JBMIBi CO '■' ■'. ■1 :i ■} ■1 . : < • / • ■ • i ■ 1 Univ.of '^f&ä Toronto ■ Library M l i \ r !^-^' ^ Das Pflanzenreich Regni vegetabilis conspectus Im Auftrage der Königl. preuss. Akademie der "Wissensoliaften herausgegeben von A. Engler ^ ( . t. « . IV. 228 Umbelliferae - Saniculoideae mit 198 Einzelbildern in 42 Figuren und einer Doppeltafel Hermann Wolff Ausgegeben am 16. Dezember 1913 Leipzig und Berlin Verlag von Wilhelm Engelmann 1913 QK ST PifU Heft G>l Alle Rechte, insbesondere das der Übersetzung, vorbehalten. Copyright 19i3 by Wilhelm Engelmann, Leipzig and Berlin. Umbellifebae-Sanicüloideae von Hermann Wolff. (Oedniekt Angnst 1911 bis M&rz 1912.) Wichtigste Literatur. Systematik: Lamarck, Encycl. meth. Bot. IV. (n97) 751 — 760. — Delaroche, Eryngiorum Historia (1808). — Poiret in Lamarck, 1. c. Suppl. IV. (1816) 287 — 295. — Chamisso et Schlechtendal in Linnaea I. (1826) 334 — 354. — De Candolle, Prodr. IV. (1830) 83—97. — Gay in Ann. sc. nat. 3. ser. Bot. IX. (1848) 148 — 184. — Stur in Sitzungsber. naturw.-math. Classe Acad. Wien XL. (1860) 469 — 524. — Sonder in Harvey et Sonder, FI. cap. IL (1861) 533 — 534, 564 — 565. — Bentham in Bentham et Hooker f. Gen. pl. I. 2. (1867) 878 — 881. — Boissier, FL Orient IL (1872) 820 — 833. — Urban in Martins, Fl. brasiL IX. 1. (1879) 298—338, t. 79 — 90. — Coulter et Rose, Revis. N. Amer. Umb. (1888) 93—107 et in Contr. U. S. Nat. Herb. VIL 1. (1900) 32 — 58. — Drude in Engler et Prantl, Pflzfam. III. 8. (1898) 135 — 145. — Hemsley in Hooker, Icon. 4. ser. VI. 1. (1897) t. 2504—2511; 3. (1899) t. 2570—2581; VIIL 3. (1903) t. 2765 — 2767. — Grintzesco in Ann. Cons. et Jard. bot. Geneve ann. 13. et 14. (1910) 128 — 193. Morphologie und Anatomie: Moebius, Morphologie und Anatomie der Mono- kotylen-ähnlichen Eryngien in Pringsheim, Jahrb. wissensch. Bot. XIV. (1884) 379 — 425, t. XXII— XXIV; XVIL (1886) 591—621, t. XXXVI, XXXVH. — Nestel, Beitr. zur Kenntnis der Stengel- und Blattanatomie der Umbelliferen, Dissertation, Zürich (1905) 34 — 40. — Grintzesco 1. c. 74 — 115. — Domin, Morphologische und phylogene- tische Studien über die Familie der Umbelliferen in Bull. Internat. Acad. Sc. Boheme XIII. (1908) 39—44; dasselbe in Öeske Acad. XVIL IL 20. (1908) 35—39. Biologie: IL Müller, Alpenblumen (1881) H4. — Knuth, Handb. d. Blüten- biologie IL 1. (1898) 466 — 471. Character. Endocarpium e cellulis parenchymaticis (haud induralis) greges crystal- lorum calcii oxalati gerentibus compositum; epicarpium vario modo squamis vel setis vel aculeis obsitum, raro glabrum vel tuberculatum. Styli (ut in tola familia) 2, in uno genere tantum 1 [Lagoecia)\ Stigmata capituliformia; stylopodium annulatum, saepe crateriforme, in genere Lagoeeia inaequaliter evolulum obliquum. Villae intrajugales vel inlerjugales solitariae magnae obviae, rarius numerosao parvae subaequaliter circum endo- spermium disposilae vel plane oblileratae. Ovarii loculi ambo fertiles (uniovulali) vel aller slerilis aller fertilis, perraro ovarium uniloculare (et uniovulalum). (larpophorum ib reduclum vel plerumque nulluni. Flores saepissime in capilula vel in umbellas simplices, raro in umbellas composilas dispositi. Vegetationsorgane. Eine Reihe morphologischer Tatsachen, die von den »normalen« Verhältnissen der L'mbelliferen bedeutend abweichen, macht die äußere Tracht bei den meisten Arten der SanicuIoideen-(Jattungen zu einer so auffälligen und innerhalb der großen Familie der Doldeublüler z, T. beispiellos dastehenden (Fig. 1 ; Fig. 2 .1), dass aus dem Habitus der Arten deren Zugehörigkeit zu den Saniculoideen im allgemeinen und zu A. Enirler, Du Pflanzenreich. IV. (KmbrjophyU siphonogain») 22^i. 1 Hermann Wolfl". — Umbelliferac-Saniculoideae. deren einzelnen Galtungen im besonderen sogleich erkannt werden kann; ganz im Gegensalz zu sehr vielen anderen, die bei einer großen habiluellen Gleichförmigkeit sehr oft erst mit der Reifung der Früchte ihre näheren Verwandlschaftsverhällnisse zu offen- baren pflegen. Diese morphologischen Eigentümlichkeiten betreffen vor allen Dingen die Blattorgane, deren Form bei gewissen Gruppen südamerikanischer Er^^ngien lebhaft an Bromcliaceen und Pandanaceen oder auch an Cjpera- ceen und Steppengräser erinnert, bei man- chen altwelllichen Arten an Compositen [Carduus y Carlina ^ KcntrophyVum u. v. ähnhche) ; wieder bei anderen und bei der Gattung Alepidea an Hex', bei Arctopiis an die Schwimmblätter von Trapa und bei einer Anzahl von Sanicula-Arlen, bei den meisten Astrantien, bei Petagnia und auch bei Hacquetia z. B. an die band- förmig geteilten Blätter vieler Ranuncula- ceen und Geraniaceen. Eryngium eriophorum sieht durch Form der Blätter und Blütenköpfe der südamerikanischen Composile Schleehten- dalia zum Verwechseln ähnlich. Diese große Ähnlichkeit hat sogar Veranlassung zur Untersuchung der anatomischen Ver- hältnisse beider Arten gegeben, um etwa vorhandene Gleichartigkeiten in der in- neren Struktur festzustellen; derartige Be- ziehungen fehlen aber. Zu diesem Formenreichtum der Blät- ter,"^ der dui'ch die gegebenen Beispiele bei weitem noch nicht erschöpft ist, ge- sellt sich bei den Saniculeen der für diese Gruppe charakteristische gabelig di- bzw. pleiochasiale Aufbau der Inflorescenzen. Dazu kommt ferner bei Ertjngiuvi und Alepidea die Anhäufung der Blüten zu kleineren oder größeren, oft lebhaft ge- färbten Köpfen, wie bei Compositen, Dipsa- ceen oder Sanguisorba. Schließlich tragen auch große, ober- seits oft intensiv silberglänzende oder mit den Köpfen gleichmäßig gefärbte Hüll- blätter bei vielen Eryngium- Arien, schnee- weiße oder rötliche he'xAstrantia, laubartige bei Hacquetia und Arctopus und einigen .So/ucM/a-Arten nicht unwesentlich dazu Flg.t. A Eryngium panmrNlatum, llahdushilii. - '•^''' **«« Auffallende der Habitusbilder zu B E. aerra, Stück vom Handc eines Grundblattes, vermehren. — C E. ebunieum, Lüngsschnilt durch einen Lebensdauer. Die meisten Sani- BlQlenkopf. — ;^u. ß nach Moebi US, 0 Original.) culoideen-Arten sind Stauden. Bei Eryn- gium giebt es aber auch eine Anzahl hapaxnnther Pflanzen, die zunächst infolge geringer Entwicklung der epikotvlen Achse während einiger Jahre nur eine ±: /eiche Blattrosette bilden und erst nach genügender Erslarkung durch schnelle Streckung der (oberirdischen) Achse einen meist nur mäßig Hermann WollT. — Umbciliferae-Saniculoideae. hohen Stengel hervorbringen und dann zur Blüte gelangen, um nach der Fruchtreife vollständig abzusterben. Auch bei anderen Umbelliferen flnden sich dieselben biolo- gischen Verhältnisse. Außerdem giebt es noch mehrere einjährige Eryngium-Avlen [E. tenue, E. coquimbaniim, E. anomalum); E. sarco- phyllum und E. bupleuroides sind kleine Sträu- cher (Halbsträucher?) von kugeliger Wuchsform. Von 5an?V'M/a-Arten sind S. canadensis und S. Sniallii nach Bicknell*) zweijährige Pflanzen; wahrscheinlich auch 5. chinensis. Äctinolema und Lagoecia sind einjährige Ge- wächse. Keimung. Die wenigen Saniculeen-Arten, von denen Beobachtungen über die Keimung vorliegen, zeigten keine Abweichungen von den normalen Verhältnissen, wie sie Drude**) be- schreibt. Die Keimblätter sind ganzrandig, ei- förmig oder lanzettlich, =h deutlich gestielt. Arten mit =b differenzierten Folgeblättern [Sa- nicula europaea (Fig. 4 J), HacqiLetia epipactis (Fig. 4 B) , Astrantia major (Fig. 4 G) und Eryngium maritimum (Fig. 3 G) haben stärker oder schwächer geteilte Primärblätter, während anderseits Arten mit ungeteilten Folgeblättern ebenfalls ungeteilte Primärblätter hervorbringen, z. B. Eryngium planum (Fig. 3^), E. alpi- num (Fig. "iE). Dass aber auch bei stark ge- teilten Folgeblättern einfache Primärblätter vor- handen sein können, zeigen z. B. E. campestre und E. amethystinum (Fig. 3E}. Es handelt sich hierbei nach Diels***) um Heteroblastie mit in der Entwicklung gehemmten Primär- blättern. Diels spricht sich über dieses Vor- kommen folgendermaßen aus: »Wenn unser gewöhnliches E. campestre 'an jungen Säm- lingen völlig ungeteilte Spreiten trägt, so bringt es damit ein Merkmal zur Erscheinung, das den meisten Eryngien in der Jugend eigen- tümlich ist. Manche kommen über dieses Sta- dium sogar niemals hinaus, sie bilden es höchstens weiter in sekundären Eigenschaften : das sind Fig. 2. Eri/figium pristis Cham, et Schlechtd. die bekannten monokotyloiden Eryngien.« Auch — Ä Habitus, stark verkleinert. — 7? Spitze diese Arten zeigen bei der Keimung keine Ab- eines Inflorescenzastos. — C Einzelblüte. — weichungen von der Norm; die Keimblätter ^ Blumenblatt. - i; Kdchzähne und GriffeN sind ebenfalls ungeteilt und gestielt, die Pri- Polster (Staubblätter abgeschnitten) -^ , ,,_,, , _, , , , ,. °, ' Läncsscbnilt durch eme Knospe. — ü Quer- marblatter den Folgeblattern zb conform. ^^^^j^ ^^^^^ ^i^^ p^^^^t. (Nach Engl. u. »Ihrem Habitus nach«, sagt Moebiusf), Pranll Pflzfam.) »hätte man es für möglich halten können, dass die monokolylenähnlichen Eryngien auch nur mit einem Kolylodon keimten, allein, wie sich schon aus der Untersuchung reifer Samen von E. aquaticutn ergab, *] Bicknell in Small, Fl. Southeast U. S. (4903) 869. **) Drudo, a. a. 0. 107—4 08. ***] Diels, Jugendfurmen und Blütenreifc im Pllanzenroiche (1906) 63. t) Moebius, a. a. 0. I. S. 4ao. 4 Hermann Wolff. — Unabellifcrae-Saniculoideae. besitzt der Embryo 2 Kotyledonen, zwischen denen ein breiter Stammscheitel liegt.« (Fig. 3Z), F.) Domin*) hat bei mehreren Ery tigium- Arien Trikolylie beobachtet. Es möge noch erwähnt werden, dass ausgesäte, \ — 3 Jahre alte Eryngium-, Ästrantia- und Sanicula-VTÜchle nach 2 — 4 Wochen keimten. Über Keimungen von Lagoecieen-Arten liegen keine Beobachtungen vor. Fig. 3. Koiinpflanzcn von: A Eri/ngium planum. — B E. alpinum. — C E. tnariiimum — D E. Ixuaauxii. — E E. amdhystinum. — FE. serra. [A—C nni\ Ends\\ Winkler; D nach Moebius; F Original.) Nach Holm**) hat Sanicula marilandicn breite Keimbliiticr. Das Ilypokolyl krümmt sich Jiiimuhlich gegen den Erdboden, nachdem die Keimblätter verwelkt sind. Hat es dann eine wagerechte Lage angenommen, so beginnt die primäre Wurzel abzusterben. Es bilden sich zwei lange sekundäre Wurzeln, die aus den Ansalzstcllen der abgefallenen Keimblätter entstanden sind. Durch das fnihzeilige Absterben der Primärwurzeln weicht diese Art in ihrer ersten Entwicklung von vielen anderen UnibcUireren ab. ♦) Domin, a. a. 0. S. 7. *♦) Holm in Mem. Torr. bot. Club W. {«89«) 7«. Hermann Wolfi". — Umbolliferac-Saniculoideac. Wurzel. Das Wurzelsystem zeigt bei den Saniculoideen, entsprechend der ver- schiedenen Lebensdauer der Arten, eine große Mannigfaltigkeit in der Entwicklung. Die ein- oder zweijährigen Arten besitzen naturgemäß meist nur dünne, rb verlängerte Pfahl- wurzeln, die ausdauernden (und hapaxanthen) dagegen z. T. dicke, strangförmige oder auch rübenartige Wurzeln (z. B. Errjngium trieuspidatum, E. campcstrc). Die größten Dimensionen besitzen die mächtigen, rübenförmigen Wurzeln von Arctopus. Die strang- förmigen Wurzeln können eine bedeutende Länge erreichen, so z. B. bei E. maritimum eine solche von mehreren Metern. II. de Vries*) macht auf die bei letzterer Art besonders auffällige Querfaltung der äußeren Wurzehnnde auf- merksam und giebt an, dass sie durch den aktiven Druck des Erd- reiches entstehe. Wahrschein- lich ist die Faltung eine durch aufgehobene Zugspannung des lebenden Wurzelgewebes nach- träglich entstandene Erschei- nung. Eine große Anzahl anderer ausdauernder Arten besitzt in verschiedener Weise entwickelte Rhizome, und zwar sind die- selben bei den meisten Sani- cwto-Arten, bei Hacquetia und Petagnia kurz, wie abgebissen, mit reichlichen Nährwurzeln; verlängert und oft schief (wie z. B. die W'urzelstöcke von Irideen) bei Ästrantia] flach, knollig, kugelig oder zusammen- gesetzt rübenförmig bei den monokotyloiden Er_yngien. Die Ernährungswurzeln sind hier fast ausnahmslos als kräftige, strang- förmige Fasern gut entwickelt. Eine besondere Erwähnung Fig. 4. Keimpflanzen von: A Sanicula ciiropaea. — B Hae- verdient noch die knollige Ver- quetia epipactis. — C Astrantia major (nach Winklcr). dickung des hypokotylen Teiles der Achse bei Sanicula tuberosa und (oft auch bei) S. 'nevadcnsis. Ob es sich hier um monokarpische, mehrjährige Pflanzen handelt, konnte nicht mit Sicherheit fest- gestellt werden. Drude**), Domin***) u. a. machen mit Recht darauf aufmerk- sam, dass es bei Urabelliferen »manchmal in entwickeltem Stadium schwierig ist, die Grenze zwischen Rhizom und Wurzel zu ziehen«, zumal da auch die Anatonjie nicht immer über diese Fragen Aufschluss giebt. Nur die Entwicklungsgeschichte kann uns in den Stand setzen, die morphologischen Verhältnisse dieser Organe richtig zu be- urteilen. Stengel. Von allen Saniculoideen- Gattungen hat Enjngium die verschiedenartigste graduelle Entwicklung der oberirdischen Achse. Was für ein Kontrast besteht niclit zwischen den zierlichen, annuellen, nur wenige cm hohen chilenischen Arten [E. co- *] H. de Vlies, Ovcr de contraclic van worteis, in Versl. in Medcd. Kong. Akad. Wetensch. Afd. Nat. 2. XV. I. (1880) 4 2—17. **) Drude, a. a. 0. 7«. ♦**) Domin, a.a.O. <6. ß Hermann Wol(T. — Uinbelliferae-Saniculoideae. quimbanmn, E. pulchellum) oder dem mit fadenförmigem Stengel fast kriechenden nord- amerikanischen E. prostratum oder dem hochandinen slengellosen E. humilc und z. B. den bis 2 m hohen, oberwärts reich verzweigten Riesenformen der südostameri- kanischen Camposformalion oder dem starren, äußerst kräftigen E. Noeanum der Hoch- gebirge Persiens oder dem mächtigen E. giganteum des Kaukasus! Auch bei Sanicula finden sich noch beträchtliche, auf der stärkeren oder schwächeren Entwicklung und Ver- zweigung des Stengels beruhende habituelle Verschiedenheiten, die aber nicht annähernd 80 weit gehende sind, wie bei Eryngium. Die einzelnen Arten der übrigen Gattungen zeigen nur unwesentliche Abweichungen in der Ausbildung des Stengels [Astrantia^ Ale- pidea, Actinoletna, Arctopus). Über den Aufbau der Inflorescenzen siehe unten. Blätter. Die drei morphologischen Blatlteile sind bei den verschiedenen Eryngium- Arten in außerordentlich verschiedener Weise entwickelt. Reduzierende Einflüsse einer- seits und fördernde anderseits haben auf diese Blätter in der mannigfachsten Weise eingewirkt. Von neueren Forschem hat besonders Domin*) diese Verhältnisse ein- gehender studiert und dabei die Aufmerksamkeit auch auf die Ausbildung und phj'lo- genetische Bedeutung der Scheiden besonders bei den monokotyloiden Blattformen der Gattung gelenkt. Zunächst giebt es eine große Anzahl von Eryngium -Arien, bei denen der Stiel von der Spreite scharf abgesetzt ist. Daneben finden sich zahlreiche Über- gangsformen zwischen jenen normalen Blättern und solchen, die mit völliger Unter- drückung des Stieles unmittelbar von der Scheide in die Spreite übergehen. Drude**) unterscheidet je nach der Ausbildung von Scheide, Stiel und Spreite 4 Haupttypen des Erynginm-Bleilies: i. Das Blatt der Eryngia planifolia mit deutlich abgesetztem Stiele und einfacher oder zh geteilter Spreite; 2. der Eryngia fissifolia mit allmählich aus der Scheide in die Rhachis über- gehendem Stiele, an dem die meist stark geteilte Spreite rb herabläuft; 3. der Eryngia spinoso-scrrata , Übergang von Scheide in Spreite ohne deutliche Stieleinschnürung, Spreite mit meist deutlich ausgeprägter Mittelfeldanordnung der paral- lelen Nerven und mit dornigen Sägezähnen am Rande, Randteil der Spreite nelzaderig; i. der Eryngia yuccifolia^ mit gleichmäßig über die Spreite verfeilten parallelen Längsnerven, aber ohne randsländiges Adernetz und meist nur mit dornigem oder borstigem Rande, sonst wie 3. Aus der Betrachtung des ^-yn^mm-Blattes ergiebt sich, dass die Reduktions- erscheinungen (an den unteren Blättern) am stärksten beim Blattstiele auftreten und dass sie bei den (blattstiellosen) monokotyloiden Blättern den höchsten Grad erreichen. Die Blattscheide ist dagegen stets vorhanden und als solche deutlich zu erkennen. Nicht selten erfährt sie sogar eine ganz bedeutende Förderung nach Breite und Länge. Die Grenze zwischen Scheide und Spreite liegt wohl stets da, wo die Bewehrung des Blaltrandes be- ginnt. Sind die unteren Blätter deutlich gestielt, so pflegen die Stiele sich bei den mitt- leren und oberen Slengelblällern rasch zu verkürzen und schließlich ganz zu ver- schwinden, »bis nur die Spreite mit dem Überreste der Scheide dem Stengel direkt ansitzt. Wir beobachten also, dass hier (im Gegensatze zu vielen anderen Umbelliferen) bei der Reduktion der formentwickelten Blätter die einzelnen Teile sehr ungleichmäßig betroffen werden, dass der Stiel gänzlich verschwindet, die Scheide stark reduziert wird und die Spreite sich verhältnismäßig am stärksten entwickelt« (Dom in). Es kommt aber auch der Fall vor, dass die obersten Blätter vollständig stiel- und scheidenlos am Stengel sitzen, ihn ganz umfassend; anderseits können auch die Scheiden der Stengelblättcr umfassend sein: es besieht dann eine vollständige Gliederung des Stengels {E. Pohlianum, E. serbirum u. a.\ Bei der letzteren Art sind die Scheiden durch lange, fiederteilige Anhängsel ausgezeichnet. Vollständig gegliederte Stengel finden sich auch bei anderen Umbelliferen. Die oberen Blattscheiden bilden bei einigen Arten *) Domin, a. a. 0. S. 89, 44. **) Drude, a. a. 0. S. 140. Hermann Wolfl". — Umbellifcrac-SaDiculoideae. 7 nicht einen vollsländigen Kreis am Stenge], sondern den Teil einer Spirale, indem das Ende der Ansatzstelle unter dem Anfang gelegen ist (E. campestre); ähnlich ist die Anheflung der scheidenlosen oberen Blätter bei E. creticum (Reichenbach, Do min). Asträntia, Sanicula und Hacquetia besitzen gut ausgebildete Scheiden, die oft den Eindruck von Nebenblättern machen. Bei einigen (h-uppen cenlralamerikanischer Erjngien sind die Blattstiele von einer gekammerten, dz weilen Röhre durchzogen, die sich nicht selten als großer Luflgang in der Mitte der Blallfläche fortsetzt [Eryngia humilia und scaposa). Die Ausbildung der Blattflächen bietet bei den Saniculoideen, und insbesondere bei der Untergruppe der Saniculeen höchst bemerkenswerte Abweichungen vom Tvpus des »normalen« Umbelliferenblattes, Die wichtigsten morphologischen Verhällnisse sind bei den einzelnen Gattungen folgende: Alepidea. Die Blätter sind länglich oder seltener rundlich, stets ungeteilt, am Rande oft stark wellig und buchtig gezähnt oder flach und schwach dornig- oder borstig- gewimpert. Die Stengelblätter sind in einer für die ganze Gattung charakteristischen Weise am Grunde fast nebenblattartig mit dicht gedrängten Randborsten besetzt, wie das in ähnlicher Form auch bei einigen monokotjloiden Eryngien vorkommt (z. B. E. pristis, E. canaUeukitum). Eryngium. Dem Alepidca-^XdiilQ ähnliche Formen finden sich bei einer Anzahl altweltlicher Eryngium- Arten [Eryngia dryophylla, Fig. öE). Solche Blätter gehören nach Hansgirg*] zu dem Carduus-Typus der Distelblälter, Untertypus des Mahonia- blattes. Diesen stehen die Blätter der Sekt. Thorifolia sehr nahe, sind aber mehr rund, steifer und durch ein prominentes Adernetz ausgezeichnet (Fig. hJ). Hieran schließt sich das Blatt von E. maritimnm [Eryngia halobia). Die jüngeren Folgenblätler zeigen schon eine deutliche Lappung, auch bei den Eryngia dryophylla ist in einem Falle Dreilappung der Basalblälter vorhanden. Bei den übrigen gerontogaeischen Arten erfahren die Blattspreiten eine fortschreitende Difl'erenzierung in folgender Weise. Die Eryngia gigantophylla besitzen bis fußlange, sehr breite und herablaufend dreiteilige Spreiten (Fig. 5 ö); bei der Sekt. Astrantiifolia sind die Blätter tief band- förmig geteilt, wie bei Asträntia major. Die Scheiden der langgestielten Grundblätter sind hier vollständig umfassend, was bei den oberen, mit der Scheide sitzenden Blättern nicht mehr der Fall ist. Ahnlich sind die Verhältnisse bei den Eryngia clmrophylla, aber die Teilung der viel derbei'en Blattflächen geht hier bis auf den Stiel; die Blatt- abschnitte sind dornig-gesägt. Die stärrkste Differenzierung findet sich bei den Eryngia campestria, die den Drude 'sehen Blatttyp der E. fissifolia repräsentieren. Die Spreite ist einfach bis doppelt fiedertoilig; oft läuft sie in Form von großen, fiederig gestellten Zälmen am Stiele herab (z. B. E. amethystiniim, E. glomeratum). Sehr auffallend sind die Blätter der Eryngia pabnito, die bis auf den Grund in 3 — 7 sehr verlängerte, schmale, oft fast grasartige, am Rande entfernt borstige Abschnitte zerteilt sind. Die neuweltlichen Erynglen übertreffen an Formenreichtum der Blätter die altwelt- lichen Vertreter der Gattung bei weitem. Vor allen Dingen nehmen die Arten, welche in so wunderbai'er Weise die stiellosen Blattformen monokotyler Pflanzen (vergl. oben) wiederholen, dass sie ihnen im Jugendzustande oft zum Verwechseln ähnlich sehen, unser besonderes Interesse in Anspruch. Einige dieser Arten besitzen ganz schmale, flache, carexähnliche Blätter (z. B. E. junceum, E. Hassleri], andere ebenfalls schmale, aber dt tiefrinnige bis fast zusammengefaltete (z. B. E. canaliculatum, E. scirpinum), die an die Blattformen von Steppengräsern erinnern oder an die von Binsen; wieder andere zeichnen sich durch gewaltige (bis 1 Va '^ lange und 5 — 6 cm breite) Blatt- organe aus, die vom Grunde an oder über der Scheide sich ganz allmählich in eine sehr lange Spitze verschmälern (z. B. E. Balansae, E. Cliamissonis)., noch andere haben deutlich schwertförmige Blätter, die über der Scheide eine plötzliche Verschmä- *) Hansgirg, PhyUobiologie (1903) SOO, SO«. Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae Fig. 5. Bl&tlcr von: A Eryngitim goyaxense. — BF. Kochncanum. — C E. aanguisorha. — D E. Olaxioviantim. — E E. Bungei. — F Blallrand derselben Art — 0 E. pyramidale. — H Blaltrand. — JE. thorifolium. Blallrand. — L, M, N Slück eines Blalles von E. serra, mit Mittclfcldanordnung der Nerven. — 0 E. Chamissonis, Stück eines Blalles von der Unterseite, mit quergestellten Verbindungen zwischen den L&ngsnerven. (Original.) Hermann WolfT. — UmbcUirerao-Saniculoideac. 9 lerung erfalircn, nach oben zu sich wieder verbreitern und meist kurz zugespitzt sind {E. Koehncanum^ E. Qlazioviimum, E. aquaticum var.). Ganz eigenartig sind die fußlangen, steifen, it runden Blattorgane von E. goyaxcnse, bei denen eine große Ähnlichkeit mit Juncus-Blättern sofort auffällt. Auf der Oberseile sind sie tief rinnig, auf der Unterseite convex, nach der Spitze zu sich allmählich beiderseits verflachend. Das Blatt wird von einer weiten Röhre durchzogen , die im oberen Teile verschwindet. Auf dem Querschnitte erscheinen die Blätter etwa halb- mondförmig, weil an den röhrigen Teil ganz schmale, einwärts gekrümmte Blattfläcben sich ansetzen (Fig. 5-4). Das Seltsame und Auffällige dieser Blattformen wird in vielen Fällen noch durch eine dz kräftige und dichte Bewehrung des Blattrandes erhöht. Bald sind es nur kürzere oder längere, dem Blattrande anliegende oder abstehende Borsten, die einzeln oder gehuschelt auftreten (Fig. 5 J, B, C); bald längere oder kürzere, oft sehr kräftige Dornen, die durch i — 3 accessorische, fast gleich große oder beträchtlich kleinere dornige Gebilde verstärkt werden können; bald kleine, sehr dicht stehende [E. pannv- culatum, E. mcgopotamicum) oder große ungeteilte {Erytigia spinescentia) oder wie- derum dornig-gesägte {E. serra, E. floribundiim) Sägezähne (Fig. \ B; Fig. 53/, N^ 0). Bei vielen Arten der E. spinescentia übertreffen die Zähne an Länge die Breite des Blattes. Vollständig unbewehrte Blätter kommen bei den monokotyloiden Eryngien nur sehr selten vor (z. B. E. Ilassleri). Oft sind, besonders nach der Blattspitze zu, die Borsten oder Dornen unterdrückt und nur durch dunkel gefärbte Schwielen ange- deutet. Bei mehreren Arten zeigt die Anordnung der Blattrandborsten oder -dornen ganz auffallende Abweichungen von den normalen Verhältnissen. Da ist zunächst das Vor- kommen einzelliger, außerordentlich dicht stehender, einfacher oder zu 2 — 4 aus einem Punkte hervorgehender Trichome an und über dem scheidigen Basalteile der Grund- blätter von E. eriophorum. Es ist diese Tatsache umso interessanter, weil im übrigen (der Blattstiel oder) der scheidig verbreiterte Blattgrund bei allen anderen Arten stets vollständig nackt ist, und weil außerdem alle Arten jeder weiteren Behaarung ent- behren. Sodann ist die Verteilung der Randborsten von E. Koehneanmn höchst be- merkenswert. Die Blätter dieser Art sind schwertförmig. Im unteren verschmälerten Blattteile ist der Rand dicht mit Borsten besetzt; der mittlere Teil der Spreite ist auf eine längere oder kürzere Strecke unbewehrt, aber dz deutlich gekerbt; nach der Spitze zu treten wieder Borsten auf. E. junc^iim subsp. lineare zeichnet sich dadurch aus, dass nur im unteren Blatteile Borsten vorhanden sind. Sie hören plötzlich auf, und der ganze übrige Blattrand ist nackt. Es fehlt hier auch vollständig jede Spur von Schwielen, die auf unterdrückte Blaltbewehrung hinweisen könnte. Bei E. Glaziovia- num ist die untere Hälfte des Blattrandes ganz unbewehrt, am oberen Randteile finden sich kurze aber kräftige, einfache Dornen (Fig. ^D). Die Dornen, Borsten und Zähne, welche diese monokot^ioiden Blätter auszeichnen, entspringen am Blattrande selbst derart, dass die Basis dieser Gebilde mit der ßlalt- fläche in einer Ebene liegt. Die accessorischen Dornen oder Borsten stehen meistens in dem oberen Winkel , welchen die Primärdornen mit dem RIaltrande bilden. Nicht seilen nehmen sie auch auf dem Rücken oder an der Seite jener ihren Ursprung. Nur bei E. aloifolium stehen die (großen) Priinärzähne mit dem oberen Basalteile auf dem Röcken der Spreite selbst, fallen daher nicht in die Blattebene, stehen vielmehr »schief«. Alle diese ± wehrhaften Blattformen der monokotyloiden Eryngien gehören nach Hansgirg*) z. T. zum Carex-, z. T. zum Bromelientypus des zoophoben Sägeblattes mit scharf dornenartigen Randzähnen (oder Dornen). Die biologische Be«leutung der Blalt- bewehrung liegt in dem Schutze der Pflanzen gegen das Verbeißen durch Herbivoren. Sodann giebt es eine große Anzahl alt- und neuwelllicher (nicht monokotyloider) Arten mit scharf abgesetzten Blattstielen und ungeteilten Blattflächen, wenigstens der älteren Folgeblätter; die jüngeren Blätter sind dagegen bei vielen Arten ±: lief gelappt, *) Hansgirg, a. a. 0. \Q Hermann WolfT. — Umbelliferae-Saniculoideae. ebenso die stengelständigen. Bei einigen mittelamcrikanischen Arten sind alle Bläller ungeteilt. Ihr Rand ist gekerbt oder gesägt, selten gezähnt [Eryngia longipetiolata, oligocephala, humilia und scaposa). Die meist röhrigen und septierten Blattstiele bei den letzten (mittelamerikanischen) Gruppen bilden gewissermaßen einen Übergang zu den Verhältnissen, wie sie sich bei einer größeren Anzahl neuwelllicher und einigen wenigen altwelllichen Arten flnden, die an Orten mit stark wechselndem Wasserslande wachsen. Wälirend der ersten Zeit der Entwicklung steht das Wasser an den Standorten der Pflanzen noch hoch, und es werden nur röhrige, vielleicht auch flutende, blattstielartige, spreitenlose, Oslulöse Organe her- vorgebracht. In der wärmeren Jahreszeit bilden sich mit dem allmählichen Sinken des Wasserspiegels Blätter, die auf röhrigen, septierten Stielen meist kleine, ungeteilte Spreiten tragen; schließlich entwickeln sich solche mit festen, septierten Stielen und flachen, ± tief eingeschnittenen Spreiten. Zuweilen kommt es aber überhaupt nicht zur Ausbildung von Blatlflächen. Hierher scheint zunächst die Mehrzahl der nordameri- kanischen Arten zu gehören, soweit sie an Standorten, wie die beschriebenen, vor- kommen. Von südamerikanischen Arten zeigen 'nur E. sparganoides und E. ßstulosum den durch die biologischen Verhältnisse bedingten Dimorphismus (Polymorphismus) der Grundblätter. Am besten von allen Arten hat sich das mexikanische E. pilularioides den »amphibischen« Lebensverhältnissen angepasst. Es weicht durch seine kurz kriechen- den, an den Knoten wurzelnden Stengel und Verzweigungen in höchst auffallender Weise vom Habitus der Gattung ab, erinnert vielmehr lebhaft an Pilularia, der es auch in der Größe nahekommt (vergl. Fig. im spez. Teile). Die Blätter sind zu je 3 — 4 in Büscheln angeordnet und trimorph: rein fistulös, unterwärts röhrig und oberwärts flach und schließlich röhrig mit einwärts gerollten, sehr schmalen freien Rändern. Genauere Untersuchungen über die Lebensweise der neuweltlichen Arten müssen noch an den natürlichen Standorten der Pflanzen gemacht werden. Von altweltlichen Arten sind nur E. corniculatum und E. Barrelicri während eines Teiles des Jahres ausgesprochene Wasserpflanzen. Ihr biologisches Verhalten ist um so bemerkenswerter, weil fast alle übrigen altweltlichen Eryngien ausgezeichnete Xerophyten sind. Nach Glück*) wachsen beide in Gräben oder sonstigen Bodenvertiefungen, die im Frühjahr einen etwa 20 — 30 cm hohen Wasserstand haben, mit einer Anzahl Hydrophyten vergesellschaftet. »Sie vegetieren in der ersten Periode als Wasserpflanzen, gehen in der zweiten jedoch zur xerophytischen Lebensweise über.« E. cornieulatum ist dem Wasserleben weit besser angepasst als E. Barrelieri; es bringt echte submerse Blätter hervor. Von diesen sind die 3 oder 4 der »ersten Generation« kurz pfriemliche, fistulöse, sehr leicht zusammen- drückbare, slielartige Gebilde mit deutlichen Querwänden; die 2 — 5 Blätter der »zweiten Generalion« sind ebenfalls vollständig untergetaucht, aber bedeutend größer als die zuerst gebildeten (bis 20 cm lang). Sie gehen an der Spitze je in mehrere haar- feine Zipfel aus, verhallen sich aber im übrigen wie die Primärblätter. Ragen die Blatlzipfel aus dem Wasser heraus, so werden sie steif und dunkelgrün {E. cornicu- latum f. suhmcrsum Glück 1. c. 398; vergl. Fig. im spez. Teile). Aus der reinen Wasserform bat Glück in der Kultur eine Seichlwasserform gezogen, die auf sehr langen Stielen über dem Wasser kleine flache Spreiten und schließlich einen entfernt beblätterten Stengel mit einer wenigköpfigen Inflorescenz hervorbringt. Die ganze Pflanze bleibt verhältnismäßig zart. Verschwindet dann an den natürlichen Standorten mit vorschreitender Jahreszeit das Wasser vollständig, so entwickeln sich aus den vorher untergetauchten Pflanzen schnell kräftige, verzweigte, blühbare, deren Grundbläller auf festen, septierten Stielen ungeteilte oder auch oft tief eingeschnittene Spreiten tragen [E. corniculatum f. terrestre Glück I. c. 401 und Fig. 40). Die Pflanzen machen dann eine längere Trockenperiode durch, während welcher der oberirdische Teil voll- ständig abstirbt; ob sie durch Rhizome ausdauern oder ob sie in jedem Jahre neu aus Samen entstehen, konnte bisher nicht mit Sicherheit festgestellt werden. *j Glück, Biolog. u. morpholog. Untorsuchg. III. (1911) 888 — 403. Hermann WollF. — Umbclliferao-Saniculoideae. 1 1 E. Barrdieri weicht in mehreren Punkten von der vorigen Art ab. Nur junge Individuen bilden 3 — 4 vollständig untergetauchte Blätter, die bis gegen tO cm lang werden und auf langen Stielen kleine, schiiial-lunzettliche, ganzrandige Spreiten tragen. In der Kultur monatelang unter Wasser gehaltene Pflanzen unterscheiden sich im all- gemeinen nur durch sehr kurze Blätter von solchen, die an den natürlichen Standorten zur Entwicklung gekommen waren. Seichtwasserformen [E. Barrdieri f. aquaticum Glück 1. c. 392, Fig. 44) mit halbsubmersen Blättern scheinen in der Natur die Regel zu sein. Die Spreiten erheben sich auf langen, cylindrischen, oberseits leicht gefurchten Stielen über das Wasser, sind ganzrandig oder mit einer Andeutung von Zähneiung. Halbsubmerse Pflanzen als solche scheinen sich im Freien nicht weiter zu entwickeln; In der Kultur konnten sie aber zum Blühen gebracht werden. Die typische, blühbare, dui'ch Umbildung von Wasserformen entstandene Landform entwickelt breite, kurz- gestielte, fast ganzrandige Primärblätter und deutlich gezähnelte Folgeblättec Ob E. Barrdieri überhaupt nur als Landpflanze auftreten kann, ist mir zweifelhaft ge- blieben. Da E. viviparum und E. galioides ebenfalls an Orten wachsen , die im Frühjahr unter Wasser stehen, so ist es wahrscheinlich, dass beide Arten einen ähnlichen Ent- wicklungsgang durchmachen, wie E. Barrdieri und E. corniculatum. Sehr bemerkenswert sind die hohlen, fleischigen Blätter des strauchartigen E. sarco- phyllum; eine biologische Erklärung für diese Blattform steht noch aus. Schließlich giebt es noch eine beschränkte Anzahl südamerikanischer Arten, die mit ihren dr fiederteiligen und oft undeutlich gestielten Blättern sich dem altweltlichen Typus der Eryngia fissifolia Drude nähern, ohne indessen eine so weitgehende Diffe- renzierung der Spreite zu erreichen wie diese. Sanicula. Alle Arten haben einen schmalen, scharf abgesetzten Blattstiel mit stark entwickelter Scheide, »die aber nicht immer die ganze Stengelperipherie umfasst« (Dom in). Die Spreite ist in verschiedener Weise diffei-enziert: tiefgelappt, band-, flnger- oder fußförmig-geteilt oder 3 — 5-zählig und dann mit deutlich gestielten einfachen Teil- blättchen z. B. bei den Sektionen Eusanicula, Pseudopetagnia, Erythrosana; einfach bis doppelt gefiedert bei den Saniculae pinnatae\ dreifach fiederig-zusammengesetzt bei der Sektion Tuherosae. Stellt letztere Blatlform die weitestgehende Differenzierung des 5omcw/a-Blattes vor, so ist anderseits das ungeteilte oder kaum gelappte Blatt von Sanicula maritima die einfachste Form. Das drei- oder fünfzählige Blatt bei der Gruppe Pseudopetagnia und bei den ver- wandten ostasiatischen Gruppen scheint der Urtyp des Sanicula-Bl&lies zu sein, aus dem sich die anderen Blattformen entwickelt haben. Wahrscheinlich sind diese Gruppen die ältesten Typen der Gattung. An das Eusanieula-Blall schließen sich nach Form und Größe die Laubblätter von Astrantia, Hacquetia und Pdagnia. Ästrantia. Auch bei dieser Gattung ist eine fortschreitende Differenzierung der Blattspreiten, die freilich nicht annähernd so weitgehend ist wie bei Sanicula, festzu- stellen. Die stets ausgezeichnet gestielten und beschoideten Blätter sind bei einigen Arten kaum bis zur Mitte 3 — 5-lappig {A. colchica, A. pantica, A. cartiiolica); bei anderen bandförmig 5 — 7-teilig (.4. major] oder bis fast zum Gioinde dreiteilig [A. ma- xima, A. trifida); noch bei anderen tief fingerförmig-geteilt {A. minor, A. paueiflora). Der Blattrand ist in den meisten Fällen ± deutlich gesägt; die Hauptabschnitte sind einfach oder ± tief gelappt. Das Blatt von A. maxitna scheint der Urtyp des Astrantia- Blattes zu sein. Petagnia. Die Blätter sind habituell wenig verschieden von dem Sanicula europaca- oder Astrantia major-hUdle. Neben randgestiolten Spreiten kommen, ähnlich wie bei Hydrocotylc, zuweilen auch schildförmige bei einer Pflanze vor. Actinolema. Die einfachen Blätter der beiden Actinolema-Arlen haben eine große Ähnlichkeit mit denen der Eryngia dryophylla, sind aber viel zarter; die am Bande kurz-dornig gezähnten Blattflächen verscbmälem sich stielnrtig und sind am Grunde in eine nicht vollständig umfassende Scheide verbreitert. 12 Hermann Wolfl". — Umbclliferae-Saniculoideae. Aretopus. Schon eingangs ist darauf hingewiesen worden, wie sehr die Blätter dieser Galtlung in der Form an die Schwimmblätter von Trapa erinnern. Sehr kräftige {A. echinatiis) oder schwächere {A. monacanthus^ A. Drcgci) aufrechte Dornen im Grunde der Blatteinschnitte und zahlreiche lange Borsten am ganzen Blattrande geben diesen, dem Erdboden ± aufliegenden Blättern ein höchst eigenartiges Aussehen. Der Blatt- stiel ist breit geflügelt; die Scheide breit und umfassend. Lagoecia. Gegenüber fast allen bisher beschriebenen Blattformen sind die langen, schmalen, einfach gefledertcn Blätter von Lagoecia schon mehr vom Typus des normalen Umbelliferenblattes. Die Fiedern, etwa 10—20 an der Zahl, stehen an der schmalen Spindel oft so dicht, dass sie sich teilweise decken. Nach der Basis und Spitze der Spreite zu nehmen sie ganz allmählig an Größe ab, sind am Rande tief eingeschnitten und borstig-begrannt. Nervatur. Bei den Eryngium-Arlcn zeigen die Blattnerven keinen einheitlichen Verlauf. Es lassen sich vielmehr verschiedene, sehr charakteristische Typen der Blatt- nerven-Anordnung unterscheiden, die neben allgemein morphologischem Interesse eine große Bedeutung für die systematische Gliederung besonders der monokotyloiden Arten der Gattung haben. Es ist vorteilhaft, bei der Beschreibung der Nervaturverhältnisse von den schmalen, Carexblatt- oder Steppengras-ähnlichen Formen auszugehen. Diese Blätter (z. B. bei E. junceum, E. eriophorum) werden von wenigen, einander vollständig parallelen Längsnerven durchzogen. Nerven zweiter Ordnung (sowohl längs- als quer- verlaufende) sind nicht erkennbar; ebenso fehlt jede Andeutung eines blattrandständigen Adernetzes und ein echter Randnerv. Die callösen Randverdickungen, die sich bei diesen und vielen anderen Arten finden, bestehen vielmehr der Hauptsache nach aus collenchymatischem Gewebe. Auch bei den Ricsenblattformen der Gattung [E. CJiamissonis^ E. Lassatixü, E. Balansae u. a. m.) herrscht die parallele Anordnung der Nerven vor. Letztere sind meist sehr zahlreich, und in der Regel kann man stärkere primäre und zwischen diesen verlaufende dünnere, gleichfalls durchaus parallele sekundäre Nerven unterschei- den. Auf der Blattoberseite ist dieser Unterschied oft verwischt, und die Nerven sind hier überhaupt dünner und viel weniger deutlich als unterseits. Bei allen Arten, auch bei den ganz schmalblättrigen, ist ein ± gut erkennbarer »Mitlelnerv« vorhanden. Die breiten monokotyloiden Blätter sind von zahlreichen, auf schizogenem Wege entstandenen, längsverlaufenden und durch zahlreiche starke Querwände gekammerten Luflkanälen durchzogen; sie sind schon mit unbewaffnetem Auge erkennbar und treten beim Trocknen der Pflanzen noch deutlicher hervor. Die dabei ebenfalls deutlicher wer- denden Querwände sind nicht als Anastomosen zwischen den Hauptnerven aufzufassen (Fig. 5 0). Bei der bisher beschriebenen Anordnung der Nerven sind diese nicht nur einander ausgezeichnet parallel, sondern sie sind auch gleichmäßig über die ganze Breite des Blattes verteilt. Anderseits giebt es nun aber eine Anzahl von monokotyloiden Arten, bei denen durch engeres Zusammentreten der in der Blattmitte verlaufenden Nerven die ersten Andeutungen eines sogenannten »Nerven-Mittelfeldes« (area mediana) zu erkennen sind. Durch zahlreiche Übergänge wird dann der Anschluss an die Arten ver- mittelt, bei denen das Mittelfeld seine schönste Ausbildung erreicht {E. florihundutn, E. scrra) und die Mittelfeldnerven selbst einen ausgezeichnet parallelen Verlauf haben, was durchaus nicht immer der Fall ist. Während bei manchen Arten die halbe Blatt- breite und mehr von dem Mittelfelde eingenommen wird, handelt es sich in anderen Fällen nur um einen verhältnismäßig schmalen Streifen, wie z. B. in den lanzetllichen oder länglich-ovalen Blättern der Ergngia carliniformia oder foetüia. Bei den Arten, deren Blätter ein durchaus parallelnerviges Mittelfeld besitzen, biegen die einzelnen Nerven in annähernd gleichen Abständen unter spitzem Winkel nach dem Blattrande zu ab, den sie ± ungeteilt erreichen. In den langen Blattformcn geben außerdem die jedesmaligen zu äußerst gelegenen Mittelfeldnerven, bevor sie sich dem Blattrande zuwenden, mehrere Seilennerven ab, die den schräg verlaufenden Haupt- nerven parallel sind. Dieses Verhalten der Nerven bedingt, dass einmal das Mittelfeld Hermann WolfT. — Umbelliferae-Saniculoideae. 13 nach der Blaltspilze zu immer mehr an Breite verliert und dass anderseits der Rand- teil des Blattes meist ausgezeichnet von dem Mittelfelde sich abheht. In den seitlichen Teilen des Blattes ist stets ein sehr zierliches, nach dem Blattrande zu dichter werdendes Adernetz vorhanden, das aus den erwähnten schräg gestellten Nerven hervorgeht. Bei einigen Arten mit sehr verlängerten, it breit linearen oder dr schwertförmigen Blättern {E. marginatum, E. Koehneanum, E. aquatictim var.) sind die Nerven im unteren oft verschmälerten Blattteile einander parallel, in der Mitte der Spreite dichter stehend, als in den Seitenteilen; nach der Blattspitze zu nehmen sie allmählich einen divergenten Verlauf an, hierbei immer noch =b deutlich eine Mittelfeldanordnung be- wahrend. Es findet hier also der Abgang der Nerven aus dem Mittelfelde langsam und ohne plötzliche Ablenkung von der Richtung statt. Der Gegensatz zwischen Mittel- feld und Seiteuteil der Blaltfläche ist hier daher viel weniger ausgeprägt als in dem erst beschriebenen Falle, auch ist die Ausbildung eines randständigen Adernetzes meist nur sehr gering. Auch bei Arten mit mehr rundlichen {E. plantaginifolium) oder ovalen [E. cilia- tum) Blättern findet sich eine Verteilung der Nerven auf Mittelfeld und Randteil, die aber weniger ausgebildet ist als z. B. bei E. serra und E. elegans. Die mittleren Nerven sind leicht, aber deutlich geschlängelt, auf der Blattunterseite oft rauh, mit sekundäi'cn Längsnerven untermischt. Das randständige Anastomosennelz ist schmal, mit lang- gestreckten Maschen. Von den monokotyloiden Ery ngiuni- Arien mit nicht durchaus parallel verlaufenden Nerven giebt es einige, bei denen die Anordnung der letzteren auf den beiden Blattseiten db auffällig von einander abweicht. Diese Verschiedenheit kann soweit gehen, dass obei'seits ein mehr oder weniger deutliches Nerven-Mittelfeld vorhanden ist, während unterseits ein annähernd paralleler Verlauf der Nerven zu er- kennen ist (folia heteroneura). Bei den Arten mit ungeteilten, deutlich gestielten Spreiten sind in der Regel die wenig zahlreichen Nerven fächerig angeordnet (Fig. 6 J). Aber auch hier giebt es Blätter mit beiderseits von einander abweichendem Verlauf der Nerven, indem dieselben auf der Blattunterseite so nahe zusammentreten, dass sie fast eine starke, breite Mittelrippe zu bilden scheinen (Fig. 5^). Die Nervaturverhältnisse der bandförmig geteilten und der gefiederten Blätter zeigen gegenüber ähnlichen Blattfoi'men (anderer Umbelliferen) keine prinzipiellen Abweichungen. Die Gattung Älepidea schließt sich den Verhältnissen an, wie sie bei den Erjngien mit ± deutlich gestielten, ungeteilten Spreiten und beiderseits von einander abweichender Anordnung der Nerven vorhanden sind; ähnlich ist es bei Äctinolema. Die übrigen Gattungen bieten in der Blattnervatur nichts Bemerkenswertes. Anatomische Verhältnisse. Eingehende Untersuchungen über die innere Struktur der Saniculoideen liegen bisher nur von der Gattung Eri/ngium vor. M. Moebius*) hat die Anatomie besonders der monokotyloiden Arten studiert und auch die Beziehungen klar gelegt, die zwischen den anatomischen und den morphologischen Verhältnissen dieser Arten bestehen; er hat dabei auch die Anatomie einiger altweltlicher Arten [E. campestrCj E. planum u. a.) kurz berücksichtigt. Zunächst ist zu bemerken, dass bei xerophy- tischen Eryngien die Blattepidermis als Schutz gegen übermäßige Verdunstung mit einem Überzüge ausgerüstet ist, der in den meisten Fällen wachsartiger Natur ist, nach Abromeit**) auch bei E. maritimum, für das Knuth***) irriger Weise das Vor- konnnen einer fettartigen Substanz angegeben hatte. Die bisher untersuchten altweltlichcn Arten mit geteilten Spreiten sowohl als auch die mit 'ungeteilten weichen in ihrem anatomischen Bau nur unwesentlich von anderen Umbelliferen ab. So besitzen z. B. die meisten auf der Unterseite, seltener auf beiden *) Moebius in Pringshcim, Jahrb. f. wissensch. Bot. XIV. (1884) 379—125, XVII. (1886) 891—621. **) Abromeit in Haiidbucli des deutschen Dünenbaues (1900] 176. ***) Knuth in llumboldlia VIII. (IS89) 80. 14 Hermann WolfT. — Umbelliferae-Saniculoideae. Seiten der Blätter einschichtiges Ilypodenna, das der Wasserspeicherung dient. Die eigentümlichen, vorwiegend amethjstenen Farbentöne der Blätter werden durch Chro- matine hervorgebracht, die sich in dem Zellinhalte dieser Schicht befinden. Das Col- lenchym, welches die Leitbündel der »Blattrippen« begleitet oder einscheidet, stößt unmittelbar an die Epidermis; es fehlen an diesen Stellen also Hypoderma und Chlorenchym. Über und unter den Bündeln verlaufen die für die Umbelliferen so cha- rakteristischen Sekretkanäle. Spaltöffnungen sind auf beiden Blallflächen annähernd in gleicher Anzahl vorhanden. Die meist stark entwickelten Blattscheiden führen nur ge- ringe Mengen von Chlorophyll oder entbehren desselben ganz. Bei einigen Arten treten in den Scheiden längs verlaufende Luflkanäle auf. E. campestre unterscheidet sich von anderen altweltlichen Arten dadurch, dass ein Blatth^poderma vollständig fehlt, wie das auch Giltay*) festgestellt hat. Dagegen ist das Palissadengewebe bilateral ausgebildet, und auch in der Orientierung der Leit- bündel-Elemente sind Abweichungen vorhanden; so zeigen z. B. von den i durch Collen- chyrastränge eingescheideten Leitbündeln der > Mittelrippe« des Blattes das obere und untere normale Orientierung, während die beiden mittleren einander das Xylem zu- wenden. In benachbarten Bündeln sind ähnliche, aber weniger auffällige Abweichungen von der Norm vorhanden (Fig. 6 O). Im Blattstiele verlaufen zahlreiche (bis zu 50), in mehreren konzentrischen Halbkreisen angeordnete Bündel, von denen nur die am meisten nach außen gelegenen regelmäßig orientiert sind. Bei derselben Art hat Ambronn**) eine ± vollständige Umwandlung von CoUen- chym in Sklerenchym nachgewiesen, und von ^. J9Zan^^w^ erwähnt Schwendener***), dass eine nachträgliche Umwandlung von Collenchym in Bast stattfinde; ferner, dass ein intracambialer Libriformring ohne Markstrahlen vorhanden sei und dass (ebenso wie bei Astrantia major) eine Anzahl stärkerer oder schwächerer Baslbeläge an den Leitbündeln auftrete. Da der anatomische Bau der untersuchten monokotyloiden Eryngium-hxitn von den »normalen« Verhältnissen mehr oder weniger stark abweicht, und da auch die einzelnen Arten unter einander mannigfaltige Verschiedenheiten zeigen, so soll von je einem Vertreter der Hauptgruppen das Bemerkenswerteste angegeben werden. E. echinatum gehört mit E. nudicaule, E. foetidum \x. a. zu den Arten, deren Blätter nach der Basis zu ± stark verschmälert sind und die noch eine Sonderung in Stiel und Spreite besitzen. Die Hauptnerven sind zu einem schmalen Mittelfeld an- geordnet, und die seitlichen Blatteile zeigen ein deutliches Adernetz. Bei der erst ge- nannten Art verläuft in der Blattmitte ein weiter Luftkanal, der von i großen Leit- bündeln umgeben wird. Von den beiden in der Medianlinie des Blattes liegenden Bündeln ist das obere verkehrt orientiert. Das Xylem der beiden anderen ist schräg nach oben gelagert. Mit dem Leitbündel korrespondieren äußere mechanische Stränge collenchymatischer Natur. Die Leitbündel anastomosieren miteinander in den Quer- wänden, welche den Luftkanal durchsetzen (Fig. 6 t/). In den (seitlichen) Blattnerven verläuft nur je ein Leitbündel, mechanische Stränge fehlen hier. Das beiderseits über den Leitbündeln liegende Chlorenchym ist reicher an Chlorophyll als das übrige im Blatte. Die Cuticula besitzt, wie auch bei Arten anderer Gruppen, feine Leislchen. E. ehracteatum ist ein Vertreter jener Gruppe von Arten, die schmale oder lanzett- liche Blätter mit annähernd parallelem oder leicht divergierendem Nervenverlaufe be- sitzen. Fast immer ist auch hier noch eine deutliche Verschro&lerung der BlatlQäche nach dem Blattgrunde zu vorhanden. Der untere Blattteil ist eingerollt; auf der Unter- seite liegt hier Palissadengewebe, oberseits it kugeliges Chlorenchym. Die Epidermis der Oberseite ist reicher an Spaltöffnungen als die Unterseite. In den Längswänden ♦) Giltay in Nedorl. Kruidk. und Archief. 2 ser. IV. (1886) 443. **) Ambronn, Über die Entwicklungsgeschichte und die mechanischen Eigenschaften des Collenchyms, in Pringsheim, a. a. 0. XII. (4 879—80 486— *87. ♦♦*) Schwendener, Das mechanische Prinzip (4 87*) 5. Hermann WolfT. — UmbcUiferae-SanicuIoideae. 15 Fig. 6. Ä Querschnitt durcU die Blaltspreito von E. aquaticum. — B Dasselbe von E. panni- culalum. — C Dasselbe von E. Decaisneanum. — D Von E. floribundum. — E Von E. prislis. — F Von E. scirpinum. — Q Quersclinilt durch die Blult-Miltelrippe von E. campestre. — H Querschnitt durcli die Blütenstandsachse von E. aquaticum. — J Querschnitt durch die Blatt- mittelrippe von E. echinatum, an der Stelle eines Diaphragmas, wo die vier Gefäßbündel eine ringförmige Anastomose bilden. — L Querschnitt durch die Mittelrippe eines Blattes von E. serra, im mittleren Teile der Spreite. — M Querschnitt durch den mittleren Stengeltcil von E. serra. — N Markständiges, concentrisch gebautes Gefäßbündel aus dem unteren Teile der Inflorescenzachse von E. serra im Querschnitte. Das centralliegende Phloem umschließt eine Gruppe mechanischer Zellen; im Xylcm sind die Gefäße sichtbar. Der untere Teil besteht aus Holzparonchym und ist der Stengelmittc zugekehrt. (Alles nach Mocbius.) lg Hermann Wolff, — Umbelliferae-Saniculoideae. der gekaramerten Luflkanäle verlaufen meist einzelne Leitbündel; sind deren 2 vor- handen, so liegen sie über einander und das obere ist verkehrt orientiert. Beläge me- chanischer Natur finden sich nur bei den großen, unteren Bündeln, meist schwach ent- wickelt und auf die Xjlemseite beschränkt. Äußere mechanische Elemente, mehr sklerenchymatischer Natur, liegen vorwiegend auf der Blattunterseite. Höchst auffällig ist die Anordnung des Holz- und Bastteiles in den Leilbündeln der Mittelrippe. Es liegen drei getrennte Bündel über einander; das unterste hat in der Mitte einen Gefäßteil, über und unter welchem eine Gruppe von Weichbast gelegen ist; beim mittleren Bündel bildet der Gefäßteil einen von oben nach unten gehenden Bogen, auf dessen beiden Seiten sich wiederum Bastgruppen befinden; das oberste liegt so wie bei den meisten dieser Blätter, welche 2 Bündel übereinander besitzen, nämlich den Holzteil nach unten, den Bastteil nach oben gewandt. Im oberen flachen Blattteile fehlen die Luflgänge, und die Leitbündel sind immer in der Einzahl. Die Verteilung der Sklerenchymstränge ist beiderseits mehr oder weniger gleichmäßig, ebenso die Form der Epidermiszellen und die Anzahl der Stomata. Bei E. serra, einem Repräsentanten der Arten mit großen, monokot^loiden Blättern und ausgezeichneter Mittelfeldanordnung der Nerven, wechseln auf dem Querschnitte durch die Mittelrippe oberseits unmittelbar unter der Epidermis liegende breite Chlor- enchymstreifen^ die aus mehreren Schichten von Palissadengewebe bestehen, mit schmalen Sklerenchymbändern ab. Dieses Sklerenchym stellt das hauptsächlichste mechanische Element des Blattes vor, dem gegenüber die mechanischen Gewebe der Leitbündel eine mehr untergeordnete Rolle spielen. Auf der Blattunterseite befindet sich eine stärkere oder schwächere Schicht von Collenchjm, die durch Chlorenchym unterbrochen wird. Die Leitbündel liegen in 3 Reihen übereinander; die unteren sind normal orientiert, die mittleren aber ± schief gestellt. Des Xylem des obersten (und kleinsten) Bündels ist der Blattunterseite zu- gewandt (Fig. (iL). Die seitlichen Teile der Spreite haben deutlichen dorsiventralen Bau. Oberseits liegt mehrschichtiges Palissadengewebe, das von oben durch mechanische Stränge und von unten dui'ch die Leitbündel unterbrochen wird. Liegen 2 Bündel über- einander, 80 ist das obere meist verkehrt orientiert. Auf der Blattunlerseite verlaufen den Leitbündeln gegenüberliegende, breite, flache Sklerenchymstränge. Der Blattrand be- steht, ebenso wie bei anderen Arten, aus collenchyniatischein Gewebe. Die großen Blattzähne wiederholen im kleinen den anatomischen Bau der Blalt- fläche. An der Epidermis lassen sich, ebenso wie bei ähnlich geformten Enjnyium- Blättern, Streifen über den mechanischen Strängen von solchen unterscheiden, die über dem Chlorenchym verlaufen; in ersteren fehlen die Spaltöffnungen, in letzteren sind sie unterseits zahlreicher als oberseits. In der Cuticula der Unterseite treten ebenfalls die schon bei E. cchinatum erwähnten leistenarligen Erhabenheiten auf. Bei E. sangui- sorba, E. elegann und E. ciliatum bestehen die inedianisch wirksamen Elemente nicht aus Collencliym, sondern meistens aus Sklerenchym, das in verschieden starker Ausbildung auf beiden Seiten der Leitbündel liegt. In jedem »Nerv« verläuft nur ein Leitbündel. Der anatomische Bau der Arten, welche nach Grisebach*) mit ihren ganz schmalen, unterseits oft tiefrinnigen Blättern den Habitus der Steppengräser repräsen- tieren, weicht sehr von dem der breitblättrigen Formen ab und ist auch bei den ein- zelnen Arten durchaus nicht gleichmäßig. Die Besonderheiten in der Blaltanatomie der Eryngien erreichen hier ihren Höhepunkt. So liegen z. B, bei E. seh-pinwn von den 8 Leitbündeln 6 zu je zweien normal orientiert über einander, während je ein Bündel nahe dem Blatlrande verläuft. Unter der Epidermis liegt beiderseits je eine starke Lage von Sklerenchym. In der BlatLscheide verlaufen zahlreiche Bündel, z. T. über ein- ander, die mehr oder weniger v(»n den normalen Lagerungsvcrhällnissen abweichen, und deren Sklerenchymbeläge in verschiedener Weise entwickelt sind (Fig. 6F). Der ♦) Grisebach, Vegetation der Erde I. (1872) 460. Hermann Wolff. — Umhelliferae-Saniculoideae. 17 anatomische Bau der Blätter von E. eriophorum und E. junceum ist nur wenig ver- schieden von dem des E. sciVpmM/n-Blattes. Auffällig ist bei diesen beiden Arten skierotisches Hypoderma und bifaciales Palisadengewebe. Bemerltenswert ist noch, dass bei den schmalen Blattformen oberseits einzelne Epidermiszellen papillös hervorragen, ähnlich wie bei Gramineen. E. pristis hat im eigentlichen Blallteild 5 normal orien- tierte Leitbündel, in der Blattverschmälerung aber 5 Bündelgruppen, in denen je 2 Bündel über einander liegen; ebenso viele Gruppen in der Blattscheide, von denen die äußeren in der Einzahl sind (Fig. 6E). In den Kiesenblältern von E. Lassauxii, E. ChamissoniSy E. lialansae u. a. werden die » Nerven < von (den anderweitig schon erwähnten) gekammerten Luftkanälen begleitet, in deren Längswänden in der Regel je \ oder 2 Leilbündel verlaufen; sind deren 2 vorhanden, so ist das obere verkehrt orientiert. Es kommen aber auch mehr süs 2 Bündel vor, bei den verschiedenen Arten verschieden gelagert (Fig. % B). Auch bei E. aquaticum sind weite Luftkanäle vorhanden; in jeder Längsscheidewand verläuft ein Leitbündel, dessen Elemente normal orientiert sind; auf beiden Seiten der Bündel öndet sich starker sklerenchjmatischer Belag (Fig. 6-4). E. floiibundum hat in jeder Längswand der Luftgänge 5 Leitbündel über einander, von denen das untere normal orientiert ist, während in den 4 anderen der Holzteil nach unten gelagert ist. Jedes Bündel hat beiderseits sklerenchymatischen Belag. Das obere und das unlere Bündel hegen von den 3 mittleren etwas entfernt (Fig. 6Z)). Bemerkenswert ist noch, dass bei E. Decaisneanum über jedem Luftkanale ein normal oder ± umgekehrt liegendes Leitbündel verläuft. Diese kleinen Bündel sind Reste von halben Längsscheiden (Moe- bius) (Fig. 6 C). Ober- und Unterseite aller dieser Blätter sind annähernd gleichmäßig ausgebildet; zuweilen fehlt oberseits das Hjpoderma. Erwähnenswert ist noch, dass, auf beiden Blattseiten etwa gleichmäßig verteilt, unter der Epidermis schmale Skleren- chymstreifen mit breiten Chlorenchymlagen abwechseln, und dass über ersteren deutlich" längs geordnete Epidermiszellen ohne Spaltöffnungen liegen, während über dem Chloren - chym in der Aufsicht quadratische, weniger deutlich längs gerichtete Zellen mit zahl- reichen Stomaten Hegen. »Es erinnert das vollständig an Verhältnisse bei Monokotylen« (Moebius). Über und unter den Leitbündeln und vor den meisten Sklerenchymsträngen verlaufen die Sekretkanäle, zuweilen so zahlreich, dass die Leitbündel von ihnen gleich- sam eingescheidet werden. Dem Phloem der Leitbündel fehlen nach Moebius die Siebröhren, an ihrer Stelle sind lange, dünnwandige Zellen mit teils quer, teils schief gestellten Wänden ohne Porenbildung vorhanden. Über weitere, weniger wichtige Ab- weichungen von den normalen anatomischen Verhältnissen sind die Originalarbeiten nach- zusehen. Stammorgane. Moebius*) hat festgestellt, dass in den Wurzeln von E. cam- pestre und E. maritimum die Lcitbündel nur von Gefäßen und Parenchym gebildet werden, und dass durch die Tätigkeit des Cambiums eine sehr starke sekundäre Rinde entsteht. Bei E. serra vereinigen sich die Blattspurstränge im oberen Teile des Rhizoms mit dem Gefäßbündelringe, der etwa in der halben Dicke dieses Organs hegt. Von den Blattspursträngen treten einzelne nicht direkt in den Bündelring über, son- dern biegen erst in das Mark ein. Sehr bemerkenswert ist bei E. serra und E. Las- sauxii (und vermutlich auch bei anderen Arten mit zb flachen oder kugeligen Grund- achsen), dass das üickenwachstum besonders durch ein sekundäres, extrafasciales Cam- bium vermittelt wird. Diese Verhältnisse erinnern ganz an Yucca, Dracaena und andere Monokotylen, unterscheiden sich aber von letzteren durch die Tätigkeit des Cambiums. Das sekundäre Cambium entsteht unterhalb der Ansatzstelle der äußersten noch grünen Blätter, nachdem das primäre seine Tätigkeit eingestellt hat. Es bringt etwa 20 — 30 hinter einander liegende Zellschichten hervor, von denen sich die äußeren als primäres Leptom darstellen, während die inneren teils unverändert bleiben, teils zu Holzgefäßen werden. Bei E. Lassauxii wird eine ununterbrochene sekundäre Zuwachszone gebildet, ♦} Moebius a. a. 0. I. 408 — 409. A. Engler, Das Pflanzenreich. IV. (Embryophyta siphonogama) 22$. lg Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. bei E. scrra tritt dagegen das sekundäre Cambium nur herdweise auf. Wegen der eingehenden Beschreibung der Einzelheiten muss auch hier auf das Original verwiesen werden. Die Stengel-Anatomie zeigt bei den untersuchten altweltlichen Arten {E. planum, E. eampestre, E. gigantetmi] keine nennenswerten Abweichungen gegenüber anderen Um- belliferen. Ganz anders stellen sich aber die anatomischen Verhältnisse monokotyloider Erjngien dar. Auf dem Stengelquerschnitte fällt zunächst das einschichtige, coUenchyma- tische Hypoderma auf. Sodann folgen schmale (Längs-)Streifen von Chlorenchym, die abwechseln mit breiten Streifen, die aus Sklerenchym oder aus Übergangsgewebe zwischen CoUenchym und ersterem bestehen. Dieses Übergangsgewebe, das auch bei nicht-mono- kotyloiden Arten [E. planum) nachgewiesen ist, scheint eine den Eryngien eigentümliche Gewebsform zu sein. Der Prozess der Umwandlung beginnt nach Ambronn*) in der Nähe des Ölganges und schreitet von da ungefähr bis zur Mitte des mechanischen Stranges vor. Statt des Hypoderma findet sich auch eine Collenchymschicht, oft mit ein- gesprengten Gruppen dünnwandigen Chlorenchyms [E. panniculatum). Im farblosen Rinde npai'enchym sind zahlreiche Luftkanäle vorhanden. Hier ver- laufen auch die Leitbündel, die entweder dz mit einander zusammenfließen [E. aquor- ticum,) oder, von einander getrennt, nur durch die sklerenchymatischen Scheiden ihrer Xylemteile zusammenhängen, wie bei E. serra. E. panniculatum entbehrt des für die Urabelliferen so charakteristischen CoUenchyms der Stengelkanten, und bei E. Decaisneanum finden sich statt des CoUenchyms eigen- tümliche rindenständige Leitbündelgruppen, wie sie in ähnlicher Weise rankende Sapin- daceen besitzen (Moebius). Solche Bündel, oft zu kleineren Gruppen zusammentretend, finden sich auch bei E. serra (Fig. 6lf), wo außerdem das Vorkommen niarkständiger, fast konzentrisch gebauter Leitbündel, die von einer sklerenchymatischen Scheide um- geben sind, zu bemerken ist (Fig. 6iV). Eine ähnliche, wenigstens teilweis konzen- trische Anordnung der Bündel findet sich am Grunde der Inflorescenzachse an dem »nauptleitbündelringe< (Centralcylinder) , wie denn überhaupt die Leitbündel ganz un- abhängig von ihrer Lage und Anordnung dui'ch sklerenchymatische Belege verstärkt und dabei oft von letzteren eingescheidet werden. Die Bündel anastomosieren nicht mit einander, auch nicht in den Stengelknoten. Sie werden meist von mehreren Ölgängen begleitet; die collenchymatischen Stränge sind von ihnen oft vollständig eingescheidet. Nach Moebius**) finden sich hei Eryngium auch markständige Sekretkanäle, deren Vorhandensein aber von C. Müller bestritten wird. In den oberen Teilen der Inflorescenzachse vereinfacht sich die Anordnung der Leit- bündel immer mehr, bis schließlich nur noch der »normale« Bündelring vorhanden ist, der um so mehr von der kreisförmigen Anordnung abweicht, je stärker die Furchung des Stengels ist. Die beschriebene Verteilung der Leilbündel auf Rinde, Leitbündelring und Mark hat nach Moebius**) ihre physiologische Begründung wahrscheinlich darin, dass »der stark verzweigte und kräftige Stamm für seine Ernährung und die Ausbildung der Blüten eine große Menge von Leitungssträngen erfordert, dass diese aber wegen Mangels an Kaum sich nicht alle in den üblichen Ring anordnen lassen, obgleich derselbe sich durch die Einbuchtungen zu vergrößern sucht, und infolgedessen auch in Rinde und Mark Platz suchen müssen . . .« »Auch der konzentrische Bau der Bündel dürfte so zu erklären sein, dass die leitenden Elemente sich auf einen möglichst kleinen Raum zusammenzudrängen streben. Die auch bei anderen Umbelliferengattungen nachgewiesenen markständigen Bündel entstehen an der Grenze zwischen Rhizom und Stengel dadurch, dass die peripherischen Leilbündel nach innen Anastomosen abgeben; sie vereinigen sich in jedem Knoten miteinander.« Schließlich mögen hier noch kurz die anatomischen Verhältnisse im Stengel von E. echinatum erwähnt werden, die sich gegenüber den rein monokotylen-blättrigen *) Ambronn, a. a. 0. **) Moebius, a. a. 0. II. 603. Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. 19 Ihnfngium-Xvten durch größere Einfachheit auszeichnen. Im Querschnitte folgt auf die starke Epidermis collenchymatisches Hypoderma und auf dieses 3 — 4-8chichtiges CoUen- chym; außerdem sind subepidermale Stränge des charakteristischen Übergangsgewebes vorhanden, wie z. B. bei E. serra. Die Leitbündel sind sämtlich durch starke paren- chymatische Scheiden zu einem Ringe vereinigt. Ähnlich liegen die Verhältnisse bei E. ehracteatum. Auch hier hängen die Leitbündel durch die inneren Belege unter einander zusammen; Xylem und Phloem stehen mit dem gleichartigen Gewebe des Nachbarbündels nicht in direkter Verbindung. Die Bündelscheiden sind rein skleren- chymatischer Natur. Moebius*) fasst die Gesamtergebnisse aus seinen Untersuchungen mit folgenden Worten zusammen: >Die von der Norm abweichenden anatomischen Verhältnisse der monokotylen-älmlichen Eryngien sind ein Gemisch aus den Verhältnissen, wie sie bei Monokotylen und bei Dikotylen vorhanden sind. Das junge Slämmchen hat zunächst normales Dickenwachstum und wird dabei zu einem verkehrt kegelförmigen Rhizom, das sehr an analoge Gebilde von Monokotylen, z. B, an den Stamm von Veratruin oder auch an Pandanum erinnert; ähnliche Beziehungen bestehen auch bei den kriechenden Verzweigungen des Rhizoms, die z. B. denen von Iris gleichen. Der Bau der Rhizome entspricht hinsichtlich der Leitbündel dem Dikotylen-Typ, zeigt aber eine Anlehnung an monokotyle Verhältnisse durch das Einbiegen mancher Blattspurstränge in das Mark vor der Vereinigung mit deni gemeinsamen Bündelring, wie es für den Leitbündelverlauf der Palmen so charakteristisch ist; und außerdem durch das anomale, sekundäre Dickenwachstum, das von dem oben erwähnten sekundären Cambium ausgeht. Diese Verhältnisse schließen sich etwa an solche an, wie sie in älmlicher Weise bei Yucca, Dracaena u. a. vorkommen. Die Blätter, deren außerordentlich große Ähn- lichkeit mit denen zahlreicher Monokotylen ja die augenfälligste Erscheinung für viele Etyngium-Arlen ist, verhalten sich auch im anatomischen Bau durchaus jenen ähnlich. Das Vorkommen längs verlaufender, septierter Luftkanäle (vergl. Musa), die in Reihen angeordneten Epidermiszellen und mit ihnen die Spaltöffnungen, das Auftreten von ein- zelligen Trichomen (vergl. Oramineen), die auf beiden Blattseiten annähernd gleiche Aus- bildung des Chlorenchyms , die subepidermalen Sklerenchymstränge und -Platten, die Übereinanderlagerung von 2 ( — 5) Leitbündeln (vergl. Dasylirion) , die Anordnung der Leitbündel in der Inflorescenzachse , wobei neben dem in der Mitte gelegenen großen Bündelringe kleinere, vollständig in sich geschlossene Bündelringe in der Rinde auftreten (vergl. einige Sapindaceen) , sind im großen und ganzen die Abweichungen vom nor- malen Dikotylen-Typus und die Anlehnung an den monokotylen Bau< ... »Was das Vorkommen über einander liegender, verkehrt orientierter Leitbündel (in den Blättern) anbetrifft, so ist noch zu bemerken, dass diese Anomalie als eine Be- sonderheit der breitblättrigen, parallelnervigen Eryngium-Arien angesehen werden muss, da bei den zum Vergleich herangezogenen Monokotylen nur normal orientierte Leitbündel vorkommen. « »So ergiebt sich denn, dass die Ähnlichkeit der parallelnervigen Eryngien mit (habi- tuell ähnlichen) Monokotylen nur in den Blättern und im Rhizom liegt, dass diese aber nicht nur äußerlich vorhanden ist, sondern sich auch auf den anatomischen Bau er- streckt , . .« »Wenn es weniger zu verwundern ist, dass den morphologischen Verhältnissen die anatomischen entsprechen, so ist es um so auffallender, dass bei keiner bemerkenswerten morphologischen Eigentümlichkeit anatomische Merkwürdigkeiten, nämlich die rindon- ständigen Bündelgruppen im Stengel auftreten. Das Fremdartige, was die parallelnervigen Eryngien anderen Dikotylen und speziell Umbelliferen gegenüber schon durch ihren Habitus darboten, wird also durch ihre anatomischen Eigentümlichkeiten noch vermehrt. « Die Untei*suchungen von Moebius haben aber auch die außerordentlich wichtige Tatsache ergeben, dass die früher mehrfach vertretene Auffassung von der Phyllodium- ♦) Moebius, a.a.O. I. 420— *«3. 20 Hermann Wolfl". — Umbelliferae-Saniculoideae. Natur der monokotyloiden Blattformen der Eryngien in dem anatomischen Befunde keine Stütze findet: »IIa* Blatt kann nicht bloß als Stiel bezeichnet werden, weil es in zwei Abschnitte, deren unterer eine deutliche Scheide repräsentiert, differenziert ist. Ein solcher, von dem oberen Teile des Blattes verschiedener Scheidenteil ist bei allen Arten vorhanden« (Moebius*) ... »Da die UmbelUferen meist gefiederte, oder wie viele Eryngien, fiederspaltige Blätter besitzen, lassen sich die Blattorgane der schmalblättrigen Eryngien aus denselben jedenfalls am einfachsten ableiten, wenn man sie als den Blatt- spindeln bzw. Mittelrippen analoge Gebilde auffasst (Moebius*). Die anatomischen Verhältnisse der Inflorescenzachse von Eryngium bilden den fünften der von Drude**) für die Stengelanatomie der Umbelliferen aufgestellten Haupt- tjpen: »CoUenchymstränge nicht mit den Fibrovasalbündeln korrespondierend, unter sich völlig oder intermittierend verschmolzen; Hartbast vorhanden; Sekretkanäle zei*- slreut, vor dem Phloem, intrafasciculär, innen am Xylem . . .« Die Anatomie von Sanicula ewopaea, AstranÜa major und minor und von Hac- quetia hat Nestel***) untersucht. Prinzipielle Abweichungen von den (normalen) Verhält- nissen anderer Umbelliferen-Gattungen sind hier nicht vorhanden. Einige bemerkens- werte Tatsachen sind folgende. Die Stengelepidermis von Sanicula europaea ist mehr- schichtig; außerdem findet sich ein collenchymatisch verdicktes Hypoderma. Der Stereomring ist nach dem Drude 'sehen Haupttypus Ic gebaut. Es finden sich mark- ständige Sekretkanäle. Im Blattstiele verhalten sich Epidermis und Hypoderma wie im Stengel. Spaltöffnungen sind nur auf der Blattunterseite vorhanden. Die Ausbildung des Chlorenchyms weicht nicht von der Norm ab. Der Blaltrand wird von kräftig entwickeltem Collenchym gebildet. Während am Stengel von Sanicula zahlreiche Spalt- öffnungen vorhanden sind, finden sich bei Ilacquetia solche nur in geringer Anzahl in den Stengelrillen. An mechanischem Gewebe giebt es im Stengel dieser Art nur Collen- chym; Bast und Libriform fehlen den Leitbündeln, Der Stereomring entspricht dem Drude 'sehen Typus le. Der Stengel hat 5 peripherische Bündel, dem ebenso viele CoUenchymstränge entsprechen, und außerdem 8 auf einem Kreise liegende, markständige Bündel (ohne entsprechendes Collenchym). Außer den normal orientierten Sekretkanälen verlaufen noch einzelne an der Innenseite der Leitbündel und im Leptom. Die Epidermis und das Hypoderma des Blattstieles sind collenchymatisch verdickt; Leitbündel giebt es dort in der Regel 7. Die Blattspreite ist ähnlich gebaut wie bei Sanicula. Die Stengel-Epidermiszellen von AstranÜa major haben besonders über dem Coll- enchym kleine trichomatöse Ausstülpungen. Der Stereomring ist nach dem Drude 'sehen Haupttypus / gebaut, d. h. »er ist ohne Dickenwachstum; die Fibrovasalbündel sind ge- trennt, die (großen) Bündel gegenüber starken Collenchymsträngen; die Sekretkanäle im Rindenparenchym zwischen Phloem und Collenchym. . .«, und zwar gehört er genauer zu dessen Variation c. Außer den normal orientierten Sekretkanälen finden sich noch ± zalilreiche kleinere, anderweitig in oder an den Leitbündeln verlaufende. Der Blatt- stiel hat ein- bis mehrschichtiges Hypoderma. Das Leitbündel-Collenchym ist stark entwickelt. Spaltöffnungen sind nur auf der Blattunterseile vorhanden; auch im Blatte giebt es kleinere leptomständige Sekretkanäle. Die anatomischen Verhältnisse von Ä. minor sind sehr ähnlich denen von Ä. major. Die mechanischen Elemente sind aber viel stärker entwickelt, auch die Wand der Epi- dermiszellen ist dicker. Die Blattspreite hat auf beiden Seiten Spaltöffnungen. El Uten stände. Wie schon oben angegeben, besteht bei den Saniculoideen und zwar bei den Saniculeen in viel höherem Grade als bei den Lagoecieen, die Tendenz, die Blütenstiele möglichst zu verkürzen. Bei Alepidea und Eryngium kommt es durch vollständige Unterdrückung derselben schließlich zur Bildung der für diese Gattungen 80 charakteristischen Blütenköpfe, deren Form dui'ch ein oft hohles Receptaculüm *) Moebius, a. a. 0. 11. 618, 619. *♦) Drude, a. a. 0. 79. ♦♦*) Nestel, a. a. 0. Hermann WoUf. — Umbelliferae-Saniculoideae. 21 bestimmt wird. Diese Einzelblütenstände (Köpfe bei Eryngium und Alepidea; einrache, selten zusammengesetzte Dolden bei Sanicula] stets einfache Dolden bei Astrantia und Actinolcma] sind nun bei den Saniculeen in einfachen oder wiederholt gabelteiligen Di- bzw. Pleiochasien angeordnet, und zwar stellen sich die am meisten entwickelten so dar, dass — im Gegensatz zu einer großen Mehrzahl der Umbelliferen, bei denen Fig. 8. Blülcnstandsschemata nach der Natur: A von E. planum L., Hauptachse mit 3 asil- lären Blütenzweigen {A — E] läuft in den pri- mären Doldeniiopf / aus. Zweig C ist allein m weiterer Verzweigung dargestellt; derselbe läuft in Kopf // aus und verzweigt sich dicha- sial weiter. Der Söitenzwcig Illb erzeugt nur noch einen Zweig höherer Ordnung IVb, der gegenüber stehende ist bei -{- verkümmert. An jeder Gabelbildung sitzt bei *o ein oberhalb der De»kb. beider Gabel/weige eingefügtes 3. B., dicht oberhalb der Deckb. entspringend und sich mit diesen in einen unregelmäßigen Dreierquirl ordnend. — B u. C Astrantia major L., Gipl'el- verzweigung im Aufriss {B} und Grundriss (C); /endständige Primandolde mitseillichem Hochb./"; in den Achseln der 5 Blätter a—e in normaler Deckungsfolge (Fig. C) entspringen die 3 Sciten- zweigo 1—5, jeder mit Dolde endend und noch 1 oder 2 weitere Dolden letzter Ordnung er- zeugend, welche sehr klein sind und oft verkümmern; Seiten/weig i zeigt die reichlichste Ver- zweigung durch einen Dreierquirl von Döldclien , Zweig 5 die schwächste (Figuren und Text aus Engl. u. PrantI, Pllzfam. lU. 8, S. 83). Fig. 7. Eryngium agavifolium Griseb. var. mite Drd. A Oberer Teil des abgeblühten Stengels, 1/4 "f'^'^- Größe. — B Spitze eines Blattes mit durchscheinender Nervatur. 22 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoidcae. die Hauptdolde von den seitlichen nicht übergipfelt wird — ein Kranz von relativ starken Seitenachsen die Hauptdolde (den Hauptblütenkopf) übergipfelt; die primären Seitendolden (Köpfe) werden stets ebenso durch Verzweigungen höherer Grade über- gipfelt, sodass das ganze System ein fortlaufendes (vielfaches) Pleiochasium bildet, dessen letzte Verzweigungen in ein Di- oder Monochasium übergehen« (Drude). In ähnlicher, aber meist einfacherer Weise sind die seitlichen Inflorescenzen auf- gebaut. Am Stengel sind sie traubig angeordnet [Eryngium gloincraitmi, E. thyrsiflorum) oder sie bilden mit dem terminalen Blutenstände eine dz deutliche Trugdolde oder eine Pannicula. Die am reichsten entwickelten Blütenstände finden sich z. B. bei E. cam- pestre, E. planum, E. floribundum, E. pandanifoHum. Diese Arten bieten zugleich besonders instruktive Beispiele von Übergipfelung. Im Gegensatz zu den reich verzweigten pleiochasialen Blütenständen (Fig. 8 A) mit stets übergipfelnden Seitenachsen höherer Ordnung giebt es bei Eryngium auch solche, bei denen konstant die Köpfe, welche die seitlichen Achsen erster Ordnung des termi- nalen Pleiochasiums begrenzen, nicht übergipfelt werden (Fig. 7-4). Bei Ästrantia ist das die Normalform des Blütenstandes (Fig. 8 B). Diese Verhältnisse, welche sich denen mit normal niemals übergipfelter Terminaldolde nähern, beschreibt Drude (a. a. 0. S. 84) folgendermaßen: >Die oberen Blätter haben in ihren Achseln kürzere Seitenzweige mit Enddolden (bezw. Köpfen) , . ., die zuerst erblühen; aber die unter der Hauptdolde in den Achseln des obersten Blattkranzes entspringenden Seitenzweige übergipfeln die End- dolde (Kopf) und mischen sich mit ihrer eigenen Aufblühfolge in die der unteren Ast- dolden; dabei tragen letztei*e wiederum kleine Seitendolden, welche aber nicht übergipfeln. Das ganze System nähert sich ungemein dem von Astrantia*. Anderseits kommen auch die Fälle vor, dass ein Blütenkopf (bei Eryngium) oder eine Dolde (bei Astrantia) den anscheinend unverzweigten Stengel abschließt. Tat- sächlich handelt es sich aber auch hier stets um einfache Dichasien, deren Seiten- achsen unterdrückt sind. Hierfür sprechen die normalerweise nie fehlenden beiden gegenständigen Hochblätter xmterhalb der Enddolde (Fig. %B). Sehr selten sind auch diese Hochblätter vollständig abortiert. Zahlreiche Zwischenstufen in der Entwicklung fähren von diesen einfachsten Verhältnissen zu den oben beschriebenen kompliziertesten. Auch bei Actinolema und der Mehrzahl der Sanicula-Arlen bilden die Blüten- stände einfache oder wiederholte, meist übergipfelnde Pleiochasien, die sich gegenüber denen der Gattung Eryngium im allgemeinen durch größere Einfachheit auszeichnen. Von diesem auch für Sanicula als typisch anzusehenden Aufbau der Inflorescenzen stellen die echten, zusammengesetzten Dolden der Sect. Pseudopetagnia, die durch voll- ständige Unterdrückung der Stiele z. B. bei S. coerulescens und S. Didsiana fast traubig angeordnet sind, sehr bemerkenswerte Abweichungen vor. Zuweilen kommen aber auch bei Arten mit sonst normal di- oder pleiochasial verzweigten Blütenständen solche vor, die durch vollständige Unterdrückung der Hochblätter den Eindruck von echten, zu- sammengesetzten Dolden machen (Fig. 9B). Bei den Lagoecieen sind die Blütenstände nicht nach einem einheitlichen Prinzip aufgebaut. Lagoeda hat zusammengesetzte Dolden, deren Döldchen stets einblütig sind; Petagnia dagegen einen wiederholt dichasial geteilten, übergipfelnden Blutenstand, wie eine Hubiacee oder Valerianee (Drude) (Fig. %A). Arctopus besitzt zusammen- gesetzte Dolden; die Strahlen sind bei den männlichen Pflanzen nicht selten mehr oder weniger deutlich traubig angeordnet. Die Hüllblätter {bracteae involucrales) der Einzelblütejistände sind bei den Sani- culoideen in der Regel ausgezeichnet entwickelt. Besonders bei Eryngium herrscht in Größe, Form und Konsistenz eine große Mannigfaltigkeit, die für die Systematik dieser Gattung mit Vorteil verwertet werden kann. Während die Hüllblätter bei einigen Arten unter der Basis der Blütenköpfe nicht hervortreten, erreichen sie bei anderen eine solche Größe, dass die Köpfe von ihnen vollständig umschlossen oder wenigstens doch bedeutend an Länge übertrofTen werden. Neben ganzrandigen Brakteen finden sich sehr häuGg dornige, dornig-gesägte und fiederspaltige. Die wehrhaftesten besitzen von altweltlichen Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. 23 Arten E. Heldreichii und E. Bourgatii, von neuweitlichen Arten die der Sektion Spinescetitia , wo sie z. T, äußerst kräftige, dornige Gebilde vorstellen. Die stärkste Differenzierung erreichen die fast doppelt-fiederschnittigen Brakteen von E. alpinum. Nach Christ*) schließen sich diese bei Sonnenuntergang, sicherlich zum Schutze der Blütenköpfe gegen die nächtliche Abkühlung. Bei einer Anzahl altweltlicher Arten (z. B. E. BourgaMi, E. creiicum, E. tricuapi- datum) treten am Grunde der Brakteen, zwischen ihnen und auf ihrem Rücken, einzelne oder mehrere kleine, abwärts gerichtete, einfache oder zusammengesetzte Dornen auf, durch welche die Ähnlichkeit der Blütenköpfe mit denen von Cirsium, Carduus^ Kentrophyllum und anderen Compositen noch erhöht wird. Bei der Gattung Alepidea herrscht in Form und Größe der Hüllblätter sehr wenig Verschiedenheit. Aber abweichend von Eryngium sind hier die Brakteen stets ib und oft bis zur Hälfte und darüber hinaus mit einander verwachsen und deutlich oder auch nur undeutlich zweireihig angeordnet. Fig. 9. A Teil des Blütenstandes von Petagnia saniculifolia Guss. — B Terminaler Blütenstand von Sanicula marilandica L., bei dem die Hochblätter der seitlichen Achsen vollständig unter- drückt sind. {Ä nach Baillon; B nach Bicknell). Astrantia besitzt große, am Grunde kurz zusammengewachsene, milchweiße oder zartrosa gefärbte und zierlich grün geäderte Brakteen, von denen die Blüten oft bis um das Doppelte und mehr überragt werden (vergl. oben S. 2). Sie sind ganzrandig oder vom Grunde bis zur Spitze feinborstig gezähnelt oder nur an der Spitze 2 — 3- zähnig. Hacquetia hat 5 — 8 große, blattartige Hüllen, welche die kleine Dolde an Länge ganz bedeutend übertreffen, und bei Actinolema schließen große, verkehrt eiförmige, netzadrige, am Rande borstig-gezähnelte und z. Z. der Fruchtreife trockenhäutig- durch- scheinende Hüllblätter die Dolden ein. Die Hüllen der männlichen Blütenstände von Arctopus sind klein, die der weiblichen dagegen ansehnlich, z. Z. der Fruchtreife aus- gebreitet, steif, trockenhäutig-durchscheinend. Bei A. echinatu^ ist der Rand der Brak- teen mit starken Stacheln besetzt, während bei den anderen Arten nur die Brakteenspitze *) Christ in Bericht. Schweiz. Bot. Gesellscbaa I. (1894) 95, 96. 24 Hermann "Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. in einen Dorn ausgeht und der Rand borstig ist. Bei allen Arten sind die einzelnen Hüllblätter den großen Früchten angewachsen. Die Dolden von Lagoecia besitzen 4 — 5 große, kamraförniig-flederschnittige Hüll- blätter. Bei den meisten Sanicula- kvi^n sind die Involucralblätler krautig und klein; selten nur kommen solche vor, die durch Farbe oder Größe auffallen [S. arctopoides, S. Howellii). Auch bei Petagnia besteht die Hülle aus kleinen, unscheinbaren Blättchen (Fig. 9^). Vor den übrigen Gattungen der Saniculeen zeichnet sich Eryngium dadurch aus, dass jede Einzelblüte von einer besonderen, am Grunde fast immer scheidig verbrei- terten Braktee gestützt wird [bracteae florales) ; ausnahmsweise schlagen einzelne dieser Stützblätter, besonders im oberen Teile der Köpfe, fehl oder sind dort bei einigen wenigen Arten [E. galioides, E. viviparum, E. Barrelieri) konstant unterdrückt. Der Form nach sind sie meist pfriemlich oder schmal lineal-lanzettlich, selten breit; sie sind einfach zugespitzt oder seltener dreispitzig (z. B. E. tricuspidatum, E. creticum, E. elegans)j in einem Falle noch durch einen rückenständigen Zahn verstärkt {E. teniie). Stets sind die Blütenbrakteen durch einen besonders auf dem Rücken stark hervor- tretenden Mittelnerven ausgezeichnet und am Rande oft aufs feinste gesägt-gezähnelt. Im allgemeinen finden sich bei einer Art Brakteen von nur einer Form; bei einer Anzahl altwelllicher Eryngien sind aber dimorphe Blütenstützblätter vorhanden, indem die unteren tricuspidat, die oberen einfach sind. Bei den auffällig gefärbten Blütenköpfen haben die Brakteen (neben den Kelchzähnen, Blumenblättern und Antheren) mit ihrer freien, die Blüte überragenden Spitze einen wesentlichen Anteil an dieser Färbung. Bei manchen Arten erhalten die Blütenköpfe durch Auswachsen der. obersten, un- fruchtbaren Deckblätter oder noch mehr dadurch, dass die Achse des Blütenbodens selbst sich über die Endblüten hinaus bedeutend verlängert und mehrere meist große Brakteen trägt, ein ausgezeichnet geschöpftes Aussehen; hierbei kann der »Schopf« den Blütenkopf an Länge übertreffen (z. B. E. corniculatum, E. comosum, E. spiculosum, E. phyteumae). Sehr interessant ist die verschiedenartige Anordnung und Verteilung der Ge- schlechter innerhalb der Einzelblütenstände bei den Saniculoideen. Bei Eryngium und Alepidea sind in der Regel sämtliche Blüten eines Kopfes monomorph, zweige- schlechtig, proteuidrisch und außerdem aktinomorph. Von diesen normalen Verhält- nissen sind mehrere Abweichungen bekannt geworden. Bei E. campestrc sah Schulz*) Köpfe mit zwitterigen und männlichen Blüten; die letzteren sollen bis zum dritten Teile der ganzen Blütenmenge ausmachen können. Bei J57. j5/awu7n kommen nach Meehan**) nicht selten trigyne Blüten vor, meist im unteren Teile des Köpfchens. Schon Lind- ley***) hat diese Tatsache festgestellt. Über weitere teratologische Abweichungen bei Eryngium siehe unten. Bei Sanicula, Astrantia, Äctinohma und Petagnia herrscht dagegen innerhalb der Einzel blütenstände eine rt: durchgreifende Verteilung der Geschlechter. In den meisten Fällen handelt es sich um Andromonoecie; rein weibUohe Blüten scheinen aber überall selten zu sein. Bei Sanicula sind entweder zb deutlich peripher angeordnete, gestielte, männliche Blüten mit sitzenden oder ganz kurz gestielten, centralen (weib- lichen oder) zwitterigen Blüten in annähernd gleicher Anzahl vorhanden oder es überwiegen die männlichen oder selten auch die fiiichtbaren Blüten; selten sind außerdem rein männ- liche [S. marilandica) oder rein fruchtbare Dolden bei einer Pflanze vorhanden. Bei der ostasiatischen Gruppe Pseudopetagnia besteht jedes Dolden (ähnlich wie bei Petagnia) aus einer centralen (0 oder) ^ und 4 — 6, auf feinsten Stielchen sitzenden (^ Blüten. *) Schulz, Beitr. z. Kenntnis d. Best&ubungseinrichtungcn u. d. Geschlechts Verteilung d. Blüten, in Bibl. bot. Heft 10. (1888} 42. **) Meehan, Tricarpellary ümbellif., in Proc. Acad. Nat Sc. Philad. (189«) 166. ♦♦♦; Lindley, The vegetable kingdom (1846) 774. Hermann WolfT. — Umbelliferae-Saniculoideac. 25 Bei Ästrantia ist die Geschlechlsverteilung nneist derartig, dass in den primären Dolden (weibliche oder) zwilterige Blüten neben einer annähernd gleichen oder oft auch bedeutend größeren Anzahl solcher Blüten vorhanden sind, die durch Abortus des Ova- riums sich schon äußerlich als männliche darstellen, ohne dass es zu einer bestimmten Anordnung oder Verteilung beider Blütenformen käme; es besteht Andromonoecie im Übergang zu echter Monoecie. In den sekundären Dolden überwiegen die männlichen Blüten meist ganz bedeutend und oft bestehen die Dolden letzter Ordnung nur aus unfruchtbaren Blüten. Während A. Schulz*) das Vorkommen von rein weiblichen Blüten in Zweifel zieht, haben Beobachtungen von Drude (a. a. 0. S. 91) und eigene Untersuchungen an zahlreichen Pflanzen ergeben, dass in den Gipfeldolden weibliche und zwitterige Blüten neben männlichen vorhanden sein können; jedenfalls sind die Verhältnisse wechselnd. »Vielleicht haben die Staubblätter der Zwitterblüten häufig kastrierte Pollen« (Drude). Die Anzahl der Blüten in einer Dolde ist groß bei A. major ^ Ä. trißda und be- sonders bei A. maxima, wo deren bis 4 00 und mehr vorhanden sein können; geringer bei A. bavarica, A. carniolica u. a. ; am kleinsten bei A. pauciflora. Die (^ Blüten sitzen auf langen, haarfeinen, meist rauh-papillösen Stielen, die O oder ^ auf kürzeren und dickeren. Sämtliche Blüten liegen in einer Ebene oder die fruchtbaren überragen um etwas die (^. Bei Actinolema ist ähnlich wie bei der Saniciila-Gruppe Pseudopetagnia die fast sitzende {Q oder) ^ centrale Einzelblüte von mehreren lang gestielten (J* Blüten um- geben, und bei Hacquetia sind in der einzigen Terminaldolde um wenige, fast sitzende zwitterige Blüten kurzgestielte männliche angeordnet. Die Gattung Lagoecia hat in jedem Döldchen nur eine einzige Zwitterblüte; über die Anomalien derselben siehe unten (S. 30). Bei Petagnia ist die am Grunde jeder Zwei- oder Dreigabelung sitzende (weibliche oder) zwitterige centrale Blüte von mehreren (^ umgeben, die mit ihren Stielen dem Ovarium der fruchtbaren Blüte bis zur halben Länge angewachsen sind. Was diese an und für sich exceptionelle Art der Insertion der seitlichen Blütenstiele an dem Ovarium anbetrifft, so ist dieselbe bei der axilen Natur des Receptaculums keineswegs auf- fallend (Fig. 9 A). Bei der Section Pseudopetagnia von Sanicula, bei Actinolema und Petagnia sind also Blütenstände vorhanden, die mehr oder weniger stark zu ausgesprochener Monoecie neigen. Bei der Gattung Arctopus ist die Sonderung der Geschlechter am stärksten aus- gebildet, indem männliche und zwitterige (weibliche?) Blüten auf verschiedene Pflanzen verteilt sind (vollständige Dioecie). Von den einzelnen Blütenteilen sollen hier kurz nur die wichtigsten Tatsachen oder Abweichungen von normalen Verhältnissen gegeben werden. Während bei den Um- belliferen im allgemeinen die Kelchzähne nur schwach entwickelt oder vollständig rudi- mentär sind, erlangen dieselben bei den Saniculoideen eine auffallend starke Ausbildung; »nicht selten wird bei diesen breiten Formen eine schwache Deckung nach 2/5 Stellung beobachtet, wobei das äußerste Kelchblatt schräg nach vorn und das zweite median nach hinten zu stehen kommt« (Drude a. a. 0. S. 86). Bei Eryngium besteht der Kelchrand aus großen, steif aufrechten, oben abgerun- deten oder zugespitzten Zähnen von halb-eirunder bis lanzettlich-länglicher Form; am Rande sind sie häufig wie ausgenagt oder aufs feinste gesägt-gezähnt. Ein dicker Mittelnerv tritt auf dem Rücken staik hervor und geht in den meisten Fällen in eine kurze, freie Stachelspitzf aus; stumpfe Kelchzähne sind selten, bei E. Leavenworthii sind sie tricuspidat. Die Stellung der Kelchzähne entspricht nach Schumann**) der- *) Schulz, a. a. 0. 44. ♦♦) Schumann, Blütenanschlüsse (4890) 370—879. 