'
^
CONFESSIO
D O C T R I N AE
SAXONICARVM
ECCLBSIARVM,
SCRIPTA ANNO
DOM INI M. D. LI. VT
SYNODO TRIDBNTb
NAE BXHIBE»
RBTVR»
PSALM. CXTX.
toquebär de tcfiimonijs tut* in confreftui
Regwn^crnon con fandebar.
L I P S I AE
IN O FFICIN A V ALEN
TINI P A P AB
m
ANNO M, Dt L 1 1 1 1»
PHILIPPVS MELAN
THON GANDIDO
LECTORI S. D.'
Equaquam uolui'mus difsidiaf n noftris Ecclcfrjs accendere, fed fummam doArinae quxfonat in Ecclcfrjs omnibus, qua? Reue- rendi D» Lurheri confefsionem ampleduntur,ll'mpliciter & fide liter recitarcuoluimus,acrepetimus fententiam confefsionis , quae Jmperatori Carolö exhibira efhnconucntuÄuguftano,Änno M* D. XXX. etil quaedam hie narrantur plenius, Oramus igU tur omnes leciores , ut in iudicando candorem adhibeant, conueriientem bonis öc doctis uiris. Facile eft excerpere mutilata dieta 3 & ea cauilla* ri,ac deleclat nunc mukös hie ludus.Sed Thucy dideum illud meminifle nos praefertim in Eccle {i'adeccbar^/agoAä^ ov craJcpyo/j öifrs. ?uy<J/^ ouVfc cck&ovtc:£ h.n? c/^X£<&$> ac fperamus iudic/a piorum cxTerudirorum, qui finemaleuolentiaiti dicanc arquiorafore.Cumq; uelit DeUs effe in Ee cleii'a iudices3ad rales uiros^qui intelligunr coiv trouerfi'as3necamant Sophiimatumpraeftigias*, prouocamus,ac opramus talium colloquia.Ora mus autem tilium Dei Dominum noftrum le* Tum Chriftum crucifixUm pro nobis ÖC refufei- tatum, qui ucre libi in genere humano acternam Ecclefiam colligir,ut nos docear & gubernet,& efficiat,ur quam plurimi in I P S O unum fimus» Beneuale candideLccTor,
CONFESSIO DOCTRI'
NAE SÄXONIGARVM ECCLESIA*
RVM, SCRIPTA ANNO DO*
MINI M. D. LT. VT
Synodo Tn'dentinae exhiberetur*
gl Ecefie cft interrogatos
1 recitaredodrinam., pr*e
fertim cum accufantur
Ecclefia^quod uel crro*
II re falfa dogmata fparfe* l| rfnt aut receperint: uel * petulantia moueant fedi tiones, SC a communi confenfu temere di fcedant propter ambitionem,odia,auari* ciam,cupiditatem uindidte, aut ah'os pra uos affedus, Itacp & nos iufsi,uere:)& bo na fidc, fterum recitabimus docflrinam in Ecclefijs noftns fonantem : quam etfi ali] magi's , alij minus erudite aut perfpicue tradunt, tarnen fine difcordia infunda* memo omnes paftores in Ecclefijs no ftris ampledtuntur,
Quanquam aute fcimus periculofam c(Te ueritatis confefsionem, tarne propter
A 2 multas
4 CONFESSIO DOCTRINAE
multas honeftas cauffaseamnongraua* tim repetimus» Primum,quia cum multa falfa crimina apud Reges ,, QC apud exte* ras nationes in nos conferantur , 8C odia contra nos uarrjs calumnijs accenfa fiht, haec commemoratio mcndacia illa refuta bit,SC ah'quorum iracundia kniet. Dein* de fiepius repetere ueram dortrinae expli* cationerr^Deo gratum eft:et aliqui cogni tis fontibus ad uerftatem inuitantur»
Necefle eft nos etiam ad pofteros rch'n quere publica tcftimonia, dfgna fide, op* pofita falfis criminationibus , ne pofteri* ras de nobis fecus fudicet : dtut aliqui Ins noftris teftitnonfjs commonefacfti:)iieri* tatem /nquirant32£ in ueris fententrjs con firmentim
Speramus etiam eosqui confiderabüt
, hiftortac feriem , dC initia horum certamu
num,intellecfturos cflfe,nos necerrore,
nee ulla praua cupiditate hanc docflri*
nam amplexos efle,8£ tuen,
Nullum maius fcclus eft,quam agnitse ueritati aduerfari,Sicut feriptum eft:Bla* Iphemia ipiritus non remittetur.
Nos igitur cum audiuiflemus perfpicu
am ueri*
SAXONICAR. ECCLESIAR. f
am ueritatem de rebus neccfTari]s,de pcz* niccnti'aj de fide accipientc remifsionem peccarorum3de lege, de gratia,de uera in* uocatione, de difcrimine uerorum cY fal* forum cultuum,de ufu Sacramentoru, SC alijs necefiarijs docSnnar partibus: aflenti ri,et Deo graifas agere pro hoc immenfo bcnehaboportuit3quödredditaEuangc lij luce,plures ad fe conuertit.
Cum enim fcriptum fit,Pater fandifica eos in ucritate tua3Sermo tuus eil ucritas: Eccleßacolligiturnö falfis opinionibus SC fuperftitionibuSjfed incorruptaEuan gelfj uoce. Itacp ü conftabit genus doefiri na?,quod amplexi fumus, uerum ££necef farium efle Ecclefia?3non fophifticu, non feditiofum:nonexiftimemur aut errore lapfi, aut curiofitate, aut odio difäplinap, ac leuitate3cY licentiae dulcedine, aut alijs prauis cupiditatibus impulfi > ut noufs o* pinionibus applauderemus»
Initium autem his difputationibus prse buit contentio de indulgentijs3quas cum monachus Tecelius in his regionibus ue* nales cireunferret, 8C in earum praeconrjs multa tetra mendacia feurrili impudentia
A 3 fpar*
er- CONFESSrO DOCTRINÄB
fpargerer^officrj ratio pfos dolores cogc bat7hos furores taxare SC reprimerc.
Edidit igitur D.Luthcrtis propofitioes pfc SC modefte feriptas, ad erudfendas SC commonefaciendas Ecclefias de tota do* dtrina poenitentise*Hic pugnare Tecelius ineepis, no folum clamofis concionibus, & fuorum fatellitum feriptis , fed ctiam fulminibus condemnationum SC excom* municationum.
Ac cito ex Germania Romamperlata eft fama horum ccrtaminurn,8£ duos fta* tim belli focios habuit Tecelius: Romas Magiftrum Palatrj,ö£ in Germania Ecci* um,qui Leonis bullam Roma attulit Lti therus,quia ueritatis defenflonemabijce* re non potuit>et tot modis irritabatur,edi dit Defenfiones copiofe feriptas , in qui* bus ut cauflfarum magnitudo SC uarietas pofcebat,de multis partibus doeftrine Ec clefiafticae dicinecefle fafe
Cum igitur multi errores SC abufus in Ecclefia multis iam feculis haerean^quos multi doefti SC prj etiam ante hgc tempora SC deplorarunt SC taxauerüt, fieri non po tu%quirt hi errores SC abufus reprehende
tenturji
SÄXONICAR. ECCLESIAR. 7
rentur3cum de fontibus harum contro* uerfiarum dicendum cfler.
Quanquam autem &C fuerunt,6£ funt, SC crunt difsimilia homfnum l'udicia : ta* men res oftendi't,Deum uoluifie depulfis tenebris apud multos reftituere minifteri um Euangelrj,8£ ueram inuocationetrijCt hac repurgatione docflrine pafsirn Tibi x* ternarn Ecclefiä colligere. Necuerodici poteft,nullos fuifle^aut cfleerrores in doc trina,8£ traditionibus aduerfariorurru
Maxime neceflarium eft in Ecclefiä ex* tare doeftrinam de pcenitentia , QC de fide accipiente remifsionem peccatorum in* corruptam 5C perfpicuam. Manifcftum eftatite,dehacpraecipua parte dodrina: Ecclefiaftica^multos pcrniciofos errores dC labyrinthos tradi 5£ confirmari ab ad* uerfarfjs* Extät enim libri^qui inde ufep a trecentis annis in multoru manibus funt.
Quanta cotumelia eft aduerfus fih'um Dei>quod dieunt homines mereri remiTsi onem peccatorum proprfjs operibus , dC iuftos efle impletioe legis? Deinde cumu lanterrores3cu nemo feiat, quando fatis habeat operu, iubent homines perpetud A 4 dubitare
8 CONFESSIO DOCTRTNAB
dubitare, an habeant remifsioncm pecca corum, SC an placeant Deo.
Hie de mediatore filio Dei.&T de fide ac cipiente gratuitam remifsioncm peeeato rum3ec uincente dubitacionem,fiIentium eftinaduerfariorumferiptis* Hi errores prorfus ethnica fomnia funt 3 SC comple* dluntur aliud magnum chaos errorum.
Fingunt deprauationem in natura hu* mana5qu*e nominatur mala eoneupifeen tia,non efle peccatumad eft,non efle ma* lum pugnans cum lege Dei.Fingunt obe dientiam,quae prseftari poteft in hac uita, efle impletionem legis, SC hominem hac impletione legis coram Deo iuftum efle. Poftea in doctrina poenitentiae finxerunt inextricabilia deliramenta^oportcre con* tritionem fufficientem efle,& hanc mere* rigratiam*
De confefsione,flagitant enumeratio* nem fingulorum delicftorum, quae eft car nifidnaconfeientiarum^impediensfidem 8£inuocationem*
Nomen fatisfatfionum non intellec* tum, falfo tranftulerunt ad compenfati* ones pro peccatis : SC finxerunt opera
non
SAXONICAR. BCCLESIAR» 9
non dcbita cultus Dei efle, &C compenfa* tionest
Poftea res ad queftum translata eft.Ex cogttatae funtindulgentia?5ne ab fpfis qui dem intelledse , qui uenales cireunfere* bant.Et hx praeftigiae obfcurabät dotfri* nam de filio Dei, de uera conuerfione,de fide5de inuocatione,de ueris eultibus*
Erat ignota tota hec confolatio,necef* faria omnibus, quomodo conuerfusad Deum fit iuftus,^ placeat Deo:qua de re in feriptis Monachoru Icguntur tantum Phanfaicse opiniones , nee oftenditur di* (crimen iufticiae fidei ÖC difciplinae.
Praeter <:a in multis regiöibus aut filent cocioncs fere toto anno,aut fi quae fiunt, plenae funt uanitatis* Non enim continet doefhinamdebenefieijs filrjDeitfed in* doeflirecitant fabulofas hiftoriasdefan* cflis, aut fiiperftitiofas neenias traditionu* Docfh'ores oftentant philofophiam:nunc utrieß, doefti et indocfli, tantum conuician tur Lutheranis, 8£ damnant incognita*
Praeterea intueantur oculi ea quae fiunt in ipforum templis. Omnia plena funt in* yocatione mortuorum hominum Jn mul
A 5 tis
10 CONFESSIO DOCTRINAB
tislocis adhuc proftrati adftatuas3 inuo* cant ali] alfa numf na , SC alfjs de caufsis : Ab Anna petuntur diuitte, ut a Iunone : a Georgio uicfiori2e3ut a Marte: denicß ab alijs alia* Hi furores manifefte contume* liofi funt contra Deum. Quantum man* feite turpitudinis oriturexlegedecoeli* batti ( Quam multi homines tot feculis, alioqui amantes uirtute,polluti funt hör* rendis peccatis3propter hoc ufnculum, qui tandem defperatione & a^ternis poe* nisopprefsifunt,
Vita monaftica plena eft falfarum opi* nionum,& fupcrftitionum,& multae bo* nx mentes pereunt ibi3ignorantes Euan« gelium38£implicitadaqueis ftultarum SC impiarum traditionum* Ita SC in reliqua Ecckfia, mult<e falfae opiniones de huma nis traditionibus a Monachis SC fparfae funt antea,8£ nunc confirmantur^quae fi> demjinuocationem, SC ueros cultusalios a Deo mandatos obfcurant.
In ternplis etiam palam cernitur multi* plex prophanatio coenae Domini, quam fumma reuerentia adminiftrari oportuit* tegunt MiiTas?&: cfFeriint,,ut loquuntur,
"plurimi
SAXONICAR. ECCLESIAR» «
plurimi facrificuli , prorfus ignorantes quid agant,Tantum cofuetudini obtem- perant aut feruiunt uentru
Alrj fuperftitiofi , qui plus cogitant de hoc fuo opere, fingunt fe opus facere tott Ecclefiaj neceflarium, quod mereatur fa* cienti QC alrjs remifsionem peccatorurm Poftea fit aucupium maximi quseftus 3 fi* unt facrificia pro mortuis. Et templa ma* gis occupata funt funerum canremonrj's, quam uoce concionurn, aut exercitrjs ui* uentium.
Nee populus rede docetur apud aduer farios de ufu facramenti: quia docent mo nachi, fumentes ex opere operato , ut lo=* quuntur, aeeipere remifsionem peccato* rum. Et una pars facramenti populo adi* mitunaltera pars etiam extra ufum inftitu tum cireunfertur , dC adoratur contra ra* tionem facramenti : dC addita? funtfalfas opiniones multae. Nihil dieüt hie de iufti* cia fidei, dC de uero ufu facramentorum : quae non funt merita:fed teftimonia con* firrnantia fidem3ut fuo loco dicemus.
Hos morbos in Ecclefia ü quis aut di& OmuIare,aut exeufare uult,facit iniufteret
inter
«. CONFESSIO DOCTRINAB
intereoseft,quibus dicitur: Vae uobis, qui dicitis malum bonum QCc. Sunt enim publice nori omnibus, non fafcinatis te* tra hypocrifi.
Diximus pauca de erronbus doclring, ÄTcultuum* Iam & Epifcoporum aubc afpiciantur ., ubi non de communibus au larum uicijs'&T miferijs querimur , quales funt m omnibus etiam paruis familrjs,fed de negle<fh'one praeipuorum officiorü, qu*e funt, Ordinatiominiftrorum^'nfpe* cfh'o Ecclefiarum, gubernatio ftudiorum docfinnse5cura difciplinae,legitima dijudi catio controuerfiarum coniugalium.Hae fummae res initio commendatae fuerunt Epifcopis,quasfere ubiq? ab eis negligi manifeftum eft. Itatenebra?, idola3difci* plinse laxatio peruaferunt in Bcclefiam, Epifcopis negligenfibus fui muneris oft ficia* Nunc magis negligunt quam an* tea:8£ addunt tyrannidemaduerfusho* minesinnocenteSjUt idola ÖC impiasle* ges ftabiliant*
Eft 8C omnibus docfh's nota uanitas co ftitutionum 8C opinionum, qug tribuunt Romano Epifcopo etiam autoritatemre
giam:
SAXONICAR. ECCLESIAR. ij
giam: qua opinione inflati Pontifices3fa^ pe magna bella accenderunt«.
Non lgftur nobis obfjci poteft, nos fal fo queri de Ecclefiaftica gubernatione^ feditiofe aduerfari gubernatoribus3fine iuftis caufsfstac nospotmsfererenouas dC perniciofas opiniones*
Mulri enim tetri errores,et multi abufus adeo manifeftifunt,utfacilime agnofeiet iudicari ab omnibus communi fenfu prac dms pofsint, In talibus cu regulae feruan* dse fint, Non habebis deos alienos. Item Blafphcmia fpirftus non remittitur: item, Si qms aliud Euangelium docet , anaihe* ma fit : neceflfe eft nos diflentire ab rjs.qut mendacia 5£ idola ftabiliüt,&: fonarc no* ftram confefsioncm: qua in re dt fntra fy* ftas metas manfimus.Fidclfter uniuerlam Ecclefiardoc^trinam., inquifitfs fontibus, tradidurius, &C tantum docendo eam pro pagauimus. Non fuimus tubae feditionü: imo icriptisLuthen magis illuftrata et or nata eft politica poteftas, quam ullis feri* ptis aliorum poft Apoftolos,
Vt autern antea in multis fcriptis 3 fine ulla ambiguicace fimpliciter recitaufmus
14 CONFESSIO DOCTRIN^
docflrinam $>C caeremonias Ecclefiarum ncftrarum 9 ita dC nunc eandem comme^ morationem5fine ambiguitate & One cor ruptelis exhibemustin qua fatis confpici* cnt omnes uere l'udicantes hoc tempore, SC ad pofteros, nos fideliter retinere con* fenfum EccleGg catholicg Domini noftrr IESV Chnlh',& dluftrare dotfrinam neceflariam ad agnitionem filij Dei3S£ ad falutem hominunr.&T non mouere curio* fasautinutiles quaeftiones. Et ofFerimus nos ad piam dedarationem3 in quacunq; parte flagitabitur*
DE DOCTRINA,
CVm certifsimum fi'r, Deum fibiin ge nere humano,propter Filium,, & per eum, colligere seternam Ecclefiam uoce do<f}rinae3qiix fcripta eft in libris Prophe tarum&T Apoftolorum:affirmamus clare coramDeo&uniuerfa Ecclefia in coelö dC in terra , nos uera fide amplecfli omnia fcripta Prophetartim 8C Apoftolorum; dC quidem in hac ipfa natiua fententia., quae exprefla eft in Symbolis, Apoftoli* co^Niceno dC Athanafiano,
Et
SÄXONICAR. ECCLESIAR. i?
Et ha?c ipfa Symbola38£corumnati* uam fententiam fine corruptelis femper conftanter amplexi fumus, &C Deo iuuan te,perpetuo ampiecfternur . Et in hac fide uerum Deum, qui fe patefecit in Ecclefia fua miffb filio, &T additis, illuftribus tefti* monrjsinuocamus, coniuncla precat/o* nenoftra,cum Omnibus fancftis in ccclo £>C in terra.
Et extant noftrae enarratiönes in Sym* bola, comprehendentestotum dodrinae corpus &C fundamcntum,qua? oftendunt hanenoftram afleueratiöem uerifsimam efljb,
Damnamus etiam conftantifsime om* lies furores, qui pugnant cum Symbolis: ut funt Ethnfcorum, Iudaeorum, Maho* metiftarum , Marcionis, Manichaeorum, SamofatenijSerueti, Arij, Pneumatoma* chorum , portentofae opiniones , SC aliae, condemnatae uen's Ecclefia ludi'crjs.
Cum autem controuerfiae quae exortae funr, praecipue pertineant ad duos artfeu los Symboli,uidelicet ad arti'culum5CRE DO remifsionem peccatorum: Item, CREDO Ecclefiam fandam catholf*
eam<
i<T CONFESSIO DOCTRINAE
camt Oftendemus fontcs harum contro* ucrfiarurri , quibus confideratis, intelligt potent , noftras declarationcs ipfam Eu* angelfj uocem efTe, SC ab Aduerfarrjs cor ruptelasinEcclefia fparfas effet Ac pri* mumdearticulo,
Credo remißionem peccdtorum.
Hie multse SC magna? corruprelae affi'ri guntur ab Aduerfarrjs:Credo>im6 dubi* tOjinquiunt: Item Tunc credan^cum fa* tishabebo mcritorum : Item non dicunf, Credo remifsionem propter filium Dei certo darf gratis , non propter noftra ulla merita, am ullam dignitatem noftram: Item non recfte enarrant peccaturn, SC fin gunt hominem legi Dei fatisfacere poflTe, SC legis impletiöe iufium effe coram Deo in haeuita. Ideo primum de peccato3ä£ de caufla peccati,fideliter retinemus doc^ trinam u'erae Ecclefiae Dei.
Cum effentia diuina fit unica , seternus Pater , coa?ternus Filius imago Patris , SC coaternus Spiritus fancftus,a Patre SC Fi* Üb procedens^immenfa? fapientise, potert tia2,bonitatis, uerax^ufta^benefica^afta, liberrima , ficut ipfa deferibie fefe in lege
fua:
SAXONICAR« ECCLESIAR» 17
fua : SC condiderit angelos 8C homines ideOjUt fuam lucem, fapientiam dC boni* tatcm in omni aetcrnitate eis communica rct, SC ut effent templa Dei^in quibus De* us habitaret,üt eflet Deus omnia in omni bus,ut Paulus loquitur: cohdidit initio cos bonos SC iuftos, idcft, congruentcs cum mente SC uoluntate diuina^et placcn tes l'pfl : ac dona attribuit , uidelicct illu* ftrcm noticiam deDeo , SC de uoluntate eiuSjUt intelligeret fe conditos eflfe a Deo, SC ad obedientiam ipfi pneftandam : attri bui't SC libertatem uoluntatis., tit nomi* nant : SC reuera uoluit obedientiarn,fi'cut fcriptum eft, Non Deus uolens iniquita* p/2 $ tem tu es. SeddiaboIi&T homines liber* täte fuas noluntatis abufi, defecerunt a Deo,,&r hac inobedientia facflf funt rei ire
w V-
Dei, SC amiferunt rcditudincm , in qua conditierant*
Itaqslibcra uoluntas ixi diabolis SC ho* minibuscaufTafuitcius lapfus, non uo* luntas Dei,qui nee uult peccatum,ncc ap probat., nee adiuuat, ficut feripfom cü : Cummendacium loquitur diabolus, ex proprio loquitur, SC pater eft mendarij.
B Et
tS CONFESSTO DOCTRINAB
t.io4».j Et i« Ioan. £ Qui facit peccatum ex dia* bolo eft,quia ab initio diabolus peccat.
Eft autem peccatum, quicquid eft con trarium iufticiae De/,qux eft ordo in men te diuina , quem dC poftea fua uoce in Le* ge 5C in Euangelio exprefsit : flue fit in* obedientia originalis 3 iiue adualis , pro* pter quam SC rea eft perfona irac Dei 3 S>C damnatur aeterna pozaa, nifi fiat remifsio in hac uita propter Filium mediatorem*
Damnamus etiam furoresMarcionis, Manichseorum5& fimiles, pugaätes cum uero confenfu Ecclefise Dei in hactota quarflione,
DE PECCATO ORIGINIS.
DE peccato originis perfpicue etiam affirmamus^nosretinere confenfum ueraeEcclefiaeDeiindeufcß a primis pa* tribuSjProphetis, Apoftolis, &C ab Apo* ftolorum difcipulis3ufq? ad Äuguftinum SC deineeps traditum: Sk exprefle damna* mus Pelagium.,8^ omnes qui fimilia deli* ramenta Pelagianorum in Ecclefiä fpar* ferunt* Ac dieimus omnes homines poft lapfum primorum parontum^qui nafeun
tur
SAXONICAR. ECCLESIAR» 19
tur ex commiftione maris SC foeminae, na fcentes fecum afferre peccatum originis, ficut Paulus inquit Rom,?* Per unum ho Rom.? minem peccatum intrauit in tnundum38£ , per peccatum mors: SC EpheC a, Eramus EP^«* natura filij ira?ficut SC cseteru
Ncc nobfs difplicet definftio ufitata,
dextre intellecfta: Peccatum originis eft
carentia iufticia^ originalis debitse ineffe:
quia iufticia originalis non tantum firit
aeeeptatio generis humani coram Deo,
fed ctiam in ipfa natura hominum lux in
imente3qua firmiter alTentiri uerbo Dei
I poterat: SC conuerfio uoluntatis ad Deu,
, SC obedientia cordis congruens cum iu*
1 dicio legis Dei,quse menti infita erat» Ac
I fuiffet homo templum Dei 3 ut antea die*
1 tum eft»
Harc omnia complexam elTe iufticiam originis3poteft ex hoc diclo intelligi : Ho mo conditus eft ad imaginem SC firnilitu* dinem Dei, quod interpretatur Paulus, I inquiens : Induite nouum hominem , qui feeundum Deum creatus eft in iufticia SC fancSitate uera : ubi certe intelligit fanefti* tatem ueram3 omnes uirtutes fulgentes in
B z natura
lo CONFESSTO DOCTRINAE
natura noftra diuinitus, non arte afcitas, autdifciplinacomparatas:ut nunc um* braeuirtutum qualefcunq? fantinhomi* nibus afcitae, quia tunc Deus habitans in homine rexiffet eum. Cum aüt confidera tur quid fignificet lufticia originalfs,dcin de minus obfcura eft oppofita priuatio*
Eft itaqj peccatum originis,2< propter lapfum pnmorum parentum, SC propter hanc deprauatfonem qua? lapfum fecuta eft,nafcentes reos efle ine Dei , &C d/gnos seterna damnatione, nifi fiat remifsio pro pter mediatorem» Et hsec deprauatio eft, cärere iam luce Dei, feu prafentia Dei, quae in nobis fuIfiflet:S£ eft auerfio uolun tatis noftrse a Deo3 8C contumacia cordis repugnäs legi mentis,ut Paulus loquitur: 8£ hominem non efle templu Dei,fed mU feram mafl~am,fine Deo3& fine iüfticia.
Hos defeflus,,& hanc totam depraua* tionem,dicimus efle peccatum, non tan* tum poenam peccati38£ rem indifferent tem : ficut multiSententiarij dicunt, haec mala tantum pcenam cfl~e, dC rem indiffe* rentem , dC non peccatum : &C extenuant malum originis, dC fingunt poftea,homi*
nes'
SAXONICAR. ECCLESIAR. 21
nes poffe legi Dei fatisfacere , SC propria legis implctionc fuftos e(Te#
Vitande funt in Ecclefia ambiguitatcs. IdeoexprefTe nominamus hacc mala de* prauationem,qu# farpe nominatur ab an tfquis fcriptoribus mala concupifcentia*
Difcernimus autem appetitiones in na turaconditas^aconfufione ordinis, qua? pofHapfumaccefsit,ficutIerem.i7* dici* ifr,iy tur: Prauumeft cor hominis: Sc: Paulus inquir, Senfus carnis inimicicia efl: aduer fus Deum. Hancmalamconcupifcenti* am di'cfmus efle peccatum:et affirmamus hanc totam dotfrinam de peccato , Acut in Ecclefijs noftris proponitur SC decla* ratur, perpetuum efle ueraeEcclefkeDei confenfum*
DE REMISSIONE PECCATORVM, ET DE IVSTIFICATIONE.
DIcflum eft fupra, has controuerfias pertineread explicationem duorum artfculorum (ymbolnCredo remifsionem peccatorum : SC Credo Ecdefiam fanc* tarn catholicam.Nec de rebus non necef* farijs,aut leuibus dicimus* Maxime ne*
B 1 'ceffäri*
zt CONFESSIO DOCTRINÄB
ccflarium eft^in Eccleßa rede proponi docflrinam de peccato , &: intelligi , qtnU fit peccatum 3 SC confpici diferimen inter l'udicia politica SC iudicium Deu
Cum autem non rede oftendant ad* uerfarij quid fit peccatum,ut iam didum eft3confirmant malam fecuritatem in ho* minibus5S£ multas falfas opinioncs. Po* ftea etiam quid eft triftiuSjquam hoc fum mum beneficiurn, Remifsionem peccato rum, SC liberationern a morte aeterna, ue! obfeurare, uel ignorare i Cuncp nee dif* crimen fit inter Ecclefiam SC alios homi* nes3extinclaluce de gratuita remifsione peccatorumproptern'hum^&defidequa remifsionem aeeipi oportet,nec confola* tio alia fit3retrahens nos ex morte aeterna, nee inuocatio aera fine hac confolationc fieri pofsit: SC Deus ipfe toties praeeeperit audiri filium , SC cuftodiri Euangelium, quod eft mirandum decretum prolatum exarcano confilio diuimtatis., cum igno* tum eflet omnibus creaturis: maxime ne* ceflarium eft,ueram de remifsione dodri nam retineri incorruptam*
Sed omnibus aetatibus inde ufep a pri*
mis
SAXONICAR. ECCLESIAR. 23
mis patribus fparfae funt praeftigi^ a dia* bolis, contra ueram doclrinsm de fih'o Dei,praefertimin hoc articulo : quas ta* men fubinde refutauit Deus,excitatis rur fus bonis dodoribus, ne funditus intet** ret Ecclefia* Oftendcrunt Adam, Seth, Nohe, Sem, Abraham, lfaac, Iacob, Io* feph,et alf) deinceps uerum difcrimen Ec clefise Dei,&: aliorum hominum,& docu erunt Ecclefiae traditam effe promifsio* nem de fih'o mediatorc , dC de rcmifsione peccatorum: dC hanc fide accipfendam e(Tegratis,propter Mediatoren!*
Et alligaucrunt inuocationem ad hunc Deum, qui fe patefecerat edita promifsio ne de Mediatore; &Thabuerunt extcrnos ritus diuinitus traditos, qui erant figna promifsionis, dC nerui publica congre* gationis*
Hos ritus , omifla docflrina promifsio« num dC fidei, magna pars multitudinis imitata eft: &C cum affingeret hanc perfua fionem,homines his ritibus mereri remif« fionem peccatorum ., cumulauit ritus, &C paulatim procefsit audacia, ut fit3 ut alfj alia numina fingerent.
