PLELL LI
Digitized by the Internet Archive in 2009 with funding from University of Toronto
https://archive.org/details/corpusscriptorum42niebuoft
—
^ H 4 t p- "m : ' ^. : M ds AMD . | J c * , » e^ !
CORPUS 7,
SCRIPTORUM HISTORIAE BYZANTIN A E.
EDITIO EMENDATIOR ET COPIOSIOR,
CONSILIO
B. G. NIEBUHRII C. F.
INSTITUTA,
AUCTORITATE
ACADEMIAE LITTERARUM REGIAE
BORUSSICAE CONTINUAT A. WM jl " ( C 52 PAULUS SILENTIARIUS, GEORGIUS PISIDA ET
SANCTUS NICEPHORUS CPOLITANUS.
BONNAE
IMPENSIS ED. WEBERI MDCCCXXXYII.
RR UC YR M mH EUN ' X ad e M: bas d 1 : | T | ia: Y 3t n i r1 A dea 9 ih uU » | E JA RPm & x 23 uw. velt m f »
2 1 MA , : S MR A FF EU TERM EA | LN
E iu LT V Ab AM M LE SA ;» ÁN Yr W, DON
Ls GORSENUNUDS un
" ^ A Ie. uy
j b. xg. n
PAULI SILENTIARII
DESCRIPTIO
. 8. SOPHIAE ET AMBONIS
EX RECOGNITIONE
IMMANUELIS BEKKERI.
BONNAE
IMPENSIS ED. WEBERI MDGCCXX XVII.
4 eR ind Mti TT M Y W qm
cfe T Lr
* *
eno [PS "DR. 31 diio E kn Ua y pii t)
D le 326 dd xev t wn " ina Me. Tag l
Wr rd b i A iiM sh esit, TA uet
ME No 4r Vds au: | 41A. NET) A doarYevsg 4, Is unb? AL ! ! abes
ANM B Maa £ [E M M so ead. bu t ZUM £t iz | - b KNS Lee üN 7
- ier tenet t ud d» i ou TONER Facio lend ,*
UO 81 5g ST, x s 23 elus as s. YT v Z el A à x
! TA . " , V pe Tee ?" "i 3 ^ v tK PD Á ,, i! xxr. don , " eu y sot Lin £^ za ^ La ur xau: * M. - "I £o VEDO iMp p AM TUE tire -- Mn E 130908 te JM
LN qusc» qu mM e ud $3135 LE
SOS 34wz08. ie d see PR 1j
"y HM ginus y d ; onis cuoi tract net T.
CAROLI DU FRESNE DOMINI DU CANGE | PRAEFATIO.
Cu affecta iam esset et ad umbilicum perducta voluminis P 497 istius *) editio, opportune pervenit in manus meas templi S. So- phiae £xgoeci:g, a Paulo Silentiario carmine heroico et perele- ganti exarata, quam quidem, licet ad historiam Comnenicam minus pertinere illa videatur, commentatiunculis istis interse- rere haud alienum putavi. nam praeterquam quod scriptoribus qui res Byzantinas illustrarunt Paulus accensetur, proindeque ex eorum classe est qui Regios typos exspectant, tum maxime rem lectoribus iucundam perinde ac utilem facturum me sum confisus , si eximium istud poéma, Cpoleos, cuius Sophiana ae- des praecipuum olim fuit estque hodie ornamentum, Bondel- montianae descriptioni "*) adiungerem. hanc autem celeber- rimi templi Z&go«civ, curante clarissimo viro Antonio de Fyon JD. d'Herouval, in camera computorum Porisiensi auditore, ad me transmisit ex sua depromptam bibliotheca et magni Salmasii manu ex Palatina anno 1607 descriptam vir amplissimus Phili- bertus de ia Mare, senator Divionensis, ob singularem erudi- tionem perinde ac vitae integritatem notissimus , ac praesertim literatis omnibus, quibus pronuper eiusdem Salmasii opusculo- rum postumorum editionis spem iniecit , qui huiusce elegantis
poématis excerpta aliquot iam antea in Plinianis exercitationibus
*) quo Cinnamus continetur cum Ducangii in eum et Nicephorum Bryennium Annamque Comnenam notis historicis et philologicis. **) v. Nicephorus Bryennius p. 177 — 182,
VI CAROLI DU FRESNE DOMINI DU CANGE
et suis ad Historiam Augustam notis publicaverat. et sane licet. quanta fuerit Pauli Silentiarii in eo scribendi genere facultas ex alis, quae iam lucem adspexerant, opusculis plus satis constet, tum illud praesertim. quod Regiis nunc typis excusum prodit, praecipuam mereri laudem. videtur ac. commendationem , ..quod praeter carminum elegantiam accuratam Augustissimi templi de- scriptionem vixque oculatioribus liactenus intellectam nobis re- praesentet. *) nam commentarii quos aevi inferioris Graeculi de hac aede scripsere, sublestae adeo sunt fidei, nulloque non modo digesti ordine, sed etiam vocabulis barbaris adspersi, ut divinan- dae rei potius quam percipiendae locum praebeant. unde mirum videri non debet, si qui de Graecorum templis atque adeo de Sophiano eorumque partibus scripsere, tantum inter se dissi- deant vel certe omnino non conveniant, cum non res solum sed ne vix verba quidem ipsa percipiant. 'sed ecce tantis in tenebris facem porrigit Paulus Silentiarius, utinam tot lacunis non de- turpatus; cuius tanto maior praestantiorque videri debet auctori- ias, quo accuratiori calamo universam celeberrimi templi a Iu- stiniano sua tempestate excitati structuram describit. floruit enim c? imperante non poética duntaxat et oratoria laude aetate sua longe clarissimus, sed et natalium splendore opibusque et hono- ribus conspicuus. Paulo parentem fuisse Cyrum docet huius carminis titulus, qui quidem non alius mihi videtur ab eo qui dz vzarov seu consul codicillaris exstitit, cuius bina habentur epigrammata in Anthologia Gr. l. 4 c. 23 et 27, alterum in do- mum a Maximino Cpoli exstructam, alterum in statuam Pindari ; adeo ut Paulum a parente suam in zzoumeuxv propensionem hau- sisse par sit credere, meminit etiam Procopius 1l. 2 Vandalico- rum Cyri cuiusdam, qui forte idem fuerit cum consulari. at quod Agathias de Paulo scribens haec subdit, dvelcyécóc cd
Ilavio Kogov vo) QDÀcgov iv £feuérgotg memovmuéva, sic dige-
*) cf. Agathias p. 296 ima ed. Bonn.
PRAEFATIO. VII
rendum videtur, ut Paulus Cyri, Cyrus vero Flori filius fuerit ; idque addidit Agathias ,' ut Cyrum istum ab aliis qui eodem tunc florebant nominé. distingueret. Flori autem cuiusdam consulis codicillaris mentio nón. semel occurrit sub Iustiniano,: ut.constat ex Novell. 12, 22, 154 et ex leg. cod. de Quadrienn. praescript. hac loquendi etiam formula usus. videtur Iustinus Martyr Apo- log. 2, übi se ipse "ovóvivov Holoxov o? Boxysiov vocat, id est filium Prisci, : Bacchii. nepotem, quod. advertit etiam Henricus Valesius ad. Eüsebium. :'utcunque sit, constat prorsus hallucina- tos. Vulcanium. Agathiae interpretem et. Vossium 1. 2 de veterum poétarum temporibus: et. lib. de historicis Graecis, qui in unum virum haec tria nomina congessere. Paulumque Cyrum Florum appellavere... Pauli. epigrammata aliquot in. Graecam Antholo- giam; contulit iàm. olim. .Maxiinus Planudes illius consarcinator, una cum elegantissima ode. quam in. Pythia Therma: conscripsit, quae exstat praeterea in bibliotheca regis Christianissimi, cum scholiis seu per iy5esec,: codd. 995, 1911, 1334 et 1441. hanc autem. publicarunt denuo.et Latinis numeris donarunt Clau- dius Archanterus. a. 1586 Venetiis et Federicus Morellus a. 1598 Parisiis editam. | sed' prae ceteris Sophianae aedis descriptionem tanta cum accuratione aggressus est Paulus, ut universam illius structuram 'singulasque. partes, quisquis hanc legerit, . statim quodammodo oculis perinde ac animo comprehendat, seu ut Aga- thiae verbis utar, xcÜdmso maoov xal Osusvog. ea est enim ixgodótog vis ac natura ut rem ipsam quam describit ob oculos ponat et repraesentet; unde recte in Gloss. Graec. Lat. ixgodfo exprimo , Exppacig exprimatio: exprimere enim Latinis est ad vivum effingere, quamobrem definitur Éxgoecig ab Hesychio Aéyog ivegyiig, ab Aphthonio vero 4óyog Qupyuotuxde, z^ O piv &yov ivagydg T0 OmAovusvov, cuiusmodi est arcis Alexandrinae apud eundem descriptio. atque in eo, ut est apud istius scri- ptoris scholiastem , Queéoss 2j Éngooie Omyijnozog, üri và piv qpuajv Eyes v0U. modyuevog ÜxOsoww , sj 0B magátor Osordg doyóte-
P 498
vm. CAROLI DU FRESNE DOMINI DU CANGE PRAEFAT.
G9or puxQoU ToUc duoVovruc, xol 10 uiv waD0kov Berater, 4j 0 rd «oto uégoc. verum accurata quantumlibet sit quae nunc pro- dit aedis Sophianae elicubrata a Paulo Silentiario Éupgoótg, Vix tamen ea: quae. obscuro: satis carmine vocibusque haud. passim obviis aspersa involvit, adeo perspicua sunt ut diligenti examine vel certe expositione non indigeant. mam cum partes ipsas tem- pli vocabulorum poéticorum cireumlocutionibus',: graphice licet, describat, partium ipsarum nomina, quod praestitit etiam Pro- copius, omisit, ita ut legeiiti rem: magis divinandi quam animo pereipiendi locum praebuerit. quapropter haud ingratum lectori fore mihi persuasi, si Sophianae aedis, atque adeo data occasione ceterórum apud Graecos templorum; descriptionem aggrederer, eamque ex Byzantinis praesertim scriptoribus ;' aliquot etiam ex
nostris. recentioribus: adornatam vice cómmentarii in Paulum Si- lentiarium. eidem scriptori subnecterem. quod sane Lutetiae Pa- risiorum , a libris fere imparatus ; serius quam pro tanta rei mole par erat, sum aggressus, cum, ut jam ettigi, pene confectà vo-
v
Juminis editione elegans istud poéma ad me pervenisset. proinde haud aegre mihi condonaturos viros doctos confido, si commen- tatiuncula ista mea non ad unguem expolita videatur, cum in praesens mibi id potissimum consilii fuerit, ut notarum. instar esset ad scriptorem haud omnino communis ac triti saporis. quanquam mihine hanc provinciam arrogarem dubitandum fuit, cum. istius publicandi poématis spem fecisset in praefatione ad Procopium vir omnino magnus Claudius Maltretus, Soc. lesu presbyter et collegii Montalbani rector, qui qua pollet in Graecis perinde ac Latinis literis eruditione, longe felicius ea fuisset de- functus 5 etsi, uti me. per literas monuit, quod penes eum est Pauli Silentiarii apographum, descriptum perinde sit ex manu- scripto Palatino, proindeque, ut Salmasianum, lacunis scateat
deformatumque sit.
IIAY AOY ZIAENTIAPIOY
EKGPAZIZX
TOY NAOY THZ ATIAZ XOQOIAZ.
Paul. Silent, 1
ewe MÁ im iius es !
qTMirÀ ' us dp Y
Na eed VAM Reds
^
| pin
MNT Wap die dass Ar aoa ott ai
vrlpur.
JD ma às
bm ees uS v
IIAYAOY SIAENTIAPIOY EKGOPAEIEX TOY NAOY TH3 ATTAX 3OQLAS*).
4,3
A Q' tosw ebgety ueltova 176 vU zu£oac,
dy 4j Jióg T€ xol faoitbc aeuvtrerat
o)x tovt intiy. — Xguovüv iouev Otozótav,
toj«ev Ó£ müyrQc* ToUro yüp T0iC G0ic Aóyoic Ó mouic, xgérioTé, yvogiuov xai Bapfiágor*
09v cvregyüv avvóv v Taie ztoüEcoty
£yuc nagóvru , vouoOerOv , xvituv nóAuc ,
vaotc &ye(ouv, ünAa xivüw, s? for, *) ita N i. e. codex Anthologiae Palatinus a Niebuhrio inspectus. apud Ducangium et Graefium, miro dissensu, JIevAov zo0:ro9 2a- Asvriwgíov , vioU Kvugov, Exgouoig sic v7)» ueycAqv ixxAnoíav zjcoc zjv dylav Zogíov. 1 doy5 vg vzxo9écsog. i«ufor mzxoóc vóv flaciAéo lovazwievóv margo N 8 veg G i. e. Fridericus Graefius, qui Silentiarii S. Sophiam et ambonem cum Ioannis Ga- zaei tabula mundi ex apographo Anthologiae Graecae Gothano edi-
dit a. 1822, editione Ducangiana usus non Parisiensi, sed, quae mendis abundat, Veneta.
PAULI POETAE SILENTIARII
Eu hon LOpqgopuge DESCRIPTIO MAGNAE ECCLESIAE SEU SANCTAE SOPHIAE DUCANGIO INTERPRETE.
As reperiri potest hodierno maior dies, quo et deus et imperator ho- nore afficiuntur? id certe dici vix potest. Christum agnoscimus et scunus dominum, agnoscimus omnino: id enim verbis tuis gentibus etiam bar- baris (5) notum facis, princeps magnanime. hinc tuis in negotiis illum praesentem habes adiutorem , seu leges sancias, seu urbes exstruas vel templa excites, seu bella et arma decernas, si id exigat necessitas, aut
4 PAULI SILENTIARII
onovÓác ve TürtQY, xol xurGOTÓÀAwYy wáyac,
10 09: r0 vix&v ovuqvéc voic oic zóvoic «X0oztQ énlomuor. oj7izwo0c TZv éon£gay Qgoc uev zjuty &)xenvüc v0U coU xpürovc 15v yl» ÓisxÓgeuoUoi; 790c 08 r5v &o
E] , » ' exe 7 , 0U zt&YTOG 105 rovc uév évgéwo ueyouc, hi i - , ' ,
15 «o)c 02 nglv 229:éiy 2c 100€ noootuuflárag ; Zlifvv Óà návra ÓoUAov odx Cyetg zt6À.00 ; 09v vócovc u£v Oiadi0gcxéi &Ux0AtG,
E] , 2 , er 2. oUx éÀzioavroc ovOcvóc* 09tv tixóvogc zo)c iy dquvet y, xgévioTs , sirÓsvovc ác
20 uaSürv zagijj3ec, 00 .00pacu, o)x Gonicw, aV1jj 02 z&gl vo? 9o) qoovgotuevoc.
Zyoaual ge, zayxotigTE , Tijg Eyvyluc, cyopuot oc aij yvapjc r6 xal 1íjc nioretc. 0 Aóyoc ovréotn, xol zaotoxevaguévov — —
25 10 Eíqoc vaijoys, xol. aaoijv 2j xvola,
M - ' / ^ c , xoi TOv faocusioy éyrüg ot Evrcuózat » M LJ , A » 7,05 zagijÀJov, vic zUÀ5c 1€ Tij; £00, pe9^ dv £usilov moooftaAstv vois ooic 9'oórorc, Jnr0Yto. TOUTO yvoUc O0 xol ua9Qv zt 31 LA * , 30 £xogréomoec, xol msenlorevxag nuovo - M ^ , 1 cov ztootoztiLovrt, v0» 9eóv Aéyo, e nárva vuttc^. 100.0x0209 0 00x 2og dnt. ví yàg inl voívouc; Vnsotv owxoxeipíe
cum indutias statuis, et praelia cohibes et compescis: (10) hinc bellicos labores tuos certa subsequitur victoria. si enim Occidentem intueamur, postquam terram percurrimus, imperii tui terminus Oceanus occurrit: versus Orientem vero nonne gentes omnes partim armis tuis expugna- sti, (15) partim antequam eo accederes, ultro ad te venientes excepi- sti? an non denique universam Africam iamdudum tibi subditam habes? hinc quoque fit ut. ex morbis tam facile convalescas, etiam contra om- nium spem. hinc denique occultiora pericula, princeps fortissime, (20) tandem comperta, semper declinasti, non hastis quippe aut clypeis, sed ipsa dei protectus servatusque dextera.
Miror, princeps potentissime, magnanimitatem tuam: miror mentis tuae et fidei praestantiam. structae erant insidiae, paratusque (25) ad- erat gladius; aderat et condictus dies, et ipsa palatia iam subierant coniurati, et iam interiorem portam attigerant, qua semel superata so- lium tuum invasuri erant. haec etsi tibi nota essent prius, (30) conti- nuisti te, et unico confisus es tuo protectori, deum dico, per quem omnia. vincis. neque vero à scopo aberrasti, quid enim inter haec?
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 5
à vür Aogov Gyaw* o9 yàg 1j9ckev dj dien 38 abióv ÓucwCuv. — dugavóg 0? 3zlororo éx 1v tvQUVYOW TY 7r6GÓVTGY. ztoAAdaui 6c dzcQ aXro9 Lüvtoc Eyzputijc toy dc oixzov t0OUc, sig Doy náyrOc Toézy ,. xüvrab9u vix ntücav &v9guaov quic. &0 raic ro3 Blov yàp ovunaSGrv Guaprácuw, &neosévatag noALdxig vofz 7tTGoHueoty duüv, &ptoTt*: ztOAÀUxiQ O2 Ouzovoi 1ó zg&ov Oups BaciXixüg vnoffgtrcic; &Ayiv dg? tuiv* zgàc 0? ijv àxpaotav 45. Bin udXiera , Tiv ocvoixóv 10 tq, At ézavrac vüv xaxüv 0gXnutzov dontg 30 eiov, ztoüc 0€ ovyyvapayv vodyetc. aiztic 0? aavtór ,. 2vka 1év UyxAgucsov 10 uéyeOoc o) ídwo: vüv Oerosov. 50 érígovc xarégytw* xol yàg o)x (c osé &ÀAXov ysvéod'at züv £Asóv 00v 10v zt&vv. & óv 02 Ogdiuev ody ooi zoXunuázov. iyu &qoguác zijc &vo zagonolac. Ovyi-zgüg avióv zóv 9t0u é£onAMCeron 556 0 vv Baciléa voUtov o9-Sd.cv xgattiv,. 10» Jjuegov , zÓv 7)0Uv, «v 16) uevolg tUegyevoUrra xal gílovc xol uj qlAovc s. 96 literas v:zsc6 add G: evanuerunt enim e codice. intelligit autem regulos seditiosos, quibus victis pepercerit imperator.
cecidit sua ipsius manu insidiarum: structor primarius: neque enim voluit iustitia (35) eum servare. quippe id certo noverat ex pluribus, qui. saepius hactenus exstiterant, tyrannis, si vivus ille tuas venisset in ma- nus, te in lacrimas statim et commiserationem totum effundendum, et omnem hac in re exsuperaturum hominis indolem. (40) vitae namque compatiens erroribus, ingemuisti persaepe delictis nostris, princeps opti- 1e: sed et saepe lacrimis benignos oculos tuos virtute vere regia rigas, nobis indolescens; et ad intemperantiam, quae ut p vitae comes ussistit, (45) oculos convertens, omnes a pravis delictis, numinis instar, zbsolvis, et ad ignoscentiam properas: te ipse incusas, si quando crimi- mum atrocitas alios prohibet te precibus suis (50) occupare. neque enim unquam pateris misericordiam , quae summa est, ad alterum pertinere. ex tet vero quae perpetramus nefandis ausis, habes, o imperator, cle- mentiae occasiones. ' À jo o Mit ' » An nen in ipsum deum insurgit, (55) qui principem istum non vu imperare, mansuetum, suavem, cum moderatione inimicis perinde ac ami- cis beneficum ? hae te servant animi dotes, efficiuntque, o imperator,
6 PAULI SILENTIARII
ocL« ct ToUTQ* TüUTO TV yvytv zt06t vic Bacildoc, xgüriote, Tijg tbOnlptovOC , 60 các návr! üglovnc, cijc xaAMjg xal savoóqov, Zyay nig coU mpüc 9v nagprotav, fv Lücav tysc &Uosflij ovvegyézu, Und 02 uevijkde, magéoxsc olg vnpxóot 0pxov fon9óv, Ügxov &ggoyéoravov, 65 0v o? zagik9tc, ov0" éxdv 2.690.096 pc01c. Koi vadca uv 0j 0)10* -ngbc d£ 1üv vedv 3/0 BaólGew. Bovkou£voig S'optiv oídov. lorc 02 vv adiv xol vo0l zrov 9'aovuévov, Aóyove quvijyat zio&yjuo. co u&rrac qoáaot 70 «0 návra vixóv 9'avpázov vatpfloAr. . rw 02 Osyuo viv &yov cov Suvudtov 0 vocoíroc totg, 0v 4j zÓlug non voéqet à col, BacieD xgéviais, xol TQ cQ vtq. inel yàg fyc viv &ogrtjv eo. &Ótt y, 75 ünac 0 Ófjuoc eO dc, 4j yegovola, ot züv uécov UrAoUrrec GogoM (lov, Tüc vijc £ogrijc sju£guc éncSovyew jrovv. magüyec. éEüQupuov* Jjrovv zw, zájuv mogslyec. | voUro OP OQ. n0 aug 80 énikértwac viv £ogvijv nÀovotoc. . 59 biennio ante obierat "Theodora, 4 Nonas Iulias, Ind. 10. de forma corporis Theodorae vide Procop. de Aedif. 1 11, Histor. Arc. c. 10 et Antholog. Gr. 4 15. Ducawerus. 63 zogécysg olg
Hermannus: zgéoys roig codex. 68 voóí zov Niebuhrius, ró ó7zov codex. 79 ved IN
magnanime, ut anima imperatricis beatae optimae (60) formosae et sa-
pientis apud deum pro te intercedat, quam, dum superstes erat piam vitae consortem nactus es. postquam vero illa ad superos transiit, so. lenne subditis tibi populis praestitisti sacramentum, sacramentum omuino. infractam, (65) quod nunquam es praetergressus nec infringes ultro.
Et haec quidem ita se habent. nunc vero ad templum nobis con- tendere cupientibus adsis daque audere. inter tot quae hactenus edidi-. sti miracula, illud sit potissimum, quod cernatur oratio rem perficere. audere, (70) quae ceteras miraculorum excellentia longe superat. est autem illustre immensorum tuorum miraculorum specimen amor ille exi- mius, quo in te et in tuum templum flagrat urbs universa, princeps ma-. gnanime. postquam enim festum, ut par erat, celebrasti, (75) statim.
lebs universa, senatus, et qui mediam ac tutiorem vitae rationem. in- ierunt, ut celebritatis dies producerentur postularunt. concessisti. efflu- xere illi : rursum postularunt, rursum concessisti; qua re saepius repetita festivitatis (80) celebritatem magnifice produxisti.
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 7
Toorov AsyQ9ivrov iv rà moeerio Oipoíón 7 dxoóccuig, xol 379m T& Àouxd iv vd izwGxOmziiQ, iml Evrvyiov v0) dywovirov zerQidQzov, zQoÀsyüévrov rÀv Vzoxsuivov idufmv*). "Hxouev ig ouüc, &vópsc, ix vio Éosiag
tc 109 (faciMéec àc ffamikéwe éotíav. TOU ztappu£ylorov, v0) vortoU zv Adv, ÓU üy 30 vixüv Gvpqvic 1i Otonórg. -
88 iub uir uiv vv yegüv 6 zgootórac xaJec éaviüv elg 9éavgov 2x Aóyav 1óv voUv ztapécyev eüusvoc , évrat9a 02 6püv ztáosovt. TU kegÓ)v 10» zrpoozácm * toro 0? xoviüg eÜputvWc. — voUTOY ys ucv
90 puzódg dxovoac Aoidoptío9«o voic kóyorc* &izot yàp eixüc &v ig ) vv , Og návv Anotic zigurtÓ. ^ T0UTOY GiTtig &Upiev7j Aóyorc yevéoS9at, vy iyaJüv vv olxlay, 7üv nücav eÜuérev Tjequecuévovs
95 zovil aízov9ac 0n:p v sixóvoc nádor, & Tic Ócorzo Janagáy &yxs(uevoc óy 310v. uv àvoréAAuy £y ju£oc, «0 gig 02 Adunzcw, vo)g Aóyovc à? silvas Aóyovc-? àyà) 0d vata. voltov elvat 10v voónov
100 o$x« àv &zogaíry* zpóc 02 vüv oxonóv fAénem,
Oc naupéyioroc o?x Vyov 9^ vnepfloXzv, odore, zv &ymvlay. | Sappsty 0^ Out
*) vide Epistolam Bernardi Bruschi ad Cozzam Cottium de more ' veterum recitandi Veronae editam. Duc. 98 :: G
His in palatio recitatis divulsus est auditorum consessus. cetera vero recitata sunt in domo patriarchali, coram Eutychio sanctissimo patriar- cha, cum subiecti iambi prius recitati fuissent.
Ad vos accedimus, o viri, ex imperatoris palatio ad palatium impe- ratoris ter maximi, qui omnia mente complectitur, per quem imperatori tot victorias consequi datur. (85) illic quidem dignitatum praeses in theatro recitationum sedens benigne nos audivit: hic vero videre est sacrorum praesidem. sit et ille benevolus. (90) ceterum ex auditoribus nemo orationem nostram carpat. dicet enim forsan aliquis " heus tu, bone vir, quam omnino vana et inutilia deblateras! hunc sermonibus tuis propitium cupis, qui totius bonitatis est domicilium et omni huma- nitate instructus. (95) id certe tibi accidit, quod ei videretur accidisse, qui enixius et cum precibus efflagitaret ut sol per diem exoriretur lux- que luceret, aut ut sermones sint sermones." ego vero eiusce rei ean- dem esse rationem (100) non omnino negaverim. at institutum intuens, quod maximum est et quo nihil animo concipi potest excellentius, vereor
8 PAULI SILENTIARII
àE v Edeülev moóvegov ow9uc Goyoua. & udy yàg Anl 2v. vi sboS'evet Aóyo 108 cvvsticotoSos v veo vq ztuyxáhq, oqaAegóv vzijoyev énmazodttod-t náAcug £y aic v0 vixüv ztagaxexmóvvevu£vov, nd 0 zmávrec lousv cog ox. &y zov& |... Aóyoc quveli] aovvrgéyov vaic ngdseuy 110 zaíc coU faciéoc , fort 0^ ad vv noáStoy. v0 zupuuéyuotov 1j xvlotg coU G0U veo, o) x07) üsdouxóroc éni ztgodisyvoou£vouc. uévew. xóluovc ,, 4140. vv mooSvulav xwv ünacav, 66 cyt& vi6 loyvoc. 118 Zu yonotüv &vügüc 1 nagorola. & qu yàg ebróAuu0G v6 xal qgovdv uéya éUniuospya zóv vedv 0 Otonóvrc , zone vztgflüc éAnidoc S'emplav, . oix üv z9oijkJev elg vogaítgy 4j nóMG 120 s93vulav re xol vovqijv eb0a(uova. 4l oUv &ncixóc 7,9009:0g0r z:&.9prjotav và viv qavijvot xol Xoyov. üCGjutov ; & yàp àv nagaógdjuocw To9evraóvtG y. &Eeovt TG TO. 71900aficiv oic Üuuou. 195 zpívet 02 vobrovc o) xvauorgS ZArvisóc , àAM GvÓpsc ebosfitig ve xol ovyyvouovtc , olc xai 10 9iov xol f'acilebg eqrjoerat, 103 i8süsigv codex: correxit Hermannus. . 122 dfnulav G.
in arenam descendere. illud ipsum tamen quod metum primo incussit, audaciam rursum ingerit. si enim spes quaedam affulgeret posse nos beata dicendi copia (105) templi pulchritudinem assequi et aequiparari scribendo, res esset sane lubrica, certamen aggredi in quo vincere peri- culosum esset. cum vero satis intelligamus omnes . nullam unquam ora- tionem (110) factis imperatoris respondere posse, id vero quod est in factis ipsis maximum, esse templi aedificationem, par non est profecto ut conceptus de rebus iam ante animo provisis timor audendi nobis ani- mum adimat; sed potius, quantum est in unoquoque virium , omnem in nobis alacritatem excitemus. (115) habet in se boni aliquid hominis au- dacia: nisi enim intrepido prorsus et elato animo templum excitasset imperator, totius in re spei cogitationem excedens, non ad tantam per- venisset urbs (120) alacritatem ^et felicitatem. quid igitur praeter de- corum videri debet, si utilis modo innocuae orationis libertas erumpat ? quaecunque enim prae imbecillitate praetermiserit, ea licebit oculis usur- pare. (195) iudicium: porro de illa proferunt non fabarum comestor Atheniensis, sed viri pii et aequi, quibus et deus et imperator oblectan-
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 9
oi ràc nóÀ&g TüTTOVTtQ, 0b Tüg zvlac 0c Éyorrsc xal Aóyam xol noaytácov.
130 áp oiv ix^ abvovc yo; BaOiCew vois aviyovc &xónuayoryn9érrac ec nagoratav ; z61j voUro zQ&crév, Gvrüc üvrip9ySopeu, oz: vic 7/0 viv Qv quvelg Aóyav. oXxoty énárapa 7906 faciéa 1üy uéyar.
135 Zusgov o) coxéov ut qiégtt srónoc, o20^ 2nl vizzv fonegov 1 Zdiflvacav inclyouos, o$08 vgozalor djgl vvgavvogóroi xavayiazoda Qv9uóy dgéoco* IMyogóvov éffógro. uéros xkéa ojutgorv Zgyav. sorry noAvoAfe, vi9nvirega ztoAjav, 5 140 2v nAéov eizgxoc &vaS Tyxáocaro verc, Ocbgo , 01100000101 Exavyjourrec dé3J.0uc ztuvrÜÓc vnt9xvdavroc onégregov oiov &yóvoc ebiégoic Uuvowiy. üclgopev, 6) $z0 uosyo züv xoc viogóqoro xatuxAacs 9écxelov Foyov. 10 145 1411à ov uo ff'acildjo. qegéofliov, Üuztvus "Polun, , aréyoy àxroacíowt zvàzy xoaratiuévoy Vuvoic , oty 0r, 00» CvyóOeogov equjouooev £Qveot yatrc, post v. 134 omisi titulum: IIasiov ZuAsvrieoíov, vioo Kvgov, &x- Qoa«cig vijg usycÀng ixxAnolag. 137 óvOuóv G vel uó9ov:
0v codex Qvwuóv. yo. dodío codex. 144 foyov codex. 145 Bvfavriàg Popuy in Anthol. Gr. 4 24 p. 299, 300 etc. Roma Cpolitana in quibusdam codd. Prisciani post lib. 8 et 9 et apud Se- nat. de Orthogr. c. 12. é£c« Po Themistio orat. 15. Duc.
tur, .qui urbes regunt omniumque et rerüm et orationum habenas mode- rantur. (130) horum igitur demereri gratiam et ad hos adire carmina mea oportet; idque confidenter agendum est. ego vero ipse quasi ver- borum meorum echo resonabo. redeo igitur ad magnum imperatorem.
Non clipeorum hodie me fragor impellit, aut ad occidentales vel Li- bycas celebrandas victorias feror; neque decantandis tropaeis, quae de caesis tyrannis relata sunt, ferocem animum fatigabo. illaudata maneat hodie partarum de Medis victoriarum gloria. (5) beata Pax, urbium nutrix, quam princeps galeatae longe praefert victoriae, huc age, urbis bono impensos praedicemus labores, et glorioso omni praestantiorem cer- tamine aedem sacris hymnis celebremus, prae qua unica (10) quicquid est excelsi operis admirandum fatiscit.
'Tu vero, alma Roma, auctorem salutis tuae principem corona, sinceris laudibus abunde cumulatum, non quod iugum tuum populis
10 PAULI SILENTIARII
oi Utt Gv évávvootr onéofx uévou. Sour véÀoa zug? toyavónvro xaT^ Queuviciüac Gxvác , 15 150 4AX' Orw oOv ztegl zijyvv &zrelgova, vrbv &yelouc Ovuflgi&dog ztolros quavoréory ce vexovanc. sz«re uot, "Ponce Koneroisc, eSave, quuut* vóocov 2uóc f'aot.ebc aspero 9Uufloc exeivo 0z1000v £l00A0t0 9'eüc u£yac éoriv ügslev. 20 155 iy9«w iyày 894 o6 uchug9óyyoiw: yopslaic, Xovooyírov alJovow, vtÓv oxnmroUyov slot. xol yàg üvoE o) uoUvov 2v Éyreow yetgo. xopíocum Quotógq dosAcctr üzetpova. B&oftagorv elyui,, üggo véotc GXjra Aóqorv xAvee Aezádvoic 160 xai 9éudog zv vefjc Coyóv*. à1AÀ xal avtóc aerguyOc vnégonha uéAac q9óvoc QxAaot T05Q &grvóyov facuJoc, Pmacovifígoug 0? fefuvoic QyaAcoc doszmot, nsodv 0? 28á9vre xovizv. xai go 08 zptoflvy£ys92.e Zdazuiác Poyeo "Pour, 30 169 o$v99oov áz(0ovoc uékoc veo9uA& "Pau" [oyso xoyyoÀóco€, ctv ovt oio Ooxevetc paujtobc VaegréAlovoar, inel yógig 1j0e voxijov.
25
156 &v9ovco codex. 158 «/yujv codex. 161 zó£o G,
o
vrófov N 163 igcovvs malit G 164 Roma vetus l. 5 C. de Oper. publ. l. 6 C. de Sacros. Eccl. etc. antiqua Corippo l. 1, zoÀeux x«l vourfuzsAog "Pop Const. Manass. Duc. 165 civ9govov codex: correxit G- 166 £z; codex.
emnibus imposuit, aut quód immensos solii tui fines. (15) ultra re- motiores terminos Oceanique littora longe dilatarit, sed quod in re- cessu tuo immane templum excitans matre tua 'liberina longe te fecit illustriorem. facessite nunc tandem. decora omnia, quaecunque de Romano Capitolio fama praedicat: tantum enim meus imperator superavit istud miraculum, (20) j vene idolo deus maximus prae- stantior est. volo igitur ut tu dulcisonis carminibus, o fornix auro refulgens, imperatorem tuum praedices. ille quippe non in bellis solum manum vibrans infinitos barbaros victoriosis armis subegit, (25) ut in- domitam illorum superbiam frenis tuis submitteret et legum tuarum iu- gum illi vererentur: sed et nigra vehementius frendens invidia impera- toris urbi imperantis armis prostrata succubuit, crebrisque sagittis elisa fragorem edidit, casuque suo sub pulverem alte condita est. (30) tu vero veni, antiqua et Latina Roma, et concors carmen cane novae Ro- mae, et gaude quod natam vides, adhuc puellam, matre multo praestan- tiorem, quandoquidem ea est parentum gratia.
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 11
ZAvéosc olot uéu)e 9'sovóéa 9eouà yepalocy,
O:Ugó uot &yÀvósogav Gzopghyarrec üvízv 35 170 ;ziv£ovc *ooacds yeyr9 óveg Gapsat niénAove.
Ócxov 02 ztrzaévnoov ünaoyrjoarreg-ónmai;c
uéapouer siqijuor vao zelsou eUzodac Vuvovc.
otoavia QiEev £ni ySoryl x1j99a nwAdav
"Aicovlov axuurolzoc , 0Acug 0^ inéracotv éoprais 40 175 sibqogooóvgy sbgsiay, 0kac Tjuff)vve uegipwvac.
Ere yàp dovanosv 2guOevig £gyov Gváxvam,
xijjog Uv àMaoror üvà ziv. | 'ha9t ui,
1Aa31 voAunevit, ueyaodevig 1joave yaínc.
£Adjxoic énésaot xol & ev ovac ógivo 45 180 fuv 0cov* usyáAov yàg éxsgyou£ri zágic Vgyav
"dn9aloug ÉxhAvs xaxggéa xériga. Qs£9 goic.
xol qoc 1,010 qaüvzegóv dau 0díry,
geuueoli» uezà, vox , xai iusgótoca yüdajr
üvógac éJunAdyxzovc uexà. xopuvo. uüAAoy iatvct. 50 185 /e9: voAwreyra , ueyaodtvéc, VAada ub9q.
"Hó» uiv o9svagoto« éneufisBavio, Geut(l.org
ogaígnc 2juzópoi) xazijQuxe Jéaxeloc Gyrvs,
povunóAov 0^ &tvoScr ié9240 návra. uc gov *
závra Ó* oatoxigtnosv iy &áovat ()&39go Oeusàov, |. — 55 190 jyaix à ónsovevóilev 8n yoóvov, djeglauc 08
184 u&Alov margo codicis: ipse 9vpóv.
At vos quibus sacrarum legum honor curae est, (35) huc adeste, et caliginosa deposita tristitia niveis e laetabundi membra induite : detersis vero quinque annorum ab oculis lacrimis, ore bene auspicato praestantes hymnos concinamus. caelestium portarum claustra reseravit in terra (40) Romanorum imperator: totis festis ampla gaudia indixit, omnes mentis aegritudines leniit, ex quo enim cum fragore corruit exi- mium imperatorum opus, immensus passim per urbem planctus exortus est. da veniam audaci orationi, da veniam, potentissime terrarum prin- ceps: (45) verba audi aequo animo, si tantisper aures tuas pulso. nam superveniens ingentium operum gratia Lethaeis fluminibus maeroris sti- mulos omnes d emersit. suavius est iter agentibus post hibernam noctem solis lumen, et iucunda serenitas (50) in mari errantibus post tempesta- tes animum exhilarat. da veniam, fortissime princeps, da veniam audaci orationi,
, lam conci derat admirabilis ille fornix haemisphaerii , fundamentis nixus firmissim is, aedisque patriarchalis solum omne concusserat: (55) subsiliebant url5e tota ima fundamentorum, et ad tempus terra ingemisce-
12 PAULI SILENTIARH
guoyoudyr vegéigow Optylaieoou zovig
o?gavinc Guégvyue peorufgumór Foxentv ol9gyc.
Xpio1é uázap, c0 0? ctio xav? "vous yston vavioGuc
eiuaciw 00 ueO£rxac on^ &vopoqóvoiwt ujvot 60 195 oiv j9óre T'eXyivac xoxosgyéac* o002 yàg Crac
üuuaToc Gyoávroto ffoAi; navOsoxét 1eUootuv
aluo xyv9iv veu£veaow üvatutor 9vnMjc. '
0002 uv ebgéovsgvoc vnaxAaoc u£zor Sauli
vnóg, águo0moc eXuévog Gupaot zézvnc* 65 200 4ALà uijc &widoc &xoAXlo976s xtpalr
&vroAuo, oqaíonc ve Aáyoc xovizow 2uiy9.
qv 0d 10 uiv Qanédowi, 40 0^ slotzi, 9Uuftoc léa9«,
oiézeQ &orüjgrcov oulAsev exxosuéc atotuc *
züc 0e xovugetn BsBoknu£vog Uovtvev àrvijo. 70 205 uj vic Qu)v aeiosivo. BáAot veueoijuovi ub
&rgaztóv Gurgorow Óucrelzovoay dvigc* —
1709rsgoc uerà Ódxov yéAoc, utvà vobicov vyely.
00x ovrOC Gx&yotv Gz^ al9£ooc Exyvuérn qA05
üvéoug, Onnórt vTO xOiíQAsycv üyoa yatnc, 75 210 ,voía xággouérvov Ore zespora oiGev Uvosocnv,
ov0" üz& xagrtozóxoto xuvà y9ovüóc otgavóc aid»
£üp) yovv cus niAac Ónkzuovoc Quffgov
xal vgaqegóv Siva n£0ov Qo9(oii 9uXdccrc.
ZAbràg tuüc oxnnroyoc &nórgonov &Ayoc àxovouc — 80
215 oix Gud» xd)vie vóovoéAac, o008 xuvuqzis
bat: obscuris mixtus nubibus. caliginosus pulvis meridianum caelestis lucis splendorem occuluerat.. at tu, bone Christe, manum tuam super templum extendens (60) terram tibi consecratam humana caede a scele- ratis ac maleficis pollui non es passus. quippe non potes oculis tuis immaculatis intueri in templis fusum sanguinem, in quibus. incruentum sacrificium peragitur. at neque tota (65) aedis inclytae amplitudo a. fundamentis procubuit, artis egregiae vinculis constricta: sed unius arcus vertex orientalis corruit, parsque una sphaerae pulveribus est commixta. erat porro pars altera solo iacens, altera ad hanc usque diem, quod visu erat admirabile, minime sustentata et quasi pendula adhuc in aére morabatur. (70) omnes maerore. perculsi gemebant. verum nemo Mu- sae nostrae verbis mordacibus succenseat, quod in oblivione deletas sese effundat calamitates. ^ gratior est post lacrimas risus postque mor- bum sanitas. non sic ab aére demissum fulgur perculit, (75) homines, cum immensos arescentium torrentium cursus repressit; vel si quando caelum ardens in frugiferam terram late dehiscens largos et nocuos im- bres effudit et siccos agros marinis immiscuit fluctibus. j (80) At meus imperator, comperta tam acerba calamitate; non diu
DESCRIPTIO | $.. SOPHIAE. 43
zosuéew vévkquev degyéog Gupuacu Üxvov, &A1.à purvv3'ad6;c ázeosigoxo xérvgov àvínc, z:90c dà nóvovc ji5e zaluoapirogac oixov. 10) 0? zrageatixvia caxéanaAog Grvene "Pour 85 220 "zoyxguréc , 0Afpoigsy Zlixnc Eoc, fgua. zroXiav, Tonaot [l'aoxavin us, xáou 0d v(c £ov« Meyatonc Orr. ocOev Lovroc, Or" iyyé9ev >iv .ügoyr,, ov1jJ eotv 1j461égou0t ztegiggayéc EAxoc &vioyer. | 90 dÀAá, uéxaQ, (Ovvacor yüg iq fAx& qéguaxa. nicoc) 295 »sipo vexv zigorívume, Qungeréog voogüv. 02 fov. návra, xvBegvitijou v& Oi£novao, zodavQ buezégoi; va nx v90nou0g0g0i01 J'ou&uftotc. josuést «ol Mijdoc &vaz xal Keilg 0pox)x ; i 95 xal Eqoc vueréooic quAoriotov nace 9 xoc 230 "Ivóóc àvjo, éqarrag yer xoi uágyaoo, zóvrov. Kaoynóov yóvrv doUAor (uoic &xAwe 1oonaíoic. sic iud qogrlg Goo. qegéoftiov 2Aaíida velven, xóx)iov eloogóco« dpÓuov Oidvyiovoc Ggxrov, 100 Qc xtv éuoic vexéegou eníogvrov 0Affov ópéSa* 235 iunogü;v d^ &v&yovrec énunvelovouw dijvoa. va) re. Te0ic xupáromt dgéonevan* AA 2nl nang
6 221 Meyalonge G, usyotosiv codex. 299 9s a Salmasio vel Ducangio addita, post v. 292 N in margine, literis quadratis: Orzi oidsv £oovrog émfyoot w«AÀsi Occ. eum versum Ducangius et Graefius receperunt. 225 evgogóv codex. '
praeterea occunluit mentis aciem, neque adduci potuit ut quantumvis maestitia oppressus inertis ignaviae vinculis detineretur ac quiesceret: sed brevissimi doloris stimulum excussit, et ad reaedificandae aedis labores sese accinxit. (85) adstans vero bellicosa Roma eum sic est al- locuta. "potentissime, fortunate, iustitiae sedes, urbium columen, nescio quae me subit indignatio (et suam habet quandam indignatio volupta- tem) quod vivente te, dum praesens adest auxilium, Roma pulchritudi- nem amiserit, (90) et pectoribus nostris undique disruptum ulcus exori- tur. sed tu, o fortunate, (potes enim ulceri medicamentum adhibere) manum tuam porrige affluentis beatitatis nutricem. omnia tuis guber- nans auspiciis tuis inclytis triumphis subieci. (95) quiescit Medorum rex et Gallorum vociferatio. ipse Indus cum suis elephantis ad tuum solium gladium et margaritas maris ultiro attulit. meis tropaeis servilia 'fflexit genua Carthago. naves omnes onerariae (100) geminae ursae cursum respicientes ad me tendunt tanquam ad spei suae metam, spei quae affert commoda, sic ut affluentem opum copiam liberis meis im- pertiam; ipsique advehendis mercibus aspirant venti. haec tuos comi-
14 PAULI SILENTIARII
dylatnc 9zudive zeotty $20 ysóuara Zinc pujroré uot, Gxnmr0Uye, v0 Jéoxckov toyov donc. 105 o) yáp, üvoS, & xal G6 xatuzT.000U0t x)i9érro
240 4voovíoic 9souototw üzelgovog t9vca yatyc, & xol zücur tOeuuac éuob nóAw , ovnote Oyetg : cóufloAov ouerfgow qadávregov &AXo S'oduxov." cc qauérr yaglsvra AXikatero yelleo, zci/Sou 110 7z.000iv üvuxrogéoigtv. 0 0? VÀaov 79á0i Pun — ^C
245 Oszrrepüzv QioeSev, vroxAdLovoav byslouv. jx 08 usidoUc, Tra pwolov üAyoc &ooy, t0gpocórnc nAj9orruc dxnócoc txqaro ub9ovc. "giwov üyoc, facile nOXic, po 9vpv 0plryc*: 115 tc BéXoc o9 viyrot t0» odxoc, od0€ vic GA
250 éxXovoy lotvqéliSe v&zv qotvo' Bágfagoc alyun, tu08 Bapvikiyrowgiw $z0xXáGo peoluvouc. vérAo91, zauflacllsa zóhic, uz, 9vubv duvEnc* xoi yàp uoi xautrototw üoidotéorv cc vekéooc, 120 abri; üvaotioac xopoq]» eDévrvya vov."
258 "Oc gdgusvoc veuéveootv énelyero, xui vüyo. ui9ov ytélvovoc &oyov Fry taywotsgov* üpvipevoc y, cc Jéuc, oix Avis ovvfunopov üonibusrry,
X0Uosov &yváuztow xar" avxévoc 0guov &Aóvza, 125 otG 0v : E 4 240 evUcovigg codex. 249 $ooxcov codex. — 251 vzoxiaccouo codex.
tantur labores. verum cum omni pulchritudinis thesauro (105) ne Le- thaeis fluminibus, o imperator, tam divinum opus obrui patiaris. licet enim, 0 princeps, revereantur te immensi orbis gentes, quae Romanis legibus colla submittunt, etiamsi totam urbem mihi struxeris, nunquam reperies illustrius throni tui monumentum." (110) haec locuta pedibus imperatoris grata oscula figere annixa est. at ille faventem porrexit familiari Romae dexteram, et procumbentem erexit. suaviter vero sub- ridens, ut infinitum dolorem pelleret, haec verba sincerae laetitiae plena effatus est. (115) "depone dolorem, urbs regia, nec vexes animum: ut nullum iaculum clipeum tuum laesit, nec quaevis alia barbarorum vis immotam mentem tuam hactenus concussit, ita ne succumbas acerbis licet calamitatibus, perfer, urbium princeps, nec animum vellices: (120) et- enim laboribus meis longe te efficiam celebriorem, rursum erigens tem- pli verticem praeclaris fornicibus adornatum."
Haec fatus ad templum progreditur, et dicto citius operi manum admovet. festinans enim, uüi par erat, non exspectavit clipeates custo- des, donec (125) aureum superbae cervici torquem aptassent, non au-
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 15
oà xovoiv swà Qifdor dsl zooxéAevOov &vaxroy, 960 oi orgurüv djvogéyot xexaouérov &20d06 1jfn6; oívüpouoy £&ónÀoro uekaysxoinido. xe)éé9ov. PGEanivgc 0^ £xáreg9e ovrépgsov üA1oJev &AAot zgogS'auévov Bacilijoc* inexviasov 0? focios n 190 àvógüv oztwouérav, xaváyi;e à ovupiyéc qx. 265 àAX' ürs 07) xaxd vijóv iíoro xoi fici Evo óupacoc àasvgdAkrov, Any. Érgewe ievouiy à xogvqjv aeg(uexgov, éxevgojunae 02 aéyyny xoi vóov ZAv9euíow, xexücouérov £ugoort fov. 135 xeiyoc àvijo 1 21901 J'epel)ao zo) So0 Yiob. 970 sixopior ffovizow tzoógioocv Baódajv, | derüc &vijo xal xévigov £Aciv xal oyijj«c yagasos, Oc volzoic àvénxe 1óo0v o9£voc 0ocor &gíce Oaípovoc &vriffow (fagvrAizomur.égoic. . — 140 o? yàp ázovpayyévroc égixyiuioro xogiyvov Q75 óxAactr, 44A &óvgvov xpi Seuel). ixvoc éncovsjoiSey, inl zrQotégou: dà voíyorc i9vrijjg usyóákow na^ icovowi Jocxov aiii Guapiro( xágm Oopijooto xógonc. 145 2443 ac v uliapeiév üncog vas zevi x00jup 280 »xbv àvebsyonat; vic &oxióc o1: xogátot pájvtv águovulduya. n02v0x1,1100v (001,06 $
259 zovorg codex. rhomphaeas, de quibus dixi ad Alexia- dis p. 13. Dvc. 273 Daemon contrarius dicitur in Epist. S. Barnabae et aliquot Glossariis. Duc. 277 $4ocxoig margo.
reas illas secures quae imperatores semper praecedunt, non exercitum illum ex strenua et alacri iuventute conflatum , nigris insignem calipis, qui principem per vias comitari solet armatus. derepente undique con- fluxere alii aliunde, (130) praeeunte imperatore. fragorem edidere con- fertorum virorum clipei, confusum sonum echo reddebat. at cum tem- plum subiit et ima aedis firma agnovit, omnem curam convertit ad ro- tundum fastigium. laudavit vero (135) artem et prudenti instructam con- silio mentem Anthemii. vir ille primum iecerat templi fundamenta, labo- riosorum imperatorum obsecutus mandatis, vir admodum industrius in eligendo centro et in formis aedificiorum delineandis; qui muris tantum tribuit firmitatis quantum satis erat, ut cum contrarii et obnitentis dae- monis intolerando impetu contendere possent. (140) neque enim pro- cubuerunt, excelso vertice avulso::sed concussam imam partem firmis- simo fundamento sustentavit magni Romanorum imperii rector, (145) et e. muris prioribus rursum praestantissimi verticis decorem ex- struxit.
Sed quis enarret ut ambitioso ornatu templum instauraverit? quis par est exprimendae verbis maguorum operum effectrici potentissimi
16 PAULI SILENTIARII
xeya, udv, 6) oxivoUyt, ueuAora zéxvove véyvy, Ashpousy, tÜxajuécO Y. 02 ve)v 2; sÉouaTa uy Suv ^ 150 VEoucu, &grrréAeotoy idov otffac, à) Emi náorc
285 Soc touc üx1ivac üvenrolnasv üntzijc. züc flgoróc &yAaóuopgor àc 60pavó» Üuua vavóacac ovx idv aésloyxev üvayvouq ovs 19ouy1o xixÀtov. &orgoyízovoc i0etv keuwdiva. xopttzc, /:155 4X xol ig ykotovoav ünmyoyev Üupa wohdvnv,
290 xoi Qóov àv9'tudevvoc idsiv 2nó910s» &vasoov xol ováyvv 1fdovra xol ebdévógov oxénag Ac 7zt0e& v& oxolgorra «ol Qugulixtov 2.aínv, &uzieoy eb9uAéeoow nidav9sioav üpdpvouc, 160 xal. yagozo? yA«vatnv vnéo nóvrow yaXqyny
295 &Eowvouérgv nAwtijooc GAofzrowiw oezuoic. & OZ vic dv veuéveoot 9eovó£ow Vyvoc égsloct, ovx é9leu zraÀlvopoor ystw nón, Ocyou£voic 0€ Oupacty £v9a, xol Ey9o, moXorgogov ady£va.máMka*. ^ 165 ziüc xógoc eüziAuxoc Xie Exvo9'ev olxov.
300 zoiov Gegovorvoc &usugéo vov eyeloet xolgavoc &Juvároro oU xoouurrog. BovAs. coic yáo , &vaE, xaptowty égéAxeos V.aov. eoa Xpiorüv onigxé0avra Quuaegéc. o) yo égeioos 170 "Occav àgumriuudoe xav? ObXóunow xap5vov
305. 7j9eAsc, ovx" Ocorc vaég adyéva IIj«ov SAx&w ,
298 zAAsww codex.
principis prudentiae? sed his, o princeps, quae arte architectonica ac- curata sunt, relictis, (150) ad laboriosorum operum tuorum terminum veniam, confectum nuper miraculum intuens, super quo divinus amor oculorum omnium radios exterruit. quisquis in caelum splendens oculos sustulit, non iam potest (155) rotundum choreae astris distinctae pratum inflexa. cervice intueri, sed et in virentem collem oculos statim defle- ctit, et floridi torrentis cupit videre latices atque pubescentem spicam .et consitae arboribus silvae opacum, pecora etiam saltitantia et circum- volubilem. olivam,: (160) vitem viridibus innixam ramis, caeruleamque in mari tranquillitatem. nautae remis humidis percussam. si quis vero in divinum hoc templum pedem inferat, ex eo recedere amplius renuit: (165) sed huc et illuc, oculis oblectatis, caput attollit et circumfert. omnis extra aedem egregie fastigiatam pellitur satietas. sic nempe, opi- tulante dei immortalis consilio, illustre templum excitat imperator. tuis quippe, o princeps, laboribus adscribendum, quod in omnibus propitius sit (170) gloriosus Christus. neque enim Olympi verticibus excelsam Ossam aut Ossae cacuminibus Pelion imponere aggressus es, aerem hu-
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 17
&ufiróv &yÓgouéowtv va^ Vyveotv vi9éon TtUycv* &AÀ* 0gíoic uóyS'owr va£greoov &Aaídoc Foyor &Eavécac ügéuv u£v énsufiádog ovtt zaxíZec, 175 (c xtv üvafietag ig otgavóv, sÜosfinc 02 310 ;9vazóporc zr&9byeaot ztobc al9égo. Oiov &aivtig. 241, al Oves XaSixn0coc v,uag éoprijc vuyijco:; Tl 0d uU90v éicaouzr Dro vot ; touev, «y veuéveoot 9eüv 0^ Guvijcare ioca, 180 ixéctov xaA£ovrec iudv zoawurroga uiJuv. 915 — "ou uiv àufiwv3sica.yérvv uerà flórgvac &gz éocouéyic &véupuve Oegsvyevéc Eoyov üudMAa, 7j£At0g 02 vóvoio ztagà. zregüv 2jvía niáAL.av olyóc c iy9vósrzoc àSuAnéac 1Auot poígac , 185 vt xuTigijoavto Aaxüv àgerijoo Beéuvov. 320 ZAv9e à Zowyévew. oefiGiopuoc ,. olyou£vi; 92 &ufigoroc Goridóp0i0 z021j uvx1jo«ro vro, Aaüy £o0 xaAéovoo xol Tjouvov, tvrt xeuty?) vo5 puró9et xal züctw ü££eres juctiov qc, 190 ac &seüv juvóO&t ,. ueyáAov vroto qavércoc. - 325 vii üyov, xal návrac inéügaus youaroc aiyA. Engené 001, Gx5nvovye ueyaoOevéc, Lagene "Pug, &gentv üuflgooíoto 9'eoU ngoxéAsv9ov éogtijc vuezégoic Aaoiot 9Ugryv vioio z:eváooat. 195
313 melius iungi ;ousv év zsu£vsóc: monet Hermannus. 314 ixé-
0 ei; G 918 Z;9vósvrag codex. JjAwmcs G: vulgo 74a.
manis pedibus scansilem efficiens. sed confecto sacris laboribus tuis opere, quod spem omnem de ipso conceptam (175) superat, iam monti- bus non eges, quibus tanquam gradibus caelum conscendas, sed pietatis alis recta tendentibus in divinum illud domicilium inveheris.
Sed cur moramur laetum festi diem celebrare? | curve orationem a templo abducimus? (180) eamus. deum in templo laudate, sacerdotes, meorum adiutorem carminum suppliciter invocantes.
Nuper falx obtusa acie post uvam exspectabat aestivum opus futuri manipuli: sol vero versus austrum habenas quatiens (185) ad frigidas capri marini plagas properabat, relicto nuper subtristi sagittario. vene- rat autem veneranda aurora, et aperta recens exstructi templi porta im- mortalis sonitum dederat, populum et imperatorem invitans ut ingrede- rentur, quando nigra (190) nox minuitur et omnibus diei lux augetur. quam vere, cum magnum apparet templum, nox dolorum decrescit, et cunctos invasit laetitiae lux. te decebat, imperator potentissime , et te quoque, Roma, fores immortalis festivitatis praevias (195) populis ve-
Paul. Silent. 2
18 PAULI SILENTIARII
Ungentv E&elic uevà 9doxslov Tja xetvo 330 Lworóxov Xgtioroto yevé92u0v jung ixéo9uu. xol 7j v0E veréAsovo moonyérig eUnodoc 7006 - £Uqgootrvgy xuéovoa , 9:09 0' vnzüéSaro wijovt &uflgoroc &yginvoi Xav xeAáOnuo yogtnc 200 Ssozttolotg veuéveoot véoig , 09t uvorió. qui 385 nowvvyiovc Xowroto Bixoxéog &véosc Vuvove &ozacioc éfóroarv &ovytyrort üodaic. àÀÀ^ Ort 07) oxióecov üvoaovtiAaoo xaAUntQrv o?gavíac Qodónnyvc onéüguyuev üvrvyac avyhr , 205 07) vóre Aa0c nac ovveysloero, ziüc ve Jocuov 840 &oyóc, vnodo5oowv c9tvago? facü.zoc igevuaic xal Xpià a0, yogloi. óuoo xopniov, ixcolo.c orojéireoo. O'eovO£ac Tvvev Vjwovc, &oyvqov eüxajuroic vn yelptot snobv üvánvuv. 210 tonevo Ó^ &gmv5o, icofjc Ó^ 25 oye xootluc, 345 àgyr?o nokóvpvoc, 0v &Etov sUQero vio "Aicoviaw oxnnroUyog* Ülnc 0^ &ovelvero "Palunc drganóc eügváyvit. — uoAOv 0^ àni 9éozidug odÀàc ó5uoc &zac eofffoos yaoloiwr, otoavíac 2 215 &yorrovc ioóxnotv ic &vwvyac tyys 94o90u. 850 . Ol'uxé uo: xAijióa, 9tovóésc, otSuve uborou, otSaze Ó^ querégoigiv &váxvogu, 9éoxeAo. jub9 otc,
933 i«óv] yo. zéAov et yo. vtÀóv margo codicis, vsAsiv G 939 cvveysigero G 948 égomes G, yo. éosfjógos margo. 951 vuscégoicw IN ;
stris pandere. decebat post divinum istum diem deinceps vitae parentis Christi natalem advenire. et iam exacta erat praevia nox caelestis au- rorae laetitiam vocans, et dei praeco (200) immortalis, vigilantis chori concentum in magnifica nova aede exceperat, ubi sacra voce benefici Christi laudes tota nocte homines perpetuis carminibus laeti decantave- rant. at ubi velo reducto caelestes fornices (205) subiit rosea lux, tum populus omnis coiit, omnesque palatii proceres, fortissimi imperatoris praecepto, et Christo regi gratulatoria ferentes munera, ore supplici divinos hymnos cecinere, candidum cereum prae manibus ferentes. (210) sequebatur sacerdos, et sacro choro praeerat laudandus pontifex, quem Romano templo dignum censuit imperator. totius porro Romae via quamlibet lata angusta erat. (215) pergens vero populus ad.divinas aedes gratulationem publicam celebravit, sibique visus est in caelestes illos fornices pedem figere.
Pandite mihi, divini sacerdotes, pandite fores; aperite meis sermo-
p re
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 49
&0z027jy 0^ én£soot xoulooauze* xal yàg àviyz &zou£vorc faAfidoc ec ouéag Oups vaviocat. 220 TQuocà. uev ürcohaxü)v üvanénvaxan Cvows xixLav
358 Zjróuov* duo) dà uev? 0g9uov aidyéva voíycv cg oíonc vergezóuom A4roc 10 véragrov üyéoneu, olov ozig sQiAógoro xagzazoc, $wó9t vao, oyijjo. ztoÀvyMjvout ade nregUysgam Pyelgtt. 225 xóyyuc volvo, x&àgnvo, coqol zeyyiuor. u$dq
360 davégec z00USarro* T0 0' üzgexfc, civ àa0 xóyyov &evaA(ov aMovot Óaquovéc et^ &nà aéyvgc, avro ztov Ócóao:. — u£or 0^ £Gu caro 9uxzovc pvovióAovc xoi flá99 zeglügoua. xolaà uly adtáv voratíny vnó zé&av doAMCovoa ovvAuz
365 iyyóregov zegl xérrQov ini z9ovóg* 6000 0^ àvioy& VwóStv, sügóvovot Qu&ozactr &yo« Qodiacv &yvgécy xarà ffeióv, &zEou£voii 0? xóxAoi «icy énsuflatvovoar insiíogovot xspaluv. 235 Tiv 0? uezexüéyevos xouvegolz &gagvia J'eusiAoic
370 2c Bácw zb9syoupuoc, Jneg9e 0£ xéxAic Gvrv$, oy1uacty 0? oqaíonc àvaMyxtog 6A). viirdgov &vÓtyo veuvopévoro, — Ósc O^ £g xlovag &AAacC xóyyac &pqoréoo9u noofláAerot éc Óoww Egnaw, 240 oi&zsg éxraysovaa neguyvauqdérvag &yoctovc,
354 doy? vás éxggdceog vo) voco) margo, 9638 z0 uiv e-
-
7üs codex.
nibus divina penetralia; carminibus decus afferte: necesse quippe est ut qui (220) valvas tangunt, ad vos oculos attollant. : G Triplex ad orientem in semicirculi speciem compositum patet domi- cilium: superne autem in superiori murorum crepidine sphaerae quarta pars assurgit, eam referens (225) figuram quam supra caput tribus cri- 'stis insigne in expanso tergo pennis oculatis excitat pavo. conchas hos vertices , artis architectonicae vocabulo, vocant viri intelligentes: quod autem certum est, nomen illud sive a conchae marinae figura indidere periti, sive ab arte utcunque didicere, media concha sedes (230) sacer- dotales complectitur et subsellia in orbem circumducta ; et quidem aliqua ex ipsis sub extremum marginem colligens humi proxime circa centrum contrahit. quaecunque autem superne assurgunt, spatium suum usque ad sedes argenteas sensim extendunt, et excrescentibus circulis semper impositum apicem cireumvolvunt, (235) hanc excipit concameratio vali dis incumbens fundamentis, in ima quidem parte in rectas ducta lineas, superne vero in orbem composita, neque tamen circuli omnino sed cy- lindri bifariam divisi figurae similis. duas vero (240) conchas alias ver- . sus columnas utrinque protendit ad occidentem progredientes , veluti
20 PAULI SILENTIARII-
975 Au)» 8n nolvvprov toic &yxácotrot oixorc. xal 1üc uiv zovotowtw Pagpítovot xagivoug exuxTol zrogqvgéowiw ánoot(Aftorrec Goog xlovec , djurpjyr nepiovad0y Gyvvyi, wixhov — 245 &y90c &spgráLovreg ontofiov, ovVc nove Orjffnc 880 Negns Aógevoar Uxvijuidec épimvat. xloct udv Óotoiovy üelgevoa Ey9a xoà Cv9a, &ugoréoc óidoc éUé9Ju* «9i 9adlac 0? dpursAeig Gapioac 0AlCovac tyveot xóyync 250 &vpsc onaMEavrO QuQuovic, Ow $a0 nibu» — 885 xlovsc tdovoavro xagryora Ócopus zoÀx6 ; yAvmih, xovotórtvxva, mupaniütovra utpluvac. &lal 0d nogqgéouc énl xloct xlovec Aus,
&yloà. Otocoluxg zkospainidog &yJen métgne- 955
9a ve Suhviéoov óntgwia xaAà vorotic"
890 oyru...0Xov qopéovow, 0 vaó9ev Cow i0co9wa* E 0? ónà Osaoolaxgot xal o) Oso xloct Máunet. iot. 02 Q'aufljont vóov üvégoc, 0c nove doc
7z1j5«ro 9ugoaAéoc éni xoc toiodan dois , 260
ov02 fláotv xevcoto xax^ Tégoc &rgsot ztijsot. 995 azévra 02 Otcooduxoto uevatyuua xlovoc &vijo
Actréoug &ppoSev égelouaow, &y9a, x)i9éiocs
&gyoztóvovg &yzxüjvag énrotionvro yvvoixtc.
978 wvxAove codex. 979 dspgrdfovrag codex. 989 ói 6 390 ezju« 901ov margo Ducangianae, oju« à' ico» G 991 8 e. E660/xmL0L xcov Óvo N
ulnas suas extendens, ut populum canentem in suis aedibus complecta- tur. et has quidem sustentant aureis capitellis variegatae et purpureis splendentes floribus (245) columnae, circumstantes dimidiam testudinem, arcus immensum pondus sustinentes, quas Niliacarum quondam 'Theba- rum montes excelsi peperere. utrinque igitur ima utriusque fornicis bi- nis columnis attolluntur. (250) dimidiatos vero arcus duos minores sub conchae vestigiis et parte infima sinuarunt periti artifices; quorum sub imam crepidinem tollunt columnae fastigia aere revincta ac aurata, tan- ta cum elegantia ut eorum aspectu curae omnes depellantur. porphyre- ticis hisce columnis incumbunt aliae, (255) viridis 'Thessalici lapidis flores splendidi. hic vero praeclaras feminarum superiores porticus licet intueri, quae tholi formam praeferunt, quod quidem ab imo intueri licet. eae sub sex 'Thessalicis columnis, non vero sub duabus fulgent. hic autem artificis ingenium licet demirari, qui duabus columnis (260) duas alias imposuit, neque earum basim vacuo in aére defigere perhorruit. at quicquid inter 'Thessalicas columnas interiacet, lapideis pluteis commu- niit artifex, quibus innixae mulieres laboriosos cubitos subfulciunt.
——"—" -—À——
nm 24b.
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 21
O?)roc üvroAmg uiv ix? dvrvyag üuua vovÜocac — 965 Sóufloc Gudivgrov cows. — 4427. nl náotuc 400. 2xqievos ztoAóxvxAov oai oxénag olá vig àAXq (ale Tegóqorroc &vevptvovoa xsgaínv. jtoizv 9sioaw ....0& 0^. dygi xagrivov &xot BaSvxviuow xci o y60c, 1c x«zà vürov 270 nv9uévac éggíCee uéaov xógvc Guflgeroc olov. 408 dc 7 uiv BaSíxolnoc ávícovras déot xdyyn, Vwó9cv üvréàl.ovoa ula, vouoooiat 2 xóLzoig véodev énsufieflavia, Ouvunyeioo dd vvoic zévrayo, uocondérra Qoyrie qunóg &volyet, 275 AentaAéotg oÀAotg xexalvuuéva , vv óià uéconc 410 goidgür üaactQánrovoo qusoqógoc Eoysxac 1j0c«
4huoigsüsiong mv io dxgocesog mQosiégOnoov ol vmoxsiusvo: taupo: *). Ei uiv ngüc 4110 9£a1gov su&c ovyxaAstv 6vyvüc énzysloovr, Aoyov &v vic eixóvoc 7yne«ro roUro* vv ye udjv e? oi^ Ovi zg0c vv veQv Ogajrcec oj9g züv uéyav
402....... £60. ... . 05t Q' Gyos utQ .. .. N, vjeolnv Seicav zvzo0v "IQiüog Gor x«grvov G 403 neque 79: neque 0 ap- L4
paret in N. pro o yóog margo Ducang. et G &vrvyog vórov codex. 410 ges6gógog margo Ducang. ...... 0g N — ") Àw zijs cx9odosog et mox iwufo: add margo Ducang. 412 cio- yov G, 0v codex. '
(265) Sic dum versus orientales fornices oculos attollis, perpetuum iatueris miraculum. sed et praeter hos omnes emergit super multis con- stantem. arcubus testudinem veluti quidam alius fornix excelsior, qui verticem aérium explicat et dilatat. assurgit autem usque ad caput (270) immensi istius fornicis, cuius in tergo fundamenta fixit mediae aedis vertex. igitur concha in aérem ampla attollitur, superne quidem una exoriens, trinis vero recessibus inferne innixa, dorsis autem disper- tita (275) quinquefariam separata ac divisa lucis receptacula aperit, levioribus vitris operta, per quorum medium belle coruscans ingreditur aurora.
Divulso rursum auditorum consessu in modum praefationis recitati sunt subiecti iambi.
Si ad aliud theatrum saepe vos .convocare aggrederer, illud fortas-
sis quispiam nugas merito existimaret. nunc autem ad magnum templum
22 PAULI SILENTIARII
418 igüre nüvrec vijc xoi tc Tfjc Sac. o?xobv v0 Aotüv zt900x010.91,00 v0U ypfovc
Tlévzo, xol &oztgly» tic 6n wow iaa vorjoet cynuacty ooi , OAiyov Ursg. o0 yàg. xev uecodztoy xürà z09oov £4& ntgiéogouev üv:w$
420 oiázsg àvroJixoic énl éouaguy ......u6 iOuovec &grvijosc éviügvoav .. ... .-... vm UE ágyvgéoic ati forrac &mtigsot ...e sese C Tr àÀAà Obcic zwvAeO va. u&yav 7tok.. . «s e X6L o2y fva* puy9'adlovc yàg Vyt worà v6... 69 pov.
495 uuxedavüc 0* 2zl voict zíAnie naganénrazot edid, : Ózyviuevoc toocióyrac on^ &g .. 0101 9vgérgouc, v 01 uijkoc Cyav cov £0goc üváxvopa 9éoxcio viov. z0poc 00s F'oeuxoiot quvizera üvdpáot vág9»5. iv9áds vig xazà vóxva Ouuunsoic qoc Gvíonav
480 sixéLaÓoc Xoiwroto fuxpxéoc otav 9élyet,
071091 viuxevra. 9sovó£oc Opyus Zlovió | 15 &vrinógotc loyfjow àslüerav àvüpóot niotzG, Zlavió zgmüvóoi , 1óv jjveoe 9éoxshoc 0g, qurüc &yaxMgjevroc, 09v zrohovuvoc &zoggos 415 4s dxoü]g add G 416 zpooxor et zo add Ducang. 417 éozsoQL.. vic et 16... 168t IN: cf. v. 586. — 418 x&v add G
419 àdügousv add Salmasius. 490 g] z4t 9ocxovg G — 421 évl- Ügvccv zi»t xócuo G 499 dzsi9otolowcu uevcAlo:g G ^ 423 mo-
AvovOgov dvoiys; Ducangius, zoAvoa(ócAov loge, G 494 c£iox
utAc)gov Ducangius. 495 avAoLg mzOQcmÉmt ... cvv N,
zwUAoeg zocQcuusiifsror cXAQv G. 496 codicis eos Niebührius
ductus refert a quibus proxime absit tUQvzOQoic: 432 uv- - 6roug G
rursum concurrentibus vobis non dubito quin gratum sit optatumque spectaculum. quod igitur reliquum est debiti, pergam exsolvere.
Quicquid sacrati templi ad occidentem patet, eadem qua pars orien- talis forma est, si pauca excipias. neque enim in occidentali medium obtinet inflexus fornix, ut in orientalibus spatiis, ubi (5) argento splen- dentes sedes suas docti sacerdotes posuerunt. sed occidens ingens ape- rit vestibulum multorum hominum capax, non singulare ac unicum: tri- plex enim est sub aedis extrema. praeter haec vestibula longum est rectumque spatium, (10) accedentes excipiens sub amplis foribus, tan- tumque habens longitudinis quantum sacrum templum latum est. locus hic a Graecis hominibus narthex appellatur. hic suavis per noctem concentus presto exsurgens benefici Christi aures demulcet, (15) ubi sacri prophetae Davidis hymni alternis cantibus a sacerdotibus conci- nuntur, Davidis, inquam, mansueti, quem divina vox laudavit, viri in-
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 23
439 vyaczíg. OsSapuiérn zóv djudjtoga. zaida. Scoto Xgio1üv &vefiAigtrosv Gnegoydqioia Aogelec, 20 qajogoic 0^ on£9qxe 1üv Gonogov viéa 9touoíz. &xrà Ó^ dvevg?vac iegotc avAsdvac &volyz , Aaàv £60) xaAforruc óji.adóv*. &AX* 6 ulv adzáv 440 gvorgégerat vág1xog ini Gvewoto uevazuov ic vórov , 0c 0 flogijoc 2nl zreQá* vÓw ye uiv GÀMov — 25 vioxógog zzuJ«tugot ueuvxóza d aigóv üvocye éonéguov z&gl Toi yov, 0c Vozaxóc dove ucAád gov. Il; gégouei ; (c u$S0v àrjgnaos nAayxvóv dine 448. oiánzg iv neAyeoots ucaov zagadédgoje vod Adigov vnsgxó0urra. | ziv vóoTQGOY, ü0105j, 30 Suufloc Uny naváziwToy idsy, ztavánzov àzovoct. &lol yàg &yroAuxovc v£ xai éoneglovc uerà xvxAovc, xéxAovc Tiuuteleis , uevà xiova itvya Giftrc, 450 sizayécc volor zlavgsc , yvpwol uiv ógüoSc. z9009tr, inl nÀsvgüc 02 xai üggoyéuc negl varovc 35 &YT... Oguyx9évrec éogeiopaotw, svxopuéoug O2 zérgaya podpiOérrec 2qsógijaaovos O'euelAoic, nírgaic &oguyésoatw dgroórec, (Gv Óià u£ocov A68 wiyua nvgipAéxzow A9ov nooyoj;ot xtgácaac &gpoyü;v Sóvacev &r)jo Oouiropt zéyvn. 40
437 quo pacto deipara dicatur innupta, vide S. August. Serm. 18 de Sanct. et Ep. 3 ad Diac. Duc. — 451 dgocy£og zsQl vorov G 452 dvzixógo:g Ducangius. 453 vévoeye G, vézooy:. Ducangius, T£7Q codex.
cyti, cuius celeberrima propago (20) Christum dei absque matre filium alvo excipiens partu nuptiarum experti genuit, maternisque legibus filium sine semine natum subiecit. qui locus pandit et aperit septem sacras portas, populum intus invitantes catervatim. quarum una ad angusti narthecis frontem (25) versus austrum convertitur, alia versus septen- trionalem alam: ceterarum autem quae ad murum occidentalem, qui DP postremus est, prostant, resonantem cardinem manu aperit ae- ituus.
Sed quo feror? quaeve (30) medio veluti in pelago vagantem et errabundam orationem abduxit procella? praeclaram templi partem me- diam praeteriit. eo igitur rursum Musa regredere, ubi miraculum est ét incredibile visu et auditu incredibile. exstant enim post orientales et occidentales arcus, arcus dimidios, post duas 'Thebanas columnas (35) bene compacti muri quattuor, qui anteriori parte carent ornatu, sed ad latera et versus infracta terga fulcimentis constricti validis cete- roquin fundamentis quadrifariam divisi insistunt, duris lapidibus aptati; quarum per medium artifex (40) pulverem lapidis igne cocti aqua tem-
24 PAULI SILENTIARII
voc eni pvgióuevgoc énvyraug 9 eioo wsgaty, oi&zeg eUxóxAoto 7t0À07 000€ lgr0oc vzvi , 7j uv énl Ceqiógov voénevas svégóv, 0 02 fogijog 460 2c xAMoww, 7, 0? vóvow, xol 0g9oc Vyoevoa G2 eUgov ézl qAoyóerza. | ffáow 0^ dalvaxvov éxdovy. 45 ysívogt &uqoréga9'sv ouo avvétuSe xegaíuuc, Evroà syvvuérgv éni véguovog* ógvvu£ri 08 qegltug xarà ouv &Uyváunvowt xeXebOotg 465 cic nglv óuoyviyrow Ouovaroi..— GAL xol adv éapilücv 1ó uezaSà xaXotg üvaziundoroa Coyotc. 50 9a, yàg dv ünovebusvat 1j9e0t 1ÉyY(C, j£oe. vuv aav, üvécovros loo vorycivo, voiyoc &ndavdelc ,' 000v. .. ov," (ot ovvcayy &TO züysug ...Tégt0 9e. .Cvyog vzvyi wóxov. vérQuya Ó* égniLav üvorelyevat ,' 0gpo, qavetn 55 y ové. . .. «tÜxAoto zregiüpouoc vwyó9u voxov. uécon. uv éyldmv, 0oa xóx)iov üvrvyo vtt, ózzaAécuc nÀlv9owir àgrgóro Óoovo véyvy, &TB dxgu O2 zergalow xsp&aza zijss O0ju0u0* &opuovicuc 0^. 2vég«e nÀáxac uaiaxoto uoA(AOov, 60 ógga xe ju] Adbyyec én^ dAAdAgo( OeO sion. xal orvqeAà avogsAoiot àn? dySeoiw. y9 ca, 9'eioot vira Qux9ovioot*. uscoduro 0 uolo 467 dzovsvusvo, Hermannus: vulgo czovsUusvo 468 0" ice N 469 cisiov G. reliquiae literarum a Niebuhrio depictae propius ad
&QxLov. ducunt. 470 dugoríooO)sv Ouófvyog G 479 iv ezegvo. G 475 msvoaíoro Hermannus, zevQoíaotGt codex.
peratum immittens, earum iuncturam arte architectonica commisit. super muros istos immensus orbis inflexus, veluti multicolor rotundae lridis arcus, alius quidem ad occasum patet, alius ad aquilonem, (45) alius. ad austrum vergit; alius vero rectus stat ad eurum urentem. immotam porro basim quilibet vicinis arcubus utrinque simul commiscet communi in termino compactam. sensim vero in aérem exsurgens (50) ab eo cui antea cohaerebat seiungitur. sed quod inter ipsos arcus interiacet, exi- miis adornatum est operibus. ubi enim a se invicem artis industria de- flexi nudum a&rem ostenderent, illic murus assurgit in trianguli formam inclinatus, donec curvaturas inter se connectat (55) altera quadruplicis circuli curvatura. molem vero sustinens usque attollitur,dum suo flexu rotunda aedificii dorsa circuire cernatur. . media quidem, quae fornicem teretem conficiunt, coctis lateribus compacta devinxit ars architectonica , (60) summos vero aed:s vertices lapidibus compegit. in ipsas autem iunctu- ras mollioris plumbi tabulas immisit, ne lapides invicem connexi, et valida validis ponderibus immissa pondera addentes, terga comminue-
—mtwn.w»""wWapr m: -—-—
DESCRIPTIO S. SOPHIAE, 25
480 Zo£ue i590. ffácic ua1.9 áootro nérgov. Aaivén 0? 0a vüa xatoqanj«oot vt Gv, 65 záüvro9zv südirgroc, Uzy xoi gíGa xa9éone egaítorc qjucvóuou) xol &vrvyéc slow, Ey 70) nvuárov xóxAoiw, rv GwÓcv xarà vica 485 üvíosc doveqávocav. n0 npofljri 02 xóou &xxgsuéeg Aayyec érogyooavro nogelnv | 70 crévyv, vigpuóeooav* Un xal qooqógoc üvo &vgouoc Gugidéov iegobc Aauzvijoag üvántet. &ygouérr 0^ iginsg9ev dc nAevov jéoo ziajE 490 z&rroJu uev oqoigrüüv éXlaotvat , oia 0 qoidpoc ovgavóc Guqiuftfnke Oóuov oxénac* üxporárzc 02 75 oravgóv vntg xogvgiic égvatzvoXur Vygaqe T£yvr. £g: 0? lóciv uéya 9Uufloc, Onwc xovà flaiov lotoa &gviégr uév &vegO'ev, Vneg9e 0d uetov üvégna. 495 o) u7jv ü&vxdgnvoc dvécovrat, 022^ &ga uüLkov e); nóAoc jégiqorroc* in^ eUxapikrowt 02 vavolc
$
&yido» énéng&e Bao... .. 80 9u Ówr9sioav àvepz OU vy zu Oy ' Oto 500 ga XTE &yAatnv ór dij € 7010] vv AQ9vaoto 484 vorov codex. 486 érogvacovro margo Ducang. £crsovo- 6«vvO codex. v. 495 om Ducangiana.
rent. infuso vero in medium plumbo (65) sensim humectata basis lapi- dem emollivit. lapidea vero coronis, undique rotunda, dorsum omne ambit, quo et hemisphaerii basis et arcuum curvaturae pertinent, extre- mi conversione circuli, quem summis fornicibus artifices circumdederunt. (70) sub prominenti autem ornatu pensiles lapides semitam faciunt an- gustam ac definitam, ubi is qui defert lumina, intrepidus circumiens, sacras lucernas accendit. excitatus autem desuper in infinitum aérem apex (75) ubique quidem in circuli speciem volvitur, et veluti pulchrum caelum, aedis tectum ambit. supra summum vero verticem crucem urbis liberatricem ars descripsit. rem certe videre licet mirandam, ut sensim procedens, inferne latior, superne minus extenditur. (80) at supra dor- sum affabre factum . . . . 4 4 4 e. o o ntt
26 PAULI SILENTIARII -
&ÀAÀAG uéon mm" i 1E 773 905 0x0. £06 1v 0D x& &yn £009. xxLov ' gló . 0g9o 00067. &990vQ xógju000 00719
oqelonc 0^ urrop nvOuéva nevrá 910 sàóqaoéov (idus xeyrüoarco, 9vgéroov, 07:109 £v &8p0xójuor0. o£ 7099 ueberes djoUc. 95 Odcufoc Zo tiva uijrw. éntjgagev ebgér vi 1juér£goc: axiytoUx oc, üzcc ocpirogr uy &véosc. eÜvéyvowt vzodgrjoóorcec £0£9Ao1c , 915 aA(v9oi üzvoA£gow Avcovijoorvo Óssionc &vvvyac Gwyidav «€ xol e0Qva0Qov oxémac oixov. 100 xol yàg dvo noAowmuc, Greuévog pore véyy9 , sbSULov vuogóqoro véyoc syrijowo vod. o$02 yàg o. Qolrisoav $nio zliflávoi xoXwrzv, 520 ov02 uéy ZAAzrt(eov .oxónéAw. &và Ooxiv Ag, "locígioc Opvrónoc vic &vijo 7j Kskxüg. &gdoocm . 105 0evógoxóuoic flovnAsyac àv &Acsow, oU 1wo nexis, ox £rry ivógosv énagxíag oluor £o£wou* 0208 uy o) xvzágiocor 'Ogori(óog &Aoso. ZLáquuc, 525 o) Hezágov sióevógoc üvrézuotv igínvig, djvtg üzeigeoto: aéyoc volo zvxáocott. 110
517 xol] ov G 518 v|popóqoro Ducangius, ó90qo0:0 codex. 519 ovó yàg] dg ztdAo. G . — 523 ézagusvv N, énaQxéag Her- mannus, ézegxéo Ducang.
lucentium fenestrarum arcus fabricarunt, (95) per quas auricomae lumen aurorae immittitur. Audacia fretus quoddam immenso templo utile consilium commentus est imperator, quo pacto qui aedificandis artificiosis. aedibus operam dederunt artifices, coctis lateribus colligatas curvaturas arcuum (100) et. amplae domus tectum excitarint, et fornicum et amplae aedis tectum . sed cum sublimis templi tectum molitus est, non super Phoenicium Li- bani montem, non ad Alpinarum rupium umbrosa nemora mittitur aut (105) Assyrins lignator aut Gallus, densis in silvis boum stimulos agi- tans. non aliquam piceam aut abietem aedi tegendae censnit idoneam: sed neque cupressum Orontidis Daphnes saltus, non arboribus abundans Patarorum mons produxere, (110) quae immensi templi fastigium tege-
-
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 27
xol yàg &yaS zolovuroc, Ó ui qUois &ge xodiowyat évógeot jajxeoavoigt,. Ai9cv éxaldwazo xÜxLoi. obro verguztógototy. qj. éapidegot xaAóntQ 530 simi fadíxolnog dslgerou. 4j aye qalnc ovgavv ig ztoAUxvxAov i)«uevov üpuua. vicoveme 115 GAX. Eu. uses e. xal Fanégov otl vorat &yidov Vaérsg9ev, OLoc 0^ üvanénvavot &djo* i 0d vórov xekádovza «ai c uMow (flgoyov gua 530 voizoc éguo'evérc Uvevelvevos you yeveiov &rrvyoc eUrQoydAor, Acne 0? vevQósa douic 120 zÀnsiposc 9vglüsaot. — égijgewivou 0^ Oye volyoc vto Acivéowtr £m Vyveoww* 88 yàg un^ ovii xlovec 04... G t. 4A000rtt Guagéyóo 940 áxauázov Svvoyijag &vtotijourro vevóvvov, &yO'a, yovouxelaw. d&vaqaíivevos Ota, Duxov. 125 vo)c 0e yapuwunoyécc miovgsg «..- « 1)votG xíovec 0yudLovot $n^. Qoveqéluxvov üváyxinv X9voóxopot zagíze00t xat ««« e «vene 940 Otocodoc nérgzc dpagsyuava: -uécco 02 vij00 £yÓiu, xalayógoro Ouxxgtvovatw £0£9 «v 130 y&itovog alJosong nsgiuzkeoc. / oU ztot& T0lovG xlovag éruz&avro IMoLoooídog £voo91 Joc; vyióqovc, xagíevrag &y .. a1oe0t ..«,
532 émí v' dwrolimv xal éq' Fomsoov ovv. G 538 ox N 539 eiyAjsvvsg ioov zAowovr. uegdyóo G 542 ylaqvooict xognvoig. G , qogéovsa, xcgrnvorg margo Ducang. 543 ózu«- £ovcw G, ógA(ifovsuww N 544 xorgosgésg uoo zécoocig G
549 £v sUdAcscoww Ogscouw G
ret. etenim inclitus imperator, quae arboribus tegere renuit natura, magnis lapidum circulis texit. ita supra quattuor arcus testudo erigitur excelsa et ampla, quo dum pervenit vagabundus oculus , (115) eum cae- lestes in orbes defixum diceres. ceterum ad orientem et occidentem sub arcubus totus patet aér: ad austrum vero resonantem et ad partes nun- quam madidae ursae validus exsurgit paries usque ad mentum seu par- tem inferiorem immensi arcus. (120) octo vero coruscat columnis . . inferne autem suffultus est hic paries lapideis basibus. sex enim colum- nae, vire&ti smaragdo similes, supra eas indefessorum nervorum commis- suras excitarunt, (125) ubi matronalium aularum apparent domicilia. aulas istas humi defixae quattuor auricomae columnae, eximii 'T'hessa- lici lapidis fulgores, capitellis suis solide fulciunt: media vero rotundi templi domicilia distinguunt ac separant.a sede ingentis porticus, quae vicina est. (180) nunquam tales columnas intra Molossiae seu Epiri fines, adeo excelsas gratas et variegatis distinctas floribus in nemoribus quis-
28 . PAULI SILENTIARII
550 v9taw eid uAows i9 1A0zac. — 4210 xal attic al9osoxc xarà. uécoor egelauro ...... ov 135 xiovac :Av9éuioc nokvungavoc .. 06 oov oitQ zi&vooqov Toiócoc yov vóor*. óuqórsoor yàg xoAAnóvov ffovAziow vaoóorocorrec &vdxca
555 wryóv iOmuicavro ntogiov* àXX^ yi uérgoic pojxeoc eyyvrégtov uev üM(Goveg, 2x 08 vuiDijvnc 140 vijc u)vi/c yAotgoiotv Gzoot(Affovow &droic.
2414 yàg. 00 ox0iyidv éniazeg sUnodac ovtor zwO'u£vac éogítoaav, éqs0pijocovoi 02 yay
560. ávrlou GAXA.ot0t OUc Oval. / Qv xoà xóporc vergoztógo(c otigfjotv ntiay 9 eioo xegan 145 vávov vzeotyoise yvvouxetoigiw e0£9Aod , &yyé9u 0 ozono flogeuitidoc &c xAow aon , Àaóv üzidUvovca ng0c Gyouarro Aóezoa , $65 àvÓgouéov fiórot xa9üpgcux, vá Qro Xvyg?j Oj.0015. cQAeotOvptoc abverot (un oxi.
Térgact 0^ é&elng ànl xloow, Ev9:& xoà £v9a, 150 &ooic, OscoaJuaxotot, ngüc UpquA xy ve xol 26, al9ovonc xazà wuijxoc &Aoosvoa Eoyo xviivOgoav
570 4uuxónoig GzéLavra, Óu)Oyurovc col Toí7ovc, 7951. ürxotelyovotv &veruéva* aoc uiv neq &oxrQor Svvoyijac &vaxAvovot 9vgévoav 155
551 Oi6cd»t 0i0c006 G 552 1/02? v. 563 om Ducangiana. 570 à" dréAavra G Giezuxvovg G, yg. OLoAqvzovg N .
quam excidit. sed et circa (135) medium ipsius porticus . . . . . - ^ . . columnas statuit Anthemius architectus industrius (erat autem cum illo scientia perinde ac prudentia praeditus Isidorus: uterque enim pulchros imperantium labores principum parentes mandatis, admirabile templum exstruxere), sed in (140) longitudinis modo ac mensura proximis quidem minores: habent vero eadem ex origine ut virentibus floribus refulgeant.
At enim non illae ordinatim, uno eodemque versu, bases firmissimas solo fixerunt, sed terrae insident binae binis oppositae. . quarum in fa- stigio arcus (145) quadrifidis implicatus vinculis dorsum matronalibus domiciliis subfulcit, plebem recta ducens ad incontaminata lavacra, vitae Lii expiatoria, a quibus perniciosus et noxius peccatorum livor de-
ellitur. " (150) Ab utraque deinceps parte super quattuor praeclaras columnas "Thessalicas, occasum ortumque versus, secundum porticus longitudinem, volvuntur architecturae opera, dimidiatis cylindris similia, elegantia, , circum parietes divina arte fabricatos diffusa. sed ad (155) septentrio-
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 29
dicvylov, vóriv 0d ztori zvigóv, vro mido, &iTUXTOUG utVEOYGG Éeidou£vovc vol ztactQ , 975 ngóc 0c qoc xol vóxra ziJav 0o xíovag àAAovc "Aiuovíove dotosc vs zegixAsavov IIooxovijoov , € , , » D , oT»HO0YGG, UVyiAóqovc, nvÀéov Gyywra zayérvac. 160 3 EE CGY iJ ? , , ^ ^ : € &ÀA énig£v qaéQovra nn uíu, z90c 0e xeAouic vvxtüc £doc duo?» eni QixAida Aa0g ó0tve. $80 Ze xal vosézv flogedridi zücav ópotzy payicidoysv eiQovoar, rst dé v« xal nAcov d/0s* 7 , L2 E] , , tely&t 7/69. TtYL y6)p0v ünoxgmOévio qvA&cot 165 "Aicoviov facii 9soo1énoing iv éogvaic. » 35633 ^ kJ] , 2 , , ea à éuóg 0x171T00y06 éqjuevoc 7,9601 Dux € $85 uvorumóAom B9Aoww &jv énéracotv üxovijv. 3 - Ico à oic vaíéveg9e xal $wó9« návra voroct Ouiviforr eidovcav c Gugorégac vig &veASuv- 170 7j y&Q vregréAA.ovow zrgü fanegov ovxéri Oouaic » de: €. € * , 4l 107; TGiG éxéprotr, vnég v&g9nxoc iovoa. $90 — 242Aà xol üuflgoctoro ztgüc &onégiov nóO« vrjoU zérgagiv ai9'o$o7,0: zttgíügouov Oweot a22v, 175 &v ula, uly vág9rx« ovvánvevat ,. oye uiv d))eu ztezauévos 16Aé9ovat z01voyidéeoot xeAceiSoic. pajiedavic 0^ 2gfriuoy éc üugaAóv Vovaros adÀmc 573 dv: G 511 er5uovag] Zouocav G 582 dzoxpiv-
Qévr« G, &zoxoiOévro codex. 589 io?e« G 592 voo$7- xocóvvazrtroL N
nem bifidarum portarum cardines, versus vero meridionalem plagam, e regione portarum, sinus affabre exstructos cenaculis similes sustentant. ad orientem vero et occidentem rursum duas alias columnas TThessalicas, et duas perinde ex inclyta Proconneso advectas, (160) quae fulcimenti editioris instar iuxta portas compactae sunt. ceterum ad orientem unica t Mna: ad septentrionem vero per duplicem portam populus aedem
editur. "n Invenies pariter ad meridiem longam porticum septentrionali omnino similem. habet vero illa. quiddam amplius: (165) muro enim quodam se- clusum locum servat Romanorum imperatori, ad solennia et a deo coro- nata festa; ubi meus princeps, solito in throno sedens, sacris libris suum praebet auditum. i
In omnibus porro, tam superne quam inferne, porticus (170) femi- narum. similes animadvertet quisquis utramque ingredietur. neque enim illa quae ad occidentem assurgit et supra narthecem progreditur, duabus aliis similis est.
Sed et ad occidentalem divinae aedis pedem atrium quattuor por- ticibus circumdatum licet intueri, (175) quarum quidem una nartheci coniungitur, aliae vero semitis multifidis apertae sunt. in eximio longi a
30 - PAULI SILENTIARII
595 sbovraro quáA, vic , "Iacotóoc Cxrouoc &xpne, £y9u góoc xekadÀOv üvanáAAevon 7égv néuntw 0Àxóv üvaOouoxovra fn yaAx5Qotog aUAoU, 180 0Axüv 0Acv ztü9éuv Qwvyjjorv, ónnórc Lac oj zovooyivovi, $z0U xorà uiorw £ogriv, 600 évvvyloic &yoavtov &qioctrot &yyeow dücop* óAxbv ünoyytAAovra 9:09 uévoc*: o) yà Pxelvoic ovnote zwvJou£voigiw n£ygasv VOacw t$guc, 185 & xol novivérgooy ini yoóvov Vvo9u nuytic xáAnidog «y yváXoiwiv ààuévo ódputow uluvot. 605 Aaórogov 0* àvà voiyov ygaqo OulduAo vévrc návtoUtv doroüzrovow. Gu Tsqéoc IHIooxoviaov vOUrG QgoyE &Aóyevot. stoAvryuytov Oi ueváüAhov 190 &gutoviy yoaqíósooiv lo&terow* 2v yàp Pxelvn verQatÓuouc Adeooi xai OxvrutóLtoOL VOTOS. 610 Cevyvu£vac xarà xóopov óuoÜ qA&Ggac* dyAatny 02 Coorinzcv Adiyyec Qpupejouvro Otócioo. z0ÀÀàc 0* £v9.a xai CO meg nAevodc ve wol üxpac 195 &vrivyag Gufdgoótoro x&ówstt txro9 vroo «Ac &ozenéac* vÓÓE yàp veyvij ovt x06 615 zróo95 ntgl otuvóv üváxropov, 0qoa quveln géyyeowv. eiyYijvoreot zép(ogvrov Tovyevttuc. Kai víc gvyOosnowi yovàv ovouérvsoow "Ouzoov 200
595 i«czíóüog Ducang. 596 z£uzov G 604 zuo. G 605 A«orógov codex. fortasse voluit A«ovóogov vel Aeorouov G 617 yo. ceAíüscciw margo.
atrii umbilico stat ampla phiala quaedam, ex eleganti iaspide excisa, ubi immurmurans fons (180) undas suas gestit in aérem emittere, 'vi quadam ex aerea fistula resilientem , undas morborum omnium expultri- ces, cum plebs mense aurata veste induto, in mystico dei festo, noctu immaculatam aquam vasculis haurit; undas dei virtutem praedicantes: nunquam enim (185) aquas istas putredo mucorve invasit, quamvis mul- tos annos extra fontem domi maneant in situlae concavis asservatae. in lapideo muro daedalea undique coruscant artis opera maritimae Procon- nesi: (190) haec enim peperit Proconnesus. sectorum vero multas in partes lapidum compago penicillorum ductus adaequat: in illa enim tes- sellis quadrifidis vel octifidis cum venustate simul iunctas venas videas. expressorum vero animalium pülchritudinem imitantur connexi invicem lapilli. (195) multa porro hic et illic, ad latera et ad extremos divini templi fornices, videas atria discooperta seu impluvia:. id quippe arti- ficioso ornatu confectum est circa venerandum templum, ut claris aurorae radiis illuminaretur.
(200) Verum quis sonoris Homeri carminibus plenus marmorea prata cir-
-——
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 31
peouepéovc Aequürac &oAAo9£vrac éslot djuflévov vroio xocrcuxoyéac nto volyovc
620 xci néóov sÜgvO£usikovs ind xal y1egà Kagbotov
^. vürra ueraAAeveiQt gydÀvy éy&goEcv ó0óvrt,
xci Goya OaidaX£ow Oié9guoev etyévo n£rpov, 205 vóv uév iüsiv go0óevra ,' uspuyuévov qégu XtvxQ), 1üv Ó" Gu ztopqvgéout xol &oyvqéomw auro
625 &flgv ànuorgázvovra. z0h0g 0^ tnmyd Neo
. . qopgtída ziAdoac ztoraudida Aüac üvioyav 7zt09q psc , Aenvolot zemaouévoc &oroáoi, Aápne. — 210 xai zAosgüv Adiyyoc iQoig Gucovyua zdexatrnc, págnagá ve ovo&ntovra ztownidyxrotw £).cymolc,
630 6oc« qágayE faSdxoAnoc "Iacoídoc e6ot woLwryc, atpaAéo Asvxi) ve zce)u0vodérre xekebdove Ao&orereig qaivovoa , xal ozóct zdéoiwoc &yxov 215 & zgóv 2gevOjevre ueguypévov &v9oc éAoccv* 000a. Zl(fvc qa£9wr, yovoéq ockoylogeri Amo,
635 zovcogarij xgoxósvra i9 wv &uapiyuora rey &ugl BaSvngrove óáyw Mavoovoldog àxprc* cca ve Ke)clc àveiys BaSvkovovaAAoc &pínyr 220 xoori uéLav ovi).Boyri 7to)3 yXóyoc &ugqidoXoboo Üyvrov, jj xe vóygow, àAuusvov &90 xol iv9a*
640 0o0« v" üvvE üvénxs Owxvyátorre uexáAAo, coc» igíriue , xal IArgasic ónanócn Aevgoic
626 zoreujriów ante Graefium.
cum validos excelsi templi muros et amplum pavimentum simul collecta decan- tabit? ubi et virentia Carysti terga lapidario dente ferrum sculpsit, et (205) Pbrygiam variegati marmoris cervicem incidit, illam quidem aspectu roseum colorem albo aére permistum referentem, hanc vero pürpureo Simul ac argenteo flore suaviter coruscantem. multi vero, qui ingentis
"Nili naves fluviatiles suo presserunt pondere, surgentes lapides (210) por-
phyretici, tenuibus astris distincti, fulgent. hic etiam videas virentem Laconici lapidis nitorem et marmora diversis spiris fuleurantia, et quae profunda montis fassidis seu Cariae parturiit vallis, obliquis ex sangui- neo alboque livido (215) semitulis distincta; et quaecunque Lydius an- fractus pallidum rubenti commistum florem volvens; quoscunque Libycus sol, aureo demulcens radio, crocei simul et aurei coloris lapidum fulgo- res gignit versus Maurusidis montis radices; (220) et quodcunque fert mons Celticus erystallis abundans colore nigricanti marmor, sed lacteis venis passim effusis nulloque ordine huc et illuc vagantibus distinctum ; quicquid nitenti metallo pretiosum immisit virens Onyx; quodcunque *
32 . PAULI SILENTIARII
x9» ntóloig 2óyevat xol ody iyotyeri ffjaon, 295 njj uev Gig yAodovza xol o0. uA vijAt agdydov, jj 08 Ba9vvouévov xyAosgoU xvavoniót uoggíáj. 645 4v Of vw xal jyiveocuw GALyxiov, yyi uekaivnc puo guiavylic -puxvi óà gói ovveyeloero nécgov. IIoly 0? noXvrudijrow acc qygidog ixéo9u, |... — 230 Atztrüc Aaorógoc nodu Métyyac opalva po oua £a y Vos péxü. a)uaag c £u Tol ay 650 cóvószov s)xágzow: x£ouc flsffgidàc Óncgouc xol raAáoovc xal qUAAM, xov" dxgsuóvav Óà yagáoot Éouévgy Üorida. uev? edxegáovc Od weheó9ovc .. — 295 xA. ygvaoxónout zegidgonoc Qumeloc Sonst, Ósouv éi&ozógov 0x0240i nÀé&aon xogiuftouc * 655 zo£uo Ó ngovévevxev , 000v xol ysízovo, nétQuyv fBou!v Enugsadéty uxalóet nÀéynami yalvug aid'obonc... vds závra xaAo0c zegweloosras oixovc. 9240 242, xol viióqouc ni xloow, Evào9w n£Lnc Avivénc ,. sro0ffAijrog £14E zroAxeoroc &xàv9c 660 $ygà OiusgniUQmv àveMocero, Oeouóc &Aávuc X0*osoc, iusgóstc ,, üxl0a vonysiav &Mogtv* páguuapa, 0? OugÀóevra, neguovéqer eue xoadioxoic ——— 245
646 cvvsyslostet codex. 654 t&Éomógqgv ante Graefium. 657 «i9o/scng codex, more suo, et zsgueicsrot, malit G ssgi- viícGsrO ro(yOvg. 658 Éxvo9; apud G 662 svrs veluti Hermannus, xc G. mox N 4ae0ícxo.
(225) Atracina terra planis in campis, non vero in excelsis montibus genuit, alibi quidem subviride nec a smaragdi colore longe diversum, alibi autem ad viridis saturi caeruleam formam accedens. inest et quid-
iam nivibus simile, nigro adiunctum fulgori: denique commistus decor in unum coit.
(230) At priusquam in multas partes dissectarum tessellarum splen- dor accederet, lapidarius manu sua tenues lapillos marmoreos conte- xens, veluti in tabellis, mediis in parietibus descripsit cornu vinculis illi- gatum, uberi fructuum varietate oneratum, una cum calathis et foliis; avem vero in ramis (235) sedentem expressit. post praeclaros istos meatus palmitibus auricomis innixa circumserpit vitis, tortuosum nectens obliquis corymbis vinculum: sensim vero propendet, donec vicinum lapi- dem volubili fulgentium frondium textu tantisper obumbret. haec vero omnia eximiis aedibus circumposita sunt. :
Sed et in sublimibus columnis, intra basim lapideam, spinae promi- nentis multiplex circumvolutio molliter proserpens, vinculum vagabun- dum, aureum, suave, cuspidem asperam volvens, circumagitur: (245) ro-
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 33
ztoggvg£oic , ovi ovra: z&o S&XSiqpor nérg züv 0é nédov avogécaca. d1ooxovvi,oon. xoAdv;
665 üonacíoc onéS1xs fuaguéi vürov àyácog 4;9éua. 0d qigíacovoa diénoeze Boonogig uiyAg üxgoxcAauiócwroc ém^ &gyéryow pezáALov. 250
XpvozoxoAAQrovg 0€ 3£yo6 qyugidac pora,
&v &zo na gpaígovou xédzr zovaógovzoc üxvic
670 &rvógou£oic &xXajroc éneozíovios zooocnod. gan ic Daédorra utat fgtvóv éoooc don eicog&av, Ure ztüGuv encxobawatr iginvnv. | 255 xal yàg éuóc gxnntoUyog, Auc x9ovóc elg £v iovaqc, Báofagov .Aicóvióv 1& zto)ivgonov 0Afov &y&ígac;
675 Adivov oj Wkgwev énagzaía xócuov ié91oig | - &uflgooíov vroio J'eovó£oc , (9) tt nácuc dAnídoc eÜqgooiriv énsgavyéa 9Xxavo "Paurj* 260
&ÀAà. xol &gyvgéor) yvdzr o) qeíoaro xóouov. iy94de Ioyyalow Qi xai Xovyilg &xor 680 &oyvgéac diEav 0Aag qA£Buc *- v9 ds. zr0110l Tueréga O'uuiovec Gycity'ijo&v üváxvav. xal yàg Ücov peyáAoto ztgóc 069 rov üyrvya vijot 265 Agov üvciudavototy. ümexolvevvo 9vi)aic, ovx déquc, o) vusjuuax MSc 7j yalxóg ópícety 685 41A 0Aov i9gíyxecav vn^ &yvo£owa peráMotc. 663 zvosogógorg G, collato v. 661 zosotoc. 611 gre codex,
epoocig G
tunda vero marmora circumcingit, ramulis utique purpureis splendentia, lapidis suavem decorem. mons autem Proconnesi totum pavimentum sternens, beneficae imperatrici (urbi) dorsum amanter supposuit. sed et subfremens renitet Bosporicus splendor (250) candidi lapidis subni- gricantis. 'Testudo autem auro devinctos lapillos complectitur, a quibus effuse rutilans aurifluus radius in hominum oculos intolerabilis insilit. | dicat quis meridianum verni temporis solem, (255) cum universos deauravit montes, sese intueri. meus namque imperator, toto in unum coeunte orbe omnimodas barbarorum et Latinorum congerens divitias, lapideum ornatum ad immortalis et divini templi structuram idoneum non censuit, in quo unico (260) supremam spem suam omnem et laetitiam Roma po- suerat: sed et argenteo subministrando abundanter ornamento non pe- percit. hic et Pangaei scopuli et Sunium promontorium omnes suas argenteas aperuerunt venas: hic mulü principum nostrorum thesauri aperti sunt. (265) nam quicquid loci versus orientalem magni templi fornicem incruentis secreverunt sacrificiis, id non ebur aut lapidum fra- gmentum vel aes dirimit, sed totum argenteis obsepserunt metallis. ne- que tamen solis in muris, qui viros sacerdotali dignitate ornatos a ver-. Paul. Silent. 3
34 PAULI SILENTIARHI
0202 uev o202 uóvoig ni vélysow , 0znóco. uiovmv yoga. ztoÀvyAuogoi Ousplvovotr 0piAov, 270 jvuvàc ügyvoéag iBoke nidxac, 6X0. xal «)voUG xíovag &gyvoéoiiv 0kovc éxd)wwe uevóAAot , 690 cAafóAor o£kácoocAekepnóvac, Exi dore" - oig Eni, xeMunóvoio ytpüc Texviuovi QvOud) üEvrégovc xíxAou ydXv xoiuajroro Oígxovc, 275 . &v uégov üyoávroro 9eoU Orla xopáSus , : &ozrogo. ÓÜvoauévov: fgoréng ivddAuoro uopgitjc , 695 zi uiv &ünttgiycv orgozóv Cisoev dyyelamv, a yevitov Evvoyijo xoxo rovro: vevóvcov (o? yàp ids aériaxe 9uoU oéfac, o$02 xalónrom | 9280 &vógouér xovqérroc, énel 9eóg éovw Ouotuc, écouevoc xol odgxa Avrüouy GunAoxikmv); TOO jj à 9*0) xfovxac ó000c 7/0x1,0€ a:10/00v vo) zgovégovg, mglv oágxa Lufieiv Oóv, Qv ànà quvijc éocouévov Xoioroio: Oiézvavo 9éonic doy. 285 0704 u£v 020" o?vÀv napadédpousr tüsa véyviy, oic xógrog venódmv ve v0 Ólxvvov, ore xopurAà 705 £Zpyo Blov ztgoXinóvrec GAezgovóovc v& uso(uvac otgavíov Bacujoc àqxuáprnoar gezuj;, &vépac &ygsborzec, z^ iy9viókoió ve Téyvuc 290 Loc àSuvárow xaX9v varócurro ooynrmr. àAAo9 0? Xpioio x«xéyoaqe uxréoo. a&yvr,
693 zdoo£oev G 102 óccouévov codex. 704 zeunié G, tt $uungvo codex.
boso coetu (seu cantoribus) (270) separant, meras argenteas tabellas.
posuit: sed et ipsas duodecim columnas totas argenteis convestivit me- talis, longe iaculantibus radiis coruscantes; supra quas, laboriosae ma- nus artificiosa proportione, (275) acutiores circuli orbes ferrum excava- vit. in quorum medio immaculati dei, qui humanae sine semine formae figuram induit, imaginem descripsit: alibi alatorum angelorum colla. ac pronas cervices submittentium sculpsit exercitum. (280) neque enim potuit dei gloriam intueri, etiam humano tecti operimento, cum. perinde sit deus, postquam carnem peccatorum redemptricem induit. alibi dei praecones ferreus stilus impressit, priores scilicet antequam deus car- nem assumeret, a quorum ore (285) venturi Christi prodiit oraculum. sed neque eorum pratermisit effigies, quibus sagena ars fuit et piscium rete, quique communibus vitae relictis officiis sceleratisque curis caele-
stis regis secuti sunt mandata, (290) viros expiscantes: ex piscatoria
vero arte eximiam vitae immortalis sagenam explicarunt. alibi vero ars
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 39
710. géyycoc deváoto doyrior, 4c nove yaovzo yaco1éogoc. égyextnnr. éeylou; £9oéwwro x0Aa0ig. "Ec 02 uíong iegoU z)4txuc toxeoc, of zigl qürag 295 &Uiépove 1e yovot pieral uta, yoóuuus yooáooet . 1j yhvglg €v noXéuv9or*: GoAAGa yàg üvécanc 718 ovvoua xal faouoc *' oov ye uiv. óngaloccoy &ozíÓt ueaourio.t vzxOY- ors vato yap ovavgóv üuyyéAkovon.. 010 19ou0üv 0£ Suvgérouv 300 &gxoc 0Aov usargciv üvolyerau* . 2v yàp éx&org ^ màevgj; Boud Sigsevou Oiéruovyev égyonóvoc yip. 720 . Xovaszínc 0* 2gíneg9s navayoárror voanéUnc &ozeroc tdovxéAevO'ov 2c 4£oa. migyog àvéoty, zergazógorc ijtow en? &pyvoénot Beffpyoo. 305 xloot 0^ üpyvoérai dsipszou ,. àv enl xóponc &oyvo£ovc 10ovce nódug vevodtvyog és. 725 vyó9i 9? éwlówv &xazsivexat ol ve xuvov &xtAov, GÀA* o) ztéuztav Onottov*. 00 yàg éAioot vtióO ty £üxóxL.oto mtoírgoyov üvvvya. n£Lc , . 0810 &1À4. vic üxtünAevoog tqu fáotg , àx dà xelebOov. ^ ebgviéonc xaxà fiov dc ü&vxógvuflov üvéonti, 780 óxrà 0^ üpyvo£ac vavóss nAáxag* üpuovinc 08 Cevyvvuérnc 002457, oit; Vovavos*: at dà vorydvouc elüóuevat uloyovot nógovc üxváLvyoc otov , 315
400240 gáryos dewdor N —— ... 796 óel«slo» G, . collato v. 747. 729 ófvxoQvufov Hermannus, o£? xoovufov vulgo.
descripsit matrem Christi, splendoris aeterni vas, cuius quondam venter ventris opificem- in sacro aluit sinu. | ^In mediis autem: sacri septi tabulis, quae sacerdotes circumstant eosque separant, literam describit sculptura unicam, sed quae plura verba complectitur: colligit. enim. imperatricis. et imperatoris nomina. aequalem vero orbiculari clipeo figuram mediis in locis sculpsit , (300) crucem in. ea exprimens. ribus autem portis totum septum sacerdoti- bus patet: in singulis enim lateribus: parvulas portas aperuit manus artificis. Tgoa hi ^ '"At supra incontaminatam mensam vastum in aérem immensa turris exsurgit: (305) quadrifidis vero argenteis arcubus incumbens argenteis perinde columnis attollitur, in quarum vertice argenteos pedes statuit arcus quadruplex. supra arcus protenditur veluti coni figura, non tamen ei omnino similis: neque enim (310). in imo teretem rotundae marginis curvaturam circumvolvit, sed enascitur quaedam octo lateribus constans basis, quae ex latiore ambitu sensim in acutum fastigium sese sursum kc ocio octo vero tabulas argenteas expandit; et qua illae invicem. cohaerent, longior spina enascitur: hae trigonis (315) similes octiiugis
36 PAULI SILENTIARII
elc €v &yeigouévovg xogvgsic onwiiov dxgne, ónz091 xol xg5rijgoc vrdjgagev elxóva véyvn.
185 yuhió vé xortijoog vnoxiacO erro neri. £ldoc éuopquicavro. | ucoq ^ EveDdjkavo coq &gyógeov oíABovra nóXov zónoy* dyó9t 0^ avro? 320 oravgüg vnsgzéAAmav Gvoqaítvezat*. Voc £n. éapidov 0^ iqineg9'ev. ES zroAóxsoroc dxóanc
740 né&av iqepaóLes véazor fupl zvS9yuéra xovov * óg9oveveiz 0^ dxsirac, touc eUaÓ& xogrug 0yyvuc xaAaxóuod, | dtuxoidóv viyó9u quive 325 Aaunzouéveg oskásootr, vzegvéAAovot 02 n£nc. QN
"Oznó94 0* àAM(jAownw &grpoóvo nelouo, n&G
TÁS Gouovírv vsbyovotr ,. évidgóoayro nayévrac deyvofove xonrijous. &nl xgxtijot 0^ éx&otQ ' "ogoUgopots OTijOUvTO, UTER Qzxsha xnooU, .. 9330 xócu0v ünuyyéAkovra xai. o2 qog* «àpyvoéotg yàp /— 075. zt&vvo9u 109v S£vva nigut(A ovo uiv) J.0tc
750 qgogà Xeauvou£vouoiv *. &àxvgotivo 0^ àuagvydjn ágyvoéry dxviva, xul o QAóya xnoüg ldAkg. 7 xíoct 0à yovatcig izpijc nyyovoa vounéime 5. 335 vóo xevjoticayro, xor yovoéuv o2 Suusihow (os 00. Tora ,: ügvetv. 0€ Adv i sepan Mi»
3 ot ;
135 meti Av G, atero o codex. 240 yo. diis ige n margo, zéto &itsoztei dpse codex. MN féonibne G |097470' tixs4a ante Graefium.
semitae meatus miscent , in unum toda summi. apicis s.signüm;. ubi * crateris effigiem ars eduxit: incurvata porro crateris labra folii. Pese formarunt. medio autem in loco (320) fulgentem ex argento caeli ima- ginem imposuit. supra caelum crux supereminens conspicitür: propitia sit. at supra arcus multiplex spinae circumvolutio circa. pedem serpit, versus ultimam coni partem, recta in radios fragranti (325) frondosae pyri silvestris fructui similes, quos multifariam superne. eden coru- scantes exhibet: re ipsa vero emergunt ds basim. i
Qua vero parte invicem iuncti basis fines connectuntur, ex afitito compactos crateras statuere: in singulis vero €rateribus (330) candela- bra posuere, seu potius adumbrata cereorum simulacra, ornatum tantum, non vero lumen porrigentia. ubique enim rotundata argenteis fulgent metallis pulchre laevigatis ac politis: ignis autem experte fulgore argen- teum radium, non flammam cereus emittit. (335) columnis porro aureis sacrae mensae ex auro omnino conflata terga sustentantur , aureisque perinde fundamentis inum illa, et pretiosorum lapidum 1 alite Ya- riegatur. ! iol
cd ec
— Ont M3RCERECREERNS
DESCRhIPTIO S. SOPHIAE. 37
758 II qéoouoi;. nij uiOoc iy àyóLoog 00ciz; igyco toApujeooQ ueuvxÓTL z8ÀAE qoYg, — | Qo" Cu yvuraoeuac & uy, dug 0uuect Xo6wv. 340 pvottzxÓAo: Ó^, $a0 yegaiv 000tg v00e Q'eaud zeAevet, Zidovíne golvixi Bsffauuérov v9 & xóz20v
760 gágoc iqaniocnrtec égéware vro voanézrc, zérgaci Ó^ Goyvoéroaur ài nAsvoijat xaAíntQac ópO'oveveig zrez&aavreg áneíoovi QelSaze Óíuq 945 xo9vaàv &Jag xal qidoà cogijc ÓóuudáAuuTO cÉ/Ync* &v uía uiv noble aéfag Xouzoto npocdaov.
768 zo/ro 0d xa)Jinóvoi: qwrtéaaxo yeíotot téyvnc o? jivgíc, o? Qaqidmuv vig £avvouérg Qià nésAov, —— &ÀÀà usraAláccovoa moíyooa viUTO 702YT , 350 viaa. 000000099, à Bágfagoc 1jpodt uvopu. Xovcogoic à* dudgvyua. ffoAaic godonrycoc 7,00c
7TTO dinloiz &àvvozQuwe Seoxgávrov £i yvlav, xui Tvgiy, nógqvoe yid. édaav9ét xóyAq, Ó:Eiüy. eÜrÜxzo1c $20 vijuacuy Quov Qgéntam* 355 xét yàg. Guzcyóvnc udv üzcMaoS10& xakontQn, xaAà Ó' ávsonvLovaa. oi nAsvotjc vato. euov
T19 &yxtyvrca Aowoio* yeyvuvarot à xoAóntQnc ziyvc xai 9évag üxgov. — toux 0) ÓdxrvAe T&v eimsgrc, Gre pUOov GeiLaovza zigosoxov, 360
757 lav Hermannus, Àdov margó, ccv codex 168 cà Her-
mannus, & codex. ceterum gvguré malis fortasse mutare in fou- £»& G 710 àixioig margo, azàoig codex.
Sed quo feror? quove nullis cohibita frenis tendit oratio ? gradum siste, vox temeraria, et labia comprime, (340) neque detegas quae ocu- lis intueri non licet. sacerdotes, quorum manibus id per leges conces- sum est, velum Phoeniceo conchae Sidoniae flore tinctum expandentes, mensae terga contegite: in quattuor vero argenteis lateribus tegminis directe (345) explicantes, numerosae plebi ostendite auri copiam et ele- gantia exquisitae artis opera; quorum quidem unum Christi vultus ima- ginem opere variegato expressit. illam vero nom operosae artis manibus produxit scalprum aut acus trans vela immissa, (350) sed fusus multorum colorum fila subinde immutans, fila diversae formae, quae barbara exa- ravit formica. ad roseae vero aurorae radios vestis levior, quae divina membra operit, aureo fulgore contra fulgurat, et Tyria tunica ex con- cha marini coloris purpurascit, (355) dextrum exserens humerum, sub bene textis staminibus. illic enim vestimenti tegumentum excidit, sed per latus super sinistrum humerum sursum serpens belle diffunditur,
ine pariter nudantur cubitus et extrema manus: videtur auiem (360) dextrae digitos protendere, veluti si sermonem immortalem annun-
38 |. PAULI SILENTIARII
Aou; BlBXov ty Cav énlótoga uid ; fiov üánayyékovcav 000, ypawutcogi fovij; 780 a):0g kva& ékeogev, ini y9ovi vagoóv igeldwv. züoc. 0^ &nactpáztt ygvoén ovoMc*. v yàp Éxelvy voijtóc AentaMoc egi vijuuo, ygvoóc &uy9elc, 365 cy uoo 3; G04jvoc optolioc 7; ioc QUX00, | Ó£ojuoc ipiegóevroc égelü eran diyjó9u nénÀov, 785 ó£viégoug Quqióscot 0s9elg xal vijuaci Gro. továpevor 0^ éxdvegde Ódo xrjovxe Ooto, IIoiXoc, 0156 cogínc 9:00£yuovoc £un)coc àvrp 370 xci oO'evagüc xAzdobDyoc énovoaviov nvAsóvuv, ai9spíoic deoqtotom éniyS'ovloi ve wekebov* 790 0c uiv àAagoíCe xoS'aptjc &yatuova oyvonc BlBiov, 6 0? arawpoto vózov yovoénc éxi Qófldov. &uqo 08 oroAdsootv z^ ügyvgénot nvxóCu 315 zivy mouxióepyoc *: n^ Guflgoolov 02 xagivaov vic éxoAzt9 1 yovotoc , voilaxvov Pyelgov 795 &yetgv &widoc* &qsoroott 0 Bef«oc aévgaot yovotloig enl xloot. «— xelAsot Ó^ üugoic Xovoodézov nénÀoi xoxéygoqsv &onero véyvn 380 Foyo. n0)1000)ytv. 2giosvia zttqtfleo ajo. 7ijj uiv vovcaAéov vic üxéovogac Uwerou oixovc; 800 jj 02 óóptovc iegovc* évége9u 0? Soie L&une otgaviov Xouroio* xyópic Ó^ àmelffevon Voyotg. — , à&y 0^ éxépoig nénAoict ovrazvouévove ffagidjac 385
tiaret, sinistra librum tenens sacros sermones narrantem , librum. pan- dentem quaecunque utili consilio rex ipse (Christus) peregit; dum in terris ageret. tota fulgurat vestis aurea: in illa quippe (365) affabre. elaboratum et in tenuia fila diductum aurum , circum stamina involutum, fistulae aut tibiae cuiuspiam figurae simile, supra suave pallium revin- ctum haeret, acutioribus fibulis et serico filo alligatum. ab utraque parte Stant dei praecones, (370) Paulus vir divina omni scientia plenus, et caelestium portarum validus claviger, caelestibus et terrestribus impe- rans vinculis. ille quidem librum sacram scripturam continentem, hic vero crucis figuram tenet aureo infixam baculo. (375) utrumque autem candidis sub vestimentis tela variegati operis contegit. supra divina capita aurei templi figura curvatur, sinuosam excitans arcus pulchritudi- nem: stat vero aureis quattuor columnis innixa. (380) in auro texti vestimenti extremis marginibus descripsit ars ingentia et salutaria pa- tronorum urbis imperatorum opera. alibi quidem aegrorum: sanatrices domus quis inspiciat, alibi aedes sacras, alibi denique fulgent Christi miracula: inest vero operibus gratia. (385) in aliis autem vestimentis
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 39
411091 uiv zrakátuuc Maptrc 9«oxipovoc &&oic , &AAo9i 0? Xuoroto 900 ycol* n&vra 08 mivyc 805 viuac: yovconópov v& uizov nomAlszoa alyAg. Ilávro u£v àyAaty xavatiuéra, nérvra vorat Oupiot Dáufoc Gyorra* qasoqogiry 0à Jcyalvay 390 éontgízv o) pi9oc enágxiog. — 3j 16a quoc cvyóyiv Qa£9ovra xaravytav oédac otkov. 810 xoi yàp iud noXóurric énigigoosvi; Baciajov &vzinógouc &ixeoot ztoAvyvéuntowt de8eloac nÀtxTüc yaÀxekázovc doliyàg éxavéoouto otigàc 395 Acivénc npoffMrog &n^ üvrvyoc, jc nl voto vróc &cgauzágrvog égeícaro vugoà xaXónrore. 818 ai 02 xaxeiflóusvas negiuiiycog Uyn09 £v oiov &39óot Glacovot xarà y9Óva* olv 0^ áquxéoSos g nédov, vyixélsv9'ov ávexgovcartzo zt0pé(nv 400 xai yogóv éxzsAéovaw óuóyviov. dx ÓÉ vv acgtic &gyvgéovc ovequvgóOy &n^ q£goc ijyoro díoxovc 820 éxxoruéac nto s£Aon. uécov vgoyéovro. ucAád gov. ot 0d xaStoniLovrec àq. Vqunógow x£.ei9ov &yÓgouécv xvxAndóv $nuegréAAovoi xagnyav. 405 rovc uev y); zt0Ayi0pig üAovc &xógroe ouijog, ügQu xev iE 64A0(9 zvgixuajco(o Tad ércac 828 ovgu&yovc Of&cuvro , xal Gxxosuéc &vdgdaw cj géyycoc &rvvyíow Óoyriov. od0^ ivi Oíoxoic posvoic qéyyog Eaune quiérvvyov* àAX yl xíx)g — 410 815 Éxzoo9zv ante Hermannum. 8229 zsgiréAlovos: N
alibi quidem deiparae Mariae manibus, alibi Christi dei manu coniunctos principes invenias, omnia denique fusi stamine aureorumque liciorum splendore variegantur. vi
Omnia quidem splendore tecta, omnia cernes (390) admirationem oculis inducentia. vespertinis luminibus describendis par nulla est ora- tio. certe dixeris nocturnum solem venerandas aedes illuminare. impe- ratorum enim meorum sagax prudentia contrariis et oppositis volumini- bus (395) nexiles aereas longasque catenas expandit a prominenti coro- nide lapidea, in cuius dorso excelsum templum ima tecti fundavit. illae vero per longam viam defluentes confertim feruntur ad terram: sed priusquam (400) sint ad terram allapsae, iter remetiuntur, et socium chorum conficiunt. ex catena autem discos argenteos in modum coronae suspensos, qua extremae medii templi partes procurrunt,, appendit. hi vero ab excelsa via proserpentes (405) supra humana capita circulatiin pendent. hos quidem vir multiscius totos ferro perforavit, ut confectas ex vitro igne elaborato cuspides exciperent, et vas nocturni luminis su- pra homines penderet. neque (410) in discis unis nocturnum splendet
/
40 . PAULI SILENTIARII
xol ueyáAov oravgolo zov ttv: voTjG6u, yelzova, uiv. díoxow, ztokvrgtitorgt 02 volroi 830 &yyoc AaqoíCorra ackaoqógov. . acea. Ó2 xix)u0c 2x: qaéa. xogüc Vavovat, | 4j váz0. quine &yyé9'ev ügxroógowo Ogaxovrcluv xe yevelav, 415 o?gavíov oreqüvoio, Aelapnózo veloso. ebaceu. Oiro uev xoavà vgbv éocerat éonegli qÀó5 , 835 qouógóv &uacroózrovont uico 0^ iyi usiovi xóxo Ocvzazíov areqávo: ockaoqógor ürrvyoa oítc. ueocozayéc 0^. enl xévigov à? dégoc üAAog ógosoac 490 Oíoxoc &Uc oedyite* quyàg 0^ ünckosvexos 0gqn. "Eyyó34 0? ai90bonc, nag xlovac, &9« xoi év3« 840 unovrvogavij Aouzvsjon Óixgidóy &ALov &m^ dALoU é&elnc Avé9uxav* OXov 0^ eni ufjxog ódebe TuÀemógov rQoio* x$rog 0^ oníSayxaw ExdotQ 495 &gyógsov ,' nÀ&orcyyc umelxelov, 6» yi uéóoq eüga£oc xorrijosc éqedgijooovour 2Autov. 845 o) uiv loorerzc vic 0Aoig ula néGo. «a font, 701A 0* ivavre. xévavva. 00v &yXutyot voxotc vióvua xvuatvorro* ztovorgénrov 0* &aà aci 430 qtoloué BaSurdóv énaovoánrovot xeeb9ou. ovro xol Ouxógvuplov àc ocAéyuua qattver, 850 Zuóuov vago xozoyooq9sioo ueram. &ÀAÀ xci &gyvoéac v«c (0o véauc* 2uzogíirc dà
lumen, sed eodem in circulo maioris etiam erucis figuram passim perfo- ratam intuebere, disco propinquam, variegatis vero dorsis vas luciferum ferentem. ita rotundus quidem ex collucentibus luminibus chorus con- ficitur. (415) certe ursae aut draconis capitis vel caelestis coronae ful- gentia astra te intueri propius dicas.
Sic igitur per templum vespertina flamma mire fulgurans circumvol- vitur. in medio vero minori secundae coronae circulo ambitum lumina perinde ferentem invenies: (420) at versus medium centrum elegans alter ab aére emergens discus lumen emittit: sic nox ubique depellitur.
luxta porticus, ad columnas, hic et illic lucernas unico instructas lumine, ab se invicem disiunctas deinceps suspenderunt; (425) quae per totam amplae aedis longitudinem procurrunt. unicuique autem argenteum supposuere alveum, lanci omnino similem ; cuius in medio lucentis olei crateres insident. neque tamen uniusmodi et aequalis procedit omnium ordo: multa enim sursum ac deorsum licet intueri cum decore ac ornatu (430) suaviter fluctuantia, quae ex multis implicata nexibus catena in aéreis viis gradatim fulgurant. ita biceps lumen ostendit in. dimidii "Tauri fronte descripta Hyas. sed et argenteas naves videas, quae one-
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 41
gógrov GegtáLovot gatoqógor*. exxgsuésc 8 435 eg oéoc z)4«00voa xux^ Tiépoc &vrl 9'aAdcone, ot02 vórov vgou£ova xol Ouediorra Boctrw. 855 àc 02 fa9 xgranidoc £É9210v &flgà votatic dosgura , dixpaígoi uécov zgoydorro cidijoov, àv £r vronóAow qéAoyS Quvelaatxat aye, 440 i9unógoig xavóveocur £gevOouévown Ó:9'cioa. &1Àà 1à uv. negl zLav, n7 xal nv9yuérac &oal 860 xíovsg iüpicavzo, và À' vwó3ev elol xagtvav volycY unxidavijot magaorelyovra xe.er o. Nal uj. o?d^ &àc£.aava ucany euro xagürov 445 70960. Ba3vatégroi *. ztegl zigoflAijr. dà néroo üLvyac eüoivivov 2c ürivya. Aaunzdádag Gas 865 »yauAixslow ovodkeoouw vig éveórjaoaro uiae. 6c 0 0re nagS'evaciv vic &jv Bucilajtóa xovg &ugiénov zagíerro. xa^. adyévoc üguov &MEs, 450 X9voodérov ozgázrovra zvgavyét 1vyvidog aiyÀu, oUrco iuüc oxnzrotyoc engager üvivyt ztágy 870 qm xvxAogógrva , ovvéunoga z&rro2u zéLnc. "Eos xol ügyvogéag 2nl xlogw, $wó9u xóponc, 015071, nvgaogógortv énidgouoc otuoc ódízauc , 455 algoipodc, quuógoioi üzoov() Bovoa xogbuflorc* xeiya. yàg 1j xcovougtw Ógrrgeqéeociv. óuoto 878 óévÓpsd vic xaMÉosiev 1; &fooxóuouc xvnaglacou.
862 doflacra* udrzv Ó' fAcAsimro ante G aut 862 xolvzronc aut 863 fa9vcrsgevoro malit G 870 zy vel adeo zézgy G.
ris mercisque loco lumen vehunt: (435) pensiles autem lucido in aére veluti in mari fluitant lucernae, ubi nec austrum nec sero occidentem Bootam verentur. in imo vero solo videre est elegantia tigna, bicornis ferri medium transcurrentia, (440) quorum ad lumen sacerdotum cohors rectis regulis rubricantibus astricta procedit. atque alia quidem in solo sunt, ubi venustae columnae bàses suas posuere: alia vero supra muro- rum vertices longis procurrunt viis, (445) ne expertia quidem illa lucis.
Et certe frustra neglectae fuissent ampli fastigii partes imae. at circa exstantes coronidis lapides, singulares in tereti fornice appendens lucernas aereis paxillis vir mysteriorum peritus alligavit. quemadmodum cum quis regiam suam puellam (450) cum studio adornans collo elegans aptat monile, quod ignei lucernulae auro devinctae fulgoris instar co- ruscat, ita meus imperator in omnibus fornicibus lumina circulis defixa per totam aedis marginem currentia eduxit.
Est praeterea super argenteas columnas, supra verticem, (455) se- mita angusta, per quam viri cereos deferentes vadunt, plena perinde lu- minibus et venustis corymbis refulgens. illa enim aut montanis piceis
42 PAULI SILENTIARII
elol ud O£vudyva , nigrtgoydovot 08 xixhor ebgóregor zavà ffatóv, ttc éni Aolo9tov V.9qc 460 &vivyoc, dj megi moéuvov éAooeron* CvOev Pxelvoug &vOoc &vefl.&otgoe zvgiónógov. — àyri 08 gicnc
880 &gyvo£ovc xorvioac i0oig on£vep9e nuyérrac évógsc: nvgooxópoi:. — u£cov ye uv üXAcotog GflgoD &uflgocíov or&vgoto vízoc qusoíufoovov oid 465 géyyoc, eiylivoiw nenaguérov Guuacww 1Aov.
IMvoía 0? atoAónopqor üvéxtogov éyrüc ioya
885 à4AAo nolvyráuztoiw: uerágoit qeo oeugatc* xol và uev aiS9osogow &val9evot, &Ao 0? nucon, &AAc 0i ngóc GafSorro, xol Eontgov, (AX xao5vorg 470 &cyvrov üáotgüntorra nvgóc qAóyo* vo$ 08 quar) Tri y£óo00 Qo0óoqvoóc orc xol adr.
890 xaí vic vio oreqávoio yogooraotrc ve doxebav 0érógsa qeyynerra. Aanodyéa 9vpv latva* 0c 0£ zwvQioztelgzrov énaxvoldu, Oékysvas GAXoc 475 &laogócv Aapunvijon uováunvxoa, ovufokor &AXoc ovgavíov Xpioroto vóov AaSuxnó£a véontt.
895 og 0' Ürav &vveqéAow OU £goc dvóptc óiros &otégac (AXo9sv &AXov &va99uoxovrac ldóvisc, à 0c u&v ázooxonéa yAvxov Eonegov, 0c 0^ ni "Toígq — 480 Ovuür üzonAábtu, yávvvon 0é vi; Gui Booz,
894 vog Ao9uxnÓÉt codex, vóc Aa91x50£c margo.
vel teneris cupressis similes arbores quispiam appellaverit. in acutum quippe verticem desinunt: circumcurrunt vero -irculi sensim effecti (460) latiores, donec ad ultimum venias ambitum, qui circa stipitem volvitur, unde flos emergit ignem ubique spargens. at loco radicis ar- genteos crateras videre est, arboribus lumina ferentibus suppositos. in venustae istius silvae medio (465) immortalis crucis figura ferens lucem mortalibus iubar accendit, venustis distinctum clavorum nodis.
Infinita porro alia diversis exornatum modis templum intus lumina complectitur, in sublimi nexilibus catenis suspensa; quorum quidem alia iu porticibus accensa lucem praebent, alia in media aede, (470) alia ad orientem et occidentem, alia denique in verticibus ignis flammam effun- dunt; prorsus ut nox lucida, diei instar ridens, ipsa quoque rosea sit. alius quidem ardentes coronae ac choreae istius arbores intuens moe- rentem animum exhilarat, (475) alius autem igne inspersum rete inspi- ciens demulcetur, alius unico fulgens lumine candelabrum, alius caelestis Christi signum intuens mentem oblectat. quemadmodum cum innubi aére exsilientes stellas aliunde aliam viatores intuentur; (480) alius quidem suavem Vesperum respicit, alius versus ''aurum animo vagatur, quidam
"—""-—c——sCo— Á ——— "
Mz R,Ántn
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 43
&ALoc in? "Doleo xal &fpoyov 01xbv [udEnge
900 Oppo qéoet ,. z0AXotg 02 zienauévog &orgóow al91jo &rQoztiT0DG QC EE ,. Energe 08 vóxva yeláooon, ovt) xcÀÀiyógow xav. Uis 9éyeros olkov 485 &yAütnc &xvive qegavyéog, &A.... ess. z&c u£v éiqpgooovnyc &vazver. s0. 0c &..
905 wwzaüv &caco ucAayxoinódauvov ópyMgy. nürrac énovyüter oéAac iegóv, eUre xal atvüc vavz(log olijxeoot d'ua«ogozógoit xekebov, 490 eve Janàv GEeiva. usumvóroc olüuaza Tlóvrov * nAayxtovc GvtutóQov oxoztüv &yxüvag éAoat ,
910 évvóztv u£ya 1é&oflog £o yvauzvijow xe.zóSotc, ere uev. Zyaluvo na^ EAAgyonóvtor Vou | »ija xat) vvnot Qouósoc &vcía Otvnc, 495 Ócyréuevog z901óvowt zLiflvoridog Uyxov à£AAgc* o7; "EAnv, 0)y 10) qoc Kvrocovgidoc digxrov
915 ecogócv oti qepéofhov 03:400. &AA&t, &AÀà £00 vroio 9sovoéa Aounódo Acjocovr, g.ogzídoc e/vóAuoro ztgoryérm, o)y n0 posvoic 500 géyyscuv vyvyloiwn (10 yàg xol IHowréog &xral ày Qual veiyovot Zliflvasidog ig nóda yatnc)
920 4àAAà xal c$Ócgoit 9eoU Doovroc &omyoic.
903 &41o9:v GAlog G 904 act — dvazménzrorat sÜOi0g ain G 909 Petras Cyaneas et Symplegadas intelligit, de quibus Gyllius de Bosporo Thracio 2 24. Dvc. 910 uéyo G, p£zà codex.
Boota oblectatur, alius ad Orionem et. siccam Currus semitam oculos expandit, multis vero inspersum astris caelum vias aperuit, et noctem ridere suasit: (485) sic intra eximiae aedis domicilia collucentium ubi- que luminum radiis omnes non modo demulcentur, sed et eorum aspe- ctu, depulso mentis nebulo, laetitia replentur. omnibus sacrum affulget lumen; quandoquidem et nauta ipse, (490) qui gubernaculis in mari im- perat, sive furiosis relictis irati Ponti fluctibus vagabundos invicem con- currentium scopulorum anfractus inter nocturnos tremores per flexuosas vias circumflectit; sive emenso Aegaeo mari in Hellespontiacum (495) navem dirigit contra fluentes vortices, Libycae procellae tumorem rudentibus excipiens, non Klicen, non suave Cynosurae lumen intuens salutiferam suam navem clavo impellit, sed divinam templi tui respiciens lucem, (500) audacis onerariae ducem, non nocturnis duntaxat luminibus (hoc enim faciunt et Protei littora in Pharo, ad extremos Libycae terrae fines) sed et benefica dei vivi ope.
44 PAULI SILENTIARID —:
Miuve uot y: 9 Gx1nr0U E, zroAwyoovlove àxi xoxLovc, éc qoc éonégióv ve. xal ügS rov *- elg o yàg Toc 505 Guzta et , z10)0vpuY€ y x01 Eomegoc oide pegluvac. col Auuéveg ghowximty &noxgirovos yodargy i. 925 nücar ig &yyidAow nólw y9oróc* xyéusvov 08 xVua zéQugréAhovvéeg vm süxÓAmOww" (joGTOlG INqoéoc àqgiómoav $zxocoalvovaw Opoxkir. y . 510 xoi nora» onóese Q0q. fovyouevov $09, oàxéri 0^ &gnaxvijoo. puadveroa xÓy odízauc. 930 «àv zgiv dvacjtowuv &yrvogéovva geé9:9oic Móydova Nayyágióv zig id)» Bi9vvids yaiy, váva. jadovuiyrou OuiooO rra. yeqibgouc, 515 xgiyvov 1ustéov énéov o? QvO9uv E. — Test ooi, OMfióuoige , xag, Onvodbv Es 935 Lwogógov Avx&flarvoc éncuflitüo* cota Sou flor éozteglou Ziflvxoic v& xol 3/q0t yepgodpst cv xgóroc Gxtavolo zegaízegu.". vaUro. vvQUavav 520 7101.&xic t voqióvoto ysgóc OuAZuori 1óAum aDy£érag éngiviSe , mtoiv Grveos yeigag éXiEeu, 940 rdv 0à xevzAoínae xanax. zolv oe nv9éoOut qur àáz«yyéAkovour & p3j 9éuig. | einove yóQ 0L Baibv Quvécaca oir zagà noci xouíao] 525
7] 929 góíroug codex. 931 de ponte Sangario imposito v. Procop..
de Aedif. 5 3, 'Theoph. p. 198, Agathiam in Anthol. p. 380 ed. HStephan. et notas ad Alexiadem p. 280. Duc. 939 £u&ag G 942 xouícc] G, xouíccor codex.
Vive, o imperator, ad multos annos, (505) et lucem Occidenti pa- riter Orientique affunde: in te quippe curas suas deponere novit Aurora et Vesper, o laudate princeps. tibi caeruleam in omnibus maritimae terrae urbibus portus serenitatem reservant, et effusi maris fluctus si- nuosis sub anfractibus comprimentes (510) spumantem illius mitigant fragorem. cessere etiam aquae fluminum, fluctibus suis mugientes; nec amplius rapaces cursus viatoribus inficiunt. quisquis enim videt Sanga- rium Mygdonium in Bithyniae finibus, invictis prius insolescentem fluen- tis, (515) lapideo ponte nunc revinctum, assentationis nostrorum car- minum numeros non arguet.
Haec tibi, o fortunate et beate princeps, longaevas vitalium anno- rum accessiones adiungunt; haec triumphis occidentalibus- Libycisque et orientalibus (520) imperium tuum munerant. haec tyrannorum, qui pessima audacia sibi manus intulere, priusquam arma capesseres, cervi- ces saepius praecipitarunt: horum etiam attrivere capita, priusquam nefandos ausus tibi fama nuntiaret. si quando enim (525) paululum cunctata iustitia infensum tibi hominem aliquem ad pedes tuos adduxit,
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 45
&rviflov và qeu, xarevvátGuc uiv üfhAag £091 c &voyuaíow yóAov , orgsntiv 0? yolapigv
945 dic ycuc, xal Ótopüc 6 yáAxtoc ; 0 nglv iÉgyam &végo, toatoue ey üupaot, 659 Uc Gvolye otycvinv xAMjou* o0 0^ TA«ov üupa varócoag ^. 530 1óv zgiv igidatvovra , o£9tv (vydsopov &oá&ac, &ril qórov Cootijoac ic aiyXgevrag ü£&uc. |
950 x:góaíve 0^ Oca víufloc Gucliayoc elye nulio oc yvia veoU 9agánovroc* àq* oueréprc dà yodaivnc vixijdelc, vovéflaote j; noko nA£ov à ow1joo 535 dc od uevaovoeqdeiouv Ükyv qogéva Ofouiwe £Xuet, ix 0d qóflov zgüg Kguru viv xal niovw dac
955 $ueígoic £9éXovra Aóqov doncc Xenádvow * oic9a yàg 0coov touc xpureQuitegóc &ovm üváyznc, oca xol «c vopíoity iy &v9tov ztokAdxt voiooc 540 ntiJóuvoc oópvyyi xaXatgortog Tjyov dUoxtt. ws
"Ev9ev del xaptrow v£09 tgoxéAevOoc àvéotr
960 Xoiovüc voE, fovkàc 0à uvfsprgtior yat. ctio xatidÓve: xouttgógoovac, cir? en yágpayv ^ qoyava yvuyaaoa veé9ei yo£oc ele wukiwoa" ^ 845 c c& xai üprtijou 9eovoéa Óczer £o9ut ^ c Qrjiiuc xo«vaTy &oevijc vetgüLvyoc olpov
965 nücav énigoyáovro , vov yy «9€oiot 9oUzo( ^ "Pong o?$gavin vig 29 onoccev Üy9eoc Og. -
951 2?9' G
necessariae iracundiae procellas confestim sedas, et reducem continuo refers serenitatem; vinculumque aereum, quod poenali prius nexu con- stringebat hominem (530) cervicem statim relaxat. tu vero propitium aperiens oculum eum, qui tuus prius hostis erat, auges honoribus et cingulo donas; effractis vinculis quibus hominis neci destinati collum allipabatur. et quae famuli tui membra immitis tumulus contegere de- buit, lucrifacis; vinctusque tua magis serenitate, (535) o terauguste, quam ferro superatus animum ad te totum convertit, eumque ex metu in tui ipsius amorem et fiduciam transferens, tuis lubens verticem fre- nis subiecit. nosti enim quanto sit amor vi ac necessitate potentior: (540) nosti ut in pascuis persaepe taurus fistula persuasus pedi frago- rem evitat. ! 1
Inde semper laborum tuorum praecursor tibi fit Christus, ac subli- mia tua consilia gubernatrice manu dirigit, sive ad bella (545) enses nudare sive recondere necesse sit; qui divinum pontificem tibi dedit eli- gere, qui aspéram quadrifidae virtutis viam omnem mullo labore percur- rit; quem sacris Romae thronis divinum quoddam oraculum praefecit. .
46 PAULI. SILENTIARII
1411à vgozatogógev 16 xal. ebnoAZumv ocOev Üuvov | 550 Boubv. &ánoxAMvoyreg énirgéyopuer üoidv |... csuvór ic ügrvijga* ae0c Ó€ víc &ovt xal od10c 970 $uvoc, &va£* vix: yào Guoifladóv. (AAo9ev AA, &Uz T0 A.ÉpL0LC ou roLot xoà GotvÓzo(c érl uóy9or, vuetégoig óvépog &flgóv énsovioi&e xagivoug. o 555 xul yàg Ort. oxinvoUye , vóov fiodcrog. ovi. ouerégorg deuéveoot. uéyày. 21500000 ubotzv, 975 s$90c dhmgóvoom. x&vgorré Qu(uovog óguj, . &0gUc 0Àcv na9énv yokentjv érgewao your, &b9Àc àn^ dotvóyoi; xauázoig üvedoao vixrv. /s 560 24144, uot iuiegóecoav vzootigiov üxovijv xal o) nürtQ molovuvrt, O«ovóéog $yéra vot... 00 980 ojj uev nó. aqoixyyidu qvAdoottor ebzog &váxvav, cc 0^ vn eüyaXjat xevánregoc &)vea vier xoigavinc oné9ijke nto)40000y01w1 Xená)vou. - 665 xal và ju£v &vveténotuy énovyrjoavro. fostouc - &yyoc Uy fBeciMjog m^ Vyvéoww , AX O£ Pong ^ 000 985 uvoía f'agflagóqva ovrijAv9or Qvo yatpc, oos vueiéonc ütorza oéBac, vollduove , yolavgg. o. X91Cà. uekoyyvioici v^ à»ópácu Cv9cov atAZv ' 570 ovavouéygy vónoa* veio 0^ ànà 94onidoc atüTc S'a.yópevos apvyiy ve xol. od uévo roóqoort f0v43j 990 oé?gavíoi; Ex)uvav ntydovlowg v 90x06, SEC
988 avAZg ante Graefium.
(550) Sed ab invictis et bellicosis tuis laudibus paululum digressi nostra carmina in venerandum pontificem. convertamus. tuà enim per- inde laus est illa,; o imperator: victoria quippe modo hinc modo inde parta, tum ob bellicosos. tuin ob. impensos urbis praesidio: làbores, (555) suavem coronam vicissim capiti tuo imposuit, . etenim, o impera- tor, quando benefico mentis consilio templis tuis magnum pontificem ad- scivisti, scelesti daemonis confestim concidit impetus, confestim prava passionum omnium bella. effugasti, (560) confestim in civilibus laboribus: adeptus es victoriam. f
Sed et tu benevolum mihi auditum praebe, o laudate pater, divini praeses templi. sub tuo suffragio servatur gloria principum, et tuis sub. precibus (565) regiis imperii frenis gentes submisit alata victoria. ^et: aliae quidem quae repercutientibus scutis insolescebant, imperatoris ad vete armorum vi adducuntur: aliae vero infinitae orbis gentes barbarae
omam conveniunt tuae, inclite pontifex, serenitatis splendorem au- dientes. |(570) vidi enim nuper sacram aedem prae nigricantibus viris. loci angustia laborare. ii vero divinae tuae domus adspectu illecti, animos cervicesque :caelesti pariter ac terrestri solio libentes submise-.
Axccndanti e
—— cGmcumun h dida et Eat cd
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 0041
alQuovsc, ov ui zeige. x€»;v cSavvo agio, ztiga. vcavviycom axvijguoy uz) xtv, | 515 Atioo. Jaztoxve&vowur éxagzéa ,. y eie viDívRv üggavixáY, z&ong v& xarevriveay àváyxuc.
995 xai yüg àm. Mira o& caoqgootvy vs xoi aiddc &níidoc otgavinc iegaig Eóvocs zogslcuc. | Jizà, 0£ 04 xal ógza. xol ópquijeaca uevour,, 580 Aixà, 0f ooi fegiágeov Guagiyuearo, Airü 0? vagatav Lyviu ov , xal Aaóv 0c oo yeleo. tA.
1000 o2 uv &nioxvvtow. x«zzquómoar out Lav dugiézac, Xquig à yeyndózoa 9uuür dcSuc, | dpuov £ü&vritoy &yov.oé.ag* dv 0à ngoodzoic 585 ped yov, ustómua zta91i0. GtuyO. 400660&t. vavto 0à ngnivóow qégag onu Juno? *
1005 ?coi yàg. sb9(xvousuv Gxéutuvog Lyveow 0gyijc, £ogijoov dxivaxvog én ágAoloflow yoYdjvnc. ziávto. ud 0Aaiov àncosioao zoo. uóy9ov, 590 &boefling 0^. üyernyóv. évnéo 9vuàv. üvoíjav
... Ovunadéic üvüOgou£oiciv 2n? üAycow üupo, zizalvac.
1010 o292 Aureorvijvnc za Boozóg üv Gà vo5o&g* «V1íixo yàp xaJugoto vóov 9uudvo ner&ococ Zvóày éguygócoi napéügauec 0Agov Gvasgov, 595 Éxyvrov àx nülátajc zorajpogvrov 0Afov ÓnáGov. záyra uy Qyvylov ve xol ónkovégo xa uóySwv
1018 zoreuogovóo» G.
runt, infelices qui manui tuae capita non subiecere, (575) manui inau- spicatorum criminum expultrici, manui pauperibus bona eroganti, manui orphanorum nutrici, omnis denique sopitrici necessitatis. etenim ab in- cunabulis modestia perinde ac pudor te sacris caelestis spei semitis ad- iunxit. (580) simplices tibi sunt dapes et divina mens: simplices tibi sunt et oculorum fulgores, simplicia pedum tuorum vestigia, simplex de- nique quae ore tuo manat oratio. nunquam tetricam supercilii nubem affectas: in Christo vero conceptam animi auges laetitiam, (585) lene facileque praebens iubar; suavis in vultu risus venerandas signat genas. haec placidi animi defers argumenta: sensibilibus quippe irae vestigiis es impervius, et inconcussus stas in tranquilla serenitate. (590) omnes quidem terrestrium laborum molestias abegisti: ut pietatis vero canalem mitem animum tuum explicans, super humanos dolores condolescentem animum expandis. neque mortalis, quem tu quidem videris, fit pauper: confestim enim aperto sincerae mentis thesauro (595) Lydias aurei fluen- tis divitias praetergrederis, effusas de manibus fluvii instar opes ero- gans. omnem quidem veterum et recentiorum laborum gloriam didicisti, et quamcunque semitam puris inambulas pedibus divino in prato. tuas
48 PAULI SILENTIARII DESCRIPTIO S. SOPHIA. .
1015 2::0dajc, zücuv 0 zoolv xaOugolctw ódedéi
dgazutüv Aeudvt 9tovOéc* oc 0? uegtuvac 600
i9vvóg nAáovuyye xavüv ora9uouto utate.
iy9ev on^ üypüvrowi vóov ucAtóZuaci 92.yaw
&viov 09 Térajxoc ioci oéfuc, ov08 xop/vois 1020 Zuzop(zv iegoicw 2qouocac , ovóe BeftiAouc
&vógácu oluov toe£ac üvéufletov. el 0£ oe Ódgoic ^ 605
z91c onoooatvov vig Otootrat elc x&ow TAxew,
foi9c ópoxAyrijo: yoMpao tóv j£ yolivi,
00c0v ázroo1ijEgt xoudinc vépoc, 0ocov 2AÉyEot 1025 yovoàv &tiu9£vyta , xol dqpgatvovra 0u6Eo:
&)c xoSugüv xuSupotot 9uc véu£veoot Supiter. 610
2414. uéroig xol oxXripov ?uoU fao00c ü£Suv
ouic, uáxag, tÜywAjoi* uévoig 0^ GXuyslcovi" Pug
nücav üuagrivóov fióvov oyiotyya xoSuloov. vero cogitationes ad rectam legem (600) sacra examinat regula. hinc puris meditationibus mentem demulcens venalem non sustinuisti videre honorem, neque sacris verticibus mercaturam aptasti, nec profanis viris inaccessam viam ostendisti. si autem (605) per assentationem gratiam tuam muneribus demereri se posse quis putaverit, hunc statim minaci freno corripis, donec mentis nebulum depuleris, ostenderisque aurum te despicere, et insanientem docueris (610) purum et immaculatum pura templa frequenter adire debere. CNN
Sed vive, et mei imperatoris, tuis precibus,' o beate, Sceptrum
adaugens; vive maritimae Romae, omnes peccatricis vitae livores de- tergens.
sm rm ge YTOY EROPASIS TOY AMB.(2NOS
AEXO0OEIZA IAIAZONTAZ
META THN IIPOTHN ILAPOA4ON THN MELAAHN EN T9I ILATPLAPXEIOT.
T E : , * A M Xtic azucar , 0 facilsD , vTv dAn(da, 29069 10 Atinov qd veQ v) zayxáAq. oixojv, ügioTOt, z:Q00qóQcc xol vy éyo 4j«c) 10 Àdizov zgooriDeic Q [BigAlo* 5 xalóv yüg àv &j vobc Aóyovc 1) Ósonóry , ovrónuiovoyeiy 1óy vtàv vüy ToU Aóyov. &U q^ à Oéarpov, t) ye vijc ngoS9vulac Tic dg 10 xotirrov! o) yàg oluat vv duol züv voty ngooéyovrec , 44A voU ved xyápuy 10 Séargov Foros xal zraviyvgis niáAw. &b y' & Jéargov! vglc yàg 7/07, ovyxoddv xol TÓv ovv5Owr» HEavuctQ]oac nÓvov, ^ ov10 oxv9oonóv tióov vuv ovóéva, 0Ux doyoMi vidévra. s pooppViciigu 15 zonv yàg o$0iv puxgóv, ov0* & puxgüy Jb 1Óv vo) ueylorov flaciéuc xal ToO v60, ToU zücav $uiv dunorjoavroc 4ág 9 stoocéyet Tig malit G v. 15 ubi primum ponit codex , puxoóv ovó£v,
ubi iterum (iterat autem extemplo), ovàiv uuxQóv. 17 zagdv G Paul. Silent. Á
50 PAULI SILENTIARII
vovgiic T€ uoxpüc eQosfisis navmyvosic* 0c nct ctuvsy éuflaAov e&9wulav, 90 nüocav xexlvnxe Aoyury àxnóóvo, donso quvévrog Cagog, iEpyrxóroc xeuuG voc, 4/05 nüc vóve xAádoc vgéqu &Uquvov xov zoulÀnc uehqótar. níiqvxe volvvy juxgüv otOZy ToU vec * 25 ion yàg üj9üg noapqógov rovg 9éa. o)xoUr ztoóoeuu 10) oeflacuío vózQ, üv 6 Bacikebg Cvayxoc é&epyaouévog xàAAwtov eiyat yoplov voic fifi vÓv wvatuymyQv iegovoymxev Aóyov.
80. "YuvonóAe: Xouovoto 91ovoésc , «v nó quvijc avtijuuT0g üyoávrow uev üvépac 1v9tv Opi, &vüpouérv Xpoioio Óuyy£AXovoo Xoycinv* $0" ónócor uerà víufgov dx5oarov &Qveot yainc ovufloAa xnpvocorrec &veygouévow 9soío,
85 nücav iqoaidgivac9s xarggéoc &vrvya xóouov, vvqÀÓv Quei rot vépoc oxcódcavrec ÓubyAnc*
o? Síqoc, ot uáozeya ffiogdóoov, oi 1& x«utvovg áonzacíog Erkyte, xol ovx exits xaqoic o2yévag elàdAot, fácw Ó^ 2orroare 9uuob
40 ZuntÓov üypárvzoi So) zeol u&ovvgt zuufj* oic nÀ£ov zekío« uógov Cel0mgpog váyxy &alow üqpácoroiwiv iquvoavev* oc nore 1$9 oig Aovcauévovc ióíow: fixoxéoc irri Aotvgo? Xpuo1üg &vo5 Corte, xal atjuaAéori oec oor
45 wvxyatnc ixá91osv 0Agv opiütyya xaX inonc* ó:Uoo xopo?bc or5oacOt, xol ebuyécoow üoidaic 0)v9900v queréorot uéAog nA£&ao9s yopslouc! vuéregog yàg xipog &s(derou, Onnódu noA 9sonsoteic BiBAowwv Gxioaoc Cygeroa yo.
50 "Eort vig &pvnógoio xa^ £vóux u£oco. usd gov &fpüc ideiv xal u&AAov ic &vroAny zt vevevxag zt)0gyocg, üxmpaoíowi» &aóxg«rog 190 K(AAQv
30 doy) vc £«peácsoc ro? dGufevog margo. : 98 yo. xogoig margo, xovoo:g codex ipse.
DESCRIPTIO AMBONIS. 91
0g9átoc BáSgoic, Oibvudoow Gufarüc otuoic, e - «v ula, uev ztovl vóxza vaatreros , 7) 02 zgüg 4. 55 doi yàp &AXXxAgow artis, dugórcgoa 0? &c va yGgov &yovour (oov zeguryét xixÀo. &v9 de yàg xóx).o uév £odxó 0gov &AK yào 9 u£y éoixóra. yàgov éAlaott - c - 3 A Hh. , , Aug éeig* oU uxv zeguryét n&rvrooe 1ógvo ur » ^ i] P icoc &pv, [foióv Ó£ ovvéoyeros, elaóxe nérgov 60 &vrvya wxDve. — zgüc éozeoízv 08 xal 7, , &xngodécv xvx10ou A9ov unsiverat odynv, dnfiifladc Ba9uoigw. | oz ágyvgéoig 0d uezáALon &zpic ni Leimption xaAobc idgicuro volyovc Ssoc dva, xtgásoom Louórag. | o) yàg (Moon » ? ns , 2 65 pyvoor Xx Aeiyyt saodpouar , &AX. él uécoq xvxÀov &vazIViuca zuy0A9iv &gyvoén zAàE ^ 2 , , 3 » , , voiyov üáni9Uva* Óvo Ó' &gxix xixAa nevácoac i0pic &vzjo éx&áregO'e nógovc flaJ9uidog ávolya. 2j 4 * 2 , € - P M P - ovOé u£v &qg&xroi tepüvr ànl yelAson ffa9puv 70 v&oflog &y&t xurióvzac , éxijgaos d^ Foxea aéyvr Àciva zauqavóurra* rócov Ó' $zsgéoye9e fd'oav 00cov üziJVvsw foorérv yégu. | vara. uepagnac póySov iaqpíCa vig ec 099itov oluov &végnov. AoEozevet 0^ éxázegOev iqudgvOévza xeAei9q, 75 Bfa3uoic uscoutíorg ovvac&erot 40^. ünoAryet. ^ M 342 t€«' M 23 , F 3t€v5 ^ er vui uijv.oU0^ Oye A&ac ére0t0g*. 090€ yàp arcc &yguov 14610v xogvgic vpoSavto xoLovgv, paxsóavic ravéuergov ünidvvrijoa xeLeb9ov* 2 ^ M j , et , ww &AÀAX xol eiréyvoioty 010€ quidgvrezon £Qyotc, ' , 2 / Y, » 80 x«i qoi. aloAopuoggor £ycv nomiALevoa otyÀn. v0) u£v énl 190y &ovat Ouxuzregéc oi& v& Oivat, M ^ » , ry. ^ , , zjj uv lont xixAowt &iéouoci, zjj É y& xixAav € [4 Bieióv. &xonAayy9érrac onexraviovotr &ueyuosc. bti OE nj] uév &gevoc lev xexegaauévov (yoQ, Li 85 nij 0d xaAóv Bgoséowt ofAac avoviyeoou ópotov.
53 óo90g codex, oo9 dioc apud Ducangium Descript. S. Sophiae $ 75. 58 is(g G, Eig codex, qui hunc versum et ipsum bis ponit. 67 dz' iQivziwt Óixgx£e codex: correxit G 74 Aobotsvst G , Ao&ocevij codex. 80 post v. 80 vv. 108— 4 ponit G 85 GrovUzeGoty Hermannus, z' óvvzsco: codex.
99
90
95
100
105
110
115
PAULI SILENTIARII
$109: 6pur9 ciao, ztpbc &pyevvóv ofAac ovyM,, zo£uu tuuvázovoa , záow puprjo«ro zróSov
4e u£icoerroc éxriourov exóvo. x1000,
0v xo.J'agatc ztooyotio. Boovol víCovrec 2oínvouc 7101Adx& t&ggaivovot vox^ 2e1wtioc avydc, " 0c 02 uezaloot: uiv 2c &oyvqor. — eloéri 0^ otn a9éwyev ülnv ygonjv , Vi Aehyovo yososa. qatvov. qoloc xal doXudv ?xéov xsyowouévoc 0Axolc
Xgoujv &oyvgénv &£gac £n usjAov £Aoóv&t.
njj 0d n£u0voOeioay Éya yágw* 0002 yàg avec ia qéocic zt90A£Aor neliovieooav à1Gc9 ct
Xooujy , &AX^ née Aygaqa Oai0aXa néron. &oyerri) Ó^ enl voit zroAótQonoc &v9eoc &vy)) Gugidéa* 5j uly yàg én£oysron eDp£i ydp &xooftaqrc xgoxéoro zeiüvievroc Qu,
zjj 0 onoAenrvvOtion qaslvevot , ot v& vn) dgvryevet ztegl. Aeztrà xegto, qéyyoc £ioost.
&yyi 0? mevQaínc "Teo; tóhag ovlv plv,
4j tic &bv zeglnvotov eg5jouoot» otvouo nérgq.
ztüv. 02 v0 xoAXAi9Zusiloy 80oc zergatoy Pxetvo,
iy9a cogüy àv&yovoi 9:5yógo. Orvea. B(gAov, üxvO) QoudaAZoity 291,ouoct xloct zérvr,
&» 0$o zgüc Bogénv, 0óo 9? ic Nóvov dolv Gum, xoi d$o zgüc GafSorra, Ó$o npüc d0£9210 vvxtüc, Qc xev &voyAMLorzo , yévorro Ó£ veó9« néronc
ot& zeQ &ÀAÀo ufAn9'gov, ÜUny cogínc vxogiirac VAaov &yAaózciÓn rrooevrivovot &oidiv.
£o. 02 voic uv Éveg9'e véyoc, voic 0^ owó9tv ovóac.
xoi TÓ uv éxvod(ouwuwv (oov zelo voxozsc,
&xAméc üuqi n£0iko fgoziv* «0 0* Evig9t Anyroag Aaovóuoc xolAzvev , vnusQréAAet 02 xagrvav
eviégtoy xvgre92v dvo aeyvijuove xóoqup,
ola xgaroutglvoto xexvgóra. vüra xsurnc,
4| tic vnég zjAgxoc &vop9c9'eioa. (osly,
86 41109. 0^ ógun9sicn G 87 unAi£ovce G 100 xgoccoio vel «(oxor0 G.— * — 101 ol« àb codex, ise 0b G 108 zóAs "Ito& vig Qovylog, iv 5j tuu co ó u£yoag dzo0roÀog OíluxzOG S 115 A«ynvag G 118 yo. xoz' eíQuvoio margo.
120
125
130
135
140
145
150
DESCRIPTIO AMBONIS. 93
nvpgiyoc evOivrrov 09^ GAuaci &véga náXAt. Óxgióev Od uézomoy ÜAnc AMyyoc éxelvuc
zvro9ev ügyvoéow: Ouluoarro jeváALo(, óznó91 ÓcidaAotgyüc àxzo, yAcyire ciórjgov oévópsa, ztouxilóuogga. xol üv9'eoa xaAà zagáccur, &9pà. ztoXvz1óg9 tv ivsaj«avo qAAa xogüpifam. 7tüot ^ oc fidi9 orc v& xal oUO& xloc( v^ avrois ipic àvijo, &dórgzo 9uusAux ztóvro qvidáccov, Acivénc vnéveg9e fáotw xonnidoc Pyslost, : &vdpouéov zt0d0c Vioc vnsovéAlovoav dgovonc. ügpa. Ó^ &vevgóvoc: 9ausAun xeiva. ueAdd gov, TuurÓuovc éxézegUe u£onv negl yaovéga xíxAovc Aásotv GuqeftáAovro , zegevuaijyévis 08 yop xlovac éor'joavro óuxoadóv, Tjucv xixAov Guguregiotéyavvag. — 0Àr 0^ eügüvero yaovyo zérgaotv 0Afíovoic $n xloow , tv9a xai &9«;
éc Nóvov 2c Bogégv 1e... 40 0d onéoc eixelov oix GuquéAiS ex®D ev vg? fgxe Aüag Eoyt.
To) uv ávà Qbyo dor à &Oie Mvyóóvoc &xQrc Aaozóuor c9evaoijotw üysovijoavto uoxéAAcuc, xíovac tuegósvvag* i0ov ÓÉ vi; &v9eo névonc, 2Eevénos xgéyo, Àevxó, QóOcv xaXóxsoct puyfjvoa
xal pu).axoic zreváAott puvvy9aínc üveuurmc,
nij uiv &Aig Qodosrzo. xol 7 péua Acvxà usváAAq, nij 09^ Gc ágywósrzo xol :jo£ua nvgoà qavérza zjj 0d ulyoa ax(Covac 0i qA£flac lvec ügaul
ajj xol vjj xov. ffouóv*. iy dÀAajAouc 0? vicos &xelo. zropgópovot adaxmwvidog aijutt x0y10v. ztoGra. udy üjuquéuooay vnÓ xornióo fBaAóvrec, doidaAÉnv , xauzvotow ünzocvi)fovoav éuyuoic, Acivfovc ovioavro nsnyóvac vwó9v Buuopvc, Boonopíc vuzyévrac àx^. eAdtyyoc loínvyg. Aevxà Ó" üzacvQuztrovot , xol & onopádtoot xtAeU doi oxlÀvazot üoymóevtt zegl. got xvavén Ap. 9ioodxt uv zwoDgeoci va nÀevojjouv éxáctQ
159 Bud Aaorómog yw t5totv, abyéva 0^ oXvoic
120 zvoouyov G 128 yo. igcí0er margo.
54
160
165
170
175
180
185
190
PAULI SILENTIARII
xvxAortofj yAvqavowt yóMviy Foquyse Togelrc, 0qoa xev üotvgéluxrov ügnoórt veilódu xiv
tyvoc éqióo?otie BaAdv ncguyyét fiui.
&yAafn 0^ àyéAacotv Xov xov" iÉ9i vob, xiovog tdgvOévroc &UEéovQ enl Bond,
oiov 0v" deor véov neoárnc àvióvvoc
Aevxüv égevOouévgo: vépoc nomlAAerat adyutc oir) udv zu0bgtoot zttpiovad0v djutov xoxAov xiogtv üuqefláAovzo* 20 0^ Zucv xloctv GÀL.ouC vérpact xvxAüCayTEG, Éropvoouvto yuróvo. Acivov iusgóevra, zépi£ eüepyéoc üvrpov.
xoc. 0^. ey zio 0otoot usralyua, rQuo0à Ooxevov, xal r&ds voic "Tepic nóliog 9olyxoos usráAAou Aaorógoc ztoAUi0pic, nip xpnnidoc £0c9À.ov foibv eniyvaugp9 rra , xoAóv z&gl av &Aloocy* Érpen yàg xal néroov dc isgóv oUvouo vebter xaAàv áxnouolor nédov ovéyovro ued9gov. voraiío 0^ &véSqxe 9Uonv eümyyéa yooq,
djo£i yvoo9éicav , 09ev xo^ £0é9)40v üvrgov &Ui£goic fígAowi &veuévog Foyeron àvijo.
oy uoo 0 ontAvyyoc ópolia zrávre. vot,
& ve Nórov l'eg&uavra. xol ec Moiuaonór G5tzv, xíoci xal xornnidi xol foxti. woig 02 Oupérooic oày tva xáooy F9evro Qozjuovec, àÀAà v0 uév mov éonégioy , 10 0^ Ény£av éciov*- éon£giov uv zoóc Bogégv , voríz, 0à nvAlc GQa£9orra Qoxcóa. foxea, 0^ o)x loóperpa memiyóot xlootw tory, àAÀà và uiv yaolevroc vntgréAkovoty &0é91ov 0ccov üzoxpónrttv Vnà xtbOtow üvépac üvrpov* oi 0d Ba9vyXóntow: xap5act xlovec Oxvo)
foxcoc é&avéyovat , xol &t Bácw Euncdov dugilc loozevij prnidt ui; ovrjoavro Qouaty. X0votoxoAMtoic & ztsgioT(ABovot xopivoic, 0Afuu ua gualgorric, 16a yovoavytt Óioxa q&Mov , ngoffMjrag Oiotevovcvoc egínvac.
v. 160 bis ponit codex. 172 crépavra codex: correxit G v. 177 in margine quoque ponit codex. 186 dupíg G, &ugo
codex.
195
200
205
210
215
220
225
DESCRIPTIO AMBONIS.
nüvra à? vnegréAXovta xapyoaTa xvxAdde xóopup dovo«zér oreqáüvoct ztgí0pouoc awódtv üvrv£,
dic xev énibevEere pud: opagdduyyi deo értug
"uw ; & xai £xuoroc ánóxprrác dott» &xáotov.
zc &u srvgooxópvuia nennyóro Mera jac, &gyvgéov otoüzriovra yvóny.zwoüc &v9oc ópáuvqv. o) uXv 3j xe Tóynaw &nóaiovog idguuty ÜpnrE, &ÀÀ' Avéret xarà wóouoy , i006 noAvávrvyt xovq, Bsfgi9'Oc osAásocw. — án? süpunópgoro Ó? xÜxAov aicv vaoxAémroy éni Aoío9toy óz0c ávé£pna.
9a Od regiuósvra xaAàv Loo1ijpa vorjot; ztávvo91 cazqtíoou xavoyooodérra xovíg
xol ygvotoic t000i0 zegioTeqO vro nevijAoug.
z0c 0? óópov Zigvgoio xai ig z1eg0v oi9onoc Evgov doto?c ysusé£nn&av n^ üvrvyoc , &v9a xal iv9a, oravgovc ügyvo£ovc, 691 uvoía gita nvgodv G&upact üxgoéiixvog Opukadóv 4jkoc &pytt,
yügov iUyváunzoi xakacgozoc soc £cawr.
Tócon uiv &uquéAsv9oc Vyev qaidg)vezat Guflwr 10v0e yàp oUtt yipov égrjjicav Guffaxóv oiueug Ssoneoíaig , 091 Aaüc énioxonxov Ünpa viralyes, | &elouíav &yoavra. 9sovó£oc Upyiu. ubSov.
O92 uiv o$02 fiá3gow idi iv9«cay avia Tusjua A9, Asmrüg 0 xav^ üpysvvolo yv9 eloug ivac ica995od vic*- loov 0? Gv x0yAc vióvua ztopqópovot. ^ n^ ürpízzowni 0? né£rgoic &vópodóxtv üxusjra Qdyw Toryvvazo filá9puv Aaorópoc, acv5oryua ztodÓv üuevázoomov i0qwv, pj Tic üioS oavzo. xaxatflivic oiuog ódízzv $yó9tv üágnáZaca x«z" ovÓtoc &orazov dr. oUro uiv xarà xóouor énacovrégno: ztopslouc A&ac énauflalvov onoyáterat &AAog à &AÀov, 0ccov &vaS'guoxuv sic üuoiffadoy Lyvoc igtíati. óc 02 9aAaccaloiwiw 2v oldüuact vijoog üvioyer, dau0uÀ£n ovo toot xo QunsAótvzs xoguufiq xal 9uAcoQi Acipu)re xal £üoévógoiwuy igíimvouc *
196 yg. mdgog margo: 222 inoufalvov G, insuiivov codex.
99
4
56 PAULI. SILENTIARII
Tv 0d naganiaiorzec énoMBlLovaw ó0ttou, &Ayeo. f'ovxoA£oytec &expaijroto. epi". o)r0 ntigeglow xu" Eois éco n. ue d pov
230 Adeo: zwgyo9:slg Avoquoíiverat 0g9uoc Giov, ómidaAéog Acquive A49cov al x&AA& aéyvnc. vol uiv o00^ Oye náymav ünózgrvoc éc uécov £atr Agov ,- &AiGuvouciv óptolioc 7/9 661 vijoQV*. .. 4X doa. juGÀ ov £oixev &VaggoX i vol aln.
235 4v nouo zigoffjro. 01^. otüjuzoc lo9i0c Eaivet peocacíor zedyso0t, puijc 0^ à Ocaoy &oyti üyuáGov Gréxoyev. QAj9éo. vijoov 6p&0904* 4j 0€ 9'aAaccaloui émimngo9éovoo. ge£9'gorc 090v. GyyvdAoro xad) aro zteloqus x0). 006...
240 coioc isi. 00€ zdgoc*. dq? voraxíov yo 0govouc &vvoJaxot- fB9uoto 7:01.06 Owwiocerot axo, eloóxev ügyupénv zsgl Qux)i0o. vapaàv 2gelon, paid avi, «onnidi -9vinóhov-Soxoc Goácocv, volyoic 0^ dgugozé£oud'e Oulgyezat. . 00- uy éxelvoig .
QÁ5 foxsou oyrcreveig aov zdxag ; àAM Ücov &vógüc Ougidíov. aoz?;oa nio rauévoro y «gátou. £yO'tv vrovrQondónv xovoénv sváyyehog &v2jo BíBXov ásgváLaw. duavioceroa.. — keuéyug. 08 zAnjoc , Ayoüvtoi. Oto xovà uvarido viujY,
250 y:Aca, xal nodo lepz;v zepl. BíA.ov 2gttoou; xópazo, xivvpi£vo siegukyvvtüut-ügmevo Óqyjutov.: xal 9^ 0 uiv GugunMjys viralvevon eixeAoz lo9q... Apoc, AnidÉvov zgüc üváxtoga. oeuvó a oazé. &vóga xava9'Quoxorco. BfaS-vxprjuvov zteguontjc*
255 Orccaluxi 0^ xüzegD'ev Ola yAotgtiruds n£voy &rpazóv égoáSavro. . zoAoc 0^ 9nó Ascot leui Oujuscty. iuepóeooay ye yágur..— Qjupi 0^ éxáoty] Oxcocoduxs) Muyyi naplovaxoa otó. vic GA0g xiv lgovevijg , msgujyéoiw 0 1t xvÀyogouc
260 zÓóusvoc* qat vig àvz)o yooupdijor ueun)dc oxiiju xov uedénew zceQuu(xcog ovx la0nÀsUQoUG i
L2
235 moofAZr. codex. — 244 dugorígoU0: G 959 msoupyío: 0" ov G 261 /(comAsvoov G aa ie jp?
265
270
275
280
285
290
295
|. .DESCRIPTIO ,AMBONIS.
xlovac. . &guovigy 0 IMoAoocidoc v9: nérouc Aaosóont Gel Bavtte dpoiodór &AAov éy 4A. zérgov 5er, &a. Qovylzc 0? xoXovng.. Aaorénog xal 0000s. Aidovc Apiisono aÉkTQY. DS. 08 flovxoléorvo. ucAzdóvac üuuaa. Bé), zjj uev idoig xaJ ógusdea oU opoto. nérQnv. &ugunsgin).dCovgay , £iyváunxoig 02 zogsleuc yióvpa xvpaivrovot. - 60^ QAMjAaG 0 xaJiíong nvgozv &gyvqénv v& zai Gugorégov vivà uéaonv Xooujv ,. GufloAdónv vic Gjuoifladóy 0Ax0c £logc
27
-—
&yxiXov égnvotijo. üpóuq ozclonua xvAlyda.
nj; 0à oclgrijevra. xol &ovegóerra votjoetc
yooupotg dALongócalAa qioc oqpiylauoza zéronc. à1Àà xol &xradlong Eni yelAeoww Eoxtog UAAnv,
aijc avti;c yeyaviay &ngryaovog églxvne,
apceav ijv Adiyyo xa93)ouooav, qo wv e vaó9t uév xgrnidoc àidgvv9 cioe J'ausi).oic nérgrc Osconlaxi;c Bácig unsóoc, dwó9i 0^ à2Ao üppuxtt ztécQrjevvt x&TüGyeTOC. — (ÀÀO xol avc zÀevgüg vevgevÓuouc vzà oct Ócouóc &épyav, &rgoznov üorvgéluxtoc im ovóg: zvO'uévo n1jo0tt. &)c Ü^ Ove vi "Tvgloro z010yoooc vijó9't nénAov viuaza xovcocAuxro niglügoua ziávro9« B4Jcv,
njj u£v ülnv ntgl né&av ágngóra xóouov éXGcozt,
7j 0 xaAóv zénÀoiw negl ovóua , zjj Óé ye yeugdiv &pgozégoy £ovnye OujAvow* dylatn d
zvroJev eAe(uv $agóyooo víjuvo. zténÀov
Gic Ey, xovoéov 02 ulrov ocAag &AXov n GÀ 0ABov inax9 (Law zegi xdAA& xáAAoc &yelpec*
ovr srontioegyóc &río xAotgoia. pera Aou piappa gil Sept) foXov qeurovyéa nérgou, &ugozégoic duiguypia gaáritgov tUQty dvéspat. &rroJixóv 0^ ini aégua, mag? fgxsn Gsuvà voanétnc, lo9'uóv &ánovuzEavro OujAvow , 0goa. xsAevd'ov axvzégrv ae/Ew0t zagegyouévouwtr ódtzauc.
269 ro9:icog G 272 drelies louseijgo codex. 274 cgoa- pn codex: correxit G 278 vno?" codex. 282 dervgé- XTOv
98
300
PAULI SILENTIARII DESCRIPTIO AMBONIS.
"Toto, uev &yAaóócpoc 1u0g oxnmrobyoc Cyeloe ipya 9«Q Baci. —nolvoténrow 0^ inl ódpoic xol otAag üotvóyoro Exc üvéd axe yodiync viv $n£0 nokovuvov , üncc 9:00£yuovi fov &unvoov ioo?osie y£oac xoou1rog. xóauov, Xpio1 zaufaci. o) 0 TAaoc TAaoc etc, zaugaéc üypávrov tg.idoc o£gac! Gora "Pope xal vaéroig xal üvaxTi xol Luepo0egkét vri.
CAROLI DU FRESNE DOMINI DU CANGE
DESCRIPTIO ECCLESIAE S. SOPHIAE CONSTANTINOPOLITANAE
ATQUE ADEO CETERARUM AEDIUM SACRARUM EX VARIIS SCRIPTORIBUS,
SEU
IN PAULUM SILENTIARIUM UBERIOR COMMENTARIUS.
T Mrs c os Phil il 8 rh ls | ' lA ^2) Poem igilur pan row ORARE EN MATIN quu Ap c eS pan Aut 12 Jg dA; dle Laud ur KNIE oh IT T A m dipl ond Is ids
» Tg ls T TPATORDQ. Nu" WOW RAO NEONIUIA MURAT aiu:
y uu
2 : í L* L L " Isi VEX c OP RUNE & s do n ICA
! * : e
: l j t Fo s i 3
ho
v* D * - 4. 1 '
CAROLI DU FRESNE DOMINI DU CANGE DESCRIPTIO
ECCLESIAE S SOPHIAE CONSTANTINOPOLITANAE
ATQUE ADEO CETERARUM AEDIUM SACRARUM EX VARIIS SCRIPTORIBUS, S E U
IN PAULUM SILENTIARIUM UBERIOR COMMENTARIUS.
DESCRIPTIONIS AEDIS SOPHIANAE SYLLABUS.
1. Magna ecclesia Constantiniana. 2. magna ecclesia Constantiana. 3. magna ecclesia Theodosiana. 4. magna ecclesia lustinianea. 5. prima encaenia. 6. secunda encaenia. ^7. architecti. 8. impensae. 9. materia. 10. marmora. 11i. musivum. 12. amplitudo. 13. longitudo. 14. lati- tudo. 15. altitudo. 16. porticus exteriores ad meridiem et septentrionem. 17. porticus occidentales. — 18. narther. 19. pyramides. 20. atrium. 21. garsonostasium. 22. phiala. 23. Augusteum, 24. statua lustiniani. 25. portae occidentales. 26. porta orientalis. 27. portae septentrionales. 28. pilae quattuor maiores. 29. trigoni. 30. arcus orientales. 31. arcus septentrionalis et meridionalis, 32. hemisphaerium. 33. tholus seu trulla vel trullus. — 34. altitudo centri. ^35. casus trullae seu hemisphaerii. 96. muri obnitentes pilis. 37. porticus inferiores templi. 38. porticus su- periores seu Catechumena. |39. aulae. 40. sedes imperatricis. 41. coch- leae. 42. sedes imperatoris. 43. coronae. 4Á.pavimentum. 45.testudo. 46. tectum. 4T. fenestrae. ^48. lampades et candelae, — 49. bema. 50. concha. ^51. absida. 52. fenestrae conchae. 53. mensa sancta. 54. gradus mensae sanctae. — 55. columnae mensae sanctae. — 56. mare. 57. ciborium. . 58. crateres ciborii, — 59. lilia ciborii, | 60. sphaera seu malum ciborii. 61. crux ciborii. 62. turris. 63. pyris. 64. columba. 65. vela ciborii. 66. synthronus. 67. prothesis, 68. diaconicum bematis. 69. quattuor conchae. ^70. cancellus bematis. 71. portae sanctae. 72. velothyra. 73. solea. —7Á. ambo. 75. gradus ambonis. 76. puteus sacer, 77.v«óc. ^78.umbilicus. 79. cancelli vao? seu chori, | 80. portae cancellorum v«o?. 81. pronaus. | 82. baptisterium. 83. fons baptisterii. 84. diaconicum exterius. 85. secretarium. 86. metatorium. 987. vestia- rium. 98. salutatorium. $89. sceuophylacium.
P. 525
62 DU CANGII
Exaedifcato et moenibus, longe amplificato Byzantio, ve- terique urbis appellatione in suum nomen transfusa, Constanti- nus M. recens Christianam religionem amplexus, anno imperii vicesimo, templum deo omnipotenti , cui totum se commendarat, exstruxit, illudque vj "4yíg: Xogío seu divinae sapientiae dica- vit, id est Christo: filium namque "dei, ut ait Rupertus de Divin. offic, 10 15, dicimus veram. et incommutabilem.: sapientiam, per quam inibersam condidit creaturam. Byzantini autem omisso -Aylí«g vocabulo. Zogíov aedem istam nude postmodum appella- runt. istius conditorem agnoscunt. Constantinum "Theophanes, Cedrenus, Glycas, Paulus Diacon. 2, Nicephorus Callistus 7 49, et quotquot fere Constantini res attigere scriptores. at Codinus non de novo excitasse magnam ecclesiam, sed aedem paganorum prius exsistentem, idolis et deorum simulacris purgatam, ad ec- clesiae Christianae usum immutasse Constantinum perperam scri- psit, cum disertis verbis tradat Cedrenus a fundamentis Sophia- nam aedificasse aedem, illiusque condendae Euphratae cuidam ab eo curam demandatam. aedis Constantinianae forma fuit dro- mica, id est quadrata, sed oblongior. ita enim ógouiuxóv acci- piendum censent plerique: e doctioribus, etsi Allatius repugnet; unde recte Theodosius Zygomalas (apud Crusium p. 201) ógo- pixóv , quod est díxqv vágOmxog, et zàv ügopixov vegonxa dixit appellari.. eiusmodi autem est narthecis seu ferulae figura, ut infra ostendimus. denique ógouixO0v dictum videtur a stadiis cursoriis, quae in maiorem longitudinem quam latitudinem por- riguntur. magnae igitur ecclesiae Constantinianae formam fuisse dromicam testatur Codinus in Descr. S. Sophiae. addit Anony- mus auctor descriptionis eiusdem aedis, a Combefisio editus, óuoíov fuisse ro0 ayíov "Avügovíxov xol TOU dylov "Axaxíov, quo loco apposite "AyaSovixov pro "4vügovíxov, reponit Combefisius : nulla enim S. Andronici aedes occurrit exstructa Cpoli, Agatho- nici vero a Constantino condita legitur apud Cedrenum, Nicepho- rum 7 49, Suidam verb. Byoívg, et Codinum in Orig. Lambe- cianis p. 37 et 38. qui perinde ógojyixiv fuisse scribunt, et quam denique in augustiorem formam excitatam refert Proco- pius de Aedif. 1 5. | Acaciani autem templi mentio est in Veteri Urbis descriptione, ubi in 10 regione statuitur, loco Heptascalo nuncupato, ut est apud Socratem 2 38 et 6 23, Nicephorum $ 38 et 9 42, Cedrenum, Synaxar. etc.
P 596 || 9. Verum cum nimium angusta visa esset Constantiniana aedes nec satis capax, vel quod, ut alii volunt, concidisset, forte ex terrae motibus, Constantius Constantini filius ad eam amplitudinem, qua postmodum conspecta est, perduxit. $So-
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. . 63
crates 2. 16: xard Ób vOv wciQOv voUrov xol ó factisig viv usyd- Av. £nxlaj6iav ÉnzkGev , djxig Zoge uiv moocayogeisrot, Gvvijncot 0i vj imov)uo Elguvg, zv Ó mor5o rov faciéog uix gàv oUcav TO zQozegov tig xaÀlog xol uéysQog qU&ncs, xol vàv siclv tig fva zioíBolov Gugo ópdusvot, uiüg trjv. éncvvulov Éyovaat. 'Theo- phanes: sv àà 5 dywewicO:icm ixxlucla GpeigosiüNc, $E Frroi xrGÜrica, vUnxo pulv Kovoravrívov zo ptyciov Orpiwo9eica, vzo óà Kovoravtlov miocoS9:iga xol iyxowwiGOtica. Socrati et Theophani consentiunt Philostorgius 3 3, auctor vitae S. Pauli patr. Cpol. apud Photium, Zonaras in lustiniano, Nicephorus Call. 9 9, et aliquot alii, qui magnam ecclesiam Constantio adscribunt. confecta aede Constantius magno apparatu illius encaenia celebravit, Eudoxio sacras preces faciente, trigesimo quarto post anno quam fundamenta iecisset, 15 Febr. anni Chr. 860, Constantio ipso x et Iuliano Caesare r1 coss. Idatius in Fa- stis: Ais coss. dedicatum est Cpoli dominicum die 15 kal. Mart. Cedrenus anno 22 Constantii: ovrog ó EvóOotiog ivsxoivics TO Üsvvtgov TOv veOv rjc Aylec Xogíog, Óià tO uttà vOv modrov dmogtiGuóv cUroU xol vOv iyxowvicuóv vOv Ow Evctfíov mdlhiw ztGHv xci aU9ic oixodoumOTve, Óid roU cvroU9 Kavortevtíov. istorum encaeniorum meminere praeterea auctor vitae S. Atha- nasii apud Photium, Socrates 2 42, Sozomenus 4 25, et Chro- nicon Alexandrinum hoc anno: ex quibus colligitur iacta fuisse prima magnae ecclesiae fundamenta anno Christi 326, quo Con- stantius solus imperare coepit.
8. . Arcadio autem postmodum imperante, cum exorta esset seditio in maiore ecclesia de expellendo Ioanne Chrysostomo, iniecto ab iis qui partes illius amplexabantur igne statim illa conflagravit a. Chr. 404. Marcellinus Comes: ecclesiam. Cpoli- tanam flamma ignis, quae de B. loannis throno quondam epi- scopi nata fuit, subito conflagravit, vicinamque ecclesiae urbis faciem serpens nihilominus exussit. Socrates 6 16: rivig 0i zv "Joevvizàv xor. evtqv viv sjuígev t9v 2ixkAgcíav dvéxoncav, ubi addit incendium istud accidisse 20 Iunii, Honorio vr et Aristae- neto coss. Theophanes vero perperam incendium magnae eccle- siae in annum duodecimum Arcadii coniicit, cum fuerit decimus. at quos loannitas vocant Socrates et idem "Theophanes a. 12 Theodosii Iunioris, qui ignem in aedem immisere , .XyJocercetas appellat Chronicon Alexandrinum , horamque istius cladis anno- tat: inl rovrov vàv Unérov ii:d095 locvvgc imíonomog KII, xoi eipvidio ixe- 5 urydln ixxiqoie GUv v Gtváro dm xga- roUvrQv cUTic TOv Acyouívov EZvAoxsgxqrv, quíoe Ósvifoc Gc g. erant autem Xylocercetae, ut hoc obiter moneam, Io- annis sectatores, quique partibus illius favebant impensius con- tra quosdam episcopos, qui coacta synodo episcopatum Cpolita- num ei abrogaverant. sed cum ecclesia sua depulso Ioanne con-
64 "DU CANGIH -
ventus separatim agere primo coepissent in Constantini balneis, postea extra urbem in XvAoxéozo seu in Circo ligneo, quem Constantinus qwmo Qv stoAw cvvoixicag &ic imzoü0gópov Oéav dxáO9qos, ÉUAoie mépwvsvjicag, ut ait Sozomenus, eos egere. perstitit autem Xylocercetarum secta seu Toannitarum, uti appel- lantur praeterea a Socrate G 16 et 7 25,, usque ad tempora Procli episcopi CP, qui tandem eos ad concordiam reduxit "Pheo- dosio xvr consule, ut produnt idem Socrates 7 44, 'Theodore- tus 5 34, et Theophanes a. 90 "Theodosii Iunióris. sed non desunt qui a nemine ignem sed divinitus immissum tradunt, quod velle videtur Mékceliiis | ut et historia conciliabuli exci-
P 527 tati contra Ioànnem Chrysostomum: xo^ qv 0d (uégav Ó Tv
TOTO dog em" Ur &v &ootfóuevos , zr Dsiov dnà pécov z09 9g0vov, iv à xai uevoc Tuc feri Qi0eyeic TOUG dxoVovrag énigotusv, H4 oXósutdig dvOgozivu aiio dvagO£v, xol eig Vioc Óid và» divGrQv ügenc TQOTLOV fav , él vorov Éxvevivoxo, ToU EmiGxomtiov Tv VARqv sovalopaivópevov. évreUOsv &vtuog ERAT LUI Énimvevcag ógoods, xal dm vQc éxxMQolog imi vOv Bocuuxov olxov "is Gvyxlivov ytoovotag , énl peonuBolov x&ipue- VOV, Qieveyndw có 7g tlg vÉÀog xavslvyxvoro cvrOv. iv TQuGl zoívvv (oic vg ajuíogeg Koyov mzolvygoviov xaraGxsvr xol xcÀ- 4oc dvÉxgoecrov ingavícoq. neque tamen tota conflagravit eo incendio magna ecclesia, sed praesertim. ga pars quae Bema complectitur. Cedrenus: év ài 7Ü £&oolo QUrOU viv Éolav ó Ó Àa0c "üs z'0ltOc ivénQnoev , cc 08 &ALos geGiv, Orr mo £EcAO 0v éx v0U Ovcierqolov zvvx xoríxqvot. id omnino prodit Geor- gius Alexandrinus in vita Chrysostomi apud Photium, scribens eam potissimum. parteni'incendio absumptam quae circa ambo- nem erat: xol vO mÜo dvoag9iv vig ExxMgolog voU à uBavog zoÀÀd zàv zíoib xortvtpüOuro. addit anonymus Combefisii zv oréyv Tijg ÉxxAqGiog pariter conflagrasse: sed errat, cum id sub Theo- dosio M. a. 6, cum detdlida synodus habita est Cpoli et cedente . Gregorio Nectarius substitutus est patriarcha, accidisse subdit. denique magna ecclesia rursum conflagravit Honorio imperante, Aétio rr et Symmacho coss., ut auctor est Marcellinus Comes : templum regiae urbis igne crematum; cuius quidem incendii me- minit ipse Honorius in Rescripto, quod exstat post epistolam 31 Innocentii PP. restaurata postmodum a "Theodosio Tuniore, de- dicata est ab Attico patriarcha CP. a. 7 eiusdem Theodosii, in- dict. 13, Honorio x et "Theodosio YI COSS. Chronicon Alexan- drinum : zà avzà &rei ineveléoÓn v salvis Ule peyong ixxdnq- Gíac Kovorevuvovzóltog pov Tooniéco z90 & i0dv 'Oxrofolmv, ajuéoe xvouaxy. stetit porro magna ecclesia usque ad a. 530, quo in seditione quam VidldetoluN vocant, maxima urbis pars incendio consumpta est; atque inter alia aedificia quae eo deleta sunt, magna ecclesia cum stupendis et admirandis columnis,
p WE AUT ETELpPPCE--—s
Mia cR PAL E xL
c CU TE MANET, TNR
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 65
quas usque ad 437 fuisse, nescio an vere, scribit Codinus, igne consumpta procubuit a. 5 lustiniani, indict. 10, post coss. Lampadii et Orestis a. 2, mensis Ianuarii 15, ut est in Chronico Alexandrino; unaque cum ea illius tabularia et privilegiorum chartas ac redituum interiisse praeterea auctor est Cedrenus. quaerit Gyllius (Descript. CP 2 3) eone loco fuerit magna ec- clesia Constantiniana, quo postea aedem Sophianam exstruxit Yustinianus. dubitandi occasionem movet auctor Descriptionis urbis, qui in 2 regione ecclesiam magnam et ecclesiam anti- quam, Augustaeum vero forum, quod aedis Sophianae propy- laeum quodammodo fuit, in 4 regione statuit. verum his repo- nit Gyllius, Zonaram et alios tradere TIustinianum aedem multo maiorem a fundamentis excitasse, et domos proximas emisse ad eam augendam, ut et Augustaeum forum, licet diversis in re- gionibus ponantur. censet denique templum antiquum, quod hodie intra regium septum includitur et parvam Sophiam vocant, eam esse ecclesiam quam urbis Descriptio antiquam appellat; et nonnulli e Cpolitanis Graecis esse aedem S. Irenes, quam Con- stantinus iuxta Sophianam excitarat, persuasum habent.
4. Absumpta igitur in seditione Victoriatorum maiore ec- clesia Constantiniana seu Constantiana, lustinianus imperator composita civitate et punitis seditionis auctoribus, novam et longe ampliorem coepit eodem anno exaedificare. Marcellinus Comes: ecclesia func incensa mox coepit ab eodem 4ususto re- novari. Agethias lib. 6: zoUrov à mgórsQov Sunoncóévta V ToU Oijuov 6g00go meugpoi) xol Quvuciov xAÍxov ix fa9oov evróv «ob ngynióov dvedopi [aoro , uyéOovg zs Uzeoolij so cyjperog tumQemslo wok zou pevtAAov Énizocpaijoac. Paulus Warnefridus de Gest. Langob. 1 25 de Iustiniano: evstru- xit quoque idem princeps intra urbem Cpolim Christo domino, qui est sapientia dei, templum, quod Graeco vocabulo '"Ayíav Zogíav, id est sanctam. sapientiam, nominant; cuius opus adeo cuncta aedificia excellit, ut in totis terrarum spatiis huic simile non possit inveniri. mec absimilia habet Manuel Chrysoloras de aedis elegantia: oluos xal ovóiv vÀv qetgoz pi aov voUrOV PFoycv geo dv8odoie Ouotov ovÓ' éyyUg ytvécOo:. Cedrenus diem coepti operis 28 Februarii fuisse observat: iv 10 eq Ere dnó xvíosag zóGuov, Ivüumidvog ug, vUe zy ToU D:foovopíov wvóc, oc 7.901] Tic qufonc, vv Tác utycige ixximolog dvoixoüourv 4joEao vroteiv Tovetiviavóc. sed in hoc Cedreni loco manifestum esse mendum tam in anno mundi quam in indictione, satis su- perque probavimus in notis ad Bondelmontium p. 185, ubi etiam ostendimus confectum fuisse totum aedis Sophianae opus intra quinque annos, menses 11 dies 10, ut habent Theophanes et idem Cedrenus; quippe conflagravit magna ecclesia primo sedi- tionis die, quae in quintum usque protracta est, a quo ad dedi-
Paul. Silent. 5
P 528
66 DU CANGII
cationem, quae facta est 26 Decembris anno Chr. 637, post con- sulatum Belisarii r1, Iustiniani xr, ind. 15, intersunt tot anni et dies quot a Theophane et Cedreno computantur. unde evidenter patet prorsus hallucinari Graeculos et scriptores aliquot inferioris aevi, qui templum Sophianum intra 17 annos confectum tradi- dere, uti eo pariter loco docuimus.
5. Encaenia porro S. Sophiae eo quo diximus die celebrata scribit Marcellinus Comes ad eundem annum: ecclesia maior Cpoli ab imperatore. Justiniano singulariter in mundo constructa dedicatur die 6. kal. Januarias. "Theophanes: rovro cà £r& pi aexcufolo x£ ivüverivog moo vue yéyove vd moóvsga &yxai- vic vic ucyolue ixxMoiog* xol ií5iOtv v Auq (x0 7jc dyiag "Avecvecíoag , «a0€uévov Moyvá vod merguigyov iv vÀ acuaxó óqupott, xol vo) (eciuíoc GvÀMEVOvrOog TO Aeg. ex quibus emendandus videtur Codinus, qui peractum opus 22 eiusdem mensis refert, nisi inter confectum templum et illius encaenia interfuisse quattuor dies voluerit. | dedicationis apparatum et ce- lebritatem pluribus commemorant idem Codinus et Anonymus, qui tradunt Tustinianum solenni pompa e palatio per Augustaeum una cum. patriarcha in ecclesiam a se exstructam pervenisse, at- que iu haec verba prorupisse, vsvíxqxe 6$ ZoÀouov.
6. At cum non multo post confectum opus aedis Sophianae trulla concidisset, facta rursum nova encaenia. concidit autem pars orientalis trullae, ex continuis terrae motibus perrupta, a. 32 Iustiniani, unaque et sacram mensam et ciborium et ambo- nem contrivit. sed cum eam statim de novo instaurasset Iusti- nianus, trullamque longe quam antea editiorem eduxisset, ae- dem iterum ab Eutychio patriarcha dedicari curavit, ut ait Zo- naras, xol xo9uitgoOTvot saga. Evvjlov zoU zcrQutoyov vó Osv- v:gov. facta autem ista encaenia anno post trullae casum quinto: eo enim referendi versus Pauli Silentiarii part. 1 v. 37 :
üdxov 0i mevroérQoov dnowncovrsg ómomjc,
utlwopusv eUqnuoig Um qsíAsciv eUzoünc Uuvove. diem et annum distinctius annotat Chronicon Alexandrinum, fÍu- stiniani scilicet a. 36, indict. 12, Decembr. 24: vovzo và Ere& Ag vie loverwievo? faciusoc, pwqvi AmsiMéo , xovà "Poualovg ZensuBolo , xà sju£og modrn, vic 9. ivüvvwovog, aj vv Byxcv- viov vic &ylag voU 9:00 usycAqe IxxAqclag KII v0 Ócvvsoov dz- vtlíoOq fog. die etiam qui Christi Natalicia praecedit, cele- brata ea encaenia innuit idem Silentiarius part. 1 v. 196 :
Éxpemev &Eeloo uevo. OfonsAov cjuo éxcivo
£o010xov Xoioroio ysvéOAtov jua Ix£cOot. ex quibus emendandus codex 'Theophanis editus, qui 20 De- cembris die peracta encaenia habet. horum vero ceremoniam sic describit idem "Theophanes : jj 0à zovvvyic ràv avvàv £yzoi- víov y£yovev sig vóv &yiov IIAdvovo, xoi iio: dxeiQtv 0 ma-
C e ect
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 67
Torcoyne KII Evi q106 uev. Tc Ame, Gvjimagóvzog xol TOU Ba- ciléoc, zeQebópevog iv và Opyuazi xol gogdv T0 dzo0G0r0Àuxóv cpjpe ael zoe TO &yiov sVeyyéov , zUvroV TÀv Avv ayoi- Aóvrov TO Gers mvÀog, &oyovrec , Vudv. iam vero quod addit Anonymus seu Codinus, encaeniorum celebritatem ad ipsa usque Theophaniorum festa productam, siquidem de secundis encae- niis egit, id videtur pariter dixisse Silentiarius in Prooemio v. 74:
£n& ydo qyte viv fogrijv , ce Fe
Greg ó ÓQuog, sV9uc 4 yegovía,
of TOV Bécov ykodvreg cogo Bíov,
Tdc TG £ogrije 12juépag Énebetyew
djrovv* maoziyeg. é£üpeuov , fjrovv ziv,
TLÀLV musiyec. TOUTO 03 0g moAlexig
ÉniEéveivag vijv Éogrjv niovoíogc.
7. "Tam elegantis stupendique templi architecti memoran- tur potissimum duo, inter tot quos ex universo pene orbe coege- rat Iustinianus, Anthemius scilicet "Trallianus et Isidorus Mile- sius, uterque artis mechanicae peritissimus. ^de Anthemio sic Paulus Silentiarius part. 1 v. 134:
insvgnjumos 08 réyvqv xol voov "AvOsuíoto xixocuévov Éuggovt Bovij. xtivog dije tÓ tQ TO Ocueluo zj&aro voi, suxcudzov Dovinjciw d'io0Q odis Bacilgov,
- cui succinit Procopius de Aedif. 1 1: ToUg v£jvízag éx, meone yüs
dj yetQev Gnevrag* "AvO&puoc óé Toaluevóc ini Sogío. T xalovpévi pajevixi Aoyw)rarOG, OU TÀV xor. qUrÜV póvoy dizi vr Qv did xol TOV oUrOU moyeysvipévoyy z0ÀÀQ, Tj Bacilénc V OUQJSL 6z:0v01j , Toig vesTovopévoig rà Poya GvOultav, TY» TE ytv5Go- pévov zoodiccxevatov ivüdApora. de Anthemio etiam pluribus agit Agathias lib. 5, et ut non modo in aede condenda praeci- puus habitus sit, sed et ut in arte quam mechanicam vocant ex- celluerit, ita ut et terrae motus naturales et fulgura ipsa arte imitaretur. unde forte eidem Silentiario parte 2 v. 235 ^4v9é- quoc molvpuajyevog dicitur. neque alius est ab eo qui a Codino puotovao wapevisóc appellatur. de Isidoro vero idem Procopius sic ait: zc paovozoióg GUv eUrQ fregog , "Ioíóogog 0 Qvopu, IMni- Anciog và yévog, Éugomv ve dog : xol zgénov lovozwievo vzovo- jtiv BaciAsi. et Paulus Silentiarius part. 2 v. 136: qjv 98 o)v ovzQ suivcogog Ioídooog Eyov voov etc.
utriusque praeterea. meminit idem Procopius de Aedif. 2 3, ut Codinus cuiusdam Ignatii, inter tot magistros architectos, quibus usus est Visliubinis, in condenda aede; quos centenarium ex- plesse numerum idem tradit, de quo multa nugatur.
68 DU CANGII
8. In ea autem aedificanda , nulla sumptuum habita ra- tione, dqpovriGrí[Gug XOupevov duuvrOV , inquit Procopius, tantam pecuniarum vim expendit, ut cum iis demum egeret, tributis et vectigalibus subditos non vexarit modo, sed stipendia etiam professoribus publicis constituta praefecti urbis monitu su- stulerit, ut auctor est Zonaras; ex quo ràv év Toig móÀsci 0i0o.- axe elooy écyokaxóvov , ignorantia et rusticitas in iis successerit. nescio an is quem £xoegyov vocat hoc loco Zonaras, sit ille Stra-
P 530 tegius qui Codino et Anonymo qvÀo£ vàv Bacuuxdv donperav et Iustiniani frater adoptivus, düsigormoíqrog, fuisse et templi im- pensas fecisse dicitur. im illius porro atriorumque ac aedium circumiacentium structuram, praeter sacra vasa ac reliquos or- natus, et quae ex universo orbe liberaliter erogata sunt, expen- sas octogies centenas, seu ut habent aliae editione, ter milies bisque centies centenas libras, iidem tradunt.
9. Aedis parietes et camerae «coctis lateribus constructi sunt, inquit Gyllius. ita etiam Paulus Silentiarius part. 2
*. 58: uécoo ply ar... 06a xUxMov Gvvvya T£UJEL, ónvoéotg mAvéowtiw conoove Órcoro z£jvn. idem v. 97:
OztOGC Sojnjro: pox9o
cvégsc eUzÉ voLGW Vzrodij GGevrec &£91o1g,
zÀALvOoic ómvedMoiw dvearijGevro 0cOsícogc etc. et Agathias lib. 5: 4josys 03 evrzóv (vàv vaov ) x nivOov ónvijc xol virüvOUV, TOÀÀCyOU xol eio GvvirGac. parietum interior pars, subdit idem Gyllius, crustis marmoreis vestita excellentibus et varüs fulsurat, et permiscet cum summas naturae vires, tum mentes spectantium.
10. Columnis praeterea marmoreis ingentibus ac mole sua stupendis, aliisque minoris altitudinis ac molis ubique sustenta- tur ac exornatur, tam eleganti et grata colorum varietate ut Pro- copius in haec verba prorumpat : víc TÓw ziovov xol At9cv Ota- qu) Goiro TüVv eUmoémetav, oic TÓ tgóv vex, MOTTAGTOL 5 Aaupidvi Tig QV Bvrevyévos óoeiev digaío TÓ &v8og" Sovudáctue ydo £ixó- TOS TÀv uiv rÓ dAovoyóv, TOV àP TO qÀoatov , xol oig TO gotvi- X0Uv imavOci, xal cv v0 Àevxov dzGrodzetEt , &u uévrou,. xol oUg vig ivavriovézotg -msr0txÍAAst Agoícuc , QO7t0 TiQ £eyodozc, 3 qUGLc. istam etiam marmorum varietatem pluribus variisque in locis commendat Paulus Silentiarius, et marmorum ipsorum ge- nera ac colores recenset part. 2 v. 200 et seqq. inprimis vero egyptium seu 'Thebaicum purpureum stellulis interstinctum laudat, part. 1 v. 246, part. 2 v. 208. de quo praeter Plinium 86 7 et 8 Statius in Epithalam. Stellae et Violantillae:
rupesque nitent, queis purpura saepe orbibus et T'yrii moderator livet aheni.
m E umm MT UM MEM. LEEREN ——-mRAEEE
DESCRIPTIO S. SOPHIAE, 69
et in Balneo Etrusci:
sola nitet flavis Nomadum decisa metallis
purpura. marmor istud Aegyptium Ztomanum vocant scriptores eiusce aevi, ut ex Cedreno in Constantino M, et Porphyrogenneta in Basilio n. 55, et scriptoribus de templo S. Sophiae statim initio colligere est." Phrygium colore variegatum ac roseum albo caeruleo per- mixtum referens recenset part. 2 v. 205. de quo idem Statius; ut et de Libyco, in Epithalam. Stellae et Violantillae:
hic Libyus Phrysiusque silex. et in Balneo Etrusci:
sola cavo Phrygiae quam Synados antro
ipse cruentayit maculis lucentibus ttis. Laconicum wirens, v. 2911. cuius etiam meminit Procopius de Aedif. 1 10, et idem Statius :
hic dura Laconum
saxa virent. Carium, obliquis ex sanguineo alboque livido semitulis distin- ctum, v. 218. Lydium, virenti pallidoque colore commixtum, v. 915. Proeconnesium v. 2Á7; cuius etiam meminit Anonymus sub finem. Zibycum, caerulei simul et crocei coloris, v. 217. Celticum nigrum , candidis venis interstinctum, v. 220. —.Bospo- ricum album, in extremis oris nigricans, v. 249. — TÀessalicum part. 1 v.255, part.2 v.929,951. Molossium, part. 2 v. 132 etc. ex tot igitur marmoris speciebus exstant infinitae, quae Sophia- nam aedem suffulciunt et adornant, columnae, quas inter prae- sertim. commendantur a scriptoribus octo porphyreticae seu Ae- gyptiae, paris altitudinis et molis, quas a muliere vidua, Marcia nomine, Roma transmissas, et a Solis delubro ab Aureliano olim exstructo abstractas, auctor est apud Codinum Plutarchus lustiniani protosecretarius. has ad quattuor conchas, intra be- matis cancellos, stare suo loco ostendemus. octo praeterea pra- sini seu viridis coloris, stupendae pariter magnitudinis ac exi- mii decoris, Epheso a Constantino praetore transmissas, ceteras partim. Cyzico partim "Troade vel ex €ycladibus atque etiam Athenis advectas refert idem Codinus. '"Theuetus Cosmogr. 19: 1 de columnis templi Sophiani: Ze dedans est beau, et s'y voit grand nombre de colonnes et piliers longs et massifs, et de pierre de marbre, iaspe et porphyre, fort bien diaprez, et cecy est au long du choeur, qui encore est debout. Sur chacun de ces piliers on voit une pierre large et grande de marbre gris rouge ou ser- pentin. — Quand. à l'estage d'en. haut, les colonnes y sont moin- dres en proportion, mais plus richement estoffées. Dom. de Sa- ligniaco in Itiner. Z//e est ornée de plusieurs hautes et grosses colonnes bien rares, sqavoir huit de porphyre, seize de serpentin, et quaire de marbre blanc: et par dessus, d'une belle galerie
P 531
P 532
70: | DU CANGH
pavée de marbre transparent, et de plusieurs petites colonnes de. . marbre et de serpentin. atque harum quidem. columnarum ca- pitella aerea argento et auro exornantur. $Silentiarius part. 1 v. 252: i Qv Uzo z££av
xlovsc lügUcavvo xegroro Oécpo qoÀxo,
yÀsUxia qovGsOrtUXTO , magandtovro ueotpvag. quos quidem ornatus temporis iniuria ac vetustate ceonsmpipéds renovavit Romanus Argyrus. Scylitzes: seme dumQuve 03 xol v& zi0VO gea Tío ueyelqo Exnloolag xoi yg UztQeyíeg Otoroxov vàv Bioysgvóv cgyvQO xal 4ovog.