26 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. jenigen, die aus zwei axotropen convergenten Vorblättern erwächst; letztere fehlen jedoch, sind auch theoretisch nicht zu ergänzen, weil die Oberblätter mit ihren convex vorspringenden Rückenflächen die Kontakte bewirken. In der Blüte sind die Kelch- zipfel ± länger als das Ovarium; die reife Frucht ist dagegen meist viel länger als der dann oft schön ausgebildete, weiltrichterige, trockenhäutige Kelch. Blumenblätter und Grifl'el überragen die Kelchzipfel bis um das Doppelte und mehr. Bei Sanicula ist der Kelch der männlichen Blüten sehr klein und am Grunde meist ± trichterförmig zusammengewachsen, seltener sind die stumpflichen oder spitz- lichen oder auch stachelspitzigen Kelchzähne vollständig frei. Bei den {Q oder) ^ Blüten sind sie stets vollständig frei, im übrigen denen der (^ Blüten sehr ähnlich, aber größer. Die großen, blattartigen Kelchzähne der Zwitterblüten von Actinolema sind ober- wärts fast 5-eckig verbreitert. Der Mittelnerv tritt stark hervor und geht in eine mittlere lange und in zwei seitliche kürzere Stachelspitzen aus. Die Kelchzähne der (^ Blüten sind ähnlich, aber kleiner. Ärciopus hat starre, schmal lineale, dornig-zugespitzte Kelchzähne; bei Ä. echi- natus (ob auch bei den andern Arten?) kommen statt der normalen 5 deren 4 0 vor. Die interessantesten Verhältnisse finden sich aber bei Lagoecia, wo die großen, (ähn- lich wie die Brakteen und Brakteolen der Dolden) federförmig zerteilten Kelchblätter auf der Frucht als eine Art von Flugkelch stehen. Die Blumenblätter der Saniculoideen zeigen vom Rücken gesehen im allgemeinen ovale, längliche, verkehrt-eiförmige oder auch keilförmige Formen; am oberen Rande entsteht durch den meist stark eingedrückten Mittelnerv ein Ausschnitt, der bis zur Mitte des Blumenblattes vordringen kann. Bei sämtlichen Arten ist die Spitze nach innen eingeschlagen und bildet so das sehr vielgestaltige lobulum inflexum; bei Eryn- gium steigt dasselbe oft bis zum Grunde der Blumenblätter herab und ist nicht selten in größerer oder geringerer Ausdehnung mit dem Hauptteile verwachsen. Die freie Spitze des Läppchens ist ganzrandig, gezähnelt oder kammartig gewimpert, vielfach nach innen eingekrümmt. Bemerkenswert ist bei Erytigium noch das sehr häufige Vorkommen zahlloser kleinster Papillen auf dem Rücken des umgeschlagenen Läppchens und auf dem oberen Teile des Blumenblattes selbst, besonders an der Ausrandungsstelle; auch bei Astrantia finden sich solche Papillen. Die auffälligste Erscheinung aber bietet wieder Lagoecia^ dessen Petala außen am Rande der Umbiegungsstelle des Läppchens je eine aufrechte, gewimperte Granne von der doppelten Länge des Blumenblattes besitzen. Das Stylopodium ist bei den Saniculoideen meistens nur schwach entwickelt und stellt in der Regel einen fleischigen, am Rande oft deutlich gekerbten, nicht selten trichterförmig vertieften Ring vor. In einigen Fällen ist es auf zwei kurze Drüsen reduziert. Entwicklung und Bestäubung der Blüten. Während alle bisher untersuchten Umbelliferen in dem auffallenden Verhalten übereinstimmen, dass die Staubblätter vor den anderen Blütencyklen angelegt werden, und dass die Kelchblätter erst sehr spät oder oftmals auch gar nicht als eigene Höcker erkannt werden (Drude), macht die Gattung Eryngium nach Schumann*) eine Ausnahme insofern, als zuerst 3 Kelch- blätter sichtbar werden, zwei vordere und ein drittes nach hinten fallendes, und dass einige Zeit später das 4. und 5. erscheinen. Diese Ausnahme erklärt Schumann mit der besonderen Blülenstandsentwicklung, welche mit den vorhandenen großen Deck- blättern und der hohen Mittelachse eine feste Stellung nach '/2 '™ Kelche giebt, die Schumann in ihrer regelmäßigen Bedingtheit im allgemeinen für die Umbelliferen nicht anerkennen will« (Drude a. a. 0. 86). **) Schumann, a. a. 0. Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoidcae. 27 Bei manchen Saniculoideen herrscht scheinbare Homogamie, indem die Griffel meist schon vor dem Verstäuben der Antheren lang hervorragen, aber noch keine befruchtungs- fähigen Narben haben. Die Zwitterblüten von Eryngiuni sind nach Knuth*) alle protandrisch, und die Griffel z. Z. der Entfaltung der Staubblätter noch wenig ent- wickelt, wie es bei den Umbelliferen meist der Fall ist. Die Befruchtung wird daher in der Regel wohl nur durch Insekten vermittelt. Nach Schulz**) kann aber bei den ^ Blüten, die neben den t^ bei E. campestre vorkommen, leicht Selbstbefruchtung eintreten. Die Anhäufung von zahlreichen Blüten zu =b großen und dazu bei vielen Arten lebhaft gefärbten (vergl. S. 2) Köpfen dient bei Eryngium in hervorragender Weise der Anlockung der Insekten. Diese Anziehungskraft der Blütengesellschaft wird durch die meist weit hervorragenden und ebenfalls lebhaft gefärbten Hüllblätter-Rosetten noch er- höht. Die dornigen Hüllblätter haben aber nach Knuth auch noch den Zweck, Raupen und Schnecken von den Blütenköpfen abzuhalten. Unterstützt wird die Hülle hierin bei vielen Arten durch dz bewehrte Hochblätter, die unterhalb der Köpfe stehen. Die himmelblaue oder araethjstene Färbung, welche der Gesamtinflorescenz einer Anzahl von Eryngien eigen ist {E. maritimum, E. creticum^ E. Billardieri, E. amethystinum u. a.) hebt deren Auffälligkeit für Insekten in hohem Grade. Im Knospenzustande sind diese Pflanzen oft nur grünlich oder weißlich; während der ersten (männlichen) Periode sind dann die Köpfe schön blau, wodurch die Kreuz- befruchtung mehr gesichert wird. Die Blüten sondern zu dieser Zeit am tiefliegenden Diskus Honig ab, zu dem aber nur Insekten mit kräftigem Rüssel gelangen können, zumal da die langen, starren und sehr spitzen Kelchzipfel anders gebaute Besucher nicht zulassen. Der abgestreifte Blütenstaub wird dann auf die dunkel gefärbten Pflanzen übertragen, die sich im zweiten (weiblichen) Stadium befinden, und bei denen die Narben an denselben Stellen stehen, wie bei den ersteren die Staubblätter; die Staubbeutel sind bei diesen Blüten dann schon verstäubt (Knuth). Die Pflanzen sind also ausschließ- lich auf Fremdbestäubung angewiesen; bleibt diese aus, so tritt keine Befruchtung ein. Auch für südamerikanische Arten sind von Johow***) Insekten [Bomhus-\v\.Q.n) als Be- sucher nachgewiesen worden. Zu bemerken ist noch, dass die Angabe Kerner'sf), E. alpinum sei protogyn, sich nach den Beobachtungen von Kirchnerff) nicht auf- recht erhalten lässt. Auch diese Art ist protandrisch und wird von Hummeln und Ameisen besucht. Anhangsweise soll noch erwähnt werden, dass E. bupleuroides während des ganzen Jahres blüht. Die Augenfälligkeit der weißen oder rötlichen Blüten von Astrantia wird ebenfalls durch die schon mehrfach erwähnten (S. 2, 23) großen, milchweißen oder rötlichen Hüll- blätter ganz bedeutend erhöht. Es besteht bei den Arten dieser Gattung ausgesprochene Protandrie; die Narben sind erst nach dem Verstäuben der Antheren empfängnisfähig (Grintzesco a. a. 0. 4 00). Nach Kerner sollen dagegen die ^ Blüten protogyn sein. Als Besucher kommen Käfer, Fliegen, Hautflügler und auch Tagschmetterlinge in Frage. Die zeitliche Entwicklung der Blüten von Sanicula europaea wird von den ver- schiedenen Beobachtern verschieden angegeben. Nach Kernerf) entwickeln sich die Griffel der ^ Blüten zuerst, so dass demnach eine Befruchtung nur durch Insekten erfolgen könnte. Dann strecken sich nach Knuthfff) die Staubfäden soweit, dass die Antheren mit den Narben in gleicher Höhe stehen. Da die Griffel aufrecht stehen, die *) Knuth, Handb. Blütenbiologie II. 1. (4898) «69—472. *♦) Schulz, a. a. 0. *2. ***) Johow, Btistüubungsbiologie chilenischer Pflanzen, in Verh. deutsch, wissensch. Verein Santiago de Chile IV. (1901] 440. +) Kern er, Pflanzenleben II. (1894) 321. fi) Kirchner, Mitteil, über Bestäubungseinricht., in Jahrh. Yaterl. Württemb. Naturkunde LVI. (4 900) 347—384. +++) Knuth, a. a. 0. 467. 28 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. Filamente aber schräg nach außen gerichtet sind, so kommen Antheren und Narben nicht mit einander in Berührung. Später kann spontane Fremdbestäubung durch die Pollen der Nachbarblüten eintreten. Fliegen, Bienen und Käfer sind die Besucher. Bei S. marilandia besteht nach Robertson*) ebenfalls Protogynie. Über die Be- stäubungsverhältnisse anderer Sanicula- \rlen liegen bisher keine Beobachtungen vor; ebensowenig von Arten der anderen Gattungen. Frucht und Samen. Die Früchte der Saniculeen {Sanicula, Hacquetia, Eryn- gium, Astrantiaj Actinolema und Alepidea) bestehen stets aus 2 gleichwertigen Teil- früchten. Gemeinsam ist allen (Jattungen der gänzliche Mangel oder die ± rudi- mentäre Entwicklung des Fruchtträgers. Die Merikarpien trennen sich daher bei manchen Arten nur schwer oder unvollständig von einander {Sanicula, Hacquetia)^ während bei anderen die Früchte mit großer Leichtigkeit in die beiden Teilfrüchte zer- fallen {Eryngium). Ein ganz besonderes morphologisches und systematisches Interesse bieten aber die hauptsächlich bei Eryngium, Sanicula und Astrantia auftretenden, anatomisch dem Epi- karp angehörenden Schuppen, Borsten, Stacheln, Warzen oder Knötchen. Bei einer solchen Ausbildung der Fruchtschale sind dann die Rippen meistens nicht entwickelt. Fehlen dem Epikarp geformte Emergenzen, so sind doch die Rippen in der Regel undeutlich. Nur bei einigen wenigen Eryngium- und Sanicula- \Y\.Q\i kommt es zur Ausbildung deutlicher und bei S. costata sogar geflügelter Rippen. Die Früchte von Eryngium sind annähernd eiförmig bis eiförmig- kugelig oder dz flach, vom Rücken her stark zusammengedrückt; im ersteren Falle sind die Teilfrüchte stark gewölbt, an der Commissur schmal; im letzteren flach, auf der Fugenfläche breit. Die größten Früchte finden sich bei E. maritimum, E. giganteum und mehreren Arten der mexikanischen Sektion Spinescentia {E. grande, E. proteifloriwi); auffallend kleine haben zum Teil die hochwüchsigen Arten der Eryngia panniculata. Es herrscht eine große Mannigfaltigkeit in der Form und Größe und in der Verteilung der Fruchtschuppen, die bei vielen Arten schon zur Blütezeit ihre charakteristische Gestalt haben, bei anderen aber erst mit der Fruchtreife ihre endgültige Ausbildung erreichen. Urban**) hat die Schuppen je nach ihrem Vorkommen unterschieden in: seitliche {squamae laterales), d. h. solche, die nächst dem commissuralen Rande stehen — ; in rückenständige {squ. dorsales), die den größeren Teil des Fruchtrückens bedecken — ; in kelchständige {squ. calycinae), die unterhalb der Kelchzähne stehen — ; und schließ- lich in commissurale {squ. commissurales], d. h. solche, die auf der Fugenfläche der Teilfrüchte selbst sich befinden und erst mit dem Freiwerden der letzteren in die Er- scheinung treten. Die verschiedenartige Anordnung und Ausbildung der Fruchtschuppen hat Urban***) seiner Einteilung der brasilianischen Eryngien zu Grunde gelegt. Nach gleichen oder ähnlichen Prinzipien ein System der Gesamtgattung zu geben, hat sich als unmöglich erwiesen. Die Fruchtschuppen sind nämlich innerhalb der Gattung so verschieden an- geordnet und ausgebildet, und der Übergänge zwischen den verschiedenen Gruppen sind so zahlreiche, dass die Schwierigkeiten, die sich hieraus für eine Einteilung der Gattung ergeben haben, auch nicht durch .Aufstellung neuer Typen beseitigt werden konnten. Dazu kommt vor allen Dingen, dass gleiche Anordnung der Schuppen sich bei Arten findet, die keine näheren verwandtschaftlichen Beziehungen zu einander haben. Sind die Teilfrüchte auf ihrer ganzen Rückenfläche gleichmäßig mit schlauch- oder bläschenförmigen Schuppen besetzt, so repräsentieren sie den Typ der Isophlyc- tidia. Nur hier treten commissurale Schuppen auf. Von dem .Normaltyp weicht eine An- zahl amerikanischer und altwelllicher Arten durch sehr verlängerte, zusammengedrückte *) Robertson, in Bot. Gazette XIII. (1888) 193. **) Urban in Marlius, Fl. brasil. XI. \. (1879) 297. ***] Urban, a. a. 0. 298—300. Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. 29 und zugespitzte Schuppen ab und auch dadurch, dass die seitUchen und keichständigen die anderen an Größe oft bedeutend übertreffen. Die Gruppe der Heterophlyctidia ist in ihrer typischen Ausbildung dadurch charak- terisiert, dass die Früchte auf dem Rücken mit zahlreichen kleinen oder kleinsten, meist zusammengedrückt-rundlichen Schuppen in oft zierlichster Weise besetzt sind; die seit- Uchen und kelchständigen sind in der Regel viel größer, itz lanzettlich, einreihig oder durch eine oder mehrere Reihen accessorischer, kleinerer Schuppen verstärkt. Die basalen Rückenschuppen sind oft groß, eckig, und nach abwärts gerichtet. Durch fortschreitende Reduktion der rückenständigen Schuppen und durch Zusammen- fluß der seitlichen zu =b breiten, ganzrandigen oder eingeschnittenen Flügeln entsteht der Typus der Eryngia gymnonota. Der Rücken der Frucht ist dr oder vollständig frei von Schuppen. Dann giebt es noch neben anderen einen besonders gut gekennzeichneten Typ, der von den beschriebenen auffallend abweicht und nur bei einigen altweltlichen Arten vor- kommt [E. cretieum, E. aquifolium). Ihre Fx'üchte besitzen keine Schuppen, sind viel- mehr meist kahl und glatt; nur längs der Rippen verlaufen dornig-hahnenkammartige oder auch =t gezähnelte Flügelleisten [Eryngia pentapterygia Drude*). Vollständig nackte Früchte sind selten, fast immer finden sich wenigstens einige kelchständige Schuppen. In diesem Falle sind zuweilen deutliche, fadenförmige Rippen vorhanden. Erwähnens- wert ist noch, dass die Früchte von E. spiculosum keine Schuppen besitzen, sondern dass sie mit kurzen, federigen Borsten vollständig besetzt sind. Die Alepidea-Arlen haben nicht annährend eine so charakteristische Ausbildung der Fruchtschuppen wie Eryngium. Am besten entwickelt sind sie noch bei A. amatymbica, deren Früchte vollständig mit anliegenden, kurzen, zugespitzten Schuppen bedeckt sind. In fast allen Gruppen der Gattung Sanicula hat die Fruchtschale die Neigung, hakige, ± deutlich reihig angeordnete und am Grunde freie (z. B. Eusaniciila) oder gerade, auf den Rippen in Längsreihen stehende und an der Basis ± zusammen- gewachsene Borsten oder Stacheln hervorzubringen. Bei manchen Arten erreichen die- selben eine ganz beträchtliche Widerstandsfähigkeit [S. chinensis^ S. canadetisis). Während in der Regel die Früchte in ihrer ganzen Länge mit Stacheln oder Borsten besetzt sind, finden sich z. B. bei einigen nordamerikanischen Arten Stacheln nur im oberen Teile derselben, im unteren dagegen blasige Warzen; noch bei anderen Arten stehen sämtliche Borsten auf kugeligen Anschwellungen (z. B. S. marüandica). Die Früchte von S. tuberculata sind ganz mit blasenartigen Knötchen besetzt, von denen die obersten oft die Neigung haben, in kurze, breite, hakige Spitzen auszuwachsen. Die Früchte sämtlicher Astrantia-Avien sind oval-cylindrisch, mit gleichmäßig starken, schlauchartig aufgetriebenen und dicht ein- oder zweireihig quergefalteten Rippen; diese Falten fließen im unteren Teile der Frucht oft zusammen, während die oberen ± deut- lich zugespitzt sind. Die schmalen Tälchen sind glatt oder mit Längsreihen feinster Knötchen besetzt. Die Früchte von Actinolema sind denen von Astrantia sehr ähnlich, aber die Rippen sind flügelartig verbreitert und auf der freien Kante durch eine oder zwei Reihen von spitzen oder stumpfen Zähnen hahnenkammartig ausgestaltet. Bei A. &ryngioides sind die Tälchen eng und glatt, bei A. macrolema breit und ähnlich wie bei Astrantia mit zahlreichen kleinsten Knötchen besetzt, die bis auf die Seiten- flächen der Rippen selbst hinaufsteigen. Die Früchte von Hacquetia unterscheiden sich von denen der übrigen Sanicuieen durch den Mangel jeder Bewehrung. Sie sind breit-eiförmig, von der Seite zusammen- gedrückt, im frischen Zustande dl glatt, im trockenen oberwärts zwischen den Rippen längsfaltig, unterwärts glatt. Die Lagoecieen [Arctopus, Petagnia und Lagoecia) zeigen im Fruchtbau höchst bemerkenswerte Abweichungen von den Verhältnissen, wie sie bei den Umbelliferen die allgemeine Regel bilden. Die großen, länglich-eiförmigen Früchte von Arctopus haben ") Drude, a. a. 0, \k\. 30 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. eine gewisse Ähnlichkeit mit denen von Xanthium. Von den beiden Samenfächern wird nur das eine ausgebildet; die Frucht ist daher asymmetrisch. Es sind 5 undeut- liche, meist mit starken Stacheln besetzte Hauptrippen und 5 verwischte Nebenrippen vorhanden. Die Früchte von Petagnia bilden ein einfächeriges Ovarium, das durch Abort der zweiten .Samenanlage des ursprünglich zweifächerigen Ovars entsteht und das mit der Innenfläche eines sackförmigen, ovoiden, gerippten Receptaculums verwachsen ist. Zwei oder drei Rippen treten deutlich hervor, wahrend die übrigen, besonders im oberen Teile der Frucht, ± undeutlich sind. Die asymmetrischen Früchte von Lagoecia sind seitlich zusammengedrückt, hin- ten stärker gewölbt als vorn. Nur das hintere Fach des Ovars ist fruchtbar und enthält ein Ovulum und ein Integument; das vordere schlägt gänzlich fehl. Die Fruchtschale ist ganz mit kurzen, keulig- verdickten, aber drüsenkopflosen Haaren be- setzt. Baillon*) hat alle diese Verhältnisse genau untersucht und ausführlich be- schi'ieben. Die biologische Bedeutung der Frucht-Stacheln und -Borsten [Sanicula) liegt darin, dass diese Hakel- oder Kletteneinrichtungen darstellen und die Verbreitung der Früchte durch vorbeistreifende Tiere (und Menschen) vermitteln. Ganz besonders sind für diese Art des Transportes die mit widerhakigen Stacheln bekleideten Früchte der Eusaniculae geeignet. Nach Engler**) lässt sich die große Verbreitung von S. europaea unge- zwungen durch die außerordentlich günstige Verschleppungsmöglichkeit ihrer Früchte erklären. Sanicula teilt diese Eigenschaft übrigens mit anderen Umbelliferen {ToriliSy Daucus, Caucalis). Auch die Früchte der Astrantia- und Äctinohma-XTitn. eignen sich wegen der eigentümlichen Ausgestaltung der Fruchtschale für die Verbreitung durch (wolletragende) Tiere. Bei Äctinolcma mag diese Möglichkeit wohl nur wenig Bedeutung haben, da die Pflanzen niedrig bleiben. Für die Verbreitung der Eryngium-YrxxchiQ sind deren Schuppen und Blasen sicher nur von geringem Werte. Die Bedingungen für die Ver- sclileppung durch Tiere scheinen auch deshalb wenig günstig zu liegen, weil die Früchte meistens in den Köpfen fest eingeschlossen sind und durch vorbeistreifende Tiere nicht leicht mitgeführt werden können. Aber eine ganz andere Verbreitungsmöglichkeit ist für einige xerophytische Eryngien dadurch gegeben, dass die Pflanzen nach der Frucht- reife vom Winde abgebrochen und als Steppenläufer mit großer Geschwindigkeit über weite Strecken Landes getrieben werden, wobei sie ihre Früchte ausstreuen [E. campestre^ E. hithynicum). Bei der Kleinheit mancher Eryngium-Yrxxchia und bei dem Spiel- räume, den besonders die breit flügelartig zusammengewachsenen Randschuppen dem Winde zu bieten vermögen, ist auch die Verbreitung solcher Früchte durch den Wmd direkt wohl denkbar. Es ßnden sich in der Literatur keinerlei Angaben darüber, ob die Früchte von Arctopus dui'ch Tiere verbreitet werden. Da aber der Fruchtstand dieser Arten sich nur wenig über dem Erdboden erhebt, so scheint die Möglichkeit nicht ausgeschlossen, dass die mit starken, nicht widerhakigen Stacheln ausgerüsteten Früchte sich in die F'üße von Tieren einbohren und dass sie auf diese Weise verschleppt werden. Nach Kerner verhalten sich die Borsten und Stacheln an den Früchten von Sani- cula und die Schuppen an den Früchten von Eryngium wetterwendisch, indem sie sich je nach dem Feuchtigkeitsgehalte der Luft aufrichten oder der Frucht anlegen. Geographische Verbreitung. Sanicula und Erytigium sind durch beide Hemi- sphären weit verbreitet, während die anderen Gattungen nur verhältnismäßig kleine .\reale in der Alten Welt bewohnen oder in derselben als Endemismen ausschließlich in eng umschriebenen Gebieten vorkommen. So findet sich Petagnia nur in einigen Wald- *] Baillon, Sur rasymötrie des fleurs de Lagoecia, in Bull. See. Linn. Paris (4877) 435. **] Engler, in Ann. of Bot XVIII. (4904) 586. Hermann Wolff. — Ümbelliferae-Saniculoideae. 31 tälern Nordwest-Siziliens. Die ebenfalls monotype Gattung Hacqiietia bat auch nur eine geringe geographische Verbreitung, mit der Nordoslgrenze im südlichen Schlesien; von hier aus ist sie südöstlich durch Mähren und Oberungarn bis Siebenbürgen, westlich bis Istrien und Kroatien (Slavonien?) verbreitet. Die einzige Art der Gattimg Lagoecia wird im größten Teile des Mittelraeergebieles angetroffen; ihre Westgrenze hat sie auf der iberischen Halbinsel und die Ostgrenze in Persien. Die drei Ärctopiis-kvi^n sind Endemismen der Kapflora. Von der Gattung Älepidea sind alle Arten auf Südafrika beschränkt, mit Ausnahme der zu A. amatyni- hica als Unterart zu rechnenden A. peduncularis , die nordwärts durch die Gebirge Ostafrikas bis Abessinien vordringt. Actinolema bewohnt das östliche Mediterrangebiet von Palästina und Syrien bis Mesopotamien und Persien. Astrantia besitzt eine weite Verbreitung auf den Gebirgen Mitteleuropas und ist nur im nordöstlichen Teile ihres Gesamtureals in die Ebene hinabgestiegen. Das Ge- biet von A. major umfasst zugleich das der ganzen Galtung, vielleicht mit Ausnahme des kleinasiatischen Bezirkes, aus dem diese Art bisher noch nicht nachgewiesen ist. Im Gegensatz hierzu bewohnen die übrigen Arten nur verhältnismäßig kleine oder kleinste Areale und »sind in der Tat nur lokale Erscheinungen, die bestimmten Gegenden angehören« (Stur). Die Gattung erreicht ihre Südwestgrenze im nordöstlichen Spanien (Kastilien, Kantabrien); von hier erstreckt sich ihre Verbreitung durch das mitteleuro- päische Florengebiet bis zum Kaukasus und die armenisch-pontischen Gebirge; ihre südöst- lichsten Ausstrahlungen reichen bis in das Innere Kleinasiens und bis zu den nord- syrischen Gebirgen (Amanus); die Nordostgrenze liegt in der sarmatischen Provinz, die Nordwestgrenze im deutschen Mittelgebirge. Die Sekt. Macraster erstreckt sich über das ganze von Astrantia bewohnte Gebiet, während die Sekt. Astrantiella auf den mittleren und westlichen Teil des Gesamtareales beschränkt ist. Beide Sektionen schließen also einander nicht aus, vielmehr fällt der größte Teil des Areales von Astrantiella in das von Macraster. Die Gattung Sanicula, deren meiste Arten ausgesprochene Bewohner der Wald- und Buschformation sind, hat von allen Saniculoideen die größte Verbreitung. Diese reicht in der Alten Welt vom Kaplande über die Hochgebirge des tropischen Afrikas östhch bis Abessinien und westlich bis zu den Azoren; sodann von den Gebirgen Nordwest-Afrikas über die iberische Halbinsel durch fast ganz Mittel- und Nord- europa (nöi'dlich bis zum 63" n. Br.j, durch Vordex*- und Centralasien bis Vorderindien, Java und Sumatra, China, Foi-mosa und Japan. In der Neuen Welt ist die Gattung durch einen sehr großen Teil von Nordamerika, durch Centralamerika und das west- liche Südamerika verbreitet. Das altweltliche Areal der Gattung ist auch zugleich das der Sekt. Eusanicula, die (abgesehen von dem endemischen S. axorica und dem ost- asiatischen S. chinensis) in der alten Welt nur durch S. europaea repräsentiert wird. In Nordamerika treten die nächsten Verwandten der S. europaea auf, und zwar reicht die Verbreitung derselben östlich von Neu-Fundland bis Florida und westlich von Montana bis Texas; durch »S. liberta wird das Areal der Sektion bis in die äquatorialen Gebiete Südamerikas erweitert. In Ostasien hat die Gattung neben der Sekt. Eusani- cula eine reiche Entwicklung erfahren. Die artenreiche Sekt. Pseudopetagnia findet sich von Centralchina bis Japan, die Sekt. Tuberculatae in Korea und Japan und die Sekt. Erythrosana fast in der ganzen Mandschurei. Die genauen Grenzen für die Ver- breitung der einzelnen Gruppen und ihrer .\rten sind z. T. noch unbekannt. Ein anderes, nicht weniger reiches Entwicklungsgebiet besitzt Sanicula im pazifischen Nordamerika, von Alaska bis Südkalifomien. Hier finden sich mit kleineren oder größeren Verbreitungs- arealen die Sekt. Orthospermae, Pinnatae, Tuberosae und Maritimae. Ein vollständig zerrissenes Verbreitungsgebiet haben dagegen die Saniculae campylospermae : S. Men- xiesii wächst von Britisch Kolumbien bis Südkalifornien und tritt wieder in den chile- nischen Anden auf (5. crassicaulis); S. laciniata kommt in Oregon und Kalifornien vor; S. patagonica ist bisher nur in Patagonien gefunden worden und S. sandwicensis ist 32 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. die einzige Vertreterin der Gattung im altozeanischen Florengebiete überhaupt, wo sie auf den Gebirgen der Insel Hawai vorkommt. Bei der Gattung Sanicula geht die Trennung zwischen den altweltlichen und neu- weltlichen Florengebieten nur soweit, dass keine Art in beiden zugleich vorkommt, und dass von den Sektionen nur eine beiden gemeinsam ist [Eusanicula)\ bei Eryn- giwm dagegen erstreckt sich die pflanzengeographische Sonderung auch auf die Sektionen: keine Art der Allen Welt wird in der Neuen Welt angetroffen. Die Eryngien kommen in den verschiedensten Höhenlagen und auf den mannig- fachsten Bodenverhältnissen vor. Die altwcltlichen Arten sind z. T. Bewohner der Ebenen und der niederen Berge; z. T. sind sie auf die subalpinen und alpinen Regionen der Gebirge beschränkt. Am höchsten steigen in Eurasien E. glaciale in der Sierra Nevada, E. Heldreichii im Libanon und auf den kleinasiatischen Gebirgen und einige Arten in den persischen Hochgebirgen. E. planum, im allgemeinen eine Pflanze der Niederungen, steigt im Himalaya bis in die alpine Region. In Nordamerika sind alle Ery?igium-Ai'len auf die Ebenen beschränkt, die Mehr- zahl begleitet die Küsten des paziflschen Oceans. Im mexikanischen Hochlande sind fast sämtliche Arten in Höhen von 3 — 4000 m verbreitet, und in den Anden finden sich einige Arten [E. humile, E. Weberbaueri, E. atidicolum) fast bis zur Grenze des phanerogamischen Pflanzenlebens, während ein anderer Teil nach Reiche nur bis zu den Vorbergen der Kordilleren hinaufsteigt. Die südostamerikanischen Arten sind da- gegen zum größten Teile Bewohner der Ebenen oder der Montanregionen. Die altweltlichen Eryngieen sind mit Ausnahme der Sekt. Hygrohia [E. Barrelieri^ E. galioides und E. viviparwn) und der Sekt. Corniculata [E. comiculatum) aus- gezeichnete .Xerophyten oder auch Mesophyten. In .Amerika giebt es eine große Anzahl von Hydrophyten oder xerophytischen Hydrophyten. Einige Arten scheinen sich sowohl xero- als auch hydrophytischen Lebensbedingungen anzupassen, andere wieder sind echte Xerophyten. Eine Anzahl von Arten, die auf den Hochgebirgen Central- und Südamerikas leben, gehören anscheinend mesophytischen Pflanzenvereinen an oder sind echte Xero- phyten. Die wenigen ozeanischen Arten sind Xerophyten oder Hydrophyten. Das Verbreitungsgebiet der gerontogäischen Arten erstreckt sich von Nordwest- Afrika durch das ganze Mittelmeergebiet, den größten Teil Mitteleuropas und die Provinz des subarktischen Europas bis in die Provinz des subarktischen Asiens und Sibiriens (fast bis zum 60° n. Br.) und bis in das centralasiatische Gebiet; Nordwestgrenze in der mitteleuropäisch-atlantischen Provinz, Südostgrenze im Himalaya und Ostgrenze in Dahurien. Die Gattung hat dagegen keine Vertreter im ganzen extramediterranen .Vfrika, fehlt auch in Makaronesien, in .\rabien und im ganzen subtropischen und tropischen Asien südlich des Himalaya. Die Verbreitung der einzelnen altweltlichen Gruppen gestaltet sich folgendermaßen. Das weiteste Areal bewohnt die Sektion Plana, das sich zum größten Teile mit dem von Eryngium in der Alten Welt überhaupt bewohnten Gebiete deckt. Niir verhältnismäßig kleine Teile der mitteleuropäischen und mediterranen Provinzen und Ostsibirien scheiden davon aus, indem die Grenzlinie nach Westen und Norden von Marokko her dtirch Süd- spanien, Sizilien und Süditalien verläuft, um von hier durch Niederöslerreich und Mähren den Anschluss an die Oder zu erreichen. Dieser Fluss bildet dann die weitere Westgrenze. Die demnächst größte Verbreitung besitzen die Eryngia campcstria, welche fast der Gesamtverbreitung der Gattung in Nordafrika und Eurasien entspricht, nur mit der Einschränkung, dass die Nordostgrenze der Sektion schon im mittleren Russland liegt, und Vertreter der Campestria in Sibiren fehlen. Von der Sekt. Alpina bewohnt die eine .\rt die Provinz der .Mpenländer, östlich noch bis in die illyrischen Gebirge vordringend, während die andere im Kaukasus, in Transkaukasien, im armenischen Hochlande und Pontus beheimatet ist. Die Sekt. Ha- lobia ist an den Gestaden des allantischen Ozeans, des Mittelmeeres und des Schwarzen Meeres weit verbreitet, mit der Nordwestgrenze in der atlantischen Provinz und der Nord- ostgrenze im subarktischen Europa. Herm&an Wolff. — Urabelliferae-Saniculoideae. 33 Sollte E. macrocalyx, dessen nähere Verwand Ischafl bisher nicht mit Sicherheit festgestellt werden konnte, in der Tat als zweite Art zu Halohia gehören, so würde sich das Areal der Gruppe noch um die Provinz des subarktischen Asiens und Sibirens vergrößern. Die Sekt. Dryophylla bewohnt die südwestliche, südliche und iberische Mediterran- provinz einerseits und die armenisch-iranische anderseits und erreicht die Ostgrenze in Afghanistan. Auch die Sekt. Hygrobia besitzt zwei vollständig von einander getrennte Areale, das eine im westlichen Mediterrangebiet bis Sizilien und Süditalien, das an- dere in der syrischen Zone der mittleren Mittehneerprovinz. Die monotype Sekt. Ghamaeeryngium ßndet sich im iberischen und südwestlichen Mediterrangebiete, und die ebenfalls monotype Sekt. Gorniculata mit einem sehr beschränkten Verbreitungsareal im westatlanlischen Iberien und im tyrrhenischen Mediterrangebiele (Sardinien), E. comicu- latuni weicht habituell stark von den übrigen altwelllichen Typen ab und leitet zu gewissen amerikanischen Gruppen über. Auf der Balkanhalbinsel giebt es dann noch die endemische Gruppe der Astrantii- folia] ebendaselbst, auf Kreta und im südöstlichen Kleinasien die Sekt. PalmitOf deren 3 Arten sehr eng umschi-iebene Areale bewohnen. Schließlich bewohnen noch zwei endemische, gleichfalls monotype Gruppen das östliche Mediterrangebiet, nämlich die Sekt. Thorifolia die kleinasiatische Zone der mittleren Mediterranprovinz und die Sektion Gigantophylla die armenisch-iranische Mediterranprovinz. Die atlantisch- und pazifisch-nordamerikanischen Eryngium-Arlen haben (von wenigen Ausnahmen abgesehen) keine näheren Beziehungen zu den mittel- und südamerikanischen Vertretern der Gattung. Im allgemeinen zeigen die Gruppen eine undeutliche Gliederung , und ihre Arten sind meist nur schwach gegen einander abgegrenzt. Die Sekt. Virgnta hat ihre Verbreitung hauptsächlich im Gebiet des östlichen atlantischen Nordamerikas von der Seen- bis zur Prärienprovinz, mit 8 Arten noch bis in die Chaparal-Provinzen des mittelamerikanischen Xerophytengebietes ein- dringend. Die Sekt. Armata kommt nur im pazifischen Nordamerika vor und zwar haupt- sächlich in der Provinz der pazifischen Coniferen, mit Ausstrahlungen in die Provinz der Rocky Mountains und des xerophytischen Central-Amerikas. Die monotype Gruppe Megaloeephala findet sich in der Prärienprovinz und im mittelamerikanischen Xerophytengebiete. Die Eryngia diffusa haben ihre Heimat in denselben Gebieten. Die Sekt. Prostrata kommt in der immergrünen Provinz der südatlantischen Staaten und im xerophytischen Central-Amerika vor, und die Sekt. Aromatica^ als letzte der eigentlichen nordamerikanischen Gruppen, tritt in der immergrünen Provinz der südatlantischen Staaten auf, vielleicht nordwärts noch bis in das Gebiet der Alleghanies vordringend. Die Flora des mittelamerikanischen Xerophytengebietes besitzt eine An- zahl z. T. sehr artenreicher, endemischer (iruppen, die zu anderen Florengebieten nur geringe Beziehungen haben. Es sind das die Sekt. Spinescentia^ Garliniformia, Longi- petiolata, Oligoccphala, Phyteumoidea, Nasturtriifolia, Ranunculoidca und Pihdanoidea. Von diesen finden sich die Ranuncidoidea und Longipetioluta auch in der sub äqua- torialen andinen Provinz des tropischen Amerikas und im andinen Gebiete. Das Hauptverbreilungsgebiet für die südamerikanischen Eryngien liegt in der süd- brasilianischen Provinz des tropischen Amerikas und in der argentinisch- andinen Provinz (xerophytisches Südamerika). Vor allen Dingen zeichnet sich die Flora dieser Gebiete durch das Vorkommen der größeren Anzahl jener Monokolylen- ähnlichen, habituell so sehr auffälligen Arten aus: Sekt. GoyaxensiOj Parallelinervia (mit den Untergruppen Zoster ifolia. Juncea^ Panniculata) und Areola. Die Haupt- verbreitung derselben liegt im südöstlichen Brasilien, in Pai-aguay, Uruguay und im östlichen Argentinien bis Nordpatagonien, etwa von 10 — 46° s. Br.; sie umfasst vor- wiegend die Flussgebiete des San Francisco, des Parana, des Uruguay, des unteren La A. Engl«r, Dm Pfl»nxeiir«ich. IV. (Enbryophytt aiphonog»Ba) 22&. 3 34 Hermann Wolff. Umbelliferae-Saniculoideae. Plata und des Rio Negro. In diesen Gebieten treten einige Arten oft geradezu Bestand- bildend auf (Fig. i 0). Mehrere der monokotyloiden Arten finden sich auch im xerophytischen Central- amerika und eine im atlantischen Nordamerika, und zwar stellt E. Pringlei ein ganz isoliertes Vorkommen der Eryngia juncifolia im mexikanischen Hochlande vor, während E. aquaticum, das seine eigentliche Verbreitung im östlichen und centralen Nord- amerika hat, ganz unvermittelt auch im östlichen Brasilien auftritt; außerdem finden sich 2 Arten der Eryngia areata in Mexiko. Die Gruppe der Eryngia marginata hat ebenfalls ihre Heimat hauptsächlich im tropischen und xerophilen Südamerika. Evat kri [E. ebracteatum) verbreitet sich westwärts bis auf die Anden (von Bolivia), eine andere ist bisher nur aus letzterem Gebiete bekannt geworden [E. andicolum in Peru), und eine dritte Art wächst auf den mexikanischen Hochgebirgen (jE*. Boissieuanum). Fig. \ 0. Enjuginm pantiiculatum Cav. (Aus Reiclie, Veget. Cliile Taf. XXI. Fig. 45.) Auch die Sekt. Foetida besitzt ein disjunktes Verbreitungsareal mit E. foetidum, E. ecfiinatum und E. nmhrophUnin in der südbrasilianischen, mit E. foetidum in der westindischen Provinz, mit E. spiculostim im mexikanischen Hochlande und mit E. expansum im neuseeländischen und australischen Gebiete. Die Sekt. Pseudojuncea hat ihre Heimat in der mittleren andinen Zone und in der argentiniscli-andinen Provinz. Die Sekt. Rostrata gehört zum größten Teile der mittleren andinen Zone und der andin- argentinischen l'rovinz an. Dadurch, dass E. rostiatum auch im australischen und neuseeländischen Florengebiete vorkommt, tritt bei Eryngiuni der einzig dastehende Fall ein, dass eine Art zweien, durch weite Meere von einander getrennten Gebieten angehört. Es bleibt nun noch übrig, die Verteilung der Arten auf die einzelnen großen Florengebiete und deren Provinzen darzustellen. Auf das nördliche extratropische Hermann WolfT. — Uinbelliferae-Saniculoideae. 35 Florenreich entfallen ca. 70 Arten, also etwa 33% aller bekannten Eryngien; von diesen gehören 40 der Alten und 30 der Neuen Welt an. In den arktischen Gebieten gibt es keine Eryngien; im subarktischen oder Coniferengebiete wachsen E. cam- pestrCj das noch in der Provinz des subarktischen Europas vorkommt, E. planum ^ das bis lief in das Gebiet des subarktischen Asiens und Sibiriens vordringt und E. irmcro- calyXj das nur in dieser Provinz wächst und östlich noch in Songarien zu ßnden ist. Diese Verbreitung von Ertpigium stellt die äußerste östliche Ausstrahlung der (lattung in den altweltlichen Gebieten vor. Im mitteleuropäischen Florengebiete tritt dann ein besonders nach Südwesten wachsender Reichtum an Arten auf. Es besitzen die subatlantische und sarnjatische Provinz nur erst 3 Arten [E. maritimum, E. eampestre und E. planum]] die atlantische neben dem endemischen E. tnviparum (m der Bretagne) E. maritimum iind E. eampestre, die beide hier ihre Nordwest- grenze erreichen, und die europäischen Mittelgebirge außer E. eampestre nur noch das jurassisch-alpine E. alpinum. Auch die pontische Provinz hat nur 3 Arten aufzuweisen, E. eampestre, E. amethystinum und E. planum, das hier im mittleren Europa sein Hauptverbreitungsgebiet besitzt. Die Provinz der Pyrenäen bewohnen auch nur 3 Arten, da außer dem in ganz Mitteleuropa weit verbreiteten E. eampestre sich in dem eigentlichen Pyrenäen-Gebiet das auf der iberischen Halbinsel (und in Marokko) endemische E. Bourgatii und das ebenfalls endemische E. Duriaeanu/m der asturischen und nordporlugiesischen Gebirge flnden. Verhältnismäßig arm an Eryngien ist die Provinz der Alpenländer, die nur 4 Arten aufzuweisen hat. Außer E. eampestre findet sich durch einen großen Teil der Alpenkette verbreitet E. alpinum] dazu im westlichsten Teile, ebenfalls subalpin und alpin, E. spinalba und im Südosten der Provinz, bis in die Montanregion hinauf, E. amethystimim. E. alpinum und E. spitudba sind endemische Bestandteile der Alpenflora. Im eigentlichen Gebiete der Provinz der Apenninen scheinen nur E. eampestre und E. amethystimim vorzukommen; was sich sonst an Erynyium-Arlen auf der italienischen Halbinsel findet, gehört der mediterranen Flora an. In der Provinz der Karpathen fehlt dem eigentlichen Wald- und Gebirgslande Eryngium vollständig; nur im südlichen Gebiete finden sich E. planum, E. eampestre und E. amethystinum. Zahlreicher sind dann die Arten in der Provinz der westpontischen Gebirgs- lande r. Neben E. eampestre, das in den südlichen Gebietsteilen dieser Provinz schon in der südeuropäischen Varietät E. virens auftritt, kommen noch vor E. amethystinum und E. maritimum; außerdem an Endemismen: E. serhicum^ E. palmatum und E. Wieyandii. Die Provinz des Balkans besitzt außer E. eampestre und E. amethystinum im westlichen Teile des Gebietes das endemische E. palmatum] in der Provinz des Jaila- Gebirges wachsen nur E. eampestre und E. maritimum. Für die Provinz des Kaukasus kommen zu diesen beiden Arten noch das vorwiegend armenisch-iranische und transkaspische E. eoeruleum^ und für das kau- kasische und transkaukasische Hochgebirge das endemische E. yiganteum. Den größten Artenreichtum besitzt die Gattung im Mediterrangebiete, wo sich etwa 75% aller altweltlichen Eryngien finden. In der südlichen Mediterranprovinz kommen von Ägypten bis Tunis nur E. eampestre und E. maritimum vor; im westlichen Teile wachsen dann noch 4 Arten: E. Barrelieri, E. diehotomum^ E. triquetrum und E. tricuspidatum, letzteres mit einigen bemerkenswerten Formen. Im südwestlichen Mittelmeergebiete finden sich außerdem noch E. tenue, E. ilicifolium und E. dilatatum. In der iberischen Provinz erreicht die Gattung für das westliche altweltliche Gesamt Verbreitungs- gebiet den Höhepunkt der Entwicklung. Neben E. maritimum und dem nirgends fehlenden E. eampestre gibt es folgende meist endemische Arten: E. galioidcs, E. aqui- folium, E. Huteri, E. Bourgatii (var. hispanicum), E. dilatatum, E. glaeiale und E. tenue. Dazu kommen noch die Arten der südwestlichen und westlichen Mediterranprovinz. 3^- 36 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. In der ligurisch-tyrrhenischen Mittclmeerprovinz, einschließlich des medi- terranen Frankreichs, giebt es 8 Arten. Im letzteren Gebiete nur E. campestre und E. 7naritimum, auf Corsica noch E. Barrelien\ auf Sardinien außerdem E. cornicu- latum; auf Sizilien und in Unteritalien E. tricuspidatum, E. Barrdieri, E. dichoto- nium, E. triquetrum und das ostmediterrane E. amethystinum. Bedeutend reicher entwickelt ist die Gattung in der mittleren Mediterran- provinz, wo wir nicht weniger als <6 Arten finden. Die westliche Zone dieser Provinz ist noch verhältnismäßig arm, da neben E. campestre und E. maritimuin nur E. amethystinum, E. creticum und das endemische E. Wiegandii vorkommen; dazu auf Kreta E. glomeratum und das endemische E. tcrnatum. In der syrischen Zone giebt es 8 Arten, nämlich das westmediterrane E. Barrdieri, dann E. creticum, E. falcatum, E. Heldreidui, E. glomeratum, E. maritimum und E. campestre ; in der kleinasiatischen Zone wachsen 10 Arten: außer E. campestre, E. creticum, E. Bil- lardieri, E. maritimum u. a. die endemischen Arten E. bitfiynicum, E. palmito und E. tJiorifolium. In der armenisch-iranischen Provinz ist die Gattung durch 9 Arten vertreten; neben E. Bülardieri, E. campestre und E. coeruleu/m finden sich an Endemismen E. Bungei, E. carlinoides, E. No'eanum, E. j)olycephalum (?), E. pyra- midale und E. thyrsoideum. Der Bestand an Eryngium -Arien beträgt also im östUchen Mittelmeergebiet etwa 22 Arten. Im central-asiatischen Florengebiete tritt dann aber sofort eine höchst auf- fällige Verarmung an Arten ein. Die turanische Provinz besitzt wohl nur noch 3 Arten, nämlich E. planum, E. coeruleum und E. carlinoides, und die Provinz des extra- tropischen Himalaja E. planum, E. coeruleum und E. Bülardieri. Das weite Gebiet vom Himalaja ostwärts bis an die Behringstraße und das ganze arktische und subarktische Nordamerika besitzen keine Eryngium-krlen. Im Gebiete des pazifischen Nordamerikas giebt es ca. 15 Arten, von denen 12 in der Provinz der pazifischen Koniferen [E. armatum, E. articulatum, E. petio- latum, E. dongatum, E. Jepsonii, E. alismifolium, E. longistylum, E. ohlarweolatum , E. aristtdatum u. m. a.), 2 in der Provinz der Rocky Mountains [E. articulatum und E. Parishii) und 1 in der westamerikanischen Wüsten- und Steppen- provinz vorkommen. Das Gebiet des atlantischen Nordamerikas hat 18 Arten aufzuweisen, und zwar entfallen davon auf die Seenprovinz 1, auf die Provinz des sommergrünen Missis- sippi- und AUeghany-Waldes 2, auf die immergrüne Provinz der südatlan- tischen Staaten 1 1. Im central- und südamerikanischen Pflanzenreiche erreicht die Gattung mit ca. 80 Arien den Höhepunkt der Entwicklung. Das mittelamerikanische Xero- phytengebiet zunächst hat noch innige Beziehungen zum atlantischen und pazifischen Nordamerika und folgende Arten mit ihm gemeinsam: E. aquaticum, E. prostratum, E. virginianum, E. integrifolium, E. diffusum, E. Wrighti tund E. Leavenworthii; von den Arten des mexikanischen Hochlandes dringen E. phyteumae, E. argtUum und E. Wrightii bis in das Xerophytengebiet vor. In der Provinz des mexikanischen Hochlandes tritt dann auf verhältnis- mäßig kleinem Gebiete eine solche Fülle von Arten auf, wie sie auf der ganzen Erde nicht wieder vorkommt. Hier ist die ausschließliche Heimat der Eryngia spinesceutia [E. cymosum und Verwandter), von denen bis jetzt 16 oder 17 Arten bekannt ge- worden sind; von den 12 Arien der Sekt. Garliniformia bewohnen 9 ebenfalls die Hoch- gebirge von Mexiko. Außer diesen finden sich hier von der Sekt. Ranuuculoidea 4 Arten, von der Sekt. Longipetiolata 4, außerdem sämtliche Vertreter der Sekt. Oligo- cephala, Phyteumoidea, Nasturtiifolia und Pihilarioidea. Dazu kommen noch einige Ver- treter der vorwiegend südamerikanischen Gruppen Marginata [E. Boissieuanum), Juncea (E. Pringlei), Panniculata [E. pubcrulcntum, E. Watsonii) und Arcatn (E. Dcppcanum und E. Painteri), so dass sich für die Provinz des mexikanischen Hochlandes ni'-hf weniger als 60 Arten, d. h. etwa 25% «Her bekannten Eryngicn ergeben. ficrmann WolfT. — UmbcUiferac-SaDiculoidcac. 37 Im Gebieto des tropischen Amerikas giebl es ca. 20 Arten; in der Provinz des tropischen Centralamerikas scheinen Erj^ngien ganz (?) zu fehlen; in der west- indischen Provinz kommt wohl nur das dort wahrscheinlich einbeimische E. foetidum vor und in der subäquatorialen andinen Provinz etwa 10 Arten. Im nördlich-andinen Gebiete macht sich gegenüber dem mexikanischen Hoch- lande und dem südöstlichen tropischen Amerika zunächst eine ganz bedeutende Ab- nahme an Arten bemerkbar; nur ca. 10 Eryngien sind hier bekannt; in der mittleren andinen Zone und im chilenischen Übergangsgebiot finden sich 15 Arten, von denen 8 endemisch sind: Sekt. Rostraia mit Ausnahme des E. vesiculosum; Sekt. Pseudojtmcea mit i Art, Sekt. Ranumndoidea mit 2 Arten, Sekt. Longipetiolata mit \ Art und ranniculata ebenfalls mit \ Art. In der andin-patagonischen Provinz und im chilenischen Übergangs- gebiete finden sich ca. 10 Arten. Im Gebiet von Juan Fernandez und Masafuera gibt es nur die beiden endemischen halbstrauchigen Eryngien. In der östlichen Provinz des austral-antarktischen Florengebietes finden sich 5 Arten und zwar 2 von der Sekt. Panniculata, i von der Gruppe der Ebracteata, i von den Rostrata und 1 von den Ei'yngia fortida. Etwa bei 42° s. Br. ist in Amerika die Südgrenze für die Gattung. In der cisäquatorialen Savannenprovinz und in der Provinz des Ama- zonenstromes sind bisher noch keine Eryngien nachgewiesen worden. Eine nochmalige gewaltige Aufwärtsbewegung in der Entwicklung der Gattung finden wir dann in der südbrasilianischen Zone und im xerophilen Südamerika (im Sinne Ulbrich's*). Nicht weniger als 40 Arien sind hier beheimatet und zwar von den Eryngia pannicu- lata 14, von den E. areata 5, den E. Juncifolia 7, den E. marginata 2; außerdem die monotypen Gruppen der Goyaxensia und Zosterifolia und 2 Arten der E. foetida; im ganzen also 25% ^^^^^' neuweltlichen Arten, 50% des südamerikanischen Pflanzen- reiches und 20% aller bisher bekannt gewordenen Arten überhaupt. Im neuseeländischen und australischen Gebiete (des altozeanischen Floren- reiches) finden sich 4 Arten, neben E. rostratum die endemischen E. plantaginewm, E. vesiculosum und E. expansum. Es ergiebt sich aus den vorstehenden Ausführungen das Vorhandensein von mehreren Hauptentwicklungs- und Verbreitungsgebieten der Gattung Eryngium und zwar I. in der Alten Welt: a) ein westmediterranes und b) ein kleinasiatisch-persisches. II. In der Neuen Welt: a) ein nordamerikanisch-allantisches; b) ein nordamerikanisch-pazifisches; c) ein mexikanisches; d) ein mittelandines und e) ein südbrasilianisch-argentinisches. Das artenreichste Gebiet ist II. c), zugleich auch dasjenige des am meisten ent- wickelten Endemismus; an. zweiter Stelle steht II. e). Entwicklungsgeschichtliches. Die Frage nach der Urheimat der einzelnen Galtungen und nach der Art und Weise ihrer Entwicklung und Ausbreitung lässt sich bei dem völligen Mangel an fossilen Überresten mit Bestimmtheit wohl überhaupt nicht beantworten. Die Tatsache, dass innerhalb der Gattung Eryngium eine so auf- fallend große Anzahl von endemischen Arten vorhanden ist, gegen welche die mit disjunkler Verbreitung oder mit zusammenhängenden, geschlossenen Arealen sehr in den Hintergrund treten, spricht für ein hohes Alter der Gattung, und wenn das Auf- treten von =h zahlreichen endemischen Arten innerhalb der Sektionen auch einen ♦) Ulbrich in Act. HI. Congres Internat, do Bot BruxeUcs 1»10 II. (19H) PI. IX D; XA. 3 g Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. Scbluss auf das Alter der letzteren zulässt, so hat wahrscheinlich die Entstehung der Urtypen der Sektionen zu verschiedenen, geologisch woit auseinander liegenden Zeit- punkten stattgefunden. Obwohl die Gattung jetzt ihre reichste Entwicklung im Gehiete des central- und südamerikanischen Pflanzenreiches besitzt, kann ihre Urheimat möglicherweise auch in der Alten Welt gelegen haben. Nach Engler*) ist nämlich eine Pflanzengattung noch nicht lediglich aus dem Grunde, weil sie jetzt die größte Artenzahl in Amerika besitzt, als amerikanisch zu bezeichnen. Die ursprüngliche Heimat solcher Gattungen kann ebenso gut in der Alten wie in der Neuen Welt zu suchen sein. An und für sich ist der fiedanke, dass Eryngium poly genetischen Ursprungs sei, nicht ohne weiteres von der Hand zu weisen; Beweise sind aber für die Theorie nicht zu erbringen; am meisten würde vielleicht für dieselbe das Vorhandensein zahl- reicher, habituell so sehr von einander abweichender (iruppen sprechen. Anderseits würde die Annahme einer monogenetischen Entwicklung der Gattung durch die Tatsache gestützt werden, dass, abgesehen von vereinzelten, unwesentlichen Reduktionserscheinungen innerhalb der Einzelblütenstände (Unterdrückung der inneren Stützblälter bei der Sekt. Hygi'obia) und einer einzigen Abweichung im Aufbau der Inflorescenzen (einzelne, end- ständige Blütenköpfe, nicht di- bezw. pleiochasiale Teilung der Inflorescenzen bei der Sekt. Suffruticosa) alle Arten der großen Gattung im Aufbau der Inflorescenzen, im Blüten- und Fruchtcharakter einem Prinzip folgen, das überall mit größter Konstanz gewahrt ist. Der Gedanke an eine monophjletische Entstehung der Galtung und an eine zentri- fugale Verbreitung der Arten findet vielleicht außer in den oben angeführten Gründen auch noch in nachstehender Hypothese eine Stütze. Da nämlich in Nordamerika, nörd- lich vom 50. Breitengrade und auch in Ostasien bis zum 85. Längengrade keine Erynffium-Art vorkommt (erst in Songarien tritt die Gattung wieder auf), so kann man annehmen, dass im östlichen Teile des »Tertiärlandes« die Verbreitung der Gattung durch arktische und subarktische Arten nach Ostasien vermittelt worden ist, eine Theorie, die auch bei anderen Gattungen mit ähnlicher Verbreitung wie Eryngium zu Hilfe genommen worden ist, um eben diese Verbreitung zu erklären. In ganz Nord- amerika bis zum 50° n. Br. und in Ostasien müsste dann die Gattung ausgestorben sein. Hierfür spricht das nur vereinzelte Auftreten derselben im subarktischen Sibirien und Asien und ihr allmähliches Verschwinden nach Osten zu. Je weiter entfernt von dem hypothetischen Entstehungscentrum, um so reicher die Entwicklung der Gattung. Die endemischen und vermutlich ältesten Arten der Gattung sind zum größeren Teile Be- wohner hoher Gebirge und wahrscheinlich aus den Urlypen hervorgegangen oder diese vielleicht noch selbst. Da nun als die älteren Glieder einer Galtung oder Familie im allgemeinen wohl diejenigen Arten anzusehen sind, welche (anatomisch und) morpho- logisch die einfachsten Formen aufzuweisen haben, so würden die amerikanischen Hoch- gebirgs-Eryngien mit ungeteilten Spreiten ein höheres Alter für sich in Anspruch nehmen können, als die endemischen Arten in der Alten Welt, von denen die meisten dz geleilte Blattspreiten haben. Es würden demnach die ältesten jetzt lebenden Eryngien der Neuen Welt angehören. Aus dieser Tatsache würde sich aber noch nicht ergeben, das hier auch zugleich die Urheimat der Gattung zu suchen ist. Für ein höheres Alter der altweltlichon Arten spricht die Tatsache, dass die- selben im allgemeinen schärfer von einander geschieden sind als die .Mehrzahl der neu- weltlichen Eryngien, außerdem vielleicht auch der Umstand, dass alle Gattungen der Saniculoideen in der Alten Welt vorkommen, während neogäische Gattungen nur Ei^n- giuni und Sanicula sind. Es lassen aber nicht immer einfache oder mehr komplizierte morphologische Verhältnisse einen Schluss auf das Alter der Arten und Gruppen zu. Besitzen doch Arten, die wohl mit Sicherheit als Relikte der Tertiärflora angesehen werden dürfen, stark difl'erenzierte Spreiten (z. B. E. scrbicutn, E. jyahnito, E. pal- tnatHm)^ während unzweifelhaft jüngere Arten einfache Blätter aufweisen. *) Engler, Versuch einer Entwicklungsgeschichte H. (188S) 4 54. Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. 39 Wir sehen noch heute an jungen Pflanzen von Arten mit difTerenzterten Spreiten stets erst einfache Primärblätter auftreten. Sind die ökologischen Verhältnisse der- artige gewesen, dass einfache Blätter von Vorteil waren, so wurden solche auch weiter- hin entwickelt; andernfalls trat an den Folgeblättern ± starke Differenzierung der Blattflächen auf. Es kann aber auch sehr wohl eine Art mit einfachen Blättern später entstanden sein, als eine mit geteilten; es sind dann eben Individuen auf einer niederen Entwicklungsstufe stehen geblieben. Man geht vielleicht nicht fehl, wenn man solche oder ähnliche Blattformen, wie sie E. planum zeigt, als die Urformen ansieht. Die weitere Entwicklung hat dann zu zb zerteilten Blattspreiten geführt. Eine besondere Beurteilung hinsichtlich ihres Alters verlangen die monokotyloiden Arten der Gattung, Bekanntlich finden wir bei Eryngium einfache und geteilte, ge- stielte und ungestielte Blätter von den verschiedensten Formen und in zahlreichen Über- gängen. Es ist nun streng zu scheiden zwischen den ursprünglich einfachen und ver- mutlich ältesten Blattformen und solchen einfachen," die durch reduzierende Einflüsse aus ursprünglich zb geteilten Blättern hervorgegangen sind. Am stärksten ist bei diesen Einwirkungen auf die Blattorgane der Blattstiel be- troffen worden, der in sehr vielen Fällen vollständig geschwunden ist, so dass sich die Spreite der oft sehr stark verbreiterten Scheide unmittelbar ansetzt; anderseits hat die Spreite das, was sie an Differenzierung verloren, durch (gleichzeitige oder nach- trägliche) Verlängerung gewonnen. Dass auch die schmälsten dieser stiellosen Blattformen [E. junceum, E. Hassleri) nicht als Phyllodien oder einfache Stielverbreiterungen anzusehen sind, ergibt sich außer dui'ch Vergleich mit den breiten, im übrigen gleichgearteten Blättern, deutlich aus dem anatomischen Bau, der in dem oberen Blattteile dem der Spreite und im unteren dem des Blattstieles entspricht. Domin*) und vor ihm schon Moebius haben die Aufmerksamkeit auf die Bedeutung der Scheiden bei den stiellosen, monokotyloiden Eryngium-B\k\X&Tn gelenkt und gezeigt, dass die Scheiden, welche keiner kri fehlen, als wichtigster Beweis dafür anzusehen sind, dass die Blattorgane bei allen Erjngien als echte Blätter angesprochen werden müssen. Die Ansicht Decaisne's**), dass das Vorkommen von Eryngien mit schmalen und dr parallelnervigen Blättern zusammen mit Arten, deren Blätter eine =t weit- gehende Differenzierung aufweisen, nicht auf den Einfluss des Mediums, in dem die Pflanzen leben, zurückzuführen sei, sondern dass die Arten mit solchen einfachen Blättern die alten Typen der Gattung vorstellen, kann aus den oben ausgesprochenen anatomisch- morphologischen Erwägungen heraus nicht als richtig anerkannt werden. Die von Asa Gray***) im Anschluss an diese Theorie entwickelte Ansicht, dass die schmalblättrigen, monokotyloiden Eryngien von wasserbewohnenden Arten abstammen, und dass der parallele Verlauf der Blattnerven eine Anpassung der Stammarten dieses Typus an das Wasserleben bedeute, hat zunächst viel Bestechendes, zumal sie in den morphologischen Verhältnissen eine starke Stütze zu haben scheint. Anderseits zeigen bei einer Anzahl meist breiter Blattformen [E. serra, E. floribundwn, E. ekgatis) das schmale oder breite parallelnervige Mittelfeld und das ausgezeichnet entwickelte randständige Anasto- mosennetz ganz deutlich, dass es sich hier um reduzierte echte Blätter handelt. Zugleich stellen diese Blattformen den am wenigsten stark reduzierten Typus der monokotylen-ähnlichen Eryngien vor, der mit seinen oft gewaltig entwickelten, ± ge- sägten Zähnen ganz ungezwungen zu ± gefiederten Blättern überleitet. Gegen ein hohes geologisches Alter aller dieser Arten, d. h. gegen die Annahme, dass diese monokotyloiden Typen alte Stämme in der Entwicklungsreihe der Gattung darstellten, spricht auch noch der Umstand, dass sie z. T. nur schwach gegeneinander abgegrenzt sind. Dazu kommt noch der anatomische Befund. Es sind nämlich bei *) Domin, a. a. 0. **) Decaisne in Bull. Soc. bot. France XX. («8 78} <9— 27. *♦*; Asa Gray in Amer. Journ. Sc. nat. art. 8. ser. VIII. (4874) 4*8. 40 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. den Monokotylen-ähnlichen Eryngien keinerlei Reduklionserscheinungen nachzuweisen, vielmehr hahen gerade diese Arten in den Blattorganen und weniger auch in den In- florescenzachsen die kompliziertesten anatomischen Verhältnisse wohl innerhalb der ganzen Familie der Umbelliferen. Es müssen daher die Blattformen der monokotyloiden Eryngien als Reduktions- ergebnisse einstmals dz differenzierter Blätter angesehen werden, und die größeren oder kleineren Zähne, Dorne oder Borsten, welche fast ausnahmslos bei diesen Arten am Blattrande vorhanden sind, als letzte Überreste von Blattfiedern oder sonstiger Blattabschnitte. Es ist schon oben darauf hingewiesen worden, dass zwischen der Verbreitung von Sanicula und Eryngiuni (besonders in Eurasien und Nordamerika) Beziehungen be- stehen, dass aber anderseits sich beide Gattungen in ihren Verbreitungsterritorien z. T. vollständig ausschließen (Afrika und Australien). Als die ältesten jetzt leben- den Formen der Gattung Sanicula sind wohl die bisher nur aus Central- und Ostasien bekannt gewordenen Arten der Sektionen Tiiberculatac, Neosanicula, Pseudopetagtiia imd Erythrosana anzusehen. Der Habitus, die einfachen Blattformen und die ver- hältnismäßig einfachen Einzelblütenstände der Arten dieser Gruppen sprechen dafür, dass wir hier eins der Entstehungscentren, wenn nicht sogar das Entstehungsgebiet der Gattung zu suchen haben. Der Typus Eusanicula hat sich anscheinend aus einem jener alten ostasiatischen Stämme entwickelt. Ohne Zweifel sind es die günstigen Verhältnisse für den Frucht- transport gewesen, und außerdem eine große Assimilationsfähigkcit an verschiedenartige klimatische Verhältnisse, die bewirkt haben, dass die Eusanicula- ATien alle ihre Ver- wandten an Ausbreitung weit überflügelt haben (siehe S. 30). Man geht wohl nicht fehl, wenn man die pazifisch-nordeuncrikanischen Sanicula- Gruppen wegen der stärksten Differenzierung der Blattspreiten (einfach gefiedert bis mehrfach zusammengesetzt-gefiedert) als die jüngsten Glieder der Gattung ansieht, deren Entwicklung sicher z. T. noch nicht abgeschlossen ist (Sekt. Pinnatae und Tube- rosae). Ob im Gegensatz hierzu dem kalifornischen S. maritima wegen der fast un- geteilten Spreite in der Tat ein höheres Alter zukommt, als den sämtlichen übrigen amerikanischen Arten, erscheint sehr zweifelhaft. Wahrscheinlich handelt es sich hier um die verhältnismäßig junge Bildung einer endemischen Art durch klimatische oder andere Einflüsse. Die <9. siDidwiceyisis ist dagegen wohl als ein sehr altes Glied der Gattung an- zusehen. Bemerkenswert ist das Vorkommen von zwei sehi* nalie ven^andten Formen einmal im pazifischen Nordamerika und dann in der mittleren andinen Provinz [S. Mcnxiesii^ S. crassicaulis); es entspricht dies homologen Erscheinungen in anderen Gattungen. Ob die Gattung Sanicula monophyle tischen Ursprungs ist oder ob mehrere von einander unabhängige Bildungscentra vorhanden gewesen sind, lässt sich ebenso wie bei Enjngium mit Sicherheit nicht entscheiden. Die fast durch die ganze Gattung ver- breiteten und für dieselbe chai-akteristischen Eigentümlichkeiten im Aufbau der Inflores- cenzen und der Fruchtcharakter machen eine monophyletische Entwicklung wahrschein- licher als das Gegenteil. Da die Sektion Macrastcr der Gattung Astrantia einen unbestreitbaren kaukasischen Charakter hat, und da A. maxima sich durch die Größe und Form der Hüllblätter der ebenfalls orientalischen Gattung Actinokma sehr nähert, die übrigen Arten der Sektion auf den Kaukasus beschränkt sind oder doch wenigstens sämtlich dort vor- kommen, und die Sekt. Macraster von viel ursprünglicherem Habitus ist, als Astrantidla. daher als die unzweifelhaft ältere anzusehen ist, so ist nach Grintzesco*) das hypo- thetische Entstehungsgebiet für die Gattung Astrantia im kaukasisch-kleinasiatischen Gebiete zu suchen. Die weitere Verbreitung der Gattung sei dann durch A. major *) Grintzesco, a.a.O. Hermann Wolff. — Ümbelliferac-Saniculoideao. 41 (vai*. Bkbersteimi) vermittelt, die nach dem Baliian und bis Italien vorgedrungen sei (var. doHor). Anderseits sei anzunehmen, dass die Art auf den (lebirgen, welche die südrussischen Gebirgsketten (über die Krim hinweg) mit dem Balkan verbanden, nach dem übrigen Mitteleuropa sich ausgebreitet hätte. Die Kntsteliung der Sektion Astrantiella sei dann wahrscheinlich viel später erfolgt, indem sich zuerst aus einem kleindoldigen Stamme der A. major A. havarica gebildet hätte, dann hieraus A. niinor\ A. carniolica und A. paudflora seien als die jüngsten Glieder der ganzen Heihe an- zusehen. Stur*) hält dagegen A. major für die Stammart der Gattung, aus der die übrigen Arten hervorgegangen sind. Nach ihm ist A. major schon in der Tertiärzeit auf den Gebirgen Mitteleuropas von den Pyrenäen bis zum Kaukasus in einer ununterbrochenen Verbreitung vorhanden gewesen. »Später, im Anfange der Diluvialzeit, sind zwei voll- ständig von einander getrennte Verbreitungsbezirke entstanden . . .« >Wir vermuten die A. major in der zweiten Hälfte der Diluvialzeit von ihren centraleuropäischen Standorten aus weit nach Norden verbreitet, und diese ihre vor- gerückte Vegetationslinie am Knde der Diluvialzeit wieder bis an das centraleuropäische Gebirge zurückgedrängt, bis auf wenige Standorte, die als Reste dieser ehemaligen größeren Verbreitung übrig sind. Wir sehen sie endlich in der neuesten Zeit wieder im Fortschreiten begriffen, indem sie trocken gelegte Diluvialcbenen des Nordens mit ihren vereinzelten Kolonien bevölkerte« (Stur a. a. 0.). Das Vorhandensein zweier, jetzt vollständig von einander getrennter Verbreitungs- areale der Art (eins in Gentraleuropa und ein anderes im Kaukasus) erklärt Stur durch das (schon oben erwähnte) nur auf der Krim erhaltene, im übrigen aber untergegangene Verbindungsgebirge zwischen Mitteleuropa und dem Kaukasus. Höchst auffallend bleibt aber gerade dann das Fehlen von Astrantia in der Krim. »Ob ihre Entstehung in die Diluvialzeit fällt und mit der größeren Verbreitung der A. major in dieser Epoche als gleichzeitig oder ihr vorangegangen zu betrachten ist, kann man nur aus der (geologischen) Entstehung der speziellen Standorte, die sie bewohnen und die in den Anfang der Diluvialzeit fällt, vermuten« (Stur). Wegen der beiden vollständig von einander getrennten Verbreitungsgebiete der A. havarica ist es nach Stur ■ — da niemals ein geologischer Zusammenhang zwischen den beiden Gebieten vorhanden gewesen sei — »außer allem Zweifel, daß A. aJpina [■=■ A. havarica) nicht aus einer Mutterpflanze entstanden ist, sondern ganz bestimmt auf zwei Punkten wenigstens, gleichzeitig oder vielleicht in verschiedenen Zeiten er- schien oder geschaffen werden musste. « Bei der vollständigen Übereinstimmung der Pflanzen in beiden Verbreitungsarealen können wir dieser Ansicht Stur 's nicht bei- treten. Aetinolema ist, wie schon angedeutet, vielleicht mit Astrantia (und Ilacquetia) auf gemeinsame Stamujpflanzen (Palaeo-Macraster nach Grintzesco**), die uns nicht mehr erhalten sind, zurückzuführen; ähnliche Beziehungen bestehen auch wohl zwischen Alcpidca und Eryngium. Es ist aber auch möglich, dass Aetinolema unmittelbar aus Astrantia entstanden ist und ebenso Alejndea aus Eryngium. Petagnia und Hacqnetin sind sicher sehr alte Typen nicht nur der Umbelliferen, sondern unserer heuligen Flora überhaupt und als solche mit Recht als Elemente der tertiäi'en Flora anzusehen, wofür ihr »fremdartiger« Habitus, spricht, und der Umstand, dass sie in phylogenetischer Beziehung ziemlich isoliert dastehen. Auch Lagoecia darf wegen seiner einzigartif.'en Blüten- und Fruchtverhältnisse unS. europaca*, des nordamerikanischen S. marilandica bezw. S. canadcnsis und der mittelamerikanischen S. liberta, als ein solcher durch Drude' s Vorgang gegeben ist, geboten (Sekt. Eusanicula); die Sektionen (§§) Orthospermae, Campylospermae, Pin- natae und [Tuberosae] müssen beibehalten werden. Dagegen erhebt sich die Gruppe E7-ythrosana, so ausgezeichnet sie auch an und für sich ist, doch wohl nicht über den Rang einer Sektion und scheint uns als Untergattung zu hoch bewertet zu sein. Schließlich machten die ostasiatischen Arten die Aufstellung neuer Gruppen und Untergruppen notwendig. Hierbei musste auch die Sekt. Tuberculatae notwendiger- weise eine Auflösung erfahren, so dass für diese Gruppe nur S. tuherculata selbst übrig geblieben ist. Der Versuch, eine systematische Einteilung der Gattung Eryngium zu geben, stößt aus verschiedenen Gründen auf große Schwierigkeiten. Schon Drudef) hat hierauf aufmerksam gemacht und zugleich den Weg gezeigt, der bei der systematischen Glie- derung der Gattung zu einem wenigstens einigermaßen befriedigenden Ziele führen kann. In erster Linie sind die pflanzengeographischen Verhältnisse zu berück- sichtigen, die allein schon die wichtigsten Aufschlüsse über die verwandtschafllichen Beziehungen innerhalb der Gattung ergeben. Ferner sind als maßgebende Gesichtspunkte anzusehen: Form und Nervatur der Blätter, Form und Größe der Hüllblätter und der Blütenköpfe, Aufbau der Inflorescenzen, Ausbildung der Frucht- schuppen und schließlich Habitus und Lebensdauer. Zahlreiche Übergänge bei diesen verschiedenen Punkten und die große Ähnlichkeit vieler Arten unter einander erschweren in hohem Grade die Aufstellung scharf umgrenzter (Jruppen und beein- ti'ächtigen den gleichmäßigen Wert der geschaffenen. Mehrfach erscheint es sogar ohne weiteres zweifelhaft, ob zwischen Gruppen, die im System einander haben nahege- bracht werden müssen, wirklich nähere phylogenetische Beziehungen bestehen. Zum Teil machen daher die Sektionen auf unbedingte Gültigkeit keinen Anspruch, weniger in bezug auf absoluten Wert als vielmehr hinsichtlich ihrer Abgrenzung gegen verwandle (Jruppen; sie bringen aber doch vor allem die pflanzengeographischen Verhältnisse deut- lich zum Ausdruck. Die Entwicklung der Gattung ist sicher in den verschiedenen Verbreitungsgebieten von einem Abschlüsse noch weit entfernt; hieraus erklären sich z. T. die Schwierig- keiten, die sich einer systematischen Gruppierung der Eryngium- Arien entgegenstellen. Wir können aber trotzdem der Meinung Drude's, dass bei Eryngium »im Bau der Blüten und Früchte mehr Unterschiede enthalten seien, als sie gewöhnlich in einer *) DC. Prodr. IV. (1880) 8*, 85. **) Lösenei' in Drude, a. a. 0. iH. ***) Drude, a. a. 0. 137. 488. +) Drude, a. a. 0. UO. 44 Hermann Wolff. — Umbellifcrae-Saniculoideae. gut abgerundeten Umbelliferengattung vorzukommen pflegen«, nicht beistimmen; da- gegen sind wir mit dem genannten Autor der Ansicht, dass von der Aufstellung von Untergattungen zweckmäßig Abstand zu nehmen ist, so sehr auch zunächst außer- ordentliche habituelle Verschiedenheiten innerhalb der Gesamtgattung dazu zu drängen scheinen. Nur bei den beiden (halbjstrauchigen Arten könnte man im Zweifel darüber sein, ob es nicht doch den natürlichen Verhältnissen mehr entspräche, sie als (ilieder einer Untergattung den übrigen Eryngien gegenüberzustellen. Bastarde sind bei Umbelliferen selten. Die von Astrantia sind mir etwas zweifelhaft, von Eningium sind einige sichere bekannt. Von altweltlichen Arten solche zwischen E. campestre und E. crcticum, E. campestre und E. amethystinum und E. aincthystinum und E. creticiim. Außer den in der freien Natur entstandenen Kreuzungen kennt man noch mehrere, die sich in botanischen Gärten gebildet haben, und zwar solche zwischen E. planum imd E. giganteum, E. planum und E. alpinum, E. planum und E. Bourgatii und E. alpinum und E. Bourgatii. Nach Gandoge r*) soll es auch noch wilde Mischlinge geben zwischen E. campestre und E. Bourgatii und zwischen E. tricuspidatum und E amethystinum. Einige dieser Bastarde erzeugen keimfähige Samen. Außerdem scheinen innerhalb der südamerikanischen Gruppe der Pannieulata Bastarde vorzukommen; wenigstens werden in den Herbarien mehrfach Pflanzen an- getroffen, welche die Mitte zwischen bekannten Arten halten, aber mit ihnen nicht voll- ständig übereinstimmen. Diese mutmaßlichen Bastarde müssen von Botanikern in der Heimat der Eltern noch eingehender beobachtet werden. TeratologiSChe Abweichungen sind bei den Saniculoideen verschiedentlich be- obachtet worden. Wir folgen hier zunächst der Zusammenstellung von Penzig**). Nach Irmisch***) und Warmingf) entwickeln sich bei E. campestre an den Wurzeln Adventivknospen (Wurzelsprosse). Kirschlegerff) sah einmal bei derselben Art die Achsen der Blütenköpfe sich verlängern und die Blüten daher in lockeren Trauben angeordnet; eine ähnliche Erscheinung haben wir bei E. Ohiesbreghtii gesehen. Godronfff) beobachtete bei E. campestre nicht selten sekundäre Blütenköpfchen in den Achseln der Involukralblätter, Bei E. maritimum finden sich nach Roeper§) bisweilen im Karpell zwei gut ausgebildete Ovula. Dasselbe hat Masters§§) beobachtet. Bei E. vinparum endigen, wie dies Gay§§§) zuerst ausfühi'lich beschrieben hat, stets einzelne (oder auch die meisten) Zweige mit einem Blattschopfe, an dem sich ein Büschel von Adventivwurzeln befindet; ähnlich verhält sich das mexikanische E. reptatis, doch scheint es hier nur selten zur Ausbildung von Adventivwurzeln zu kommen. Das brasilianische E. omhrophilum bildet in den Achseln sämtlicher Stengel- bläller Hlattrosetten, die eine solche Größe erreichen, dass sie zur Zeit der Frucht- reife den schlaffen, bis ^j^ m hohen Stengel vollständig zu Boden drücken; dann ent- wickeln sich an den Rosetten Adventivwurzeln. Die Fortpflanzung dieser .\rt scheint fast nur durch diese axillären Pflänzchen vor sich zu gehen. Bei E. foetidum hat Urban+) aus der Achsel eines Hochblattes des Blutenstandes an Stelle der Achse eine Hlattrosette, ähnlich wie die Grundblätter, sich entwickeln und unten aus der Blattscheide *) Gandoger, Consp. fl. Europae (<910) 224. *♦) Penzig, Pnanzenteralologie I. (4890) 510 — 511. *♦*) Irmisch in Bot. Zeitung LXXIX. (1857) **8. +] Warming in Bot. Tidskr, 3. R. II. (4877) 53—83. ++) Kirschleger, Essai hislorique de la TiTatologie Vegot. (1846) 48. h+i) Godron, Elud. sur les proliferations in Möm. Acad. de Slanislas (4877) 47. §) Roeper in Bot. Zeitg. (1852) 186. §§) Masters, Vegel. Teratology (1869) 368. §§§) Gay in Ann. sc. nat. 3. sör. IX. (4848) 4 74, t. XI. +) Urban, a. a. 0. 302. Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. 45 Adventivwurzeln hervorgehen sehen. Bei E. ebracteatum haben wir ähnliche Verhält- nisse beobachet. Urban*) hat die Aufmerksamkeit auf höchst eigentümliche Gebilde gelenkt, die bei Eryngium (und auch bei anderen Umbelliferen) in den untersten Gabelungen der Cyme oder des Di- bezw. Pleiochasiums an Stelle der Blütenköpfe vorkommen. Sic sind fadenförmig, bald sehr lang borstig-zugespitzt und fest, bald oberwärts verbreitert und fistulös, schief abgeschnitten und am Rande des Saumes mit einigen Zähnchen oder kleinen Dornen vei'sehen. Wie Urban nachgewiesen hat, handelt es sich hier um die zu einem festen oder hohlen Zylinder zusammengewachsenen Hüllblätter eines Köpfchens, dessen Stiel und Blüten abortiert sind. Die Borsten oder kleinen Dorne, welche am freien Saume dieser Gebilde auftreten können, sind als die Spitzen der Blütenstützblätter zu deuten. Nach Engelmann**) sind zuweilen bei Eryngium-Atien einige Involukralblätter am Stengel herabgerückt, apostatisch, mit Einzelblüten in den Achseln. Bei Ästrantia major hat Roeper***) und nach ihm Bartsch f) das gelegent- liche Vorkommen zweier ausgebildeter Ovula in jedem Karpell festgestellt; »dieselben waren mit langen Funikeln versehen, so dass sie superponiert erschienen, obgleich sie neben einander auf gleicher Höhe inseriert waren«. > Diese Abnormität ist nur dadurch verständlich, dass die Anlagen von 4 Samen ursprünglich vorhanden sind, später aber konstant auf 2 beschränkt zu werden pflegen.« Mastersff) hat bei derselben Art das Auftreten von 2 Eichen in verla übten Karpellen beobachtet. Bei Hacquetia ist nach Wydlerf ff) die Gipfelblüte gut ausgebildet und als solche keimtlich. Nach Kirschleger §) sind bei Sanicula europaea die Doldenstrahlen (seitliche Achsen des Di- bezw. Pleiochasiums) bisweilen apostasisch, d. h. sie rücken aus ein- ander und bilden eine traubenartige Inflorescenz. Verwendung und Nutzen. Früher stand nach RosenthaI§§) eine große Anzahl altweltlicher Eryngium- krian als Heilmittel gegen die verschiedenartigsten Krankheiten in hohem Ansehen. Alle diese Pflanzen sind jetzt außer Gebrauch, höchstens finden sie noch Anwendung in der Volksheilkunde. E. ternatum gilt noch heute in seiner Heimat Kreta als wirksames Aphrodisiacum. Das Rhizom von E. aquaticum (Button Snake-root) hat in Nordamerika einen Ruf als Specificum gegen Schlangenbisse, und ein Absud dieser Pflanze wird als Diapho- reticum und Expectorans angewandt; außerdem wird sie dem aus Hex vomitoria her- gestellten »black drink« zugesetzt. Auch E. virgatum ist als Antidot gegen Schlangen- bisse im Gebrauch. Zahlreiche mexikanische Arten, die alle unter dem volkstümlichen Namen yerba del sapo bekannt sind, werden als angeblich sicher wirkende Aphro- disiaca und Diuretica angesehen (Endlich, Seier). E. foetidum steht in Südamerika und anderen tropischen Ländern als viel ge- brauchtes Diureticum und Anthystericum, außerdem als Mittel gegen Wassersucht und Schlangenbisse in hohem Ansehen (Fitweed root). Außerdem ist die Pflanze trotz ihres intensiven Wanzengeruches bei den Eingeborenen ein beliebtes Gewürz. Das bitter- schleimige Dekokt von E. pristis wird als Diureticum und gegen ge- schwürige Zustände in der Mundhöhle gebraucht. E. rostratum und E. arvense *) Urban, a. a. 0. 298. •*) Engelmann, De antholysi Prodr. (1832) 65. ♦♦*) Roeper in Bot. Zeitg. (1852) 185. f] Bartsch, Beitr. z. Anatomie und Entwicklung der Urobellifercnfrüchte (4882) 26. ■H) Masters, a. a. 0. 368. ++i) Wydler in Flora (1851) 246, in noU. §) Kirschleger, a. a. 0. §§) Rosenthal, Syn. pl. diaphor. (1862) 535—527. 46 Hermann WolfT. — Umbelliferae-Saniculoideae. gelten nach Reiche*) in Chile als Gegenmittel gegen den Biss von Latrodectes formidabilis. In einigen Ländern (z. B. Griechenland) dienen die jungen Blätter von E. campestre^ E. maritimum, E. amethystinum u. a. als Salat. Die jungen Wurzelsprosse von E. maritimum können wie Spargel gegessen werden. Die kandierten Wurzeln von E. campestre wurden früher in England und Frank- reich genossen, und von den am Terek lebenden Kalmüken berichtet Georgi**), dass sie ebenfalls die Wurzeln von E. campestre verzehren. Dieselben haben einen Zucker- gehalt, der dem der Zuckerrübe wenig nachsteht. Sanicula europaea galt früher als eins der vortrefflichsten Wundkräuter (Heil aller Schäden) und wurde auch innerlich gegen Lungenkrankheiten angewandt; heute ist die Pflanze wohl nur noch in der Volksheilkunde im Gebrauche. Das schwach petersilienartig riechende und schmeckende llhizom von S. marilan- dica ist in Nordamerika als »schwarze SchlangenwurzeU gegen Schlangenbisse und gegen verschiedene Krankheiten in Anwendung, wird auch in der Tierheil- kunde gebraucht. Auch Astrantia-kriQn dienten früher als Heilmittel gegen mancherlei Krankheiten, und Lagoecia wurde vordem als magenstärkend angesehen. Arctopus gilt nach Mac Owan im Kaplande als SpeciOcum gegen Gonorrhoe. Mehrere Eryngien werden als wirkungsvolle Zierpflanzen in Gärten gezogen [E. pla- num^ E. gigatiteiim, E. alpinum) und in größerer Menge zur Herstellung von »un- verwelklichen< Sträußen und Kränzen verwandt. Fossile Reste sind bisher von Saniculoideen nicht bekannt geworden. Am ehesten sind solche noch von Arten zu erwarten, die sich frühzeitig hydrophytischen Verhält- nissen angepasst haben. Systema subfamiliae Sanicnloidearam. A. Ovarii loculi ambo fertiles; mericarpia fructus maturi aequalia. Vittae plerumque, saltem in fructu juniore, dr conspicuae. Trib. I. Saniculeae. a. Flores semper in um bei las polygamas simplices vel rarius composilas collecti, rarissime praeterea umbellae uni- sexuales obviae. a. Caulis scapiformis nmbella unica et simplici terminatus. Bracteae magnae foliaceae, Fructus glaber manifeste jugatus, superne inter juga longitudinaliter plicatus, inferne laevis I . Haequetia Neck. ß. Caulis plerumque rumosus, pei'raro scapiformis. Inflorcscentiae di- vel pleiochasia plerumque repetita, raro racemum laxum formantes. Umbellae simplices vel raro compositae. I. Fructus plerumque aculeolati, raro mullilamellati vel jugati vel luberculati. Juga numquam crasse inflata 8. Sanicula L. II. Juga crasse inflata, transvei'sim dentato-cristata. i. Umbellae multiflorae; fl. omnes longe pedicellati, (^ cum fertilibus sine ordine mixti 3. Astrantia L. 2. Flos centralis ^ unicus sessilis, (J* plures peri- pherici pedicellati 4. Adinolema Fenzl. *) Reiche, Fl. Chile III. (4902) 93. ♦♦j Georgi, Besclir. Russ. Reich VI. ♦. (1800) 836. Hacquetia. 47 b. Flores in capitula vel spicas (densissimas) dispositi, sessiles V3l raro subsessiles, plerique ^, rarissime (^ (vel ^) obvii. a. Bracteae florales nunquam obviae H. Alepidea De \si Roche. ß. Unusquisque flos bractea sufTultus; perraro bracteae noDDullae (imprimis supremae) aborlivae . . . , .6. Eryngium L. B. Ovarii loculus alter fertilis, alter fatuus. Stvli 2 et stylo- podium aequaliter evolutuni aut Stylus tantuiii { et stylo- podium iDacqualiter evolutum (obliquum) Trib. It. Lagoecieae. a. Stylus \ 7. Lagoecia L. b. Slyli «. a. Flores polygami 8. Pctagnia Guss. ß. Flores dioici 9. Arctoptis L. Trib. I. Saniculoideae-Saniculeae Drude. Saniculoideae-Saniculeae Drude in Engl, et Prantl, Pflzfam. III. 8. (1898) 135. — Sanictäeae Koch, Umb. disp. (1824) 138 ex pte. — Trib. III. Saniculeae, Subtrib. 1. Eryngieae et Subtrib. 2. Astrantieae Calest. in Webbia I. (1905) 119. — Flores aut omnes (vel plerique) ^ , sessiles, in capitula dispositi, aut fl. ^ vel Q singuli vel plures sessiles vel brevissime pedicellati fl. (j^ pedicellatis zh manifesti circumdati in um- bellas simplices vel raro compositas coUecti — praeterea perraro umbellae plane steriles obyiae — , aut fl. ^ vel Q pedicellati cum fl. ^ etiam longius pedicellatis sine ordine mixti umbellas simplices formantes. Sepala conspicua; petala in lobulum inflexum an- gustata; stylopodium annulare, saepe infundibuliforme; styli 2, plerumque elongati; Stigmata capituliformia. Ovarii loculi ambo ferliles. Fructus squamali vel aculeolati vel lamellati, raro subglabri; juga primaria plerumque inconspicua, secundaria nulla. Vittae inter- vel inlrajugales singulae obviae aut v. ± numerosae subaequaliter circum endospermium dispositae, demum saepe ± vel plane obliteratae. Greges crystallorum calcii oxalali imprimis in mesocarpio ad viltas et ad comraissuram adsunt (Drude). Folia indivisa (saepe valde elongata) vel varie partila (usque bipinnala vel supradecomposita). Inflorescentiae plerumque di- vel pleiocbasia simplicia vel repelila formanles. Bracteae involucrales semper, florales tantum in genei*e Eryngium, obviae. — llerbae perennes vel monocarpicae, raro annuae vel sufTrutices (frutices?). 1. Hacquetia Neck. Hacquetia*) Neck. Elem. I. (1790) 182 n. 306; DG. Prodr. IV. (1830) 85; Endl. (ien. pl. X? (1839) 767 n. 4383; Gay in Ann. sc. nat. 3. ser. Bot. IX. (1848) 151; Benth. in Benlh. et Hook. f. Gen. pl. I. f. (1867) 879; Drude in Engl, et Prantl, Pflzfam. III. 8. (1898) 138; Pospich. Fl. öslerr. Küstenl. II. (1899) 136. — Asirantia Scop. Fl. carn. ed. 1. (1760) 336 ex pte.; L. f. Suppl. syst. veg. (1781) 177 ex pte.; Baill. Bist. pl. VII. (1880) 241 ex pte. — Dandia Spreng. Umb. prodr. (1813) 21; Koch, PI. umb. disp. (1824) 140. — Dondisia Reichb. in Mössl. Handb. ed. 2. I. (1827) 493. Flores polygami, alii peripherici (^ pedicellati, alii centrale^ ^ sessiles sub- sessilesve in umbellam unicam (simplicem) coUecti. Calycis dentes majusculi, acutis- simi; petala superne emarginata, apicc in lobulum inflexuni angustata; stylopodium annullfure; fl. (^f styli subnuUi, fl. ^ fructu dimidio breviores, demum reflexi. Fructus ambitu ovoideo-cordatus, subdidymus, a latere compressus; carpophorum nuUum ; meri- carpia dorso valde convexa, facie angusta; juga (primaria) subaequalia crassiuscule lili- formia, obtusa, inferne saepe zh obsoleta, vittis singulis conspicuis perfossa; endo- spermium transverse suborbiculare. — Herba perennis huinilis, foliis pahnato-S-partitis, segmentis lobulatis. Bracteae involucrales foliaceae, magnae. *) Genus in honorem cl. Hacquct denominatum. 48 Hermann Wolff. — Unabelliferae-Saniculoideae. Genus monotjpicum Europae mediae austro-orientalis aream satis parvam inhabitans. H, epipactifl {H. Epipactis) (Scop.) DC. Prodr. IV. (1830) 85; Koch, Sjn. fl. germ. et helv. ed. i. (<837j 280; Peterm. Deutschi. Fl. (1849) 2H, t. 32; Wulf. Fl. noric. posth. (4 868) 334; Reichb. Ic. fl. germ. et helv. XXI. (1867) 2, t. 1. [t. 4 842j; Marchesetti, Fl. Trieste (1896—97)222; Garcke, 111. Fl. Deutschi. ed. 18. (1898)241, flg. 884; Pospich. Fl. österr. Küstenl. II. (1899) 136; Krause in Sturm's Fl. Deutschi, ed. 2. XII. (1904) 17, t. 3 [Satiicula epipactis). — Ästrantia Epipactis Scop. Fl. carn. ed. 2. (1772) 185, t. 6; Jacq. Fl. austr. V. (1778), App. pg. 32, t. 11; Sturm's Deutschi. Fl. ed. 1. VI. (1806) 5, t. — Herb. Willd. n. 5620. — Dondia Epipactis (Scop.) Spreng. Umb. prodr. (1813) 21 et in Rom. et Schult. Syst. veg. VI. (1820) 341. — Dondisia Epipactis (Scop.) Reichb. in Mössl. Handb. ed. 2. I. (1827) 493. — Alpina Eleborine Saniculae et Ellebori nigri fade Lobel. Ic. (1581) 664. — Helleborine saniculae folio minor Tabern. Ic. pl. (1590) 247. — Planta glaherrima, laete viridis, ca. 20 — 25 cm alta. Gaules 1 vel plures, scapiformes, basi vaginis membranaceis circum- dati. Folia (basalia) haud crebra; petioli lamina ca. 2 — 5-plo longiores, triquetri, basi latissime vaginati; lamina ambitu suborbicularis vel cordato-orbicularis, palmato-3- vel raro 5-partita, segmento medio eximic cuneato-obovato, lateralibus quam medium longioribus et usque duplo latioribus, usque ad medium vel ultra bipartitis, lobis cum segmento medio antice 3 — 5-lobulatis, segm. et lobis omnibus postice integris, antice setoso-serratis vel -serrato-dentatis, 5 cm longa, 6 cm lata. Bractoue involucrales viridulae vel flavidulae, obovatae vel cuneato-obovatac, antice oblusae ibique serratae vel db crenatae, postice intograe, 2 — 3 cm longae, usque 1 1/2 cm latae. Flores (^ sub- numerosi, inaequaliter et demum 2 — 4mm longe i)edicellati; sepala sublibera, angusle triangularia, acutissima, ca. Y2 '""^ longa; petala cordalo-triangularia, unguiculata, lobulo inflexo sensim angustato, acutissimo, sul)aequilongo instrucla; fl. ^ pauci, in- teriores sessiles, exteriores brevissime pedicellati; sepala ± ovata, mucronulata, 1 mm longa; petala fere ut in fl. (J*; styli ovarium aequantes, reflexi. Fructus maturus ater, ca. 4 mm longus et latus; mericarpia dorso valde convexa, ad faciein angusta, supernc inter juga plicis singulis usque ternis longiliidinalibus instructa. Mitteleuropa: Provinz der europäischen Mittelgebirge, Nordostgrenze in Oberschlesien bei Raliborü (Gallier, Fl. siles. n. 374); Osterr. .Schlesien; Mähren. Provinz der Karpathen: Oberungarn im Trentschiner Gomitat (Baenitz, Fl. europ. n. 2158); Südostgrenze in Siebenbürgen. Provinz der Alpenländer: Östliche Kalkalpen, angeblich in Nieder-Österreich ; Steiermark (v. Hayek, Fl. stiriac. n. 33; Fl. austro-hung. n. 622); Kärnten (Sieber n. 374; Schultz, Herb. norm. n. 84); Krain fPaulin, Fl. carn. n. 518); Istrienü und Kroatien; angeblich auch in Slavonien. Die Pflanze wächst in Erlengebüschen, an grasigen, etwas feuchten, schattigen Ab- hängen und in lichten Laubwäldern und steigt bis in die subalpine Region auf; sie blüht im südlichen Gebiete schon im März, im nördlichen und östlichen im April und Mai. Nota. In Herbario Mus. Palat. Vindeb. specimina adsunt a cl. Mazziari in monte Olympo thessalico collecta et sab n. 207 distribula. An planta vero in paeninsula balkanica crescat? 2. Sanicnla l. Sanicula*) [Tourn. ex L. Syst. ed. 1. (1735); Gen. pl. ed. 1. (1737) 70, n. 201]; L. Spec. pl. ed. 1. (1753) 235; Lam. Encycl. meth. Bot. VI. (1804) 499; Hofl"m. Gen. umb. ed. 1. (1814) 65; Koch, PI. umb. disp. in Nov. Act. Acad. Nat. Cur. XII. (1824) 139; DC. Prodr. IV. (1830) 84; Endl. Gen. pl. (1839) 767, n. 4382; Benth. in Benth. et Hook. f. Gen. pl. I. 2. (1867) 880; Baill. Hist. pl. VII. (1880) 535 et Dict. bot. IV. (1892) 13; Coult. et Rose, Rev. N. Amer. Umb. (1888) 23 et in Contr. U. S. Nat. Herb. VH. 1. (1900) 32; Drude in Engl, et Prantl, Pflzfam. III. 8. *) Nomen ofßcinarum; planlae higus generis vulnera sanarc dicuntur. Sanicula. 49 («898) <37; Calest. in Webbia I. (4 906) <29. — Triclinium Ruf. Florul. ludov. (1817) 79. Flores {Q vel) ^ centrales sessiles vel brevissinie pedicellati singuli vel saepius plures usque numerosi cum fl. (J* pedicellatis paucis vel subnumerosis manifeste vel obsolete peri- pbcricis in eandem umbellulam vel umbellam (simpliccm) dispositi. Sepula conspicua, fl. fcrtilium libera, fl. (^ saepius ± connata. Petala imbricata, ob coslam inlrusam superne ± emarginata, lobulo inflexo varie formato instructa, Sljlopodiuiii explanatuni; styli flliformes, raro crassiusculi, sepala vix vel longe superantes. Fructus globoideus usque oblongus, aculeolis uncinatis vel apice rectis, seriatis vel haud seriatis, basi liberis vel it in lamelhis connatis, juga occultantibus obsitus, raro vesiculosus vel plurilamel- latus vel anguste alato-jugatus. Carpophorum nullum; mericarpia ad faciem com- missuralem latam vel angustaiii laevia vel raro setulosa vel granulata. Semen ad faciem planiusculum vel dz profunde excavatum vel sulcatum et rai'o simul medio cari- natum. Vittae intrajugales 5 magnae vel dz numerosae subregulariter circum semen dispositae, demum saepe inconspicuae, crystallis dense circumdatae. — Hcrbae percnnes vel raro biennes, foliis ternatis, palmato-parlitis vel varie pinnatis, perraro indivisis; umbellis siniplicibus vel compositis pleio- vel dichasialiter aut rarius ut in racemum dis- positis, prophjUis et bracteis conspicuis vel diminutis. Species ad 40 per totum fere orbem terrarum, regionibus arcticis exceptis, di- vulgatae, in Australia deficientes. Clavis sectionum et specierum. A. Plantae perennes, humiles, graciles. Gaules scapiformes vel superne parce ramosi. Umbellae compositae, rarissime simplices, in di- (vel pleio) chasia parum evoluta aut ut in racemos depauperatos dispositae. Folia pro genere parva vel mediocria, ternata, trisecta vel palmato-3 — 5-pai-tita. Petala varie colorata. Fructus aculeolis apice rectis vel rarissime uncinatis obsiti, aut vesiculoso-tuberculati uut multilamel- lati aut jugati. Species Asiae centralis et orientalis, a. Epicarpium varie formatum, sed numquam aculeolis un- cinatis obsitum. a. Umbellulae e flore centrali unico sessili ferlili et fl. 4 — 6 periphericis pedicellatis (^ compositae. Sect. I. Pseudopetagnia Wolff. I. Inflorescentiae terminales et laterales obviae; rami earum (simplices vel) obsolete di- (vel pleio)cha- sialiler divisi, omnes umbellis terminati, rarissime umbellae nonnullae sessiles obviae. Prophylla pri- maria magna vel inconspicua . . . ^ . Subsect. \ . Terminales Wolff. 1 . Fructus aculeolis apice rectis, basi liberis vel hie in lamellas connatis itaque eximie seriatis vestiti. Prophylla parva Ser. i. Orthacanthae Wolff. * Lamina dr manifeste ternata vel Irisecta, niar- gine crenata vel obtuse crenato-serrata. f Petala flavidula vel albo-flavida; anlherae * dilute coeruleae, in sicco saepe candidae. Prophylla parva. (3 Foliola (vel segmenta) subindivisa. /\ Fructus »coslis tuberculato-spines- centibus« instructus i. S. yunnanensis. /\^ Fructus aculeolis veris subliberis obsitus i. S. ichangensis. (30 Foliola (vel segmenta) antice triloba, lateralia praeterea saepissime bipartita. A. Engl er, Du Pflanzenreich. IV. (EmbryophjrU sipbonogama) 228. 4 50 Hermann Wolff. — Ümbelliferae-Saniculoideae. ,/\ Foliola ca. 2 — 3 cm longa ... 3. 5. satswnana. /\/\ Foliola ca. 4 — 6 cm longa ... 4. 5. orthacantha. ff Petala cum antheris coerulea. Prophjlla primaria satis magna 5. Ä Henryi. ** I.amina sub-5-nala vel fere usque ad basin palmato-5-partita. f Foliola (vel segmenla) crenata vel obtuse crenato-serrata 6. «S. petagnioides. ff Segmenta argufe serrata. Propbylla pri- maria magna 1. S. serrata. 2. Fructus <0-costatus, costis angusle alatis dorso integerrimis Ser. 2. CostataeWo\n. Species unica adhuc nola S. S. costata. 