B 4 rta
24 CONFESSIO DOCTRINAB
Ita difceflferunt Ethnici a uera Dci Eo* clefia,& ab agnitioneueriDei,2c prqmtf fione redemtoris. Idem accidit poft Mo* fen.Inftitutae erat cxvcmonix hanc ipfam ob cauflfam,uteflent commoncfactioncs de Mediatore : fed rnultitudo oblira pro* mifsiomsdemediatore,dedoftnnafidef, de gratuita remifsione propter Mediato* rem., finxit remitti peccata propter facrifi cia, 8C ritus illos : &C hac fupcrftitione cu* mulauit facrificia, dC oblfta eft mediato* ris, & fuit fine uera confolauone , dC flne uera inuocatione*
Idem accidit poft Apoftolos anufla Iu ce Euangelij, in qua proponitur gratuita remifsio propter mediatorem accipienda fide:quadita cft remifsio per excrcitia mo naftica,per coelibatum, per uariasobfer* uationes,per oblationem inMifla,per in* tercefsionem hominum mortuorum, 3C multse monftrofae fuperftitiones excogi* tatse funt,ut hiftorise totius Ecclefise poft Apoftolos oftendunt*
Aduerfushoserrores immenfa tniftvi cordia Deus fubinde uocem Euan reftituit, ac ut in populo Ifracl fubii
SAXONICAR. ECCLESIAR. if
Prophetas excitauit, qiri docflrinam re* ! purgarcnt: ita in Ecckiia , poft Apofto* loSjCum fcripta Origenica., QC Pelagiana, 8c populi fuperftitio puritatem Euangc* lij corrupifTent, tarnen uelut in caligtne rurfus accenfa eft lux ab Auguftino , SC hunc fccuti funt Profper, Maximus, SC alffjqui falfas opiniones in hoc articulo taxaucrunt*
Pofteanatis Monachis, cum rurfus la* te uagaretur opinio 3 quae fingit homines mereri remifsionem operibus,fuerunt ta* men aliqui recfiius fentientes,etiamfi fun* damento ftipulas addercnt : ut Hugo, Bernardus,GiIibertus,Guilhelmus Pari*« ficnfis, Taulerus, Drandorfius, Vuefle* lus,&: alibi alij. Et nunc uoce Lutheri ma gis pcrfpicue reftituta SC illuftrata cft Eu* angelij docflrina., SC monftratus agnus,fi* cutBaptifta inquit : Eccc agnusDei^qut tollft peccata mundu Qui credit in Film habet uitam seternam, qui non credit,ma net ira Dei fuper eum*
Hanc ipfam uocem Euangelij incorru ptamfonant SC Ecclefice noftrar. SC ex* preffe difeernimus difeiplinam, feu iufti*
B 5 ciam3
icr CONFESSIO DOCJRINAE
ciam, quam poteft efficere homo non re* natus, a iufticia fidei, 8>C noui'tate , de qua concionatur Euangelium*
Dicimus,omnes homfnes difciplfna co ercendos effe : id eft5illa iufticia3quam et* iam non renati pneftarc debent,££ uteun que poiTunt, qu«e eft obedientia in exter* nis aflionibusjiuxta omni'a prgeepta Dei ad onmes homfnes pertinentia.
Qufa Dens in homine poft lapfum re* liquit hanc libertatem,ut rationi &C uolim tati pofsint uteunep obedire externa mem bra, in externis motibus ciendis uel omit* tendis:ut Achilles poteft gladium ftringe re^aut recondere in uaginam : Scipio po* teft coercere membra,ne attingant alten* us fponfam : ut haec fao loco re<fte 5C co* pfofedeclarantur,
Hanc difeiplinä a Deo praeeptam e(* fe,ö£ puniri eius uiolationem prgfentibus poznis 8C aeternis,in his qui no conuertun turad Deum, certifsimum efttiuxta illa dicf^Lex eft poflta initiftis : Itern, Qui gladium aeeeperit gladio peribit:Item, Scortatores dC adulteros iudicabit Deus* Jtem, V# qui fpolias3quia fpoliaberis.
Etfi
SAXONICAR. ECCLESIAR. 17
Etfi autem omnes homincshacdifci* plina fuos mores regere debent , 8C Deus (euere imperia hanc difciplinarn tuen' iu* bet, SC ipfe horribilibus poenis dcclarat iram fuam aduerfus hanc externam con* tumaciarn : tarnen haec externa difciplina etiamficubiefthoneftifsima3nequaquam eft impletio legis ., nee meretur remifsio* nem peccatorum 3 nee eft iufticia illa qua coram Deo aeeepti fumustnec lux illa ful gens in natura hominum, ficut fullit fufti da nobis indita in creatione,aut ficut ful* gebit noua iufticia in uita arterna.
Sed tota haec difciplina eft qualifeunqj externa gubernatio , fimilis folio ficus, quo tegunt nuditatem fuam primi paren tes poft lapfum. Nee magis tollit pecca* tum,8£ naturg corruptionem cxT mortem, quam tollebant illae frondes fici.
Ideo Paulus toties clamat,non tolli peccatum lege. Rom. 2«. Exopcribusle* gisnoniuftificabitur ornnis caro coram eo. Et Rom. 8* Cum legi impofsibile eflet iuftificare c¥c. Et Galat.z.Si per legem iu fticia eft,fruftra Chriftus eft mortuus. Et ad Tit. 3. Non ex operibus iufticia?, quac
feci*
*8 ^ CONFSSSIO DOCTRINAB
fecimus nos 3 fed fecundum fuam miferi* cordiam faluauit nos*
Et contumelia cft filij Dei , fingere ulla noftra operamerita e(Te5 feu precium re* mifsfonis peccatorum,8£ eße propiciatio nes pro peccato. Ideo Pharifaica illa 8£ Pelagiana deliramenta clarc damnamus, quae fingunt difciplinam illam efle imple* tfonem legis Dei : item mereri remifsiö* nem3fcude congmo, feu de condigno, uel cflfe iufticiam qua homines coram Deofintacceptu
Sed filius Dei Dominus nofter IES VS Chriftus^qui eft fmago aeterni Patris,con ftitutus eft Mediator, Propiciator, Re* demtor, Iuftificator SC Saluator. Huius unius obedientia SC merito placatur ira Dei,ut Rom*?, dicitur: quem pofuit pro* piciatorem per fidem in fanguine eius* Et Hebnio* Impoisibile eft fanguine tauro* rum tolli peccata Jpfe autem unicam pro peccatis offerens hoftiam , in perpetuum fedet ad dexteram Dei &fc
Etfi autem cauffas huius mirandicon* filij^cur hoc modo redimendum fuerit ge nus humanuni, nondum in hac infirmita*
te cer*
SAXONICAR. ECCLESIAR. 19
te cernimus: fed poftea difcendae erunt in omni seternicate, tarnen haec initianunc difcenda funt.
Confpiciuntur in hac uicfh'ma, iufticia Dei?&: ira aduerfus peccatum, dC immen fa mifeficordia erga nos ; &£ amor in fiho erga genus humanum* Tanta eft: l'ufticiae feueritas,ut no fit facfia reconciliatio, nifi poena perfolueretur.Tanta eft irx magni tudo,ut arternus pater nonfitplacatus, nifi deprecatione dC nicrte filij.Tanta vnU fericordiajUtfiliuspronobisdatasfit*
Tantus amor in filio crga nos, ut hanc ucrarn 8c ingentem iram in fe deriuaue* rit.Harum maxfmariimSt* arcananimre* rum confiderationem in pecfioribus ao cendito tu FI LI DEI, Spiritu tuo fanCto, ut uercexpauefcamus agnitione ivx, dC rurfus uera confolatione eriga* mur,& te in omniaeternitate celebremus.
Vtautem beneficia huius Mediatoris nota effent generihumano , Sl nobis ap* plicarentur, edita eft promifsiö ftatim ini tio poitlapflim primorum parentum , dC deineeps (Wpe repetita,8£ uoce Propheta rum declarata ; fed clarifsime recitata per
i'pfum
?o CONFESSIO DOCTRINÄB
ipfum filium^cxT deinde per Apoftolos: 5C inftitutum eft minifterium docendi,8£ Propaganda? promifsionis38£ condita Ec clefia3££ fubinde inftaurata hac ipfa uoce de filfo Dei propiciatore*
Per hoc minifterium femper fuit,eft 8£ erit efficax filius Dei in credentibus.,ficut Rom*t*dicitur : Euangelfum eft potentia Dei, ad faiutem omni credentuEt inftau* rat ipfe hoc minifterium^cum inquit : SU cut mifit me pater , ita dC ego mitto uost Ite prsedicantes poenitentiam SC remifsio nem peccatorum in nomine nieo«.
Vult argui peccatum in toto genere humano 3 ficut inquit : Spiritus arguet mundurn de peccato 0 quod non credunt in me» Et Rom* i«. Reuelatur ira Dei de coelo fuper omnem impietatem SC iniufti ciam hominum. Vult Deus agnofci iram fuam aduerfus peccata omnia 3 SC praeci* pue aduerfus contemtum filtj , ficut SC in Pfalmo inquit: Ofculamini filium^ne ira* fcatur,&T pereatis de uia &Tc* Vult nos ue re expauefcere agnitione tenebrarum3 SC horrendasprauitatfs SC contumaciam no* ftr«e* Et quidem ipfe Deus ira?fuaefenfu|
corda
SAXONICAR. ECCLESIAR. 3i
corda oppn'mit,ut inquit Ezechias.Sicut Leo contriuit omnia offa mcat
Et ad hoc iudicium non folum uocc minifterrj legis S^Euangclf] utitur,fed et*» iam omncs calamitates humane funt quafl uox legis, de ira Dei nos admones, dC omnes ad poenitentiam inuitans.Cum atitem hac uoce arguente peccata , mens perterrefacla eft, audiat promifsionem Euangelrj propriam de filio Dei., cV ftatu atfibiremitti peccata gratis propter filiü Dei, Dominum noftrum IES VM Chri« ftum propiciatorem, per mifericordiam, non propter contritionem aut dfleeflio* nem noftram«
Hac fide cum erigitur,certum eft dona vi remifsionem peccatorum,reconcilia ti* onem &C Imputationen! lufticiae, propter ipfius Chrifti meritum:&: Chriftum in no bis efficacem effe uoce Euangelrj, 5C Spi* ritu fuo faiuflo uiuificare credentes,cV ex aeterna morte nos liberarc,S£facerenos fimul hseredes uitae aeterno
Ita inquit Paulus Rom^.Decernimus fide iuftificari hominem,fine openbus le* gis : Item, Iuftificamur gratis ipfius gra*
tta,
$i CONFESSIO DOCTRINAB
da > per redemtionem , quae eft in Chriftö I E S V, quem propofuit Deus propict* atorem per fidem in fanguirie eius. Et Aclor. 10. Huic omnes Prophctse tefti* monium perhibent , remifsionem pecca* forum accipere omnes per nomen eius, qui cred unt in eum. '
Sunt autem nota uocabula. Fides fi* gnificat non tantum hiftorfe noticiam, quah's et in diabolis eft,de quibus dicitur, Daemones credunt SC contremifcunt:fed fignificat ample&i omnes articulos fidei, SC in his hunc articulum, Credo rcmiTsio nem peccatorum : &.Nec tantum alfjs dari €am credo,fed mihi quöqj.
Hec fides fimtil eft fiduefä aequiefeens in Mediatore, i'uXtä lllud : Iuftificati fide, pacent habemus. Ita loquituf Paulus de fide 3 qux affentiensomnibüsarticulisfia dei, promifsionem intuetur 8C ampledi* tur : cöpulat enim fidem 5C promifsio* nem : Roman* 4. Ideo ex fide,,ut fit firma promifsio.
In declaratione uocabuli iuftificari,ufi täte dicitur : Iuftificari fignifieat,ex iniu* ftö iuftum fieri:quod rede intellecflum,
hie
SAXONICAR. ECCLESIAR. s*
hie quocp quadrat, Ex iniufto, id eft, reo & inobediente,& non habente Chriftu, fieri iuftum,id eft,abfolutum ä reatu, pro pter filium Dei., 8C apprehendentem fide ipfum Chriftum3qui eft jufiicia noftra^ut dicunt Ierem.8£ Paulus: quia cius iuftiria nobis imputatur, 8C propter cum lufti re* putamur,& quia dato Spiritu fuo fando nos uiuificat,8£regenerat,ficut dC ijoijj* dicitur : Hsec eft uita in fih'o eins« Qui ha bet filium,habet uitam : qui non habet fi* lium Dei,uitam non habet*
Quanquam autem fimul incoatur no* uitas, tarnen non dieimusperfonarniu* ftam effe in hac uita, propter nouas quali tateSjfed propter ipfum mediatorem pafe fum,refufcitatum,regnantem, deprecan* tem pro nobis, nos obumbrantem dCuU uificantem*
Et quanquam funt incoatse uirtutes,ta men adhuc funt imperfecfta,& ha?rent in nobis reliquice peccatu Ideo tenenda eft hxc cofolatio, placere perfonam propter iIiumDei,imputatanob/s ipfius iufticia, leut Roman* 4* dicitur: Credidit Abra* lam Deo, ÖC imputatum eft ci ad iuttici*
C am:
$4 CONFESSIO DOCTfclÜAB
am: Item, Beati quorum remiflse funt ini* quitates,&L quorum te<fh funt peccata.
Itaq? 5C correlatiue intelligenda eft haee oratio., Fide iuftificamur: hoc eft, fiducia filtj Dei iuftificamur,nö proptcr noftram qualitatem , fed quia ipfe eft propiciator, in quo cor acquiefcit,fiduria promiflg mt fericordias propter eum , quam fiduciam ipfeSpiritu fuo fanefio exufeitat, ficut in* quft Paulus: Accepiftis fpiritum adoptio nisfih'orumjquo clamamus,Abba pater.
Hic8£departicula exclufiua dicendü eft* Toties repetit Paulus uocabulü Gra* tis, qua uoce certifsimum eft exeludi cort dftionemmeritorum noftrorutru Ideo iii Eccleffjs noftris dicitur: Sola fide iuftificä mur:quod fic intelligimus,et declaramus: Gratis propter folum mediatorem^non propter noftram contritionem, feu alia noftra merita,donamur remifsione pecca torum,8£ reconciliatione.
Etfi enim contritio antecedit confola** tionem, SC dilecfiio Dei 8C alias uirtutes cum fide feu hac fiducia fimul accendun* tur, tarnen hx uirtutes non fiint caufla, feu meritum remifsiois peccatorum , nee
propter
saxonicär. ecclesiar» jr propter eas perfona placet:iuxta illud, Non iuftificabitur in confpedu tuo om* nis uiuens : fed habet remifsionern5&' pla cet perfona certo propter Mediatoren!, quem fide apprehedi oportet: ut ad Eph* cap.^dicitur: Per quem audemus acoede re in fiducia3quae eft per fidem in eum.
Haectöta doflrina fitilluftriorinuera conuerGone &T quotidiana inuocatione piorutn. Cum expauefcimus agnitione irseDei^ba'c una eft firma confolatio,con fugcrc ad ftlium Dei , qui inquit : Venite ad me omnes, qui laboratis &C onerati eftis,^ ego reficiam uos.Item, Viuo egc, nolo mortem peccatoris i fed ut conuer* tatur &: uiuat* Item > Gratia exuberat fu* pra peccatum*
In his doloribus fi doceashominem, dubitandum efle deremifsionepeccatc* rum5uincet dolor, 8£fequenturtriftifsimi fremitus aduerfus Deu, 8C defperatio, dC mors aeterna* Sed fi doceas, fide tiincen* dam effe dubitationem^intdligct iam uo« rabulo fidei non tantum fignificari noti* ciam hiftorise3intelliget fiduciam niti folo raediatorc,intelIiget quid dicatur h(s uer*
C x bis,
j(T CONFESSIÖ DOCTRINAB
bis, Graus propter Mediatorem,fola fide accipitur remifsio,S£ placet perfona*
Haeclutfaomnib.temporibusaliquos erudijt, ut has ueras confclationes aliquo modo inielligerent. Etfi enim Origenes, dC multi feriptores et fententiarij,aliud ge nus doefirinae infincerum pepererunt: ta* men in Auguftino,&: alijs quibufdam lc* guntur dicfla qug oftendunt,eos exhis ue vis fontibus etiam haufifle confolariones.
Quanquam aute interdum improprie Ioquuntur,aut dilsirnflia dtcut?quia in lo* quendo negligentiores fuerunt:tame que fuerit eorum perpetua fententia,fi dextre iudicare uolumus , animaduerti potefiv Augufti'nus in Pfal^ianquinQuifunt beati < Non flli,ini quibus no inueniet pec caturn,nam in omnibus inuehit; Omnes enim peccauerunt, dC carent gloria Dei, Si ergo in omnibus peccata inueniuntur, remanet ut no fint beati 0 nifi quorum re* miffa funt peccata. Hoc ergo Apoftolus fic commendauit , Credidit Abraham Deo,&: imputatum eft ei ad iufticiam.
Hie certe Augufti'nus fidem intelligit fiduciam,quae aeeipit remifsionem pecca
torum:
SAXONICÄR. ECCLESIAR. 37
torum : dC didum in Geneß, dC in Paulo, prorfus intelligit ficut nos cnarramus. Alibi de fpiritu dC litera inquit : Ex lege timemus Deum, Fide confugimus ad mi fericordiaim
Bernardus in concione de Annuncia* tione:Necefle eft primum omnium crede re5quod remifsiöem peccatorum habere non pofsis,nifi per indulgctiam Dei. Sed addc,utcredas&hoc? qued per ipfum peccata TIBI donantur. Hoccfttefti* monium quod perhibet Spiritus fandus in corde tuo,dicens:Dimi(Ta funt tibi pec cata tua ♦ Sic enim arbitratur Apoftolus., gratis iuftificari homine per fidemjn hoc diefto perfpicue &C proprie citatur fenten tia Ecclefiarum noftrarum,8£ extant fimi lia teftimonia apud hunc feriptorem*
Bafilius etiam proprfjfsimerecitatno* ftram fententiam , in concione de Humi* litate,his uerbis : Qui gloriatur, in Domi no glorietu^dicens qudd Chriftus nobis faeflus fit fapientia a Dco,iufticia3&: fano tificatio , öC redemtio , ficut feriptum eft ; Qui gloriatur, in Domino glorietur.Hec eft enim perfecta &C integra gloriatio in
C ; Deo,
3$ CONFESSIO DOCTRINAE
Deo , quando ncqp propter iuftiriam fu* am quifquam effertur , fcd agnofrit k\c lndigereueraiuftida.jfide autem fola in Chriftum iuftificari.
Cü igitur ex his quoe dicfta funt^manifa ftum üt, quid fignincct uocabul« fidei, in hac propofiuonCjFide iuftificatnunHinc intelligipoteft,perniciofe errare Mona* chos, SC alios, qui iubent conuerfos ad Deum dubitare an placeant Deo.
Hunc uulgarem errorem de dubitatio ne manifefterefutant hec di<fh:Iuftificati fide^acemhabemus. Item3Ideo ex fide ut llt firma promifsio.Donec enim excru ciamur dubitatione , corda fugiunt Deu, non acquiefcunt in Deo , non inuocant. Et promifsio fit eis iaanis fonitus, quia non aflfentiuntur ei.
Poftremö Dei mandatum eft aeternum 8£immotum,utcredamusfilioDei,iuxtar hoc dkfium: Spiritus arguet mundum de peccato,quod noncreduntinme* Iteni n Ioanu 5, Qui non credit Deo, accufat eum mendaci).
Eft autem infuira cauillatiö , quöd di* cunt, dubitandum eflfe propter noftram
indigni«
SAXONICÄR. ECCLESIAR. %9
lndignitatenvion propter mifericordia* Ideo enim edita eft promißio , ideo filius Dei mediator coftitutus eft , qufa nos in* digni fumus : dt ut patcr propter l'pfum paflum, refufcitatu, ÖC deprecantem pro nobis, ac ueftientem nos fua lufticia^cer* % 6 fit propfeius huic mikrx mafläe , Jnd&i gnae,££ plenae fordiunv'uxta iljud : Nulla nunc condeninatio eft his, qui in Chrifto IE SV ambulant,
Abfardumcftetiarn^quoddicunt, no ftrae jndignitatis caufla dtfbitandum eflfe. Non enim dubitandum eft , an difpliceat indignitas , fed ueris gemitibus fateamur nos indignos effe, dC ppponamus promif fionem,cui affentiri mandatum Dei eft
Nee recfle aecommodatur ad hanc du«; bitationem, fententia in Ecclefiafte. Ne* icithomo an amore ucl odio dignus fit* Amentia eft fingere Solomonem hoc uel le,,nec iuftos,nec iniuftos debere ftatuere, an placeant aut difpliceant Deo: cum cer tifsimum fit, perfeqerantes in fceleribus contra confcientiam,difplicere Deo»
SedabducitnosSolomon a fpeeffoeu* lis externis ad uerbum Dei, quafi dicat:
C 4 Ex
4-0 CONFESSTO DOCTRINAE
Ex rebus fecundis nonftatuasteplacere Deo3nec propter res aduerfas difplicere, Nonideo placet Alexander , quiauincit, dC magno imperio potitur* lob in calami tate5Dauid in exilio, non fdeo ftatuant fe abiedtos efle a Deo, quia funt cerumnofi. Non ex hi's euentibus., feu externis fpeda culis iudfcentjfed ex uerbo Dei.Etiam in media calamitate ofFertur confolatio., Vi* E^eas uo ego,nolo mortem peccatoris 2>Cc. Sie loAn^ Deus düexit mundum3ut filium unigeni* tum dederit , ut omnis qui credit in eum, non pereat 8£c. Denicp error de dubitati* one, prorfus Ethnfca imaginatio eft, ac Euangelium abolet,& in conuerfione ue ram confolationem ijs quiiramDeifen* tiunt^adimit.
Docendi funt potius homines,hanc cer to uocem Euangelij efle , ut filfo Dei cre* damus , ac ftatuamus gratiam exuberare fupra peccatum, ideoef repugnemus du* bitationi,& elucSemur, dC fide eam uinca mus,ut accedere ad Deü , inuocare eum, dC ei gratias agere pofsimus* Hi fummi eultus horribiliter impediuntur,quando* eunq? animi coneutiuntur flucfiibus dubt
' tatio*
SAXONICAR» ECCLESIAR 41
tationum > ut experientia oftendit* Hmc perfpicuum eft, quare decretum Tridcn*
s tinx Synodf, quod confirmat errorem de dubitatione3taxan neceflc fit*
Exhis omnibus etiam intclligi potcft,
i iuftereprehendifynecdochen eorum,qut fic interpretantur Paulum, Fide iuftifica* mur3fcilicet,formata dilecSione, ut ipfi lo quuntur* Nam uocabulum fidei intelli* gunt tantum de noticia,8£ cogitant hanc cffe fententiam, Fide iuftificamur, id eft, praeparamur ad iufticiam, id eft, ad caete* ras uirtutes,que funt obedientia 5C imple tio legis . Ita tantum hoc dicunt : Homi* nem efle iuftum propter proprias uirtu* tes, Defnde iubcnt dubitare , an fit orna* tus Alis habitibus3de quibus loquuntur,
Oftendimus aute fupra,fide fignificari fiduciam acquiefcentem in filio Dei pro* piciatore, propter quem recipimur dC pla cemus, non propter noftras uirtutes., aut legis impletionem. Cum aute in hac ipfa confolatione, fiducia , qua acquiefcimus in filio Dei,uere fit motus accenfus a Spf= ritu fan<fio,quo uiuificatur cor,& libcra* tur ex a:terna morte, dicitur hsec conuei •*
C 5 fio,
41 CONFESSIO DOCTRINAB
1*01.3 fio,regencran'o3 Ioan^ Nifi qqis renatus fuen't ex aqua Öl fpirittr.
Et fit homo iam uere domicilium Def,
io^k.14 qui eft in eo efficax, ut Ioan.14. dicitur,Si quis citligic me, fermone meum feruabit, SC patcr meus dfliget eum , SC ueniemus ad eum, SC manfionem apud eum facie* mus. Filius Aöj,©" uoce Euangelrj dicit confolationem in corde credentis , §C oftendit patris mifericordiam , SC pater per filium effundit Spiritum faneflum in cor credentis, qui teticiam SC inuo* cationem, SC alios niorus accendit, qua* GaUÜS *pfe eft« ldeo dicitur Galat.3. Vt promifsionem fpiritus ^eeipiamus per fi'dem.
Nonigitur loquimur de ociofa noti* cia : SC errant imperiti, qui exißimant re* mifsionem peccatorum contingere oci* ofis, flne aliquo motu animi, fine certa* mjne , SC flne fenfu confolationis in ueris doloribus^ in ea aetate, quae iam intellige*
Röm.10 re wocem do#rinae poteft, iuxta ülud, Fi* des ex auditu efi^auditus per uerbum Dei. Et quia confeientijs in poenitentia confolationem proponimus,non addi*
mus
SAXONICAR* ECCLESIAR. 4J
mus hie quseftiones de praedeftinatione, feu de elecfiionc: feddeducimus omnes Ie<ftores ad uerburh Dei, &f iubemusut uoluntatem Dei' exuerboipfiusdifcant, ficutaeternuspater expreffa uoc« praeci* pu, Hunc audite. Non quaerant alias fpe mittl culationes»
Certifsimum eft, praedicationem pce» nitcntiae ad omnes homines pertinere , 8£ accufare omnes homines* Ita 5Cpromi& fio uniuerfalis eft , dC omnibus offert re* mifsionem peccatorum 3 iuxta illa dicla uniuerfalia : Venite ad me omnes qui la* matt, n boratis , bC onerati eftis , &C cgo renciam uos» Item Ioan. $i Vt omnis qui credit in iodn.$ eum,nonpereat. Roman» io* Omnis qui Row.i« credit in. eum, non confundetur. Item, Dominus omnium , diues in omnes , qui inuocanteum, Rom, tu CondufitDeus Row.u omnes fub tnobedientiam , ut omnium mifereatur.
In hanc uniuerfalem promiTsioncm- fingulife includant, dC non indulgeant diffidemiae, fedludentur, ut aflfentiantur uerboDei,8£ obfequantur Spiritui fan* (So, dC iuuari fe petant , ficut dictum eft i
Qyanta
44 CONFESSIO DOCTRINAE
tue.« Quanto magi's dabit Spiritum fandum petentibus?
i
DE LIBERO ARBITRIO.
