retinere satius esse credo qutim metu.
haec fratri mecum non conueniunt neque placent. S5uenit ad me saepe clamans cquid agis; Micio? 60
quor perdis adulescentem nobis? quor amat?
quor potat? quor tu his rebus sumptum suggeris,
uestitu nimio indiilges? nhnium ineptus es.'
nimium fpsest durus praeter aequomque et bonum, w et errat longe niea quidem sententia, 65
qui imperium credat grauius esse aut stabilius,
ui quod fit, quam illud quod amicitia adiungitur.
mea sic est ratio et sic animum induco meum:
malo coactus qui suom officiiim facit, ii> dum id rescitum iri credit, tantisper cauet: 70
si sperat fore clam, riirsum ad ingeniiim redit.
ille quem beneficio adiiingas ex animo facit,
studet par referre, praesens absensque ldem erit.
hoc patriumst, potius cdnsuefacere filium w sua sponte recte facere quam alieno metu: 75
hoc pater ac dominus interest. hoc qui nequit,
fateatur nescire fmperare lfberis.
sed estne hic ipsus, de quo agebam? et certe is est
nescid quid tristem uideo: credo iam, tit solet, 55 iurgabit. saluom te aduenire, Demea, 80
gaudemus.
66 hau dubie] aut audebit || 60 clamitans ||
264 ADELPHOE I 2, 1—28
DEMEA MICIO
SENES DVO
I 2 DE. Ehem opportiine: te ipsum quaerito.
MI. Quid tristis es? DE. Rogas me, ubi nobis
Aeschinus sic est, quid tristis ego sim? MI. Dixin hoc fore? quid is fecit? DE. Quid ille fecerit? quem neque
pudet
5 quicquam nec metuit quemquam neque legem putat 85 tenere se ullam. nani illa quae antehac facta sunt omitto: modo quid dissignauit! MI. Quidnam id est? DE. Fores ecfregit atque in aedis ihruit alienas: ipsum ddminum atque omnem familiam
io mulcauit usque ad mdrtem: eripuit miilierem 90
quam amabat. clamant omnes indigmssume factum esse. hoc aduenienti quot mihi, Micio, dixere! in orest omni populo. denique, si conferendum exemplumst, non fratrem rei
io uidet operani dare, ruri esse parcum ac sobrium? 95 nullum hiiius simile factum. haec quom illi, Micio, dico, tibi dico: tu illum corrumpi sinis. MI. Homine mperito numquam quicquam iniustiust, qui nisi quod ipse fecit nil rectum putat.
20 DE. Quorsum fstuc? MI. Quia tu, Demea, haec male
iiidicas. 100
non est flagitium, mihi crede, adulescentulum scortari, neque potare: non est: neque fores ecfrmgere. haec si neque ego neque tu fecimus, non siit egestas facere nos. tu minc tibi
25 id laudi ducis, qudd tunc fecisti inopia. 105
iniuriumst: nam si esset unde id fieret, faceremus. et tu ilrum tuom, si esses homo, sineres nunc facere, duni per aetatem licet,
83 sic est] siet || 94. 95 fratrem uidet | rei dare operam |j
I & 2;. ADELPHOE 265
potiiis quam, ubi te exspectatum eiecisse"t foras, »o alieniore aetate post faceret tamen. 110
DE. Pro Iiippiter! tu, homo, adigis me ad insaniam.
non est flagitium fiicere haec adulescentulum? MI. Ah,
ausciilta, ne me optiindas de hac re saepius.
tuom filium dedisti adoptandiim mihi: 35 is meus est factus: siquid peccat, Demea, 115
mihi peccat: ego illi maxumam partem fero.
scortatur, potat, olet unguenta? de meo; 117
«• fores ecfregit? restituentur; discidit 120
uestem? resarcietur. est dis gratia,
et cst \inde haec fiant, et adhuc non molesta sunt.
postremo aut desine aut cedo quemuis arbitrum:
re pliira in hac re peccare ostendam. DE. Ei mihi! j5 pater esse disce ab lllis.quL^uere sciunt. 125
M!. Natiira tu illi pater es, consiliis ego.
DE. Tun consiliis? quicquam . . MI. Ah, si pergis,
abiero.
DE. Sicihe agis? MJ. An ego totiens de eadem re
aiidiam?
DE. Curaest mihi. MI. JSt niihi ciixaest uerum, Demea, 50 curemus aequam uterque partem: tu alterum, 130
ego item alterum. nam ciirare ambos propemodum
reposcere illum est quem dedisti. DE. Ah, Micio!
MI. Mihi sic uidetur. DE. Quid istic? tibi si istiic
placet,
profiindat perdat pereat! nihil ad me attinet. 134
55 iam Bi uerbum unum posthac . . MI. Rursum, Demea,
irascere? DE. An non credis? repeton quem dedi?
aegrest; alienus non sum; si obsto . . em desino.
unum uis curem? ciiro. et est dis gratia,
quom ita lit uolo esse est; tuos iste ipse sentiet
amat? dabitur a me argentum, dum erit commodum; 118 ubi non erit, fortasse excludetur foras. 119
131 ambo8 curare || 133 si tibi |l 139 iete tuus
266 ADELPHOE I 2, 60— II 1, 8
eo posterius . . nolo in illum grauius dicere. — 140
MI. Nec nil neque omnia haec sunt quae dicit; tamen non nil molesta haec siint mihi; sed ostendere me aegre pati illi nolui. nam itast homo: quom placo, aduorsor sedulo et deterreo,
C5 tamen uix humane patitur; uerum si augeam 145
aut etiam adiutor sim eius iraciindiae, insaniam profecto cum illo. etsi Aeschinus non niillam in hac re nobis facit iniiiriam. quam hic non amauit meretricem? aut quoi non dedit
70 aliquid? postremo miper (credo iam oninium 150
taedebat) dixit uelle uxorem diicere. sperabam iam deferuisse adulescentiam: gaudebam. ecce autem de fntegro! nisi quidquid est uolo scfre atque hominem cdnuenire, si apud forumst.
SANNIO BACCHIS AESCHINVS
LENO MEBETBIX ADVLESCENS
PAKMENO
SEBVOS
n l SA. 6bsecro, populares, ieite misero atque innocenti
auxilium: 155
siibuenite inopi. AE. Otiose nunciam ilico hic consiste. quid respectas? nil periclist: numquam, dum ego adero,
hic te tanget. SA. Ego istam inuitis onmibus. AE. Quamquamst sce-
lestus, ndn committet 5 hodie umquam iterum ut uapulet.
SA. Aeschine, audi, ne te ignarum fuisse dicas meorum
morum, 160
leno ego sum. AE. Scio. SA. At ita, ut usquam fuit
fide quisquam optuma. tu quod te posterius purges, hanc iniuriam mihi nolle
II 1, 9- ADELPHOE 267
factam esse, huius noii faciam. crede hoc, ego meum
ius persequar: io neque tu uerbis solues umquam, qudd mihi re male feceris. noui ego uostra haec cnollem factum: iiis iurandum
iniuria hac 165
te esse indignum dabitur*, quom ego indignis sim acceptiis
modis. AE. Abi prae strenue ac fores aperi. SA. Ceterum
hoc nihili facis? AE. I intro nunciam tu. SA. Enim non sinam. AE. Ac-
cede illuc, Parmeno: i5 niinium istoc abisti: hic propter hiinc adsiste: em
sic uolo. caue minciam oculos a meis quoquam oculis demoueas
tuos, 170
ne rnora sit, si innuerim, quin pugnus continuo in mala
haereat. SA. Istiic uolo ego me ipsum experiri. AE. Em serua:
omitte miilierem! SA. 0 indignum facinus! AE. Nisi caues, geminabit.
SA. Ei miserd mihi! 20 AE. Non ihnueram; uerum in istam partem potius
peccato tamen. i minciam. — SA. Quid hoc rei est? regnumne, Aeschine,
hic tu pdssides? 175
AE. Si possiderem, ornatus esses ex tuis uirtutibus. SA. Quid tibi rei mecumst? AE. Nil. SA. Quid? nostin
qui sim? AE. Non desidero. SA. Tetigin tui quicquam? AE. Si attigisses, ferres
infortiinium. 85 SA. Qui tibi meam magis licet habere, pro qua ego j argentiim dedi?
165. 166 ius iurandum dabitur | te esse indignum iniuria hac indignis cum egomet sim || 170 oculis quoquam || 173 o fa- cinus indignum. AE. geminabit nisi caues. SA. ei misero mihi (o miserum facinus. AE. geminabit nisi caues. SA. ei miseriam) || 179 magis licet meam l|
268 ADELPHOE II 1, 26—44
respdnde. AE. Ante aedes non fecisse erit melius hic
conuitium : 180
nam si molestus pergis esse, iam intro abripiere
atque ibi usque ad necem operiere loris. SA. Loris liber?
AB. Sic erit. SA. 0 hominem inpurum! hicrh libertatem aiunt esse
aequam dmnibus? 30 AE. Si satis iam debacchatus es, leno, audi si uis
nunciam. SA. Egon atftem debacchatus sum an tu? AE. Mitte
ista atque ad rem redi. 185
SA. Quam rem? quo redeam? AE. Iamne me uis
dicere id quod ad te attinet? SA. Cupio, aequi modo aliquid. AE. Vah, leno im'qua
me non uolt loqui! SA. Leno sum, pernicies communis, fateor, adu-
lescentium, 35 periurus, pestis: tamen tibi a me niilla ortast iniiiria. AE. Nam hercle etiam hoc restat. SA. flluc quaeso
redi, quo coepisti, Aeschine. 190 AE. Minfs uiginti tu lllam emisti (quae res tibi uortat
male) : argenti tantum dabitur. SA. Quid? si ego -tibi illam
nolo uendere, coges me? AE. Minume. SA. Namque id metui.
AE. Neque uendundam censeo,
io quae liberast: nam ego liberali illam adsero causa manu.
nunc uide, utrum uis? argentum accipere an causam
meditari tuam? 195
delibera hoc, dum ego redeo, leno. — SA. Pro supreme
Iuppiter, minume miror qui rhsanire occipiunt ex iniiiria. domi me arripuit, uerberauit: me fnuito abduxit meam.
185 egon debacchatus sum autem an tu in me || 188 fateor pernicies communis || 198 eripuit ||
U 1, 45— I, 6 ADELPHOE 269
■"> 6b malefacta haec fc&ntidem emptam postulat sibi
1 1 ;ulier. -200
uerum enim quando bene promeruit, fiat: suom ius
postulat. age iam cupio, Bi modo argentum reddat. sed ego
hoc hariolor: libi me dixerd dare tanti, testis faciet ilico, 50 uendidisse me, de argento somnium: 'niox: cras redi.' id quoque, si modo reddat, possum ferre, quamquam
imuriumst. 205
ueruni cogito ld quod res est: quando eum quaestum
occeperis , accipiunda et mussitanda iniiiria adulescentiumst. sed nemo dabit: frustra ego mecum hanc rationem
deputo.
STRVS SANNIO
SERVOS LENO
SY. Tace, egomet conueniam ipsum: cupide accfpiat n 2
iam faxo ac bene dicat secum etiam esse actum. quid istuc, Sannio, est
quod te aiidio 210
nescio quid concertasse cum eroV SA. Niimquam uidi
iniquius certationem comparatam, quam quae hodie inter nos fuit: 5 ego uapulando, ille uerberando, usque ambo defessisumus. SY. Tua culpa. SA. Quid facerem? SY. Adulescenti
morem gestum oportuit.
homini misero plus quingentos colaphos iufregit mihi. 199
205 possum ferre si modo reddat || 209 210 iam faxo atque etiam | bene dicat secum esse || 212 quam haec quae (quam quae haec, quam haec) ||
270 ADELPHOE n 2, 7—28
SA. Qui potui melius, qui hodie usque os praebui?