11. Sed praeter hanc marmoris iucundam gratamque varie- tatem, musivo ubique fere exornatur. camerae enim, inquit Gyllius, calculis et tessellis vitreis inauratis fulgent, etiam ad oculos barbarorum, in quibus expressae variae cernuntur imagi- nes et figurae, ita ut tabellarum vicem expleant. Paulus Silen- tiarius part. 9: v. 230:
ziv óà molwrpiiroto GÉle Aingidoc In£cOca,
Aenrag Aaórogoc zd qj Aciyyag Upalvov
pergpioroéo Eygenpe pero mÀexog, ic uéco. volyov,
GUvücrov EU CiQTE0LGL xégac BsBorO0g OncQoic
xal roAegovg xol vAAe, etc. et quo describit loco porticus atrium ambientes, v. 190:
molvrpajvav 02 ues
dopovin yoatüsaaiw lodteven" iy ydo. ixcívg
v£TQaTO OLG AdeGct 2.1 OnTut OLG vorjGetc
£evyvvu£vag xo xóGuov ouo) pAffog* eyAolqv 05
£o ovizov Adtyyeg dpi[onvro 0c siot. Manuel Chrysoloras : 0U TOUS xiovag, ov tdg Aqgidec, ov vag TÓwV vobyov parguurgdiaets , oU TV Velov, oU vv iv ow vi] qolxov, 0v TÓv uóM8ov , oU Tv cíànoov , 0v Tiv Gztpétgov , 0v TÓv qgv- G0v, oU viv Vclov ocUvOig vijv év voic apgicw , oUx &ÀÀO Ori0UV pégog xoig OvvalusQo xovoAÉEor | musivi etiam materiam ex- pressit Anonymus, dum ait Iustinianum testudines tum aedis tum porticuum 2£ JeAvov X9ucoó deaurasse, cuiusmodi zuszpum de-. auratum, vocat Anastasius in Gregorio 1v p. 160, pocíov qgvGóv Anonymus de locis SS. p. 81, yovóespii Vqpidog Sophronius in Encomio SS. Cyri et Ioannis, 4ovoag /qgióeg "Theophanes Ce- rameus Hom. 55, witreos lapides fulvo auro supertectos Vita S. Laurentii episcopi Sipontini n. 11. quale vero fuit caemen- tum quo tota àedis compages seu potius lapides aut lateres con- linentur, et ex quibus constiterit speciebus, describit idem | Ano-: nymus Combefisianus P. 249. tametsi plerisque i in locis ov zíza- voc, OvmEQ &opsarov óvop.dCovGty " 0UX &'ogorog , GÀÀd uoAiBàog ic véÀue quOslg xol uevabU movroyocs qogijcog, lapides invicem conhectat ac constringat. . quod etiam attigit Silentiarius; qui
DESCRIPTIO S. SOPHIAE, 71
praeterea addit Iustinianum in compingenda vel tegenda aede lignis uti neutiquam voluisse, sed marmoreis longioribus tabulis totam texisse, v. 110 et seqq. ne, inquit Agathias , incendiis rursum pateret. | ÉvAoig r6 eim aoTedaiveg; dg &v uo sUxo- Agroro zvQnoAoico.
12. Immensam aedis Iustinianaeae amplitudinem non se-. mel commendant scriptores, atque Anprimis Ioannes Cantacuze- nus 3 1: TÓv veQyy vic Gogíde TOU Oso usyéoer uéyiGrov Ovcc TÀV Uz0 TOV SjAtov dz&vrov. et Á 4: ó ydo Tüc 10) 9&0) Go- gíag xdAsi v8 sol ueyéOet ToUg dzavraoo vixov. Manuel Chry- soloras: vívog ydo Àoyov Vioc 4| u£ys9oc éiodioerot TÀ ixsvo Apes 5j ueyé96:; Guillelmus de. Baldenzeel in Itinerario: credo quod. sub caelo, postquam mundus creatus est, non fuit tale ae- dificium completum , quod. huic poterit ir, nobilitate et magnitu- dine ceteris comparari. sed licet magnitudine et mole sua cete- ras totius orbis aedes sacras excedat, tam apta tamen constat concinnitate et proportione ut nec longitudine aut latitudine i im- modica sit. Procopius: &U0c vt ovr» xal uos obrog iy im- viósío emoTéTOQvtvras, dors xal mtoiuajuqo xo 0AcG eugsio ovx 70 TQOT Ov elgrosron. sed ita confecta est ut non omnino qua- drata sit, et longitudo latitudinem paululum excedat: iv vsr9o- nÀsíon. u£v ydo v9. TÉ evóc &cviv, oU xcd z0ÀV 0b galvezos zoo£- gov zo) sUgovc TO w5jxog, quod: de aede S. Michaelis CP dixit idem Procopius 1 3. seu potius, quod de aede S. Anthimi sceri- psit c. 6, longitudo tantum. superet latitudinem quantum in la- tere orientali porrigitur bema: ToGoU rov óà ztooéyet uóvov TU. sÜ-—: Qovg TO wij«oc, ég 0cov Ox qGpov Ty dféBnkov, év o rd 0pyue sd gor reÀeiGO nt Ofuig, xard viv mitvodv 4| moOg dvícyovre ajMov vírouzvai, Oujxsww Évufoivsr. unde colligitur eam fuisse apud Graecos templorum formam ac figuram.
13. Euagrius 4 30 illius longitudinem a. concha, ubii in- eruentum. sacrificium litatur, ad portam conchae adversam esse pedum 190 scribit: Eoi uàv oUv óÜ wijxog ; ix vij &ovovrixQU Ov- ecc vic isgdg 407196 » £vOa rd vá avoue xrov xoAAiotivo, Qv- Gíoc, uéyoic aUTig, z00Gv oA. ab Euagrio paululum discrepat Gyllius. longitudinem, inquit ille, ab oriente ad. oceasum ipse meliri ausus non sum, sed metiendam curayi per hominem Tur- cum, qui mihi rettulit longitudinem. templi esse ducentorum et quadraginta pedum. | Bondelmontius de longitudine templi agens ait per ecclesiam esse de angulo ad angulum 190 brachia, quia, inquit, desuper rotunda et in plano quadrangulata recedit. qui- bus verbis innuit longitudinem se mensum esse non ab imo con- chae, sed qua illa aedi coniungitur.
14. Latitudinem a meridie ad septentrionem centum et quindecim pedum esse ait idem Euagrius. at Gyllius, ex Turci relatione, ducentorum et tredecim pedum esse scribit.
72 : DU CANGII
15. Altitudinem vero tantam esse prodit Procopius, ut non modo cetera urbis aedificia superexcellat, sed et ex supremo ae-
P 533 dis vertice urbs tota despiciatur: Émijgveu ydo ic Aipog ovgdviov,
000v xol Gong vv GÀÀov olrodopudrov dmogoles ova imwé- VEUXEV, Uneoxtipévi] vj &ÀÀg mole, socuotoa uiv ovvQv, Orb owrijc icrív, douitouévn 0, Ovi evrijc ovGa xol éxeuBatvovaa T0GOUTOV dbégnts Gore Ón ivolvàs aj ztólig Éx; s giomU)g 7:00X:0— ztivo:. porro altitudinem a summa curvatura arcuum usque ad. pavimentum. centum. quadraginta duorum. pedum. esse: ait. idem Gyllius: nam de ea silet Euagrius, qui altitudinem. tantum. a centro hemisphaerii. refert, de qua agemus infra. Bondelmon- tius vero a testudine aedis ad pavimentum altitudinem. esse ait 144 brachiorum.
16... Totam aedis. structuram. ambiunt. exteriores porticus
columnis marmoreis. sustentatae musivoque opere exornatae , de:
quibus nescio an verba ista Procopii capienda sint, an vero de interioribus porticibus : zÍc d «v — TG ve zto uim eic depabán Grodg xo vag meQiGrUAovg «vÀdg, eig Ó veg meoiBéBlarvos ; ad.meridiem enim et septentrionem habuit porticus exteriores, ut et ad occi- dentem, de quibus mox acturi sumus. nam ad orientem: vix
credideris exstitisse, ' quicquid. dicat Gyllius, qui ait verisimile
esse istam cecidisse aliquo terrae motu, ipsiusque in locum. exci- tatam fuisse molem illam quae hodie exstat lapide quadrato con- structa, velut crepido clivosa obiecta ad fulciendam partem aedis orientalem. quippe, etsi aedes sacrae maiores porticibus circum-
cingi solerent, ad orientem tamen nullae excitabantur, forte ob.
bematis et sacrosancti altaris reverentiam, quod. ad partem templi: orientalem semper erat, ne eo coeuntium tumultu ac obloquentis plebis garrulitate sacra facientium sacerdotum turbaretur attentio. id enim satis prodit Procopius de Aedif. 1 8, ubi ait templum S. Michaélis in Anaplo ubique porticibus exterioribus cingi prae- terquam ad orientem z Gr0d TOv vscv ztsQif Aet àjssnison £i và ztQOg fc OveAuxoUGa uovov. similia tradit de aede deiparae Hie- rosolymitana 5 6: ol (cvool) msgrfAÀovo, vO [egov 0Àov niv vigo 790g £o vévoeupévno mAevoac.
17. At ad occidentem templi valvae, inquit Gyllius, loco vestibuli duas porticus habent, inferiorem , qua aditur templum plano pede, superiorem, qua gynaeconitides aulae. adeuntur, ambas tam longas quam templum latum, largas viginti octo pe- des. Paulus Silentiarius part. Q v. 9 marmore grandi constru- ctas ait:
uiidovog à ' inl voiGL mvÀa........ cUÀOV,
Ocjvupevoc mooGióvrag UmtvQ.-.. $voécpoic,
- uüjxog Éyov cov sUpog dvdxroge Qfcxsia vios. de his binis porticibus occidentalibus ita praeterea Euagrius: eigl 0 zgOg Óvóusvov zjMov Exmosncig &vegot Gv00 Óv0 , xal movroQcv
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 13
dzolOoio, evAoL, eig xéAÀog inswnuuévor subdit deinde Gyl- lius porticum superiorem. supra porticum inferiorem sitam esse inter pilas. sustinentes quartam partem sphaerae occidentalem et fenestras. nam a parte interiori octo pilis, ab exteriori totidem sustinetur; inter quas fenestrae, tam inferiores quam superiores, illucent,. cinctae columnis quadratis. inter hanc porticum et au- las feminarum nihil interest nisi pilae sustinentes porticus came- ram interiorem: pavimentum. enim porticus aequale est aularum pavimento. . quae quidem superioris porticus descriptio cum Pro- copiana quadrat, in qua columnas in hemicycli figuram perinde excitatas observare est: roU 03 Ó5 £gov xavavrixoQU vdg tico0ovg Éjov iywysQvot rsiyog, xo wUroU fxovígoOsv oi vs uÍovtc xol vd evzdv Vm:gürv óuow)wrere Toig Orümlouévoig iv sjuux iuc Éori- X«6i. porticus porro inferior, addit idem Gyllius, duplex est: interior clauditur utrinque muris marmorum: iucundissima varie- tate vestitis, tegitur cameris figuratis ornamento tessellato calcu- lorum inauratorum. . atque ita tribus porticibus exornatur aedis P 534 Sophianae vestibulum, duabus inferioribus et una superiori; quo respexit Silentiarius part. 2 v. 7, dum ait triplices esse porticus occidentales :
cÀÀ& 0Ucte zrvAsQva uéyov. .........q&t,
ovy £va* vovjQadiove ydo Éjsv xovo vfÀGn utAdOgov. sed prima quae occurrit ex inferioribus porticibus, pertinuisse videtur ad porticus atrii; de quibus infra, quod vsroéorvAov fuisse constat; ex quo necesse est harum unam templi vestibulo affixam fuisse. de porticuum istarum portis seu aditibus sic pro- sequitur-idem Gyllius: ev Auius porticus latere orientali novem portis patet aditus in. templum: ex latere occidentali quinque por- tis aeneis duplicibus patet exitus ex interiori porticu in exteriorem porticum, ex qua proditur in aream, ubi perennes saliunt aquae. de novem portis, per quas templum aditur, agetur infra: at eas per quas ab interiori porticu in exteriorem proditur, attigit etiam Silentiarius 2 part. v. 22. mec quinque duntaxat sed septem recenset, in iis binos illos in porticum aditus complexus, qui ad meridiem et ad septentrionem aperiuntur.
&nrd 0^ dvevosvag [tgoUc zvAsQvag dvolyzt,
Aa0v Ec xoAéovrag ópiia00v. | dAA' ó uiv avvdv
ivvgégevos vago noc ini ortivoio usroimov
ic vóvov, 0c 03 flogsiog ixi nvsoc.
18. Porticus istas occidentales, quae elegantis ac magni- fici vestibuli vicem praebent aedi Sophianae, v«995xog seu feru- lae nomine aevo suo donetas tradit idem Silentiarius part. 2 v. 13:
qoc 00s I'oawoict qaríferor evdgeo. veo9qE. nec alia appellatione donantur eiusmodi porticus in aedium sa- crarum vestibulis excitatae a: Procopio de Aedif. 1 4, ubi de
P 535
74 U2004DU CANGID
templo SS. Sergii et Bacchi: Zor,; 0$ ovroic ule pày oj dn Tv |
z9o9Ugov oroc, éni voü INo9qog- vÓ towaume "d cvo- pocpévq. et 5.6 de templo deiparae Hierosolymitano : Groc TIG
éxüEqevat. ivvsÜOsv £víga , éni oU vagOwxog dvouacutvg, oiuot,
TÓ wy eUQvvecOar, ubi Procopius vocabuli. seu appellationis ra- tionem insinuat, sicque dictas istiusmodi porticus ante templorum vestibula , quod in maiorem longitudinem quam latitudinem por-
rigerentur, atque ita. ferulae: speciem quodammodo referrent,
quae oblongior est quam latior, ut obiter attigimus in notis ad Alexiadem:: quippe zv Üpoyesdr ; inquit. Zyg zomalas , váoOnE Aéyevor.. unde non omnino. hallucinatos illos evidens est qui nar- thecem ecclesiae porticum. fuisse scripsere, ut vult Allatius Goa- rum innuens, quandoquidem id. disertis verbis tradunt Silentia- rius et Procopius ; quibus favet Codinus in Originib. Lambecianis p. 45: xol ro Vmmov cvrTNc ixsios OMicOTjGovrog ÉumgocOcv vod v&gOnxog ToU veo), et Theorianus in legatione, véo9«xa, in quo paenitentes stabant, ££o 7e ixxAqoíog statuens , ubi divinas
scripturas, inquit ille, audiebant, quae scilicet in aede sacra
iaut recitabantur àut daitinkabanpar; unde c gooipevor passim in narthece extra ecclesiam distin) constitisse, apud Gregorium 'Thaumat. can. 2, Zonaram ad can. 1 concilii Mibsinbl I, "Balsa- monem ad. can..14 eiusdem. concilii: iv facuuxoig mvÀoci, seu regiis ac praecipuis porticibus vel foribus, apud Alexium Ariste- num, quemadmodum. nuncupantur ab. Anastasio non semel, ut infra indicamus. | neque aliam forte ob rationem dixit Silentia-
rius v. 13 in narthece voces sonoras Davidis. psalmos concinen-.
tium alternis cantibus sacerdotum (in nao scilicet) exaudiri ac aures dei mulcere : à
iv8d0s vig «ovd viua Oi umeepsc qoc avégnov £Uxéladog Xgicroio Bragxéoc oUora Ockyzt..
ubi per xoc vuxzo videtur innuisse preces vespertinas, de quibus Paulinus Nat. 7 : tunc ergo solutis
coetibus a templo domini, postquam. data fessis
corporibus requies, sumpta dape, coepimus hymnis
exultare deo et psalmis producere noctem. at cur porticum, quam nude ac simpliciter yao9sxc vocat Silen- tiarius, imi vo) va&gO5qxog appellet Procopius, nulla mihi alia suboritur coniectura, quam quod familiarem Byzantinorum ci- vium loquendi morem eXpresserit, qui quod nude narzkex dici debuerat, ad narthecem vel in narthece efferebant ,. àxoocouévovg forte innuentes, qui in eo consistebant aut qui ad eum relega- bantur ; quemadmodum. posteriores Graeci urbem Cpolitanam non
zov sed Gràv zoàww appellabant, uti alibi observatum est. me-
que enim omnino arridet eorum sententia qui àzí pro «xà per-
TC——
cm ion e
DESCRIPTIO: S. SOPHIAE. 19
peram: substitutum .censent. quattuor porro in aede Sophiana nartheces statuit Codinus: &z0 vo? fmjperog uéygu rÀv v£GGétoov vegOaxcov, ut et. Anonymus: zol rQv rtGGcQov vag?rxzov xotz- 49U6t6s zd 0goqo éE JeAÍvov yovoo) Aouzgürore. sed iure addu- bitari potest an. hoc loco quattuor aliquas porticus exteriores in- nuerit, binas scilicet ad occidentem et duas alias ad septentrio- nem et meridiem. quod quidem indicare videtur idem. Anony- mus, scribens lustinianum statuisse (an vere, alii viderint) ut quisquis pro delictorum. modo arceretur a sacris, in his quattuor narthecibus staret; quo quidem loco gívog nartheces vocat, in- comperta mihi ratione, nisi forte quod ad templi fines haberen- tur porticus istae exteriores. certe tertium narthecem. eiusdem aedis. Sophianae observare est in sexta Synodo Act. 18, ubi QixvufaAov iy volvo veg ueyéAne ixxAnotag statuitur, nullo alio indicio; qui quidem tertius narthex prima fortassis fuerit e. tribus. porticibus, quas ad. occidentem aedis Sophianae stetisse scribit Paulus Silentiarius, quaeque iíorerog veoow«E videtur nuncupari apud eundem Anonymum. p. 248. nam auctor est Goarus etiamnum. Graecis d£ovégOxog exteriores porticus, ut interiores £govdg9sxag dici. porro QuxvufoAov, ni fallor, locus est constans. duabus trullis , «vufoAixdg seu. in modum cymbali, quemadmodum fuit maior aedis trulla, exstructis. ita. rQixvUu— BaÀov ro) rí£vxeviGrgoíov memorat alicubi Codinus in Originibus. iure igitur Allatius haec verba de narthece infert: nzarthex vero extra ecclesiam forte an antiquis temporibus fuerit, non disputo. nam ut nartheces, quod ex praedictis satis patet, olim extra ec- clesiam seu potius extra ecclesiae septa fuere, etsi forte, ut pro- nai, sacri haberentur, ita vicissim pro certo haberi debet poste- rioribus saeculis narthecem eam aedis sacrae partem , quam. ho- die navim vocamus, appellatam, ut patet ex Euchologio et. ce- teris Graecorum ritualibus libris et aliquot inferioris aetatis scri- ptoribus, quos laudat idem Allatius in Dissert. de recentiorum Graecorum templis p. 110 et sequentibus. his favere videtur Lexicon ms ex bibliotheca Regia, cod. 2062, ut et auctor Ety- mologici: vég9mé dmó vo) végOtv 4yovv xéro0:v roU Gu[vog «tiG0ci hinc enim evincitur narthecem in ecclesia exstitisse, si quidem infra ambonem exstitit; idque inde factum existimo, quod cum in plerisque templis ac aedibus sacris deessent capa- ciores porticus et nartheces ad earum vestibula, qui ex canonum praecepto in iis consistere tenebantur, intra ipsius ecclesiae clau- stra postmodum admissi sint, ita tamen ut a reliqua fidelium plebe discernerentur, eaque obirent munia quae in narthece olim, in primo aedium sacrarum atque adeo pronai vel zavis ingressu. unde recte nartheces dixit Symeon "Thessal. Opuscul. contra hae- reses, sua nimirum aetate, ràv vodv coyog nuncupatos. vide
Theophanem p. 203.
P 536
16 DU CANGII
19. Quae porro ad orientem exstant pyramides ad aedis angulos exteriores, excitavit Andronicus Palaeologus senior, quo partes templi orientalem et septentrionalem ruinam ac casum mi- nitantes fulciret. id pluribus narrat Nicephorus Gregoras Histor. lib. 7: 4j«ovoe ydg mago TÓV Qoxipav. oixodópav oe và pex od Aoovo. sapóvre evvítqcw ca óvo euro inenóvOtcav utor, Tó TÉ aoc &owrovg ópdv xo Ext "90g vdg &voroÀec TerQopuévov, à Q 9 7T GLV detiodiGt vaysiov, si i] Gvvera orvó vig* 088v qilidüug voptGuézov 0UX óMyag toic oixodOuotg ó Basis ós0oxoGg ix vàv vic Osomoivnue qonuevov vac óoouévac vuU rag ix Beotov tÓv 9:- peAiov. dvijyetoe. zovgouiünc , OV Qv xgcvicra Ov cztiAoUuevov &cvqGs wivóvvov.
20. Ante templi Sophiso? vestibulum, proindeque ante occidentales porticus, prostat quadrata ingens. area: placet enim illius descriptionem hoc loco exsequi, priusquam templum ipsum subeamus, cum vestibuli praecipuum. sit ornamentum. aream istam seu atrium quattuor porticibus circumdatum ovAgc nomine donat Silentiarius part. 9. v. 174:
TÉrQeGty abdoscnot mtpiügopov ipea edv, i
Qv uia uiv vao GvvdzveTQL, Oi yc ubv &AÀot
mezivoiévor veMéDovot moAvogrdEeco, weevOotc. ubi observandum exteriorem vestibuli porticum ad' atrii porticus pertinuisse, sinon et tertia fuit, quod iam monuimus: alioquin atrium Sophianum tribus tantum constitisset porticibus, non vero quattuor, proindeque non zezoeotvàov fuisset vel. quadriporticus, sed zrzporticus, uti eiusmodi atria dicuntur Anastasio in S. Hilaro PP: nymphaeum et triporticum. ante. oratorium. S. Crucis, etc. Eusebius de vita Constantini 8. 34 de atrio templi Hierosolymi- tani : uoxooig z:sgi0gopotg GvoQv £x vovmAsUQov zeQieyüuevov. et Sidonius epist. 2. 10:
huic est porticus applicata triplex,
flmentis 4quitanicis superba,
ad; cuius specimen remottora
claudunt atria. porticus secundae. eadem porro «A56 appellatione donantur eiusmodi areae seu im- pluvia ante aedes sacras a Procopio de Aedif. 1 7 et 8, 5 6. el0ore dicuntur Eusebio de vita Constant. 3 84 et 38, et Hist. 10 4; quia sig viv voO oUpevoü xetowiw Aeuzoov xol roig TOU gorüg «xriGww dvziuévov. dégo praebent, ut idem: scriptor loqui- tur. impluvia Paulinus Nat. 10 ea atria appellet:
istic porticibus late circumdata longis
vestibula impluvio tectis reserantur aperto,
et simul astra: oculis, ingressibus atria: pandunt. semitae vero istae multiplices, de quibus Silentiarius, portis ele- gantibus claudebantur, quas $ugac péGoUAovg vocat non uno loco idem Procopius, avoue zvÀeg Eusebius de vita Const. 9 38.
Ron UESTRE RTT TM
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 71
piov enim ze ueydàne ÉxxAqclog dicitur Theophani et Ce- dreno atrium , quod avÀsy ceteris scriptoribus. Gloss. Lat. Gr. atrium MeaoiLoof. Paulinus Nat. 10 de variis eiusmodi atriorum aditibus :
basilicis haec iuncta tribus patet area cunctis ,
diversosque aditus ex uno pandit ad omnes,
aique itidem gremio diversos excipit uno
a tribus egressos, medio spatiosa. pavito. Procopius igitur 1 4 de aede SS. Sergii et Bacchi: imi wow P 537 óà EX ABIT jns züvra, 4| T6 evi xcl pécavor 9ugor, et 8 G de templo Hierosolymitano: 9g: uécaviot Íegomoezeig oUrOC (00TE pivvovor voig £c lo96w óztoio more Oednani dvrvqeiv uEAov6t. mox subdit: moozvewe 0b rà ivotvàe 9avudcia oia, xci vig él sióvov Óvoiv iveugouévy] enpig ig &garov Vioc. ex quibus patet aliud esse ovv aliud zoozvàetov: aula enim dicitur atrium im- pluvium porticibus circumdatum , propylaeum vero frons ac ve- stibulum templi fuit, quod zoorsuévicue vocat Zonaras in can. 66 Trullanum, ut et Agathias lib. 5, et Photius in descriptione no- vae ecclesiae a Basilio Macedone exstructae in palatio, ubi istius aedis zgomvieiov elegantiam describit, ut aedis ''yrensis Euse- bius 10 4. Gloss. Gr. ms ex bibl. Reg. mQorsutvícuore zQomv- Aen. vel etiam propylaeum fuit ille forsitan arcus seu excelsus fornix, de quo Procopius loco proxime laudato, quem arcus no- mine donat Leo Ostiensis 83 27: vestibulum autem ecclesiae su- perne quidem fecit musivo pulcherrimo cum arcubus decorari ; et infra: arcus eiusdem. vestibuli deforis musivo nihilominus ve- siens. sic non semel Anastasius. ita porro capióc interpretatur Zonares in canon. 46 concil. Carthag.: v9 ydg z90 v5c cioe z:Q0 109 ztgozvAaíov icvív. unde cum in synodo ux Carthaginensi can. 23 cavetur, utiis, quorum crimina publica sunt, ane absi- dem manus imponatur, id videtur intelligendum de abside nar- thecis, ubi consistebant paenitentes, non vero de absida seu concha altaris, de qua agemus in sequentibus; quem quidem canonem laudant Capitularia Caroli Magni lib. 5 c. 53 et Hincma- rus Remensis de Gestis habitis pro divortio 'Thietbergae; quibus adiungenda sunt quae habet Chrodegangus Metensis episcopus in Regula canon. €. 30. quod vero absis his scriptoribus dicitur, arcum vocat Paulinus epist. 12:
alma domus triplici patet ingredientibus arcu. infra:
tergeeminis geminae patuerunt arcubus aulae. quattuor denique porticibus ambiri atrium Sophianum scribit Si- lentiarius, quemadmodum aedis Tyri atrium Eusebius Hist. 10. 4: 7d TOV z:QO TOV elcóómv TérrGQG0t uiv mégiÉ Eysaoioic xarexóGpr]68 Grocig, tig verQeycvov «6QLgpooi$ag TOv TOzOv xÍoGiv zevrcj006v émergouévow. Latinis, uti mox innui, eiusmodi intphuvia; quat-
P 538
78 DU CANGII
tuor porticibus cincta, atra dicuntur. | Gloss. Gr. Lat. zergeordov atrium. Graeci vero vero&Gzvig ea vocant, quadriporticus Ana- stasius biblioth. in S. Symmacho PP: ez cantharum B. Petri cum, quadriporticu marmoribus ornavit. idem in Dono: Aie atrium B. Petri apostoli superius, quod. est ante ecclesiam, in quadriporticum magnis marmoribus stravit. occurrit apud eun- dem in Leone mr p. 191 139 142 et in Itinerario Hierosol. harum vero porticuum intercolumnia ut plurimum cancellis ac
pluteis munita erant, quibus incumbere licebat et in atrium pro-
spicere, Paulinus: sed circumiectis in, porticibus spatüari
copia larga: subest, interpositisque columnas
cancellis fessos incumbere, et inde fluentes
adspectare iocos, pedibusque madentia, siccis «
cernere nec calcare sola, et certamine blando
mirari placido salientes murmure fontes. Romani vero eiusmodi atria paradisos vocabant, ut auctor est Leo Ost. 8 27 : fecit et atrium ante ecclesiam, quod nos Romana consuetudine paradisum vocamus. Anastasius in S. Paulo PP:
Jecit autem in atrio ante turrem. S. Mariae ad gradus, quod vo-
catur paradisus, oraculum. Paulus Warnefridus de Gest. Lan- gob. 5 31: DDonus papa fomanae ecclesiae locum, qui paradi- sus dicitur, ante basilicam B. Petri apostoli candidis et magnis zuarmoribus strapit. ita passim vocem hanc usurpant scriptores, a Graeco z;egeóstcog desumptam, quae Hesychio dicitur rózog év € mtgímoror, id est locus porticibus , in quibus deambulationes fiunt, septus, vel certe quivis alius deambulationi aptus. . por- ticus vero quae ante palatia sive nobilium aedes erant, 29006 nove appellat Lexicon Gr. ms ex bibliotheca Regia: sroódopog 4j 790 Tác oixleg oro , qv xol "Oumoos oilOovGav dei:
21. Idem atrium sequiore Graecia yegcovooreci0v etiam dictum fuisse auctor est Theophanes p. 208 et ex eo Cedrenus p. 987: xol xoi] TÓ péGovALov Tác utyclne éxxAqolag vo Aeyo- uevov yegGovoGroctov. hanc autem garsonostasii appellationem hausisse videntur Graeci a voce Eütitobasburd , garcio, nostris garcon: nos diceremus Za place des garcons, quia in eo atrio seu impluvio morari solebant vel magnatum famuli seu pedissequi vel e plebecula pueri, dum ibi vel illi dominos egressuros exspectant vel hi ludo magis quam sacris intenti commorantur. qui vero apud nos garczones proprie dicantur, docent grammatici inferio- ris aevi. Willelmus Brito in Vocabulario ms: Axa, zercena- rius, garcio, qui sequitur curiam, et portat aquam. in castris exercitus. Papias: Garcio, qui circa culinas papando incedit. hac notione vocem hanc usurpat S. Bernardus de Vita et moribus Relig. c. 10: nunc ergo tantae multitudini gjarcionum ac iumen- torum cur nobiscum non ferimus necessaria. | varie autem scripta
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 79
reperitur: garczo enim effertur in Chronico Reichersperg. a. 1105, gjarcio apud Petrum Blesensem epist. 102, suarsio in vita Gar- neri Praepositi S. Stephani Divion. p. 130, denique garzo apud Pilichdorífium contra Valdenses c. 18. de vocis etymo nugatur Ludovicus d'OrZeans ad 2 Anmmal. . Taciti, qui ab. evertendo gjarcones quasi sarcones dictos scripsit, quza, inquit, zuventus, quae mobilitate viget, omnia evertit subitis eruptionibus. neque, opinor, felicius vocis originem attigit Iustus. Lipsius, qui sgar- ciones appellatos vult quasi gazziones a garritu; ut et Christo- phorus Besoldus in Discursu de natura populorum, qui a Graeco yoccov, fatuus, per metathesin literae unius deducit. qui vero nostris garciones, garciferi vocantur in LL. Burgorum Scotic. c. 66 apud Lambertum Ardensem et aliquot alios scriptores.
22. In medio istius areae seu atrii Sophianae aedis phialam statuit Iustinianus. sic labrum seu fontem appellabant, ubi peren- nes aquae saliebant, e quibus plebs lavaretur; quia, inquit Eu- sebius Hist. Eccl. 10 4, non licebat dvdyvoig xe dvínzoie zt06l tÀv Év)ov imifaivew cyíov. fons autem iste gudAm IEGLeoÀOU vüc ixxMolec, interdum Aovryo utcievAov dicitur in Euchologio p. 449 et 465. sic porro describitur a Paulo Silentiario part. 9 v. 177: : pryiidoviis 8 dgíviuov ig óugadov 1 Vorerot eve gUgvréty gun "6, iécnidog Éxropog d x9nc,
&v0a óóog xtÀdücv dvozaAeron aj£ot méumciv
dÀxóv 0Àov mo9íov éAerxQiov etc.
erat igitur Sophiana phiala confecta ex iaspide: ita vero ador- nata ut porticibus ambiretur, in quibus erant fontes alii seu pu- tei, qui aquam populis aedem ingressuris ad lavationem suppe- ditabant. Anonymus: émoínes ah tlg vv giomqv yvgóOev Grodc gotaridg Üc0sza , xal Aéovroc AvOívovg dgevyscOot vócg sic dzmovijw TOU xowwo9 Àe«oU. quod vero per ora leonum marmo- reorum aquae emitterentur, Àcovreptov locus videtur appellatus ex iis quae habet idem soriptor: in phiala Sophiana cruces pas- sim marmoribus inscriptas evincit libellus accusationis in Arse- nium part. CP. | apud Pachymerem L 8: accusabatur enim cg zQoGxiigOo, voig Zovisdv sUucvase, cg «oL Sou égeivat TG Àov- T0Q vij éxxlaolac Gvyvezig &ovscOo: , Tipi qeooxvüoov Grcv- Qo$ £xeiGs TOÍg Megucpotg Éyzeyeoaypévov , "Ayagqvoig ovci xc cpv5roig. binas eiusmodi phialas in atrio Novae ecclesiae ex Aegyptio ac Romano et ex Sangario marmore exstruxit pariter Basilius Macedo, quas eleganter describit in illius vita Constan- tinus, ex filio nepos; c. 55. porro ante aedium sacrarum ve- stibula balnea et lavacra publica collocata docet inprimis Euse- bius loco laudato, in descriptione aedis "Tyrensis, et Paulinus epist. 12 et 31, ut et Natali 9 et 10; apud quem cantAarus ap- pellatur , füstigiatoque interdum so/do aere tAolo tectus describi-
P 539
80 DU CANGII
tur, ut et apud Anastasium bibl. in Anastasio x PP et in S; Sym- macho. sunt enim canthari apud Ulpianum (leg. 41 G$ 2 D. de legat. 1) aquarum receptacula, unde aquae erumpunt. eadem igitur notione pAialam. appellarunt Graeci, quod zymphaeum Anastasius in S. Hilaro PP. idem Paulinus Nat. 10: interior variis ornatibus area ridet, laeta super tectis, et aperta luce serenis Jrontibus,. atque infra. niveis redimita columnis; cuius in exposito praelucens cantharus exstat, quem. cancellato tegit aerea culmine turris. cetera dispositis stant vasa. sub aere nudo Jonticulis, grato varie quibus ordine fixis dissidet artis opus, concordat vena metalli, unaque diperso fluit ore capacius unda. meminit idem. Constantinus c. 59 phialae seu balnei Venetae fa- ctionis, et alterius phialae Prasinae factionis, et lib. de Admin. imp. c. 51 loci gicAog dicti, in quo iudicia inter remiges exerce- bantur; unde illius iudex praefectus phialae. vocitabatur, illius forte quam Theophanes p. 307 et Cedrenus p. 442 a Rhinotmeto excitatam fuisse scribunt s/g có zeAeioQ ot xci, GaEo0£&tuov. huius etiam mentio est apud Leonem Grammaticum in (Theophilo et Gregorium in vita S. Basilii Iunioris n. 38. at phiala proprie : dicitur totum illud aedificium quo. cingebatur et tegebatur can- tharus ipse seu aquarum receptaculum, quod-ró Zufladov xoi zóv zvOufva vüc qidAge vocat idem Constantinus, ijuf&rqv Theo- phanes et Euchologium, in quo et xoivufsiov nuncupatur. in simili labro scriptum olim versum hunc retrogradum, qui habe- tur in Anthologia, apud Gruterum et alios, aiunt, víQov cvo- paporoa uj uovev óyiw. quippe fideles priusquam aedem sacram ingrederentur, aquis istis,. quae a sacerdote benedicebantur, fa- cies et manus lavabant. hinc Paulinus ad Severum : sancta nitens famulis interluit atria lymphis cantharus, intrantumque manus lavat amne ministro, atque hae fontium aquae quotannis in pervigilio sacrorum Theo- phaniorum, interdum in ipso festo die, consecrabantur et bene- dicebantur; quarum benedictionis ordo habetur in Euchologio : unde vócov &zcAocvuxol, Ócuóvov qvyaüsvrixal apud Clementem in Constit. Apost., lepoviaxov apvyOv xol copcrov, alibi gogrq- prov Àvmjgiov, etc. in eodem Euchologio dicuntur. harum loco successere, praesertim apud Latinos, quae in templorum valvis exponi solent lustrales undae, uti qui de ritibus ecclesia- sticis scripsere pridem docuerunt. enimvero quod Silentiarius de perpetuo aquarum Sophianae phialae miraculo subdit, et ut in pervigilio sacri festi, mense quem govgGoyírove vocat, eae vasculis haustae et a plebe Christiana domum asportatae incor- P 540 ruptae manerent nulloque corriperentur mucore vel putredine,
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 81
praeclare ommino refertur à S. Ioanne Chrysostomo Orat. de ba- ptismo. Christi, qui festum istud. sacrum Epiphaniorum diem, proinde mensem g9vooyírove lanuarium fuisse coarguit. huic autem mensi fortassis id epitheti tribuit Silentiarius ob. rogas ma- gistratuum, aut xenia et strenas quibus donabantur, ipsique adeo principes; vel certe quia eo mense magistratum inibant consules, et q9vGoyÍztvsg in publicum procedebant. dicitur enim lanua- rius uv vzuürOv, mensis consulum, iu Anthol. l. 1 p. 194. de quorum processibus agunt Novella lustiniani 105 , Claudianus, Marcellinus Comes, Corippus, Chronicon Alexandr; et alii. sic autem Chrysostomus: TOUT ydo TÜ "ju£od , xaO qv éemvicaro, sto niv TüV vücrav yjyiect qoi. Oud zor voUrO b^ uecovvxsío word TQv fogrijv TüUTNV G7LCVTIG Vàgtv6duevot oixaós 1d véuara doriOsvvo, vol sig évievtov OÀóuAnoov quÀésrovGm, &ce 015 Gu- ueoov eyiacOévcov rv JOcrOv. - xol zo enpeiov yiveres. éveoyé, oU Oi ergopévie vücrov Éxslvov gUctoc TÜ ju]x8L TOU q9óvov, rd sig àvievrav olóxiqgov xoi Óvo xci volo moÀÀcxig £e ToU Giuegov dvrin9évrog dxegaov so veugoU uívovroc, uel uere vOGOUTOV TÓV qgOvov TOig Gori vÀv mz5yGv ibamagOsicw VÜaciw
&uiAÀouévov. exstat porro etiamnum hodie phiala ista Sophiana, ubi, utait Gyllius, perennes saliunt aquae, ad quas ex area de- scenditur multis gradibus.
23. ^Aulae ipsae et atria aedium sacrarum sua habebant ztpoovArw; prae ceteris vero átrium Sophianae aedis porrectiori . et amplo foro, porticibus perinde cincto et magnificis aedificiis exornato, obversabatur, quod Z4Vyovotaiov, Adyoveriudiy et 4U- yoversóv promiscue appellatur a scriptoribus. erat autem, ut innui, forum maius, cui Zonaras zgocviíov interdum appella- tionem tribuit, ut et Nicephorus Gregoras. | proaulam dixit Or- dericus Vitalis l. 2 p. 419. Gloss. Saxon. Aelfrici: proau/a i. domus coram: aula, selde. dyogcv mon semel vocat Procopius de Aedif. 1 2, ubi describitur. huic complura inaedificata erant palatia ac domus insignes et aedes aliquot sacrae ; atque inprimis magnum palatium vicinum fuisse testatur Procopius, cuius tricli- nium, quod Augustaeum spectabat , toíxÀwvov T0) 4VyovortQvog dicitur apud "Theophanem variis in locis; in quo corona donatas aliquot Augustas refert, ut et "Theophylactus Simocatta 1 1. incertum porro an triclinium istud an vero ipsum Augustaeum forum intelligat Chronicon Alexandrinum , dum ait anno 2 Leo- nis M. Augustaeum a "Theodosio urbis praefecto ix mAeyíev rfc peyalne botimalug exstructum fuisse vel certe instauratum. Au- gustaeo perinde inaedificatum erat, ut auctor est Nicetas in Ale- xio Manuelis filio, Alexii templum seu monasterium, illud, opi- nor, quod ab Mene patriarcha €CP, qui Monomacho imperante vixit, nomen sortitum est, uti Zonaras et Scylitzes commemo- rant; diversum a S. Alexii aede, in cuius catechumeniis celebra-
Paul. Silent. 6
P 54
82 DU CANGII
tas aliquot synodos legimus apud Allatium 1. 2 de Concord. utr. eccl. c. 11 et 12. Augustaeum praeterea spectabant triclinia pa- triarchae, quae Gogotzqv et Mexoovo nuncupabant, ut habent Codinus de Offic. c. 17 n. 8 et idem Nicetas in Alexio Manuelis filio. in 'Thomaite exstitisse bibliothecam patriarchae scribit Scylitzes in "Theophilo. sed praecipue, ut dixi, Augustaeum obversabatur aedi Sophianae, vel certe illius atrio, adeo ut prae- cipuum templi atrium haberetur et diceretur. Zonaras enim de statua lustiniani, quae stetit in Augustaeo, scribens ait illam stetisse iy zO mooevilo vo) ueycAov vao). ' hinc aulae seu potius evioíag vocabulo, quod idem sonat ac atrium, saepe donatur a scriptoribus Byzantinis, a Niceta praesertim in Alexio Manuelis filio n. 6 et Pachymere l. 9. Suidas in Iustiniano evAsv diserte vocat, quo leco interpres ipseque Gyllius perperam domum aut palatium vertunt, cum atrium esset et locus zgíórvAog seu por- ticibus undique septus portisque clausus, quod testatur idem Ni- cetas loco citato, scribens z;vAec oU Zyovorsvog effractas fuisse in seditione quadam ; ut et Codinus in Originibus, dum ait Iusti- nianum, confecta aede Sophiana, a palatio fog vxc zvàirgc v0U A/yovoreQvog curru vectum processisse; ubi perperam grvAge reponit Meursius. tradit denique idem Codinus (de Off. c. 17 n. 10) vestibula magnae ecclesiae in Augustaeo exstitisse. Au- gustaeum autem aedificatum primo et ita appellatum volunt a Constantino Magno ob matrem Helenam, cui Augustae titulum concesserat cuiusque statuam eo in foro posuit: ita Hesychius Milesius et Chronicon Alexandrinum. Suidas in loco patente, nuncupato Daphne, stetisse statuam illam refert, indeque appel- latum locum Augustaeum. ex quibus percipitur stetisse in ea
"Augustaei parte quae spectabat regionem tertiam. nam aedem
S. Stephani, quam. in Daphne statuit "Theophanes, in palatio idem scriptor et Chrenicon Alexandrinum p. 878, alii in Sigmate excitatam volunt, ut habet Gyllius 2 155 ex quibus evidens est Daphnen et Sigma vicina fuisse. in eo porro consentiunt scripto- res, ita appellatum Augustaeum propter matrem Helenam, quam, ut scribunt Eusebius 8 46, Sozomenus 2 1, Sulpicius Severus Hist. l. 2, veteres nummi ac inscriptiones testantur, Augustam appellavit. neque enim audiendi Suidas Codinus ceterique du- biae fidei scriptores, tradentes ita forum istud appellatum quasi yovcrsiov $|yovv ó1omoov, quia forte inaudierant gustum cu- pedias appellari Latinis, quae vox occurrit apud Apicium de Re culinaria 4 5. in Augustaeo praeterea statua argentea '"Theodo- sii Magni columnae imposita stetit, ut auctor est Marcellinus Co- mes: columna haud longe ab ecclesia constituta est, quae argen- team Theodosii Magni statuam ferens hactenus contemplatur; eo nempe loco ubi postmodum lustinianus, hac diruta, suam excitavit, uti Zonaras refert, qui statuam istam argenteam se-
ndi nM ufo M EM La
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. / 83
ptem milia librarum pependisse et ab Arcadio filio erectam prodit.
24. Excitata igitur aede Sophiana dirutaque 'Theodosiana statua, loco ipsius suam equestrem imposuit lustinianus, ex te- gulis aereis inauratis combustae Chalces conflatam, anno impe- rii 17. "Theophanes: rà evrà fre imAoo9n 0 yoÀxo)g xiv ó péíyog mmoiov voí zckeriov, ó Àeyóutvog A4vyovorsVg, xol dvg- véyüq 1j orum vo) facikiog "lovórwiavoU Épuzmog. fuit autem qoÀw5 vestibulum magni palatii ac triclinium, per quod in illud ibatur, sic appellatum, quod aereis tegulis tectum esset. illud Anastasius imperator, Aetherio architecto peritissimo usus, a fundamentis excitaverat et in admirandam altitudinem eduxerat, ut docet epigramma, quod habetur in Anthologia Gr. 4 23. no- minis rationem firmat Cedrenus, scribens ita appellatum ài& và ix qoÀudiv xeoducv xeyovocpuévov icreyácOor. — cum porro in se- ditione Victoriatorum , ut est in Chr. Alexandrino, conflagrasset, illud rursum instauravit et in priorem altitudinem eduxit Iustinia- nus, quemadmodum refert Procopius, a quo novum istud tricli- nium describitur de Aedif. 1 10. statuam vero Iustiniaueam, quae immensae molis et altitudinis exstitit, describunt pluribus idem Procopius 1 2, et ex eo Pachymeres in &xggdoti 4vyov- 6re10voc, quam legi in ms bibliothecae Regiae, Nicephorus Gre- goras l. 7, qui illius dimensiones exaravit, Nicephorus Callistus in prooemio Hist. p. 16, Ioannes Tzetzes Chil. 8 n. 184, Codi- nus, Gulielmus de Baldenzeel in Hodoeporico p. 103, Bondel- montius in descript. CP, et Gyllius 2 17. ex praedictis porro scriptoribus Graecis liquet statuae ipsi, perinde ac foro, A4vyov- 6raLGvog nomen inditum fuisse.
25. "Tot igitur praeclara vestibula et atria, tot insignes ac marmoreae porticus aedi ipsi partim obversantes partim adiun- ctae, satis declarant quantum aedes ipsa intus contineat elegan- tiae ac decoris, et ut verbis utar Procopii de Hierosolymitano deiparae templo scribentis, uzvvovo: voig fcc lo?sw ózoío 9:&- pari ivrvysiv ufAÀovo:, ut vero Eusebii de vita Const. 8 88, TOig Tiv ÉxtO0g moQtav mowovufvoic xarozAqwmwuv magtiyov vv TÀv £vüov ógeuévqv Oéav, quibus quaedam consentanea habet Hist. 10 4. cum ergo nemo sit, cui his perspectis aut perlectis nescio quod animo non oboriatur tam grande miraculum oculis usurpandi desiderium , tum ut huius liber pateat aditus, portae aedis aperiendae sunt. plures autem prostant etiamnum, plu- resque exstitere olim, in quattuor templi lateribus, si quibus- dam meotericis fides. ab occidente enim, qua maximus aditus illius est, novem portis illud initur, ut auctor est Gyllius. ha- rum numerum non expressit Silentiarius: sed cum dixisset ve- stibulum seu porticum occidentalem habere septem portas, e quibus una ad meridiem altera ad septentrionem prostat, addit
P 542
84 DU CANGII
ceterarum quae muro orientali, qui aedis postremus est, adia- cent, clausos cardines aperire aedituum ; quia fortassis eae erant portae, quae aedituorum curae incumbebant seu ostiariorum. nam ut est apud Isidorum Iuniorem in epist. ad Luitfredum, ad ostiarium. pertinent claves ecclesiae, ut claudat et aperiat idi plum dei, et omnia quae sunt intus extraque custodiat , fideles recipiat, infideles et excommunicatos reiiciat, unde mvAogoí di- cuntur in epistola quae S. Ignatio tribuitur, et alia S. Cornelii PP,. quae exstat apud Eusebium Hist. Eccl. 6 35. | 9vgogoí in con- cilio Laodic. can. 34 et Epiphanio in Exposit. fidei catholicae, nisi per vocem véox0goc intelligatur subdiaconus, :cui catechu- menos et paenitentes in ecclesiam introducere et ex ea educere: incumbebat, ex eodem concilio Laodiceno, ut canones 22 et 23 interpretantur Zonaras et Balsamon, quemadmodum diaconi sà-. cris bematis foribus praeerant auctore Dionysio de Ecclesiast. Hie- rarchia c. 9. . ita igitur Silentiarius part. 2 v. 95: «itlify TÀv ys uev &ÀÀov ynoxogog dpuot uepoxóre Qxigüv avolyst : Éonfgiov zegl roigov, 0g Vovarog ovt uela toov. porro pluribus portis patuisse aedium sacrarum aditus innuit etiam. Paulinus Nat. 9: gaudetque piis sua moenia vinci coetibus, atque amplas populis rumpentibus aulas laxari densas numerosa per ostia turbas. addit Gyllius imaximum Sophiani templi aditum ab occasu esse: plano pede: nec enim, ut Pantheum Romanum; gradibus. ut olim ascendi aut ut nunc descendi.
26. Ab oriente unica aperitur porta, qua, inquit idem Gyllius , quinque gradibus descensus patet in aedem. Silentia- rius part. 2 v. 161:
cA dni atv Qa£9ovra zn uta. Tüc £oac istius nvAng meminit auctor Historiae de miraculo in sacro ecclesiae puteo edito. per hànc denique Sultanum Turci- cum templum ingredi aiunt, ex qua in proximam aulam secedit, ad latus bematis moerdisnhle exstantem , ubi consistit, cum sa- cris profanis interest.
27. Denique ad septentrionem duplicem portam statuit Si- lentiarius part. 2 v. 154: | P 543 z:90g uiv eujrqv a Évvogsjag &vexA(vovar 9vgéroov ói£vyéov. et infra v. 161: z:90g 02 xsÀotvyjc vuxrog t0og O:coxv éni Oxide Aoog OOsvet. at vero ad meridiem nullas portas fuisse observat, sed e regione
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 85
septentrionalium sinus affabre confectos aulis similes fuisse in- nuit, v. 156: voriov 03 aor ztrsgüv Gvra xvAcaov
eUTUXTOVG xsvtQvog Ésidou£vovg vwl macto.
28. Aedem ipsam ingredientis primo sese offerunt adspe- ctui quattuor pilae maiores, paulo ultra mediam templi partem, versus orientem , quibus tota illius moles vel certe immensi he- misphaerii pondus incumbit. sic autem appellantur eiusmodi fulcimenta ex lapidum congerie in altum educta. Paulinus:
quaeque prius pilis stetit, haec modo fulta columnis
vilia mutato sprevit caementa metallo. idem alio loco:
nam, steterant vasto deformibus agmine pilis:
nunc meliore datis eadem vice fulta columnis,
et spatii cepere et luminis incrementa. at pilas istas zzeGgovg vocant Procopius et Eusebius de vita Con- stantini 3 36, zivcovg vero Theophanes Cedrenus et Codinus de S. Sophia. Lexic. Gr. ms bibliothecae Regiae sign. 2062: zivcóg ó To) coíyjov, nempe fü/cimentum. Suidae suicoí dicuntur, zi60oí Harmenopulo l. 2 tit. 4 & 40 et 56 et Nicephoro Callisto in prooemio p. 18. iis autem vocabulis innuuntur grandiores et validiores pilae, quae graviora aedificiorum onera fulciunt ac su- stentant; unde vox zegemíoci efficta, de qua postea. sed de nominis origine parum constat, nisi a Graeco z£600c, quod idem sonat ac 4vfjoc, deducatur. pilae enim istae figura ubique qua- drata, et in modum cubi vel certe ex lapidibus quadratis con- fectae, exsurgunt. cum igitur latis ac praegrandibus constent lapidibus et certam quodammodo lapidum congeriem efficiant, ideo A0go: seu ageres appellantur a Procopio, qui pilas istas sic describit: zerg Óà ro9 vio uíco ÀOqo: ysigomolavor iÉnavscvqzact víGGuQsg, OUg xcÀoU0t mz::0c0vVg, Óvo uiv mOg foooüv, Óvo Oi zQ0g &véuov vorov, evrlo, zc xol Voot cAMQAotg, xiovag àv uéco £xdizsgot xord véogoQoc woAiGTo Éyovreg. — menolqvror 0à Àdgor M- Soi; sUutyéOtc. ovvOsroi, AoyaOqv Gvvnsyuétvoig, ig GAMjAovg vé z:90g Gv AiQoÀ0yov Éniozauévog iveguocOsisiw, ig Vioc u£ya ÍnvoUvro,' sixaGotg dv ovroVG tivo, GxomfAlovo 0gQyv dztorüuovg. et infra describens quemadmodum invicem iniecto et fuso, plumbo lapides cohaereant: of àAógoi, dGwzsg émeuvijoOmv coríog, ov xorc TavrG Toig CAÀcig oixoOouícig memolnvro:, GÀÀd gónQ roigUr. AlOcv imifoki iv verQeyo vo Otemimóvmrot, Gulqodv piv giciw, dgyacíav 0B Aslov, ixvowrv 0£, si uiv và mgovyovza svoi£iGOnt, Àv voU Aóqov zÀsvoOv uéloisv , éyyovíov, si 02 vov pivoto xexAoovra, qooov, iv virQumAcUQo ysysvguévov. ita praeterea describuntur pilae istae a Silentiario part. 2 v. 53:
Éort ydo dvrolixovg vs xol £oztolovg perd xvxÀove,
xvxÀove xutzsAeig , usro xÍovo Oitvyo Ox Buc,
86 DU CANGII
eumeryéeg toiX0L mícvote, yvparot piv ógüc0er. moóGOev , xl zÀevoag 03 xol aogeyéae zegl voTovg dvTizOQ0Lg Ggiyx8évreg &geGuaGtv, svxoporOv 08 ; vetQdq poignDévreg igptüpijaGovci QewslAote, zévQoug cgga'yéscoww eongoreg ete.
P 544 pilas, inquit Procopius, coagmentat non calx, quam vivam et
inexstinctam vocarítt, non bitumen, sed plumbum lacunis infu- sum, cid nélvBoog. i TÉMB qvod D uecago movrejoGs qooij- cac, av ve AMOov vj douovíog ivrevquog xol evvüéov eAMijAotg QUTOUG. quod et attigit Silentiarius part. 2 v. 60. at v. 89 vi- detur innuere immissam in pilas calcem arena mixtam : Qv id néGaov apijy pe mvgipléxroto M8ov 79ojorjót XtQcoGo, dopoviqv BUvocsv cvyo Üopiiropi TER.
cui concinit Anonymus, scribens &unAaciv ztüvvOV TOV TWOOV factam esse pera &olov xoi &cfiécrov, additque ferreis praeterea vectibus invicem connexos esse lapides, ne convellerentur ac dis- silirent. quod vero tradit Procopius singulas pilas habere duas columnas in sui medio, sic a Gyllio describitur: ad eorum . (arcuum) zmam curvaturam extremae partes ultra pilas proiectae in sphaerae quartam, partem recedentes, quae. nituntur quattuor arcubus , qui sustentantur duabus pilis minoribus et duabus znaioribus. quattuor enim pilae maiores non solum, sustinent quattuor arcus maiores, sed etiam. earum singulae duos arcus minores, unum, pergentem in longitudinem alterum in latitudi- nem, quibus templum longe porrigitur et late dilatatur.
29. , In altum proinde eductae quattuor maiores pilae quat- tuor maiores arcus sustentant, qui in quadrum connexi interie- ctum opus in trianguli formam in quattuor lateribus efficiunt, cuius ima pars presse intercepta arcuum coitu acutum facit angu- lum infimum, ac superior sese explicans hemisphaerio termina- tur, ceterosque angulos ibi efficit. ita Procopius; quod et atti- git Silentiarius part. 2 v. 58:
dvícGvro, 0^ ico vovyovo Toiyoc énixAwO slc. in his triangulis visuntur etiamnum hodie quattuor evangelistae opere müsivo depicti.
30. Quattuor igitur arcus maiores in ordinem quadrum dispositi pilis istis quattuor maioribus incumbunt, fulcientes he- misphaerium. Procopius : ini vovroig Ob desit; zíGGogso iv rs- vQumÀsUQo dvéyovoiw, ita ut earum capita bina coeant pilarum- que fastigiis innitantur, curvaturae vero in altitudinem immen- sam educantur; : d. Ó cio Evyouéva tle dmígavrov Vapog qure. ac duo quidem arcus, qui ad orientem et ad occiden- tem porriguntur, vacuo in aére erecti stant: zàv 0à o»íümv ef
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 87
piv Óvo xatd xevot voU dégec Émavsovüwed. mpóg avicyovra vs xal Óvovré mov TÓv Suov. Paulus Silentiarius part. 2 v. 116:
qÀÀ. Ém ... wo £6nep....
diidov UzévtgOtv &loc mspvrénraton, atónjo. Euagrius : af 0à spolíósg xsvol i£ düdqovg uégoi vij; xoÀUnTQag v1c 0gognic éxaígovran. cum. ergo nihil substructum habeant, sed aperti et vacui a parietibus sint, templum longe capacius efficitur, ovüsvog dumoüdv và Seins TOU rulixos sov peyéOQovg ysvouévov, ait idem seriptor. sic enim ab oriente et occidente quarta pars sphaerae applicatur hemisphaerio, ut intus una et eadem concameratio esse videatur: foris vero separata apparet, ornatius efficiens hemisphaerium supra duas quartas sphaerae partes. horum arcuum alterum, occidentalem scilicet, misere distractum. ac iamiam ruinam ininitantem renovavit Basilius Ma- cedo, et in eo deiparae et apostolorum Petri et Pauli imagines depingi curavit, ut auctor est. Constantinus in illius vita c. 54: Tuv mo0g óvaw did mij peyeMqv Té xol uerémgov , Ixavdc Üiap- gaysicav ^ol zT Gi OU* elg uexodv dnetloUGav , oUrüg funziole vEJViTV mtQuGgíySog xal dvavtacdpusvog dGpolyg xol wovipov ezistQyoiGoro.
31. Arcus alii duo, septentrionalis scilicet et meridianus, suppositum habent parietem cum columellis. Procopius: of àE Aemopusvot (vv cwíóov) oizodouíav vwd xe xiovag uixgovUg xopaó5 £vegOtv Fyovow. Paulus Silentiarius part. 2 v. 118 de iisdem arcubus:
ig 0i vórov xziddovro xe dc xMaw aooyov.Goxrov
Toiyog igiovsvérqg dvozsivsvas Gyou ysvslov
, &yvvyoge parietem hunc sic describit Gyllius: quoruz quidem. (arcuum) duo, septentrionalis et meridianus, curvaturam suam imam sub- structam habent tenui pariete fenestellis vitreis pleno, sustentato columnarun. duplici ordine, inferiore et superiore. | inferior ha- bet octo columnas ad solum nitentes, superior sex sustinentes pa- rietem, subtilem. et subiectum, imae arcus curvaturae. | duplicem istum columnarum ordinem et numerum descripsit pariter Silen- liarius, ac primo inferiorem part. 9 v. 190:
Afloums 0à zézoont Ooioig. et mox (nam hoc loco. codex ms lacunis scatet) de superiori columnarum ordine : oe BE ydo En adt..
niovtg a.d. qAodovzi Suagddp
eoi aov Svvoyijec &veGz1GOVTO TEVOVTOV,
ÉvOa qvvowxsiov tvagoivezat d 9oxav. neque aliter Euagrius : iv ü:fi 0 xol word v0 si dvvpov nioveg ovzoig miQurevó gazon ix O:rrahoU AíQov zestoviuévot , Vaegd TE pert gitovci £xégoig ziagemaotowg xoci, nooxvmtew vois [jovio-
P 545
88 | DU CANGII
uévoig Qi00vrsc sic và vekosusva. sunt igitur istae columnae ex marmore Thessalico, quod et indicat Silentiarius v. 129: Oco- GaÀL0oc zévQug ducgUyuere, atque in hunc, qui etiamnum per- stat, modum parietes istos excitavit Isidorus iunior, Isidori, qui una cum Anthemio aedem Sophianam primum: aedificaverat, ex fratre aut sorore nepos. nam cum anno 32 Iustiniani hemisphae- rii pars orientalis ex terrae motu collapsa esset, ex eo quod in- tegrum remanserat, defectum, qui tantae ruinae praebuerat oc- casionem , agnoscens, arcum orientalem et occidentalem suo, ut erant, loco reliquit, septentrionalis vero et meridiani curvaturae substructum parietem introrsum porrexit, pauloque latiorem effe- cit, ut congrua cum ceteris proportione ovalem quodammodo figuram efficeret. Agathias: "Joí0cgog 08 0 véoc xoi of GÀkot wy- gavoztorot o ztgóztgov iv £evroig dvaOsooucevrro cy5pa, xoi và cotouévo và zszovOOg Omoióv vs qjv xo àg 0 zi Or] mov qjucgvuzo &xiggecdusvoi, viv uiv Égav ve wok £aneglav éwide ovra ufvsw &ard quoov dgmev, vue 0B doxvoag vt xol voríag vv iml oO Xvgroueroc oixoüopíov zgóg rd Évóov rQovilvavteg, wol svQvsé- gov ajofua zrouocpevor, ce waAlov douodiiroro vaig GAÀerg Gvv- vevtuxívoi xol ópoÀoysiv viv icomAsvQav dgpuovíav, stouGrtiÀon vovvQ OsüvvQvror viv ToU xtvouotoc eguirQlov, xai UnoxAiwot Booy" Tí các iri4otog uéíooc, ómócov Érrgopwutg amereÀsivo cyjuc, oUro vs im' ovrQ s|0gocav zv vOv iv uícQ Vztgavé- qovro slve wvxAov &lre sjpiGqoioiov, eis órpüroUv OvOpevt zog" evroig émwsxAquívov. sed audiendus inprimis Gyllius, qui to- tam hanc aedis partem graphice describit. —Za£i/udo, inquit, di- latatur ultra pilas arcubus et columnis et parietibus, ex utroque latere, septentrionali scilicet et meridionali, sex velut aulas ca- piens, tres inferiores e£ totidem superiores, vario marmore vesti- tas, concameratas, calculis inauratis et figsuratis ornatas. — ita enim, ex singulis pilis duplices arcus nascuntur in templi latitu- dinem porrecti, ut eorum alterum. conquiescat in muro extrinse- cus obnitente matoribus pilis, a quibus quattuor arcus in utrum- que parietis latus emittuntur, duo quidem inferiorum aularum concamerationem. sustinentes, reliqui duo superiorum totidem au- P 546 larum testudines, quarum latera singularum partim adnituntur ad arcus partim ad columnas. | unde fit ut pars aedis interior et media illa ingens vacua, si sola consideretur comprehensa intra pilas et columnas, sit forma ovata, si vero tam intra quam extra ' pilas perspiciatur, sit quadrata. ita enim ex utroque latere velut alae appensae sunt tres aulae inferiores et totidem superiores, ut ab imo pavimento procedat quadrata usque ad curvaturam supe- riorum aularum, deinde intra octo pilas in ovatam formam con- trahatur usque ad curvaturam quattuor arcuum sustinentium he- misphaertum. has aulas et in ovalem formam contractam me- diam aedis partem nescio an intelligat Silentiarius part. 2 v. 129:
DESCRIPTIO S. SOPHIAE, 89
u£cco 03 qo
Evo. xoAÀvjogoto Oeuolvovow £0s8Àa
qsíxovog ai9ov6ne zsgijuissoc. nam per veóv xoAAvjogov mediam aedis partem in chori seu in ovalem formam contractam, per ol9ovGov vero zgipixy porti- cus, quae intra quattuor pilas interius curvantur et a meridie et septentrione eam cingunt, videtur intellexisse ; cuiusmodi veot seu chori aedis Blachernianae fuit figura, ut auctor est Procopius de Aedif. 1.3, ubi de colummis aedis: xol zd uiv GAÀe v0U vo) píon xov! sUOU. Écrüciv of níovig, xard 0b uíca Unooríliovrat tiom. sed de aulis agetur infra.
82. Quattuor maioribus arcubus, qui quattuor maioribus pilis, quas structiles columnas vocat Ulpianus, innituntur, in- cumbit ingens hemisphaerium (trullum aut trullam vulgo vo- cant) seu aedificium rotundum ac teres, quod in immensam alti- tudinem educitur. Procopius: vz:o9sv 0à ovràv (ràv dwpídov) xvxiovsgne oixodopíe àv 6z90yyvÀo éxijgro:. — huius parietem, qui in.orbem fertur sustinetque testudinem orbiculatam, ex lateribus ienuibus spongiosis ac candidis, quos ex Rhodo insula advehi curaverat Iustinianus, confectum esse ait Codinus, iisque levibus adeo ut eorum quinque lateris unius pondus ex aliis exaequa- rent; ex quo, inquit, in vulgus fama sparsa sit trullam templi Sophiani esse hederaceam , 0r) 0 rQoUÀoc xiGGeQwog écriv. quo loco Allatius legendum censet xvzegícsiwoc, tanquam si hemi- sphaerium: confectum fuerit ex nunquam putrescenti ligno: nam certe cupressinis tabulis tegi solitas aedes sacras auctor est Leo Ost. 1 20. verum alii, ut Lambecius et Combefisius, legunt Ovi xiGnoíov icri d vgo)Aoc, id est pumicea trulla. | parietes vero isti latericii opere musivo interius ubique exornantur. Ano- nymus: sj9' ovrog igovoíocsv evrQv. quadraginta fenestris, teste Gyllio, lucem admittit idem paries, 09v del ÓiyeAg mod- vov 4juígo, ait Procopius. unde cum pars illa hemisphaerii tota luminibus seu potius fenestris colluceat, zü £ugorov dicitur Eua- grio, qui eius latitudinem seu diametrum esse pedum 79 scribit: zó 0b mÀcroc v09 ipo rov «vroU zoÓQv o£. qua vero hemisphae- rium quattuor arcubus insistit, seu in ima sui parte, maior co- ronis totum illius circuitum interiorem ambit ac circumdat. Si- lentiarius part. 2 v. 67:
Oz xol óí£a xa9£onei
Ggoíonc sjuttogoto , xol dvzvyég eiow, &Awug
rOU zvpérOv xvxÀoio, Ov dijiümv xovd vore
dvégsg éovegavoav. mox addit ut prominentes eiusdem coronidis lapides viam angu- stam, cancellis, ut par est credere, ferreis munitam, porrigant, qua xevógAdzTwc seu x«90gogog, qui luminaria accendit in he- inisphaerio pendentia , .progredi solet:
P 547
90 DU CANGH
V0 zoo oi xóGnO Éxxosuéec Adiyyeg loregva avro mogsiiv grew , TEQUUIÓEGGQV , d sol qosqógoc evo &roopog cpguOEov fegoUg Aaumrijoeg cvdmret.
33. Muro hemisphaerii testudo orbiculata, in sphaerae modum compacta, incumbit. hanc vulgo 904ov vocant Graeci scriptores. est autem 494Àog, ut est apud Hesychium, 6r790yyv- AosiÓcc oíxog, seu ut est apud Isidorum et Papiam, emnens ro- tunditas et fastieium templi. Ugutioni proprie quidem ZhoZus est velut scutum breve, quod in medio tecti est, in quo trabes coeunt. cuius quidem vocis meminit Vitruvius 4 7, tametsi de significa- tione inter se dissentiant illius interpretes. —Z/o/o fastigiatum. di- xit Paulinus: et vetus epigramma in Asclepiodotum Anthol.
'Gr. 4 28 zoiAov Foswue O0Aov eleganter appellavit parietes in
orbem interius circumductos, qui "testudinem sphaericam seu tholum sustinent. ab eiusmodi tholis dictum oAcróv magni palatii triclinium, ab Anastasio Dicoro exstructum, ut refert Zonaras; quod idem esse constat cum trullo, in quo habita sexta synodus, dv rà Gsxoéro voU Oeíov moAeviov tQ Asyouévo vgovAAo, ut habent Acta eiusdem synodi; quod quidem triclinium a Ma- cario Ancyrano dicitur fuisse oixog zsgipevrje àv xoÀo vàv act- Aéov KIl malovío wsusvog. basilica nuncupatur ab. Anastasio bibl. in Agathone PP. p. 54. et palatium in Leone 1 p. 56. ita ab eadem figura domum quandam in urbis conspectu zgovAAov nomine donatam séribit Leo Grammaticus p. 453. tradit Pro- copius hemisphaerii testudinem eatenus de industria sursum te- nuari ac deficere ut per ipsius aperturas lux intret affatim: xoi Oro einet TÓ oPxoüóuzpe xoTo Boer, i&enívq0sg magtuuévov T0GOU- TOV 0GOV TOU qtoovg, 09 à 10 Ormomuévov vijg oixoüouíac Evu- Batvey sivow, géíyyovg Oieoxàg dyoyove tiva... rem mirandam, inquit Silentiarius , intueri licet, ut inferne latior sensim defi- ciat, et in orbem veluti caelum convolvatur testudo, part. 2 v. 78:
&or, 0^ iociv péya 9dpfoc , 07LC0Q voto Beiàv lojco
edgvréon uBv EvegOsv , vztoOc 0b usiov dvéQmi,
ce z:0À0c 2]EQOgouvoc. ita etiam Agatbias,, ubi de hemisphaerio xc yéyovev évreügev sixórac iO vsgoc piv xol eUemíGtQogog xa navreyóOev vÜ yoepwi] éioatov, Grevoirtooc ói xal obvzevije xoi OLoc 07] otro Aev ix- zqvrsww ToUg Oeouívove cg moi, moÀÀo 08 Opcg mov iv và copas? Befwxuévor. — ita autem sensim tenuatur et deficit testudo, ut cymbali figuram effingat et zvufoAwog circinata sit, ut est apud Anonymum: sic enim secundo exstructam prodit, ne rur- sum caderet, jvo wu z&Àtv reyíog mícot. quae quidem cetera- rum trullarum vel tholorum forma etiam fuit, ut nempe inferne latiores sensim in sphaeram desinerent atque adeo ovi formam
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 91
referrent; unde dor& vel gor dicta sunt eiusmodi aedificia, ut illud quod doróv appellat Ioles p. 172, seu gerov, uti praefert editio Regia, et in palatio exstitisse narrat; quod iliud idem est quod antea 2oÀcoróv et vgo9ÀAov vocabant. cum igitur sphaerae speciem quodammodo exhiberet, ideo ggoeíoeg nomine donatur a Zonara non semel, et aliis: nam et trullam instar sphaerae ubique sinuari dixit Silentiarius v. 74 :
iyoouévn 0^ dpinsgOtv ig ünAsvov qjfoa cie
z&vro9t uiv oqoignüóv &AGcsvar, oie 0) qoudgüc
ovgavog eugiféfuxs Qóuov axéxag. atque haec quidem testudo ita parieti tereti imponitur, ut pro- pter.illius tenuitatem non firmae inniti fabricae sed aurea catena de caelo pendere videatur. Procopius: zovrov à ToU xvzors- goíg moppuey£Omg émavserquvid Tig Gqoigorire 90Àoc moitivat «v10 O,ogsgovrog tUmoooQmov. Üoxsi 0b ovx imi Gregoüg trc oi- xodopíeg àid zó zegsiuévov £crdvor, aAÀd vij govor] Gciog vij «xà TOU ovgovo) dÉmguuévov xoÀomruv vÓv qOQov. eadem prope- modum habet de hemisphaerio aedis SS. apostolorum de Aedif. 1 4. in interiore tholi seu, ut vocant, trullae centro ac testu- dine Iustinianus opere musivo Christum in Iride sedentem, orbem iudicantis effigie, describi curavit, ut eUrózrre: testantur; quem- admodum in Novae ecclesiae a se in palatio excitatae tholi testu- dine Christi et angelorum ei administrantium effigies Basilius Macedo, ut auctor est Photius in illius descriptione. in suprema vero, et quae extra eminet, Sophiani tholi parte positam fuisse crucem seu Ziyvoyororov tradit Silentiarius part. 2. v. 78:
dxgorarmg 2
GrovgQov Unio xogvqmüo igvaízroliw Eygagse zéqvq.
34. Immensam hemisphaerii ac stupendam altitudinem praedicat his verbis Euagrius: $0Aog ioriv Ó rÀv dvaoxrügov vqóc, TérroaQGL utrecgQifouévg spaA(Gww , ig voGoUrov Vioc éxotgo- uévi] Gc Éveg9 e uiv voig dzevífova, Óvoéguxrov sivas roU sjutoqou- Qíov ez0msQorOGiV, UVzsgüs Ob vovg ywvouévovg uuócus mtgá- GOot, 8) x«l uoÀo TroÀpwrQg Tig tb, UzoxUnzTtuv xal ig r0v mv- $Suéva Tg O1petg zugezéíumsw. eam autem altitudinem a pavi- mento ad centrum hemisphaerii seu tholi mediam testudinem esse pedum 180 tradit idem scriptor: ró 03 fjí9og c0 vo xív- TQov 0) quiGQoiglov u£yoig iÓtqgovg zoüdv ox. neque dissen- tit Ioannes Gravius Anglus, ipse evrózr5c, in praefatione ad ta- bulas geographicas Nassir-Eddini Persae, scribens accepisse se a Turcis U/ug Beigum , praeter alia instrumenta mathematica exaciissima, quae paraverat, quadrantem, stupendae molis con- struxisse , cuius radius altitudinem summi fornicis templi S. So- phiae adaequaret: quae etsi, inquit, dictu incredibilia (nam te- studo hemisphaerii centum octoginta pedes Romanos superat) illi tamen. Persas fide dignos haec eadem narrantes saepius audivisse
P 548
P 549
92 ; DU CANGII
contenderunt. ad eam porro altitudinem eductus potissimum tholus, cum post illius casum denuo instauratus est.
385. Anno quippe Tustiniani 82, cum crebris terrae moti- bus concussum hemisphaerium rimas ageret, tandem pars illius orientalis concidit, et ciborium et sacrarh mensam una cum am- bone contrivit. annum mensem et diem casus trullae describit "Theophanes: rovro «v0 Ere, uv Moto £, Vii y, Goo na nt), quioxolovuívov ro$ tooVAov LUIS ueycdnpe duxMleg Civ
dg üieognyuévog & TOV yevogévay GeiGpu v , Pgyetonfvov. TÀV Jocvgov) EmtGtv v0 cvatoMuxóv ufgog Tüc mooUmoGroMijc 700 cylov $vciaorqolov, xol cvvévonpev vo-siBo iov «ol viv dylav voenefav x«i vov Ggafove. ad huno hemisphaerii casum spectant etiam versus Pauli Silentiarii part. 1 v.:52:
4j0q uàv GOsv«apoictv éxcuflevto OeuslAow
Ggaíone 2juivopovo xorqoie Oécxshoe &vrvE eto, et v. 141:
oU y&o emovumyévrog égucvijuoro wagivov collapsum igitur vel certe labefactatum hemisphaerium non modo de novo instauravit Iustinianus, sed etiam in maiorem altitudi- nem extulit, Isidoro iuniore Milesio usus architecto, Isidori, qui aedem Sophianam primum exstruxerat, nepote, cuius me- ' minit Procopius. de Aedif. Qu: obierat enim Anthemius. Aga- thias: vóre 0À avTOv UxO ro) xiovov vO usGebromov, pépog ric dgo- q'je xol Grove vzgBolkov dzofeBqóvo ixeóxsUnoé ve avOug fecisse BsBeidvegov xol ini ueifov Vwyog iEjos. quam quidem maiorem altitudinem: 25 , pedum esse tradunt scriptores omnes. Theophanes : Baciedg (ysosv. GÀlovg zuvGovg xol &ü£boro TOV T9oUAÀov,, al ovrog rico, vyob:g nÀíov sixocs mo0eg sic dváfeci émovo To) "mQTOv xríGuaroc. Zonaras: 0Osv Aéyevot xol vÓv vQoUÀov mooGrdéet TV Bociénv xo otoeO vot xol coc evsyeoO vot inl nóüac &/xoGL xol mévre ueretgóregov , «ol xoi go9qvoi z«gà Edrvylov vo) zurQveQyov v0 Osvtegov. ex quibus apparet quae fides adhibenda sit nugacibus ac imperitis aevi ex- tremi Graeculis, scribentibus ulnis duntaxat quindecim a priori altitudine excisis hemisphaerium rursum: aedificatum, in quibus est Glycas : dveyelgevet «Uic, zttücwvog e THMURIIAR 790€ TO zoo ógyviv i£... eadem habent Anonymus et Codinus. cum igitur Euagrius hemisphaerii altitudinem a pavimento ad illius centrum pedum 180, Gyllius vero altitudinem a summa curvatura arcuum usque ad pavimentum 142 pedum esse tradant, videtur confici hemisphaerii ipsius altitudinem esse 38 pedum. nam "Turcus, per quem aedem Sopbianam metiri curavit Gyllius, he- mispliaerium non mensus est; qui si recte mensus esset illius altitudinem, eam ab altitudine quam tradit Euagrius parum dis- crepare comperisset, ut Gyllius quidem existimat ; quanquam
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 93
hoc longe altius esse par est credere, si latitudini altitudo re- spondeat. cum denique anno mundi iuxta Graecos 6404, in- dictione 15, mense Octobri ex terrae motu succussa pleraque urbis templa ac aedificia corruissent, ipsiusque hemisphaerii So- phiani pars, hanc imperator Basilius Bulgaroctonus rursum in- stauravit , Damovijouc eic uóvec Tig parjevdc TOU evoOov;, Oi àv o£ Tejvizat fcre uevot xol rdg vog &vayonéveg Oryóptvor cjxoóó- povv TO zéz:00x09, JQvoiov x&vvQvogim Ofxo. ita Scylitzes et Glycas.
36. Ex singulis porro pilis, uti. supra éx Gyllio ostendi- mus, duplices arcus nascuntur in templi latitudinem porrecti, ita ut eorum alterum cornu conquiescat in- muro extrinsecus obni- tente maioribus pilis, a quibus.quattuor arcus in utrumque parie- tis latus emittuntur,, duo quidem inferiorum trium aularum con- camerationem sustinentes, reliqui duo superiorum totidem aula- rum testudines; quarum latera singularum partim adnituntur ad arcus, partim ad parietes, partim ad colummas. quippe cum ex crebris terrae motibus vel pondere hemisphaerii pilae maiores quattuor laborarent, exstructi sunt muri quattuor longi plus vi- ginti pedes, lati plus octo, in altitudinern maiorum pilarum as- surgentes, quibus vice dpetguezov utrumque latus aedis pertinens ad septentrionem et ad meridiem praefulcitur ac praemunitor: eiusmodi pilarum seu pessorur. vel pzssorum fulcimenta zegeníc- c:« vocant libri Basilicon. ad leg; 14 cod. de Operib. Publ. tan- quam mtGG0Ug adiunctos ad muros ipsos fulciendos; quo loco fru- stra Cuiacius in Paratitlis zegeroór: legendum censet. .ea ful-
ta, ut et quattuor, quae iis adnituntur, cochleas, Iusti- niano adscribit Cedrenus: éxoígos 0? xocl tovc Fio TOU vaov yaé- vevrL rdv $co nwcdv TÉGGaQug xoyAíag , ove dà yc gurevoag pégot zo) vgovàov dvifífocsv, Kosicge rovrovg vàv awvíióov xaz- &gyoGepevogc.
97. In ipsa aede Sophiana ad meridiem et septentrionem binae procurrunt porticus duplices, inferiores scilicet et superio- res, secundum ipsius longitudinem , columnis marmoreis prae- grandibus sustentatae, quae aedis latitudini nihil officiunt. Pro- copius : Groaí. TÉ tici £xotéQou óvo, oixodouíav uiv TOU vta ovàcuiav Siergyópeven » diia x«l usitov uro z010UGQL TOU tU- gove TÓ uérgov, xal rQ puxtt uéyogr dg v0 méoog EvvckixvoUutvon, T0 ÓÉ ys w^pog xatedeéGrsgan. cameratae atque auro decoratae sunt, alteraque precantibus viris assignata, inferior nempe, al- tins) quae et superior, feminis, nihil habent disparile, nihil diversum : xal cvroic ái TE dog $0Àog xal 0 jyovoOc SysaMei- cL4Gue. vovroiV Ób roiv Orociv , dréQu péy rovc &vüoac eU jouévove Üiernendaj ooo , yovei£ à ovr zoo vpévoug aj 1] GÀÀy cvsiror etc. porticuum istarum. inferiorum pluteos (ita enim appellat Vitru- vius $ 1 superiorum ab inferioribus columnis intersepta) su-
P 550
94 DU CANGII
stentant non modo quae recto ordine dispositae sunt colummae marmoreae; sed etiam quattuor aliae validiores viridis coloris, ceteris tamen vicinis altitudine inferiores, gynaeconitides seu superiores porticus, atque adeo inferiorum testudines, in ipso sui medio, binae ab utroque latere fulciunt. Paulus Silentia- rius part. 2 v. 135:
«los 61e xor uíocov &psígao .. 4lovg
xloveg AvOEpiog molvwnifevoc —
— eM b uérgotg
quiueog £yyvréooy uiv giiCovec* ix à ML
vis avri] qAosgoiów dzo6riABovew droite.
aid ydo 0U GrovynÓov imioyeod) £Uzt00cg oUcOL
mvOuévac £ggíGoGav , igeüprjóaovot 9E yan
&vríot dioit Óvo Óvcív, àv xerà xógcne
vétQuzr0Q0LG GeLQTjGuv baliyocisa xa
vácov jmsorijot£e yvvoixetoiciw 20£0Ao1ic. eiusmodi columnas mole sua cetéris maiores, quae non tam ad ornatum excitantur quam ad falciendas superiores porticus , ze6- covg etiam appellare videtur Eusebius de vita Constantini 3 86, in descriptione templi Hierosolymitani: de porticibus enim inte- rioribus verba faciens of 0^ &vo vv EcoQtv n0 neGGoic dvinabo Qovzo.
38.. Porticus superiores, feirittide precantibus addictae, ut plurimum catechumeniorum vel catechumenorum nomine donam: tur a scriptoribus ,' non: quod in iis unquam catechumeni consti- terint, sed quod divinos, qui a sacerdotibus et cantoribus con- cinebantur, hymnos ibi auditu exciperent mulieres; unde erz- qgovpeve loca dei: verbo officiisque ecclesiasticis audiendis superne exstructa recte viri docti interpretantur. |Leo Nov. 73: àv voie TÀv ixxlqcióv wWzQooig, €mso O moÀUsg GvOQomoc xorQyovusva xcsiv Eyvo. hinc adscendere in catechumena apud Constantinum Porphyrog. de adm. imp. c. 29 extremo. Anastasius bibl. in Collectaneis : e? adscenderunt ad eum in catechumenium ecclesiae ipsius monasteri. Cantacuzenus 1 41 et ex eo Codinus de Off. c. 17 n. 49: &v&cw elg 7d Aeyopeva sermo p eva. Nicetas in Alexio l. 1 n. 2: zaegd ràv éxavoO:v vo) xavrwyovusvíov fova- pévov, ubi perperam Wolfius zorqyovu£viov locum ubi catechu- meni instituuntur vertit; quo in errore versatur etiam Meursius. nam etsi Symeon Thessalonicensis opusc. contra Haereses vd xa- TWyyovuéveia viv xovqyovutvov oixov interpretatur, id intelligen- dum est de statione catechumenorum in ecclesia vel certe in narthece. | J;s9óc« nude non semel appellantur superiores istae porticus Sophianae. Euagrius: crool óà rv Meyuévov Untggiov EvegOs xoc, xol velis quxgaic vogoUrov foyov dmomtgeroUvrat. sic Umeogo voU ueydov vao) dicuntur Nicetae Paphlagoni in vita Ignatii patr. CP, vzcggo vijc gvvavxovízidog Procopio, FufoAot
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 95
TÀwv yvvoixzovirov Codino. Paulus Silentiarius de iisdem part. 1 v. 256:
iv9a0s QuAvilQmv Jnusga io xcÀc voro. et part. 2 v. 125:
Éy9o yvvorxelov dvagolvevar Évüia Qoxov. catechumeni Sophiani meminit praeterea Ignatius Diacon. in vita Nicephori patr. CP. n. 69, illudque róv Re- usylorov ved) zepí- z»vGTOV xoTrQyovutvov vocat. at sequior Graecia utramque porti- cum inferiorem et superiorem catechumenorum nomine donavit, ut advertere est ex Anonymo de Locis Hierosol. c. 1 et Codino in Descr. S. Sophiae, qui inferiores za moda xarQJ0vutve, supe- riores üeUrego xor yovutve nuncupat, uti supra a nobis observa- tum. utraque, inferior scilicet et superior, marmore coruscanti strata conspicitur, ut est in Itinerario D. de Saligniaco. supe- riores vero in tholi modum cameratae sunt. Silentiarius part. 1 v. 257:
Gqiua 90Àov qogéovaw, 0 vtioOtv Eon idfc9or. ita enim restituenda lacuna ex Procopio, ubi agit de superioribus porticibus: xe evreig 4j dgogr $0log. in modum scyphi te- studinatas habet Anonymus: dyeytlouvreg óé Tdc cvidag TOY Vz:Qoov, vüv vs Ütbu)v xol vv eUQvUuOv , xal raUTQQ GXiztG- Gavreg Gxvgixdg cwidog. ubi Gxvguudg idem valet ac xvufai- xe, scyphi aut cymbali instar. superiorum istarum porticuum intercolumnia pluteis muniuntur marmoreis, altis quattuor pedes, quibus incumbentes .vident interiorem aedis partem , tam infer- nam quam supernam. Paulus Silentiarius part. 1 Y. 263:
z:cvra. 0$ Osccolixoio ueralyuio xíovog cvijo
Aaivéoig Epoo&ev ? égeicuociv, EvOa xAvOcicor
&gyonovove cyxGvag énngsicavro yvvoixtc. his consentanea habet Euagrius, de lateribus meridionali et se- ptentrionali zo v«oí scribens: Vno TÉ uevepíGovciv érégote siegomajotois XíoGL, 7tQoxvzcrtuv toic Bovkouévoi QiÓívrsg ig vd ztÀovutvo. de similibus pluteis interpositis sic Paulinus, dum agit de porticibus atrii:
sed circumiectis in porticibus spatiari
copia larga subest, interpositisque columnas
cancellis fessos incumbere. quod vero ait Euagrius, pluteis incumbentibus mulieribus divina sacrificia intueri licuisse, id intelligendum est de loco sacrificii ac bemate: nam dum illud peragebatur, velum statim ad interco- lumnia subducebatur, neque iis capita aut oculos ad illa inspi- cienda promittere sub anathematis poena fas erat. id omnino colligere est ex Vita S. Basilii, quae Amphilochio tribuitur, qui ritus illius auctor fuisse videtur. nam cum mulierculam impu- dice sibi subministranti diacono annuentem , dum de catechume- niis in altare prospiceret, advertisset, vela in catechumeniis ap-
P 551
96 DU CANGII
pendi praecepit: BriAe zopeyor)ua 2xfAcvat noeh Dijvot, ÓraGrtt-. ; Aduevog TOUG yovea&v 0g si Tig £&o vv BrjÀov poi ÜLexUzTOUGO TÓS Ocíag Aewougyíag ywopévne, ioOcic0ot vie ixxnciag xal dxoavijrov pévew. in catechumeniis, ac dextra eorum potis- simum parte, coactas synodos non sethel legimus. | octavam enim synodum iv toig Osfitoic uépect TOV ka eioyo d EVelib) toU sisQivUuOv voaoü vij ToU O:00 cogíec celebratam fuisse auctor est Nicetas Paphlago i in Vita Ignatii patriarchae CP. exstat apud. Leunclavium in Synopsi Basil. decretum synodi, mooxatmuévov v09 dyiorérov "ocvvov metQidoyov iv Toig Osbtoic uéozoi vv soriyovpevelov , Gvvéügrafóvvov eUrQ avisgotucov uurgozol- vv. eandem inscriptionem praefert "Michaélis Cerularii patriar- chae de proiecto. pittacio decretum, apud Allatium Dissert. 2 de Lib. eccl. Graec. in catechumeniis denique Sophianis quando- que coactam plebem narrat Paulus Diaconus Histor. Misc. 1. 21. nec mirum, cum ampla admodum tum latitudine tum longitu- dine essent, uti mox ex aularum ad alas vao existentium de- scriptione colligere est. porro magnam porticum, quae una cum bemate et tecti parte ex terrae motu corruerat, anno antequam loannes Cantacuzenus Byzantium cepisset, instauravit primum Anna imperatrix, Andronici Palaeologi vidua; cui postmodum operi ipse Cantacuzenus ac denique Ioannes Palaeologus impera- tores extremam manum itpósuere. rem pluribus narrat idem Cantacuzenus 4 4. | 39. Neque tamen recta lineà procedunt in interiore aede porticus. nam inter quattuor maiores pilas ab utroque latere, ad meridiem et ad septentrionem, ita velut alae appensae sunt tres aulae inferiores et totidem superiores, ut ab imo pavimento P 552 pars illa aedis interior et media, ingens et vacua, procedat qua- drata usque ad curvaturam superiorum aularum, deinde intra octo pilas in ovatam formam contrahatur, usque ad curvaturam quattuor arcuum sustinentium hemisphaerium. unde fit ut si pars illa consideretar comprehensa intra pilas et columnas, sit forma ovata; si vero tam intra quam extra pilas perspiciatur, sit quadrata. aulas istas cubicula vocant scriptores, quorum usum describit Paulinus epist. 12, ubi de templo S. Felicis Nolano: cubicula intra porticus quaterna longis basilicae lateribus inserta, secretis orantium vel in lese domini meditantium, praeterea me- moris relisiosorum ac familiarium accommodatos ad pacis aeter- nae requiem locos praebent. Anastasius in Sergio PP: Ac tectum et cubicula unzversa in circuitu basilicae .B. Pauli apostoli — studiosius renovavit ac: reparavit. eiusmodi cubiculorum non semel alibi meminit, a quibus capellarum nostrarum, uti nunc appellantur, origo videtur desumpta. oixíoxor dicuntur S. Nilo ad Olyinpiodorum praefectum in Descriptione templi ab eodem Olympiodoro exstructi: v 0b và xoi ola zoAAoig xol óiegó-
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 97
pote oixíoxoig Oeiuuévo agusioDor, Exacrov olziGxov nezmyutvo Tiuio GravoG etc. forma aularum seu cellarum, quas dixi ( verbis. utor Gyllii). cingere utrumque latus, talis est. ex tri- bus lateribus aulae quadratae sunt; ex quarto latere quod intue- tur interiorem aedis partem , figuram templi sequitur, quod ob- rotundam efficit pilarum et columnarum dispositio. sustinetur arcubus et columnis concameratio aularum, quarum describam duntaxat tres, quibus cognitis ceterae omnes simili forma esse cognoscentur. incipiam a tribus superioribus sitis in latere tem- pli septentrionali , quarum prima est in angulo intuenti septen- irionem et orientem. eius duo latera exteriora surgunt a muro et desinunt in arcum. in laterum medio columnae tres sunt qua- dratae loco parietis, nempe fenestrarum parestades , quarum scapus habet perimetrum quinque pedum et unius dodrantis. supra easdem eminent aliae tres quadratae: hae omnes sunt mar- moris. alibi in colorem glaucum vergentis. latus pertinens ad interiorem aedis partem habet sex columnas virides, subiectas àrcui sustinenti quartam partem sphaerae orientalis, quarum imus scapus ambitum habet septem pedum et octo digitorum. earum intercolumnia, diastyli dispositione distincta, lata septem pedes et undecim digitos , pluteis muniuntur marmoreis, altis quattuor pedes, quibus incumbentes vident interiorem aedis partem, tam infernam quam supernam. latus interiectum inter primam aulam et secundam a pariete exteriori vergente ad se- ptentrionem, usque ad pilam magnam. sustinentem arcum he- misphaerii, largum est quadraginta quattuor pedes, quorum partem possident pilae, partem arcus surgens a tergo pilae su- stinens hemisphaerium; quo toto patente, lato iuxta pavimentum viginti pedes, transitur a prima aula ad secundam aulam. reli- quam lateris inter primam et secundam aulam intermedii partem; latam viginti quattuor pedes, occupant pilae arcus et murus sur- gens velut ala usque ad concamerationem hemisphaerii. secun- dae aulae concameratio extrema sustinetur arcubus et parietibus : media vero nititur quattuor columnis albis ad glaucum colorem accedentibus, quarum scapus in ambitu complectitur septem pe- des. secunda sive media aula quadrata est, cuius duo latera
sustinentur partim muris partim arcubus, quorum alterum cornu ,
nascitur a tergo. duarum magnarum pilarum sustinentiun ma- gnum hemisphaerium, alterum sustinetur pilis orientibus ex in- teriori parte murorum alarium fulcientium pilas maiores. huius secundae sive mediae aulae latus exterius loco parietis habet octo columnas quadratas, quarum perimeter est sex pedum. in ea- rum medio est magna pila: inter columnas eas parastadum vi- cem praestantes sunt fenestrae. praeterea supra easdem colu- mnas existunt pilae parastadum vicem praebentes superioribus fenestris, quae tam superiores quam inferiores, numero sedecim, Paul. Silent. 7
P 553
98 DU CANGII
;aulam hanc mediam illustrant; cuius latus vergens in latus in- terius sex viridibus columnis ornatur. harum intercolumnia ha- bent pluteos similes pluteis primae aulae. camera media susti- netur columnis colorem medium inter album et glaucum prae se ferentibus, in quadratum ordinem dispositis, quarum duae stant non longe a latere exteriori, reliquae duae parum absunt ab in- teriori latere ornato sex columnis. ex hac media aula exitus pa- tet in tertiam, per arcum tam late patentem quam. alterum, per quem aditus est a prima aula in secundam. — tertia aula similis est primae aulae longitudine, fenestris, parastadibus, columnis; quibus quattuor sustinetur eius camera, et latus interius sex vi- ridibus. iam vero inter pilas duas, quibus sustinetur quarta pars sphaerae occidentalis, exstant quattuor columnae virides, eae- demque binae inter se coniunctae: inter has intercedunt sex co- lumellae virides Ionicae. hactenus Gyllius.
&0. In istarum aularum superiorum una imperatrix consi- stere solebat, cum divinis officiis intererat. id diserte tradit Eua- grius, ubi de columnis Thessalicis, quae ad septentrionem et meridiem utrumque arcum septentrionalem et meridianum sufful- ciunt: dy Osbid 0à «ol «ova vO sUvvpov nlovsg (UzOig ziEQuTETO- goo àx GezzoAo Mov memoviuévo,- UneQQio óà persooífovaw Érépois zogonin6ioi «06b, mrgoximtety Toig Boviouévoic üidóvreg é&c cd vehoUueva, 00cv xoi «4j fuciMg mogovoe voíg &opraig 7ü Ésgovoyio àv uvGruoíov ipícvoror.
4i. In hanc superam aedis partem. ascensus existit quat- tuor cochleis, quas dixi ad fulciendas quattuor maiores pilas una cum muro opposuisse Iustinianum, cum. collapsum hemisphae- rium denuo instauravit. aoyAíee Cedrenus appellat loco supra descripto n. 36, sed non satis proprie, inquit Gyllius, cum magis in anfractuum normalium quam cochlearum modum gradus sur- gant: quinque enim ab anfractibus ab imo ascenditur, non ex- asperatis in gradus, sed in mollem clivum substructis ex amplis mensis marmoreis. horum quinque anfractuum singuli alti un- deviginti pedes et sesquipedem, lati quinque pedes; ex quibus patet pavimentum superiorum porticuum seu yvvaixovirióov à pavimento et solo aedis ad altitudinem pedum 97 et sesquipedis eductum, proindeque reliquam aedis altitudinem ad summam curvaturam arcuum 45 pedum et sesquipedis fuisse, siquidem, ut observat Gyllius, tota templi altitudo a pavimento ad illam curvaturam est 142 pedum. — anfractibus istis succedunt alii an- fractus usque ad templi tectum, non clivis molliti, sed in gradus fracti. per hos igitur anfractus et cochleas adeuntur aulae et: porticus superiores et omaes templi portes, totam hanc gra- duum seriem Aef/gwOov dv&yovta sig vd UnsQOo T5uc éxxAgoíog vocat Scylitzes p. 804. — meminit praeterea Paulus Diaconus 1l. 23 Historiae Miscellae ascensus in Catechumenia per Aeneam por-
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 99
tam: processit autem, et imperatrix Eirene, cum, praecessissent imperatores , scepiris obsequentibus per scholas antelatis; et ascendentibus per aeneae portae ascensum in catechumenia eccle- siae, non exiens in plateam Emboli etc. ubi platea Emboli vide- tur esse inferior porticus.
42. Ininferiore porticu meridionali exstitit aedicula vel aula, in qua imperator, cum sacrorum librorum lectionem auditu excipie- bat, consistere solebat. ait enim Silentiarius stare ad meridiem porticum marmoream, septentrionali omnino similem : sed illam habere quiddam amplius: muro enim seclusum locum servare, ubi imperatores sacrorum librorum lectionem auditu excipiunt. sic ille part. 2 v. 164:
Eye 0£ vt mÀÉov qoc"
vehya y&g TiVL 490v dzoxgiOévro pviacGtt
Av coví Qv Baci V, cogrézroig £v £ogtaic,
ÉvOa Ó uoc Gx1710)y0c égr)utvoc 790. 9óxo
pvozuxoAoic BífAowiw £v énézaocsv dxovav. ex quibus videtur posse colligi aediculam seu aulam istam muris septam eam esse, quae etiamnum stat ad latus meridionale be- matis, in qua summus Turcorum sultanus consistit, dum sacra profana in sacro olim templo peraguntur, et ad quam per portam orientalem ex Saraio accedit. atque inde docemur quid velit Codinus de Offic. c. 15 n. 4, dum ait imperatorem in ecclesiam Sophianam procedere, ibique S. Basilii precationes seu illius li- brorum lectionem auditu excipere, iuxta diaconicum: «czé£ggerat eig 5v dylov Zogíav Bacisig, xol dxoUst meg! cVroU rà T0U piyaÀov Bacilslov sUydc, mÀgcilov roU Oi«xovixov. nam hic sumitur diaconicum pro conchula bematis, quae ad sinistram seu ad latus meridionale maioris conchae erat, ut infra probamus, atque adeo quae loco huic muro secluso proxima erat, in quo im- perator consistere solebat, cum sacrorum librorum lectioni auditum suum praebebat. incertum porro an alius eidem addictus esset locus in ecclesia, dum sacrosanctae liturgiae intererat, proinde- que an eo loci assignata olim fuerit Theodosio imperatori a S. Ambrosio Mediolanensi episcopo in ecclesia sedes. nam cum aliquando Mediolani Theodosius, more utique recepto, sacrarium ingressus post donorum oblationem in eo consedisset, id aegre tulit Ambrosius; consideransque eam consuetudinem vel ex as- sentatione vel ex ordinis inscitia esse natam, imperatori in eccle- sia locum assignavit ante sacrarii cancellos, ita ut populum im- peràtor, imperatorem ordine sedis sacerdotes antecederent: zózov tive, zoU. Baciléog £v ixxAuolo vfvays r0v oO zàv Ogvpáxvov vo Ísgazelov , GGre voU uiv ÀaoU TÓv xgoroUvro viv mootÓpíav Éyttv, evroU 02 rovc [sg£ag mgoxa95o9or verba sunt Sozomeni 7 24, quibus consona habet Theodoritus 5 17. addit Theophanes ab eo tempore morem hunc inyaluisse, ut deinceps imperatores ex-
P 554
P 555
100 DU CANGII
tra bema cum reliqua plebe consisterent: 0Otv xol ufyor 00 vOv xcd ixocrqotv vO FOog, Fio vov OvciocTuolov rovc Deciktig Torac9ot utve v09 aov. et Nicephorus Callistus 12 41, ubi ean- dem rem recitat, sua etiamnum aetate id obtinere scribit, nempe ut imperator ad bematis cancellos sedeat. at si secundum Sozo- menum assignata fuit sedes imperatoris z90 vàv Ógvgaxrov vou [egovilov, ante cancellos bematis, non potuit consistere seu fora 690. etd t0) ÀcoU, quandoquidem populus in pronao consiste- bat, et inter cancellos bematis et pronaum seu narthecem vag, vel Chorus clericis et cantoribus addictus, intercedebat, ut ex ipso Silentiario et aliis abunde constat. quodsi ante bematis can- cellos constitit, .eam sedem in solea stetisse necesse est, atque adeo imperatorem non populum duntaxat sed etiam clericos et cantores, quos populuz canentem vocat Silentiarius, praecessisse. atque inde forte quidam 5oZege nomen inditum existimarunt, quod eo loci imperator in ecclesia soZiuz? suum haberet. ut sese res habeat, hanc S. Ambrosii constitutionem tanta cum animi devotione ac submissione excepere imperatores, ut Theodosius iunior et Valentinianus, in eo decreto quod exstat post concilium Ephesinum, in haec verba prorumpant: ad sacra altaria mune- rum tantum offerendorum causa accedimus ; et cum circumseptum sacrorum adytorum ingressi sumus , statim egredimur , nec quic- quam, ex propinqua divinitate nobis arrogamus. nam etsi in con- cilio Laodiceno can. 19 solis sacerdotibus, zoig [egevixoig, sioié- voL tig v0 OvciectQorov xol xowovsiv liceret, is tamen mos in- valuerat ut adyta ingredi ad offerenda doni imperatori liceret, ut colligitur ex synodo Trullana can. 69, xard vie moAoidv zpadogi, inquit Balsamon , quod ab ipso S. Ambrosii aevo ob- tinuisse par est credere.
43. ]Iam vero quod ait Silentiarius illic sedere imperatorem $eocrintoig év Eogroig, id intelligendum est de solennioribus fe- stivitatibus, in quibus ad maiorem ecclesiam procedebat , quas numero duodecim fuisse videtur iunuere Codinus in Orig. p. 91 ed. Meursianae, cum in ceteris, in palatii sacris aedibus, divinis interesse officiis soleret. ea autem festa maiora OtocréímrovG Éogrg vocavit, quod in iis imperator corona redimitus sacris in- teresset. "Theophanes de Iustino imperatore : TOUTO uaOdv ueye- Aoc qnos viv apvynv, GGrt xol vy éogz ] goi dv iv vij éxun- Gíe 09 xartÜffaro gop£gon TO eréuna Jl Tdv qiiia. similia habet a. 31 Iustiniani: ó 0» BacileUg ovx ,igógtotv TÓ Sréupa ini
aqju£oog u , &ÀÀa xal vy dylo XoiroU yevv5os. qoplg evroU mQoomA- Sev y vi] Exulolo. apud Francos nostros eum olim obtinuisse morem ut reges in maioribus anni festivitatibus in ecclesia coro- nati divinis officiis interessent, pluribus probavimus ad Ioinvillam Dissertat. 5, atque inde eas festivitates curias coronatas aut dieé coronae appellatas fuisse, seu foordg Orocrím:ovg. nam ut apud
DESCRIPTIO S. SOPHIAE, 101
Latinos, Francos nimirum Germanos Anglos et alios, in hisce occasionibus inter ipsa sacra missae solennia regum capitibus co- rona imponebatur ab archiepiscopis aut episcopis, ut ex Anselmo episcopo in epist. ad Ernulphum priorem, Eadmero l. 4 Histor. Novorum p. 105, Iuone Carnot. epist. 66, 67 et 84, et Baldrico Chron. Camerac. 3 55 colligitur, ita apud Byzantinos a patriarcha in aede Sophiana, Ore Óquorsug xol usyaAm dvUyyove ÜtGzoruxT] £ogrij,, coronabantur imperatores aliqua ex iis corollis quae supra sacram mensam, pendebant, quae peracta solennitate in suum re- mittebatur locum, ut pluribus narrat Constantinus Porphyrogen- neta lib. de Admin. Imper. c. 13; cuius ritus originem Constan- tino Magno adscribit. neque extra istas ceremonias, ex illius edicto, fas erat imperatori coronam sibi imponere vel certe inde auferre, adeo ut Leonem Copronymi filium miserabilem vitae exitum ex eiusmodi statuti transgressione incurrisse tradant idem Perphyrogenneta, "Theophanes, Cedrenus, Glycas, Sigebertus et alii inter has autem corollas, quae sacrae mensae imminebant, prae ceteris et operis elegantia et lapillorum pretio. conspicua fuit illa quam a Constantino Magno. dedicatam fuisse, praeter Por- phyrogennetam, refert Nicetas in Andronico Comneno l. 2 n. 11, quamquam, id controversum. video. quippe plerique e scriptori- bus Byzantinis Sophiam ex Iustino Augusto viduam, et Constan- tinam Tiberii filiam , Mauricii Augusti coniugem, ipsi Mauricio magni pretii coronam obtulisse narrant, quam ille in ecclesiam perlatam deo consecravit. ita Theophenes, Zonaras, Cedrenus, Anastasius et Paulus Diaconus ad 19 a. Mauricii. addit praeterea Cedrenus coronam Heraclii, quae 70 libris est aestimata , a filio Heracleona in aedem Sophianam illatam, ubi aliae praeterea ap- pensae erant corollae, ut idem Nicetas tradit in Alexio I. 3 n. 6. ex quibus perspicuum fit coronas a principibus et magnatibus templis olim. oblatas et supra sacram mensam appensas; quem morem e Latinis attigere praeter Anastasium Dommnizo de Vita Mathildis comitissae 1 2, auctor Relationis de thesauro Canusi- P 556 mae ecclesiae, Leo Ostiens. Chron. Casin. 3 c. ult, Petrus Diaco- mus eiusdem Chronici 4 90, et epistola 345 ex iis quae habentur tom. 4 Historiae Francorum. appendebantur autem ut plurimum corollae istae ad ciboria; unde supra sacram mensam. illas pepen- disse passim legimus. Anastasius in Leone 4 papa: nam e£ super ciborium obtulit coronas quattuor et calices sedecim ex auro mun- dissimo. Hariulfus Chron. Centul. 3: super z//a tria altaria ha- bentur tria ciboria ex argento et auro parata, in quibus tres de- pendent coronae, singulae per singula ex auro gemmisque para- lae, cum aureis cruciculis aliisque diversis ornamentis. et Chro- nicon Trudon. l. 1: zn medio ciborio pendentem coronam. aeream argento paratam. eiusmodi coronas altari imminentes spanocü- sias seu émovomAsiórovg et regna non semel vocat Anastasius
102 DU CANGII p. 132, 133, 134, 146, 150, 174. porro Paulinus epist.
ad c conchae apparatum describens coronas pariter in ea statuit :
: crucem corona lucido cingit globo, cui coronae sunt corona apostoli, quorum figura est in columbarum choro. verum an priores imperatores in templo coronati sacris interfue- rint, dubium facere videntur verba haec 'Theodosii et Valentiniani in Constitutione quam modo laudavimus: dei templum ingressuri Joris arma relinquimus, et ipsum etiam diadema deponimus ; H et quo submissioris imperii speciem. praeferimus, eo magis imperi nobis maiestas promittitur. sane etsi aedem sacram coronati in- grederentur posteriores Augusti, cum tamen ad regias portas accesserant, coronas deponebant. Leo Grammaticus in Michaéle: pejor 0i vàv Bacnuxóv mvÀóv 6dv 0 Baci.sóc 0Ux dnéoero tÓ Grégog , «o006 Fog iori roig BacileUoww, aÀÀAo uev! oUroU eiorÀ- Otv uégygu vv aywóv OvgoGv. | haec de corollis annotasse inter- erat, cum et ad aedem Sophianam quodammodo pertineant: nunc reliquam descriptionem prosequamur.
44. "Templi pavimentum pretiosis variique generis marmo- ribus, tum porphyreticis subvirentibus tum reliquis roseo colore variegatis ac perpolitis , stratum conspicitur. Anonymus: TÓ à Bioipor TOU vaoU xertxocunos Óud zoXvrsldv xol zovx(Aov ucgud- Qov, Oi& ve xol Pouolov muyevqoiov xol rdv Aormdv $o80noi- xilov, xol criÀBocég evvd. his concinit Silentiarius part. 9 v. 248.
45. "Testudo vero opere musivo ubique exornatur, ut ait idem Silentiarius part. 2 v. 251:
qgvasoxoAMirove ài tfyog Vyugidec Hoyer,
Qv co pegpaíoovót qvO0qv 49voógovrog cric
dvOgou£oitv &rAmrog éneoxiorqoe a90GtizoLc. sed et auro puro, ut vult Procopius: y9voo ]9e diii xacsi- Amet LH ógog] 7:6 GO , pegovvuca zov XOpzOv vQ «cA. vix& pévcoi aj &x vàv AMOcv eU dvagrodnrovoa. vel potius tessellis vitreis inauratis 359b Anonymus : - &oTEYQUGOGS :ü 0goga rH vtAl- v0U (0vG0U Àczoorezo.
46. Quod ad tectum spectat, tradit idem Silentiarius part. 2 v. 108 in operienda aede neutiquam lignis usum Iustinianum, sed totam longis marmoreis tabulis texisse:
xol y&o &va& nolUvuvoc, à uj qUcig sür xolvipat Oévàgsci uuxsOavoicu, AíOov ixaXvworo xvxÀoI. quo respexit Agathias, scribens Iustinianum nequaquam ligna adhibuisse , ne incendiis, ut prius, aedes obnoxia esset: dg àv wu ETSI zvgrtoloiro.
4T. . edis interiora, inquit Gyllius, J'ulgent clarissima luce
ob multitudinem luminum. | summus murus, qui in orbem fertur
DESCRIPTIO S. SOPHIAE, 103
inter quattuor summos arcus et hemisphaerium, quadraginta fe- nestris lucem. intromittit ; muruli arcubus subiecti illuminantur P. 557 viginti sex fenestris, aulae intermediae triginta duabus: in sin- gulis extremis aulis orientalibus lucent plus viginti. praetereo duas occidentales e£ quattuor inferiores aulas, tum duas partes sphaerae, tum, saeram, aedis partem solis sacerdotibus olim pa- tentem. sileo superiorem porticum, etiam in medium templum clarum lumen emiüttentem; quorum omnium lumina numerare omisi ob multitudinem. atque eo spectant ista Procopii : goi 92 xol JjMov peopegvyeic Un:Qpvdc nijou. goin ev 0Ux FE Osv sero dpnecOot ajMco vàv 4dgov, dÀÀd Tüv otylqv lv evrQ gis- 60at* toGcUTQ Tig QutOg mwsQiovGÍa sig roUTO TO ÍsQOv msgixé- UTUL. : 48. Verum etsi tot fenestris lucem excipiat aedes Sophiana, maiori ferme ex lucernis lampadibus ac luminibus passim ad for- nices et céteras templi partes appensis, quibusdam etiam ezoiguj- TOLg seu perpetuo lucentibus, vel interdiu vel de nocte, in diurnis ac vespertinis officiis, quodammodo ceollucebat: ubique enim micabant coronae, candelabra resplendebant, ut verbis utar scri- ptoris vitae S. Desiderii episcopi Caturcensis c. 9 et ut ait Silen- tiarius part. 2 v. 442, appensae erant tum ad columnas et parie- tes, tum etiam a testudine per catenas pendebant, tanto numero ut in aére tanquam in mari fluitare lampades viderentur: Énxoeu£sc óà
tUgo£og nÀoovoi war * aj£poc cvi Suidaone. neque aliter hanc lychnorum passim in aedibus sacris pendentium multitudinem expressit "Theophanes Cerameus Hom. 55, ubi de aede S. Petri exstructa in palatio Cpolitano a Basilio Macedone: mvxvol óé Aepzivij oec móc, favroUg Gg simtiv dpud uevot TOv vaov 0g0ovyoUot rj dxoire Avgvoxoete, ioc voie uígoig rdg vUATOG goritovrtg. Paulinus Nat. 9:
ecce vides quantus splendor, velut aede renata
rideat: insculptum camera crispante lacunar
in ligno mentitur ebur, tectoque superne
pendentes lychni spiris retinentur ahenis,
et medio in vacuo laxis vaga lumiua nutant
funibus; undantes flammas levis aura fatigat. a laquearibus enim pendebant lychnuchi orbiculares et in modum coronae efficti circuli complures, gradatim sibi ipsis impositi, ita ut infimus maior esset medio et medius supremo, singulique lam- padibus vitreis adornati, cuiusmodi eleganter describuntur a Pau- lino Natali 7. hos luminosos circulos, quibus substrati erant disci argentei, eleganter descripsit idem Silentiarius v. 406:
& óé vv csíone coyvo£ovc aregpavidov &n viégoc Tjyazo ioxovc Enxgspéng siegh véÀSo. uéGov vQoyaovra psAaOQov etc.
104 | DU CANGII
atque istos quidem circulos coronas interdum vocant aevi medii scriptores Latini, ut auctor vitae S. Desiderii loco proxime lau- dato, Anastasius bibl. in S. Silvestro et Sixto 3 PP, Flodoardus Hist. Remens. 3 5 et 4 19, Ratbertus de Casibus S. Galli c. 9, iso magister de Miraculis S. Galli c. 8, Udalricus in Consuet. Cluniac. 1 11, Petrus Venerab. in Statut. Clun. c. 52, Aegidius Aureae vallis c. 53, Vita B. Ioannis Gorziensis Abbat. c. 10 n. 90 etc. S. Bernardus rotas appellandas potius censuit, lib. de Vita et moribus clericorum e. 11: ponuntur in ecclesia gemmatae, non coronae, sed rotae, circumseptae lampadibus, sed non minus ful- gentes insertis lapidibus. sed praesertim instructas eiusmodi lam- padibus coronas phara appellant alii. Leo Ost. Chron. Casin. 8 81: fecit et pharum, coronam scilicet maximam argenteam cum. — sex et triginta lampadibus ex ea pendentibus. | ita promiscue apud Valafridum Strabonem de Mirac. S. Galli 2 35, Bedam de Rat. tempor. c. 24, in Hist. translat. S, Sebastiani n. 94, in vita P 558 Gudilae Virg. n. 18. praeterea apud Anastasium non semel, apud
quem in S. Silvestro pAZara cantkhara dicuntur eae potissimum coronae, quae lampadibus et discis instructae erant, quas gor«- Qo dyysia vocat Ducas c. 29. denique àlios lychnuchos in mo- dum crucis effictos appendit Iustinianus. Silentiarius v. 417:
xol ueycAov Grovooio zov zt0ÀvorcX voro,
gsivova uiv Óloxoio, scolvrodjcow, 03 valvoig
&yyog d&kagolfovra celacgógov. - hunc porro ritum cruces luminibus exornandi aetate S. Chryso- stomi, cuius auctor perhibetur, obtinuisse narrant Socrates et Ni- cephorus Call. et in processibus publicis ecclesiasticis praelatas: 6rov90l doyvgto, xqoàv ix! ovroig evuuuévov mponyobvro. - nec desunt qui crucem supra ambonem stantem lucernis lampadibus ac luminibus perinde fulgurasse ex Codino observant: s/ys 0b xol Gvjvà Àvyvvrdtoia xol uogyooiragio dmíüora. sed et apud. Latinos hunc invaluisse ritum docet Anastasius in S. Hadriano PP: fec/£ et pharum maiorem in eadem .B. Petri ecclesia in typum crucis, qui pendet ante presbyterium, habentem candelas 1370, et con- stituit ut quattuor vicibus in anno ipse pharus accendatur. in Leone n: fecit crucem anaglypham intersatilem, ex auro mun- dissimo, pendentem in pergula ante altare cum candelis duodecim pens. lib. 19. — eiusmodi etiam cruces luminosas intellexit Silen- tiarius v. 481, dum ait alium mentem oblectare intuendo ovufio- Aov ovoovíov Xoicroio. sunt enim eae lucernae quas szgna Chri- sti appellat Anastasius in Leone mm: fecit imn basilica B. Petri "fpostoli — gabathas fundatas signochristas , quae pendent in quadriporticu, in pharo aereo in medio Basilicae, numero 48. et in Gregorio 1v: signum Christi habet napicellas duas et murenas tres. infra: signum Christi pendentem in. catenulis. tribus. — signum. Christi habet historiam in modum leonis incapillatam
DESCRIPTIO S. SOPHIAE, 105
cum, diversis operibus purissimis aureis, pendentibus in catenulis quattuor et uncino uno. narrat Chronicon Alexandrinum p. 716 Arcadio imperante terrae motu r0 Giyvoygicrov vo) Kaomeroiov cecidisse; quo loco szgnum Christi nihil aliud est quam crucis signum, quod in tecti vertice Capitolii Cpolitani erectum erat, g- piov nempe, quod zo? vío? oU &vOgo zov dicitur apud Matthaeum, uti locum hunc interpretantur S. Chrysostomus Homil. 77 in 24 Math., Theophylactus, Euthymius, Origenes, Ephraemus de se- cundo domini adventu, et alii. - Vita S. Tillonis monachi c. 20 t. 2 Actorum SS. ordinis S. Benedicti: cum super vulnus plenum vermibus Christi signum deprimeret, repente mortui sunt vermes. sed et signum dei in Vita S. Walerici c. 21, et szenum dominé appellatur a Paulino epist. 12: vez hoc de signo domini super ingressum picto, hac specie. quam versus indicat : cerne coronatam, domini super atria. Christi stare crucem. alios denique lychnuchos in modum retis appensos observat Si- lentiarius v. 480: 0c 03 zvvgiozielonzov Enoxolüa QéAyszas, GAAog sicogó cv Aena uovouzvxza. eiusmodi sunt quos describit Anastasius in Leone nr PP: fecu vero, ubi supra, ante ingressum praesepii pharum in modum re- &s cum canístro, — necnon et alium. pharum maiorem in modum retis cum. canistris 20, pendentem sub trabem, maiorem. in Leone 1v: fecit autem. ad illuminationem, ipsius basilicae rete ahenum. cum canistris argenteis decem et septem. | et in. Benedi- cto ru: zn basilica B. Pauli apostoli isdem antistes — pulcher- rimi decoris rete, factum miro opere, totum ex gemmis alvaberis et bullis aureis — offerens pendere iussit. atque hi quidem lych- nuchi ad fornices et ad parietes appensi erant: at a pavimento exsurgebant veluti quaedam trabes seu arbores (sic enim appel- lantur a Silentiario v. 463, 464, 479) plenae luminibus, quibus inferior pars templi illuminaretur, v. 443: ic 0b Ba99 nounidog i0£911ov difgd vosjtie P 559 Qovparo Oizoaígoto uécov rooycovze ció1oov, àv énl vyozóAoio qeÀcy5 Owvsloaeros olylg LOvnógoic xovovscciw £gsvOQou£voici 0s9sico. ait porro Silentiarius ad eiusmodi arborum collucentium lumen progredi in templum sacerdotum cohortem , rectis regulis rubri- cantibus illigatam; quibus verbis clerum designavit, qui eccle- siasticis canonibus ac regulis subiacet; unde iv rà xevovi vel ix T0) xovovog et sub canone ecclesiastico constituti dicuntur quicun- que ex clero sunt, in conciliis, locis indicatis in notis ad Alexia- dem p. 420. appellantur autem xavovsg dgsvOOpusvot seu regulae rubricatae, quod earum capita ac tituli minio ut plurimum exa- rarentur. unde apud Latinos passim rubrica sumitur pro quavis
106 DU CANGII
regula: est enim rubrica in Gloss. Graecolat. àtd u/Arov éxryga- gj. Glossar. Medicum ex biblioth. Reg. cod. 1486: rubrica, titulus factus de rubeo. Prudentius l. 2 contra Symmachum: dicant cur condita sit lex bis sex in tabulis, aut cur rubrica minetur, quae prohibet peccare reos.
Vita S. Deicoli Abbat. Lutrensis n. 990: dedit autem dominus per merita servi sui eidem. loco talem profectum, ut multi nobilium — monachicam. disciplinam. eligerent et monasterium. satis dita- rent, ipsi quoque sacrae subiacerent rubricae. | Historia inventio- nis Corp. S. Celsi: discussis sane inibi multis quae synodica po- stulat rubrica. ita leges rubricas vocat Sidonius libro 8 epistola 6. verum, ne quid dissimulem, nescio an non aliud voluerit hisce versibus Silentiarius, intellexeritque eas trabes quae in sacris aedibus candelabris ac lucernis instructae erant, cuiusmodi belle describuntur a Leone Ost. 3 31: £rabem quoque nihilominus fu- silem ex aere cum candelabris numero 50, in quibus utique toti- dem cerei per festivitates praecipuas ponerentur , lampadibus sub- ter in aereis uncis ex eadem trabe 86 dependentibus. | quae vide- licet aereae trabes , aereis aeque braehiis ac manibus sustentatae, trabi lieneae, quam pulcherrime sculpi et auro colorumque fucis interim fecerat Desiderius exornari, commissa est. "nam praeter- quam quod gdAeyyec vocant Graeci pariter ac Latini fustes tere- tes, ibi etiam aerea brachia videntur esse quod óíxootgov cíónoov vocat Silentiarius. sed cum non omnino in promptu sit divinare ex illius versibus qualis fuerit istius zoAvxavüsAov forma, siqui- dem de candelabro locutus sit, oculatioribus eos accuratius exa- minandos relinquimus. iam vero Silentiarius v. 462 arbores istas swvogoxopovg ita adornatas depingit, ut in imo latiores circulos sensim in acutos, instar pieeae aut cupressi, desinentes susti- nuisse dicat. eiusmodi autem candelabra multis instructa lumi- nibus a terra surgentia, ut et coronas in aére pendentes, quas «vuxAovg vocat Symeon 'Thessal. lib. de "Templo, zoAvxévogAe appellant Scylitzes in Michaele Calaphate p. 557, "Theophanes et ex eo Anastasius in Hist. Eccl. et Paulus Diac. 1. 18 Hist. Miscel- Jae in Heraclio, Leo Grammaticus p. 449 et 481, idem Ana- stasius in Leone rrr PP. p. 133, denique Codinus et Anonymus in Descript. aedis Sophianae. cum igitur tot lampadibus ac lu- minibus ubique illa colluceret, etiam ante lustinianum , earum sumptibus non semel provisum est ab imperatoribus, ut colligitur ex leg. 19 Cod. de Operib. Publ. sed prae ceteris Basilius Ma- cedo, ivàsío dAaíov dw cy:00v dxocftscOfvvov vÀv Avyvov àv sov, psyíorov wtruorog émidOcti, 0 mpoGoyogsVeroau Mavvsu, TOvTOig TO QOg Ouwpévewv mwQosztvoncoro &cfscrov. verba sunt Constantini Porphyrogennetae in avi vita c. 54, quibus consona habet Cedrenus p. 587. totam denique hanc in aede Sophiana
DESCRIPTIO S. SOPHIAE, 107
collucentium ubique luminum seriem et multitudinem observat etiam Beniaminus Tudelensis in Itinerario, his verbis: zm medio autem, templo columnae sunt aureae et argenteae, candelabra maxima et laternae, lampades, et alia ex auro et argento, plura quam dinumerare quispiam possit.
49. Exacta et confecta ex scriptoribus aedis Sophianae fa- bricae descriptione, partes illius interiores singulatim, eadem qua priora methodo, nobis restant enucleandae. in tres autem potis- simum apud Graecos, ut et apud Latinos, templum dividitur, fue scilicet, voov, et eam in qua fideles consistunt. Symeon "Thessal. de templo: à 9tiog &mog voc ota0i1xQg Otoptiror, roig z90 TOU vaoU gwuui xcl v vo xol vG f5per. locum templi sanctissimum , et in quo sacra mysteria peraguntur, zo fegorarov qo0ov xol roig ezoporroig Owxexoiuévov, uti appellatur ab Aga- thia l. 5, varie iidem Graeci vocant: interdum enim &óvro, in- P 560 terdum (tporsiov aut 9voiacrijorov, sed communi ac magis rece- pto apud illos vocabulo f8juc nuncupant, totum nempe locum illum qui cancellis a nao disparatur. cumque in bema solis sacer- dotibus ius esset introeundi vel in eo sedendi, inde qui ei inser- viebant, dicti of 0 vo) fjueroc Gregorio Nanzianzeno orat. 19, et eorum ordo ze£ic zo? fjuerog ab eodem appellatus orat. in S. Basilium; quod et de diaconorum praecipuis intelligi debet, quos AtrovoyQv £xxoírovc Dionysius vocat, qui episcopo astabant sacra facienti. atque ut a Graecis fegoreiov, ita a Latinis presbyterzum dicitur, quod in eo soli consistant presbyteri. est enim presby- terium apud S. Cyprianum epist. 35, 46 et 49, et in epistola Bonifacii PP, quae habetur in collectione Romana Holstenii, presbyterorum consessus et conventus, qui gvvéügrov o9 zosofv- zcoíov dicitur Basilio epist. 319 ad Innocent. de presbyterio ita synodus Romana sub Eugenio rr PP c. 33: sacerdotum aliorum- . que clericorum. ecclesiis servientium honores a laycorum discrete apparere convenit. quamobrem nulli latcorum liceat in eo loco ubi sacerdotes reliquive clerici consistunt, quod presbyterium nuncupatur, quando missa celebratur, consistere, ut libere ac honorifice possint sacra officia exercere. praedictis haec addit synodus Romana sub Leone rv PP c. 33: ec inter sacros can- cellos ordinibus debitos, nisi permittente episcopo, attentent acce- dere seculares. - ubi presbyterium sacros cancellos promiscue ap- pellari perspicue patet. iis consimilia habent Anastasius in eius- dem Leonis vita p. 177 et Gelasius 1 papa epist. 9. atque hac notione presbyterium, passim usurpant Anastasius in vitis pontifi- cum, ordo Romanus, Caesarius Eysterbach. et alii quos suo loco referemus. sed et senatorium. videtur appellari in eodem ordine Romano non semel, voce Latina, quae idem quod mpzofvrégiov sonat: ubi éd senatorium dicitur descendere pontifex, ut susci- piat oblationes principum, vel ut communicet eos qui in, senatorio
P 561
108 | DU CANGII
sunt. descendit nempe ab altari, ubi sacra peragit, in presbyte- rium, ut principum et fidelium oblationes suscipiat, vel u£ com- znunicet eos qui sunt in presbyterio, nempe sacerdotes, clericos, atque adeo populum ipsum, quod diserte ibi dicitur. nam licet ex concilio Toletano ry canon. 18. sacerdos et levita. ante altare communicent, | in. choro clerus, extra chorum populus, certum est hac in re varios fuisse ecclesiarum ritus: quippe olim laicis et feminis ad communicandum patuere sancta sanctorum, ut est in concilio Turonensi rr et Capit. Caroli Magni 7 203. sed ut verum fatear, nescio an his locis, in ordine Romano , senatoriuz idem sit omnino quod presbyterium. dubitandi causam movet, quod in eo Zocus principum fuisse dicitur: ponfex autem sustentatus Ainc inde dextra laevaque a prüimicerio notariorum descendit ad senatorium, quod est locus principum, ut suscipiat oblationes eorum. etinfra: pontifex descendit ad senatorium, — et susci- pit oblationes principum per ordines arcuum. siquidem. enim senatorium locus fuit in quo consistebant principes seu magnates,
-dum.sacrae intererant liturgiae, idem ille forte fuerit cum solea,
de qua agemus , seu pavimento editiori ante cancellos bematis, ita appellatus, quod ibi senazores seu principes consisterent. nam observatum supra ad saeros cancellos assignatam fuisse impera- toribus in ecclesia sedem ab Ambrosio. senatores autem appel- latos magnates apud scriptores Christianos veteres, notum est. proinde in senatorio pontifex non modo suscipiebat oblationes principum, sed et populum ibidem communicabat. | idem ordo Romanus: mox u£ pontifex coeperit communicare populum, in se— natorio etc. quo certe loco, nempe ante altaris cancellos, etiam- num in aedibus sacris fideles sacram eucharistiam accipiunt. de- nique presbyterium alibi usurpat pro loco in quo presbyteri con- sistunt; presbyteri in presbyterio omnes permanent inclinati. — vi- deat igitur lector utram harum coniecturarum probet. uw au- tem hanc aedis sacrae partem appellarunt veteres ab ipso altari, cui id nominis indiderunt, quod, ut ait Germanus patriarcha Cpo- litanus, $90voc sit, iv Qimeg ó zeufaciAsog Xouarog mgoxdOnras pere vÀv cro) dzocr0Aov. nam et fua pro tribunali non semel usurpari observarunt viri docti. aliia gradibus, quibus ad illud. ascenditur, alii denique ab altaris gradibus, quod editius fuisse infra ostendemus, dictum censent. nam et bema, ut auctor est Augustinus contra epist. Manetis c. 8 et contra Faustum 18 4, Manichaei diem festum vocarunt quo Manes occisus est, quod quinque gradibus instructo tribunali, et pretiosis linteis adornato, illum celebrarent; quod quidem festum a Catharis sui temporis AMalisola appellatum fuisse scribit Ekbertus Schonaviensis Serm. 1 contra Catharos. «cum igitur praecipua veneratione colenda haberetur sacra haec aedis pars, in ea exornanda sumptibus non pepercit Iustinianus: totam enim argento obduxit. Anonymus:
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 109
ró ài vétacrij oiov iE doyigov Aeumgorerov" orijóse xu uiovag eUneyéocig, serves ztívroa semolqxiv, GUv TOig zviQGiv evrQv, mvta dpyvoa X0v6 £u Bora. tantam autem argenti vim immisit in totum bema, ut ad librarum quadraginta: milia impendisse tradat Procopius: 6 ydo TOU Ítg0U vd uciGrc qoc af Bulog xo uóvog [eoevo: Beroe, Ovnzto xooUciw QvciworQovov, Àvogdv dgyv- gov uvoidüog éxigéperot zérragag.
50. Bematis pars praecipua fuit concha: sed quid potissi- mum fuerit concha, inier eruditos omnino non constat. Salma- sius ad Plinium multus est in ea disquirenda; qui etsi probabilia dixerit, rem tamen non adeo accurate explicuit ut perspicua sit. Goarus in Euchologio concham cum ciborio perperam confundit, cum ciborium in concha fuerit, non ipsamet concha. verum non admodum arduum erit concham reperire ei qui templorum Grae- canicorum figuram inspexerit attentioribus oculis, quorum ichno- graphias aliquot nobis exhibuit idem Goarus p. 13, 26, 27. vi- dere est enim in ea parte, in qua stat vel statuitur altare, reces- sus aliquot in modum hemicylindri, superne, ut par est credere, in conchae speciem clausi. dixi aliquot recessus: quandoque. enim unicus conspicitur, interdum trinus, ut mox indicabimus. est igitur concha zo) $vcicovqoíov pars; unde Germano patr. CP. in Hist. Eccl. dicitur xóyyy rov 9voiacrnoíov, id est concha bema- lis, seu partis illius templi in qua sacra peraguntur. concham Sophianae aedis eleganter ac graphice descripsit Procopius. ab humo, inquit, exstat aedificium, non recta productum linea, sed laxa sensim obliquitate flexum , receditque in medio, ac figura semitereti, quam artis periti semicylindrum vocant, ad perpen- diculum surgit; in quartam vero sphaerae partem desinit operis huiusce culmen. sed praestat Graece loquentem audire: o/xoóo- pía vig ex yg dv£gau, 00s ix! cUOclog mexovuévi , &ÀÀ. dx vàv nieyiov UnsGralufvm xara Boozs, xol xoro uéce Uz0j 09008, ini Grind Te XoTO Juv TO Gr90yyvAov loUca , neg oí mol 7d . ToLcUTe GOQol aipixélvügov óvop.efovow, ig Wpog dmórouov ÉnavéGvgucv. 4j 0 oU Égyov vovrov Uztgfloli ic ogaígac verag- TüMOQUOV decbafiiión: deinde addit ut intra conchae recessum pavimentum columnis prematur semicirculari forma dispositis, ita ut sibi invicem tanquam in choro quodammodo adsurgant. ne- que minori elegantia ac concinnitate conchae Sophianae et stru- cturam et formam expressit Paulus Silentiarius part. 1 v. 221:
TQuGGG pàv àvrolixdv dvenénrevot £vàia xvxÀQv
jpirónov, vipoU ó2 uer dgO10v av yéva Tobjov
6paíorg T£TQUTÓ OLO Aoc TÓ TÉragtov dvéorttt. P 562 concha igitur semicylindri seu xvxAov sjuizóuov, ad perpendiculum efficti, formam referebat, quousque superne clauderetur in quar- tam sphaerae partem, ig Ggaípec T£TQQT1]u0QLOY, inquit Procopius. quae quidem sphaerae pars quarta, interius undique sinuata, a
110 DU CANGII
conchae marinae figura, quam effingebat, nomen est sortita, ut auctor est Silentiarius Y. 296: «0a voUTO Xognva Gogol TE viiuovi pé9o &végsc sjvütbovro* v0 Ó* drgex£c, eis cz xóyyov tivoMov xoAéovó, Ooxuovsg iv. &zx0 vC4vq, evroí zov Ósücact. e ita porro efficta erat concha Sophiana, ut etsi unica superne ap- pareret, trinos tamen recessus operiret ac proinde triplicem con- cham efficeret. Silentiarius part. 1 v. 272: Gc 2] pàv Ba Uxolnog evéccvrat ajégi XOyyIl, dioOcv dvrllovoo uio, vQiGGoiG, 03 xoknoitg véoOzv insuefovia. et versu iam laudato: TQuGGd uàv dvzoluxdw dvon£nvovat EvOw: volgov ajMizouov etc. ubi satis ostendit inferne, seu sub conchae volutatione, tres con- chas contineri, quae unica sphaerae quarta parte continentur ac conteguntur. trinos istos recessus belle descripsit Paulinus Nat. 10: est etiam interiore sinu. maioris in, aula insita cella procul, quasi filia culminis eius; stellato spatiosa sinu, trinoque recessu dispositis sinuata locis. et Epist. 129 ad Severum: prospectus vero basilicae , non ut usi- tatior mos est, sed ad domini mei beati felicis basilicam pertinet, memoriam eius aspiciens: tamen cum, duabus laeva dextraque conchulis intra spatiosum sui ambitum apsis sinuata laxetur, una earum, inmolanti hostias iubilationis antistiti patet, altera post sacerdotem capaci sinu receptat ovantes. triplicem igitur reces- sum habuit concha sub eadem concameratione, maiorem et me- dium, in quo erat sacra mensa et sacerdotum sedes seu synthro- nus, duos praeterea alios minores, alterum ad dextram seu se- ptentrionem, quem prothesim vocabant, alterum ad sinistram seu meridiem, diaconicum appellatum, uti mox ostendemus. quem- admodum autem et quare triplex concha efficta fuerit, sic narrant postremi aevi Graeculi. tradunt quippe architectos sacrum bema, seu potius zà cyiov $vcicoryoiov, hoc est eam bematis partem in qua altare statui solet, aedificaturos de lumine in illud immitten- do invicem deliberasse, ac primum quidem unicam concham, quam guvcxe uovoxcAepov vocant, vel unius tenoris, per quam lux admitteretur, conficere statuisse: praecepisse vero imperato- rem (ita enim Codinus) duplicem aedificari: verum restitisse architectos, quod locus ille nullis exterioribus suffultus esset lapi- deis fulcimentis, ac proinde incumbenti oneri ferendo haud par esset. cumque incerti quid agerent versarent animum , impera- tore praesertim non sibi constante , dicenteque interdum unicum
DESCRIPTIO S. SOPHIAE, 111
arcum interdum duos, uíov diíóm, &ÀAore 0b Óvo, fieri debere, tandem angelum imperatoris habitu architectorum magistro ap- paruisse, praecepisseque ut zgíporog uvab seu triplex concha fieret, et Ói& vg1Qv Grocv, per triplicem porticum (ita superiorem conchae concamerationem appellare videntur Graeculi), sacrum bema vel ipsum altare illuminaretur, in nomine patris et filii et spiritus sancti; atque ita triplicem concham confectam esse. quasi vero antequam operi manum admovissent architecti, totius aedis non fuisset delineata forma ac figura; quod diserte de So- phiana tradit Procopius, ubi de Anthemio architecto : hunc enim condendae aedis figuram delineasse ac designasse scribit: zàv ytvqcouévov z9o0iecxsvotov ivücAueze. ita passim nugas suas imperitis venditant nugigeruli ac recentiores Graeci. enimvero ab hac triplici concha £richoram. apsidem. dictam vult Salmasius apud Paulinum : reZquiis apostolorum, et martyrum intra apsidem trichoram sub altari sacratis. sic enim legendum contendit pro trichora sub altaria, cui subscribo lubens, cum unicum fuerit altare in apside seu absida, atque adeo in tota aede sacra, quod et infra satis indicat. nam constat £ricora dicta fuisse ea tricli- nia quae tribus cameris conchis aut partibus constabant, cuius- modi fuit illud de quo Spartianus in vita Pescennii: domus eius hodie visitur in, campo lovis, quae appellatur Pescennii, in qua simulacrum eius in trichoro constituit. neque enim arridet eius- dem Salmasii coniectura, qui £ric&oruz fastigium domus inter- pretatus est. nam hoc loco £richoruz est triclinium istius domus, tribus, ut dixi, cameris constans, cuiusmodi sunt in antiquis monasteriis refectoria, quae inde £rzchora et trichoria appellan- tur. Gloss. Saxon. Aelfrici: Z'zcorum vel Triclinium, Gereord- hus. i. domus refectionis; qua notione Zrzcorzum seu frichorium usurpat Ordericus Vitalis l. 3 et 6 p. 495 et 603. | at Ioannes de Ianua £richorium domum, trina convivantium. sessione ordinatam esse ait, quemadmodum solent monachi in suis refectoriis con- sidere. Ugutioni vero dicitur Zrzchorium locus iuxta zgnem causa prandii, habens cameras vel tres absidas. | octachorum occurrit in inscriptione ad fontem S. Theclae, Mediolani a S. Ambrosio exarata, apud Gruter. 1666 8. ita porro concha Sophiana effi- cta est, ut ultra pilas, et qua parte parietes ad latera bematis desinunt, sinuari incipiat in formam hemicylindri, seu ubi pro- currere cessant porticus in interiore aede; quod Paulinus de templo S. Felicis agens sic descripsit: £o£um» vero extra concham basilicae spatium alto et lacunato culmine geminis utrinque por- ticibus dilatatur. addit Procopius conchae Sophianae imminere nescio quam structuram p5voszióyj seu bicornis lunae instar sinua- tam ; quae simul concinnitate admirationem , simul dubiae com- pagis specie timorem parit, ut quae neque videatur pendere tuo, et quamvis firmissime nitatur, periculum tamen ostentet ibi ver-
P 563
112 DU CANGII
santibus. UzsgOÉv vs pavosidéc TL CUTT] éregov toic mooGtyÉGt Tic oixoüouíag àmqjovou, ví niv eUztQemele 9avudciov, T6 àP Gqoltoo
| dije ovvO£osog doxodv ci qpofegov sives 0Àmg. Ooxsi yo cU Ovx
P 564
iv Befalo £xqogijo9or, dÀÀ isi voc voig ivOdOs ovci uere oíeec8 on * xai xot Oiegeodvzoec iv 1Ó BeBolo vc togolslag écvr- Quxvat, id etiam attigit Gyllius, scribens exstare templi extremi- tates, ultra octo pROE proiectas, in sphaerae quartam partem re- cedentes, ex supera parte quiddam lunae curvatae in cornua si- mile prae se gerentes. denique supra hoc lunatum aedificium assurgit fornix alius excelsior usque ad caput immensi istius for- nicis, cuius tergo incumbit mediae aedis vertex, uti habet Silen- üarius v. 266. intra conchae recessum utrinque, ait idem Pro- copius, columnae a pavimento assurgunt, non recto quidem or- dine, sed intus semicirculari forma dispositae; ita ut sibi i invicem tenquam, in choro assurgentes lunato aedificio subsint : TOUTQV 0i àj 8 ip' indreon wlovtg HE iüdgovc eiotv, ovàt QUTOL id EI &crdtg, &ÀÀ' slo xarà opino TO rp ixvxkov Gozo iv 4099 dÀAij- Aoig Ums£oaviGrdusvoi* xol oUrOv UnsQevoOtv oixoÓowmQuo uqvost- óic éxoxofuoro: hanc concharum partem columnis adornatam 70 410vG0:c videtur appellare Pachymeres 1 19. conchae prae- terea appellatione non semel donant scriptores baptisterium Late- ranensis ecclesiae, quam concAam paragonicam ? interdum por- phyream Constantini vocat Ioannes Hocsemius in Engelberto a Marca episcopo Leod. c. 85, concham promise. magnum Chronicon Belgicum p. 160. z» qua, ait idem Hocsemius, zntravi£ Constantinus paganus, et ibi lotus fuit; de quo Constantini ba- ptisterio agunt praeterea "Theophanes a. 18. Constantini, et Anastasius in vit. PP. p. 14, 23, 98. ab eiusmodi perinde stru- cturae forma dictum fuit vzoíxoyyov, triclinium in palatio Cpoli- tano, cuius mentio est in Chronico Alexandrino p. 734 et apud Leonem Grammaticum p. 455 et 497. ut et aliud in eodem pala- tio triclinium £xréxoyyov nuncupatum a septem conchis, quibus constabat, in quo habita legitur collàtio Catholicorum cum Seve- rianis, Iustiniano imperante, quae habetur in conciliorum codice ; quod videtur idem esse cum eo quod ZZepta nude dicitur apud Libe- ratum diaconum c. 9. observandum denique f. feodv noyyqv appellari ab Euagrio ipsum bema cancellis suis clausum. ait enim Sophianae aedis longitudinem a porta templi conchae obversa ad ipsam con- cham, iy9o và vüjg GvotuoxTov xoAAiosiros Qvolug, pedum esse 170, totius vero templi longitudinem esse pedum 260. unde cónificl videtur longitudinem bematis fuisse pedum 70, reliquam fuisse in nao et pronao, velsi mavis, narthece. 51. Iam vero maiorem concham, quae Graecis scriptoribus nude xóyym dicitur, Latini inferioris aetatis passim absidam ap- pellavere. diserte enim Paulinus epist. 12 absidam cum concha
confundit. nec abludit Valafridus Strabo lib. de Reb. Eccles.
DESCRIPTIO S. SOPHIAF. 113
c. 6, dum ait absidam esse exedram separatam a templo et Graece cyclon vocari: xvxÀov enim vel certe xuxliov appellatam esse concham a Graecis docemur ex Anonymo: dvaüvcv 08 sloxogsve- 69e: £v TG iAUport (f. eflijuari) T) xelovuévo xvxMo, OztQ £Grlv dzoxcro " BaSuióov, voUr0 Gy dyíov mQoOQyopsvGsv. meque alia appellatione quam cpidog concham ecclesiae S. Sophiae Ni- caenae donavit Gregorius Caesariensis Orat. in Nicaenos patres, ut concham Novae ecclesie in paiatio a Basilio Macedone excita- tae Photius in illius descriptione , hisce verbis: s 03 dz0 zov Ovcieoriolov dveyetgopévi cle v] poop Tl zepOÉvov mtgua- Grgdmrerea. aedium quippe sacrarum conchae in fornicis vel ar- cus seu dipidog speciem superne effinguntur. est enim cic in Gloss. Gr. Lat. forfex, arcus, fornis: et apud Aelíricum in Gloss. Saxon. absida dicitur esse sinewealt cleofa, id est rotunda concameratio vel porticus. hinc S. Hieronymus 1. 2 in epist. ad Ephesios dixit, zm summo caeli fornice, et ut ipso verbo utar, apside. verum si res stricte accipiatur, aliud fuit concAa, aliud absida. mam absida proprie est*ipse semicirculus, sjuíxvzAog, qui ab inferiori 9voicor5goíov parte in altum assurgit et in apsi- dem seu arcum aut semicirculum sinuatur: concha vero ipsius apsidis pars interior in conchae speciem camerata curvata et si- nuata. unde recte Paulinus apsidem a camera, interiori scilicet, distinguit : apsidem solo et parietibus marmoratam camera musiyo illusa clarificat. et Cassianus Collat. 24 c. 6: velut si quis apsi- dis cameram volens in sublime concludere. apsidem porro et ab- sidem dici vulgo idem annotat Paulinus. siquando autem plura essent altaria in templo aut aede sacra, unumquodque absidam suam habebat. Leo Ost. 8 28: unicuique altari sua absida. praecipua vero mediana et maior eidem scriptori dicitur eodem c. ut et 1 19: zn basilica absida media, ad quam per octo gra- dus ascenditur. ubi observandum partem istam templi sacratam . editiorem esse, et ad eam per plures gradus perveniri: unde Bruueros nomen illi: inditum non insulse opinantur viri docti, quicquid alii reclament. quae quidem sententia firmari praeterea potest ex Evodio Usalensi de Mirac. S. Stephani 2 1: zpsaque eliam per se gradus absidae conscendens universis eminus con- spicienda astabat. in confesso tamen esse debet, in plerisque scriptorum locis in quibus absidarum fit mentio, id vocabuli pro toto bemate, id est ea templi parte ubi z& &yi« rv cov perage- bantur, usurpari; quemadmodum zo77yxv usurpant Graeci. Pane- gyricus Berengarii l. 5: talibus arae adeunt gestis apsida sacratae lumina terrarum. ita passim apud Gregorium Turon. de Mirac. S. Martini 2 47, Anastasium in vit. PP. p. 13, 17, 32, 150, 160, 166 ed. Reg., Walterium Aurelian. episcop. in Capitul. c. £, S. Althelmum de Paul. Silent. 8
P 565
P 566
114 ..DU CANGII
Laude virginit. apud Canisium p. 826, Petrum Diacon. Chr. Ca- sin. 4 8, Petrum Damian. 1. 3 epist. 8, Candidum Monach. apud Browerum in Annal. Fuld. p. 116, auctorem Chronici Fontanell. c. 14 et 16, et aliquot alios. sed ut plurimum absidam. dici a scriptoribus ipsam concham vel ipsam sacram mensam seu altare constat: verbi gratia, cum in absidis repositas sanctorum reli- quias scribunt, quas sub altaribus et intra altaria recondi solitas notum est, ut S. Augustinus Serm. 32 de diversis c. 3, Gregorius. 'Turon. Hist. 10 31, de Mirac. 1 63, Anastasius in Gregorio xy PP p. 166, Paulinus Epist. 12 ad Severum, Evodius Usalensis de Mirac. S. Steph. 1 3, Rodulfus presbyter in vita Rabani Mauri n. 27, auctor Chronici Fontanell. c. 2, Andr. Silvius in Chr. Marcian. etc. cum igitur absida nihil aliud sit quam fornix seu arcus, non mirum si in ceteris aedificiis, etiam profanis, vocem hanc usurpent scriptores, ut Anastasius in vitis Pontificum Rom. p. 127, 129, 162, Leo Ost. 3 11, et Petrus Diac. de Viris Illustr. Casin. c. 18. denique exedraz vocat absidam seu concham Va- lafridus Strabo loco supra laudato, quia, ut auctor est Eusebius in Hist. Eccl, aedificia templis adiuncta et ab iis quodammodo separata 2&éügeg appellabant. eiusmodi enim erant conchae, quae etsi aedium sacrarum non modo pars sed. etiam sacratior essent, extra ipsas tamen procurrebant et ab iis quodammodo: seclude- bantur: exedra, inquit, est absida quaedam. separata modicum a templo vel palatio, et dicta inde quod extra haereat; quasi vo- cis istius etymon a Graecis non esset arcessendum. — per exedram igitur absida seu concha intelligi videtur apud. S. Augustinum in Gestis cum Emerito Donatistarum episcopo: cuz Deuterius epi- scopus metropolitanus Caesariensis una cum —— episcopis in exe- dram processisset, — scilicet ecclesiae maioris Caesariae etc. 59. Sed nondum plane sum assecutus cur Isidorus Orig. 5 8 absidam dictam scribat eo quod Lumine recepto per arcum. re- splendeat; a quo hausit quae habet in eandem sententiam idem Valafridus Strabo: absida, inquit, Graece, Latine lucida dici- tur, quia lumen acceptum, per arcum, intromittit. neque enim commune aliquid habet absida cum lumine; nisi forte eam con- chae partem superiorem, per quam lux intromittitur, absidam dictam proprio vocabulo censuerint, qua ipsa scilicet conchae apsis circinatur et in conchae speciem interius sinuatur et effin- gitur. observat enim Silentiarius superiorem conchae partem in dorsa dispertitam, quinquefariam separata ac divisa lucis recepta- cula, levioribus vitris operta, continere. ita ille part. 1 v. 274, ubi de concha: OLevpaysioo à volroic
nívroyo uoignOévro Ooyuio qovog avotyst,
Agzzoéoic doÀoig xexalvuuéve, vàv 0i uécoqg
qoiógüv dzogvgomrovaa.qasopogog Foyevor sjog.
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 115
de fenestris absidarum agit Anastasius in Leone rr PP : simul et fenestras de absida ev vitro diversis coloribus conclusit atque de- coravrit. et Paulinus Nat. 9: et aperta per arcus ..
lucida frons bifores perfunderet intima largo
Lumine, conspicui ad faciem conversa. sepulcri,
quo tegitur posito sopitus corpore Martyr. porro vitrearum fenestrarum, quae vitro in tenues laminas fuso obductae erant, meminisse Hieronymum pridem observarunt viri docti. Leo Ost. 3 29 et 39: fenestras — plumbo simul ac vitro compactis tabulis ferroque connexis inclusit. harum usum serius ad. Britannos transiisse tradit Beda lib. 1 de Wiremuthensi mo- nasterio, seu in Vita S. Benedicti Biscopi c. 5.
$3. In media ac maiori concha erat dyío roczsfo seu san-
«ta mensa. Epiphanius Hagiopolita de Locis SS: zog &voro- Adv 0b viv si10vov dg dzó Oiucrquerog GAlyov Fari xóyjn, xol Vorarot vocztfa, Év8a Aervovoysi 0 starQiégyrc. sic autem appel- labant Graeci altare praecipuum, super quo zd &yi« fiebant seu Christi corpus conficiebatur: Latini sancfum mensam vocant. Ni- colaus 1 papa epist. 2: a/tare sanctum im quo deo omnipotenti sacrificiorum vota persolvimus, lapis est naturaliter communis, — quia vero sacratum, est dei adiutorio et benedictionem suscepit, mensa sancta efficitur. Amalarius Fortunatus de Eccles, Offic. 8 21 ita dictam censet, quod. sit mensa domini, in qua conviva- batur cum discipulis. cui succinit Germanus patriarcha CP : 5j éyíe ToczreGa griv. vrl vijg roemétno v0U XoioroU GUv voic uvGrouc, ait praeterea sacram mensam sepulcrum Christi repraesentare: 4j &yíc sez ta iari avri v0U tózov vijc vaqijo y yj éré£O ó Xoioróc, iv ü zt90z£iteL 0 czOwvóc «cl ovgcviog &orog, xj vati] xol avalua- Tog Qvucía.. et certe mensam veteribus dici sepulcrum, vel quod posteriores tumbam appellavere, docet vetus inscriptio, quae ex- stat Mediolani in monasterio S. Ambrosii: J4J4. JMiniciae Rufi- nae, quae vixit annis 29, mense uno diebus 294 , Minicia Domi- cia sorori posuit mensam contra votum. — alia Brixiae ad S. Fau- stinum: 2/tio Proculo Lectori, filio dulcissimo, qui vixit ann. 18 m. 8, Fabia Secunda contra votum mensam posuit b. m. de- nique zensae nomine priscis Christianis videtur nuncupatus locus in quo sancti martyres quodammodo immolabantur, dum vitam pro Christo effundebant, quemadmodum Christus ipse in sacra mensa a sacerdotibus in sacrosanctis missarum liturgiis quotidie immolatur. qua quidem significatione Carthagine mensa Cyprian appellabatur locus ubi zzartyrium. consummavit S. Cyprianus, et ubi postmodum in memoriam mensa erecta est, non, inquit S. Augustinus Serm. 113 de diversis c. 2, quia ibi est unquam Cy- prianus epulatus, sed. quia*ibi est immolatus. | exstant. sermones aliquot eiusdem Augustini ad hanc mensam habiti, cuius idem
P 567
116 DU CANGII
praeterea meminit Enarrat. in Psalm, 38 et 80 et Serm. 257 de tem- pore. narrat Sozomenus 9 1 et ex eo Nicephorus Call. 14 2 Pulcheriam Augustam, "T'heodosii iunioris sororem, sacram men- sam maiori ecclesiae Cpolitanae seu aedi Sophianae Constantia- nae auro et lapidibus pretiosis insignem et divitem obtulisse, et inscriptionem in rei memoriam posuisse: ix qov6o) xal May Ti- piov Qovuactóv vt Xen, Osauizav adAMGtov , nio vije ioíog nupOevíac xol T9 TOU dOrhgoU vysuovic, feodv avéOero TQdme- fov iv Tj innato KII, «ol ini vo0 uetaztOv ui TQamíÓQc, dc ev nci Éümot 3] qj» teÓs Anl ygaspev. neque minori magnificentia aut parciori sumptu sacram aliam mensam in nova aede » Sophiana erexit Iustinianus, ut quae tota auro et lapidum pretiosorum ful- gore coruscabat. Silentiarius p. 2 v. 337: coveidv 0$ A9ov noilAevos olyly.
sed et mirabili et inusitato opere et inaudita hactenus materia confecta erat. constabat enim, si scriptoribus Graecis fides, auro argento crystallo ceterisque metallis pretiosioribus, praeterea margaritis et omnis generis lapillis comminutis simulque permi- stis, conflatis et liquefactis. Codinus: rxv rt dylav tQzreferv, T:90GX AEG uevoG tejvízac, HBovkecero Baàsiv 49UGOv xal doyvgov AG ove vt | tupdove ix ziVTOV ; pagyegtcac , qulnóv , gíàünoov, uó- AvBüov, Vekov xol mücov Aqv verQiuuÉvIv, xol xarüpibavrig du- gorsigo xol qovsvGavreg Pyocov afoxiov. eadem iisdem pene verbis habet Anonymus, haecque subdit: zíg ydo Oedonvea TÓ ti0og Tig dye TQamétne , xol OUX Be eyehn s 7 víc óvviyotcot sorevorjoot TOU TQV Óid 10 molidg 49oudg xL GriÀmvotqrag tvoà- à&oottv , dic TÓ Te rhG eldog óoücOct z01b uv qovcítov, iv GÀ ói 620 doyvot£ov , tie &AÀo 0À ufgog cenpeigtov Haczoámrov, xol dnd eizeiv czoovéAAew o 490tdg xord rag pvosig vOv A- $ov xol pepyeoirQv xol zcvrov TOV guerülAov. nec dissentit Nicetas in Murtzuphlo c. 9, qui de sacrae mensae Iustinianeae materia haec scribit: 4j u£v vto rgdztsfo, t0 ix maGdv vini vOv GUvOeua Gvvrerpypévav zvgl xal m egy pnoocdv dAajheue £lc £vg motxiloyoóov xeliove vztoolqjv éi£cwclov và Ovti xal Give yeorov mop &Ovsciw ceo: etc. prae ceteris vero sacram hanc mensam graphice descripsit Cedrenus, et inscriptionem, quam in orbe posuit Iustinianus, exhibuit: TOTE TrOLEL xol Uv dylav TQd- ztbav, Foyov dulporov. dzc0 ve ydo X9vco? xl dgyUgov xal AL9ov stavroíov xal EUlov xol Aerédov xal elüove &Akov, 0 0Gc TE rü géot xol Qclacco xal züg Ó 409jt06 , ix ztévrov cvvátag vd uiv xgtít- TOova xci Tip EQ! nÀsiova Td 0i drro ivüsforega, vd vmxv& TyÉog Ms Eod inffolev, xol oUroc tig vUzov Énvjéac dvezclajoas- 6:v aUciv, 09tv xol oin] gervouévi noc mao£yet roig elc eUrQjv érsvifovow, émwygewec yógoDev vaUra "rd Gc i vOv GQv zooGqéopev , of óoOAoí Gov, Xowré,, TovGrwiavàc xal G:o3aioa, € eVutvg moócÓrtou, víb xol Aóys voU Oc0U O GaQxoDetig xal
DESCRIPTIO S. SOPHIAE, 117
cr«vooD sic Unio cjudv, xel jug v vij 0p9o0o&o míGret Gov Oia- vijonGov, xol qv moAut(ev, 1v uiv émicrtvGog, sig vuv iO(ev Gov Qó£av av£ncov xol qvAe£ov n9scfeicuc vjc Gyloag Qeorónov nol &eurogOévov Mogíag." | denique sacrae Sophianae mensae mate- riam electrinam quodammodo fuisse docent Glossaria mss, quae asservantur in bibliotheca Regia, codd. 930, 1688 et 2062: «As- xrQov qdÀxopo xaougóv, 3j eAAOrVztOY zoUGLov uejuyuévov Vélo sol A9oig, olag 1v xerecxevijg 1j ic Gylog Xogíeg roezefo. neque sacra duntaxat aedis Sophianae mensa ex liquatis vel contusis pretiosis eiusmodi materiis constitit, sed etiam ea quam in Nova a se condita in palatio ecclesia statuit Basilius Macedo, ut auctor est in illius vita Constantinus Porphyrogenneta c. 50: xol avrai e£ [eget roczi[os ib doyvgov muvre msQuneyvuévov Eyovrog zov q9Ucov xoi À(Qoig vulorg à& uegyogicv ruqiesuévoig rroAvrsAóv vav eUuzwWw. xol GvGraGtv Fyovciw. | et Photius in descriptione eiusdem. templi mensam illius sacram. seu $eíev rgemsíav qov- Go. vi DovueciTtQov GUvOwue. vocat. . sed sacra haec mensa primum a fustiniano confecta casu trullae,' qui.anno 32 eiusdem Tustiniani accidit, contrita et comminuta est, ut Cedrenus Zona- ras et alii tradunt. | unde coniicere est aliam eiusdem materiae et operis confectam ab ipso Iustiniano, qui eandem quam in priori inscriptionem posuit, siquidem in secunda sacrae mensae inscri- ptione. 'Theodorae mentio facta sit. quae ante casum trullae obie- rat... mensam hanc postmodum direptam et in partes confractam a Francis, qui Cpolim expugnarunt anno 1204, tradit Nicetas loco citato: 4j uiv 09v $vogoc zgtztiia — soreztpayíc0n «ol Que- pitoícOn coig GxvAsvraig,. GztQ xol zÀoUrog &mog 0 [eQüg voGoU- vóg TO mÀg90g xol Tiv dyloiuv czígavrog.
5055 84... Sacra porro mensa Sophiana altius eductà erat, et ad eam gradibus aliquot perveniebatur. .Codinus ex bibl. Regia: &noíqatv "Tovovwievog 010govcov, xolTuv cxcAav iv xvxÀo, Onov Toravrot of fegsic sic và domatecDor viv isgv vg&zsGav. ubi Goa- rus observat GxcAeg Graecis hodiernis gradus appellari. hinc Sy- meon de Templo: xoi éxnguévov 03 xol Aepngoravov (9vcicri- Qiov) óc 9póvog cov.
55. Neque gradibus duntaxat excelsior erat sacra mensa Iustinianea, sed et aureis columnis innixa et sustentata funda- mento perinde aureo incumbebat. Silentiarius part. 2 v. 385:
xiogt 0$ 4ovcéctg fegrjg mttyyovao voen£tne
vro xarnosíGavro, xard yovcíov ve ÜtuclÀov
Vororot, eqvsiv e AlOov zoiiAAevar alyMg. Anonymus :. JzoxevoQsv 0 vovvgc Éovnos xnlovag wal evrovg 0Ào- 1996ovg uera AbQmv ztoAvzsAOv. has altarium columnas ut pluri- mum amplexari solebant qui confugiebant in aedes sacras veluti ad asylum. "Theophanes de papa Vigilio, p. 191: 0 0? gof9:c vv ógynuv o9 fecuéog và Qvcoiovuolo X:gylov voU uegrvgoc
P 568
118 : DU CANGH :
povijc TV "Oouícdov mooGégvysv , xdxeiOtv éluüuevog 4atéGysv TOUG Bacvdtovrec TÓ Ovaweri otov xlovac, «a TOUrOvG naríorQe- apev, BegUc Ov xcl uéyag và copier. — Vigilius ipse in. epist. en- cyclica: cum. a sancto etus "altare tracti pedibus traheremur, co- lumnas tenuimus, ei super nos eliam ipsa mensa ceciderat, nisi clericorum, nostrorum fuisset manibus sustentata. ' epistola cleri- corum [Italiae t. 1 Concil. de eodem Vigilio: quo so sanctus papa columnas altaris complexus est. Theophanes p. 918: eóocv züv TiBÉptov aporoDvro vj pud q&iol v0 wiovaxiov vijg dylag tod ztétno ToU Ovciaórnolov TÓüc dylag Ocopajrogog. et Gregoras : ot E 1] yxeMEovzo viv Tt Oclov vodzt(ov xol vOv vz0 vovv GrvÀL- 640v.. ubi unica columma altare interdum sustentatum videtur indicare Gregoras; neque abs re, cum observare liceat, ex Eu- chologio potissimum, apud Graecos altaria, ut plurimum lapidea, quandoque quattuor in angulis columnis, saepe etiam unica ac media innixa, ita ut omnia sub iis aperta omnibus sint atque obvia; aliquando solida basi, vellapidea vel latericia vel: cae- menticia, suffulta. ' vide Aimoinum Histor. Franc. 2 32 et Ana- stasium in Leone ri: p. 126.
56. Addit denique Anonymus, ut et Codinus, sacráe men- sae Sophianae mare lapillis et multo auro fuisse exornatum: ' zXjv TS Odiacgav LT dylag Tounébue 8 dou rov M8ov zenoiquev, «ol xort(oUcOGtv cvr«v. meminit etiam istius sacrae mensae loci Euchologium Gr. p. 499, ubi de officio magni et angelici habitus: dp ' fonépag elapépovros và Íuérie v0U uéAAovrog Aofeiv TO CyLOV eye iv: và dyío Ovcworyolo, xol dmozíOtvror iv và Qoaacciüio vüjc dylog 1Qeébne. ubi Goarus QdAoccov et: QuAaG- Gí0.o0v cavum mensae recessum, interpretatur , appositeque ita di- ctum observat ad instar «4c6616 seu aquarum receptaculi, quod circa altaria ad abluendas victimas apud Iudaeos exstrui solebat, i. est 3 Reg. c. 18 et 2 Paralip. c. 4 v. 65 de € Villalpandus
t. 2 part. 2 c. 84. Paulinus Nat. 9:
namque tenes ettam magna Salomonis in. da
quam, fuerit decori siccum mare, quod sapiens rex
aere fudit solido et tauris suspendit ahenis. videtur autem pars illa sacrae mensae $susíAov vocabulo dni. gnari a Silentiario, seu fundamentorum,; quae aurea pera fuisse scribit:
xard yovoíov vs Q:usliov torovot.
P 569 57. Sacrae mensae imminebat czborium: ita autem appel- labant umbraculum quoddam altias eductum, quo universa mensa sacra tegebatur. de nominis ratione non omnino constat. notum estex Athenaeo et Hesychio «iGiov esse apud Aegyptios genus poculi. | Porphyrio ad illud Horatii 1. 9 od. 7:
obéivioso levia, IMassico ciboria exple,
DESCRIPTIO S, SOPHIAE. 119
ciborium ait esse pocuZ genus, in modum foliorum colocasiorum factum. ex quibus videtur ciborium ita appellatum fuisse, quod superne clauderetur in modum eiusmodi poculorum quorum oper- cula in formam acutiorem desinunt: nam ea fuit ciboriorum for- ma. alii a xífjoc vel zigovoc deducunt, quae voces Graecis arcam sonant; et ita Germanus ciborium non semel vocát. at ceteri sio giov voce ut plurimum utuntur. Chronicon Alexandr. p. 892: ze xiBolgia xol GAAo xeuaÀio aatiAovro. auovoiov lebe etiam Theophanes a. 32 Iustiniani. quattuor potissimum columnis, quae ad sacrae mensae, uti vocant, cornua exsurgebant a pavimento, totum ciborii opus insistebat ; m ut, inquit Germnias patriarcha CP, quod intra eum ambitum includitur sacrum spatium et cibo- rio desuper veluti caelo operitur et contegitur, illud sit de quo propheta dixit, operatus. est salutem in medio terrae deus. ot &ywot meéosc iio oUpevov uiv v0 émdvoOtv rác dyíac TQazÉbnc dgógtov dmagtítovaiw, dc 0Àqv 03 yov 6 [Covros o ) Uzt0 ve6Geav xi0vov TOU elonpévov xiBootov GvyxÀziOuevov 5 miQuyoagoutvov Ísgóv füagoc, iv ó mingovzat ^o ó mpogrtixoc Aoyog o ÀÉyov "'elgyeGaro Gornglev iv uéco vüc y5c 0 9:09" pulchre autem et eleganter describitur. ciborium Sophianum a Silentiario part. 2 v. 303 :
qouatinc 0' dpintoOt movayoivroto ToanUne
&aneroc eugvxéLevOov ie aj£ge mo pyoc dvécry
vetQUmó QOL dipicw &x' doyvo£gat BsBrmoic.
xloc, 0^ deyvoéowiw deloztat , Qv ini «0g0€c
.dgyvo£ove lüpvcs mó0ag vergdtvyog eiie. quattuor igitur columnis, iisque argenteis et ingentibus, quibus ex eodem. metallo quattuor innitebantur arcus, totum incumbe- bat ciboriiopus. arcuum autem ciborii non semel meminit Ana- ' stasius. in Leone 11: fecit e£ in circuitu, altaris, ubi supra, alia vela alba holoserica rosata, quae pendent in arcu de ciborio, nu- mero quattuor. de columnis vero ciborii argenteis egit Anony- mus: férqos 0À x[ovog sUusyéOtic, oUroUg dgyvgoyoUGovc, GUv ToU xiBooíov xcl vOv xoívov. Anastasius in S. Gregorio 1 PP: hic fecit B. Petro apostolo ciborium. cum columnis suis quattuor ex argento puro. idem in Leone in: Jécit in basilica .B. Pauli apostoli ciborium cum. columnis suis mirae magnitudinis et pul- chriudinis, decoratum ex arzento purissimo, eic. ibidem: fecit in, basilica B. Petri apostoli super altare maius ciborium cum cólumnis suis quattuor ex argento purissimo deaurato, cum di- versis historiis mirae magnitudinis mirifice decoratum, quod pen- sat libras 2104. — ciborium ipsum, quod doyvgoéyxavazov fuisse perinde prodit idem Anonymus, cuiusmodi passim describuntur ciboria apud eundem Anastasium , in immensum veluti turris at- tollebatur, quae sensim in acntins verticem desinebat, pini fere adinstar, nisi quod in ima sui parte octilatera seu in octo latera
P 570
120 DU CANGII
divisa erat, quae sursum sese efferentia trigoni supera parte lon- gioris singula speciem efficiebant. . sed praestat ipsum audire Silentiarium. aapóQu 0^ dyidav dvarelvevat oio TE zavov elchov , cA oU mápmay ópoltov * ov yao £Maccs vetoO ev tix nhoto mtgívgoyov &vrvyo néne. die "ie dnvánhsvgog Égv Bésie , ix 08 ushevOov £uovréorc xevd Bouov.2g 0&0 xogvufov dvégnt. OxrQ Ó. coyvoéag TavUet midzac , dopoviqs à? Sevyvvuévug OoAuy óeue: Torazon, a£ 03 zovycivoig si ouevot uíayovet z;0govg xrdtvyog olov elg 3v d'ystgopévovg xogvgijc equutov &xouc. ita autem sacrae mensae imminebat. ciborium, ut.totam. illam veluti caelum contegeret, inquit Germanus patriarcha CP: xol cic ovgovov uiv và DA f ví «ylag voanétus ógóguov dnagzí- Sovciv. Photius in descript. Novae ecclesiae : xol oUr0g.0 Xu- vociduc acl vj Oto TQuméCo inixelusvog GUv xoig Urtos(Oovor orv- AlGxoig xol diogógoig 4 0gogog. neque aliter describitur ciborium à Paulino l. 2 epigr. 2: divinum veneranda tegunt altaria foedus compositisque sacra cum cruce martyribus. i ubi alludit ad arcam testamenti ,. cuius adinstar.ciborium adinve- nere Christiani, ut quemadmodum divinas tabulas et veteris legis foedera includebat et operiebat arca, ita novae legis ns EE ac mysteria illud contegeret et includeret ; quod et observatur a Germano patriarcha CP, ubi de giborio: £r 9t xol xara mv *i- Boóv vic 0. Ojmc avolov, v d AMyezon à &yta dylcov, 2o diea €UrOU , i4 qj ttQoGézo&ev o Ot0g ysvécOo, Óvo qegovplu £xovégmO cv TOQVEvtd. atque inde ciboria supra altaria posita legimus. Ana- stasius in S. Symmacho PP: ub et super altare dedu argen- teum fecit, pensant. . libras 190. .. in Leone ur. p. 132: fecit- - super altare maius ciborium, ex argento purissimo, | pens. libras 212. infra: ub et obtulit. ciborium. super. altare cum columnis suis. ibidem: ciborium vero quod exinde abstulit, posuit super altare... Chronicon S. Trudonis l. 1: a/tare.— auro argentoque imaginatum, cum, ciborio desuper. .. Leo Ost. 1 20: super altare autem S. Benedicti argenteum, ciborium posuit, illudque auro et smaltis simul exornans.... denique Flodoardus Hist. Rem. 4 19: ciborüum, quoque super. altare. S. Mariae argento aggressus est operire.. cum. igitur ciborium totum altare operiret eique quo- dammodo innAReN, ideo xoAvzroag vocabulo donatur Sophia- num a Silentiario part, 2 v. 344, ubi de velis agit, quae ad A quidg tuor ciborii latera appendebantur : TérQa0L à dgyvgéaie Éni nÀevQi)oi wai UmrQog Oo ortveic meréGavreg etc. certe a. "Theodoro Studita. ciborium. aedis S. Ioannis Baptistae,
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 121
carmine quod elg zo sifgtov oU dylov zoo0gOpov conscripsit, xuÀvzrQag nomine indigitatur:
Oeo vgazétue cvysalonrQav us BAénov
Xegov(uiv vopafe va&ieogíov *
XgiGrov ydg Évüov uvoraycysioQor vost,
züv zQv ivo vt ÜsGnorqv xci vOv xcto. neque aliis ferme verbis ciborium designavit Symeon Thessaloni- censis libro de T'emplo, illud vocans zqjv éxovocviov zi zov 9s0v Gxqvijv, Eve o vàv dyy£ov O9uor xol viv &ylov 1j xuránovcig. ex quibus tandem docemur cur ciborium zegzmen et umbraculum appelletur in ordine Romano, | ubi in illius consecratione divinae instar arcae, si non effictum, certe inventum et adumbratum per- inde ciborium, disertis verbis innuitur. sic autem illa concipi- tur: omnipotens sempiterne, deus, qui fideli famulo tuo Moysi praecepisti ut duos. Cherubim super. arcam. testamenti collocaret, quam, extensis ad alterutrum. alis protegerent, versis vultibus in propitiatorium, quaesumus ineffabiliter. clementiam tuam, in quo tegimen venerandi altaris tui, in quo ipse unigenitus filius tuus, dominus noster. Jesus Christus, qui. est. propitiatio pro peccatis nostris, fidelium manibus iugiter immolatur, et sub quo sancto- rum tuorum, corpora, quae veraciter fuerunt arca testamenti tui, receptacula. scilicet spiritus sancti, per. eundem consubstantialem tibi filium, qui factus est nobis a te sanctificatio et redemptio in virtute eiusdem spiritus veritatis, universa antiqui hostis falsitate cum, satellitibus suis depulsa, , cum ipsis ornamentis ad ipsum umbraculum pertinentibus vel ab illo dependentibus aut eidem suppositis ,. tua. sancta. benedictione. perfundere et consecrare, at- que ad tuitionem. pignorum. sanctorum ac roboranda sive multi- plicanda vota. fidelium tuorum diutino tempore conservare digne- ris, annuente eodem | domino Jesu. Christo etc. praefatio autem ad consecrationem praefatio ciborü, id est umbraculi altaris, in- scribitur. ex hac igitur oratione ad consecrationem ciborii, patet uon modo altare sed et sanctorum corpora illud operuisse, quia recondita erant sub ipso altari. Gregorius Tur. lib. de Mirac. Mart. c. 28, de S. Petri tumulo agens: sepultus est in templo quod vocabatur antiquitus F'aticanum, quattuor ordines columna- rum valde mirabilium, numero nonaginta. $ex, habens. habet etiam. quattuor in altari, praeter illas quae ciborium sepulcri sustentant. .. hoc enim sepulcrum sub altari. collocatum valde ra- rum, habetur. atque inde fortasse accidit ut aediculas vel taber- nacula, in quibus ea recondi solent, quando non reconduntur sub altari, ciboria plerumque appellent scriptores.. Anastasius in Honorio PP: ornavit autem. sepulerum eius (S. Agnetis) ex ar- ento, — posuit et. desuper ciburium aereum. deauratum mirae magnitudinis. Hugo Flaviniacensis in Chr. Virdun. p. 166: pro- pitiatorium. sane sanctorum, exornant corpora, quorum. meriíis
P 571
P 572
122 | DU CANGII
Jloret ecclesia; et in medio quidem alto satis et prominenti ciborio sanctus requiescit Fitonus, redimitus frontem auro purissimo et gemmis pretiosissimis, quibus concluditur maiestas dei incircum- scripta et incomprehensibilis, habens ad' dexteram .B. Petri et ad laevam eiusdem B. F'itoni auro prominentes ima, gines, opere Jfa- ctas caelatorio, quas ambiunt columnae ex auro purissimo, cum basibus argenteis , arte fusili et anaplypho productae. ipsum quoque ciborium. dominicae resurrectionis, apparitionis et admi- rabilis ascensionis opere caelatorio protensis adornatur insigniis, habens ante se altare sacratum in honore S. Pulcronii et omnium martyrum, habens et ipsum suum ciborium;' quo continetur eius- dem .B. Pulcronii (corpus) auro et argento decoratum. Anselmus in Episcopis Leod. c. 30: Zn uno collocati sunt feretro, quod fe- retrum in ciborio iuxta corpus B. Lamberti usque in. hodiernum diem collocatum est cum aliis sanctorum pignoribus. sane etiam- num in ciborZs seu, ut vocamus, tabernaculis, ad latera ipsius ciborii sacram pyxidem asservantis, reponi solent sanctorum fe- retra. observanda porro vox mazestas apud Hugonem Flavinia- censem, qua circulos luminosos, qui vulgo capita sanctorum ambiunt, atque adeo ipsas sanctorum imagines, designant pleri- que e scriptoribus, inprimis Albericus a. 1204, auctor Vit. Abba- tum S. Albani p. 92, Anonymus de Miracul. S. Fidis c. 8, et aliquot alii. certe veterum ciboriorum usum quodammodo viden- tur revocasse qui aedis magnificae, quam nuper Lutetiae Parisio- rum excitavit Anna Austria Franciae regina, regis nostri invictis- simi parens, quamque 7'a//em Gratiae vulgo appellant, structu- rae praefuerunt. nam ad latera altaris assurgunt sex columnae marmoreae excelsiores, quibus incumbunt arcus aurei ] variis subinde ornamentis ac angelorum statuis decorati, qui universum altare contegunt ac oburabréht: porro cum ciborium ad mediam templi vel conchae altitudinem educeretur, inde forte Papias ci- burium altiorem medietatem. est interpretatus.
58. Subdit Paulus Silentiarius, qua invicem iuncti super- ficiei ciborii margines connectuntur, crateres statutos (scyphi di- cuntur Exod. c. 25) in quibus iier xem erant ex argento cereo- rum simulacra.
ózm691 9 cAjAoiiw denoóro z:elgomo nione
dopovíqv vEU OUS, &vidgicavro moyévreg
doyvo£ove xonioasc* inl xouijot 9* Exdoro
zrv9Gogógove Gri]GovTO, Mnavy£o Ü &lxcÀo x1000
xócuov dzcyyfAAovGo, xoi oU quog etc. eiusmodi crateres describuntur ab Eusebio de vita Constantini 3 91 et ab Anastasio in Leone rir, cuius haec sunt: /eczt super ci- borium de altari maiori .B. Petri apostoli canthara maiora quat- tuor ex argento purissimo, habentia, in medio cereos ex argento deauratos, pens. libras 140. ' idem in Leone 1v : necnon et super
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 123
columnas ipsius ciborii propter amplam pulchritudinem ex argento purissimo fecit cophinos numero quattuor, pensantes libras 42. et p. 194 cereorum deargentatorum , qui stabant im presbyterio, meminit.
59. Alterius vero Fóritübé fuit crater ille, qui describitur ab eodem Silentiario, et'eo loci positus dicitur ubi ciborii partes ex- tremae et superiores invicem — part. 2 v. 313:
i douoving 2
£evyvvuévac 9oAu écyie V ÜovoroLt* of OP TQuyOvouG
elàouevet píGyovot zt0govg óxrtvyog oluov
eic $v dyetgouévovg , xogvQijc enuaiiov Gxone,
óz:x001 xol «eruijgoc Vzríjgagev £ixova zéyvr.
gslAea 0$ uguriooc vnxoxAacQévro mtvuAov
siüog duoggcavro. nam hoc loco per craterem in folia dispertitum lilia intellexit, quae in enprema ciborii parte una cum sphaera statuisse Eee num tradunt qui de aede Sophiana scripsere. Anonymus; ixcvo 0i ro0 zipagiov Foros Ggaigav GÀOqovGov, Fjovaav Gro Oudv A- zQog Qu], xol xoíva qovod crücevra AÍrgag 9, xol imovo evrGv Grovoov 1gUGtov nerd A9 xol moivrtÀdv xo OvozogiorQv, Og TiC GravQOG &iÀxs xol Gra uv Augdv o. xgívov autem nomen indidere Graeci crateri isti, quod ita epistylia vocent architecti, quia in formam foliorum lilii dissecantur. ita. Z/iuz usurpant etiam Latini. Leo Ost. 3 28: columnas bases ac lilia, necnon et diversorum, colorum marmora abundanter coémit. | Anastasius in Leone iu: e£ diversis columnis tam porphyreticis quamque albis et sculptis cum basibus et liliis simul postibus decoravit. et infra: Ac sacer antistes super ipsas columnas lilios poni fecit, et super ipsos lilios ex metallis marmoreis platonias posuit, diversis- que picturis z*nirae magnitudinis opus decoravit. | etin Leone 1y : Jecit ciborium et columnas ac lilia exaurata ex argento purissimo.
adde S. Gregorium l. 1 epist. 66.
60... Ciborii igitur parti extremae imposita erant lilia aurea, seu crateris labra in liliorum speciem efficta erant, ex quibus sphaera seu, ut Codino nuncupatur, ujAov enascebatur, cui crux lapidum fulgore coruscans insistebat. ea porro: erat ciboriorum forma , ut quae in imo latiora in acutum desinunt, pomi figuram alcerent;; auctus Gitronisi Fontanell. c. 13, describens ciborium quod reliquias S. Georgii continebat: «sz formae quadratae, ex quattuor sidelicet anulis ab imo assurgens, et ia omne opus paulatim minuendo in latitudine in summo angustum redditur, ut pyramidem in altitudine reddat, uniuscuiusque mali parvi: con- - clusione solidetur. quod vero sphaeram vocat Anonymus et malum
Codinus, nihil aliud est quam po/us apud Silentiarium, qui prae- dictis haec addit:
124 : DU CANGII
uico à" ivebi]uoro q00Qo dgyvQsov Gr(ABovro moÀov vUzOV.
seu sphaeram ad ornatum tantum, seu caeli figuram repraesen-
tare per sphaeram. voluerit Iustinianus: nam caelum per ipsum
bema, rov ovQavóv pev ài T0U ísgoU. ('xjuaroc, designari, et zd
$vcieoryQiov e &AÀov ovoovov nos habere, ait Symeon "T hessa-
lonicensis lib. de templo. unde Chrysostomus Homil. 3 ad Ephes.
scribit, cum vela bematis diducuntur et aperiuntur, tunc caelum
ipsum quodammodo aperiri: Orev lnc eveÀxóusva zd dpgíovga,
Ore vouiGOv ÜieGréAlegOct vOv oUgavov &voQev xc xexi£vat vovg
e yyélovg.
61. Addit deinde Silentiarius supra polum stetisse crucem,
quod idem est ac supra sphaeram aut zalum: .
P. 573 vipodt Ü' aUroU GrcvQOg UntQréAAov cvoqatverate cruces ciboriis superimpositas vel Christum in cruce penderitema repraesentari solitum, constat ex iis quae a Nicolao 1 PP tradun- tur epist. 2: quid fidei nostrae contradicit, quod in centro came- rae, super altare, eius figuram, quod verbum caro factum est, animae nostrae affeclanido- desiderant. ubi vox affectando. idem est quod adorando:: expressit quippe verbum cyerizóg, seu affe- ctivam sacrarum imaginum adorationem, vti loquitur Anastasius bibliothecarius in Hist. Eccles.; quam ecyerixyv appellari a Grae- cis scriptoribus in notis ad Alexiadem pluribus probavimus, quae- que in sententiis SS. patrum de Adorat. Imag. sic definitur: Éozs DE xal Gyetuxi] nol domin] 2906 viGtc b quiis 0ioO£atoc xol eUyvouovog oizetociw xol sUvorcv ajyenquévoig éneyysAouévq. per vocem autem desiderant videtur innuere sanctus pontifex Chri- stianos et fideles, dum Iesum intuentur in cruce pendentem super altare in ciborio, sacratissimum illius corpus, quod in eo et sub cruce iddorVatar, expetere, et affectuosis desiderizs illius perce- ptionem exoptare. verbum enim desiderare hac ut plurimum notione usurpant sancti patres; ubi de sacrosanctis sacramentis ac praesertim de eucharistiae sacramento agunt, ut Tertullianus ad uxorem 2. 4 et 6, S. Ambrosius de Fratre. suo et de Sacra- ment. 1l. 4, S. Eligius Homil. 8, et S. Zeno Veron. invitat. 8 ad Fontem. unde in Gloss. Lat. Gr. desiderata exponitur Aetzovoyío, 1£Àsrs, id est sacrosanctum missae oflicium, in quo corpus Chri- sti et divinae eucharistiae sacramentum conficitur, uti pridem ob- servarunt Ios. Scaliger in Epistolis p. 195, Casaubonus Exercit. 16 ad Annal. Baron. c. 45, Lacerda in Advers. c. 136 n. 15, et ali. centrum denique apud Nicolaum nihil aliud est quam con- chae altaris pars superior, quae in conchae similitudinem curva- tur ac sinuatur, et quam stellis coruscantem , veluti caelum re- praesentantem, describit Paulinus Nat. 10: est etiam interiore sinu, maioris in aulae
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 125
insita cella procul, quasi filia culminis eius, stellato spatiosa tholo. nam concham et bema caelum repraesentare dixit Symeon Thes- sal, ut supra observatum est. quod vero de cruce ciborio impo- sita diximus, firmatur praeterea ex Anastasio in Leone 1v: sa- erum desuper construxit altare, et ciborium cum cruce etc. et ex eodem Paulino 1. 2 epigr. 2, ubi totum ciborii apparatum et orna- tum describit: - divinum veneranda tegunt altaria foedus, compositisque sacra cum cruce martyribus cuncta salutiferi: coeunt insienia Christi, crux, corpus, sanguis martbyris, ipse deus. quaedam his consentanea habet epist. 12 ad Severum: pleno coruscat trinitas mysterio : stat Christus agno, vox patris caelo tonat, et per columbam spiritus sanctus fluit. crucem, corona lucido cingit globo; cui coronae sunt corona apostoli, quorum figura est in columbarum choro. vide eundem infra p. 155 et Honorium Augustodunensem 1 135. 62. Ciborium zvgyov seu turris nomine donatur a Silentia- rio part. 2 v. 203: qgvotine à" épinto0t mro Voryodivroto teméGne P 574 &ozerog svQuxfltvOov ig míga mwVoyog dvéai. neque aliter vocatur a Germano patriarcha CP: 4 xóypn tov 9v- ciarioíov uereoíc icrt ToU GrevQoU, ot zUpyot 0? v& exusio, à To)ro Ó' dpgorego: Aoyo8sroUvrat tig zQ0Gc70v TOV Ítgovo- yoUvrov. vix enim Goaro assentiar hoc loco quattuor ciborii co- lumnas designari existimanti, praesertim cum turris appellatione apud plerosque ex Latinis scriptores sive znaius sive minus cibo- rium designetur. znus enim ciborium vocabant, quod erat por- tatile et adinstar maioris effictum erat, ut mox ostendemus; ut zaius, quod altare operiebat. Chronicon Abbatum Montis S. Michaélis: a. 1103 ciborium maius ecclesiae, quod Rogerius aedificaverat, corruit. et Paulus Warnefridus de Gest. Langob. 8 25 et ex eo Aimoinus Hist. Fr. 3 3: de quo auro ipse rex postmodum ciborium solidum mirae magnitudinis et magni pon- deris fecit, multisque illud gemmis pretiosissimis decoratum. ad sepulcrum. domini Hierosolymam transmittere voluit. per turrem igitur ciborium intellexit Fortunatus Pictaviensis l. 3 epigr. 23, quod inscribitar ad Felicem episcopum, in turrem eius: quam bene iuncta docent sacrati ut corporis agni marzaritum ingens aurea dona ferant etc. et Flodoardus Hist. Rem. 2 6: £urrim quoque auream, quam ad votum suum fabricari fecerat, super altare posuit S. Remensis ecclesiae. — Anastasius in S. Innocentio PP: turrem argenteam
P 575
126 DU CANGII
cum patena et columba deaurata pensantem libras triginta. deni- que S. Remigius, in testamento suo, apud eundem scriptorem 1 18: tibi haeredi meae. ecclesiae supra memoratae iubeo turricu- lum, et imaginatum calicem fabricari. in his porro turriculis sacram eucharistiam ad infirmos seu ad viaticum. reponi solitam diserte docet Gregorius Turonensis de Gloria Mart. 1 86: acce- ptaque turre diaconus, in..qua mysterium dominici corporis habe- batur, ferre coepit ad ostium; ingressusque templum, wt eam altari superponeret, elapsa de manu eius ferebatur in. a£ra. tam- etsi dubitari potest. an turris voce intelligatur his locis turris illa ciborii, quae a columba pendebat, an vero pyxis ipsa seu czbo- rium, quod ztnerarium vocat ordo Romanus. | nam in turriculis, seu potius arculis in modum turricularum effictis , non modo sa- cram eucharistiam sed et sanctas reliquias reconditas constat, ut maiorum ciboriorum, in quibus divina pendebat eucharistia, for- mam quodammodo referrent; unde Glossarium Gr. Lat. zvg- ywoxagtiov et zvoyioxov turriculum et armarium vertit, certe de reliquiis in turriculis reconditis testatur Leo Ost. 2 53 et 3 30 et Petrus Diac. 4 78. de sacra vero eucharistia in turriculis au- reis vel argenteis asservata laudandus, qui in ecclesiis nostris adhuc perstat, ios insigne praebet testimonium, in quibus in solennioribus festis populo spectanda et adoranda in iis exponi- tur, in editiori altaris seu tabernaculi loco: sed in illis praesertim sacris aedibus, in quibus non sub columba aut a superiori cibo- rii parte pendet: nam in iis nusquam alio sacra eucharistia loco spectanda exponitur. moris quippe istius hodierni inde origo vide- tur sumpta, ut et sacra eucharistia et vasa ipsa in quibus recon- ditur in tutis locis asserventur, ne furtis pateant. unde quod certis diebus zonstratur fidelibus sacra in iis asservata euchari- stia, eiusmodi sacra vasa osfensoria et monstrantiae etiamnum appellantur, praesertim in Germania et Belgio; quibus in provin- ciis in turris speciem semper efficta sunt, ut olim in Francia no- stra; de quo more egit Gropperus in libris de eucharistia p. 450 et Fronto Ducaeus ad Paulinum p. 785 quin et inde turriculis, in quibus sacrae reliquiae reconduntur, id nominis tribuit Chronicon Aulae Regiae c. 17 et auctor Bohemiae Piae, p. 99 et 105.
63. Diximus in turriculis in ciborii maioris speciem effictis recondi pyxides, quae sacras eucharistiae particulas ad viaticum asservatas continebant. observat quippe Honorius Augustodunen- sis de antiquo Ritu Missae 1 64: oblatam non integram sumptam olim a sacerdote sacra faciente, sed zm £ría divisam, unum in ca- licem missum, aliud a sacerdote consumptum, tertium in pyxi- dem mortituris ad viaticum repositum. pyxis illa, vel certe turri- cula cum ipsa pyxide, ciborium minus et itinerarium appellatur in ordine Romano, cap. quod inscribitur praefatio munoris vel iti- nerarii ciborüi. lemma sequitur haec oratio: oremus; dilectissimi,
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 127
indulgentiam omnipotentis dei, ut postpositis humanae fragilita- tis admissis, consuetae misericordiae suae munera, hoc reposito- rium sacris usibus praeparatum per unigenitum verbum, virtutem scilicet. et. sapientiam suam, n spiritu sanctificationis consecrare dignetur. quod vero in ea praefatione reposztorium vocatur, com- ditorium sacrorum. pignorum, appellatur in consecratione, quae praefationem subsequitur, condztorium nude hoc loco: £unc in- cünato capite pontifex vel diaconus salutat sancta, ut si fuerit superabundans, praecipiat ut ponatur in conditorio. dicitur porro ciborium minus et itinerarium ad. discrimen maioris ciborii, quod umbraculum. altaris vocat idem ordo Romanus: Zztnerarium au- tem, id est poratile, quemadmodum infra ibidem zabu/a ztine- raria nuncupatur quod vulgo aZare portatile appellamus. — cibo- rium istud minus reposztoriuz? perinde nuncupatur in testamento Perpetui episcopi Turon. t. 5 Spicilegii Acheriani, illudque Graeci zvÉíov vocant, ut colligere est ex Pachymere l. 7 et Nicolao Ca- sulorum episcopo in T ypico, recentiores vero gg£opniov, corru- pto, ut par est credere, vocabulo ex zv£ourAov, quamobrem non desunt qui uv£oguAov idem esse opinantur quod cozogógrov. sa- cram vero pyxidem supra altare appensam fuisse observare est ex Hugone Flaviniacensi in Chron. Virdun. part. 2: pyxzdem unam de Onychino, im qua servatur corpus dominicum, depen- dens super altare. Leo Ost. Chr. Casin. 3 c. ult.: pyais aurea cum smaltis pro corpore domini. et Leo 1y PP de cura Pastorali : super altare nihil ponatur nisi capsae cum reliquiis sanctorum — aut pyxiscum corpore domini ad viaticum pro infirmis. eadem verba habet Ratherius Veronensis in Synodica ad presbyteros, nisi quod pro pyxis habet buxida; qua postrema voce utitur etiam Paulus Diaconus in vita S. Gregorii M. PP c. 19. | eae autem pyxides in quibus sacra eucharistia ad infirmos defertur, ex ebore seu ebuz- neae esse iubentur, propter casum, in Statutis Synodalibus Odo- nis episcopi Parisiensis c. 5 n. 5 et c. ult. n. 35 quod videtur in- telligendum non de praecipua pyxide quae a columba pendebat, sed do minore, in quam ex maiori sacra eucharistia ad infirmos deferenda refundebatur.
64. lam vero quod corpus dominicum sub cruce vel sub crucis figura reponi solitum fuisse in ciborio diximus, firmatur ex concilio Turonensi i1 can. 9, quo statuitur u£ corpus domnz in altari non in imaginario ordine, sed sub crucis titulo componatur: id est, non in ipso ciborio vel, uti appellamus, tabernaculo, quod imaginarius ordo dicitur, seu in aureo argentove elaborato variis- que figuris ac imaginibus adornato opere. unde conficitur sacro- sanctam eucharistiam ad viaticum, non in ipso ciborio sed extra ciborium asservatam in pyxide, pependisse sub cruce, quod etiam- num in plerisque nostratibus, praesertim cathedralibus ecclesiis observatur. pendebat autem sacra pyxis ex columba, qua spiri-
128 DU CANGII
P 576 tum sanctum apud Christianos adumbrari constat, eiusmodi vero aurearum et argentearum columbarum altaribus seu sacris mensis et ipsis etiam baptisteriorum fontibus imminentium meminit syn- odus 5 Cpolitana Act. 5, in qua «continentur expostulationes cleri adversus Severum , qui columbas altaris et baptisterii ab- stulerat: Tag ydo eic TUTDV TOU eytov zVeUporoG dovodc TE Xol coyvoig xosueévag Vzxeptvo Qv Otov xolvpu0odv xal &vcia- eriolov uev TOV ÉagtreoíGoro, Aíyov oU qorjvor v ist vegioe- ede ovouefeaO ot TO &yiov zveUua. quae quidem verba habentur
etiam in 7 Synodo Act. $. verum etsi columbas altaribus impen- disse ex hoc loco non omnino constet, is tamen ecclesiarum usus e ceteris scriptoribus, Latinis potissimum, colligitur, praesertim ex Paulino epist. 12 ad Severum, ubi totum altaris apparatum describit :
et per columbam spiritus sanctus fluit.
praeterea ex testamento Perpetui episcopi, cuius meminimus, in quo donat et legat z4fma/ario presbytero capsulam unam commu- nem de serico; item, peristerium et columbam argenteam ad repo- sitorium, quo loco perzsteríum synonymum videtur cum colum- ba: est enim Graecis zegiorégiov, ut et zegioreglóiov, parvula seu minor columba ; nisi loculus fuerit, in quo ipsa continebatur columba. scio zegióréguo quaedam xocueoro dici apud Hesychium. hunc praeterea morem astruit Udalricus Consuet. Cluniac. 29 30: praedictam autem. pyxidem — diaconus cum columba iugiter pen- dente super altare —. abstrahit. et 1 9: ipsae autem hostiae, cum. fuerint consecratae , mutantur quattuor cum illis quae in pyxide et aurea columba super altare pendente iugiter servantur, maxime propter infirmos, ut quicquid de eis eveniat, viaticum sit in promptu. meminit denique Anastasius in Hilario et S. Inno- centio PP eiusmodi columbarum altaribus impendentium. ex quibus eum invaluisse in ecclesia orientali et occidentali morem abunde colligitur, proindeque admodum vero esse simile colum- bam suam et pyxidem habuisse ciborium Sophianum.
65. Verum cum a sacris adytis arceantur profani, solisque illa sacerdotibus pervia sint, gradum referenti liceat cum ipso Silentiario part. 2 v. 338 in liaec verba prorumpere :
zu gégogat; mi wvoog iàv ey&Awog oósve j : l'oqeo ToÀui 66 ueuoxort y etet govij i pn^ £z yopvaGtueg a ui épuc € Ope Adv. pyoarunólo: 0^ dO qeociv Ücoig 00€ O£ue XEÀEUEL, Zà0ovine Qolvixi BsBoauu£vov &vOsi xóyAov qágoc ipanidcavteg &géyare vàra tgan£ine, TévQaGt à' doyvo£&netv ini ever o xcivémrQ ug óg900sv slazevuGovteg, dusígovi Osi&ore Onuo 40vcov «Aic, etc. solis, inquam, sacerdotibus patent et altaria et quaecumque intra
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 129
sacra vela continentur seu sancta sanctorum. dicuntur enim &yie dyiav T ivrüg TOU KO TOTEETOGILOTOG , ut est in Lexico ms Regio cod. 2062. nam ut ait Cyrillus Alexandr. de Adorat. 8, motopu- zépoig meniorsvron TÜ vcieccijorov xoi rà £o TOU serrazter d aqua v06, oig &v zgézet AéyegD ot, xol qvAcEovor viv (egarsíav ovtdv. quae quidem verba de velis, quae ad quattuor ciborii columnas expandebantur, intelligi debere censuerim, de quibus agit hoc: loco Silentiarius, quae zérgaat doyvo£énatv éxl nAsvorjot «alUnvoae seu in quattuor ciborii lateribus explicari solebant, ut totus sacro- rum adytorum locus, in quo sancta sanctorum conficiuntur, undi- que occluderetur, ne : profano vulgo plebive pateret, quippe, ut ait P 577 Gregoras Hist. 10, of TY Baciiéov Odlapot, x«l óz:00« dvOgazoig feos TÉ xol zíÍpua y Vo map eri que &ÀÀa GÀÀowg xa wmrovtat, iva Dr dd àrjuote dvooíoig mgoxeineva zin evarea pace mtQupgo- vijrat Ó.d 70 vijc xaroliwsoc zQ0ytigOv ve xol Gzovov. de sacris altaribus id prodit Symeon "'Thessal. libro de Templo: duepoig « óà zeguxeuodvppévov iori xol aexogumuévoy (vo Ovciaóriorov ) o 97i PT Td £v evrQ OvcOsoonre xoi oU 6L Agmré. et alibi: zol óc TÓ piv vov àv Ovciernolo wemameriouato s nv inovgáviov mviQi vOv Qiüv ixvvmoi GxqvQv, ÉvOa vàv dyyéAov s dvczavoic. et mox ad. quattuor altaris latera expandi vela ista satis prodit: f vécGago 0? uéor Ugdauarog reig vécoagow Éyey yovioig aj dyía TQd- zsba etc. Anastasius bibl. in Paschali PP: fec; etiam in cir- cuitu, altaris vela rubea serica quattuor cum gammadiüs. idém in Leone ru: ect et in circuitu altaris — alia vela alba holose- ricarosata, quae pendent in arcu de ciborio, numero quattuor. adde p. 142 et 165. — Guillelmus bibl. in Stephano v1 PP: coz- tulit — vela serica de blattin Byzantea quattuor in circuitu alta- ris maioris. atque inde vela ista vergefio appellant Graeci re- centiores, Anastasius in Vit. PP. zetravz/a et tetravela p. 62, 197, 130, 131, 139, 140, 142, 144, 145. ea autem erant ut pluri- mum purpurei coloris, auro etiam interdum et Phrygio opere distincta et variis imaginibus adornata, cuiusmodi describuntur a Silentiario, ab Anastasio, eta Paulo Diac. l1. 24 Hist. miscellae in Michaéle. nec scio an per maioris ecclesiae àvóvrgv, quam ad summum pontificem Romanum misit Michaél Palaeologus, rosei coloris auro illusam et unionibus insertis coruscantem, Ze- travelum intellexerit Pachymeres 5 17, an vero tapetem qui sa- crae mensae insternitur, quem Zvóvrqv vge cyíec voazétge vocat Ducas c. 29 quod velle videntur viri docti: tametsi potior videa- tur sententia, évóvzeg hoc loco sumi pro quibusvis ecclesiae velis seu aulaeis; qua notione fegdg évóvzog dixit Ioannes Damasc. in Synodica ad Theophilum i imp. vir Synodus Act. 7 : &vóvrog 1; frega fie 1 Eregov diego Upievov , et B. Dorotheus in praefat. Doctr. ait dy vj Oel &iirg Tüg ueyolqo éxxigoíag depictam fuisse S. Barsanuphii i imaginem. ita Maximianus archiepiscopus Ravennas, Paul. Silent.
P 578
130 DU .CANGII
apud Hieron. Rubeum, donasse legitur ecclesiae suae endothyn bissinam pretiosissimam omnem Christi dei historiam continentem, et aliam ex auro endothyn, in qua auro textili pictae erant omnium qui illum praecesserant archiepiscoporum imagines. ubi endotAyn idem est quod Zvó/rqv. | vestes vulgo. dicuntur eiusmodi eccle- siarum aulaea Anastasio passim et ceteris scriptoribus Latinis. aedis Sophianae porro ornamentorum, uti vocant, opulentiam sic commendat Sugerius lib. de Administr. sua: amznranda si- quidem et fere incredibilia a iris veridicis quam pluribus et ab episcopo ILaudunensi Hugone in celebratione missae de S. Sophiae ornamentorum pnaenegatéea » necnon et aliarum ecclesiarum. au- dieramus.
66. Sed priusquam e bemate excedamus atque adeo ex ipsa concha, praestat guvOgovov, qui in ea exstitit, describere. mediam bnim concham utrinque ambibant sacerdotum et eccle- siae ministrorum sacra facientium subsellia, atque in iis patriar- chae sedes et thronus excelsior, ita ut in proximum centrum coi- rent. Silentiarius part. 1 v. 229:
pícq à* iósero Sdixovs
uv6rimólovg. nol Boon mtgíügope, xol TÓ uev. ov Tqv
Vorozíov vxo né&ov coAAiCovcoa GvvéAxst
&yyUvegov meg uívrgov. ét y9ovoc. Anonymus septem sedibus tantum, nescio an vere, constitisse haec subsellia refert, in quibus sacerdotes patriarchae sacra fa- cienti ministrantes eum ep sedere consueverant: ce«g ÓP B&ctie v&g Énto vÀv feg£ov, év ele xaO éfovtot , GUv TOU dgyiegéog $96 vov xol TÀv ve6GcQQv x10vOV Xe vEyoUGQGE, RLUTITS £ig và Éxaceoa pígu. hanc porro subselliorum in concha seriem GUvOgovov Graeci appellant. Theophanes P. 971: vo) mevQdQyoU INunqrov év và gvvügóvo. xat ctouévov sal dod vroc. Scylitzes in Constan- tino: iyévero à word vv. Tj égev vig nt£VTNxoGTZC tage] àid viv xo8£0gav £v vij letovgyíe m xavoüt&euévav TOV WQrQomo- Avv mooxaDicot TOUS GuyznéAlovg iv TO GvvOoo vo. memineruut etiam gvv9góvov hac notione Euchologium Gr., "ubi de episcopi ordinatione, Pachymeres 7 81, Symeon Thessal. et alii. et re- cte id nominis inditum, quod una eademque esset subselliorum omnium compages, quae conchae recessum ambibant, ita ut in iis oinnes ecclesiae ministri una et simul sederent. Eusebius Hist. Eccl. 10 4s, di xol Qs xol vOv vedy insekégog, 9g0voic v TOig &vorrctO eic vQv TÀV moo£ügov Tuv xol zgoGézt Gt Oooig ày vo£st Toig xo90lov xara vO moÉmov xogpaiGac. et Constantinus Porphyrog. in Basilio c. 55: of vs ivrüc (roà Ovciacrnoíov) Oixot xol ei mà TOUTOV Bapíàse nol avrei at fsgal zoezetou dE d doyu- Qov s&vro megucegvuévov Éyovo, vov zovaov. a loco igitur in quo consistebat synthronus, nempe concha, quam eli. absidam vocant scriptores aliquot Latini, ipse ministrorum ecclesiae in
DESCRIPTIO S. SOPHIAF. | 431
concha consessus absida pariter dictus legitur, vel certe sedes ipsa episcopalis aut patriarchalis. quippe in veteri Glossario absida sedes episcoporum esse dicitur, ut et apud Papiam, apud quem haec habentur: exedra absida, id est locus. subselliorum. neque alia videtur significatione usurpasse. S. Augustinus epist. 225: ad nostra subesllia relicta turba redieram — dicebam ego quibus poteram, qui ad nos in absidam honoratiores ascenderant. idem epist. 203: zn futuro Christi iudicio neque absidae gradatae nec cathedrae velatae adhibebuntur ad. defensionem. |. ex quibus perspicuum fit cur synodus Sardicensis can. 10 dixerit s/g vqjv e)pióe rác &nioxonic Lo fijven , pro ad episcopalem dignitatem, vel thronum pervenire, cum in absidis seu conchis in excelsiori- bus subselliis ac gradatis sederent episcopi. ea autem non pre- tiosis duntaxat velis et aulaeis tegebantur, ut est apud eundem Augustinum, sed ceteris etiam aliorum ecclesiae ministrorum sedibus excelsiora erant, uti innuit loco citato Eusebius, et cau- tum legitur in synodo Carthag. 4 can. 35 u£ episcopus in ecclesia et in consessu presbyterorum. sublimior sedeat. hunc morem in ecclesiis Christianorum observatum attigere praeterea Urbanus x in epist. c. 4, S. Ambrosius libro de Dignitate Sacerd. c. 6, S. Augustinus in Psalm. 126, Amalarius de Reb. eccl. 3 10, et Ho- norius Augustod. 1 13 et 15. praesertim vero cathedra episco- palis seu patriarchalis $90vov voce donatur passim apud scripto- res Byzantinos. Anonymus de locis Hierosol. c. 3, Hierosolymi- tanae S. sepulcri ecclesiae bema describens, xsi sivos 0 Ogovog TOU zaTQLcQyov. atque inde factum est ut a throno, dignitatis summo fastigio, ecclesiae compellarentur, et zAromi dicerentur, quibus patriarchae et episcopi praesidebant, quemadmodum La- tinis sedes appellari consueverunt. iam vero cum. conchae mediae recessus imus subselliis ab utraque parte et undique cingeretur, throni patriarcharum et episcoporum, quos pvGvizóAovg 9oxovg seu sacerdotales sedes vocat Silentiarius, ad dextram altaris par- tem videntur exstitisse. ,Sey litzes. in Stratiotico de patriarcha : xarehdóvte ydo. ixeivov evO£cg of ivénrat vo) nii 8ovg zt geLÀn- q0rtg, xui OgOvov évsyxovteg, ixi voU OsbioU ufgovc xaOÍCovot zo) dyíov fngueroc. id etiam indicat ordo Romanus: Zandem episcopus osculatur evangelium, et altare, et pergit ad dextram altaris ad sedem suam. ' id observare est praeterea ex Marcellino Comite, dum narrat Ioannem Romanum pontificem, cum anno 525 Cpolim pervenisset, rro honore a Iustino imperatore exce- ptum fuisse, et éscFum dextro ecclesiae insedisse solio, diemque domini nostri resurrectionis plena voce Homanis precibus. cele- brasse. quibus verbis innuit Marcellinus Ioannem in consessu patriarcham CP praecessisse, sedisseque ad illius dextram. at Goarus in medio et intimo conchae recessu patriarchicum thro- num statuit, quem circumstant hinc inde episcoporum vel qui
P 579 ,
132 DU CANGII
sacris intersunt sacerdotum subsellia. addit praeterea supra eum thronum Christum solere effingi , manibus in mensam appositam in crucis formam decussatis, dextra panem sacrum, sinistra cru- cem apprehendentem: hinc inde vero, et a lateribus, supra epi- scoporum et sacerdotum sedilia, duodecim apostolorum effigies delineatas, ut etiam hodie in S. Pauli et Salvatoris basilicis Ro- mae conspiciuntur. unde planum fit eo respexisse Germanum patriarcham CP, cum dixit 8ju« esse Ooóvov év ómto 0 zoppa- GiAeUg Xoiorüg deme n wo pétà TOV cvroU c70G6r0Àov, ut et Symeonem Thessalon. libro de Templo: xo9/6eg 79 óvvOgóvo, vOv Xoiorov ikuipovuevoc, cvyxoOfdgove Eye xOl TOUQ GUVETILOXÓ- ztove xal fegeic papovuévove T0Ug dmo6r0Àove. et libro de Sacra- mentis : " &vo xo 0£09o TüV Umegovgtviov Osínvvot xe édpe 700 Jncoó, et Um. avr] 0? Bo9ulósc vqv £ndiavou. TOV fegagy av xe fegécov Tabu TE *ol dváBaow, von 1] xol ov O£uic vwd Éregov xoDícut, ovU0i rdv ÓjwwxOvov avrGQvy. eadem habet aliis verbis libro de Templo: Qid ToU £egod GvvOgóvov TOV ig ovguvoUe ix ücbiv voO .marQoc GegnaDévra Àóyov xe ij pevov, à. 02 vv dva- Ba9udv viv £xdovov càv fegopuévav dvOponov xol vàv dyycAov vé re xol avefocw. 67. Dixi binos recessus seu potius duas conchulas maiori,
ubi stabat sacra mensa, adiunctas fuisse, alteram ad dextram et septentrionem, alteram ad sinistram et ad meridiem altaris. con- chulas maiori adiunctas describit, ni fallor, Silentiarius 1 part. v. 936. nam cum dixisset mediam ac maiorem concham sacer- dotum subsellia in orbem circumducta continere, addit eam ex- cipere (ad utrumque nempe latus) fornicem alium, validis inni- xum fundamentis, in ima quidem parte in rectas ductum lineas, superne vero ita sinuatum ut cylindri semisecti formam referat. ea est enim minorum conchularum figura, quae cum maiori longe strictiores a terra assurgant, cylindri semisecti formam effingunt, donec superne sinuentur; quam etiam figuram maiori conchae tribuit Procopius, licet potiori iure minoribus illa conveniat. mox addit Silentiarius concham, orientalem nempe, binas alias con- chas utrinque protendere, versus occidentem progredientes, tan- quam si ulnas suas extenderet, quo clerum ac cantores excipiat. de minoribus igitur conchulis ita Silentiarius : ]
vv óà wem Exü Ey evan sgctegoic dgagvia Oeuethous,
ic Bác eU OU yoepuioc, vztgOe ó2 xv xhtog &vrv£,
Gy ipei oU Ggebonc évaMyxiog, &AÀAd xvAivOgov -&vOrjo Teuvouévoro. harum conchularum alteram, quam ad dextram statuit Symeon "Thessalonicensis , zo09s6:v Graeci appellant, quasi dicas propo- sitionem, aut propositionis mensam, à ceremonia quae in ea per- agitur nomen habentem. in ea.namque, ait Allatius, sacerdos ante missam, et una cum eo ministrantes, res omnes ad sacrum
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 133
complendum necessarias, ut panem vinum etalia, praeparant, quibus finitis secedunt ad sacram mensam, ubi sacra liturgia in- choatur. Pachymeri 1 19 xóyym v5 z:oo9£csog dicitur. utram- que autem conchulam secretarium vocat Paulinus, ustisque, seu prothesis, usum sic describit : hic locus est veneranda penus qua conditur, et qua promitur alma sacri pompa ministerii.
et epist. 12 ad Severum, loco supra laudato, de binis istis con- chulis verba faciens una earum, inquit, zmmolanti hostias zubi- lationis patet. ubi pro patet legendum parat censuerim: quippe in hac conchula Aostzas nom immolat antistes, sed in media et maiori concha: prothesis vero Aostias zubilationis immolanti seu potius immolaturo antiszii parat vel praeparat. cum enim in utraque conchula, quae ad sacram liturgiam peragendam neces- saria sunt, atque adeo in prothesi hostia et vinum, in diaconico vestes et libri et vasa ac ministeria ecclesiastica parentur, inde binae istae conchulae paratoría nuncupantur in ordine Romano: calicem autem subdiaconus accipit sequens et dat acolytho, et ille revocat in paratorium, nempe in protAhesim, ubi calices et cetera vasa ad sacrificii usum reponebantur, quod ex sacris liturgiis ab- unde probari potest.