IAmhicnota fitetiä dodrina de libero arbitrio, Scmper in Ecclefia>homines rede eruditi diftinxerunt difciplinam SC nouftatem fpiritus,qugeft initiü uitae aeter t12c.SC docuerut,inhomine libertatein uo luntatTs talern cflfe , ad regendos externos motusmembrorü, qua etiam non renati utcuncp difciplinam, qux eil externa obe dientia iuxta legem, praeftare pofsint»
Sed homo nequaquam poteft fe libera re a peccato, SC morte aeterna^uiribus na* turaWbus : Ted hsec liberatio SC conuerfio hominis ad Deurn, SC nouitas fpiritualis, fit per filium Dei uiuificanttm nos fpiritu Rom. s ftiofandOjUtdidumeft: Si quisSpiritä Chrifti non habet,hic non eft eius.Et uo* luntas, aeeepto Spiritu fando3iamnon eftociofa.
Ac Deo gratias agimus pro hoc im* menfo benencio , quod nobis propter fi* filium^&T per eum5datSpiritum fandum, SC nos fuo fpiritu regit: SC damnamus Pe
lacnanos
SAXONTCAK. ECCLESIAR. 4?
lagianos &C Manichaeos ; ut haec fuo loco copiofius explicamus«.
DE NOVA OBEDIENTIA.
TOtum beneficm filij Dei confideran dumeft,Itaenim uulc peccatumÖ£ mortem tollere, SC nos ex regno diabolt eriperejUt prorfus abolito peccato SC de* leta morte,reftituat in nobfs aeternam iiu tam,in qua Deus nobis communicet fapi entiam^'ufticiam , &C keticiam fuam,8£ in qua fit Deus omnia in omnibus.
Hoc fummum beneficm incoat in hac mifera mafla5in hac uita, ficut feriptu eft: Superinduemur, fi tarnen no nudi reperi z. ror.f emur Jtem, Qui perfeuerauerit ufep in fi* Mtf.io nern3hic faluus erit. Itacp cum accipimus remifsionem peccatoi^, SC reconciliati Ca nius3S£obfignatiSpiritufancfto3haecbo* na effundere horrendus furor eftificut de feribuntur effundetcs,in parabola de do* momundata. Et m z. epiftola Petri dfefe n . tur :bi hi qui errugerunt contammationes mundi, per agnitionem Domini SC falua toris I E S V Chrifti, Ins rurfus impliciti fuecumbun^ fiunt eis poftrema deteriora prioribus, . Effun*
*cr COXFESSIO DOCTRTMAB
Effundtmtur aüt ha?c bona3fi' quis non retinct fundamentü, ld cn\aruculos fidei, fiue fcienSjfiue deceptuSjimpiadogmata, fcu idola rcdpit» Item, Ü quis ali'oqiri con tra confcicnti am ruft.Hac regulg faepe re* , petitse funt,tit Galat» 5. Qui talia faciunt, regnumDeinon pofsidebunt. Neceflfa* ria eft igitur cura uitandi tales lapfus.
Haec mamfcfta necefsitas, propofita fumma pcena, uidelicet amifsione uitsc aeterna%fi quos no mouet adbcneoperan dum,hi funt iam ex his de quibus die mir:
1.1041.3 Qui facit peccatum,ex diabolo eft.I tem, Si quis Spiritum Chrifti non habet, hie non eft cius. Et funt necefsitatis cauflae plures. Debitum, id eft,, ordo immutabi* lis, ut creaturac Deo obtemperent: ideo Paulus inquit, Debitores eilis. Item, ne Spiritus fandus SC fides excutiantur. Äo cedat &C cura uitandi poenas preefentes«, Qiria certifsimum eft3 plurimos etiä elec* forum lapfuSjhorribiliter puniri inhac ui
mich. 7 ta, ut inquit Ecclefia apud Micheam : Irä Domini portabo,quia peccauieu
Etomniumtemporü hiftoriaehorren« da exempla poenarum continent : ut Da*
uid,
Rom.s
SÄXÖNtCAR. ECCLESIÄR. 47
iiid,Solomo,Manafres,Ionas,Nabucho* donofor , SC alrj innumerabilcs duriter ca ftigatifunt. Qua in re hoc triftifsimum cft, qiiod in ipli's pcenis multa noua peo cata cumulantur : ut in fedmone mota contra Dauidem, in dilaceratione regnt propter delidum'Solomonis. Et de necef fitate bene operandi3inquit Dominus:Ni hUtt? fi abundauerit iufticia ueftra plus quam Pharifaeorum, non intrabitis in regnum coeloruiruConfiderata aütem necefsitate, qua? multiplex eft,fequuntur bae qu&ftio* nes: Quae opera fint facienda: quomoda fieripöfsint: quomodo placeät Deo:qusc habeant praemia : quod fit difcrimen pcc* catorüm3quse excutiunt Spiritum fancSu, | dC quae non excutiunt
QJ/AE OPERA SINT FACIENDA.
Vult Deus & fidem dC opera regi fuo lüerbo* Ideo tenenda eft norma de bonis |operibus 5 interioribus 8C exterioribus, quae in iftis praeeeptis Dei cötinetur, quae ad nos pertinent, ficut Erechielis 2^ dici* Ez€Ctl~ i!tur:Inpraeceptismeis ambulate* Ethaec i opera interiora dC exteriora fiuntcultus
De;
4S CONFESSIO DOCTRINAE
Dei, cum fiunt in fide3 8£referuntur ad hunc finem, ut Deus hac obedientia ce* lebretur.
Dicflum eft aüt fupra\externam obcdi* entiam feu difciplinam praeftare poflTe eu iam non renatos : ut, honefte uiuit Cicc* yo>8C benemeretur <Je toto gcnere huma* no laboribusgu.berftationis:fedmens plc na eft dubitationum de prouidentia , nee nouit, nee alloquftur ucruinDeum in in* uocatione,nec nouit promifsioes, &T fem per dubitat , an exaudiatur , praefertim in calamitatibus: in qiiibus etiam Deo irafei tur3cogitat iniufte fe affligi, cum fuerit ci uishoneftus, cVutilisReipublica^ Tales tenebrae in mente funt magna peccata, qux ratio fineluce diuina non fatis iudi* carepoteft.
Oportet igitur in renatis etiam interio rem obedientia incoari, ueram Dei agni* tionem,timorem Dei,dolores in poeniten tia,fiduciam miiericordiae propter filium Dei promiflse, inuocationenr,fpem,dilec tionem,laeticiam in Deo, & alias uirtutes: &C oportet eas referreaddebitumfinem,] feilieet ut Deo praeftetur obedientia.
Hi
SAXONICAR. ECCLESIAR* 49
Hi ueri cultus non poffunt pradftari fi* ne Iuce Euangelij,& fine fidc: quos aduer farrj, quf uideri uolunt cximfj praecones bonorum operum,,nec intelligunt^nec fla gitant j cum ctnittunt dotfrinam defide, qua? eft fiducia mifericordia^acquiefccns in filio Dci, quae eft prseripuum opus , dC fummus cultus Dei\
Deoperibusnömandatis aDeoinfrä diccmus. Et regula tcnendacft : Fruftra colunt me mandatis homtnum. Sa?pc aüt M*tt. \$ in Ecclefia accidit,ut maiori cura feruen* tur humani ritus,quam prsecepta Dci: imo ut autoritas Pharifaicarum dC iniufta rum traditionü antefefarur mandatis di* ■inis,üt multis feculis, propteriniuftam Kimpiaro legem de coclibatu^preccptum Dei de ueracaftitate,hcrrib$'Iiter uiola- tum eft.Confiderandum eftiguur diicxi* men Iegurn,de quo rurfus infra diccmus*
QVOMODO POSSINT FIERI BONA OPERA.
Magna eft infirmitas hominum: 8C dia bolus eft acerrimus hoftis, qui odi'oDei graTTatur in humanum genus , ac präfer* tim Ecclefia Dci conatur difsiparc?quan*
D tum
ro CONFESSIO DOCTRTNÄB
i.pet.s tum potcftjiit fcriptum cft a Petro: Vigi* late,quta aduerfarius ueftcr,tanquam leo rüg Jens circumft3querens quem deuoret* Ideo quanquam externam difeiplinä ho* minesnaturalibus uiribus uteuneß prae* ftare poffunt , tarnen faepe uincuntur hac communi inftrmitate* Saepe etiam diabo* lus non feroshomines impclh't in tetra fec lera : ut deeepu Euam, impulit fratres Io* feph 3 Dairidem 5 &C alios innumerabiles* Quae igitur poteft efTe diligentia , uel cir* cumfpeclio,par aftutifsimo hofti ? Hie teneamus dulci'fsimam confolatio
i.ioiw.j nem: Apparuit fih'us Dei,ut deftruat ope ra Diabolu Cuftos eft filius Dei Ecclefce
todn» 10 fusc?ficut inquu : Nemo rapiet oues mcas ex manibus meis. Ipfe protegft nos,& fi* mul Spiritu fuo fanclo confirmat mentes in ueris fententrjs:2£ utincoatarternam uitam,ita2£motusbonos5fidernDdileclio nem Dei>ueram fnuocationen^fpemjCa* ftitatem , 8C alias uirtutes in cordtbus ao cendit*
Nequaquam famus Pelagian(,fed reue renter gratias agimus Deo aeterno ., patri Domini noftri IESV Chrifti , de Filio
eius
SÄXONICAR. ECCLESIAR n
«US IESV Chrifto,& Spirituifantfo, cum pro toto beneficio reftftutse falutis hominurn,tum uero pro hoc l'pfo benefi* cio^qiiod in Ecclefia habitat filius Dci, SC eam fua dextra contra furores diabolorü SC homfnum protcgft 3 SC depellit a nobis diabolos5&in hac tanta infirmitate no* ßra nos fuitentat, SC uerbo accendit m mcntibus agnirioncm Dei, SC confirmat ac regit corda Spiritu fuo fancflo.
Hrcc beneficia nobis oraeftari certo fei rous,ficutdulcifsime dieftu eftapudZa* ch inanv.Effundamfupcrdomü Dauid, Z$fi*\ pC habitatores Ierufalem, fpiritum gratiae SC precum. Nominat fpiritü grätig quia in hac confolatfoncteftificaturfilmsDci, obfignans nos Spiritu fancflo 3 quod fi* m'us in gratia, SC quod liberemur ex dolo ribus inferorum* Deinde nominat fpiri* tum precum., quia cum agnouimus re* mifsionem peccatorum., iam no fugimus Dcum,non fremimus aduerfus eum , fed accedtmus ad cum uera fide SC fpe, peti* nius SC expeefhmus abeoauxiIiurn,dili* gimus eum,SC nos ei fubrjcimustita fit in* coatio obedientia?,
D z Eodem
*i CONFBSSIO DOCTRINAE
Eodem modo i'nquit Dominus: Ego io4«. 14 rogabo Patrem, dC alium paracletum da* bit uobiSjfpiritu ueritatis. Accendit Spu ntus fancfhis lucem ueritaus in mentibus, dC nouos motus in cordibus , congruen* tes cum lege Deu Hoc tantum donum a* gnofeamus, S^gratiretinere ftudeamus, &f afsiduenosintantis uitae periculis iu* uari petamus. Nee eft ociofa uoluntas,ae ceptoSpiritu fan<fio.
QVOMODO PLACEAT NOVA OBEDIENTIA.
Lucas Phanfaeus apud Lucam admiratur fefe, et iibi placetjfafcinatus hac perfuafione, quod legi fatisfaciat3&T propter hanc qua lemcunq* diTciplinam Deo placcat.Tales funt multi in gencre humano,fecuri pro* pter qualemcuncj} umbram difciplina\
Sedhorumarrogantiam fsepe aceufat uoxdiufna^ucinquit Dominus Lucae 1^ LMc.15 NfQ poeni tentiam cgeritis , omnes fimihV i.iotn.i ter peribitis/Etapudloan. Sidixerimus, quod peccatum non habeamus , menda* ces fumusjdeo inanfs eft imaginatio,fin* gentium obedientiam Deo placere fua dignüate,S£ efle meritum condigni, ut lo
quuntuiy
SAXONICAR. ECCLESIAR. n
quuntur,& iufticiam coram Deo^quae fit meritum uiiTc aeterno.
Poftea tarnen addunt, femper dubitan dum efle an placcat obedientia: quia ma^ nifeftam eft., in fingulis multum fordium efTe5multa peccata ignoranttae S>C omifsio nis,multos naeuos non paruos.
Hie neccfie eft rede erudiri confcienti as de utracß re,dc infirmitate noftra,8c de confolatione, Necefle eft in renatis efle i'u fticiambonaeconfcientiaecVincoatä obe j dientiam5ut dictum eft. Et tarne in hac ui ta,in noftra natura,in anima3& in corde, adhucualdemultüeft fordium ,quas Uli magis cernunt &C deplorät,qui plus lucis habentjUt Prophetae dC Apoftoli,ut nota eft Pauli querela : Video alt'am legem in membrismeis,quaerepugnatkgimentis Rcm,r meae, SC me captiuum faeft legi peccati
Magna adhuc in fingulis caligo eft, multiplex ignoraniia^ multae triftifsimg dubitationes , errores in confilfjs , orti ex difFidentia^ex falfis opinionibus, SC inani fpe5multae uitiofae flamme cupiditatum, multa? negledioncs officrj5frernitus SC in* dignationes aduerfus Deum , in poenis,
D 3 Denicp
£4 CONFESSIO DCCTRINÄE
Dem'cp ftupor SC infania cft.,nolle fateri ti morem 5C dilecffr'onem Dci mulco frigidi* orem e(Fe,quam efle debebat*
Hae confcfsfones rcpetitas funt in Pro* phctarum et Apoftolorum concionibus*
pßJ.143 Pfal. 143^011 intres in Judicium cum fer* 110 tuo,quia non iuftißcabitur in cofpec*
i*io4».i tu tuo omnls uiuens.Et in 1 Joanui.Si di'ci mus quod peccatum non habeauuis, nos ipfos feducimus, 5£ ueriras non eft in no* bis. Haec confcfsio neceffaria eft,2£ arro* gantia taxanda*
Reprehendendus eft etfam error aduer fariorum,qui fingunt3liomines in hac mV ta mortalfjegi Dei fatisfacere pofle* Item qui dicunt, Malum concupifcentia: no* bifcum nafcens non effe peccatum , nee malum pugnans cum lege feu uoluntate Dei. Hos errores manifefterefutatPau**
Ko#7 s lus5Rom,7.&: 8* Poftea etiam confolatio addenda eft.
Pr/mum ftatuat renatus, fe reconcilia* tum effe Deo3fola fide,id eft, fiducia Me* diatoris,&: perfonam certo reputariiu* ftam propter filium DeiMediatorem,gra tis propter l'pfius merimnv
Secun*
SAXONICAR* ECCLESIAR. »
Secundo, confiteatur uero dolore, ad* huc in renato multa pcccata &C magnas fordes efTe,dignas ira Dcu
Tertio, Et tarnen feiat oportcre incoa* riobcdicntiam & luftl'ciam bona? confci* entix : & hanc,quanquam proeul abeft a perfeeftfone legis, tarnen in rccondliatis- Deo placcrepropter mediatorem depre* cantem pro nobis, dC fuo merito tegentc noftras ingentes S*C inenarrabilcs roiferi* as» Ita propter euni &f perfona rccipitur, &T poftea placent opcra.£C in utroej^ fides luceat.Ideo Petrus inquir.Ofterte hoftias i*P*t.% fpirituales aeeeptas Deo per IES VM Chriftum* Haec confolatio propofita eft in capite 8. ad Roman. Nulla nunc con* Row:,g demnatio eft his , qui in Chrtfto I E S V ambulant.Et RonW.Non eßis fub lege, Rom.<r fed fub gratia«
Ibihocipfum querftur,an placeat obe dientia,cum legt non fatisfaciat* Refpon det Paulus : Placere, qui'a non fimus fub lege,id eft,damnati lege:fed fub gratia,id eft,reconciIiat/ feu reeepti in gratiam.Ro man.s*Quis condemnabitc'Chriftus pro Row.s nobismortuuseft38£ refurrexit 3 qui eft:
D 4 ad
1<5 CONFESSIO DOCTR1NAB
ad dexteram Dei , dC pro nobis intcrpel* lar, id eft, Piacent fancfti proptcr Filmm, qui SC obtulit pro nobis fuam obediennV am^&T pro nobis interpcllat*
Haecdicffa opponcnda funt dubitatio* ni^ne fidcs QC inuocatio cxtinguantur. Nä dubi'tatio languefacit inuocationem.
Poftquam igitur fcimus, de necelTari* am eflfe nouam obedientiarn, SC auxilium nobis certo donari,8£ placere hanc,quan quam mutilam dC mendicam obedientiä, agnofcamus immenfamDei mifericordi* am,ÖC pro ea gratias agamus,& fit maior cura regendi omnes acfiioes 3 quia fcimus 5C iuuari nos , dC Deo hanc obedientiarn propter filium placere. Et femper in con* fpedu fit h*ec necefsi'tas : Si effunduntur beneficia Dei, iuftificatio dC regeneratio, amitti uitam aeternam,iuxta illud, Super* induemur, fi tarne nonnudirepcriemur*
Rom.s Et Rom. 8; Siquis fpiritumChriftinon habetjhic non eft eius. Ac femper in iufti ficatione fimul fit incoatio nouitatis.
L«c.2j Latro pendens in cruce, habet bona opera interiora SC extcriora, dolet fe pec* caffe,& fatetur fe iufte puma Deinde 8C
fide
SAXONICAR. ECCLESIAR. rr
fideagnofcitSaluatoretn.,& pctit ab eo faIutem,ideoq3 audit cxpreffam abfolutio nem,&: concionem de uita aeterna38£ pro sniüioncnXjdC acquiefcit in hac uoce Mef fise5& fe Deo fubijcit,8£ non impatienter fert fupplicium, fed Icctatur agnitioe Mcf fia?,8£ fpe uite aetern^et Deo gratias agit: praterea ut extet fignum confefsionis, refutat maledicentem Chrifto*
Haec in eo fiunt, quia hie ipfe Mefsias focius fupplicfj, uerbo mente eius docet, et in ea fpfa confolatione hoy©* in ifto effi caxeft,&f per eum seternus Pater effundit Spiritü fancflum in cor hufus auditoris,ut accendat lamciam in eo, dilecfiionem, in* uocationem, fpem uitae arternae, QC alias uirtutes.
DE PRAEMIIS
Paulus inquit3Donü Dei efl: uita aeter* Rom, s na per Chriftum IES VM Dominum noftrum : SC reconciiiati feu iuftificati, fi* mul funt coharredes Filij Dei proptcr ipfutn,non propter propria merita.
Fides accipiens remifsionem peccato* rum ac iuftificationcm, £c' fpes uitae aeter* nar,nituntur filio Dei Mediatorc5utex*
D 5 p reffe
SB CONFESSIO DOCTRINAB
loxn.G prefle didum eft,H&'c eft uoluntasPa* tri^ut omnis credcns in filium, habeat ni Rom.* tam aeternam* Et Rom. 5 •Iuftificatifide, pacem habemus apud Deurn,per Domi* nuni noftrum I E S V M Chriftum, per quem dC acceftum habemus fide in gratiä handln qua ftamus, dC gloriamur fpe ui* tx a?terna^
Coniungit fidem SC fpem , 5C affirmat utranqj niti mediatore5et manifeftum eft, fpem non debere niti noftris operibus,
P/&144 ^1113 dictum eft5No iuftificabitur in con* fpecflu tuo omnis uiuens:fedut propteir folum filium Dci agentes poenitentiam re putantur iufti fidc, dC propter eum dC per eum uiuificantunita propter eum, dC non propter noftra merita3donatur uita aeter* na: ficut latro in cruce audit hanc promif
Lkc. 25 fionem,Hodie eris mecum in paradifo*
Nee fomniandu eft3filium Dei tantum
praeparatione ad uitam ^ternä nobis me*
rui(Te5aut dare, dC nos poftea noftris ope*
ribus mereri uitam aeternä : fed fit in con*
Hofe» 13 fpscflu dictum dulcifsimumjO morsero mors tua3 £>C peftis tua 6 inferne. Propter filium Dci3dC per eum liberamur a morte
«cter*
SÄXONICAR. ECCLESIAR. 5S>
aeterna > 8C transferimur in uitam seternä, fieut ipfe inquit , Ego uitam aeternam do eis. EtiJoan.5. Qui habet filiuiTijhabct Iil04w^ uitam* Ac fit fpes certa SC firma3ficut Pe* trus inquit: Perfede fperate, id eft., non l.Pcf.i dubia opinione,fed firm afpeexp echte uitam aeternam., uidelicet propter media* torem* Et rede Auguftinus inquit in li* bro Mcditationum?Touus fiduciae certi* tudo eft in fanguine Chriftu
Vtrunq? certifsimum fit,agentem poe* nitentiam propter filium Dci gratis fide aeeipere remifsionem peccatorun^SL in* ftificationem , 3C hunc efle haeredem uitec aetcrnae,ficut Paulus inquit: Quicunque RöWiS ipiritu Dei aguntur3hi funt filij Dei:Si au tem filrj,haeredesDei dCc.
Et tarnen fimul uerum eft, cos qui cf* fundunt Spiritum fandtum, deficientes a fide.,aut ruentes contra confeietiam , nee redeunt ad Deum per poenitentiam , non eflehaeredes 5 ficutdicitur ad Galat. Qui G4j.f talia agunt^regnum Dei non pofsidebüt. EtnTimot.u Militabonammüitiam^ha* 1>Tl^ , bens fidem,5£ bonam confeientiam., qua quidam repellentes, circa fidem naufragi
um fc*
ffo CONTESSIO DOCTRINAE
M4tt.it umfecerunt, EtMatt.25»Efuriuij8£non dediftismihirnanducare. Et ibunt hi in fiipplicium aeternum , iufri autem in ui* tarn aeternam*
Cgterum ctfi uita aeterna datur propter filium Dei renatis , tarnen fimul etiam cft merces bonorum operum, ficut dicitur:
mau.? Merces ueftra copiofa eft in coelis.Vt pa* trimoniumeft merces laborufilrj, etiamfi propter aliam cauflam filio attribuium
Prgterca addiditDeus bonisoperibus fuas quafdam promifsiones:quare& pro bonis operibus fancflorum tribuitDeus ctiam in hac uita multa fpiritualia dC cor* poralia bona3 alias aliter5ut ipfi fua incnar
i.Tiw.4 rabili fapientia placet : i.Timot.4*Pietas habet promifsiones praefentis S^futurae
M*r. 10 uitse.Marci lo.Recipient centuplu in hac uita.fed cum tribulatione5& polt hanc ui
Mrftt.io tam,uitam aeternam. Mattrhio* Qui dede
rit potum uni ex minimis propter docflri
L«c.cr narn,nonperdetmercedem.Luc. tf,Da*
exo. zo te^SC dabitur uobis. Exo.zo. Honora pa*
trem SC matrem,ut fis longaeuus fupra ter
Ep,j5 ram» Efai. 33. Panis ci dabitur, aquoe eius
erunt certae: Regem in decore uidebunt :
id eft,
SAXONICAR. ECCLBSIAR. cfi
id eft, pro obedientia 8£ bonfs operibus Deus dat tranquillas poluias , honeftam dC placidam gubernationem cVc. Efaf^c Er4lSS 53» Frange efurienti panem tuum , dC eris ficut hortus lrriguus cYcv
Et notum eft exemplum uiduaeSare* ?.r<m7 ptanee.Et Pfaltes dicit: Opcs cV diuitisc in vßl.ut domo eius, Quia enim in hac mortali öC aerumnofa uita Deus Ecclefiam colligir, cYuukeam effe honeftam congregatio* nem: probet ei aliqua hofpiua medioeria, p raber nidos pirjs familijSjpuerperiSjedu* cationi pucrorum , propagationi doefiri* nx, denkpuulceonferuaregenerishuma nifocietatcrnjOeconcmias &C poIüias:Sc" quidem »deo,ut coll/gi Ecclefia pofsit»
Quare propter fanefiorum preces, &C propter eorum diligentiam, cV propter communem necefsitatem,rnbuif aliquan do gubernationem minub turbulentam, pacen^feceunditatem agrorum,et aliabo na :ur propter Iofeph, Naaman, Danie* lem,regnailIafeliciora erant. Et IerenuV^ -^ as capf 19. praecipit.ut exules in Babylorie pctanthoipuiopacem3cV falutarem gu* bernationem, Sicut etiam fepe propter
Eccle*
Gz CONFESSIO DOCTRINAE
Ecclefia? delicfta cumulantur poenae! ut in pccna trtbus Beniamin , Dauidis , 5>C altjs confpicitur* Vult autem Dcus intclligt ha^c beneficia corpori neceflana y8C fciri uult ea diuinitus tribui* Vult in eis peten* dis excrceri fidem , ut fuo loco copiofius dirimus» Nunc ideo hsec pauca addidi* mus,ut in hac confefsionc etiam extet te* ftimonium in noftris Ecclefijs , doflri* namdebonisoperibus ueram dC necefTa natu fidelitcr proponu
DE DISCRIMINE PECCA*
TORVM.
Cum didum fit, in renatis manere pec cata,nece[Tee{ltradi diTcrimen. Nam ex dicSo Lucas n. Vadit 5C aflumit feptem ali os fpiritus nequiores fe, &C ingrefsihabi« tant lbij cYc. & ex fimilibus dicfiis, mam* feftum eft, aliquos renatos contriftare bL excutere Spiritü fanclum, et r urfus abrjci a Deo ac fieri reos irae Dei, cV aeternarum Ezeew poenarum. Et Ezech. $;. feriptum efts Cum recefferit l'uftus a l'ufticia fua,cY fece rit iniquitatem,morietur in ea: &C cum re* ceflerit impius ab impietate fua, &C fecen't l'udicium dC iufttriam;uujet in ea,
Neceflc
Lifc.zx»
SAXONICAR. ECCLBSIAR. n
Necefle eft igitur difccrni peccata3quae in fancflis in hac mortali uita manent, nee excutiunt fpiritum faneftum, ab altjs pec- catis, proprer qua? homo rurfus fit rcus irae Dei g£ aeternarum pccnarum.Et Pau* lus difeernit peccatum rcgnans,cxT non re gnans. Etalibiinquit:Sifecundumcar* ^cm,s nem uiuetis,moricmini: Ü adiones carnis fpiritu mortificabitis5uiuetis*
Tradit autem regulam in epiftola ad Timotheum: Milfta bonam mihtiam5reti »«täm nens fidem, dC bonam confeientiä. Cum (gttur homo non rennet fidem, fed alt* quam fundamenti partem, ld eß^aliqucm articultim fidei , fiue fciens,fiuc errore amittit j aut fdola approbat : ut multi qui falfis dogmatibus dccipiuntur, aut non fuftentant fe confolatione fidei, fed fupe* rantur dubitauone aut defperationc ? aut uiolant uüum praeeeptum Dei contra confeientiam , effundunt Spiritum fanc* tum,2£ rurfus fiunt rei irae Dei , 8C peenae acternaetS^ nifi fiat conucrfio,tales rnorien tes abrjciuntur in aeternas poenas*
De his inquit Paulus: Si feeundum car row.s nemuiuetis,morieminu EtnCorinth. tf«. «.cor.«
Nee
0-4 CONFESSIO DOCTRINAB
Nee fcortatores, nee adulteri, nee ldola* trse &fc.pofsidebunt regnumDet.Et iura B*e.is rnentum daredicittViuoegodicit Dornt hus,nolo mortem peccatoris, fed ut con* uertatur 5C iriuat« In iuramento partes duae copulatae funt,conueril'o dC trita* Po ftulatDeus j 8C quidem iuramento, com uerfionem. Quare non placent einrennen tes propofitum peccandu
Complecftimur autem in hoc numerö, &T peccata omifsionis affeeftata^id eft, af* fecflatam negligentiam in officio, qua? pu gnat cum di(fk>:Hoc requiritur,ut fidelcs fimus : &C ignorantiam affecflatam, qualis eft Pharifaica, &C infinite multuudinis, qusrueramEcclefiae docflrinam non ßu* det inquirere, &C ignara retinet idola, aut etiam (kuiciam adiuuat in defenfione idolorum;
DicSum eft delapfibus.quibus excuti* turfpiritusfandus. Alia funt peccata in renaris,retinentibus fidem dC bonam con feientiam, quae non funt corruptelae fun* damenti,nec funt delida contra confeien fiam: fed funt reliqufe peccati originis,ca ligo, dubitationes, carnalis fecuritas, er*
rantes
SAXONICAR. BCCLESIAR. <sr
rantes flamm« uitio forum affecfhium , SC ömifsionesjuel ignorantiae no affedata?,. H«ec mala extenuant quidam, SC nomi nant deformitates praeter legem Dei. Sed haec coecitas üalde reprchendcnda eft , SC utrunqp confiderandum:magnitudo ma* li in hac tota immundicie, quac eft contra
Ha legi 8c" uolumati Der.St* rurfus magni* tudo mifericordiae &C beneficij filrj Dei^
i tegentis ha?c triftia & magna uulncra in hac mifera natura*
Iubet autem Paulus bis malis repugnä re fpiritu, id eft, Atticus3 Scipfo, frenant uüiofos affecftus ratione : Ted Iofcph,Pau lus, frenant fpiritu, id eft, Spiritus fancfti motibus, uero dolore, uera fide, timore
' Dei 2c" inuocatione.