3. Fructus multilamellatus, lamellis integerrimis (an semper?) Ser, 3. Lamelligerae Wolff. Species unica 9. S. lainelligera. II. Umbellae (compositae) sessiles ad caulem sirapli- cem vel bifurcatum ut in racemum depauperatum dispositae. Folia ternata vel ternatisecta Subsect. 2. Racemiformes Wolff. \. Lamina chartacea, foliolis subindivisis. Petala coerulea 10. S. coeruUscens. 2. Lamina tenuiter coriacea, foliolis dr manifeste trilobis. Petala. . .? * Foliola ad \ 0 cm longa, ad 5 cm lata. Aculeoli fructus omnes aequilongi \\. S. Dielsiana. ** Foliola ad 4 cm longa, ad \ cm lata. Aculeoli dimorphi, nempe longiores uniseriati (jugales) cum brevioribus 2 — 3-seriatis (vallecularibus) alternantes 12. 5. Stapfiana. ß. Flores fertiles plures cum fl. (^ sine ordine mixti vel manifeste centrales. Caulis simplex, scapiformis. In- florescentia (semel) 2 — 5-furcata. Propbylla magna. \ . Fructus multilamellatus, lamellis undulatis inte- gerrimis Sect. 11. Hacquetioid es Wolff. Unica species adhuc nota 13. N. hacquetioides. 2. Fructus squamis vesiculiformibus obsitus; um- bellae simplices Sect. Hl. Tuberculatae Wolff. Species unica H. 6\ tuherculata. b. Fructus aculeolis eximie uncinatis dense vestitus. Pro- pbylla primaria quam folia basalia vix minora . Sect. IV. Neosanicula Wolff. Species unica nota 1 5. S. Qiraldii. B. Plantae elatae (usque sesquimetrales), perraro sat humiles, perennes, raro biennes. Gaules { vel plures, erecti, rai-issime ascendentes vel subprocumbentes, scapiformes vel saepius ramosi. Umbellae simplices in inflorcscentias primo (di- vel) pleiochasialiter, dein di- vel monochasialiter divisas dispo- sitae, in specie unica semel 2 — 4-furcalÄ (an umbellae compositae verae obviae?). Fnictus ubique aculeolis un- cinatis vestiti vel inferne tantum tuberculis vesiculiformibus obsiti. Species gerontogeae et americanae. a. Petala nigricanli-purpurea. Inflorcscentia semel 2 — 4- furcata Sect. V. Erythrosana Baill. Unica species tantum nola 16.5. riümflora. Sanicula. 51 b. Petala viridula vel flavidula vel pallide rosea. Inflorcs- ccatiae di- (vel pIeio)chasium repetitutn sistentes . Sect. VI. Eusanicula WollT. a. Species gerontogeae. I. LamiDa laevis, supra laeto-, subtus dr glaucesccDÜ- viridis. i. Fructus 3 — 4 mm longus, aculcolis moUiusculis vel rigidulis veslitus, * Lamina dense et argute subduplicato-serrata, denlibus in setam longam möllern excurrenli- bus. Species azorica \1. S. axorica. ** Lamina simpliciler serrato-crenata, denlibus in setam brevem rigidulam productis . . . 1 8. Subse'ct. 2. Bacemiformes WolfT. Racemiformes Wolff. — Umbellae sessiles subsessilesve ad caulem scapiformem ut in racemum depauperatum dispositae. 10. S. coerulescens Franch. in Bull. Soc. philom. Paris 8. ser. VI. (189i) 109. — Slirps intcr affines sat valida, usque 25 cm alla. Gaules 4 — 6 ascendentes, flaccidi, scapiformes vel supra medium bifurcati. Folia (basalia) 6 — 7, peliolo flaccido qtiam lamina pluries longiore, piano, basi latissime membranaceo-vaginantc fulla; lamina chartacea, trifoliolata, foliolis manifeste petiolulatis, medio dz 3 cm longo, 2 — 3 cm lato, late obovato-cuneato, antice breviter vel longiusculc acuminato, obsolele trilobo, lobo medio quam ceteri multo majore, f. lalcralibtis quam medium minoribus, oblique ob- 58 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. ovatis, acuminatis, subindivisis vel obsolete bllobis, f. omnibus basi inlegris, superne setoso-crenatis vel raro -serralo-crenatis. Umbellae 4 — 6; bracleae involucrales 2 — 4 minutae, radiis 4 — 8 alato-quadrangulis, demum 9 — 10 mm longis, reflexis multo itrevlores; bracteolae involucrantes minimac, seliformes, radiolis adpressae, vix con- spicuae. Florcs (^ 4 — 5; pedicelli 2—^-3 mm longi, triquetri; sepala plane libera, seti- formia, acutissima, ^4 ^^ longa; petala oordato-obtriangularia, manifeste unguiculala, lobulo inflexo triangulari, aculo, breviore instructa, ca. ^/^ mm longa; sepala 11. fertilis anguste lanceolala, nervo crasso in mucronem validum abcunle percursa; stjli spiraliter reflexi fructum mdlurum aequantes. Fructus ovoideus ad 3 mm longus, ubique aculeolis erectis rectisque vel levissinie uncinatis obsitus. Mericarpia transversim sublerelia, ad faciem planam minute setulosa; endospermium subteres; vittae 5 mediocres. Cenlralasien: Provinz Yünnan: In Wäldern bei Tchen-fong-chan (Delavav n. 456 — Herb. Paris). H. S. Dielsiana WolfT in Fedde, Repert. VIII. (1910) 524. — S. orthacantha Diels in Engl. Jalirb. XXIX. (I900) 491. — Planta inter affines validissima, i'bizomate brevi. Gaules i vel 2 ascendentes, flaccidi, tenues, usque 30 cm longi, simplices nudique vel medio bifurcati. Folia (basalia) pauca, petiolo ascendente, usque 20 cm longo, basi late membranaceo-vaginante fulta; lamina (in sicco) tenuiter coriacea, supra sordide, sublus dilute viridis, trifoliolala, foliolo medio zt: 8 cm longo, ± 5 cm lato, late ovalo-lanceolato, ad basin sensim lateque cuneato-angustato, anlice trilobo, 1. medio quam laterales multo magis producto, f. lateralibus obliquis, obsolete plurilobis vel rarius profunde bilobis, f. omnibus (basi excepta) margine obtuse setoso-crenatis. Umbellae infraterminales ad 6, inforioi'es usque 2 cm inter sese distantes, ceterae approximatae, singulae prophyllo parvo, niembranaceo, rotundato-ovato, obtuso fultae; bracteae in- volucrales lineari-lanceolatae, acuminatae, I — 2 mm longae; radii 3 — 6, quadranguli, incrassati, demum subreflexi, 5 — 8 mm longi; bracteolae involucrales setiformes, acutis- simae, vix 1 mm longae; flores ^f 3 — 4, pedicellis p. a. ca. 3 mm longis; sepala angustissima, acutissima, ca. \ mm longa; petala . . .; sepala fl. fertilis eis- fl. rf con- formia; styli capillares, spiraliter reflexi, demum sepalis 3-plo longiores. Fructus ovoi- deus, ad apicem manifeste attenuatus, ad commissuram leviter constrictus, ubique aculeolis erectis rectisque obsitus, cum sepalis ca. 3 mm longus; mericarpia transversa semiteretia, ad faciem angustam planam glabra; vittae 5 majusculae. China: Provinz Sze ch'uan: Nan ch'uan (v. Rosthorn, PI. chin. n. H 4 — Herb. Rerlin, Herb. (Ihristiania); reife Früchte im Sommer. 12. S. Stapfiana Wolff nov. spec. — Species habilu praecedentis sed gracilior, usque 30 cm alta; rhizoma obliquum, tenuc, nodulosum. Gaules numerosi (7) ascen- dentes, flaccidi, scapiformes, p. a. subnutantes. Folia (basalia) subnumerosa; pctioli ascendentes, applanali, lamina 2 — ö-plo longiores; lamina tenuiter coriacea, subternata, segraento medio ovato vel lanceolato vel elliptico, ad basin vix cuneato-angustato, anticc obtuso, ±40 mm longo, ±25 mm lato, s. lateralibus (|uam medium latioribus sed parum brevioribus, late obli(iuo-ovatis, basi subrectangularibus vel obtusis, apice ob- lusiusculis, indivisis vel latere exteriore lobo parvo auctis, .s. onuiibiis margine loto obsolete vel raro profundius serratis, dentibus breviter et ad presse niucronulatis. Inflorescenlia usque 8 cm longa; umbellae infraterminales 4 — 5; propbylla fulcrantia perparva, ovata; bracteae involucrales 2 — 3, lineares, integrae, 2 — 3 mm longae; radii unib. tenninalis 10 — 12, ceterarum ö — 7, quadranguli, demum ± reflexi et usque 8 mm longi; bracteolae involucrales 5 — 8 minimae, squamiformes, rigidulae, aculissimae, radiolis ad- pressae. Flores (j' 4 — 6; pedicelli capillares 2 — 2^/2 mm longi, p. a. contracti et fructum includentcs; sepala plane libera, setiformia, acutissima, ca. ','3 mm longa; sepala fl. fertilis anguste lineari-lancoolata, acutissima, dcmuni rigidula, ca. 72'""^ longa; styli sepalis 3-plo longiores. Fructus globoideus, parum latior quam longior, ca. 2V2 "1"! longus, a latere manifeste compressus; mericarpia ad faciem latiusculam plana glabraque, dorso valde convexo lamellis primariis cristatis vel aculeolatis et inter eas Sanicula. 50 1.1 iij. sccundariis singulis usque lernis ante apiccin et hasin fruclus dcsinonlibus aculeo- latis obsita; seinen planum; viltae 5 pcrniagnae. China: Sze ch'uan, auf dem Berge Omei, ca. 2000 in hoch (Faber n. 887 — Herb. Kew). Scct. U. Hacquetioides Wolff. Hacifuetioidcs WoIlT. — Planta perennis. I^amina suborbicularis. Caulis siinplex nudusque. Prophylla magna. Inflorescenliac rumi 3 — i nudi et simplicos (an radii uiiib. compositae verae?). Flores J^ in unib. simplicibus H) — 15, fcrtiles phires. Frurlus lamellis inlegerriniis undulatis instructus. — Species Asiae orientalis. \3. S. hacqaetioides Franch. in Bull. Soc. philom. Paris ser. 8. VI. (l89i) HO. — Planta gracilis, 15— 20 ein alta, rhizomate brevi praemorso. (laules i vel plures, ascondentes, flaccidi. Foiia basilaria pauca petiolo quam lamina inulto longiore, caulem saepe superante fulta; lamina anibitu suborbicularis, <5 — .30 mm diametro, profunde 3-partita, segmento medio fero usque ad basin libero, obovato-rolundato, ad basin breviter cuncato, antice obtusissimo et crenato-inciso vel obsolete plurilobulato, segmentis lateralibiis usque ad medium bilobis, lobis segmento medio subconformibus et subaequimagnis vel latioribus, s. omnibus inferne integerrimis, superne setuloso-crenatis. Inflorescentiae rami (radii) inaequales i — 2 cm longi; prophylla 2 — 3 sessilia, bi- vel trifida, usque 4 5 mm longa; bracteae involucrales minimae, lineares, aculissimae, integrae vel incisae. Pedicelli fl. r^ 2 — 3 mm longi; sepala late ovata, breviter acuminata, ca. 23 mm longa; pelala alba, latissime cordata, ad basin longo angustata, apice fere usque ad mediimi excisa, lobulo inflexo late triangulari vix breviore instructa, ca. 1 mm longa; filamenta longissime exserta; antherae (in sicco) nigricanti-violaceae; fl. fertiles 2 — 4 sessiles, sepalis petalisque fere ut in fl. (J*, latioribus; styli ovarium aequantes, reflexi. Fructus junior late ovoideus, ad 2 mm longus, sec. cl. Franchel »multi- lamellatus, lamellis undulatis, integerrimis, marginc paullo incrassatis<. Centralasien: Provinz des tibetanischen Hochlandes: Osttibei, »Tse- Kou« (Souliö). - Provinz Yünnan: In einem Tale oberhalb Fang-yang-tchang, in einer Höhe von 3300 m (Delavay n. 3470 — blühend im .Tuni — Herb. Paris); auf steinigem Kalkboden bei dem Hügel Yen-tze-hay (Delavay n. 2661, nach Franchet — i'lMliend im Mai). Sect. III, Tuberculatae Drude. Subgen. Sanicla DC. § 6. Tuberculatae Drude in Engl, et PrantI, Pflzfam. III. 8. (1898) 137 ex pte. — Planta perennis. Caulis scapiformis vel medio bifurcalus. Folia subternata vel trisecta. Inflorescentia uniramea, ramo basi umbella sessili aucto. Flores r^ numerosi, fertiles plures. Fructus squamis vesiculiformibus applanatis (summis saepe hroviter aculeolatis) obtectus. — Species orientali-asiatica. 14. S. taberculata Maxim. Diagn. pl. nov. Jap. et Mandsh. in Bull. Acad. St. i'ctersb. XI. (1S67) 431, Sep. 204: Forb. et Heinsl. Enum. pl. China I. (1886) 327; Palib. in Act. Hort. Petrop. XVII, (1899) 96. — Planta in sicco sordide viridis, 20 — 30 cm alta, rhizomate brevi. Caules 1 vel plures, ascendentes, flaccidi: folia (basilaria) numerosa; petioli tenues, flaccidi, quam lamina pluries longiores, caulibus saepe sub- aequilongi; laminae segmentum medium cuneato-obovatum, ad basin longe et sensim angustatum, antice breviter acuminalum et dr manifeste trilobum, ca. 2Y2 — ^'A ''"^ longum, 2 — 2*2 cm lalum, lateralia oblique obovato-rotundata, antice obtusissima, usque ad medium vel parum ultra biloba, lobo interno segmento medio simili et aequimagno, externo dimidio breviore, subindiviso, onmia margine toto, basi excepta, irregulariter et angiiste setoso-crenalo-serral.i. Prophylla 3 — 4 cum segmento medio fol. bas, sub- conformia eoque subaequimagna: bracteae involucrales angusle lanceolalae, aculac, um- hellas vix superantes, Flores (^ usque 20 peripherici; pedicelli capillares, angulosi, deinum ad o mm longi; sepala trienfe vel ultra connala, quoad libera anguste lanccolata, subito acuminata, ad I mm longa: pelala . . .; fl. fertiles 3 — 6 centrales sessiles; sepaln 60 Hermann WollT. — Umbelliferae-Saniculoideae. anguste triangularia, acutiuscula, ad ^4 mm longa; styli sepalis duplo longiores, demum reflexi. Fructus ovoideo-globosus, a lalere compressus, ad 4 nun longus; mericarpia dorso valde convexa, ad faciem commissuralem, area media excepta, tuberculis parum conspicuis obsita; vittae 5 magnae. Temperiertes Ostasien: Provinz des nördlichen China und Korea: Korea, Port Chu-san (Wilford — Herb. Berlin); auf steinigen Bergen bei Fu-san (Faurie n. 990 — Herb. Berlin.); mit jungen Früchten im August. Nota. Speeimen Faurieanum praeter umbellam terminalem ramulum brevem uoibclliferum lateralem praebet. Forsan hujus spcciei specimina melius evoluta inflorescentias dichasialiter ramosas proferunt; inde descriptio supra data seriua mutanda erit. Sect. IV. Neosanicula Wolff. Neosanioula Wolff. — Planta perennis, humilis. Caulis scapiformis. Prophylla permagna. Inflorescentia 2 — 5-furcata, ramis obsolete et breviter dichasialiter divisis. Umbellae simplices; fl. (j^ pauci; fl. fertiles centrales dr 3. Ovarium ubique aculeolis eximie uncinatis vestitum. — Species chinensis. 15. S. Giraldii Wolff nov. spec. — Planta 10 — 15 cm et probabiliter ultra alta: rhizoma obiiquum. Caulis solitarius, ascendens, flexuosus. Foliorum basalium (3 — 5) petiolus ascendens, flexuosus, quam lamina pluries longior; lamina fere usque ad basin 5-partita, segmentis internis 3 obovatis, 2V2 — ^^/2 ^^ longis, 0/4 — 2 cm latis, ad basin Jonge cuneato-angustatis, antice breviter acuminatis et ± obsolete trilobis, lobis acutis, s. externis obliquis, basi subrectangularibus, subindivisis vel usque ad partem tertiam bipartitis, lobis ambobus segmentis laminae internis subconformibus et parum minoribus, segmentis omnlbus antice setoso-crenatis vel -serrato-crenatis, postice salis longe integerrimis. Prophylla primaria 2 — 5 f. basal, aequimagna vel majora et eis subcon- formia. Inflorescenliae rami 2 — 5, s. a. vix \ cm longi; prophylla secundaria minuta, lanceolato-linearia, acuta, integra. Umbellae ± 5 mm longe pedunculatac; fl. rf 3 — 5 pedicellis 1 — 2 mm longis; sepala ovata, obtusa, breviter mucronata, vix 1 o ™"i l<^Dg*i petala in sicco albida, lale obtriangularia, lobulo inflexo subconformi et subaequilongo instructa, ca. I mm longa; fl. fert. sepala et petala fere ut in fl. (^, stylis 2 — 3-plo breviora. Ovarium s. a. ca. 2 mm longum, vittis inconspicuis percursum. Gemäßigtes Ostasien: Provinz des nördlichen China und Korea: Nord- Sehen si, südl. Lao-y-san, auf dem Berge Sciu-ian-san, am Kan-y-huo (Giraldi n. 5838 — Herb. Berlin); blüht im Mai. Sect. V. Erythrosana Baill. Erythromna Baill. Hisl. pl. VII. (I88O) 536; Drude in Engl, el Prantl, Pflzfaui. III. 8. (1898) 138 (Subgen. III.). — Planta perennis. Caulis scapiformis; inflorescentia semel 2 — 4-furcata (an umbella vera?). Prophylla permagna. Petala nigricanti-purpurea. Flores (^ numerosi ± peripherici, fertiles pauci centrales sessiles, raro umbellae plam- steriles obviae. Fructus inferne vesiculis deprcssis, superne aculeolis uncinatis Talidi^ obsiti. — Species Asiae orientalis. 16. S. rnbriflora Schmidt in Maxim. Prim. fl. amur. in Mem. Acad. St. Petersbg. IX. (1859) 123; Komarov, Fl. Mansh. III. 1. in Act. Hort. Petrop. XXV. 1. (1905) 128. — Species pro genere valida, erecta, elata, usque metralis; rhizoma crassum praemorsum. Folia (basilaria) numerosa peliolo tenui, ascendente, flaccido, quam lamina mullo longior«' et haud raro caulem subaequante fulla; lamina subtrifoliolala, segmenlo medio lanceolato- obovato, ad basin longe cuneato, usque 1 2 cm longo, usque 9 cm lato, s. lateralibus di- varicalis, obliquis, quam medium majoribus, usque ad medium bilobis, lobis cum s. medio rh manifeste vel tanlum obsolete trilobulatis, segiii. vel lob. omnibus margine toto, basi semper excepta, seloso-(crenato-)serralis. Prophylla 2 vel 3 subternala vel 3- partita, fol. bas. subaequimagna vel minora, usque 7 cm longa, usque 3 cm lata. In- florescentiae rami usque 10 cm longi, basi saepe umbellis sessilibus 1 vel 2 aucti. Sanicula. Q \ Bracteae involucrales foliaceae, oblanccolatae vel lineares, usque 3 cm longae et 4 mm latae. Fl. (^ 15 — 20; pedicelli tenues, angulosi-alali, deniuin ad 4 mm longi; sepala triangulari-lanceolata, cuspidata, p. a. 1 mm longa; petala late cordala, manifeste un- guicidata, lobulo inflexo triangulari instructa, ad S'/a ™'" longa; fl. fertiles 3 — 6; sepala ovata, breviter acuminata, ad 0/2"!"* longa; petala ut in fl. (^, sed latius emarginata et crassius nervosa, stylis tenuibus reflexis 2 — 3-plo breviora. Fructus bre- vissime pedicellatus, ovoideus, cum sepalis 5 — 6 mm longus; mericarpia dorso valde con- vexa, ad faciem minute tuberculato-granulata, transversim ad i mm longa, ad 3 mm lata; vittae 8 oculo nudo conspicuae; endospermium semilunare, ad faciem late carinatum. Temperiertes Ostasien: Provinz des nördlichen China und Korea, Provinz des Amurlandes: Nach Komarov weit verbreitet in der ganzen russi- schen (Schmidt — Herb. Berlin), chinesischen (Maximovicz) und koreani- schen (Desonlavay n. 58) Mandschurei; auf feuchten Waldwiesen, in schattigen Laub(Eichen)-wäldern, an Bächen, oft herdenweise auftretend; blüht im Sommer. Sect. VI. Busanicula Wolff. Sect. VI. Eusanimla Wolff. — Subgen. I. Sanicla DC. Prodr. IV. (i830) ex pte.; Drude in Engl, et Prantl, Pflzfam. HI. 8. (1898) 137, § 1. Rosiflorae et § 2. Flavi- florae. — Plantae perennes vel raro biennes, erectae, perraro e subprocumbente ascen- dentes. Caulis söapiformis vel raiiiosus. Inflorescentiae semel vel repetite pleio- v. di- chasiahter divisae. Prophylla parva, perraro magna. Folia pedata vel palmato-partita, raro temata vel subternata. Umbellae simplices; fl. (^ pedicellali =t peripherici, fl. fertiles sessiles vel breviter pedicellali dt manifeste centrales. Petala albido-viridula vel viridula vel flavidula vel raro pallide rosea. Fructus aculeolis uncinatis vestiti. Vittae plerumque parvae vel demum inconspicuae. Semen ad faciem ± planum. 17. S. azorica Guthn. ex Seubert, Fl. azor. (1844) 41, t. 15; Trelease in 8. Bep. Missour. bot. Card. (1897) \\i. — *S'. miliaris Sm. ex C. H. Wats. in Godm. Bist. nat. Azor. (1870) 165. — S. ciliata Soland. ex C. H. Wats. 1. c. — Planta valida usque 75 cm alta. Caulis erectus, scapiformis vel rarius (?) remotissime ramosus, apice 3 — 5-furcatus, ramis 5 — 10 cm longis, semel vel bis dichasialiter raraulosis. Folio- rum petiolus quam lamina 2 — 3-plo longior; lamina ambitu (cordato-)orbicularis, pro- funde 5 — 7-partita (lamina tantum 5 — 15 mm longe indivisa), seginentis mediis late obovato-cuneatis, lateralibus oblique obovatis, fere usque ad medium divisis, segm. omnibus antice trilobis, lobis 3-lobulatis, margine toto duplicato-serrata, dentibus apice longe ciliato-setosis. Prophylla 3 magna, 3-partila, segmentis ca. 3 cm longis, 2 — 272 cm latis; secundaria diminuta. Bracteae involucrales lineares, longe acuminatae, argute setuloso-serratae. Fl. Q^ dz 4 mm longe pedicellali; sepala angustissima, aristala, ca. 1 Y4 mm longa; petala flavidula, anguste obovata, lobulo inflexo triente breviore, acutissimo instructa, 2 min longa; fl. fert. sepala Ulis fl. Q^ latiora, ceterum subconformia; petala haud diversa stylis 2 — 3-plo breviora. Fructus subsessiles, ovoideo-globosi, ca. 3 mm longi, sepaUs conniventibus subrostrati; mericarpia transversim subpentagona, ad faciem leviter convexa; endospermium late sed leviter sulcatum; vittae 5 angustae. Makaronesisches l'bergangsgebiet: Provinz der Azorep: In Bergwäldern auf den Inseln Terceiro, Fayal, San Miguel, Sa. Maria und Pico, in einer Höhe von 2000 — 4000' (Hochstetter n. 24 — Herb. Hofmus. Wien; Herb. Delessert). 18. S. europaea L. Spec. pl. ed. l. (1753) 235; Öder, Fl. danica II. (1766) t. 283; Plenck, Ic. pl. niedic. II. (1789) t. 174; Sowerby, Engl. bot. 11. (1793) t. 98; Poir. in Lam. Encycl. meth. Bot. Suppl. VI. (1804) 500; Schrank, Fl. monac. II. (1814) t. 169; Spreng, in Böm. et Schult. Syst. VI. (1820) 339; DC. Prodr. IV. (1830) 84; Baxter, Brit. phänog. Bot. III. (1837) 236; Bertol. Fl. ital. III. (1837) 121; Dielr. Fl. regn. boruss. VIII. (1840) t. 519; Ledeb. Fl. ross. II. (1844) 235; Beichb. f. Ic. fl. germ. et helv. XXI. (1867) 5, t. 6 [t. 1847]: Boiss. Fl. orient. II. (1872) 832: Lange in Willk. et Lange, Prodr. fl. hisp. III. fl874); Caruel in Pari. FL itaL VIII. (1889) 225; 52 Hermann WoJff. — Umbelliferae-Saniculoideae. Velen. Fl. bulgar. (4 891) 228; Schmalb. FI. ssred. i juXn. Ross. I. (<895) 385; Korsh. Tent. fl. ross. (1898) 106; Rouj et Cam. iu Rouy et Fouc. Fi. France VII. (19Ü<) 220; Hallier-Wohlf.-Koch, Syn. ed. 3. II. (1902) 1021; Krause in Sturm's Deutschi. Fl. ed. 2. XII. (1904) 20, t. 2; Herb. Willd. n. 56 «9, fol. 1— 3b. — S. ofßchmlis Goüan, Hort, monsp. (1762) 13t. — Caucalis Sanicula Crantz, Stirp. austr. ed. 1. III. (1767) 125. — Astrantia Diajjensia Scop. Fl. cam. ed. 2. 1. (1 772) 1 86. — S. offkinarum (C. Bauh.) Neck. Delic. gallo-belg. (1773) 137; Bubani, Fl. pyr. H. (1900) 341. — S. trilobata Gilib. Exerc. phytolog. (1795) 198. — *S'. vulgaris Koch, Syn. fl. germ. et helv. ed. 1. (1837) 279, ex autore ipso laps. calarni; Fries, Summa veg. (1840) 24, nomen. — Planta perennis usque sesquimetralis, plerunique humilior; rhizoma praemorsum. Caulis solitarius (raro 2 vel 3), stricte erectus vel in var. y. e procumbente ascendens, scapi- formis vel remote ramosus. Folia basalia ± longe petiolata; lamina ambitu cordato- rotundata, ca. 4 — 6 cm longa, 6 — 10 cm lata, palmato-3 — 5-parlitii, segmento medio fere usque ad basin libero quam cetera magis producto, lalerali quocumque interiore (si segm. 5 adsunt) cum exteriore ib longe (usrfue ad partem tertiam) connato, segm. Omnibus late cuneato-obovatis, obtusis vel ± acuminatis, aut lamina ternata v. tri- secta, foliolis v. segmentis antice sensim acuminatis, acutis v. acutissimis, fol. vel segm. Omnibus antice ± profunde trilobis praetereaque margine anteriore inaequaliter serrato-, posteriore crenato-dentatis, dentibus apice dz longe setosis ; caulina et fulcrantia (si obvia) bas. subconformia vel simpliora, superiora sessilia. Inflorescentia terminalis 3 — 4-furcata, ramis lateralibus seniel (bis) cymose dichasialiter ramulosis vel rarius slatim in mono- chasium elongatum productis; bracteae involucrantes 4 — 6 reflexae, lineares, acuminatae vel obtusae, umbellis breviores; fl. (J* ca. 3 — 6 breviter pedicellati; sepala lineari-subulata, libera, ca. 1 mm longa; pelala late triangularia vel obovata, lobulo inflexo subtriangulari, apice obtusiusculo, crenulato instructa, ± 1 ^j^ mm longa; fl. ferliles 1 usfjue plures, sessiies vel brevissime pedicellati; sepala angustissima, acutissima, ca. 1 mm longa; styli demuni spiraliter reflexi, sepalis pluries longiores. Fructus subglobosus vel ovoideo-globosus, 4 — 5 mm longus, ubique aculeolis uncinatis, obsolete seriatis, basi compresso-dilatatis vestitus; mericarpia dorso valde convexa, ad commissuram angustam subplana; vitlae parvae subnumerosae. Nördliches eitratropisches Florengebiet der Alten Welt und paläo- tropisches Florengebiet: Die Gesamtart verbreitet sich von Japan, wo sie die Osl- grenze erreicht, durch das nordöstliche und mittlere China und durch den Hima- laya bis Indien und Ceylon; wächst in Birma, auf Sumatra, Celebes und Java, bewohnt ganz Vorderasien von Persien bis zum Kaukasus; findet sich auch im mitt- leren Sibirien; häufig im subarktischen und mittleren, wenig verbreitet im mediterranen Europa. Afrika: Gebirgspflanze von Marokko bis Tunis; sodann von Abessinien durch Ostafrika bis zum Kaplande; westliches tropisches Afrika. S. europaea ist in Europa und Vorderasien ein ausgezeichneter Buchenbegleiter, findet sich seltener in Mischwäldern, wächst vorzugsweise in schattigen, etwas feuchten Wäldern der niederen Lagen, steigt aber in allen höheren Gebirgen des Gebiets bis in die subalpine und in Afrika und Centralasien bis in die alpine Region auf. Von dem nord- afrikanisch-europäisch-vorderasiatischen Typus weichen sämtliche Pflanzen des übrigen (iebiets und zwar oft sehr beträchtlich «b. Da aber nach allen Seilen Zwischenformen vorhanden siud, s(» haben wir trotz der z. T. nicht geringen habituellen Verschieden- heiten doch von der Aufstellung eigener Arten und auch Unterarten abgesehen. Vai". i(. genuina WoltT. — S. europaea Aut. europ. omn. — Caulis solitarius erectus, Baepissime infra iufloresccntiam simplex nudus(iue, raro ramo uno alterove in- structus. Folia (basalia) ca. 4 — 6 cm longa, 5 — 10 cm lata, profunde sed numquam plane usque ad basin palmato-5-partita, lobis antice obtusiusculis et obsolete trilobulatis. Im ganzen subarktischen, mitteleuropäischen und mediterranen Ver- breitungsgebiete der Gesamtarl: Skandinavische Halbinsel, hier .Nordgrenze für die Gesamtart bei 63°6' n. Br. ; Wost- und Mittelrussland, nürdlieh bis zum Balti- Sanicula. 63 cum (Raciborski, FI. pol. n. 153; Herb. fl. ingr. n. 256a), nach Osten zu immer -seltener werdend, Ostgrenze in den Gouv. Ufa und Tambow; nach Korsbinsky auch in Mittelsibirien: Kuznetzki Alatau und bis zum Telezkai-See, in Lindenwäldern (ob typisch?). Mitteleuropa und Mediterrangebiet: Von (iroßbritannien und Irland durch das ganze mitteleuropäische Festland: Holland, Belgien, Dänemark; Frank- reich!! (Fl. Call, et Germ. n. 25, 25'''''), Schweiz!!, Deutschland!!, hier vor- wiegend in den gebirgigen Teilen, nach Norden und Osten mehr vereinzelt (Khrhard n. 63; Gallier, Fl. siles. n. 814); Österreich!! (Paulin, Fl. carn. n. 517; v. Hayek, Fl. stiriac. n. 549; Dörfler, Herb, norm n. 4892); Ungarn!! und Siebenbürgen!!, Rumänien!! (Guebhard, Mold. n. 530) und die Balkanhalbinsel!! (Blau, Bosn. n. 180, 500; Friedrichsthal, Serb. n. 85; Gallier, Fl. hercegov. n. 184; Baldacci, It. alb. V. n. 76; Schneider, It. balk. n. 296; Sintenis et Borninüller, lt. turc. n. 342, Thasos); in Griechenland nur an wenigen Stellen (Herb. Heldreich n. 2689). Pyrenäen-Halbinsel: Portugal (Herb. Hort. Conimbr. n. 361); Mittel- und Nord- spanien (Reverchon, PI. Bsp. n. 2); Corsika; Sardinien; Apenninen-IIalbinsel; Sizilien (Todaro n. 584); Kaukasus (Bush, Marcowicz, Woronow, Fl. cauc. n. 96, Abchasien). Marokko (Ball — Herb. Berlin); Algier (Reverchon, PI. d'AIg. n. 341); Tunis (Cosson!); Unterägypten: Ramie (Muschler). — Palästina und Syrien (Kotschy n. 256); Kleinasien!! (Warburg et Endlich, It. phryg. II. n. 54; Bornmüller, PI. Anat. or. n. 1083; Sintenis, It. or. n. 4797, Paphlag. ; Handel-Mazzetti, Pon- lus n. 40, Sintenis n. 1487); Persien (Kotschy, PI. Pers. bor. n. 173; Aucher- Eloy n. 4546). Nota 1. Speeimina (mihi visa) lusitanica caule inferne foliato, superne remole et lon- giuscule ramoso; hispanica foliorum lobis valde dilatatis; boreali-africana caule ± ramoso, foliis subcoriaceis, lobis eorum magis productis; anatolica et pontica caule vix ramoso, sed lobis foliorum longiuscule acuminatis; persica caule elatiore ramosoquc a plantis Europas mediae »typicis« differunt et transilum d= manifestum ad var. sequentem formant. Nota 2. Forma moustrosa varietalis «. interdum occurrit prophyllis primariis permagnis foliis biisaJibus subaequimagnis. Var. ß. elata (Ham.) Wolff. — S. eanademis Thunb. Fl. jap. (1784) 116 et Prodr. fl. cap. (1794) 49; Fl. cap. ed. Schult. (1823) 254, excl. syn. — S. data Ham. in Don, Prodr. fl. nepal. (1825) 183; Wall. Cat. (1828) n. 559; DG. 1. c. 85; Wight et Arn. Prodr. fl. Ind. or. (1834) 367; Wight, Ic. pl. Ind. or. IL (1843) n. 334, t. 334/1134; IIL n. 1004, t. 1004/1134. — S. hermaphrodita Harn. L c. — S. europaea v. capensis Cham, et Schlechtd, in Linn. I. (1826) 352; Rieh. Tent. fl. abyssin. I. (1847 — 51) 320. — S. capensis Eckl. et Zeyh. En. pl. Afr. austr. III. (1837) 339. — S. europaea Sond. in Sond. et Harv, Fl. cap. II. (1862) 533; Hiern in Oliv. Fl. trop. Afr. IIL (1877) 8; C. B. Clarke in Hook. f. Fl. brit. Ind. II. (1879) 670; Engl. Hochgebfl. trop. Afr. I. (1892) 316; Trimen, Handb. Fl. Geylon II. (1894) 276. — Caiilis validus, elatus, usque sesquimetralis, inferne foliosus vel nudus, superne zh ramosus. Folia inferiora profunde palmato-3 — 5-partila, segmentis saepius ut in petiolulum angustatis, longiuscule acuminatis, acutis, antice 3-lobis, lateralibus saepissime profunde bipartitis. Inflorescenlia ut in var. a. ; propliylla secundaria plerumque dimi- nuta. Vittae plerumque subnumerosae, parvae, subaequaliter circum senien disposilae, praeterea singulae majores juxta commissuram obviae. Temperiertes Ostasien; ostchinesisches und südjapanisches Über- gangsgebiet: Japan (Naumann, Yokohama); Nord- und Ostchina und Korea. Gentralasien, vorderindisches und westliches Monsungebiet: Im tropischen und extratropischen Himalaya, von Bhutan bis Sikkim, von der oberen Monlanrogion bis zu 3300 m aufsteigend (Clarke n. 35971, Sikkim; Wallich n. 559, Nepal; Hügel, Himalaya n. 168; Duthie n. 2953, 2^95, Kumaun; Herb, late E. Ind. Comp. n. 489, Guhrwal; 2295, Osthimal.; Herb. Wight n. 1160, H88; Meebold, Fl. N.W. Himal. n.338). — Vorderindien (Hohenacker, PI. Ind. or. n. 1468, Nilghiris; Perrollet n. 439; 64 Hermann Wolff. — Ümbelliferae-Sauiculoideae. Walk.-Arn. Nilgh. n. 80). — Ceylon (Thwaites n, 2813). — Birma (Herb. 1. East [nd. Comp. n. 7595). Afrikanisches Wald- und Steppengebiet: Nordafrikanische Hochland- und Steppenprovinz; Abessinien (Schiinper n. H8I7.); Galla-Hochland (Ellen- beck in Exped. Erlanger n. 596, i 843); Weslafrikanische Waldprovinz: Kamerun (Ledermann n. H66, 1691, 28H, G020; Preuss n. 587, 733; Mann n. 1233; Düsen n. 2953; Mildbraed n. 3436; Lehmbach n. 219; Conrau n, 206). Ku- wenzori (Elliot n, 7574; Mildbraed n. 2333). Ostafrikanische und südafrikanische Steppenprovinz: Kilimandscliaro- gebiet (Volkens n. 746; Uhlig n. 522; Merker n. 677); — Usambara (Engler n. 930; Holst n. 3246); — Nyassaland (Götze n. 1158). — Ruanda: Kissenye (Mildbraed n. 1375). — Transvaal (Rehmann n. 6362; Schlechter n. 4793, 6981). — Natal (Wood n. 6728; Schlechter n. 6441). Südwestliches Kapland (Bergius, Typ. der Chamiss. Pflanze; Eckion n. 2186). Madagaskar (Baron n. 1844). — Comoren (Schmidt n. 227). Var. /. javanica (Blume) WolfT. — S. javanica Blume in Bij. Fl. Nederl. Ind. XV. (1826) 882; DC. 1. c; Molkenb. in PL Jungh. I. (1851) 93. — *S'. montana Rwdt. ex Blume 1. c; Miquel, Fl. Nederl. Ind. L 1. (1855) 736. — Caules 1 vel plures, ascendentes vel e subprocumbente ascendentes, ramis divaricalis et elongatis inslrucli. Folia dz manifeste ternata vel subternata, foHolis longe acuminatis, aculis, profunde trilobis, margine longe setosis. Inflorescentiae semel bis cymose 3-furcatae, ramis pseudichasia sistentibus, aut ramis statim ut in monochasia produclis. Prophylla se- cundaria saepe conspicua. Flores fertiles saepius singnli; petala ex beato Blume lillacina. Vittae minimae numerosae. Monsungebiet: In Bergwäkiern auf Java (Jagor n. 379; Wichtira n. 2136, 2137; ZoUinger n. 1747, 1917); Celebes und Sumatra (Forbes n. 2402); blüht wälirend des ganzen Jahres. Nota 1. Formae 1. genuina et i. jaranica et 3. dimricata a cl. Blume 1. c. descriplac lantum minoris pretii et formis intermediis numerosis inter sese conjunctae sunt. Nota 2. Varietas y. quendam transitum praebot ad Sect. Psetidopetagnium umbellis saepe florera fertilem unicutn tantum gerentibus. 19. S. chinensis Bunge in Mem. Acad. Sav. Etrang. SL Petersbg. IL (1835) 106 (Sep. 32); Maxim. Ind. fl. pekin. in Prim. fl. amur. (1859) 472; Hance in Journ. bot. N. S. IV. (1874) 26o; Palib. Consp. fl. Korcae in Act. Hort. Peü'op. XVIL (1899) 96. — S. elata Franch. et Sav. Enum. pl. Japon. (1875) 178 (ex pte.?); Franch. PL Davi(L L (1884) 137 (ex pte.?); Komarov, FL Manshur. HL \. in Act. Hort. Pelrop. XXV. (1905) 130 (ex pte.?). — S. eiiropaea Forb. et Hemsl. Enum. pl. Chin. L (1886) 326 (Sep. ex Journ. Linn. Soc. XXIIL); Yabe, Rev. Unib. jap. in Journ. Coli. sc. Univ. Tok. XVI. 2. (1902) 19, certe ex pte. — Planta valida, ut videlur monocarpica (an biennis?). Caulis stricte erectus, usque metralis, basi 5 — 8 mm crassus, inferne simplex et remole foHosus vel nudus, dein remote longeque ramosus, apice 4 — 5-furcatus, ramis semel (bis) dichasialiter divisis vel statim in monochasium productis. Folia basalia numerosa; petioli compressi, usque 35 cm longi; lamina ambilu suborbicularis, palmato-(:i — )ö-par- tita, segmento medio fere libero, cunealo-obovato, anlice acuminato, 3 — .'i-lobo, s. latera- libus 5 mm longe inter sese connatis, interioribus s. medio suhconformibus, exterioribus lanccolatis, plurilobis vel tantum circumcirca incisis, s. omnibus simpliciter et inaequaliter usque duplicato-serrato-denlatis, dentibus apice setulosis; caulina et fulcrantia a basalibus vix diversa, saepius profundius serrala. Prophylla primaria f. summis conformia, usque 6 cm longa, cetera sensim minora. Bracteae involucrales 8 — 10 inaequales, liherac, lineares, p. a. reflexae, ad 3 mm longae. Flores (^ pauci ad 1 mm longe pedicellali; sepala breviler connata, anguste lineai-ia, mucronulata, ca. 1 mm longa; fl. fertiles 3 — 4 sessiles; sepala fere ut in fl. (j', demum ca. 1 Y4 mm longa; petala ex cl. Zimmermann flavidulo-viridia vel viridia, ohlriangularia, dorso papillulis exasperata, lobulo inflexo triangulari, acquilongo, acutissimo inslrucla, ca. 3/4 n™™ longa. Mericarpia (ransversim Sanicula. 65 subsemiorbicularia, (aculeolis negleclis) 4 mm longa, 2 mm crassa; vittae intrajugales 5 permagnae; semen leviler laleque sulculuiii. Ostchina: llupeh (Henry n. 1 825); Tschili: Peking (Breitschneider); Schan- tung: Kiautschou (Zimmermann n. 378); Kingtsiang am Yanglse (Möllendorf n. 50); Korea; Mandschurei: Amurgebiet. — Japan: Hokodate (Maximovicz!); Hakodadi (Wilford); Nagasaki (Oldham n. 293). Nota I. Planta typica a S. europaea var. data longe diversa, sed speeimina oecurrunt intermedia inter S. europaeam et S. chinenscm. Nota 2. Gl. Franchet 1. c. var. acaidem laudat hisce vorbis: »plaula 4 — Sem alla, caulc fere nullo, umbella densa globosa, radiolis brovissimis angulato-alatis, calycinis lobis tri- angularibus«. Planta mihi ignota. 20. S. rugulosa Diels in Engl. Jahrb. XXIX. (1900) 491. — Planta clata, usque 75 cm alla. Caulis inferne simplex nudusque, superne allerne et remole ramosus, apice 4-furcalus, ramis semel vel bis dichasialiler divisis. Folia firma, supra ad nervös pa- pulosa et ob venas impressas subrugulosa, sublus (demum?) glabrala et praeter nervös venasque albescenles purpui-ascenlia ideoque pulchre marmorata, basalia longissime pe- tiolala, ambilu lale cordalo-orbicularia, ca. usque 3\''2 cm longa, usque 4 cm lata, ultra medium triparlita vel lanlum 3 — 5-loba, segmenlis vel lobis e basi lale cuneata lale obovalis, lateralibus bifidis, medio subindiviso, omnibus margine incrassato crenalo-serralis, dentibus incumbenlibus, apice setosis; fulcrantia sessilia lobis anguslioribus; prophylla primaria illis conformia, mullo minora. Nee fruclus nee flores noti sunt. Genlralasien: Provinz Sze-chu'an: Nanchu'an: Mei 'an Asao (v. Rosthorn n. 898 — Herb. Berlin, Herb. Christiania). Nota. Speeimina mihi tontum visa in Herb, berolinensi et in Herb, cristianiensi asscrvata post fruclum delapsum collecta sunt; qua de causa de affinitate aecuratiore certum dici non pol- est, sed quoad habilum et indorescentiae ramificationem et foliorum formam species proxima esse videtur S. europaeae. 2r S. marilandica L. Spec. pl. ed. l. (<753) 235; Jacq. Coli. bot. II. (1788) 293 ex pte. et Icon. pl. rar. U. (1786—93) t. 348; Mich. Fl. bor.-amer. I. (1803) 162; Poir. in Lam. Encycl. melh. bot. VI. (1804) 501; Spreng, ümb. min. cogn. (1818) «6 et in Rom. et Schult. Syst. veg. VI. (1820) 304 et obs. Schultes. ; Hook. Fl. bor.-amer. I. (1840?) 257 ex pte.; Torr, et Gray, Fl. North Amer. I. (1840) 602 ex pte; A. Gray, Man. bot. North. U. S. (18 48) «56; Coult. et Rose in Contr. U.S. Nat. Herb. VII. 1. (1900) 33; Bickn. in Bull. Torr. bot. Club XXII. (1895) 352, t. 241; Brilt. et Brown, 111. fl. N. U. S. II. (1897) 523, lig. 2 664; Small, Fl. Southeast. U. S. (1903) 860; Roh. et Fern, in Gray, New Man. bot. ed. 7. (ill.) (1908) 610, fig. 815; Coult. et Nelson, New Man. Bot. Centr. Rocky Mls. (1909) 348. — Triclinium marilandicum Rafin. in Am. Monthly Mag. (1818)267. — Planta bi- usque tripedalis, raro humilior; rhizoma breve, praemorsum. Caulis (raro 2 — 3) inferne simplex, superne remole ramosus, apice 3 — 4-furcalus, ramis semel usque ter dichasialiler divisis. Folia supra nitida, sublus glaucescenlia, inferiora longe petiolala, ambilu lalissime cordalo-orbicularia, usque 1 0 cm longa, usque 1 5 cm lala, pedalo-;j — 7-foliolala, fol. obovalo-cuneatis vel oblanceolalis vel ellipticis, omnibus anlice acuminalis, aculis, ad basin sensim et longe anguslalis, longiusfcule peliolulatis vel exlerioribus subsessilibus, irregulariter biserrralis vel argule serralis vel dentalo-serralis, praelerea anlice itr inciso-lobulalis; fulcrantia minora sed vix simpliciora. Prophylla pri- maria 2 — 3 magna, lernala, serrata, secundaria minora, indivisa vel primariis similia; umbellae majusculae; bracleae involucrales subnumerosae, diminulae, lanceolalae, um- bellis frucliferis mullo breviores; fl. (J* subnumerosi, ad 6 mm longe pedicellali; sepala sublibera, angustc lanceolata, demum 2 mm longa; petala ex autoribus viridulo-albida, lale obtriangularia, lobulo inflexo triangulari usque dimidio longiore instrucla, ad H/2 ™«i longa; fl. ferliles 3 — 6 (vel rarius nulli), quoad sepala et pelala ab fl. (^ vix diversi; styli sepalis pluries longiores reflexi. Fruclus sessilis, ovoideus, ad apicem manifeste atleniralus, ca. 6 — 7 mm longus; mericarpia ad facieni niidam glabramque elliplica; endospermium facie leviter sulcalum; villae parvae i numerosae. A. E n g 1 e r , Das Pflanzenreich. IT. (Embryophyta siphonogama) 229. 5 66 Hermann Wolfl. — Umbelliferae-Saniculoideae. Südliches subarktisches, atlantisches und östliches pazifisches Nord- amerika: Nordöstlich von Neu-Fundland und Ontaria (Anderson, Ontar. n. 9261; Fernald, Maine n. 235; Krebs, Ohio n. 587; Schrader, Ohio n. 47) südlich bis Georgia (Harper, Georgia n, 224, 256, 1908); westlich bis Colorado (Kumlien, Wisc. n. 730); nordwestlich von Alberta durch Montana (Blankenship n. 227), Idaho und Wyoming (Nelson, Wyom. n. 7525). Xerophiles Gentralamerika: Texas (Lindheimer n. 644; Reverchon n. 353). Ab autoribus imprimis boreali-americanis species sequentes descriptae sunt, quae meo sensu melius pro subspeciebus vel vfirietatibus S. marilandicae habendae sunt. *S'. canadensis jain a cl. Linnaeo et serius a cl. Sprengelio sub titulo speciei propriae descripta est. S. gregaria Hickn. in Bull. Torr. bot. Gub XXII. (1895) 354, t. 242; Britt. et Brown, 111. Fl. N. U. S. 11. (1897) 624, fig. 2665; Coult. et Rose in Contr. U. S. Nat. Herb. VII. 1. (1900) 33; Small, Fl. Southeast. U. S. (1903) 860; Rob. et Fern, in Gray, New Man. bot. ed. 7. (ill.) (1908) 610. — Habitu spec. praecedentis, sed saepe humilior et inflorescentia simpliciore. Folia basalia numerosa, longe petiolata; lamina vix latior quam longior, plerumque pedato-5-foliolata, fol. exterioribus saepe sessilibus. Inflorescentia terminalis bis vel ter 3 — 4-furcato-ramosa, ramis tenuibus. Prophylla fere ut in spec. praecedente, secundaria plerumque magna. Umbellae et flores minores ; fl. (^ 3 — 6 mm longe pedicellati; sepala ca. usque ad medium connata itaque »calycemc fere campanulatum formantia, quoad libera triangulari-ovata , obtusa; petala ex cl. Bicknell flavidulo-viridula, late obovata vel cordato-obtriangularia; antherae dilule flavidae; fl. ferliles 4 — 5 manifeste pedicellati; sepala libera; petala ut in fl. (^. Fructus ovoideo-globosus, ca. 3 mm longus; aculeoli manifeste seriati, molliusculi, ba- sales =b reducti, superiores breviter et abrupte uncinati. Mericarpia ad faciem an- gusta; endospermium ad faciem planum; vittae angustae. Nordöstliches und mittleres atlantisches Nordamerika: Von Ost- Ontaria und New-IIampshire südlich bis Nord-Carolina (Eggleston, W. Ver- mont n. 2889); südwestlich bis Missouri (Bush, Missouri n. 730; Eggert, Herb, amer. n. 39), Kansas (Nelson n. 194) und Arkansas. Nordwestgrenze der Ver- breitung in Jowa, Nebraska und Minnesota; wächst herdenweis in feuchten, niedrig gelegenen Wäldern und Müht von Mai bis August. Nota. Species praeter notas siipra datas diflert ex autoribus a S. marüandica rYiizomaX^ odorem minus distinctum exhalcnte et floribus minus odoratis; florescentia inter sp. affines maxime praecox; planta nondum florens prirao vere caespllem ca. usque 40-folium producit. S. canadensis L. Spec. pl. ed. 1. (1753) 235; Spreng. Unib. min. cogn. (1818) 15 et in Roem. et Schult. Syst. VI. (1820) 339; I)C. Prodr. IV. (1830) 84; Bickn. in Bull. Torr. bot. Club XXII. (1895) 302, lig. 2 43; Britt. et Brown, III. Fl. N. U. S. II. (1897) 514, flg. 2666; Coult. et Rose in Contr. U. S. Nat. Herb. VII. 1. (1900) 34; Small, Fl. Southeast. U.S. (1903) 860; Rob. et Fern, in Gray, New Man. hol. ed. 7. (ill.) (1908) 610, fig. 817; Herb. WiUd. n. 5618, fol. 1 (pl. culta). — Ä marilatvdka Hook. Fl. bor.- amer. I. (1833) 2 57 ex pte. — «S. marilandica canadenns Torr, et Gray, Fl. North Amer. I. (1840) 302; Coult. et Rose, Revis. N. Amer. Umb. (1888) 103 (var.); Drude in Engl, et Prantl, Pflzfam. III. 8. (1898) 137 (subspec). — S. floridana Bickn. in Bull. Torr. bot. Club XXIV. (1897) 581; Small, I. c. 861. — Planta ex autoribus biennis, plerumquo quam species praecedenles humilior strictiorque. Caulis semper solitarius, a basi vel tantum superne raniosus, apice 3 — 4-furcatus, rsunis satis crassis dichasialiter divisis vel ramo quocumquc primario abortivo bifurcatis, dein in monocha- sium breve productis. Folia eximic viridia, basalia pauca, petiolo quam lamina multo longiore fulta; lamina pro rata parva, palmato- vel subpedato-5-partita, segmento medio libero, dz manifeste petiolulato, lateralibus basi breviter inter sese connatis, s. omnibus cuneato-obovatis, apice obtusiusculo obsolete trilobulatis, satis anguste serratis, usqu»^ 10 cm longis, 1 — 3 cm latis, saepe dimidio et ultra minoribus; sufTuIcientia dz sessilia, saepe ternata. Prophylla primaria ± reducta, tripartita, cetera cito minora, bractei- Sanicula. 67 formia vel subnulla. Umbellae quam in sp. praec. minores, pauciflorae; fl. (^ pauci; pedicelli 2 — 3 mm longi; sepala basi breviler connata, quoad iibera linearia, acutissima, zb < Y4 ™'^ longa; petala illis spec. praeced. subconfonnia; fl. ferliles 2 — 4 subsessiies, petalis et sepalis fere ut in. fl (^. Fructus subgloboideiis, ad 5 mm iongus, crasse et bi'eviter, sed manifeste pedicellatus; aculeoli laxe disposili, zt: manifeste seriati, in- feriores divaricati, superiores erecti, summi sepala superantes. Atlantisches Nordamerika; xerophy tisches Mittelamerika. Var. a. typica Wolff. — Caulis superne longiuscule et divaricatim ramosus. Folia iiiajuscula, usque i 0 cm longa, usque 8 cm lata. Von Vermont (Eggleston, West-Verm. n. äSTe) und Ohio (Schrader, Ohio n. 47; Mathes, PI. N. Amer. n. 26) südlich bis Florida (Harper, Georgia n. H2I; Curtiss, Florida n. 998; Nash, Florida n, 2362 ; Small et Heller, N. Carol. n. 338); westlich bis Missouri (Bush n. 431), Nebraska (Kjdberg n. 1462), Kansas (Norton, Kansas n. 195) und Texas. Var. ß. floridana (Bickn.) Wolff. — S. floridana Bickn. 1. c; Small, 1. c. — Planta habitu stricto angusto; folia dimidio et ultra quam in var. a. minora, saepius tantum 3-pai-tita. Verbreitung nach Coulter und Rose von Florida ^(Nash, Florida n. 2244; Curtiss n. 994, 6417; Harper, Georgia n. 1221) bis Arkansas (Heller, Arkans. n. 41 15) und Ost-Texas (Lindheimer, Texas n. 90; Bush, Texas n. 639); nördlich bis Nord-Carolina und Kentucky. — Die Art wächst vorzugsweise auf trockenem Sandboden und blüht je nach dem Vorkommen von Juni bis September. S. Smallii Bickn. in BuU. Torr. bot. Club XXIV. (1897) 578; Coult. et Rose in Contr. U. S. Nat. Herb. VII. 1. (1900) 35; Small, Fl. Southeast. U. S. (1903) 860. — Planta quoad habitum S. marilandicam et S. canadensem inter; perennis (biennis?), usque bipedalis; »roots tuberous«. Caulis superne parce ramosus, apice ex cl. Coulter et Rose semel vel bis » dichotomo-ramosus « , ramis usque 15 cm longis. Folia inferiora pauca; petioli usque 15 cm longi; lamina ambitu reniformis, ca. usque 10 cm lata, usque 7V2 cm longa, 3-partita vel subtrifoliolata, segmentis ob- ovatis vel lateralibus late rhomboideis, apice acuminatis vel obtusis, antice ± profunde incisis vel rarius 3-lobulatis, margine dentato-serratis. Prophylla primaria 3-loba vel -partita, segmentis vel lobis angustis. Flores (j^ cum fertilibus mixti; pedicelli usque 4 mm longi; sepala lineari-subulata, ad 2 mm longa; petala obovato-oblonga, sepalis breviora; fl. fertiles pauci; sepala eis fl. (^ similia, ca. 1 Y2 ™"^ longa; petala ut in fl. (^. Fructus subglobosus, compressiusculus, 5 — 6 mm Iongus; styli sepalis vix lon- giores; aculeoli inferiores brevissimi, celeri sensim longiores, usque 3 mm longi; meri- carpia facie ca. 1 V/j mm lata, minutissime granulata; vittae 5; endospermium trans- verse suborbiculare, ad faciem concavum vel late sulcatum. Südöstliches atlantisches Nordamerika: In den Staaten Tennessee, Alabama, Georgia und Florida; blüht von Juli bis September. Nota I. Speciminu mihi non visa. Species ex cl. Coulter et Rose intermedia inter S. marilandicam et S. canadensem et forsan ex eis planta hybrida. Nota i. Species ex cl. Small saepe fl. (5 styliferos gignit. Nota 3. Triclinium odoratum Raf. Fl. Ludov. (1817) 80 ex Bickndll I.e. 581 mixtum compositum est e S. gregaria, marylandica et Smallii. S. trifoliata Bickn. in Bull. Torr. bot. Club XXII. (1895) 359, t. 344; Britt. et Brown, III. Fl. N. U. S. etc. II. (1897) 524, f. 2667; Coult. et Rose in Contr. U. S. Nat. Herb. VII. 1. (1900) 35; Small, Fl. Southeast. U. S. (1903) 860; Roh. et Fern, in Gray, New Man. bot. ed. 7. (ill.) (1908) 61 Ü. — Planta valida bipedalis. Caulis solitarius, superne remote et longe ramosus, apice bis (usque ter) dichasialiter divisus. Folia basalia et caulina inferiora longissime petiolata, subtrifoliolata, foliolo medio ob- ovato-cuneato indiviso, ca. 10 cm longo, 4 cm lato, lateralibus obliquis, usque medium et ultra bipartitis, ca. 8 — 10 cm longis, ih 6 cm lalis, omnibus antice plurilobulatis vel tantum sat profunde incisis, margine loto argute serratis vel subbiserrato-incisis; 5* 6g Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. fulcrantia bas, subconformia, segmentis simpHcioribus. Propbjlla primaria magna 2 — 3, tripartita vel ternata, cetera diminuta. Bracteae involucrales perparvae, anguste line- ares, setoso-acutissimae. Flores (^ pauci, pediceliis ad 5 mm longis fulli; sepala parte tertia vel quarta connata, quoad libera anguste lanceolata, cuspidato-acuminata ; petala non visa; fl. fertiles 2 — 5 sessiles. Fructus ellipsoideo- vel oblongo-globosi, ad 8 mm longi, cum aculeolis ca. 7 mm lati; sepala ca. 2Y2 '""^ 'onga, demum conni- venlia et quasi rostrum fructus aemulantia, stylos breves includentia. Vittae dimorpbae, nempe subnumerosae angustissimae circum endospermium dispositae et singulae amplae juxta commissuram sitae. Semen dorso leviter convexum, facie manifeste sulcatum. Nordöstliches atlantisches Nordamerika: Von Maine bis Connecticut (Eggleston, PI. West Vermont n. 2579) und westlich von Ontario (Herb Geol. Surv. Canada) bis Indiana und West-Virginia; reife Früchte im August. 22. S. liberta [S. Liberia) Cham, et Schlechtd. in Linn. I. (1826) 353 (253), excl. descr. pl. chilens. ; Herb. Willd. n. 56 4 8, fol. 2. — S. mexicana DC. Prodr. IV. (1830) 84. — Planta (in sicco) sordide viridis, semimetralis et ultra, rhizomate crasso, obliquo, praemorso. Caulis solitarius (raro 2 vel 3) ramis remotis, divari- catis, elongatis instructus, apice primo pleio-, dein semel vel bis «Jichasiediter ramo- sus, ramis primariis 10 — 15 cm longis, ceteris abbreviatis. Foliorum inferiorum petiolus quam lamina usque 3-plo longior; lamina ambitu late cordato-orbicularis vel suborbicularis , usque 8 (10) cm lata, usque 5 (7) cm longa, subpalmato-5-partita, segmento medio libero, subpetiolulato, laterali interno obliquo cum externo basi bre- viter connato, s. omnibus ovato-lanceolatis vel obovato-cunealis , ad apicem acumi- natis, acutis, antice usque ad medium vel minus profunde trilobulatis, praeterea ±: irregulariter incisis, basi ima excepta margine toto simpliciter usque duplicato-serralo- crenatis, dentibus apice longe setosis. Pi*ophjlla parva lanceolata, indivisa vel tripartita ; bracteae involucrantes 5 — 8 reflexae, lineares, acuminatae. Flores (J* pauci; pedicelli ca. 3 mm longi, filiformes; sepala fere usque ad basin libera, anguste lanceolata, acu- minala, vix 1 01m longa; petala ex cl. Lehmann et aliis albido- vel diluto-viridia, late obtriangularia, lobulo inflexo subaequilongo, linguiformi, obluso instructa, ca. ^4 ™ni longa; fl. fertilium sepala late lanceolata usque ovata, acuminala, mucronulata, ca. •/4 mm longa; petala vix di versa. Fructus 2 mm longe pedicellatus, ad i mm longus, ubique aculeolis uncinatis obsitus. Provinz des mexikanischen Hochlandes, Provinz des tropischen Centralamerika, subäquatoriale andine Provinz und nördliches und mitt- leres andines Gebiet. — Von Mexiko (Humboldt n. 275; Schiede n. 414, Typus! ; Schaffner n. 363; Bourgeau, Comm. sc. Mex. n. 2293; Galeotli n. 2746; Pringle n. 8061 , 13003; Botteri n. 872; Müller-Schlu mberger, Herb. mex. n. 1907, 2188; C. et E. Seier, PI. mex. et centr. am. n. 3602, 5149, Vera Cruz; Endlich n. 1291) durch Mittelamerika: Guatemala (Bernoulli et Carlo n. 2750; Donneil Smith n. 1032, 3357, 4485, 8399, leg. v. Tuerckheim); Nicaragua (Rotschuh n. 148); Costa Rica (Hoffmann n, 432, 529; Polakowsky n. 149) bis Columbia (Lehmann n. 3323; Moritz n. 232; Karsten n. 38; Triana n. 2746) und Venezuela einerseits und bis Ecuador (Sodiro n. 8I/I6); Peru (Weberbauer — Herb. Berlin) und Bolivia (Bang n. 1293) anderseits; wächst in dicht- schattigen, feuchten Wäldern und steigt bis zu 3300 m hoch; blüht fast während des ganzen Jahres. Sect. VII. Campylospermae Drude. Subgen. I. Sanicla HC. § 4. Campylospermae Drude in Engl, et Prantl, PHzfam. in. 8. (1898) 137. — Plantae perennes vel biennes, ercctae, validae, ramosae. In- florescentiae cymoso-ramosae. Folia 3-loba vel profunde 5-parlita. Petala fiavida. Fructus aculeolis basi bulbosis, apice uncinatis vestitus. Vittae paucae irregulariter dis- positae. Endospermium ad faciem profunde sulcatum. — Species Americae borealis pacificae. Sanicula. 69 23. S. laciniata Hook, et Arn. Bot. Beech. Voy. (1840) 347; Torr, et Gray, Fl. North Aiuer. I. (I840) 602; Coull. et Böse, Bevis. N. Araer. Unil». (1888) «05 et in Conlr. U. S. Nut. Herb. VII. I. (1900) 38; Jeps. Fl. West Middle Calif. (<90 0 345; Howell, Fl. Norlhw. Amor. I. (<903) 264. — S. nudicaulis Greene, Fl. Francisc. III. (<892) 317. — Planta porennis, ca. uscjue 60 cm alta, radice perpendiculari, fusiformi- elongala, tenui instrucla. Caulis solilarius, sat tenuis, remotissinae ramosus, ramis elon> galis, palulis, apice primo pleio-, dein semel bis dichasialiter ramosus, ramis usque 15 cm hingis. Foliorum inferiorum peliolus ca. 5 — 1 6 cm longus; lamina tenuis, laete viridis, ambilu lale ovato-orbicularis, basi profunde cordata vel obtuse cuneata, ad 5 cm longa et lata, ustpie ad medium vel ultra 3-loba, lobis dz cuneato-oblanceolatis, pro- funde lobulalis vel saepius angusle et profunde laciniatis, praeterea circumcirca divari- catim setuloso-serralis; suffuicienlia et prophylla primaria parva, 3-loba. Umbellae s, a. subglobosae, 5 — 6 mm diametro; bracteae involucrales 10 — 12 indivisae et lanceolalae vel tripartitae, acumiualae; fl. (j^ subnumerosi sine ordine cum fertilibus subsessilibus mixli, 3 — 4 mm longc pcdicellali, bracteas ± superantes; sepala triente connata, quoad libera lanceolata, acuminatu, mucronulata, ^4 ™™ longa; petala late obovata, lobulo inflexo triangulari, acutissimo, subaequilongo instructa, ca. 1 mm longa; fl. fertiles sepalis quam in fl. (^ latioribus, sed petalis vix diversis instructi, Fructus subpedicellatus, sub- globulosus, basin versus manifeste attenuatus, 3 — 4 mm longus, infeme tantum vesiculis, superne aculeolis uncinatis ad sepala versus semper majoribus obsitus. Pazifisches Nordamerika: Californien, nach Coulter und Böse von Men- docino County bis Diego County (ßeechey s. n. — Herb. Delessert; Hartweg, Calif. n. 1745; Eimer n. 3531, 3930, 4838; Heller, Cahf. n. 6479; Baker, PI. Pacif. Coast n. 705, 783); wächst auf waldigen Hügeln, unter Gebüschen und blüht je nach dem mehr nördlichen oder südlichen Vorkommen von März bis Juni. 24. S. crassicaulis Poepp. ex DC. Prodr. IV. (1820) 84. — S. liberta Cham, et Schlechtd. in Linn. 1. (1826) 353, tantum quoad pl. chil.; Hook, et Arn. Bot. Beech. Voy. (1832) 126; Gay, Hist. Chile, Bot. HI. (1847) 109; Beiche, Fl. Chile III. (1902) 90. — Planta valida usque metralis; caulis basi 5 — 10 mm crassus, sulcatus, late fistulosus, pressione satis laevi applanabilis, remote ramosus, apice (cum ramis) primo pleio-, dein semel bis dichasialiter ramosus, ramis primariis plerumque valde elon- gatis. Foliorum petiolus quam lamina pluries longior, usque 30 cm longus; lamina satis mollis, tenuis, supra nitens, subtus subglaucescens, 3 — 5-loba vel -partita, lobo medio obovato- vel ± rotundato-cuneato, 3 — 10 cm longo, 2 — 5 cm lato, lateralibus an- gustioribus, usque ad medium bipartitis vel rarius subindivisis, omnibus antice di pro- funde vel vix 2 — 3-lobulatis, margine toto iiTegulainter serratis usque biserratis, den- libus longiuscule cuspidato-setosis. Prophylla primaria magna vel diminuta ; bracteae involucrales 5 — 8, late lineares vel lineari-lanceolatae, 2 — 3 mm longae. Umbellae subglobosae, magnitudine fere pisi; fl. rf pauci (vel raro nuUi), breviter pedicellati vel subsessiles; sepala usque ad medium connata, quoad libera lanceolata; petala ob- triangularia, lobulo inflexo late lineari vel triangulari, obtuso instructa, 1 — 1 V4 mm longa; fl. fertiles sessiles vel manifeste pedicellati; sepala late ovata, obtusa, breviter mucronulata; petala ut in fl. (^f. Fructus 3 — 4 mm longus, ubique aculeolis eximie uncinatis obsitus; vittae 5 magnae. Pazifisches Nordamerika und andines Südamerika; wächst in lichten Wäldern, gern in der Nähe von Bäumen, auch auf schattigen Grasplätzen. Var. a. genuina WolfT. — S. crassicaulis Poepp. 1. 0. sens. str. — Planta monocarpica(?). Folia plerumque profunde palmalo-5-partita, segmentis latissime ob- ovatis. remote et argute setoso-serratis, antice -crenatis. Prophylla primaria plerumque magna. Flores ^ sessiles. Fructus manifeste pedicellatus. Andines Südamerika: Peru (Dombey n. 589); Bolivia (Filter); Chile, von der Provinz Aconcagua bis Llanquihue (Gay, Coli. pl. Chil. n. 47; Poeppig, Coli. pl. Chil. I. n. 35(3; Gaudichaud n. ill; Philippi s. n.; Ochsenius); nach 70 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. Johow eingeschleppt auf der Insel Juan Fernandez; blüht im chilenischen Gebiete Ton Oktober bis Dezember. Nota. Incolis »Pata de leoni ; in lingua araucana »Pajinamun«. Var. ß. Menziesii (Hook, et Arn.) Wolff. — S. Menxiesii Hook, et Arn. Bot. Beech. Voy. (1832) U2 et 347; Hook. Fl. bor.-amer. I. (1840) 258}- t. XC; Torr, e» Gray, Fl. North Amer. I. (1840) 602; Coult. et Kose, Revis. N. Amer. Umb. (1888) 104, t. VII, f. 107 (mericarp. transv. sect.) et in Contr. U. S. Nat. Herb. VII. 1. (1900) 36; Greene, Fl. Francisc. III. (1892) 316; Jepson, Fl. West Middle Calif. (l90l) 345; Howell, Fl. Northw. Amer. I. (1903) 263. — S. nudicaulis Hook, et Arn. 1. c, 347, sec. Coult. et Rose 1. c. secundo. — S. obtusa Nutt. ex Torr, et Gray, 1. c. (nomen). — Planta ex cl. Greene biennis. Folia saepe tantum 3 (vel lobis lateralibus ± pro- funde bipartitis) — 5-loba vel -partita, segmentis manifestius quam in var. a. trilobalis, margine minus profunde et densius serratis. ProphyJla primaria plerunique diminuta. Fl. (j^ breviter pedicellati. Fructus pedicello haud raro quam fructus longiore in- structus. Pazifisches Nordamerika, verbreitet in den Küstengebieten von Britisch- Columbia, Vancouver Island (Rosendahl , PI. Vanc. Isl. n. 762) und Washington (Sucksdorf s. n.) und von Oregon (Lyall s. n.; Cusick, South Oreg. pl. n. 2867) bis Südcalifornien (Eimer, Calif. n. 3380, 3840, 4502; Palmer n. 2071; Cong- don n. 318; Heller n. 6824, 8508, 8592; Hansen, Fl. Seq. Gig. reg. n. 75, 1451, 1559, 1655; Heller et Brown, Calif. n. 5506); blüht je nach der Gegend von April bis Juni. Nota. S. obtu.sa fivLti. sec. cl. Torrey et Gray plantam oregonensem foliis obtusiusculis breviter setoso-serralis sistit. Var. y. tripartita (Sucksd.) Wolff. — S. tripartita Sucksd. in Allg. Bot. Zeitschr. XII. (1906) 5. — Lamina fol. bas. ambitu cordato- vel ovato-rotundata, fere usque ad basin 3-partita vel ex cl. autore raro 3-loba, segmento medio quam later. magis producto, ± rolunduto, ad basin longe cuneato, saepe late trilobo. Prophylla primaria sat con- spicua. Umbellae multiflorae parvae; fl. (^ 12 — 15, fertiles 4 — 5 pedicellati; petala saepius rubicundo-flavida. Fructus quam in yar. ß. minor, breviter sed manifeste pedicellatus. Styli breves. Pazifisches Nordamerika: Auf feuchten oder schattigen Plätzen am Columbia- strome im Staate Washington (Sucksdorf n. 2650). Nota. S. crassicaulem cum S. Menziesii, quam jam cl. Torrey et Gray 1. c. »very nearly allied and scarcely distinguishcd, except by its nearly sessile sterile flowers« dixerunt, conjunxi; differentiae graviores inter species ambas desunt. S. tripartita mihi tamtum forma vel aegre varietas S. Mcnxiesii esse videlur, 25. S. patagonica Spegazz. in Aneü. Mus. nac. Buenos Aires VII. (1902) 295. — Planta humilis, viridi-glaucescens. Caules plures, ca. 1 0 cm longi, a basi ramosi, ramis caules aequantibus, fastigiatis, apice cum caulibiis obsolete 3 — 5-furcatis. Folia basalia petiolo 4 — 5 cm longo fulta, mox evanescentia ; caulina 15 — 25 mm longe petiolata, ambitu semiorbiculai'ia vel latissime obovata, 20 — 30 mm longa, 25 — 40 mm lata, basi subcordata vel cuneata, 3 vel 5-nata, foliolis 5 — 15 mm longe petiolulatis, cunei- formibus vel latissime obovatis; suffulcientia breviter petiolata, tantum profunde 3-partita, foliolis vel segmentis omnibus seniel vel bis 3-lobatis, lobis lineari-oblanceolatfls, inle- gerrimis, apice obtusis. Umbelhie pauciflorae, fl. omnibus ^ (?), centraii subsessili, celeris pedicello 2 — 3-plo longiore suffultis ; sepala vix »dentiformia«; petala albida (in sicco tantum?), lanceolata, acuta; filamenta flavida. Fructus ambitu ellipticus, dorso leviter compressus, »3-nervius«, dense minuteque papilloso-muriculatus, praecipue ad costas canescenti-viridis, 3Y2 — 4 mm longus, 1^/4— 2 mm latus. Patagonien: Auf sterilen Sandflüchen am Zusammenflusse des Limay und Ne- quen; blüht im Dezember (Spegazzini). Nota. Plantam, quae sec. cl. aulorem maximc afflnis jS. crassicauli, non vidi, üescriplio supra data sec. illam cl. Spegazzini elaborata est. Sanicula. 71 S6. S. sandwicensis A. Gray in Bot. U. St. Expl. Exped. I. (1854) 705, t. 88; Hillebr. Fl. Ilaw. Isl. (4 888) 143. — Planta perennis ca. usque 50 cm alta. Caulis erectus, infraete flexuosus, reinole et divaricatim ramosus, apice (cum ramis lateralibus) 4 — 5-furcalo-ramosu8, ramis semel usque ter tri- vel dichasialiler divisis. Petiolus foliorum basalium quam lamina plurics longior, applanatus; lamina (in sicco) tenuiter coriacea, eximie reticulato-venosa, venis supra insculptis, ambitu cordato-rolundata, usque 5 cm lata, 4 — 10 cm longa, fere usque ad basin '^ — ö-partila, segmenlo medio plerumque libero, cuneato-obovato, indiviso, lateralibus profunde bipartitis (itaque lamina 5-partita) oiimibus antice 3 — 5-lobis, nmrgine toto argute serratis vel grosse crenato-serratis, dentibus apice longe setosis, aut lamina vix usque ad medium 5-loba, lobis subindivisis, margine subintegris; caulina et suffulcieniia bas. subconformia, sed segmentis omnibus subpetiolu- latis, medio (imprimis fol. super.) pinnalo-partitis, omnibus profunde et argute serratis. Prophylla primaria magna foliis fulcrantibus similia, cetera cito decrescentia, simpliciora. Bracteae involucrales anguste lineares, acutae, ad 3 mm longae. Flores flavidi, (^ cum fertilibus sine ordine mixti vel fertiles ± centrales; 11. q': pedicelli i — 2 mm longi; sepala breviter connata, anguste triangularia, breviter mucronata, i mm longa ; petala latissime obtriangularia, lobulo inflexo aequilongo, sensim acuminato, acutisslmo instructa, i * 2 rom longa; 11. fertiles subsessiles, sepala lanceolato-ovala, breviter acuminata, i — O/4 mm longa; petala Ulis fl. (J' conformia, latiora; styli breves sepala vix superantes. Fructus subsessilis, globoso-ovoideus, inferne tuberculis vesiculiformibus, superne aculeolis basi bulbosis apice uncinatis obsitus, ± 4 mm longus; mericarpia dorso valde convexa, ad commissurani latam plana, glabra; vittae angustae, subnumerosae ; endospermium trans- verse seniilunare. Sandwichinseln. Var. «. typica Wolff. — Folia basalia profunde 5-partita, segmentis lobatis, lobis lobulatis, margine serratis. Hawai und Ost-Maui, bis zu einer Höhe von 8OOO' aufsteigend (Hillebrand — Herb. Berlin). Var. ß. lobata Hillebr. msc. — Folia tantum usque ad medium 5-loba, lobis latis, subindivisis, margine subintegris. West-Maui, auf dem Gipfel des Eeka (Hillebrand — Herb. Berlin). Sect. VIII. Orthospermae Drude. Subgen. I. Saniela DG. § 3. Orthospermae Drude in Engl, et Prantl, Pflzfam. III. 8. (1898) 4 37. — Caulis statim supra basin plurifui'catus, ramis exterioribus subprocum- bentibus, aut caulis inferne ramis pluribus ascendentibus approximatis instructus (an caules plures veri obvii?), apice cum ramis dichasiahter divisus. Folia profunde lobata. Prophylla et involucri phylla magna colorata. Flores flavidi. Semen ad faciem planum vel leviter sulcatum, Species Americae borealis pacificae. 27. S. arctopoides Hook, et Arn. Bot. Beech. Voy. (4832) 4 44; Hook. Fl. bor.-amer. I. (4 840) 258, t. XCl; Torr, et Gray, Fl. North Amer. I. (4 840) 603; Coult. et Rose, Revis. N. Amer. Umb. (4 888) 4 03 et in Contr. U. S. Nat. Herb. VII. I. (4 900) 37; Greene, Fl. Francisc. Hl. (1892) 'HG et Man. bot. reg. S. Francisc. Bay (4894) 449; Jepson, Fl. West Middle Calif. (4904) 344; Howell, Fl. Northw. Amer. 1. (4 903) 263. — Planta perenni8(?), laete flavido-viridis, odore gravi ingrato. Caulis statin! supra basin ö — 7-furcatus itaque brevissimus vel subnuUus, ramis ascendentibus vel subprocumbentibus, abbreviatis vel elongatis et usque 30 cm longis, semel vel bis pleio- vel dichasiahter ramulosis. Folia basalia numerosa, in sicco tenuia et semipellu- cida; petioli laminam acquantes vel ih breviores; lamina ambitu subsemiorbicularis vel trlangulari-rolundata, ca. 3 — 4 cm longa et lata, ultra medium 3-loba, lobis cuneato- obovatis vel obiriangularibus, medio quam ceteri multo longiore usque ad medium tri- lobulato, lateralibus 3 — S-lobulatis, lobis et lobulis in lacinias angustas elongntas mu- cronulatas sectis. Prophylla primaria 2 — 4 f(»l. bas. similia, minora, sessilia, minus par- tita et minus profunde laciniala; bracteae involucrales ad 4 2, lineari-lanceolatae, integrae, 72 Hermann Wolff, Umbelliferac-Saniculoideae. apice obtusiusculae, 5 — 12 mm longae, i — 3 mm latae, umbellis subsemiglobosis lon- giores. Flores q^ sat numerosi i — 2 mm longe pedicellati; sepala usque ad medium connala, quoad libera ovato-triangularia, apice obtusa, brevissiine mucronata, i mm longa; petala late cordaia, lobulo inflexo triangulari, subaequilongo instrucia, 1 7-2 ™"^ lo°gä ; fl. fertiles breviter pedicellati; sepala rigidula, ovato-rotundala, mucronuiala, 1 mm longa, stjli sepalis 2 — 3-plo longiores. l'Yuctus 3 mm longus, inferne nudus glaberque, superne aculeolis uncinatis, basi carnoso-bulbosis obsilus. — Fig. <2. Fig. 1 i. Sanieida arctopoides Ilook. et Arn. A Habitus. — B Flos. — C Anthera. — D So- palum. — E Bractea involucralis. (Ic. origin.) Pazifisches Nordamerika: Weit verbreitet auf grasigen Hügeln in den Küsten- gebieten von Vancouver Island und ßritisch Columbia bis Südcalifornien (Beechy s. n. — Herb. Delessert; Ilartweg, Calif. n. 1744; Eimer n. 2365, 3ö47, 4885; Heller n. 64?>5, 8444; Baker, PI. Pacif. Coast n. 425); blüht von April bis Juni, nach Greene auch schon im Februar. 28. S. Howellii Coult. et Hose in Bot. Gaz. XIII. (1888) 81 et Revis. N. Amcr. Umb. (1888) 104 et in Contr. U. S. Nat. Herb. VH. \. (1900) 37; Howell, Fl. Norlhw. Amer. I. (1903) 263. — Planta perennis usque 30 cm alta, saepe parte ima arena ± obtecla. Caules plures (an planta revera spurie pluricaulis?) crassi, saepe inferne denso ramosi, ramis crassis valdc elongalis. Kolia infcriora picrumque conferia, petiolata, lala, palmalo-3 — 5-partila vel arena ± obtecla a forma normali ±: diversa, superiora pinnatiloba, pinnis (lobis) argute serratis, dentibus acutis, mucro- Sanicula. 73 nalis. Inflorescenlia depauperala; prophylla primaria pauca, foliacea, coospicua; bracleac involucrales umbellas globosas saepe siiperanles. Fruclus sessilis, ubique aculeolis un- • inatis obsilus, '.) — 4 mm longus. Semen ad faciem concavum. Pazirisches Nordamerika: Am sandigen Strande der Küste von Oregon bis Vancouver Island; blüht von Mai bis Juli. Nota i. Specimina mihi non visa; dcscriptio supra data sec. illam cl. autorum elaborata. Nota i. Spocies aftinis esse vidolur praecedcnti, quae differt liabitu, caule subnuUo, foliis magis dissectis, fructibus basi nudis, cndospcrmio ad faciem subplano. Sect. IX. Finnatae Drude. Subgen. I. Sanicla DC. § 5. Pinnaiae Drude in Engl, et Prantl, Pflzfam. III. 8. (1898) 136. — Plantae perennes, erectae, ramosae. Folia pro- funde 5 — 7-partita, segmentis, imprimis internis 3 ± profunde subbipinnatisectis vel -partitis, aut pinnata usque ternato-bipinnata. Petaia flavida vel purpurea. Semen ad faciem crista longi- tudinali ± prominente instructum. — Species Americae borealis pacificae. Subsect. \ . Macrorrhizae Wolff. Subsect. Macrorrhixae Wolff. — Radix in- crassato-fusiformis. 29. S. arguta Coult. et Rose in Contr. U. S. Nat. Herb. Vll. 1.(1900) 36. — Planta 15— 45 cm alta, Gaules I vel 2 remotissime ramosi, apice 4 — 5-furcati, ramis plerumque abbreviatis, simplicibus vel semel dichasialiter divisis. Folio- rum inferiorum petiolus laminam aequans vel usque duplo longior; lamina profunde 5 — 7-parlita, seg- mento medio quam cetera dimidio vel duplo lon- giore cum lateralibus intei*nis divaricatis remote subbipinnatisecto, ad 1 0 cm longo, externis tan- tum pinnalisectis vel lacinialis, omnibus ad basin versus dr longe ut in petiolulum alatum 5 — 7 mm latum angustatis ibique cum pinnis (vel pinnulis) remote serrato-dentatis, serraturis submucronatis. Prophylla 2 — 3 satis magna, 3( — 5)-parlita, se- cundaria diminuta. Umbella s. a. 8 — 10 mm diametro, multiflorae; bracteae involucrales sub- numerosae, lanceolatae, mucronato-acuminatae, „. .„ c- • , , r. ,. . « . ,. . ' . ,, . • ,„ a -j- -i F'g- 13- SantetUa arguta CouM. ei nosc. umb. dimidio et ultra breviores. Mores flavidi, ry ^ u»k-4 ,. „ -»„.• • a ^ ,■ t v.. ' ^ A Habitus speciminis dcpauporali foliis numerosi, 2-4 mm longe pedicellati; sepala usque basalibusjamdemortuis. — S Umbella. - ad medium connata, quoad libera late ovata, ob- q Petalum fl. $. — D Fructus junior, tusa, brevissime mucronulata, ca. I mm longa; pe- (Ic. origin.) tala triangulari-obovata, ad basin longe angustata^ lobulo inflexo breviore, triangulari, acurainato instructa, I '/j mm longa; fl. fertiles ca. 5 — 10 basi ut in pedicellum attenuati; petaia et sepala eis fl. (;^ conformia sed majora; gtyli sepalis 2 — 3-plo longiores. Fructus obovoideus, basi nudus, celeruiu aculeolis basi bulbosis, apice uncinatis vestitus, ad 6 mm longus. — Fig. 13. Pazifisches Nordamerika: Süd-Californien, auf Hügeln bei San Diego (Jones, Fl. Calif. n. 3149; Baker, Fl. pacif. coasl n. 3399; Eimer n. 3930; Abrams, South Calif. n. 3353); blüht im September und Okiober. 74 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae.' 30. S. serpentina Eimer in Bot. Gaz. XLI. (1906) 3 4 2. — Planta bienni8(?), gracilis, usque 20 cm et forsitan ultra alta. Gaules \ vel plures, tenues, erecti, ramosi, apice 5 — 6-furcati, ramis ilaccidis, s. a. 3 — 6 cm longis, semel (bis) di- vel trichasia- liter ramulosis. Foliorum basalium peliolus larainam aequans vel longior; lamina pal- mato-5-parlita, segmentis anguslis, mcdio quam cetera usque duplo longiore, zh 4 cm longo, 2 — 3 mm lato, subbipinnatisecto, pinnis angustis, inferioribus elongatis, ± pro- funde incisis, laciniis angustissimis, p. ceteris abbrevialis, simplicioribus, segm. laleralibus pinnatisectis, exterioribus deorsum spectanlibus, ceterum seg. medio quoad pinnas lacini- asque similibus; f. fulcrantia caulinis similia, sed simpliciora. Prophylla primaria 3 — i usque ad basin 3 — 4-parlita, segmentis 3 — 4-jugo- pinnatis, 2 — 3 cm longis; secundaria niinora et minus divisa. Umbellae parvae, multiflorae, ca. 4 mm lalae; bracteae in- volucrales lineares, integrae, acutissimae, 5 — 10 mm longae; 11. (J^ nuuierosi, s. a. usque 2 mm longe pedicellati; sepala lanceolata, abrupte acuminata; petala late obovato- cordata, manifeste unguiculata, lobulo inflexo triangulari, acutissimo, dimidio breviore; fl. fertiles pauci, brevissime pedicellati; sepala quam in fl. (^ latiora, acutiora; petala. . .; ovarimn s. a. inferne nudum, superne aculeolis basi incrassatis, apice uncinatis instructum ; stjli longi reflexi. Fructus maturus non visus. Pazifisches Nordamerika: Californien: Portola, County San Mateo (Eimer n. 4498); blüht im April. 3<. S. nevadensis Wats. in Proc. Amer. Acad. XI. (<876) <39; Coult et Rose, Revis. N. Amer. Unib. (1888) 105 et in Contr. U. S. Nat. Herb. VIT. 1. (1900) 38; Greene, Fl. Francisc. III. (1892) 317; Howell, Fl. Northw. Amer. I. (1903) 264. — Planta usque 35 cm alta, saepius humilior; radix elongato-fusiformis, 3 — 5 mm crassa. Caulis fere a basi, perraro magis superne dense ramosus (itaque planta spurie pluricaulis), ramis elongatis, erectis vel erecto-patentibus, usque 25 cm longis, nudis simplicibus, apice cum caule ipso 3 — 8-furcatis, ramulis inaequalibus (nonnullis dt abbreviatis) semel v. bis di- vel trichasialiter i'amulosis. Foliorum basalium petiolus usque 8 cm longus; lamina ambitu ovato-rotundata, 3 — 4 cm longa, ± 3 cm lata, ternata aut subbipinnatisecta, foliolis orbiculari- vel oblongo-ovatis, 3 — 5-lobis vel subpinnatim sectis, lobis \el pinnis in- ferioribus remotis, subpetiolulatis, superioribus ± confluentibus, ovatis vel ovato-oblongis, Omnibus margine toto irregulariter setoso-crenato-serratis vel tantum -serratis; fulcrantia brevius petiolata et minus partita. Prophylla primaria satis magna, profunde inciso- lobala vel tripai'tita, serrata, cetera parva, simpliciora. Flores (^ pauci; pedicelli p. a. 2 — i mm longi et incrassati; calycis dentes usque ad medium vel minus connati, quoad liberi late ovati, mucronulati, margine (sub lente) scabriusculi, demum rigiduli; petala late ovato-cordata, lobulo inflexo sublineari, longiore, 2 — 3-plo angusliore, apice sub- fimbriato instructa, ca. 0/2™™ longa; fl. fertiles 3 — 5, sepalis et petalis quam in fl. (3^ latioribus, ceterum vix diversis; styli demum reflexi sepalis multo longiores. Fructus sessilis vel ad basin manifeste attonuatus itaque subpedicellatus, (ovoideo-) glo- bosus, ubique aculeolis satis rigidis, basi incrassatis vel bulbosis obsitus, ca. 4 mm longus. Pazifisches Nordamerika: Auf Bergen in Ost-Californien, bis zu 2000 m hoch steigend (Hansen, Fl. Seq. Gig. Reg. n. 1116; Parish n. 3762; Heller et Kennedy, Fl. Calif. n. 8879); Oregon (Cusick n. 2397, 2841); blüht im Sommer. 32. S. septentrionalis Greene in Erylhea I. (1893) 6; Coult. et Rose in Conti*. U. S. Nat. Horb. VII. I. (1900) 38. — 5^. divarkata Greene in Erythea III. (1895) 64, sec. Couller et Rose. — Herba monocarpica (?) radice parva el subtuberosa vel majore et napilormi instructa. Caulis solilarius ca. 20 — 30 cm altus, erectus, inferne simplex et remole foliosus, superne ramis paucis abbreviatis vel elongatis, erecto-patentibus instructus, apice (cum ramis) 3 — 4-furcatus, ramis simplicibus vel semel (bis) dichasialiter ramulosis. Folia eis specici praecedentis similia, ternata vel biternata vel paucijugo-pinnata, foUolis ± incisis vel manifeste lobatis, ceterum ob- solete setoso-crenatis vel postice -serralo-crenatis. Prophylla primaria magna, cetera diminuta. Umbellae sat parvae; bracteae involucrales lanceolatac et indivisae vel trilobae, S&nicula. 75 acutae, basi saepe zh inter sese connalae, floribus subbreviores. Flores J* pauci; pedicelli I — 2 mm longi; sepala usque ad medium connata, quoad libera Irlangulari- lanceolata, acutissima; pelala obcordato-triangularia, manifeste unguiculata, lobulo inflexo late triangulär!, apicc denticulato, vix breviore instructa; fl. fertiles 3 — 5 manifeste pedi- cellati; sepala brevissima, lanceolata, mucronulata; slyli demum sepalis 2 — 3-plo lon- giores, spiraliter reflexi. Fructus vix pedicellati, ovoideo-globosi , a lalere manifeste Fig. U. Sanicuia septentrionalis Greenc. Ä Habitus. — B Umbella. — C Petalum. — D Fructus a latere visus. — E Mericarpium a facie visum. (Ic. ori^in.) cumpressi, 3 — 4 mm longi, aculeolis basi bulbosis, inferioribus saepe abortivis obsiti; mericarpia dorso valde convexa, ad faciem angustam plana ghibraque, transvereim sub- orbicularia; vittae magnae 5{ — 8) irregularitcr dispositae. — Fig. 4 4. Subarktisches Nordamerika: Südöstliches Alaska : Lynn-Kanal (A. ctA. Krause, Alaska n. H 2 — Herb. Berlin). Pazifisches Nordamerika, von Britisch Columbien (Vancouver Island) durdi Montana, Idaho, Washington (.\llen, Fl. Gase. Mounl. n. 2J>4; Sucksdorf, Fl. Wash. 8. n; Eimer, Wash. n. 277i); Oregon (Cusick n. 2397) bis Galifornien (Howell, Pac. Coast pl. s. n.). Wächst an steilen, trockenen Bergabhängen, blüht von Mai bis Juli. 76 Hermann Wolff, — Unibelliferae-Saniculoideac. 33. S. bipinnatifida Dougl. ex Hook. Fl. bor.-amer. I. (1840) 258, t. XCII; Torr, et Gray, Fl. North Amer. I. (1840) 603; Coult. et Rose, Revis. N. Amer. Umb. (1888) 106, t. Vn, flg. 111 (mericarp. transv. sect.) et in Contr. U. S. Nat. Herb. VH. 1. (1900) 40; Greene, Fl. Francisc. III. (1892) 317 et Man. bot. S. Franc. Bay (1894) 149; Jeps. Fl. West Middle Calif. (1901) 345; Howell, Fl. Northw.Amer. I. (1903) 164. — Planta perennis, radice sat incrassata, elongato-fusiformi. Caulis solitarius, ereclus, usque semimetralis, late fistulosus sed durus, remote et divaricatim ramosus, apice 3 — 4-furcatus, ramis semel usque ter dichasialiler divisis. Foliorum inferiorum petiolus quam lamina usque pluries longior; lamina ambitu ovato-lanceolata , usque 10 cm longa, 5 — 8 cm lata, remote 3 — 7-jugo-subbipinnatifida, pinnis prim. ordinis remotis, ambitu lanceolato-ovatis, basi saepe foliolo auctis, ad rhachin late decurrentibus ibique setoso-dentatis, foliolis (pinnulis) saepe alternantibus, lanceolatis vel oblongis, 2 — 4 cm lon- gis, 0,7 — 1,5 cm latis, indivisis vel dr profunde incisis, setoso-serrato-dentatis; fulcrantia f. inferioribus similia, simpliciora. Prophylla primaria conspicua. Umbellae multiflorae, 8. a. subglobosae, pisi fere magnitudine; bracteae involucrales subnumerosae, angusle lanceolatae, acutae, 2 — 3 mm longae; flores purpurei vel rarius flavido-purpurei; (;^ numerosi; pedicelli 1 — 2 mm longi; sepala breviter connata, anguste lanceolata, ca. 1mm longa; petala late cordato-obtriangularia, lobulo inflexo triangulari, acutissimo, subaequi- longo instructa, ca. ^^j^mra longa; fl. fertiles pauci, subsessiles, sepalis et petalis quam in fl. (^f latioribus, ceterum vix diversis. Fructus 3 — 5 mm longus, inferne vesiculis, superne aculeolis subobsolele uncinatis obsitus; styli reflexi sepalis longiores; mericarpia transverse subreniformi-rotundata; vittae numerosae; semen facie leviter sulcatum. Pazifisches Nordamerika: Auf trockenen Hügeln, offenen Waldplätzen und Wiesen weit verbreitet von Vancouver Island durch Washington; Oregon (Cusick, S. Oregon Fl. n. 2931); Californien (Eimer, Calif. n. 2088, 4341, 4817; Hansen, Fl. Seq. reg. n. 1296, 1298; Heller, Calif. n. 7284; Congdon, Fl. San. Fr. County n. 320; Baker, PI. Calif. Coast. n. 715; Heller et Brown, Calif. n. 5066, 5339; Brown, Calif. PI. n. 177) bis Niedercalifornien (M. Jones, Fl. Mex. n. 3690). Blüht in den südlichen Gebietsteilen schon im März und April, in den nördlichen im .Tuni und Juli. 3 4. S. nemoralis Greene in Erythea I. (1893) 6; Coult. et Rose in Contr. U.S. Nat. Herb. VII. 1. (1900) 40. — Planta erecta usque pedalis, radix perpendicularis; caulis (solitarius?) ramosus, ramis ascendentibus, apice plurifurcatus, ramis elongatis pleiochasialiter (dichasialiter?) ramulosis. Folia basalia 3 — 7-jugo-bipinnata, pinnis ad rhachin decurrentibus ibique alam angustam inlegram formantibus. Umbellae pauci- florae ; petala flavida. Fructus angustus latior quam longior, ubique aculeolis uncinatis, basi vel usque ad medium fistuloso-dilatatis vestitus. Pazifisches Nordamerika: Californien: »Big Treest und »Yosemite Valley«. Nota. Specimina nee a ei. Coultcr et Rose nee a me visa sunt; sec. cl. autorem ipsuni S. nemoralis forsitan tantum specioi praeccdentis varietas floribus luteis (»yollow flo\vered«\ 35. S. bipinnata Hook, et Arn. in Beech. Bot. Voy. (1840) 347; Torr, et Gray, Fl. North Amer. I. (1840) 003; Coult. et Rose, Revis. N. Amer. Umb. (1888) 106, t. VII, flg. 112 et in Contr. U. S. Nat. Herb. VII. 1. (1900) 41: Greene, Fl. Francisc. III. (1892) 317 et Man. Bot. S. Francisc. Bay (1 894) 149; Jeps. Fl. West Middle Calif. (1901) 346; Howell, Fl. Northw. Amer. I. (1903) 264. — Planta perenni8(?), gracilis, ca. usque 75 cm alta, radice napiformi 3 — 6 cm longa et 3 — 8 mm crassa instructa. Caulis solitarius, alterne et remote ramosus, ramis erocto-patcntibus, elongatis, apice (cum ramis) 4 — S-furcatus, ramis semel usque ter dichasialiter ramulosis, raro simpli- cibus et tantum prophyllis binis ornatis. Folia inferiora subnumerosa, longissime petio- lata, ambitu lanceolato-obovata, usque 10 cm longa, basi 4 — 6 cm lata, valde remote -5 — 6-jugo-bipinnala, foliolis subsessilibus, obovato-cuneatis, obsolete lobulatis vel in- divisis, inciso-serrato-crenatis, dentibus ovatls vel lanceolatis, mucronulatis. Prophylla primaria 2 — 4 fol. summis similia, minora, saepe laciniata. Bracteae involucrales Sanicula. 77 5 — 7 parvae, lanceoluto-ovatae, integrae vel üulobae, basi zb connalae. Inflores- centia laxa; umbellae parvae, pauciflorae. Flores flavidi, (^ pauci i — 2 mm longe pedicellali, raro nulli; sepala usque ad me- dium connata, quoad libora ovato-Ianceo- lata; pelala late cunealo-obtriangularia, lobulo inflexo linguiformi, subaequilongo, apice ± obtuso instrucla, ca. 1 mm longa ; fl. fertilium sessilium sepala et petala quam in fl. rj* latiora, ceterura vix diversa. Fruc- tus sessilis subsessilisve, globoso-ovoideus, inferne subnudus et sublaevis vel tuber- culatus, superne aculeolis tuberculo vel vesiculae insidentibus vestilus, 3 mm lon- gus; endospermium ad faciem profunde sulcalum; vittae 5. — Fig. io. Pazifisches Nordamerika: Sehr verbreitet auf grasigen Sandhügeln im Küstengebiete von Oregon und Califor- nien (Greene, PI. Pac. Coast n. 496; Hansen, Fl. Seq. Gig. reg. n. 1513, 4517; Baker, PI. Pac. Coast n. 496, 4775; Heller, Calif. n. 7268); blüht von Februar bis Mai. Nota. Folia (trita?) sec. cl. Jepson odorem aromaticum exhalant. 36. S. sazatilis Greene in Erythea I. (1893) 6 et in Man. Bot. S. Francisc. Bay (1894) 150; Coult. et Rose in Contr. U. S. Nat. Herb. VII. i. (1900) 41. — Planta perennis, radice crassa, carnosa, napiformi-tuberosa instructa. Gaules plures, ad 30 cm longi, a basi alterne divaricatim, apice repetite dichasialiter ramosi. Folia basalia ternato-pinnata, foliolis latis, ar- gute serratis (dentatis?). Bracteae invo- lucrales foliaceae, valde inaequales, an- gustae, integrae vel dentalae; flores (j' ad 6 mm longe pedicellali, flavidi (salmon color); antherae flavidac; fructus ad 3 mm longus, inferne grosse tuberculatus, superne aculeolis abbreviatis, subulatis, basi bul- bosis, apice uncinatis instructus. Pazifisches Nordamerika: Cali- fornien, auf dem Gipfel des »Mount Di- ablo«, zwischen Steinen; blüht im Juni. Nota. Planta mihi ignota; doscriptio sec. illam cl. Greene data. 37. S. graveolens Poepp. ex DG. Prodr. IV. (1830) 85; Heiche, Fl. Chile in. (1902) 91; Macloskie, Fl. palag. V. 3. Fig. 15. Sanicula bipinnaia Hook, et Arn. A Ha- bitus. — B üinbclla fruclilera, fructus iiii>ricarpiuni (1905) 636. — S. macrorrhixa Berlero allerum delapsum. - C Fructus niaturus a lalere apud CoUa in Mem. Acad. Torin. XXXVH. visus. (Ic. origin.) 7S Hermann WoIfT. — Umbelliferae-Saniculoideae. (1834) 84, t. 20; Gay, Hist. Chile, Bot. MI. (1847) 110. — S. chilensis Bertero ined. 1. c. — Planta perennis, seraimetralis et ultra alta, lai-ius humilis; radix valde elongata, incrassato-fusiforrais, zb lignosa. Caulis remote ramosus vel basi ramis pluribus asccndentibus, caulem longitudine aequantibus, simplicibus instructus — ita- que planta subpluricaulis — , apice cum ramis lateralibus 3 — 6-furcatus, ramis usque 15 cm longis, simplicibus vel rarius (ramo caulem continuante excepto) semel bis dichasialiter ramulosis, Foliorum inferiorum peliolus ca. 5 — 25 cm longus; laminu ambitu triangulari-ovata, siinpliciter usque ternato-bipinnata vel bipinnatipartita, pinnis primariis paucis, inferioribus satis longe petiolulatis, superioribus sessilibus et saepe ± confluentibus, foliolis subindivisis vel anguste lateve incisis vel lobalis, praeterea paucicrenatis vel -serratis, dentibus cuspidatis vel submuticis. Prophylla primaria 2 — 4 magna, bipinnatisecta, secundaria subindivisa vel triparlita. Umbellae 5 — 7 mm diametro; bracleae involucrales lineares, integrae, basi ± connalae. Fl. flavidi, (^ sine ordine cum fertilibus mixti vel peripherici, 2 — 3 mm longe pedicellati ; sepala basi breviter connata, ovato-triangularia, vix \ mm longa; petala late obtriangularia, lobulo inflexo aequilongo vel longiore, sensim angustato, apice acutissimo vel subfimbriato in- structa, ca. 1 Y2 ™™ longa ; fl. fertiles 3 — 7 sessiles ; petala et sepala ab eis fl. (^ vix diversa, parum latiora. Fructus maturus 4 — 5 mm longus, inferne sacpius subnudus, superne aculeolis uncinatis vestitus. Andines Gebiet: Chile, von der Provinz Coquimbo bis Araucaria, von der Litoralzone bis auf die Hochcordillereu steigend (3000 m) (Poeppig, Coli. pl. Chil. n. 91, 93; PI. Amer. austr. n. 222; Lechler, PI. chil. n. i32; Bertero n. 601, 1293; Cuming n. 204, 436); nach Reiche nicht auf Chiloe. Andin-patagonische Provinz: West-Patagonien, am Chubut-Flusse (Mac- loskie, Spegazzini); blüht von Oktober bis Februar und wächst vorzugsweise auf trockenen, grasigen Bergen. Nota 1. In Herbario Boissier et in Herbario Delessert specimina obvia sunt humil- litna, caule subnullo, foliis parvis nomine var. andina Phil, (msc.) laudata. Nota 2. Planta tota odorem spirat gravldissimum; radix ex cl. Bertero aromatica fcro ut ea Qlycyrrhixae dulcis. Subsect. 2. Tuberosae (Drude) Wolff. Subgen. I. Saniela DC. § 7. Tuberosae Drude in Engl, et Prantl, Pfizfam. 111. 8. (1898) 138. — Planta perennis (an tantum monocarpica?), erecta, ramosa, e radice eximie tuberosa enascens. Folia ternata, partitionibus bipinnatis, aut supradecomposila. Fructus ubique vesiculis vel superne aculeolis basi longe bulbosis obsitus. 38. S. tuberosa Torr, in Pacif. Rail. Rep. IV. 1. (1856) 91; Conlt. et Rose, Revis. N. Amer. Umb. (1888) 107 et in Contr. U. S. Nat. Herb. VII. 1. (1900) 41; Greene, Fl. Francisc. III. (1891) 317 et Man. bot. S. Francisc. Bay (I89i) 150; Jcpson, Fl. West Middle CaUf. (1901) 346. — Planta elata sed flaccida, usque 60 cm alta vel saepius(?) humilior et demum stricta; radix inlerdum gemioata, pisi magniludine vel crassior. Caulis solitarius a basi vel magis superne ramis remotis, divaricalis, usque 25 cm longis instructus, apice 3 — 4-furcatus, ramis elongalis vel abbreviatis, semel (vel bis) dichasialiter divisis. Folia gracillima, inferiora longe peliolata; lamina per- magna et usque 25 cm longa, subtri- vel ternato-pinnatipartita vel supradecomposila, pinnis vel pinnulis omnibus petiolulatis, foliolis 1 — 1 1/2 cm longis, eleganter et profunde in- cisis, laciniis lineai-ibus. integris vel obsolete setoso-dentatis, 1 — 1 '/j mm longis, ^4 — Y2 "'inri latis, raro majoribus; f. caulina has. similia, sensim minora et minus composita. Prophylla primaria magna, f. summis similia, sed simpliciora. Umbellae s. a. semi- globosae vix 5 mm diametro; bracteae involucrales numerosae, saepe biseriales, basi breviter connatae, lineari-lanceolatae, rarius 3-lobae et ambitu ovatae. Flores flavidi; (^ subnumerosi; pedicelli filiformes, demum rigidi et 3 mm longi; sepala usque medium et ultra connata, quoad libera late ovata vel semiovalia, obtusa, vix '/j '""^ long«i; petala obtriangulari-cuneata, ca. 1 '/* mm longa, lobulo inflexo Iriangulari, subaequilongo, Sanicula. 7» apice subfinibriato instructa; fl. fertiles pauci sepalis petalisque fere ut in fl. (^\ stj'li filiformes, demum spiraliter reflexi et sepalis mulfo longiores. Fruclus sub- globosus, alatere compressus, ca. t^/^mm latus, 2 mm longus, ad commissuraiii valde constrictus, iibique vesiculis tuber- culiformibus, raro sensim in aculeolos breves uncinatos abeuntibus obsitus; meri- carpia ad commissuram angustissima; vittae satis numerosae mediocres; semen subteres. — Fig. 16. Pazifisches Nordamerika und xerophytisches Mittelamerika: ('a- lifornien, breitet sich bis nach Nieder- Galifornien aus und steigt in der Sierr? Nevada bis in die alpine Region auf (Eimer, Calif. n. 3912; Heller, PI. Calif. n. 6928, 7066, 8172; Hansen, Fl. Seq. Gig. Reg. n. 68, 321, 322, 1117; Jones, Calif. n. 2404, 3098; Parish, PI. S. Calif. n. 982); blüht je nach dem mehr nördlichen oder südlichen Vorkom- men und der Höhenlage von Mai bis August. Nota 1. Planta (trila?) odornm aro- maticum exlialat. Nota 2. Gl. Greenc (cf. Goulter et Rose, 1. c. II. 42) S. tuberosam plures species sisterc existimat. Gui opinioni plane assontior. Sect. X. Maritimae Wolfif. Sect. Maritimae Wolff. — Planta perennis. Caulis erectus ramosus. In- florescentia pleio- vel dichasialiter divisa. Folia vetustiora (plantae florentis) indi- visa, juniora saepe antice triloba. Fruc- tus vesiculis tuberiformibus vestitus. — Species unica californica. 39. S. maritima Kellogg ex Wats. in Bot. Calif. H. (1880) 451; Coult. et Rose, Revis. N. Amer. Umb. (1888) 106, t. VII, fig. H 0 et in Contr. U. S. Nat. Herb, VH. 1. (I900) 39; Greene, FI. Francisc. (1892) 317 et Man. Bot. S. Francisc. Bay (1894) 1 49; Jeps. Fl. West Middle Calif. (1901)345.— Planta glauco- viridis, radice elongato - fusiformi in- structa. Caulis solitarius, ca. pedalis, late fislulosus, basi residuis foliorun. de- ^.^ ^^ ^^„.^^^ ^^^^^ Torr. A Habitus. - mortuorum circumdatus, infernc nudus ß pj^g ^^^^^y^^ _ q petalum. - D Inflorescenliao vel ex autoribus parce foliatus, superne pars suprema. — i^ Fruclus maturus a latere visus. remote ramosus vel bifurcalus, apice (Ic. orlgin.) 30 Hermann Wolff. - Umbelliferae-Saniculoideae. 