68. Alteram conchulam, quae ad sinistram seu ad meri- diem altaris statuitur a Thessalonicensi, para£oriuz. perinde vocat idem ordo Romanus: reponitur liber in paratorio quodam sive in secretario. conchulas enim maiori adiunctas secrezaria appellasse Paulinum supra observatum est. proinde idem est paratorium quod secretarium. | repositos autem fuisse libros ecclesiasticos in hac conchula docet idem Paulinus, dum ilio usum sic de- scribit :
si quem sancta tenet meditandi in lege yon;
hic poterit residens sacris intendere libris. in ea enim conchula sacrae lectiones fiebant, sacrique libri finita liturgia publice praelegebantur. id, ni fallor, satis innuit ipse Paulinus: nam cum dixisset unam earum concharum immolánti hostias iubilationis antistiti parare, haec subdit: a//era post sa- crificium capaci sinu receptat orantes. ita enim legendum con- tenderim, cum edita nihil aut prave sonent, a/fera post sacerdo- tem capaci sinu receptat ovantes: peraeto enim sacrificio eo sece- debant sacerdotes et diaconi, et sacrorum librorum lectioni ope- ram dabant. certe in ea conchula factas eiusmodi lectiones docet satis superque Codinus libro de Offic. c. 15 n. 4, dum. ait impe- ratorem in aedem Sophianam secedere ibique magni Basilii pre- cationes a patriarcha praelectas exaudire zmoíov voU 0iexovixoU, hoc est iuxta conchulam, quae ówexovixóv vocabatur. nam haud procul exstitisse sedem imperatoris, cum sacrorum librorum le-
P 580
ctionem auditu excipiebat, supra probavimus ex Silentiario. dia-
P 581
134 DU CANGH
conicum igitur haec conchula appellata est, quod esset quodam- modo appendix maioris diaconici seu secretarii, in quo et eccle- siasticae vestes et sacra, uti appellantur passim, ministeria asser- vabantur, ex quo quae ad sacram liturgiam peragendam neces- saria erant promebantur et in hanc conchulam deferebantür, quae inde diaconicum appellata est. nam in vestes sacras induebant et sacerdos sacra facturus et diaconi illi ministraturi. unde cum sceuophylacii appellatione donaretur perinde maius diaconicum, inde etiam diaconicum minus seu conchula diaconici sceuophyla- cium interdum vocatur; adeo ut quae in liturgiis S. Marci et S. Tacobi 2v Oiexovixd peragi preces, exacto sacrificio, dicuntur, eae in liturgia Chrysostomi £v cxevogvlexío fieri scribantur. metatorii denique appellationem habuit eadem conchula, quem- admodum maius diaconicum, ut infra probamus, ubi nominis rationem expendimus: nam diserte Euchologium p. 623 óroxovi- x0v et usreroQiov confundit; quo loco non est maior sacristia, uti velle videtur Goarus, sed conchula bematis ita appellata, ex qua patriarcha post cantatas tertiam et sextam odas ad altare procedit, Z££oyevos sig 10 &yiov Ovotactijovov ix oU u£povc OsErov. nec obstat quod ad dextram altaris diaconicum statuat, quod ad sinistram reponit ''hessalonicensis, cum, ut ait idem Goarus, dextrum vel sinistrum latus pro respicientium ad ortum vel occa- sum mutatione scriptoribus dicatur; adeo ut ipse Goarus prothe- sim ad sinistram, diaconicum vero ad dextram statuat, contra quam 'Thessalonicensis. ^ metatorium pariter ad dextrum latus vel aedis vel altaris ponit Cedrenus in Leone philosopho: neque enim omnino constat an de exedra diaconico ac metatorio dicta an vero de conchula iisdem nominibus locutus sit: locum damus infra n. 86. sed et non desunt qui totum bematis extra altaris vela atque adeo extra maiorem concham spatium diaconicum ap- pellatum volunt, quod, cum intra vela seu zegezercauozo, de quibus mox agemus, solis sacerdotibus consistere liceret, quae bematis pars inde fsgorsiov proprie dicta est, reliqua diaconis permissa esset, ut qui ad utramque conchulam, prozAesiz scili- cet et diaconicuz, pro officii ratione pergendi et in iis consistendi necesse haberent. nam Symeon Thessalonicensis libro de templo ait nulli licere in sacro synthrono sedere praeterquam sacerdoti- bus, ac ne ipsis quidem diaconis , quibus : alius attributus est locus, 0c dxovioUtog Gvouocret Óvexovixov, FvOa xal nw 01)690t TOUTOLGg OUZ GXGÀvtOV, diaconicum nempe, locus sic dictus, in quo considere eis licitum sit. huic quidem sententiae nescio an faveat Lexicon Gr. ms, quod exstat in bibl. Reg. cod. 2062, ubi sucgamévoqut TO Üuemovixóv y v zeQoxoalvugo esse dicitur: vide- tur enim óioexovixov appellari velum altaris, quasi totum bematis spatium, quod extra vela altaris patet, diaconicum sit, et quia in eo et consistere et progredi pro functionis suae ratione, 'non
DESCRIPTIO S. SOPHIAE, 135
autem, sacrarium ingredi illis liceret, quemadmodum subdiaconis eadem bematis spatia; cum subdiaconi et lectores in solea extra bematis cancellos consisterent, ut docet idem "T hessalonicensis. atque inde colligitur quid statuat canon 21 synodi Laodicenae, dum ait non licere subdiaconis intra bematis cancellos consistere : ov Oei Uznoérag qogav Eyciw àv vg Ovexovixà: id enim solis dia- conis licebat. ita porro hunc canonem capiendum par est cre- dere, etsi Balsamon et Zonaras diaconicum de munere diaconi interpretati sint. priori sane sententiae favet Isidorus Mercator, qui ÓriexovixOv secretarium, vertit: secretarium , inquit, quod Graeci diaconicum vocant; quae totidem verbis habentur in con- cilio Agathensi can. 66. ita ut per secretarium conchulam intel- lexerit, quam Graeci dzaconzcuz; nuncupant, quae a diaconis in ea ministrantibus nomen sumpsit, uti observavimus. nam vix est simile vero diaconicum pro exedra extra aedem ita nuncupata sumi debere, cum et in ea quibusvis ecclesiae ministris consistere fas esset, et ex ea clerici omnes ad altare procederent. iam vero quod in concilio Arelatensi 11 sub Siricio PP can. 15 diacon se- dere inter presbyteros in secretario vetantur, id videtur intelligi aut de maiori diaconico, secretario vel vestiario, in quod sacer- dotes vel antistites de rebus ecclesiasticis deliberaturi secedebant, et ut verbis utar Sulpicii Severi, cum ve salutationibus vacantes vel audiendis negotiationibus occupati in eo considebant; vel potius de minori diaconico, id est conchula, quam ó1oxovixóv vo- cant Graeci. in hoc enim diaconico quando sacerdotes sacra facturi .in eo sacras vestes induunt aut alia quae ad sacram liturgiam spectant exsequuntur, cum iis, ob reverentiam quam sacerdotali characteri debent, sedere prohibentur.
69. Ad utrumque bematis latus quattuor praeterea exsur- gunt aliae conchae, binae scilicet in utroque muri seu parietis latere, quas versus occidentem progredi ait Silentiarius. susten- tatar autem. illarum unaquaeque binis columnis porphyreticis Aegyptis, quas Romanas vocant, et a muliere vidua, Marcia no- mine, Roma ad Iustinianum transmissas scripsit Plutarchus eiusdem Tustiniani protosecretarius. ex quibus tandem docemur quae sint quattuor illae conchae aedis Sophianae, quarum meminit Codi- nus: vQv Óà mivcdv DUoeévzov, xal TÀV utydÀov xióvov Gra- évrov, ÉushÀov pet" cvrQv xol ToUS Papuaíovg. sloveg GrijooL * &ÀÀ' ovx éxoíovv, dÀÀ' Éorqcav eUroUg sig víócagag a0yyoc. sed de quattuor istis conchis audiendus Silentiarius part. 1 v. 939:
óvo à' ic xiovag. aeg xOyxoc ep qorégo ngopeAAsros ic sow & &omew, oltmeo ixvovvovGa ntQuyvopqOévrag dyoGrovg, Àaóv 0: Ozc zoAvvpvov & &oig d'yXeoGEvot olkotc. xol ag uiv govcéoiciv Sagoitovos segnjvoig Gri«TOL zt0Qqvoéoiguv. cxoGziABovreg Qozotc
P 582
136 DU CANGII
nlovtg, aiptuij yt mtgiGrodOv à &vrvyt XUxÀov i1 90g digrdtovreg vméoftov , otis 7LOTE 6186 INaAaine dAoysvoav dUxvijuideg égímvoun etc.
ad hoc igitur quattuor istae conchae confectae sunt, ut populum canentem, iav zoÀvvuvov, exciperent, hoc est, ut interpretor, clericos et cantores, qui dum missarum peragebatur liturgia, sa- cerdoti in altari sacra facienti vel concinebant vel respondebant. in choro enim ac ved ceterae preces ac, ut vocant, horae eccle- siasticae decantabantur. mox addit ut binis porphyreticis columnis sex aliae Thessalicae superponantur, qua gynaecei seu porticuum superiorum pars ultima assurgit, quae ita dispositae sunt ut ter binae iis incumbant, proindeque duae, quae in medio consistunt, vacuo in aére stare ac nullo fundamento fulciri videantur. me- minit rursum Silentiarius part. 2 v. 34 columnarum istarum por- phyreticarum Aegyptiacarum.
70. Bema, seu sacram hanc et solis sacerdotibus addictam aedis partem, a nao vel choro separat tabulatum , columnis can- cellis hyperthyris et imaginibus adornatum, me quibuslibet ad eam aditus pateat, Óid vO puüÉve sleiévot év eivO. dzAdg xol dg ürvysev, inquit Germanus patriarcha CP. Theophanes Ceram. homil. 55 de aede S. Petri in palatio: r0 à vy «ggnjcov TeÀerijo qeotov, pegpeocov $9ooo£ Toig fegeüaw negueíet TÓV qogov , ig àv Écrw énavonavecooí T£ xol uera dogaàelog € &crevou xol TéQmew vi 0ío viv Ow * xov 02 voUro vQv, si vig ztQometze wol dvíz- goc sia vv cüvcov vUztofve, guiovsixsi. tabulatum istud fegdg xiykÀAl0ng seu sacros cancellos vocant Nicephorus Callistus, Ioan- nes Cantacuzenus et alii passim. Porphyrogenneta in Basilio c. 55: xal af vÀv ixvóc Oreloyovgot Td vcworijQre atynMsg wal za dv eroi mtolorvÀa zol vd GvoOcv oiov UnéoOvga. 4a yxelog T0U fegevcíov dicitur Cyrillo Soythopolitano in vita S. Euthymii; XyxsÀog TOU 9vciacrioíov in Synodo Chalcedon. act. 1 et apud auctorem vitae S. Sabae; foxog apud Silentiarium, dgUgoxra seu 9oUguxvor apud Sozomenum 7 9T. Gloss. Gr. ms Regium cod. 1673 : gigoxro, vd Oiegoóypuora 7 Tà msQurévylouora , TOUT forw Éviivor xeyxslÀot. alio loco Ógvgexrovg vsoxayxélovg seu aedis sacrae cancellos vocat. denique cancelli isti dicuntur xióvia: divo, ori Oso vd OtogíGovza v0 Bijue &xo vo) AowxzoU vcov Germano patriarchae CP, qui praeterea observat eos ut plurimum fuisse aere fusiles ; cuinsmodi fuere cancelli apud Leonem Ost. Chr. Casin. 3. 38: fecit itaque et cancellos fusiles ex aere ante altare, scilicet inter chorum. et. adytum. statuendos. — cancellos lapideos habet c. seq. , argenteos vero Anastasius in S. Silvestro et aliis locis, ut et Cyprianus in vita S. Caesarii Arelat. quales exstitere cancelli bematis in aede Sophiana, quorum ea fuit elegantia ut
P 583 non eboris aut marmoris vel aeris quicquam in iis esset, sed
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 137
tabulatum omne, seu quicquid bema a nao separat, totum argento obductum fuerit. Silentiarius part. 9 v. 265:
xal yog 0GOV peyeloto zoog 0gOgtov &vzvyo vqoi
40v dveiptircorgty dzexglvavro Rugidigi
0UX Hégae, oU Tuae Aioov 7 qeÀ0g ógízet
dÀÀ' QÀov dO olysc otv Um cgyvgéows usreloig. ex quibus etiam percipitur cancellos bematis Sophiani exstitisse sub arcu orientali, qui hemisphaerium sustinet. ea autem bema- tis tabulata non unicis cancellis vel tabulis, quas zéxeg vocat Silentiarius, constabant, sed in iis duodecim praesertim columnae argento perinde vestitae assurgebant, quae ita dispositae erant ut binae simul cohaererent. idem Silentiarius part. 9 v. 269:
ovó? uiv oU pov votc Él veg eot, ónzóco uvotqv
&voa nolwyheiGGoto Otexolvovatw óuíAov,
yvuvdc dgyvgéag Eaie zÀexog* dÀÀd xol «vroUg
«iovog dgyveéociv oÀovg éxdivipe ustaAlotg
vuÀcBoAo:g GceAdscoww Aslauzorag £Edoi 9oiovc. iis adiunctae erant variae tabellae orbiculares, in quibus opere sculptorio depictae erant imagines Christi, angelorum, propheta- rum, apostolorum et deiparae. in medio vero, in tabula perinde tereti, depicta erant eodem opere sculptorio monogrammata Iustiniani et '"Theodorae, una cum crucis figura. Silentiarius v. 295:
& 0à uécog Íego nÀdzag &gxeog , ei zgl qirac
£Ui£govc TEUJOUGI uevolypua, yodpupo qaodagss
2] Jvgis 3v zolvuv9ov. doAita ydo evacong
obvoue xol Baciijoc* lcov ys piv óugoioécen
doníó. ueGGecrioLGt TUTOV XOLÀQVOTO q00Q0LG
GrovQOv cuayytliovoa. de monogrammate dixi ad Annae Alexiadem.
71. A nmao in bema aditus patebat per tres portas, quae in cancellis aperiebantur, mediam ingentem vel maiorem, alias mi- noris magnitudinis ad utrumque latus, et ut Paulini verbis utar Natali 10,
trinaque cancellis currentibus ostia pandunt. idem Silentiarius v. 300:
id TQuGG v. óé Svoéroay
£oxog 0Àov uvcrQciv dvolycva,* àv ydg &ndorg
mAsvoy Owosvoa Oiéruerysv &gyomóvog 486g. eiusmodi bematis portas &yíeg $vgoeg scriptores Graeci passim vocant, &yi« 9voía Pachymeres 4 25 etalii. refert auctor nar- rationis de rebus Armeniae, editus a Combefisio, ab Armenis, qui synodo Cpolitanae, quam quintam vocant, consenserant, ha- rum alteram Armeniorum portam. de eorum nomine MEHORDe fuisse: TO óvóuart evrGv ixdAscov dylag mug vic &yiag Xogíus, qjzi6 u£gov Gojuegov xaAcivot vv "Aguevíov zw.
P 584
138 DU. CANGII
72.. Portae vero sanctae, cum cancellatae essent, velis ut. plurimum obducebantur, ne quae peragebantur sacra in altaribus a quibusvis conspicerentur. dicuntur autem eiusmodi fores cla- tratae et cancellatae xoyxelotvolóec Anonymo: vela vero sic sregazzeraGuoro S. Dionysio i in Epist. ad Demophilum, dugí9vg« Chnysostonig Serm. 3 in epist. ad Ephesios, "'Theophylacto Simo- cattae 9. 14, et Euagrio 6 20, quasi &uguie 9vgv. | Graeci po- steriores fiaiéDuga. dbeibare vocabulo, fores istas appellaverunt, quo utuntur scholiastes Aristophanis ad Ranas et Codinus de Offic. unde (nuóo9vgov effictum in Euchologio et apud Malaxum, etsi. quasi f5ueroc Ovgíov diota videatur posterior haec vox. at Guillelmus biblioth. in Stephano vr hanc vocem usurpare videtur pro quovis velo, etiam altaris: .feczt etiam in eadem basilica — belothera quattuor, ex quibus unum auro textum. -et infra: con- tulit — velothera serica tria in circuitu altaris. | de velothyris sic Paulinus Nat. 6:
ast alii pretiosa ferunt donaria , meque
officii sumptu superent, qui pulchra tegendis
vela ferant foribus etc. et Epiphanius epist. ad Ioannem Hierosolymitanum: znveni bé velum. pendens zn foribus ecclesiae. . denique in concilio Narbo- nensi a. 589 can. 18 zunzores clerici iubentur senioribus vela ad ostia sublevare. sed antequam ex bematis cancellis excedamus, observandum inde totam hanc aedis sacrae partem cancellis clau- sam vulgo apud nostros cancellum appellari, Ze chancel. Hugo Plagon in versione Gallica W. 'Tyrii ms: Zi patriarche prit le califfre, et l'enmena el cuer et el chanciel, pour bien voir aperte- znent le sacrement,
78. Ex bemate per tabulati portas egredientibus primum occurrit soZea. Symeon Thessalon. Dial. du Sacramentis: yívs- voL-siGo00c sig àv coÀ£av dx voU Binaog. Euchologium i in ordi- natione diaconi: Z£cA80vrsg Óvo Oixovor ix voU dylow Bijuozog Aeg vovro, zov uéAAovza qeugorovsicOat. Otaxovov, &oróvo £v vij Golíy. proxima enim sacris cancellis fuit solea, ut ex Cantaeu- zeno 1 41 colligitur, scribente imperatorem ÜLtQyOusvov rÓv Go- Aéav sUploxsww vOv zorQuiQymv tig vd «yw Qvolo, et Codino in- nuente soleam inter ambonem et bema exstitisse, dum ait impe- ratorem ex ambone descendere, non ex ea parte quae oógoaícg zvÀeg, sed ex altera quae zgog róv coAéav et v0 &ytov Bijue re- spicit. unde evidens est soleam sacris cancellis proximam fuisse atque ipsi bemati, cum et solea et cancelli bema ipsum a nao dividerent. | id enim videtur scribere Theodorus Studita: of zs Qeioy xíoveg xol of Goto, xcÀovusvoi, & c0 GtfGuiov .Owozevyt- £ovot Qvcicvgoíov. ita etiam Nicephorus patriarcha CP Antir- rhetico 9 c. 45, ubi soleam cum cancellis iungit: rí oov einoiev mgl và)v év vaig [egeig xuyxMoL xal vaig xolovpévesg Goog 790
DESCRIPTIO S. SOPHIAE, 139
voU O:lov Qvciecrnolov (ügvu£vov; ubi soleas numero multitudi-
nis efferunt scriptores isti, cum solea non aedi duntaxat Sophia- nae propria fuerit, sed aedes omnes sacrae suas soleas haberent. idque satis praeterea colligitur ex Leone Grammatico p. 450 et 451, ubi meminit solearum aedium Blachernensis et S. Mocii. at quae pars illa sit templi, ambigunt doctiores nec inter se con- sentiunt; prae ceteris vero doctissimam et luculentam ea de re "dissertationem instituit Leo Allatius l. 1 cvupízrov, ubi discussis scriptorum sententiis suam ipse stabilivit, dixitque soleam esse basim, fulcimenta ac partes inferiores tabulati cancellati, quae solidae fieri solent; ex quo, inquit, factum postea ut spatium illud quod ante ipsam soleam effundebatur, solea dici coeperit. cui quidem sententiae favere videtur lexicon Gr. ms in bibl. Reg. cod. 2062: xiyxÀlg TO roO Oixeotmolov xcdyxikov y 9j GoÀÉu, seu ut habet aliud lexicon, quod inscribitur Zrégevoc Aé&sov, cod. 1688, 4j 4j voU [£909 GoÀcio, ita ut unum videatur esse cancellus etsolea. verum etsi certum sit soleam appellatum spatium illud quod cancellis bematis obversabatur, non ideo tamen a 50/o isto seu basi cancellorum nomen sumpsit, sed potius a solo vel pavi- mento editiori, quod hoc loco altius eminebat. unde recte Me- nardus ad librum Sacrament. Gregorii et Goarus ad Euchologium non uno loco soleam dixerunt esse pavimentum eminentius eccle- siae, quod est ante fores sacrarii, inter chorum et sacrarium , in quo est altare, cuiusmodi describi videtur a Leone Ostiens. 3 27: sed illud: praecipue quod. secus altare est et im choro, gradibus illis quibus ad. idem altare ascenditur, crustis pretiosórum mar- morum. decenti varietate distinxit. id sane evincunt non modo simile pavimentum aliquanto editius, quod in nostratibus eccle- siis perinde his locis conspicitur, sed etiam voces Graecobarba- rae, à GoÀéog, GoÀsiog, aj GoÀÉn, O0 coAíag et 4j coÀía, quibus utuntur passim scriptores Byzantini, qui eas indubie hauserant vel a Latinis sequioris aevi vel ab Italis, quibuscum semper ma- gnum habuere commercium. quippe apud Italos quicquid supra pavimentum tantisper eminet, sog//a, ut apud Francos seu//, seu solium dicitur: unde primum portae gradum seu domus limen le seuil de: la porte nuncupamus, primam nempe et inferiorem trabem, cui totum aedificium ligneum insistit, et quam transcen- dere tenetur qui domum vult ingredi; quae quidem trabs seule vocatur in consuetudine municipali Aurelianensi art. 288 et Ni- vernensi cap. 26 art. 8 et 11, souZier in eadem Nivernensi cap. 10 art. 10, ut Florentinis sogZare; solin Remensi art. 877, soZne in Ambianensi art. 198. sed et apud Graecos recentiores goAsíov aedium quarumvis fuisse partem docet Lexicon Gr. ms mox Jau- datum: goÀíe, qGga* GoÀcla 0b 4| v0 olxov, nempe glid seu limen: est enim academicis Cruscanis sogiz pietra o scalone, dove posano gli stipiti del uscio. itaque, si bene auguror, soZea
P 585
P 586
140 DU CANGII
idem erit ac Zimen, et soleae idem quod Zm/na; qua ultima voce utuntur passim scriptores, dum de aedibus sacris loquuntur, aut de iis qui ad ipsas sacras aedes voti causa proficiscuntur. Pau- linus Nat. 9:
verum utinam sanis agerent haec gaudia votis,
nec sua liminibus miscerent pocula sanctis. et infra :
cede sacratis
liminibus: serpens. | hinc familiaris loquendi formula , ad Zimina sanctorum proficisci, aut ea visitare, cum de iis qui ad eorum sepulcra seu memorias peregrinationes instituunt. verba faciunt scriptores. nam cum sanctorum reliquiae ac corpora intra absidas vel bemata in Con- fessionibus, id est sub ipsis altaribus, recondita essent, fideles in liminibus seu in soZezs bematis consistebant, ibique preces suas ac vota exsolvebant. Nicolaus x papa epist. 8: Zanta Aominurm milia protection atque intercessioni B. apostolorum principis Petri ex omnibus finibus terrae properantiunv sese quotidie conte- runt, et usque in finem vitae suae apud. eius limina semet man- sura proponunt. ita passim apud Victorem mr lib. 8 Dialog., Leon. Ostiens. 3 49, Petr. Diacon. Chr. Casin. 4 92, eet alios; quibus in locis vox Zzmina pro ipsa aede sacra sumitur, id est pars pro toto. quanquam non desunt qui Zimzza pro ipsa prima aedis porticu atque adeo ipsis foribus intelligi debere contendunt, in quibus subsistebant peregrinantes, cum eo prosequerentur cultu ipsos martyres, ut et ipsam aedem iis sacram subire vere- rentur. Paulinus Nat. 6:
ille autem qui tanti muneris alto
causa fuit domino, medüs in liminibus stans,
Jlensque iterum, sed laetitia, modo debita Sancto
vota refert. sed et interduin ipsos postes osculabantur: unde apud Chrysosto- mum Homil. 3 in epist. ad Corinthios zgó9vgo roU va00 gusiv, Aratorem 1. 2 Histor. sacrae et Paulinum Nat. 6 oscula gere po- sibus, Prudentium Hymn. 92 et 11 apostolorum et martyrum exo- sculari limina; denique apud Gregorium Turonensem de Mirac. Sancti Martini 4 14. Zmina S. JMarüni osculari. Paulinus loco laudato:
sternitur ante fores, et postibus oscula figit,
et lacrimis rigat omne solum, pro limine sancto
Jusus humi. nam quemadmodum qui excommunicantur et ab ecclesiae in- gressu arcentur, dicuntur a Zminibus ecclesiae separari apud
Leon. Ostiens. 3 43, Petr. Diac. lib. 4 32, 57, 88, 94, 109, et
alios passim, ita peregrinantes humilitatis maiorisque veneratio-
mis gratia, ac Paenitentium instar, in ipsis liminibus subsiste-
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. | 141
bant, ut qui se ipsam aedem subire indignos censerent. utcun- que se res habeat, illud etiam a vero haud procul est, ipsos pe- regrinantes vota sua exsolvisse in bematis liminibus seu soleis, quae Zminaria dicuntur Anastasio in S. Hadriano papa p. 117: pari modo et in ipsius apostoli confessionis . liminari inferiori lib. 95. liminare etiam eadem notione vocat Petrus Diaconus & 93. quod idem Anastasius p. 152, 156, 173, 177 vestibulum. ai- &aris et confessionis; cuius quidem vestibuli ingressus meminit praeterea p. 133, 134, 140, 141, 173. sed. quod Graecis so/ea, nostris Jimen et Jiminare dictum est, rugam. videtur nuncupare ordo Romanus, enarrans ut pontifex finita sacra liturgia in secre- tarium redit, ubi haec subdit: £unc sepzem cereostata praecedunt pontificem, et subdiaconus regionarius cum turibulo ad. secreta- rium: — post eos baiuli, post eos cereostatari, post quos aco- lythi qui rugam. conservant, post eos extra presbyterium. cruces portantes, deinde mansionarii iuniores; et intrat in. secretarium. neque alia significatione accipienda haec vox apud Anastasium bibl. in Vitis Pontificum, ubi passim occurrit, quicquid reclamet Caesar Bullingerus. in Stephano 1v: fecit e£ regulares argenteos super rugas, per quas ingrediuntur ad altare. in S. Hadriano: in eadem, basilica ab introitu de rugas usque ad. Confessionem vestivit de argento purissimo. in Leone mu: necnon et altare maius sub absida construxit , cuius faciem atque confessionem seu rugas ad decorem ipsius altaris investivit ex argento mundis- simo. in Paschali: sacram» confessionem eius interius exterius- que cum rugulis suis nobilissime construxit. et p. 150: confes- sionem. denique eius cum rugulis suis interius exteriusque vallan- tem pulcherrime compsit atque decoravit. alibi vero non semel rugas istas in ingressu presbyterii, id est bematis, fuisse osten- dit. in S. Paulo: fecit autem et rugas in ecclesia B. Petri apo- stoli in presbyterio ingredientes, quas utraque parte dextra laeva- que investivit argento purissimo. alio loco: fecit etiam. imagi- nes sex ex laminis argenteis investitas, ex quibus tres posuit super rugas quae sunt im introitu ecclesiae presbyteri. rursum: fecit sunul et rugas argenteas in ingressu presbyteri pensantes etc. cum igitur, ut habet ordo Romanus, acolythi zz,gam servarent, neque iis fas esset sacrarium ingredi, satis evincitur rugaz» extra sacrarium atque adeo ei proximam fuisse. ruga vero idem sonat quod nostris rze seu platea: sic enim usurpatur haec vox apud Willelmum Tyrium 12 25 et in bulla Alexandri papae a. 1165 in M. Pastorali Ecclesiae Parisiensis l. 19 charta 17: zsque ad locum qui vocatur "Tudella, in ruga eiusdem S. Germani. ita Papias pariter rugaz videtur accipere: rz2gae, romae, semitulae. ubi legendum rumae: Graecam enim vocem expressit Qvu. Gloss. S. Benedicti: ruga óvp5. nam et hoc loco ruga forte accipitur pro platea: ó/px enim Graecis non modo rugam fron-.
P 587
142 .DU CANGII
tis sonat, sed et plateam. . Hesychius: cuqoów af vpct, dyvtel, 0ío0oi. Lexicon Graec. ms in bibliotheca Regia cod. 930: &pug- o0og ówy. Gupodov Óíodov, ó«Qwqv. quibus locis legendum óvpq et óvumv. sed et a $vpy vocem Gallicam rué deducit H. Stephanus. recte autem rugam , semitulam vertit Papias, seu parvam semitam , cuiusmodi sunt sulci quos in fronte senum efficiunt rugae; unde indubie rugas appellarunt nostri quasvis plateas strictiores, quod rugarum quae in fronte senum contra- huntur formam referant. sed et observo partem illam templi plateam. et viam appellari in charta a. 1337 in eodem M. Pasto- rali Ecclesiae Paris. p. 367: item ordinamus et pronuntiamus, quod si in platea, infra gradus per quos ascenditur ad magnum altare, licet sit seu dicatur capittum, aliqui cerei in. candelabris ponantur in parte inferiori super tumbis defunctorum etc. | infra; de iurisdictione autem ecclesiae Parisiensis, — ordinamus quod a primo inferiori graduum, per quos ascenditur ad magnum al- lare, et circumcirca magnum et parvum. altaria, intra tamen clausuram, quae ibi est, et nom extra, tota iurisdictio est et eri£ episcopi: in via autem iuxta ipsos gradus, per quam itur de uno ostio ferreo ad aliud ostium de transverso, erit praeventio inter episcopum et capitulum etc. | sed ut ad soleam revertar, pars illa templi vulgari ac recepto loquendi modo fua &veyvocroóv dicta est, id est, in qua consistebant lectores. cum enim in bema sa- crum, ceteris ecclesiae partibus editius, solis sacerdotibus ac diaconis. ministrantibus aditus. pateret, subdiaconi ac lectores extra cancellos in solea perinde editiori stabant; unde eorum bema appellata est, ad instar bematis sacri, in quo consistebant sacerdotes. id adstruit Symeon Thessalonicensis: Unodiaxóvove xat dveyvdrag xo9369ot qorj t&oOtv vo) (fijuezoc zgog zov go- Aéav, 0g Or) xol fiue xoeivot tvoyvoctóv. quanquam non de- sunt qui soleam lectorum bema esse appellatam censent, quod ea amboni quodammodo subiaceret, cui id appellationis "tribuit diserte Sozomenus 9 2: eindfo evUrqQv xticOo, zl 10v Apfova, Büwse Óà vo)vo rv dvayvocrdv. et 1.8 ait S. Chrysostomum orationem -habuisse ad populum xi vo? (hjuerog vQv éveyvo- 6:Àv xo9cfóusvov. meque aliter Socrates l. 6, ubi scribit eun- dem ex ambone ut plurimum ad populum perorasse, ó9cv sio $t, xol zQ07tQov OjiÀeiv. in concilio Laodioeno can. 15 dicun- tur canonici psaltae ixi zov Guflova dvoflaivsw , et in libro Sa- cramentorum. S. Gregorii: ascendit lector in ambonem, pronun- dans eic. ita denique S..Cyprianus ep. 34 lectorem ait super pulpitum, id est super tribunal ecclesiae, impositum legisse prae- cepta et evangelium domini. soleam Sophianam, ut et ambo- nem, ex onychite lapide, 6 óvvyírov AíO90ov, confecisse Iusti- nianum tradunt, qui utrumque casu trullae confractum narrant, in quibus est Cedrenus. Anonymus multo pretiosiorem describit:
BESCHREDIN S. SOPHIAE. 143
TÜV T6 &ppove pero vue GoÀéag &ntolnoe pena Gagüovéyov, ivniüé- pevog xoL 70ÀvriuOUG AMSove, GUv xi0vov óloyoUGOV xol xQUav xci doníóov xal GazQpzígov. nec vetat solum seu pavimentum, quod pedibus teritur, onychite lapide constratum fuisse, cum onyx marmoris species sit, quod alabastritem etiam vocant, ex quo pretiosissima olim facta pavimenta auctor est Plinius 36 7 et 8. Gloss. Lat. ms in bibl. Reg. cod. 1018: onycAinum genus metalli. onyx genus marmoris. Lucanus de aula Ptolemaei et Cleopatrae, in qua Iulius Caesar post pugnam Pharsalicam regio apparatu exceptus est, lib. 10: totaque effusus in aula
calcabatur onyx. .et Martialis l. 12 epigr. 50:
calcatusque tuo sub pede lucet onyx. sed et Paulus Silentiarius inter marmora varia lapidesque opu- lentos, quibus aedes Sophiana passim coruscabat, onychem re- censet, part. 2 v. 293:
066a 3$ üvvb evéque iovydtovi peveÀÀo
cyoiOcv égitipa. I ut et Statius: P 588
hic Libyus Phrygiusque silex, hic dns Laconum
saxa virent, hic flexus onyx et concolor alto
vena mari. . et alibi:
maeret onyx longe, queriturque exclusus ophites. cum autein sacri cancelli ad. extremas pilarum seu pinsorum par- tes, quae bemati ad orientem proximae erant, ipsum claude- rent; spatium illud quod implebat latitudinem earum pilarum solenm;, ut opinor, conficiebat, donec amboni coniungeretur, qui intra alteram pilarum extremitatem ad orientem perinde ex- citatus fuit. nam qua interiorem templi partem respiciunt, la- tiores sunt pilae. !
74. Sophianum ambonem ad orientem et versus mediam
aedis partem statuit Silentiarius in illius descriptione:
cri vig sU gvmOQoio xoz' Évüie uécGa usAd gov
doc iÓsiv xol uGAAov dg Gvrokiqv ve vevevxag
zUgyoc, cx"gecíotciw ezxoxgiroc 1)960i BifAcv. ad orientem et e conspectu bematis statuitur pariter ambo a Ger- mano patriarcha CP: à Gufov z90 xc 9vgog ToU Brjuaros f lGra- Toi, ut et a Symeone Thessalon. libro de templo: 16 uày mpó T0U Brjpemoc &upov etc. alio loco: ro? fegeordrov Briuevog xovc dva ToAdg ógiGOÉvrog, xol voU GuBovog dvrixoU véÓfvrog, &i v0mog icrí. ita autem excitatus erat ambo, ut pars una soleam et bema, altera vadv et portas ogaícg spectaret, inter bema vero et ambo- nem solea intercederet: id diserte colligitur ex locis proxime laudatis, ubi de solea egimus. pars vero ambonis, quae bema
P 589
144 DU CANGII
respicit, dextra nuncupari videtur Nicetae Paphlagoni in vita Ignatii patriarchae CP, quo loco narrat somnium Bardae Caesa- ris: xol Ort niqiov qut. TOU &uBovog, óipO6av QozceQ novpi- zovidQio, Óvo dztóropot xol £upor8eic , Qv.O uiv Oécpuov v a- giAéa Aafiav xa inl và Os&id xovacvQov iEoOtivo Ule GoÀléog, xa«- voxolvav ec UntUDvvoy etc. Cedrenus idem somnium enarrans: oírwveg O0qyoUvteg cUrO0v &yovar sgg vdg xwyxAiÓong ToU Ówoia- GrQoíov. alteram autem ambonis partem, quae scilicet vov et z;goveov seu narthecem spectabat, ózíc9u0v uégog roU &uWovog vocat Alexius Aristenus in can. 21 Ancyr. atque inde ózic9cp- povog svjy appellata est a Graecis ea oratio quae peracta sacra liturgia ab sacerdote sacra faciente in ambone ad populum reci- tatur, dxgovovutva zoegd ToU [tgo E&o voU f'iuerog, ut est in liturgia S. Io. Chrysostomi; quae quidem oratio compendium quoddam est omnium orationum quae in sacrario dicuntur, et ab ipsomet sacerdote profertur, ut populus tandem intelligat quis earum precationum, quae in adytis hactenus factae sunt, scopus fuerit et finis, ut disertis verbis indicat Germanus patriarcha CP; cuiusmodi ferme fuit oratio ad complendurz, seu missae colZecta ultima, de qua passim qui de ritibus ecclesiae scripserunt. hanc igitur orationem recitaturus sacerdos bemate egreditur, ambo- nemque conscendit ab orientali aditu, et ad populum convertitur ad occidentem , quae pars est ambonis postica et sinistra, respe- ctu bematis. unde cum Balsamon in can. 12 concilii Nicaeni x transfugas a fide ait debere d piv Bu F&oOcv vijc éxnÀAmoíag PA OmicOtv vov &pfovog xol ééoyecO ou pira vOv xoTQy0ov- pévov, haec ita capienda sunt, ut ij intra ecclesiae seu templi septa esse intelligantur, quemadmodum catechumeni: quippe sicut ii ante lectum evangelium aedem sacram subeunt sacrasque lectiones et homilias auditu excipiunt, ita isti GzucOev vo) Qp- Bovog nsgl vd xarcr:Qc Or roU vao) consistunt, ut ait Symeon 'Thessalonicensis, id est, qua parte ambo bemati posticus et si- nister conspicitur, cum ceteris fidelibus, in statione tamen sibi - ad inferiorem aedié partem assignata, et quae nartheci coniun- gitur, in ecclesia stant, finitaque catechumenorum missa cum iis excedunt, et in nartheces seu porticus sese recipiunt. atque hic est genuinus verborum Balsamonis sensus, quae doctissimos viros frustra sollicitarunt. 75. Adambonis superiora conscendenda duplex patuit adi- tus seu gradus vel scala aut cochlea, ab oriente scilicet et occi- dente, ut in ceteris ambonibus. Ugutio Pisanus ms: ambo pul- pitum, ubi ex ambabus partibus sunt gradus; qui quidem gra- dus seu aditus pradus ascensionis et descensionis dicuntur Ana- stasio bibl. in S. Silvestro PP p. 17. Paulus Silentiarius: óp8dàioc Ba 9oi, .Qiüvpdovog &pperog olpioig, àv pío uiv zoth vUxca — "i j 93 ngog 1j. :
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 145
duplicis istius ascensus meminit etiam Cantacuzenus 1 41 et ex eo Codinus de Offic. c. 17, quorum alterum statuit respicientem portas Gocíag , alterum GoÀéav et bema: xotéggeron D | Baciieog ToU &pfovoc , oUx éx ToU pégovc uévot omo &vjA9s, diyovv 700 z:Q0g voc &igaec zvÀeg ógQvrog, dÀÀ' ix vo) £rfgov v0) zoüg vÓv GoÀÉov xol ró Wyiov füjue. ascensus ad orientem meminit Leo Grammaticus p. 466: sloróev por TOv dyiv Ovgdv, xol dv- vicrougsig dvífg rosig fa9uovg oU &uevoc icreuuévog. ex quibus conficitur praeterea ambonem exstitisse inter doatag zvÀog, per quas a nao seu choro in pronaum et narthecem exitus pate- bat, et soleam, quae extra bema erat, uti indicavimus ; quibus consentiunt scriptores de aede Sophiana , dum, aiunt Iustinianum confecto templo illud ingressum, et a Regiis portis seu Beciuxaie, quae eaedem sunt cum Speciosis, ad ambonem processisse, et in haec verba exclamasse, vevíxgxe 6£ Zokouv. ita porro con- fecti erant bini isti ascensus, ut sibi invicem adversi in unum coirent, et locum teretem seu circulum efficerent. Silentia- rius : eii Jde dAMjAo1w ivavcíat, dppóregat à tig Evo gov &yovciw icov mtQui yet XUxÀQ. unde colligi videtur ambonem media in aede exstitisse, neque, ut hodie maiora ecclesiarum pulpita, utramque pilam attigisse. atque id evincit vox zvgyog, quo ambo donatur a Silentiario, quae cum minime pulpitis hodiernis conveniat, videtur ille po- tius habuisse quid simile cum iis cathedris excelsioribus , €x qui- bus concionatores orationem habent ad populum, quae in qui- busdam ecclesiis hac etiam in parte statuuntur. proinde exstitit ambo ante portam sacram maiorem, etsi ab ea aliquanto longius distaret, quod disertis verbis declarat Germanus patriarcha CP, scribens zóv &ufove z90 vjc 9voag ro) Bijuatog VoracOor. — tanta porro elegantia ac tam immenso sumptu ambonem primo excita- rat Iustinianus, ut totum una cum solea ex onychite lapide con- fecerit, ut ex Cedreno indicavimus. addunt scriptores de aede Sophiana saphiris crystallo et lapillis aliis pretiosioribus ; atque adeo columnis aureis, ambonem adornasse, et in utroque, am- bone scilicet et solea, ad milies centenas libras impendisse eius tributi quod olim: Constantinus M. Sarbaro Persarum regi indi- xerat: ita nugantur nuperi Graeci. at cum ambo iste, quem ztolvoABov et zoÀvOovguaocrov fuisse scribunt Glycas et Codinus, casu hemisphaerii, qui a. 32 Iustiniani accidit, una cum solea contritus fuisset, alium rursum excitavit Iustinianus, sed ele- gantia ac decore longe priori imparem, si qua fides iisdem scri- ptoribus : vóv ài duBova x«l vOv GoÀéov aU Üvvdpuvot z0VijGot TOLOUTOV molvé&oUov xol moMivwiov , éxolqcov avrov ovOapivov ài AM9ov xoL XiOvoOv doyvosvüvzav pero miQigegOv dgyvgGv, perd vg GoÀíug* vgoUÀov O& oU Gufovog ovx rcm zovjcor P 590 Paul. Silent.
146 DU CANGII
Gc &inov, Oud vv zoAVi]v fEoüov. ut sese res habeat, constat ex Silentiario: ambonem excitatum post casum trullae totum ex marmore confectum fuisse:
zv 0b vo solu fpetlov &üog merQoiov &xtivo,
£v9a copdv dvdyovót Oenyógo üiveo Biglov. addit denique Codinus amboni superimpositam fuisse riui quae centum librarum auri fuit.
76. Bemati et àmboni proximum fuisse loch ubi exstitis puteus sacer, evincunt quae de eo scribit Anonymus, aedis sci- licet Sophianae partem illam in qua erant &yiov. goéog xol TO Qvoiworrüoiov 0Àov xol O Tómog ToU Gpfovoc, domum fuisse cuiusdam Antiochi eunuchi. appellationis rationem mox prodit, dictumque dz vo) Gropiüíov roU goéorog, cui insidens Christus cum Samaritana collocutus est, quod a Samaria advectum hoc loco positum est: rovrov ydo qeoiv. xli 9m & yrov qo£ag. auctor narrationis miraculi jv và dyío qoéerw vic weyaMQe ÉxwAaleg editi, quem Combefisio viro eruditissimo , ut plurima alia, de- bemus, ad portam templi orientalem puteum istum sacrum ex- stitisse innuit: Zv TOUT ÓQ và Gent, Sut; xol zmtQuovVvMO ve xov Tie ix goowozov Xoi6roU ToU dAdiwoU 9:00 quóv én. vwog nivexog cveysyoeupévg xoz& viv £gav nvAqv, iv 7 dylo émroplg ToU qoéatoc éxcivov Tj Zuuagsindoc, xo9 dv aj dn Ovi] m, s ó T5jc yvoosoe ztoTeuóg , aj uxqxévo Ovpsiv simotco mó9is , Xowrós oixovouzóc Tj Ze«uegtíró. xeDoulqsv. ini voUrQ 1j vüg GrzTijo tixOvoG dvoxttuévm érup iro yoaqi, 7:Q0Gxv-
vovuévi xol G:fouívg miGrÓg. sacri istius putei meminit prae- terea Nicetas Paphlago in vita Ignatii patriarchae p. 712 ed. Con- cil. 1618, ut et fiiov Notion elc vo &yiov qoe Constanti- nus Porphyrogenneta. addit idem Anonymus Hierichunte allatas tubas aereas ad sanctum puteum positas, et-ad earum similitu- dinem quas tum angeli tenebant, cum Hierichuntis muri cor- ruere, effictas. refert denique Codinus ( quod silet Anonymus) sellam S. Constantini (i imperatoris nempe) stetisse UzegÜsv TOU
qoéorog dylov, éxevo vÀv coknlyycv.
77. À bemate in secundam et mediam templi partem novis cancellis obstructam pervenimus, quam Graeci voóv peculiari ac proprio vocabulo vocant, in qua non fideles omnes, uti vult Al- latius, sed soli clerici ac cantores consistebant. cum vero pars illa templi in teretem vel certe ovalem formam contraheretur, inde 4ogóv eam interdum appellárunt Graeci, cAorum Latini, Ebrardus Bethuniensis in Graecismo:
est hic turba chorus; qui ventat in aere, chorus; cancelus est chorus etc. ubi tamen chorum perperam cum cancello confundit, quia forte apud Latinos inferioris aetatis pars illa templi, in qua exstant altare et chorus, iisdem septa cancellis, chorus vulgo dicitur.
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 147
sic autem eam aedis partem nuncupatam vult Isidorus de Eccl. Offic. 1 3: «a choris psallentium: est enim Suidae gog0c cvcrquc àv àv 0xxAgoloig dóovrov.. inde nostris chorus dicitur pars Z/a quae a cancellis versus altare dividitur, et choris tantum psallen- dum. clericorum patet, ut ait concilium Turon. z can. Á. eam porro aedis. Sophianae partem intra pilas et columnas compre- hensam forma esse ovata, supra ex Gyllio observavimus. pars enim aedis interior, inquit ille, e£ zmedia il/a ingens vacua, si sola consideretur comprehensa intra. pilas et columnas, est forma ovaía, si vero tota tam. intra quam extra pilas perspiciatur, est quadrata, ita enim ex utroque latere velut alae appensae sunt ires. aulae. inferiores et totidem superiores, ut ab imo pavimento procedat quadrata, deinde intra octo. pilas in. ovratam formam contrahatur, usque ad curvaturam quattuor arcuum, sustinentium hemisphaerium. sedebant autem clerici et cantores ab utraque parte àv creciüíorg , ut est in Euchologio.
78. Naóv et chorum Sophianum conficiebat totum illud spatium, quod intra quattuor pilas maiores continetur, cuius umbilicus, cui nempe centrum copulae seu trullae ad perpendi- culum Shiiiiet videtur appellari óuqoAóc seu 0 u£cov vo9 vao) apud Marcüm de Dubíis typicis c, 96, peGouipalog Gregorio Cae- sariensi orat. in Nicaenos patres, et ueGoveoc apud Balsamonem in 74 can. Trullan.
79. Per alios vero cancellos dividebatur pars illa templi sa- cerdotibus clericis et cantoribus addicta ab ea in qua fideles con- sistebant, inferiore nempe, et quae ad narthecem vergit. Leo Ost. 3 97: Jrontem etiam, chori, quem, in medio fere basilicae statuit, quattuor magnis marmorum, tabulis sepsit. ubi vero pars illa media aedis Sophianae ab inferiore separabatur, ut in bema- tis cancellis, ita in ea exsurgebant columnae marmoreae, tradit quippe Gyllius inter pilas duas, quibus sustinetur quarta pars sphaerae occidentalis , quattuor exstare columnas virides, eas- demque binas inter se coniunctas, et sex columellas virides Io- nicas, quae inter eas intercedunt.
80. Ut porro cancelli bematis tribus aperiebantur portis, ita cancelli vod , media scilicet maiori et duabus minoribus ad latera. media ggoíc zvàÀx dicitur Codino de Off. c. 17 et 18 (nos diceremus Za. be//e porte), gacwUij in "Typico et Euchologio non semel et apud Codinum et Anonymum; praeterea apud Leo- nem Grammat. p. 460 et Marcüm.Hieromonachum de Dubiis typ. c. 96, qui Becianeg z;vÀeg a sanctis, quae bematis erant, omnino distinguunt. regias vocant Latini aevi medii portas aedi- ficiorum primarias, ut Regula Magistri c. 30, 88, 95 et Chroni- con Novalicense c, 14. versus in Vita S. 'T'heodardi confessoris apud Catellum:.
P 591
P 592
148 DU CANGII
composuitque solum devotus carmine claro, erexit regias undique mirificas. ita apud Anastasium in Honorio PP: znvestivit regias ianuas in ingressi, ecclesiae maiores, quae appellantur medianae, ex ar- gento. in Conone: qui méssi fuerant de exercitu ad custodiendas regias basilicae, clausas observabant. in Leone im regiae maio- res p. 191, 133, 134, 143.
81. "Tandem pervenimus ad tertiam eamque ultimam sa- crae aedis partem, in qua zoÀvyAeccog OgtÀog, ut loquitur Si- lentiarius, seu fidelium turba ex variis gentibus linguisque con- flata consistebat. de illius propria appellatione vix inter se con- sentiunt scriptores: Allatius enim narthecis nomine donari con- tendit, cuius hac in re sententiam supra accurato satis examine discussimus. alii zooveov appellatam volunt, ut quae ante vaóv seu chorum ingredientibus occurrat ; ; atque id videtur innuere Codinus de Off. c. 17: ixr0g vv óigalcov Aeyopuévov mvidv, 4jvot iv mgovág. nam etsi Goarus haec verba de vestibulo vel nar- thece capienda censeat, longe tamen errant, inquit idem Alla- tius, Goarum indicans , qui pronaos porticus esse volunt. ,neo obstat Balsamon in can. 74 Synod. Trullanae ubi ait návre tOzOV 7) avplo dvoztÜeiuévov aruguozóv, Àíéysc9ou, wdv pm ixwhqoia dclv, dÀÀd zQóvcog vvjOv 3j $reQov Ti £egóv, quippe, ut infert idem Allatius, ecclesiae vocabulo voóg proprie intelligitur. eo- demque sensu ; percipiendum esse censet alium Balsamonis locum ad can. 2 Dionysii Alexandr., in quo zgóüvcov a proaulio distin- guit, esseque scribit z0mov Otvzépog usvavolag, zóv vÀv dxgoo- pévov AeyOpevov. neque tamen plana illa fit ex iis locis Allatii sententia: quippe cum ex eodem scriptore ad can. 14 concilii Nicaeni, et in Epist. Gregorii Nysseni ad Letoium, Z£o8«v roU vao) stetisse audientes dicantur, ubi alii fo rc jxsduolat ha- bent, in nao vero seu choro solos clericos et extra naum fideles constitisse diserte Silentiarius prodat, non plane video quomodo vaog sit illa pars tertia aedis sacrae. deinde Balsamon ait zrgo- vdovg eorum fuisse quibus non licebat ixxÀmcicfswv seu eccle- siam ingredi, ut audientibus; quod intelligendum est de tem- pore quo sacra peragebantur mysteria: nam ante evangelium ec- clesiam ingrediebantur ad sacras scripturas et homilias audien- das; unde dxgoopsvor dicti: post evangelium autem ex ea exce- debant et in narthece consistebant, dum sacra conficiebantur my- steria, rdv qguxviv Lois iivoiy wvG6rqolov, ut habet Symeon "Thessal. libro contra haereses. proinde incertum relinquitur an apud Nicetam in Man. l. 2 &/5o00g v0 zQov«ov sit ipse aedis sa- crae an vero vestibuli ingressus. quod enim Balsamon zgovceovg a proauliis distinguit, fieri potest ut zzgoevA(ov voce intellexerit areas, quae ante aedes sacras prostant: certe constat olim zo- vaovg eiusmodi atria appellata; qua notione pronaon matris deum
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 149
et pronaon aedis Martis habemus apud Gruter. 97 2, 172 3, 214 1. ita etiam vox haec usurpatur a Vitruvio & 4 et a Per- dicca Ephesio de Thematibus Hierosol. xol üfvüpgov sUoxioqvAAov £crdc iv 1 noovdo.
at qui zóv«ov tertiam esse templi partem contendunt, in quibus est Genebrardus, existimant inde Gallicam vocem prone dedu- cendam, eam scilicet orationem quam ex officii instituto habet curio ad plebem in ista inferiore aedis parte et extra chorum, inter missae solennia, quae pronum dicitur in conciliis Province. Senonensi a. 1524, Carnotensi 1526, Catalaunensi 1557 etc, prone in Consuet. Parisiensi art. 30, Blesensi art. 3 et Dunensi art. 58, ita ut quodammodo hac oratione seu allocutione ad po- pulum curio fungi dicatur officio doctoris audientium , uti est apud S. Cyprianum Epist. 24 de lectore agentem. scio. Salma- sium libro de Primatu papae vocem hane a Latino. praeconium, deducere, quod eo in loco praeconis verbi dei munus impleat curio: sed vix in hanc sententiam pedibus ierim.
82. Confecta aedis Sophianae ex Silentiario aliisque aucto- ribus descriptione, superest ut de praecipuis illius exedris (sic enim sacrgrum aedium appendices appellari auctor est Eusebius. Hist. Eccl. 10 4) aliquid dicamus. harum duae potissimum ce- lebriores habitae sunt, ut ceteras omittam, si quae exstitere, baptisterium et diaconicum. a baptisterio ordiemur, quo nomine appellant Christiani locum baptismi officio dicatum. illud ferme seorsim a templis exstrui solitum. docet Eusebius loco proxime citato, ceterique, quos passim laudant Brissonius. ad. Leg. Domz- nico, cod. Theod. de spectaculis, Steph. Durantus de Ritib. Eccl. 1 19, Brouverus ad Fortunat. k 1 poém. 15, losephus Vicecomes et alii. neque tantum extra aedem. sacram exstitit baptisterium, sed etiam versus infimam illius partem, seu haud longe a porticibus occidentalibus vel narthece, quo statui videtur loco baptisterium Sophianum a Codino scribente zó &xízsüov voà veoU x«l r0v ÀovrQc xol ToUg vdgOnxeg xol rO mígib oUrdv fuisse domum Damiani patricii, sive hoc loco narthex dicatur pars inferior templi, seu porticus vestibuli, Paulus Silentiarius part. 1 v. 148 illud fuisse indicat versus porticus. inferiores quae intra aedem sunt, quo ferme loco hinc inde validioribus columnis marmoreis catechumena suffulciuntur.
igsügrjocovot 03 yaím P 593 dvrlo, dAMrAoro, 0Uc Ovciv* dv xard xógGng v£rQoz0Qo0ig Gsignjow éneiuyOeioa xegon v6rov UntorQgiss yvvouxcloucw &0£OAo:c, Aaóv dzi9UvovGa móc dxgcavva Aosrga cvügonéov Biovoio xo96i« etc. porro tanta amplitudine fuit baptisterium Sophianum, ut in iis acta concilia legamus in synodo Chalced. Act. 1 et apud Cedre-
150 DU CANGIH
num in Rhinotmeto et Paulum Diac. |. 4 Hist. Misc. plebem Cpolitanam tumultuantem eo se recepisse. unde non mirum, si péyo. poiorijguov dicatur apud auctorem Chroüíci Alexsiüdrint 1i Basilisco, et néyag qoriorXo apud eundem Cedrenum in Leone Isauro.
83. In baptisterio erat fons seu aquarum receptaculum, Graecis xoAvpfhj99o, interdum Oifousvá nüncupatum, in quod immittebantur baptizandi. qui quidem fons tantae erat apud Cpolitanos venerationis, ut qui ad aedem Sophianam asyli ius habentem, ut omnes ferme aedes sacrae, confugiebant, ad ba- ptisterium inde contenderent, sacrosque istos fontes prehensa- rent. Procopius in Hist. arcana: 0760 tva wj yévuzos Ocíaocar, ig v0 cc Zogíag fegov qEUyOvVGW , ES v£ T0v eiov AovroGva &- QoUcot 5c ivrodiüo xolvu nig oue &noi$ ehyovro. alio loco: dg Uu Zogleg v0' [tgÓv djxeov ic evriv TOv viv Osov Otbeusvqv SBozwolog ixctOictv djvmeo patera THLVTOV vevopixactv Xou- Gzicvol Géfs,v, ubi imperite omnino Suidas, qui locum hunc ex- scripsit, Órfousvov vocemttov và Oti agolibvn? interpretatus est, cum nihil aliud sit quam fons baptisterii, qui ab eodem Procopio et Theophane, a. 2 "Theodosii iunioris et a. 7 Zenonis xolvu[h 99a, ab aliis Jzovóouoc, a Gregorio M. cloaca, ab Anastasio in Hist. Eccl. nafatorium. vocitatur. zolvu[nj0oav dixit etiam 'Theodo- rus Lector Eccl. 1: xol vo)rov £v vij woAvupijooo ógoyijvet zog- £6xeUuGsv; ut et Cedrenus in Leone de Copronymo: xc y&o dqo- üsvosv év v[j dyle xoivuphj99oe, ubi Paulus Diaconus 1. 21 Hist. . Misc. habet im sancto lavacro. in hos autem sacros fontes ex aquaeductibus influebant perennes aquae, ut colligitur ex Ana- stasio de Vitis PP p. 117, 134, 163, et ex tractatu de capite S. Ioannis B. qui habetur in aliquot codicibus S. Cypriani. ba- ptisterium Sophianum praeterea ius habuisse asyli, perinde ac ipsam aedem, testatur Chronicon Alexandrinum p. 752: Aefav Baciloxog e" yovatao ovrod «ài và vÉxva Épvytv tic qv peyá- Aqv ixxAqolav, tig vó uéya qurnrrüoiov.
84. Altera quae ecclesiae Sophianae adiuncta fuit exedra, .OtuxovixOv appellata est. est autem diaconicum Graecis scripto- ribus, quod alii ecclesiae secretarium vocant, nos vulgo saczi- stam, dicimus. quae quidem vox occurrit nón semel apud scri- ptores, non modo pro exedra ita appellata, sed et interdum pro conchula bematis, in qua reponebantur vestes sacerdotales ad sacram liturgiam necessariae, de qua egimus supra, ut apud Philostorgium 7 3, Cyrillum in vita Euthymii c. 18 et 19, au- ctorem Vitae S. Auxentii Archimandritae c. 1 n. 3, in Eucholo- gio, Typico Sabae, Passione SS, Patrum Sabaitarum etc. vi- detur autem ita appellatum aut quod diaconorum primitus fuerit in ea sedes et consessus, vel potius quod haec exedra eorum curae potissunum commissa fuerit. in ea enim non modo quae ad ec-
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 151
clesiae vasa et sacerdotales vestes spectant, priusquam sacra perageretur liturgia seu divinum ac ecclesiasticum officium, mu- nia obibant Diaconi, sed et considebant pro muneris sui ratione. an vero diaconicum ecclesiae idem fuerit cum eo carcere qui per- inde diaconici nomen habuit, video controverti, etsi probabile sit eandem exedram fuisse. nam cum nefas ducerent prisci ec- clesiae pontifices reos clericos una cum reis secularibus eodem carcere detineri, seu quod suam in eos auctoritatem et iurisdi- ctionem servare ac tueri, vel, quod vero similius est, cum cleri- cis suis mitius agere vellent quam solent ordinarii iudices, illos in ecclesiarum secretariis sceuophylaciis aut catechumeniis deti- nebant, quousque per paenitentiam iis impositam, quam £miz£uuov vocant, peractamque sua expiassent delicta ac crimina. ita Gre- gorius 11 PP in epist. 2 ad Leonem Isaurum in vi: Synodo: pon- lifices, ubi quis peccarit, — eum tanquam in carcerem, in se- cretaria sacrorumque vasorum. aeraria coniciunt, in ecclesiae diaconia et in catechumena ablegant. hinc non semel legimus in Diaconica vice carceris coniectos clericos delinquentes: eo enim spectat lex 30 cod. Theod. de Haeret.: cuncti Aaeretici procul dubio noverint omnia sibi loca huius urbis adimenda esse, sipe Sub ecclesiarum nomine teneantur, sive quae diaconica ap- pellantur vel etiam decanica. | quo loco censet Cuiacius diaconz- cum idem esse quod. decanicum, carcerem nempe ecclesiasticum, in quo detinebantur rei clerici; qua notione accipitur decanicum apud [Iulianum Antecessorem Constit. 73: executor autem. litium constitutus in decanicis ecclesiarum recludatur, competentes poe- nas luiturus; quae totidem verbis exstant lib. 5 Capit. Caroli M, c. 225. ubi Novella Tustiniani 97 habet iv oig xoAovuévotg 3exa- vixOoic. decanici praeterea, vel potius ÓixevixoU, occurrit men- tio in supplicatione Basilii diaconi in Concilio Ephesino part. 1: xüxtiÜtv vunOptvoi zeQd roU OyAov vv Ü:xovdv &mqyóutOo iv vÀ OÜixevixG , xdxsi yvuvoUg vu&g Otculovg Og xol UmtvOvvovg vij tpe icrvAwav , ixgrBozioav xol Émzígvionv. — et infra: Oigausvo, iv và OixavixQ Ayuorrovrsg, ubi interpres Ouxavixóv tribunal ecclesiasticum. vertit, sed perperam, ut opinor: nam etsi re vera postmodum hac appellatione donari potuerit, hoc tamen loco Qizovixo) vocabulo diserte carcer intelligitur, si non ecclesiasticus, certe is qui decanorum, id est lictorum, curae commissus erat. nisi quis malit decanicum in hac Epistola accipi debere pro loco in quo stationem suam habebant decani seu 6eB0o);or, uti appellantur a Cedreno p. 170; de quibus passim agunt scriptores. at si decanicum idem fuit cum diaconico, pro- babile est decanicum et dicanicum corrupte postmodum dictum quod diaconicum appellari debuerat. nec scio an etiam dicani- cum a voce àíxy nuncupatum sibi persuaserint posteriores Graeci, quod in diaconicis iudicia sua exercerent pontifices, quod indi-
P 594
P 595
152 DU CANGII
cant Gesta de nomine Acacii, hisce verbis: dicens Petrum. olim in diaconio esse damnatum, nunc etiam. Christiana. societate se- motum: nam diíaconium et diaconicum idem esse satis declarant supra allata Gregorii rx verba.
85. Cum igitur diaconica non modo carceris vicem inter- dum praestarent sed etiam tribunalis ecclesiastici, inde factum opinor ut istae exedrae secre/aria appellarentur: .nam. proprie sunt iudicum secretaria, uti est in concilio Milevitano zr can. 16. magnum, secretum iudicis, unde secretarium. nominatur, | eit S. Augustinus in c. 34 Ezechiel. c. 8. | idque ex eo fluxisse arbi- tror, quod in diaconicis synodi et concilia persaepe cogerentur, atque iis in consessibus clericorum causae examinarentur; unde postea pontificum , qui synodis intererant, sessiones secretaria passim legimus dictas, apud Anastasium in S. Agatho p. 54 et 55, in Synodo Lateran. sub Martino PP. a. 649, in concilio Rom. a. 745 sub Zacharia PP. Act. 1 et 2, Caesaraugustano sub Da- maso PP, Carthaginensi ur et 1v et v, Milevitano rr, Cartha- ginensi vr, Africanis cap. 1 et 52, Arelat. n1, Hierosolymitano sub Agapeto PP, Hispalensi zz c. 1. etc.
86. Neque unicum diaconico Sophiano nomen fuit: nam et pirozoQiov dicebatur, si quidem gscoroprov idem est quod pirorogiov, quod quidem opinantur viri docti. . id. colligitur ex his Euchologii verbis: pevé 70 apcAÀtww vov rQuvénTQv xavíQyevat d dywrearog zurQutoyno iv và psGoroolo yovv à OiexovixQ, wol d£foyerot sig và cyiov $vcweGTQorov ix voU uépovg Orbiov. quemadmodum igitur zesatorium ad dextram statuit Eucholo- gium (aedisne an vero altaris, incertum ) , ita zzatorium, Ce- drenus in Leone philosopho, ita ut unum idemque esse par sit credere, proindeque mendum subesse in Euchologio. sic autem. Cedrenus: Oud voavvqv o)v vv aitíov 0 marQwQyqe tig vqv in- zÀqcíav elaégysoGor ixcve vv (jaciMa, 00cv Oii voU OsbioU pé- govg Oujoysro sig vÓ puvordiQiov. | et infra: meg yocwevree xal Ggoeyícavreg Év và purormgío Eoonpav, voU 0i Qacuémg Ónuo- GÍav zgóo0ov iv vj utyohy ixxAqoig mouóepévov, xav và puza- vopío silcsi9Ovroc, wol iv & qUj4rro rOmQ. meminit praeterea pirovopiov "Theodorus Lector Ecl. 2, Lexicon. Gr. ms biblio- thecae Regiae sign. 2062, et Codinus, qui illud excitatum refert a Iustiniano, Tvo, inquit, Zxsícs seoepuévg perd vràwv dQyovrav eUr0U, xol moAÀexig ioris. quae quidem ultima verba Goarum impulere ut in notis ad Cedrenum et Euchologium scripserit peroroQiov dictum quasi uero rov, fuisseque cubiculum ad latus altaris, in quo fessis a labore cantoribus mensa frugalis, panis scilicet et vini, apponebatur, proindeque. locum fuisse mensis instruendis idoneum; a qua sententia haud omnino ab- horret Allatius. verum: cum diaconiceum seu secretarium Sophia- num amplum fuerit triclinium, neque unico duntaxat sed variis
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. 153
constiterit cubiculis, multo probabilius videtur hancce inde sor- titum appellationem , quod. revera domus esset ecclesiae, hoc est aeditui et vemxógov, in qua etiam imperator, si luberet, ante- quam sacra peragerentur officia, vel iis finitis et exactis, mora- retur. nam ut meatum Latini. scriptores aedem et domiilium vocarunt, ut constat ex Gregorio Turon. Hist. 5 7, 5 19 et 40, 76 et 924, 82et44, 9 6, 40 9 et 15, de Mirac. 144,2 21 et 24, de Miracul. S. Mart. 2 11, 4 21. ut ceteros praeteream alio a me, si deus faverit, recensendos loco, et ze/ar dixerunt pro divertere, ut Paulinus Nat. 9 et 10, ita uuvezov eadem signi- ficatione usurpant Graeci recentiores, ut habetur in Glossis Basil. S. Athanasius, sive quisquis est auctor narrationis de imagine Berytensi : danebírqae pirerOv utifov Ó XoiGrievog cg zetituv. alios ad id firmandum laudat scriptores Meursius. ob hanc igitur causam. triclinium istud excitasse itaque appellasse Iustinianum ait Anonymus, ut in eo quiesceret : ixdAsos 0b — xol pureza Qiov, órzQ ixsiGs dwijyetgt, xoiQva digaiov Óicgovcov, Vvc siozo- gsvouévov avroU iv và veg éxsiGs waOtvOg. ubi xoOcvOsiv est non tam somno recreari quam quiescere ac morari. eiusmodi au- tem fuit et in eum finem exstructa exedra ecclesiae adiuncta, cuius meminit Anastasius in Gregorio 1v: feczt etiam iuxta acolitz pro quiete pontificis, ubi post orationes matutinales vel missarum officia eius valeant membra soporari, hospitium parvum, sed honeste constructum, et picturis decoravit eximiis. ita metato- rium seu diaconicum amplum triclinium fuit, in quo et imperator diversari, siquando a publicis curis vellet secedere et pietati va- care, et diaconi considere, et synodi peragi, clerici delinquen- tes includi, sacra ecclesiae vasa ministeria et vestes asservari, atque adeo ipse aedituus, vel qui templi conservandi curam ha- bebat, habitare poterant. aedituos istos, quod iis iuxta aedes sacras mansio esset, szr«geuovagíovg vocant synodus CP sub Menna Act. 5, vix Synod. Act. 7 can. 5, et Petrus Diaconus Ca- sinensis in Relat. de corpore S. Benedicti n. 2, zocguovagíove definitiones concilii Chalcedon. can. 2, Leo Grammatic. in Mi- €haéle Balbo p. 459, et Balsamon ad Marci patr. resp. 28. P 596 ztoocuoveglove etiam habuere gentiles, si qua Menologio fides ad 17 Novembris. quae quidem vox habetur etiam in Italia Sacra Ughelli t. 8 p. 421 et 423. at qui paramonarius dicitur Diacono Casinensi, zansionarius nuncupatur Leoni Ost. 3 26. notum autem ex Gregorio M. Dial, 8.94 et 25 mansionarios et custodes promiscue appellari, quibus scilicet custodiendae ecclesiae in- cumbebat cura; unde excubitores nuncupantur mansionarii ab Aldrevaldo l. 1 de Mirac. S. Benedicti. ii enim non modo eccle- siam sed et reliquias et phylacteria servabant, ut colligitur ex eodem Leone Ost. 2 34. unde zartyrarii dicti in concilio Aure- lian. 1x can, 18 apud Gregor. Tur. de Mirac. 2 46 et Hist. 4 11;
154 DU CAÀNGII
custodes martyrum apud Anastasium in S. Silvestro p. 13 et in Synodo Rom. sub eodem Silvestro can. 11; custodes super se- pulcra apostolorum apud eundem Anastasium in S. Leone x p. 27; custodes loculorum in vita S. Zozimi episcopi Syracusani n. 6, ubi eosdem esse cum os£iaris evidenter ostenditur. . sed et penes eos.fuisse ecclesiae claves docet Petrus Diac. Chr. Ca- sin. 4 58. habitabant quippe mansionarii in domo ecclesiae con- üigua, a qua nomen dignitati isti mansit. auctor Miracul. S. Mauri abbatis c. 10: eZerzcus quidam nomine JManfredus, qui ob custo- diam in contigua basilicae ipsius domuncula dormire erat solitus; ubi dormire idem est quod xo9evOcwv, id est morari, habitare, ut monuimus. inde prm mansionarü dignitas magna in ecclesia Romana, qui custos domincalis vestiariz dicitur in ordine Romano et ceterorum Ecclesiae vasorum, cum alii inferioris ordinis man- sionarit juniores dicerentur. unde haud procul a vero aberraret ille qui veoxogov, cui Sophianae ecclesiae claves commissae le- guntur apud Silentiarium , mogapoveguov interpretaretur.
87. Sed et non omnino improbanda videtur Wolfgangi Musculi divinatio, qui puireroQiov -apud "Theodorum. Lectorem zutatorium, vertit. nam cum qurerogiov idem sit quod diaconi- cum, rursum vero diaconicum idem quod vestarium, vestiarium denique idem quod dAàafiucgiov apud Codinum de Off, c. 2, 1o- cus. scilicet seu cubiculum unde vestes mutandae promuntur, nil vetat uizoro)giov vocem pro uovreroQiov usurpasse Graecos exi- 'stimare. quippe apud Latinos aevi inferioris scriptores zutato- rium, sinon locum unde promuntur vestes mutandae, certe ve- stes ipsas quae alternis mutantur appellari constat; quae quidem iEquoifd (udrie dicuntur Homero Odyss. 2, vicaria indumenta Cassiano 4 10, mutandae in Regula Magistri c. 81, muzatoria aliis, uti monuimus in. notis ad Alexiadem; denique dAkob(pare apud auctorem de Offic. Eccl. CP a Medontui editum, dAAeyot apud Codinum; unde dAÀdGcsiv apud eundem et Morcum Hiero- mon. de Dub. 54i c. 43. . Avitus Vienn. l. 3 Poém.
"serica bis coctis mutabat tegmina blattis. secretarium autem ecclesiae vestarium, appellari notius est quam ut firmari necesse sit.
88. A variis proinde officiis varias sortita est appellationes haec exedra: nam et a salutationibus dGze6tixog oixog etiam di- citur Theodoreto 5 17, saduzatorium Gregorio 'T'uron. Hist. 2 21, 6 11, 7 27, Messiano presbyt. de vita S. Caesarii Arelat. p. 252,
e Aimoino Hist. 3 47, auctori Hist. Miscellae l. 13 p. 879 ed. Ca- nisii, et Orderico Vitali 1.2 p. 412. est autem sa/utatorium apud Papiam /ocus in quo ad salutandum advenientes excipiebantur; et in Glossario Aelfrici saZu£atorium dicitur esse greting-Aus, id
P 597 est domus salutationis, uti definitur ab Ugutione. sic porro ap- pellatum volunt diaconicum , quod in eo episcopi sacra facturi,
DESCRIPTIO S. SOPHIAE. ^ ' 155
antequam ad bema seu ad altare procederent, fidelium saluta- tiones exciperent, seu illorum se orationibus commendare, seu de negotiis, ecclesiasticis praesertim, cum iis agere vellent. id potissimum colligitur ex Gregorio M. l. 4 epist. 54 et 98, in qui- bus praecipitur episcopis aut archiepiscopis , dimissis iem. filiis ecclesiae, a salutatorio ad. sacra missarum solennia celebranda cum pallio procedere; et Sulpicio Severo Dial. de vita S. Mar- tini 2 1, ubi disertis verbis dicuntur presbyteri in secretario se- dere, vel salutationibus vacantes vel audiendis negotiationibus occupati; quo tunc tempore vetantur diaconi in secretario cum presbyteris sedere in concil. Arelat. rt, uti supra observatum est. certe pontificem sacra facturum, antequam ad altare procederet, a diaconis salutari observare est ex ordine Romano: cuz vero ecclesiam, introierit pontifex, non ascendit continuo ad. altare, sed prius intrat im secretarium: —— ubi cum intraverit, sedet in sella sua, et diaconi salutato pontifice esrediuntur de secretario; tametsi haec verba de salutatione accipi posse non diffiteor, quam exhibent diaconi priusquam e secretario excedant. nec scio an etiam in salutatorio salutarentur episcopi a presbyteris dioecesa- nis. in concilio quippe Nicaeno Arab. c. 55 praecipitur u£ chore- piscopus bis per annum congreget presbyteros ad salutandum epi- scopum et tradendum. se ei et communionem cum eo habendam, et prandeant cum eo, fiatque hoc primum in exitu anni, secundo vero in festo resurrectionis d. n. Jesu Christi. incertum pariter am ad has salutationes fidelium referri debeat canon 12 concilii Ticinensis sub Leone rv PP, quo prohibentur paenitentes vacare salutationibus, ita ut iis interdictum fuerit sacerdotes in secreta- rio salutare, quod fidelibus licebat, vel certe domi salutatores admittere. quemadmodum autem episcopi in secretariis saluta- tionibus vacabant, ita et abbatissae. quippe in Regula S. Cae- sarii'c. 36 et Reg. S. Donati c. 57 haec verba habentur: obser- vandum est ne abbatissa ad salutationes in salutatorium sine di-
honore suo, hoc est sine duabus aut tribus sororibus, proce- dat. et c. 40: si abbatissa, ut assolet, cum salutatoribus occu- pata fuerit. et in Recapitulatione Regulae S. Caesarii c. 8 et Regula S. Aureliani Episc. c. 1 praecipitur u£ quaecumque ad conversionem. venerit, regula ei in salutatorio legatur. denique in Concilio Matiscon. x can. 2 vetantur vir intra salutatortum aut oratorium, monasterii virsinum intrare, quibus consentanea ha- bentur in Regula S. Aureliani c. 14. quibus in locis sautatorium idem est quod secretarium et diaconicum.
89. Iam vero cum in ecclesiarum secretariis ac diaconicis asservarentur sacra vasa seu, uti vocant vulgo scriptores, mini- steria, inde factum ut quod aliis diaconicum et secretarium est, interdum et saepe Gxevogvàdxiov appelletur, quod exstitisse ut plurimum in interiore diaconici parte ostendit Passio SS. patrum
-
P 598
156 — DU CANGII DESCRIPTIO S. SOPHIAE.
Sabaitarum: oUreQ ezoveuópevof vL 0f zt qv vtuzigeg Ütexovixóv mETtOU ue GtV iccspov ÓÀ ToU Orexovixoü neun] elov qjrot. Gatvopvidxiov. hinc eiusmodi diaconica promiscue dicuntur secretaría ac sacrorum. vasorum aeraria in laudata Gregorii zx PP epistola; atque ita usurpari passim observare est. cur vero in diaconico reponerentur sacra ecclesiae ministeria, ratio illa potissimum est quod ea curae diaconorum ac sollicitudini incum- berent. Isidorus de Eccl. Offic. 2 9: custodes sacrarii Levitae sunt: ipsis enim iussum. est custodire tabernaculum et omnia vasa templi; quod etiam habetur apud. Cyrillum Alexandr. lib. 3 de. Adorat. inde illis ea manu contingere, non autem subdiaconis, licebat; et ut ait concilium Laodicenum can. 21, ov às Ejew bog ing quiQav &v và ÜLoxovind xol üzrecOoi Üsazovi dv Gxsvàv. quae quidem ita vertit concilium Agathense can. 66 : 7on oportet insacratos ministros licentiam ubike in secretarium, quod Graeci diaconicum appellant, ingredi et contingere vasa dominica, sive ea verba intelligenda sint de maiori diaconico, sive de minori, id est conchula bematis ita nuncupata, ut supra monuimus. ve- rum quod ad vasorum sacrorum curam primitus diaconis collatam attinet, id postmodum immutatum: eorum enim illa in aede Sophiana data est magno sceuophylaci, de qua dignitate eccle- siastica passim viri docti egere, cui, ut par est credere, suberant diaconi. porro sceuophylacii Sophiani meminit Anonymus: : Eve óà à vómog TÀV obra rov «vie , v Ócdcxsv elc rjv pey&kqv ixxMgolav, vó Guevogvàdxiov 0Aov, 60v vQ veo zo) dylov Ilérgov. sed quo potissimum loco exstiterit diaconicum olim, seu in aede Sophiana seu in ceteris maioribus ecclesiis, vel quae sceuophy- lacii vestiarii secretarii et aliis nominibus donatur vulgo exedrà aedi sacrae adiuncta, non adeo promptum est assequi. Allatius, uti supra diximus, diaconicum rem prorsus diversam a secretario facit, contenditque esse concham illam quae $vctecrQoíov con- chae, aedem ad sinistram ineuntibus, adiungitur, ubi cxsevogv- Aexíov et ÓL«xovixoU rQozsfo statuitur, quemadmodum nuncu- patur a Symeone 'Thessalonicensi. verum etsi in confesso sit eam conchulam diaconicum appellatam fuisse, non ideo tamen. sequitur exedram, quam vulgo sacristiam, vocamus, diaconici appellationem non habuisse: nam, uti supra observatum est, conchula ista diaconicum appellata est, quod in ea allata ex uaiore diaconico sacra vasa atque adeo vestes sacerdotales ad liturgiam sacram peragendam necessariae reponerentur. planum enim esse reor ex praeallatis diaconicum exedram fuisse aédi sa- crae adiunctam, proinde a bemate seclusam et remotam, quod et indicat idem Symeon, dum scribit episcopum consecrandum a diaconico ad bema procedere per templi dextram et soleam, Oud voU O:bioU pégovg voU vao) xol voU GoÀíog, deducentibus eum sacerdotibus et diacono praeeunte; ubi per dextram zoü
BANDURII DE S. SOPHIA COMMENTARIUS. 157
«o ipsum veóv seu chorum intelligi observant viri docti. a dia- conico igitur, quod extra aedem exstitit, per soleam transeun- dum fuit sacerdoti ad bema pergenti (nec mirum, cum bematis fores soleae obversarentur), proinde per eam aedis partem, quae bema a vod proprie sumpto disparabat. atque haec sunt quae de aede Sophiana sparsim apud scriptores per temporis an- gustiam observare licuit.
ANSELMI BANDURII P 74
IN SCRIPTORIS ANONYMI DE ANTIQUITATIBUS CPOLITANIS
b ubuBsdqe og .y. UBI DE AEDE SOPHIANA, COMMENTARIUS.
A ugustissimi S. Sophiae templi CP, a Iustiniano M. infinitis sumptibus conditi, quamplurimi ex scriptoribus Byzantinis de- scriptionem edidere. at ut missos faciam scriptores illos qui de structura aedis S. Sophiae obiter tractarunt, Procopius qui aedi- ficia a Iustiniano M. excitata luculenter libris octo recenset, libro ipso primo c. 1 de aedis Sophianae structura agit; qui licet non ita multis de ea scribat, attamen quia lustiniani temporibus flo- rebat, iure merito hac in re inter scriptores solutae orationis principem locum tenet. alter est illius aevi scriptor seu poéta, Paulus nimirum Silentiarius, qui carmine heroico et pereleganti Éxggaciw templi S. Sophiae exaravit; qui sane scriptor praeci- puam mereri laudem videtur ac commendationem, ut ait Ducan- gius in praefatione, quod praeter carminum elegantiam accura- tam augustissimi templi descriptionem vixque oculatioribus ha- ctenus intellectam nobis repraesentet. enim vero non defuere et subsequentis aevi scriptores, qui de aedis Sophianae structura integros tractatus scripsere, Codinus scilicet, incertus auctor Combefisianus, ac ceteri Originum CP scriptores inediti, in iis autem principem locum tenet Anonymus noster, sive aetatem qua scripserat sive ordinem ac diligentiam qua monumenta re- censet spectes, neque soli scriptores Graeci aedis Sophianae de-
158 - ^2 BANDURH
scriptionem adornarunt: nam. Petrus Gyllius vir de re literaria optime meritus. huic labori maxima cum laude incubuit; et pau- cis ante annis doctissimus Ducangius uberrimis ac eruditissimis commentariis Pauli. Silentiarii descriptionem S. Sophiae illustra- vit; qui sane postremus scriptor ita hanc rem tractavit ut vix ali- quid novi ac.inobservati illis addere quispiam possit. *). hinc porro factum est ut breves admodum commentarios in descri- ptionem aedis Sophianae concinnaverimus, et in hisce ea tantum moneamus quae vel necessaria esse duximus ad illustrandum scriptoris nostri sensum, vel minus ab aliis observata fuisse ar- bitramur. verum cum neque ea quae de variis partibus aedis Sophianae ab Anonymo nostro dicuntur, neque ea quae a nobis ibi observata sunt, absque subsidio tabularum quae ipsam aedem repraesentant percipi possint, maxime cum tabellae illae quas profert Ducangius minus accuratae censeantur viris doctis, ideo hic quinque tabellas a Grelotio delineatas proponere placuit, quas quidem accuratissimas esse asserunt viri eruditi et architectonicae artis periti, qui aedem Sophianam diu ipsi oculis contemplati sunt. et prima quidem tabella ichnographiam aedis S. Sophiae exhibet, secunda prospectum exteriorem septentrionalem et oc- ciduum, tertia prospectum exteriorem meridionalem. ^ quarta autem tabella prospectum interiorem eiusdem aedis versus altare repraesentat. quinta denique prospectum alterum interiorem ipsius aedis, altari adversum, ac ostia versus exhibet. hisce autem tabellis apponere visum est earundem explicationem ab eodem Grelotio Gallico idiomate concinnatam: mam nme eius verba Latina facerem amici monuere.
P746 | EXPLICATION DES RENVOIS QUI SONT AU PLAN DE SAINTE SOPHIE.
rR Le milieu de léelise de Sainte Sophie couvert d'un grand dóme, qui est à ce que l'on, dit de pierre ponce. Ce dóme a dix-huit toises de diametre.
A. C'est l'endroit oit estoit autrefois le seul autel de cette éolise.
B Le mehrabe des Turcs, c'est comme leur autel, vers lequel tous les MMahometans se tournent pour faire leur priére; il est fait de mesme qu'une niche dans laquelle on met lAlcoran. — 4l regarde la Mesque oit ést le tombeau de Mahomet, vers qui toutes les MMosquées sont tournées. .
*) Recentiorum adde Gibbonem (cap. 40), Fossalem (storia dell" architettura t. 2 p. 121), Alphonsum de la Martine (itin. Orient. * t 4). à * " y
DE S. SOPHIA COMMENTARIUS. 159
€ Le member du JMoufti, c'est le lieu oiv ce prélat Turc se met lorsqu'il fait la priére publique; scavoir pendant le tamazan ou caresme, ai, Bairam et autres festes solemnelles des MMa- hometans.
D Zst l'entrée par oi le Grand. Seigneur va au temple.
OQ C'est le lieu oit se met le Grand Seigneur pour faire sa priére toutes les fois qu'il va à Sainte Sophie. — Ce lieu estoit autre- Jois un passage pour aller à l'autel; mais depuis on y & pratiqué une chambrette boisée et grillée de tous costéz, afin que le Grand. Seigneur y puisse faire sa priére avec commo- dité, et y voir sans estre veu.
€& Ces quatre renvois marquent les arboutans que dAudiiilen Jit mettre pour appuyer cette partie Orientale qui estoit tombée, et qu'il avoit déja fait relever une autre fois.
D Ce sont les quatre gros piliers qui soustiennent le dóme.
d Sont quatre petits piliers, qui soustiennent avec les quatre gros six demi-dómes, trois desquels sont vers l'Orient, et trois vers l' Occident.
pn C'est le lieu oi estoient les sióses de l'empereur et du pa-
—— driarche.
E Toutes ces lettres marquent autant d'escaliers doux, par oi les . femmes montoient anciennement dans les galeries du temple, oà, elles estoient separées d'avec les hommes, comme elles le sont encore dans toutes les éelises d' Orient.
F Toutes ces petites ouvertures demi-rondes sont autant de fene- stres qui donnent du jour dans l'éclise.
f Portes par oit les prestres et diacres montoient au. Ginaitikion pour y encenser.
G Ce sont quatre grandes colonnes de marbre granite d' Eeypte d'une seule piéce; elles ont chacune quatre pieds de diametre. Ces quatre colonnes en soustiennent six autres moindres qu'el- les, qui forment les galeries d'en haut de chaque costé de l'éolise.
H Ce sont quatre demi-cercles qui se forment.des quatre gros piliers et de deux autres petits, entre lesquels id y a deux colonnes de porphyre soustenues chacune de som piedestal quarré de marbre blanc. | Ces deux colonnes en supportent six autres moindres des galeries superieures qui appuyent les coquilles ou demi-dómes du dessus.
h Z y a ici une petite ouverture ronde comme celle d'un puits. C'est par. là que l'on tire de l'eau de la cisterne qui est sous l.éolise, pour s'en servir aux usages du temple.
I La grande porte de Sainte Sophie, qui en a quatre autres de chaque costé un peu plus basses qu'elle.
K On a été obligé depuis peu, pour affermir les quatre gros pi- lers, d'ajouter de la magonnerie entre eux et ces quatre co-
160 BANDURII
lonnes qui en estoient autrefois separées, et qui y sont main- tenant contigués par le moyen de cette magonnerie representée par ces petits points.
L C'est le grand. vestibule dans lequel on entre par seize portes; il en a neuf à son orient, cinq au couchant, une au septen- trion, et l'autre au midi.
M Sont les quatre Minarets ou clochers.
N Le portique ou premier vestibule; c'est ce que l'on appelloit anciennement le Narthex.
O C'est une grande tour quarrée, qui servoit autrefois de clocher à Sainte Sophie.
P Ces degrez sont pour descendre aux robinets par oi sort l'eau de la grande cisterne de cette éslise. — Tout le dessus de ce
P 747 temple est quarré et rempli des eaux qui découlent du dessus de son toit. C'est ce qui a fait croire à quelques gens que Lon. pouvoit aller en, bateau depuis Sainte Sophie jusques à la mer par des canaux soüterrains.
Q Ce son£ toutes les portes extérieures de ce temple.
R Fontaines oi; les Turcs se lavent avant que d'entrer à aire la priére.
S C'est le prostyle, la cour, ou le cloítre de quelques officiers de la Mosquée.
'T Leurs cellules ow chambres.
V C'est un. grand bassin dans lequel lesdits officiers lavent leurs linges et habits.
X C'est un petit temple qui servoit autrefois de sacristie à Sainte Sophie; il est assez semblable à la sacristie de Saint Pierre ou à Saint Estienne le Rond de Rome... Il sert maintenant de grenier oi l'on garde la paille et le foin des chevaux du grand serrail, qui en est tout proche.
Aprés avoir suffisamment expliqué le dóme qui fait le milieu de la croix que forme l'église de sainte Sophie , je dirai ce qui se trouve autour. La partie orientale de cette croix est un grand demi-cercle couvert de son demi-dóme fait en cul de four. . Au- tour de ce grand deii-cercle qui est pris de la largeur du grand dóme, il y en a trois autres petits qui sont pareillement couverts de leurs coquilles ou demi-coupoles, deux desquels sont à droit et à gauche, et au milieu le plus reculé de tous. C'est dans ce troisiéme demi-cercle qu'étoit autrefois le Sancta Sanctorum que jexpliqueray ci-aprés. La partie occidentale de cette croix est de méme que l'orientale, formée d'un grand demi-cercle, cou- vert de son demi-dóme, et cótoyé de trois autres petits, avec seulement cette exception que celui du milieu, oü sont les trois grandes portes de ce temple, n'est pas fini en demi-cercle comme
L[IPPPITLI
*e
* 66 s sno r***
Plan du Temple de Ste Sophie.
i er AM hie roy wn TE d "Aie:
; PISTE E
! Mil. " us Zn PE PM N: i "-— Mali "digi EI RES V. wed LLL SU
des gre ion d omiies (ee Ye r Y
emiten inso Eschvütas cedi c "" gm; C9 we e 1! le d T. zi év i Ó P ' "Re " J
A uber je M; NN hant QE a 3 d La Es d
!
|
LU
i
]
y ER
! Ote 3 - LP n ida Xe 5 NCMO ISYR !
l
|
^e án Ago
deve h wt | Ses bie Wap dps
Nod
"d vade kan LE iue 2 MAMAS
i - agewice nas iu» uv n $7 Pra dir bars (y; : TUAM. ,
DE S. SOPHIA COMMENTARIUS. 161
celui de l'orient, mais coupé à angles droits, et couvert d'une arcade ou voüte, et non pas d'une coquille ou cul de four. Les quatre petits demi-cercles qui sont aux cótés de ces deux grands, sont formés dans leurs deux extrémités, d'une part des quatre gros piliers qui soutiennent le grand dóme marqués dans le plan par le renvoi D; et de l'autre part des quatre petits piliers, deux desquels supportent vers l'orient le demi-dóme qui couvroit le Sancta Sanetorum, et deux autres vers Poccident soutiennent Parcade qui couvre les trois portes du milieu. de l'église. . Ces. quatre petits piliers sont marqués dans le plan par le renvoi d. Entre ces huit piliers qui forment les quatre petits demi-cercles. susdits, il y a huit colonnes de porphyre, deux à chaque demi- cerele. Ces huit colonnes sont élevées chacune sur un piédestal de marbre blane carré. Elles en soutiennent six autres sur elles du Gynaitikion, dont quelqués-unes portent à faux, comme on verra dans le dessein du dedans de cette église qui est ci-aprés.
Derriére chaeun de ces quatre demi-cercles, tant vers l'o-. rient que vers l'occident, il y a un espace carré que l'on pourroit appeller chapelle, si la coutume d'en avoir plusieurs dans une méme église avoit jamais été chez les Grecs, mais qu'on: peut nommer tetragone, parce que la figure de ces quatre places est carrée. Ils ne sont éclairés chacun que de trois petites fenétres. qui n'en dissipent pas beaucoup l'obscurité. Les quatre coins de ce tetragone sont soutenus par quatre colonnes de marbre granite, entre lesquelles celles qui sont proches des quatre gros piliers qui soutiennent le dóme, y sont maintenant contigués et unies par du maconnage que l'on y a mis pour rendre encore les. gros piliers. plus capables de résister aux fréquens tremblemens de terre qui arrivent à Constantinople. Cette maconnerie paroit toutefois assez ancienne pour faire eroire que ce soit plutót un euvrage des Grecs que des '"Turcs. Elle est marquée dans le plan par des points au renvoi K.
Entre ces quatre tetragones.ou places carrées, il y en a deux autres de figure un peu plus longue, l'une desquelles est au P 748 septentrion, et l'autre au midi. ls sont aussi bien soutenus que les précedens par quatre colonnes de marbre granite; mais il y a de la différence dans la situation de ces colonnes, car au lieu que les autres sent placées aux quatre coins, celles-ci le sont au milieu, et faisant une voüte particulióre et fort étroite qu'elles soutiennent, elles partagent cet espace en deux. Ces quatre co- lomnes et le carré long dans lequel elles sont situées, forment le travers et les deux bras de la croix Grecque sur le dessein de laquelle est bátie sainte Sophie, et les quatre tetragones que j'ai expliqués ei-devant, sont comme les places vides qui se trou- veroient autour d'une croix que l'on auroit placée dans un cadre ou bordure de tableau.
Paul. Sila. 11
- 162 | BANDURII
Les vingt-quatre colonnes qui supportent les voütes de ces. six places que je viens de décrire sont toutes. de la méme gros- seur, de la méme grandeur et du méme marbre granite ; mais les quatre autres qui se voient de chaque cóté de l'église entre les deux gros piliers du grand dóme, sont de beaucoup plus hautes et plus 'Brosses , quoiqu'elles soient de la méme matiére et tout d'une piéce. Ces quatre colonnes en supportent six au- tres qui sont au premier Gynaitibion ou galeries des femmes, et qui soutieunent le second, tant à l'aile droite qu'à l'aile gauche de l'église; comme on verra dans la. planche .du. dedans de.ce temple. De cette maniére toutes les colonnes qui sont dans le bas de sainte Sophie, ne montent qu'au nombre. de quarante, vingt de chaque cóté... Ces quarante colonnes inférieures en sou- tielinent soixante autres qui sont dans le Gynaitikion ou galeries d'en haut; tellement que toutes les. colonnes de sainte Sophie, tant en haut qu'en bas, ne sont que cent dans tout le corps de l'église, avec quatre moyennes et trois petites qui sont au dessus des portes, qui font cent et sept colonnes en toute sainte Sophie. "Toutes ces colonnes sont assez bien tournées, mais leurs cha- piteaux ne correspondent pas à la beauté de leur tour. ll est difficile de dire de quel ordre ils sont, si ce n'est qu'on leur veuille donner le nom de Grec gothisé.
ll ne reste plus maintenant pour l'explication de l'intérieur de ce plan, qu'à dire quelque chose du lieu ou étoit autrefois le Sancta Sanctorum, qui étoit renfermé dans l'espace memqné des renvois aaa et B. Les Grecs qui ne disent jamais qu'une messe par jour dans une église, n'avoient dans celle de sainte Sophie, aussi bien que dans les autres, qu'un seul autel, qui étoit à l'endroit S itt verias marqué dans le plan du renvoi A. | Cette coutume s'est observée long-temps dans l'église Latine, «aussi . bien que dans la Grecque ; mais depuis que le nombre. des Chrétiens s'est extrémement augmenté, la mecessité d'ayoir beaucoup de prétres, a fait venir celle d'avoir beaucoup d'autels et beaucoup de sacrifices, pour pouvoir. satisfaire à la devotion d'un grand nombre de personnes qui ne pouvoient pas assister à la seule liturgie qui se faisoit dans l'église. . Cet autel s'appelle des Grecs d'aujourd'hui Gytov fuo, il est renfermé dans un espace qu'ils appellent zíuzàog, et que les Latins appellent Sancta Sanctorum. | Ce lieu est toujours le plus oriental de l'é- glise, terminé d'un cóté en demi-cercle couvert d'un demi-dóme ou cul de four, et de Tautre d'une clóture que les Grecs appel- lent e/xovocteci:0v. Cette clóture est faite de bois, travaillé et enrichi de quantité de figures; elle est ouverte de trois portes, lune desquelles est au milieu, qui estla plus grande, et deux autres à cóté. ^ La porte du milieu sert seulement au prétre pour entrer et sortir durant le sacrifice, celle de la main droite sert
DE S. SOPHIA COMMENTARIUS. 163
au diacre seul (car les Grecs n'ont point de soudiacre comme les Latins ),' et l'autre qui est à main gauche sert aux autres of- ficiers. Entre là porte du milieu et les deux autres il y a les images de zevoyía, ou de Notre-Dame, et du zgóógogoc, ou de S. Jean-Baptiste, et au dessus de ces trois portes il y a les figu- res des douze apótres. Les images de cet z/xovocrcectov ont tou- jours été sur toutes les autres en grande vénération parmi les Grecs; ils allument devant elles quantité de cierges et de lampes, et leur font souvent des me/anai ou genuflexions.
Voilà en abrégé ce qu'il y avoit au Sancta Sanctorum de sainte. Sophie avant que les Turcs en eussent fait une mosquée, mais à présent il n'y a plus rien de tout cela. L'autel':en fut abattu aprés que Mahomet eut monté dessus pour y faire sa priére, lorsqu'ensuite de la prise de Constantinople il entra à cheval dans sainte Sophie, et s'agenouillant sur cet autel , il óta ce temple à la religion Chrétienne, et le dédia aux superstitions Mahometanes. Comme les 'Turcs n'offrent à dieu dans leurs mosquées. qu'un sacrifice de louanges, ils n'ont rien dans leurs temples qui soit selon leur loi particuliérement sanctifié que le mirab ou le maharab, qui est comme une espéce de grande niche dans laquelle on met l'Alcoran; celui de sainte Sophie est de marbre, et est orné de quantité de moresque et de dorure. 1l se irouve marqué dans le plan par la lettre B, et n'est pas placé droit au milieu de la partie supérieure, comme il est dans les autres mosquées, parce que ce temple ayant été construit pour des Chrétiens qui se tournent toujours vers l'orient pour faire leur priére; il n'étoit pas dans une situation convenable aux Turcs, qui voulant faire leurs oraisons, sont obligés, quelque part oi ils soient, de se tourner toujours au .Keb/é, c'est-à-dire vers la ville de la Mecque, oü est le tombeau de Mahomet leur prophéte, et ainsi ne pouvant pas tourner l'église de sainte Sophie au Sud-Est ou orient d'hiver, qui est le point vers lequel les T'urcs de Con- stantinople s'agenouillent pour prier dieu, on y a tourné ce maharab pour avertir les Musulmans qui viennent dans ce temple, que c'est de ce cóté-là qu'ils doivent s'incliner en parlant à dieu. Cette niche est enclavée dans un petit coritre-mur de marbre qui ne va que jusqu'aux premiéres fenétres, et qui à hauteur de ceinture se redouble pour servir à tenir sur son rebord les livres dont les Imans se servent à faire la priére. Ce contre-mur est marqué dans le plan par deux lignes demi-circulaires qui sont au fond de l'église o est maintenant ce maharab, et oir étoit autre- fois le synthronos du patriarche de Constantinople.
Vis-à-vis de ce lieu au renvoi O , aussi bien qu'à son oppo- site, il y avoit autrefois un passage par lequel les prétres alloient de la sacristie à l'autel, mais ces deux passages sont maintenant fermés; etdans celui qui est marqué du dit renvoi on a pratiqué
P 749
P 750
164 BANDURII
une petite chambre toute boisée et dorée, qui est garnie de riches tapis, et qui a une fenétre qui occupe toute sa largeur fournie de sa jalousie ou fenétre.grillée. C'est dans ce lieu que le Grand Seigneur se met pour faire sa priére lorsqu'il est à Constantinople et qu'il va à sainte Sophie. 1l y entre par une porte qui est fort proche du Serrail, et qui ne s'ouvre que pour lui; elle est mar- quée du renvoi 2. .D'oà étant entré au temple il monte par une petite galerie grillée à la dite chambrette, d'oü il voit commodé- ment ceux qui sont dans la mosquée sans en pouvoir étre apercus cette galerie est marquée dans le plan par des points ensuite du renvoi €. H y a encore d'autres choses dans le plan qui sont marquées par des points, comme sont trois petites tribunes aux renvois D, le member du Moufti au. €, la chaire.des prédica- teurs au G, deux grandes urnes vers les portes À l'H , et autres choses qui s'expliqueront ci-aprés avec la planche.du dedans de l'église.
Aprés avoir suffisamment décrit. la croix et tout l'intérieur du plan de sainte Sophie, j'expliquerai maintenant le contour de ses murailles qui sert comme de cadre ou bordure à cette croix que j'ai dit qu'elle forme. La partie orientale de ce temple est toute contenue dans la place qui est devant le Serrail. Elle étoit autrefois ouverte de quatre portes, deux desquelles sont maintenant condamnées , une autre qui ne sert que pour le Grand. Seigneur, et la derniére qui est publique ,. marquée du renvoi Q. Il faut descendre par cette porte environ douze degrés pour entrer à sainte Sophie; parceque la place du Serrail est. de beaucoup plus haute que le plan de l'église; entre ces deux derniéres por- tes sont les quatre arboutans que l'empereur Justinien y fit élever pour appuyer le demi-dóme oriental qu'il fit rebátir, parcequ'il étoit tombé par un tremblement de terre, et qu'il. avoit écrasé par sa chute le Sancta Sanctorum qui étoit sous lui. . Ces arbou- tans sont continus au mur, et marqués des quatre renyvois C». Aux deux extrémités de cette partie orientale sont placés aux lettres M deux minarets ou tourelles, desquelles celle qui est au midi est la plus grossiére et la plus basse des quatre qui sont aux quatre coins de sainte Sophie, parce qu'elle fut faite à la háte sitót que Mahomet 1r eut changé cette église en une mosquée seulement en y faisant, comme j'ai dit, la priére qui lui servit de dédicace; tellement que ce minaret ou clocher Turc est le premier qui ait été báti à Constantinople.
La partie septentrionale et la méridionale de sainte Sophie ne sont pas beaucoup différentes; elles ont l'une et l'autre cinq escaliers, douze fenétres et deux portes. Des cinq escaliers, il y en a deux grands qui montent jusqu'au haut de l'église, et qui servoient non seulement aux femmes pour aller dans le GyzazZ- Lion supérieur, mais qui avoient encore été faits pour appuyer
DE S. SOPHIA COMMENTARIUS. 165
le dóme de l'église; ils sont marqués dans le plan par la lettre E. Les trois autres escaliers plus petits ne vont que jusqu'aux pre- miéres galeries ou .Gyzaitibions inférieurs. De ces trois derniers escaliers, deux. sont placés aux deux angles que forme le carré de l'église, et ont leur entrée par dehors pour servir aux femmes à monter au temple et pour en sortir sans étre vues des hommes; mais celui.du milieu n'avoit sa porte qu'en dedans de l'église, parcequ'il ne servoit qu'aux prétres et;aux diacres pour monter dans le Gynaitibion et y encenser pendant l'office. Cette der- niére entrée. est au milieu des deux faces septentrionale et méri- dionale proche des deux colonnes du renvoi f. Les portes. des autres. escaliers qui paroissent au dedans de l'église ne sont ouvertes qu'aux galeries d'en haut. | Les douze fenétres qui sont dans chacune de ces deux faces sont fort petites; elles sont con- tenues sous quatre grandes arcades, et des quatre portes qui étoient autrefois ouvertes dans ces deux faces septentrionale et méridionale, il n'y en. a plus qu'une qui est du cóté du midi marquée de ce renvoi Q: car les trois autres sont maintenant bouchées.
"Toute la partie occidentale de sainte Sophie est occupée par ces deux vestibules, et par une petite cour ou prostyle. qui est devant eux. Le plus. grand de ces deux vestibules qui touche
l'église, est double, c'est-à-dire qu'il y en a autant dessus que -
dessous. Celui d'en bas est le vrai vestibule de l'église, car celui d'en haut n'est qu'une galerie du Gynaitikion. Le vesti- bule inférieur est ouvert de seize portes, neuf desquelles sont à son orient, cinq autres à son couchant, et les deux derniéres lui sont, l'une au septentrion, et l'autre au midi. "Toutes ces por- tes sont de marbre, et les valves ou battans qui les ferment sont de cuivre ou de bronze, ornés de plusieurs croix pattées, treflées ou fleurdelisées , auxquelles les T'urcs ont óté les travers, parce qu'ls ne peuvent croire que Jésus-Christ, qu'ils reconnoissent pour un grand prophéte, ait été lui-méme crucifié , s'imaginant que ce fut un fantóme qui le fut en sa place: ils ne veulent pas souffrir devant leurs yeux et à l'entrée d'un temple qu'ils ont dédié aux exercices de leur religion, l'image de la cruauté des Juifs, et de l'ignorance qu'ils croient étre parmi les Chrétiens sur l'article du crucifiement de Notre-Seigneur. L'espace qui est entre ces portes est tout revétu de fort beau marbre ondé de di- verses couleurs, et orné d'albátre taillé' fort adroitement en guir- landes de plusieurs manieres. Au-dessus de tout cet encroüte- ment de marbre qui va jusqu'au haut des portes, on voit plu- sieurs figures et croix en mosaique, que les TTurcs n'ont pas si fort effacées que l'on n'y remarque bien encore au-dessus des trois portes du milieu une image du Sauveur assis qui donne sa bénédiction à un empereur prosterné à ses pieds, et d'une
P 751
166 BANDURH
Ilovoyta ou. Nótre-Dame qui est à sa droite, avec le IIo00popoc ou S. Jean Baptiste qui està sa gauche. Le haut de l'espace qui se trouve entre les portes occidentales de ce vestibule, il y a deux grandes entrées ou portails oü l'on remarque encore plü- sieurs images en mosaique, et d'autres qui sont méme en bas- relief ciselées sur les valves de bronze, avec les paroles que j'ai déja rapportées MIXAH^A NIXITS)N, et autres chiffres qui marquent le temps qu'éllés ont étéfaites. Il y a sous chacun de ces grands portons détix'"àutres petites portes qui conduisent au Gynaitikion par un escalier doux, comme sont tous les autres de ce temple; elles sont marquées du renvoi E.
En sortant de ce vestibule du cóté de l'occident, on entre dans un aütre vestibule ou portique qui n'est pas ni si long ni si large que le premier. 1l s'appelloit autrefois Narthex; et se voit marqué dans le plan parla lettre N. Or comme ce Narthex ne servoit anciennement qu'aux pénitens et aux catechuménes qui n'étoient point admis dans l'église que leur pénitence ne füt finie, ou qu'ils ne fussent baptisés; on ne remarque point dedans aucun vestige qu'il y ait jamais eu d'ornemens ni d'images, comme il y en a dans tous les autres endroits de l'église. Il est fort simple, et ressent tout-à-faitle lieu de pénitent ou de catechuméne. Sa voüte est faite en aréte de poisson, et son pavé est de grandes piéces de marbre sans aucun ordre ni dessein. Cela fait croire à quelques-uns que ce premier vestibule n'est pas de méme temps que le reste de l'église, párce qu'il empéche d'en voir le fron- tispice.. Mais comme il n'y a aucune marque qu'il y ait jamais eu d'autre facade ni entrée à sainte Sophie que celle que l'on y voit encore aujourd'hui, et qu'il n'y a pas d'apparence que l'on eüt mis seulement à vingt pieds hors de l'édifice une tour pour servir de clocher, et une demi-douzaine d'arcs-boutans tout à jour et à méme distance, sans lier tout cela de quelque pan de muraille avec un couvert pour en former un portique à peu de frais; on' peut dire que ce premier vestibule est aussi ancien que le reste de l'édifice, puisqu'il est báti de méme matiére et de méme forme que les autres parties de l'église. |
On trouve aux deux extrémités de ce portique deux petites portes marquées dans le plan du renvoi M. Ce sont les portes des deux Minarets qui sont au couchant de cette église par ou les Muezins y montent qui seroient les sonneurs des mosquées si elles avoient des cloches, parce que ces officiers ne servent qu'à appeller les Musulmans à la priére. Autour du Minaret qui est au midi, il y a plusieurs fontaines avec une galerie soutenue de huit petites colonnes qui les couvre; elles sont marquées du renvoi R. La partie occidentale de ce Narthex ou portique est 'éclairée de treize petites fenétres et ouverte de trois portes, deux desquelles sont fort grandes, et sont placées à ces deux extré-
DE S. SOPHIA COMMENTARIUS. 167
mités pour servir au peuple, et l'autre est une petite qui est proche de la tour marquée de la lettre O0. — Cette tour étoit autre- fois le clocher de sainte Sophie, mais maintenant elle est toute vide depuis que les Turcs ont fondu les cloches qui étoient de- dans pour en faire des canons. La petite porte qui est proche de cette tour ne sert qu'à quelques Muesins et autres officiers de cette mosquée, qui ont leurs petites chambres autour d'une cour que l'on voit marquée dans le plan des renvois S et T. Illy a dans cette méme cour, tout attenant de l'ancien clocher, un lieu oi l'on descend enyiron trente degrez pour aller prendre de l'eau de la grande cisterne qui occupe tout le dessous de sainte Sophie, elle en sort par plusieurs robinets qui sont marquez dans le plan au renvoi P. Fort proche de ce degré et vers le milieu de la cour, on voit un grand bassin dans lequel les officiers de ce temple lavent leurs linges et habits. Je l'ai aussi marqué à la lettre V. Non pas tant que ee soit quelque chose de considé- rable, qu'aím que le lecteur puisse mieux connoitre la fidélité et l'exactitude de ce plan, s'il alloit jamais à Constantinople, ou bien s'il en étoit revenu. 1l remarquera pareillement au renvoi X un petit temple octogone qui ne sert plus maintenant que de gre- nier au Serrail: on y tient du foin, de la paille, et autres cho-
P 752
ses semblables; on dit qu'il servoit autrefois de sacristie à l'église .
de sainte Sophie, et il y. à quelque apparence de cela, puisqu'il y avoit une porte qui passoit de ce petit temple dans celui de sainte Sophie: je l'ai remplie de points pour montrer qu'elle est maintenant bouchée, et que l'on n'y passe plus.
EXPLICATION DES RENVOIS QUI SE TROUVENT DANS LE DESSEIN DE LA VUE SEPTENTRIONALE DE SAINTE SOPHIE.
A C'est le dóme de sainte Sophie; il est fort écrasé, fait à anse de panier, éclairé de vingt-quatre fenétres, et supporté de quatre eros piliers, sur lesquels il ne semble presque pas s'appuyer.
B Ce sont quatre grands arboutans appliqués aux quatre prin- cipaux piliers qui soutiennent le dóme. | On a pratiqué en chacun d'eux de grands escaliers doux par ou les femmes montoient autrefois au temple séparément des hommes,
€ Sont les secondes galeries qui servoient encore aux femmes, et dont on. a. été obligé de boucher les six arcades qui donnoient en dedans de l'église pour rendre le cintre qu'elles soutien- nent plus solide, à cause des tremblemens de terre qui arri- vent assez souvent à Constantinople. '
P 753
168 | BANDURII
D Sont les premieres: galeries plus. longues ét' plus larges de beaucoup que les secondes; leurs murailles sont, aussi-bien que celles de l'église, toutes encroütées de marbre, et leurs voütes faites en aréte de poisson sont aussi enrichies de belles znosaiques., Alles sont ornées de soixante colonnes de marbre granite d' Eeypte, et s'appuyent sur quarante autres colonnes bien plus grosses et. de méme grain, lesquelles soutiennent avec les pilastres tout le bátiment de cette église.
d Zscalier par oi les prétres et diacres montoient' aux jer or? kions ow appartement des femmes pour y encenser.
E C'est le vestibule supérieur, au bout duquel (à une fenétre qui regarde le couchant) est cette belle pierre transparente que plusieurs soydgehri ont pris pour une onyx, pierre pré- cieuse; mais ce m'est autre chose qu'un marbre Jom clair qui se trouve assez communément en Perse-
E C'est lentrée septentrionale dw grand vestibule inférieur; elles ne s'ouprent qu'aux grandes fétes, et durant le ftamasan. Les murailles de ce vestibule sont comme celles de l'éslise toutes encroütées de marbre de plusieurs couleurs, au-dessus de quoi se voient encore quelques figures en mosarque qui re- présentent le sauveur du monde, lNotre--Dame, $. Jean Baptiste, et autres, avec plusieurs eroix et fleurs. diverse- ment. lacées. ^ Sa woüte est Jaite comme toutes celles du temple en aréte de poisson, et revétue de mosatque.
G Le premier vestibule ow ANarthex oi se tenoient autrefois les catechuménes et pénitens; il m'a aucum ornement. ux c deux bouts de ce vestibule sont deux portes pour monter à deux minarets. i| m'a que deux entrées principales pour le peuple, et une petite aw milieu par oi; passent les officiers de la mosquée.
H Cette tour étoit autrefois le clocher, mais à présent elle est inutile.
3. C'est l'entrée par oi; on. descend à la cíterne qui est dessous l'église.
K Porte occidentale par oi p on. entre dans le premier vestibul,
LG Chaíne que les "Turcs mettent & toutes les portes des lieux qui demandent quelque respect, tels que sont les enclos, jardins et autres endroits qui sont autour. des mosquées, et ce afin que les chevaux, mulets, et autres semblables animaux n'en approchent: point, ow ne les salissent point par leur ordure, et que les hommes étant oblisés de se baisser pour passer ces chaínes, se souyiennent de la. révérence et du din de "ils doivent aux temples du Seigneur. :
M Ces quatre tourelles sont les minarets oit les Mwezins montent lous les jours, einq ou six fois les vendredís, qui sont les di- manches des Turcs, et sept fois par jour durant leur Ra-
Vue de Ste Sophie an midi.
PpYe
*
T E T
Metales TT un Antánes. 3x
Yu rd "m ".
dum Ls vado
DE S. SOPHIA COMMENTARIUS. 169 masan. ou caréme, afin d'appeller de là les MMusulmans à la
7osquée pour y assister à la priére publique.
N La porte d'un enclos oit sont les sépultures de quatre Sultans P 154 ou Grands Seigneurs.
OQ Prostyle ou. eloítre, autour duquel sont les chambres des offi- ciers de la mosquée.
P Partie du Serrail.
EXPLICATION DU BASTIMENT ET DE L'ELEVATION DE SAINTE SOPHIE.
De quelque cóté que l'on regarde les dehors de l'église de sainte Sophie, dont vous avez ici la partie septentrionale et occi- dentale, elle paroit toujours carrée, parce que comme j'ai dit dans l'explication du plan, le corps de ce temple auroit parfaite- ment. cette forme si sa largeur étoit augmentée de quatre toises seulement. Aux quatre coins du carré que couvre le dóme, et qui s'éléve sur les quatre gros piliers intérieures, il y a quatre grands arboutans fort grossiers et fort massifs, éclairés de trois fenétres, On a partiqué dans chacun d'eux un grand escalier doux qui monte jusqu'au haut de l'église; ils sont marqués dans cette planche par le renvoi B. Entre ces deux arboutans sont les deux Gynaitibions oà ils conduisent. J'ai déja dit que ces Gynaibions ou Gynaitibions sont les galeries des femmes; l'un est supérieur, marqué C, qui est le moins long et le plus étroit, puisqu'il est terminé entre les deux gros arboutans, et l'autre inférieur, marqué D, qui est le plus large et le plus long, puisqu'il a les mémes dimensions que les deux ailes de l'église. Le G»ynaitibion supérieur est éclairé de sept petites fenétres en dehors, qui répondoient à autant d'arcades qui étoient autrefois ouvertes en dedans de l'église; les Turcs les ont bouchées de- puis, n'ayant pas affaire de tant d'ouvertures pour leurs femmes, puisqu'ils ne les laissent pas méme entrer dans leurs temples pour y faire leurs priéres. Au dessus du toit de ce Cyzaiti£ion supérieur, il y a un mur simple couvert d'une grande arcade ou ceintre, et ouvert de douze fenétres assez mal construites, sept desquelles sont fort petites et toutes sur une ligne droite au dé- faut du toit du Gyzaztikion supérieur, et cinq autres plus gran- des au milieu des sept du dessous. "Tout cela est couvert d'un grand dóme, au sommet duquel, marqué A, est un colophon de bronze doré, surmonté d'un croissant de méme matiére. L'extrémité de tous les édifices publics des Mahométans est ter- minée de cette maniére.
Au dessous de ce grand dóme, dans la partie occidentale — de ce temple, est un demi-dóme ou cul de four éclairé de cinq
Paul. Silent. 12
P 155
170 ' BANDURII
fenétres, dont il y en a une de bouchée : il est à cóté de deux petites coupoles ou lanternes, qui ont entre elles une grande fenétre demi-ronde partagée en six, étant coupée d'un grand travers qui s'appuye sur deux petites colonnes, et qui en sou- tient deux autres. Ces deux petites lanternes ont été mises en cet endroit pour servir d'ornement; car elles n'ont aucune ouver- ture en dedans le temple ni en dedans d'elles-mémes, puis- qu'elles ne sont pas creuses. Entre ces petites coupoles et les grands arboutans, il y a deux autres demi-dómes, un de chaque cóté, Ils étoient autrefois ouverts de six fenétres chacun; mais on a été obligé d'en boucher quelques-unes à cause des tremble- mens qui ébranlent quelquefois ce temple, aussi-bien que toute la ville. Ces deux demi-dómes qui sont à la partie occidentale, avec les deux autres semblables qui sont vers l'orient, couvrent les quatre demi-cercles du choeur et de l'entrée de sainte Sophie, qui sont marquez dans le plan des renvois H.
On voit plus bas que ces trois demi-dómes un grand corri- dor ou gallerie éclairé en dehors de neuf grandes fenétres, cha- cune desquelles est coupée d'un travers, et partie de deux petits pilliers quarrez, le tout de marbre, c'est le vestibule superieur qui en a autant sous lui. ll est marqué par la lettre E, et est appuyé de six arboutans, dans le milieu desquels se voit une tour quarrée marquée H, elle n'a pas cinquante toises de hauteur, et servoit pourtant de clocher à l'église de sainte Sophie; de cette
, facon il ne pouvoit pas y avoir dedans beaucoup de cloches, ni
de bien grosses. Au dessous de ces arboutans, et derriere ce clocher, est le petit vestibule ou JVartAex marqué G, et tout proche au renvoi I, est une grande porte par oü l'on descend aux robinets de la citerne, qui est sous l'église de sainte Sophie. Les arbres voisins qui paroissent, sont du prostyle ou de la petite cour des officiers de ce temple, dont on voit les petites chambres aux renvois O. |
Aux quatre coins de tout cet édifice, sont placez quatre Minarets ou tourelles d'une architecture assez délicate, excepté celui qui est derriére la mosquée, dont on ne voit dans ce des- sein que la pointe proche du renvoi A. ls sont marquez des lettres M, et n'ont qu'une gallerie qui est aussi élevée que les fenétres du grand dóme; mais ils portent leurs pointes plus haut quelasienne. Autour des deux Minarets qui sont vers l'occident de ce temple, il y a ses trois entrées principales qui sont mar- quées dans le plan par les lettres Q, et dans la derniere planche que j'explique, par le seul renvoi K, parce que dans ce dessein il ne s'en voit qu'une; elle est couverte d'un petit dóme, à cóté duquel il y a une petite pierre taillée en degrez; cette pierre sert pour aider à descendre et monter à ceux qui viennent à cheval à la mosquée. Al'orient de ce Minaret il y a une entrée du grand
DE S. SOPHIA COMMENTARIUS. 171
vestibule marquée E, c'est la septentrionale par laquelle on descend au temple, parce que le pavé de la rué qui est de ce cóté-là est plus élevé que celui du dedans de sainte Sophie. 1l y a dans cette entrée à main gauche , aussi-bien qu'à celle de l'au- tre bout du vestibule, deux petites portes pour monter par un escalier doux aux Gynaitibions ou galeries supérieures de cette église. Depuis cette entrée septentrionale du grand vestibule, il y a une petite muraille qui enferme les trois demi-arboutans septentrionaux, et l'espace qui est entre eux en forme d'une petite cour longue oü l'on a planté quelques jeunes arbres. Cette muraille se va terminer à un petit temple octogone qui servoit autrefois de sacristie à l'église, il est marqué dans le plan au renvoi X, et dans cette elévation septentrionale que j'explique par la lettre Q. Entre ce petit temple et le Minaret qui est der- riére lui, il y a une des entrées des galeries superieures, elle est marquée dans le plan par le renvoi E, mais on ne la peut voir dans ce dernier dessein, parce que ce temple qui est derriere la couvre tellement, qu'on ne peut l'apercevoir que lorsqu'on y entre ou que l'on est vis-à-vis.
EXPLICATION DES RENVOIS DE LA VUE MERIDIONALE P 756 DE SAINTE SOPHIE,
A .Les Turcs pour colophon au dessus de leurs mosquées, mettent un, croissant de bronze ou de plomb doré.
B P i 5 grands arboutans qui appuyent le dóme de sainte
op Le.
€ Seconde galerie ow. Gynaitikion supérieur.
D Premiere galerie et Gynaitikion infzrieur.
d JEscalier des prétres et diacres pour aller encenser dans les Gy- naitikions.
E Festibule supérieur.
W Entrée meridionale du vestibule inférieur.
G rboutans qui appuyent les vestibules supérieur et inférieur, ils ont sous eux 4e JNarthex lieu des. Catechumenes et .Pe- nitens.
H -C'étoit dans cette tour qu'étoient autrefois les cloches de sainte Sophie.
Y Zntrée des cisternes qui sont sous ce temple.
K JDeux portes occidentales par ois ton entre dans le 1 vestibule, et de là dans l'église.
L On ne peut avoir plus de respect pour les lieux destinez à la priere que les "Iurcs en.ont, ils mettent à toutes les portes des cours, qui sont autour de leurs mosquées, des chaínes, comme l'on, voit. à cette porte marquée du. renvoi IN.
172 BANDURII
M Ce sont les quatre ]Minarets que les Turcs ont mis autour de P757 .. ce temple au lieu de clochers, desquels celui qui est le: plus
grossier et le plus bas marqué du renvoi IM est le premier qui Jut élevé dans Constantinople.
O Prostyle ou. petit cloítre oii sont les chambres de quelques offc- ciers de la mosquée.
P Fontaines oi, les Turos se vont laver avant que d'entrer ai temple. rd
Q .Fenétres du lieu oit se met le Sibil de sainte Sophie, ou officier de ce temple, gagé pour donner de leau à tous ceux qui souhaitent boire.
RS Znclos meridional ot; sont les sepultures de quelques Grands Sezeneurs. |
"D AMausolées de plusieurs Grands Seigneurs, de leurs femmes et de leurs enfans.
T* La sépulture de Sultan MMourat, et de ses six vingt enfans.
*T Tombeau de Sultan Mustapha.
Tl ne seroit pas necessaire aprés avoir expliqué la vüé TRES trionalé de sainte Sophie, d'ajoüter ici la meridionale, l'une et l'autre face de cette église sont assez semblables. On voit aussi bien au midi qu au septentrion de ce temple. un grand dóme, fort écrasé surmonté d'un colophon Turc marqué A , "ouvert de vin gt- quatre fenétres, posé sur un carré, appuyez de quatre grands arboutans marquez B, entouré de galeries qui sont en € et D, accompagné de demi-dómes, garni de vestibule et portiques aux "renvois E G, cantonné de quatre Minarets marquez M, et fourni de ses jardins aussi bien que les autres mosquées. Cependant pour la satisfaction du lecteur curieux, je ne laisserai pas de la mettre ici pour lui faire voir ce qu'il y a de different dans cette partie meridionale, et lui expliquer ce qui ne se voit pas dans la ' septentrionale.
Laissant donc tous les autres renvois qui sont suffisamment éclaircis dans l'explication de la planche septentrionale de sainte Sophie, je commencerai par le renvoi P, qui est au pied du Minaret Meridional des vestibules. Ce renvoi marque plusieurs fontaines qui sont à l'abri d'une petite galerie. Les Turcs n'en- trent jamais au temple pour y faire oraison qu'ils ne se lavent premierement tous les endroits du corps, par lesquels il croyent avoir peché; et comme ils sont persuadez que la moindre goutte d'urine ou de quelque autre excrément peut les soüiller aussi bien que les mauvaises paroles entendués, et que tout ce que les sens peuvent recevoir avec plaisir; ils ont souvent besoin d'en laver les portes principales. A ce dessein ils n'élévent jamais de mosquée qu'ils ne l'accompagnent de quelques fontaines, ou qu'ils n'y conduisent quelque ruisseau si elles sont à la campagne,
s de l'eglise de Ste Sophie
an.
Le ded
Dat si 60 paces ;
OTES 7
nn Ne d s 6 qan e Ay A
b Avi (ql | Iro edieeiec ape Tw P a^ iM sie cameo: VNTPNI Cs
: A SUOWE f»
DE S, SOPHIA COMMENTARIUS. 173
pour la commodité des bons.Musulmans qui se trouvent en voyage. ll y a proche des mosquées deux sortes de fontaines, les unes sont pour se laver, et les autres pour boire. Les pre- miéres sont des robinets que chacun peut ouvrir, ainsi que bon lui semble pour le laver ou pour boire, puisque l'eau en est toü- jours fort nette et tres bonne: mais les secondes sont des petits pots et tasses fort propres, de cuivre étamé, qu'un homme gagé pour cela entretient et distribué pleins d'eau fraiche à ceux qui veulent éteindre leur soif. Si l'inclination des Turcs répondoit à celle des Allemans, ou que l'usage du vin füt permis par leur loi, ils auroient plütót fondé proche de leurs tombeaux des hótelleries oi l'on se püt gratuitement desalterer, que des .Sebil- kanas ou cabarets d'eau douce , comme on voit en Turquie pro- che des sepultures de la plüpart des Grands Seigneurs, et entr'au- tres proche de sainte Sophie au renvoi Q de la partie meridio- nale. Ce Sebilkana ou cabaret d'eau est un des plus anciens fondez de Constantinople, et par conséquent un des plus mal entretenus. 1l fut établi par Sultan Mourat surnommé le pail- lard, parce qu'il eut lui seul de plusieurs femmes six vingt en- fans qui sont tous autour de lui dans de petits cercuéils, dans le turbé ou sepulture marquée du renvoi T*. Les autres dómes qui sont marquez T. Sont autant de sepultures de Grands Seigneurs, toutes renfermées dans une cour, ouil y a quantité d'arbres.
EXPLICATION DES RENVOIS DU DEDANS DE P 759 SAINTE SOPHIE.
FB Le dóme de sainte Sophie: il est encore revétu de mosaiques o fig urces, comme le dessein le marque.
A. Lieu oü, étoit autrefois l'autel de ce temple.
aa Ces deux degrés qui vont maintenant en biaisant, alloient au- trefois droit d'un des gros piliers orientaux à l'autre, et à leurs deux extrémités étoient les siéges de l'empereur et du paíriarche; ils renformoient avec une balustrade l'enceinte du choeur; mais à présent les TTurcs les ont taillés autrement pour les tourner du cóté du Koblé, oi est le mirabe ou autel des JMohamétans.
B JMirabe ou maharab, c'est comme une niche dans laquelle on met l'alcoran. . Il a à droit et à gauche deux gros chande- liers fort bas, garnis chacun d'un gros cierge.
€ Le member ou chaire du Moufti, dans laquelle il monte pour faire la priére du. Bairam et des autres grandes fétes.
O Chambrette oi, le. Grand Seigneur se met pour faire sa priere.
-O Galerie par o le Grand Seigneur vient au temple.
174 A BANDURII
D 7vrois petites tribunes oit se mettent les chantres et modérateurs de la priére qu'ils appellent Bellisler.
E Cest la chaire des prédicateurs 'de cette mosquée, dams la- quelle ils préchent ordinairement les mercredis et les ven- dredis.
W Sont toutes les fenétres de ce temple.
f Les fenétres du dóme, qui sont assez basses et NOME.
G Gynaitikion ou galerie inférieure, oi; se tenovent les fem- mes.
g Gynaitikion supérieur, dont les: üroides sont maintenant bou- chées.
H Balustrades qui regnent haut et bas tout autour - l'église.
Y Quatre images de Saints, aw dessus desquelles en est une de ANotre--Dame, et aw dessous des moresques toutes en mosai- que, et sous un méme eintre.
K Deux grands Séraphins, à six ailes chacun.
L L'image de la face sacrée du Saupeur sur un voile de sainte Féronique.
M Deux grands anges, dont les deux ailes cachent tout le corps depuis la téte jusqu'aux pieds.
N Une grande image de Notre-Dame assise, tenant entre ses bras le Sauveur.
O Les trois grandes fenétres du choeur et Sancta Sanctorum de sainte Sophie. Jl y a dans les ronds qui sont entre ces J'enétres , les noms des huit grands prophétes de [a loi Turque.
P Cette ouverture est celle de la grande cíterne qui est sous cette église, d'oi lon tire de l'eau pour donner à boire aux por JMusulmans, qui s'échauffent souvent pendant leur priére. h
Le pavé de ce temple est tout de marbre, travaillé en divers compartimens, et couvert d'une petite natte et de — grands tapis de Turquie qui sont par dessus.
DESCRIPTION DU DEDANS DE SAINTE SOPHIE.
Aprés avoir donné le plan, l'élevation et les dehors de I'é- glise de sainte Sophie, je ferai maintenant voir sans crainte à mes lecteurs le dedans de ce fameux temple. (on le découvre pres-
P 760 que tout entier des l'entrée des trois portes du milieu; au moins *n voit-on la principale partie que je représente ici, et que je décrirai en peu de mots, en ayant déja dit quelque chose dans Vexplication du plan.
In *A avoit autrefois qu'un autel dans cette église, et main- tenant il n'y en a plus: il étoit placé au lieu du renvoi A, et il y avoit un peu plus bas une séparation de bois doré et enrichi de
DE S. SOPHIA COMMENTARIUS. 175
figures qui étoit ouverte de trois portes, que les Grecs appellent agiai thyrai ou portes saintes, parcequ'elles étoient du. Sancta Sanctorum. Le choeur des chantres et des autres officiers ren- fermoit tout l'espace contenu entre les deux petits piliers du fonds de l'église (auxquels cette séparation nommée zconostasior, aboutissoit) et les deux gros piliers orientaux qui soutenoient le dóme, et contre lesquels les deux chaires du patriarche et de l'empereur étoient appuyées, celle-ci contre le septentrional, et celle-là contre celui qui regardoit le midi. C'étoit à raison de ces deux siéges et de tous les autres, dont cette place étoit envi- ronnée, qu'on l'appelloit az!óon, comme qui diroit séance ou les formes: elle étoit toute contenue sous le demi-dóme ou cul de four oriental, qui est éclairé de cinq fenétres assez basses et ob- scures, faites en facon de soupiraux. "Tous les siéges de cet ambon furent ótés aprés que Mahomet r1 eut fait de cette église une mosquée en montant, comme j'ai dit, sur l'autel qui y étoit et y faisant sa priére: le mirabe, que l'on peut dire tenir aux 'Turcs lieu d'autel, est placé ou lon voit la lettre B, et au lieu des chaires dont les 'T'urcs ne se servent jamais dans les temples, on ne trouve plus que le zember du JMoufti ou .Katib de la mos- quée, qui est marqué C, et un ZebZgA ou tribune pour les chan- tres de la priére, marqué D.
Tous les siéges de cet ambon étoient pour les officians au choeur, mais la chaire du prédicateur pouvoit étre au méme en- droit oü les Turcs ont mis la leur. Elle est au milieu de la par- tie septentrionale; elle n'est point faite comme celles de nos égli- ses, elle est ouverte pardevant et faite comme un grand fauteuil fort haut. | Celui qui préche, y monte par un petit degré qui est en devant, ayant auparavant laissé ses souliers en bas, puisqu'il s'assied les jambes croisées en tailleur, et entretient ses auditeurs sans beaucoup s'émouvoir. Cette chaire est au renvoi E; elle est de marbre blanc toute travaillée à jour de rosettes, lacées de différentes moresques.
Derriére cette chaire, aussi bien que vis-à-vis, sont quatre grandes colonnes de marbre granite d'Egypte, hautes de qua- rante pieds tout d'une piéce, si peu renflées par le milieu et fu- selées par le haut, qu'il est bien difficile de connoitre leur dimi- nution: elles paroissent presque toutes d'une venue. Leurs cha- piteaux sont d'un ordre particulier qu'on peut nommer Grec bar- bare; on les a voulu couvrir de feuilles d'acanthes, mais on y. a trés-mal réussi; il est vrai que la délicatesse du ciseau qui les a faits est admirable; ils sont presque tout à jour, et il semble qu'au milieu du feuillage qui les compose, on y ait voulu entrelacer le chiffre de quelqu'un. Le dessus de ces chapiteaux qui forme l'entre-deux des arcades, est tout de marbre de diverses couleurs,
P 761
176 BANDURII
eiselé à jour en plusieurs lacis de feuillages de fleurs, avec des festons de porphyre.
Ces quatre grosses colonnes en supportent six autres des premiéres galeries: quelques-unes desquelles portent à faux. Ces six colonnes supérieures du renvoi G, sont de beaucoup plus petites que les quatre inférieures; les facons de leurs chapiteaux sont aussi différentes. Le dessus de ces colonnes du Gynaiti- kion inférieur est tout-à-fait riche et bien travaillé, c'est un lacis de fleurs et feüillages faits de jaspe, de porphyre, de nacre de perles, et d'autres semblables pierres de prix: mais il a été im- possible de distinguer tous ces ornemens dans la planche du de- dans de l'église. Au dessus de ces ornemens regne tout autour de l'église une petite galerie avec son balustre, en chaque ouver- ture duquel il y a des lampes que l'on allume pendant toutes les nuits du Ramazan ou Caréme des Turcs. Cette balustrade ter- mine toute l'encrustade de marbre qu'il y a dans sainte Sophie. Le dessus étoit autrefois tout revétu de figures en mosaique, comme on en voit encore des restes en plusieurs endroits; mais à present il n'y en a plus, les Turcs l'ayant enlevée, comme ils font encore tous les jours, avec de grandes perches, ou bien jet- tent par dessus plusieurs couches de chaux et de blanc pour en cacher les figures qui y paroissent; ils n'ont cependant pi si bien faire, qu'il ne soit resté quantité de ces figures, tant dans les premieres galeries que dans l'église. on y voit encore deux grands Séraphins au-dessous de la partie orientale du dóme, quatre Saints et une Vierge au milieu, qui sont sous l'arcade ou le ceintre oriental marquez du renvoi I. Deux grands Anges et une Veronique en M et L au dessus du Sancta Sanctorum; et enfin une grande image de la Mére du Sauveur assise dans un thróne, et tenant sur ses genoux l'enfant Jesus qui donne la bé- nédiction, elle est dans le fond de l'église au renvoi N, au mi- lieu d'un demi-dóme tout encrousté de mosaique doré et éclairé de cinq petites fenétres..... Au dessous de cette image regne le balcon ou la balustrade supérieure marquée O, mais l'infé- rieure se termine au-dessous des deux grands Anges à une ouver- ture qui lui sert de porte.
Au-dessus de cette balustrade supérieure sous le grand dóme au renvoi g. 1l y avoit autrefois sept arcades ouvertes qui ser- voient de second Gynaitikion ou de galeries supérieures pour les femmes; mais à present ces sept arcades sont bouchées, on en voit seulement la figure et le lieu qu'elles occupoient; les "Turos qui n'admettent point leurs femmes dans les mosquées à prier avec eux, n'ayant pas affaire de tant de Gynaitikions pour elles, ont bouché ces ouvertures, et ont méme changé l'usage des pre- miéres galeries, puisqu'au lieu de Gynaitikions qu'elles servoient
DE S. SOPHIA COMMENTARIUS. 177
aux femmes, on peut dire qu'elles sont devenués des Andrikions pour les hommes, puisqu'il n'y a plus qu'eux qui y entrent. Au-dessus de ces arcades bouchées au renvoi F , sont les fenétres des deux faces de la nef de ce temple, elles sont assez mal or- données, les sept inférieures sont petites, et les cinq qui sont au-dessus d'elles sont grandes; mais tout le vitrage de ces fené- tres, aussi-bien que de toute l'église, à l'exception des six du Sancta Sanctorum, sont de petits verres ronds enchassez simple- ment dans du plátre, c'est ce qui est cause que tout le jour de sainte Sophie est assez sombre, quoi-qu'il y ait quantité de fené- tres, parce qu'elles sont toutes basses et obscures, comme on peut voir à ceMes du grand dóme, et des autres demi-dómes qui ressemblent mieux à des soupiraux de caves, qu'à des fenétres d'église.
Les entre-deux de ces fenétres sont autant de portions de cercles ou de ceintres qui vont se terminer en diminuant vers le milieu du dóme, ou ils forment une rose revétué aussi-bien qu'eux de mosaiques.
EXPLICATION DES RENVOIS QUI SE TROUVENT AU P 762 DESSEIN DES PORTES DE SAINTE SOPHIE.
A La grande porte du milieu de l'église accompagnée de deux autres plus petites, au dessus de cette porte en dedans le ve- stibule il y a les images du Sauveur, de la sainte Vierge et de saint Jean-Baptiste, avec un, .Empereur prosterné à leurs pieds. | On voit à travers cette porte celle qui donne dans le Narthex, portique ow premzer vestibule.
B Proche de ces deux portes à droit et à sauche il y a deux ouver- fures ow passages pour aller aux autres portes marquées aussi B.
€ Sont deux grosses urnes que l'on entretient toíjours pleines d'eau pour servir à rafraichir la chaleur des MMahometans dans leur priére.
D Quatre colonnes de porphyre cerclées de bronze en. plusieurs P 763 endroits, pour empécher qu'elles n'achévent de se rompre, come elles avoient commencé.
E JDeux petites tribunes dans lesquelles se mettent les chantres pour régler les autres Musulmans dans la priére publi- que.
F Ouverture par oiz l'on tire de l'eau de la cíterne qui est dessous Üéglise.
Paul, Silent. 13
tig | BANDURII
G Jalustrades hautes et basses qui rógnent tout autour de ce temple, auxquelles il y a quantité de lampes qu'on allume aux grandes fétes et durant toutes les nuits du ftamazan ou caréme des Turcs.
H Gynaitikions oz galeries dans lesquelles les femmes Chrétien- nes étotent séparées des hommes durant les offices qui se fai- soient à sainte Sophie.
La partie occidentale de sainte Sophie est une des plus belles faces de ce temple, comme on peut facilement voir par le dessein que j'en viens de donner. Au-dessus du cintre occidental qui s'appuye de son cóté sur les, deux gros piliers qui forment le grand dóme de cette église, on voit d'abord un grand demi-dóme qui en couvre à droit et à gauche deux autres petits, qui servent comme d'épaule à l'entrée de l'é- glise. Il étoit percé de cinq fenétres, mais il y en a une de bouchée; entre ces deux coudes couverts de leur demi- dóme ou cul de four se voient les trois portes principales du vestibule; elles sont placées au milieu de cette partie occi- dentale, et entre six autres portes qu'elles ont à droit et à gauche, trois de chaque cóté. Celle du milieu, qui est la plus grande de toutes, est marquée dans ce dessein du ren- voi A. Les deux autres plus basses le sont par B, proche desquelles il y a deux ouvertures ou passages qui traversent pàr dessous les deux piliers qui les flanquent ou qui les có- toyent pour aller aux trois autres portes qui sont de cóté et d'autre, A travers de cette graude porte, on en voit une au- tre ouverte qui lui répond et qui donne entrée du vestibule dans le Narthex ou portique.
Au-dessus de ces trois portes sont trois grandes ouver- tures appuyées aux deux cótés des piliers qui flanquent cette face, et dans le milieu sur deux doubles colonnes. Par ces trois arcades on voit une partie du vestibule supérieur qui servoit de Gynaibion pour les femmes Chrétiennes. Et au milieu d'elles il y a quatre petites colonnes de serpentine. qui n'appuyent rien, et ne peuvent, ce semble, avoir servi que d'entre-deux à quelque jalousie ou grille pour empécher de voir les femmes qui étoient dans cette galerie. "Tout le des- sus de cette face des trois portes du milieu est occupé d'une grande fenétre partagée de deux colonnes, et coupée par le milieu d'un travers; le vitrage en est comme des autres de verres ronds enchassés dans du plátre. "Tout l'ornement de cette entrée, aussi bien que le reste de la nef ou du milieu de ce temple, est tout de beau marbre, d'albátre, de serpen- tine, de porphyre, de nacre de perles, de cornalines, et de
| :
e Sophie.
t
à
lise de
eg
dedans del
$ran de Entrée au
Yue de la
j j ) ^ y » s H "] iui : E z* dug ey cto 4? Mk 34544 d o LAURO A "5 wat Jf [gend 1M (A PANE
*4Axs " dosi ye 16079)
bus una
: AME " feed us igihgel LA VLEUR UTEM D t A
Ue 1e Pl d. A
i prn
VE ce: Rogerus D D "pem. "Ny "8 lk da^ baee a VR dioe
DE S. SOPHIA COMMENTARIUS. 179
plusieurs autres pierres de grand prix. J'ai observé le mieux qu'il m'a été possible dans ce dessein l'ordre et la facon de tous les ornemeus que forme la diversité de ses riches maté- riaux .... jai marqué la differente couleur des marbres par la diversité des hachures ou traits du dessein.
A cóté de ces trois portes du milieu, les deux petits pi- liers qui les flanquent forment un coude ou demi-cercle avec les deux gros piliers qui soutiennent le dóme; au milieu de ce demi-cercle sont deux colonnes de porphyre posées cha- cune sur un piédestal qui a la hauteur du tiers de leur füt. Mais parceque ces deux colonnes qui forment trois arcades avec leurs piliers, en supportent cinq autres qui donnent lieu à six ouvertures sur lesquelles sont appuyés les demi-dómes et leurs galeries, et qu'ainsi elles étoient beaucoup chargées, on a été obligé aprés quelques tremblemens de terre qui les avoient beaucoup ébranlées, de les entourer de plusieurs cer- cles de fer et de bronze pour les empécher de se briser tout- à-fait, comme elles avoient déja commencé. Le nombre de ces cercles n'est pas égal à toutes; on peut dans les desseins les conter ét voir leur situation; ils sont marqués sur ces co- lonnes au renvoi D.
Entre ces deux colonnes cerclées, il y a de part et d'au- ire de grosses Jarres, urnes ou pots de marbre armés de leurs petites canelles ou robinets. On les emplit tous les matins de Peau de la citerne qui est sous l'église, d'oü on la tire par une petite ouverture marquée F, garnie de son couvercle de bronze. Si ces deux grosses urnes ne sont pas anciennes, on peut dire au moins qu'elles sont en la place de celles qui y étoient du temps des empereurs Grecs; elles servoient d'agiasma ou de sanctification aux Chrétiens qui venoient dans cette église. L'histoire observe qu'il y avoit quelque grand vase plein d'eau oü les fidéles se lavoient ordinairement le visage, ou tout au moins les yeux, pour leur montrer qu'ils devoient étre extrémement purifiés pour se présenter devant la majesté d'un dieu que les anges n'osent envisager. - Ces vases étoient comme les eau-benitiers des églises Catholiques; et l'on re- marque méme qu'il y avoit écrit au-dessus ce beau vers Grec retrograde : ^ vlhpov dvopquoro py góvav Owiw nettoye tes pechés, et non ía seule vüe; mais aujourd'hui ils ne servent plus qu'à boire.....
Proche Pouverture de la citerne d'ou l'on tire l'eau pour
emplir ces grosses urnes, il y a au renvoi E, comme à la partie qui lui est opposite, une petite tribune de marbre ap-
P 764
180 BANDURII DE S. SOPHIA COMMENTARIUS.
puyée sur quatre colonnes de méme. C'est un ouvrage des '"Tures assez semblable aux balcons des musiciens d'Italie, excepté que les balustrades en sont beaucoup plus basses, afin que l'o» découvre mieux les diverses génuílexions de ceux qui sont dedans. Ces tribunes s'appellent en "Turo ZebZh; elles ne servent qu'aux chantres de la mosquée que l'on nome ébeésghler, qui sont comme les modérateurs de la priére. i
Tfi
LIPSIAE,
BX OFFICINA EB. G. TEUBNERTI.
GEORGII PISIDAE
EXPEDITIO PERSICA, BELLUM AVARICUM,
HERACLIAS,
BsEC0:010 8 /0Q,V7 EST
IMMANUEL BEKKERUS.
BONNAE
IMPENSIS ED. WEBERI MDCCCXXXVI.
0t ent "
[ , ! 2
(din adt sfiiea u vp. dotar » puru
Mtas. a E am. dingititi tidiao ila "n
nn fuit nisi. ; dtu
IMMANUELIS BEKKERI
PRAEFATIO.
Georgi Pisidae carmina ea quorum aliqua esset ad historiam Byzantinam utilitas, cum libro | manuscripto contulit Mauricius Pinderus. huius ego industria ac diligentia magnopere adiutus iambos et male natos et a librariis peius depravatos a compluribus mendis iía purgavi, ut receptis e codice, quae manifesto prae- starent, lectionibus antiquas et abolitas ne mentione quidem ulla dignarer. quem autem versavit Pinderus codicem , Parisiensis est, Regius, supplementi 139, membranaceus, forma quam dicimus 12, folis 158. insunt Georgii et quae nos damus carmina, et Hexaé-
meron et quod de vanitate vitae, quod contra Seve-
IMMANUELIS, BEKKERI PRAEFATIO.
rum, quod denique in Christi resurrectionem scripsit ; insuper ro)? lloovoo)y sig cüv Oclov Mogiav cüv Aiyvzriev et postremo loco z:gi vÀv guéroov vOv ovi yov.
Scrib. Berolini Aprili exeunte a. 1836.
IOSEPHI MARIAE QUERCIIs? s FLORENTINI DE GEORGIO PISIDA EIUSQUE SCRIPTIS
PRAEFATIO.
Georgius, qui postea diaconus Cpolitanus fuit, a Pisidia, quae erat Asiae minoris regio inter Lydiam Phrygiam et Cariam eon- stituta, habuit originem, unde cognomento Pisida dictus est. plures, nec parvi quidem nominis urbes a veteribus geographis memorantur in Pisidia: sed cum nullibi Georgius patriam pro- diderit suam, ab ipsa potius regione Pisida quam aliter ab ali- qua civitate nominandus venit. id autem cognominis diversi- mode scriptum in mss codicibus invenitur, ILccíóov, lluióov, Ihoidíov, Ilncíüov, Ilgcíón, llhcíóovg, llhoíóovg. ac Stepha- nus quidem Byzantinus de Urbibus eos, qui e Pisidia orti essent, Ihcióang et IItciózig appellari ostendit, quod Lucas Holstenius in suis ad eundem Stephanum castigationibus confirmavit, referens apud Pyrrhum Ligorium exstare nummum, in quo Minerva duos leones tenet, cum epigraphe JIILEIAAIS)N. in Strabone autem lib.1 p.60 etiam ILoidixofí, qui e Pisidia essent, denoininantur. at a €lemente Alex. Zom. 1 p. 61 Cleanthes philosophus Stoicus, quod e Pisidia, ut noster Georgius, esset oriundus, IIugoósvg appellatur; proinde non recte Sylburgius et Menagius putarunt ibi ^46csvg pro Ilicodsvg substitui debere, quamvis certum sit ex Asso Lyciae urbe ortum esse Cleanthem: maluit enim Clemens eum a provincia Zisadeum quam a patria urbe Zfsseuz vocare. ceterum una omnium. consentiens vox est, Pisidas fuisse quon- dam .SolZymos muncupatos; ac suis quoque temporibus quosdam Georg. Pisid. 1
p. IV
Hu QUERCII
in Lycia habitasse populos feofegwcreQov Tísivuovg vzà vv iyyooíov xolovufvovg, testatum reliquit Eustathius Comment. in Iliad. 9, 876 edit. Polit. p. 809. sed quae recta esset huius gentis appellatio, videtur definiisse idem Eustathius in Diony- sium Periegetam v. 858, dicens ILiüíov zsüíov, oVg xol Zo- Avpovg vwwég goGr, Avragóv Myst .... «x0 lliíüov 06 zwvoc óvo- pocOd ves Afyovza, oi. Ihcíóos 0 fvóg o. ixgsgópsvor, xo mort uiv iv Gvoroyg morh 0b iv iyrocti viv Ggyovcav. perperam igi- tur Georgium nostrum alii Pisidam, alii Pisidem, Pisidium alii, et alii Pisidensem vel Pisidiam appellant; nos Pisidam vel Pisi- dem nominabimus. vivebat ille clarus circa annum Christi 630, temporibus Sergii patriarchae et Heraclii imperatoris, cuius rei fidem faciunt indubiam eius scripta, in quibus laudes in eos us- que ad satietatem aggerit. utriusque plane gratiam iniisse di- cendum est eum, qui e Pisidia ortus in magna ecclesia Cpolitana dignitates postea consecutus est. fuit enim in aede S. Sophiae diaconus, et scevophylax, quibus titulis occurrit insignitus in cod. Vat. 1126. equidem scio circa haec tempora clerum. €poli- tanum tantum excrevisse, ut Heraclius sua sanctione zz JVovel- lis 9 4 cum diaconos tum alios ordines in immensum auctos, ut iam eis assignatae GrdGtig vel sedes vix sufficerent, ad certum numerum redigere decreverit. quare mirarer minus Georgium Pisidam in ecclesia maiori receptum fuisse, si inter diaconos tan- tummodo fuisset cooptatus: sed cum scevophylax etiam fuerit, maiorem plane iniicit nobis de se opinionem. nam cxsvogvAo£, cimeliorum vel vasorum ecclesiae custos, tertia erat post magnum oeconomum et magnum sacellarium dignitas inter 2&oxoroxoíAove vel maiores ecclesiae officiales, &oyovreg quoque propterea ap- pellatos, ut videre est in Codino de Offic. CP. lib. 1, qui in ipsa ecclesia et in publicis consessibus patriarchae semper assistebant, et episcopos ipsosque metropolitas praecedebant. scevophylacis munia recenset Allatius de utriusque eccl. cons. lib. 86. 8. à u£yag GxtvogvAaE Gvxksvot, 0vav Atirovoysi ó doyisotuc, FungoaOsv vo) 6xsvoqvAoxiov' xol sii 0. &v qortocO00v ix voU GxsvogvAaxiov, evr0g &zo0i0si, dvor GxsUoc, ifMov fegóv, wooUc xoi aAAayag, dztoxgorüv xol T0 GxevoqvAcxiov vio Émioxomio xol züv cxsUoG vie ixxnotag* Éyov 03 xol vàc quosvopívag ixxAnolag sig viv ev vo) &xloxsw , x«l và egi ovrdQv|zavra* ÉGvi 0E wol sig vdg sol-
PRAEFATIO. Ht
Gg, pulerrOy xal td Olxote TOv. elétgyoufvov sig vxv 2xxAnolav Qid ToU zÀqgixoUc u£;Qu ToU Oiavéusw cvroig raOra. sed cum plures tunc essent in ecclesia Sophiana scevophylaces (quattuor enim erant ex ipsius Heraclii praescripto presbyteri, diaconí sex, lectores duo), non admodum facile quis concedet Georgium no- strum inter eos, qui eadem dignitate donati essent, primas te- nuisse, et magnurn scevopAylacem a nobis nullo bono iure vocari contendet, argumenta plane non suppetunt, quibus scevophy- lacii praefecturam Georgio asserere possimus, sed suspicionem movit tum ipse titulus, tum ea qua Sergium et Heraclium attin- gebat summa necessitudo, nam Sergium quidem ita saepe lau- dat, ut ei multa familiaritate coniunctus videatur, ZZexaemeron ei dicat, idque operis ipso monente se suscepisse demonstrat sta- tim in principio ». 32: 4e g£gcv co vxjc &prjuov xegütag xao- z0Uc yecgyn0évreg i rre cic 0g0cov. et paullo post v. 49 eius favore fretum. et incitatum stimulis opus aggredi testatur: zzóg p. V TÓv Gx0zÓv r0 mvsUnc Gvvriivag Éyo voig Goíg zezxorO dg wvatixoig exovríorg. in fine autem v. 1879 patriarcham ipsum pro salute imperatoris et regni felicitate multas lacrimas, precesque ad deum fundentem se vidisse adfrmat: fyveusv «vróv, xv Qoxci AshqOévor. quid simile occurrit iz 4baricis legendum: ibí enim v. 285 Sergium contra barbaros lacrimis et suspiriis dimicantem repraesentat Georgius, quasi omnium rerum ipse esset conscius, quae a patriarcha gerebantur. quod autem ad Heraclium spectat, aliqua certe in existimatione apud eum fuisse Georgium demon- strant Zfcroases in eum scriptae eique confidenter oblatae. ita enim Jcroas. 1 37 de Kxped. imperatorem adloquitur: uzz' sv- pevsioc vovg duovg Ofyov Aoyovg* &ÀtvOtgot yco siot inOumsv- porov, éx co) uaO0vrsg pa] AaAsiv vmoxgícsi. quod sane con- firmat 4 croas. 8 374 dicens: col v0vÓs mÀtxrOv Grígavov $$ czn9oirov Atpvog &ori vic eAgOslag píga. id autem recte ad- modum adfirmiabat Heraclio Pisida: non enim ille de rebus longe peractis et a se multo temporis vel loci intervallo semotis, sed de iis quorum ipse fuerat evrümrQe et oculatus testis, loqueba- tur. quippe dubium omnino non est eum fuisse comitem Hera- clii in prima expeditione contra Persas: ita enim ea quae acta sunt narrat, vel potius describit, ut singulis interfuisse, statim legenti pateat. sed eum ipsum audire iuvat de se loquentem.
p. VI
IV QUERCII
ait enim zcroas. 9. 192. belli praeludia inspexisse: z09og 0 pot vic dv9d0s moocqoyero iüsiv và vegrvd vic ueqme moocvAus. aper- tius autem suam inter arma praesentiam declarat 4fcroas. 8 131 dicens milites pro imperatoris salute collacrimantes vidisse, una- que simul cum illis flevisse: rOUTOIg, XQuriGTe, wol GvvijoOnv sixórog xod qoovo)ci, xol GvvwAygca miíov, Tüj vevrotuvt cvyyvOcig vdv ÓcxoUov. at in eadem Acroasi v. 348 Heraclium ipsum, qui primo bello iam confecto e Perside in urbem erat re- versurus, de susceptis laboribus gaudentem suis auribus audivisse sic refert: e/róg ydo "uiv &Ebagi9quv zoAáxig oU 09 lov vÓ pérgov, irgévove Ort. fioUg q9óvov vocoUrov iv óeOvpio Enc vavrag rÓ OQ rdg quígac. in fine tandem eiusdem Acroaseos v. 858 Hydrae, hoc est erroris late apud Persas serpentis, unum caput se vidisse testatur: Qv vv fàémovrsg slocyav Qevpatousv "HooxAfog vvyóvra xoi ccc Gpuévov. itaque si Pisida, ut est aper- tum, Heraclium in Perside dimicantem comitatus est, eumque suae pietatis virtutisque testem habere imperator non est dedi- gnatus, quali in pretio apud ipsum regem, necnon in tota aula Byzantina fuerit, satis inde opinor elucet. neque, enim ut gre- garius miles ducem suum, sed ut poéta principem ac dominum sequutus est, ut quae ab ipso gererentur inspiceret et scripto mandaret. quo quis factum fortasse credat, aeque carum. fuisse Heraclio Pisidam ac olim fuit Scipioni Africano Ennius, quem morte obita in sepulcro Scipionum esse constitutum e marmore tradit Cicero pro z/rcAia. nimirum si verum est, quod teste Allatio diatr. de Georgiis adfirmat Hamartolus in Chronico adhuc inedito et ex Hamartolo Cedrenus, Heraclio in hoc bellum pro- fecturo et in ecclesia magna opem a deo contra hostes petenti fausta adprecatum esse coram omnibus Pisidam, non immerito inde colligi posse putamus eum, qui ingenii laude clareret et ali- quo honoris titulo praefulgeret insignitus, inter comites impera- toris iam tunc fuisse adlectum. ipse autem, quod nosset quanta esset sui nominis commendatio, poética quadam licentia, misi malis divino furore percitus, bonis. ominibus Heraclium prosequi non dubitavit. ait enim Cedrenus p. 420: ó 0? fjaciAeUg fovAo- pevog zog lleocíóo qoQsiv .... tloshQ Qv sig vxv ueyedaqv bids Gíav pera oztodq uoto msuifetduevos «cl zQqvüe zeGGv qU- Eoo .... 0v iüQv Itooyiog ó llicíóng vevrqg vomüvootog tg,
PRAEFATIO. Y
cQ fciisü, usAoppapig miüuov ríAlEag mo0a fawoig dovOoóv Ileocixv i$ ofucvrov. ex quibus quinque iambis duos tantum suum ad ingenium effinxisse Cedrenum plane ducebar ad suspi- candum. verum cum celeberrimi sint et omnium recentiorum Graecorum ore vulgati illi duo senarii, praeterea etiam in cod. Vaticano 1126 et in aliis codicibus seorsim scripti ac repetiti le- gantur, quod ex nostris adnotationibus in ZTapzenta Pisidae v. 20 adparet, ut fictam fabellam hanc de Georgio et Heraclio narratiunculam prorsus reiicere non audebam. neque enim igno- rabam usum in aula Byzantina quondam invaluisse, ut poétae suas elucubrationes coram ipsis regibus et patriarchis recitarent, easque dxgocGsie, auscultationes diceres, appellarent, quod po- pulo eudiente publice et palam legerentur. testem adhibebo Paul- lum Silentiarium, qui suae de aede Sophiana descriptionis pri- mam partem jn regio palatio coram lustiniano imperatore , se- cundam autem in episcopio coram Eutychio patriarcha recitavit, ut ex iambis et titulis poématio inscriptis fit manifestum. quod autem magis adhuc Cedreno fidem conciliare videatur, mos ille est olim Cpoli receptus de acclamandis perpetuo imperatoribus, quod persaepe etiam fiebat iambis, ut videre est in Constantino Porphyrogenito de caeremon. aulae Byzant. ab Ioh. Henrico Lei- chio et Ioh. Iac. Reiskio superioribus annis edito. ibi enim p. 16 legitur quod imperatore magna pompa procedente in sancta et magna dominica ad sacra factionum acclamationes fiunt, et Ve- netae notarius adest, «ol Oti eUrOv msQumortiv ÜmiGOtv rv Óc- exorQv zÀqoíov, xol Àfyswv voUg xarà rUzov icufove, deinde &oyevot laul£ew ó vo) uégove vàv IIoecivov uatorog. tum ó zoU uíoove vàv Bevérov uoicorog Goyevat leuBifew , donec à roU ué- ove tàv IIgaólvov voragiuog &ojsrot xol cvrog leufitswv fag voU dylov qofaroc. id autem in omnibus solemnibus pompis fieri solitum passim ostendit idem Constantinus. unde quamvis satis appareat iambos qui a factionum magistris recitabantur, hymnum vel cantiunculam fuisse, qua ipsi alternis vicibus fausta adpreca- rentur imperatori, nihilo tamen minus inde fit probabilius Pisi- dam iambis a Cedreno laudatis Heraclium in magno templo oran- tem de improviso salutasse. :
Verum qualecunque sit sapientum virorum hac de re iudi- cium , id unum ex hactenus praemissis colligo, Pisidam, si non
p. VII
p. VIII
vi QUERCII
ut magnum scevophylacem, certe ut unum ex diaconis scevo-
phylacibus, apud Sergium et Heraclium plane gratiosum homi-
nem. exstitisse, utpote qui multum polleret ingenio et scribendi facultate. sed non audiendi sunt omnino qui eum modo charto- phylacem modo referendarium faciunt. Suidas quidem in v. Ttdoytog diaconum et chartophylacem , Nicephorus Callistus au- tem Hist. 18 48 referendarium eum appellat. maxima etiam codicum mss est inconstantía in titulo et dignitate designanda Pi- sidae: mam in codicibus biblioth. regiae Parisiensis et in qui- busdam etiam Vaticanis diaconus tantummodo vocatur; et in cod, Vindobonensi 209 apud Lambecium lib. 5 p. 19 diaconus et xe- ferendárius, et lib. 6 p. 169. diaconus et chartophylax; itemque in biblioth. 'Taurinensis cod, 304 chartophylax, et in codice 860 referendarius dicitur. perperam autem doctissimus Fabricius lib. 7 p. 691 utrumque titulum coniunxit, et Georgium nostrum chartophylacem et referendarium declaravit: nam quaecunque fuerit eius dignitas, certe una simul chartophylax et referenda- rius esse non potuit, quod chartophylaeis et referendarii duo es- sent munera in ecclesia Cpolitana distincta, quae non unus obi- ret, sed quae viritim in duo capita distribuerentur. melius Alla- tius testimonio Suidae fretus, et Oudinus Allatium sequutus, dia- conum et chartophylacem Georgium nominarunt. at Guillelmus Cave minus accurate scribens, et in toto articulo de Pisida te- xendo turpiter alucinatus, eum fecit et rhetorem et chartophyla- cem magnae ecclesiae Cpolitanae, deinde etiam metropolitam sive archiepiscopum Nicomediensem. si pro rhetore poétam. di- xisset Pisidam, nulla esset controversia: at nulla eius exstant opera rhetorum more scripta, nec quid simile unquam elaborasse traditum est. sed rhetorem et archiepiscopum Nicomediensem fecit Cave eodem errore ductus, quo ante eum alii decepti sunt, Georgium Pisidam «cum Georgio Nicomediensi confundentes, quod invenissent utrumque pluribus in codicibus et Georgium et chartophylacem appellatum ; quamvis nemo, quod sciam, Pisi- dam rhetorem nominavit praeter Cave, qui, ut videtur, fucum sibi fieri passus est vel a codice biblioth. Antonii Augustini, in quo oratio z/g zó sfGrxstoov ced v9 Grcvoa voU Inoo9 sub Geor- gii rhetoris episcopi Nicomediae nomine legebatur, vel a codi- cibus Vindobonensibus apud Lambecium lib. 5 p. 144 et 277, et.
PRAEFATIO. vn
lib. 8 p. 222, in quibus omnibus illa eadem oratio venit sub no- mine ltogyíov egyiemiGkomov lVwoumürlag oU QijvoQoc. cum autem ex duobus Georgiis unum ipse facere semel statuisset, rhe- toris titulum Nicomediensi tributum ad Pisidam transferre minime dubitayit. ceterum multae sunt notae quibus hi duo Georgii in- ter se facile distinguantur: nam Pisida, ut dictum est, sub He- raclio vivebat ac fuit diaconus et scevophylax et poéta, Nicome- diensis autem, ex quo temere et Lambecio reclamante Zb. 1 p- 185 et db. 4 p. 21 INicomedium quendam conflavit Possevinus in Appendice Zpparatus Sacri, tempore Photii floruit, ex rhe- tore et monacho, si fides adhibenda est codicum titulis ab Alla- tio in eadem diatriba de Georgs relatis, archiepiscopus Nico- amediae postea factus. Combefisius omnium primus videtur de- ceptus in recte dignoscendis duobus hisce Georgiis: sed errorem ille suum agnovit ac fassus est in Jib/. Concionat., in qua ser- anones Georgii Nicomediensis, quos Graece et Latine zom. 1 -ductarii novi dederat, plerosque ex interpolata, nonnullos etiam ex nova sua versione exhibet tantum Latine. sed ne quid inta- ctum hac in re definienda relinquamus , iuvabit audire Allatium,: «ui de Georgio nostro scribens disertis verbis ait: «a; postea zm episcopatum INicomediensem. promotus idem cum Georgio JINico- mediensi fuerit, cui plures nec illaudabiles orationes panegyricae dribuuntur, quas Allatius ibidem de Georgio Nicomediensi agens enumerat, Z» dubium. nec immerito verti poterit. alium tamen hunc a. Georgio INicomediensi, qui temporibus Photii Photio ipsi operam, naparat suam. im Photiana synodo, annorum tpsa spatia abunde probant: a Sergio enim patriarcha, cui Pisida Hexae- meron opus inscripsit, ad Photiana tempora anni ducenti et quin- quaginta plus minus intercedunt. si INicomediensis episcopus fuit, alius ergo ab hoc omnino erit. et fuisse episcopum, illo forsan non male suaderi possumus: nam oratio im verba lohannis "stabant iuxta crucem lesu mater illius et soror matris ," CLLLS initium est z;90g Jiynhozazqv msQwozwv uiv ó ÀOyog, In ss co- dicibus Georgio INicomediensi adscripta, in codice alio ms, quem Chü videre contigit, in quo eadem oratio fusior ac multo amplior legitur, Pisidae cognomen Georgio INicomediensi adiungit: sic enim. legitur, I'sooylov uuroomoAizov Nixopsüslog voU lhociüq. exscriptoris lapsum, cui ista non placuerint, im codicé esse, ef p. IX
YII QUERCII
puerilem, oscitantiam, qualia multa in titulis: praeftgendis fieri amant, fatebitur. non contra ibo. immo lapsum concedo. Ilhociüslog namque, cum. im exemplari, ut verisimillimum est, legeretur, in Pisidem ad pauca intentus exscriptor transmutayit. diversusque est etiam ab alio Georgio Pissidiae episcopo, cuius memoriam, Graecorum fasti die 19 prilis celebrant, fastu ac tyrannide iconomachorum martyre, cum hic Antiochiae Pisside-
nae fuerit antistes: oorog ó &yiog &ni vOv qoóvaov av vw eixovo-.
pco, ix foipove v 0:9 avavsÜstuévog, xoi 01e vqv UntofaA- AovGav evroU dgsri]v énloxozog qyergoroveizot "Avrioyslog vijg TTio- Giü0slag. in re tamen obscurissima non diutius immorandum mihi esse censeo. ita Allatius; qui qua de causa rem obscuram vocet, quam ipse adeo luculenter explanavit, ignoro. patet enim Geor- gium Pisidam a Nicomediensi esse diversum, et pro uno a qui- busdam tantummodo doctis viris fuisse acceptum, quod. uterque in codicibus et Georgius et ehartophylax inscriberetur. «at nos iam tandem, ne ulla amplius dubitandi sit occasio, chartophyla-
. * . . * " cis titulum Georgio Nicomediensi relinquamus , Georgium autem
Pisidam scevophylacem nominamus, auctoritate freti codicis Va- ticani, quo plane in tot bibliothecis non exstat alter vel antiquius vel nitidius scriptus, ut infra erit dicendum. mínime autem huius codicis auctoritatem, quam nos sequendam ducimus, Suidae et Nicephori labefactat auctoritas, qui Georgium vel chartophyla- cem vel referendarium dixerunt: nam Suidae lexico plura esse addita a recentioribus Graecis certum est, Nicephorus autem adeo
negligenter loquitur de Pisida (quod ex v. 533 poem. contra Se- -
verum et ex fragment. v. 184 patet) ut neutiquam videatur at-
tendendus.
Verum cum nullum exstet antiquius de Pisidae scriptis testi- monium quam quod in eodem Suida invenitur, praestabit hoc ipsum legentium oculis sistere et paullo attentius considerare: quamvis enim Allatius Kusterus et Fabricius singula verba Suidae multum accurate perpenderint, nonnulla tamen adhue observari nobis continget. verba haec sunt: Itoyiog Ówxovog Tijs usya- Ang ixwAqolag xol qegrópvAeaE, vó imixAqv Ihoióne, ££cxutgov OV idufov sig Ey vovoylAie, sig "HodxAsiov z0v fjagiiéo, wol sig rüv xc«zc llegGdv zoAsuov, Erw ve Afaguxué* naraAoydónv iyxa- piov sig àv jkgvvga Avooreciov. igitur quae teste Suida scri-
PRAEFATIO. IX
psit noster Georgius, haec sunt: 1. ZZexaemeron, 2. in Hera- clium, $. de bello Persico, 4. 4barica, et 5. encomium 4na- stasii martyris. atque id quidem non satis recte definitum est a Suida: alia enim eiusdem auctoris opuscula nobis invenire conti- git, quae a Suida non memorantur, vel quod eorum ipse nullam habuerit notitiam, vel quod, ut tamen minus vero esse simile nobis videtur, ea esse contemnenda putaverit. . ac 1. de Hexaé- mero, quod adfirmat longum fuisse poéma, quod tribus mille senariis constaret, dubitarem omnino, an id unquam verum esse potuerit, cum nullibi appareat Hexaémeron esse mutilum, et ex omnibus codicibus diligenter excussis atque evolutis vix duo mil- lia iamborum nobis colligere licuerit. quare tot versus interci- disse persuadere mihi non poteram, ac potius mendum in Suidae textum irrepsisse mecum ipse cogitabam, ut pro roiG7(Atc« le- gendum esset Oigy(Ato. ^ verum, si placet quosdam etiam versi- culos ex hoc poemate avulsos desiderari, non negabo: cum enim totum constet multis quasi particulis et membris, nil plane faci- lius quam ut exscriptorum incuria una vel altera perierit et efflu- xerit ex illis descriptionibus, quas de lapidum plantarumque et animalium qualitatibus fortasse exhibebat auctor. id autem co- dices ipsi confirmare videntur, in quibus omnibus, si unum Va- ticanum 1126 excipias, perperam scriptum, interpolatum ac mu- tilum: Hexaémeron deprehendes. 2. in Heraclium imp., quae Suidas testatur scripsisse Pisidam, sunt plane acroases tres, quae statim in principio huiusce tomi occurrent sub hoc titulo: sig vyjv xorà llego v éxovoovstov "HooxAziov voU (jagtiéog. hoc opus una cum aliis, quae deinceps a Suida laudantur, intercidisse omnium primus arbitratus est Kusterus, ac post eum Cave, qui etiam de suo nobis obtrudit acroases de Heraclio agentes Azstoriam rerum ab Heraclio gestarum et belli Persici continere, utinam historiam potius quam ieiunos versiculos scripsisset Pisida, ex quibus saepe divinare vix possis quid ipse sentiat. Oudinus omnia Pisidae opera a Suida memorata exstare in bibliotheca Vaticana ex Mal- ireti praefatione in Procopium didicerat, sed ipse quoque cum Cave in errorem adductus Aistoriam de rebus Heraclii nobis reli- quisse Pisidam existimavit. inde, ut sentio, eorum ortus est error, quod ante Maltretum ex Suidae textu non satis liqueret, quae noster Georgius metro adstricta et quae soluta oratione
X QUERCII
scripta posteris tradidisset, ut mox dicemus, | 3. de bello Persico quod addit Suidas scripsisse Pisidam , ad geminas acroases re- ferendum. est, quas grandi ac nimis turgido ZZeracüados titulo insignitas sub numero 5 operum Pisidae hicinvenies. Allatius Heracliadem, unum. esse opus cum superiore perperam. censuit; et plane mirum videtur tantum. virum decipi potuisse, qui dé Georgüs ageret ex professo, qui de Pisida tam diserte scripsit, qui bibliothecae Vaticanae fuit. praefectus meritissimus ac nulli plane secundus, qui tandem, quod vel maximum est, praefe- cturae huius munere tam laudabiliter functus est post Holstenium; a quo Maltretus ipsius Pisidae opuscula acceperat. verum omnino dicendum. est Allatium, qui omnes eius bibliothecae thesaixros investigarat, hunc tamen, nescio quo casu, latuisse codicem, ex quo primum Holstenius ac nos deinde Georgii scripta de- prompsimus: neque enim ullibi illius codicis mentionem facit. 4. ad Abarica quod spectat a Suida quarto loco laudata a nobis autem in secundo reposita , certum est aeque ac alia tria, de qui- bus egimus, opera iambis scripta esse. qui enim cum. Cave et Oudino haec omnia prosa effudisse Pisidam putarunt, omnino falsi sunt, quod in Suidae editionibus prioribus excusum legis- sent fr, ve 'Aflaguasd. azokoydónv. sed vocem xarcAoydüqv ad sequentia esse referendam primum recte coniecit Kusterus ex ms Parisiensi, ac deinde a Maltreto edoctus confirmavit Fabricius; quare textus ille prorsus ita est interpungendus: £r e " Afagizd. xoroAoycOqv éyxouiov etc. nam quod pro quinto opere Pisidae- proponit Suidas, encomium -nastasii martyris, vere woroAoydüqv prosa scriptum est, ac vere etiam de Anastasio Persa agit, non de aliquo. Athanasio, ut suspicionem movit Kusterus ex ms Pa- - risiensi Suidae, in quo pro eig zàv ^A4veováctov legi adfirmat sig zóv u£yav A0nvéciov, quae sane lectio vulgatae nequaquam est praeferenda,
p. XI Iam vero de omnibus operibus Pisidae, ac de ordine quo illa edenda esse censuimus, pauca dicamus: fusius enim in monitis peculiaribus ad unumquodque poémation praefixis haec pertra- ctata sunt. igitur quae hactenus reperiri potuerunt (siqua tamen alia, praeter ea quae proferimus in lucem scripsit Georgius ) haec sunt.
PRAEFATIO. XI
1. Eig vov werd llego v &xcvoozslav HoaxAsiov voU faci- Afeg. de expeditione .Heraclii imp. contra Persas. ires sunt acroases, 1098 iambos continentes, in quibus virtus et religio Heraclii immodicis fere laudibus extollitur, quod ille actus Chos- roae regis impietate et perfidia in Persidem arma moverit: xógog ydo ovx «v llsgGuwg &nAngotlag, dÀÀ' iiévewov veg Ogéing tlg qóvovg, ut ait croas. 1 v. 106. itaque Heraclius paschate ce- lebrato et servatoris imagine munitus navem conscendit, ab He- raei promontorio solvit, ac tempestate primum iactatus in Cili- ciam appellit. ibi habito militum delectu omnes ad arma in- struit, instructos in Persas impellit, de quibus statim relata vi- ctoria intus in Persidem irrumpere molitur: sed cum barbari de more ruptis foederibus de invadenda regia urbe cogitarent, By- zantium redire cogitur: 08ev vvzaG«g zcvra GGqQovi rQómo, xol TO GrQaryO vÓv GrQarov GvvaQuoGeg, «cl vO O:G OoUe rüg ix! evroig &míüag, mw mgóg evvov rxv móhw Gov cvvróvog ToGaüro mQUÉec wol xorogÜd cog vofjrig. ita Pisida Zferoas. 8 836 suas de prima expeditione Heraclii in Persas acroases con- cludit, in quibus satis diligenter omnia persequitur: scribebat enim quae sub eius oculis acta erant, ut superius observatum est. verum frustra Pagius zn Baronium a. 696 & ex his sperabat se posse supplere quae a chronographis in historia Heraclii omissa sunt, quod crederet Pisidam de bello Persico scribentem histo- rici, non poétae munere esse functum diligenter. ait enim: omissio illa nonnisi ex Georgio Pisidio auctore coaevo, qui edidit libros tres de bello Persico, quos JJo/stenzus habuit, suppleri potest. quare cum is omnia manuscripta sua. .Eminentiss. Card. J'rancisco Barberino legaverit, rogavi V. C. Schelestratium bi- bliothecae F'aticanae praefectum. u£ pro sua in me benevolentia ex APisidio describere vellet, quae anno sexto belli Persici gesta fuisse narrat. sed ad me rescripsit vir eruditissimus se omnia mss bi- bliothecae Barberinae, praesertimque quae fuerunt -Holsteni, ibi- dem, separatim, asservata, studiose percurrisse, sed nihil sibi Georgii Pisidii occurzzisse. quare alia via nobis ineunda erit, ut integram, belli huius historiam, exhibere valeamus. | ita plane: nam nec Pisida ea omnia quae ad bellum Persicum spectant per- secutus est, nec Pisidae libros in bibliothecam Barberinam in- tulit Holstenius, sed ex Vaticana exscriptos misit Maltreto. ce- p. XII
XII QUERCII
terum hoc poémation, de quo plura alibi dicta sunt, omnium * opusculorum Pisidae primum est, ac proinde prima in sede col- locandum fuit. quae sequuntur enim pertinent ad ea quae acta sunt post annum 12 imperii eiusdem Heraclii, Christi 622; in quem incidit memorata Persica expeditio prima.
2. Eig rv pevopéyqv fpoüov vàv feofoov xol slc vuv cvzQv ckGvoylev, q|vor ExOtotg voU ysvouévov zoAiuov tig v vsi- 40s ve Kovcravrwovzolsog ueratU "Afeoov xoi vàv molwdv. de incursione facta a barbaris ac de frustrato eorum consilio, sive expositio belli quod gestum, est ad moenia Cpoleos inter bares et cives. huius poéàmatis, quod constat 541 senariis, nullam men- tionem ingessit Allatius; quod plane confirmat codicem Vatica- num, ex quo depromptum est, eum non vidisse. de Abaribus, quicum aliis feris gentibus Romanorum ditionem invadere ac vi et ferro vastare iterum iterumque moliti sunt, pluribus agunt scriptores Byzantini. nos in monito et notis ad hoc poémation, quantum satis est, diximus. Heraclius secundo bello contra Chosroam suscepto adeo praeclare rem statim gesserat, ut anno vertente 626 fere in desperationem actus Chosroés. advenis, ut ait Theophanes p. 268, civibus et famulis, ex omni nimirum genere viris adlectis, ultima experiri decreverit. | Sarbarum vero cum
: reliquo exercitu. Cpolin versus misit, ut initis pactis cum Hunnis (Mares eos vocant) 44baribus, Sclavis, et Gepidibus, una simul omnes urbem impressione facta adorirentur. | sed. ut in. Perside, sic etiam ad Chalcedonem Persarum spes conciderunt, Abaresque eorum. foederati, dei ac virginis deiparae ope, fusi ac caesi sunt. nimirum Pisida urbem a barbarorum insidiis non tantum arte et armis quantum miraculo servatam fuisse contendit. huius enim belli contra Abares principem ducem statuit fuisse virginem ac deinde Sergium patriarcham, qui virginis mandata in preces et lacrimas effusus exciperet atque exsequeretur. propterea enim sic adloquitur v. 234: revrqv cvvecozífovcav 2& É9ovc Éyov àv- vtGvQoriystg 36 dÜlov xagülac voic dvrizéyvoig rdv dyovov ooy&- voig. v0£ov ydg s/;sg voU Oso) viv dAxidn, zvoyove 0b mícuw, xol Bf vd ÓkxQva. sed quod verum est, acriter pugnatum est terra et mari, ut ex Chronico Paschali p. 391 et seqq. intelligi- tur. quamvis autem cives Cpolitani strenue se gesserint in hoc bello, et Heraclius in Perside detentus de salute urbis valde fue-
-
PRAEFATIO. XII
rit sollicitus (v. 278), nihilominus illud plane ultimum: fuisset urbis exitium, nisi praesens de caelo advenisset praesidium et munimen. porro, si fides habenda est auctori Chronici Pascha- lis, ipse Abarum dux Chaganus nonnisi territus destitit ab urbis expugnatione, quod deiparam vidisset pro Cpolitanis dimican-
tem. xol roUro fAsys rÓ xoig voU zoÀéuov, Or, iyà $tood
yvvoixo osuvogogotGav sig và vsiyog póvqv ovcav.
8. "Axa9irov Vuvov, hymnum acathistum, qui ob victo- riam de Abaribus in recens memorato bello relatam scriptus fuit, nemo, quod fateor, inter opera Pisidae recensuit. nos qua ra- tione ducti vel quibus argumentis freti id faciendum duxerimus, suo loco exposuimus, si cui tamen nimis infirmae ac leves no- strae coniecturae videbuntur, is plane cuivis potius quam Pisidae hunc hymnum. attribuat, verum scripsisse Pisidam, ut cetera omittam ,. inde etiam fieri possit probabilius ,, quod ipse in supe- .riori po&mate post descriptionem belli Abarici populum Cpolita- num ad hymnum. concinendum hortatur v. 502.
4.. Eig vv dyíav voU XguoroU vo) Oto) QuGv dvacraciw, in sanctam. Jesu Christi dei nostri resurrectionem. — breve est poémation, constans 129 senariis, in quo Pisida, sumpta occa- sione a magno Paschatis festo, Christianis praeceptis imbuit filium Heracli, Flavium Constantinum, eumque ad imitanda praeclara gesta patris inflammat, — scribebat haec poéta circa an- num 627, quo tempore Heraclius iterum in Persidem profectus Chosroam penitus devicit, hortatur enim filium v. 112, ut elo- quentiae studio incumbat, qua munitus possit patri reduci gratu- lari eiusque virtutem, et pietatem commendare: dàÀàÀ' svrgsnífs TOU Àoyov T5v doniüc, Gag z.90 ztkYTOV egeo ic mouroGzárqs qoétov ixsivovg roU marQóg Gov roUg móvovg oUg - zuvrv Éxselet ya" juégov.
5. "Hoaxhiag djxot slg vujv veAslav. mrdGiw voU Xospéov fa- ciÀéog. JHeraclias sive de extremo. Chosroae Persarum. regis ex- cidio. duae sunt Acroases, in quibus Pisida raptim et cursim res ommes ab Heraclio cum domi tum bello gestas enarrat, quae causa opinor fuit ut ZZeracZiados titulum ipsis imponeret: nam quod ad ultimam cladem Chosroae vel ad secundum contra Per- sas bellum spectat, id quidem satis leviter attingit, quamvis hic sit praecipuus argumenti scopus atque illuc a principio sermonem
p. XIII
xiv "QUERCII
intendat. sed cum ipse primae, non autem secundae expeditioni adfuerit, et ut res actae essent admodum obscure nosset, in lau- des Heraclii excurrere atque vagari coactus est, eà quae magis dictu et scitu digna erant praetermittens, nimis enim impatiens morae hoc opus, ut videtur, aggressus, statim ac nuntium de Persis subactis et de Chosroa occiso Cpolim adlatum est, ipse suis hisce versiculis victori domino laetus et gaudens voluit occurrere, rem plane gratiorem, et quae plus haberet utilitatis, fecisset Pisida, si operam suami usque ad id tempus distulisset, quo in urbem se recepit imperator: tunc enim ea ipse audire ac nobis tradere potuisset, quae iam sciri desperandum est, nunc autem adeo leviter res innuit, ut saepe divinandum sit quo mens eius Spectet. Allatius, qui, ut iam dictum est, ZZeracliadem cum opere superius laudato de Zixpeditione unum esse censuit, quae- dam ex eo desumpta referri adfirmat ab TYohanne Tzetza zn CAz- liade 3 hist. 66. ibi, enim áit, octo Pisidae iambos producit, . qui more illius poctae elerantissimi sunt. sed praeterquam quod frustra septém hos iambos (septem enim sunt) quaeras in Pisida, certum. est eos esse ipsius 'Tzetzae, ut recte ante nos observavit Fabricius et fusius a nobis demonstratur in notis 2Zcroas. 1 98 et 2 236.
6. 'E£owuspov 4| xoGgovoyla, Jexa&meron sipe de mundi opificio. hoc carmen, quod sane ceteris praestat operibus Pisi- dae, edidit omnium primus Fridericus Morellius Friderici filius, typographus regiüs, una cuim senariis de vanztate vitae aliisque fragmentis Gr. Lat. Lutetiàe 1584, 4, eiusque cura et diligentia factum. est statim ut Pisidae nomen iam a multis saeculis obli- vioni traditum coeperit reviviscere ac per ora virum giAsAAnvov volitare, at quod mirere, Hieronymus Brunellus. S. I. paucis post annis idem opus Hexaemeri sub Cyrilli Alexandrini nomine typis vulgavit, una cum Nazianzeni quibusdam carminibus, et hymnis Synesii, Graece tantum hoc titulo, cod £v dylotc avevooe uv KvolÀov swetoucoyov "AlstovOosieg ztol fov lOwTQTOS xol pvrGv, Ói& Gtizov leufixóv, Romae apud Franciscum Zan- hettum, 1590, 8. verum an recte esset Cyrillo attributus liber, videtur dubitasse idem Brunellus: ita enim ait zz Praef. po?ma iambicum de plantarum, et animalium proprietatibus adZecimus quod a JD. Consalvo Ponce de Leons, viro non minus eruditione
PRAEFATIO. xv
quam generis nobilitate praestanti, munus acceperam, ipse vero ex Guilelmi Sirleti Cardinalis exemplo describendum. curaverat. adscribitur quidem, ut videtur, Cyrillo Alexandrino, qui fuit. olim et adhuc est ob ingenii, doctrinaeque monumenta praeclara non modo Graeciae totius, vérum, écelesiae universae orthodoxae lumen. neque meum ego de liuius opusculi auctore iudicium in- lerpono; sed cerle cuiuscunque Sit, a veterrimis grüvissimisque patribus aut verborum lepore et elegantia aut, quod. caput est, pia religiosaque doctrina nulla ex parte videtur abhorrere. | ita enim, praestantis illius divinaeque naturae maiestatem infinitam, singularem, in omnes mortales beneficentiam, admirabilem. sa- pientiam, potissimum, quae in rebus creatis elucet, incredibilem in rebus omnibus maximis et minimis tuendis regendisque provi- dentiam. paternamque procurationem ostendit, ut legentium. ani- mos ad dei veri cognitionem traducere atque ad eius amorem in- Jlammare facile possit. ita porro singulas plantarum, vires et animantium fucultates eleganti concinnoque versu prosequitur, ut non modo Theophrasti libros et Aristotelis, verum etiam Dio-
p. XV
nysii 4Jreopagitae ac reliquorum patrum scripta de dei augustis- |
sima natura Christique liberatoris nostri mysteriis in pauca quo- dam modo conferat et sub uno prope ponat aspeciu. haec ex Brunello nobis placuit referre , cum quia satis belle ea omnia in Hexaémeron Pisidae dicta sunt, tum etiam quia ad Pisidam ipsum spectant laudes in auctorem operis congestae. nam quod Bru- nellus de Georgio nostro ne minimam quidem ingesserit suspicio- nem, id plane factum est eo quia Morellianae editionis nullam, ut videtur, habuit notitiam, ipse autem in codicem incidit qui falsum praeferebat Cyrilli titulum, ut apertius demonstrabitur cum de codicibus opera Pisidae continentibus agemus. neque enim excusandus Allatius, qui eodem in loco editionem Hexaé- meri a Brunello procuratam Romae statuit esse anteriorem edi- tioni per Morellium factam Parisiis, et tamen fatetur Romanam esse anni 1590 et Parisiensem ànni 1584. sed de hac ipsa edi- lione Parisiensi, quam Allatius anro 1584, Fabricius autein 1585 consignat, ne quid omittam quod dubium creare possit, illud etiam monebo, me duo vidisse exemplaria in bibliotheca Vatica- na, quorum uniüi praefert annum 1584, alterum 1585, sed nulla inter utrumque vel minima est differentia. non sane par
XVI ."QUERCII
est credere eundem librum bis fuisse editum duobus annis sibi proxime subsequentibus, sed ipsam potius editionem sub finem anni 1584 inceptam usque ad initium 1585 protractam fuisse, quod eiusdem Morellii epistola nuncupatoria ad Sirletum QCardi- nalem videtur suadere: data est enim die tertia mensis Octobris exeuntis anni 1584. porro paucis post annis idem opus ad amus- sim, sed minus eleganter recusum est ex editione Morelliana Heidelbergae hoc titulo: "E&cwpusgov 1/20: »| xocpovgyio oU. Ihoí- 9ov Ótexóvov xol yogrogvAexoc TZ usycAge voU O:oU ixxAuclag. TOU evroU leuia &ig vv udvetov fov. Opus sex dierum, seu mundi opificium Georgii Pisidae diaconi et referendarii, Cpoli- tanae ecclesiae poema. | eiusdem senari de vanitate vitae. e ty- pographio .H. Commelini anno 1596, 85 quo in titulo cur Pisida, qui Graece inscribitur yogrogvAob, Latine dicatur referendarius, plane non assequor. verum hic error fuit Morellii, qui primus pro cAartophylace reddidit referendarium. ^ praeter has autem non novi alias esse factas divisim eiusdem ZZexaemeri editiones, coniunctim autem cum aliis poétis vel patribus iterum iterumque prodiit in lucem. | exstat enim Graece et Latine in corpore Poé- tarum Graecorum Tragicorum et Comicorum Genevae 1614 Zoz. 2 p. 241, nec non in appendice Bigneana Bibl. Patrum Paris. 1624 p. 887, et in editione Bibl. Patrumi Morelliana Paris. 1644— 1654 tom. 1&£, Latine autem tantum in Biblioth. Patrum Paris. 1589 tom. 8 p. 318, etin zomo 12. Bibl. Patrum edit. Lugduni p.923. verum nemo ex iis, qui toties recudendis operibus. Pi- sidae manum admoverunt, a Morellio paullisper discedere mec quidquam addere vel immutare ausus est; omnesque in eius fide omnino acquieverunt. nos autem de Morellii diligentia in edendo Graeco textu nil querimur: ipse enim nom ex eodem Sirleti co- dice, quo postea usus est Brunellus, quod imprudens asseruit p. XVI Fabricius Zom. 7 p. 692, suam adornavit editionem, sed plures codices undique conquisivit ac recensuit, quod ipse affirmat in laudata epistola nuncupatoria. verum non satis probamus eius. e Graeco versionem, quam dura admodum lege sibi praescripta, ut Pisidae iambos totidem Latinis iambis exprimeret, obscuram adeo et inficetam pluribus in locis reddidit, ut non unum audiye- rim grayem virum, Graecis litteris non imbutum, confitentem se nihil omnino ex ea ad intellectum capere adiumenti, itaque
PRAEFATIO. XVII
novam ex integro versionem instituere decrevi. sed ne videremur nostris nimium plaudentes aliena vituperare, e regione textus Morellianam apposuimus, nostram autem in ora extrema libri subiecimus, ut quam quisque malitlegat et sequatur. ac mens quidem nostra etiam erat iambo iambis reddere, sed veriti ne id quod vitio vertimus Morellio, nobis quoque eveniret (difficile enim esse novimus obscuri poétae versus totidem versibus velle declarare), idcirco de sensu et vi verborum tantum solliciti paullo liberiorem confecimus versionem. — multam autem operam in Hexaermero illustrando insumpsimus: nam et prolegogzuena prae- misimus et adnotationes adiecimus, ut quod maximum est opus Pisidae, integrum ex. omni parte prodiret in lucem, ac nullam aliam in posterum desideraret manum adiutricem. in editione Graeca Brunelli constat poéma iambis 1860, in Graeco -Latina Morellii 1880. nostra usque ad. 1910 versus exhibet: aliquos enim. senarios alibi omissos et hinc inde ex códicibus excerptos suis locis restitui curavimus. neque, ut videtur, sperandum est amplius ut in maiorem numerum excrescant hi senarii, etsi Sui- das testetur, ut superius dictum est, tef mille olim constitisse JHexaeémeron, et Labbeus p. 385 Bibl. novae mss ex Catalogo Scipionis Tettii memoret Pisidae Cosmopoeiam ter mille versus complectentem. opus est Sergio patriarcha suadente susceptum, eique multa laudum commendatione dicatum. in eo, sub tecto Procli nomine, Iohannem. Philoponum peti. in mentem venit pri- mum Caveo, ac deinde etiam Oudino, quod a nobis in Prolego- menis latius expenditur: sed perperam inde ipse Cave et Oudi- nus iudicarunt idem. hoc esse opus cum poémate, quod a Geor- gio nostro uézgoic d'oGzoig dozso siO10T0 ygeqsiv, contra Philo- ponum exaratum esse prodit Nicephorus Zb. 18 c. 48. nam et errasse Nicephorum et falsam omnino esse coniecturam. a Caveo inde petitam mox demonstrabimus , cum de poémate in Severum agemus. ceterum Pisidae Cosmopoeia tota referta est piis sen- tentiis, quibus ad divinam maiestatem contemplandam: ex rebus creatis mens humana maxime erigitur. scriptum est, ut videtur, hoc opus circa annum 629, quo tempore Heraclius secundo bello confecto iam Persidem subegerat. ita enim Pisida Sergium pro Heraclio orantem inducit v. 1845: aol ó0g zóv ix coU moocAofov- T€ T0 xoc&TOg züv xoGpoQvotrv , 10v Ouxvqv IlegoíOog ,. udAAov à3 Georg. Pisid. 2
xvin QUERCII
Tbv éo)Gevra wol vuv Ilgclón, OÀov XootyGe: r0v Op AOV tó-
p. XVII &ov. ac paucis aliis interiectis iambis v. 1856: ovto ydg Eee zi6rd vixqrijovt víxyo xor iy9ov díioOtlg Ürvríoag, og voUc &ovAovg zvoztoMioae BagBagove.
7. Eig tóv uévotov lov, de vanitate vitae, carmen iambi- cmm, quod iambis Latinis redditum edidit cum. JZexaemero Mo- rellius, ac toties recusum est deinde quoties ZZexa?meron ipsum iterum typis mandatum est. mutilum et imperfectum esse omnes tradiderunt post Moréllium, qui, ut videtur, in eo codice, quo usus est, ea verba invenit in fine quae operis defectum apud Graecos significant, hoc est Asízet tGAÀe. at nos mec ea verba deprehendimus in codice Vaticano, neque ex sensu ipso aliquid desiderari intelleximus , quanquam adhuc alia argumento con- gruentia addi potuisse a Pisida nemo negabit. verum utrum ille id fecerit necne, plane incertum. / opus ut nunc est, constat iam- bis 262. Oudinus 20 capita continere, nonumque Iohaunem Philoponum tacito nomine arguere asseverat: sed quibus rationi- bus ductus id affürmet, ignoramus. nam nec ulla capitum di- stinctio apparet in poémate, nec de Iohanne Philopono leve quod- dam ullibi est iudicium. quare errasse Oudinum mobis certum ést, qui quod alii de Zexa?mero tulerunt iudicium , ad hoc opus arbitratu suo transferre non dubitavit. ceterum hoc etiam poé- 1ation Sergio patriarchae est inscriptum, quem de more Pisida ingentibus effert laudibus, et contra superbos et tumidos homines veluti quoddam insigne humilitatis exemplar proponit v. 2933: & xo zévg ydg xol zov eiO£ooa vofystg, vontwóc v/69a xol evv£oyn voie «o. nulla autem est nota temporis, ex qua coniicias quando Pisida hoc opusculum scripserit. quamobrem cum nullam certam sedem sibi reposcat, ab Hexaémero seiungere noluimus, cuius quaedam veluti appendix, si argumenti similitudinem spectes, videri possit. antiquam versionem Morellii, quod item servatum est in Hexaémero, retinendam censuimus, novam textui subie- cimus, operis perspicuitati, quantum in nobis erat, consulentes.
8. Kerd Ovcosfo)c Zvioov "Avroyslag, contra impium Severum. Jntiochiae. carmen est constans iambis 731, saepe adeo obscurum et implexum, ut saepe etiam stilum vertere et caput scabere mihi contigerit, cum de eo reddendo cogitarem. auctorem operis esse Pisidam plane non est dubitandum: nami
PRAEFATIO. XIX
praeterquam quod stilus idem est ac Georgio plane conveniens, in cod, Vaticano aliis eiusdem scriptis adnectitur hoc titulo To ev- TOU x6td ÓvcO., ac praeterea ipse Pisida sibi testis est aniplissi- mius in principio et in fine poématis dicens se nimis fortasse im- prudenter gessisse, qui a rebus ab Heraclio in bello gestis de- scribendis ad dogmaticas quaestiones exiliter pertractandas ani- müm traduxerit. àyogv Ói udAAov tg [aime rdv Bsofioav xa "ijs ivóniov TOV Bra» xatetiy(0og dmalloyfvtag 5 tieeueiv GU» vaig péyeig, dg Ó s9dvitvog ieu. sitoyétug 8x vig 0v. aito apvge- p. xvin »i1e q&govoylec tüv suocuwv cqutovcev ifgos vósov. quibus iambis, quos legas in operis exordio v. 24, Pisida bellum Aba- ricum et Persicum ab Heraclio feliciter susceptum atque a se ipso descriptum aperte designat, sed clarius hoc etiam demonstrat in fine v. 693, ad eundem imperatorem conversus dicens: v9 6vp- zíoucpé TOY iuol Aikéyuívow toig Goig UztoorQgife vo0 AUyov vó- votg. .09 OoyudrOVv ydg Pogov Pvroiftie Aóyovc, del 02 talo Gaio ivvQvpv Grgtvqylai zrüctió vvodvyov sai sgótdg dvavriov xal tO) molvcjsÜ0sig vs xol moÀoTrQOzovg TüV GOV &ycvOV loxieyod- qovy Àóyové. Georgium Pisidam esse, qui de Heraclio ac de se ipso ita scriberet, nemo plane negabit. sed tamen erunt quibus ea primum: inde orietur admiratio, quod altum sit de lioc poé- mate silentium in Suida, qui alioquin satis diligens videtur in recensendis operibus Pisidae; deinde autem quod nec Maltretus ipse, qui de iisdem omnibus operibus edendis cogitarat, aliquam de eo fecerit mentionem. verum Suidas, vel qui in Suidam in- tulit articulum de Georgio Pisida, ommia eius scripta minime novit: nam nec de opusculis superius laudatis eig dvdgreoiv et sig 0v pizotov Bíov aliquid dixit; nec de aliis, quae forsan ex- ciderunt, ut ex fragmentis colligere licet, aliquam nobis suspi- cionem: ingessit. Maltretus autem, qui, ut videtar, nonnisi ex Suida intellexerat quae scripsisset Georgius, ea ipsa quae descri- pía invenerat in Suida sibi mitti petiit ab Holstenio, eaque tan- tum recepta se editurum promisit. itaque Pisida hoc scripsit poémation circa annum 680, quo tempore a bello Persico expe- ditus Heraclius ad sedandas turbas a Monophysitis excitatas in ecclesia se converterat: aperte enim id declaratur v. 72: àxel óà xol vóv vo0 yolivpalov voórtov 4| ttgaatux) tc 4e Gogi] ctootuyla A90g tdg yoégác wirAOtv ix düv Baofoov, Ung ó nslcus noe-
XX QUERCH
p. XIX usiv voUc Bagfgove mslon cOv cvcoic sjospsiv reg aígfatie. . con- tra quem autem et qua mente haec scripserit Georgius, multis disputavimus in Monito, quod hoc ipsum poémation praecedit. recte quidem in Severum habet titulum: nam quemlibet esse di- cas eum quem sub hoc nomine exagitat Pisida, Monophysismi errores plane hic refutantur, cuius haereseos idem Severus ma- ximus patronus fuit. sed nostra quidem sententia est, sub no- amine Severi episcopum aliquem intelligi, qui Severi placita et doctrinam contra catholica dogmata tum temporis acriter tuere- tur, et huius sectae post Severum aliosque eius asseclas caput et pater exsisteret. nam eum esse Iohannem Philoponum, qui Se- veri tempore :florebat et a Severi partibus primum stetit, deinde vero ab eo discedens Tritheismi sectam constituit, ut in Prole- gomenis- ad ZZexaemeron declaratum est, non concedimus Allatio aliisque, qui eius auctoritatem secuti sunt. et cur enim malis Philoponum, de quo nihil in toto poémate occurrit, quam Seve- rum ipsum, qui diserte nominatur, suis hisce iambis petere Pi- sidam? sed Allatium aliosque in errorem adduxit. Nicephorus , Callistus, inter eos qui contra Philoponum scripserunt Georgium nostrum sic adnumerans lib. 18 c. 48: imi à rovro (i. e. post Leontinum monachum) xoi ó Qevucotog Óicxovog xol Qrgpsgsv- Odoiog ltogywog ó lhscíónc, sAwucTQe Qv éxeivo, si wal vo)
. — qggóvo Aiav veczegog, év icufiav uérgoig dolaroig, coxso sVOvGTO qodgsw , noóg viv signpévqv otoscw avrifiig, xol zcei0iev Gnov- Ófj «sQavvve, oUro zog Oit&£gysvos, cgó0ga OwkEyyov và üronov. avugl£evos 8àzrov ulov ve xol uíav* si ydo nav ve xol ulav Aéysic píov , y£Aoc v0 Àey9iv ylyviva, xol zot0(oug. 0 0 quoi, vorovóv dcrwv. OpoÀoysig, quoi, guÀomovorart xol quiocoporoart, Óvo qUG6cg )jvOcOo, v Aoyo, ulav vig 9sovqvog xol uiav vic evOQu- sovQvog* si volvvv Óvo quctig Mysig GvvslqivOEvos aUrO , móc slc uíav e)9ig vdg Óvo cvcrilÀtc; puoi* uio ydo wol ula vo, dÀÀ' ovyi uio. yéAog yoUv si vig xoz& oU coU vzoxetuévov Óvo
p. XX xorqyogolg Tw, xal «9919 fv ziv vd voimüro moroíro. haec autem. omnia recte a Nicephoro ad Pisidae verba explananda di- cta esse fatemur, sed Pisidam ipsum hic impugnare Philoponum negamus. error enim Philoponi praecipuus fuit ut hypostases .a naturis non distingueret, ac proinde tres naturas in SS. Trinitate adfirmaret, unde tritheita passim audit; ad quam sententiam
PRAEFATIO. XXI
refutandam nil faciunt iambi quos ex Pisida profert Nicephorus. error autem Severi atque omnium Monophysitarum fuit ut unam ex duabus in Christo naturam post unionem , hoc est in incarna- tione, adsererent; cuius deliramenti praestigias nequeas melius detegere atque impugnare, quam si cum Pisida dicas: Aeus fu, Sepere, sí ie non repugnante altera est divinitatis, altera vero humanitatis in Christo natura, quomodo alteram et alteram unam. esse dicis? nonne hoc etiam pueris ridendum erit , qui plane norunt ex una et una non unam sed duas coalescere natu- ras? atque haec ita plane accipienda esse operis contextus de- monstrat: ita enim atque hoc plane sensu laudati a Nicephoro iambi in Severum intorquentur, ut videre est v. 633 et seqq. inde autem etiam colligas evidenter omnes post Nicephorum alu- cinatos esse scriptores, qui eo duce dixerunt Pisidam hisce sena- ris Philoponum lacessere. itaque Allatius primum hoc testimo- nio Nicephori fretus asserere non dubitavit Georgium nostrum aliquo scripto Iohannem Philoponum eiusque sectatorum haere- sim oppugnasse; Caveus autem et Oudinus eiusdem Nicephori auctoritate et fide moti in Philoponum scripsisse Pisidam pro re certa habuerunt, sed cui quod hoc esset opus in Philoponum scriptum ignorarent, omnia perperam miscentes et in unum con- fundentes, non aliud quam Hexaémeron illud esse iudicarunt: cum autem in eo poémate Proclum nominari animadvertissent, nullam aliam esse rationem autumarunt conciliandi Pisidae cum Nicephoro, quam si dicerent sub tecto Procli nomine Philopo- num intelligi. sed Fabricius nec Oudino et Caveo concedit idem unumque esse.opus in Philoponum cum Hexaémero, nec cum Allatio consentit, qui singulare poéma adversus eundem Philo- ponum admittit, sed potius existimat Pisidam tribus illis tantum- modo versiculis tritheismum Philoponi eiusque computandi in divinis temeritatem perstrinxisse. sed haec omnia ex ingenio unumquemque suo 1ninus recte adfirmasse iam constat ex hoc poémate in Severum, in quo Pisida Severum ipsum, non Philo- ponum insectatur. utrum autem Niceta Choniates, quem Alla- tius ait lib. 10 ZZesaurzz orthodoxae fidei adversus 7MMonophysitas eosdem tres versus laudare, dicat esse illos contra Philoponum scriptos, plane nescio. quanquam enim multum studiose huius "Thesauri codices in Romanis bibliothecis conquisiverim , nullibi
,
p. XXI
xxu QUERCII
tamen mihi contigit eos Invenire; ut omnino admirarer unde hoc Nicetae testimonium hausisset Allatius. nuper autem cum Flo- rentiam fausto clementissimi principis adventu cohonestatam ve- nissem, codicem bibliothecae Medico- Laurentianae Thesaurum Nicetae continentem diligenter evolyi, et librum decimum iterato legi, nec uspiam tamen memorari Pisidam. deprehendi. quare suspicio mihi orta est, in eo codice forsan aliqua esse omissa ex iis quae in Allatiano legebantur. fatear enim, sicuti mentionem Pisidae ingessit Niceta, id plane facere debuit eo in libro quem Allatius designat: ibi enim multum apposite variorum auctorum de Monophysismo sententiae referuntur,
9. "Eysopuov slg vóv qéQrvoe "LdvacráGtov: encomium martyris Znastasii, quod olim fuisse ms in bibliotheca Antonii Augustini testatur Allatius. nos diu quaesitum tandem inveni- mus in nuper laudata bibliotheca Medico - Laurentiana Z/u/. 9 n.14: sed nonnisi magno pretio nobis licuit eius apographum ob- tinere, et quod durius est, opus etiam fuit illud Florentiam ite- rum. mittere et cum autographo conferre, propterea quod ama- nuensis inutili ac plane ridicula quadam diligentia codicis chara- cteres nexus litterarumque ductus omnes conatus exprimere, ea ne legi possent effecerat. ex qua re mirum quot mihi sunt ortae molestiae: nam quinque integri anni deinceps elapsi sunt, ante- quam. hoc grande negotium absolutum reciperem. encomii vel orationis auctorem esse Pisidam faciunt, ut credamus et nota temporis et rerum affinitas et stili cum stilo nativa germanitas ; quae omnia, ut nobis quidem videtur, satis aperte demonstran- iur. ceterum unum hoc exstat Pisidae opusculum soluta oratione scriptum: nam alia quidem hoc modo eum scripsisse nec affir- mare possumus nec negàre. sed hoc ipsum e tenebris in lucem nunc prodire forsan gaudebunt viri eruditi, apud quos certum et inconcussum iam erit Suidae de Pisida testimonium dicentis scri- psisse nostrum praeter cetera xorcAoyo0qv dysoputov elg züv udg- vvoc "Avacreciov, non autem eig 0v uéyav 'A9avdotov; quod iam praeter ceteros antea viderat Alex. Politus Zn JMariyrodogio Jom. illustr. p. 367, dicens: Suidas inter scripta Georzii Pisi- dae refert Eyuayaov slg 0v udorvoa Avacréciov, qua de lectione non erat quod inquireret Kusterus, quod sciolus nescio quis ibi Jcerat elg vov uéyov ' AGavdciov. scripsit etiam Georgius Pisida,
PRAEFATIO. XXIII
zig 'HooxAeiov vóv facia xol sig vóv xar& Icgódv molsuov. unde magis fit verisimile scripsisse etiam. Pisidazm, encomium in S. "Anastasium martyrem fortissimum atque celebratissimum.