Dolet Paulus, fenticns dubitatioes,aut alios errantes motus : Sc" fide ftatuirjianc
jimmundiriem tcgi a mcdiatore; 8C timore Deife reprimit,ne obtemperet ir*e, aut alfjs errantibus mötibus. Etfimulinuo*
jeat Deum,& petit auxilium,Cormun* Ppj^0 dum crea in mc Deus*
Cum hoc modo repagnamus prauita« ti, quae adhuc r eliqua eft in renatis, te gun
E tur
*s COttFBSStÖ ÖÖCTRtNÄB
tur hsec mala, dC dicitur peccaturn nori regnans, fcu ueniale:g£ non effunditur Spiritus fancfhis» Hanc docftrinam de di* fcrimine peccatorum ueranvperfpicuä, &C Ecclefise neceffariam effe , manifeftum eft. De qua tamen quales labyrinthidi* fputationum fint in libris Aduerfarionx, multinorunt*
Poftquam uero breuiter expofuirnus fummam dodrine de iuftificatione,nunc dC argumentajquae contra hanc fententia obfjciuntur 5 explicanda &C refutanda erant. Sed quia alrj alia obrjciuntjConfef* fionemnofträ recitauimus, cVofferimus nosadlongioresexplicationes in fingu* iis membris confefsionis*
DE ECCLESIA,
VVlt Deus intelligi, genus humanuni non cafu nafei., Ted a Deo conditum eflfe,&: conditum non ad aeternum exiti* um,fed ut colligat fibi in genere human o Ecclefiam, cui in omni aeternitate com* municet fefe,fuam fapietiarr^bonitatem,! &C teetitiam* Et uult confpicifiliumpro* pter quem,8£ per quem inenarrabili fapi- ü
entia
SAXONICAR. ECCLESIAR. c7
entia &£ immenfa mifericordia hanc tnu feram naturam homfnum reftituit* Ideo femper in genere humano coetum effe uoluit.cui tradidit dodrinam de Filio3 ÖC in quo filius /pfe inßituit &C conferuauit minifterium cuftodiendae &C propagan* dx eius do(flrin3e5per quam ÖC efficax fu* it, cft, 8C erit • Et mukös ad fe conuertir, ficut manifefte mquit Paulus : Euange* lfum eft potenna Dei , ad falutem omni credentn
k Sedmirandum&dolendumcft5maxi:* mam parte generis humani horribili furo re contemnere uocc 5C teftimonia Dei,ö£ film Dei: &C in ipfo ccetu^qui nome habet Ecclefig,multas dilaceratiöes femper fao» tas ciTc,& ueram Ecclefiam ab externis et domefticis hoftibus oppugnatä efle.Hacc difsidia eum homines intuentur j 8C qui* dem uident imperijs 5 multitudine &C glo* ria antecellere eos,qui alias dotfrinas pu* gnantes cum Euangelio amplecftuntur, dubitant an fit aliqua Dei Ecclefia , quae* nam,K qualis^Sc ubi fit» : Ac prophanis dijudicatio difficilis eft: (cd uera Ecclefia feit ex teftimonijs diui*
E z nis,
<rg CONFESSIO DOCTRINAE
nis, unde fint tanti hominum furorcs , & inter eos tarnen feruari Ecclefiam Dei: $£ difcernit eam ä caeteris gentibus,&fcit quacnam,qualis,&: ubi fit.
Vt igitur contra has dubitationes ma* gis confirmarentur omnes fancfii, articu* lus in fymbolo propofitus eft: Credo eflfe Ecclefiam fancftem catholicam.Hac pro* fefsioneaffirmamus,non abie<ftum efle totumgenus humanuni a Deo, fed eflTe, 8£ manfuram eflfe aliquam ueram Eccle* fiamjratasefie Dei promifsiones,adhuc regnare filium Dei, reripere &C faluare in* uotantes* Et hac erecfti confolatioe, Deo gratias agimus, 8C eum inuocamus, SC petimus/accipimus,, 6C expecfiamus aeter* na bona*
Propterhanc commonefacftionem SC confolationem articulus in Symbolo rcci tatu^cumquidemhcec ipfa dodtrina de conferuatione Ecclefise fcepißime repeti* ^r ta fit in concionibus diuinis,ut Efaiae 59* Hoc foedus meum cum eis , dick Domi* nus , Spiritus meüs qui eft in te , S>C uerba mea quae pofui in ore tuo , non recedent ab ore tuo , nee ab ore feminis tut , dicit
Domi*
fr
SAXONICAR* ECCJ^ESIAR. er*
Dominus , deinceps SC in fempiternum* Et Dominus inquit ? Ego uobifcum fum Mut 1$ Omnibus diebus , ufq* ad confummatio* nem feculi. Eft&hsecdulcisconfolatio, quöd non alibi fint haeredes uitse sctern*e, nifi in ccetuuocatoru^iuxtaillud: Quos Row.g elegitjhos &C uocauit*
Non uagcntur animi, intuenteshocla cerum corpus Ecckfie^ÖL fomniantes for tafsis alibi aliquos qui Ignorant Euange* lium, tarnen efle fancflos &C domicilium Dei, Fabium, Scipionem, Ariftidem , &C fimilcs, Sed huc refcr oculos* In hoc ca> tuuocatorumcerto fcias aliquos eledos effe,dC ad hunc coetum te adiungito, con fcfsione BC inuocatione. Sicut dicit PfaL 2<> . Vnum petrj a Domino,hocrequiro, pfüif uthabitem in domo Domini ,, omnibus diebus uitse mese , ut uideam uoluntatem Domini, & uifitem templum eius.
Non igitur de Eccleüa.,tanquä de Idea Platonica loquimur, fed Ecdefiam mon* ftramus, quae confpici &f exaudiri poteft, iuxta illud:In omnem terram exiuit fpnqs ppj,is eorum. Vult exaudiri filium aeternus pa* I er3 in toto genere humano , ficut inquit,
E 3 Hunc
70 CONFE5SIO DOCTRINAB
mt. 17 Himc audite. Et Pfalm. »♦ Ego conftituo
p/*U regem meum in monte Si'on 3 praedicabo
prareeptum : Dominus dixit ad me , filius
meusestu, egohodiegenuite, Et nunc
reges intelligite 8>Cc.
Dicimus igitur,Ecdefiam uifibilem m hac uita, coctum effe amplecfientiurn Eu* angelium Chrifti,et reef^e utentium Sacra mentis, in quo filius Dei per minifterium Euangelij eft efRcax , &C multos ad uitam aeternam regenerat In quo coetu tarnen multinonfunt fanefh', fed de uera doo trina confentientes : ut Marias tempore erant Ecclefia t Zacharias , Simeon , lo* feph, EÜfabeth, Maria, Anna, Paftores, SC alfj multi, qui de pura dodtrina confen tiebant., dC audiebantnonSaducseosaut Pharifaeos , fed Zachariam , Simeonem, Annam,Mariam5& fimilcs dCc. Nam et* iam cum ualde exiguus coetus eft , tarnen Deus aliquas reliquias feruat, quarum uox dC confefsio exauditur,8£ fubinde feJ2u minifterium inftaurat,iuxta illud: Nifi Dominus reliquiftet nobis fernen ,ficut Sodoma effemus 3Cc.
Itaque quae fit Ecclefia, dC qualis fit, SC
vbi
SAXONICAR. ECCLESIAR. 71
ubi fit , hacc defcriptio indicat , fumta ex manifeftis teftütiontjs ddrinis. Nihil dubi um cft,Ecclefiam alligatam efic ad Euan* gelium?iit Paulas inquit*. St quis aliud Eu gaL* ängeliumdocet, anathema li't. Et Ioan. 10. Oucs mea? uoccm meam audfunt. Et ioan. 10 Ioan.14. Si quis diligit me3fcrmoncm me \0Ant 14 um feruahjt3ö£ patcr meus diliget cum,8C ueniemus ad eurn3ÖL manfionem apud eum fariemus. Et Ioan. 17. Sanctifica eos io<m. 17 in fermone tuo3fermo tuus eft ueritas.
Non funt lgitur membra Ecclefie Dei3 etiamfi titulum 5>C imperia tenent, Sadu* caei3Pharifaei32c fimiles3Pontifices3&: ajij, qüi alfam docflrinam proponunt, diflen* tientem ab Euangelio, dC ftabiliunt idola pertinaciter*
Mamfeftum eft autc, aliud genus doo trinae3diflemiens ab Euangelio, aduerfa* rios tradere & propugnare5qui docent le gern Dei impleri obedientia noftra ni hac uita,,8£ hanc obedientiam mereri remifsi* pnem peccatorum. Item,Hac obedientia homines luftos efle cor am Dco:ltem3Pra uam concupiTcentiä non efle peccatum, nee malum pugnans cum lege Den
E 4 Item*
7% CONFESSIO DOCTRINAB
Item,dubitandijm efle couerfis,an fint in gratia , SC hanc dubitationem non efle peccatum . Item, Inuocandos efle homi* nes mortuos* I tem,Cultus Dei efTe difcri* mina ciborum,uota monaftica,SC alios xi tus fine mandato Dei eletfos. lcem,Obla tionem in miflTa mereri facicnti & alrjs ui* uis dC mortuis remifsionem peccatorum, 8C alia. Iteni,alias prophanationes Sacra* menti multiplices 8C horrend as.
Item,Epifcopos pofle inftituere eultus DeijöC peccata mortalia efle uiolationem cultuum,qui ab eis inftituutur.Item,Pofi» fe legem de coelibatutmponereulliordi* ni hominum. Item, Enumerationen* fin* gulorüm delicfiorum neceflariam efle ad remifsionem peccatorum* Item,Satisfac* tiones Canonicas, compenfationes efle poenarum purgatorij*
Item,Synodos,in qiribus folt Epifcopt dieunt fententias,non pofle errare. Item, Qui confecrant olea^ alias res fine man dato diirino , dC tribuunt eis uim diuinam contra peccata QC diabolos dC morbos. Item, Quiinuocationesadcertasftaruaa apprpbantjCjuafi ibi plus fit auxiltj. Item,
Qiil
SAXONICAR. ECCLESIAR. T|
Qui interficiunt homines honeftos , tan* tum quia hos crrorcs improbaw, §£ ueri* tatcm profitentur*
Harc cum fint palam ethnica QC idolo* |atrica,manifeftum eft,defenfores eorum non efle membra'Ecclefiee,fcd dominari, ficut Pharifxi dC Saducad dominaban* tun Interea tarnen fuerunt,funt>& erunt Ecclefia Dei, homines retinentesfunda* mentum, etiamfi alij plus, alij minus lucis habuerunt,habent,et habebunt.Et intern * Com dum etiam fandi ftipulas extruunt fupra fundamentumjCum prxfertimin hac tem porum miferia multis qui habent initia fidei5nonconcedatur, ut erudiri, &C cum dortioribus colloqui pofsint» Hi funt ta* mcn in eorum numero,quibus iubet De* usparcMEzech^Quigemuntetdolent, BzCt9 propterea quod errores ftabiliuntur.
Prsecipue igitur ex uoce docfirinae iudi candum eft,8£ iudicari poteft,quae dC ubi fit uera Ecclefia, qug uoce uerg docflrinar, deinde dC legitimo ufu Sacramentorü ab alfjs gentibus difcernitur : dC quse fit uox yerg do(flrina?,oftendunt ipfa fcripta Pro phetics & Apoftolica,& Symbola.In his
E 5 npa
74 CONFESSIO DOCTRIKAÖ
non eft ambi'gua doclrina de fundamen* to , iridelicct de articulis fidei , de cflentia SC uoluntate Dei, de filio redemtore,dele g<:,dc prömifsionibus, de ufu Sacramen* tovum,dcminiftcrio. Etmanifeftum eft, nulli creaturae, non angclis, non hominis bus conccflum efle „ mutare docfirinam a Deo tradicarru
Qualis autem fit Ecclefia, oftcndit fi* I04JI.18 IiusDei,inquiens:Rcgnum meum non eft de hoc mundo. Item,Sicut pater meus mifitme,fic ego muto uos.Colligitur uo* cc miniftrorum Euangelij aeterna Eccle* fia Deo.Hoc immenfumbeneficium Dei agnofcere &C grati celebrare debemus*
Quanquam autem Ecclefia eft coetus, qui confpici cV exaudiri poteft, tarne dife cernendus eft ab imperrjs politicis, feu gc rcntibus gladium. Nee iure diuino Epi* fcopf habent poteftatem gladi'o punien* di non obedientcs,nec imperia mundi oc cupandi, cV tarnen in ea ordo eft., i'uxta iU Uph.4. lud; Afcendit,datdonahominibus,Apc> fto!os,Prophetas,Euangeliftas, Paftores &' Dodores. Films Dei eft fummus facerdos3uncfhis
ab
SÄXONICÄR. ECCLESIAR. 7?
ab aeterno patre 5 qui ut non funditus in* tereat Ecclefia , miniftros Euangelij ei at* tribuit, partim a fe immcdiate uocatos.,ut Prophctas SC Apoftolos , partim uocati* onehumanacledos* Nam SC Ecclefiae e* lecflionem approbat, &T imrnenfa bonita* te efficax eft , etia fonante Euangelio per elecftos fuffragi}s5aut nomine Ecclefia
Retinemus igitur SC in noftris Eccle* fijs publica ritum ordinationis, quo com mendatur minifterium Euangelij uirise* lecfiiSjquorum mores SC dodrinam prius exploramus*
Et de dignitate minifterij fideliter doce mus Eccleflas* Nihil dici maius poteft, quam quod filius Dei inquit : Sicut pater io<omo meus mifit me,fic et ego mitto uos:Often dkdC quae mandata det5pra?dicate Euan* gelium: SC affirmat,fe per uocem illorum efficacem fore^ficut pater oftendit fe effi* cacem e(Te per filium»
Proponimus ettnandata Dei; Qui uos L«caa audit,me audit : qui uos fpernit, me fper* nit. Item,Obediteprapofitisuefl:ris,Nec Hckn tarnen hsec dicfla regnum conftituunt ex* tra Euangeliu /fed obedientiam praecipi*
unt.
7 ff CONFSSSIO DOCTRINAB
untjdebitam uoci Euangelij : dC ad mini* fterium hscc pertinent, docere Euange* lium, adminiftrare Sacramenta,uocem abfolutionis impertire petentibus , qui non perfeuerant in manifeftis deli<fKs,or* dinare miniftros Euangelij rite uocatos ÖC cxploratos 5 exercere iudicia Ecclefiae Iegitfmomodo:dei]'s qui manifeftorum criminum in moribus aut docflrina rei funtj&^ contra contumaces, fententiam exeommunicationis ferre , SC conuerfos rurfusabfoluere&recipere. Haec utrite fiant,etiam Confiftoria in Ecclefijs no* ftr/s conftituta funt*
Diximus autem in deferiptione Eccle> fia: ., multos in hac uifibili Ecclefia c(Tc non fancios, qui tarnen externa prpfefsio ne ueram docflrinam amplecüuntur : quia Donatiftasimprobamus, qui finxerunt, minffterfum eorum qui non funt faneffr, nonefleefficax*
Improbamus ÖC colluuiem Anabapti*
ßicam,qu2e finxitEcclefiamuifibilem, in
qua omnes fint fandi, Ac fatemur,de Ec
clefia uifibili in hac uita fentiendü efle, fi«=
Wf.^ cutinquit Dominus Matth, 13* Simileeft
SAXONICAR. ECCLBSIAR. 77
regnum coelorum fagenae miflse in marc, qua boniSt mall pifces colliguntur. Sed tarnen hiqui'fiunthoftes uerae do<fh'in«e, definunt elTe mcmbra huius uiiibiliscon gregations,iuxta hoc dicftum: Siquis all* GaIi udEuangeh'um docet^anathemafic
DE SACRAMENTIS.
Dlfcernunt Ecclefiam a carteris genti* bus , SC n'tus quidam duiinitus inftf* tuti,qui nominantur ufitate Sacramcnta: ucBaptifmus3&:Cüena Dornini:qu#ta* men non funr tantum figna prcfefsionis, fed multo magis (ut uetufias dixit) figna gratia:: id eft;iunt carremonia? additae pro niifsfoni Euangelrj de gratia:fd eft5de gra ttrita remifsiöe peccatorum, & de recon* ciliatione, & de toto beneficio rcdcmtio* nistquac ita inftituta funt,ut fingulie/s utantur: quia funt pfgnora cY teftirnonia, qua* oftendunt, ad fingulos pertinere be* neficia in Eüangelio promifla. Nam uox Euangelrj generalis eih Hanc teftatur hie ufus ? pertinere ad fingulos qui Sacra* mentis ututnur.
DE BAPTISMO.
Baptifrmis
7* CONFESSIO DOCTRTNÄE
BAptifmuscft integra acflio , uidelicet mcrfio,ö£ uerborum pronunciatio: Ego baptizo tc in nomine patris 5 dC filij, 8cfpiritusfancfli. In his uerbis fummam docfnin^Euangelijcomprehcnfam^feepe enarramus. Ego baptizo tcu'd eft,ego te* fh'ficor hac merfione te ablui a peccatis,et rccipi i'am a uero Deo3 qui eft pater Dom! ninoftri IESV Chnfti.,quiteperfilium I E S V M Chriftum redemit,& fandifi* cat te fpiritu fanßo. In huius ueri Dei no inen., id eft , inuocationem , te baptizo, quem agnofces SC inuocab*s3ö£ difcernes ab omnibus commenticijs numinibus:8£ certo ftatues tibi tribui beneficia , quae in Euangelio promiflt:te efle membrum Ec clefias Dei, qua? per filium redcmta eft, &C fandtificatur a Spiritu fantfo*
Huncintellecflum huius foederis tene* anthi^qiioruma^tasiamdocflrinaecapax eft : 8>C hac teftificatione confirmati , cre* dant fibi remitei peccata,& fe uereefle membra Ecclefiae Dei3 &C uera fide uerum Deum inuocent : ficut Abraham cogi* tans de circuncifione3 intuebatur promif fionem uenturi feminis , intellfgebat fe
mem*
SAXOKlCAR. ECCLESIAR. 19
membrum efle Ecclefiae Dei , &: tollt ma* lediclionem a fe quocp per hoc fernen, de quo dictum erat in promifsione: In femi* Gen.u ne tuo benedicentur omnes gentes«.
\ Sic dC Petrus docet,BapuTmum e(Te fti i.Peto pulationetn bonae confeientiae erga Deü3 per refurredionem I E S V Chrifti , qui eft ad dexteram Dei . Nominatim ait efte ftipulationem, qua Deus tecnm feedus fa cit,& te fanatis uulneribus tu:e confeien* tiae rccipkjdC tu uicifstm cum Dco facis foedus,uthunc uerumDeum inuoces, d<C credas tcper filium Dei refufeitatum ex mortc, &Tregnanterrv,faluan\
Ita efficax eft in te hie filius Dei,fedens ad dexteram aeterni patris,ficut &C Paulus inquic ad Galat. Quibaptizaticft/s,Chri g*/.j ftum induiftis* Et dari Spiritum fancÜum inbaptifmo, affirmat ad Timm, cum ait, t/m Per lauacrum regenerationis3 SC renoua* tionis per Spiritum fanclum, Etinloan. l04nj dicitur: NiO quis renatus fuerit ex aqua & fpiritu, non poteft intrare in regnum coelorum*
Docemus igitur,nece(Tariü efle Baptife ixiumt&T femel tantum baptizamus fingu
los,
8o CONFESSIO DOCTRINAE
los^ficut circuncifio femcl tantum in fin* gulis fiebat , fed dodrinam de fignificati* öne& fcxdere mutuö utflifsimam,fa?pc commemoramus»
Retinemus St infantium baptifmum: quia certiisimum eft, promifsionem gra* tV3t ad infames etiam pertinere , dC ad eos tantum qui Ecclefise inferuntur. Quia de M4r.«o his dieflum eft : Sinite paruulos ad me ue* nire,quia talium eftregnum coelorum.Et Origenes feribit in 6* cap, ad Rom* Eo defiam ab Apoftolis aeeepifle morem baptizandi infames. Nee iudicamus huc morem tantum ociofam caeremoniam eA fe.,fed uere tunc a Deo reeipi dC fandifi* €ari infames : Quia tunc inferuntur Ec* clefiae,ac ad tales promifsio pertinet* Ex* tant autem de hac te multa feripta in na* ftris Ecclefijs edita , quibus refutantur Änabaptiftae*
DE COENA DOMINI.
ET Baptifinus^CoenaDomintfunt pignora dC teftimonia grati«e,ut antea didumeft, quse de promifsione, SC tota redemtionc nos comonefaciunt,8£ ofteni
dunt
SAXONICAR. ECCLBSIAR. öi
dunt bcneficia Euangelij ad fingulos per tinere,qui bis ritibufc utuntur* Sed tarnen hoc difcrimen efttpcr Baptifmum finguli inferuntur Ecclefiac, fed coenam Domini fimul etiam uoluit Dominus efle neruum publica? congregatiois* Vult enim Deus miniftcrium Euangelij publicum eflc, no uuh in latebris tantüm inclufam teneri Euangelij uocem, fed fcxaudiri eam : uult fe agnofei &C inuocari a toto genere hu* mano. Ideo uult publicos SC honeftos ek fe congre(Tus,& in his uult fonare Euan* gelij uocem , uult fe ibi inuocari dC cele* brari» Vult etiam hosipfoscongreffus, teftes efle confefsionis dC feiuncfh'onis Ec clefiae Dei , ab aliarum gentium fecSis ÖC opinionibus,
Conuenit Ioannes Ephefi cum fuo coe tu,&: docet Euangelium , dC ufu Sacra* menti totus coctus oftendit fe hanc doefiri nam ampledti, dC hunc Deum inuocare, qui Euangelium tradidit,&: feiuntfum fe efle a Diana?, Iouis,& aliorum idolorum eultoribus. Vult enim Deus confpici££ audiri fuam Ecclefiam in mundo, ÖC uult feiunefiam efle multis publicis fignis a re*
F liquis
ö» CONFESSIÖ DOCTRINÄE
liquis gentibus* Sic haud dubie fuos ccx* tushabueruntprimi patres3Adanv, Seth, EnochjNoCjSem,, Abraham:^ deinceps politia lfrael habuit multos rituSjUt fe* iundi'o illa a gentibus eflet confpefliof* Addidic etiam Dominus peculiarem
Mtt.it promifsionem congregationi: Vbicunqj duo aut trcs congregati funt in nomine
hut.is meo,eroinmedioeorü. Itern, Quicquid
p/4.145) pctentconfentientes3fieteis* EtinPfalm» Laus eius in Ecclcfia fandorum.
Sintcp promifsionesjin quibus Deus af firmat fe Ecclefiam feruaturü effe3e6 dul* ciores, quia intelligimus eum publicum minifterium in cogrefsibus honeftis con* feruare dC reftituere : ficut 5C in fpfis uer* bis Coenae inclufa eft haec promifsio,curri
m^.ict iubet annunciari mortem Dominik häc Coenam diftribui donec uenerit,
Vt igitur reuerentia maior fitinhuius Sacramenti ufu, uercc cauflk inftitutionis cogitentur 3 qucc ad publicam congrega* tionem,2£ ad fingulorum confolationem pertinent.
Prima cauflfa eft: Filius Dei uult fn pu* blica &C honefta congregatione fonare
uocem
SAXONICAR. ECCLBSIAR. J*
uocem Euangeltj. Huius congregationis uinculum uuk eile hanc fumtionem,quaj fumma reuerentia facienda eft, cum ibi teftimonium cxhibeatur rniranda? focie* tatis Domini dC fumentium: de qua im& rentia Paulus loquitur3inquiens: Quifu* i.Comi mit indigne , reus erit corporis SC fangui* nis Domini»
Sccunda, uult 8C concionem,& ipfum ritumprodefleadconferuatione &C pro* pagationem memoria? pafsionisDrefurrec tionis,8£beneficiorum fuorum*
Tertia , uult quemlibet fumentem hoc teftimonio fingulariter confirmare,ut fta tuat ad fe pertinere beneficia Euangelij, cum concio fit communis : dC hoc tefti* monio 3 hac fumtione oftendit te ipfius membrum efle^&T te ablutum eflfe fangui* ne fuo,& facere fe hoc foedus tecum: Ma io^n.ij nete in me^fiC ego in uobis : Item^ Ego in cis.,&: tu in me,
Quarta, uult hanc publicam fumtiö* nem,confefsion€e(Te3 qua oftedas, quod dodrinae genus ampledaris, cui coetui te adiungas* Vult 5C gratias agi publice dC priuatim in hac ipfa ceremonia3Deo aeter
F z noPa*
S4 CONFESSIO DOCTRINAE
no PatrijFilfo^et Spiritui fando^um pro cseteris bencficrjs , tum nominatim pro hoc immenfo beneficio redemtionis 8£ faluationis. Vult SC ipiisEcclefiaemem* bris inter fefe uinculum cfle mutuae bene uolentia: Jta mulri fincs concurrunt,
Hamm maximarum cauflTarücommeci moratione inuitantur homincs ad Sacra* menti reuerentiam SC ufum. Et docemus, quomodo profit ufus. Aperte damna* mus portentofum errorem Monachoru, qui fcripferunt,fumtionem mereri remif* fioncm pcccatoruin , SC quidem ex opere operatOjfine bono motu utcntis. Hsec Pharifai'ca imaginatio pugnat cü dido,
H^c.iluftusfuafideuiuet. Sic igitur crudimus EcclefiamjacceflTuros adCoenam Domi* nioportereposnitentiam, feu conuerfio* ncm afferre, SC accenfa l'am fide in cogfta tione de morte 8C refurre<ftione,8£ benefi cijs filij Dei, querere hie confirmationem huius fidei:quia in ufu Sacrameti fit teftifi catio, quse oftendit,ad te quoep pertinere beneficia filt] Den Fit SC teftificatio5quod te fibi membrum adiungat, &C quod fit in
iodn> 17 te,ficut dicit ; Ego in uobis &c*
Mone*
SAXONICAR. ECCLESIAR. Bf
Monemus etiam , ne exiftiment pro* pter hoc opus , feu hanc obedientiam re* mitti peccata, fed ut fiducia intueantur mortem &C meritum filfj Dei, dC refurrec* tfonem eius* Et ftatuant propter l'pfum nobis peccata remitti , dC uelle eum hanc fidem hac commonefacfh'one dC teftifica* tione confirmarft Cum hoc modofides, confolatio, gaudium confcientiae dC gra* darum acfh'o crefcunt , prodeft fumtio. Nee admittuntur ulli ad communionem, nifipriusaPaftoreaut Collegfs eius au* diti funt,ö£ abfoluti* In hac exploratione interrogantür dt faepe erudiuntur rudio^ res, de tota docflrina : $C deinde abfolutio promulgatur,
Docentur etiam homines,Sacramenta effe adiones diuinitus inftitutas , ÖC extra ufum inftitutum res ipfas non habere ra* tionem Sacramenti,fed in ufii inftituto in haecommunioneuere dC fubftantialiter adefle Chriftum,8£ uere exhiberi fumenti bus corpus dC fanguinem Chrifti : Chri* ftum teftari quod fit in ei's3& faciat eos fi* bf membra^et quod abluerit eos fanguine fuo3ficut dC Hilari'us fnquit: Haec aeeepta
F 3 SC
IG CONFESSIO DOCTRINAE
SC haufta cfficiunt,ut SC nos in Chrißo^SC Chriftus in nobis fit.