2 — 3-furcatus, ramis strictis, 4 — 6 cm longis, simplicibus vel semel (bis) dichasialiler ramu- losis. Folia in vivo, ut videlur, carnosa, ± palmato-nervosa, graciliter reticulalo-venosa, (inferiora) peliolo quam lamina ca. 2 — 4-plo longiore fulta, basalia lale cordala vel rarius oblonga, apice obtusissiraa, indivisa vel juniora bi- vel triloba, margine subintegra vel ztz manifeste obtuse crenata, 4 — 10 cm longa, 3 — 4 Y2 <^"^ '^^^^ > f-fulcrans petiolo brevi sed late vaginante fultum, profunde 3-parlila. Prophylla primaria sessilia, subindivisa vel 3- partita, 3 — 4 cm longa, cetera (si adsunt) minora, denlalo-serrata. Bracteae involucralcs submimerosae, basi breviter connatae, lanceolatae, aculiusculae, ^/^ mm longae. Umbellac multiflorae; flores flavidi, rf numerosi ad 3 mm longe pedicellati; sepala usque ad medium vel minus connala, quoad libera lanceolala, obtusiuscula, ca. \ mm longa; petala late cordato-obovata, cervice late emarginata, prominenter nervosa, lobulo inflexo triangulari quam petalum vix minore, ca. \^j2mm longa; fl, ferliles subsessiles; sepala late ovata, subobtusa, breviter mucronulata; petala (et filamenta) ut in fl. (^; stjli longi, demum reflexi. Fructus junior subturbinalus, ad commissuram constrictus, inferne obsolete tuber- culatus, superne aculeolis uncinatis subadpressis, summis sepala vix superantibus obsitus, ad 4 mm longus; mericarpia a latere valde compressa, ad commissuram* anguslissima; vittae subnumerosae, mediocres; endospermium subteres, facie media prominenter carinatum. Pazifisches Nordamerika: Californien: Um die Bai von S. Francisco, auf nassen, an die Salzwiesen angrenzenden Niederungen; blüht im April und Mai. Species excludendae. S. brasiliensis D. Dietr. Synops. pl. 11. (1840) 935 = Klotxschia hrasi- liensis Cham. S. crithmifolia Willd. in Ges. Naturf. Freunde, Neue Schrift. lil. (1801) 4<9 = Trinia cnthmifolia (Willd.) Wolff. 3. Astrantia l. Ästrantia*)\l om-n. Inst. ed. K. I. (HOO) 3U, H. t. 4 66; L. Syst. pl. ed. \. (1735); Gen. pl. ed. \. (1737) 70, n. 202]; L. Spec. pl. ed. \. (1753) 235; Koch, PI. IJmb. disp. (1824) 138; DC. Prodr. IV. (1830) 86; Endl. Gen. pl. X.? (1839) 767, n. 4383; Stur in Sitzungsb. math.-naturw. Gl. Acad. Wien. XL. (I86O) 481; Benlh. in Benth. et Hook. f. Gen. pl. 1. 2. (1867) 879; Boiss. Fl. Orient. II. (187i) 830; Baill. Hist. pl. VII. (1880) 241 [Euastrantia]] Drude in Engl, et Prantl, Pflzfam. III. 8. (1898) 138; Galest. in Webbia I. (1905) 127; Grinlz. in Ann. Cons. et Jard. bot. Genfcve ann. XIII. et XIV. (1910) 128, Sep. pg. 63. Flores polygami, numerosi vel numerosissimi, (^ longe pedicellati cum ^ (vel Q) brevius pedicellatis in eandem umbellam sine ordine dispositi vel rarius <^ dr mani- feste peripherici. Calycis dentes majusculi, rigiduli, =ir lanceolali, obtusiusculi vel acu- minali, mucronati aut acutissimo-subulati, pelalis saepius longiores. Petala in aestivalione leviter iinbricala, ob costam superne impressam cervice emarginata, lobulo inflexo longo, acuminalo instructa. Filamenta longe exserta. Stjlopodium in fl. (j^ obsoletum, styli subnulli; in fl. ferlilibus parvuni, applanatum, centro infundibuliformc; styli tenues, longi, Stigmalibus capilalis. Fruclus oblongo-cylindricus vel ovoideo-oblongus^ a doi"so leviter compressus; carpophorum nullum; mericarpia semiterelia, ad commissuram plana; juga (primaria) 5 aequalia vel Interalia minora, utriculoso-inllata, squamis vesiculifor- inibus transversim uni- vel biseriatis, acuminatis, sursum spectanlibus instructa; secun- daria nulla; vittae inlrajugales singulae, magnao; endospermium ad faciem planum, dorso convexum; crystalli sec. cl. Drude numerosi in pericarpio obvii. — Ilerbae perennes, erectae, foliis trisectis vel palmato-partitis vel lobatis, margine seloso-serratis, umbellis simplicibus in cymam depauperatam dispositis, bracteis involucralibus conspicuis, saepius coloralis, eximie vel obsolete reticulato-venosis, floralibus niiUis. Species 9 Europae niediae et Asiae maxime occidentalis cives. '*') Nomine Astrantia scc. cl. Ascherson et Gracbner primo a bcato Clusio genus Imperatoria designalum est. Derivatuw est e MagistratUia nomine illius generis antiquo. Astrantia. 8 t Conspectus sectioiiuni et clavis speciernni. A, liracleae involucrales rigidulac, 3 — ö-nerviae, nervi« pinna- lim venosis, venis indivisis vel ± reliculalim cum ncrvis anastomosanlibus, juxla marginem dz arcualls. Calycis denies aculissinio-subulali et subpungentes aut ± lanceolali et sensim vel subsensim in acumen niucronalum producli. Fruclus oblonge- vel rarius obovoideo-cylindricus . . . Scct. I. Macraster Calest. a. Bracleae niarginc anteriore crebre ciliato-serralae. La- uiina 3 — 4-sccla, margine duplicato-serrata I. -I. maxiina. b. Bracteae margine lanluni superiore paucidenlalae vel -serratac. a. Lamina Irisecta. I. Segnienta ± manifeste vel obsolete triloba, late- ralia vix obliqua i. A. trifida. II. Segnienta vix lobata sed i'regulariter incisa, late- ralia lalere exteriore niullo magis quam intcriore evoluta itaque laminae basis oblique cordata . . 3. Ä. pontica. ji. Lamina palmalim 5 — 7-loba. I. Planta sat gracilis et humilis. Fx'uctus bis longior quam latior, ovoideo-cylindricus i. A. colchica. II. Planta valida, elata. Fructus ter longior quam latior, oblongo-cvlindricus 5.-4. major. ü. Bracteae involucrales membranaceae, tenucs, trinerviae, n. obsolete pinnatim venosis vis inter sese anastomosanlibus. Calycis dentes ± ovato-lanceolali, obtusiiisculi, submutici vel breviter mucronulati. Fructus ovoideus vel obovoideo (-oblongus), ca. 3 — 4 mm longus Sect. 11. Astrantiella Calest. a. Lamina 5-loba. a. Lobus medius fere usque ad basin liber. Bracteae flores superantes. Umbellae ca. 10 — 15 mm latae. Fructus oblongus 6.-^1. bavarica. ß. Lamina usque ad medium vel paulio ultra lobata. Bracteae flores aequantes. Umbellae 1 0 mm latae. Fructus ovoideus vel ovoideo-globosus 7. .1. carniolica. b. Lamina usque ad basin in segmenta 5 — 9 angusta divisa. c(. Segmenta argute serrata. Bracteae flores saepius non superantes. Fructus ovoideo-globosus. Vittae semper manifestae • 8. J. minor. ß. Segmenta denticulata vel obsolete serrata. Bracteae flores superantes. Fructus oblongo-cylindricus, Vittae demum oblileratae 9. .4. pauciflora. Scct. ]. Macraster Calest. Sect. I. Macraater Calest. in Webbia 1. (1905) 128; Grinlz. in Ann. du Cons. et Jard. bot. Genöve ann. XIU. et XIV. (1910) <30, Sep, 65. — Umbellae plerunique inagnae. Bracteae involucrales rigidulae, 3 — 5-nerviae, nervis pinnatim venosis, venis indivisis vel obsolete reticulosis cum nervis conjunctis, eis nerv, latcralium juxta marginem dr arr.uatim anastomosanlibus. Calycis dentes aculissimo-subulali vel sub- ulato-lanceolati vel lanceolati, acuminali et mucronali. Fructus oblonge- vel obovoideo- cylindricus, 4 — 8 mm longus. — Species 5 Europam mediani a montibus caucasiis usque ad Pyrenaeos et Asiam minorem et Syriam borealcm inhabitantes. A. Eng 1er, Uas l'flaazenreich. IV. (Embryophyt» «iphouoganiB) 'üi. 6 82 Hermann WolfT. — Umbelliferae-Saniculoideae. i. A. maxima I'all. in Nov. Act. Petrop. VII. (1793) 357, l. XI; Sims, Bot. Mag. 38. (<8I3) t. 1553; Tirinlz. in Ann. du Cods. et Jard. bot. Geneve ann. Xllf. et XIV. (1910) t30, Scp. 65. — A. hclkhorifolia Salisb. Prodr. stirp. horl. Chap. Allert. (1796) 159 et Parad. Lond. 1. (1806) t. 60; DG. Prodr. IV. (1830) 87; Ledeb. Fl. ross. 11. (1814) 236; Stur in Sitzungsb. Acad. Wien, math.-natw. Gl. XL. (J860) 489; Boiss. Fl. Orient. H. (1872) 831; Schmalh. Fl. ssred. i juin. Ross. 1. (1895) 385; Woron. in Act. Hort. bot. jurjev. VI. (1905) 67. — A. hderopliylla AVilld. in Neue Sehr. berl. Gesellsch. natiirf. Freunde III. (1801) 419; Marsch.-Bieb. Fl. taur.-cauc. I. (1808) 202 et Hl. (18 19) 195; Spreng. L'nib. min. cogn. (1818) 18; Herb. Willd. n. 5621. — A. caucasica (i. heterophylla Spreng, in Rom. et Schult. Syst. veg. VI. (1820) 342. — A. speciosa Hortul, ex Heynh. Nom. bot. hört. II. (1840) 53, sec. Ind. Kew. — A. caucasica Spreng. Syst. veg. I. (1825) 874 ex ptc. ; Iloheuack. msc. ex Boiss. 1. c. — Astrantia Orientalis latifolia, floribus et coma pwpureis Tourn. Goroll. (1703) 23. — Planta valida, 40 — 70 cm alta; rhizoma crassum, apice dense comalum. Gaulis siuiplex vel rarao uno allerove instructus, remotissimc folialus, umbella unica terminatus vcl semel 2 — 3-furcalus, ramis lateralibus nudis vel prophjllis binis ornatis. Foliorum inferiorum petiolus quam lamina pluries longior; lamina 3-secta, segmenlo medio lanceolato, ad basiu cuneato- angustato, 3 — 5 cm longo, 1 Y2 — 2 V2 ^-^'^ ^sl^o, lateralibus inaequilateralibus, late ovalis vel obovatis, 3 — 6 cm longis, 2 — 3 '/2 cm latis, aut 4 — 5-secta, segmenlis inier scse subaequa- libus, ± late oblanceolatis, omnibus breviter acuminatis, indivisis vel raro antice obsolete lobatis, inaequaliter duplicato-setoso-serratis vel -crenatis, 3-nerviis; caulina media supe- rioraque sessilia vel petiolo late vaginante fulta, 3-fida vel -loba, ambitu cordato-rotundata; summa indivisa vel 2 — 3-loba. Prophjlla primaria 2 — 3 late ovata vel lanceolata, indivisa vel 2— 3-loba vcl -Gda, cetera indivisa, lanceolata. Umbellae totius generis maximae, 2 7-, — i cm latae ; bracteae involucrales 9 — 12, in sicco tenuiter coriaceae, pallide viridcs vel rubellae, lineari-lanceolatae usque obovato-lanceolatae, basi ± connatae, apice acutae, sub pungentes, postice margine integrae, antice setosae vel setoso-serratae, setis vel serra- turis utroque laterc 5 — 13, ad 1 mm longis, 5-nerviae, nervis eleganter reticulato-veno- sis, 2 — 3 cm longae, '/2 — 1 cm latae, flores usque duplo superantes. Flores numero- sissimi (ad lOO), rf cum fertilibus sine ordine vero dispositi; pedicelli ±: 10 mm longi: sepala anguste lanceolata, rigida, in mucronem subulatum aequilongum producta, ca. 2 — 372 ^^ lo»g»i petala anguste cuneata, lobulo inflexo aequilongo, sensim acuminalo, acutissimo, superne cum inferiore parte laminae connexo instiucla, 1 '/j mm longa; fl. fertiles: sepala et petala fere ut in fl. (^, saepe majora; stvli vix divergentes se- palis dimidio longiores. Fnictus 8 — 10 mm longus; mericarpia Iransversc ± orbicu- laria; villae maximae. Provinz des Kaukasus. — Transkaukasien. — Armenisch-iranische und mittlere Medilerranpro vinz; wächst auf subalpinen und alpinen Matten, auch auf Waldwiesen, ist im Kaukasus oft ein vorwaltender Bestandteil der Pflanzengemein- schaflen, steigt nach Akinfiew bis gegen 9000' hoch, kommt nach Stur nur auf vulkanischen Gesteinen vor. Von Wiedemann aus Bithynien (zwischen Sojut und Lefke), von Noe aus der Umgegend von Konstantinopel (Herb. Haussknechl) angegeben; beide Angaben sind von Neueren nicht bestätigt worden. Var. a. genuina Grintz. I.e. 133, Sep. 68. — Foha basalia triseeta. l'mbella tcrminalis 3 — 4 cm lata. Bracteae involucrales ex viridi roseae vel purpurascentes. Calyces dentes vix 3 mm longi, petala dimidio superantes. Weit verbreitet durch den Kaukasus: Provinz des Schwarzen Meeres (Alboff n. 160); Abchasien, Swanetien (Sommicr et Levier, It. cauc. n. 513); Osselien (Herb. fl. ross. n. 60; Korshinsky n. 60); üaghestan. Kleiner Kaukasus (Hohenacker; C. A. Meyer; VirchoM- — Herb. Berlin). Kussisch und türkisch Armenien (C. Koch — Heib. Berlin). Lazistan (Ba- lansa, PI. d'Or. n. 1389); Pontus (Sintenis It. or. n. 1481). Var. fi. quadriloba (Hausskn. et Bornm.) Grintz. 1. c. 134. Sep. 70. — A. inter- media var. quadriloba Hausskn. et Bornm. in Sched. ad Bornm. PI. Analol. or. (I889j Astrantia. g3 n. 954; Woron. 1. c. 68. — A. hclkborifolia var. quadriloha (Hausskn. el Bornm.) Woron. 1. c. — .1. wjo/or Zederb. in Ann. Nalurh. Hofmus. Wien XX. fl905) 408. — Folia basalia 3 — 5-secla, segmento medio saepe Irilobo. Umbella tcrminalis ad 4 cm lala. Bracteae involucraies candidae, ad apicem versus virentes. Calyds denies 3 — S'/j mm longi. Fnictus 5 mm longus. Pontus: Amasia (Bornmüller, PI. Anatol. or. u. 954); Cappadocicn: Argäus, in einer Höhe von 1500 m (Zederbauer — Herb. Univ. Wien). Var. ;'. Haradjianii Grinlz. 1. c. 136, Sep. 1\. — Planta sal humilis gracilisque. Folia basalia 3 vel 4-secla. Umbella terminalis M/j — 3 cm lala; bracleae involucraies candidae, apicem versus virentes, ca. 12 — H mm longac, 3 — ö mm latae. Flores ferliles pauci; calvcis denlcs 2 mm longi. Fruclus 5 mm longus. Nordsjrien: Amanus, in einer Höhe von 4 — 5000' (Haradjian, Fl. Svr. bor. n. 2316 — Herb. Delessert); Marasch, ca. 500 m hoch (Ina Meincke n. H5, 128 — Herb. Berlin). Nota. Species sec. cl. Sims el Alton in horlis anglicis jam ante 1804 a cl. Loddiges et cl. Bell inlroducta est. Planta in cultura vix vel non mutata est [G rintzesco). 2. A. trifida Hoffm. Gen. pl. umb. ed. 1. (1814) pg. Vlll, in adnot; Grinlz. in Ann. du Cons. et Jard. bot. Geneve ann. Xlll. et XIV. (1910) 133, Sep. 70. — Ä. major tridentata Stcv. in Cat. Hort, gorenk. (1 8 1 2) 47 ; Stur in Sitzungsb. Acad. Wien, math.-natw. Classe XL. (1860) 481 ex ple. — Ä cauaasica Spreng. Spec. Umb. min. cogn. (1818) 17 et in Rom. et ScluiU. Syst. veg. VI. (1820) 3i2, exci. var. ß. Jieterophylla', Herb. Willd. n. 5622, fol. 4. pl. dextra. — A. inkrtneiia Marsch. -Bieb. Fl. taui-.-cauc. 111. (1819) 194; DC. Prodr. IV. (1810) 86, excl. ß.\ Ledeb. Fl. ross. 11. (1844) 236. — A major var. intermedia (Marsch. -Bieb.) Boiss. Fl. orient. II. (1872) 830, quoad pl. caucas. — A. tridentata Parr. Reise Krym Kauk. II. (1815) 130, nomcn, sec. Ind. Kew. — A. Orientalis var. intermedia Woron. in Act. Hort. bot. jurjev. VI. (1905) 6 8. — Planta usque 50 cm alla; rhizoma obliquum, superne residuis foliorum de- mortuorum comatuni. Caulis sat tenuis, simplex vel remotissime ramosus, apice um- bella unica terminalus vel semel (bis) dichasialiter divisus. Folia inferiora longissime petiolata; lamina 3- vel sub-5-secta, segmento medio saepius quam cetera nünore, lan- ceolato vel obovato-lanceolato, basin versus late cuneato, breviter acuminato, apice ob- tusiusculo, indiviso vel trilobo, 3 — 4 cm longo, 1^/2 — 2 cm lato, segm. lateralibus obliquis, ovatis vel obovatis, acuminatis, subindivisis vel trilobis vel ± profunde bipartitis, lobo interiore majore, 2 — 3-lobulato, exteriore subindiviso, segm. omnibus duplicatim setoso-serrato-crenatis; caulina perpauca, breviter petiolata, triloba vel -fida. Umbellae 3 — 4 cm latae; bracteae involucraies 14 — 16, ovato-ellipticae vel oblanceolatae, bre- viter acuminatae, ca. 15 — 18 mm longae, supra medium 6 — 7 mm latae, flores fruc- lusque superantes, margine superiore utroque latere dentibus J — 5 selulosis in- slructa, 5-nerviae, nervis minus cximie quam in spec. praeced. anastomosanlibus. Flores numerosi; pedicelli scabriusculi, 5 — 8 mm longi; calycis dentes lineari-subulali, l'/j — 2 mm longi; petala non visa. Fructus cvlindrico-oblongus, ad basin attenuatus, ca. 5 mm longus, dr 2 mm crassus; merirarpia transversim subörbicularia ; villae per- magnae. Kaukasus, nach Grintzcsco vom Westkaukasus bis Daghestau (Herb. Olto in Herb. Berlin, obne Standort); wächst auf subalpinen und alpinen Matten. Nota 1. Mihi tantum specimcn incomplclum unicum Ucrbarii Willdenowii a cl. Olto loco haud indicato collectum visum est. Descriptio supra data sec. illam cl. Grintzesco completa est. Nota 2. F. studiis diligenlissiniis et accuratissimis cl. Grintzcsco clare clucet, .1. trifidavi speciem esse bonam intcr A. maximam et A, majwem var. Biebersteinii inlerniediam, ah autoribus saepissimo commulatam; a speciebus ambabus praeter notas supra datas dilTcrt struclura pcricarpii microscopica. Mirum est, plantam a recontioribus non esse colli'ctam. 3. A. pontica AlbolT, Prodr. fl. colch. (1896) 99; Woron. in Act. Hort. bot. jurjev. VI. (1905) 68; Grinlz. in Ann. du Cons. et Jard. bot. Geneve ann. XHI. et XIV. (194 0) g4 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoidcae. 139, Sep. 74. — Planta sal valida, 30 — 80 cm alla; rhizoma obliquum vel horizontale, crassuni, residuis fol. demorluorum comatum. Caulis simplex vcl remotissime raniosus, unn- bella unica terminalus vel seniel (bis) dichasialiter divisus, raniis valde abbrevialis. Folioruni inferioruni peliolus 5 — 1 ö cm longus; lamina basi exiiiiic cordala, palmatim 3-partita, segmento medio obovato-elliptico, ad basin lalc cuneato, apice subobtuso, 2^/2 — o cm longo, \ \ 2 — 3 '^^ '^^0) scgm. lateralibus lalere exteriore magis evolutis quam intcriorc ilaque valde obliquis, lalissime ovatis, 2 — 5 cm longis, { Y2 — 5 cm latls, omnibus irrc- gularitcr incisis et seluloso-serratis vel -subbiserratis; caulina snperiora scssilia, (ri- fida vel triloba. Inflorescentia valde depauperata; umbclla tcrminalis 2— 3 cm lala; bracteae involucrales 12 — \o flores fructusque plerumque superantes, angusle lanceo- latae vel oblanceolalac, ad basin longe anguslalae, apice obtusiusculac ibique integcrrimae vel selis denlibusve setosis paucis inslruclao, 3-nerviae, nervis conspicue reticuloso- venosls, M — 15 mm longae, supra medium 2 — 4 mm latae. Klores numcrosi, (^ sae- pius dz manifeste peripherici; calycis dentes lineari-subulali, rigidi, pelala superantes, 2^2 — 3 mm longi. Fruclus cylindricus, ad basin vix attenualus, 5 — 6 mm longus, ad 2 mm crassus; mericarpia Iransversim obsolete 5-gona vel semiorbicularia; villae raediocres. Westkaukasus: Abchasien (Alboff, n. 4i2, 502); (Jircassien und nach Woronov in der Provinz Khabarda; auf subalpinen und alpinen Matten, bis zu 2000 m hoch aufsteigend. 4. A. colchica Albofl", Prodr. fl. colch. (1895) 100; Woron. in Act. Hort. bot. Jurjev. VI. (1905) 67; Grintz. in Ann. du Cons. et Jard. bot. Genöve ann. XIII. et XIV. (1910) 142, Sep. 77. — llcrba humilis, 10 — 20 cm alla. Rhizoma obliquum vel horizontale, crassum, supcrne fibrillis fol. demorluoruni comatum. Caulis .simplex vel remote breviterque i'amosus, apice seinel vel bis dichasialiter divisus vel rarius umbclla unica terminalus. Foliorum basalium peliolus 3 — 12 cm longus; lamina parva, ultra medium palmato-5-partita, lobis obovalis, basi obsolete cuneatis, apice subobtusis vel aculiusculis, lateralibus haud vel vix obliquis, omnibus margine salis grosse simpliclter setoso-serratis, 1 — 2,5 cm longis, 0,7 — 1,5 cm lalis; f. caulina vaginae insidentia ti'ifida vel triloba. Inflorescentia valde depauperata, umbella terminalis 1 — 2 cm lala; bracteae involucrales lanceolato-ellipticae, basi angustatae, apice obtusiusculac, margine integcrrimae vel apice dente setoso uno alterove instruclae, 3-nerviae, nervis transverse reliculato- venosis, 6 — 10 mm longae, 2 — 3 mm latae, flores vix superantes. Flores (^ nume- rosi, saepius dl peripherici, fertiles pauci; pedicelli laeves; calycis dentes lineari-subulali, rigiduli, 1 V2 — 2 mm longi, pelala manifeste superantes. Fruclus ovoideo-cylindricus, ad basin vix attenualus, 3 — 4 mm longus, 1 Y2 — 2 mm crassus; villae sat angustae. Ostkaukasus: Mingrelien (Alboff n. 575 — Herb. Boissicr): wächst auf alpinen Matten. 5. A. major L. Spec. pl. ed. 1. (1753) 235; Smith et Sowerby, Exot. bot. II. (1805) t. 76; Hayne, Arzneigew. I. (1805) t. 13; Schrank, Fl. monac. H. (I 81 4) t. 1 40; Sturm, Deutschi. Fl. I. 8. (1812) t.; Spreng, in Höm. et Schult. Syst. veg. VI. (1820) 341, exci. ,1; Mert. et Koch in Rohling, Deulschl. Fl. II. (1826) 457; DG. Prodr. IV. (1830) 86; Dietr. Fl. regn. boruss. XI. (1843) t. 749; Koch, Syn. fl. gcrm. et hclv. ed. 1. (1837) 280; Bertol. Fl. ital. III. (1837) 124; Ledeb. Fl. ross, II. (1844) 236; Neilr. Fl. Niederösterr. (1859) 608; Slur in Silzungsb. Acad. Wien, math.-nalurw. Classe XL. (I86O) 481; Schur, En. pl. Transs. (1866) J46; Reichb. f. Ic. fl. germ. ol helv. XXI. (1867) 3, t. 2 [t. 1843, fig. I. et II.; Boiss. Fl. oricnt. II. (1872) 830; Lange in Willk. et Lange, Prodr. fl. hisp. III. (1874) 6; Caruel in Pari. Fl. ital. VIII. (1889) 219; Rerk, Fl. Niederösterr. (1892) 614; Wellst, in Kern. Sched. ad Fl. exs. auslro-hung. VI. (1893) 29, n. 2104; Schmalh. Fl. ssred. i ju/n. Ross. I. (1895) 38:i: Pospich. Fl. öslerr. Küstenl. II. (1899) 135; Rouy et Cam. in Rouy et Fouc. Fl. Franc. VII. (1900) 213; Grintz. in Ann. du Cons. et Jard. bot. Genevc ann. XIII. et XIV. (1910) 144, Sep. 79; v. Hayek, Fl. Steierm. (1910) 1146; Herb. Willd n. 5622, fol. I — 3 Ol 5. — A. nigra Blackw. Coli, stirp. V. (1765) t. 470: Scop. Fl. carn. cd. 2. L Aslranttu. g5 (1712) »88. — A. Candida Mill. Diel, ed 8. (lT68)n. 2. — J. suniculaefolia Salisb. Prodr. stirp. hört. Cbap. Allert. (1796) <59, nonien. — Ä. montana Clairv. Man. herb. Suisse (I8H) 78. — A. jyallida J. cl C. Prcsl, Fl. 6ech. (1819) S6. — A. ranunculi- folia Reichh. f. I. c. t. 5 [t. 18 46], fig. I. — A. europaca L. ex Rehm. Noliz Veg. Gestad. Schwarz. Meer in Verh. Natiirw. Ver. Brunn X. (1873) 63. — Astrantia nigra Lobel. Ic. (1581) 681. — A. nigra major Bobart, in Moris. Hist. pl. oxon. 111. (1699) Secl. 27, t. 4' — Planta valida, usque melralis, rbizoma crassum dense iibrillosum. Caulis plerumque solilarius, remotissime foliatus, simpiex vel ramo uno alterove auctus, apicc 2 — 5-furcalus, ramis (ramo caulem continuante simplici excepto) semel bis di- vel raro pleiochasialiler divisis, primariis usquc 1 0 cm longis, ccteris ab- breviatis. Folia inferiora longa petiolata, quoad magnitudinem et forniam et partilionem valde varia, 3 — 5 — 7-partila, segmento medio fere usque ad basin libero, laleralibus zt vel parte tertia lantum connatis, omnibus inter sese subaequalibus vel lateralibus externis ± obliquis, obovalis vel obovato-rolundalis vel oblanceolatis, antice trilobis vel subindivisis, obtusis vel zh acuminatis, ad basin parum vel eximie cuneato-anguslalis, niargine inciso-serratis, raro subcrcnalis. Umbellae plerumque magnae; bracleae in- volucrales numerosae, dr coloratae, anguste oblanceolatae vel lanceolatae, inferne cune- atae, basi zb connatae, apice acuminatae, cuspidatae, integerrimae vel antice ulroque latere 2 — 5-dentatae, 3 — 5-nerviae, flores Iructusque aequanles vel usque duplo supe- rantes. Flores numerosi, (J* cum fertilibus sine ordine mixli vel (^ ± pei'ipberici; calycis dentes anguste lanceolati, acuminati, mucronati vel acutissimo-subulati, margine (sub lente) serrulati, 41/2 — 3 mm longi; petala obcordato-cuneala, lobulo inflexo subrect- angulari vel triangulari, dimidio breviore, apice fimbriato instructa, \ — \^j^n\ni longa, sepalis usque dimidio breviora vel ea subaequantia; fiiamenla longe exserta: ovarium pedicellos aequans, zb 4 cm longum. Fruclus cum sepalis ca. 4 — 6 mm longus, oblongo- cylindricus vel rarius basi altenualus. Tritt in mehreren geographisch z. T. gut von einander geschiedenen Varietäten und Formen auf; die Verbreitung der Gesamtart gestaltet sich folgendermaßen. Mitteleuropa: Provinz des Kaukasus, Südlinie der Verbreitung am Araxes. In der Provinz des Balkans und in den illyrischen Gebirgsländern weit verbreitet. Karpathen, von den transsylvanischen Alpen bis zum Centi'alstocke. Europäische Mittelgebirge: Böhmisch-mährisches Bergland, Sudeten, herzy- nisches Bergland, am Südi-ande des Harzes die Nordwestgrenze des sicheren spontanen Vorkommens der Art; jurassisches Bergland, schweizer und französischer Jura, central- französisches Bcrgland. Subatlantische und sarmatische Provinz: Brandenburg, hier nach Ascherson ohne Zweifel wild. West- und Ostpreußen, Litauen. Provinz der Alpenländer: Vom Karst und dem karniolisch-iliyrischen Über- gangsgebiet bis zu den Seealpen, sehr verbreitete Charakterpflanze der montanen und subalpinen Wiesen. Provinz der Pyrenäen : In Galicien und Asturicn Südwestgrenze für die Gesamtart (und zugleich für die Gattung), bis in das aragonische und katalonische Bergland hinab- steigend; nach Lange auch in Centralspanien, ob südlich vom Ebro? In den Apcnninen bis zu den Abruzzen, Südgrenze nach Caruel bei Cerosolo oberhalb Diletlino. Mittlere Mediterranprovinz, von der nordadriatischen bis zur rumelisch-euxi- nischen Zone, fast immer nur dort, wo die mitteleuropäischen Florenelemente vorherrschen, der eigentlich mediterranen Zone aber fehlend. Mehrfach auch in der atlantischen Provinz: Belgien, hier nach Mattieu, Kl. gener. Beige (4853) 241 subsponlan, nach DG. Geogr. bot. raison. (1855) 664 spontan; in England nach Stur ursprünglich, nach Hooker und anderen angepflanzt oder verwildert; Schottland. Das Indigenat ist in dieser Provinz doch wohl überall sehr zweifelhaft. gß Hermann WoIfT. — Umbelliferae'SanicuIoideae. Var. «. Biebersteinii (Traulv.) Schmalh. FI. ssred. i ju!^n. Ross. 1. (i895) 385; (Jrinlz. 1. c. <50, Sep. 85 (subspec. II.). — A. major Marsch. -Bieb. 1. c. I. 202, HI. (<8I9] <93, excl. syn. praeter Slev.; Slev. in Mem. Soc. nat. Mose. III. (1812) 2.t8; C. A. Mey. Verz. PH. Cauc. («831) 120; Herb. Willd. n. 5622, fol. 4, pl. sinislra. — Ä. intermedia var. ß. DC. I. c. 87, excl. loc. neapol. — A. Biebersteinii Traulv. in Ind. sem. bort. Petrop. II. (1835) 28; Ledeb. I.e. 236; Boiss. I.e. — A. negkcta G. Koch et Bouche in App. sem. hört, berol. (1853) 22, pl. culla. — A. major y. vulgaris Stur 1. c., quoad pl. cauc. — A saniculaefolia Slur 1. c. 49 4. sec. Grintz. I. c. — A. Orientalis var. Biebersteinii (Traulv.) Woron. in Act. Hort, jurjev. VI. (1905) 68. — A. ossica Woron. 1. c. — Planta spontanea pro specie gracilis. Foüa basalia parva, profunde 3 — 5-parlita (laminn 3 — 8 mm longe indivisa), segmentis oblongis, obovalis vel obovato-rotundatis, oblusiuscuiis, marginibus sese ± obtegentibus, grosse inciso-serralis, 4 — 6 cm longa et 6 cm lata, in planus cullis plerumque 2 — 3-plo majora. Umbellae vix mediocres, in pl. cult. usque duplo majores; bracteae involucrales (lores fructusque parum superantes, anguste oblanceolatae, 12 — 15 mm longae, 3 — 4 mm latae, inlegerrimae vcl antice obsolete setoso-serrulatae, 5-nerviae. Pedicelli scabriusculi. (^alycis dentes e basi lanceolata longe subulati, subpungenles, petala superantes, I '/j' — 2 mm longi. Fruclus 6 mm longus. Nordabhang des Ost- und Ccntralkaukasus: Daghestan (Becker n. 58, 159); Ossetien (A. et V. Brotherus, PI. cauc. n. 383; Herb. Fl. ross. fasc. VI. n. 264); Alagir (Marcovicz, Herb. 11. ross. n. 264). — Transkaukasicn: Prov. Elisabelhpol, nach Grintzcsco. Var. ß. elatior (Friv.) Murb. — .1. caucasica Ten. Fl. nap. III. (1824 — 2i>; 267. — A. elatior Friv. in Flora XIX. (1836) 434; Calest. in Webbia I. (1905) 128. — A. major var. tridentata (Slev.) Griscb. Spicil. fl. rum. et bith. I. (1843) 338; Slur 1. c, ex ple. — A. major invohicrata Stur 1. c, quoad pl. apenu. — A. major var. intermedia Boiss. 1. c, quoad pl. balkan. — .1. major var. involucrata Beck et Szysc. PI. Cernag et Alb. (1888) 81. — A. major Velon. Fl. bulg. (1891) 228. — A. major var. elatior Murb. Bcilr. Fl. Südbosn. u. Herceg. (1891) H6; Beck in Annal. Wien Hofmus. X. (1893) 199. — A. carinthiam Wellst. Beilr. Fl. Alban. in Bibl. bot. Heft 26. (1892) 58. — A. major var. caucasica Fiori et Paol. Fl. anal. ilal. II. (1900) 150. — A. major subspec. elatior (Friv.) et var. integra Maly in Glasn. Muz. Bosni i Herceg. XVIII. (1900) 446; Grintz. 1. c. 146, Sep. 81 (Subspec. 1). — Planta elala, sat valida. Folia basalia magna vel rarius mediocria, profunde 5 — 7-parlita, segmentis oblanceolalis vel obovalis, grosse inciso-serralis. Imbellae magnae, 2 — 3 cm latae. Bracteae involucrales integrac vel apice Iridentalae, 5-nerviae. Pedicelli scabri- usculi. Calycis dentes rigidi, longe et anguste subulati, acutissimo-subpungenles, nd 3 mm longi, petala manifeste superantes. Fruclus 6 — 7 mm longus. Provinz des Balkans: Rilogebirge (Adamovic — Herb. Berlin); auf dem bulgarischen!! (Schneider, lt. balk. n. 791) und serbischen Balkan (Adamovic): •Macedonicn (Adamovic — Herb. Berlin). Illyrische Gebirge: Albanien (Baldacci, It. all». V. n. 297, VII. n. 166): Ilercegovina (Gallier, Fl. herceg. n. I 86); Bosnien!! (Blau n. 187 — Herb. Berlin) : Montenegro (Baldacci, It. alb. VI. n. 203): Kroatien. Provinz der Apenninen: Gebirge von Latium und Aprutium. Tritt in den illyrischen Gebirgslandern als wesentlicher Bestandteil der BuchenwaM- llora auf; trilTl in Kroatien und Dalmatien mit der var. illyrica zusammen. Var. illyrica Horb, in Math. u. naturw. Mill. Ung. Akad. Wiss. XV. (1878) 268, sec. Grintz. tanlum ex ple. — A. croatica Tomm. in litt, ex Vukolin. in Öslerr. bot. Zeilschr. XVIII. (1878) 389. — A. major y. A. australis Hut. et Porta in Öslerr. bot. Zeilschr. LV. (1905) 361. — A. major subspec. montana (Clairv.) Hand.-.Mazz. Beilr. z. Fl. v. Weslbosn. in Öslerr. bot. Zeilschr. LVI. (1906) 32. — J. australis Hut. et Porta in sched. — Planta pro specie gracilis, vix ramosa, inflorescenlia depau- perata. Folia inferiora parva, segmentis obovalis vel oblanceolalis, 5 cm longis, 4 cm Astrantia. g7 latis. Umbellae 1 — 2 cm lalae; bracteae involucrales anguslae, saepissime inlcgrae, umbellas vix aequantes. Calycis dentes spinuloso-subulali, 1^2 — 2mm longi, petala superantes. Fruclus 3 — i mm longus. Illyrische Gebirge: Kroatien (Schlosser nach Grinlzesco); Dalmatien (Pichler — Herb. Berlin); Hercegovina (Vandas — Herb. Wien). Südliche Kalkalpen: Um den Lago Maggiore und um den Gardasee (lluler et Porta, s. n. — Herb. Berlin, Herb. Wien Univ.). — Nach Grinlzesco auch in Ligurien. Nota. Specimiiia a cl. Hüter colleclu quoad folia valde accedunt ad A. carniolicam, a qua praeter notas siipra datas impriinis umbcllis usque duplo majoribus et braclcarutn invo- lucralium norvatura et calycis dentibus differunt. Var. y. eu-major Grinlz. 1. c. 153, Sep. 88. — A. inajor Aul. europ. lere omn.; synonyma cf. supra. — Planta rol)usta vel mediocris, saepissime elala. Folia magna vel raro satis parva, 3 — 7-partita, segmentis acnminatis, grosse et subduplicato- serralis vel inciso-serratis. Umbellae plerumque magnae; bracteae flores fructusquc subaequantes vel eis usque 2-plo longicres, inlegei'rimae vel rarius apice paucidenlalac, 3-nerviae. Calycis dentes lanceolatae, dein subsubilo subulalo-acuminalae, petala sub- aequantes vel eis longiores. Im mittleren und westlichen Teile des (iesamt-Verbrcitungsgebie tes der Art. subvar. 1. pallida (Presl) Mert. et Koch. — A. nigra Scop. Fl. carn. ed. 2. 1. (n7i) 188. — A. pallida J. et C. Presl, Fl. cechica (1819) 62, quoad descriptionem, sed non quoad specim. orig., sec. Grintz. — A. carintliiaea Hoppe ex Mert. et Koch 1. c. i68 et in Flora (183 2) 233; Wellst. Beilr. Fl. Alban. in Bibl. bot. V. 26. (1892) 38 et in Kern. Sched. ad 11. cxs. auslro-hung. VI. (1893) 30. — A. major ß. in- roluerata Koch 1. c; Gi-enier I.e.; Slur 1. c. 48 3. — A. major v. major rosea et var. major pallida Mert. et Koch 1. c. — A. major fJ. pallida Beck 1. c. — A. major f. carinthiaca (Hoppe) Pospich. 1. c. — A. vulgaris var. rubella Brun. in Bull. Soc. nat. Ain. XI. (1902) 40. — A. major ß. Ä. carinthiaca Huter in Öslerr. bot. Zeilschr. LV. (1905) 361. — Planta pro specie validissima, ramosa. Folia inferiora magna, saepis- sime 5 — 7-parlila; segmenta obovata vel oblanceolata, grosse serrala. Umbellae magnae, usque 4 cm lalae; bracteae involucrales flores fructusquc duplo et ultra (imprimis in umb. lerminali) superantes, plerumque coloralae, haud raro apice paucidenlatae, 18 — 25 mm longae, 4 — 5 mm lalae. Calycis dentes 2 — 2Y2 ^^ 'od»') petala manifeste superantes. In der typischen Ausbildung vielleicht auf die Ostalpen beschränkt (Fl. exs. austro-hung. n. 2105), auch in den illyrischen Gebirgen (Blau, Bosnien n. 187); annähernd typisch fast im ganzen Gebiete (Reliq. Mailleanae n. 1142, Savoyen; Mag- nier, FI. sei. n. 1707, Canlal; Bourgeau, PI. Esp. n. 563, Aslurien). subvar. 2. vulgaris Koch 1. c. (or.); Grenier 1. c; Slur 1. c. 482, excl. pl. cauc. — .1. pallida Px*esl, quoad specim. origin., sec. Grintz. — A. major var. minor rosea et var. minor pallida Mert. et Koch 1. c. — A. major var. gi-andiflora Tausch ex Stur 1. c. 483. — A. ranunculifolia Reichb. f. 1. c. 3, t. 5. — A. intermedia Schur 1. c. 2i5. — Ä. major var. alpestris Vis. Suppl. fl. dalm. (1872) H9, sec. Grinlzesco. — A. major var. illynca Borb. in Math, und nalurw. Mitt. Ung. Akad. XV. (1878) 268, ex descriptione et ex specim. origin. — A. major a. typica et (i. pallida Beck ex ple. i. c. — A. major f. vulgaris Pospich. 1. c. — A. major subspec. III. eii-major var. (i. vulgaris (Koch) Grinlzesco 1. c. 159, Sep. 94. — Planta vaüda, usque nietralis. Folia magna, 5 — 7-partita, segmentis lale oblanceolatis, grosse incisis vel inciso-serratis. Umbellae 2 — 3 cm lalae; bracteae involucrales flores fructusquc dr manifeste supe- rantes, 12 — 18 mm longae, 2 — 4 mm lalae. Calycis dentes ca. 1 Vi — 2 mm longi, petala subaequantes. Fruclus ad 5 mm longus. Im ganzen Verbreitungsgebiete der Varietät, vorzugsweise in niederen Lagen, scheint südlich der Donau und Sau nur noch sehr vereinzelt vorzukommen (nach Beck 88 Hermann WolfT. — Unibellirerae-Saniculoideac. noch in der llercegovina^ ; fehlt im Kaukasus. (Woloszrzak, Fl. pol. n. 637, Polen; Fl. exs. auslro-hung. n. 2101, I; v. Hayek, Fl. sliriac. n. 366, Steiermark; Fl. auslro- hung. n. 210i, II, Salzburg; Billot, Fl. Call, et Germ. n. 367; Schultz, Herb. norm, n. 61; llohenacker, Arzneipfl. n. 322; Fl. exs. bavar. n. 713, Bayern). Nota. Cl. Beck in Ann. Ilofnius. Wien X. (1S93; 4 99 A. rantinculifolia Reichb. f. candeni esse ac A. elatior Friv. putavit; mea opinione reclius ad A. major var. eu-major referenda est. subvar, 3. montana Stur emend, Grintz. I. c. 165, Sep. 100. — A. carniolica Baumg. En. stirp. Transs. I. (1816) 212. — A. major ß. alpcstris Ky. in Sched, ad pl. Transs. n. 297; Stur 1. c. 482; Grecescu, Consp. fl. roman. (1898) 238. — A. major ß. involucrata Andrä in Öslcrr. bot. Wochenbl. V. (1855) 289. — A. (jrucilis Schur in Oslerr. bot. Zeilschr. VIII. (1858) 22, nomen. — A. major a. alpestris ei ß. motitaiia Stur I. c. 482. — -1. transsilranica, A. dondiaefolia et A. microphylla Schui*, En. pl. Transs. (1866) 245. — Forsan huc A. alpina Brüggcr ex Grintzesco 1. c. 166. — Caulis ca. pedalis, raro ultra alla. Folia basalia parva vel mediocria, 4 — 6 cm lata, paullo ultra medium 3 — 5-parlila, segmentis obovatis vel oblanceolatis. Inflorescentia plerumque depauperala; umbellae 1 ' '2 — 2 cm latae; bracteae involucrales integrae, umb. vix superantes. Calycis dentes ovato-lanceolati, apice subulati, petalis parum longiores, 1 — 1 '/4 mm longi. Fructus 2'/ 2 — 3 mm longus. In den Karpathen die vorherrschende Form, Westgrenze am Rolenturmpaß, stellenweise Charakterpflanzc; Ostalpen (Fl. austro-hung. n. 2104, III. ex ple., Ober- Osterreich; v. Hayek, Fl. stiriac. n. 647); selten in den Westalpen. Ilerzynisches Bergland, hier wohl meistens in einer wenig typischen (Übergangs)- Form. — In den höhei'en Gebirgen vorzugsweise in der subalpinen Region, steigt in den Karpathen bis in die Knieholzregion. Nota i. Occurrunt liaud raro formae intermcdiac iiiler subvar. 3 supra accuralius des- criptas, nempe 1. forn)ae inter subv. carinthiacam et vulgarem (Groupe I. inrolucrata-rulgaris Grinlz. I. c, 16t, Sep. 99) (Paulin, Fl. carn. n. 519); 2. formae inter subv. vulgarem et mon- ianam (Groupe 11. vulgaris-mo7itana Grinlz. I.e. 165, Sep. 100) (Woloszczak, Fl. poloii. n.637; Reichenbach, Fl. germ. n. 758; Schultz, Herb. norm. n. 61 p. pte.). Nota 2. A. major ß. parn'ßora Soy.-Willem. Obs. s. cm longa, 2 — 10 mm lala; f. caulina reducla, vaginae ±: amplexicauli insidenlia, 92 Hermann WolfT. — Uinbelliferac-Saniculoideae. in lobos 3 — 5 anguslos, sul)integros divisa. Unibellae — 1 5 mm lalae; bracteac in- volucrales 10 — <5, florcs fruclusque usque dimidio superantes, albidae vel ± rubellae, oblanceolatae vel elliplico-lanceolalae, i: aciiminalae, inlegrae vcl antice obsolete serru- latae, manifeste reticulato-venosae, basi breviler connatae, 10— 15 mm longae, 2 — 3 mm latae. Flores pro genere pauci, plurimi (J*; pedicelli eorum vix scabriusculi, 5 — 6 mm longi; cal.vcis dcnles anguste ovati, brevissime acuminali, mucronulati, ca. \ imii longi; petala late obovata, ad basin subito cunealo-anguslata, lobulo inflcxo bre- viore, lataliusciilo, apice obtiiso et crenulato, dorso papilluloso instructa, sepalis aequi- longa; 11. fertiles: pedicolli dz 3 mm longi; scpala ut in fl. (^\ petala lobulo in- flexo saepius longiore et acutiore; st^li sepalis duplo longiores^ dcmum reflexi. Fruclus 3Y2 — ^ "1'^^ longus; juga omnia acqualitcr evoluta squamis aculis sursum spectantibus, inferne sacpe confluenlibus vel in medio lantum crislam aciilam vix inlerruplam for- nianlibus instructa; valleculae laeves vel nodulis minimis obsitae; vittae anguslae. Provinz der Apenninen: Abruzzen; apuanischc Alpen, bis zu 2800 m hoch steigend; blüht im Juli und August. Var. ct. genuina Grinlz. 1. c. 189, Sep. 12 4. — A. paucijlora Stur 1. c. s. str. — Foliorum basaüum omninum segmenta obovato- usque lineari-lanceolata, rt mani- feste serrata, 3 — 5 cm longa, 3 — 7 mm lata. Abruzzen: Gran Sasso d'Italia, Majella (E. et A. Iluet du Pavillon, PI. neap. n. 331; Schultz, Herb. norm. n. 1988; Porta et Rigo, It. ilal. 11. n. 33; Rigo, 11. ital. IV. n. 552; Dörfler, Herb. norm. n. 4891; Fiori, Bcguinot et Pampanini, Fl. ital. n, 588). — Campanischer Apennin, nach Grinlzcsco. Var. ß. diversifolia (Stur) Grintz. 1. c. — A. diveisifolia Stur 1. c. 497. — Planta gracilior. Segmenta foliorum basalium juniorum anguste linearia, obsolete serrata vel subintegra, ca. 2 — 5 cm longa, 2 — ^3 mm lata. Apuanische Alpen (Billot, Fl. Gall. et Germ. 11. 3397). i. Actinolema Fenzi. Actinolcma*) Fenzl, Pugill. pl. nov. Svriae et Taur. occ. (1842 16; Kndl. Gen. pl. Suppl. III. (1843) 81; Meisn. Gen. pl. II. (1843) 358; Boiss. Fl. orient. II. (1872) 831; Post, Fl. S.yria etc. (1896) 331; Drude in Kngl. et Pranll, Pflzfam. 111. 8. (1898) 138. — Astraniia Baill. Hist. pl. VII. (I88O) 2 41 ex pte. {Actinolcma}. Flores poljgami, centralis unicus ^ subsessilis, peripherici q^ pedicellali; calycis dentes foliacei, subpentagoni, 3 — 5-spinulosi; petala dr obtriangularia, ob coslam im- pressam cervice einarginata, in lobulum inflexum longum angustata; stj-lopodium (fl. ^ ) ap|)lanatuni, styli breves. Fructus ovoideo-oblongus, sessilis vel brevissime pedicellatus, a dorso leviter compressus; carpophorum obvium, reductum, mericarpiis adnatum; meri- carpia dorso valde convexa, semiteretia; juga 5 aequalia valde evoluta, spongiosa, dorso cristato-denlata, ad latera tuberculalo-nodulosa. Pericarpium ab endospermio non solutuni. Vittae intrajugales magnae, solitariae. — Plantae annuae caule apice 8 — 4-furcato, ramis pluries bifurcatis umbella sessili quacunque interjecta, foliis indivisis, unibellis simplicibus, paucifloris, primariis lateralibus longe superatis, bracteis magnis, foliaceis, in sicco dr diaphanis. Species 2 Armcniae et Asiae minori et Syriae propriae. Olavis specieruni. A. Bracteae involucrales usque 1 0 mm longae. Fruclus 5 mm longus. Juga dorso denlibus biseriatis instructa .... i. A. eryngioides. B. Bracteae usque 20 mm longae. Fructus 10 mm longus. Juga dorso dentibus uniserialis instructa 2. A. macrolema. *} Noiticn c voeibus axtU (radius) et iiXrjfttt (involucrum) coniposilum. Aclinolema. 93 ^. A. eryngioides FenzI, Pug. pl. nov. Striae el Taur. occ. (1842) 16, n. ;j3 et III. Taur. (1843) 67, t. < 2 ; Boiss. Fl. Orient. II. (1872) 831; Post, Fl. Svria etc. (1896) 331. — Planta glabra, in sicco glaucesccnli- vel albicanli-viridis, ca. us<|ue 2ö cm alta, saepius humilior. Caulis infernc sublcres, siipcine aliilo-aiigulosus, a basi vel mcdio palentissinic subcorymboso-ramosus, ramis angulosis, nudis vel remolissiine lolialis, in- ferioribus alternis, superioribus 2 — 3-furcalo-disposilis, apice bis (Icr) 2 — S-furcalo- ramulosus. Folia basalia s. a. haud numerosa, peliolo lato, ad busin versus in vaginam late scariosam 5 — 7-nerviam ainplexicaulem dilalato fulla; lamina oblonga vel obovala, ad basin sensim anguslala, rnarginc Icviter incrassato posteriore serrnla, anteriore subbi- crcnata, palmalo-5 — 7-nervia, nervis subtus scabridulis, reliculoso-vcnosis, 2 — 3 cm longa, { — 1 1 '2 cm lala; caulina et suffuicicntia et ramea basalibus similia sensim minora, brevius petiolata; propb^lla primaria 2 — 3 margine spinuloso-serrata, ceterum vix diversa vel 3-loba, cetera subpalmata, minora, Bractcae involucrales 5 — 6, oblongae vel obovalo- oblongae vel -rotundatae, oblusae, ad basin anguslatae ibique late scariosae, margine denticulalae, 3 — 5-ncrviac, nervis ulrinque prominenter reticuloso-venosis, vcnis palulis in spinulas breves denlium excurrentibus, in umbella lerminali dz I cm longac, i — 5 mm latae, ceterac minores, omnes umbellas longe supcranles. Flores viriduli, (;f i — 5; caljcis dentes subpentagono-cuneali, antice obtusi et 3— 5-spinulosi, 1 Yj — 2 mm longi, demum membranacei, pellucidi, lantum secus nervös viriduli; pelala ob- Iriangularia, lobulo inflexo simili acuminato vix brcviore instrucla, ca. I mm longa; 11. ^ sepala et petala quam in fl. (^ majora, ceterum vix diversa; styli demum scpala usque 2 mm longa aequantes. Fructus dr \ mm longe pedicellali. Syrische und kleinasiatischc Zone der mittleren Mediterranprovinz; armenisch-iranische Mediterranprovinz. Syrien (Gaillardot n. 2024; Kotschy, PI. alepp. kurd. n. 210, PI. Syr. n. 588); Assyrien (Noe); Mesop'otamien (Haussknecht; Aucher-Eloy, Herb. d'Or. n. 3619). Kleinasien (Sinlenis, It. or. n. 4146). Kurdistan (Sintenis, It. or. n. 676; Bornmüller, lt. pers.-turc. n. 1228, 1229); wächst auf Ackern, Triften, an steinigen Hügeln, blüht im Mai und Juni und reift die Früchte im Juli. 2. A. macrolema Boiss. Fl. orient. II. (1872) 832. — Planta speciei praeccdenti quoad habitum simillima, plerumque validior sed humilior, minus raiiiosa, ramis ab- breviatis vel raro elongatis et usque 20 cm longis. Foliorum inferiorum pctiolus lamina decun'entc manifeste alatus, basi in vaginam margine scariosam multinerviam expansus, dz 5 cm longus; lamina papyracea, oblonga vel ovato-oblonga vel obovata, margine infero intcgra, deinde serrala, antice crenato-dentata, 7 — 9-nervia, 3 — 7 cm longa, 2 — 3 cm lata; caulina et suffulcientia rameaque basalibus subconformia, minora, petiolo brcvi, basi subaurito fulta. Prophylla primaria terna, indivisa, argute setosn-serrata, cetera tripartita, lobis angustis, acutissimis, longe spinuloso-serratis, suprema parva, vix 1 cm longa. Bracteae involucrales 5 — 6 subaequales, subpetiolatae vel sessiles, obovatae vel oblanceolatae, obtusissimae, poslice late membranaceae, ut in spec. praeced. nervoso- venosae, in umb. terminali usque 2^/2 cm longae, 2 — 2' 2 cm lalae, cclerao minores, flores fructusque longe superantes. Flores (J^ 3 — 4; pedicelli s. a. 4 — 6 mm longi, piüs glanduliferis brovibus densiuscule obsiti; calycis dentes obovatö-cuneali, 3 — 5- spinulosi, basi bicallosi; petala elougato-cuneata, nervo crasso percursa, lobulo inflexo Iriangulari, aequilongo instructa, 1 mm longa; fl. ^ sepala et petala (juam in fl. (^ majora, ceterum vix diversa. Fructus maturus sessilis; stylopodium papillosum, margine '■renulatum; styli recti sepalis paullo brevlorcs; mericarpia ad faciem levilor exoavat.im i:ranulato-tuberculata; villae magnae. Kleinasiatischc Zone ta «iphonogama) 33t». 7 9g Hermann WolfT. — Umbelliferae-Saniculoideae. minora. Bracleae involucrales uniserialac, trienle vel usque medium connalae, inaequales vel rarius subaequales, e basi 4 — 5 mm lala sensiin longe angustatae, acutissimae, cuspidatae, majores usque lönmi iongac. Sepala ovato-triangularia, "';4 mm longa; pelala obovata vel oblonga, lobulo inflexo Iriangulari, dimidio breviore, acutissimo in- slrucla, ca. { mm longa; sl^li demum sepalis duplo longiores, erecti. Fruclus lale üvoldeus, a latere compressus, ubique squumulis rotundalo-dcpressis obsilus, S'/j ^^ longus; viltae depressae, interstitiis aequilongae. — Fig. 18-4 — C. Nordafrik anischc Hochland- und Steppenprovinz: Abessinien (Scbim- per n. 559, 848, 1241, Gaflat — Herb. Herlin; Sleudner s. n. — Herb. Berlin). — Galla-Hochland (Erlanger-Ellenbcck n. 1432, 1491); Gerdulla (Neumann n. 120 — Herb. Berlin). Wachst an feuchten Orten und in Gebüschen, steigt bis gegen 3000 m hoch; blüht im Januar und Februar. 4. A. longifolia E. Mej. in Dräge, Zwei pflanzengeogr. Dokum. 1843) 63. — A. amatymbiea Sond. in llarv. et Sond. Fl. cap. II. (186 1 — 62) 53 i ex ple. {el e\c\. ß. cordata). — Caulis stricte ereclus, profunde sulcatus, durus, inferne simplex et sat dense foliosus, superne ramis remotis, patulis, arcuatis auctus, apice 4-furcatus, ramo caulem continuante obvio, celeris semel vel bis c^fmose ramulosis, ca. usque 1 5 cm longis. Folia basalia obovato-oblanceolata antice oblusissima, ad basin versus valde sensim in petiolum brevem, margine nudum, 1 — 2 cm longum angustata, margine loto dense dentata vel serrata vel serrato-dentata, denlibus inter sese aequilongis vel ad petiolum versus crescentibus, 1 — 2 mm longis, in setam vel spinulam 3 — 5 mm longam excur- rentibus, cum petiolo 15-20 cm longa, superne ad A cm lata; caulina ca. 10 — 12, ima basal, subaequimagna vel saepe subito mullo minora, anguste oblanceolata, acu- minata vel superiora lanceolata, omnia it biauriculato-amplexicauli-sessilia, margine toto spinuloso-setosa, maxima ad 1 0 cm longa; fulcrantia summis similia, rigidiora et rigidius armata. Prophylla primaria ab illis vix diversa; cetera parva, saepius con- nata. Bracteae involucrales uni- vel it: manifeste biseriatae Iriente vel rarius ultra connatae , inaequales, majores Hneari-lanceolafae et acutae, minores sublineares et acutissimae, aut omnes angustae et acutissimae, quoad liberae usque 10 mm longae, basi usque 2V2mm latae. Capitula semiglobosa; sepala lalissime ovata vel semiorbicularia, obtusissima; petala obovato-oblonga, apice vix emarginata, lobulo inflexo breviore e basi latiuscula sensim angustato, acutissimo, plicato instructa, ca. 1 Vs mm longa; styli sepalis dimidio longiores. Fructus junior globoideo-cubicus, ubique granulato- rugidosus. Südostafrikanisches und südafrikanisches Küstenland: Britisch- Kaffrarien: Zwischen Zandplaat imd Koingha (Herb. Drege!). — Natal, Berg Frere (Schlechter n. 6407); bei Gillits' (Wood n. 7197, 9790); District Alexandra (Rudalis n. 200, 241; 0. Kuntze s. n. — Herb. Berlin). — Pondoland (Bachmann n. 935, 942; Beyrich n. 81). — Ost-Griqualand, Clydesdale, an feuchten Berg- abhängen (Macowan et Bolus n. 1277). — Transvaal, Houtboschberg, um 2100 m (Schlechter n. 4*24 — Herb. Schlechter); blüht von Dezember bis April. 5. A. congesta Schlechter et Wolff nov. spec. — IManta ca. 25 cm alla valida, conferta. Caudex brevis crassus, rosiduis foliorum demorluorum dense circumdalus, radicibus numerosis subnapiformibus elongatis instructus. Caulis plerumque solitarius raro 2, sulcatus, inferne simplex et remote foliatus, apice 5- — 7-furcatus, ramis ahbre- vialis, confertis, crassis, sulcatis, dr 4 cm longis, semel (3- — )4-furcalo-ramulosis, infra in- florescentiam terminalem ramis paucis auctus. Folia basalia sat numerosa, erecta, oblongo- oblanceolata, apice brevitcr acuminala, ad basin versus sensim in petiolum laminam aequantem vel breviorem. planum, latiusculum anpusiata, cum petiolo ad 1 5 cm longa, superne 1 ^ '2 cm lata, margine toto remote (et obsolete) serrata, serraturis dcpressis, antice apiculato-selosis, setis patenlissimis, 4 — 6 mm inter sese remotis, 3 — 4 mm longis; caulina inferiora sessilia vel ul in petiolum angustata, quam basalia vix minora, mbrgine longe setoso-spinulosa, cetera subito minora, sessilia, lineari-lanceolala, acuminala, acuta. Inflorescentia valde conferta; capitula majuscula; bracteae involucrales triente connutae, Alepidea. 99 inaequales, majores anguste ovatae, acuminatao. 5 — 6 mm longae, ad 4 mm latae cum minoribus angusle triangulaiibus, uculissimis alternanles, 3 — 5-nerviae. Sepala per- parva, ovata, oblusa, breviter apiculala; petala non visa. Fructus obovoideus, ad basin manifeste altenuatus; mericarpia dorso valde convexo squamis depresso-rolundalis longi- tiidinaliter seriatis (secus vittas nullis) obsita, ad faciein late obovatam laevia; vittae inagnae inlersliliis breviores. Deutsch-Oslafrika: Wanege-Hochland, im Gebiete des Vulkans Ngurue, 24—2600 m ü. M. (Jäger n. 266 — Herb. Berlin). 6. A. cirsiifolia Schlechter et Wollt nov. spec. — Planta sat gracilis usque 30 cm alta. Caulis tenuis, inferne paucifoliatus (6), superne ramis paucis (4) brevibus instructus, apice 4-furcato-ramosus, ramis lenuibus, zb 4 cm longis, r. caulem conti- nuante obvio, simplici, ceteris semel vel bis pjmose 3-furca(is. Folia utrinque glauccscenti- viridia, basalia subnumerosa, rosulala, petiolo angusto subplano 2 — 4 cm longo fulta; lamina supra glaucescens, sublus glauca, anguste spalhulata, apice obtusa, ad petiolum versus sensim anguslata, margine tolo irregularitcr profunde serrala, serraluris remolis, laliusculis, in setam aequilongam excurrentlbus, haud raro setis longis interjectis auctis, crasse costata et nervosa, ö — 6 cm longa, cum serraturis =b \ cm lata; fulcrantia similia, sessilia. Prophylla primaria minima, paucisetulosa, zh 3 mm longa, i — 2 mm lata, cetera vix conspicua. Ciipitula parva 3 — 4 mm lata; bracteae uniseriatae, usque ad medium connatae, inaequales, majores ovatae ö — 6 mm longae cum minoribus lanceolato- triangularibus alternantes, omnes breviter acuminatae, acutae, mucronulatae. Sepala brevissima. triangularia, acuta; petala late cuneata, cervice leviter emarginata, lobulo inflexo angusto, linguiformi, acutissimo, aequilongo inslructa, 1 Y3 mm longa; ovarium s. a. obsolete squamulosum. Südost- und südafrikanisches Küstenland: Ost-(iriqualand, an Felsen am Toitoa-Flusse, in einer Höhe von 3T00' (Schlechter n. 6375 — blühend im Januar — Herb. Schlechter). 7. A. Woodii Oliv, in Hook. Ic. pl. 2. ser. V. 3. (188 4) 42, t. U52. — Planta sal robusta, usque 75 cm alta. Caulis solitarius, stricte erectus, paucifoliatus, superne ramis (4 — 5) remotis, divai'icatis, usque 15 cm longis instructus, apice 5 — 6-furcatus, ramo caulem continuante obvio, ceteris divaricatis, tenuibus, semel usque subter 3- lurcato-ramulosis. Folia basalia conferta; petiolus quam lamina pluries brevior, latis- sime vaginatus, margine nudus; lamina fol. vetustiorum oblongo-oblanceolata vel -ob- ovata, fol. juniorum eximie late spathulata, apice obtusa vel obtusissima, in fol. vetustioribus margine toto densissime spinuloso-denticulata, denticulis quam spinulae pluries brevioribus, minimis, in fol. junioribus eximie spinuloso-setosa, usque 10 cm longa, supra medium -i'/a — * cm lata; caulina 3 — 5, inferiora bas. similia vel ob- lunga, cetera lanceolata, acuminata et remote spinuloso-dentata; fulcrantia parva, ramis permulto breviora. Inflorescentia ample subcorymboso-panniculata; prophylla omnia parva, basi connata, integerrima vel dente uno alterove inslructa. Capilula omnia longe pedunculata; bracteae involucrales ad 10, subbiseriatae, usque ad medium connatae, inaequales, majores obovatae, obtusae vel obtusissimae, vix apiculatae cum minoribus deltoideis, acuminatis alternantes, 3 — 5 mm longae et dz 3 mm latae; sepala brevissima, late triangularia, breviter mucronata; petala non visa; styli crassi. deraum sepalis dimidio longiores et erecti. Fructus obovoideo-globosus, 2Y2 — 3 mm longus: mericarpia 'iorso valde convexa, ad faciem latiuscula, transversim ovalia vel semiorbicularia, ubique lireviter squamulosa; vittae applanatae quam interstitia breviores. Südafrikanisches und südostafrikanischos Küstenland: Natal, bei Byrne in einer Höhe von 1000 111, blühend im November (Wood — das Elxemplar von mir nicht gesehen); am Umzimhlava-Flusse, um 1500 ra (Schlechter n. 6660 — blühend im Januar — Herb. Schlechter). 8. A. Baurii 0. Ktze. in Revis. gen. pl. Hl. l. (1898) 111. — A. ciliaris var. Bauri 0. Ktze. 1. c. HO. — Planta sat gracilis usque 60 cm alta. Caulis lenuis, leviter sulcatus, simplex, remote foliatus, apice 3 — 5-furcatus, ramis tenuibus 7» 100 Hermann Wolfl". — Umbciliferae-Saniculoideae. semel vel bis 2( — 3)-furcalo-ramulosis, ad 8 cm lougis, ramis infralerminalibus 3 — 5 rcmolis, celeris subaequilongis auctus. Folia basalia s. a. pauca, obovalo- vel ob- lunceolalo-spathulata, oblusa, apice breviler acuminala , ad basin versus sensiin in peliolum perbrevem latum angustala et cum eo usque 9 cm longa, 2 — 3 cm lala, mar- gine toto dense et aequaliter cilialo-seloso(-denticulata , setis 4 — 5 mm longis; caulina 4 — 5 parva, ima oi)longa vel omnia linearia, sessilia, acuminala, acuta. Proplivlla pri- maria ovala vel lanceolala, basi connala, apice acutissima, margine longe selosa, usquo 7 mm longa; cetera minima, longe connala, margine nuda. Capilula 3 — 4 mm lata: bracleae florales 5 — 7 uniseriales, usque ad medium vel minus connalae, subaequales, ovalae, breviler longiusve acuminalae, aculae, 4 — 5 mm longae, basi ± 3 mm latae, rarius minoribus, angusle deltoideis, acutis inlermixtis. Sepala anguste triangularia vel lineari-lanceolata, acuminala vel apiculala, •/2 mm longa; petala non visa. Fructus juvenilis ovoideo-globosus, a lalere manifeste compressus, infra sepala squamis paucis ih obsoletis inslructus, cclerum laevis, 2 mm longus. Vitlae rotundae, conspicuae, quam inlerstitia 2 — 3-pIo angustiores. Südostafrikanisches und südafrikanisches Küstenland: Britisch Kaf- fraria, Bauja, auf feuchten Wiesen um 2000' (Baur n. H6 — blühend im März — Herb. Berlin). — Ost-Griqualand, an felsigen Abhängen bei Kokstad (Macowan et Bolus, Herb, auslro-afr. n. 1275 — blühend im Dezember — Herb. Berlin). 9. A. natalensis Wood et Evans in Journ. of Bot. XXXVII. (1899) 255. — Planta sat gracilis, ca. usque semimetralis. Caulis solilarius (raro 2), lenuis, inferne simplex et remote foliatus, apice 3 — 4-furcatus, ramis semel vel bis trifurcato-ramulosis, 5 — 8 cm longis, infra inflorescentiam terminalem ramo uno alterove auctus. Folia basalia subrosulata, ca. 7 — 10, erecla, oblanceolalo-spalhulala vel angusle oblanceolata, ad apicem acuminala, acuta, ad basin sensim in peliolum V2~2 cm longam angustala, margine toto dcnsissime setoso-denticulata, setis rigidis, patentissimis, 3 — 3 mm longis, cum petiolo 4 — 6 cm longa, supra medium =b i ','2 cm lata; caulina ima subito quam bas. mullo minora, omnia semiamplexicauli-scssilia, lanceolala vel sublinearia, acumi- nala, setoso-ciliala vel obsolete seloso-serrata, 1^/2 — 6 cm longa, basi 3 — 4 mm lala. Inflorescentia sat depauperata; prophylla primaria a fol. sum. vix diversa, margine nuda vel parce ciliala, cetera minima, ± connala. Capilula s. a. 3 — 4 mm lala; bracleae involucrales trienle connalae, sub- vel inaequales, majores ovalae vel ovalo- lanceolalae, breviler acuminalae, aculae, brevissime mucronalae, ad 7 mm longae, basi 2V2 — 3 mm latae, minores trianguläres, aculae. Sepala lale ovala, obtusa, apiculala; petala non visa. Fructus obovoideo-globosus, basi manifeste attcnuatus, ca. 2^/4 mm longus: mericarpia dorso valde convexa, infra sepala paucisquamosa, ceterum laevia et älabra, ad faciem lalam planam laevia, transvcrsim subsemiorbicularia vel lale penta- gona; vitlae majusculae inlersüliis aequilongae. Natal: Karkloof ränge, 1500 m (Medley Wood n. 6243; nicht gesehen); auf dem Berge Gilboa bei Byrnetown, 4 — 5000' ü. M. (Medley Wood n. 6213 — blühend im Februar — Herb. Schlechter); Dislrict Alexandra, Fairefield, Dumisa (Hudalis n. H93 — blühend im Oktober — Herb. Berlin^ — Transvaal: Hoogcvcld (Schlechter 8. n. — Herb. Schlechter); Modderfontein (Conrnth n. 321 — an feuchten Stellen — Herb. Schechler). 10. A. angnstifolia Schlorhlcr ol Wolff nov. spec. — Planta gracilis scnn- metralis. Caulis stricte ercclus, lenuis, remote foliatus, apice 5-furcatus, ramis semel (2 — )3-furcato-ramulosi8, db 8 cm longis, infra inflorescentiam terminalem ramis 2 — :\ brevibus auctus. Folia basalia aubnumerosa, erecla, lineari-spathulala, apice acu- minala, ad basin versus valde sensim in peliolum anguste alatum. basi subito et lato vaginantem, laminam aequanlem vel ca. duplo longiorem angustala, margine toto obsol'-lo serralo-crenata vel subcrenata, crenis depressis, obtusissimis, in setam ad 4 mm loni:ani excurrentibus, vel saepius cilialo-setosa, cum petiolo 10 — 15 cm longa, superne 5 — 8 mm lala; caulina sessilia, anguste oblanceolata, acuminala, margine setosa. Prophylla pri- naaria vix a fol. sum. diversa, basi breviler connala. setosa, cetera minora, longiuv Alepidea. {Q\ connata, margine nuda. Capitula parva; bracteae involucrales obsoiele biseriatae, bre- viter tanlum connatae, inaequales, majores ovato-lanceolatae, acutae, dz 6 mm longae, basi 3 mm iatae cum minoribus sublriangularibus acutissimis alternantes. Sepala late ovata, breviter acuminala, submucronulutu; pelala non visa. Fruclus juvenilis lurbinato- obovoiileus, manifeste et crasse jugatus, infra sepala transverse ruguioso-squamulosus, practerea ut Enjmjii frurtus squamis lateralibus instruclus; mericarpia ad faciem ob- solete ruguloso-granulata; vitlae anguslae (piam interslitia mullo breviores. Transvaal: An feuchten Stellen um Kl. Olifant-Hiver (Schlechter n. 4034 — blühend im Dezember — Herb. Schlechter); Hoogeveld bei Slauderton (VVilms n. 666 — blühend im Dezember — Herb. Berlin). i I . A. longiciliata Schinz insc. — Planta sat gracilis, ca. usque semimetralis. Caulis strictus, tenuis, sat remole foliatus (lir 10), inferne simplex, apice 3 — 4-furcatu8, ramo caulem continuante obvio, ceteris tenuibus, ih 8 cm longis, semel vel bis 5l( — 3)-furcatis, infra inflorescentiam terminalem raniis I — 2 abbreviatis, subsimplicibus auctus. Folia ba- salia subnumerosa (±: 10), subrosulata; petiolus perbrevis, latiusculus, nudus vel margine setulosujs, in vaginam brevem perlalam expansus, vix \ cm longus; lamina late spalhulato-obovata vel oblanceolalo-obovata, apice obtusa vel obtusiuscula vel bre- vissime acuminata, ad biisin breviter angustata, margine loto dense longeque ciliato- setosa, setis subaequilongis 5 — -8 mm longis, setulis uiulto minoribus singulis vel binis interjectis, 4 — 5 cm longa, 1 •/2 — 2 cm lala; caulina perparva basi subslipulato-biaurita sessilia, anguste lanceolata, acuminata, dense ciliato-setuloso-serrata. Bracteae involu- crales fere usque ad medium connatae, inaequales, majores ovatae vel lanceolatae, longiuscule acumiuatae, acutae, cum minoribus triangularibus acutissimis alternantes. Sepala anguste lanceolata vel triangularia, acuminata, mucronala; pelala non visa. Fructus liaud maturus cubiformi-globosus, zh: compressus, superne obsolete squamulosus, inferne sublaevis, 2V2 ^^ longus. Südostafrikanisches u. südafrikanisches Küstenland: Ost-Griqualand: Auf dem Berge Insiswa bei 2200 m (Schlechter n. 6472); Natal: Inanda (Reh- man-n n. 8397); blüht im Dezember und Januar. 12. A. Schlechten Wolff nov. spec. — Caulis ca. semimetralis, stricte ereclus, inferne simplex et remole foliatus, apice 4 — 6-furcatus, ramo caulem conlinuante obvio, ceteris divaricatis, ca. 1 0 cm longis, semel vel bis trifurcato-ramulosis, infra inflorescentiam terminalem ramis pluribus, 3 — 7 cm inter sese dislanlibus, patulis, arcualis, aequilongis et cum rarais terminalibus inflorescentiam amplam subcorymbosam formantibus instructus. Foliorum basalium petiolus subplanus 3 — 4 mm latus, sensim vaginans, pauci- et crassi- nervius, laminam dr aequans vel dimidio longior; lamina obovata, ovalis vel ovali-obovata, antice obtusa vel brevissime acuminala, basi rolundata vel breviter in petiolum transiens, margine toto dense ciliato-setosa vel setoso-denticulala, setis 5 — 7 mm longis, paten- tissimis, costa et nervis supra subinconspicuis, subtus manifestis, 3 — 5 cm longa, 1^4 — i cm lata; f. caulina 3 — 5 sessilia, lineari-lanceolata, acutissima, basi dense, ceterum remotius spinulosa, 2 — < V2 cm longa, basi 4 — 3 mm lata. Prophylla primaria fol. summis similia, rigidiora, cetera ±: connata. Capitula majuscula; bracteae involucrales triente connatae, inaequales, majores ovatae vel ovalo-lanceolatae, longissime acuminatae, subpungenti-acutissimae, 5 — 7 mm longae, basi 3 — 4 mm Iatae cum minoribus, an- guste deltoideis, acutissimis alternantes, aut omnes longe acuminatae, aculissimae. Se- pala late ovata, obtusa, abrupte breviter mucronulala; pelala oblanceolata, lobulo in- flexo brevi, aculo instructa, \ Y2 nam longa. Fructus (ovoideo-) globoideus, basi obtusus, ubique squamis divaricatis, acuminatis subechinulatus; mericarpia ad faciem latiusculam applanalo-squamulosa, transverse semiovalia; vittae magnae interstitiis aequilongae; semen profunde sulcato-quinquestellalum. Südostafrikanisches Hochland von Oranje und Transvaal: Transvaal: Lydenburg, zwischen Middelburg und dem Krokodilflusse (Wilms n. 567 — Herb. Berlin); am Kl. Olifant Hiver (Schlechter n. 40 44 — Herb. Schlechter); wächst auf Grasflächen und blüht im Dezember. 102 Hermann WolfT. — Utnbelliferae-Saniculoideae. 13. A. calocephala Schlechter et WolfT nov. spec. — Planta ex unico specimine sat robusta, 20 cm alla. Caulis solilarius, teres, sulcatus, simplex, apice incoinplete bis dichasialiler divisus, ramis 1 0 cm longis. Folia basalia subnumerosa, petiolo lamiDam dr aequante, piano, 4 — 6 cm longo fulla; lamina elliplica, ad basin et ad apicem versus aequaliter anguslata, apice acutiuscula, 4 cm longa, raedio 1 * 2 ^"^ '^^^> niargine tolo salis dense et aequaliter spinuloso-dentata vel -denlato-serrata, dentibus basi i — 2V2 m™ latis, cum spinulis 4— 5 cm longis; caulina subito minora 3, linearia, semiamplexi- cauli-sessilia, acutissima, 2 — i ^ 2 cm longa. Prophylla fol. caulin. minora; bracteae involucrales dz 1 2, sublus sordide, supra dilute fulvae, in vivo ex collectore albidae. usque ad medium et ultra connatae, subaequales vcl minoribus nonnullis interjectis, quoad liberae omnes anguste trianguläres, acutissimae, usque \ 0 mm longae, basi usque 4 mm latae. Capilula 1 0 mm lata -(generis maxima); sepala brevissima, triangularia, acuta; petala non visa. Fructus junior obovoideo-pyriforniis, ±: compressus, ad basin manifeste attenuatus, infra sepala obsolete squamuiosus, ceterum granulalus, ca. 3 mm longus; vilae angustae. Natal: Drakensberge, um 3200 m ü. M. (Thode n. 24 — blühend im Februar — Herb. Schlechter). 14. A. Oalpinii Schlechter et WolfT nov. spec. — Planta sat gracilis, glauces- cens, dz 30 cm alta. Ilhizoma crassum, simplex vel binatum. Caulis tenuis, sulcato- angulosus, scapiformis vel a basi remote ramosus, ramis patulis usque 25 cm longis, apice 3-furcatus, ramis usque \ 5 cm longis, bis usque quater cymose ramulosis, ramulis i — 3 cm longis. Folia basalia dense rosulata, petiolo subplano, basi latissime vagi- nanle fulta; lamina anguste vcl lineari-spathulata, apice obtusa vel breviter acuminala, ad basin versus vix angustata et sensim in peliolum transiens vel basi angusta ± rotundata, margine toto obsolete et i-emote serrata, dentibus ad petiolum versus minoribus, Omnibus in setulam ciliiformcm 4 — 5 mm longam productis, usque 5 cm longa, superne 5 — 6 mm lata; fulcranlia (si adsunt) bas. similia, minora, sessilia. Inflorescenlia laxa; prophylla primaria linearia, acutissima, 5 — 8 mm longa, paucisetulosa; cetera minima. Capitula parva 3 — 4 mm lata. Bracteae involucrales subbiseriatae, triente connatae, inaequales, majores ovato-lanceolatae vel lanceolatae, acuminatae cum aliis multo minoribus, triangularihus. acutissimis altcrnantes; sepala trianguiari-ovata, acuminala, subacuta; petala anguste obovata, cervice truncata et vix emarginata, lobulo inflexo aequilongo e basi lala sensim anguslato, apice acuto obsolete denticulato instructa, i '/j mm longa. Ovarium juvenile ubique granulatum. Östliche Kapkolonie: Berge bei Queenstown, um 1500 m (Galpin n. 1770 — Herb. Schlechter). 15. A. setifera N. E. Brown in Kew Bull. (1896) 161. — Caulis solilarius (raro 2), scabriusculus vel puberulus, stricte ercclus, simplex, densissimc foliosus, raro inferne nudus, apice 5 — 6 furcatus, ramis abbreviatis, breviter semel vel subbis 3-furcato-ramulosis, 4 — "5 cm longis, rarius insuper rämi infraterminales abbreviati 2 — 6 obvii. Foliorum basalium petiolus anguslus et canaliculalus vel smono- cot^Ioideo«. c(. Caulis sat validus, saepissime solitarius, ascendens vel erectus (elatus), superne ramosus. Inflorescentia ter- minalis primo pleio- dein dichasium formans. I. Species Americae borealis. \. Folia caulina numerosissima, antice triloba; bracteae tricuspidatae Sect. XIII. Aromatica Wollt. 2. Folia caulina remota vel nuUa. * Folia caulina (superiora) palmato- 3 — '-partita, segmentis spinuloso-serratis, Bracteae florales integrae. Species imprimis texanae . . Sect. XIV. Diffusa Wolfl". ** Folia caulina nuUa vel subsimplicia . . . Sect. W . Indiana WollT. II. Species Americae centralis et meridionalis et Australiae. 1 . Folia pinnatifida (rare bipinnalifida). Bracteae in- volucrales rigidae, subulatae, acutissimae; florales similes, flores superantes. Capitula coma nuUa instructa vel bracteis summis comata. * Bracteae involucrales rigidissimae, subulatae, acutissimae; florales similes, flores ± supe- rantes. Capitula colorata haud vel bracteis summis comata. Species chilenses et austra- lienses Sect. XVI. Rostrata WoIfT. ** Bracteae involucrales rigidae vel rigidulae, lanceolatae; florales flores non superantes. Capitula receptaculo elongato late tripartito eximie cornuta. Species mexicanae . Sect. XXI. Mader ensia Wol ff. 2. Folia indivisa, margine varie incisa. * Plantae annuae, humiles gracilesque; species chilenses Sect. XVII. PuloheUa WollT. ** Plantae perennes. f Caulis brevissimus plurifurcatus, ramis pro- stratis, capitulis monochasialiter dispositis, aut plantae pluricaules, caulibus subprostratis, cymose ramosis. Species mexicanae et guatemalenses Sect. XVIII. Reptantia Wolff. Eryngium. 109 ff Gaulis ib elatus, usque inelralis (tanturn in E. carlinae saepe subnullus), plurifiircalus, raniis repelife cymoso ramulosis; raro bre- vissimus sed simplex ei monoccphaliis aul dr elongaliis et inferne subbis trifun-aliis. (3 Folia subilo petiolata, basi cordata vol raro ovata Secl. XXII. Petiolata Wolff. OO Folia sensim in petiolum longuni vcl brevem anguslata. /\ Folia imprimis subliis subunicostala. Bracteae involucrales virides, vix rigidnlae. angustae Sect. XXIll. Serrata WolfT. /\,,^ Folia in parte media angusla Jongi- tudinali cum petiolo ± manifeste fistulosa ibique anguste parallclinervia. Caulis perbrevis et monocephalus .vel zt elongatus et inferne semel (ra- rissime bis) Irifurcatus, ramis zh elon- gatis. Species alpinae andinae et mexicanae Sect. XXIV. Stellata WolfT. A/\A Folia nervis paucis vel subnumerosis in aream angustam vel latiusculam dispositis percursa. Inflorescentia repetite cjmosa. D Bracleae involucrales rigidae, in- ciso-serratae (raro integrae),supra nitenti-albidae. Capitula nigri- canti-violacea, semper receptaculo ultra capitula elongato comata; in una specie {E. comosum) folia basalia saepe pinnatifida Sect. XXV. Carlin iformia Wolff. □ G Bracteae involucrales angustae, virides, saepe brevissimae; florales flores superantes vel eis breviores. Capitula coma vera non instrucla. Sect. XXVI. Poetida WolfT. ß. Gaules saepissime plures tenuissimi vel tenues pro- slrati, primo semel vel bis dichasialiter divisi, dein in monochasia saepe elongata producti. Capitula cylindrica; bracteae involucrales parvae; fructus quoad squamas ad »Isophljclidia« pertinentes .... Sect. XX. Flaccida Wolff. b. Folia usque ad laminain elongalam anguslam vel latam et vaginam saepissime eximie evolutam reducla. Nervi pai'slleli vel in foliis dr lanciformibus leviter divergentes, aut in aream mcdianam anguslam vel latam dispositi. Species eximie »monocotjloideae«, pleraeque austro- americanae. a. Folia obovato-rotundata usque oblongo-linearia; nervi in aream latam dispositi vel leviter divergentes. In- florescentia depauperata. Capitula colorala, globosa usque ovoidea; fructus quoad squamas ad »Helcro- phljctidia« pertinentes Sect. XXVII. Sanguisorbiformla Wolff. ß. Folia dr elongata ; nervi subparalleli vel leviter diver- gentes vel ex area parallelinervi parum evoluta leviter 110 Hermann Wolff. — Ümbelliferae-Saniculoideac, divergentes. Capitula cylindrica; bracteae involucrales haud vel vix prominentes. Fructus quoad squamas ad »Isophlyctidia« pertinentes Sect. XXVIII. Ebracteata Wolff. y. Folla subaequilata vel superne zb dilatata, nervis in aream eximiam plerumque latam disposiüs percursa, juxta marginem manifeste reticulato-venosa. Fructus quoad squamas ad -Heterophl_yctidia« pertinentes . Sect. XXIX. Areata WolfT. d. Folia aequaliter unguste linearia vel e basi lala sen- sim angustata (usque sesquimetralia) vel usque at me- dium et ulli'a aequilata, dein angustata, nervis paucis vel numcrosis eximie parallelis instructa , aut folia supra partem basalem angustiorem ensiformi-dilatata et nervis leviter divergentibus percursa. I. Capitula magna; bracteae involucrantes longe promi- nentes, angustissimae vel lanceolatae, rigidissimae. Folia plerumque lata et valde elongata, margine dentibus spiniformibus latitudinem laminae longi- tudine superantibus. Plantae plerumque validae, elatae; species mexicanae Sect. XXX. Spinescentia Hemsl. 11. Capitula mediocria vel parva; bracteae involucrales vix vel parum prominentes rigidae vel rigidulae. Folia angustissima usque latissima, aequilata vel raro supra partem inferiorem angustam ensiformi- dilatata, margine setosa vel spinulosa vel breviter spinosa, perraro inermia. Fructus quoad squamas ad »Heterophlvctidia« et ad »Gymnonota« pertinentes; species imprimis Amer. austro-orientalis. Sect. XX.Xl. Pannioulata Wolff. b. Folia omnia fistulosa. a. Folia brevissima, juniora saepe superne applanata; planta >reptans«; species mexicana . . . Sect. XIX. Pilularioidea Wolff. ß, Folia elongata '.plantae erectae. I. Inflorescentia repetite cjmosa. Foliu rigidissima haud septata, pimgenti-acutissima; t^pecies bra si- nensis Sect. XXXIl. Goyazensia Wolff. H. Inflorescentia valde depauperata; caulis mono- cephalus vel trifurcatus. Folia flaccida septata; species chilenses. Sect. XXXIII. Pseudojuncea Wolff. B. Fruticcs (ai-bores h»imiles?) Sect. XXXIV. Fruticosa Wolff. Sect. I. Chamaeeryngium Calest. Chamacerjingium [Gliamacryngus] Calest. in Webbia I. (1905) 121 (Sect. III.). — Planta gracilis annua erecfa. Folia basnlia vetusliora indivisa, juniora obsolete crenalo- lobata, omnia parva, lenuia. Inflorescentia amethystina. Bracteae florales quadri- cuspidatae (cuspes quarta dorsalis). Species unica regionis mediterraneac maxime occiden- talis \. E. tenue. Chamaeeryngium slclll eiin-n isolierten Typus dar, dessen n&lierc Vcrwandlschall nur schwer zu erkennen ist. Vielleicht ist dieselbe bei der Sect. Plana tu suchen (cf. E. trieuspi- daitim). Durch die oigontümlichen Blütenbraktcen weicht die Sektion von allen anderen ab. \. E. tenue Lam. Encycl. melb. Bot. IV, (1797) 755; Dcsf. Fl. allant. II. («798) 287; Brot. Fl. lusil. I, (1804) 418: Delar. Eryng. Bist. (1808) .38; Spreng, in Rom. et Schult. Syst. veg. VI. (<880) 325; Ilffgg. et Link, Fl. port. II. («820) 377; DC. Prodr. IV. (1830) 92; Gay in Ann. sc. nat. 3. ser. IX. Bot. (1848) 158; Boiss. Voy. Eryngium. 1 1 1 bot. Esp. (<839— 45] 237; L.in:.'. in Willk. et Lange, Prodr. fl. hisp. III. (<874) 8; Herb. Willd. n. 5578, fol. 4 — 4 - E. pusillum L. Spec. pi. ed. i. (1753) 233 et ed. 2. (1762) 3 n, quoad pl. Iiisp — E. pnmilum Cliis. Har. stirp. Hisp. (1576) 455 et ic. pg. 456, io. reilerala apii amphibischen c Lebensbedingungen angcpasst und zeigen darin viel Lbereinslinimen- Bs mit zahlreichen nordamerikanischen Eryngien. 2. E. Barrelieri Boiss. in Ann. sc. nat. 3. ser. Bot. I. (1844) 125 et in Fl. ient. II. (1872) 821; Gay in Ann. sc. nat. 3. si-r. Bot. IX. (1848) 175; Godr. in Pen. et Godr. FL France L (18i8) 753; Caruel in Pari. FL ilaL VIII. (1889) 209; ilL in BatL et Trab. Fl. de l'Alger. IL (1888) 338; Post, Fl. Syria etc. (1896) 330; 1)2 Hermann WolfT. — Umbelliferae-Saniculoideao. Rouv el Caiii. in Uouv et Fouc. 1"J, l'iuuce VJl. (490ly 215. — E. pusilhmi I.. Spcc. pl. ed. I. (1753) 233, ed. 2. (1762) 327; Laiii. Encjcl. melh. Bot. IV. (1797) 757; Desf. Fl. atlanl. I. (1798) 223; Willd. Spec. pl. I. 2. (1798; 1357; Delar. Evyng. Hist. (1808) 44, var. .4 et D, t. 16; Ten. Fl. iiap. I. (1811 — 15) 119; Tratt. Ausgem. Taf. Archiv. Gewäclisk. II. (1813) t. 191; Spreng, in Rom. et Schult. Svst. veg. VI. (1820) 3 2 4; 1)C. Prodr, IV. (1830)91; Bertol. Fl. ilal. III. (1837) 105; Moris,' FI. sard. II. (1840 — 43) 168; Guss. Fl. sicul. syn.| I. (1842) 304, aulor. omn. exclud. cxcltis.; Herb. Willd. n. ü573. — E. pusilhtm planum Mutoni Lob. Slirp. Hist. (1576) 491 cum ic. pg. 490; Fig. 20. Eryngium Barrelieri Boiss. A Habitus pl. florentis, — B Planta junior aqua sub- nicrsa. (Icon. secundum Glück, Biol. u. morpliol. Untersuch. HI. [19H] 389. ^^^ rciteratac). idem cum icone eadem npud autores mullos antelinn. — E. planum minus C. Bauh. Pin. (162 3) 386 cum ic. Lobel. — E. pumilum pohjirhixon Barr. Ic. (1714) 62. l. 1247. — Planta 10 — 30 cm alta; rhizoma breve, radicibus numcrosis funiformibus inslruclum. Gaules 1 vel raro plures, simplices vel reniote ramosi, apice semel usque sexies bifurcali, in bifurcationc quaque capitulo subsessili inlerjecto aucti. Folia basalia plantae florentis pauca, cum caulinis infcrioribus subabrupte in petiolum alatum, lami- uam aequanteni vel longioren» anguslata, oblongo-Ianceolata vel oblanceolala, apice ob- tusa, margine spinuloso-dcntata vel -serrata, rarius imprimis in fol. junior, subintegra, 7 — 9-nervia, cum petiolo usque 15 cm longa, medio dr 2 cm lata; fulcrantia et pro- ph^Ua primaria Iriparlita, secundaria indivisa. Bracleae involucrales rigidae, lineares Eryngiuro. 1 1 3 vel angustc iineari-laaceolalae, apice pungenti-aculissimac, subtus sublriquclro-carinatae, basi paucispinulosae, ccterum obsolete serratae vel subintegrae, 3-nerviae, 2 — 3 cm longae; florales e basi lata subulatae, rigidae, aciilissimae, integrae vel inferne biden- latae. Sepala late ovala, apice oblusa, breviter mucronata; pelala spalbulata, in lobulum inflcxum subaequilongum, diniidio angusliorem, apice oblusum ibiciue crenulatum an- gustata, ca. P/4 mm longa. Fruclus subluibinalus, ± 5 mm longus; mcricarpia tolo dorso squamis vesiculosis acutis, calycinis subbiserialis majoribus, laleralibus subquadraüs vel oblique lanceolalis, conimissuralibus nuliis oblecla. — Fig. 2 0. Mittlere, ligurisch-tyrrhenische und südliche Medilerranprovinz, gern in der Nahe des Meeres an morastigen Stellen oder an solchen, die im Winter über- schwemmt und nachher morastig, feucht oder auch ganz trocken sind. — Syrien (Blanche, Tripoli u. 935). — Mittel- und Süditalien: In den Maremmen von Toskana, so z. B. bei Pisa (Herb. Univ. Pisa s. n.) und Romano (Sümpfe von Mac- carese); Puglia; Calabrien und Basilicata, nach Tenore, Gussone und Caruel. — Sicilien (Todaro, Fl. sicul. n. 1231). — In Sardinien ziemlich verbreitet (Müller, Un. ilin. ann. 1827; Ueverchon, PI. Sard. n. 244; Soc. dauph. ser. 2. n. 6G2; .\scherson und Reinhardt; Glück und Poeverlein). — Corsika, bei Bonifacio (Kralik, PI. cors, n. 596) und nach Caruel bei Vico. Tunis (Cosson, Barrat te et Duval, Mission bot. Tunis. \i 888] s. n.). — Algier (Balansa, PI. d'Alger. n. 481; Warion, Fl. all. sei. n. 127; Paris, It. bor. afr. n. 66; Reverchon, PI. d'Alger. n. 38, Kabylie; Jamin, PI. d'Alger. n. 31; Choulette in Fragm. fl. algör. n. 338; Desfontaines — Herb. Delessert); zweifelhaft für Marokko. I>ie Pflanze blüht in Syrien und Nordafrika schon im April, im übrigen Gebiete im Juni und Juli, reife Früchte daselbst im August. 3. E. galioides Lam. Encycl. melh. Bot. IV. (1797) 757; Gay in Ann. sc. nat. 3. ser. Bot. LX. (1848) 165; Lange in Willk. et Lange, Prodr. fl. hisp. III. (1874) 7. — E. pimllum Boiss. in Ann. sc. nat. 3. ser. Bot. I. (1844) 125, excl. loc. gall. et var. B. Delar.; Amo y Mora, Fl. Esp. y Port. V. (1873) 155, quoad loc. hisp. — E. odo- ratum et a. Lam. 1. c. 756; Pers. Syn. pl. L (1804) 300. — E. pusillum C. et D. Delar. I'iyng. Bist. (1808) 45. — E. j)usillum ß. E. odoratum (Lam.) et y. E. galioides J.am.) Schult, in Rom. et Schult. Syst. veg. VL (1820) 324, 325; DG. Prodr. IV. (1830) 90 et d. paludosum. — E. pauciflorum Hfl'gg. et Link, Fl. port. IL (18?0) 370, e desoript. manca huc pertinere videlur. — E. minus palustre odoratum Bobart. in Moris. Rist. oxon. 111. (1699) 167, n. 17; Ray, Bist. pl. Hl. (1704) 239; Tourn. Inst. 1700) 3 27 et sec. cl. Gay in Herb. Tourn. et Juss. et Vaill. — Annuum, gracile, (iepressum vel ascendens et usque 30 cm allum. Caulis subnullus, 3 — 4-furcalus, ramis abbreviatis et prostratis vel zb elongatis et erecto-patentibus, semel usque quinquies dichasialiter divisis vel cito in monochasium oligocephalum productis. Folia basalia vetustiora tenuia, lineari-lanceolala vel oblonga, in petiolum longum inermem angustata, iiiargine repando-crenulata, crenulis brevissime spinulosis vel setosis, 3 — 5-nervia, ca. .{ — 5 cm longa, 5 — 10 mm lata; juniora illis conformia vel cum caulinis pinnatifida; prophylla pinnatiflda vel palmato-3 — 5-partita, segmentis elongatis, parce longequc spinuloso-dentalis vel -serratis. Capitula parva, depresso-hemispbaerica; bracteae involu- rales i — 5, rigidulae, patentes, lanceolatae vel ovato-lanceolatae, basi late membrana- ' eae ibique biauriculatae vel parce spinulosae, apice pungenti-acutis^simae , 3-nerviae, usque I 3 mm longae; florales tenues, lineares, basi inermcs vel parce spinulosae, 5— 8 mm longae, centrales saepe deficienles. Flores 3 — 6; sepala ovala, 2 mm longe mucronata; pelala oblonga, leviter emarginata, lobulo inflexo late lineari, breviore, apice subfimbriato iDstructa, ca. 1 '^ ro^" '^"6^. Fruclus ellipsoideo-turbinatus, 3 — 3^2 mm longus; mcri- carpia dorso gibboso nuda et obsolete 5-juga aut manifeste tuberculata, praeterea squamis calycinis paucis vel subnumerosis, angustissimis et acutissimis, ca. ^3 ^^ longis et lateralibus siniilibus uni- vel pluriseriatis vel subnullis obsila. Iberische Mediterranprovinz, in ausgetrockneten Tümpeln und an sandigen <»rlen, die im Winter überschwemmt sind; blüht von Juni bis September. — Diese A. Engler, Das Pflanzenreich. IV. (EmbryophjU siphonogama) 22^. S j|)4 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. Art ist im Gegensatz zu den beiden anderen der Sektion meist eine kontinentale Pflanze. Var. u. leiocarpum Wolff, — Caulis saepius ascendens, ramis it elongatis. Fructus dorso laevis nudusque, squamis calycinis et rarius lateralibns nonnullis obsitus. Castilien: beim Dorfe Castriilo de Piedras; Madrid; Chamarlin; zwischen Colmenar viego und Chozas, zwischen Bojar und Val de Fuenles (Willkomm, lt. hisp. II. n. 536). — Estremadura: Talavera de la reina. — Sevilla: Cadiz, Chiclana. Var. ^. trachyearpum Gay 1. c. 169; Lange 1. c. — £". oäoratum ß. Lam. 1. c. 756. — E. pusillum B. Delar. 1. c. — E. pusillum ß. E. odoratum (Lam.) Schult. 1. c; DG. 1. c. — E. omnium minimum palustre Lusitanicuni sive humifiisum Bobart. 1. c. <67, n. 19. — E. palustre Itisitanicuui humifusum Tourn. Elem. (1694) 278 et Inst. (noo) 327. — Depresso-humillimum. Caulis subnullus vel perbrevis, saepius subinlri- catim ramosus, ramis subhumifusis. Folia caulina nulla. Fructus dorso tuberculalus, praeterea squamls calycinis et lateralibus subnumcrosis \ — 3-scriatis veslilus. In Spanien nach Orlega in Galicien, nicht weit vom portugiesischen Gebiete. — Portugal: Provinz Alemtejo, zwischen Almodovar und Ourique (Magnier, Fl. sei. n. 1706); Prov. Algarve bei Faro (Bourgeau, PI. d'Esp. et de Port. n. 1875); Hecht in Herb. Link, ohne Standort; Tournefort — Herb. Berlin, ohne nähere Angaben. Nota \. E. galioides planta rara vel saltcm raro collecla esse videlur; qua de causa ex cl. Lange loca natalia accuratius cnumcravi. Nota 2. Var. ,1 forsitan, spcciminibus numcrosioribus cxaminalis, melius ac species propria describcnda erit. Nota 3. Planta tola odorcm salis gralum spirarc dicilur. 4. E. viviparam Gay in Ann. sc. nat. 3. ser. BoL IX. (1848) 171, t. XL; Godr. in Gren. et Godr. Fl. France L (1848) 754; Lloyd, Fl. de l'Ouest France ed. 2. IL (1868)207; Lange in Willk. et Lange, Prodr. fl. hisp. 111. (1874) 6; Bouy et Garn, in Rouy et Fouc. Fl. de France VII. (1901) 216. — E. pusillum Boiss. in Ann. sc. nat. ser. 3. Bot. I. (1844) 125 ex ple. — Planta humilis, depressa(?); rhizoma breve sub- napiforme, fibris permultis tenuibus instructum. Caulis brevissimus monocephalus; prae- terea ex axillis foliorum basalium pedunculi 3( — 4) scapiformcs, repelile bifurcati et capitulo sessili quocumque in bifurcaluris injeclo aucli, 3 — 8 cm longi cxorienles et rosula una allerave paucifolia planlam conlinuans obvii; raro caulis 1 — 2 cm longus et ut pedunculi scapiformcs apice 3-furcalus. Folia (basalia) rosulata, exteriora elongato- spathulala vel lineari-lanceolata, in petiolum longum integrum angustala et cum eo usquo 8 cm longa, antice 3 — 5 mm lata, apice acuminala vel obtusiuscula, obsolete crenulata vel remote serrata, dentibus mucronatis; interiora minora, similia, sessilia, profundius inciso-serrata, intima subpinnatifida vel palmata. Prophylla rigidula, primaria foliis in- terioribus similia, secundaria in axillis gemmifera, gemmis sub IVuctu maturo bene evolulis, fasciculatim 3 — 4-folialis (interdum gemmae eliam in br. involucralibus obviae). Capi- tula 4 — 5 mm lata, 5 — 8-flora; bracteae involucralcs stellatim patentes, rigidulae, lineari- lanceolatae vel laliores, 3-nerviae, basi dilatata auriculato-menibranaceae, auriculis mulicis vel molliler setosis praetereaque utroque laterc unidenlalao, 5 — 6 mm longae; floraics siibulato-lanceolalac, acutae, apice manifeste venosae, saepius inferne paueidentatae, flores parvos supcrantcs. Scpala ovato-lanceolala, apice saepe emarginöta, breviter mucronala; petala ovalia vel late ovata, lobulo inflexo sublineari, breviore, 2 — 3-plo angusliore, apico subßmbriato instructa. Fructus globoso-ellipsoideus, 2 mm longus; mericarpia squamis lateralibus et calycinis uniseriatis, angustissimis, aculissimis, ca. '/s mm longis vesliln, cetcrum nuda vel dorso parce squamulosa. — Fig. 2 1 . Atlantische Provinz des mitteleuropäischen Horengebietes: Nord- französisches Tiefland, in dem bretonischen Depart. Morbihan auf sterilen, nicht salzhaltigen, im Winter überschwemmten Triften, in beträchtlicher Entfernung vom Meere, in Gesellschaft von Aira uliginosa Weihe, Litorella lacustris L., Cicendia pusiUa Griseb. Thrincia hirta Rth. u.a. Zwischen Vannes und Lauricnt; zwischen den Ortschaften Plouharnel und Erdevcn bei Auray: um Carnar und an einigen anderen um Vanneti Eryngiam. 115 gelegenen Standorten (Soc. rochel. n. 75; Magnier, FI. sei. n. 600 ; Billot, Fl. Gall. et Germ. n. 207i; Schultz, Herb. norm. n. 1068; Soc. dauph. n. 4648 et bis; Gay); nach Lange auch in Nordwestspanien: Galicien, auf feuchten Wiesen und Triften bei Valdoniar; ob mit E. galioidcs var. li. verwechselt? Die Pflanze blüht vom Juni bis spät in den Herbst. Nota. Planlae perennis (monocarpicaeV) rhizoma sec. cl. Gay Puslinacam ölet. Fig. 21. E. viviparum Gay. Habitus. (Icon ex Gay I.e. reiterata.) Sect. HI. Dryophylla Calest. Dryophylla {Dryophyllum) Calest. in Webbia I. (1905) 121. — Planlae annuae, monocarpicae (hapaxantho-pleiocyclicae) vel perennes, humiles vel elatae. Folia coriacea, inferiora distincte petiolata vel in petiolum anguslata, basalia indivisa vel rarissime juniora triloba, raargine saepe undulato :h repando-denlata vel serrato-dentata, denti- bus in spinulam vel spinam productis, subunicostata vel nervis paucis valde contiguis percursa. Inflorescentia saepius amethystina; capitula semiglobosa usque cylindrica; bracteae involucrales lanceolatae vel :h subulatae; florales tricuspidatae vel interiores inlegrae. — Species areae mediterraneae maxime orientalis et maxime occi- dentalis. Die Dryophylla vereinigen 2 Verwandlschaftskreise in sich, Eu-Dryophyüa und Carlinoidea, die die Blatlform genieiiisam haben, sich aber durch Ausbildung der Inflorescenzen sofort von einander unterscheiden. Beide Untergruppen sind durch weite Landstrecken von einander getrennt 8* 115 Hermann Wolfi". — Umbelliferae-Saniculoideae. und auch durch keinerlei Mittelglieder unter einander verbunden. Auch die Unterabteilungen von Eu-Dryophylla sind scharf geschieden. Die Gesamtsektion steht isoliert; die meiste Verwandt- schaft scheint durch die Carlinoidea mit der Sekt. Thorifolia zu bestehen. Glavis subsectionum et specierum. A. Folia sensim vel subsensim in petiolum angustata. Subsect. \. Eu-Dryophylla WolfT. a. Capitula elongato-cylindnca ; planta perennis, elala Ser. 1. Cylindrica Wolfl'. Unica tantum species nota ^. E. Duriaeanum. b. Capitula ovoidea vel globoso-ovoidea; caulis plerumque subnullus; planta annua Ser. 2. Acaulia WolfT. Species unica 6. E. ilidfolium. c. Capitula semiglobosa, applanata; plantac erectae, perennes. Ser. 3. Aqui folia WolfT. a. Folia eximie reticulalo-venosa I.E. aquifoUum. ß. Folia obsolete venosa . 8. ^. Hüten. B. Folia basi truncata vel obsolete cordata, tlistincte pcliolala. Subsect. 2. Carlinifolia WolfT. a. Folia basalia omnia indivisa 9. £*. Bungei. b, Folia basalia juniora saepius triloba \Q. E. carUnoides. Subsect. \. Eu-Dryophylla WolfT. EurDryophylla WolfT. — Folia simplicia sensim in petiolum angustata. Inflores- centia abbreviata. Planlae annuae, monocarpicae vel perennes. Ser. 1. Cylindrica Wolff. Cylindrica WolfT. — Capitula cylindrica; caulis elatus; br. florales tricuspidatae. 5. E. Duriaeanum Gay in Ann. sc. nat. ser. 3. Bot. IX. (1848) 155; Arno y Morn. Fl. Esp. y Port. V. (1873) 157; Lange in Wiilk. et Lange, Prodr. (1. hisp. III. (1874) 9. — E. ilicifolimn Brot. Fl. lusit. I. (1804) 419; HfTgg. et Link, Fl. port. II. (1820) 380, t. 105. — E. ilicifolium var. B. Delar. Eryng. Bist. (1808) 34. — E. Duriaei Gay in sched. ad PI. aslur. ann. 1836. — Herb. Willd. n. 5563. — Planta monocarpica (hapaxantho-pleiocylica) anno terlio vel quarto florens, radice valde elongata, cylindrica, usque 1 5 mm crassa instrucla. Caulis stricte ereclus usque sesquimetralis, validus, inferne dense foliosus, superne parce breviterque ramosus, apicc semel vel bis (haud raro incomplete) dichasialiter divisus. Folia coriacca, basalia subnumerosa, rosulata, planlae primi anni usque 30 cm longa, usque 4 cm lala, pl. florentis minorn, petiolo quam lamina 2 — 4-plo breviore vel raro quam ca longiore fulta, oblonga vel oblanceolata vel oblongo-obovata, ad basin versus sensim angustata, apice obtusa, niar- gine incrassato ± dense repando-spinoso-dentata vel -serrata, (lentibus superioribns sempcr majoribus, nervis 9 — 1 I in arcam angustissimam disposilis pcrcursa; caulina 25 — 30, inferiora petiolata, bas. similia, superiora sessilia et saepius pinnatifida, omnia densius angustiusque denlata, summa minuta, ovala; fulcranlia saepe pinnatisccta. In- florcscenlia amethystina; capitula pauca usque I 0 cm longa, di 15 mm diamelro; bracteac involucrales 8 — 12 inaequales, rigidae, anguste lanceolalae vel lineares, inferne spinoso- scrratac, superne inermcs, uninerviae, I '/j — 3 cm longae, basi spinulis numerosis. tricuspidalis, dcorsum spcclantibus, 8 — 10 mm longis auctae. Flores ex cl. Gav 120 — 220; bracleae florales graciles, fere ex medio Icnuiter tricuspidatae, 9 — 12 mm longae, flores manifeste supcrantcs; scpala lanccolata, acuminata, sensim in spinulam dimidio breviorem producta, 4 — 4^/2 mm longa; petala paullo brcviora, laevia, oblonga, lobulo inflexo triangulari, aoulo, multo breviore instructa. Fruclus subcylindricus: mcricarpia valde applanata, loto dorso squamis numerosis, compressis, angustis, acutis oblecla, ad faciem nuda. Erynglurn. 