10. 'Emwedpuoro ol énocnacucrie, epigrammata et fra- gmenía, quae multo studio et diligentia ex libris cum editis tum ineditis collegimus, ut videre est in fine:.nihil enim hic iuvat repetere ea quae alibi fusius exposita ac pertractata sunt,
Haec itaque sunt indubia opera Pisidae, quae usque ad hunc diem nobis obtigit reperire ac reperta vulgare. sed ex iis alia ipsum scripsisse coniicimus: cum enim inter fragmenta oc- currant plures iambi , qui in recensitis opusculis non inveniuntur, ad aliquem deperditum libellum eos pertinere manifestum. est, id autem ipse Pisida suo testimonio yidetur confirmare : ait enim -croas, 8 881 de Exped. Opeg 0 pingd) xo (jgegvügouo Gxagst vijv qv Qalervav Éxnsodv elOicuévog qjuegrov ovv ux] OwzAsv- Cog óÀqv. si autem assuetus erat in Heraclium excurrere uix Gxcgti, hoc est parvis poématiis de eo scribere, profecto alia iam ediderat, antequam hasce acroases vulgaret, sed nullum elus exstat opus, quod acroases ipsas praecesserit; igitur si quid scripsit, deperditum est, quin etiam in 24baricis v. 307 pacis tempore se plura dicturum pollicetur de gestis Heraclii. sed quae post pacem cum Persis sancitam edidit, sunt poémata in ZZexae- meron et in Severum, in quibus pauca admodum attingit de He- raclio, neque suam fidem omnino liberasse Pisidam dixeris in -Heracliade: quamvis enim eo in poémate omnia imperatoris ge- sta complecti voluisse videatur, quam leviter tamen ea pertra- ctarit ipse sensit, ac fassus est, dicens in fine Acroas. 1 238 rerum copia urgeri ac premi, et pauca tantum e multis delibare, donec ipse imperator im urbem reversus liberiorem ei praebeat dicendi facultatem, ut igitur nostra fert opinio, praeter ea quae nunc prodeunt in lucem opera Pisidae, alium quendam libellum iambico metro dgzso sL91070 exaravit, in quo res ab Heraclio in Oriente gestae fortasse accuratius expendebantur. quam nostram sententiam etiam Michaélis Pselli auctoritas videtur confirmare, ut dicetur infra, cum de stilo Pisidae agemus,
Nunc autem, an alia etiam scripserit, videndum est. nam Possevinus quidem in catalogo mss Graecorum ad calcem oz. 5 sui Zpparatus ait in bibliotheca Vallicellana adservari codicem,
p. XXII
p. XXIII
XXIV^ QUERCII
in quo Pisidae de gestis imperatorum Cpolitanorum historia con- üinetur. lohannes autem Georgius Herwartus ad. Hoémberg in suis de re chronologica capitibus, Usserius aliique non dubita- runt Georgio nostro attribuere celeberrimum illud chronicon, quod primum Fastorum Siculorum ac deinde Chronici Alexan- drini et Paschalis lemmate vulgatum est. sed quod ad biblio- thecam Vallicellanam spectat, quam patrum Oratorii humanitate saepe adire et totam perlustrare mihi licuit, plane assentior Leoni Allatio, qui Possevini auctoritatem ita convellit. "licet anxie li- brum quaesiverim, saepeque indicem et potissimam librorum partem pervolverim, ad hunc tamen diem nusquam tale opus oc- currit. o utinam, quod non credo, esset. errorem inde natum existimo: nam qui librorum Graecorum indicem confecit, cum in cod. B. 112, antiquo satis et optimae notae, sed parvae molis libro, historiam de imperatoribus Cpolitanis in principio repe- risset, eam tamen dxépoAov plurimarum paginarum amissione, quam postea opus in Hexaémeron Georgii Pisidae excipiebat, nec, ut par erat, animadvertisset historiam primam de impera- toribus Constantini Manassae Synopsim esse, eam Georgio Pisi- dae, gequentis operis auctori, sed oscitanter nimis, donavit et harum rerum anxiis fucum fecit." quod autem Herwartus ex Suida probare contendit, chronici Paschalis scriptorem fuisse Pisidam, qui, ut ipse ait, aevo Heraclii florebat eiusque res ge- stas, et Persica bella oratione libera composuit, quam sit ridi- culum, apparet ex iis quae de testimonio Suidae superius dicta sunt. nam Herwartus ea ipsa Suidae verba, "E£oxutgov ài ldu- Bev sig Em vowoylun* sig "HoczAtov vóv facio, xol sig xdv xerd llegów móksuov, ad hoc chronicon significandum inani co- natu detorquet, quasi Pisida uno tantum opere coeptos ab orbe condito usque ad Heraclium et Persicum bellum Heraclii Annales prosecutus sit. ita enim zg e/p interpretatur, ut valeat non de Heraclio sed usque ad Heraclium, interpunctione ante gig omnino sublata. hoc autem vanum esse Herwarti commentum demon- stravit Matthaeus Raderus in Praef. ad hoc ipsum chronicon, quod Alexandrinum inscripsit atque edidit, ex ipso Suida satis aperte evincens Hexaémeron Pisidae esse opus a ceteris distin- ctum. sed et Raderus ipse de Pisidae scriptis loquens alucinatus est: nam primum ex ms cod. A. bibliothecae Augustanae, in quo
PRAEFATIO. —OXXV
legitur l'eogylov Ótaxovov vijc dytag &xxAncloc vov IIiotüovg xgooí- piov jc "E&onu£gov ài iduBov Grigov, recte omnino colligit hoc opus esse fuusrgov et versu conscriptum , sed perperam deinde statuit mille octingentos octoginta eiusdem operis versus, quos habuisse prae manibus editos adfirmat, aliud non esse quam quoddam totius argumenti prooemium, quod etiam Vossius de Hist. Graec. tom. & p. 148, Raderi auctoritate motus, impru- denter asseruit. ecquis enim non intelligit in codice Augustano vocem zrgooljtov idem plane sonare ac doy: z09 E£onu£oov, hoc est initium Hexaemeri, vel incipit Hexaemeron? quis autem credat operi trium millium versuum, ut placet Suidae, mille octingentorum et octoginta esse affixum prooemium? sed et le- genti patet Hexaémeri prooemium constare tantum quinquaginta prioribus iambis, post quos statim incipit poéma eo versu, zzmy?j plv o9v nígvxs voU Aóyov uia. secundum erravit Raderus, quod Pisidam scripsisse Aistoriam de Heraclio xoveXoyamv dicat, eius- que rei testem Suidam exhibeat, quod esse falsum alibi demon- stratum est, nam quae Suidas ait scripsisse Pisidam de Heraclio, iambis contineri vidimus, nec ullam aliam historiam lexicogra- phus memorat, ad quam chronicon Paschale referri posset. ita- que cum Herwartus tum Raderus in Suidae textu explanando falsi sunt: sed turpius Herwartus, qui ex eo gloriatur in suis Capitibus Chron. detexisse eiusdem chronici Paschalis auctorem esse Pisidam, nec sensit quam sit ineptum hoc adfirmare, cum Suidas dicat Pisidam iambico metro esse usum, et chronicon Paschale soluta oratione sit exaratum. at Raderus contra nullo modo ex Suida affingi posse Pisidae hoc chronicon recte conten- dit, sed male ipsum Pisidam historiae cuiusdam Heraclianae esse auctorem concedit. quin etiam chronicon scripsisse Pisidam non audet omnino negare: nam aliud chronicon anonymum ms in bibliotheca collegii Annaei Augustana se vidisse testatur, quod ex Pisida et Cyrillo decerptum dicitur in Epigraphe, statimque in principio refert apud Georgium Pisidam Adami filias primas alteram Azuram alteram Asuam nominari; unde Raderus conii- ciebat chronicon Pisidae, si quod unquam fuit, a Paschali chro- nico esse diversum, in quo nec Asuae nec Azurae ulla fit mentio. nos autem nullum unquam chronicon scripsisse Pisidam existi- mamus: nam etsi concedere velimus Radero exstare codicem in
XXYI QUERCH
collegio Annaeo, eui titulus sit CAronzcon ex Pisida et Cyrillo decerptum,, quis tamen. tantam babebit titulo fidem ut ei acquie- scat, nec potius addubitet ea nomina amanuensis arbitrio appo- sita esse libro, cum neo quis fuerit Cyrillus nec quod sit chroni- con Pisidae attributum aliunde innotescat? sed alias etiam de . p. XXIV hoc ficticio chronico redibit sermo. | in chronicon Paschale autem nihil de suo contulisse Pisidam. confidenter asserimus: quamvis enim (ut cum Du-Fresnio, qui novam huiusce chronici editio- nem adornavit, loquar. Praef. p. 8) negari fere non possit eius operis continuatorem sub Heraclio vixisse, tum quod libri titulus in cod, Vaticano et in codd. bibliothecae Regis Catholici illud in annum 20 Heraclii vel certe iu illius tempora. desinere innuat, ium quod quae de eodem Augusto eiusque gestis narrantur, ac denique exscriptae prolixiores epistolae ad Persarum regem vel loparchas etc. id suadeant omnino, tamen non inde sequitur Georgium Pisidam, quod eodem Heraclio imperante vixerit, chronici auctorem haberi debere, duo autem sunt quae faciunt ut libenter Du - Fresnio assentiamur, primum quod in iis, quae de Heraclio in chronico fuse narrantur, ne una quidem. wox oc- currat a Pisida de iisdem rebus agente usurpata, ut cuivis narra- üonem chronici de bello Abarico p. 392 Pisidae conferenti fiet manifestum ; praeterquam quod chronici stilus tam. rudis est et incomptus, ut quantum licet historicum poétae comparare, nullo inodo videatur Pisidae convenire. deinde autem, ut par est cre- deré, si nostri Georgii opus esset chronicon Paschale, nom is ad annum 20 Heraclii tantum illud protraxisset, et res Persicas post interiectam illam. de Abaribus longam et minutam. narratiuncu- lam tam sicco pede transisset, sed plura omnino de gestis Hera- clii in Chosroam congessisset, et alia quae post bellum Persicum evenere, memoratu plane digna, attigisset; cum ex poémate in Severum pateat, quanti idem Pisida facienda esse censuerit, quae pro ecclesiasticis controversiis componendis post pacem cum Siroéà Persarum rege firmatam egit imperator. | iam vero chrono- graphum. non fuisse Pisidam facile, opinor, sibi quisque persua- debit: sed iambographum egisse nemo sanus negabit. «quare quid respondebimus Q. Septimio Florenti Christiano, qui ideirco ei attribuit po&mation astronomicum de SpAaera, quod antea sub Empedoclis vel Demetrii Triclinii nomine ediderat Parisiis
PRAEFATIO. — xxvn
an. 1564 Fridericus Morellus? eum enim ille, doctissimus emnino vir, anno 1687 statuisset luci donare eiusdem poématii versionem , de eo hoc iudicium interposuit. | mpedoclis hos esse versus nunquam in animum, induxi ut crederem, et qui credunt, sunt sane quam voyvmtiOtic, nulloque, ut mihi videtur, proba- bili nituntur argumento, | ab üs temporibus longissime absunt, qui Triclinio Demetrio imputant; sed. coniectura tamen. scopum veritatis propius attingunt. quamvis enim, matería haec sit vetus; recentiorum, est forma, et meruit nihilominus antiquam obtinere, profecto. poesis ista non. longe discedit a Pisidae vel stilo vel ae- iate, quod iudicium facio aliorum. e£ eruditiorum. ete. ego vero Pisidam esse auctorem non credo, et plane libenter assentior Fabricio, qui Bibl. Graec. tom. 9 p, 477 huno ipsum de SpAaera libellum, iam raro obvium , iterum impressum cum docti inter- pretis notis non inconsultus nobis obtulit legendum, sed cuivis potius alteri quam Pisidae adiudicandum censuit, quod Christia- nismum eius et religionem neutiquam 'spirent hi y. 75 et seqq. voidÓs vifu Gynparifovr' doríosg, Otàv fgoroia, viv qegw do- oovuévov. &z' ojv djroQ llolAdg duds fjgoroig, el8" Tjiiog vxAonóv &Grígov Oícw, 9:Gv rO uyycvQuo, quinam enim fieri p. XXV possit ut Pisida, qui in Hexaémero omnia ad. pietatem et veram religionem nimium etiam studiose deflexit contra Graecos, si de sphaera et stellis egisset, earum ordinem et carsum. a fabulosis gentium numinibus diceret esse constitutum ? profecto baec una difficultas tanti momenti mihi visa est, ut opus ipsum attentius expendere et stilum stilo conferre supervacaneum esse duxerim. restat tandem ut etiam illud moneam, ne Comentarios quidem in Epistolas Paulli, quos Graece exstare in bibliotheca Vindobo- nensi ex Frisio et Possevino refert Le-Longius 8/07. Sacr. tom. 9 p. 907 sub nomine JPi/scidi vel Pisidü Graeci, Georgio Pisidae tribuendos esse; quem talia scripsisse nec auctoritatibus nec con- iecturis evinces. sed et Frisio et Possevino etiam fides in boc negari posse videtur, cum Lambecius et Reimannus, qui cata- logos bibliothecae Vindobonensis longe accuratius confecerunt, huius Piscidii vel Pisidii in Paullum scribentis nullam ingerant mentionem. - Itaque cum iam sit apertum quae sint opera falso attributa Pisidae, non abs re quidem erit nunc aliquid dicere de codicibus,
p. XXVI
XXVIII QUERCII.
in quibus eius genuina scripta contineri aut vidimus aut legimus. in bibliotheca Vaticana quinque sunt huiusmodi codices, quorum primus signatur num. 121. in eo praeter Cleomedis, Dionysii Periegetae, Theodori Prodromi aliorumque opera sunt T'togyíov OiuxOvov xol óepsotvüngíov vo9 lliidov oríyor sig vxv "E&enpue- gov. codex est minutissimus, sed elegantibus litteris exaratus : iambi singulis paginis in quattuor columnas digeruntur, mon ita tamen ut tota columna prima legenda sit, antequam ad secundam quis progrediatur, sed a singulis cuiusque columnae primis ver- sibus incipiendum sit, et sic deinde veniendum ad secundos, tentios, quartos, atque eo ordine continuandum usque ad finem paginae. ceterum multis scatet erroribus, ac plures in eo de- sunt versus, plures sunt extra ordinem transpositi. secundus codex Vaticanus est 166 , non ineleganter sed multum mendose scriptus, cum emendationibus a recentiori manu adpositis in margine. titulus est zo? Gogorvcrov «oL Aoyworavov xol Qegeptv- ünglov vic usyalue ixxXqolag, xvoíov voU IIcíóov, ovízor leufi- xol zgóg zóv mzorQieQygv Kovoravcwovmoleog Zégytov, hoc est in, Hexaémeron. Serpgio dicatum. .. ex hoc codice decem illos iam- bos supplevimus in principio v. 22, qui sunt in laudem eiusdem Sergii. desinit in versum 1697: oUreg fxocre Gvugpsoovrog aj q&otc, sed pro 4«gig habet xrícig. tertius codex Vaticanus est 867 , in quo 419 iambi tantum ab Hexaémero excerpti leguntur, qui sunt de animalium proprietatibus: incipit enim a versu 938: Tíg vaUpov Éxgcvvvtv, et desinit in versim 1357: srg0c 7vzreg ci- g&v oUcíav dvacroégti. totus est negligenter et a barbara manu exaratus, ut non dubites eum a sequioris saeculi quodam Graeco emanasse. titulus est I'eoggyíov v00 coqorezov xol Otexovov v5c v0U peycAge ÉxxAqGteg Gr[gor. in fine legitur zé£Aog zv otvyclow. interea, quod mirere, iambi non sunt grwygocc sed in modum prosae orationis scriptae. quartus codex Vat. est 1196, mem- branaceus, eius formae quam dicimus in 16, nitide et eleganter et, ut videtur, circa saeculum 13 a perito calligrapho scriptus. is est codex ex quo fuerunt exscripta opuscula Pisidae ab Hol- stenio missa Maltreto, quem Allatius non vidit, a quo apogra- phum bibliothecae Corsinianae formatum est, et quo demum nos in hac editione procuranda usi sumus. in eo enim continentur omnia Pisidae carmina hoc titulo atque ordine gzíyo: I'ecgy(ov
-
PRAEFATIO. XXIX
Óiex0vov xol GxsvogiAdxoc vrjc usyadqg éxxAqotag voX IIwióov cic Tuv "E&onjusgov , in Hexaemeron. Epigrammata, MHeraclias, de vanitate vitae, contra Severum, de expeditione Heraclii, de bello barico, in Anastasium. sequuntur anonymi iambi in S. Ma- riam Aegyptiacam, ac deinde plurima Philae carmina. nec He- xaémeron nec poémation de vanitate vitae exinde colligas esse mutilum: omnes enim versus utrobique sibi succedunt suo ordine coniuncti; nulla litura apparet in medio, neque in fine, quod apponi solet cum aliquid desideratur, Asízzt vGAÀ« legitur, ut est in Morellio. in margine sunt tituli ex minio rerum capita indi- cantes, quales idem Morellius exhibuit in sua editione Parisiensi. ' codex, ut videtur, e Columnensium domo ad bibliothecam Va- ticanam transivit: habet enim in principio haec verba, Aoc vo- lumen est mei Nicolai Bartholomaei de Columnis. | quintus co- dex Vat. est 1281, bombycinus, extra et intus praeferens stemma domus Caraffae. in prima pagina legitur 442:onz Card. Caraffae bibliothecarii munus ex testamento. sequitur hic titulus: zo) v dyíowg sjuGv. KvolàAov zergidoyov " AAe&avógíag zio £àcv idi0- TqrOc xal gvrGv Óix Grizov laufixdv, zgoc vüv vig Kovorevri- vovzüAsog zurQucQymv xvgiov Zfoyiov. sed a manu recentiori, quae videtur esse Allatii, ibidem recte est adnotatum I'tooyíov vo) llicíóov. post versum 80: ciydct llgóxÀor, legitur, cya] G)v 9:Q voU , dg dusyolsvOm vd Foya Gov xvgue. — mavra &v cogíc ixoíqcog, e quibus verbis, si tanta esset codicis auctoritas, haec duo firma haberentur, et quod sit Hexaémeri principium, et quem sibi ducem in eo scribendo legerit Pisida. verum hic plane est ille codex, cuius epigraphe deceptus Hieronymus Brunellus
Hexaémeron Pisidae edidit Romae anno 1590 sub nomine Cyrilli, ut supra dictum est: omnia enim respondent ad amussim, cum titulus tum. iamborum numerus, qui sunt 1864. | ceterum totus corruptus est et prorsus inemendatus, quanquam non ineleganter scriptus initio saeculi 15. in margine ad versum 474 huiusmodi est inscriptio zsgl vzje fegóc vocov de sacro morbo, quam in nullo alio codice reperi. sed et Morellius eandem glossam marginalem apposuit, cuius vim plane non assequor, nec antea assecutus fuit editor bibliothecae Patrum Paris. 1589. ait enim, znscrz- plienem, de morbo sacro non capio: malim de certaminibus et praemiis martyrum Christi. hos quinque codices Vaticanos,
XXX QUEROH | . quoniam licebat, non piguit iamdiu conferre et variantes lectio- nes hinc inde colligere: spes namque inerat tüberrimum diligen- tiae nostrae fructum nos esse relatüros; sed exhausti laboris tarni- dem nos poenituit, iübi intelleximus eos omnes esse tam imperite et oscitanter soriptos, ut nullaii utilitatem ex eortim lectione ca- pere possis, si tamen laudatum codicem 1196 excipias, quem unum: perlustrasse ét expendisse áccuratius satis fuisset. ^ sed et alium codicem bibliothecae Vallicellanae sigtatuma B 115 conferre voluimus, quem Fulvius Ursinus dono dedit Achilli Statio, ut in eodem notatum animadverti ; ne cum essét àd inanus, eo vel ne- glecto vel omisso officio nostro videremur defuisse, codex est 1üenibrénaceus; in quo statim veniunt iambi Pisidae in duas co- lummnas pülcherrime digesti et nitido charaetert conspicui, sed p. XXVII multis imeiidis foedati et perturbato ordine dispositi; quin et de- sunt non pàuci: nam hexaémeron illic versibus 1651 cohtinetur. titulus est T'egoylov o9 IIioídov elg zovoiéQynv Zioytov msg trc "Etemufgov. cum autem paucis ante annis patrios revisurus lares Florentiam venissem, ibi mihi libuit per otium. videre ac mani- bus versare codicem 10 Plut. 5 bibliothecae Mediceo - Laurentia- nàe, quamvis nec áetate neo ulla scriptionis specie commenda- bilem, in quo habentur Itogyíov Oiuxóvov Küvóravttvovnóktoc toU llicióov ctiíyow: Voufor, videlicet in Hexaémerón, qui sunt tantum nümero 14927: plures enim versus omisit scriptor, àc praesertim in fine, quorum ultimus occurrit, qui nobis est 1823: frowuoc oivog. id autem antea observaverat diligentissimus editor catálogi eiusdem bibliothecae p. 23, haee subdéns: zm codice adcedunt hi quinque mendosi versus, qui desiderantur in editione Lectii: üóba 0B wüvrov tO Ot xal 0tonóTy và LOvtt 1c uévovt elg del mo£mét. — div; dyu]v yivovro vd iv toig máci qoOVorg ve xal y^ Étoiós voie duevglroig &Vte 08 tolg dvoEloig ojpiv dv mat wat- Qoig. at non sensit, quod tamen facile erat intelligere; putidos illos versiculos rion esse Pisidae sed imperiti scriptoris, qui oum. scribendi finem fecisset, amanuensium more haee effutivit de | $uo. qua de re tüntum ábest ut in editionibus Hexaémerr hae nugae desiderentut, üt essent potius, si forte illuc irrepsissent, expungendae. venio nun ad bibliothecam regii "Taurinensis Athenaei, in qua, prout ex eius catalogo colligitur, duo sunt codices opera Pisidae continentes, videlicet 804 et 360... id cum.
PRAEFATIO. XXXI
ego legissem, statim per epistolam rogavi cl. Patrem Beccáriaim, eiusdem Athenaei professorem celeberrimum et ex eo tempore, quo nos ambo degebamus Panormi, amicum suavissimum , ut qua ratione et modo posset, horum codicum notitiam ampliorem quam quae in catalogo esset mihi communicaret, is autem hanc spartàm , quo nihil optatius mihi contingere potuit, dedit alteri bibliothecae custodi Francisco Bertáe, viro doctissimo, atque hu- manissimo, qui sponte et ultro, et nulla vilis mercedis spe du- ctus, iniucundum onus subiit, unum ex duobus codicibus con- tulit, suasque in utrumque observationes ad me liberaliter misit. sed ut ipse fatetur, uterque codex mendose scriptus est saeculo 15, idque ex variantibus inde excerptis ábunde patet. titulus codicis 304 hic est, Itopyíov Oiwxóvov $e y&grogvAaxoc Tc dyiororQe r00 Oto usyalqo éxxAgolec Kovóravtwovstóleog , T0 Ilhoíüov, zoooígiov sig vuv "E£owutoov Ov idufGv, qui titulus in Catalogo p. 393 sic legitur Latine tantum expressus, Georg diaconi et chartophylacis sanctissimae dei ecclesiae C. P. Pisi- densis, carmen in Hexaemeron; sed melius et ad. verbum reddas, Georgii etc. sanctissimae et magnae dei écclesiae cognomento Pi- sidae, in JHexaémeron iambis conscriptum prooemium. is est " codex cuius variae lectiones laudatissimi viri Francisci Bertae beneficio apud me sunt, e quibus tamen nullum adiumentum ca- pere nobis licuit vel ad emaculandum vel ad locupletandum Pisi- dae textum: omnia enim illic sunt interpolate et barbare scripta. sed in eo etiam occurrunt decem illi senarii in laudem Sergii, quos diximus superius ex cod. Vat. 166 excerptos in Hexaéme- ron no$ comportasse post versum 21. quin etiam hoe in codice "Taurinensi praeter decem hi alii duo adduntur versiculi: oj zgo- p. XXVIII qeapr 0à vd» Aakovvrov Ogepdtov Égoc zooctvyrió xol 9:óvoc- Tog Àoyog, quos in textum non recepimus, quia nobis videbantur esse nimis inficeti et Pisidae neutiquam convenire, sed qui volet recipiat, dummodo pro $eürootoc , (uae putida vox est et bar- bara, legat Ocozoem5g Aoyog. alterius autem codicis 860 titulum, cuius characteres adeo esse evanidos me monuit àiniée idem Berta ut vix legi possint, proferam ex Catalogo, im qtio p. 485 haec habentur: f'*ooyíov Ówoxóvov i6 ptydAng toU O00 ixxAg- Gíag xoi Gépeoevücglov toU Ilclóov Gtío, moluzixol le 0 E£erj- pégov zoU uéy&ov Bociktlov, Georgii diaconi magnae ecclesiae
XXXII QUERCII :
et. referendarüi ,, cognomine .Pisidae ,' iambici versus. politici in Hexaeémeron magni Basilii, quorum initium à zevróc. sed hoc in titulo erravit cum codicis scriptor, qui versus politicos appin- xit Pisidae, tum auctor catalogi, qui eos iambicos politicos ap- pellat: nam ut inferius notabimus, iambis quidem scripsit Pisida, et omnino eleganter, non versibus politicis; iambicos autem ver- sus nullo modo possis appellare politicos, cum maximum sit inter iambos ipsos et politicos discrimen. quod autem ibi deinde legi- tur, suos iambos scripsisse Pisidam in ZJexaemerom Basilü, id quam levi innitatur fundamento, ostendimus in ZZoz:to ad. ipsum poéma de opificio mundi. sed hoo in codice praeter Hexaémeron habentur etiam primum. zoà ero elg v0v p&rotov fov xal xa^ duteQugovov, eiusdem de vanitate vitae et adversus superbos, iambi, quorum initium: &vor£ov qwdv ro? AoyiGuoU vdg xóa, deinde vero gzí;or o9 evroU tig vxjv dylov voU. XotoroU xal Or0U eju v evéovacw , eiusdem versus de. Christi Domini nostri resur- rectione, quorum initium : AsvgeruovoUGa. vOv z:go1jAOcv 1) «10616, | 10 yàg Gxortwov éxüidoGkevat yo£oc. | Hi sunt codices in Italiae bibliothecis asservati, in quibus opera Pisidae continentur; nec alii sunt Georgii z5g usycAnge éx- xÀqnciag ovíyor, quos Conradus Gesnerus-in sua Bibliotheca dicit alicubi exstare in Italia; ac proinde non immerito irridetur ab Allatio, quod ita scripserit: Itogyíov zovrqpue ToU xoi Iliióov. Inscriptio trimetra iambica libri, qui nescio qua in Jtaliae biblio- theca latet, varía opuscula continens, de aestate, de mari, ad eos qui leges non metuunt, de augmento, de sensibus nostris; physiologiam de plantis, avibus, volatilibus, natatilibus, feris, reptilibus et herbis; de generibus animalium; de locusta, de hi- rundine, de malo punica. quae omnia Hexaémeri partem con- stituunt. , verum ez, subiungit Allatius, quomodo unum et conti- nuatum tractatum in plures vir iste discerpit. | an non etiam hac raiione et carmen quandoque unicus tractatus et opusculum erit? at vero longe plures sunt operum Pisidae codices, qui in biblio- thecis extra Italiam exstant: nam in sola regia Parisiensi, qua nulla post Vaticanam plane ditior est, quinque sunt codices, ut patet ex catalogo, videlicet 854, 1977, 1302, 2881, 2871, iam- bica carmina in Z7Zexa&meron, sive de opz/icio mundi complecten- tes sub aperto nomine Pisidae. sed ibidem alii quinque exstant
PRAEFATIO. XXXIII
codices, id est 2745, 2746, 2869, 2870, 2893, in quibus idem opus venit sub falso nomine Cyrilli Alexandrini. in codice autem 1630 leguntur Pisidae iambi de vta umana, quorum dgyozé£Aziay nobis rogatus misit perhumaniter cl. vir Capperonnerius biblio- thecae regiae custos, qualem hic libenter subiicimus, cum quod p. XXIX ibi alia aliter ac in editis legantur, tum quod nihil deesse in fine huius poématis, ut superius dicebamus, confirmetur. ro Gogm- tdzov ltogylov zoÀ lhoídov sig vóv dvOgumivov fiov zcl xard vztgnoavoy £uperoe leufuxa. |
Tà zQóygaupe.mQog XoiGróv. &voibov xuGv ToU AoyicuoU Tig zrUjug, Ó TOU vov zQlv ifavolfag z0 GrOpo. — ti xci AsiégOni TOig Órom:cig mavrdgi Tj ToU xaO qudv tvüwtyvoGrov fov. pog éxsívoig yoousvog Qi0eGxdAo:g lpevróv, dg Fvcrwv, Puué- TQog yocgov ài 2c nínouga zàv za9ày dusrglav yocgtig Zuav- T0) xol xermyogupévov. doyr àv luufzgov. z5v ro) fiov ó£ov- Gov tixóva yodgov. z£Àoc. Ognuea À«umoov ix 9:09 mimqyufvov, Ügóuov yoovizóv i£ 'Aódu GvÀÀaufavov. at in eodem codice 1630 sub nomine Pisidae veniunt n. 77 versus Aeroici de eodem argumento , videlicet, de vanitate vitae: n. 78 iambi in templum quod. est in Blachernis, et n. 19 epigrammata in Davidem, in theologum, in Horologium. et in lezum Synopsin; quae ommia falso, esse adscripta Pisidae me monuit laudatus Capperonnerius, cuius auctoritatem sequor non invitus: sed cum iambos zz aedem Blachernianam Georgii esse iudicaverint alii doctissimi viri, ego eos inter Zrasgmenta recensere non dubitavi una cum aliis carmi- nibus zz Deiparam et Sanctum. Thomam aliosque, quae ex codice 2831 exscripta tanquam genuina Pisidae opuscula, nobis com- municavit idem Capperonnerius. nil autem loquar de homilia in. beatam Virginem, ac de vivifica ac salutari passione, quae in cod. 1207 Georgio Pisidae episcopo Nicomediensi tribuitur: satis enim de hac nominum Georgii Pisidae et Georgii Nicome- diensis confusione dictum est, nunc autem a Regia bibliotheca Parisiensi ad Caesaream Vindobonensem gradum facientes tres ibi codices adservari intelleximus ex catalogis Lambecii Nesselii et Reimmanni, Pisidae nomen praeferentes. ii autem sunt pri- mum. cod. 209 £Aeologicus, de quo Lambecius Zib. 5 p: 18, et Reimmannus p. 338. in eo n. 7 venit ZZexaeémeron sub hoc titu- lo: l'ogyíov Óiuxóvov xal ó:peosvOugíov roy lhoíón sig vnv
Georg. Pisid. 8
p. XXX
XXXIV | QUERCII.
"E£ousgov, sed pertingit tantum usque ad locum de vermibus se- ricis, cuius illic hoc est principium, zofog 02 xoi exec cugt- xovóuog. secundus codex est qui in classem medicorum relatus signatur n. 48. de eo Lambecius Zb. 6 p.162 et Reimmannus p. 498. titulus est o0 coporc&vov xvolov I'eogytov rov. Iici0ovc mtol fav, Sapientissimi Domini: Georgii Pisidae poéma iambi- cum de animalibus, quod est Hexaémeron: sed huius tituli re- spectu, ut Lambecius ait, fit eius operis inter medicos mentio tanquam ad historiam animalium pertinentis, quod omnino melius ad classem theologicam referas. ' circa fimem huius poématis, nempe e regione v. 1856: xol 0c, in margine codicis haec ad- scripta sunt verba, zo "HodxAsvov Aíyét, et paullo post e.re- gione v. 1880: 4 z«rgicogXc, item haec leguntur, zog Zégytov ÀAéy&. tertius codex est, ex quo Nesselius par. 4 p. 83 et Reim- mannus part. 9 4b. p. 72 hunc titulum proferunt: poezma vel versus iambici de animalibus avibus plantis et herbis, forte Geor- pii Pisidae vel Pselli, sed ab initio mutili. -. id ego cum legissem, nec plane scirem unde ea oriretur circa Pisidam et Psellum dubi- tatio; optimum virum Nicolaum Forlosiam, ' unum e custodibus bibliothecae Vindobonensis, cuius consuetudine utebar iucundis- sima, dum essem Viennae, nunc autem morte surreptum cum bonis doleo, datis litteris rogavi ut eius codicis accuratiorem 'de- scriptionem ad me mitteret. is autem hümaniter rescripsit codicem nec optimae notae esse, quod placuit Reimmanno adserere, nec nitide scriptum; continere autem. variorum auctorum opuscula male farta et assuta, quorum primum esset carmen iambicum in duas colummas digestum, charàáctere barbaro et prorsus evanido exaratum, cuius est initium : qAcogdv 0à vv &yooocrw sl gdy& xov. Sed hio est versus 961 Z/exavmeri Pisidae; itaque mil habet hic quod agat Psellus. at vero praéter hosce tres codices Vindobonenses Hexaémeron Pisidae continentes duo alii memo- rantur à Lambecio, in quibus occurrunt nostri Georgii fragmeiita : nam in Zb. 4 p. 208 dicit in codice 188, n. 92 haberi Zvpositio- nem, Psalmi 108 sUÀoysi 5 wvyw gov rv xVQiov,. ab anoüymo auctore collectam ex Eusebio Pamphili, S. Maximo etc. et Geor- gio Pisida, cuius citantur iambi ex poémate de opificio mundi desumpti; et in Z/b. 5 p. 106 ait in codice 241 exstare Tohannis patriarchae Antiocheni Zc/ogas' asceticas éx variis. scriptoribus
PRAEFATIO. XXXY
ecclesiasticis collectas , quos inter laudantur Evagrius mpl xXtvo- So&lec sive de vana. gloria, et Georgius Pisida, qui de eodem argumento scripsit. sed restat adhuc alter codex plane non omit- tendus, qui in Nesselio part. 5 p. 174 est 194 et in Reimmanno part. 9 lib. 2; p. TO1 est 54: namque ex eo videtur confirmari id. quod. superius concedere. noluimus Radero, Pisidam praeter cetera etiam cAronicon scriptum reliquisse. eius codicis descri- ptionem primum Nesselius , ac deinde ex eo ad verbum sic dedit Reimmannus: codex ms historicus Graecus, chartaceus, recenti man scriptus, olim ad bibliothecam cl. viri IDavidis Hogschelü pertinens, quo Georgii Pisidae, diaconi et chartophylacis magnae ecclesiae Cpolitanae, et. Cyrilli monachi. Breviarium. chronogra- phicum ex varüs historiis concinnatum, ab orbe. condito usque ad Constantinum imp. Leonis sapientis continetur filium, cum inter- pretatione Latina e regione posita. sed. cum haec mihi videren- tur inter se non convenire ,; a nuper laudato viro Nicolao Forlosia petii ut eundem codicem paullo attentius consideraret , et saltem titulum inde exscriptum ad me mitteret. | ille autem z0Ós gor &oimvev i£Aàoo, ad omnia paucis rescribens. ' codex est recentis- sime Scriptus, et fortasse anno 1578 : nam in fine cuiusdam pa- ginae haec lego, mo 4vügéov Zaguugíov vo? "Ezidevolov zíAog Aefo)ca dqE. titulus autem, quem puto ab imperito et rudi scri- ptore affictum libro, hic est: Itogylov voU lhoíóov, xel KvgíA- ov. 09 iv dyloig zatooc sjudv KvglAAov qgoovoygaguxóv Gvvro- pov, Oztp UzÓ Oiugóoov: izogizdv GvvrAéEaro. Griyog Vopfoc. 8oópov 4povixóv 26^ A0du cvMepBvov. - ó uiv ovv ' Aüdp. uevd vb ix qvat o0 napaüt[cov x. v. . im chronico nulli occurrunt iambi, qui Pisidam. detegant. ... ceterum tuum. esto hisce de rebus iudicium. ^ haec Forlosia. ego autem mihi videor, quod satis est, ex hoc ipso titulo colligere, quem ita vertas: Georg Prsi- dae et Cyrilli. | Sancti Patris: nostri Cyrilli Breviarium chrono- p. XXXl graphicum, | quod ex variis historicis collectum est. .ersus iam- bicus..: ópópov qoovixov i&' Aüàp cvAAaufavov cursum resumens ex zddamo temporis. | igitur cum .4dam eiectus esset e paradiso etc. - jam ut statim apparet, nihil putidius hoc titulo, ex quo vix intelligas quid voluerit soriptor praemonere. :sed, ut mea sen- tentia est, duo sunt tituli una simul hic perperam coniuncti. pri- ma verba, Georgi Pisidae et Cyrilli ,' primum titulum consti-
XXXYI QUERCII
tuunt , quae codici scriptor apposuit , quod fortasse vellet eo. in libro quaedam ex Cyrillo et Pisida selecta transcribere ; nisi ma- lis hunc titulum statim fecisse libro eo quia de Hexaémero Pisi- dae scribendo primum cogitaverit; cum autem ex codicibus, quos habebat prae manibus, videret modo Georgio modo autem €y- rillo illud attribui, idcirco utrumque nomen ibi recte apponi posse duxerit. quae deinde sequuntur verba, S. Patris Oyrilli JBre- viarium eic., ad secundum titulum spectant,. in quo cum nulla amplius fiat Pisidae mentio, inde fit manifestum illud chronicon ad eundem Pisidam neutiquam pertinere, quem in partem operis . non vocat idem scriptor. mec rudis ille versiculus, «qui postea succedit, est Pisidae, sed amanuensis, qui in fronte libri monuit chronicon àb Adamo exordiri: statim. enim incipit Zgifwr cum "Adamus eiectus esset e paradiso eic;,' quae tamen verba chronici aliquid deesse in principio demonstrant. nonne enim antea de- buit esse sermo de creatione Adami ?: quod autem ad. S. Cyrillum attinet, cui chronicon adscribitur, nil habeo aliud quod dicam, nisi temere hoc nominis ibi a scriptore fuisse effictum:' nam. ut videtur, hoc chronicon quod S. Cyrilli dicitar, non est diversum ab eo quod a Du- Cangio in Dissert. de Zebdomo ad. calcem not. in Zonaram, ut anonymum. ita frequenter allegatur, cAronzcon n5 ab 4d4damo ad Leonem Sapientem. | sed hic Cyrillum nil mo- ror, ac de Pisida tantum sollicitus id statuo, primum nullam au- ctoritatem tribuendam esse huius codicis titulo, deinde yero quan- quam fidem ei dandam esse quis autumet, nullo modo ex eo de- duci posse Pisidam esse eius clhronici auctorem, quod vere Cy- rillo tantum inscribitur. haec autem mihi paullo fusius expla- nanda erant, ut Radero occurrerem, quem supra vidimus ex epi- graphe codicis Augustae in collegio Annaeo quendam exstantis ab àdscribendo chronicon Pisidae non fuisse alienum 5. quando- quidem, mi fallor, codex quem Augustae vidit Raderus, idem ille est quem apertae falsitatis in titulo nuper arguimus, ex biblio-- theca Davidis Hoéschelii civis Augustani, ad. quem antea Nesselio et Reimmanno testibus pertinebat, in bibliothecam Vindobonen- sem; ut videtur, postea translatus. sed ut haec adhuc clarius. innotescant , non omittam id quod: doctissimus Montfauconius in catalogo bibliothecae Coislinianae adnotavit ad codicem 805, in quo babetur chronicon cuiusdam Georgii. monachi, qui se Zamar-
PRAEFATIO. XXXVII
tolum, | hoc est peccatorem, appellat :: namque idem plane esse chronicon Coislinianum cum. Augustano et Vindobonense inde satis apparet. - titulus Coisliniani hic est: Xgovixov cvvrogov. ix Ó:egoQav qoovoyoágov. vs xol díuyqrdv ovÀÀsyiv wel cvvrsOiv vzo Itooyíov épcgroAoU uovayoU. zQoÀoyog ggovixmg Loroplag. nc. -zoÀlol vàv É£co) giAoAoyov xci Aoyoygtgov. quae inscriptio quanquam cum inscriptione codicis Vindobonensis non videatur ad amussim concordare, attamen a sententia minime nos dimo- vet: nam ipso Montfauconio teste codex initio et aliis locis a re- p. XXXI centiore manu est restauratus, quin et prologus ibidem additus, qui in aliis codicibus desideratur, ut facile coniicias huic chronico scriptores ex ingenio unumquemque suo titulum fecisse. sed rem. patere melius agnosces ex ipsius chronici initio, quod esse huiusmodi discimus ex Montfauconio. Bífàog ysvécemg dv9oo- z&v «y 1"uéoo. fnÀactv 0 O:0g vOv AOdp xov. cixóva xol Ouolaciv «vr00. 6 0b A0dp lyévvqocv víoUg votig xol Qvyorégag Óvo, vóv Koiv xol vOv 'AQhk xal rüv ZQ9, xol vuv Afovoev xoi qv '"Acoveg, habes igitur in hoc chronico Coisliniano fabellam de duabus filiabus Adam, quam in chronico Augustano, ut superius observatum est, Raderus dixit se legisse tanquam Pisidae testi- monio et nomine firmatam. . verum hic nomen Pisidae non appa- ret. . itaque vel Raderus, dum ea legeret, alucinatus est, vel scriptoris inscitia hoc ipsum nomen Pisidae illuc irrepsit. cete- rum monet Montfauconius chronicon scatere fabulis et narratiun- culis ridiculis, totumque esse contextum ex longis patrum lagi- niis, quos inter citatur S. Cyrillus, quod scriptori codicis Augu- stani et Vindobonensis ansam fortasse praebuit ut chronicon Cy- rillo inscriberet. id autem fiet aliquando certissimum, si quis - haec duo chronica inter se conferre suscipiat, nec tertium prae- termittat, quod Allatius p. 313 et Caveus p. 583 dixerunt haberi ms in bibliotheca Scoriacensi hoc titulo I'egoyíov gagzogvAazog vc ueycAgg ixxÀqoíag Xoovixóv, quod, ut videtur, ipsissimum chronicon est a quodam Georgio hinc inde corrosum atque com- pilatum. | plurimum autem iuvabit, si tanti rem esse quis credat, ea diligentius expendere quae fuse disputavit Allatius agens de Georgiis monachis, p. 323: cum enim ille tot chronica Georgio- rum nomine inscripta memorari passim vidisset, conatus est no- dum solvere, et chronicon a chronico, Georgium a Georgio di-
XXXVII J "QUEROII :
stinguere, et veritatem , si fieri posset, e puteo aucupari; quod tamen ei non multum feliciter cessisse nobis yidebatur. sed quis- nam rem implicatissimam sine omnium codicum: cvzotíe et con- sideratione melius extricasset? verumtamen certum est Allatium nullum unquam ex tot chronicis Georgio Pisidae vindicasse. ego autem cuni intellexissem Allatium ipsum Georgii Hamaártoli chro- nicon e Graeca lingua in Latinam olim vertisse, quod tamen nun- quam vidit lucem, codices Vaticanos 153 et 154 e quibus ver- sionem paravit suam , attentius consideravi, atque ex iis aperte deprehendi chronicon Hamartoli a chronicis. supra memoratis, quae in aliarum bibliothecarum codicibus aliis Georgiis tribuun- tur, nihil aut valde parum differre, idemque omnino esse ac Coislinianum a Montfauconio laudatum. nam praeter prologum z0ÀÀol uiv àv Ffo gilolóyov, quem p. 831 totum exscripsit Allatius, codices Vaticani eundem etiam praeferunt titulum, idem- que de duabus filiabus Adam commentum his verbis: Xoovixóv cuvrouov ix Üiegógoy qgovoyotgov xol dmnyyvóv. cvilsylv xal GvyvéOiv dno Itogylov duaQroÀoU uoveyoU. Bipkog ysvícsag dvOgomov, « wu£oo ÉxAotvtv Ó Otóc vÓv A0dy wov! sinóvo xol Opolociv evro)U. ó OP A40dy ly£vvgotv víoUg votig xol Quyorégas Qvo, zóv Kolv xol vov 'ABH, «al zóv ZijO, wol viv "Atégav xal vi? Acovip. xol o uiv A0ay xord x£lsvaiw Qéo0 inéBqxsv 0vo- poca zi vOig vevQozt000iG wol mertivoig xol dgifloig xal Eom TOig xol Dy8vGt xol voie ÉwvroU víxvoig* vO 0b «vrOU Ovouc xc vije yvvcixüg avo Gyyskog xvglov simev avvoig. xol ó uiv Koiv p. XXXIII ZAofle yvvaixa viv zoovqv dóskq)v «vto? Afopov, ó 0$ Xx viv Osvtígav "Acovdu. xol ó uiv Afi w. v. À. itaque vel omnia haec chronica unum eundemque habent auctorem Georgium , si placet, Hamartolum, vel sunt ex aliis chronicis a quolibet Geor- gio compilata, quem esse Pisidam nemo sanus cum Radero post- hac dixerit. sed haec nimis fortasse longa sunt; ut intelligas Pisidam nec codicum nec auctorum fide chronographicis scripto- ribus esse annumerandum. iam tandem vero nulli alii supersunt codices eiusdem Pisidae recensendi, quam qui in bibliotheca Ba- varica num. 51, Spitzelio teste, adservatur, et qui in Augustana Plut. $ n. 76 ita inscribitur, l'eooyíov Qtaxóvov vig dylag exxAg-
cec, oU Ilhoi0ov, zgooljuov tijc "E&anuégov 0tà ieu ovíyov, de quo etiam supra locuti stunus.
PRAEFATIO. XXXIX
Hactenus. de operibus ,. et de codicibus iu quibus opera Pisi- dae.continentur: nunc autem de ipsorum operum stilo aliquid dicendum est. . iambi, quibus in scribendo usus est Georgius, ut plurimum. concinni sunt atque elegantes. . perrari enim occurrunt tribrachi dactyli aliique pedes immixti, quibus iamborum nitor et venustas elanguet; quod crimen iam diu obiecit Horatius oer. 260 e£ segq. sui temporis scriptoribus comicis, quorum fuit in fingendis iambis licentia, ut maximum inde oriretur auribus fasti- dium. verum iambi Pisidae omnes numerose incidunt in aures, et in animum illabuntur iucunde. qua de re minus patienter illud. supra pag. 28 ferebam, quod in catalogo bibliothecae Tau- rinensis Pisidae iambi vocarentur poZ£ici, quos non iniuria, sed recte et merito Ioh. Matthias Gesnerus in libro de eruditione Graecorum, qui hodie vivunt meram stultitiam appellat, impolitos . ac rudes,. fossotibusque et caprimulgis quam. politicis digniores. vere enim horum carminum rationem , in quibus syllabarum nu- meru$, non quantitas spectatur, sola barbaries inter Graecos se- quioribus saeculis inyexit, ut testis est Allatius dzatriba de Simeo- nibus p. 166, cui subscripserunt Fabricius Bibl. Graec. vo/. 10 p. 253 et 818, et Card, Quirinius diatr.. in orthod. vet. Graeciae officia p. ÁT. ait enim: ratio ista confingendorum carminum non. nunc primum in ea natione, sed multa abhinc saecula, labo- ris forsan. pertaesa, ante et barbarie omnia occupante (adde quo- que rerum, similium, ignorationem),. in, usu fuisse comperitur, ut videmus in. Photii patriarchae, Pselli, Manassae, PAilippi So- litarii, Manuelis Philae et Tzetzae. poématiis, in quibus saepe occurrunt politici versus, quorum artificium in eo totum videtur positum, ut quindecim syllabas nunquam excedant, et si quae ultra videntur, | eas per aphaeresim vel synaloepham decurtent et absumant, dummodo in iambum exeant in fine: idcirco poZitic vel demotici dicti, quod vulgares, vel ut idem Allatius declarat, cominunes omnium, civium, suit, usuique. eorum. accommodati. itaque tantum. abest ut iambi Pisidae hoc squalore et sorde vile- p. XXXIV scant, ut potius nimia quaedam festivitas in eis insit, quae qui- dem. facilius auribtis diiudicari quam. verbis. demonstrari potest, quamque in vertendis alia lingua sententiis servare nemini liceat: nam sonus et numeri, quibus tota constat venustas, interpreta- tione dissolvuntur, et ipsae quoque sententiae ex sola complexione
XL QUERCIH
et forma verborum nitentes conciduntur et enervantur. sed hoc ipsum nimium in consectandis flosculis et salibus studium , quod sensim obrepente barbarie et nativo eloquentiae nitore depereunte sophistarum peculiare fuit, vitio potius quam laudi vertendum Pisidae non negabimus: scimus enim ut aetas posterior novis et exquisitis ornamentis ita scripta resperserit, ut dum sermonem eximia suavitate condiret, vigorem extenuarit et nervos robustae sanaeque dictionis inciderit. quare nil mirum recentiorum Grae- corum palato tantum sapuisse iambos Pisidae, ut eos aliis prae- ferre non dubitaverint: nam Gregorius Corinthi episcopus in libro z:gl Gvvro$eog Aóyov, de constructione orationis, qui exstat ms in Vaticana bibliotheca, carmen iambicum Pisidae tale esse exi- stimavit, ut ex eo tamquam absolutissimo exemplum petere prae ceteris debeamus. zs ovv và leufeio Xoyoyoogío vig dori sÜgv- $uog, £uAovoOc cor xol vo ivOvumuavixov iv evroig. Freie doyé- rvzov TOv Ilhoióqv, veozígovg rv KoAMkAQv, vov IIvoyongó0go- pov, xal sb vig votoUrOg. év roig zoÀowoíg Tüv OroÀóyov, vOv Zo- gox(v, àxóg TÓv zovuxdv iQuouarov eürQv, à svpoatécrtoa vOU Zivxóggovog xol st v roro 0rov *). sed quanta fuerit Pisidae eiusque carminum apud eosdem Graecos aestimatio, longe melius addiscas ex Allatio, qui zm diatriba de Georgiis p. 310 testem adhibet Psellum, quod plerique Pisidam Euripidi comparare, multi anteponere non sine animi contentione, lite etiam mota, P XXXVI praesumpserint. nil plane hac laude Pselli in Pisidam honorifi- centius esse possit. verum non adeo facile est ea omnia, quae laudat Psellus, in Pisida invenire. mam quo in libro vel poé- mate tam diserte ac particulatim noster Georgius agit de aurigis ac de aurigatione, de iugis, rotis et modiolis? vel quaenam est inter eius carmina de phalangibus; de equitum peditumque ac sagittariorum varia ratione tam accurata descriptio? num alia quam quae hodie exstant scripta Pisidae Psellus commendat, et librum deperditum commonstrat? | equidem fateor; id mihi sta- tim multum probabile esse visum: sed cum accurátius Pselli verba eiusque dicendi modum perpenderem, tum demum serisi ea quae Pisida summatim attigisset, a Psello mirifice exornari atque amplificari. nam quod is ait de morbis et remediis, certum
*) cf, Bekkeri Anecdot, p. 1082.
'"! PRAEFATIO. . XLI
est ad v. 1583 et seqq. Hexaémeri esse referendum , et quod de
catena, ad primos versus poematis zn Severum; quod autem de
horis in choream se moventibus idem Psellus refert, habes in Hexaémero v. 289, et quod iterum de Loris quadriga prodeunti-
bus et in orbem redeuntibus inquit ille, invenies ibidem v. 338.
demum quod est in Psello de pAalangibus et militaribus copiis,
ad acroases de expeditione .Heraclii contra Persas trahere com-
mode possis, in quibus similia passim occurrunt. at vero quan-
quam ego a Psello minime dissentiam eiusque laudibus dignum
omnino existimem esse Pisidam, nunquam tamen hunc praefe-
ram Euripidi alterive ex antiquioribus iambographis Graecis. di-
cam enim quod verum est. etsi plurimis in locis Pisidae carmen
ita elucet, ut veterum poétarum gratiam et venustatem non desi-
deres, saepe etiam ita frigescit;, ut in scribendo dormitasse au-
ctorem non modo sentias sed etiam indigneris quam maxime. ce-
terum quantum ille sublimitate carminis assurgere et se efferre potuerit, praecipue ostendit in Hexaémero, in quo omnia sen- tentiarum floribus et urbanitatis quodam sale conspersa sunt, in omnibus autem eius operibus contemplari licebit adumbratam pii p.XXX VII scriptoris imaginem, suavissimos mores, eximiam probitatem, qua se, dum numerose cadens versus leniter affluit, legentium auribus inculcat atque commendat.
Haec habebam quae dicerem de Georgio Pisida, non parvi nominis apud recentiores Graecos poéta, in quo cum plura inve- nias quae non invitus demireris, nihil tamen opinor spectandum magis est quam eius in tuendis Christianae religionis dogmatibus constantia et sincera fides: nain cum in ea tempora incidisset quibus Sergius patriarcha omnem machinam movit, ut Órientem universum a monophysismo ad monothelismum vafro consilio et malis technis pertraheret, ipse autem Sergium eiusque pietatem et doctrinam suspiceret maxime et coleret, nihilo tamen minus sibi fucum fieri nullatenus passus est, et suam fidem puram in- tegramque servavit; quod ex omnibus hisce libellis, ac praeser- tim ex carmine zz Severuzn , luculenter patet.
De Pisida mentionem faciunt inter antiquos "Theophanes, Suidas, Cedrenus, Nicephorus Callisti, Iohannes Tzetza eiusque . frater Isaacius Tzetza; inter recentiores autem, praeter Morel- lium, Kusterum, Herwartum, Raderum, Allatium, Maltretum,
xLn QUERCII. PRAEFATIO.
Fabricium, Caveum, Oudinum, quorum sententias hactenus ex- pendimus, quamplurimi alii scriptores celeberrimi, qui in ferendo. de eiusdem Pisidae scriptis iudicio ex Suidae verbis male acce- ptis et intellectis allucinati sunt... nam Baronius ad a..627 29, et post eum Pagius ,. soluta oratione scripsisse Pisidam aiunt quae : iambico metro. adstricta leguntur. ita plane etiam Bellarminus et Labbeus. de script. ecclesiasticis historiam. de rebus. «Heraclii imp..Pisidae tribuunt, a quibus non dissentit Bandurius 7/ntig. Cp. p. 868... sed eo in errore hi ducem habueruüt Vossium de historicis. Graecis tom. 4. p. 143 .et Possevinum zn App. Sacro 10m. 1 p. 988. mihil autem peccarunt de Pisida loquentes Guil- lelmus Crowaeus zn .Elencho. Scrzptorum in. S. Scripturam p. 149; Ioh. Henricus Boeclerus de Script. Graecis et Latinis p. 85, Ha- drianus Bailletius Ju,gemens des Scavans tom. & p. 546, Jac Le- Longius 8707. .Sacrá. tom. 2. p. 741, et Ioh. Iac. Scheuzerus Physica. Sacra tom. 1 in princ. ,. vel quod nullun aliud. eius opus praeter Hexaémeron noverint, vel quod de aliis suum iudicium interponere noluerint. Isaacus Casaubonus zZnimad. im the- naeum p. 893 pium et elegantem Georgium nostrum aequus iu- dex appellat, sed emendationem in eum proponit quam ut minus necessariam recipiendam esse non credimus, ut patet ex. v. 240 de vanitate vitae. Laurentius Crassus Zstoria de" poeti. Greci p. 262 Suidam tantum. exscripsit, nec in eo quod reprehenderet vel emendaret invenit, eodem plane modo etiam Franciscus Xave- rius Quadrius Zaezone d'ogné poesia tom. 9» p. 124 Suidam secu- tus est, sed perperam Encomium ,. quod est in S. M. Anastasium Persam., ipse dicit a Pisida in Heraclium scriptum fuisse, quod etiam. confirmat om. & p. 505. nil autem minus accuratum, quam quod. Dupinius 8;5/. des zfuteurs ecclés. siécle 7 p. 62, et Morerius, qui Dupinii verba in suum Dictionarium transtulit, necnon L. Graneolas Critique des zduteurs ecclés. tom. 2, p. 64 de Georgio nostro dixerunt. longe autem melius omnibus de eo scripsit D. Remigius Ceillerius 4472s. des «duteurs ecclés. tom. 17 p. 932: nam vel ominino recta sunt vel saltem probabilibus con- iecturis firmata, quae ad rem profert ac decernit. |
GEORGII PISIDAE
MAGNAE ECCLESIAE DIACONI ET SCEUOPHYLACIS
DE EXPEDITIONE HERACLII IMPERATORIS CONTRA PERSAS
ACROASES TRES.
SCR AER e jew $6 i fi xr rm "i m unir
! — o ttu i4 A n 13 Yt EI am "e Ná cl out ert
E
MESA C E swa ire v "eor | AM pe v ien hein A in l "d " ; ' d r4 r- hn 1s PU NNNES x -" T ! ; og ud bow "me i Á in Am 1 à d EO WO V AT. doa VON TOW SINE y nd , ibus Ns "iw di zbXi) 04 m hé. A1 A v) : sa up Cog wy. ener m e Aw «dii 3S AP cios » Bs ai dat : n "ad itur. NO Bron KO n qoe io ds. 2 ios ne " new E L 1 M - Nr. : bur el S Te . e , * j Y 2M3o p Mrs S MP ONES j in vii b rs p. uu Toi oc CM dirt P. Meus. MN
2, Miei: UI Antes K T Pw li Xx
Mii: M'Y n RH bee Hee yd Mt Ife zc. E - Jd "Tt LA ES in n kA
, UM ud Ree dd Js doe - «E
Me 3 Aida di: ia &A" "wu " p 2e y Lud oa ToU GERE ep ER yp (BR
D Balbo. X. ALAKONOY KAI EXKEYODYAAKOEX THEX TOT GEOT MEIAAH£Z EKKAHZIAZX TOY IHIXIA4OY
EIS THN KATA HEPZON EKZXTPATEIAN HPAKAEIOY TOY BAZIAEOX
AKPOAZEIZ. TPEIZ.
A.
y
2 rüg Glove TU» vt) OTQUTtvu TOY
T0iÀg dievOivovoa qqoqóo Àó
ou4g gqoogooo ^oya
^ * ,
z90c tunvgóv 1& xal nenmyuévm» ovágty
(Aóyq y&o avi ixavpovoa Tüc g0sic 5 VAqv Lov Óuxvíuv iníavaco:),
To)c ovoavo)c nÀgoovo«, xal 10v ai9éon
avgoUon , xai agtyyovaa T)v oixovu£vryv,
GEORGII PISIDAE
MAGNAE ECCLESIAE DIACONI ET SCEUOPHYLACIS
DE EXPEDITIONE HERACLII IMPERATORIS I CONTRA PERSAS
ACROASES TRES.
I.
O quae superos spiritales exercitus tuo írias dirigis irradiante verbo per igneam et firmam stationem (nam verbo incendens eorum naturas (5) materiam materia expertem reddere nosti), caelos implens, et aethera inflammans, et complectens totum orbem, et ubique práesens,
4 - GEORGII PISIDAE — —
xul zOYTOyoU z.090000. u) xtvovu£ry , xol unódupo? ycpotoa , xal zopovpuévr 10 ózov Ócroic ex f&Oovc &vánerou, Jóc voi &uvópoic vv Xoyiuóv ópy&roic , 4 ox i 43 i tA GAÀzw0yyoc yov xai.AoXobQoav donioa. Y (x O/daEor ziuüc sUaroyov xweiv Siqoc, - Xt. U $; 21 "n. «3$ 1 Uc X ws e- 5 (X : , 1! x ydiocarv za" éy99Or , Ünkov Txoviuévov. 15 iDovov zu&c On Tífc £Eovológ ^ 10 LS vijc Gije CvsoTt Ovypóqpéw. và Suípnaota. | 60 y&p ztezoi9Oc 0 ff'acikeüc zgoováyuuct zoóc rotc &ydvac tàv &9éouov Bapf&ony "t006 TOUG 6) u 9 t 4 vals X ABT ÀJ No uan €0UTOY VVTÉTGOSEY , OlC TX XTlOHGOTO 20 vnég oi 10v wricavra. ngooxvovétv vójdc* T , 4- (73 j - / otc yvijoiwv uv &vréyeodot vQY vo9wv, , Hi , ^ - , e vógov 0é z&rvry z9oofluActv voic yvnotoic ac«* , wA] , 749 oic Je0c ttc &qgüvoc voulLerat &vonAog kazt0c zt90cxvvoUusvoc uiv, ,— (3 25 0c eic Pieyyov v09 zÀávov oeffácueroG —— viv zgooxvvéttou xoà 706v uaoTicerat. x ied dw s i P eaa ie 1 «) xagdíac avaro 79)40u£vi ! | cc TQ) z69^ avrQv Óvaos(jQc vicouévQ vuejv 6j0U. véuovat xol vucoglov ; r ^ MS wa - : jon 30 xol vüc uiv o? ueréoxe noooxvvovusvoc , Tjj 0d ngocaAyet zvxvà uaovryosuevoc. VócQ 0i xci nio, tüc &vavríac quote , £i j3 íi 4L ! "& 43 4 " - , - * - pp : a i t €» £65 13 J ( 4 3 f C V Fs
£3 0g. Ad (I TL AXASY 0,1" Y7yM | À. J j / TI 95 oig P (i. e. codex Parisiensis) : * ad Fox A 1" I^ZXEGYU,
NT. d !
et famen non movens se, et nullibi circumscripta, et tamen recepía. loco ; (10) si preces ex imo sursum evolant, da debilibus nostrae mentis organis tubae sonum, et scutum eloquentiae. fac nos recta ad scopum movere ensem, linguam, contra hostes telum acutum, | (15) dirige nos, quo poten- tiae tuae licet describere miracula. tuo enim, rex, obediens mandato
bella adversus impios barbaros se obiecit, quibus res creatas (20) super te, qui creasti, adorare lex est; quibus proprium est adhaerere falsis et falsum semper veris adiicere; apud quos stulte habetur, ut quidam deus, armatus equus, cultus inaniter; (29 qui. in argumentum falsae we : nis modo adoratur modo vero caeditur. o 'cordis exitium lacrimabile! quomodo apud ipsos impie culto numini honorem simul: praestant : et poenam? (30) et illius non est particeps, dum colitur, hac vero dolet, cum frequenter caeditur. aquam "vero et ignem contrarias naturas,
DE EXPEDITIONE PERSICA ACR. I. 5
Ücobc nagsuoduyovotr &Akakoq90povc , iioi. ocffovrsg noayuáxaoy vaviiov.
35 — X à exouriyé 10v cogdiv Bovkevpuérov, uiv) eusvelag rovc Qodc dfyov Xóyovc* ei 9egor yáp slow ix Sunevutrov,
ix o8. uoDóvisg: ui; Xakely Vzoxgíctt. 6c otv &Ar91nc vy QXy9àv npayudror
40 xguijc qr icós 156 ovpatiyylac * ytvoU dixe trc Kihrixo? "Pyvov zov, ytvoU QixaoTic*- GAXÀ ovyyvouav oídov. oit yàg otóZv- PEeAÁySeic cc vóDov,
à oic à! zZudv Cyulav oqieracei*
45 r&v yàg Aoyuoudiv viv. &v uiv oi vóvo: 7Sac9trobotv ioroptiv cov vd zóvav rác ztoixlÀug yvouag T& xol Óuupéotic xol rz ux zwyrOY vy eiroAu(ar ,
div 1oiz &yélotw ebOfrag ovrijonooac, ^ 90 zóv voDv nAavtvac v orsveoti nouyuctov. " Ei vàc 2n? (ixgov zouévac edesiac log aAuérac A£yovow obx &ntióvoc , xcíad« T0: Aouróv £y. xaxoic và Hepooídoc , &rriorgóqug 02 àv za9^ dudc mouyudaov
55 rà Óvoyecgij rouneisv elg eiellav*
&& y&g 1j ocovou voU fiov z$ctc &rriGTQo0q ác ve xal ustaatotie qépet , 0z0c 1Ó zt&yitov ztavrazoU ococopérov uóvo qvAax2i, TQ JeQ vir xrguéror.
deos introducunt, qui se invicem destruunt, dissolutionem colentes rerum oppositarum, (35) Ast, o dux sapientium consiliorum, clementer meos ex- die sermones : longe enim sunt a blandimentis ,' edocti ex te non loqui ficte, t verus igitur veritatis aestimator, (40) iudex adesto huiusce expeditionis : esto iudex Celtico Rheno potior. esto iudex: sed indulgentiam adhibe. puto enim, nihil respues ut falsum | cum tibi multum detractum esse senties. (45) mentis enim nostrae vires non valent enarrare tuorum laborum varias rationes et discrimina; illamque in omnibus spiritalem audaciam, quam inter praelia opportune exseruisti, (50) mentem extendens in rerum an- gustiis. — At si res ad summum felicitatis evectas perditas statim dicunt non immerito, positae jam sint in malo res P'ersicae, et contra rerum nostrarum misera (55) condicio convertatur in bonam. — semper enim labilis vitae fluxus vicissitudinesque et mutationes affert, ut constet rerum firmitatem ubique esse servatam et custoditam a solo deo creaturarum.
6 GEORGII PISIDAE
60 Ilárroc diavo£yovow ot vaeig 2óyo T Aezrótiti Coyogeqobrrzsc và qeotic. Ora 0? azigaSGot 109 190g od Ópóuov , 109 rgéyovot xàl. ffoudóvovor qófio*
(— X&i zt0ÀL.Gxtc 68 Goyodquoarrtg nu
65 »oíqovo: ,' ud; yoáqorrec qxoiftoutvogc.
"Oxajgoc ,. àv A£yovot zujyrjv và Aóycv (ràc yàp )4Aovc 2xeivoc sügives qA£fac , xui 006 Aoyiauodc. Tfjg veaLovorc qosvóc
' Bibov xágder xol noritov Gxrgéqei,
TO. uévew 1€ none z0AAdxig xevosuevoc), Tüc &)va0cAqovc ügevüc xal ovyroóqovc durroic usgízes x&v. AÓycv vorjuact* nÀnv i$ Aváyznct o) yàg Wwero yoóvov Oe(Savrog Gyoglac t& xal qpovijacoc
75 zwi rüv aüv a)xaig xowóv olxnrtgror. &ÀA' &xeQ tbztÓQroc. Tijg occ eixÓvog
xol T»Y z6helay &bpev, ec Oa , gsm, &qtlc và zt0A..0 zd. Aóyov uv9ebuaza ,. TZv wvyixnv uóggocir , dv Cytig, 0L0ig
80 z9oc9ic éOsizvv vv &osviv avrguu£rov
uíav. Qi oudv revotuoggor elxóva.
&? Néorogoc yào oviXaXobvrog 206
&pyoic ueacoó v £Souoi0i 10: 01010, —
2g o? npüg.(xgov 33€ Ouijezoc f'Aénam -
có d 79 xoóvov P — 74 dvàgsioag ed 80 malim zoo$síg.
(60) ea est sermonum vis, . ut facile percurrant scite pingentes rerum quas- libet naturas, cum vero tentant ad te iter dirigere, desiderio currunt, sed retardantur timore; et cum saepius te pinxerint, iterum (65) pingunt, nun- quam accurate pingentes. Homerus, quem dicunt fontem eloquentiae (ille enim sermonis dilatat venas, mentisque iuvenescentis ideas emanans irrigat et irrigans nutrit, (70) et perstat plenus, quamvis saepe exhaustus) , simul natas et simul nutritas virtutes duplici sermonum dividit intelligentia. at. necessitate: non enim attigit, quod postea tempus edocuit, fortitudini et prudentiae, (75) cognatisque virtutibus commune esse domicilium. at si tuam bene animo imaginem et perfecte, ut decuit, attigisset naturam, reiectis tam multis fabulosis sermonibus, *et illa spiritali forma, quam habes, omni- bus (80) proposita, ostendisset ex coniunctis virtutibus unam tibi esse qua- driformem imaginem. si enim Nestoris colloquentis dulciter apum operi- bus adsimilat linguam, nonne, quod erat maxime admirandum, vidisset
DE EXPEDITIONE PERSICA ACR. I. 7
^» -— - 85 &iAov ív col TOY gosvOv uckovoyiav iy 1( ylvzacuQ" Tüv yàg iÓv o?x &zuc, * ^ » ? , A , 0? zcvYtóc GrJ'ovc àxA£yr 10 yotcuuov ec zt&vca, xoigóv* o) yàg elc ag uóvor. 0D xévtQov, (c uélivta , v0)Gg vOptovG Lytic. 90 422^ oix &vceiptig, ov0i mitte elc fioc. » M e 5^ - , &t zt0V y&Q tVgoig &stov zÀTyNGC uéAoC, ^s , TOPDC uy vÓuovc, Gc xévrgov, ánAoic zgóc qóffov, , ' , » * hi , , geíór Óà zárrwg* xol 0 xévrQgov noAAzi niat zgonróg xol náAw ovoichÀstau, 95 10 0gaczixüv 0 ovunadele xparocuevoy » 3 M Wy us DAT Pl &usyev ügyóv* xüv yàg OZtiav Qonijv » 3 € - j - E] , &yn, Ov vuv evosfhoc Gui vevos , e. xal Aouróv , ()ontQ ix quAav9guov mágovc, oret TO xértQov vrl muxglac uéAt. 100 2412 iv nagexfce ue 100 ngoxeiuévov dj Vv xaAdwv aov repnvórQG üzwyaytv* e ^ 2 ^ -^- , * » 0Jtv 7ztgc &Ut&c TOU Àoyov TÓC &v.0x«G zt&iv yeopyGv elocyo và onéguaza. c A ' c ^ 9 , H vo5 uev 4j uéAouva vy. &vaviiav 105 sic nücav PE5nero viv oixovuévgv* , & 3t - 2 xógoc yàg ovx 1j» IHegouxijc &ndgotíac , 23 3 5-5 ^ 2 RP] , 4A Prnuvov 1íc ügé£ac dlc qóvovc. nA» clc Gqeyyt; xal vocatvqv éonégav zto0c vzvov avióc otónu)c uevevodatnc*
. 87 xiéysg P 95.an cvuzcQt:i? cf, 2 214 vo) cov 7u£gov. 101 es P
(85) non materiale tuae mentis mellificium quam dulcissimum? non enim tibi est venenum. tu ex omni flore colligis quod bonum est , per omne tem- pus: non enim vere tantum, tu aculeum , ut apis, id est leges habes: (90) sed nec occidis, nec imo feris vulnere. si quando enim invenis dignum plaga membrum, leges ut aculeum intendis ad timorem. parcis vero semper; et saepe aculeus ad feriendum micat et rursus contrahitur, (95) eiusque acrior vis misericordia fracta languet iners: quamvis enim acutam aciem habeat, tua benignitate obtunditur: at dum demum, uti ex hominum commi- seratione, mel pro amaritie instillat aculeus. (100) sed in digressionem me a proposito tuae bonitatis iucunda considerátio abduxit. unde in ipsos pri- mos sermonis sulcos iterum fodiens spargo semina. nox quidem nigra barba- rorum hostium (105) totam late terram occupaverat: nondum enim expleta erat aviditas Persarum , sed inhiabat adhuc ad caedes. tu vero inter tantae noctis.tenebras somno te ipsum nullatenus tradidisti: (110) nostrarum euiin
Georg. Pisid. 4
8 GEORGII PISIDAE
^ - , 110 rà» yàp Ó£ Zuüc qpovrlowv 7j nvxvóttc ix 000 10v Unvov elxóvoc &néorgsqe. 7.0ÀÀol 0? fovAàc xol oTQaxszylac vóuovc av10l xu9^ avto)c Loygaqovvrec o£ fFpaoxov oc 707) 10 xo&roc Baciécc 115 iv roig üváyxoi vij dye nagtotávat. &AXoL 08 zndQuv , diozeg 2x votvavilov , ávreovQuTijyovy üvouaobrrsc ev Aóyouc , ÉnioqaAec Myovrsc elvaa 10 xgdxoc 790g Tàc évoluovc &uflaAetv zeguoráctG. 190 cuwvéc 0? xal osy«guow 2$ üuqotv ulav iv vaic éavvóv exzvzobvrec xagótoug cogiovixüc époalov, dors xol uévew xal vaic uigíuvoug TOig Qdoi ovviQé£zt&v. 2 y ^ ^ ^ , 2 4ÀÀ v và xow& vOv Aoycov &vatru* 195 o) yàg novgoóv tiyov oi yvipu zo0z0v. yàg movigl» &lyov ai yrüpuus zoónov, M l^. 0) Ó£, orgavzyé, xol yàg 509« vdv 0Atov * - Li 3.5 j , , xoi v&UTO &).À0v GUr0c Tx9ol9couévoc , ztücL ÓsÓtoxc)g 00 AaAsiv iSovolav 9s0v dixacot2v vGv &ó5Acv siygácc. 130 0zov 02 nlotic zag9£vog zgoocoytzu , Asvxiy üvcgtv anion oroA(terot. *Eo , ó2 ^ , € , prücac Óà 72v ueylovry qu£oav, v4 € - iy 1j 10 xouüv iEavéovg 10V yévove » "br , ^ ».7» tlc £v9t£Ov ve xol vénv ivánAaow, 185 :s939ic uev? adzzv dxoviGov Mooéa xaraciQurw/sc (uou) vo) Ósvzégov,
110 róv P, cóv ed
curarum multitudo a te somnum, ut par est, avertit. multi de ratione et le- gibus ducendi exercitus alii post alios disserentes subtiliter, dicebant ut opor- teat regis maiestatem (115) in periculis belli praesto esse, alii vero rursus velut ex opposito contra insurgebant dimicantes sermonibus, minus tutum di- centes esse maiestatem in apertis committere periculis. (120) nonnulli vero ex utrisque unum iudicium in suis sibi effingentes cordibus, sophistice dice- bant oportere et domi manere et consilio in certamina accurrere. sed erant isti omnium sermones sine culpa: (125) non enim ex malo prodibant senten- tiaeingenio. tu vero dux (omnium enim dux fuisti, et haec ipsa ceteris me- lius cognoveras) omnibus data loquendi potestate, deum iudicem occultorum fecisti, (130) nimirum statim ac fides virgo supervenit, candidam illa ex alto spem adornat. tum celebrata maxima illa die, qua totum adsurrexit huma- num genus ad divinam novanque reformationem, (135) statim post ipsam,
DE EXPEDITIONE PERSICA ACR. I, |. 9
el Ósórepór vic o2 &nagrdzou Mov vóv Gc GAr9Gc zodor eic éuegríar. Acftav 02 3v Jeíav ve xol csfdoutov 140. nopqz» P»xcvgr vic ygagac tijc &ypáqov, 4v xtigeg 09x Lyguwav, àAÀ^ dv exóvi 0 zárra pogqár xal dunAártOv Aóyoc &vev yoaqi;c udgqeotv, Gc vtv onogüc xvrc a$1óg, (c enloratat, qépet 145 (éyozv yàg adzóv, dc tre anogác Oiya, ovr) rvzt0Co9'ct xal ztüAw yoaqi;c &vev, Oncoc ÓU Qugotv ro? Aóyov nogqovuéroo pévy, 10 zuc1üy Tjj dvav9oomosoc, 1v qavraciuxoTOv iEÉyzov v3v aA&rQv) — 150. zovrQ zez0i90c T 9eoyoóqu véno Oeav üncoyjv vr Gycvtv cpyáoto* Ün yàp zudv zv ovrjyogov Aóyov závroc zagetvat 156 Oixnc xivovu£vgc. 7jj 0cviéoe. à Tfjc éogrijc quéoe 155 osaviüv dbO)c £uffal Ov vuiz 01xdot 10» vOv é&éreuvec edvóvoc ztópov, xui à7) n&oénAeg e90c "Hoaíac vómove* ovt) 6o «Xvzy» Qvoualor ex ziAávgc Tic cgi» xourovonc Ouxdoyzv Ocdcyuévor, 160. £c &rgewac eiocffüc ueSaouócac
; 0t cv 0L 137 cuegr5os P 139 esfécuíov cod ^. 148 uévq cod P, TÀv uévou V 149 pavreoiersóv i£sléyyov ed, quvtacworóv i$siiy- zov cod 152 vuóv ed
repraesentans Mosem, acies eduxisti contra Pharaonem alterum, si quis ta- men non errat vocans alterum, qui vere fuit primus in peccato. tum manu accepisti divinam et venerandam (140) effigiem illam picturae non pictae, quam manus non pinxerunt, sed in imagine verbum figurans et efformans omnia finxit, figuram sine pictura, sicut sine sémine idem conceptionem , ut scitur, habet, (145) oportebat enim ipsum , sicut tunc sine semine , sic et postea effingi sine pictura, ut per utrumque verbi configurati maneret fides incarnationis, et phantasiastarum confunderetur error. (150) hoc fretus divinitus efficto signo sanctas primitias certaminum fecisti: oportebat enim patronum verbum omnino adparere, se movente iustitia. secunda vero fe- stivitatis die (155) te ipsum illico committens navibus humidam secasti alacri- ter viam, et ultra Heraeae caput cito praeternavigasti : ita enim ipsam voca- bant ex errore, qui iamdiu invaluerat, successores, (160) donec pia rerum
10 GEORGII PISIDAE
a0 Tic nÀárgg &ÓoZov slg eüOoElav. Tofu 0? vovvov uvguovcócac vv vónuv ovyjj apsk9'eiy djv v oUvoic elpyoo £vayyoc evotfeuuv*. Forou yàp Téya 165 xai voic us9^ quc 2; oon) Cul. àAÀ^ wy zagexfláozt pi& voU oxonoU zd Opaueiy 9élovra 10v Buoqelij 0póuov pa "ug ztágegyoc voU Aóyov vy ixnéc ont007 xaraGcyeiv Toig Gquvoi vio. 170. JHv uiv Nórov avevoavroc sic votvavitoy z0).iv0gouobvra cvvróvoc 1à gecuaca , xci v0$ üqeyyrc xai fBoácurro, xpo QinAdj Avyxnv Tic Gin eloyáLevo. 0) 0£, xgricTe , TÀv GUzvov £on£gaw 175 :i9uouévoc Vreuveg, eineg éonégav xaAsiv ngocsxet vir Ov vuv zguéguv. qur; à* &zo9sr óSéov 9gnrgudzov 1g ac xoarefpóvrrosv evosieic quérac. &x xvudtQv 0é dvoivydi; oJovutrg 180 óAxüg mpootox(ornos nevoalo yq, 710.3; 0 nag .&Lovoa. gevptoy. Bo) zv ?jyov 4waoaoc vois zérgatg 0Xoy £5 rv &qpüv dyglac &vénzve , xoi ngoogcyévra Toig Al9oig vá xóuaza 185 zx vàv flalov dozeg üvzixoovjzov
oL
166 zoeosufdot. ed 169 oztvog P 171 evvrópog ed : 0
177 dzo9:» P
commutatione convertisti erroris dedecus in nominis celebritatem. timerem, si haec loca memorans silentio praeterirem, quam in ipsis constituisti nuper religionem. — erit enim brevi (165) etiam posteris silentium poena. sed rur- sus in digressione video me a proposito currere volentem utilem cursum , ne sermo perfunctorius equitem contendat retinere mutis habenis, (170) Austro spirante ex adverso fuerant rursus relegendi quantocius fluctus ; et nox caeca et aestuantes undae duplex periculum procellae fecerant. tu vero, fortissi- me, insomnem noctem (175) de more transegisti, si tamen noctem vocare . decet, quae per te fuit dies. vox autem longe acuti eiulatus ad tuas circum intonuit pias mentes. ab undis vero infeliciter iactata (180) navis illisa est nd petraeum scopulum. — multus autem effervescens undarum fragor , inter que scopulos extollens laté sonitum, foras spumas immaniter exspuit; et illisi cautibus fluctus, (185) veluti ex vehementi repulsu, longe iaculabantur
DE EXPEDITIONE PERSICA ACR. I. 11
oziv9 song iéxeuzoy $yoüc ovolac* xul ngüc r00&/crY 4.O0v oi nAorol fla» Gc tujddy. eive TOv vexgovuévoy nÀ£ov* vexgotc yào avvo)c iy Boost ve9auuéyovc 190 ioyrudéztbs tío Aváyxgc 0 voónoc. &AX' gb9Dc zig xal za? ai0a q3ácoc Dayas abvoiz iv 9ulácon qooqógoc 70 qc ztgodexvüc dAov yAvx) nMoy* 0 uév yàp oidev exnvpoiiv 1à ouaxa, 195 o) 9? 0pocíLuc sbosfBas Tàc'xaoólac. xol 7 zoóc aUTiv xüpoguv tjv 0Azádas. xáuvov égeAxov zárrag eig ztooS9vyulav , ?gvO'gidvtac Ósozótov zovovu£vov y 1jj T0001: TOY xoAOv aUrovoyla. 200 xal v ruyvOgóutv yàp £090c 01xádcv 70 nAij9oc tig €v sDrÓvoc ovvétgeyv, xul znüc iy Unkoic orouvevutvoc vóvs Q'iac 10 TóEov xol zagsdg viv Gonióo 1906€ Tàc évóygovc ovunAoxóc caro. 205 xa)$ro?g 0? 1006 TiuÓvrag t)volac 1Óyc TÓY TtxvOnouUy ügyüvev 1 onéguuta , slg 1a10 ovvroéyorrac zv ógüv 1óve TunJéviac od0Zy vijv qiow tij» &opsva. ovrOc txooroc Gvuueracyév àx uéoovc 210 zóv oiv ióporov 40ttc 7netyero. pc üzt&vrég 001 z:9007j/0v ty g>r,
192 go6goógov ed 197 igsíAxov ed 202 0Aoig ed
aquae adspergines. . et nautae ad tales sunt redacti angustias, ut nihil esset quod non portenderet mortem: mortuos enim ipsos et brevi tempore sepultos (190) monstrabat periculi necessitas. sed repente spes: et tu spem ante- vertens emicuisti ipsis in mari, phosphori lucem emittens, solis luce dulcio- rem: hic enim valet concremare corpora, (195) tu vero irroras pie corda. "quippe ante ipsam excurrens navim et allaborans excitasti omnes ad alacri- tatem, iam erubescentes, quod laboraret despota et tam praeclara ipse per se gereret. (200) tum vero statim actuariarum navium multitudo in unum intentis viribus contracta est. ac tum quisque, ut erat tumultuarie instructus, abiecto telo et dimisso clipeo ad marinos conflictus se armabat. . (205) ac etiam eos, quibus erant exsecta (sit venia dicto) genitalium organorum se- mina, in idem accurrentes erat tunc videre, quasi neutiquam abscissa eis fuisset virilitas. ita singuli ad sumendam partem (210) tuorum sudorum dul- citer impellebantur: sed omnes uni tibi referebant gratiam, tu vero de sin-
12 .. GEORGII PISIDAE
bulv 02 náv 10 ngay9iv 2onovüdLero, 0ncgc 0 ztoG roc puc90c elc Tv alzíav xoi vjv &qoousv ovyógáuor vo? zto&yuatoc.
215 oi u£v yàg d9ovrv ix SuXavziov 19wv « ' cet j« 2 , * , Qi&c 9v Qozeg &S üv&yxnc v0 ox&qogc , ot vovtixol 0? voi; üzo07oívoic zóvouc Aeflóvzeg slÀxov, cog ivijv, v5v 0Axdda , Boc xorw0yPoovrec &Axvoay ulic
^ - - , Ll 220 phy vatr aideupa &y caynvy vàv Myr. QQ évuzxadéic qoórguo xol qyvyric Tóvoc xol qpovrlc &oxéoaco votg Loic ula ! ztÓÀu uepuuvG | zw xoà GA péguuyüc , xol ztáluv 76
uáynv cvráztec* 000) yào 9aXartiac
225 xlvovvoc ógui;c, o$02 víjc yfjc ?j G6À2 7j o5; zt&gécyov ixxoniy ngodvpula.
PE OEECTST Nóei dn
c gog0c tig &v xvfjegvijott GéAnc Xeutdivog atoac 2youou£voc BAénov, vór& nÀéov Ot(xvvoi viv eüveyv(av,
230 xol vq AoytopQ vàc vorvpulac q9éaac zépuvet 10. QeOtco Tfj CoÀajc &voroéyov, . xcrot v€ nwxvüc vijv fav vo nvevuaoc, otro xgaciOCc voU Blov vo0c aDyévoc , xttiOroc üyvog xol va9uyijc ztQuyuázov,
235. g9ávov éxáovqv ovuqogóv vorxvulay z5 uiv ÓOwituvac, nij 08 T»v fav xtvoic , 7j 0 ztgüg Vwoc eozüc &verQérav
227 rig add P 228 ógug ed
gulis factis curam habebas , sic ut promptum praemium ad ratiouem occasio- nemque accurreret operis. (215) illi quidem protrudebant ex marinis sco- pulis radicitus ac veluti per vim affixam navem: nautae vero iunceis funibus abreptum trahebant, ut poterant, navigium , donec multum connixi, aegre duxerunt (220) navim irretitam scopulis. ast o quae compatiens voluntas! quae animi firmitas ! «quae cura sufficiens una ad omnia! rursus cogitas, et rursus cum procella pugnam conseris: neque enim marini (225) periculum furoris neque terrae tempestas tuam contuderunt animi praesentiam. at ve- luti sapiens gubernator in procella, quo magis furentem hiemem videt , tunc plus artis ostendit et solertiae, (230) et consilio undarum vim antevertens iagruentes secat fluctus occurrens, eluditque saepius vim venti, sic tu cum regeres vitae gubernaculum, in praesenti tempestate et rerum turbulentia, (235) omnium calamitatum fluctibus praepeditis, qua maris dividis, qua elu- dis insaniam; nunc vero, pio mentis sensu sursum excurrens, terrae ma-
DE EXPEDITIONE PERSICA ACR. II. 13
yfjc zoà 9uAártQc 10v odÀov x«lofiscac. . Jóov 0d soia, xol oveváZag 0 q396voc 240 (noAXZv yàg Cyro Ünutav ztzov3£voa , BA voco?zovc iy Bonet osocoutyovc) nAmQritt 0v (gov v0U zo00g gov ÓdxrvLoy, faviüv, (c toixé, pogguouc Aq Ss, 0^ Gvixóvxitev eueoc xvoic 245 Bázrovoa 1j yürv, xoi xoÀoUon nágrvgo* &ygfiv yàg. ouiv elg &usluoy yágw aij eDaefieloc ztooguévew và cstyuaza. 24AX. doc Éxeiyo aij vyxnc 10 oxáqoc xal Tüv vocoUTQY xvu&TOY ügoonecac, 250 c5» xocuuxyv üaccar ovrOG 0ÀxóÓo cubo: 0^ ouv u£ygi zavvóc ex CáAc 0 zaYrGy0U cxémy Gt v00 Jio) Aóyoc.
B.
ZLulsdé , "g0cA9e oiv nopgrote.
Aóyot xouroPoi* pj vagárrov vÜv qóflo*
GO(Airnoc o) zágtotiw, AM 0 Oeonóac.
xivóvvoc odósíc, xoi owoziv € ná9oic , 5 xowüg &návroY xci xaAdoc qvrnu£vov.
9] e ', 4 z&Vo.g cod — 5 xzzrousvov ed
risque rabiem temperasti. haec autem videns atque ingemiscens invidia (240) (multum enim sensit se damnum tulisse conspiciens tales viros repente conservatos) ferit tui pedis summitatem digiti, mentita , ut visa est, figuram scopuli — calidus autem erupit sanguinis rivus (245) inficiens terram, teque declarans martyrem. decebat enim ut in intégrae gratiae testimonium tibi iuessent pietatis stigmata, — Ast sicut illud tu ex angustiis navigium atque ex tanta tempestate eripuisti, (250) sic totam late mundialem navim servet per te semper a procellis, quod te ubique tuetur, dei verbum.
II.
P rodeas, Demosthenes, et confidenter loquere. loquendi est potestas: ne te nunc timor exagitet. non adest Philippus, sed despota, periculum est nullum, etsitusilueris, (5) late, et plene omnibus devictis. ego quidem
14 GEORGII PISIDAE
IoXwógoustv 0 vOv Aóycw cnevyuévov zgüc vobc &z^ dgyijc eU9uc Vnvaput Opópovc. o) yàg nagéoytc éyxonijv voi 0Axdcuw, ! foc dueA9Ov vij» 600v vv Qevpukrav 10 a?cvaic infotrgc voto xoXovuévoic HóXouc , 9v ángocóóxmtoc 2us9odgónoc. ivrebO9ev (onto fhóoua nzyatov nógov xiwovusvov: uev ix qAifóv vàv i» 8á9« óuo8 cvyíjrton xai và Qelggo cvAAEya, 15 £v vat vouatc 02 noilAoc usolerau, otra &volSac o9 Aoyrouo) vàc qAégac , vij zoux(Ày oov xol cogi Ówugécti — cavróv ueglCeic vulg vong vv zooyuásur,. Tíc yào ovavryóc; faou.sc ngo tiv 0kcv. 20 zíc éx0i0 Sot ve Si oylac vóuovcs nárvttg vtQ0c vjuüc eü9écc Gaéfl).enov. víc vOv Otóvrov doquaiac ffovizgógoc ; náAw ngóc 6uüc 3 oon; vÀv Óupévov. (0c £0 xgarovoo o)v 9d povaoyla?! 25 o) yàg noXenoóotomoc 2v &vagyía, &1Àà xoavotoa cóv 9t) uovagyía, «— jj n&rza. 9áAzet xol QuvO9éva. Aóyo xci Tüg Urüxrovc Ébxvgonüc üvargéna* obra y& ot0iv óc àraElac vócoc 80 zozovoa Ódxvet xol azar viv quor, xal viv iy adj; xoiglov xaOázterat,
8 éxxomwv ed
rursus currere, incitante sermone, per inceptos cursus recens propero: non enim intervertisti cursum navibus , usque dum emensis undarum viis (10) ad Pylas, ut vocantur, pervenisti, adstans improvisus hemerodromus. tum vero sicut scaturigo fontis, quae exsiliens ex venis in imo absconditis in unum coalescit, tumetque ex collectis rivulis, (15) ac varie in varias partes dividi- tur, sic tu reclusis tuae mentis venis tua varia et sapienti distributione te ipsum dividis in varias partes operum. quis enim dux ? imperator pro omni- bus. (20) quis de ducendo exercitu det leges? omnes in te statim intueban- tur, quis in necessitatibus tutus consiliarius? rursus in te conversio oculo- rum, quam bene est imperanti cum deo monarchiae! (25) non enim multifor- mis erat anarchia , sed imperans cum deo monarchia; quae omnia fovet et dirigit verbo, et inordinatas confusiones amolitur. nihil enim est tam noxium quam defectus ordinis, (30) morbus, qui serpens mordet, et absumit natu-
DE EXPEDITIONE PERSICA ACR. Il. 15
2412 d 9:00 TOv Aóycv và zoixlAo xol züc Óiaqogác tovopsiv zàv qpovridwvr, 0cac zgodUuec àv9^ 0Acv qícraco,
85 Ouvác éuagrüv éAnidog xpiJijoonoa Oc Le cabra v 10yQ nsgryoáqu» pj9? ztgofletvow xol 1éyov à xaipiu.
Z) vàc ódo?)c uv tigyáco expevrylac , Toífovc 0d và cc vaxtuxiv evreyvíav.
ÁO col xal soázsLo. xol nópae. xol 19097 aóSo«c ztügeoxecaoro xal rag Goztíot. wilóg 08 coU müg moaxrixóg Tig zv Aóyoc , Qv9uóc ve zi&onc zal xavàv eüffovMac. G10«10v yàp £bgcv T0 nglv ix gaSvulac
45 üra&íac yéuovrag qusauévgc,
Sürrov x«rog9olc xal Aóyor xol ey1runot, vvz(v, Owuupüv, Ósxvóov, vzoygágor, coc ztcidayoyóc Tüv évónAov youupdaov. € votc diagxijs "Oxeuvóv suuovuevoc,
50 xvxL&v re 13jv y5v xol 10 züv nigeroéyov, xal zárruc &gÓcv , xci u£vov nenigouévoc !
"Ocac uiv ovv uezijA3ec àv figayet yoóvo &AÀAac ix) üAAcug qgorzíóov Toivulac , ziQ&TtOY, pégiuvO, &vzQeniGov, zgoyodquv,
55 Unwc 10 z)ij9oc ToU evo«vo? ovvaguóogzs . eg zt0AA. ijo ytje Qieozraouévov uéon
33 ríg add P 45 y£uovrc ed 58 rQuxvuíotg ed
ram, et meliores opportunitates abripit. at si voluero consiliorum varias rationes et varias describere sollicitudines, quantas alacriter pro republica obisti, (35) quod duplici exciderim spe, criminarer , ut qui neque haec ipsa sermone explicem, nec ea quae sunt dicenda progrediens referam, tu qui- dem signasti expeditionis vias, iter vero tuum ex optima militari disciplina ; (40) tibi et mensa et pocula et cibus inter tela instruebantur et scuta. omnis tuus sermo simplex, at rebus conveniens, norma erat et ratio cuiuscunque boni consilii: exercitum enim cum invenisses ex desidia (45) omni carentem ordine et plenum negligentia, ipsum statim instruis dictis et figuris, formans, dividens, demonstrans, oculis subiiciens, velut paedagogus utens armatis lit- teris. .O mens praestantissima, quae et instar Oceani , (50) circumiens ter- ram et quaquaversus permeans, omnium mentes irrigans et perstans plena, quot nam excepisti brevi spatio temporis, unum post alium, curarum gemi- natos fluctus, operans, cogitans, apparans, pracscribens, (55) ut numero- sum exercitum colligeres in varias terrae disseminatum partes; nam valde
16 GEORGII PISIDAE -
* - (0dog yàg 4jv o quXLov , dors u3j q94oag và OwugeO£vra 100 orQazoU cov váynato, oxioy ztugsA9Ov àv uécoi; 0 ffágflagoc), 60 xal müc và nvxvà noAéxig flovisójeco p) Gvvügauóvro. 700 0x0n09 aic Anat yvojuouc vzeotiouec dxgiffeozéooug , éxQv zuugnroo. x«l yàg «?róc, Óconozo, - , , , v0cu)TG ztQUvtrv AavO'vev éreyváoo, ce ^ ^ ^ , — , 65 zc 10 xowór uj uerácyr voU zórov. et ^ cet ? » , 0j06. OvYyÀAdO0v, (029 é5 0govc vwóc 7,01Ààg Éyovrog iSoyóc ve xoi 9dotic xgovvol Qéorzeg ad) z0Avayidet zógq tlc 1a010 ovvrgéyovow éx vüv ayudar. , MESA Ld , S5 70 é£uoi 0? Jeu zigooqogog ennoyevo, zc rv Loytopuv viv vocoótuv 7 Poi 1() 0Q Aoyuoud ooqoóvoc érázzero *
, € » ^ m , nÀ5v, (6 tout, Óg«ctuxóc 9eoU AÓyoc TOUTOLC Éz10TÓG 00 juóvov 1006 evyévac
78 Kaye nárrav ,. AX. Ojo xol xagüíac. "End 0 volg coc ngocógauóviec Uyyeouw ünuvrég, (0769 x puc ovjupoíac, 10 cÓv Jeoorüyouxtoy VyroGY xQxoc, xci vüv vQoralov vot xoprvac aOyévac 80 zpóc yijv &lavav cc usragotovc Aóqovs, o? cvrceD£viec e0vQÓyq ztoxl)uuama xüovxig eot vGXxTuXQV. xüvr M TOV ztógpcgev éyyüg votc 0Aotg Opcpievot oov 2yyàg voic 0otg 0go) j
erat timendum ne praerepía occasione £ui exercitus divisas copias intercipe- rent medias superaggressi barbari, (60) quomodo autem bene provisa saepe consilia non concurrentia cum praeconcepta spe sententiis confirmaveris me- lioribus, libens praetermittam : tu enim ipse, despota, qui haec gerebas, celare studuisti ex industria, (65) ne igitur respublica detrimentum patere- tur, simul omnes convenere, veluti ex aliquo monte, qui multos habet colles et valles, rivi fluentes per multifidos tramites in unum coalescunt ex disiun- ctis semitis. (70) me autem iusta incessit admiratio, quinam tot tantarum- que cogitationum copiam tuo consilio sapienter regeres! verum, ut par est credere, efficax dei verbum illis adstans non solum cervices (75) flexit om- nium, sed simul etiam corda. itaque cum illi post tua accurrissent vestigia, on;ses, velut ex unanimi concentu, tuum a deo firmatum laudaverunt impe- rium, et vexillorum comatos apices (80) ad terram inclinarunt ut elatos ver- tices; qui qua erant colorum varietate distincti, actionum militarium praeco-
DE EXPEDITIONE PERSICA ACR. 1I. 17
xoióy 02 züvreg xzevüc eDegyévgv 85 üvnyógevov xal xourobrro Osonócnr, 70 ggrxrüv «Dv0c 100 Jioyoáqov rUz0U Aafiàv üzetzóviouus ovrzóutoc Unc. c * ' C o € 3 ^ c , éuol uéy ouüc cic GàsAqobc 7j oyéoic , xui vic ff'aoi.elac 0 ToÓz0G Ovriotocty * , ^A j ^ , 90 iEovoíav yàg ov vocoProv 2v gófl , , '!oQ 000v ngoAóun&v iy nó9q Seon(Loucv* vóuoc yàg Tjutv raiz Gxav9ounoig (foc , ác 5 vvgavylg voic vóuotc &r9wn2aocv , E] ;, M ^ , L &rretocyeiy v$y qv quiGérOtzor Bia , 95 xal rait vocasro«c üvrrtáSot 3v. ulay, 4 veic Uvéyxoug Tuc üveyx)agicoug àd M j3 J, He ; vo)c eb veO vrac )x[háterot vóptove. éyà uév ovo xol voónQ xol cziuat ; r4 ovr0c-02 xowbc flaci.süg xal Óconóvac - - , 100 x«i vOv. xa9^ 5uüc qycuv orgoreviótov, r4 r^ Jab pi9? ov argerryeiv dovly Qoqua£otégov, * - Ov oo 10 vixüv dosiv ed0£féovegov. S d 0 M B in M 22 , &g^ (Q nezxoiD Oc xoi và vOv üquyuévoc , T. nd n ME rm ^ , c cc &c &q' ouv, z90c nórovc ónAicouat, 108 zoén& yào qudc, cc éxelvov nidopora, A094» zav' iy9oÀv ngocxvrvoórrov «víiouatu, 0? 1àc 1gazéLac vüc Guikrove uipárovy Av gorc Qu&ay aiuázav puouqóvong*
105 óuGg ed 108 Àvzgo:g ed
mes propositi procul et prope ab omnibus erant conspiciendi, ac um com- munem omnes alacriter beneficum (85) praedicarunt et potentem despotam. . tu vero, formidando imaginis a deo pictae sumpto simulacro, breviter dixisti : mihi quidem vos, ut fratres, haec imago , et regni praesens condicio coniun- xit. (90) potestatem enim non tantum in timore quantum elucere in amore urbitramur. nobis enim lex est contra hominum violentias, quas tyrannidis furor contra leges instruxit, nunc opponere vim humanitatis, (95) illisque lianc unam ex adverso sistere, quae in malis sine culpa obvenientibus semper bene constitutis vim infert legibus. equidem ita censeo sub hoc habitu et forma : hic certe communis est rex et dominus (100) et nostrorum dux exer- cituum, cum quo militare est tutius, per quem vincere est religiosius; quo ego fretus, et nuper huc delatus, tanquam unus ex vobis ad labores me instruo, (105) vos enim decet, utpote eius facturae, exire in hostes colentes creatu- ras; qui mensas puras a sanguine contaninarunt caedibus et sanguine qui
LI
18 . . GEORGII PISIDAE
0t r&c GOczrovg TOY zaJÀv ixxXyotac
110 v Z)ovaic yoatvovow &na9totézouc *
o? 74» qvzovgyndeioav Gunzshov 10yq Ege 9élovatr é&ogíLot flagfgq *
Ór oc 0 Zloffid àv9écc iq9£yEaro, paxéágtoc eim , 0g à véxva, Isooídoc
115 zérgeig zgosarréxgovosv 7)0equouéra."
O?1uc &ánavrag adro)c ex gagvulac Aóyq uereoxevabec elg ztooJvutav. olivo) GrQezryóv nuyvayoU xal ósonózqv 9zóv ngorártov &oquALU v0 xo&toc.
120 xai 07, zagsv9Àg vij» vnéoO tow q3cac xov üzáoyr voU argavo? yvparacuácov.
Iló93oc o£ uol vig iv940s ngoorjoyevo lüsiv 1à vegnvà tijg udine ngoosiua qóflov v& zcoic ioroprjoat züv qóftov.
125 üuwc 02 goreriy xàv &yuwov Ó 1gónoc xal rjv Oóxnoty sladyuv npoo1)Qytto. TóEic yàp 1jv £vonAog qjxgiftouérr, oAzwyyeg &O'a. xol q&Aoyyec &onidcv, alyual , qupérgos xol (£i xol qcyara,
130 xai àsmàc loxsóaczo Sugáxtv xAóvoc ; ix TÜv cibrodv ovunAaxec vqaoucstuv, iy oic inavyátovoa Aaunàc viov zaic &vrapoifloig donsg üvvilijeca oil fioow iénsunev üorgunigógor.
112 ix9:o/cat ed 116 «v9:5?
immunes ab omni mentis affectu ecclesias (110) impudicitiis polluunt turpis- simis; qui verbo plantatam vineam ferro volunt demetere barbaro; de quibus David divinitus vaticinans ** beatus" inquit, **qui filios Persidis (115) attri- tos allidit ad petras." sic omnes ipsos ex segnitie orationis vi ad alacrita- tem deduxisti, sic ducem ubicunque et dominum deum proponens, tuum fir- mas imperium. (120) statimque perrumpens moras omnibus fecisti initium militaribus exercitiis, atque hic me quoddam cepit desiderium videre iucunda belli praeludia proculque a timore timorem prospicere: (125) sed ipsa certa- minum prolusio horridam praeferens tantum speciem me deterruit. stabant quippe acies armatae optime dispositae: hic erant tubae et clipeorum pha- langes hastaeque et pharetrae et tela et gladii. (130) terribilis autem ede- batur thoracum strepitus ex armaturis ferro intextis, quae a solis lampade ilustratae tanquam ex mutuis officiis fulgorem remittebant coruscantem.
DE EXPEDITIONE PERSICA ACR. II. 19
139 ind 2 ovrroyérisg óc Qvavitos togryzav adrüv Qoquldc và noéyuara, &gJ1 và vel vv vónÀov zucuátor, xal ovoguyévrov vá orgurevgutoy 0Aov , ^ 3 ^ Note, M 2 , Eígoc uiv &onig xol Síqyj vàc &onidac 140 d93ovv fialotg zavrayoU ovyxgovouaot , xal utrà zt0ÀA4v ciuárov Tà qicyara ó oynucziopc T5jc TÉyvic oelxvvt. xol závro qpuxvá, xol qófloc xoi osyyvatc xai zgüc qóvovc ovvevotc oiuázov óiya. 145 óci£oi yàp avroic iuggóvoc 1nioraco 790 rijc üvdyxnc vijc àváyxnc o0c 0govc , 0z:0c £xaotoc Tijc Gxirüvvov oquyii Aafàv àqopuác &cquA£oregoc u£vot. A£yew uiv ovv Exacta. xol v0 ztorllov 150 2xeivo xewvodoyrua Tijc véyvic yoóqiw 2* - - MM e 3 éEacOtvet uov vic &róAuov xagütac € - , / - , 1 , 0 vovc évavAq và A0yq xXovovutvoc. 4M Gong elc &uztortw & vivoc fiuc 72,9000 10 gea. GvyrÓuc cOoDusvov, 1586 org ixsiya 100 orgut0U và xvpuTo TQ od) 1Óyo To£yovri Gvyxtvovu£ro. j| góc 10 cóv ngÓctonov 1; votvavztov &vringocoQ TQ Táytt ueri oyeo. xal zgóc rocoUtov ox üzüxrnjooc x1óvov,
,136 céyuozo ? 141 uegà Quercius 150 xtvovoynuc ed
(135) postquam autem dispositi, ut hostes, denso steterunt ordine iuncti fir- miter, visi sunt muri ex armatis machinis; et iam hinc inde confligentibus omnibus copiis, enses cum scutis et scuta cum ensibus (140) concurrebant undique violentis ictibus. et gladios multo tinctos sanguine quasi ostentabat artis pugnandi specimen, omnia autem horrenda et timor et confusio, et in caedes concursus citra sanguinem, (145) tu enim scisti eis cate ostendere ante necessitatem necessitatis terminos, ut quisque ex clade innoxia sumens documenta securior maneret. at vero ad recensenda singula et illas varias (150) artis militaris motiones describendas deficit in pavido mihi pectore, animus recenti sermone perterritus. ceterum sicuti retrorsum fluit, quae aliqua vi antrorsum fuit unda celeriter impulsa, (155) sic illi tui exercitus fluctus pro tuorum mandatorum celeritate se moventes modo in faciem, modo ex opposito in terga se convertebant velociter. nec tu tanto strepitu deiectus
20 .. . . GEORGII PISIDAE
T ^ 160 4àAX' exec aDvdv xal us9elAxsc robe Tóvovc , Ürarreg, Gyvévattec , vU vi AÓyQ - ^ € m * ^ vi/c Ojjc Qozíjc v0 veto. ovuupiereoroáqm. ^ * ^ ^ c , Mirid "9oc vocotroy n24jdoc ;ouócc uóroc ; xal nc yérg vocaUra xl noÀorgómav E] A - 165 494r Oiqogüc xol qopsvàv 0.ovctg ^ - , ^ ToU coU Àóyov xgosorroc edoí9 10 Ova, 2 et » ^ ^ 1 , d 07 (007t€Q0 (Aoc uv3xóc và Jut ^ Te 7,906 av1Óv elÀxec , àAÀQ ztg0c yvoav utav - , y)cc0dv rocovrOv ovyyéot ueUouocac ; ' -
170 zÀZv o?« üzexüg r0U zOvaylov zveipuvog xal vóv £vegyijoavzoc , 0071 zvggógq y).0000v. Ouigécer v& xol Dean ,
, m - y^.0607; 02 35j oj tv xaváAMgAorv gágiw oráSavrog &UTOD , xGl ndAw TOU zvtUpuTOG, [4 er et M * 3 7 176 ovrog Gzarrac vovc zgiv z;uchnuévovg - » t x 3 , Süvrev Ói0éSac eiyec sovgeniouévovc. "Ey 0d xod ngouérzig o?x àv, ófonora, / [^ 4 ^ , , q9'ucac ngossryytAo v z9u1Q ÀA0yo Gc o?02v quéMjoac, &AXÀ xol yodquv
180. roi coic ovgevnyoic ztavrayo? 20 ovuqégov $uagrec otÓ£v, eizreg àv Oéovil ye 10 col ztagactóv evÓcoG cvvédgouev. Dus qug o?0nudc Gevouévovc 1 nigaxuxi 609 vir qigevdv ebffovAa.
165 óixgogal P et ed 166 zà ed
obtorpuisti, (160) sed ipsas ducens et reducens acies vertisti, convertisti, utcunque tuus simul cum voce nutus inclinabat. quinam tot rebus suffecisti solus! et quomodo tot gentes et multiplices (165) morum differentias et men- tium dissensiones tui sermonis vi suavissima impellente non, tauquam alter fabulosus, feras ad te traxisti, sed in unam sententiam tot linguarum confu- siones transtulisti ? (170) at quid vetat credere sanctissimo spiritu etiam nunc operante id factum, non iguiferis linguis in singulos dispertitis visibili-' bus, sed linguae tuae omnibus accommodatam gratiam ipso instillante eo- demque spiritu ? (175) sic omnes qui erant antea desides, continuo, te duce et magistro, habuisti paratos. Ast ego quamvis divinus non sim, o despota, iam antea praenuntiavi primo sermone te nihil neglexisse; sed etiam prae- scribens (180) tuis ubique ducibus quod conduceret, neutiquam aberrasti siquid enim factu opus fuit, promptum ac paratum illico tibi succurrit. ita nunquam nos esse ementitos ostendit tuae mentis practica prudentia.
DE EXPEDITIONE PERSICA ACR. II. .21
185 ivrsi3ev $u&c o) vagárrovot qóffot, 09 qgovríüsc yoavvotot T5» ztoo9vpuav, o) ovugopal óáxvovow , o) 9A(g« xónoc* iuc yàp zu e)ocffijc zregrroéyav elg vüc üvéyxag xol ztgioTÓotiG nÀcov - 190 vsvgüv ovriotó; robe 1óvovc v09 cagxíov. — - (6 ovv coquot);c Toic luvguxols A0you nsgav ovrówac oix üqijxe rv vóoov xgvaTüc vaocuvzovcav elc fáJoc Bán, àAXM eb9)c Hxower 7j Equi veuuov, 195 7j xavgtixóc &pAsSev, 3) xo3&90íq tüc EvOov atf; àxxaSulocv aitíac , oUrQ) 70 cu 00 orgatevuuTOG TÓTE £bgüv xaxov 2x quioffllaflo?c vócov anéoyec adrotg éx xaxijc éninoiíac , 200 Aóyo xaSápoac vüc ügfSac víijc BAofnc. xgurtiy yàg Zyvac Qgora vÀv évavciov iy sbosfielg 10v avgezóv oov QvO cac. ?EvrsiOsv ouiv 090g inrsgouérn vixn z9005).9 IHzgoixv Gxvievudcav 205 nó rc udy5c qépovoa vixyvioux. àdl yàg elyec od0cv zjueAru£vov dAXM' PEénsuatc àxOpopg sbovv9érovc , &zadz ix^ &yoav navrayoU rayudgóuovc , zaoijcav-ot qégorrec 2v fouet yoóvq 210 ox sixaraqgórqia 9ngleov yérn
187 92hpz P
(185) hinc nos non timor exagitat, non curae frangunt animi praesentiam, . non terrent casus, non opprimit molestia, amor enim pietatis sese nobis ob- versans in rebus arduis et ipsis in periculis magis (190) nervos tonosque in- tendit corporis. utigitur sophista, qui medicae scientiae experientiam con- iunxit, non dimisit morbum clam intus exedentem profundo ulcere, sed sta- tim abscidit aut ferro amputans (195) aut adurens caustico, aut purgatione morbi latentes auferens causas, ita cum tui tunc corpus exercitus inhumani- tatis morbo male affectum invenisses, malam coércuisti militum inexplebili- tatem, (200) sermone emundans appetitum noxium — regere enim melius no- veras quam hostes, exercitum , quem ad pietatem conformasti. hinc statim tibi advolans obviam venit victoria, ex Persicis spoliis (205) ante pugnam adferens tropaea. nihil enim, quod factu opus esset, neglexeras, sed mise- ras opportunos excursores, equites ad praedandum expeditissimos. — illi vero adstiterunt brevi ferentes tempore (210) non plane despicienda belluarum
29 GEORGII PISIDAE
à4X^ P5yovta xol xguroirra Q 909d0t xoi noAkóxic fi dapavvo viv nagouxiav. àAX od0é vab1a , xaínsg Ovva 91ola, TOU coU zugijxac uj uevaoety Tjuéoov. 915 0üpmg và z01A6 vÜv dqelc, noosAóunv 10 zÀiJog avrív £5 &vüg Óixyoáqe. e IIcosjv «ic &gyiqvAog e)tóAuov yérovc, 10 Xagaxivov vóyun TOv ztokvrglyav Gyuv civ av1Q , xol zegugxozüv 0706 220 Aa9àv inék9oi 1) oxout() oov ngóc fl.áfinv. nÀajv c ánA5o:o ovupay dv orgozyyto xlápon SaMjoag avvóc GrvexAénvevo, xal TOig z00 Gov voic ztuvruégoic 7606 1üv zglv ovgutryüv elo&yovoi décuuov. 225 (jg 0? ngootjy91 vQ xps cov, Ófonora, 0 vij zt0)voiévaxvov olyuoAootay Auflàv ixsivog eig vous éAev9égav, Ó Óvo:y5oag sütvyOc, el Oei Ayew, (col yàp zigooc.9Ààv üvrapelBe: vij» sÜytY), 230 óímrzi và Ocou, vàc 0é ovjgogüc 0Lac Üorgeyev e093s elg yagàv us9aguócac. z0AÀQv 0d Oürvov viv dvalayly fAénow &yrtoTQoqjv &xgue 11v auvnolav, zv orQucnyeiv éanigac 0 oécpuoc. 235 obr(Qc 0 voUc Gov ztou(AacG On) dGeTOt, xal vois Aoytoots zt0AAdxi oTQUTEUETOM,
. 7] 920 ix£Ajoi P
genera, sed quae fastose et arroganter imperabant, et saepe damno affece- rant viciniam. sed tu non illas, quamvis essent belluae, tua es dedignatus excipere clementia. (215) ego vero plurimis praetermissis suscipiam ex uno simul omnes describere, occurrit quidam praefectus ex illustri genere, turbam Saracenorum multum capillatorum adducens secum, et circum explo- rans quomodo (220) clam invadens tuum affligeret exercitum ; nisi quod in- sana militans licentia, volens circumvenire, ipse est circumventus. nec mora, tuos ad vigilantissimos pedes ex duce»captivus factus adducitur, (225) ut autem stetit ante tuam maiestatem, despota, pro valde lacrimabili captivitate accipiens ille condicionem liberam, vere infelix feliciter, si fas est dicere (ad te enim accedens permutat sortem) , (230) proiicit vincla, et calamitates omnes statim e contrario transtulit in gaudium. . tantum vero repente muta- tionem videns calamitatem ratus est sibi esse saluti, iterum e captivo sperans se ducem futurum, (235) sic tua mens variis armis instruitur, et varia saepe
DE EXPEDITIONE PERSICA ACR. il. 23
qetóot Ó£ u&ALov 4j íqpet xcyonuévoc, xai tovc &aíorove flagfiágovc égéAxerau. Kai vatvo. uév 00« ag góvoc éngérrero, 240 1j 98 orgaqy( vij nAdrgc züvaviia, 0g &gyov eiyev Óügyávov xal zvufdiav &ozuvoy 170v xal yvvouxay ixvózav opio elg yóuraow dotSuuérzy. c) ÓÉ, org«rmyéi víijc ooqijs xavonAac, 245 iaAuoig éomov uvotixdr QE ogyávav, ^ - j ' "x , 0v Jeloy 2jyov évridelg 7jj zagóía, &yec 02 oeuvà ag9évow oxigrioa v(v Gv Aoyunv z&c Gzógrvovc eAn(dac. 2xcelvog. elye viv ochayynv éAania, 250 co co? 0é 9ürrov ngocftaAóvvog 3lov » E] 3*4 c , &.enpur avibc 0Séoc oglorao. 70 zig éxeivoc &lye ztgooxvyopevov, vwovusvov 0d o$, orto, 20 EUAOv. , * M c * cer j Jj vovrov Oi ÓiAov wc zgóc Vyoc fouévov 250 40 lIsgouxóv zig elc uamv &vizivo. ind yàg elg yeiudiva zog 10 zóvtiov xAiua oiuzghpac ovvzóutoc 0 flágflagoc ^ RJ ^ , M c - /, T&c &io[)0).&g xuéoye Tij; 0000 q'cac, 0 0? o19atóc cov Óvoysgeic vc slofláotic :260 &ana$ ngoAng9Oeg siye vàc ztgüc Tjuov, üyviotQoqiv évrüát9a avrropázagv
245 uovcixàv» ed 5,
rovidentia militat; et venia satius ducens uti quam ferro, etiam barbaros infideles allicit. atque haec quidem a te sapienter gerebantur, (240) a duce vero erroris insipienter omnia. circa illum varia instrumenta et cymbala strepebant indecenter, et feminae impudicae saltabant incitantes nuditate ad turpia. tu vero dux instructus armis sapientiae (245) delectabaris psalmis musicis cum organis, divinum sonitum excitans in corde. circum decenter exsultabant virgines, tuae scilicet mentis spes purissimae. spem ille habebat omnem in luna positam: (250) sed ubi tu solis instar ipsum perstrinxisti, violentam ille passus est eclipsim. illi erat ignis ad adorandum propositus, tibi vero, o fortissime, alte elatum lignum. hoc autem, ut stetit ex alto conspicuum, (255) Persicum ignem frustra esse accensum patuit. nimirum cum hibernum tempus in Pontica regione divertisset, actutum barbarus omnes aditus itineris praecluserat; tuus vero exercitus hostem aggredi vix poterat (260) undique praepeditus et contra solem positus. conversionem itaque.
Georg. Pisid. 5
24 GEORGII PISIDAE
xol oynuemisuv ingerit; nAeotovojlac &- *5 m Pe)ptc, (0 xgétioTE , voic uiv flagfiigoic Oe/Zac ngóctzov àxÓpoui;c &wevopérgc, 265 9uywv 0? 10v vobv «0v oóv , v^ süpzyarac ovpaqec éxelvorc «vào 60006 é$qagnéorc. TOv Óvoosflobc Oi Jürrov znavruécvov volflo.; v& AoSaic xol zepexvergaupiéveuc (0c ztgóc 10. cÓv ngóomaov. é&ogyu«ócoc, E] , N , , Q70 &vroroéíqeg ov Óurgootonqo ayiuott ^ € € / xal zt roc s09Uc evgéOnc 0 OcUvegoc. ovr voulGov süvvyóc moosxrocye, ix 009 oxciugd eic Óvotvydc vzxootoéqe. obra orgavayGv xol ooqiy uAaovovQyluv 275 uóvoc x«rogO'oic xal cogijv vaóxgiot. xal voPro uGAAov T0U Gx0n00 TÓ nouAOY ^ , 3.7 5 c , vovc fegfiégovc évij«ev eic gadvulav. o2 yáo vig oUvoc &yoloc 9vuobusvov àrriovQóqq zagzM3e 9uolov ÓgóutQ , 280 o20? GAAog Vauovg qvid vàc 2vlac ) AoEàc mgodsrxvoc OSéoc zapéoyerou, €); 02 xgar5Guc ro? orgetoU vüc Tylac € , ^ t2 , vaorQéyow zagiAJec é& &vriovgógov Aly , ^ ID xoi xov zagafcvnv BaAov nAecno 5evo ; ^ - , 2 ^ 5 2 , 285 n90 vijc ucc &qijuac elc &vrioraónv. e M Mun , NT, &xvrc 0à Xov éxÓpauovonc 2uégac, và vüv éavto? ovpuqopdr unviuote 983 vzocroípov ed
quam celerrimam et figuram laudabilis inventionis excogitasti, o fortissime: quippe barbaris frontem ostendebas ex simulato itinere, (265) tuam vero mentem acuebas, ut industrie conversus ipsis locum surriperes. nec mora, impius hostis deceptus est tuis obliquis transversisque itineribus. illum pu- tantem te in frontem invadere (270) vertis in fugam bipartito exercitu, sta- timque ex primo factus es novissimus. ita qui putabat progredi feliciter, & te supplantatus cedit infeliciter. sic, te solo duce, tam sapiens simulatio (275) et scitum commentum deductum est ad exitum. magis autem haec tuae mentis sagacitas coniecit barbaros in socordiam, non enim tam bene quis- quam incitatam aspere contrario praevertit belluam cursu, (280) nec quis- quam alter equos, aurigans habenis signansque iter obliquum, tam cito ante- vertit, ut tu regens exercitus habenas sensim cedendo es praetergressus ex conversione; et transgressorem coniectum in planitiem ignotam (285) ante pugnam in adversam partem compulisti. sexta vero deinde currente die
DE EXPEDITIONE PERSICA ACR. II. 25
dztgocóox(rwv sev éE dxovoptzov. 710143 0? ggovrie vv qpeváw x1ovovu£vow 290 xareiyev aiTÓv , xol Aoyiuáw ovyysotic 1v vo)v éneyróquca» Pxoruévov. o) y&Q Tt tuxgóv dam à2À xalpuov, & xal vt puxgüy 0 ovQutüc ztgoexrQCyet, 7.0AÀ(Gv ntrGSD ÓvoycQGw zwovuérov 295 coic àAAogióAoic exóvoc ovoereiuaot. AiuoU yàp «vroic xal q9opgüc zoLvroózov xol Tüv GÓ5yÀov de BAáfhnv &ykovuuárov xal Tüv &glovov elc u&yn» noolzupázov - 3 àyvebOev 4jv xlvdvvoc* à213? Pri zàdov 300 ZÜaxvev a)voDc «0 ffA£zew 20v djuov, « * -— c b! - , 0v ztgooxvvototy cc J*óv vc IHegotdoc, iv 1jj t&goüzet Tijc ác evavitov. oiv uiv ov Myovat àvoodóe v9ózto Mt n ^ , , uiSoc JéAorra, z&g Oicovoonc qiocuc 305 $ówo z:godoo: xal 9uA«codovt y9áva. xuí pot Qoxet vig ovroc sbrOdorurOQ, [4] ^ 3 , ^ A 2 , 0c TGlc &1&xT0tc uera(90).aic vàc ovolac voénei vouiGov ovyzvotic elgyázero, [4] ? M ^ , j Lj oc éxgofitioot vovc ZLáüzovoc Zouévoc € ^ M , 310 «c Javuerovoyóc viv ivavrwdotcv Xt9c0t à Qei9'pa , Qevpaurot 0? robe Aí9ovc, - i] , * , 3 , xvxüv 0£ n&vra xal ovoéqur xàyriovoéqov
291 ézmsuvógocav ed, ixsyxógocav P 298 zooflAgudrov cod 305 zsrodGot cod
suarum calamitatum indicia inopinatis habuit ex nuntiis. multae autem curae in turbato pectore (290) tenebant ipsum, et cogitationum confusio mentem obumbrabat obductam tenebris: non enim parvi momenti res fuit, sed maxi- mi: si enim adhuc paullulum exercitus procurrebat , multis undique periculis - prementibus, (295) alienigenarum etiam inter agmina incidisset. ob famem enim ipsis et morbos varios et ob occultas ad nocendum insidias , necnon ob meliora ad pugnam praerepta loca, illic erat periculum. atqui plurimum (300) torquebat ipsos, quod viderent solem, quem venerantur velut deum Persidos, instructa acie, sibi ex adverso stare. Xerxem quidem aiunt ad iram concitum, misere volentem oppositas naturas, (905) aquam exsiccasse et inundasse terram. at mihi talis vir stultissimus videtur, qui insanis per- mutationibus rerum ordinem ratus invertere confusiones ciebat; qui ad ex- terrendos Lacedaemonios evectus, (310) veluti rerum sibi adversantium thaumaturgus, sicca voluerit fluenta reddere et fluentes lapides. at ille mi-
26 GEORGII PISIDAE
FriuT£V. 00x. endaySur à éxndaj Slav * Oc vv veOvvow xol zemyu£vaw Opov 315 dv9opo9e1sjoc« vàc fi&ctic qjnslyevo* e^ ^ , zx 2 RE 0c zto0c voca tav 19€v exrgontjv Orc T0 cezri0v. aivQ xol qiAov xal si&vorov LS X Rh] , 5 » et vómo éuaoiymotr, oUx cycv 0dtv M , 2 M ^ EJ , J v»v ÀorrO» GUT0O v5»Y &vOzT0vOQY OfGti. ^ m- , e IE! 3 , , 320 xoi va)ro zolec ax10v 90ov0nc Blec s Vàcp Ozcc véuvorro yegoaí Ogópup xol ys; negQiro v) 9uX«rzio nógq, Oztt0c ys Jérvov eüxocéoav 1óre 600v ÓicAS'Ov vo)c &vavriovg q9«cor. , ; 4 ^ ' , c J , 325 cjuxgov Ó& zóvov Qgófov ve ztg&ypToc , Lo zóvovc v0g0Ucovc ec ud&vqv 7ÀAGsarO. 4 , «9 04, xoériwoTe , uj T&güSac ràc qat, 22 E] , M , e j5ó* e» caAsóoac oDc ztenmyuécvove 00oUc , Batvov àuóy9wc xal Badízor 2o£ue 330 ro?c cobc zagfjA9tc eyspt)c &vovtlovc. 2 M i] ^ - - , a Ovzic 0& Xov svzogoc TQ ffegfiiom - - jy iv vac uegluvauc vijc Qv&yxunc 2v nópoc. 2t 2 , 2 , , 2E (mopíac elg vazielycoav 1óve - , TÓv Oyxov &viéatgeye vijc inmooactac. 335 mj uev yàg airov 39:9uouéri vóre - - - , yv xoctyt, xai xarógzY TOU G0Ü xpUTOUC naAmóogousty Zrer9ev elc Vvággonor* 4A" eüloffetro o9 oxonoU vivavtia,
325 0b móvov] móvov 02? 329 flaciMfov ed
scens, vertens et invertens omnia, non peperit terrorem sed stuporem 5 qui bene et firmiter constitutos terminos (315) conatus est funditus evertere; qui in tantam dementiam venit, uti colendam ipsi amicamque et patriam aquam flagellaverit, non habens unde iram sibi excitatam extingueret; (320) atque eo usque ipsum impulerit rabies, ut aqua esset secta a terrestri íramite, et terra traiiceretur ex inducto maris alveo, nempe ut celerius et expeditius viam percurrens hostem praeverteret. (325) sed parvo labore et facili negotio tantos demum labores sensit irritós. tu vero, o fortissime, non perturbatis naturis, nec item firmis rerum terminis immutatis, placide ince- dens et regium servans decus, (330) tuos es praetergressus commode adver- sarios. interea nulla ex parte expeditus barbaro in tristi rerum necessitate patebat aditus, hinc anceps et incertus in demissionem animi tumorem ille convertit superbiae. (335) et nunc animo, ut erat, desperato par iniit con- silium, a tergo tuae maiestatis sibi persuadens se posse recurrere, sed veri-
DE EXPEDITIONE PERSICA ACR. II. 21
BAénwv üóAovc ztavrayo? vc ixfáouc.
340 a5 à; 2E àváyznc vüc Kuüaxtiac cloódovc
. xal tij» Óvodven x«l xartovcvGu£vnv xgruvoic vs xol qáguySi Tijc 0000 Jéciy ávagéyetv d)ourotv*. &AAà xàv9ó0e &YOTQU7U, XUTElyE TV yyalueny t6.
945 crücl4ousvíug yàg avrüv 4j Ou£Zodoc Qaxve, winuc 0viebey eloflaAdv q94crsc xal zücev &gÓnv cvrragáSnc Heoolda. x&l 210A1A0, AvtrÓwv voic vóS'oic BovAeiuuaot Aoyiouv &iytv o90ajo Beftnxóva,
350 4àAX' dozeg &)xAi0TOg &ovarOc Al9oc enelyevou udv 190g xaváogonov fá9oc , elc 0^ áviégeuouus zigooflaóv üveroáza, ovrt c 0109 50avva TOY BovAsvuiov T z0AÀÀ voU0s r00 ASov xvMojeTo
350 caic &orarovocuc éxqogatc eX9obucva yvoucac üyeroénorro vaic vavitouc.
"Oyoc vnry99, xol xaxónw, xvvóc Oixxv ocigoic Oeévrog, E üvdysnc &Axevo. sy Ó8 uoyJüv xol uáxgv zovotutroc
360 duuAovc Ógópovc TAavvcw elg 600v ulav. 4ÀX (ig EvolutoLc xal zigoroquisouévau TGic v&xTiXOic Gov ztooofeA.ov eUtezv(ata &revgoy GUtQ) T2» u&ynv 1n(ova10,
246 £y9sv Pinderus.
tus est ne contraria a consilio evenirent , nulla videns ex parte patentes exi- tus. (340) nunc vero ob necessitatem in Ciliciam ingredi, et per inaccessam et coartatam undique altis praeruptisque rupibus viam ascendere contendit. verum hic etiam eius est iterum immutata sententia. (345) quod enim in Armeniam pateret aditus, dolebat, ne forte inde promptus erumperes et to- tam late conturbares Persidem. atque ita suis aestuans illegitimis consiliis sententiam habuit nunquam permanentem. (350) sed ut rotundus lapis titu- banter positus truditur quidem in subiectam profunditatem , inque oppositum obicem illapsus proruit, sic multa incerta consiliorum saepe in hoc saxo ver- sando molimina (355) instabili adacta mentis impetu sententiis proruebant contrariis. verum ille premebatur, ac post te retro ut canem vinctum cate- nis necessitas trahebat. multum autem frustra se excrucians et laborans (360) duplici tandem cursu in unam partem irrupit. verum ubi in paratas et praemunitas ex arte militari tuas incidit copias, et imparem sibi esse pugnam
28 GEORGII PISIDAE
xAoniv uiguuvü, xal zugsoxtvüLero 365 Auffev ovvtgyüv vo9 oxonoD viv tüqgórmu* zg0c yàg énekebaeig Aoinüv. eUvoenicero, Dyvóv &qeyyij «oigüv clc và xAéunaca. àndl 0? vv qoorijoo. tv ue9? zuépav viv vóxvo, zojupatvorco, zuqpos, .&nav 370 ZAeyyov eiye vij xAomijg v5» Aaunáón, xol viv ochajvnv Xov cc ivaviiav vov zw oeffaovav eiys óvoocffovuérnv* xal zov xa9^ avróv Óvoqogüv ixroSaro 6 fáoflagoc votic uj 90g abEnow voéye 375 Xjyav 0à uiAAov Tiv 9c0y víjc HIegaíooc.
£L.
P]
Bios Doy 4) 9e0c vijc ITegotdoc, Deni Coye xol Aóyq xal zroéyuact. oiuut 02 xoloav Hegaoucic ftne x>v q3ívovoa xoi Xjyovoa xol uecvpuérr*
5 ác yàg advoiz uüAXor xAeizew 3Aet djneQ 7t9odunew Óvoocflüc viu. 4c 0à Xapnàc zÀ(ov o9 Osonórov SLaovoc xal vüv £Eavámttt vo0c AóyovG , xci Goifloc uiv eotffrjg zt9oéoyetat,
9 0 Eyotgsv?
sensit, fraudem meditatur, et iam volvebat animo (365) in partem consilii vocare noctem. ad aggrediendum enim iam tandem erat paratus, quaerens ex tenebris opportunitatem fraudibus, cum igitur a luminari, quod diem se- quitur, noctem undique illustrari videret clarissime, (370) argumentum sum- psit ad fraudem. sed et lunam ipsam ut sibi contrariam, quam nuper adora- verat, exsecratus est; et sua secum mala reputans orabat barbarus animo ne ad augmentum percurrens (375) magis deficeret dea Persidos.
E
1i.
D.recm passa est dea Persidos, defectum passa est et verbo et facto. sed gaudet, opinor, in perniciem Persarum declinasse , defecisse et esse di- minutam: (5) mavult enim semper illis deficere quam praelucere ab ipsis impie culta. at nos lampas solaris despotae et fovet et nostros inflammat .sermones. nos ille Phoebus religiosus anteit, (10) omnes qui emundat ex-
DE EXPEDITIONE PERSICA ACR. III. 29.
10 zárrac xoSaigov 2x xoSogolov Aóyov* toU 2lo&ov di voDc 0govc fi0síreevan, 7à O1QtfAÓ. qebycv Tljc zÀ&vnc aiviyuata.
"Hóy 0? noAAdw ey u£oq xwovuévov ^ * 1gélc n&vzágtS uot Ao«ióv Tjouy 1,u£gau, T 3 , 3 ,? - 2? ,
15 iv aic üánabovoc slc &yavac £xvoéyav 190g vàc ztagaváseic 1üv orgaxüv ovvexgüttic. 0 B&gflagoc à& xol yéves 10 19010
9paooc » D. toon
M E ^ € oUx £iye 10U voU zavieAG vüc 2ríac* xal zt0A6xig yàg viv Myr» vnéoyero, 3 20 xal zgóc v00abrxv 19v eloyóvgy ott
3 € , ^ 3 , x«' zuéoav oot ztooo(9u).v &verQdatr, &t0Àuo T0ÀjGV xol roéz cv vaóoTQOqG.
3 -
0g uv ovy xuzeiyev c)c a dogxdáósc, Qxet t8 ztérguc diozteg 0b zriüxec qófq.
Q5 o)x &oxonov 0? zosjuc tijc nornotac. xui voto ztoétvOv eJénc 1Aloxero. elc Óvafl&zovc yàg npooxotévosye vónovc, üztc &qogpuzv elc $nég9eow Aáffoi
- - M , Tíjc Gijc éro(uov v&v orQurcvyuitoY unc. 30 avr0g 0) zgóc yijv ££Oévoc tja touérgv zóv oüv atQeiüv zggooijyeg nivoezucuérvov. , , 3049- Y c , xat 7zt0v 6x07t1,0&c €£& 0govc 0 f9éofagoc viv xuAÀAUsyvoy xul cog)» orgaTayiar, xal TZv v00GUtTQv ixnieydc ciroE(lav, » j m M , ^ , 35 £ur&v abvoU oiv qóflg 1. éyuoa,
35 inijétv ed
piatorio verbo, et Loxiae effata procul amolitur, implexa abhorrens fraudis aenigmata, iam iam in multis rebus interea movendis quindecim numero elapsi erant dies, (15) in quibus tu iugiter in certamina accurrens ad confli- gendum exercitum incitabas. barbarus autem non minus genere quam mori- bus nequibat prorsus mentis regere habenas: saepe enim et pugnam visus est promittere, (20) et in tantum dedecus est adductus uti cum quotidie pro- Siliret, terga verteret, audax cum timore et velox in fuga. montes igitur occupavit veluti capreae, et degebat inter petras ut lepores ob metum. (25) non inconsultum commentum nequitiae: sed hoc dum ille facit, statim deprehenditur. in ardua enim se coniecit loca, ut occasionem ad differendam caperet pugnam a tuo paratam exercitu. (30) tu vero in terram commode extensam tuum bene instructum eduxisti exercitum, ^ despiciens autem ex montis parte barbarus callidam scitamque rei militaris peritiam, tantamque admiratus ordinum dispositionem, (35) suas contraxit territus cohortes, et
30 GEORGII PISIDAE
xol Toig Al9ow; tuswe ovAMovusvoc. o?x tot. vuUvU. z190c xgu xsyomouéra, &zÀot 0 z&rvog vfjc &9elac Aóyou, oc & cuozrjoctuey, al zérQut vigo. 40 gvàc &zopgrjsovot vv ztengoyuévov. "End 02 noAAjv 28 £90vc nég9cow voi ffapflágov zageiyev 4j óeUavopía. (QeX0c yàg Qv xüroXuoc &vógstog uóvov 1? ^ / —- / j, /, &y 7jj Óoxioet vijc ucc éqaírero, y LL 45 vüc 0? nageváSeg eye ui) wuvovutvac* y otro 7ào 1jo«v taropnuéva uóvov €)c Coygaqo?ou ot yoaqeic vàc elxóvac), xüvvot9a volu&c vijc 2AeSávogov nov, , , EJ ^ p xQUtTtOTe, yrQumc, &AAO xwóvvov (za, 50 ocy doz:eQ elg xivdvrov o9 9v vg£yaw, 344 V - * , 2 "bris. &À& oqaAMves ur, 9ékov &floviic.
) , ^ € ^ 3 , &UfovA(otc 7&9 0 avrgarryóc &oquAmnc, GAÀ' oil óAucuc doviv GdoqiaAéotgoc. xci 07) ueraSà v ovgarevukrov aóve
56 oxmrirv uuiec, tüyspilg mQ0c viv uv Aido)g àqoguác*: xol và Osinvov 2v uécq 3 - &roiu0v djv 00 Gy7ju cuo qu. zo uóvq * c ^ ^ c LJ kJ 3 , , 9 votc 69 viutv ovx. £deou&rov zóJov &AA. elg T0 oce eye viy ànAajotiav. 60 obrcc Pelro doqoAdc xazeqpóvas , VÀAac zogyydv xoci vocaítac xai Sévac,
43 &droluog P et ed ^ ' 45 ài om P et ed
scopulis adhaesit scopulo similis. non haec sunt ad gratiam colorata et ficta, simplices vero sunt prorsus veritatis sermones , quos si tacerem, ipsi lapides continuo (40) de rebus gestis voces emitterent. cum autem longam de more suspensionem vilis fecisset barbari timiditas (timidus enim et ignavus cum esset, virilem in simulanda pugna se tantum ostendebat), (45) acies habebat nunquam de loco se moventes. quippe non aliter erant conspiciendae quam illae quas pingunt pictores imagines. hinc tu quid amplius et ipso Alexandro audes, praestantissime ingenio, sed citra periculum. . (50) non quasi nolles periculis te obiicere, sed nolens decipi ex imprudentia. consilio enim fidens dux est securus, neque audacià fit securior. tu igitur media inter agmina continuo (55) tentoria extendisti, ut facilem ad pugnandum praeberes occa- sionem ; quippe cena in medio tibi erat instructa, sed ad speciem tantummo-
o. mens enim tua non cibi desiderium sed communis salutis habebat avidi- ' tatem. (60) ita illos animo securo contemnebas, tales et tam admirandas
,
DE EXPEDITIONE PERSICA ACR. UL — 31
FS , , 0n0c ÓU a2tÓv éSavéwvmc vzv uan. obra égsD (Lam vÓv xoxoloyor , cc xiva , tontvóeg adiüv elg nóAeuor oqagnáccu. 65 4AÀ^ oix EnciD ec votvov exrg£ysw Anc, ovr ztgoroAudv ovre ztaizov T»v. utn" - ^ , ^ , 7jj y&Q Ooxqctt Tjj agtnuelnuér € 4 07; xuvaqgórnotc , OG opa, ztÀéov vo?c flagflágovc £gaAAev elc &yovíav. 70 vre9ev odósic s0yegOc uerijogevo » m 3 3. * , , jj TOv x&v. «viv éEenijÓo vaypuéov * -á 7zt&vrec yàg djoav c)ozteQ éovo).cyuévor. - ' - -J c , Hj ox15vyc 06 vijg orc 2; Sév Decio voic Bagfiégoig ucv qouyuóc tvrextizero, 15 1siyog Óé volg coig oixéroug xaOioteo. uíav yàg 2j voéyovoa ztavvagoU Óíxu v0)c dAAoqiAovc o) nagij«ev Tuéoov, GAÀ^ Prova flagfiágov oxnvouero » » 8 S or , EuzTOv &gÓnv* ovjuAox)y y69 m0AA4ztc 80 c4 zAnoidtur 2x uépovc éyivevo. Oj.0C £xaovoy 6v Ggitéer vóre , / 23 , uóvoc zegsoxebalec elg ztoo9vutav, ác mgomuóov etoOevoc àv voie uec xal róZov fAxov xol zgoretvov &oníóe 85 xci névra ng&rrov üv)^ 0kov zgà vív 0A, ce àv &v txactoc eb9Uc qot) (Cero , c € M v - , xirüvyov evgeiv uGAAov 1j vU Oconóvov
'& ui» ..... dvexvitero ed
occasiones praebens, ut cum ipsis consereres praelium, ita maleficum alli- ciens veluti canem, studebas ipsum ad bellum adtrahere. (65) at non illum suasisti ut totis viribus erumperet, cum nec auderes prior nec pugnam prae- luderes: ipsa enim species negligentiae contemptusque tuus, ut puto, magis barbaros coniecit in trepidationem, (70) proinde nemo audebat prorumpere, nec ullae acies hostium prosilire. omnes enim erantut cippi immobiles, tui vero tentorii insolita inspectio barbaris quidem timorem creabat, (75) tuis autem famulis munimen praebebat. at quaquaversus properans iustitia alie- nigenis uno non pepercit die; sed exstantia barbarorum tabernacula funditus conciderunt: miscebant enim saepius (80) tui, accedentes ex quadam parte, praelia. tum vero selectos, quos habebas, singulos solus ad alacritatem con- citasti, semper progrediens viriliter in pugnas, et arcum trahens , et proten- dens clipeum, (85) et ante omnes pro omnibus praestans omnia. unde re- pente concitabantur singuli, ut periculum mallent subire quam, despota sic
32 GEORGII PISIDAE
zovobvrog oUTO Jj uevGO civ TOU 7t0vOU. * - » » € ^ "n xGi ztüg Tig €v &r0Auoc elc vuüc BAéaov 90 zó» vo)v puertoxtÜabev eic eüvoAulav * , ^ *Y » 5 2 t, q ge. yàg oidev &pyov elc &bngo&ov, ce ^ , , € 7 ürt zt9Ó ztkvvOY ÓsonóTEG 0nA(Gevau. — Led , xal 7:00 TiC Ele 71000040» 1) OUO (Q cc —- ym. ig^ P 2x M M L4 qt TEc àv&yxnc* 0 [Sacikeog xoà Osonótnc 95 oc eic &q'' jud ztgüc un onMLevon ! xai vOv oi9rootc Gri nogqioac yecav agíyyet và vórra xal fugti zóv avyévo, , M - - xóvic 08 z10AÀ7) ovunAaxeioo, Tfj x01] po0qjv x000sTngc ovyxalinte qéguenc* 100 zóv x«vorixüv 0? rofrov jj410v ovéye idgOv. 9eguuo zavroyo (effgeyuévoc Qu A oeyt , üv i$ &v&yxgc vÀv ushov £oquyuévov zóvog flícuoc éxqiéoet voU ocjuoc." cc &izev , éovévaEev ex fld9ovc ucyo, M M , ^ , 105 x«i ovyxeiéíogti v4) Àoyq và, Óéxgva. c Lo 0 0e ztgüc &iüv sü93c üvreg9éySaxo «c » 3 2 - ^ j ' , , &ÀÀ' ov vocoDro» v5v éunv nAnvret qoévo 70 ÓvozaJoUrra viv ógüv 10v Ósonóvey, ücov u& zie voUTo J'vpibew, Ort 110 züc vüg üvdyxac t0éec énsiysvos b] - * NY A - xol vígwuv elvat v00c nóvovc Xoytcevou. xgurüv yàg elyusv cgoibevot nÀéov jintQ xgutGv và oxs190 Tijc éSovotac * qéoe. 0e vasvrv eüuagdc vij» &onióa,
laborante, partem laboris non sumere. et quisquis erat vilis, in te coniiciens oculos (90) statim concipiebat animo audaciam. inceptum enim solet cedere prospere, cum ante omnes arma capit despota. et quidam dixit commilitoni colloquens ** heu quae necessitas! ipse rex et despota (95) tanquam unus ex nobis ad pugnam armatur! et nunc ferreum illi tegumentum pro purpura terga constringit et collum aggravat. multus vero pulvis immixtus comae for- mam nobis obtegit tam delectabilem, (100) atque hunc urentem solem occül- tat. sudore calido undequaque diffluit, quem, ob membra dure constricta labor violentus exprimit e corpore." dixit, et ex imo altum traxit suspirium, (105) et verbis intermiscuit lacrimas. cui statim alter contra respondit **at mihi non tantum percellit animum, quod dura patientem videam despotam; quantum illud mihi subit admirari, uti (110) in ardua quaeque laetus se conii- ciat et delicias esse labores existimet! nam tenens hastam speciosior apparet quam cum sceptra tenet imperii; et illum gestat levius clipeum (115) et longe
DE EXPEDITIONE PERSICA ACR. III. 33
115 z0wre u&AAov, cc fBAéne , ToU cxéuparoc. xal nglv 0r 4juüc ro)g górovc x«rac(cac , 3'.€ Ll ^ , € ztü)iv óc. quc ztgóc qórvovc onerat. ^ ^ , j, , , xai viv uiAauméduAov éxreivov ztódu, voig 3, vgénovoty éostr. eizgenéaregoc 120 xai roig nevizgoic viueiregoc uévec* ficos yàp oxxàv 15j S&vz; Baqij 9a , ^ j ^ - T € , z0i&y gv9'góv IHegauedv 2S ipso. ztoíag Ai9wOsc 0) uaArra xagóoí«cs L 327 7 j , , ztolag ür0Apovc oU zt&goSUvet q.oévac 125 n&í9e ve Qoa nárra. «ivüvrov qégew ; t » ^ ^ , , c obre utjrQoc 75j quAoc1ópyq quot ovr! «v T0GOUTOY.T0lc Téxvoic &vO VAxevat, Gcov zg0c 2ju&c &xnvgotros 1j oy£oti.". cara zt9ogsuty xoi oreváSag ÓgylAov 130 oiv v9 orevayuQ vo)c qóvovc elgyaLero. T'oízotg, xo&rioTe, xol GvrioOnv dixóvoc xaAüc qoovovor, xol gvrüAynoo ntov, vj vavtóvi TL 0vyzvOslc süv Oexgiav* xol var yügàv yàg noAAéxig zuo voéqe , 135 xoci Óáxgvol Tic xeyeloer Ócxova. c - 1 e nCRACT , Hyiv u£v ovvogc 2j» &Avza. 0&zova. nÀav o) ngoo5xet ovyxadvwot v9 A6yo 10 IIegoixóv xólvuua vijc zvovgytac. oiüey yàg aProbc 1j 0l0doxaAog nAáry,
zt Au : 118 xol v)v cod 134 zeg&v Quercius: codices cum ed ycorv.
suavius, ut video, diademate. «cumque pro nobis nuper caedes extinxerit, nunc pro nobis se ad caedes apparat. et nunc nigris indutum calceis exten- dens pedem ad infima quaeque fit promptior, (120) et ex vilioribus evadit augustior. vult eni ipsum extraneo colore tingere et facere rubrum ex Per- sicis cruoribus. quae lapidea non emollit pectora? quas inertes non exacuit mentes? (195) quod non suadet facile ferre periculum? qui neque a natu- rali in matrem pietate neque item tantum a natis distinetur, quantum in nos ipsos inflammatur affectu." talia dicens, et suspirans vehementer, (130) in- ter gemitus caedes patrabat. ipse ego, o fortissime, hos inter viros adfui tam bene sentientes, et simul dolui inter lacrimantes effusus in lacrimas, gaudium enim, ut saepius, gaudium nutrit, (135) et si quis lacrimatur, exci- tat lacrimas. ita quidem nobis erant lacrimae sine dolore. at non est aequum abscondere silentio calliditatis Persicae fallaciam. — novit enim jpsorum magi-
34 GEORGII PISIDAE
140 zol ovuuuuyotvrac Óexvósv iyvouovac* 10 ojvrgogov yàg Tijc xaxovgyíac &doc dd nag' a)roig elc vóuov usOíovazou. iod) dà z&cav voU 0xono9 7v aliia. xal yág vig airÓv elc vüv £ungoo9ev yoóvov
, - rd ,
145 vo latus o 1a d TQ OrgarQ oov (609006, ce €- ójt0c 02 Hegornc (xol 10 züv Ouypáqu), £üoEev elvat zu010c && üziotiac, xol Àorüv gui» evuputyety Tecyuévoc év TQ) 0TQUT() Ov 2:900909tc évéT1ETO.
150 70» 08 ro?ro Tevvágew 1t xol Oxo vAajjoxe xvxAoc zuegtv nAqzgovuérov,
e ^ 2 ^ - ^ ,
Ort 7zt9üc avrov Óvotuz(G vovc Boopogovc J 3 , ,
zt&Acvogouroac &or&rorg jadiojoot
"Phpaozuig dong tvof91; 10 Oeivegov,
155 o)x &oxónoc Ó0 voUro morto doqíAn* oí yàp q9'áoarrec Tijg &voAulac zoóvor, Exudov abróv cg nA và. Hegoíóoc &uxgotfos Tic udync ovoureiuota.
&AX' ot0v avróv QqéAgcav iv uéoo
160 cà AoEà vaUra voU 0ÓAov fovisvuara. v/jc xugÓlac yàg Gor&vac xmovuérnc ovraorarOUvOGG £iyt xol vàc éAnióac, évaviíag 0à nuvragoU vàc éxfl&ocis xol Toig Aoyiojuotc eye ovum). opuévac.
^ ^ Ll ^ € ,
165 v/v yào xg«rotouv ovpgogár ví» aofieotv
164' cvuxAavouévoig P
stra fraudulentia (140) vel una dimicantes ostendere improbos, quibus enim est innata ad maleficia consuetudo , constantem apud ipsos in legem transit. totam initi consilii causam enarrabo. quidam ex ipsis anteacto tempore (145) in tuum exercitum barbarus transfugerat. ceterum Persa (omnia ut sunt refero) visus est esse in infidelitate fidelis. iam vero nobiscum pugnare adactus tuas inter acies erat apte dispositus. (150) iamque haec inter ille quattuor et decem dierum circulum compleverat, quando ad ipsos infeliciter barbaros rursus cucurrit gressu ancipiti, abiecto clipeo, ut inventum est po- stea. (155) non imprudenter id agens deceptus est: praeterita enim socor- diae tempora illi persuaserunt fore ut rursus boiots victor in pugna evade- ret exercitus. at nihil interea illi profuerunt (160) huiusmodi obliquae frau- dis consilia. cum enim incerto haec agitaret animo , aeque incertas secum spes gerebat. contrarii vero ubique fuerunt eventus, et cum false concepta spe concidentes. (165) cum enim calamitatibus pressos barbaros, et fractos
DE EXPEDITIONE PERSICA ACR. III. 35
xoi r»v iy a roic éxnAoyelg &roAulav, BA£nav v& zuxgàc iAníoac nap? Qaia, - , z&)4v nQÓc 1uüc &vravjoyevo Ógóuc, Mi ^ /I« ^ , ^ ^ , xui 5 qvAá&ac 0v ÀOyov, vÓv cóv AOyOv » € , p 170 froquor evgov , ó&éoc eocLero* e e M , , otr(c GztayTGc xoi vgéyorroc zt9000£yn ^ ^ , ^ , Y xoi u?, vg£yovvac eic 10 abe. exó£yn Pxelvoc zuiv ztügav 2xoifeouérac vOv fagfágur 2Ssine 1v &ávaAulav, , ^ j - ^ J, : ?,? P. 175 xai zov ovv ovroic voi Aoyoic émyvsaro ovt() Ói& zéAovc voOc evavtiovc BAéazw cc eloiv &grt zt&vrec éxvonu£vot, € , - , O Bégflagoc Ó? ztavrayoU xAovovueroc , ; - Óevóv 11 10.u&y ex. flag f'ovietevon" , 180 oids yàg c rà 10AA& xal ntplovaoic TÀ. Üctv, zíuvetv &x Ócovc BovAeópuuza. xal 07 xav? aviby Tzc &vdyxnug 10v yoóvov eo À LL c HA) EL! v9 : 0puv» qvAGSac, «c iOoSev, sUDerOY, ct , ? , € , ote ztgoxvwac éx fj&9ovc euoqogoc 185 zoócot Aaungóc &yyskoc vfjc tjuégac , tlc v9elc uev lovi vüv orgazóv Ouupéocic, &vvugóotza TQ doxeiy à, T6 uato T - - 1 « ^ 00A , «ic oaic quÀoy5. ovv 00ÀQ ztoi0vuevoc , ^ ^ , Tiv ixÀoynjv 0i co) crQor0) cvraQuócac » j ^ ^ , ? , 190 éxovwyerv avrovc vv qaouyyov év uéoq , et ,? , ? , j? , 0ztüc exelvov éxgoyévioy ex. ül&S'ovc
170 £rvpgo» P
animo stupens observasset, videns tam exiguas ibi spes esse citra spem rursus ad nos se recepit propere; et cum suam non servasset fidem , tuam (170) promptam inveniens servatus est illico. sic omnes accurrentes excipis, non accurrentes ad salutem exspectas. ille nobis omnem accuratius barba- rorum enarravit socordiam. (175) ac forsan medio in sermone precatus est : utinam ita semper inimicos videam, ut sunt nunc omnes iili consternati! at barbarus in summa rerum trepidatione quid triste animo moliri cogitur. (180) solet enim, ut saepe fit, urgens necessitas magna parere inter metum consilia, iam vero instante necessitatis tempore, atque hora exspectata, quae visa est opportunior, quando emergens e profundo Lucifer (185) prodit splendidus nuntius diei, in tres quidem partes dividit exercitum, ita ut fronte oppositae viderentur acies tuis phalangibus; quod factum dolo. a toto autem exercitu delectos milites (190) anfractus inter medios occultavit, ut ipsis
*
36 -— GEORGII PISIDAE
&z9060oxiyroc xal z^ aldac qóflo pépoc T. TY Gdv cvrrapüzr vuyuárov* vv y&o q9wuocrram vi;c &roAulec zoóvov
195 :iJuouérg vic £Anig ed'aóv. djmáxo,
€)c &iztQ tv vi v0U GTQaTOD Àv9$, u£ooc,
M » ' M , vgozijc 0Ai09'0c slg 10 zv Ówópóuor. &ÀÀ' ovx &vevrgézuoToc G9 tero Tíjc ojc érouuóvi toG 7j oTQUtmyla.
200 ziv 7j yàg 1j v0S viv udonv vouzy» Aófoi, závrag uiv a)riv vobc xexgvuurovc ÓóAovc vuic cai uspluvouc && Jove 2zlovaco, váEuc dé Oaiwc vÓv ovrQurürv xal QvOulcac z9üc Tjv un» «vr0)c EDysc, qvlxo
205 10 qc àvioymv vo)c ivavtiovc zuédav € ^ - (MUT, o! ce 0 csniüg c)roig ÉoxóriLev d])u0c. xoi à7 ngozéuneig eagí9'urov uégoc v0) co) orQurOU, xg&ritt, vobrOvc 0nAiguc
j - t€ LÀ € 5 , 09 voig 0ztÀorc ocoUrov (c evV[fovA(lec.
210 end yàg EAavvov done elc udrv,
^ ^ X , Tv zÀacT0v «591g GynuariGovrot qofov, » , , c ^ , &yevouévog qevyovrec. — ot 0& fl&gffagor, vijc xloyijc éxeivo 10 ovsggóv végoc, ? - 2 , ? , j , éx vOv üÓnAov ixntoóvitg aÀcxOY
215 ijAavvov aivobc 1) doxtiv zteqevyótac.
3. 8 , : t. P, ,
avi0c Ó2 vobrouc Üyrezte&oyeic TUyoc
204 ií5ysg evrovgc? 214 éxm£umovrsg ed
erumpentibus ex latebris improviso et praeter spem ex formidine pars aliqua tuorum turbaretur ordinum. cum enim iamdiu trepidationis tempus cessas- set, (195) de more in spem aliquam deceptus venerat fore ut, si qua pars exercitus dissolveretur, consternatio late per totum excurreret. at non defuit statim illi contra occurrere tua in rebus militaribus solertia. (9200) prius- quam enim nox ad medium iter veniret, iam omnes eorum occultos dolos tua vigilantia de more cognoveras. et divinitus ordinans numeransque copias ad pugnam tuos eduxisti, quando (205) exoriente luce adversariis iterum sol, quem venerantur, oculos perstringebat. tum vero emittis modicam manum ex tuo exercitu, o fortissime, armasque singulos non tam armis quam bonis consiliis. (210) vix enim tui tanquam ad pugnam exierant, cum fictum repente ostentant timorem simulantque fugam. tum vero bar- bari, densa illa lectorum militum nube ex occultis emissa foveis, (215) eos sunt ageressi qui simulaverant fugam. tu vero hos contra educis quam ce-
DE EXPEDITIONE PERSICA ARC. III. 37
robc co)g áglorovc, xol zaQ^ PAiuldnc ótE dzgoodoxitQ ztoocoayévrec ovvráost 7& vita 10ic coic oixévaic ünéorosqor. 220 Q vob; Óugxijc xoi rouamáo qicic xol zig Aoywpudv ày BáSu Oiro£yor! OptoC 70 ztÜQ u£v. xol puelatren xal gÀéya* 0 cc 02 volc, dioe, Acvxalvet 30 mv, 9üAna 0) nárrag xol nvQuo. 7, qAcyor. 225 'O Báoflagoc 02 zóv xexovpuévov 00Xov evpaY éavrQ) fó99ov ix voivavitov, 0Aovc ztgozaÓàr oic TQU7relot OVU Uy OUG ix vÀv éavtoU vayu&vov énérgenev, £cl 0 xabroDc cidev énzoruévovc 230 xai ovriórog ninrorrac áoyéro qóflq, 296 tov uiv airo? Óvoosflti obe ztgoorérac xul 9ürrov 2v(uc0s voc Ti Opuévovc, vÓoQ xevucac xol 0 nb xaracféoac. xazvoU 0i z0AAÓc ovyyvotu ztótovueroc, 235 wxhirru 10 qeiyuv xod oysütázec 10v yrógov, xoi véxta. zt0u£ , xoivoroudv v2» zu£pav. £vQUy v& xgnuvodc xol orevàc ous&ódovc Ao&ác ve nergüv éEoyüc xoi Óvofiüzovc, eJ xovwac TQ yrogd và viynora Q40 xal vc ixslvev Óvorvgsic ovvorzíac 7zt00c &xgov Vioc xai x«váogozov fáJoc. &oL &ALovg
219 coig add P 223 xooericrs P 227 01ovg P 229 ài xal cvro)g siür ed 235 zóv add P
lerrime, quos habuisti meliores; ac tum praeter spem improvisa perculsi contentione terga tuis famulis verterunt. (220) o mens praestantissima! et acerrimum ingenium! et ignis ad imas cogitationes permeans! sed ignis qui- dem denigrat et urit, tua vero mens, optime, dealbat omnia, omnesque fovet, et ardet non urens. (225) interea barbarus absconditum dolüm sen- tiens sibi potius quam aliis fuisse foveam , omnes in opem fugatorum prosi- lire milites ex suis cohortibus imperavit. postquam autem hos etiam vidit consternatos (230) et in fugam praecipitem versos timore horribili, in pri- mis suos exsecratur patronos, quosque nuper honoribus, probris nunc affi- cit, aquam effundens et ignem extinguens. fumi autem multa facta confu- sione (235) furatur fugam, excitatque tumultuariam nubem, noctemque inducit, invertens diem. prolapsusque in crepidines et angustos transitus et in praerupta et ardua rupium cacumina, írudit septas caligine copias, (240) et infelices contubernales feminas inter montium iuga et praecipites
38 | GEORGII PISIDAE
^ D ^ , éyreUOev avvolg ovuqogüv ztoAvrgózov. evuziOurOYy Tt xol qórv xol x1ocoudcov xivOvvoc q91oézucTO ovvrQifitjic yéucv.
245 xol noU vi; aÜrOYv 0E Qvdyznc qisoxo , - AN Léa] , ADS Duy xav! «)roU cvvrojuoregov &íqoc. 3 &ÀXoc 02 vovou tzzuxolz égickvov uevéopoc 1,091 Tij Bí. 109 oqtynuuroc. 7zt0AÀoig Óé velyoc và xopuMove vóre 250 nzAmwQüc xavtoxebabev 4j zteglovaoug. xgruvovc ve n&rvec Gyolav alydv óixny qvyic &ve&izvevov éxamdijuaro. 7j 03; 0d nüco v0U ovgeroU cvvouxla / ; , - , , BÀAénorvec tóqpatvovro 17; Q'eiq. 9to&t - « , 250 cà vic nagad0Eov 9uiuava orouvrylac* 3 BoX1; yàg o?x qv énvtgouévov fi£kovc iy vij uevaSO vÀv ovgavÓv Oworáott, 4 ^ - c - 3254 3 , x0 ztüg Ttg TOY &xoAcc Gael Aene t. - , 7zgüc tüc indAEtig TÓv qugdyyaov vàüc vóSovc, 260 zv aic v0 nÀij9oc àxyvOZv vàv ffagflágov zwxYüc éveovQéqovro ut; zivovpusvot. 3 24A1X. ot. uv jov £v rocasiy qgovrióov Cá; Oagoéovrec cc và. xiueza, e^ - € US. ] - 2 , & roig éuvvOv ixÓgouaic c9osusva . 265 «à uév ngüc Vwoc ix (8é9ovc üvégyexas, ^ ' , M , » TU, 0€ ztponíz tet xol zt&dav xoiatvevos ovrOgc éxelvov vv &ráxvov voyuácaov
249 xol post póvov add P 251 alyóv add P
valles. hinc ipsis calamitatum variarum, ne:caderent caederenturque et illi derentur, periculum obortum ex collisione maximum. | (245) ac forte quis desperatione adactus orabat ut ipsum transfoderent acuto ferro. alter vero tergis equinis insidens in aérem est sublatus ex vi compressionis. multis autem pro muro camelina (250) latera praebuit praesens necessitas. omnes autem inter rupes, ut fere capreae, aptos ad fugam indagabant exitus. to- tum vero tui exercitus contubernium late gaudebat, videns ex divino iudicio (255) tuae incredibilis expeditionis miracula. neque enim, quantum est lactus velocis iaculi, unus distabat ab altero exercitus. et unusquisque no- strum facile prospiciebat illa falsa rupium propugnacula, (260) inter quae multitudo effusa barbarorum densata versabatur, nec se unquam movebat. itaque illi erant in tali sollicitudinum tempestate fluctuantes, sicut undae, quae se ipsas urgent et impellunt: (265) aliae quidem in altum ex imo attol-. luntur, aliae autem concidunt et rursus deprimuntur. . sic incompositi illo-
DE EXPEDITIONE PERSICA ACR. III. 39
iy voic àyóógoic zvuarovudyoy Atgoic, và uy zt90g dwoc éx fláSovc &rioyeo,
270 cà 8 ngüc atvà vÀv xáro à zépuaza. nzízroYTG zvxvüc ovyyvotuc elgyóLezo. ovt0c txaoTOc üqgóvtc ivotiz«t,
0 02 zigoniztow 1v éniqSovoc uóvov* müc yàp nag" avvoic eÜtvyT; explvero,
275 0c nüc 10 Ovzoxew s$oé9v, vojuirtgoc. ziv Óà ztüca xol agri «ol yóguc, véguic 0? uGAXov 3) qófloc ngootjoyeto. xal müc z90c VWoc TQ 9&9 vOv xrouázav vóc xeigoc Sérewe oiv 75 xagóío,
280 xal vij orQaT5yQ cvyróvoc inóero. nzávitc yàg oi zglv jr Hegoudv xóvw ioziv oxéyovtec o$0d vàg oxyvàc 1óve xa9tAov, &AÀ' fxaoroc 5v tiy& oxénmv, obrec üqixsv Qontg 2v zenpyu£vy.
285 ro)c fl'agfiágovc 02 nárrac ixXóva qófloc. évveüOev 0908 qógrov àx wrijvovc vóve xa9eiLcv otÀcíc, oUre uy viv yaoréga Toogjc &vezAnocotv, oUrt Tig yÓYU xlivag iAaqgo?c vo)c nóvovc cgyátero,
290 àAX' elg zagi&ódovc ve xol nAavou£vac vglSove éevrobtc éufaXórrec ev qófto &guvay elvat vy qvynv cocnolav.
zx 269 jwovgc ed 271 cvyvàg P
rum ordines inter aridos fluctuabant scopulos; atque alii quidem in altum ex imo ascendebant, (270) alii vero in prope subiecta praecipitia ruentes cre- bras confusiones ciebant. ita omnes non minus erant stulti quam infelices; ac solum qui occumberet erat invidendus: omnis enim apud ipsos felix habe- batur, (275) qui ad moriendum inventus esset promptior. nos autem ex omni parte serenitas et gratia magisque iucunditas quam timor incesserat. et quisque in altum ad deum creaturarum manus protendebat una cum corde, (280) et duci unanimes bene adprecabantur. omnes enim, qui modo nec pulverem Persicum videre sustinebant, tunc ne tentoria quidem deiecerunt, sed quisque quod habuit tentorium dimisit, sic ut erat compa- ctum. (235) barbaros contra omnes quatiebat timor; neque ex illis tunc onus coriaceum deiecit quisquam , et ne ventrem quidem cibo explevit; nec quisquam sane genua inflectens leviores reddidit labores. (290) verum in avios et ancipites calles se ipsos coniicientes trepidanter existimarunt sibi
Georg. Pisid. 6
40 GEORGII PISIDAE
otr&)c Tà z01Aà xoi Eva yropíouoro , zgüc To0c q9ácarrac &vriuétQnow«c x00vovc 295 Selav &mmaoifioos viv argaviylav. víc yàp 10 IIcgoó Ovopaycraov yévoc qute doUvoa viva "Popolo Siga ; víc év vocasrOuc ovjupogdv vorvpulou 21 C LT. ' , 2 , TAmibev evgely xoi yoXgvnv &v utoq; 300 cvíc àv rocas ry rv Gvayxalov oncvt TQ0gjc uer&czeiv 1àc nóAac énc(Oero, 2 ^ 23. € - * 34 7 , i uy óU vuv vooc &A&cropoc zv x cic xa^ quc yelvovoc magorlac . paxgàv 6 nárvzor dao Cvyooráznc ; 4 , 305 4XX dg vocasvy ovyxéost pepuypévot b) LJ » ^ , c , &ztizor 10r v5v u&yxv ot 8aopagot, cb uév, xgériwore, (xol yàg 1j9ekec uévem TOY có Aoywjuüv 700c zóvovc zvgovuérov ) ^ , ^ 3^ !/ 3 , 70AÀàc &qoguüc svA0yovc &vtzt)400, 310 94v ovveive v) 6vQutQ xai ovvrgéyen* j » i] 3. A ^ ^ c , , end 08 xadrà và noüc éonégav yérn &ozt0vàov eiyev 2S C9ovc vnowy(av, 3o € , , avJíc r& xouviv qgovrióov xwovutvo vijc ofjc Eyonbev 1; nóhuc zagovotac, 315 6 0? orgaxóc cov votro ng&trew elc O£ov jsiro noÀXÀ xal Oéhwov xol daxovov ^ , ^ (xol 2j nóAa yàp ovunadeiv djneiyero,
308 rvoovuévov ed
esse fugam saluti. sic multas atque peregrinas cognitiones, quae ante ipsum innotuerant, remetiens (295) divinam ille perfecit expeditionem. ecquis enim Persarum indomabile genus sperasset praebere terga Romano- rum ensibus? quis in tantis calamitatum tempestatibus sperasset invenire vel serenitatem in medio? (300) quis in tanta victus penuria ad commea- tum ministrandum urbes suasisset, nisi per te illos scelestissimos iterum a nostra proxima vicinia procul abegisset qui omnia lance ponderat? (305),at vero cum in tali rerum confusione impliciti iamdiu absisterent a pugna barbari, tu, o fortissime, (volebas enim adhuc manere: nam tua mens ad labores callum obduxerat) multa valde scita commenta excogitasti, (910) volens congredi cum exercitu e£ concurrere. interea vero gentes, quae sunt ad Occidentem: rupti foederis habuerunt de more suspicionem. et rursus ob novas excitatas curas tuam desiderabat civitas praesentiam. (315) exercitus autem tuus, ut omnino hoc faceres, orabat multis cum. precibus et lacrimis: nam urbis pietate tangi cogebatur, ette privari esse.
DE EXPEDITIONE PERSICA ACR. III. 41
xoi co) orsgeioO'w Cnulav coglzero ), 7, ^ , 2 ^ e ^ TM 4 f zJtt TO Aouróv* ov yàg cvrOG tÜxÓLOG 320 Aoffiy vi vegzvv &AAoc c)rQeniexau, tc Oürrov avrüc eürgen(ty zo0c zóvovc. Oloc 02 zuo1üc üoyimolusvog roózog — x 1Ó)y ztovroóv &gnáycwy v& Suoltov xvx1o9£v avro? zoofliénov 10 zoluvioy, 325 dunyove u£v zjj 19azjj noóc viv udyzv, puc 08 zdpuvet avra oU Ouzoéyov, 8 z06 z&g* u)rüv &gnácor v0 zo(uviov —, oUrQ 10 zuc1ür vijc Aoyueijc ztolurnc yivog &pnxaveic uev zooff.énov éxáovovs 930 éx rdv ànlovev S»aolav xvxXotusvov, Ou0c 0! xduvéc xol zegigéyeig del, éxeiQev CvOev mavtuyoU zovovucvoc, , , , c , BaAAoy, Óuoxcov, ixrgézov, vnootgéqev, & zt)c éavvüy üvvlÀvrgov elocyav 3856 Zw9:pgooug atuázov 10 no[uviov. ce , , , , 09€» Tvzt(00G6 zt&YvO 000g ort TQóztQ), xol v orQuvzyQ 10v arQaióv cvvaguóoac, xol TQ) 9éQ do?c vüc n^ aroic dAuiÓac, anáAw ngóg abvzv Tiv zóhw cov ovvióvog 340 cocabro zgázag xol x«rop9ucag vo£ytic. 0) yàp uovzosc vo0c &yOvac vijic us wvzzv à v2v o5» cvyxavc990006 n2£0v, G)10c yàp t;uiy £&agi9 uud» noAdaxic ToU c0) Bíov 10 uérgov, érgávovc 0v. damnum statuebat. tandem suadet: non enim fam facile, (320) quae sunt oblectamento, alter aggreditur, ac tu confestim aggrederis labores. qua- lis autem primi pastoris fidus est mos, qui ab improbis et rapacibus feris circumclausum videns suum ovile (325) haeret animo, qua se vertat ad pugnam, tamenallaborat, quaquaversus excurrens, si qua ratione ab ipsis gregem defendat, sic tu fidum rationalis ovilis genus haeres quidem videns esse ex omni parte (330) ab infidelibus bestiis circumdatum, tamen allabo- ras, et circumis semper huc ef illuc, nusquam requiescens, aggrediens, insequens, excurrens, recurrens, si forte te -— tradens in pretium (335) possis liberare a sanguine gregem. hinc rebus omnibus sapienti ra- tione praescriptis, et ad ducis ingenium exercitu temperato, omnique in deo de illis spe collocata, rursus ad tuam civitatem impigre (340) tot re- bus gestis et rite compositis accurris. non enim solum certaminum belli,
sed animae tuae curam habuisti maxime. tu enim ipse nobis exponens saepius tuae vitae rationem hoc enarrasti: (345) *cum tantum temporis
42 GEORGII PISIDAE
^ , ^ c 345 fio)c yoóvov vocovrov i» gaSvute, Qnoo ravra vi) 9e và tjuépac. A ^ ^ 939* ^ , xal v0Ur0 Ó5Aov* ovÓé yàg xaAvupett , , ^ 3^4 / J vjevdovc ztgoo1;xst viv. GXajdeuxv oxémtv. viv yàg 1 IHsgoiv vijc nhárng various 350 yvuvà ngón * dor vijc xexovuuévnc Lil 3 2 € , , Üópec na^ avrolc 17; t0Avxéqudoc zin &yo, ngovelrem. &Eiot 10v avyéva, v vüv BA£norrsc elocyav SavudZoutv *Hooxiéoc svyóvra xol ococopuéror. 355 oluot 08 x«)róv alyutdcror à 1áyu wet Oc dvro, vüv Ógáxovra. Xoogóny, el jd) flow vic viv olx» vnowíav, € » C - 2 - ^ 2497 cc elzteg vpy éxoo3;, vac &Slac AdSor. nags.9Àv £v Bouysi vipcopíac. 360 . Kal uot Xoyiopuv. 7002.66 xivovuévav 9 273 ^ ^ » , u)10c xav" àuavróv ovAXafov &prv v«àt* -] ^ h » c PS RJ , & vüg ày &ovgorc 0 TvoAeuatoc éxBeocic M ^ * ^ ps 3j , xal zgóc TÓ u£AAor eiyev 2jkorBeouévac, zc o) ngotryytev otov 7j qioic 365 im ioyérov uéAAe 0€ quoqógov BA£zxzw ; 5 95. -3 S a 3.7 » àAÀ^ ene cv éxeivoc eixovoG Qu - - c [ ^ et , zijc yg vatofiaivoyre rovc 0govc BAénaV, Üuvet o£ uAÀov votz ueragotoig Aoyoic* . ijo ix0poutjc 02, xol nAfoy rdv ovp, 370 iv col và 202A. ngoeflMnav sito. ijv oiv &xivirov vurgoe qoévo, transegerim in otio, vixi tandem hos ego deo dies." atque hoc est aper- tum: non enim velo mendacii iuvat veritatem obtegere. nunc enim Per- sicae fraudis mysteria (350) nuda procedunt: nuper absconditae apud ipsos hydrae multiplex fraudulentia unam tantum audet protendere cervicem, quam modo nos intuentes valde miramur in Herculem incidisse et evasisse salvam. (356) puto autem ipsum etiam captivum brevi vinctumque te vi- surum draconem Chosroam; nisi quis sumat iustam suspicionem , quasi si ille traditus fuerit: nieritis tunc ad breve tempus clam se surripiet poenis. (360) atque ego multa saepe mecum versans animo, meque meis involvens «uris, dicebam talia. si vere astrorum Ptolemaeus excursiones etiam in futurum habuit perspectissimas, quomodo non praedixit qualem natura (365) postremo esset in te visura Phosphorum? sed cum esset, ut vide- tur, in iis contemplandis quae terrae terminos transcendunt, intentus, te depraedicávit sublimiore stilo; tuaeque excursionis, magis quam astrorum, (370) multis ac praeclaris longe praevisis motibus, tuam irrequietam cele-
DE EXPEDITIONE PERSICA ACR. III. 43
&AÀov veovgyr9érro. Tic xáro nóAov 1üv vol» vüv iv ooi 1 E&vo uá3dv Aóyo. Tab: , orgurzyé vOv cogor (lovAevudtav,
978 iv vaig &xáv9wuc vic une nenAtyutra &09Qy 1à. siu 1v nóvov àv cv Qóda, vO, t€ 710AA0 yvyixióv Gouuáavy 7v Gv Aoywpniv ovrayayov và onéonaota, 60i 1óvÓe nAex1üv oréquvov 8E üxnoécov
380 Auudwoc Gott 1c GAij9elac qégo.
Optc 0! puxoi, xol Bonyvógóuo oxáqe viv o5v 9Aartaw (xnegüv sl9iouévoc jjuugrov od0cv , nij QuxinAevouc OAxy- 0goc yàg clc &nzigor ot ógfcerau.
385 141X' d orgernyb vüv ivo xcd vé xére (1G yàp Aóyq cov n&c óqíorarea Aóyoc, xol z&rr&. TQ 60 ovrtgéyea Sejuata*
o? viv üflvocov àaqaMU à xoáre, 7zt0téic 02 vzv yv &v uéoq uerágotov *
390 zo?c ojparo?c 0 névrac éwidoc Otzuv T GQ xürtAdc, Gg 9ékuc, ngootóyuutt col ncc ÓocÀn vàv ógouévoy qicic xci Twv vnig voUr nücu ovroovkog zitotc ) cUvTÓg, xQUtiOTé , T(Y ÜÀcv ztuvróxQetoQ
395 xal Or xa9^ Zuüc ngeyuérov Óuuigére (xal yàg duutgeiz nücw , cg 9éAeg, uóvog
381 ga9vóoóuo P
bravit mentem, alterum dicens renovatum iri terris polum, tuam indigitans mentem hoc peregrino sermone. his ego, dux prudentum consiliorum, (375) inter spinas belli implicatis, sanctis laborum tuorum rosis inventis, multisque floribus vitalium aromatum, quae sunt tuae providae mentis se- mina, collectis, tibi hanc textam coronam ex immortali (380) prato veri- tatis nunc offero. ceterum cum parvo et brevis cursus navigio tuum pela- gus percurrere sim suetus, reus non agar, quod non sim emensus totum : terminus enim sine termino nequit terminari. (385) ast, o dux caelestium *t inferorum, quandoquidem tuo verbo omne exsistit verbum et omnia in tuam concurrunt voluntatem, tu, qui abyssum firmas tua potentia , facis- que terram in medio suspensam , (390) omnesque caelos fornicis in modum tuo volvis ut vis imperio: tu, cui omnis servit rerum visibilium natura, et omnis mentem excedens conservit creatura; tu ipse, optime, in omni- bus omnipotens, (395) rerumque nostrarum omnium distributor , quoniam dividis omnibus, prout vis, solus tuas efficaces charismatum largitiones,
44 GEORGII PISIDAE
vc các dvepyetc vv yapisquzov óóctic), züc elg o? ovunidjoooor quy éAnidac* àv col yàg odx ysovw. Dunije yágic.
400 19vvov a$10c vüv oÓv , €)g énlovocat, bnoorQrQyov, márra novit oc 9c. zoicov avt ztovüv &ozidngógor vüv eQocflQv cov ztvvayo) zgootayutcav. cà ÓuEov «?rày voic évavviow qóffov*
408 xoi züc vic 00.0qvÀoc clc alus voércv vojrQ ztgoxüpnpye. o)v vgÓtup 1óv aXxéva. nzoíroov aO) vv q9aoávcov zrowuócor tópdirac, ofc foraSev, eig xaD'gour. Aáflot xav? C49 odiv Qrvvà vocqvtjgus,
410- ovíjoor vgózouc xol zv xol ff'agfióguv. , al(joacov a)róv, (c iníotacca uóvoc, vijc tlg 0€ 9eguórqroc, cg vüv "HAlov, 0c éxnvgolonc zpóc ce votv xai xagóiav zwgl mpüc Vwyoc eixótoc 1jonóLero.
415 xoi ódtov «)róv zxüct IMooéta v£ov,
y cj xav? 049 gív eUosffet navonAMa
aüv ovavgüv exrelvovro. vv yeugóv nÀéov, IMoofjy éxeivov 0c fiávov xoi nio f£ viv ov àngxolfioosv àv Béxo qóya.
490 xol c2 flárov uévovcav , 0? negAeyuérqv" IMooiv 0c àq91; eagxt cot uóvq uóvoc, xol gugxixs; oe ztoofjAénew Q'ecgíq,
. 409 dozi0ogógov ed
nostra in te perfice desideria: in te enim non est deficiens gratia. (400) tu dirige tuum , ut bene nosti, subimperatorem ad facienda omnia ut vis. fac ipsum fidelem clipei gestatorem in omnibus tuis sanctissimis mandatis. tu ipsum redde inimicis formidandum; (405) et omnis alienigena in caedes ruens ipsi flectat cum tremore cervicem. fac ut ei sint veterum noxarum sudores, quos effudit, expiatio. duplicem reportet ex hostibus victoriam : (410) sistat tropaea de vitiis ac de barbaris, reple ipsum, ut tu solus no- st, tuo in te fervore, velut Eliam, qui erga te inflammatus mentem et egi ab igne in altum merito raptus est. (415) ostende ipsum omnibus
osem novum, «qui pia munitus in hostes armatura crucem extendat potius quam manus; Mosem illum qui rubum et ignem videns tam bene cognovit tuam in rubo flammam (420) quam rubum, qui remansit incombustus; Mo- sem qui visus est carnaliter a te solo solus, et te carnali vidit intuitu,
DE EXPEDITIONE PERSICA ACR. Ill. 45
, M ' a , v&yo ngodznxvic x«i 9i0v capxovptvoy. xüvrtÜJev , oit, OVÀAaAt cot xol vÓtE, t. TAY ' , 425 q ovAAaAdv £ucAAe xal aegxovutyo. v0:0U10Y &U1Óv xci 1QoncuoUyov u£yay xul có» orQeTmyóv , 6)g 9éAsg, OttaAucor. , ^ - ^ , ovytvÀAÓynoov.1Q) ozogst và onéoueta, x«i dóc 10 D'eiov voU0s 108 onógov yévoc € € 430 xg«rt» rà "Pero eic a£oc ysalgyiw. véz000Y &Ütoic zuQuxáv uooquopcco M 2 " € -—5 - 2.7 Tg EbztQ0ctUzOvG (0c (A29 Gc tixóvac, 010g £goro zu190c elxovioueca, x&T071QU. ztt9TÓ. Tt TQUcOY yvogigptov, 435 rüv vo)v zéktwi, «voDg rgónovc Pií9tgor, 7tQeic 1Ó nzytUMO , OvuzxauJ elc TY xagütay, Jui zgoomvetc xol xar iy9gOr 0gy(Aot,
- , ày9ouv osflóvrov vobc 9eobc vo)c zt9ooqurovc* xdio«c véuorrec &osffac Tz«névac,
- - ,
440 loraAutrag 0 zg0c 10 Ajuges Tij; 2 rr,
zódac z90c ait pdaudc xmovuérove,
3 -
él; 0^ «v 10 oubew navrago? vagvógópuovc.
qiXaSov «vOv vc vorvàc cloódovc,
xui Óvofi&tovc zoizoov «t1üc 1 q3óro, 445 üc vij xa9^ qc dvviirrov obeíe.
» , 2 ^ , 3 ,
tovc uéy &ovt xol yévovc àAAóvoroc,
eu A 4 3 € , ,
0A0c O2 urjÓ2v eig vanóovaciw. géoov
, , vy. UM. Oáxvtty voulGs« v3Y 00v vi00TOGtY,
439 cégovrsg ed. mox malim svceflóg.
citó demonstrans etiam deum iri incarnatum. ac proinde, ut puto; collo- cutus est tunc tibi, (425) cui etiam incarnato erat collocuturus. hunc ipsum, inquam, triumphatorum maximum, tuumque ducem, ut lubet, efforma. benedic una cum satore semina, et da divinum huiusce seminis genus (430) imperare in perpetuum Romanorum terris. imprime in filiis paternae formae vere venustam, ut fatendum est, effigiem, ut tot evadant patris imagines, tot fida specula patris referentia notas: (495) mente perfecti, moribus ingenui, mites spiritu, misericordes animo, nobis benigni, et in hostes truces, in hostes colentes modo memoratos deos, colentes manibus impie expansis (440) et extensis ad erroris simulacrum , pedibusque nun- quam ad caedes properantibus et ad. fugiendum contra semper velocibus. custodi in ipsis intellectus ostium, idemque redde inaccessum invidiae, (445) quae nostrae ex adverso obsistens naturae et forma vere et genere nobis est aliena; quaeque cum nihil ad essentiam conferat, turbare vult
4G GEORG. PISID. DE EXPEDIT. PERS. ACR. III.
,
450
455
460
glove óuugiv xoà peglLov i» oyéow,
£y9onic G0s.qUv vobc GOtAgobc ovuaAÉxav,
xol viv &O:dAgy Pxvgégov vaóxgiuotr.
&c SxAAa xoi Xágvfloig 17jguouérn
v vij 9'a).400y 109 (Sov ziegvzgéyew,
xal oic 00ovotw ox Odvcotoc uóvor,
zácrnc 0é cagxüc Gyplac xaJünverou. QíXarre, Xquoré, vo)c facio xdádovc
éx ijo von tac ToU q9óvov xoxovgryíac.
qooorcov a)vovc 1jj uev. elgnivne oxémy
wryunv vyorrag narQuxv Oidoyp&cav,
pun duxi; ,. xalye xol nAslovgc Ove
XonGovow e?zfjc elg Ócov và zoéynoa.
yoígs co) tjj qvAexij
456 ro? P .460 . uwnuwv i97 PV ibid. 01? TUE OLLGRUOL CO 461 zodyuezo PV.
rerum omnium essentiam, ipsa amicos dividens, et disiungens animos, (450) in fraterna dissidia fratres committens, et sororem enutriens simula- tionem, ut Scylla et Charybdis furibunda in medio mari vitae circum cursi- tat, et dentibus non Ulyssem tantummodo (455) sed omnem carnem barbare depascitur. serva, o Christe, regis liberos a tali invidiae maleficio. de- fende ipsos pacis umbraculo memoria servantes patris mandata, (460) me- moria perenni; eoque sane maxime, quod hoc ipsum expetit rerum neces-
sitas,
TOY AYTOY
EIS THN lFENOMENHN EOOA4O0N TON BAPBAPON KAI EIX THN AYTON AZTOXIAN, HTOI EKOESIX TOY l'ENOMENOY IIO.A4EMOY EIS TO TEIXON THX KONZTANTINOYIIOAEOS METARY ABAPQON KAI TON IIO AITON.
- , 3 ^ ^ - , pd Loyg&quv vig & 9éAe và Tijc unc ToÓztQi6 ÓtiSui, TZv véxoUoav GonóQogc
4 pórgv zoorázoi, xal yoáqtt T]v tixóva. ;j , - Gel yàg oiós TZv qam vixüv uóvi, , * ^ , , 5 16óxQ 10 zQüTOov zal u&yr 10 Óesregor* » V j? , «t 3 , E £e yÓo avvh», Q07tQ QozóQoG 1ÓtE, ovrOc &ónAoc vüy vexeiv acrotav, 1 E c - 0zcg 0r Guqoty e6ge95 xol nagdévoc , € , xul z90c u&ynv &rgenroc c» zg0g TOv TÓxOY. Y * , € / 10 éyo à juxgo)g vÀv &ycvorv, cc góóa,
inscr..;jvot Ex9c6:g ] ExOscig Évsusv P, qui in margine GALcg.
EIUSDEM
DE INVASIONE FACTA A BARBARIS AC DE FRUSTRATO EORUN CONSILIO ; SIVE EXPOSITIO BELLI, QUOD GESTUM EST AD MOENIA CPOLEOS INTER AVARES ET CIVES.
[LR si quis velit belli tropaea ponere ob oculos , virginem matrem solam ponat, eius pingens imaginem: nam ipsa sola novit. semper vincere (5) na- turam partu primum et deinde bello. aequum enim erat ut, sicut prius sine
semine, ita nunc sine armis pareret salutem ; ut per utrumque constaret et esse virginem, et peraeque esse intactam in bello ac in partu. (10) ego vero
48 GEORGII PISIDAE
, P». D - ^ Aóyovc ovrüzac é& üxav9dv víijc udync, gol v() pvvovQyQ vÀv qosvoanógov Aóyav , € voUrovg zt9oodSo« cvuqegóvvog eun, e Ono ó puxpüc pu] Tta gexAo07) xoóvoc 15 cà vÀv x«9^ tuc 9avuétor xiiuaa. "Hó ^ et ^ ^ | , 1j uv dozeQ Óvoyerveic &z007t0sc, " , b] , » , 0UQxOY &z:007t09Érv&c (Quo. x2.0001, xal toig x«9^ quüc tÜyeveoTro(c TÓmou 7tageyteOévreg e)oneg iuqvAMouata, 20 xagnzo)c nagtlldorgoav iv roig Tuégorc qvroic vnorgéqorrac &ygíav quiouw. inl O0) Aounüv 2xvaOtion vOv xLódwv 1 QiL« vijc yijc vo0c 0govc vquijgzaotv, VÀn 0d zoAAdv flápflegc 2ylvevo, y - 25 odx qv üvexti) voi magolxoic 1) Bf, 2 - WR ud E UP! - s &ÀÀ' (07:9 tlc yrjv éuzeootont ouztdec, 4| qÀOE éxelvi] voU yévovc üvguuévrn ^ ^ » - , j? , 10 vegztvüy üvOoc vàv vónov éflóoxevo. üjc émuozely 11v vooabvqv Gyolav c , » » y / 90 0 nzorroysírev Lorooc toyvoe uolic e); gQevovüv üviiqgoyuo xoi réiyoc véov. vélzoc yàp «broic üvréfn và zéro. xol qoayuüc éoroc sic delÓgouov qot. 3 ^i vé uéy ovv 10 Qei9'gov Gyo&qu xótost , , ^ [4 ? LL 35 vovvovc ucoáLov vovg 0govc &nijSovo* üo5v dà Aorüv 2) zoeceía. B. Bv
21 ózosoégovrag P 80 zvzoysírov PV cum ed
paucos, quos inter certamina, ut rosas, sermones collegi ex spinis belli, tibi satori sapientium sermonum hosce offerre non inconsultus institui, ne longa post nos oblitteret aetas (15) nostrarum rerum admiranda molimina. iamiam qui tanquam viles apospades a Turcis avulsi silvestres surculi prope nostras nobilissimas regiones stabant adpositi veluti contribules, (20) fru- ctus edebant, inter domesticas plantas subnutrientes feram naturam. cum autem penitus infixa surculorum radix finitimam terram occupasset, et silva multorum barbarorum pullulasset, (25) non erat tolerabile vicinis damnum, sed veluti in terram illapsae faces, flamma illius gentis accensa floridam loci venustatem depascebat. verum cohibere tantam feritatem (30) late conter- minus Ister vix potuit, tanquam debile vallum et murus novus. murus enim contra ipsos erant aquae, et vallum in labili consistens natura. donec tamen ipsum flumen non scripta sententia (35) quos dividebat terminos coniunxit, quantum tüm denique respublica detrimenti ex iniquis barbaris perpessa est!
BELLUM AVARICUM. 40
ix TÓv &9écucv flagfláguv $gloravo, vÓv uiv Jikórrav vo)c neznyu£vovc 0govc 33 , - € , , &cl caAevetv , T0U O0 "Pouatov xoárovg 40 züpyovroc a)voic v&c x«9^ Zudv coódovc, &urgoc9ev &AXoic e&bovvózrOc Pyoüqu, coc £Óe&e ovpztagéonuy 0 yoóvog ^ - , 3 - € , Tiv TÜv qJuc&vroY &dcoqeAOc vzowtar, iyà) 0à roig fvayyoc ivivy Ov yoóvoic 45 abrongocozuY zt9uyu&cov éqénavouat, &eg Tic 2juiv. &r9eoc doli yágic Tjj t)» Togo UTOY zQáEiv üpexgle. 0r0ÀA7v zGQGcyty Tcyvixijc eüuerolac. , * - M. - , IMóAXic uév ovv £oficoro vijc vvgavviooc 50 6 OvoxáSexroc xci flog 9ógoc Ógáxcv, ; au ^ ^ P] * , 3 0c 2jy€ 711011006 tlc 10 f.uzivei ovyévac er ? i - , , vÓgac éxeivnc Tíijc AaAovuérgg nàAéov, ot u£yot vüv anaígovot xoi verumuévos qvovow av9i* oi yào lydosc záAw 55 orüLovrec ailvovoi aiv xowijv fAáfnv, xal vaUrQ n0AAOY zt01).6xig vevpajuévay ix v0U za duty edceflotc "HoazAéovc. Out Ó2 vosvrv viy üqogui;v 4; vócoc 1j t&v xu9^ Zu&c z9ocLaflovoo nocyuáav 60 z:0A1Làc énolz vv usgáv duugéccc, xal zoig é«vroig ciuaot zteqvguévoy
49 ov» add P 51 sis? an cum interprete 7/05? 57 sJ- [o] e:fovs P — 61 iovrg? ibid. xspvguévog P, mtgvonuévog ed
ipsis quidem volentibus pactos terminos semper transilire, e£ Romanorum potentia (40) contra obsistente, ne daretur ipsis ad nos aditus. iam ante satis distincte scriptum est ab aliis, quibus clam praeterlabens tempus con- cessit de rebus transactis habere indubiam suspicionem. ego vero in haec praesentia incidens tempora (45) res praesentes, ut sunt, tractare instituo, Si quae divina mihi largiatur gratia ut tot tantarumque rerum immensitati vestem exornem ex industriis numeris. vix dum quidem extinctus erat ty- rannidis (50) ille indomitus et vitae corruptor draco, qui multa extollebat ad nocendum capita, hydra illa, ut vocatur, tristior; cum ea quae palpitare videbantur vel exsecta rursus enascuntur ( ichores enim iterum (55) stillan- tes pariunt commune damnum), quamvis multa, nec semel, ex ipsis exci- disset nostri pietas religiosi Heraclii. tamen hanc ipsam nacta occasionein infirmitas, quae nostrarum erat potita rerum, (60) multas formabat partium divisiones; cumque civium sanguinem contaminasset, .totum corpus aerumnis
90 GEORGII PISIDAE
ü ^ ^ , 0A0v 1Ó c Tol; ztóvoic éflóaxero. ^ € LJ € &vreÜ dev 2c, «c uéAuo00, (SA oftegos , xvxÀq mtgwogtySavrec, iunióov Ótxnv, 65 ozovóZv uév elyov nüoav Güoc nóXuw, , ' M 2 - c , , zov 0i váv &v9oQoarv cc moctrv nóAv. * - foc uév ovv 4 QíGe Tjc 007.006 iy xoig égagzayeio: vv. Nxv9Àv 1ónoig 10 10U égovroc iO'gacsóero 9oácoc,
70 &xJoc uév &yev é& &véywnc 4 nósac, 34542 33 * € - -— € J 4ÀÀ' 4v 10 ÀvzoUv v() Óoxeiv ciguauévov * xovqizerót yàg xal v0 vijc [8A fc ffpoc, &) uérgov oidev 2v x«xoic cpuouévor.
* oUrO uv ovy 10 vaxiüv siyouv fioc, 75 tuc 10 yáoac tQ N«é91 nagexgaet. [9 4 E ^ c énel 2 vÓv yo)v üvvenijgtv 2] xÓvuG, xol zgóc vÓv oixorv vic Teque coget, » € C up 9t 2 , c viv ylv vqéAxov £5 éxeivig &xero, - * pevij.dev ev9c elc vóv &yguor fiiov 20/579 - n c / -
80 «5c euov5voc v0? zsoó0rroc 0.xX«00c 7z.x)1rógopeiv yào oiüev Eigízov oiznv &lc 100g &ycyo0c vodc éavtijc 1; qoi,
, , 3. j Jj ? , & xol vig advo x flag &vavviag zoi&y égv1$j viv ov vayxdoet.
85 "ÉvrcbOsv quiv noioc &gxéou Aóyoc jj veUga. qvi 2j Óexdyeocorv ovótus,
r 64 £imióov P 66 zoorqv P, zQócrc ed 18 an cv y5v $'ovgéíxov?
conficiebat. hinc nos, ut apes, barbari gyro circumvallantes, culicum more , (65) in animo habebant omnes urbes evertere; ac primo urbem, quae ut prima magis florebat. quamdiu igitur radix illa apospadum inter usurpata a Scythis loca senis est ausa ostentare audaciam, (70) incommodum ferre fuit coacta civitas, sed erat dolor, ut videbatur, definitus: levatur enim etiam damni pondus, siquis modum noverit malis esse constitutum. ita igi- tur dimensum erat nostrum incommodum, | (75). usquedum,senio Scytha suc- cumberet. verum postquam ad humum conversa est pulvis et ad domum se- pulturae profecta est, qui terram occupavit ab ipsa est occupatus. 'ac tui rursus rediit ad agrestem vitam, (80) et feritatem induit excisi recens vir-
gultum: recurrere enim novit, instar Euripi, in suum proprium alveum nà- tura, quamvis quis illam ex vi contraria adversus se ipsam fluere compellat. (85) proinde quinam mihi sufficiat sermo aut vocis intentio aut os decem lin-
BELLUM AVARICUM. . 94
T *- 9) o? qpácocuut T0 Ecvóozopor 1égac, 10 T0) yéporvoc Óvaxédexror Zyyovov, » ^ , » ^ » , 4j vv xeguvróv, 7| zv &uwvyor oov, E f -
90 o jA6cc« uev z9600:01t ovyxexouuérn xol zwvYtUud 7uxgór xoi zteqvouévoc Aóyoc xol yeipec tixjj AymAeaquucot 1Ó &goc xoi Qvuóc &rrGvw dc üváuvgcw ué97c; 7zt0i0v yàg tpyov 7j quAónAovrov zágu,
95 zíotw 0e nolav xol Aóyov xul zto&yuaroc, ó ztávt& ztg&rvov ovuqegóvroc deozórrc maugijkev 4j ueO Spuev elc vneg9éocic, S.cv uak.áEni vz» &osr9erov qicw czéoe« Aoywpüv, dogs vzoozéot,
100 za9ot và zpdira xol Xóyo 10. Óeévego ; , i] , j DM , ztolav à yA1o6016 ovx éxivrot Àvgav éx vij énvroU povoixiic jouocnérgv, e , * , ^ 7j zt&Oevou uv z101A6xic 1& 3'rola, D i] ^ ^ Ld , ztptvverot à xoi v0 Ónuctc 9o&ooc, 105 9 uvolov vic ebzogroec "Ogqéov 3.» C $1 3X9*2 , o?x üy uaAGZO(* xob yàp Ppycdcoregov &v9'owzrov eit 700 uaAdEot 9l. Ojuc &víxa. vij xolot: v0) yelpovog ó Bi&gfagoc voUc t3» xaxa» viüery Zyuv* 110 6 uiy yàp a?$r09 1àc uskoav9sloac qoéras . cya quA£y9'gov éxxadatocw y5lov,
97 zagriüsv P 102 ievró codices et ed 108 zà ] xoi P 110 uaAoavOtícg codices et ed
guarum, quo narrem ex peregrino semine monstrum, senis indomitum genus ? dicamne fulmen aut animatam procellam , (90) cui lingua est blaesa et ferox spiritus, et mixtus sermo, et manus temere contrectantes gladium, et ani- mus exsultans recordatione ebrietatis? ecquod enim officium aut quae mu- nera, (95) quamque fidem et dicto et facto praestitam , omnia utiliter dis- ;tsimea despota omisit aut neglexit, ut traheret moras, studens emollire foe-
ifragam naturam vi rationis et donorum promissione , (100) persuasione primum, et deinde scripto? quam autem linguae non movit lyram ex sua musica scientia temperatam , quae persaepe suadet etiam feras demulcetque etiam popularem audaciam, (105) quam qui sexcentis instructus Orpheis nequeat lenire: quippe est difficilius homines domare quam lenire feras. interea vincebat maligni iudicio barbarus iniquam victoriam reportans. (110) nam ille quidem huius nigram mentem a factis criminosis purgare sa-
52 GEORGII PISIDAE
" vy Ld 6 0 «oye OinAoic Ai9iow 2ylvero. énel 02 Aomóv cc &AamjS voc 0óAovc c Ld , ^ * M 3 vzijASev &vdOc vv xaxd &zuct(av,
115 ZEc uv Ow (6 zgàc elgivmv n3áocac, £00 0d Avrvd)v dove xAdyon vi» udynv, xal z90g 10 vtiyoc 3j.9v (c elc ovufiáotic,
, )! pri ^ , TÉyVO4g Éévügxoic ovyxodvwon vóv ÓóXov, xol vQ uiv £brQéztioTo TÓSO xol um,
190 zuiv 0à àdga xol ngóc slo:rvgv Aóyo:, pevijdev quüc oy 0 fB&oflagoc dóXoc E] 32 € 24€ m ^ € ,
&AÀ 17 xa9' nu&c cvyyevic euagvia. e * N - 7 Nu OLLOC. 1Ó, 71013.&, T0U zt&'ovc ovyiréov
" Avzelv yàg oids xoi XoAosusvov ztádoc.
195 2141» su Aomxür z90c và vij vecxégac pne vgózouo , xol má à ovuipyov Tic O?j ztQ00tvA Tic eiztogoUvrec oí AÓyot, tc 7t9üg cvvi9y xol quAsiotov zógov,
» * ^ ^ - c Li &yovot ztgóc o8 v1jY AuAovoav 0Ax600, 130 d závra no&rrov óore ij oveigáv z0vE wvyiny zagsk9eiv , &AAà oazelgov del, ^ - - - um duet xol vexvoztowUv 1 Oe xoa9^ quégav, , xol zagevebov , xol nÀéov ucvuo uérov* pidaota. yàg v)y návrag dólvag uóvoc,
135 xol nüc4 co: yfj onagyavoUron xol 20146, vuvrQc 07 ouv éx 9toU otowouéryc. Aaige ovQaT1yà ztQuxTixijc Gygvnviac*
131 s/cueí?
tagebat: at hic contra duplex Aethiops fiebat. wubi vero tandem, veluti vulpes dolos penitus induit, adscivitque malam fidem, (115) extra quidem vultu quasi ad pacem composito, intus autem furens, ut belli dolos abscon- deret, ad moenia accessit veluti ad firmanda foedera, clam edito iuramento de celanda fallacia. quippe illi erant in promptu arma et bellum , (120) no- bis contra dona et pacifici sermones. oppressit nos non barbarorum dolus, sed quod nobis erat insitum peccatum. verum, ut plurimum, praestat ta- cere mala: nam est molesta etiam malorum recordatio. (125) age vero iam progredior ad recentis belli tropaea. rursus ex commilitante tua prece ube- res facti mei sermones tanquam ad consuetum et tranquillum portum , ad te compellunt eloquii navigium. (130) o praestans omnia, ut qui nunquam sterilem animam linquis, sed fecundas iugiter, et filios procreas deo quoti- die, et virgo perstans fis mater fecundior. nunc enim vere omnes tu solus parturis, (135) et omnis a te terra et urbs fasciis involvitur, hac una urbe pertea deo servata. salve, dux in agendis efficax excubiis: tu enim stans
BELLUM AVARICUM. "xr AA
g? uv yàg éoroc £5 éroluov xapótac paojdly. Adv Uqgatsc , 7 08 07; ov&ctc 140 zrGeic xa^ iy9gàv eb9évc 2ylvero. q0ios ovgarizyé vé évóndev oaxgvcv, té» nzvgnoAoorrov 10 Joácoc 10 Báofagov* 0cov yàg &nAoig ràc goàc vOv Ouucov, vocoPbrov sipyeg T&c godc vov aluérov. 145 6ógüv yàg qur o0c üxav9oOec oizovc ix Tij dxágzrov TY xaxiv xaxovgylac ^ - » * ^ j , z90c xabcm 107 «cl qJogür 7zryuérovc, , ^ ^ * c ^ e c , q.J'éveig 10 20g u£v (6 7tgoc vAgv nuuérov, ^ )3 Ed ^ , ^ M / 700c Ó^ «v và Ócrüga v5jv tojv eO eiucvov, 150 mzyàc 0£ rv oiv 2SavoiSac óptico » ^ , * , ^ , &góetc T& yégaoa xol Opooicerc Tr,v qÀoya. xol vàüc üxügzovc xagüíac uertigyaon ^ ? ^ ?* ? , t, xoagzobc iveyxeiv 28 énouflgíag Ergc. 70cc yáp, 10s, Oc yeogyOv T&c qoérac, 155 «vg o?x Drcorw 2uqogijoat xagóíar EI uq 0 , j ^ € LJ j L 7 e us, xoJoo9T ztgürov &uzéAov Oíznv, Urtiro, zvxvÓy ixyéou 10. Óáxgvov, oUt( 7t Aoriüv &yxaAot vo0c Ouquxac. ^ 2 i] , ? ^ 3 , zÀa5nv ovó?e vavT5c ivisÀgg Gzognía, 160 fuc 0 flA«ovóc zgooXafaw rv 140v, M ' P] ^ € ^ ^ E] , xci uróév cur £vgsd$, vijc GunéAov. Zuüc 0d vijc osjc nlorewc 7; 9eguóvgc,
154 7óg yàg ed 155 sjgoorjcoi? 158 éxxo1oi? an éx- TET 159 revroug P —— ibid. immo s/xagzía, 160 zQoc- Ad n?
confra ex intrepido corde, ore obmutescens, loquebaris: tua vero statio (140) clades in hostes repente facta est, salve, dux armatis militans lacri- mis, quae barbaricam frangunt audaciam: quo enim magis dilatas fluxus oculorum, eo magis coérces fluxus sanguinum. (145) nam videns nostri cordis sentes sordidas ob infructiferam peccatorum nequitiam ad corruptio- nem combustionemque adactas, ignem praevertis iam ad silvam accensum, et velut ad arbores succisos positum: (150) fontibus vero tuorum adapertis oculorum, quod aridum est irrigas, etirroras flammam. atque ita fecisti, ut infructifera corda fructus efferrent vi peregrinae pluviae. optime enim nosti, tanquam mentium agricola, (155) quemadmodum nil valeat cor pro- ducere, nisi mundetur prius instar vitis : tum largas effundat lacrimas, atque ita tandem emittat racemos. at vitis interea prorsus sterilis manet, (160) us- que dum germen susceperit solem, nihilque crudi remanserit in vite. nos.
54 GEORGII PISIDAE
xoi ngly yevéo9ws vobc ovvidec Opqoxac, xagnobc iveyuety copíuovc qváyxaot. , 165 O£c1o 0? so?rov vüc áqoguüc vÀv Aóyav 6c 71v &vayyoc toropijoat oot án. &AX' 2E ivaíAov v09 qóflov ovoiéikouat, xol ujdev einsiv cg 9&0 ffi&Lopou..- Opcc 0 zt&vvOY elxovoyoáqog 4óyoc 170 xal vabro uírgor; vsyvixotc ovraguócot, Gc zt&vzüc Coyov ztgaxvixüc xo2aygóqoc. "H. uiv. GéAs oqitovoa vàv £vavríov ik9er quiv, óc üusvQa, xiuaro, viv wéuuor àxznréoaca viv và Bagfiógov. 175 10 yàg xaxóv qvonue Tijc Optxrnc 0Anc Xeuuvo, z:01340y éx veqáv ovviyuévoy jyeigev quiv 6$ üvdysgc & 9égu* inel 0Z Loinór. züajolov Tijg 0Axádoc — Tic Ojjc ztQoTjOev 1j Léotg 09 zwveüuatoc 180 xoi znavrazo? xivÓvvoc jv 2ovru£voc (zàv yàg 10 zizAov ro? axáqovc ifánrero), e$10c z49001üc Toi émndoratg 0A0u. &ro v& zt0t)v éxvevüg vóv adyéva, 7ztüOt z0.91vtic (oce vijc &quaugriac 185 àyonoror Óvra. u1) tugéAxew vv oóLov, &AX' ixfadv factor ix Tijc xagütac và Tv ztQurvüv qogzíov fagiata,
174 éx«xtVovoa ed. 176 ovvguuivov ed 180 zozvuévog P 181 xvx4o? 182 zegisgig codices et ed
autem tuae fidei fervor, priusquam etiam sueti pullularent omphaces, fru- ctus efferre maturos coégit. (165) equidem velim rerum huiusmodi rationes, aeque ac peractum nuper describere bellum; sed recenti adhuc horrore de- terreor, et ad dicendum, ut vellem, animus deficit, attamen quarumcun- que rerum pictor sermo (170) haec etiam industriis concinnabit modulis, ut rerum omnium scriptor peritus. horrida quidem ingruens inimicorum tem- pestas nos super incubuit, velut unda immensa, eructans barbarorum are- nam. (175) malignus enim ventus ab universa "Thracia ex multis nubibus conflatam hiemem in nos violenter concitavit aestatis tempore, ubi vero tan- dem in navim propius tuam irrupit venti violentia, (180) atque undique pa- ratum erat periculum (totus enim ambitus navis iam mergebatur), tu statim adstans adnavigantibus omnibus, sursumque extollens alacriter caput, omnes hortabaris ne siquis ob peccata (185) esset incommodus , retardaret clas- - sem, sed unusquisque a corde proiiceret supervacanei ponderis sarci-
BELLUM AVARICUM. 55
Qu n6 xoroozao9«2oo Tü 9elp Báot 3 x00jux vadc Gruuboy àv flor. 190 xal va$ra ngrrov sg üímvovc jufgac (xoi nücn yàp vàS Foyov &yev qu£gac)* uóvoc 2000910» 7youou£vov véqoc elc 1v xaT^ abro? ovrtQifv vnootoégauc. odx 7v yàg &nM, xoi uovZonc 7j u&yn, 195 4àAX' dg moÀvoyiósig v8 xol noAvnAóxovc &pyàc áztoxiornoe ovuntqvoutry. Z91áfog yàp Oro xai Suó$1c «à Boviyágo av9íc 1c IMijdoc ovuggorzoac 1d X«i9y, . yA008i» £yoyrec xal vóncov usplopato, 200 xai ycolc Üvzec xal uaxgàr ovvguutror píay xa9^ 4udv &vrexivgoav uin, xal av éavtQw Tov» üzictiay ruv xa9? zuóv nior 2xgifouévgv. 9v uév oXv t9patev 4j XxvOórpogoc 205 oxiAAle cgodpuc Loncu, cfc 9? Ilsooídoc ixeidey 7] Xápvfo:c àvviyet u£ya. uécoc Ó£ zojrov o) znÀavivrc, óc ác, 0 Tv ÓÓAov ixeivoc 2v fBoviajgógoc, &AÀ* aX10g £Axwv &nAavi, vij» "Oo9(av 210 xai Aevxzà relvov 1Óv Xojiouóv iovía cjj x001.00y() ovrdiénAeig 01xá01. xai TaUra uéy 07) góc à vc 9aXavt(ac 0puic, và Dim Otxvsw veyváouaza* Axel dà Lomóv, dioneg oi uvO'oi záAon nas,-ne deturbata gravi dei iudicio mundialis navis subiret vitae periculum. (190) hisce occupatus per integros insomnes dies (tota enim nocte operi va- cabas diei) solus tam efferatum turbinem in tuam propriam convertis sollici- tudinem. non enim unum erat simplexque bellum , (195) sed in multum di- versas eí varie commixtas gentes late diffusum ac promiscuum. nam Sthla- bus cum Hunno, Scytha cum Bulgaro, necnon et Medus conspirans cum Scytha, linguas habentes singuli et regiones divisas, (200) longe inter se dissiti et a longe uniti, unum contra nos moverunt bellum ; suamque ipso- rum volebant infidelitatem haberi a nobis loco fidei perspectissimae. hinc igitur aestuabat Scytharum altrix (205) Scylla vehementer furens, et Per- sidis inde Charybdis obstrepebat valide. hos inter autem medius non per- errans, ut iamdiu, fraudum stabat ille consiliarius. tu vero alliciens non errantem Orthiam, (210) et candida extendens cogitationum vela, praeter-
navigasti cum mundifera navi. atque haec quidem ita gesta contra marini furoris vim divinum portendunt ingenium. cum iam igitur, ut veteres fabu-
Georg. Pisid. i
56 GEORGH PISIDAE
915 zo)c ynyevtic nÀdrrovat voc wevoozrógovc, efrc yijc 0 av9udv Biagflágovc &vénAaot, xoi ngüc và vein vijc qui.o&évov zibMjc n)ajSn 7.00059 £v , (00760 4v eixacuévo, óxvà ovvadooCovra, uvgisoylac,
290 zagíj 0? odAnwyS «ol fic) xol gáoyova, zip xal xeiávou xai duzvovrec A(oL ví9wy ve zügyaw. pujyavol xol ovv3écttc, xal züctv 2v &noToc 4j owvola,
Üoov n«g^ Tjuiv, air0c &yec 3nd 995 cglyyovoav 16)» 1» eni ogaloac TUXQY. "Eyà) 02 vadva- ovyxodóos coi Sov ( o)x 3jyvbovv yàg 6c La9ctv xol vüv 96.uc) ovyüv VusiAoy*, AM 6 voüc zov9ola xAéyoat rogobrou £lo0gUv ovvadózac.
930 odxob» àvácyov* Óvoysoéc yàg eixóvuc xol xadpac xol 1o9dv ozowlav. elyec yg, &lysc ovuqoovotaay z99£vov, 3| co, 10 u£AÀov vo) cxonoU zt90ioT0Q&t. vabrqv ovvaonitovoay 2E £jovc Pam
235 Ayrsovouvijyeig 05 GUAov xapólac voi; Avvuéyvoig và)v dryavav Ógyévotc. v0Eoy yàp &ysc oU 9eoU viv £aido. vo regov Toéyovour &otouzij TÓÀOUC, mópyovc 0? nio xol fiui và ÓdxQva
940 xai aU vó zveÜua* xo g&dvac elgyáco
224 660v P
lae (215) terra genitos fingunt filios mendacii , rursus ex imo tellus rodu- xisset barbaros, et ad muros hospitalis portae maxima accessisset turba, ut esse diceres octo simul collectas myriarchias, (220) erat videre tubas et tela et gladios, ignem testudinesque et iaculatorios lapides, et falsarum turrium machinas e£ compagines; ac tanta iam erat omnibus salutis desperatio, quanta tibi spes pro nobis inerat, (225) quod firmo staret pede nostra fortuna. at- que haec ego, tua gratia celare cupidus (sciebam enim te velle etiam nunc ea latere) eram taciturus: sed mens erubuit ea suffurari quorum videt esse alios conscios. (230) igitur da veniam. est enim certe difficile omnium eva- dere et fallere sagacitatem. habuisti enim , habuisti conspirantem virginem, quae tibi quod erat futurum praemonstrabat. hanc tecum habens de more belli sociam (235) ex tuo pugnasti non terreno corde cum instrumentis iis similibus artis bellicae. tibi enim erat pro telo in deum fiducia, citius eur- rens fulgure veloci; pro turri fides, pro iaculis lacrimae, (240) pro igne
L|
BELLUM AVARICUM. 57
yóvv z90xAlvac xal xa9:lc 1óv Gdy£va* xul rovc o1tvayuodc üvziéuzay oc A9ovc To)c zrergoztouztobc totgeqec vv Bagftáguv. Koi vatvo, uev 07, uixgóv Voregov zii 245 ce xov iy9güv iuqavéovtgov négac. o? jj» za geidev 7; voovárr qioic &ztQv ztegelyot v0ic ztóvotc 0. Óconóvrc, 4AÀ' elc v000iov 2yyüc 5v vüv qgorvidov 0cov utra vüv TÓzmtv ügloraro. 250 2/05 yàg siye vosic érüv ntgidgóuovc xoaractQuvy/Ov Tic &9éouov Isgoídoc Éxdosc ve 10v vodv slc Gunyóvovc vóvovc* 0v ojre zequtv xavoucy Cv Céoi Érewe ÓoDvot oic &ydow pylav, 255 o$0? avys urrQgüc Psvebgnoe nó9oc puxgüy zagacysy v0U xoóvov zgo9souiav" — ovÓ' àvravelÀev odvÓv Qugwroc (fla. véxVOY T0GOUTOY , OVÓP cOuUTOC uU xovgicuó» evpely GSi0Uou vOv nóvav. 260 4AA' àvamavojoc iv uéoo váv fagflágav, Oc elc &xáv9ac dunenheyutvov gódov, xoi niv Ót* 2;u&c Hegouxsy wá ud, zt 0b Zudc qvyuiv eye uyxv* xol vic im^ Guqw 7rgoofloAaic &oquyuévoc, 265 àgdc vóv àyyóc, eiys 10v uaxpv nóvoy. - C -— - - ^ , évreiiday 7u&c 15; qoo TOY yoouutirtv Unttavigtv, oia nÜg Gvayxácac ; spiritus; testudines vero fecisti inclinans genua et deprimens cervicem; su- spiria vero emittens, veluti fundas, saxa iacientes barbaros evertisti. atque haec quidem non multo postiterum, (245) quid in hostes possint, clarius comprobatum exitu. at non sane neglexit acerrimo suo ingenio vel absens : adesse laboribus despota, sed tantum prope aderat sollicitis rebus, quan- tum intervallo aberat a locis. (250) iam enim trium annorum circulum com- pleverat in militando contra nefandam Persidem, in id incumibens invicta animi contentione. illum neque hiems urentem ferens spiritum suasit unquam ut cessaret a praeliis, (255) nec matris unquam fregit desiderium , ut citius praestituto die rediret. non illum dimovit insita vis amoris erga tales filios, neque corporis conflictatio levamen dare consulens laboribus. (260) sed medios inter requiescens barbaros, veluti rosa circumimplexa spinis, qui iam pro nobis Persicum moverat bellum , alterum pro nobis spiritu gessit bellum, et duplici utrinque constrictus periculo (265) praesens dimisit, curam ha- buit de remoto. exinde suis ille missis litteris nos succendit, ut ignis, qui
58 GEORGII PISIDAE
dpgyotaav VÀuv àxnvgoto9at moüc qAóya, nvxvYüc xskeoov &oqoAsig uev vàc Bácsic
270 càg moüc 10 véiyog &ÜtoeniGew , (c tut, xiicew 0? sópyow éxqopàc vnvudS'olovc, qonyuobc vs mOielv , xal zenmyuévovc stáAovc zgooovyvioóAAst , xoi nAéxew vélyog véov, 70ÀÀAc t€ noisy voSovÓv ve xoi AíOtov
275 cvayvópouosoac unyavàc xol ovv9éocic, xul vàc ÉvónAovg s)vgen(cew 0Axddac,
&c xal m0 701100 ovyxgorQv osx 1u£Ac. o? yàp 7t9ó0toztov u1) 9é.cv idstv unc, Froiuov. eiyev £& üviyxnc v?» udynv,
280 oroaro? vs nA59og &Eanéoves q9dcac, xol Tf x«v^ a)TOv GoquAslac Tju£Aet, póvqv vout;ov &cquit owrnolav,
&izm&g 10 xowüv tvgs9 T; osowopuévov* GytÓóv v& n&cac Tüc éavro qooviióac
285 sig vàc àv 4uüc üvravios ggorvzidac, x(vüvvov dont Vvyixóv óoxiv Zyaw,
& ug óU 4u&c návra xlvóvvov ná3oi. ovrGG Exacta xoi xskebov xol yoiquv noicrópet udv v) AÓyo và noéyuaa,
290 iLwyoáqe 0? u3) nagóv và Tc une, várTQY orQuTQyGv uyyavovoyGv éyygáquec jj vÀv Aoywud vexviarf; jenvovoylo.