SY. Age, scis quid loquar? 215
pecuniam in loco neclegere maxumum interdumst
lucrum. SA. Hui! SY. Metuisti, si nunc de tuo iure cdncessisses paululum, io adulescenti esses morigeratus, hominum homo stul-
tissume, ne non tibi istuc faeneraret. SA. Ego spem pretio
non emo. SY. Numquam rem facies: abi, inescare nescis homines,
Sannio. 220
SA. Credo fstuc melius esse: uerum ego numquam
adeo astutus fui, quin quidquid possem mallem auferre potius in praesentia. 15 SY. Noui tuom animum: quasi tanti umquam tibi sint
uiginti minae, dum huic obsequare. praeterea autem te aiunt pro-
ficiscf Cyprum, SA. Hem! SY. coemisse hinc quae illuc ueheres multa, nauem
conductam: hoc scio, 225 animus tibi pendet. ubi illim ut spero redieris, tum
tu hoc ages. SA. Nusquam pedem. perii hercle: hac illi spe hoc
inceperiint. SY. Timet: 20 inieci scrupulum homini. SA. 0 scelera: illud uide, ut in fpso articulo oppressit. emptae miilieres compliires et item hinc alia quae porto Cyprum. 230 nisi eo ad mercatum uenio, damnum maxumumst. nunc si hoc omitto ac tiim agam ubi illinc rediero, 25 nihil est; refrixerit res: fnunc demiim uenis? quor passu's? ubi eras?' xit sit satius perdere quam hic niinc manere tam diu aut tum persequi. 235 SY. Iamne enumerasti id quod ad te rediturum putes?
217 paululum atque || 220 nescie inescare || 223 Age noui tuum animum quasi iam usquam || 226 illim ut] illinc || tum tu] tamen ||
II .'. 19— 3, 6
ADELPHOE 271
SA. Hocrhe illo digiiumst? hocine incipere Aeschinum,
o per oppressionem ut hanc mi eripere postulet! SV. Labascit. unum hoc habeo: uide si satis placet: potiiis quam uenias ln periclum, Sannio, 240
seiuesne an perdas totum, diuiduom face. minas decem conradet alicunde. SA. Ei niihi,
«5 etiam de sorte minc uenio in dubiiim miser? pudet nihil? omnis dentis labefecit mihi, praeterea colaphis tiiber est totiim caput: ^ 245
etiam lhsuper defrvidet? nusquam abeo SY. Vt lubet: numquid uis quin abeam? SA. Immo hercle hoc
quaeso, Syre,
.o utut haec sunt facta, potras quam lites sequar meum mihi reddatur, saltem quanti emptast. Syre, scio te antehac non esse \isum amicitia mea: 250
memorem me dices esse et gratum. SY. Sedulo faciam. sed Ctesiphonem uideo: laetus est
vs de amica. SA. Quid quod te oro? SY. Paulisper mane.
CTESIPHO SANNIO SYB-VS
ADVLESCENS LENO SERVOS
CT. Abs quiuis homine, quomst opus, beneficium accipere n 3
gaudeas : uerum enim uero id demum iuuat, si quem aequomst
facere is bene facit. 255 o frater frater, quid ego nunc te laudem? satis certo
scio : numquam fta magnifice quicquam dicam, id uirtus
quin superet tua. b itaque linam hanc rem me habere praeter ahos prae-
cipuam arbitror, fratrem homini nemini esse primarum artium magis
prmcipem.
250 non esse usum antehac ||
272 ADELPHOE. E 8, 7—4, 10
SY. 0 Ctesipho. CT.OSyre,Aeschinusubist? SY.Ellum,
te exspectat dorui. CT. Heui. 260 SY. Quid est? CT. Quid sit? opera illius, Syre, nunc
uiuo: festiuom caput, qui quom omnis rcs sibi post putarit esse prae meo
commodo, io maledicta, famam, meiim laborem et peccatum in se
transtulit; nil pote supra. sed quid foris crepuit? SY. Mane,
mane: ipse exit foras.
AESCHINVS CTESIPHO SYRVS SANNIO
ADVLESCENTES DVO SERVOS LENO
II 4 AE. Vbi est ille sacrilegiis? SA. Me quaerit. numquidnam
ecfert? occidi: 265
nil uideo. AE. Ehem opportiine: te ipsum quaero.
quid fit, Ctesipho? in tiitost omnis res: omitte uero tristitiem tuam. CT. Ego illam hercle facile omitto, quiquidem te habeam
fratrem: o mi Aeschine, s o mi germane! ah uereor coram in 6s te laudare
amplius , ne id adsentandi magis quam quo habeam gratum
facere existumes. 270
AE. Age inepte, quasi nunc non norimus nos inter
nos, Ctesipho. sed hoc niihi dolet, nos sero rescisse et rem paene in
eiim locum redisse, ut si omnes ciiperent tibi nil possent auxiliarier. io CT. Pudebat. AE. Ah, stultitiast istaec, non pudor:
tam ob paruolam
261 illius opera || 262 qui (quia) omnia sibi (qvugnominia- sibi) post putarit || 264 quid] quidnam || 268 illam facile hercle uero (illam facile uero) || 272 nos paene sero scisse et paene ||
U 4, 11— III l, 3 ADELPHOE 273
rem paene e patria! titrpe dictu. deos quaeso ut
istaec prdhibeant. 27fi
CT. Peccaui. AE. Quid ait tandem nobis Sannio?
SY. Iam mitis est. AE. Ego ad forum ibo, ut hiinc absoluam: tti i intro
ad illaru, Ctesipho. — SA. Syre, insta. SY. Eamus: namque hic properat ui
Cyprum. SA. Non tam quidem i5 quam uis: et iam maneo otiosus hic. SY. Reddetur:
ne time. SA. At ut omne reddat. SY. Omne reddet: tace modo
ac sequere hac. SA. Sequor. — 280 CT. Heus heiis, Syre. SY. Em, quid est? CT. Obsecro te
hercle, hdminem istum inpurfssumum quam primum absoluitdte, ne, si magis irritatus siet, aliqua hdc permanet ad patrem atque ego tiim per-
petuo perierim. w SY. Non fiet, bono animo es: tu cum illa te dblecta
intus lnterim et lectulos iube sterni nobis et parari cetera. 285
ego iam transacta re conuortam me domum cum opsdnio. CT. Ita, quaeso: quando hoc bene successit, hflare
hunc sumamiis diem.
SOSTRATA CANTHAKA
MATRONA ANVS
SO. Obsecro, mea niitrix, quid nunc fiet? CA. Quid III i
fiat rogas? recte edepol, spero. SO. Mddo dolores, mea tu, oc-
cipiunt primulum. CA. Iam niinc times? quasi ntimquam adfueris, niim- quam tute pepereris! -290
278 ne tam quidem || -283 ad patrem hoc permanet || 284 intus te (te intus) oblecta ||
Teruntius ed. Fleckcieeu Ed. II. 18
274 ADELPHOE m 1, 4—2, 9
SO. Heu me miseram! habeo neminem, 5 solae sumus: Geta autem liic non adest, qui arcessat
Aeschinum. CA. Pol fs quidem iam hic aderit: nam numquam
unum intermittit diem, quin semper ueniat. SO. Sdlus mearum miseriarumst
remedium. CA. E re nata melius fieri hau potuit quam factumst,
era, 295
quando uitium oblatumst, quod ad illum attinet po-
tissumum, io talem, tali ingenio atque animo, natum ex tanta familia. SO. Ita pdl res est ut dicis: saluos ndbis deos quaeso
ut siet.
GETA SOSTRATA CANTHARA
SERVOS MATRONA ANVS
in 2 GE. Nunc lllud est, quom, si dmnia omnes sua con-
silia cdnferant atque huic malo salutem quaerant, aiixili nihil ad-
ferant, 300
quod mihique eraeque liliaeque erilist. uae miserd mihi !
tot res repente circumuallant se, unde emergi ndnpotest:
5 uis egestas fniustitia sdlitudo infamia.
hdcine saeclum! o scelera, o genera sacrilega, o ho-
minem inpium, SO. Me miseram, quidnam est qudd sic uideo timidum
et properantem Getam? 305 GE. quem neque fides neque iiis iurandum neque illum
misericdrdia repressit neque reflexit neque quod partus instabat prope,
291 miseram me neminem habeo || 292 adest nec quem ad obstetricem mittam nec qui || 297 ingenio] genere ||
IU 2, 10— 17 ADELPHOE 275
io quoi niiserae indigne per uim uitium optiilerat. SO. Non
intellego satis quae loquitur. CA. Propius obsecro accedamus,
Sostrata. GE. Ah me miserum! uix compos sum animi, ita ardeo ira-
ciindia. 310
nihil est quod malim quam lllam totam familiam dari
mi obuiam, ut ego hanc iram in eos euomam omnem, dum aegri-
tudo haec est recens. 15 satis mi id habeam supplici.
seni animam primum exstinguerem ipsi, qui illud pro-
duxit scelus: tum autem Syrum inpulsorem, uah, quibus fllum lace-
rarem modis! 315
subkmen medium arriperem et capite pronum in
terra statuerem, ut cerebro dispergat uiam. 20 adulescenti ipsi eriperem oculos7 posthac praecipitem
darem. ceteros ruerem agerem raperem tunderem et pro-
sternerem. sed cesso eram hoc malo mpertire propere? SO. E-e-
uocennis. Geta! GE. Hem, 320 quisquis es, sine me. SO. Ego sum Sostrata. GE. Vbi
east? te ipsam quaerito, te expeto: oppido opportune te optulisti mi obuiam. 25 era . . SO. Quid est? quid trepidas? GE. Ei mihi.
CA. Quid festinas, mi Geta? animam recipe. GE. Prorsus SO. Quid istuc ^prorsus'
ergost? GE. periimus. SO. Eloquere ergo, te obsecro, quid actumst? GE. Iam SO. Quid 'iam', Geta? 325
310 sum compos || 313 supplici dum illos ulciscar modo || 316 pronum] primum || 322 expecto || 323 S0. quid festinas j| 324 perimus || 325 actumst. SO. eloquere ergo obsecro te quid sit !|
18'
276 ADELPHOE m 2, 28—47
GE. Aeschinus SO. Quid is ergo? GE. alienus est
ab nostra familia. SO. Hem, perii. qua re? GE. Aniare occepit aliam SO. Vae
miserae mihi! so GE. Neque id occulte fert, a lenone fpsus eripuit palam. SO. Satin lioc certumst? GE. Certum: hisce oculis
egomet uidi, Sdstrata. SO. Ah me miseram! quid iam credas? aut quoi credas?
nostrumne Aeschinum! 330
nostram omnium uitam, m quo nostrae spes opesque
onines sitae!
qui se sine hac iurabat unum niimquam uicturum diem!
35 qui se in. sui gremid positurum piierum dicebat patris!
ita obsecraturum, lit liceret hanc sibi uxorem ducere!
GE. Era, lacrumas mitte ac potius quod ad hanc rem
dpus est porro prospice: 335 patiainurne an narremus quoipiam? CA. Ati au, mi
homo, sanun es? an hoc prdferendum tioi uidetur usquam? GE. Mi-
quidem non placet. fj iam primum illum aKeno anrmo a nobis esse res ipsa
mdicat. nunc si hoc palam proferimus, ille infitias ibit, sat scio : tua fama et gnatae uita in dubium ueniet. tum si
maxume 340
fateatur, quom amet aliam, non est utile hanc illi dari. quaprdpter quoquo pacto tacitost dpus. SO. Ah minume
gentium: *o non faciam. GE. Quid ages? SO. Prdferam. CA. Hem,
mea Sdstrata, uide quam rem agas. SO. Peidre res locd non potis est esse quam in quo
minc sitast. primum fndotatast: tiim praeterea, quae secunda ei
dds erat, 345
331 uitam omnium || 332 erant qui sine hac iurabat se | 337 usquam esse (esse usquam) || mihi quidem ||
III 8, 48— 3, 13 ADELFHOE l'77
periit: nuptuiu pro uirgine dari ndn potest. hoc reli-
cuonist: ri mfitias ibit, testis mecum est anulus quem amiserat. * postremo quando ego conscia mihi suin, a me culpam
esse hanc procul, neque pretium neque rem ullam mtercessisse flla aut
me indignam, Geta, experiar. GE. Quid istic? cedo, ut melius dicis. SO. Tu
quantum potis 350 abi atque Hegioni cognato huius rem enarrato omnem
ordine: nam is nostro Simulo fuit summus et nos coluit maxume. m GE. Nam hercle alius nemo respicit nos. SO. Propera
tu, mea Canthara, curre, obstetricem arcesse, ut quom opus sit ne in
mora nobis siet.