117 Provinz der P^'renilen: Asturisch-cantabrische Gebirge, Pico de Canellas, Pico de Arvas, auf Schiefer, vorwiegend in der subalpinen Region, auch bis in die alpine aufsteigend (Bourgcau, PI. d'Esp. n. 2650; Durieu, PI. sei, hisp.-lusit. ser. I. n. 316). — Iberische Medilerranprovinz: Weslatlanlisches Iberien, in der alpinen Region der Serra de Eslrella; Sierra de Gerez, nach Willkomm hier bis zu \iOO m Höhe in Eichenwäldern verbreitet (Herb. Hort. bot. Conimbr. n. 326; Carvalho, Herb. fl. port. n. 362). Blüht im Juli und August, reife Früchte im September. Ser. 2. Acaulia Wolff. Acaulia Wollt. — Capitula ovoideo globosa; caulis subnullus; br. Ilorales dimorphae. 6. E. ilicifolium Lam. Encjcl. meth. Hot. IV. (1797) '57; Desf. Fl. atlanl. I. (1798) 225, t. 53; DG. Prodr. IV. (1830) 92; L'oiss. Voy. bot. Esp. H. (1839 — 46) 236; Arno y Mora, Fl. Esp. y Port. V. (1873) 156; Lange in Willk. et Lange, Prodr. fl. hisp. HI. (1874) 7; Ball, Spicil. fl. marocc. in Journ. Linn. Soc. bot. XVI. (18':8) 462; Ball, in Batt. et Trab. Fl. de l'.Vlger. II. (1888) 3i0. — E. ilicifolium var. A. Delar. Hist. Eryng. (1808) 34. — E. hispanicum pumilum annuuni Juss. Herb, ex Delar. — Planta glaucescenti-viridis, in sicco fragilis. Caulis plerumque brevissimus, 3 — 4-furcatu8, ramis patentissimis vel raro ascendenlibus, semel vel repelite bifurcatis, ramo (pedun- culo) axim quemque primarium (et caulem) continuante brevissimo semper obvio ilaque capitula interjecta subsessilia. Folia coriacea, basalia subito vel sensim in petiolum planum, laliusculum, laminam dz aequantem vel longiorem angustata, obovata vel ovata, apice obtusa, niargine toto subplano grosse spinuloso-dentato-serrata, spinulis tenuibus dcnles aequantibus, 7 — 9-nervia, n. inferne parallelis, superne palmatis, cum petiolo 6 — 8 cm longa, 3 — 4 cm lata; prophylla subsessilia, elliptica vel late lanceolata, lon- gissime ptmgenti-acuminata, uninervia, margine parce spinosa. Bracteae involucrales 5 — 6 propliyllis subconfonnes, patentes, apice eximie trianguläres, 2 — 3 cm longae, basi semper bracteolis parvis tricuspidatis et spinis singulis usque ternalis tenuissimis deorsum spectantibus auclae. Capitula mulliflora I — I Y2 cm longa, primaria ramis semper longe superata; bracteae florales margine minute erosae, dorso scabridac, in- feriores anguste lanceolatae, inferne subito membranaceo-dilatatae, apice tricuspidatae, infra cuspides parce spinulosae, superiores majores obovatae vel rarius angustae, basi minus dilalatae, saepe integrae, summae comam i manifestam formanles, ad 7 mm longae, 3— 3'/2 '^™ latae. Sepala latissime ovata ad 3 mm longa; petala late ovata, profunde emarginata, lobulo inflexo lineari, aequilongo, 2 — 3-plo angustiore, apice ob- tuso, dorso papilluloso instructa, ca. i 1/2 mm longa. Fructus anguloso-turbinatus 4 — 5 mm longus; mcricarpia valde applanata, squamis lateralibus biseriatis lanceolatis et acuminatis vel obovatis et obtusis, calycinis i — 2-seriatis acuminatis, praeterea secus carinam dorsalem dz prominentem utrinque squamis angustis patentissimis, apice un- cinatis, interdum dz obliteratis instructa, ad faciem latam planam nuda. Südwestliche, südliche und iberische Medilerranprovinz, auf trockenen Hügeln und steinigen .Vckern, vorzugsweise auf kalk- und salzhaltigem Boden. Süd- und südoslatlantisches Iberien: Andalusien, Granada und Murcia (Huter, Porta et Rigo, It. hisp. n. 459; Porta et Rigo, It. hisp. II. n. 266; U. hisp. HI. n. 42). — West- und Südmarokko, z. B. bei Sallö, Saffi, Ain el Hadjar (Balansa; Ball; Gandoger). — Algier (Balansa, PI. d'Alger. n. 91; Bourgeau, PI. d'Alger. n. 108; Paris, It. bor.-afr. n. 463; Battandier et Trabut, PI. d'Alg.T. n. 325; Chevallier, PI. Sahar. algör. n. 194; Hochreutiner, Voy. bot. Alg. n. 619; Des- fontaines; Boissier; Engler). — Tunis: Gafsa (Pitard, FI. de Tun. n. 1398); Insel Djerba (Kralik, PL tunet. n. 63a); Qued Gabes (Kralik, PL tuhet. 61, pL elata), in Tunis sicher weiter verbreitet; blüht vom Frühling bis in den Sommer. Ser. 3. Aqui folia Wolff. Aquifolia Wolff. — Capitula semiglobosa subplana. Bracteae florales trimorphae vel dimorphae. 118 Hermann WolfT. — Umbclliferae-Saniculoideae. Fig. 22. Eryngium aqtiifolium Gav. A Habitus. — B Braclea floralis interior. — C Bractca floralis exterior. — D Petalum, (Icon. origin.) 7. E. aquifolium Cav. in Anal, cienc. nat. 111. («SO«) 32; Delar. Eryng. Hisl. (1808) 3 4, t. 10; Poir. in Lam. Encycl. m.'th. Bot. Suppl. IV. (<816) 289; DC. Prodr. VI. (1830) 91; Boiss. Voy. bot. Esp. 11. («839—45) 236; Arno y Mora, Fl. Esp. y Port. V. (1873) 155; Lange in Willk. et Lange, Prodr, fl. hisp. 111. (1874) 10. — £". mariti- miim ß. aquifolium Pers. Syn. 1. (1 805) 299, exci. syn. fl. dan. — E. crinitum Lange, PugiÜ. IV. (j 865) 247. — Herb. Willd. n. 5569. — Gaules singuli vel raro plures superne cum inflorescentia amelhyslini, usque 40 cm alti, simpUces, rcmote foliali, apice 3 — 4-furcati, raniis semel vel bis (2 — )3-furcatis, rarius ramo infralerminali uno alterove aucti, Folia basalia obovato-spalhulata vel obovata, apice obtusa, inferne ut in peliolum angustata vel manifeste bre- viter vel raro longe peliolata, margine toto repando-spinoso-dentata, dentibus rigidissimis, summis usque 1 0 mm lon- gis, ad basin laminae versus scmper minoribus, imis seliformibus, subuni- costata, cum petiolo usque 1 0 cm et raro ultra longa, antice 2 — 5 cm lala; caulina 4 — 6 sessilia, aurilo-amplexi- caulia, ceterum bas. subconformia et subaequimagna. Prophylla primaria f. summis conformia, interdum etiam ma- jora, reflexa, cetera parva. Capilula pro rata magna, usque 2 cm lata; bracteae involucrales rigidissimae, mag- nae, inaequales, lanceolatae, longe spi- noso-acuminatae, margine toto vel tan- tum infero inaequaliler spinoso-serralo- dentatae, basi bracteolis vel spinulis singulis vel binis reflexis auctae, usque 3 cm longae, 5 — 10 mm latae; flo- ralcs trimorphae, exteriores involucran- tibus similcs, minores, mediue Iricuspi- datae, intimae subulato-integrae, omnes flores 6 — 7 mm longos manifeste su- perantcs. Sepala rigida ovato-lanceo- lata, apice obtusa, nervo crasso valdc prominente, in spinulam dimidio bre- viorem producto pcrcursa ; petala ob- longa vel subrectangularia, papillulosa, fere usque ad medium acute cmargi- nata, lobulo inflexo lineari, aequiiongo, 2 — 3-plo angustiore, apice subintegro vel i ßmbriato instructa, 1 Vj "^"^ EryDgiutn. 119 longa; styli sopalis 2 — 3-plo longiores. Fructus ovoideus 5 — 7 mm longus, totodorso squa- mis iuaequalibus applanato-rolundalis, oblusiusculis vel zh acurainalis obtcclus. — Fig. 22. Im Liloralgcbiclc des südatlantischcn Ibericns, auf Lebm und Kalk, meist iu der Montanregion, kommt auch in niedrig gelegenen Maccliien vor. — Granada, Andalusien, Sevilla (Reverchon, PI. Andal. [1889] n. G5, Sierra de Ronda; [1887] n. 65, Algeciras; Huler, Porta et Rigo, It. liisp. n. 450; Porta et Rigo, It. hisp. IV. n. 196); sehr zweifelhaft für Marokko; blüht im Mai und Juni. Nota. Forma dotigatum Boiss. 1. c, Lange 1. c. »gracilior, cauics clongati, tenuiorcs, folia elongala, angusta, longo peliotata, pctala elongata, capilula niinora, braclcac involuci-ales l)reviores laliores^quc» formis (ransiloriis numcrosis cum lypo conjungilur. 8. E. Hnteri Porta et Rigo ex Porta in Atti Acad. Agiati IX. (1892) Sep. 29; Willk. Suppl. ad Willk. et Lange, Prodr. fl. hisp. (1893) 196. — Planta pallide virens, radice elongato-fusiformi. Gaules 1 — 3, usque 15 cm longi, simpllces, nudi vel remote foliati, apice semel vel bis dichasialiler ramosi. Folia basalia sat numerosa, petiolo brevi sed lato, piano, margine inermi vel rigide setoso fulta, elongato-obovala, ad basin sensim angustala, apice obtusa, margine spinuloso-denlala, denlibus divaricatis, trian- gulai'ibus, ad basin versus decrescentibus, imis setiformibus, nervis 4 — 6 valde con- tiguis (supra saepe ± confluentibus) percursa, ca. usque 6 cm longa, superne inter dentes usque 15 mm lata; caulina bas. conformia, basi vaginanti-amplexicaulia; prophylla primaria rigida, foUis similia sed brevius dentata et longius spinosa, omnia uninervia. Inflorescentia valde depauperata; bracteae involucrales anguste lanceolalae, inferne an- gustatae ibique parce spinulosae, apice in acumen rigidissimum pungens productae, basi spinis interjeclis, reflexis auctae, ca. 2 — 2';2 '^na longae, 3 — 4 mm latae; capitula s. a. vix I cm lala; bracteae florales omnes lanceolatae et tricuspidatae vel superiores lineari-subulatae et integrae, ad 8 mm longae. Sepala ovata, acuminata, crasse mucro- nata, ad 2 mm longa; petala obovato-cuneata, profunde emarginata, lobulo inflexo sub- lineari, aequilongo vel dimidio breviore inslructa. Fructus maturus non visus; ovarium squamis lateralibus parvis paucls, caljcinis majoribus, dorsaübus nullis obsitum. Iberische Mediterranprovinz: Südatlantisches Iberien: Granada, auf steinigen Alpenmatten der Sierra Sagra, in einer Höhe von 2000 — 2400 m, auf Kalk (Porta et Rigo, lt. hisp. II. n. 411); Almeria (Porta et Rigo, It. hisp. IV. n. 197); blüht im Juli. Nota. Species praecedenti valde afßnis, sed notis datis satis diversa. Subsect. 2. Carlinifolia Wolff. Carlinifolia Wolff. — Plantae perennes, elatae, superne ramosae. Inflorescentia elongato-panniculata. Folia inferlora basi truncata vel cordata, subito petiolata, basalia indivisa vel juniora triloba. Capitula semiglobosa. Rracteae involucrales rigidissimae; florales exteriores saepe tricuspidalae, ceterae integrae. 9. E. Bongei Roiss. FL orient. IL (1872) 824; Bornm. in Bull. Herb. Boiss. 2. ser. VI. (1906) 213, 766. — E.kermatietise Bornm. in Sched. ad pl. itin. pers.-turc. — Gaules singuli vel raro plures usque metrales, foliati, ramis divaricatis vel erecto- patentibus instructi, apice 4-furcati, ramis usque 20 cm longis, divaricatis, bis vel ter 3-furcato-ramulosis. F'olia pl. junioris oblonga vix coriacea, serralo-'dentata, dentibus in spinam rigidulam excurrentibus, 7 — 9-nervia; pl. florentis coriacea, in sicco rigi- dissima, basalia pauca, oblonga, basi subcordata vel perraro breviter decurrenti-cuneata, [•rofunde et irregulariter repando-dentata vel serrato-dentata, dentibus divaricatis, rectis vel subreflexis, spinoso-acuminatis, 1/2 — < c^ longis, utrinque (nervis lateralibus 1 — 2 tenuissimis neglectis) subunicostata, costa crassa remote longeque piunatim nervosa, nervis vix venosis, usque 15 cm longa, usque 4 cm lata; caulina inferiora breviter petio- lata, cetera sessilia, omnia subindivisa, remote et profunde spinoso-dentata, palmatim nervosa. Prophylla primaria reflexa divaricatim spinoso-triloba; cetera minora, sim- pliciora. Gapitula 1 — P/2 cm longa; bracteae involucrales rigidissimae, anguste lineares 120 Hermann WolCf. — Umbelliferac-Saniculoideae, vel subulatae, pungenti-aculissiniae, integrae vel inferne paucispinosae, raro laliores et crebrius spinosae, usque 5 ein longae, 2 — 6 mm latae, basi spinulis tenuibus deflexis auctae; florales lanceolalae, apice longe curvalo-rostratae. Scpala lanceolala, spinuloso- mucronala, dorso margineque exasperata, denium 3 mm longa; petala papilluiosa, ob- longa, lobulo inflexo subacquilongo, 2 — 3-pIo angusUore, apice obsolete crcnulato in- strucla, 2 mm longa. Fructus compresso-obovoideus, 7—8 mm longus; squamae laterales applanatae, anguste lanceolatac, acutissimac, raro obtusiusculae, dorsales numcrosissimae inter sese subaequales vel majores pauciseriatae squ. multo minoribus inlermixtis, caly- cinae lateralibus conformes, commissurales nullac. Armenisch-iranische Medi I crranprovinz, in Persien weit verbreitet, in den Hochgebirgen bis gegen 3000 m aufsteigend: Provinz Khorassan (Bunge — Herb. Hoissier); Prov. Kerman, auf dem Kuhi-Dschupar, Kuh Nasr und anderen Bergen (Bornmüller, It. turc.-pers. n. 3792 — 94); Prov. Yesd, am Schirkuh; in West- persien zwischen Suitanabad und Kaschan (Strauss, PI. Pers. mer.-occ. n. 78); ist auch in dein an Persien angrenzenden transkaspischen Gebiete gefunden wor- den (Sintenis, It. transcasp.-turc. n. 775); blüht in niederen Lagen im Mai, in den höheren im Sommer. \0. E. carlinoides Boiss. Fl. orient. 11. (4 872) 825. — Pallide virens, i — 2- pedale, sec. cl. Aitchison »bushy«; radix crasse napiformis. Gaules plerumque plurcs, duri, basi fibrillis fol. demortuorum dense circumdaü, rcmote foliati, superne brevitcr ramosi, apice 3— ö-furcati, ramis semel bis 3-furcato-ramulosis. Folia nitida, basalia longe petiolata, vetustiora e basi cordata oblonga, usque 8 cm longa, usque 4 cm lata, juniora ambitu late obtriangularia, usque ad medium triloba, lobis lanceolatis vel ob- longis, medio pauUo producto, lateralibus ad petiolum longe lateque decurrentibus, f. omnia subregulariter grosseque spinoso-dentata, dentibus rigidissimis, usque \ 0 mm lalis, 10 — 12 mm longis, palmato-5 — 9-nervia; caulina inferiora basal, junioribus similia, superiora sessilia, palmato-3-partita, grosse rigideque dentata. Capitula ad 1 0 min longa, \0 — 12 mm lata; bracteae involucrales 5 — 6 inaequilongae, lanceolatae, marginc toto spinulosae vel spinoso-subpinnatifidac aut lineari-lanceolatac usque subulatae, inermes vel inferne parce breviterque spinulosae, 3—7 cm longae, basi spinis singulis vel binis deflexis auctae; florales anguste lanceolatae vel subulatae, omnes integrae et sub- spinescenti-acuminatae vel inferiores tricuspidatae, ad i 0 mm longae. Sepala ovato- lanceolala, obtusa, saepe eniarginata, in spinulam dimidio breviorem vel subaequilongam producta, demum 3^2 n^™ longa; petala d= papilluiosa, oblongo-ovata, supra me- dium contracta, profunde emarginata, lobulo inflexo lineari, subacquilongo, 2 — 3-plo an- gustiore, apice obtuso vel ± eroso instructa, ad 2V2 "^'" lo"ga, 1 mm lata. Fructus compresso-obovoideus, ad 7 mm longus, ad 3^/2 mra latus; mcricarpia toto doi-so squamis applanatis, acutissimis, lateralibus sublanceolatis duplo majoribus obsila, ad faciom nuda. .Armenisch-iranisches Mediterrangebiet: Afghanistan, Beludschistan , stellenweise außerordentlich verbreitet; blüht im Juli und August. f. i. foliaceum Wollt. — Bracteae involucrales magnae, foliaceae, lanceolatae, pungenti-acutissimae, inciso-spinuloso-serralae, capilulis 2 — 3-plo longiores; florales floribus breviores, exteriores tricuspidatae. Afghanistan (Herb, of the late East Ind. Comp, n. 1000, 2598; Honigberger — Herb. Hofmus. Wien, bei Kabul); sicher auch in Beludschistan. f. 2. subulatum Wolfl". — Bracteae involucrales rigidissimae, anguste lineares vel subulatae, in spinam rigidissimam acutissimam productac, capilulis f — 2-plo longiores, inermes vel parce spinulosae; florales saepius omnes integrae. Afghanistan (Afghan. Delim. Comm. [1884 — 85] n. 754). — Beludschistan (Stokes n. 980). Nota. Specics praecedcnti arclc affinis, sed noUs datis ab ea satis diversa esse videlur. Eryngium. |21 Sect. IV. Thorifolia WollT. Tliorifulia Wolff. — Planta percnnis, data, raniosa. Fulia in sicco rigidissimc co- riacea, infcriora distincte pctiolata, subreniformi-orbicularia, densc spinoso-crcnato- dcntata, subpalmalo-nervosa, inter nervös dcnse prominenter reticulato-venosa. Hracleae florales tricuspidatae. Species unica Asiae minor is \\. E. ihorifolium. Diese monotypi' Sektion steht anscheinend isoliert da; ihre viTwandtSfhafllichen Beziehungen zu anderen Gruppen sind nur schwer zu erkennen. In bezug auf die Blatlform schUeßt sieli ihr die Sektion Halobia an. H. E. thorifoliam [E. thoraefoUum) Boiss. in Ann. sc. nat. 3. ser. Bot. I. (1844) 122 et Fl. Orient. II. (1872) 828. — Glauco-viride; radix cylindrico-napiformis, siniplex. Caulis stricte erectus, melralis et ultra, simpIex, remotissimc foliatus, apice 5 — 7-furcato-ramosus, ramis .... Folia basalia petiolo aequilongo vel longiore, superne clavato lulta, apice obtusissima vel truncala, margine tolo albide calloso-incrassato den- lata, dentibus oblique triangularibus, subito in spinam rigidam subaequilongam productis, ad basin versus decrescentibus, imis spiniformibus et deorsum spectantibus, subpalmalo- 9 — \ l-nervia, n. leviter arcuatis, utrinque aequaliter prominentibus, repetile bifurcalis, usque 7 cm longa, usque 12 cm lata; caulina inferiora parva, petiolo brevi mulli- nervio fulta, ± rotundata, mullidentata, suproma sessilia, trifida, lobis linearibus, spi- nosis. Capilula parva; bracteac involucrales 5 — 6 rigidissimae, lineari-lanceolatae, pungenti-acutissimae, subtus carinatae, basi bidentatae; florales omnes tricuspidatae, cuspidibus elongatis, acutissimis, media longiore. Sepala ovata, obtusissima, nervo crasso in mucronem brevem abeunte percursa. Petala .... Fruclus ex cl. Boi ssier »nudus«. — Fig. 5/. Kleinasiatisclie Zone der mittleren Mediterranprovinz: Carla (Pinard — Herb. Boissier, Herb. Delessert); Lycien: Nif Dagh (Luschan — Herb. Univ. Wien). Nota. Cl. Boissier locum natalem plantae a cl. Pinard detectao in Ann. sc. nat. I. c. esse in Lycia, in Fl. orientali in Caria scripsit. Sect. V. Halobia Calest. Halobia [Halobium) Calest. in VVcbbia I. (1905) 126. — Plantae elatae, ramosae, perennes. Folia basalia longe petiolata, in vivo zh camosa, in sicco coriacea, ambitu rb cordato- vel cunealo-orbicularia, folia stirpis nondum florentis indivisa, folia serius orta scilicet stirpis florentis antice 3-loba, margine repando-spinoso-dentata, palmato-nervosa, nervis remote venosis. — Species 2(?), quarum altera litora Europae fere totius — maxime borealis exceptae — et Africae borealis et Asiae maxime occidentalis inhabitat, altera Asiae centralis incola. A. Bracteae florales tricuspidatae \i. E. maritimum. B. Bracteae florales subulatae \3. E. macrocalyx. Die Sekt. Halobia ist insofern kritisch, als die Zugehörigkeit von E. macrocalyx zu der- selben nicht mit Sieherhcit feststeht; vielleicht repräsentiert letztere Art den Typ einer eigenen Sektion. E. viarüimum hat nähere Verwandtschaft bei den Dryophyllu und Thorifolia. 12. E. maritimum L. Spec. pl. ed. \. (1753) 233; Fl. dan. V. (4782) t. 875; Wood. Med. bot. I. (1790) t. 102; Sowerby, Engl. bot. X. (1800) t. 718; Delar. Eryng. Hist. (1808) 35; Tratt. Ausgem. Taf. Arch. Gcwächsk. II. (1813) t. 185; Spreng, in Rom. et Schult. Syst. VI. (1820) 322, excl. ß. ilicifoUum; Curt. Fl. Lond. V. (1828) t. 185; DC. Prodr. IV. (1830) 89; Koch, Syn. H. germ. et helv. ed. 1. (1837) 281; Bert. FI. ital. III. (1837) 108; Guss. Fl. sicul. syn. I. (1842) 303; Dietr. FI. regn. boruss. X. (1842) 1.655; Ledeb. Fl. ross. II. (I8ii) 238; Godr. in Gren. et Godr. Fl. France I. (1848) 757; Reichb. f. Ic. fl. germ. et helv. XXI. (1867) 5, t. 8 [t. 1849]; Boiss. Fl. 1 22 Hermann Wolff. — Umbelliferae-SaniculoMeae. Orient. II. (1872) 829; Lange in Willk. et Lange, Prodr. fl. hisp. II. (1874) 9; Ball, in Ball, et Trab. FL de l'AIger, IL (1888) 340; Caruel in ParL FL itaL VIIL (1889) 202; Rouy et Cam. in Rouy et Fouc. Fl. France VIL (<900) 218; Bub. FL pyr. IL (1900) 343; Ilaläcsy, Consp. fl. graec. L (1901) 617; Uerb. Willd. n. 5581, foL I et 2. — E. maritimum tauricum Fiscb. Ind. hört, gorcnk. (1812) 47. — E. marinum Lob. Stirp. bist. (1576) 489 et fig. pg. 490; Clus. Ilist. rar. pL IL (1601) 159, Og. LobeL — E. maritimum BobarL in Moris. HisL oxon. III. (1699), SecL 7, t. 36, L 6. — Eryngium Blackw. Herb. IIL (1757) t. 297, cxcl. syn. omn. — Planta glaucescenti- amelhyslina, anno tertio vel quarto florens. Caulis validus, inferne dz I cm crassus, remote raniosus, apice 3 — 4-furcalus, ramis semel usque ler 3-furcato-raniulosis. Folia plantae juvenilis firma, suborbicularia, indivisa vel obsolete triloba, florenlis in sicco rigida, crasse coriacea; f. basalium petiolus laminam aeijuans vel longior; lamina sub- reniformi-orbicularis, antice obsolete vel profunde 3( — 5)-loba, lobo medio late obovalo quam laterales semiorbiculares manifeste minore, repando-dentata, dentibus oblique triangularibus in spinam rigidam excurrentibus, 5 — 9-nervia, 5 — 10 cm longa et lata; L caulina ad peliolum brevem latiuscule decurrentia, basi db cuneata, «ntice usque ad medium 3-loba, ceterum bas. similia; fulcranlia late sessilia, profunde parlita vel sub- indivisa; prophylla primaria similia. Capilula multiflora s. a. subglobosa, \ — 2 cm longa, demum subcylindrica et usque 3 cm et ultra longa; bracteae involucrales inagnae late lanceolatae, basi cuneatae vel rotundatae, 2 — 4 cm longae, antice subtrilobae, lobis late spinoso-triangularibus; florales omnes graciliter tricuspidalae, usque 12 mm longae, flores superantes. Sepala ovalo-lanceolata, nervo crasso in spinulam aequilongam pro- ducto percursa, demum ad 5 mm longa; petala oblonga in lobulum angustum aequüongum anguslata. Fructus compresso-ovoideus, 13 — 15 mm longus; mericarpia valde compressa, 5 — 6 mm lata, spinulis dorsalibus dz obspletis et squamis lateralibus magnis, conipressis, subquadratis, parum manifestis et confluentibus, granulalis instructa, ad faciem latam planara laevia nudaque. Am sandigen Meeresstrandc, vorzugsweise in den Dünen, um das ganze Mittelmeer und auf dessen Inseln, südwestlich bis Marokko (Ball), östlich bis Syrien, Palästina und Kleinasien (Reverchon, PL Sard. n. 74; Todaro, Fl. sicul. n. 1583; Billot, Fl. Call, et Germ. n. 2855, Pisa; Baldacci, It. alb. II. n. 21; Sintenis et Born- müller, It. turc. n. 1244; lleldreich, Herb. norm. n. 432, 1422, Atlica; Sintenis, It. trojan. n. 1104; Peyron, Fl. syr. n. 1127). — Greta (Sieber; Reverchon). Am Schwarzen Meere!! (Auch er-Eloy, PL d'Or. n. 9572; Gebr. Sintenis n. 466, Dobrudscha; Sintenis, It. Orient, n. 1438, Pontus). An den Küsten des Atlantischen Ozeans: Portugal (Welwitsch, It. lusit. n. 465), Spanien (Bourgeau, PL d'Esp. n. 229), Frankreich, Westengland (C. B. Clarkc n. 47 602 A, Cornwall) und Irland, Nordgrenze in Westschottland und auf den Shetlandsinseln. An der Nord- und Ostseeküste: Südengland, Belgien, Holland, Deutsch- land!! (Schultz, Herb. norm. n. 2641, Schleswig; Reichenbach, Fl. germ. n. 467, Mecklenburg); Nordostgrenze im Bottnischen Meerbusen: Insel Ösel, Pollangen. — Südskandinavien; in Norwegen Nordgrenze bei 59" 26'; Öland, früher auch auf GÖtland, Nota i. E. maritimum L. var. variegatum Baguct in Bull. See. belg. XXII. (1883) 69 (»feuilles largcmcnt panachees d'un beau jaune<) mihi non visum; certe nihil aliud nisi forma foliis monströse varicgalis. Nota 2. Decorlum radicis cardiacum reficiens Angli adhibent quoque radiccs saccharo conditas (Bertoloni;. 13. E. macrocalyz Schränk in Fisch, et Mey. En. pl. nov. (1841) 60; Lcdeb. Fl. ross. IL (1844) 238. — Caulis albicanti-nitidus, apice 4-furcatus, ramis usque 15 cm longis, repetite 3-furcato-ranmlosis. Folia inferiora . . ., caulina superiora sessilia, ambitu late cordata vel cordato-ovata, antice subtriloba, circumcirca grosse sinuato- spinoso-dentala, usque 3 cm longa, infra medium usque 2 cm lata. Prophylla primaria Eryngiun». 123 f. sum. siiiiilia, secundaria ininora, lanceolala, infcrne spiooso-dentata, apice loDgissime spinoso-aculissima. Capilula magna, scmiglobosa vcl ovoideo-globosa, 2 cm longa, ad 1^4 cm \^^0l', bracleae involucralcs 6 — 7 rigidae, palenlissimae, lineares, acutissimae, inarginc unidenlalae, uscjue 2 cm longae, 2 — 4 mm lalae; florales subulatae, anguslissimae, aculissimae, florcs dimidio superanles, ca. 7 — 8 mm longae. Florcs numerosi; sepala ovala, apice Iruncala, nervo crasso in spinulam subacquilongom abeunle percursa, s. a. 4 — 5 lum longa; petala papillulosa, late linearia vel oblonga, lobulo inflexo aequilongo, dimidio vel vix angustiorc, apice obluso bidenlicululo inslrucla, ca. 3 mm long«, ih \ mm lata. Fruclus juvenilis ca. 5 mm longus ; squamae laterales ca. 10 — 15 anguslae, aoulae, ad sepala versus crescentes, summae caudalim elongatae, cal^cinac subac(iualcs, >opalis breviores, dorsales numerosissimae, applanatae, adpressae, ad basin versus semper minores, basales perparvae. Centralasien: Pamir (0. et A. Fedlschenko) ; Tian-Schan, — Subark- isches Asien und Sibirien: Songarien, am Flusse Kinasch (Schrenk); wabr- iheinlich weiter verbreitet. Blüht im Juli. Nota. Folia basalia plantac mihi non visa sunt; pars supcrior quoad folia et magnitu- (linem formamque capitulorum E. maritimo siinilliraa. Spccies forsan serius in aliam scctioncni i'iit transferenda, cum folia basalia ab eis pro scctione typicis admodum abhorreant. Sect. VI. Alpina Wolff. Alpina Wolff. ■ — Plantae perennes. Folia magna, inferiora distincte et longe petiolata, simplicia, palmalim nervosa. Capitula crasse cylindrica, multiflora; bracteae involucrales magnae; florales tricuspidatae. Species 2, quarum altera Alpes Europae centralis et montes illyricos, altera CauCa sum et niontes Ponti Armeniaeque inhabitat. A. Bracteae involucrales dense pectinatim bipinnatisectae . . . \k. E. alpinum. B. Bracteae remote repando-dentatae 15. E. giganteum. Die Sektion umfasst zwei weil voneinander getrennte Entwicklungsgebiete; in beiden tritt -ie monotyp auf. Die nächsten Verwandten der Gruppe sind bei den Plana zu suchen. U. E. alpinum L. Spec. pl. ed. 1. (1753) 233; Jacq. Ic. pl. rar. I. (178 1 -86) t. 55; Vill. Hist. pl. Dauph. II. (1787) 659; Lam. Encycl. meth. Bot. IV. (1797) 753; Bot. Magaz. XXIII. (1806) t. 922; Delar. Eryng. Hist. (1808) 38; Tralt. Ausgem. Taf. Arch. Gewächsk. II. (1813) t. 181; Spreng, in Rom. et Schult. Syst. veg. VI. (1820) 323, excl. ß. E. rigidum et y. E. Olivenanum; Gaud. Fl. helv. II. (l 828) 295; DG. Prodr. IV. (1830) 90; Bert. Fl. ital. III. (1837) HO; Koch, Syn. fl. germ. et helv. ed. i. (1837) 281 ; Godr. in Gren. et Godr. Fl. France I. (1848) 755; Wulf. Fl. noric posth. (1858) 338; Ileichb, f. Ic. fl. germ. et helv. XXI. (I 86 7) 5, t. 6 [t. 1 847 ', fig. II; Caruel in Pari. Fl. ital. VIII. (1889) 2H; Paol. in Fiori et Paol. Fl. anal. ital. II. (1900) 150, fig. 2239; Rouy et Cam. in Rouy et Fouc. Fl. France VII. (1901) 216; Burn. Fl. iilp. marit. IV. (1906) 56; Fiori et Beguin. Sched. ad fl. ital. exs. VII. (1910) 49; Herb. Willd. n. 5585, fol, 1 et 2. — E. alpinum var. Loisel. Not. ä ajout. Fl. fr, (1809) 45; DG. in Lam. et DC. Fl. franc. V. (1815) 515. — E. alpinum latis foliis etc. J. Bauh. Hist. pl. 111. (1651) 88, fig. — Planta semimetralis et ultra alta, superne amethystina, radice crassa, elongato-napiformi instructa. Caulis sat crassus, basi residuis fol. emortuorum dense circumdatus, inferne simplex et remotissime foliatus, apice 3 — 4-furcato-ramosus, ramis semel vel bis 3-furcato-ramulosis. FoUorum in- feriorum petiolus quam lamina 2 — ö-plo longior; lamina profunde cordato-triangulariß, acuminata, apice obtusiuscula, grosse subduplicatim serrato-crenata, dentibus aliquot oblicfuis, in spinulam brevem productis, usijue 20 cm lata, usque 25 cm longa; caulina suborbicularia vel cordato-rolundata, apice saepius subtriloba, summa sessilia, 3 — 5-loba vel palmalifida. Capitula cylindrico-globosa 2 — 3 cm longa; bracleae involucrales 12 — 18 ambitu lanceolato-oblonga, rigidula, multifido-bipinnatifidae, pinnis longe setoso- spinulosis. Flores numerosi; bracteae florales graciles, basi late auriculato-dilatatae. flores 124 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. manifeste superanles, 5 mm longae. Sepala ovalo-lanccolala, oblusiuscula, cum spinula aequilonga 2 mm longa; petala papillulosa, subrectangularia, obluse cniarginala, lobulo inflexo sublineari, aequilongo, 2 — 3-plo angusliore, apice bidcnliculalo inslructa, ca. 1 V2 "infi longa. Fruclus angulosc-lurbinatus, ± 5 mm longiis, ubique densc squamis anguslissimis aculissimis obsilus. Mitteleuropäische Kalkalpen, Südwestgrenze der Verbreitung in den See- alpen; Alpen der Dauphine, der Provence und Sa voyens, ■westlich bis in das üep. der Basses Alpes, nördlich noch im »Bassin de Genöve« (Soc. rochel. n. 44H; Magnier, Fl. select. n. 1465, 3512; Soc. dauph. 2. sör. n. 35 4; Billot, Fl. Call, et Germ, n. 2270; Ilugenin, Exs. Sabaud. n. 319). — Jura. — Südschweiz, Walliser Alpen (Schultz, Herb. norm. n. 1785); Westschweiz, nördlich bis zum Pilatus. — Pie- montesische und lombardische Alpen (Pichler!). — Kärnten, Krain (Reichen- bach, Fl. germ. n. 221G; Fl. exs. auslro-hung. n. 2924; Paulin, Fl. carn.). — Illyrische Gebirgsländer : Kroatien (ßorbäs), Montenegro, Bosnien. Nota 1. K alpinwn L. var. B. Dclar. 1. c. 39 »palcis pinnatifidis longissimis« mihi if;no- tuin; scc. cl. Delarochc planta in hords Angliac culta. Nota 2. Varietas Loisol. hinc indc inlor planlas coloratas occurrit. 15. E. giganteum Marsch. -Bieb. Fl. taur.-cauc. I. (1808) 201; Spreng, in Böiii. et Schult. Syst. veg. VI. (1820) 32 2; DC. Prodr. IV. (1830) 90; Ledeb. Fl. ross. II. (1844) 238; Boiss. Fl. Orient. II. (1872) 829; Schmalh. Fl. ssredv i juzn. Ross. I. (1895) 383. — E. asperifolium Delar. Bist. Eryng. (I8O8) 36, t. H; Tralt. Ausgem. Taf. Arch. Gewächsk. IV. (1814) t. 321; Poir. in Lam. Encycl. melh. Bot. Suppl. IV. (1816) 2 89. — E. glaucum (Adami) Hoffm. Hort. Mosq. (I8O8) n. 1319, ex Ind. Kew.; Herb. Willd. n. 5583. — E. Haussknechtü Bornm. in Sched. ad pl. Anatol. or. et in Mitt. Thür. bot. Ver. N. F. XX. (1905) 12. — Planta gigantea usque 2 m alta, radicc crassa napifornii instructa. Caulis validus, busi usque 2 cm crassus, inferne simplex et foliatus, superne alterne ramosus, apice 4 — 5-furcatus, ramis terniinalibus cum lateraübus repetite 3-furcato-ramulosis. Folia coriacca, basalia latc cordata vel cordato-lriangularia, caulina inferiora saepe ± rotundata et cum bas. junioribus saepe apice triloba, omnia dl longe petiolala, spinuloso-crenato-serrata vel -dentata, palmalim 7 — 9( — 13)-ner\'ia. inter nervös prominenter et eleganter reticulato-venosa, usque 1 5 cm longa, usque 1 0 cm lata, superiora sessilia vel peliolo brevi, vaginiformi, basi saepe alato ibique spinoso- dentato vel inermi fulta, ± profunde lobata, longo rigideque spinoso-dentata. Prophylla primaria magna, subpinnatifida, apice saepe in spinam longam validam excurrentia, usquo 5 cm longa, 4 —0 cm lata, cetera similia, minora. Inflorescenlia amplissima amethystin.i vel pallide virens; capilula crasse pedunculata, cylindrica vel ovoideo-cylindrica, demum usque 1 0 cm longa, usque 3 cm diamctro ; bracteae involucrales permagnae, propliyllis vix minores, raro anguste lanceolatae vel obovatae, rigidissimae, usque 1 0 cm longao, 3 — 4( — 8) cm latae, capituHs usque duplo longiores; florales tenuiter tricuspidalar usque 10 mm longae. Flores numerosissimi; sepala ovata vel ovato-lanceolata in spi- nulam longam producta, 3 — i mm longa; petala papillulosa, obovato-lanceolata, levitor eniarginata, in lobulum linguiformeni breviorem et 2 — 3-plo angustiorcin angustal.i ad 3 mm longa, 1 mm lata. Fructus ad 10 mm longus, ad 4 mm latus, dorso squami- numerosis seriatis oblanceolatis, applanatis, acuminalis, minoribus similibus intermixtis, lateralibus subrectangularibus vel lata lanceolatis uniseriatis et calycinis similibus mi- noribus vestitus. — Fig. 23. Kaukasus (Hohenacker, Un. itin. ann. 1839) und Transkaukasien: Ab- chasien (Alboff, Abchasia n. 328, 370); Imerctien (Marcovicz; C. Koch); Gurion (nach Alboff); Araratgebiet (Ledebour). — Armenisch-iranische Mediterran- provinz: Türkisch-Armenien am Cinadagh (Sintenis, It. or. n. 1394); Gümüsch- khane (Sintenis, It. er. n. 7552). — Kleinasiatische Zone der mittleren Mediterranprovinz: Pontus bei Trapezunt (Bourgeau); Aladagh bei Tokat (Wiede- mann); Alpen von Lazistan (Balansa, PI. d'Or. n. 1390; Aucher-Eloy, PI. d'Or. n. 3568); auf alpinen Matten bei Sumila (Sintenis, It. or. n. 1473); Akdagh bei Eryngium. 125 Fig. 23. Eryngium gigantewn Marsch.-Biob. A Pars plantao superior. — B Foliuni basale. C Fructus a dorso visus. — D Biactea floralis. (Icon. origin.). 1 26 Hermann WolfT. — Umbelliferae-Saniculoideae. Araasia (Bornmüller, PI. Anat. or. n. 1088, 3095). — Paphlagonien bei Tossia (Sintenis, It. or. n. 4 8 i6); wahrscheinlich auf den Gebirgen des nördlichen Klein- asiens weiter verbreitet. — Gebirgspflanze der subalpinen und alpinen Region, in lichten Wäldern, im Felsgeröll, auch an sonnigen Abhängen; scheint eine ausgesprochene Kalk- pflanze zu sein. Blüht im Spätsommer. Nota. E. Hmissknechtn Bornm. 1. »■. plantam sistit locoruin lapiduäurutn sicoorum et cx- umbrosorum innorcscenlia vix coerulea, bracteis involufralibus crassioribus, minus repando-den- tatis celerum a plantis typiris locorum ± umbrosorum baud diversam. Cl. Bornmüller 1. c. ipse scripsit plantam amasianam a speciminibus caut-asiris spccificc non dilTerre. Sect. VII. Plana Wolfi". Plana Wolff. — Plantae perennes, elatae, ramosae. Folia plana, inferiora majuscula, semper abrupte et ± longe petiolata, quoad formam varia, basi saepissime dt cordata, palmatim nervosa, basalia omnia indivisa vel juniora triloba, rarius 3 — 5-secUi, lobis interdum lobulatis. Inflorescentia plerumque coerulea, repetite pleio- vel dichasialis. ßracteae involucralcs plerumque angustae, capitulis longiores; florales integrae vel tricus- pidatae. — Species 8 a Mauritania usque ad Sibiriam mediam et Asiam cen- tralem (Kaschmir) divulgatae. Dio Arten dieser Sektion schließen sich durch die Untergruppe Falcata eng an die Alpiva an. In der Differenzierung der Blattspreite bestehen erhebliche Unterschiede, derart, dass durch E. creticum, E. cocruleum und besonders durch E. triquetrum der Übergang zu den Campestria und Aslrantiifolia verniiltclt wird. Im allgemeinen hat jode Art ihr eigenes Verbreilungsareal, in dem andere Arten der Gruppe nicht oder nur an den Grenzen vorhanden sind. Clavis subsectionum et specicrum. A. Folia basalia cordato-triangularia, acuminata . . . . Subsect. {. Falcata WollT. Una species tanlum nota \&. E. falcatum. B. Folia basalia e basi rb manifeste cordata oblonga vel obovato-oblonga vel reniformi-rotundata vel subqua- drata, apice obtusa vel obtusissima Subsect. 2. Euplana WoKT. a. Plantae virides vel glaucescenti-virides, u. Bracteae florales omnes integrae vel exteriores tricuspidatae. I. Capitula ovoidea vel rarius globoso-ovoidea, usque dimidio longiora quam latiora . . . Kl. E. planum. II. Capitula hemisphaerica vel semiovoidea. h. Inflorescentia vix colorata parum expansa. Folia inferiora omnia indivisa iS. E. dichotomum. 2. Inflorescentia coerulea divaricatim expansa. Folia basalia juniora lobata i9. E. coeruleum. ^. Bracteae florales omnes graciliter tricuspidatae. I. Mericarpia dorso secus juga cristalo-serrata. 20. E. creticum. II. Mericarpia dorso nuda laeviaque vel squamis applanatis tenuibus obsita 'U.E. triaispidatum. b. Plantae eximie glaucescentes vel glaucescenti-amethy- stinae; bracteae involucrales dz triquetrae. ct. Bracteae florales tricuspidatae ^t. E. bithynicum. (i. Bracteae florales integrae iZ. E. triquetrum. Subsect. i. Falcata Wolff. Falcata Wolff. — Folia basalia longe petiolata, eximie cordato-triangularia. Bracteae involucrales anguslae vel latiores et subfoliaceae; florales exteriores tricuspidatae, in- teriores integrae. — Species unica Syriae etPalaestinae et Asiae minoris incola. Eryngium. ] 27 IC. E. falcatum Delar. Eryng. Hist. (1808) 40, 1.13; Poir. in Lam. Encycl. meth. Bot. Suppl. IV. (1816) 290; DC. Prodr. IV. (<830) 90; Boiss. FI. Orient. II. (1872) 827; Post, Fl. Syria etc. (1896) 330. — E. dichotomum ß. E. falcatum Spreng, in Rom. et Schult. Syst. veg. VI. (1820) 321, — Caulis erectus usque nietralis, saepe humilior, tcnuis, durus, inferne simplex et remote foliatus, superne breviter ra- mosus vel in specim. robustioribus raiiiis elongatis, suberectis insti'uclus, apice raru monocephalus, saepius (2 — )3-furcatus, ramis semel usque ter trifurcalo-ramulosis. Folia oinnia tenuiler coriacea, inferiora petiolo tenui semitereti, usque 1 0 cm longo fulta, basalia exteriora cordato-triangularia, acuminata, apice zfc aculo, grosse crenato-serrala, dentibus latis apice in spinulam produclis vel muticis, palmatim 7 — H-nervia, n. remote A prominenter venosis, 2 — 7 cm longa, 1 — 4 cm lala; interiora et caulina inferiora rarius triloba, lobo medio obovato-lanceolalo, indiviso, 1. lateralibus oblique ovatis, sub- trilobulalis, omnibus argule serratis; caulina cetera breviter petiolala vel subsessilia, tleflexa, palmato-3 — 5-partita, segmentis argule spinuloso-serratis. Capitula ± semi- f;lobüsa, usque 12 mm longa; bracleae involucrales 5 — 6 rigidissimae, palulae, sub- aequales, margine calloso-incrassato integrae vel remote spinulosae, basi spinis singulis simplicibus vel geminatis reflexis auclae; florales graciles, flores superantes, exteriores vel raro omnes tricuspidalae, interiores integrae, falcatae, longe acutissimae, 6 — 8 mm longae. Sepala ± ovato-lanceolata, acuminata, in spinulam brevem producta, ad S'/j mm longa; petala ovato-oblonga, usque ad medium excisa, lobulo inflexo sublineari vel linguiformi aequilongo, 2 — 3-pIo angusüore, apice obtuso, dorso papilluloso instrucla, ca. 2 mm longa, ^j^ mm lata. Fruclus haud plane malurus ca. 7 mm longus, squamis lateralibus calycinisque paucis (vel subnullis), dorsalibus nullis vel miniitis serialim dis- positis et jugis leviter crislato- serratis instructus. Kleinasiatische und syrische Zone der mittleren Mediterranprovinz, auf trockenen Hügeln, in lichten Wäldern stellenweis sehr verbreitet, steigt im Libanon bis in die alpine Region auf. — Serien (Gaillardot, Herb. Syr. n. 6G; Blanche, Syrien n. 6i8; Aucher-Eloy , Herb. d'Or. n. 3571 ; Peyron, Fl. syr. n. 4; Sintenis, lt. or. n. 1440; Bornmüller, It. syr. n. 620b, c, 621 ; Post, Syrien n. 237, Amanus; Labillardiere; Boissier; Dingler). — Palästina. — Lycien: Temenor bei Trysa (Luschan — Herb. Univ. Wien), in Anatolien wahrscheinlich weiter verbreitet. — Blüht in der Ebene im Mai und Juni, im Gebirge im Juli und August. Nota. Stirps valde variat caule humili et simplici (f. aprica Bornoi. msc.) vel elato et ramoso, foliis parvis vel magnis, bracteis involucranlibus angustis, subsubulatis inermibusque vel latiusculis subfoliaceisque niarginc remote spinuloso-serratis tantopere, ut formae vel varielates dislinrtac vix disccrni possint. Subsect. 2. Euplana Wolff. Euplana Wolff. — Folia basalia e basi dz cordata oblonga vel oblongo-obovata vel zh rotundala, omnia indivisa vel juniora it lobata usque 3 — 5-secta, lobis segmenlisve saepe trilobulalis. Bracleae involucrales plerumque angustae, capitulis longiores; florales omnes tricuspidalae vel exteriores tricuspidalae, interiores integrae. — Species 7 aream seclionis lotam simulque aream gerontogeam generis fere totam inhabitantes. 17. E. planum L. Spec. pl. ed. 1. (1753); Jacq. Fl. auslr. IV. (1776) 48, t. 391; Lam. Encycl. meth. Bot. IV. (1797) 753; Delar. Eryng. Hist. (1808) 4,0; Tratt. Ausgem. Taf. Arch. Gewächsk. II. (1813) l. I80; Spreng, in Rom. et Schult. Syst. veg. VI. 1820) 319; Ledeb. Fl alt. I. (1829) 369 et Fl. ross. II. (1844) 239; DG. Prodr. IV. .1830) 90; Koch, Syn. fl. gerni. et helv. ed. 1. (1837) 281; Dietr. Fl. regn. boruss. \I. (1843) t. 754; Neilr. Fl. Niederösterr. (1859) 607; Reichb. f. Ic. fl. germ. et helv. XXL (1867) 5, t. 7 [t. 1848]; Boiss. Fl. Orient. IL (1872) 823; Schmalh. Fl. ssred. i ju/.n. Ross. L (1895) 384; Korsh. Tent. fl. Ross. or. (1898) 167; Herb. Willd. n. 5570, 5571, fol. 1. — E. amcthysünum Gmel. Reise II. (1774) 196; Saut. Vers. (1826) 35, ex Neilr. — E. alpinum Pall. Reise I. (1771) 31. — E. plauifolium Pall. L c. III. (1776) 316. — E.pumilum Gilib. Chlor. Grodn. (1786?) 20. — E. latifolium Gilib. 128 Hermann WolfT. — [Jmbelliferae-Saniculoideae. Fl. lithuan. IV. (1785 — 87) 3. — E. coeruUmn Gilib. 1. c. 4. — E. piisillum Gilib. 1. c. 5. — E. intermedium Weinm. in Bull. Soc. nat. Mose. VlI. (1837) o9. — E. pan- nonicum latifolium Clus. Rar. stirp. Pann. (1583) 668, fig. pg. 669; J. Bauh. Hist. pl. III. (165t) 88, fig. — Radix crassa napiformis, valde elongata, subsiniplcx. Gaules singuli vel in pl. vetust. plures^ elati, usquc melrales, rigidi, basi residuis foliorum demorluorum dr dense circumdati, inferne siniplices, remote foliati, apice 3 — 5-furcali, ramis semel usque quater 3-furcato-ramulosis, raro eliani ramis infraterminalibus aucti. Folia omnia firma vel tenuiter coriacea, basalia pctiolo laminani aequanle vel longiore fulta, e basi profunde cordata oblonga vel ovalia vel lale obovala, apicc obtusa, spinu- loso- vel setoso-serrato-crenata, nervis 7 — 9 palmalim vel infernc ut in aream me- dianam valde anguslam disposilis percursa, ca. usque 1 5 cm longa, usque 7 cna lata, saepius niinora; caulina inferiora breviler petiolala, bas. conformia vel lobata, lobis profunde serratis vel sublacinialis, superiora sessilia, palmato-3 — 5-parlila, segmenlis parce serratis. Inflorescentia =t cocrulea; capitula ovoidea vel perraro subsemiglobosa (f. suhglohosuni v. Üchtr.), usque 1 5 nam longa; bracteae involucrales rigidae, lineares vel rarius latiusculae et subfoliaceae, omnes acuminatae, parce spinuloso-serratae, basi spinulis nunierosis auctae, ca. 2 — 3 cm longae, 2 — 6 mm latae; florales inferiores tri- cuspidatae, superiores integrae, tenuiter acuminatae, rarius omnes tricuspidatae, 5 — 6 mm longae. Flores subnumerosi; sepala lanceolata, acuminata vel rarius subobtusae, in spinulam aequilongam producta, 2 — 2'/2 mm longa; petala papillulosa, ovalo-oblonga, lobulo inflexo subaequilongo, 2 — 3-plo angustiore, apice fimbriato instrucla, 2 mn) longa. Fructus compresso-ovoideus, 5 — 6 mm longus; mericarpia usque ad medium vel rarius ultra squamis angustis, applanalis, acutissimis, subaequimagnis obtecla. (»stliches Mitteleuropa: Westgrenzc der Art am Mittellaufe der Oder, herab- geschwemmt bis zur Mündung des Flusses!! (Gallier, Fl. siles. n. 92, 203; Reichen- bach, Fl. germ. n. 1707); von hier östlich durch die sarmatische Provinz in dem Gebiete der Netze, Warthe und Weichsel, bis Litauen und Polen (Raciborski, Rosl. pol. n. 152; Karo s. n., bei Warschau). — Südöstlich erstreckt sich die Verbreitung der Art durch die östlichsten Teile der europäischen Mittelgebirge, durch die pontische Provinz und durch die Provinz der Karpathen: Mähren und Nieder- österreich (Schultz, Herb. norm. n. 812); in Inner-Krain Südweslgrenze der .Art, falls ursprünglich (Herb. Hofmus. Wien); Ungarn (FI. exs. austro-hung. n. 1352, Pest); Banat (Reichenbach, V\. germ. n. 1707); Siebenbürgen (Lang; Kovals; Schur) und Rumänien; Nordserbien (Bornmüller; Adamovic); nach Noe auch noch bei Konstantinopel. — Galizien, z. B. bei Lembcrg (Zawadzki); Südwestrußland (Woloszczak, Fl. polen, n. 440, Distr. Taraszcza); in Südostrußland bis an das Kaspische Meer (Weidemann — Herb. Berlin); Kaukasus und Transkaukasien (C. Koch — Herb. Berlin; Brotherus, PI. cauc. n. 380, Prov. Garthalina). Provinz des subarktischen Europas: Mittelrußland (Herb. fl. ross. n. 4 16, Rjasan) und Ostrußland, mit der Nordgrenze in den Guv. Moskau, Jaraslow, Kostroma. Wiatka und Perm (Ehrenberg s. n. — Herb. Berlin, Orenburg). Provinz des subarktischen Asiens und Sibiriens: Uralisches Sibirien (Ehrenberg — Herb. Berlin); Turkestan; Tian-Schan; Songarien: Täler des Alatau (Schrenk n. 220); Altai (Duhmberg, PI. alt. n. 771); im mittleren west- lichen Sibirien bis zum Mittellauf des Ob. Gentralasien: Kaschmir, hier bis 2000 m hochsteigend (Herb, late Fast Ind. Gomp. n. 490; Mecbold, Fl. N.W. Himal. n. 3389, auf kurzgrasigen Malten; Hooker f. et Thomson, Herb. Ind. or. s. n.). — Die Angabe, dass die Pflanze in Friaul und Veneticu vorkomme, erscheint sehr zweifelhaft; in Algier wächst sie sicher nicht, es liegen vielmehr Verwechslungen mit E. dichotomum ! vor. — E. planum wächst an Flußufern und auf Wiesen, die im iberschwemmungsgebiet der Flüsse liegen, auf Sand- Iriften, Steppenwiesen und auf ^Yjym-Steppen selbst, selten auch (in Ostrußland) an Waldrändern. Blütezeit im Spätsommer. — Die Pflanze wird vielfach in Gärten ge- zogen, auch im großen kultiviert und entspringt nicht seilen der Kultur. Eryngium. 129 Nota <. E. planum L. var. subylobosum v. Üchtr. in Fiek, Kl. v. Sthles. (i88<) HS nil aliud nisi forma, ut viüelur rara, capilulis subglobosis usque 3-plo quam in typo minoribus itaque bractcis duplo et lon^ius superalis. Nota 2. E. planum L. f. armalum S\monk. Fl, transsilv. (1886) 249 »dilTert a typo capi- lulis involucroque majori, porro praecipue bracteis flori; suo duplo iongioribus apicem versus (Icnticulis 1 — 2 sctaceis diamctrum bractcac superanlibus inuriitis« mihi ignotum est. Nota 3. E. planum Lindl. in Roylc, III. llist. nat. Himal. (1839) 231 ex Ind. Kew syn E. coerulei M.-B. certe ad E. planum L. pertinct. 18. E. dichotomum Desf. Fl. atlant. I. (1798) 226, t. 55; Delar. Eryng. Hisl. (1808) 4«; Trult. Ausgcm. Taf. Archiv. Gewächsk. IV. (1814) t. 325; Poir. in Lara. Encjcl. meth. Bot. Suppl. IV. (1816) 290, excl. d.\ Spreng, in Rom. et Schult. Syst. veg. VI. (1820) 321, excl. (i. et syn. E. coeruleum; DG. Prodr. IV. (1830) 90; Bertol. Fl. ital. III. (<837) 106; Guss. Fl. sicul. syn. I. (1842) 303; Lange in Willk. et Lange, Prodr. fl. hisp. IIL (1874) H; Caruel in Pari. Fl. ital. VIII. (1889) 210; Ball, in Balt. et Trab. Fl, de TAlger. II. (1888) 339. — E. tricuspidatum Ten. FI. Nap. I. (1811 — 15) H8 ex Ten. ipso. — E. planum Ten. I.e. ex Ind. Kew. — E. planum coeruleum Cup. Panph. III. (1713) t. 81. — Planta glaucescenti-amethy- stina 10 — 60 cm alta. Gaulis vaiidus, basi usque \ cm crassus, paucifoliatus, ra- niosus vel ramosissimus , apice 3 — 5-furcatus, ramis semel usque ter Irifurcalo- ramulosis, dein in monochasium oligocephalum productis. Folia lenuiter coriacea, inferiora longe petiolata, cordato-oblonga vel -obovata, antice semper dilatata, obtu- sissiiua, inferne serrato-crenata, superne crenata, nervis paucis in areain angustissimam dispositis percursa, impriniis juxta marginem eleganter reticulato-venosa, usque I 0 cm longa, usque 4 cm lata; superiora cum prophyllis primariis rigida, subpalmalo-5-partita. Capitula subglobosa vel ovoideo-globosa, ca. <2 — 15 mm longa; bracteae involucrales 6 — 7 rigidae, anguste lineares vel subulalae, pungenti-acutissimae, margine sparse spinu- losae, basi spinulis simplicibus usque ternatis deorsum speclantibus auctae, 2 — 3 cm longae, 1 — 2 mm lalae, capitulis 2 — 3-plo longiores; florales rigidae, angustae, omnes inlegrae vel inferiores tricuspidatae, 10 — 12 mm longae, flores longe superantes. Se- pala ovata vel ovato-lanceolata, sensim vel abrupte in spinulam validam, subaequi- longam vel breviorein producta; petala superne papillulosa, ovato-oblonga, lobulo inflexo subaequilongo, 2 — -3-plo angustiore, apice obtuso bidenticulato instrucla, 2 mm longa, V2 mni lata. Fructus breviter ovoideus 6 — 7 mm longus; squamae laxae, applanatae, laterales et calycinae quam dorsales duplo majores vel omnes inter sese subaequales, iiiitusae vel acuminatae. Ligurisch-tyrrhenisches Mediterrangebiet: Ostgrenze in Süditalien in iler Basilicata bei Policoro und Pesticci und in Galabrien bei Catanzaro und '^. Leonardo (nach Caruel); auf Sicilien verbreitet (Lojacono, PI. Sic. rar. n. 216, 18); Lampedusa. Südliches Mediterrangebiet: Tunis (Kralik, PI. tunet. n. 229; Murbeck); in Algier häufig (Bourgeau, PI. d' Alger. n. 109; Balansa, PI. d'Alger. n. 71, 480; Choulette in Fragm. fl. alger. n. 234; Jamin, PI. d'Alger n. 165; Baltandier et Trabut, PI. d'Alger. n. 326; Boissier et Heuter). Iberisches Mediterrangebiet: Andalusien, Ronda en Tajo, nach Boissier: in Südaragonien bei Chiprana; sehr selten eingeschleppt (Montpellier). Kommt wahrscheinlich nicht in Marocco vor; die von Ball gesammelten Pflanzen (Herb. Berlin) gehören zu E. tricuspidatum. Die Angaben über das Vorkommen im östlichen Mittel- meergebiet und in Vorderasien beruhen sämtlich auf Verwechslungen mit anderen Arten. — Die Pflanze wächst auf trockenen Wiesen, Feldern und Steppen, nach Bal- tandier in Algier auch an feuchten Orten; sie ist kalkstctig; ihre Blütezeit je nach i'm Vorkommen von April bis Juli. Nota 1. E. dichotomum Desf. f. ramnsissimum Willk. ex Li>sc. pI Pard. Sert. inconf. pl. Arag. (1863) 46 sec. Lange I.e. (indorescenlia fastigiato- et repetilo-di- vel tricholome ramosissima, fuliis caulinis summis brevioribus et latioribus, capitulis duplo minoribus); E. dichotomum var. .1. Delar. I. c.; DC. 1. c. 91 (caule ramosissimo etc.) et E. dichotomum var. B. (subacaulis) Delar. A. Engler, Du Pflanzenreicb. IV. (Embryophjt» liphonogama) "Oi, 9 130 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. 1. c. 43, t 14; Tratt. I. c. t. 326; DC. 1. c. niiiil aliud nisi spccimina elatiora, ramosa vel ramo- sissima aut liumiliora caulc brevi vel subnullo itaque capitulis confertis; formae atnbae in f. typi- cam sine ullo confine Iranseunt. Nota 2. Var. C. Dclar. 1. c. (elatior, foliis radicalibus tripartitis) mihi ignota est et vix ad E. dichotomum pertincre videtur. 19. E. coeruleum Marsch.-Bieb. Tubl. prov. casp. (1798) App. pg. H? et Beschr. Land. zw. Terek u. Kur (1800) 155, App. ri. 29 et Fi. laur.-cauc. 1. (1808) 200, excl. sjn.; Boiss. in Ann. sc. nat. 3. ser. Bot. I. (1844) 122 et Fl. Orient. 11. (1872) 823; C. B. Clarke in Hook. f. Fl. brit. Ind. II. (1879) 669; Schmalh. FI. ssred. i ju^n. Boss. I, (1895) 384; Woronow in Monit. jard. bot. Till. X. (1908) 6; Herb. Willd. n. 5574. — E. dichotomum Ledeb. FI. ross. II. (1844) 240. — ? E. cauca- sioum Fisch, ex Steud. Nomencl. ed. 1. (182<) 315; Trautv, in Act. Hort. Petrop. I. (1871) 23. — Planta elata, usque metralis, imprimis superne coerulea, radice crassa, elongato-napiformi instructa. Caulis plerunique solitarius, striclus, reniote foliatus, su- perne (livaricalini ramosus, apice patentissinie 4 — 5-furcatus, ramis valde elongatis, bis vel ter Irifurcato-ranmlosis. Folia basalia subnumerosa, oninia longe petiolata, exteriora (vetusliora) mox cmorientia, cordata, cordato-ovata vel -oblonga, indivisa, 4 — 5 crn longa, 3 — 4 cm lata, interiora (serius exorta) triloba vel trisecta, segnientis oblongis, haud raro 2 — 3-lübulatis, medio quam lateralia magis producto subpetiolulato, oninibus crenatis vel serrato-crenatis; caulina sensim quam basalia magis divisa, fulcrantia pro- funde palmato-5-parlita, segmenlis divaricalis, angustis, pungenli-spinoso-serratis, 1 — 3 cm longis, 2 — 3 mm latis. Capitula sat parva pauciflora dt 10 mm lata; bracteae invülucrales 4 — 6 rigidae, patenlissimae, ±: lineari-lanceolatae, capitulis pluries longiores, margine infero 1 — 2-spinulosae, cetero inermes vel parce setoso-spinulosae, apice spinoso-acuüssimae, 2 — 3 cm longae, 2 — 4 mm latae; Ilorales subulatae, inlegrae vel exteriores ex'cl. Woronow tricuspidalae, flores longe superanlcs. Sepala angusle lan- ceolala; pelala papillulosa, oblonga, lobulo infloxo sublineari, subaequilongo vel breviore, apice fimbrialo instructa, 2 mm longa; stjli sepala longe superantes. Fructus anguloso- turbinatus dz 5 mm longus; squamae cal^cinae lateralesque lanceolatae, longe acumi- natae, subacquimagnae, dorsales illis subconformes minores vel nullae. Verbreitet im Kaukasus und in Transkaukasien: Vom Distrikt des Schwarzen Meeres durch Abchasien (Herb. 11. ross. n. 1 768a), Cirkassien, Daghestan (Sommier et Lavier, It. cauc. n. 5M) bis Üerbent und Baku (Bornmüller). — Batum; Provinz Kutais; Provinz Tiflis (Virchow, Kaukasus n. 47 — blühend im Sep- tember — Herb. Berlin; C. Koch); Provinz Elisabethpol; Talysch; Karabagb (Szovits n. 636; Radde; Kolenali). Armenisch-iranische Mediterranprovinz: Persien (Buhse, PI. Pers. n. 793a • Aucher-Eloy, PL d'Or. n. 4547, 4548, Prov. Ghilan; Bornmüller, It. pers.-tui' n. 1224 — blühend im Mai; Alexeenko, Pers. n. 76, 270; Ledebour; Sirauss). — Assyrien. — Afghanistan (Aitchison n. 269 — blühend im Juli, n. 2596; Griffith n. 427 — blühend im Dezember, n. 998; Herb, late Fast. Ind. Comp. n. 2596); nach Woronow auch in Beludschis tan. Cenlralasien: Transcaspien (Sintenis, It. transcasp.-pei's. n. 1878, Kisil Arwat, Karakala — blühend im Mai); Turkestan: Samarkand (Litwinow in Herb, fl ross. n. n68b — blühend im Juli; Jaccard — blühend im Herbst — Herb. Ilauss- knecht); Kaschmir (Jacquemont, Voy. Ind. or. n. 660, 1086; Herb, late Fast Ind. Comp. n. 489); Tibet (Hügel n. H23. — Herb. Wien Hofmus.). — Narli Schmalhausen zweifelhaft für das Land der donschen Kosaken und für das Gu\ Jekaterinoslav. — Die Pflanze wächst auf Steppen, Sandfeldern und an trockenen, felsigen Abhängen; sie blüht, wie es scheint, von Mai bis in den Herbst. Nota. Cl. Woronow 1. c. 8 var. fallax bis verbis descripsil: omnia lypi praeter palc.i exlernas nonnullas apice utrinquo dcnlibus spinoMS K — 2 auclas. — Transcaucasi a (Guv. Tifli^ Talysch (Lenkoran) et Persiae scpt. prov. Ghilan. — Specimina mihi nun visa. Eryngium. J31 20. E. creticum Lam. Encycl. meth. Bot. IV. (1797) 75 4; Delar. Erjng. Bist. (1808) 31, t. 8; Tratl. Ausgem. Taf. Arch. Gewüchsk. iV. (18U) t. 324, flg. < et 2; Spreng, in Rom. et Schult. Syst. veg. IV. (<820) 334; DC. Prodr. IV. (<830) 89; Visiani, Fl. dulm. III. (1852) 27; Ueichb. f. Ic. n. genn. et helv. XXI. (1867) 6, t. 9 [t. 1850]; ßoiss. Fl. Orient. II. (1872) 827; Caruel in Pari. Fl. ital. VIII. (1889) 208; Post, Fl. Syria etc. (1886) 331; Pospich. Fl. österr. Küstcnl. II. (1899) 233; llalücsy, Consp. fl. graec. I. (1901) 616; Muschler, Man. Fl. Egypt. (1912) 689. — E. cyancum Smith in Sibth. et Smith, Prodr. fl. graec. I. (1806) 175 et Fl. graec. III. (1819) 53, t. 258. — E. dichotomum DC. 1. c. 90, quoad pl. cret.; Pett. Bot. Wegw. (1832) n. 374; Visiani, 1. c. Suppl. I. (1876) 137; Nym. Consp. fl. europ. (1878 — 82) 317, quoad pl. dalm. et cret. — E. microcephalum Sieb, ex Steud. Nom. ed. 2. I. (1841) 592, nomen. — Herb. Willd. n. 5575, fol. 1 et 2, sub E. camiculatum. — E. syriacum ramosum capitulis minoribus coeruleis Bobart. in Moris, Hist. pl. oxon. III. (1699) sect. 7, t. 37, flg. 13; Lam. 1. c. 759. — E. coeruleum mantis Ldbani Plunting, Phyt. II. (1692) t. 127. — E. creticum erectiim Tourn. Corr. (1703) 23. — Planta usque metralis, superne eximie coerulea, ut videtur tantum semel florens; radix elongato-napiforniis, crassa. Caulis sat tenuis, dense foliosus, superne ramosus, apice 4 — 5-furcatus, ramis bis usque quater 3-furcato-ramulosis, dein saepius in monochasiuin uligocephalum productis. Folia basalia petiolo quam laniina longiore fulta, vetustiora indivisa, cordato-oblonga, leviter crenata, 4 — 5 cm longa, % — 2^/2 C'" l^la, juniora majora, illis subconformia, aut 3-loba vel duplicato-3-loba usque (intima) 2 — 3-jugo- pinnatisecta, pinnis reinotis, margine ± profunde setoso- vel spinuloso-serrata vel -duplicato- crenata; caulina inferiora etiam magis divisa, cetera valde conferta, basi annulis anguslis, dense spinulosis amplexicaulia, palmato-5-partita, segmenlis late lanceolatis, profunde spinuloso-inciso-serratis vel tantum spinulosis. Capitula semi- vel ovoideo-globosa, vix 1 cm longa; bracteae involucrales 4 — 6 rigidissimae, patentes, lineari-subulatae, pungenti-acutissimae, basi spinulis geminatis deflexis auctae, margine parce breviterque spinulosae, 2 — 3 cm longae, 1 — 2 mm et rarissime ultra latae; florales latae, validae, 4 — 5 mm longae, ^upra medium tricu.spidatae , fructus su- perantes. Sepala late ovata, oblusa, saepe truncata, brevissime mucronato-spinulosa, 1 — 1 Y4 mm longa; petala anguste sublinearia vel rectangularia in lobulum aequilongum, dimidio angustiorem, apice obtusum angustata, 1 1/2 mm longa. Fructus anguloso-tur- binatus, db 3 mm longus; mericarpia squamis lateralibus paucis vel subnumerosis, perparvis, spinuliformibus obsita, dorso cristis vel callis 3 contiguis laevibus vel exas- peratis vel utroque latere serrato-cristatis instructa, ad faciem latam planam laevia. Armenisch-iranische Mediterranprovinz, Ostgrenze der Art in Persien; Mesopotamien (Kotschy n. 170); Assyrien, Erbil (Bornmüller, It. pcrs.-lurc. n. 1224, 1225); Kurdistan, Süverek (Sintenis, It. or. n. 1391). Mittlere Mediterranprovinz : Kleinasien, voraugsweise in den Küstengebieten von Cilicienü; Pamphylien (Heldreich, Pamphyl. n. 1096); Lycien; Carlen; Lydien (Balansa, Fl. d'Or. n. 44); Mysienü (Calvert n. 353); Bithynienü (Sintenis, It. or. n. 500; Wolff, It. anat. I. n. 56, II. n. 108). — Syrien, (Blanche, Syr. n. 019; Peyron, Fl. syr. n. 466; Kotschy n. 44, 1000; Bornmüller, It. syr. n. 622, G23; Reliq. Maill. n. 1144; Ina Meinckc, Üstl. Taurus n. 47; Ehren- berg; llaussknecht); Palästina. — Sehr verbreitet in (iriechenland und auf den Inseln des ägäischen Meeres, in den Ebenen des Peloponnes und Mittel-Griechen- lands zur Blütezeit weite Strecken blau färbend (Friedrichsthal, Graecia n. 557; Kotschy, Graecia n. 732; lleldreich, Herb, graec. norm. n. 341; Sintenis, It. Ihessal. n. 1260); auf Creta (Raulin n. 502; Reverchon, PI. Cröte [1883, 1884] n. 47; Baldacci, It! cret. n. 222) und Cypern (Sieber; Kotschy u. 973; Sintenis et Rigo, It. cypr. n. 836). Mediterrane Balkanhalbinsel: Thracienü; Macedonion (Friedrichsthal n. 831; Sintenis et Bornmüller, It. turc. n. 1023, 1245); Albanien (Baldacci, It. alb. X. n. 197); Corfu (Wichura n. 3151; Haläcsy); Dalmalienü (Fl. austro-hung. »♦ J32 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. n. 124; Baenitz, Herb, europ, n. 2776; ßornmüller, It. dalm. n. 1866, «868; Ascberson; Adamovic); in Istrien nach Pospichal nur bei ScofTie di sotto, hier die Nordgrenze der Verbreitung. — Nach Maly (brieflich) nicht in der Hercegovina und in Bosnien. — Nordadriatisches und nordtyrrhenisches Italien: Ancona und Livorno (Lojacono, PI, ital. sei. n. 124; Fritze, Livorno s. n. — Herb. Berlin); das Indigenat, wenigstens für Livorno, erscheint mir sehr zweifelhaft. Südliche Mediterranprovinz: Ägypten (Dclile; Ehrenberg; Schwein- furth). — Angeblich auch in der Krim. Außerdem an verschiedenen Orten vorüber- gehend eingeschleppt, eingebürgert bei Montpellier. Die Pflanze wächst auf Triften, Steppen und an Wegen, blüht im südlichen Gebiete schon im April und Mai, im übrigen von Juni bis August. Nota 1. Stirpis var. oblongum et var. lobatum Post I.e., quarum altera fol. bas. in- divisis, cordato-oblongis, duplicato-crcnatis, altera fol. bas. oblongis, indivisis vel 2— 3-lobis, crenalis instrucla esse dicuntur, ncc varictatcs ncc formas distinetas sistunt; ut supra descrip- lum, f(tl. bas. indivisa vel ± divisa, margine simpliciter vcl duplicalo-crenata vel -serrala saepe in eodcm speeimine occurrunt. Nota 2. Bractcae involucrales quoad magnitudincm formamque et armaturam vix varianl; raro hinc inde bracteae superne spinulosae obviae sunt (var. spinulosum Post 1. c). Nota 3. Varietates Delaroclicanae Ä. (ramis brevibus, floribus conferlis) et B. (ramis clongatis, floribus laxe paniculatis} tantura sunt formae pretii minimi formis innumerabilibus inter sese conjunctac. Nota 4. E. crcticum f. roseum Teyber in Verhandl. zool. bot. Gesellsch. Wien LX. (4910) 262 (»cauljs rami capitula non, ut solent, violaceo-coeruleo-, sed dilute roseo-colorala«) in Dalmatia prope oppidum Makarka collcctum mihi non visum. Nota 5. Speeimina omnia mihi ex Acgypto visa ab illis in area speciei cetera colleclis differunt habitu conlracto, foliis magis divisis et rigidius spinosis, capiluUs minoribus, bracteis involucranlibus rigidissiinis, anguslissimis, sed specifice a lypo non diversa sunt. 2 1. E. tricuspidatum L. Amocn. Acad. 111. (1756) 405 et Spec. pl. ed. 2. (1762) 337; Desf. Fl. atlant. L (1798) 224; Delar. Eryng. Hist. (1808) 33; Tratt. Ausgom. Taf. Archiv Gewächsk. H. (1813) t. 187; Spreng, in Rom. et Schult. Syst. veg. VI. (1820) 320; DC. Prodr. IV. (1830) 92; BertoL Fl. ital. III. (1837) 106; Moris,Fl. sardoa I. (1840 — 43) 166; Guss. Fl. sicul. syn. I. (18 4 2) 303; Arno y Mora, Fl. Esp. y Port. V. (1873) 154; Lange in Willk. et Lange, Prodr. fl. hisp. lli. (1874) 8; Halt, in Batt. et Trab. Fl. de I'Alger. IL (1888) 339; Carucl in Pari. Fl. ilal. VIII. (1889) 210; Herb. Willd. n. 5571, fol. 2. — E. Zanoni Lam. Encycl. meth. Bot. IV. (1797) 754. — E. capituUs psyllii Zanon ex Montius, Rar. stirp. Hist. bot. (1742) 106, t. 74. — Planta usque 75 cm alta, radice crassa elongato-napiformi instructa. Gaules 1 vel raro plures, sat tenues, virgati, stricte erecti, foliati, apice capilulo unico terminati vel saepius 2 — 4- furcati, ramis semel usque ter 2 — 3-furcato-ramulosis. Folia basalia quoad forniam sat varia, indivisa vel antice fissa vel lobata vel ferc usque ad basin secta, margine spinu- loso-serrata; caulina inferiora petiolo brevi, latc membranaceo-amplexicauli fulta, ± vel usque ad basin cuneatam cordatamve 3 — 5-parlita, segmentis lanceolalis vel oblongis, acuminalis, rigide spinuloso-serratis; cetera rigidiora, lobis angustis vel laus, indivisis vel incisis vel fissis. Capitula subglobosa vel ovoideo-globosa, ^4 — 'Vi ^"^ long«; bracteae involucrales 5 — 8 lineari-lanceolatae, raro latiores, subinermes, parcc spinu- losae vel satis densc spinuloso-serratac, basi spinulis reflcxis brevibus auclac, usque 5 cm longae, 3 — 4 mm vcl ultra latac; florales anguslae, flores superantcs, acqualiter spinuloso-tricuspidatae. Sepala ovata, obtusa vel acuminala, breviler apiculala vel mucro- nata, rarius tricuspidala; pelala ovata vel subrectangularia, papillulosa, profunde emar- ginata, lobulo acquilongo, anguste sublincari, apice inlrorso suhfimbriato instructa. Fructus obovoideus basi altenualus, 5 mm longus; mericarpia dorso valde convcxo nuda, squamis lateralibus subnumerosis, lanccolato-curvatis, acuminatis, saepe serie minoribus auctis et calycinis similibus instrucla, ad facieni latani planam nuda. — Fig. 2 4. Ligurisch-tyrrhenische, iberische, südwestliche und südliche Medi- terranprovinz, in Macchien, auf trockenen Kalkhügeln, auch in lichten Wäldern, bis Eryngium. 133 in die höhere Montanregion auf- steigend; liebt die Nähe des Meeres; blüht von Juni bis August. Var, a. genuinum VVolff. — E. b-iciispidatum var. G. Delar. 1. c. — E. tricuspidatum Aut. plurini. — Caulis usque 75 cm aitus. Folia basalia ovata vel ovato-rotundata, apice obtusa, in- divisa, crenato-serrata, dentibus apice pungenti-spinulosis, ca. 3 — 5 cm longa, t^ji — 3Y2 cm lata; f. caulinorum segmenta angustissima. Bracteae involucrales angustissi- mae, spinuloso-serratae, capitulis subglobosis 2 — 3-plo longiores. Im ganzen Verbreitungsgebiete der Art: Sardinien (Müller, Un. itin. an. 1827); Sicilien (Koss, Herb. sie. n. 622; Lojacono). — Südatlantisches Iberien: An- dalusien (Bourgeau, PI. d'Esp. et de Port. n. 1877; Reverchon, PI. Andal. n. 6, Algeciras). — In Marokko weit verbreitet (Salz- mann; Ball); Algier (Balansa, PI. d' Alger. n. 195; Choulette in Fragm. fl. alger. n. 232; Salle, Fl. monsp. -alger. n. 27; Rever- chon, PI. d' Alger. n. 39; Eng- ler); Tunis (Kralik, PI. tunet. n. 2 2 8, Djebel Zaghonan ; Miss. bot. Tunisie s. n.). Var. (i. Booconii (Lam.) WollT. — E. Bocconii Lam. 1. c. 754; Lojacono in Malp. XX. (1906) 293. — E. tricuspidatum var. B. Delar. 1. c. — E. capitulis Psyllii, ex Sicilia Bocc. Ic. et descr. rar. pL Sic. (1674) 88, t. 47; Bobart. in Moris. Hist. oxon. IIL (1699) sect. 7, t. 36, flg. 12. — Planta pro specie gracilis; caulis simplex vel saepius apice 2 — 3-furcatus. Folia basalia parva, ambitu sub- quadrata, antice fissa vel lobata, 1 — i^/^cm longa et lata, serius exorta semiorbicularia, profunde lo- bata usque trisecta, margine spi- nuloso-serrala; segmenta foliorum caul. angustissima. Bracteae in- volucrales angustissimae, remote spinulosae, capitulis parvis usque pluries longiores. Fig. 21. Eiyttyium tiicHSjiidtitum L. var. genuinum Wolff. .1 IIa- bituK. — ß Moricarpium » dorso visum. — C Itructea floralis. — D Pt'taluiD. — E Uoricarpiuin traaBverso 80ctuin. — /' K. aqui- foUum Cav. Mericarpiuni u doroo visum. — (I Uericarpiam trank- verse sectam. (Icon. origin.) J34 Hermann Wolff. — Umbelliferac-Saniculoideae. In Sicilien nach Lojacono verbreitet (Strobl, Nebroden s. n.). Var. y. Bovei (Boiss.) Wolff. — E. tricuspidatum vai*. A. Delar. 1. c, t. 9. — E. Bovei Boiss. in Ann. sc. nat. ser. 3. Bot. I. (1844) 124. — Caulis superne ramosus. Foiia tenuiter coriacea, basalia reniformia, suborbicularia vel ovato-rotundata, basi pro- funde cordata, vetustiora indivisa, juniora antice triloba, oiiinia spinuloso-dentato-serrata ; caulina magna, palmatifida vel -partita, seginenlis latis, oblanceolalis, reniote spinuloso- serrutis. Bracteae involucrales lineari-lanceolatae, inermes, capilulis parvis dimidio longiores. Algier: Mostaganem (Balansa, PI. d'Alger. n. 194); Constanline (Duckerley in in Fragm. fl. alger. n. 580], wahrscheinlich weiter verbreitet. Nach Bonnet auch in Tunis (Kralik, PI. tunet. n. 228''" scheint hierher zu gehören). Die. Pflanze von Desfontaines im Herb. Delessert scheint eine Übergangsform zu vai*. a. zu sein. Var. ö. mauritanicum (Pomel) Wolff. — E. maiiritaniciim Pomel, Nouv. mat. fl. allant. (187 4) 138. — Planta valida submetralis, superne ± coerule«, ramosa. Folia basalia magna, ovali-orbicularia, sinu cordata marginibus sese obtegentibus, superne profunde dentata, inferne crenato-serrata; caulina segmenlis magnis, late lanceolalis, grosse spinoso-scrratis. Proph^lla magna; bracteae involucrales lanceolalae pungenti-acutae, spinosae, capitula usque \ 5 mm longa duplo superantes. Algier: Oran (Debeaux); Garrouban, nach ßattandier. Vai\ €. variifolium (Coss.) Wolff. — E. variifolium Coss. Ind. *pl. Marocc. in Bull. Soc. bot. Fr. XXII. (1875) 59; Ball, Spicil. fl. mai-occ. in Journ. Linn. Soc. bot. XVI. (1878) 461. — E. dichotomum var. ficariaefolium Ball in Journ. of Bot. N. S. II. (1873) 334. — Planta frucUfera semimetralis et ultra alta. Folia basaha vetustiora late ovata vel ovalia, apice obtusa, indivisa, grosse inciso-serrata, juniora et caulina inferiora rigida, coriacea, ovali-oblonga, pinnatiOda, pinnis in spinam longam rigidam excurrentibus ; fulcrantia et prophylla primai'ia rigidissima recurva, inferne uti'inque dente spinifonni longissimo inslructa, praeterea remotissime spinulosa. Capitula eximie ovoidea bracteis involucralibus rigidissimis longe superala; br. florales omnes graciliter tricuspidatae. Südmarokko: Grosser Atlas, an feuchten Stellen im Tale Ait Mesan 1800 m ü. M. (Ball — Herb. Berlin); auf dem Bei'ge Djebel Quensa (Ibrahim in Herb. Cosson — Herb. Berlin). Nota 1. Spccimina var. variifolii demtirlua anni prioris a cl. Ball collccla proplcr bracteiilas omnes eximie tricuspidatas ccrte non ad E. dichotomum pertinenl. Stirps forsitan scrius, speciminibus bcne cvolulis visis, ul species prupria describcnda erit. Nota 2. E. Iricuspidaltim var. inonlanum Chab. in Bull. Soc. bot. Fr. XXXVIII. (1891) 385 (»diffiTC du lype par la souchc allongce et borizontalemcnt rampante et non pas napiformc et surloul par les puilleltes exterieures seules Iricuspidoes, Ics inli'rieures enlicres — le Nador do Med6ali [TAlgfrie], dans les lieux sccs de la region monta^neuse«) mihi ignolum est; an vere ad E. tricuspidatum pertineat? 22. £. bithynicam Boiss. in Ann. sc. nat. ser. 3. Bot. I. (1844) 123 et Fl. orient. II. (1872) 828. — Glaucescenti-amethystinum, semimetrale, radice elongato-napiforrai instruclum. Caulis divaricatim ramosus, apice 3 — 5-furcalus, ramis patulis, bis vel ter trifurcato-ramulosis, dein in monochasium oligocephalum jtroduclis. Folia tenuiter coriacea, inferiora longe petiolata, basalia vetvistiora indivisa, subcordalo-ovata vel -ovali- oblonga, margine eximie subquadrato-crenala, crenis muticis, ca. 4 — 5 cm longa, 2 — 3 cm lata, juniora (serius exorta) et caulina inferiora profunde triloba vel trisecta, lobo medio oblongo-ovali quam laterales obli(|uo-ovales magis producto, omnibus spinuloso- serrato-crenatis, denlibus sese zb obtegentibus; fulcrantia basi ± dilatala sessilia, oblonga, spinoso-lacera vel profunde splnoso-serrala; summa et prophj'lla primai'ia palmato- 5 — 7-partita vel pinnatifida. Capitula semiglobosa pauciflora ± 1 0 nmi lala; bracteae involucrales 5 — 6 rigidae, lineares vel subfoliaceae, planae, longe spinoso-acuminatae, margine inermes vcl saepius remote spinulosae, capitulis 2-plo longiores; florales lalius- culae, flores aequantes vel superantes, fructibus dimidio breviorcs. Sepala angusle ft Eryngium. 135 ovata, =b acuminala, longe mucronata, 1 — 3-nervia, n. conspicue Iransversira venosis, 2 — 2Y2 mm longa; petala coerulea, (ovato-)oblonga, papillulosa, lobulo inflexo aequilongo, anguste subiineari, apice obtuso instructa, ca. 2 mm longa. Frucliis subampuUaceus, superne in coUum attenuatus, 8 — 9 mm longus, inferne squamis ulriculosis vel appla- uatis, inter sese subacqualibus vcl majoribus subserialis cum minoribus alternanlibus deuse obsitus, ad collum nudus. Kleiuasiatische Zone der mittleren Mediterranprovinz: Aufsteppen, Triften und Äckern, an Wegen, bis in die subalpine Region aufsteigend, oft auf weite Strecken hin ^zusammen mit E. campcstre var. vircris) das Vegetationsbild vollständig beherrschend!! — Hithynienü (Boissier; Dingler); Phrygienü (Warburg et Endlich, It. phryg. I. n. 1021, 1069, H52; Wolff, It. anatol. I. n. H5); Cappadocien (Bornmüller, l'l. Anatol. or. n. 1786); Lykaonien: Eregli (Wolff, It. anat. I. n. 195); Galatien; l'uphlagonien: Tossia (Sintenis, lt. or. n. 4563); Pontus; wahrscheinlich durch ganz Anatolien weit verbreitet. 23. E. triquetrum Vahl, Symb. bot, II. (1791) 46; Desf. Fl. atlant. I. («798) 22Ö, t. 54; Delar. Eryng. Ilist. (1808) 43; Spreng, in Rom. et Schult. Syst. veg. VI, (1820) 331; DG, Prodr. IV. (1830) 90; Bertol. Fl. ital. III. (1837) 107; Guss. Syn. n. sicul. I. (1842) 302; Butt, in Batt. et Trab. Fl. de l'Alger. II. (I888) 338; Caruel in Pari. Fl. ital. VIII. (1889) 208; Fiori et Paol. Fl. ital. ill. II. (1899 — 1904) t. 264, Dg. 2 236; Herb. Willd. n. 5582. — E. crcticum Jan, Elench. ex Guss. Prodr. fl. sie. sec. DC. 1. c. — Planta 20 — 40 cm alta, radice elongato-napiformi instructa. Caulis crassus, inferne teres, superne angulosus, remote ramosus, apice 3 — 5-furcatus, ramis usque ter 3-furcato-ramulosis. Folia basalia numerosa, tenuiter coriacea, petiolo an- gusto, piano, laminam aequante vel breviore fulta, vetustiora cordato-obovata , 2 — 3 cm longa, 1 Y2 *^'" \^\.^., subindivisa vel tiüloba vel tripartita, segmentis latis, remote spinoso-serratis, juniora rigidiora profunde tripartita vel trisecta, segmentis angustis, obsolete vel it manifeste trilobis, grosse serratis, dentibus rigide spinosis; caulina etiam rigiinulam brevem productis, ncrvis pluribus valde contiguis et costam latam fere formanlibus porcursis, praelerea eximie denseque reli- culalo-venosis, usque 30 cm longis, 5 — 1 0 cm latis; caulina numerosissima, breviter petiolata vel amplexicauli-sessilia, oblonga, indivisa, scrrata, sensim niinora, summa perparva et acuta. Capitula majuscula, globoso-ovoidea, usque \'6 mm longa; bracteae involucrales 5 — 9 rigidissimae, lanceolalo-lineares, spinoso-acutissimae, margine parce spinosae, usque 2 cm longae, ad 4 mm latae, basi spinis simplicibus vel ternatis auctae; florales inferiores latiusculae, superiores graciles, 6 — 8 mm longae, flores vix superanlcs. Sepula oblongo-lanceolala, in sicco prominenter venosa, 3 — 3* 2 ">"* longa; pelala ob- longa, papillulosa, lobulo inflexo subaequilongo, angusto sublincari, apice introrso obtuso vel crenulalo instrucla, 2 — i^j2 mm longa. Fruclus band plane malurus 8 mm longus, et squamis dorsalibus numerosis lanceolalis acutis, laleralibus curvatis quam dorsales duplo majoribus obsitus. Eryngiura. \ 37 Armenisch-iranische Mcdilerranprovinz: Südwcst-Fersien, auf dem Berge Awiheng, 2300 m ü. M. (Ilaussiinccht — Herb. Ilaussknecht, Herb. Boissier); Kur- distan (Ost-Assyrien), östlich von Erbil auf dem Berge Kuh-SeHn, 1000 m ü. M. (Bornmüller, It. pers.-lurc. n. 12317). Sect. IX. Palmito WollT. Palmito WollT. — Planlae perennes. Folia pl. florentis inferiora usque ad pelio- lum nuduin vcl setoso-laciniatum palmato-3 — 7-partita, segmenlis valde elongalis, an- gustis, linearibus usque lineari-lancculatis, indivisis vel in lacinias anguslas elongatas divisis. Brncteae florales omnes tricuspidatae vel interiores inlegrac. — Specics 3. quarum una paeninsulae balkanicae, altera insulae Gretae, tertia Asiae mi- nori propria. Die Sektion Palmito bildet eine höchst charaklerisfische Gruppe von hohem Aller. Nähere vcrwandlschaflliclic BezieJ)unj,'cn sclicinen zu keinem anderen unserer jetzigen Eryngien zu be- stehen. Sie besitzt drei EntwickIungs(Entstehungs)cenlrcn und ist in jedem derselben nur durch eine Art vertreten, Clavis specierum. A. Scgnienla foliorum 3 lineari-lanceolata, margine subinermia . 25. J^. ternatum. ü. Segmenla 5 — 9, anguslissinia, sublinearia. a. Petiolus margine nudus; segmenta indivisa, obsolete se- tulosa 26. ^. palmito. b. Petiolus margine superiore setosus vel setoso-laciniatus; segmenta indivisa vel saepius anguste pinnatillda . . . 27. E. serhicum. 25. E. ternatum Poir. in Lam, Encjcl. nieth. Bot. Suppl. IV. (1816) 295; Tausch, Hort, canal. I. (1823) t. 5; DG. Prodr. IV. (I830) 91; Boiss. FI. orient. II. (4 872) 822; Haläcsy, Consp. fl. graec. I. (1901) 614; Herb. Willd. n. 5572. — E. Alpini Sieb. Avis rem. 3. — E. Tourncforiianum Sternbg. Syll. Ralisb. XVII. (182 4) 32. — E. trifoUum Prosp. Alp. Exot. I. (1627) 153 et ic. pg. 152. — E. trifoUum Älpinum Bobart. in Moris. Hist. oxon. 111. (1699) Sect. 7, t. 36, fig. 24. — Planta usque semimetralis, radice crassa sublignosa instructa. Gaulis sat tenuis, pauci- foliatus, siniplex, apice 4-furcatus, ramis abbrevialis, seniel vel bis dichasialiter divisis. Folia in sicco tenuiter coriacea, basalia vetustiora lineari-lanceolata, simplicia, sensim ut in petiolum angustata, margine setoso-serrata, serius exorta peliolo 3 — 5 mm lato, multinervio, laminam zb ae sclilicßl sich an die AstraiUii folia und! Pahnito an. Von der crstcrcn unlerschcidel sie sicli aul3or andiTcm durrli eine derbere Texlur« der Miätter und kräfligerc Bewclirung des Blultrandcs, von der letzteren durch die meist stärker difTerenzicrten Blaltabschnitle. Nota. Ad scctionos nostras VI — XI pertinet syn. Xerobia Boiss. Fl. Orient. (187S) 824J Calest. in Webbia I. (1905) 128. Eryngium. |41 Conspectus subsectionum et clavis specierum. A. Folia anibilu angusle vel late cuneata, Irisecla, dz ad pc- tiolum decurrenlia. Planlac sal huiniles paeninsulae pyre- naeae et Africae boreali-occidenlalis incolae . .Subsect. 1. Dilatata WolfT. a. Petiolus nudus, raro hinc inde selis instruclus . . . . 30. ^. glaciale. b. Petiolus late alatus, marglne ferc tolo remote spinuloso- dentatus ^\. E. dilatatum. B. Folia ainbitu rcniforini-orbicularia, abrupte peliolata, pal- mato-5( — 7)-secla . Subsect. 2. Falmatisecta WollT. a. Bracteae involucrales spinoso-pinnaliüdae; slirps alpina. 32. E. spinalba. b. Bracteae indivisae, inermes vel margine ± spinosae. a. Bracteae margine plerunique remote et sat valide spi- nosae; stirps paeninsulae pyrenaeae et Maure- taniae 33. £^. Bourgatii. ß. Bracteae plerumciue inermes, pcrraro margine parce spinulosae; stirps Syriae et Asiae minoris . . . 34. E. Heldreichii. G. Folia basalia plerumque bipinnalifida vel -secta, abrupte pe- tiolata vel ± ad petiolum decurrenlia .... Subsect. 3. Euoampestria WolfT. a. Inflorescenlia thyrsoidea. ct. Folia inferiora usque semipcdalia 35. ^. thyrsoüleum. ß. Folia inferiora multo minora 36. ^. glomeratum. b. Inflorescenlia corymbosa. a. Folia ad petiolum zh longe decurrenlia ibique in la- cinias angustas divisa. Inflorescenlia ametliyslina . 37. E. amethystimim . ß. Folia ad petiolum saepissime inermem non decur- renlia. I. Inflorescenlia amethyslina, perraro haud colorata . 38. E. BUlardieri. II. Inflorescenlia haud colorata vel flavidula. \ . Planta ca. semimetralis, ramis inflorescentiae ter- minalis ± abbreviatis ; . . . 39. ^. campesire. 2. Planta sesquimelralis et ultra alla, ramis termi- nalibus valde elongalis iO. E. Noeanum. Subsect. I. Dilatata Wolfl". Dilatata WolfT. — Folia angusle vel lale cuneata ad petiolum breviter vel longe decurrenlia. Petiolus inermis vel margine remote spinuloso-dentalus. 30. E. glaciale Boiss. Elench. (<838) 44 et Voy. bot. Esp. II. («839 — 45)235, t. LXV; Amo y Mora, Fl. Esp. y Port. V. (1873) <5I; Lange in Willk. et Lange, Prodr. fl. hisp. III. (1874) 9. — E. creticiim Webb, It. hisp. (1838) 45. — Planta bumilis, IG — 20 cm alla, radice elongato-napiformi. Gaules i vel plures, paucifoliali, supcrne ramo uno allerove instrucli, apice semel vel bis 3-rurcati. Folia in sicco coriacea, basalia ambitu obtrlangularia, cunealini ad petiolum margine nudum vel su- pero dz longe spinulosum, quam lamina usque pluries longiorem decurrenlia, cum spinis usque 6 cm longa et 8 cm lata, Irisecla, segmenlo medio obtriangulari, laleralibus '•bliquis, omnibus Irifldis, laciniis sensim in spinam rigidam longissimanique excurrcnlibus, infra lacinias pectinatimspinoso-dentalis; caulina sessilia, palmatisecla, segmcnlis ungiislis, longissime spinoso-aculissimis, uscjue 3 cm longis. Inflorescenlia pulchre cocrulea; prophylla primaria f. caul. similia, rigi«liora, longius spinoso-denlala. Gapilula subglobosa vel globoso-ovoidea, 10 — H mm longa; bracteae involucrales 10 — \i rigidissimae, lineares vel subulatae, in spinam acutissimam produclae, margine calloso infero parce spinulosae, supero inermes, usque 4 cm longae, basi spinis lenuibus simplicibus vel lernatis, ± \ cm longis auctae; florales subulatae, tricuspidalae, florcs vix superantes, usque 8 mm longae. Sepala late ovata, oblusa, breviter mucronala, ca. I';4 mm longa; 142 Hermann WolfT. — Umbelliferae-Saniculoideae. Fig. 26. Eryngium dHatalnm Lam. A Habilus. — B Pelalum. — C Braclea floralis cxliina. — D Foliuin basale. — E Bractea flo- ralis inlima. — F Fruclus a dorsu visus. (Icon. origin.) petala ovali-rotundala, lo- bulo inflexo latiusculo, apice bifido, dorso papil- luloso instructa. Fruclus maturus non visus; ova- rium juvenile squamis sub- nullis obsilum. Süd atlantische Zone der iberischen Medilerranprovinz: Auf steinigen Alpenraatlcn der Sierra Nevada in einer Höhe von 8 — 1 iOOO' (Willkomm, It. hisp. il. n. 317; Pedro del Cam- po, PI. Prov. dranada n. 41, PI. Hisp. n. 37; Hourgeau, PI. d'Esp. n. 1 192; Huter, Porta et Rigo, It. hisp. n. 460; Porta et Rigo, It. hisp. III. n. 554; Boissier; H a c k e I ; W i n k I e r) ; blüht im Augtist. 31. E. dilatatum Lam. Encycl. meth. Bot. IV. (1797) 755; Brol. Fl. lusit. I. (1804) 415; Delar. Er^ng. Hist. (1808) 26, t. 4 ; Spreng, in Rom. et Schult. Syst. veg. VI. (1820) 334; Hffgg. et Link, Fl. port. II. (182 0) 376:I)C.Prodr. IV.(1830) 88; Boiss. \oy. bot. Esp. 11.(1839— 45)235;Lange in Willk. et Lange, Prodr. fl. hisp. lll. (1874) 12; Amy y Mora, Fl. Esp. y Port. V.( 187 3) 151; Herb. Willd. n. 5576, fol. 1—4. — E. amethysthium ß. L. Spec. pl. ed. 2. (1762) 337. — E. Bourgati Vahl, Symb. IL (1791) 48. — J E. amethystinum Salzm.l ex 1)C. I.e. ser. Ind. Kcw.j — E, amethystinum di' latatum Brot. Phylogr.j Lusit. M. (1827) 4 94,] t. 156. — E. ciini PresI, Delic. präg, (l 827)1 139; DC. 1. c. — E. pur-] puratum, Sniilh in ReesJ Eiyngiura. 1 43 Encycl. V. 13, ex Imlicc Kew. — E. minus trifidum hispanicum Bocc. Museo (1697) t. 71; Juss. in BaiTel. Ic. (HU) fig. 36. — E. Amethystinum, Lusitanicuni, minus folio longioH Tourn. Inst, (t70ü) 327. — Planta amethystina ca. 20 — 30 cm alta, radice crassa, lignosa, demum elongata instructa. Gaules \ — 3 leviter flexuosi, rcmotc foliati, superne breviter ramosi, apice 2 — 4-furcati, ramis plerumque abbreviatis, seinel vel bis t — 3-furcato-ramulosis. Folia basalia vix tenuiter coriacea, ambitu obovato- spathulata, antice simpliciter vel biternatisecta, segmentis obovato-euneatis, spinuloso- denlatis, ad basin versus in partem pclioliformein latam quam lamina usquc duplo longioreni, remote spinulQso-pinnatifidam vel tantum spinuloso-dentatam, inter dentes setosani angustata; caulina subsessilia, remote et inaequaliter pinnatifida, ceterum f. bas. similia. Inflorescentia depauperata, prophylla rigida f. summ, subconformia. Capitula semiglobosa usque 4 5 min lata; bracteae involucrales 5 — 10 rigidae, angusle vel rarius latiuscule lanceolatae, spinoso-acutissimae, margine setoso-spinulosae, basi spinulis vel setis vel bracteolis auctae, usque 3Y2 cm longae et 4 mm latae, capitulis duplo lon- giores; florales 8 — 10 mm longae, subulatae, omnes integrae vel exleriores tricuspidatge vel superne spinuloso-serratae, Sepala rigida, ovalo-lanceolata, longe acuminata, aeutis- sima; petala oblongo-cuneata, papillulosa, lobulo lineari subaequilongo , dimidio an- gustiore, apice introrsum flexo fimbriato instructa, 2Y2 "^"^ longa. Fructus compresso- ovoideo-globosus, subjugatus, Smmlongus; squamae laterales et calycinae paucae, spinuli- fonnes, acutae, dorsales siniiles subnullae. — ■ Fig. 26. Iberische, südliche und südwestliche Mediterranprovinz, auf trockenen Kalkhügeln, in Gebüschen, auf Triften und Steppen, bis in die subalpine Region auf- steigend. — Portugal, Estreniadura und Alemtejo, ob auch in Nordportugal? fWel- witsch, It. lusit. n. öl; Fl. lusit. Herb. Hort. Conimbr. n. 37i, 718; Schultz, Herb, norm. n. 1989). — Central- und Südspanien: Castilien, Murcia, Andalusien (Bour- geau, PI. d'Esp. n. 227, 671, 1878; Blanco, Prov. de Jaen n. 370; Reverchon, PI. d'Esp. n. 1207; PI. d'Andal. n. 58; Huter, Porta et Rigo, It. hisp. n. 462; Porta et Rigo, It. hisp. II. n. 428; It. 111. n. 203; It. IV. n. 195; Boissier; Winkler). — Nordmarokko (Salzmann — Herb. Berlin); Tunis (Murbeck). Subsect. 2. Palmatisecta WollT. Pahnatifida Wolff. — Folia mediocria usque ad petiolum palmato-4 — 7-partila, segmentis abbreviatis, spinoso-dentatis. Inflorescentia plerumque amethystina. Bracteae florales tricuspidatae vel integrae vel dimorphae. 32. E. spinalba Vill. Prosp. Hist. pl. Dauph. (1779) 26 ex Vill. Hist. pl. Dauph. II. (1787) 660, t. 15; DC. in Lam. et DC. Fl. franc. IV. (1805) 356; Delar. Eryng. Hist. (1808) 25, t. 3; Tratt. Ausgem. Taf. Archiv Gewüchsk. II. (1813) t. 186; DC. Prodr. IV. (I830) 88; Godr. in Gren. et Godr. Fl. France I. (1848) 755; Caruel in Pari. Fl. ital. VIII. (1889) 204; Mattir. in Malp. VIII. (1894) 391; Rouy et Cam. in Uouy et Fouc. Fl. France VII. (1901) 217; Burn. Fl. alp. marit. IV. (1906) 59; Herb. Willd. n. 5686. — E. alpinum L. Mant. II. (1771) 349. — E. rigidwn Lam. Kncycl. meth. Bot. IV. (1797) 752. — E. alpinum ß. [E. Alpinum. spinis horridum) Lam. Fl. frang. III. (1778) 400. — E. alpinum ß. E. rigidum (Lam.) Spreng, in Rom. et Schult. Syst. veg. VI. (1820) 324. — E. leiicacanthum St. Lag. in Ann. Soc. bot. Lyon VII. (1880) 125, ex Ind. Kew. — E. alpinum spinis horridutn Dipsaci capitulo longiori Tourn. Inst. (1700) 327. — Planta ex autor. hapaxantho-pleiocyclica, rigidissima, albicanli-virirlis, superne saepius zh amethystina. Caulis validus fere a rbasi i'einote et longe ramosus, apice 3 — 4-furcatu8, ramis semel vel bis 3-furcato- ramulosis. Folia in sicco coriacea, rigida, inferiora petiolo quam lamina 2 — 3-plo [longiore fulta, ambitu latissime cordato-ovala, usque 6 cm longa et 8 cm lata, usque [ad basin palmato-4 — 5-partita, segmento medio plane libero, laleralibus basi ± inter BSC connatis, omnibus trilobis, margine undulato-crispato spinoso-dentatis vel -dentato- srratis vel i: profunde incisis; cetera minora, minus profunde parlita, sed quam foL bas. longius spinosis. Capitula magna amethystina, ovoidco-cylindrica, usque 5 cm 144 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. longa, 11/2 — 2 cm diameti'o; bracteae involucrales zb 10 rigidissimae, 5 — 6 cm longae, 5 mm latae, profunde et anguste pinnalifidae, segmentis inferioribus valde elongalis, ceteris scnsim niinoribusj omnibus in spinam rigidam produclis, longissime pungenli-aculissimae, basi bracleolis similibus, sed mullo minoribus vel tantum spinis simplicibus, lenuibus auclae; flores numerosissimi; bracteae omncs tricuspidalae vel superiores inlegrae, pungenti-acutae, 8. a. 6 — 10 mm longae. Sepala lanceolata vel dl ovata; petala paplllulosa, oblongo-linearia, in lobulum inflcxum aequilongum, acutis- simum sensim anguslata, 2 mm longa. Fructus compresso-obovoideus, 5 mm longus; squamae laterales subnumerosae, curvatae, acutae, i — 2-seriatae, calycinae minores 2 — 3-seriatae, dorsales numerosissimae, parvae, acuminatae vel depresso-rotundatae. Südwestliche Alpenländer: Alpen der Dauphine, im Depart. Isere, Drome und Hls. Alpes (Schultz, Herb. norm. n. 1368; Soc. dauph. n.41ü5); Provence: Vauoiouse; iu den Seealpen nach Burnat nur auf italienischem Gebiete. Wächst auf steinigen Matten und nn üockenen Abhängen in der subalpinen und alpinen Region; blüht im Juli und August. .33. E. Bourgatii [E. Bourgati) Goüan, 111. et obs. bot. (1773) 7, t. 3; Lam. Encycl. meth. Bot. IV. (1797) 752; DG. in Lam. et DG. Fl. franc. IV. (1805) 355; Delar. Eryng. Bist. (I8O8) 24; Lapeyr. Ilist. abr. pl. Vyv. (18<3) 13; Tratt. Ausgem. Taf. Archiv Gewächsk. II. (1813) t. 183; Spreng, in Rom. et Schult, Sj'st. veg. VI. (1820) 352; DG. Prodr. IV. (1830) 88; Boiss. Voy. bot. Esp. 11. (1839—45) 88; Godr. in Gren. et Godr. Fl. France I. (l848) 75G; Amo y Mora, Fl. Esp. y Port. V. (1873) 150; Lange in Willk. et Lange, Prodr. n. hisp. III. (1874) 11; Rouy et Garn, in Rouj et Fouc. Fl. France VII. (1901) 217; Herb. Willd. n. 5584, fol. 1 et 2. — E. amcÜiystinum Lam. Fl. franf. III. (1778) 401. — E. alpiniim Pourr. It. ex Lapeyr. 1. c. — E. Tournefortii Bub. Fl. pyr. II. (1900) 542. — E. montanum amethystintim Tonrn. Elem. (1694) 275. — Planta humilis vel saepius usque semimetralis et raro ultra alla; radix crassa, subnapiformis. Caulis plerumque solitarius, validus, inferne simplex et remote foliatus, superne raro ramis paucis abbreviatis auctus, apice trifiu'catus, ramis crassis, simplicibus vel scmel trifurcato-ramulosis. Folia tenuitcr coriacea, in sicco satis rigida, pallide viridia; inferiorum petiolus quam lamina 2 — 4-plo longior, usque 25 cm longus; lamina ambitu suborbicularis vel reniformi-orbicularis, ca. 4 cm longa, 5 — 6 cm lata, usque ad basin palmato-3 — 5-parlita, segmentis anguslis vel latiiisculis, medio manifeste petiolulato, omnibus tripartitis vel -lobulalis, lobidis spinoso-M Pflftni«iur«ich. IV. (KmbryophjrU liphonogsm») 22s. 40 146 Hermann WolfT. — Umbelliferae-Saniculoideae. auf dem Bundruni, 5000 ü.M. (Heldreich n. H94); Lycien: Akdagh (Luschan, sub E. spinosissimuni). f. 2. fallax Bornm. in Verb. zool. bot. Gesellsch. Wien XLVIII. (1898) 590. — Bracteae involucrales parce breviterque spinuloso-serratae; ceterum haud diversum. Syrien (Kotschy, It. syr. n. 4 97, sub E. Billardieri', Blanche n, 3208 et ••", ex pte.; Bornmüller, It. syr. n. 619, typus!). Subsect. 3. Eucampestria WolfT. Eucampcstria Wolff. — Folia plerumque magna, usque bipinnatifida vel -secta, rigide spinoso-dentata, ad petiolum decurrenlia vel abrupte petiolata. Inflorescentia amtthystina vel non colorata. Bracteae florales integrae vel exteriores tricuspidalae. 