OÀ uj» nagrusketvo và zgoováyuoa,
274 mAoxdg P 981 «770v?
cogit arida ligna statim flammam concipere: non semel mandans ut ascensus securi (270) ad moenia adparentur, sicuti est necesse, turresque aedificen- tur exportandae, et valla fiant, et compacti pali contra sistantur, et mu- niatur murus novus. multae vero fiant ad rotanda tela et saxa (275) ver- satiles machinae molesque, armataeque aptentur naves, quas ille iamdiu expediri curaverat. faciem quippe non volens videre belli praesentem ha- buit belli necessitatem. (230) et militum copiam misit opportune, de sua ipsius securitate non multum sollicitus, unam ratus esse certam salutem , si rerum summa nihil detrimenti pateretur, et omnes fere suas sollicitudines (285) in unam nostrum sollicitudinem converteret. periculum quasi animae iudicans habere, nisi pro nobis omne subeat periculum. sic ille singu- latim omnia mandans et scribens sermone quidem praemonstrabat opera. (290) depingebat autem, quamvis absens, res bellicas, disponens, impe- rans, machinas praescribens mira ingenii subtilitate et peritia. neque parvi
BELLUM AVARICUM. 99
3440 Y H , ^ GÀ dv 10 yo&ugua zoo. zrendajotouéyov,
295 nártwew ngoS9Uuac xol noAadGr xai Eévuv, xoi tàv ev ügyoic xoi ueyiorotg touc, vzoÓgauóvrov vovg £xovatovc ztóvovc. Tüec yáp , oun, vÓv vocotrov Ósonótry yet 1000 Ur0UG tlc &v&yxov olxézac,
300 o? ràc xsAevotig TÓv goqv fBovAsvudravy
, » ^ , j , pukd'ovitg &pyoa voto Aóyovc eoeíxvvov. Ovroc uxíriroc div 6 Ótonórgc , ^ 4 ^ 3 , TN Aoyiutv xal gen» &nAnoto ,? ^ m 709gc9v £yyoc 11; nóAe: ztagíovao,
305 x«l aic uegluvéug navrazo? ovv» uóvoc, cc elc Xoyiauóc &vrl návvow àguécac. O06 10 z144;Joc vOv zóvov oov, Óéonoza, elc xoigóy Tuiy sUOerov ryoriéov,
3:59.28 , - , 3 &v Q nugovorc ti;c yadirrnc iv uéoo » € ^ - 3 , - , 310 evxagoc 0 zAoPc vijc Gfi000v vüv Aóyon. "End 0d gguióv 7; nglovacig qóffov eye ((Mnovoo vijc u&ync 1à xvuaxa, &Qo5e voig (gyovo: voig vznxóoic - ^ , xoi TQ noylarot vOv évózàcv voyudtuv 815 (&& yàp vuiv elc 10 n&v ovrguu£voi 7& xoà gbv ool tv nzóvov Qg&otocur, At , , € € , x«3^ qzu£gav vgéyovrec coc 600r0got, " - , xal avumagórtec vj; noÀvnAóxQ udyn
,9 298 rocovzo» P
facta sunt mandata: sed quod fuit scriptum, impletum est opere, (295) omni- - bus alacriter cum civibus tum exteris, necnon iis qui prima et maxima obi- bant munera, accurrentibus ad labores ultroneos, oportebat enim, opinor, talem dominum tales habere in necessitate famulos, (300) qui sapientum consiliorum mandatis vix cognitis, iussa factis comprobarent. sic irrequie- tum se gerens despota consilii promptitudine mentisque immensitate vel a longe prope ad urbem stabat; (305) et sua providentia ubicunque aderat solus, tanquam una cogitatio sufficiens pro omnibus. ceterum tuorum copia laborum, despota, ad tempus est mihi accommodatius reservanda , quando pace adparente in medium (310) fiet secunda navigatio per mare eloquen- tiae. cum igitur horrendus undique timor instaret rebus ob praesentes belli fluctus, visum est ducibus inferioribus necnon magistro armatorum ordinum (315) (semper enim tibi illi ad omnià coniuncti communes tecum labores fe- rebant, quotidie simul currentes tanquam comites, unaque adstantes multi-
60 GEORGII PISIDAE
0nAow Aoywguüv , voxTixGic Gyovnvicuc, 820 xaírows vaUva wu) zovotvrec & &9ovc, üzeQ Lddu0TO, T00c ztóvovc zou zróvovc 209" oic 10 uoy9eiv elc udynv oO yiveren) — Op.oc tOoEev dove ztg0c vo)c flagfiágovc &vógac ovaAMjvot zuyvüc Cgyov xol Àóyov 325 noXv üzmootóLovrac sbuguooíav, ztgocoyytkoUvzac dove AUoOt viv ud zégac v& xowOv ovvvedijvot qgovriómv. Toóvov nag" fjuiv caxvudc xmovutrav, v0 IIsgoixóv qoioyuo ov 0ÓAq zóXav 330 oréAAovoi xAezrüc vc 9uAáconc &yyéAovc, ozev0ovrac Q7 dT«ovruévov Síqoc S4yav xa9? qud» v0 S(poc 10 fágflagov. &nel 0? ovvógauóvrec £5 àdnAMac éxei9ev Ép9ev ob ovaArveg Oiyychot 335 elc €v u£poc ovvijkdov x vónwv Óvo, 6 f&oflagoc uv, tc Ojuo9 Ocüeyuévog : ztoéoffeic voo0brovc xoi ztg0c Üyxov zjouévoc, cvvipytv üqo* voUro 08 OóEnc xáguw, vü 0? aye nAeiorov éxgofleiv 1u&c 9é.cv. 940 6 Ilsgouxóc yàg £Sovijtvev olxéznc 1v 9uóv , óc ng £x nvgóc, voU flagfiágov, xol yiMovc uev ovp yovc vméoyeto, Tuc dà Ouvoic é&egoíAuos Aóyouc, cvyéovgsgé «e ovAAaflov à fagfigo
944 cvvíggsws codices et ed
cm bello armis consiliorum et militaribus vigiliis (320) nec tamen fracti boris assiduitate quae maxime facit ut labores sint iis labores, quibus ob- durescere in bello non obtigit) aeque visum est omnibus ut ad barbaros viri mitterentur praestantes opere, et sermone, (325) qui multam effundentes ore suavitatem nuntium afferrent de bello dissolvendo et fine imponendo communibus curis, his rite apud nos deliberatis Persae feroces fraudulenter contra (330) mittunt furtivos per mare nuntios in id intentos ut acutum fer- rum in nos acuerent, ferrum barbaricum. iam vero concurrentes ex occulto hinc et inde missi nuntii (335) in unam partem convenerunt ex locis duobus. barbarus quidem , eo quod simul excepisset tales legatos, in superbiam ela- tus coniunxit utrosque ostentationis causa, tum quia nos magis exterrere vellet. (340) Persicus enim incendit servus animum, velut ignis ignem, barbari, siquidem mille auxiliatores obtulit. nos vero horrendis contempsit dictis, inque nos contorsit syllabis barbaricis (345) voces armatas et pun-
BELLUM AVARICUM. 61
345 yvóuac ivónAove xoi ve9nyutvovc Aóyovc. voUroLc vzt0y9elc vois Aóyorc éréozero 0 Tüv ZuvOüv véparvoc, 5 z9cvr ffi.
"Outoc 0 ztávvwv. &cqada)c Cvyootátrc
xol roUrov «Ur0» vÓv cxonóv za" &a(duc
350 sig vjv xov a)roU ovugogüv üvriotgéga.. Óéov yàg aviüv ovyxaLivwet vÓv ÓóAov ocyf; v& xgviyot To0c Aa9óvrag &yyékovc, 7.0168 10 xgvzzüv éugavéc, xol ylvevoa cvuftovAoc iy9' góc xal x«viyogoc qiAoc.
355 ind yàg 490r» oi xaXàc &oraXutvor, üjuxavoy uev a0y z90c elgivv yov qjo«riec elvat v0v oxonóv vo9 flagfiigov, zv Iegoixóv Ó2 7j 0t«ópücot 0óXov, qvA&ziervot uiv 1ijc 9aAGconc 1) 9igo.
360 cüc saódovg xAilonco voic OisEÓQo:c, &Aoxstot 02 ovviójutoc và xAéupao, xal vuxiüg £Qyov qc àvéayev qu£gac. xowüv yào &iyov mév9oc 2E évüc vgónov và Iegotxóv v& xol 0 (f&oftagov yéroc,
- 965 co?c évrauoifo?o zi9ocóoxüvrsc &yyéAovc. "End ó Aoenóv 156 uds 2; volo
790c 13v «oícw cvvijJe vijy 9sóygaqov, uA o) «uve 00 yàg &oxóntc q94cac vijc xouóTgToc évvoAs0g xevtovádnc.
370 Aefav 0i 9ürrov vv cvrviyogorv Aóyov,
956 an zàóv — 4óyov?
gentia convicia, hisce illectus sermonibus delectabatur Scytharum tyrannus, prima labes. at vero, qui res omnes recta lance ponderat, hoc ipsum con- silium praeter spem (350) in illius calamitatem convertit. oportebat enim, ut ille celaret dolos, tacensque abscenderet clam missos nuntios. sed oc- cultum facit manifestum; unde fit consiliarius hostis et accusator amicus. (355) postquam enim rediere bene missi nuntii, ut nullo pacto ageretur de pace, dixerunt esse mentem barbari, ac Persarum detectam esse fraudem. tum quidem custoditur maris ostium, (360) vetans ne pateret egressis in- troitus. deprehenduntur vero statim fraudes, et noctis opus patefecit lux diei, aeque enim erat sollicitum ex una causa Persarumque et barbarorum genus (365) in mutuis exspectandis nuntiis. postquam vero tandem belli do- mina ad sententiam convenit caelitus scriptam, tu rursus allaboras: non enim improvido consilio rerum summam adsidens gubernasti. (370) statimque ac-
62 GEORGII PISIDAE
xoà zt9üc 1Ó zélyoc éxdgaquDv 10 Tic dlxnc,
yougy» xav abrOv &oquAdsc zgosédov
TÓ gouxzóv eldoc víjc ygoqpijc viic Gygdqov.
TGUTQv Ti, Olptut , vv Ouiyvootr fénaov 970 gujcet 003p oe vüv «gui» $qagnáod *
pH. ^ 3. ' - 2) J ce
Oc/Sag yào a)1üv oic évavr(ou 0Aoig
&vrixgóctnorv i£avéovnouc qóftov,
xal viv £Aéyyov pyóéno nopnyutvov
^ DW. tC " ,
xotnpevrüg avroic 7) 0íxn xadíorao. t - M 380 «c sys cot yévoiro v0U xoÀoÜ 00Aov* xoivac yàg v col , xai duyvodc viv qiow, tc pro0c o?0v zoudi ovuzadéoregov, viv v0U ÓuxaoroU uxréga, zt9o0Tydyov » , , 3 RM oix1Q Oerost Óaxgvoic Gatto, - ^ , 385 xal vjj Óócs. 02 vÀv geóvrev ygnuccov* ÉxeiO ev. Ev9ev 011.0, Óodc xai oxopnícunc,
j J, Dod c .] , neiQeig éxelvmv ngüivov* 4j 0 ovrióuc z£i9et 10 véxvov , xol oys0Óv zg0 7ijc Obxc vixdioay q2uiv é&equovnos xglow.
LJ e -— , 390 — "Ouwc ina? voic &ydot vijc ue anc , 3« p c » zt900vrctelyery TjStovy ot 6. ofpagot, 7zw90c uév &gyov &qgóvoc &yivevo E "m , 7ztüc 0 ng velyovc cpotouéroc vózoc, 7| QA05 O2 xonvíLovcoa Tàv xowüv Lóqov 395 éx vic óulyAgc vfic Eévuc éxo)nrevo. voc à^ aye Igooug éoroerevuévoic n£gav, - , 0c 07) xa9^ qud» Foyov ciycv 3) uc,
cepto patrono verbo, et muro ascenso, ubi agebatur actio, picturam in ipsos firmiter obiecisti , terribilem illam speciem picturae non pictae, hanc quis, opinor, iudicationem spectans (375) dicat te dolo iudicem subornasse. ubi enim ipsum palam hostibus ostendisti, talem excitasti timorem ut faciem averterent. et argumentis nondum productis scite est in ipsos multa consti- tuta. (380) quam bene tibi cessit laudabile commentum! ex te enim iudi- cans dignoscensque naturam, ut nihil matre sit filio indulgentius, iudicis ma- trem allexisti affectu, prece, lacrimis, ieiunio (385) et effusa divitiarum largitione: hinc et inde enim multis datis et erogatis, illam suades primum ; et illa statim suadet filium, et prope ante iudicium victricem pro nobis pronuntiavit sententiam. (390) verum cum tamen ad pugnae certamina se obiicere barbari contenderent, multum quidem stulte fiebat incendium , ita ut omnis ante murum locus esset conspicuus. flamma vero excitans fami novas nebulas (395) immensam inter caliginem abscondebatur. at Persis in adverso littore eductis ad bellum, quod iam contra nos iniretur pugna,
BELLUM AVARICUM. 63
xijovS 0 xuztvüc ToU Gxorovc éylvero.
toc yàp 2v vic Toig ex^ Guqe f'aofiágoic, 400 oi, 0oTic 02Ao cvvroutóregov Adfot ,
&AÀ' 0c zngoqAéSe: robo üvatrlovg 2Sovc.
xol raUra udv 07, voUrov eiys vóv voónov.
705 0i Aomóv cvyzgorobvisc 17v udynv
oi (&&gflagot u£v 109 OixaoToU oDc vÓóztovc 405 xal ro? crQarryoU Tf &roénrov nag9évov
Aeflóvitc eiyov couvei tàc Gozioac,
xal To)g zag^ avrüv Óvootfjüc vfgiouérovc
Dyuv ovvegyotg elg üvóyxmv dlovr.
Z914fov ve ziaj9 Boviydgowg usutyuévo 410 6 fágfagoc vo?c Zuflaov vaic óXxáci
(yAéwac yàp siyev éoxvquuéva oxáqu)
&u£s 75; yn vic 9aXárerc Tz)» uáynr.
Káiol. 0 juEic ovvezijA9e xol uáyr*
xai navrayoU u0t T0U 0x07100 zteqvguévov 415 xal evyxAovotvrog Tobc Aóyovc (gg tic u&ynv,
ví zo&tov eindv óersgor ünágEopeu ;
ZAAAoc uy ov. Ünuntey £x Qunijc M9ov
Aefov xav" ov10 15v foAZv xoci vóv ráqov*
G&AAoc 0? círvovc zpooAoAOr TQ ovo; 4290 PAx9:g &voS9«cv 2S &àAov roEÓvov,
10 zweUua 9üxrov üvvaqtj«e voU AÓyov.
xai Tic z9^ ovvoic àv ueylovo«c &Elouc
vá&ot vouitav el; Óéov và váyuoa,
401 zooGqAiÉs: codices et ed — 415 cvyxgoro?vroged 417 A/9og P
tenebricosus fumus factus est praeco. convenerat enim inter utrosque barba- ros, (400) ne quis arma citius altero caperet quam ille antea incendisset in- culpabiles lapides. atque haec quidem non alio gesta sunt modo. tum de- mum undique cientes pugnam barbari quidem iudicis locos (405) et imperan- tis intemeratae virginis, quos occuparant, habebant sibi pro scutis. ita quos illi impie lacessiverant, sibi habere adiutores in necessitate putabant. at Sthlaborum multitudinem mixtam Bulgaris (410) cum coniecisset barbarus in naves, (habebat enim trabe excavatas cymbas), miscuit terrestrem cum marina pugna. at mihi quoque confusio oboritur et conflictus: cumque tanta sit propositi argumenti perturbatio, (415) ut veluti ad pugnam concitentur sermones, quid primum dicam, quid deinde prosequar? at vero quidam ce- cidit ex iactu lapidis, simul vulnere accepto et sepultura. alter vero cogita- bundus, loquens cum socio, (420) traiectus desuper ab occulto sagittario citius emisit spiritum quam verba, necnon quis inter ipsos ex primoribus
64 i GEORGII PISIDAE
orn nageuoÓDc v ucoq viv &onidty, 426 xovmrav éavrüóv GoqoiQc qmevyuéroc* o1) 0é vi; q94coca ovrróuov ASov &ztocóox1tOc Óuoroust vàc &onlonc, xal Tüc uiv QUet, vQ O8 ylvereu qóftoc. oi ^ abye Aourol ztáviec, dxglócv Ólxrv, 430 &mzvov &górv OvorvyoUrreg etotóycc. ovo dzxolflaoev 1j Sla xolau và 105a, voUc fláAAovrac, ovroDc voc AlSovc,. cc un0£v elx$j ovuneoetv éggiuuévov* àÀÀ djv «0 zeuqdév e0oxóycoc üquyutvov 495 zpüc và2v éxdotiv vOv Beffu£vov viynv. Kol vada udv 07) vijc aíznc và zioéyuuro và vO7o víjc yj; e0q6ooc éfáovaotv* tec 02 Aornóv xol và vOv 9oaXorriov Aofieiv- àydwov vij» loógpozov «olotv. 440 xol uoc ztoócsovt zo0vo Juvudcou nA£ov, "6c viv vocasrQv vic 9udrUgc o$ola» oi ágftagor (IAénovvec innAcouévnv, . doxoP)vrsc doneg éovevdjoJ9a 1Q. natu, éxet ovvexAclaOnoav eüOércc Ünov 445 1üv oixov siyev 4] ovoaviyóc nog9évoc. 2xei yàg diozeg £v owynvg Ouvócv và yAvn1O, ovbebEovtec djn1o00v oxàáqnr. ize 0 ovvveboavteg QAMjAow 0A0t
-
498 govoc? 497 yooegijg codices et:ed correxit Pinderus.. 441 Q«Acconc P. :
instruere volens ad opus ordines, media inter scuta se coniecerat , (425) ita. se ipsum celare ad securitatem adactus. iactus vero praevertens celeris lapi- dis ex improviso protenta divisit scuta ac vehementer impellit: huic-timor Oboritur; ceteri vero omnes locustarum more (430) prostrati iacuere in in- fortunio solertes. sic divinum iudicium perfecte direxit tela, iaculatores et ipsos lapides, ut nunquam irritum caderet quod iactum erat: sed erat missile ad scopum opportune directum (435) pro varia transfossorum fortuna. - ac tales quidem rerum fortunatos exitus terga picturae facile attulerunt. opor- tebat autem ut etiam maritima experirentur praelia aequale iudicium. (440) ac quanto magis mihi subit admirari, quomodo tantam maris substan- tiam barbari videntes late protensam, quasi viderentur ipsa artari latitudine, €o se omnes apte concluserint, ubi (445) domum habebat imperatrix virgo. illic enim velut in sagena piscium cavas inter se iunctas extenderunt cymbas. tum vero omnes invicem conspirantes in unum aggressi sunt nostras cum cla-
BELLUM AVARICUM. 65.
ii.9ov Suy av Bof; voiz óAxdow, 450 evrsüOev jv &óxAoc 3 0522] udyn* póvgy yàg oiuas viv vexoUoav &onógoc và vó5o T&ivOu xoi f'aAsiv viv &oziÓa, xoi vig GÓ5Aoi; ovunAoxoic uepuyuérny BAAuv , vitQOoxew , üvianéunew 10 Eíqoc, 455 Avaroénew vs xol xoAozvew T 0xágnj, dobval ve züct v0» (iv9óv xavoixíav. Eévov yàg ovófv, & zoAsust zugdévoc, 0? 4c nagijkJtv elc 10 vijc viis oéfac oix oia ztüc zeuq9 ciao Qouquaía, zd * 460 Opmc no97^9tv 3j 0rj9ev 0Sénc vQtoaco TZv &rgurov ovOuu00 got. OVvo uy ov éxciva «à yAvnTà oxáq ^ e 4E »* 2 , 5 , " vüv Ügpov &iyov &E &vyxnc eig CaYav 710424) 08 qiógoic xol góftoc xal ovyyvoic 465 coig vavuagovot (agffágorc avvroyero. xal z00 Tig Uri) éxztoQv vijc 0Axádoc nÀovjo oysÓukLow Tiv véyvmv sogíaueto. &AÀXog 0à vexgüv sic VÓwQ puposuevoc iile qebyew , 1(Q) Ooxeiy zenvuyuévoc 470 xai vic tag? atroic vrl zigyov 13v vgóniv LaSdv onijkJe, xal ztoAOv uelvac zoóvoy ix vij üv&yxnc Óvovvydv éxagréget. Oj.G &xelyovc z&vvac , coc &vo. GTÓÀOvV, € - , , , 9 Tic 9aÀ«conc ovyxaréxÀvot oGA0c. 470 "Évisi9ev 0 nglv ág90voc &vguuéroc more naves. (450) atque ea fuit occulta simulque patens pugna. sola enin, ut puto, quae peperit sine semine, arcus intendebat et obiiciebat clipeos ; et ex occulto se immiscens conflictibus tela mittebat, sauciabat, retundebat gladios, (455) evertebatque, et submergebat cymbas, deditque omnes habi- tare in profundum. — novum enim est nihil, quando militat virgo, per quam advenit animo religio. «certe nescio, quinam immissa est toties framea ; (460) ac certe evasit pervasitque celeriter, gentem vulnerans non vulnera- tam antea. itaigitur illae cavae cymbae portum sunt adactae habere subtus mare. multa vero commixtio et timor et confusio (465) in mari pugnantes barbaros incessit undique. ac quidam ex ipsis procidens e navi, dum artem natandi fingit, deprehensus est. alter vero mortuum super aquam imitatus sperabat evadere, se suffocatum simulans, (470) et alter ex ipsis pro turri carinam clam subiit, ubi diu permanens ex necessitate suam calamitatem
sustinuit. ceterum eos omnes, tanquam unam navim, maris unda concitata dispersit. (475) exinde qui nuper incensus immodice flammam fundebat ex
66 GEORGH PISIDAE
nvéov te nvgoÓr àx Aóyov nvotzfóAmv 2 , J c , &z,96010 ovrvótuoc 0 B&offagoc* (qvo 0? vépoa. 9ooqógoc &ylvero, . cc züg àvéwac elc üvéyxlagra Ea. 480 àALog yàg &AXorv PEéreymev yyekov qégovrac a$TQ ovugogüc-ac óg&yuaza , ix yr0c uev sic 9UAavTav, slg 02 yv nda je f , 7 ix Tfjc OaAdtrgc Óvovvygudcaov odor. otro uev otv Énacye 10v xouvóv odor. 485' elc yv voutzov, xvuaroto3er vc qotrac. ec xvu&tQv yàg ürroivogouov uudynv elc & vt Qeüuo oviuqopór àquyuévov. m i] N c - -— 2 , , s 715) u&v y&9 1j y, vv &9&zrov fooBaocv VÀnv zagsffAáovnor vÀv Ó£vogov nA£ov, 490 zjj 0 5 9éxevro vj qog& vv Aenpávov OyAovuéyr v& xol xovtorogéou£rn 2E dAÀogqAev oiuázov qoumloctto* bi — ^ 23 , xai viv "Egv3Qà xvoloc &xoverou, xaAic Bageica 7i; Baqi vàv Bagfágcr. 498 && yáo, otuct, zóv Qoagad 1óv Ósértgov fAénovcav a$viv xol véov oe IMooéa, vàc 1íjc "Egv9'güc eixoviGav éugdozic* xai vüv Uyovauw elc cogotc và xéuata orgy Vrvygov xol vaquv Aiyvniiav. 500 ox dv yàg ixüc évüssovéonv (Mnt angóc vv zar v9» véav viuoplav. doter ovv zv Vuvov od« y vuzdvoic ore, ignem ex iaculis, combustus est repente barbarus, statimque cinis fa- ctus est utiliter, ut ignis qui ligna immerentia combusserat. (480) quippe alius post alium mittebat nuntios, qui ad eum afferrent mala velut manipulos: a terra enim ad mare, et ad terram pariter a mari, erat calamitatum tempe- stas. ita igitur passus est novam tempestatem (485) in terra ratus fluctuare mentes. non aliter quam secum depraeliantibus undis in unam tandem par- tem calamitates confluunt. illic enim terra ex inhumatis barbaris silvam fere- bat plus quam ex arboribus: (490) hic autem mare dorso gestans cadavera nuper conturbatum et nunc sedatum ex alienigenarum purpurascit sanguine. et nunc vere et proprie rubrum audit, tam bene tinctum tinctura barbaro- rum. (495) oportebat enim, ut puto, Pharaonem alterum mare ipsum cum videret, teque novum Mosem, ut vivam Erythraei referret speciem ; et nunc hi quoque habent pro tumulis undas, humida monumenta et sepulcra Aegy-
ptia. (500) aequum enim non erat ut esset inferior illa antiqua haec nova ulüo. canamus igitur hymnum, non cum tympanis incondita perstrepentes,
BELLUM AVARICUM. 67
&pov9uo. Boufjoavrec, GAM iv ügy&voic và) £vÓov uiv uvovixóc 17,9u00u£vov.
505 xal vebiga, u£v veívoyusev éyvyauéro xal nÀj«ron yAoocac xol và zi: xvufalo, alo91joscv 0? neviag0góq cvv9écu 1üv &xgov elg zóv ztoG vov &zyuey óvov 0UTO) yo 7j uev Owuc 2j 1v Ou kov
510 záce» xaJ«cuet BAunucv 9soolav* 1j 9^ a) vor 1üv üxovouármov» niAn xotg &váxzoic ox &voíSe vüc 9Upac. o?0" aye v3» Doqonow zacvrutrny jj0voua zuxoüc 1,0ovijc $paonácot,
516 xal ysboic Fovos uy) q39ogüc again 4ÀX' dg vgoqi;v &q9'egror qérgezucuévr. &qaíic ve Qevorüv Ayupdrav 3ev9égoic 7à xouoTáÓeA.qu apnkaquoopuer u£Ax, ünoc 0 z&cnc &oyiéxvov otoíac ,
520 10 navoOevic oviovyue vàv ópouévov xal rv &ó5Acv 1j nennyuérn Bácic 0 ncidayoyüv ovuqegóvioc 15v qot xal ocqpovioraic éxqofldv didaoxáAoi T5» vgnusóy vüv naJüv &ra&íav,
595 xal vUv ovgavtUoac vo?c nvgavysis ovupüyovc xaTà oxortwóv üvriéso: BagBágov, Oe/Eorre Tiyow xai zov Iozgwv nógov, ec ztoly 10 INe(Aov oei9gov, zjuevouévovc
503 i£ óoycvov P 505 duwvzouévo P 513 xzoer9uívm codices et ed
sed cum organis intus in corde nostro mystice temperatis; (505) et nervos intendamus animae, fiantque plectra linguae et labia cymbala. et sensuum pentachordo coniunctorum altum in primis efferamus canticum. ita enim . visus, qui est ex oculis, (510) ab omni emundabitur noxio spectaculo; item-
que intellectualis auscultationum porta inordinatis sonis non aperiet valvas; nec ab olfactu pariter decepta suavitatem amarae voluptatis adtrahet; (515) gustus autem non erit corruptionis causa, sed ad escam incorruptibi- lem intentus; et tactu a fluxis rebus captandis immuni Christi fraterna mem- bra contrectabimus, ut ille totius artifex substantiae, (520) fortissimum ful- cimentum visibilium et invisibilium stabile fundamentum , qui utiliter erudit naturam et flagello magistro exterret stultam passionum perturbationem, (525) nunc quoque suos educens rutilantes milites tenebricosis ex adverso sistat barbaris; '"Figrisque et Istri demonstret alveos , ut quondam Nili flu-
68 GEORGII PISIDAE BELLUM AVARICUM.
0ntc ut9vo95 ovyyevav £& aipávov
530 6 fiágflagoc voUc Óvotvy Gc yeycvu£voc. aU5o. 02 vj» o?j» evosfii] qvrovoylar, vóv Ótozóvov 9UAAovra voic Oeloig xàotc* Sópac vt n0AAAc £Eavolyor voic AÓyouc vixdvroc «100 ztxvroo? voc ffagfiigovc.
585 "Evrav94 uoi vOv «0v fgaóvyL.ccoov Aóyoy 10 ovunéoacuo T0U 0x0z0U zregrypdqet. 1( o O2 véxyQ , vi) vevéQQ xgüczt, voUrovc zwQocturély eüvoeniGo vo)c AOyovc. Níxg, qévrg9i* vóv Aaffeiv oe vvugtor
540 ?Esort voDvov, (0 và OÓ)oo, vv ydjuoy 0édoxac 10x) 1v oquy2v vàv fiagfiágov.
530 ysysvouévog P.
men, cruentafos. ut, inquam, inebrietur suae gentis cruoribus (530) bar- barus infeliciter saturatus, tua vero crescat pia plantatio, despota, qui ger- mina divinis surculis ; portasque multas reseret sermonibus, ipso vincente
uacunque ex parte barbaros. (535) atque hic meo tardiloquo sermoni finis
e re proposita praescribitur. tuum vero filium, pubescentem maiestatem, hisce aggredior dictis alloqui. prodeas Victoria: nunc sponsum accipere (540) te decet istum, cui pro donis nuptialibus nuper dedisti cladem barba- rorum.
Tsonga qoe queoperg
HE Baud sesso: diis
HTOI EIX THN TEAEIAN IITOSIN XOXPOOY BAZLAEOX IIEPZON.
A.
E] Zl yaudoso züc xopüc vOv dorépuv 7üv üorQÓ0ovAov Ótuxvicv ztezttxÓtG xal rjv énvtoU zrüOtw 2/yvorxóra. oUx &£ye yàQ 1j x1lotc vip ouéyr, 5 xüv Óvootfhi9elc Ó xrlouc zvelytro.
viv navo£Anvog 7; oap Aaunzévo v0U Xocgóov Axyovroc, iyyvou£vn Iléocac 0 Aoinóv 7; 91tovoyeiv 77v xiiow. xal vüv 0 rpi0uyi0T0c 1jÀÍov zt0ÀA0C
10 Ao$cac éaviüv Tjj xa94gctt vv qóvov, Bo& XaAt cor zzv aquyzv 109 Xocpóov. 9:o) BrfAovc ixqwydv ozowlac
E I'U.S D E.M IDE UB. V ASSCuscbwl v ANS
SIVE DE EXTREMO CHOSROAE PERSARUM. REGIS EXCIDIO.
I.
Exsute chorus omnis astrorum, astrorum servum cecidisse demonstrans suumque casum ipsum ignorasse: non illum enim texit culta. creatura, (5) quamvis impie profanatus creator sustineret. nunc in suo plenilunio luna resplendeat, deficiente Chosroa, laeta despondens Persas non ultra deificatu- ros res creatas. et nunc, o maxime solaris orbis, (10) bene lotus et expia- tus a caedibus clama, tibique annuntia cladem Chosroae, deus haberi abhor-
L|
70
GEORGII PISIDAE
, c -^- oxlorrcov, aid9:5o* 0 xgaràv IIsgaozottrc c /, , 0 zvQcoA&rgnc éboqo9 Xocgórc. 15 zuv xéuuvoc IHéooux?, xoi evréoa P L A« ^ m , 0gooíZeros q.08 Midi 1() ÓevzéQq 2 &rogeg?;c Ó& x«izsg ovoa vv qoot Atito« xav? aDrOYv , xol Óuoxe xal qÀéya vo)c Tijv novnoüv ixnvouoarvac qióya. , , 2 / , 20 nóXiv Acóvvev zjyguou£vow otópu P] - 3t - ^ 2 , elc yv 0v vj Iegowxrv àvepooyn. , - -€- c , ziv ztugoret Óvoosfig 0 Xoogonc xol nio Juovgyct xol 9s0c uvvátezau, tuc càv avvà xol v0 nio vasgfigéoay 25 oiv 1d) 9:ovoyrjoartt ovyzaveqd or. ztáliy ztugouet, xol uevatoen viv xvíatr, EégEn 1s 10 nglv üvregloet, xoà 9éA& azjj uev nezQóoc vüv flv9ày voig Asenpávorc, ^ * Leod ^— ^ zjj Ó' owye viv yv xvuuvQoct vol; A$9 oic. - [L ^ - 30 pyeris d nal veguvitigat 9éAet, xai 1üv 7:90 zwXvvQv eixovizec BaAvaca , Xoatvav và 9«ia 10 uoAvoud vijc u£d"c ; cr 2 E] M , , fuc xov. av100 ÓGxrvAoc Qenyogoc - M. , , Tjj Ó:5i GOV XocusvOG xeugoy oo qo
35 wijqov uskalrnc £&eqóvnos xoícw.
- , Anyovot Aoinóv ai flgoxol ziv airov, gsbye, x0 QeUjux vv &eiggveny qóvav* 4j yij ffvaloig odx. 2voy Astron Tóqouc
18 xsirci ed
rens ex impia suspicione. aether, exsulta: imperans Persarum tyrannus ignicola obtenebratus est Chosroes. (15) rursus Persica fornax atque iterum irroratur flamma pro Daniele altero, quae quamvis in altum natura tendat sua, tamen procumbit, instansque illos adurit qui flammam iniquam succen- derunt. (20) rursus leonum os rabide furentium per íe contra terram est . adapertum Persicam. rursus insanit sceleratus Chosroes, et ignem facit deum, seque deum simulat; donec cum ipso etiam superincursus ignis, (25) cum ipso qui fecit ignem deum, extinctus est. rursus, inquam, insanit et res creatas invertit, Xerxique antiquo aemulatus conatur qua pelagus opplere cadaveribus, qua contra terram inundare sanguine. (30) ut gigas vero furit seque praestat tyrannum et unum prae omnibus repraesentat Bal- tasarem, conspurcans res divinas ebrietatum profanatione, donec in ipsum digitus diviniloquus , tuam ad exarandum mutuatus dexteram, (35) nigri la- pilli protulit sententiam, iam demum cessant sanguinis rivi, sistitur fluxus caedium perennium, terra violentis non exagitatur sepulcris, mare non sor-
,
HERACLIADOS ACR. I. 71
9AaTra ÀíO'ouv o) wielveros yVoz.
40 àv alyuoLcray o) figós: 40 Ótxovoy* &gyei 10 Aomóv 7| nÀoxij Tijg üyyOvnc" ovóclc utz^ ÜZovc àxxevooac alOáAqy viv Qivo ztoi&ly ixfhizevon ovóua. và 0évópa. vexgoic o) flagetreu qopíoic.
45 note &x&oro TOv uthdv ai ovv9dotc* &novc, &yetgoc o9. faget zóv adyéva* ovócc Guoifiv ovuipogüc &vriorgóqov viv ytigu ziyo& Tv noÓQv &vregyóto.
E] 5 3 , - E L34 23-64 , &ÀÀ ojgavOc, y5j, nio, vóog, vio, véqu
50 xal nüg 0 xóouoc TO» vo xal TÓY xr xgortt cv zuiy v0U Oto) và oxáupurra, évüc zteoóvroc zol otocoué£vov Aor.
Ni» vv zvgavyi; Xoogónc évooqógov » , * , j » &yvo Logwór, xal néávgrag oix tyet
55 vo)c £utá , qow , àAX* 0Xovc 1o)c Gorégac. viv n&yrac aivobc duncodv «() Taovágo BAéne oxorawvotg iE &váyxnc éonépovc,
^ - 3423 j - 3 , 3j , x&i T5c £m GUTOlc &OTOyTOGC iÀ7tO0C, ovc Gàv àx(ue, Óvootfiet v£9aupévoc.
60 llo) viv ó A$goc 1àv üewgotdv Méyov; 7.00 v)» év &ovQoic 0gylov và oxáupeca s 7zt0i0c zt&cóv1& Xoopórv dipooxózti; zt&yrOc CQoEev dunsociy TQ ToU Koóvov'
* c E c ^ 3 , Téxvov yàg óguatc ó oqeyeüc üvzoé9r.
47 dyyvsgógov P
4et fusis cruoribus. (40) nec scatent iugiter captivorum lacrimae. forpent iam tandem feriati restes et laquei. nemo cum aceto exhausta fuligine nasum cogitur vocare ad oris officium. non arbores gravantur mortuorum pondere, (45) integrae constant singulis membrorum iuncturae ; nemo n manusque mutilus deprimit colla, nemo ad compensandam ex adverso calamitatem manu utitur ad officia pedum adiutrice. at caelum terra, ignis, aqua, aér, nebu- lae, (50) omnisque rerum quae sursum et deorsum sunt, ratio, dei nobiscum scammata inheidn : cecidit unus, et omnes sunt servati. nunc rutilantem: Chosroes Luciferum sentit esse obscurum , eique sunt errantia (55) non so- lum septem, ut aiunt, astra, sed omnia. nunc omnia illa demissus in Tarta- rum tenebricosas videt necessario vesperas; atque a spe deiectus in ipsis posita, quae vivus adorabat, exsecratur mortuus. (60) ubi nunc semper mendacium Magorum deliria, ubi deducta ab astris orgiorum scammata * quotusquisque extincti Chosroae notavit dies, pro certo statuit moriturum
Georg. Pisid. 8
72 GEORGII PISIDAE
65 "Oyugot, zv nglv uxdojuic HooxMo S«Óv nooctuzéiy üEusczc &oxónmc. zí yàg 10 xov gros voU fiov xázoc qovevOslg 7j Àéov nénveyuévoc ; Sospabt uüAXov, cc éy üv9gunoi £va,
70 và» xoouogvorqv svAóyoc "HoaxAMa. xoTijAdtv obroc &o. vijc vlidov 9gac, vv Aórrav qy5t 10U xvvüc v0U nag d;yov, Ano nyaor T)y olxovuérgv, ávéiÀe TÓv Ógdxovra 1v puouqióvov,
78 xa9«Aev UÓpgav nvpiiysvov BAófinv, Quzüvra Tv zgiv é&exóngoot fov, ÉviEe 1óv Aéovza 10v xoopoq9ógov, xol viv zQotjA9ev " HoaxMjc vQ no&yuutt Aafav à xovo& uíjAa, vàc nc 0Lac.
80 nzapgijA9ev 4) y5j tijg &qeyyotc éon£guc* 10 qüg vnéoT , xol Oi£ovr v0 oxóxoc* xoi deíregoc viv xoouonoistzot fioc , xol xócuoc &AAoc xol veczépa. xvíGic. xai vüy 0 ING& vijc véac olxovuérgc
85 xiflexüv £0gé v]v é&vroU xopülav,
xol nücav tyOov évreO'euxdc Tv qiouy
&g3xev oviv elc ono váyuasa -
7d) xovaxAvouQ Xoogóov qoovgovu£vry *
oxtÓ)y yàg sizsiv ztüoo, cügE dieq3ior
90 éx zc xv9tlonc noyyevoc &uaprías *
lapsu temporis: at illum nati furor homicidam sustulit. (65) Homere, pri- scum illum nusquam Herculem deum vocare oscitanter praesumpseris. ecquid enim boni vitae societati attulit aper mactatus aut suffocatus leo? hunc ad- mirare potius , velut unum inter homines (70) mundi liberatorem, verius di- cendum Herculem. hic usque ad portas penetravit Inferi; rabiem compres- sit canis omnia devorantis; Alcestim excitavit ibi commorantem; draconem. occidit crudelissimum ; (75) hydram prostravit multorum capitum pestem;. destercoravit vitam fluentem sordibus; leonem suffocavit mundi corrupto- rem: et nunc vere opus consummavit Hercules, aureis decerptis malis, id. est urbibus. (80) discessit terra caliginosae noctis; lux est subinducta, et. disiectae sunt tenebrae: et iam altera instauratur vita, et mundus alter et. nova creatura. atque iste novae terrae novus Noé (85) arcam sibi esse sen- sit suum cor. íotam ille intus includens naturam emisit ipsam in armatas acies, a Chosroae diluvio bene custoditam. - ut enim ita dicam, omnis caro corrupta erat, (90) ex cuiuscunque generis peccatorum colluvie, donec oli-.
HERACLIADOS ACR. I. 73
toc dAalac zAenuévgv x1àdov Aafov tacos ToU (fov 1à Achyava. IIoi vóv "AntAMjc, z0U hah 4ruoo9érnc, Ozt0c 6 u£v cov omuaTOGuG To)c azÓvovc, 95 0 0* a» và veiga 1&v Aoywu&v &guócac, fuzvovv &vaorqQoc0: TZy 07» dxóva; "DO £Xermlov, o(yroov* iyoáq vóuog Toc oxnnu)rvcac "HoaxAdvag A£yew. xonüv 10 Óóyua* vir üxwóvvoc uóvoy
100 ?Eeor. dovAoic vouoSersiv zgüc Osonóxac. xvpucOY, 6) xgüri0Té , vÜv vÓuOY TUAQ. Pyüc ovvtdóc, oix iyeig vnowlav*
&tc Gueroa. ua rvgotvrá oot ff£q, &ytic ovvegyotoc iugrovc 1Ó rgavpuata, 105 £ryac àyüvac sqpadeig ovrijyógove, Dy üyüvac sbyeveic ragvygéqove, o? züv vóuov ygéayovot o? yoag$ vó9q &ÀAA' HE dgv9uuv, c ngoosxe, yoanupay * 170 cóv yàg atu vois ygaqiebot ügxéott.
110 — Ilhoíraoye, oya 10?6 nagaAAjAovc yotquy. zí 7102.0. x&uvetc xol orgatryoDc ovi ; züv Ósozórqv ixgqgals, xoi ygáqetg 0Aovc. 7,05 yàp o IIAovaoyoc é&üpos 94v züv 709 Qunazov xal mgüg Vwoc &zácou,
115 Zonmwós ódZoi náoiv (c dvaviiou xor&iyoy ab10v üyturgárrovoot TUJOL*
91 qgisguévgg? 97 à] o ed
vae ramo, a quo misericordia, manu sumpto servavit vitae reliquias. ubi nunc Apelles, ubi facundus Demosthenes? ille quidem ut tuos configurans labores, (95) hic autem tuae mentis vires exprimens spirantem constituant tuam imaginem. Scipio taceto. scripta lex est: Scipiades Heraclionae di- cuntor. commune est decretum : nunc solum tuto (100) licet servis statuere legem in despotas. confirma, o fortissime, legem tuo typo. tibi testis est conscientia, non est suspicio. tibi fidem innumerae faciunt sagittae; tibi sunt insiti suffragatores vulnera; (105) tibi sunt agones diserti patroni , tibi sunt agones nobiles tachygraphi, qui legem scribent ficticiis coloribus, sed rubricatis, ut est conveniens, litteris: tuus enim sanguis sufficiet scribenti- bus. (110) sileas, Plutarche, parallelorum scriptor. cur undique tanto studio duces colligis? despotam eloquere, et de omnibus scripseris. iamdiu Plutarchus cum vellet extollere filium Philippi ipsumque in altum efferre, (115) contendit omnibus ostendere quod adversa ei semper obstiterit fortuna.
74 GEORGII PISIDAE
, ovx qyvóst yág, Ósvóc cv Aoyoyoóqoc, c &zeg aUTüv eüvvyoUvTO, Ovyyotqoi ,
; ^ S AG M92 I3. PUE, cr Ócwott 70 vixüv &vv' éxcetvov T3) UT
"*
190 2023 dye», c IlAovrayt, vic vÜygc mÀtov ó cüc otgaT5yüc Ogaotixobc z00c ovupdiovc. víc 0! avoutóv yéuorra Iepotxo qóffov, z^ oic v0 qeoyem div Gxlvovvoc uáy qoic 7€ Aouióv 28 t9'ovc iylvevo, 195 Zxuotrv 0nAoig xol xa9wn240& Aóyoic, ^ ^ E] ^ , , xal T5v iv ovroic ÓciMav usJ'aguócac &UToÀutav COcSe 71v &oAulov, & ui] 10 cà» qoóvgua xai 0 oóv xgóroc dyeugev advoUc, (c dxiijrovc Ald'ovc 130 zzv yi» Baoo?vrac oic &xágnoic qoprtor ; Ilo? vàv 2A9*vàv oí nob vosvov Loygéqo: , oí 1àv ovgarxyóv "TiuóS9coy iv oic udycic xoiuucuerov yodqovrec, eva, 13v vÜynv àxsigev EyOev àvoidoUoav vàc nÓlac; 135 óéov yàp aivoic viv ivavzioc yoáqem, a»v uiv TÜyqv 00i zuyvayoU xoucouérnv, p&A.Àov d? Toig coic &vregíGovoav nóvoic, oà 0 erperqybv Oioxmwóbvov udync , M ^ , , M ^ , xol zgóc vOyac xajuóvro, xoi zto0c fag egovc. 140 . Iló9ev uevijA9ev elc flagjv évaviiav 4 vÀv vQuxÓv cov yovooutuapyroc xóun s zBowev aT 7/ yuOv 1v qgovzióov. xol noU ueréovo vv uzAÓw 1j AevxóTQG; non ignorabat enim, scriptor cum esset callidus, quod si eum fortunatum scriptis tradidisset, ab ipso ad fortunam transtulisset victoriam. (120) ve- rum habuit, Plutarche, quod fortunam superat, tuus ille dux commili- tones strenuos. quis vero exercitum plenum timore Persico, (cui fuga de more erat pugna sine periculo et mos iam in naturam transierat) (125) quis suasit ad arma, et armavit sermonibus, et timore, qui eis inerat, immutato in alacritatem convertit socordiam ? quis, nisi tua sapientia et tua potentia collegit ipsos, qui velut immobiles lapides (130) terram gra- vabant inutili pondere?' ubi illi veteres Athenienses pictores, qui ducem 'Ti- motheum inter praelia abdormientem pinxerunt, et prope fortunam hinc illinc ipsi tradentem urbes? (135) opus enim eis nunc esset contra pingere fortu- nam quidem tibi prorsus abdormientem vel potius tuis obsistentem laboribus : te vero ducem in duplicis periculi bello contra fortunam connitentem et con-
tra barbaros. (140) unde conversa est in colorem contrarium capillorum tuorum auro similis coma ? infecit ipsam nix sollicitudinum. ' et quo ille abiit
HERACLIADOS ACR. I. 75
n$guotc &Ütiv üyravetAzv dÀiov. 146 ünazóc o?0fr, GA Out ovoyátouat,
y 1d) OixysioD'w Toc iOgüirac vOv zóvav
7) ÀevxóTEG utTz3z» dc viv xagólav.
Ox 1jgxeaáv aot ztoüc vodrvovc at paga ,
/. OUg 1j zniuvaÀxi;c Énóg9vos xolei 150 Jürrov Aoyr 08 , xal Gyt00v ztgotrc TCzzc,
& néo vic Cori xal vvgovvidog víyn* ——
otx jj9x£o&y ct qgortiómv zoXvrgóztuv
tugvA(ay ve xol E£vov xol Bagflágav
&AÀot uev? (Aag ovunoxol xul Gvyyvotic. 155 o)x 1oxeo&v c0: 100 arQuroU và zo&yuctu,
&ÀX' dle vooeóvrv sdosffüc ünAyotíac
OgeEm TA9tc doré xol vU» Pyxázovy
&ióg zageAO ei 1i; c &9éouov Ieogoldoc.
Ilolovc ov9u15y0)6 1) Svayeigltac yov
160 ixjA9sg Hc yágv sbrvyoóvrov Baofügov;
o? 1üc &xtlgovc 1c 0000 Qiactáctec
0 c0c Aoytoióc évrodv ovvzotóAs,
BAé£uwv ucJaoro, xal tà vega víjc unc,
vüv zÀoUrov, Pxpecavta ngóc vo?c ftaoffgovc. 165 o? wrgüc olxroc zvpoóv tuqvrov zvéov
inéoyev ouüc* 0) rà véxva 00v 11e,
ot yvyayeyol uogyaotrat oU fiov,
o109yi; üe9cvza qvouxy; nagexo&rovy.
7:90 g6 150 zoo v;? . 158 zagsAQuw PV —— 168 Qvyw P, vg ed V4
membrorum candor? sustulit ipsum solis adustio. (145) adfirmare quidem possim, sed tamen coniicio, quod in effundendis inter labores sudoribus totus ille candor ad cor pertransierit. tibi satis non fuerunt in tyrannos bella, quos omnipotens profligavit iudicium (150) cogitatione citius et prope prima fortuna, si qua tamen est vel in tyrannide fortuna. tibi satis non fuerunt variarum sollicitudinum ex civibus, ex exteris, ex barbaris aliae cum aliis implicitae et mixtae curae. (155) tibi satis non fuerunt exer- citus munia, sed in tantam pietatis studio aviditatem appetentiamque venisti, ut etiam in intimas partes penetraveris abominandae Persidos. quos vero duces aut Stagiritas habens (160) in terram processisti fortunatorum barba- rorum? non immensas itineris distantias tua mens recogitans contracta est, praesertim cum videres etiam nervos belli, divitias, defluxisse ad barbaros. (165) non matris pietas insitam flammam excitans tum te distinuit, non item tui filii, pretiosae margaritae, praesidia vitae, etsi vehementi amore devin-
76 GEORGII PISIDAE
o)x sUAu(Hj956 Tc ivoyAotong vócovc,
170 o? zàc OU zuüc Avrigarrovonc vízac, & xor, xaAsiv ue vüc Guaptíac vrac. àAA" dc (capxoc, xal uóvog dox £yew 1j 0j. ya.xoUv d] oi9mo&v xagü(av,
. &ni9:c, éorpürevoag, dno nw
175 sg &vinzávrov. d qui.&v99ozo0c Céou
nóonc &vüyxuc donctujs vnsgréga. Iloíav , orguvnyé, ysupüc &xvaow. qépav,
zou» Ó& u£ygu x&v veqiv svgov fi&ouw, ccaviüv éremac , dove oc qoo:
180 xai vZv ngóc dxgov vzeonouévgv vóynv ToU ztvgaoAcroov Xoooóov xaraondáco: ; 1| ÓgÀov d 7) xelg u£v ex àv ixudócv ij; evotfeloc sUxO). «c érelvevo, zévQc Óé col vic o$oovav onzegtéoo.
185 0 Xpiozüc &yybc slc Bow naglazaxo, w^ ob zy iy990v iy xaxoic xnouévov ix TY viv xoStsc ev 10 "Tagzágq.
Iloíav zogijA3tc u3; v£9)4uu£voc vo(fBov
vic yijc &n&onc óvoosflüc nqAeyuévgc s
190 «0 zig yàg cl«fj zt9ooxvvóv 0 Xocgórc ovx tlc 10 GtLuv &ycy GAX elg 30 qA£yav. züc ov zagijA9tc vc égriuovc ec nóAuc, &l uy) 0c. adrijg vijc voovuévgc zig Sov iody9nc üniavijc 00omópoc;
v. 171 om codices
ctum retardarunt. non reformidasti tumultuantes morbos, (170) non tibi nostra causa obsistentem fortunam, si mihi fas est vocare peccata fortunam. sed veluti non constares carne, et solus haberes aut corpus aeneum aut cor ferreum, discessisti, unaque simul factus es dux et miles, (175) unus pro omnibus. o fervens humanitatis vis omni necessitate fortiori fortior! qua- les, o dux, supinas ferens manus, quamque usque ad nubes protendens basim te ipsum extulisti, ut praeverteres (180) et ad fastigium evectam fortunam ignicolae Chosroae prosterneres? at plane constat quod manus a vaporibus tuae pietatis facile intendebantur; petra vero tibi caelis sublimior (185) ad- erat prope ad basim Christus, cuius ope inimicum in malis superbientem a . nubibus deiecisti in 'Tartarum. quale perfecisti non defatigatus iter per omnem terram impie combustam? | (190) ignem enim, quem temere colebat, Chosroes, non ad servandas sed ad urendas res adhibuit. quidnam igitur deserta peragrasti ut urbes, nisi quia per eam, quae mente concipitur portam
,
HERACLIADOS ACR. I. 71
195 "OQ viv 4593] dtovróov civ noggigav: nopgvperat yào elc Bag» aloviay tógd)ot oic coc evosfüc zjuyuévg. u£vei 02 Aevi], «alnsg ooa zopqiga* xal 7jj vée ov(Aflovao xaAspylo,
200 cov gopgstiter, uedóvoc Xauzobverou.
Xaíigt, ovgutEyé xoojuxoÜ yeve9Aiov * 1üv oüv yàg' &9Aov nüco you xci nóhg fuzgaxtov olds o9 fíov yevé9Asov.
, dÓv mevránAovy c dixgov 3jvvoac Ogóuov
205 iópdw, 3Aaivov , üvseyelgoov ,: ovvzgéyov, voc xadtiAec ztagaflüvry Xoopóry. xoenMynouy oí mpó co? Ouppgoorro: iy aij 1000)ty 100 Ópópov zapexráot ópürrec vjuv roDc 190yo)c ftffrxórac.
210 xai nác 0 vc yfjc Óijuoc 2x viv vervágov Vuynos nAtvoüw iv 9e&voq vQ fig * xocjLoVot zt&vreg 000 qavévtoc Ty n0^iv, &v9y 0? ovAA£aritc éwvyouéra
: ciéígovoiv vuüc Tic ztgootvyoic cc Qódorc.
215 cc xocjuxüc yàg PEavotye oov 9Upac 0 vOv &yovcov Booffevri;c xai ósonórgc, Ó/ dv ngo:kOOv noyytvijc vixgógoc Cyec üyourrov viv q^ Vyovec elxóva.
O?voc ànidorac ixyv9tic ngóc rovc 1óyovc
220 oréoyo àU v$uüc 13v xoXqv &nAgotíav.
209 Zuàv P
egressus apparuisti tutus peregrinator. (195) o vere nune ostentans pur- puram! purpurascit enim ex immortali colore, cum tuis sudoribus sit pie cruentaía; manetque candida, quamvis sit purpura, et novo fulget opere exornata: (200) nam quo magis usu teritur, nitet magis. salve, dux, per quem mundus renascitur: tuum enim certamen omnis urbs et regio vitae na- : talem sensit esse efficacem. quintuplicem perféctissime perfecisti cursum, (205) sudans, impellens, incitans, concurrens, donec deiecisti armatum Chosroam. obstupuerunt ante te aurigae, quod in tanta cursus extensione viderent tuas rotas non esse imminutas. (210) tum vero omnis mundi natio ex quattuor partibus tibi plausit in theatro vitae. omnes suam ornant te ap- parente civitatem , et floribus collectis vitalibus, coronant te precibus tan- quam rosis. (215) tibi enim mundi late portas adaperit certaminum arbiter et dominus, ad quae processisti victor in omnibus, tenens intactam desursum imaginem. sic in sermones effusus inexplebiliter (220) per te tam pulchram
78 GEORGII PISIDAE
vi ztQUitOY &nov, noiw ovyyoóquv udoo, vOv ioyórcv 60v ÓgáEopuat zigooiulov ; &vreuztÀox?) yàg ovyxooreizou xol pun. Tüv OÓv Gywvov viv óuo9 usuyuévov, 225 xal ut&ig Doneg ylvevot uos xol or&oic, (UgzteQ Qeóvzcv vv ztovauó vàv Ouflgiov 0 zóvr(6 Qoc Voravot uepuyuévoc. ovrQ yàg éxfl.boavrec £& évüc nógov vOv Gdv iÓgc vov oi zovajuol uetuyuévot 230 d9obc: «ol ogiLovoiw oz ex fflac &AAoc vüv GAAov, Éxdgauiv 7meuypu£vot bi ^ 2 , j, - M /, xcL vOic &/vga0ig évreO dvos vOv. À0yQYy. , 23 m » ? "A xat zt0$ 3ig QUO &izeo &u(igr9eovéQo , , * i1 » E] , T£ 7tQOXUWEL 7tQ0c T0Y &AÀ0Y, tUJé(G 235 6 voc uezacvüc T0éoc usglLérou , ec é& üvéyxng Xov éovevopuévogc eye. éavroic 77v qogàv 15jc é&ódov, fuc 0 cóc voUc xol «0 z5yotov oróuue Àóctt T zt0ÀÀU, tuv AÓyow iugpiyuora. et € , c , , 240 Op &aAocac Qnyoxióóvo 99odcc - ^ - j3 - -€- vüv vov, én^ a)vÓv vijyouat idv zgoyudvuav.
296 Opfoov codices 231 róv. &Alov P, càv dAov ed. 239 io5 cod
inexplebilitatem prosequor. at quid primum dicam, quae scribam in medio? an ex ultimis tuis sumam initium? hinc enim inde conflatur conflictus et pugna ex tuis agonibus una simul commixtis. (225) ac mihi quaedam veluti cietur turba et seditio, sicuti ex fluentibus imbre adauctis fluviis maris unda remanet immixta. ita enim educti ex una scaturigine sudorum tuorum fluvii permixti (230) subsilientes instant, tanquam ex impete alius post alium ad- acti currere, et in abyssos sermonum scribentes trudere. ac si quis forte ex ipsis magis contento cursu incumbit in alterum ,. repente (235) mens abrepta dulciter dividitur, ut ex necessitate demum pressa angustiis inhibeat omnibus. exitus vias, donec tua mens et os tuum fontis instar perenne solvat tanta sermonum impedimenta. (240) at nunc audaci et exporrecta impavidus mente natare ipsa inter gesta instituo.
RE :
/
HERACLIADOS ACR. Il. 79
B.
Pw » Oixate ijv icópponov xplotw* 201À4v org«cyyüv £bztogzoac qodicor zoío Óoxsi cot ovufaAsiv 10v üconórev; uóvoc vev&y9o , quotiv, ox Cyov iov.
5 — "Hàn uiv oiv Cofftoro vijc svouvv(ooc 70 zip 0 Qoxüc, 4 xa«rawíc, 7) uédn, 0 TÜv xc9^ quüc ovpqogóv noareoy&vnc, 4| Tv iv Vnvoic gaouézov Tucopla,
0 Tüc xa9^ qu&c atro /xyvosc
10 &Zv vouttov elc v9vodid)40v xo&oc,
vi/c yfic 10 xijroc , «0 ztoóoc nor l'opyóvoc. 027 &Atc uPtovG toc 0 Isgoécog nA&voc,
&AÀ' àvrrüiac TO q9oos vv magOévov 10 ggixtüv elüoc víjc &yoávrov zagdévov*
15 a)r5c yào yec viv fonSOv. elxóva,
— Üre mgoojA«c vij Bogü 19 9rolov. xudtiAeg abróv, o) xgeuacOeioav xópnv play o£00x0G , GA Tüc ztósiG 0Aac.
"Towzov oix. dv, xüv yevéoSct vig Myor,
20 10 ziv govev9Zv xijroc 2S 'HoaxAéovc, olov xaSsi1cv " HoaxAijc 0 O:0nótgc xijoc, vvgaurvov, o) uíav q9«ipov nom, GÀÀ' Éx9'eglZov viv ztojavelay 0A.
€
^
TóÓ 0v 11.0 ztQocozoyógyóvog P
II.
| tm diiudica aequa lance iudicium : quae tot abundasti ducibus, eloquere, cui tibi videtur comparandus despota? solus ponatur, inquit, non habens aequalem. (5) iamiam extinctus erat tyrannidis ille ignis, Phocas, ille turbo, illa temulentia, nostrarum primas calamitatum artifex, de visis inter somnian- dum carnifex; qui nostri sanguinis effusiones (10) in sua rebatur esse miser- rima potestate, illud terrae cetos, illa facies orgonis. non tu illum occidi- sti, ut de Perseo est fabula, sed obiecisti corruptori virginum tremendam effigiem intemeratae virginis. (15) eius enim habuisti adiutricem imaginem, quando occurristi voracitati belluae: ipsum occidisti, neque appensam puel- lam unam servasti, sed civitates universas. tale non fuit, quamvis fuisse quis dixerit, (20) cetos quod iamdiu mactatum fuit ab Hercule, quale occidit Hercules despota cetos in tyranno, non unam corrumpens urbem , sed totam
80 GEORGII PISIDAE
niv uu090c Guiv Zotiv eDroezuopévoc,
25 o) uiSoc 'anq vijc q9ogüc àverégo* pU90c yàp obroc xul xcyomouévoc wyóqoc, el wf i6, (0g 00, yroovurotc yov vóvovc à)Jayyogrost vijv onopüv vüv gotvav &q9aprov elvo« vfj ueradóctt voO yévove,
30 àAAXov uiv UALov Gumvgobviov v2» qiiow. oy ovtoc vir, . 02 a0(0)rov Aáffoic quo9óy 0 quüc, &AXM Oyruevog Tóyoi; Go?jc voeyovonc elc 00o9c &q9'apolac.
"End à ownór xol và v09 OXuov 9960
85 ovrexrganérra. 109 vvgárvov 1jj u£95 &voixov eye 10v. uei &voSlav, 04:00rv dà návrag vove moAirac vj n0Aug ztgvouévovc ewe Kevrosgov Oixnv (revunu£vor yào xol xoxóc usuvyuévor
40 zc ràc éavtüv 10x0XoUvro ovyyvotc), l«zoüc 2A90v xvolec yoXavíac , xol Tüg &rdxTovc wmrkogüv &ornolac, cgqULovour a)r0c 0? z&otiüsc 77v vócor, xol vumvuxi; uev ovóauoc Ouagécst
45 o0" aye voiz ovéqovotr éygrjow óvoic, puaxrucd) 08 xal XoXobrre qugutaqo Urucac uDro0c ix uóvgc ebras(ac 10 Jouoüsc voUvo 7) voocty zádoc,
yo. uev &AAov 0L 90 dAAov usv' &Alov P, &AAov usr' &AMov ed ^ 32 rvygg cod Vat
late evertens rempublicam. atqui praemium tibi est paratum, (25) non fabu- losus equus corruptioni non obnoxius. fabula haec enim est et canorae nugae, nisi quis forte, ut tu, mentis intendens aciem hoc ita interpretetur, virile semen incorruptibile esse in transfusione generis, (30) altero alterius reinte-- &rante naturam. non hoc tibi praemium, neque talem accipis mercedem e ) nobis, sed currum adsequeris vitae currentis in viam immortalitatis. audax
iam tandem ingenium populi (35) abreptum a tyranni temulentia domesticis assueverat membrorum dissensionibus;. et iam prope omnes cives civitas de- formatos pariebat, Centauris similes (divisi enim et male inter se commixti (40) suis vacabant fovendis confusionibus), cum tu medicus accedens, verus Galenus , atque inordinatas attrectans arterias, micantem intus morbum non neglexisti: at nunquam sectionibus ampütationibusque, (45) nec item ad- stringentibus usus es remediis.. sed emollienti eloquii pharmaco persuasum eis fecisti, . ex bono tantum ordine hanc belluinam non nocere infirmitatem ;
|
HERACLIADOS ACR. II. 81
dva) 02 u&AAor vijy oyiadijv £yewv qo,
50 x&ro Óà güpot xal xaAdc éxXoaxtiod: 10 xTyvónogqov 7c &za£lac 1épac , oj nwG ztagoroazéioo Tijc Terouuuérnc 7 qovvudco, vüv qptvóv &vasía vüv voiv évtjj ovunAavopuevov Aag.
58 ovvoc &pioto. T0); Órcová vac vgóztovc TG Ónuayoyàv ovufiflá;eg voyuácav , xai OvvOtróv vi Gi0v £E Évavyiiey cvy9'clc Aoywudv ic fvocuw Touocasc , xci vooc &zocxiQróOviac dAAAorY voónovc
60 cic v ovvipwac , xol xavooSwucoc uóvoc 0 Qj xerog9'ov sünóonotv 4j qvoic. v001Q Jékovisc vQ ueylorQ no&yuuari urrunv ovváqyot ovjqegóvioc 7j n0)46 yocqovcw duty 15 xávo9tr ezóni
65 d v2v &vo yàg &AXov cizc LCoygáqov.
"Ead 0à návrag , oixoótonórov Ótxnv, voUc £yOov quy 2Seyéooocac Tónovc, xai vàc &voízovc vüv naS1uávov qAifac vÀ od) xevo)oac eüosfet xod'agotq
70 rZc £vóov cuóTmroc sigEac rjv Béfhnv, ixtüc 0d Aomüv. xol 1à 1c Opeéxnc végn xeuivoc ouiy éuvéorgoe udync xol mj uiv *; Xágv(ióic 7; X«v90rooqog
49 £ys& ed 65 siye P vv. 69—132 desunt codici P
et quo magis superne rationalem habet naturam , (50) magis inferius deiicere et bene calcitrare pecudiforme dissensionis monstrum, timendumque ne ab- errans a trita via quae circum praecordia stabulatur discordia, mentem se- cum ipsa tandem in errorem trahat. (55) sic optima ratione discordes sen- tentias inter primores ordinum concilias, et mixtum quoddam animal ex con- trariis formans consiliis ad unitatem adducis. sic dissentientium invicem in- genia (60) in unum contraxisti, et solus emendasti quod emendare nequisset natura, volentes pro tali opere maximo memoriam ponere convenienter cives tuam nobis hic deorsum pingunt imaginem : (65) sursum enim habuisti picto- rem alterum. postquam autem nostra, ut paterfamilias, rimatus intus emun- dasti viscera, et domesticis imbutas morbis venas tua evacuisti piissima pur- gatione, (70) intestinae cruditatis coércitis damnis, tum extra obortae ex "Thracia nebulae procellas tibi suscitarunt belli; et qua Charybdis Scytharum
82 GEORGH PISIDAE
ciyüv Óoxoboa Anovouxdc QOooTrst, - zx 75 njj 0' «v ovvexOcovveg ot XAáflou Aóxoi Tjj yj ovvijmrov Tíijc 9oX&rvQc 10v odXov, xoi voi; z49* evvdv c(uact zreqvoputroc 0 Qotc 2gv9'gàc 2x flluc &ylvevo, b] ^ e 2 , xüxciQ'er co7zteQ &vrepíCovaa, ztÀcov 80 &vrunoócwzoc 4; Óvoávrgvoc 94a vic l'ogyóvoc n9ocotjxro 1íjc vo? IIepocog , xal züc ó xócuoc 4v óptoU ztepvopévoc,
0d 0? orgurnysiv 2v &v&yzn víjc pugne , vvyOv ulv doc iv so0abty ovyyiou
85 o)x àv xv(ltgrür Qadicc 4véoyero, vuiy 0? dóSav dore nv 10. qogslov,
» - 3 ^ , , ttg OvrgO fic, &vri z&rvov ffaorécat, &nyógevoac TÀv osuvroU qpovridov x«l cc émolov vüc &márrov qporridac.
90 xal zoAAdxig vÓ róZorv évretvoa 9d)ev Body ve T)y Xágvfów ,' sic viv l'opyóva 74v ntrQOz000v TÓYv Ütwrüv eixóvo
M j? , ' ^ 2 Z or:gaqelg énéayeg vi)v 9043)» djnevyuévgv. xai 7 xav' avvác AvrifáAAoviec fiékoc
95 àv9ti xor vuüc oí quAdonayec Aoxor. Xoóvq. 02 jixoQ) ovyxgorów éxagrégec uíav xav! a?rOv vgurAoxivovvov udynv.
^E. ' Ó ^ LL] ^ 3 , ^ , z& Óé TuUTO TZüc Aviyznc v6 Ziqu
94 avtifeAAovrag? 96 ixorégsig ed
altrix tacere simulans grassabatur clanculum 5 (75) qua vero turmatim ruen- tes Sclavi, ut lupi, simul terram miscebant et mare, ac ex ipsorum sanguine contaminata unda vim passa fiebat rubra. procul autem, tanquam ad puguan- dum aemula, (80) nobis contra truculentior aspectu Gorgon est obiecta Gor- gone Persei. et iam universus orbis erat conturbatus, te vero ad bellum exire . erat necessitas. alter fortasse in tanta rerum confusione (85) haud facile hoc totum gubernare valuisset. tibi vero visum, quod totius oneris sarcinam quam belle posses gestare pro omnibus. tum valedicto tuis sollicitudinibus tuas effecisti omnium sollicitudines. (90) ac saepe telam cum velles inten- dere, et Charybdim in Gorgonem immittere, imaginem vertentem spectato- res in lapides, conversus cohibuisti contortum jaculum. quippe in ipsam mit- tentes alin ex parte spicula (95) te retraxerunt lupi rapacissimi. ae brevi futurum haec animo versans dixisti unum in ipsos bellum, sed triplicis periculi.
HERACLIADOS ACR. II. 83
xowaig x«9^ zu npoofloAaic ve9nyuéva 100 «aic ccic pepluvouc iv Bgayet Quroé;, ztuuv d! Aoinóv o) uóvov váiv zgaypézov, : xul Tijg qogüc 0 ToU yoóvov zavzxodtet, iy à uiro, roig uepluvoug eloódovc tiic vvx1üg dilvovow a zagexrágt, 105 »vapurc bylvov «üg a^. dxgov (ov, Gc 2v dguxzóv , exreueiy ztegiotáosug * zjyin yào jj0s àv x«xàv v?» Hegoióa. xoi 0 10 ztgGyue axynuari;ov nAàco cuvióv nagauoxsiv T0lg ngÓ dorewc vóz0uc, 110 oy dic vt vegzvóv, xol uddacro 100 ygóvov Xeudüvog üvrog ,. evzogéiv ei9uguévove , àAÀ' digre Toig coig pxOaudc Bovieéuact 1à TY zov ovjunAéxeo9 ot tQiyuota, paid? aS yevéodos fH.anrixotg xovaoxónor 115 ixóxAa vu» cv cxeuudvoy và 0óyucTa* xaAUnttv0a yàg (Gg véqet xavácxonog 0x^q za«QtoÓUc, xol Óvosvgezog uéve. ixtigt yoUv, xgüriw0Te, GvÀAéyGw 0Aov zv vov ceavtoU xol 04025 cog; vgéquv, 120 azácac &véyrac ÓuváZec vàv vóuov 1üg &E ünAcv xol zguyuázov cpupuévec. àAX d» và xovz1ü. 109 oxono? gov 0óyuao Aóycv àqoppual oig AaAey eiuguévouc ,
193 ro)g AcAsiv siQicuévovg ed
itaque postquam tot furentes gladii in nos uno impete facto constricti (100) tua cura sunt celeriter divisi, iam tandem hiems non operas tantum- modo, sed etiam cursum contrahebat temporis. tempus erat quo potissimum curis introitum noctis praebent longae extensiones. (105) tum cogitasti ut instantes ab ultimo Oriente, quantum fieri posset, calamitates averteres : fontem enim malorum sciebas esse Persidem. et iam rem animo molitus simu- lasti te ipsum conferre in suburbia, (110) non ut qui deliciis, cum praesertim tempus instat hibernum, in more habent diffluere, sed ne tuis ullatenus con- siliis civium intermiscerentur negotia, neque fieret perniciosis speculatoribus (115) aperta tuarum cogitationum voluntas. absconditur enim, velut nube, explorator clam turbae immixtus, et inventu est difficilis. . ibi igitur totam colligens, o fortissime, tuam mentem, et otio sapienti nutriens, (120) omnes relegisti constitutiones legum circa res bellicas et civiles praefinitas. sed ex occultis tuae mentis consiliis loquendi occasio capta est a garrulis, queis lu-
84 — GEORGII PISIDAE
209 oic 021095008 vic 060 9Ugac 125 1 yhévra qeye xal Boi nAavou£évac. OutC Ovrvelüec TaubTO ovyyvoumv Cyeuv* £0o5e yp auc ?5 dvóyxnc s$10yov vo) 7z:90c 02 qiAxgov Óvoqogety 1j xomótsc, ox ix q9óvov viv JA vrav Tot9iou£voi 130 (roic Bacxéroic yàg o? qJovotvros qoortiósc) &ÀÀ' o? oréyorvrtg viv ünovotuv füA£zzwv, xüv 2101)6xic Tvyuotv oqenntror. "Evrat9. 1üv nglv 'HAlav wuposutvoc. xol voic égrjuoic Suffreloov &rgéqov 135 o) foGcw, cc FOu£ac, 44A qoovztdac * o?x ?jv yàg toyov zoAeyuxdv ovrvayudtov, 0 uj uevijAOec vij 04025; Tv Oxeuprov vuv, ziorértOY, tórQenizov, ztQooyoáquv, xol oynuuatovoyOv Tijc unc vüc elxóvac 140 JAAow, otnvtQ, TQ orQaTQ, Toig tOvtGuy, Gg &y Tic &izty negifluàv iv ovrióuo, z90 Tüv àydvov vodc &ydvac ovAA£éyov xal vy vixnv óodv ivre noc vij ugue. "Aot udv oUv yygdayovow, otc doxst qiAov, 145 0g, qgeyyac xol otevàc OusEO0ovc, xoi vüc zttQo0sic éEoyàc xol Óvofizove, àv dw nagfjh9:o dc zvo?) vt yvOoópoc,
136 £Éoycov codices et ed ib. zoÀsuuxOv P, uoyluov ed 137 utr] codices et ed
LI
brica extra septum dentium (125) effugit lingua, et falsa garriens clamitat. attamen nosti haec esse digna venia: visi enim sunt iuste et necessario ob quoddam in te philtrum id aegre ferre cives non autem ex invidia linguam acuere (130) (invidi enim curis non invident), sed quod nequirent tuam ab- sentiam ferre, quamvis saepe tuam opem essent experti. tu priscum interea imitatus Eliam, atque in eremis degens, vescebaris (135) non cibo, ut vide- baris, sed curis, (nulla enim erat res bello parando necessaria, quae non | occuparet tuae mentis ostium) formans, disponens, apparans, describens, et repraesentans varias belli imagines, (140) tibi atque aliis, militibus et gentibus, atque, ut quis omnia complectens dixerit, ante praelia recensens p et ante pugnam referens plenam victoriam. at scribent alii, queis
aec sunt cordi, (145) montes et valles et angustos exitus, et scopulosos vertices et impervios, quos pertransisti, ut spiritus celerrimus, quosque nec
HERACLIADOS ACR. II. 85
ag obre nérguuc ex fiev posant £veoti f.Aemv , ovt& ju£v Ógóyuact
150 zv yg» ézoy)éqorrac &£zicq: xo. 4ÀAX^ lai velyr voic &vavz(oic 0r, vüc xA&c Cyovva vijc 0000 zeqooyu£vac, a ovióunv 0? xaínco Qv Bgadvyoáqoc
«— TüÓ» ovAAoygv cov vv crQarevuTUY yoáqey,
155 civ dc nav yijc 0oxs0nou£vov ugoc, BovAaic dà vate acic ev Bougst ovrinyuérnv. — oí coi yàg a?roUc qjyov &xruxol 2óyoi, ; Gc & vic &AÀoc 2x juli $gapyioov Gvgz à yovo& ovAA£ya onagáyuaa.
160 z2Zv va$va ovyàv xai 1üv Eàqoárov nógov , v^ o9 ao£yav zagij3ec Eiqo&rov nA£or, viv ógacvixiv T€ xol uer) Voyaw Qunóvav Gc y zagfoyo ovugogüc vo? 0^ 0 Boc, elye ztgoo?j«et ovuqopü zteuctoot
165 cj» mosfloUvr: Ósonórg zog9ovu£rvgv,
7j Óvoosfobyt. Xocoórn osowauévagv, 4j0n zt9óctiut 75 Zlagapráatt nÓÀ&. vaorzv 0É quot Izgouxdv óguouátov elvat Bogelav, 7v 0à ngóc Nóvov 9éow,
170 ócov zgüg 5uüc, Avruxeuéroc Cav. xal zóv xaT^ avic iv fgaytt naadpójup xuuni5oa TQ TQéyovre uopquoQ A0yQ.
152 Éyovro, ed, Eyovrog P 157 oi col] 0co: codices et ed 162 zs add P
saxis ballistis immissis fas est oppugnare, neque item foveis (150) subtus humi effossis prosternere. ita plane montes sunt hostibus moenia: fauces tenent itineris praestrictas, atque hic ego vellem, quamvis rudis scriptor, ut exercitum collegeris describere, (155) et ut in omnem terrae partem di- spersum tuis consiliis in unum statim contraxeris: ita enim ipsos coégit tua conciliatrix oratio , ut si quis alter unius ope hydrargyri auri ramenta con- trahens colligat. (160) sed haec omitto, atque Euphratis transitum quem traiecisti ipso Euphrate citius, illamque magnam, quae post labores impro- bos velut in parergo vitae obtigit calamitas, si tamen licet calamitati id con- ferre, (165) quod dicas melius a pio despota esse eversum quam ab impio Chosroa servatum. atque iam accedo ad civitatem Darartasim, quam dicunt habito ad Persica confinia respectu borealem esse, ad Austrum vero esse sitam, (170) quantum ad nos, atque e regione oppositam : et brevi in ipsam
86 .. GEORGII PISIDAE
Tov 2Aoraozo yáo, dobAov Ürra Tv tir,
1vguyvixQ Acyovot xol 9oaoctt Síqer
175 Il&o9ovc &ünoor$jonvro oU vóvt xgárovc ec alyudimov üvnto joraos 9oóvov, &vr£vO'goviLew 2v xoxoic viv Heooída. A9Óvovc. 0d ovAA£yovot, oc qaot, Oéxo cir *E Óiadpauórrac £Enkovráouw,
180 zv ofc à zuxgüv voU0s 100 ozógov yévoc ?* £ , » € , , &E aluávov cwev oiuczov yóvov. y yàg voca)ry voP ygóvov magtxvácti évaAÀeyqgv oix Coys vijc puouqóvov 0ttgüc éxelvng 2) ÓvoéxAvroc Ocoic,
185 44^ ix aéxvow. elc aéxvo, ovuuevendon 6 Osouóc ovvoc éuqpoyotc zeqvouévoc, xal nüc nag «)roic Ovousvijc Boovoxvóvoc &ozteige véxvov elg yoviv zarQoxtóvov,
3 T, Ej e. Ud 3
xüxevoc avJug tc éylüvic otoiav
190 zà» xXioov àvrénsuwev elg vo0g éyyóvovc. xci QoPc éysiro v09c qóvovc éniggév, fuc zÀuzvy9elg eig üuérgyrov yéow fornxey iy9élg elg fv9óv vóv Xoogónv* &e yáo, oluc, vic Ioxáotgc vàv ffov
- 2 ^ M , , 195 Dioijvrag a)vo0c TQ nagaAMjAo q3óro c
z:00c Tüc óuolac ovuqogàc üvaroé£ysm. LCS 3.» , ^ , éxelvoc ovy &xrile TívÓe vij» noi
, 9 , 190 ixyóvovg P 102 zc P
excursu deflectens gyrum conficiam festinante sermone, — quippe Artaserem, qui fuit servus origine, per vim atque audaciam ferunt stricto ense (175) ab eius, cui suberant, potestate Parthis abductis ad servilem, quem arripuit, thronum, rursus in malis locasse thronum Persidis. annos autem qui "- tant, aiunt sexdecim supra sexaginta iam excurrisse, (180) ex quo crudele huiusce seminis genus a caedibus in caedes prolem peperit. in tanto enim temporis spatio nullam passus est vicem sanguinariae huius catenae nexus insolubilis, (185) sed ex natis in natos insertus est strictius hic nodus, cruen- tis inquinatus caedibus. itaque omnis ex ipsis homicida barbarus natum Lm genuit sui seminis parricidam; et ille rursus, tanquam viperae substantiam, (190) suam transmisit hereditatem ad nepotes. atque ita rivus manavit in caedes perennis, donec diductus ad immensam effusionem stetit immissus in gurgitem Chosroae. oportebat enim, puto, ut qui locastae vitam (195) pari inter se studio invidiae aemularentur, in pares calamitates concurrerent, ille
HERACLIADOS ACR. II. 87
i elc nipyov üxgov, tig ànóg9rrov vónov, tlc THyoc, Gg use, rfc &uagtlac.
200 xz yàg sys Xoogónc xoi vo?c Méyovc xal 00g éavroU ztgoorüruc ToU0c üyOoaxuc, Óuvi xourOeic sixóroc vnowyía, qj 7096 osflaovooc alyuaAwrovc &onáogc. &4ÀÀ' aviüc iÀ3Ov dono &orpazij 1&yoc,
205 za«i 1óv im avvoig oynuerovoyrcac qófov (góvov yàg a$10c o002 Bagflágov 94d , & Q0) xau9^ aviür &onácomro và Eíqr), 0T40Gc 1t zt0AAÓc ungavàüg 1üv ügyávov, XQi0UCc, Jthwvac, zérQonounoUc ogevóóvac,
210 goó£ac 1e vZv qdAayya xol vele véo 70 Teiyoc GvrOY QuztgixAsioac 0Aov, &zayrac £vÓov slAsc éx uóvov qóffov.
Iloózov uv ov, xoárwzé, vüv oxÜAcY 0Acv áz5v9o&xocac vooc 9«o)c Tij; IHegoídoc,
216 Osràg &nagyüc 1Q 9«) cov zngooqégov 1à TüY ngozünnzov Xocgóov xt). ofievvóc yàg aivo)c &qAeysc 10v Xoagóryr, 0) 0029 ày990c oU nvgüc vij ovoílac (0Xoc yàp &i z$p 19 9: ovvnuuévoc)
220 4àAX cg dAsvO9fpav v6 xal ceocauérny 9éL.ov zgocáZot 1Q 99 xol hv xzlow. ünmyiÀéym yàg xci 10 nU uokvou&rov
199 zig P, og ed 210 xol] và codices et ed 213 uv ed
igitur hanc ipsam urbem condidit in modum excelsae turris , loco inexpugna- bili, tanquam murum, ut apparuit, peccati. (200) ibi enim habebat Chos- roes et Magos et sibi adscitos praesides carbones: in fortem adductus, ut par est credere, suspicionem, ne quos colebat, captivos abduceres. tu vero accedens, tanquam vis fulminis, (205) terrorem ipsis undique repraesenta- sti: non enim caedes barbarorum volebas, nisi in te prius gladios constrin- gerent. eductis autem multis machinarum organis, arietibus, testudinibus, saxa lacientibus fundis, (210) et munita phalange novo scutorum muro, eo- rum moenia late circumclusisti, omnesque sunt intus deprehensi sola formi- dine. hoc igitur primum spoliis dedisti initium; in carbones redegisti deos Persidis, (215) acceptas deo tuo offerens primitias avita Chosroae cimelia : illos enim extinguens combussisti Chosroam, non quod sis hostis igneae sub- stantiae (omnis enim ignis est deo succensus), (220) sed quod liberam et liberatam velles offerre deo etiam creaturam. vere enim liberatus est ignis
Georg. Pisid. 9
,
88 GEORGII PISIDAE HERACLIADOS ACR. 1I.
vfj ngooxvrijott u&AAov £&vfgiuévov, Ue 08 vu vv xor éuglar, 225 15 oj xoX«o9éev eVotfet waDeupéott , xoi ovuqegórzoc Óvotvyeiv Tvéayeto, xaAGc rego iy 7) xaxüc &rnuuévor. OPwc. xsivo ztüv 10 nig xavaofitcac, &qixac ot0év , nAjv 000v AaAsty £Óti, 230 onw90v pxgóv cic 10 qAéEat Xoopónr.
a profanationibus, cui adoratio fuerat contumelia; et nunc honoris habet loco pulchrum dedecus, (225) quod tua se sentiat pia destructione purgatum; et lucro apponit illatum sibi damnum, potius bene extinctus quam male ac- census. sic totum illum ignem extinxisti, nil prorsus reliquisti nisi, ut ita dicam, (230) parvam scintillam ad comburendum Chosroam.
IOSEPHI MARIAE QUERCII IN GEORGII PISIDAE CARMINA
MONITA ET ADNOTATIONES.
Xx 46s oret
P Ff Mi » i eap "
dx QAQ, SUMA V TERMI
mer js 5 x, Z yit *t inti p ore
ERIROEA lá o sp pu
dpt sr bHtatisim Debe 15 ij hg vary kl "B4 19) Xt ju aus: ^T hd 6 ager vrnegie reponi M z MISC YO I e a Use quip anh e$ 31 isis 9M iios ant itia. 5 i oam jM 0 jn wins fü gin qe a "usi moe LIT TUO MEA ^ a pru meto Pase se rnm nia pied Re Jes TORUM lv f'écod reta: Iri: fo 4 0900 o PRPOEUN E odii d ni ng Wr cout ad b./anma " e PR ETE DUE aj "phia VA pieces ép wg na ari m an $9 eioiiaduing dole Baba m (odit Sbesiq: dox to x sis cauda í y hole on p PURIS , Mipstr sai S ibyadiivi "nean hs quiok endi osa dul 4n Hr soie: digivto Ln * alii m RU. Phi hri eii saei qfetbd jin Lm A ent |
ib estt s yulhiunsi: T bi (DA. Ted "ifti Bises gni Ba tub p pisi dan a eec up m oM p Wo p emi , "d p samt dcs nd
idis EE
Hec ay wt
DE EXPEDITIONE PERSICA MONITUM.
Loaétuosissimum ac pene deploratum fuisse rei publicae statum tum cum, extincto Phoca, Heraclius regno potitus est, unanimi omnium scriptorum consensione confirmatum est, nimirum cives inter se divisi intestinis flagrabant odiis, et mutuis caedibus ma- debant; Abares in proxima loca recepti et veluti civitatis iure do- nati, sed animo semper agrestes et crudeles, novas in dies tur- bas ciebant; barbari e Scytharum genere in Romanas provincias undique confluentes incredibiles calamitates in unum comporta- bant; ac Persae quidem Mesopotamia universa, Syria, Aegypto, Palaestina et Phoenicia occupatis, Chalcedonem usque delati, tam dira Cpolitanis minabantur, ut parum abfuerit quin totum imperium una cum ipso nomine penitus deleretur. igitur in tanta temporum calamitate et nequitia imperatorem desiderabat res publica, qui plurimum polleret pietate consilio, et militari scientia. huiusmodi plane virum, qualem rerum condicio po- stulabat, ac verum heroa Homericis heroibus longe anteferen- dum et ipso Alexandro maiorem fuisse Heraclium contendit Pi- sida in hisce tribus ZZcroasibus, in quibus de prima in Chosroam huius nominis secundum Persarum regem expeditione agit. equidem fateor me ad maiorem animo concipiendam de Heraclii virtute opinionem ex huiusce poématii lectione fuisse excitatum, quamvis mecum ipse reputarem esse fortasse nonnulla, quae ex ingenio scribentis ornata et poéseos coloribus illustrata plus nimio mentem animumque percellerent. non enim est negandum Pi- sidam plerumque uti stilo turgido et inflato, ac tum praecipue ampullari in arte, cum Heraolium et Sergium laudat, quamvis saepe tamen profiteatur et auribus inculcet, se non modo quid . falsi Heraclii laudibus nunquam addere, sed nonnihil potius ex ipsis deterere (.4croas. 1 43). ceterum, ne de malis ecclesiae loquar, utinam, quam fuit regni Heraclii gloriosum initium,
99 QUERCII DE EXPEDIT. PERSICA MONITUM.
fuisset et finis; et quantum ipse imperator fuit in debellandis Persis fortis et accensus, tantum etiam de Mahumedanis repri- mendis, statim ac in perniciem Christiani nominis erumpere coe- perunt, sollicitus exstitisset! verum quod ad Pisidam spectat, quae ipse nobis hic refert, evrozryc quidem narrat: fuit enim comes Heraclii in hac prima expeditione, ut ex variis locis ha- rumce Acroasegy patet clarissime. quare non videtur ei fides deneganda in iis quae in primo bello Persico acta fuisse memo- rat, certe "Theophanes, qui res ab Heraclio gestas persequitur, non modo testem adhibet Pisidam, sed eiusdem verba et senten- tias in suam rem transfert tanta fiducia, ut eius integros iambos suae narrationi intexere atque consuere non dubitaverit; quod . ex nostris adnotationibus fiet manifestum. — bellum, quod Pisida describit, prope fines Persicos ultra montem 'Taurum, anno im- perii Heraclii 12, Christi 622 actum est. Heraclio autem in ur- bem post annum reverso noster Georgius, qui imperatorem fuerat secutus, de re feliciter gesta hoc tripartito libello, ut videtur, gratulatus est, quem in plenum suae erga ipsum observantiae veritatisque testimonium ei laetus obtulit: ait enim Acroas. 3 379: col v0vüs zsxvov Grígovov dE dxqodrov Ati vog &oru vie dAq9síoac pípo. atque haec quidem, ut alia plurima, non poé- tice tantum, sed pompose splendide et zoevxyyvgixdg dicta esse facile quisque intelliget. ac, ut mea plane est sententia, sive materiem sive formam spectes operis, panegyricus inscribi et vocari merito posset hoc poémation. nimirum iam diu ante Pi- sidam in more receptum erat ut poétae, quibus ad longum poema conficiendum pares vires non erant, poematia scriberent, quae modestiore titulo ornata panegyricos, carmina et silvas vocabant. fidem faciunt apud Latinos silvae Statii, varia carmina Claudiani, et panegyricus Corippi; quae omnia parum aut nihil differunt ab acroasibus Pisidae. &*goccic quidem proprie sonat auscultátio, perraro tamen haec vox eo sensu usurpata invenitur. at sophi- stae, cum quid magnum se esse dicturos pollicerentur, d xgodGeig énoyyéAAsw et moisicOct, quid dignum, quod audiretur, enun- ciare et tradere dicebantur: unde patet dxgodGsig fuisse sophista- rum declamationes .et de quacunque re illustres expositiones, quod late demonstratur a Cresollio zz 77eatro Pet. Fthet. lib. 9 c. 5. sed hune plane titulum adhibuit Pisida, non quod sophi- starum more ingenii sui vires extolleret, sed quod iamdiu usus invaluerat ut huiusmodi poematia dxgocGeig, id est recitationes, vocarentur, eo quia saepe in magna populi frequentia, et coram àis ad quos laudes ipsae pertinebant, recitabantur,
QUERCIUS IN EXPEDIT. PERS. ACR. I. 93
IN EXPEDITIONEM PERSICAM ADNOTATIONES.
Acnoas. 1 v. 1. óc évÀovg] id est pvotig, ovcíog vel vate, immateriales substantias, hoc est angelos, quos dum materia expertes vocat poeta, materiem terrestrem, qua nostra corpora constituuntur, et ipsis excludere voluisse certum est: eodem enim sensu dvÀovg hic appellat, quo alii scriptores eccle- siastici ipsos &Gcperovg nominarunt. secutus est enim veterum patrum sententiam , qui circa angelorum substantiam definiendam haesitantes, omni materia expertes nunquam, sed vel caelesti- bus vel aéreis corporibus praeditos dixerunt. rem luculentissime demonstrat Ioh. Lamius in Dissert, contra Burnetium, quae ad- iecta est Epist. 7 Mich. Glycae inter DeZic. Zrudit. p. 900. ita autem. visum esse Pisidae, constat ex v. 167 et seg. Zexaem. ibi enim qua ratione describeret angelos ignorans, cósjAovg ovoteg eos appellavit; et ibid. v. 903 dAqv &vAov, materiem immateria- lem, eosdem nominavit, ut materia quidem, sed subtili et a
comununi ac terrestri plane diversa, eos constare declararet, quod mox v. 4 confirmat,
Á. confer ZZexaé£m. 902.
5. vide quae de verbo Otixvvsv adnotavimus ad JZe- xaeém. 168.
6. .Hexaem. v. 164: OiagA£yov uiv xoi zvoóv viv eio£ga.
7. simili modo dei immensitatem describit zbzd. 895 et seqq.
21. Persarum. impietatem circa idolorum cultum exagi- tans , ludit in voce yvijoiov Jegitimum et vó9ov spurium. legi- iimum est vera religio, spurium est superstitio. ad verbum ver- teres: quibus lex est pro legitimo retinere quae sunt spuria, et spurium ubique admiscere legitimis. videznfra v. 82. ceterum Persas reprehendit quod divinae veritati, quam ex sacris scri- pturis haustam receperant, superstitionum tenebras offuderint. neque enim infitiandum videtur ethnicos historiam sacram ad im- pias fabulas detorsisse; quod Augustinus Steuchus in suis de pérenni philosophia libris luculenter ostendit. ac plures quidem ex ss. patribus idem antea evicerant. hinc Graeci philosophi xAímvos xol Aqcroí passim audiunt apud Clementem Alex., qui Strom. 5 p. 960 eos a JMose et prophetis praecipua dogmata non grate accepisse concludit, sed perspectissime cum Pisidae sen- lentia consonant, quae "Theophylactus Simocatta habet p. 142 7 ed. Boun.
24. antiquissimis temporibus Persas veneratos esse solem ex multis auctorum testimoniis colligitur, ea religio retenta est a Parthis, qui Persarum imperio potiti sunt. equum autem soli
94 QUERCIUS IN EXPEDITIONIS
gratissimam hostiam immolabant. ^ causam adsignat Ovidius Fast. 1 386. vide Brissonium de reg. Pers. princip. lib. 2. nemo tamen, quod sciam, dixit quod Pisida affirmat, equum apud Persas habitum esse deum. Herodotus quidem Zb. 7 p. 401 equos quosdam Iovi sacros in Perside fuisse narrat. mec ab Herodoto dissentit Iustinus, qui lib. 1 10 5 equos soli sa- cratos habuisse Persas testatur. sed cum Pisida fere concordat Curtius, qui 3 3 pompam et ordinem, quo agmen Darii pro- cedebat, describens ait: currum deinde Jovi sacratum albentes vehebant equi. . hos eximiae magnitudinis equus , quem solis ap- pellabant, sequebatur.
26. ne huius quidem ritus ullum inveni vestigium. ve- rum si Pisidae auctoritas. nón est omnino contemnenda, quem rerum sui temporis ignarum nunquam dixero, id ita accipien- dum puto ut equum Persae, si bene eis res eveniret, adorarent, si vero male, virgis caederent.
32.. ignem et aquam ad haec usque tempora Persas ado- rare testantur, qui de Persarum moribus in suis óÓouwxogixoig scripserunt. quam autem antiquis legibus ea esset inter eos re- cepta et constituta religio, praeter Herodotum et Strabonem alios- que veteres scriptores, tradunt Brissonius Zoc. cz. et Thomas Hyde de vet. Pers. relig.c. 8. qui tamen non est audiendus in eo, quod assumit veteres Persas ex Abraham veram religionem petisse, ignique et soli civilem tantum cultum exhibuisse; quae sententia ut nova et falsa disertissime refutatur a Montfauconio "Antiquit. illustr, tom. 9. part. 9. p. 895. facile enim. Hydaeo concesserimus unius omnipotentis dei cognitionem habuisse Per- sas, dummodo ipse contra, superstitiosum fuisse cultum quo eius maiestatem prosequebantur, non deneget. nam, ut aiebat Cle- mens Alex. CoZort. p. 51, &ycÀuora uiv 9:00 ov £vÀa xai AiQove UreiAQjgacw domco EAAqveg, ovóà uqv Vfiüog xol iyvsvpovag xo- Ounso AlyUnziow, dÀÀd zm) ve xoi vOcoo og qiAóGopor. quae es- set Persarum religio, paucis exposuit Herodotus 1 131.
41. quid hic agat Celticus Rhenus, plane non video, at-
' que ego sane mallem, quid voluerit Pisida, me nescire fateri, quam inanibus coniecturis te detinere. verum ne vitio mihi ver- las, quod alioquin garrulüs hic obmutescam , ita ariolor. Celti- cum Rhenum nominans Pisida funestam illam cladem fortasse designat, quam Sigebertus, Rheno traiecto Hunnis in Franciam irrumpere. conantibus intulit circa annum Chr. 570. vide de re- bus Franc. scriptores, qui relatam a Sigeberto insignem cla- dem describunt. itaque magis strenue contra Persas se gessisse Heraclium in Oriente quam contra barbaros Sigebertum in Occi- dente forsan innuit poéta; misi etiam malis non ad Sigebertum sed ad Dagobertum Franciae regem respexisse, qui quo tempore Heraclius cum Persis pugnabat, Saxones primum et deinde Scla-
PERSICAE ACROASIN I. 95
vos tanta virtute animique constantia devicit, ut gravi vulnere accepto, ipso speciosior sanguine et ipso periculo factus augu- stior, hostium terga praecidere nunquam destiterit. Quvxnc. quem latebat Nonni (46 56) 'Pávog doquévroio 9ruiGronóAog Toxeroio et quae Gesnerus attulit ad Claudian. Rufin. 2 112.
51. Erasmus zn "d4dagiis P- 862. T Evgurog, et Pin- darus PytA. 3: OAfoc 0' ovx ic uexgüv dvOgdv Eoyezon.
58. confer. Zexazm. v. 348 et seq.
60. codex in margine habet z&vreg [m&G6ec?]. inutilis emendatio: nam vox zevroeg respicit ad pUceig. de sermonis vi ad res quascunque exornandas accommodata noster etiam i» "d baricis v. 169 et seq.
64. ludit, ut patet, in verbo yoagtzwv, quod aeque scri- bere ac pingere significat.
66. sumpta occasione ab eloquentiae facultate, quam de re quacunque diserte et concinne posse dicere recte decernit, ita in laudes Homeri excurrit, ut eum potius carpat eo quia verae vir- tutis, qualis heroem decet, non habuerit cognitionem, siquidem eam quam ipse Homerus exhibet heróis imaginem, tanquam mi- nus aptam Heraclio repraesentando respuit, et quae sit unica vir- tus quae virum faciat illustrem, quaeque in Heraclio maxime enituit, exponit, at de Homeri laudibus quid oportet dicere? videsis Dionysium Halicarnasseum de compos. verb. tom.9, p. 51, qui Homerum vocavit sogugijv dzovrov xol Gx0z0V , &E 09 xoc zt vreg ztoroagiol xoi zcüoa 9oÀccGo xol zücot xgivot. celebre au- tem est Ovidii elogium 2 mor. 2 9 25, quod cum Pisidae lau- dibus concordat: adoíoe JMaeoniden, a quo, ceu fonte perenni, vatum Pierüs ora rigantur aquis.
68. iuvenum mentes ex Homeri lectione ali et fecundari dicens, eius poémata etiam Christianis in deliciis fuisse, ni fal- lor, demonstrat.
70. Galaton pictor, Aeliano Zar. JHist. 18 22 auctore, Homerum repraesentavit Zuoüvva, rovc 08 GAÀovg zoutdg T& iunuscuévo cQvou£yovc; quam picturam forsan innuit noster.
2. Homerum non habuisse perfectam virtutis cognitionem videtur adserere. ipsum virtutes non seiungendas Ouzroig ueoí- feiv rdv Àóyov voquaci ea de causa opinor "dicit, vel quia, ut Plutarchus Zib. de aud. poet. ait, Qid. uiv "laadog dvdosluy Gà- porog, Óid OB vg 'Oüvocsac void yievveiovqze ztagiGrQ , et sic virtutem activam a contemplativa disiungit; vel quia omnia quae tradit Homerus non tam ad mythicum sensum, quem statim prae- ferunt, quam ad ethicum intus latentem sint expendenda, ut idem Plutarchus zbid. et Maximus Tyrius Dissert. 16 luculenter probant. sed primo nobis magis adridet sententia quam Maximus confirmat. quamvis enim ille Homerum summopere suspexerit, illud tamen videtur concedere quod Pisida reprehendit, nullum
96 QUERCIUS IN EXPEDITIONIS
plane esse inter tot Homericos heroas quem omni virtutum genere cumulatum deprehendas, sed r&g eoevag vevsunuévag uar &vógo, viv uiv dvügslav xorà vOv Jloavra, vov 0b eyyivoiav word vóv "Oüvacío, r0 0& Oégcog xorà vÓv Zhwpmóuv, vuv 0b svfloviiav xerd rov lNéGroge. itaque si quis viri, qui sit omnibus numeris absolutus, ideam velit habere ex Homero , omnes hasce virtutes in singula capita distributas in unum redigat oportet; quod sane non infitiatur Maximus: nam oUrzog ait sixóvo sjuiv UzoziOevot 4016700 Bíov xol dgsvüe axgifoUg. videsis etiam Plutarchum in Orat. post. de fort. J4lexandri p. 343.
7Tá. quam in natura boni definienda fuerint Graeci inter se dissentientes et incerti, patet ex solo Ciceronis libro de finibus. itaque si neque sequioribus temporibus ullam certam definitam- que ea de re habuerunt scientiam celeberrimi philosophi, mi- randum plane non est eam non esse tam cito assecutum Home- rum, siquidem nonnisi 490vov Oeí&evrog Plato et Aristoteles ad hanc vitae lucem protracti suos libros ediderunt, in quibus me- thodo quadam scientifica, prout illis facultas tamen fuit, ethices praecepta tradiderunt, atque ex solo bono, tanquam ex uno fonte, omnes virtutes emanare demonstrarunt, ex hisce omnibus patet Pisidam nonnihil voluisse de gloria Homeri deterere, eosque confutare qui eum omnis scientiae patrem et magistrum appella-. bant. confer Gisberti Cuperi JpozAeosim, in qua poétarum principis laudes cumulatissime recensentur, et Friderici Rei- manni Z/adem, in qua eiusdem vitia sive maculae deteguntur. in codice Vaticano imperita manus voci joovov vocem vovov su- perius scripsit.
15. wal vÀv, id est Ébyóvrow.. consule, si placet, Aristo- telis Ethica, qui prae omnibus subtilius et enucleatius de omni virtutum genere disseruit.
16. si Homerus Heraclium cognovisset, suos heroas, ut decet, omni virtutum laude cumulatos, non uno aut altero tan- tum titulo conspiciendos exhibuisset.
79. en quae esset virtus Heraclii, animi integritas perfe- cta, quae virtutes omnes complectitur.
81. sub quadriformi, sed tamen unico aspectu pingendum fuisse Heraclium et verum quemcunque heroa dicit Pisida ad quattuor virtutes respiciens, quae vulgo cardinales vocantur. ita in Hexa£m. 170 vérowuóggovg vocat angelos, ut eorum perfe- ctionem designet, siquidem zergduoggog Pisidae a zergeyawo Aristotelis nihil differt, cui Jora/. JNicomach. 1 vir ille fortis est oye Qc &Au9Gg dyaO0e nol vevgeyavog, &vev apoyov.
82. v.lliad. 1 249.
85. psAovgylo pro usAzovgyía. Heraclii bonitatem et cle- mentiam, quae virtus-maxime principem decet, sub apum anel- lisque allegoria commendat.
PERSICAE ACROASIN L - 97
88. idem iambus occurrit in exazm. 1658.
90. confer hos versus cum JZexaem. 4538 et seg. ibi enim divinam clementiam eodem fere modo describit.
95. vox Ógecrixóv non in neutro tantum sed etiam in aliis generibus pro substantiva usurpata invenitur: sic Ogagruxi] pro Ópocrixy] Óvvojag vel cvjupoga.
102. elegans metaphora, qua se poéta comparat agricolae. sulci sunt iambi, aratrum stilus, semina verba et sententiae; forsan ad antiquam Graecorum scribendi rationem respexit, quae Bovergogwóóv dicebatur: ut enim arantes cum bobus solent, primo a dextra ad sinistram versus stilum ducebant veteres, at- que ubi ad sinistram paginae oram devenissent, dextrorsum per- gebant, tum vero iterum ad sinistram recurrebant. ita vere sul- cos repraesentabant lineae, quae evAexsg ea de causa dictae in- veniuntur. . Anonymus qui Panegyricum Berengarii imp. conscri- psit ab Hadriano Valesio editum, dixit lib. 3 55: for&a iussa cito scribae sulcate papyro.
104. allegorice, opinor, noctem nigram vocat Persas, quos etiam in fine Zbaricorum v. 596 exorsiwvovg appellat, non tantum ad damna abluenda quae terris, quam ad ea quae religioni infe- rebant. quippe Chosroa legatis ab Heraclio missis responderat oU giícopea vp, fog àv dovijeneóe vüv icravocpuévov, 0v À£- gere 9edv elvat, «oi moocuvvionre v3 qj Mo.
106. Persae iam a Constantini temporibus Romanis infesti eorum. provincias invadere nunquam destiterunt. sed multo acrius inter eos bellum exarsit sub Mauricio et Phoca, quorum Heraclius in imperio successor fuit. anno enim $99 Persae, Eu- phratem transgressi, ut ait "Theophanes p. 247, z&cov t9v Xv- oíav xol Ilokoi:rivqv alyuoÀoTsvcov; anno autem 617 Chalce- donem, quae contra Cpolim erat, ceperunt, cum iam innumera, quae ferri non possent scelera, patrassent, vide Chron, Paschale p- 704 ed. Bonn.
112. expedire ut bella per se gerat princeps, omnes fere consentiunt de rebus politicis scriptores.
124. varias sententias, quas circa belli gerendi rationem retülit, dvoeiríovg pronuntiat, volens, opinor, Crispi, qui gener fuit Phocae,, temeritatem excusare , qui Heraclio eius opem pe- tenti respondit, ovx é&óv Bacilsi wozoAwzevsw acilslav xol roig z.0900 énujcQio few. Üvvcuscww rem narrat Nicephorus patr. rev. Hirt. p. 5.
129. coniecturam modo adductam videtur Sonlemero, quasi Heraclio dubitandum fuisset de eorum fide qui ei erant a consilis, unde ipse merito omnem suam spem in deo collo-
cavit, et de suo in Persidem profectu secum consultus delibe- raverit.
98 QUERCIUS IN EXPEDITIONIS
132. minimum discrepant ceteri historici, "Theophanes, Cedrenus, Zonaras et Nicephorus, qui omnes adfirmànt Hera- clium anno imperii sui 12, Christi 692, cum iam Pascha cele- brasset, statim in Persidem perrexisse.
189. in codice solitus censor os&cuov in cefaculov. vo- luisset immutari.
140. imaginem djsipozoL5rov describit, de qua videndus Gretserus de mag. non manuf. tom. 15 p. 199; a quo equidem in eo dissentio, quod putet imaginem, qua munitus Heraclius in Persidem irrupit, fuisse archetypam Camulianensem: at paullo ante p. 198 ex Menologio ipse noverat ne Sergio quidem pa- iriarchae licuisse eam retinere, et visione quadam perterritum coenobii cuiusdam virginibus, a quibus illam abduxerat, reddi- disse. quomodo igitur eandem imaginem Heraclius secum aspor- tasset in Persidem ? equidem censeo imaginem, quam habuit imperator, non fuisse Camulianensem sed aliam ex archetypa Edessena accuratissime efformatam: satis enim aperte, ut mihi videtur, Pisida Edessenam, quae a Christo Iesu linteo impressa, et ad Abgarum missa dicitur, hic designat, subiiciens eam usse sine pictura ab ipso verbo figuratam; quod quidem de solo Edes- sena traditum accepimus. nam de Camulianensi unde, et quo- inodo fuerit efformata, plane non constat: et quamvis inter cyei- gozxorjrovg imagines celebretur, non desunt tamen qui putent Edessenam tantummodo eo nomine recte insigniri, reliquas au- iem, ne Camulianensi quidem excepta, ex ea omnes fuisse ex- pressas et exscriptas. verum cum Edessena imago non ante an- num Christi 944 translata fuerit Cpolim, patet Heraclium non evcoygogov sed dzóygagov in expeditione Persica secum circum- tulisse. quid quod Cedrenus p. 406 salvatoris imaginem non manufactam ex Africa secum adduxisse Heraclium narrat? num haec quoque fuit Camulianensis, ut Gretsero placet? minime vero, sed eadem illa, ut nuper diximus, ex Edessena expressa. fateor tamen non multam fidem adhibendam esse Cedreno, qui non satis diligenter, ut in comperto est, Theophanem exscripsit; quo quidem vitio laborat etiam Zonaras. "Theophanes enim p. 250 dei matris, non verbi divini imaginem habuisse Hera- clium refert, tum cum primum ex Africa Cpolim venit, ut me- lius explanabitur ad ZZeraciiad. 2 14. sed dubium omnino tol- litipse Pisida, quiin proxima Acroasi v. 87 satis aperte declarat non sixóve sed dzmtwxóvicuo vo) Qtoygdqov vuzov fuisse effigiem qua usus est Heraclius. ratum igitur firmumque sit, imaginem a religioso imperatore in Persidem allatam fuisse Éxrvzov Edesse- nae: Camulianensem. autem ad praesidium urbis ab eo fuisse re- lictam, quod ex Zbaribus clarius apparebit.
144. "Theophanis, qui Pisidam non sequi sed exscribere videtur, verbà suis quaeque locis respondentia subtexere iuvabit,
PERSICAE ACROASIN I. - 99
ut nostri poétae auctoritas fiat firmior et sensus magis perspicuus. AaBdv 0: 0 BaciAsUc £v zs00iv vrjv 9savüguxrv uooqniv, qjv ztiosc oUZ fyoaav, dÀÀ dv sixóvi 0 mv: pogpOv xol Qiezierrov ÀAóyog &vev yoga) uogpoGiv, dc &vev 6x0güg xvnow Tjveyxev. ita "Theophanes p. 254. videsis ZZexaem. 1160, ubi virginis sanctissimae partum ex fabuloso vulturum partu sine semine ve- risimiliorem nobis facere contendit Pisida.
148. in cod. uévo:.
149. phantasiastae haeretici ex Eutychianorum familia, dicti etiam Iulianistae ab Iuliano Halicarnassensi, qui falsa eo- rum dogmata excogitavit, et Gaianitae a Gaiano Alexandrino, qui Iulianum secutus est, Christi corpus a momiento impolluti conceptus non. solum incorruptibile esse verum etiam increatum adfirmabant, ut ait "Timotheus de Sectis apud. Cotelerium Jon. : eccl. Graec. tom. 8 p. 410.
150. "Theophanes ibidem xel zovzo mszoig0g r ro- yocqo vuzo dnz50£ero àv cyovov.
155. idem ibidem Heraclium Cpoli profectum in Ciliciam pervenisse tradit, sed nullam de tempestate, quam Pisida de- scribit, mentionem facit.
157. de Heraeo promontorio, quod .ad meridiem contra Chalcedonem erat, plura in Petro Gyllio de BospA. Thrac. lib. $ c. 2 et in Du-Cangii Cp. Christ. Lb. 4 p. 176. quod ad nos attinet, ex Pisida observabimus primum huic promontorio no- men revera fuisse -Hooíav, non Hooiov, ut a quibusdam Graecis invenitur appellatum; secundo ita fuisse dictum eo quod olim "Hoec Junonis aede esset insigne, id quod etiam Codinus in "dntiq. Cpol. admonuit; denique Heraclium Heraei profanum no- men in aliud Christiana pietate illustre commutasse, quamvis quae fuerit nova loci denominatio ex Heraclii praescripto non constet. ad vocem 'Hooíec supple &xgrc.
161. zàÀcvqgv hic, ut supra, idololatriam vocat... quomodo autem Heraei promontorium vocari iusserit, quamve religionem in eo constituerit, neminem prodidisse mirabar, cum Pisida di- cat poenam esse laturos qui tantam rem silentio praeterirent, atque eo mirabar magis, quod. iam ante Heraclium fuerat Heraei promontorium a Graecis ad Christianam religionem deflexum: nam etiam Procopii tempore, ut ipse testatur de fed;f. 1 3 itotiov vocari coeperat. adv i '"Hoaío, Ort Teosiov xoÀoGs 7X viv.
167. iuvat hic repetere vel subintelligere versum, qui su- pra est ordine 101: 4j zàv xeÀQv Gov veQmvóTQg dm5ycysv. poéta alludens, ut saepe alibi, ad cursus Circenses, ait sibi ti- mendum ne dum nimio spatio procul a meta vagatur, quis pro- pius accedens ipsum antevertat. sensus est: Zferum in digres-
100 QUERCIUS IN EXPEDITIONIS
sionem, me currentem, tui consideratio abduxit; sed nunc inceptum cursum. rursus currere festino, ne nimis digrediüar.
168. videtur quodammodo habuisse in mente illud Aga- thonis apud Athenaeum lib. 5 p.185: vó piv mégtoyov Éoyov de zoi0vusÜv, vo Ó' &gyov Og zt osgyov éxztovovpusQo.
180. wsroaíov myov poética circumlocutione pro scopulo dixisse Pisidam censeo, quamvis codex, qui nullibi grandes lit- teras exhibet, habeat Ilsrooíov.
197. legerem égsiAx:g.
205. eunuchos ixzwq9évreg apud se tenere a Persis didi- cerunt Romani imperatores, Persae enim primi omnium viden- tur mares evirasse; unde Petronius Sa£yric. c. 119: Persarum ritu male pubescentibus annis surripuere viros. . vide Herodotum lib. 8 p. 499. cubiculariorum munere ut plurimum fungebantur in aulis principum eunuchi, quibus ipsius regis committebatur custodia. de eunuchorum dignitatibus apud imp. Cpolitanos vide Constantinum Porphyrogenitum de caeremon. Aulae Byzant. 2, 62, p. 412. |
227. legerem cog0c vic iv, ne claudicet versus.
242. nemo alius prodidit memoriae id quod non sine ali- qua venustate poética et multa cum adulationis illecebra refert Pisida, Heraclium ita pedem in scopulum offendisse ut sanguis e digito effluxerit et ipse martyr evaserit.
244. mallem dzmxovriosv.
AcnoAs.2 v. Í. non aliam, opinor, ob causam Demosthe- nem compellat Pisida, nisi ut ostendat eam esse Heraclii virtu- tem integritatemque, ut sui conscius nihil timeret quid de eo quisque diceret. quod sane Philippo Macedonum regi aliter eve- nit, qui teste Plutarcho zm Demosth. p. 855 Égoirre viv Oswó- vqv& xol vqv Óvvojuv ToU Q15rogoc. nimirum tanta fuit Demo- sthenis z«go1oíe, quod ex eodem Plutarcho intelligitur, ut Athe- nienses ad id quod vellet concitaret, Philippo regi timorem in- iecerit, et magnam pecuniarum vim a Persis dono acceperit, ut in causis dicundis staret contra Macedonas; quod quidem ei vitio vertit Aeschines ut Diodorus Siculus narrat .Bzb/. lb. 17 p. 163.
2. Demosthenes sua dicendi vi aliis timendus non parum suis rebus timuit, cum Philippus Boeotiam occupasset: abiecto enim cZpeo óíwoeGzig turpiter fugit in bello ad Chaeroneam ge- sto; cum autem paullo post nuntii Athenas venissent de morte Philippi, ipse prodiit splendide amictus, et coronatüs. Plutar- chus zb;d.
7. redit ad navigationem Heraclii, de qua in fine superio- ris Aoroaseos.
8. subaudi o Zmperator.
10. . Heraclius in Ciliciam recta contendit: non enim est dubitandum, quas noster nominet Pylas, eas esse quae in histo-
PERSICAE ACROASIN II. 101
ris celeberrimae sunt, et Armeniae et Ciliciae vel Syriae Pylae vocantur, ut in Strabone 4b. 14 p. 994: af mvÀet AsyOutvot 0giov KiMxov ve xol Xugcov. "Theophanes p. 254 de more con- sentiens cum Pisida ait: dz«gec 02 vc BaciAevovone zóAsog &A- Otv xotd tdg Asyoufvag IlvÀeg, mot vxv zootíav movjodpusvog. at Nicephorus patriarcha a Pisida et Theophane discedens Hera- clium per Pontum Euxinum navigasse et in Armeniam prove- ctum, inita cum "Turcis societate, per Lazorum provinciam in Persidem descendisse narrat. sed perperam ommia permiscet, et primam cum secunda Heraclii expeditione confundit. ac opti- me quidem Petavius observavit in notis ad INicephorum, ea quae ab historicis Byzantinis narrantur, adeo esse perturbata et tam praepostere descripta, ut narrationum et annorum seriem accu- rate deductam frustra ab illis exspectes; quo quidem vitio ma- xime laborat Breviarium Nicephori.
11. tanta celeritate longum iter confecit Heraclius ut he- merodromus a Pisida appelletur: Aemerodromi enim apud Grae- cos dicti, qui Zofuz» diem» cursitantes non fatigarentur; vel ut Livius lib. 31 24 adfirmat, Aemerodromus vocant ingens uno die spatium, emetientes, de triplici hemerodromorum genere Lipsius tom. 9, p. 300.
25. alludit ad illud Homeri 7//ad. 2 904: o/x dya90v zo- Avxoigavin* tig Xoígevog foro, sic Beciievg. quam sententiam laudant ommes de rebus politicis scriptores, quibus persuasum est monarchiam ceteris regendorum populorum modis ante- cellere.
28. saepe damma intulit dzo£ía, quae est rerum ab ordine deflexio. maximum corporis politici vitium idcirco exaggerat Pisida, quia iamdiu eo morbo laborabat imperium, cum eo po- titus est Heraclius, qui res in summa calamitate constitutas, quantum potuit, restituit.
42. Claud. Aelianus in Tacticis c. 51 monet ort zageyyfA- poro dysuovixo. Ost Gvvrouo sivor, siza wr] Eyovza dugiBoAtav.
44. militis otium aliorum esse negotium innumeris testi- moniis confirmant historiae. unum producam ex Tacito, qui de Pannonicis legionibus ita scribit: zn£erzmserant solita munia. et principio lascivire miles, discordare, pessimo cuique praebere aures; denique luxum. et otium, cupere, disciplinam et arma aspernart.
4T. Heraclii in militari disciplina peritiam confirmat etiam Theophanes p. 254: roszovg 0B yvpváfaw $obero xol vd zoÀz- pixel. Éoyo: E&ezatüsvocv.
78. imperatoribus coram populo prodeuntibus acclamatio- nes semper fiebant. huiusmodi votorum salutationumque exem- pla exstant in historiis et in nummis antiquis. Constantinus Por- phyrogenitus lib. 2 p. 364 ita a proceribus acclamatum fuisse
102 QUERCIUS IN. EXPEDITIONIS
Heraclio tradit: ALIS vy] zxoAzelo "HoexAzie Al yovaze zovppr- xag" "Avacvacía AUyovoro [a etc. quae verba ter repetita recte verterunt Constantini editores: JfeZczter imperio MHeracli "duguste tu vincas , Znastasia dususta tu vincas. | elegantiores acclamationum formulae, quibus Christianos imperatores salu- tabant milites, recitantur ab eodem Constantino Porphyrog. p. 375.
80. vexilla et hastas milites demittebant, humi sternebant, invertebant, inclinabant, vel ad obsequium erga principes vel ad animi tristitiam significandam ; quod etiam nunc in militari disciplina observatur. de hoc more plura zn notis ad Constanti- num nuper laudatum p. 80 et 129. Pisida ex poética licentia tropaeorum, pro vexillorum vertices coram Heraclio demissos fuisse tradit.
81. vexilla, qua erant colorum varietate facile quacunque ex parte conspicienda, praeconum officio ad militaria munia ob- eunda fungebantur. quod quidem Romani vexilla proponere dicebant, ut colligo ex Caesare .Be//. Gall. 2 20: vexillum pro- ponendum, quod erat insigne, cum, ad arma concurri oporteret.
82. codex mendose habet sprikec.
87. dmuxovicuo Edessenae imaginis exemplar. ^ vide -croas. 1 140. Pisida eo- semper contendit, ut Heraclium a ducibus Homericis una aut altera tantum virtute conspicuis, ut -dcroas. 1 66 et 72 observatum est, nobis plane diversum re- praesentet, videlicet omni virtutum genere cumulatum. — hacte- nus de eius pietate, militari scientia, animi magnitudine et pru- dentia, nunc de eius eloquentia, qua semper praestantissimum facit. quae laus quanta sit, norunt qui ex historiis acceperunt quid in summo duce possit dicendi facultas. talem autem hic Heraclium nobis proponit qualem Homerus Z7Zad. 9 448 fecit Achillem, ad quem Phoenix missus dicitur uU9ov vs (nro &us- vot zzonxvijoc v8 Fgyav. vide Leonis 7uct. c. 2.
88. commentarii loco allocutionem Heraclii ex 'Theophane
p. 254 subiiciam; quam ut iamborum Pisidae paraphrasim esse facilius intelligas, quae Theophanes ipse ex Pisida suae historiae intexuit, distincta exhibebo : TOUT memovdog "rà Oeoyoiqp TUxO" drjoboro TV dydvov , Ti6r€ 0oUg vQ Aag de GUv ovroig u£yon Ooverov dyovicnros xal Og TÉAVOLG olusíotg TUTO Gvvog- góonton* iBovAero yde vuv i£ovoíav oU gogo à 0cov ev mó9o Eyew.
"eua. óP Tüy Grgozóv. elc $aOvulav" ztoÀijv xol OciMav draklav T6 nal &xogpíav, xol E z0ÀÀo Tíc EL nén. Pnaguévove;"
Gvvró uoc mvrog eig 9v guviyaytv* xol " ztuVreg Ln ix uuüg Gvj.- govíag" Vuvn6av TO &grog xol TV dvdgsiav TOU Baci. éoc. «v- 70g. 02 roig Aóyote TOUIOLC ixiogovviav &eysv. dove, dà:Àgol so vÉnva, og of £j 8pol TOU coU seremrGav vuv TQv qao, xol vdg zóÀsg Qonuocav , noL Ovatecri ouo xozéxavGav, xol Tüg
PERSICAE ACROASIN 1I. 103
zQemétee TÀV dvorexrav $Qvcouv afucrov paeugpóva éxMjoocav, xol rdg cü£xrovg vOv zoOGv ixxAucíog iv qOoveig qooívovciw Éunad eovévoig." atque haec sane allocutio respondet perfectis- sime praeceptis, quae in Leone imp. c. 12 72 leguntur: Pisida enim ea omnia, quae ad militarem disciplinam pertinent, a Leonis Zacticéis videtur hausisse. sed cum Leo annis fere tre- centis post nostrum inclaruerit, probabilior fit sententia eorum qui Leonem dicunt sua Tactica ex véterum scriptorum commen- taris compilasse, quae Pisidae etiam temporibus pervulgata fuisse non est dubitandum. vide Fabricium 3:07. Graec. 6. 368.
90. .ad Phocae sacrum imperium fit allusio, cuius tyran- nidi lenitatem et clementiam suam Heraclius opposuit. Phocas enim odio haberi, dummodo timeretur, non curavit; Heraclius autem contra amari maluit quam timeri. optime sane: nam ut Cornelius Nepos definivit in ADzone: nullum est imperium tutum nisi benevolentia munitum.
97. caritatis tanta vis est ut divinam iustitiam placet et calamitates avertat. sU rsÜévrsg vónor sunt sanctissima dei de- creta de puniendis sceleribus. quid autem sit Zxgie few zo)g vo- gove, vide in Z7exaem. 430 et 442.
106. vide Zcroas. 1 94 et 82.
107. damna a Persis illata, caedes et profanationes in tota Syria perpetratas retulimus ex "Theophane et Chronico Pasch. -croas. 1 106.
108. Avrge eafucrov pretia sanguinis vel victimae cruentae sunt caedes editae a barbaris in ecclesiis, in quibus Christiani in- cruentum sacrificium de more offerebant. verum fortasse Pisida etiam respicit ad id quod narrat Theophanes p. 252. anno post Christum natum 616 evenisse: TUTO v) Érei zegéAopov o£ Ilfo- Go TOV Togü&vqv, Ilokeuvivqv xol Tv dyluv. ztoliv moképuo , xal z0ÀÀloUg dazéurtwvav àv ev ài qet90c TOV Tovóaiov, f: gací TIVEG ; pogiádag ivvéa: «rol yeo gvovpevot rOUg XgiGtLGVoUG, xad ajuztoget ExeGrOg , cixéxréLvev cvrOUG.
111. vide supra .4eroas. 1 104.
112. in ora codicis pro éxegíco:, quae est optima lectio, est d&ogv£a:.
113. Psaim. 136 9: uoxeéotog Og xocriGst xal ape T auzi& Gov z;9óg trjv zérgov. Pisida aperte discedit ab iis qui hunc Psalmum Ieremiae mallent adscribi.
116. codex habet ovzo.
192. Pisidam oevzózrqv haec scripsisse patet ex verbo iüsiv. nec est plane negandum eum in hoc primo bello Persico ; secutum esse Heraclium , quod magis patebit ex Acroas. 3 131, 345 et 353.
197. "Theophanes loco saepe citato: z&ALuv 08 rÓv AaOv z;90g qvuvactov zoksuixnv ónMtov , zdÉstg 0o dvomAovc moi]acpsvoc,
Georg. Pisid. —— 10
104 QUERCIUS IN EXPEDITIONIS
GdÀniwyyéíg ve xci gaÀeyysg domíücnv, xol Ae0g vsÜmpaxiGpévoc ioroo.
136. dubitabam an ex Theophane pro TQ. TLQO/ uror repo- nerem Td véyuera. ait enim p. 255: ize ói dóqalàg Gvvécta- Gov v Type, evupaiew dMajAove éxélevosv. ,dOuuoí L Bieuos «ol GuyxgovGuere zQO0g cAMWAovg iyivovro, xol Gynpuemiouog T0U zoMéuov &üsínvuro. versionem nostram probabunt, qui ex Leonis Tact. c. 7 norunt quid Feguybav hic significet: ait enim TÓ GqLy- yeo0od icr, v0 mvxvodotar, lvo xol pes nÀevgdv xol xcro Guov cAAjAotc éyyitacw.
141. si umbratilis haec fuit pug gna et vere Gioparlo, et ut mox ait poéta, Ó/y« ofucrov, cur uero ztoÀÀQv ofuevov exserti gladii ostenduntur? certe hic cubat mendum: nam et versus ipse claudicat. forsan legendum sz, quasi dicat tantam fuisse irruentium vim ut videretur undique sanguis effluere, quamvis nulla inde caedes subsecuta sit.
143. Theophanes p: 255: zat av ioeiv gouitàv Ofopa gó- vov xoc zal suvOvvov , 3ol 7:906 góvove GUvvEvGiG afpvov Ofgo, Xo 7vQ0 Uc dveyxinc ToUg zQózOvg, à O7c0G £oGtoc én Tijg cxuvÓv- vov cgeyic AeBav cqoopeg dagoécrsooc uévor.
153. quae fuerint ex veteris disciplinae regulis cywiuoro et sivijGeLg, iuxta quas variae immutationes conversiones inflexiones revolutiones et restitutiones fiebant a militibus, ut a latere, a fronte, a tergo ingruentium hostium impetum sustinerent, vide- sis in Aeliani Onosandri et Leonis Tacticis, et in Rigaltii Goss. Tact. ad vocem cyxuero, qui ex ipso Aeliano et Leone mandata a ducibus dari solita militibus elegantissime ex Graeco vertit.
160. 0vovg perspicuitatis gratia reddebam «czes, Italice le file: at poéta, cum exercitum maris undis comparasset, alle- goriam persecutus per xvjrov zOvovg fluctuationes intelligit, Italice Ze ondate.
162. duplici ratione praescribebantur mandata militibus, voce et nutu. ita Leo imp. Zac. c. 7: dOí6ec9ot 0$ avzov O£ov . z:90g veÜzo qovy | vsvpart Óvd Gqpusíov vivóg olov siviiv xe toroGO ot.
165. legerem Üitgpoge vel óiagopc.
167. supple 'OogsUg, de quo similia in diari v. 105.
170. .4ct. 2 8: et apparuerunt illis dispertitae linguae, tanquan ignis , sedique supra singulos eorum. Ssàepe exae- stuat poéta in laudibus Heraclii, cuius eloquentiam. passim com- mendat.
178. vide Acroas. 1 46 et 197.
188. tua pietas et tuus erga nos affectus ad quaecunque pericula alacriter subeunda nos impellit.
191. medicum sophistam vocat, quasi diceret sapientem. sapiens autem medicus recte cum Pisida definitur, qui studio
PERSICAE ACROASIN II. 105
coniungit experientiam, a qua medicinae origo et profectus. ac tota quidem medicina quondam una et simplex arserat, quam postea in plures diviserunt, manuum ministerio aliis demandato.
193. confer Hippocratem de u/ceribus, quibus plane cu- randis tria, quae ex eodem auctore indicat Pisida , celebrantur a veteribus, videlicet purgatio sectio et ustio. si enim remedia nihil proficerent, ultima spes in ustione posita erat, ut patet ex ipsius Hippocratis Aphorismo: ózóce g&gueze ovx Djrci, aióm- gog Ljvoi* Occ cíóqgog ovx Ljro:, m$g Üjrot* 06m Oi zUQ Ovx Üüjrar, aUra 407) vouitawv dvíqra.
198. qgiloBAefwe vócoc vertebam inkumanitatis morbus, quo maxime laborabat exercitus Heraclii: nam Phoca regnante, qui odia et civiles dissensiones fovebat, una pene erat militaris disciplina de exercendis caedibus et rapinis. | giAofAdfeio igitur est animi feritas, quam caritatis Christianae proposito exemplo studuit domare. Heraclius, ut ex seqq. iambis fit manifestum, et ex T'heophane, qui p. 255 ita paucis rem declarat: obzo à? xa- QonAÍGac z&vrag zagryysikev cüvxlog dntgsotot.
208. quos ex equestri militia ad pabulandum vel ad ex- plorandum Heraclius praemiserat, eos tanquam venatores sig &yg«v immnissos nobis repraesentat Pisida; qua retenta allegoria Saracenos, qui ab. equitibus capti sunt, quod feri essent animo voce et cultu corporis, feras appellat.
214. djurgov pro 4jusgórrgc. rem breviter, sed minus di- stincte sic narrat Theophanes p. 255: ysvógusvog 0 énà zd uégy, zgorgé£yov mzZ9og inníov Àd99n imwuxtGsiv và Daciksi Oievosiro. oí 0B zgorgéyovrsg voU eciAéog voUroig GvvevrEGavr:G TOV T& GrgorQyov cUrGv Otcuovmv iy«yov zo0g vov -Ho&zAeiov xoi vov- TOVG TQsGuevoL zt0AÀoUg cvsidov.
218. Saraceni vel Arabes Scenitae multis iam ante Hera- clium. annis innotescere coeperant, sed cum circa haec tempora magis inclaruerint, hinc opinor factum ut historici tradiderint eos Heraclii anno 12. primum ex Arabia in Romanorum exitium erupisse. ZÉ5i9ov, ait Constantinus Porphyrog. de administr. inp. part. 2 c. 16, of Zoegexqgvol wgvi ZemrsuBolo roírg ivóv- XriG vog Üxctnuc sic 0 üoü£xorov &rog 'Hooxhs(ov. at Pisida satis perspicue nos edocet iamdiu e suis finibus egressos Saracenos Ro- manis fuisse detrimento. nuper enim audivimus dicentem xci zt0ÀÀdxic BAcnpavra viv zogowxíav. iuvat etiam ex eodem Pisida observare perperam Saracenos, qui ex Arabia, cum "Turcis, qui ex Scythia profecti sunt, a quibusdam confundi. nondum enim, cum primum Heraclius ad Ciliciae pylas venit dimicaturus cum Chosroa, "Turcae cum Saracenis foedus inierant; quod sane con- ligit, postquam idem Heraclius Turcarum ope adiutus secundo bello Chosroam profligavit. tunc enim Turcae alacriores facti et suis rebus fidentes ultra pervagati in Syriam usque pervenerunt,
106 QUERCIUS IN EXPEDITIONIS
et Saracenis ab Heraclio divulsis et in fidem receptis, simul omnes Moóhameto duce conspirantes Asiam et Africam pene to- tam maximis calamitatibus afflixerunt. vide supra v. 10.
220. recte Saracenorum naturam attingit, qui populatio- nibus intenti et Anjcrgizóv vitae genus ducentes non ex militari disciplina hostem aggredi, sed latronum instar clanculum irre- pere, et praeda, si liceret, facta se recipere consueverunt. Bo- chartus in Phaleg - lib. 9 c. 9 Saracenos a latrociniis esse dictos contendit , quia Cx Saraka Arabice est Za£rocinart.
200... poem. de Resurrect. 8 58 ita de diabolo: xA&wog TO z:QG 0v peifovog dvrtxAoz.
224. de clementia Heraclii in ducem Parks md nihil in Theophane.
238. innuit benignitate Heraclii factum ut aliquis Sarace- norum dux ei se adiungeret; quod videtur confirmare 'Theopha- nes p. 257 , dicens quosdam Saracenos ad Gazacum sub Heraclio militantes Chosroam fregisse.
241. cum utrinque parati essent ad pugnam, Persae lunam et solem, Romani deum adorant. ex militari disciplina milites, antequam dimicarent, sacris operabantur. vide Leonem imp. c. 14: de is, quae die belli agenda sunt. foyov óoy&vov xal xvuBeiov idem ac Ogyavo xol xvppoÀo.. animadvertendum hic et alibi apud Pisidam cymbala et tympana reiici tanquam instru- menta profana. quare cum in definienda talium instrumentorum forma et diversitate discrepent eruditi , standum hic omnino au- ctoritati Suidae, qui ita statuit, «VvnfoAo Ovusiuxd mobyvta.
249. ad spurcissimam Pélioin libidinem demonstrandam veterum testimonia undique collegit Brissonius de regno Pers. 4b. 2 p. 298. nempe illi quasi mulierculis carere neutiquam possent, eas non modo ad canendum in conviviis adhibebant, verum etiam in militaribus expeditionibus deducebant. earum autem varia erant munia, sed omnia turpia. celebrantur enim povcovgyo , evAqroíóse , ape rguet , *wOagíeroror, cürxol, óoyn- erguxoí, de quibus plura in laudato Brissonio. 'ad rem illud tantum addam, quod ex Parmenionis ad Alexandrum epistola refert Athenaeus, inter impedimenta Darii repertas esse zo AAa- xióng DovgoUQUUUE v0V DociAÉéoge vovoxoGiag sixoct Evvéa.
245. organa musica, quibus canebat Heraclius, erant puri mentis affectus. videsis pentachordi descriptionem in fine Poem. de bello 4var.
240. lunam, praeter solem, coluisse Persas adnotavimus supra zcroas. 1 82. at hic Pisida de luna tantum facit mentio- nem, ut sibi viam sternat ad id quod de eclipsi lunari dicturus est in fine huiusce Acroaseos et in principio sequentis.
PERSICAE ACROASIN II. 107
253. labarum puto intelligere, militare vexillum mono- grammate distinctum, quod ab omnibus fere imperatori- bus post Constantinum Magnum, qui illud invexit, retentum est. ille enim primus imperatorium vexillum ad crucis exemplar, sibi caelitus ostensum, in verae crucis formam commutavit, ad- dito Christi nomine, duobus Graecis elementis expresso, ut est apud Eusebium in eius vita Zib. 1 c. 95. quod signum cum de- formidasset impius Iulianus et abrogasset, teste Sozomeno 5 16, statim restituerunt Gratianus et Valentinianus, ut auctor est S. Ambrosius Zib. 9 de Fide sub fin.; eoque deinde sunt usi plu- res alii imperatores, quibus certe accensendus Heraclius. vide Du-Cans. de inf. aevi numism. c. 20.
956. in ms erat Zr. Heraclius e Cilicia profectus, ac Tauri iugis superatis, in Ponticam provinciam intravit, ut postea ex Armenia in Persidem, si ita res postularet, irrumperet; quod quidem in secunda expeditione ei feliciter evenit. primum enim bellum, de quo hic sermo est, prope Ponticae regionis terminos nec procul a 'Tauri montibus actum est.
260. huius strategematis similia exempla videsis in Fron- üno 1 2 et 3 11.
269. lege oiverjc, quod metri ratio postulat, mAeGrovoyío est ficíio, qua utitur solerter dux tam ubi cavendus quam ubi opprimendus hostis est, ut ait Frontinus zz praef. Strateg.
264. ita forsan suum iter conficiebat Heraclius, ut figu- ram, quae zoéie mezAsyu£vy ab Aeliano c. 48 vocatur, exprime- ret. cum enim ea esset huiusmodi ut spiralem lineam referret, atque ita saepe frontem ostenderet, facile imperitos Persas po- tuit decipere, qui ita procedentem exercitum putarent consistere. ac mox quidem poéta ait ex obliquo et transverso itinere Heraclii hostem fuisse deceptum.
271. Leonis imp. illud est monitum c. 9 10: zzoureroiv- vO0g TOU GrQoroU ajysio co 1j cv) évüoEOrQg. iuxta quod praeceptum Pisida praeeuntem inducit Heraclium, qui cum repente agmen converti iussisset, e primo factus est novissimus. sed possis etiam pro novissimus reddere secundus , quasi Pisida Heraclium hic comparet aurigae, qui in cursus contentione a posteriore supe- rari et relinqui ex industria voluerit. vide infra v. 285.
Q75. 'mÀecrovoyíav et Uzóxgicw , qua Heraclius usus est, cogijv vocat, ut supra v. 967 eiveryv, ut nominis invidiam ab Heraclio submoveat: neque enim fictio neque simulatio digna res est viro integro et forti. sed Pisida has voces adhibuit eo quia non suppeterent aliae, quae et imperatoris solers in bello consilium ostenderent et metri legibus etiam accomodarentur, siquidem Graecis, quorum tanta fuit in dicendo copia, uno tan- tum vocabulo GrgerwyQuero, quae solerter a duce gererentur, dixerunt; cuius vim vocis cum vellet Frontinus Praef. Strateg.
108 - QUERCIUS IN. EXPEDITIONIS
explicare, orgovwqynuoro esse dixit, quae im arte solertiaque po- sita, sunt imperatoris.
2978. sequentes comparationes a spectaculis OCircensibus depromptae sunt. venatorum, quibus cum ursis leonibus pan- theris aliisque feris bestiis res erat, unde bestiarii dicti sunt, mira fuit dexteritas pedum totiusque corporis, ut praesens mor- tis periculum evaderent. cuius crudelissimae venationis et san- guinariae voluptatis tristem admodum descriptionem nobis reli- quit Cassiodorus Jariarum. lib. 5 epist. 49. vide etiam Panvi- nium de Ludis Circens. 2, 8.
280. Heraclii dexteritas cum aurigae dexteritate compara- tur. summa enim erat aurigarum ars et industria in equis et cur- ribus flectendis ad metas, ne posterior priorem anteverteret, si enim nimis quis metam evitasset, qui tum sequebatur auriga, inter metam et priorem breviori spatio delatus ex secundo primus efficiebatur, quod erpere Latini dixerunt. vide Panvinium 1 14.
2981. o£cg subintelligi voífovg coniicio ex superiori ver- su 268.
984. mogof&rqv duplici sensu vocat Persam, tum quia lo- cum aptiorem ad pugnam praeoccupaverat, tum etiam quia a.re- ligione Christiana defecerat. zoegefévne enim est tam is qui cur- rum moderans alios praevertit, quam qui legem violavit. eccle- siastici scriptores passim Iulianum imp. czocroecíeg scelere famo- sum zoegeferqv et vóv iv &9£oig appellant. ac Pisida iterum sic vocat Chosroam in ZZeracliados J4croas. 1 206. Ceterum hi duo iambi ita citantur in Suida: zóv megefdrqv cvpfoaÀdv mÀa- gu É£vo mgó vijc uoq96 dqiiog eic dvuoravqv. vertuntür au- tem sic: parabaten cum ficto hospite committens anie pugnam in adversarium immisisti. equidem nec lectionem nec versionem recipiendam censeo. primus enim versus, ut hic effertur, suo , caret numero; interpretatio autem adposita vocibus zAecguo $évo
a germano sensu, ni fallor, abhorret: nam nec zA«Gcgóg adiecti- vum. nec Éévog substantivum nomen est, sed contra. Aemilius. Portus difficultatem sensisse videtur: ut enim Kusterus ibidem adnotat, maluisset legere zero &évo. verum ut ego coniicio, zÀoGuog idem est ac zÀovvouoc planities, in quam coniecti sunt Persae ab Heraclio, qui a tergo circumiens edita loca occupave- rat. hanc autem planitiem £&£évqv peregrinam, extraneam vocat recte Pisida, quia procurrentes Persae in loca devenerant inimica. verum Suidas in altero versu habet gvricz&zqv adversarium, qui videri possit ille /;ctus hospes, quem nos excludimus, certe co- dex non dvztozezqv, sed dvrioréügv habet, cuius quidem vocis, quamvis nulla suppetant exempla, sensus tamen, ut mihi vide- tur, elucet. .ait enim poéta Heraclium coégisse Persas in ad- versam partem secedere, itaque eig dvtiGrGOv idem est ae eic cVTIXQU, sig xovevoviov.
-
PERSICAE ACROASIN 1I. 109
288. , Theophanes p- 985: cobro uogóvreg of BctoBapot sic ócO8vulav 790v TO dmgocdoxiiro Tc TovTov tiG00ov.
292. xaígtov res est maximi momenti et fatalis. Homerus Jliad. 8 8&: ucMoza 03 xaigióv dort, maxime letale vulnus est.
801. vide zfcroas. 1 329 et 9 9254.
3083. ^de Xerxis expeditione contra Graecos videndus Hero- dotus Zib. 7 et Diodorus Siculus Zib. 11. Pisida hanc digressio- nem instituit opportune, ut ex regis Persarum insania Heraclii imp. in re militari peritia et prudentia clarius elucescat.
805. Diod. 11 2. Herodotus quoque p. 391 diligentissime narrat ut fuerit mons Athos perfossus, et p. 394 ut Hellesponto fuerit pons superstructus.
306. non immerito stultus Xerxes dicitur, qui praeter ea quae ab eo insipienter gesta fuisse observat Pisida, innumerabi- les copias, quas undique collectas secum adduxerat, sibi impe- dimento futuras non praeviderat.
309. quamvis Xerxes in animo haberet de tota Graecia triumphare, mihil tamen ardentius exoptabat quam Spartanos opprimere, quos ceteris esse fortiores intellexerat, Demaratum enim, qui Spartanorum rex fuerat, tunc exsulem apud se deri- serat, quod interrogatus an Graeci tantis belli viribus resisterent, libere respondit: Zfexzücwkóvtow uoUvos oUx fori 0xcc xorà GoUg O£&ovrot Àoyove , oviocvvqv gégovzag vij EAAa0:. — Herod. Zib. 7 p. 412.
310. Isocratis sententiam zz Panegyr. videtur paucis ex- pressisse Pisida. eius verba haec sunt: 0g sic ToGoUrOv aj M9 cv nsongaviag Gore uixgóv niv (jynodpevog foyov sivot Tv Ein qetooiGagÓo:, Bovin8cis 0à ro10Urov uvqusiov wevodMzsiv 0 pa] vijc cvOoozívqge pvosoe icrw.
311. hunc versum sic legimus in Suida v. é£Auo: tépeo) T óciQ ga, TÀperror 0à voUc Aigovz. nobis certe placet potius iuxta codicem legere jevuoroi quam zsÀuoro; cum Suida, cum enim Pisida alludat ad fossam quam fieri iussit Xerxes, ut mons Athos 2 continente abscinderetur, ipse non eluerody Tovg ÀbQove in coenum aut in paludem saxa convertisse, sed óevuavovv fluidam reddidisse terram, opinor, dicendus est, ita enim melius évev- TiO G£0v vis et ipsa rei veritas exprimitur. tanta enim fuit fossae latitudo et vastitas, ut Herodoto teste binae triremes e latere sibi iunctae permeare et remis impelli potuerint. Aristoteles Poet. 3 11, disserens de formis quibus orationis conficitur numerus , ac per cvziosroa illum maxime constitui decernens, inter ivavri- Gsov exempla, quae profert, Isocrateum illud loco supra citato laudat: oU zQoTeQOv éxajcaro, molv iEcUgs «oi Gvviváyzagev , t zt&vreg 9ovAAoUow, ors 1Ó Grgéronfdp nÀsÜGet uiv Óid vije ajcsl- gov, miboU can 9à Qid. vijc SulérrQe, àv uv 'EAlj6zxovzov Cev&ac, TOv 0'"40c Oiop)&ug. elegantem Isocratis A£&wv etiam Cicero est
110 QUERCIUS IN EXPEDITIONIS
imitatus dicens de finibus Lib. 9: ut si. Xerxes cum tantis copüs, Hellesponto iuncto, J4thone perfosso, maria ambulavisset terram- que nayisasset. sed revertor ad Suidam, vel potius ad interpre- tem, quem sane nollem zd ósi9g« vertisse Jluvios: patet enim Pisidam non fluvios, sed óeuparo maris fluctus hic indicare.
818. huius dvrzi9écsog vim satis non assequor: quantum enim £xzAmbig et ixmAngi(a inter se differant, non video, cum nulla alibi huius vocis àxzÀn&ío exstant exempla, verum s sta- tuamus éxmA«iíav idem esse ac ZuzAmtíov, quam dicunt esse obstupescentiam, morbum scilicet quo quis repente perculsus nec videt nec audit, sensus erit, Lacedaemonios et Graecos immani bellico apparatu Xerxis non fuisse territos sed obstupefactos.
918. dvrogoereiv, ex dvrí, Opog et zí&ngu, est fines vel terminos rerum stabilitos zmvertere; sic 0go8coío est Zermznorumi designato, dvzogodccío esset terminorum destructio. vide supra ad v. 310 testimonium Isocratis, ad quod videtur Pisida inten-
disse.
3817. de aqua, quam Persae ut deum colebant, videsis -4croas. 1 82. Vino zw/rQtov recte vocat Pisida: nam Persae solem et lunam , ignem et aquam, ut $soUg morgoovg habebant et invocabant, ita Darius apud Curtium 4 10: dz patr, pri- mum mihi stabilite regnum: deinde, si de me iam. transactum est, precor nequis ZA4siae rex sit quam iste tam iustus hostis, tam misericors victor.
818. «cum pontem in traiectu Hellesponti primum constru- ctum tempesta dissolvisset, Oswve zoiovpusvog &tobne, ut ait He- rodotus p. 396, Tüv "EMajaaroveov ixflevos vQuqxocíog ininécOor peczuyt nyeg , xol xovcivor ig v0 n£Aeyog z:tüíov £evyoc.
390. -ca)ro, supple zig vel usza: cum enim Xerxes ver- beribus mare multasset, iussit architectos iterum iungerent Helle- spontum. itaque illi statim pontem. validis ermamentis intextum superstruxerunt : moujGavreg 0 ra)ro vÀqv inegópriGev 106p 0à Oívrsg xal TQv Và, yüv énegópn]Gov wavovbovrc à viv yüv , Spoayuóv mugeloudey ÉvOtv xol £vOsv, tva uà] popéqvot ce Uxotvyw vQv QcÀaccav Vztgogdvra x«l of Vmmow haeo Hero- dotus p. 395; ex quibus patet cur Pisida a terrestri tramite aquam sectam fuisse dicat.
3823. vide supra 310.
3295. expeditionis Persicae exitum infelicem designat: ut enim breviter narrat Diodorus u 36, AÉobnc nvoóuevog mv TÉ ztQ& Tdg llioroidg 4yvvav xal viv e vj Mvxzahy tQozijv TOV iüiov .... veQogvÜmuévog moorjycv éx' "ExBavvov TL0LOULEVOG TV mdelav.. sed illud non est hic praetereundum, quod Xerxes cum ex Attica per Boeotiam "Thessaliam Macedoniam et "Thraciam, eadem scilicet qua venerat via, ad Hellespontum properasset, naves conscendere et Abydum itralicere coactus est: rdg y«o Gys-
PERSICAE ACROASIN Il. 111
Óíac ovx rugtv Fr, Evzevoévog, dM Uno qeuudvog OtcAeÀvuévac. Herodotus p. 497.
888. Heraclius, ut ex Pisida colligimus, cum a loco dimo- visset barbaros, aditum sibi certe fecerat, ut si vellet, posset intrare, sed, ut videtur, eo anno non intravit. vide supra v. 261.
345. Theophanes p. 255: gofn8sg 02 wi óid TS "Aguij- víag eic vav ll:ocióe 6 Bacikeig elafai.v revTQv Tuan, Ovx tiyev vàv £avroo AoytGuóv Bsfxóza, 0 vi ópdco:. unde confirma- tur Heraclium nondum in Persidem irrupisse, sed timorem tan- tum iniectum fuisse barbaris, ne si se inde moverent et in Cili- ciam excurrerent, imperator contra statim per Armeniam, qua patebat aditus, in Persidem penetraret,
350. similitudo, ut opinor, desumpta ex machina militari, quae ozager dicebatur. onagrum describit Ammianus Marcelli- nus 28 45; quem a scorpione nihil differre statuit, at Vegetius 4 99 onagrum a scorpione distinguit, deque eius vi haec habet: onager dirigit lapides, sed pro nervorum crassitudine et magnitu- dine saxorum, pondera iaculatur: nam quanto amplior fuerit, tanto. maiora saxa fulminis more contorquet. &6rarOg vertimus. titubanter positas ex. laudato. Marcellino 24 4, ubi iterum de onagro sermonem instituit. at si quis non ad onagrum aut scor- pionem, sed ad saxa quae ex edito loco demittebantur, malit nostrum respexisse, per me sane licebit, memini enim eundem Vegetium & 8 dicere: maxima saxa pondere, formaque volubili in propugnaculis digeruntur, ut demissa per praeceps non solum obruant subeuntes, sed etiam machinamenta confringant.
35T. Persae tandem ,sequi Heraclium coguntur. "Theopha- nes Joc. cit. Oucg svoyxacOot dxoAovOsiv Omíco oU "Pouatov GrQoroU. Pisida videtur Xenophontem legisse: ita enim hic ait "Avapác. lib. 8 p. 157: 0x dv 0Uv Sovudoma i o zoAépuot, domo oL Dethol XUVtQ, voUc uiv miagióvrag Oazovt TE xo ja- xv0v6m, Üv üvvovrot, voUg 0B ünoxovrag geUyovarv, ei xal cro ajuiv czct09Giv ÉnaxoAovotev.
364. xAomqv Persarum conatus appellat, quod illi noctu Romanos aggredi cogitarent. Leo imp. 14 7 p. 181 hostium machinationes odiosa. appellatione Sopícuora nuncupat, ut puto ex Herodoto, qui saepe inimicorum gogícpero xol tnteves me- morat. atsi audiendus est eruditissimus Brissonius lib. 8 in Per- sarum animos plane non cadebat illud Virgilianum: do/us an vir- ius, quis im hoste requirat? aperto enim Marte, ait, hostem opprimendum putabant, ac turpe prorsus arbitrabantur esse vi- ctoriam furari, consuetudini autem et patriis Parthorum institu- üis alienum fuisse zoctíu dimicare tradit Plutarchus zm Crasso. quare veterem illam Persarum militarem disciplinam tempore Heraclii prorsus fuisse immutatam dicendum est.
112 QUERCIUS IN EXPEDITIONIS
366. "Theophanes ibid. xA&wow usouuvav zv ztoleuov , sol 0rd. vvxvóg dgsyyo)e vovroi z.oocaAsiv.
868. idem /bd., Pisidae locum affundens, szevociQvov ài oUGQg vüg vvxrüg dmexooUcÓT voU Gxíuporoc, xab rwv mov cU- vv GepuGplav evrüv ióvegwust cskivmv' x 0b cskqwvm duícu xor eUvQv vqv vuxvo £t voU cvufefovoc.
371. a solis lunaeque defectu, quoties id fieri contigit inter se pugnantibus populis, sumpta fuisse hinc inde a ducibus augu- ria luculenter confirmant veteres historiae, ex quibus exempla adducere nostrum non esse putamus. hoc tamen ad rem dice- mus, quod Herodotus Zib. 7 p. 395 refert: cum, Xerxe a Sar- dibus castra movente, sol defecisset, s/pro oUg p&yove, v0 O6Ask zoogoívsw r0 qeGua* of 0à fpacav dg "ÉAMqje: zooüsuxvvsi Ó O:0g ÉxAenpw vv zoMov, Aéyovvsg djAvov sivot "EAMvov 900£- xroge, GrAwwwv 0b cgíow. hisce prorsus similia narrat Q. Curtius 7 10: cum enim Alexander ad Granicum vicisset Darium, luna defecit. rex Aegyptios vates ea de re quid sentirent, expro- mere iubet: at illi affirmare soZem Graecorum, lunam esse Per- sarum: quoties illa deficiat, ruinam. stragemque illis gentibus portendi; veteraque exempla percensent Persidis regum, quos ad- versis diis pugnasse lunae ostendisset defectio. cum igitur tanta esset hac in re Persarum religio et confirmata sententia, nil mi- rum eos ab incepto destitisse perterritos, et fraudem intentatam abrupisse, ne adversis diis viderentur velle dimicare, atque hinc etiam patet, cur Pisida dicat Persas habuisse lunam og évavzíav, ut contrariam, ut nom suam, cum tamen ipsam stare pro Persis omnium. esset pervulgata opinio.
374. deprecabantur Persae ne luna ad augmentum accede- ret: quo enim maior, et longior fuisset defectio, graviora sibi inala impendere verebantur.
AcROAS. 8 v. 7. ita supra 4fcroas. 9 956 solem vocavit Heraclium. |. vide infra v. 99.
9. aperte, ut mihi videtur, Persarum stultitiam reprehen- . dit, qui Magorum vaticinationibus et oraculorum responsis fiden- tes lunam pro ipsis stare putabant, ut nuper observavimus 2. 376. Christianos autem. non ridicula vatum et Phoebadum deliria pro certis indubitatisque habere ostendit, sed veritate niti scriptura- rum, cuius tanta vis est et lux, ut omnes effusae mentibus te- nebrae discutiantur. ceterum ludit, ut assolet, poéta, et nimio antitheseon studio saepe profana nomina ad res sacras transfert. sic nunc Apollini Pythio vel Delphico Phoebum sce; reitezo- sum, opponit, videlicet Heraclium, de quo ita loquitur ut nihil maius deo posset convenire.
11. Apollo Pythius Zo£iàg a Ao£0e obliquus, quod ambi- gua et incerta daret responsa; qualia sunt illa decantata, quae reddita sunt Croeso Pyrrho aliisque Pythiam consulentibus. recte
PERSICAE ACROASIN III. 113
enim, quod de Sibylla Cumaea Virgilius Aen. 6 99, de Pythia quis dixerit: horrendas canit ambages, aníroque remasit, ob- scuris vera involpens. ógove defi nitiones Apollinis responsa vocat noster, eo quod pro verissimis haberentur, si recte a petentibus intelligerentur. ut enim est in Euripidis Oreste v. 829, voízodoc &zogpeciw, &v o GQoifoc Eogev, Eloy.
22. brevitatis gratia sic vertimus, aliquanto latius versiculi vim exprimentes. non enim licebat antitheseon festivitatem paucis verbis concludere. sed vera significatio haec est: zanta erat barbari socordia, ut quoties quid aggredi auderet, trepida- ret, et quoties in te procurreret, fugam caperet.
23. Theophanes p. 255: và 0g1] zezéAofiev de 9ogxaóze.
32. idem ibid. ógdà vuv xcAMÍGTwgov xol Gogunv croorqylav | dg! Vwyovc zàv "Pouatov.
$86. cum sensus tum metri ratio postulat ut legatur Suave. GvÀliOoUpevog autem vertimus scopulo similis, quamvis Pisida quid maius ea voce significavit ? ostendens Persas, qui trepidan- tes ad rupes pontpgisatds saxis et petris non modo similes, sed omnino gviAiQovpévovg petrefactos.
937. duo sequentes iambi citantur a Suida in voce 4oOpue, nec ulla occurrit lectionis varietas, nisi quod ibi pro zt&vrcg legi- tur z&vzsg. sed auctoritatem codicis sequendam esse suadet sen- sus. interpres Suidae ita vertit: non sun£ haec falso illata fuco: omnia enim veritatis verba simplicia sunt. Pisida illud Euripidis v. 479. videtur imitatus : "Aniobe ó ó uó90g víjc dAnOslac Épv.
39. Luc. 19 40: édv o)zos cwozijom0i, oí Aj9oLi xexod- Éovrot,
46. sensus, opinor, hic est. Persae terrore perculsi per montium iuga ita immobiles erant, ut non verus armatorum exer- citus esse viderentur, sed potius exposita quaedam pictoris tabula armatos repraesentans.
Á8. confer geminas orationes de fortuna vel virt. A4lexan- dri, in quarum prima Plutarchus acriter contendit Alexandrum non comite vel duce fortuna , sed evfovAlo xol xogreoelo xal dv- Ooío xc GoggogUvm TL Q GE EIA7CÓ [L8YOV ad tantum imperium per- venisse. ingeniose quidem Plutarchus id studet confirmare: nihil tamen minus Alexandri gesta serio pensitanti non videbitur dene- gandum id quod innuit Pisida, fortunatum magis quam sapientem ducem Alexandrum exstitisse.
52. vera fortitudo non est impetus inconsultus, non prae- ceps audacia, non caeca temeritas, non insana quaedam ferocia, sed firmi animi vis prudentia et consilio temperata: ut Horatius monet Carm. 3 4 65.
61. iambus bis citatus a Suida in v. £éveg tanquam Pisi- dae, etin v. UÀj tanquam incerti auctoris. interpres primum vertit sz/vas suppeditans et tantas et admirandas, et postea to£ et
114 QUERCIUS IN EXPEDITIONIS
tam, peregrinas materias suppeditans. vA vox est zt:0ÀvG1pOG, qua quaevis materies denotatur. equidem putabam vAag reddere per dapes, convivia, quasi Pisida regium coenae apparatum in- dicaret. nec deerant sane auctoritates, quibuscum meam versio- nem probatam facerem legentibus, ut ex solo Stephani thesauro intelligi licet. verum a Suida discedendum mihi non esse censui, qui aperte testatur Pisidam vocem 4a hic usurpasse pro prae- textu, speciosa causa, simulatione. quamobrem , si ita placet, vd VÀeg idem esse ac dgogpuee, ut in superiori iambo 55, non erit dubitandum, quamvis fatear etiam alias interpretationes mihi non displicere.
63. Theophanes loc. cit. jvovg. 08 o Baciiebe, vv TOUTOU QnMav, 9«godv àv vózoig qvAi£sro , avamovGrogc zio, &gs0t- Cov roUrOv z:güg zoAsuov.
7TÁ. lacunàm habet codex. at in margine est poeyuoc, qua voce lacuna plane expletur, sed genuinus inde sensus plane non elicitur. occurrebat statim Mbere. c906 cvexritero.
78. cwqvopore barbarorum Zabernacula , opinor, vocat xor. evrlOsoi cacumina montium, inter quos se abdiderant Per- sae, eaque é£éyovra appellat, ut Heraclii tabernaculis opponat, quae in planitie erant constituta. dicit autem ea concidisse, quia Romani tandem coégerunt Persas ut ad pugnam descenderent.
80. "TTheophanes,ib. 4orreQuOLEVOL ài ÀcO9n vo) ügove 7:0À- Ace GupztÀonoc uegukdg émototvro, «al £v zcv oL "Popaios émgovégevov, xal focos ini nÀeiov ó Grgaróg lcpufavsv, ógovrec vov Baciéo mavrl mgonij0dyvra xol sUrOAMOQ zoÀtuobvro.
83.- praeclarum magni ducis exemplum propositum in He- raclio, qui primus se obiicit periculis et hostes aggreditur. ele- genter Claudianus de 4 cons. Honori v. 348 de officiis prin- cipis.
89. Onosander c. 49: lüdv vic TÓv (jyenóva ziQQrOV yj Qovvro xci Or, Oti Gmev ocu fuoev , xol wi zCOLEV iófc0n, xal dmetOsiy égofrj9- xol ovxér, Og OovÀov Émierrópsvoy m Tü zÀijOog, cÀÀ' oig Ém' lG0v ztagemoAovpevov Orcroezm.
99. solem saepe appellat Heraclium, tum ob eius animi praeclaras virtutes, tum ob insignem corporis speciem, quam ita describit Cedrenus p. 407: 6 "Hodsheto av TÜv aj axtov pecias, eua evijc, eUGregvoc , eUógpO cius , oAfyov UzOyheUxOG , £av&0c nv Tolyo, ÀAevxog vuv qgoitv, Éyov vov zoyove zAevov xol zcgóg gajxoc éxxospij. vide infra v. 439, et supra v. 7.
116. vide 4croas. 9 90, 97 et 2083.
118. ex hoc iambo et sequentibus 191 122 duos tantum confecisse videtur Cedrenus, qui p. 420 ait Heraclium, cum iam esset in Persidem iturus , Mph- vUzoOnpuoce zsgiBoAonsvov, at- que humi pronum, in magno templo opem sibi a deo implorasse, 0v (0v, subdit, Tiugytós 9 Ihoíónc pere vorevzqe TQetVO GctOOG
-
PERSICAE ACROASIN III. 115
fgg: d Baci, usAapfegig míouov slilfag m00m Beweic iv- Soov Ilcocixdv i£ ofucrov. sed plura de hoc testimonio Cedreni diximus in praefatione. usieuxéoiAov, nigra calceamenta ad bel- lum, ut videtur, tulit Heraclius, ut sui status humilitatem etiam ornatu corporis vilissimo testatam faceret, et color ipse rebus tri- stibus esset conveniens; quod quidem Pisida satis explanat in duobus sequentibus versiculis. ceterum imperatores in more ha- bebant pupurea z£óiAe gestare, quae cothurnum referebant; ea- que passim a scriptoribus ca/cez sandalia , ocreae et crepidae vocantur. recte ea descripsit Procopius de aedif. Justinian: lib. 8 p. 58: dzodquora ugor sic yovov qoiizo? gooperog, d 0) Ba- ciÀía uóvov "Popaíov rs xol lltgGQv wvzo0sigOc: Ofuig. vide Codinum de Offic. Cpol. p. 69 et Goar in not. p. 70, et Gretse- rum zbzd. p. 269.
192. oiv éov9üpóv , quae nuper diximus confirmat: ait enim Heraclium Persico sanguine velle suos calceos inficere, ut rubei fiant , qui erat color imperatoribus usitatus. ita sane Gre- goras Zib. 8 et Georgius Aeropolita in Chronico haec imperato- rum calceamenta dovóoc appellant.
131. en clarius testimonium Pisidae asserentis se in primo bellico Persico adstitisse Heraclio.
134. qégiv] ita codex: et non dubito reponendum gegcv.
, . . * . * 136. üÓOdGxove CAvza lacrimae citra animi molestiam et ex sola commiseratione obortae.
141. Aristoteles Z'Aez. 1 37: v0 siOiGu£vov, QoxtQ migv- xóg ylvevot* Opoiov ydg 0 ÉOog vi] gvcn* Zyy)g yàp 10 zoAAdzic ro) aisi éGzt.
144. Theophanes p. 255: Il£oong 0 ig z90 0M yov 4oóvov zgoGgv£ yevóusvog v và argavQ voU [JaciMécc yévero.
147. cur in perfidia fidum transfugam Persam dicat, intel- ligitur ex v. 173 € seqq.
' 154. Persa qui ad Romanos defecerat, sperans suos post
tantam socordiam et ignaviam iam fortiter contra Romanos dimi- - caturos, in sua castra refugit díipaozuic, clipeo abiecto; quod erat
turpissimum. — hinc recte Suidas ait: íwoeozic est 0 0e1Àog, qua-
lis fuit Cleonymus, qui quod in. pugna clipeum abiecisset, pro-
verbio dedit occasionem, ut quilibet vilis KAsovvuov OziAorepoc
diceretur. vide Suidam in v. KAsovvpoc.
156. sensus est. recogitans, quanta fuisset Romanorum vilitas et socordia, speravit victuros Persas.
157. "Theophanes ibd. o$zog dzo0gag zo0c vovg lléocag &niosv linitov avzovc vàv '"Pouoiov crgartíoav OMfcat.
165. idem p. 956: iààv 03 evvdv vjv Octav usrd Osxa- qv ?ju£oov ztooc zóv BeciAfo cvijMOtv. ad vocem Qexarzv supple ex Pisida zal verégrqv. vide supra v. 150.
116 — QUERCIUS IN EXPEDITIONIS
173. idem ibid. xoi mücav daoipie viv vÀv Baocoov iÉsinev dvoApíav.
180. cf. Euripides in Helena v». 520. Curtius 5 5: zgna- viam necessitas acuit, et saepe desperatio spei causa est.
184. "Theophanes ibid. ó 0i Go i«tgüg went Urogépty Tav v và pst Oiemoifijv, ajveryiea 0 7:006 zt0ÀsOv O 0Qy.7] Gott.
198. ox evsvroémicrog ex à, quae privandi vim habet, et eirgeníto. Theophanes ibid. sic eadem: à 0à BaciAsUg mo vove,
xol Gvvrabug TOV GTQuTOV ópoloc elg vgsig geloyyag, slg vrv uw&- qnv moonyeyev. ante haec enim "Theophanes refert Persarum du- cem diviso in tria agmina exercitu, nondum manifesto terris sole, paratum ad pugnam ex improviso apparuisse.
205. idem ibid. ro) ó& aov avortlÀavrog wo ToU Basi- Aéoc xerd dveroldg sUgsOfvroc, vovc llíocog écxovi£ev aj TOUTOU GXxtlo, 0v cc Osiv mQocsxawovv.
206. vide supra -Jcroas. 2 265.
210. Theophanes ibid. ó à BeikeUc icgnpdvie TÜ ÀoaOv aUroO is gvyiv TQomévrag , xol lvodvrsg Éxsivos mde gaheyyu dxgotü Owinzw TOUTOUG Pvópifov. Éniórgegpévrec ovv ol "Popaior epis TOUTOVG icrg&avro, xal moAoUg &vsiÀov, &tavveg qU- TOUg 606€ TOU ópovc elc xovuvovc aUroUg iugeAAovreg xol tómoug Ovcflérovg, xol zevrog evroUg cvvérgnpav.
293. codex exhibet emendationis loco xg«riGzs.
226. Psal. 7 16: incidit in foveam quam fecit.
227. in codice voci OAovg superinscripta est vox dAÀovc.
299. item xol eUrovg in x' «vrovg immutandum esse mo- net censor, et quidem recte. ego vero pro ejó; legendum puto £jüsv, ut stet metri mensura.
231. de sole et luna, aqua et igne, qui erant Persarum dii, alibi diximus plura. vide 2/croas. 1 32. animadvertendum tamen hic est in more fuisse apud Persas, ut cum quid adver- sum eis eveniret, contra suos deos irascerentur, eosque contume- liis probrisque afficerent, ac tanquam de sua fortuna parum solli- citos aspernarentur; id quod ex Herodoto patet narrante Xerxem mare flagellavisse; Pisida vero aperte idem hic affirmat et alibi. confer 4croas. 1 96 et seqq., et Acroas. 2, 8TT.
240. Persas ad bellum exire mulierculis stipatos adnotavi- mus supr. zcroas. 9 247. at nobis ridicula semper visa est causa, quam eius consuetudinis tradidit Max. Tyrius Dissert. 14 : ait enim Iléocag 03 zoAloxiósg Émovrot, Vvo weg vro xad vxip vQv giArdvov.
251. "Theophanes ibd. àv à oic nonpvoic elydv &yolav OÍxqv Boxvofdvovv zt0AÀoUc 0 xol fOvrac S yonsav, sagéa- Bov 0b xol vó roUrQv OrQoromt0ov xal máGav cqv cmooxtvmv euzàv.
258. idem ibid. of 0 'Popolor moóc Vipoc vag ysigag ixvtl-
PEBSICAE AGMEN Ht. 117
VOvTEG TO Qtà 2; qeoícrovv, xol TO crgorQysoavrs xoÀdc BaciAei GvvrOvOg mQoGmU ovro.
280. idem bid. oí ydo zglv umo? Ilegoweijv xóvww ToÀun- Gevrsg lÜsiv, viv vdg Gxwqvdg vovrQv dGcÀsUrovg tUgovtsg &a- qvgoAoy1oav.
282. haec, opinor, dicta, ut Romanorum securitatem ante et post relatam victoriam demonstret. solebant enim Romani, cum datum erat signum, tentoria deponere, ut ad dimicandum essent magis expediti. Polybius de Castram. JRom. in antiqq. Rom. tom. 10 p. 984: ózav v0 zoGvov cqualvy, xovalvover vdg Gxqvég. itaque Pisida ait Romanos tam securo animo prodiisse ad pugnam, ut ne tentoria quidem antea demiserint; redeuntes autem statim arma proiecisse, ut omni cura soluti vires animum- que epulis reficerent ; quod erat ex militari disciplina servari solitum, ut cx Lcunc imp. 16 9 colligitur. Theophanes loco nuper citato aliter videtur interpretatus Pisidam: ait enim Roma- nos non ad sua tentoria reversos, sed ad Persica usque progres- sos esse, quae intacta invenerunt. quae interpretatio si magis arridet, dicendum est Romanos Persarum castris potitos, tan- quam ad sua se recepissent, ibi securo animo quievisse.
983. Gxímqv, opinor, ponit pro tota armatura gravi, qua se milites tegebant; quamvis gzéz: vere esset capitis tegumen- tum e pelle. Polybius loc. cit. p. 866: ZrgoGezixoGpeitot 0à xol àwvj megixegodalo , mort 0! xal Àvxzlay 4j vt vv voiovTOv xisí- Osvet, Gximug Guo xo euuelov q&Qwv. sed ut accipiam Gxéziv pro armatura, facit addita notatio memypévo, quae scuto maxime convenit, cuius longam descriptionem instituens idem Polybius p: 874 ait: ix PW US Govido uero rev goxóA memyGG, ó90vío, pero 0$ voUvo: uoczsío Ofguors scegisiAnnvot qv lxxóc Éxipávziy, a qua descriptione sane non abludit illud Pisidae quod sequitur v.286: goorov ix xvQvovc. recte autem scutum dicebatur gx£z, quia tanta erat magnitudine ut totum pene militem obtegeret.
2938. legerem ovrQ. hoc epiphonemate primi belli Persici narrationem claudit, dicens tantam fuisse Heraclii in re militari scientiam, ut non modo ea omnia quae a veteribus tradita fuerant omnino noverit, sed antiquorum. etiam inventis plura addiderit non antea ab illis excogitata.
296. Theophanes loc. cit. zig ydo djizu£ev v0 àv Ilcogdw OvGpogorarov yévog vàro Qo)val zors ' Pouoíoic.
308. verti quasi legeretur vvÀovpévv , ut puto legendum.
909. vide supra v. 61, quae circa vocem «Ax et dgoguj attigimus.
311. Abares, gens fera et Romanis infensa, quoties vires ad inferenda damna receperant, interposita pacta non esse ser- vata causabantur: hinc recte noster ait 2€ £Qovg. plura, quae huc spectant, videsis in poem. de bello .4bar. Pisida Abares
118 QUERCIUS IN EXPEDITIONIS
vocat y£vy ztoüc É6xégov, eo quod ipsi late pervagati iam ad Istrum consederant.
819. "Theophanes p. 256 refert Heraclium rediisse Byzan- lium anno postquam inde contra Persas dimicaturus discesserat, sed causam reticet. Nicephorus Cpolitanus autem omnia perperam confundens de hac prima expeditione Heraclii nullam mentionem facit. haec tamen erant sedulo notanda, ne qua oriretur diffi- cultas. patet enim ex Pisida Heraclium anno imperii sui 13, Christi 693 ex Armenia in "Thraciam reversum, ut foedifragos Abares reprimeret; ac tribus post annis cum iidem Abares €Cpo- lim diripere atque evertere moliti sunt, in Perside Heraclius de- gebat. vide de bello 4var. 946 et seqq.
394. codex hic habet versiculum, qui legendus mox venit sub numero 328: oUro TÓ ziGr0v. mos tanquam zreQugGOv reii- ciendum esse putavimus.
336. Theophanes. ibid. 6 0i. Bacikedg TÓy Groodv c)v TG erooviyo xoraAwucOv tig "Appevíav TEQUE (GG, evroc eig Bv£v- TL0V UzÉGTQtA[tV.
940. saepe in ecclesiasticis auctoribus occurrit verbum xorog9óo, quo vita ad Christianae virtutis normam instituta signi- ficatur, ut hic in nostro. vide Suiceri 77s. Zcclesiast.
S43. confer supra v. 182 e£ seqq. de Pisida in bello comi- tante Heraclium, rase multa familiaritate, ut videtur, con- iunctus fuit.
949. quid bisco, iambis velit Pisida, non satis liquet. verum, nifallor, hic adludit ad Severianorum haeresim, quae tot turbas excitavit in Oriente et Heraclio imperante adhuc vige- bat. idcirco autem dicit esse detecta mysteria iniquitatis, quod Heraclius, ut opinor, hoc primo in Oriente itinere aperte depre- hendit errores circa religionem inter Christiahos disseminari a Persis, ut Romani inter se dissentientes novum Heraclio facesse- rent negotium, et Romanum imperium non tantum externis quam internis premeretur incommodis. quod sane fit manifestum ex v. 36 et segg. poem. contra Severum ; ubi plura nobis erunt di- cenda de hoc impio haeresiarcha.
851. multiplex error vel hydra erat haeresis Manetis, quae ex Persarum deliramentis orta et late. propagata varios induit aspectus sub Manete primum ipso, deinde sub Eutyche, demum sub Severo et aliis innumeris eorundem asseclis. at nunc Pisida hanc hydram unam tantum ait protendere cervicem, scilicet erro- rem Monophysitarum, Chosroa vires et animum suppeditante.
953. hinc videtur posse coniici Heraclium in Armenia de- gentem cum aliquo doctore Monophysita coram Pisida disputasse; ac propterea Pisidam dicere se mirari hoc hydrae collum non esse exsectum, postquam in Herculem, id est Heraclium , inciderat. hunc autem doctorem fuisse Paullum Severianum, quocum He-
2000 ooo ERN ZEE PERS
PERSICAE ACROASIN III. 119
raclius disputavit in partibus Armeniae, ut testatur Sergius in sua epistola ad Honorium, alibi probabimus in Monito ad poéma contra Severum.
8585. vere vatem quis dicat Pisidam, qui Chosroae cladem praedixit.
857. mv ÓÍxqv] subaudi xozc.
362. Claudii Ptolemaei Pelusiotae opera, qui temporibus M. Aurelii Antonini in Alexandrina academia astronomiae et astrologiae studiis clarus vivebat, notiora sunt quam dici oporteat. Pisida hic Almagestum indicat, quo in libro Ptolemaeus pro sui ingenii medulo systema planetarum exponit.
3685. subintelligitur, ut puto, zyoóvcv, fortasse etiam usodv, quod si placet, i&x' dcyerov vertendum est ab u/timzs terrae par- tibus; quasi noster facta allusione ad expeditiones Heraclii, qui- bus in penitiores Asiae partes penetravit, dicat eius regionis inco- lis tanquam novum Phosphorum apparuisse Heraclium.
968. quamvis diu multumque opera Ptolemaei versaverim nullibi mihi licuit invenire vaticinium, quod poéta, quam belle plane nescio, sed tamen in Heraclium transfert. itaque aut inter- cidisse locum, ad quem alludit Pisida, dicendum est, aut esse eiusdem ex quibusdam verbis interpretamentum. ceterum ne prorsus dovpfovAor hinc discedamus, detur coniecturae locus. itaque sic hariolor. Ptolemaeus cum plane nosceret quantum veteres astronomi, Eudoxus Eratosthenes Geminus Marinus et alii, inter se disparent in polari stella definienda, nec ipse ali- cuius opinioni facile assentiretur, fortasse alicubi dixit fore tem- pus quo polus alter, ac plane ab eo diversus qui tunc esse fere- batur, sapientum iudicio inter homines constitueretur. quae con- iecturam confirmare possent, videsis in Petavii Uranologio Dis- sert. Far. lib. 8 c. & et seqq.
380. alludit, opinor, ad metrum iambicum, quo utitur; quasi dicat gesta Heraclii epico carmine melius et dignius tractari potuisse.
889. confer quae sequuntur cum ZZexaem. 85 et seqq.
9896. 1. Cor. 12 4.
407. Pisida veteres culpas Heraclii nominans tacitus vide- tur reprehendere illicitas nuptias, quas ille cum filia sororis suae contraxit. rem acriter exagitat Nicephorus Cp, p. 10; qui tamen illud addit, Sergio vehementer instanti ut scelestae nuptiae sol- verentur, Heraclium ita respondisse: gg sv uiv Fyow zd zoe Got Asyóusva* 0 yd cor 4oéoc c &oyisgei xol gíAo, 10r dzodtüoxoc ig! sjuiv 03 v0 Aovxüv xsíGsvos và Tijg motécogc.
419. Reg. 4 2 11.
415. Exod. 18 11. communis est patrum sententia Mosem in vertice montis extendentem manus cum virga fuisse symbolum Christi in cruce pendentis, quo manus suas in ligno pro nobis
Georg. Pisid. 11
120 QUERCIUS IN EXPEDIT. PERSICAE ACR. III.
expandente diabolus superatus est, Theodoretus Quaest. in KExod. 34: T0U GrevQoOÉvroc vmig vp v iniajgov TÜV TU7EOV Excsivay vag qsigocg" dOsiyOw roívvv xol iv vÀ vvmo cvüc mupets Di óvvapug.
418. Exod. 8 9. deum re vera vel dei filium, non ange- lum apparuisse Mosi diserte testatur Pisida, veterum patrum opi- nioni consentiens, quos laudat Calmetius zm suis Comment. in Exodum.
419. deum in rubo loquentem fuisse verbum constans fuit antiquorum sententia. videsis S. Cyrillum Hieros. CafecA. 10 et 11. 2t vero rubum incombustum dei incarnationem significasse nemo non affirmavit. rubus carnis erat symbolum, et ignis divi- nitatis: sicut autem ignis rubum, ita deitas humanitatem non consumpsit; unde duas in Christo esse naturas integras illaesas et inconfusas manifeste evincitur. quo sane respicit Pisida ad confutandas haereses sui temporis maxime intentus. dicens enim quod Moses czmxoífods viv gÀoye iv fero, xol vuv (jírov ov ztegAseyuéviyv , duas in deo incarnato non confusas naturas Mosem cognovisse contra Monophyesitas affirmat.
491. Pisida auctor est Mosem tam praesentem fuisse deo ut ipse deus Mosem, ut erat, carne vestitum viderit, et Moses etiam non spiritu sed Gouini Osooí&, vere, intuitive et oculis carnalibus deum conspexerit. disputatum quidem est saepius, quomodo deum viderint Moses Paullus et prophetae: S. Irenaeus contra haereses lib. 4 c. 90 neminem deum vidisse facie ad fa- ciem, sicuti est, multis probat argumentis. non manifeste, ait, ipsam faciem dei videbant prophetae, sed. dispositiones et myste- ria, per quae inciperet homo videre deum. | quae verba cum iis, quae de hac re tradit vetus inprimis auctor, sive Dionysius Areo- pagita, de cael. .Hier. c. 4 3 mirifice conveniunt. Irenaeo con- sentiunt plures ss. patres, quos inter consulendus S. Augustinus lib. 19 de Gen. ad lit. c. 27 et 98, et de Trinit, lib. 9 c. 17 et 18, qui sanctos viros et prophetas non corporis sed mentis oculo, quantum homini fas fuit, divinam essentiam introspexisse asse- verat.
491. «vroig] videlicet roig £xvoic.
432. de forma Heraclii confer versum 99 huiusce Acroa- Seos.
488. alludit ad equum solis, de quo 44croas. 1 23.
489. cífovrtg pro csfovrov, scilicet o? cífovo: werd gsi- ov cosfde (nmkouévov. Persas ita repraesentat incondite iactan- tes tendentesque ad caelum manus, ut opponat Christianis, qui manibus supra pectus in formam crucis modice expansis, ut in inultis antiquis monumentis videre est, deum deprecabantur.
461. Persarum socordiam taxat, quos ubique non minus impios quam viles facit. «ceterum in hisce ultimis versiculis in-
QUERCH DE BELLO AVAR. MONITUM. — 121
tendisse videtur ad illud PsaZnz 118 15: manus habent, et non palpabunz; pedes habent, et non ambulabunt ..., similes illis fiant, qui faciunt ea, et omnes qui confidunt in eis; quasi dicat Persas similes revera esse factos idolis, quae stulte adorabant.
458. recte invidiam ut monstrum a natura humana prorsus alienum describit. humanum est enim sibi aliisque bona deside- rare; invidi est prosperis aliorum rebus tantum torqueri. Zorat. Epist. 1 2 57.
450. Pisida, ni fallor, praevidit dissensiones et odia susci- tatum iri inter filios, quos Heraclius ex Eudocia primum et de- inde ex Martina Augustis susceperat.
459. Odyss. 12 256.
453. legerem sregirQ£yzt.
458. patet Heraclium dissidia inter filios oritura cognovisse, et quantum ipse potuit studuisse ut eorum animos fraterni amoris vinculo devinciret. sed invidia et regnandi ambitio, pa- terna monita ex animo natorum quam citissime delevit, ut histo- rici testantur.
460. emendator hic iterum prodit, atque in hoc iambo pro pvo Oiagaij reponi vellet do) vj gvàoxj, et in sequenti zd zzzaí- Guore pro zd zocypara. neutrum ex hisce lectionibus probavi- mus; gravior enim, ut nobis quidem videbatur, est sententia quam textus exhibet.
DE BELLO AVARICO MONITU M.
Plures ac varias antiquis temporibus diversarum gentium migrationes esse factas, atque ex remotioribus septemtrionis par- tibus populos efferatis moribus profectos in meridionales regiones inrupisse, passim docent historiae, quibus fidem facit Strabo 5 p. 248 et Ammianus Marcellinus 31 8. verum nulli crebrius quam Scythae, qui et Sarmatae et Sauromatae quondam dicti sunt, nativis sedibus relictis emigrarunt. antiquissimis plane temporibus Scytharum reges virtute et belli artibus insignes mul- tam ultra Tanaim fluvium regionem ad Thraciam usque subiu- gasse testis est Diodorus Sic. 2 p. 90. sed multo magis sequio- ribus saeculis inclaruere apud nos Scythae, qui sub vario gentium nomine totum late orbem terrarum occuparunt. omnes enim illi populi, quos iure et merito barbaros appellare solemus, quique cladem et necem Europae universae inferentes Romanum impe- rium penitus everterunt, e Scythiae finibus prosiluere. inde enim Alani et Vandali et Gepidae et Gothi et Sclavi et Bulgari et Hunni et Abares et Turcae aliaeque pestes erumpentes , caeli mitioris benignitate illecti, primum vicinas regiones, ac deinde etiam
192 | — QUERCH
' longissime positas invadere, omnia vastare, alienis potiri, novos mores, ac leges ubique inferre, et in locis nullo iure occupatis iniustissime imperare. primi omnium tantam sensere cladem et perniciem Orientales illae partes, quae Romanorum imperatorum dicioni parebant: non enim aliunde quam ex illis locis patere ad nos potuisset aditus, neque, si Romanis vires ad resistendum suffecissent, in nos derivata esset tanta malorum colluvies. porro, si Ammiano Marcellino 31 1 fides est, magnus hic tristissimus- que eventus praesagiis ac portentis fuerat praenuntiatus : cum enim Valente imperium tenente infausta omnia undique. portenderen- tur, Graeci etiam quidam versus reperti sunt prope Chalcedonem in quadrato lapide incisi, futura plane pandentes, quos quidem referre iuvat, ut huic pématio lux affundatur,
cA ónóvav vipqat 0gocsQol xoc' darvyopsiac
Tégnóuevot GrQgogocvzoL SVorepéag nor. dyvidc j
ot Téiyog Aovvoío moliGrovov Ésoeron Gixeg
óx v0rs OUvie gie zolvazégpuov dnogoUc.
"Icvoov: xüpipigóoto nógov ziQoOvT( GUV alyui,
xol Zuvüuiv dÀéGsL qoo xoi ]MvcíÓe yoeiav.
Ietovínc 9' infávra 65v éAníoL VPN d
evroU O5 fiórowo vfÀog xoi ÓQow dgéta.
tempore quo liquidas agitabunt urbe choreas
laetaque subsilient Ailares per compita JNymphae
ac funesta dabit murus munimina thermis,
tunc Hunni innumeri varüs e gentibus orti
traücient amnis Histri speciosa fluenta
vastabuntque agros ]Moesos atque arva Scytharum,
ast ubi Pannoniam, attigerint, maiora parantes
hos illic fatum. et Martis violentia sistet. sic eleganter Graecos versus reddidit doctissimus Henricus Vale- sius, a quo tamen discessimus in quarti versus lectione, quia ad mss codicum fidem, quos ipse laudat, legendum putavimus à] vóve Obvia Ae. at ille hic agi existimans. de Gothis, non de Hunnis, Ovi reiecit, atque ex Socrate et Zonara restituens pvoía UÀa vertere maluit Zunc fortes populi etc. verum, quis deceptum Valesium negabit, atque ibi contra id quod ipse ratus est, de Hunnis, non de Gothis sermonem esse non adfirmabit, si enimadvertat ipsum Ammianum, quasi Graecam inscriptionem esset interpretaturus, ita statim subdere ? Hunnorum gens, mo- numentis veteribus leviter nota ,' ultra paludes IMaeoticas glacia- lem. Oceanum. accolens, omnem modum. feritatis excedit. quis autem ignorat Hunnos vel Chunnos vel Thynnos, quae nomina idem sonant, generatim eos omnes populos fuisse appellatos, qui
"temporum variis intervallis in Europam turmatim se effuderunt ; ita ut sicuti quondam antiquitus Scythae una omnes dicebantur, ita postea iidem omnes Hunni dicerentur? eius rei testis est
DE BELLO AVARICO MONITUM. : 123
Agathias de regno Justiniani lib. 5, qui cum Hunnos aliasque barbaras gentes, quorum. varia. erant nomina; circa paludem Maeotidem habitasse adfirmasset, ait: ovo, 03 &zavreg x0wWi; piv Zik 9o xoi Obvvo ixovoudtovro.
Ac ter quidem Hunnos'in Romanorum dicionem irrumpere conatos esse colligimus ex historiis, et tum demum in Pannonia, quae ab ipsis postea Hungaria dicta est, constitisse proditum est a plurimis scriptoribus. primam quidem Hunnorum eruptionem 13 anno imperii Valentis, Christi 376, factam esse tradit Orosius lib. 7 in gest. Falentis. damna vero, quae ex ea secuta sunt, enarrant praeter Orosium auctor As. /Miscellae lib. 19 in. Gra- tiano, S. Hieronymus Zpist. in epitaph. Fabiolae, Philostorgius 9 17, Priscus zn Excerptis de Legat. p. Á7, aliique, qui omnes e Scythia egressos barbaros in maximam Europae perniciem Hun- nos appellarunt. eiusdem gentis in conterminas regiones altera emigratio secuta est Iustiniano 1 regnante, anno videlicet Christi 564. actum quidem populi, qui in commune exitium exciti tot mala Romanis rebus attulerunt, Z/bares dicti sunt et Zunni 4ba- res. fidem faciunt Theophanes ad annum 787 , Ado Viennensis .an. 879, Aimanus Floriacensis et Sigebertus im Chrónicis, qui omnes Abares cum Hunnis confundunt, eosque Hunnos et Aba- res fuisse appellatos aperte testantur. nominis etymologiam ex Hebraica lingua. quidam repetentes Abares idem esse voluerunt, ac si quis eos palantes, sagos et Nomadum more errantes atque huc illuc £ranseuntes diceret. ^ alii vero contendunt quosdam Hunnos Abarum nomine insignitos, quod robore corporis et animi fortitudine ceteris anteirent, ut siquis robustos validosque et bene dispositos vocaret. sed primam nominis originem Theophylactus Simocatta 7 8 videtur probare, dicens Hunnos, qui post alios in Europam confugerant, Abarum appellatione fuisse contentos: A£yevat ydo 2v voig ÉBvsci roig Zuvbuxoig vó àv Afgov vzsivot ivrgsyíGorarOv qVÀov. horum autem dux Chaganus vocabatur, eodem Simocatta testante ibidem illos ipsos Hunnos Abares se dixisse, suunque principem Chaganum honoris causa nominasse : OU10L ! MBdgovg favrosc óvou&cavrsc, Tüy Qyspova Tj T0) Xaya- vov z9oonyogíc qoidgvvovor. anno denique Christi 888 et 889 Hunni ab Arnulpho imp. Occidentis contra Moravorum regem Zwatapolugum evocati, et a Leone philosopho imp. Orientis con- tra Bulgaros invitati, undique collectis viribus, multorum millium numero, suppetias laturi libenter concurrerunt: sed ea occasione arrepta totam Pannoniam occuparunt, quae deinceps Hungariae nomen adepta est. praestat de hoc Hunnorum adventu tertio legere Rheginonem abbatem Prumiensem CAron. Iib. 2, Luitpran- dum JZZist. de reb. Europ. lib. 4, Annales Fuldenses /om. 2 Script. hist. Franc. ad a. 899, Cedrenum :/n Compend. ist. , Sigebertum in Chron. ad a. 908, Yoh. Aventinum ;nnal. Boio-
/
194 — QUERCH DE BELLO AVAR. MONITUM.
rum lib. 4, Aeneam Silvium, qui postea fuit Pius IT. pontifex, Hist. de Sec. part. 4siae, aliosque gentis feritatem crudelitatem- que enarrantes unaque simul exsecrantes: nos enim, ut hic tan- tum de secunda Hunnorum irruptione verba faciamus, monet Pi- sida, qui horrendum facinus, quod anno Christi 626 de ever- tenda Cpoli Abares animó conceperant, versiculis non inelegan- tibus describit. ^ verum cum ea omnia, quae nunc dicenda essent de Abaribus, commodius in notis ad singulos versus referri possint, a supervacaneo opere hic abstinendum ducimus. igitur Abarum originem breviter indicasse sufficiat; ac siquis adhuc plura cupit addiscere, adeat Francisci Foris Otrokocsi Orzoznes Hungaricas, quo in libro Hunnorum Abarumque res summa eru- ditionis copia pertractantur.
Quod autem ad praesens poéma spectat, Sergio patriarchae esse inscriptum facile dignoscitur: namque ei statim in principio hoc quidquid est laboris sui offertPisida, ». 12, ac deinde passim ipsum adloquitur. belli autem summam ducem fuisse deiparam virginem patet ex ipsis primis versibus aliisque operi intertextis : eius enim ope vere Cpolis est ab hostium incursione liberata, ut omnes scriptores Byzantini una simul cum Pisida testantur, qui eam solam contra Abares dimicantem repraesentat. sed Ser- gium quoque ipsum ut'alium belli ducem praestantissimum ubi- que commendat, sed qui secundas ageret partes, nec nisi prece et lacrimis pugnaret, et virginis deiparae nutu ope et consilio to- tam rem militarem administraret, v. 230. igitur a principio us- que ad v. 125 Abarum origo, feri mores et fraudes enarrantur: tunc Pisida bellum ipsum Abaricum exorditur, et facta ad Ser- gium invocatione multum in eius laudes excurrit, dicens v. 130: d zevre TwpoTTOv. nec sane immerito multum hac in re Sergio tribuisset noster Georgius, si modum. servare nosset: codiitüt enim Sergii custodiae una cum filiis urbem commendatam reli- quisse Heraclium imperatorem tum cum contra Chosroam dimi- caturus discessit; cuius rei testis est praeter ceteros Nicephorus patriarcha in Historia p. 11. Heraclius, Persis et Abaribus eo- dem tempore infestantibus, cum simul et fame et pestilentia res publica premeretur, mgogsxol sivo Zfoyióv vt tÓV TjG vÓÀe0G mQ0s- àgov , eu Té xol &oxovroc xol TÓ Aovmóv toU Àc0) uégog, nagorí- Oeo eroig ToUG nodes, xe Bivov vov moeroíxiov éyyeiolte, vd vÀwv mooyuorov Ovowcsg. at Pisida, quod quidem plurium ope et virtute confectum fuit, totum id voluit ad Sergii pietatem re- ferre, ut tantummodo eo gemente 'et virgine deipara protegente, nullis vero humanis viribus adnitentibus, et urbem servatam et partam victoriam esse constaret.
QUERCIUS IN BELLUM AVARICUM. 125
IN BELLUM AVARICUM ADNOTATIONE S.
v. 1. Deiparae virginis ope praesentissima Cpolitanam ur- bem «contra Abarum hostiles impetus fuisse servatam, cum He- raclius in Perside contra Chosroam pugnaret, anno videlicet im- perii eiusdem 16, Christi vero 626, die 29 mensis Iulii, commu- nis est scriptorum consensio. vide Chronicon Paschale p. 393, 'Theophanem i» Chronograph. p. 264, Nicephorum patriarcham im Brev. p. 19, Anastasium Biblioth. zm Hist. Eccl. ad annum Heraclii 16, et post hos Baronium ad annum 625. nec aliter rem actam esse tradunt geminae de bello Abarico narrationes, quas commentarii loco post hasce meas adnotationes adiiciam. itaque merito totam de barbaris victoriam beatissimae virgini acceptam refert Pisida. confer hos iambos cum inscriptionibus in templo Blachernarum positis, quas primus edidit Ducangius ad Zonar. t. 2. p. 65.
3. reponerem yg&gor.
12. Sergium a sanctitate morum et doctrinae saepe com- mendat,. vide ZZexaem. im princ., ubi ipsum agricolae evange- lico comparat, qui mentium campos suae eloquentiae et pietatis fontibus irrigat alitque. ita infra v. 531 Heraclium imp. eiusque filios pvzovoyiev Sergii appellat, quod omnes ipse erudiverit et Christianis moribus informaverit.
16. causam adventus Abarum in Europam recte indicat Pi- sida. Abares enim a Turcis victi, et usque ad Istri ripas pro- gressi, ad Iustinianum primum. ac postea ad Iustinum imperato- res legatos miserunt; qui cum illis societatem inire e re esse pu- tarunt, quod barbaros homines nequirent iu officio continere. cum igitur omnibus sit manifestum "Turcas montes Caucasios in- ter Pontum Euxinum et mare Caspium primitus incoluisse, patet Abarum quoque non multo longius fuisse sedem. atque hinc pro- fecto est quod ii, qui de foedere ab Iustino minore cum barbaris facto agunt, et Abares Turcas et Turcas Hunnos vocent, nec satis firmi in gentium appellatione videantur, quia, ut dictum est in Monito ad hoc poémation, omnes illae ferae nationes, quae in Europam immigrarunt, Scytharum vel Hunnorum nomine de- signabantur, ne Turcis quidem exceptis: testis est enim Theo- phanes, qui p. 207 sic ait: Oóvvor xor" ixsivo x«t909, oc Tovg- xove Aéyeuv tlg Ousv, noscfjevovct zo0c Tovorivov. atque iidem sunt quos Hunnos Sabiros et Abasgos vocat Procopius, de be//o Goth. & 3. Menander Protector de Zegat. Justini p. 151 Tur- cas, et Theophylactus Simocatta 7 8 Sabiros et Abares appellant. ac Evagrius quidem, cuius auctoritas plurimi facienda est, quia eius saeculi est scriptor, Abares a Turcis divisos fuisse aperte
196 QUERCIUS
tradit Zib. 8 1: FOvog ài Zyvióy of "Afago, vàv dabofiov, TOV Uni vróv KovxoaGov rd ixíxtwva ntülo vepopévav, o? To)g yeevidivrag Tov xovg moGcvci megtvyóreg , éncel woxdg mo0c e- UOvV inenóvOscav, &x vóv Bóczogov dglxovro TR u£zoic 0? Tdg ajioveg vo) "Iorgov xortiAqgoot, xal t9Og Iovovwievov inpscoflcv-
covro, Evagrio similia narrat Simocatta Zb. 7 7. recte igitur |
Pisida Aero in contemptum dzoGzaóeg recisos vocat: ducta enim metaphora ab arborum amputatione, quam late prosequitur, dicit Abares esse avulsos et exsectos a Turcis velut ignobiles ac inutiles ramos. Henricus Stephanus zm Z7Aes. Linguae Gr. ad vocem dmoomág , cum. animadvertisset daocnadag dici a Suida vOUGg dz0GzuG0ivrug avulsos, dxocnmaü0vrog autem Tovg d0x0- zívrag eunuchos sive castratos, recte coniecit vocem «zroGmeg
esse feminini generis , quod patet ex seq. versu 67, in quo Aba-:
res vocantur óífa 75g czoG7ze00g, scilicet 9e üov, radix avulsae virgae.
18. Abares a Turcis pulsi cum ad Danubium usque per- .vagati essent, ab Iustiniano imp. contra alios barbaros populos in auxilium acciti sunt, et in Romanae dicionis fines recepti ac donis ingentibus honorati. rem fusius narrat Menander Protector inter excerpta legat. p. 99, 'Theophanes p. 143, atqne ex eo Anastasius ZZist. Eccl. ad anm. lustini tertium. cum autem ibi semel consedissent, non inde amplius eos eiiciendi Romanis impe- ratoribus fuit potestas. Corippus Africanus de laud. Just. min. lib. 8 Abarum legatum multa iactantem, et munera sibi ab Iustiniano dari solita repetentem inducit, legato superbe loquenti iratum re- spondetem Iustinum. ita sane Iustinus locutus est tum cum pri- mum ad imperium est evectus, non diffidens se suis viribus posse Abares a Romanorum dicione expellere: sed postea ipsum quo- que, quamvis invitum foedera iunxisse cum invisis barbaris con- stat ex omnibus historiis.
23. scilicet ad ripas Danubii constitit, ut dictum est supra v. 16.
25. Abares cum primum ad amnem usque pervenissent, se eis Istrum non esse transituros iuraverant, ac Romani contra se trans Istrum non ituros promiserant. sed nulla fuit fides bar- baris; unde tot orta inter utrosque dissidia et bella, Romanis autem damna maxima illata. Franciscus Foris Otrokocsi, quem in Monito laudavimus, nimius sane est Orzginum Jdungaric. part. 1 c. 5 in defendendis Hunnis, quos ut ab omni invidia libe- ret, Romanos foedifragos facit, cum tamen constet nullo iure eos in elienam dicionem irrupisse, nec semel iuramenta et foedera dolo malo violasse, quod ex iis quae sub Heraclio imp. contige- runt clarius elucet.
90. recte zevroysivav appellatur Ister sive Danubius; qui
IN BELLUM AVARICUM. 127
suo cursu Romani imperii fines ad septemtrionalem partem vide- batur describere. :
84. cum Pisida bene observasset Istrum fuisse leve praesi- dium et propugnaculum contra barbaros, quomodo Abares flumen transierint, mihi videtur indicare. equidem, ut ex eius verbis coniicio, hiemis tempore id factum esse censeo, cum Danubius gelu constringeretur. ita sane tempore Arcadii, ad quod tempus fortasse respicit Pisida, evenisse tradit Philostorgius Z5. 11 8: 0r. vOv Obvvov, quotv, of uiv vüg ivrog "Iorgov ZxvOiag vüv ztoÀAQv qerocoGeuzvor xol OrepOsiooavteg zoortQov, Eneira moyévra àv zoreuóv Oiefievrec, &Og0cc tic viv ' Pauqv elonAdcavro, xci xard züGav dveyvOivreg vuv Ogcwuv OÀqv vuv Ewgomqv Awt- Gcyro. c simili prorsus ratione se in Europam penetrasse ipsi Abares gloriantur apud Corippum Zib. 3. hinc Pisida, opinor, Danubium ipsum poétice reprehendit, quod dygégo xofcst, con- tra id quod erat sancitum, terminos quos suo alveo dividere de- buisset, gelu obduratus coniunxerit, zoUg ogovg éxj£aro.
36. molesti quidem Abares Romanis, quamdiu trans Istrum sunt commorati : saepe enim flumen traiicientes et per Romanas provincias excurrentes omnia vastabant. cum autem cisis Istrum pedem intulissent, ibique certam sedem habere coepissent, la- tior eis patuit via ad res Romanorum afíligendas. Menander iz -Exc. de legat. p. 101 testatur Abares per legatos postulasse ab Iustiniano, ig! à ogác mtQteOorjgat yijv, 0zot v gUAov O1,60v- rci Tg oix5G6tig. actum quidem de occupanda Sirmio, amplis- sima ac celeberrima civitate, cogitasse ex eo apparet, quod in legatione, quam deinde ad Iustinum miserunt,: iidem petierunt Gore v0 Zíguiov of dvÓoOyver, xal vd Gvvi9v zorpuero, à Kovroi- yovoot xol Ovrgíyovgor zo0c Jlovcrwiavo) ixouífovro focuoc, oia On aUroU &pgo rO qQvàico rovro xertyOovroc. ibid. p. 154. certe Iustinus, quoad potuit, obstitit: sed sub Tiberio tandem T0 Ziguiov vO GGrv iv qsgclv dysyóvss vv Obvvov' zoonOov cf 6xovOaí* of 0à GvvOduot éxovsíüicroi ' Pouatoig. Menander zbzd. p. 117. propterea Pisida exclamat Qoqv ó3 Àowxóv etc. Abares enim non contentos Istrum traiecisse, ultra Savum etiam super- structo ponte vagatos esse liquet ex eodem auctore p. 128.
88. omnes post Tustinianum imperatores, videlicet Iustinus Tiberius Mauricius Phocas et Heraclius, conati sunt trans Istrum Abares compellere, sed frustra, quod viribus impares essent ad reprimendos barbaros, praesertim cum uno eodemque tempore eis esset dimicandum contra Persas, a quibus vexabantur; unde non semel ad incitas redacti Abarum opem implorare coacti sunt.
41. historici, quos tacitus laudat Pisida, quod ante se de rebus cum barbaris gestis scripserint, certe sunt Dexippus Athe- niensis, Eunapius Sardianus, Priscus Penita rhetor, Menander Protector, Procopius Caesariensis, Agathias Murinensis schola-
128 QUERCIUS
sticus, Theophylactus Simocatta, aliique, quorum opera aut in- tegra aut mutilata reperiuntur zr corpore 4st. Byaantinae.
49. Abarum origine et bellorum causa inter barbaros , et Romanos indicata, quae mala Abares ipsi Heraclio imp., qui Phocae successit, comparaverint, enarrare aggreditur.
60. Phocam quocunque contumeliae et probrorum, genere affectum passim invenies in scriptoribus Byzantinis. "Theophanes Pp. 242, de eius electione sic ait: c vayogevstot Td 40:0 1^, DT] ai- Quog vQv GrijmirQav ó ,Tógavvog nooyeiglzeron , aod ageei. Tig &£U- Oeiuovíag V Gvpqoge, xoi Àepficver viv. Évagkw. vd. ueycào vav "Pouelov évvgqjpacto. hinc Pisida eum Hydrae comparat. vide. Heracliad. ;4croas. 9, B et seqq.
54. alios post alios dicit, ut puto , esse generatos Abares, ut nunquam defecerit barbarorum natio, sed in Romanorum per- niciem semper excreverit. ex ichore autem eos natos dicit, tan- quam ut vilissimum genus traducat. Dao enim quamvis Homero Aliad. 6 340 sit sanguis, oióc méo vs Qéss uemogosoot Oeoiatv, at medicis est quidam vitiosus humor, et ut plurimum pus et sanies; quod patet ex GaZeni Comment. secundo in lib. 6 Epidem. p. 494, qui Hippocratis cum Platonis sententia circa icboris malignam qualitatem conciliat. igitur Pisida Abares ex sanie et tabifico quodam. humore generatos facit, ut quid pestilens et morbidum eos esse demonstret.
57. mullus ex scriptoribus Byzantinis prodidit memoriae Heraclium saepius contra Abares pugnasse: omnes enim bis tan- tum eo imperante barbaros urbem Cpoiim invadere aggressos esse tradiderunt; de quo gemino bello agit etiam Pisida in hoc poémate. verum iam antea Heraclium multoties cum barbaris dimicasse eosque fregisse nos hic admonet Pisida.
59. summam rerum confusionem, in qua tunc erat res Ro- mana, breviter describit. hinc enim barbari, inde Persae cla- dem et exitium Romanis minabantur. | tota autem civitas factio- num studiis divisa, quae scelerum auctorem et ducem habuerat Phocam, mutuis caedibus et flagitiis vacabat. o£ uiv Iléogen, ait "Theophanes p. 248, £&o uL nálemg ivvgdvvovv "Popaiovg, 6 0i Doxàg Évóov vd qeíoosas evzoig éxoícu povsvov x«i s gpeieni- fov. at Pisida videtur indicare Cpolitanos cum. barbaris amici- tiae vel consanguinitatis legibus fuisse coniunctos atque per- inixtos.
61. de factionibus Veneta et Prasina, ad quas hic certe alludit poéta, alibi erit opportunior locus dicendi. vide ZZeraczad. "croas. 2, S4 et seqq.
63. cum ex amplissimo suo statu concidisse ac tot externis et intestinis morbis laborare Romanam rem publicam barbari cognovissent, de ea perdenda cogitarunt.
07. vide supra v. 16.
IN BELLUM AVARICUM. 129
68. alludit ad varias diversarum gentium in Europam ir- ruptiones, de quibus vide supra in Zonito, ubi observatum est omnes barbaros originis Scythicae fuisse. Abares autem Gepidas et Longobardos, qui primi Istrum traiecerant et in Pannonia con- stiterant, in fugam vertisse et loca ab illis occupata sibi retinuis- se, testis est Alexander de .Levat. p. 114.
69. o0 y£govrog, videlicet Scyzhae. quippe iam ab anno 13 imperii Valentis Hunnos vel Scythas in Thraciam usque per- vasisse dictum est in ZZonito, ac luculenter demonstrat Marcelli- nus 31 2. infra v. 88 ro yégovrog Éyyovov.
78. sensus opinor hic est. spes nobis inerat Abarum mor- tem, qui sub Iustiniano imp. nostras regiones occupaverant, no- stris malis finem esse allaturam: sed eov yrjv vgéAxov d£ ixsivnc tlÀxero, qui mortuo successit, mortui naturam induit. immite saevumque parentum ingenium traductum est in filios, qui aeque, ac illi barbari et crudeles detecti sunt. 7a enim corwi, ut est in proverbio, malum orum.
83. simile illud Horatii Epist. 1 10 94: naturam expel- las etc.
86. cf. Homerus Z/ad. 9 488.
87. Abarum genus ex adductis causis, quod ex Scythia prosiluerint, £evoGzrogov Tépag appellat. fortasse ad formae foe- ditatem alludit, de qua sic Ammianus Marcellinus p. 615: Hunni spadonibus similes , compactis omnes firmisque membris et opimis cervicibus, prodigiosae formae et pandi, ut bipedes existimes be- siias, vel quales in commarzinandis pontibus effigiati stipites do- lantur incompte. ac de eorum origine idem auctor p. 618 sic ait: nullusque apud. eos interrogatus respondere unde oritur pot- est, alibi conceptus, natusque procul, et longius educatus.
88. vide v. 69.
89. barbarorum multitudinem et feritatem notat, de qui- bus consulendi auctores in /Monzto laudati. sed praestat legere Ammianum Marcellinum, qui suam narrationem sic exorditur: Hunnorum gens, monumentis veteribus leviter nota .... omnem modum feritatis excedit.
93. Franciscus Foris Otrokocsi c. 4 p. 194 in suis Hdidils commendandis semper diligens et studiosus Athilae convivium, de quo Priscus zm Zxcerpt. Legat: p. 067, cum Assueri convivio non dubitat comparare. exinde autem Scytharum temperantiam immodicis effert laudibus. verum meminisse eum oportebat, dici solitum de iis qui intemperantius vino indulgent, Gxv- Sonciv.
94. primam Abarum Heraclio regnante contra Cpolim ir- ruptionem narrare aggreditur. plura de hac re in Chronico Pa- schali p. 389, in Theophane p. 252, in Nicephoro Comp. 4st. p. 9, ac post eos in Cedreno p. 408, et in Baronio ad finem anni
130 QUERCIUS
Christi 618. ex omnibus hisce auctoribus satis liquet hoc pri- mum bellum Abaricum, vel potius depraedatoriam incursionem, actam esse, cum adhuc Heraclius in urbe versaretur, ac anno prorsus imperii illius 9 et Christi 619, quamvis Pagius,; cum dis- sidentes inter se cognovisset auctorem chronici Paschalis et'T'heo- phanem, in annum 621 id reiiciendum putaverit. sed dubium sustulerunt Petavius in notis ad Nicephorum et Mansius in notis ad Baronium. giAómAovrov ycgw annua non modo tributa pen- dere Abaribus non neglexisse Heraclium , sed etiam munera mi- sisse videtur hic adserere Pisida: unde ridendus venit superius memoratus Otrokocsi, qui cum qua ratione ab hac perfidia contra Heraclium suos Hunnos defenderet, non invenisset, ait p. 219 eos ideo motos fuisse, quod viderent se diu quiescentes contemni et posthaberi a. Romanis ;' tributoque ex pactione debito defrau- dari. atPisida contra affirmat nil intentatum reliquisse Hera- clium, ut eorum foedifragam naturam emolliret; quod sane mihi est etiam probabilius ad credendum, eo quod ipse imperator de bello contra Persas movendo tantummodo sollicitus esset.
99. Abarum fraus manifesto evincitur. Heraclius enim cj£cs Aoywav adhibitis primum legationibus ,: xol dogs Uzo- eyícs;, et deinde promissis donis firmam cum Abaribus pacem inire contendit, atque id non verbis tantum sed etiam scripto san- citum est. hoc enim puto significare ea verba. z:e&90? vd z.odre xol Àoyo T& üsUreQa. vere igitur sibi societate coniunctos eos habere studuit Heraclius. «quid quod haec foedera ipso Abarum rege Chagano flagitante icta sunt? rem narrat Nicephorus p. 9.
105. cf. Horat. A. Poet. 390. i
108. alludit ad iudicem iniquitatis, de quo uc. 18. Ana- stasius Sinaita quaest. 149 diabolum eum esse dicit: deus enim contra iudex iustus, fortis et longanimis etc. ac diabolus quidem apud ss. patres saepe zrov199oc audit.
110. legerem gusievOíoc, quod nomen deduxit Pisida a planta zóelsitho sive nigella, de qua Dioscorides 3 93 et 'Theo- phrastus 7 9: meliintliii quippe semen nigerrimum est.
112. vide Erasmum dag. p. 169: "ALethiopem lavas, et p. 947: .dethiops non albescit.
113. merito fraudulentum et vere diabolicum Abarum i in- genium exagitat Pisida: nunquam enim turpius fides violata est. rem pete ex laudato Nicephoro bid.; cui consonant auctor chro- nici Paschalis, et 'Theophanes.
121. imperita quaedam manus 9oÀog i in ó0Àcc convertit in codice, quasi vox f«ofegoc sit generis substantivi, quae tamen saepius occurrit pro adiectivo' anm ut v. 109.
192. scelera et flagitia, quibus tunc temporis obruebantur Cpolitani , tacitus carpit. porro Cedrenus, quam essent civium omnium perditi mores, satis ostendit narrans p. 407 sanctum
IN BELLUM AVARICUM. 131
quendam monachum, Phoca imperante, a deo quaesisse cur tam . impium Christianis imperatorem dedisset, vocemque sibi respon- dentem audivisse: Ori qe(govo voUrOV OUy t0Qov zQ0g Tv xaxíav TGv viv xoroixoUvrOv iv vj zmoÀs. vide Heracliad. 2, 88.
125. paucis expeditus a primae Abaricae fraudis narra- tione ad secundam latius exponendam progreditur. hoc est enim vere bellum Abaricum, de quo agere in hoc poématio intelligit
oéta. 3 197. Sergii patriarchae precibus factum est ut deipara vir- gine intercedente placaretur divina iustitia et Cpolitani de barba- ris victoriam referrent. propterea tot laudes hic congestae ad pietatem eiusdem Sergii efferendam, quem Pisida ut belli ducem et heroem salutat.
130. confer hos iambos cum ZZexaem. v. 39.
136. saepein Pisida Judv pro cov.
139. similia in Hexaémero de eodem Sergio v. 1881.
143. vide ZZexaem. v. 1888. vA
:148. spinarum sordes sunt peccata, alludit ad parabolam de zizaniis Matth. 13 40.
147. cf. Johan. 15 6.
149. cf. Luc. 13 7.
154. legerem 4/0» vel certe 4jüetg. quae sequuntur, secun- dum apostolum Cor. 1 3 dicta sunt.
167. £vaviog certe est recens, quasi adhuc insonans auri- bus. testem habeo Suidam, qui ait oU z90 z0AAoU uvquovzvó- pevov, £u ivqyovusvov.. idem Suidas hanc explicationem confir- mat exemplo Pisidae, quod videsis inter fragmenta v. 87: sed eadem vox in eodem sensu usurpata occurrit, de Exped. 2 159: 171. scite orationem xeAwgégov vocat: ille enim perfe-
ctus est orator,' qui de quacunque re, quam sibi exornandam sumit, novit dicere ornate et apposite. vide Ciceronem Zib. 1 de Invent. et lib. 1 de Orator. ceterum de calligraphis et tachy- graphis, a varia scribendi elegantia et peritia sic dictis, a quibus mutuatur Pisida metaphoram, videndus Montfauconius Pa/aeogr. Gr. p. 35. confer de Éxped. 1 60.
- 172. quae sequuntur usque ad v. 213, allegorice dicta sunt. barbarorum hostiles conatus sunt turbines et procellae; navis iactata ventis et tempestatibus est Cpolis; nautae sunt cives; na- vis gubernator est Sergius.