DEMEA SYRVS
SENEX SERVOS
DE. Disperii: Ctesiphonem audiui fTlium 355 ni 3
una adfuisse in raptione cum Aeschino. id misero restat mihi mali, si illum potest, qui aliquoi reist etiam, eum ad nequitiem adducere. ubi ego fllum quaeram? credo abductum in ganeum aliqud: persuasit llle inpurus, sat scio. 360
sed eccum Sjrum ire uideo: iam hinc- 5cib_o_ubi siet. atqui hercle hic de gregeTiilost: si me senserit eum quaeritare, nmnquam.-diG©t carnufex. io non dstendam id me uelle. SY. Omnem rem mddo seni quo pacto haberet drdine enarrauimus. 365
nil quicquam uidi laetius. DE. Pro Iiippiter, hominis stultitiam! SY. Cdnlaudauit filium;
346 pro uirgine dari uuptum || 350 accedo || potes || 362 atque || 365 enarramus ordine ||
278 ADELPHOE III 3, 14—44
mihi; qui ld dedissem consilium, egit gratias.
15 DE. Disriimpor. SY. Argentum adnumerauit llico; dedit praeterea in sumptum dimidium minae: 310
id distributum sanest ex sententia. DE. Em huic mandes, siquid recte curatum uelis! SY. Ehem Deinea, haud aspexeram te; quid agitur?
20 DE. Quid agatur? uostram nequeo mirari satis ratidnem. SY. Est hercle inepta, ne dicam dolo, 375 absiirda. piscis ceteros purga, Dromo; gongrum fstum maxumum fn aqua sinito ludere tantisper; ubi ego rediero, exossabitur;
25 prius nolo. DE. Haecin flagitia! SY. Miquidem non
placent, et clamo saepe. salsamenta haec, Stephanio, 380
fac macerentur piilcre. DE. Di uostram fidem! utriim studione id sibi habet an laudi putat fore, si perdiderit gnatum? uae misero mihi!
30 uidere uideor iam diem illum, quom hinc egens profugiet aliquo militatum. SY. 0 Demea, 385
istiic est sapere, non quod ante pedes modost uidere, sed etiam flla quae futura sunt prospicere. DE. Quid? istaec iam penes uos psaltriast?
35 SY. Ellam fntus. DE. Eho, an domist habiturus?
SY. Credo, ut est dementia. DE. Haecin fieri! SY. Inepta lenitas 390 patris et facilitas praua. DE. Fratris me quidem pudet pigetque. SY. Nrmium inter uos, Demea, (non quia ades praesens dico hoc) pernimium interest.
40 tu quantusquantu's nil nisi sapientia es, ille somnium. sineres uero illum tii tuom 395
facere haec? DE. Sinerem illum? an non sex totis
mensibus prius olfecissem, quam ille quicquam coeperet? SY. Vigilantiam tuam tii mihi narras? DE. Sic siet
375 dolo atque || 379 mihi quidem ||
III ... 46—78 AD4XPH 279
*5 modo ut minc est, quaeso. SY. Vt sudm quisque esse
udlt, itast. DE. Quideiim? oidistanhddie? SY. Tuoinnefilium? 400 abigam hiinc rus. laiiTcluduin dliquid ruri agere arbitror. DE. Satin scis ibi esse? SY. Oh, quem egoraet pro-
^ ■ | __ duxi. DE. Opt.umest:
nietui ne haereret hic SY. Atque iratum admodum.
50 DE. Quid aiitem? SY. Adortus iiirgiost fratrem apud
forum de psaltria ista. DE. Ainuero? SY. Vah, nil reticuit. 405 nam ut mimerabatur fdrte argentum, interuenit homo de fnprouiso: coepit clamare cAeschme, haecrn flagitia fiicere te! haec te admittere
55 indigna genere nostro!' DE. Oh, lacrumo gaiidio. SY. rNon tu hoc argentum perdis, sed uitam tuam.' 410 DE. Saluos sit spero: est similis maiorum suom. SY. Hui! DE. Syre, praeceptorum plenust istorum flle. SY. Phy! domi habuit unde disceret. DE. Fit sedulo:
so nil praetermitto: consuefacio: denique
inspicere tamquam in speculum in uitas dmnium 415
iubeo atque ex aliis siimere exempliim sibi.
'hoc facito.' SY. Recte sane. DE. cHoc fugito.'
SY. CaUide. DE. rHoc laiidist.' SY. Istaec re's est. DE. cHoc
uitid datur/
65 SY. Probissume. DE. Porro autem . . SY. Non hercle
dtiumst nunc mi auscultandi. piscis ex sententia 420
nanctiis sura: ei mihi ne cdrrumpantur cautiost: nam id ndbis tam flagitiumst quam illa, Demea, non facere uobis, quae modo dixti: et qudd queo
70 conseruis ad eundem fstunc praecipid modum:
choc salsumst, hoc adustumst, hoc lautiimst parum: 4-25 illud recte: iterum sic memento.' sedulo moned, quae possum prd mea sapientia:
399 quisque suum uolt esse || 405 istac |[ 407 o Aeschine
280 ADELPHOE III 3, 74- .4, 8
postremo tamquam in speculum in patinas, Demea, 75 inspicere iubeo et moneo quid facto usus sit.
inepta haec esse, nds quae facimus, sentio; 430
ueriim quid facias? ut homost, ita morem geras.
numquid uis? DE. Mentem uobis meliore'm dari.
SY. Tu nis hinc ibis? DE. Recta. SY. Nam quid
tu hic agas? so ubi siquid bene praecipias, nemo optemperet. —
DE. Ego uero hinc abeo, quando is, quam ob rem
huc ueneram, 435
rus abiit: illum ciiro unum, ille ad me attinet.
quando lta uolt frater, de istoc ipse uiderit.
sed quis illic est, quem uideo procul? estne Hegio so tribulis noster? si satis cerno, is est hercle: uah,
homo amicus nobis iam inde a puero (o di boni, 440
ne illius modi iam magna nobis ciuium
pemiriast) homo antiqua uirtute ac fide.
haud cito mali quid ortum ex hoc sit piiblice. 90 quam gaiideo, ubi etiam hiiius generis reliquias
restare uideo! ah, uiuere etiam niinc lubet. 445
opperiar hominem hic, lit salutem et conloquar.
HEGIO DEMEA GETA PAMPTTTT.A
SENES DVO SERVOS VIRGO
III 4 HE. Pro di ihmortales, facinus indigmim, Geta,
quod narras! GE. Sic est factum. BLE. Ex illan familia tam inliberale esse ortum facinus! o Aeschine, pol haiid paternum istiic dedisti. DE. Videlicet 450 5 de psaltria hac audiuit: id illi nunc dolet alieno. at pater? is nihili pendit: ei mihi, utinam hic prope adesset alicubi atque audiret haec! HE. Nisi facient quae illos aequomst, haud sic aiiferent.
439 is hercle est || 445 uah |j 448 quid || 449 facinus esse ortum II
UI 4, 9—89 ADELPHOE 281
GE In te spes omnis, Hegio, nobis sitast: 456
io te sdlum habemus, tu es patronus, tii pater: tibi moriens ille nos commendauit senex: si deseris tu, periimus. HE. Caue dfxeris: neque faciain neque me satis pie posse arbitror. DE. Adibo. saluere Hegionem pliirumum 460
is iubeo. HE. Oh, te quaerebam fpsum: salue, Demea. DE. Quid aiitem? HE. Maior filius tuos Aeschinus, quem addptandum dedisti fratri, neque boni neque liberalis functus officiumst uiri. DE. Quid istiic est? HE. Nostrum amicum noras
Simulum 465
^o aequalem? DE. Quid ni? HE. Filiam eius mrginem uitiauit. DE. Hem! HE. Mane: nondum audisti, De'mea, quod est grauissumum. DE. An quicquam etiam est
amplius? HE. Vero amplius: nam hoc qufdem ferundum aliquo
modost: amor persuasit, nox uinum adulescentia: 470
25 humanumst. ubi scit factum, ad matrem uirginis uenit ip3us ultro lacrumans orans obsecrans fidem dans, iurans se illam ductunim domum. ignotumst, tacitumst, creditumst. uirgo ex eo compressu grauidast facta (hic mensis decumus est). 475
50 ille bdnus uir nobis psaltriam, si dis placet, parauit quicum uiuat, illam deserit. DE. Pro certon tu istaec dicis? HE. Mater uirginis in mediost, ipsa un-go, res ipsa, hic Geta praeterea, ut captust seruolorum, non malus 4S0
x neque iners: alit illas, solus omnem familiam sustentat: hunc abduce, uinci, quaere rem. GE. Immo hercle extorque, nisi ita factumst, Demea; postremo non negabit: coram ipsiim cedo. DE. Pudet: nec quid agam nec quid huic respdndeam
457 ille tibi moriens || 463 fratri adoptandum dedieti || 468 est etiam |] 470 pereuasit nox amor || 475 grauida facta est mensis hic [|
282 ADELPHOE UI 4, 40—5, 6
40 scid. PA. (intus) Me miseram, differor doldribus. 486 Iund Lucina, fer opem: serua me dbsecro. HE. Hem, numnam llla quaeso parturit? GE. Certe, Hegio. HE. Em illaec fidem nunc uostram inplorat, Demea: quod ius uos cogit, ld uoluntate inpetret. 490
45 haec primum ut fiant deos quaeso ut uobis decet. sin aliter animus uoster est, ego, Demea, sumnia ui defendam hanc atque illum mdrtuom. cognatus mihi erat: lina a pueris paruolis sumus educti: una semper militiae et domi 495
5ofuimus: paupertatem una pertulimus grauem. quapropter nitar faciam experiar, denique animam relinquam potius quam illas deseram.
ss quid mihi respondes? DE. Fratrem conueniam, Hegio.
55 HE. Sed, Demea, hoc tu facito cum animo cogites: 500 quam uos facillume agitis, quam estis maxume potentes dites fdrtunati ndbiles, tam maxume uos aequa aequo animo ndscere opdrtet, si uos udltis perhiberi probos.
eo DE. Redito. fient quae fieri aequomst dmnia. 505
HE. Decet te facere. Geta, duc me intro ad Sdstratam. — DE. Non me fhdicente haec fiunt: utinam hic sit modo defunctuni! uerum nimia illaec licentia profecto euadet m aliquod magnum malum.
65 ibo ac requiram fratrem, ut in eum haec euomam. 510
HEGIO
SENEX m 5 Bono animo fac sis, Sdstrata, et istam qudd potis fac cdnsolere. ego Micionem, si apud forumst, conueniam atque ut res gestast narrabo drdine: si est, is facturus ut sit officiiim suom, 5 faciat: sin aliter de hac re est eius sententia, 515
respdndeat mi, ut quid agam quam primiim sciam.
486 miseram me || 490 uos ius (uos uis) || 495 educati |j 603 aequo auimo aequa || 511 potes ||
IV 1, 1—20 ADELPHOE 283
CTESLPHO SYEVS
ADVLESCENS SERVOS
CT. A£n patrem hinc abisse rus? SY. Iam dudum. IV l
CT. Dic sodes. SY. Apud uillamst: niinc quom maxume operis aliquid facere credo.