35. £. thyrsoideum Boiss. in Ann. sc. nat. Bot. ser. 3. I. (1844) 121 et Fl. Orient. II. (1872) 82 2. — Planta valida rigidissima metralis et ultra alla. Caulis basi dr 15 mm crassus, stricte erectus, remote foliosus, superne ramis numerosissimis alternantibus abbreviatis semel vel bis 5 — 6-furcato-ramulosis instructus, apice . . . Folia coi'iacea, rigidissima, basalia petiolo laminam dz aequante, subplano, multinervio fulta, usque 20 cm longa, usque 25 cm lata, fere usque ad basin trisecta, segmento medio profunde triparlito, lateralibus bilobis, omnibus ovato-oblongis, serrato-dentatis, dentibus in spinam rigidissimam productis, inter dentes spinulosis, rarius segmentis et lobis db manifeste laciniatis; caulina inferiora petiolo breviler alato, decurrenti-amplexi- cauli fulta, triloba, lobis subindivisis, margine ut fol. bas. ; superiora ovata vel ovato- lanceolata, pinnatifida vel inciso-serrato-dentata, dentibus in spinam rigidam productis. Inflorescentia semimetralis etlongior, »thyrsoidea«; prophylla reflexa ; capitula s. a. globoso- ovoidea, usque 15 mm longa; bracteae involucrales subulatae, rigidissimae, pungenti- acutissimae, margine subinermes vel remote spinulosae, capitulis 2 — 3-plo longiores; florales rigidae, subulatae, curvatae, spinescenli-acutae, integrae, usque 1 2 mm longae, flores longe superantes. Sepala ovato-lanceolata, acuminata, breviter mucronata, 3Y2 "^"^ longa; petala oblonga, papillulosa, in lobulum aequilongum, sublineai-em, apice fim- briatum angustata, 2 mm longa. Fructus ubique squamis lanceolatis ad sepala versus majoribus obsitus; mericarpia compressa, ad faciem latam planam laevia. Armenisch-iranische Mediterranprovinz: Armenien, an den Südausläufern des Ararat (Aucher-Eloy, Herb. d'Or. n. 3570); Nordwestpersien, zwischen Sihna und Kennanchah auf kalkhaltigen Triften, 6 — 8000' ü. M. (Haussknecht); Luristan: Schuturun-Kuh (Strauss — Herb. Bornmüller); blüht im September. Nota. Planta ex axillis et ex tota inflorescentia gummi pallidum exsudat. 36. E. glomeratum Lam. Encycl. meth. Bot. IV. (1796) 755; Delar. Eryng. Hist. (1808) 29, t. 6; Spreng, in Rom. et Schult. Syst. veg. VI. (1820) 335; DG. Prodr. IV. (1830) 89; Boiss. Fl. Orient. II. (1872) 823; Post, Fl. Syria etc. (1896) 330; Haläcsy, Consp. fl. graec. I. (1901) 614. — E. jyarviflorum Smith in Sibth. et Smith, Prodi*, fl. graec. (1806) 175. — E. scariosum Delar. 1. c. 28, t. 6; Poir. in Lam. 1. c. Suppl. IV. (1816) 288; DC. 1. c. — E. pentechinum Sieb. msc. ex DC. 1. c. — E. foliis laciniatis, capitulis florum exiguis et dense congestis Tourn. Corr. (1703) 23. — r Glauco- virens, rigidum, usque 75 cm altum. Gaules 1 vel plures validi, dz dense foliosi, eximie abbreviatim racemoso-ramosi, apice 3 — 4-furcati, ramis brevibus semel vel bis 3-furcato- ramulosis. Folia basalia parva, 7 — 10 cm longe petiolata, simpliciter usque bipinnati- sccta vel antice bipinnatifida, segmentis linearibus, divaricatis, apice pungenti-spinosis, margine parce spinulosis, ad petiolum versus minoribus; caulina majora petiolo brevi, vaginanti-amplexicauli, multinervio, latiuscule scai-ioso et inermi fulta, ut bas. partita, pinnis rigidissimis, usque 7 cm longis, latiusculis, recurvatim et longe spinoso- dontatis; superiora subsessilia cum fulcrantibus rigidissimis tripartita. Inflorescentia »thyrsoidea«; capitula subglobosa vel ovoideo-globosa, 6 — 8 mm longa; bracteae in- volucrales 5 — 6 patulae, rigidae, lineares vel subulatae, triqueti-ae, apice pungenti-spinosae, margine inermcs vel remolissimc spinulosae, basi spinulis singulis haud reflexis auctae. Eryngium. 147 \ — ö cm longae, 2 — 5 mm lalae; florales falcato-subulatae, acutae, flores supe- rantes vel breviores, G — 8 mm longae. Sepala late ovata, I — 1 i/j mm longa; pe- lala papillulosa, laliuscule (oblongo-) ovata, lobulo inflexo subaequilongu , 2 — 3-plo angustiore, apice obsolete denticulato insiructa, i V2 '"'" longa. Fructus i — 5 mm longus, ubique squamis angustis, aculissimis, adpressis vel patulis, inter sese subaequi- magnis obteclus. Mittlere Mediterranprovinz, auf Äckern, Triften, Steppen und im Gebirge gern an steinigen trocknen Abhängen, bis in die subalpine Region aufsteigend. — Greta (Sieber — Herb. Berlin); Insel Cos (Aucher-Eloy, Herb. d'Or. n. 3569); Samos (Sibthorp); sehr verbreitet in Syrien (Gaillardot, Herb. Syv. n. 65, 370, 620 ter; Blanche, Libanon n. 690; Bornmüller, It. syr. n. 617; Haussknecht); Palastina (Sieber). — Lycien: Akdagh (Luschan); Cilicien (Balansa, PI. d'Or. n. 580); Cappadocien, im cataonischen Taurus (Haussknecht); Kurdistan, Mardin (Sin- tenis. It. Orient, n. 1247). Die Angabe von Bonriet, dass die Pflanze in Tunis vorkomme, erscheint sehr zweifelhaft. — Blüht von Juni bis August, in höheren Lagen bis zum Herbst. Nota i. Stirps valde variat segmentis imprimis fol. super, angustis vel dilatatis, bracteis involucralibus angustis vel latiusculis, capitulis majoribus vel minoribus tantopere, ut formae vel varietates distinctae describi non possint. Nota 2. E. scariosum Delar. 1. c. plantam sistit foliis superioribus in segmenta angusta et elongata partilis. 37. E. amethystinum L. Spec. pL ed. i. (1753) 233; Lam. Encycl. meth. Bot. IV (n96) 752; Delar. Eryng. Bist. (4 808) 27; Waldst. et Kit. PL rar. Hung. IIL (1812) t. 215; Tratt. Ausgem. Taf. Arch. Gewächsk. IL (1813) t. 182; Spreng, in Uöm. et Schult. Syst. veg. VL (1820) 333; DC. Prodr. IV. (1830) 88; BertoL FL itaL IIL (1837) 112; Koch, Syn. fl. germ. et helv. ed. 1. (1837) 281; Visiani, Fl. dalm. III. (1852) 27, excl. syn. E. dilatatum; Reichb. f. Ic. fl. germ. et helv. XXL (1867) 6, 1. 10 [t. 1851]; Hausm. FL Tirol L (1851) 348; Boiss. Fl. Orient. H. (1872) 826; Caruel in Pari. FI. ilal. VIII. (1889) 205; Pospich. FL österr. KüstenL IL (1899) 134; Lojacono, Fl. sie. 1. 200; Herb. Willd. n. 5577, foL 1 et 2. — E. pallescmte MilL Gard. ed. 8. (1768) n. 5, ex Ind. Kew. — E. campestre Scop. Fl. carn. ed. 2. L (1772) 185 ex pte. — E. coeruleum Link, En. Hort, berol. I. (1821) 261, ex Ind. Kew. — E. multifidum Ten. Syll. fl. nap. (1 831) 128; Guss. Prodr. fl. sie. I. (l 827) 305, ex Guss. ipso. — E. dilatatum Reichb. FL germ. excurs. (1832) 484 ex pte.; BertoL I.e. 113; Guss. FL sicul. syn. L (1 842) 302; Visiani, 1. c. — E. australe Wulf, et Vest ex Spreng, in Rom. et Schult. 1. c. 334; Wulf. FL noric. posth.,(l 858) 337. — E. campestre axureuni Lejeune msc. ex DC. 1. c. 89. — Eryngium montanum amethystinum Bobart. in Moris. Ilist. pl. oxon. III. (1 699) sect.7, t. 35, Gg. 8. — Planta valida, semimetralis et ultra alta, plane vel tantum supeme amethystina, perraro albicans (L viridescens Freyn msc); radix crassa, elongato-cylin- drica. Caulis crassus, remote foliatus, ramosus, apice 4 — 6-furcatu8, ramo (pedunculo) caulem continuante a ceteris semel vel repetite 3-furcalo-ramulosis non superato. Folia rigida, inferiora usque 20 cm longe petiolata, ambitu obovata vel oblongo-ovata , de- cursive bipinnatifida , pinnis contiguis vel remotis, secundariis anguste vel latiuscule linearibus, abbreviatis vel elongatis, breviter vel longe spinoso-dentatis; caulina superiora vaginae amplexicauli inermi vel spiriuloso-dentatae insidentia, pinnatipartita. Inflores- centia subcorymbosa, conferta; prophylla magna; capitula ovoideo-globosa usque 1 5 mm longa; pedunculi crassi, sulcati, subclavati. Bracteae involucrales 6 — 9 inaequales, rigidae, lineari-subulatae vel rarius lanceolatae, pungenti-acutissimae, inermes vel remote spinulosae, basi spinulis simplicibus vel compositis deorsum spectantibus auctae; florales rigidae, lanceolato-subulatae , pungenti-acutissimae, exteriores tricuspidatae, interiores integrae, omnes flores superantes, 7 — 10 mm longae. Sepala ovato-lanceolata, ob- tusiuscula, breviter mucronata, 2 mm longa; petala ovato-oblonga vel subrectangularia, profunde excisa, in lobulum vix breviorem, 2 — 3-plo angustiorem, apice introrso flmbriatum angustata, 2 mm longa. Fructus ±1 5 mm longus; squamae laterales \ 4g Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. applanatae, anguste lanceolatae, curvalae, acutae, dorsales siiniles, subnumerosae vel paucae dimidio minores, basales perparvae, caljcinae maximae. Mitteleuropa, ligurisch-tyrrhenisches und westliches mittleres Mediter- rangebiet, auf Triften, Steppen, trockenen Hügeln, auch im Felsgeröll; auf den Kaist- heiden und in den griechischen Ebenen stellenweis das Vegetationsbild vollständig be- herrschend; steigt bis in die subalpine Region (in Griechenland bis zu 2 000 m) auf; blüht im Sommer und Herbst und nicht selten noch bis tief in den Winter hinein. Nordwestgrenze der Art an dem Abfalle der lombardischen, südtiroler und venetianischen Alpen; Nordostgrenze nach Paulin bei Kaltenbrunn in Krain, angeblich auch noch in Kärnten im Canaltale; von hier südöstlich durch Istrien und Kroatien besonders im westlichen Teile der Balkanhalbinsel, in Griechenland und auf den Inseln des ägäischen Meeres; östlich bis Siebenbürgen, Rumänien und Ostbulgarien; südwestlich durch den größten Teil der Apenninenhalbinsel; Südwestgrenze auf Sicilien. Die Art zeigt in bezug auf die BlattdifTerenzierung eine außerordentliche Mannig- faltigkeit; die am wenigsten zerteilten Blattflächen besitzt die Pflanze des nördlichen Verbreitungsgebietes; nach Süden und besonders nach Südosten zu tritt die Art mit immer mehr zerteilten Blättern auf. Alle Formen sind aber so sehr durch zahlreiche Übergänge unter einander verbunden, dass die Aufstellung von eigenen Arten unmöglich erscheint; nicht einmal als Varietäten lassen sich die extremsten Formen auffassen. f. \. typicum Wolff. — Pinnae primariae fol. infer. remotae, latiusculae, 5 — fOmm latae, 3 — 5-nerviae, pmnatipartilae vel -fidae, segmentis latiusculis, saepius abbreviatis. Petioli fol. caul. plerumque inermes. Verbreitet in Italien, nördlich weit in die südlichen Kalkalpen vordringend; Süd- tirol!!; Krainü (Paulin, Fl. carn. n. 335); Croatien; Istrien!! (Fl. exs. austro-hung. •n. 1 353 ex pte.) und Küstenland!! (Schultz, Herb. norm. n. HI8; Reichenbach, Fl. germ. n. 73, 644); Dalmatienü (Viviani, Fl. Dalm. n. 374, subf. longispi7ium\ Bornmüller; Adamovic); Bosnien!! (Blaun.645; Dörfler, Herb. norm. n. 4474; Knapp, Bosn. n. 412) und Hercegovina (Gallier, Fl. Herceg. n. < 83); Montenegro!! und südlich bis Epirus, hier oder vielleicht auch schon nördlicher mit der f. muliifidum zusammentreffend. — Serbien; Bulgarien (Schnei^^ler, It. balk.); Siebenbürgen und Rumänien; ob auch noch in Ost-Thracien und Macedonien? f. 2. laxuni Boiss. msc. in Herb. Boiss. — Petioli fol. infer. superne inermes; lamina valde remote et late decurrenti-bipinnatiparlita, pinnis valde elongatis, saepius 3-lobis, remote serrato-dentatis, f. caulina subtrisecta vel sub-5-palmata. Istrien (Fl. austro-hung. n. <353 ex pte.); Dalmatien; Süditalien und Sicilien, hier nur in Übergangsformen zu f. 3. siculum. f. 3. siculum Lojacono in Fragm. ad Fl. sicul.; Ross in Bull. Herb. Boiss. ser. 2. I. (<90l) 12<3, fig. 4. — E. multifidiini Ten. 1. c; Guss. 1. c. — E. dilatatum Guss. I. c; Bertol. 1. c. ; Visiani, 1. c. — E. crinitum Njm. Consp. fl. europ. II. (iSSS) 316; Lojacono, Fl. sicul. I. 2. (1889 — 9<) 259. — E. amcthystinum (i. crinitum Fiori et Paol. Fl. anal. ital. II. (1900) 149. — Petiolus fol. infer. usque 15 cm longus, superne spinulis vel dentibus in spinulam longam excurrentibus obsitus ; lamina inferne subindivisa, superne subbipinnatiüda, pinnis angustis remotis, pinnulis elongatis in spinam longam et satis validani productis. Diese Form ist in typischer Ausbildung bisher nur aus Sicilien (Lojacono, PI. sicul. rar. n. 217; Ross, Herb, sicul. n. 138) und aus Calabrien (Huter, Porta et Rigo, It. ital. HI. n. 494, ad f. 1. vergens; Rigo, It. ital. IV. n. 579) bekannt ge- worden. Sie bildet mit der nächsten einen Übergang zu f. 5. multifidum. f. 4. transiens (Haldcsy) Wolff. — E. multifulum ß. transiens Haläcsy, Consp. fl. graec. I. (1901) 616. — Petioli margine plerumque inermes; folioruin laciniae bre- viores et sublatiores. Die Verbreitung dieser Übergangsform scheint auf Albanien (Baldacci, It. alb. VII. n. 169) und Nordgriechenland (Sintcnis, It. thessal. n. 1424; Sintenis et Born- Eryngium. 1 49 müller, It. turc. n. 1Ü46, 1S47 ex pte.; Dörfler, Herb. norm. n. 4474; Haussknecht, Pindus s. n.] beschränkt zu sein. f. 5. multifidum (Smith) WolfT. — E. multifidum Smith in Sibth. et Smith, Prodr. fl. graec. I. (1806) HB, Fl. graec. II. (1819) t. 259; Spreng. I. c; Haläcsy, I. c. 61. — E. atmthystinum Frledrslh. Reise (1838) 274. — E. amethystinum ß. tenuifolium Boiss. et Ilehh*. msc. ex Boiss. 1. c. — E. alpinum datius Cup. Panph. (1713) t. 29. — Petioli inermes vel superne ± longe spinuloso-setosi vel setoso-dentati; pinnae primariae numerosissimae, inferiores angustissimae, ceterae sensim latiores, anguste ad rhachin decurrentes; pinnulac angustae, saepius elongatae, dentibus in spinam longam exciirrentibus. Bracteae involucrales rigidissimae, subinermes yel remote spinulosae. Südalbanien (Baldacci, It. alban.-epirot. II. n. 130; It. alban. III. n. 145; VII. n. 169, ad f. typicwn vergens); Griechenland (Orphanides, Fl. graec. n. 490; lleldreich, Herb, graec. norm. n. 41, 1542; Herb. Heldreich n. 376; Sintenis, It. Ihcssal. n. 1122, 1289, f. pallidum] Dörfler, Herb. norm. n. 4475); Macedonien (Sintenis et Bornmüller, It. turc. n, 1246, 1247 ex pte.); ausgezeichnet in der charakteristischen Form, aber durch zahllose Übergänge, besonders in Epirus und Thessalien, mit der f. 1. typicum und f. 4. transiens verbunden. 38. E. Billardieri Delar. Eryng. Hist. (1808) 25, t. 2; Tratt. Ausgem. Taf. Archiv. Gewächsk. IV. (1814) t. 322, fig. 1 et 2; Poir. in Lam. Encycl. meth. Bot. Suppl. IV. (18 16) 288; DG. Prodr. IV. (1830) 88; Ledeb. Fl. ross. II. (1844) 238; C. B. Clarke in Hook. f. Fl. brit. Ind. H. (1879) 670; Boiss. Fl. orient. H. (1872) 825; Post, FI. Syria etc. (1896) 330; Bornm. in Bull. Herb. Boiss. 2. ser. VI. (1906) 765. — E. Orientale Mill. Gard. ed. 8 (1768) n. 6. — E. coerulescens Jacquem. ex C. B. Clarke 1. c. — Planta rigida superne coerulea , semimetralis et ultra alta. Caulis validus, remote foliosus, superne ramosus, apice 4 — 5-furcatus, ramis pluries dichasialiter divisis. Folia inferiora ca. 5 — 20 cm longe petiolata, quoad partitionem et magnitudinem varia, palmatisecta, segmentis elongatis ± dissectis et saepe subgramineis, aut db manifeste bipinnatiflda, pinnis primariis ad rhachin late decurrentibus ibique cum pinnulis serrato-dentatis, dentibus in spinam rigidam excurrentibus; caulina superiora sessiha, trisecta, tripartita vel palmatipartita, segmentis superne 2 — 3-fidis. Prophylla primaria rigidissima, antice in dentes 3 longissimos spinoso-acutissimos producta, cetera minora, simpliciora. Capitula quoad magnitudinem varia, ovoideo-globosa, breviter et crasse pedunculata; bracteae involucrales rigidissimae, subulatae vel lineari-lanceolatae, 1 — 4 cm longae, in spinam rigidissimam acutissimamque excurrentibus, inermes vel parce breviterque spinosae, basi spinis singulis vel compositis, usque 10 mm longis, deorsum spectantibus auctae; florales omnes integrae apice spinescentes vel exteriores tricuspidatae, usque 1 0 mm longae. Sepala lanceolato-ovata, acutiuscula, breviter mucronata; petala pallide azurea, oblonga, pa- pillulosa, lobulo inflexo subaequilongo, 2 — 3-plo angustiore, apice dilatato et fimbrialo instructa, ca. i^/^mm longa. Fructus compresso-turbinatus; mericai'pia a dorso com- pressa; squamae laterales paucae vel subnumerosae, lanceolatae, curvatae, acutissimae, dorsales numerosissimae, applanato-rotundatae, calycinae 4 — 5 quam dorsales 2 — 3-plo majores. Provinz des Kaukasus. — Mittlere und armenisch-iranische Mediterran- provinz. — Central-Asien: Provinz des extratropischen Himalaya; in den Hochgebirgen bis 2500 m hochsteigend. Subspec. 1. Kotschyi Boiss. — E. Kotschyi Boiss. Diagn. ser. II. 5. (1856) 97. — E. Billardieri ,i. Kotschyi Boiss. Fl. orient. 1. c. — E. digitifolium Stapf et Wettst. in Stapf, Beitr. Fl. Lyc. etc. II. (1886) 26 (in Denkschr. Akad. Wien LI. pg. 370). — Folia basalia petiolo usque 1 5 cm longo, lato, piano, inferne nudo, superne spinuloso- vel spinoso-laciniato fulta, duplicato-palmato-3 — 5-partita, segmentis primariis valde elongatis, angustis, secundariis abbreviatis, saepe angustissimis ; caulina inferiora bas. similia, seg- mentis haud raro longioribus rigidioribusque, superiora simpHciter palmata. Capitula usque 25 mm longa; bracteae involucrales numerosae, rigidissimae, acutissimae, usque J50 Hermann WolfF. — Umbelliferae-Saniculoideae. 5 cm longae, spinoso-serratae vel valide spinosae, florales superne saepe dente auctae vel tricuspidatae. Auf den Hochgebirgen Kleinasiens, Armeniens und Persiens: Cilicischcr Taurnsü (Kotschy, It. cilic. n. H\ ; Siehe, II. cilic. n. <85, 205; Wolff, It. anatol. I. n. 340, II. 186); Cappadocien: Masmenö-Dagh (Balansa, PI. d'Or. n. 658); Cataonien (Haussknecht); Lycien: Rahat-Dagh (Luschan); Türkisch-Arrnenien: Sipikor-Dagh (Sintenis, It. or. n. 3212); Persien: Kuh-Dätschek (Stapf). Subspec. 2. nigromontanum (Boiss. et Buhse) Wolff. — E. nigromontanum Boiss. et Buhse, A\ifz. Pfl. Reise Transk. Pers. (1860) 95. — E. Biliar dieri y. meio- cephahim Boiss. Fl. or. 1. c, — E. Orientale Stapf et Wettst. in Stapf, Ergeh. Polak Exped. Pers. II. (1886) 47 (in Dcnkschr. Acad. Wien LI. pg. 315). — Folia mediocria abrupte petiolata, petiolo inermi, decursive bipinnatifida vel biternalisecta, pinnulis an- gustis vel latiusculis, abbreviatis, satis dense spinoso-dentato-serralis. Capitula minora, saepe avellanam vix aequantia; bracteae involucrales lineares vel lineari-subulatae, ca- pitula vix vel ± longe superantes; florales integrae. Syrien, subalpine und alpine Region des Libanon und Antilibanon (Peyron, Fl. syr. n. H32; Bornmüller, It. syr. u. 61 6; Blanche, Libanon n. 3209; Gaillardot, Syr. n. 1827; Boissier); Kurdistan (Haussknecht); Türkisch-Armenien (Sin- tenis, It. or. n. 2859, 3212); Russisch-Armenien (Szovits, Nakitschewan n. 572): Talysch (Hohenacker); in Persien weit verbreitet: Karadagh (Szovits); Provinz Ghilan (Alexeenko n. 328); Täbris (Bunge; Buhse); Eibursgebirge (Bornmüller, It. pers.-turc. II. n, 7157 — 59); Südostpersien, auf dem Schuturunkul (Strauss, PI. Pers. mer, or. n. 1292); Kaschmir (Meebold, Fl. N.W. Himalaya n. 3387). 39. E. campestre L. Spec. pl. ed. 1. (1753) 233; Oeder, Fl. dan. IV. (1777) t. 554; Jacq. Fl. austr. IL (1774) 35, t. 155; Plenck, Ic. pl. med. IL (1789) t. 173; Smith et Sowerby, EngL bot. L (1790) t. 57; Delar. Eryng. Bist. (1808) 22; Hayne, Arzneigew. IL (1809) t. i; Traft. Ausgem. Taf. Archiv. Gewächsk. \l. (1813) t. 184; Spreng, in Rom. et Schult. Syst. veg. VI. (1820) 332; DG. Prodr. IV. (1830) 88; Bertol. Fl. ital. HL (1837) 111; Koch, Syn. fl. germ. et helv. ed. 1. (1837) 281; Dietr. Fl. regn. boruss, IX. (1841) t. 583; Ledeb. Fl. ross. IL (1844) 237; Godr. in Gren. et Godr. Fl. France I. (1848) 756; Kops, FL balav. X. (1849) t. 772; Reichb. f. Ic. n. germ. et helv. XXL (1867) 6, t. 1 1 [t. 1852]; Boiss. FL Orient. IL (1872) 824; Lange in Willk. et Lange, Prodr. fl. hisp. HL (1874) 11; Batt. in Batt. et Trab. FL de l'Alg^r. IL (1888) 339; Caruel in Pari. FL itaL VIII. (1889) 204; Schmalh. FL ssred. i juXn. Ross. I. (1895) 384; Rouy et Garn, in Rouy et Fouc. Fl. France VII. (1901) 219; Haläcsy, Consp. fl. graec. 1. (1901) 615. — E. trifiduni L. Amoen. Acad. III. (1756) 405; Herb. Willd. n, 5580. — E. officinalc Nomencl. Garsault. IL (1764) t. 261. — E. vulgare Lam. Fl. fran?, III. (1778) 401 ; Scop. Fl. cam. ed. 2. (1772) 186 ex pte.; Bub. Fl. pyr. IL (1900) 342. — E. vulgare h. (foliis fimbriato-crispis) Guss. L c. — E. canipestre vulgare Clus. Hist. IL (1601) 157 et fig. — Planta rigidissima glau- cescenti- vel albicanti- vel flavido-viridis, raro flavicans (var. aureum Reverch.), semi- metralis et ultra alta, radice crassa elongato-cylindrica. Caulis crassus, foliosus, ramosus, apice 3 — 6-furcatus, ramis db elongatis usque quinquies cymose 3( — 4)-furcato-ramu- losis, capitulum primarium multo superantibus. FoUa rigide coriacea, ea pl. primi anni indivisa, oblonga, inferiora pl. florentis longe petiolata, ambitu late ovato-triangularia. 10 — 25 cm longa et lata, pinnatisecta usque bipinnatifida vel subtrisecta vel tcrnalo- bipinnatifida, pinnis rb late ad rhachin decurrentibus ibique regulariter profunde spinoso- dentatis vel -serratis, ceterum margine toto spinoso-dentatis; caulina et fulcrantia pelioli' brevi, late vaginante, margine lacero-spinoso fulta, ceterum quoad divisionem fol. bas. similia, sensim minora et simpliciora. Inflorcscentia diffuse corymbosa, rarius it con- tracta; prophylla primaria magna, spinoso-serrata ; capitula ovoideo-globosa sat multi- flora, usque 15 mm longa; bracteae involucrales lineares vel subulatae et margine inermes, aut lineari-lanceolatae (raro subfoliaceae) et margine spinulosae, semper in acumen pungenti-acutissinium produclae, basi spinulis simplicibus vel compositis deflcxis Eryngium. 151 auctae, usque 4 cm longae et ") mm lalae; flnrales subulatae, integrae, sensim longe spinoso-acutissimae, usque 10 mm longae; sepala lanceolata, breviter vel longe spinu- loso-mucronata, 2 mm longa; petala oblonga, papillulosa, in lobulum subaequilongum anguslata. Fructus compresso-obovoideus; squamae dorsales numerosae subseriatac, lanceolatae acutae, ad sepala versus majores, laterales divaricatae, curvatae, dorsalibus majores, calycinac similes reclae, commissurales nullae. Auf Triften und Steppen, auf kurzgi-asigen dürren Hügeln, an Wegen und an Fluss- ufern im ganzen Mediterrangebiete und in einem großen Teile Mitteleuropas. Die Art erreicht ihre Nordwestgrenze in Südengland (Hampshire), die Nord- grenze im norddeutschen Flachland (auf der jütischen Halbinsel wohl nicht ur- sprünglich) und die Nordostgrenze im mittleren Russland (Guvern. Tschemigow, Kursk, Woronesch, Ssaratow, Orenburg); südöstlich dringt sie bis Persien und Afghanistan vor. Südwestgrenze in Marokko. Die Pflanze ist in manchen Gebiets- feilen außerordentlich verbreitet und beherrscht stellenweis das Vegetationsbild vollständig. Var. a. eucampestre Wolff. — Planta plerumque albicanti- vel glaucescenti- viridis. Pinnae angusla« vel rarius lalae, anguste vel late decurrentes. Bracteae in- volucrales lineari- lanceolatae (usque subfoliaceae), margine inermes vel spinulosae vel spinuloso-serratae. Im nördlichen Teile des Gesamtverbreitungsgebietes der Art, trifft mit der var ß. in Spanien, Istrien, Albanien und Griechenland zusammen; genaue Grenzen der Ver- breitung lassen sich nicht angeben. Tritt in mehreren Formen auf, die ohne Grenzen in einander übergehen. f. \. genuinum Rouj et Cam. 1. c. 2 4 9. — E. campestre Aut. fere omn. — Folia ambilu triangulai-ia ; pinnae et pinnulae angustae, anguste decurrentes. Capitula subglobosa vel ovoideo-globosa, 10 — 4 2 mm longa, bracteis lineari-lanceolatis dimidio vel raro longius superata. Im ganzen Gebiete die allgemein verbreitete Form (Fl. exs. bav. n. 183; Bänitz, Herb, europ. n. 3004; Billot, Fl. Gall. et Germ. n. 2474; Rehman et Woloszczak, FI. pol. n. 473, Odessa; Herb. fl. ross. n. 4067, Kursk; Bush, Marcowicz, Wo- ronow, Fl. cauc. n. 347, Somchetien; Blau, Bosnien n. 694; Schneider, It. balk. n. 4 4 6, Bulgarien; Todaro, Fl, sicul. n. 635, Übergangsform zu f. latifolium). f. 2. megacephalum Pouz, Fl. Gard. et apud Des Moulins, Cat. pl. Dord., Add. 44 9 ex Rouy et Cam. 1. c. 2 4 9. — Planta robusta. Folia ut in f. 4. Capitula omnia vel plurima oblongo-cylindrica, 4 5 — 30 mm longa, bracteis vix superata vel eis longiora. Bisher nur aus der atlantischen Provinz bekannt (nach Rouy und Camus). f. 3. latifolium (Lam.) Rouy et Cam. 1. c. — E. campestre ß. E. lusitanicu/m latifolium Lam. Encycl. meth. Bot. IV. (4 796) 754. — E. latifoliiMi (Lam.) HCfgg. et Link, Fl. port. II. (4 820) 375. — E. lusitanicu/ni latifolium vulgari simile Tourn. Inst. I. (4 700) 327. — Planta valida, elata, ramosissima. Folia inferiora permagna, longissime petiolata; pinnae usque 5 cm latae, latissime ad rhachin decurrentes. Capitula magna, bracteis lineari-lanceolatis usque duplo brevioribus. Ist in der typischen Form bisher nur aus den Küstengebieten ▼on Portugal be- kannt geworden (Welwitsch, It. lusit. n. 23; Herb. Hort. Conimbr. n. 4 452). Nota 4. E. campestre y. littorale Rouy et Cam. I.e. 220 »caule robusto, sat humili, a raedio ramoso, segmcntis fol. infer. late ovatis, longe decurrentibus, pinnis cUiptico-Ianceolatis, capitulis quam bracteae lineari-lanceolatae vel raro late lanceolatae 4— 3-pIo brevioribus« mihi ignotum est. — Ad Galliae litora. Nota 2. E. campestre f. axicum Griseb. Spicil. 11. rum. et biüi. I. (4 843) 33 nihil aliud nisi plantam pinnis latiuscule ad rhachin decurrentibus ibique eximie regulariter pectiniformi- doDtato-serratis, primo a cl. Grisebach in convalle fluminis Axii collectam, ceterum in area Iota stirpis divulgatam sisUt. Nota 3. E. campestre f. contractum Micheletti in Bull. Soc. bot. ilal. (4905) 134 et f. compactum Adamov. in Schcd. ad pl. balkan. est planta inflorescentia valde contracta ceterum riulio modo a typo diversa. J52 Hermann WoUr. — Umbellircrae-Saniculoideac. Nota 4. E. campestre f. elegans Micheletli 1. c. ex cl. autore plantam sistit caule et ramis attenualis et elongatis albicantibus, bracteis involucralibus elliptico-lanceolatis quam capitula haud numerosa usque triplo longitudine superantibus patentibus, foliis caulinis obsolete partitis, interdum margine tantum inciso-dentatis ; autor etiam f. typicum (= genuinum Rouy et Cam.j et atigusti-involucratum et late-involucraium constituit. Var. ß. virens Link. — E. campestre Sibth, et Smith, Prodr. fl. graec. I. (1806) \ 74 et autor. muH. Orient. — E. virens Link in Linn. X. (< 834) 570. — E. viridc Fraas, Synops. (18 45) 138. — Planta pleruinque rigidior quam var. a.^ saepissime (imprimis in sicco) flavido-viridis vel raro flavicans; folia plerumque bipinnatifida vel -partita. CapiUiIa sat parva; bracteae involucrales subulato-Iineares, inermes vel raro parcissime spinulosae. Südeuropa: Sicilien; Südspanien und Portugal. — Küstengebiete von Nord-Afrika: Marokko (Salzmann, ad f. latifoliuvi vergens); Algier (Duckerley, ad. f. latifolium vergens); Tunis (Pitard n. 4319; Kralik, Fl. tun. n. 64); Cyre- naica (Petrovich, Fl. cyren. n. 440; Ruhmer, Fl. cyren. n. <43); Ägypten (Gail- lardot, PI. d'Egypte n. 334, ad var. a. vergens; Schweinfurth, Reise Centi'alafr. n. 84, 4 09, Alexandria). — Balkanhalbinsel, nördlich bis Südistrienü (Freyn); Albanien (Baldacci, It. alb.-epirot. n. 4 45); Corfu (Wichura, Corcyra n. 34 50). — Griechenland (Heldreich, Herb. norm. n. 454; Herb. Heldreich n. 392, ad. f. IdH- foliiim \ergens\ Sintenis, It. thessal. n. 1288); Thracienü (Sintenis et Bornmüller, It. turc. n. 875). — Greta (Reverchon n. 245, var. auretim; Baldacci, It. cret. n. 4 56; Sieber). — Weit verbreitet durch Kleinasien!! (Calvert, Mysien n. 404, Dardan. n. 9; Sintenis, It. troj. n. 579, It. orient. n. 4 246, 4 409, 4762; Warburg et Endlich, It. phryg. L n. 895, 4 4 66; Bornmüller, PL AnatoL or. n. 4085; Wolff, IL anatol. I. n. 57, IL n. 4 28; Siehe, Reise Cilic. n. 637). — Syrien (Post, PL Syr. bor. n. 86). Nota 4. E. campestre var. algerien^e Chab. in Bull. See. bot. Fr. XXXVI. (4 889) 23 »capitulis olivaribus 3 cm longis, petalis vix emarginatis< in pascuis siccis prope Aumale — mihi ignotum est. Nota 2. E. lycicum Stapf et Wettstein in Stapf, Beitr. FI. Lycien etc. (4 886) 25 (Denkschr. Ak&d. Wien LI. pg. 369) ex speciminibus originariis mca sentcntia idem est ac E. campestre var. ß.; cl. autoribus assentiri non possum, qui plantam pro specie propria habent. Nota 3. E. campestre var. B. Delar. 1. c. »folia radicalia sunt integra elliptica aut tri- partita lobis subintcgrisc vix ad E. campestre pertinere videtur. 40. E. Noeanam Boiss. Diagn. ser. H. 2. (4 856) 72 et FL orfent IL (1872) 825; cL notam. — Planta gigantea sesquimetralis et ultra alta, rigidissima, pallide virens. Caulis basi d:: 2 cm crassus, i'amis longis divaricatis auctus, apice 4 — 6-furcalus, ramis semimetralibus et longioribus ter vel quater 3 — 4-furcato-ramulosis, dein in monochasium productis, cum ramis infraterminalibus inflorescentiam amplissimo-panniculatani forman- tibus. Folia inferiora magna, petiolo crasso, laminam =b aequante fulta, ambitu tri- angulari'Ovata, ternato-bipinnatisecta vel- partita, pinnis primariis decurrentibus, pinnulis profunde serrato-dentatis, dentibus in spinam rigidissimam excurrentibus; caulina brevius petiolata, minus composita, ceterum haud diversa; fulcrantia vaginae latae, margine spinosae insidentia, trisecta, segmentis reflexo-incisis, crasse spinosis. Capitula omnia pedunculo dr manifeste crasso fulta, ovoideo-globosa, usque 4 5 mm longa; bracteae involucrales rigidissimae, subulatae, spinoso-acutissimae, inermes vel parce breviterque spinosae, basi spinis validis deflexis, multo minoribus auctae, usque 3 cm longac; florales anguste subulatae, rigidae, 6 — 7 mm longae, fl. superantcs. Sepala ovato-lanceolata, nervo crasso percursa, 2 mm longa; pelala papillulosa, oblonga, 2 mm longa, lobulo in- flexo lineari, subaequilongo, apice fimbriato; styli sepala duplo superantes. Fructus ca. 5mmlongU8, compresso-obovoideus ; squamae dorsales numerosae, depressae, laterales palulae, anguste lanceolatae, curvatae, acutissimae, calycinae uniseriatae, lateralibus simi- les, erectae et rectae. Armenisch-iranisches Mediterrangebiet, in den Hochgebirgen von Süd- und Südwestpersien, steigt bis zu 3000 m hoch und wächst vorzugsweise auf Kalk und Sand; Kuh-Daena (Kotschy, PL Pers. austr. n. 79 4); Kuh Sawers und Kuh Eryngium. \ 53 Kiluyeh (Haussknecht); Prov. Kerinan (Bornmüllcr, lt. pere.-turc. n. 3791); bei Suitanabad (Strauss, PI. West.-Pers. n. 263); auf dem Latetar zw. Suitanabad und Kum (Sinlenis, lt. pers.-turc. n. 2859); Prov. Khorassan bei Nischapur (Bunge); auch in Nordpersien (Pichler in Polak, lt. Pers. bor. s. n.). Nota <• Specimina E. campestris et E. Noeani in Hcrbario Boissier simul sab nomine E. Noeani adsunl; e descriplione Boissieriana elucet, cl. autorem spccies ambas cunfudisse. Nota 2. E. Noeanum ji. itüegrifoliwn Boiss. Fl. orient. II. 823 ad E. Billardieri per- tinet; specimen originariuin Herb. Boissier plontam macrain illius spociei fol. basalibus pcrpaucis subindivisis instruetam sislit. Spccics forsan huc pertinens, incomplete nota. E. polycephalum Hausskn. msc. in Herb. Boissier. — Planta ut videtur altissinia; caulis crassus, inferne . . ., superne ramis paucis alternis instruclus, apice 5-furcalus, ramis bis vel ter 3 — 5-furcato-ramulosis. Foiia caulina superiora semiorbicularia, subpalmato- partita, segnientis profunde spinoso-inciso-serratis. Prophylla omnia parva. Capitula magna, subglobosa vel semigloboso-ovoidea multiflora; bracteae involucrales inaequales, lineari-lanceolatae vel subsubulatae, subtricuspidatae vel medio utroque latere unidentatae, zb 2 cm longae, capitulis molliusculis breviores; florales rigidulae, subulatae, integrae, acutae. Sepala ovata, acuminata, breviter mucronata; petala . . . Fructus 7 — 9 mm longus; niericarpia valde plana; squamae dorsales numerosae, applanatae, acutae vel obtusiusculae, ad sepala versus sensim majores, calycinae ab Ulis vix diversae, laterales angustae, divaricatae, acutae; commissurales nullae. Auf dem Ak-Dagh, zwischen Adiaman und Malatia (Haussknecht); mit reifen Früchten im September. — Afghanistan (Herb, late Fast Ind. Comp. n. 2597). Hybridae. E. alpinumL. X Bourgatii Goüan; Zabel in Neuberts Deutsch. Gartenztg. (I88ö) 6. — E. Zabelii Hort, ex Christ in Ber. Schweiz, bot. Gesellsch. Heft XVII. (1907) 258. — Planta sat robusta, semimetralis. Foliorum basalium petiolus usque 22 cm longus; lamina ambitu suborbicularis, tripartita, segmentis basi cuneatis, profunde trilobis, lobis trilobulatis, margine profunde spinuloso-serratis, ca. 7 cm lata et longa; f. caulina similia, simpliciora. Capitula globoso-cylindrica, ca. 3 cm longa, 2 cm crassa; bracteae involucrales M — 14 rigidae, lanceolatae, spinuluso-serratae, leviter araethystinae, ca. 3Y2 '^'^ longae, '/j cm latae, basi bracteolis linearibus, deorsum spectantibus, setoso-dentalis, usque \ cm longis auctae. Flores ad 200; bracteae florales lineari- subulatae; filamenta saepe abortiva. Mericarpia dorso squamis ovato-lanceolatis, acuminatis obsita. Stirps in hortis spontanee exorta (Herb. Boissier; Herb. Haussknecht). E. Oliverianum Delar. Eryng. Hist. (1808) 37, t. 12; Boiss. Fl. Orient. 11. (1872) 329, in adnot; Tratt. Ausgem. Taf. Archiv Gewächsk. IV. (1813) t. 770. — E. alpinum y. E. Oliverianum (Delar.) Spreng, in Rom. et Schult. Syst. veg. VI. (1820) 324. — Planta valida, metralis. Folia inferiora longe petiolata, basalia vetustiora late cordato- ovata, apice obsolete triloba, inaequaliter spinuloso-serrata, juniora et caulina inferiora 3-loba vel -partita, lobis vel segmentis antice dz manifeste 3-lobulatis, margine pro- funde spinoso-serratis vel zb -laceris, ca. 10 — 15 cm longa, 5 — 8 cm lata; superiora usque ad basin palmato-4 — 6-partita. Capitula amethystina, cylindrico-ovoidea, multi- flora, usque 4 cm longa; bracteae involucrales 10 — 15 subulatae vel lineares, parce spinulosae vel spinuloso-serratae, .4 — 5 cm longae; florales omnes tricuspidatae vel superiores integrae. Fructus squamis paucis acutis obsitus. Nota. E. Oliverianum planta hybrida in horlo parisiensi exorta fertilis est. Parentes propter capitula magna ovoideo-cylindrica et bracteas involucrsintos magnas haud pinnatiüdas E. giganteum et propter folia basalia juniora ± lobata vel partita species scctionis Campatria esse videntur. Opinioni cl. Boissier prolem hybridam esse e E. piano et e E. giganUo orlam ob folia inferiora divisa assentiri non possum. 154 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. E. tripartitum Desf. Cat. Hort. Paris ed. 3. (1829) i05. — >F'oliis radicalibus inaequaliter serratis serraturis spinulosis, lobulo intermedio majore obluso, basi ad apicem latiore. — Caulis ereclus slrialus ramosus, 2'. Folia profunde Irifida, lobis lanceolatis, rigidis, nervosis, serratis, denlibus spinosis. Capitula floruni globosa. In- volucra 6 — 9-ph;ylla, angusto-lanceolata, margine spinosa, capitulis duplo triplove lon- giora. Paleae simplices et tricuspidatae mucronalae, pungentes. Affine E. Olivenano, differt lobis foliorum radicalium non multifidis, capitulis nee ovaUs, duplo minoribus.« Stirps hybrida esse videtur e parentibus mihi ignotis. E. amethystinum L. X creticum Lam. — E. dalmaücum Teyber in Verh. zool.-bot. Gesellsch. Wien LX. (1910) 259, Tab. I, fig. ß. (fol. caul.). — Planta habitu E. amethystini supernc coerulea. Folia saepe leviter coerulescenlia, inferiora petiolala, subpinnalisecta, segmentis semel vel bis pinnatifidis usque pinnatipartitis, superiora basi vaginante dentala usque pinnatifida amplexicaulia, non auriculata, simplicius partita. Inflorescentia plurifurcata, ramis repetile dichasialibus. Capitula globosa; bracteae in- volucrales lineari-lanceolatae, integrae vel remote spinoso-serratae; florales subulatac vel 2 — 3-cuspidatae. Petala coerulescenlia. Pollinis granula saepissime sterilia. Dalmatien, zwischen den Eltern bei der Stadt Makarka; blüht im Juli (Teyber!). E. campestre L. X creticum Lam. — E. heteracanthum Teyber in Versamml.-Ber. zool.-bot. Gesellsch. Wien LIX. (1909) [66]. — Planta habitus E. campcstris; caulis cum ramis albido-viridis vel i'ami leviter coerulescentes. Folia inferiora subternatisecta. segmentis simplicibus, aut simpliciter usque bipinnatifida; caulina superiora minus partita, auriculis spinoso-pinnatifidis amplexicaulia. Capitula ovoideo-globosa; bracteae involu- crales lineari-lanceolatae, i'emote spinoso-dentatae; florales subulatae, integrae vel 2 — 3-cuspidatae. Petala albida; styli coerulescentes. Pollinis granula sterilia, Dalmatien, zwischen Spalato und Salona unter den Eltern (Teyber!). E. campestre L. X amethystinum L. — E. Visianii Teyber in Verh. zool.-bot Gesellsch. LX. (1910) 259, t. I, fig. 5 (fol. caul.). — Planta quoad habitum eximie inter- media inter parentes, viridis vel demum superne leviter coerulescens. Folia inferiora longe petiolata; lamina longior quam latior, subbipinnatisecta, segmentis semel vel bis pinnatifidis usque pinnatipartitis, mediis maximis, infimis =b longe ad petiolum de- currentibus; caulina media et superiora basi vaginante longe spinuloso-dentata, saepe pinnatifida amplexicaulia, non auriculata, quam bas. minus partita, segmentis cum eis fol. inf. spinoso-serratis. Bracte.ie involucrales lineari-lanceolatae, spinoso-acutissimae, integrae vel remote spinoso-serratae, capitulis duplo longiores; florales integrae vel exteriores interdum tricuspidatae. Petala coerulescentia. Pollinis granula pleraque sterilia. Dalmatien, zwischen den Eltern bei Salona; blüht im Juli und August (Teyber!). Sect. XII. Corniculata Wolff. Comiculata Wolff. — Folia primo exorta fistulas septatas sistentia, serius exorta petiolo simili fulta. Capitula eximie cornuta. Species unica areae mediterraneae occidentali propria . 41. E. comicidahim. Diese monotype Gruppe unterscheidet sich von allen altwcltlichen Arten durch die [im Wasser untergetauchten) fistulösen Blätter der niclit blühenden Pflanze. Hierdurch und durch die ausgezeichneten gehörnten BIQtenköpfe zeigt die Sektion nahe Beziehungen zu einer Anzahl neuwoltlicher Arten. 4<. E. corniculatum Lam. Encycl. meth. Bot. IV. («796) 768; Brot. FL lusit. L (1804) 416, excl. syn. plur., Phyt. lusit. L (1816) 87, excl. syn. Lam., t. 38; Delar. Eryng. Hist. (1808) 42, t. 15; Bot. Magaz. (18H) t. 1427; Spreng, in Rom. et Schult. Syst. veg. VL (1820) 326; DC. Prodr. IV. (1830) 91; Amo y Mora, Fl. Esp. y Port. V. (1873) 156; Lange in Willk. et Lange, Prodr. fl. hisp. III. (1874) 10. — E. sicaveolens Brouss. ined. ex Desf. Tabl. ed. 1 (1804) 122. — E. comutum Donn, Hort. Cantab. ed. 4. (1807) 66; Herb. Willd. n. 6676. — E. dxtbium Tratt. Ausgera. Eryngium. 155 Taf. Archiv Gewächsk. II. (1813) t. 188. — E. odoratnm HfTgg. et Link, Fl. port. II. (i820) 370. — E. pahcstre Hort. Madr. ex DC. 1. c. 92. — E. Liisitanioum palusbe caule fistuloso cupite comuto Tounief. Bobart. in Moris. Hist. pl. oxon. III. (1699) 166. — E. jyalustre lusitanicum corniculatum Tourn. Inst. (nOO) 327. — Bienne? Caulis (pl. cultae) usque semimetralis, lale fislulosus, paucifoliatus, a basi vel superne ramosus, apice pluries cymose 3-furcatus. Folia pl. florentis petiolo leretiusculo, Iransverse seplalo, quam lamina 2 — 3-plo longiore fulta; lanoina ambilu elliptica usque oblongo-Ianceolala, 27. Eryngium coniiculatuni Lam. — Ä Habitus plantao florentis. — B Planta juvenilis aqua submersa. (Icon. reiteratae sec. Glück.) I. vetustiorum subintegra, fol. serius evolutorum inaequaliter repando-serralo-denticulata rel rarius ± profunde incisa vel etiam laciniata, nervis 7 — 9 palmatim divergentibus, leviter curvatis percursa, ca. usque 7 cm longa, zfc 2 cm lata; caulina brevius latius- que petiolata, ex cl. Lange saepe pinnato-partita et spinoso-dentata; fulcranüa sessilia sub- 'Titogra vel parcc serrata; prophylla rigida, anguste linearia, pungcnli-acuta vel sub- ihulata. Capitula semiglobosa vel semiovalia multiflora, 6 — 7 mm longa; bracteac involucrales rigidae, patentissimae, subulatae, integrae, pungenti-«cutissimae, 3 — 5-nerviae, «ubtus carinatae, capilulis 2 — 3-plo longiores; florales parvae, floribus breviores, anguste iiceolatae, integrae, acuminatae. Sepala ovato-oblonga vel semiorbiculai-ia, superne emar- 156 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. ginata; petala oblonge- obovata, superne erosa, lobulo inflexo e basi sat angusta late ovato, apice fimbriato insiructa, sepalis duplo longiora. Fructus infra sepala subito attenuatus; squamae laterales \ — 2-seriatae, cum caljcinis subteretes vel planae, dor- sales numerosissimae, minimae. — Fig. 27. Westatlantisches Iberien: Portugal, Gegend von Lissabon (Fl. Herb. Hort. Conimbr. n. 1362) und in der Provinz Algarve (Bourgeau, Fl. Esp. et Port. n. 1876); Südspanien: Cadiz (Boissier und Reuter). — Tyrrhenisches Mediterran- gebiet: Sardinien,, bei Tempio, La Padula (Glück und Poeverlein!); wächst auf Wiesen und Weiden, die im Winter überschwemmt sind, an und in Tümpeln, Wasser- löchern und Gräben, die im Sommer austrocknen, nach Lange auch in feuchten, tief- liegenden Kiefernwäldern. Nota. Planta odorem exhalat Anisi et Citri. (Brotero.) Sect. XlII. Aromatica Wolff. Aromatioa Wolff. — Planta perennis. Gaules plerumque plures simplices, dense foliosi, foliis breviter petiolatis, trilobis. Bracteae involucrales longe prominentes, florales tricuspidatae. Fructus ubique squamosus. — Species unica Americae borealis maxime austro-orientalis. Diese besonders durch den dicht beblätterten Stengel und die Blattform ausgezeichnete monotypo Gruppe ist nächst verwandt mit der Untergruppe Integrifolia der folgenden Sektion. Species unica 42. J^. aromaticum. 42. E. aromaticum Baldw. in Ell. Sketch L (1821) 344; DC. Prodr. IV. (1830) 94; Torr, et Gray, Fl. North Amer. (1840) 604; Coult. et Rose, Revis. N. Amer. Unib. (1889) 99 et in Contr. U. S. Nat. Herb. VII. 1. (1900) 49. — Gaules plures tenues, decum- bentes vcl ascendentes^ usque 40 cm longi, densissime foliosi, apice 2 — 4-furcati, ramis simplicibus vel semel usque bis dichasialiter ramulosis. Folia parva, ad apicem caulis versus valde sensim minora, ambitu obovato-cuneata, antice 3-loba, 1. medio ovato, obtu- siusculo, lateralibus divaricatis, lanceolatis, cuspidato-acuminatis, inferne ul in petiolum sat angustum, margine spinulis setiformibus, moUibus, patentissimis, solitariis vel inferiori- bus fasciculatis obsitum abeuntia; prophylla subpalmato-3 — 4-partita. Capitula parva pisi magnitudine vel paullo majora, subglobosa vel ovoidco-semiglobosa; bracteae in- volucrales 3 — 5 patentes, anguste lineai*es, spinoso-acutae, medio utrinque 1 — 2 dentatae, usque 10 mm longae; florales d= 4 mm longae, flores aequantes. Sepala lanceolata vel anguste Iriangularia, sensim longe acuminata, acutissima, 2^2 ^"^ 'ooga; petala anguste spathulata, lobulo inflexo angusto, suhaequilongo, apice fimbriato insiructa, 1 Y2 '^'^ longa. Fructus 4 mm longus, ubique squamis brevibus vesiculoso-clavatis vestitus. In unfruchtbaren, trockenen Nadelwäldern von Georgia (Harper, Georgia n. 1496); Alabama und Florida (Gurtiss, PL N. Amer. n. 1001, 4335, 5215, 6293; Nash, Florida n. 2491; Rugel, PI. Amer. or. n. 273, 274; Tracy, PL Gulf Stat. n. 7444); blüht von August bis November. Sect. XIV. Diffusa Wolff. Diffusa Wolff. — Plantae perenne6(?) elatae, raro subdepressae. Caulis sat doi vel remote foliosus, foliis inferioribus ± manifeste petiolatis subindivisis, oet' subsessilibus palmato-partitis. Inflorescentia colorata; capitula ± manifeste coniata, bracteae involucrales sat magnae, florales integrae vel tricuspidatae vel ± spinulosae. Fructus utriculoso-squamatus. — Species 4 Americae borealis et atlanticae austro-occidentalis. Diese Sektion ist ähnlich wie die Sect. Aromatica besonders durch die verhältnismäßig reicho Bcblättcrung des Stengels und durch die lief bandförmig geteilten oberen Blätter cliarak- terisiert. Hierdurch nähert sicli die Gruppe habituell einer Anzahl altweltlicber Arten [E. planum, Eryngium. ] 57 E. creticum) und der miltelamerikanischen Sektion Carliniformia. Nahe verwandtschafüichc Beziehungen scheinen am meisten zu bestehen zu der folgenden Gruppe und zu den südameri- kanisch-australischen Rostrata. Conspectus subsectionum et clavis specierum. A. Bracteae florales integrae Subsect. 4. Eudiflfusa WolfT. a. Folia caulina media petiolo basi eximie appendiculato fulla 43. E". Hookeri. b. Foliu media petiolo basi non appendiculato fulta vel db sessilia. «. Capitula ad <2 mm longa, ovoideo-globosa . . . . 44. JE", diffusum, ß. Capitula 5 — 9 mm longa, oblonga vel subcyllndrica . 45. E. compaduni. li. Bracteae florales tricuspidatae vel spinuloso-dentatae Subsect. 1. Megalocephala WolfT. Unica species 46. £". Leavenwortliii. 43. E. Hookeri Walp. Repert. II. (1843) 389; Coult. et. Rose, Revis. N. Amer. I iiib. (4 888) 4 00 et in Contr. U. S. Nat. Herb. VII. 4. (4 900) 49; Small, Fl. Southeast. U. S. (4 903) 862. — E. coronatum Torr, et Gray, Fl. North Amer. I. (4 840) 604. — Caulis erectus usque 60 cm altus simplex et remote foliosus, raro superne ramo uno alterove instructus, apice 3-furcatus, ramis divaricatis usque 4 5 cm longis, semel vel bis dichasialiter divisis, dein in monochasium oligocephalum productis. Foliorum basalium petiolus angustus, laminae ± aequilongus, basi appendice foliacea pinnatifida auctus; lamina obovato- vel oblongo-lanceolata, ± acuminata, margine spinuloso- serrata, 7 — 9-nervia, 3 — 5 cm longa, 4 — {^j^cm lata; caulina inferiora in petiolum basi late vaginantem ibique lacinias angustas plures ferentem angustata, ceterum bas. subconformia, saepe profundius serrata; superiora sessilia palmato-5 — 7-partita, seg- mentis angustis, pinnatifidis, spinulosis, 2 — 3 cm longis, 2 — 4 mm latis; prophylla similia, minora. Capitula amethystina, ovoidea vel globoso-ovoidea, breviter vel vix comata, 4 2 — 4 4 mm longa; bracteae involucrales rigidae, anguste lanceolato-lineares, pungenti-acutae, basi late auritae, margine spinuloso-serratae, ad 2 cm longae; florales angustae, subsubulatae, acutae, integrae, 5 — 6 mm longae. Sepala ovata, spinuloso- acuminata; petala 4 — 1^2 ™"^ longa, late linearia, lobulo inflexo subaequimagno. Fructus 4 — 2 mm longus; squamae 4 0-seriatae, angustissimae, ad sepala versus majores vel omnes subaequimagnae, semper minoribus intermixtis. Atlantisches Nordamerika: Auf schwammigen, nassen Wiesen in Texas (Hall, PI. tex n. 243; Revercbon, Tex. n. 357; Curtiss, N. Amer. PI. n. 4 002*); hlüht von Juni bis August. 44. E. diffusum Torr, in Ann. Lyc. N. York II. (4 828) 206; DC. Prodr. IV. (1830) 94; Torr, et Gray, Fl. North Amer. I. (4 8 40) 603; Marcy's Report. 286 t. 6; Coult. et Rose, Revis. N. Amer. L'mb, (4 888) 4 04 et in Contr. U. S. Nat. Herb. VH. (4 900) 49; Small, Fl. Southeast. U. S. (4 903) 803. — E. prostratum James in S. Wats. Bibl. Ind. N. Amer. (4 878) 42 4. — Planta humilis et supra basin diffuse ramosa vel usque 40 cm alta et superne alternatim ramosa, apice 3 — 4-furcata, ramis quater vel quinquies cymose 3-fui'cato-ramulosis. Folia basalia . . ., caulina subnumerosa, tenuiter coriacea, sessilia vel inferiora ut in petiolum brevem angustata, profunde palmatipartita, segmento medio saepe usque ad medium 3 — 5-, ceteris minus profunde pai'titis, omnibus spinuloso-serratis, ±: 2 cm longis, ± 5 mm latis; prophylla primaria similia et foliis summis subaequimagna. Capitula omnia breviter pedunculata, ovoideo-globosa, ib 4 0 mm longa; bracteae involucrales linefures, spinuloso-acutissimae, margine spinuloso- rralae, capitulis longiores; florales lineari-lanceolatae, inferne late membranaceae, apice spinuloso-acutissimae, flores fructusque superantes. Sepala lanceolalo-ovata, longe mucronata, 3V2 mm longa, stylis demuni dimidio superata; petala ca. 4 Ys i"°i longa, • pillulosa, a dorso anguste cuneata, triente excisa, lobulo inflexo subaequimagno, cum 158 Hermann WolfT. Umbelliferae-Saniculoideae. lamina pelali fere plane connato, lineari, apice fimbrialo. Fructus subglobosus, ca, 0 mm longus, ubique squamis subaequalibus, anguste iitriculosis, acutis vestitus. Atlantisches Nordamerika: Auf Sandflächen in Arkansas, Oklahoma, In- dian Territory und Texas (Berlandier n. 2508; Reverchon n. 356); blüht von Juni bis August. 45. E, compactum Small, Fl. Southeast. U. S. (1903) 863. — Speciei praece- denti valde affine, sed habilu graciliore, caule subtereti, segmentis foliorum pinnatim incisis, margine incrassato nudis, capitulis oblongis vel cylindricis, 5 — 9 mm longis, bracteis involucrantibus linearibus, integris, quam capitula manifeste longioribus, fructu 1 mm longo diversum. Atlantisches Nordamerika: Texas, in Niederungen am Rio Grande. Nota. Stirps mihi ignota forsitan tanlum varietatem speciei praecedentis sistit. 46. £. Leavenworthii Torr, et Gray, Fl. North Amei . I. (1840) 604; Coult. et Rose, Revis. N. Amer. ümb. (4 888) <00 et in Contr. U. S. Nat. Herb. VII. r (1900) 51; Britt. et Brown, 111. fl. U. S. and Canadall. (1 897) 520, f. 2662 ; Small, Fl. Southeast. U, S. (1903) 863. — Planta usque metralis superne purpuras- centi-violacea. Caulis stricte erectus, sat dense foliosus, apice 3-furcatus, ramis divari- catis semel vel subbis dichasia- liter divisis. Folia basalia . . ., caulina inferiora breviter pe- tiolata, late oblanceolala, in- divisa (?) , spinuloso - dentata ; cetera sessilia ad apicem caulis versus profundius 5 — 7-par- tita, segmentis fol. inf. ob- lanceolatis, super, sensim an- gustioribus, omnibus spinuloi-< dentatis, 3 — 5 cm longis, 4- 10 mm latis; prophylla pr maria fol. summ, similia, vix niinora, sed profundius par- tita. Capitula ovoideo-cylin- drica usque 4 cm longa el 4 5 mm crassa, bracteis sum- mis 4 — 6 sterilibus, rigid i- lanceolatis, spinuloso-denlat: dimidio brevioribus eximie i • mata; bracleae involucrali 7 — 9 lineari-lanceolalae, spi- nuloso-pinnatifldae, capitulis dimidio breviores, basi brac- teolis setoso - spinulosis vel Fig. 28. E. Leavmmrlhu Torr, et Gray. Ä Habitus. — B taotum spinis brevibus auctae; Bractea involucralis. — C Bractea floralis inlerior. — D Fruc- florales angustae, tricuspidatae tu8. — E Mericarpium a facie Visum. (Ic. origin.) vel 4 — 9 spinulosae, usque Eryngium. 1 59 10 mm lougue. Florcs nuraerosissUni; sepala br. floralibus similia, ca. 5 mm longa; petala 2 nun longa, oblonga, papillulosa, lobulo inflexo subaequilongo, lineari, t — 3-plo nagustiore; slyli breves. Fruclus ovoideo-turbinatus 10 mm longus, ubique squamis elongatis, clavit'ormibus, ad sepala versus majoribus obsitus; mericarpia ad factem an- gusle lanceolatani nuda; vittae magnae. — Fig. 2 8. Atlantisches Nordamerika und mittelamerikanisches Xerophjtcn- gebiet: An trockenen Orten in Kansas (Heller, PI. Kansas n. 985), Oklahoma, Indian Territory, .Vrkansas und Texas (Mex. Bound. Surv. n. 4H; Curtiss, iN. Amer. PI. n, 1003a; Lindheimer, Fl. tex. n. 403; Reverchon, Texas n. 358; Tracv, PI. Gulf States n. 8347); blüht im August und September. Sect. XV. Indiana Wolff. Indiana Wolff. — Plantae annuae, biennes vel perennes, humiles et sat ramosae vel i: altae et plerumque subsimplices. Folia inferiora indivisa vel dz pinnatim peu'tita, manifeste et abrupte petiolata vel sensim in petiolum fistulosum aut solidum transeunlia. Bracteae involucrales prominentes, subulato-lineares ; florales similes sensim minores, llores longe superantes, aut tricuspidatae et breviores. Fructus squamosi. Die Sect. Indiana setzt sich aus Arten zusammen, deren wahre nähere Verwandtschaft zu einander zweifelhaft ist. Die drei aufgestellten Unterabteilungen sind vielleicht besser als selb- ständige Sektionen aufzufassen. Da jedoch eine größere Anzahl von Arten, besonders aus der Subsect. Armata nicht geprüft und auch von anderen Originale nicht verglichen werden konnten, so muss die Sect. Indiana zunächst als ein Provisorium angesehen werden. Conspectus subsectionum et clavis specierum. A. Folia inferiora (rarius etiam superiora) abrupte et anguste petiolata; lamina lineari-lanceolata usque ovata . . . Subsect. \. Virgata WolfT. Species unica U.E. integrifolium. B. Folia orania elongala, inferiora indivisa, sensim in petiolum vix angustiorem involuto-alatum et cum lamina östulosum transeuntia Subsect. 2. Ploridana Wolff. a. Bracteae florales subulatae integrae 48. £'. floridanum. b. Bracteae tricuspidatae. a. Cuspides laterales quam media breviores 49. .E. virgitiianum. ß. Cuspides inter sese aequales. I. Gracile ca. 45 — 90 cm altuni 50. -E7. liavenelii. 11. Validum stricte erectum 1,2 — 1,8 m altum . . . 51. jE*. Mettatieri. C. FoUa basalia vetustiora saepe usque ad pediolum fistulosum septatumque reducla, f. serius exorta plerumque =t partita (pinnatifido-partita vel -secta). Bracteae involucrales ple- rumque capitulis longiores, florales flores db superantes Subsect. 3. Armata Wolff. a. Styli sepalis breviores vel eis subaequilongi. a. Bracteae involucrales et florales rigidae vel rigidissimae, integerrimae. I. Prophylla primaria ramis terminalibus multo breviora ; capitula 1 0 ± 1 2 mm lala. Bracteae florales sen- sim minores 52. ^. armahnn. \\. Prophylla primaria ramis vix breviora; capitula ad 20 mm lata; bracteae florales interiores ceterls vix minores 53. JS7. Hannsianuni. ß. Bracteae imprimis involucrales spinulosae vel aliter armatae. 160 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. I. Bracteae involucreiles capitulis azureis parum lon- giores, florales flores superantes 54. J57. articulatum. II. Bracteae involucrales capitulis haud coloratis multo longiores, florales flores longe superantes .... 55. E. petiolatum. b. Styli sepalis longiores. a. Bracteae florales flores parum superantes. I. Bracteae involucrales vix rigidolae reflexae . . . 56. ^. elongatn/m. II. Bracteae rigidae non reflexae. 1. Bracteae capitulis parum longiores 57. ^. Jepsonii. 2. Bracteae capitulis manifeste longiores. * Gapitula ad 6 mm longa 58. .^. nimimum. ** Capitulu 9 — 10 mm longa 59. ^. alismifolium. ß. Bracteae florales flores multo superantes. I. Bracteae involucrales anguste lanceolatae, paten- tissimae, integerrimae 60. E. longistylum. II. Bracteae angustissimae ± spinuloso-setosae. \ . Bracteae involucrales inferne manifeste scarioso- marginatae. * Planta ereeta, elata ; bracteae inyol. i 8 — 30 mm longae &\. E. ohlanceolatum. ** Planta prostrata; br. invol. ad 4 0 mm longae 62. E. aristidatum. 2. Bracteae invol. inferne non scarioso-marginatae. * Bracteae florales spinuloso-serralae . . . . %Z. E. Vaseyi. ** Bracteae integerrimae 64. ^. Parishii. Subsect. \. Virgata Wolfl". Virgata Wolfi". — Folia caul. numerosa, abrupte petiolata, lanceolata usque ovata. Inflorescentia sat multiflora; capitula mediocria. — Species unica Americae atlanticae. 47. E. integrifolium Walt. Fl. Carol. (nss) H2 ex Coult. et Rose in Contr. U. S. Nat. Herb. VII. 1. (1900) 48; Small, Fl. Soutbeast. U. S. (l 903) 862. — E. vir- gatum Lam. Encycl. meth. Bot. IV. (1797) 757; Delar. Eryng. Bist. (1808) 49, t. 20; DG. Prodr. IV. (1830) 94; Torr, et Gray, Fl. North Amer. (I810) 605; Coult. et Rose, Revis. N. Amer. Unib. (1888) 94. — E. ovalifolium Michx. Fl. Bor.-Amer. I. (1803) <63; Herb. Willd. n. 5579. — E. amcricanum Spreng, in Rom. et Schult. Syst. veg. VI. (4 820) 337, sec. Goulter et Rose. — Planta sec. cl. Small perennis, semimetralis et ultra alta. Caulis erectus vel ascendens, remote foliatus, apice 3-furcatus, ramis semel vel bis cymose divisis, dein in monochasium oHgocephalum productis. FoHa lineari- lanceolata usque ovata, basi saepe zfc cordata, breviter vel longe acurainata, subintegra vel setoso-crcnato-serrata, nervis 5 — 7 subparallelis vel leviter divergentibus percursa. usque 6 cm longa et 2^2 cm lata, saepe multo minora, inferiora dr longe, superioni breviter vaginato-petiolata vel subsessilia. Prophylla primaria anguste lanceolata, cuni fol. summis profunde spinuloso-serrata vel -laciniata, cetera parva subintegra. Bracteae involucrales 6 — 8 rigidae, lineares, subintegrae vel remote spinulosae, capitulis sub- globosis usque 15 mm longis ca. duplo longiores; florales ovatae flores superantetJ. Sepala lanceolata, acuminata; petala subrectangularia, profunde excisa, lobulo iiiH' n sublineari, subaequilongo, dimidio angustiore, apice fimbriato instructa. Fructus uIm , . squamis ad sepala versus majoribus vestitus. In feuchten Kiefernwäldern (»damp pine barrenst) des atlantischen Nord- amerika von Nord-Garolina bis Florida, westlich bis Louisiana und Texas. Blütezeit von Juli bis September. Var. ct. typicum Wolff. — Planta valida. Folia caulina media peliolo quam lamina dimidio breviore fulta, ovata vel ovato-lanceolata, breviter acuminata, manifeste spinuloso-serrata, superiora sensim brevius petiolata, angustiora. Eryngium. Ißt Nord-Carolina (Baltimore Herb. n. 2357b); Süd-Carolina (Cabanis); Georgia (Harper, Georgia n. 1252; Beyer; Hooker); Florida (Nash, PI. Florida n. 2539, 2573; Curliss, N. Amer. PI. n. 1000; PI. South U. S. n. 6008); Alabama (Engel- mann); Mississippi; Texas (A. et E. Heller, Texas n. i089; Drummond, Texas n. 37). Var. ß. lanceolatum Wolff. — Planta valida. Folia caulina media superioraque usque 4 cm longe peliolata, eximie lanceolata vel lineari-lanceolata, subcaudatim acumi- nata, margine obsolete usque profunde spinuloso-serrata; summa sessilia, angustissima. Texas: Rusk County, auf Waldwiesen (Vinzent, Texas PI. n. 9 — blühend im August — Herb. Boissier); wahrscheinlich weiter verbreitet, bildet den Übergang zu var. /. Var. y. Ludovicianum (Morong) Coult. et Rose in Conlr. U. S. Nat. Herb. 1. c. [E. integrifolium ludovicianum). — E. ludovicianum Morong in Bull. Torr. Bot. Club XIV. (1887) 51; Small, 1. c. — E. virgatum ludovicianum Morong in Coult. et Kose, Revis. N. Amer. Umb. 1. c. — Planta ascendens, flaccida, gracilis, caule tenui; folia inferiora anguste lineari-lanceolata, breviter petiolata, summa angustissima. Georgia (Harper, Georg. PI. n. 415, 1664), Louisiana und Texas. Subsect. 2. Ploridana Wolff. Floridana Wolff. — Plantae perennes elatae. Folia inferiora elongata plerumque sensim in petiolum dr alatum, saepius vix angustiorem, cum medio laminae fistulosum transeuntia. Capitula colorata. Bracteae florales tricuspidatae, raro integrae, flores mani- feste superantes. — Species 4 Americae borealis atlanticae maxinie meridionalis. 48. E. floridanum Coult. et Rose in Bot. Gaz. XHI. (f888) 142 (in obs.) et in Contr. U. S. Nat. Herb. VII. 1. (1900) 46; Small, Fl. Southeast. U. S. (1903) 862. — Caulis solitarius stricte erectus, usque metralis, basi ±z 5 mm crassus, late Qstulosus, Simplex, remotissime foliosus, apice 3 — 5-furcatus, ramis semel vel bis dichasialiler divisis. Foliorum basalium petiolus fistulosus, remote septatus, involuto-alatus, ala ad laminam versus sensim angusliore, basi latissime vaginatus, usque 30 cm longus; lamina 3 — 10 cm longa, lineari-oblonga, obtusa, obsolete crenata, in area mediana late fistulosa parallelinervia, n. sub angulo acuto marginem versus abeuntibus parallelis, reticulato- venosis; f. caulina amplexicauli-sessilia, anguste linearia, setuloso-crenata, minus mani- feste areata. Capitula sat multiflora; bracteae involucrales anguste lineares acuminatae, subintegrae vel spinuloso-serratae, florales pungenti-acutae, dr 1 5 mm longae, flores longe superantes. Calycis lobi in fructu breves ovato-acuti, styli longissimi rigidi. Florida: Auf brakischen Wiesen; Ost-Florida (Palmer n. 192, 1874); bei Jack- sonville (Curtiss n. 998*, 999, 4337); bei Tampa (Garber). 49. E. virginianum Lam. Encycl. meth. Bot. IV. (1796) 759; Delar. Erj-ng. Bist. (1808) 48, t. 19; Spreng, in Rom. et Schult. Syst. veg. VI. (1820) 327; DC. Prodr. IV. (1830)95; Torr, et Gray, Fl. North Amer. I. (1840) 605; Coult. et Rose, Revis. N. Amer. Umb. (1888) 94; Britt. et Brown, 111. fl. N. U. S. II. (1897) 522, Og. 2661. — ?£". foetidum Walt. Fl. Carol. (1788) 112. — E. aquaticum ß. L. Spec. pl. ed. 1. (1753) 233. — E. aquaticum Britt. et Bak. in Journ. Bot. XXXVlll. (1900) 243; Coult. et Rose in Contr. U. S. Nat. Herb. VII. 1. (1900) 47. — E. Plukemtii Ell. Sketch I. (1821 — 24) 582. — E. praealtum Gray in Bost. Journ. Nat. Hist. VI. (1850) 210. — E. lacustre virginianum floribus ex alhido coeruleis etc. Pluken. Alm. (1705) 137, t. 396, flg. 3. — Planta aquatica metralis et raro ultra alta. Caulis validus, stricte erectus, late fistulosus, paucifoliosus, superne ramosus, raro simplex, apice 4 — 5-fur- catus, ramis bis vel ter cymose ramulosis. Foliorum inferiorum petiolus usque 30 cm longus; lamina lineari- vel oblongo-lanceolata, longe acuminata, acutissima, margine subintegra vel obsolete spinuloso-crenata, pauci- vel plurinervia, n. (usque 2 1 ) ex area mediana angusta vel lata parallelinervia ad marginem versus abeuntibus arcuatis, ob- A. Engler, Dm Pflanzenreich. IV. (Embryophyta siphonogama) 22S. 41 Jß2 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. solete 'anastomosantibus ; f. caulina superiora sessilia, spinuloso-dentata vel pinnatiflda, ceterum ab infer. vix diversa. Inflorescenlia subcorymbosa; capitula ovoideo-seiniglobosa zb 12 nam longa; bracteae involucrales lineares vel anguste lanceolatae, apice pungenli- acutae, capitulis longiores, Flores subnumerosi; sepala ovata, obtusa vel truncata, . cuspidato-acuminata, 2 mm longa; petala oblonga, profunde excisa, 2 mm longa, lobulo inflexo lineari, subaequilongo, apice denticulato. Fructus squamis vesiculosis applanatis acutis sat dense obsitus. Atlantisches Nordamerika: Von New-Jersev (Toms River, Heuser) dui'ch Delaware (Canby, nach Couller u. Rose), Maryland, Virginia (Vasey, Canby und Rose n. 820» Carolina und Georgia bis Florida; westlich bis Texas; wächst an feuchten Plätzen und im Wasser selbst; blüht im August und September. Nota. E. pracaltum Gray I. c. sec. Coulter et Rose 1. c. specimina valida latifolia paludum (swamps) Floiidae auslralis et Georgiae sistit; mihi tantum specimina a cl. Harper sub n. 1839 distribula nimis juvenilia foliis caulinis 5 — 6 cm latis visa sunt. 50. E. Ravenelii [E. Ravemllii) Gray in Boston Journ. Nat. Bist. VI. (<850) 809; Coult. et Rose, Revis. N. Amer. Umb. (1888) 95 et in Contr. U. S. Nat. Herb. VII. I. (1900) 47; Small, Fl. Southeast. U. S. (1903) 862. — Caulis stricte ereclus 50— 90 cm altus, fistulosus, simplex, remote foliosus, apice 4-furcatus, ramis semel usque bis cyniose 3-furcato-ramulosis. Folia fistulas subtereles, inferne involuto-alatas, ad apicem versus sensim attenualas, margine superiore obsolete spinuloso-serrulatas sistentia, basalia 30 — 45 cm longa, cetera breviora. Prophylla primaria fol. summis similia, ramos primarios subaequantia. Capitula semigloboso-ovoidea, =b 10 mm longa; bracteae involucrales ad 10 reflexae, anguste lanceolatae, subinermes vel spinulosae, usque 1 8 mm longae, ± 2 mm latae ; florales angustae, 5 — 7 mm longae. Sepala ovata, acuminata, breviter spinuloso-mucronata; petala late ovata, ca. {^j^'tnrnXonga.^ profunde excisa, lobulo inflexo subaequilongo, 2 — 3-plo angustiore, sensim acuminato, apice fimbriato. Fructus imniaturus 4 mm longus, ubique squamis seriatis angustis acutis, ad sepala versus majoribus, minoribus intermixtis obsitus. Atlantisches Nordamerika: In feuchten Kiefernwäldern von Süd-Carolina (Ravenel — Herb. Boissier) und Florida (Rugel, sub nom. E. virginanum v. angusti- foUum\ Baltimore Herb. Distr. dupl. Chapman Herb. n. 3853; Nash, PI. Florida n. 2537, sub nom. E, virginianum)\ blüht im September. Nota. Stirps forsitan tantum varictas E. virginiani; ulterius observanda est. 51. E. Mettaueri Wood, Class-Book ed. 2. (1860) 379; Coult. et Rose, Revis. N. Amer. Umb. (1888) 95 et in Contr. U. S. Nat. Herb. VII. 1. (1900) 47; Small, Fl. Southeast. U.S. (1903) 862. — Caulis erectus simplex, paucifoliosus, apice cymose ramosüs, 120 — 180 cm altus. Folia basalia linearia, integra (?), 30 — 60 cm longa, petiolo valde elongato, scptato fulta; caulina inferiora lineari-lanceolata, margine inermia vel sparse spinuloso-dentata (-serrata?). Capitula ovoideo-oblonga usque 12 mm longa; bracteae involucrales numerosae, reflexae, lineari-lanceolatae , spinoso-acutae, supra albidae, subtus virides, margine dentatae (serratae?), capituHs longiores; florales lanceo- lato-lineares. Fructus ca. 2 mm longus, sepalis ovatis acutis et slylis longis rigidis ornatus. Atlantisches Nordamerika: Florida: Newport, an feuchten Plätzen. Nota. Specimina mihi non visa; an species propria? Subsect. 3. Armata Wolff. Armata Wolff. — Plantae perennes elatae vel raro humiles, dr ramosae. Folia dz manifeste petiolata subindivisa usque pinnatiflda. Bracteae involucrales saepissimo longe prominentes; florales integrae vel perraro tricuspidatae, flores longe superantes. — Species 13 Americae borealis pacificae. 52. £. armatum (Wats.) Coult. et Rose in Bot. Gaz. XIII. (1888) 141 et Revis. N. Amer. Umb. (1888) 96 et in Contr. U. S. Nat. Herb. VII. 1. (1900) 51; Greene, Man. Eryngium. 163 Bot. Reg. S. Francisco Bay (1894) U8; Jeps. Fl. West Middle Calif. ed. 4. (i9(H) 343. — E. petiolatum var. armatttm Wats. in Bot. Calif. I. (1876) 253. — Planta perennis 15 — 30, rarius GO cm alta. Gaules plures dilTuse ramosi, apice plurifurcali, ramis repetite cyniose 3-furcato-ramulosis. Folia rigida, basalia dr lale lanceolata vel oblanceolata, ad 10 cm longa et 1^2 ^"^ lata, in peliolum brevem scarioso-margi- nalum anguslata, margine spinuloso-sen*ata usque pinnatifida, laciniis saepe spinuloso- incisis; caullna et lulcrantia angustiora, sessilia. Capilula primaria subsessilia vel bre- vissime pedunculala, omnia subglobosa, usque 12 mm diameti'o; bracleae involucrales 8 — 10 rigidissimae, patenlissimae, e basi membranaceo-dilatata lineari-lanceolatae vel subulatae, pungenti-aculissimae, margine calloso inermes, 10 — 15 mm longae, 2 — 3 mm latae; florales illis similes, minores, sed latiores, basi subvaginanti-scariosae, flores late amplectentes. Sepala lanceolato-ovata, sensim in mucronem dimidio breviorem pro- ducta, 3 — S^'-i "^"^ 'onga; petala 2 mm longa, spathulalo-oblonga, profunde excisa, lobulo inflexo vix minore, apice fimbriato. Fructus ovoideus 4 mm longus, ubique squamis applanatis, acutis, ad sepala versus majoribus obsitus. Pazifi sches Nordamerika: Auf feuchten Niederungen in Gen tral-Galif ornien (Pringle, Fl. Galif. s. n.; Hansen, Fl. Seq. Gig. Reg. n. 391; Jones, Fl. Calif. n. 2288); blüht im Mai und Juni. 53. E. Harmsianum Wolff in Fedde, Repert. VIH. (1910) 415. — Planta (annua?) ereeta, valida, usque 30 cm alta. Gaulis simplex nudusque, apice 4-furcatus, ramis usque 1 5 cm longis, semel vel bis cymose-trifurcatis, dein in monochasium oligocepha- liim productis. Folia basalia pauca, abrupte et longe petiolata, oblonga, apice . . ., ad basin versus sensim angustata, margine infero subintegra, supero profunde et argute spinuloso-crenato-serrata, ca. 1 0 cm longa, usque 1 Y2 cm lata, supra nervis paucis parallelis in aream angustissimam dispositis percursa, subtus subunicostata, costa remote penninervia. Prophylla primai'ia fol. bas. subconformia eisque vix minora, ramis bre- vioribus subaequilonga, secundaria sensim minora. Gapitula omnia crasse pedunculata, semiglobosa, demum usque 2 cm lata; bracteae involucrales numerosae, patentissimae, anguste lanceolatae , sensim longe acuminatae , spinoso-acutissimae , margine calloso integerrimae, uninerviae, ± 15 mm longae, 3 — 4 mm latae; florales illis simillimae, basi auriculato-scariosae, interiores valde sensim vel vix decrescentes, flores fructusque longe superantes. Sepala ovato- oblonga vel lanceolata, obtusa, longe mucronata, ^ 2 mm longa; petala non visa. Fructus 4 mm longus ovoideus; mericarpia applanata ambitu obtriangularia, squamis calycinis majusculis, biseriatis, lanceolatis, applanatis, acutis, lateralibus multo minoribus similibus, dorsalibus depressis ± rotundatis vel breviter lanceolatis vestita. Pazifisches Nordamerika: Galifornien (Andersson — ohne Standortsan- gabe — Herb. Stockholm). Nota. Species nova E. armato arcte affinis, sed notis datis satis diversa. 54. E. articulatum Hook, in Lond. Journ. Bot. VI. (1847) 232; Coult. et Rose, Revis. N. Amer. Umb. (1888) 98 et in Contr. U. S. Nat. Herb. VII. 1. (1900) 52; Greene, Man. Bot. Reg. S. Francisco Bay (1 894) 1 48. — E. Harknessii Curran in Bull. GaUf. Acad. I. (1885) 153, sec. Coulter et Rose. — CauHs erectus 30 — 70 cm altus, ramosus, apice repetite cymoso-trifurcatus, pedunculo caulem et axim primarium quemque con- tinuante semper obvio, sed brevissimo. Folia basalia vetustiora plerumque tantum petiolos 8 — 25 cm longos, nodoso-septatos sistentia, serius exorta et caulina inferiora in petiolo tali laminam parvam, anguste lanceolatam, integram vel spinuloso-serratam, tnguste parallelinerviam ferentia; caulina cetera sessilia, similia, lamina saepe ih laciniata. ".apitula amethystina, globosa vel breviter ovoideo-globosa; bracteae involucrales lanceo- latae, cuspidato-acuminatae, inferne spinuloso-serratae, 12 — 18 mm longae, capitulis aequilongae vel longiores; florales fructus superantes, tricuspidatae, cuspide media quam laterales latiore et multo magis producta, interduni infra cuspides spinulis accessoriis instructae. Sepala lanceolata. Fructus 4 — 5 mm longus, squamis applanatis, lanceo> latis, acutis vestitus. II* 164 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Sauaiculoideae. Pazifisches Nordamerika: Von Nord-Idaho durch Washington und Oregon (Geyer n. 583) bis Central-Californien; blüht von JuH bis September. Nota. Habitum stirpis et modutn evolutionis cl. Geyer apud Hooker I.e. bis verbis descripsit: >In April the young plants are wholly subinerged, and present the appearance of some articu- lated Jmwci*s, tbe leaves, or rather the petioles, being similarly terete andjointed. On emerging above tbe water these petioles expand into laminae at the top, retaining the jointed swollen character in the costa. The radical petioles are 8 to 10 inches long. Those of the slem, in Proportion as they are out of the water, become flattened and the margin spinuloso-ciliate.< — E. articulatum et species afOnes eodem modo crescunt ut species gerontogeae E. eomiculatum et E. Barrelieri. 55. E. petiolatam Hook. Fl. bor.-amer. I. (183 4) 259; Torr, et Gray, Fl. North Amer. I. (4840) 604, ex pte. (?); Coult. et Rose, Revis. N. Amer. Umb. (<888) 97 et in Contr. U. S. Nat. Herb. VH. {. (1900) 53. — E. aquaticum Hook, et Arn. Bot. Beech. Voy. (183 2) 4 42, sec. Ind. Kew. — E. petiolatum var. jundfolium Gray in Proc. Amer. Acad. Vlll. (4 872) 385. — Gracile 30 — 50 cm altum. Caulis inferne simplex vel remotissime raniosus, apice 3 — 4-furcatus, ramis semel vel bis cymose divisis. Folia basalia pauca, erecta, vetustioru plerumque tanlum fistulas satis aniplas, compressiusculas, supra zb canaJiculatas, superne anguste, ad basin versus sensim latius alatas, nodoso-septatas, ad nodos setis singulis vel 2 — 3-nalis obsilas sistentia; f. serius exorta apice petioli talius vel similis laminam parvam, anguste lanceolatam, longiuscule acuminatam, subintegram vel ± profunde spinuloso-serratam, subparallelinerviam ferentia; caulina et fulcrantia illis similia, brevius petiolata, longius densiusque spinuloso-serrata, spinis saepe spinulis accessoriis auctis. Gapitula satis parva semiglobosa, ad 8 mm diametro; bracteae involucrales angustissime lineari-subulatae, rigidae, inferne scarioso- dilatatae ibique paucisetosae, basi dorso spinis deflexis subnumerosis auctae, capitulis usque duplo longiores; florales anguste subulatae, flores longo superantes et cum br. invol. habitum capitulorum spinosum formantes. Sepala lanceolata, cuspidato-acuminata, stylis longiora; petala perparva, obovata, triente excisa, lobulo inflexo subaequilongo, 2 — 3-plo angustiore, apice fimbriato. Fructus ubique squamis depressis lanceolatis, acuminatis, subaequalibus obsitus. Pazifisches Nordamerika: An grasigen, im Winter überschwemmten Stellen in West-Oregon (Hall, Fl, oreg. n. 200; Howell) und im Staate Washington (Suksdorf, Fl. Wash. n. 344); blüht im Juli und August. 56. E. elongatum Coult. et Rose in Contr. U. S. Nat. Herb. VII. 4. (4 900) 53. — Planta 30 — 40 cm alta, superne ramosa, apice plurifurcata, ramis dr cymose ramulosis. FoUa basalia elongato-oblanceolata, margine spinuloso-serrata, apice abrupte acuminata, inferne sensim in petiolum alatum spinulosum angustata et cum eo usque 30 cm longa; caulina similia, sed multo angustiora. Gapitula breviter stricteque pedunculata, sub- globosa, ad 4 5 mm longa; bracteae involucrales lineai*es, vix rigidulae, deniuni reflexae et usque 25 mm longae, basi ± scarioso-marginatae, ceterum margine setoso-spinu- losae; florales rigidae, angustae, integerrimae, margine infero scariosae ibique plerumque inermes, floribus paullo longiores. Sepala ovata, abrupte mucronato-apiculata, 2 nmi longa, stylis breviora. Pazifisches Nordamerika: Californien, in der Bai-Region (Vasey, nach Coulter und Rose). Nota. Spccimina mihi non visa. Stirps scc. descriptionem £". pe^ib^to Hook, vaide affinis esse videtur. 57. E. Jepsonii [E. jcpsoni) Coult. et Rose in Contr. U. S. Nat. Herb. VII. 4. (4 900) 54; Jeps. Fl. West. Middle Calif. ed. 2. (4 9 4 4) 289. — E. califomicum Jops. 1. c. ed. 4. (4 904) 343. — E. petiolatum Aut. amer. plur. non Hook. — Gaules phires graciles, 40 — 60 cm alti, mox supra bosin ramosi, apice plurifurcati, ramis cymose divisis. Folia vetustiora fistulas septatas, apice breviter dilatatas sistentia, ca. usque 60 cm longa, sub anth. plerumque jum emortua, f. serius exorta et caulina oblanceolala, haud rare remote et anguste pinnatiQda, spihuloso-incisa, ad basin versus in petiolum Eryngium. 165 gracilem anguslata. Capitula 3V2 — ^0 "i™ longa; bracleae involucrales rigidae, angustis- simae, 8 — 20 mm longae, inferne late scarioso-marginalae ibique spinulosae; florales anguste lincari-lanceolatae, floribus sublongiores, inferne auriculatu-scariosae, auriculis lobiformibus, superne lalissimis, margine setulosis vel nudis. Sepala oblonga vel lan- ceolata nuicronalo-cuspidata, stylis breviora, 2 mm longa. Pazifisches Nordamerika: In seichten »Frühjahrsteichen« der Küstengebiete von Mittel-Californien verbreitet. — Die röhrigen Grundblätter erscheinen im April, die übrigen allmählich mit dem Schwinden des Wassers; blüht von Juli bis September. Xota. Species mihi non visa sec. cl. autores arete affinis E. armato et E. Vaseyi, a «(uibus differt irapriniis stylis sepala demum manifeste superantibus. 58. E. minimum Coult. et Rose in Contr. U. S. Nat. Herb. VII. |. (I900) 54. — E. petiolatum var. minimum Coult. et Rose, Revis. N. Amer, Umb. (4 888) 98. — E. articulatum var. microccphahim Coult. et Rose 1. c. secundo 99, sec. autor. ipsos. — Caules plures 4 0 — 30 cm alti vel etiam humiliores, subsimplices (certe apice ± fur- cato-ramosi). Folia basalia subnumerosa rosulata, indivisa et margine spinuloso-serrata usque pinnatisecta, segmentis dentatis vel laciniatis vel pinnatim partitis, inferioribus remotis, imis dentiformibus et etiam in parte petioli superiore obviis. Capitula bre- vissinie pedunculata, subglobosa, ad 6 mm diametro; bracteae involucrales lineari-lanceo- latae, capitulis aequilongae vel longiores, 6 — tO mm longae, basi scarioso-marginatae, margine medio spinulosae, supero inermes; florales lineares, inferne latiuscule auriculatae ibique paucisetosae, flores superantes. Sepala ovata, abrupte et longe cuspidato-mucro- nata, stylis breviora. Pazifisches Nordamerika: Nordost-Californien, auf trockenen Wiesen der Sierra Nevada; blüht im August. Nota. Specimina mihi non visa, descriptio supra data sec. illam cl. autorum. 59. E. alismifolium [E. alismaefolium) Greene in Erythea III. (4 895) 64; Coult. et Rose in Contr. U. S. Nat. Herb. VII. \. (4 900) 55. — Radices fasciculatae, crassae. Caules plures, diffuse ramosi (sec. cl. Greene: cauHs solitarius supra basin 3-furcatus, ramis gracilibus, repetite dichasialiter divisis) pedales et ultra alti, postremo folia basaha superantes. Folia basalia usque 30 cm longa, vetustiora saepe tantum petiolos fistulosos, nodoso-septatos, teretes et ad nodos inermes vel compressos et ad septa spinosos sistentia, serius exorta similia vel laminam anguste oblanceolatam, spinuloso-serratam vel obsolete laciniatam ferentia; cauHna fol. bas. junioribus similia, sed multo angustiora. Capitula bi'eviter pedunculata, subglobosa, 9 — 4 0 mm longa; bracteae involucrales paucae, subulato-lanceolatae, basi anguste scarioso-marginatae, margine nudae vel parce spinu- loso-setosae, 10 — 4 2inm longae; florales subulato-lanceolatae, inferne scarioso-margi- natae ibique saepe setulosae, flores paruni superantes. Sepala oblongo-ovata, scarioso- marginata, cuspidato-mucronata, stylis breviora, 4 mm longa. Pazifisches Nordamerika: Auf Bergwiesen in Nordost-Californien und Oregon, bis zu 4 800 m hoch steigend; blüht im August und September. Nota. Stirps mihi ignota quoad folia basalia ratixime afßnis esse videtur E. petiolato. — Descriptio supra data sec. illam cl. Coult er et Rose. 60. E. longistylum Coult. et Rose in Contr. U. S. Nat. Herb. VH. 4. (4 900) 55. — Planta humilis tantum 4 0 — 20 cm alta; radix e fibris crassis fasciculata. Caulis ramosus (?), apice divaricatim plurifurcatus. Folia basalia angusta, remote pinnati- fida, segmentis angustis, spiniformibus. Capitula aubsessilia globosa, ad 4 mm longa; bracteae involucrales anguste lanceolatae, plerumque integrae, ut in E. armato paten- tissimae, capitulis usque duplo longiores, 6 — 8 mm longae, inferne obsolete scarioso- marginatae; florales illis similes, sed angustiores, scabridulo-puberulae, basi latius scariosae. Sepala lanceolata in acumen vix rigidulum producta, 4 mm longa, stylis multo breviora. Pazifisches Nordamerika: Californien, San Simeon, San Luis Obispo Gountj (Curran, nach Coulter und Rose); blüht im Juni. Nota. Specimina mihi non visa; descriptio sec. illam cl. autorum. jßß Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideac. 61. E. oblanceolatum Coult. et Rose in Contr. U. S. Nat. Herb. VII. \. (<900) 56. — Caulis erectus 30 — 60 cm altus, apice plurifurcalus, ramis cymose divisis. Folia basalia oblanceolala, basin versus in petiolum longum angustata, margine toto spinuloso-serrata vel zh fissa. Capitula perbreviter pedunculata, subglobosa, ad 6 mm longa ; bracteae involucrales rigidissimae, angustissimae, capitulis multo longiores, i 8 — 22 mm longae, exteriores 4 spinuloso-setosae; florales involucralibus vix breviores, angustae, valde rigidae, flores longe superantes, inferne utroque latere lobo scarioso ad basin versus angustato, superne latissimo ibique parce setuloso auctae. Sepala ovala, margine scariosa, breviter mucronulato-apiculata, i Vj mm longa. Styli sepala superantes. Pazifiscbes Nordamerika: In den Tälena der Bay-Region Galiforniens (Torrey n. <59, nach Coulter und Rose). Nota. Stirps mihi ignota. 62. E. aristulatam Jcpson in Erythea I. (1893) 62; Coult. et Rose in Contr. U. S. Nat. Herb. VII. i. (1900) 56. — Caules plures tenues, humi prostrati, 25 — 40 cm longi (an rectius: caulis solitarius statim supra basin plurifurcatus, ramis prostratis?); folia basalia pai'va in petiolum quam lamina longiorem angustata et cum eo ad 10 cm longa, margine spinoso-dentata (-serrata?) vel remote pinnatifida, pinnis lanccolatis; caulina (prophylla primaria?) opposita, sessilia, spinuloso-serrata. Inflorescentia oligo- cephala; capitula 6 mm longa; bracteae involucrales capitulis longiores, ad 10 mm longae, inferne dense spinulosae; florales anguste lanceolatae, spinoso-acutae, inferne alato-marginatae, alis superne latissimis ibique cum bractea sinum formantibus, margine libero setis 1 — 3 quam ala longioribus obsitis. Sepala ovato-lanceolata, hyalino-margi- nata, mucronato-cuspidata, 2 mm longa, stylis superata. Pazifisches Nordamerika: Nordost-Californien: Lake County, in einem ausgetrockneten »Wintersee« in den Bergen südlich von Uncle Sam Mountains (Jepson — blühend im Juli — nach Coulter und Rose). Nota. Specimina stirpis mihi non visa. 63. E. Vaseyi (E. vaseyi] Coult. et Rose in Bot. Gaz. XIII. (1888) 142 et in Contr. U. S. Nat. Herb. VII. 1. (1900) 56; Greene, Man. Bot. Reg. S. Francisco Bay (1894) 147; Jeps, Fl. West Middle Calif. ed. 1. (1901) 343. — Caules plures ca. pedales, haud raro multo breviores, divaricatim plurifurcato-ramosi, ramis cymose ramulosis. Folia petiolata, oblanceolata, ad basin versus angustata, inaequaliter spinuloso-serrata. Bracteae involucrales patulae, crassae, rigidae, angustae, spinoso-acutae, margine spinu- loso-dentatae (-serratae?), 12 — 15 mm longae, capitula + longe superantes itaque habi- tus capitulorum > spinöse burr-like«; floi-ales similes, minores. Sepala ovato-lanceolata, cuspidato-acuminata, stylis breviora. Pazifisches Nordamerika: In den Tiefebenen von Central-Californien (Vasey n. 222, nach Coulter und Rose); blüht von Juli bis September. Nota. Stirps mihi ignota scc. cl. autores distincta bractcis et bracleolis rigidis, anguslis, pungenti-acutissimis, margine spinuloso-serratis. 64. E. Parishii {E. parishii) Coult. et Rose in Contr. U. S. Nat. Herb. VII. 1. (1900) 57. — Humile a basi ramosum, ramis erectis vel divaricatis, 10—40 cm longis, apice plurifurcatum, ramis cymose ramulosis. Folia basalia in petiolum longum zii spinuloso-dentatum angustata, indivisa usquc pinnata, segmcntis vel pinnis laciniat usque fissis. Inflorescentia dilVusa, capitula breviter pedunculata, subglobosa, ad 6 mm longa; bracteae involucrales rigidissimae, angustissimae, basi haud scariosc marginata parce spinulosae, 12 — 18 mm longae; florales rigidae angustissimae, infemi scarioso-alalae, alis superne dilatatis et in lobum parce spinulosum vel setulosum, rarii inermem productis, fructum amplectentes et cum eo decidentes. Sepala ovata, scariosc marginata, mucronato-cuspidata, 1 1/2 ^^ longa, stylis breviora. Pazifisches Nordamerika: Auf sandigen Stellen von Süd- bis NicdercalM fornien verbreitet (Parish n. 4436, nach Coulter und Rose). Nota. Spccies mihi ignota; descriptio supra data sec. illam cl. autorum. Eryngium. J 67 Sect. XVI. Rostrata Wolff. Rostrata Wolff. — Planlae perennes (biennes?) caule erecto elongatoque scapi- formi, apice plurifurcato, aut caule subnullo lere e basi plurifurcato-ramoso, ramis semcl vel bis cymose trifurcato-ramulosis aut monochasialiler divisis. Folia (basalia) indivisa usque bipinnalisecla, subparallelinervia, manifeste vel obsolete petiolata. Inflorescentia azurea; capitula saepe coraata; bracteae involucrales plerumque subulalae vel sub- spiniformes. rigidae vel rigidissimae, ifc longe prominentes. Squamae fructus vesicu- losae vel breviter utriculosae, commissurales saepe obviae. — Species 5 Americae australis maxime occidentalis et Australiae cives. Die Arten dieser Sect. weichen liabituell z. T. beträchtlich von einander ab. Schon hieraus ergiebt sich, dass die verwandtschaftlichen Beziehungen innerhalb der Gruppe nur lockere sind, und dass eine einheitliche Entstehung und Entwicklung der Arten nicht anzunehmen ist. Bei der Aufstellung dieser Sect. waren mehr die geographische Verbreitung als die morphologischen Verhältnisse maßgebend. E. rostratum schließt sich habituell den nordamerikanischen Armata an, mit denen es auch in der weitgehenden Dilferenzierung der Blattspreite übereinstimmt; durch die Arten mit dem meist ganz verkürzten und niederliegend-verzweigten Stengel wird der An- schluss an die Reptantia vermittelt (vergl. E. vesiculosum). Conspectus subsectionum et clavis specierum. A. Capitula ovoidea lir \ 5 mm longa, plerumque bracteis flora- libus summis eximie et longe coniata. Caulis erectus, raro subprocumbens, elongatus Subsect. 1 . Eurostrata Wolff. Species unica chilensis et australiensis 65. E. rostratum. B. Capitula tenuiter cylindrica usque 20 nam longa comata vel corniculata Subsect. 2. Cylindriformia Wolff. Species unica australiensis 66. E. plantagineum. C. Capitula semigloboso-ovoidea, raro breviter ovoidea. Caulis plerumque brevissimus, raro plura cm longus; plantae zb depressae. a. Rami prostrati vel ascendentes, sed numquam stoloni- formes, semel vel bis (ter) cjmose 3-furcato-ramulosis Subsect. 3. Depressa Wolff. a. Bracteae involucrales (in sicco) rigidissimae, subulalae vel subspiniformes, integerrimae 61. E. depressum. ß. Bracteae involucrales rigidulae, anguste lanceolatae, remote spinuloso-serratae 68. i7. humifusum. b. Rami stoloniformes monochasialiter ramulosi . . Subsect. 4. Stolonifera WollT. Species unica australiensis 69. E. vesiculosion. Subsect. \. Eurostrata Wolff. Exirostrata Wolff. — Plantae validae caule elongato, erecto, raro ascendenle vel subprocumbente. Folia subindivisa usque subbipinnatifida, dz manifeste petiolata. Capitula sectionis maxima plerumque bracteis floralibus summis phylloideis eximie co- mata. Squamae fructus vesiculosae, commissurales obviae. — Species chilensis et australiensis. 165. E. rostratum Cav. Ic. pl. VI. (1801) 34, t. 552; DC. Prodr. IV. (1830) 8»; Gay, Fl. chil. 111. (1847) 117; Benth. Fl. austral. III. (1866) 370; Moore, Ilandb. FI. N. South Wales (1893) 220; Phil, in Anal. Univ. Santiago LXXXV. (1894) 712; Reiche, Fl. Chile III. (1902) 93. — E. angmtifolium DC. 1. c. 95, sec. Benth. 1. c. — E. ovinitm A. Cunn. in Field, N. S. Wales (1825) 358; DC. 1. c.; Schlechtd. in Linn. XX. (1847) 622. — E. pinnatifidum Bunge in Lehm. PI. Preiss. I. (1844 — 45) 293. — E. tetra- eephalum Bunge 1. c. — Planta erecta habitu sat variabili, usque 35 cm et raro ultra alta. Caulis validus infernc simplex, paucifoliosus, superne ramo uno altero auctus, i 163 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. apice 4-furcatus, ranao caulem continuante valde evoluto, ceteris semel vel bis cymose 3-furcato-ramulosis. Folia inferiora petiolo raanifesto, longo, fistuloso fulta et cum eo usque 20 cm longa vel tantum ut in peliolum angustata, ambitu oblonga, vetustiora indivisa, spinoso-serrata vel -incisa, cetera plerunjque pinnalifida usque -secta, segmentis remotis, linearibus usque lanceolatis, incisis, aut raro f, basilaria tantum flstulas db compressas septalas sistentia (var. paludosum). Proplijlla primaria f. bas. similia, dimidio minora, rigidiora; cetera simpliciora. Capitula ovoideo-globosa, 10 — 15 mm longa; brac- teae involucrales 8 — 10 rigidissimae, lineares vel subulatae, inaequilongae, spinoso-acu- tissimae, integrae, primariae capilulis manifeste longiores, celerae ea subaequantes; florales rigidae e basi lata subsubito lineari- subulatae, spinuloso-acutissimae, flores longe supe- rantes, subaeqiiilongae vel superiores sensim majores, summae bracteis invol. simillimae et subaequimagnae coniam capitulis saepe longiorem formantes. Sepala ovata longe acumi- nata, crasse mucronata; petala obovato-rotundata, lobulo inflexo aequilongo, dimidio an- gustiore, apice fimbriato. Fructus ovoideus 5 — 6 mm longus; squamae dorsales numerosae, angustae, acutae, calycinae et laterales similes, majores, commissurales 2-seriatae, parvae. Mittlere andine Zone und chilenisches Übergangsgebiet; australisches Gebiet. Var. a. typicum Wolff. — Caulis plerumque validus erectus. Folia elongata, ± profunde pinnatisecia us(iue (superne) subbipinnatisecta, segmentis elongatis vel ab- breviatis, indivisis vel dr profunde incisis, rarius spinuloso-serratis ; f. vetustiora saepe usque ad rhachim angustam obsolete pinnatisectam vel subintegram reducla. An trockenen, sandigen oder grasigen, oft im Winter überschwemmten Stellen in Neu-Südwales (Boormann); Victoria (Wawra, Reise Prinz Coburg n. 522); Süd- australien (Müller); Westaustralien (Preiss, Nov. Holl. n. 2053, 2054; Drum- mond n. 25, 26; Oldfield n. H <; Diels, Reise Austr. n. 1550) und Tasmanien (Verreaux, Tasm. n. 720); blüht im November und Dezember. — In Chile nach Gay und Reiche von Valparaiso bis Concepcion und Malleco. Var. ß. diversifolium Phil. msc. — Caulis solitarius erectus. Folia vetustiora manifeste petiolata, elongato-lanceolata, indivisa, margine spinuloso-seiTato-crenata, cetera pinnatifida. Inflorescentia depauperata. Chile: Colchagua (Philippi — Herb. Berlin). Var. ;'. subdecumbens Benth. 