174. ita v. 89 Abarum gentem Zuwvyov 6aAov appellavit.
175. omnes barbari, qui circa Thraciam consederant, simul cum Abaribus conspirantes vires suas contulerunt, ut magis sae- vam horridamque tempestatem contra urbem principem confla- rent. qui fuerint barbari, vide infra v. 137.
176. recte iv 9£gei. — cf. Chron. Paschale p. 717 ed. Bonn.
187. S. Basilius zom. 2 p. 168 peccatorem monet gg £r:
132 QUERCIUS
xotpOc, mov &AOsiv sig vekslav dvoietav, azo0£690 vd qoozlov rd mÀtíovo, xol moiv. Uzo[Qvqiov ysvícOa, vÓ cxéqoc, ixfoÀgv . s;oooo9o vàv eyoyluov & wj ós0vvoc GvvéAsEs.
197. Bovgya&go] ita in codice, quamvis infra v. 409 fovA- y&oowc. in designandis nominibus barbarorum, qui una cum Abaribus Cpolim invadere aggressi sunt, parum dissentiunt scri- ptores. Sclavos nominat Chronicon Paschale et Nicephorus, Ce- drenus p. 415 Sclavinos et Gepidas enumerat, quos a Chosroa contra Heraclium immissos ait.
205. scite, ut duplex periculum demonstret, Scyllam vocat barbaros et Charybdim Persas, qui uno eodemque tempore ac simili prorsus consilio ex diversa parte in perniciem urbis coniuraverant, ut narrat Nicephorus. GormsQ dvoutoiGd p evot &xá- tego, vOv Ogoxinóv Bocmogov, llíocot piv voUVc vie .AciéviOoc poígeg xot100vv, "Afagor 0à àv éxi Ogexue OiégOsipov ydpov. vide ZZeracliad. 9. 74. r
207. cf. Petr. 1 5 8. ,
209. 'Og8ía Lunae vel Dianae Arcadicae cognomen. dei-
param virginem intelligit, quam Sergius, ut mox patebit, habuit in bello adiutricem praestantissimam, | eam dzàevij non errati- cam vel non fallacem vocat, ut diabolo và zAewQrm errant vel seductori opponat. dicit Sergium £Axsw precibus virginem, ut poétae quondam dicebant Magos suis incantationibus de caelo evocare Lunam. — Virg. Ecl. 8 69. 213. plurimum tribuit Pisida vi orationum Sergii in retun- dendis barbarorum «conatibus. historici saepius laudati unum illud testantur, a virgine deipara urbem fuisse conservatam. at Sergius supplicationes publicas iussit, et primum beatissimae vir- ginis, deinde Iesu Christi servatoris nostri imaginem manu tenens, populo universo comitante, moenia urbis obiit; id confirmant geminae de bello Abarico narrationes, quas hisce adnotationibus subiicere operae pretium duximus *). haec sunt igitur zd $eic v&jveGuoro, quae commendat Pisida. primam sane supplicatio- nem cum virginis deiparae icone factam indigitat , ac propterea nuper dixit £Axov czàÀevij viv Og8íav.
215. poetae dixerunt gigantes esse filios telluris. Ovid.
*) Subiecit Quercius, cum hymno Acathisto, qui post urbem Avarum obsidione liberatam ab ecclesia Graeca coeptus est cani, et lectionem eius uo canitur diei et ünjyzouw dq£Auov £x zoAauieg igogíeg evAAeysioov xol &vé&uvncw óqgAot00av r00 zaoc00Eog ysvouívov Vo/uoros, nvixe Er cot xol (iofogor vrjv BaciMOe coscqv mom meoiexiuimcov, ol 0E - f clc Olxng meiQoévreg, 7] 0b móAug diowi]g reor ioa sroEG- Bsíoug ze Qtoróxov érqoleg £x rórs dOsu eUyagusriQuov ,| cix Ougov viv. Tuégow xorovoudctovao. sed hymnus et lectio in libris ritualibus Graeco- rum leguntur; narrationem edidit Combefisius Histor. Monothel. p. 805. cf. Gretser, in Ge. Codinum observat. 3 7.
IN BELLUM AVARICUM. 133
Fast. 5. 35. Pisida confirmat sententiam eorum qui gigantes di- ..€tos putant quasi ymysvsig; quod etymon adprobat Orpheus his versibus: ojc xeAéovot ylyavroc éxovvuov iv uexdgscow, ovvexa yc éyévovro «ak oluerog oUpavío:. vocem apsvdocozógove filios mendacii vertimus, eo quod nonnullis gigantes ex daemonum cum mulieribus concubitu fuisse procreatos, sumpto ex sacra hi- storia argumento, placuit adserere. verum si quis malit inter- pretari fabulosos aut faísae originis, non me habebit repu- gnantem.
216. vide supra v. 76. |
217. porta Hospitalis, quam nominat Pisida, non recense- | turn Cpo& Christ. inter urbis portas. verisimile videtur eam exstitisse vel inter vel prope portas, quae Polyandri et S. Romani dictae sunt: nam Chronicon Paschale p. 719ima cirea ea loca barbaros suas machinas eduxisse narrat. fortasse etiam porta Hospitalis a porta Polyandri nihil differt, quae ab hominum con- currentium multitudine zo9Avavógoc est appellata.
219. qvgiegyía est decem millium praefectura. itaque si Pisidam audis, octoginta millium numero barbari adorti sunt Cpolim.
299. wó9ove zvoyovc vocat machinas ligneas. Nicephorus p. 12: zwpyoi 0? sjcav &vÀwoi wol yeAdvot vd xereGxevécuora.
225. certa tibi spes inest fore ut suo in orbe consistat ma- nens fortuna, ne e nobis terga vertat. vide de vanit. vitae v. 18 et seqq.
227. de eodem Sergio orante similia zz ZZexa?m. v. 1889.
281. mowíev videtur fere eodem sensu usurpare ac avro- apiav , ut supra v. 43.
: 236. confer sequentes versus cum iambis ZZexaem. 1902.
248. mergozmouzovg funditores, a zézoo et z£uzto.
245. exitum auspicatissimum obtinuisse preces Sergii de- monstrat poeta v. 366.
246. Heraclium in Perside commorantem et cum Chosroa dimicantem de bello Abarico curam suscepisse, solus prodit Pisida,
. 250. concordant Theophanes et Nicephorus cum nostro in huiusce belli Abarici epocha designanda. omnes enim id conti- gisse testantur anno 16 Heracli. Heraclius autem profectus est in Asiam anno impcrii sui 12, mense Martio secundum Theopha- nem, vel Aprili secundum Chronicon Paschale. at bellum, Aba- ricum immense ulio tribus post annis actum est: itaque si a pro- fectione Heraclii ex urbe tempus supputes, recte dixisse Pisidam invenies, qui annos tres iam exegisse imperatorem in Perside affirmat.
253. hiemem urentem 4zeofoAudóg dicit, ut ad zonam usque mediam sive torridam, quam ex nimio calore inhabitabi-
134 QUERCIUS
lem putarunt veteres, penetrasse Heraclium significet; id quod apertius exprimit zn .eracliad. 1 156.
255. mater Heraclii, teste 'Theophane p. 250, vocabatur Epiphania. ea Cpoli degebat, cum filius Heraclius primum ex Africa Byzantium venit,. ut Phocam tyrannum regno exturbaret. Phoca vero matrem cum Eudocia uxore Heraclii in imperiali mo- nasterio Novae Poenitentiae diligenter adservandas inclusit. ni- hilominus multis adhuc annis Epiphaniam vixisse nos monet Pi- sida. similes versus legere est in Heracliad. 1 165 et de Exped. 8 126.
258. plures iam filios ex Eudocia primum ac deinde ex Martina susceperat Heraclius, «cum in Orientem profectus est, quos tamen Cpoli remansisse prodit Chronicon Pasch. p. 714.
266. de hisce litteris nulla mentio apud. ceteros historicos.
278. inter muros urbis fuit qui Murus Novus diceretur. eundem esse ac 'Theodosiacum, qui a Theodosio iuniore anno 418 exstructus est et postea pluries instauratus, suadet Chronicon Paschale p. 717 narrans in adventu Chagani equites peditesque 8vàov yevécOot voU véov OsoÓociexoU vclyovc vo) ovre vije Daci- Aíüog zoÀsog. vide plura im Cpoli Christ. lib. 1 p. 40. sed for- san haec intelligi possunt de muro ab Heraclio ad Blachernas in- structo, ut contra barbaros esset templi munimen: nam in eodem Chronico Paschali: cà i6 £r&w feoislog "Hooxhzlov ixrícOq v0 vélyoc 850 0tv rv fAoysoviv. mAéusw vsiyo esse opinor ita zzoe- nia munire ut hostilium tormentorum machinarumque ictus re- tundi possint.
278. Heraclius quamvis a matre et civibus multum solli- cite revocatus, ut urbis periculo succurreret, noluit e Perside pro- ficisci, ne Chosroa vires resumeret. idem confirmat Pisida 77e- racliad. 1 165. :
280. ex Chronico Paschali colligimus ad urbis defensionem reperta fuisse, cum Chaganus de ea vastanda cogitaret, equitum duodecim millia.
281. xer' evrdv puto dictum pro xoz' evro), ut saepe Vuüg pro cé, cum Pisida loquitur de Heraclio.
295. consonant haéc cum iis quae leguntur in narratione de bello Abarico edita a Combefisio.
298. codex habet zocovzov, sed super c appositum est o,
301. | mandata tam studiose perficiebant, ut exsecutio im- peratis ad amussim responderet.
308. id praestitit in poematiis de Zxped. Heraclii et in Heracliade.
913. oyovreag vzwxóovc, Sergio subiectos eiusque paren- tes dicto, appellat militares duces, propterea quod ipsum Sergium primas inter omnes tenuisse, tanquam verum belli imperatorem, demonstret. :
IN BELLUM AVARICUM. 135
314. ueyi6rgoc idem ac sjyeuv ràv reécov. | de hac voce et dignitate vide Dufresne Goss. Graecit. magister militum in urbe tunc erat Bonus sive Bonosus, vir patricius et illustris. ni- mirum Heraclius in Persidem iturus urbem regiam Sergio et Bono commendaverat; testis Theophanes p. 254.
815. en ut clarius omnes a Sergii nutu pendentes faciat. neque enim dubito Pisidam, cum dicat Juiv et deinceps cof, lo- qui de Sergio.
321. videtur imitatus illud Sophoclis in Jiace Flagell. v. 878: moóvog xovo nóvov g£ott.
323. Bonus Magister militum non semel hortatus est Cha- ganum ut donis et tributis acceptis ab urbe obsidenda desisteret. Chronicon Paschale p. 720.
324. qui fuerint legati, quisve legationis exitus, vide Chron. p. 721.
829. Chosroa ut Heraclium pluribus bellis distentum faci- lius frangeret, eo anno suas copias divisit, ac, ut ait Theopha- nes p. 263, TÓv Zofoegov xorc RID iidem. qui inita cum Hunnis societate urbem vastaret. hic igitur Sarbarus cum Chrysopolim, hodie Scutarium, venisset, nuntios ád Chaganum misit, qui eum de suo adventu certiorem facerent et auxiliares copias ei promitterent.
8485. oíxérqv vocat Persarum legatum, ad originem regni Persici animum intendens, ut quam ille esset despiciendus cum Cpolitanis legatis comparatus demonstret.
359. $ol&coqe 5j 9uga Bospori fauces. — Cpolitani tum si- num Ceratinum tum portum Byzantii catena ferrea occludere solebant, cum necessitas postularet ut hostes illuc ingredi prohi- berentur, ut videre est zn CpolE Christ. lib. 1 c. G et 7T. dili- genter id curatum fuisse videtur insinuare Pisida, ut Persarum legati ad Chaganum missi in reditu deprehenderentur; quod ob- tigit feliciter. proinde ipinor Pisida dicit rdg e/oó0ovg xAsícaca. nobis certe non probatur, quod ea de re tradit auctor Chronici Paschalis, qui casu factum putat ut iidem legati redeuntes interci- perentur.
.961. mne quid desideres quod ad rei perspicuitatem confe- rat, lege Chron. Paschale p. 722.
967. iure deiparam belli dominam appellat, quae omnium scriptorum consensione visa est caelitus adesse, ut litem inter Abares et Cpolitanos dirimeret. plura hic occurrunt quae ad fori rationem et usum dicta sunt, cum iis conferenda quae leguntur in Historia Fori Rom. a Francisco Poleto post Brodaeum confecta inter Supplem. Thesaur. Jntiqq. loh. Poleni Fol. 1 p. 328. nimirum Pisida bellum Abaricum scite ut causam considerat. controversia est, cedendane sit urbs Abaribus; locus actionis est ad moenia urbis; advocatus pro Cpolitanis est Sergius, iudex deus,
Georg. Pisid. 12
136 QUERCIUS
patronus verbum; quae sententiam a deo scriptam pronuntiat et confirmat, est deipara.
869. dvroÀeUc ab ivré£Mouot, qui quid factu sit opus decer- nit. eius vocis nullum, quod sciam, est exemplum.
970. alludit ad secundam supplicationem, | qua indicta Sergius desuper muros urbis servatoris nostri Iesu Christi imagi- nem circumtulit. vide v. 213.
373. celeberrimam iconem cystoozoíqrov, Camulianensem a Camulio Cappadociae civitate nuncupatam, indicat poéta, de qua disertissime Gretserus in libro de /mag. non manufactis c. 15.
confer de exped. Jeracl. 1 140, et notas Combefisii ad JVarrat.
de Bello bar.
875. tanta fuit vis obiectae hostibus imaginis, ut statim terga verterent nec auderent resistere, quia eiusdem aspectum nequirent sustinere. hinc lepide poéta Sergium dolo circumve- nisse iudicem, scilicet deum, visum iri affirmat. sed qui fuerit dolus quo iudicem corrupit, mox patebit.
384. precibus ieiuniis, et eleemosynis divini iudicis benigni- tatem consecutus est Sergius. hic ille est dolus quo usus est, quo nos etiam uti in rebus arduis maxime convenit. porro Pisida, quae sit vis paenitentiae et eleemosynae demonstrare intelligit ; quasi ea sit certa ratio non modo impetrandi sed extorquendi a deo quae petimus, ac deus ipse in huiusmodi numerum gratiam iudicet. confer ZZexaem. v. 419 e£ seqq., ubi Pisida paenitentiae virtutem similiter exaggerat.
888. m0 vüjc Óixnc, ut v. 878 Byjav pozo nepnyuévov.
389. Iulius Pollux 8 25, qui omnia quae ad iudicium per- tinent explanat, ita ad rem ; Koviíag dztodindcot Égy vív Oixqv zó dz:0M) Gat 1] vixdiGoy ezogQven og &v qjueig xowUngicot.
392. ,rvgóc &oyov incendium, ut de exped. Heracl. 9 946 Foyov zàv ógyévov pro organis.
896. mígav. intellige Orientale littus prope Chalcedonem: ibi enim Sarbarus cum. suis Persis adoriendae urbis tempus ex- spectabat. Pera enim quondam Byzantinis non modo ea pars erat quae etiam hodie id nominis retinet, verum totum late littus vel ad Boream vel ad Orientem positum trans fretum ; omniaque ea loca ad quae nonnisi navibus traiicere quis poterat, zegozixe pégn vocabantur. .
899. £oog convento, pactum. Chronicon Paschale rem narrat p. 717.
401. Abares et Persas multa sanctorum templa incendisse, cum re desperata ab urbe recedere coacti sunt, refert Chronicon Pasch. p. 795. at narratio edita a Combefisio cum nostro poéta semper consentiens ipso belli initio, non in fine id evenisse tradit. itaque Znculpabiles lapides sunt templa igne vastata.
402. Boni patricii consilio factum est ut Persis Sclavis Aba-
———— ——À Maca
IN BELLUM AVARICUM. 137
ribusque male cesserit sententia, in quam omnes convenerant, ut dato per ignem signo undique omnes irrumperent. testis est Ni- cephorus patr. p. 12; ex quo repetenda quae tacet Pisida in lau- dando tantum Sergio occupatus. Nicephoro adstipulatur Chroni- con Pasch. p. 724, ex quo patet Armeniis ignem data opera ad aedem S. Nicolai excitantibus barbaros omnes deceptos fuisse.
405. Abares cum iam propius ad urbem accessissent, ex ea parte ubi celeberrimum deiparae virginis ad Blachernas tem- plum exstructum erat, irrumpere conati sunt. narratio a Com- befisio edita refert Scythas ad templum, quod zz fonte vocant, excurrisse. sed templum zz fonte, cuius nulla mentio in Cpoli Christiana, a Blachernarum templo non fuisse disiunctum colli- gimus ex Nicephoro Callisto 15 c. 25 e? 26. hic igitur acta est pugna. hic deipara Cpolitanos defendit et barbaros profligavit. omnes plane historici fatentur virginis miraculo urbem fuisse liberatam. at Cedrenus p. 416 virginem ipsam vere se conspi- ciendam hostibus dedisse narrat; quod aut ex Pisida finxit, qui, ut patet, militantem deiparam facit, aut ex Chronico Paschali, in quo p. 725 ita legitur: Xol TOUIO Beyev à &Otog Xeydvog T6 xoig TOU zokéuov , 0zt 2yg 0:000 yvvaixe GsuvopogoUGav stQi- vo£yovGav ele 10 veiyoc ovi 0vGcv.
407. dolis, periuriis, incendiis.
408. dotes: habet qg£tov.
409. | decem diebus terra marique pugnatum est: dum enim Abares admotis machinis urbem oppugnarent, Sclavi et Bulgari parvis navigiis vecti per sinum Ceratinum in littus descendere urbemque ipsam vastàre moliebantur. itaque in duplici bello ac de pluribus una simul coniunctis hostibus deum et deiparam triumphantes demonstrat. qui rem magis ad historicam fidem expensam cupit intelligere, adeat Chronicon Paschale.
411. ex uno trunco erant excavatae barbarorum cymbae, quas merito £rabarias vocares. Nicephorus patriarcha et Chro- nicon Paschale uovo£via eas appellant, Theophanes, qui legerat Pisidam, et Cedrenus, qui Theophanem, yàvzre& 6xég: nomi- nant. Ammianus Marcellinus 31 3: f£ransfretabantur zn dies et noctes, navibus ratibusque et cavatis arborum alpeis agminatim impositt.
437. hactenus Pisida sibi visus est terrestrem pugnam de- scripsisse , ex qua idcirco Cpolitanos victores evasisse declarat, quia Sergius sola imaginis c eLQoTr ou] T OU circumgestatione barba- ros represserit. itaque primam victoriam deo acceptam refert. hoc sane puto significari per ea verba zd. vóre táe yoege terga vel dorsa picturae. sienim velis Sergium barbaris obiecisse vul- tus sanctissimi anticam partem, per rd vorc dorsuz, videlicet superficiem tabulae ac ipsam plane picturam intelliges: ita enim 7d vOra vg 9oldoGrg maris superficies explicari solet. si autem
138 QUERCIUS IN BELLUM AVARICUM.
mavis ipsum Sergium ob reverentiam posticam tantum tabulae partem Abaribus opposuisse, quod illi minime digni essent qui sanctam iconem viderent, eadem verba per /erga vocas esse concedes. ut autem iste senarius non claudicet, articulus zc ex- pungendus. confer v. 378 et seqq.
438. ad alteram pugnam, quae in mari acta est, progredi- tur, in qua solam virginem pugnasse pro Cpolitanis affirmat. prima igitur victoria a deo, altera a deipara parta est.
440. miratur cur in sinu Ceratino cum suis scaphis se con- iecerint barbari. stultum sane consilium, cum prae multitudine lintres lintribus essent impedimento. verum tam exiguis .nayi- giis se alto committere barbaros timuisse, atque ex una eadem- que parte urbem invadere voluisse credendum est; quod ue Chronicon Paschale p. 720ima.
445. templi in Blachernis locus recte designatur, ut v. 405. confer Cpolim Christianam Zib. 3 p. 88. ea aedes, quae extra urbem erat ad littus maris, post fugatos Abares intra urbem ex- citato muro inclusa est, Chron. Pasch. p. 726.
457. legerem zoAsuífsr, ut constet metri ratio.
463. ex repentina tempestate disiectas fuisse barbarorum trabarias consentiunt historici; ac Pisida satis innuit hoc fuisse miraculum, quo virgo deipara Cpolitanorum rebus opitulata est.
466. simili modo ac pene iisdem artibus legatos a Persis ad Chaganum missos evadere studuisse a Cpolitanorum manibus, vidimus ad v. 361 ex Chronico Pasch.
470. naves cum turribus in usu fuisse apud veteres testan- tur historiae et numismata: sed non huiusmodi erant arte Aba- rum scaphae.
476. 2elludit ad minas et convicia superbi Chagani, quae ex Chronico Paschali retulimus ad v. 324.
481. maximam vim calamitatum ; Ogcyuo idem ac zs 9. in Etymologico ügcyp vv xegpeov.
493. Nicephorus patriarcha p- 18, non tempestatis sed in- currentium Cpolitanorum vi barbaros fuisse oppressos narrans, ix oU sUOimg ait Éxrewwov, xol oluorzt zoÀÀQ v0 QoAcGotov VO égoívicatco.
496. «vrQv opinor QoAcrzav.
497. cf. Exod. 14 31.
502. tympana et cymbalos, quibus utebantur barbari, tan- quam. profana instrumenta deoque laudando minus convenientia excludit Pisida, ac sensuum pentachordon, videlicet animi purio- res affectus, tantummodo admittit, confer de exped. Heracl. 2 246 et segg.
611. vowqrqv znvÀqv vocat intellectum , quia Plato in Ti- maeo p. 45 caput vel cerebrum «xv voi Qciovdrov xoi [cgoatov gégov ol«zci sapienter adfirmat.
QUERCH DE HERACLIADE MONITUM. . 139
518. cf. f Cor. 6 15.
592. vide Zexaem. 4 401 et 500.
525. angelos, qui stent pro Heraclio contra Chosroam, ut quondam a deo steterant duce Michaéle archangelo contra Luci- ferum. angeli enim, ut ait David Psa/. 102 20, potentes virtute, facientes verbum illius.
527. per haec duo flumina Persas et Abares, qui tunc erant hostes Heraclii, designat: nam ad Istrum ut plurimum acta sunt bella contra Abares, et Chosroam trans Tigrim fugere coégit He- raclius. vide Theophanem p. 269.
528. vide Exod. 7 20.
531. vide supra v. 12. — patet autem Pisidam illud Pauli Sergio convenienter accommodare, Cor. 1 3 6: ego plantas, "pollo rigavit, deus autem incrementum dedit.
537. quem hic Pisida allegorice filium Sergii appellat, esse filium Heraclii non dubito. is fuit ille Flavius Constantinus, qui JNovus Constantinus dictus est et in numis ZZeraclius Constanti- nus nuncupatus invenitur. circa annum 630 Gregoriam Nicetae patricii filiam, iam a teneris unguiculis sibi desponsatam, in uxo- rem duxit. rem tradit Nicephorus patr. p. 15. itaque opinor Pisidam idcirco ita Constantinum hic alloqui, ut fausta omnia augustis sponsis adprecaretur, quos tamen matrimonio coniunctos non fuisse legimus in eodem Nicephoro, nisi postquam Heraclius, exstincto iam Chosroa et pace cum eius filio Siroa facta, e Perside . victor triumphansque remigravit.
DE HERACLIADE MONITUM.
Heracliados inscriptio, quam huic poématio, duabus tantum acroasibus comprehenso, posuit Pisida, quid magnum plane vide- tur prima fronte polliceri. Iliadem enim et Odysseam, Aeneidem et Thebaidem, aliaque huiusmodi cum Graecorum tum Latino- rum poémata longo deducta filo, facile sibi quisque in mentem revocabit. sed vereor ne qui tituli amplitudine captus quid simile a Pisida exspectat, a spe dicidat sua, cum neque scriptionis ge- nus neque poéseos maiestatem neque rerum, quae narrantur, gravitatem conceptae statim opinioni satis et ex aequo respondere invenerit. at Pisida quidem, ni fallor, ea de causa tam specio- sum titulum suis hisce acroasibus inscripsit, vel quia de Chosroae excidio, quod eorum omnium quae ab Heraclio gesta sunt fuit opus maximum, agere potissimum volebat, quod sane ex eius- dem tituli explicatione, eig r»jv zsAs(ev zwrootv Xocgóov, fit mani- festum; vel quia Heraclii imperatoris res singulas, quas post- quam regno potitus est praeclare gessit, attingere ac delibare
L
140 — QUERCII DE HERACLIADE MONITUM.
constituerat, ut ex secunda acroasi patet clarissime: ita ut sive finem operis spectes sive mentem scribentis , praesens poémation, in quo Heraclii vita gvvozrwxdg continetur, qualecunque illud tandem sit, non immerito ZZerac/ados titulo praefulgeat insigni- tum. ceterum ne satis quidem distincte et enucleate, quae ad cladem ipsam necemque Chosroae spectant, nobis enarrat poéta; quamvis non alio forsan modo haec ipsa pertractare ei integrum fuit. non enim ille secundae ut primae expeditionis ab Heraclio assumptus comes est, nec satis patiens morae fuit, ut reditum imperatoris exspectaret, a quo ut actae res essent facile potuisset addiscere; sed ut primum nuntium de Chosroae morte Cpolim adlatum est, statim ingenti laetitia perfusus et poético furore ab- reptus hos XE ut omen fudit, fortasse etiam ad Heraclium misit, ut ei qua poterat ratione obviam iret, et pro re tam magna et tam feliciter gesta non ultimus civium gratularetur. quod qui- dem ex iis quae leguntur in fine primae acroaseos colligere mihi videor posse: ibi enim dubius et haerens quid primum, quid de- inde diceret, rerum numero et pondere obrutus et pressus a prae- liis describendis sibi in praesentia abstinendum esse decernit, us- quedum imperator Byzantium reversus rem omnem ordine, ut factum esset, aperiret, et impedimentis ad loquendum summotis animos civium ad scribendum excitaret, v. 238. atque inde et- iam , quantum coniectura consequi possum , Pisida de hoc argu- mento plenius et melius pertractando iam.tunc videtur, cum haec scriberet, cogitasse. at si cogitavit, in aliud commodius tempus rem certe distulit. praestiterit autem necne quod in animo ei sedisse coniicio, non ausim adfirmare ; quamvis praestitisse arbi-. tror, et quia plufa sunt fragmenta, quae huic argumento quidem conveniunt, sed quae ad hoc poémation referre satis commode non possis. cuius rei eorum esto iudicium , quos Pisidae fra- gmenta ad calcem operis in unum a nobis comportata conferre et expendere non pigebit. certum igitur, firmumque sit epinicion potius quam poéma hisce duabus acroasibus contineri. res et tempus nobiscum faciunt. nam praeterquam quod ita exorditur Pisida ut hymnum existimes canere, leviter admodum ea quae ad expeditionis ductum et exitum spectant tangit et in transitu, totum autem se in Heraclii pietate commendanda effundit; ac dum in eo esse credis ut aliquid de re proposita dicat, quasi ab- sterritus videtur resilire, et in iis quae ante susceptam expeditio- nem gloriose fecerat imperator enarrandis pervagari. ipse autem testis est disertus, dicens zZcroas. 1 240: Ojo dnidoec órpoxiwóvvp $odcz TÓy voUv, ém' avzàv vuyouos vàv zQcrypitcav.
ita autem id factum est, quia huic operi manum nimis sollicitus
admovit, scilicet, ut mea fert opinio, paullo post quam dveyva- 6üq6av (utar enim verbis Chronici Paschalis p. 727) «zoxgic6sis
QUERCIUS IN HERACLIADIS ACROASIN I. 141
ix! Gufovog iv T dywordry ueyen Pbimolo , GraÀsigot 2x vv evoroAuxGv tod vzO "Hooxhtíov ToU sVasfeórórov Bociiéos, OnAoUGot viv zrGGiw ToU Xocgóov xol yv dvayopsvotv Zxigoíov vo) li:ocdv feciiéoc. Heraclii litteras exhibet ibidem auctor Chronici , quibus nil plane quadrat aptius aut melius cohaeret, quam primae acroaseos initium et finis, itemque secundae con- clusio. diceres Pisidam totius civitatis nomine Heraclio respon- disse. itaque, si me audis, haec scripsit Pisida anno a Christo nato 628 exeunte, quiin 18 regni Heraclii recidit: eo namque tempore de Chosroa ab eodem Heraclio primum subacto et deinde a filio Siróa interfecto Cpolitani cives certiores facti sunt. uti- nam quae Pisida tam rapido, tam stricto stilo scripsit, saltem dilucidius et planius explicasset: fatear enim, quod nisi Theo- phanes ubique facem praetulisset, multis in locis haesisset aqua, quod aiunt; quippe tortuosa et implicata allegoriis occurrunt multa, quorum sensum statim assequi facile non esse legentibus patebit.
IN HERACLIADEM ADNOTATIONES. ^:
AcnoAs. 1 v. 1. Ad calcem Chronici Paschalis p. 398 727 15 ed. Bonn. exstant litterae ab Heraclio ad Cpolitanos post de- victum Chosroam missae, in quibus imperator, quod deo favente contigerat, narrat, civesque hortatur ut pro tam prospero expe- ditionis ab se susceptae eventu totos se in dei laudes effundant. eae litterae cum Pisidae senariis conferantur.
2. Pisidae d6rgodovAovc hic vocanti Persas plauderet liben- tissime Thomas Hyde, qui in libro de reZzg. vet. Pers. nec aorgo- Adrgec, neque zvocoÀcrgac, sed dGrgoóovAovg et zvoco0ovAovg appellandos esse contendit: ab omni enim idololatriae suspicione eos liberare satagens, óoviíag, non Aeroíeg, venerationis, non adorationis specie cultum tantummodo civilem astris eos olim praestitisse et nunc quoque praestare decernit: in quam senten- tiam iverunt etiam Prideaux ZZist. Jud. tom. 1 p. 215 et Beau- sobrius Z/ist. MManich. tom. 1 p. 173. verum qui Chosroam c 6r9000vÀov hic appellat, mox v. 14 zvgcoAcroqv vocabit. ergone sibi non constat Pisida? minime vero; sed fátendum eum óov- Aiav à Aetosíe non distinguere, ac eodem plane sensu d6rgodov-
.Àov et dGrgoÀdrQnv accepisse, ut qui de Persarum superstitione circa astra et ignem neutiquam dubitaret; quod ex iis quae pro- xime sequuntur abunde patet.
3. Magorum deridet insaniam, quorum vaticiniis plurimum Chosroes fidebat. vide v. 54 et segq.
4. sol, luna, ignis Persarum fuerunt numina, de quibus saepe in acroasibus de ZExped. dictum est. simile illud Virgilii
B
142 QUERCIUS IN HERACLIADIS
Aeneid. 9.430 de Pantheo Orerege , quem nec pietas nec 44 pol- linis infula texit.
6. citantur hi tres senarii a Suida in v. Eyyvov. Aemilius Portus legerat in secundo Xocgóov A£yovrog pro Ayjyovzog, ac pro- inde verterat aznuente pro deficiente. consule quae in fine se- cundae et in principio tertiae acroaseos de Zivped. adnotavimus, ut intelligas cur hic poéta lunam hortetur ut mortuo Chosroa in suo plenilunio clarissime resplendeat.
8. dsovoysiv iv xviow, Aonorem deo debitum rebus creatis tribuere; quod qui faciunt, veri sunt idololatrae ut Persae, qui bona pace "Thomae Hydii et eorum qui cum Hydio sentiunt, erant revera corgokrgou et z;vvoGolezQor.
10. góvovg, puto hic esse equorum sacrificia, quos Persae soli immolabant. vide de Zxped. 1 24 e£ seqq. ibi ced poéta Persarum stultitiam salse irridet. hic autem solem monet ut a sanguine victimarum se abluens omnibus testatum faciat, se re- spuere sacrificia nonnisi deo offerenda.
14. scite ex Persarum doctrina. duo enim erant apud Per- sas summa numina Oromazdes et Arimanius, sibi invicem con- traria, quorum unum. erat bonorum, alterum malorum fons et origo: ut enim Oromazdes lucis, ita Acibotius auctor fuerat te- nebrarum. hinc tantus honor soli luci et igni habitus est a Per- sis, ut ubivis locorum essent excitata templa, quae zwvgsie vel nvgoro cio vocabantur. intus enim ignis super aras positus reli- giosissime colebatur, qui ne unquam extingueretur, maxima erat Magorum cura. praestat legere Bruckeri ZZist. crit. Philos. tom. 1 Eh. 2, quo nemo melius Pérsarüm systema explicavit. itaque Pisida ex Persarum placitis dicit Chosroam a luce, quam adora- bat, in tenebras, id est in potestatem diaboli, cecidisse: si enim ulla fides Arabibus scriptoribus, Abulfedae testimonio apud Poco- ckium Spec. hist. J4rab. p. 146 lux est Persis idem ac deus bo- nus, et tenebrae diabolus. at Pisida forsan hic carcerem etiam designat, in quem Chosroes Siroae filii iussu coniectus est, quae vocabatur à oíxog v0U Gxórov, ut narrat Theophanes p. 271, qui, ut alibi monuimus, minime consentit cum nostro iambo- grapho.
15. Persidem, in qua erant ubique altaria in honorem i ignis exstructa, fornaci, in quam Daniel est iniectus, non illepide j^3 similat, ut Danielem alterum fuisse demonstret "Heradliuni:
16. Daniel. c. 3 50.
17. zbid. 48.
20. Persas aequat Chaldaeis, qui a leonibus, quibus obie- ctus Daniel illaesus evaserat, tanquam alzi0s z5jc apum QUzQU devorati sunt.
22. Chosroam, quem nuper Nabuchodonosori ob moruin feritatem comparavit, nunc ob mentis superbiam, et insaniam
ACROASIN I. 143
Nembrodo tacitus adsimilat, qui turrim Babel exaedificare insti- tuit, ut a dei potestate se liberaret; unde ex quorundam opinione idololatriae monstrum ortum habuit. Pisida, ut videtur, lose- phum secutus est, qui J/n4q. Jud. 1 4 ait Nembrodum .contra deum tyrannidem affectasse, hominesque eo contumeliae in deum, et despicientiae adduxisse, ut eis persuaserit ne deo concederent, eique acceptam referrent suam felicitatem. — forsan etiam Nem- brodo Chosroes confertur, quia ex Hebraeorum sententia imma- nis ille vir primus cultum ignis in Chaldaeam intulit.
23. Heraclius Chosroam fugientem secutus, quaecunque templa igni dicata in Perside invenit, solo aequavit, ut copiose narrat Theophanes a p. 257 ad 275. at Pisida, ut puto, innuit hic palatium, quod Chosroes habuit Gazaci, et a quo primum se- cedere coactus est. haec enim fuit prima et multum spectabilis Heraclii victoria, qua fugatis hostibus, ut idem "Theophanes te- statur p. 258, Gazacum Orientis civitatem occupavit, dv 1j Uzijo- qv Ó vaOg oU zvgQOg xci và yonuera Kgoícov zo) Z4vóÀv faci- Àíog xal x mzÀávm vàv dvOQcxov. cur autem Pisida dicat de Chosroa xol 9:06 qevratsro:, accipe a Cedreno, qui ex Theo- phane aliisque scriptoribus Byzantinis suam concinnavit histo- riam. is autem p. 412 iisdem plane verbis, quibus 'Theopha- nem usum esse nuper vidimus, ab Heraclio captam Gazacum ait, et deinde subiungit: xol s/osiOQw iv ajvij s0ge 10 uvGagóv ciào- Àov roU Xocg00v, 1o ze éxzunapa avzoU v vij 100 zolaríov Gqo- gosidei GríyQ dg iv ovgevO xoOqutvov, xol'ztgl rovro TALov xal GeAqviv «oi &croo , oic ó üticiüoiu cov dc Otoig ZA«rosve, xol dy- y&kove avv cxznrogópove negiéorqosv* ixciüfv ve Gveyóvag ova- few dg Vezovc, xal Tjove dg Boovrag &&uysia0cr 0 Ocouagoc vaig popyeveig éneveyvacoro. celeberrimum hoc fuit Chosroae palatium ab Heraclio destructum, de quo Iohannes Tzetza CAiad. 8 Ast. 66 ait mentionem fecisse in quodam suo poématio de Tenp/o, at- que ex eo septem illos senarios profert, quos Allatius temere attri buit Pisidae: satis enim aperte ibi Tzetza de se loquitur. quos quidem iambos, ut coniicio, "Tzetza composuit in laudem piae cuiusdam imperatricis, quae magnificum templum artificioso for- nice ornatum exstruxerit; ac proinde Archimedem inducit mulie- ris ingenio vinci se clamantem. in primo enim Tzetzae senario, quod obiter dicam, illud zgóg ovzàv ad vaov templum referendum est, et imziOsvor vel aliud eiusdem significationis verbum sub- audiendum est.
25. ut enim idem Cedrenus ibidem ait, ro)rc yovv zvgl dvdÀage, xal óv r0U zvgOg vadv xozíxavos xoi ztácav viv zw.
26. rursus Chosroam comparat Xerxi, de quo plura a nobis dicta de Zxped. 2. 308 et seqq.
28. confer ibidem v. 316. quod Pisida dicit, Chosroam nirQd Goat züv fvÜüóv, ad bellum Abaricum est referendum, de quo
144 QUERCIUS IN HERACLIADIS
,vide in poémat. huius argumenti v. 490. nullum enim aliud fuit bellum navale inter Heraclium et Chosroam praeter id quod prope inoenia urbis Cpoleos actum est. cum autem dicat Yüv nvper- co, roig Àv99oig, id intelligendum de caedibus immanissimis Christianorum, quas in tota " Syria et Perside Chosroes patravit. vide de Exped. 2 108.
80. clarius quam supra Chosroam aequat Nembrodo, cuius vim nominis eam esse dicunt ut idololatram tyrannum et gigan- tem significet. Pisida manifeste versionem 70 secutus de Chos- roa dicit yiyavziGv, ubi enim Vulgata Gen. 10 8 legit zpse IVim- rod coepit esse oua in terra , septuaginta interpretes habent 000g 1|o&ovo elvos yíyag Eni vig y5g. hic senarius citatur a Suida in v. Iiyovzig.
31. recte Baltasarem regem Babylonis z0 zcvrov verius et melius quam ceteros tyrannos terrae imitatum esse dicit Chos- roam: ut enim ille vasa de templo Hierusalem a Nabuchodono- sore asportata inter convivandum contaminare non erubuit, ita Chosroes lignum s. crucis, quod ab eodem templo abripuit et secum cum infinito captivorum numero abduxit, profanavit.
. 829. sz& $:í« quid intelligat, vide de Zxped. 2 107 et seqq.
93. JDaniel..5 5. ;
95. Suidas habet hunc iambum in v. 4yzgog. similis au- tem huic est 385 de Bell. A4bar.
36. varia suppliciorum genera, quibus Chosroes in Roma- nos saeviit, enumerans, ipsum quidem tyrannum, Christianos autem martyres fuisse designat.
98. hunc et prope sequentem senarium confer cum v. 487 et seqq. de Bell. bar.
40. cum enim Siroes Chosroa extincto pacem cum Heraclio composuisset , návrog , ut habet "Theophanes P: mim. ToUg iv goovgaic Xoi6riavotc x«l TOUG iv IIcoctót mácy ocyus rovg meofücuev «vrG, Gv v motQudoyn Zeyaolo, gvv voig viuloig «aL £o o7t0t0ic EUkois zoig £ "Tegovoadr]n Ang siot.
41. de variis tormentorum generibus , quae Pisida poétice describit, consulendus Gallonius de ss. zmartyrum cruciat. p. 16: ut martyres enim Romanos a Persis laqueo suspensos et necatos videtur repraesentare idem poéta, qui procul dubio S. Anastasium Persam eiusque septuaginta socios martyres ob oculos habuit, dum haec scribebat.
49. hanc poenam quondam a dominis infligi consuevisse servi$, testis est Aristophanes Borg. 633. ibi enim varias tor- mentorum species eleganter enumerat. ^at Pisida una cum aceto fuliginem per nares ingestam a Persis tradit, ut in Christianos magis saevitum esse ostendat quam fieri soleret in servos.
49. rotis, equuleo, trocheis aliisque instrumentis marty-
ACROASIN L | 145
rum corpora torquebantur, extendebantur discerpebanturque. vide Gallonium p. 83.
46. citat hunc versum cum superiore Suidas in v. &yei9oc, monetque poétam de Chosroae crudelitate agere. nulla autem occurrit varietas, nisi quod in Suida venit legendus primus, qui in Pisida est secundus. perperam Kusterus pro oi feri repo- nendum putavit cofapsvst , repugnante prorsus metro et sensu. nec magis probaverim, quod eidem Kustero placuisset, ut in versu superiori pro Íxdórm contra codicum fidem legamus £z&- eov.
51. oxcuuora sunt Zimites ac termini stadii fossis vallisque terrae designati , intra quos cursus fiebant in Circo; unde illud adagium vzig zd Gxcuuare z50Gv. maluimus aliorum exemplo Giüecani vocem retinere quam alia uti, quae vocabuli vim non exprimeret. Pisida, ut videtur, in amplissimo theatro mundi certantes inducit Heraclium et Chosroam, coelum terramque spe- ctatores facit, iudicem et arbitrum deum constituit, cuius be- nignitate et favore factum est ut nimia temeritate procurrens et terminos transgredi contendens Chosroes in axeyguezo, in fossas, praeceps corruerit, et ceteri omnes salutis, et victoriae coronam sint adepti. hunc esse sensum allegoricum nobis propositum, praeter ea quae sequuntur, facit ut ym verbum xgorsiv, quod usurpatum semper invenitur ad plausus exprimendos , qui- bus victores athletae a spectatoribus excipiebantur. si autem al- legoriam dimittas, dei scammata erant divina consilia et iudicia, seu fines ab eo constituti ratione plane diversa ac insanus Chos- roes secum reputaverat: consilium enim fuit Chosroae ut omnes Romani perirent, consilium autem dei fuit ut unus periret Chos- roes et omnes servarentur Romani, évóg z:G0vrog xol eidadié- vov 0Àov.
54. ludit in voce zAevizoc, quae a zievao, erro et in er- rorem induco; unde scite dicit Chosroam, qui tantum in astris fideret ut ea pro diis haberet, nunc demum sentire non a septem modo planetis, quos esse sidera erratica vaga et palantia noverant veteres astronomi,. sed etiam ab aliis omnibus stellis, quas fixas vocare solent, se fuisse deceptum. sic etiam salse irridet Persa- rum religionem et scientiam , quae potissimum in vana planeta- rum observatione versari solebat, cum ab eorum influxu omnia pendere arbitrarentur.
60. ducgpelsis Magos appellat eo quod semper, ac praeci- pue Heraclii temporibus , astrologia iudiciaria et dzoseÀeGuoruva] facultas tanto in honore apud eos esset, ut cum omnia ex magi- cae disciplinae arcanis petenda consilia essent, et nihil faustum esse posse existimaretur quod ab eis non fuisset definitum, quid- quid agendum esset, per divinationes et somniorum interpreta-
146 QUERCIUS IN HERACLIADIS
tiones expendi et iuxta varias planetarum species conversiones- que et potestates explorari antea oporteret.
61. quid sint exdupuore, dictum supra v. 51. at hic Pisi- dam puto vocare scamzaía ex astrorum observatione petitas a Magis definitiones, quibus illi vanissimi aeruscatores, quales qua- live fato futuri essent homines, qui sub cuiuscunque sideris for- ma et positione nati essent, devinabant. gyi« autem huiusmodi nugas et deliramenta appellat, tum ut eas aeque impias et insa- nas esse demonstret ac Graecorum orgia, quibus olim Baccho sacra fiebant, tum ut Magorum stultitiam vexet, qui ut popello id praestigiarum facilius venditarent, in templa et pyrea coibant, ut de vaticiniis, quae orgiis quid simile, si rerum vanitatem spe- ctes, merito dixeris, inter se colloquerentur et deliberarent. ita- que Pisida per has verborum ambages, opinor, exprimit Persa- rum levitatem, qui horoscopus et genituras, ceteroquin res va- nissimas, ut quid sacrum tractarent. qui plura velit, quae ad rem faciant, zzgl ysvs0Aroxag adeat Lucianum de 24strolog. qui hanc plane ridiculam scientiam defendit, et Gellium 14 1, quo nemo melius inter veteres subtilissimae artis fundamenta con- vellit.
62. Magorum inscitiam, et vanitatem evincit exemplo Chosroae, quem diu victurum ex horoscopo praedixerant, us- quedum ipse ab urbe Ctesiphonte invisenda abstineret, eum in- lerfectum iri a filio Siroa penitus ignorantes, quamvis eos ut genus quoddam fatidicum et divinum laudet Lucianus in Ja- crobis. horum de morte Chosroae vaticinium habes in 'T'heo- phane p. 269. ceterum nil mirum, si omnium rerum humana- rum tempus rationem et causam Magi in coelo, et ex stellis re- quirebant, cum aetatis vitio tum multi etiam alibi circumferren- tur homines fatidici, qui regibus vitae momenta singula expla- nare, et quo quisque genere mortis et ictu temporis esset interi- turus, se posse praedicere profiterentur; cuius rei testes sunt tot oraculorum et visionum libri a Christianis auctoribus memorati, de quibus videndus Fabricius 8/57. Graec. vol. 6 p. 363, qui, ut solet, pererudite disserens utrum Leoni Sapienti necne recte tribuantur oracula quae sub eius nomine circumferuntur, plurima huiusmodi scripta recenset. Leo etiam Allatius Dzatrb. de Geor- giis p. 851 obiter nonnullos vaticiniorum libros memorat, ex qui- bus etiam apparet exstitisse olim quaedam oracula Chosroae Per- sarum regis nomine inscripta, quorum, ni fallor, specimen est id quod de vaticinis Chosroáe tradit 'Theophyl. Simocatta p. 138.
63. "Theophanes p. 271 narrat Siroam suadente Heraclio in Chosroam parricidam arma movisse, ipsumque catenis onu- stum in carcerem detrusisse; ibi autem satrapas constituisse, qui eum pane et aqua parce sustentatum iniuriis lacesserent et con-
ACROASIN T. 447
spurcarent sputis; Merdasam eius filium, quem Chosroes pro Siroa in regem coronari voluerat, interfici iussisse , omnesque reliquos eius liberos e medio tolli mandasse. iv mivre Ói sué- Que TOUTO moujgaveg , ixflevotv 0 Zigónc ToUrOV TóEo1c dveheiv, xol oUrag xerd puxgóv iv Otívorg mogíümxs rnv movnoàv avrov apvyiv.
65. Homerum monet ne Herculem ob praeclara gesta inter deos recenseat, ne ridiculus audiat, et dzosoGtig quas narrat vilescant. ac ni fallor respicit ad loch Odysseae, in quo Ulys- sem ait invenisse apud inferos Herculis idolum, 11 600. cete- rum de more ludens poéta in vocibus, ob similitudinem nominis Heraclii cum Hercule, imperatoris gesta longe praeferenda et immortalitate valde digniora esse quam Herculis certamina con- tendit.
67. prae ceteris poétis, qui Herculis labores describunt, consulendus Lucretius Zib. 5 in princ. cui deus ille est, qui, qua ratione animus purgari possit a vitiis, non quomodo terra a mon- stris liberari, docuerit.
68. aprum in monte Erymantho Arcadiae natum, qui Pho- cidis agrum vastabat, vinctum ad Eurystheum deduxit Hercules, et Leonem Nemaeum omnium armenta inter Phliuntem et Cleo- nos dilaniantem nudis manibus apprehensum suffocavit.
70. Heraclium Herculi praelaturus, quae de Hercule nar- rantur, eiusque xoggogvGrov titulum , imperatori melius conve- nire ostendit, Persas eorumque regem Chosroam monstris toto orbi terrarum infensissimis per allegoriam comparans.
71. Persidem cum inferis confert, ad quos Hercules de- scendisse fertur.
72. Cerberum canem ab inferis abactum per Troezenem ad Eurystheum usque perduxit Hercules.
73. de Alcestidis pietate, quae loco sui vivi Admeti mori elegit et. ab Hercule in vitam est revocata et Admeto restituta, praeter Euripidem Palaephatus de zncred. Aist. c. 41.
74. draconem pervigilem centum attollentem capita, ut aurea Hesperidum Nympharum poma custodiret, Hercules in- teremit.
75. idem Lernam [?], monstrum horrendum, cui plura erant colla, quae exsecta renascebantur, ferro et igne penitus confecit.
76. idem Augiae stabulum pene immensum et fimo refer- tissimum uno die purgavit.
TT. wide supra v. 68.
78. hosce duos senarios paullum immutatos habes iu Po£m. de Resurrect. v. 106 et 107. zoo£oysoQat v odyuat, ni fallor, est suzumuz opus aggredi vel summam operis implere. itaque poéta dicit Herculem opus consummasse, cum aurea poma
148 QUERCIUS IN HERACLIADIS
vel pecudes (per zd w5A« enim utrumque recte potest intelligi) ab hortis Hesperidum abstulit, Heraclium autem opus ipsum con- fecisse, cum totius Persidis civitates devicit. at in Poem. cit. Constantinum Heraclii filium summam laudem assecutum esse dicit, quod sapientium scripta, aurea vere mala, degustavit: Aofàv rd yovad wrjÀ«, rovc cogove Aóyovc.
80. Vossius de orzg. idol. lib. 9 c. 15 Hesperidum fabulam recte videtur interpretatus: ait enim Herculem esse solem, hor- tos cum aureis pomis esse coelum cum stellis, Hesperidas autem esse noctem , ita dz vg £6z£gog nuncupatas; ac proinde fabu- lae eum esse sensum , ut intelligatur sole exoriente fugari stellas et pelli noctem. | porro Pisida huic interpretationi favet, qui He- raclii luce pulsas esse tenebras noctis, id est Persidis, hic ait, et alibi Heraclium solem disertissime appellat. de Zxped. 3 9.
84. de more Uneoolxó Heraclium comparat patriarchae Noé, qui ex unanimi patrum sententia fuit typus Christi.
89. Gen. 7 12.
91. 70 interpretes Gen. 8 11 habent gvAAov &Aaíag: at Pisida dicens dZioíog xAdóov vulgatam versionem nobis commen- dat, in qua legimus venit cülümba portans ramum olivae viren- tibus folüs in ore suo: nam xAdüog est ramus tener et virens. ceterum. cum dAAQyogrxóc loquatur poéta, patet per ramum oli- vae tabulam forsan oleaginam, Christi imaginem cyetgozoíztov referentem, intelligere, qua munitus Heérachaá i in Chosroam mo- vit. proinde vero ramtm qjAequéviqv vel potius, si placet, jen- pévov ipsam effigiem Tesu Christi vocat, per quam scilicet znzse- ricordiam Romani sunt consecuti: ommes enim spes suas in ea collocaverat imperator, eique partam victoriam ex barbaris retu- lit acceptam. * vide de Exped. 1 139 et 2 86.
93. ostendit dignum fuisse Heraclium qui a solo Apelle Coo pingeretur et a solo Demosthene oratorum maximo celebra- retur; quibus verbis tacitus Alexandri Magni decretum nobis in mentem revocat, de quo Horatius epist. 2 1 239.
97. legem, de qua tam copiose agit noster, fuisse censeo civitatis Cpolitanae solemne decretum, quo sancitum, ut videtur, fuit, ut Heraclius imp. in debellandis Persis adhuc occupatus, bellico ornatu insignitus aliqua in parte urbis pingeretur, et in- scriptionis loco elogium scriberetur, in quo praeter titulos impe- ratoribus dari solitos novus Scipio vocaretur, omnesque ex He- raclii gente Sczpiadae dicerentur. idcirco, ni fallor, paullo ante Apellem et Demosthenem, ut in vivis essent, desiderabat, sci- licet ut alter coloribus et alter verbis digne, atque ut tanti prin- cipis dignitas et virtus videbatur exposcere, exprimerent imagi- nem. quo tamen in loco urbis exstiterit haec pictura non constat: primus enim ex scriptoribus Byzantinis hoc narrat Pisida, neque inter epigrammata et monumenta urbis: Cpolitanae a poétis olim
ACROASIN I. 149
conscripta et a Bandurio diligenter collecta (Zmp. Orient. tom. 1 lib. 7 p. 135) ulla invenitur inscriptio in laudem Heraclii facta. anonymus plane scriptor apud eundem Bandurium £om. 1 Lb. 2 p- 29, antiquitates Cpoleos singulatim describens, refert prope Ba- silicam fuisse monumentum Heraclio dicatum , Exazum dictum, quod Petrus Gyllius. Zypogr. Cpol. &b. 2 c. 19 Exammon ap- pellat. anonymi verba haec sunt: sig 0» róv vg Bacilixirjg 49v- coqogov oxícco ToU piov sv avOgotíxsAov GyaÀuo qgovoéuBogov, Zv9a v 10 E£ouov "Hooxtiov ro) faciléoc. sed cum quid sub hae voce Zxamum lateat nemo dixerit, nihil definio. verum- tamen non semel tantum cives in grati animi testimonium huius- modi publicos honores Heraclio decrevisse, non est dubitandum, ac noster quidem Georgius testis est alia vice curatum fuisse a Cpolitanis ut imperator pingeretur. 2croas. seg. v. 64.
98. cur Scipionis cognomen potius quam quod'is aliud ci- ves Heraclio eiusque liberis attribuerint, ut ex hoc senario, quod continet decretum, apparet, eam puto esse causam, quod merito apud veteres magno in honore esset Scipionum nomen: nulla enim gens tot claris viris illustris neque tot rebus praeclare gestis adeo insignis ut Scipiadum gens fuit, unde fores et durz beiZo et Julmina belli passim ab antiquis scriptoribus appellati. atque haec ita esse accipienda, facit etiam auctoritas T heophylacti Si- mocattae 1 14, qui Philippicum Mauricii sororium et militum ducem strenuissimum Scipioni pariter fuisse comparatum refert. unde apparet, id quod hominum opinione de Philippico fereba- tur, postea fuisse lege sancitum de Heraclio.
100. saepe Heraclium Pisida appellat despotam, quem ho- noris titulum amplissimum fuisse observavit Du-Cangius Diss. de infer. aevi Num. p. 85. sed cum ille appellationis huius an- tiquitatem videatur repetere ex nummo Fl. Nicephori, qui circa a. Christi 800 regnavit, videlicet annis 200 plus minus post He- raclium, animadvertendum fuit iamdiu apud Byzantinos inva- luisse ut imperatores despotae vocarentur. meque illud plane constat, quod idem Du-Cangius adnotat, despotam minoris di- gnitatis titulum fuisse quam imperatorem. certe Pisida passim Heraclium despotam salutat, ac si quid video, non alia inter im- peratoris et despotae appellationem differentia intercessit, quam ut ille regiam dignitatem, altera potestatem in subiectos populos indicaret. ita noster de Evped. 2 99 Heraclium inducit ita de deo loquentem: o$zog 0i xowüg faciksUg xol ÓsomoTgc. aperte autem hic vim vocis ósozórrc declarat, cum Zugerizàg dicit nunc tantum licere servis legem ferre in despotas; quibus verbis pro- priam relationem adnotat, quam habet princeps, ut dominus vel despota, ad servos.
101. utrum Heraclius decretum confirmaverit, non liquet. Tvz0L dicebantur principum constitutiones et decreta: sed hic
150 QUERCIUS IN HERACLIADIS
rUzO0g est nota adprobationis, vel regia subscriptio. vide Du- Cangium Lex. Gr. v. rózrog.
102. codex habebat cvveióoge cum ó superius scripto, quod esse retinendum certum est.
104. Heraclium ad Sarum flumen fuisse vulneratum, testis est Theophanes p. 268. vide Poem. de Ftesurrect. 116.
106. de tachygraphis, €mó roO eig ve q0g yoeqsiv a celeri- ter scribendo dictis, qui dévygego: etiam eodem sensu vocaban- tur, videndus Montfauconius Pa/aeogr. Gr. lib. 1 c. 5. hi erant scribae e notariorum numero ad litteras et decreta imperatorum veloci calamo exscribenda destinati.
107. cum yoegjv vó9ov dicit, intelligit, opinor, ficticios colores, quibus utebantur scribae in libris exarandis, videlicet atramentum aliasque huiusmodi mixturas, ut est in Plinio Zib. 35 p. 687. nam Pisida aperte alludens ad imperatorias subscriptio- nes, quae minio cinnabari et sacro encausto fiebant, hisce ficti- ciis coloribus unum opponit sanguinem, quo sincerior plane nul- lus color.
108. de coloribus rubris purpureis aureis ad firmandas jés ges adhiberi solitis, nuper laudatus Montfauconius Zb. 1 c. 1. qui colores erant in hunc usum imperatoribus reservati. ac tanta erat erga eosdem imperatores vel in rebus minimis civium By- zantinorum reverentia, ut quidam esset vir nobilis qui canzclium, hoc est vasculum in quo sacrum encaustum continebatur, adser- varet, quique ó xavixevog , caniclei praefectus diceretur.
110. zoo Aove, id est Bfove, vitas parallelas Plutarchi, opus plane pretiosum.
113. Heraclium omnibus bello claris ducibus anteferre studens Plutarchum insimulat, quod in scribenda vita Alexandri virtuti eius plurimum, fortunae parum tribuerit. exstant inter opuscula maximi huius scriptoris geminae orationes sub hoc ti- tulo zzgl ul "AlsEdvOgov vUxne 1j doeTG, quas legisse eum non poenitebit qui velit noscere quam ingeniose Graecus homo Graeci principis laudes prosequatur.
116. pauca ex secunda Oratione Plutarchi £om. 2 p. 340 ed. Londin. a. 1729 liceat ad rem nostram proferre. "Alcbivügo T zoo! diílav, ví. dviügorl , ví dvetpuorí , zu molxe , zí wj 70— vijavrt TOV utydÀov; ..... z0U 60 xol TÓrt tcig "Aksbávàgov mode couv ó0àv £üoxac ; molov zérQav dva 0ià c? ele ; molav
z0Àw dgpgovgurov avro mag£doxoc 4] molov &voniov 9élerye; zíc eUp£O] Baciiedg óc Oupoc 5 Groaiybc duele 4] q xotpuevog zviooóe ; dÀÀ" ov0E eUarog noreuóg, ov0? ysip av uérorog, ovàà $£ooc GAvzov.
118. «codex habet à superpositum voci gc. sed nulla, ut videtur, ratio immutandae lectionis.
ACROASIN I. 151
191. inter décbas quorum ope Alexander Graeciam Per- siam et Indiam subegit, laudantur Parmenio, Hephaestion, Per- dicea, Seleucus, Piolcmdpus. Lysimachus, "Antipater, Craterus, Antigonus, Cassander, Aridaeus,
122. "Theophanes p. 256 ita de Romanis: of yag zglv uxo? Ilsgaixzyv xnovw zoluncovztg (Osiv vüv v. v, À.
126. de Exped. 2 116 quid simile.
128. codex habet xo9wzAife, sphalmate manifesto.
132. "Timotheus Atheniensis homo clarus et princeps civi- tatis, qui vulgo z/rvyxc est appellatus. utrum hic ille Timo- iheus fuerit Cononis filius, cuius vitam nobis scriptam reliquit Cornelius Nepos, ut nonnullis placet, valde dubito. frustra sane quaeres in Nepote quae Pisida hic narrat. ea de re nonnihil at- tigit Aristophanes in JJ1ovzo 180, dicens ó Tiuo9£ov 0? zvoyoc, at Timothei turris in caput tuum .ncidat; ad quae ita scholiastes adnotat : ó Tio8tog zÀ0UGLOG , Guo 9i «ol 0Apioc dvijo , SrQerüj- yc AOqvaiav , véi4oc oixodopijGoc eis T0GOUTOV Ajo 7üe TUUS ec vuv Óaíuova £v ue geívect ot rovrzQ' xol év A01 veus iv gi- HOGLV éxolovv QUcüv xou uEvoy ot boygdgot, xal rig TUgoc gi- QovGag eur sig Oixrva z0Àsig , Xni zogÜoUDvrc aUrdg, elvizró- pivot qv eu da1uovÍoy «vov. Sscholiastae verba in Suidae Lexi- con translata invenies y. Tuo og.
140. Heraclii formam eiusque flavam caesariem alibi lau- dat poéta de Zixped. 3 99, atque idcirco etiam, opinor, ipsum imperatorem modo solem qnodo Phoebum appellat. vide ibid.
150. . prima fortuna Heraclius tyrannum Phocam devicit : cum .enum ex Africa Cpolim appulisset, statim seditione mota factiones Phocam interfecerunt et Heraclium regem salutarunt. yide Theophanem p. 244.
158. iugvALov civium dissidia, quibus tota flagrabat ciyi- tas, quando Heraclius imperator est renuntiatus. &fvov «barum fraudes et damna, de quibus plura in Poem. .de Bell. A4bar. ac si quis £évov malit vertere Aospztum, non repugno: satis enim ex Pisida apparet in principio laudati poématis Abares fuisse veluti hospitio receptos a Romanis et contribules factos. demum BooBeoov Persarum. bella et immanissimae caedes.
155. dixerat enim de Zxped. 2 44 Heraclium invenisse exercitum nulla militari disciplina exercitatum et otio diffluen- tem; unde supra v. 130 Romanos milites lapidibus terram inu- tili pondere gravantibus comparavit,
158. in codice supra primam syllabam verbi zesA9ziv le- gitur zgó. et zagsAOeiv et zgositiv recte.
159. duo proximi senarii citantur a Suida in v. Zreyeioízzc. Stagira oppidum Macedoniae, patria Aristotelis, qui fuit Ale- xandri praeceptor. iterum Alexandro Heraclium videtur tacite praetulisse. yide supra v. 113 et seqq.
Georg. Pisid. 13
152 QUERCIUS IN HERACLIADIS
160. Persas sUrvyo)vroc appellat, ut in invidiam trahat, qui non virtute duce sed comite fortuna Chalcedonem usque vi- ctores pervenerant.
168. etiam hi duo senarii inveniuntur in Suida v. vsboo. ibi Aemilius Portüs ZxoeUGovra vertit de/fuere pro deffuxisse. He- raclii magnanimitatem ex eo laudat poéta, quod a bello susci- pieudo non destiterit, quamvis ei vires non viderentur suppe- tere et pecunia iam ad hostes transisset : nam Persae, ut narrat "Theophanes p. 252, iam ab anno Heraclii 6 co//ecta captivorum multitudine, spoliis etiam amplissimis et. pecuniarum wi aspor- tata , suas in provincias redierunt; ita ut Heraclius, eodem "T heophane teste p. 253, in summa argenti inopia magnae eccle- siae vasa et candelabra cudendis nummis usurpaverit. 0v zÀo0- TOV tivo: TO v5c ucg5c vrüge multi veteres scriptores dixerunt, quos recenset Menagius in Diogene Laért. J. Bonis 48, qui dicere solebat àv zAoUrov veUgo mocyp&rov. .
169. Suidas in v. evAefOsíe citat hunc iambum, et .ut puto, melius quam moster codex habet y/Aef9«e pro evAafj- $9e. vertit Aemilius Portus: non reformidasti molestos morbos. sed évoyio)cor vocor hic non modo molest sunt morbi , sed in- lestini, ex civilibus dissidiis orti, quos summo studio componere curaverat Heraclius , priusquam in Persidem contenderet.
171. hunc iambum, qui in codice desideratur, supplevi- mus ex Suida in v. z/q*.' cives Cpolitani in fáctióHek divisi et intestinis dissidiis distracti occasionem Chosroae praebuerunt ut facilius imperium Romanum invaderet et ab Hierosolyma vivi- ficum sanctae crucis lignum in Persidem asportaret. hanc qui- dem tantae calamitatis fuisse causam cognoverunt statim Byzan- tini ac fassi sunt, apud quos multis etiam post annis haec fama perduravit, siquidem in zaegeAAyAow S. Ioh. Damasceni Zom. 2 p: 749 haec leguntur: Toro xol qjpiv éx vv (juetéoov cvuBéfn- XEV. dpagriudrov " LIT. xol So&ecue ztevrüg yévovg Xpioria- vav ó GorQot0c crevoOg xol 4j fongpógoc. dvdGracte vn oyov, &rwvo Oud. v0 ueuieuaévov Beveronoácwov 6 Ovoua, 0 insÜnjsopev &avroic ol igoskoyOnuev VnzO XoicroU TOU dyidGavrog Quse TO deío ovr0U ovoueti, sic xeiooc. ueuiouévov magtüóOunoev aol liiéyOncav. ac paullo post: udOduv e. TÍ TO olriov TÜG xa- talofovong "nc dvegyíog xal ovyjUascg M &uolivauev ydo moe toig uveloi qu v eromjuargt xal ingviMp oom niv dyfov xol 70 avri nócpo ceBoauíov ToU 9500 Qjudv nóMv eec xal ue- TovdGtqv ytvéc9at LZ vOv ciuiov GrovoOv rov fov wuow. haec placuit referre, quia saepe Pisida eadem aut similia re- petit.
180. | confer de Exped. 1 51 et seqq.
|181. vide supra v. 2 et 14, ubi plura de Persarum pyrso- latria, quae occasionem 'eos irridendi praebuit Maximo "Tyrio,
ACROASIN I. | 153
Dissert. 88: Ilégccs uiv mg &yoluo igwusgov dxógtorov xci «Óngcyov* xol 9vovor II£ooat zvoí, éniupogoUvrsg evzQ viv zv- Qóc zoogiiv , ém£yovreo "zig Oconora EcOws.
185. Ephes. 9 90.
189. Chosroes Romanorum regiones non modo spoliare sed etiam igne vastare contendit; quod an ex animi sui feritate an ex vanae religionis principio factum fuerit, nescio. constat autem. . in more fuisse etiam apud veteres Persas ut agros urbesque in- cenderent: nam Xerxes, Herodoto teste //b. 8 p. 474, totam Atticam. exussit. quod fuit in causa ut Maximus Tyrius Persas acriter reprehenderet his verbis: rovro rà dycéAport xol 70) 960 xol vuv "EgírQwwv. dvaldGo, ÓtÜcxoert xol dg AO1vog evrdg xal zd "Iovov í:9gà xol vd EAMvov dycAuora.
193. voovguzvov est quidquid mente concipitur et sub in- telligentiam cadit: opponitur autem zoíig ógouévotg et aic? qroic, rebus visibilibus et sensibilibus. itaque wvoovuívm mvàg porta intellectualis, per quam egressus est Heraclius, velest pietas vel sapientia, vel tandem deus, quo duce et comite a recto itinere. aberrare non potuit.
200. alludit ad diem natalem imperii, qui dies zd yevégAiov simpliciter dici solebat et magna omnium ordinum solemnitate celebrabatur; unde yevéGdiov [zziuóv et yeve8duowr) Otooía, na-- talicii ludi Circenses et natalicia spectacula a Theophane p. 191 et 195 memorantur, quae in diem 11 Maii incidebant.
209. saepe Heraclium ut athletam repraesentat, ac nullibi sane apertius quam hic et in sequentibus iambis. itaque inducit Heraclium et Chosroam veluti inter se certantes cursu: theatrum sive Circus est terra universa, spectatores sunt omnium urbium cives, iudex est deus. huc faciunt quae diximus supra v. 51.
204. ut summum athletam fuisse Heraclium demonstret, quinque cursuum vel certaminum victoriam ei tribuit: ut enim antiquitatum scriptores tradunt , illi inter athletas habebantur pe- ritissimi, qui mzvrc9Ào sive quinque certaminum generibus de- certassent, videlicet cursu, saltu, disco, iaculo, lucta; ac pro- inde mevrá9Àov sive quod idem est quinquertionis laus tam insi- gnis apud. veteres fuit, ut qui in illis quinque exercitationibus eminerent, zévra9Aoi vel quinquertiones dicerentur. quae qui- dem laus tam late patuit, ut qui aliquo virtutum genere praesta- rent, translaticie zévra91o: appellarentur. quod de Democrito dictum refert Diogenes Laértius lib. 9 37: oc zevrc92o Éowxt 0 qiAóGogog* ol jv dg dÀr98c iv giiocogpío névratoc.
205. dvrtysígov, hinc inde stimulo vel flagello incitaus equos, ut in multis antiquis monumentis repraesentantur au- rigae.
206. -zepof&rqv. recte vocat. Chosroam, tum quod. legis violatorem parabatam vocabant Graeci, ut observavimus de Zx-
154 QUERCIUS IN HERACLIADIS
ped. 2 989, tum quod in curribus, quibus utebantur veteres non modo in bello sed etiam in spectaculis, duobus erat locus, sci- licet zjvioyo aurigae et ómAivn vel magofdty militi vel parabatae; unde huiusmodi currus olo: dicebantur, ut aperte interpreta- tur Eustathius in Homerum Iliad. 1 962 ed. Florent. p. 890:
ülgooe rózog TOU &ouoroc Ó TOUG Qnoévrag g£gav * 010 xol ót- qoc AÉysrot Gg ofovel Oígogoc, xoi vooz(j «cà coyxomi Olgooc. videsis ibidem commentaria P. Politi et Schefferum de re vehic.
vel. 1 7 p. 71. iure autem meritoque primo sensu parabata dici potuit Chosroes, qui non modo Mauricii imperatoris filius vocari voluit, sed etiam religionis Christianae veritatem fateri vel agno- scere non dubitavit: ut enim narrat "Theophylactus Simocatta, Chosroes Romanorum beneficiis devinctus óuoAoyet uéyióvov eivot dnivrov Osov tÜv mad "Pouatoi Xpióróv Soxncxevóusvov xal Tij uevoV , xol dzwvAOTO vÀ Orojott vv maios Ooncueiov dpE- Aie.
207. Otgóocrarqc, ut patet ex iis quae nuper dicta sunt, idem ac q(víoyog auriga, quod ille staret in summa et anteriori parte diphri, et post eum esset parabata vel paraebata, id est vir armaátus, qui e diphro esset pugnaturus, ita tamen ut utris- que esset locus in eadem parte anteriori, cum esset dimicandum, ut apparet ex Selinuntinorum nummis apud Goltzium de re nurzn- mar. tom. 4, in quo duo stant in diphrum inclinati, quorum alter est ózAíryg cüm intenso ad ictum arcu, alter vero est sjvío- 40€, qui habenas regit et equos impellit.
219. vide supra v. 202.
215. hocnmnon intelligo de urbe Cpoli, in quam post septem annorum bellum triumphator Persis subactis ingressus est Hera- clius, ut est in 'Theophane p. 275, sed de omnibus civitatibus per quas pertransibat imperator, antequam in urbem se rece- pisset.
216. vide supra v. 202. BoeBevrie desienator et ludorum praefectus, qui etiam dictus invenitur dyovobérje, diOoOÉrqe, eyovov OieOirge, dO9Àov iniuskqvac, woocrorQe, énónTQe, Qqui- bus nominibus supra a patribus deus bene certantibus distribuens praemia appellatur. confer 77Z6s. Eccl. Suiceri. ego autem puncta apponenda esse et foefeUrwc scribendum esse puto, ut soluta diphthongo, sporidei loco, quem metri ratio non admittit, habeatur iambus.
217. moyysvüe vuxmgpogog, qui in omni athletico certamine victor evadit; peraeque ac si Heraclium vocet zévra0Aov. vide supra v. 204.
- 918. imaginém eystoozoígrov, de qua 'plura de:Zxped. 1 140 et segq. 1
291. succurrit illud Homericum Odyss. 9 14: ví modov,
Tí 0 Ext, ví 0! voraviov xeroAéEO;
ACROASIN 1 ET II. 155
296. codex habet Quoc reclamante metro,
238. Pisida, ut videtur, haec scribebat Heraclio in Perside adhuc agente, necdum Persico bello penitus confecto; qua de re ait se dubium et haerentem abstinere ab exornandis iis quae nondum satis clare et distincte ab imperatore gesta fuisse fere- bantur, donec idem ipse imperator redux in urbem , res ut erant gestae, ea qua pollebat dicendi facultate, singulatim enarraret, àvov rà zoÀÀea viv Aoyov iugocypova.
Acnoas.2 v.1. recte in fine superioris acroaseos dixit se velle, tanquam in pelago natantem, Heraclii gesta percurrere : nam. vere cursim et raptim nunc ea attingit quae memoratu di- gniora ei videbantur, itaque haec acroasis est quaedam dvexz- goÀoíocig et summaria descriptio rerum memorabilium quas gessit Heraclius. continet autem octo supra decem annorum hi- storiam, videlicet a die quo Heraclius ex Africa contra Phocam Cpolim venit, ad diem quo Chosroa occiso et pace cum Persis composita in urbem victor revertebatur. poéta ezocrgogyj Ro- mam compellans, ut de virtute Heraclii iudicium ferat, ad pa- rallela Plutarchi videtur respicere, de quibus supra v. 110.
5. Phoca apud historicos Byzantinos, ut tyrannus, pestis, malum, et si quid peius in hominem obgeri potest, passim au- dit. fuit autem, si Cedreno fides est, fom. 1 p. 404, .oivoBa- ec, efuoyegyc, xoi moog yvvoixeg énzonuévoc, Bgregoc xol 9ga- Guc dy và g9éyyscOot, dovuxatic xoi 8noi0ng vóv voónov xal elgrrixóg. confer quae contra eundem Phocam congerit 'Theo- |» phylactus Simocatta in dialogo quem suae praemisit historiae.
7. '"Pheophanes p. 243 de Phoca ad regnum adsumpto ita: rÀv Oquov sÜgquovvrov züv rUQavvov &veyogsutteb TÓ XexOV, x«l »vgi0g TOv Gx1mrQOv Ó vUQcvvoc mQoysioíteror, xal xoorti vig sUocwioviog sj Gvugoogd , xol Auuéver viv Evagkw và ueycào zàv "Poyuolov dvvyruoza.
9. caedes immanissimas a Phoca in cives commissas narrat
"Theophanes p. 245 et 246, et "Theophylactus Simoc. p, 210 et seqq. 11. tres fuerunt sorores Gorgones dictae, Medusa Stheno Euryale, angues pro capillis habentes et unico oculo vicissim utentes, quae quotquot adspiciebant, ut mythologis visum. est, in saxa vertebant. vide Palaephatum 32.
129. cur avrovc, non evr0v? num Pisida ostendere voluit Phocam non unius tantum Gorgonis sed omnium virus habuisse collectum? | atque adeo num aliqua honoris significatione mor- tuum principem, quamvis deterrimum hostem imperii, prosequi voluit, ita ut evrovg pro ovrov dixerit, loquens de Phoca, ut saepe Jude pro cé et uiv pro coí dicit de Heraclio?
14. Heraclius Cpolim appulit cum navibus, e quarum ma- lis, velut flammulae, hinc inde erant appensae virginis Mariae
156 " QUERCIUS IN HERACLIADIS
imagines; cui rei aperte hic alludit poéta, ui testis etiam citatur a "T heophane p. 250: dev "Hodzhetog cimo Ageurijs qoo noc xeoreAl au evo Ejovre iv Toig wevepríoug su poyrto sol eixó vac vüc $souxrogoc, xord xol ó Ilwíóiog Itogytoc A£ysi. / hinc corrigen- dus Cedrenus, qui cum pene ad verbum T heophanem transcri- bat, hic ab eo discedens ait Heraclium Cpolim appulisse inuge- gópevov viv exetgoztolavov sixóvo vo9 wvolov xol 9:09 qv Ig- C00 XoiGro9. vide de Exped. 1 140.
17. Perseus, ut est in fabulis, Medusam Gorgonem in- teremit, eiusque caput abscissum in Aegide collocavit, cuius ope postea Andromedam saxo appensam et ceto marino monstro ex- positam liberavit. sed Heraclius aliquam virginis Mariae imagi- nem miraculis claram , ut videtur, habuit, qua ut Gorgone Per- seus, in praesentibus periculis utebatur. vide zn/7a v. 91.
20. Hesionem filiam a patre Laomedonte, qui erat rex Troiae, ceto similiter expositam, ut Neptuni placaretur ira, et ab Hercule deinde liberatam fuisse, narrant mythologi. iidem fabulantar Herculem indignatum quod praestantissimos equos divino semine proocreatos ob huiusmodi beneficium sibi promissos non dedisset, regem obtruncasse.
27. IRL Eyes vóvovc, qui moralem sensum in fabulis quaerit.
80. forsan melius GAlov.
32. àV' (jue scilicet eecouévove, quasi diceret ob serva- ios cives. ' codex habebat vUq5c cum of superposito.
94. cd vo? Oquov 99dc5 cum dicit, aperte factionum , in quas tota Cpolitana civitas erat divisa, miram insolentiam auda-. ciam et temeritatem designat. | quattuor fuisse in ludis Circensi-. bus factiones, ex quattuor coloribus quibus distinguebantur ap- pellatas,. Prasinam Fenetam ftussatam 44lbatam, norunt omnes eruditi, sed Prasinae et Venetae potissimum mentio fit apud hi- storicos.. quae autem quantaque fuerit civium Cpolitanorum in- sania in suis partibus fovendis, et quam gravia saepe inde exorta dissidia et intestina bella cum maximo urbis incommodo et im- peratorum periculo, docet Procopius, qui 1.29 de Be//o Persico funestissimam seditionem ex factionum contentione Byzantii ex- ortam describit, et 7Zist. Z4rcan. c. 7 earundem factionum licen- liam abunde narrat. verum qua auctoritate fretus Rosinus Zn£- quitat. Rom. 5 5 adfirmet post seditionem illam Byzantinam, in qua supra triginta hominum milia trucidata sunt, factionum no-
[|
mina abolita fuisse, plane nescio. praeterquam quod enim Proco- :
pius id non tradit, patet ex omnibus scriptoribus Byzantinis fa- ctionum nomina et potestates multis post Iustinianum temporibus perdurasse. ac Veneti quidem et Prasini sub imperatoribus Mau- ricio et Phoca saepe tumultus excitarunt et de rerum summa de- :
cU
ACROASIN 1I. * 157.
'"eertarunt. vide Theophanem, Constantinum Porphyrogen., et Codinum.
36. factionum insaniam describit Procopius de .Be//o Pers. 1.29. ,
41. allusio est ad nomen Galeni, medici celeberrimi, quam in versione, detracto velo allegoriae, denudavimus: si enim ad verbum xnldautur voces jergóg xvoíme yolayvíag vere tranquilli- latis medicus, omnis sensus concinnitas perit, quae ex duplici vocis yolqvíoc significatione oritur.
42. Vp i ordinis defectum , ut, morbum pestilentissi- mum describit de Exped. 2 29. neque aliter intelligenda sunt quae leguntur a v. 49 ad v. 62 de Bell. -4bar. dgrnoícr &roxrot arteriae : non una nec recta pulsatione constantes, sed quarum in- aequalis est pulsus , formicanti consimilis, qui Graecis nvgpnat- fov dicitur. confer quae dicit poéta in laudem Sergii in princ. -Hexaem.
45. haec omnia secundum medicam scientiam dicta sunt, ac facili negotio quis possit ea cum Galeni scriptis conferre. z0vOL GrUQovr:g sunt remedia quae ex vi adstringenti nervos et fibras intendunt: quidquid enim deiectas vires seg Tóvog a Galeno vocatur. at Pisida dum haec medico more tractat, He- raclii mansuetudinem Phocae feritati opponere intelligit: nam vere hic sec&ones et amputationes sunt caedes, et remedia ad-: stringentia sunt carceres, quibus utebatur immanissimus Phocas, cuius tanta fuit in cives crudelitas, teste Theophane p.244, dors ónvixa. "HocxAstog SBacíAevatv, Séracw TOU OnAiriXOU ixoujsuro tig v0 dxgifég, xol ix mnc TuS miajeoc Tuc óga'Oeíare ini vc rvgavvíàog Meveisio uera Doxà 0T &UQsv meQautéQQ óvo dvàgdv' ovrQc oí TOv TUQcvVOV mQoGriGduEvoL ixl ovo) dvgAlo95Gcav. quod idem "Theophanes repetit p. 245. "at Heraclius contra pa- cis studio ductus omnium amorem. sibi conciliare sategit; et hu- manitatis ac clementiae vi civium animos intestinis odiis flagran- tes compescuit ; quod quidem Pisida satis clare explanavit in ea concione in qua Heraclium alloquentem milites inducit de Exped. 2 92.
.46. similia zn princ. Hexaem. in laudem Sergii.
48. mon obscure neque ineleganter, ut videtur, imitatus est celeberrimum apologum, quo Menenius Agrippa ad plebem in urbem revocandam usus est: sicuti enim, aiebat ille, corpus humanum, si artus inter se discordent, paulatim conficitur, ita res publica, nisi ordinum summa sit consensio , discordia perit, concordia valet. vide Livium 2 32 et Dionys. Halic. 6 86, qui Menenium ita exorsum narrat : Éoixé zc dvOpomneio GO uoTE aj mohig* GUvOsrov ydg xol ix moÀÀv uegdv icriv £aüTeQov. vere autem Pisida cum Platone consentit, qui in 7Zmaeo p. 70 de partibus humani corporis loquens rationem in capite tanquam in
158 QUERCIUS IN HERACLIADIS
summa arce collocatam esse dicit, affectuum autem sedem in in- feriore parte ventris tanquam in praesepe sitam esse definit.
53. novum verbum, quod a voce gdérw stabulum wel praesepe Pisida confinxit. praestat locum Platonis, ad quem respicit poéta , hic subiicere: zg à? TÓV gízov ve xol zóvov éxi- Qupsqixóv Tic Jvvyie -. . TOUTO eic Td Werobo TÀV 7£ Qosvaw «oL ToU mo0g TOV dpgeov doo xoro Gov , olov gozvqv éy Gzavtt TOUT TÓ 0m Tj TOU Ga puaroc Tog] T£4TVO[ASVOL* xc woréün- Gav 10 voioUrov ivraü 9a dig 9o£up à &ygtov.
56. üÓmuoeyoyóg est is cuius auctoritati et consiliis populus obsequitur. cum Ómuoyoydv veyudvov roomzovg composuisse di- cit, factionum capita flexisse affirmat.
57. vide supra v. 48.
61. qvcig dictum dztofloAixdc, tofa humana natura, hoc est, cui rei conficiendae quaecunque humani ingenii vires impa- res fuissent.
64. nihil in historicis Byzantinis ea de re scriptum invenio. vide supra zcroas. 1 97. M
67. perstat in allegoria a medica facultate desumpta, de qua supra v. 41. AIR exsicco, penitus emundo; quod fit in vulneribus, ut sanentur. o/xoótGzorov Oíxqv non saevi ty- ranni inclementia , sed boni patris familias affectu.
TO. dpgórqg cruditas ex vitio humorum vel ex defectu ca- loris; qua hic exprimitur. in animis civium insita ab exemplo Phocae crudelitas: nam ogórgg per metaphoram est crudelitas.
71. hunc locum illustrat 'Theophanes p. 248: of uiv Ilfo- co, Eo Uic t0 Ec0C érvodvvovv "Pouoíovc, ó ÓE Doxàs &ydov z& xelgova evroig émols govsvav xal aijpoioitov. 7d véo VG Occ sunt Abares, qui cum saepe in Romanas provincias ten- tassent irrumpere, tandem Thraciam superiorem occuparunt, ut copiose disseruimus in principio de be//o ;4bar. et ad v. 275, ubi quid simile habet noster Georgius.
73. paululum diverse haec eadem narrat poéta de be//o bar. 997 et segg., varias barbarorum nationes enumerans , qui de evertenda Cpoli consilium inierant. atque ibidem 304- poé- tica libertate non Xdgvfüiv sed ZxvAAav cvvrgogov appellat.
76. zbidem v. 297 inter barbaros Scythis, id est Abaribus, coniunctos Sclavos recenset: sed quos ibi X9àcfovg, hic XxA&- fovc appellat. horum autem barbarorum multitudo conscensis monoxylis vel trabariis navigiis per fretum Ceratinum urbem di- ripere aggressa dicitur: ut enim zbzdem noster ait v. 519, 29Ad- ov TÉ nian Boviyégow uspwyuévo fguEs viv yijv vig Gokdvrqe vQqv pov.
79. vide v. 592 et segq.
80. per Charybdim Abares, per Scyllam Sclavos, per Gor- gonem demum Persas intelligit, qui Sarbaro duce occupata Chal-
Eos -— E A. —-— a : c » uu a VAS RPEEERM LEAL. oc 0.7 T TNT NER IARE RE ERNST TERRENT IEEE
^
ACROASIN TI. 159
cedone, dum Abares ex parte boreali Cpolim oppugnare tenta- rent, ipsi ex parte meridionali se eandem regiam urbem aggres- suro$ esse convenerant. vide ibidem v. 496.
91. sequentium versuum sensum .non satis apertum sic ac- cipio. cum Heraclius civium dissidentes animos in unum coale- scere fecisset, de reprimendis Abaribus cogitavit, ac saepe vo- luisset ope divina et virginis Mariae patrocinio fretus ad pacta servanda eos compellere; sed cum in eo esset ut Abaribus arma inferret, Sclavis ex alia parte Romanam dicionem vastantibus, contra ipsos occurrere et ab incepto desistere cogebatur. itaque Charybdis, ut supra, est Abarum natio; lupi sunt Sclavi vel Persae: at Gorgon hic non est monstrum, sed imago virginis Mariae, cuius ope Heraclius iam antea tyrannum Phocam devi- cerat. confer supra v. 12 e£ seqg., et ommia erunt, ni fallor, plana et difficultatibus expedita.
97. «owAokivüÓvvov fuit bellum Abaricum: namque uno eodemque tempore contra tres hostes, Abares Sclavos et Persas, dimicandum fuit Cpolitanis.
101. anno 11 imperii sui Heraclius pacem cum Cbagano Abarum duce composuit, ut contra Chosroam arma moveret, qui Éxapode ' vj vixy ovx iv và xa eórári tiva 19 vero. TÓTe "Hodxhtwe tnàov Oto) dvolafdv 2o per TOV "ABáoov elguveó- Gag, Ge évoyitev , neri VEynev TU GrQertUpeTO TG Evooinme elg ziv "Aclav, x«i Oitvotiro vij oU oU Gvvtoytío word Iltocídog q9onowt. ita Theophanes p. 251.
108. anno Heraclii 11 exeunte, hieme autem appetente, Heraclius in oram Asiaticam Byzantio oppositam secessit, ubi usque ad diem quartum mensis Aprilis sequentis anni commora- ius est. tunc enim reiAécoc Tüv &opvijv TOU D TT éxívqosv oo Ilsgcídog. '"lheophan. p. 258.
|. .110. Du-Cangius Cpol. Christ. lib. & c. 13 palatia subur- bana imperatorum recensens, palatium Chalcedonis et suburba- num Chalcedonis nominat. Heraclius in suburbanum concessit, cuius descriptionem nobis reliquit Sozomenus lib. 8 c. 17. atque id plane est suburbanum, quod paucis abhinc annis Sarbarus Persici exercitus dux armis et igne vastaverat: nam Chronico Alexandrino teste p. 896, «cum Chalcedonem ille accessisset, ztüvro T zoo GoTsie xol voUg tUxvmolovg olxovg incendit. certe Heraeum palatium, quod erat trans fretum celeberrimum sub- urbanum, hic non designat Pisida, qui de Zxped. 1 1857 dicit Heraclium, «cum «conscensa navi in Persidem iret, Heraeum praeternavigasse.
112. respicit, opinor, ad festa Brumalia, quae kalendis Ianuariis incipiebant et magna cum solemnitate celebrabantur a civibus et imperatoribus: etenim per eos dies erant ludi Circen- ses, convivia et largitiones publicae. videsis Du-Cangium Lex.
160 . QUERCIUS IN HERACLIADIS
Gr. v. BoovudMa et Lex. Lat. v. Bruma, et Cpol. Christ. lib. 9 €. 6 p. 138, et Constantinum Porphyrog. de Caeremon. J4ulae JByzant. lib. 9 c. 18. cum igitur per totum fere hibernum tem- pus feriari solerent Byzantini , ideirco dicit xol ucArozo zetuvog OvTOgc-
115. de Végostoiibut et speculatoribus disertissime agit Ezech. Spanhemius de praestantia Numism. lib. 9 P. 834. ud rem autem Suidas v. E£ziooárap : Foyov TOUTOIg TÓ megueoydte- 69'ot Tíc jj vOv. zigeyporrov serácruGie zo moie v& xova Popuelov exsmrópeva vmo llegoGv, wol &vagéosiv éx vOv evene
120. metri gratia adde articulum, et lege zdg Ótevo£etg.
125. non dubito, quae de garrulis tradit, iuxta mentem Plutarchi dixisse , qui aureo libello 7:EQl dàoAtoylae P. 508 sic scribit: oUO0iv oUroc 1 qUGig sUEgGG E orga rdv ze" sjuiv óc TQv yÀérrov, BeXouévi qoovgdv. 7:QO avcije TOUG dóvrag, tv. Hv évróg xezovtivovroc qvía Grycoevra TOU AoytGpod wn) Vza- xov unó$ dvagrot, óyyuociw ovis «er£yapsv qv dzxoaciov oí- peTvovvtg.
198. qgíAvgov positum Zugerixóg pro amoris magna vi: philtra enim sunt amoris illecebrae, quibus per vim quis ad amandum allicitur. scite S. Gregorius Nazianz. inter carmina Nicobuli patris ad filium usus est hac voce ad pietatem, qua se invicem prosequuntur nati et parentes, exprimendam: giàzoo pév Gvvéüos qvcig rox£ag vs yóvove ze.
130. Euripides in Belleroph. v. 409: o9ovobciw ecol ast- Qovsg megvxoTsQ, tic vdzwiomuo O^ ó q9óvoc cw0&v giàsi. simi- liter Pindarus INem. 0d. 8 v. 87: Gmrvevot à iov del, qet9ó- 8661 0' ovx égífs. — ubi scite scholiastes: ó ydo o96voc sic «aid
aivet.
i 133. Heraclium Eliae comparat, qui domino iubente in vallem Carith secessit, ibique totus orationi et contemplationi vacavit. Aeg. 8 17.
138. vide de Éxped. 2, 44 et seqq.
189. alludit ad exercitia militaria, quae describit zbzd. a v. 121 ad v. 162.
144. quod praestitum fuit a 'Theophane, qui Heraclii longa
itinera ,, labores et bella feliciter gesta copiose narrat.
159. Heraclius cum primum expeditionem in Chosroam suscepit, Persis obviam factus est ad fines Ciliciae, ubi mons Taurus exsurgens vaste satis attollitur et perpetuo iugo per to- tam Asiam extenditur. itaque ef zÀeig idem sunt ac Pylae Cili- ciae vx quibus vide de Exped. 2 10. eas Theophanes p. 258 voe Fig IIcooíüe d'yovoag xÀsicovgag appellat.
194. delectum exercitus, quem indicat poéta, descriptum invenies ibidem v. 55 et seqq. |
»
»
ACROASIN 1l. 161
157. forsan pro 0cor legendum o)zo. orationis vim in Heraclio ad miraculum usque extollit Pisida de Exped. 2. 170. hic autem magno saltu a militum delectu, quem Heraclius in- stituit in prima expeditione, ad ea quae idem imperator cis transque Euphratem gessit in secunda leviter attingenda excurrit. de transitu Euphratis; deque iis quae insequente Persarum duce Sarbaro acta sunt, fuse Theophanes p. 262. ,
160. obscura plane sunt quae in quinque sequentibus ver- sibus continentur. forsan aut mendum aut hiatus cubat in textu; vocem mv Qoacrixijv ad cvupogág esse referendam non dubito: scio enim saepe ÓpoGrixóg cum genitivo coniungi , et "jv dgesri- xuv 6vugogas idem esse ac mv py Óvveutv ric Gvuqopüc vel v»jv ógaGotuxv Gvp.moodv. sed quid tamen significat og iv zteofoyo 6vugogac o0. 0 Bíog? et quod hoc sit genus syntaxeos, prorsus me latet. novi Graecos z5cós pro rc yc et rovÓsE pro TOU xóGjov ponere aliquando, ac fortasse pro rov9" ó fifog legen- dum est rovós fíov. verum quid inde? fortasse moralem sen- sum possis elicere, Zanquam vita huius mundi sic calamitatum accéssio. ^ sed quomodo haec inter se cohaereant, non video. quale autem est infortunium, quae est magna calamitas, quae post transitum Euphratis et uev! Foyov Zuztóvov accidit Heraclio? certe "Theophanes, qui haec accurate describit, Heraclium Eu- phrate transmisso ad Saram flumen constitisse ibique viriliter pu- gnasse ac plurima vulnera accepisse narrat: ait enim p. 263 zolÀde mÀmyceg dÓfg:ro. verum si demus hanc esse calamitatem de qua conqueritur noster, quomodo quae sequuntur v. 171 et 172 explicabimus? aperte enim, ut mihi videtur, de aliqua urbe ab Heraclio eversa, non de vulneribus eidem inflictis, ibi sermo est. quantum igitur colligere possum, Pisida aliquam ex ilis Assyriae civitatibus designat, in quibus Christiana religio quondam florebat, quam cum Heraclius a Chosroae tyrannide oppressam et impietatibus profanatam deprehendisset, solo ae- quandam esse statuit. porro hanc coniecturam secuti ita verti- mus. qui melius sapit, melius iudicabit.
167. Darartasis Mesopotamiae civitas cum urbe Dara non est confundenda. Daras enim, quae "Procopio teste, de. Bello Pers, 10, distabat Nisibi stadiis 100 minus duobus, a ; limite au- tem utriusque imperii circiter 27, ex pago urbs munitissima fa- cta est ab Anastasio imp. et Anastasiopolis dicta, ut narrat Eua- grius lib. 3 37. Darartasis autem, ut Pisida infra testatur, ab Artasere condita, Chosroae aliorumque Persidos regum, qui Ar- taseri successerunt, regia sedes fuit. haec prope Tigrim flumen sita erat, et si "Theophanis valet auctoritas, 25 milibus a Ctesi- phonte distabat. "sed animadvertendum Pisidam metro nomen urbis, ceteroquin barbarum, accommodasse: quam enim ipse Darartesim vocat, Dastagerda a TTheophane; ab auctore Chro-
162 QUERCIUS. IN. HERACLIADIS
nici Paschalis p. 399 .Dastagerchosaris, a Cedreno autem Dysta- &gerda appellatur. t Pisida Artaxerxis vel Artaxaris nomen in Artaserem commutavit, atque ita ex duabus vocibus Persicis unam Graeco more pfe effinxit, hoc est, Darartasim , quasi diceret Daram .4rtaseris.
172. ut saepe ad aurigationes, quae in ludis Circensibus fiebant, dAAqyogí£ei. — nam xoumvojo, à xeuzero fTecto, est fexus, quem circa metam Circi vel hippodromi facere solebant aurigae, iterum iterumque a carcere excurrentes eodemque revertentes,
173. hic est Artaxerxes vel Artaxeres, gregarius miles Persa, qui occiso Artabano 4, rege Parthorum ultimo, primus antiquum Persarum in Oriente imperium, quod in Dario finierat, renovavit, Romae imperante Alexandro Mammaeae. plura de eo Herodianus Z5. 6 et Agathias Z/b. 4, novum autem hoc re- gnum ab anno Christi 226 vel 227 ad annum usque 632 vel 645 duravit: mira enim est in hoc Persici regni fine stabiliendo scri- ptorum dissensio, quorum opiniones ad examen revocat et ex- pendit Assemanus .ABb/oth. Orzent. tom. 8 part. 1 p. 495. .re- gum post renovatum imperium Persicum genealogiam et histo- riam obiter descripsit Agathias in fine Zib. 4, qui tamen ea quae refert iy vàv.llsgcwuudv (Aiov wsvalggOévza, ex Persicis ar- . chivis desumpta esse affirmat. verum cum ille suam narratio- nem ad Chosroam 1 usque deducat, cuius obitus ad a. 579 re- fertur, si quis posteriorum regum seriem nosse cupiat, laudatum virum los. Simonem. Assemanium ádeat Zoco cif., qui ex Syris scriptoribus eandem chronologiam ad lezdegerdem usque perse- quitur, atque hunc ipsum ultimum fuisse Persarum regem contra "TTheophanem, a quo rex alter, Hormisda vel Hormizanes yel Hormisdates nomine, post lezdegerdem sufficitur, satis evincit.
175. Agathias Jib. 2, p. 122 6 Bonn.
178. hanc Pisidae supputationem. cum chronologia Aga- thiae et Assemani conciliare tentaveram, sed irritus omnis cona- tus fuit. nam quomodocunque hanc 76 annorum periodum ex- pendas, quam, ut videtur, auctores sibi coaevos secutus statuit noster, nullatenus convenire deprehendes, siquidem ille huiusce sanguinariae periodi cursum ad annum usque 628 protrahit, quo Chosroes a iuniore filio Siroa est interemptus, ut patet ex se- quenti versu 199. ex toto enim huius poématis contextu appa- ret haec scripsisse Pisidam statim ac nuntius de caede Chosroae Cpolin allatus est. itaque si annum septuagesimum sextum ante mortem Chosroae exactum inquiras, in annum dominicum inci- des 551, qui fuit regni Chosroae senioris vigesimus secundus: hunc enim aiunt tenuisse regnum annos 48. at seniori successit Hormisdas vel Hormisdares filius, Hosmisdae autem QChosroes . iunior, quorum ille annos 12, hic vero 38 regnasse fertur. ho- rum igitur trium regum tantummodo successione 76 annorum
ACROASIN II. 163
periodus absolvitur. éur igitur Pisida sanguinariorum regum catenam multiplici nodo intextam nobis repraesentat, qui mu- tuis se caedibüs interfecerint? 2& ofudrov düwvsv ulucov yovov. sed neque illud verum est, hosce tres reges a filiis fuisse occisos : nam: Chosroes senior, Agathia teste p. 272, maerore confectus, quod à Mauricio imperatore circumventus victusque fuisset, in regiis palatiis Ctesiphontis zoreAvsi vov fov. num igitur dicendum est non in diem quo Chosroes iunior mortuus est, sed in eum quo natus est, Pisidanam periodum , de qua agitur, desinere, atque ita prorsus intelligenda esse quae leguntur versz 198 et 109? séd neque hac habita temporum ratione Pisidae descriptio con- venit cum iis quae de ceteris Persarum regibus narrantur. quare statuendum putamus vel nondum satis explorata esse quae circa regum Persarum genealogiam scriptis mandarunt cum Graeci tum. Syri scriptores, vel Pisidam non ad rectam historicae veri- tatis normam , sed ex poétici ingenii liberiore iudicio et facultate: suam sanguinariam cátenam confinxisse, ut omnium odium in Persas eorumque dominationeni facilius converteret.
186. 4dugpgoey5 idem ac iügoeyuóc, obstruetio: hic autem: metaphorice pro. caede;
188. non inscite Persae, ut Pharisaei in evangelio, yey- v«ucorc Puóvàv appellantur, ex veterum. auctórum traditione, qua. viperaé ferebantur ore coire, feminae voluptatis dulcedine maris eaput praecidere, et fetus miatris uterum: erodere; quae quam falsa sint, bodie nemo ignorat.
190. xAQeov Rereditatem. intelligo esse vindictam ex nuper allata veterum philosophorum de viperis opinione, quam tradit Herodotus 8 109.
193. vide supra v. 184.
194. notissima sunt locastae flagitia, quae cum post Laii mariti nécem Oedipo filio nupsisset et ex eo Polynicem et Eteo- clem. genuisset, sibi manus intulit, videsis Diod. Sic. lib. 4, Senecam zn Oedipo et Hyginum n. 76.
197. éxsivog Artaser vel Artaxares vel Artaxerses. zit Darartasim vel Dastagerdam.
200. in omnibus Persarum templis erant Magi custodiae ignis destinati. vide supra z4croas. 1 23, ubi de templo Gazaci, in quo erat jj zi4evy 2G» evOgexov carbonum impostura.
204. "Theophanes a p. 267 ad p. 269 Chosroam metu per- culsum, Dastagerda relicta, amne Tigride traiecto, ultra Ctesi- phontem fugisse narrat; unde Heraclius vere ut fulmen, nullo obsistente , ubique victor, Dastagerdam spe citius occupavit.
205. eymuorovoyrcec qofov incutiens timorem bellico ap- paratu et incendiis, quibus Persidem late vastabat Heraclius, ov £xàv, ut idem imperator teste Theophane p. 270 Chosroae scripsit, zvgzoAdv vv lleocíón, cÀÀd fiac9cig.
Georg. Pisid. 14
164 QUERCIUS IN. HERACLIADIS
907. xa9' eXrv pró xc9" fgvro?, ut alibi JuGg et suiv pro o£ et Go£.
219. plurima Chosroae palatia memorantar in "Theophane ab Heraclio eversa, quae Persico nomine distinguuntur. non longe a Dastagerd, ut videtur, erat palatium Bebdrach nuncu- patum, de quo ita p. 268: 6 Busieie inj MOsv sig GÀÀo maid iov TO imileyóuevov Bsfüody" x«l vo)rO werocrQAevrso xol mwvok mugodóvreg svgoplovovv và 9eg. at paulo post idem Theophanes, enumeratis ingentibus divitiis quae in Dastagerdae palatiis i inven- tae sunt, ait: énobyoev ó Beiiedg 5o viv &ogvijv TÓV porÓv év daitiplel e zal servo ép ay zo 100 Xoscoó00v moe , wvi- Gjozo. Uzéovuuo Ovro xol Bavuacrá xol aorvocme Aarau , &mep fog iüdgovg xaOrikev, lve poo Xocgore. olov zt0vov siyov of 'Po- poriot rov z:0À800v &puuovpévov zxg' eUT0U xol zvgrcoAoviévov. ::
224. eleganter per prosopopoeiam ignem gaudentem indu- cit, quod ab impio Persarum cultu fuerit liberatus, debitum deo honorem .sibi praestari aegre ferentem. ita supra 24croas. 1 6 et seqq. solem et lunam eadem de causa gestire ac laetari iube-. bat. . simile autem est illud Pauli Zom. 8 21: quia et ipsa crea- iura liberabitur a serpitute corruptionis in libertate eloriae filio- rum det.
927. . cf. de rg Acroas. S. 5.
230. eo frigidior nobis videbatur huius poématii conélasio; quod. Chosroes non igne combustus periit. miserum genus mor- tis, quod subiit, narrat Theophanes p. 272. sed ut videtur, Pisida intentus in laudanda potissimum pietate Heraclii illud prae ceteris commendat, quod Persarum zrvgsíy ubique subverterit imperator, ut alibi dictum est. tanta enim fuit Persarum in ignem religio, ut etiam regum palatia zvosic dicerentur, quod nullum esset sine templo palatium. quare ut id obiter moneam, corrigenda est Porti versio in Suida, qui auctoris de Heraclio. scdituddis in 4£OoC£ zvgeiov verba, ó à? "Hodhetog T6 ve zt0Àelg Xa- $ulget «ol c& zvgsio Oi£arosgs vàv Ilegadv, ita vertit, ZZeraciius vero et urbes demolitus est et speculas, Persarum. nam z;voeio non sunt speculae, nec turres e quibus ignis accenderetur, 'sed plane templa igni sacra. minus aberravit a vero, sed rem tamen non attigit, Scacchius Jzroth. 9 48, qui hoc testimonio usus. est Suidae ut probaret zvgsiov significare ignium. receptaculum ad suffumigationes, quod apud nos thuribulum et thymiaterium dici potest. sed ut ad Pisidam redeamus, certum est eum hic respicere ad stupendae structurae palatium , quod Chosroes ha- buit Dastagerdae, Heraclius autem funditus delevit atque incen- dit; quod ibi impio cultu ignis una simul cum Chosroa adorare- tur, ut paulo ante v. 220 innuimus ex 'Theophane. nam zvgeiov templum vel palatium ignis erectum Dastagerdae, quae regum Persidos sedes fuit, longe aliis sumptuosius ac nobilius fuisse non
ACROASIN II. 165
est dubitandum, quamvis Cedrenus de palatio Gazaci, ut adno- tavimus supra .4croas. 1 23, tam magnifice scripserit ut nihil maius excogitari posse credas. ibi enim fuit illud caelum arte elaboratum , in quo Chosroae simulacrum stabat, et ex quo plu- viae et tonitrua edebantur, ut stultus ille rex zvgcoAcrone deo se parem faceret. verum sive, quod Cedrenus ait de Gazaco, ad Dastagerdam transferendum est, sive palatio Gazaci omnino simile fuisse Dastagerdae palatium concedendum ést. coronidis loco adde testimonium 'Tzetzae CAiliad. 3 66, ea omnia confir- mantis quae hactenus de Heraclio dicta sunt: nam et is de Chos- roae palatiis incensis agit, et hoc ipsum Z7eraciiados poémation innuens Pisidam citat.
I ND
e di ie
? A 94100 P 1 27. dAAniog9'ogog P 1 33. dvozovorag indesinenter A 260. dv9'0go9 ré P-2 815. dvrsv9oovíto Ho95177; dvze yd vig H 48. eivcíngovjua P 1 185. c vriovvÓgouog A 486. daócyowog pos d6roó0ovAog H 1 2. /sua P 2 12. Boadvyodqog H 2 153. yuyeavruco H 1 30. OuzAoxivóvvoc H 1 og Oupoo6rdrns H 1 0)x aed d AA pac lbiid P2 313. éxyeooóo H 2 67. fuggoyg H 2 186. Éniniovi js A 180. eXpetolo A 48. xcAusoyio H. 1 199. xoGp.oryayóg A 211. xoGuoU ors H 1 70. xocuop9ógos H 1 77. xrQvóuoopog H 2 51.
pvouxorío A. 219,
vua zevog H 1.75 &evóomogog A 87.
IIs Goxgd cg HK 1:48.
zcvov cfgocue P 1 25. zoÀvoysÓgg P 2 68, A 195. zovroysírov A 30. zoorsoycrmg H 2 7. zvocoAdronc H 1 14 et 182. ósvuezóo P 2 311.
gn a H 1 98. Zv9órgopog A 204, H 2 73. Gxvqó o A 411.
6v4ALO 00 P 3 36.
GvvoGrQor áo P 3 162. Gvvevioysao P 3 428.
eyécig P 1 98, 3 128 et 499, A 99. eynuorovoyío H 2 139 et '905. czourAoxivóvvog H 2 97. gorviio H 2 53.
qiAsPOi.og A 128. gosvóozooog À 12.
Qvoc:g A 464.
qo.oré0sApog A 518. xovcouíugvog H 1 141. apevóóozogog A 215.
*) Littera A bellum indicat Avaricum, H Heraciadem, P ex-
peditionem Persicam.
LIPSIAE,
EX OFFICINA E.
G, TEUBNHRRI,
SANCTI NICEPHORI
PATRIARCHAE CONSTANTINOPOLITANI
BREVIARIUM RERUM POST MAURICIUM GESTARUM.
RECOGNOVIT
IMMANUEL BEKKERUS.
BONNAE
IMPENSIS ED. WEBERI MDGCCCXXXVII
FAKTDESXOSEO Ari ANTÉMOO, j
| A wd M
E Fs - * JN Yu
ci t. - fu P ! A y
nt OO UDTAR Y304 MUARARH. mum OF fd aono]: d; d
5 idt uos 7 M V TES € u^ , E TS J ud ant * Pc STET an qus d j| n^ ! yp L- Zn "apr £^ Y ' 3 J
Le * n -—35 * T4 Wats
i ; ^ Ca xe |» ura PREPOTT TRIES 15 m Gs. (Us ! MEC LIT MPRIBRA /" CP SM m . EEUU WNENAY Y TIEN eH megan uo TS S ANE Cen ze | t TEENS tons "u M n eve ird Py z j "o! NR "n N ^ V 274 Peu wodat E LE o $ ; y & Eo ^ L ' H * V LES x i wot ' ur Me 1 4^ e EMO Y "umida (X E 1 ! ; Mot | "N. Rr pda 2L a] ^ "Y 12 VM EE UE LII FR "xv i^ P » j LUN ' " Diete iln Jyudh: Vise oda spinis e p p dite ; oA ES XN Mr T 7 AE p e mr etf
NEXT en ien T PTT
d DEEP KERN UTI
OA T p IT--3
i ! " aS Lr kx A x 4 ms ) AN D ap n pn ifi do i) TUNE. . bi ANPOS x9. 4 RE A OBL " AA , E! ul P *J bow. " "en aes Ih dues) hid "rd n AL Haee - ii ^s NS 2a M » tds AU y NH Ner ea
a -— [
i hp remate 6109 Y insure Mat CAR TRE
:L n : " h ME - TUNE
Callas Ó. ult! et *a PES *4 vo iot p - : diee 15 Wet T
ILLUSTRISSIMO VIRO
GULIELMO VAIRIO FRANCIAE PROCANCELLARIO
DIONYSIUS PETAVIUS E SOCIETATE IESU S&$.
Que primum tempore magistratus amplissimi dignitatem ade- ptus es, Vin lrrtUsTRISSIME, communis hic omnium sensus fuit, non minus literarum incolumitati quam imperii saluti esse prospectum. etenim quod de civitatibus a Platone di- ctum est, multo id magis ad artium studia disciplinasque per- tinet, tum eas demum felices futuras, cum aut sapientes prae- essent aut sapientum illi ipsi qui praeessent auctoritate rege- rentur. ea porro te sapientia hominem esse qualem consti- tuendis civitatibus adhibendam Plato censuit, iamdudum pu- blica quaedam populi vox ac constans totius regni fama cele- bravit. quod ipsum adeo leve-non est ut in eo divinitatis aliquid inesse vetere sit proverbio contritum. idem vero multo certius cum anteacta vita omnis, tum, ut nondum ab alieno suffragio discedatur, gravissima de te principum iudicia com- probarunt, quorum alter amplissimi te consilii principem fecit,
alter ab unius provinciae cura totius ad regni moderationem
IV. PETAVII
convertit, sed hic postremo quantum sapientiae tuae cum re- gina matre tribueret ostendit, cum ambo te ultimis e Galliae finibus exciverunt, quem formidolosis temporibus in quadam velut imperii specula collocarent, siquidem pacato mari tran- quilleque caelo facile cuivis gubernatori creditur, vel medio- criter perito, in periculo nemo est qui non eum, si potest, adsciscat, quem scientissimum prudentissimumque cognorit.
In quo unum est minime praetereundum, quod ad hoc negotium multum interesse sentio. mam plerique qui prodesse sapientia sua publice student, operosam illam duntaxat ac re- bus gerendis exercitatam adhibent, eam vero quae in libris doctrinisque cernitur, tanquam civitatibus inutilem feriatis ho- minibus relinquunt. tu vero sic utramque admirabiliter com- plexus es, ut cum nemo tractandarum rerum maiore peritia sit, tum usu literarum ac philosophiae studio his temporibus antecellas.
. Hanc enim primus inter Gallos, ut ille quondam in Grae- cia. Socrates, .languentem in.scholis.ab otiosa contemplatione morum ad utilitatem usumque transtulisti.. tum .ea:monimen- lis mandasti plurimis, quibus et dicendi civibus tuis et vi- vendi tibi etiam ac reliquis exempla praescriberes. quibus in libris ita virtutis tuae. imaginem. expressisti, ut eos una. velut pignora obsidesque Gallis traderes; ut. quae tua futura esset rei publicae gerendae ratio, tanquam ex praetoris edicto co- gnoscerent, neque eam unquam licere. crederent, quam. tute übi imposuisses, personam detrahere. | quod quidem: paucis his mensibus, ex quo praeesse ei muneri coepisti, egregie est a te perfectum; neque quisquam dubitat, cuiusmodi haec ini- lia sunt, quin brevi per te. huius imperii salus constitui ac legum auctoritas recuperari possit. .
Hac tu graviore. cura simul ac perfunctus eris et maiora illa regni negotia sapienter explicaris, tum te ad. baec nostra,
ERES
DEDICATIO. Qu
nec minus tamen ad bene beateque vivendum necessaria, con- vertes, ac literarum tuarum salubritati dignitatique consules. venit enim mihi in mentem, qui tuus ante paucos dies par- tim a me auditus partim ab aliis exceptus sermo fuerit, cum tu illud profitebare, nihil tibi gratius unquam exstitisse bonis artibus artiumque peritis, neque in posterum, quo maior sub- levandi esset facultas, ulla in re defuturum.
Quamobrem ut eius vocis consilique meminisses, tan- quam admonitorem- allegavi Nicephorum nostrum; qui tibi cum privatim sui tum communi nomine literarum patrocinium deferret, simul etiam rogaret, quod in iis tractandis profiten- disque nostra societas elaboret, partem ut ad eam aliquam solicitudinis huius benevolentiaeque transferres; ut iis quibus saepe iactata est molestiis perfuncta non tam ipsa conquiescere possit, quam et ecclesiae officiis omnibus et doctrinarum stu- diis vigiliis laboribusque suis commodi aliquid afferre. de me vero quod praecipue postulem nihil est, nisi ut audaciae in ie interpellando meae sic ignoscas ut amori erga te voluntati- que faveas. vale. Lutetiae Paris. G kal. Sept. a. d. 1616.
D PETAVII
DE NICEPHORO
HUIUS BREVIARII SCRIPTORE
AD CANDIDUM LECTOREM PRAEFATIO.
Nicephori epitomen, quam hic tibi damus, candide et eru- dite lector, accepimus a R. P. lacobo Sirmondo, qui .eam Romae ex veteri exemplari descripsit. de auctore porro ipso exstat Photii in Bibliotheca perhonorifica mentio, qua et epi- tomen istam magnopere commendat, et hac una lucubratione iudicat non provocasse modo superiores quamplurimos sed longo etiam intervallo superasse. de aliis vero relictis ab eo monimentis ne verbo quidem meminit. ex quo dubia videri potest communis sententia, quae cum hoc Nicephoro scripto- rem eiusdem nominis alterum confundit, cuius editum est Chronicon Latine olim a multis, Graece etiam a Scaligero. etenim cum inter Cpolitanos pontifices Photius eodem in Chro-
nico numeretur, credi potest non hoc esse ab eo Nicephoro
VIL
profectum qui tum, cum ista Photius scripsit, e vita disces- serat atque dy dyíorg, ut hic loquitur, hoc est sanctorum nu- mero erat adiunctus, verum fieri potest ut ad Chronicon Ni- cephori recentior illa manus adiecerit, utcunque res habet, nihil esse causae videtur quin Nicephorus noster patriarcha ille sit qui est in illo Chronico ordine 78. de quo ibidem haec produntur: Vwx5gógog ó &65xourtg poveyóc yeyovog KvQ 9'. xo On UxO voU dorfo)vg íovrog vo? Aouévov. quae Latine hoc significant: JNicephorus a secretis monachus sedit a. 9,. et ab impio Leone z4rmeno in exilium eiectus est. nam et unicus hic ante Photium patriarcha Cpolitanus fuit, ut ab illo nemo alius intelligi potuerit, et inter sanctos non Graeculorum assentatione solum sed etiam communi ecclesiae suffragio receptus est: huius enim memoria a Latinis 3 eid. Maias, a Graecis & non. Iunias ecclesiasticis est consecrata ta- bulis, postquam a Leone Armeno iconoclasta perditissimo redactus in ordinem a. d. 828, exilii 14, feliciter e vivis ex- cessit, quocum praecipua Theodoro Studitae viro sanctissimo familiaritas intercessit. postremo unum admonendus es, Ni- cephori, quod penes nos fuit, apographum passim mendosum ac depravatum fuisse, nosque, ut tolerabilem sensum elicere- mus, plurimum in interpretando laborasse: verum ex ea lege quam olim nobis imposuimus, nihil nos in contextu ipso mu- tasse, praeter levissima quaedam omninoque manifesta, atque in omnibus Pythagorico decreto paruisse, quod ex Synesii Dione tanquam ex Solonis tabulis hoc loco proferendum est, dignum sane quod critici omnes ante oculos habeant, ad id-
que conatus suos ac lucubrationes accommodent.
vHI
. Pythagorae sanctio ex Synesii Dione, | .. Ilv9«yogac Mwxq6&ojov- Zdutoc Exylyoomvoy tÓ vopo, crie ó vópuog oUx ig xoig fifMoig Emwwoitiv, dAAd ovkevor uivsv eUrà imi ve mQavuo qe190g, Ümag morb [ejr oque d] vui. | ju | n, Sin M
SANCTI NICEPHORI
PATRIARCHAE CONSTANTINOPOLITANI BREVIARIUM
RERUM POST MAURICIUM GESTARUM.
Niceph, Const. 1
*e JE) Ais W Meirqgn d , M appe our) "ga M Kil ici | rh MP koe " wies A NN
NERCLAST Meg, r
"idnondaoi
yere
" | VAUOTOVIFGAO
| TROU FANOMAUA. dip:
amormarYumu
RES Miis
aibi Le39 MODUM. T208 Me
i) i) ^ 0M
TOY EN ALIOIS ILATPOZ HMON
NIRHOOPOY
IIATPIAPXOT KONEXTANTINOTIIOAEQX
IXZTOPIA EYNWNTOMOZX AIO TH3 MAYPIKIOY BASLAEIA3.
- - ^ Mas viv lMavgiíov vo? facie àvatoscw Guzüc, ind P3
Ta/vry Oipyáaaro, Tic flacielov üpyijc &rieufláveros*. o0 dj, &gSayrog ini vocoUro xoxotwec Xgurruxvotc 1200€ à zodyuuro € z49à zoÀÀoig (dso9c Ort llígoat uiv. v5,v "Patav. &oyzv 102xróc xaremyuoivov, Goxüc Óà ivóov xsígo vovrev PUnoartt. TG/T& 0)x üvexrà "Poygaíow Pyívezo*.— 00 ol megl v3». zifónv vivixaU1o 1ysuovelovrec, ce vQ) ueylavo Ouxovi uat 10 S'uoctiv tyovrec xoi Gua zagà, IMaovguiov 10 2j; oxoavryl0oc GozXc ^ysc-
8 Xouozievov ?
SANCTI NICEPHORI PATRIARCHAE CONSTANTINOPOLITANI -
BREVIARIUM HISTORICUM DE REBUS GESTIS POST IMPERIUM MAURICII D. PETAVIO S. L INTERPRETE.
Mauricio imperatore caeso Phocas parricidii huius auctor imperium invadit. sub quo tantae calamitates Christianis. rebus illatae sunt, ut hoc vulgo iactaretur ab omnibus, Persas foris Romanum imperium. va- stare, Phocam vero intüs multo iis deteriora facere. neca Romanis diutius ista ferri poterant. igitur qui tum Africae praeerant, ea re au- daciores facti quod longissimo intervallo ab urbe distarent quodque a
a. 602
E NICEPHORUS. CPOLITANUS xetoiouévo (so 02 Zjovy» &àsqu, "Hodxkeoc xo Donyóguc),
obrot xou; flovAsvaápevor vobc vitig éavrüv ro0c v0 BvLávrtov ,? , » 2 , , c ^ , éxnéumOvoty &oTv, GAÀÀrAoig cvvdéutvor cc 10v zt90oq9«oavro voUrov vijc BaoiAs(ac, &b OUvouvo , énildeodua. — xol "Hodxhewv pév. 109 "HoaxAslov zxaido, &vdgijv nAngoccarrtg not nsunov,5 Nunjrav 0£ vv F'onyogíov vió inzixy; ovouzi 10233; ttotflalóv- A - , , 2 , - , , c , Ttc 0i Tijc ?jne(gov ünéovelÀov.. dczut ve vin xguocquvoc Hoa- xÀeuoc, xol nvecuacw énipogorároi üvay9ulc, qdára Nuajycay E] UA ! Ü 2) - , , £12; P 4 evaAotac elc Bv&ávriov , xol 1/05 vij z0Ae z900t0ynxoc énéAabt. - - * € e Koíonoc 0£ (100 Qxà à2 4v otroc yauflgóc, onuvíxa 02 vóv zoU 10 vrágyov Tic mÓAsuc Soóvov dime Dayc, xol utydAe P» volg , , M 3 , - € A! fiaciAelowc Üvváuevog) , ind iznySévero Gwxü cc 07) negmftoi- € - J ' cuévog vm ixelvov tvyyüvov tíjc oixclac sixóvoc xa9vigéotac fve- xtv, dv noct ot Tv &vttOévov yoourov Ónuóroc Tjj v0U Ox - ovuagéygoay«v elxóv., 00Aq avrüv ueryoyero, xol zovetv u£v 15 - | 7 c vnzég a)roU nAarrÓuevoc Exet9e xol "HodxAeor ex^ dno éav- ToU jjxtv üzioyvolcero , ovvioyet 0^ Oucoc "HooxAdo xal vQ ovrt «eo s 3 MN , » £9 ' - 4, TU vzég QVTOU &lc u&AiTa, Ergurrty. — ot ovv ztegi QDoxüv 9taoá- Ac ^ € ^ , » ^ c -—
B u£vot xol 000v ztoAcixóv £avióv ovo0t&Lov (7/07 yàg oi T0U ztiga- eíov xyouMaroc ÓOmuóroa Tol ztgl viv Koicaolov 10 n9o iq'yntorv 20 xoi Tóv étrÀvv Baciléa üvcevqjuovv), éntxeiutvovc 0d avtolc xag- TéQUTUTO xal TOUG 0x vv Hooxiov orocrevjutov. elouóvisc,
5 70v? mAoix Petavius. 9 s/zAo)c«g Petavius. 10 có Tuvíua Petavius. an 0g rqvixdós? 12 zaovfoiuévog P i. e. editio Parisiensis. 19 éerocíofov» P
Manricio ducatum obtinuerant (erant illi germani duo Heraclius et Gre- a. 610 gorius) , communicato consilio filios suos Byzantium mittunt. ita porro inter eos convenerat ut qui prior pervenisset, imperium, si posset, arri- peret. ergo Heraclium Heraclii filium cum supplemento classiario et navibus mittunt, Nicetam Gregorii filium cum ingentibus equitum copiis 'terrestri itinere contendere iubent. Heraclius vento ac fortuna secun- dantibus Cpolim ante Nicetam pervenit; iamque ad urbem appulsus propius accesserat. erat in ea imperatoris gener Crispus praefectus urbi, vir.inter palatinos potens et Phocae ob recentem iniuriam infen- sus: quippe eius imaginem deiecerat, quam contrariarum factionum ho- mines iuxta imperatoriam appinxerant. ergo ille dolo imperatorem cir- ceumvenit, nam huic ipsius causa laborare se persuadet, et Heraclium suam in perniciem venisse confirmat. interim vero Heraclium adiuvat, eique omnibus in rebus commodare studet. accedebat et civium in. spe- ctaculis atque imperatoris discordia. iamque Prasina factio vicinis Ba-. silicae Caesarii aedibus ignem admoverat; et tunc advenientem impera- torem palam celebrare ausa, postquam instantes Heraclii exercitus vidit,
DE REBUS POST: MAURICIUM GESTIS. 9
-
xutüdlanóvrec avtov éq^ £avxoig ylvovsoi. | Quiioc 0d sic votrouu, 0c ap^ a)1oU slg T?» ovLvyov UGufflovksv9s(c nove xa9vfloiCero, dg và faclhaa civ. ni$9& orgurwuorOv ixi 10v Quwxür airxa xaiéoyt, xol fc facis é):0v &ánauquícac o95r0c, ntol- 5bouo. uéAav aUTQ ntgidéusvoc, vàc y«gac mepuyyuérac elg oi- zíoc ünodsoproac xal zÀolo $ufaddv noc "Hoáxhzov Ósatupzqy C dyaysv. . Uy idv HodxAeoc py "ovre, &91u, TZv moli. télav duixrgec;" 0. 02 o0 uüALov" tint xóAlwv Qwouxeiv ud-. Aug." e)SPg ovv a)vob. 10» àià Eíqove Fri ztpüc 14) nol Oyrt 10 xozorgiterat 9éávovoy*. Exerc dunt oii zeo dut. yepoty v& Ot. ikv &voi9'sv. x v0 Gtualov &g9gov GxxónrtoOut xol viv oldolov &néuvead ut xal. xovroig àvagrüad04 , oUr0 7s 10 oO cvpidv. x«rà 3v To? Boóc Aeyouévnv &yopü» Td) zvgl xaraniunoacÓ cu; ZlouviíoAóv. ve xóv Qoxü Gd:Aqiv xoi Bóvocoov xol zdHzóvrtov zàv 15 àv Baaiuxav. xoru&tov vauíar 20» adiüv () Qox& cvroiug£- gei x(vÓvyov ztgocéravtt. «ol 07; 16410. ovrOG Gzéflouve. D Zgyiog 08 adtí«a 0 iic nÓLecc mpósÓgoc xol 0 Aog va$- T5üc OpiAog oUv. ztáog; tüyvouoctvy "Hoáziuor àyióg. slaódyerou. xoi avrüc Koíianor sic vv faci.eov GSíay noovvoens* und? yàg 20 zijc facil elag &vixey. od10g. DavO dyes. Cqiuoxe ,| 1íonoD va uil ÀAov Quoxür. Tic. elc Mavolixiov. xal 10. Movgaxlov aéxva. xagavoutac. 0.0à oUx d0cysro. . síAog vaO tic ovyxAdvov floviác xol roU Ó5-. pov Hoáxieogc flaoiebg üvaxng?zserot | xal 10v ffaci.tioy zapà
8 Q. sice10 diy (s. sicügeudy) aUríu«? — 90vroc? 900b nállo»?
relicto Phoca privatos conventus habere instituit. dum haec aguntur, Photius quidam, cuius uxori imperator stuprum obtulerat, cum magna . militum manu in palatium irrumpens Phocam illico comprehendit. quem. exutum imperatorio cultu, ac pulla veste circumdatum, reductis terga manibus vinctum et navigio impositum ad Heraclium deducit. quo. ille conspecto "itane" inquit, "infelix, rem publicam. administrasti?" cui ita Phocas respondit, "tu vero melius administrabis." igitur hunc e ve- stigio, cum adhuc. in navi esset, gladio plecti iubet, deinde mutilari, et. dextram manum ab humeris amputari, tum virilia excidi atque e contis suspendi; itaque cadaver per urbem tractum in foro quod Bovis dicitur igne concremari. idem in Dosieutialum Phocae fratrem et Bonosum ac Leontium fisci quaestorem mortis supplicium decernit. atque haec in hunc. modum gesta sunt.
Postea Sergius urbis patriarcha ac reliqua civium multitude cum omni officio ac gratulatione Heraclium intra moenia recipit. qui quidem Crispum-ad' capessendum imperium cohortabatur: neque enim se illius usurpandi gratia venisse dicebat, sed ut a Phoca eorum, quae in Mau- ricium ac Mauricii liberos commiserat, facinorum poenas repeteret. sed abnuente Crispo tandem Heraclius imperator a senatu populoque pro-
-
6 — *WNICEPHORUS CPOLITANUS . .' vob zpofüpov mépiBdAXeven o1éqavov; /.— Kolonov 02 -019uvnyóv
àauoorLs xuporovjooc Tür i» Konaudorla Pxorputsvtatzmv. iui P quu Odi óc Hponi enl "Poualovc otoartóovow, P 5'HodáxAaoc 2x BvCaviiov &gac zapó Kolozov xoà 27v Koíaapoc zóXiv duvixottü ioyyávovta npoónopsóeron cc: 07) Gri) ztegl váv 5 *— xov fvexév BovkevoOuevoc. xal üc uev voosty zrgootzotsizo, 3o. iüv facia Ovyvüc dx4obevo (c xol uAodJopriro airQ*- "Hoa. Aug 0240 Oops ovvijxe, xulazr Vfom Ope Treyzt, xul dion PotpoqvAdssn - 1X7 Oosev véoc yrgotórsgóv. uoc duéyeo ua zt£gl 0X Otiv ztouty onig dAMjAcv víjc zto)rrelag yügtv. :0,02-0la 10 iio g bor ox: 20v faciat. Fpaoxe wavodluunárvew: Baotkew. wol Tui t6ppt) Eniyugikté Ovráueow. ^ dy qobroig vlxrevat aroic ad B flacikét SHoásAétoc ,/ 0v à?) xol Kovorarrtvov Qvópuct,: Tóze 0) ziugoylverót xol Nüxjtuc 6 viy d&lav srarglxiog mobc v0: B'aofkerov &orv.' ik v00r0 IHoüxAtioc elc i0. IBvLárriov énóveawi , koi. Ne- 15 airov oDV "nf uéylory xol ntgupavelo- Dong G0ckqiv yvijov. xul Ouórqiov Ocyerouy 2090 2v atroic 10r ovrverayuévov Ex 2i- Béxc &nulgovotr. xal Kolonog 0€ clc Bvlárviov dtr e Tjj sloó- óg Nufjra ovvgo9q00utvoc. ^ oxintevoe 08 IHoóxkenc v9 Oel AXovroQ) 1üv viov xaSwyv(Guv, vto9ereio9ui dà abróv vnà. Koíozov.20 0 02 2x1 toPtoic &ofoyeron elc và Baothew. Hoáxhitoc 0€ à99ot- € cac v006 ex tpe ovyzxMrov floviijg ünavrag xal vi» Ua mia9Uy
1 z«g' «vro? zg. P 6 fovisvodusvog P ^ 20 viors9sioS9ou P
clamatus est, et ab ipso patriarcha coronatus. quibus peractis Crispum ducem eligens militaribus copiis, quae in Cappadocia erant; praeposuit. a. 611 sub haec cum iam de Pérsarum in Romanos expeditione fama percre- buisset, Heraclius Cpoli solvens ad Crispum,' qui Caesareae tum: erat, contendit, ut eüm eo de re publica consilium caperet. at ille morbum: simulabat; et saepe étiam audiebatur cüm imperatorem conviciis inces-: seret, mec Herd eius consilia.latebant: sed dissimulare in praesens contumeliam statuit et opportunum tempus exspectare. interim vero cum eo pacifice colloqui, hortarique ut ad opei rei publicae ferendam mutuis se opibus adiuvarent. "Crispus vero quasi deridens "non licet" inquit a. 612 "principi e palatio discédere et in longinquis exercitibus degere." inter- ea Heraclio imiperatori filius nascitur, quem Constantinum nominavit; eodemque témpore Nicetas patricius ad urbem venit.' quare Heraclius eodem revertitur; ibique Nicetam, tanquam germanum fratrem atque imperii participein, mago cum honore et magnificentia recipit, sic enim intér eós convenerat, quo tempore ex Africa proficiscebantur, sed. et Crispus Byzantium pervenit, ut de adventu Nicetae gratularetur. : Hera- clius véro cüm filium suum divino lavacro tingere ac Crispo suscipien- dum dare velle simulasset, et is ob eam causam in palatium venisset, universo sénátu ac reliqua éivium multitudine collecta, una cum. patriar-
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 7
ToU &oréog, pa TQ npofógp Zepylu, einély Adyevot zg0g airosg *6- Baciéa. vfgltev ziv ngooxogova;" coUg 0€ qixe "cQ 9e 1) ztoroavzc eU1oy. Buciéa." .. xal Kolonov ngorgéntw 0£ odvüv azoqatrea9 at 10 O0xoUv 09 Gic* - 10v 0à ojx sidóva 10 Opaua- 5 rovoynua £st dà quiav9Qunov vvyetv dikgg vóv énl ow?rQ &Aóvra roAwQMeTt — (xol 10v flacién. àvapuurijoxetw. avióv ola y Kéucnpsla eni Tij vóoq xozeoynuuríonzo, xolg T0 1ijc Braci.clac D xazevteAiLuy. G£ouo qiero, xal cc elc vjjv [fauoíletov &gyTv 7t00V- voERé. — xb üue. Aeflóvta zóuoY x70. xáponc ToUrov 7taíetv y. xol 10 ero Acyovza. og yauiflgüv 02x énolgyaanc qiAor nd àv zorjotuacs tU9Ug.0^ inugékyon. slg xÀngixot oyTue Tiv xeqaAzv ünoxeipa- gO&t, xal 30v. eogyry aà vevouauévo. 2ni 5; énoxágot. Éni- q3éySaadoi. |. REekDÓrra. dU adrÓv vol; uerà Kolonov orgarw- vic. nl. AfSemng (00e. éineiv 0 mázac Kolonog vnovpyotc tjüc tuc 15 08 vir dev, qusic 02 ozuegov olxecaxo)c vic flaautiac vnpé- Tac." zt9009 &ivat. 0? eroic 10 & EQovc e«rnoéotov, znoorovc 1s xud.eiud'G« xol. àv voic aroatioTIxOlG TÓyuaOI * oUTOUG Tt tÜpevé-. ovra OcSauérovc 1Ó faaiAéa enevquuijoat Gus 77 Ag rdv. uerà dj aU10. Kolonor slc 10 Aeyóuevov tijg Xolgac negutpgy9o: P 6 . 90 aejevéiov , 0g Droac Pviwzüv aroU erckevrgatr. | HodxAsiog 0i O:ódmpor 1üv écviov &Os2qórv,. 11v uérà flaciéa noüTay &oyIv xekviuévoy. (xovgozaAGtgv 0? «itv. oi zig) 4à- ff«oiAeus xai
| $8 mpotQéntu ? 11 à' omittendum. 16 £zovg P
cha Sergio hunc in modüin eos allocutus dicitur: "qui imperatori contu- meliam facit, apud quem offendit?" cum illi ad deum pertinere respon- dissent, qui imperatorem ipsum: fecit; imperator Crispum hortatus est ut: quid sibi. iustum videretur, promuntiaref. qui doli nescius, tanti sce- leris convictum: omni aequo atque humano iudicio indignum esse palam asseruit. tum imperator omnia ei in memoriam: revocat, quae Caesa- reae de morbo simulaverat, quemadmodum: imperatoriam maiestatem con- temnereé ac minuere se eo facto putabat, utque ipsum antea ad capien- . dum imperium hortatus fuerat. «quibus dictis volumen capiens eo malam eius percussit, atque ita com lens! "qui socero fidem non praestitisti, qui tandem amico praestabis?" . statim im clerici formam tonderi iussit, patriarcha solennem oratiomem recitante. inde ad Crispi milites egres- sus. sic eos affatus est "Crispus papz huc usque ministros vos habuit: nos vero hodie domesticos vos imperii satellites facimus," iisdem insu- per frumentum annuum adiecit, ac primos inter militares ordines censeri voluit, -qui propensissimis animis imperatorem excipientes faustis eum acclamationibus cum reliquo populo prosecuti sunt. secundum quae Cri- spus in monasterio, quod Chorae dicitur, inclusus post annum in eo loco diem obiit. Heraclius '"l'heodorum fratrem suum, qui secundum post imperatorem locum dignitatis obtinebat ( curopalaten appellare vulgo. in
8 ^'' * NICEPHORUS! CPOLITANUS ^ ^
si9'uci), Ert xol Oüunnuxv 20v Movoixlov 209 BactMc yop floóv in .àdeAgsj yeyovóza ,^ exvuadva 02 elg xAygixoX oyiuo üztoxexoouéivoy vip xópav, ajy&uóvo, vijc vnà Kolonov toov i9w- vouérrc &oyiic Génsuns. ^ QUantaxüc 0 nifliobe y oóvov Vorzpov ckeóro ,. xal ztoüc ai) $n^ avro). QounOévzi septi Ast Üyav: xal 5 B otffaouto tog) 7Q xov XovoónoAw üvri vuqí; nagadídoron c | "OMyov 0 yoóvov Ounzebouvtoc vóoq énmiapylac 7) ToU: fa eios soper) Eddoxla Xqq9iton ivsssvqatv. 0v Qi 08 0 vod- rc oo. ESexopibero , xal zt0ÀA dv coc v0 eluüc inl aij 9Éa ovo pzÓvrav , gvvézege xógoy vwd dnsg9cv «iv óneguxov Ouaiipaoor 10 (9epdzouva, 0? 4jv adv vOv &ovüv. vwóc ) üánontÜoqt: dic v0y.£oa | éqÜAaxza. xol v0 zeglvvopus xoxà vij; toNwrekoUc Extlvio da9jt0c ntgitvexO voa. 4j 0 vijc ffaotMdog vexobv nepifoveAler* 2g? Qo ok z:tgl. vv ixqogüv miguooyets yevóuevoi ovAAaufávovol v& edv) xal. vóv Oi zvgüc xovtü(kacav Gvavov , : éviáquar: ox dvoyéc, 15 BupflagucQ vópq xorodusvot, 7j £xdrulo. vic faciMoonc A9 dopoc *^C ovunagonéuwarreg: oi Gvóotou. - stegietiyvovv Ó€ Otye-xab viv. 0£- onowav Tijc oixéridoc ,. «0c xal arjj vv 100v di&S'omro xlvOvvov* 7j 02 Àxjnov aloSou£ri vv. 04:990v Qiinégsvysv, vobriópadeion elc 10 &nevra ninztose. xol voro ucv Gigi và flaolÀzw. 0E tuc £Dye; 90 Tà 9. a? éréguge Qc éveAstvo ovo avvéfauver. Ey wi viv énapyuüv (xopo 0! dj; zoé dovw ,'/ ot0nujj elg v0 viv nagadés orar) 2v vig y. Pxelvy nisgugawele X0JL Gy &imopía ve fiov Àap- 1 xol] 92? 11 zig? cf. p. 19 B. 19 xcpimeapa P f oorr Petavius. |. 13 vóv? 14 zsol óoyrc P .— — 21 dg] 0ca? ' 22 émwuoplov P 23 xopdvrov HiPQ0 Ul HM- Quidni um
; t be , H , ! Ml OUÁESE
palatio solent) itemque Philippicum Mauricii imperatoris ,' cuius sororem duxerat, affinem, tunc temporis clerici habitu detonsum, ei imperio quod antea Crispus administraverat praefecit. Philippicus:cum aliquanto tem- sa supervixisset moritur, et in egregio ac religiosissimo templo 'sepe- itur, quod Chrysopoli. condiderat. : veli tont obo oss a. 612 - Non multo post haec. elapso. tempore imperatoris coniux Eudocia comitiali morbo interiit. cuius dum corpus effertur, plerisque , ut asso- let, ad spectaculum confluentibus, forte contigit ut puella. quaedam sur- sum e solario prospiciens (ancilla haec erat cuiusdam e civibus) in aérem incaute despueret. cumque sputum in pretiosas illas "vestes. temere de- cidisset quibus imperafricis corpus obvolutum erat, qui pompam 'prose- quebantur, ira perciti correptam illam incendio damnant. ita scelerati homines contra ius fasque barbarico ritu imperatricis funeri parentarunt; iidem vero illi dum ancillae dominam idem ad: supplicium: requirunt , illa re npe se subduxit, nec eam deinceps postea quisquam vidit. : haec per illud tempus apud Palatium gesta sunt, jos hd dp '^' Quae vero aliis in partibus accidisse narrantur, hoc modo sese ha- bent. in suburbano quodam loco, cuius nomen hactenus:compertum non
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 9
7r9óc , ov a0 énwwpov. BrrovAivoc ériyyave, ay 03 d£lay v xav- 9udizov "Poualoig xixhjoktmV9oc. — voUrQ yvr$ Tic z5o« àv ya- zóvov Ouuxeuévr, yaÀenüg tqspe 10 yeuróvrua* duquofirriosuc yàp 'u?xoic uédopltv iig Evexev. ovpifauvotonc 6 Brroviivoc voiz D 5 auci T0ic aUT0U QvexéA eve nó, éniévos voc OuogoUoi ,' x«l otye QonáAou fva vv tic x5oac viéov &rauotot. — arr, üvekopérg ay 0r ve9Yixóra. viov Tjueyp£vov 10. Guqivor el; Bvl&rrov oc "Hoázkttoy Vxevo, xoi in& nootórra:clüsv,: eloÓgapotga v0U yo v09- q0U zov 4g? à) Énoyyeisó éqrrevta, so üue TÜ v0. ztu0G
10 /o9n uo: £nibeixvion oiv: fof; ngüc attóv &nsq9éyyevo "ovvar 7E yotzo: oic oic déxvoi y &y fuci.EP , el ui] v0. clue roUro, 0 cot Otlevyvyu;: abrixo voix: sieoorjótiac." « dv 0^ ov mpl Uv. ^ Baciléa dogvqópov 2nirrec nAqvrew 1jnslyovro* : Baciebc à? Óue- x(Àvg&, wal vij yvvouxl pojuéri TOAUüy 2:900i£vat zt 917 Vr0£Y,
15 GiiEiévoa 02 1. Tfjc benc ómmvixa &v abii Osdoyufra dr... yero P 7 €bOíc. | uj dixnc svyü» Q.oAOLero v0 yovoivoy.- ypóroc 0 -Oujoyero; xul'ój 6r qórvov inipápac, delude xol av9«c viv yvvatzu voi üvrorutvov Vyexcy: Baci. 8mmakeir, vosvy vor elc BvLávrcoy toe xol 07) eic 10 .Oduotixóv énvróv 0yxatauíyvvot, || xol £nzu-
20 xo) &ydvog veAovuévov rovrov B&cui.eoc v uécoic ónuóvoic xoti- Jàv. «à in&gyq énmoéna vic nókeoc. qoovoli xaJeigpyróvos 1óv Ünozrov.....&i& 10 yvoiov utvánéunevut , xai và vijc guatqovíac
"vj So p" Rr Ro v dap 9 dgpds Petavius. 16 QAoAvfs?
foit, Vitulinus quidam erat homo et.dignitate et opibus illustris, ex eo genere quos candidatos Romani appellare solent. huic vicina quaedam mulier habitabat, quae viciniam illam moleste ferebat. quare cum de finibus orta inter illos esset controversia, Vitulinus. servos suos 1 vicinos illos aggredi iubet; qui cum fustibus unum ex viduae filiis in- teremissent, illa sublato mortui corpore vestem eius ad imperatorem fe- rens Byzantium advolat, ibique procedentem. eum observans accurrit, et equi: cui insidebat frena manibus arripiens, unaque filii sui vestem osten- dens, haec ad eum vociferata est "sic filiis tuis, imperator, eveniat, nisi sanguinem hunc, quem ostendo: tibi, subinde legibus ulcisceris." con- currentibus praetorianis et mulieri verbera intentantibus, imperator pro- hibuit, atque ulterius accedere vetuit: se, cum visum esset, de causa cogniturum. -quo dicto recessit. at mulier cum ius suum non impetra- ret, in'gemitus ac lamentationes soluta est. inde aliquanto temporis elapso veritus parricida ne iterum femina de filii caede imperatorem in- terpellaret, Byzantium contendit ac se multitudini «civium immiscet. forte tum equestre. certamen celebrabatur, cum illum imperator in media concione populi. contuitus praefecto urbis mandat,. ut suspectum homi- nem in- custodiam coniiceret. deinde muliere accersita de perpetrata caede accuratius inquirit. ac demum, quam mortis poenam exstinctus
10 ^ ICEPHORUS CPOLITANUS | |:
&oquAzoreoov Gyngeóva. -— xeAevee tolyvy voy. DirovAtyoy nó av B zaiÓev vv obvo io5v vnocydy qQ. àvporu£va v7» vqutóplav, xoi a)cijc éxeivmg eioad tac xvelveod au... ái eer eus "Hoéxi.eog 0d «ov. viov Hoázhétor, Tavibv 02 dad Kov- ataviivov. ( Ouovvuoc: yàg. Qv rÓyyave) , mogà aov iegdgyov. ad 5 Oel. XovtQdi »o3uyricag &yxáAatg Tijg iepüc xoAvuftij9pac oE- Eazo.. ad víxo 0€ axtQ iic flaaikelac üSlac và oUp tola TÀAAÓ T xci. 20: 0:50nua. ztepiDéucvog ézomicoe xol. (ülaciéa. dveine. Tiv Ovyoséoo. 02. l'onyoglav «ovvoua Nuits. 103v &lay sávoitia de. yousrdv xovuyyvnotv* | 00 07) xoi vaívg vi. faciet ueitóvag 10 eixtuoDértog cÓv. üvdQukyra. «eyovowyuérov. xadrisg9e -xióvav € Égunzov xor. 1v 100. qógov Atyouérgv. &yopàr Avéorzasr. - xul oUrQ- uiv v6U rà éngdrréro. Ceu copiae vSÁmon! Xocpógc 0? 6. Hegoíiv. - Bacikeüc o1oariv og nAelotzv ; 49'golcac ini Popuatovg £éncuwer ,- 2/yeuóva và. Heoouedv Zot- 15 TOY yeiporovioac Óvráuetoy. ovroc enl v3» 24).sSávdgov.- éqopjujs J'elg sobvgv 16 dv) xodroc As xol a] 0v Aiyvnroy 4y0ga- z60w0€ xül Tov éqav-Gnacur potouy xartórov xai dogvaAorovc toc. zielorovc dye xal -GALovg &vjpét, otÓzu qeiot tlg avroDc Z9mnevog.. ciUra Tolvvy ovtO OiuOéusvoc elc 10 Éncrra navovoa- 20 vf xov Tiv Ko)ynóóvog nóXav 3e xol ztégetuói) n0 vat rüv. z06- D vor éxíavyvov, 2j5(ov «€ ffaciAéa: elg óutAlav ot Xóycw ixéoS-au. aol 07 flaci.coc eloxxove xoi eig abrày QientQuuovro , fagi, dogv-
*
ts
1 Bovrylivov P psrà? 2 «oci 9-' evr5g? — 9 N- aujrt vo — suvoriiov Petavius; ^; 16 dpogusüdg P. ^7 77
a. 613 ille viduae filius. pertulerat, eandem. in Vitulinum decernit, eumque ab huius liberis eodem modo interfici praecipit. — ^ - x .
Sub haec Heraclius filium Heraclium sive : Constaritinum | ( duplici enim nomine dictus est), cum a patriarcha divino lavacro expiatus esset, ulnis. suis sacro ex fonte suscepit, statimque cum alia imperii signa et ornamenta contulit, tum imposito diademate coronavit, et imperatorem proclamavit; filiam: vero Gregoriam nomine Nicetae patricio despondit, eidemque artiori iam necessitudine coniuncto auratam statuam equestrem supra columnas posuit in foro. hoc illa modo Cpoli gesta sunt. Hi
At Chosroes Persarum rex ingentes copias contra Romanos immisit,
a. 616 quibus Saitum ducem praefecit. hic Alexandriam contendens, urbe per vim occupata, Aegyptum universam im servitutem redegit; atque inde totum Orientem vastavit, plerisque captivis abductis, reliquis sine mise- ratione ulla crudeliter occisis, quibus confectis deinceps cum omnibus copiis Calchedonem contendit, et eam diuturna obsidione cinxit. - interim ad colloquium imperatorem invitat; qui eius voluntati cedens, ut ad ipsum pergeret, cum regio comitatu et apparatu Bosporum transmittit.
DE REBUS POST MAURICIUM :.GESTIS. 11
gopla. xe &kol zou) z90yuevüc. . xol uvrbv làà» Xaírog iiavéorq a£ 2ijc xu9 40 puc. xol. góc. soUOaqoc. éavsür ünogohyec z9ootxv- vy&*. GU1óc 1€ x 100 Qxalov, 0v () enénltt, 10. ais edTQ 2,000£- quv& xoi Owugraig duelflero.-... Àe. zrobcg. .airüv Zafrog CAsStv. 5" Du uc, (9 ffagit9 , 006 "Poualov. ze xol Isgoiv. BaciMéac pire duíovagSas coic yvapeug prd? ozogrioUv dAMjAG Arr xad(cvacÓo, dc quur e xal ovuftáctc lévav cg noo9vuóraza.* üneg Tj0i010v «& xol sUXaQu. Av ouiztoic olg zt.oa xal vüy Tvyy&- vtt zat» ,..&g TE Tijg Gofjc TE Tljc &)xséüg zal eOyvauovuérne 10 oizuprazov ,. xal. 10. negióvtt vij éEovolac*: ovunaguuéreaw 02 zà P 8 ijc ovuftáoéc uéysDog. xol yàg lapev e$ djxuovó aig ESovataug jj voi teuc Épáqulog noXcréla quytlin üv suinort.. 90 jg 0cuv, ztagóy. émiqigooívyy. xoi. eUloviéq. xoupuévovg 10. evrovy xol qiuv dg AlAnjAove xporivacdut, .Ünko x«z^ GAAQAOY aiptadua. xai 15 aijuolvety o)x. Qy Oíny, xol xaxolr a0 Vzixoor. 08 «m 10 ovuflat- vé il. uiv. 20. ónóyvopov xai -elgnyixóv 93,0ta9e ,. eUdo(uová q& Éxáregov Vuüiv Gv. üÀU«v &v3Quincov uüLAov vnáglot, CjoroUG ve xol GEueyéarovg . elg av. Gaavra- flo. Óéfuvvodua*, slg ve 10 &ptox Joy xci sv9vuor 6 nóvog 0£ vuiv qporiig ntguznotrat. 8.À. 20 av. ye aav ped iéuevon ,- a 2A xov olov &yadOr elgryynv éxnodov B zionjoacd ai iot, xal. odÀ£v Urt Ovroiqógor | koyíaacD e vuv oigor, óvoué£veuy O0 viv. elc AAlaLovc xal 10 Zy9uorov üv9gorué- (4. ds 0h? 9 sic] fr: Petavius.... 12 à7j Petavius, à: P qvy x&v P: correxit in-margine Petavius, 19 zs vuiv xol 5j ." gporrzig?. 21 àAsioQe? | $31 Ko ooa hunc simulatque Saitus conspexit, e solio surgens et humi provolutus impératorem adoravit; qui e lembo. quo vectus fuerat vicissim eum. sà- lutat.et muneribus. prosequitur. tum Saitus hunc in modum exorsus est. "Romanorum quidem ac Persarum principes oportebat neque animis a. se invicem disiunctos esse neque ulla in re dissidere, sed amicitiam. inter se. ac foedus quam lubentissime coniungere. quod cum. veteribus olim fuit, tum omnibus hoc tempore hominibus iucundissimum est; eaque res et tranquillitatem vitae atque optimarum legum institutionem affert, et ad id quod de imperio adhuc superest tuendum magnopere pertinet. ne- inm enim ignoramus nullum unquam imperium fore, quod cum duobus illis conferri possit. atque illud nefas esse duco, inter quos prudentia atque consilio mutua benevolentia et amicitia confirmari possit, . eos arma sibi invicem inferre ac subiectos sibi populos sine causa detri- mentis afficere. ex quo quid tandem accidet? nimirum si concordiam inter vos pacemque stabilieritis , utrique ceteris hominibus multo felicio- res et toto vitae tempore maiori in splendore et omnium. admiratione eritis, ac laborem illum curamque cum quiete et otio commutabitis. sin
his contemptis ac reiectis pacem longe praestantissimum bonum repu- diare malueritis, nihil ea. res, mihi credite, vobis ntilitatis afferet. sed
12 NICEPHORUS 'CPOLITANUS :
vot, zoAcuov dy. eg. niXeloto , neo dmmyle "noi zuoToY, mapulrun yevijoto9t; Edprd TE XO 7vt0vOUG (0c TÓ tixüc GveAcoOe p&yiavovc ,' noA. 0€ awpeeta nipottutvor ÓumavTotre ; xonuurav v& üválootv «c nhtlorQv. noujocoOt , xul Anataniéc eg uéyo xitx0 10. v00 zt0AÉuOv. Duty ztlpuc jS. ^ ola. 07) xal vUv ópdv Vv 5: nágtorw, dq? v Eye elc en» Popular doffalv yr»; «à du. iórara &ide wol zténovSev. - yveUOev ody. AeAelyevon và vv zou:
C ce) obxroócozo xoi 49 Jutota: Quselosod uu. mal ro: OuuvvrO: Aéyam 'aOrbc xal (c 2v 670v05, vi9c690« tà noxia "Popatov
a6 xal Heootv elz 10 T eupfrigrs duty. rOUrO rera 7t9uj- 10 ocv Oye Énqyyekro; xol e vOv üjuuoouévuv và zov: e 7:000 qépt,. Uvt ye 0jj varo. vo IXoogóy, Bovkou£vo eiperéa cin. ^U vi^ 00v 04" pol il9e09e , Vyorre advixa 03) pa; oUc Oc XXoopórv nosoflevoouévove vovvov Cri Guo Quoi éxnluenó ers. mec ocn d? &v uoi xol a1óc , «eU oi0u , elc ToUTO ase xodioTá-- 15 prep o7teíge09'e ue9^ vudv , wol ny elonygv 10: Aoixüv dg Tv ünuvta. 4oóvov feftaiav ve «cà dxguiqrij swocsiareijska dai"
| Beodebc 0e Hodsheioc enel voUT^ otv. Enéntioto, TÓ t000-
D du xol OihxrQolo vàv )6yov ovvndóutvoc xol xoaxrAotusvoc,
! $nícyrro elc &mavra. noáocty Érouóvezó ve xol onovicuorqro. 20 xul:olc ifoviséero aoírav ^n£pu 'ovvénQuszóv qe. uddaova: xol ov»ivovv.0 iegouvotnuc vt xal oí iv vÓÀAtt, — xal Ort TÓL0TÓ 0b
1 «zig Petavius. 2 dveitioO0s? ^^ 10 ml v£A& P : corr Petavius.
:019/ vrei'ecOQ'at Eyouve, edvixo 0$ — xm épmtoLte warst in — waer«- p&vog), ozsíctod e? 14 zgsofisvoopnévovg P. ó iv 7. P
cum hostilem mutuo in vos animum ac discordiam susceperitis, quam- plurima: vobis bella; quod ipsum immane ac detestandum est, conscisce- tis. ac tum sudoris 'et- laboris, ut apparet, plurimum capietis; tum cor- porum ac pecuniarum innumerabilium jacturam facietis. et ut uno verbo dicam, summa: calamitate belli nobis istius exitus constabit; cuiusmodi in praesentia intueri potestis : nam a: quo tempore Romanum imperium ingressus sum, atrocissima quaeque vidit ac perpessum est. quamobrem reliquum erit ut rerum publicarum vestrarum infelicissimus sit status ac deploratissimus. ' his dictis iusiurandum insuper adiecit, magnopere stu- dere: se ut Romani ac Persae pacis inter se foedus inirent. ^ad haec imperator ita facturum se pollicetur; sed eorum quae iureiurando con- firmata erant fidem aliquam faciendam esse dixit, iisdem iliis sponte Chosroem. assensurum.' at Saitus "si mihi" inquit. " 'ereditis, legatos mecum ea. de re ad Chosroem mittetis: nec dubito quin ad meam sen- tentiam accedat, ita tamen si et nobiscum foedus societis et in posten pacem firmam ac sinceram custodiatis." Heraclius blanda hac oratione delinitus prolixe omnia perfecturum se esse promisit. ita consilio habito, vehementer ea res patriarchae ac magistratibus placuit, eique promovendae opera omnis adhibita. quare
DE REBUS POST MAURICIUM. GESTIS. 13
duemptoflevaóuevor 2s éyovro, "Oksruioc uiv 6 v1 tv vzágyav 4üy ztgcuoplov Oa éX(av ,. zdcóviiog 02,6 ve nókeog onag- xoc Idvaciáatóg 1&0 1j» olxovouíav 109 ueylavou kégoU ,. và. G0 qía 0 Soc Aóyog Éxvvuor ,.. vv ztgoyuévov. nenutevutvoc. 510/rovc nagakaftàüv Xafroc xoi &onc x Kakyndóvog óníoo, ümj- Aavvi xai zgóc «0. Iegouxd. dj9 £ycpes*: xal foc uev atc Pa. pev. enéBauve yijc," 9i viiic oye xol 9egantíac ziv, vij IHeg- P cixjj 0 Éufluóv aidac vàc Gx cid ijoov aivoic nsgiD£uevog Osopei- vac ztügà Xoogórv ixójuct. —Xoogógc dà ind Üyve eg JXetrog 10*Hoáz).&ov cic Baciléa eldé ve xal aeviqanxev, à23^ 00 QogvéAovov éAQv cc «)vüv 17eytv (iv voviq yào aPvQ 1à 1ijc Qn(doc ova- ponoAero xol ixerro), ueyóo ve Ut ard Toyavéuter xol véloc elg &coxüv &vrQ) &n£óegs 17v Óogtr , ztixgüv. abri xcd flaeuov xaza- or$cac 10v 9ávazov. |. Pouaiov 0? otc znosofevzüc idi Quxoret- 15Aac Oc fxacrov qgovpaig &oqaAeorósaig ünédevo xol ixáxov và uéyiota. | GÀ on Tora 09: uxpüc vio. 1Óv f'aciléa xo enerágartsv. / q oic xal Aiuüg "rvixodra 5 nolrrela eneqór flagéraroc* ov yàg B 4j Alyunvoc adroig v0 Aomv Éntolritev, 2E o9 xoi và nÀsioTa TÓV 90 BaciAóy éne)ekoizet aerroeotov. dy sovroig xal vóoog Xonusónc TOig i» aij nÓÀa imwxiweca 9uréro à n15915 và iv aivy; 0i- q9ugsv. Gv ónárror. rexsy. noA dvoOvulo xol ànogíu v4 xQuroUyTt zEQuEXCyUTO. — x0l OiycGOou ÓiÀ vaya ngüc 2difónv
1 àioztoso(evocusvo: P
legati illico decernuntur, Olympius praetorio et Leontius urbi praefe- ctus, Anastasius maioris templi, quod Sophiae appellatur, oeconomus. cum his Saitus, abductis a Calchedone copiis, recessit et in Persidem profectus est. ac quamdiu iter per Romanum imperium fuit, legatos omni honore ac cultu prosequebatur: simulatque vero Persarum fines attigit, ferreas catenas iniiciens ad Chosroem deduxit qui ubi comperit Heraclium a Saito imperatoris loco habitum et honoratum, non ad se tanquam: captivum abreptum, quod iamdudum somniabat atque animo praeceperat, vehementer in eum commotus est, ac postremo detracta pelle et utre ex illa facto acerba ac violenta morte damnavit: Romano- rum vero legatos seorsim quam diligentissimis custodiis habitos mise- randum in modum afflixit. asi
Angebant haec imperatoris animum et magnopere terrebant. acce- debat et famis acerbitas, quae sub idem tempus imperium Romanum in- vasit, cum nihil amplius frumenti ex Aegypto subveheretur; ex quo im- a, 618 peratoriae annonae magna ex parte'suppressae sunt. sed et pestilens morbus toía urbe grassatus magnam civium multitudinem absumpsit. quibus ex incommodis imperator summum in moerorem ac desperationem redactus est. iamque migrare in Africam cogitabat, et magnam opum
1à ^ "WNICEPHORUS CPOLITANUS
BovAoudvo dv. xol $1691 oro Téoc nidora, yovoóv vt xul dpyvoov xai M9«wv vobc viutorérovc, zoobnsuntv* Qv odx 0M- quu xavaipovra, x)óduvt ueylovo zteginemvaxtt xal vOlg ztovre- xoic QelO'ooic: Booyw. yéyovev. /- vaUta volvvv TOv olet alo9ó- p£V0L , &c Óvvavà Tv abroig, OuexeAvov. — 0 yobv icgápzre éni5 C roU iegoU ToUrov xuAíonc 0pxoig ivraU9u nsgisüéopner c dixivota vijc Baotevovorc é(ovao9vi; — olc dac vàc uiv nagotouc TOac &zuAogvotro, Tüc O6 yvouug vào a)tÓv xol oüx d9eLorrüc &ovepye. : £L: a pliyec ne Xpóvoc Óé vw; megoyero , ^ xal ó «dv OvUvvov ToU tQvovc10 xóptoc Toig du^ abrÓv Üpoyovot xoi Qoguqóporc Gua elc Bvláv- zi0» tlofj& j. uwvéloO9ur 02 và Xoiruvd» lacia Qva. 6 o &ouévoc a)1óv antó£yero , xoi ot "Pouaiov &oyorreg vo0c Oivvi- xo) üoyovrag xoi vüc Pxsvov yoapjetüc o robrav adr)» 1i) 9'elo Aovrpi) ivexvoaavro oULvyor. — oUro) ve và Dé uvr9eio. dopo 15 Bacuiuxoig xol üSuipactw éqiioziujoeto* 7f yàp üEle vo9 murQr: D xíov «0v 4ytuóva volvoy ver(unxe , x0 zgóc và. Odvvixà 9 qu- "^ Aogqipóvoc Zn. | | IMevà 0d vaPvo xol 0 vOv 24fápev o9 CJvovc qysudv ini ovufláctow Qc "Hoáxkeor Gunovseóeran — ^ à Mor onegoyá- 90 pievog dogoi; &dróv Tuelero, xol à7) xol Encuncy cog «U1Óv. &yye- Juaqópovc, A9aváciov aày nuvolxiov, cive uev adtóv xoi Koouüv viv &5lav 4v 07) xvaiovoQo xaXo)ct, 10 vij; BaciMéoc yvdprc adis
14 esc] «7? 17 vovcov?
vim aurique et argenti copiam ac gemmarum eo praemiserat. quarum. rerum haud exigua pars cum iam appelleret, ingenti coorta tempestate. naufragio periit. haec cum cives animadvertissent, quoad in ipsis situm. erat, impediebant. ac demum patriarcha imperatorem ad templum vo-. cans iurisiurandi religione obstrinxit, non se ab urbe regia discessurum.. quibus ille cedens, tametsi praesentibus miseriis ingemisceret, eorum. tamen voluntati vel invitus paruit.
Post. haec aliquanto temporis elapso Hunnorum rex cum procerum. suorum ac satellitum. stipatu Byzantium pervenit, et ab imperatore Chri- stianis sacris initiari se petiit. quo libenter excepto, Hunnorum prin-. cipes a Romanis principibus et illorum coniuges ab horum coniugibus de sacro fonte suscepti sunt. inde illos omnes divinis mysteriis initiatos. donis.regiis ac dignitatibus affecit: quippe duci ipsi patriciatus honorem. detulit, et in Hunnorum regionem humanissime dimisit, |
a. 619 Post haec Avarum princeps legatos de pace ad Heraclium misit ; quibus magnopere gavisus donis illum remuneratus est, ad eumque vicis- : sim legatos destinat, Athanasium patricium et Cosmam quaestorem, qui
t
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 15
&nolgoyrac. 6 4 flagoc 02 10 noüc quMav vnoxguóutvoc, etui a£ xol Oxoyoyyà mpüc advobg ünoqOcyyóuevog vniyero , wg qixoc dli "Popuatoig j ob Sxttv. e)g Baia. inl onovduig nfyyekro. oV P 10 Àj) xui &vaGesEar Tec 1& 17; c evolac éxelivov eUÓn o. Bacikét inotovv. 5olg üyav VusgróOusvog fovkséerot elg av nólav Hoázkeuur, xa3à 3v aPr0ig ovyxs(usvov ,. 1( ZdBAoo ovuflakdv. — 7v 9vutkiz]v 0x£vijy 7ztgovnzeune, xol zmixiv Qywvíay éni vij 0oyjj avtoU vtkelv sbrgézube ,. ovolajy ve avv Loprgüv xol. volg ovrouagroboty. 2xó- quer. ez xovà vv. XnAvuflolav nólw üquypérog vjbA(Gevo. aQuok 1002 jorepov djufguig 0. yayávog aiv zj9tt noAhQ vüv Idgáowv éngqi cv Hoáxkaur negrjc.. | 6n0oóacuüv 0É qwa vüv ot &xoué- ytv, of &Axiquob ve xal poyitoyvaroL érÓyyavov, àno)stáutvoc, xarà rÀ viutoxe(utva TOv puuxoG» Aeyouévov vtty Gv Àoyucdu v6 xci &puqilaqi; àn£uyag, oxdüvrvot xoógÓrv x«rà vv vc éxst B 150pGv yGpljoev zà Aácuk,. (0c üv xarà vorov voU Baci yevó- qievor , ay ve ui£coy xol ToUc z«egl evrüv üzoAzwóutrot , oyoitv sbyt(purov. vovrov Hodzxisoc eloSóusrog, xol o) uirQlog vi zapoAóyQ xaranhaydg, *0 éAovgyóv ünaugivvviot: (aO ua * olizgüy OÉ v« xod zteviygóv, «c àv lQuirrc Toig évrevEouévoi qui- 90 vorzo ,. ztepiffoAóuevoc vóvps ,. aóv 1€ ovéqovov 1óv. (lao(Aewov 1j GAÉyg ntQuapáutveg, &yevvdg zapuyozae c qvyiv rgántto, xai uic xg0c v0 Beévttov Óieoutero. .: oi 02 748agoi oóv 9vju xaTà Tijv OluEw énevi9tvao , xal ztgóg a0 1ijc Asoc 0 "Efüouov
1 dzog£govrag Petavius. 6 vv o)v 9vu.2 14 cs abundat. 17 covzovg P: corr Petavius.
voluntatem suam renuntiarent. at Avarus amicitiam simulans, multa : blande et humane cum iis locutus, Romanorum se amicum esse persua- sit, et ad imperatorem ineundi foederis wen venturum esse promisit. legati igitur ad imperatorem reversi de illius in Romanos benevolentia certiorem eum faciunt. quibus plurimum delectatus ad Heracleam urbem,: quemadmodum inter eos convenerat, regi Ávarum occurrere decrevit. praemissoque scenico apparatu, cum equestre certamen ad eum susci- iendum pararet ac splendidam ei vestem et ipsius comitibus ferret, Se- ymbriam pervenit, ibique commoratus est. triduo deinde Chaganus cum Avarorum ingenti mulütudine Heracleam contendit. ibi parte suorum delecta , quidquid roboris erat, per saltus ac silvas, quae longis muris imminent, clam dissipari ac per condensa montium pergere iubet, ut im- eratore a tergo circumvento , medium ipsum eiusque comitatum omnem in potestatem haberent. sensit haec Heraclius, et inopinata re nec me- diocriter perculsus purpuram exuit; ac vili detritoque habitu; quo pri- vatus esse videretur, indutus, et coronam regiam cubito alligans, sta- tim indecore se in fugam coniicit; vixque fuga Byzantium 'est elapsus. Avari fugientes animosius insecuti: ad campum usque, qui ex adverso
C
16 /"NICEPHORUS CPOLITANUS | ''
x&Aovo x«voAaflóvrtc ioócarro. . dy9évis v& axeüávvvytOt yos xol slc v2» voU Bagvéocov norauo? yéqvpav ,' xal 16 1508 yapía zx 9c x orelijtzovro, xal zv "Poualov opor üqedác xepditov; ziv ve facuaxt)y éa93jva. xol ràc ovoAàc nagakauftüvovot , aoüc 02 xal 1à 9uusluxà Ügyava xai voto Ouxouitovrag &navrac. niei 5 crov Ó£ 0cov Aaóv. 2jvÓganoduuévor QopváAcrov: dyovrec zrgüg à. Gqérega daexópuiony* elg &£füopzxovro 0£ xol Ówxootac idu dyOpáiv e ul yvvouxiv , xaSüneo viov vOv &AÓvrav Oudgórztg &AMjAoic ovvqÀO. Égacav,: 6. doi bc advolc nuc oviiyexros "Hoaxep O£, cvv xowü u)rQ nwyuázav nl vosoUto10 Ovaytotlac xal. üvoaMag dxóvrav , o0 uv od08 s olxeits, eU 9éa9ut goovrig &ysyóvtt, QAM Oys ngóc ngüzw. &S'eguor , ol 4» "Pouaicv &nwyopsóovot voor, idov «0 ngüg viv &veyuy. IMag-.
* «iva 4jonücozo xijjoc. 9vy&vgo a)11) Maolac vijc avo érbyxu-
vtv üÓchqijc, nuzoóc 08 IMaprívov , 0v IMogía noà Evrgozíov 15 you£zny, éxcurqvo. xol 02) do visic 2E axrijg vlxru , dv a0» udy QAáfliov vv 02 Ocodóoiov zQooqyógsvotr. | 1j 0ixx 0d i9 guiuficve 30 d9éurrov , xol ToU uiv zosoflviégov zugeiiévov. Oslo av a)y£va. cg urósréouSe imazoíqsoSan olóv «e elyar, 109 0^ a. veozégov viv üxovorud]|v &gjonro oio910t» xol xogv 701 &n£- 20 quot, QujAeyyov 0? airoU judJuovo, 0. Gctvov ovvouxécuov énl voig immixaig GulAAóug: xol oi'voU mouocíov Onuóvot- youpuroc,. cvvjvovv ve iml voUty xol ovvéngurrov. — Ségytg 0i 0 vv Bv-.
9:ó» P 7 àà] 429? &ioxocue P
urbis est nomine Septimus, ibi castra posuerunt. inde ad Barnyssi flu- minis pontem usque dispersi eircumiecta loca populari et per. Romano- rum caedes impune grassari. interea cetera imperatoria vestis in po- testatem hostium redacta, ceterique illi quos paraverant amictus, cum. scenico omni instrumento et iis qui ea perferebant. tandem cum infinita captivorum multitudine ad suos limites regressi sunt. compertum est ex. captivorum quorundam, qui furtim aufugerant, constanti relatione , ad ducenta et septuaginta milia captorum utriusque sexus numerum. per- venisse.
At Heraclius in tanta publicarum rerum difficultate et varietate ni- hilo melius privatis consuluit. quippe facinus ingens contra ius omne ac Romanorum leges aggressus, Mariae sororis filiam. Martinam sibi matri- monio. coniunxit, Martino patre natam, cui Maria ante Eutropium nupse-. rat. ex hac liberis duobus susceptis, alteri Flavio alteri Theodosio. nomen imposuit. sed tam nefandum scelus.divina iustitia Rersequiuen horum enim liberum seniori collum ita dissolutum est ut. alio torqueri. non posset, iunior erepto audiendi sensu penitus obsurduit. at turpes illas et inhonestas nuptias Prasina. potissimum. factio pu irons Me os. agitabat, approbantibus contra et faventibus aliis. Sergius porro ^.
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 17
Cavzlov. teoágync yocuuisow adróv Amagóg Pyzeluevoc dyovO9dza Tiv zgüc 10 yovouov 1oUro xowtovíav &ygvacOct.. 0 2 actQ zc Aoyeiro c)g &U t£v Eyot 10. rag gol Aeyóueva* 0 yo aov yoéoc cg &oyiuget xal qiAq , 7,01 &nodéduxac* iq? uiv 02 vó Xov xe- 5GeraL Tà Tijg ztgQüSecc. xarà Oi vÓv adtÓv xcugóv Ouezumgáoxovro và zür xau xe, xal eg ünayoyny qógov zoiz Bagfá- Qoic & even; n. * - - Av9ug ovv. inuatgartót. Xocooógg 0 vàv Iegoív flaci.süc (€ , , c , - - ? e^ xarà Poualorv, Xáofagov tyovuevov vijc oxgeziüc ixnéuwasc, 0c i0xorcsÜfov zücav viv üv«roAuv ycoav. xaraaufára à rüv c , ^ LJ - , - , &yl«v zóztcv và boozous EUXo vo) cwrzolov or«vgoi, JMoóécrov B TuvixaUra "TegocoXóucy zQosógsvovrog. ^ magsoxtváLovro à oi Il£gova xol znc(yovro uéyoic 9v sg KaAynóóva. 6 ovv -Hoá- xÀ&og & ve lIsgocv xoi 24gáocv Sogvflovusvoc, Guo xol uud 15 zusCouévgc vij; Pouoixig ztoAuciag xol Aouuzi Jurvázo qtgo- uévig ijs "Popaixijs mo)erelag pi 9 qug - - , 5 pévgc , zgocsxaAsizo Néoyióv ve vüv v5jc nóAsug mgósÓgov , friT& xal &oyovrac xol 0 Aourbv vo0U AcoU uégog, xol naguriSerat avr0ic zobg zci0ac, xal Büvov 1óv n«rgixwov QyyeigiLer vàg vá zguyu&cov Óiouxijocc, xci üxágac dià voU EXSslvov éneigüzo oid 90 zdaLuxijc &c vzv Iegouxzv dofaLsv* xa9^ 5v víxvevoa adii) vióg ix Magzívnc vij yvvoaxóc (ps9? énvrot yàg vaitqv qyevo) , Ov xai éncvóuaczv HoáxLsov. — éyvrei9ev &noovéAléc diga zzgüc züv C T'ojoxcv xógiov , ànl ovuuai 15; xoà. Iegodv ovyxaAovusvog*
3 Eu? 6 ixoayoyn» P, yg. vzcyoy?v margo: cf. p. 23 b. 13 Aon uéyoig? 16 àà xai vovg Goyovcag? 17 xoà om P 22 rà» P
litanus patriarcha literis suis vehementius instabat, ut illam cum muliere societatem abiiceret. ad haec imperator ita respondit "recte tu quidem omnino dicis: quod enim et patriarcham et amicum decet, quoddam veluti debitum reddidisti. sed nostri erit arbitrii factis ipsis praestare quod iubes." per idem tempus ecclesiarum thesauri distracti sunt et tri- buti nomine in barbaros divisi.
Àt Chosroes rursum contra Romanos exercitum mittens ,, Sarbarum ei ducem praefecit, qui Oriente pervastato salutaris crucis vivifica ligna a, 615 in sanctis locis occupat, Modesto tunc Hierosolymorum ecclesiam gu- bernante, quin Persae longius insuper progressi Calchedonem propera- bant. Heraclius Persis Bk. dcl tempore et Ávaribus infestantibus , cum una et fame et pestilentia respublica premeretur, Sergium patriarcham a. 622 - cum, magistratibus atque omni populo convocans filios suos eorum fidei committit, et Bonum patricium rerum administrationi praeficit. hinc Euxino mari navigans per Lazorum provinciam in Persidem irrumpere conatus est; ubi ex Martina coniuge filius nascitur (hanc enim secum adduxerat) quem Heraclium nominavit, indidem porro legatos cum do- nis ad Turcarum principem destinat,. quibus eum ad belli contra Persas
Niceph. Const. 2
18 NICEPHORUS CPOLITANUS
€ 1 , c , , € € , ó 08 O:tíuevog $aíoyervo ovuuoyroty. — dv vosvo To9d8c *Hoá- xÀ&oc Oguajot xol avrüc mgüc aXrÓv, xüxtivoc viv oU ffacu.écc za«povoíav éxuxodc obv n9 "Toogxov zoÀÀdv TQ facus vznviíale, xol ünoflàg vo9 Vnzov vQ facis xoà "fic ztgonxvve. énoíu Ó& voro xal 0 cüv a)$rQ nüc üyAocg. 0 O8 facütbg 05 c , - - , 2€9/ 3. 70€ 2 ^ - : vztofaAAov v5c viusjc Jenocóuevoc éÓrÀov avrQ (gc & rà Tijc qu- - , ,? et Mag avvq Bou e, xoà énoyotusvovr n)moiutZev, xol Gua céxvov » 3 - c r. f z 3 L4 M - c iÓzov 4zoxGAQv. ovrOg ovv ovroc GozüLerot TQ facis. 0 ÓÉ * L4 -— E] ^ L E ,
D 0v n£giéxeiro ozéqavov vic xepadMjc Aofiov 17; vo9 Tovoxov xeqpa- - , M , c - Afi ngiéO'eto, ovuzoot&cag v6 oOrQ zt&vra và elg vnosoiuy voU 10
LE M , cvioo(ov oxtUm uc xal o10^7j faciluxg; xol evortíoic ex uagyé- Qv xexoouumufvoig dcptirou G)rQ. —(oabvroc Ó? xol vo)g mtQi evr0v &pyovrag voig óuo(oig £voríoi; a)royeuple àxóouei. — evo. ós0tOc uj và aivà v0 24869qQ xol nag! ixelvov ztiocevou, enia véovéga. Ó^ eivÀ) xol và vijc ovuflácso)g ünsoyátevou, napadtíxvv- 15
2 ^- - ^ 3 2 ! » ^ ?» c otv avr( Tijc 9vyavgóc EvÓoxíac tix0va , &qr ve ngog uvvóv wg ijvootv 1juüc 0 9'aóc, o£ véxvov duóv ünéüeiSev. 1000 07) adv: 9uyávuo po$ ovt xal Popalov Abyobova. — sl ovv ovvalgetg uot xol ffog- P 12 9e; xarà TOv iy9oüv, slc yvvaixa Oldwut oor avriv. — 0 02 vd , - 2.) ^ ^ ^ 9.0 , ^ » ^
x&AAet Tc tixóvOoc xoi T) zttgl «vr»v xóou root tgoTt T0U 20
3 , » - 2 5 z- $-2A 30.* Y » &gyerUnov tc uüAAov ini 1j ovuuayio enéxervo. — eUOUc ovv &g- xovva xol nAj9oc Tobgxov và facie naouóíówo:* cbv avroic
1 ini? 11 croAjv fc«oiixav P: corr Petavius. — 12 ro?$ — &gzovrog Petavius, roig — Gozovo, P 15 dzsgQycoszou?
societatem alliceret. his ille acceptis auxilio futurum se pollicitus est.
a. 625 ea re gavisus Heraclius ad illum ipse perrexit. qui adesse imperatorem
audiens cum magna "Turcarum manu obviam processit, et ex equo desi-
liens humi se coram illo prostravit. idem et universi eius comites fece-
runt. imperator tantum sibi ab illis honorem exhiberi videns, duci eo-
rum significat, si firmam ac sinceram amicitiam inire vellet, equo etiam
vectus accederet, filium insuper eundem appellans. ita demum ad im-
peratoris complexum admissus est, qui detractam sibi coronam "Turcae
capiti imposuit. cumque hunc ad convivium invitasset, omnia convivii
vasa atque utensilia cum regia veste et inauribus ex margaritis ei do-
navit. dedit et inaures alias principibus qui eum comitabantur, quas
manu sua dilargitus est. post haec veritus ne idem quod Avarus fece-
rat contra se tentaret, foedus istud firmioribus vinculis astrinxit. nam
Eudociae filiae imaginem demonstrans hunc in modum alloquitur "cum
pnm nos deus conciliavit, filium te meum esse voluit. en igitur et
iam meam et Romanorum Augustam, quam, si me adiuyeris et contra
hostes auxilium dederis, uxorem tibi spondeo." ^ad haec barbarus ima-
ginis pulchritudine et ornatu in archetypi amorem impulsus, eo ad fir-
mandam societatem propensior factus est. statim igitur "Turcarum copias
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 19
7t &c 175» Hepouxiv elofladw vác ve nóAeig xa970u xol và nvgsta Oiéorgeqev. — iq? évóg Óà voírow sbgrret Xoopónc tavrüv Jeo- ztorjouc. dv jj voírov oréym taviüv xa91utrvov dc iv odgav &vtotrAoGtv, &orgunàc xol fiv xol othzrmv ovyxaruoxtvAouc, 5 &yyélovc zegitorüTac GOTQ, xol fgorrzy óià ymyavi;c ztoiiv xol Vuv ónórav 9c)iotuv. v0)r0 10 Boc)vyua Sencáusvoc "HoáxAewc tg yiv xe:éoonye xal (gg xoviogrüóv divos. —Xocooóngc volvvv B àxovcac vá 1e UAÀa arra xol Gc Toboxo: ovp ovo "Hga- xA, ÓTAa inola nárra 0i yoagTic v. S«gflágo, xal oc za- 10yíoc zoüc avrüv ix Tic "Pouaixijc àvaCevyvóvos xol "HodxAeov üuvv&c9oi* uró8 yàg Oévac9ci 1 nA59« và éxelvov üvrixadi- cruc9«. — 0 0? yodupo negrzgaziv "HoazAclp Qyyaglzevot. — 0 Óà robro &vayvoóg voUra uiv ngánotv, &égav 0? ygaq;v c &nàü Xoogóov oxmwóucrvoc TQ Zagfáom Pxví9erot, ij Éxslvov 15 ogoayidrorumváusvoc, yovouy ovvoc ^6 Koioap Poualov quAav pevà Toégxcy. 2ozelooro xol diozA9s uéygu voU 24Oogvadiyávov C xaAovutyov Tónov , xci Ort néuwac orQo«tiky xov? otr00 aUtÓv TE xal vo)c Tovoxovc ÓwAtca, oi Óà n:igàug9éviso Fqwyov. ui oov ün&prc àx Tijc "Pouatov yc, àAAà v5; Kalynóóvi z900ddgtve, 20'Popnatovc olyualortóov xul Ayóutvoc." xci Sápflagog u£v 10 you Oe&áuevoc 15;c zrgootóolac tiyero.
7 àg] sig Petavius. 14 évziQtzoi? 17 xo9" avro) P
cum duce imperatori tradidit. quibuscum in Persidem irruens oppida subvertit atque ignis delubra prosternit. horum in uno Chosrois simu- lacrum reperit divino habitu consecratum. nam in huius tecto tanquam in caelo quodam sedentem se collocaverat. expressae circum erant ful- ien ac solis et lunae species, circumstante angelorum turba. praeter
aec machina erat qua fulmina, cum vellet, aut pluvias mitteret. hoc detestandum monstrum conspicatus Heraclius humi deiicit et in pulve- rem comminuit. postquam Chosroes cum alia omnia comperit, tum 'T'ur- cas ab Heraclio in societatem receptos, de his certiorem per literas Sar- barum reddit, ac quam celerrime ex Romanorum finibus ad se reverti iubet et Heraclio copias suas opponere: neque enim se illius exercitum sustinere posse. hae porro literae in itinere interceptae ad Heraclium delatae sunt; quibus ille perlectis et suppressis alias tanquam a Chosroe missas supposuit, et illius sigillo obsignatas ad Sarbarum misit, quibus ea continebantur, Romanorum imperatorem cum "Turcis amicitiam iniisse et Adoryadiganum usque pervenisse, quem misso a se exercitu cum 'Tur- cis esse profligatum, reliquos fuga sibi consuluisse. quamobrem hortari ne ex Romanorum agro exercitum transportet, sed Calchedonem obsi- dere ac Romanos capere praedarique pergat. quibus acceptis literis Sarbarus eodem in loco substitit.
20 | NICEPHORUS CPOLITANUS Ot à "Aflago, in&à vüc onordàc Ou)vouv (xol yàp 'Hoá-
xAtog nglv Iéooac éxotgaxticot door; toc «?100c vasrac ifls- Balov, $azocyóucvoc nagacysv aoroic vorucuutov uvgitduc e xoci, Opujoovc cvroic ÓsÓcxOc tva vOv vidv "oüvvgv voUvoue, 0v 07) xol LdvaAáguyov ixóAsot, vodog 0 5v a)TÓ Ex naMaxijo, 5 D xoi ZXiéqavov àvewibv a$ro$, vióv Maglac vic a0cAqic «100 xal Ejtgoníov, Pri 0 xol Iovvgv £regov,. vióv Bovov vo) 2- vguxlov, xol a)r0v ix zalAoxic aX1Q yeyovóra), xol «vuol ix- ovgatebovtec vQ velyeu oU. Bulavriov niAáLovoir, sü9dc ve nóvva éveníngav và ngotortu. xol onto Gvoqueguodjuévor Exáregot 10v 10 Opoxixóv. Bóonogov llépoe: uév vog vij L4owttidog polouc xadJ'jjoovr, zAfagor 02 vüv inl Opdxnc Oiéq9uigor zdoov.. 1aj- Aer; v& Aóyoic oí "Aflagou unyoviuera Tuxoudya Prxvouyov * zígyo. Ó& Zoav EXAuwot xal yihQvoi và xavaoxevácuaTo. — xai ind mgoojicu» xQ Tiysi và Üpyava, Sula Óvvoajug Gozwalog 15 P 13 za)r« ÓicÀvos xal vo) év avroic vOv ZAflágov puynrüc OuiAsotv. éneid?) 08 xol SxAouffvà nAij97 oi 748090t neg égorro xal elg ovu- nalav éyoüvro, dsouxtcav dà aXroic oqusiov cic qjv«a v iOouev zvgoobc üvag9£vzac elc 10 BAaysovüv ngort(ywpua, 0. xoaAotut- vov ztzegóv, €b90c Gua. voi uovoEóAorg dxavior xàxeivo. énsSloiev, 90 Gc zÀotuo üvaqarvériec vv nójav xgavauc 9ogv(hijoovot , aivot 1t Gela Aoflóusvor ex Tv TeyGy üvoroéyovreg éviüc vijc neu yévovrou, — Oijko, oiv vaVra DBuwvo TQ margui byévovro, xol
7 Evrgozíov Petavius, Evrgoziov P 19 dAgAov rs iyybg Petavius. 16 à:oAscoy P a. 626 At Abari dissoluta iam pace, etenim Heraclius priusquam in Persas
exercitum duceret, muneribus ad eos missis illam firmaverat, atque in- super ducenta his numorum milia promiserat, obsidesque dederat loan- nem cognomento Atalaricum naturalem filium ex concubina natum, et Stephanum consobrinum Mariae sororis filium, et Eutropium, necnon et Ioannem alterum Boni patricii filium, eundemque spurium et ex pellice susceptum. sed barbari expeditione facta castra ad Cpolim admovent, ibique suburbana omnia incendio vastant. ita diviso inter se velut 'Thracio Bosporo Persae Asiaticum limitem, Avares Thraciam infesta- bant. iidem ad muros expugnandos machinas fabricaverant, turres sci- licet ligneas et testudines; quas cum moenibus admovissent, repente di- vina virtute dissolutae sunt, obtritis qui in illis erant Avarum propugna- toribus. erant in eorundem exercitu Sclavinorum auxiliares copiae bene multae, quas illi secum adduxerant; quibus et signum dederant, ut cum accensas faces ex Blachernarum munitione .conspexissent quam
nuncupant, statim actuariis lembis irrumperent, et remigio ad urbem subvecti tumultum ac terrorem iniicerent, per quem nullo prohibente, ipsi de muris subito impetu facto urbem- invaderent. quibus ad Bonum
ES
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 21
3 , - cT qv:0c Óujotc uiv xol rgrjotc &ouóoac, slc vóv zágov àv qp 10 oruciov idédoro, xoSonAioug npoccouicer, couvre xal mgüc TÀjv üvi(ntQm üxrjv Tüg Óujouc inéAactv , Ótuqigvxvogéiod'al vc B
3 - tU9écc énérgewev. | Oneg 07) ob XxAdflou Seaadqutvor 2x 100 nora
54000 ro) xaAovuérvov Bagvóocov üquguovr xol xarà rZc nÓÀtoG » - Ld jjeo«y. — ut 02 enexdgoquotoos xol sig uécov airotc &nxoXaflotons ix v0U EGO éoc Cevewvov , | xal aiuti m0AAQ 10 SoAácoiov vóco hj] do * ^ - &gowvíogero. — iv voic zrvouacuv otv 10v. üvoigsDéyvow xol yvvoi- xig Nahafval xareqaívovro. | à2Aà vaUva oí füoflagor 9sacá-
10 uevot xol 1c zrgoocüpíac ünevióvrec zgüc vv avr. &rebevyvvov. € - ^ ^ 0 0? &gyiegetcg Tc nóAeoc oóv Kovoraviivo 10 faciei &yagi- o1zolovc Arc 1() 9e ngooégsgov àv 10) vag vijc 9eopijrogoc TQ. C iy Bhayéovoic idgvuéro: &quxópevow 2£iyoc s090c Ocuroóusvo:
-" € - m-
0) igo? éxelvov vao qgosgiov xuxéorqoay. xoi và uc ZAflágov 16 0Ur0 717) &iytv. , -
IMa9àv 92 Xoogórc "HoáxLeov nAgouarro Toic Bacikstoi ^ 2? 3 2 - , c , » llegoov éxnéuze( x&v! ovv09 orgarmyóv wa Pul&trv .0roua,
^ T — -— yevvatoy üvra xal zuztigov Tà zmoAéuua. — ovrog £AO'Ov 10) facile z&purácgtrQi , xol vijg olxtlug &qoguv qóAcyyoc uóvoc z90c 20uóvo zgovxaldto Óuuiáyco9u. — "Hoáxheiog 0d ànel. ovÓ£va oU
3 , ^ 4, , , QN *- d, ^ olxelov orgaro? nzgo9vuotusror ineylvaaxev, wvrüc Gre xarà
- , € $4 € ^ 45 3 s 3 M3 W 73 * 1oU f«pflágov. 0 0€ cg viv voiuv tuntigoc 0to1Óy Tgíe, xoà
13 xal v:iz0c? 20 uóvov Petavius: vide indicem v. zQóg.
patricium perlatis, mox biremibus ac triremibus instructis armisque dis- positis ad eum locum unde signum attollendum erat classem dirigit, eo- denique tempore biremes contrarium ad litus applicat. inde facibus ere- ctis signum dari iubet. hoc ubi Sclavi conspicati sunt, e fluvio quem Barnyssum vocant recta ad urbem navigiis feruntur. at nostri obviam progressi in medium receptos et circumventos opprimunt, tantaque cae- des hostium facta est ut mare ipsum purpureo colore tingeretur. inter caesorum cadavera Sclavinae quoque mulieres inventae sunt. quae cum emnia barbari conspexissent, obsidionis ac morae pertaesi in patriam revertuntur. tum patriarcha cum Constantino imperatore ad divae vir- ginis templum, quod in Blachernis erat, progressi ingentes deo gratias
ersolvunt, ibidemque murum ad huius templi praesidium aedificant. hunc in modum ab Avaribus res ad Cpolim gesta est.
Interim Chosroes ubi adesse iam Heraclium atque ad regiam acce- dere comperit, unum ex ducibus suis Rusatem nomine, virum strenuum a. 627 ac belli peritum, adversus eum mittit, qui acie contra imperatorem dis-
osita ante ordines suos procedens solus solum ad certamen provocat. Tieraclius cum nemini suorum ad hoc praelium audaciae satis esse vide- ret, contra barbarum ipse progreditur, ille ut erat sagittandi peritus,
22 NICEPHORUS CPOLITANUS
D xou» yiéov vo? flaciMéog xa9«Téro* | iro, xo GAAov Ororóv
Knee, xol üv oqUgov oU z000c éné£votr, a$v0g OP Hoá- - - E 1 , xÀttog TQ Voz je, xal vic vOv. advo? Qogvqógnv zgog9ácac - » c , t. f, 2 , ^ 23:51 , € ^ vÀv Gv | PvGévov Síqec &néreue , xul evrOv zttaóvva 0 ff'acikebc " Ó M 29-0 M , 4d. 32. 7 cA ó2 T xavnzóvtioe xol ev99c vijy vobvov xequATY üzéreus, enl 08 vij vien 5
, 7 9 , € ^ *P , * A 9- , » 9:ó * vuv] zt909'vulac 0 vv Pouotov ovooxóc n^yo9eíc, alo9Outvog Tijv voU faciMoc naggnolauv, xarà llégodw iyogovv ovrvrovoTatTO, xai üvà xo&roc 2vvr9érrac éoioxov xol nMj9og aXvüv z0X0 üaé- xTéov.
Oi 0i IIegov gyovrec én&À. Queyro«soav. eo. 0. vv. "Par- 10 P 14 ual Baciebc vnig vijc éavroU nolrtíac vij olxtlac Cotjc xwre-
, A Nou M Cm , / , qo0vnot, qutvO Xetgóov voU vio? Xoogóov flovitvovrou Xocponv &veAeiv, u£ya negl vijc olxelag zoArelag xovaqpovijoarva. votzov o)v àg? &vÀ vüv flaciuxá otov. xatéxAewav , xol vgogjv odx &ldocav, nzoobOn«av 0i yovoüv xal &gyvgov xol A9or nAsoror,15 Aéyovisc "vobrov. ünóAave olg xovsuárnc xoi &neg Tydmmoag xol
, 23 ^ ea , , E] ^ , 0vy5yoytc. xaGl oUTO AugurTOVTG, OnthOÓvreg Aveilov ,| ZSeugónv 92 1àv zo?vov viór Baciéa IIsgodv &vgjyógsvoav* 0g e90g ngüg "Hodxkaov Ówosoffeievon, ig v& PRnsuwev &g omtionc9us «$70. yog 0i ngüc avvóv évovoOal ve &AMjAoI; TUc on^ a- 90
- / 9 X N -2 , CRY AV P B vü aoAut(eg xol &lg5vyv z«o€ Oto) &cnoLcoO04, v6 éixügrQv
€ ^ c , * 23 , ES ,
za. éavtzv z0vyGben. q Grréygaqe xoi HoaxAeog, véxvoy àv
2 rà 6gvoóv? 8 xai Petavius, 7| P & róv Quov? 139 dvslsiv rüv )mig tovro) vás? 14 à»? 19 ozxsíca- 69v. Petavius, zcíosoQo, P 20 cAijAorg P
emisso spiculo summa imperatoris labia perstrinxit; inde alio directo imum pedis talum detersit. Heraclius equo in eum invehitur; cumque e praetorianis quidam gladio Rusatae humerum amputasset, cadentem hunc imperator iaculo confixit, ac subinde caput praecidit. hac victoria Ro- mani alacriores facti, et imperatoris audacia confirmati, magno impetu in Persas irruere et funditus profligatos fugientesque persequi, innume- ros eorum interficere. Post haec Persarum principes, ubi Romanorum imperatorem vidis- a. 628 sent pro tuendo imperio ne vitae quidem suae parcere, de Chosrois nece, qui imperium suum adeo contemneret, cum Siroe eius filio consilium capiunt; quem demum in una ex regiis aedibus concludunt, et cibo omni suübtracto auri et argenti ac lapillorum vim maximam coram eo propo- nunt, atque iis vocibus insultant "fruere iis agedum, quorum insana cu- pidine flagrasti, quaeque amasti tantopere atque collegisti." ita fame enectum postremo irruentes interficiunt. tum Siroen eius loco Persarum regem pronuntiant. qui statim legatis ad Heraclium missis munera ad eum placandum obtulit, addidit insuper literas, quibus hortabatur ut ambo invicem imperia coniungerent et concessa a deo pace fruerentur, ea lege ut utrumque suis se finibus contineret. ad haec Heraclius re-
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 23
, - c 3 j3 , Zion xaAdv, xul mg ox 5v «vTQ noré xctà yv» facilia - c - I - tic éavtoU ÓóEmg éxnentüxévoi* dió ov02 Xoogónr. | GÀX & xoi - , c Lo nÀtgTa xci xéxiTo Ponte xol H£ooocig énédeSev , £ontvoo » *. &r, équgxt, zegu0OOévra, si xol và uáAiwove Pmuxgaréertgog , ^ - - Séyevouv, elg az» auroU Gzoxaduoráv BaciAsiav. 9c vrjv Exslvov , ^ - * - ngógtciuy iyvog uiizAJev avv üEiav vjv Óxqv, Og ui vOv 710114 yevéa9'ut xar&Avciur, qui vüv viv fvo0iY zaQ9co0jevoc. - - t. * « zo r& v(v Lqonou)ür SóAov cw-&Ae Sóágflagoc z& "IegoooAvjcov, € jmagüg éné£nturo ÜUnubyuv* 0 06 onéoycro Ot, dniQ avtQ , - M D 10x«r&qoQa yéroro. mntgé ve vüv zQtofkviOv oUc Zaírog ngóg ^ , , € - AXoogóry &nryaye 00Aq, cc adeórtiog uév xowgi 9avávo ivtlesta, M ^o» 4 v0)c 0€ GÀLovc Xoogónc EíAo« UGrewev, aloJÓusvog aviór "Hoá- , M ^ E] , . xciv. elc viv Ieoouxzv clofpaAóvra. 3 Mii. Ev9oc ovv Xugóng iseóra, «gore 06 «ic Bacuelac ITeg- 1500v Kaffónc, 0cxig uev? o? noA) zéOwxt. ui9? Ov flacievet Ilsgoóv 'Oguéodoc, 0c xai ad10c Quuzgeoffeéeron ngóc "HoáxAaov, , Tóv v& 010v vtóv càv zoruage xol dugoi zoAvziuror zgóc od10v D 2 á 3. ^ ^ , , ec e , , &néoTtity. | é00u04y€ Ó€ Óià yoauusov váde ' 0v zQ0ztov Acyeve c ^ - M vó»v 9iüv vp» doO3voi yugcug zwi üv9gcno Zvutóv dg vc 90 yx&Aac, oUreg xai rÓv ÓoUAOv cov zü» vióv nov OíOctu slg vc -— J, ^ ^ Lu ^ , 3. 23 £t óà X4ig&c cov. voi] Óé 9tüg 0v otuvüg moujoug evi. — O
7 zoArsiv? 21 0v] 06a?
scribit, filium appellans Siroen, nulli se unquam principi imperium eri- ES voluisse, neque ipsi adeo Chosroi. "qui tametsi quamplurima in
ersas aeque ac Romanos scelerate commiserit, libenter nihilominus" aiebat "sospitem eum atque incolumem, licet in potestate haberem, im- perio suo restituissem. sed deus, qui illius consilia cognorat, dignas in eum poenas constituit, ne ab eo plurimi suis rebus everterentur; idem- que nobis pacem ac concordiam concessit." adiecit praeterea et condi- cionem hanc, ut vivifica ligna, quae Sarbarus ex Hierosolymis transtu- lerat, sibi redderentur, eique rei admodum instabat. quae Siroes reddi- turum se promisit, si uspiam invenire posset. de legatis vero, quos Saitus fraude circumventos ad Chosroen perduxerat, ita significavit, Leontium naturali exitu vitam finisse, ceteros Chosroen fustuario necas- ce, cum primum Heraclii in Persidem irruptionem audisset.
Paulo post Siroe mortuo, Caboes Persarum imperium obtinet; quo iterum non longe postea defuncto Hormisdas succedit. qui quidem legatos et ipse ad Heraclium mittens, filium suum cum pecuniis ac mu- neribus exquisitis ad eundem allegat. porro eiusmodi literarum senten- tia fuit "quemadmodum deum vestrum dicitis seni cuidam Simeoni in ulnas datum, ita ego servum tuum, filium meum, tuas in manus com- mitto. norit deus quam tu illum honeste sis habiturus." hunc impera-
24 NICEPHORUS CPOLITANUS
Óstduevoc utyÓAog )rlugot, xol sra vekevizjoavroc *Ogulodov faociéa TIsgodv ev(uos.
Záoflagog 0? ü«oíoug Ürt Xocgórc xal Xugónc, Kaoffónc xol'Oguíodug évkeórgooav, ix río Puualev ontvóortt ydQuc, yo&qe vs &noXoylar zo0c "Hoáxkaor, dc ody éxv 61A yvdug5
P 15 c0) ánoortAovrog Enguvzev üneg. eic "Popalovg zenolyxe , za9a- yevéaS9ui 0? udróv Wjrgot xol oc QoUAor nagloracOwt. — Aóyoug «e niote0g 290 [fucilécoc ffeftouo9'lg Tjxem ngog adtóv xol yorj- pozo. ix Hegoídog Qidóvos ómoyveio, à dv nm xcwlGowro Óca üv a):üg i» ydg. vij Popolor xoreoroéwoero. — àv vobrorc 10 &ulovAsóevot xal &voigsirat Ó. vióg 'Opuíodov, ' xoi Záoftagog zagà «oret vj» IIsgodv ügy» 8ams. 0 0 iidov, xod àAj- Àov cvvevi9evro znáyva và ix Popualov vnó. Iégocwg yevóuevo *Pouodoig &vacdiso9o.. — elgyvuc ve flgaflevOslonc vuv v& Aiyv- ziv xol zmüca» viv &varoAuxmsv y5v Popatoi; &noóíóco: Ságfla- 15 poc, vo)c éxeioe IIégoac &Eehtv, vá ve Ggonoid Ea z90c faci-
B Aéa ora. "Hoóxiuog à Nujrav viv Nagfhégov zezQuxíov &Eíg Pr(umos, JNíxnv ve viv Ovyorégu avr0U Ocodocíp v() £x IMagsíivrc vig aro? youevzv nenoíze.. l'onyogíav ae vv 9vya- aépo, Nucjvo. àx. HevranóAsog yxag Kovoraviivo và fjuouet20 * Poualov Gebyvvotw* | jv 07) xol ztgouvgorevoápevog 2j ntQióvrog &n v0) av1ijc negó.
9 émoíqcs Petavius. 12 ziv] zó» P xal usr! cAAAov Petavius, 15 Bcofeoog P 17 Nuwwjra Petavius, omisso Ziagfiégov. 20 ivéyue, P
or excipiens magno in honore habuit, et post Hormisdae mortem ad Per- sarum imperium evexit.
Interim Sarbarus audita Chosrois et Sirois et.Cabois et Hormisdae morte e Romanorum finibus recedit, ac per literas se apud Heraclium excusat: non sponte se quae contra Romanos egerat, sed ex eius a quo missus erat voluntate fecisse. orare proinde ut ad eum tuto venire pos- set atque in eius servitute et obsequio degere. quodsi fidem imperator sibi dare vellet, venturum. se aiebat, magnamque opum vim secum ex Perside delaturum ad ea instauranda quae in Romanorum imperio va- Sstasset. dum haec aguntur, Hormisdae filius suorum insidiis opprimitur, Sarbarus ab imperatore Persarum regnum impetrat, ea lege ut quidquid de Romanorum imperio a Persis occuparetur, integrum redderet. ita pace constituta barbarus Aegyptum atque Orientem universum Romanis restituit, detractis Persarum praesidiis vivifica ligna ad imperatorem mittit, Heraclius Nicetae filium ad patriciatum promovet ; eiusdemque filiam Nicen Theodosio, quem ex Martina susceperat, matrimonio coniungit. Gregoriam porro Nicetae filiam e Pentapoli adductam Constantino Ko- manorum imperatori copulat; quam adhuc vivo parente illius desponderat.
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 25
3 - , "Ynó 08 zÓv uivv xcigüv 2x ToU J4i90(fov Atyoufrov Xa- Quxivol dueqatroyro (doo. 0 vovxo 1fjc s$0uiuovoc 24gaflíac) xoi - D , 7à ixtioe yapía zo00zcdLorra. ArfGeodon ineyelgovr. HodxAetoc - i^ € 0i viv Ovyaréga E$doxíav v09 Bvluvríov. éEivoa. Enérgewtv c 510 To)gxo ravrnv x«rtyyvicuc* xol imu? Crocro 0rt Oquyi - c , 0 Tojgxoc &ríogro, vavugv vnuoorgéqtuv ixéAevotv. — vnóQyovtt 9? "Hoaxheie iv 15; Hegouxjj éxekestroav oiiQ. Óio viol xol 9v- ye«régeg Óvo. | ab$rüg Óà Auflv và Lgonoià EXAa P0qigayiouéva, xagüntg q95oar, Ówgusivavra ngóg và "TegooóAvuo &qíxero, 10 xoi ]Moóéo:o v4 doyugsi xol TQ «$100 xA5yoc ravra vnéduEcr. c arc 8 - , , ^ Sw f£ 3. 4 207 ot 0d jv oqoayiüu awarv éneyivooxov* xoi ug &vénaqa xoi &3éa- /, * , * - , , v& Bifokoig x«i pucigóvorc yeooi TOv (agfégcv. Óierrordoar, j , 2 ^ - - 23 , E ^ 3 &UxogicTzor0y QÓZv TQ Oe àvédecav. av v& xÀtiüm Tv im «vroig 0 itgágync utivacav mzuo' airQ Tyoye, xal Gvoryévra 157:000xvvoUotr üzavitcg. wvyudéviov 0à aiti ixeios eó9Oc clc 10 Bvlbárriov 0: Bacikzbg éneuwev. /.0 0€ Ségyiog 0 100 Bvlaviíov iegtoxrc àx BAaysovav (iégóv 0d ai BAagéorac 1ijc 910u5rogoc) Avurevov vat0éSaro, xol mgüg vi» ueylovnv ixxAno(av Gyayov - y ^ voUra üyÜwwot. | Óeviéoa Ó xw vun vnu vaVra Éngéi- 20 zero. Mer? o) 2019 0£ xoi HoáxAetoc 290g 10 Bv0ártiov yoga, €. ^ ) , * LE c , ^ - 2 - vao z0ÀÀjg evqumuieg xoi doin vmusgfeALovagg zug ví» éxciot
1 ysvouévov P 6 dvoigsiro P 9 Hsg9nca» P 14 a9- jc P dvolyovza P: corr Petavius.
Sub idem tempus ex Aethribo (regio haec est felicis Arabiae) emer- sere Saraceni ac vicina loca facta irruptione populati sunt. Heraclius orro Eudociam filiam, quam 'Turcorum principi pactus erat, ad eum yzantio proficisci iubet. sed cum de barbari caede allatum esset, ea- dem imperatoris mandato revertitur. dumque adhuc Heraclius in Per- side moratur, duo eius filii totidemque filiae diem obeunt. ipse vivifica ligna ita uti erant, cum primum capta sunt, obsignata secum deferens, Hierosolymam perrexit, et Modesto patriarchae eiusque clero monstravit. ab iis integra adhuc signa deprehensa sunt, intellectumque sanctissima haec ligna neque profanis ac pollutis manibus attrectata, neque ab illis penitus conspecta; eoque nomine gratiae deo ac laudes persolutae. tum patriarcha clavem, quae apud se remanserat, domo deferens, adorantibus universis loculum aperit. post haec erecta illic cruce imperator eam illico Byzantium remittit. cui Sergius patriarcha ex Blachernis, quod tem- plum dei matris est, cum litaniis obviam processit, et ad maximam ec- clesiam deducens ibidem illam erexit. haec omnia indictione secunda contigerunt. Paulo post vero Heraclius Byzantium rediens cum fausta omnium acclamatione atque ingenti magnificentia a civibus receptus est. quattuor
a. 631
26 | - .NICEPHORUS CPOLITANUS
Óóy9dlc. aéoongag 02 iyoyev (égarrac, oUg 07, xol dg vo)g € ^ i9. , ? * -— - )À " c á énzuxobc &yGvac e)gutufievoer Eni vjj rijg nóAeoc vépwe. Suigac . , , -
P 16 0d énmixiovg én^. e0ggooívy z&oy, Ówpsaic quAoriotpusvog énevé- Aa. — nud 00 jv Ev aíjc odolac vij ueyáMnc GxxVgolag, dx£- Aevatv ix voU facio vauelov abr; ve xoà TQ xav. nÜTEy xlyj- 5 9 ivjots yorjuara mapéysoDo.. — xol uevà ToUro zragaoxcvólet Keovovariivov 1óv viov vzavtioot, "HodxAaor 0 vüv ànó IMagrt- vnc Koicaga z9oyeptGerou.
Ov zoÀ)c 0? yoóvog iv uécq, xol Xapaxnvol và nipl viv a3 , 3 * € , ^ 7 zivióytav xarérgeyov. | evd)c Ó0& "HodxAuoc cov IMagorívg yv-10 ^ € t / ^ M ^ ^ - 2 - , vouxi xoi IHooxAeo v0) z0400 906 voic vijc &vaoM;c ycploi éxsE- q&. — aOrÓ9u O6 yevóuevoc Osoddgqo 1d &sqd Opy(Levon* 2ze- B qui9voí,ero 0é i01 Àoidogeio9'os adzóv 1. faciet IMoprivnc te xev, Aéyovra 0t &quugría G0r0U ivoyruov avro) Qu navróc. xo «rv slg Bvbávrwov ànocwéAha, wyodwec và vig Kovoravrivo 15 vobrov ix^ &Ogolauavog AaoX üriiijoarra cc iv qpovgé xazéyav. erg«rmyóv ve üvaroMQc xnéun& Osódcwpov vd» flaciuxdyv. ypr- pázov zauíay , 10 nia Toid9égiov. — Xégyioc yàp 0 xoà Nw- xívav velevrü vgónq rowjÓs. — xduuoy oí Nagoxvol ánoótigav- - R] , - - * ws - 5. 7t6 TOUTOY P)yxovaxAetovoi Tjj op xol énéggaztrov. Tic fógonc920 o)v xaTtoxAnkvíac cvrazi£noaíivevo xol 0 ivvóg üánouagovrS ec zu- € , l4 i] 3 lod Ld t 3 , xgüc Óu)Aero. alríav 0 a$vQ Pa$yov wg av:óc nagtcxtialev
16 dg] véoc? 18 uscà? 21 ó ivróg xol?
illum elephanti vehebant; quos insuper ad populi voluptatem ludis Cir- censibus traduxit. inde solemnes ob victoriam dies celebrans munera ingentia largitus est, quod autem magnae ecclesiae bona usurpaverat, quotannis huic eiusque clero certam ex fisco pecuniam numerari iussit. inde Constantinum filium consulem. facit: Heraclium vero ex Martina genitum Caesarem creat.
a. 631 Aliquanto post tempore Saraceni Antiochenum agrum popetepenet percurrunt. quare Heraclius cum Martina coniuge et Heraclio filio rur- sum in Orientem proficiscitur. ubi et "Theodoro fratri succensuit, clam a nonnullis delato, quod propter Martinam in imperatorem probra conii- ceret, ac saepe illud usurparet (Psalm. 50), peccatum eius coram ipso
a. 634 esse semper. hunc igitur Cpolim mittit cum literis ad Constantinum filium , quibus iubebat ut illum in concione productum atque in ordinem redactum tanquam in custodia haberet. deinde 'Theodorum aerarii pri- vati comitem, cognomento '"Trithurium, ducem Orienti praeficit. nam Sergius, qui Nicetae tempore praefuit, hoc modo perierat. Saraceni camelum pelle denudantes in hanc Sergium includunt ac consuunt. ita desiccata pelle, una et qui inclusus erat, contabescens paulatim misera- bili morte confectus est. quippe hoc illi crimen obiecerant, auctorem
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 27
"HoáxAtiov. ui) ovyyagsty Xagoxrvoic 2x «5c ' Pouatov 5c 2xno- geíea9at züc ovvijguc nagezouévac adroic vg&xorra yovotov Ai- 1Quc ÓU iumogu;c Guoifiig ix vic Popoli noleíag éxnéu- z&v* iviei9év ve abvobc &ozou v5; ' Pouaav Avpalvtodat xdoa. 5 ix roov nagijyy&Xe Osodooo ui) ovufláAAav zgóc u&yrv Xaga- xmvoig. . oi Óé zgoAoygcaviég ve OMyowg viglv dxgoflolucóuevon "Pojuatovg ozijyovro. | tionínrovo: 0 a$roig oi ix và bvtdgdw &amwaiwc, xoi uécov ünolcfóvreg zt0AoUg &xvemav ovoavustac 16 XQ &oxovtac. 10 Karà dé vv xoigóv Pxsivov Mala 4j; 43:137) HoaxAslov
Cc.
D
, XQniora zoóg zv yayáüvov Z4fáguov. repe xoi zóv viór Xiéga-
vov &zéAofWe. xoig Ó£ votovToic Ócgoic 7,09 clc 0 48apoc zjoé9uoev ZAviwviavóv uéyiotgor , og xol a)rüg z£uwag Ódgo &nokiwerat xal r0)g &AÀovg ovomsQ x«vtyev Opigovc. xol 7 xal iyévero 15 obvoac. | "Yaà. dà «óv ajrv xoeugóv inavéorg Kotflgaroc 0 áveydbg "Opyavàü 0 1ív Oivroyovrdovoov. xégioc vi 1v ZAf&gov zayávo, xai Ov eye naQ" aUr0U Aa0v zegwfgloac éEs0loSs 17,6 olxelac yijc. óiazoeofiesevos 0! zoüc "HodáxLeiv xol onévóevos. eigiyvgv. uev? 20a$r08, $vanto iqvAaiav ué£zgt vékovc vijc éavtüv Coijc* Ódigd ve yàg av14 Exe xol 77 100 zazgixiov üSía Ex(umosr.