CT. Vtinam quidem! quod ciim salute eius fiat, ita se defetigarit uelim, 519 ut trfduo hoc perpetuo prorsum e lecto nequeat surgere. 5 SY Tta fiat, et istoc siqui potis est rectius. CT. Ita:
nam hiinc diem misere nimis cupio, ut coepi, perpetuom rh laetitia degere. et lllud rus nulla alia causa tam male odi, nisi quia propest: quod si abesset longius, • prius nox oppressisset illi, quam hiic reuorti pdsset
iterum. 525
10 minc ubi me illi non uidebit, iam hiic recurret, sat scio:
rogitabit me, ubi fiierim: cego hoc te toto non uidi die:'
quid dicam? SY. Nilne in mentemst? CT. Numquam
quicquam. SY. Tanto nequior. cluens amicus hospes nemost uobis? CT. Sunt: quid
postea? SY. Hisce opera ut data sit. CT. Quae non data sit?
non potest fieri. SY. Potest. 530 15 CT. Interdius: sed si hic pernocto, caiisae quid dicam,
Syre? SY. Vah, quam uellem etiam noctu amicis operam mos
esset dari! quin tu otiosus esto: ego illius sensum pulcre calleo. quom feruit maxume, tam placidum quam ouem reddo.
CT. Qu<L_modo£- SY. Laudari per te audit lubenter: facio te apud illum
deum: 535 io uirtutes narro. CT. Meas? SY. Tuas: homini ilico lacrumae cadunt
526 illic || 527 hoc te] hodie || 535 laudarier te ||
284 ADELPHOE IV 1. 21—2, 15
quasi piiero gaudio. em tibi autem! CT. Quidnam est?
SY. Lupus in fabula. CT. Pater est? SY. Is est ipsus. CT. Syre, quid agimus?
SY. Fuge modo intro, ego uidero. CT. Siquid rogabit, niisquam tume: audistin? SY. Potin
ut desinas?
DEMEA CTESIPHO SYEVS
SENEX ADVLESCENS SERVOS
IV 2 DE. Ne ego homo sum infelix: fratrem misquam in-
uenio gentium: 540
praeterea autem, dum illum quaero, a uilla mercen-
narium uidi: is filium negat esse riiri: nec quid agam scio. CT. Syre! SY. Quid est? CT. Men quaerit? SY. Verum..
CT. Perii. S Y. Quin tu animo bono es. 5 DE. Quid hoc malum infelicitatis ! nequeo satis decernere: nisi me credo huic esse natum rei, ferundis miseriis. 545 primus sentid mala nostra: prrmus rescisco omnia: primus porro obmintio: aegre solus, siquid fit, fero. SY. Rideo hunc: primum ait se scire: is solus nescit
omnia. io DE. minc redeo: si forte frater redierit uisd. CT. Syre; dbsecro, uide ne flle huc prorsus se ihruat. SY. Etiam
taces ? 560
ego cauebo. CT. Niimquam hercle hodie ego fstuc
committam tibi: nam me iam in cellam aliquam cum illa cdncludam:
id tutfssumumst. — SY. Age, tamen ego hunc amouebo. DE. Sed eccum
sceleratiim Syrum. 15 SY. Ndn hercle hic qui udlt durare quisquam, si sic
fit, potest.
538 is est ipsus] ipsus (est) || 540 infelix: primum firatrem |!
[V 2,16—3.-. ADELPHOE 285
scire equidem uold, quot mihi sint ddniini: quae haec
est mfseria! ' " - 555
DE. Quid ille gannit? quid uolt? quid^ais^ bone uirV
est fratex domi? BY. Quid malum fbone uir' mihi narras? equidem
perii. DE. Quid tibi est? SY. Rogitas? Ctesiphd me pugnis miserum et istam
psaltriam io usque occidit. DE. lie'm, quid narras? SY. Em uide
ut discidit labrum. 559
DE. Quam 6b rem? SY. Me inpulsore hanc emptam esse
ait. DE. Non tu eum rus hmc modo prdduxe aibas? SY. Factum: uerum uenit post in-
saniens : nil pepercit. non puduisse uerberare hominem senem! quem ego modo puerum tantillum in manibus gestauf meis. 25 DE. Laiido: Ctesipho, patrissas: abi, uirum te iiidico. SY. Laiidas? ne ille continebit pdsthac, si sapiet, manus. DE. Fdrtiter. SY. Perquam, quia miseram mulierem
et me seruolum, 566
qui referire ndn audebam, uicit: hui, perfdrtiter. DE. Ndn potuit meliiis. idem quod ego sensit, te
esse huic rei caput. 30 sed estne frater mtus? SY. Non est. DE. Vbi illum
inueniam cdgito. SY. Scio ubi sit, uerum hddie numquam monstrabo.
DE. Hem, quid als? SY. Ita. &70 DE. Dimminuetur tibi quidem iam cerebrum. SY. At
nomen nes.cio lllius hominis, sed locum noui ubi sit. DE. Dic ergd
locum. SY. Ndstin porticum apud macellum hac dedrsum?
DE. Quid ni nduerim? 35 SY. Praeterito recta platea siirsum hanc: ubi eo ueneris,
561 aiebas || 573 hac] hanc || 574 hac recta platea sursum II
286 ADELPHOE IV 2, 36—3, 2
cliuos deorsum udrsum est: istac praecipitato ; postea 575 est ad hanc manum sacellum: ibi angiportum prdpter est, DE. Quanam? SY. Illi ubi etiam caprificus magna est.
DE. Noui. SY. Hac pergito. DE. Id quidem angipdrtum non est peruium. SY. Verum
hercle: uah, 40 censenhominemmeesse? erraui:inporticumrursumredi: sane hac multo propius ibis et minor est erratio. 580 scrh Cratini huius ditis aedes? DE. Scfo. SY. Vbi
eas praeterieris , ad sinistram hac recta platea; ubi ad Dianae ueneris, lto ad dextram: prfus quam ad portam uenias, apud
ipsiim lacum 45 est pistrilla, ei' exaduorsum fabrica: ibist. DE. Quid
lbi facit? SY. Lectulos illi salignis pedibus faciimdds dedit. 585 DE. Vbi potetis uos? bene sane. sed cesso ad eum
pergere. — SY. 1 sane: ego te exercebo hodie, ut dignus es,
silicernium. Aeschinus otiose cessat; prandium corrumpitur; 5o Ctesipho autem in amorest totus. ego iam prospiciam
mihi: nam iam abibo atque unum quidquid, quod quidem
erit bellissumum, 590
carpametcyathossdrbilanspaulatimhuncproducamdiem.
MICIO HEGIO
SENES DVO
IV 3 MI. Ego in hac re nil reperio , quam ob rem laxider
tanto opere, Hegio. Meum ofiYcium facio: qudd peccatum a ndbis ortumst cdrrigo.
575 istac] hac || 577 quanam] quodnam (quonam) || illic '| 585 illi salignis] in sole iligneis ||
IV 3, 3—18 ADELPHOE 287
nisi 6i me in illo credidisti esse hominum numero, qui
lta putant, sibi fieri iniuriam ultro, si quam fecere ipsi ex-
postules, 595
5 et ultro accusant. fd quia a me non est faetum, agis
gratias? HE. Ah, mfhume: numquam te aliter atque es esse
animum induxi meum. eed quaeso, Micio, ut mecum una eas ad matrem
uirginis atque fstaec eadem mihi quae dixti tiite dicas miilieri: suspitionem hanc propter fratrem esse: eius esse illam
psaltriam. 600
u nam et flli iam releuabis animum, quae dolore ac
mfseria tabescit, et tuom officium fueris fiinctus. sed si aliter
putas, egomet narrabo quae mihi dixti. MI. Immo ego ibo.
HE. Bene facis: omnes, quibus res sunt mfnus secundae, magis sunt
nescio quo modo 605
15 suspitiosi: ad cdntumeliam omnia accipiiint magis: propter suam inpotentiam se semper credunt ludier. quapropter te ipsum piirgare ipsi coram placabilius est. MI. Et recte et uerum dicis. HE. Sequere me ergo
hac intro. M3. Maxume.
MI. Si ita aequom censes aut si ita opus est facto, eamus.
HE. Bene facis. 601
597 atque es in animum || 598 ut una mecum ad matrem uirginis eas Micio || 599 quae mihi || 600 fratrem eius esse et illam i| 602 animum iam releuabis || 603 tuo officio || 607 ludier] claudier (neglegi) ||
288 ADELPHOE IV 4, 1—31
AESCHINVS
ADVLESCENS
rv 4 Discriicior animi: hocin mihi mali de inprouiso dbici 610 3 tantum, ut neque quid ego de me faciam nec quid agam
certum siet! membra mihi metii debilia siint: animus timore ob-
stipuit: 5 pectori consistere
nil consili quit. quo modo hac me expediam turba?
tanta nunc suspitio de me ihcidit: uah, neque ea inmerito:
Sostrata 615 616
credit mihi me psaltriam emisse hanc: id anus mi in-
dicium fecit. to nam ut hinc forte ea ad obstetricem erat missa, ubi
eam uidi, ilico accedo: rogito, Pamphila quid agat, iam partus adsiet, eone dbstetricem arcessat. illa exclamat eabi, abi
iam, Aeschine: 620
satis diu dedisti uerba, sat adhuc tiia nos frustratast
fides/ "hem, quid istuc obsecro" iuquam "est?" 'ualeas,
habeas illam quae placet.'
15 sensi ilico id illas siispicari: sed me reprehendi tamen,
nequid de fratre garrulae illi dicerem ac fieret palam.
niinc quid faciam? dicam fratris esse hanc? quod
minumest opus 625
lisquam ecferri. age mitto : fieri potis est ut nequa exeat.
fpsum id metuo ut credant: tot conciirrunt ueri sirnilia:
20 egomet rapui ipse, egomet solui argentum, ad me ab-
ductast domum. haec adeo mea ciilpa fieri fateor. non me hanc rem patri,
610 hocine de inprouiso mali mihi || 613 pectore || 614 qnit. uah quomodo me ex hac || 615. 616 incidit neque || 617 hanc emisse ||
IV 4, -l-l— 5, 17 ADELPHOE 289
utut erat gesta, ihdicasse! exdrasseui ut eam diicerem. 630 cessatum usqiu1 adhiic est: nuuc porro, Aeschine, ex-
pergiscere ! niinc hoc priraumst: ad illas ibo, ut purgern me.
accedam ad fores. 19 perii: horresco semper, ubi pultare hasce occipio miser. heus heus! Aeschinus sum ego. aperite aliquis actutum
dstium. 634
prddit nescio quis: concedam huc.
MICIO AESCHINVS
SENEX ADVLESCENS
MI. Ita uti dixi, Sostrata, IY 5 facite: ego Aeschimim conueniam, ut quo modo acta
haec sint sciat. sed quis ostium hoc pultauit? AE. Pater hercle est,
perii. MI. Aeschine, AE. Quid huic hfc negotist? MI. tiine has pepulisti
fores? 5 tacet. qudr non ludo hunc aliquantisper? melius est, quandoquidem hoc numquam mi fpse uoluit credere. 640 nil mihi respondes? AE. Ndn equidem istas, quodsciam. MI. Ita? nam mirabar, quid hic negoti esset tibi. erubuit: salua res est. AE. Dic sodes, pater, io tibi uero quid istic est rei"? MI. Nil mihi quidem. amicus quidam me a foro abduxit modo 645
huc aduocatum sibi. AE. Quid? MI. Ego dicam tibi. habitant hic quaedam mulieres pauperculae: ut opinor eas non nosse te, et certd scio: 15 neque enim diu huc migrarunt. AE. Quid tum pdstea? M3. Virgo est cum matre. AE. Perge. MI. Haec uirgo
orbast patre: 650 hic meus amicus llli generest prdxumus:
634 ego sum ||
Terentius ed. Flcckeisen Ed II 19
290 ADELPHOE IV 5, 18—45
huic leges cogunt mibere hanc. AE. Perii. MI. Quid est? AE. Nil: recte: perge. MI. Is uenit ut secum auehat:
20 nam habitat Mileti. AE. Hem, ufrginem ut secum
auehat? MI. Sic est. AE. Miletum usque obsecro? MI. Ita.