1. c. — E. rostratwn var. paludosum Moore 1. c. — Gaules saepius plurcs dz elongati, ascendentes vel subdecumbentes. Folia \ 5 — 30 cm longa, flaccida, compresso-fistulosa, septata, indivisa vel superne remote pinnati- fida, segmentis elongatis, angustissimis. Prophylla omnia valde elongata, angusla, remote spinoso-dentata. Bracteae involucrales capitulis pluries longiores. Westaustralien (Drummond n. 200; Oldfield). Nota \. Var. paludosum Moore idem vel paene ideni esse videlur ac var. subdecumbens Benth. ; sistunt ambae plantas locorum diu inundatorum a typo quoad habilum longe diversas. Nota 2. E. amdhystodes 0. Ktzc. Rev. gen. III. (1898) 112 e specimine unico a cl. autore incomplclc collecto (frequens in ditionc oppidi chilensis Maule) et in lierbario berolinensi asservato nihil aliud esse vidctur nisi E. rostraium prophyllis rigidissirais et foliis dense bipinnalifidis, pinnis vel pinnulis anguslissimis^ insigne. — Floret mense Martio. Nota 3, E. unifulfum Glos e specimine a cl. Philippi collecto et mihi in herb, bero- linensi viso plantam macram Var, «. sislit. Celcrum nullo modo diversum. Nota 4. Nomen vcrnaculum chilcnsc >Caucha vel Cardillac; planta apud incolas chilenses contra morsum scrpentis Latrodectus formidabüis magnae laudis est. Nota 5. Oves plantis Juvcnilibus delectantur. Subsect. 2. Cylindriformia Wolff. Cylindriformia Wolff. — Caulis ascendens vel erectus. Folia petiolata, pinnati- fida vel -secta. Capitula cylindrica multiflora. Bracteae florales summae in vertice capi- tuli corniculalo-elongatae. Squamae fructus cximie vesiculosae, commissurales obyiae. — Species australiensis unica. Eryngium. 169 66. £. plantagineuin F. Müll, in Proc. Roy. Soc. Tasman. III. (4 859) 835; Benth. Fl. austral. III. (1866) 371. — Caulis plerumque solitarius sat validus, late flstulosus, apice 3 — 4-fui'catus, ramis semel vel bis cymose S-furcalo-ramulosis, dein in mono- chasium oligocephalum productis. Folia mcmbranacca, basalia subnumcrosa, breviter petiolata, anibilu lanceolata, pinnalifida vel -secla, segmentis divaricatis intcgris vel spinuloso-serratis, ceteruin margine toto spinuloso-setosa, usque 10 cm longa, 3 — ö nam lata. Prophylla primaria magna subpinnata. Capitula sub anth. 2 — 3 cm longa, 4 — 5 mm crassa. bracteis floralibus summis 3 — 6 linearibus vel lanceolatis quam capitulum usque dimidio brevioribus, longe acuminatis, indivisis vel trilobis eximie corniculata; bracteae involucrales 5 — 7 rigidae patulae, angustissimae, longissime spinescenti-acuminatae, 3-nerviae, margine inermes vel remote spinulosae, usque 2 cm longae, i — 2 mm latae; florales cymbiformes, sensim longe spinuloso-acutae, ± 5 mm longae. Sepala lanceo- lata, sensim acuminata, mucronata, dorso exasperata, 2 mm longa; petala oblonga, leviter excisa, lobulo inflexo pauUo longiore, subaequilalo, apice fimbriato instructa. Fructus ovoideo-globosus ad 3 mm longus; squamae eximie vesiculosae, ad sepala versus majores, commissurales 2-seriatae minores. Südaustralien; Queensland (F. Müller!). Nota. Gl. Benth am I. c. scripsit E. plantagineum arcte affine esse E. rostrafo; mihi sp^cies ambae tantopere diversae esse videntur, ut eas in eandera subsectionem conjungere non ausus sim. Subsect. 3. Depressa Wolff. Depressa Wolff. — Caulis plerumque subnullus ramis ± prostratis (itaque plantae dz depressae) sed numquam stoloniformibus, semel usque ter cymose trifurcato-ramulosis. Squamae fructus depressae vel vesiculosae vel utriculosae, commissui*ales obviae. — Species 2 chilenses. 67. E. depressum Hook, et Arn. in Hook. Bot. Mise. III. (1833) 351; Gay, Fl. chil. III. (1847) 112; Reiche, Fl. Chile III. (1902) 94. — E. arvense Phil, in Linn. XXX. (1859) 190. — Planta ± depressa, in sicco rigidissima. Caulis brevissimus vel in var. ß. plura cm longus, 4 — 6-furcatus, ramis prostratis vel ascendentibus, usque 10 cm longis. Folia rigidula, basalia conferta, oblongo-linearia vel -spathulata, 2 — 8 cm longa, 4 — 8 mm lata, breviter ut in petiolum angustata, paucinervia, zh profunde spinuloso- serrata, dentibus ad apicem laminae versus majoribus, imis setiformibus. Prophylla rigida, primaria usque 3 cm longa, anguste spinuloso-pinnatifida vel -secta. Capitula cum inflorescentia tota coerulea, ovoideo-semiglobosa, 4 — 6 mm et raro ultra longa; bracteae involucrales patentissimae, rigidissimae, subulatae, pungenti-acutissimae, margine inermes vel raro breviter spinulosae, 1 '/.2 — 2( — 3) cm longae; florales e basi late membranacea subulatae, rigidae, spinoso-pungentes, floi'es duplo superantes. Sepala (late) ovata, obtusa vel acuminata, mucronata; petala ovato-rectangularia, lobulo inflexo subaequilongo, apice fimbriato instructa, 1 \/2 mm longa. Fructus compresso-ovoideus ca. 2 mm longus, ubique squamis diminutis, applanato-vesiculosis obsitus; squ. com- missurales 1 — 3-seriatae minimae. Chile, in den Provinzen Aconcagua, Curicö und Maule (O. Kuntze); Val- paraiso, Chiloe (Reiche; Philippi); ohne nähere Angaben (Cuming); blüht im Dezember und Januar. Var. ce. eudepressum Wolff. — Caulis plerumque subnullus, raro plura cm longus, tenuis. Rami ascendentes vel subprocumbentes, tenues. Prophylla primaria foliis minora; capitula dl 5 mm longa; bracteae involucrales rt 2 cm longae, rigidae. Die typische meist fast stengellose, daher niedergedrückte, zierliche Form. Var. (i. Bridgesii Wolff. — Pro rata validum caule crasso ad 5 cm longo folioso. Prophylla primaria foliis majora; rami suberecti, crassi; prophylla rigidissima, primaria 3 — 4 cm longa. Capitula sub anth. 8 — 10 mm longa; bracteae involucrales 2 — 3 cm longae, rigidissimae. Chile: Ohne nähere Angaben (Bridgcs n. 1250 — Herb. Berlin). 170 Hermann WolfT. — Umbelliferae-Saniculoideae. Nota 1. Cl. Reiche I.e. 95 formanim a) rigidum (caule subnullo) ei ß] flaeeidum caule raanifesto) memoriam facit. Forma altera in alteram transit. Nota 2. Var. ,3. tantopere a typo differt, ut eam pro specie propria habere possis. Nota 3. Nomen vernaculum Caucha. 68. E. humifusum Glos in Gay, Fl. chil. III. (1847) H2; Reiche, Fl. Chile III. (1902) 95. — Perenne, plerumque depressum. Caulis brevissimiis ramis patulis vel prostratis , rai'ius caulis usque 1 0 cm longus , ramis ascendenlibus. Folia tenuiter coriacea, basalia numerosn, anguste linearia usque oblanceolata, rarius oblonga, aeu- minata, inferne in partem petioliformem angustata, 2 — 10 cm longa, 2 — \r» mm lala, indivisa et remote spinuloso-serrata vel incisa usque subpinnatifida, laciniis vel pinnis spinuloso-subpungentibus, ad basin laminae versus minoribus, imis spinuli- vel setiformibus, omnibus setis intermixtis; caulina nulla. Inflorescentia 4-furcata, ramis usque \ 0 cm longis semel vel bis divisis. Prophylla i»riniaria f. basal, similia, minora, saepe ramis longiora, spinuloso-serrata. Capitula semiglobosa basi 7 — 9 mm lata; bracteae involucrales zh i 2 patulae, inaequales, lineares, margine inermes vel rarius remote spinuloso-serratae, 8 — 12 mm longae, i^/^ — 3 mm latae; florales anguste lan- ceolatae vel subsubulatae, inferne late auriculato-scariosae, sub anth. usque 5 mm longae, Y2 — < V2 ^^ latae. Sepala lanceolata acuminata, breviter mucronata, 1 — 1 * 2 ™'" longa; petala obovata, lobulo inflexo breviore vel subaequilongo, 2 — 3-plo angiistiore, apice introrso denticulato. Fructus 1 Y2 ^^ longus ubique squamis vesiculosis vel bre- viter utriculosis subaequalibus minimis obsitus; squ. commissurales obviae. Mittlere andine Zone und chilenisches Übergangsgebiet: Nach Reiche in den chilenischen Provinzen Valdivia und Llanquihue; angeblich auch in Nord-Patagonien (Maclos kie); wächst an feuchten Orten und blüht im Januar und Februar. Var. a. typicum Wolff. — Gracile, depressum, caule subnullo. FoHa angusta. remote spinuloso-(serrata), plerumque 3-nervia. Bracteae involucrales angustae; florak's subsubulatae, flores parum superantes. Petala lobulo dimidio breviore instructa. Valdivia (Philippi); ohne Angabe des Standortes (Ochsenius — Herb. Berlin; Gay). Var. ß. pratense (Phil.) Reiche 1. c. — E. pratensc Phil, in Linn. XXX. (J859) 189. — Validum usque 20 cm altum, caule erecto usque 10 cm longo, simplici vel raro pauciramoso. Folia caulina lanceolata vel spathulato-lanceolata, remote serrat.i. 6 — 7-nervia. Bracteae involucrales latiores, florales lanceolato-lineares, flores manifest' superantes. Petala lobulo subaequilongo instructa. Cordilleren von Nahuelbuta, Llanquihue und Valdivia (Philippi, PI. chil. n. 693 — Herb. Berlin). Nota. E. prateiisp var. depressum Phil, in Anal. Univ. Santiago LXXXV. (189*) 713 e^l forma intcr var. a. et var. (i. intermedia; huc sec. cl. Reiche etiam pertinet E. pariulioi Phil. msc. Specimen herbarii berolinensis a cl. Philippi coUcctum nimis juvenile ad var. v pertinere videtur. Subsect. 4. Stolonifera WolfT. Stolonifera Wolff. — Caulis subnuUus; rami prostrati stoloniformes ad nodos non radicantes. Capitula monochasialiter disposita, nee comata nee corniculata. Squama' vesiculosae. — Species australiensis unica. 69. E. vesicalosnm Labill. Nov. HoU. pl. spec. I. (1804) 73, t. 98; Delar. Eryng. Ilist (I8O8) 47; Poir. in Lam. Encycl. mclh. Bot. Suppl. IV. (1816) 291; Spreng, in Rom et Schult. Syst. vcg. VI. (1820) 329; DC. Prodr. IV. (1830) 92; Benth. Fl. austral. II' (1866) 370; Cheeseman, Man. New Zeal. Fl. (1906) 203; Herb. Willd. n. 5587. - Caulis subnuUus 3 — 4-furcatu8, ramis prostratis, sloloniforniibus sed non radicantibu^ abbreviatis vel elongatis (usque 20 cm longis). Folia basalia conferta, erecta, ambitn obovato-spathulala vel oblongo-oblanceolata, acuminata, inferne in petiolum lalum quam lamina breviorem longioremve angustata, 6 — 8 cm longa, 1 — 1^2 cm lata, grossr Eryngium. \'J] crenato-serrata usque pinnatifida, dcntibus vel segmcntis rigidiilis, apice in spinulam ex- currentibus, saepe spinulis interjecUs. Prophylla primaria saepe quam f, basal, majora, in- divisa vel dz lobata. Capilula seiniglobosa, basi 5 — 8 mm lata; bracteae involucrales an- guste lineares, spinescenti-acutissimae, inermes vel sparse spinulosae, 10 — 16 mm longae; florales subulatae, flores ± superantes. Sepala perparva, ovata, breviter acuminata et mucronata; pelala obovato-trianguluria, sepalis aequilonga, lobulo inflexo triangulär!, breviore, apice denticulato instructa. Fructus subglobosus ca. 3 mm longus; mericarpia toto dorso squaniis veslculosis vel breviter utriculosis obsita; sq. commissurales obviae. Neusüdwales; Victoria, auf grasigen, oft salzhaltigen Plätzen (Oldfield); Süd- australien (F. Müller); Tasmanien (Duften); Neu-Seeland (Herb. Cockajne n. 3819; Herb. Petrie n. 388; Haast). Nota. Varietates a cl. Dela röche descriptae (Var. A. elatior caulc ramoso, foliis radi- calibus extcrioribus lanceolatis dentatis et Var. B. minor, caule simplici, foliis omnibus pinnali- fuiis] forinac rainoris pretii et forinis numerosis transitoriis inter sese conjunctae sunt. Species forsitan huc pertinens. E. Cardosii Glos in Gaj, Fl. chil. III. (1847) 113; Reiche, Fl. Chile III. (1902) 94. — Perenne ut videtur. Gaules (rectius rami?) plures, humifusi, stoloniformes et radicantes, simplicissimi, fere numquam dichotomi. Folia basalia rosulata, cuneata vel oblonga vel oblongo-oblanceolata, ex cl. Reiche serrata, ex cl. Gay dentata, denti- bus ad apicem laminae versus crescentibus. Capitula monochasialiter disposita (secus caules 3 — 5 sessilia), applanato-hemisphaerica; bracteae involucrales anguste lanceolalae, mucronatae, capitulis 2 — 3-plo longiores, margine subintegrae vel >triciliato-spinulosae< ; florales oblongo-acuminatae, prominenter uninerviae, flores vix superantes. Ghile: Prov. Bio -Bio (Los Anjeles); blüht im Dezember (nach Reiche). Nota. Species mihi ignota. Sect. XVII. Piilchella Wolff. Pidchella Wolfl". — Plantae annuae graciles nanae, rarius validiores. Caulis Simplex, raro pauciramosus, apice 3 — 5-furcatus, ramis abbreviatis elongatisve, semel vel bis dichasialiter divisis. Folia petiolata, inferiora indivisa, superiora antice tripartila, subparallelinervia. Squamae fructus laterales et dorsales aequales, anguste vel latius- cule utriculosae, ad sepeila versus vix majores. — Species 3 chilenses. Die Arten dieser Gruppe, deren Verbreitung auf das nördliche und mittlere Chile beschränkt ist, zeichnen sich fast allen anderen Eryngien gegenüber durch die einjährige Wurzel aus. Habi- tuell nähern sich die Pidchella am meisten den Rosirata, mit denen sie auch wohl am nächsten verwandt sind. (Habituelle) Übergänge zu der folgenden Sect. bieten manche Formen von E. coquimbanum und noch mehr E. anomalum. Eine Trennung in zwei Gruppen schien aber durch den Habitus, die Lebensdauer und die geographische Verbreitung geboten. Glavis specierum. A. Bracteae involucrales lanceolatae vel lanceolato-subulatae. a. Sepala acuminata, mucronata 10. E. pulchellum. b. Sepala emarginata, mucronata 72. E. coquimbanum. B. Bracteae involucrales obovatae vel obovato-lanceolatae . . 1{. E. anomalum. 70. E. pulchellum Phil. Fl. atacam. (1860) 25; Urb. in Mart. FL brasil. XI. 1. (1879) 308 in obs.; Reiche, Fl. Ghile IIL (1902) 96, — Planta nana 5 cm et parum ultra alta. Gauüs tenussimus paucifoliosus, simplex vel apice 3-furcatus, ramis brevissimis, sim- plicibus, prophyllis 2 ornatis. Folia basaUa rosulata, sub anth. jam emarcida, ex cl. autore membranacea, cuneata, indivisa vel apice trifida, caulina similia vel orbiculari-cuneata, breviter petiolata, antice trifida, margine obsolete crenata vel dentato-crenata, vix 1 cm longa. Gapitula minima semiglobosa vel subglobosa, vix 3 mm diamelro; bracteae in- volucrales rigidulae, prominentes, ovato-lanceolatae, acuminatae, integrae; florales ovato- 172 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. lanceolatae, obtusae, breviter mucronatae, flores superantes. Sepala ovala, acuminata, breviler mucronala, dorso exasperata; petala azurea, ovalia vel obovata, lobulo inflexo brevi acuto. Fructus ovoideo-globosus ca. 2 mm longus, squamis breviter utriculosis vel vesiculosis satis dense obsitus. Chile: In den Provinzen Coquimbo, Atacama: Hueso Parado (Philippi — Herb. Berlin) und Aconcagua; blüht nach Reiche im November und Dezember. 1\. E. anomalum Ilook. et Arn. in Hook. Bot. Mise. III. (1833) 350; Gay, Fl. chil. (1847) nr, Phil, in Anal. Univ. Santiago LXXXV. (4 894) 714; Reiche, Fl. Chile III. (1902) 95. — Caulis perbrevis vel subnullus 4-furcatus, pedunculo primario ca. 5 mm longo, ramis laterahbus patentissimis seniel vel bis cymose 3-furcato-ramulosis, dein in monochasium 5 — 6-cephalum productis. Folia firma vel tenuiter coriacea, basalia rosulata, lanceolato- usque suborbiculari-ovata, ad basin cuneata, sensim vel subsubito in petiolum latum abeuntia, subintegra vel antice grosse crenato-dentata, \ — 3 cm longa, Yz — * ^^ \aila., nervis 5 — 9 superne leviter divergentibus, transversa venosis percursa; caulina nulla. Prophylla primaria fol. bas. subconformia, dimidio minora, profundius crenato-dentata. Capitula applanato-semiglobosa 5 — 10 mm lata; bracteae involucrales 6 — 8 patulae, post anth. reflexae, 5 — 6 mm longae, 2 — 2Y2 ™™ latae; florales illis conformes, margine erosae, flores multo superantes. Flores sat pauci; sepala ovalo-(orbicularia) obtusa, subsensim vel abrupte mucronata; petala per- parva cynibiformi-obovata, breviter excisa, lobulo inflexo lato, dimidio breviore, apice subfimbriato instructa. Fructus (immaturus) ubique squamulis utriculosis obsitus. Chile: In der Litoralzone der Provinzen Atacama bis Valparaiso (Philippi, PI. chil. ed. Hohenacker n. 919; Cuming); blüht im Oktober und November. 72. E. coquimbanum Phil, ex Urb. in Mart. FI. brasil. XI. \. (1879) 306 in Obs. et in Anal. Univ. Santiago LXXXV. (1894) 713; Reiche, Fl. Chile III. (1902) 96. — Planta nana. Caulis brevissimus vel subnullus, simplex vel pauciramosus, apice 3 — 5- furcatus, ramo caulem continuante obvio, ceteris patentissimis semel vel i'arius bis tri- furcato-ramulosis, dein in monochasium oligocephalum productis. Folia basalia pauca vix 1 0 mm longa, breviter petiolata, cuneata, subparallelinervia, antice profunde serrata, dentibus triangularibus in spinulam brevem excurrentibus. Capitula parva ovoideo- subsemiglobosa; bracteae involucrales 12 — 15 subaequales, anguste lanceolatae, inferne late scarioso-marginatae, spinuloso-acutissimae, primariae usque 1 0 mm longae, ceterae breviores; florales illis similes breviores, latius scariosae, summae comam manifeslam capitulo breviorem formantes, Sepala late ovata emarginata, reflexo-mucronata, antice erosa, n. medio crasso et lateralibus 2 — 3 tenuissimis instructa; petala obovata ad basin angustata, lobulo inflexo triangulari, breviore, apice tridenticulato instructa. Fructus ad 3Y2 ^^ longus; stylopodium densissime papillulosum; styli ovarium aequantes; squamae fructus dorsales et laterales breviter vesiculiformes, ad sepala versus majores, commis- surales parvae similes. Mittleres Chile: Provinz Coquimbo (Philippi — Herb. Berlin); blüht im November). Species annuae probabiliter huc pertinentes. E. polyrrhizum Clos in Gay, Fl. chil. III. (1847) 116; Reiche, Fl. Chile III. (1902) 94. — Radix annua tenuiter flbrosa. Caulis erectus vix spithameus, interdum subflexuosus, rigidulus, simplex, apice 3 — 6-furcatus, ramo (pedunculo) caulem con- tinuante abbreviato obvio, ceteris subaequilongis semel trichotomis. Folia basalia ex cl. Clos nulla, caulina sublineari-oblonga, ciliato-dentata. Capitula breviter peduncu- lata globosa; bracteae involucrales rigidae subulatae, spinuloso-ciliatae, capitulis triplo longiores; florales flores parum superantes. Chile: Provinz Concepcion; blüht im Oktober. Nota. Stirps mihi ignola a cl. autorc foliis basalibus nullis laudatur, scd sine ullo dubio ante anthesin foliis talibus instructa est. Eryngium. t73 E. macracanthum Phil, in Anal. Univ. Santiago LXXXV. (1894) 715; Reiche, Fl. Chile III. (1902) 97. — »Annuun, foliis oppositis oblongis, cuneatis, apice 3 — 5-dentaÜ8, dentibus spinosis; caule trifurcato ramis dichotomis; umbella centrali pedunculata, in- voluci'i foliolis paleisque subaequalibus lineari-cuspidatis spinosis, flores fere sexies aequantibus, dentibus ctdjcinis ovatis, spinoso-cuspidalis ovario papilioso. « Nördliches Chile: Provinz Atacama, Canizal. Nota. Stirpis spccimina mihi non visa sunt. >Folia< descriptionis certissime prophylla primaria sistunt. Folia opposita in tote genere numquam occurrunt. Sect XVIII. Reptantia WollT. Ecptantia Wolff. — Plantae perennes, raro biennes vel primo anno jain flo- rentes. Caulis brevissimus vel subnullus, plurifui'cato-ramosus, ramis prostralis, dr elongatis. Folia manifeste petiolata, pauci- et subparallelinervia, indivisa et serrata vel dentata, aut pinnatifida vel Ijrala. Inflorescentiae di- aut monochasia sistentes. Bracteae involucrales integrae, longe prominentes. Squamae fructus monomorphae aut dimorphae, commissurales nuUae. — Species 3 Guatemalam et Mexico et Texas inhabitantes. Die Arten dieser Gruppe sind ausgezeichnet durch die dz deutlich kriechenden Ver- zweigungen des meist selu> verkürzten Stengels. Habituell stehen sie der vorigen Sektion (be- sonders E. anomalum) nahe; aus der Sektion der Rostrata scheint E. vesiculosum nahe ver- wandtschaftliche Beziehungen zu den Reptantia zu haben. E. nasturtiifolium bildet ein Verbindungsglied zwischen dieser Sektion und den Ptächella einerseits und der Subsect. De- pressa der Rostrata anderseits. Bemerkenswert ist das Auftreten von dimorphen Fruchtschuppen und die monochasiale Anordnung der Capitula. Clavis specierum. A. Fructus squamae dimorphae, calycinae ceteris multo majores. a. Inflorescentiae monochasia formantes 73. E. Gervantesii. b, Inflorescentiae repetite cymose trifurcatae li. JE. nasiurtiifoliu/m, B. Fructus squamae monomorphae 75. ^. reptans. 73. E. Gervantesii Delar. Erjng. Hist. (J808) 47, t. 4 8, fig. \\ Tratt. Ausgem. Taf. Arch. Gewächsk. IV. (4 814) t. 330; Spreng, in Rom. et Schult. Syst. veg. VI. (1820) 329; DG. Prodr. IV. (4 830) 92; Hemsl. in Hook. Ic. 4. ser. VI. 2. (4 897) t. 2547. — E. viviparum Cerv. Fl. mex. ined. ex Delar. 1. c. — Perenne. Caules saepius plures brevissimi vel subnulli, plurifurcati-reimosi, ramo (pedunculo) caulem con- tinuante obvio, ceteris tenuibus, procumbentibus, usque 4 5 cm longis. Folia basalia sat numerosa, lineari-lanceolata vel -spathulata, subsensim in petiolum laminae sub- aequilongum angustata, 3 — 4 cm longa, 2 — 4 mm lata, margine remote et ob- solete serrata, dentibus submuticis. Prophylla primaria fol. bas. similia et aequi- magna, cetera 4 — 2 cm longa, antice 3-Ioba vel palmato-3 — 5-partita, segmentis lobisve remote serratis vel subintegris. Inflorescentiae monochasia oligocephala for- mantes; capitula breviter pedunculata vel subsessilia, semiglobosa vel ovoideo-semi- rglobosa, 3 — 4 mm lata; bracteae involucrales 5 — 6 rigidae, patentissimae, anguste inceolatae, longe acuminatae, spinescenti-acutissimae, integrae, capitulis duplo longiores; lorales inferne late membranaceae, subito angustatae, mucronato-acutaC, ad 3 mm longae. [Flores haud numerosi; sepala ovato-lanceolata vel obovata, truncala, breviter mucro- lata; petala azurea, obovato-spathulata, lobulo inflexo subaequilongo, apice fimbriato, L1Y4 mm longa. Fructus ovoideus 3 mm longus; squamae dorsales et laterales tenuis- lae, acutissimae, calycinae 5 — 6 ambitu ovatae, subsubito acuminatae, acutissimae, 'commissurales nullae. Provinz des mexikanischen Hochlandes: Mexiko: Jaral im Staate Hidalgo, besonders häuflg an ausgetrockneten Teichen (Schumann, Fl. jaral. n. 677 — blühend im Oktober — Herb. Berlin); ohne nähere Angabe (Pavou — Herb. Boissier). 174 Hermann Wolff. — [Jmbelliferae-Saniculoideae. 74. E. nastnrtiifolium Juss. msc. ex Delar. Erjng. Bist. (4 808) 46, t. \1 (spec. macrum); Spreng, in Rom. et Schult. S^st. veg. VI. (1820) 328; DC. Prodr. IV. (t830) 92; Gay in Ann. sc. nat. 3. ser. Bot. IX. (t848) 162; Urb. in Marl. Fl. brasil. XI. \. (1879) 306 in obs. ; Hook. Ic. 4. ser. VI. 4. (1899) t. 2581. — Perenne? vel bienne, eliam primo anno jam florens. Caulis plerumque brevissinius, plurifurcato-ramosus, ramo (pedunculo) caulem terminante plerumque obvio, ceteris prosti'atis vel ascendenti- bus, usque 20 cm longis, usque sexies cjmose trifurcato-ramulosis; interdum caulis infra inflorescentiam terminalem ramis pluribus prostratis cymose divisis auctus; rarius caulis erectus indivisus, apice plurifurcatus, ramis ut in planta subacauli divisis. Folia basalia profunde dentata vel subpinnatifida vel lyrata, cum petiolo angusto brevi vel quam lamina longiore usque { 0 cm longa, 1 — 2 cm lata. Prophylla pinnatifida vel -secta, segmentis angustis subintegris. Capitulum quodcuinque primarium subsessile, omnia ovoidea vel demum ovoidea-cylindrica, multiflora, bracteis floralibus summis dz manifeste eomata, ad i cm longa. Bracteae involucrales 7 — 9 subaequales, rigidae, lineari-lanceolatae vel subulatae, spinescenti-acutissimae, \ — 1 Yj cm longae, 2 — 3 mm latae; florales ovato-lanceolatae vel obovatae vel spathulatae, margine late scariosae, apice mucronato-acutae, sub anth. ad 5 mm longae, flores dimidio superanles. Sepala ovata, obtusa, breviter mucronata, superne serrulata; petala ex autoribus azurea, late obtriangularia , lobulo inflexo dimidio breviore, 2 — 3-plo angustiore, apice fimbriato. Fructus ovoideo-globosus, dz 3 mm longus; squamae caljcinae amplae ambitu elliplicae flavescentes, ceterae lineari-subulalae, laxae; vittae tenuissimae. Provinz des mexikanischen Hochlandes und tropischen Centralamerika: Mexiko, auf Bergwiesen und Triften bis zu 3000 m hoch aufsteigend, auch in der Nähe des Meeres. Prov. Nuevo Leon (Pringle n. 1072); Prov. Tamaulipas zwischen Tampico und Soto la Marina (Berlandier n. 2196); bei Matanioros am Rio del Norte (Berlandier n. 2323); Prov. San Luis Potosi (Schaffner n. 374, 375, 549); Ilidalgo (Ehrenberg, Real del Monte n. 510; Schumann, Fl. jaral. n. 675; Pringle, PI. mex. n. 9328, 11460; Endlich, PI. Mex. n. 1014); Staat Mexiko (Bourgeau, Comm. sc. Mex. n. 478; Pringle n. 3156; Schiede, PI. toluc. n. 611); Vera Cruz (W^awra, Reise Kais. Max. n. 741, 783). Ohne nähere Angaben noch: (Parry et Palmer n. 284, Central-Mexiko ; Aschenborn n. 200, 213; Bonpland n. 4381). Nach Coulter u. Rose in Texas; soll auch im Staate Arizona wachsen. — Blüht im September und Oktober. Nota. Radix incolis diuretico et aphrodisiaco usui est. Nomen vernaculum: Yerba del sapo. 75. E. reptans Hemsl. in Hook. Ic. 4. ser. VI. 2. (1897) t. 2543. — Caulis brevissimus vel subnullus, 4-furcatus, ramo (pedunculo) caulem continuante dz 1 0 mm longo obvio, ceteris 5 — 10 cm longis, procumbentibus, semel vel bis subcymose 2 — 3-furcato-ramulosis, ramulo laterali altero non capitulum sed rosulam paucifoliosara ferente, dein monochasialiter divisis. Folia basalia et prophylla primaria late oblanceo- lata vel obovato-spathulala, manifeste vel vix petiolata, cum petiolo ca. 2 cm longa, zt: 1 cm lata, argute setoso-serrata. Inflorescentia oligocephala ; prophylla secundaria cum foliis rosularum suborbicularia, serrata, ad 5 mm diametientia. Capilula brevis- sime pedunculata, semiglobosa, ad 5 mm lata; bracteae involucrales rigidulae, lanceo- lalae vel lineares, mucronato-acutissimae, usque 10 mm longae; florales anguste trian- guläres vel lanceolatae, acutae, breviter mucronatae, flores fructusque superantes. Sepala ovato-lanceolata, nculiuscula, abrupte mucronata; petala oblonga lobulo mflexo brevi instructa; slyli sepalis duplo longiores. Fructus ovoideo-semiglobosus ad 3 mm longus. Squamae dorsales densae, vesiculosae, ad sepala versus paullo majores; commissurales nuUae; vittae 9. Provinz des tropischen Centralamerika: Guatemala: O'iezaltenango (Bernoulli et Cario n. 2745 — blühend im Juli — Herb. Berlin); Dept. Sololä, auf Alpenwiesen bei Encuentros, 10 000' ü.M. (v. Türckheim n. 1073 — blühond im November — Herb. Berlin). Eryngium. 175 Sect. XIX. Pilularioidea WolfT. Pilularioidea Wolff. — Plantae certe perennes. Caulis subnullus 3 — i-furcatus; rami stolonilbrmes prostrali elongali. Folia angustissima di- vel trimorpha, plana vel fistulosa et septata, inferne setulosa vel margine nuda. Capitulu monochasiaiiter dis- posila breviter pedunculata. Bracteae florales capitulis duplo longiores, intcgerrimae. Squamae fructus subaequales, commissurales nullae, — Species mexicana. Dio einzige bisher bekannt gewordene Art dieser Sektion erinnert habituell außerordentlich an gewisse Pilularta-Arten. Sie schließt sich durch den auf das äußerste verkürzten Stengel und die nicderliegenden, ausläuferartigen Verzweigungen eng an die beiden vorhergehenden Gruppen an, von denen sie aber besonders durch die in drei Formen auftretenden und vollständig verschiedenen Grundblälter abweicht. Gemeinsam mit mehreren Arten der nahe stehenden Sek- tionen haben die Pilularioidea die monochasiale Anordnung der Capitula. Species unica 76. E. pilularioides. 76. E. pilularioides Hemsl. et Rose in Contr. U. S. Nat. Herb. VIII. 4. (1905) 333, flg. 19 et in Hook. Ic. 4. ser. IX. (1906) t. 2806. — Caulis brevissimus vel subnullus, 3 — 4-furcatus, ramis procumbentibus tenuibus, usque i 5 cm longis. Folia angustissima, di- vel trimorpha, alia minora i — 2 cm longa, acuta, breviter vaginata, ad vaginam parce setulosa, alia majora applanata inferne paucisetulosa, apice obtusa, alia longiora et usque 8 cm longa, tereti-fistulosa, acutissima, inermia, septata, septis =b 5 mm remotis; prophylla fasciculata, fol. bas. planis conformia, breviora, basi scarioso-vaginata ibique paucisetulosa. Capitula in monochasia depauperata disposita, j. 29. E. pilularioides Hemsl. et Rose. A Habitus. — B Fructus. — C Mericarpium trans- verse sectum. — D Petalum. — E Folii pars basalis. (Icon. origln.) 176 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. subsessilia vel breviter pedunculata, semiglobosa vel ovoideo-globosa, ca. 4 mm lata; bracteae inv9lucrales lineares, integrae, basi scariosae; florales similes, minores, flores superantes. Sepala ovata, acuminata, breviter mucronata, slylis superata; petala oblonga, curvata, vix excisa, lobulo inflexo triangulari, apice tridenticulato. Ovarium juvenile semiglobosum ubique squamis applanalis, lanceolalis, acutis, subaequalibus vel calvcinis usque dimidio majoribus vestitus; vittae 5. — Fig. 29. Provinz des tropischen Centralamerika: Mexiko: Ost-Ilidalgo, in feuchten Senkungen auf der Hochebene bei Buena Vista, 8300' ü. M. (Pringle, PI. mex. n. 8948 — blühend im August). Sect. XX. Flaccida Wolff. Flaccida Wolff. — Plantae perennes vel annuae (saltem primo anno jam florentes), graciles. — Gaules saepius plures, prostrati vel ascendentes, 3 — 4-furcali, ramis tenuibus flaccidis it prostratis, primo bis vel ter ratione tri- vel dichasii, deinde monochasii divisis, in dichasiis pedunculis plerumque 2 obviis. Capitula ovoidea usque cylindrica, multi- vel in E. prostrato sat pauciflora. Bracteae involucrales angustae, integrae, prominentes, florales flores fructusque manifeste vel non superantes. Fructus vesiculoso-squamosus vel tantum granulato-tuberculatus; squamae commissurdes obviae vel nuUae. — Species 3, quarum 2 Americae borealis maxime austro-orientalis, tertia Argentinae cives. Die Sect. Flaccida' zeichnet sich durch lange und meist niederliegende Verzweigungen aus. Ihre Inflorescenzen unterscheiden sich im Aufbau von allen anderen Eryngien-Arten durch das Auftreten von mehr als einem einfachen und nackten Pedunculus in den einzelnen Tri- oder Dichasien. Die Grundblätter besitzen einen großen Formenreichtum. — Es erscheint zweifelhaft, ob E. flaccidum, das habituell und im Aufbau seiner Blütenstände mit E. Baldtcinii und E. pro- stratum gut übereinstimmt, zu diesen Arten phylogenetische Beziehungen hat. Clavis specierum. A. Capitula demum cylindrica et usque i 5 mm longa ; species argentina 77. E. flaccidum. B. Capitula demum ad 6( — 8) mm longa, ovoideo-cylindrica vel breviter cylindrica; species Americae borealis. a. Bracteae florales flores fructusque manifeste superantes; fructus squamae vesiculoso-uti-iculosae, commissurales obviae 78. E. Baldivinii. b. Br. florales flores fructusque non superantes. Fructus granulato-tuberculatus; tubercula commissuralia nuUa . 19. E. prostratum. 77. E. flaccidum Hook, et Arn. in Hook. Bot. Mise. HI. {<833) 350; Walp. Repert. H. (1843) 389; Urb. in Mart. Fl. brasil. XI. 1. (1879) 306. — Planta perennis. Gaules plures ascendentes vel subprocumbentes late fistulosi, usque 8 cm longi, nudi et simplices, 3-furcati, ramis flaccidis, saepe procumbentibus, 10 — 20 cm longis, usqu' ter subcymose 3 — 4-furcato-divisis, demum in monochasia oligocepbala productis, in cyma quaque ramis (pedunculis) 2 — \ nudis simplicibusque. Folia numcrosa; petioli laminam aequantes vel multo longiores, usque 20 cm longi; lamina ambitu ovata vel oblonga, pinnatifida vel -secta, segmentis remotis, anguste lanceolalis integris vel superioribus incisis vel spinuloso-serratis, apice spinuloso-acutis, usque 5 cm longa, 1 — \ y^ c^ lata- Prophylla ima profunde incisa vel pinnatiflda, cetera triloba vel -partita, cito minora. Capitula multiflora; bracteae involucrales inaequales vix vel manifeste usque longe prominentes, subulato-lineares, mucronatae, integrae; florales subulatao. angustissimae, abrupte acuminatae, flores non superantes. Sepala late ovata, obtus;! vel emarginata, brevissime mucronulata, Y2 ™™ 'onga; petala late ovata, vix 1 mm longa, lobulo inflexo subaequilongo, dimidio angustiore, apice inflexo fimbriato. Fructu subglobosus 1 — 1 Y4 mm longus, ubique squamis diminutis anguste vesiculosis acutis. ad sepala et ad commissuram versus majoribus vestitus; sq. commissurales obviae Eryngiuin. 177 Argentinien: Auf feuchten Wiesen bei La Plata und Buenos Aires (Spegazzini n. 21a — blühend im November — Herb. Berlin); Staat Misiones bei Posadas (Ek- man n. 419 — blühend im Dezember — Herb. Stockholm); Prov. Corrientes, ohne nähere Angabe (Herb. Berlin); nach Coulter und Rose verschiedentlich eingeschleppt in den Südstaaten. T8. E. Baldwinii {E. Baldtoini) Spreng. Syst. veg. I. {<82 5; 870: DC. Prodr. IV. (1830) 92; Torr, et Gray, Fl. North Amer. I. (1840) 605; Coult. et Kose, Revis. N. Amer. Umb. (J888) iOi et in Contr. U. S. Nat. Herb. VII. 1. (1900) 45. — E. gracile ßaldw. in Nutt. Gen. amer. I. (1818) 175; Ell. Sketch I. (1821) 345. — E. reptam Willd. Herb. (n. 5565) ex Spreng. 1. c. — E. filiforme Shuttl. ex A. Gray, PI. VVright. I. (I85i) 70. — E. prostratum Wood, Class Book (1855) 371. — E. Ceriantesii Chapm. Fl. South. U. S. (I8(i0) 160. — Planta gracilis perennis, sed primo anno jam florens, habitu sat variabili. Gaules saepius plures, ascendentes yel subprostrati, 2 — 10 cm longi, dein trifurcati-ramulosi, ramo (pedunculo) caulem conlinuante seniper obvio, 1 — 3 cm longo, ceteris tenuissimis vel subfiliformibus, elongalis usque 40 cm longis, plerumque semel usque ter cymose trifurcatis vel tantum trifurcatis et raniulis (pedunculis) 2 cujusque trifurcationis simplicibus, dein in nionochasium remotum pro- duclis, ad nodos haud raro radicantibus. Folia basalia abrupte petiolata, petiolo tenui laminani aequante vel usque pluries longiore, late ovata, obovata, ovalia vel lanceolata, indivisa vel laciniata vel palmatipartita, margine subintegra vel zb mani- feste dentata vel serrata, ca. usque 5 cm longa, 1 — 3 cm lata. Prophylla profunde palmatipartita, segmentis 5 angustissimis usque latiusculis et ± oblanceolatis, acumi- natis, subintegris vel paucidentatis vel ti'ilobis. Pedunculi 1 — 5 cm longi, filiformes; capi- tula sat pauciflora, sub anth. ovoidea, demum ovoideo-cylindrica. Bracteae involucrales patentissimae, rigidulae, subulatae, acuminatae, dz 3 mm longae; florales similes, vix minores. Sepala ovata obtusa, brevissime mucronata, ^y 2 mm longa ; petala dilute - azurea obovato-oblonga vel -spathulata, Y2 '""^ longa, lobulo inflexo brevi apice fim- briato. Styli sepalis 2 — 3-plo longiores. Fructus ovoideo-globosus 1 mm longus. Südliches und südwestliches atlantisches Nordamerika: Auf feuchtem sandigen oder sumpfigen Boden, auch in Kiefernwäldern, von Georgia (Harper ■ n. 777, 1494; Hooker!) und Florida (Curtiss, N. Amer. PI. n. 1002; Nash n. 545) ^ bis Louisiana und Missouri (nach Coulter und Rose); blüht von Juni bis September. Nota. Stirps quoad partitionem foliorum et prophyllorum valde variat, sed tot transitus ■ obvii sunt, ut formae vel varietates describi non possint. U. filiforme sistit plantatu prophyllis f in segoienta ßliformia divisis. 79. E. prostratum Nutt. ex DC. Prodr. IV. (1830) 92; Coult. et Rose, Revis. N. Amer. Umb. (1888) 102 et in Contr. U. S. Nat. Herb. VH. 1. (1900) 45; Britt. et Brown, Hl. fl. N. U. S. (1897) 523, fig. 2663. — E. Baldivinii fi. Torr, et Gray, FI. North Anier. 1. (1840) 605. — Stirps praecedenti quoad habitum simillima. Rami haud raro ad nodos radicantes, ut videtur saepius minus elongati, ascendentes. Folia breviter petiolata, ovata vel ovalia vel elliptica, indivisa et subintegra vel inferne pauci- loba et ± incisa. Prophylla breviter petiolata indivisa, fol. bas. similia vel ut in E. Baldwinii partita. Capitula sat multiflora post anth. saepius subcylindrica et ad 8 mm lunga; bracteae involucrales 5 — 7 reflexae, flaccidae, lineares, integerrimae, capitulis bubaequilongae; florales anguslissime subulatae, vix acuminatae, 2 mm longae. Sepala ovata vel semiorbicularia, obtusa, vix mucronulata, '/2 mm longa; petala obovato- spathulata, lobulo inflexo brevi bifido, 1 mm longa. Fructus 2 mm longi subglobosi, tubercula eorum minima, sparsa, in sicco dura. Südliches und südwestliches atlantisches Nordamerika: An feuchten - integris vel imprimis impari clongato longe acuminnlo obsolete scrrato, dentii mulicis vel mucronalis. Prophylla trisecla, segmentis divaricatis, linearibus, pungen!. acutissimis, 1 — 2 cm longis. Capilula 10 — I 2 mm longa, axi florifero ultra capituhim Eryngium. 179 elongato \ 2 — 1 5mm longo, rigido, ±profunde 3 — 4-paililo (segm. propbyllis simil.)eximie cornuta; bracteae involucrales dr {0, lineari-subulatae, integerrimae, pungenli-acutissimae, rigidae, capitulis longiores; florales angusUssiiiiae rigidulae, basi vix dilalalac, 2 — 3 mm longae, tlores fructusque manifeste superanles. Flores uumerosi; sepala brevissima, hinceolata, oblusiuscula, breviter mucronata; petala azurea, a dorso late obtriangularia, papillulosa, lobulo inflexo diniidio breviorc, apice denliculato, vix \ mm longa. Fruclus oubico-seniiglobosus, \ Y4 mm longus, ubique squamis vesiculosis subaequalibus, ad sepala versus vix majoribus vestitus. Provinz des niexikanisclien Hochlandes: Mexiko: Cbihuahua, in seichlen Teichen am Fuße der Sierra Madre (Pringle, PI. mex. n. 2009 — blühend im Sep- tember). Fig. 30. Eryngium mexicanicm Wals. A Habitus. — B Capitulum. talum. (IcoD. origin.) C Fruetus. — D l'o ISect. XXII. Petiolata Wolff. Petiolata WollT. — Plantae perennes (an species nonnullae semel tanlum florentes?). Caulis erectus clatus, simplex vel pauciramosus, apice trifurcatus, ramis indivisis vel usque ter trifurcato-divisis. Folia plerunique abrupte et longe petiolata; lamina indivisa, margine serrata vel crenata vel serralo-crenata, nervis paucis e basi subpalmatis vel in aream angustam disposilis percursa. Inflorescentia saepissime colorata. Bracteae IgQ Hermann WolfT. — Umbelliferae-Saniculoideae. involucrales longe, raro parum prominentes, supra plerumque albo-nitentes, inlegrae vel antice paucidentatae ; florales subulatae. Fructns multisquamosus, rarius subnudus. — Species 10 res publicas Mexico, Guatemalam, Ecuador, Boliviam inhabitantes. Die verhältnismäßig zahlreichen Arten dieser Sektion zeichnen sich durch stets ungeteilte Blattspreiten aus, die meist unvermittelt in einen langen und dünnen Stiel übergehen. Die In- florescenz ist meist armköpfig, bei der Untergruppe der Leptopoda ist der Stengel nicht selten nur { — 3-köpflg; nur die Subsect. Polyeephala hat eine reich entwickelte Inflorescenz. Die Arten der Eupetiolata besitzen meist ausgezeichnete, große, oberseits silberglänzende HüUbrakteen. Hierdurch und durch die ungeteilten Blattspreiten und den Habitus nähert sich diese Unter- gruppe am meisten der Sect. Slellata; nähere verwandtschaftliche Beziehungen scheinen auch zu den Carliniformia zu bestehen. GoDspectus subsectionum et clavis specierum. A. Caulis plerumque elongatus ramosus, apice 3 — 4-furcatus, ramis semel vel pluries cymose 3-furcato-divisis, ramo (pe- dunculo) primario quam ceteri plerumque breviore. a. Inflorescentia polyeephala; folia late cordato-triangularia, argute et profunde serrata ...... Subsect. \. Polyeephala WollT. Unica species %%. E. Ghieshreghtii. b. Inflorescentia oligocephala (rami semel vel bis cymose- divisi); folia crenata vel obtuse serrato-crenata Subsect. 2. Eupetiolata Woltl. a. Folia basi =t pi'ofunde cordata. I. Bracteae involucrales oblongo(-ellipticae), pauciser- ratae, ad 15 mm longae 83. i<7. Moritxii. II. Bracteae involucrales angustae integrae. \ . Petiolus laminam latam longitudine dl aequans, lamina ovato-rotundata 84. ^. gracile. 2. Petiolus quam lamina 2 — 3-plo longior, lamina ovato-triangularis vel -lanceolata 85. ^. longirameum. ß. Folia basi rotundata vel cuneata. I. Lamina basi dr rotundata S6. E. paucisquamosum. II. Lamina basi ± manifeste cuneata. \. Lamina apice obtusa 81. E. longipetiolafuvi. 2. Lamina acuminata. f Lamina longe caudato-acuminata, acutissima. 88. E. Galeottii. ff Lamina breviter acuminata, acuta 89. E. Bonplandü. B. Caulis plerumque mox supra basin trifurcatus, ramis elon- gatis subaequilongis, lateralibus simplicibus vel semel bre- viter cymose-lrifurcatis Subsect. 3. Leptopoda WolfT. a. Folia ovalia. 90. E. Schaffncri. b. Folia oblongo(-lanceolata) 9\. E. leptopodum. Subsect. 1. Polyeephala Wolff. Polyeephala WolfT. — Plantae perennes elatae. Folia e basi profunde conlata triangularia, acuta, argute serrata. Inflorescentiae laterales subnumerosae obviae, termi- nalis 3-furcata, ramis bis vel ter cjmose trifurcatis. Bracteae involucrales angustae 82. E. Ghiesbreghtii Decne. in Bull. Soc. bot. France XX. (1873) 2«; Coult. r' Rose in Conlr. U. S. Nat. Herb. III. 5. (1895) 299. — Usque 75 cm altuni. Caiilis erectus, flaccidus, late fistulosus, usque ad inflorescentiam terminalem 30 — 60 cm longus, 2 — 4-foliosus, ramis pluribus remotis divaricalis elongalis auctus, apice 3 — 4-furcalus, ramo (pedunculo) caulem continuante semper obvio, ceteris bis vel ter cymose trifurcato- divisis, primariis ±: 2 0 cm longis, ceteris abbrcvialis. Foliorum inferiorum petiohi- Eryngium. 181 laminam aequans vel longior; lamina profunde cordalo-triangularis, acuta, usque ad <0 cm longa, basi ad (j cm lala, 7 — 9-nervia, n. palmatis exin)ie reticulato-venosis, inar- gine, sinu excepto, sen*alu, donlibus apiculatis vel in setani spinulamve producUs; fulcranlia sessilia, dcnsius serrata, dentibus acutioribus. Proph^lla lanccolata, acutis- sima, setoso-serrala. Bracteae involucrales rigidulac, lineari-lanceolalae, acuminatae, spinuloso-acutae, 3 — 5-nerviae, n. lateralibus transverse venosis, usque ad 16 nom longae, i^—i mm latae, capitulis semiglobosis ex cl. Langlasse viridi-£Übidis semper multo longiores. Sepala angusle triangulari-lanceolata, acuta vel obtusa, breviter mucronata, ^^/2lnm longa; petala late spathulata, profunde excisa, lobulo inflexo lato, subaequi- longo, apice bifido, \ mm longa; slyli capillares, sepalis 2 — 3-plo longiores subreflexi. Fructus compresso-globosus, 2 mm longus, ubique squarais anguslis acutissimis sub- aequalibus obtectus; squamae commissurales subnullae vel i — 2-seriatae, parvae. Provinz des mexikanischen Hochlandes und tropischen Central- Amerika: Mexiko: Staat Morelos, auf Bergwiesen oberhalb Cuernavaca, 7000' ü. M. (Pringle, PI. mex. n. 6386 — blühend im Juli); Sierra de Tepoxtlan 7500' ü. M. (Pringle n. 9\öi — blühend im September); Michoacan und Guerrero, Valle Grande (Langlasse, Herb. Mex. n. 325 — blühend im November). — ■ Guatemala: Dept. Huehuetenango, zwischen Nenton und San Andres, im Walde (C. et E. Seier, PL mex. et centr.-amer, n. 3271 — blühend im September — Herb. Berlin); Camino del Zapote, an grasigen Orten (Bernouilli n. 306 — blühend im Juli). — Bolivia: Nord-Yungas, Unduavi, an Waldrändern, 3200 m ü. M. (Buchtien, Fl. Boliv. n. 658 — blühend im Februar — Herb. Berlin). Nota. E. Buchtiemi WolS in Fedde, Rep. VI. (4 908) 24 prius pro specie distineta habui. Sed ex examinatione nuper iterata mihi pcrsuasura est, plantam a cl. Buchtien incomplete in Bolivia collectam nihil aliud esse nisi formam E. Ohiesbreghtii foliis caulinis summis et pro- pbyllis Omnibus valde elongatis, remote et argute serratis, ramis caulinis summis suboppositis, bracteis involucralibus et floralibus quam in typo angustioribus, floribus breviter pedicellatis. Forsan specimen monstrosum. Subsect. 2. Eupetiolata Wolff. Eicpetiolata Wolff. — Plantae perennes vel monocarpicae. Caulis stricte erectus, pauciramosus, apice 3( — 4)-furcatus, ramo caulem continuante bene evoluto, ceteris semel vel bis cymose 3-furcato-divisis. Folia basi cordata vel rotundata, rarius =t cuneata, margine serrato-crenata vel crenata. Inflorescentia sat oligocephala; capitula ovoidea vel semigloboso-ovoidea. Bracteae involucrales conspicuae, prominentes, supra plerumque albido-nitentes. 83. E. Moritzii Wolff in Fedde, Repert. VIL (1909) 277. — Planta usque semi- inetralis perennis, rhizomate brevi, dense fibroso. Caulis late fistulosus, simplex, pauci- foliatiis, apice 3 — 4-furcatus, ramis usque 10 cm longis, simplicibus. Foliorum basalium petiolus subplanus, basi ima 5 — 7 mm latus, 15 — 20 cm longus; lamina in sicco tenuiter coriacea, in vivo ut videtur carnosa, cordato-oblonga, obtusissima, usque 6 cm longa, inferne ad 3*/2 cm lata, margine albido-incrassato crenato-serrata vel serrata, dentibus depressis, antice apiculato-mucronulatis, nervis parallelis H — 13 in aream angustam dispositis percursa, juxta marginem eleganter reticulato-veno,sa; f. caulina in- feriora petiolo brevi latoque fulta, bas. simiUa, superiora amplexicauli-sessilia, lanceolata, 3 — 4 cm longa, 1 — 1 V2 cm lata. Prophylla primaria f. sum. conformia, 8 — J^/j cm longa, basi 1 1/2 cm lata. Capitula longe pedunculala globoso- ovoidea, subcomata, zh 5 mm crassa; bracteae involucrales 8 — 10 sub anth. patentissimae, lanceolato- vel elliptico-oblongae, apice oblusiusculo spinuloso-mucronatae, antice spinuloso-pauci- dentatae, 3-nerviae, usque 15 mm longae, 5 mm latae; florales subulatae acutae, basi late scariosae, ad 9 mm longae. Sepala sublinearia acutissima, ad 2 mm longa; petala oblongo-linearia, leviter excisa, 1 y^ mm longa, lobulo inflexo subacquilongo sublineari vel e basi sensim angustato, apice acuto vel fimbriato; styli demum sepalis aequilongi. Ig2 Hermann Wolff. — Umbclliferae-Saniculoidcae. Fructus ± 4 mm longus, compresso-ovoideus, infra sepala conslriclus; mericarpia toto dorso squamis applanato-rotundalis subaeqiialibus, commissuralibus pluriserialibus simili- bus minorlbus vestita. Subäquatoriale andine Provinz: Columbia: Päramo de Asucati und Päramo de Mucuchies (Moritz, Columb. n. H46 — blühend im Oktober — Herb. Berlin). — Ecuador, in der Cordillera Danas, am Flusse Bamba, 3000 ra ü. M. (Stübel, Fl. aequator. n. 843 — Herb. Berlin). Nota. Incolis »Lecliuga de päramo« (Hieronymus). 84. E. gracile Delar. Eryng. Hist. (1808) 54, t. 84; Tratt. Ausgem. Taf. Arch. Gewächsk. IV. (1814) l. 328; Spreng, in Rom. et Schult. Syst. veg. VI. (<880) 330; ÜC. Prodr. IV. (1830) 92; Kunth in Humb. et Bonpl. Nov. gen. et spec. V. (4820 26; Herb, Willd. n. 5358, fol. 8. — Planta biennis(?) gracilis. Caulis tenuis erectus, simplex nudusque vel superne ramo et folio uno alterove instructus, apice 3-fiircatus, ramis Omnibus indivisis vel lateralibus semel cymose trifurcato-ramulosis, usque 85 cm longis. Foliorum petiolus tenuis 4 — 6 cm longus, basi brevissime vaginans; lamina e basi sub- cordata late ovala vel ovato-rotundata, obtusa vel breviter acuminata et acuta, margine infero argute serrata, celero vel etiam toto grosse crenata vel crenato-serrata, crenis ob- tusis subito breviter acuminatis, muticis, 5 — 7-nervia, nervis inferne breviter subparallelis, dein palmatim divergentibus, juxta niarginem remote venosis, usque ad 4 cm longa et 3 cm lata; f. caulina et suffulcientia, si obvia, cordato-oblonga, ad petiolum brevem decurrenlia. Prophylla ima cordata, ^ 2 — 2^2 ^"^ longa? cetera minima. Capitula semigloboso-ovoidea, 5 — 7 mm longa; bracteae involucrales ± 6 lanceolato-lineares, longiuscule acuminalae, acutae, apiculalae, 8 — I 0 mm longae, dt 8 mm latae; florales lineari-subulatae, spinu- loso-acutissimae, 4 — 5 mm longae, flores fructusque superantes. Sepala lanceolata longe spinuloso-acuminata, margine papilluloso-exasperata, 4';4mm longa; petala non visa. Fructus subgloboso-cubicus, leviter compressus, 2 mm longus, squamis lateralibus calycinisque paucis parvisque acuminatis instructus, dorso nudus; mericarpia subsemi- globosa ad faciem commissuralem latam nuda laeviaque. Provinz des mexikanischen Hochlandes: Mexiko: Prov. Michoacan, an feuchten Orten in Kieferwäldern bei (Jruapan, 5000' ü. M. (Pringle n. 40143 : ohne nähere Angabe (Humboldt et Bonpland). 85. E. longirameum Turcz, in Bull. Soc. nat. Mose. XX. i. (4 847) 4 74; Coult. et Rose in Proc. Wash. Acad. I. (4 900) 4 25. — Semimetrale, perenne. Caulis sal tenuis, fistulosus, a basi vel supeme remote ramosus, ramis patulis, valde elongatis, apice bis cymose trifurcatus, ramo caulem continuante ceteris subaequilongo, tenui, usque 4 0 cm longo. Folia basalia pauca, erecta, petiolo quam lamina 2 — 3-plo longiore, tenui fulta, e basi profunde cordata ovato-triangnlaria vel -oblonga, obtusa vel acutius- cula, margine incrassato serrato-crenata, crenis depressis, obtusis vel obtusissimis, bre- vissime apiculato-mucronatis, usque 5 cm longa, 3 — 3V2 ^^ '^^^j * — 9 nervia, n. sensim .arcuatim divergentibus, inferne indivisis, superne reticulato-venosis; caulina nulla: fulcrantia basi cordata amplexicauli sessilia, basalibus saepe longiora; prophylla pri- maria similia. Capitula semiglobosa 5 mm lata; bracteae involucrales ad 4 0 sub- aequales, capitulis 2 — 3-plo longiores, elliplico-oblongae vel spathulatae, obtusiusculao. breviter mucronatae, inlegrae, 5-nerviae, usque 4 2 mm longae, 3 mm latae; florales e basi valde dilatata subabrupte subulatae. Sepala ovata obtusa vel truncata, breviter mucronata, petalis subbrcviora; petala oblongo-spalhulata, breviter excisa, lobulo in- flexo subaequilongo, sublineari, 8 — 3-plo angustiore, apice fimbriato instructa. Fructus maturus non visus. Provinz des mexikanischen Hochlandes: Mexiko: Oaxaca, Cuesta de San Juan del Estado, in einer Höhe von 7500' (Pringle, PI. mex. n. 49 4 0 — blühend im August); Distr. Etla, Cerro de Buena Vista (C. et E. Seier, PI. mex. n. 4?.4 — blühend im Juni — Herb. Berlin); Sierra San Pedro Nolasco (Jurgensen n. 14 9). 86. E. paucisqaamosnm Hemsl. in Hook. Ic. 4. ser. VI. 4. (1897) t. 8505; Coult. et Rose in Proc. Wash. Acad. I. (4900) 4*8, t. III, flg. b. — Planta ex cl. Hemsley Eryngium. 1 83 forsan slolonifera (?), 30 — 60 cm alla. Caulis tcnuis, paucifoliosus, supernc ramu uno alterove auclus, apice U-irurcaliis, pedtinculo caulem continuanle obvio, ramis ceteris indivisis, tantuin diphjHis. Folionim infcriorum petiolus 6 — 7V2 cm longus, lenuis; lamina in vivo carnosa, oblonga vel elliplica, basi subcordata, apice obtusa, iiiargine incrassato crenulala, supra subpalmatim nervosa, subtus costa pinnalirn nervosa per- cursa, nervis imprimis subtus reticulato-venosis, 4 — < 0 cm longa, 2 — 3 cm lata; f. suffuicienlia sessilia, semiamplexicaulia, angustiora. Proph^'lla linearia, indivisa. Capitula tenuiter pedunculala subglobosa, 7 — iO mm diametro; bracteae involucrales 7 — 10 rigidae incrassatae, oblongo-lanceolatae, breviter acunoinatae, integrae vel antice pauci- denlalae, deraum reflexae, capitulis manifeste longiores, 8 — 10 mm longae; florales e basi late scariosa abrupte subulatae, curvalae, aeutae, flores superantes. Flores cyauei; sepaia lanceolato-ovata, mucronato-apiculata, fructibus aequilonga, slylis divaricatis breviora; petala . . . Fructus semiglobosus ca. 0/2'^"'^ longus; squamae calycinae parvae, aeutae, dorsales similes paucae vel nuUae; viltae 5 angustissimae. Provinz des mexikanischen Hochlandes: Mexiko: Oaxaca: Auf Hergen bei der Stadt Tlapancingo, 1800 — 2400 m ü. M. (Nelson n, 2083, nach Hemsley); Guerrero, auf dem Gipfel der Sierra Madre bei Chilpancingo, 2700 — 3060 m ü. M. (Nelson n. 2H3, nach Hemsley); Südmexiko, Chiapas (Ghiesbreght, PI. austro- mex. n. 806 — Herb. Boissier); blüht im Dezember. 87. E. longipetiolatum Hemsl. in Hook. Ic. 4. ser. .VI. 1. (1897) t. 250 4; Coult. et Rose in Proc. Wash. Acad. I. (1900) 121, fig. 2 — Perenne 30— 75 cm altum; rhizoma breve fibris longis crassis instructum. Caulis paucifoliosus, remote ramosus, apice trifurcatus, ramis pedunculo subaequilongis, simplicibus, ± 1 0 cm longis. Folia in vivo carnulosa, inferiora usque 5i5 cm longe petiolata, anguste ovato-oblonga, apice obtusa vel rotundata, basi cuneata, i^/.j — 9 cm longa, 2 — 3^,2 cm lata, margine albo-incrassato obtuse serrato-crenata; caulina superiora sessilia, auriculato-amplexi- caulia, illis minora. Capitula hemisphaerica longe pedunculata; bracteae involucrales 9 — 12 rigidae, anguste oblongo-lanceolatae, apice obtusiusculae vel acutiusculae, bre- viter mucronatae, margine paucispinulosae, rarius paucidentatae ; florales e basi lata subulatae, curvatae, demum rigidae, flores superantes. Sepaia anguste ovata, crasse mucronata, 1 mm longa ; petala . . . ; styli recurvi sepalis multo longiores. Fructus sub- -einiglobosus ad 2 Y2 mm longus, infra sepaia squamis 2 — 3-seriatis brevibus acutis instructus; vittae 5. Provinz des mexikanischen Hochlandes: Mexiko: Chiapas, San Cristobal, 2100 — 2640 m ü. M. (Nelson n. 3151, nach Hemsley). Nota. Stirps mihi tcintum ex descriplione et icone nota. 88. E. Galeottii Hemsl. in Hook. Ic. 4. ser. VI. ^. (1897) t. 8510; Coult. et Hose in Proc. Wash. Acad. 1. (1900) 121, t. III, fig. a. — ? E. microcephalum Hemsl. Biol. Centr. Amer. Bot. I. (I88O) 563. — E. Qhiesbreghtii Coult. et Rose in Contr. U. S. Nat. Herb. III. (1895) 299. — Perenne 40—60 cm altum. Rhizoma e partibus pluribus tuberoso-cylindricis compositum. Caulis gracilis simpIex, rarius supeme 1 — ?-ramosus, paucifoliosus, apice 3-furcatus, ramo caulem continuante quam ceteri superne bipbylli longiore, ad 1 0 cm longo. Folia in vivo, ut videtur, carnulosa, in sicco subcoriacea; basalium petiolus tenuis, inferne in vaginam ± 10 mm latam ex- pansus, usque 15 cm longus; lamina e basi cuneata vel cuneato- ovata lanceolata, sensim in acumen subcaudatum acutissimum producta, usque ad 8 cm longa, basi ad 2 cm lata, margine incrassato crenato-serrata, crenis summis vix conspicuis, omnibus apice leviter deorsum curvatis, submucronatis, paucinervia, n. contiguis subparallelis, supra obsolete, subtus manifeste reticulalo-venosa; f. caulina 4 — 5 valde remola, cito minora, superiora sessilia, 1 — 5 cm longa, 1 — 2 cm lata. Capitula ovoideo-globosa, sub anth. 10 — 15 mm longa; bracteae involucrales 8 — 10, anguste lanceolatae, longe acuminatae, acutissimae, remote spinuloso-serratae, 5-nerviae, 10 — 15 mm longae, 3 — 4 mm latae; florales anguste subulatae, spinuloso-acutissimae, basi late scarioso-dilatalae, flores supe- rantes. Sepaia late ovata, truncata, margine serrulata, 3-nervia, 2 mm longa: petala 184 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideac. obovato-oblonga, leviter excisa, 2 mm longa, lobulo inflexo breviore linguiformi, acutis- simo vel subfimbriato. Fructus immaturus dorso medio et ad latera squamis aogustis acutissimis obsitus, ccterum nudus. Provinz des mexikanischen Hochlandes: Mexiko: Oaxaca, Sierra de San Felipe, 2i — 2400 m ü. M. (Pringle, PI. mex. n. 4746 — blühend im November: Galeotti n. 2767, nach Hemsley). 89. E. Bonplandii [E. Bonplandi) Delar. Hisl. Eryng. (<808) 52, t. 22; Tratt. Archiv Gewächsk. t. 754 (ex DC); Spreng, in Rom. et Schult. Syst. veg. VI. (1820) H29; DC. Prodr. IV. (1830) 93. — E. microccplialum Willd. ex Spreng. Syst. I. (4 825) 871; Cham, et Schlechtd. in Linn. V. (<830) 207; Herb. Willd. n. 5558, fol. h. — E. Bortr- plandianuni Kunth in Humb. et Bonpl. Nov. gen. et spec. V. (1821) 25. — Perenne ad 40 cm altum. Caulis tenuis, flstuiosus, paucifoliosus, superne pauciramosus, apice semel 3-furcatus. Folia rosulae primi anni longissime petiolala, florentis pauca, petiolo angusto laminam =b aequante fulta, oblanceolata vel oblongo-elliptica, obtusa vel bre- viter acuminata, cum petiolo usque \ 8 cm longa, it 2 cm lata, margine serrato-crenata, dentibus depressis obtusissimis, obliquis, antice mucronato-apiculatis, 7-nervia, n. sub- parallelis manifeste reticulato-venosis; fulcrantia linearia subintegra dl iVjcm longa; prophylla siniilia, minora. Capitula semiglobosa 5 — 6 mm longa; bracteae involucrales ad 10 lineari-lanceolatae, acutissimae, integrae, 5-nerviae, usque 8 mm longae; florales similes, paulo minores. Flores haud numerosi; sepala ovata apice truncata vel emar- ginata, margine erosa, breviter mucronata, demum \^i^mm longa: petala non visa; styli demum reflexi, sepahs longiores. Fructus semiglobosus, ca. 4 mm longus; meri- carpia valde convexa toto dorso squamis subaequalibus vel lateralibus calycinisque majoribus obsita, aut dorso medio nuda, aut secus cristas 3 longitudinales squamis parvis instructa. Südmexiko: In schattigen Wäldern bei S. Rosa Maria und Guanajuato (Bon- pland n. 4380 — blühend im September — Herb. Berlin). Subsect. 3. Leptopoda Wolff. Lcptopoda Wolff. — Plantae perennes (vel tantum semel florentes?). Caulis plerumque brevis, trifurcatus, ramis valde elongatis, cum pedunculo subaequilongis. indivisis vel semel breviter cymose trifurcato-ramulosis, raro caulis scapiformis et mono- cephalus. Folia crenata vel serrato-crenata. Capitula nigricanti-violacea, ovoideo(-cylin- drica); bracteae involucrantes numerosae, angustae, prominentes, rigidulae. 90. E. Schaffner! Hemsl. in Hook. Ic. 4. ser. VI. 2. (1897) t. 2545. — Planl.i perennis \ 5 — 45 cm alta sat valida. Caulis scapiformis et monocephalus vel ifc long»- Simplex et apice 3-furcalus, ramis elongatis, simplicibus vel semel cymose trifurcato- divisis. Folia in vivo, ut videtur carnosa, in sicco tenuiter coriacea, basalia petiolo laminam dr aequante, basi latissime vaginante fulta, ovato- vel lanceolato-oblonp vel lingulata, cum petiolo usque 15 cm longa, usque 6 cm lata, obsolete crenat. nervis 5 — 7 parallelis contiguis percursa, praeterea eximie reticulato-venosa; caulin et prophylla primaria bas. similia, basi saepius cuneala, palmatim nervosa. Capilti! elongato-ovoidea 10 — 15 mm longa, fi — 7 mm crassa; bracteae involucrales ad 20 lonr prominentes, anguste lanceolalae, apice acutissimae, integrae vel obsolete spinulosa« florales e basi lata subulatae, acutissimae, llores superantes. Sepala late ovata acii minata, breviter apiculato-mucronata; petala triangulari-obovata, levilcr excisa, lobiii' inflexo brevi subquadrato, apice denticulato instructa. Fructus immaturus comprcsso globoideus; squamae laterales paucae, patulae, aeutae vel obtusiusculae, calycinae bi seriatae, similes, acutiores, dorsales et commissurales nullae. Provinz des mexikanischen Hochlandes: Mexiko: Auf Bergen bei Guajimal- pan (Schaffner n. 376 — blühend im September — Herb. Berlin); Staat Mexiko: Nevado de Tohica, in Kiefernwäldern, lOOOO' ü. M. (Pringle n. 4283, 13001 — blühend im September). Eryngium. 1S5 91. E. leptopodum llcmsl. in Hook. Ic. 4. scr. VI. 2. (1897) t. 25 iC. — Planta gracilis in sicco sordide viridis, usque semimetraiis. Caulis lenuis fistulosus, perbrevis vel usque 20 cm longus, simpicx vel rarius ramis paucis alternantibus elongatis in- structus, apice trifurcalus, ramis valde elongatis tenuibus llaccidis, cum pedunculo subaequilongis, simplicibus vel semel cymosc trifurcato-ramulosis. Folia in vivo carnosa, basalia ovato-oblonga, breviter acuminata, apice acutiuscula vel obtusiuscula, basi truncata vel subcordata, petiolo late alato et late vaginante, laminae dz aequilongo fulta, margine incrassato obsolete et obtuse serrato-crenata, 7 — 9-nervla, n. subpalmatis vel in aream angustissimam subparallelinerviam disposilis, imprimis juxta marginem eleganter reticulato-venosis; prophylla primaria sessilia, f. basal, subconformia vel lineari- lanceolata, eis subaequimagna, apice acuta, margine manifestius crenata vel crenato- serrata: cetera perparva. Capitula ovoidea; bracteae involucrales herbaceae 7 — 10 e basi dilatata lineares, breviter mucronatae, integrae vel obsolete spinulosae, 3 — 5- nerviae, ca. 8 mm longae; florales similes minores, flores superantes. Sepala ovata breviter vel longiuscule mucronata, late albo-marginata, ca. I Y4 mm longa; petala late obovata vel spathulata, leviter excisa, lobulo inflexo subaequilongo, 2 — 3-pIo an- gustiore, apice breviter finibriato instructa, ca. \ Y2 ^^ longa ; styli sepala duplo su- perantes. Fructus immaturus 2Y2 ™"^ longus tantum squamis calycinis paucis perparvis ornatus. Provinz des mexikanischen Hochlandes: Mexiko, in lichten Wäldern und auf Wiesen der Hochgebirge; Rancho del Paso Nuevo (Ehrenberg n. 177); La Cuesta de las Papas, zwischen S. Joaquin und 'pArgayuco (Schiede — Herb. Berlin); im Staate Mexiko: Nevado de Toluca 10 — 13000' ü. M. (Pringle, PI. mex. n. 4283); blüht im September und Oktober. Sect. XXIII. Serrata Wolff. Serrata Wolff. — Plantae perennes elatae ramosae. Folia inferiora sensim in petiolum longum transeuntia, vetustiora indivisa spinuloso-crenato-serrata, serius exorta usque pinnatifida, utrinque heteroneura, supra costa crassa pinnatim nervosa, subtus n. pluribus contiguis subparallelis percursa. Capitula ± ovoidea; bracteae involucrales prominentes integrae. Squamae ovarii numerosae vel sparsae. Die beiden Arten dieser Gruppe nähern sich einerseits durch ihre langen und deutlich ge- stielten, meist ungeteilten Blätter der Sect. Petiolata, weichen aber durch Blattnervatur, Blütenköpfe und Hülibrakteen so sehr ab, dass sie nicht wohl mit jener Gruppe vereinigt werden können; anderseits stehen sie von den Carliniformia den Arten mit ± differenzierten Blatt- flächen nahe, sind aber durch die Hüllblätter, die stets schopflosen Köpfe und die Fruchtschuppen verschieden. — Bei der Aufstellung einiger Sektionen der Gattung Eryngium hat sich die Not- wendigkeit ergeben, Unterscheidungsmerkmalen, die zunächst geringfügig erscheinen, einen relativ hohen systematischen Wert beizulegen. Wir haben es vorgezogen, in mehreren Fällen kleine weniger gut umgrenzte Sektionen aufzustellen, um nicht große, aus ± heterogenen Elementen bestehende Gruppen bilden zu müssen. Clavis specierum. A. tlapitula ovoideo-cylindrica 10 — 20 mm langa 92. E. serratum. 15. Capitula ovoideo-semiglobosa 5 — 8 mm longa 93. ^. Schicdeanum. 92. E. serratum Cav. in Anal. Bist. nat. Matr. H. (1800) 132 et Ic. V. (1801) 36, t. 044; Delar. Eryng. Hist. (1808) 53; Tratt. Arch. Gewächsk. t. 776 (ex DC); Spreng, in Rom. et Schult. Syst. veg. VI. (1820) 330; DC. Prodr. IV. (1830) 95; Herb. Willd. n. 5578. — Planta semimetraiis et ultra alta; rhizoma breve crassum, fibris longis crassis instructura. Caulis inferne simplex vel remote ramosus, apice S-furcatus, ranio caulem continuante crasso quam ceteri scmel (bis) cymose trifurcato-ramulosis, usque 20 cm longis vix breviore. Folia in sicco coriacea; basalium petiolus seiniteres vel subplanus, septatus, laminam ± aequans, inferne longe vaginans; lamina oblonga 136 Hermann WolfT. — Umbelliferae-Samculoideac. vel oblongo-lanceolata, basi longe cuncata, apice breviter acuminata, acuta, niargine crenato-serrata, crenis depressis, obtusissimis, antice apiculato-spinulosis, aut profunde et argute serrata usque subpinnatifida, dentibus vel segmentis spinuloso-aculis; f. caulina ca. 2 — 4 breviter petiolata vel subsessilia, profundius angustiusque inciso-scrrata vel superlora pinnatisecta. Prophjlla palmatipartita vel triloba, rigida. Capitula coerules- centia, sub anth. semiovoidea, dciuum ovoideo-cylindrica. ßracteae involucrales 8 — 1 i rigi- dulae, capitulis dz longiores, lanceolato-lineares vel lineares, longe acuminatae, apice spinulosae, integrae vel parce spinuloso-serratae; florales rigidae angustissime lineares, vel subulatae, spinuloso-acutae, ö — 6 mm longae. Sepala subulato-triangularia, longe acuminata, mucronata, 2 1/4 mm longa; petala oblanceolata cum lobulo inflexo subaequi- longo, angustiore, apice longe fimbriato connala, 2 mm longa. Fructus a latere leviter compressus 4 — 5 mm longus, dorso squamis angustis acutissimis arrectis, ad latera sirailibus, latioribus patulis instruclus. Provinz des mexikanischen Hochlandes: Mexiko: Hidalgo, Real del Monte (Ehrenberg; Schumann, Fl. jaral. n. 675; Pringle n. 9328 — 7000' ü. M. — blühend im September; n. H460); zwischen Pachuca und Real del Monte, 2750 m ü. M. (End- lich n. 1014); San Luis Potosi (Parry et Palmer n. 284; Schaffner n. 375, 549); Staat Mexiko (Pringle n. 3156 — blühend im August); ohne nähere .^ncabe (Schiede n. 6H; Aschenborn n. 313). 93. E. Schiedeanum Cham, et Schlechtd, in Linn. V. (1830) 206. — Lsque 75 cm altum quam spec. praeced. multo gracilius. Caulis late fistulosus, superne pauci- ramosus, apice 4-furcatus, ramo (pedunculo) caulem continuante quam ceteri bis cymose trifurcato-ramulosi, suberecti, usque 2 0 cm longi vix breviore. Folia in sicco (ut tota planta) sordide viridia, basalia pauca, erecta, petiolo remote septato, larainam aequante vel 2 — 3-plo longiore fulta; lamina elliptico- vel lanceolato-oblonga, inferne longiuscule cuneata, apice obtusiuscula, 5 — 10 cm longa, ad 2 cm lata, margine crenato-serrala, crenis obliquis depressis, obtusissimis, antice apiculato-mucronatis, vel imprimis inferne argute subspinuloso-serrata ; f. caulina et fulcrantia subsessilia, profunde serrata vel subpinnatifida. Prophylla ima ovata, profunde serrata, 10 — 15 mm longa, cetera sub- triloba. Bracteae involucrales capitulis adpressis et parum prominentes, oblanceolatae, antice spinuloso-tridentatae, raro integrae, 5 — 7 mm longae; florales angustissimae, longe aculeatae, flores vix superantes. Sepala anguste lanceolata apice mucronata, 2 mm longa; petala subspathulata, dorso papillulosa, lobulo inflexo libero triente bre- viore, apice longe fimbriato, 2 mm longa. Fructus ovoideus 3'/2 ^^ longus; squamae dorsales minutae vesiculosae, laterales patentissimae, 2— 3-plo majores, acuminatae, calycinae similes, applanatae, commissurales nuUae. Provinz des tropischen Centralamerika, mexikanische Zone: Vera Cruz: An grasigen Orten bei Jalapa (Schiede n. 412 — Herb. Berlin); ebendaselbst auf dem Serro de Macuiltepec, auf Savannen, 1550 m ü. M. (Endlich n. 1392 — blühend im Januar — Herb. Berlin). Sect. XXIV. Stellata Wolff. Stellata Wolff. — Plantae perennes. Caulis subnullus vel ± elongatus, saepissime semel trifurcatus. Folia tantum in partem petioliformem angustata vel manifeste petiolata, petiolo cum area mediana laniinae longiludinali fistuloso; nervi paralleli sen- sim ex area mediana ad marginem abeuntcs. Capitula colorata; bracteae involucraleSj stellatim patentes, integrae vel paucidentatae. Fructus tote dorso squamis — : de pressis subaequalibus instructi; squ. commissurales obviae. — Species 9 in monlibus] elevatis a civitate Arizona (australi) usque ad Boliviam et Peruviam divulgatae.^ Die Stellata stehen durch die Morphologie der Blätter und durch die Ausbildung der HQUh braktecn am nächsten der Sektion Foetida und durch die Braktccn allein den meisten Arten der Petiolata. E. phyteitmatos bildet einen deutlichen Übergang zu den Madrensia. Eryngiuin. 187 CoDspectus subsectionum el clavis specierum. A. Capitiüa bracleis pluribiis eis aequilongis insigniter comata Subsect. i. Phyteumatoides Wolff. Species unica 9i. E. phytetimatos. B. Capitula non comata Subsect. 2. Eustellata Wolff. a. Folia (in sicco) exiniie riigosa 95. E. costaricense. b. Folia laevia. a. Caulis pleruinque subnullus vel brevissimus. I. Folia eximie linguiformia acuta 96. ^. glossophyllum. 11. Folia ovalia vel oblongo-ovalia vel oblanceolala obtusa 91. E. humile (var. a — •/]. (i. Caulis manifestus, brevis vel usque 25 cm longus. I. Caulis plerumque validiis =b longe indivisus. Folia saepius valde elongata, profunde (cienato-)serrata 97. E. humile (var. d — ^). II. Caulis tenuis plerumque mox supra basin trifurcatus, ramis aequilongis. Folia subintegra vel crenala vel leviter serrata. \. Folia angusle lineari-lanceolata vel oblongo- elliptica. f Folia subintegra vel obsolete et remote serrato- denticulata 98. £". ranuneuloides. ff Folia manifesta crenata 99 E. scaposum. %. Folia spathulata vel obovata. f Folia obovata. Prophylla integra, crenata. Fructus subnudus ... 100. E. commutatum. ff Folia spathulata. Prophylla lobata. Fructus paucisquamosus \Q\. E. Nelsonii. Subsect. \. Phyteumatoides Wolff. Phyteumatoides Wolff. — Capitula bracteis summis pluribus eximie comata. 94. E. phyteumatos [E. Phyteumae) Delar. Eryng. Hist. (1808) 51, t. 2<; Spreng, in Rom. et Schult. Syst. veg. VI. (4 820) 329; Kunth in Humb. et Bonpl. Nov. gen. et spec. V. (1821) 24; DC. Prodr. IV. (1830) 93; Benth. PI. Hartw. (1839) 38. — E. cylindricum Willd. ex Spreng. Syst. veg. I. (1825) 872; Herb. Willd. n. 5557, fol. 1 et 2. — E. discolor Wats. in Proc. Amer. Acad. Bost. XVin. (1883) 193. — Planta 30 — 50 cm alta, ex cl. Schiede foetida, radicibus in- crassato-fusiformibus, fasciculalis. Caulis plerumque solilarius, erectus, late fistulosus, usque 20 cm longe indivisus, raro ramo et folio uno alterove insti'uctus, 3-furcatus, ramis valde elongatis cum pedunculo caulem continuante aequilongis, simplicibus et superne diphjUis vel breviter 3-furcato-ramulosis. Foliorum basalium petiolus laminae aequilongus vel brevior, fistulosus, canaliculato-alatus, subito late vaginatus; lamina elliptico-lanceolata, 8 — 20 cm longa, 1 — 2 cm lata, apice äz obtusa, margine obsolete crenata, crenis obtusissimis muticis, vel crenato-serrata, serraturis obliquis, depressis, apice (mucronato-) apiculatis, paucinervis, n. ex area mediana fistulosa sub angulo acuto marginem versus abeunlibus, leviter curvatis dr inter sese anastomosantibus, aut sub- unicostata, costa penninervia. Prophylla primaria lanceolato-linearia vel late linearia, sessilia, acuta vel obtusa, margine manifestius serrato-crenata, crenis longius mucro- natis, rarius argute et remote serrata, usque 1 0 cm longa, ± 1 cm lata, cetera multo ininora. Capitula amethystina, cylindrico-ovoidea, usque 20 mm longa, bracteis summis 3 — 5 sterilibus phylloideis capitulo subaequilongis eximie comata; bracteae involucrales ~ 10 lineares, liberae, acutissimae, integerrimae vel parce spinuloso-serratae, 1 — 4 cm longae, 2 — 3 mm latae; floralcs subulatae, longissime spinuloso-aciitissimae, flores longe ^iiperantes, 6 mm longae. Flores numerosi; sepala late ovata, obtusa vel truncata. ^188 Hermann Wolff. — ümbelliferae-Saniculoideac. longe mucronata ; petala oblonga, 1 — 1^4 mm longa, lobulo inflexo brevi triangulari acuto. Mericarpia toto dorso squamis lanceolatis subaequalibus obsila. Sonora-Provinz und Provinz des mexikanischen Hochlandes, auf nassen Bergwiesen oder auch im Wasser selbst, bis gegen 2500 m aufsteigend. Süd-Arizona: Cienega, Huachua-Berge (Lenimon, nach Coulter und Rose). — Mexiko: Chihuahua, Sierra Madre bei Colonia Garcia, um 7500' (Townsend et Barber n. 291 — blühend im August); Staat Mexiko, Toluca (Bonpland n. 4385); Del Rio (Pringle n. 3229 — blühend im August). — Bei Cuesta de las Papas (Schieden. 608); zwischen Joaquin und? Argayuco (Schiede n. 610); bei Arganqueoso (Uhde n. <0H). Subsect. 2. Eustellata Wolff. Eustellata Wolff. — Capitula semiovalia vel ovoideo-globosa haud coroata. 95. E. costaricense Wolff in Fedde Repert. VH. (1909) 278. — Planta 15 — 20 cm et ut videtur ultra alta. Gaules plures late fistulosi simplices nudique, 3-furcati, pedunculo caulem continuante semper (?) nuUo, ramis simplicibus diphvilis. Folionim petiolus fistulosus, supra canaliculatus, alalus, alis ad basin versus sensim latioribus, laminam subaequans; lamina ovato-oblonga vel oblanceolata, obtusa, infeme sensim angustata, margine toto manifeste incrassato leviter crenato-serrata, crenis depressis, obtusissimis, obliquis, superne subito brevissime mucronato-apiculatis, in area mediana fistulosa paucinervia, n. inferne parallelis, superne subito divergentibus, juxta marginem graciliter reticulato-venosis, venis subtus prominulis, supra insculptis. Proph^lla pri- maria fol. bas. similia, minora, cetera perparva; bracteae involucrales 8 — 10 obovato- oblongae, obtusae, antice pauciserratae, 6 — 8 mm longae, 3 — i mm latae, capitulis duplo longiores; florales subulatae, acutissimae, basi late cymbiformi-membranaceae, dr 3V2 o^"^' longae, flores superantes. Sepala triangulari-ovata, obtusa, brevissime mucronata, 1 mm longa, stylis demum superata. Petala spathulato-obovata, 1 mm longa, lobulo inflexo triangulari acuto, dimidio breviore. Fi'uctus ovoideo-globosus, a latere manifeste compressus, ca. 3 mm longus, infra sepala nudus, ceterum squamis numerosissimis, applanatis, obtusis, subaequalibus obtectus. Vittae* 5 majusculae. Subäquatoriale andine Provinz: Gostarica: Prov. Carlago, Volcan de Turrialba, 2600 m ü. M. (Donnell Smith, PI. guatem. etc. n. 7528 — blühend im Januar — Herb. Berlin). 96. E. gloBsophyllum Wolff in Engler's Bot. Jahrb. XL. (1908) 301. — Humilli- mum. Caulis subnullus vel usque 3 cm longus, simplex vel brevissime trifurcatus. FoHa numerosa, exteriora procumbentia, interiora erectiuscula, omnia eximie lanceolato- linguiformia, sensim acuminata, acuta, inferne ut in petiolum basi late vaginantem angustata, 8 — 10 cm longa, 15 — 18 mm lata, margine usque ad medium vel ultra spinuloso-serrata , dentibus sibi valde approximatis vel subincumbentibus, prorsum spectantibus, inferioribus ad 2 mm longis, ceteris valde sensim minoribus, deinde spinu- loso-crenata, spinulis margini adpressis, subheteroneura, n. parallelis supra sat pauci:-. subtus numerosioribus et magis prominentibus, utrinque ex area mediana sub anguh acuto ad apicem versus divergentibus, reticulato-anastomosantibus. Prophylla fol. bas. subconformia et vix minora. Gapitula amethyslina, depresso-semiglobosa, supra plana. 40 — 50-flora, 15 — 18 mm lata; bracteae involucrales valde inaequales basi connatai'. it ovato-lanceolatae, sensim longe acuminatae, 7 — 10 mm longae, 2 — 3 mm lalae; sepala ovato-triangularia acutiuscula, mucronulata, 1 1/3 i»ro longa J petala oblongo- elliptica, ca. 2 mm longa, glabra, vix excisa, lobulo inflexo dimidio angustiore breviorequiv apice obtuso paucidenticulato. Fructus maturus non visus; ovarii squamae latcraK- liberae, applanatae, lanceolatae, acutissimae, commissurales paucae similes, dorsale- applanatae, inferiores subvesiculosae, ±: adpressae. Mittlere hochandine Provinz: Anden von Südbolivien: Calderillo, Pana Patanca, mooriger, felsiger Hang, 3800 m ü. M. (Fiebrig n. 3176 — blühend üii März — Herb. Berlin, Herb. Wien. Hofmus.]. Eryngium. 189 97. E. humile Cav. in Anal. hist. nat. Matr. II. (1800) 116 et Ic. VI. (<60<) 3 7 emend. (typus polymorphus). — Species quoad habitum et formam foliorum et bracteas involucrales valde variabilis, humilis vcl huiiiillima acaulis, aut dl elata usqiie semimetralis et caule =b longe indiviso, apice trifurcalo, ramo caulem continuanle quam ceteri superne diphylli longiore. Folia inferne in partem pelioliformen angustata vel manifeste petiolata, peliolo quam lamina breviore vel longiore, ovalia, obovata, oblonga vel oblanceolata, haud raro valde elongata, nervis ex area mediana angusta sensim ad marginem versus abeuntibus, subparallelis, insigniter reticulato-venosis. Capitula semi- globosa vel breviter ovoidea vel supra plana; bracteae involucrales lineari-oblanceolatae vel oblanceolatae vel oblongo-ellipticae, inte- -orrimae vel antice 3-dentatae vel spinuloso- serralae, capitulis longiores vel raro bre- viores; florales subuJalae, pungenti-acutis- simae. Sepala ± lanceolato-ovata, obtusa vel acuminata, mucronata; petala oblongo- obovata, lobulo inflexo breviore et angustiore instructa. Fructus squamis dorsalibus de- pressis, rotundatis, calycinis majoribus acu- minatis plane obsitus; squamae commis- surales \ — 2-seriatae dorsalibus siiniles ob- viae. — Fig. 3\. Nördliche und mittlere hochan- dine Provinz: Auf den Hochanden von Columbia bis Peru an nassen, quelligen oder moorigen, kurzgrasigen Stellen weit ver- breitet, stellenweis Charakterpflanze. Var. a. radiciflorum (Tratt.) Hieron. msc. — E. radiciflorum Tratt. Archiv t. 764 ex DG. Prodr. IV. (1830) 92. — K. humile Cav. var. C Delar. Eryn. Hist. (1808) 55, t. 18, f. 2. — Caulis subnullus itaque planta humillima. Folia late obovata vel ovali-elliptica, in partem petioliformem latam angustata vel manifeste breviter petiolata, 5 — 6 cm longa, usque 2 cm lata, serrata, dentibus • antrorsis depressis obliquis, antice spinuloso-apiculatis. Capitula magna, semigloboso-depressa, subplana vel leviter convexa ad 2 cm lata; bracteae involucrales numerosae, oblanceolatae, antice spinuloso-triden- tatae, capitulis breviores. Ecuador; Cerro Ilalö (Stübel n. 215 — blühend im September); ebenso wie die meisten der folgenden Formen verbreitet. Var. ß. pulchellum Wedd. — E. humile ß. pulpliellum Wedd. Chlor, and. II. (1857) 201, tab. 69, flg. A. — 7 E. humile var. latipes Jameson in Hook. Ic. III. (1840) t. 216. — Subacaule. Folia late obovata brevissime petiolata vel tantum petioliformiter angustata. Capitula semiglobosa; bracteae involucrales basi =b connatae lineari-lanceo- latae, integerrimae, capitulis breviores. Ecuador: Antisana, am Rande der Schneefelder, 4000 m ü. M. (H, Meyer n. 170 — blühend im Juli); Columbia: Hochland von Tuquerres, auf moosigen Gebirgswiesen, Mm 3000 — 3800 m weit verbreitet (Lehmann, PI. ecuad. n. 6426); ohne nähere An- iben (Bonpland n. 2146; Hartweg n. 1032). Var. ;'. typicum Wollt. — E. humile Cav. 1. c. secundo, t. 566, f. l; Deiar. 1. c. 56; Wedd. 1. c. ß. — Gaulescens 5 — 10 cm altum. Caulis plura cm longus, simplex el pro- phyllis 2 ornatus vel breviter trifurcatus. Folia obovata vel oblanceolata, saepe mani- feste petiolata, spinuloso-serrata vel -serrato-crenata. Capitula 8cmiglobosa(-ovoidea) Fig. 31. Ery^ngium humile C&v. \&r. pulchel- lum Wedd. A Habitus. — B Fructus. — C Pe- talum. — D Idem a latere visum. — E Bractea floralis. (Icon. origin.) \ 90 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. ± \ 0 mm lata ; bracteae involucrales oblanceolatae, antice spinuloso-tridenlatae, capitulis manifeste longiores, 8 — iO mm longae, ad i mm latae. Columbia: Volcan de Pasto, Paramo de Chavez (Stübel n. 4 60 — blühend im Oktober), — Ecuador, auf feuchten moorigen Gebirgswiesen überall in einer Höhe von 25 — 3800 m ü. M. (Lehmann n. 4i5 — blühend im Januar; Sodiro n. 81/13). — Peru: oberhalb Tambo Mayo (Stübel n. 34c — blühend im Mai). Var. ö. subacaule (Cav.) WollT. — E. subacaule Cav. 1. c. secundo, t. 556, f. 2; Delar. 1. c. 56: Herb. Willd. n. 5559. — Caulis plerunique simpIex =t 4 0 cm longus. Folia oblongo-lanceolata, longe petiolata. Bracteae involucrales lineares acutae, integer- rimae vel rarius utrinque \ — 2-dentatae, capitula vix superantes. Columbia (Triana n. 533, 580). — Peru: Dep. Amazonas, Prov. Chachapojas, auf dichter Grassteppe am Maranon, 3500 — 3600 m ü. M. (Weberbauer, Fl. Per. n. 4292 — blühend im Juni — Herb. Berlin). Var. £. brevibracteatum Hieron. in Engler's Bot. Jahrb. XX. (1895) Beibl. 49, pg. 72. — Caulis 5 — 15 cm altus, crassus, nudus vel prophvUis 2 magnis ornatus. Folia ovalia vel ovali-obovata, oblusa, inferne sensim vel subsubilo in partem petioli- formem latam angustata, margine infero spinuloso-serrata, supero crenata, ad 3 cm longa, dz 1 Y4 cm lata. Bracteae involucrales 10 — 17 trianguläres vel ovalo-triangu- lares, spinoso-acuminatae, integrae, capitulis (ovoideo-)semiglobosis breviores, ad 5 mm longae, basi 4 mm latae. Bracteae florales suborbiculares, subito crasse mucronatae. Columbia: Popayan al Purace (Stübel, Fl. columb. n. 313k — blühend im April und Mai — ■ Herb. Berlin); feuchte Orte des Paramo da Guanacas, Prov. Cauca, 3000 — 3600 m ü. M. (Lehmann, PI. Columb. n. 4803). Nota. Varietas forsan pro specie propria habenda. Var. C. stellatum (Mutis) Hieron. msc. — E. stdlatum Mutis ex Delar. 1. c. 56, t. 25. — Planta sat gracilis usque 40 cm alta; caulis inferne saepe ramo uno alterove instructus, apice trifurcatus, ramis elongatis, subaequilongis. Folia lineari-oblanceolata, sensim vel abrupte in petiolum laminam subaequantem angustata, cum petiolo 10 — 15 cm longa, superne ad 1 5 mm lata. Prophylla fol. bas. subaequimagna. Capitula semi- globosa; bracteae involucrales late lineares vel oblongae, antice tridentatae, dr 15 mm longae, 2 — 3 mm latae. Columbia. — Peru: Dept. Junin, Prov. Tarma, auf Bergen östl. von Paica, in Steppen mit eingestieuten Sträuchei-n, 2800 — 3100m ü.M. (Weberbauer, Fl. Peru n. 2 430 — blühend im Februar); Dept. Piura, Prov. Ayavaca, über Ayavaca, auf Gras- steppen, 2900 m ü. M. (Weberbauer n. 63 82 — blühend im Mai). Var. r], caulescens Jameson I. c. quoad iconem. — E. humile var. mtütiradiatum Hieron. in Herb, berolin. — Planta valida usque 30 cm £ilta. Caulis ± longe indi- visus, apicc 3 — 5-furcato-ramosus, ramis 5 — 20 cm longis, lateralibus diphyllis. Folia elongato-oblonga, inferne longe vaginantia vel petiolo laminam ifr aequante fulta, usque 10 cm longa, 1 — 1 1/2 cm lata, spinuloso-serrata vel crenato-serrata, dentibus depressis, antice apiculatis; prophylla primaria permagna, fol. bas. saepe laliora. Capitula (semi- globoso-)ovoidea ad 10 mm lata; bracteae involucrales rigidissimae 12 — 18 oblongo- oblanceolatae, acuminatae, utrinque 3 — 4-spinuloso-seri'atae, usque 2V2 ^^ longae, 5 — 7 mm latae. Columbia; Ecuador: Pucara de Chisalö (Stübel, Fl. aequat. n. 298 — blüheml im Februar — Herb. Berlin); Guantahalö, 3400 m ü. M. (Stübel n. 303b). — Peru Dep. Ancachs, oberhalb Pampa Romas, in einer aus Kräutern und Sträuchern gemischten offenen Formation, 3100 — 3300 m ü. M. (Weberbauer, Fl. Peru n. 321 i — blühend im Mai — Herb. Berlin). Var. ly. gigantophyllum Wolff. — Planta valida semimetralis. Caulis 1 — : usque 25 longe simplices nudique, dein 3-furcati, ramo caulem continuante quam ceteri breviter cymoso-trichotomi longiore, usque 20 cm longo. Folia basalia subabruplr petiolata, petiolo laminam dr aequante, inferne sensim longeque vaginante, elongato- oblonga vel -oblanceolata, obtusa, margine spinuloso-serrata, dentibus antrorsis obliqui- Eryngium. 191 iiuis raaximis, ceteris sensim minoribus, cum petiolo 30 — 35 cm longa, supra medium ±: 3 cm lata. Capilula ovoidea 8 — 9 mm longa; bracteae involucrales oblanceolatae grosse pauciserratae, dr S'/j <^"^ longae et Vj ^"^ latae. Peru: Dep. Cajamarca, Prov. Hualgayoc, unterhalb San Miguel, 8500 — 1600 m ü. M., in einer dichten, häufig geschlossenen, aus Slräuchcrn und Kräutern gebildeten Formation (Weberbauer n. 39^2 — blühend im Mai — Herb. Berlin). Nota. Varictates supra descriptae formis transitoriis numcrosis conjunclac haud certe discernendae; occurrunt formae naniic, formae elatae et inter eas interniediue variae niagniludinis. 98. E. ranunculoides Benth. PI. Hartw. (1839) 388; Hemsl. Biol, Centr. Amer. Bot. 1. (1885) 562. — Planta usque 35 cm alta; radices numerosi, fasciculato-funi- formes. Gaules \ vel plures, erecti, tenues, scapiformes vel saepius mox supra basin 3-furcati, ramis valde elongatis cum pedunculo caulem continuante aequilongis, simplici- bus vel semel sat louge trifurcato-ramulosis. Foliorum (basalium) petiolus laminam dz aeqiians, inferne angustc, superne latius fistulosus, complicato-canaliculatus, alatus, alis ad vaginam 5 — \0 mm lutam sensim lalioribus; lamina ovalis vel lanceolata vel dz elliptica, obtusa vel acuminata, 4 — 3 cm louga, 1/2 — ^ cm lata, obsolete crenata-serrata, crenis obtusissimis vix mucronatis, nei'vis paucis subparallelis vel superne leviter diver- gentibus, eximie reticulalo-venosis percursa. Prophylla ima fol. bas. similia eisque saepe majora, basin versus tantum angustata, apice acuminata, subunicostata, in- conspicue crenata vel remote serrata, cetera multo minora. Capitula ovoidea, nigri- canti-violacea, 5 — \0 mm longa; bracteae involucrales 8 — 10 lineari-lanceolatae, acumi- natae, spinuloso-acutissimae, integerrimae vel spinulis brevissimis sparsis instruclae, capitulis longiores, ±: 2 mm latae; florales late curvato-cymbiformes, breviter acumi- natae, apiculatae, flores parum superantes. Sepala lanceolato(-ovata) obtusiuscula, ab- rupte breviter mucronata, 0/2"^"^ longa; petala spathulato-oblonga, papillulosa, bre- viter excisa, lobulo inflexo linguiformi aequilongo, obtusiusculo, 11/2"!'^ longa; styli sepala demum dimidio superantes. Fructus ovoideo-globosus 2 — 3 mm longus; squamae mericarpii caljcinae 5 — 6 inaequales, lanceolatae, acuminatae, acutiusculae, laterales paucae, similes, acutae, dorsales multo minores, inaequales, in sicco depressae, ambilu nttundato-irregulares, commissurales nullae. Provinz des mexikanischen Hochlandes, auf nassen Alpenwiesen bis 3300 m ü. M. aufsteigend. — Staat Mexiko: Tal von Toluca (Pringle n. 4217 — blühend im August); Sierra de las Cruces, um 3300 m ü. M. (Pringle n. 13 000 — blühend im August); ohne nähere Angaben (Hartweg n. 2 94). 99. E. scaposum Turcz. in Bull. Soc. Bot. Mose. XX. \. (1847) Hi. — Planta 5 — 2 0 cm alta, radicibus numerosis, elongatis, crassis. Gaules i vel plures tenues scapiformes vel raro breviter 3-furcati, ramis quam pedunculus caulem conlinuans multo brevioribus. Foliorum (basalium) petiolus fistulosus, involuto-canaliculatus, alatus, alis ad basin versus sensim latioribus, laminam ± aequans; lamina elliptica vel lanceo- lato-oblonga, raro oblanceolata, apice obtusa vel breviter acuminata, basi breviter cuneato- angustata, margine crenata vel (serrato-)crenata, crenis oblusis depressis, muticis vel brevissime apiculatis, medio anguste fistulosa ibique paucinervia, n. in aream angustis- simam dispositis, superne divergentibus, remote reticulalo-venosis, rarius subunicostata, costa remote pinnato-nervosa, 2 — 4 cm longa, 3/4 — O/4 cm lata. Proph;ylla fol. bas. similia, inferne sensim angustata, minora. Gapitula amethystina semigloboso-ovoidea, 6 — 8 mm longa; bracteae involucrales ±: 8 lineari-lanceolatae, acuminatae, muticae vel spinuloso-acutae, ad i 0 mm longae, ad 2 mm latae, integerrimae vel antice utroque latere \ — 2-denticulatae vel brevissime spinulosae; florales subulatae, acutae, basi vix dilatatae, 3 mm longae, flores subsuperantes. Sepala ovato-lanceolata, acuminata vel obtusa et subsubito mucronata; petala oblonga, profunde excisa, lobulo inflexo lineari, ft 2 — 3-plo angustiore, apice denticulato instructa; styli sepala dimidio superantes. Finiclus K globoso-ovoideus, 2Y2 ^^ longus; squamae latei*ales 2( — 3)-seriatae, ovalo-lanceolatae, ^E acuminatae, patulae, caljcinae similes, dorso plicato-rugoso nullae vel minores acutae K obviae, commissurales 1 — 2-seriatae parvae. l 192 Hermann WolfT. Umbelliferae-Saniculoideae. Provinz des mexikanischen Hochlandes: Huajalote (Hunjalole) (Ehrenberg n. 173); die übrigen Angaben über das Vorkommen der Art konnten nicht nachgeprüft werden, sie ist mehrfach mit Verwandten verwechselt worden. 100. E. commutatum Wolff in Fedde, Repert. VlII. (1910) 306. — Planta ad 20 cm alta, graciiis. Radices fusiformes numerosae, fasciculatae. Caulis 1 — 5 cm longe indivisus, stricte 3-furcatus, ramo caii- lem continuante quam ceteri triramu- losi vel diphylli longiore. Folia (basa- lia) vetustiora ovalia vel ovali-obovata, subabrupte pctiolata, petiolo laniinam aequanle, subplicato, late merabrana- ceo, juniora sensim in petiolum fistu- losum similem abeuntia, omnia apice obtusa, margine cartilagineo-incrassato eximie crenata, crenis obtusissimis, raro inferne crenato-serrata, dentibus de- pressis, antice apiculatis, 2 — 5 cm longa, 1^/2 — 2 cm lata; prophylla pri- maria, fol. bas. similia vix mkiora, basi breviter angustata. Capitula ovoideo- semiglobosa, 5 — 7 mm longa; bracteae involucrales dr 10, stellatim patentes, oblongae vel oblanceolatae, inferne an- gustatae, apice obtusiusculae, antice utrinque unidentatae, usque 13 mm longae, 3 — 5 mm latae, supra insigniter argenteo-nitidae; florales angustissimae, acutae, basi vix dilatatae, flores non superantes. Sepala colorata ovalo-lan- ceolata, truncata, abrupte breviter niu- cronata, 3/4 mm longa; petala a dorso oblonga vel cuneata. ad basin angustata, anguste excisa, lobulo inflexo dimidio breviore, acute, ca. i mm longa. Fruc- tus haud plane mal ums ovoideus 2 V2 '"'" longus, squamis calycinis pau- cis acutis perparvis exceplis nudus. — Fig. 32. Provinz des mexikanischen Hochlandes: Mexiko: Oaxaca, Sierra de San Fehpe, 10 300' ü. M. (Pringle n. 483 4 — blühend im August); hier- her vielleicht auch die von Purpus auf dem Cerro Verde im Staate Oaxaca gesammelte Ptlanze n. 3538. Nota. Specimen descriptum forsan nil aliud nisi E. Nelsonii Coult. et Rose; speciinina originaria illius speciei mihi ignota, itaque excmplar a cl. Pringle lectum pro specie nova affmi habui, praesertim cum dcscriptio a cl. Coultcr et Rose data cum specimine Pringleano hau- catus, ramis patulis semel usque ler cymose triramulosis. Folia tenuiter coriai ■ rigida, pl. primi anni rosulata, zh 6 cm longa, 4 — 4'/2cm lata, spathulala vel an- guste oblanceolata, inferne angustata, subpinnatifido-serrata, dentibus divaricatis, saepe iterum seloso-serrulatis; pl. florentis illis similia minora, sed profundius partita Eryngium. 