6 c£] vs xoi? 7 éxijyovro?
Heraclio fuisse ut ne Saracenis e Romanorum finibus egredientibus per- mitteret triginta auri libras, quae illis quotannis pensitabantur, merci- bus permutatas extra imperium transferre; ex quo factum esset ut Ro- manum limitem vastarent. Heraclius porro "Theodorum vetuit cum Sara- cenis pugnam committere. qui dispositis insidiis paucisque ad velitan- dum praemissis sensim Romanos inducunt, donec qui in insidiis erant repente in eos irruunt, et in medio interceptos plerosque tam milites quam duces interficiunt.
Eodem tempore Maria Heraclii soror pecuniis ad Àvarorum Chaga- num missis Stephanum filium recepit. quibus muneribus illectus Avarus Antonianum magistrum incitat, ut et ipse similibus donis reliquos, quos habebat obsides, recuperaret; quod ita factum est.
Sub idem fere tempus Cubratus Organae consobrinus, Hunnogun- durorum dominus, contra Avarorum Chaganum rebellat, populumque om- nem, quem ab ipso acceperat, contumeliose habitum patriis sedibus ex- pellit. inde legatione ad Heraclium missa pacem cum eo componit, quam ad finem usque vitae suae conservarunt. nam et munera ad ipsum He- raclius misit et patriciatum detulit.
28 NICEPHORUS CPOLITANUS
^- ^— , c ,
P 17 "Ev à 0& iv voig dvevohixotz uédosow diévgiBev Hodxhewc, "Ioávyyv 1v Bagxatrgc ovoovuyüv ngoyeiterat xol n£uzet xovà Zagoxnvüv dv iv Alónvo* oic ovufakdr nímrt xol a)vóc. Y i € c - - ; | , c '
&u 06 IMaptvoc 0 v&v Opcxixdv. éxorgurevjiérov 1yeuov ovupgt- t 3 - € , ^ ' ' 2 M ' 23. , Sac avroic 2jvctjOr , 00v 0! ovgaróv &ánxoffalcov xoi evr0c uoLic S 2 , A0 ^ , ^ ' &noouberot. — pev" éxeivov ztgofitAAevon ovouvtyyóv IMagiavórv xov- fxovkáorov ztagà Popuatov 3v üS(av, xol néun& ixdiot, nugey- jcac. c). &vaxowoto9os Kógo và LAAs&avógsíag iepégyn , xal €) àv xowj fovAtvoonro và zgóc ro00c Gagaxgvo)c dusS'omro. - 3 - Kboog dà dv ÓcÓrAoxog acid oncdoto9o àni veéouoctv ZAp- 10 3] 7j c po
B foo TQ vv Xagexnrürv qvAégyq, 0 07; xad $zágytw Oc. £uzto- Aalov ovrtoqogüc touc, và 0à v) ffacikét napcyóueva àdii- zv0T10 uév&w"* xortyyvn9jvoi 0à ocv Evdoxíav 11» AbyoUorar 3 ulav vív Svyaéowv «oU flaciéoc cc ivveb9ev. xol và S'elo AoviQQ Bazridnoouévo xoi XgutiuvQ zoruaricovri. — éne(9ero 15 yào -uflgog và) Kom xai 0 rovrov orQarÓg* xal yàg TyGnar Tee mBppdE vn 0c pavos NH «vrÓ» May. | xoi vovvov HoüxAsog ot0tvóc qvélyero. — éneid)) 0d
M ^ - »* /, Ll - , , xci Maguauvóc v«Uro E5uíorevo, Oioraro Tc 100 Kvgov yro- puc, xoi ovufaAow» Xagoxrvoig nim vt wvr0g xol oov ovi orgatóc ixavóc. 20 ^ *, ^ ,
C Toto 14 ypóvo àvítev£s ngüc và oixeia "HodxAetoc, xal qbAGero iv TQ noatro vQ xoLovuévo tíüjc Tegíag* iOcÓlet yo &ufjvo. 9aAácon, zoAAá ve ü&uUvreg 0c v& Goxovrec xoà ot vijc
6 yo. Óaco sro, margo P
Interim vero dum adhuc in Oriente versatur, loannem Barcaenae ducem eligit, et adversus Saracenos qui Aegyptum occupabant mittit. quibuscum commisso praelio caeditur, unaque et Marinus "Thraciae ex- ercitibus praefectus a barbaris vincitur, et multis suorum amissis aegre ipse servatus est. post illum Marianus cubicularius dux eligitur, cum mandatis ut communicato cum Cyro patriarcha consilio ambo inter se de Saracenico bello deliberarent. etenim Cyrus imperatori significaverat cum Omaro Saracenorum principe, interposita tributi pactione, conve- niri posse, quod ipsum nullo canonis detrimento mercibus indiceretur, ad haec desponderi barbaro Eudociam Augustam oportere, aut impera- toris filiarum aliam quampiam. hoc enim modo ad divinum lavacrum Aaccessurum hominem, et Christianum haud dubie futurum. | Cyro quippe Omarus eiusque exercitus fidei plurimum habebant, quem et impense amabant. sed haec Heraclio minime placuerunt. quae ubi omnia Ma- rianus: comperit, a Cyro dissentiens et cum Saracenis confligens cum ingenti numero militum occubuit.
Sub haec Heraclius ad urbem reversus in palatio, quod Hieriae dicitur, mansit: reque enim mari se committere audebat. cumque et magistratus et primores civium instarent ut'in urbem ingrederetur, per-
»
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 29
züAsuc dv 15 nóAét. elóckO ty Enei9oy odOnudic. . dy 02 veic éop- TGíg uóvove vovg viotg émeume, xol avro inrthowrtg v 1) iso) vv 9slav Aurovgyiav £i3Àc noüc a)rüv iEjeoav. — ood roc xai vo)g izzixoQc &yGvac rixa £Qedvro , nüAw ngóc 10v natégt 5 &ncyc)govv. ev qj 02 Qiérgiflev Oxsioe , Uyyé erat aDrQ cic 0 viüc eV10U Z4ralágiyog xoi Osódwooc 0 zzv üSlav udywrgoc , . Otodo- gov 02 zo) faac &àsAqoU vióg, ov dAXoi; vuol. &ciflovAeósty «210. TjueAAov* xal Toig pajvócaot z&c9ec vovrov zàg givac xoi D Tc yeiguc d reue , xol ZArahdouyov u£v elg vy vijoov ziv Àeyo- 10 uévrv. Hofyxinov 2ógiozov &éneuie ,' Osódwgov 0£ ngóc ci» vi- cov ijv l'avóouskéugv z900oyogevouérgv , énurgéyac vq). éxeioe dovxi, 4vízà agg a)rüv xoroLáfo:, xoi rüv Ürtgov Ow 00d áqekíc9ei. — xr va)ra Ó& xal vovg ovyyvórrac avvoig 1à vic &ufloviig &uwijoazo.
E Ld E 15 Xgórov Óà ixavoU. 0i5).9óvroc nagaaxtvátovot oí 109 flact- 9 c - - : - Aéumg &oyovrec 10v Cnagyov og ovvayaystv zara noix xol Qyó— 3 4, - «t " , ^ , ^
pvo, ÀÀ250ig é&eapot cozteg yeqvoaat. v0vY 200) tO0Y TOU xaAoU—
pévov ortvoU , xAovoig & 0évOga xal qvAAGcw éxaiégo9rv Ói-
T&y(;tv, (0g uróé ópücJvu nagióvrt zv 9üAevrGv. — xal à TO
Y E " i rs v € QE ' ^ ; 20ioyov sig véyoc zoovgcQt, xoi 0 facite tzztevc 0i QuAériQc P 18
- ^ j3 - (oztg Óià Tic Tzt(gov xorà Tüc üxrüg t0) Leyou£frov xóAmaov - , - Qudalag énegutovvo , ovte 10v nagéxrtv z&oov zagauetyac ài
2 slcéntsums? 11 cj» om P 17 dors ysgpvodooi? 18 xlóvoig P 229 doi0uAíag P: corr Petavius.
suadere non potuerunt. ac per festos dies filios duntaxat mittebat, qui sacris in templo ex more perfectis statim ad ipsum revertebant; itidem- que postquam Circensibus spectaculis interfuerant, statim ad parentem redibant. igitur cum illic consisteret, nuntiatum ei est Atalarichum filium et "Theodorum magistrum, 'Theodori fratris filium, cum aliis qui- busdam contra se coniurasse. quarum rerum indicibus credens nares illis et manus praecidit. Atalarichus in insulam nomine Principum de- portatur, "Theodorus vero in insulam Gaudomeleten. cuius insulae duci mandat ut cum ad se pervenisset, unum ei ex pedibus amputaret. ea- dem et in omnes facinoris conscios poena decernitur.
Deinde longo postea tempore praefectus urbis, magistratuum hor- tatu, multis in unum coactis navibus et invicem alligatis, freto quod angustias vocant velut pontem iniungit, ac ramis arborum et foliis utrin- que latera praetendit, ut praetereunti nusquam mare prospiceretur. quod opus cum celerrime perfectum esset, imperator equo per mare tanquam per continentem invectus, ad sinus quem Phidaliam vocant litus transmittit. nec secundum oram maritimam ambulans per Barnyssi
30 NICEPHORUS CPOLITANUS '
vie ytqégac vov Bugvéocov zorauoU 90e 10 Bvlavrtoy doy. xol uer: vetro Hoáxkecov 10v Kaloago ovéget Baciléa.
Kozáà dà viv Otdsxátqy ivÓrviiva Qrseóvo, Xéoyiog 0 oU Bvbaviíov 7:960:0poc. xal én&dQnto 7océxeuro '"Hodxheoc Ilópoop, àósgóv ve hu, cc qvixa vÀ Oi Aovrod &gori- 5 Cero 4 toU f'acilécoe &dc.q3) yegolv &ücSaro , xal Ge Quevouévov Zspyío xol ovvowurouevov 2y(yt0x8, voÜrov üoyigéa vov Bv- Cavríov &ynyógevotv. — dj0g 0& yoóvowg vi0l zoórtgov Küpov vóv AAsEavooslac ztoótÓgov ueváxAyror sig Bvlávrww djv menoujxoe; xol iy alvía ueyáAy elysv c và vig Miyónrov náone Naguxryvoic 10 zpo£uevov zQüynuru. .—vrvucUra O6 zegi vÓw alriaOérrwv ini zÀslotov SgoiOfrvrog vo$ vig nóAsoc mtáu O5Quov. 0 O8 üztkoytiro dc otOnjuDc voUrv tvoyoc xod'ewriüxen Oc el 7; ovid) avro) ngovycQs xol roi; Xagaxqvoig ÓU Quzo5c rà Tijg qogo- Aoylaug nugsiys, xoliq? éavvoic t0OzaLov xol zü 1Q Bacu.et ztap- 15 &xóueva, o xaSvortgltorro. — (AÀovc v& TowtO Engyriro ztoésay- T&C, xol «vrüv uürzv onig vovrGv byxaloUusvov loyvgltero. — Ó 0: "EXAgva 10v Kov üntxóA& 6c "EXAgyt xol 9eonáyq xol xoà Xpwriváv. qoovotrii v "uftoo TO v» Nagaxgvov qvAágyo ovuflovAsóoavra, 72v vo) Baciléoc xeveyyvidTivat 9vyoríga. —iv20 vojr0ig ODv- &yavaxT6oac xoT' cUr0U, xol Gvaignotv Qztihüv, T Tijc nÓAtwc u)rüv vnáQyQ cc alxicoutro zogodídoot.
5 IIégoo Petavius: P enim Zsyío. 16 &Aiovg Petavius, &ALog P 20 éni?
fluminis pontem Byzantium ingressus est. quibus peractis Heraclium Caesarem imperatorio diademate coronat.
Indictione duodecima Sergius Cpolitanus patriarcha moritur; et quia Pyrrhum Heraclius amabat, adeo ut fratrem appellaret, quod impera- toris sororem e sacro fonte susceperat, simul quod eundem Sergii fami- liarem fuisse cum eoque vixisse cognorat, in illius locum substituit, et iam Cyrus Alexandrinus antistes Cpolim accitus ab imperatore aliquanto antea venerat. hunc enim magnopere criminabatur, quasi Aegyptum: omnem Saracenis prodidisset. tunc igitur de his criminibus coram fre- quenti populi concione disseruit. at Cyrus de his omnibus se ipsum purgavit, asserens, si suis consiliis fides habita esset et Saracenis tri- buta per mercaturam ac commercium assignata, cum ipsos quietem actu- ros, tum nihil de his quae imperatori praestari solerent periturum fuisse. dehinc alios eius criminis auctores accusat, seque frustra de his insi- mulari contendit. contra imperator gentilem illum ac dei hostem appel- lare, qui adversus Christianos conspirasset, et de imperatoris filia Sa- racenorum principi Omaro despondenda consilium dedisset. inter haec contra illum exasperatus, et interfecturum se minitans, praefecto urbis torquendum ac cruciandum tradidit.
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 981
^ , . € - IMerà v0)z0 20ixaíov tbv viov "HodxAeov vnarsboot, Zlofió 0 xol Mapivor vooc viobc a$ro) Koícapag &vyyógsvasv, zdiyov- o:iivoy 02 xol lMagrivav rüg 9vyarípag .diyovoruc. | ygóvov 0€ duA9óvroc vóoq VÓsguxij niginimvét, xol 0gÓv 10 néSoc. Óvoía- - ^ h] J c 4 Er v E] -. M 510v — ini ocoUro yàg éxexseivero vg xol qvíxo, &zovgsiy qu£2e D , ^ - y Rl / , ^ 3 - ^ PI - cuvíóa x«zà vo) 7/790v intere. éoroégero yàg avro v0 aidoiov, - - hi y- xul x«rà TOU zt9000zt0v CÜrOU v OUQu Fntuzttv. | &Àeyyoc dà 3v - - - - r1 Tolo Tij; nagavouíac Tij; énvroU, vnig 1c vubtqv Ülxnv vVoréyy - j3 Avus voU dg váv Ovewuà» Tv olxs(av yuov. — OuDuxac ovv 102:er(9e, (0016 Koworaviivov xoi "HoáxAeov voog viobc avc00 Bacidc ónor(uovc dvor, xol IMagrivav Tijv avro? yvvaixo. vi- p&o9«t nap^ a)viv cc wyrége xol BacQaccay. | dx voírov Xoi- ^ 3 , , » CV, à 6.7 * |] M , 1 zóy» àrtÀeUTG Ünoac Frm €5 xod éf5xovra, iv dà vj ÉeciLia dun- , » , M c , €h. , 3 m vvcuc £rr vQusxovra uijvac véooaugac juéoac €E. — Dznreron Ó£ &y P 19 15rQ isi TOv navevquüjuov &nogróAoY, xol voiciv zjuégoug &oxe- [d jy JI. x u ue P4 PES zíc, dontg vv ÓwwráSag zi zt&QuDv, T0 vzodeSOutvov ovr0U TÓ cóua OurÀe urn, mzeQuxaDTzuévoy x$vQ tévobyGv vzns- TY. Merà roro Magriva 4; Avyotova ixAnswtoaca xol róv 20 zcol 10 Bvbávriov Aaóv, tác [rs] QuxOujxac Hoazieíov vnzósixvv, €) zgl &vrf;c xol vOv véxvov dié9evo. |.ó 0d zog &nzac óruoc ^ LS 3 Kovozaviivoy xoi "HodxAsov vo?g facis inira 5 0) qgysv j , 3, oc 1 e / ^ - cvr07C, xci Gua Ouhoyícero vouícovoa &ve fBac(21000 à ztociTa
2:7: P 17 yo. ezjuc margo P 23 Grs Petavius, ovr: P
Postea vero Heraclium filium consulem facit, Davidem et Marinum alios liberos Caesares appellat, Augustinam et Martinam filias Augustas. inde intercutis aquae morbo correptus cum desperatum hunc sentiret (nam usque adeo invaluerat, ut quoties meiere vellet, ventriculo asse- rem: imponeret: etenim distortum pudendum urinam sursum in faciem emittebat; quod in perpetrati sceleris argumentum atque incestus poe- nam inflictum est, quod consobrinam suam in matrimonium accepisset ) igitur testamentum edidit, quo Constantinum et Heraclium filios suos aequo iure heredes imperii constituit, adeo ut uterque Martinam coniu- gem suam tanquam matrem et imperatricem coleret. quibus ordinatis a. 641 postremo tandem moritur, aetatis anno exacto sexagesimo sexto, imperii tricesimo, quartoque insuper mense et die sexto. sepultus est in cele. berrimorum apostolorum templo, ac triduo apertum sepulcrum mansit, ut ipse superstes adhuc iusserat, ministris eunuchis circumstantibus.
Inde Martina Augusta Byzantinum omnem populum convocans, He- raclii testamentum atque extremam de se liberisque suis voluntatem ape- rit. cumque populus frequens Constantinum et Heraclium imperatores posceret, utrumque coram adduxit. ac primum tanquam habenas regni
32 NICEPHORUS CPOLITANUS
M , - - -" elc vi,v. Bacilelar qéosoD9ui. — vavdg 0? v0U ovrsotüvog Aco$ àvc- , B4 B. M er * ' ^ » c , ' q«vovr ngóg «vr»v Ort 0 u£v viv Lyüg c wijrro Bacikéov,
e c - « -—-—
ovrot Óé «c flacikeig xal dsonórou. | PEa(gerov 06 j(ovv yépac , c , "
Keovozavrivo. tc nodo. cg vj» facidar xavà vy Txlar 3x
^ z0400g zt90yeipioOévri. |. o0 yào flagflágov 7] à1AoqiAenv ng0c 5
y và fooüua. dotpyouévov, €) Óconomo," Cquoxov, "óovacot € vnoóéytoOwu: 1; Aóyowg Guelffeo9ut, | rjd8 Dol 9eüc &v vobtq 14- 4, € LO ^ Sec. v7». "Pooixry. Oeiy. ztoMrciav." | xol xorzoyovio üvtv- qjuotvrec 100g faciksg. | raUva üxovoacu. zt9üc 10 éavri;g Ozt- xoe. zo. roy. * € - ^ x "ES ov xol Kwovoraviivog tijc Bacilelac tjoye. t9000yy6AÀtt - j3 - - 9à a$vQ Qudygioc, Oc 2v dv fl'aciaxàv xonuccov vauíac, «c &cOtvoUvrog 100 ze19óc Hooxkeov yo5uero Iópoo và) &oyiQet nopaui9toO'o« IMaporívgc vic faciMoonc frexev , c6 jj note aut1) van Kovoravrivov oU flucikécc xol ngoyovo? àx vv faccia 15 ,
9wu9ovuévg yoru&rav. xoa9vorcoí;oro. 0 02 Ilógoor ueracttv-
, - " Adpievog Ouezvv9 vero & ovre vaUra. Voi. IIéogoc 02 9n QiXa- yolov. Oiu&eyyÓuevoc mgotóíjov xoi o)x 9íAlov Tà voQuore. dl dà vóoq ygovía Kovovavtivog ovvilyero xal dxocoíac &fgav &vexey y Xadadóvi Qiétgiflev iv ad) vn! advoU xrwoO£vri mahosíq, 20 5 hi , 2 , 2. A , Nah , ,
idv Quygioc &ogeotoc abrüv Ouxe(usvov, xoi iÀnicac váyiov azofioc, idia HodxAeor xoi Mapozivav og avvüv x«xocorrac.
10
4 xor& Petavius, xol P 5 feofcgov Petavius. 7 ióyovg P 22 xaxdcovrag P: corr Petavius.
moderaretur, pro imperatrice se gerere cogitabat. sed nonnulli e turba ad eam clamarunt. "tibi ut imperatorum matri habendus honor est, his tanquam imperatoribus ac dominis." atque interim Constantino primas deferebant utpote. et aetate maiori et ad imperium iam tum a pueritia promoto. "neque enim" aiebant "barbaris aut externis adversus re- giam hanc urbem venientibus, o domina, potes resistere aut respondere verbis. avertat deus ut eo Romanorum res publica deducatur." ita imperatoribus feliciter precantes recesserunt. quibus auditis imperatrix suum in palatium se contulit.
Ex quo deinceps Constantinus imperare coepit. ad hunc Philagrius rerum privatarum comes detulit Heraclio patre adhuc aegrotante apud Pyrrhum patriarcham pecunias esse depositas, ut Martinae imperatrici consuleretur, ne forte a Constantino imperatore privigno e Palatio ex- turbata inopia laboraret. imperator itaque Pyrrhum arcessens num ita se res haberet sciscitatus est. qui a Philagrio convictus commissas pe- cunias licet invitus tradidit. sed Constantinus cum diuturno morbo con- flictaretur, ac propter aéris intemperiem Chalcedone in palatio, quod ipse construxerat, habitaret, Philagrius affectam eius valetudinem animad- vertens, ac propediem obiturum suspicans, Heraclium et Martinam ve- hementer formidabat, ne quid ab iis mali pateretur. quare Constantino
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 33
&x rosrov. Kovoravilyg ovveflotAeve yo&quw. Toig otparevoné- voic (c Tihevizjg ovuflatvovorc wvrQ üvrufiéoS9at qv. véxvov QUTOU, xal n? ovyycptiv &ÓieioO'at uróé vic fact.sac Odio c9a. — ig^ oic zo9cc Kuvoravrivo: ObaArriivor sy Quayolov 5vnacniOT,Y, T T€ yOUupua xol jv homiv ToU npdyuatoc ég- yacíav àyyeiplonc , zo0c 10 oroárevua é&énspye, Ósümxaoc aitQ Agora ovvzshoUyra, elc zogóvrra. Gou9juoU pvgitdcv névre ou- xocíov xol zt uvgus xal é&axiayan voulouaro , $ao9£usvoc nei- Ot T0bc ToU ovQuttoTIiXOU xarukóyov nérà vekevtiy Kovoravit- 10vov àvruxaSíorac9o: Magrivy sol roij TÉxvoig wvvc. ovuflá- P 90 cilebcag 08 TQ marg Ürm OxrO) xal tik00:, xol b5miffhoDg tlg v? Bacil.elay. ri u£pac £xurüv voti, érelebrnot. JMs9^ üv aj$voxgéroQ ric faoutag &vayopséitos "Hoá- xÀeoc, € ovre.áufavev dg à vic facu.tlog noóynuro xol 3 15 Maozira. ^ e090c oUv dóv ve n&xQüc ovíqavov, 0v xal ovvéSmway avrà) xal 0 vióc Kovoravitvoc o9 va0U nveyxtv , viunérzo. ué- X0« xovotov Jizpóv éfdowixovia , 2G. 950 noocqéou iv 1i ieQQ, Kov 02 10v z96:0gov 24Ai&avógslac TQ) oixeiq 9góvq ànoxa9i- ornot. — Dikóygrov 0! üzoxt(gac 2&ópiorov elc 10. Sénzac Aéyóus- 20vov qgovpuv, zpüc $Acv Óbvovra xárà [rà] 9uzeoo. 16v "Hoa- B xÀéoc ovnÀóv zoüc vij "difén xslusvov , ztagénigwev. | éxégovc v6 zÀelovovc , ovc evgs qiAovc xul vzmoírac «Prot, nnyoic xol &ré-
Qoic aixcuc zusvoro. | OdaAsviivog dà 0 QuAmygíov vaaozuotic 2 dvreflovco, P 7 méívrs ual Ówex.? 15 z:] ui» 707?
consilium dat ut ad exercitus scriberet, uti post obitum suum liberorum suorum curam gererent, neque iniuriam iis inferri ipsi aut imperio ex- trudi sinerent. quo consilio gavisus Constantinus Valentinum Philagrii armigerum cum literis ceterisque ad eam rem necessariis ad castra mit- tit; atque insuper pecunias ad vicies centena quinquaginta tradidit, praetereaque sedecim nummorum milia, quibus militares copias adduce- ret ut post Constantini mortem Martinae eiusque filiis resisterent. igi- tur Constantinus, cum octo et viginti annos cum patre imperasset ef centum ac tribus diebus supervixisset, moritur.
Post quem imperator Heraclius appellatur, quocum cómmuniter Mar- tina imperium administrabat. ille vero statim patris coronam, quam cum eo sepultam Constantinus filius ab ecclesia exportaverat, quaeque se- ptuaginta auri libris aestimabatur, deo in eadem ecclesia consecravit. tum Cyrum Alexandriae patriarcham in sedem restituit. Philagrium vero detonsum in Septae castellum, quod ad Occidentem altera ex parte Her- culis columnis adiacet in Libya, relegavit; ceteros quamplürimos, quos amicos eius atque administros reperit, verberibus atque aliis suppliciis affecit. haec ubi Valentinus Philagrii armiger accepit, militares copias
Niceph. Const. 3
34 NICEPHORUS CPOLITANUS
va)r& clo90utvoc 10 oTQuruoTiXÓv. xoà Magrivng xoi 26v 7é- xvuv a)ric évágartt* que9^ Gw viv XoAxndóva, xavoAaufláves (c Toig Té«voig Kwvovavelvov énxovgrjocv , xol avvoU Ouérpiflev. "HoáxAewc 0! zv ve nóAw iv v Qogaet siye, xol xüc« ünsho- yero cx HodxAetoc 0 vióc Kwovorarcivov àz1uavroc Quguéret xol 5 z&0y Vyelu, xol odor vntóclxyv, xol Ga wc véxvov yvgaíov zigu- eyero. — xal voUr0 éniovoUro v) ix v0U cwvroui0ovc ff'anviojuxtog- &yxü&Aoic. ÓfSac9ot. — xol ovunagóvrog Ilópgoov voU zig nóAseg iegágyov «dv Loonou)v Eóhwv Jrevo, xol dusuvvro cg ovs dc «)rO0U oUrt OU érígov và voU IKwvoravrivov aéxva filaffjasvau. 10 OoXevilyov 02 üzuozvollero Óuxvéswv cg iniftovevoarro, obroig xol vfjc B'aci.slac éxogsyOuevov. | (oc 02 eic nÀelovoa nóvra (dfefou- oqru, ovàAuflov usJ9^ favro? HoáxAuov mgbc OcoAsriivov me gouoUro«, xol n&Am (ffovisósro OióuvvaSoa xal nei9'twv advovc «c quAootógyoc Oikxerros móc "HodxAeiov. | .OdaAerrivog 0d oix 20£- 15 yero àAÀ' Qnémsumt. | xol 5 vntvóora xoi Óupysizo nüvr& Tolg vijo ntc. | oi 0d énelS'ovro xol OtaAeriivov dóvogruovy.
| T'üc vobync 9à Gxilaflovonc, oi vic nóAsog elo9ónsvoi ic
0 uevà. Odaevz(rov utQGtÓc robe ze Qunz)Gvac advüv Óuq9 ipte xüxtivovo 00 gGvyycp éxdge zgouoUcO9a., ovrioravrot IIóooq 20 Bodivrec oxéqew "Hoüzhetov 1óv. Kovozarrivov vióv. | IIóogoc 9d Tiv TGQUyTY xol v5Y GT6Gtv v0U ÀcoU miguxD'orooc Untloyeiro cc -09 9t voro O10 ozaciGLovouv, GALà OvaLersivo v5» ffacikeiap
12 à» misiov?
contra Martinam et eius filios commovet. inde Chalcedonem occupans, quasi Constantini liberis auxilio futurus, in ea urbe commoratur. at Heraclius firmata praesidiis urbe apud omnes sese purgare, atque ita dictitare, Heraclium Constantini filium incolumem manere, quem et sal- vum ac valentem indicabat, eiusque interim curam tanquam filii sui ge- rebat. cuius rei fidem facere studens de salutari ilum fonte suscepit. ad haec Pyrrho patriarcha praesente vivifica ligna tangens iuravit ne- que per se Constantini filios neque per alium quemlibet offensurum esse: Valentinum vero docebat insidiari iisdem atque imperium usurpare velle. quam ut opinionem omnium animis altius imprimeret, Heraclio secum adducto ad Valentinum traiicit, ibique iureiurando rursum firmare voluit se quam amicissime esse erga Heraclium affectum. sed Valentinus ad- mittere noluit. quamobrem reversus imperator omnia apud populum ex- posuit. cui ille fidem adhibens in Valentinum maledicta coniiciebat. Post haec per vindemiae tempora, cum cives animadvertissent vites suas a Valentini exercitu vastari neque sibi in ulteriora transitum per- mitti, adversus Pyrrhum coitione facta Heraclium Constantini filium co- ronare iubent. Pyrrhus vero, populari illo tumultu ac seditione per- specta, contra iactabat non iccirco rebellasse illos, sed ut Valentino
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 35
^- y J — ^ L4 ^- ztépuztOt0UyTQt, — Ert Ovv. Ütxeiuéyov ToU 0yAov 05A« zou. facile ünavra. 0 O8 ovALaflópevoc vüv üvewiv "Hoduecoy e$976 ni 10 « * ,? ; ^ 3- ^ et , - » ^ tegóv éycQ&t, xoi &végyevot Guo Iíooo vQ Gufovi, xol zgo- P 21 voénerat. oxéqem "Hodzkewv. ||. 0i 02 0710« 10v Baciéo éfi&tovzo 510 £pyov àmieletv... 0: 0€ Aafliv ex ajjc éxxAgolag 10v 100 ztarooc "Hoaxhslov ovéquvov 10 £gyov énAjoov. | ££9Uc oov qÓv oveqOévea Kevoravitvov ot 0yLot perovoucLovot . v0 ovv ügvoüOsc xul dygorxcü£areooy 00 10) xao. Ióggov 1àc xeigac &nAbor ,. ol M Tig v , 3 ^ 2 , t , M & zgüc vÓ iegüv vyevOpuevot elgégyovras énoyóuevoc "Efguiow xoi &A- , -
10 Aov :xoaxodóSov Ojuor iv tQ 9votacrrglg. | xol 17v u£v évdviiv Óroggryvüar, xol zÓv iegOv y&igov alayoüi; xereggónamov , ác v& xÀeig 1v zvÀGv Aaflóvrsg énl xovro? &viotuv, xoi ovrt Tv nó- Aw à9écutoc nsprjeoav. ... IIéooog Ó£ aoizo uada» 1j nuovo, B vox ày 1() ieQQ) ztagoylverou , xol zt&vra và iegà üonóLerat , xal
15 70 zteguxe(ui&vov oi1() i0qgov zt£git).am 7j; £eg& Gztozio trou vga
, «€ -— , - zéUn, guQoac "ác isgmasrgc nij Gquoráuerog ünotáoconot Aog dnd). xigiv ovy; 30r nagà ug Srossftováry yv- »aixl xovg x«Toyet0, xci xcigob süJérov Aaflóuevog ngüg v5;v
- " - -- ^ XaAxrdóvog &nénAa.. ov jv CAevotv vivsg TOv uovatóvraw xtiat
90 dxrxoórec mtQl TOv 0xreO Ávr cov mag? avoU nóAat, "HoaxAciov v0U faciléeg x«i. Xcgyíov 0D aijc nóAecc iegágyov , fvexev vOv io nui oU ctri0o0g XQiaroU S'uAyuvov xai iyegyeióv &ynosv-
19 quidni Xeixyóóva? an Xoeàixgóóvog z0àw? cf. p. 10 21. 20 ig" 'HoexAsíov?
imperium assererent. instante nihilominus plebe rem ad imperatorem defert; qui Heraclium patruelem suum statim ad templum adduxit, ibi- que cum Pyrrho ambone. conscenso Heraclium ut coronaret hortatus est. tum populus urgere imperatorem ut id omni ratione perficeretur. quod demum. Heraclii' patris. corona.e templo detracta praestitit. statim ita- que mutato: nomine. eum. qui coronatus. erat Constantinum appellant. sed quidquid erat plebis vilissimum et abiectissimum, manibus contra Pyrrhum armatis in templum ingreditur, et cum ludaeorum aliorumque infidelium turba in sacrarium irrumpit. ac cum mappam altaris consci- disset et religiosissimum locum turpiter contaminasset, arreptis templi clavibus atque e conto sublatis.sine more tota urbe pervagatur. haec ubi Pyrrhus comperit, sequenti nocte in templum ingreditur. ibi sacris omnibus salutatis, ac detracto humerali et in sacra mensa deposito, " non sacerdotio" inquit "me abdico, sed contumaci populo cedo." inde furtim. egressus apud religiosissimam 'quandam feminam delituit, et op- portunitatem nàctus Chalcedonem navigavit. de cuius adventu simul ac monachi qui illic erant acceperunt, de iis quae ab Heraclio imperatore ac Sergio patriarcha vulgata erant super duabus Christi voluntatibus et actionibus percontati sunt, quarum patroni ac defensores erant Maximus
36 NICEPHORUS CPOLITANUS
C vov, àv apoaozw0 éroyyovov Má&£iuoc xoi Osodóctoc üvrec 2v Zgouij — xol và uiv xarà Iópoov oUro zc &aysv.
"End oiv vobg z:gl. Obukevvivov dj Xokxgóov yt, dvoy- xceiéptc "HoáxAeog xol Maoriva , cg pu?) ànl tiov và àxeios ngoáort. Bázrowro, évogval ve abrQ xol Üpgxorg Tà mpüc5 üAlQAovc 9ío9oi* xoi dta a$rüv Puunoar Tv "Popaotor xakovoct xóuajzo. xovBrtógav , xol j^ Uhtoc PyxoleioOos nol. dv. magi Kavovavzivov i£czo xouud&zov , quXoviajdiyvos 02 yonpaot Toit cvvtAS'oUciw od1Q. orQavuszouc, GreqOTvo. O6 xoi Zapló vóv Kuolongu xal: uzzovouacOsyos Tiffoiov. — xol voótov ovra TtÀe- 10
D o9érrov. mooxeigíeros Ilohoc, oixovómog yeyovdc Tijg peyóhunc ioayolac , &pyigeüc Kwuvorarrwvovnóleoc , xuxà, vóv "Oxvafiguv uve, vijg nsvttxudexdang lvÓuiwvog. .Kwvoraviivoc o)v dy Zuhis n0 vd» ióiewv bnugrtüv. 0ÓAq. qovev9tic iv v Aovroi, jj0n iv vij Bacikcle. slxoovóv $fldouov àvicag troc, irkeóra, — ^ 15
IMs9? 0v Kovorarzivog 0 vtóc và vc Baciketag éyyeiolzerat exirrQu. xal voórov üg&auivov s090c 0 vüv Nugoxnvür 1yov- pevog vaUg nAsorac xavaoxsvácac xarà vov Bvlavitov éxmntuntt iytuóva. adrÓv inivijooc, &re niorÓrCTOY xal và noléu Cunti- gov, xarà Tiv 'aviüv ÓuAexcov Xahts üvoualóuivov* UÜc &va-90 x9s5lc nooceguíCero dy zrponcrsloi; 09 BvGavrlov, xarà vv na-
P 22 oaSaAácotov vónov vüv xaAotucvov'Effdouov. | 10810» aio90uevoc
9 OscàÀsvrivov Petavius, Ovosvrivov P 6 post 9c9'ot de- esse videtur égrvovv aut égovisvovro. 22 rovrov? cf. p. 15 17.
ac Theodosius, qui tum in África versabantur. haec sunt quae Pyrrho per illud tempus acciderunt.
Interim dum Valentiniani Chalcedone morantur, Heraclius et Mar- tina, ne amplius suburbana popularentur, pacem cum eo facere ac iu- reiurando firmare coguntur. adiecta eidem et comitis excubitorum,. ut Romani vocant, dignitas, cum ea praesertim condicione, ut de his pe- cuniis quas a Constantino acceperat a nemine appellaretur, utque qui cum eo erant milites praemiis afficerentur, sed et David Caesar creare- tur ac Tiberius vocaretur. his ita confectis, Paulus maioris ecclesiae oeconomus patriarcha Cpolitanus eligitur, Octobri mense, indictionis decimae quintae. igitur Constantinus in Sicilia a servis suis dolo in balneis interfectus anno expleto imperii sui vicesimo septimo moritur. -
Huic Constantinus filius successit. quo imperium ineunte Sarace- norum princeps ingentem classem adversus Cpolim mittit, praeposito duce quem et fidissimum habebat et belli haud expertem, Chaleu eorum lingua nominatum. hic ad Byzantii suburbana, eumque locum quem Hebdomum vocant, classem appellit. contra quem Constantinus cum
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 37
JKovozaviirog. &vrimagorárrero: xol avrüg 0TÓAQ p&yüAg. vq 6v» nÀore: vovuaic ixáoTrg "upag Pyivovto, «09 noÀfuov gvyxgorovuévov &zó ToU é&ugiob u£you. qJuvoncpuroU xcigov. xtuuGvoc d! éncywouírov 6 v Xapgoxzvüv o1010g Óuztpou9 dc
5iy Kuolíxp Oisye(umDe, xal máAw Pagoc &oyouiyov ixti9tv üva-
x9eg GoabToc v0U 0ià D'uAXTTQC zfoLéuov s/yero. — nt ovv Frtot ToU zo0À£uov Oinpxécarvrocg zog ojÓiv zÀéov 0 vÓv» Zagoxnrüwv dyvot G10A0c, dÀÀà noÀAovc v& &vÓpac uayluovg üzoflalórrec xal Org voavuaicOérrec xol yas vrguévot vaevóotovy ztgüc
10 và oixeiu xavalgorreg. | ngüc dé coig zeeA&Lovot 00. SvAAatov ye-
, € -^- vóu£rot vzó ox^goóv nvevu&tu xui 9ui.a00tov x)X0movoc x«raAn-
B
q9Jérreg navorgerit ÓuAorro. 0 dà c Zapaxnvóv ffacikcoc
^ - , , , 10 100 010A0v &xovaac Óvoséyruc ngéofleig &nooréAAe: góc Kwv- "S € eravrivov (0g OntugÓutvog zpóg aVi0v imi rthéopaciv Qvivotouc.
150 Óà rovrovc Ós&áusvog xoi và OnAo9vra kxnyxoOc ovvexaéunt
«vroic "Iodvvgy vóv z«gitov , ó inilr Nevteyosótov ,' zt0Xv- z&gía xal qgovüost Ówqépovra , cx và ni vij elpijvi oua2. Qo qoor5 qégovre , cx và eni 13; elgijvi QunAeydm- , [4] * ^ D - gópevov* 0c zgüc T& vv Zagaxnvàv yevóuzvoc 1j91, ovufaivet v& - , , «vroig 0gxoig vv slgwvuv fefawwodutvog imi vQuxovia Priotv,
€ - -^— 90 (joe zagéyso9'ot "Popaloi; $20 vv Xagaxgvóv üvà Froc n0oó-
, - , » , , Tit& zQ9votov votig yuuédac &vopac ve aiyuaAmurovc zevrnzovra xul'mrnovg mtvV5xoviG. | TGUTG üxnxoóTtc xni 0t z90c TÓ £OztéQUX oixobvrsg uíom, voviéoiw 0 vv L4fláomy Tysuw xol oi énéxeuma. » ^ * , ? - ^ &gyovrtg (v zgóc vow zegexuuérvov vv, Oi npéoftwv
ingenti navium numero contendit. et per frequentia quotidianaque cer- tamina bellum a verno tempore ad autumnum usque perductum est. ap- petente hieme Saracenorum classis traiecto mari Cyzici hiemavit, ae rursum primo vere instauravit. hunc in modum septem totos annos bel- lum tenuit. tandem vero Saracenorum copiae cum nihil promoverent, quamplurimis suorum amissis, iisdemque fortissimis, nec paucis graviter vulneratis, aegre superati in patriam reversi sunt. verum in ipso re- ditu dum ad Syllaeum mare propius accedunt, vehementia ventorum ac fluctibus obruti ad unum omnes perierunt. Saracenorum princeps audita suae classis calamitate legatos ad Constantinum mittit, qui annua tribu- torum pactione pacem cum eo componerent. imperator his exceptis, auditisque quae proxime rettulimus, loannem patricium cum illis remittit cognomento Petzigaudium, virum usu rerum ac prudentia insignem , ut pacem cum Saraceno constitueret. qui cum ad barbaros venisset, tri- ginta annorum indutias cum eis pactus est, et utrinque iusiurandum ac- ceptum, pacis condiciones hae fuerunt, uti Saraceni Romanis tria au- reorum milia penderent, captivorum hominum capita quinquaginta, toti- dem equorum. quae ubi ad Occidentales barbaros perlata sunt, Ava- rum scilicet ducem aliosque principes, qui ultra eos ad Occidentem ha-
Cc
38 . NICEPHORUS CPOLITANUS
- ^ - , 3-! 3 5^, Oda T) BuciAst orsllavreg clgrvrv Pnrnonv*. ig! oic s£avroc - g^ ^ * M , » -——Ch » vo? ffhacikéog &lgwwvm 10 AomOv xci yo5rvn tv ct vO(C Oi £y v5 voig éozeglowg 2flpafisievo. | xol vat ro. uev oUvac &iyt« i dexvéoy 02 din nsgl vijc tÓ)v Aeyouévam: Ovvvov. xoi Bovi- yápuv àgyijc xal xoraováctoc oDrüv. negl vip IMouiyei Muri 5 xorà vüv Koqwuro norauóv xaO(ovaror 4j tái xoAovuévr u£- yóX Boviyaglo xol ot Aeyousvot Kóvouyot ,' óuóqu)ow astó xol D ocro: vvyxóvovieg. — dy dà voig Kovozavitvov y9óvoig 0c «010. a7;y - , Oscw tera, Kovgórog vw; v0Uvouua xigioc yevóusvog TÀv qu- Acv vos: vv fov neva).AGSag névve xavoduunáver viovc, à 10 Ld -- - i € oic óuzi9eron urdoudig vijc UA Aov üveycguD vow utn , «c - - - ^ , üv.Oià vg ngüc dAAjAovg sÜvolag và cíjc &oyijg «vvv Óuxou- Coro. ovror puxQü vijg norQuxij qpovcicayreg nogouvéasog 0A yov za9Qynxózoc zoóvov Oi£ovgoav QJ , fxaovoc aivüv coU -» , 2 , e rt ^ - H CN Aaoj i0:0v u£goc &xorsuvÓusvoc. «v 0 uev ngdivoc Bacuvóc vic 15 Aeyóuevog xozà và yra)Oéviu odiQ zagü oU zurgóc &v 17j 7190- - ^- , Lj - - c L] , , , yovixj; yfjj 9i£uewe u£yQu voU Ócvgo, 0 O2 Ótvregoc Aeyóutvoc Kó- P 23 vgeyoc 1ü» Tüvoiv negeusS'él ovauv quoc vovrov ürruQv, 0 02 ézagvoc 10v Tozgov norauóv Óifiàg iv Iavvovig aij vv $20 "fápow xtutry adMCero. $nóonoróog «d 2yyeglo Ova yevóue- 20 voc , 0 0 zéunztoc xax «rjv "Poffeyvgotav zervázohuv idgvocquevog €. c , XN, , - ^ ,, 2 j $nóqogoc "Pupuíoig 2yévevo. ^ vovr0v 0 Aomóc rgíroc &ÓtLgóg üvoua 24onagoby vóv Závangw xol vüv 4lávactQu novouüv nt-
15 vióg Bacixvóg?
bitaut, munera cum legatis ad imperatorem mittunt ac pacem postulant; quibus imperator assensus est. ita deinceps tam in Oriente quam Occi- dente altissima pax ac tranquillitas fuit.
Nunc de Hunnorum, ut vocant, ac Bulgarorum primordiis dicen- dum est, quoque modo in iis sedibus constituti sunt. . ad Maeotidem pa- ludem iuxta Cophinem fluvium sita est magna Bulgaria, et quae Cotra- gorum gens dicitur eiusdem cum illis generis. porro Constantini tem- pore, qui in Occidente obiit, Curatus quidam gentium illarum princeps ex hac vita discedens quinque filios reliquit, quibus hoc testamento praecepit, ne seorsim a se invicem habitarent, quo imperium communi concordia stabilirent. at illi paternis mandatis neglectis paulo post se- juncti sunt, adeo ut suam quisque populi partem abduceret. horum primus Basianus ex parentis praecepto patrio in solo in hanc usque diem constitit, secundus Cotragus transmisso 'Tanai horum ex adverso sedes posuit. quartus trans Istrum penetrans, in Pannonia, quae nunc sub Avarorum potestate est, foedere cum habitatoribus inito domicilium col- locat, quintus in Ravennatem Pentapolim delatus ac Romanorum vecti- galis factus est. denique tertius Asparuch nomine Danaprin et Dana-
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 39
gaioJelc nzipl vÓv "Fozgov oix(Leroi, tómov mgüc otxnoiv buir- zov , "OyXov 75; agiv xaAosusvov quyg, x«raAoffóutrog, Óvo- Xtoij v€ xul üváAczov zoAsuloi; onágyorra* àoquAje vé dovi 1à piv tumpog8tv 77 ve Óvoyspsia. xol Q thuong cives vvyyá- 5vov, và à* Uzw9v xonuvoic àffázoi zereiyiauéva. — olrto zolvvv vol IOvovc Ouugsüfvrog xol ox:ÓuoOÍvrog, v rüv Xalágwv qiAov &nà To) évdorépov rijc BsgvAlag eyóutvov yogac Gg naj- oíov 1» Zogu&ro» Qxruírov nÀdorngc üóslag ivrebSev en£zgs- Xov. à cowUra züvrm xuréÓgauov ycgía jc zio llóvrov 1070)r0 EUzsvorv yc xol 9ukárrgg inégauct* us9^ Gv xel Boiayüu vzre&ovotov ztoeoóusvoc elc ánayoysv qógov xazécrgos. Kovozaviivog à inus, Eyre. (c 10. oxqvücav 1àv "Tovgov voc 1à nAgotiLovra Tic vnà Popalov ügxsic zopía xazadéoy Sing elgem. éneyslot , ovQatüv. ónAizgv inl vj» Ogexgav Oufhi- i15fcac yupav, trt vt xal o10Àov ómAloag xarà roU t9vovc (Og &uvvóutvoc Qxyero. — oi 0£ BosAyagot zv v& tzrzuxdv xol niat 7ü zj95 O9iucáutroi xol vQ üqvidio x«l üvthaioro xarunAa- yériec 71006 à éavtü)v Oyvodjueza Cqvyov, séroacuw quégaic 2xsios vaousivayrtg* xol züw "Pouaiev ui Óvrg9érrov aivoiz noAdo 90 ovupiZor diÀ Tv Óvoycoíay zo) vónov, Avikáuflavóv v& ewrovG x«i zpo9vuórtgo: iyévovvo. 6 0i facisüg vóoqQ nodaXywij av- cxidég xal üfvnad10nc nl Meonuflglay a4v nóAw nénAa Sc-
3 rééori] yg ori? — 5 verfuyuiouévog? — 7 Asyoué£sgg? — 8 uer zAsiovqe ? 11 )zeyoynv P 12 zsgl 70v? 16 duv- vovusvog? 17 aigvidío?
strin flumina traiiciens ad Danubium consedit, ubi locum ad habitandum idoneum occupavit, quem sua lingua Oglum appellant, accessu diffici- lem et hostibus inexpugnabilem ; cuius anteriora situs asperitate et palu- dibus munita sunt, posteriora praeruptis rupibus ac salebris tanquam mure vallantur. hoc modo divisa gente ac dissipata, Chazarorum natio ex interiori Berylia prefecta, quae Sarmatis vicina est, excursiones im- pune faciebat. atque ita grassantes transductis copiis ultra Euxinum mare perveniunt, ubi Baianum in suam potestatem redigunt ac stipen- diarium faciunt.
Constantinus postquam comperit ab ea gente, quae ad Danubium habitabat, Romani imperii limitem vastari, militaribus copiis in. 'Thra- ciam traductis adornataque insuper classe ad retundendos illorum ipe tus progreditur. Bulgari vero equestrium ac navalium copiarum multi- tudimem conspieati, subitaque re nec opinata perculsi, ad munimenta sua confugiunt. im quibus cum quatriduo mansissent, neque ob locorum asperitatem Romani prope manum conserere possent, confirmati animis et alacriores facti sunt. inter haec imperator ex pedum aegritudine acriori dolore percitus ad urbem Mesembriam curandi corporis gratia
B
Cc
40 NICEPHORUS CPOLITANUS
guziilac fvexev , mrgoováSag oic &gyovct xol volo A«otg ztQoct- D ópeéew 7 0yvotipurt xol 00a zt90g üpvvay ToU £9vovg x«zegya- cacÓo. — quu óé Tug 00doro vv. facia, gebyem qrvéovau, óU qv SopvfhyOévisc od0cvüc Quixovrog ovvróvog pevyov. | oi 2 BoiAyagoi énidóvreg énsüloxov xaQvtgüig, xul 000vc cv v09 AaoV 5 xavtiduftavoy üvjoovy , nAslorovc 0 xal txoovuduiov. | sregouo- Sérrov 0? voU "Iorgov éni av Aeyouérg» Bagrüv. zjotov "Ooyco- c0) xai ToU Vzigxtquévov peooyalov , và layvgüv xoi Goquatc voU vózOv ztávroOzy tx vt v0U ztoTG40U xol Tic &yav Óvoycoplac J'eau- cáptvoi ivruU9« oxqvoUci — xgaroUco: O6 xol ví. [iyydóvrow ]10 zogoxnutyav Xekofhqyv. S:vv , xal oc uév 0 noüc Aflágovg nJaot&tovra qgovottv , oüg 0& và góc "Populovc éyyítovra vnotiy P 24 àniárvovow. — dy vovvoig loyvouDériov xol adir viov , và éni Ogáxnc zagíla ve xol zoMopuo, xorodj0Uv éneyelgovr. — v fu ot 02 Gváyxn qv vara 0güvvi enl vekéopuGt zi90g erobc onév- 15 àto9'at. Obrwc voryagotr slozsevotonc zárro9«r vij; Poualov fa- euslug 4j vá» IMovo9elgrüv Ovoosfc cigscug ixousóvero , 1/07] vüv àq* "Hooxhtov vo facic xoóvov Aufoton vjv doy5, xal oyíca Jv mtgl viv xa9olocyv ixxMgoiav. ^ voUre Óiwyvo)c 20 Kovovavitvog ojvoóov olxovucvixt]y ovyxgotet, 1j vàc uv zgoAa- fovcag nívre &ylag olxovutvixüg ovvódovg 2x$9wo0t , xal và bo B imi zo cwrioog Xouoro0 Jukjuera xol ÓVo qvouxüc Ovegysíac,
3 àis0 0070? 4 Épvyoy? 7 vóv"Iorgov? 23 ro? om P
delatus est, cum ante ducibus suis atque exercitibus mandasset ut in munitionis obsidione pergerent, et quae ad gentem illam propulsandam pertinerent omnia perficerent. verum cum fugere imperatorem fama per- vulgasset, consternati nostri passis manibus fugiunt. quibus conspectis Bulgari vehementius fugientium terga premere, et quos assequi poterant caedere, plerosque vulnerare. inde cum Danubium transiissent, et ad Barnam, quae prope Odyssum et eminentiora illa mediterranea est, per- venissent, cum eum locum undique et a fluvio et a regionis asperitate munitum animadverterent, ibidem castra metati sunt. | sed et Sclavinorum gentem, quae illic in propinquo degebat, iu potestatem redigunt, ac partem suorum in eo limite qui Avares respiciebat collocant, alios Ro- manorum finibus obiiciunt. quibus rebus aucti atque confirmati 'lhra- ciae oppida locaque omnia populantur. quare imperator annua pensita- tione promissa pacem cum iis facere coactus est.
Sic igitur, pace ubique per Romanum imperium constituta , Mono- theletarum haeresis, quae iam tum ab Heraclio imperatore coeperat, maiora in dies incrementa capiebat, adeo ut ecclesia catholica schismate
a. 680 divideretur. quas ob res Constantinus generale concilium indicit, quo quinque priores oecumenicae synodi comprobatae et duae in Christo do-
DE REBUS POST MAURICIUM | GESTIS. 41
auo» air» iy Sióvqmi xol T4knoy iy &v9gunóvri Qwzgavó- su0«, xul vi àvaS(ua. vobg tijg cigéacoc GioSarrac n«gaa£n- uou. ovrog iv yoldvg xci dgnvuxij xcvactágt 10 Aor Tij Doce Qurehécag 1 Enzaxadexóto Fra vij; Baoi.eiuc avroU 2xe-
5AsxG. — xal zcrariOtron «v10U 10 Lehpovov ev zoic Bacu.eloig vy &yíev üzocróov urjuagt.
Kazojauzáva óà sig viv Bacilelay viov Tovozwiavór &xci- xaxov Uoc víjc )uaxlag Uyorra , Oc vijc flacielag Eniaftóusvoc và $nà ToU nargüg ví &oüvnc fvexev xol Tijg dila molis
10 eira&(ag Boufsv9érvza Qiéavoeqe. — 69^. v Met xal vij» 2906 v0)6 Boviyágovg yevouérgy sgiygv.. iazixà 0 ovgoveéuavo ngüc voi € Ogexqoic Orxyoryam xcglois xoà vüv Sxkafiváv ei3éoc (oiaoe. péxot 0à Osocolovixgg 2xógapuy nsa, 044.0 vGv éxciot ZXxAa- Brvüv yérg à piv. nouo 1à 0? ÓnoAoyla nagaAaftem ,. elc ijv
15c08 "Oyuxíov Aeyouévgy xcov Oi vijc ZAgidov OwfliflGouc xaré- e:jov. E dw orgareón Üygi xol fuc vQiáxoyru. yiiddac Aaóv, oUg iEonA(cag Aa» ixdAtos miguovoiov , &Qyovra ovroig ix Tüv
2 , 3 , ^ » 2 ^ , £)yevegtégov. éniov1oac leflotAov vovvoua. tic ovg Juog)5oac Ma Tij» 290g vo)c Sagaxryotg nag v0 zu19üc yevouéviy. &igtj-
20vzv, utO(crns. 0? xol voc iv v) 0ge« voU. diflávov AogoUrvac ix D z140100 y9óvov ónÀ(rac. ixorgurcvét à xav? cvTOv, xol xarà v4v Z2flaoirónoli yívevou. — xol adrol dà ixovQarsvoarttg ngüc aiiüy nagayírorrci* xal và uiv aic &lQuvng gvA«rreod ea Béfoua
16 £vg] sis? 22 yg. éniorQazsioevreg margo P mino voluntates totidemque naturales actiones receptae sunt; decretum- que illum cum divinitate perfecta, tum perfecta nihilominus hominis na- tura constare. contrariae vero haeresis auctores anathemate damnantur. hunc in modum reliquum vitae tempus in otio ac pace transigens impe- rator decimo septimo imperii anno excessit e vita; cuius corpus in regia sanctorum apostolorum basilica aede sepultum est.
Reliquit imperii successorem lustinianum filium, qui iam sexdecim annos attigerat. atque hic imperium nactus, quae a parente suo: de pace a. 685 ac reliqua rei publicae ordinatione constituta fuerant, omnia pervertit, unaque et initam cum Bulgaris pacem dissolvit. hinc equitibus ad 'Thra- ciae loca missis contra Sclavinos proficiscitur. et Thessalonicam usque a. 688 progrediens, quamplurimis illic Sclavinorum gentibus partim bello partim deditione in potestatem acceptis, easdem in Opsiciana quam vocant re- gione per Abydum translatas collocat. ex quibus ad triginta milia ar- matorum eduxit, eumque peculiarem militem appellavit, cui Gebulum ex nobilioribus quendam praeposuit. atque his fretus pacem cum Sara- cenis a parente initam dissolvit. ad haec stationem illam militum, quae in Libano monte iam tum ab antiquis temporibus posita fuerat, inde
detrahit. igitur exercitu contra illos acto Sebastop pervenit. at hi productis ex adverso copiis pacem quidem se, quantum in sese fuerit,
42 NICEPHORUS CPOLITANUS
zug? avrdv Fpacxov, st 0d floUAowro Oiucotoéquy "Popotor, 9«y xorjv vuv abríov ylvea9ut. — "ovotwiavoU 0? uGAXov t5jfc unc aigovuérov, otro àv vic Hpuvgc tyyoaqov Aóyov ig? iwxoU &vagtzourvrtc orut(ov mgodyti 0xfAevov, xal 07 xarà "Popalev Oypovr. oi 0? elc qwyijv évoómorto. — xoi ó xiy9dc zegi001065 viv Nxháfwov Aag voig N«goxrvoiz ngootí9erat, xol otv aUroic "Popotove &vjgovy. 1E o9 nAsiov ngooxvrodptvot 9ápoog nÀuó-
P 25 vic vv "Pouatoy àgyTy» £vpaivorro. — xoi 1à uiv 290g 10 t9voc oUrOC 7t(0c tGyt.
Eig óà vàg mohmixüg ügyüc xuS(iora dvàpac ünzveic xol10 cor&iove. Qv 4v 2iégavog eüvotyoc llépogc, vauíag vv Ba- ot)1xüv yorudzov, xol7:02A0 votc 920 ycioo. elitóutvoc Uyot xol elc viv. uriéoa "TovotwiavoU v2» zókuav Q&qveyxe , ucotiyac o1) &y oynucrt doneg Too ztaiduc oi yoeupuuriovol ént9Zuevoc. Oscó- dozov OZ vto, uovayóv ,' Syxkewtüv 10 noóvegov xovà và Opqzqia 15 TO) GrtvoU ALeyoufrvov zwógov yeyovóta, viv Ónuooív Aoywtnv, 0» 10 Onuddec Aoyo9érgv xoXoot, xaSiovgow, 0c ontofloh3j Quó-
B v5rog o) z0)c vA avrÜv uóvov yo5puaca Crate, uerétópoic oy0r- víoug &yaugtOv xoi dyógoig zégixazw(ov, &AÀ^ 405 xoi tzígovc zttgupoveozégovc üvOgac Órusiov. xal üqogiyrovc zowáüsc énupéouv 90 "n &néxr&tvev. |
Zleóvtiov 0 cia. noolkior 3x víjc sv "Ioasotw ógucusvov Xo0«c xol orgarsyov ysvüuevov voU üvaroluxo? xakovutvov ovoa-
2 7]v này? ^ 8-t0» P. 19 xol zoAÀ&] 0g moAiA?
integram servasse dixerunt. quodsi Romani eam violare cupiant, deum a. 681 de criminis iliius auctoribus iudicaturum. sed lustiniano bellum magis optante, illi foederis tabulas e sublimi vexillo suspensas. praeferri ante se iubent, atque ita contra Romanos procedunt; quos in fugam conii- ciunt. sed et peculiaris ille Sclavorum populus (ita enim vocabatur) ad Saracenos deficit, quibuscum Romanos communiter caedebant. hoc itaque modo sese adversus gentem illam imperator gessit. Tam vero civilibus magistratibus efferos homines ac crudelissimos a. 693 praefecit; quorum unus Stephanus fuit spado, genere Persa, fisci prae- fectus, qui subiectos sibi omnes magnis contumeliis afficiebat, adeo ut vel Iustiniani matrem audacia illius appeteret, eique verbera, quemad- modum pueris elementariis magistri solent, intentaret. idem porro Theo- dotum quendam monachum, qui prius in "Thraciae finibus ad freti angu- stias inclusam ac solitariam vitam duxerat, publici aerarii praefectum constituit, quem logothetam vulgo nuncupant. qui per summam crude- litatem non modo a subiectis sibi pecunias exigebat, quos sublatis funi- bus. extentos palearum fumo cruciabat, sed etiam alios illustres viros proscribebat ac poenis intolerabilibus necabat. Ceterum Leontium quendam patricium, genere Isauricum qui Orien- talibus copiis praefuerat, multis rebus praeclare ac cum laude gestis in-
"eum Ce ie Dea cr
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 43
veUMeTOC, tDOOxiuÓv v& 7t0)A0lg 701A xic yevOusvoy, vmoqpovouv TQ:ol zoÓvo« xai a?róv Tovozwixyóg ànoírosv*: era. a3jc qgovoác Avcug orpazryóv vij; EAXádog ngoftdALevon ,' ad9Tusgóv Gvayxá- c«c 700 Bv&avriov üzaígaw. | mgóg Ov ylvorzas qiAot svyyrovzeg Bücgov Tc vvxiüg llaXLóg vw; uovagüg víjc KoAwroórov uovijg € vaágyov , &orgovóuoc Tv énwrzumr , xoi I'oyyógic uovayóc xol qyoíusrog iv jj Qiogov nuovi, Kannadóxgg 10 yévoc, cx mpo- néuwWovreGg. abjr0g 06 iÓQv ivexdei Méye og urv joi 1à aijG f«cikslac ngosuavrevoucOs* viv yàg: iv9évós üánoycgobrra. 10 10 z£Aog ue Tijg Loc nuxgv xorolqweret. — oi di vc 0009 clpyov, Béfgoua mo geyópsvot Gg & pij üxviotiev Tijc £&ovolag xgavijotitv. voUrOIC zt&iG9 tlg eO 0c EnixouiLGov wàc vàv vnorvüv Lu vij vv- xiüg àquoruufrmg xal Ünko üvshóutvoc eig 10 mart QuoY Gyewav $OvX5. xol onucuvóvrav Gg züv ffacikéa nagtiva iv voic éxcioc 15 zoüSot TY. xav. yvopujv , 0 coU zocuroplov va«gyoc vanyra di- D avotyvóc züg niAac*. 0v. a)ríxa. yeigac xai zódac énédnocv. àviüc 0 yevóuevog zdcóvrtog návrag rotg xa9cyuévovg Ejvos xal ónA(- cac éni züv xoXovusvov gógov icgumot , xáxsidzv oxs0avriuevot &và závria uon vijg nókeog oj xgáLuv xchevos návrag Xpi- 20 oriavoDg. sig «0 tcgüv vic Xogíag nagayíireo9 ui. — 88 Gv zv 10 zAij9og Sogv(h9Zv onovó?, zxgüc vüv Aovtzjoa vic éxxAgjolac 79:90í- Devo. | 0 02 oiv zoic uovayoic xoi éxégoi; vOv qi)«v ngóc KaAM- vix0» TÓ» TQvixGUTG iegAgynv Tijg nÓÀewg ioyerou, xol fhiácezat
5 dapi? 15 zgoirogíov Petavius: zoeírogog P 18 exs- OQavvvuévovg?
signem, lustinianus totis tribus annis in custodia habuerat, eumque postea dimissum Graeciae praeposuerat, eadem die Byzantio cedere co- actum. ad hunc quidam ex amicis intempesta nocte veniunt, Paulus nimirum monachus ex Callistrati coenobio astrologiae deditus, et Grego- rius monachus Flori monasterio praefectus, genere Cappadox. qui cum eum adiissent velut honoris causa deducturi, at hic illos intuens "frustra" inquit "mihi imperium vaticinati estis: nunc enim ex hac urbe digressum acerbus me vitae exitus manet." illi discessu prohibere, certoque polli- ceri, nisi ignavo et inerti animo esse vellet, omnino imperii compotem fore. quibus verbis commotus ille cum aliquot servorum manu armatus noctu clam ad praetorium ascendit. ubi cum adesse imperatorem signi- ficassent, cui aliquid illic negotii gerendum esset, praetorii praefectus apertis ianuis occurrit; quem illico manibus ac pedibus constrinxit. tum intro penetrans Leontius custodias omnes liberat, et armatis omnibus ad forum progreditur, unde per totam urbem dissipatos clamare iubet ut ad Sophiae templum Christiani omnes convenirent. quo tumultu multitudo a. 694 omnis concita ad baptisterium frequens advenit. Leontius cum mona- chis et aliis amicis Callinicum tunc urbis antistitem adit, ac descendere
4i NICEPHORUS CPOLITANUS
xazel.d civ xoi qurioot zo0c 1üv Aaóv " ovzr 1j jutoa. dv énolnosv 0 xéguc." — 10 dà nÀáJoc Tovorwiuvóv dóvoqjusi. ol oU voc cet 3. 9 ^ E - € , » c kJ P 26 &ünaviec eni zy jtijpov «eiie inzo0popíac qQzovio, 4uégag 0à &i- ! 2 P ^ , - yevouérgg éxqépovow "ovatwavóy ngóg odvotg. xol Tijc naj9voc , * - - floca1c:flaci.én S(qpog duxd£ysoD'a. , 2deóvrioc 100 ciuaroc advo 5 quoduevoc di 3v nog Kwovoravzivov 2üv n«véoo e$v0U. &yá- cmyv, vuv TÀy yMOrrav. xal Tiv giva. iv Xsgodive jj nóAe ébo- Qu6 , Óéxaxov 10 Erog v v5j flaoulelg, durionvva. — edeóvvi0c 02 va0 100 nj9ovc facusbg &vayogebezous, /—- Xvéqavov 0d 10v. ev- vojüyov xol O:odóciuwv zóv uovayóv, V wv va£utuve zag^ axvüv 10 , AV» LÀ , ^ lod Y xxQQt, xai &xovrog voU (QüugiAéo c oviAoflópevor xol vv zt00dv i&avagvoartég 0i. ygóvov ovgérrag ngóc 2v xoAovuérqv voU B Boóc &yogór. zwgl zapaósÓwxecay. xol và uiv &v Kuavovarw- vovnóAt. ovv) Óiéxemro. c (cC 20 M * , c NC , - H 0d vx Aqu» Kapynódv zQory vzó Popuatoig v£000015 , AS: M bd ^ M 1ór& Vn0 yéiQe. vOv Xogaxqvóv yivevat , ouo zag* avroic Àn- q3«on.. voUro dwyrobc adsóvrwog ünavco và Popaixà iioajuos nÀówuu, orgarmyórv ve em? a)roig lo ivrqv 1óv navglxcoy Vunugoy vÀv zxoAsuitv ztgoyeiguaóuevog ngüc Kogynóóva xuzà àv Xaga- xgvGy énsuwev* 0g xtioe zagayevóuevog vod uév àv «vj; vdv 20 by - , 3, , ^ Ó ^ , c , 3 , Zuagoxnrdv. zoAéug: érgonwoaro , v7» 0£ zóluv Popatow &vsow- X , ^ - , - -» 3 0&0, x&l 10444 zt&vro, 1&. éxeioc ztoAlouavo Tij; v0U éQvovG (zaÀ- A&Sac &ovalac xol oroaóv onA'rgv ngüc qvAaxiy iy ovvoic éyxa- C zaAeyag aUr0U0 Ouege(uauotv. 0 Ó& và» Jagoexqyüv facie)c
10 Oz00070»?
cogit, et. ad populum clamare "haec est dies quam fecit dominus." po-
pulus vero Iustiniano maledicebat. post haec universi in Hippodromum
confluunt; moxque ut illuxit, lustinianum ad eos producunt. ceterum
vociferante plebe ut in imperatorem gladio animadverteretur, Leontius
pro sua cum eius patre Constantino amicitia vitae pepercit, sed lingua
ac naso mutilatum in Chersonam urbem deportat, anno eius imperii ex-
acto decimo. Leontius imperator a populo salutatus est. qui mox Ste-
phanum eunuchum et "Theodosium monachum , ob ea mala quae perpes-
sus ab iis fuerat, etiam invito imperatore, comprehendit, et pedibus
aligatos ac per urbem ad Bovis forum attractos igne combussit. haec Cpoli per eos dies acciderunt.
At in Africa Carthago Romani antea imperii civitas a Saracenis
a. 696 expugnatur. quo audito Leontius Romanas omnes naves instruit, ac
; praefecto Ioanne patricio viro bellicis rebus experto Carthaginem contra
Saracenos mittit. hic cum eo pervenisset, Saracenis, qui ibidem erant,
in fugam versis urbem illam Romanae dicioni restituit, ceteraque illius
regionis oppida a barbarorum servitute vindicans, et militare praesidium
imponens, ibidem hiemem traducit. verum Saracenorum princeps, ea re
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 45
cara uspu9xc nàslova xov? abro? Pelyros nólsuov, OU ob wol av uiv "Ioávrgv oiv 16 nigiórrt a1) "PootzQ or0AQ 09762, xal jv KagyngÜóva magoloufávet nóAv xol và ntQl uiri z0A- opura. 6 O8 7Iocvvgc áqoguzoac zoóc flacikéa ürjyevo , iv 02 57jj vijoo Kornry yevóusvog vnó ve vv ügyóvrow xol voU ovoutuo- Tix09 zA59ovc ioraciátevo , xol ovÀopiig Bovin9'tic aloyivy xol ófe xattyÓusvoc zgüc Bacién nagayeréoDut. — 0i vovro. ZdHeóy- t0. udy óvoquuobvisg &9eroot, aprgiLovrai 02 dwluapor óvoua, orQuro) ügyovra TOv Kovouuotüv vvyyávorra tc vz0 Kifvo- 10 pateTÓv yoc , 0v Ogovyyágwv "Poor xaXciv F9oc, Tiffowv «)r:0v imovoudcarrig. àv di v0 ueraSO vócog Aouux? Tjj nÓÀ& D. enéaxiwe xal nAiOog Lao iv ol zéroaot QiégOegev. | 2dilua- M - , PE , l] , 2 ^ » goc Óé cov tQ) ovvóvzt &vvà) o10Ao tic Bvbávriov &voy9tc àvri- xov Tijg z1óAtg iv Xvxaig Aeyouéro napaSaLaccío yooío zooc- i5oouítGerot. /— inl yoóvov 0€ zwa nóAsuov ovuflaAóv «oic ev 7j; nó- At, véAoc vovg va0 ToU zt[yovc BAaytpvdv qoovgo?c xol robc vovto» &oyovrac vnoqOtíouc 00Lc z^ airüv nagalauf&va 7v zóAw. xal 6 civ avtQ orQurüc elotÀO9Ov và yoruura. Tüv zt0- Amóv dujonaos. |. dcóvrtov 0à yerpeooóuevoc volzov &oc dy 75; Ba 90 ciel. Ouiyovra, t1 Qiva. avro 2ércue , xal iy 1i) xaXovuéro 6c P 97 ZH cuárov uovaorroio Tovyáztv zoooéra£c. | Kai otto uy rata éx^ abroic ovvéfawsr * "Iovotwinvóc 02 àd agbc Tj Xegotóvi diévgifft ,' ovyvótspov. Onumyopóv dc zw 2 azugóvti? 8 zu»? . 16 ézi? comperta, maiori contra eum belli mole et apparatu contendit. quo et loannem cum. omni quae supererat classe Romanorum expellit, et Car- thaginem cum vicinis oppidis in potestatem recipit. quare loannes inde solvens ad imperatorem revertitur. sed cum ad Cretam insulam appu- lisset, ducum et militum contra eum seditio ac tumultus oritur, cum et alioqui pudor illum ac metus offerre se imperatori prohiberet. «quam- obrem Leontium multis in eum contumeliose dictis abiiciunt, eiusque a, 697 loco Apsimarum eligunt, qui tum Curiciotarum copiis praeerat e Ciby- raeotarum regione, quem drungarium Romani vocant, eundemque Tibe- rium cognominant. interea in urbe pestilentia laboratum est, quae quat- tuor mensibus ingentem vim hominum absumpsit. Apsimarus vero cum classe sua Byzantium invectus ad locum quendam litori proximum, quem Sycas appellant, ex adverso urbis appulit. inde contra oppidanos ali- quamdiu pugnans, postremo corruptis Blachernarum muri custodibus eo- rumque praefectis, dolo urbem ingressus est; unaque cum eo irrumpens exercitus civium bona diripuit. Leontium porro, tertio quam imperare coeperat anno, comprehendens amputatis naribus in Delmati monaste- rium, ut ibi privatus ageret, includit. Quae dum geruntur, lustinianus Chersonae degens cum de recupe- rando imperio crebro sermocinaretur atque audacius ageret, eius loci in-
46 NICEPHORUS CPOLITANUS
bd v * € , xoarxott Tijc Bacielac énoooroiiLevo. — ot 02 cde rore zlydv- vov éavroic vztovootuevot éflovAeboavro evtóv &vcAciv 3) Ócopuórqv ngüc Zi(uugov üvanéunew. — odv0c 0à vovvo alo9Ousvog Éxei9ev duéquye, xul sig v0 qpo?oiov v0 AeyÓusvov Zlógoc ztoüc 7j l'ov- Suxfj xelusvov ydq. &n£ügactv. olvet 0£ 0v XáLagov tytuóva 5 ( xayávovc Óà voórovc a)vol xaAobow) Gg «)rÓv naguyevéoO ca. B ó 0é 75 aivjocc ele, xol advóv uetà vquijc £0£Sao, xol quac elg QÜT() TTY é 0 G0:Aqov Ozoóo Aovu£ i ixa &EÉ- ) 75v eavT09 &0tÀqv Osoócgav xaXovuévgv eic yvvoizo, é&& doro. 0 Óé Tfj a)ro9 ovvcuwvéou iv Govayógr 3190v civ avi] diérpifis. voro. duxyvobc Ldyiuopoc ivéksvro: ovyvoc 1óv. viv 10 Xalbágwv üpyovra ixmaügüv, nÀsora Óà yoruora xoci ÓGpc c - 2 - 2 ^ 33.009 ^ 2 Ll oniAvelto , e Cüvra "Tovotwiavóv 3) viv xequAMjv advoU 2xnétuwo. 0 Ó& roig moÀAoig sag zaguxAyotow onícycvo ToUTO mAn9oUv. 3 : - - zéunt 0v» üvOgag tlg qvAaxiv abroU xaJtoróvat, TQ uev ztgo- oyn5ucrt Oc ui vn0 vOv OuogqUAoy PufovAw9:n, và vic 0215 qvAáccsw, (gc ujj &no0gácat zoró mponcquiilóuevoc. — xteot 0: T) doyovri vüv Ópos9vdv, Qusuou£vq: 0à "Iovozmiavà üvzt, C Fri 0d xol «ij üoyovri v9. 100 Boonógov v09 Zxv9txob ,- énivgosty c 32 9-023 2 - 3 s [4 " -* og qvíxa, odcoic énipéye: &vekeiy advóv. og TáyioTa. .. voUTO 0? uy- visco Ocodda. zug. vwoc vd» 109 norgüc olxerüiv. d, Ó? và 90 Tic ÉmiflovMc v &vógl &veviOti. — xol or0c vv ol«ciov éxeiyov ^ Len 4 ^2 , 3 3 -)5 , 10v XáLagov xaAéícag x«t &zidtkcac uev? avroU GyyOvy nugédmx. ^ 3 Led DA , j ^ ' * , » "» ^ 1Ó a)7Q 0) 9Ónq vcigst xal 10v Boonógov &ügyovra, £üjic 06 [] Bu [1 v 4 Zap&g Petavius. 5 Xa£dgov? tolae periculum sibi ex ea re veriti, de illo interficiendo aut vincto ad Apsimarum perducendo consilium ineunt. at ipse, ubi hoc illos agitare comperit, inde fugiens ad castellum, quod Doros appellatur estque. in a. 702 Gotthiae limitibus positum , sese recipit. unde Chazarum ducem, (Chaganos ipsi illos nuncupant) ut ad se veniret rogat. qui precibus eius adductus magno cum honore eundem excipit, et contracta cum eo amicitia sororem suam 'Theodoram nomine coniugem tradit. quare illo permittente Phanagoram veniens ibi cum uxore sua moratus est, quae cum Apsimarus audisset, Chazarum principem assidue sollicitabat, opibus multis ac muneribus promissis, ut aut vivum lustinianum ad sese aut caput eius mitteret. qui frequentibus Apsimari precibus commotus fa- cturum se quod rogatus erat recepit. itaque certos homines ad eius cu- stodiam allegat, per speciem ne gentilium suorum. insidiis opprimeretur, re vera autem id ipsum cavens ne unquam e manibus suis effugere pos- set. tum uni ex gentis suae ducibus, quocum Iustiniano familiaritas erat, necnon et Bospori Scythici praefecto iubet, ut simul atque man- dasset, quam primum ei vitam eriperent. haec ad '"Theodoram a quodam patris sui domestico perlata sunt; quae statim viro suo insidias aperit.
qui quidem Chazaro illo familiari suo ad se vocato, remotis arbitris, eum laqueo praefocat, eodemque modo Bospori praefectum interficit.
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 4T
2-9 1*5 , O:odd oa» TZ» yaustiyv gc zóv na1éon. ixnéunt, uivüc 0? &ad- Qac eic Tóyuv xa).ovuzvor zago90414cotov yoplov zuik9e.. xaxcios , 3 vit éniflàc 09v érégoig vwolv &vÓodct xai zabzgr naganietoac 73€ p£zo« Svuflólov vij nÓAc. nÀgowcac Xodri. | xol zgoooguícac 510 ios Auéyi zéume tva vv éra(otv nl 17, náAe, xóztidsy D » * JC v hi , ^ * , 2 b , &ytt ztgüc avzov 10v Bagaafaxovguor xol züv z0U10U &0:AgÓv TOv v * Yt ^ » * M 3 27.2 , vt Zolifláv xol évégovg vtv&c &vügag. . xal gvv ovroic éxnAsvoac, 1à AtyÓusva .INexgónvAa. nagel3uv ,. 790g vv "Iovgov. azorauvy ztuguyiverau, — QxeiOev éxnéunee aQv. avvóvva ià Xxéqavov n9üc 10 TéQBsXiv xépiov Urvra. TipaxoDxa, ziv 2xeioe Boviyágor ,| zugaxa- Ac» ocvAAafio9o: a)$1Q dore rüv Tác flacihtiaug. &zoAqnwicOet Soóvov, &AAa v& nAtcora Odo vnooyóutvog xol 14v éavroU Ju- yuxéga. ic yvvoixa a1 Ówatv ixoyyakdutrog...0 0 ngo96uec iy nücuy vVasike, xol Tovorauavóy oiv ziud; ueyoÀg ézaro, xal P 98 A 1j 4 2? e bi ei 3 - ^ c , ^ 2 ' ^ , 15 G&zav:m Óy vau GUt() AO» 0nAlcag gÜv av1Q) éni 17v ffagiAevov- » , i] - , -^- 3. 9 ^ c , 00v (gtt0. 7:900t0Qevet 0€ 1() velyet DAaysgvav éni 1gugiv zju£- Quig, A5uüv To)G vijg nóAttog dlo0eyOzvos avrüv fBaciléa. | ot 02 -— € 2 , t rr ^ 3 , a 3^ aicyoüg vfollovreg &aémsumov. | 0 dé vvxibüg cloóverau civ 0AC- - , - yoig-1i0l x«1à 7üv Tic nÓAeeG Qyoyóv , xürrd9tv nagakaufléven 90 rv nóAiv, xci z90c guy) axuvoUraa iy 1 noAatip Blaysgrów. "Hoáxiaov Óà züv àÓsAgóv Jdwiuágov orgarryóv v0U &varoAixoü 9 Hu QUES Ll y. € GTQuroU yevónutvov xol robc GALovg &gyovrag x«i vnugzi0Tüc ub- 10U ngüg v) zé[yek él EvAov üvorqoev. 2dw(uapor 0 ovAAaftdv
9 riv dxrv Petavius.
deinde Theodora coniuge ad patrem remissa solvens lomin, qui locus ad mare situs est, pervenit, ubi nave conscensa cum nonnullis aliis litus legens ad Symbolum usque ad Chersonam urbem appellit. quo cum na- vem ad portum applicuisset, certum hominem e comitatu ad urbem de- stinat, ex qua Barasbacurium eiusque fratrem ad se una cum Soliba et alis quibusdam elicit; quibuscum solvens, et eum locum quem Necro- pyla vocant praetervectus, ad Istrum pervenit, inde ad Terbelin Bul- garorum in ea regione principem quendam ex suis Stephanum mittit, auxilium petens, ut in imperium eius opera restitueretur; ad idque cum alia quamplurima tum filiam suam coniugem promittebat. his acceptis barbarus lustiniano omnia cumulate detulit; eumque magno cum honore suscepit, tum omnibus qui secum erant armatis ad urbem contendit; quam triduo toto castris ad Blachernorum murum positis obsedit, in- stante imperatore ut a civibus in urbem reciperetur. sed illi cum igno- minia turpiter remittunt. tandem noctu cum paucis per aquae ductum a. 702 irrepit atque urbem invadit, moxque Blachernorum palatium occupat. Heraclium vero Apsimari fratrem, ex praefecto Orientalium copiarum, cum aliis ducibus et satellitibus eius pro moenibus ipsis e patibulo su- spendit. Apsimarum deinde, septimo quam imperare coeperat anno,
48 NICEPHORUS CPOLITANUS
B £0ouov roc iv 7j; Bacikela Qwvrionrza , Vr 02 xul eóvrtov ci- Ófooic ntÓroac xutéíaysv àv &oxv;" uevà 0? vabva Einzuxbv enie- Afcag &yüva, Süzsgov uiv i» Ó:fuóv 9rtgov O0) 2S dgusrtpów ztgüc Toic noclv avro zero ofiyac àni ogac fBigayslac ,. ueró vara. exnéunzet 2v 1 woAovu£vo xvrgyio vun9Trat zàc xequidc. 5 10v 0? Bovyágov &oyorro T£ofishiv Vo velyovc BAaysovóv ox vosusvov 7:01Àà quikogpovrcáuevoc, cÉÀog mopuyevóutvog züc «):0» yAaviüm Tt mtQiféAAeu Baciuaxzv xoci Kalcago üvoyogetet, xal ovurégsÓpgov nonjpoáuevog zpocxvvioJot c)v airQ vn0 ToU Aao) ixÉAevt , xal mnAeigta maoncyóuevoc Ódioa ztoóg và favroU10
C ?EÉniune. | KoMÀvixov dà sv Tg nóAcoc iepégygv, Oc Óvaqm- jujcovra a)rüv 2n vjj voU zdiovvíov düvayopsíoti, vvqAcoac iv 7jj Pour nte, Kügov üvr^ aitoV elc trjv tegooóri» zgoyz- pioduevog àv & "A4udorQidt CyxX.eutov yevóuevov , ngoonuatrovra
FERA - , M - , J , [ EET Rune tidie íi; Tác Ócvrégac ffacilelag xoréoraoiu.15
- € - zt0Àóv T& qÓvov xal xáxociv iv roíg onxxóoi Eroiiro* ToUG uiv yàp slg &gyovrac mngofaMkóusvog aXt(xa (répovc ÜzióOtv éxntu- zt0v àvjoet, oUc 0 v Osizvo ovyxalüv 00Aq dziéertmvey , üXXovg iy 1 Bv94 cáxxoig QuflaAov dzépgurré, xal ovviAóvra tizeiv, cuori Tt 7:014 xol 9zouidsi yv ztgóg TÓ vnuxoov Owixt(uisvoc. 90 ày v0)toig Ó£ ueraotéAAeros ünà Xobaoluc Osodupour tjv énvrob ^ ^ ^ 3 , E - c, :
D yogierdv xol Tiffgiv vóv 6 ovtfje vty9évvo adv) viov, xol ozé- qst avrobg tlc Baciíac. ^ pu£và v0Uro Asi T)» zg0c ro0c Bovi- yágovc elgzyvgv , xol cvgatsíuara nÀdora Qu ve vic xol 9uldc- una cum Leontio comprehensum ferreis compedibus vinctum in carcerem coniicit. post haec reis certamen celebrans, alterum ad dextram alterum ad sinistram horae spatio abiici adque pedes suos proculcari, inde in Cynegio caput amputari iussit. sub haec Bulgarorum principem 'Terbelin extra Blachernorum moenia stationem habentem omni honore ac munificentia prosecutus, demum ad eum veniens imperatoriam vestem circumdedit ac Caesarem appellavit. neque his contentus, sed ad con- sessum insuper admittens, adorari secum a populo voluit, ac postremo infinitis muneribus donatum in patriam remisit. Callinicus patriarcha, quod in Leontii inauguratione probrose quaedam in imperatorem iactasset, oculis orbatus Romam deportatus est. cuius in locum Cyrum substituit, qui in urbe Amastride inclusam ac solitariam vitam coluerat ac de impe- rio recuperando praedixerát. sed nullus interea caedium in cives ac saevitiae modus. mam plerosque ad magistratus evehens subinde aliis submissis interficiebat; nonnullos ad convivium invitans incautos oppri- mebat; alios in culeum insütos in profundum mergebat. et ut uno verbo dicam, omni in suos crudelitate ac feritate bacchatus est. per idem tempus e Chazaria 'Theodoram coniugem et "Tiberium filium arcessit,
eisque imperatoriam coronam imponit. post inita cum Bulgaris pace dissoluta innumeras terra marique copias in Thraciam transportans ad
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. ^ 49
PO , 4 A -
e7c ztobc voi Opgoxgor uégsok Owyuydv zc 15 AyyuAo nóla
ec ztoAeuijocv avtobc ztagaylverot. | dqvAAxroG 0? v00 ao 00g
TÀ ixHGs ztÓíe nl xojuÓ5 zógtov oxtÓuvvvuévov ininínvovaiw
&9oócc oi BovAyagot xai noAlobc a?vv Ou 9«(govoi , no1.obg
5 0 xal alyuadevove &Aov. ^ xol IovoveiayQ £ ajj n0Au IAyyidap
E] LH 3.* M €. P , c '
&zoAag9írvi ib Tguiv ufoc«c ngoctÓgsvovow. Ó Qi vvxiüg
vavoiv àuflüg qvyj, éxei9ev ünínAsvoev xol sig Bvbárseov énav-
yetat.
"Ev vobzoig ürtov TÜv ztgayud&zov 0 vy Xagoxgváar Baci- P. 29
10 Abg AaÓv nsorov OnMzz» ixnéumt, TZytuóvag avroig iziTücag
lMMaecahu&r xci Zolvuüv xarà r5v &v108 QiuAtxrOv xoLovuévovc,
ve 1à Téava 13v nóXw nolwgxQcorrag. | oi dà 3xeioe nagayevó-
pivot, ztoÀéuovg nÀslorove avvéwyavréc, pégoc 0i «oU zelyovc ix
TY n9g0c Ttyoua lay 0gyáva xavoffaAórrtg xol ni£ov ot0d£y loyi-
2:.:/^ 3 - ^ ^ 23. , *" 3 ,
15cavrtg &vooat , &20y008iy zrgüc và oixeio eBovAovro. iv c éxn£u-
zt& Tovovouavóc z90c 7j utcoycla, xol nAsorov Ao0y Gygoixóv ve
xal yeugyixüv G990ícac góc và Tíava üquxveio9ui £xC.evosr cic
v0)c zt02100x0vuévovg éxopwvvójievoc. — vo írovc &ónAovc oí Naga-
A , € - 2 3 Li a ^ k 3 B
x5voi Qtacóuevor 0gu)0t xüv. QUzÜV, xal vOUG ucv Eger üveiAoy 20 vo)c 02 aiyuoXcrove ovrélagay. — &yveU9ev 9agpoAetiregov Ócuzc-
, - , , P1 c 3 , Sérrec vij ngootóoío Tvávov éyovro. ot 0? &xopía Qanavgudzav TÜV z90g udynv üzctvitg, vic v€ nao factiéoc (tog9elac ovx &Uzogtjouvrec, 0jt0A0y(g. éavzobc voi iy9'ooic nupédooarv xal zoóc 7à TÓv Xaegaxnvüv $9" &zqQyorro, 2E ixsvov Aomóv màsíot
& evcvovc P 11 cvcrà»? 18 roig zoliopxovusvoig éxa-
uvvovutvog? 21 vüg zgoctügíag? cf. p. 19 21, 59 12, 60 1, 65 12. 24 cà om P
Anchialum urbem belli molem convertit. ubi dum Romani pabulandi causa incautius dissipantur, repente superveniens Bulgarus complures occidit, alios captivos abducit. lustinianus cum Anchiali conclusus ac triduum obsessus esset, noctu tandem conscensis navibus aufugit ac By- zantium evadit.
Dum haec adversus Bulgaros geruntur, Saracenorum rex ingentem a. 704 exercitum cum Masalmane et Solymane ducibus ad 'Tyana obsidenda mittit. qui multis ad eam urbem praeliis gestis, murorum insuper parte machinis disiecta, cum nihil amplius proficerent, discessum parabant, cum ecce ingens rusticorum et agricolarum manus a lustiniano ad sol- vendam obsidionem mittitur. quos Saraceni inermes conspicati impetu facto partim gladiis obtruncant, partim captivos abducunt. quo successu audaciores redditi coeptae 'T'yanorum obsidioni pertinacius insistunt. at oppidani necessariarum rerum inopia fracti, nec ullum ab imperatore subsidium nacti, deditionem faciunt et ad Saracenorum instituta trans- eunt. ex illo tempore plurimum ea res hostium animos erexit, ut Ro-
Niceph. Const.
50 NICEPHORUS CPOLITANUS
voic 149'oofc nagorolo 2043010 dÀsGc vàc "Popalov zovoMjzeo9ot
x00 ; oddsvüc ToíToig loxvovroc àvrarérvsoSan, xal vw& x0U-
qu» ünoducuov eg voikxorra. üvdgac neguoTápuevov dot Xgvao-
niAsüc xurehOeiv, mnaguS'uhácotov. goplov &vrixQU BvtCavriov
augüg div &vícyorvo. tdgvuévov , xol zo)c uiv adróos olxijroguc 5 C ànooqóEou, vàg 06 anop9pildac (umoijovt votic.
"Jovormuybc: 9à 0v pwijug tow. negl viis yevouéyng adu ngbc yluagor nagà vv iy Xov: óiufloMic, vaUc 2100 nÀsl- orag xol 0iaqópovc ovyaysiQu , dufifiéonc 700" (0100 dyoic elc fxxib» yduddac &gi&pv Avügóv, doérac Ux «e áv ovgerusvi- 10 xv x«raAóyov, tw. Óà xal ToU yeopyixoU xal vv Bavavorxáv aéxvüv viv vt Ex vijc ovyxkQrov ovii xci ToU Tc nóleog Ói- pov, Xrépavov 4 viv. xcirlxiov 10. £ntay "Aourxroy v0U 1010$- qov o10Àov Tytuóva ztgofla.óptvoc PEneupe, moooréSac návtac xobg iy Xtgoühwi xal Boonógo xol vovg TOY QAXAov &pyortuv 15
D A«obc Eíqsow &vrhomévau, ^Hlay 02 adv adzoü. dopvqógav oov adv) ünióvra ügyorra Xsgotovog eyxavactijout , ü. 02 xoi Bao- óávgv "Agu£viov 19) y&v& 2Eóguovov àxeiae xovodnáv. Zuégavog 02 3ià víjg Ilovreezc 9uAáconc no06 và idwtioe ziQouc d elc TÀ n1goorevo.ynéva àimijgov, ptgóot TOO üMya 1j ovvóvzi avv) 90 Aog dg Oij9tv alypá).cra zéQunorjode- zv Zfobvoy dà 10v Xsp- cüvoc ügyovra xoi Zuthov zgt onov Aeyóuevov. xal érégovc üvüpac veooaQdxovra viv iugavtovégov ócopebrag 00v yvvodsl
9 x«i] ders wi? —— 10 siofevrec? i13'4cuuurov P — 14 7mQo- foAAóusvog P
manorum agros praedationibus ac populationibus impune vexarent, cum nulli satis virium ad resistendum esset. postremo triginta fere hominum globus Chrysopolin usque (quod oppidum ex adverso Byzantii ad orien- tem solem ad mare situm est) perrumpunt, et oppidanis omnibus jugu- latis navigiis ignem iniiciunt,
a. 709 Iustinianus interim delationis istius memor, qua apud Apsimarum a Chersonitis in periculum adductus fuerat, classem multarum ac diversi generis navium instituit, in quam centum fere milia hominum imposuit, partim ex militaribus ordinibus, partim ex rustica plebe aut opificum turba, partim denique ex senatorio ordine reliquisque civibus. i omnibus Stephanum patricium. cognomento. Asmictum ducem praeposuit, cum mandatis ut Chersonae ac Bospori vicinarumque praefecturarum po- pulos omnes gladiis conficeret , Eliam vero ex Praetorianis, qui in co- mitatu erat, Chersonae praeficeret , ibidemque Bardanem quendam Ar- menum exsulem relinqueret. his acceptis Stephanus Pontico mari in illam regionem invectus iussa imperatoris exsequitur: paucos juvenes captivorum loco in milites suos dividit. Dunum Chersonae praefectum
et Zoilum civitatis principem aliosque triginta circiter ex illustrioribus
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 51
xol nui ngüc Tovortriuvóv nipwev , üAkovg € Tv npuTtvóv- TOY Xepaóvog &vógac &xvà &vAvorc üffeloiz zgocagrijoac àni zv- póc Óuizrnot. | To)g 0i rw éréQew» zQocvarsVovtag nolicpáruv &vÓgac üygi xol elg eixoct üxutio éufaAibv xol ngocóraac M9ovc 5[1:] vo?ro zÀAdorovc 10 fv9Q negaócÓmxsv. lovoraavóg 0? P 30 quXavdgunózegov züv Xiéqavov dwsc3érva nagü và Qwzeroyucva evtQ vouicec 015 vi» vOv uetQaxlov fegimolnoi , Gnovociórsgov avíxew nobc abióv ixtAsvoty. ovvüc dà xüvü và ngooraySévro éxei9tv ün&pag wrnvüc "'Oxvoflglov iozajévov xyeudivi ueyáAq: xal 10 vavayíio -mtgtzínvtt , eig Toeic xoi éflopsvovre yuatóac vv xa- vaztoviio9évrov. üogidunSéviaw , &v và. ncepavo 6$ IAudorgidog nóAeog uí£yogic "HoaxAslag $n0 S$ulácong &ntpolnrero. — 0g" otc o9 ÀvnzOtg 6AAà Mav mégurcaoüe ytvópsvoc "ovovwiavóg ziéliv BovAsron fregov ixeioe éxnéunew ovóAov. . 0i 0 vOv yagüv vov- 15 ro» &pyorrec vijc qun oloJÓusvos éxvrovc 002 dÓvaptc 20qoA- Covro , z90c Ó£ vo?c Xabágovc OunptofftVorras Dose nl qvAaxzv B vobr0Y Àaüv Gzocréhltv xol mtguoQLéw TODG Uv «Dvoig zreQiAci- gOérrac. roUro "ovovwievüg utudnxoc l'edoyiv 1v nazgl- xiov &nogzéALet xol "Ioxkvvrv av «fg nóAteg Vxagyov civ érégoig 20 Zoyovat xol orQavQ xor vouuxociav. &vÓoGv , zagado?e a)coiz vüv Zloivov xal ZiAov, d0rt &zoxaragti;oot «Ürovc vai oixeiaug &oyoic , "HAlav 02 &yaysiv &)c advóv... a0 zov iv Xsgodirt zaga- yevouérov ot Tijc nÓAseoc uóvoy l'ecoyior xol v00c aóv «2vQ &g-
16 Xofdgsig P
cum uxoribus et liberis vinctos ad Iustinianum mittit, alios Chersonae facile principes numero septem ligneis verubus alligans ad ignem assa- vit. ceterarum porro urbium primores ad viginti ferme in lembum im- ponens et ingentes ex eo lapides alligans in mare deptessit. sed lusti- nianus ob servatos iuvenes mollius quae mandaverat atque humanius a Stephano peracta putans, quam primum hunc ad se revocat. qui inde, ut erat iussus, solvens ineunte Octobri ingruente maxima tempestate naufragium passus est, in quo tria fere et septuaginta milia submersa sunt. quorum cadavera ab tride ad Heracleam usque maris aestus abripuit. lustinianus his acceptis non modo nihil doluit, sed etiam ma- gnopere gavisus est, adeo ut alteram etiam classem instruere atque eo- dem mittere vellet. sed illarum provinciarum principes ea re perlata diligenter, quod in ipsis fuit, sese muniunt, et ad Chazares legatos mittunt, ut ad sui custodiam eorumque qui supererant salutem praesidia submitterent. haec ubi lustinianus comperit, Georgium patricium et Ioannem praefectum urbis aliosque principes cum trecentis circiter ho- minibus destinat, iisque Dunum ac Zoilum commendat, quibus in im- perium restitutis Heliam ad se perducerent. igitur cum Chersonem ap- pulissent, oppidani Georgium solum cum principibus, quos secum addu-
59 NICEPHORUS CPOLITANUS
yovrac d&wtow tviàc qevto9 cu víjc nóhecc * o$ yeyovóroc vàc uiv aloe (x^ e)vofg Vykewav , T'edoyiv 02 xoi "Ioávrgy £e &rca- C oot. c0bg 02 FEc) ToU vélyovc &zotup d évrac OTQUTLOTAG , du 32 xol zv Zloüvov wol Zakov voic iss ngootUgetovot Xabá- goi; zr«gudóvreg v goyóvo nagénsuov , otc napgoAoflóvrec oi 5 XáLagot xuvà viv 600» fxrewav. oí 02 cijg nói Xtpoüvoc "Iovortviayàv piv oloyotóc Ovognutjoerrec xa94foitov, Bagdárg 392 «by deese Uva. 0&óguovov elc facia eiqrjuovv. vostra» ai- o9óusvog "Tovozeiüc xol pélbov. 9vu d £Eazópevoc và uiv "HAío aéxva. vi qupvotQ xóAnQ gepópeva. àvoMoxe , Tl 02 evvo) yv- 10 vato, vQ iig puryeto Levy jvou. Tjy&ryxaot? "Jróó và yévec xol
ÜAp dvoeidet svyyávorvt. fregov 08 nav uéyav o1óAoy &zt0016- , ,
D Au, Tyto9ot TOUTOU 71Q0X£tQuO UL EVOG IMo$gov cv zt av oéxiov, 2,900 t&5a.G vi» uiv nói Xspoóvoc xurooToéqeodot xol GaAGYTUG «obe iv adr &quib Oc xovaxvtivat. 6 02 ngüc Xsgoóiva zegouo- 15 Szic voU Fgyov tiyeto. ao) 02 Xatágev &azwaloc ànineoóvroc $ piv nó ztEQtEGtOCETO Bagoárnc 9? c zày xigiov. Xalágmv qvyàc Qyero. | IMaooc 02 6 n«rgbuoc ngüc uev vi» nohtogxiuy
2 / L2 i] WEM. * , -
d uyovijenc , maduvoovety 0? ngóc "ovoroviavov ósdu)G , ovp qioytt ajj nó). Xepacvav. xol Iovozwiavóv utv üánsvaívorzo , Bag- 20
Od»qv à? óc flaciéo £üq]uovy , Quannixóv aUtüv pivovouücuy-
aig. xe zgüg TOY Xábugov uengsoflebovrot 10UT0Y z9óc abrobc
P 31 ànsozoAxivat. 0 02 Ügxorc Sunedot zo Popudixóv nido vol vijc
Bagóávov octnolac xgüura odrobc ngotáutvog, xut &vógo
23 oio?
xerat, in urbem intromittunt. inde portis occlusis eundem Georgium ac
Toannem gladiis obtruncant, milites qui extra muros relicti erant, cum-
ue iis Dunum ac Zoilum, per Chazaros, qui illuc praesidio venerant,
ad Chaganum transmittunt; quos barbari in itinere interficiunt. neque
his contenti Chersonitae probra in lIustinianum ac maledicta coniiciunt,
eiusque loco Bardanem quendam exsulem imperatorem salutant. «quare
Tustinianus maiorem in modum exacerbatus primum in Heliae filios, qui
adhuc maternis in ulnis gestabantur, saevitiam exercet. tum eius uxo-
rem coquo suo, Indo genere, toto corpore deformissimo per vim nuptui
tradit. alia rursus magna classe confecta Maurum patricium praefecit ;
qui Chersonem funditus delere ac cives omnes nullo discrimine interfi-
cere iussus traiecto mari impigre rem aggressus est. sed irrumpentes
repente Chazari urbem ab exitio vindicant. Bardanes vero ad Chaza-
rorum principem confugit. interim Maurus patricius, cum neque obsi-
dionem urgere posset mec redire ad imperatorem auderet, cum Cherso-
nitis conspirans lustinianum pariter cum illis reiicit, et Bardanem im-
peratorem proclamat, "cw mutato nomine Philippicum app llant. tum
eundem per legatos a hazaro reposcunt. qui centum aureis viritim a
Romanis exactis de Bardanis salute iusiurandum dedit. inter haec fu-
L]
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 53
€ s SN , , ^ k] , , éxatóv voniopara dÀzpwc. "Iovorwiwvóg 2 z9oóvov zaotoyouz- € » ^" - vOv vzOZATtvOtv ()g xal nàg^ uP?rüw Osryuécvog Hi. Óux Tovro € LM , » ^ , - eigeirot Téoflav 30v. &gyovia 16v Boviyágow xal vzvoxvra ^ - c cvupayeiy avtQ. 0 0 néuna ngóc avrüv üvdgac c vouyiove, ^ v; - ^ Ll - | So)g Ór&áuevog ovuztegoioros. G)roic,. xal Gua TQ. ToU "Ovuxtov , - ^ , - Aeyouévo orQoTQ sic 10 xolovutvov ntdí(ov roU Zzlapergb? idojoa- aUa magexéAsvatv. |. ovTüc 0? v00c ve (oyovrac éavroU xal arga- 10v ónAKtEv fregov zapaAafv nobc oic Iovrixoiz £i0gaue zo , » 1 Qíoic, Gy ou zt&oe.J'GÀacatov xauyc DiyyMosov óvoualouérgg, vore B 2? , T - -
10 &vauav9vev oia. 2à ey Xtoadri adv éxoaynareíero. — inl yoó-
vov. 0d sivo éxtioe Óuxvohiac , xal 9&acáusvog züv votUrov oróLov
^ ^ ^ - oiv 10 Guanzuxii ff'acikebovte ztgüc Bvlivriov xaraígorza, z90c * 3 ^-^ * ^ * ^ -— 3óv xarGÀugOirra ovrQ AoÓv xarà Tüv dauarg? nulwoord. Quunnixóg 0) noléuov ixrüg dg iv nv doye, xol a)rixe 15"HAíav civ ónÀig A«d xarà FovoruuavoU àzoctéÀht. — xal ad- Tüc TQ uiv Gvvóvzt "ovotwriavQ: nÀ596 0oxoiz 1à vijc oatzolac esfleimgoe, xoi vüv vOv Bovkydgov av ecovc éaavüxtw vzé- exero, avroU O2 Tovorwiavo? T2v xequlgv réuva, 70 frog exvov üyígayvoc v 1j; deviépo. ajroU Bacilsla , xai zpüc Gun
* 3 , c , , ^ a , ,
90 zxüv éxntuntt. 0 02 vadtrv Os&óuevoc ngüc voic éontolou rózoic C &xot "Pouxc GaéorshAe. lMavgov 0» 10v nazgixioy. xoi? Iávygv 0» Bectaxóv Qogugógor , iníxxgv Xrgov3ov, xarà Tifftoíov 100 vtoU "IovatwiavoU. iEéneuev , 0v xaxakouflávovow £y 1i) 9vow- cvnoío x«raqvyórra Tov itgoU rfc zuvyvov 9tond5rogoc ToU £v
X , : - -
25 BAayéoveig üvrog, iv « elonrórooc " Inávvnc dqéAzevas 1ijc iegáüc
stinianus elapso iam tempore proditum se ab illis suspicans, etiam tum a 'Ferbeli Bulgarorum rege auxilium postulat; a quo tribus ferme. mili- bus acceptis, copiisque omnibus una cum Obsequianis traiectis, in eo campo quem Damatryn vocant castra metari iubet. ipse cum ducibus aliaque armatorum manu ad Ponticos fines occurrit Ginglissum. usque, maritimum vicum, ut de his quae ad Chersonam gesta fuerant certi quidpiam comperire posset. ubi aliquantum commoratus, cum eiusmodi navales copias Byzantium cum imperatore Philippico navigantes vidisset, Damatryn ad exercitum redüt. Philippicus sine pugna urbem ingredi- a. 702 tur, ac statim Heliam cum armaturis contra lustinianum mittit. . qui omnibus qui cum Iustiniano erant, data fide vitam ac salutem concessit, Bulgaris vero ut sine fraude ad suos redirent permisit. tum lustiniani caput, sexto anno quam imperare secundo coeperat, praecidit et ad Philippicum mittit, hoc ille accepte in Occidentem Romam usque per- ferri iubet. inde Maurus patricius et Ioannes e schola palatina, cogno- mento Struthus, contra Tiberium lustiniani filium missi sunt; quem in templo castissimae dei matris, quod in Blachernis est, ad aram, quo ile confugerat, reperiunt. eo igitur Ioannes irrumpens sacrae mensae
54 NICEPHORUS CPOLITANUS
Enupdvoy vganfUrc, uüre và ix v0U. 9uciorgolov. &)Xoftn9dc. qefjce vot st0)Àotz dxgvot» 2dractaclac iíjc abvob pipa d'Eac* azagijy yüg xol advij «9 &yyóvo ovysxwüvvetovoa. / xal voUrov cic aiv xolovu£vgy vv KoMuviuow gov àAóyov Óbxuv uoyatoo &no- oqárrovotr , iy vi) leg) vv Dalev 2vagytguv qüv xoXovpévav 6
D zóv IovAvgc vagijvac zoooráZavvtc. ^ ue9? 0v ovkAauflávorron xol Bapaofaxoógiy xol vog Aouro)c "lovorw invo? | ügyoveac; . xal züvraüg Síqet üvougotot.
Quunuxóc 08 àofuvac xol Qa9Unec và faclkaa Din» &golvezo, vo)c 02 dy «jj £xry olxovptrirj] ovvóoo zuvépac ávag- 10 puoi xoSvnéfals, và aug" aütdv sü95oc QoyuoriaOévro. Óvo.vo0 ewijooc 9uxuera xol ivpyslag u3j ünoütyÓutvoc, ovAXimToQu ebgloxtv "Imórvgv qà» vyvacoiva víjc nÓAsoc &pyioéu xol F'sgua- vóv ü» Kvüixov puytgonoAirzv xal érépovo teptiz xai ovyx/ivi- xobc nAtlorOvc. 15
?Ev voérow; 16» Boviyápgam onze 9uikoc G996cc vobc dv
P 32 79 Opqxixi Boonógq olxoivrag ix&ninra*: xol ÀAaóv naÀtiorOv xol oxebr, oUx 0Aya tag" «dvÓv ztgooxrzoduevor ,: Güclac Ó2 ad- voíg zpooytvouévyc ,, xoi ngüc 1() yepoulo velyek víjc tóAeue axe- óávvvvrot , Uyot xol vijc xovaijc xoaAovu£vuc nóXnc zootxógopuóv- 20 dtc. ÜxsiO'ev $ntovooTio«vrec 701AU và. enl Ogíxuc xooía xoa- Jafffovrai. — uezàc 02 ova. xà 10 vOv Xagoxuvóvr voc 1» 'Po- poiov xuvéScov yoouy , xai và nAsoto uégr Ouxvoéyovreg nAet-
9 civ Baciisiov? 22 vv] vóv P
nequicquam haerentem abducit, nihil neque loci religione neque Ana- stasiae illius aviae lacrimis commotus : aderat enim periculi cum nepote particeps ac socia. tum in eo loco qui Callinicorum dicitur, pecudis more iugulatum in sanctorum ÁAnargyrorum, quos Paulinae nuncupant, templo sepeliri iubent. cum eo comprehensus pariter Barasbacurius ce- terique Iustiniani duces, et ad unum gladio caesi.
a. 712 Post haec Philippicus imperium turpiter ac negligenter administrat, et eos patres qui in sexta oecumenica synodo convenerant anathemate condemnat, quae ab iis de duplici Christi domini voluntate et actione decreta erant improbans. qua in re adiutorem nactus est Ioannem Cpo- litanum patriarcham et Germanum Cyzici metropolitanum aliosque tam sacerdotes quam senatores plurimos.
Inter haec Bulgarorum exercitus Bospori 'lhraciae accolas subita eruptione nec opinantes aggressi sunt. tum plerisque captivis ac copiosa supellectile comparata animosiores facti, ad usque murum urbis qui con- tinentem respicit dispersi, sub ipsam portam quam Auream vocant ex- currunt. inde regressi "(Thraciae loca praedationibus infesta habuerunt. accessit ad haec mala Saracenorum incursio, qui per Romanos agros longius évagati et usquequaque diffusi plurimum damni hominibus ac pe-
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 55
ér5jv 0on» fAéfnv àv9paruov vt xol xrzvüv PxowÜvro, rQv vt IMiyjós«ay xo frega, zeoMopTo. ovunugoLoauflárovat. /— Qianzaxóg 02 yevéO aov 1íjg zóA&toc Sjuégav Pnitélécag xal GjuAMUgiov óv TanaGv yGvo (xuuiáusvoc, ttr ro)g q(Aeovg evunociicag cg B SUnvov xarà 1Óv utenuflguv vic 2ucgac xeupór érgántro. ovu- flatva OÉ ys aXTQ và aijc Eniflovid;c érre9ev.. F'eopyióg vic vou, v0 éniz)ayy Bovgaqoc, natolxioc vvyyávav xal vo9 "Ovuaxiov orQa- 100 1jyovutvoc, toc 7j; Opkxy vivicatia enira qvAaxiig £vexa vijc xu ag 910 viv viv Boviyáowr xavadgoutr, yrajug Ooóugov 10 r0) nza«rQuxíov. 10 énixhzv lMvexíov néunts vv vanostüw tid, "PoUgor üvoua , 69v üMyoi; orQurusToug 7906 40. Bvtávtiov. Tà ngóc v4v. GQuanzuxod Ónifloviijy nriMécovza* 0c á9oócg x«ià zà jaaiAzu. éntionimitn , xoi 10» aciAén xaSei0ovra xaraAoffOv i&avíavgoi ze 100 Ünvov xal zgüc vv o9 innoÓgouíov iyu 150v, xüxti0t GwT0U Tc Üwtig (uerÜqAu0t, Ótírtgov érog dy C 7j; Racikzlo Owiyovza. aj EncdQuov quéga. (jv xijg nevrgxoorijc éográciuoc ). G3goi9sc 6 Tic noA ünac Oxuoc zgbc 10 iegüv T0) Ouov AÓyov v£utvoc Gvayogsvovai elc fiaciAéa Z4gzéjov Qu- JjuixoU yoouiuzén , oUc vjj Iud» qvi; xaAoUcw gyxoijtic, 90 énovopc«yreg oUr0v Z4vaozácioy. | 0Myav à qusgév OuASov- cy rvgÀoUc. O:ódwpov zÜv z«xglxov, cioasroc zal Fsooyur, xal zoUvor iSóguo tov à» OcaoaXovikg zéunovow. ZAvaoráciog 02 Ó£ Pmwushilag và zoAsux ngéyuera ds, xal pyovr«c ixavovg z:güg Tüg ToUtQY Óuuxyoug xeJícra. 2 Miósiav? 16 àicyovrog? gv ài d các? -
coribus intulerunt. «capta tum ab iis Medea cum aliis nonnullis oppidis. interim Philippicus, celebrato urbis natali atque equestri spectaculo dato, cum amicis epulum praebuisset, meridiandi causa secessit, quo tempore factis hunc in modum insidiis oppressus est. Georgius cognomento Bu- raphus, patricius et Obsequianis copiis praefectus, per illud tempus in 'lhracia erat praesidii causa, quo eam provinciam a Bulgarorum incur- sione defenderet. hic igitur 'Theodori patricii, cui Myacio cognomen erat, consilio Rufum quendam ex officio suo. cum exigua manu Byzan- ium mittit, ut quae contra Philippicum moliti fuerant perficeret. hic repentino impetu ad palatium advolans imperatorem dormientem offendit; statimque a somno excitatum ad Hippodromum deducit, ubi oculis illum privavit anno eius imperii secundo. postridie, cum pentecostes festum ageretur, universa populi multitudo ad sacrum divini verbi templum confluens Artemium Philippici notarium (quem Latiui a secretis nomi- a. 713 nant) imperatorem proclamat, eidemque Anastasii nomen imponit. pau- cis inde diebus elapsis "Theodoro patricio ac Georgio oculos eruunt, huncque ipsum 'lT'hessalonicam in exilium deportant.
At Anastasius totus in bellicas res incumbere coepit, et ad earum administrationem duces ac praefectos quam plurimos constituit, quae
56 NICEPHORUS CPOLITANUS
D vic90ptvoc 02 0 vv Nagoxqvóv ffaciebc ovkàc &xlvet óc worà c "Popnalov yoac oxvourevoóutvoc. ^ &noovéAA 0! vtoüc etvüv Zovij 10v marolxiov, ànó Tijg Xwonudv óguojuevov nókewc, Vzogyov vqvuuxvra Tíjc Bacudoc vnügyovra, «c Óij9tv v0. aic dorvyg énumovxevoóuevor , qi) vri 0à Ouonrevoóusvov olo, advoíc 5 vÜ xc«rà "Popuuícr novócvo* 0g Pixavüxor Guyyee usylovny fotoO9ut oU. E9vovg did v& bunixüv. xol nÀofutov orQorevpávov víjc "Popnoixijc nocti xovadgousy. 6 0? üxobouc Ex&ovo vÀy )y fj nón dg & vi; vÀv àvoyxalov. cnogzot nl giri yoóvor Owupxosvroy a)1Q , uívaw , 6 02 vosvov ootegüv ob üv flobAorro 10 P 33 &zorgéytwv. và à velym Tijg nóAecG ÉruueMavegor wouviCer sod cà zoAeuajcious ügyava Ouoxeváler, nAstoro Qanavijuara vj nó- A& àzo97ucvoc, xal érégow olg àvij«e zrQ0c mokspiov Vqodor zos- Tiv xor0yvQOcac. qune 08 yevonévgc óc 0 vv Xagaznvüv ovó-
Aog &nó 24Li&GvOgov ztóAecg enl vüy Qolvixa tegeyfvevo vovnyr- 18 olu5c SvMjc xvmagicalvuc Evexev ,. ixkéyevoa oxáquy vayvndóQun, atguóv ve Qv adtoic yxovaAya 0x vüv vic ydgec vob xaLovué- vov "Owixiov, xai ngüc Tjj vijoq vij Póop ànzoot(Ahe. — xüxtict &9'9oioSjvot xol AX "Popeixà nAóqus ovrévaSe. | vobroug ajye-
B uóvo. 6glovgoiv "Iocrrgy Ouixovov. 5c usy&Anc xxMgotlug xol cdv20 * — Ónuooíov qóotv Aoywrgv, 0v Aoyo9fcrv yerixóv /ol0s xov 3 cvrjOaua, vnágyovra Qugoová «e xol £uztigov xoJucTÓuEVOV,
9 zóAsi ÉmiTQÍzSL 0g? an Oifrarttv cum Petavio? 15 dxà zig AltbdvOgov? cf. p. 72 7. T0v] f. vv Petavius. ^ 16 vev- " zy16ípowg E£vÀoirg wvzzaguocívorg P
cum Saracenorum principi comperta forent, nova subinde consilia mo- litus adversus Romanos expeditionem comparat. ad quem imperator Danielem patricium urbis praefectum e Sinope, ubi tum morabatur, de- stinat, per speciem impetrandae pacie, re ipsa autem ut omnem illius contra Romanos apparatum exploraret. qui reversus gentem illam cum ingenti equitatu classeque maxima parare Romanorum in fines expedi- tionem nuntiat. quibus auditis imperator omnibus qui in urbe erant, qui quidem necessarios sumptus ad triennium haberent, manendi pote- statem facit, reliquis, quibus tantum non suppeteret, abire quoquo ve- lint permittit. ipse muros diligentius reficere, machinas ad bellum com- parare, necessarias omnes copias in urbe congerere, ceteris quibus contra hostium impetus opus erat munire illam atque instruere. interim cum iam rumor percrebuisset Saracenorum classem caedendae ad navium fabricam cupressinae materiae causa Alexandria in Phoenicen traiicere, imperator expedita navigia colligens in ea contractum ex Obsequiana regione exercitum imponit, et ad Rhodum insulam mittit: eo reliquam Romanorum classem convenire iubet. summae deinde rei Ioannem iud ficit magnae ecclesiae diaconum et curatorem publicorum. vectigalium, quem generalem logothetam appellare vulgo solent, virum prudentem et
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 97
" , -ty! , cric Tüv üzavro, nagéAafe oróAov. | Og zo0c vij PóOq yevóuevoc € , xul rà bvrevaAufrva ü&mneyydhhov x«rant$g sVoiwxzes xal zoojv- piovc ztoüg 1üv OuánAovr vzágyorrag vo0c ovveeyuérovc &ünavrac. póvor 0? oi nagayevóusvor oU "Owixiov avouroU vijy vouituv Ej -
5 60oropíav dsdoíxtoav. — araousLZovotr ovy 8E aProU, xoi và» uév Bacikéa Avacváci v. £Qvoqu ovy , "Iodrygy 02 zóv Óuixovov Qou- qaia àvaMozovcoiv. | iyreóOev Aomnóv oi a1óX0i oxtdvvervoas ,. xod ztg0g và olxiia &nénhsvouv txacTog. | &)r0l OP imi viv éavrüw C &»ióvrég xul zgüc v0 LdÓgoqórri0v yevÓpivor ixiigé evgioxovot
10 O:odócióv vwa Ovoua, rüv Ouuociov qóguw zigáxrogu, &zgá- yuová swa xal iowrQv vvyyóvovra, xai zgóg v5v vic ffaod.stag &Slav ztgorgénovotv. 0 0d qvyàc Qxero xal elc 0gog xavexgünrero.
j M b uis ] , M , , 2 , b] evr0l 0 éxidgeuóvrsg xoi fBincápuevot Bacién ve &vayogevovot xol pi9?. éavrüY yovot. |
15 Tote 2Avaovácwc ueuadvzoc 10. uiv Bvlórrior 707 290-
, 2 - , J - ^ , c xaüroyvocouc iv vj n0Att Nuixa(ag Tijg xarà. Bidvviov eSéoyerau,
j - c ^ c i] ^ , ^ x&xcigt taviüy xavaoquA(rat. | 0 Ó8 utr Ozodocíov argaxüc D
^ e b -2 , ^ LI -M , oviLofov &nzavva 10v TOU Owuxtov otg&i0v xol nitoro oxóga , , M * 2$. M , 2 , , éuztoQuxá , xal xarà cO 1,01 xal zo009tv eigruérov z«9o3aXacoiq
20 ycpíp XpvaonóAsug nagayivevot. — dxtiOfv v6 iq? Excovov voi; ix vijc Lee nóAsuov ztQooéflakev , enl uxjot v& 5 1à. 1ijc une
€ - - - óujoxsgeé. . xal 0 r0? 2dvaotacíov G1Àoc ng0c vQ vecQío Tij; nó- Ast)c xaXovuéro Jau£va xavalget, 0 0d v0U Osodocíov ozóLog GOtlac
23 xer5yost P, f. xo75os Petavius. '
multarum rerum experientia praeditum. hic universae classi praepositus cum Rhodum venisset, quae in mandatis habebat exposuit. ad haec assentientibus omnibus et ad navigandum paratis, soli Obsequiani pro- fectionem | illam metuebant. qui tandem seditione facta eo progressi sunt ut maledictis in Anastasium imperatorem coniectis Ioannem ipsum diaconum gladio peremerint. ea re facta tota classis huc illucque dissi- pata, singuli in patriam suam reversi sunt. at rebellium copiae, dum et ipsae quoque patriam repetunt et ad Adramyttium applicant, illic forte "Theodosium quendam publicorum vectigalium exactorem inveniunt, quietum hominem ac privatum, eumque ad capessendum imperium hor- tantur. ille fuga elapsus in monte delituit. sed accurrentes illi ac vim a. 715 inferentes imperatorem salutant ac secum perducunt.
Haec ubi Anastasius comperit, Byzantio munitionibus firmato Ni- caea in Bithyniam profectus est. ibi omnibus se praesidiis instruxit. interim. 'Theodosii copiae Obsequianum. omnem exercitum ac multas ne- gotiatorum naves occupant; moxque, ut paulo ante relatum est, ad ma- ritimam stationem Chrysopolitanae urbis applicant. inde oppugnare eam aggressi sex mensibus in obsidione persistunt. quae dum geruntur, Anastasii classis ad navale (id urbis portni nomen est) appellit. 'Theo-
58 NICEPHORUS CPOLITANUS
o? , ^ ^ ^ , , , &uAoftóucvoc QwogOusoeron nigüc và OgovQa, xol ovrur xoa ? , c -— M Trot». imi ngodooín Óé vwag vnoqOzigurreg Oii ijo zTóAac Tijg xaAovuévnc. BAoyegváw. 7» nólav cilov ,/ xoi vvxsóg éneysvouévgc Hg vo)c oikovc vÓv ztolizÓv eloüpauórrec ueyloviy advoic BAdfinv P 34 epyóoarro. | vobg Ó& iv a)rj üoyovrac Gua l'eguavQ 1 aoi 5 - , - , - zebra isg&oym Tijg nóAe0g Gzt001ÉÀÀtt QC và zteQuyéva. ada ztiGTQ0Óueroc ZAvactaciq. / 6 0? vovrovc 10r. AÓyov. Tivyoev. ec pajce Tc xuxóv sim , xo v0 uovoyixóv zregiffaóÓuevoc 0j 290g , » € ; Oxodóctiov. (yevo* 0. 08 Frsgov unÓév fjényag xavà 11v OscoaAo- )- » vixrv éSógwvoy &nepayev. 10 X ^ € "End oiv nwxvol v6v faciMeov énavaozáctg éyérovro xol 2) vvgarvic àxoértt, vá ve Tfjc flacikslac xol aijc ztóLecoc xasnpeletro xal Ói£unze ztooyuoa , Cri uijv xol 2) vOv AÓycv 2)9uvicero za- Be. X 1 óevoig xol và vaxvixà ÓiutÀvero. — 0E Gov ovvéflouve xol vovG z:0h6- , - € , ' 3 ^ , ,
B uíovc vij vv Popuatov xavargéyew G0sdic ztoXiciac, qovor ve 15 ' | 2 * S, T A 6 N 710.01 x0 Gto xoi z10Àe0v &Acotig. — évreUOev xoà ot Xaga- xxvol óguGot xav? oUrijc 1íjc ffacilevovonc, 9i víjc sjreipov avéA-
; , 2 ^ - € - c , * ^ Aorreg éx Ouuqóguv £Owüv vv vnÓ yeiga immix T& xol ztLuxÓ. ero«reóuavo Ggu9uoD xosírrova. wouieuc xol ovóAor ztokov &a£- - € orti.ay Qypt xal slc yidag óxroxoolac vatc, Tyysuóva cobrar vuwà 20 xutaotionrctc IMovoaAuür vj; oqiv 0iuAéxrq xoAoDutror. vaSra pucDóvisc ot ovgazuovixol xol zto)rvixo Ggyorveg xoi 1v voU Oco-
7 sucroccpsvog P: corr Petavius, 11 zvzvol xarà TOv?
dosiana vero classis liberam ea re facultatem nacta in 'Thraciam navi- gans eam provinciam obtinuit. post haec quorundam proditione, quos pretio corruperant, per portam quae Blachernarum dicitur in urbem in- gressi sunt. tum sequenti nocte per civium domos grassati magnam iis vastitatem inferunt. "Theodosius porro urbanos omnes magistratus cum Germano patriarcha ab urbe dimittit, ut quae gesta erant ad Anasta- sium perferrent. is accepta fide nihil se mali passurum, monachorum habitu vestitus ad "Theodosium se contulit, a quo nullo alio malo affe- ctus ''hessalonicam deportatus est. | Dum assiduae hunc in modum contra imperatores coniurationes exi- stunt, dumque invalescente tyrannide imperii status ac rei publicae ne- gligitur ac paulatim in deterius prolabitur, una et literarum studia re- stingui atque intercidere coeperunt, nec minus disciplina militaris pes- sumdari. ita factum ut Romanum imperium bellis impune lacesseretur, ac caedes passim promiscue et'abductiones hominum et urbium eversio- a. 716 nes fierent. accessit ad horum malorum cumulum Saracenorum irruptio, qui contra regiam urbem terrestri expeditione facta infinitas equitum ac peditum copias ex subiectis sibi gentibus collegerant. eodemque tem- pore classem ingentem mille octingentarum navium circiter miserant, duce Musalmano: ita enim gentili eum lingua vocabant. quibus rebus cognitis, tam militiae praefecti quam civiles magistratus, cum 'T'heodo-
ELE e Re e ERRARE
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 59
docíov &ztiplav , xal (0g 074 ixavüc tyst 1 7to0c TOUC zt0Aeulovc áviizad(iorac9oa, igíoraurra: ovv zagouvoUrteg vv. fBaciAsiav z&gocricacdui xal üffafüc idwerrUGO:.. — xol aDrÜc vmcycQst, /yiviüy fra. dv aj; faciei Ougzuécac. — evo. elc wiiqor &zyAv- C 59óvav oU flaciAsócorvrog qoí9: 2déov 0 nargíxiG , vuvixotro orQur5yóc Qv v0U vüv Gv«rolixdv Leyouévov orQatoU. | xci QC jv ijoc f'acikso:, dià zgonouníov Óoyijc dià vic yovoijc xuLov- pévic nóAgc ec 30 Bvlárriov sockosva , xal à 7ij ueyáhy àx- Gío. yevóusvoc àxeias vy. vij Bacileluc üveüijouro ovéqavor. 10 'O à vív NXapaxnrür Aaüg adora vOv "Pouaior xa921dv zoMouora xaruLoufára vir Ilíoyauov xaAovuéruv nóhw, xol ' 405 vijc ztgóc abviv noAwpoxíac siyorro. xol raUrzv aigoUciv iE alríag voikcÓs. Ex vwvog Oeupovixiic énivolac oí Tijg nóAeoc £ydoy D ztgovozóxov xógmv Ae[lóvrsg byxvpovoUoay xol 40:5 zo0c 1Ó vexeiv 15 eyy(Lovaur ,/ xol vavvny 16 üvériuor xol 10 iy avv; Boéqoc tgav- Ttc. inl Mfgrog Oui éyovow , q^. o9 oi ngüc 10 noLeusty cog 1y9goic nagsoxevacuévot vàc yeugldug vóv Ós&ur yeigtv xaveftá- zy. Oxd)ív ve và 0E 0pyiic voU 9ioU zarcléuflavev* oi yào xtigec égánveo9au Unkov dielpyovro , xol üángaxroivrow ot z0Aé- 90 ,uot TY ztólv. &iAov Gagricl. — Excidev üpavrec oi Nagaxrvol góc 10) orevà) vijc ZAfódov xovoaAaufárovot xai eic «à ini Optenc óv- vurtQoi0UrrOu. xol nAdoro TOUTQc éAÓvceg ztoAMoparao enl Ty fa gikevovauy Gqíxovro, xal yágaza rabíry ntgufgáAAovot, xol Tic P 35
5 £00£05$ P 13 ücuoviexzs airiag lemma notae Petavianae. an ézuzvoíac?
sii imperitiam animadverterent neque tantis hostium viribus sustinendis parem esse scirent, instare atque hortari coeperunt ut imperio sese ab- dicaret ac tuto se in ordinem cogi pateretur. nec condicionem abnuit ille, sed anno imperii vertente sponte se abdicavit. inde de successore - deligendo consilium ineunt, ac tum forte Leo patricius oblatus est, Orien- talibus copiis ea tempestate praefectus. hic igitur, ut imperatores solent, solenni pompa susceptus aurea porta Byzantium ingreditur, atque in maiore ecclesia imperatoriam coronam accipit.
At Saraceni multis Romanorum oppidis eversis Pergamum insuper a. 717 occupant; quam cum aliquamdiu obsedissent, hanc ob causam in suam potestatem redigunt. oppidani furore quodam mali daemonis correpti praegnantem puellam, quae tum primum uterum ferebat, iam vicinam partui consecant, ac detractum utero fetum in aquae caldario perco- quunt; dehinc milites omnes dextrae manus digitos in vas illud immer- £unt. verum tam immane facinus repente divina ira consequitur: nam neque manus contrectare arma potuerunt, et cessantibus illis hostes urbe sine praelio potiti sunt. hinc profecti Saraceni ad fauces Abydi atque in Thraciam postremo delati sunt. nec paucis illic oppidis subactis re- £iam ad urbem contendunt. quam cum operibus cinxissent, tredecim
C
a, 718
60 NICEPHORUS CPOLITANUS
7zt0L100xíac &ovro , Quoxcidexoapmviotoy yoóvov ày 1j 2t9o0s0gla Otavécavzsg, iÓfug wnycrmnudvov ec zÀelovag ngootvéyxarceg.. dv. voíro- xuraAaufáve. xal 6 TÓv Zagoxqvür oróAog, o0 dytito Nohvpüv. óvduate 2dodflov. qovij xoLoógevoc. | dv ) 0 vv $n0 10 Bvlávrtoy nógeov &v$yovro, «i xexónir iovoo: vaUc, oiáansg 5 voroqvAaxovout xol qóorq 7:01 Beffegruévat Vx ve ovouruvTÓv znÀjOovg xal ünÀcv, xol Gua puxgoU mvevpToc AyvumvevonyroG: x«i TO) QtÓpov sig vovníon üytoOw fluaGouévov , ox0Xcibvegor. inénhtov. | vGwTGG 0 faciAsbg Ssacóuevog Qujgsotv. énifi&g od.
OiéxznAovg monjgáperoc zwpl. xazégAsSev ,' oUgag 0v ügi9 uv e- 10
001. . 0 O6 Aoc ümag oróÀog TQ Op«xuxQ ngooniciong Bo- onópo vQ Juéri vQ xoAovuéro Zwo9evélq nooooguitevot , xal. cXv00. Ouyeluatev.. dy i ovufiéfnxe yeruivo: uéytozov yevéoshau,. core Latus yy 0g vos x nad og víjc xavevey9 clon yivog
dygic elg vüg éxoxóv zuépac* 25 00 245) oc o?x OLiyov üvópdiv ve 15
xoi Vrncov xai xaAoY x«l ouv Uv ànífaAov. Pagog Óà
eniyevoucyov. énixovoAouflüves xoi Fregog a4» Nagoxnvdv osókog. - » 2.4 24€ MY » ,
nÀ&ovog é5 Jiyénrov, ov cyttro CNoquáv ovopua GQyev , qopror
» -
«yv ev aivQ. oívov ve nÀAsiotov xai OnAov. | 0Mfyov 0 OuA9ór-
, E TOC y9Óvov xcl frtgog éqíovatos 010Aog x vàw. negl 2d guxiv 20
c - [3
dvayOeíc, nov ct noÀhQw xoi Óanavguáror xcrayiuov, 0v - € T
vaioxev Tyeucv "Iébidog Nagoxngvdv. voe. | ovrot, (c qaot,
^ R] cows , AC Jj ^ c , ,
viv àx 100 ioxtevacuérov zwO. Pojuotoig zvgüc vqpoguuevor fu
^ 3 H , 3 , - ^ , Bv, vov ovv Bul&rviwv zógov &zoyvorvrtg voig ngóg Bidwyiav
15 óiyov P 22 Zmgoxnvóg? cf. p. 65-10. 24 o)v] 9xó? cf. hui. p. v. 6.
totos menses in obsidione persistunt, et varia ad eam machinarum ge- nera comparant. inter haec Saracenorum classis advenit, cuius dux erat Solyman Arabice dictus. ac dum postremo naves Byzantii fretum superant et a tergo sequuntur, utpote magna militum vi atque armorum onustae, dumque levi aura reflante et adverso maris impetu repellente tardius navigant, imperator ea re animadversa biremes conscendit, et per mediam classem elapsus numero circiter viginti succendit. ceterae naves ad 'Thracium Bosporum advectae ad Sosthenium portum applicant, et ibidem hiemant, quo tempore tam aspera vis hiemis fuit, ut prae nivium copia centenis diebus videri terra non potuerit. ex quo Saraceni hominum atque equorum, camélorum item ac iumentorum ingentem nu- merum amittunt. insequente vere altera rursum ex Aegypto classis ap- pulit Sophiano duce, frumenti atque armorum copiam ingentem adve- hens; ac paulo post alia rursum ex Africa cum armorum apparatu atque annona submissa est, cui lezidus quidam Saracenus imperabat. hi cum paratum a Romanis, ut ferunt, ignem atque incendium metuerent, By- zantii freto ob traiiciendi desperationem relicto ad Bithyniam applicant,
| ! ,
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 61
piéoéc, ztgoocayov , 0. uiv zrg0c 0v. xoXoousvov Au£va/ Kaloo 2 - € i] ^ M 23 - L4 , B 7A € 3 v» &ygoV, 0 Oi zgóc vulc üxroig v0U Aeyouévov. Xavugov. | 0t À v e)r0íg tlonAéovreg- A Miyónzion vvxrüg. voUg éveovuxóvag Aéuflovc - - LJ , ^ ^ ; [3d mq , 2 TOv vnOv sofi&rreg zoóc 10 Bvübrriov djxov xoi tóv facikéo. ev- | , 2 & 3 , c A , - M 5 guovy. eg? otc &va9ogoraac 0 BaciAebg zvggógovc vatc «và TY TOL0UTC)Y OTÓÀCY PEéns,npt xal z&cag avtüv Tàg voXg ivé- zt9nosv. — éxtiOev Angwoaywynoavrec xal ix vüv vnagyórrom ai- Toig ÜnÀo» xal Óunavnurov x«raqogruÉrrec noüc Baciéan vnéctgeqov. inst en ; v9 , ^^ 10 T'ovrQ TÓ xoórg Séoywse 0 nazoleoc ó jc Xwthiac avoa- D € M T5yüc xol o và £onépgus olxobyrrec, 1 negl a0 BoÜávriov xoi aóv Blacikéa. ünoyvóvrec aic yevoué£vnc tv noAsuiav yàg xov oit 2gódov , 10iov a1éqovoi fBjaccén váy $zzoeróv và Xsoyliov Ba- » c^ ;, , €» 3.56 2 , c(Laoyv vovroue , vióy yeyovóro I'onyogíov 10 &n(zzv "Ovouoyov- 152Aov, Tifíowv aéróv Óvouáoavrsc. ToUro üxgxocg ó-acueig IHaoiov 1óv zuzoíziov ovoazryóv NXieAac nooftlétAevot (ve niczóv xol oixsioy vztágyorza. zai voxvuiv iuneugov, xoi zoüc Baolsov Z € Ld éxnéumu. ov Tug ixtios xarahaflóvrog Séoyic qvyàc éxeid'ev oilytrat xol zto0c 2doyyof&goovc yívevo«, Iojhog dà dy vij vijoc P 36 [.j 201«0v ztpiaSuoícac và. Baciéug &voymooxe yo&upavo , OU cv tc nioraotv 2Jórvisg 1óv ve flaciía eiquroav xal Bacilstov xul robg-vn' avtoU zgoyeigioDérvac &oyoviec Ótoutovc adv0 ze- ? L4 L , ^ , , A.€ £^ guódsÓmxagiv. | 0 Ó& rovrovc zagaAaflv l'ecogyiv zia xoi éxé- povc &v&iÀs , xol vostQY Tüc usquc zo0c 10v Bacikéa üvéneuws,
2 zov om P :19 àà zàv i»?
atque alter Pulchri agri, alter Satyri portum capit. Aegyptii vero, qui una cum iis navigabant, noctu lembis qui navibus adhaerebant conscen- sis Byzantium confugiunt, et imperatoris nomen faustis acclamationibus prosequuntur. quibus rebus animatus imperator incendiarias naves ad- versus illas classes immittit, atque universas igne consumit. ex quo in- gentibus spoliis ditati, illorum armis ac commeatu in suas naves impo- sito, ad imperatorem redeunt. ;
Per idem tempus Sergius patricius Siciliae dux, et qui in Occidente erant, ignari quae ad Byzantium acciderant, atque imperatoris rebus in tanta hostium incursione desperatis, quendam ex apparitione Sergii im- peratorem constituunt, Gregorii cognomento, Onomaguli filium, quem mutato nomine "Tiberium appellant. his auditis imperator Paulum patri- cium Siciliae praeficit, quem fidum sibi et coniunctum | habebat ac rei bellicae peritum , eumque contra Basilium mittit. huius adventu Sergius ad Longobardos confugit. at Paulus insularibus congregatis imperato- ris epistolas legit; quibus confirmati imperatori feliciter acclamantes, Basilium et electos ab eo magistratus vinctos offerunt. Paulus Georgio quodam et aliis interfectis, eorum capita ad imperatorem mittit, ceteros
62 NICEPHORUS CPOLITANUS
vobg 2 üAlovg civ mÀmyotg wol alulawg noAlotg, dv 08 xol vàc givac àxrsuóv , Vzsgooloug zragémeuwse. — ZSéoywc 0» vijg tavro? ccr5jolac Aóyov alvjoac noüc vüv IlaUXov ixouicO9n. — yreb9ey 1ó Tijg éonfgac no&yuuza »y slovy xol qovylo xexéovn.
B Mer. vobro víxrevos vióg vQ) Backs, 0v Qvóuact Kor-5 oravrivov. mevrexOudexóry Oi voU ÉmticiÓvrOQ uvog diyovotov züvra và Té inzixà xol mÀó(ua vüv Zapaxnvv xorourtónata vijc Bacikevovongc üntycpovy , nÀciovag vatc ünoftaAóvreg vnó v& Ode xol &véuov àyolov xaraAng9sioac, xal moAAOv udy eig vüg vijoovc dot xai elg Kónoov oxtducSuOv, tvfoov 0€ xal atvár-10 ópov TQ fv9 negado9uoóv. l4gríuwc Ó) 0v OtccoXovixr iEóguoroc v náJuv ntigürot vijc Bacikelauc énixgavtot , xol ént-
qtloev voiide mgárrew. — yoqet ngüc Zuwivyiov zavoéixiov 10 ni-
c , * — - , , , xAgv Psvósxiov, zog Tfj «0v Bovipsty OixoíBorva xooo ztagà C flacMéeg vqyvixodra &noorokévra cg àv cvuuaylay zeg* uvvüv 15 xarà vv Nogoxqvüv Mjwyoro, 0ncg e)rÓ T xarà yrvdunv ovu- I 3 ^ L , "E c zto&Eerv , üvazeloo. 08 xol Boviyágove ovvtgyrotw abri. — 0 02 ToUrO vnígysrO. yoáqst dà xal npüc Nuontav tv juccoTQov T0 Énixday Eviaviqv , iy Kovoravrwovnóla onágyovra, Vr dà xol z90c "aov zarglxiov xol vo) Agyouévov faciuxoU "Owdov 156-20 pvo , xal Osoóócuv vüv nodvi0rov TOY facuuxiv youuueéov xa9^ obo ifac(evs xoóvovc ysvóusvov, xol Nuxgrav Pih » » - - / 2 , , ZAv9 gaxo, &oyovro, v&iyüv , tuAoiüc quAag &vapuuvioxtodur, xal éroluovg eivau ovyro£yew. aivQ) xal vyv nÓMw üvouyvóvoa xal dg verberibus atque ignominiis affectos, nonnullos etiam amputatis naribus, extra fines imperii relegat. Sergius accepta fide ad Paulum reversus est. inde pacatus in Occidente status rerum ac tranquillitas fuit. Secundum haec imperatori filius nascitur, cui Constantini nomen a. 718 imposuit. decima quinta insequentis mensis Augusti Saracenorum equi- tatus omnis et classis ab urbe discedit, amissis navibus quamplurimis, quas tempestas ac ventorum impetus disiecerat. harum quaedam per insulas dispersae ad Cyprum usque dissipatae sunt, aliae cum omni sup- plemento demersae. interim Artemius Thessalonicae exsulans de occu- pando rursum imperio nova consilia molitur; quod hunc in modum ag- gressus est. datis ad Sisinnium patricium cognomento Rhendacium lite- ris, qui tum forte apud Bulgaros erat auxilii contra Saracenos impe- trandi causa ab imperatore missus, huic igitur per literas suadet ut se conatibus suis adiutorem praeberet, sed et Bulgaros in consilii societa- tem pelliceret; quae omnia uti postularat facturum se esse promittit. eadem de re ad Nicetam magistrum cognomento Xylinitem Cpolim scri- bit, necnon ad Isoen patricium imperatorii Obsequii praefectum, et ad 'rheodosium notariorum quo imperabat tempore primicerium factum,
itemque ad Nicetam cognomento Anthracem murorum praefectum. qui- bus literis pro veteri familiaritate rogat sibi ut mature subsidio esse ve-
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 63
x x facile. ono0dysoDui. — cà yoagérra oov t090c và faciet Oii D vc0xttUit , xoi vo)g 1 youpuora Óccouévovg xeiotvos xal 222- yoíc elxiLerat, xal «)rol üuooyotct — xol Nuxrra uiv voU vj» à&íav uaylargov xal Osoxiícrov vüg xequhüg rege, roc 06
54AÀovg o) puxQüc alxióuevoc x«i órusscag é&ogleuc Gaéneuwev. Zoráuog. 0à Gua Xiouvví ví) zromQuxíQ xol toic Boviyágoic u£-
L3 , , ^ 2j ^ i] LE d - ? xoc Hoaxhetac xovaAaufláve, ov avroig 0 xai Gm yov £v OccaAovísg &xáris* jovóSvAa 02 .adr0l zgog«yogetovot. — ygá- qst 02 Boviyágoic 0. f'aciksoc dic Tijv elgyv uüAAov &onágoro
10 xai vo)c éy9go)c zgodoitv. — oi 02 elc &aokoyiav xavéorroav av;- yromv airjcavtig xal và zxpóc dQnvnv vmicyrovusvot — xoi zóy P 37 uil ZAgzéuioy oiv 1() &gytepet OcocaXovikrc xol GAXovc ntiovovc deouürag ztQ0g fjacikém m£umovoi, xal Nucivvíov v0U z«rQixiov adv xiqadayv éxveuóvtec airo o1éAAovow, oUrec vt ztQ0g TÀY
15 éavrüv &atyogovy. Ldoréui0v dà oiv 14$ &gyiezucxónq o901—
^ ? ^ , , 3 , € ^ A oc RJ fiàv y «d Aeyouévo xvvgyío &néregsv..— knzaxrv 0£ GjulÀav éni- a:Àégcag TÓv &novumOévrow rüg xeqoAac 0i ToU innodgouíov ni
- 23 n ? H * (Y D E , xovi() üvporruévag (GeurÓumtve. Tovg 06 GAÀovc m&vrac ixi
^A Cu 23 ^- € pevoc xal ràg givac adváv éxveuaw xal Óónuevouc vztgogíaig xav- 290 :àíxact. -- * * ^ T'oiva. otv xazazguSáuevoc zt9o0xaAszot l'eguayóv 1óy 1:7- B »uxGUra Apyigéo néuniy xol &ixáós oU IMagríov wmvóg, aig zoírrc lvduxvivoc , Tjj owvrolo voi XoigroU0 üvacvága, £v v
5 mog£zsuapsv ? 7 f. siyov Petavius. 18 éznorzuivog P: cf. p. 5 12, 35 12, 42 4.
lint, atque urbem aperiant, ac pro imperatore se recipiant. his omni- bus ad imperatorem perlatis, quotquot eas literas acceperant, compre- hensi et flagellis affecti. nec illi factum infitiati sunt. ergo Nicetae ma- gistro et 'lheoctisto capita praeciduntur. ceteri male mulcati et pro- scripti extra fines imperii relegantur. Artemius cum Sisinnio patricio et Bulgaris Heracliam pervenit cum lembis, quos "Thessalonicam subdu- xerant, quae ilii monoxyla vocant. imperator scriptis literis Bulgaros admonet ut bello pacem anteponant et hostes suos sibi in potestatem tradant. illi ad excusationem conversi veniam deprecantur et pacem fir- mam fore pollicentur. mox Artemium cum Thessalonicae praesule alios- que plurimos vinctos ad imperatorem mittunt, una cum Sisinnii patricii capite, quod ei praeciderant; atque ita in patriam reversi sunt. impe- rator Artemium et archiepiscopum in potestatem habens ambobus in Cynegio caput amputari iubet, tum equestri spectaculo dato eorundem capita conto suspensa per Hippodromum traduci. reliquos omnes ver- beribus caesos naribus amputatis et publicatis bonis relegat. Haec ubi facta, Germanum patriarcham accersens quinta et vice- a. 720
sima Martii mensis, indictione 3, ipso die salutiferae Christi resurre-
a. 726
64 NICEPHORUS CPOLITANUS
"TToifovvaMq Aeyou£ro: dexasvvéa. dxxov(lvov , -o1íqe 20v. vióy Keovoroviivov. sig: 8e00£o. |
Olov à xarà voc yoóvovc 2xelvovc mig ag vijoovc vijc «s O/joac xai Oroaolac xaXovu£vac ovuflégnxksv, ot zoüc 10 Kor- Tix() zt£ÀÁyst. xeirvou, zoadgopuely ox Ev. Ségovc d gug Eve- 5 ovnxvíag ovvivéy9s vóv. Suldvriov. fjv90v nieiovov Ort xazvody (uy PEsgebysoOou, PE ov Emi noÀO nwxvovuévov v0U dégog mio agO5voer, xol usrà vÓ nÜg A(9ovg ovorijvou, ivoOijval «e 7j yl vü ls xakovuévg váoq, Zv 5 xol avvQv quoi 7 Opolp
TQÓztQ vo) fivJíov àvado9Tjva« xcov , xaSüntg xui vàc QnOtioac10
Aóyoc Ofoav xol Onouciav vicovc. TQ ümtoq 06 nÀQ9et vd àvadidouérov A9wv àvà nücar xoertorogéoS9o: viv éxelvgv 9 Amocav, ivOfvós ve &quxío9oa Uygic 2AffíOov xol viíjc IAowkridoc zapaSalacolov. | inexxolto9ui 02 v0 npooneMálov Qeidpoy (c
pojdà 9uyyávaw advoU vwà ixavc Cav. 15 Tavv& qacw &xobvcoavra vÓv fjacién vaolaufárav. 9uac
üpyijc &vot. urvónara , xoi iym aivía costo xexirnxe Ouxoxénte- cO. ivrtUO ev Aomnóv xav vijc etosfteluc Voravot xol vOv iegdv eixoviouárov uelevü viyy xoduosow cc éx váy vobvum idgvotoóc ve
^ , /, 2! ^ , D 38.4 xai zgooxvv5Qotcogc ycyovévos olóutvoc v0 vegáoTioy , xoxàc clódc. 20
ixoi0oxtv dà vüv AaÓv vÓ olxeiov énsye(ge: dÓyua. — r0Al0l yov viv dfguw vic ixxMgolac GzxcAoqógovro. | i0 02) xal ol 2j» "EA-
1 océgs v$ vóv? 8 cj yy sustulerim.. an zzv y5v ( vj» ix vóv Ai&ov cvozücav)? 12 ixsios? an éxeivg? 19 usis- züv P
ctionis, in tribunali quod novemdecim accubitorum dicitur, Constanti- num filium imperatorem coronat.
Neque vero praetereundum est, quid ad 'Theram et 'Therasiam Cretici maris insulas sub idem tempus acciderit. nam ineunte aestate fumidae et opacae nebulae vis ingens e profundo maris erupit, ex qua longe lateque densatus aér in ignem exarsit, quem lapideae moles sub- secutae cum Hiera (quam vocant) insula coaluerunt. hanc insulam, ut et ambas illas quas diximus, 'Theram ac 'Therasiam, eodem modo ex alto emersisse ferunt. ceterum tanta fuit erumpentium lapidum copia, ut totum illud mare consterneret, indeque Abydum usque et Asiatici li- toris oram eiiceretur. quorum etiam lapidum ardore, quoquo delati erant, ita maris unda concaluerat ut ne admotis quidem manibus susti- neri posset. .
His, ut aiunt, acceptis imperator haud dubia divinae irae indicia reputans, quibus de causis excitata essent anxius cogitabat. ex quo demum de oppuenanda religione ac sacris imaginibus evertendis consi- lium cepisse dicitur, quasi ob earum collocationem et adorationem tanta illa prodigia contigissent, perperam omnino istud interpretatus; atque etiam populum ad suam sententiam traducere conatus est. quamobrem
a. 727 plerique calamitatem ecclesiae lugebant. at qui per Graeciam et Cy-
dünn. d. uan di-.;
— —
—
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 65
Aída xol zàc KvxAdÓac vioovg olxotvreg o0 z900iusvot 10 Óvo- ceífürua ngóc zÜv facikéa Óuucraciálovoi:, xol nÀsorov cróAov &Jgolcavrec Koouüv votvoua iq £avroic fiacisvovoi. — aüv d z:9l aütüv. ügyóvvow vic 2dyalaavóg üvouo , voUvo. snousvog
5xui Tío owtzolac avroU ünoyvoóc, oiv jj navonAe tavrüv 7 Bv94 nagídoxs. | Koouüg 0» x«l fripóg vig Xréqavog ovÀAg- q3érreg Tàc 4eqalác üánevupdnoar.
Tà d£ Guytvoutyo 9épet nw. £nzuxó orpareiuera vÀv P 38 , Sagexgváv nora v5c'Puwualov &oyszc xart9tov, dw $yovvro i07Zuépac xol IMavíag óvoualóutro: Nagoxzvol* xol xaralaufá- vovot zt900c TZ» z90xaJiLouévngv Tre Bi9vviag zó)av Ni«cixv xa- Aovuévgv* ini vta xgóvov vic nolwpx(ac iyóuevot 1éAoc üznga- XTOL ATETLÉATLOVTO.
Merà. 0? vaio 0. Bacile0c &39olze nAdorov Anar 1ijc nó- 15 Aeuc zegl à Baoeun , xoi 0vyxoÀei Tüv 1órE TÍC mÓAcOG gyte- oéa l'eguavór ,| xol avyyoáqt x«rà vic xaS90u9£actg viv tizó- »cv Tüv &yíov Tváyxabtv. 0 Óé naQpgrtito: xol Tiv ieQuoiovgv &néfoLtr, Aéymv cg &vev olxovuevixijc ovvódov Vyygaqov niozw 3 / ^ : 3 ^ MALA; , j - ovx éxrí9tpuut. — Exeidev énl üv narQixÜv oixov yevóutvog avrov B 201v vic Loic floreómw uevéLeae yoóvov. — utv? avrüv 0€ ngoga- 2 2 , * LE , , J QíLovzo«. &oytegéos, Ldvaorácir xÀnpuv Tho ueyóAuc )OxxAnoíac vvyyüvovra. — d Éxtívov voyvr noÀlol vw tóctfovvzcw, 000i TÓ
11 xo9:fouévgv P: corr Petavius, 12 xol ixi? 16 izo- yocgsiv Petavius.
cladas habitabant, dogma impium execrati ab imperatore deficiunt, ma- ximaque classe comparata Cosmam sibi imperatorem praeficiunt. quod dum Agallianus quidam ex illius ducibus animadvertit, plane de eius salute' desperans, ut erat armatus, se in profundum maris immittit. . Cosmas una cum Stephano comprehensi et capite truncati sunt.
Inde aestate sequenti rursum Saracenorum equites in Romanorum fines incursionem faciunt, Amera et Mavia ducibus. qui ad Nicaeam Bithyniae metropolim positis castris, aliquanto tempore obsidione ten- tata, re infecta demum reversi sunt.
Post haec imperator ingenti civium numero in palatium collecto una et Germanum patriarcham advocat: tum apud eum vehementius instat ut de sacris imaginibus evertendis scriptum aliquod faceret. quod ille re- « nuit, et episcopatu cessit. "neque enim" inquit "sine generalis concilii &« 730 auctoritate ullum religionis dogma scripto committo." ergo cum se pa- ternam in domum recepisset, illic reliquum vitae tempus exegit. huius in locum Anastasius substituitur , siilotiae magnae clericus. deinceps
Niceph. Const. 5
66 NICEPHORUS CPOLITANUS
Baci.el o) ovvesidevro. OÓyuazt, siueplug nslovac xol alu Oj0Dc vnéucvov. n "Ev à) 02 olo alvo énpártevo ,. Exnfunte Ó: BaoiAsbc zto0c 1üy T0U iJvovc vüv Xabgur tyouutyov, xal v)» a$1oU 9vuyetégu uevaniunevou xol vQ vi Kuavoravrivo slg yvvaiko xovnyyvuot. 6 XQóvov 0? ucraEo nagekSórvroc otouüc voxsntt xovà v0 Buláv- viv , £9? 0 xal nóAtow Erégoug xol yuoou loyvodic énupberau. xal 1:5 OAAovc vt moÀÀoOc olxovc xol iepodc vaobg xol ctoüc C à9oóoc &ÓnixazoffAAAu, ix nodrov flá9ouv advr Pow otc vo)- vy üvazohyac, xal üv Oeiov voüv Ov vijc &y(ac Elgivuc 6ncvv- 10 pov xoAoUot xaréctotv, üg nAgouuitara vio ueyüMgg Pxxlgotac VÓgvzou. ju£9^ Ov xal Ó Zdpxaüíov roU náAci ' Poly và oxij- zrga iS)vovrog ávóguic, Og x«rà «Óv Asyóusrov XEnoókogov xa9óntig9e voU ylvqalov VÓgurou xlovog, xarà y5jc üvcoSev Fopi- 70. Oiuemve 0 và v0U oov Uygi xol elc éviavtüv 0Xov* i0 15 zÀsiGrot T7 ztóAe GC ngotóvrtc xal Ezio) vtiyv odIabóuevoi elg xü- AvBac xaréusvov. ; "dé 0? uerà vfo0ago xol eixoct Er víjc facislac usraA- Aárr& vÓv lov odfoq yakenQ nsg«nsoudv , Qiádoyov 08 vfi; &oyijc D zv vióv Kovoravrivor xarcJaunáre. — 2doróflalog 0£, Oc yau-20 Boóc Kovoravilvov in" àóshgf onüoyc», Gue TQ nigióvri AaQ - (orpurzyóc 0? vo9 "Owixlov Aao9 ezoyyavtv) xal otz dvolv vicow,
10 yo. vsóv margo P 18 yo. 4ógov margo P 18 usc& add Petavius.- 21 zogóvri? cf. 82 7.
itaque multi studiosi pietatis, qui imperatorio dogmati assentiri nolebant, variis poenis atque ignominiis affecti sunt.
Dum haec aguntur, imperator legatos ad Chazarum principem mit-
tit, qui eius filiam peterent, quam Constantino filio despondit. interie- a. 732 cto deinde aliquanto tempore Byzantium terrae motu concussum est, quo et aliae urbes ac loca non minore impetu quassata sunt. ac tum aedes aliae et ecclesiae ac porticus deiectae, et ex ipsis fundamentis quaedam earum subversae; tum quae sanctae lrenes nomine dedicata erat conci- dit, haud longe a maiore ecclesia sita. post hanc et Arcadii quondam imperatoris simulacrum corruit, quod in Xerolopho (hoc ei loco nomen est) suprà caelatam columnam erectum est. et ad annum usque terrae ile motus perseveravit; cuius metu plerique urbe progressi extra moe- nia in tuguriolis manebant. m
a. 741 Leo quarto et vicesimo imperii sui anno ex aqua intercute moritur, Constantino filio successore imperii relicto. Artabazus vero imperatoris gener (Constantini is sororem in matrimonio habebat) cum. iis qui de populo superfuerant (erat enim Obsequianorum dux) ac duobus filiis
".———————M—AMÁv
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 67
(wv 0 uiv fregoc Nvejrac 9ássgoc Óà Nuxggógoc &éxlzyo, xoà vÓ Aeyóutvov ToU ZlogvAatov zz0Íov vOliLevo. — xoi 07) vvgavv(oa . tÜgUg xar a)roU uikttü, rÓv vO0U ztvOtgoU Qüvurov nvOóusvoc* xai üpxo« vüv $20 yeigu. xuttÓcouet Aaóy aUvQ uév eUvovy geodut,
5 £regov à2 eig aciléa ur) 0éy eod ui... Kovovaviivog 08 vi;c Bacilelag xo«r(Gac, nüuorgáv cTtwv& orgaroU inieSáuevog Tijg móA&OG KFSuci, xal vó zi0íov 8 Kgácoc ngocayopeveroe. xovaloaufártt, xai *Aovoaflálo lc(usmvev djkew zoüc advóv, «xg àv Guu Tüv z0A£-
- ula yágw. ffovieioowrzo. 0 dé 40x opu xal Bovi3;c &vexev, 411 10xol zjc Bacikiag «Div xaJoug5owv. Kovoraviivog 08 và vijc vvoavvidoc zvOóusvog, xol Bíciov 13jv üSav naxgíziov z900vz- avrjcavra xol TQ Eípet vüv üvrimáhwy zécÓvro. olo óusvog, xoi 6c 10 facuaxóv doxtvacuévove ovoetóncdov cigidov aj10 , noüg vj 40Qq Gvurouxd)v xalovuévn qvyàg iv9dvós &nuv viv own 15 oíav viv éavzoU nigiemoujoaro. xat ubTol eÜvoiwGc vrodcsóuevot - iveuórovg a)r cvvOrnxag O:iwxscov c ucygic o(uerog vaio a)voU üviMéoOoi TÓv xivÓvvov, xai IMdorflatov aloyodc Óvoqu- pobvrec xaJifoiov. ^ ueraor(ALovroe woUv xal Zucívviov vÓv züQíziov ovuqgora xaSíovov Guo TQ n^ avidy ovoevryovuéro 20 viv: Opozroiuv Asyouéro Aag, xal ünavrtg xorà Ldgroflálov ópdic iyegovv. Otogávgc dà üv Mover. ixálovv, cTjv ToU payíaroov. GSluv. Qiénev xol 47v. flacikéng xyotíav eig Bvbávrtov &zon)xoÀv , 24oraftá;o ztgocezí9'evo xal Bucdéa &vexijovrves xuà 11 zgo)zavincavro Petavius. 13 evrovsg? 14 rj z709«
Tj vOv dvar.? 18 usezactsuAcusvor? 20 Asyouévav ?.
Niceta et Nicephoro in Dorylaei campo stationem habebat. hic audita soceri morte de invadenda tyrannide consilium capit. quare populum omnem quem in potestate habebat sacramento adigit, fidos sibi ac bene- volos fore, nec alterum imperatorem recepturos. Constantinus simul at- que imperii compos factus est, cum delecta exercitus parte extra urbem in cáàmpum cui Crasso nomen est egreditur, simulque Artabazo mandat ut ad se veniat, quo inter se de propulsando hoste deliberent. nec mi- nus ille sua sponte maturabat, ut et consilio interesset et eum imperio
rivaret, interim Constantinus, audita tyrannidis fama, cum insuper
iserum patricium in occursu ipso a contraria factione peremptum esse cognovisset, quae more imperatorii exercitus instructa veniebat, propere digressus ac saluti consulens ad Orientalium regionem confugit, qui hu- maniter eum excipientes cum iureiurando fidem insuper obstringunt, se ad mortem usque nullum pro eo periculum esse detrectaturos. mox con- tumeliosas in Artabazum voces ac convitia iactant. ad haec Sisinnium patricium cum 'Phracensibus copiis, quibus praeerat, ad suas partes pertrahunt, collatisque in unum viribus contra Ártabazum procedunt. nam 'Theophanes cognomento Monotius, qui magisterii dignitatem gere- bat et Byzantii imperatoris partes agebat, ad Artabazum defecerat, eum-
68 NICEPHORUS CPOLITANUS
Bvtavrlovg &vénei9ev. c Kuavoravitvyog vt9vijkti, | 40v. 02 viov Nuxggópgov vovvoua. x«zà v1 Opcxnv 1óre ovoutryotvra uera- níunevoi, xol oiv vi) mtgl aUTÓv o1QaTQ zgüc qvAoxijv Tijg nó- Asc éyxad laovroi. vv facii 0? vzqorvdv oc ucv ünevóqAov
C oic 0? xol éxfpoic xarypxibe. — xol 2dováflalog s090g 10 ovvóvzi5 üua Aog cj nÓÀa plorare, xel a)rixu vOv &ylev üvéovg và. íegà, üzexoviouauva. | vovrov 02 xaxózw liy Kovaraviivog viv Xpovoónolw xoXovuérgy xozohaufláves*. énivevov 02 v0Uto- Gvrixov: Bvlavsíov ngüc 15 2401vidi y5j Óuxxelucvov. xávrat9w Boayir du- volyac zgóvov onsvóot&t, xol zg0c. v5v nÓw ijv Zduogíav xaLotot10 Ouys(uale. v4) Ob éEdic Envyevouéva £vawvaq zóv Fregor viv viv Nw xqvav oroaqyóv vo9 xaAovuévov vGv ZAoutviuxáv orQovov 2401á-. Batoc &nooréAAau, vóv 0? aD Ersgor Nuxgógor tlc Baci ovíqa. Éuoroattóu 0) xarà vijc vv IMouavÓv yoguc, xl và Gxelrng ympla:
D énguatvezo zuxgác. xir. énul9'erou Kovaravaivog xol góc vàg 15 Zágüuc onavridlu , nouo v6 a)1Q ovuulSac xourcudic ergo z0cGrO, TÓY vt vnóvtG ÀaÓv dovicotquevog vijv ve vzotoay abrolc ánooxsviv slomoujoógevoc. | 24oróflatog dà qvyàc ngbüg v1jv.nólav KóLixov xozologàyv xáxci9év GaonAsócac eni 10 Bvlárrir Qyezo« Nuxirag 0d 6 aro vióc xarà Kwuvovavrivov «7v ógusv àxoduito. 20 6 d npóc rt yopíov adt. uáyr ngoofoAr, Mou» zij &uya- Qí« q«xvfj ngoowyogevóusvor , aUtüv uev Nuxiyvov iro£woro , «o0 9d ovvórroc Aao0 nAsiorovg vcagst, . yreUOev àv usylotoug ova
1 rs8 viuo? 4 intrígAov P: cf. p. 55 21. — 15 éAvuaivsro?
que et imperatorem salutaverat, et Byzantiis persuaserat Constantinum esse mortuum. idem Nicephorum filium, qui tum in Thracia copias re- gebat, ad sese advocat et ad urbis custodiam cum his quos secum ha-. bebat militibus disponit: qui ex officio imperatoris erant, partim caeci- tate partim aliis poenis ac contumeliis afficit. Artabazus interim cum suis ad urbem accedit, cuius adventu sanctorum. imagines illico restitu- tae sunt. hunc pone secutus Constantinus Chrysopolin occupat, navale . ex adverso Cpolis in Asia positum. ubi paululum commoratus regredi- tur, et ad urbem Amoriam hiemat. anno insequenti Artabazus alterum. e filiis Nicetam Armeniorum ducem mittit, Nicephorum vero imperatorem coronat. ipse in Asiam cum copiis traiicit. .quam cum eopalationibud infestam haberet, Constantinus obviam ei ad Sardes occurrit; et signis. collatis longe superior fuit. ita exercitu illius in: potestatem redacto, omnibus quoque impedimentis potitus est. Artabazus Cyzicum primo, inde Cpolim fuga petiit. Nicetas eius filius aciem in Constantinum conver- tit, qui ad Modrinam. commisso praelio Nicetam cum. magna militum strage victum in fugam coniicit. magna deinceps imperii Romani ala-:
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 69
qoputc và và ' Poualev diéuerro , Ónnvia e ap^ éxelyovc negl vjv Tic üpyijc Gua 1ü» jugo Xoiorixvoic üvégonye nóAe- pov. | ola yàg xal 00e ovpflaivav voic voi sroig cos zà dewó- P 40 T&TG&, 6g xal 2v qUow tavi?» GnlavOávio9 i xal xa9? £aviije 5lovacO«t (xol vl yàg üAAa AÁytw;) ,. z0AA00c üv iv neiga xa9- totzxévon. £y vovvoic xagvnégregoc Kavozaviivog yevóusvoc ngüc Tà Op«qxixà: zegotoUrot yupla, xol TQ: ve[zer ngootópevev dijg zóÀsog OuxcÀvot vZv Ov vayxraiv dogogár, xul ix vojrov y. ueyálg av d; nülag üvdyxg , dort 09 usylarov uio? 100; Bv- 10 Lavríovg x«rartivovrog voPg z0AAo?g uév ovvífeiwvev 0ig3elge- c9«, üAlovc vnig vttyOv £ovrotc &&o Qénrtw fatonévovc. ot 0à xoi Ódporc EreDov 209g énl vv nvAdv qiXaxac xooflónv £&£- vat vic nóÀeoc. | Kevoraviivog 0à Gnavrac evusvdc iéysero xoi B zégueztOuciro HÓJ40TO. — GvOuc oUv INxijrac imoroaceós xol ucyot 15 XgvoonóAsoc zugaylverou. — .Kovavaviivog ó€ ziü)av. oo) àzi- aí9exot xol xarà vi» Nixouróéov xevaLaufra nó, xol abróv piv xeugiodpivog 0107/0015 cust, MagxehAivov 02 v09 avvóvroc a?rQ &oyiepéoc vic L'ayyonvüv uxroonóleoc vv xig 23 Sérspue. xüxcidev énavtà9Àv nagolaufláreeó Bvlárriov. — Cdováflalog d 90 àzodg&c noóc 17v &v Bid9vvio. Nixauxy zóhiv óuauccibeson, xod vàc ly aiijj ávéntidev. dc djxou ovQaroAoyiotov xol Qéxapív Two, 2xei acpifaAhóuevoc. — 4E dw üMyovg erQerwbrag ngoclafv imi 70
1 s) zeg'] oi )zig? et mox d»égonpa»? 5 yàg] Os? àv] oiuoi? 1 xsQarojco, P v£iyct Petavius pro zcze. zrgocsdoeve. P 21 oixo, P : corr Petavius.
mitas fuit, eum haec de imperio. ae: dominatu contentio. Christianos in civile bellum coniiceret. quae enim quamque atrocia illis temporibus evenire solent, ut vel ipsa natura suimet oblita videatur ac sibi ipsi bel- lum inferat, ceteraque quae dici minime necesse est, haud pauci expe- rientia didicerunt, hoc modo superatis hostibus Constantinus traiecto in 'Thraciam exercitu castra ad urbem posuit; et ne quid importari pos- set, diligentissime aditus omnes interelusit. quae res tantam civitati re- rum omnium inopiam. attulit, ut ingravescente in dies fame plerique con- sumpti, alii e muro praecipitare se coacti sint, alii. postremo portarum custodibus pretio corruptis furtim ab urbe discesserint. qui omnes a Constantino humaniter suscepti atque honorifice habiti sunt. post haec Nicetas rursum exercitu collecto Chrysopolim contendit. huic Constan- tinus obviam procedens ad Nicomediam iterato victum ac captum in vin- culis habuit. Marcellino vero ex eius comitibus, Gangrenorum archie-
iscopo, caput abscidit. inde rediens Cpolin obtinuit. Artabazus fuga in Bithyniam dilapsus Nicaeam pervenit. ubi cum se delectus habendi causa ac contrahendi militis venisse diceret, paucis indidem collectis in
70 . . NICEPHORUS CPOLITANUS
C qpo?piov 30. AeyOusvov. HosLartig &niiv 2yxaraxAelerot, — Kov- avavrivog 8 &azóuoway. ei Oli edroU POxnéac atvór 16 yt pobro., xul obv roic viéotv aitoU Ocojorac él dyüog inztxoo FAxov S9yuufleóst. — 0) z0A0 O£ 10 £v uéoq, xol Xiotrvioc 0 na- 1olxtoc vvgavviüu. iqopá91 x«xà, Kovotarrivov uskerjouc, $q*5 jj dwxyvood elg. T0)G dp 96 noD, éxxóATerat. — uer. TOTO OE xol "Aoráfatog xai ot avx0U viol Tjj adt vuuoola Tj«la910av.
"Tota ovi) 1à "ijs iófac à &9yic 0ia elc no— uer xpóvov o) zolóv xoà Tjv ya» Nugoxqvüv ixorgattóu, dw eÀe ztóhuv l'eguavisciav Tijc Eüqpotrolac yóoac. ^ ^ 10
D ?PC* xol x99? otc vónovc 10 q9ogonoiv éniqiero zá9oc, Gay &v9ouzov yévog énweuópusvov QujAMvé vé xol ügÓnv Engdárie óuecto9r 0^ Uv vic 9ele návroc flovitiott, Doric «0c ropgtovázu ToUTQY TÜY ycoQOv &níüoa. intrilvero 0i zà vijc q9ogüc udAa- crc 7ztpl 10 Bvlávriov. — vgüotit, 0^. ov xol Ot(uora PEaziygc 15 àgalvero* aóz0t oravoosidéic £v e voie vÀv üvJ'gaaov oroleic xol Tv icgOv éo9nucrov énavérsAkov, vaic 9Uocic v& ogóroc xol volc vOv Qvpdv cradoie , 4 0j quinta qotav peyahiy xol i nd n>y evézixvev ec cipia TÓv UAeD gov pajvéorca Voe- G9". (07:69 Ó? fieorpkórec TÀ Ófct ot &vÓ'oczot xol énodseqin:
P 41 uevot é0óxovy evroic (G said Ti0i Gvvodecem. xol elózy9dow à &rv- Ooumorc, xal tico, oc yregluovc 0jj9ev roig 2vrvyyávovot zoogt- jogsvovrtc, xol và zgüc v7» 000v QjuAruéva. &égoic Enero. àg-
a. 743 quoddam, castellum, quod Pusantis dicitur, se coniicit, Constantinus, missa ad eum persequendum exercitus parte, postremo redactum in po- testatem cum filiis vinctos omnes Circensibus ludis solenni pompa tradu- cit. nec multo post Sisinnius patricius coniurationis in Constantinum et affectatae tyrannidis convictus oculis privatus est. eadem poena in Ár- tabazum et filios decernitur.
Hunc in modum constitutis rebus imperii, Constantinus paulo -— in Saracenorum fines expeditionem agit, ab his Germaniciam Eup tesiae provinciae urbem capit.
a. 747 * * * ac quibus in locis pestilentia grassata est, hominum omne genus ad internecionem exstinxit: pauci duntaxat divino beneficio servati sunt, g quam longissime ex his locis recesserunt. praecipue vero Cpoli vis
la morbi saeviit. per quam ostenta quaedam ac prodigia repente visa Sunt; et crucis effigies partim in privatis hominum vestibus partim in sacris apparuit, eademque in ianuis ac postibus conspecta. quibus rebus perculsi ac consternati hominum animi ad imminentem cladem at- que exitium pertinere non dubitabant. tanta vero terroris magnitudo fuit ut a sensibus alienati varias sibi species atque imagines — seque cum peregrinis et deformibus hominibus iter facere et colloq putarent; quos ubi tanquam notos sibi salutaverant, atque; ut moris est
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 71
, Vo» , » P , e 34 govpevot xai &AÀor; quopact zit. éxociuotovuevor eUgovy £igeaiy , - 4 r &4AAQlovg zwwàüg fGÀLovrag. | xai Ó5 oUrw rà nAtiora Hf cuvcv, : 3 * $2 , 3 € , - 23 J - y quod olo RÉ ias oí zt&gugtoLouevoi vOv. &zt01youévenv zupij ^ c - - zt&900.0100vat 1& 00r. xol v7v 0gíay in^ «vroic ztoiiGSG, üAt- 5 yoarol uda nÀcorovg &yav éxxopizovrtg. —Ou0 unyavüg tx vivoG zeguvo(ac xavcoxevalov üzayÓusvoi, voic &yJoqógoi; Loo; savi- , dec &uorguvvéritg xal inl ufya v« yGpíov ünevgtvorreg 10 un- , ^ -
z4vnua, ovr 7t Tü nÀsora (Y ni(ukTQY üxÓcRuU0C Xl (0G Y
» - &vyev ànesi9egav. 1,07 0 xal üpaEoa zo0c vzjv éxqogàv vo9 nAj- 102evc rU» vexgüv qogovusvon vmnoérovrv, Tüw vnolvyiov avraig p; éxagxeiy. Fri Óvrauévo. — 6niioinagi 0) elg Gao xol ot ró-
e - * - - € q0:, Gert xal vüg &vodgovc vüv OsSaguevüv vexgtv iunAgoSijvas , - / eorr. &govpoou Óà &veriuvovro xol Guntküwec uvgvocorro xal xin. ÓisoxánrOvre ngÓc Tj» Tüv Aztlouv ceudQv r&v , € c -
15 xcivoropuovusroi 68 ev evvéfouye vo)c nAslovag Tí oixcv xava- xÀtcrovg n&unav ylveo9o. ztagérewe Ó£ 10 vijc 9pavatoc u£yoic , —- QOL ? , ? , ^ ; -- M ^ , évi&vTOU, xai é& éxtivov ivtÓidov à nisiora, xal xarà uixgOv, ()02:9 14v üpyiv zUSavtv, oUrQ) 0 xal Quqrosrv 3j q90p. vavta 3 [ - 23 ^ - 2 94 3 , 3 , 3 - éxpivtro TOig 0p9& ggovdv cidóguw éx 9ulug &nuoxinzew ópytic, € d € , 395^ ^ - 3€ 3 jw ,
90 zjvíxa. 0 101€ &J'éoc xal Qvaotfüc xoatáv, xal 000t «UT() GvYIjYOUV 19 àjícue qgorjuari, cÀc z&gac bmaqiror xarà TOY Gyíov üztixoricpuey tg VQ: ij; roD JeoU ixxAnolag qeroiaouwr.
1 idoov Petaviuss 2 i£éBotwsv. ov0euos$? 5 zàsiozo: P 18 à?
in via sibi invicem occursantibus, usitata officia praestiterant, eadem illa aliis postea referebant. iis atque aliis id genus spectris exagitati pleri- que iufestis in se gladiis incurrebant. atque eo postremo res adducta est ut paucis superstitibus, cum morientium numero pares esse non pos- sent neque eorum sepelire corpora aut iusta persolvere, quasdam ma- chinas conficerent ac iumentis imponerent. horum dorso instratis asseri- bus, postquam ad locum quendam capacem ac vastum pervenerant, laxata machina ita pleraque cadavera sine more ac temere congerebant. de- inde etiam plaustra ad efferendos mortuos prae iumentorum inopia suc- collbant. ac demum sepulcra ipsa defecerunt. quare et cisternas ex- siccatas mortuorum corporibus complebant, et agros proscindebant, et vineas atque hortos fodiebant, quibus praeter solitum ad tumulandam innumerabilem corporum struem abutebantur. ex quo accidit ut aedes quamplurimae penitus obstructae atque interclusae fuerint. tenuit ea mali vis ad annum usque, quo vertente magna ex parte remisit, ac pau- latim ut excitata initio fuerat, ita tandem pestifera lues desiit. quae omnia prudentibus viris ad iram dei spectare haud dubie videbantur, cum perfidus atque impius princeps, ceterique qui scelerato illius dogmati consenserant, violare sacras imagines per summam essent ecclesiae igno- miniam aggressi.
19 .. NICEPHORUS. CPOLITANUS
"Evisb9zv volyvv dvolgvov. oysóbv dg ysyovvtav v3» nw qoUryv xavouxlUst, ix vv ytopüv xol vv vüjor vij 6a0 Pu- puodoig é£ovolac Xov. n3297 usváyov. | n0 00 voUrov «0v yoóvov oxóAov dxnéunti xoi Tijg vd Naguxqwdw ycpuc, ov Qro 6 vavixairo crgavnyOv ví Kifvggawozóv. xoXovu£rov. orgocroD. 5
D xa9oguíGerat 0à 6 orÓAog x«và viv Kéngor voor... £y9o ovalxa. nóAa xaraigti ix víjg LAlsEdvÓgov nóltwg xal vüv Zagoxqvów ztÀójuov. üztQ 0 ovQuvmyOc ngocuc9óuevoc é&ozuvaloc slontnvtu xuT' &vT0U, zwvQl rt ÓuugAéEac vàc vatc 10 avrdv ogeregl;evat ünayca, xal xarà, xo&roc £v rovc ztoAeulovg zigüc Kwvovavztvoy 10 V76YÓOTEL. |
Merà zodva. abrreron 2 faciet vióc, Ov Zorro inanó- pacc. crvuxotra xul iy Zvgíe otopóc u£yac ylvevoa ,. «ol UAe- S9oc éxei9ev iglorevot u£ywrog. . oi uiv. yàg viv exei nókeuv énl u£yo, 4j yi] negl advoig Cyovev, oi 02 nagà uégog voUro senóv- 15
P 49 9egav. | .AAÀo4 TÓv. vwd ünoxm9eioor yogov zgüc và. vzo- xelueva ztedío, o)v voic veíycou «)voig xol oixuunct 0001 GEO onov, uxor o5ueltv $8 xol vic olxslac uevaotücat- tdgéoenc, j jpuxQQ zoóc. 2jóm Ó£ vwig Fqaouv vüv yüv 9*ücacSci vÀv xarà viv Svglav IMeicozovauíac Quysioov. 221.onpeloig dio PóSv 20 éréguv &voflg&aoa. xévoOev yii» dons Qupjudrn xol kevxorázgv, ovravado9 vot 0d 10517) tjulovoy 9-exv &y9Quntry, quf; viv sv
^
5 voi? 15 inl] OÀot xorcemóS qoav xol imi? 17 eào? cf. ode» p. 25 11. 18 xol] exo? 19 z]v vüjg xarà 72v?
Post haec igitur desertam urbem ac pene ad vastitatem redactam evocatis novis civibus frequentat, quos undique ex provinciis atque in. sulis Romano nomini subiectis exciverat. eodemque tempore classem ad- versus Saracenos mittit, cui Cibyrrhaeoticorum ordinum ducem praeposuit, haec cum Cyprum appulisset, eodem et Saracenorum navales copiae Alexandria profectae sunt. quarum adventu comperto dux noster, in- cursione subita concrematis omnibus, quicquid opum in iis erat obti- nuit, fusisque penitus hostibus Cpolim regressus est. )
Secundum eas victorias imperatori filius nascitur, quem Leonem appellavit. quo tempore vehementi terrae motu Syria concussa est, magnaque exinde clades .consecuta, quasdam enim illic urbes terra in immensam voraginem circumquaque dehiscens absorbuit; aliae ex parte disiectae, nonnullae ex editioribus locis in plana subductae cum moeni- bus ipsis atque aedificiis, ac sine ruina e propriis sedibus ad sextum usque miliare et eo amplius translatae. nec defuere qui in. Mesopota- mia Syriae vicina visam a se terram dicerent, cum ad duo miliaria hia- tu vastissimo patefacta aliam velut ex alto terram effunderet, arenae in- star tenuem maximeque candidam. addebant et mulam indidem erupisse,
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 73
Modfuv xozdivow zgouvaqeroUgay. ov z020 yüg TÓ usrazb, xol vic UVnepéxtwva igruov i9vog imiQvév nhnjn Tovrcw n0AAà üpayd Óryepíoao. IMerà 0j vo)ro. oréqet Kowvozavitvog 10v vióv Zdéorra eic 5 BaciMéa, xal eb93c xarà Xagoxnvàv ixovgazsót. — xol yevóutvoc xoà viv Mehernvalov nó zas1ry noAogxía. 8e, | Aoy zoAiv dogváAorov xci nÀdora GxÜAe ixedcv ünsveyxdusvog. iv voítQ 08 àveAesva. 7j Malo, 7j Abyoovo, 7; ad100 yaperi. / Uneg 08 uev 0Aiyov avvéfauve uvjumc üScv , o ztagadgaueiy Óixciov. — ovv 10 »&y9, yàp vuvixatvo. 9énpa qofisgüv xol vegácoviov Eévov 2E dsglov yevéod9ut ovpunvOuaTOg, ÜUntQ z&gl Àvyvow &qüg xorágSav Ói zt&onc égaívero vvxróc, txnAnuiw xoi Óéog uéya roig Siwévoig ipnotoy &nuacgtv. éÓóxe yàg uvroig vg 0i üotépgeg ünavrec vo0
, 2 - 2 , , * * , ^ - c T£TtGyHévOV Q«UTOlG OUQUYIOU J(0QOU 7tàQ i0ULEYOL XOT hc
i5éqépovro. oí Ó ntolysis yevóusvou &S9óoy. OusAÜovro , djucto viv oiavovr fAáfgv moujüusvor nooTt. quoi Ó z0AAol GG ÓiÀ máomc TZc oixovuíruc 0 owUr0v éEaígiv Ouduxviero Oéauo. Koi và uéy vv ücotégev dv vo?row; Qq91, xoóvov 0e vwoc 90 «z7xóroc Zdvactáctoc 0 109 Bvlarriov éreAeéva iegáoync. Kwv- eravitvog dé xaSüma£ nzgóc vjv Vfgw cTZc »xxkgoíag idv xoi agg rjv sVoéBeuxv 1jÓr ünopayutvoc, tc vn roÜ yorrog «v- züv ivaysíov nveójuvoc xwotpvoc, avvodoy isgéuv &99o(tec óxva
14 magoxiwovusvo.?
quae humano sermone Arabici imperii cladem praediceret. nec longo interiecto tempore e superioribus desertis gens nova repentina impres- sione maximas illorum copias paene sine ullo certamine concidit.
His confectis rebus Constantinus Leonem filium imperatorem coro- nat, ac statim contra Saracenos proficiscitur. moxque ut Melitenen at- tigit, obsessa urbe atque capta ingentem captivorum aeque ac spoliorum vim reportat. accidit interim Mariae Augustae coniugis illius obitus. a quo quid memoria dignum exstiterit, praeterire nefas existimo, tum enim horrendum quoddam in aére monstrum atque inusitati terroris aspe- ctum est; idque circa vesperam exorsum tota nocte deinceps apparuit, et contuentium animos incredibili metu ac stupore perculit. videbantur enim astra omnia ordine suo ac statione dissoluta in terram decidere, atque ubi prope illam attigerant, nullo cuiusquam damno dissipari. hoc tam immane prodigium plerique toto passim orbe visum esse me- morant.
Post illud siderum portentum aliquanto tempore Anastasius Cpolita- nus patriarcha moritur. Constantinus ubi semel se ad ecclesiae contu- meliam ac pietatis oppugnationem accinxit, tanquam afflatu impulsuque contrarii spiritus abreptus, coetum episcoporum colligit octo et triginta
a. 750
a. 753
74 NICEPHORUS CPOLITANUS
xut vguixovta xoà vQuxxoolovc vüv ügt9uby vvyyávovouv. | ausvqs D i5oys Osodóotoc 0 vijc "Eqsoiov nóAsoc àgyientoxonog. /— ügyie- pé. 1€ 1ijc nÓAsoc üvaxqovoot Kovoravitvóv swa 10 Tv uova- Av ayijuo ntgifteAgu£vov, énloxonov 8 víjc 00 SvAAalov nó- Asc yeyovóra. 0pov 0 niotstog GxvíOevron, iy Q onsonutjvarto 5 &navreg xaxd xol Óvoosffüc ovpqoorQcuvréc, iv vüwv ieQów elxoviauézov xaSaloscw Gxquvijoarrec, xol (onto vynuoddig en &yopüc vaUra &veO-euóibov.. pe9^. àv xol F'eguavóv 10v &gyigén v09. BvLavriov yeyovóra ,' l'edoyiv 1€ 10v àx Kóngov vfjc vijoov ópjoLevoy ,— xol" Ivvygy 10v ànó Zzlapaoxo? vic Xvolag 10 éni- 10 xv Mavoovo. Tota uri nonjcag Keovotavitvog qos dousio9ot và P 43 ?/ni Og(íxrc zoMonuro, v oic olxiGei Sógovc xoi Idgpeviovc , oUc E ce MMeuvgvaiov nóAeog xai Otodooíov nóLeoc uevaréovag zte- z0lnxt, Tà tlg vijv yoelav abroig &vijxovra quAor(uoc óopnecue- 15 voc. vGUr« roivvr oi BoiAyagot dg £noACorro 9encdusvoi, qó- govc jvov» znagà faciet dcEnoOwu. — ToU O6 7) Ó£tonguévov 0 ye orQurevocqievor zà en) Opdxnc yopla xorérQeyov, xol puxgol 08 pxooU xalovuévov velyovc énc&é9eov. —.ó 0d üvrene&rés xul ovp fla).àv zoAéug eig qvyiyv évoéwaro, xol iioxev üvà xgívoc, xol20 nAtorovg BovAyágovg üvsiÀe. — uev? 09 z0À) zÀOL xol zt xev «)rüv iorQárevotr. oi yovv vüg voUc Cyovvec, (you xol mtrvra- xooíovg ápi9uóv ovvrrelovoac, Oui vo9 EUEdvov ixnAscavrtc
1 f. vguuxocícov Petavius. 80» P 129 ims Petavius £m véigy P 18 jx909] uoi? 22 xol sig mevroxocíag?
numero supra trecentos, cui Theodosius Ephesinus archiepiscopus prae- fuit. urbis porro praesulem Constantinum quendam, qui monachi habi . tum praeferebat, ex Syllaeae urbis episcopo constituit. in eo concilia- bulo fidei canonem condiderunt de sacris imaginibus evertendis, cui ab omnibus impio consensu ac nefario subscriptum est; eaque religio omnis pueriliter in foro anathemate dammata. eadem et in Germanum OCpoli- tanum patriarcham dicta sententia est et Georgium Cyprium et loannem Damascenum, cognomento Mansur.
His rebus postremo perfectis Constantinus oppida per 'lThraciam exstruxit, in quibus Syros et Armenios collocavit, quos ex Melitenen- sium urbe ac 'l'heodosiopoli transtulerat; iisque necessaria omnia libe- ralissime largitus est. haec oppida dum adhuc aedificantur conspicati Bulgari, tributa ab imperatore postulant; quo renuente illi exercitu col- lecto Thraciam depopulantur, ac propemodum ad Longos usque muros excurrunt. sed occurrente imperatore commissoque praelio in fugam coniecti sunt, cumque eos acrius insequeretur, quam plurimi e B interfecti. deinde ingentibus terra marique copiis contra eosdem impe- rator profectus est. classis ipsa quingentarum numero navium Euxino
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. — 75
xoi ztoüc T Toroo yevóusvot norajQ 7ooac 7€ Boviyéoor éxtu- B * , E] 34! ü - 2 /* 3 7 ztoucav xol dogvaAwrovg ovx 0Ayovc ciAov* avtüc Ó& u&yr, ovu- pízag evroig xurà ràg Aeyoutvac MagxéAAac: (qooígrov 02 voUvo , , , lj ^ RJ) , ^ nAgouiraro, Boviy&oov xe(uevov) sic quynv égéyaro xoi n0À- 5Ao)g abrGw» Pxrtvey. — ivreUgev éxeivoi vÓ 3yvrOv | ümeveyxóquevot z:gl &ürmg Óuempsoffebovro , ix wv olxtlbv v0xevv Opijgovc ztgo£uevot. "Ext 2t90c 109701; 0008 excivo viv znapadooueiv &Ziy. — (090 , , M 3 «^ , ^ , iyéovuue q9uvonwgov, xal àv avvi; yeuuiégiov yivevoa a0 xováovquo -. , c D D 10x«l ví Ovrt xgvegóy xal Ógiubvavov, cg Sévrv vwà xol i£aíowov TOig ryvixaUrG 0QUiv AnortAécai Tijg vyoüc ovoíug x vij mpl 2.29 , L4 iJ , j ? ^ , e evijv ovuf&onc music "5v Jéav, ovx à» roig yÀvxéciw vÀaci € , 2 ^ ^ ^ , ^ ^ € - - pióvoy , 4AA0 10 07, 1a9adoS0zegor ,. xol xarà Tjj; &ÀAuvoüc ioyU- cav zoiTQTOC, xül iv &AÀow uiv mÀsíoro:g oic và Tijv oixov- 15 uévgy zónoig, 0)z Wxwra Ó6 vá ve vntQflógeus xal mpoodoxriu xaram&av uvóravo. mi rocoUro Óé xovenvxvoUro xol Óimyyrvev er ^ c , - 23« , , ? , c (UTE Tv vztgnóvii0y ToU Ev&tívov 9üAaocav imi omutíoig éxa- , 3 - ^ ^ L "c M ^ TOY 70V üz0xQvOTGAAcOTva: xar TÓ Tz£ÀUyOQ, tiv& Gi TOUG vzuspxeiuévovc ueyíavovc ürt putdugto xol zAeorove ztoruuGY , xol 20 Er v0U eni IMeonufolav xol IMyj0suxy ztóav &ágyouérgy ztagáxviov g6poov TÓ náysi ovvanontrQo9 vot , 0ià faSovc yooroáonc vij; D vOwxtÜTEC ztjSetc yt xal elc rQiéxoyra ztiysc, er robroic &qá- , , e - ^ , € vov xar&gouytiomc xióvoc. elg duoc Ouxgd vot 0 xovoc vaspgave-
7| atootéusvoi? 16 xeceziuvov vs? 20 róv? et postea £oyousvov? 21 B&9ovs zs z09.?
mari navigans ad Istrum applicuit. inde Bulgarorum agros incendio va- stare, innumeros in captivitatem abducere. imperator ipse ad Marcellas, quod, castellum prope Bulgarorum fines positum est, acie congressus bar- baros in fugam convertit, ac bene multos interficit. his cladibus acce- ptis Bulgari de pace legatos mittunt obsidesque liberos tradunt.
Sed neque illud quod eodem tempore contigit praetermittendum est. ineunte autumno immanis hiems et acerrima vis frigoris fuit; ex quo aqua omnis in glaciem durata et adstricta contuentium oculos horrendo atque inusitato spectaculo perterruit. neque hoc in dulcibus duntaxat aquis, sed c admirabilius est, etiam in salsis ac mari ipso contigit. ac cum in aliis orbis terrarum plagis, tum in iis quae ad septentriones iacent, asperrimo gelu omnia concreta sunt. quo adeo constrictum et induratum mare est, ut ad centum fere milia Euxinum pelagus obrigue- rit. eadem vi superiores amnes ac maximi meliori ex parte coaluerunt; tum maritima omnis ora, qua Mesembriam et Medeam urbes alluit, sub- eunte in profundum gelu, ad triginta usque cubitos in silicis soliditatem induruit, ad haec erumpente nivium incredibili copia, in altum exagge-
176 NICEPHORUS CPOLITANUS
orvjxóg vc émupavelag uézor zy zov GALGv elxoot, xul zc evugvijor Tjj 4nsogo viv 9Xerrav cc pr? dwsgivot. Qullec zto1épa. évégac Unoxéxortou. — oUTO T6 ünuv TO ngüc &oxvor Tnt g9v VÓc neis xarà vorov ovvtyooti voic flovkouévoic, , , j3 * e e , ^ ^ , facis v6 qv. và. exslvnc ézovva, 00€ vc 2v roig vv Xabóoor 5 yüjc ueS'ogloic. xol oic aci ooic Sxv9ixoic Évtgi, xoi od 2 9 , , 3 A ' , H 1 c , e &v9guzoig uóvoy &AAO xol xráveci xal (ow érégorg ytvoueva &zuAoroy 0i 5ón ÉvrebOev yevéoSus viv IHoveuc?v vóre 9ükovzav.
P 44 P u£gotg Ó£ vi0t. Óunzevovooig xol 0 üzÀerog exeivog 00 zruyeroU
0Àxüc elg Óiáqopo. ovogrjyvvzon rujuaca, nto elc vocoUrov Vwoc 10. &vígyev coc Og Ooxeiv &ivoi VréQUwuhu. voUrcY ánopguyérro pégr vwà xol vj; Bla vàv ztvsvuzov ovyoiOotusra noóc ve ZLoqvov- Gíav qotorv Or vt víjc Hovrixijc uo(ouc, £pvuvótuzov vvyyóvov, &&ox£AAovot xol &ygt v00 o1oufov voU. EóSelvov xuvoggéovot*: ov- Grguqérra, Óé mgüc avr , xol vóv a0r091 o1evüv nógov vÓv ue- 15 vai nógOuuv ninoucarra, Tüc ixeríguOtv qmcpovc, Tiv T& Oodxrnv xol iiy IAoutrida, GAMACIG ovrivocar, cc 8 éxarépuc ztQóc S'axégav zteLfj ju Xov 3) mot Óuezegouotio9'os etvon v4 fov- - Aouérq. — éxeiO'ev ovvo9ospsva dvà vijyy IHgonovrióa u£yocABó-. B Óov iEeyó9ncoav, dmg 07 o)08 96Aacoe sivoi vÓ Aor o700- 90 z1&Utt0. vOU1CY fv ünoonacOiv vj ÓxgonóAu vob Blavitov z:gogag&ogerut, xoló a)r09: rélyoc megiéoeuev &)g xol vobc &v- ov olxoPvrag cvuueraoxeiy voU cGAOv. xol voUro voy? Ówuge-
(008 éxsivg? cf. p. 64 129. ^. 16 uiza£bo vàv z.?
rata glacies ad viginti alios cubitos sublata est. unde ita mare cum con- tinenti ora coaluit, ut utrum ab altero secretum esset vix quisquam dis- cerneret. sic igitur quicquid aquae obversum Boreae fuit velut in solum conversum pedibus solidum iter constraverat; nec ulla pars eius, prae- cipue ad Chazarum fines ac finitimarum Scythiae nationum, non aut ho- minum gressibus, aut pecudum ac iumentorum patebat. ergo interelu- sum per illud tempus navigationibus Ponticum mare fuit: inde diebus aliquot interiectis immanis illa glaciei moles varias in crustas diffinditur, quae altissimorum montium specie in immensum exstructae sunt. harum avulsae nonnullae abscissaeque partes ventorum impetu ad Daphnusiam, castellum in ora Pontica munitissimum, eiectae sunt et ad Euxini ponti fauces impulsae; ubi confertae ac stipatae , occupatis Bospori angustiis et oppletis, continentes ambas, 'T'hraciam videlicet cum Asia, eoniunxe- runt, adeo ut ultro citroque pedibus magis iter quam navibus pateret. inde rursum expulsae per Propontidem Abydum usque dissipatae sunt. ceterum tam longe lateque se glacies diffudit ut mare illic esse nemo suspicari posset. horum fragminum unum ad arcem Cpolis illisum mu- rum ita concussit, ut qui intus erant agitatione illa quaterentur, hinc
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 171
Siv nag? ixértga uon vig üxgon(Atg Tüg üxrüg Quntuninot. 10 08 tog evroic vOv Tijg nóAewg Ttiy Gv vnsguvéotyxe , Ór av- TÓw Té viveg 0E dxgonóAeog ngóg T0 üvtixgU, iv oig và: l'a crov AeyOpevor tógvtas qgotgrov,. zeL7; duenegouobDvro. | cava Ecnda; Suv 5 usylavry Toig vijc nÓAecG evenola* vi) nagadóso yàg xol àdoxr- 19 cc Sag iv ànogle yevóuevor 99rjvoig xoà Óáxgvot nÀsiorotg ovr£zóp£vor év9évóe üzAAdooovto. io : Xoórav. 0à ovx üMyov OuASórrow ,. XxAafhyyüv yérn tijg C favsdv uéravactóvta y); qvyádtg Ountgaat 10v EüSerov. ovre- 10 TéAe 0? aizd)v 10 zÀij9og &yor xai elg &oiDquOy. üxti) xol dixo cíac yiukdac. . xal ngüc vüv zovaqiv 0c 249vávag xoAtirat avrol XGTOIELGOYTOL. T'à. 02 x«zà voóc Olvyovc xol. Boviyágovc éngázrero 10s. ov101 1& ngüg &AAnAovc ovvOéutvor v0Uc uév x Exygüc viv xvosíav 15z75v i avrobg xexvnuérovg xrsivovot , | djyeuóvo. 02 0g éavsoig xa9iozüci Tehéciv üvouu, &rógo coflagóy xci v0 ix vtórgvog S9ácoc Gua iniduxviutror. | ovrog AaÓr avyayeigac ónMrnv xol páyiuoy à aAousiztgo. ziv * Poualtov yagía. xoi qpobgus xuré- TQiyt xagrtQÜg. o0 tÜ QgacU xal avJaOsc Kwvoraviivog 9tu- D 90 oc pievoc vat inawyoyotc &yot xol elg vc Óxruxocíag xavtaxeva- 0€,- x&l taUrAaG inzux(Q orQatQ nÀnoucac di& voU Evscivov zgüc zóv "Targov éénsyapev.. advóc 0é ovgezóy Fregov én«yóusvoc zoüc Ayylalov nóhw mnaguyivevat. — xa9^ Oy Teléaiog iéoyeron Eyiov
9 có I'o4. Petavius, zv I'«4.P vel l'eàerà» Petavius. — 13 xol add Petavius. 23 o)? !
trifariam divisum ad utramque arcis partem oram omnem occupavit, ea altitudine quae urbis moenia transcenderet. itaque nonnulli per constra- tos crustarum aggeres adversum in litus, ubi castellum illud quod Gala- ten vocant situm est, ex arce transmiserunt.. haec omnia ingentem civi- tati metum afferebant: quippe novo hoc et inusitato spectaculo conster- nati atque in gemitus et lacrimas soluti recedebant. pn
Nec longo post haec interiecto. tempore Sclavini patriis finibus ex- torres Euxinum traiiciunt, quorum numerus ad octo et. ducenta milia pervenisse dicitur. hi ad fluvium (quem Artanam nominant) consede- runt. 3129
Dum haec aguntur, apud Hunnos et Bulgaros ista contigerunt. foe- a3, 763 dere illi inter se constituto, Xerensibus, quorum in dominatu erant, in- terfectis, ducem sibi Telesium nomine praeficiunt , arrogantem hominem ac iuvenili audacia ferocem , qui collecta militum manu vicina Romano- rum loca. et castella hostiliter populatus est. Constantinus eius auda- ciam ac violentiam animadvertens hippagogas naves ad octingentas com- parat, quas cum equitatu complesset per Euxinum"mare in Istrum im- mittit. ipse cum alio exercitu Anchialum pervenit, ad quam ei Telesius
Cx
78 jJ NICEPHORUS CPOLITANUS .
dc ovuuaiay xol Xxhafnvóv ovx 0ya niQ9. xoi qrrr9 d$ páyy &c qvyijv écgénero. — ALeiovor 02 váv. ztoXeulev dq? éxusé- gov j£gavg. nínvovot, xul &AXo0( 00x 0Ayot xal Tüv enuparsotéguv &oyoij9uoav. otv: ve 109 ztoA£uov xoaryouc góc 30. Bvüávrweov Kovoraviivoc yero ,' xol otc njyero vv. Qwygnuévov «oic c5. zoArouc xoi volg ix vOv Xeyouérov yownézor Ónuóretg cg &rac- gros. ad10ysigla. zagadídcow. * oi 02 Auflóvreg VEo aslyovc 109 "mpüc TQ ysooale x&uérq àvtikor. «ol vobrov à Aáguogo vóv inzuxóv &yGva. 9epusvoc é99uiufevatr. — us? (ov xal 0o yovoot Aovrijosc ,: 0? iv v$j vijoo xurtoxevácO10uy Xitkía, Ónuoodior-10 TG, ^OÀx)v xovoob yo. xai elg Óxruxoolag Aupüv. fxocTov éyovra. x Oi à? BosAyago: 10. Óvorvyic "TAsolov Seacópsvor voUróv 7t 0100160GyT&G xvelvovat,. xal xópguv avváv xaOuovdotv fro; viv iv abroig Ógyórrov vvyyávovra ,. & Soffivoc Vzijoyev óvoua *- 015 & 9c 10 xÜgoc Os&áuervoc moóc flaciiéa Ouxnpsoflebeson , — elosva «)roU a«iro)usvog (isflaubvora. |^ Boviyágowg 08 oix: 4josoxe 20 nQurtÓusvov*: üAvovieg yàp àv cosvo loyvoiic üviéleyov, olóusvo cc Pouatoig. a?víxa, QovAoOq00uevoi. — cobrovc.ÓOsóu)g Xoffivog qvyàc ngóc Baciéa qiyero. eüGdvov Ó£ &zoovz(Aac Gvüpáv vwüg 20 Tüg yvvoixag aÜTOw xci ToUG ovyyeveig xexQvupévovc £voOY zgüg Zaflivov &ys. | dv vobvoig uevauekn9évrec ot. BosAyagor zal aovol ziéuztovot zto0g (8aouAéa Tovg viv sdo5vg» abvjcovruc. 06 Ói ox
B xsipépov Petavius. 11 Aizgng?
cum Sclavinorum auxiliis haud poenitendis occurrit. ibique praelio vi- ctus in fugam vertitur. multi utriusque gentis hostium in acie caesi, nec pauci etiam e primoribus capti. hac victoria potitus imperator By- zantium revertitur; captivos omnes in populum ac Circenses praecipue factiones ad necem dividit. educti igitur extra muros qui ad Chersaeum spectant ad unum caesi sunt. horum spolia Circensibus ludis spectante populo solemni pompa traducta sunt. in quibus aurea duo labra, quae in Sicilia facta erant; singula octingentarum librarum pondere publice proposuit. ] Bulgari TTelesii infelicitate cognita hunc per seditionem opprimunt, et Sabino cuidam ex ducibus suis imperium deferunt. |qui simul atque rebus potitus est, pacem ab imperatore per legatos constanter petit. quae res Bulgaros non parum offendit; magnamque ex ea re molestiam capientes ob eam causam obsistebant, quod se subito in Romanorum ser- vitutem venturos crederent. Sabinus horum insidias metuens fugam ar- ripit, seque ad imperatorem recipit. ille missis aliquot expeditis, eorum coniuges et cognatos e latebris eductos ad Sabinum perducit. interim Bulgari mutatis animis legatos de pace ad imperatorem destinant. qui reie-
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 79
lóiysro, GAX :iOUg xot) abváv largércvaev. | oi 0d vàc Óvoyc- plac 1oU zsol aXro)c 0govc dvéggartoy. .. xol qovtav 0 xógioc và zt010. zug. faciAéog left adv voi &oyovotv avro) z9üc fluci- Ma. nagayivezau. ... adtüc 0€ vosrove Otóuevog Guo Safitvo avu- 5 na gidgeUoyra aveldioe viv üxosíav xol 10. uigoc 0 xarà Xafivov C axiüe(Zavro, xal dignveotwv ovvoic avveztdero. Tora xorengárrero xarà vjv ngwvny ivductuiva. — Fvt sud viüc Tíxrev0t T0 facis, 0v Nuxürav awóuagtv. vnó O6 vv 2 * , , - v - $, 3 - 23 , * aOr0v. yoóvov o10Aog Tüv Zaguxuvüv £5 Lqguxio &méouc x«r& 10 zv vijGov. XuiMay nugayíiverou* 20 0à dv advz; ovgatwuovixóy ytv- vaíuc. àvtvaSépevov voUrovg urnóév vig dnidog Zvvxórag àné- 7E. | Kozà 0d viv volzr» lyductuva. sloégyeva: Kwovovaviivoc sic Boviyagíay 1d *üv ügygyóv aivüv xevacradérre $20 Xefírov 15 Olagov óvoua Tij; ágijc ueracovijocs Boviyágovc, rant 0^ D. iy adii; Tóxrov &vógo. BovXyagoy 109 BaiayoU. Gosgóv. ot Óé , , ? P et --— - - 2 , Boilyagot qwyádsg iv vaig V0uc 08 zt0zap0U T0U "Iazoov &ane- * — c govro. oàx üMyo: 0d avrdiv xazaxriivovroi, ue9^ av xoi 0 Tó- et dolc3 - t -25 - Y c » L x1oc Gp. T6) &0e.q Boiavg dvcigeitos xol £regor.. &AÀ.oc 0€ vic 20 » 3. - e 2 Zu K , 0 dy B , y 0 ^ &pymv oXTOv, 0» óvouátovat Kounoyávor, ágvg ngooqvytiv € - Gc 00óxei ngoagícoOae, nó viv ioíov OoíAov ávrgé3r. | vóre 07; xol Boviyagíac. nó ' Pouaiev nvolzavora og nAdore yooíu ^ , yéyove xol dior.
5 d£íav P : corr Petavius. 20 zoocgvyov?
ctis horum precibus statim in eos exercitum movet. barbari montis eius, quo undique cincti sunt, angustias muniunt. horum princeps fide acce- pta cum ducibus suis ad imperatorem pervenit; qui fis exceptis, assi- dente Sabino, turbulentos animos et odium illud in Sabinum exprobra- vit, ac postremo pacem eis concessit. ; -.. Haec indictione prima sunt facta. post quae imperatori filius nasci- tur, quem Nicetam nominavit. sub idem tempus Saracenorum classis ex Africa solvens in Siciliam pervenit. sed militaribus praesidiis quae illic erant strenue resistentibus, irrito conatu redierunt.
Indictione deinde tertia Constantinus in Bulgariam exercitum ducit, a. 765 quod Ümaro, quem Sabinus ducem praefecerat, imperio exuto Bulgari 'Toctum genere Bulgarum Baiani fratrem eius loco substituissent. qui sub adventum imperatoris ad saltus Istro propinquos confugiunt. nec pauci tamen interfecti sunt; inter quos et lToctus cum fratre Baiano at- que aliis compluribus occiditur. alius item ex eorum ducibus, quem Campaganum vocant, cum Barnam fugisset ac iam evasisse videretur, a servis suis peremptus est. quo tempore Bulgariae magna. pars à. Roma- nis igne vastata atque hostiliter populata est. |
80 NICEPHORUS CPOLITANUS '
"Hóy 02 4j &áoéfew voU xgurobvroc 2nagorotizero , xol zrüc &DosBlovvcov xal 9) ngocavuxeiu£vov 0. loc yevátevo xal Oue- oxomrevo, qujucra Ob vÀv novatóvrow 10 iegüv 2x9éouuc $Qui-
P 46 xero yu. ToUvrOY yüg ToDc T2» tavrOv OpnoAoyluv qvXá&av- vac xol énl vo) oixelov Ówwuelvavrac cy5uoroc xol vQ voco 5 o)rüy» üv9toryxórag ÓOóyuett moulAoig ffacávoig xoà Ówqóporc odxlatc zaptü(dooar , xol v uév v]v yeveióo ügeic üventu- zQuv, Gv 06 «dv cavrnc vouyÓv flle ünoondvreg üqijoovr. xe qc 0^ &AAov vofc tsgotc zxivaSw, iy olg «dv &yluy và Exrvnal- picto. exeyágoxro, Ou9oavov malovrec. ^ xal uéyrov xol 0990110 po)c zoírov Oubgvrvov xol vüv ucAGv frega, 109 otpuroc QEéxo- zov &zav9ooc oi Ós(Aot0.. — xol nav cc sneév v0 tvGtfg duoO'eiro xol dmmka)vero, xol dontg aviouoU Ocvrégov Xpi- oruxvoig émvévrog náco uror! xaxovoylac éncvostro, OU dic
B ro?) xarà J'ióv Uv aigovu£vovc énqosátew xal zgualvew dono$-15 daLov. 1105 d£ vostov &ylovc ztg0c 10 Tijc olxslac &moslug xo3el- xvouv Bága99ov, xal TQ Óvoosfe av1üv eiSav Jeanionus 2) Bla £Axópevor jj àn&rg Gzocvoüutvow 3 9wntloic nox)envójevor 1) xonueot ÓckcaLóuevor 4j ovgazteloug vÀv ü&wopóvov quioriuodus- y0r, 3) érégoug zcaAvegónorg oU novnooU us9odeleic 17v ündrnv 20 eod cyóutvoi và. énóyyeh ud v6 Tj9érovy xol v0 osuvüv uevapquevvo- pévor ovóAioua. xopiires eroi üvrl kexaguévuyv Ouótizvoyro ,. xoi ec Aoixóv oziuo e09àc ucO9nouóLovzo , yvrodE( «€ Opueiv xav&-
1 zóvcov uiv àv sU6.? 7 iveniumQov? .
Inter haec imperatoris impietas multo insolentius efferri, ac religio- sorum hominum et consecratorum vita omnis irrideri'&c ludibrio haberi. sed in sancta monachorum collegia praecipue vis illa baechata est. qui enim ex illorum ordine in suscepta professione persisterent, ac vitae suae cultum et institutum constantius retinerent, atque illorum sacrilego dogmati repugnarent, variis poenis et exquisitis tormentis subiecti sunt. aliis barba flammis exusta, aut cum ea parte traherentur, violenter evulsa. liis sacrarum tabularum, quibus sanctorum effigies inscriptae erant, illisu capita diffracta sunt. nonnullorum oculi suffossi, alii aliis corporis partibus crudelissime mutilati. ita pietate omni ac religione pulsa, et gentili superstitione denuo velut introducta, scelerum machinae omnes admotae sunt, quibus sanctis hominibus insultare ac nocere stude- bant. ex quo factum est ut nonnullos in eandem secum perniciem at- que exitium traherent; qui illorum impio dogmati cesserunt partim dolo circumventi, partim adulatione decepti, aut pecuniarum illecebra capti, aut magistratuum spe ac praefecturarum militarium inducti; aut. aliis denique nefarii hominis insidiis ac fraudibus irretiti, eiurata professione ac religioso illo cultu deposito, ex attonsis in comatos mutati sunt, at- que ad laicorum speciem traduoti cum uxoribus etiam copulati sunt, et
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 81
OZyovro xal vó zgüc avrai Zomülorro ovvouéowv. éngárttto yoiv vaXra, Og üv Óik nürruv a)róg T6 0 TOv DAOv 9c TÓ yc
ix^ g)roic &riutgroa xol rà vic éxxAgolac xoadvflolZyroc viua. "Erreb 9v ovAMauflávorrat Xréguvóv swa, &vóga 00t0v xal 59toqiAi rvyy&ávovra, uovaoz?» 0 vd oxruutt xal zegieigyuévov iy olo orevwrárQ mzüvv $mdpyovra, wan T2v 0) ucylorov ógovc tOgvu£vov üxotiosuxv, 0 xaXoUct voX óoíov AUScrrlov Aógor. Cyxlruó Tt t)otflag imáyovow o4v) oi ivóct0t, (c mt0AÀoUG, qaotr, i&anazü Qi0oxuv ÓóExc Tfj; zapovonc x«zaqpovev otuav 107c xol ovyyevelag vztgogüv xal vàc facikslovc adAàc ünocoroéqe- cJoi xol zgüc zv uov5om fíov uerupovOuiLeo9ou. — xol i vavrG. nÀnyoic nAciovouc alkuduevo: xal Osojorijouev olxeiv xoa Quxácarréc, TÉÀOQ Oyotvloic adv xurà voUc nóduc cwavreg xol Tv faciuxóv üqoguücavreg z&guifgÓAmv , péyot ajo Atyouévuc 15100 Boóg dyopgüc éAxvcavreg Óuomacav, xal avro) 0 opu iy roig xoÀovuévow váqoi vv Ilskaylov wc xaxoüoyov oi óvo- o:füg ünéoonyav* «vió9i yàg vá Tt vÓv iD» AuvüQruav Guuara xal vüv énl 9avávq ünyyogevu£vav veksvravrow 3en£u- 7:10. nzÀslgtovg vÓv v& iy tÀ«i xal voU orQuTuUTIX0U vzutvüvvovc 20 xa9oTüvrec ,. nQooxvvtiv kegotc eluóga xoouzudusvor, conso inl xuJ'ootuctt &Aóvrac Quéq9eupav, ovg uév Óuxqógoic 9avázoi za- goóidóvzsg , oUc O3 viutoglatg Eévouc xadvnofl&AAovrec, n9 v dzretgo, vztegogiauc zapanzéuztovtec. iq? oic ügxoic feftotov éfov- 7 ióovuévo? 16 Ildieyiov p. 84 20. xaxovoyov?