AE. Animd malest. 655 quid ipsae? quid aiunt? MI. Qufd illas censes? nihil
enim. commentast mater esse ex alieno uiro nescio quo puerum natum: neque eum ndminat:
25 priorem esse illum, non oportere huic dari. AE. Eho; nonne haec iusta tfbi uidentur poscier? 660 MI. Non. AE. Obsecro ^non'? an illam hinc abducet,
pater? MI. Quid illam ni abducat? AE. Factum a uobis duriter inmisericorditerque atque etiam, si est, pater,
30 dicendum magis aperte , inliberaliter. MI. Quam ob rem? AE. Rogas me? quid illi tandem
creditis 665
fore animi misero, quicum ea consueuit prius (qui infelix hauscio an illam misere niinc amet), quom hanc sibi uidebit praesens praesenti eripi,
35 abdiici ab oculis? facinus indigmim, pater!
MI. Qua ratione istuc? quis despondit? quis dedit? 670 quoi quando nupsit? aiictor his rebus quis est? quor diixit alienam? AE. An sedere oportuit domi uirginem tam grandem, dum cognatus huc
w illim ueniret exspectantem ? haec, mf pater, te dicere aequom fuit et id defendere. 675
]\II. Ridiculum: aduorsumne fllum causam dfcerem, quoi ueneram aduocatus? sed quid ista, Aeschine, nostra? aiit quid nobis cum fllis? abeamus. quid est?
15 qufd lacrumas? AE. Pater, obsecro, ausculta. MI. Aeschine,
audiui omnia
657 commenta mater est || alio H 660 poscier] postea || 666 quicum ea] qui cum illa || 674 illinc [j
IV 5, 4G-C6 ADELPHOE 291
e"t scio: nam te aino: quo magis quae agis curae siint
mihi. 680
AE. fta uelim me promerentem ames, dum uiuas, mi
pater, ut me hoc delictum iidmisisse in me, ld mihi uehe-
menter dolet e't me tui pudet. MI. Credo hercle: nam ingenium
noui tuom u liberale; sed uereor ne indiligens nimiiim sies.
in qua ciuitate tandem te arbitrare uiuere? 685
uirginem uitiasti, quam te iiis non fuerat tangere. iam id peccatum primum magnum, mdgnum, at humanum
tamen: fecere alii saepe item boni. at postquam euenit, cedo 55 mimquid circumspexti? aut numquid tiite prospexti tibi, quid fieret? qua fieret? si te ipsiim mihi puduit pro-
loqui, 690
qua resciscerem? haec dum dubitas, menses abieriint
decem. prodidisti et te et illam miseram et gnatum, quod
quidem in te fuit. qufd? credebas dormienti haec tibi confecturos deos? go et illam sine tua opera in cubiculum iri deductiim
domum? nolim ceteriirum rerum te socordem eodem modo. 695 bono animo es, duces uxorem hanc. AE. Hem! MI. Bono,
inquam, animo es. AE. Pater, dbsecro, num liidis nunc tu me? MI. Ego te? quam
ob rem? AE. Nescio: quia tam misere hoc esse cupio uerum, eo uereor magis. ss MI. Abi domum ac deos comprecare, ut lixorem arces-
sas: abi. AE. Quid? eam uxorem? MI. Eam. AE. Iam? MI. Iam quantiim potis. AE.Dime,pater, 700
688 postquam id uenit (euenit) || 690 mihi ipsum || 696 bono animo es inquam j| 700 eam] iam || Eam] iam |] potis] potes (potest) j|
19»
292 ADELPHOE IV 5, 67—6, 6
oinnes odermt, ni magis te quam oculos nunc ego
amo meos. MI. Quid? quam illam? AE. Aeque. MI. Perbenigne.
AE. Quid? ille ubist Milesius? MI. Periit, abiit, nauem ascendit: sed quor cessas?
AE. Abi, pater, 70 tu potius deos comprecare: nam tibi eos certo scio, quo uir melior miilto es quam ego, optemperaturos
magis. 705
MI. Ego eo intro, ut quae opus sunt parentur: tu fac
ut dixi, si sapis. — AE. Quid hoc est negoti? noc est patrem esse aut
hoc est filium esse? si frater aut sodalis esset, qui magis morem gereret? 75 hic non amandust? hicine nongestandus insinust? hem: itaque adeo magnam mi inicit sua commoditate
ciirain, 710
ne inpriidens faciam forte quod nolit; sciens cauebo. sed cesso ire intro, ne morae meis miptiis egomet sim?
DEMEA
SENEX
IV 6 Defessus sum ambulando: ut, Syre, te cum tua monstratione magnus perdat Iuppiter! perreptaui usque omne oppidum: ad portam, ad lacum, 715 quo non? neque illi ulla fabrica erat nec fratrem homo 5 uidisse se aibat quisquam. nunc uero domi certum obsidere est usque donec redierit.
711 forte inprudens faciam || 712 siem |! 716 illi fabrica ulla (fabrica illic ulla) || 717 aiebat ||
IV 7, 1—26 ADELPHOE 293
MICIO DEMEA 3ENES DVO
MI. Ibo, lllis dicam millam esse in nobis moram. iv 7 1>E Sed eccum ipsum. te iam diidum quaero, Micio. 720 ML Quidnam? DE. Fero alia flagitia ad te ingentia boni illius adulescentis. MI. Ecce autem! DE. Noua, s capitalia. MI. Ohe iam ! DE. Nescis qui uir siV
MI. Scio. DE. 0 stulte, tu de psaltria me sdmnias 724
re: hdc peccatum in uirginemst ciuem. MI. Scio. DE. Eho, scis et patere"? MI. Quid ni patiar? DE. Dic
mihi, non clamas? non insanis? MI. Non. DE. Mahm
quidem. lopuer mitust. MI. Di bene udrtant! DE. Virgo nihil
habet. ML Audiui. DE. Et ducenda ihdotatast. MI. Scilicet. DE. Quid minc futurumst? MI. Id enim quod res
fpsa fert: 730
illinc huc transferetur uirgo. DE. 0 Iiippiter, istdcin pacto opdrtet? MI. Quid faciam amplius? 16 DE. Quid facias? si non eapse re tibi istiic dolet, simulare certe est hdminis. MI. Quin iam uirginem despdndi, res compdsitast, fiunt nuptiae, 735
dempsi metum omnem: haec magis sunt hominis.
DE. Ceterum placet tibi factum, Micio? MI. Non, si queam m nmtare. rmnc quom ndn queo, aequo animd fero. ita uitast hominum, quasi quom ludas tesseris: pi illud quod maxume dpus est iactu ndn cadit, 740 illiid quod cecidit forte, id arte ut cdrrigas. DE. Corrector! nempe tua arte uiginti minae .. pro psaltria periere: quae quantiim potest
733 eapse] ipsa ||
294 ADELPHOE IV 7, 26— V 1, 6
aliquo abiciundast, sf non pretio, gratiis.
MI. Neque est neque iilam sane studeo uendere. 745
DE. Quid lgitur facies? MI. Ddmi erit. DE. Pro
diuom fidem, meretrix et mater familias una fn domo?
30 MI. Quor ndn? DE. Sanum te credis esse? MI. Equidem
arbitror. DE. Ita me di ament, ut tiiam ego uideo ineptiam, factiirum credo, ut habeas quicum cantites. 750
MI. Quor non? DE. Et noua nupta eadem haec discet.
MI. Scilicet. DE. Tu inter eas restim ductans saltabis. MI. Probe.
35 DE. Probe? MI. Et tu nobiscum una, si opus sit.
DE. Ei mihi! non te haec pudent? MI. Iam uero omitte, Demea, tuam fstanc iracundiam atque ita uti decet 755
hilarum ac lubentem fac te gnati in niiptiis. ego hds conuenio: post huc redeo. — DE. 0 Iuppiter,
40 hancin uitam! hoscin mores! hanc dementiam! uxor sine dote ueniet, intus psaltriast, domus siimptuosa, adulescens luxu perditus, 760
senex delirans. lpsa si cupiat Salus, seruare prorsus non potest hanc familiam.
STRVS DEMEA
SERVOS SENEX
V l SY. Edepol, Syrisce, te curasti molliter lauteque munus administrasti tuom. abi. sed postquam intus sum omnium reriim satur, 765 prodambulare hic liibitumst. DE. Illud sis uide: 5 exemplum disciphnae eccum. SY. Ecce autem hic adest senex noster. quid fit? qufd tu es tristis? DE. (3h, _______ scelus!
749 uideo ego tuam (tuam ego) || 766 prodeambulare huc ||
V 1, 7—3, 2 ADELPHOE 295
SY. Obe iam: tu uerba fiiudes hic sapientia?
DE. Tu 8i uieus esses . SY. Dis quidem esses,
Demea, 770
ac tuam rem constabib'sses. DE. Exemplo omnibus io curarem ut esses. SY. Quam 6b rem? quid feci?
DE. Rogas? in fpsa turba atque ln peccato maxumo, quod uix sedatum satis est, potasti, scelus, quasi re bene gesta. SY. Sane nollem huc exitum. 775
DEOMO DEMEA SYEVS
PVER SEXEX SERVOS
DR. Heus Syre, rogat te Ctesipho ut redeas. SY. Abi. — V 2 DE. Quid Ctesiphonem hic narrat? SY. Nil. DE. Eho,
camufex , est Ctesipho intus? SY. Non est. DE. Quor hic
nominat? SY. Est alius quidam, parasitaster paiilulus: 5 nostin? DE. Iam scibo. SY. Quid agis? quo abis?
DE. Mitte me. 780 SY. Noli inquam. DE. Non manum abstines, mastfgia? an tibi iam mauis cerebrum dispergam hic? — SY. Abit. edepol comissatorem haud sane commodum, praesertim Ctesiphoni! quid ego niinc agam? 10 nisi, dum hae silescunt tiirbae, interea in angulum 785 aliquo abeam atque edormiscam hoc uilli. sic agam.
MICIO DEMEA SENES DVO
MI. Parata a nobis siint, ita ut dixi, Sostrata: V 3
ubi uis . . quisnam a rae pepulit tam grauiter tores?
771 exempla (exemplum) |j
296 ADELPHOE V 3, 3—33
DE. Ei mihi, quid faciam? quid agaui? quid clamem
aut querar?
o caelum, o terra, o maria Neptuni! MI. Em tibi, 790 5 reseiuit omnem rem: ld nunc clamat. ^scilicet,
paratae lites: siiccurrendumst. DE. Eccum adest
communis corruptela nostrum Kberum.
MI. Tandem reprime iracundiam atque ad te redi.
DE. Repressi, redii, mitto maledicta omnia: 795
io rem ipsam putemus. dictum hoc inter nos fuit
(ex te adeost ortum), ne tu curares meum
neue ego tuom? responde, factumst? MI. Non nego.
DE. Quor minc apud te potat? quor recipis meum?
quor emis amicam, A'Iicio? numqui minus 800
15 mibi idem ius tecum esse aequomst quod mecumst tibi?
quando ego tuom non curo, ne cura meum.
MI. Non aequom dicis. DE.Non? MI. Nam uetus uerbum
boc quidemst,
communia esse amicorum inter se omnia.