In ipfo autem ritu feruamus morcm ufitatum uniucrfae Ecclcfiae ueteris, LatU nsc SC Gyxcx . Non fiunt priuatae Miffae, hoc eft , tales in quibus non fiat diftribu* tio corporis SC fanguinis Chrifti : ficut nee uetus Ecclefia aliquot feculis poft A* poftolos, tales Miflas habuit,ut deferipti- ones ueteres apud Dionyfium, Epiphani um, Ambrofium, Auguftinum, SC apud t.Cor.n alios oftendunt.Et Paulus exprefle iubet, fimul fieri multorum communionem*
Itac£ in publica SC honefta congrega* tione recitantur aut canuntur precatio* nes,&: fymbolum, &lecfh'ones diftributae in dies feftos ufitato more.Deinde fit con cio de benefierjs filrj Dei.,5^ de aliqua doc trinke parte^ut feries temporum praebet ar gumentum. Poftea recirat Paftor gratia* rum acfh'onem , SC precationem pro uni* uerfa Ecclefia,pro poteftatibus,et de prae fenti necefsitate:8^ orat Deum, ut pro* pter filium , quem uoluit fieri uicfh'mam pro nobis, remittat nobis peccata, 8£nos (aluet.colligat SC feruet Ecdefiarm
Deinde
SAXONTCÄR. flCCLESIAR. g7
Deinde recitat uerba Chrifti5de Ccenc inftitutione, & fumit ip(c, diftribuit fu* mentibus integrum Sacramentum? qui rc uerenter accedunt,antea explorati &C ab* fbluti,&ibi fuas preces ad publfcas ad* iungunt Ad extremum, rurfus rccitatiu* gratiarum a<ftio,
Hunc ritum, &C hanc communionem plurium, congruere cum fcriptis Apo* ftolorum, dC cum confuetudine ueteris Ecclefiae,fere ufep ad Gregorijaetatem, noruntomnes,non prorfus ignari anti* quitau's: quod cum ita fi^probandajnon improbanda eft noftrarum Ecclefiarum confuetudo : fed aduerfarfj improbantes noftram confuetudinem,defendunt muU tos errores,altj magis tetros3alij nouis iam artificfjs fucatos*
Multi ante hoc tempus feripferunt, fie xi oblationem in Mifla pro uiuis dC mor* tuis,&: mereri eam facienti dC alijs ronifsi onem peccatorum exopereop^ato. Et hacc plurimorum perfuaßo tuit5& adhuc eft fimilis Pharifaicae c¥ Ethnicae. Nam eodem modo Pharifaei dC Ethnici fomnia l>ant,fe ex opere operato mereri fibi&;
F 4 alijs
£S CONFESSIO DOCTRINAB
alijsremifsionem peccatorum, pacem^SC aliamulta bona» Aut etiamfi qui minus cccci uerecundius loquebantur , 5C dke* bant mereri ea non fine bono motu facri ficantis, tarnen facrificia ipfa fingebanc e(Te mcrfta dC precium.Hae opinione cu* mulabantur facrificia, et crefcebant aucu pia qugftus. Talis eft MiflTarum merca* tus,& prophanatio Cocnse Domini , fcre in toto orbe terrarum*
Vult autem Deus , uitiofos cultus ta* xari S£ aboleri. Ideo uocem diumam flm plicitcr SC uere proponimus, quae crro* res illos damnat Ac toto pecftore affir* mamus coram Deo & tota Ecclefia in codo dC in terra,tantum fuiflfe unicum fa* crificium propiriatoriü, feu quo ira aecer* ni patris aduerfus genushumanumpla* cata eft, feilieet , Totam filij Dei Domini noftri Iefu Chrifti crueifixi dC refufeitati
I04H.1 obedientiam* Hie unicus eft agnus,qut tollit pecc^tq mundu De hoc unico facri*
neb.io ficio didum eft Hebi\ 10. Vnico facrifi* cio confummauit in perpetuum eos , qui fandificantur.
Et hoc facrificium fingulis fua fide ap«
plicä«
SAXONICAR. ECCLESIAR* $9
plicatur,cum audiunt Euangeliurn,& Sa cramentis utuntur,ut Paulus inquinQue Rom. j pofuit propiciatorem in fanguine per fi* dem: Et luftus fide fua uiuet i SC in t. Pet* Hth.z 1. Sancflificati fpiritu, ad obedientiam SC ltP€tl confperfionem fanguinis I E S V ChnV fti. Caetera facrificiainueteriTeftamen* to fuerunt typica, de quibus fuo loco co* pfofius dicitur. Et nequaquam mereban* tur remifsionem peccatorum : SC omnes iufticjse fancfioru omntbus temporibus, fuerunt,funt,et erunt facrificia laud/s,feu iv%x£isiKcc,qudc non merentur facienti aut altjs rcmiTsionem, fed funt cultus debiti in fingulis,fi£ plackt propter mediatorcm SC fummum facerdotem filium Dei, ut di citur adHebr.Per ipfum ofFerimus facri* Het.ij ficium laudis femper Deo» Hanc efle im* motam SC aeternam ueritatem,manifeftff* fimum eft,
Quöduero cüätur contra tarn claram lucem ueritatis,Centones3quos norm* nantCanones Miflfae, etiam manifeftum eft difsimiles efle Canones,Graecos &.' La tinos.Et Grgcos ipfos diflentirc inter fefe de re maxima, SC in Latino Canone appa
F 5 rcc
9o CONFESSIO DOCTRINAE
ret paulatim aflutas efle laci'nias ab lgtiOf tis a^itoribus.
Vetus Ecclefia utftur nominibus facri ficfj &C oblationiSj fed intelligit totam adi onetn^precationGSjfumti'onem^recQrdaa pnem,fidem,confefsionem5&rgratiarum acftionem. Haec tota a<fh'ointerior8£ex* terior, in quolibet conuerfo ad Deum^SC in tota Ecclefia,, eft reuera facrificium lau disy (eu w%<x§isiKoy , &C ÄoyiKH AccTp/icc. Et
jo4n.4 cum inquit Dominus: Veri adoratores adorabuntpatremin fpiritu dC ueritate, affirmat, in nouo Tcftamento non prseci pi externa facrificia, quae fieri neceflefit, etiamfi in corde nulli fintmotus fpiritu? fan<ffy(icutinlege necefle erat caeremo* niam pafchatos feruari*
*, Com Sed de Coena Domini dicitur , Probet k unufquifcg cYc. Ita prodeft utenti Coe* na Domino cum affert pcenitentiam &C fi* dern,& non prodeft ei alienü opus, Prae* terea de mortuis manifeftum eft , totum hoc fpecflaculum pugnare cum uerbis inftitutiois Coenae,in quibus dicitur, Ac* cipite, manducate cYc Hocfaciteinmei recordationem* Quid hoc admqrtuos,
SAXONICAR. ECCLESIAR. 31
uel abfentes i Et tarnen in. magna parte Europas plurimum Miffarum fit pro mor tuis. Magna multitudo ctiam prorftis ig* norans, quid agat^legit Miifas propter mercedem.
Cum aute hec omnia manifefte fint im pia,facerc oblationem, ut loquuntur , ut mereatur uiuis dC mortuis : aut facere ne* fcientem, quid agat : horribiliter peccant quihaec fcelera retinent dC defendunt. Et cum ritus extra ufum inftitutu non habe* at rationem Sacramenti,qualis ibi fiat ido lorum cultus3cogitent pfj &C eruditi.
Eft dC manifefta prophanatio, partim Coenas Domini circumgeftare, de adora*. re : ubi prorfus transfertur pars ad ufum toto genere diuerfum ab inftitutione, cu textusdicat: AcGipite3manducate: cum quidem &C recens fit hoc fpedaculum.
Poftremo,quales funt mores plurimo* rumfacrificulorü 8£monachorü in tota Europa^qui non curant hoc diclum:Pro i,cor.n bet fe unufquifcp* Item: Quicuncp indig* ne fumit,reus erit corporis &fanguinis Domini» Haec euieß per fe nota funt.
Etfi autem Pontifices & hypocritae,qui
jpraßu
91 CONFESSIO DOCTRINAE
prseftigias quaerunt ad hgc mala ftabilien da,ridenthas querelas, tarne certifsimum eftjDeü horribiliter irafci his fceleribus: flcut in Ifrael irafcebatur facrificiorum prophanationibus* Et uidemus ixx exem pla manifefta,tot regnorum ruinas,uafta tionem orbis terrarum quam faciut Tur* ca^confufiones opinionum, SC multas tri ftifsimas difsipationes Ecclefiarum*
Teautemfili Dei, Domine I E S Y Chrifte, crucifixe pro nobis dC refafcita* te,fcmme facerdos Ecclefiae tuae,ueris ge mitibus oramus, ut propter tuam &C aeter ni patris tui gloriam,deleas idola, errores ÖC abominationes : dC ficutipfeprecatus eSjfancfiifices nos in ueritate tua^SC in pec toribus plurimorum accendas lucem Eu angelij tui,8£ ueram inuocationem et cor danoftraad ueram obedientiamflecflas, ut grati te in omni gternitate celebremus*
Omnium angelorum dC hominum elo quentiam fuperat magnitudo peccato* rum,que prophanatio coenae Domini tot iam feculis parit. Et nos, cum par oratio tantse rei nulla efle pofsit5 breuiores fu* mus ; dC in hoc ingenti dolore filium Dei
ora*|
SAXONICÄR. ECCLESIAR. 9i
oramus, ut ipfe haec mala emcndet : & fi* mul ad declarationem copiofiorem nos apud cos offerimus, qui eamaudireuo* lunt* Sed m hac quatfh'one prsecipue fieri cernimus hoc,quod ait Salomont Perin* defacere canentem carmina prauo cor* df,ac fi acetum fiindat fupra nitruni*
Has de facrificio perfuafiones, fciunt aduerfari) ncruos eflc fux potcntiac 5C opuiru ldco cotrariam orationem audire nolunt. Quidam aftute iam lenfrc ab für* da difcunt. Non eft inquiunt, merftum oblatiOjfed apph'catiorftruunt infidias uerbis,& eofdem abufus retinent*
Dixirnus autem antea , unumquemlu bet fi'dc fua facere fibiapplicationcmfa crificfj Chrifti,et cum audit Euangelium, SC cum utitur Sacramentis« Et fcriptum cft: Probet unufquifcß (eipfum« Non igi* i.coj%« tur fentit Paulus, cseremoniam alten' non utentf prodeffe. Et filius Dei ipfe fefe ob* tulit^i'ngredicns in faneftum fandoru : ld eft,in arcanum confilfum diuinitatis5cer* nens üoluntatem seterni patris, dC ingen* rem fram fufh'nens,S£cauflashuiusrni* randi confilij intelligens* Hse res magnae
fignifi*
94 COKFESSIO DOCTRINÄß
Heb.9 fignificantur,cum dicit textus ad Hebr» &/*• v os: Sefe obtulit. Et cum inquit Efaias: Po net animam fuam hoftiam pro peccato* Quid igitur nunc intelligunt facrificuli, qui' dicunt fe offerre Chriftum ? nee anti* quitas hoc modo locuta eft,
Sed atroeifsima oratione nos aceufant: dicunt nos delere iuge facrificium : ficut faciebat Antiochus^qui typuseftAnti* chrifti. Refpondimus etiam antea , nos retineretotumritum Ecclefiae Apoftoli* cac : SC iuge facrificium eft,fonare docflri* nam incorruptam Euangelij, SC recfle in* io4».4 uocareDeu: dentep ut Dominus inquit, efl: adorare patrem in fpiritu SC ueritate* Compledimur etiam hie uerum ufum fa cramentorum*
Haec omnia cum fidelifsime retinea* musj fumma rcuerentia retinemus iuge facrificium: illi abolent , qui ueram inuo*» cationem SC l'pfam coenam Domini mul» tis modis corrumpunt5qui iubent inuoca re homines mortuos, qui Miflas uenales haben t, qui iacfh'tant fe oblatione fua altjs mereri,qui do&rinse de poenitentia SC re* mifsione peccatorum mukös tetros erro*
res
SÄXONlCAk. ECCLfeSIÄR. $i
resmifcenttqui iubent dubitare agentes poertitentiam, an fint in gratia, quilibidi« nibus 8C ldol/s Ecclefiam polluunt Hi fimt Antiochi fimiles, nönnos, quiobe* dire filio Dei ftudemus,, dicenti:Si quis lonna* diligit me, fermonem meum feruabit,
Voßremo er de ufu mtegri SacrumcnUpuuca qu£cUm dicmäufunt*
Remöueatur fophifticä a iudicrjsEo clcfiae. Norunt ömiles, coenam Domini ita inftitutam efle, ut detur populointe* grum facramentum , ficut fcriptum eft: Bibite ex hoc omnes, Nota eft dC confae tudo ucteris Ecclefiae , Latinae 5C Graecae» Ideo fatendum cft , prohibitionem unius partfs imuftam eflfe ♦ Legi'tima hominum teftamenta uiolare iniuftum eft : cur filij . Dei teftamentum, fanguine ipfius obfig* natum3Epifcopi uiolant <
Dolendum eft autem , tantam efle im* püdentiam quorundam, ut contra hoc grauifsimum argumentum fingant Co* phifmata , ad ftabiliendam prohibitio* nem : quorum refutationem in re liiani* fefta omittimus;
DB
9<T CQNFESSTO DOCTRINAE
DE POENITENTIA*
DEI beneficiö h#c pars doßrinae in* primis magna perfpicuitate in no* ftris Eccleftjs illuftrata eft, cum Sententi* arrj eam inextricabilibus labyrinthis in* uolucrfnt. Primum clare damnamus Ca* tharos dC Nouatianos, qui finxerunt,nec labi poffe elecfios in delicfla contra con* fcientiam,ncc lapfos poft cmendationcm recipiendos efle.Et extant noftrae refuta* tioncs contra hos furores»
Nolumus aute de uocabulo pesniten* tiae fercre Ao^o^'a*. Si quis mauult,uta* tur nomine conuerfionis, quo 8C Prophe tae faepe ufi funt. Libenter etiam retine* mus ufitatum uocabulum contritionis:8£ dieimus partem poenitentiae feu conuer* fionis primatr^efle contritionem,qug eft, uere expauefecre agnitione irae Dei ad* uerfus peccata,& dolere quod Deum of* fenderimus, Et dieimus in his qui conuer tuntur , aliquos tales ueros pauores cV do lores e(le oportere, nee agere poenitenti* am eos, qui manent fecuri & fine dolore, z.cor.? ut2.Cofint. 7. Contriftati eftis ad poeni* e«c»o tentiam*EtEzech.*otEt difplicebitis uo*
bis in
SAXONlCAR. BCCLESIÄR. $7
bis in confpedu ueftro5 agnofcetis uos dignos e(Te poena Sl exitio. Et hi uei i do* , fores funt fenfus ira^ Dei , ut fuo loco co* piofius dicitun
Hie autem taxamus aduerfarios. qui fingunt contritioem mereri rermfsionem peccatorum > &C oportcre concraionem fufficientem effejn utrocp crroremagnae tenebraefunt, Nam remifsio daturpro* pter mediatorem gratis, ÖC qu£ poteft effe contritio fufficiens ? Irrio quo magis crc* feit dolor fine fiducia mifericordia^eo ma gis corda fugiunt Deum, 8C fuftinere nul la natura hanc magnitudinem doloris po teft,de qua dicitunSicut leo contnuit om nfa. ?8 nia offa mea* Sed lila otiofa fomnia feri* ptorum3oftendunt in ipfis &C uitae fecund tatem3ö£ infeitiam Euangelij.
Fiunt autem hi ueri dolores, cum argu itur peccatu (ut inEuangelio oßenditur) contemtus filij Dei: Spiritus arguet muti* ro<m. r^ dum de peccato,quöd no credunt in mef !Et uoce legis moralis arguuntur alia pec* cata,utinquit Paulus: Per legem cogni* Rom.* tio peccatu
De confefsione priuata facienda pafto
G ; ribus,
$3 CONFESSIO DOCTRTNAE
ribuSj affirmamus ritum priuatae abfoluti onfs in Ecclefia retinendum effe : & con^ ftanter retinemuSjpropter multas graues cauffas. Sedfimuldocemus,, nonpraeci* piendam necp poftulandam effe erwmera tionem delicftorum in illo priuato collo* quio : quia nee diuinitus mandata eft illa delicfiorum rec(tatio5nec pofsibilis eft , dC adducir pias mentes in dubitationem , &C fidem languefacit.
Magis uero hoc taxamus,,qu6d nufquä aduerfarrj in dodrina depoenitentiauel conueruone,mentionem faeiunt fidei iu* ftificanti'Sjde qua fapra didum efbqua fo Ja uere accipitur remifsio peccatorum,8£ cor in fenfu irg Dei erigitur5cY libcramur ex doloribus inferorum, ficut feriptü eft; Row; Iuftiftcatifidepacemhabemus. Sinehac fide,dolores fiunt poenitetia Saulisjudar, Oreftis,& fimilium in Tragoedrjs*
Nee docenc Euangelium, fed legem SC humanastraditiones aduerfarrj, hanc fik dem uel omütentes,uel etiam oppugnan* tes. Cum autem in uera conuerfione fiant hae mutationes , mortificatio dC. uiuifica* tio,, ut Rom» tf ♦ &C fepe alias dicitur : do<
cendi
SÄXONICÄR. ecclbsiar. $9
ccndi caufla diftribuimusconuerfionem, iid poenitentianv'n tria membra:in Con* frmonem,Fidem,& nouam Obedientiä.
lam has res complecflitur uera conuer* fio, ut uox diuina, dC uera Ecclefiae expe* riemia oflendunt.
Nee tarnen de modis loquendi,aut nu* mero parrium cotenrionesmouemuSjfed res neceflan'as in confpe<ftu omnibus efle uolumus. Et maxime neceflarium eft Ec* cleiia: extarc docfln'nam y ueran^planam, maxime perfpicuam de tota conuerfio* ne, qua: qüidem &C in concionibus diui* nis fuimna perfpicuitate^ 8l fine ullis laby rinthis fepifsime repetita eft , ut Baptifta &Chr:iius inquiunt: Agite poenitentia, Matt 8t credite Euangelio* Item, Agite poenf* centfam : Ecce agnus Dei,qui tollit pecca lotn. i ta mundi. Et Paulus Rom* $• Omnes ca* rowj rent gloria Dei» Hie de contn'tione conci onatur,poftea de remifsioe : Iufh'ficamur autem gratis, ipfius gratia, per redemtio nein in Chrifto per fidem.
Neceße eft lgitur 3 in doeftrina de con* üerfione5feu pcenitentia^fieri mentfonem fdei, Necfatiseft quod dieunt aduerfa*
G x rrj,
too CONFESSIO DOCTRINAB
rrj fe quocp de fide loqui, & hanc anteire poenitentiau Loquuntür enim de nöticfa dodtrinae: Credo remifsionem peccato* r uro, fcilice t5alijs dari3ficut ÖC diaboli no* runt fymbolum : fed Euägelium poftulat hancueram fidern, quaeeftfiduciamiferi cordiae propter filium Dei promiffe, SC acquiefcens in filio Dci,qinc inqui't : Cre* do remifsionem peccatorum mihi quoq? dari, SC quidem gratis, no propter meam contrftionem , non propter ulla mea me* rita, fed propter filium Dei, qui i'mmenfa bonitateöf fapientia diuinitatis conftitu* tus eft mediator SC propiciator,
SciomandatumDei effe immutabile, ut finguli in bis doloribus ftatuant fe cer* to propter eum reripi* Haec eft propria uox Euangelrj , hoc decretü ex firru cetera ni patris prolatum eft per fiiium , SC fan* guine SC refurrecSione eius obfignatum eft^Huicuoluntati&decreto nolle äffen tiri,eft contemnere filium Dei. Et de hoc io4>u peccato inquit Ioannes: Qui non credit filio,manebit ira Dei fuper eum* Sed qui credit fibi remitti peccata propter hunc mediatorem,iam certö recipit remifsio*
nem
SAXONICAR. ECCLESIÄR» ici
nem peccatorum, propter Chriftum, qui cflficax eft in eo , uiuificat Öl fan<flificat eü Spiritu fuo fancflo : SC reconciliatus iam, certo rcputatur iuftus 3 propter mediato* rem., 8c cft hxrcs uita? arternse,
Hanc neceflariam confolatfonem m doflnna de conuerfione ucl omittere^ucl corrumpere,uel improbare3eft manifefte delere Euangelium.
De hac fide SC commonefacere nos ab folutio debet, SC eam confirmare* Sicut confirmabatur Dauid5 audua abfolutio* ne, Dominus abftulit peccatü tuum, Ita;.R^.i* tu fcias uocem Euägelij tibi quocg annun ciarc remifsionem.,quae in abfolutione ti* bi nominatim proponitur. Non fingas, nihil ad te pcrtinere Euägelium , fed fcias ideo cditum eile , ut hoc modo faluentur homines fide ampletfentes Euangelium : SC mandatum Dei aeternum SC immotum efle,ut ei credas, Qui non hac fide am* pleditur Euangelium., fed manet in dubi tatione,fruftra audit abfolutionem.
Cum hac confolatione corda uiuifican tur, SC fiint iam domicilium Dei, certe SC nouam obedientiam incoari neceflfeeft,
G $ ut fu*
102 CONFESSIO DOCTRINAE
ut fupra didum eft, Ac redire ad fcektaj eft excutere Deum, & rurfus amittcre iu* .104».? fticiam &C uttam, ficut Ioan. inquit : Qut facitiufticiam5iuftuseft:Quifacitpecca* tum,ex diabolo eft»
Recitduimm dtitemfuprkfwmmmi doärinx de noua obedientia.
DE SATISFACTIONE.
QVale uero chaos fit docflrinae de Sa* * tisfadionibus^uasnominantope ra indebita, indida ab Ecckfia , longum eflet recenfere,2£ pauci ante hgc tempora l'ntellexerunt, Non dubitamus autem , in Ecclefrjs noftris SC totam hanc partem ue re&Tperfpicueexpofitamcfle«. Futt mos primis patribus, eos quihomicidrjs, ido* Iis , aut mceftis libidinibus polluti fuerut, arcere a fua confuetudine , 5C praecfpue a facrificrjs. Hunc morem dC Synagoga re* tinuit,&:retinuermitin Afia & Graecia, alias gentes non prorfus efferae* Interea polluti uagabantur , circundati fignis re# atus: ut uagati funt Oreftes, Adraftus,&T alt] multi.Hunc morem fnitio 5C Ecclefia retinuit* Pollutos arcebat a coromuni'o*
Mi
SAXONICAR« ECCLESIAR. io*
ne. Deinde agentes poenitentiam, ut intel iigi poflet , ferio eos petere ueniam , dC ixt exemplum alfjs prodeflet, non fubfto reci piebat , fed aliquot diebus abfolutio diffc rebatur3ut publice petentes confpiceren* tur* Ita Corinthius inceftus arcetur5S£ po i.cor.y ftea non fine deliberatione recipitur*
Hie totus mos exemplicautfainftitu* tus c(iy6C politicus eft, nihil omnino perti nens ad remifsionem peccatorum.Creuic autem deinde iuperftitione,ut indiceren* turieiunia, abftinentia a eoniuge multis annis, Hase onera cumnimiücrcuifTent, Epifcopi rurfus ea laxarunt, Haec laxatio talium rituu,nominabatur Indulgentia*
Harumrerum hiftoriä cum monachi non confiderarent , finxerunt fieri com? penfationem peeng aeterno in poenas pur gatori],8£in alias poenas huius uitse* Et addiderunt^fatisfacfliones indici abEccle fia,utillx poenae mitigentur. Et quidem oportere fatisfaefliones eflfe operanon de ■l bita lege Dei.Has fabulas monachorum, quas ne ipfi quidem intellexerunt , rerjci** mus, dC retinemus regulas firmifsimas: Poenaeaeternae fimul eum culpa remittun
• G 4 tur
104 CONFESSIO DOCTRINAB
tur proprer filium Dei, non propter ullas
Hof. u noftras compenfationes, iuxta illud : O
mors,ero mors tua : 6 inferne, ero peftis
Rom.? tua.itenr.Iuftificati fidc3pacem habemus,
Secundo : Dicimus opera indebita,de quibus itti loquütur, non cfle cultus Dei, autcompenfationes.fedpertinereadhoc Mit, i? dictum : Fruftra colunt me mandatis ho* minum.Et certe poteftas clauium non ha betmandatum indicendi tales poenas*
Dicimus etiam , hanc applicationem Indulgentiarum, qua Papaalijsapplicat merita fandorum,commentitiam effe: 5C Indulgentias olim nihil aliud fuifle,nifi la xationes Canonum ? quae nihil pertine* bantad eas compenfationes,de quibus monachi loquuntun
Aliud autemeft,loqui de fatisfadio* ne debita : ut de reftitutione furti, ufura* rum^alienac coniugiSjfama^ Haec reftitu* tio eft opus debitunij pertinens ad no* Ep^4 uam obedientiam5ut Paulus inquit : Qui furatusfuerat,iamnon furetur* Qui rc* tinct alterius coniugem , nee contritio* nem, nee fidem,nec nouam obedientiam habet» Nee mifeenda funt illis nsemjs fa*
tisfacfh'o*
SAXONICAR. ECCLESIAR. iof
iisfacfh'onum Pontificiarum ^ praeccpta Dd de rcßitutione debita3quam dicimus cffe facicndam,
Fatemur 5£ hoc,plunmas horrendas pcenas in hacuitauagari per Ecclefiam, per imperialer familias3 propter certa de li<fla multorum hominum , etiam ele<fto* rum : ut fedftio mota contra Daufdem, nonleuiter afflixit totamillam politiam, dC multas fancflas familias,
Difcernimus igitur poenam aeternam, &C poenam huius uitse* Et dicimus, peenä 2eternam,tantum propter filium Dei re* mitti, cum fide iuftificamur dC uiuifica* mur. Etß autem 8C poenac temporales, praeeipue propter filium Dci mitigantur, qui eft umbraculum Ecclefia^ quia mag* nitudinem irae Dei haec infirm a natura fix ftinere non poffe^ficut Daniel orat:Pro* d<m. 9 pter Dominum exaudi nos, ÖC refpice no ftrum exilfum &Cc.