19 zi:ícrovg 0b rÀv vs?
earum se contuberniis illigarunt. quod ab illis eo animo procurabatur, ut ea re, quantum in ipsis erat, deo ignominiam facerent et ecclesiae dignitatem minuerent.
Post haec Stephanum quendam comprehendunt, virum sanctum ac religiosum , habitu monachum atque angusto tuguriolo inclusum ad radi- ces montis maximi, quem vulgo Sancti Auxentii nominant. hunc igitur sacrilegi homines impietatis accusant, quod multos deciperet, quos scili- cet ad huius vitae gloriam contemnendam impelleret, eoque adduceret ut domo sua, cognatis ac principum palatiis relictis sese ad monasticum vi- tae genus transferrent. ob id verberibus multis affectum et carcere damnatum, postremo tandem reste pedibus alligata, a palatio ad Bovis usque forum attractum miserrime discerpserunt. cuius corpus in eum locum ye Pelagii sepulcra nominant, tanquam malefici cuiusdam, abii- ciunt: illuc enim et profanorum gentilium, et eorum qui capitali supplicio damnati essent, cadavera deportabantur. hinc innumeros tam e magi- stratibus quam ex ordine militari, quod sacras imagines adorassent, tan- quam maiestatis convictos variis cruciatibus necant. itaque alii diverso mortis genere consumpti atque inauditis suppliciis affecti, alii extra im- perii fines relegati. nec ea re contentus imperator iureiurando insuper
NNiceph. Const. 6
Cc
D
P 47
a. 766
C
82 NICEPHORUS CPOLITANÜS
Asbouaro &üzay v)roU TÜ Vzrxoov (0g TÓ Aornüv tixÓvi uj mpooxv- vely &ylcy viv. quol 0à xol cc vv vrvixatvo. Tij; nÓAetG &oyie- géa 9'suopuevot vyyacayra Tà boonoi EvAa Opcuoxévat und? ai- vüv tiyeu vv zQoGxvvoUrrQy Tüg iepüc tixÓvac. ^ TowUrO, TÓw
&ctfovvrov 1 volu5uava. 5
T9 0? adrQ Ure inmorourtón. Kuovoraviivoc «e1à. Boviyá- Qt, xel zaguyiverat o0v. TQ nagóvr. Aog. Cyyórava vic Boviyé- QQv yc, xoal.oxnyvotro zug vv. Aeyouévry £ufoMyv- Begeydvov. zÀóijuov dà &EonMicag evvrchobtv nigl vÓ. Ówgy(u xol £Eaxócue
oxáqr5, vavruxóv 0& nAg9og xoci Oorpovuszuxóy Ex v& TOv totu 10
oto«roylóov xoi écégty yooov QuffaAor iy adtoic üánécvtiher, ave yevéo9os. zégl v& IMeonuflglav xol L4yylaAov và zoAicuera xci ngooztAáLe Bovkyágoi. àvreU9ev obv meguvvnu9érteg oi Bos).- y«got xt, c0 izzuxóv xol nAOQquov Qtacóutvor 134,90c, elg av
Bcc vi Baoiet éroánorro. énzl 0? «0 nAÓiuor ngüc voie &xvaic 15
éxelync aijc 90X4conc xaS«wpuíitero (aA(usvog yào 0 vómog x«l TOig nÀéovot Óvoqogtt«roc), nveUna foiov xe GxAooóv xav. ovii; zveUcav (fogéag 0^ zv lvtuoc) vc ve voUc noóc 1oig xvaic ztgrrgÁyag avvérgnye xol za9r, vU» elankóvrov oix 6Myo v)
Qo9ío xe«rinóvrigEv. — dv vovtou; yov Jogv(in9évre zóv facia 20
- ^ » , - M , € xiÀeÜgai voUG 4&QyovrGg Ouivor zeQuifloAciy vzv 9uÀacoar, cc , ^ 2 , ^ , ^ ^ ^ , &veAéa9ou. vOv &nonyryéviov và oca, xal 77; 5j napadidóvoe,
ov1Q v6 7190c 1& (Soot)eus Gzxro01géyou.
20 QopvfnOévrsc P
subiectos sibi omnes adstringere voluit, nullam se deinceps sancti cuius- -
quam imaginem adoraturos esse. tum urbis patriarcham narrant qui viderunt salutaribus signis in altum sublatis iurasse se ex eorum numero non esse, qui sacrosanctas imagines adorarent. eo usque sacrilegorum hominum impietas provecta est.
Eodem anno Constantinus contra Bulgaros expeditione facta cum suis ad illorum limites pervenit, et prope eum locum qui Beriganorum Embole dicitur consedit. ad haec instructa classe bis mille ac sexcen- torum navigiorum, et classiariis supplementis ac militibus, quos partim ex navalibus praefecturis partim alis ex locis contraxerat, impositis, 'Mesembriam et Anchialum ad Bulgarorum fines navigare iussit. quibus rebus consternati barbari, atque equitum et navium multitudine territi, cum imperatore de condicionibus agunt. sed cum classis ad illius maris littus constitisset, quod importuosus hic locus et navigantibus difficilis esset, subito coortus a septentrione vehemens ventus eversas naves at- que ad littus afflictas confregit, nec exiguam vectorum multitudinem flu-
.€tus oppressit. inter haec trepidantibus omnibus iussi ab imperatore
duces praefocatorum corpora dispositis in mari retibus excipere ac se-
pulturae tradere. quibus perfectis Cpolim reversus est.
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 83
LI "En 02 avéov. xaxà vijc edosfielag 10 tegv vOv NoLzoatuv 0yj40 xudiflgugey. | £09 0c yàp &ydva Exnxüy éxevÓ.e, xal vwac vovrov éurgéna dy uéoq vQ. 9ekzom OufAxtoDos xal advüv £xa- crOv yvvaixa uováorQuxv z490 yctQu qégswv*. nolÀów Te zugü 5223jJovc záiv 9eopérov Vota aXvoic xal Sunvvouácov, ola nzgl 10 ÓyAüü:g xal dyehaiov ovuflatvav £o9€, xdreyvOérrov otto vv &jcuov Pixeivov xal oigywr0» Oujvvcav Óiaviov. — uerà 0i D TaUr& üvÓpac vwüc Tv iv onigoyoig xal üSu)uacuy. PyxAiuact Bagvrároic ovxogartüv vndyet c elc viv ügyyv advQ Guflovisi- 100» zegopuévovc. rovrov d^ 4v IAriloyoc ucv 0 1v Ónuoclav zQuyu&ru» vàg onourQcuc eUrQ OuxouiLor (Aoyo9frgv 0 vo) Ooóuov vj» d&íav oi ztegl và fails xoXotot) , OtoqiLaxrog 02 dy oic nevgix(oic xal orgavuyoig duced , Cri uiv xol AXot Tv z&Qi oU10y &oz05g0gav xal dogvqóguv tvyyávoviec, z90c 02 xal 15co)ro» éxrüc frégoi. — ue? 0D nt0À9 Tijv Opolavy Gnielv. GuilAav Oeo ovraD9a. niguAxócag Jouufieve, xol vj Eze Kuwv- P 48 evavriyoy uév xoi Xrgaviyuv Gdsiqobg Vnáoyorrac 9auáto xazc- Óíxagt, xol 10r rovrov vüc xeqaAde iv cQ Asyouéro vig nóLeug xvriylo ànéreuey, üALcv dà a vobg 0g3o)uotc Géxowe.. xal vij 20v0regaíq ztuQuoxeváler Ty olxsiav vivàc Kuvozaviivov 10 1j; nótug dgyigéog Üpxov xar! a$ro) Pvggjva: xarqyoplav, du- Aéyysi dà quvtgüig &)c ag" atvoU dxnxoévos zéro. và nag viv ztgl Zdviloyov xal OsogíAaxrov uihtrouva. — xal e0OUg Oxeivov
1 dosfslog P 15 o?9s uir ^? 19 ajro)g; P 21 Évog-. xov Petavius.
Exinde fervente adhuc religionis odio sacrum Nazaraeorum cultum contumeliose habuit. commodum equestre certamen dederat, cum ex illo grege certos homines traduci per Hippodromum iubet, adiuncta cuique muliere monacha, quam prehensa manu circumduceret. atque ii multis a spectante populo contumeliis ac sputis etiam dehonestati, cuiusmodi ab incondita forensique plebe par est fieri, infando illo ac turpi curri- culo perfuncti sunt. sub haec primarios quosdam ac praecipuarum di- gnitatum homines atrocissimis criminibus per calumniam aggreditur, affe- ctatum ab iis imperium causatus, seque illorum insidiis appetitum. ex lis Antiochus magister memoriae (quem magistratum logothetam cursus appellare solent) necnon "Theophylactus dux et patricius, cum aliis ple- risque e scutatorum et protectorum numero atque ex aliis ordinibus. quos. omnes iisdem Circensibus spectaculis vinctos circumduxit. postera luce Constantinum et Strategium fratres morte damnavit, ac subinde in Cynegio, loco urbis ita dicto, caput illis abscidi iussit; aliorum oculos eruit. postridie Constantino patriarchae accusatores subornat quosdam ex eius familiaribus, qui Antiochi ac Theophylacti consilia audisse se de
84 NICEPHORUS CPOLITANUS
plv. 2E0giorov 0v afj "Tegla , otra xaAovufrov ffacihixoD noAa- vlov àvinéoo góc sÜgov Gveuoy 100. BvLavrlov xeufrov , zrao£- zzupe, Nunjtav 0! motoflórtgov vij; TOv üylov &noorüAow ix- xAgotag eivotyov ngoyeupiGerou &gyupéa. vaUra 02 ztávvo, énpár- B vero xatà 10v ZLvyovotoy uijva víjc vevóotne lvouvivoc. 5
IM? o) z010 028 utraníuntvo: Kovoravitvov, xo dzo- o14ÀÀu ngóc v0 isgóv qogtíq Énoyosusvor. — ovrexntunti 0£ swa aVvQ TOv flaciuxáv yonuuotéor xouiCovra (v yoauuwrio 0o xax" aP$roU* mig &lg ém5xoov ToU dJ'gow9tvroc àxtios 1«o0 üvéyvo,
malo» a)róv xavà xógorc i^ &yi. Exdorq TOv xurryogovuévov. 10 xol ovrt ini ToU Qufiovog &vevéyxoavtec xaS0ipotoww ,' voU véov zurQuiioyov 790g TQ Owoiwornolo và rouxira atrium vnava- yuooxovrog. xal vjj é&fjc viv ovviO9 «vvQ inzuxzv &yoriay ém- v.v Gurpéne avrbv in^ Üvov nocdxóra, Tíjc wa9é0pac a)rO
npüc roiz óc ioi ToU Luov zttprrgaaelong, xai àxsios Oi£Axeodoi 15 C xoi $n v09 A«oU navrüc óvogmudodal ve xal x«ranvóto9ui. era pev? o) z010 dy v tfjg nóAetG xvvyylo vij» xequlijv ovroU ümo- vur9jvos npoortruye, xol vjv uiv iv v xalovutro Mo 2E- «vr9sicav uevéporv qéosoO9ut, v0 0^ avroU cQ oxomiou du-
cópovow và Tàg Aeoqógovc vic nóAÀswg slg v5v vd Ilehoyiwv 90
xaAovuéviv raqàjv etopuirov.
Iléuzy 9d tyduczivi óflgoylac Gnixgovovorc odyuuósc xal
1 xolovuévo Bacuuxà az eiotío — xeusévo ? quanquam etiam supra |
(p. 50 3): &yor XovcoztóAscog wersiOsiv, meoo)'uAdoatov zj0oiov — j
«síusvov, . 9 voaxoov P . 10 evrà P: cf. p.7 9. | 20 àia- : Gvgavrsg? an O.xcvgiv ?
eo iureiurando firmarunt. statim igitur in Hieriam pontifex relegatur " (est hoc imperatoris palatium e regione Cpolis ad subsolanum positum), moxque Nicetas sanctorum apostolorum ecclesiae presbyter eunuchus in eius locum substituitur. atque haec omnia Augusto mense indictione quarta contigerunt.
Nec longo post tempore Constantinum arcessitum et in lecticam im- positum ad ecclesiam mittit, unaque cum eo quendam ex domesticis no- tariis cum accusationis libello. quem is frequenti concione legens ad singula capita patriarchae genis infligit. ita in ambonem productus in ordinem redigitur, novo interim pontifice criminationes eiusmodi ad aram perlegente. sequenti die ES equestres ludos, quos ex more frequenta- bat, Constantinum in asellum impositum, sella in posteriorem iumenti partem obversa, traduci coram imperat, et ab universo populo maledi- ctis ac sputis appeti, pauloque post in urbis Cynegio capite truncari. hoc uti erat praecisum, in Milio e sublimi suspensum est. reliquum ca- daver per urbis plateas funibus tractum in Pelagiorum, ut vocant, se- pulturam abiectum.
a. 767 Indictione postmodum quinta ex imbrium inopia squalore ac sicci-
DE REBUS POST MAURICIUM GESTIS. 85
£ugüv yéyovs 10 xarüovygue, (og xol aXrLv. dnohikouvyon nv d£giov Ogócov , . & zal và zyuia vnocvéAAeoJou váuuza, &oyá v& u£vemy évzeUO ey xol và Aovigà TOv ixdogslov xevüv vaug&áv- vGy. . éx voUTov flovAcóevos Kavevaviivoc 10v v0) VOaroc 0Axóy D 5 &vaxauviGuy 0v BaAsvzwixyüg 0. ffacilebg xarcoxttaotrv, n0 06 ZABáguam inl viv "Hoaxhelov 49óvoaw vo9 Baci.éoc ««raovoaqérra. xul nAearovc ivOgac veyvivac eig oixodopi;v iuncigovc ix vic va "Pot &gygc evraJ9olcac, z0114 Ts Qanavjuazo avzolc x Tüv Óguoclew »orudázov z000ay0J«006, oUr0 T0 ror0DrOY tQyOV 10diezéAege. | quAÓyQusog O8 uv 0 pucóyoigroc véoc Miídac Kwov- orarivog &yadsixvvvot ,. xal zÓv zgvoóv Gmavra ünodqcavglLet. iy oic ovvéfoavev £y sai viv qóge ztoóSe0 vv qogoXoyovuérav BioZouérav. £bovoc 1à Tijc yiic xagmipere xol yero Oum ztg&oxeG9at, Gc TQ voulcukr. EXyxovra uodlovg ofrov Ouxyogá- 150eo9ou, xoi9Tic 06 &füourjxovra , xal nAdora Qyav Boaysla n&vv P 49 &niuzoÀAtodat z0cÓTQTi. — OntQ Tol u£v Gvorjrou cogooío 1c tíjc Jis xal zgayuásmoy ei95yle QvouíZero, voi; 3 &Ü qporovc: vgav- vídog xol quioyoruaríac toyov xai ánav99uzíac vócoc 2xolvevo. Kaozà 0i vjv ifÓópa» lvduri)va cíxrewo4 vióg Kovorav- 201b , Ov ixáAeocv ZAv9iuoy. — iz 0 10v adiüv xaigóv Nuivac ó Tic zt0As0G z90t0goc Tivà uiv vÀv ix yogóvov ÓiuugJ'ugérza Tic xaJoJxic ixxAnolag üvaxcviza xilouura, Tác vs Ov voic Cxeioe idovu£voic vv zipoódwv olkoi , Gc 'Pouoitot eéxoeva xoAoUot, 1ó B 1 émisiormévoi? 21 óagSaoévrov ?
tate laboratum est, adee ut me ros quidem ullus ex aére suppeteret, sub- sidentibus adhaec fontium aquis, qua ex re factum est ut exhaustis re- ceptaculis balneae conticescerent, Constantinus ea re animadversa in- staurare aquaeductum illum instituit, quem Valentinianus imperator olim exstruxerat, sed Avares postea Heracli temporibus everterant. ergo pluribus ad id eius opificii gnaris ex toto imperio contractis, multisque ex aerario publico impensis pecuniis, tanto operi finem imposuit. sed cum auri mirum in modum in illo Christi hoste cupiditas flagraret, no- vum sese Midam exhibuit et aurum omne in thesauros suos condidit. unde coactis ad tributi pensitationem violenter populis, summa frugur ac pecorum vilitas fuit, usque eo ut tritici modii sexaginta, hordei se- ptuaginta numis singulis addicti sint, ac pleraque exiguo admodum pre- tio constiterint. quod ipsum ad agrorum fertilitatem et rerum copiam tra- hentibus imperitis, prudentiores quique hominis tyrannidi et avaritiae ac crudelitati tribuebant.
Indictione deinde septima Constantino filius nascitur, quem Anthi- mum nominat. sub idem tempus Nicetas patriarcha catholicae ecclesiae 8- 768 aedificia quaedam, quae vetustate collapsa fuerant, instaurat. tum in attinentibus domiciliis, ubi stationes in processibus obiri solent, quae Romani Secreta vocant, tam in maiore quam minore, Christi domini ac
86 NICEPH. CPOL. DE REBUS POST MAUR. GESTIS.
ve juxpüv Oópayue xol 10 plbyo, 709 owtijooc xol Tv &ylov oUcac ià qypgiümv xovodv xol xngoy?rov vAyc elxovoygaqíac ünt£vos. Kwovoravilvog 02 ro?c 16v X«hafgyárv &noovéAke: üoyovvac ,. xol &voxoAsirat oUc énl nAclovog yoóvov nag. «vvoic alyuaAwrio9év- v&c Xpiorixvobc nó Te "lufigov xai Tevéüov xoi Xauododxnc5 TÓV viov, o5)guoic iuoior rovrovc üuenpáuevoc , vov &giOuóv üvrag yg Óuiklev xol zevraxoolov, xol ngüc éavrüv üyayuam xoi juxoà quAoviajodpevog üzéneuye mogsósod'ui oU üv foUAorro txaoroc.
5i £806uy vUeeriuvi, | xavà 10v 2AnoÜaov ufjva, vd (yl 10 cofBázo oréqe. Kovoravrivog vij» £ovrot yvvaixa Eüdoxíav A0 yoUora, xul vj irabgiov vüv vidiv u)voU voc uiv 0vo Xouoro- gógov xol Nuxqógor Kalaugag, Nixürav 02 vofitdoiov. — vij 0i Bacixf;c npoódov xarà v0 dw90g inl riv xaS0Xu]v éxxaj- olav yevou£vgc vnortay énoinouv xal voic nags.dovot yoruara15 Oiévequay ,| 2x. 100 ztaAazlov ügEduevor uéygs vic GxxAajolac rovro éxueAoUvreg. | Óydóg 0i ivÓuxvidivi Gyeron Kwvoravitvog elg. viov ZAtovta yautvriy ix aiio "EXAádog Elg5vgv, xoi v Zextuftgto pop oréget 7€ Qvr)v 4doyoUorav xal vd) vid Ce)tag vOv. yuov énirele.
4 &zó? 6 eneixotg vs iu.?
sanctorum imagines opere tessellato atque ex cera factas eradit. at Con- stantinus legatis ad Sclavinorum principes missis Christianos, qui iam- dudum apud eos captivi detinebantur, recipit, quos illi ex insulis Imbro Trenedo ac Samothracia duxerant. hos omnes bis mille ac quingentos fere sericis vestibus permutatos cum muneribus abire quoquo vellent permisit. ;
Indictione 7, mense Aprili, sabbato sancto, Constantinus Eudociam coniugem Augustam coronat. postera die duos e liberis suis Christopho- rum et Nicephorum Caesares, Nicetam vero nobilissimum creat. cum- que, ut imperatorum mos est, in ecclesiam procederent, ingenti in popu- lum largitione facta pecuniam a palatio ad ecclesiam usque sparserunt. indictione demum octava Constantinus Leoni filio coniugem e Graecia lrenen arcessit. qua Decembri mense Augusta consalutata, eiusdem mox et filii nuptias celebravit,
AD NICEPHORI BREVIARIUM. O T A
AUCTORE DIONYSIO PETAVIO $. I.
Li
vi e YU Sh TED EY) Ei ah M Ms Mar Mbeayen TO Hi 24s Mri Vou RO OSA H1 aset ando ot "(ord t Xx » Du. (AES aS p
bu ek]. jor it: 9$ TNT. h^ pne VenP aad pn (ifi ict 0 dcc e RM n Ue PE PEN m li g-.
, pd Y) N "oet "uo 0E '* d 3o jer HN ^ d : A ^ if os * Vu, d NN LX
^
ri Ad TrMM
PTT TS MT iig PAN EXER. 1 echt pun
À TIR TANE, tie XQdgqaentam
P»
Hs. » , : n " Aries » j LL lxi Er JAPAN no a5 riu NIS "sr Ww UL: dta be "Na en Mb 3b rus a. uou 4.2 n if d as Li ME NC Henr seénilon, Dépiuebn.: gl eu eter age b deo dàdaplo? VISVEDS ECSUMEA ts x nete d tips: nora NN
"T eem e $ rns A ureR $/ * - MEAS Fr. egi armi
] -.
^ : "Ju "ETT
cei kenn Mis ly: iiti? p
mu nimiis K
AD NICEPHORI BREVIARIUM N O T A E
AUCTORE DIONYSIO PETAVIO $. I.
IIPOOEQOPI A.
Ex omnium imperatorum numero neminem reperies qui aut dif- ficiliora quam Heraclius tempora nactus sit aut plura praestantio- raque brevi adeo spatio perfecerit. eadem vero illa tempora non magis olim bellorum tumultibus erant quam hodie narratione ipsa sunt atque annorum serie perturbata. hoc enim citra invi- diam dici potest, nullum hue usque chronicon, annales nullos exstitisse, in quibus non illa praepostere descripta sint, atque ex annorum vel anticipatione vel traiectione vitii aliquid adhae- serit. equidem quantum in illis partim eruendis partim emen- dandis operae posuerim, mihi ipse sum conscius: quantum porro consecutus fuerim, snalo id aliorum iudicio relinquere quam in oratione mea ponere.
Auctores vero ac duces adhibui cum alios plerosque, tum Cedrenum ac Theophanem, cuius Graeca nondum in hanc diem vulgata penes nos habuimus, tum Alexandrinum Chronicon sive Fastos Siculos, quos hoo anno P. Matthaeus Raderus, vir cum primis eruditus, in lucem edidit. horum auctoritate freti non modo quid unoquoque imperatoris anno gestum sit accurate di- stinximus, verum etiam, quod caput est, cuinam esset Tuliano anno tribuendum, qua anni modulatione annales nostri omnes ac chronologiae nituntur. quo quidem nos partim Indictionum, quas duo illi posteriores adscribunt, exacta ratio, partim anno- rum notae velut manu deduxerunt. sunt hi lunae solisque cycli, ac paschatum et feriarum characterismi. quorum methodus ut facilis est, sic incredibilem ac prope necessarium habet usum, ut historiae munimentum ac temporum Ou dici merito possit.
P 50
P 51
90 PETAVII
eiusmodi enim sunt ut sine iis in annorum designatione pluri- mum aberres, imo etiam pugnantia secum minimeque cohaeren- tia loquare; aut si tamen recte aliqua digesseris, in ea fortuito incurrisse, non certo animi iudicio delegisse videare. ac cum diversis ex initiis imperatorum in Fastis descripta sint tempora, nec ab eodem quo anni Iuliani capite Graecorum Indictiones an- nique repetantur, necesse est eundem unum annum aliquid e duobus lulianis decerpere. quodnisi annos illos, ad quos velut ad regulam quandam historiam exigis, certis. notis ac vestigiis distinxeris, nonne, ut paulo ante dixi, ariolari ac divinare sae- pius oportebit? dici vix potest quoties huius ex doctrinae vel contemptu vel dissimulatione peccatum sit ab hominibus eruditis, ut vel eorum casus admonere nos debeat ut in tractandis anti- quorum temporibus ad eum omnia veluti ad normam exigantur. quod ne quis gratis a nobis affirmari putet, uno id in exemplo al- terove periclitandum est, ex iis praesertim quae cum instituto nostro necessario coniuncta sunt. ac primum quod ad Indictio- nes attinet, quibus haec nostra ut et recentiores omnes Graeco- rum historiae notatae sunt, videamus quid de illarum epocha ma- gnis illis atque omni doctrinae genere refertis in Annalibus dispu- tetur. sic igitur anno Christi 562, Iustiniani 36, seribit Baro- nius, omissis deinceps consulibus, qui nulli fere notantur, se Indictionibus usurum ex methodo exemploque Cassiodori. quo illud monendum , eit, quod. etsi numeret Cassiodorus ab in- carnatione, nos vero a. natali domini, unus idemque annus do- ziniest, cum novem tantum menses intercedánt ab incarnationis tempore usque ad natalem ipsius diem; etc. verum, si a mense Septembri. more maiorum numerare coeperis Indictiones , tune Jfet ut non eadem, sit Indietio anni ab incarnatione numerati e£ eius qui exorditur a sequenti natali domini. | saepe enim opus erit ut unius numero crescat annus a, natali domini notatus. | sicque hic ipse annus domini quingentesimus sexagesimus secundus, sub consulatu Basilii vicies semel, Indictionis decimae ab incarna- dione domini, idem si& indictionis undecimae a natalis tempore. quamobrem. cum hoc anno: (Christi 562) Zndictio decima à Cas- siodoro ponatur, undecima ponenda a nobis esset, ipsa incipiente a mense Septembri eiusdem anni quingentesimi sexasesimià secundi incarnationis domini, qui deducitur usque ad vigesimam quintam ménsis Martii anni huius, a quo tempore postea sexagesimus ter- dius incipit numerari. haec ille perplexa sane ac prorsus inex- iricabilia. qui ennos Christi ab incarnatione putare instituunt, ii numerandi ab eo anno sumunt exordium qui aerae Christianae primus est et cyclo notatur solis 9, lunae 2, Indictione 4. ita enim Cassiodorus ad annos ab incarnatione iubet addere 3, ut indictio cuiusvis anni reperiatur. igitur annus primus incarna- tionis notandus est Indictione quarta, qua et aerae Christianae
AD NICEPHORUM NOTAE. 91
primus signatur annus. quod insuper ex decemnovennali cyclo et dominica paschalis die illius anni probatur, quam in exem- plum methodi suae idem Cassiodorus affert; qui est annus Christi 562. hunc enim annum duodecimum numerat cycli decemnoven- nalis, quo pascha incidisse scribit in diem nonum Aprilis. | quae omnes notae confluunt in annum Christi 562, qui cyclum solis habuit 11, lunae 12, Indictionem 10. litera dominicalis A, neo- menia paschalis Martii 22, quartadecima, Aprilis 4, feria tertia. ergo Aprilis nono dominica paschalis fuit.
Igitur si annus aerae Christianae quingentesimus sexagesi- mus secundus, praeditus fuit cyclo solis 11, lunae 12, Indictio- nis 10, et primus annorum Christi notatur cyclo solis decimo, lunae secundo, Indictionis quarto, et qui hunc proxime prae- cessit, cyclos habuit solis nonum, lunae primum, Indictionis tertium.
,Cum autem veteres computistae annos Christi ab incarna- tione numerarent, eamque conferrent in primum annum aerae Christianae, iidem natalem Christi post menses exactos novem imputabant eidem anno desinenti, Decembris vicesimo quinto ; ut incarnatio in eundem cum natali Iulianum annum caderet. at postea natalis Christi translatus est in annum antecedentem, qui proxime Christianam praecessit aeram, ita ut anni Christi ab ta- tali proficisci coeperint, quia primus octavo die post natalem iniit.
Iam vero quod ad Indictionem spectat, ea ex Orientalium instituto ab Septembri mense coepit exordium; et qui hoc secuti sunt, quattuor ante mensibus Indictionem putare coeperunt quam qui ab kalendis Ianuariis eam auspicati sunt: nunquam autem ab Septembri ineuntes illum elegere Septembrem, qui nonus esset ab kalendis Ianuariis, unde aliorum Indictio processit. de quo vide quae in undecimo libro de Doctrina temporum c. 40 dixi.
Quamobrem omnes illi qui a Septembri Indictiones nume- rant, Christum ex vulgari computo incarnatum esse censent In- dictione tertia, natum vero Indictione quarta. at veteres compu- tistae, qui anno primo aerae hodiernae Christi incarnationem ac natalem pariter affigunt, incarnationi quartam Indictionem assi- gnant, natali quintam. quodsi ab Ianuario vel ab octavo kal. Apriles Indictionis initium repetant, incarnatum natumque dicunt vel Indictione tertia, anno illo qui aerae Christianae primum an- num proxime praecessit, vel quarta, si in primum ipsum aerae Christianae utrumque coniiciant.
Ex his evidens est non recte illud usurpari, nos, qui ab natali numeramus annos Christi, in eundem cum Cassiodoro qui ab incarnatione putat annum concurrere, si quidem Cassiodorus incarnationem. Christi statuit in anno primo aerae Christianae, Indictione quarta ineunte, si ab octavo kal. Aprilis computare
P 52
P 53
92 PETAVII
Indictiones instituit, nos autem in anno antecedente Indictione labente tertia, si Indictionum epocham defigimus in kalendis Ia- nuariis aut in Martii die vicesima quinta.
Denique annus ille qui a Cassiodoro ponitur ab incarnatione quingentesimus sexagesimus secundus, sub consulatu Basilii vi- cies semel, Indictione decima notatur tam ab his qui Indictiones a Martio, quam ab aliis qui ab Decembris die 25 aut kalendis lanuarii sequentibus ordiuntur. verum priores a kalendis Tanua- riis ad 8 kalendas Apriles Indictionem adhuc tertiam putabant. concurrebant autem ambo in eandem Indictionem quartam, ipso die incarnationis, Martii 25, a quo scilicet Cassiodorus annum Christi numerat quingentesimum sexagesimum secundum.
Non igitur eodem anno iisdemque consulibus ambo. haec initio conveniunt, incarnationis scilicet et natalis domini. qui enim a natali incipiunt, hoc est 25 Decembris, eorum epocham non sequuntur qui ab incarnatione, hoc est 25 Martii, numerant, sed tribus mensibus antevertunt; ut et Graeci anni plus semisse, qui, quod vel pueri norunt, Indictiones suas olim a 25 Septem- bris, postea vero a kalendis exorsi sunt. quod posterius , ut alios omittam, Gregorius Kspoguevc Taurominitanus archiepisco- pus indicat homilia zig vv egyqv vg lvoixvov 1jv0& voV véov Ézovc.
Ceterum quod de Indictionum epocha dixi, meminisse cum primis oportet eos qui Graecorum historias attingunt, dum im- peratorum annos simul et cum Indictionibus et cum annis Iulianis comparant. nam qui a kalendis Ianuarii annum ineunt, id quod hodierni scriptores faciunt, annum quemlibet ea Indictione no- tare debent quae ex Cpolitana methodo a kalendis Septembris anni anterioris initium habuit, in quam Iuliani anni prinordium incidit, non ab ea quae eodem anno nonnisi 8 vertentibus men- sibus inchoatur. tum vero si qui imperatores exeunte aliquo anno luliano imperium auspicati sunt, non-ab iis cognominari hunc annum, sed ab antecedentibus par est, qui maiore anni parte adhuc imperio. praefuerunt.
Haec levissima quidem sunt, sed a quibusdam minus animadversa; ex quo Heraclii, ut initio praefatus sum , anno- rum ordo labefzctatus est, siquidem primus illius annus Indi- ctione Cpolitana coepit 14, a. €. 610, Octobri mense, ut ex "'heophane Cedreno aliisque constare potuit. «quare anno se- quente, eadem Indictione labente aut ineunte Romana, numerari primus Heraclii debuit, cum antecedentem maiori ex parte Pho- cae 8 occupasset. at illi Heraclii secundum Ohristi 611 signa- runt. ita primus eiusdem imperatoris annus trimestri spatio cir- cumscriptus est. quam labem cum homines eruditi facile de- prehendissent, ita emendare sunt aggressi ut annis Phocae non- nisi 7 attributis pro octavo, qui in Christi 610 incidit, Heraclii 1
LI
AD NICEPHORUM NOTAE. 93
inscripserint. sed illud erat errorem errore corrigere vel veteri potius novum adstruere: nam et Phocae 8 adimere contra histo- riae fidem est, quem constat 8 solidos annos, binis exceptis mensibus, implesse, uti pluribus postea demonstrabimus. sed et Constantini Manassis id versus indicat, ip! 0Àoig Éreow xv) ficog, vvQevvijooc.
et ne sic quidem insequentium annorum vitia sublata sunt. nam Heraclii primus, si Romanam Indictionem sequare, ad 14 ma- iori ex parte referendus est. secundus item cum 14 copulandus, cum .ex illa menses integros 9, ex hac tres sibi solummodo ven- dicet. alioqui et Phocae 1, qui sesquimense fere Heraclianam epocham sequitur, anno quo coepit 602 tribuendus fuit, quei iidem illi Mauricii 20 merito nuncuparunt.
Par huic et affinis error in Iustiniani annos iisdem de causis irrepsit, quod annis Christi sive Iulianis tam Indictionum initia quam imperii annorum epochae perperam illigantur. creatus est Iustinianus imperator kalendas. Aprilis Indictione 5, a quo die tempus imperii numeratur, ut est in Alexandrino chronico: ad- stipulantur et "Theophanes ac Marcellinus in Chronico. annus erat Christi 527 , quo Indictio 5 Septembris antecedentis anni in— choata decurrit. huius imperatoris a. 8, ut est apud 'Theopha- nem Alexandr. Chron. et alios, Indictione 10 ingens Cpoli tu- multus ab Anastasii nepotibus excitatur, quem iidem illi fusis- sime describunt. annus hic in annalibus est Christi 531; id quod etiam Calvisius secutus est. at enim cum Indictio 10 non nisi a. 531 Septembri mense inierit eademque a. 532 propagata sit, necesse est seditionem illam hoc posteriore anno, si quidem Iu- lianos sequimur, contigisse. quod et feriarum characteres con- firmant in Alex. Chronico ubi 778 hoc anno lanuarii 16 Para- sceue fuisse scribitur, et sequenti die sabbatum, inde 18 die do- minicam. hoc vero non alteri quadrat quam 532 anno, cyclo solis 9 bissextili, litera dom. D
Ab hoc fonte in alios eiusdem imperatoris annos derivata sunt vitia. sed insigne hoc est prae ceteris. anno lustiniani 19, Indict. 9 adhuc Iubehbié., accidit paschatis Oieorgogij, ut scribit Cedrenus ac Theophanes. huius, qui nondum editus est, verba subiiciam : xol &yévevo GzLGu.c uéyag iv Botevrto, «cl àwecrgogi] negl ToU dyíov maGya. xol Émoíncov of órjuot vjv dimr0xQEC)GILOV up Qrfoovagfov. 4. à BacilsUg mgocéra&ev € &régav iüopade z9o3jvet xg£a, xol mdvreg o£ soe oct Fagosav xol zgo£Oipav, xal ovósg aj yóatev. OUTE jjaSuev. Q OP mácja yéyovev ce ó Ba- TS ixflsvosv, xol sUgéOn à Aa0g vuorsvov £fdoptàu miguvtQv. egregius sane locus, et quem ab omnibus intelligi etiam Graeci serionis ignaris interest. quare eius intérpretationem ex Miscella subscribam. e£ factus est terraemotus magnus Cpoli et eversio die sancto paschae, et coepit vulgus abstinere a carnibus mense
P 54
94 PETAVII
Februario die Á.. imperator autem praecepit alia hebdomada car- nem apponi; et omnes carnium venditores occiderunt et apposue- runt, et nemo edebat aut emebat. . porro pascha factum, est ut imperator iussit , et inventus est populus ieiunans hebdomade su- perflua. ex quibus colligitur populum praefixum ab imperatore terminum hebdomada solida praevenisse. in annalibus confer- tur hoc in a. C. 545. verum sequenti plane contigit 546 , Tusti- niani 19 nondum evoluto (quod ipsum scriptoribus imposuit), inchoata iam Indict. 9. | in quo vehementer hallucinantur qui aut errorem illum Iustiniano tribuunt, aut ullam omnino paschatis ÓiecroQogmv accidisse scribunt, uti Cedrenus "Theophanes et alii, qui secum ipsi perspicue pugnant. etenim si ex imperatoris prae- scripto, quod canoni consentaneum fuisse mox ostendemus, pa- scha celebratum est, nulla eius profecto óteGrgog fuit, sed vyc ez0xosocíuov £ogric duntaxat, quam vulgus imperitum. cum quartadecimanis contra canonem inierat Februarii 4. hoc enim anno cyclus lunae fuit 15, cyclus solis Romanus 23, lit. dom. G, concurrentes sive epactae solis 7, novilunium paschale 19 Martii, terminus vero kal. Apr.; quae cum concurrentibus dant feriam 1. quare prorogandum tempus ex canone, et Aprilis 8 pascha cele- brandum, ut scivit Iustinianus. rursus ex eodem Maximi com- puto terminus zc zogtwcfaosog vàv dyíov vnucortigv sive Toc ez0xosogiuov £ogrzc Februarii 4, quae cum zgoceraic totidem et concurrentibus nullis dat feriam 1; proindeque diffundendus . dies in 9 Februarii. cum igitur populus ante legitimum tempus in ipsomet termino ieiunium sive quadragesimam vel potius zvrwuxovrasxrQv inchoasset Febr. .4, celebraturus pascha kal. Aprilis, Iustinianus edixit ne ante 8 Aprilis ageretur. itaque hebdomadem unam ad 8 solennes addidit; qua religiosissima plebs interrumpere ieiunium noluit et oblatas carnes respuit. ce- terum in huius explicatione loci mirifice aberrat Iosephus Scali- ger (l. 4 de Emendat. Temp.), cum apud Cedrenum pro 4f, hoc est 4 Februarii, I41, hoc est 14, rescribit, et 53 dies ieiu- nasse populum atque ab esu carnium abstinuisse scribit, cum ex consuetudine 46 tantum dies ieiunio sint attributi. verum ex Maximi computo, quem ipse in calcem libri sui coniecit, mani- feste convincitur. Maximus enim ad eruendam rv cz0xo£oGtov fogriv indagari primo iubet cyclos solis ac lunae ex lunari pe- riodo, tum concurrentes. hae cum 7rpoc8croig, si ullae sunt, et vij zo6zt«ío dant feriam. | quodsi in terminum ipsum dominica dies incurrat, diffundendum esse diem in sequentem dominicam, ut in paschate fieri solet. addit usum 1yugicpuov in a. Heraclii 81, qui est Christi 641.
Hoc ut planius intelligas , scito Graecos quadragesimae ieiu- nium a dominica, quam nos sexagesimae vulgo dicimus, in- choare solitos ; quod quidem ex Maximi computo colligimus,
AD NICEPHORUM NOTAE. 95
ED
ubi 4j ézoxoscótuoc £ogry; 56 diebus ante pascha celebratur. at- que idem apud Albinum Flaccum legitur lib. de Divinis Off. c. de Septuag. his verbis: Graeci proximam hebdomadam, id est sexa- gesimam , sanctificant suo ieiunio, clerici nostri auctore Telesphoro papa sequentem, id est quinquagesimam, qui constituit 1 hebdo- madarum ieiunium ante pascha. cuius instituti ea ratio est. Graeci die dominico et sabbato non ieiunant, excepto sabbato magno, ex praescripto veteris canonis, qui est inter apostolicos 65; cui quidem usus occidentalis ecclesiae derogavit. igitur quemadmodum S. Romana ecclesia, quae z5jv $66agexogzi]v init a dominica quae quinquagesimam sequitur, quaternos dies adie- cit et retro ieiunium promovit ad feriam 4, quam caput ieiunii rituales libri veteres appellant, ut Christiani 40 dies solidos zqjv vevopiGuévQv czojyjv non modo xor» verum etiam cibi omnis observent, propterea quod a dominica 40 ad sabbatum sanctum dies sunt 42, de quibus 6 dominicis &vgorsevro:g exemptis 36 duntaxat residui sunt (ideo quaterni illi dies extra ordinem arro- gandi), ita graeci, qui sabbatis peraeque ac dominicis non ieiu- nant, proindeque de 36 diebus 6 alios aut saltem 5 decerpunt, 10 dies ex antecedentibus repetunt et anteriores hebdomades duas adiiciunt, ex quibus dominicis duabus totidemque sabbatis expunctis 10 sunt dz0cir0r dies, adeo ut universae dz0xgtooiu0s dies sint 56, dzóciror vero 40 vel 41. ex his patet Cpolitanum populum non 53 dies pro 46, ut putat Scaliger, sed pro 56 le- gitimis 63 a carnibus abstinuisse. id ipsum et ex Graecorum horologio didicimus; idque i insuper, dominicam quinquagesimae vocari ab iis vqjv xvii] v TG vugogyov. causam addunt hoc scholio: £iü£vos qoi] 0t 7j TerQat xa magaGxevi) Tüc TvQogáyov pira vqv 9' ecüopev TvQÓv xol ce Ói& roUc Tex irae P171 Terga- Oíreg, xard TOv xavóva ToU iv dy(oig mavoog quQv Nixngogov KovaravuvovnóAtog. quamobrem ante magnam quadragesimam mollius laxiusque ieiunium est. iccirco dominicam quadragesi- mae vocant zgormrv zàv vnórtuv ajot ve dg9odo&Íac. atque hoc unum exemplum sectariis ac zz6 r&6Gc9oxoGryg osoribus, si os ullum haberent, cum silentio pudorem incutere potuit. .
Nunc antequam. ad Nicephori breviarium aggrediar, libet hoc loco chronologica synopsi priores Heraclii duntaxat annos comprehendere , ín quibus potissimum illustrandis operam po- suimus, ut historica serie perspecta facilius quae a nobis dispu- tanda sunt lector intelligat.
P 55
96 PETAVII
SYNOPSIS CHRONOLOGICA HERACLII ANNORUM 418.
"Inno domini 610, . ndict. 18, Phocae 8, cyclo lunae 8, solis 3.
Hoc anno Sergius patriarcha Cpolitanus creatur Aprilis 18, sabbato magno.
Heraclius à Crispo Phocae genero et senatu Cpolitano literis evocatus ex Africa Phocam opprimit, et ex a. d. non. Oct. impe- rium auspicatus est, Indict. Cpoli 14 iam inchoata. moxque Eu- dociam Augustam uxorem ducit.
S. Ioannes Eleemon Alexandriae episcopus saltem hoc auno creatus putatur.
«4. d. 611, Zndict. 1&, Heraclá 1, cyclo lunae &, solis 4. Heraclius Tanuarii 14 die consulatum init. Persae Maio mense Syriam infestant, Apameam et Edessam occupant. Epiphania Heraclii F. nascitur Iulii 7, fer. 4; quae eadem Eudocia dicta.
4. d. 619, Indict. 15, Heraclii 9, post JHeraclii consulatum , cyclo utrobique 5. Heraclius iunior, qui et Constantinus, nascitur in suburbano Sophianorum Maii 3, feria 4. Eudocia Heraclii uxor moritur Aug. 13, dominica. Epiphania Heraclii F. in palatio coronatur a Sergio Octob. 4, Indict. 1 Cpolitana.
4. d. 618, Indict. 1, Heraclii 8, post eius cos. 9, .Her. iun. 1, cyclo solis et lunae G. Heraclius iunior Ianuarii 22, feria 2. coronatur.
P 56 4. d. 614, Indict. 9, Heraclii sen. T, post cos. 8, .Heraclü iun. 2, cyclo lunae solisque T. Heraclius Martinam sororis filiam ducit uxorem, Persae Damascum expugnant.
A. d. 615, Zndict. 8, Heraclii sen. 5, post cos. 4, Heraclü iun. 8, cyclo utrobique 9.
Persae Iudaeam in potestatem redigunt, Hierosolymam ca- piunt, sanctam ac vivificam crucem in Persidem transferunt Iunio mense. Christianorum 90 milia perimunt, Zachariam patriar- cham abducunt.
Constantinus alter ex Martina nascitur et in Blachernis a Sergio baptizatur.
AD NICEPHORUM NOTAE, 97
4. d. 611, Zndict. 4, Heraclii 6, post cos. 5, Heraclii iun. &, cyclo utrobique 9.
Saes a Chosroe missus Aegyptum Alexandriam et Africam occupat. inde ad Chalcedonem usque cum copiis profectus cum Heraclio paciscitur, eiusque legatos secum in Orientem ad. Chos- roen deducit. a quo miserrime necatur.
, S. Ioannes &Aeguov anni huius initio moritur.
S. Anastasius Persa in Sais castris militans Christianam fidem amplectitur, indeque Hierosolymam pergens monachum profitetur.
-4. d. 617, Zndict. B, Heraclii 7, post cos. 6, Heraclii iun. 5. Heraclius iunior kal. Ian. inito consulatu Constantinum fra- trem, Martinae F., Caesarem creat. Persae Carthaginem expugnant.
-4. d. 618, Indict. 6, Heraclii 8, post cos. 7, Heraclii iun. 6. Legati ab Heraclio rursus ad Chosroen missi re infecta redeunt. Augusto mense Cpoli sportularum largitiones sublatae.
-4. d. 619, Zndict. T, Heraclii 9, post eius cos. 8, Heraclii iun. T. Avares in Thraciam irrumpunt et illectum per spem impe- trandae pacis Heraclium circumveniunt. Chaganus cum ingenti praeda revertitur.
.4. d. 690, Indict. 8, Heraclii 10,
post eius cos. 9, Heraclii iun. 8. Cum Avaribus pax composita. Persae Ancyram capiunt.
«4. d. 691, Zndict. 9, Heraclii 9, post eius cos. 9, Heraclii iun. 9.
Heraclius ex Europa copias in Asiam transportat. -4. d. 622, 4ndict. 10, Heraclü 18,
post eius cos. 9, Heraclii iun. 10.
S. Anastasius Persa martyrium obit in Perside.
Heraclius celebrato paschate Aprilis 4 in Orientem profici- scitur, relicta Bono patricio et Sergio €politanae urbis cu- stodia.
Inde cum Persarum ducibus in Armenia et Perside pu- gnat.
Appetente hieme exercitu per hiberna dimisso Cpolim re- vertitur.
Niceph. Const. 7
98 PETAVII
4. d. 698, Indict. 143, Heraclii 18, post cos. 19, Heraclii iun. 11. Heraclius Martio mense celebrato ad Nicomediam paschate contra Persas cum Martina coniuge perrexit, remissis Cpolim
liberis. Sarbarus a Chosroe in Bithyniam missus e vestigio revo-
catur. Heraclius Persidem ferro flammisque populatur, fugientem- que Chosroen persequitur. . in Albania demum hiemat.
4. d. 694, Indict. 19, Heraclü 14, post cos. 18, .Heraclü iun. 12.
Heraclius Sarbazanem et Sarablancam Chosrois duces, nec- non et Sainum tribus praeliis superat. inde hiemem in Albania traducit.
«4. d. 6295, Indict. 19, Zeraclü 15, post cos. 14, Heraclii iun. 13. Heraclius Martio mense per Syriam ad Tigrin pervenit. inde
' datis ad Cpolitanos literis cum Sarbaraza pugnat. multa in eo
praelio supra humanas vires strenue ac fortiter edidit, superve- niente nocte ac praelio dirempto barbari fugiunt.
-4. d. 696, Indict. 1&, Heraclii 16, post cos. 18, Heraclii iun. 14.
Chosroes tot cladibus exacerbatus conscriptis ex omni homi- num conditone copiis earum partem cum Sarbaraza duce Cpolim mittit, partem aliam Saino duci tradit et adversus Heraclium obiicit. Avares a Sarbaraza solicitati Cpolim obsident. sed B. vir- ginis ope liberata urbe barbari pene omnes interempti.
Heraclius, qui trifariam exercitum diviserat, "Turcorum au- xilia contrahit. qui eruptione in Persidem facta reversi postea ab Heraclio perhumaniter excepti sunt.
Sais a "Theodoro Heraclii fratre victus ex aegritudine animi moritur.
Interim Sarbarazas Chalcedonem obsidere pergit.
«4. d. 627, Indict. 10, Heraclii 17, post cos. 16, Nwachá iun. 15, oybla lunae 1, sols 20. Chosroes Razatem ducem fortissimum adversus Heraclium mittit, qui cum "Turcis in Persidem ingressus ab iisdem deseri- tur, anno iam imperii inchoato 18 cum Indict. 1. Hinc regione omni longe lateque vastata, Decembris de-
mum. 12 die, sübbeteg Razatem cum exercitu suo funditus delet.
moxque fugientem Chosroen persequitur.
AD NICEPHORUM NOTAE. 99
-4. d. 698, Indict. 1, Heraclii 18, post cos. 16, Heraclii iun. 16, cyclo solis 21, lunae 2.
Chosroes fugiens Merdasen filium spreto Siroe successorem designat.
Ob id Siroe maiore natu filio ac Persarum principibus con- spirantibus captus ac miserabiliter occisus est Febr. 28 die. Siroes ab Heraclio pacem impetrat; qui literas de rebus a se gestis ad SP QC mittit. eae 15 Maii ipsa die pentecostes in ec- clesia perlectae.
Eodem anno Heraclius Cpolim revertitur, eoque sacrosan- ctam domini crucem transportat. quam insequente vere profe- ctus Hierosolymis restituit.
Postremo ne quid praetereamus quod ad illustrandam hanc P 58 historiam pertineat, Heraclii liberos, quorum quidem apud scri- ptores mentio fit, hoc loco subiiciemus.
Eudocia sive Epiphania. Niceph. p. 18 16 et 25 4. Heraclius sive Constantinus iunior. Niceph. p. 6 13. Heraclii Flavius SUB-
filüi ex. Theodosius] de quibus Nicepk. p. 16.16. Constantinus. Cedrenus et Theophanes.
Heraclius. Niceph. p.17 22.
David
aii Niceph. p. 91 1, 2, 8. Martina
Praeter istos alios etiam suscepisse liberos videtur, ac filias saltem duas. Nicephorus enim p.25 7 Heraclium, dum adhuc in Perside moratur, duos amisisse filios totidemque filias narrat. quare ut masculos ambos Flavium ac "Theodosium esse suspice- mur, filias saltem ab Augustina et Martina diversas oportet esse, cum has ipsas aliquando postea tempore Augustas appellatas esse scripserit p. 31 3.
Ad hos omnes adiiciendus est naturalis filius Ioannes cogno- mento Atalarichus, de quo p. 20 5.
Sed iam ab Heraclii imperatoris historia operam nostram in historicum ipsum transferamus.
Eudocia
Martina
p.98 v. 9. dg zaeg& moÀioig &Óso9ei] eadem fere verba sunt apud 'TTheophanem (p. 948 € ed. Paris.). huius furiae mores prae ceteris elegantissimis versibus expressit Constantinus Manasses.
ib. v. 11. 10 of mtoi viv Zifv«v] addunt Theophanes Zonaras Constantinus et alii a senatoribus ipsoque adeo Prisco Phocae genero solicitatum ad defectionem Heraclium Heraclii imperatoris patrem, Africae praefectum , cuius tum legatus erat Gregoras patricius. sed quod noster amborum liberos pari iure ad spem imperii missos Cpolim asserit, Heraclium maritimo Ni-
P 59
100 PETAVII
cetam terrestri itinere, cum pactione illa ut qui prior pervenisset imperium obtineret, ternetsi adstipulatorem habet cum 'Theo- phane ( p. 249 A) Zonaram, vix est ut credam. | quam enim ridicula Nicetae conditio! cui per squalentes arenososque tractus infinito propemodum circuitu petenda Cpolis fuit; nisi hunc for- tassis non in Africa tum fuisse, sed Alexandria profectum dixe- ris. verum ne sic quidem sine navibus urbem adire potuerit. addit 'Theophanes Octobri mense solvisse Heraclium ex Africa, anno, ut putat, ab orbe condito 6102, Christi vero 602, Octob. 4, feria 2, Indict. 14. verum non secunda feria, sed prima potius fuerit Octobris quarto, cyclo solis 3, litera dom. D. emendan- dus igitur ex Alexandrino Chronico, quod nuper R. P. Raderus noster edidit. «cuius haec verba sunt: Tovro TQ Érc, (8 scilicet Phocae) intofsoeroío, xara Popaíovc "'Oxzafolo y; ivàixzid- voc 19, qjuéoo P. dvagaivovtat mzÀoic [xod XOTO TO Zrgoyyviov xaGrÁlAqv, iv olg wv wel "HodxAsog ó vióg "Hoextiov. ergo Octobris 3, feria 7 Heraclii classis appulit ad castellum Rotun- dum. at "Theophanes zÀoiw xcGtrÀÀousva vocat, hoc est, ut Paulus Diaconus 1l. 18 reddidit, caste/latas sive turritas naves. proinde Octobris quarto fuit feria prima.
p.4 v.8. avógóv nÀqooGavrtg] forte zAoi« pro mAoz, nam zÀqodGor aliquem, pro eo quod est instruere copiis, insolens est, nisi accusativus subaudiatur.
ib. v.9. sUmAotag] quod ad Nicetam spectat, vide num de eo accipienda sint duo illa disticha quae sunt Anthol. l. 4 o. 1.
ib. v. 10. Koícmog ó£] huic Domentiam filiam tyrannus uxorem dederat, quem patricium et comitem excubitorum ait fuisse Theophanes. de appellatione ipsa cum mirifice scriptores discrepent (Priscum enim Theophanes, Zonaras, Nicephorus Callixti aliique nominant), ego Crispum cum nostro ac Cedreno et Georgio Syncello rescribendum puto. in Anthol. l. 4 epi- gramma quoddam exstat sig sixove Koíozov, quo ipsum a ma- gnificentia praedicat, et amplissima quaeque ab imperatore vovet.
ib. ómqvíxa 0i] de sententia propemodum constat: verba ipsa depravata. vide an verum sit zà vivíxo. ó£.
ib. v. 19. ig 0s] vegvfgiouévoc] contigit hoc a. Phocae 5, Christi 607. vide Zonaram et 'Theophanem.
ib. v. 14. of vv dvriüévov yooudrov] Prasinos intelligit, qui Phocae initio faverant et ad obtinendum imperium adiutores fuerant: sed postea contumeliose in eum multa fecerunt et dixe- runt, in eosque vicissim tyrannus omni saevitia bacchatus est. scribit 'Theophanes a. Christi 609 Circensibus ludis haec in eum iactasse Prasinos, zAw tig vüv xoÜxOv Émig, mw TOv voUv &moÀexug. hoc est, ut interpretatur Diaconus, zferum in gabatha bibisti, iterum. sensum. perdidisti. quibus incensus ille multos
AD NICEPHORUM NOTAE. 101
ex eis interfecit, ac postremo Prasinos omnes edixit ugxéci zro- AwsvtGÓoL, in ad esse numero; quod. Diaconus mzitare red- didit. vel potius idem est zoAirsvecOor ac publicum in re pu- blica munus gerere. quo sensu forsitan zuZare a Paulo usurpa- tum est; quomodo et recentior aetas militare dixit pro eo quod est functiones aliquas gerere, ut officiales, scribae, apparitores etc, qui togatam militiam obibant. ex iis mutata sententia Ve- netis illum favisse postea constat, ideo post eius necem Venetum bandum seu vexillum in circo combustum est, ut in Alexandrino Chronico legimus. porro hoc loco zgacíov, "ut erat in schedis, reliquimus.
p.4 v.20. roig zsgl viv Kounscoíov] incenderant et antea praetorium, quo suae factionis homines a Phoca vinctos ad ne- cem eriperent. Zonaras Theophanes et alii. fuit Cpoli nobilis basilica Caesarii titulo, vel vicus fortassis huius nominis, in quo tabernae et aedificia quaedam , quae Iustiniani tempore confla- grarunt. Theophanes a. Iustiniani 36: vovro và Pret uqvi Oxzo- Belo, "ju£oc 9', ivàis. v, £anégoc Ba slag géyovev &unoncuóc péyag iv voic Keagagslov foc Tc Aeyouévic 'Ougextodc 0Àa vd &gyacrijota xci oí mvÀdvec foc ro) Boog. supplendum ex Ce- dreno zoi ixovóq 0À« Td égy. idem Cedrenus o£ ztvÀ veg voU Boóg. scribit, apparet zd Koicegíov vel ntol viv Keicogtov vi- cina fuisse amplae cuidam basilicae lgyaczíjore aedificiaque id genus alia; quae post incendium illud instaurata, denuo sub Heraclii adventum incensa sunt a Bonoso quodam , qui, ut est in Alex. Chronico, usrd v0 fh«Asiv evzOv m) minciov rQv Kei- G«oíov in fuga interemptus est.
p. 5 v. "t Qori0g Ó£ xig] Zonaras, Cedrenus etc Photinum P 60 hunc appellant, Chron. Alex. Photium, quem ait curatorem fuisse rv llàexiüiag, id est domus Placidianae. cuius muneris meminit "Theophanes loco proxime citato, nec non et curatoris Tv Magívgc, quae Arcadii filia nobilissimae titulo insiguitur. utriusque domus in regione 1 .Cpol. censentur. in eodem illo chronico legimus Photium cum Probo patricio Phocam ex aede Michaelis archangeli, quae in palatio erat, abstraxisse zy &' v0U croi pajvóg, Qiegaovcqe ajnéoc deviloag; hoc est 6 Oct. feria 2. sed pro c substituendum est £': nam si eius mensis 3 feria 7 fuit, ut paulo ante dixerat, utique feria 2 eiusdem 5 die fuerit.
ib. v. 18. xcrd Tv ToU Boóg] Zonaras: zo Óà Óvcrqvov GQpuo xovüqvot xard àv BoUv, Év9a qv nipavog , Gg AMyevau, ix qoo xomtGueveguéyn, Sine Boóg Éyovóa , djmto ix Iltgyauov x£xópiGro, ÍE jc sei ó züz0c €)vOpeGro. erat in regione 11 Cpol.
ib. v.93. xe vov (lacíAstov] una cum Fabia, quae, ut ait Cedrenus, Eudocia postea dicta est, coniuge. Theophanes P. 250 €: eicchd div ói Hodzhttog elc Td Bastia ic:égon duo 2co- jiov sarrouigo. éy và) eUxryolo roU dylov Ztegevov iv và moha-
102 PETAVII
zio. Porpn 0i "j evrij dos xol 1j wepvocevpévm evo Ej- 8ozíe A yovora, 271 Fafov d Pugisfqdi mogc Xegyov voU — gov voUe creqdvovg ToU ydpov.
p. 6 v.19. íxrezot z«ig] Cedrenus tertio die Maii a. He- raclii 2 natalem illius consignat. addit Theophanes Indict. 15, ut et Paulus Diaconus in Miscella. in quo aberravit Sethus Cal- visius, dum id in annum coniicit Christi 611. si Indictiones a. C. 312 coepere Sept. 24, anno 610, Heraclii primo, inchoata est eodem Septembri 14 Indictio, quae usque ad Septembrem a. 611 duravit, quo 15 successit. ideo Constantini huius ortus incurrit in a. C. 622, mense Maio, labente adhuc Indictione 15. accedit feriae character ex Alex. ClisonióU, ubi natus scribitur in suburbano Sophianorum, Maii tertio, ferlá 4. quippe cyclus erat solis 5, litera dom. A. proinde Maii 8, feria 4. ' ideo cor- rigendus Theophanes, qui 5 natum scribit.
ib. v. 90. viíoOsrsioOo:r] non est adoptare, sed e sacro fonte suscipere. ita postea Nicephorus noster de Hunnis agens: xal vdg éxsivov yopuerdg ob rovrov cvrv và Ocio Aovrgdi &exvo- Govro Gvfvyor.
,P* 7 v. 9. AaBóvra. zópov] Cedrenus : xoi zd mooc "Hodwietov ysvoueva Eyyoeqa QUIOU xor£ov Ó ó Bacikeog y vij «eig , xg0UGug Kolonov vuv xpo pera TOU qgrov fpn^ "TuhaímaQ? , jouBoov ovx éxolncoc* qilov dde müc z00j6::c;" in eo itaque libro continebantur zd Fyyooga «vr0U, hoc est, ut verba ipsa prae se ferunt, literae quas ad Heraclium ipse cum aliis senatoribus de- derat, quibusque ad invadendum imperium incitarat. tametsi de libello malim accipere quo accusationis capita criminaque com- prehensa. etenim solenne id fuit, ut qui, ab imperatore prae- 'sertim, reus arcesseretur, eius genas accusationis libello scriba Vérbérdtol: Nicephorus noster in fine huius historiae, de Con- stantino patriarcha loquens, quem Copronymus in ordineiti rede- git: cvvexméumst àÉ nva eUrd TOV Baciuxav yoeperéov souí- £ovza àv yoaupezio 0co xot cvrov. Gmceo eig iminoov 70U d'O'goL- GO£vrog éxtigs coU dvÉyvo , molov e/UvQ xard xógouc ig^ Evi ÉndGro rÀv sctyopovulvov. idem narrat in a. Copronymi 27 "Theophanes. porro Heraclii verba perperam hic concepta ut et apud Cedrenum, apud Zonaram ita leguntur: 0c« dg yopupoov ovx imoíqGug, ovÓS qílov &v mowjctug movré. ' sed emendandum tig youoóv, ut et hoc loco: qui socero Phocae non praestiteris: Jidem, qui tandem mihi praestabis? socero enim legendum, non genero: alioqui yegffgóv zotsiv nova loquendi ratione erit idem ac generum se praebere. potest et ex Nicephori Cedreni ac Geor- gii Syncelli verbis alius effici sensus, nimirum Heraclium Crispi filiam olim ambiisse et ab eo repudiatum, de quo minus con- stare video. in Alex. Chron. scriptum est Indict. 1, Decembris 5,
AD NICEPHORUM NOTAE. 103
feria 3 Crispum in clericum detonsum. factum hoc est eodem P 61 anno 612, Indict. Í iam inchoata.
p.7 v. 14. Gd mémag Koíomog] observanda haec appellatio- nis formula. papam vocat, ut opinor, quod in clericum atton- sus esset. alioqui solis pontificibus papae nomen attributum.
ib. v.19. «0 Asyóuevov vig Xcaooag ] proprium nomen est jog. Cedrenus: zoisi ovv eUr0v xÀqgmóv, xol iv vá novi rüc XoQeg ztgiogífet, ut et apud Syncellum. hoc est zn Chorae monasterio claudit. mec recte Xylander soZum vertere iubet. Theophanes in a. 3 Copronymi monasterii huius meminit.
p-8 v.2. sig xAggixov] Theoph. a. 4 Phocae.
ib. v. T. óMyov à 49óvov] anno Heraclii 2 moritur Eudo- cia, uti scribunt Cedrenus et Theophanes, qui diem atque Indi- ctionem adnotat, Augusti 14, Indict. 15. proinde a. 612, non antecedenti, ut perperam chronographi. consentit Alex. Chro- nicon , quod ad Indictionem attinet, nec de die multum discre- pat: »j 7À toU A4wyovcrov uqvóc, vüg cvTQc t8 lvOwriQvog, Quíoc modoTy. si Augusti 13, dominico die obiit, plane hoc anno 612, cyclo solis 5, litera domin. A. qui anno superiore mortuam illam scribunt, bis eam peperisse non animadverterunt, neque ante Octobrem anni 610 Heraclio nupsisse.
p. 9 v. 7. 30 dugívov] schedarum puram putam lectionem expressimus, etsi non dubitamus quin Gugiov substituendum sit. qua. voce inter ceteros usus est Macarius Hom. 1: xol dugiacen ix v5jc Osórqr06 &opira &pquie oUgavíov xdAkovc.
ib. v. 16. ui] Ofzug vvyov] et hic et alibi passim defecta aliquot particulis ac copulis oratio. id quod semel admonere satis est.
p.10 v.1. zóv Bovrgiivov] variant schedae in huius no- minis scriptione, ut nescias Vitulinusne an Betulenus aut Vetule- nus Latine quadret. quippe B literam varie aetas illa pronuntia- vit, de qua re alibi disputavimus.
ib. v. 4. "Hodxieog 03 róv víàv] Theophanes. (p. 245 C): rovro vQ fre& ui Oxrafoio 9, ivà. [? éarépon "Eniwpdveta "ü Svyério "Hocxisiov zo Zeoyíov morQuiggov Ayovara iv 1d sJ- aruoío r0 dyíov Zuigávov iv 1 zolerío. T0 ài AexeuBolo ui AES Tj avrij mur ivà., loiépon "Hodzdeiog 0 viog 'Hoa- xAslov 0 véog, 0 xoi (be dioi, Uno Zoyíov zaTQuCQJOU. at Chron. Alex. Epiphaniam coronatam asserit eadem Indict. 1 et Oct. 4, feria 4, sed Constantinum nonnisi anno sequenti 613, lanuarii 22, feria. 2. mecessario eo quod dixi anno, cyclo so- lis 6, liter. dom. G. ex quo die in actis adscribi coepit annus primus Heraclii iunioris. hic locus quia ad huius historiae àiig- $gncw magnopere pertinet, hic subiiciendus. — xoi dn aUrüs vijc xp vov Tavovegtov puvog inevgdizri yocqea9 a, uera zó (iv ovópezt) facilslog zàv ecorizov quGv O:gmozQv xol psylorov
104 PETAVII
eüsgyeváv DXafiov "Hoaxlelov T0) eU osfisGrdivou Érovg y, xol pito Tov Ümortiov cvroU frovc P. , x«i DAcLov "Hoavàeiov véov Kovoravrivov to) Osogvkásrov cUT0U víoU Erovg «, vÀv eloviov Av yovórov xol eiroxgaróQav. p. 10 v. 8. wv 9vyaríoa 0»] quaenam haec Heraclii filia P 62 Gregoria? Eudocia quidem nonnisi duos Heraclio liberos peperit, Epiphaniam et Heraclium iuniorem, siquidem Indict. 14, a. C. 610, cum Eudocia, quam antea desponderat, nuptias Heraclius iniit. eadem Indict., sed a. 611, Iulii 7, nascitur Epiphania, ut etiam Alexand. Chron. habet. Indict. 15, a. 612, natus est Heraclius iunior. Eudocia quarto postea mense moritur. Epi- phania porro eadem et Eudocia vocata, Alex. Chron. teste, quam Heraclius Turcarum principi desponderat. emendandus igitur hic locus, et Iber vo) vqjv dií«v merouxlov legendum. Gregoriarà Nicetae vot Ipnyogà filiam Constantino filio adim in- fanti despondit. quod, ex p. 24 19 huius libri perspicuum est.
. ib. v. 19. 709 qógov |] insigne hoc forum prae ceteris fuit. in descriptione Cpolitanae urbis p fora numerantur. inter quae Constantinianum nominatim censetur, regione 6 et 8. "Theodo- sianum item regione 5, in qua et portus Prosforianus, quem &z0 Tj zQocgopGc deducunt nonnulli. vide num ex eo nomen illud obtinuerit , quod forum respiceret. Theophanes in a. Co- pronymi 13: dvájÀ8sv 0 faciAsUg iv v q0go cvv và Kovcrav- zívo có dvi£oo zgo£ógo. Curopalates lib. de Off.: zezd uiv Tiv mQüiTQv v0 Xenveufolov, TOU zt Qi QU uev juvovslog xol viv éyiav eluóvov eic zó mogqvgoov V10VLOV mogeyevouévov, ip! oó Ó Grovoog Vrae, 0 zoo qógov Eno eio , emer Ó 0 Baciede. Cedrenus in Constantino : sol TOV gógov ÉnriG6 uere ys tàv Óvo payday iuBolov, xol àv avrà vrÀ qOQco xíove uovolv9ov xol anne Éorqosv. forum hoc igitur Constantinianum fuit.
. v. 14. Xocpóe 0i] quae de Saito narrantur. hoc loco, vix A ut certam iis in annorum ordine sedem attribuas. etenim Cedrenus anno Heraclii 19 Saitum hunc, quem ZwWv appellat, a Chosroé missum ad Chalcedonem exercitum adduxisse ac cum imperatore collocutum esse scribit, cum eodem anno pascha ab Heraclio celebratum esset. quod quidem in magnis illis Anna- libus confertur in annum Christi 6291. erat Indictio 10, non 9, ut illic scriptum est. apud Theophanem de Saé legatisque tribus in- Orientem missis verbum nullum. Alexandrinum Chronicon colloquium hoc cum Saé atque Heraclii legationem ad Chosroém notat Indict. 4, etsi Indictionis 3 lemma praefixum sit. subiicit enim : rovro TOS Ére. inl Ztgylov memQuiQyoU Kovoravrwovzó- Asog dmó v5gc c tf)oud0og vàv vucruóv ivàwr. Ó' etc. sed multa ordine suo luxata et alienis titulis subscripta sunt in eo chronico. proinde totus hic locus vovv và Erst éxl Zeoyíov ma- vQi&Qqov etc. p. 882 ad Indict. sequentem referendus est, quae
AD NICEPHORUM NOTAE. 105
est 4, Heraclii 6, Christi 616, siquidem p. 888 kal. Martii fe- riam 2 fuisse dicit; nempe cyclo 9, litera domin. C. igitur a. C. 616, Indict. 4, Heraclii 6 Saés castra ad Chàalcedonem applicuit, et 6 annorum prochronismus a chronographis et histo- ricis commissus est. nam quod illi a. Heraclii 12, Christi 621, imo, ut postea demonstrabimus, 622, ea contigisse volunt post pascha, falsum inde convincitur quod anno Heraclii 11 copiae Romanorum in Asiam ex Europa translatae sunt. atillud ante Saae colloquium legatosque missos fieri non potuit, ut ex Nice- phoro nostro evidens est: nondum enim Heraclius expeditionem adornarat. sane quae de Saito diximus, diu ante Heraclii pro- fectionem ad Chalcedonem cum imperatore transegisse, adstipu- latorem habent Georgium Syncellum, ex quo Cedrenus ista trans- tulit, sed nominum, de qua mox disputabimus, affinitate dece- ptus alieno tempore reddidit.
p.10 v. 18. dysuóve vàv llegcwxóv] Ziv hunc appellat Cedrenus et Alex. Chronicon. cave autem cum altero confundas, quem Zmv postea vocat idem Cedrenus ac Theophanes, Paulus Diaconus Sathin. quae nominum affinitas mirifice chronographis atque annalium scriptoribus imposuit. proinde sic habeto, quin- que omnino duces a Chosroé contra Heraclium missos. primus est Zóágc, quem Saitum appellat noster, a quo Alexandria Ae- gyptus atque omnis Oriens vastatus est. hic quod Heraclium vi- P 63 vum ad Chosroém non adduxisset, detracta cute miserrime periit, ante omnem Heraclii expeditionem, cuius ille legatos tres e Bi- thynia in Persidem secum abduxit. | secundus est Sarbarus, de quo crebra deinceps mentio. idem hic Sarbanazas a Cedreno et "Theophane vocatur a. 18, et Sarbarazas, qui ad oppugnandam Cpolim missus in itinere revocatur a Chosroé, iubeturque copiis cum $Sarablanca coniunctis cum Heraclio pugnare. tertius est Sarablancas, de quo meminit Cedrenus ac Theophanes a. Hera- clii 14. quartus est Sais, cuius meminerunt iidem a. 14 15 et 16 ; quo postremo anno victus ab Heraclio ex maerore atque ae- gritudine mortuus est. eius corpus inveteratum et in Persidem allatum Chosroés plurimis contumeliis affecit. quintus est Raza- tes, qui a. 17 ab Heraclio caesus est. fit et alterius ducis men- tio a Leontio, qui S. Ioannis 'EAeijuovog vitam edidit, quem is Rasmiszum vocat, a quo vastata scribit loca sancta: verum Sar- baro id attribuunt ceteri. sub primo illo Saé militasse S. Ana- stasium , ac cum eo Chalcedonem venisse ibidemque Christianam fidem amplexum castra reliquisse, in Annalibus scriptum est
. 8. €. 621, Heraclii 12. sed cum a. 616 Heraclii 6 comparan- dum istud esse paulo ante evidenter ostensum est. qui martyris vitam prodidit Simeon Metaphrastes, ita de eius conversione scri- bit: erat enim ei quidam frater genere et commilito: ambo autem relati in numerum exercitus Sain, veneruntque usque ad inclytam
106 PETAVII
Chalcedonem. | cum. autem divinus Heraclius irruptione facta in Persidem. contra Sain. retraxisset, rursus Persa reditum aggres- sus est et in suam regionem vehementi studio est reversus. exer- citum autem, Persicum reliquit 44nastasius etc. paulo vero postea, 10 hunc Heraclii annum fuisse memorat, quo ille Hierosolymam profectus in monasterium receptus est, ubi 7 annis transactis demum a. Heraclii 17 passus est. quae quidem neque cum An- nalibus neque.cum rei veritate consentiunt. inprimis cum annus numeretur. Heraclii 10, quo is in monasterium admissus est, male cum a. C. 621 componitur: Heraclii quippe 10 coepit a. 619 Judict. 7, pervenitque ad. Octobrem a. 620, biennio antequam Heraclius in Orientem pergeret aut cum ullo Chosrois duce con- fliseret, adeoque 4 annis post Saae digressum , imo post eius obitum. restat ut sub altero pene duovvgo Sai stipendia fecerit, cum. praesertim Sais, non Saés aut Saitus a Metaphraste nomine- tur. verum obstat quod post Saae necem non Sais, sed Sarbarus vel Sarbarazas in Bithyniam exercitum egerit, unde a Chosroé revocatus cum Heraclio certavit, siquidem, auctore Theophane et Paulo Diacono, Chosroés a. 18 Heraclii Sarbanazam cum copiis in Romaniam, ut ait Cedrenus, immisit. sed e vestigio revo- catus est, cum Heraclius in Persidem irrupisset, cui sese interim Sais obiecit. rursus a. 16 Heraclii Chosroés bifariam partitis copiis Sarbarum cum 50 milibus Cpolim misit, ceteros duce Sai adversus Heraclium opposuit, a quo victus Sais ac profligatus est, cum interim Sarbaras Chalcedonem oppugnaret; qua in ob- sidione perstitit, nec cum. Heraclio deinceps congressus est. Theophanis ac Cedreni verba mirifice cum Metaphraste conve- niunt, ToVT TÓ Ere, ait Theophanes, XoGgóe ó 0 tv Ileoadv Baciiedg véav &noujsato. Grgareíov $ GrQaretGoc &évovg vs «el mo- Aire id oixírag, ix marg. yévovc éxAoynv zt010Uuevoc, xol vovTqv vqv éxÀoyqv và Zuiv zegadovg Groemyo. Metaphrastes yero, cum adolescentiae, inquit, aetatem am attingeret, et rex Ohoarokis novum exercitum in Perside colligeret, ipse quoque cum alüs refertur in numerum tironum. annus 16 Heraclii coepit Christi 625. ' quodsi a. 17 eiusdem imperatoris passus est, a. €. id accidit 626 aut 627. ita non annos 7 sed unum aut alterum exegit in monasterio. aut si omnino cum priore illo Saé Chalcedonem perrexit, a. 616, Heraclii 6, Christo nomen dedit, ac 621, Heraclii 11, aut insequenti a Chosroé interemptus est; id quod ego verisimilius arbitror. postremo minime prae- tereundum Lutherani chronologi Sethi Calvisii insigne delirium, P 64 qui ad a. C. 621 notat Chosroén Anastasium in Asiam mi- sisse, qui Chalcedonem oppugnaret: sed Anastasium magno im- peratoris bono, relicta superstitione gentili, sacris Christianis initiatum , et postea etiam martyrio coronatum. — cuius rei testem affert Cedrenum. quo nihil fingi potest ineptius, cum Anasta-
AD NICEPHORUM NOTAE. 107
sium ex tirone ducem faciat. sed neque de Anastasio apud Ce- drenum verbum ullum; et Saés Persarum dux a. Heraclii G6 Chal- cedonem. pervenit, non utique absente, ut iste fingit, Heraclio. sed sexcenta sunt eius generis in ista chronologia, quam qui scripsit neque Cedrenum neque alium Graecum ullum scriptorem vidit, sed pleraque ex Illustrissimi Cardinalis Annalibus hausta nullo iudicio decerpsit.
p. 10 v. 16. oérog imi vqv AAsbavOgov] "Theophanes ac Cedrenus iisdem uterque verbis anno id Heraclii 6 contigisse nar- rant, proinde Christi 615 vel 616. — quod inprimis observandum est. nam et hic immane quantum chronographos ratio fugit, cum [oannis:' Alexandrini Eleemonis annos atque obitum deas bunt. quem Nicephorus in Chronico sedisse annos 10 asserit. itaque a. €. 620 decessisse hunc in Annalibus legitur; et eo- dem anno Nicetam patricium ab Heraclio missum Alexandrinae ecclesiae pecunias in fiscum redigere voluisse. porro, Leontio teste, priusquam Alexandria in hostium potestatem veniret, a Niceta Cpolim abductus in itinere obiit. verum qui potuit Nice- tas in ea urbe provinciaque pecunias colligere, quam 5 iam annos Persae in potestatem haberent? | quare metachronismus est an- norum 5. quodsi loannes ab Heraclio Alexandrinae ecclesiae praefectus 'est, quod idem Leontius prodit, ut id anno eius primo factum sit, nonnisi 6 annos eam ecclesiam administrare potuit.
p. 11 v. 11. Hovolotc 0£;] mendosa haec sunt, ut alia ple- raque. . leg. àrj et gaívoiz ' dv momors.
p. 12 v. 10. veio ini zíÀe:] neque haec saniora: ex qui- bus tamen germanum sensum odorari studuimus.
p. 18 v. 1... "OAspuzutog uiv] iidem plane recensentur in Alex. Chron. in epistola Heraclii ad Chosroén. at Cedrenus 70 ex ma- gnatibus profectos asserit: sed perperam. expungenda enim li- iera o, ut et apud Theophanem, quae numerum illum apud Graecos indicat. Anastasius porro in eodem Chronico zsofvze- Qoc xol GUyxsAÀoc nominatur,
ib. v. 19. i£ o9 xai vd nÀsióra] Chronicon Alexandrinum: ToUvTO TOÀ fvsi mmi onoav ot «rijTogtg TÀy moinov grav ài yooiic x9" fxagrov vouícuoza Y. xol pira TÓ ma geGyeiv ziüy- TOG evOcuc TO Ai yovero pui ce d Ivàixvidvog &vqorijo vz- Aslog 1] yopnyía vàwv aUrGv molmixdv & &grov. itaque Indict. 6, a. Heraclii 8, mense Augusto, hoc est Christi 618, annona sup- pressa est.
ib. v. 98. xol olysc9ar Oi vra)ro ] nihil apud alios scri- ptores de eiusmodi Heraclii consilio legere memini.
p.14 v.85.. d yo)v írpégymc] causam aperit haec historia, quam ceteri dissimulant, cur iureiurando se populo Heraclius obstrinxerit. de quo "Theophanes anno Heraclii 19: micorà ÓoUc
P 65
108 PETAVII
vi ÀsQ og GUv evroig uÉyot Qavérov c'yovicigro, xol dic véxvotc oixelotg voUTOLG Gvvaguócqtot. Paulus Diaconus: zuramenta dans populo, quod. cum, ipsis usque ad mortem foret certaturus et tan- quam. propriis filiis adhaesurus.
p.14 v.10. xoi ó vóv Oivvov] de Hunnorum adventu ta- cent Cedrenus ac "Theophanes. Sigebertus a. 699: Jeraclius imperator Hunnis confoederatur.
ib. v. 19. std 0à voUvo xoi ó vàv Afdoov] Cedrenus ac "Theophanes a. Heraclii 9 Avares produnt in Thraciam irrupisse, totamque illam ab iis tragoediam excitatam. erat a. C. 619, Indict. 7. contra Chron. Alex. p. 890 Indict. 9 a. Heraclii 11 et post eius consulatum 19. sed falsum Indictionis esse titulum nemo non videt. neque enim cum Indict. 9 annoque Heraclii 11 convenit annus post eiusdem consulatum 12; multoque minus quadrat quod subiicit, a 92 Ianuarii eiusdem Indictionis annum esse Heraclii iunioris 11, ut anno solido consul fuerit antequam nasceretur. scriptum est in eodem Chronico p. 878 ex a. d. Octobris 7 Indict. 14, quo Heraclius imperium auspicatus est, usque ad lanuarii 18 eiusdem Indictionis publicis actis subscri- ptum esse a. 1 imperii duntaxat, et a 14 die mensis eiusdem deinceps ad Decembrem exeuntem Indict. 15 ineuntis additum
" et consulatu eiusdem religiosissimi nostri principis." quare an-
nis sequentibus, puta Heraclii 2 et Indict. 15, ab Ianuario mense numeratus est a. 1 post consulatum Heraclii. anno vero Hera- clii 3, Indict. 1, Ianuario mense, coepit a. 2 post consulatum Heracli. «quod quidem anno €. 613 respondet. quo eodem anno, ut idem Chronicon refert, a 22 Ianuarii in actis publicis, post solenne carmen zn» nomüne domini etc, iussit Heraclius ad- scribi Heraclii iunioris a. 1. itaque a. 11 incurrit in a. C. 628 Ind. 11, Heraclii vero senioris imperii a. 18, et post eius consu- latum 12. ex his &cUyxÀooro constat esse quae in Chronico le- guntur. in quo etiam character feriae subditur: TOVTQ T0) dive; wqvi Zloicio, ovd "Popuoove "ovvfov £, sjuéoo modm, Tunii 8, feria 1. hic est annus Christi 693, cyclo solis 16, lit. doin. B. proinde Tunii 5, feria 1 sive dominica.
Verum Cedreni ac "Theophanis sententia longe verior est. etenim a. Heraclii 13 Ind. 11, sive Christi 623, Heraclius Cpoli 15 Martii profectus in Orientem, 20 Aprilis in Persidem cum co- plis suis ingressus est, ut scribit Theophanes, totoque hoc anno Chosroén insecutus demum in Albania hiemem traduxit. quare Cpoli Iunio mense non fuit. sed et Avarum illa prior irruptio ac perfidia ante expeditionem Heraclii contigit, ut etiam Nice- phorus noster asserit. quod ad Alex. Chron. attinet, quod ex variis auctoribus centonis instar concinnatum est, vel ratio ipsa persuadet zegexfoAjv hanc de Avarum grassatione alieno loco positam ad Ind. 7, Heraclii vero 9 annum pertinere. unde pro
AD NICEPHORUM NOTAE. 109
Zeuclov £' legendum omnino Zfei:cíov y: nimirum a. C. 619, cyclo solis 12, lit. dom. G, ideoque Tunii 3, feria 1.
p. 14 v. 23. «voícrogo] quaestorem sacri palatii. vide Notitiam imperii. quod sequitur participium ezeígovzeg, vitium sonat. fort. eztogégovrac.
p.15 v.5. molw 'HoexAsev] ea est Perinthus, ut ait Pro- copius l. 1 de bello Vandalico, in Propontide sita.
ib. v. 15. 4opxjóztv. à. Adria] depravatus hic locus. nec divinare necesse est.
ib. v. 98. "Efüouov] suburbanum est Cpolitanae urbis, a miliarium. numero dictum , quod 7 lapide ab urbe distaret. ce- terum deesse quidpiam inter uà: et zoóc vO ztÜíov suspicari possumus, ut primo imperatoris fugam ac receptum, inde bar- barorum adventum in Septimum describat.
,. p.16v.2. Bagviccov] Barnyssum perpetuo vocat fluvium, quem ceteri Barbysen vel Barbyssum appellant.
ib.v. 18. và mgOg vv dveyidv] metachronismus est anno- rum ferme 7, siquidem Martinam duxit a. imperii 4, Christi 614. pro quo perperam in margine p. 41 ab operis 616 notatum. ib. v. 28. imi vovg] divinandum nobis hic fuit, ut ex vitiosa lectione commodi aliquid sensus erueretur. cum Prasina factio Heraclium exagitaret, haud dubium quin Veneta pro eo steterit. igitur Àzl zovry corr. fortassis o£ "Evszof.
p. 17 v. 6. Ouenuzodióxovro à zàv ixxAqowóv] ut Avaribus tributa penderentur. nam missis ad chaganum legatis eum sibi reconciliavit. xol GrowyrGevrtg maxre vzéorQrpav oi z9o£optug iv slgrvr.
ib. v. 8. ej91g o)v izirQersUs] metachronismus est an- norum 5. Cedrenus ac Theophanes a. 5 Heraclii Hierosolymitanae urbis &icociv referunt, Indict. 8. est hic a. €. 615. at Chron. Alex. Indict. 2, Heraclii 4, hoc est Christi 614. et characterem anni huius addit, nempe 28 die mensis Octobris sabbatum fuisse, quo sacra lancea Hierosolymis allata est. iam vero ut Octobris 28 sabbatum sit, annus esse debuit Christi 612, Indict. 1, Heraclii, cyclo solis 5, lit. dom. A, aut certe anno 618, Indict. 7, Hera- clii 9, cyclo solis 11, neutrum Ind. 2. quare mendum loco est illo. monuimus antea perturbatos nonnunquam ac sede sua di- motos esse annorum et Indictionum titulos in illo Chronico. idem et huic loco contigisse necesse est. itaque sic rescribendum censeo p. 880: Jvà. (' à', pevd zr. "HooxAsíov Avyovarov 0 7. xal &mó xD voU lovovagíov uqvóg yoeqezos Bacilsíag HoaxAsiov víov Kovczovzívov Frove f. "Iyà. y, £, ueva iz. Hoaxàzíov A4v- yovGrov r0 Ó' etc. moxque: rovro zà £zet zregl uijva Tovviov etc. usque ad haec verba: xol zogegzevr yvvoixóv. p. 882. rursus: Tvó. à' d, uevd wm. "Hooxsíov A4UyovGrov t0 £. TovtO TO Prz ini Zegylov marQwQyov dz Tc « ifüouadog ry vyorswv, Tv-
P 66
110 PETAVII
OrriGvoc 0. quae postrema: verba "IvótxviGvoc 0' coniecturam nostram affirmant. sed ille feriae character p. 882, quo 28 Octobris feria 7 notatur, cum sit perspicue falsus, unius literae mutatione restituetur, si pro x3; wj, hoc est 18, scribatur. nam a. C. 615 Ind. 4 iam inchoata una cum Heraclii 6, cyclus solis 8, lit. dom. E: ideo Octobris 18 feria 7. Chronicon autem cum reliquias Hierosolymitani excidii eodem orationis filo pertexeret, non necesse habuit novae Indictionis annique titulo eam abrum- pere. sed eum idem Septembris 14 Indictione adhuc 8 notat, plane Indictionis initium non a kal. Sept., ut , Bealiger I. de Emend. 5 monet, sed a 24 ducit: alioqui verdozg dicendum fuit. quicquid sit, certum est Hierosolyma capta a. C. 615, Indict. 8, anno Heraclii 5. Sigebertus ad annum hoc refert 617. sed quod biennium interdum addere solet, annus eius 17 noster est 15.
p.17 v.9. ZX«ofegov zjyovusvov] a Sarbaro captam urbem illam esse consentit et Chron. Alex., tametsi id Rasmiszo Leon- tius tribuit, ut antea notavimus.
ib. v. 114. Moófórov] imo Zacharia, ut Cedrenus 'Theo- phanes aliique omnes asserunt, de qua re paulo post agemus.
ib. v. 13. 6 ovv 'HodxÀtiog] prima haec est Heraclii in Orientem expeditio; cuius certum annum definire operae pretium est ad Heraclii historiam. — Cedrenus ac Theophanes a. Heraclii 11 transportatos aiunt ex Europa in Asiam exercitus. . anno deinde sequenti, hoc est Heraclii 12, celebrato paschate, postri- die sub vesperam contra Persas profectum, relicta Bono patricio et Sergio patriarchae Cpolitanae urbis custodia. et quidem annus ille duplici charactere notatus est. primus est apud Cedrenum, qui a. Heraclii 12 Sept. 3 feriam 5 ait fuisse, quo die Stephanus quidam Alexandrinus de Saracenorum imperio nonnulla prae- dixit. alter apud Theophanem reperitur eodem anno Heraclii 12, cum ait: vovzo TÓ Pr un Angiio à, 1»ó. Y , ttÀécog 0 Baci-
H ÀsUg "Hoáietoc vqv £ogvijv 09 moGyo ebolag vij Otvréoo £ónépag ixivqos xov Ilcocídog. Aprili, inquit, mense, die &, pascha fuit. sed quod in nostro codice est "Jvà. y', melius in. Miscell Ind. 10. hunc annum Christi 621 Annalium auctor aliique vulgo chronologi numerant, et quidem ille Indict. 9, a. Heraclii 12. verum cum annus Heraclii 11 cum Indict. 9 coeperit a. d. 620, anno 621 cum Indict. 10 inchoatus est 12. quare non 12 He- racli, sed 11 convenit pascha anni 621. iam a. C. 621, cyclo solis 14, lit. dom. D, Sept. 3: feria 5, qui erat anno He- raclii non 19, bed 11. Modeni anno cycli paschalis erat annus 14, novilunium: paschale 8 kal. Apr., terminus paschalis prid. eid. Apr., dominica. ideo diffundendus dies in 18 kal. Maias. ergo 19 Apr. pascha celebratum. at 4 die sabbatum fuit. idem et ex Maximi monachi computo colliges, quem iis temporibus scri-
AD NICEPHORUM NOTAE. 111
psit. nam cyclo lunae 14 luna 14 Apr. 12, cyclus solis 9, epa- ctae solis 3; quas adde regularibus ze zocrieíac, hoc est 5: fiunt 8. proinde feria 1 Aprilis 19. et xa9^ vzéofacw pascha reiiciendum in 19. non igitur eundem in annum Iulianum aut Heracliani imperii, quod ab Octobri mense, ut ante monuimus, inchoatur, duo illi 'Theophanis ac Cedreni characteres incurrunt, sed Cpolitanum duntaxat. quorum primus Sept. 3 a. 621 tri- buendus est, alter, idemque paschalis, a. 692, cyclo paschali 15, cyclo solis ex methodo Cpolitana et Maximi computo 10. terminus paschalis Aprilis 1. concurrentes 4 cum regulari 1 dant feriam 5 Aprilis 1. unde Aprilis 4 dominica paschatis. apud Latinos vero cyclo solis 15 lit. dom. C. eodem lunae cyclo ter- minus paschalis et pascha iisdem illis diebus.
In Alexandrino Chronico p. 892 scriptum est, Indict. 12, Heraclii 14 et post eius consulatum 13, Heraclii iunioris 12, Heraclium cum liberis et coniuge profectum 25 Martii, et ad Ni- comediam pascha celebrasse; secundum quod remissis liberis cum Martina coniuge perrexit. debuerat paschatis characterem, ut in levioribus solet, adscribere. interim, si sana lectio est, hoc pascha in a. d. 624 incurrit, cyclo solis Romano 17 bissextili, lit. dom. G, term. pasch. 5 eid. Apr., feria 1, dom. pasch. 17 kal. Maias, hoc est Apr. 15. ex methodo vero Maximi cyclo solis 19. concurrentes 7 cum regulari 9 Apr. ; hoc est 2, dant feriam 2 in termino. ergo 15 Apr. pascha. verum falsum omnino Chronicon illud esse ex eo validissime probatur, quod Heraclius a. imperii 14 Cpoli esse non potuit: hoc enim anno cum in Al- bania hiemem traduxisset, appetente vere, motis ex lbania ca- siris, ut ait "Theophanes, in Persidem erupit, totoque deinceps anno cum Chosrois ducibus pugnavit.
Ne diutius differam, ita prorsus existimo, pascha illud in Chronico commemoratum celebratum ab Heraclio esse a. imperii 13 Ind. 11, Christi 6293. quo anno cyclo solis Cpolitano 11, lunae 16 terminus pasch. 21 Martii. concurrentes 5 cum zrgoc?- zoic 4 dant feriam 2. in termino. ideo Martii 27 dominica pa- schalis. idem convenit apud Latinos cyclo solis 16 lit. dom. B. atque hoc quidem anno, auctore Theophane, Heraclius, qui anno superiore Cpolim hiemandi causa ex Armenia redierat, Martii 15, Ind. 11 contra Chosroén egressus est. quod autem 25 Martii profectus in Chronico legitur, facile cum "Theophane conciliari potest. quid si enim pro i£ scripsit Theophanes z2? quid si in itinere aliquantisper moratus est? aut Nicomedia ipso die annuntiationis profectus tertio inde die pascha celebravit.
Postremo ex his omnibus apparet primam Heraclii profe- ctionem in Orientem accidisse a. C. 692, Heraclii 13, Indict. 10.
p.17 v.19. zog Oud voU Evésívov] prochronismus est a. fere trium. quae enim sequuntur non anno illo quo primum
P 67
112 PETAVII
profectus est Heraclius, imperii videlicet 18, sed 16 contigerunt, ut est apud Cedrenum ac Theophanem, cum Chosroés saepe ab Heraclio victus, ingentibus undique conflatis copiis, earum par- tem Saino praefecto tradidit et adversus imperatorem opposuit, alteram cum Sarbaro Cpolim misit, ut cum Hunnis occidentali- bus, quos Avares vocant, ac Sclavinis et Gepidis urbem oppu- gnaret: Heraclius contra trifariam exercitu distributo partem unam ad urbis praesidium submittit, secundam "Theodoro fratre duce:.Saini copiis obiecit. ipse cum tertia Lazorum regionem adiit, Turcorumque sive Chazarum auxilia contraxit. fieri qui- dem potest ut antea a Turcis auxilium postularit et ad eos ipse perrexerit, anno siquidem expeditionis primo lavgdrevas pev zÀolov Oud zo0 EwEtivov Ilóvrov, ait Cedrenus, ac sibi Turco- rum copias adiunxit. sed congressus ille cum eorum principe nonnisi eo quo dixi anno contigit. P 68 p. 17 v. 20. cíxvezou] Heraclii liberos habes in mooOecpíc: brevi tabula descriptos. Heraclius vero iste in Lazorum regione natus plane a Constantino distinguendus est, qui diu ante Cpoli ex Martina susceptus est, ut suo loco demonstrabitur. de anno nihil exploratum habenius, p. 18 v. 2. xexeivog] Zebeel Chazarum dux ab iisdem scri- ptoribus nuncupatur, qui per Caspias portas in Persidem irrupit. unde redeunti ex Lazica Heraclius occurrit, tumque se mutuo perhumaniter acceperunt. ib. v. Á..— xol dzopag v0) vzz0v] Theophanes p. 264 A. p.19 v. 2. dg £vóg 03 vovrov] Gazacum urbem Cedrenus ac Theophanes vocant; ubi et Croesi thesauros asservatos fuisse tradunt. huius bístóiarn: describit Ioannes Tzetzes Chil. 3 Hist. 66, qui et ex Pisidae Heracliade hos iambos | producit «aL Tic 70g «Urüv ovQavog TOU Xoggóov pajjevovevyeis ienoufodv vdc Soócovs. yégov Zvgauócie vvv yeouérga ! / ó yüv dvadnmv wpyovij TÜ TQuGzrQ Bodv 0x1 aga ; zl GolsUGO viv 490va. Hs mogoGmüv TOUS &Geei rovg à ógovc avro yuveuxóg wajevoig spp voi.
in 5 versu corr. zo pa.
ib. v. T. Xo6góqe voívvv] bis a Chosroe Sarbarus vel Sar- banazas in Bithyniam missus ac revocatus (quod ante a nobis ob- servatum necessario hoe loco repetendum est), primum a. Hera- clii 13, cum irrumpente in Persidem Heraclio redire illico iussus est, secundo a. 16 eiusdem Heraclii, quando et Chalcedonem oppugnavit; nec inde digressus est, tametsi ex Avarum clade ingens damnum ac maerorem cepisset, ó 0b Xéofagoc, sit Ce- drenus, in toUTOIC dy9soOclc 8 Opog QV Xakxova magaxodij- pevog oU péríor, dÀÀ' oUroU iys[paGs, mQcidsUQv vd zeQatund
AD NICEPHORUM NOTAE. 113
.Héoy. causam tam pertinacis morae nullus historicorum affert praeter hunc. Nicephorum: sane enim ficto illo Chosrois mandato vel invitus substitit. at enim turbant Cedrenus ac Theophanes, dum a. Heraclii 17 pugnasse id imperatorem scribunt, ut Chosroi terrorem obiiceret, quo is Sarbarum a Byzantii obsidione revo- caret. etenim si hoc tantopere studebat Heraclius, quid attine- bat revocatum eundem commenticiis literis retinere? | sed nimi- rum ante Avaricam cladem ac solutam Byzantii obsidionem re- trahere Sarbarum voluit, ne a duobus potentissimis exercitibus opprimeretur. idem ubi feliciter ad urbem gesta omnia cognovit, attritis magna ex parte Chosrois viribus, ne cum recentibus Sar- bari copiis instaurandum certamen esset, nullo aut levi dome- stico periculo ad Chalcedonem commorari passus est. itaque quae a Cedreno ac Theophane narrantur, ea alieno tempore usurpata ad superiores annos referenda sunt. longe gravior est Constantini Manassis in hac historia lapsus, qui Chosroen ait Byzantium usque exercitum duxisse, quem quidem per duces suos absentem omnia gessisse constat. porro literas deinceps alias a Chosroé missas et a Romanis interceptas Sarbaroque tra- ditas narrant Theophanes et Cedrenus. verum eae non ad Sar- barum scriptae, sed de eo necando ad collegam Cardaricham da- tae fuerant.
p. 19 v. 16. !40ogvoüiyavov] Androegam nominare videntur iidem illi scriptores, cum tradunt Chazaros per Caspias portas in Androegae regionem eruptionem fecisse.
p.20 v. 1. oí ói"Afegoi] rursus Avares a Chosroe solici- tati ad urbem adveniunt. quod a, C. 625 vulgo tribuunt. verum sequenti potius anno quadrat, ut ex Alexandrino Chronico con- stat, in quo duplex eius character traditur. etenim Indict. 14, Heraclii 16, post eius consulatum 15, Heraclii vero iunioris 14, mense Maio, die 14, feria 4, cvv vj dye uscomtvrqxoGrI], scholae contra Ioannem Sismum seditiose convenisse dicuntur. duo haec, nimirum feria 2 Maii 14 et 25 dies a paschate, quae est ueGomtvr5xocr;, nonnisi cum a. C. 626 comparari possunt, cyclo lunae 19, solis apud Cpolitanos et ex Maximi methodo 14. terminus paschalis Aprilis 17. — concurrentes sive epactae solis 2 cum regularibus 3 v5c zoorietog dant feriam 5. quare 20 Aprilis dominica paschalis, litera E apud Romanos, cyclo solis 19. quin- quagesima inde dies, hoc est msvrxocry, 8 lunii. at 25 sive piéconsvrqxocri Maii 14, feria 4, ut estin Chronico. sequuntur totidem alii characteres. prior p. 896, ubi 29 Iunii dominica fuisse proditur, alter p. 901, ubi Augusti 2 dies feria 7 notatur. igitur litera dom. E. quod ad historiam Cpolitanae obsidionis attinet ac liberationis eiusdem B. Virginis ope ac patrocinio ser- vatae, pluribus ea narrantur in illo Chronico itemque apud Theo- phanem et Cedrenum.,
Niceph. Const. 8
P 69
114 PETAVII
p. 20 v. 12. cMajkotg VE Aóyoic] fort. cAyAcv Ts eyyve. Alex. Chronicon: xal zw vij ébnc Fornoc | ijgog poryyeviniw tig vÓ uégog éxsivo v0 moÀspmOiv mag' vUroU GUvtyyvg Tp 2i etc.
p.21 v. 13. svóuc Oopnocpevor] Ind. 15, Heraclii a. 17, ait Chron. Alex., quo anno moritur egregius ille Jake urbis Bonus patricius Maii 11.
ib. v. 16. gqo9dv 0b Xocgógc] anno Heraclii 17, ii ait
" Theophanes ac Cedrenus, Indict. 15, Razates (aliis Razastes)
P 70
dux a Chosroé mittitur, vir bellicosus. ac strenuus , quocum se- cundo exitu pugnatum Decembris 12. Theophanes: TÜ 9E ào- Ocxerm roU Zlexsufolov wnvóg ajufoc: ceffiézov ixgotr91 9 x0As- pog. ecce tibi character anni huius , quem frustra Christi 626 faciunt. fuit enim haud dubie 627 cyclo solis Romano 20, lit. dom. D, ideoque 12 Decembris sabbatum.
ib. v. 19. xol cc olusíac egogi.av ] Cedrenus: xo) mQo- ajo zovrov ó Bociisdg & &yovrt ueyeo TOV Iltoodv Gvvavré,, xoeL 7j ToU O:00 Ovvcuci xa vyc Otoróxov xorofcAiss vobov. videtur innuere cum alio quam cum duce Razate imperatorem pugnasse: nam Razatem proxime tanquam alterum ab Goyovri illo nominat. at nobiscum facit Theophanes.
p. 22 v. 10. oi ài Ilcoodv &oyovreg] de Principum conspi- ratione contra Chosroén, eiusque nece Cedrenus et Theophanes accurate scripserunt. exstat in Alexandrino Chronico Heraclii ad Cpolitanos epistola de rebus a se gestis deque Chosrois mise- rabili caede; quam annales ac chronologiae omnes coniiciunt in a. C. 627. in quo cum Theophane ac Cedreno consentiunt, qui id anno subscribunt Heraclii 17. verum et illi ipsi secum pugnant et annos duos in unum temere confundunt. | id quod ego neces- sariis rationibus convincam. quippe Heraclii 17 iisdem auctori- bus imperator cum "Turcis Persidem ingressus est: sed ab iis postmodum desertus cum Razate Chosrois duce secundo Marte confligit. inde Chosroen fugientem persequens omnia caede at- que incendio vastat. qua in excursione natalem Christi celebrat
. in aedibus Iesdim, luminarium vero festum Iuliani sequentis anni
in Dastagerde. paulo post Chosroés a filio necatur. pugnatum est cum Razate, ut ante ex Theophane monuimus, Dec. 12, sab- bato, a. 627. iam Heraclii a. 17 cum Ind. 15 coepit a. 626. quare nonnisi a. sequenti, Heraclii 18, Indict. 1, cum Razate debellatum , Dec. 12. atque ut nullus tergiversandi sit locus, testem dabimus Heraclium ipsum in epistola quam ad Cpolitanos scripsit, ubi primum Februarii 24 rc iviczauévug zoovqg ivài- wrwvog, inchoatae 1 /nd., dynastas omnes et satrapas ad Si- roém relicto Chosroé defecisse narrat, postridie Siroém inaugura- tum, Chosroém vero 28 mensis eiusdem a filio necatum. addit insuper characterem huius anni p. 917, cum ait Aprilis 3 domi-
AD NICEPHORUM NOTAE. 115
nicam fuisse. accedit et Chronicon ipsum, in quo Heraclii haec epistola legitur. (70, inquit, 18 zmperz Heraclii, post eius cos. 17, et 16 zmp. .Heraclii iun. Constantini filii eius, 15 Maa, Ind.1, feria 1, ipsa pentecostes die, lectae sunt literae ex sugge- stu in sancíissima. dei magna, ecclesia missae ex Oriente ab He- raclio. haec omnia nulli alteri quam. 628 Christi anno accom- modari possunt. cyclo solis ex methodo Maximi A6, epactae solis 5, cyclo lunae 2, terminus paschalis 25 Marti. | regularis huius die 1 cum piteuitee: Poor 5 dat feriam 6. unde Martii 97 pascha, lit. dom. B, cyclo solis Romano 21, adeoque 15 Maii pentecoste. | ideo, ut initio dixi, duo anni in unum perperam contracti. apud Theophanem sub eodem a. 17 ita scriptum est: vj 028 9' zo? 'Oxvoflolov unvóe , ié ivà, novélapsv sic vrv q0gav XouonÓ«, xai Outvénovos zov. Aadv Efóouedo uíav. | eadem habet et Cedrenus. | quibus verbis novus. Heraclii annus ,. hoc est 18, cum Indict. 1 praefigi debuit: quis enim non videt ante Octobrem a 15 ad 1 Indictionem transitum esse factum?
p- 22 v. 20. yog ve mo9e evzóv] exstat in Alex. Chronico fragmentum epistolae Sirois. ad Heraclium cum. hac inscriptione, Acabata. Sadasace Heraclio clementissimo etc.
p.23 v. ÍÁ. «gavsi 0B ve Bacisíag llegadv] Caboes iste nusquam in Persarum regum numero censetur. suspicor errore Nicephori factum ut eiusdem nomina duo. pro diversis regibus haberentur: Siroés enim Acabada dictus, quod Caboi simile est. nisi forte Adeser Sirois filius alio nomine Caboes sit nuncupatus. ac regum quidem istorum successio a *hsophane ita describitur.
Siroés, Adeser menses T.
Sarbarazas, quem DBarazam vocat Cedrenus; interfecto AAde- ser, menses 2.
Borane, Cedreno Baram Chosrois filia, menses T.
Ormisdas, annos 11. ab iis Nicephorus noster longe diversus abiit, qui post Siroen Caboen recenset, hinc Ormisdam, postremo " Barbarum, sane communis haec opinio est, Ormisdam ultimum omnium in Per- side regnasse. cui Sigebertus annum unum duntaxat attribuit.
p.24 p. 3. Zwoflegog 0b dxovcog] hic finis Persici belli fuit.. in quo mysticum illud accidisse narrant "Theophanes Zo- naras et alii, quod uti 6 diebus mundus a deo fabricatus est ac 7 quievit, ita cum 6 totos annos Heraclius cum Chosroé pugnasset, 7 tandem optatum ei bello finem imposuit. Constantinus Ma. nasses
&v &apérop ToiyagoUv qj ov zegidoOu, TQV Ilegguxiv «oL Mui "HocxÀstog éxzglipore, KoAÀivixog cvéfevéev ixi viv Bvtovzía. numerantur vero anni illi 6 ab a. 19, Heraclii, Christi 622 post pascha, usque ad a. 18, Christi 628 ineun fé.
P71
116 : PETAVII jÀ
p.25 v. 1. zd 0b vv evvOv seigóv ] Zoiaras de Macho- meto: JUmoGtQÉpovri 03 rÀ faciei rovro ix Ilegoí0og voortotogo- 9o 790 Ge16t Mode ó TOV Zogenvd qhuggoc etc. paulo post: ovrog ovv ix Tüc AlOolBov zootov zgocgAO0:v TQ Beotsi, qooav eirQv sig woroíxmoiw, xol EAofs. ad annum pertinet Heraclii 18; Christi 628, quo e Perside victor'Cpolim regressus est. sed non- dum tamen, ut opinor, Aràbes Romanorum imperio infesti fue- runt, sed anno postea tertio, ut paulo post dicetur.
ib. v. 8. e/róg 0b Aofov] anno imperii sui 19, ait Ce- drenus ac Theophanes, appetente vere Cpoli profectus Heraclius Hierosolymam pretiosa ac vivifica crucis ligna secum. detulit, dreryery av D Tiu xol feomow? EvÀm, ut loquitur Theophanes. ita Graeci scriptores omnes ex legitima formula sanctissimam Christi crucem appellare solent, atque inter alios Nicephorus in Chronico: «el à foozot0g cvevodc roig lOlote ümoig dxoxerécTy. quem ad locum loachimus Camerarius ex Lutheri pistrino multa contra S. crucis cultum non minus stolide quam imperite dispu- tat. et zíuiov quidem: vocari utcunque patitur, feozoi0v vero nefas esse putat. idque ineptissima ratiocinatione, sed impia atque sacrilega suadere contendit. sexcenta sunt huius generis in istis scholiis ab insano capite virulente scripta.
ib. v. 10. | x«i .Moüícro] Modestum. Hierosolymorum episcopum fuisse excidii tempore Nicephorus noster asserit. ce- teri propemodum omnes Zachariam nominant. Theophanes litem hanc aptissime componit ] his verbis: s/o:A8 gv 03 ó Basilee iy TegoGokópotg, xol ToU motQLáQyoU Zeyogtov Televri|Gavrog pere v0 &ÀOsiv aw/rOv iv Ieactivn 70 eiypuoacíac , ToU ÓP &yiov Moó£orov xe dogipiovüofrov Tüc povijc - T06 dyíov Ozoóoctov vov wvíGavrog vQv dylav "Avacraciav xal ,Uiv dyiav Byoiely I £p- zg0£vra qc0 TOv Il:ocdv, TOTE OUV Xeigorover 6 BacileUg vv &yiov MoOsczov merguagyn. quae omnia a Miscellae auctore ac Cedreno praetermissa ad hanc historiam peropportuna sunt. at- que etsi nonnihil vitiata sint, hoc tamen significant, Zachariam paulo post reditum e Perside in Palaestina defunctum, eique subrogatum Modestum archimandritam. ^ Nicephorus in Chronico Zachariae tribuit annos ante urbis &Ao6:v 22, Modesto vero an- num 1, Theophanes Zachariae annos in totum 22, Modesto 2; idemque Modesti initium confert in annum Heraclii 22, cum tamen de eius creatione a. 19 mentionem fecerit. Alexandrinum Chronicon a. Phocae 7, Indict. 12 Isacio Hierosolymorum epi- scopo mortuo suffectum esse Zachariam scribit, Cpolitanae ecole- siae presbyterum et vasorum custodem. est hic a. C. 609, a quo ad a. 630 anni sunt 22; quo annus Heraclii coepit 22. quare Zacharias, postquam in sed enn restitutus est, annos 4 vel 5 su- perstes fuit; falsumque omnino est Nicephori Chronicon.
ib. v. 15. dpoO£vrov 0? evrdv] significat e vestigio Cpo-
dr ec msi ——"———
— BÓ — -——, 2
AD NICEPHORUM NOTAE. 117
lim translata esse zà fcozoid £vie, Indict. 29. prochronismus est annorum fere 6, siquidem a. duntaxat Heraclii 24, ut auctor est Theophanes ac Cedrenus, transportata ab imperatore sanctis- sima ac vivifica crux est, Syriacis rebus plane desperatis. est hic a. €. 634, Indict. 7. bis igitur Cpolim advecta erux est. primum a. Heraclii 19, simul atque e Perside recepta est. unde ab Heraclio translata, ab eodem denuo post annos 6 ad urbem remissa, at Nicephorus utramque translationem promiscue ha- buit. Sigebertus a. 6853 Saracenis ait Syriam infestantibus, Heraclius crucem. sanctam domini ab Hierusalem Cpolim trans- tulit. uno anno plus dicit. | sed revera annus fuit 634.
p.26 v. 9. oU zoÀ)g 0» 4g0voc] Heraclii 22, Christi 631, Arabes a Romanis deficiunt ob rogam sive donativum ab impera- ioris eunucho .cum contumelia denegatum. "Theoph. Sigeb. a. 638. eodem a. moritur execrandus ille Machometes die Iunii 17. successit Abubecher, qui a. Heraclii 23, Indict. 5, Palaestinam vastavit. a. vero Heraclii 24 moritur, Ind. 7, cum regnasset, ait Theophanes, a.2. Cedrenus addit menses 6. | succedit Omarus, a quo Bostra aliaeque urbes expugnatae.
ib. v. 10... zv9 Jc 'HoczÀzioc] eodem Heraclii a. 34 'Theo- dorus Heraclii frater ab. Omaro vincitur, inde Emesam ad impe- ratorem fugit. cui successor datus est Baanes et Theodorus sa- cellarius, a quo Arabes Edessa Damascum usque fugati, 'Theo- phanes et Cedrenus.
p. 27. v.8. ix vovvov zagryycil.s] Heraclii 25, iisdem auctori- bus, Baanes ac Theodorus Heraclii duces a Saracenis vincuntur, 28 Iulii, feria 3, inTheophane nostro. sed Augusti pro Iulii ex Miscella rescribendum. accidit hoc a. €. 634, cyclo solis 27, lit. dom. B. sed nondum Heraclii a. inierat 25, cum adhuc 24 decurreret cum Indict. 7.
ib. v. 17. àv OVsvvoyovv0ovgov ] Constantinus Porphy- rogen. l. 2 de 'Themat. Owvvoyovvóovgovg ait vocatos fuisse Bulgaros.
p. 28 v. 2. "Incvvsv zóv Bagxaivgc] Theophanes ac Cedre- mus a. 27 missum narrant ab imperatore Ioannem ducem cogno- mento Kartzam ('Theophanes Koezoíag), Osroenae praefectum, qui Chalcedonem (leg. Chalcidem ex Miscella) ad Iadum Omari ducem profectus centum milia numorum pollicitus est, ne Eu- ;phratem transiret. quod quia inscio imperatore fecerat, relega- tus est, eique successor datus est Ptolemaeus. sed alium ab hoc Joanne oportet illum esse de quo Nicephorus hoc loco.
ib. v. 99. rüc dtoíag] vide mum eo pertineat distichon illud ex Anth. 1. 4 c. 3 eig sicodov (spsíag:
10Uz0v "Tovórwiavóg &czÀso Os(uoro 100v, Oo, xol gal xdÀkog imxosuecac. neque enim ad aedem B. Virginis pertinere videtur, ut interpres
P 72
P 73
118 PETAVII
asserit, sed ad palatium maritimum. eiusdem palatii meminit et Theophanes in a. 12 Copronymi, ubi conciliabulum adversus S. imagines in Hierae palatio celebratum refert. sed et Nicepho- rus noster in fine historiae.
p.29 v.9. vv Asyouéívqv Ilotyximov] Principis insula in Propontide sità est.
ib. v. 91. xokmov ODoiboMes ) Phidalia leg; cum Stephano de Urbibus voce T'ovotzóztohe. fuit haec Byzantis uxor, ut ibi- dem Stephanus narrat. in Anthol. I. 4 c. 4:
fgsovr didckew Sdpao Butavrog vn, elu Ó2 Bovnáetg ódgov d£0Ao6vvqc.
p. 80 v. 8. «ord 03 vov ÓcüsxcTqv ivàmwva] Tnditià haec a. 638 inchoata est, Heraclii Q9. — quare a. 639 eius obitus nota- tur in magnis Ahnalibus; cum sedisset a. 28, die 21, ut est in Chronico NicephoH. sed falso: nam ab eo constat Heraclfum esse coronatum. ergo eius initium in Annalibus notatur a. C. 608 Indict. 11, Phocae 6, adeo ut 32 annos ei ecclesiae praefuerit. verum 'l'heophanes 29 sedisse tantum asserit. qua ratione anno Christi 610 episcopatum iniit, Phocae imperatoris ultimo. ulti- mus vero eius annus incurrit in 638, Ind. 11, Heraclii 28. Ale- xandrinum Chronicon p. 875 ànnum illum, quo Sergius patriar- cha creatus est, multiplici charactere designat, siquidem Martii 20, feria G. mortuum esse refert 'Thomam illius antecesso- rem; qui 22 mensis eiusdem sepultus est, dominica die. postea vero Aprilis 8, Indict. 13, sabbato magno, Sergium creatum pontificem. subiicit et alium feriae characterem, Octobris 3 In- dict. 14 sabbatum fuisse, de quo supra disputatum est. annus ille procul dubio Christi est 610, cyclo solis 3, lit. dom. D. ideo Martii 20 feria 6, et 22 dominica. cyclus lunae 3, terminus pa- schalis 13 Aprilis, cyclus solis ex Maximi methodo 26, concur- rentes sive epactae solis 8, quae cum regularibus diei dant feriam 2. quare pascha Aprilis 19, et sabbatum magnum 18 eiusdem. unde.in Chronico pro 8 rescribendum 18. ex hac observatione superiorum patriarcharum seriem iisdem in Annalibus corrigas. veluti cum 'T'homae primus annus comparatur cum a. 606, Pho- cae Á. in quo suffragatores quidem, quod ad Phocae annum at- ünet, habent "T heopháneni ac Cedrenum, sed utrumque errore lapsum. nam cum Theophanes Thomae tres annos tribuat et a. 4 Phocae primum illius numeret, Sergii primum duobus annis accommodat, 7 et8. longe melius in Alex. Chronico Cyriacus e vivis excessisse dicitur Octobris 29, die sabbati, curatumque funus illius postridie, dominica. fuit hic annus 607, cyclo solis 27, lit. dom. B, Indict. 10, Phocae 4 pene absoluto. sequenti a. 607, Phocae 5, Indict. 10, post cos. Phocae a. 4, Ianuarii 23, creatus est Thomas. sedit itaque a. 3. Nicephorus i in Chronico tribuit a. 3 m. 5. sed interregui spatium complexus est. at
AD NICEPHORUM NOTAE. 119
vero corrigendum rursus Chronicon, dum Phocae 5, quo creatus est Thomas, Ind. 10, notat post consulatum Phocae 8, siquidem Phocae primus inchoatur, ex eodem Chronico, Indict. 6, Novbr. 25, dominica, cum die 23, feria G inauguratus esset a Cyriaco. annus est C. 602, cyclo solis 23, lit. dom. G. anno 603, Iud. 6, Phocas consulatum iniit. ergo anno 604, Phocae 2, Ind. 8 nu- merari coepit post eius consulatum 1. anno deinde 605, Pho- cae 3, Ind. 8 annus fuit post consulatum 2. itaque a. 606, Pho- cae £, Ind. 9, est ab eius consulatu 35 annus vero 607 , Phocae 5, Ind. 10, post eius consulatum ordine 4 est. male igitur in Graeco Indict. 9 et 10 bis iteratur 70 y'. haec paulo accuratius a nobis excussa sunt, ut et illorum temporum historiae et lucu- lentissimo Chronico aliqua ex parte consuleretur.
p.30 v. 4. xoi éneidimeo zgocéxsvro] non dubitavimus pro Zsoyío Ilooo restituere in Latina nostra interpretatione: cer- tum est enim Pyrrhum Sergio successisse a. Heraclii 29, Christi 639. cui Theophanes a. 3 assignat, Nicephorus in Chronico a. 2 menses 9 dies 9.
ib. v. 8. ijón ài q9Ovoic vuoi» ] Theophanes a. 25 Hera- clii: xoTijyogeiret 0é 0 Kopog ixi voU Bacikéeg og TÓ qguGíov zi Alyinrov roig Zugoxqvoig 0ovc, wol dmxocrshug usr^ ógyro ro0U— TOV uezezr£uaporo.
p. 31v. 1. fefió àà xol Magivov] anno Heraclii 22, Chri- sti 630, Ind. £, Nov. 7 (corrigendus Theophanes, dum Heraclii 21 numerat) natus est Heraclio in Oriente filius, quem Cedrenus Davidem vocat. eademque die Constantino Heraclio filio nasci- tur Heraclius, qui a. sequenti Ind. 5, Nov. 8, a Sergio baptiza- tus est in Blachernis.
ib. v. 19. ix rovrov horzóv] obiit Heraclius, inquit Theo- phanes, Ind. 14 Martio mense, die 11, cum imperasset annos 30 "menses 10. at noster a. 30 menses 4 dies 6. sed si a. eius primus ab Oct. 7 numeratus est, Ind. 14, a. €. 610, ut antea probatum est, mortuusque est a. 641 Martii 11, imperavit a. 30 menses 5 dies 9. ac si annos 66 vixit, imperare coepit aeta- tis 35.
p.38 v.3. dóuxeicO9oi] deest, ut opinor, zóv víóv aut si- mile quidpiam. | monebat Philagrius : uti filio suo prospiceret.
Jb. v. 10. cvgfecilsvcag 0» 1À zergí] natus est, ut antea notavimus, Ind. 15, Maii 5, a. 619. coronatus vero eodeni a., Ind. 1, Dec. 25. imperavit cum patre a. 28, post parentis obi- tum menses 4. at Nicephorus noster supervixisse ait dies dun- iaxat 108. quare mortuus est Iun. 22 a. C. 641, Ind. 14. con- sentiunt scriptores ad unum omnes clam illum veneno a Martina et Pyrrho patriarcha sublatum.
ib. v. 18. EAT. 0UV TOY TE xexoóc] adi Cedrenum.
ib. v. 93. OveaAsvrivog 06] tota haec Valentini historia sin-
P 74
120 PETAVII
gularem hunc auctorem habet. |. apud 'Theophauem et Cedrenum. nominatus reperitur Valentinus, cum ita narrant, Ind. 1 senatum Heraclium ac Martinam cum Valentino repudiasse.
p. 88 v. 2. 0 03 cvAAafousvogc] discedit hic a ceteris noster, qui ab Heracleona et Martina Heraclium, qui Constans dictus est, asserit imperatorem esse factum. constat enim a senatu abroga- tum Heracleonae imperium, eundemque amputatis naribus cum matre, cui lingua praecisa erat, relegatum. | imperavit Heracleo- nas menses 6, qui in Decembrem huius a. 641, Ind. 15, desinere videntur. magnopere vero in hac historia Theophanes balluci- natur, in cod. loieus. qui Constant. eundem cum. Heracleona facit: werd 0b "Hocextiov, eit, éeclisvos Kovoravrivoc 0 víóg evo) à Atyousvog "HoexAsovàg, uovoOsiqrüg xol ovtOg, Crog Év. xul qoeouexo vxo vQv oixs(ov cvno£on.
p. 36 v. 11. zooycioítevor IIojAog] Theophanes et Cedrenus anno ab Heraclii morte altero Pyrrhum e sede deiectum ac Pau- lum eius loco suffectum astruunt, Octobri mense, Ind. 155 qui- bus et diserte noster assentitur. quare a. C. 641, eodem quo Heraclius obiit, eiectus est Pyrrhus, non 642, ut est in Annal. nempe Ind. 15 iniit a. 641 Septembri. porro cum non ante ab- rogatum Heracleonae imperium hoc acciderit, qui quidem men- sibus senis imperavit, facile mihi persuadeo 6 illos menses. non esse à Constantini Heraclii F. sed ab Heraclii ipsius obitu nume- randos, ita ut cum Constantino tribus mensibus et diebus 13 im- perarit, ex Heraclii testamento, itaque hoc ipso a. circa Iulium mensem, Heracleona pulso, Constans imperium auspicatus est. expendendum vero illud attentius quod | scribit Zonaras , . Hera- cleonam hoc anno decennem fuisse. hoc si verum est, natus est circa a. C. 632, Heraclii 22. at nulla huius rei apud historicos mentio. anno quidem 630, Ind. 4, Nov. 7, natus in Oriente ex Martina coniuge David, eademque die Heraclius Heraclii iunioris sive Constantini F., qui postea Constans est dictus. potuit igitur hac nominum similitudine deceptus Zonaras Heraclium istum Heraclii senioris et Martinae F. putare. | mihi vero dubium non est quin Heracleonas Heraclius ille sit, quem noster p. 17 20 in Lazica natum refert, a. scilicet Heraclii 12 vel 16, qui tum, cum in ordinem redactus est, annos habuit ferme 16 vel 20. aut certe Constantinus alter Heraclii filius ex Martina, quem a. Heraclii quinto natum esse Cedrenus ac Theophanes scribunt. neque enim is cum Heraclio confundi potest, qui in ipsa expeditione natus est in Lazica, aliquot annis post Constantinum Martinae F. quod fortasse verius est: ita enim imperare coeperit a. aetatis 26. — at- qui plurima hic ab Heracleona dicta factave narrantur, quae ae- gre alteri quam ei qui virilem aetatem attigerit accommodari possint.
ib. v. 18. Kowóravrivog ovv dv ZixsMo] iungens hic anno-
AD NICEPHORUM NOTAE, 121
rum hiatus est. quare asterisco notandum hunc locum existimo: neque enim adeo supinum fuisse Nicephorum arbitror ut annorum 21 res gestas ne litera quidem attigerit.
P- 36 v. 17. «al rovrov do£eu£vov] Constantinus Pogonatus Constantem excipit. cuius temporibus Saraceni Africam et t Orien- tem vastant. neque tamen ante annum huius imperii quintum in Thraciam navigarunt. quo anno ab Aprili mense ad Septem- brem usque continuo pugnatum est, et capta Cyzico ibidem hie- marunt. -
p.37 v. 6. Énurd ovv Éreci] scribit Theophanes et Cedrenus 2. Constantini 9 Mardaitas Libanum montem occupasse, tantum- que barbaris iniecisse terrorem ut pacem illico a Romanis petie- rint. iam quod 7 totos annos hic noster innuit obsessam esse Cpolim, idem Cedrenus ac Theophanes affirmare videntur. verum sub eius imperio Constantini non nisi anno 5 in Thraciam delati sunt, eodemque anno confectum est ope divina bellum. quare cum ambigue loquantur illi, de toto belli tempore, quod etiam sub Constante gestum est, par est annorum numerum accipi. et- enim a. eius 96 Chalcedonem appulsi maxima inde praeda potiti sunt, a quo tempore ad a. Pogonati quintum anni sunt septeni. atqui etiam a. Constantis 21 et deinceps saepius in Thraciam na- vigarunt. ergo ita forsitan componenda res est, ut, quanquam plures annos bellum tenuerit, tamen nonnisi septies Cpolim us- que. populabundi pervenerint. insignis hic annus Constantini quintus fuit Graeculi, ut vocant, ignis artificio tum reperto, cuius auctorem perhibent Callinicum quendam, architectum Heliopoli- tanum e Syria; quo potissimum barbari profligati sunt.
ib. v. 10. zog 0 roig zsAfovci] Sylaeum inter Lyciae urbes et Pamphyliae numerat Constantinus Porphyrog. l. 1 de Them. a Vulcauio edito. Stephanus: Xvàtuov moAuw Ovylog àid vic £& 0p O0yyov. wig 0à IlaugvA(ac. adverte per zi, non per «t scribendum.
ib. v. 19. 0 0i vv Zaegaxqvàv] accidit hoc a. Constan- tini 9, cum Saraceni a Mardaitis Libani montis insessoribus pre- merentur. sed quod ad tributi summam pertinet, longe a Nice- phoro « discedit Theophanes , dum ait Éyygagov yevécóu, elgrvme ut9' Ogxov Àóyov imi Gvp.giovov irqGíov mcxtov mage ou 7Ü Pouoizij z:oAtvelor mapa TÀV "Ayaonvàv 197609 qiicüoc Té, xal &vàgac elyuodrove vj qthtddug , xol Umxovg sUysveig v. imma- nis pensitatio. at Cedrenus 4ovcíov qiicÓag f.
p.38 v. 5. zegl viv Maidriv] his affinia de Bulgaris nar- rat Theophanes p. 296 — 8. subiicit Constantini adyersus cos expeditionem. — huius zegezfoAgc Latinam interpretationem ex Miscella Pauli Diaconi petere quivis potest, qui plerisque in libris TTheophanem ad verbum reddit, praesertim posterioribus, ut ex lis quae sparsim exscripsimus constare potest. mam prioribus in
P 75
P 76
122 PETAVII
libris longe diversus a "Theophane Diaconus est; id quod alio loco demonstrabitur. | ] ibid. multa sunt hac in topographia perperam a 'Theo- phane descripta. primum Atel ingentem fluvium . asserit: cum 'anai misceri atque in Maeotidem decurrere: sed antea rursus a 'Tanai diductum Cophinem vel facere vel excipere (nam 'ambi- gue loquitur), atque in Ponticum exonerare sese, ad Necropyla et Koio) z900c70v. sunt haec aegroti veteris somnia. Atel idem est cum Rha Sarmatiae Asiaticae ingenti sane fluvio, quem Edel ab accolis "Tartaris hodieque nominari referunt, ab aliis Folga. atis neque cum 'Tanai miscet undas, neque in Maeoti- dem sed in Hyrcanum pelagus evolvitur. sed et falsum Tanain ab Ibericis Pylis aut Caucaso fluere. quod vero monstrum . hic procreat, cum ab Atelis et Tanais divortio exinde Cophinem in KioU zoócozov derivat? quasi Rha trans Tanain elapsus, in- numeris penetratis amnibus, ac Tauricam Cherronesum, quam lata est, emensus in Ponticum decurrat. inaudita plane sunt ista. at enim 'Theophani condonanda eo magis haec oscitantia, quod et
in historiarum scriptoribus aliis plerumque vel fides hac in parte
PO
vel diligentia desiderari soleat. sed nemo in hoc tractu delinean- do luculentius errat quam. qui accuratissimus et habetur a non- nullis et haberi voluit Ammianus. hic l1. 22 sic Ponticam illam regionem narratione sua deformat ut aliam ex alia repente fece- rit. inprimis Euxinum ait Scythici arcus in speciem geminis cornibus inflecti, quod verum est. quod autem extrema huius arcus duos esse Bosporos asserit, Cimmerium et 'Thracium, hoc vero perabsurdum est. addit eundem Euxinum Maeotidis palu- dibus ad Orientem claudi, quod aeque cviozogrcíev hominis pro- dit. quis adeo geographiae rudis, qui in Scythico illo arcu ne- sciat nervi instar Asiaticum esse litus a Bosporo ad Colchos Pha- sinque fluvium? ac cum, ut idem loquitur, Scythicus arcus czr- cumductis utrinque introrsus pandis et patulis cornibus effigiem Lunae decrescentis ostendat , medietatem recta et rotunda regula dividente, primum cornu ab ora Thraciae in Kgro? uérozmov de- sinere, inde regulae instar extento Cherronesi littore alterum cornu aliquantum supra Cimmerium Bosporum inchoari, indidem- que procul ad Colchos et Phasin usque porrigi, Maeotidem porro Euxino Ponto prorsus ad septentrionem incumbere? quae omnia poetarum elegantissimus Dionysius à zegumQygrüg aureis versibus cecinit. reliqua apud eundem Ammiatum non minus ridicula, velut cum a Carambi promontorio maritimam oram, cuius Halys initium est, nervi speciem exhibere dicit duabus arcus summita- tibus implicati. atqui longe ante Carambin ille nervus incipit,
neque Halys fluvius ei promontorio adeo vicinus est. mitto alia
peraeque absona, quae in hac Ponti et in Aegypti chorographia et in aliis ferme omnibus committere solet. atque ut ex "Theopha-
AD NICEPHORUM NOTAE. 123
nis tam turbida descriptione liquidi uteunque aliquid exprimatur,
magnam. ille Bulgariam. ad Maeotidis paludes cis Tanain con- stituit, ubi Jazyges et Roxolani aliique Scythae quondam vel Sarmátáe , nunc Moschovitae vel minores Tartari nuncupati.
P. 38 v. 15. Beciavóg víóg] varie huius nomen concipitur, ut et patris, qui Crobatus a 'Theophane dicitur, filius vero Bat- gaigan vel Batgaian,
ib. v. 93. 0v AdvazQw xol Zíavacrgww] Cedrenus in a. Copronymi 23 fluvios illos coniunctim nominat, Danubium, Kov- 1v, Danastrin et Danaprin. Kovgiqyv verisimile est Cophinem esse, de quo paulo antea. lornandes de rebus Geticis ScyzAia, inquit, Germanae terrae confinis eo tenus ubi Ister oritur amnis, vel staenum dilatatur MMysianum, tendens usque ad flumina Ty- ram, Danastrum et F« agosolam magnumque illum Danaprum. paulo post: an£es vero, qui sunt eorum fortissimi qui ad. .Ponti- cum. mare curvantur, a Danastro extenduntur usque ad Dana- prum; quae flumina multis mansionibus ab invicem absunt. iam Danastrus ab incolis Borysthenes dicitur, ut idem testatur, et hodie Dnieper appellatur, quocum falso a quibusdam Danaprus confunditur, inter quem et Istrum Danastrus est, ut Ammianus prodit 1. 31; id quod ante nos Ortelius observavit. sed quisnam Danastrus ille sit nondum liquet. forsitan idem est cum Tyra fluvio, Cuphis vero cum Axiace, vel contra.
p. 89 v. 7. je Beoviiag] hanc Berzeliam vocat Theopha- nes, alii Berzitiam. sed corrupta sunt quae sequuntur.
ib. v. 92... ini Meoqufoíav] P. Diaconus in Miscella per- peram zneridiem, vertit, cum sit proprium urbis nomen.
p. 40 v. 7. Bagváv|] Barna et Odyssus Moesiae inferioris urbes.
ib. v. 90. co)r« ÓiwwyvoUg Kovoroavrivog] sexta Synodus coacta sub Agathone habita est a. 13 imperii Constantini Pogo- nati, ut auctor est Cedrenus, Nicephorus in Chronico, et alii, Theophanes ad a. 12 refert. qui insuper p. 801 — 2 ultimo a. Pogonati prolixe de synodi huius tempore disputat, quae hoc loco discutere minime necesse est. ut ad 6 synodum redeam, haud dubium est quin a. C. 680 inchoata sit, Ind. 9, Nov. 7 die, finitaque sit anno sequenti. quo, ut refert Anastasius, 17 EFe- bruarii dominica fuit, cyclo solis 18, lit. dom. F. in actis G synodi notatur hic annus Constantini 27, quod reliquos cum pa- ire adhuc superstite imperarit. quotus vero hic post Constantis obitum fuerit certo. definiri posset, si de mense ac die constaret quo Constans vivere desiit.
p.41 v. 15. vo) 'Owixíov] de Opsiciano themate abunde disputat Constantinus Porphyrogenita a Vulcanio editus; sub quo comprehensi Bithyni, Mysi, Phryges, Dardani, Troes. "Owístov Latina vox est, quare Obsequianis nonnunquam reddimus : signi- ficat enim zov6 zrgozogevouévovg EuzgooUcv voU BaciMéns éni ev-
P 78
194 : PETAVII
vile wel wu. ideo comes iis praeerat, mon GrQuT5yOg. inde verbum ospixevtiv. Ioannes Climacus Graece nondum editus, qui est penes R. P. Frontonem Ducaeum, i in KA. €: eiüov ydg Twac geUyovtac xol dovolag vÓ faciet mooGepyouévovg xol emav- Tüvrag mooGtoyou£vo , xai rOUrQ AoizÓv Éxovoiog OUixevovtag, xo iv tO moakotio vro GvveiGeAO vag.
p. 42 v. 11. vouíog vàv facuxóv] sacellarium vocat Theo- phanes (p.306 D). "Iovorwievog àé, inquit, sig v& oU moAaríov atiauavo inepeAeiro, xol ÉwriGs TOV Tovarwievou voíxAwov Atyo- pevov xol zd T0) ztoleciov megiztuyiGperro, xol Énéovroev Énslxrqv Zxígavov róv llígcqv Zaxsilegiov «vrov. egregium fuit Iusti- niani opus illud, quod a Constantino Manassis celebratur versi- bus (3868— 3879). quod in a. eius 9 confert Theophanes, qui fuit Christi 693. quo anno eclipsis solis contigit uqvi vzegfeos- vaío £, wufge «, dog y , hoc est Octobris 5, feria 1, hora 3, cyclo lunae 10, solis 9. ' Sigebertus frustra a. 695 eam "accidisse refert, biennio Kofi«
ib. v. 18. pecwuyag ovr iv cyuucri] intentasse solum scuticam , non etiam verberasse ex hoc loco videtur. at 'Theo- phanes et Cedrenus ài dfqvàv uocrwydcor tradunt, hoc est ha- benis seu loris cecidisse.
P 79 ib. v. 16. «vdàv óquocíov Aoyicriv] Theophanes yevvixov AoyoO£ciov vocat.
ib. v. 98. averoAuxo?] de hoc themate consule quae ha- bet Porphyrogenitus.
p. 44 v. 7. rov yAdivrav xol vqv óivo] de lingua consentit et "Theophanes. sed Constantinus Zonaras Cedrenus et alii nasum duntaxat amputatum asserunt, quod verius puto. nam et postea locutus traditur, et inter ceteras nefaria vox eius audita est, cum in tempestate monitus ut iniuriarum omnium obliturum se deo voveret, respondit: ej peícoyct zoUrOv vivOc, aUrxo XuTCTOVTL- cO cínv didi. atque hoc ab Illustrissimo Baronio ante nos animad- versum.
p. 45 v. 9. «àv Kovgixiozàv] de themate Cibyrrhaeotarum adi Constant. Porphyrog.
p. 46 v. 4. vo Asyóusvov zfogoc] Daras 'heophanes Cedre- nus et Paulus Diaconus legunt, itaque restituendum videtur.
p. 47 v. 2. elg Tojww] quae sit haec Tomis nondum com- peri. neque enim oppidum illud est inferioris Mysiae Ovidii exi- lio celebre, quod a Phanagoria longo maris tractu secernitur. nam hoc nostrum a Cinimerio Bosporo. et ab illa urbe non longe abesse necesse est, quo se clanculum Iustinianus subduxit, ante- quam horiam sive piscatoriam scapham conscenderet. "TTheopha- nes (p. 812 B).
AD NICEPHORUM NOTAE. 125 p. 48 v, 5. ivszó xolovufvo wvvgyío] Miscellae auctor
l. 20 vivarium animantum interpretatus est. locus ubi catabulum erat et ferarum clausura. vide Codinum in Cpoli.
p.53 v. 5. xard vov Zapezgu] Constant. Manass. 4079—3.
p. 54 v. 8. ToUrOv elg Tqv zalovpévsy) Theophanes (p. 318 €): xol Aofovreg vov zxoida ixi v0 vo rÀv xoAlwixue zagomog- zío , ubi fort. leg. KeAAwíixov. ..Callinici videntur esse 40 mar- tyres, quorum in honorem Tiberius Mauricii socer templum con- didit. Constantinus Manasses 3485. sed et S. Callinici templum Cpoli fuit, quod a. lustiniani 31 terraemotu corruit, auctore Theophane. quod ad 40 martyres attinet, emendandus obiter insignis locus 1l. 1 Geoponicon, ubi horum martyrum mentio fit, qui in vulgatis codicibus mendosus est. xaxsivo ÓÉ, Anquit « c. de Prognosticis p.9, & magari aede TiVég qaGw , Ori émO voe iBüsune TOU Magríov uxvog foc Tie iÓ. evroo uimvóc ticOsv ini TO tyvjgovtgov vgéneGÓun ó ó dqo' xoc. ixcívag yde Tdc Quégec xal of p gioL uágrvgsg roig z«yavoic nagedo0Évrsg qOAQGav. —corri- gendum vero, ut in duobus ms bibliothecae Illustriss. Card. Ioieu- sae repperi, of vezzaguxovto ucorvosg TOig myoie zegodoOévreg épagri grav. nam cum g, hoc est 40, scriptum esset, librarius pyvotovg esse credidit.
ib. v. 10. ro)g 0$ iv vj £xryj ] anno primo Philippici Bar- danis pseudosynodum hanc coactam scribit Theophanes, non anno secundo, ut vulgo chronographi.
ib. v. 18. T*ojevdy 10v Kvtíxov] falsum omnino sanctis- simum, virum Germanum Cyzici episcopum huic synodo subscri- . psisse, etsi idem apud 'Theophanem legitur (p. 320 B). verius existimo Germanum ipsum sede sua pulsum, ut cum Cyro a Theophane coniunctus sit; sed dvaxoAovéov in oratione tunc erit.
p.58 v.2. Qumzixog 08 ytvíOliov] difficilis admodum et inextricabilis haec temporis nota, quam ad unum historici omnes referunt. Theophanes i in anno 2 Philippici. (p. 320 ima): ài- TOUS qgovov vue Becikeloag DilimziuoU iv Tovroic zugodocpovroc, xol TOU qiveOAMov imelovutvov f. i270, Iloacivav viriGavrav, £üobe TQ aciei v) capparo UG V xa od dgrov per 8oyric xal 0gycvov tiGsOsiv xol ÀovcoGSut slg vo ÓnuoGtov Aovrgóv TOU Zevbínzov etc. sequitur: vj Ó0£ imovgiov, qjyovv tj v , Gogsv- $évrog roU À«oU sig vxv ucydAqv xn qlav logon "Agréptoc.
ergo sabbato pentecostes jsvé8liov Tzgc mOÀtog, quod perspicue Nicephorus tradit. in Menologio Graecorum ad 11 Maii notatur TO yevéültov Tüc KovcravrwvovmoAsog. oportet igitur hoc anno pentecosten in Maii 12 incidisse. annus a Featormm conditoribus Christi 713 statuitur, Ind. 11, cyclo lunae 11, cyclo solis Cpoli- tano 17; epactae solis 6, luna 14, Aprilis 15, quae cum con- currentibus dat feriam 7. ideo postridie 16. eiusdem mensis
P 80
126 | PETAVII
pascha, cyclo solis Romano 22, lit. A5 .pentecoste vero Iunii 4, longe post 12 Maii. sed neque ante hunc annum, praeterquam a. 642, pentecoste in Maii 12 incurrit, neque post, nisi tantum a. 726, ut ex Bedae ac Dionysii cyclis intelliges. proinde fal- sum zd ysvé9Aie Cpoleos in sabbatum ante pentecosten incidere, ut asserit falso Sethus Calvisius:: alioqui pascha. 24 Martii esse debuit, quod est absurdissimum. quod vero Theophanem testem nominat, satis quod initio dictum est ostendit, se'oscitanter ad- modum in illustrissimi Baronii Annalibus, quae chronologiae illius unicà seges est, scriptorum loca percurrere. illic enim sab- batum fuisse dicitur cuius postridie pentecoste fuerit, quod etiam Zonaras ac Cedrenus docent. ceterum 'Theophanis iste locus iis- dem in Annalibus ex Miscella perobscure redditus est. czrcoque natalicio, inquit, cuz Prasini vicissent. nec minus Graeca ipsa perplexa. quorum tamen sensus est is quem ex Nicephoro nostro colligimus, natali urbis equestre certamen esse commissum. sed quoto demum anno data illa natalicia sunt? si urbis re vera fue- runt, de pentecoste falsum. vide igitur an Philippici ipsius na- talis dies fuerit, qui cum aliquot diebus post natalem urbis inci- disset, Tunii videlioet 9, ambo illi dies in unum ab historicis te- mere conflati sunt.
p. 58 v. 15. ósizsgov Frog] Paulus Diaconus annum unum et 6 menses Philippico tribuit. reliqui duos annos. Manasses 4108: óvcol ycg uóvoig frsow éys/caro rov Gvípovg. Zonaras praeter annos duos aliquot menses addit. "Theophanes a. 2, men- ses 9., Chronicon Cleric. a. totidem, m. 8.
ib. v. 18. "Aoréptov DiAizxo) | Constantinus 4113.
p. 56 v. 15. ini vóv QDolvixo vovzyncíuoic] depravatus hic locus, quod interpretatione ipsa exprimere studuimus. vera enim lectio genitivum postulabat vovzqync(uov. barbari, inquit, ad caedendam materiam profecti. quam lectionem indicat Zonaras in Anastasio: pagdv 08 Ou ib Aléavüotías ini Qowvíxnv zÀoia zt9ocOQuiGav, lvo E£vÀa éxsiOtv xouiGcvro. vovmqynucuu. — ubi
P 81 Phoeniciam esse vult regionem illam ad quam Saraceni naviga- runt. at cum Nicephorus TOv Qoívixe scribat, putavimus ad eius nominis oppidum fluviumque pertinere, qui Rhodo insulae vici- : nus est; de quo Stephanus. tu vide an ita restituenda sit inter- pretatio nostra; cum iam rumor percrebuisset Saracenorum clas- sem. caedendarum ad navium fabricam cupressuum causa in Phoeniciam, traiecisse, ^ "Theophanes etiam zov Goívixa scri-
psit *).
*) ziv Qoívixe ed. Paris. p. 322 C et D.
AD NICEPHORUM NOTAE. 127
p.58 v.6. neque hic locus vitio caret. legendum forte Ói' ovrÀv miGrOG0usvoc. magistratus omnes una cum Germano patriarcha Nicaeam deduci iubet, ut iis conspectis Anastasius ca- ptam esse Cpolim sciret. ita Theophanes (p. 323 €). | porro eodem hoc anno, Augusti 11, Germanus e Cyzico translatus fue- rat. hic fuit Anastasii finis, qui imperavit a. 1, m. 3.
p- 59 v. 4. éviavrov fva] ita Nicephorus in Chronico in 'Oudhs 490vov, Maximi chronico subiecta, cum 'Theophane.' at Zonaras. et;Cedrenus amhós- duós.'' sedet Matiasses 4181: f£reot póvorg £y Óvcl yevodusvoc voU xgdrovc.
ib. v. 0. íov ó margíxiog] de huius initio, sicut et de
annorum quibus imperavit numero, non eadem scriptores sen- tiunt. Theophanes anno eius imperii ultimo, HBacievosv 09v, ait, "AEÉov qz xí 100 Magríov uxvóe Tüg i6 jy: foc vos. "Iov- víov uj 15e 9 ivà., Bacikevouc Érq x0 ugveac B sufooc xf. si Indict. 15, Martii 95 imperium coepit, annus erat Christi 717, desiitque a. 741, Iun. 18, Ind. 9. itaque imperavit a. 24 m. 2 d. 24. Cedrenus Zonaras Chronicon Cleric. aliique annos toti- dem assignant. ' at Nicephorus in Chron. a. 25 m. 3 d. 14. sed et Theophanes ex Card. Ioieusae Biblioth. praecise a. 25. acce- dit et Constantinus his versibus :
dc 9" ixl q4govovg slxoct vo «grove dzolav6ag
Gv &AÀoig mévre Óvace(jàg, 2] uGAAov vvgavviyjoag. nos cum illustrissimo annalium scriptore Leonis exordium a. 716 constituimus, . cum ex Gregorii P. epistola iam tum ab Ind. 14 eundem imperasse constet, unaque Nicephori Chronico, quod ad imperii tempus attinet, libentius assentimur.
ib. v. 18. Ex vwog Octuoviaz rc] eiusmodi portenta Gno- sticorum et Euchitarum ac Manichaeorum consuetudo peperit. de quibus Epiphanius. sed et Psellus l. zreol ivegy. Óoug. p. 22 ed. novae, ab erudito viro Gilberto Gaulmino amico nostro do- ctissimis notis nuperrime locupletatae.
p.62 v. 6. mevrexoiüsudvi 0à voU siGiovroc] Theophanes p. 934 B.
ib. v. 91. Ozo0óc:0v] Theophanes Theoctistum hunc ap- pellare videtur, anno Leonis 8, zpcroacnxor5zgv, hoc est primum a secretis. imo etiam paulo post Nicephorus Theoctistum eun- dem appellat. fuerunt Cpoli notariorum ordines 3: alii notarii tribuni, tribunis praetorianis aequati; alii domestici, qui impe- ratori a secretis erant; tertii inferiores tribuni notarii. . vide not. Imp. Cassiodorus l. 1 Var. 4: pater enim Candidatus sub F'alen- tiniano principe gessit tribuni e£ notarii. laudabiliter dignitatem. honor qui tunc dabatur egregiis, dum ad imperiale secretum tales constet eligi in. quibus reprehensionis vitium. nequeat. inveniri.
P 82
128 PETAVII
itaque ó zoorooó5xonege est mouviwgtoc vàv Dociuxdv yoappa- zéDv.
p. 63 v. 22. nét so elut] "Theophanes: TOUTO TO &reu (Leonis 4) ivà. y; zi VjuéQe: TOU máGj, éctégpOm Koverav- vzivog Umü Zfovroc toU morQ0g «vroU iv rQ Towovvollo vv 19" &xxovBirov. factum id a. 720, cyclo Iunae 18, cyclo solis Cpo- litano 24. terminus paschalis 29 Martii, cum qua zoc?eroí 4 et concurrentes 1. (male enim apud. Scaligerum in Maximi Rota est 4f. pro .4 in utraque editione) dant fer. 6. ideo pascha Mar- üi 31 cyclo solis Romano 1, lit. dom. F. errat igitur Nicepho- rus, vel legendum moo «ol vQuca at.
p. 64 v. 1. Oexatvvéo dxxovBizav) ;Theophanes in a..81 Tustiniani : Gre rd 5 &Povc yevópeva &puaro i9 dxxovÜizav Émovotv, xol qv rovrov t£odov roic zr 0ig ü£ücxsv, quae ita reddidit Paulus Diacon. l. 16: sed e£ sancta. Christi nativitate absque illa. (corona) processit in ecclesiam , ita ut etiam prandia, quae ex more iunt in, 19 accubitibus, cessare faceret, et eorum. expensas egenis tribueret.
ib. v.9. xatd rovg yoovovc] a. Leonis 10; de Mipuo vide "Theophanem , hoc est Miscellam, et Cedrenum.
ib. v. 9. vij Ieo& woXovu£vg vico] Strabo 1. "T de Thera et 'Therasia Plinius l. 2 et Seneca 6 Nat. Quaest.
p. 65 v.6. Kocouág ài] Indict. 10, Aprilis 18 victus est Cosmas, ait 'Theophanes a. Leonis 10.
ib. v. 16. xe ovyyoégsw] hoc contigit 'Theophani a. Leo- nis 19, nobis 14. depositus est vero S. Germanus Ianuarii die 7, ait "Theophanes, Indict. 13, feria 3. sed perperam pro feria 7, aut certe lanuarii 8 legendum. erat cyclus solis 11, litera A. quo die indictum sacris imaginibus silentium, ut loquitur 'Theo- phanes, ab haereticorum huius temporis signifero et execrando - Leone. sedit Germanus a. 14 m. 5 d. 7. ac Ianuarii 29. suffe- ctus ei est Anastasius.
p. 66 v. 6. 4o0vov 03 usva£? ] anno Leonis 24, Octobris 96, Ind. 9, feria 4, hora 8 vehemens ille terraemotus accidit, ut scribit gy icon Indictio 9 coepit a. C. 740, cyclo solis 21, lit. dom. B. ita Oct. 26 feria 4.
ib. v. 18... vécoongo xol sixoci] leg. uszà véccaQo xol slnoct. vide quae supra disputavimus. addit Theophanes : : Érog dv dm : piv xiíosog ;nóGuov xov "Pouetovge gout] dzo 44ódpu, acerca ób- Aiyunviovg dyovv "Als&avoosig ,so4p , &zó 02 dizxov xarà Ma-
. &tüovac ety.
ib. v. 19... Quddoyov 0? vij «eyije ] eodem a. 741 Indict. 9, Iunii 18 Constantinus imperium capessit.
ib.v.90. '4gvdfetog] Artabasdum hunc Theophanes ap- pellat, de quo fusius agit.
AD NICEPHORUM NOTAE. 129
p.67 v. T. t0 msüíov 0 Koccog] a. Copronymi 2. ineunte Iun. 27 Ind. 10. proinde anno 752, non superiore, contigit quod hoc. loco narratur.
ib.v.11. xol Bícigov] corrupta haec sunt, et ex 'Theo- phane (p. 347 D). castiganda.
p. 69 v. 1. ómqvíxo si] vitiosa sunt quae deinceps sequun- iur. mos ita vertimus quasi seriptum esset Om. 4j zoo" éxtívoig z:sol Tije dg. &paAÀo rv dug. ete. quid sibi deinceps velit, 'Fheo- phanis verba declarant a. Constant. 9: ó à doyéxoxog Owéfloiog zOLcUTNV xcrd zÀy XoiGrwvav iv roig z9Ovotg tovroig JjyetgE ua- víav xol dAlyAoGguylav, cOGcvs ríxva xor yovéov xol aüs- go)vg xor dÓsgQv cvyxwiicDe, dosüdg sig Gpeynv, «ol àvg- Ardo dumvoifewv. rdg eAMAoig mepyovGeg GrüGtig v& mol oixzíag.
ib. v. 6. i» vovroig xaÜvzígvsgog] anno Constantini 8, Ind. 12 ineunte. "Theophanes.
p.70 v. 11. xol x«9^ oUg zózovc] manca et depravata sunt quae sequuntur. pestis haec a. 745 et sequenti, hoc est tota - Indict. 14, tenuit, Constantini 4. ,
ib. v. 16. vvmor. Gravgotiüsig] "Theophanes (p. 355 A): eríno yovv djoÉavro dOgóog ve xal dogerog yívsGOo» Gqusio Év vs volg vÀv cvOgomov Lueríowg xol sig và vàv ixximciuov [sod dvüvuera, Grevgol weg éAewéücig mÀsicro:. Sigebertus a. 748: im vestibus hominum. et in velis ecclesiarum. apparent. cruciculae quasi oleo designatae. |
.ib. v. 20. ons 03 ieavsxorsc ]. idem "Theophanes: ysvó- uevo, 03 iv ixczaces dvoputov &&voic viGl xal Boiagoig z.oocuimoig GvvoüsUstv, o) xol dmavrovrog dg píAovg ÓjOsv moocayopsvovrsc OisAfyovro. addit: cmuciovusvor 03 và mag! evràv Atyoufvov Écyarov (fort. ziv zt«Q" avr. Ay. fxoGrov) iEmyoüvro. toov ài voUc cUrOUG xal tig olxovc siGsQyopévove , xol zovg uiv voU olxov eiopgobvreg vovg 0à EÍgsi vivooxovrac. Gvvéfewvs 03 vd màsiote vv zzag" eUxoic Asyopévov yivtGOct ovrac xad siüov..
p. 72v. 19. qusr& voUva zíxvsro:] lanuarii. 286, Indict. 8, P 83 nascitur Leo, a. d. 750, a. Copronymi 9.
ib. v. 99. cQ» vàv Aoc()ov xaviAvow] 'Fheophanes hoc horribile prodigium eodem modo describit, eodem anno Copro- nymi, Sigebertus a. Christi 758.
p. 78 v. 4. usd Óij veUzo] Indict. 4, anno Copronymi 10, ipso die pentecostes Leo ab Anastasio coronatur, Christi 751.
ib. v. 19. oóvov Óé zwoc Oipymxórog] a. Copronymi 13 moritur Anastasius, oixríóro mci vo Asyouévo qogdanpo , xó- zgov Ói& cvopazog éuécag. Theophanes (p. 359 A). errat igitur
Niceph. Const. 9
130 PETAVII
"'Theophanis codex alter, qui Anastasium obiisse refert tempore pestilentiae sive Indict. 3, qui fuit Copronymi 9.
p.73 v.98. cóvodov d99oífu] iniit haec Pseudosynodus ex a. d. 4 eid. Febr. et usque ad 6 eid. Aug. celebrata est, Indict. 7, a. d. 754. de qua Theophanes: ixavsituv &v vij nólet cvvodov cvvaOooíta xoa TÀv dylov sixóvov iv Bhoy£oveuc , y qj nolóv z0ÀÀe word TOU xvglov «tvoloynadvrav of. fsgeig Tis aleqovug xol vag tagdg QUI qeigag elg Vioc &pgovreg xol diald£avttg foonbov uu Beewi]v qoi , Afyovreg * erutgov GoTwQoíe TÓ xó0pQ yéyovev , 0r, G0 flaciAtÜ dÀvrgdomo ajuác ix vov &- óoÀov."
p.74 v. T. sl Gto vidc] Theoph. acl rij xÜ ToU eUroÜ wmvog, Augusti, dvgÀO:w ó Basic iv *à 90pt c)v và Kovcravrivg T aviéop zmooíógo xai Toig Aoumoic Énwxónoig, sel Bpávgcav vuv éovrQv xaxóüoEov evosGiv évoyrov. Noscde TOU ÀcoUv.
p.75 v.8. doe dvícrqus] Indict. &, a. Copronymi 23. notat Theophanes (p. 865 A). verum cum primus Copronymi coe- perit Ind. 9, Christi 741, constat 23 eiusdem in a. quadrare 763 Ind. 1, adeo ut horribilis haec hiems Ind. 2, Octobri mense in- choata sit. videndum eai num haec tempestas in a. 765 reii- cienda sit.
p. 77 v. 9. s eUzáiv TÉ vive] Theophanes (p. 365 D): ài0 mág ó Bovkóutvog cO Zogiavóv eie vOv &ytov Méyavra xol slg viv ztólw xo eig Xgvsónolv óc 0ià &uoc éfeditev etc.
ib. v. 8. Xoóvov 08 ovx 0Myov] atqui vehementem illam hiemem motus hic Bulgaricus praecessit. quem Theophanes a. tribuit Copronymi 22 Ind. 1. ubi et characterismus feriae: nam Tunii 80 fuisse refert 5 feriam. convenit hoc a. C. 768 cyclo solis 16, lit. dom. B, anno Copronymi 23 iam ineunte, ex a. d. 19 kal. Iul. verum ad 22 bona pars eius belli pertinet.
ib. v. 14. ToUc piv àx mods] Theophanes: of àE Boskya- Qo, énavacrdvreg igóvevoov vovg wvolovg evtv voUc dz GetQdc somoyopévovg etc. apud Stephanum Zfozg FOvog Ogcxme Vaig zoUg Bvfavríovg. at Sirae Macedoniae locus est, ut ex Livio notavit Ortelius. et quidem a. 18 imperii sui Copronymus in Macedoniam cum armis profectus est adversus Sclavinos. quare cum Sclavini Macedoniam tenerent, fieri potuit ut et eorum gen- tiles e Siris profecti Bulgariae dominati sint.
p.79v.90. Keumeyévov] Theophanes Paganum nominat.
p.80v.3. udAicro 03 vàv novafovrov] anno Copronymi 26, Christi praecipue 766, Indictione 4, quo in sanctissimos mona- chos nefandus ille saeviit, et per Hippodromum ignominiose tra-
AD NICEPHORUM NOTAE. 131
duxit. ab hoc consceleratissimo tyranno eiusque profligatissimo parente Isaurico Leone nuperi isti sacrarum imaginum effractores cum amentia perfidiam hauserunt, iisque magistris atque aucto- ribus gloriantur. ex horum factione vanissimus ille Nicephori scholiastes Camerarius multa in sanctissimas illas religiones ea- rumque defensorem acerrimum loannem Damascenum furiosis ilis in commentariis evomuit, in quibus quot syllabae, totidem vel nugae vel blasphemiae sunt.
p. 81 v. 16. iv roig xeovuévotc végotc] Pelagii sepulchra quae fuerint declarat Theophanes i in historia Constantini patriar- chae . vó 0i Sàue Fggripay eie 7d Ilekayíov GUgQovrsc ero * fv ztQOnv uiv Unijoyev ó Uic dylag ueorvoog Ilckeylag vaó6 , 0v ó frouicQe woroAvGug xol rcpov xoraüixov zowujceg vo llekoyiov ixalcosv.
p.82 v.6. TG ài avró Fri] a. Copronymi 24, Indict. 4, Januarii 21 contra Bulgaros movit, ait Theophanes. revera an- nus eius imperii fuit 25, Christi 766. ab ea expeditione turpiter rediit Iulii 17. ;inde Augusti 21 totam hanc tragoediam contra orthodoxos ac LPHPbE monachos excitavit.
p.83 v.10. covcov 03 qv 'Avrloyocg] eosdem recenset Theo- phanes et Paulus Diaconus. Aoyo8érus - TOU Ogópov dicitur hic a Nicephoro 6 zàv Onpocíov mQcypdvav rdg VmouvijGeue ürexopitov, quod magistri memoriae proprium erat. qui, ut est in notitia imperii Orientalis, annotationes dictat, hoc est scripturas breves, quibus ea continentur quae principis nomine statuuntur aut con- firmantur. sed et precibus respondet, hoc est responsa dictat quae princeps libellis supplicibus dederit. ad haec diplomata ad currendum nomine principis vel magistri officiorum dare mune- ris eiusdem fuit, a quo Aoyo9érgc o9 0góuov dictus est. cete- rum apud "TTheophanem Constantinus, non Antiochus, patricius dicitur et AoyoOérgc oU Ogouov. cuius frater Strategius spatha- rius et domesticus tar ag
ib.v.91. Ogxov xoz' evroi] Augusti 30 Indict. 4 Con- stantino patriarchatum abrogat 6 óucvvpog Constantinus, eumque primum in Hieriam, inde in Principum insulam deportot. Theo- phanes.
p.84 v. 8.. Nunjrav 01] Novembris 16 die, Ind. 5, Nice- tas E imperatore ad patriarchalem sedem evectus est. idem. ib.v. 7. qogtío éxoyo)psvov] tam enim crudeliter i impe- ratoris iussu vapularat ut incedere non posset. de eius xo9oigécet ac accusatione "Theophanes.
ib. v. 18. v9 xoovuévo Milo] adi Suidam et Curopala-
ten sive Codinum. | aedificium quoddam Cpoli fuit signis variis
P 84
132 PETAVH AD NICEPHORUM NOTAE,
ornatum. quod et Miliarium aureum in notitia dicitur, re- gione & Cpol.
p. 84 v. 20. vóàv llcieylov ] "Theophanes (p. 372 € et D).
p. 88 v. 4. ix vovrov flovisvezor] factum hoc a. Constan- tini 27.
ib.v.Q0. m0 0b vüv avvóv xo100v ] Theophanes (p.373 D): và 0? ejr frt Nunqweg Ó spvOcivvuog motQiégymc vog iv v avvrovagyelo eixovag voU juxgoU cexgaízov vic vgonuxijc &vkoyga- oíoc oUcQe xewvsyxsv, xok vov Aowrv tixovov và m900t7rU ÉyoiGev. hic secreta zgoó0owv oíxo, vocantur a Nicephoro, hoc est processuum, quos zgoxévcovg aetas illa nominavit aut zzgo- xíGcovg. quae vox tam processionem ipsam quam. szationem si- gnhificat. "itaque zóxsccog vÀv Bogsovóv in Alex. Chron. pro suburbano, et zgóxscGov sowjowc9or, hoc.est procedere, apud "TTheophanem et alios. Curopalates certos dies quotannis recen- set, quibus imperatores extra palatium procedebant et in pa- triarchio pernoctabant in xsAAío:, hoc est cellulis quibusdam. hae sunt fortasse quas zgoo0ov oxovg appellarunt.
p.86 v.2. »noojUrov UÀgg] quam Graeci s«xpoyoagíev vo- cant hic opinor expressit. hinc vasa xexmooygoqmuévo q00oGt ztevrolorg apud Athenaeum, ut observavit interpres ad "Theocr. eidyll. 1.
ib. v. 10. Tj £güóux ivàwrivi] "Theophanes a. 28 Co- pronymi. annus erat Christi 769, cyclo solis 22, lit. dom. A, cyclo lunae 10, pascha Aprilis 2.
ib. v. 17. óy00 08 lvÓwiwi] Theophanes p. 374 B.
Hic finis historiae Nicephori, quam, ut scribit Photius, ad Leonis et Irenes nuptias perduxit, hoc est Constantini a. 29, Christi 769. nos tamen eiusdem Nicephori fragmentum inveni- mus apud Theophanem, in codice Illustr. Card. Ioieusae. quod quidem non alterius esse quam huius Nicephori manifestum ex eo redditur, quod et patriarcha a Theophane Cpolitanus appella- tur, et de Copronymi temporibus quasi vicinis aetati suae loqui- tur, cum ait nonnullos adhuc superstites esse, qui a dysonymo illo tyranno aliqua corporis parte mutilati fuerant. at nullus, ut initio statuimus, eius nominis patriarcha , praeter hunc nostrum, temporibus illis exstitit, id fragmentum tale est.
an mo I
NICEPHORI FRAGMENTUM. 133
zttob 00 xol o Oeioc Nunqqogoc mevouioge. Kovcoravrtvov- P 86 zt0AtOG TOLOOE gnotv' . Encidij ÓÉ vivat ze Toic Xotórope'gorg ntoiQovieiron &7z:Q cvUTOig Ó TOU apevdovg mero Bunvtéctv, géígs xol ToUro iani eDa. surenpevdovrat ydo id vqv eig
5 Xpiovov xol ThHV Exxaoíay «vroU vfoiw qoovove wjsíovovg xol magerevopéviy £exiv xol Biov evzor7; uepevgnioO ot TO Meyuové, xal sUnpeolac eig &xgov &Àdgos, víxoc v8 xard Belo avrd «ol dvügeya1 uera ce mÀsioro iyodgovror, à d Toig 'GaigpoGty ovà? tig dxgoaciv Foe ou OÍxotov. dc à' àv zàv dimiovoréoav B
10 7] dpoOcorfonv Twog TOig ÉX Uis dz TS dvamlacuoig p5 pia- ZITOLEV , TOUTOUG daevüvvovre £ £xoGtov Oswvoic Aóyoic favrovUe gz- vaxitovrac dmogaívoutv Toig paretógoogiw. Ort ubv ydo ovv ixsivov máv elaggóv yéyove,. Bàskvxvós re Oc) xol &yyéiote xal dvOgaizotc toic eUGeféaiv Uniojtv, 07x dovugpavig. x«l yog sig 15 d Tic Geoxüg zia xe avg pevog , xol oic dzjyogevuévotg BaoBaootc xol "EAM Gepux xe, apvyriv ó üclAcaoc &ppolvvópevos, Tiv TG aÀóyov £oov mognAeGs xrqvo0üícv. xal voUra Ovx OÀÍyOL
T7ÜV nagearioauévoy. euro uer ücUgo mtQiOVTég &xeyyelàévoav. c neo" Qv xo z&ÀAo à à ul 70 Gao avrei xaT vtQGav. zóvoig 90y&o xol cAyndódw d'oorjrotg , ola elxóg rovc sfÀAxauévovc mdGyetv, Bol Aóuevog movijoug &yav xol dvnsécvtg inso, xai wa viv piv Umo TC. fAxoGsog xal Ore fodiatoc darsgovixórav avra dew XC TETQU]ETO , Gvveyéororo 0à uz TÀwy '"Egivvov Bbnuo- ToUBEvOG cXQOG Tt zl dUnvog molésig TÓv vvxitQivOv xaigov
950wjvvos. moegslo0c và vOv Aéyaw v0 vae Oiaívgc dx)fg ve xol oi-
7 sinusoíov vulgo. 18 evvóicizgoeuévov Petavius.
de quo et divinus Nicephorus patriarcha Cpolitanus ita loquitur "quoniam vero ab inimicis Christi nonnulla iactantur ex mendacii pa- rentis afflatu, age vero cuiusmodi sint ea consideremus. nam ad Christi domini ecclesiaeque contumeliam mentiri ista solent, diuturnae vitae spatia cum maximis voluptatibus pessimo huic Mammonae esse concessa, eundemque felicitatis summa contigisse. sed ef insignes de barbaris vi- ctorias, et egregia multa facinora tribuunt, quae ne auditu quidem par est admittere. sed ne imperitioribus minimeque malis hominibus ea mendacia fraudi sint, redarguendi illi nobis erunt, ut quantopere se ipsi inanibus his sermonibus ludificentur intelligant. " igitur omnia illius quam turpissima fuisse, eumque deo angelis ac religiosis hominibus execrabilem exstitisse, nequaquam est obscurum. nam cum omni se in libidinum genere volutaret, iisque corpus suum et animum conspurcaret quae tam barbaris quam gentilibus sunt vetita, longe pecudes ipsas foe- ditate superavit. atque haec non pauci qui cum eo vixerunt et hodie- que supersunt testificari poterunt; nec non et varia corporis incommoda quibus idem fuit obnoxius. doloribus enim ac cruciatibus, qui expli- cari dicendo nequeunt, excarnificatus , cuiusmodi ulcerosa corpora per- peti consentaneum est, pessime ac sine ullo remedio erat affectus. quare nonnulla membra ulceribus adesa ac consumpta cum intolerabili dolore diffluebant. sed et perpetuo intemperiis agitatus plerumque noctes in- somnes ac molestissimas ducebat. omitto victus acerbitatem ac turpitu-
134 NICEPHORI FRAGMENTUM.
P 87 oywrov* OztQ ydg dv móc GoiGrov fjonGsoc, ov vtÀfce xeramo- Qv mog& oUg iusvoUc ÉpOuvs wowóusvov. vO 0b stgl vovc Umqos- vovuévovg irvauóv xol O40w50sc roU vgOmov xol v5jc Umqosciag vÓ Ovcoy0fovorov mÓg &v vig simo: [và qégovre GOpuoro]; wicrist y&g éxcavue ajufgog zoÀÀaig zoAAGv xozt&alvovro Gguoze *- xol vag 5 Owewc zolov zvypuoig xol Ad& iveAAousvog oviv vv cagzoflogov O«oíov quiavOoonórsgov Emgorrsv. x GrOperog 0B pho xal opOcludv mzqocGtic, xoi và &AÀm 06e OctwvG xoÀecrwQua, xol cpoydg düÍxovo dvOgGv dOoov, xol roUg Óid zcvgóc ziixgorarove Savérovg, w&AiGva 0b xarà àv 0gQo0o&ovvrov inibtixvvuévove, 10
B zí qox xoi Mfystv; of ydo vijc uavíag.eivoU Ovopsvsic UmocziGrol xo 0opvgógor ivog uiv dg mtlórag dvOgomov ócíov inortuov- iQ, (MGztQ v»jV TOU 7tQOÓQO piov zttÀet xeqoliv "Hoaóy, ovra xol
X 3. 8. uw , - fet 1 , , TG ég' sjudv "Hoy oiov Odgov «j0U xoi ix£gecrov éxópatov inl zívexog. opOcAudv iboguEsng xol ycvs.t0og &unvoiGuoUg xa aí- 15 pézov ixyU6tig xal uagrvgoUGw of u£yor xol v)v ve cvuloAo zsQr- gépovrsg. -Qoverovc 03 iaíovc vàv voiovrov xoi é&cuclovg 0 vije QoÀccono Bv90c inícreror, of AMOor xoctovow. | ig 08 zsgimAdz- vovGiw cvvO. víxeg of iufgovrqro, xal Avacastg Opoggovsc cro,
C Vve pig Tic xgoríózuo avrOv émivqcOGusv, vow)vot siaiv. 90 inn magsüxsveGro mgg TO dv Óvouoig stiGoxiGuévov ZuvOwvaóv f9vog duvvoctoi, vzxoOpolfti mv v0 Ux. cvroU Groürsvua, xol elg qeiode v& voic zoAsuioug lv, Omoiov evrO voU mol£pov xocvog xerooO9orot, uagrvosi vd qowvousva* uíyoi ydg xol vQusQov vo xord Qv 4yslQv xcÀovuévqv zmóMw xoile xol mtÜwcGuuo yoplo, 95
1 voocdoowro fo.? . 15 og9oAuóov à'.ifogvEsg? omisso xol
post ixyvosug. 19 éufloóvziczor vulgo. 22 cvv? dinem: quicquid enim in prandio cibi per fauces traiecerat, id subinde vomitibus excernebat. nam illam in famulos arrogantiam .ac feritatem atque in exigendis obsequiis morositatem quis assequi dicendo possit? caedebantur quotidie: virgis pluribus plurimorum corpora. in quos ille pugnis et calcibus insiliens nihilo se carnivoris bestiis mitiorem praesta- bat. iam membrorum oculorumque mutilationes ac reliqua id genus acerba supplicia, tum innocentes homines ferro ac flammis interemptos, praesertim orthodoxos, quid attinet dicere? etenim furoris illius sa- teliites ac ministri nasos quamplurimos sanctis viris abscissos in disco, ut olim Herodi praecursoris caput, sic novo Herodi suavissimi loco mu- neris offerebant. ad haec effossa plerisque lumina ambustasque genas, et exhaustum sanguinem testantur ii qui in hodiernum diem earum cla- dium vestigia circumferunt. inusitata porro et horrenda mortis genera ab eodem excogitata non modo profunda norunt maria, sed et ipsa propemodum saxa personare videntur. quod vero ad eas victorias spe- ctat quas illius fautores rabidi ac furiosi homines falso huic affingunt, ut de ea loquar quae inter omnes praecipua censetur, eiusmodi sunt. cum ad propulsandos occidentales Scythiae populos expeditionem pa- rasset, collectis omnibus copiis commissoque cum hoste praelio, qualem inde victoriam retulerit, quae ad hoc tempus supersunt vestigia decla- rant. idque etiam hodie cava illa ad Acheloum urbem ac depressa pla-
NICEPHORI FRAGMENTUM. 135
& zàv eloxufvov düf&ero vd xia, Gegéce Uno0tixvvovciw. Eoyov ydo vc ZxvOwuje ueyolgug ümav GysüOv v0 Groerevpa vv "Po- poíov yéyovsv. si ÓÉ ví quxgOv. xol oU mávv d&ioAoyov Eügacsv, voUro icrí* voUg y&Q zgóg dvoroÀdg oixo?vrec f«gBegovg cxy- 5408g mtgl toUg oixtiovg wjysuóvog OiwGvaciatovrug xal zQ0c vv dugvliv zósuov dojoÀovpévove, AyoroudzsQov zog piov 1j GrgormywxoTtQov Gg ÀvccOv imiv Toig Agutviag xai Zvgíac jc oíoig, àv ixsivowg qpovolov aígsi ópokoylo vv mgoGoiovvrov xol ini vijv Ogdxqv evrovg ueriyoyt. rowrüra piv ovv vd Éxsívov 10 dvógeyad quere xoi zd xov. éy0odv GysüietOpsva rgüzcte. ToleUro: «cl zd xavd rc aAgOclac «oi eUGselag veavitUuoro. dmQvoaigqvv- viótv ydg xarà T£ ToU ÓroU paviüg xol xoro rGv [rodv «vOgdv TÓv donto eUrQ dvoOnuerov zmgocqxóvrov. xol có eyycluxóv Óij ToUTO xol dz06rolixOv vOU povoywxoU Bíov cjue Bütkvrroutvoc ó 15 8copiGxg vt xol Bífnioc, imdvvuov vüg O:00:fzíog, vO duvqnuó- vevtov evroig iméyoeptv Ovope. ffivyua ydg dpagroAdv Óto- Gígcke, xol ó OGiog dxcOogrog magd xcxovoyoig. ola 0b zQOg avrovg vugavvíOa éxidv ó vvgavvoc &ügaoct, zíc «v, c pv, a&iog Oupyngó:ro:; vag & ydg mogd 9:9 immyysApévag «vvoig dpoAoyíag 20xci GvvOwxag cO:rtiv ixfiofousvog, xol v0 [egOv Gy5ue exoggí- apavzog v0 1v Aoixiv 0 zcgtvopog évouoOérgos uevapugiévvucOot. zd 0i tig Oófav roÀ Oso) [ügvuéva uovacrQQia GrgarworOv oix5- vxQue xol [mztoGTGGie xol xomQdvog ó xomgovovg xoi xomgoivvpog mzimoÍqxiv. ira mwQ0g TQ TÉÀs, vv xoxGv xai voU OiocrvyoUg 95avVroU fov ysvoptvog, xol mvgtrQv O£vrQri xol qioya GG, xara- 1 cà» dvyenuévov?
nities indicat, caesorum membris eo tempore constrata: nam universus pene Romanorum exercitus Scytharum gladiis confossus est. quodsi forte exiguum quiddam et contemnendum ab eo gestum est, eiusmodi istud fuit. posteaquam orientales barbaros a ducibus suis dissidere com- perit et civili bello distineri, latronis more potius quam imperatoris in Armeniam et Syriam furibundus irrumpit, ibique incolarum deditione occupatis aliquot castellis eosdem illos in "Thraciam transportat. haec sunt istius hominis egregia facta, haec commenticia de hostibus tropaea: eiusmodi, inquam, sunt quae insolenter ille contra veritatem et pietatem molitus est. etenim citra ullam verecundiam contra deum bacchatus est sacrasque res ei tanquam donaria consecratas. quin etiam angelicum illud et apostolicum monasticae vitae genus homo a deo execratus ac profanus et a Christiana religione falso cognominatus illaudati appella- tione notavit: abominatio enim peccatori est pietas, et sanctus impurus est apud sceleratos. iam vero qualem in eos tyrannidem exercuerit, quis pro merito, ut ante dixi, commemorare possit? quippe conven- tiones illas pactaque quibus divino se numini obstrinxerant rescindere coactos, ac sacris vestibus exutos laicorum ad cultum lata lege nefarius ille transtulit. quae vero ad honorem dei constituta erant monasteria, ea in militum diversoria et equorum stabula et latrinas stercoreus et a stercore cognominatus convertit. tandem cum scelerum suorum ex exe- crabilis vitae terminum attigisset, acutarum febrium ardoribus exae-
P 88
136 NICEPHORI FRAGMENTUM.
muumoduevoe, hc ixüebopévis QUrOV yeévvne moodrjioc viv góye zt9o Oeo) uevog xeroztoltero xol vOU cxoiuxrov GxdAqxog vo àx- yuera, Góvrovóv E Xa yeyavóreov ixBodv ivàssyfcruta vüjc yeévvyg vara & ztgocvAsa ol moooípuo. gevroie oUv xol T0Guw- TOLG NLIS inavemavodpevog , Vg' àv O5 xci Zhoxlrueóv $ ve xol Mobwueovov GvvreÀGOÉvrag XOU REV OUO name xal dóMoc dzoAlUutvog XeroGrQÉQti TOv ,allepiotóv TE zal XOXLGTOV Biov 0 &Gz0vOog voU XQioToU xol vÀy dyav QUTOU zGVLOV £40g0g «el zoAéptog OvauevéGvozog."
stuans, Geennae flammas, quae se post vitam excepturae erant, oculis usurpabat, ac pervigilis illius vermis morsus quodammodo sentiebat , in horrendos assidue clamores ac vehementes erumpens, quae erant Geennae quaedam initia. tot igitur tantisque deliciis acquiescens, quibus Diocle- tianum et Maximianum olim immortuos accepimus, atque hoc modo male periens malus ille turpissimae sceleratissimaeque vitae finem consecutus est, homo Christi sanctorumque eius omnium inimicus atque hostis i in- fensissimus, "
INDEX GRAMMATICUS.
&yev] dAryocrol udie másiorovg &yev 71, 5. mAtiore &yav fga- aetot mávv $85, 15.
uégzQig ouorcog dusiiofos züv xi»- óvvov 67, 16.
dugívov 9,11.
dvsvgnutiy Baciié 4, 21. 32, 8.
TV d5lov péyucroog 99, 6. zc- vpíxtog. 6, 14. 10, 9. 67, 11. zv diav qv xavüiduroy ixi] GuEuy £og 9, 1. ziv día» 4v à; xvaiaroQc xclovsci 14, 23. di iv x«A076L xGumvo 36, 6. ioyo- Sézyv vo) Ogouov jv diíav *cA0UGL 83, *
ez myogsvp.évot £xl Severo 81, 18.
Fwo iu 46, 22. ,
d'noyvávot vóv zógov 60, 24. 61,12. , tle caozneíag 65, 5.
eizovéueiv dorátov i. q. Morsuíov zv xev £xrsusiv 63, 16.
doyovcía 50,. 15.
danxorjvis 55, 19.
denóisreL TQ (uciAsi 18, 8. c& iso 35, 14.
eri roxQdropQ v/üg acisíag 33, 13.
dgvíótog 39, 17.
Avo? 35, 7.
TÓ dyvodórg TOU Bacisismw i. |q. Baciiín | aoisi»
65, 3. genitivus] rà» Oogvqógor émóv- TEg qjmsíyovco 9, 13. vàv zoAi- TÀy aicQ óuevo. Oexaivov s». E viv z0ÀivV Xr9sGvog 52, 14. mz0Às. Nuixoíog SS, xoa Bidv- víev 57,16. cg vncovg rüg vs Goog al Ono«cíag x«Aovué- veg 64, 3. yhvgoiog. xíov 66, 14. OÓezav5uora 49, 91. 56, 12. 60, 21. Óruócot Agora 4, 14. 20. 16, 22. Éx rÀv zgoudtov 718, 6. Niceph, Const.
Oneueiuév d yuróvoy 9,9. émí- veLOV zQóg Tjj "Acuiridi yj Ouu- xeuuévm 68,9. iv cvugogaig và "Pouoíov diusiro 69, 1.
QuzzevVc«vrOS Xxeóvov 8, 7. du£- Qoug cil Duzzevovacus 76, 9.
Oio9sicDaL Tác acusíag 33, 3. É4 TÀV penu 32, 16.. à1c- QOeiro xc dieioróvero 80, 13.
Qoy5y 15, 7. 59, 7.
iyxAeiGrág 42, 15. 48, 14.
iygügítet Bdàvov c«g Ovouxijasi 17, 18. i pegiquivos TÜ TS men 3, 1
sig h i i n. 19. 67, 22. sig doxie, dim iüsiQev LL 77v Óo- ocv 13, 12. sig doyovrag zoo- Bed óusvog 48, 17. sig Baciiée eveyoosvovseu 55, 18. svg»- povy 52, 8. 6régsL 48, 23. 64, 2. eig yo uezTv xormyyvgosv 10, 40. £g yvveixe Oíümcw 18, 19. 47, 19. é&£üoro 46, 8. xormy- yonosv 66, 5. Érspov 8g faci- Àém u3) 8355091 67, 5. &ysrot sig viv yausz))v Eilgijvqv 86,16.
£xorQavcóuaro 6, 2. 28, 4. 62, 7.
ÉuzsiQog TV roov. 21, 22. c& zoÀéuwx 36, 19. vàv zoAtsuiov 44, 18. elg oixoOourjv 85, 7.
iuzoLoiog GvvtiiGqooc 28, 12.
iy vj nóÀti tisiütiv 29, 1. dEfo- q:69o1 57, 16. iv rovro 95v 2$, 7. iv "Peu ébénsunpev 48, 12, i» TQ (v9dà dmégouis 48, 19.
Éysusv] mol vÀw xowódw Evrusv 6, 6. zsQuvBouonévog Tis. xa9cu- Qécsog £vsxtv (i. e. ài Tc xaOoigícsog) 4, 19. ràv £xve- Qívcov Évsxsv vÀv Óvo Qsinud- vov 95, 21.
incisa cet vo)g oixoj)vcag 54,17.
1
138
iml vouíxovre frsow 37,19. imi vQuolv rjufocug 47, 16. mL um- civ 8E 57,21. émi cnusíoug 090 72, 20 et 75, 17. ixi digo Bea- qríeg 48, 4. iml voit?) qgOvov 56,9. méumsi éni v1j móAs T, 5. io iml ro? 677906 8 shijuere 95, 22 et 40, 23. éml Affmroc &yovcw 59, 16. TovG cv xv-
osíav im e«)robg wxsxvquévovg T. 15.
ifie 9vicccy 28, 93. vnt 47,3. vevcív 49, T. Oujoscw 60, 9.
Énipieron Anióg vj toAsíe. 13, 18. GE.Gu0 g 49018 66, 7. xo9" ovg TÓTzOg TO q9ogomoriv énegUero vé9og 70, 11. £I9vog émiupvéív 73, 2. Edqvisuoó Üsvréoov XQi- ,Griavoig Émigvévrog 80, 14.
sU yvopovpévr £oij 11; 9.
$«oorcog sig rovrovg 41, 18.
Q'ocvoig 71, 16.
Ovuelxi) exsv|j 15, 6. vus Oyavo 16, 5.
iààv mzgóg Tv 9Bouw Tüs ixwAg- eíog 79, 291. moóg mo&£uw &9e- cuov 16, 13.
isgoniorme 12, 22.
xag uer 85, 13.
xerü cov málev ^g 10, 21.
xovemeidie 57, 2
voro TQÉYEeLV E qaola 74, 18 et 77, 18. vjjg molurtiug 58, 15.
xav ovyuo0sg 85, f get-
Éguov 75, 9. Qi€ xnooy)rov vAmng tixovoyQugío
xAovoig 29, 18.
xovgozraddrmg 7,24;
&oyoSécne 429, 17. ysvixóg 56, 21. v0U àgóuov 83, 11.
Aóyov jjtn6sv eg uri xexóv o. 58, 7. Àóyo míorsog 24,7. Aó- yos conotes 62, 9. züv cüs &- eivne Eyyougov Aóyov wa 2.
Avucípsc9e. vj qoe 27,4 civ doy 42, 8.
pó810c 85, 14.
votoqohexciv 60, 6.
ys 8, 17. 12, 11. 16, 12. 74, 17.
óEvzrodjoug 39, 22.
ónAirus Aeóg 49, 10. 58, 18. 77,17.
OuiAog 54, ^ 6roarog 99, 1 44, 29. 53, 8 er ézatg 1, 14. ^
và zuQ '6ol AsyOueva 17,8. xoàc- pp mo^ e)rois 12o9sico 44, 16.
INDEX GRAMMATICUS.
meo aciei Tiv doyjv iieri 24, 12, qpóoovc jjrovv zuod o- visi 9é&oct o. 7, 17. xovf- xovAdguog zceQX "Pouaíov Tv dííov 928, 7.
ae oedilóvot eixioig 80, 7. Qv9o 62, 11 et 65,6. cj yj 89, 99. Barároig 81, 21. zvoí 4á, 13. reg; 8, 6.
p QT ÉLTEELV dvogéuwr. 41, 2. Vzs9ogíc:g 62, 2 et 81, 23. é£o- euórov 33, 19 et 81, 23.
zro.oonoto 92, 7. 50, 1.
z:e.9 O6 ott £miflovisiatuy 83, 10. imixoavijosw 62, 12.
meguxc vm éveeg 82, 13.
atéQuoUGLOS Aeog 41, 17, 42, 5.
mÀnoocovrtg dvd 'Hoduitiov
, zrododyod) vócog 39, 21. z0Leiv y«tBeóv, giloy i. e. agere
mQdoi0 zoóp« 4, 19. 16, 22.
TtQoxa Oy vQü Gag 57, 15; ^ *:
mo0Og coig xexotoug insit 26, 11. ixn£umct moóg vij necoye(o 49, 16. eoóc voig freres TÓTOLG dad- ersÀÀe 53, 20. ' moóg jj v1joo dmoccélies 56, 18. GrQar siue
: meÓg - roig Go xooig Oioryeryoyv xaoíous 41, 11 et A9, 1. 90g TOig mel dtoves yevóuevot 37, 10 et 57, 1. 90g rà ij95 ysvópe- vot 37, 18 et 57, 9. 00g tó Grévà xecodaufivovew 59, 90. zQ0g vÓ Efj0ouov' x«veAoflovrco 15, 23.
moocitxóro.. 84, 14.
zQocxvvsi và (lacisi 18, 4. lega &ixó6w 81, 10 et 82, 1. «vot- yévro. zQocxvvojo 25,15. xvvovvrov» cag legis — 82, 4.
nica 50, 22.
atvotio 19, 6x1vá co. 10; 10. tóv "Icrgov 39, 12. exrvosot ou 82, 8.
Grouction tÀw déwoudvov 80, 19.
GrQoeUeuy i. q. óroeroAoysiv Át, 16.
ovjoctkoec cüvÓ 18, 10. rovg qgíAovg 55, 4. ]
GvvexorerQoó vos 15, 21.
veyvnxAórQue 56, 16.
vexvelocógwt i. q. £x co Qomi- euarog Offact)oe. 14, 15. . cf. 34
yu. ín vtAécuacw 28,10. 97, 14. 40,15.
INDEX HISTORICGUS.
vtocori0v 64, 90. csodctuxy xol ós(uare 70, 15. . Qéeue qofs- Qóv x«l rsocGori0v Éévo» 73, 10.
víxvst "HocxAsiog 16, 16.
viob:rsicQor 6, 90.
vzogp8síoswv 45, 17. 58, 2.
vzogoovotov éxoínosv 43, 1.
giioriuno«oUet vrQ9sicr Odcpgoig 14, 16. qgiorwum)vet zorucct roig 6rQuriOrcig 96, 8.
qoovtiv xer& XgicricvOy 30, 19.
qorítsGücn,. rà tío AovtoG
30, 5. Ói& xyoóvov 44, 12.
139
gocuore dvríQtre 4, 14.
apngiüsg yovoei 86, 2.
oi às moAicou 46, 1.
cg i. q. sg 8, 11. 19, 7. cvv9é- uivoi dg tüv zoog9dcavro ini- Axwio9ni 4, 9. 67,16. zaocy- y&tàwg cg dvcxoiovo0c. 28, 8. Qg cvoigrosw zzagoüióoci 78,6. éójAlov cog mÀmoistsww 18, 6. zoocmyyéAAet Gg zaoeriQt:cQau 32, 19. óOuéyye og dxqxo£vat 83, 22. oióusvot og Óov eóusvou 78, 19. Osixvvt» og émlovisécavze 34, 11.
INDEX HISTORICUS.
Abydus 64, 13. 76, 19. Abydi an- gustiae 59, 21.
accubitorum — undeviginti tribunal 64, 1.
Adramyttium 57, 9.
Aegyptiorum erga imperatorem ob- sequium 61, 3.
Aegypto amissa annoma gravis 13, 19. Aegyptus redditur a Sar- baro 24, 14.
aerarii privati comes 26, 18.
Aethribus Arabiae felicis regio 25, 1.
Agallianus 65, 4.
Alexandria a Persis capitur 10, 16.
Amastris 48, 14. 51, 11.
ambonem conscendere 35, 3.
Ambrus Saracenorum princeps 28, 16.
Ameras Saracenus 65, 10.
Amoria 68, .10. »di
SS. Anargyri 54, 5.
Anastasia Iustiniani (H) mater 54, 2.
Anastasius imperator, olim Arte- mius 55, 18. 20. monachus 58, 8. occiditur 63, 15.
Anastasius oeconomus ad Chosroem legatus 13, 3. — fustuario occidi- tur 23, 12.
Anastasius patriarcha — Cpolitanus 65, 21. 73, 20.
Anchialus 49, 1. 77, 23. 82, 12.
ancilla viva comburitur 8, 15.
annona vilis 85, 13.
Anthimus Constantini (Copronymi) f. 85, 20.
Anthrax, Nicetás, muris praefectus 62, 23. Antiochiam diripiunt Saraceni 26, 10. Antiochus magister memoriae 83, 10. Antonianus magister obsides Avaris datos redimit 27, 13. Apsimarus, qui et Tiberius, impe- rator 45, 8. occiditur 47, 23. aquaeductus Valentiniani 85, 4. Arabum interitus praedicitur 73, 1. Arcadii statua 66, 12.
Armenii in Trhraciam translati 74, 13. Armeniorum exercitus 68, 12. Artabazus Leonis ( Isaurici ) gener
imperium affectat 66, 20. ima- gines restituit 68, 5. Artanas fl. 77, 11. Artemius i. q. Anastasius imp. Stephanus , patricius
ortatur 29, 6.
Mbsnasibs patricius ad Avaros le- gatus 14, 22.
Augustina Heraclii (T) f. Augusta 91, 2.
aurea porta 59, 7.
S. Auxentii collis 81, 7.
Avari 14, 19. Heraclio (T) insidias struunt£ 15, 10. Romanorum du- centa et septuaginta milia abdu-
140 cunt 16, 7. Cpolim obsident 20, 9. aquae ductum Valenti-
niani evertunt 85, 6. - tunt 37, 23. Baianus 39, 10. TTocti frater 79, 19. baptisterium 49, 1. AT Iustiniani dux 41, 6. . 55, T. Bardanes. Armenius exsul 50, 17. ad. Chazaros profugus 52, 17. ^ imperator et mutato nomine ' Phi- lippieus Eliam Iustiniano immittit
pacem pe-
523, 12. . synodi sextae decreta improbat 54, 9.. insidiis oppri- mitur 55, 6.
Barnyssus fl. 16, 2; 91, 5. 30; 1.
Basianus Curati f. Bulgarus 38, 19.
Basilius Onomaguli f. imperator et "Tiberius 61, 13.
Bsouydvov iuBotj 82, 8.
Berylia Sarmatis vicina 99, 7.
Bithynia 60, 24.
Blachernarum. munimenta 20, 19. 45, 16. 48, 16. porta 58, 3. templum dei matris 21, 12. 25, 17.
Bonosus cum Phoca occiditur 5, 14.
Bonus patricius 17, 18.
Bosporus Scythicus 46, 18. "T'hra-
- eicus 54, 17. 60, 11.
bovis forum 5; 13. 81, 15.
Bulgaria magna 38, *
Bulgari unde orti 38, 4. tributum poscunt 40, 15. 7á, 16. Sisin-
nium produnt 63, 13.
Buraphus, Georgius, patricius 55, 7.
Caboes Persarum post Siroem rex -93, 15.
Caesarea 6, 4.
Caesarii basilica &, 20.
uaAAivixOL 54, T.
Callinicus patriarcha Cpolitanus 43, 22. 48, 11.
Callistrati monasterium 43, 5.
Koo? dyoo? portus 61, 1.
Campaganus Bulgarus 79, 20.
Carthago a Saracenis 'expugnata .44, 15.
chaganus Avarorum 12, 10. 27, 11. Chazarorum 46, 5. 48, 5. eius filia Constantino nübit 66, 5.
Chaleb Saracenus 36, 20..
Chalcedon a Persis obsidetur 10, 21. 19, 19. ^a Valentino occupatur 34, 2. palatium ibi Constantini - Heraclii (T) f. 32, 20.
Chazari e Berylia profecti 39, 6.
Chazaria 48, 21.
INDEX HISTORICUS.
Cherson 44, 7. 47, 4. 50, 15.
Chosroes 13, 9. 17, 8, 22, 19. eius literae interceptae 19, 19. simula- crum 19, 2.
Christi voluntates et actiones duae 35, 22.
Christiani omnes àd. S. Sophiae convocantur 43, 20.
Christophorus : Constantini (Copro- nymi) f. Caesar 86, 12... . Chrysopolis . 8, 6. 50, 93. "à 20. ...68, 8. 69, 15. «eq
Cibyrrhaeotae 45, 9. 72, 5.
comes excubitorum 36, á
Constantinopolis obsidetur ab Ava- ris 20, 9. a Saracenis 36, 18. - 58, 17. terrae motu concutitur 66, 7.
Constantinus Heraclii f. v. Hera- clius.
Constantinus Heraclii (IV) Constan- tini f. Bulgaris tributum pendit 40, 15. synodum. adversus Mo- notheletas convocat 40, 21.
Constantinus Leonis f. (Coprony- mus) 62,5. patri succedit. 66,20.
Constantinus patriarcha Cpolitanus 74, 3. 83, 20. 84, 6. 95, 4. .—
Constantinus Strategii frater 83, 7.
Cophen fl. 38, 6.
corona in fuga 15, 20. chro 33, 15.
Cosmas quaestor ad Avaros piter 14, 22.
Cosmas rebellis 65, 3.
Cotragus Curati f. '88, 17.
Cotragorum gens 38, 7
Crispus Phocae gener socero infen- sus 4, 10. -regno spreto Cappa- dociae praefectus 6, 2. Heraclio illudit 6, 7. tondetur 7, 11. in monasterio moritur 7, 90.
crux a Persis avecta et restituta 25, 8. cruces prodigiosae 70, 16.
Cubratus Hunnogundorum princeps patricius 27, 16.
cupressina materies 56, 16.
Curatus Bulgarorum et Cotragorum princeps 38, 9.
Curiciotae 45, 9.
curopalates 1; 22.
Cyclades insulae 65, 1.
Cynegium 48, 5. 63, 16. 83, 19.
Cyprus insula 62, 10. 72, 6. :
Cyrus Alexandrinus praesul 8, 8.16. proditionis reus:.30, 8. sedi suae redditur 33, 18.
in sepul-
INDEX HISTORICUS.
Cyrus patriarcha Xipqylye 48, 13.
Cyzicus 37, 5. 68,
Damascenus eae! a Mansur 74, 10.
Damatry campus 53, 6. 13.
Danapris fl. ds, o3 |
Danastris fl. 38, r4
Daniel patricius praefectus urbi 56, 3.
Daphnusia castellum 76, 12.
David Heraclii (I) f. Caesar 91, 1. coronatur et "liberius appellatur 36, 10.
Delmati- monasterium 45, 21.
Domentiolus Phocae frater 5, 14.
Doros castellum 46, 4.
Dorylaei. campus 67, 2.
drungarius 45, 10.
Dunus Chersonita 50, 21.
elephanti quattuor in Heraclii (T) triumpho 26, 1.
Elias lustiniano ex praetorianis 50, 16.. 51, 22. 53, 15.
Eudocia Constantini ( Copronymi ) uxor 86, 11.
Eudocia Heraclii (I) uxor 8, 8.
Eudocia Heraclii (I) f.. Turco de- spondetur 18, 19 et 25, 5. | Sa- raceno negatur 28, 17.
Euphratesia provincia 70, 10.
Eutropius Mariae maritus 16, 15.
factio prasina 4, 20. 16, 22.
Flavius Heraclii (I) e Martina f. 16, 17.
Flori monasterium 43, 7.
foederis tabulae e vexillo suspen-
' sae 42, 3.
forum 10, 12.
Galata 1i, 3.
Gaudomelete insula 29, 11.
Gebulus Sclavino militi praefectus 41, 18.
Georgius Cyprius 74, 9.
Georgius patricius 51, 18.
Georgius quidam in Sicilia occisus 61, 23.
Germanicia. 70, 10.
Germanus Cyzici metropolita 54, 13. patriarcha Cpolitanus 58, 5. 63,21. 65, 16. 74, 8.
Ginglissus vicus 53, 9.
Gotthica regio 46, 4.
Gregoria Heraclii (T) f. Nicetae patricio despondetur 10, 9. . Gregoria Nicetae f. Constantino
nubit 24, 20.
Gregorius Heraclii (I) patruus, Ni-
cetae pater 4, 6.
141
orius monachus Cappadox 43,6. d Y 23. 36. 92. - Hebraei 35, 9 Heraclea 15, 5. 51, 12. 63, 7. Heraclius Apsimari: frater 47, 21. Heraclius Gregorii frater, Hera-
dii (I) pater 4, 1.
Heraclius (I) imperator 5, 23. ad Chosroem legatos mittit 13, 1. in Africam redire. cupit 13; '3. Avarorum. insidiàs. aegre. evitat 15, 1. Martinam. sororis :suae filiam in matrimonium ducit 16, 13. ecclesiarum opes in barbarorum tributa impendit 17, 5.. in.Per-
.' side filios duos filias totidem amit- tit 25, 7. mari se non committit 28, 22. aqua intercute correptus
. moritur 231, 4. sepulcrum suum triduo apertum sinit 31, 16.
Heraclius (I1) Constantinus , Hera- clii (T) ex Eudocia f. 6, 13. co- ronatus 10, 4. Gregoriae coniux 24, 19... consul 26, 7T. imperat 32, 4. moritur 33, 9.
Heraclius (IIT) Heraclii (T) e Mar- tina f. 17, 22. | Caesar 26, 7. coronatus 30, 2. consul 31, 1. imperator 33, 13.
Heraclius (IV) Heraclii (ID) f. 34,5. coronatus 34, 21. Constantinus vocatur 35, 7. occiditur in Sici- lia. 36, 14.
hiatus terrae 72, 20.
hiems immanis 75, 9.
Hiera insula 64, 9.
Hieria imperatorum e regione.Cpo- lis palatium 28, 22. 84, 1.
Hormisdas Cabois successor 23, 16.
Hormisdae f. patri suo pecie 24, 1. 11.
Hunnorum origo 38, 4. . eorum rex Christianus et patricius 14, 12. 16.
Hunnogunduri ab. Avaris deficiunt $21.41.
lezidus Saracenus 60, 22.
ignis Graecus 60, 23.
ignis templa Persica 19, 1:
imagines opere tessellato factae era- duntur 96, 2.
Imbrii apud "Bulgaros captivi 86, 5.
Indus coquus 52, 11.
Ioannes Atalarichus v. Atalarichus.
Ioannes Barcaenae dux 238, 2.
Ioannes Boni f. Avarorum obses 20, 1.
Ioannes Damascenus 74, 10.
142 Toannes diaconus logotheta 56, 20. Ioannes patriarcha 54, 18.:
Ioannes patricius Carthaginem re- ciperat 44, 18.
Ioannes praefectus urbi 51, 19.
S. Irenes templum: eversum 66, 10.
lrene Leoni Constantini (Copro- nymi) filio nubit 86, 18.
Isoes patricius 62, 20.
Ister fl. 39, 1.
Tustinianus "A, 7— 68, 18.
Lazica 17, 90.
lembi monoxyla 63, 8. '
Leo Constantini (Co eti f. 72, 12. | coronatur 73, 4.
Leo patricius imperator 59, 5. 66, 18.
Leontius. patricius Iustinianum solio deturbat 42, 22 — 44, 8. detur- batur 45, 8. tendetur 45, 19. occiditur 48, 1.
Leontius Phocae quaestor cum ipso interficitur 5, 14.
Leontius praefectus urbi ad Chosroem legatur 13, 2. — captivus moritur 23, 11.
Libani. miontis praesidium deducit lustinianus 41, 20.
libello. accusatorio os rei percutitur 7, 9. 84, 10.
Longi muri 74, 19.
Longobardi 61, 19.
Maeotis palus 58, 5.
Mansur i. q. Ioannes Damascenus.
Marcellae castellum 75, 3.
Marcellinus Gangrenorum archiepi- scopus 69, 17.
Maria ^ Constantini ( Copronymi ) uxor 73, 8.
Maria Heraclii (T) soror, Martinae mater, Martini, mox Eutropii uxor 16, 14. filium suum ab Avaris redimit 27, 10.
Marianus cubicularius 28, 6. 18.
Marinus Heraclii (I) f. Caesar 31, 2.
Marinus "Thraciae dux adversus Saracenos in Aegypto rem male
gerit 28, 4.
Martina Heraclii (T) f. Augusta 31,3.
Martina Martini et Mariae f., He- raclii (I) avunculi sui uxor 16, 13. 31, 11. 19. 32, 22. 33, 10.
Martinus Martinae pater 16, 15.
Masalman Saracenorum. dux 49, 11.
Mauricius a Phoca. interfectus 5, 6.
Maurus patricius 52, 13. 53, 21.
Mavias Saracenus 65, 10.
INDEX :HISTORICUS.
Maximus monachus 36, 1.
Melitene 73, 6. 74, 14.
Mesembria 39, 29. 75, 20. 82, 12.
Midas 85, 10.
Midea 55, 2, 75, 20.
Milium 84, 18.
Modestus patriarcha Hierosolymi- tanus 17, 11. 25, 10.
Modrine: vicus 68, 'et.
monachi a Constantino (Copronymo) vexantur 80, 3.
Monotheletae 40, 18.
Monotius , "Theophanes , magister 67, 21.
mula. fatidica 72, 22,
mulieres in praelio occisae 21, &
Musalman 58, 21.
Myacius , Theodorus , paticias 55, 9,25
| naufragium milia haurit tria -" se-
ptuaginta 51, 10.
Nazaraeorum cultus 83, 1.
Necropyla 47, 8.
Nicaea 57, 16. 65, 11. 69, 20.
Nice Nicetae patricii f. "Theodosio nubit 24, 18.
Nicephorus Artabazi f. 67, 1. 68,13.
Nicephorus Constantini (Copronymi) f. Caesar 86, 13.
Nicetas Artabazi f. 67, 1. 68, 12. 69, 14.
Nicetas Constantini (Copronymi) f. 79, 8. nobilissimus 86, 13.
Nicetas Gregorii f. Heraclii (I) pa- truelis 4, 6. . et gener 10, 9. pa- tricius 6, 15. 10, 9. Heraclii (1T) socer 24, 20. filius eius patri- cius 24, 17. statua aurata 10, 11.
Nicetas patriarcha Cpolitanus 84, 3. 85, 20.
Nicomedia 69, 16.
Obsequii provincia 41, 15. 56, 17.
Obsequiani 53, 5. 55, 7. 51, 4. 18.
Odessus 40, 7.
Oglus ad Danubium locus 39, 2.
Olympius praefectus praetorio ad Chosroem legatur 13, 1. fustua- rio occiditur 23, 12.
Onomagulus , Gregorius , 61, 14.
Organas Hunnogundurorum princeps 27, 17.
patriarcha sine concilio generali dogmata non conscribit 65, 18.
Paulina 54, 6.
Paulus monachus astrologiae dedi- tus 43, 5.
Paulus n Cpolitanus 36, 11.
INDEX HISTORICUS.
Paulus "ue Siciliae praeficitur 61, 16. SEC X
Pelagii sepulcra. 81, 16. 84, 20.
Pergamus a Saracenis occupatur 59, 11.
pestis 18, 20. 45, 11. 70, 11 sqq.
Petzigaudius, |loannes, patricius, 37, 16.
Phanagora 46, 9.
Phidaliae sinus 29, 22. |
Philagrius rerum privatarum comes 32, 12. 21. monasterio includi- tur. 33, 19.
Philippicus imperator v. Bardanes.
Philippicus Mauricii gener 8, 1.
Phocas Mauricio interfecto impe- rium inyadit 3, 6. Crispi sta- tuam deiicit 4, 12. Heraclii iussu obtruncatur 5, 9,
Photius Phocam vinctum Heraclio
pontus Euxinus glacie constrictus 15, 17. |
praetorium 43, 13.
Principum insula 29, 10.
Puzantis castellum 70, 4.
Pyrrhus patriarcha Cpolitanus 30,5. 32, 13. 34, 8. 20. 35, 8. 13.
Ravennas pentapolis 38, 21.
Rhendacius v. Sisinnius.
Rhodus insula 56, 18.
Rufus Apsimarum excaecat 55, 11.
Ryzates Chosrois dux 21, 17.
Sabinus Bulgarus 78, 15.
Saitus Chosrois dux Alexandriam capit 10, 15. — Calchedonem ob- sidet 10, 21, Heraclio ut pacem petat persuadet 11,5. legatos in vincula coniicit 13, 8. cuti de- tracta occiditur 13, 13.
Samothracii apud Bulgaros captivi 86, 5.
Saracenis quotannis librae auri tri- ginta penduntur 27, 2.
Sarbarus Persa sanctam crucem Hierosolymis avehit et Calche- donem obsidet 17, 10. 13. ab Heraclio literis interceptis induci- tur 19, 12. regnum impetrat 24. 3.
Sardes 68, 16.
Sarmatae 39, 8.
Satyri portus 61, 2.
Sclavini Avaris auxiliantur 20, 17. Bulgaris serviunt 40, 11. ab Tu- stiniano in Asiam traducuntur 41, 139. Euxinum traiiciunt, 'Te- lesio opem ferunt 78, 1.
143
Sebastopolis 41, 22,
Selymbria 15, 9,
Septae castellum 33, 19. .
Sergius orientis dux a Saracenis cameli inclusus 26, 18. Sergius patriarcha Cpolitanus He- raclium coronat 5, 17. fugam molientem retinet 14, 5. — Marti- nae coniugium dissuadet 16, 23.
- moritur 30, 3.
Sergius patricius Siciliae praefectus
617105 gb .5'
in Sicilia facta labra aurea 78, 10.
Siroes Chosrois f, 22, 12.
Sisinnius patricius 67, 18. |
Sisinnius Rhendacius patricius 62, 13. 63, 13. .' fm
Solibas Iustiniani comes. 47, 7.
Solyman Saracenus 49, 11, 60, 4.
Sophian 'Saracénus. 60, 18.
Sosthenius portus 60, 12.
rÓ ccsvov 29, 18. 42, 16.
Stephanus Cosmae socius 65, 6.
Stephanus eremita 81, 4.
Stephanus f[ustiniani ad "Terbelim legatus 47, 9.
Stephanus Mariae ex Eutropio f. Avaris obses datus 20,6. à ma- tre redimitur 27, 11.
Stephanus Persa, fisci praefectus, Iustiniani matri verbera intentat 49, 11. comburitur 44, 9.
Strategius Constantini frater 83, 17.
Struthus, loannes, e schola pala- tina 53, 22.
Sycae 45, 14.
Syllaeum 37, 10. 74, 4.
Symbolum 47, 4.
Syri in "Thraciam translati 74, 13.
Syria terraé motu concussa 72, 13.
'Tanais fl. 38, 18.
'Telesius Hunnorum princeps 77, 16.
'Tenedii apud Bulgaros captivi 86, 5.
'Terbelis Bulgarus Caesar 47, 10. 48, 6. 53, 3.
terra e mari exorta 64, 5 sqq.
'Theoctistus 63, 4.
jc rdg Chazara lustiniani uxor
8.
"Theodorus aerarii privati comes orienti praeficitur 26, 17.
"Theodorus Heraclii frater, curopala- tes 7, 21. in custodiam datur 26, 12.
"Theodorus magister, 'Theodori f., a patruo suo naribus et manibus abscisis deportatur 29, 6.
144
"Theodosius vectigalium exactor im- perare cogitur 37, 10. imperio ,se abdicat 59, 1. '
"Theodosius Ephesi episcopus 74, 2. "Theodosius Heraclii e Martina: f. Nicen Nicetae f. ducit 24, 18. 'Theodotus monachus logotheta 42,
15. 44, 10.
Theophylactus 83, 12.
'lThera et 'lTherasia Cretici maris insulae 64, 4.
"Thessalonica. 55, 22. 68, 9. 62, 11. 63, 8.
"'hessalonicensi archiepiscopo caput praeciditur 63, 15. |
Thracia eum Asia glaciei cumulis coniuncta 76, 17.
"Tiberius - v. Ápsimarus Basilius, David.
"Tiberius. Tustiniani
Chazara f, 53, 22.
dux 'et patricius
e 'lheodora
INDEX HISTORICUS.
"Toctus Baiani frater Bulgarus 79, 16.
"Tomis. 47, 2. :
tribunal "undeviginti accubitorum
:564, 1.
Turcarum rat 18,
'Tyana a Saracenis obsessa 49, 17.
Umarus Bulgarorum princeps 79, 15.
urbis natalis 55, 3.
Valentiniani áquaeductus a Constan- d (Copronymo) restauratus 85,4. |
Valentinus Philagrii armiger, o-
- mes excubitorum 33, 4. 96, 3.
Varna prope Odessum 40, 7. 719, 20. om^
Viserus patricius 67, 11.
Xerenses 77, 14.
in Xerolopho statua Arcadii 66, 13.
Xylinites, Nicetas, magister 69, 19.
EN 50, 22, 51, 21. 52
get Heraclium ado-
LIPSIAE,
EX OFFICINA B.
G, TEUBNERI.
E
S
PDC. HON e M E H "e E
--
D
DF Corpus scriptorum historiae 503 byzantinae
C6
v.42
PLEASE DO NOT REMOVE CARDS OR SLIPS FROM THIS POCKET
UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY
EE
eb dea TE
"ER ei RA
Rigymltvar Den rece
E
AUT 32 o a
ERST
[6 (5A QUA ERU
SUA gd TERES LUE eC
Lo]
us ij n 2 OT
En Jat12 5, dion
|! r H - iub Np di n it W A $
; yrs eu EU Vw T QUIS T ehiTeL T SIS 2 HE
Bs vit isehed
EM HRS
Tw.
MES
3
Min apum ls
n k MESA Y.
JR x AUpiy AUTAUARU S) Cy Ti e à
pied Se oui NES d Was QR Ee MV e ye rice reni rl VEN BU U ]
* ASA " i €
j A PAN * J Vnsr
LL T" MES "BEN Sy LEUPEO EC Aut d POM E
:
SEIS
Pu "n TO EM ct H S
nis
Miu od 3 ipli D Lu NA