DE. Facete: nunc demum fstaec nata oratiost. 805 -o MI. Ausciilta paucis, msi molestumst, Demea.
principio, si id te mordet, sumptus filii
quos faciunt, quaeso hoc facito tecum cogites:
tu illds duo olim pro re tollebas tua,
quod satis putabas tiia bona ambobiis fore, 810
35 et me tum uxorem credidisti scilicet
ducturum: eandem illam rationem antiquam optine:
conserua, parce, quaere, fac quam pliirumum
iUis relinquas, gloriam tu istanc tibi.
mea, quae praeter spem euenere, utantiir sine. 815 30 de summa nil decedet: quod hinc accesserit,
id de lucro putato esse omne, haec si uoles
in animo uere cogitare, Demea,
et mihi et tibi et illis dempseris molestiam.
798 Ml. factumst non |j 801 aequumst eese || 813 quaere parce || 814 istanc tibi optine (istam optine) |j
V .;. .v,-65 ADELPHOE 297
DE. Mitto rem: consuetiidinein ipsoriim . . MI. Mane: 820 io; istuc ibam. niiilta in homine, Demea, ..i lnsunt, quibus ex coniectura fiicile fit, duo quom idem faciunt, .saepe ut possis dicere 'hoc licet inpune facere huic, illi non licet', non quo dissimilis res sit, sed quo is qui facit. 825
40 quae ego inesse in illis uideo, ut confidam fore ita ut uolumus. uideo sapere, intellegere, m loco uereri, inter se amare. siris liberum ingenium atque animum: quo uis illos tii die reddiicas. at enim metuas, ne ab re snit tamen 830
tf omissiores paulo. o noster Demea, ad omnia alia aetate sapimus rectius; solum linum hoc uiti senectus adfert hominibus: ;ittentiores siimus ad rem omnes, quam sat est: quod illos sat aetas acuet. DE. Ne nimiiim modo 835
50 bonae tuae istae nds rationes, Micio,
et tiios iste animus aequos subuortat! MI. Tace: non fiet. mitte iam istaec: da te hodie mihi: exporge frontem. DE. Scilicet ita tempus fert, faciundumst. ceterum ego rus cras cum filio 840
55 cum primo luci ibo hinc. MI. De nocte, censeo: hodie modo hilarum fac te. DE. Et istam psaltriam una illuc mecum hinc abstraham. MI. Pugnaueris: eo pacto prorsum illi adligaris filium. modo facito ut illam serues. DE. Ego istuc uidero: 846
50 atque ibi fauillae plena, fumi ac pollinis coquendo sit faxo et molendo; praeterhac meridie ipso faciam ut stipulam conligat; tam excoctam reddam atque atram quam carbost.
MI. Placet: nunc mihi uidere sapere. atque equidem filium 850
•• tum etiam si nolit cogam ut cum illa una cubet.
822 ex quibus J| 828 siris] scire et (est) || 833 uitium 847 praeter haec :
298 ADELPHOE V 3, 66—4, 19
DE. Derfdes? fortunatu's, qui isto animo sies. ego sentio . . MI. Ah, pergisne? DE. Iam iam desino. MI. I ergo iutro, et quoi rei est, ei rei liunc sumamus
diem.
DEMEA
SENEX
V 4 Numquam ita quisquam bene subducta ratione ad
uitam fuit, 855
quin res aetas xisus semper aliquid adportet noui, aliquid moneat: ut illa quae te scisse credas nescias, et quae tibi putaris prima, in experiundo ut repudies. 5 qudd nunc mi euenit: nam ego uitam duram, quam uixi
lisque adhuc, prope iam excurso spatio omitto. id quam 6b rem? re
eapse repperi 860 facilitate nihil esse homini melius neque clementia. ld esse uerum ex me atque ex fratre quoiuis facilest
noscere. suam ille semper egit uitam in otio, in conuiuiis, io clemens, placidus, milli laedere 6s, adridere omnibus: sibi uixit, sibi siimptum fecit: omnes bene diciint,
amant. 865
ego ille agrestis saeuos tristis parcus truculentiis tenax diixi uxorem: quam lbi miseriam uidi! nati filii: alia cura. heia aiitem, dum studeo illis ut quam
plurumum 15 facerem, contriui m quaerundo uitam atque aetatem
meam: nunc exacta aetate hoc fructi pro labore ab eis fero, 870 odium; ille alter sihe labore patria potitur commoda. illum amant, me fugitant; illi credunt consilia omnia, lllum diligiint, apud illum siint ambo, ego desertus sum;
860 re ipsa || 863 ille suam
V 4, 20-ii, I ADELPHOE 299
10 lllum ut uiuat optant, meam autem mortem exspectant
scilicet. lta eos meo labore eductos maxumo hic fecit suos 875 paiilo sumptu: ego miseriam omnem capio, hic potitur
gaiidia. age age nunc porro experiamur contra ecquid ego
possiem
blande dicere aiit benigne facere, quando hoc prouocat.
ts ego quoque a meis me amari et magni pendi postulo.
si ld fit dando atque obsequendo, non posteriores feram. 880
derit? id mea mihume re fert, qui sum natu maxumus.
STRVS DEMEA
SERVOS SENEX
SY. Heus Demea, rogat frater ne abeas longius. V 5
DE. Quis homo? 6 Syre noster, salue: quid fit? quid
agitur? SY. Recte. DE. Optumest: iam niinc haec tria primum
addidi praeter naturam: co noster, quid fit? quid agitur?' 885 5 seruom haiid inliberalem praebes te, et tibi iubens bene faxim. SY. Gratiam habeo. DE. Atqui,
Syre,^ hoc uerumst, et re eapse experiere propediem.
GETA DEMEA
SERVOS SENEX
GE. Era, ego hiic ad hos prouiso, quam mox uirginem V 6 arcessant. sed eccum Demeam. saluos sies. 890
DE. 0 — qui uocare? GE. Geta. DE. Geta, hominem
maxumi
876 miseriam omnem ego |! 888 re eapse] ipsa re ||
300 ADELPHOE V 6, 4—7, 21
preti te esse hodie iiidicaui animd meo: s nam is mihi profectost seruos spectatus satis, quoi dominus curaest, lta uti tibi sensi, Greta, et tibi ob eam rem, siquid usus uenerit, 895
lubens bene faxim. meditor esse adfabilis, et bene procedit. GE. Bonus es, quom haec existumas. io DE. Paulatim plebem primulum facid meam.
AESCHINVS DEMEA SYRVS GETA
ADVLESCENS SENEX SERVI DVO
v 7 AE. Occidunt mequidem, dum nimis sanctas niiptias student facere: in adparando consumunt diem. 900 DE. Quid agitur, Aeschine? AE. Ehem, pater mi, tu
hfc eras? DE. Tuos hercle uero et animo et natura pater, 5 qui te amat plus quam hosce oculos. sed quor non
domum uxorem arcessis? AE. Ciipio; uerum hoc mihi moraest: tibicina et hymenaeum qui cantent. DE. Eho, 905 uin tu huic seni auscultare? AE. Quid? DE. Missa
haec face, hymenaeum turbam lampadas tibiicinas, io atque hanc in horto maceriam iube dirui quantiim potest: hac transfer, unam fac domum: transduc et matrem et familiam omnem ad nos.
AE. Placet, 910
pater lepidissume. DE. Euge, iam lepidus uocor. fratri aedes fient peruiae, turbam domum 15 addiicet, sumptu amittet multa: quid mea? ego lepidus ineo gratiam. iube niinciam dinumeret ille Babylo uiginti minas. 915
Syre, cessas ire ac facere? SY. Quid ego? DE. Dirue. tu illas abi ac transdiice. — GE. Di tibi, Demea, 20 bene faciant, quom te uideo nostrae familiae tam ex animo factum uelle. DE. Dignos arbitror.
V 7. -2-2—8, 17 ADELPHOE 301
quid tii ais? AE Sic opinor. DE. Multo rectiust 920 quam illam puerperam hiic nunc duci per uiam aegrotam. AE. Nil enim uidi nielius, mi pater. 85 DE Sic soleo. sed eccum Micio eg-reditiir tbras
MICIO DEMEA AESCHINVS
SENES DVO ADVLESCENS
ivfT, Iubet frater? ubi is est? tiin iubes hoc, Demea? V DE. Ego uero iubeo et hac re et aliis omnibus 925 quam maxume unam facere nos hanc familiam, colere adiuuare adiiingere. AE. Ita quaeso, pater. 5 MI Haud aliter censeo. DE. Immo hercle ita nobis
decet : primum huius uxori est mater. IVLT. Est. quid postea? DE. Proba et modesta. MI. Ita aiunt. DE. Natu
grandior. 930
MI. Scio. DE. Parere iam diu haec per annos non
potest: nec qui eam respiciat quisquam est: solast. MI. Quam
hic rem agit? 10 DE. Hanc te aequomst ducere, et te operam ut fiat dare. MI. Me diicere autem? DE. Te. MI. Me? DE. Te in-
quam. MI. Ineptis. DE. Si tu sis homo, hic faciat. AE. Mi pater! MI. Quid tu autem huic, asine,
auscultas? DE. Nihil agis: 935
fieri aliter non potest. MI. Deliras. AE. Sine te exorem,
mf pater. MI. Insanis: aufer te. DE. Age, da ueniam filio.
MI. Satin sanus es? 15 ego nouos maritus anno demum quihto et sexagensumo fiam atque anum decrepitam ducam? idne estis auctores
mihi? AE. Fac: promisi ego illis. MI. Promisti autem? de
te largitor, puer. 940
302 ADELPHOE V 8, 18—35
DE. Age, quid siquid te maius oret? MI. Quasi non
hoc sit maxumum. DE. Da ueniam. AE. Ne grauare. DE. Fac, promitte.
MI. Non omittitis? 20 AE. Non, nisi te exorem. MI. Vis est liaec quidem.
Age prolixe, Micio. MI. Etsi hoc mihi prauom ineptum absurdum atque
alienum a uita mea uidetur, si uos tanto opere istuc uoltis, fiat. AE. Bene
facis. 945
DE. Merito te amo. uerum quid ego dicam, hoc quom
confit quod uolo? MI. Quid? niimquid restat? DE. Hegio cognatus his
est proxumus, 25 adfihis nobis, paiiper : bene nos aliquid facere illi decet. MI. Quid facere? DE. Agelli est hic sub urbe paiilum
quod locitas foras: huic demus qui fruatur. MI. Paulum id aiitemst? DE. Si
multumst, tamen 950
faciundumst: pro patre huic est, bonus est, noster est,
recte datur. postremo nunc meum illud uerbum facio, quod tu, Micio, so bene et sapienter dixti dudum : c uitium commune
omniumst, quod nimium ad rem in senecta attenti siimus'. hanc
maculam nos decet ecfugere: et dictumst uere et re eapse fieri oportet.
AE. Mi pater! 955
MI. Quid istic? ager dabitur Hegioni, quandoquidem
hic uolt. AE. Gaudeo. DE. Nunc tu mihi es germanus frater pariter animo
et corpore. 35 sud sibi gladio hunc iiigulo.
947 quid nunc quod || est his cognatus || 955 re ipsa |j 956 quid istuc ||
V », 1—20 ADELPHOE 303
SYRVS DEMEA MICIO AESCHINVS
SERVOS SENES DVO ADVLESCENS
SY. Factumst qudd iussisti. Demea. Y.9 DE. Friigi homo's. ergo edepol hodie mea quidem
sententia iudico Syruin fieri esse aequom 1/berum. MI. Istunc
lfberum? 960
quddnam ob factum ? DE. Miilta. SY. 0 noster Demea,
edepol uir bonu's: 5 ego istos uobis usque a pueris ciiraui ambos sedulo; docui, inonui, bene praecepi semper quae potui omnia. DE. Res apparet: et quidem porro baec, dpsonare cum
fide, scortum adducere, adparare de die conuiuium: 9(55 ndn mediocris bdminis haec sunt dfficia. SY. 0 lepidiim
caput! io DE. Pdstremo hodie in psaltria ista emvinda hic
adiutdr fuit, hic curauit: prddesse aequomst. alii meliores erunt. deriique hic uolt fieri. MI. Vin tu hoc fieri? AE. Cupio.