Tarne SC hoc docemus,propter ipfam conuerfioem quoep miiigari poenastquia in fancSis promifsiones legales additse operibus3non funt irritae, fed habent fua premia:qualiseft,Date,S£ dabitur upbi's.
G 5 Et
105" CONFESSIO DOCTRINÄB
ucor.n Et cum Paulus inquit : Si mdicaremus nos fpfi, non iudicaremur. Loquitur de tota poenitentia, non de illis uanifsimis umbris, quas difputant etia ualere fi quis relapfusütin peccatum mortale,.
Excogitantur autem in hac matcria no uac pr£ftigi2e*Fatentur fatisfadiones non efTe compenfat iones3fed dicunt admitten das eflfe fatisfacftiones caftigatorias , ficut
i.cor.? Paulus Corinthium punit. Ea caftigatio erat excommunicatio5et fatemur reos ma nifeftorum fcelerum , lcgitimo iudicio dC ordine excommunicandos efle , nee eft inane fulmen iufta exeommunicatio..
Sed tarnen poteftas Ecclefie non punit uieorporali, carcere, aut inedia, tantum pronunciat fententiatruCarcer cV fuppli* cia publica ad politicos gubernatores pertment.
Tanta eft autem peruerfitas quorun* dam,ut quanquä euidentia uentatis con* uinci fe intelligant, tarnen quserant fophif matum ludos5ne fi cederent,prodidifle focios exiftimentur, Deus,qui eft infpec* tor cordium,fcit nos fimpliri ftudio ueri* tatem quaefiuifle*
DE
SAXONICAR. ECCLESIAR. 107 DE CONIVGIO.
SEmper in fola Ecclefia Dei manfit in* corrupta ueritas de Coniugio ♦ Seit enim Ecclefia , Deum in genere humana uagas libidines feuerifbime prohibei e 5 SC uelle intelligi dC praeftari caftitatem , ficut ipfe earn ordinal, ut ipfum quoq? fdamus rnencem puf am SC caftam cfle:S£ a dfabo* lis difcernamus,qui odioDei delecftantur confufionibuslibidinum. Et hanc infir* matn natura hominum impellunt,ut hör«* ribiliter contaminetur*
Quare&ubiqj Ethnici qusedam tetra exempla admiferunt , & femperhaeretici portentofas opiniones de coniugio fpar* fer unt, ut narr ant Clemens Alexandr inus 8C Epiphanias« Et magnam deformita* teminhac extrema mundi feneefia fecc* runt Turcici mores, $£ lex Papae de codi* batu. Affirmat autem Paulus, fignum efle i.T/w.4 malorum fpirituum,prohibere coniugia*
Quarefummacura dodrinamDeide coniugio incorruptam conferuamus , SC Dei beneficio magiftratus politici in fua gubernatione iudicia coniugiorum infti* tuerunt QC tuentunöC feuere puniuntfee*
lera.
IOC CONTESSIO DOCTRINAE
lera pugnantia cum lege Dei : SC fciunt mandato diuino pra'cipi fibi curam tuen dx caftitatis, SC coniugrj. Tenemusau* tem ueram definitionem , mandatis diui* nis SC confuetudini Ecclefiäe Apoftolicae congruentem»
coNiVGiVM.efl: legitima SC mdiflb* lubilis coniunclio tantum untus maris SC unius feeminse, obferuanda propterman datumDei3qui uult hoc modo confocia* tumeffegenus humanuni, SC caftitatem intelligi,&r non uagari libidines»
Hunc ordinem fanxit Deus initio , in Gcn.z hoc diclo:Erunt duo m carnem unam3ui delicet unicus mas , SC unica feemina infe parabiliter iundi\ Et rurfus fancita eft Mtf .15? hasc prima norma a Chrifto,Matth*i$>. Vt autem fit legitima coniunclio , feruamus perfonaru diferimina immutabiliter :.Nc concedatur commiftio perfonaruir^qui* bus iure diuino non conceffa eft commt ttio. Seruantur SC regulae Iuris Canonici, de alijs propioribus gradibus, ut extant ordinationes graui deliberatione traditae Confiftorijs.
Seimus autem uoluntatem Dei efle, ne
prohi*
S'AXONICAR. ECCLESIAR. 109
prohibeatur coniugfü ullis perfbnis^quac funt idcneae ad coniugium : dt quae extra coniugium non uiuerent fine periculo confcientiae , ficut Genefis z> Matth. 19. Genef.z i.Corint.7 Scriptum eft. Ideo conceditur M*",,5> apud nos coniugium faccrdotibus, dt lCor'7 perfonis altjs.,quce pie in coniugio uiuere malunt,quam in coelibatu habere faucia* tas confcientias?iie Deum inuocare dC pie uiuere pofsint.
In defponfationibus, etiam iuxta uete* ra iura, parentum confenfum,accederc uolumus,cumprobabilirationeparentes mouentur. De diuortijs firmiTsime tene* tur rcgula: Peccare eos,qui uel adulterio, uel defertioneinitium faciunt diftracftio* nis, dt adulteri S>C adulterae : dt defertores dt defertrices condemnamus uoce docen tium in EccIefijSj dt iudeium in Confifto rijs, dC a magiftratibus feuere puniuntur,
Sed perfonse innocenti, cum re cognu ta pronunciatur e(Te libera,non prohibe* tur coniugium, ut Dcum inuocare dt pie uiuere pofsit. Cum enim exprefleDomi* nus liberet perfonam innocentem, Matt. Mtit.19 19* cum altera polluta eft adulterio , inteU
ligenda
nö CONFESSIO DOCTRINAß
ligcnda eft libcratio , non tantum norm* nc, Ted re : SC Paulus eodem modo loqui* tur, in cafu defertionis. Haec noftra con* fuetudo58£ cum ueteri Ecclefia congruit* Cacterse leges in Confiftorijs noftn's con* gruunt cum iure Canonico , SC populo rede proponimus totam docfirinam de coniugio SC de caftitate.
Affirmamus peccata effe damnata a Deo^mortalia, SC expcllentia Spin'tum fandum,omnes commiftiones, feu femi* nis effufiones extra coniugium:cV multas triftespoenas in hac uita uagari per ge* nus humanum propter libidines, ficut
Kch.u feriptum eft: Scortatores SC adulteros iu* dicabit Deus. Et de his poenis extat com*
Lc«.is. minatio, Leuit. 18.
Caftitatem uero nominamus3&f in uita codibe puritatem 3 SC feruare iura coniu* grj: Et coniugiumjUt antea deferipfimus, affirmamus effe focietatem aDeo inftitu* tarn et fancitä3&T placere Deo hanc ipfam focietatem SC officia uitae coniugalis 1 8C damnamus fanaticos omnes3 Bafilidem, Tacianum, Carpocratem SC alios,quo* rum alij alrjs modis uel damnarunt coniu
gium,
SAXONICAR. ECCLESIAR. in
giutti^ uel tetras confufiones approbaue* runt. Damnamus cY legem Pontificiam* quae prohibet faccrdotibus coniugia,2£ cauflam probet exitfj magnae multitudini hominum , dC ob eandem cauflam uota coelibatus in fjs improbamus qui no funt idonei ad uitam coelibem,quia hgc omnia pugnant cum decreto diuino : Dixit Do* Gctti minus, No efi: bonum hommi efle folum* Dixit, id eft3fua inenarrabili fapientia de* creuit, genus humanum hoc modo con* dere, ut ex focietate maris dC fozmince pro pagetur. Et duos condidit, uteflentEc* clefia : dC fanxit has metas,, ne uagarentur libidines. Vult enim intelledum caftitatis cfie in generc humano*
Haxcum dixerit acdecreueritDeus, dicuntcontrarium,Tacianus5Papa,Mo* nachi : qui cum prohibent coniugiuirij cauflam praebent multis hominibus3alio* qui ad uirtutem idoneis, curnulandi mul* ta SC horrenda peccata^ propter quae plu* rimi in aeternum exitium ruunt, cY ira Det aduerfus totum genus humanum magis irritatur.
Lex humana pugnans cum decreto di*
uinö,
tii CONFESSIO DOCTRINAB
uino3& ipfo Dei opcre in creatfone infti* tuto dC condito:deinde 8>C cum praeeeptis diuiniSj&C quae fons eft magnorum fcele* rum,propter qua? SC multi pereunt, &C ira Deimagisaccenditur., imo quam legem Spiritus fandlus onn a diabolo affirmat, nequaquam Ecclefia? imponenda eft, fed I omnium piorum confenfu abolenda eft»
Non raro autem bis trfginta annfs acci ditjUt facerdotes3quorum mores ineulpa ti fiierunt5&r modefti ■ prsecipüe propter coniugium, interfedi fint. Ita diabolus fuam legem etiam parricidrjs ftabilire co* natur: dC habet organa, feriptorcs impu* dentiTsimos, Eccium, Fabrum, Pygium, qui expreffe fcripfit,minus peccare facer* dotem fi fit moechus3 quam fi ducat uxo* rem» Talfa fcribi 5>C dici ab fjs , qui norm* nari Chriftiani uolunyndignum eft.
Vident fapientes3in hac mundi fenetfa j SC naturamhomi'num languidiorem efle, 8C paulatfm majores difciplinae laxatio* nes 8C cofufiones fieri, 5C femper ante ex* eidia urbium SC rumas regnorum proxi* t me antecefsit licentia in hoc geilere. Ideo v gubernatores debebant eflfe uigilantiores f
dCfo
SAXONICAR. ECCLESIAR» nj
& feueriores in tuenda difciplina,in mu* niendis confugt] legibus, in puniendis8£ prohibendis uagis libidinibus : de qua re extare noftras commonefacfh'ones ad om nem pofteritatem gaudemus*
Simul etiam oramus filium Dei, Dornt num noftrum I E S VM Chriftum, cu* ftodem Ecclefiae uere amantem caftitatis, ut Spiritu fuo cafto in plurimorum cor* dibus accendat caftitatem, QC flecflat men tes gubernatorum ad falutaria confilia,et reprimat diabolum , flammas libidinum accendentem?& impediat ne turpia exem plalateuagentur*
Expauefcant omnium piorum animi 8£pec!tora3cumtetra8£ horrenda exem* pla ethnica legunt5uel audiunt 3 quae qui* dem deinceps dC coecitas in mentibus t SC ali] furores exitiofi totis gentibus cörtiita* ti funt3ut in hiftorijs omnibus obuia funt exem pla.
Scedafi filias duo Spartani ftupratas in puteum abieceranttpoftea quafi in illo ipfoucftigiotrucidatuseft exercitus La* conicus38£ miperfj mutatio fada eft* Sed multa funt omnium setatu exempla. Me*
H mini*
«4 CONFESSTO DOCTRINAS
mi'ninius ipfi, Epifcopos aliquot praeftan tcs nobflitate SC ingenrjs , in adulterijs in* tcrfecflos e(Te>
Sed oramus film De/,ut ob hanc l'pfam cauflam plurimos cuftodiat, SC ad caftita tem fleclat,ut a plurfbus retfeinuocari pofsit*Quae uero pro defenfione cozh'ba* tus ab aduerfarijs citätur pcrinde ad cauf fam accommodata funt , ut quod Tacia* nus citabat^ex Euangelio fecundum Ae* gyptfos dictum Chrifti ad Salomen : Ve* ni foluere opera mulierisJd interpretaba tur Tacianus, Veni foluere^'d eft, abolere coniugium,cum Chrifti ucrba loqueren* tur de Heua? lapfu,S£ miferrjs fecutis eum i.lo<w.s lapfuni3 ficut SC Ioannes fcribit: Venit fi* lius DefjUt deftruat opera diabolu
DE CONFIRMATIONE ET VNCTIONE-
NOtum eft5formas cofecrandi oleum, magicas SC execrandas effe: ideo nee uncfiiones ill&in quibus ufus eft eius olei, tolerandae funt* Et uetuftas hos n'tus Ion* ge aliter exercuit,quam nunc exercentur, lnritu confirmationis3fiebat exploratio
dodri'i
SAXONICAR. ECCLESIAR. ii?
dotfrinse , in qua finguli recitabant fum* mam docfirina^Sf palam profitebantur fe improbare furores Ethnicos Sc haeretf* cos, SC tielle fe efle SC manere uera Eccle* ü& membra,&: non difceffuros a uera fen tentia,quam tunc profitebantur.
Hie mos erat utilis ad erudfendos ho* mines, SC retinendos in uera agnitione Dei, Ac in Ecclefijs noftris fimih'a fiunt in catecheß iuniorum , SC in priuata con* fe{sione,m qua paftores docftrinampopu liexplorant*
Sedritus confirmationis, quem nunc EpiTcopi retinent5quid eft nifi inanis um* bra? Prceterea VndiOjquaenuncextre* vnüio* ma nominatur,fuit oh'm medicatto., ut ex lacobi cpiftola perfpicuu eft. Nunc fpcc* Ucohif taculum eft plenum fuperftitionfs , Di* cunt remitti peccata , per iftas undioncs: SC addunt inuocarionem mortuorum, quam eti'am necefle eft improbari«.
Ideo hi n'tus non feruantur in noftris Ecckfrjs,necante haec tempora Ecclefia fenfit effe neceflarios, Caeterurn pro agro tis fiunt publice SC priuatim pise prccatio nesjficut promifit Deus (e etiam corpora
H % les
n<>- CONFESSIO DOCTRINAE
lcs arrumnas petentibus mitigaturum ef* p[*L 49 fc,iuxta illud: Inuoca me in die tribulatio nis,SC ego cripiam te*
Fiunt 5C funera honefta cogr egatione, dC prjs commonefadionibus, dC canticis,
DE TRADITIONIBVS, ID EST, RITL=
BVS IN ECCLESIA INSTITV^
TIS, AVTORITATE
HVMANA.
NAtura rationalis ordinem mtelligit, dC intellecfius ordinis non obfeurum teftimonium eft de Deo,nec uiuere homt nes fine aliqua diftincfiione temporum,lo corum,operarum3quietis poflunt, ficuti in familrjs uidemus oportere diftinefia eft fetemporalaborum5quietis., eibi, (omni, dC optima quaeqj natura^in tota uita maxi i.CoM4me eft amans ordinis. Ac iubet Paulus omnia in Ecclefia fieri decore 8C ordine* Fuit igitur femper , inde ufq? ab initio generis humani,ordo aliquis publicoru congreflfuum : fuit aliqua temporum SC aliorum quorundam rituum diftindio^ haud dubie plenagrauitatis dC elegantiae, apud illa excellentia lumina generis hu^
mani,
SAXONICAR. ECCLESIAR. 117
mani3quandoin eodem horto auttugu* rio confederuntSerrij AbrahamJfaac36C horum familiae : ÖC audita concione Sem, de uero Deo., de fih'o Def, de diftincfh'one Ecclefiae, 8>C aliaru gentium, poftea fimul fecerunr inuocationem.
Quanquam lgitur eflfe n'tus aliquos ho neftos ordinis cauflfa oportet , tarnen ho* mines proni ad fuperftitionem facile de* prauant hos ritus3affingunt tales obferua tiones efle merita remifsionis peccatorü, dC iufticiam coram Deo: uertunt figna in numina,ficut multi ftatuis tribuerunt nu men, &C multi uel fuperftitione uel tyran* nide cumulant ritus : ut fuperftitio in Eo clefia auxit ritus fatisfadionum^ut nomi* nant * Nabuchodonofor > Antiochus, quia iudicant confenfum in religione pro deflfeadregniconcordiam dC tranquilli* tatemjCultus inftituut,quos pariter a fub* ditis obferuari uolunt*
Ibi non fuperftitfone , fed tyrannfde nouse leges &C noua numina propofita funt* Haec ita fieri in genere humano,tur* bari dC mutari ueras SC falfas religiones iridemus,2£ cauflas miramur, cur non
H 3 con*
»i8 CONFESSIO DOCTRINAE
ftanter perfeuerent homines in uentate a Deo monftrata.
Scd uox di'uina affirmat,ä diabolis im pelli homines,ut a Deo deficiant: 8C natu ra hominum coeca,curiofa,leuis.,amat lu* dos uariarum opinionum.
Aduerfushaec magna mala, pracmunit SC confirmat Ecclefiam Deus : SC ccrtam docfinnamtradif3quae quidem compre* henfa eft in libris Prophetarum, SC Apo* ftolorum,8£Symbolis. Quare necefle eft confiderare, qualcs fint leges feu ritus, SC unde fint
Eft igitur PRIMA Regula : Nulli creaturae., non angelis, non hominibus, non legibus., non Epifcopis licet conde* re leges > aut ritus pugnantes cum uerbo Dei\ Vt horribiliter peccauit Rex Baby*. lonicus,quanquam excellens fapfentia SC uirtute, iubens adorariftatuam* Et pec* cantomnes homines, qui talibus cdicfiis aut legibus obtemperant: ficut Heua pec cabat j difcedens a mandato diuino pro* pter diaboli mendacium. Sed uniuerfali* Ac7or.jr ter Regula feruanda eft: Oportet Dea magis obedire^quam hominibus,
Talia
SAXONICAR. ECCLESIAR. n9
Talia funt edicta, qua? prarcipfiint in* uocari homines mortuos,aut amplecli falfam dodrinam, aut obferuare impios cultus.De bis omnibus tenenda eft regu* la primi prsecepti : Fugi'te idola. Talis efi: i.ccmo dC lex de coelibatu facerdotum, quem plu nmi fine peccato obferuare non poflunr,. Etfi aut fcimuSj quid delegum mutationi bus uiri politici iudicent, tarnen Deus fic ordinauit obedientiam , ut uelft nos cum ipfo copulatos eflfe,^ congrucre cum fua fapientia cV iufticia : unde funt has regulx immotse &C seternae : Non habebis Deos Exd.*o alienos. Item : Oportet Deo magis obedi Aflor* re,quamhominibus* Item:Si quis aliud Gali Euangelium docet,anathema fit.
SECVNDA Regula: Cum ufita- tum fit, fuperftitiones addere operibus, qusealioquifuogenere erant indifferent tia , ut non uefei carnibus , neeeife efi: fu* perftitiones cV errores qui adduntur taxa re, 8C in ufu libertatis modefte oftendi poflunt docfirinae exempla*
Eftautem error non obfeurus , quem
iftultitia multorum docentium , &C populi
plerunque addit, quod docent de exifti*
H 4 manr.
tio CONFESSIO DOCTRINAB
mant, ieiunia SC fimih'a operamererire* mifsionem peccatorum 3 tum culpaetum pocnar. ut SC Thomas fcribit de fatisfadi* onibus3&: plurimi Tic loquuntur.
Haec Pharifaica imaginatio fädle capit animos., SC obfcurat lucem dodrinae de beneficrjs Chrifti propres , SC de gratuita remifsione , SC de fide. Cum enim putant homines mereri fe remiTsionem peccato* rum, Ins futs ritibus, transferut honorem debftum Chrifto, in hos ritus,& aliquan* tifper inani fiducia tument. Poftea tarnen in ueris doloribus ruunt in dubitationes, qusefunt eis exitio* Etperfefemagnum peccatü eft,non noffe beneficia filrj Dcu
Propter hanc caußam Paulus tarn acri ter dimicat de abrogatione circuncifio* nis, SC aliarum caeremoniarum legis Mo* faica^ne uera agnitio Mediatoris extin* gueretur , fi exiftimarent homines fe me* reri remifsionem peccatorum , SC iuftos effe hac obferuatione legis SC caeremonia rum Mofi , ficut Pharifad contendebant* Et faepe monet Paulus , ut caueamus , ne nouiscasremonrjshumanis lux Euange* lij obfeuretun
Secundus
SAXONICAR. ECCLESIAR. m
Secundus error minus confpicuus eft, fed tarnen pernitiofus. Poftquam uident aliqui,, non pofledefendihunc Pharifai* cum errorem,de!abuntur huc: Etfi,inqui unt, non merentur hae caeremoniae remife fionem peccatorum, tamen,qiua funtbo na opera 8£ eultus Dei, defenduntur hse traditiones:ut in lege Mofi Nazaraeorum abftinentia., etfl nonmerebatur remifsio* nem peccatorum , tarnen Deo placebat, SC erat eultus Deo gratus»
Hocfucorecensquidam pfngere tra* ditiones didicerunt^qui tarnen non de his medijs rebus dimicant,fed alios tetros er* rores dC opinionem de poteftate Epifco* porum ftabilire conantur,
NeceflTe eft autem , pios hie cauere doc trinae infidias* Magnus error in hoc ipfo fueo ineft, Non rede citaturexemplum exMofe. Longe differunt opera a Deo inftituta dC ordinata , ab operibus non mandatis 2£nonordinatis ä Deo, fed tan tum confilio humano exeogitatis, Erant eultus Dei opera in lege Dei ordinata,et* fi remifsionem peccatoru non mereban* tun At fcfltAoflgyOTiftflt exeogitatae ab homi
H $ nibus
in CONFESSIO DOCTRINÄE
nibus fine mandato Dei3nec fuerunt3nec funt cultus Dei\ Nequaquä probat Deus lianc audaciam hominü,quse tarnen fem* per ufitata fuit,fingendi cultus^id efi^ope ra., quorum finis immediatus fit , ut Deus per ca honore afficiatur* Ideo exclamat
Mti.i$ uoxdiuina: Fruftracoluntmemandatis hominü. Et pafsim in Prophetis dC apud Paulum taxatur hsec audacia,
Sed ueri cultus funt opera a Deo man* data,quae fiunt in agnitione &C fiducia me di'atorfs5hoc fine5ut Deo praeftetur obedt entia3& profiteamur hunc ucre efle De*
bzciq um,quemficcolimus. ItaEzech*2o*re* uocat nos adpraeceptadiuina,inquiens: In prgccptis patrum ueftrorum nolite in* cedere, fed in praeceptis meis ambulate«. Et faepe repetitae funt hae conciones. Et in
pfalns PfaL Lucerna pedibus meisuerbumtu*
Uum. is urru Et in Nume, cap* 15. Non fequantur cogitationes fuas*
Tertius error eft:Hypocritaefingunt talia opera perfediones efle , ut monachi fua uota plena uanitatis anteferunt uitas politica? j dC oeconomiese: cum Deus mf* rando confilio fic confodauerit genus
huma«
SÄXOMICAR. ECCLESIAR. uj
humanum, dC inhislaboribus&pericu* lis uel/t confpici fidern , inuoeationem,. confefsionem , rnutuam bcneficcntiam, tolerantiam,8£ alias uirtutes*
Quartus error eft opinio ncccfsitatiSj. ut fcribunt quidam, Ieiunium quadragc* fimae necefiarium eft: alia arbitrana iunc.
Nee tantum carnificina eft confeien* tia^iudicare non effe Chriftianum,non ef femembrumEcclefiseDei, comedentem carnes die fexta , aut non feruantem feiix* m'um quadragefimae . Sed error eft ob« feurans res maximas,doclrinam de iufti* cia Euangelrj, dC de Ecclefia5qualis tit, SC quomododifeernendafint membra Eo clefia^non eibo dC potu,fed fide, inuoca* tione58£ cgteris uirtutibus* Ac contra opi m'onem necefsitatis exprefte dicitur Co« loflT. a. Nemo uos iudicet in eibo SC potu, cdof.i EtGalat.j.In libertatequaChriftusuos Gakt* liberauit , ftate, nee rurfus mgo feruif litis implicemini» Et opfnio necefsitatis mag* nas difcordias femper peperit : ut olim contentiones fuerunt de die Pafchatos., defermento;, 8C nunc fimiles comenuo* ncs mulcae exorts funt.
Quintus
xi4 COKFESSIO DOCTRINAE
Quintus error. Accedit ad priores opi niones, & hie error > quodEpifcopifibi ftimunt poteftatem inftituendi npuos eul tus,& obligandi confeientias., ut Grego* rius conftituit5ut mariti translati ad ordi* nem presbyterorum 3 relinquerent con* fuetudinem coniugum 5 SC conftitutio de confefsione praeipit enumerationem, 8C decreta fada funt de diferimine eiborum dCkiuniodCc.
De talibus traditionibus etiam libri extant recentes pleni labyrinthorum, in quibus feribitur, Peccata mortalia eflfe, uiolationes talium rituum, etiam extra ca fum fcandali. Gerfon qusefiuit ivneiKetKs: fed uera confolatio eft uox Euangeli] , quac uult hunc intellecflum libertatis in Ecclefia notum efle 8C conferuari, uideli* cetremotisilliserroribus^de quibus die* tum eft.
Ritus humanos honeftos,ordinis cauf
fa fados, feruari pofTe fine opinipne me*
riti,cultuum dC necefsitatis > ut fupra die*
cohf.z tum eft ex ColoflT» Nemo uos iudicet in ci
Aäoas bo aut potu &c. Et Petrus inquit : Quid
tentatis Deum, imponentes iugum cerui*
eibus
SAXONICAR. ECCLESIAR. li?
cibusdifcipulorum,quodnecß patres ue* ftri,necp nos portarepotuimus c*
TERTIA Regula : Remotis erro* ribus illis, de qtribus doceri Ecclefiam ne ceffe eft,pöftea ritus aliquos honeftos,bo ni ordinis caufla fados 3 SC feruamus , SC feruandos efle docemus: ut fine ordine homines uiuere non poffunt* Et Paulus s.com4 inquit: Omnia decore SC ordine fiant.
Et extat Athanafi) dicflum: Vtiles funt cgremonia^fed cu cognitioneueritatis SC mediocritate.Hanc uocem apparet oppo fitam efle fuperftitioi, quae tunc quocg aü gebat caeremonias, SC obfcurabat uerita* tem,& onerabat cofcientias SC Ecclefias.
Agimus autem gratias Deo,aeterno pa tri Domini noftri IES V Chrifti, qui propter filium, SC per eum, aeternam Eo clefiam colligit, quod inde ufcj ab initio generis humani conferuauit publicum minifterium Euangelrj, SC honeftos con* greflus , qui ipfe etiam dißinxit quardam tempora:g£ oramus eum,ut deinceps fer* uet SC regat Ecclefiam.
Etftudiofedöcemus^t omnes adiu* uent conferuationem publici minifteri],
SC ui*
ncr CONFESSIO DOCTRINAB
6vf uttcnt fcandala ÖC difsipationes, ut fao loco copiofius dicitui\
DE VITA MONASTICA.
OMittimus longiorem commcmora* tionem de ueteribus hiftorfjs eorum qui uel in folitudinem fece(Tcrunt,ut An* tonius: uel collegia fimilia fcholis inft/tu* erunt, extra ciuitatum frequentiam3ut Ba filius, Aliae enim alrjs cauföefuenmtfe* cedendu De praefentibus monachis iam ioquamur,quiminiW funt m folitudine» Collegia funt hominum, uel docftorum, uel indocflorum,in media luce dC frequen tia commodius uiuentium , quam uiuunt altj homines.Habent uoluptates quas ex* petun^alij alias. Et multoplus oci],quam caetcri homines in uita politica S>C ozco* nomica.
Ne lpfi quidem iam illa rfdicula enco* mia de perfedione3S^ de uita contcmpla* tiua ad fe transferunt, ut olim aliqui fccc* runt. Et cum magna fit difsimilitudo ho* minum in illis fodalfcijs, non uolumus concionari malis , qui propter culinas SC licentiam illas latcbras amant: fed fanabi*
les
säxonicar. ecclesiar. iir fes obteftamur propter glomm Dei & fix am falutem , ut cogitent haec dicfta : Non Emi0 habebis Deos alienos: Fugite ldcla» Qua i.coruo lis nunc eft uita monaftica, plurimum ha bct impiorum cultuum dC uam'tatis: Mi& fas habent uenalcs pro ufuis &C moriuis., &:hicqua?ftus eft in plerifcßmonafterrjs maximus. Vfitata eft ibi SC mortuorum inuocatiOjCumulata multis tetn's fuperfti tionibus.)ftatuarum adorationibus,indul gentfjs,& alijs impofturis, Studi'a dodri* n# aut nulla funt3aut corrupta*
Hae folx cauflse fatis rnagnse funt , cur hominesnonprophani ex illfs fodalicijs difeedere debeant.Quia uota quae impli* cant te generi nitx , in quo eft eultus ido* lorum, funt haud dubieirrita:iuxtapri* mummandatum, quodeftanmotum 8C jeternum?& re^ula omnium aliorum prac ceptorum:NÖN HABEBIS DE* exo.zo OS ALIENOS.
CitantexPaulodeuiduis: Primamfi* i.r'm.f 1 dem irritam feceruntSed refponfiofirma SC perfpicua eft.Etiamfi loqueretur Pau* lus de uotis, tarnen talta uota nullomo*
do pro*
US CONFESSTO DOCTRINAB
do probaret3quse coiunda funt cum cufe tu idolorum,8£ multis erroribus. Sunt au tem dC alia multa mendacia it\ üotis. Pro*« niittunt caftitatem &C paupertatem:quam multi uero fint idonei ad uitam coelibem, ipfi norunt* Deindc de paupertate,fciunt multo plures querere ibi culfnas inftruc* tas,quam inopiam &C famem*
Iam hoc quoep confiderandum eft: Ex cufent dC laudent uitam moriafticam ho« mines diferti ut uolent, tarnen femper hgc opinio in hominibus non prophanis hoc exemplo confirmatur : jQuod talia opera eleda humano confilio fint cultusDei, id eft ,, opera per qua? iudicet Deus fe ho* nore affici, Haec opinio taxanda eft,8£ hominum mentibus euellenda eft, dC re* trahendi funt hominesadmandataDei, M4t. i* iuxta hoc didumtFruftra colunt me maitf datis hominum. Item : Non in prareeptis patrum ueftrorum, fed in praeeeptis meis ambulate, Haec reprehenfio uitae mona* fticae uera &C illuftris eft.
Iam fi affingunt merita SC perfeclio* nes, magis obfeuratur Euangelium de i\x fticia fidei,&: ueris eultibus, Quia tetrum
&horri*
5AXONICAR. ECCLBSIAR. n*
&horribilemendacium cft, obferuatio* nesmonafti'easmereri remifsionem pcc* catorum3aut tantundem ualere quantum ualet baptifmus, ficut Thomas expreffe dicit . Nee fuit ignota antiquitat j haec re* prehenfio ♦ Extat enim narratio feu uera, feu docendi caufla feripta^quae tarnen iu* dicia piorum indicat.
Scribunt, Antonio cupfenti fcire quan tum apud Deum profeciflet in illis exerei tijsfolitudinis,monftratam effe donium futon's Alexandrini, uicinam portse. In* greflus i'gitur, alloquitur patremfamilias, interrogat de docflrina dC de exercirrjs pic tatis* Hie rede de doeftrina refpohdit. Poftca ait,fe mane breui precatfone Deo gratias agere3cY pro caeterisbeneficris., 8C quödfilium miferit* Deindepetcrefere* mifsionem peccatorum propter filium,8£ orare ut Ecclefiam feruet ex fuam famili* ; am: orare & fih'um 5 ut pro nobis interce* dat3&hacfideacquicfcere,&: laetum fa* cere domefh'cas operas , 8C curare, ut filrj rede doceantur* Nonalia, inquit Anto« nius, habes exercitia duriora ? Parum ne fuftinet laboris, inquit ifte, qui familia:
I uidum
t$ö CONFESStO DOCTRINAB
uicflum quaerit t &C multa fubinde irtci* dum, qua! patremfamilias duriter excruci ant,8£ acceduntonera commurria ciui* um. NonuideSj quantumfitpriuatarum SC publicarum miferiarum in ufta i quas rede ferre, SC in his exercere fidem QC pa* tientiam, fatis ne duram militiam efle exi* ftimes . Abijt Antonius ., &C intellexit fe commonefieri, ne anteferret fua exercitia officrjsuitae communis* Tales narratio* nes3 &C alias leguntur: quae etiamfi do* cendi caufla ita fcriptae funt, tarnen often dunt eruditorum iudicia.
Nee iamlongiorem difputationem ad* dere opus eft ,, prafertim cum nemo in il* lislocis^ubi funt monachi, ignoret,pluri* mum efle prauarum fuperftitionum in monafterfjs , dC ftudta dodrinae uel nulla uel corrupta effe . Deliberationem uero de modo emendationis, relinquimus fjs qui praefunt.
Inmultislocis defunt paftorcs Eccle* frjs3autdeeftuidus paftoribus. His pri* mum opitulandum erat ex reditibus mo* nafteriorum locupletfum. Poftea paupe* rum quoq? ftudia inde iuuanda funt , 5C
in ali*
SAXONICAR. ECCLESIAR» 131
in aliquibus fchola! coftitui pofifun^prac* fertim cum neceffe fit Ecclefiam multis pauperibus pnebere fumtus ad difcen* dum , ut ex eo numero legantur pafiores Sc mfniftri3qui doceant Ecclefias.Hofpi* taliaeuam mdeiuuanda funt,in quibus paupercSjqui diuturnis morbis laborant, all neceffe efh
Ad talcs ufus ucre pios,ad alendos pa* ftorcs,paupcres &C fcholafh'cos^ad confti luendas fcholas, ad i'uuanda hofpftalia magna pars redituum in monafterrjs.in his rcgiontbus Dci bencficio translata eft. Reliquum in oeconomiam,in quoll* bet monafterio impenditur: &C ftulticia eft , exiftimare oeconomias non effe fum* tuofas.
Abbatcs uero diuores hoc tempore, in qualcs ufus profundant reditus, ex* empla multorum oftendunt, quos norm* nare po(Temus5qui pariter lfteras, religio* fenem Bt ufrtutem odcrunt, 3C helluantur ( de his eleemofynis , & aut nuüos paftores Ecclefrjs fufs prseficiunt : aut ü quos ha* benr3efunre finunt,
I x DE
i5i CONFESSIO DOCTRINAB
DE INVOCATIONE HOMINVM
PIORVM, QJ/I EX HAC
VITA DISCESSE*
RVNL
r TN capite Efaiae 4*. fcriptum eft : Egd /4. 42. j[ DominuSjhoc cft nomcn meum,glori* am meam altcri non daboJEft aute gloria Dei propHJfsimajinuocauo : ut Matt» 4* M4f inquit Dominus :Dominü Deum tuum adorabis,8£illifoliferuics. Et immotum ac aeternum decretum cft pn'mi praeccpti: Exo.20 Nonhabebis Deos alienos* Necefle eft igitur in Ecckfia docfirinam de inuocati* one purifsimam extare, ad quam corrum pendam inde ufcp ab mitio generis huma nidiabolusuarijs modis fcmina fparfit, £C femper fparget* Quare uigilantiores e(Te debemus, ÖC maiore cura retinere mo dum inuocationis, fcu adorationis, pro* pofitum in ucrbo Dei,iuxta dicftü: Quic* quid petientis patrcm m nomine meo, dabit uobis* In Ins ucrbis fancitus eft mo dus.,quem conftantifsime tuen debemus: nonmiTcerealfosmodos,pugnantescum uoce diuina , aut qui nullo exemplo pro* bato in fcripturis confirmati funt*
Nulla
SAXONICAR. ECCLESTAR. in
? Nuliamaioruirtuseft, nulla efRcacior confolatio3quam uera inuocatio. Necefie eft igitur taxare eos, qui ueram inuocatio neni tiel ncgligunt, uel corrumpunt : SC funt corruptelac uarise* Multi non difccr* nunt fuam inuocationcm ab Ethnica , ac ne cogitant quidem,quid alloquantur*
De Ins inquit Dominus incapitcloan Io<m bis 4* Vos adoratis quod ncfcm's» Vultqj Ecclefiam cogctare, quid alloquatur , in* quiens:Nos adoramus quod fcimus.Mul tinoncogitant,an>cxrquarcexaudiantur4 Recitant precationes,ex dubitant tarnen, cumfcriptumfit: Poftulet in fide, nihil locohii ha^fitans. De his matcrijs alibi dicimus*
Hocloco reprehendimus hanc corru* ptelam Ethnicam , quod defenditur con* fuetudo alloquentium homines,qui ex hac uita difceflerunt , SC petitur ab eis uel auxilium,uel intercefsio«. Talis inuocatio aberrat a Deo, SC tribuit uel efficaciam creatun'SjUel auxilium , uel intercefsio* neiru Nam qui uerecundius locuti funt, de fola intercefsionc dixeruntSed huma* na fuperflitio longius procedit, SC effica* ciam tribuit,ficut multe cantiones publu
I 3 ex
154 CONFESSIO DOCTRINAB
cse oftendunt: Maria mater gratise , Tu- nos ab horte protege, In hora mortis fal fcipe. Hos uerficulos audiuimus docfto« remTheologiae monachum praefarimo* rienti,& faeperepeterc, cum quidcmnul* lam Chrifti mentioncm faccrct:8^ poflent cxempla multa recitari.
Acceduntöfalrjfurores, Alrjapudali as ftatuas exiftimantur effe magis propf* cfj.Hi furores cum palam fimiles fint Eth nicorum , 8C haud dubie ualde irritent iram Dei38£ a docentibus taxandi funt,2£ a prjs magiftratibus feuere puniendn
Reprehenfio aute perfpicua argumen ta haec tria coritinet. Creaturis tribuere omnipotentiam, eft impietas: Inuocatio creaturae, quae eft extra hanc uit«e confue tudinem,tribuit ei omnipotentiam:Qiiia confefsio eft, quod intueatur omniü cor* da>&C difcernat gemitus ueros a fimula* tis* Haec tantum tribuenda funt aeterno Patri , dC Filio eius Domino noftro Iefu Chrifto, arSpfritui fan<flo* Nequaquam igitur inuocatio ad homines3quiexhac uita difcefTerunt^facienda eft.
Dolendum eft,haec mala non intelligu
Sed
SAXONICAR. ECCLESJAR. 137
Sed te ipfum afpice, SC confidera quid agas. Inhacn uocationc difccdis a Deo, nee cogitas quid inuoces : SC feis lllos opi tulatores,quos quams, Annam3aut Geor gium,non uidere motustiucordis:qui quidcmfircirentfeinuocan,ctiamcohor refcerent,nollenthunc honorem Deo de bitum tribui ulh's creaturis^Qualis autem eft inuocatio ad furdos i
Etfi feimus quid refpondeant aduerfa*, rij (finxerutenim fophifmata, ad eluden* dam ueritatem) tarnen diuina teftimonia ipforum refponfioni defunt.
Et precatio qua? eft fine fide, hoc eft, ubi non potes ftatuere , an talem inuoca* tionemapprobet ac reeipiat Deus,ina* nis eft*
MeminimusLutherum faepe diccrc.In ueteri Teftamento illuftre teftimonium effe diunitat&s Mefsiae , quod affirmat eum inuocari.Et hac propnetate Mcfsias ibi a caeteiis Prophetis difcernüur. Id gra uiTsimumteftimoniu querebatur obfeu* ratum SC hbefadum elfe, translata inuo* catione ac alios homines . Ac propter hanc folamcau(Tam,dicebat3 confuetudi
I 4 nem
i3 er CONFESSIO DOCTRINAE
nem alios inuocandi improbandam e(fe? eti'amfi non accederent aliae cauflae,
SECVNDVM argumentum. Ir* ritaefh'nuocatiofinefide5S£ nullus cul* tus in Ecclefiam finc mandato diuino in* uehendus eft* NuIIa autem extat fernen« tia^quae oftendat inuocationem hanc, quam defendunt , ad homines fadam., Deoplacerej&eftKcacemeflTe. Eft lgitur irrita inuocatio* Quah's eft enfm preca* tiö,hocmodo accedere ad Annam5aut Georgium«. InuocOjfed dubito utrum tua intercefsi'o mihi profit, dubito an me audfas^an mihi opem feras*
Si homines haec arcana peccata intelli* gerent, execrarentur tales precationes, ut reuera funt execrandae, &C funt Ethnicae. Poftea ex talibus initijs quanti furo res fe* quunturc' concurfus & inuocationes ad certas ftatuas, petitio certorum Beneficio rum a fingulis : ab Anna,ut ä Iunone,pe* tuntur diuitiae : a Georgio,ut a Marte,uic toriaz : aSebaftianOjRocho,dq)ulfio pc* ftilentiae : ab Antonio 3 defenio porco* rum dCc. Haec etiamO aduerürij dicunt
fe non
SAXONICAR» ECCLESIAR. U7
k non probare, tarnen lucri cauflareti* nent5ut manifeftum eft*
Adiungamus KTERTIVMar* gumcntum. Exprefle fcriptum eft: Vnus i.rm.z eft Mediator Dei dC hominum , horno Chriftus IES VS. Hunc in omni inuo* cationc intuerf nos oportet, SC Euangelfj docfmnamdeeonolTe: Quodnemoao» cedere ad Deum pofsit, nifi fiducia huius Mediatons, quifimul interpellat pro no* bis,utipfeinquit:Nemo uenit ad patrem, 104^14 nifi per fllium. Et iubet ipfe nos ad fefe confugere , inquicns : Venite ad me om* nes qui laboraus , dC onerati eftis , &C ego reficiam uos ♦ Et modum inuocationis ipfedocet,cum ait: Quicquid petierit/s io4w.i<r patrem in nomine meo,dabic uobis* Pa* trem nominat , ut feiungas tuam inuoca* tionem ab Ethnica , & cogttes quid allo* quaris . Cogites hunc uerum Deum efle, qui fe patefecit miflb fllio» Non uagetur animus , ut Ethnica mulier in Tragoedia dick. Inuoco te Deus,qutcquid es dCc.
Sed hunc efle uerum Deum fcias,qui
Ve patefecit miflb filio,crucifixo SC refufct
tato,ÖC talem agnofcas 5 ficut fe patefecit*
I 5 Deinde
138 CONFESSIO DOCTRINÄE
Deinde fcias,hunc ita certo recipere et ex audire inuocantes, cum ad mediatorem hlium.crucifixum pro nobis, SC refufcita tum confugimus,&f petimus nos propter eum recipi^cxaudirijiuuari, QC faluaru Nee ah'o modo ullus homo reefpitur ä Deo uel exauditur»
Nee incerta eft haec inuocatio ., fed iu* bet fic inuocantes firma fide ftatuere, hunc eultum Deo placere,, dC fic inuocan res certo recipi ÖC exaudiri» Idcö inquit: io4»,i4 Quicquid petieritis in nomine meo 3id eft j me agnofeentes, SC nominantes, feu inuocantes tanquam redemtorem ,, fum* mum facerdotem,££ interceflbreiru
Solus hie fummus facerdos ingreditur in fandum fancflorumnd eft,, in arcanum confilium diuinitatis , QC cernit pedus x* terni patris58£ pro nobis interpellatj& no ftros dolores , gemitus, dC preces ad eum perfert,fcrutans corda noftra*
Hancdocflrinam de Mediatore obfeu ratam 3C corruptam e(fe,mänifeftum eft, cum confugerent homines ad Matrem uirginem , tanquam magis propiciam dC alij aliosmediatores quaererenu
Äc
SAXONICAR» ECCLESIAR. 139
Ac manifeftuin eft , nullum extare ex* emplum in Prophetis, aut Apoftolis, ubi fiat compellatio ad homines : Exaudi me Abraham, uel, Exaudi meDeus proprer Abraham. Sed compdlatio fit ad Deum, qui fr patcfecit: uidelicct ad aeternum Pa* trem,FiiiumIE8VM CHRIST VM, 8C Spintum fancftum, ut recipiat,exaudi* at &C faluct propter filium.
Fit 8C expretfe ad filium,ut 2.Theflal2. i.rhefz, Ipfe Dommus nofter IESVS Chriftus, & Deus &C pater nofter , qui dilexit nos, confirmet uos &Cc. Et Gen* 48» nominat Iacob Deum^ Mediatorem filium, cum Gen. 4& ait : Deus, coram quo ambulauerunt pa* tres mei, 8d Angelus qui eripuit me de euneflis malis (ideft, promifTus faluator) benedicatpuerisiftis* Vtimur igitur his formis*
INVOCO teomnipotensDeus^ter ne pater Domini noftri 1ESV Chrifti, conditor codi dC terrae^ omnium creatu rarum,unä cum filio tuo Domino noftro I E S V Chrifto,& Spiritu fando tuo,fa* piens, uerax, bone, iufte,liberrime5cafte, §C mifericors,niiferere mei,& iuftiffca nie
pcv
HO CONFESSIO DOCTRINAB
per & propter I E S V M Chriftum, fili* um tuum cracifixum pro nobis , dC refu* friratum,cxaadi &C fandifica me fpiritu {anctotuo>
inuoco tc I E S V Chrifte,fili Def,cru cifixe pro nobis, SC refufcitate, Äoyt ngk uKuy g'j<Arc cfoVl/s -57ä7]oö^3 mifcrere mei,in* tercede pro ine apud ceternum patrem.,££ fänclifica rne fpiritu tuo fandio*
In his formis fcimus quid alloquatnur* Et cum cxtrnc teftimonia uerbiDei, quae oftendunt hanc inuocationcmDeopla* cere.& exaudiri' talis inuocatio fide fieri poteflv
Hase non funt in inuocatione, quae fit ad homines. Coll/gunt nonnulli teftimo* nia ex Auguftino5&: alf)'s5ut oftendantbe atis in coelo curae effe res humanas^Poteft hoc üluftnus oftendf ex colloquioMoß ÖC Elise cum Chrifto, Et non dubium eft, beatos orare pro Ecclefia: fed tarnen inde non fequirur,inuocandos efle.
Etil autem docemus, non inuocandos e(Tc homines: tarnen hiftorias beatorum populo proponimus «. Quia neceffe eft omnibus al/quo modo notam effe Eccle*
fiac
SAXONICAR. ECCLESIAR. 14t
üx hiftoriam, quibusteftfmonfjsuocata 8C condita fit EcdeÜ^&C quomodo ferue tur^quodgenusdodrinas per Patres, Prophctas,ApoftoIos,8L Martyrcs pro* pagatum fit ♦ In bis hiftorrjs iubcmus , ut omnes agant gratias Dco , quod (c pa te* fecit, quödculligit Ecclcfiam perfilmm, quod dotfrinam nobis tradidft j QC qüöd mißt doclorcs38£ in eis teftimonia de ie oftendit*
IubemuSjUt docfirinamcorum confi* derent , 8>C ut tefh'monijs quae Deus in eis oftenditjfidem confirment* Confidcrcnt item exempla iudicfj cY peenarum , ut ex* citetur in eis timor Dci : iubemus imitari fidem, paticntiam 3 dC eseteras uirtutes. Di'fcant in Deo non efle ^ö<ra>77?A$/4Hc^ cV petant fe quoeß reeipi, exaudiri, regi, faluaricViuuari:ficut Deus reeipit Da* uidem, Managern, Magdalenam, Latro* nemincruce.
Modernus etiam, quomodo exempla cuilibet in fua uocauone imitanda fint> Quia error in imiraüone,& LccKcltifcct, fae peingentiummalorum caufTa eft; Lau* damus etiam ip forum fand orum diligei^
i4z CONFESSIO DOCTRINAE
tiam5qui'curarunt5 ne effundercnt dona Dd.Dcnicp non ftulti amphfsimam doc* trinam ex his hiftorfjspromerepoflfunt, quam propon/ populo remota fuperfti* tione utilifsimum efh
DE MAGISTRATV POLITICÖ-
DE I beneficio in Ecclefijs noftris SC harc pars docfWnse de dignitatema* giftratus3 qui gerit gladmm , 6£ de digni« catelegum, i'udiciorum, 8c' totius ordinis politici,pie illuftrata eft:& magno labore ac multis fcnptis refutari funt Anabapti* ftarum 8C aliorum fanatfcorum homi* num multi dC magni furores,
Docemus igitur, in tota doflrina De/, per Prophctas QC Apoftolos tradita, affir mari ordinem politicurn, magiftratus,Ie* geSjiudtcia, &legitimam focietatem ho* minum nequaquam cafu exiftere in ge* nerehumano. Etquanquammultumeft hornbilium confufionum^quac a diabolo dC ab hominum furoribus oriuntur., ta* mena Deo lnftitutam efle legitimam gu* bernationem3& focietatem hominum: SC quantum ordinis reliquum manet, im*
menfa
SAXONTCAR. ECCLESIAR. 145
mcnfa bonitate Dei propter Ecclefiam conferuari. Sicut Rom» \^ dicitur, 8C in Rom.i* Pfalm, Nifi Dominus cuftodierit ciuita* Ppl»* tem,fruftra uigilat qui cuftodit eam, Ölc Sunt l'gitur res fuo genere bonae,gerere magiftratus^effe iudicem, efieminiftrum iudiciorum , legitime uti iudicijs, gerere bella legitima,8£ effemiliteminbeilisle* gitinifs&c»
Et potcfthis rebus uti homo Chriftia* nus,ficut utitur cibo,potu, remedrjs, em* tione,uenditrone.Nec peccat gerens ma* giftratusiuxtauocationem, exercens iu* dicia.» militans, legi'ti'mo fupplicio affici* ens condcmnatos &fc Etmagißratui po h'tico fubditi debent obedientiam , ficut Paulus inquit : Non folum propter iram, Rp*«<l id eft,, metu poenae corporalis, qua afficf* untur cotumaces abipfismagiftratibus: fed etiam propter confcientiam \ id eft, contumacia eft peccatum offendens De* um,8£ auellens confcientiam a Deo.
Hanc fententiam diuinam Ecclefrjs proponimus , quae munit poteftatem legi timam , &C totum ordincm politicum : SC oftendimus difcrimen Euangelij de poli*
tics:
144 ' CONFESSIO DOCTRINÄB
tica? gubernationis, Vult Deus regi &C cd crceri politica gubernatioe omnes homi* ncs3ctiamnon renatos :ac lücent in hac gubernationequocg fapientia &iufticia Dei, Öl bonitas., erga genus humanuni Sapientiam oftendit ordo , qui eft difcri* men uirtutum Sc" uitiorum , ÖC confocia* tio hominis per Iegmma imperia, dC con* tradus miranda fapfent/a erdinatos;
Deinde iufi:icia Dei confpicitur in po* litica gubernatioe 5 quia uult punin mani feftafceleraamagiftratibus:&f cum ipfi qui prefunt5non fumunt fupplicia de fon tibus,Deus ipfe mirabiliterrapiteosad poenas , &C regulariter atrocia delicfta pu* nit atroeibus poenis in hac uita,utdici*
Niat.iG tun Qui gladiu aeeeperit, gladio peribit.
Heb. n Item : Scortatores dC adulteros iudicat Deus &Cc. Vult in his poenis confpici di* ferimen uirtutum,& uitiorü, dC uult difei Deum fapientenyuflumjueracem &C ca* ftum efle. Confpicitur dC bonitas Dei er* ga genus humanum > quia hoc modo fo* cietatem hominum conferuat* Ideo au* tem coferuatjUtindeEcclefiacolligi pof üt,8C uult poliaas efle hofpitiaEcclefiazv
Et aliud
SAXONICAR» BCCLESIAR. t4f
Et aliud eft politica gubernatio3 qusc coercetomnesetiam non renatos: aliud remifsiovpeccatorum dC iufticia in cordi* bus, qusc eft incoatio uitae &C falutis aeter* nae, quae uoce Euägelij fit in credentibus,
Vtruncp bonum tribuit Deus generi humano,& difcrimina iufticise politicae SC luds in cordibus,,uult intelligu Nee Euangeliumdamnat, aut difsipatpoliti* as,aut occonomias. Etil autem non perti* net ad docentes in Ecclefia, leges particu lares ferre de politica gubernatione : ta* men in genere de officio poteftatis hoc tradituoxdiuina*
Primum : Vult Deus,fine ulla dubita* tione magiftratus fonare uocem legis mo ralis in genere humano,quod ad difcipli* nam attinetjiuxta Decalogum3feu legem naturaIem:hoc eft5uult magiftratuum uo ce primum proponi fummas QC immu* tabiles leges , prohibentes eultumidolo* rum, blafphemias, periuria , iniuftas ese* des,uagaslibidines, uiolationem coniu* gij, furta &: fraudes in pacfh's , contradli* bus dC iudieijs«.
Secundum officium: Harum legum di K uinarum
146- CONFBSSIO DOCTRINAB
uinarum &C immutabilium,quae funt tcüi monia de Deo,8£ fummae normte mo^ rurn, fit cuftos magiftratus , in puniendis omnibus qui eas uiolant* Nam uox legis fine prena dC fine executione , parum ua* let ad frenandos dC coercendos homines.
Rom.i? Ideo dicftum eft a Paulo:Poteftas fit terro ri malo open',8^ honori bono. Et antiqui tasrecSe dixit: Magiftratus eft cuftos le* gis 5 fcilicet primae dC fecundae tabulae, quod ad difciplinam attinet.
Tertium officium eft magiftratus poli tici,etiamadderelegi naturali aliquas le* ges, quae funt determinationes circum* ftantiarum legis naturae: fitcg harum le* gum cuftos in puniedo* Sed nequaquam ferat aut defendat leges pugnantes cum iure diuino 8C naturali, ficut fcriptum eft, Ep.io Efaiae icu Vae fjs qui condunt leges ini* quas* Quia imperia funt ordinatio diui* na, in qua fapientia dC iufticia Dei, id eft, leges iuffoe dominari debent , ficut inquit
>.P4mp rex fapiens dC Deü timens IofaphattNon hominum exercetis iudiciü, fed Dei , qui uobifcum eft in iudicio. Sit timor Dei uo bifcum,ÖC cum diligentia omnia agite.
Quan*
SAXONICAR. ECCLESIAR. H?
Quanquam autem multi in fmperijs ncglfgunt gloriam Dei, tarnen haec praeci pua cura eflfe debebat,audire SC ampledi ueram docfirinam de fih'o Def, dC Ecclefi* as fouere,ficut PfaK inquit : Et nunc re* Pfda ges intelligite,erudimini qui iudkatis ter* ram* Item: Aperite portasprincipesue* pßln ftras : id eft, Aperite imperia Euangch'o, dC praebete hofpitium fih'o Dci. Et Efafsc 49. Et reges eruntnutritorestui^&rcgi* E/4,4p nae:id eft, Refpublicse fint nutricesEc* clcfiae,praebeant hofpitia Ecdefiae dC prjs ftudijs.