MI. Si quidem tii uis: Syre, eho accede huc ad me: liber esto. SY. Bene
facis; 970
dmnibus gratiam habeo, et seorsum tibi praeterea, Demea.
15 DE. Gaiideo. AE. Et ego. SY. Credo: utinam hoc per-
petuoinfiatgaiidium, Phrygiam ut uxorem meam una mecum uideam liberam! DE. Uptumam istam miilierem. SY. Et quidem tud
nepoti huius fflio hddie prima mammam dedit haec. DE. Hercle uero serio, siquidem prima dedit, hau dubiumst quin emitti aequdm
siet. 976 n MI. Ob eam rem? DE. Ub eam: pdstremo a me argentum quantist siimito.
967 istac || 974 istairi] quidcm ||
304 ADELPHOE V 9, 21—40
SY. Di tibi, Demea, omnia omnes semper optata dlferant! MI. Syre, processisti hddie pulcre. DE. Siquidem porro,
Micio, tu tuom officium facies, atque huic aliquid paulum prae
manu 980
dederis, unde utatur: reddet tibi cito. MI. Istoc uilius.
25 AE.Friigihomost. SY. Reddamhercle, damodo. AE. Age,
pater! MI. Post cdnsulam. DE. Faciet. SY. 0 uir dptume! AE. 0 pater mi
festiuissume! — MI. Quid istuc? quae res tam repente mdres mutauit tuos? quddprolubium? quaeistaecsubitastlargitas? DE.Dicam
tibi: 985
ut id ostenderem, quod te isti facilem et festiudm putant,
30 fd non fieri ex uera uita neque adeo ex aequo et bono,
sed ex adsentando mdulgendo et largiendo, Micio.
nunc adeo si ob eam rem uobis mea uita inuisa, Aeschine,
est, quia non iusta iniiista prorsus dmnia omnino dbsequor, 990 mfssam facio: ecfiindite, emite, facite quod uobis lubet. 55 sed si id uoltis pdtius, quae uos prdpter adulescentiam minus uidetis, magis inpense ciipitis, consulitis parum, haec reprehendere et corrigere quem, dbsecundare ih loco : ecce me qui id faciam uobis. AE. Tfbi, pater, per-
mittimus: 995
plus scis quod opus factost. sed de fratre quid fiet?
DE. Sino: io habeat; in istac fuiem faciat. MI. fstuc recte. CANTOR.
Plaiidite.
978 omnes semper omnia |l 991 missa j| 994 qnem] me et 996 scis quod] scis quid ||
METRA HVIVS FABVLAE HAEC SVNT
1 ad 154 iambici senarii 155 ad 158 trochaici octonarii
159 trochaicus quaternarius catalecticus 160 et 162 trochaici octonarii 161, 163 ad 169 trochaici septenarii 170 ad 106 iambici octonarii 197 ad '208 trochaici septenarii 209 ad 227 iambici octonarii 228 ad 253 iambici senarii 254 ad 287 iambici octonarii '288 = 292 trochaici septenarii 289 et 290 = 293 et 294 iambici octonarii
291 iambicus quaternarius 295 ad 297 trochaici septenarii 298 iambicus octonarius '299 ad 302 = 305 ad 308 iambici octonarii 303 et 304 = 309 et 310 trochaici septenarii 311 et 312, 314 ad 316 iambici octonarii
313 trochaicus quaternarius catalecticus
317 iambicus quaternarius
318 et 319 trochaici septenarii ,320 iambicus octonarius
321 ad 329 trochaici septenarii 330 ad 354 iambici octonarii 355 ad 516 iambici senarii f517 = 525 trochaici octonarii 518 = 526 trochaici septenarii < 519 ad 523 = 527 ad 531 iambici octonarii 524 iambicus quaternarius 532 ad 539 iambici octonarii
Terentius ed. Fleckeisen. Ed II 20
306
V. 540 ad 591 trochaici septenarii
- 592 ad 609 iambici octonarii
- (610 et 611 = 614 et 615 (616) iambici octonarii
- 612 = 617 trochaici octonarii
- i 613 trochaicus quaternarius catalecticus
- I 618 trochaicus septenarius
- (619 ad 624 iambici octonarii
- 625 ad 637 trochaici septenarii
- 638 ad 678 iambici senarii
- 679 ad 706 trochaici septer.arii
- 707 ad 712 iambici septenarii
- 713 ad 854 iambici senarii
- 855 ad 881 trochaici septenarii
- 882 ad 933 iambici senarii
- 934 ad 958 iambici octonarii
- 959 ad 997 trochaici septenarii.
ONOMASTICON TERENTIANVM.
Aeschinus (AlG%Cvr\g) Ad. 26.
B2. 147. 260. 326. 462. 588.
634. Aeschine Ad. 160. 175.
190. 268. 407. 449. 620. 631.
637. 677. 679. 901.989. Aeschi-
num Ad. 237. 292. 330. 636
Aeschino Ad. 356 Aesculapius (AGnh^itiog) Aescu-
lapi Hec. 338 Aethiopia (Ai&tonCa) (abl.) Eu.
165. 471 Andrius ("AvdQtog) Andrium An.
906. Andria An. 73. 215. An-
driam An. 9 13. Andriae An.
S5. Andria (abl.) An. 461. 756 Andrus ("AvSgog) Andrum An.
2J2. 923. Andro An. 70. 931 Antiphila (Avztcpilr]) Hau. 691.
(voc.) 258. 381. 398. 405. 408 Antipho (Avrtq>a>v) Ph. 101.187
231. 254. 270. 308. 502. (voc.)
Eu. 565. 574. Ph. 16:1202. 204.
216. 465. 504. 528. 549. 696.
854. 861. 883. Antiphonem
Eu. 840. Ph. 192. 221. 323.
463. 918. Antiphoni Ph. 598.
7.03. 842. Antiphone Ph. 612 Apollo (AnoXktav) Apollinis An.
698 Archidemides (AQ%tSr]u.CSr]g) Ar-
chidemidem Eu. 327 Archylis (Ao%v).Cg) (voc.) An.
228. 481 Archonides (AQ%coviSr]g) Archo-
nidi gen.) Hau. 1005
Asia (Aoia) Asiam An. 935 . Hau.
111. 117. Asia (abl.) Hau. 181 Athenae (A&fjvat) Atheuas An.
907. Athenarum Hec. 88 Atticus (Axxi-AOg) An. 923. Atti-
cum An. 927. Atticam An. 221.
780. 859. Eu. 805. 1093. Ph.
114. Attica (abl.) Eu. 110 Babylo (Bu^vXcov) Ad. 915 Bacchis (Bav-xig) Hau. 654. 722.
821. 905. 908. Hec. 98. 771.
(voc.) Hau. 736. Hec. 731. 732.
786. 856. Bacchidem Hau.
311. 696. 767. 809. 969. Hec.
114. 128. 157. 719. 806 846.
854. Baccidis Hau. 744. Hec.
102. Bacchidi Hau. 791. 1050.
Hec. 60. 169 Byrria (IJvQQLag) An. 333. (voc.)
301. 314. 323. Byrriam An.
357 Caecilius Caecili Hec. 14 Callidemides (KaXXidvLtCdng)
Hec. 804. Callidemidem Hec.
432. 801 Canthara (KavftaQa) (voc.) Ad.
353. Cantharam An. 769 Caria (KaQt'a) Cariam Eu. 126
Caria (abl.) Hau. 608 Ceres Cerere Eu. 732 Chaerea (XatQsag) Eu. 696. 707
823. 824. 923. 985. (voc.) 308.
337. 558. 864. 871. 880. 893.
901. 1086. Chaeream Eu. 540
713
20*
308
ONOMASTICON TERENTIANVM
Charinus (XaQLvog) Charine An.
305. 325. 330. 345. 642. 974.
Charinum An. 318. Charini
Hau. 732 Chremes (Xgifirjg) An. 99. 144.
166. 241. 352. 376. 391. 773.
949. 970. 976. Eu. 501. 531.
617. Hau. 875. 1045. (voc.)
An. 538. 550. 561. 574. 783.
823. 846. 854. 868. 895. 902.
906. 917. 930. 945. 946. 992.
JEu. 535. 730. 743. 751. 765.
Hau. 75. 94. 117. 148. 429.
436. 493. 518. 556. 585. 591.
631. 644. 665. 787. 795. 844.
851. 859. 862. 883. 894. 938.
1049. 1052. Ph. 567. 577. 609.
613. 797. 960. 966. 984. Chre-
mem An. 361. 527. Eu. 724.
909. Ph. 63. 865. Chremetem
An. 4:12. 533. Chremetis An.
247. Chremi (gen.) An. 368.
Chremeti Ph. 1026 Chrysis (Xgvotg) An. 105. 803.
Chrysidem An. 85. 107. 796.
Chrysidis An. 124. 223. 283.
801. 925. Chryside An. 106 Cilicia (KiXiv.ia) Ciliciam Ph. 66 Clinia (KXsLviag) Hau. 225. 431.
525. 768. 847. 907 (voc.) 105.
175. 234. 243. 264. 279. 295.
309. 360. 406. 688. 695. Cli-
niam An 86. Hau. 405. 605
821. Cliniae (gen.) Hau. 515.
899. (dat.) 884 Clitipho (KXsLtocpmv) Hau. 727.
829. 904. (voc.) 209. 240. 244.
273. 321. 335. 353. 562. 575.
579. 960. 967. 1037. 1057. Cli-
tiphonis Hau. 697. 703. 767.
852 Coi-inthius (Kooiv&iog) Corin-
thia Hau. 600. 629 Corinthus (Koq t-v&og) Corinthum
Hec. 86. Corintho Hau. 96 Cratinus (Koaxivog) Cratine Ph.
448. Cratinum Ph. 447. Cra-
tini Ad. 581 Crito (Kqltcov) An. 801. Hau.
498. (voc.) An. 802. 817. 919.
942. 951. Ph. 456. Critonem
An. 906 Ctesipho (Krrjaicpcov) Ad. 558.
589. 776. 778. (voc.) 260. 266.
271. 277. 564. Ctesiphonem
Ad. 252. 355. 777. Ctesiphoni
Ad. 784 Cyprus (KvnQog) Cyprum Ad.
224. 230. 278 Danae (Javdrf) Danaae Eu. 585 Dauos (J&og) An. 159. 194. 576.
663. 721. 840. Daue An. 190.
199. 206 344. 346. 367. 370.
383. 409. 434*. 476. 492. 582.
695. 665. 711. 965. 972. 978.
985. 987. Ph. 52. 63. Dauom
An. 169. 173. 335. 579. 787.
842. 862. 963. Daui An. 509.
Dauo (dat.) An. 953. (abl) 302.
415. 838 Demea (Jraiiag) (voc.) Ad. 80.
100. 115. 129. 135. 373. 385.
392. 422. 428. 461. 467. 483.
489. 492. 500. 754. 770. 806.
818. 821. 831. 882. 917. 924.
958. 961. 971. 978. Demeam
Ad. 890 Demipho (drjLiocp&v) Ph. 352.
353. 656. (voc.) 421. 439. 723.
795. 906. 926. 969. 1011. 1024.
1031. Demiphonem Ph. 899 JDiana Dianae Ad. 582 Dionysia (diovveia) Hau. 162.
733 Diphilus (dicptXog) Diphili Ad. 6 Discus (dicKog) Discum Eu. 608 Donax (dova!-) (voc.) Eu. 772.
774 Dorcium (Joqvuov) Dorcio Ph
152 Dorias (JcoQidg) (voc.) Eu. 538.
720
M ASTICON TERENTIAX V.M
Dorio \Joaaitov (VOC. l'h. 485.
(M
Dorus (Jtbgog) Dore Eu. 472.