Sint mcmbra Ecclefi'ae ipfi quoc$ reges 8£principes3& docflrinam recfle intelli* gant, non adiuuent eos qui falfam dotfri nam ftabiliunt , &C l'nfuftam feuiciam ex* ercent,fed fint mcmores huius dicfJi : Glo rificantes me glorificabo. Et Daniel re* D<w.4 gern Babylonicum hortatur ad agnitio* nem irae Dei, 8C ad clementiam erga exu* lantemEcclefiarrijCum ait: Redimepeo* cata tua iufticia dC dementia erga paupe* res,&: erit fanatio delidorum tuorum.Et cum fint inter praeeipua Ecclefiae mem* bra,uideant ut iudicia in Ecclefiarede K z exerce*
14* CONFBSSIO DOCTRINAB
exerceantur:ficutConftantinus,Theodo fius, Arcadius, Marcianus, Carolus Ma* gnuSjö^multipt] reges curauerunt rede exerceri iudicia Ecclefiae.Caeterum de di* fcrimine utriufqj gradus minifteri] Euan gelici SC politicae poteftatis,extant feripta in Ecclefrjs noftris multa,qug oftendunt, nos necß fanaticas necg feditiofas opinio* nes doeere,fed monftrare neceflfariam do cflrinam in Euangelio traditam de utroep graduellem pietati SC paci communis
DEO GRATIA,
Hsec eft fumma dodn'n^quam in Ec* clefijs noftris, Dei beneficio una uoce Co* namus : quam quidem e(Te incorruptam fententiam dodrinae diuinitus traditaein feriptis Prophetias, SC Apoftolicis , SC Symbolis, nequaquam dubitamus , SC ex uetuftis feriptoribus fincerioribus intel* ligipoteftjCongruereeam cum ueteri SC purioreEcclefia,
Oftendit autem res ipfa,nos non curi* ofitate nouas aut argutas difputationes quaefiuiflTe, nee de potentia aut opibus contendere,fed tantum neceflariam doc*
trinam
SAXONICAR. ECCLBSIAR* 14*
trinam ad ueram inuocationem Def, 8C ad falutem animarum, ex magna caligine traditionum dC opinionum euoluere , QC fimplicifsime ac plantfsime eam Ecclefijs proponere.Necefle eft enim omnes fanos fateri, magnas firifle dodrinae tenebras, 8C mukös erroresindocflrinamonacho* rtim, dC laqueos confeientiae multiplices in Pontificijs traditionibus* Et utra doc* trina fit uera,plana,perfpicua, utilis con* feientijs &C moribus,oftendit collatio.No enim defugimus iudicia piorum : imo femper ueram Dei Eccleliam, hoc eft, omnes pios SC eruditoSjubicuncjj funr, uolumushacc, quaedieimus, cognofeere: quos non dubitamus teftes fore , hanc do&rinam effe uerae Ecclefte Dei catho* licx confenfum*
Offerimus etiam nos,quocuncg tempo re3ad copiofiorem declararionem, in fin* gulis partibus: SC hanc commemoratio* nem dodrinae nunc fadfam , congruere cum confefsione Auguftaeexhibua,An* no t5^o*fentimus*
Cum igitur docftrina.,quam recitamus,
uera fit,8C Ecclefiae neceflaria,oramus ne
K 2 damnen*
i?o CONFESSTO DOCTRINAB
damncntur Ecclefiae noftrae, quafi aut er* rotes amplecfiantur ,, aut fine graui caufla ftoh'de ÖC feditiofe tumultuentur. Veritas &C rerum magnitudo5hac iniufta crimina tionenosliberent*
Deindc ipfam fynodum pie mone* mustuident ueteres abufus,et errores mul tos 5C magnos haerere in Ecclefia. Quia omnibus aetatibus inde ufep ab lnitio ge* nerishumanijdiabolus errorum femina fpargit : & poftea multa , infeitia homi* num,aut fuperftitione, confirmantur aut repullulant.
Cum autem /am uanitas multar um fu* perftitionum nota fit,tempora flagitant emendationem:8£ nifi gubernatores cura bunt extare illuftratam ueritatem,magnae diftracfh'ones opinionum fecuturae funt, praefertim cum in hac poftrema mundi fe necfla plus confufionum impedeat* Ideo fynodus uideat,ne manifeftam ueritatem damnet* Et fi pie deliberatura eft,quomo do confulendu fit Ecclcfijs,& a nobis de* claratio copioflor petetur : eligendi funt uiri eruditi, intelligentes dC amantes ueri* tatem,,8£ timentes Deum3cjui de hts tantis
rebus
SAXONICAR. ECCLBSIAR. ift
rebus ffmul deliberent. Nectantumnu* mero fuffragiorum nobifeum certetur: cum manifeftü fit ex multis prariudieijs, quid Rom. Pontifex 8>C plurimi Epifcopi ei addicfli fentiant, qui tot iam annos non folum edicfla contra nos fanguine feripta ediderunt , fed eriam multos nobifeum fentientes interfecerunt : ÖC multi docfhri* nam nee intelligant,nec curent,fed profa nis perfuafionibus imbuti 3 exiftiment hoc praeeipue dignum effe politicis uiris, defendere prgfentem formam,& tueri au toritatem fuam. Et ad hanc rem quaerunt miniftros idoneos, qui fophifmatum prac ftigjjs ueritatem eludant*
Quare iam teftamur , nos ueritatem non abieduros efle,etiamfi talium homi* num iudieijs condemnata fuerat: &pa* Iam teftamur, nos Tridentinae fynodi, qug antea edidit decreta partim palam fal fa,partim ambigua &C fophiftica, non afe fentiri: fed flagitare,ut de ijfdem rebus &C audiamur, ÖC errores antea confirmati de cretis Tridentinis emendentur.
Et reuerenter oramus inuielifsimum Imp.CAROLVM Auguftum,ne per*
K 4 mittat
ifz CON, DOCT* SAX. ECCLES.
mittat aduerfarijs, ut ueritatem fua auch* cia opprimat, dC crudelitatem quac aduer fus innocentes exercetur confirment , SC maiora difsidia fniuftis decretis excitenn Commendamus autem dC Ecclefiam & nos ipfos,filio Dei Domino noftro I E SV Chrifto,quem fcimus uoceEuan* gelij colligere fibi aeternam Ecclefiam : 8C eum oramus^ut nos regat, ncc finat cxtin guiluccmEuangeli] fui, nee deleri finat coetus ipfum uere inuocantest
D E O GRATIS
APPENDIX^
ROgamus autem omnes, qui in uici* nis Ecclefijs docent, aut alibi qui am plecflantur Confefsionem Auguftae ex* hibitam Anno i#o : Vt haec legentes , fi quid alieubi defiderant, amanter nos mo neant* quia non uoluimus aliud genus docflrinse gignere, fed fimpliciter recitare illius Confefsionis Auguftanae fententi* am&communem confenfumharumEc
clefia?
clefiarum , 5C petimus ut candide Sfnon
calumniofe iudicetur, Non uoluimus no
ua difsidia fercre,fed maxime oramus Fi*
lium Dei Dominum noftrum Iefiim Chri
ftum, crucifixum pro nobis, 8C refufcita*
tum , qui prccatus eft in agonc fuo,
Ut unum fimus in Deo,ut faci*
af, ut nos quocg in pluri*
mis Ecclefijs unum
fimus in ipfo*
F I N I S*
NO S, quorum nomina affcripta funt, qui nunc in Ecclefijs &C Academijs, quarum infra fit mentio , docemus, affir* mamus in hoc fcripto, quod dextre SC non calumniofe intelligi uolumus,recita* tamefle docSrinam communem, quae Co* nat in Ecclefijs & Academijs, in quibus Euangelium docemus. Et fentimus uere hanc effe puram 8C incorruptam dodriV nam Ecclefig Domini noftri Iefu Chrifti, congruentem cum fcriptis Propheticis SC Apoftolicisö£ Symbolis, ac neceflariam Ecclefijs, dC oramus Dominum noftrum
K $ Iefum
IefumChriftum,crucifixum pro nobfs 5C refufcitatum , ut has Ecckfias clementer regat dC protegat* Offerimus eti'am nos ad declarationem in fingulis articulis*
HaecfcriptafuntAnnoM. D. LL die decima Iulrj , in oppido Vuite* berga , ubi uicinarum Ecclefiarum Paftores conuenerant.
Ego Iohannes Bugenhagen Pomera* nusj Docflor, Paftor Ecclefiae Vuiteber* genfis dC Superintendens in Elecfloratu Saxonia^fubfcripfihacmeamanu/
Iohannes PfeffingerDocflor Theolo* gia? , Paftor Ecclefiae Chrifti in urbe Lip* fia,8£ Superintendens manu propria fub fcripfit.,
Erafmus Sarcerius Paflor Ecclefise Lipienfis apudD. Thomam, manu mea fubfcripfL
Vuolfgangus Pfentnerus DocSor, Pa ftor Ecclefix Annaemontanse m. p* C
Cafpar Zeunerus Paftor Fribergae m, p, C
Daniel Greflerus Paftor ££ Superin* Mendens Ecclefiae Drefdenfis m, pX
Anto*
Antonius Lauterbach Ecclefiae Pyr* nenfis Paftor &C Superintendens rru p» C
Nicolaus Picus Paftor 8C Superinten* dens Ecclefice Kemnicenfis m. p* f.
Georgius Hala Paftor Zuiccauienfis*
Iohannes Schreiner Paftor &C Superin tendens Ecclefiae Grymmenfis rru p. C
AuguftinusHymmel Paftor &C Super intendes Ecclefig Aldenburgenfis m,pX
Iacobus Vueigant Paftor 2£ Superin* tendens VueifTenfelfenfis rru p. fl
Iohannes Buchner Paftor 3£ Superin* tendens Ofchatzenfis p, m. f
Ego Iohannes RutiliusSaltzo in Tu* ringia Superintendens , hanc Confefsio* nemapprobo ut Chriftianam.,, in huius fignum me fubfcripfu
Iohannes Voitlender Paftor 5C Super intendens in Eccersberg m» pX
Iacobus Klapius Ecckfiae Haynenfis Paftor dC Superattendens m* p* f.
Georgius Mohr Paftor dC Superinten dens Torgau.
Martinus Vuolfius Paftor 5C Super* intendens Coldicenfis p* m, C
Valentinus Braun Paftor in Dobeln fubferipfik
Sebaftia*
Sebaftianus Frofchelius MinifterEc* clefiae Vuitebergenfis5£
Lucas Hezer Minifter dC Conciona* tor Ecdefiae Vuiteberg.C
Alexander Alefius Scotus D* Theo* logiae dC Decanus Collegtj Theologici in Academia Lipfica.
Bernard us Zieglerus D.Theologiat, Nicolaus Herco S/Theologiae D* Georgius Zeeler D/Theologia^ Iohannes Mencelius D* Theologiac Ioachimus Camerarius Pabepergenfis ftudiorum liberalium Profeflfor Lipfiac
Iohannes Forfterus S* Theologiac Dodor SC Profcflbr Vuitebergenfis*
Georgius Maior Sacrae Theologiac -Docftor dC Prpfeflör in Academia Vui* tebergenfu
Philippus Melanthon Profeflbr in Academia VuitebergenfiL
Paulus Eberus Kitthingenfis ProfeG for artium in Academia Vuitebergenfn
L, D
Sequun*
SEQVVNTVR
ALIARVM ECCLE*
SIARVM ET REGIONVM,
APPROBATORIA SCRIPTA, Q_VIBVS
EÄDEM CONFESSIO ET AP*
PROBATVR ET CON«
FIRMATVR.
SCRIPTVM LEGA*
TORVM ILLVSTRISSIMI PRINCIPE, DOMINI IOHANNIS
Marchionis Brandebur* genfisfiCc*
fttti$utiQ t>ce ® m<$* lau$ti$en ßo<fy$tbov* neu $zwflen t>nt> ige** ven/ßewn Stjo&anfeti
i>enfrtw<$ tc, t>nfere ß.g|.twt> |>, (Sani) tote £*fi>ar $arftlüte Etcetmattte tmö ^offpteiuse* $u £uffrut/tmt> &1?.|geM wue jgamme 6ttpmntcnt>ettt Sw orte
Domino D. Iohanne Bugenhagen Pa* ftore, D, Philippo Melanthone* D* Io* hanne Forftet\ D, Georgio Maiore 8£c
gefjotfamfufi ctfcfn'encn/ 2f(ti>o t>on jren If ^tfwfettcn ein (Scfjnfft oiw 3Jo* tel etnet? gefaxten <£onfefeton/ gegen i>ae fctcüet^t $ttftwfftfg &ontüium empfangen/ mit nmanun$ fo(#e tum tvcKolififten fattkfcn t>n?> ejcpentoVen/ jvcntyltfytbavhiunbovfamal t>nt> fol* gente $©•©♦ |g* iwi> ßtwtn fcnfetr met* mwg twuon wtfwttmfc £u refewen*
Söfetc&e alfofcon frne/twfere iw* fiani>e t>nt> twmogene/ £um fletfitgffen furgenömen/ twfc iß folc&e (Schifft ak (entfjat&en i>on frne / an ^Sorten i>nt> (Sentenzen ntc&t allein &fynftli<b/ttU nc/tc^t/Wo iwfe* ß. ^ugfpurgtfcjjen &0ft fefaiOft i>nt> Locis Commumbus ge* mefe/ fontwn auci) ettoae ffetw t>ni> mecfjtt'ge? fcefunfcen / ® ae Kote imtol) ©o« gefwU# (06 Mv> iwnef gefagt/
tiftt
veti Utbm §emi Metern fcmptftd) aU lctk$ toeitev cottfewet/ <wi> mtiii aU fo tintte$ti$li$ iwfoflm / Wlkine nod) £).©. ||.tmt> ßentt meftmftg/ too foUfce cottft'tt'wtt <ntftem(&$ (efttttx öctt/moc^tc £» g{«'^ mt't twt> «efcett t>e*? ^ugfputotf^cn Sottfcfetott i>em £ök* ctfto fr&errtttttoörtet ttwfott/ teeret/ $$itevhi(tun$/im f«(( te twttwfffc/ imtd) foni>crltc£e gef^teften / für t>em £ottct(to toefo* faetfkv m tmt> fo coftf&mfrefttc» $fctttm$e5&*
ttm&<X3 / in adibus Do*
mini Phüippi, die
XXVI.Iunij.
Anno M. D. LI.
Scriptum
SCRIPTVM LEGA>
TORVM GENEROSI
Comitis Gebhardi a
Mansfelt&c.
Qcbotnc <St>lt ßtw
feite an^gcn $3t«cm* fret$£ttt>em €m'rt>tgett/jgo$sela^ fett 0emft Philippo Melanthone,t>tt* fem Heben ftaccptottft / mit Ufelfi i>ni> fcneffcn a&scfcm'öet/fcm'ciit £u em 3>fa£ett fron toegm t>ct: ©cfiHfft / We man <wff i>cm Sonctfio/too etnee ttw* ^enfoite/^erattttoo^en tourt>e/ 00 f>afcett ttw 88. gjo&annee ^Öt'gantw/ fcni> SS^n^eae &f>eofca(i>u$ / fernem gnaben t>ntertf>efu'se JSwtte* ftt JBote tceSöort/ Wefettigc segelte <3$rtffV imfetm geringen t>etf£ani>e twfy/fitt{* ftgfcn&flwtttap S>»vdß(efen/ 33eftni>en
©Ott (o6/t>nt> Ufentun ftfo tma/iw WcfHWge ©cfjnjftiw tyluQfymQifätn £onfefiuon gerne* fc$ / t>ni> fafjc strunz fr# tmi> fW i>te £Be(u*c t>on S>en 66#* f?en2ffrttc£e{nt>ee £|ttfHu£en ß(<m* bem/tonb dBacv&mentett ton &§tifto etngefet£t/tt>c{$e imwfc ßotteegna&e w #trc£en iu'efet: HEant>e tte^ev etntrec£ tt<j geieret twi> 6ef ant \x>oi?t>en iß/ #Sef tfytktfytt tot* auc£ fat? t>te ctotge t>n* to<uti>e(6arc ^Sat^ett ©ottee (jalten/ imrcfr i>en etngefcornen ©01t ©ottea SJfjefum S^ußum t>om jgt'mei offen* tatet/ t>nt> t'n tw ^ptop&eten twö %yo* fiel ©c^ttfften begnffen, 0anc£en t>ef^albert ©otti>em$©ate?tmfet6j§et (ant>o Sfäeftt <££riffr/fampt t>em (Son/ twfenn einigen Glitten iwt> (Stio* fer/twi) i>em fettigen ßei(?e/ t>ev in alle sxMfcit leitet/ $*uv folejic gafcen/m* ne? / toat(>affttget: / (jetffame? üüe(n:e/ tounfcfcentmi) bitten t>on ftetfyn / 1><& J6ott foi#e xvbti&l xoate/nufylifa
& Ott*
tmt> nlti&t Btfct WUt i>nö astfreie tootte/ t>nt> t>iefel6tfle autbrnttn / <w# in mbeve &ant>e/ awff t>ce [eine Qtmtu ne/toelcjje jn fyle iwfc frort etou's tthn* ntn/loUn *>ni> t^ttn fol/ grofe i>trt>
Adum Vitenbergae,Ca*
lendis Augufti,
Anno
Scriptum
SCRIPT VM LEGA>
TORVM ILLVSTRISSIMI PRINCIPIS, DOMINI GEORGII
Friderici Marchfonis Bran* deburgenfis dCc.
GO WL GEOR. gi'us Karg PaftorSua* bacenfis,- dC Iohannes Serranus , alias Seger, Paftor Rosfddcnfis , ab Illuftrifsimi Princi« pis dC Domini,Domint Georgrj Fridcrici Marchionis Brande* burgenfls 3Cc. Domini noftriClemeotif* fimiSenatu ablegati Vitebergam 5 ad re* uerendos Patres £>C Praeceptores noftros, D, Magiftrum Philippum Melanchtho* nem5& caeterosS» Theologie Dodores, ut cognofeeremus confefsionem fidef re* cens ä D, Philippo Melanchthone feri* ptam , exhibendam Concilio Tridenti congregato, Teftamur nos aecurate le* giflfe hoc feriptum, &C affirmarnus in eo doefirinam Euangelrj Domini noftri kfu Chrifti, prout in facraScriptura utriufcp Teftamentij dC in Symboliscontinetur,
L % fincere
fincere SC fine fbphiftica, modo dextre intelligatur, propofitam , quae &C in no* ftris Ecclefijs aliquot iam annis praedica* ta,nunc etiam docetur,auditur dC appro* batur ab omnibus uere pijs , 8C Spmtu Deifan<ftoilluminatis4 Et oramus Do* minum noftrum Tefum Chriftum , pro* pter pcccata noftra a Deo Patre tradi* tum, dC propter iuftificationem noftram refufeicatum , ut Ecclefias quoque no* ftras cum omnibus alrjs clementer regat &C protegat , Nofque in ea fide 8C liberta* tejinqua ftamus,confirmet3 adeoqp con* ftantes adfinem ufq$ uitae noftrg per Spin tum fuum faneflum conferuet, AMEN* AÄum Vitebergce, Die XI I.Septem* bris. Anno&c M. D. LI.
Ego M* Georgias Karg, Paftor Ecclefias Suabacenfis,manu pro* priafubfcripn.
Ego IohannesSerranus, alias Se* ger, Paftor Rosfeldenfis 3 manu meafubfcripfu
Scriptum
SCRIPTVM LEGA*
TORVM GENERÖS O* RVM CO MIT VM A
MANSFELT.
VM NOSTRO* rum Comitum nomine Vittembergam ablegati eflemus , ad petendum confilium de Concilio indido , a Reuerendis uiris D. Philippo Me* lanchthone , caeterifque Praeceptoribus noftn's obferuandifsimis,forma eius feri* pti, quod in Concilio offerendum effet, nobis exhibita eft. Summa igitur qua potuimus attentione, pro ingeniorum noftrorum tenuitate, 8C pro temporis ra* tione,id feriptum legimus 6C confidera* uimus* Teftamur itaque in ifto feripto, fummam eius docflrinae, quas Dei beneft= cio in Ecclefijs harum Regionum incor* rupte hacflenus fonuit 3 dC fonat adhuc, perfpicue comprehenfam efle* Iudica* mus autem eam cum feriptis &C perpetuo
L 3 con*
confenfu Prophetarum SC Apoftolorum congruere,neque ulla fophiftica labefao tari poffe . Agimus lgitur Deo Patri Domini noftri IESV CHRISTI gratias, pro patefada luce Euangelij, SC precamur ardentibus uotis,uthancfin< eeram docürmam aducrfus omnes infi* dias SC impetus Diabolitueatur&con* feruet, SC colligat übi inter nos SC alias quoque Gentes Ecclefiam fe perpetuo agnofeentem, inuocantem SC celebran* tem* Vt igitur huieferiptofuffragium SC teftimonium noftrum adderemus, No mina noftra fubferibere uoluimus«
Michael Cariiuslnclytorum ac Generoforum Comitum a Mansfelt Concionator, manu propriafubferipfic.
Iohannes Vuigandus Mini* fter Verbi Dei in oppido Mansfelt.
Iohan«
Iohanncs Praetorfus Minifter Verbi Dei in arce Stolberg, m. p* u
Valentinus Sifridi ., Minifter Verbi Dei in Oppido Orten* berg , in Comitatu Könige ßeinenfi,manu propria fub* fcripft
L 4 Scriptum
SCRIPTVM MINI*
STRORVM ECCLESIAE
IN INCLYTA VRBB
ARGBNTORATO.
CRIPTVM D, Philipp! Melanthonis, charifsimi Praeceptoris noftri, quod dilecflus fra ter & fymmifta nofter D* Iohannes Marbachi* us attulit, uidimuSj legi* mus3&exofculatifumus, Bonacpfidede eo teftamur, quifq? fua manu, quöd con* fonum fit unicae 8C uerse docfinrwe deDei effentia dC uoluntate, quae a Deo patefac* ta eft., &C commendata primis patribus 5C Prophetis , poftea illuftrata uoce filij Dei Domini noftri Iefii Chrifti , crueifixi pro nobis dC refufcitati,& uoce Apoftolo* rum ac Apoftolicorum uirorum: Ac ne* quaquam reeipiendas effe ullas opinio* nes pugnantes cum illa prima Propheti* ca docflrina,& uoce filrj Deu
Cafpar
Cafpar HedioDodlor Theologie, docens Euangelium in Ecckfia Dei in incfyta urbe Argentorato , manu propria fubferipfit, ut una fit uox multarum Ecckfiar um.
Iohannes Marbachius Theologiae Dodtor, 8C Paftor Ecckfiae ad S. Nicolaum Argentorati, manu pro* pria fubferipfit,
Beatus Gen'ngus Minifter Euan* gelt] Chrifti ueteranus, Paftor Ec* ckfise Dei,quaeapud D. Thomam Argentorati conuenit^manu pro* pria fubferipfit*
Theobaldus Nigri, Minifter in Eu* angelio Chrifti Ecckfiae Argentora tenfis , agnofco Chirographo meo, hanc Confefsioncm uere Chrifti dC Apoftolorum docSrinam efle,quae uirtus eft ad faluandum credentes, praeter quam nullam aliam eflfeiu* dico*
L 5 Lucius
Lucius Kyberus ,, ad S: Aureliam Paftor,praefenubus teftor, huic piae Confefsioni folidae Ö£ confumma* tac nihil addendum , neque in ea aliquid defiderari poffe , quam 8C ego lib enter confiteor 3 8>C Domino pro reuelata fua uoluntate, gratias agö*
Ioannes Lenglinus, Paftor Eccle* fiae Iefu Chrifti ad S* Guilhelmum Argentorati , propria manu fub* fcripfit,
Ludouicus Rabus , Ecclefiae Chri« ßi apud Argentoratum Minifter, hanc Confefsionem dC docflrinam Ecclefiae Vuitembergenfis , &C con* lundarum, quae fine ulla dubitatu one confenfus eft Ecclefiae Catho* Jicae Chrifti , ex animo amplecSitur, manucj propria fubfcripfit*
g^ChriftophorusSazllius fit,
Chimra*
Chunradus Hubertus ,, manu mea fubfcribere uoluu
Leonhardus Fontanus, Mmifter 8C Diaconus Ecclefiae S. Nicolai Ar* gentina^idem quod Fratrcs 8C Pr** ccptorcs teftantur , manus propriac fubfcrip tionc confirmatum uolo*
Scriptum
SC R I P T VM MINI*
STRORVM ECCLESIA-
RVM CITERIORIS POMERAKIAE.
SALVTEM ET PA*
CEM IN CHRISTO.
VVM ILLV*
ftrifsimus Princeps Phi lippus, Dux Statinen* jj fiurn, Pomeranise, Cafe fubiorum 5Cc ♦ Dornt* nus nofter clementifsi* mus,, a nobis peteret, ut i'uxta edic3u'm iniridifsum Imperatoris Carol(,fummam doflrina?,qu*e in Eccle* fijs et Scholis noftris magno confenfu tra ditur, breuifcripto comprehenfam,con* gruentibus omnium fuffragt^Tridenti* nae Synodo offerremus : non grauatim id negoci] , quod pietati, iufticfe, dC prsece* pto Dei maxime confentaneum erat, fuft cepfmus. Sed quum id etiam temporis ueftra confefsio Uluftrifsimi Principis iuf fu nobis exhiberetur, ac animaduertere* mus recitari in ea dodrinam ueram, pi*
am 3£ falutarcm Ecclefi'ae , plane congrti* entern cum fcriptis Prophcncis&C Apo* ftolicis:uifum eft omnibus Mmiftris SC Docfloribus Ecclefiarum,qui Grypfuual dse conuenerant , ut inftituto labore fu* perfedentes , ueftram Confefsionem no* ftris omnium fuffragijs comprobaremus, ac ut noftram, illuftrifsimo Principi , 8C Tridentinae Synodo offerremus* Quare hie palam teftamur dC affirmamus coram DEO& omnibus Sancfh's in coelo dC in terra,doc1rinam, qua? in ueftra Confefsi* one proponitur, ucrum SC perpetuum e(Te confenfum catholicae Ecclefia? Filrj DEI Domini noftril ES V CHRI* STI, nofcp eam toto pcclore amplcdi, ac fonare in noftris Ecclefrjs , Academrjs SC Scholis., ac Deo iuuante ad omnem atemitatcm conftäter profefluros ac de* fenfuros effe* Quod quum ita fif,rcue* renter oramus, ut pro commemorabili ueftra erga nos pietate SC beneuolentia, noftras Ecclefias3& eos qui harum Eccle fiarum nomine ifthuc emittuntur,doc7ri* na,confilio, SC omni genere officrj iuue* tis, uobiscp commendatos SC comunclos elTefinatis;acomnino ftatuatis,, nos, cum
defa*
de facris caeremonrjs inEuangelioinßi* tutiSjtum uero de uniuerfa doefirina coele fti,decp ritibus ad eutaxiam Ecclefiac per* tinentibus., plane l'dem uobifeum fentire, nee Deo dante pafluros , ut ullis unquam temporibus ab hac fententia depellamtnv Commendamus etiam filio D E I Domi* no noftro I E S V Chrifto ueftram falu* t em3eumcj3 toto petfore dC ardentibus uo ris oramus,ut acfliones dC conatus ueftros regat&fortunct ad gloriam fantfifsimi fui nommiSjÖL ad utilitatem Ecclefiae. Bene dC feliciter ualeat V» E. m Chrifto, cm' dC noftras Ecclcfias &C honefta ftudia pi]s uotis commendamus ♦ Datse
Grypfiwaldce in Synodo proirinciali, Anno M D, LIL die XXL Ianuarij*
Veftrae excellentias additfifsimi
Retfor Academiae GrypG uualdenfls , Superatten* dens, Dolores, Paftores &Miniftri Ecclefiarum ci terioris Pomerania^