594. S60. Dorum JSfe. 721 Dromo ^Jqoucov) Hau. 275.
(we.) An. S60. JTaw. 249. 743.
748. Ad. 376. Dromoneru JETaw.
•241. 892 Ennius Ennium An. 18 Fors Fortuna Hec. 386 Fortuna Hec. 406 Geta (r*W> Ph. 35. 46. 606.
838. 840. Ad. 291. 479. 891. BOCL) Pfc. 7-2. 136. 151. 179.
196. 219. 233. 373. 374. 386.
478. 482. 536. 545. 5.">4. 609.
616. 07-2. 682. 777. 781. 847.
848. 869. Ad. 320. 323. 325.
349. 447. 506. 891. 894. Getam
Ph. 50. 177. 827. Ad. 305 Glycerium (rivns qiov) An. 806.
875. 969. (voc.) 134. (acc.) 552.
859. 908. 978. Glycerio (dat.)
790. 905. (abl.) 243. 284. 682
Gnatho (rvd&tov) Eu. 228. 271.
voc.) 419. 446. 474. 771. 1043.
1054 Gnathonicus (rva&coviv.og) Gna-
thonici Eu. 264 Graecus Graeci Ph. 26. Graeca
Hau. 8. (abl.) Eu. 33. Hau. 4.
_4d. 8. Graecus Hau. 17. Grae-
cis Eu. 8 Hegio ('ffyicov) Ad. 438. 947.
(voe.) Pfc. 447. 452. Ad. 455.
488. 499. 592. Hegionem Ad.
460. Hegioni Ad. 351. 956* Hercules C Hquv.Ii,: Eu. 1027 Imbrus ("Itipgog) Imbro Hec.
171 Indicus (Ivdiv.og) Indicis Eu.
413 Iuno Lucina An. 47.!. .4(7. 487 Iuppiter Ph. 807. _4(/. 714. (iioc.)
An. 464. 732. 930. _5w. 550.
709. 946. 1048. Hau 256. 630.
690. Ph. 816. Hec. 317. _4d.
111. 196. 306. 781 757
Iouem Eu. 584. Ioue Hau.
1036 Laches {Ad%r]g) Hec. 727. (roc.)
134. 2i)6. 232. 203. 633. 647.
004. 722. 732. 751. 785 Latinus Latini Ph. 26 Latiuas
Eu. 8. 34. Hau. 18 Lemnus (Afjuvog) Lemnum Ph.
66. 507. Lemni P/i. 680. '.(42.
1018. Lemno Ph. 873. 1004 Lesbia (Aiafiia) (voc.) An 4.V.»
Lesbiam An. 228 _Li'6er Libero _5u. 732 Lucina iride Iuno Menander (MsvavdQog) An. 9.
Menandri Eu. 9. 20. 30
lenius (Mtvedriuog) Mene-
deme Hau. 159. 427. 440. 464.
861. 883. 908. 921. 931. 954.
1047. Menedemum Hau. 180.
185. 608. 739. 1001. Menedemi
Hau. 749. Menedemo (dat.)
Hau. 768. (abl.) 610 Micio \Mlv.Ccov) Ad. 923. (voc.)
60. 92. 96. 132. 598. 720. 737
800. 836. 943. 952. 979. 988.
Micionem Ad. 512 Mida (MCSag) Ph. 862 Milesius (Mtf.rjaiog) Ad. 702 Miletus (MClr\xog) Miletum Ad.
655. Mileti Ad. 654 Minerua Mineruam Hau. 1036 Myconius (Mvv.6vi.og) Hec. 803.
Myconium iZec. 433. 801 Myrrina (Mvqqivt}) Hec. 445.
830. 870. (voc.) 523. 541. 560.
Myrrinam Hec. 811. 845. Myr-
rina (abl.) Hec. 632 Mysda (Mvaig) An. 220. (voc.)
267. 282. 686. 693. 714. 722.
748. 802 Naeuius Naeuium An. 18.
Naeui Eu. 25 Nuusistrata (Navot,atQazn)
810
ONOMASTICON TERENTIANVM
(voc.) Ph. 784. 813. 986. 987.
1014. 1037. 1046 Neptunus Neptuni Ad. 790 Niceratus (NLxrjQazog) Nicera-
tum An. 87 Oedipus (OlSinovg) An. 194 Omphale (OucpdXt]) Omphalae
Eu. 1027 Pamphila (Tlaucpilr\) Ad. 619.
Pamphilam Eu. 440. ,442 624.
796. 827. 1036. Ph. 310. 510.
517 Pamphilus (IlducpLlog) An. 88.
131. 462. 851 957. 965. Hec.
60. 115. 144. 346. Pamphile
An. -254. 267. 286. 318. 321.
325. 344. 380. 409. 416. 617.
675. 686. 871. 882. 933. 950.
965. 986. Hec. 290. 382. 389.
395. 456. 482. 484. 504. 585.
602. 613. 621. 635. 650. 664. 671. 824. 855. 862. 864. Pam- philum An. 90. 145. 209. 227. 234. 310. 338. 412. 685. 717. Hec. 173 428. 575. 743. 752. 796 804. 808. Pamphili An. 549. 765. Hec. 77. 152. 341. Pamphilo (dat.) An. 301. 429. 486. 518. Hec. 125. 774. 816. (abl.) An. 166. 216. 497. 512.
603. Hec. 269
Parmeuo (TIaQuiva>v) Eu. 129.
570. 694. 700. 925. 974. 1050.
Hec. 409. 878 (voc.) Eu. 83.
99. 189. 221. 277. 286. 307.
330. 351. 362. 369. 462. 964.
975. 1020. 1034. Hec. 82. 83.
103. 109. 131. 133. 149. 301.
304. 314. 320. 340. 359. 416.
808. 841. 875. 879. Ad. 168.
Parmeuonem Eu. 267. 270.
304. 9 1 8. 944.1005. Parmenonis
Eu. 718. Parmenone Eu. 698 Pasibula (IIaai§ovJ.rj) An. 945 Perinthia (TIsQLV&ia) (abl.) An.
13. Perinthiam An. 9
Phaedria (^aicJQLag) Eu. 81. 982. Ph. 80. 475. 484. 830. 833. 1054. (voc.) Eu. 86. 95. 144. 148. 171. 190. 210. 651. 678. 687. 715. 1073. 1086. Ph. 154. 173. 208. 222. 247. 257. 269. 309. 499. 503. 532. 558. Phaedriam Eu. 440. 441. Ph. 64. 253. Phaedriae (gen.) Eu. 354. 437. 824. Ph. 600. (dat.) Eu. 1037. Ph. 87. 597. 712. 778. 886. 1036.
1049. Phaedria (abl.) Eu. 201. 465
Phaedrus ($aidQog) Phaedrum
An. 86 Phania ($aviug) An. 934. Hec.
458. Phaniam An. 929. Hau.
169 Phanium ($uviov) Ph. 322. (voc.)
201. (acc.) 218. 316. 352. 782.
Phanio Ph. 872 Phanocrates (^avoy.Qdvvg) Pha-
nocratae Hau. 1061 Phidippus ($£idimtog) Phi-
dippe Hec. 247. 256. 480. 497.
510. 627. 708. 715. 771. 777.
Phidippum Hec. 246. 449. .622. Phidippo Hec. 820. 870 Philotis (<Pdcbxig) (voc.) Hec. 82.
84. Philotium (SlXcozlov) (voc.)
Hec. 89. 197. (acc.) 81 Philtera ($ilz£Qa) Hau. 662 Philumena (<&Llovu£vri) Hec.
354. 414. 480. 588. (voc.) 243.
325. 632. Philumenam An.
306. 1001. Hec. 219. 320. 466.
809. 832. Philumenae Hec.
191. 318. 337. 349. 793 Phormio ($oqlli'o)v) Ph. 27. 122.
314. 476. 618. 692. 833. 897.
1048. (voc.) 317. 324. 437. 478.
620. 858. 875. 882. 900. 922.
1050. Phormionem Ph. 26. 307. 560. 592 783. 1027. Phormioni Ph. 157. 720
:\STICON TERENTIANVM
:ni
Phrvgia (Qgvyia) ^voc.) Hau. 781 Phrygiam Ad. 973
Piraeus (IltiQuuvg) Piraeo Eu.
539 Plautus Ad. 7. 9. Plautum An.
18. Plauti Eu. 25 Pvrrus (IIvgQog) Eu. 783 Pvthias (Ilv&uig) Eu. 642. (voc.)
500. 650. 656. 672. 730. 753.
901. 902. 909. 947. 961 Jilniintiusius ('Puuvovoiog)
Rhamnusium An. 930 Rhodius (PoStog) Eu. 423.
Rhodium Eu. 420. Rhodio
Eu. 498 Bhodus (Podog) Rhodi Eu. 107 Salus Hec. 338. _ld. 761 Samius (Zuutog) Samia Eu. 107 Sanga (Zdyyrjg) Eu. 776. [voc.)
814 Sannio (J.avWwi') J3u. 780. Ad.
276. toc.) 210. 220. 240 Scirtus (Zy.iQtog) Scirte Hec. 78 Simalio (ZtuuXicov) (voc.) Eu.
7 7 ■_' 775 Simo (Zifjtcov) An. 789. 907.
(wc.) 41. 503. 820. 846. 894.
908. 914 Simulus (Ziuvlog) Simulum Ad.
465. Simulo Ad. 352 Simus (Ziuog) Hau. 498 Sophrona (Zwcpnovri) Ph. 865.
(voc.) 739. 741. Sophronam
Eu. 807 Sosia (Zcoaiug) (voc.) An. 28.
51. 119. Hec. 4_7 Sostrata (ZwctQdrri) Ad. 321.
616. (wc.) 5aw. 647. 663.
1007. Hec. 223. 229. 271. 339.
Ad. 309. 329. 343. 511. 635.
787. Sostratam Hec. 179. 329.
629. Ad. 506. Sostratae Hec.
332
Stephanio (Zzftavicov) (voc.)
Ad. 380 Stilpo (Zrilncov) Ph. 389. 390.
740. Stilponem Ph. [356.1 390 Storax (Szvoa^) (voc.) Ad. 26 Strato (ZiQazcov) (voc.) Eu. 414 Sunium (Zovviov) (acc.) Ph.
8."i7. Suni Eu. 519. Sunio
__"m. 115 Syra iHvQa) (voc.) Hec. 59. 83 Syriscus (Zvgioxog) Syrisce Eu.
772. 775. Ad. 763 " Syrus (Zvgog) Hau. 473. 509.
728. 743. 896. 898. Syre Hau.
291. 310. 319. 343. 346. 348.
350. 400. 517. 531. 536. 543.
581. 589. 595. 598. 615. 684.
692. 699. 757. 762. 775. 811.
825. 975. 980. 985. 'JU3. Ad.
247. 249. 260. 261. 278. 281.
412. 531. 538. 543. 549. 713.
776. 883. 887. 916. 970. 979.
Syrum Hau. 191. 757. 950.
Ad. 315. 361. 553. 960. Syri
Hau. 723. 886. Syro (dat.)
Hau. 999. 1066. (abl.) 241.
882 Thais (®atg) Eu. 391. 499. 508.
527. 532. 619. 725. 733. 848.
963. 1039. 1040. (voc.) 91. 190.
455. 462. 743. 750. 754. 783.
792. 807. 810. 873. 882. 887.
906. Thaidem Eu. 231. 266.
270. 352. 359. 364. 563. 788.
991. 1055. 1075. Thaidis Eu.
267*. Thaidi Eu. 188. 275.
434. 569. 616. 951. 983. 1026.
Thaide Eu. 545. 956. 1051 Thraso (Qgdooiv) Eu. 353. (voc.)
453.455.475. 1025. 1061. 1068.
1088 Venus Eu. 732.
iAZ
d
to
O
jCO
c-
m
mwm\\
W - ■
i
»
i* *