1 95 usquc pinnatisecla; caulina inleiiura pinnatisecla, segmenlis elongalis. Piophj'Ua f. suminis conforniia, rigida, reflexa. Capitula basi truncala, 10 — 1 2 mra longa, bracleis floralibus 2 — 4 suinmis rigidissirnis aculissimis abbrevialls comala vel rarius? vix comata; bracteae involucrales 8 — 1 0 rigidae, patentes, spinoso-aculissimae, pane spinu- loso-serratae vel antice spinoso-tridentatae, usque 3 cm longae, florales subulalae in- ferne eximie scariosae, apice spinescentes, Acres longe superantes. Sepala oblongo- ovata obtusa; petala subspathulata 1 Y4 mm longa, lobulo inflexo sublineari, subaequiiongo, dimidio angustiore, apice fimbriato instructa. Slyli fructum ovoideuiu ad 2 mm iongum aequanles vel longiores; fructus ubique squamis seriatis lanceolatis aculis exasperalis olisiü. Chaparal-Provinzen und Provinz des mexikanischen Hochlandes: Texas (Mex. Bound. Serv. n. 412); Arizona; Neu-Mexiko (nach Hemsley); Sonors Wright nach Hemsley); Nord-Mexiko, bei der Stadt Chihualiua (Pringle n. 629 — blühend im September); bei der Stadt Durango (Palmer n. 498); Jalisco: Guada- lajara, öOOO' ü. M. (Pringle n. 9814, 11462 — blühend im September). 104. E. Lemmonii (E. Lemmoni) Coult. et Rose in Bot. Gaz. XIV. (1889) 279 et in Contr. U. S. Nat. Herb. VII. \. (1900) 50. — E. argutum Hemsl. mscr. — Planta inimetralis monocarpica(?); radix crassa vix fibrosa. Caulis simplex, paucifoliosus, apice i-fui'cato-ramosus, i"amo caulem continuante obvio, ceteris semel vel bis cymose furcato- ramulosis. Folia tenuiter coriacea, pl. nondum florentis numerosa, usque 20 cm longa, superne 2 cm lata, pl. florentis minora, pauca, omnia spathulata vel anguste elongato- oblanceolata, apice dr obtusa, inferne sensim angustata, basi ima in vaginam pur- purascentem expansa, margine toto profunde et argute spinoso-serrata, dentibus supe- rioribus contiguis maximis, imis seti- vel spiniformibus, paucinervia, n. in areemi angustam dispositis ad apicem versus divergentibus et juxta marginem reticulato-anastomosantibus; caulina inferiora similia, antice saepe latiora, profundius serrata, suprema oblongo- lanceolata, basi substipitato-spinulosa. Prophylla primaria pinnatifida, secundaria Iri- partila. Capitula ovoideo-semiglobosa ± 1 0 mm longa ; bracteae involucrales rigidae, lanceolatae, pungenti-acutissimae, antice spinuloso-pauciserratae, usque 1 5 mm longae et 4 mm latae; florales subulatae subspinescentes, fructus aequantes. Sepala ovata apiculata, 1 mm longa; petala obovato-spathulata 1 mm longa, lobulo inflexo triente breviore, apice fimbriato. Fructus äz 2Y2 ^^"^^ longus; mericarpia toto dorso valde convexo squamis seriatis depresso-applanatis, obtusis, lateralibus quam ceterae vix ma- i'iribus obsita. Chaparalprovinzen und Provinz des mexikanischen Hochlandes: Süd- ost-Arizona, Chirricahua-Berge , Pine Canyon, 6500' ü. M., auf sandigem Alluvium (Blumern. 1463 — blühend im Oktober). — Nordmexiko: Chihuahua, Sierra Madre, 7 — 9000' ü. M. (Pringle n. 201 O); Colonia Garcia, 7600' ü. M. (Townsend et Barber n. 242 — blühend im August). lOä. E. Seleri Wolfi^ in Fedde, Repert. VII. (1909) 275. — Planta metralis et ultra alta perennis; rhizoma breve crassum longe fibrosum. Caulis stricte erectus durus, basi 6 — 7 mm crassus, inferne remote foliosus, a medio ramis abbreviatis vel elon- gatis auetus, apice divaricatim 5 — 6-furcatus, ramo caulem continuante '2 — 3 cm longo, ceteris usque 35 cm longis, ter vel quater 3( — 5)-furcato-ramulosis. Folia basalia rosu- lata, erecta, cuneato-spathulata vel anguste oblanceolata, obtusa, inferne in peliolum planum multinervium, basi latissime vaginantem angustata et cum eo 20 — 25 cm longa, superne 15 — 2 0 mm lata, margine subcalloso-incrassato argute serrata, serraluris in- ferioribus minutis, in setam productis, ceteris sensim majoribus it divaricatis, spinuloso- acutis; caulina brevitcr petiolata vel subsessilia, saepe pinnatifida, fulcrantia similia vel subpalmatipartita. Inflorescentia ampla semimetralis; prophylla palmala segmentis 2 — 3 cm longis et 3 — 4 mm latis. Capitula ovoideo-cylindrica vel subcylindrica, 15 — 18 mm longa; bracteae involucrales 7 — 9 lineares, acutissimae, integrae vel rarissime (in capiL primär.) parce spinuloso-serratae, usque 25 mm longae, 2 — 3 mm lalae; florales sub- iincares, spinuloso-acutissimae, inferne scarioso-cymbiformes, 3 mm longae, 1 nmi latae, supremae 2 — 4 br. invol. subconformes et subaequimagnae comam cximiam quam 18* 1 96 Hermann Wolff. — Urabelliferae-Saniculoideae. capitulum saepe longiorem formantes. Flores numerosi; sepala late ovata, obtusa vel truncata mucronata, I — P/4 mm longa; petala nigricanti-violacea, late cuneato-obovata, dorso papillulosa, lobulo inflexo subrectangulari vix breviore, 2 — 3-plo angustiore, apice flmbrialo instructa. Fructus globoso-ovoideus, subdidjmus, 2 mm longus; mericarpia toto dorso valde convexo squamis subseriatis brevissime conicis obtusiusculis remote obtecta, inter squamas papilluloso-exasperata; sq. commissurales i — 2-seriatae similes minores obviae. Provinz des mexikanischen Hochlandes: Staat Mexiko, Distr. Zultepec, bei der Hacienda de Los Arcos (C. et E. Sei er n. 394 — blühend im Dezember; n. 4 455 — blühend im März — Herb. Berlin). 106. £. Beecheyanam liook. et Arn. Bot. Beech. \oy. (i840) 294; llemsl. in Hook. Ic. 4. ser. VI. <. (1897) t. 2506. — Monocai'picum? usque semimetrale. Caulis inferne foliosus, a medio remote ramosus, apice 5-furcatus, ramo caulem continuante obvio, ceteris patulis semel usque ter cymose 3-furcato-ramulosis. Folia in sicco rigida, basalia subrosulata patula vel suberecta, ambitu oblonga vel oblongo-lanceolata, usque 6 cm longa et I cm lata, inferne in petiolum brevem angustata, profunde et argute spinoso-serrata, dentibus inferioribus sensim minoribus, iniis spinuli- vel setiformibus, paucinervia, n. in aream inferne laminae aequilatam, superne sensim angustiorem coUectis; caulina inferiora profundius et saepe irregulariler serrata usque subpinnatipartila, ceterum basal, similia, superiora et fulcrantia profunde 6 — 8-jugo-pinnatisecta, segmentis patentis- simis angustis, acutissimis, spinulosis. Prophylla paene usque ad basin palmatipartita. Capitula ovoidea, bracteis floralibus summis 2 — 3 eis aequilongis comata; bracteae involucrales \0 — 12 rigidae, patentissimae , lineari-lanceolatae, spinoso-acutissimae, utroque latere spinuloso-pauciserratae, 10 — 20 mm longae, 2 — 3^/3'^™ latae; florales anguste subulatae, spinuloso - acutae , flores parum superantes. Sepeüa ovata, apice truncata, breviter mucronata, 1 Y4 mm longa; petala ovali-elliplica vel obovata, \ Y2 mm longa, lobulo inflexo vix minore, apice fimbriato. Fructus ovoideo-globosus, dz 2 V'j mm longus; mericarpia toto dorso valde convexo squamis vesiculosis subaequalibus, ad faciem planam squ. similibus minoribus 2 — 3 seriatis obsita. Vittae 7 angustae. Provinz des mexikanischen Hochlandes, nach Coulter und Kose von Chihuahua südwärts bis Colima verbreitet. Von dieser vielfach mit verwandten Arten verwechselten Pflanze habe ich nur aus folgenden Gebieten Exemplare ge- sehen: Michoacan, Patzcuaro, zwischen Maisfeldern (C. et E. Seier n. 1235 blühend im Oktober — Herb. Berlin); Zacatecas, Distr. Villa Nueva, Hacienda Que- mada (C. et E. Seier n. 4789 — blühenc^ im November — Herb. Berlin); Hi- dalgo, Jaral (Schumann n. 678 — blühend im September); auf feuchten Wiesen im Toluca-Tale (Schiede); Colima (Palmer n. 62). Hierher scheint noch zu g<>li r.>n (Schmitz n. 612). 107. E. cryptanthnm Hemsl. in Hook. Ic. 4. ser. VI. 1. (1897) t. 2509; ^.^m et Hose in Proc. Wash. Acad. I. (1900) 120, fig. 1. — E. Beecheyanum Seeni. Bot. Voy. Herold (1856) 294. — Planta ex cl. Hemsley biennis 15 — 40 cm alt.i Caulis erectus tenuis, a basi remotissime ramosus, apice 4-furcatus, ramo caulem con- tinuante elongato, ceteris semel 3-furcalo-ramulosis. Folia tenuiler coriacea, b.i- salia rosulata, oblongo-spalhulata vel oblanceolata, vix petiolala, l'/j — 5 cm longa, margine argute spinoso-serrata; fulcrantia sessilia, minora, profundius serrata. Pro- phylla palmatipartita, spinuloso-serrala. Capitula ovoidea, primaria 7 — 8 mm ' bracteae involucrales 5 — 7 rigidulae, lanceolalac, spinoso-acutae, ca. 7 — 12 mm 1 supra medium utrinque breviter unidentatae; florales e basi lala acutae, flores vix su| rantes. Sepala ovata brevissime mucronata, ^4 ""^ longa; petala a dorso obovoidc rectangularia, lobulo inflexo lineari, triente breviore, 2 — 3-plo angustiore, apice denti- cellato instructa. Fructus ovoideo-cubicus, S'/j mm longus; mericarpia ad facio?" planam nudamque lata, toto dorso squamis breviter utriculosis, obtusiusculis, inter s< subaequimagnis, palentibus obsita. Vittae minutae, ad comraissuram 2, ad vallecuias solitariae vel binae, saepe obsoletao. Eryngium. 197 Provinz des mexikanischen Hochlandes: Nordwest-Mexiko: Sierra Madre (Seemann n. 2135, nach Hcmsley). IS'ota. Speeimina stirpis mihi tion visu; duscripüo noslru sec. illam cl. autoris et scc. icones 1. c. data. 108. E. carlinae {E. Carlinae) Delar. Eryng. Hist. (<808) 53, t. 13; Tratt. Ausgem. Taf. Arch. Gewächsk. IV. (<8U) t. 327; Spreng, in Rom. et Schult. Syst. veg. VI. (1820) 330; Kunth in Humb. et Ronpl. Nov. gen. et spec. V. (4 82 0 *5; I)C. Prodr. IV. (<830) 93; Hemsl. Biol. Centr. Amer. Bot. I. (1885) 560. — Herb. Willd. n. 5560. — Perenne. Caulis solitarius erectus, 5 — 15 cm longe indivisus, supeme pauciramosus, aut mox supra basin ac caulis dr elongatus i — 6-furcatus, ramis in pl. brevicauli subprocumbentibus , in pl. longicauli erecto-patenlibus, divaricatis, bis vel ter cymose 3-furcato-divisis. Folia basalia subnumerosa, rosulata, ca. usque 6 cm longa et 2 cm lata, oblanceolala vel obovata, apice obtusa, inferne ± manifeste petio- lata vel tantum in petiolum angustata, margine infero spinosu-serrata, dentibus angustis divaricatis, hnis setiformibus, supero spinoso-serrato-crenata, dentibus vel crenis saepe minoribus et spinulis intermixtis; caulina bes. similia, profundius incisa, antice saepe 3 — 3-parlita. Prophylla ima ab illis vix diversa, cetera palmatiparlita. Capitula ovoidea vel ovoideo-semiglobosa, raro cylindrica, bracteis floralibus suramis 2 — 3 subu- latis integris vel parce spinulosis manifeste comata, rarius coma non instructa; bracteae florales 8 — 10 rigidae ± late lanceolatae vel oblanceolatae, patentissimae, parce bre- viterque spinuloso-serratae, 10 — 15 mm longae, 2 — 3 mm latae; florales flores vix vel rarius manifeste superantes, anguste subulatae mucronatae. Sepala ovata obtusa vel leviter emarginata, breviter abrupte mucronata, 0/2 ™J" longa; petala obovata vel spathulata, 1 Y2 ^"^ looga, lobulo inflexo sublineari, breviore, apice fimbriato. Fructus ubique squamis breviter conicis vel utriculosis obsitus; squamae commissurales 2 — 3- seriatae obviae. Provinz des mexikanischen Hochlandes, Provinz des tropischen Cen- tral-Amerika und subäquatoriale andine Provinz; verbreitet auf feuchten, fetten Wiesen und Weiden, wächst aber auch auf Sand, an trockenen Abhängen und an Wegen, steigt bis zu 3300 m auf. Die Pflanze wird vom Vieh verschmäht. Mexiko: Chihuahua (Nelson nach Coulter et Rose); Hidalgo, Sierra de Pachuca (Pringle n. 6916, 9812), Buen Vista (Pringle n. 11988); Real del Monte (Ehren b er g n. 176); Michoacan, See Patzcuaro (Pringle n. 4120); Federal District (C. et E. Seier n. 4157); Sierra de Ajusco (Pringle n. 1305); Eslaba, um 8OOO' ü.M. (Pringle n. 11456); Puebla (Purpus n. 2746; C. et E. Seier n. 848); auf Sandfeldern und an Hügeln (Schenck, Mexiko n. 112 — blühend im August); Staat Mexiko, Triften am Desierto (Endlich n. 429); am Fuße des Popocatepetl (Schenck n. 433 — blühend im September) ; Vera Cruz (Schiede n. 411; Sumichrast n. 864). Ohne nähere Angaben (Uhde n. 1010, 1013; Aschenborn n. 930). Guatemala: Dept. Huehuetenango, Jacaltenango (C. et E. Seier n. 3133); Dept. •Juiche (Heyde et Lux in Donnell Smith, PI. guatemal. n. 3356). Costarica: Prov. San Jose, Desamperados (Donnell Smith n. 4824); Ojo de Gagua Curidabad (Hoffmann n. 441); ohne nähere Angaben (Tonduz, Fl. cost. n. 435). Nota. Varietates Delarocheanae A. (caulis erectus involucri foliola capitulo ovato duplo it ultra longiora; «. erectum DC. 1. c. 94) et B. (caule decumbente, involucri foliolis capitulo ob- longe aequalibus; ß. decumbens DC. 1. c.) altera in alteram sine ulla liiuite certa Iraoseunt. Stirps longitudine caulis et forma capitulorum et bractearum involucrantium variat adeo, ut hiscc characteribus ad varietates vel forinas limitibus circumscribendas uti non possimus. 109. E. medium Hemsl. in Hook. Ic. ser. 4. VIII. 3. (1903) t. 2767. — Planta ca. seraipedalis. Caules pluros graciles, inferne simphces et remote foliosi, supeme pauciramosi, apice 4-furcati, ramo caulem continuante obvio, ceteris semel vel bis cymose divisis. Folia basalia lineari-lanceolata, inferne valde angustata, subpinnatiflda vel tantum profunde serrala, dentibus vel segmentis in spinulam rigidaiu excurreutibus, superioribus ex cl. llemsley ca. 5 — 7 Vi ro™ longis, ±1 8 mm inter sese distantibus, 198 Hermann WolfT. — Umbelliferae-Saniculoideae. ad basin lamlnae versus decrescentibus et remotioribus, imis spiniforniibus. PropbyUa primaria magna profunde divaricatim spinoso-serrata, secundaria simiiia, multo minora. Capitula subglobosa, haud comata, 5 — 7^2 ^^ diametientia; bracteae involucrales 7 — 8 rigidae, anguste lanceoiatae, spinoso-acutae, integrae vel rarius parce spinuloso-serratae; florales lanceolalo-subulatae flores vix superantes. Sepala oblongo-ovala apiculata; petala lobulo inflexo triangulari aculissimo instructa. Ovarium ex icone squamis paucis latius- culis uniformibus obsitum. Provinz des mexikanischen Hochlandes: Mexiko, in der Provinz (llii- huahua unweit der Stadt San Julian, 7 — 8000' ü. M. (Nelson n. 4929, nach Hemsley). Nota. Specirnina mihi non visa; descriptio nostra sec. illam cl. Hemsley et sec. iconcm 1. c. elaborata; slirps quoad folia basalia maximc affinis esse videtur E. Seleri Wolff. HO. E. confasum Hemsl. et Rose in Contr. U. S. Nat. Herb. X. 3. (1906) 129. — Planta perennis (vel tantum monocarpica?) 20 — 40 cm alta, radice napiformi-cylindrica elongata. Gaules 1 vel plures inferne simplices nudique, superne remote ramosi, apice usque 6-furcati, ranio caulem continuante obvio, ceteris semel vel bis cymose divisis, 10 — 15 cm longis. Folia tenuiter coriacea rigida, oblanceolata, 5 — 8 cm longa, inferne in partem petioliformem basi late vaginantem angustala, paucmervia, margine toto pro- funde et arguta serrata, dentibus inferioribus sensim minoribus, imis setiformibus. summis latiuscule triangularibus, divaricatis; caulina (si adsunt) et fulcrantia bas. simiiia, sed profundius serrata usque pinnatipartita. Prophylla rigida, profunde palmato-5 — 7-partila, segmentis angustis integris vel parce spinuloso-serratis. Capitula ovoidea vel demum cylindrico-ovoidea, 1 0 — 1 2 mm longa, bracteis floralibus summis 3 sterilibus br. involu- crantibus subconformibus eximie cornuto-comata. Bracteae involucrales 7 — 10 sub anth. patentes, lineari-lanceolatae, spinoso-acutissimae, ±20 mm longae, 2 — 3^2 ™™ latae, primariae raro parce breviterque spinuloso-serrulatae, ceterae semper integerrimae ; florales subulatae, pungenti-acutissimae, ad 4 mm longae, flores manifeste superantes. Sepala late ovata mucronata, Y4 mm longa; petala obovato-cuneata, 1 mm longa, lobulo inflexo, subaequilongo, 2 — 3-plo angustiore, apice fimbriato instructa; styli demum sepalis vix longiores. Fructus 2^/2 ^^ longus; sqiiamae laterales angustae, acuminatae. patulae, calycinae similes, dorsales vesiculoso-depressae. Provinz des mexikanischen Hochlandes: Oaxaca, auf Bergen nordöstlich vom Oaxacatal (Nelson n. 1565 — blühend im Oktober); Las Sedas, auf Kalkhügeln, 6200' ü. M. (Pringle, PI. mex. n. 6710 — blühend im Juli). Hl. E. affine Wolfl" in Fedde, Repert. VII. (1909) 3 45. — Perenne, pedale et ultra altum; rhizoma breve dense fibrosum. Caules 1 vel plures 5 — 15 cm longi nudi et simplices, apice 3 — 4-furcati, ramo caulem continuante obvio, ceteris divaricatis,] usque 25 cm longis, ter vel quater cymose furcato-ramulosis. Folia plantae primi] anni rosulata, oblanceolata vel ± spathulata, obtusa, petiolo manifesto laminae sub-1 aequilongo fulla, ad 8 cm longa, superne 15 — 18 mm lata, margine toto subduplicatim] spinuloso-(dentato-)serrata, utrinque nervis in aream inferne latam superne sensim angustiorem dispositis et juxta marginem eximie reticulatim venosis percursa; pl. florentis minora, dense et argute serrata vel superne serrato-crenata, ceterum illis simillima. Prophylla ima lanceolato-ovata, profunde spinuloso-serrata, 1 — 2 cm longa, cetera pal- mato-3 — 5-partita. Capitula sub anth. semiovoidea, 7 — 8 mm longa, demum subcylindrica;i bracteae involucrales 7 — 8 patentes, lanceolato-subulatae, spinoso-acutissimae, integer- rimae vel rarissime in cap. prim. remote breviterque spinuloso(-serratae), usqiie 15 mmj longae, 2 — 3 mm latae; florales angustissime lineari-subulalae, spinuloso-acutissimaeJ infernc anguste scariosae, 3 mm longae, supremae majores, lineari-lanceolatae comaml brevem formantes. Sepala ovato-lanccolata, obtusa, mucronata, 1 mm longa; petala] obovato-cuneata, 1 mm longa, lobulo inflexo triangulari, apice subfimbriato quam laminaj longiore. Fructus 3 mm longus ovoideo-globosus, subdidymus, toto dorso vnlde con-j vexo squamis parvis seriatis breviter conoideis obtecta; squamac coramissurales 2 — 3- seriatae minores. I Eryngium. 199 Subäquatoriale andine Provinz: Coslarica, aufwiesen des Berges Tavannahf?) (Polakowsky, Fl. costar. n. 25 — blühend im Juni — Herb. Berlin). Nota. Stirps raaximc aflinis E. carlinae, scd notis datis satis diversa vidctur. 4 «2. E. Endlichii WollT in Fedde, Repert. VIII. (19<0) 306. — Planta ca. 20 cm alta perennis (monocarpica?); radix cylindrica indivisa. Caulis brevis, validus, pauci- ramosus, apice 3-furcatus, ramo caulem continuante obvio, ±- 3 cm longo, ceteris simplicibus superne diphyllis, (ut videtur in specim. validioribus cymose divisis). Folia basalia subrosulata usque 6 cm longa, 5 — 10 mm lata, lanceolata vel oblanceolata, saepe leviter falcata, vetustiora petiolo late alato, multinervlo, quam lamina ca. dimidio lireviore fulta, serius exorta tantum in partem petioliformem anguslata, omnia margine iino setosa vel spinuloso-setosa, cetero divaricatim spinuloso-serrata, dentibus spinulas aequantibus et cum eis dr 5 mm longis, 9 — 1 3-nervia, n, ex area inferne laminae aequilala sensim ad apicem versus divergentibus, superne laxe venosis; fulcrantia sessilia, profundius quam bas. serrata, ceterum vix diversa. Propliylla primaria ovata reflexa, anguste spinoso-serrata. Capitula nigricanli-violacea, sub anth. somiglobosa et 6 — 7 mm longa; bracteae involucrales 10 — 12 aequales, oblanceolato-cuneatae, triangulari- acutae, infra acumen spinuloso-pauciserratae, plurinerviae, ±20 mm longae, ad 5 mm latae; florales subulatae abrupte mucronato-spinulosae, 3 — 4 mm longae. Sepala colo- rata ovato- vel triangulari-lanceolata, truncata vel acuminata, breviter apiculato-mucro- nala, 1 mm longa : petala vix colorata, obovata, 1 1/2 "^™ longa, superne 1 mm lata, lobulo inflexo triangulär!, subaequilongo,. apice fimbriato. Fructus submaturus ovoideus, 2 1/2 mm longus; squamae laterales 5 — 6 oblique lanceolatae, oblusae, saepe serie accessoria auctae, calycinae 5 oblongae, dorsales numerosissimae, depresso-vesiculosae; commissurales lateralibus similes minores. Provinz des mexikanischen Hochlandes: Sta.it Durango; in Kiefern- wäldern der Sierra de la Candela, 3000 m ü. M. (Endlich, PI. mex. n. 23 — blühend im August — Herb. Berlin). Nota. Radix diuretico et apbrodisiaco usui est; noincn vcrnaculum Yerba dcl sapo. Subsect. 2. Setoso-dentata Wolff. Setoso-dentata Wolff. — Folia dense setoso-dentata, setis quam dentes longioribus. iiracteae involucrales haud raro subbiseriatae; capitula non comosa. H3. E. Rosei Hemsl. in Hook. Ic. 4. ser. VI. 4. (1899) t. 2579; Coult. et Rose in Proc. Acad. Wasb. I. (1900) 122, fig. 3. — Perenne 15 — 25 cm altum. Caulis simplex nudusque vel paucifoliosus et -ramosus, apice 4-furcatus, ramo caulem con- tinuante obvio, ceteris abbreviatis indivisis superne diphyllis. Folia coriacea petiolo tenui basi late vaginante, laminam aequante vel longiorc fulta, oblonga vel oblongo- obovata vel elliptica, raro suborbicularia, cum petiolo 1 1/2 — 5 cm longa, margine toto densissime setoso-dentata, dentibus brevissimis subaequalibus qtiam setae divari- catae pluries brevioribus, paucinervia, n. ut videtur ex area angustissima sensim ad marginem versus divergentibus; caulina, si obvia, cum prophyllis primariis f. bas. similia, sessilia, minora. Capitula subglobosa 7^/2 — <2 mm diametro; bracteae in- volucrales 9 — 12 stellatim patentissimae, rigidae, oblongo-lanceolatae vel ± late ob- lanceolatae vel obovatae, subito breviter acuminatae, margine sibi obtegentes saepe sub- biseriatae, in cap. prim. remote breviterque spinuloso-serrulatae, ceterae integerrimae; florales rigidulae, late lineares, obtusiusculae, flores parum superantes. Sepala ovata, breviter acuminata, crasse mucronata, 1 Y4 mm longa; petala late obovata, lobulo inflexo late lineari, vix breviore, 2 — 3-plo angustiore, apice denticulato. Fructus immaturus ovoideo-globosus; squumae dimorphae, dorsales numerosissimae, breviter utriculosae, aequales, calycinae lanceolatae, erectae, acuminatae. Provinz des mexikanischen Hochlandes: Mexiko: Tepic, zwischen Dolores und Santa Gertrudis (Rose n. 2035 — blühend im August); in der Sierra Madre bei 200 Hermann WolfT. — Umbelliferae-Saniculoideac. Santa Teresa (Rose n. 3456 — blühend im August); Zacatecas, Osthang der Sierra Madre (Rose n. 3526 — blühend im August). N'ota. Specimina mihi non visa; ex descriptione et ex icone Hemsleyana elucct spccieru esse foliis paene ut in Alepidea genere setoso-denlatis insignem. H4. E. Goldmanii [E. Goldmani) Hemsl. in Hook. Ic. 4. ser. VII. (1900) t. 2638. — Perenne ut videlur, 30 — 35 cm allum. Caulis subscaposus, ± 4 5 cm longe indivisus, i-furcatus, peduncuio cauleni conlinuanle ramis indivisis superne di- phyllis subaequilongo. Folia obovato-spathulata, apice oblusa, infeme in partem petioli- formem angustata, margine dense spinuloso-denlata, spinulis quam dentes sublongioribus, 2Y2 — 5 cm longa, 2 — t^Ji cm lata. Prophylla prinaaria fol. bas. similia, spathulala, 2 — 2 1/2 cm longa, profunde spinuloso-dentato-serrata. Capilula subglobosa ad 10 mm lata; bracteae involucrales 8 — 10 stellatim patentes, rigidae, spathulato-oblanceolatae, 15 — 23 mm longae, a medio profunde et argute spinuloso-serratae; florales rigidae e basi latiuscula abrupte angustatae, subulatae, acutae. Sepala oblongo-ovata, mucronata, 1 y4 mm longa; petala a dorso obovata, ad basin longiuscule angustata, lobulo inflexo lineari angusto, vix breviore, apice 3 — 4-denticulato. Fructus squamis breviter utricu- losis divaricatis, acutiusculis, aequimagnis dense obsitus; mericarpia transverse semi- orbicularia, ad facieni lalam planam nuda laeviaque; vittae 7 quarum 2 commissurales. Provinz des mexikanischen Hochlandes: Nordmexiko, (Ihihuahua, Sierra Madre bei Guasarachi, 6500—6800' ü. M. (Goldman n. 168, nach Hemsley). IS'ota. Specimina mihi non visa; descriptio nostra sccundum illam cl. autoris et »ec iconem data est. Species mihi ignotae ex descriptione probabiliter huc pertinentes. E. heterophyllum Engelm. in Wisliz. Mem. Tour. North Mexico (1848) 108; Walp. Ann. II. (1851 — 52) 696. — »Glaberrimum, caule erecto; foliis radicalibus oblanceolato- hnearibus, acutis, penni-nerviis serratis, serraturis cartilagineo-marginatis, aristatis; foliis caulinis inferioribus serrato-pinnatifidis, superioribus palmati-partilis, segmentis linearibus incisis; foliis involucralibus 10 — 13 linearibus acuminatis, spinoso bidentatis, rarius in- tegris, capitulum ovale longe superantibus; bracteis coeruleis subulatis flores superantibus, interioribus longioribus. — Biennial 1 1/2 — 2' high: radical leaves 2" long, 2'" wide; involucral leaves \t — 15'" long, l'" wide; heads about 4'" in diameter.« Mexiko: In Tälern oberhalb Cosihuiriachi, blühend im September (Wislizenus, nach Hemsley). Nota. Slirps sec. cl. autorem proxima E. carlinae et E. Haenkei; a priore diversa bracteis invol. numerosioribus linearibus non ovatis serratis, a posteriore br. invol. numerosiori- bus, plcrumque dentatis non integris. E. Haenkei Presl in Herb. Haenke ex DG. Prodr. IV. (1830) 94. — »Foliis radicalibus lanceolatis obtusis basi attenuatis serraturis acuminato-spinosis a basi ad apicem instructis, caulinis basi serrato-pinnatifidis apice palmati-lobatis, capilulis ternii- nalibus subrolundatis, involucri foliolis 5 capitulo multo longioribus lanceolato-subulatis integerrimis. — Habitu hinc E. pusilli, illinc E. foetidi aut virgati.< Mexiko (Haenke). Sect. XXVI. Poetida Wolff. Foetida Wolff. — Plantae perennes, raro biennes. Gaulis elongatus vel ab- breviatus, pauciramosus vel simplex. Rami inflorescentiae terminalis repetite 3-furcalo- divisi, ramo (peduncuio) axim qucmque primarium continuante brevissimo a ceteris longe superato. Folia manifeste petiolata vel tantum petioliformiter angustata, indivisa, crenata vel serrata, raro pinnatifida- vel loba, nervis in aream medianam it manifestam dispositis. Bracteae involucrales conspicuae, it prominentes, interdum subfoliaceae. Capitula saepius coraa ztr. manifesla instructa. Squamae fructus — vesiculosae vel utriculosae, in una specie setiformes. — Species 9 Americae centralis et australis, una australiensis. Eryngiuni. 201 Diese Sektion zeigt entsprechend ihren 3 weit auseinander liegendun Entwicklungsgebieten eine nicht gleichmäßige Zusammensetzung, die durch die aufgestellten Untergruppen zum Aus- druck gebracht ist. Nähere verwandtschaftliche Beziehungen der Gruppe bost«hcn sowohl zu den liostrata als auch durch die Uüllbrukteen zu den Carlini formia. E. apictäosum ist ein deutliches Bindeglied zwischen dieser Sektion und der ^oe/tranaceae sed non latiores. Flores numerosi; sepala late ovala, subtruncala, '/^ ^^ 208 Hermann WolfT. — Ümbelliferae-Saniculoideae. longa; petala viridula, late obovata, unguiculata. eximie cymbiformi-curvala, ' 2 ^^^ longa, lobulo inflexo brevi angusto obtuso; sfyli brevissimi. Fructus subcylindricus, ad 2 mm longus, ubiqiie squamis breviter conicis, acutis, divaricatis, minoribus numerosis intermixtis obsitus eisque echinatus, praeterea calycinis paucis duplo majori- bus lanceolalis instruclus, comraissurales \ — 2-seriatae. Argentinien: Buenos Aires (Bettfreund n. 42 — Herb. Berlin); Ost-Pata- gonien, auf Sand bei Puerto Chubut (Düsen, PI. Patag. or. n. 5277 — blühend im Dezember — Herb. Berlin, Herb. Cristian.). 123. E. expansum F. Müll, in Linnaea .\XIX. (4 858) 712 et in Proc. Hoy. Sog. Tasman. III. (1859) 236; Benth. Fl. austral. Hl. (1866) 371; Moore, Handb. Fl. N. S. Wales (1893) 220. — Caulis brevissimus vel ± elongatus, apice 3 — 4-furcatus, ramis saepe valde elongatis usque 30 cm et ultra longis, prostratis vel ascendentibus, quater vel quinquies 3( — 4)-fur(;ato-ramulosis, dein in monochasium oligocephaluni pro- duclis. Folia vix coriacea, basalia oblonga, oblanceolata vel obovata, indivisa vel antice triloba, inferne sensim in petiolum angustum abeuntia, usque 7 cm longa, antice 2 — 2Y2 ^^ \et.iB., margine toto spinoso-dentata vel inferne -serrata, dentibus refleiis, ad basin laminae decrescentibus, imis setiformibus, paucinervia, n. infeme in aream medianam angustam dispositis, superne sub angulo acuto ad marginem versus abeuntibus. Pro- phylla primaria triloba vel 3 — 5-secta, grosse spinoso-serrata. Capitula subglobosa, ? — 3 mm longa; bracteae involucrales patentissimae, lineares vel subulatae, inermes vel breviter spinulosae, usque 1 2 mm longae ; florales angustissimae flores longe superantes. Flores 10 — 12; sepala ovato-lanceolata, breviter acuminata, mucronata, margine serru- lata, ^2 "i^fi longa; petala late obtriangularia, lobulo inflexo subaequilongo apice obtusa instructa, 1 mm longa. Fructus globoso-ovoideus, 2 mm longus, toto dorso squamis breviter utriculosis vel vesiculosis vel conoidis, arrectis, ad sepala versus vix majoribus obsitus; squ. commissurales 2-seriales similes minores. Ostaustralische Provinz: Gebirgsketten und Hochplateau. N. S. Wales; Queensland (Müller; Amalia Dietrich). Sect. XXVH. Sanguisorbiformia WolfT. Satigimorbiformia. — Plantae perennes, stricte ereclae. Caulis subscapiformis vel foliosus, Simplex et monocephalus vel superne pauciramosus et apice semel usque bis trifurcatus. Folia coriacea, indivisa li: rotundata vel dt elongata, margine subinermia vel ciliato- vel spinuloso-crenulata, plerumque multinervia, n. parallelis, superne leviter divergentibus, ad marginem manifeste vel non anastomosantibus, saepissinie n. aliis tenuissimis 2 — 4-nis auctis. Capitula violacco-nigricantia vel non colorata; bracteaftg involucrales vix vel manifeste prominentes. Fructus quoad squamas ad Heterophlyctidi aut ad Gymnonota pertinentes. Die Sanguisorbiformia sind die ersten in einer Reihe von Gruppen mit ausgesprochen »nionc kotyleni« Habitus, der bei den Arten mit vollständig parallelem Nervenverlauf am deullichst ausgeprägt ist. Verwandtschaftliche Beziehungen zu den vorhergehenden neuwelllichen Sektion« lassen sich nur dort erkennen, wo die Blattnerven =t parallel angeordnet gleichmäßig über die Blat fläche verteilt sind oder ein dt. deutliches Mittelfeld bilden {Carliniformia, Rostrata). Die Unter gruppe Marginaia steht besonders den Sect. Ebracteaia und Pannictilata nahe, während di Sangui^orba mehr eine isolierte Stellung einnehmen; E. sanguisorba nähert sich in der Blatt form sehr dem E. ebracteatum. Conspectus subsectionum et clavis specierum. A. Capitula colorata ovoideo-cUiptica, apice et basi attenuata, raro basi truncata Subsect. 1. Sanguisorba \\ olfT.J a. Folia subtus (iraprimis secus nervös) pulverulento-scabrius- cula vel densissime hirtella, nervis ad marginem valde anastomosantibus. Eryngium. 209 a. Folia lanceolata usque obovato-lanceolata; capitula ad 4 5 mm longa * iii. E. ciliatum. [i. Folia lale obovata usque suborbiculau'ia ; capitula usque 25 mm longa 125. E. plantaginifolium. b. Folia glabra, nervis juxta marginem non anastomosan- tibus 126. jF. sanguisorha. ß. Capitula non colorata ovoidea vel ovoideo-semiglobosa, basi plerumque truncata Subsect. 2. Marginata Wolfl". a. Squamae fructus dorsales densae 127. -E". marginatum. h. Fructus dorso ruguloso vel laevi nudus vel juxta mar- ginem et infra sepala squamis parvis instructus. a. Capitula 9 — H mm lata iiS. E. hemisphaericum. ^i. Capitula ± 4 mm lata {t9. E. leptophyllum. Subsect. \. Sanguisorba Wolff. Sanguisorha Wolff. — Capitula eximie colorata, ovoideo-globosa, basi rotundata, rarius truncata. 124. E. ciliatum Cham, et Schlechtd. in Linnaea I. (1826) 349 (249): DC. Prodr. IV. (1830) 94; Urb. in Mart. Fl. brasil. XI. 1. (1879) 320, t. LXXXIII, flg. II; Arechaval. Fl. urug. II. (1905) 339 (in Anal. Mus. nat. Monte vid. V.J. — Rhizoma crassum, ob- liquum, longe fibrosum. Caules 1 — 2 usque 60 cm alti, scapiformes et monocephali vel semel trifurcati, ramo caulem continuante obvio, quam ceteri stricti diphylli longiore, ad 20 cm longo. Folia basalia subnumerosa, rosulata, lanceolata vel obovato-lanceo- lata, 4 — 10 cm longa, 1 — 3 cm lata, inferne in partem petioliformem quam lamina pluries breviorem, basi ima vaginantem angustata, apice obtusiuscula vel breviter acuta, margine calloso-incrassato dense spinuloso-setoso-dentata, setis vel spinulis inferioribus patentissimis db 3 mm distantibus dz 1 0 mm longis, ceteris crebrioribus et brevioribus, subhomoeoneura, nervis densissimis inferne subparallelis, ad apicem folii versus leviter divergentibus dz serpentinis, imprimis juxta marginem ramosis et anastomosantibus, subtus crassioribus et minus densis; caulina squ-amiformia, acuminata. Prophylla ovata vel lanceo- lata, minima, integra vel spinuloso-incisa. Capitula ovoideo-globosa, primaria 12 mm dia- metro; bracteae involucrales parum manifestae, anguste lanceolatae, spinescenti-acutae, post anth. ± deflexae, 7 — 9 mm longae; florales ovato-lanceolatae vel lanceolatae, acu- minatae, subito mucronatae, 5-r-l mm longae. Sepala ovata, mucronata, ad 3 mm longa; petala oblongo-elliptica, ad 2 mm longa, lobulo inflexo lineari, aequilongo, duplo angustiore, apice fimbriato. Fructus squamae laterales anguste bifariam aliformes 5 — 6, anguste lanceolatae acutissimae, calycinae similes minores, dorsales minimae, breviter vesiculosae, basales descendentes. — Fig. 33. Auf trockenen, sonnigen Hügeln der Camposformation der südbrasilianiscben Provinz: Rio Grande do Sul (Sellow n. 1334, 1532, 1537, 1641 — blühend von September bis Dezember); Cachoeira (Lindman in Exped. Regneil I. A. n. 1 195 — blühend im Februar). Die Art ist nach Malme ebenso wie E. florihundiim und einige andere ein Endemismus der Araucarien-Zone Südbrasiliens. 125. E. plantaginifolium WollT in Engler's Rot. Jahrb. XL. (1908) 297. — Rhizoma crassum obliquum, longe fibrosum. Caulis solitarius usque metralis, nudus et Simplex vel superne pauciramosus, apice semel vel subbis 3-furcatus, ramo caulem continuante obvio, 10 — 15 cm longo, quam ceteri sublongiore. Folia rosulata, in sicco rigide coriacea et sordide vel violaceo-viridia, late obovata vel ovalia, rarius suborbi- 1 ularia, obtusissiraa, abrupte in acumen brevissimum producta, infeme in partem per- brevem petioliformem angustata, usque 1 2 cm longa et 6 cm lata, margine setoso-denü- culata, dentibus 1^4 — t^j-iuim inter sese distantibus, superioribus minoribus et crebri- oribus, setis subreflexis 4 — 6 mm longis, subhomoeoneura, n. ca. 19 — 25 infeme subparallelis, ad apicem versus divergentibus, supra glabris, n. aliis tenuioribus 3- vel A. Engler, Das PflAnxennieli. IT. (EmbryophyU •ipbonogftma) ViS. 44 210 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. Fig. 33. Eryngiiim ciliatum Cham, et Sclileclild. A Habitus. — B Folium. — C Flos a dorso visus. — D Flos longitudinaliler sectus. (Icon. sec. Urban reiterata.) 4-nis serpentinis saepe anastoniosanli- bus interinixtis, subtus densissime hir- teliis, D. secundnriis binis vel ternis rectis subindivlsis aiiclis. Prophvlla primaria 3 — 4 mm longa, dz ovata, spinuloso- denliculata. Capitula ovoidea vel globu- loso-ovoidea, basi Iruncata, 8 — 13 mm lata; bracteae involucrales 6 — 8 liberae, lanceolatae, integrae, pungenti-acutae, 5 — 6 mm longae; florales minores, si- miles vel subtriangulares, brevius acu- minatae. Sepala ovata vel orbiculari- ovata, acuminata vel truncata, longe mucronala, ad 2^2 ^^ longa; petala dilute violacea, i mm longa, ovalo- oblonga, lobulo inflexo subaequilongo, S — 3-plo angustiore, apice flmbriato. Fructus 5 — 6 mm longus; squamae laterales utrinque 5 — 6 liberae, lanceo- latae, patentes, apice sursum curvatae, acutissimae, caljcinae 4 — 5 siniiles rec- tae, dors6iles numerosae, applanatae vel subvesiculosae, minimae, basales de- scendentes. Südbrasilianische Provinz: Paraguay, auf trockenen Feldern (Campos) im Gebiete des Yhü-Flusses jjei Caaguazü (Hasslcr, Fl. parag. n. 9301 — blühend im März; 9561 — mit Blüten und Früchten im Oktober — "Herb. Berlin); auf der Hochebene und an Abhängen der Sierra de Amambay (Rojas in Hassler, PI. parag. n. 9933 — blühend im Dezember). Nota. Species E. cüiato Cham, et Schlechtd. valde affinis, sed primo aspeclu dilTert slatura elatiore, foliis magis rotun- datis obtusis, capitulis majoribus. 126. E. sanguisorba Cham, et Schlechtd. in Linn. I. (1826) 331 (229) et Vm. (1833) 323; DC. Prodr. IV. (1830) 97; Urb. in Marl. Fl. brasil. XI. 1. (1879) 319, t. LXXXIV, flg. Hl; Arechaval. FI. urug. II. (1905) 337 (in Anal. Mus. Montevid. V); Chodal et Hassl. in Bull. Herb. Boiss. 2. ser. HI. (1903) 1123. — Planta usque sesqui- metralis, rhizoraa breve crassum. Caulis remotissime foliosus, simplex vel su- 'perne pauciramosus, apice monoce- phalus vel sacpius 3 — 5-fnrcatus, ramo caulem conlinuante semper obvio, ce- teris indivisis vel semel bisve Irifuroato- ramulosis, ± 1 ö cm longis. Folia basalia Eryngium. 211 ninnerosa, erecta, =b latc lanceolata vel lanceolato-lincaria vel subÜDearia vel ensiformi- linearia, 4 — 50 cm longa, Y2 — 3 cm lata, inferne ztz angustala, basi it longe vagi- nantia, apice acuta vel oblusiuscula, marginc subintegra vel erenulata, crenis mulicis, vel spinuloso-serrata, dentlbus anlrorsis vel retrorsis, spinuiis palenlibus usque reflexis, inferioribus ad 4 0 mm longis, supcrioribus saepe nullis, subhomoconeura, n. supra tenuissimis, densissimis, parallelis aut inferne d= manifeste in aream medianam coUeclis, omnibus leviter ad marginem divergentibus, subtus crassioribus et magis remotis, raro ulrinque aequalibus. Capitula ovoideo-globosa vel globulosa, 10 — 16 mm diamelro; bracteae involucrales 6 — 12 vix vel manifeste prominentes, 4—10 mm longae, ovato- lanceolatae usque subsubulatae, acutae; florales 5 — 8 mm longae illis similes. Sepala ovata vol ovato-lanceolata, obtusa vel Iruncata, longe spinuloso-mucronata vel dz acumi- nata, 2 — 3 mm longa; petala oblongo-lanceolata, dz 2 mm longa, lobulo inflexo 2 — 3-plo angustiore, apice involuto. Fructus 3 — 4 mm longus; squamae laterales 4 — 8 oblique lanceolatae vel subsubulatae, acutae, calycinae ovato-lanceolatae, minores, dor- sales niinimae, rotundato-vesiculosae vel breviter vesiculosae, minimis intermixtis, basales supra basin descendentes. In der Camposformation der südbrasilianischen und argentinischen Pro- vinz, wächst nach Glaziou vorwiegend auf trockenen Stellen, kommt aber auch an feuchten Orten vor und bleibt dann meist niedriger; blüht von August bis Februar. f. 1. erectum Wolff. — Folia basalia laxa, erecta, usque 40 cm longa, inferne parum anguslata. Inflorescentia terminalis et laterales plurifurcatae obviae. Brasilien: Minas Geraes (Gardener n. 4699; St. Hilaire B^ n. 1249); Säo Paulo (Pohl n. 3357; St. Hilaire C^ n. 1449); Paranä (Niederlein n. 163, 1G6; Glaziou n. 18270, 20342; Schwacke n. 2884; Düsen n. 3861); Sa. Ca- tharina, im Campo d'Una bei Laguna (Ule n. 1481); Rio Grande do Sul (Sellow n. 1886, 2435, 3114 ; ohne nähere Angaben (Pohl n. 210). — Argentinien; Entrerios (Lorentz, Fl. entreriana n. 1405 ex pte.); Prov. Corrientes (Niederlein, Exped. Conmi. Arg. lim. n. 1049; Bettfreund, Argent. n. 11). — Paraguay (Hassler, PI. parag. sept. n. 3113, 4234, 5543, 8110; Balansa, PI. parag. n. 1080); Cordil- lera de Altos, Cerro Choche (Fiebrig, PI. parag. n. 41, 639); zw. Bio Apa u. Rio Aquidaban (Fiebrig n. 4958). — Uruguay: Concepcion del Uruguay (Lorentz, PI. urug. n. 2); St. Hilaire C2 n. 2472). f. 2. rosulatum Urb. 1. c. (var.); Arechaval. 1. c. 338 (var.). — Folia basalia rosulata reflexa, parva, 5 — 6 cm longa, ad 8 mm lata, supra basin pluries angustiora. Caulis tenuis, plerumque subsimplex. Argentinien (Lorentz, Fl. entreriana n. 1405 ex pte.). — Paraguay (Hassler, PI. parag. n. 5543 a). Nota. Flores sec. cl. Fiebrig odorem mellis exlialant. Subsect. 2. Marginata Wolff. Margiiiata Wolff. — Capitula non colorata, semiglobosa vel ovoidea, basi plerum- que truncata. 127. E. hemisphaericum Urban in Mart. Fl. brasil. XL 1. (1879) 324, t. LXXXVI, fig. IL — Planta usque sesquimetralis; rhizoma cylindricum, longe fibrosum. Caulis remote foliosus, simplex vel superne ramo uno alterove auctus, apice 4 — 6-furcatu8, ramo caulem continuante raro abortivo, ceteris 10 — 15 cm longis, semel vel bis cymose trichotomis. Folia basalia dz erecta, 20 — 50 cm longa, '/j — 2V2 cm lata, lanceolata vel lineari-lanceolata, inferne anguslata, superne parum vel duplo dilatata, ad apicem versus longe acuminata, basi in vaginam usque duplo latiorem expansa, niargine sub- calloso-incrassato infero 1 —3 mm longe spinulosa, supero aut fere toto obsolete ere- nulata, crenulis muticis vel apiculato-spinulosis, utrinque subhomeoneura, n. superne !er divergentibus supra numerosis, subtus crassioribus, n. aliis tenuissimis imprimis > iitliis inlerjectis; caulina subnumerosa, 5 — 25 cm longa, dz amplexicaulia, inferiora 2 1 2 Hermann WollT. — Urabelliferae-Saniculoideae. bas, subconformia, cetera lanceolata, manifestius et densius spinuloso-serrata. Capilula semiglobosa vel -ovoidea, 9 — 4 2 mm lata, 7 — 8 mm longa; bracleae involucrales 8 — 12 basi liberae, dr prominentes, lanceolato- vel lineari-subulatae, spinoso-aciiminalae, 5- 8 mm longae; sepala ovata vel ovalo-lanceolata, breviter mucronata, ad < 1/2 "i"' 'onga; petala oblongo-rectangularia, i -3 mm longa, lobulo inflexo subaequllongo, duplo an- gustiore, apice incurvo subintegro. Fruclus 3 mm longus; squamae laterales oblique triangulai'es, acuminatae, calj'cinae minores lanceolatae vel angustiores, dorsales nullae aut vesiculosae subulataeve juxta marginem et infra sepala obviae. Südbrasilianische Provinz: Brasilien: Prov. Goyaz, Rio de Janeiro und Minas Gera es. — Ändert in bezug auf die Grundblätter sehr ab; die extremsten Formen sind folgende: f. i. abbreviatum Urb. I.e. (var.). — Folia basalia 20 — 25 cm longa, lanceo- lalo-linearia, supra medium (8 — )15 — 25 mm lala. Minas Geraes, Serra do Carrapato (Comm. geogr. geol. Minas n. 728 — blühen«! im März); ohne nähere Standortsangabe (Pohl n. 209; Herb. Regnell. ser. III. n. 603: Sellow n. 1247 — blühend im November); Goyaz (Glaziou in Comm. explor. Planall centr. Brazil n. 21470). f. 2. elongatum (Pohl) Urb. 1. c. (var.). — E. elongatum Pohl msc. ex Uil). 1. c. — Folia basalia ad 50 cm longa, linearia, superne parum dilatata et usque 7 mm lata, quam caulina angustiora. ^ Minas Geraes (Pohl; Glaziou n. 16093, 20342). 128. E. marginatum Pohl msc. ex Urb. m Mart. Fl. brasil. XI. i. (1879) 32 1. t. LXXXIV, flg. IV. — Planta 30 — 70 cm alta; rhizoma crassum, cylindricum. Caulis 2 — 3-foliosns, superne vix ramosus apice 3 — 4-furcatus, ramo caulem continuante obvio vel abortivo ceteris 10 — 15 cm longis, simplicibus, superne diphyllis. Folia basalia inter sese valde inaequalia, exteriora bi-evissima, cetera sensim longiora, in- teriora 10 — 25 cm longa et 8 — 25 cm lata, superne lanceolato-linearia vel lanceola' vel spathulato-lanceolata, acuminata, inferne =b angustata, basi in vaginam i — 3 ein longam 10 — 15 mm latam expansa, margine calloso (infero excepto) obsolete crenulat.i vel crenulato-denticulata, crenulis in setas solitarias 2 — 4 mm longas divaricatas v. subreflexas excurrentibus, aut in fol. exter. superne spinoso-serrata, spinis suberecli^ nervis inferne parallelis, superne leviter divergentibus et juxta marginem subanastomo- santibus, n. aliis singulis vel pluribus interjectis, subtus manifestioribus percursa; caulina brevia, angusta, superne spinoso-serrata. Capitula globulosa vel ovoideo-globosa, 8 — 1 0 mm diametro; bracteae involucrales non prominentes basi subliberae, lineares vpl angusle lanceolatae, acuminatae ad 5 mm longae; florales inferne margine membra- naceae, ceterum illis subconformes. Sepala ovato-orbicularia, obtusa, mucronata, 1 mn longa; petala oblonga, oblongo-Unearia vel -obovata, 0/2'^'^ 'on?*, lobulo inflex trienle breviore, 2-plo angustiore, apice fimbriato. Fructus ad 4 mm longus; squama laterales utrinque 5 — 7 anguste lanceolatae, calycinae duplo minores sed latiores, 1- 2-seriatae, dorsales rotundato-vesiculosae, basales subquadratae, breves. Südbrasilianische Provinz: Brasilien: Prov. Goyaz (St. Hilaire, Vov bres. Cat. C' n. 783; Glaziou in Comm. explor. Planallo centr. Brazil n. 2146*.' Pohl n. 748, Serra de Chrystaes); Rio de Janeiro et Minas (Glaziou n. I609(i blüht im November und Dezember; hierher scheint noch zu gehören die von T. de Mour : unter n. 518 im Staate Sao Paulo gesammelte Pflanze. 129. E. leptophyllum Wolff in Fedde, Repert. VII. (1909) 278. — Planta primo anno jam florens, usque 30 cm alta, radice tenui, perpendiculari, vix fibrosa. Cauli nudus, superne pauciramosus, apice 4-furcatus, ramo caulem continuante obvio, > . semel vel bis cymose divisis, ± 6 cm longis. Folia flaccida, in sicco subpelli. utrinque laeto- vel flavescenti-viridia, basalia lanceolata, ad apicem acuminata, acii' vel acutissima, inferne angustata, basi in partem vaginantem ± 2 cm longam, 5- 6 mm latam expansa, 8 — 10 cm longa, 2 — 3 cm lata, margine leviter incrassalo in- tegro setosa, setis remotis mollibus, patulis vel ± adpressis, mediis ca. 3 mm longi-^ Eryngium. 213 ceteris vix minoribus, utrinque homoeoneura, nervis H — 13 inferne subparallelis, ad apicem versus levitei* divergcntibus, n. aliis singulis tenuioribus inlermixtis, omnibus venis transversis vel palulis anastomosantibus. Capilula non colorala, ovoideo- vel semiglobosa, sub anlh. 5 — 6 mm longa; bractcae involucrales 6 — 7, horizontaliter pro- minentes, i±r ovalo-lanceolatae, inlegrae vel antice tricuspidatae, ± 5 mm longae, =ii I Yj nim longae; florales similes, vix minores, saepe laliores, plerumque inlegrae, flores manifeste superantes. Sepala ovato-rolundala, obtusa vel truncata, brevissime nmcro- nata, post anlh. \^/^ mm longa; pelala non visa. Fruclus haud plane malurus j'/jmm longus, sublurbinalus; squamae lalerales paucae, uni- vel subbiseriales , applanalae, rurvalo-lanceolatae, aculae, calycinae reclae, minores, dorsales et commissurales nullae. Im Berliner Botanischen Garten aus Samen gezogen, die Glaziou in der brasilia- nischen Provinz Minas Geraes gesammelt hatte. Sect. XXVIIF. Ebracteata Wolff. Ebracteata Wolff. — Plantae perennes sat humiles vel elalae. Folia lanceolato- linearia (ensiformia) inferne vix vel triplo angustiora, nervis parallelis ex area mediana manifesta divergcntibus, aut linearia usque lineari-lanceolata , nervis parallelis vel su- perne leviter divergenlibus. Capilula cylindrica, atropurpurea ; bracleae involucrales non vel manifeste prominentes; florales floribus vix longiores. Fruclus squamis breviter vt>siculosis raro applanalis aculis dense obsilus. — Species 4 Americae centralis i't auslralis imprimis niaxime orientalis. Die Ebracteata stehen den Sanguisorbiformia am nächsten, sind von diesen aber auffällig verschieden durch die dünnwalzigen Blütenköpfe, die ßlattform und die Blattnervatur. Formen von E. satiguisorba mit langen Blättern nähern sich habituell dem E. ebrateatum. Letztere Art /■igt in der breitblättrigen Form ein deutlich ausgeprägtes Mittelfeld und bildet dadurch einen ergang zu der Sect. Areata. Eine Vereinigung der Gruppen Areata und Savguisorbiformia schien mir trotz der nahen Beziehungen beider zu einander nicht zweckmäßig. Clavis specierum. X. Bracleae involucrales manifeste prominentes, 5 — 7 mm longae. a. Folia angustissime linearia, margine selis usque \ 5 mm longis inslrucla 130. E. andicohim. b. Folia lineari-lanceolata vel lale linearia, breviter setosa vel spinulosa. «. Folia angusle lineari-lanceolata, 6 — 10 cm longa, margine breviter spinulosa. Capilula vix 2 cm longa . \Z\. E. Boissieiianum. ji. Folia lale linearia, usque i 5 cm longa, margine bre- viter setosa. Capilula usque 4 cm longa et i cm crassa \a. E. Lorentxii. B. Bracleae involucrales non vel vix prominentes, ad i Yj ™ro longae. Folia usque melralia i3Z. E. ebracteatum. 130. E. andicolum Wolff in Engler's Bot. Jahrb. XL. (1908) 296. — Planta ad 35 cm alla sat gracilis; rhizoma crassum obliquum. Caulis ascendens basi residuis fol. emort. circumdalus simplex, paucifoliosus, apice semel vel bis cymose 3-furcatu8, ramis subereclis, usque 10 cm longis. Folia basalia subnumerosa, (i^n sicco?) saepe invohila, erecta vel patula, longiora cauli aequilonga, angusle linearia, dz 1 1/2 "i™ lata, sensim acuminata, aculissima, inferne in vaginam 1 — 7 cm longam, basi 7 — 9 mm lalam expansa, supra eam cilialo- setosa, selis solilai*iis vix rigidulis, inferioribus palulis usque 1 5 mm longis, ceteris margini ± adpressis minoribus et rarioribus, omnibus 5—10 mm inier sese dislantibus, 9 — 1 1-nervia, n. eximie parallelis, supra subinconspicuis, sublus manifeslis; caulina 1 — 3 erecla, vaginanli-amplexicaulia, ceterum bas. similia, inferiora ad 5 cm longa. Propli^Ua primaria valde inaequalia, linearia, aculissima, setosa, nsi[ue 10 cm longa. Capilala sub anlh. 10 — 12 mm longa, basi ±: 3^2^^ crassa; 214 Hermann WolfT. — Umbelliferae-Saniculoideae. bracteae involucrales liberae 6 — 8, parum prominentes, ± ovato-lanceolatae, acominatae, cuspidatae, 3 — 4 mm longae; florales lanceolalo-subulatae, acuminalae, flores superantes. dorso scabridae. Sepala semiorbiciilai'ia , obtusa, breviter raucronata, \i2 mm longa: petala violacea, obovata, ncrvia, n. parallelis, mediis ± contiguis, lateralibus obsolete anastomosantibus; caulin bas. vix minora, manifestius crenata, longius setosa, setis patentissimis. Prophvll. primaria lanceolato-linearia, acuta, spinuloso-serrala. Capitula 2 — 4 cm longa, 6 — 10 mm diametro, basi saepe obliqua; bracteae involucrales 12 — 15, inaequales, rigidae, lineares, pungenti-acutae, 5 — 7 mm longae; florales cymbiformi-subulatae, acutissimae, ad 6 mn longae. Sepala anguste lanceolala, sensim longe acuminata, mucronato-acutissima, 2^,2 '"' longa; petala elongato-spathulala, ad 1 1/2 ™ni longa, lobulo inflexo linguiformi s>ul aequilongo. Ovarii squamae laterales anguste lanceolatae, basi connatae, aculissimar calycinae et dorsales similes vix minores, basales perpaucae descendentes. — Fig. 34. Argentinien: Ci^nega, Sierra de Tucuman (Lorentz s. n. — blühend im März — Herb. Berlin). 133. E. ebracteatum Lani. Encycl. möth. Bot. IV. (1796) 769; Delar. Frvnf: Hist. (1808) f)4, t. 32; Spreng, in Rom. et Schult. Syst. vcg. VI. (18 20) 319; H« Eryngium. 215 Prodr. IV. (<830) 97; Urb. in Marl. Fl. brasil. XI. I. (1879) 306, l. LXXX. et in Linn. XLIII. [N. F. IX.] (4 882) 297; Chodat et Hassl. in Bull. Herb. Boiss. 2. ser. III. (1903) H22; Arechaval. Fl. urug. II. (4905) 331 (in Anal. Mus. Monlev. V.). — E. nudiflorum Willd. ex Spreng. Syst. veg. I. (1825) 869; Herb. n. 5567. — Planta usque bimelralis; rhizoma cylindricum vel tuberifornie, dense fibrosuni. Caulis stricte erectus, parce foliosus, superne pauciramo- sus, apice 3 — 7-furcatus, ramo caulem con- tinuante obvio, ceteris usque 30 cm longis 2 — 5-es cymose furcatis, ramis primariis etc. elongatis vel abbreviatis itaque inflores- centia laxa vel rarius conferta. Folia basaliu pauca, lanceolato-linearia vel ±: linearia (ensiforniia), raro lanceolata, inferne in par- tem petioliformem usque triplo angustiorem, longitudine valde variabili angustata, basi breviter vel longe vaginantia, 5 — 100 cm longa (Urban), supra medium 8 — 30 mm lata, deinde sensim in acumen acutissimum producta, margine calloso integra vel obso- lete crenulata vel sinuata, inferne remote spinulo-setosa, setis inferis patentibus vel i: erectis, usque 1 5 mm longis, ceteris remo- tioribus et brevioribus vel superioribus de- ficientibus et callis adnotatis, homoeoneura, n. ex area mediana parallelinervia angusta sub angulo acutissimo divergentibus, indi- visis, parallelis; caulina inferiora bas. similia, superiora saepius spinoso-incisa. Prophylla linearia, apice tripartita. Capitula 5 — 40 mm longa, 2Y2 — S mm crassa, ex cl. Riedel interdum viridia; bracteae involucrales 5 — 7 vix prominentes, db ovatae, acuminatae, cuspidatae, integrae; florales lineares, cym- biformes, curvatae, acutae, integrae, ^4 — { *;2 mm longae. Sepala suborbicularia, tri- angulari-rotundata vel ovata, obtusa, brevis- sime mucronulata, 1/2 — ^ ™r" longa; petala late obovata vel obovato-cuneata, dz 2/3 mm longa, lobulo inflexo angusto usque duplo breviore. Fructus subcompressus, \ ^2 — 2 mm longus, ubique squamis vesiculosis vel utri- culosis, superioribus saepemajoribus vestitus; mericarpia ad faciem commissuralem eximie papulosa. Subäquatoriale und mittlere an- dine Provinz; Ilylaea, südbrasilia- nische Provinz; argentinische Pro- vinz und australisch-antarktisches Gebiet Südamerikas; in Sümpfen, Morästen, an Bächen und Flüssen, vorwiegend in der Camposformalion; steigt im Anden- Gebiet von Bolivien bis zu 2600 m auf; blüht je nach dem Vorkommen fast während des ganzen Jahres. Fig. .S4. Eryngium I-iorentxn Woiff. Ä Ha- bitus. — B Fructus. — C Braclea florulis. (Icon.o rigin.; 216 Hermann Wolff. — Umbclliferae-Saniculoideae. Var. a. typicum Wolff. — Rami pleiochasii elongati itaque inflorescentia plerum- que laxa. Folia fulcrantia parva. Capitula tenuiter c^lindrica 7 — 30 cm longa, 2' ■ bis 5 mm crassa. Fructus i 1/2 ™™ longus. — Im ganzen Gebiete der Art. Columbia: Prov. de Mariquita et Cauca, bei Buga und Ibaque (Triana n. 2731 — blühend im März). — Brasilien: Matto Grosso, am Quellflusse des Ronuro (Pilger in H. Meyer, It. bras. II. n. 660 — blühend im Mai); Prov. Piauhy und Prov. Pernam- buco (Gardener n. 2379, 2879); Prov. Minas Geraes und Rio de Janeiro (Sellow n. 1242 — 3, 1687, 1801—2; St. Hilaire Cat. A^ n. 495, Cal. C n. 811; Schwacke n. 3058, 9088; Glaziou n. 10892, 13919—20, 16092, 16101—2; Regneil ser. IIL n. 607); Säo Paulo (Usteri n. 11; Sellow n. 1242, 5762; St. Hilaire Cat. D. n. 746); Goyaz (Glaziou n. 21471 — 2; Ule n. 622, 2993); Paranä (Schwacke n. 2883); Rio Grande do Sul (Sellow n. 1617, 3349, 5762; Lindman n. 1283, Cachoeira; Schwacke n. 3058); außerdem ohne Angabe der Provinz (Pohl n. 198, 206, 208; Herb. Imp. bras. n. 1147, 1149; Gaudichaud n. 1145). — Bolivien: Comacho, 2500 m ü. M. (Fiebrig, PI. austro-boliv. n. 2578); Pinos bei Tarija, 2000 m ü.M. (Fiebrig, n. 2970, 3411). — Paraguay: Gran Chaco, am Paraguay (Hassler n. 2381); Sieri'a de Maracayü (Hassler n. 5130, 5544); See Ypacaray (Hasslor n. 3076); El Chaco, Puerto Casado (Lindman n. 2241); Cordillera de Altos (Fiebrig, PI. par. 358). — Uruguay (Sellow n. 453; Andersen n. 225). — Argentinien: Sierra de Tucuman (Lorentz et Hieronymus, PI. Argent. n. 763, 810); Sierra de Cata- marca (Schunck n. 45 — blühend im Februar); Barranqueras (Niederlein n. 117); Corrientes (Niederlein n. 263e); Cordoba (Lorentz FI. argent. n. 63, 416); Sierra Achala de Coi'doba (Hieronymus, Fl. argent. n. 536); Prov. Rioja, Sierra Velasco (Hiero- nymus et Niederlein n. 28 ex pte. ; Hieronymus n. 386) ; Buenos Aires (Spegazzini n. 26u, 28u, 29u, 30u; Bettfreund et Köster n. 710); südlich bis Patagonien: Rio Negro (d'Orbigny n. 229, nach Urban); nach Smith auch in Costarica. Var. ß. poterioides (Griseb.) Urb. in Linn. 1. c. 297. — E. poterioides Griseb. PI. Lorentz (1874) 107. — Planta robustior; rami pleiochasii crassi, abbreviati itaque inflorescentia zt: congesta; folia fulcrantia majora. Capitula 20 — 40 cm longa, 5 — 7 mm crassa, bracteis floralibus vix ultra 1^/2 mm longis. Sepala manifeste mucronata. Fructus majores, fere 2 mm longi. Brasilien: Rio Grande do Sul (Glaziou n. 12746). — Argentinien: Sierra de Tucuman, Cienega (Hieronymus et Lorentz n. 665; Lorentz n. 18, 309); Prov. Catamarca, (?)Pornan (Spegazzini 27u); Sierra de Helen (Lorentz n. 536; Schicken- dantz n. 141); Sierra Achala de Cordoba (Hieronymus, FI. argent. n. 536, 886); Prov. de la Rioja, Sierra Velasco (Hieronymus et Niederlein n. 27, 28 ex pte.); Paraguay (Balansa n. 1082); Uruguay, Montevideo (Sellow n. 716). Var. ;'. plicatum Beauv. msc. in Herb. Boiss. — Folia basalia valde dilatata plane plicata, inermia vel raro superne spinuloso-setosa. Styli quam in typo longiores. Uruguay, an nassen Stellen und in Gräben bei Parongos (Osten n. 4336 — blühend im Dezember). Sect. XXIX. Areata Wolff. Äreata Wolff. — Plantae perennes, elatae usque bimetrales. Rami infloi*escentiae terminalis 3 — 6, indivisi vel saepius semel usque pluries cymose 3( — 6)-furcati. Folia elongata, aequilata vel supra medium latissima, argute serrata usque grosse spinoso- dentata, nervis parallelis ex area media di lata sub angulo acuto ad marginem diver- gentibus ibique plerumque eximie reticulato-anastomosantibus. Capitula parva vel me- diocria, ± ovoideo-globosa, rai-o magna et dr cylindrica. Bracteae involucrales ±: prominentes, florales integrae vel tricuspidatae. Squamae fructus modo »Isophlj-cti- diorum« dispositae. — Species 8 montes et planities Americae centralis et australis imprimis tropicae inhabitantes. Die Areata, bei denen das ausgezeichnete parallelnervige Mittelfeld des Dlattcs meist sehr scharf abgesetzt ist gegen den adernetzigen Randteil, bilden eine gut umschriebene Gruppe. Von Eryngium. 217 den Sanguisorbiformia sind sie gut geschieden durch die Blattrorm und die Anordnung der Nerven, von den Ebracteata außerdem noch durch die Form der Blütenköpfe. Einen Übergang zu den Spinescentia, bei denen sich Andeutungen eines Mittelfeldes finden, bilden durch die großen Hiillbrakteen E. agavifolium und E. Painteri. Wegen der Blattuervatur müssen diese beiden Arten aber zu der Sect. Areata gestellt werden. Clavis subsectionum et specierum. A. Bracteae involucrales floralibus pauUo majores, vix vel parum prominentes Subsect. \. Brevibracteata WolfT. a, Foliu inferne subaequilala, superne angustata. Rami ia- florescentiae terminalis semel bis 4 — 7-furcati, deinde cvmose 3-partiti 134. /7. floribundum. b. Foiia superne manifeste latiora. Rami inflorescentiae ter- minalis semel quater 3-chotomis. a. Bracteae florales integrae. I. Capitula non colorata. Folia basalia ensiformia . 135. E. serra. II. (]apitula colorata. Folia oblanceolata vel spathu- lato-oblonga, obstusa 136. J57. Urhanianum. fi. Bracteae florales tricuspidatae. I. Capitula ovoideo-globosa, usque i 5 mm longa. Pe- tala non colorata 137. E. elegans. II. Capitula ovoidea, usque 25 mm longa. Petala nigricanti-purpurea . . . MS. E. Weherhaneri. B. Bracteae involucrales floralibus multo longiores, longe pro- minentes. a. Capitula ovoidea Subsect. 2. Longibracteata Wolff. Capitula usque 10 mm longa 139. jEJ. Deppeanum. Capitula usque 20 mm longa 140. £'. Painteri. b. Capitula crasse cylindrica usque 5 cm longa . . Subsect. 3. Agavifolia Wolff. Species unica 141.^. agavifolium. Subsect. 1. Brevibracteata Wolff. Brevibracteata Wolfif. — Bracteae involucrales floralibus paullo majores vix vel parum, rarius manifeste prominentes. 134. E. floribandnm Cham, et Schlecbtd. in Linn. I. (1826) 345 (245) emend. L'rb.; DC. Prodr. IV. (1830) 94; Urb. in Marl. Fl. brasil. XI. 1. (1879) 312; Chodat et Hassl. in Bull. Herb. Boiss. ser. 2. III. (1903) 1122; Arechaval. Fl. urug. II. (1905) 334 (in Anal. Mus. Montevid. V.). — ? E. aquaticum Velloz. Fl. flumin. 111. (1827) l. 99, sec. Urb. 1. c. 313. — E. platyphyllum Decne. in Bull. Soc. bot. Fr. XX. (1873) 25, quoad pl. Gaudich., sec. Urb. I. c. — Planta ex cl. Sellow 8 — 1 0-pedalis. Caulis usque 3 cm crassus, remote foliosus, superne ramosus, apice 4 — 7-furcatus, pedunculo caulem continuante plerumque nullo, ramis usque 45 cm longis, bis vel ter 4 — 5-furcali6, dein semel vel bis cymose 3-furcato-ramulosis. Folia basalia 2 0 — 75 cm longa, usque ad medium aequilata vel i'aro supra medium paullo latiora ibique 1 '/2 — 6 cm lata, dein ad apicem angustata, longissime acuminata, acutissima, postice 5—20 cm longe et basi ima ad 7 cm late vaginantia, margine toto argute serrata, serraturis inferioribys lanceolato-linearibus, spinoso-acutissimis, usque 25 mm longis, basi ad 2^2 ™"^ lutis, usque 4Y2 cra inter se distantibus, margine argule serratis et cum intervallis spinuloso- ciliatis, superioribus sensim minoribus, ± triangularibus, 1 — 5 mm longis, parce ciliaÜs vel nudis, heteroneura, nervis ex «u^ea angusta vel lata, supra multi- et densinervia, subtus »grosse reticulato-lacunosa, sulcis transverse septatis« sub angulo acuto ad mar- ginem abeuntibus, reticulato-venosis ; caulina internodiis breviora lanceolato-subulata, ceterum ut basal., sed angustius breviusque serrata. Prophylla primaria ovalo-lanceolala, 218 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoidcac. \ — 3 cm longa, superne spinoso-serrata ; cetera saepe integra. Inflorescentia lerniinalis ampla; capitula breviter ovoidea, 8 — 10 mm longa; bracteae involucrales 5 — 8 ovatae, lanceolatae vel angusüores, aculae, integrae, saepe ciliatae, 2 — 5 mm longae; florales similes, minores. Sepala semiovata vel triangulari-rotundata, mucronulata, { mm longa; petala obovato- vel elliptico-oblonga, ad 1 mm longa, lobulo inflexo triente breviore, 3-plo angustiore, apice subfimbriato, Fructus dz 3 mm longus; squamae laterales utrinque 3 — 5 trianguläres et acutae vel lanceolatae et dz obtusae, calycinae ovatae usque lineares, uniseriatae, dorsales confertae vel remotae vel subnullae. Semen dorso pro- funde 3-sulcatum. Südbrasilianische Provinz, an feuchten Orten in der Camposformation. Tritt in mehreren nicht immer scharf von einander zu trennenden Varietäten auf, die durch Übergänge auch mit den verwandten Arten verbunden sind; cf. notas. Vai-. a. angustifolium Urb. 1. c. 312 et t. CXXXll, fig. II et t. CXXXllI, fig. I et in Linn. XLIIl. [N. R. IX.] (1882) 298; Arechaval. 1. c. 335. — Folia basalia 20 bis 40 cm longa, subaequilata vel supra medium paulo latiora, 1 Yj — 2^2 cm lata; serra- turae patentes vel divaricatae, triangulari-lanceolatae et ad 20 mm longae vel lanceolato- lineares et usque 25 mm longae; area mediana dimidiam vel partem quartam lali- tudinis foHi occupans. Inflorescentia terminalis 4— 6-furcata. Capitula 6 — 8 mm diametro. Prov. Rio de Janeiro undMinas Geraes(Widgrenn. 418, 1248, 1250; Seh wecke n. 10043 — blühend im Dezember; Regneil, ser. III. n. 601; Glaziou n. 16087 — 91, 16 099 — blühend im Dezember, 10 891, 14878 — bracteis subtricuspidatis ad E. elegans accedens). — Paraguay (Lindman n. 3587); Caaguazü (Hassler n. 8927 — blühend im Februar). — Argentinien, Sierra de Tandil (Spegazzini n. 1I3G). Nota. Var. a. sec. cl. Urb an forlasse Status juvenilis var. serroides. Var. ß. serroides Urb. 1. c. 312 et t. CXXXII, fig. II; Arechaval. 1. c. 335. — E. setra Cham, in Linn. VIII. (1833) 326, sec. Urb. — Folia basalia 30 — 70 cm longa usque ad medium subaequilata et (serraturis neglectis) 2'/2 — ^ ^^ \&\.di, superne ■ angustala; dentes inferiores divaricati-patentes; area parallelinervia dimidiam vel partem tertiam folii occupans. Inflorescentia terminalis usque 7-furcata, laxe subcorjmbosa; capitula 7 — 8 mm diametro; bracteae dorso sublaeves. , Prov. Säo Paulo: Facenda do S. Ignacio (Sellow n. 1245 — blühend im Oktober); Paranä, in Gräben bei Carambey (Sellow n. 4859); ohne nähere Angabe (Mendon^a , n. 704). — Paraguay, Cordillera de Allos, auf Sumpfboden (Fiebrig, PI. parag. n. 423); Caaguazü (Hassler n. 8927); ohne nähere Angaben (Balansa, PI. parag. i n. 1087). f Var. y. pycnoceplialum Urb. 1. c. 313 et t. LXXXIl, fig. II. — Folia basalia ^ subrosulata 30 — 70 cm longa, usque ad medium aequilata et 4^/2 — 6 mm lata, superne | sensim angustata; dentes erecti; area dimidiam vel tres quartas lalitudinis foliorum I aequans. Inflorescentia terminalis ad 7-furcata, corymbum conferlum formans; capitula r 7 — 9 mm diametro; bracteae dorso exasperatae. ^^ Prov. Rio Grande do Sul (Gaudichaud n. 1156; Sellow n. 1045, quoad i! folia; 1902). — Paraguay: Cordillera de Altos (Fiebrig, PI. parag. n. 423; Lind- -' man, PI. Parag. n. 3587; Ilassler n. 578, quoad inflorescentiam ; 9448). l Nota 1. »Species intcr E. elegans, E. serram et E. Chamissoim intermedia; in var. jt. i ab E. serra area foliorum parallclinervi, radiis inflorescenliae umbellalim dispositis, bracteis •. involucralibus integris, in var. y. ab E. Chamissonis foliis ad marginem relicnlato-nervosis, # forma dentium, spinulis intermixlis bene et facile distingui potest, cum E. elegante autem in var. i(. verosimiliter scrie formarum intcrmediarum continua est. Salis bonae notae differen- liales quae varietali y- propriac sunt, si essentialos fuissent, eam dignitate specici libenter asser« , vassem« (Urb an). * Nota 2. Opinione cl. Malme varietates ad. Urban constilutae species area geographica distinetas sistunt. 136. E. serra Cham, et Schlechtd. in Linn. I. (1826) 346 (246); DC. Prodr. IV. (1830) 94; Urb. in MarL FL brasiL XL 1. (1879) 310, t. LXXXIl, figl; Icon. HorU Eryngium. 219 Thenens. V.? (<904) 25, t. CCXVI; Arechaval. Fl. urug. II. (1905) 332 (in Anal. Mus. Montevid. V.). — E. platyphyllum Decne. in llerincq, Hort. fr. Aug. (1872) et in Bull. Soc. bot. Fr. XX. (1883) 25, quoad pl. Hort. Paris., sec. Urb. I. c. — E. senatum St. Lager in Ann. soc. bot. L}on VII. (1881) 203, ex Ind. Kew. — Planta usque bimelralis, saepe multo minor. Caulis foliosus, superne rannosus, apice S-furcatus, ranio caulem conlinuanle obvio, ceteris bis vel tcr cymose Irifurcalo-ramulosis, dein in mono- chasium oligocephalum abeunlibus, usque 30 cm longis. Folia basalia rosulala, ensi- forniia, 30 — 60 cm longa, inferne in vaginam usque 10 cm longara et 5 cm latam cxpansa, supra vaginam usque ad partcm quarlam (tertiam) superiorem aoquilala vel sensim latiora ibique 4 — 5 cm lata, dein angustata, apice acuta vel acutissima, margine argule spinescenti-serrata, serraturis triangularibus, divaricato-patentibus vel subreflexis, imis longissimis et angustissimis, cetei'is sensim brevioribus et latioribus, ante apicem seusim evanescentibus, inter se sua longitudine distantibus, inter et ad dentes ciliato- spinulosa vel -denticulata, multinervia, nervis ex area mediana parallelinervia quam lamina 5 — 1 0-plo angustiore sub angulo acuto ad marginem versus divergentibus ibique eleganter reticulato-venosis, subtus crassioribus et remotioribus, ceterum ut supra dispositis; caulina semiamplexicaulia, inferiora usque 20 cm longa, basal, similia, superiora lanceolata vel an- gustiora, basi saepe armata. Capitula sub anth. semigloboso-ovoidea, postremo globulosa, usque 10 mm diamelro; bracteae involucrales 6 — 9 liberae, late lanceolatae, acumi- natae, spinoso-dentatae, 4 — 6 mm longae; florales similes, integrae, 3 — 5 mm longae. Sepala late ovata vel suborbicularia, obtusa vel truncata, breviter mucronata, 1 mm longa; petala rectangulari-ovata vel oblonga, papillulosa, ad 1mm longa, lobulo inflexo subaequilongo, 3-plo angustiore, apice fimbriato. Fructus 2Y2 — 3 mm longus; squamae laterales utrinque in alam connatae, calycinae ± lanceolatae uniseriales, dorsales vesi- culosae vel tuberiformes. Südbrasilianische und argentinische Provinz, in Sümpfen und an Fluß- läufen, in den Pampas und auf den Campos. Prov. Rio de Janeiro et Minas (Cilaziou n. 16098); Sa. Catharina, Serra do Oratorio (Ule, Fl. brasil. n. 1479 — blühend im Februar). — Uruguay (Sellow n. 95, Montevideo; Osten n. 3701 — blühend im April), nach Arechavaleta im Dezember und Januar blühend). — Para- guay (Balansa, PI. parag. n. 1088 — br. florales omnes tricuspidatae ; Ha ssler, PI. parag. n. 4823 — blühend im Oktober). — Argentinien, Sierra Ventana (Lorentz, Fl. argent. n. 55 — blühend im März — Herb. Beriin). 136. E. Urbanianum Wolff in Engler's Bot. Jahrb. XL. (1908) 295. — Planta semimetralis , in sicco plane violaceo-viridis. Caulis inferne simplex, remote foUosus, superne pauciramosus, apice 3-furcatus, ramo caulem continuante brevi, ceteris semel cymose trichotomis, 10 cm longis. Folia basalia erecta, elongato-oblanceolata vel -spalhulatha, obtusiuscula, breviter acuminata, inferne subito in vaginam 5 — 7 cm longam, ad 10 mm latam expansa, usque 20 cm longa, superne ad 2 cm lata, margine toto setoso-serrata vel -dentata, dentibus quam setae 3 — 4 mm longae multo brevioi'ibus, mediis 4 — 5 mm inter sese distantibus, inter et ad dentes ciliato-selosa, subhomoe- oneura, n. ex area parallelinervi inferne laminae subaequilata sub angulo acutissimo ad marginem abeuntibus, parallelis, subrectis, supra gracihter densissimeque reticulato- venosis, subtus oculo nudo indivisis; caulina parva, densius breviusque spinuloso-setosa, ceterum bas. subconformia. Inflorescentia depauperata; capitula primaria cylindrico-ovoidea sub anth. usque ad 20 mm longa, 8 mm diametro, cetera dimidio minora, subgloboso- ovoidea; bracteae involucrales 6 — 8 anguste lineares, apice subtricuspidatae, usque 5 mm longae; florales similes minores, integrae vel inferiores tricuspidatae, flores vix supe- rautes. Sepala ovato-orbicularia, breviter apiculata, ca. Va ™™ 'oi^ga; petala. . . Fructus haud plane maturus 2V2 ^^ longus; squamae laterales 4 — 5 applanatae, ± lanceo- latae, acuminatae, calycinae similes, minores, dorsales numerosissimae, superiores =b acuminatae, inferiores subvesiculosae, minores. Südbrasilianische Provinz: Brasilien: Santa Catharina, in Sümpfen auf dem Campo auf der Serra do Oratorio (Ule n. 1 477 — blühend im Januar — Herb. Berlin). 220 Hermann WolO". — Umbelliferae-Saniculoideae. 4 37. E. elegans Cham, et Schlechtd. in Linn. I. (1826) 348 (248) emend. Urb.; DC. Prodr. IV. (4830) 94; Urb. in Mart. Fi. brasil. XI. i. (i879) 311 et in Linn. XLIIl. [N. F. IX.] (1882) 298; Griseb. Symb. ad Fl. argent. (1879) 146; Chodat. et Hassler in Bull. Herb. Boiss. 2. ser. III. (1903) 4 122; Arechaval. Fl. urug. II. (1905) 333 (in Anal. Mus. Montev. V.). — Planta 35 — 4 20 cm alla; rhizoma crassum, saepe subluserosum. Caulis plerumque solilarius (raro 2 — 3) paucifoliosus, Simplex vel superne ramis paucis auctus, apice 3 — 5-furcatus, ramo caulem conlinuante lere semper obvio, ceteris semel usque qualer cymose trichotomis, 4 0 — 20 cm longis. Folia basalia numerosa, 5 — 30 cm longa, spathulato-lanceolata vel lanceolato-linearia, superne 5 — 20 mm lata, inferne usque triente angustiora, basi vaginantia, apice breviler acuminata, acutissima, margine spinoso- vel setoso-serrata vel it longe -dentata, denti- bus triangulari-lanceolatis vel lineraribus, palentibus vel recurvis vel subuncinatis, in- ferioribus sensim angustioribus, imis plerumque spinoso-setaceis, usque 16 mm longis, mediis inaximis, superioribus minoribus densioribusque, inter et ad dentes plerumque setoso-ciliata, subtus in area mediana angusta nervis numerosis parallelis percursa, e qua nervi plures sub angulo acutissimo ad marginem abeunt, supra nervis numerosissi- mis densissimis e basi parallelis ad apicem versus divergentibus et subserpentinis, juxta marginem obsolete, sed dense anastomosantibus; caulina parva, angusta, dense spinoso- serrata. Prophjiia ovata usque ad medium spinoso-incisa, 5 — 4 5 mm longa. Capitula globosa vel ovoideo-globosa, 4 — 15 mm diametro; hracteae involucrales 6 — 4 2 dr liberae, vix vel parum prominentes, parce spinuloso-serratae, 3 — 4 0 mm longae, florales lineares, flores superantes. Sepala ovato-lanceolata usque suborbicularia, obtusissima, trunoata vel emarginata, breviter mucronato-acuminata, ad 4 mm longa; petala ovata, ovalia vel elliptica, papillulosa, 4 — 4^2 ^^ longa, lobulo inflexo linerari, subaequilongo, 2 — 3- plo angustiore, apice fimbriato. Fructus obovoideus ad 2V2 "^"^ longus; squamae laterales subquadratae vel dr lanceolatae, calycinae lineares, uniseriatae, 2 — 3-plo minores, dorsales minimae, rotundato-vesiculosae. Bolivien; Südostbrasilien; Paraguay; Argentinien; an Flussufern und auf trockenen Wiesen (Camposformation); wird nach Malme gern vom Vieh gefressen. Die Art ist in bezug auf Ausbildung der Blattbewehrung und Größe der Blüten- köpfe sehr variabel. Var. a. genuinum Urb. 1. c. et t. LXXIX, fig. IV. — E. elegans Cham, et Schlechtd. 1, c. s. Str.; DC. 1. c. — Folia inter dentes spinuloso-ciliata. Rami inflorescentiae ter- minalis corymbosae poljcephalae bis usque quater cymose trifurcati. Capitula 6 — 8 mm diametro; hracteae florales tricuspidatae dorso laeves vel sublaeves, 3 — 4 mm longae. Brasilien: Säo Paulo (Burchell n. 4443;Langsdorffn. 64; Sellow n. 4219 ; Matto Grosso, nach Malme; Rio Grande do Sul, bei Algrete (Sellow n. 358». 3634,4063; Glaziou n. 4 4874; Riedel n. 1407); Cachoeira (Lindman in Regneil, Exped. I. n. A. 4 193 — blühend im Februar); Porto Alegre (Reineck et Czermak, PI. Bras. mer. n. 234 — blühend im Dezember und Januar); Rio de Janeiro (Gla- ziou n. 44874). — Bolivien (Rusby, Fl. S. Amer. n. 577 — blühend im Februar : Padcaya 2200 m ü. M. (Fiebrig, Fl. austro-boliv. n. 2494, 3410 — blühend im De- zember); Süd-Yungas, Syripaya bei Yanacachi, 2 4 00 m ü.M. (Buchtien, Fl. Bol. n. 242 — blühend im Dezember). — Argentinien: Sierra de Cordoba (Hieronymus n. 509), Sierra de Tucuman (Lorentz et Hieronymus, Fl. argent. n. 765, 805, 1167 — blühend im Januar); Concepcion del Uruguay (Lorentz, Fl. entrer. n. 764, 1805 : Prov. de Santa Fe (Gal ander n. 39). — Paraguay: Gran Chaco am Paraguay (Hassler, PI. parag. n. 4 542 — blühend im November; n. 2444 — blühend im Ok- tober); Caaguazü (Hassler n. 9273 — blühend im März); am Oberlaufe des Apaflusses (Hassler n. 8325 — blühend im Januar); Cordillera de Altes (Fiebrig, PI. parag. n. 538). — Uruguay: Montevideo (Sellow n. 659, IO8O). Var. li. microcephalum Urb. I. c. — Folia margine supero inter et ad dentes nuda. Corymbus terminalis polycephalus. Capitula 4 — 5 mm diametro; hracteae florales integrae vel subintegrae, dorso laeves, 2 mm longae. Eryngium. 221 Prov. Minas Geraes (Weddell n. 9(7, nach Urban). Argentinien, Sierra de Cura-malal (Spegazzini n. 109G — blühend im Dezember). Var. ;'. macrocephalum L'rb. 1. c. — ?^. arvense Velloz. Fl. fliimin. III. (1817) t. 89, sec. Urban. — Folia basalia margine spinuloso-ciliata; caulina subnumerosa. Cor^Tnbus terminalis confertior; capitula 10 mm diametro; bracteae florales tricuspidatae. Argentinien: Sierra Achaia (Hieronymus, Fl. argent. n. 639 — blühend im März ; Sierra Ventana (Lorentz n. 89). — Paraguay (Hassler, PI. parag. n. 83J6 — blühend im Januar). Var. d. boliviense Urb. 1. c. — Folia denlibus brevibus vel brevissimis et breviter spinoso-apiculatis instructa, inter et ad dentes nuda. Inflorescentia et capitula fere ul in var, ct. Bolivia: Prov. Yungas (Pentland, nach Urban); Ost-Velasco (0. Kuntze — blühend im Juli). Var. ö. uncinatum (Cham, et Schlechtd.) Urb. 1. c. et t. LXXIX, fig. VII. — E. uncinatum Cham, et Schlechtd. I. c. 347 (247) et in Linn. VIII. (<833) 326: DG. Prodr. IV. (1830) 94. — Folia dentibus reflexis in setam longam excurrentibus, inter et ad dentes longe spinuloso-ciliata. Corymbus terminalis 5 — < 0-cephalus, ramis semel (vel bis) cymose tricholomis. Capitula 10 — 15 mm diametro; btacteae florales 7 — 8 mm longae, tricuspidatae, dorso eximie scrabridae. Rio Grande do Sul (Gaudichaud n. 1151; Sellow n. 3316). — Bolivien: Yungas (Bang, Fl. boliv. n. 398). Var. «. longispinosum Wolff in Kngler's Bot. Jahrb. XL. (1907) 29ü. — FoUa basalia conferla, lanceolata, 10 — I 5 cm longa, subpinnatifido-dentata, dentibus angustis, patentissimis, recurvis, longissime pungenti-spinosis, mediis usque 1 5 mm longis, 1 ^/j — i mm latis, latitudinem laminae superanlibus, spinuloso-denliculatis, 10 — 15 mm inter sese distantibus. Capitula 7 — 8 mm diametro; bracteae florales tricuspidatae. Brasilien: Santa Catharina, Serra do Oratorio, in Sümpfen der Camposfor- mation (Ule, Fl. bras. n. 1478 — blühend im Februar — Herb. BerHn). 138. E. Weberbaueri Wolfi" in Engler's Bot. Jahrb. XL. (1908) 295. — Planta stricte erecta 30 — 45 cm alta. Gaules 1 — 2 simplices, remote foliosi, apice 3-furcati, ramo caulem continuante oLvio, ceteris diphyllis =b 4 cm longis. Folia basalia numerosa, late linearia vel lineari-lanceolata, 10 — 15 cm longa, supra vaginam dr 4 cm longam et ad 15 mm latam usque ad partem tertiam superiorem aequilata vel sensim latiora, 10 — 13 mm lata, deinde acuminata, acutissima, margine toto profunde spinoso-serrata, dentibus patentissimis vel reflexis, omnibus solitariis vel inferioribus spina brevi acces- soria auctis, ad 1 0 mm longis, ad 3 mm inter sese remotis, ceteris sensim crebrioribus minoribusque, inter et ad dentes spinuloso-setosa, heteroneura, n. supra densissimis, in- ferne parallelis, superne leviter divergentibus, subtus ex area mediana inferne lata sub angulo acuto abeuntibus, supra remote, subtus dense reticulato-venosis; caulina lanceo- lata profundius serrata, ut basalia nervosa. Capitula semigloboso-ovoidea, basi ad 1 5 mm lata; bracteae involucrales 15 — 2 0, basi breviter connatae, lanceolato-subulatae, apice tridentatae, ad 12 mm longae, 2 — 2*/'2 ^^ latae; florales similes minores, flores dimidio superantes, 3 — 5 mm longae. Sepala ovato-rotundata, obtiuscula, breviter mucronata; petala ex collectore nigricanti-violacea, ovato-oblonga, 1 i/j J^™ longa, lobulo inflexo sub- aequilongo, 2 — 3-plo angustiore, apice fimbriato. Fructus immaturi squamae laterales dr lanceolatae, applanatae, acutae, saepe dr connatae, calycinae Ulis similes, dorstdes su- periores sensim minores, inferiores vesiculosae. Subäquatoriale andine Provinz: Peru: Dep. Junin, Prov. Tarma, auf Bergen östlich von Palca in offener mit Sträuchern bewachsener Formation, J700 — 3100m ü. M. (Weberbauer n. 2438 — blühend im Januar — Herb. BerUn). Subsect. 2. Longibraoteata Wolff. Longibracteata Wolff. — Bracteae involucrales quam florales multo majores, longe horizontaliter prominentes. Capitula zh ovoidea ^/^ — 2 cm longa. Folia plerumque abbreviata. 222 Hermann WolCf. — Ümbelliferae-Saniculoideae. 139. E. Deppeanum Cham, et Schlechte!, in Linn. V. (4 830) 207; Hemsl. in Hook. Ic. 4. ser. VI. 2. (1897) t. 2544. — Planta usque "75 cm alta; rhizoma crassum, longe fibrosum. Caulis inferne siraplex, remote foliosus, superne pauciramosus, apice 3 — 7-fur- catus, ramo caulem contlnuanle semper obvio, ceteris indivisis vel semel usque subbis cymose tricholomis. Folia in sicco tenuiter coriacea, basalia rosulata, lanceolato-linearia, usque 15 cm longa, supra medium \0 — 15 mm lala, inferne subito in vaginam dr 2 cm longam expansa, ad apicem versus sensim acuminata, subpungenti-acutissima, margine toto spinoso-scrrata (vel -dentata), dentibus angustis oblique triangularibus, mediis vix 5 mm longis et 4 — 5 mm inter sese distantibus, superioribus sensim minoribus et rarioribus, inferioribus angustioribus et longioribus, imis setiformibus et margini adpressis, subhetero- neura, nervis supra crassis, subtus tenuioribus ex area angusta sub angulo acuto ad mar- ginem abeuntibus et juxta eum supra manifeste, subtus obsolete anastomosantibus; caulina cito minora, ± amplexicaulia quam bas. remotius et grossius spinoso-dentata. Pro- phylla ima subtriangularia, profunde spinoso-serrata, usque 2 cm longa, cetera multo minora. Inflorescentia usque 30 cm longa; capitula ovoidea, post anth. ad 8 mm longa; bracteae involuci'ales 8 — 10 subulatae, prominentes, integrae vel spinulosae, 8 — i 5 mm longae; florales similes, angustiores, cuspidato-acuminatae, integrae, 4 — 5 mm longae, flores fructusque superantes. Sepala late ovata subtruncata, brevissime mucronata; petala obovata^ 2 — 3 mm longa, lobulo inflexo subaequilongo, 2 — 3-plo angustiore, apice subGmbriato. Fructus ad 4 mm longus; squamae laterales utrinque bifariam in alam angustam connatae vel subliberae, caljcinae parvae, acutae, dorsales nullae. Provinz des mexikanischen Hochlandes u. Provinz des tropischen Centralamerika: Mexiko: auf dem Serro Colorado (Schiede n. 413 — blühend im August — Herb. Berlin); (?)Jetela Xonotla (Schmitz n. 605 — Herb. Berlin); Caracol- Berge, südöstlich von Monclova (Palm er, nach Watson); Vera Cruz, Las Vigas, in Kiefernwäldern 7000' ü. M. (Pringle n. 8784 — blühend im Dezember). 140. E. Painteri Hemsl. et Rose in Contr. U. S. Nat. Herb. VIII. 4. (1905) 333. — Planta metralis sat gracilis; rhizoma obliquum, dense fibrosum. Caulis inferne Simplex, remote foliosus, superne remote brevitcrque ramosus, apice 5 — 6-furcatus, ramo caulem continuante obvio, ceteris semel vel bis cvmose trichotomis. Folia basniia nuraerosa, rosulata, lanceolata, 15 — 40 cm longa, supra partem basalem vaginatam 2 — 3 cm longam, ad 1 0 mm latam subito angustata, deinde fere usque ad apicem sensim latiora ibique 10 — 15 mm lata, satis longe acuminata, pungenli-acutissima, margine toto spinosa, spinis patulis usque recurvis, mediis usque 10 mm longis, 10 — 12 mm inter se distantibus, inferioribus sensim minoribus et densioribus, imis setiformibus, superioribus rarioribus brevioribusque, summis et basalibüs exceptis omnibus Spina multo minore auctis, subheteroneura, n. parallelis supra tenuissiniis numerosis, sub- tus prominentibus remotiusculis ex area mediana inferne lata et sensim angustiore ad marginem ' versus divergentibus et juxta eum remote reticulato-anastomosantibus ; caulina basal, subconformia basi spinis confertis suhstipitata, ceterum rigidius spinosa ; fulcrantia subparallelinervia. Prophylla primaria it 4 cm longa, inferne parce spinosa, superne nuda. Capitula sub anth. ovoideo-semiglobosa, usque 2 cm longa; bracteae involu- crales 8 — 1 0 inaequales, capitulo manifeste breviores, lanceolalo-subiilatae, acutissiraae, vix rigidae; florales rigidae, subulatae, apice colorato curvato pungen(es. Sepala latis- sirae ovata obtusa, apiculato-acuminata, stylis 3-plo breviora ; petala subrectangularin. ca. 1 mm longa, lobulo inflexo breviore, dimidio angustiore, apice obtuso. Fructus suii- maturus ad 4 mm longus; mericarpia transverse triquefra; squamae laterales =t in alam connatae, quoad libcrac acutae, calvcinae minimac vel nullae, dorsales non obviae. Provinz des mexikanischen Hochlandes. Var. «. typicum Wolff. — Folia basalia dr 1 6 cm longa, ad apicem versus sensim latiora ibique 10 — 15 mm lata, longiuscule acuminata, spinis primariis, imis exceptis, spinulis singulis multo brevioribus auclis. Mexiko: Hidalgo, Sierra de Pachuca, 9500' ü. M. (Pringle n. 6939 — blühen'l im Juli und August). Eryngiuni. 223 Var. ^y. gigantophyllum Wolff in Fedde, Repert, VIII, (1910) 307. — Folia basalia late linearia, usque ad partem terliam vel quartain superioreni aequilata, dein longissime acuminata, acutissima, usque 40 cm longa, M — 1 6 nun lata; spinaruni superioruna spinula accessoria sacpe callu tantum adnolata. Mexiko: Hidalgo, Wälder in der Umgebung von Real del monte, 3000 m ü. M. (Endlich, PI. iiiex. n. 1013 — blühend im September — Herb. Berlin). Subsect, 3. Agavifolia Wolff. AgamfoUa Wolff. — Bracteae involucrales longe prominentes. Capilula obovato- cylindrica, usque 5 cm longa. Folia basalia elongata. 441. E. agavifolium Griseb, PI. Lorentz. (1874) 107 et Symb. ad Fl. argent. (1879) 14G; L'rb. in Mart. Fl. brasil. XI, 1. (1879) 308, t, LXXIX, fig. V et in Linn. XLIII. [N. F. IX.] (1882) 298. — Planta ex cl. Urban usque bimelralis. Caulis ± 2 cm crassus, foliosus, inferne simplex, superne pauciramosus, apice 3-furcalus, ramo caulem continuante crasso, ad 6 cm longo, ceteris bis vel ter cymose 3-furcato-ramulosis, usque 20 cm longis. Folia basalia rosulata, ensiformia, 75 — 150 cm longa, inferne usque ad 25 cm longe et basi 5 cm late vaginantia, supra vaginam angustata, dein usque partem terliam vel quartam superiorem valde sensim latiora et inter dentes 2Y2 — 3'/2 ^"^ l'^*'^» ^^ acumen longum acutissimum pi'oducla, grosse spinoso-serrata, dentibus solitariis, inferioribus linearibus, ad 45 mm longis, 1 '/-i — 5 mm latis, superioribus sen- sim brevioribus, sed latioribus, 10 — 20 mm longis et 3 — 5 mm latis, omnibus nudis vel cum folii margine parce breviterque spinulosis, area parallelinervi inferne folio subaequilata, in medio densiore, superne angustata, e qua nervi inter sese paralleli 2 — 3 mm distantes, anastomosantes, sub angulo valde acuto ad marginem divergunt; caulina inferiora bas. simillima, superiora triangulari-lanceolata vel linearia, margine rtr armata. Prophvlla usque ad vaginam 3 — ö-partita vel tantum profunde spinoso- serrata 1^/2 — 4 cm longa. Capitula usque 5 cm longa, ad 2^2 cm crassa; bracteae involucrales 10 — 16 e basi ovata sensim acutissimae, intregrae vel parce spinulosae, pa- tentes vel reflexae, usque 25 mm longae, 2 — 2'/2 nim latae; florales lanceolatae, acutae, integrae, 4 — 7 mm longae, fl. longe superantes. Sepala late ovato-rotundata vel semi- orbicularia, inaequalia, obtusa, breviter mucronata, 1 — 1 > , .> "^"^ ^^'^S^i petala obovato- vel elliptico-oblonga, 1 mm longa, lobulo inflexo subaequilongo sensim angustato. Fructus 3 — 4 mm longi in capitulo inaequales; squamae laterales dz rotundatae vel lanceolatae et acutae, caljcinae similes minores, dorsales vesiculosae, rotundatae minimae. Argentinische Provinz, an felsigen Hügeln und an Flussufern: Prov. Cordoba; Sierra grande de Cordoba, Altagracia (Hieronymus, Fl. argent. n. 310); am Ftio Pri- mero (Lorentz, Fl, argent, 330, 503 — blühend vom Januar bis März — Herb. Berlin), — Nach Macloskie auch in Nordpatagonien: Rio Negro, Notal. Planta See. cl, Hieronymus (PI. diaphor. fl. argent. [1882] 131) incolis es co zo- ner a; infusum e radice remedio pecloraii et digestivo usui est. Nota 2. Var. mite Drude in Engl, et Prantl, Pflzfani. HI. 8. (1879) 83 planta esse videlur foliis margine brevius et minus rigide spinoso-subulatis. Sect. XXX. Spinescentia Hemsl. Spinescentia Hemsl. in Hook, Icon, pl. 4. ser, VIII, (1903) t. 2765. — Plantae per- ennes, validae, in sicco rigidae vel rigidissimae, saepe alfissimae. Paulis monocephalus vel plerumque apice 3( — 4)-furcatus, ramis simplicibus vel semel bisve cymose tricholomis. Folia valde elongata, late linearia, acutissima, margine spinosa vel spinoso-dentata, denti- bus subulatis elongatis, longitrorsura parallelinervia, n. aequalibus vel mediis crassiori- bus et contiguis, Capitula magna multiflora; bracteae involucrales plerumque capitulis longiores, ea saepe involucrantes, aciculari-spiniformes usque late lanceolatae, inleger- rimae vel paucispinosae, Fructus varie squamati. — Species ad 15 Americae cen- tralis (Mexico) incolae. 224 Hermann WolfT. — Umbelliferae-Saniculoideae. Die Spitiescentia stellen eine sehr gut unischriebene Gruppe dar, ausgezeichnet durch breit- lineare, lang gezähnte oder dornige Biälter, grosse Blütenköpfe und lange, dornigstechende HüUbrakteen. Nahe verwandtschaftliche Beziehungen bestehen besonders zu den mit langen Hüllen versehenen Arten der Areata und zu gewissen Gruppen der Panniculala. Das Ent- wicklungs- oder Verbreitungsgebiet der Sektion ist eng begrenzt. Die Arten stehen einander z. T. sehr nahe; ohne fruchttragende Blütenköpfe ist ihre Unterscheidung unsicher. Mehrere in den Herbarien vorhandene anscheinend neue Arten konnten deshalb nicht beschrieben werden. — Die von Hemsley a. a. 0. aufgestellten Sektionen Inermes, Setoso-dentalae, AcidecUae sind nicht scharf zu charakterisieren. Conspectus subsectionum et clavis specierum. A. Bracteae involucrales uniseriales, patentissimae (usque re- flexae), e basi it latiuscula angustatae, rarius aciculari- spiniformes Subsect. { . Euspinescentia WolfT. a. Folia margine spinosa. a. Capitula elongato-ovoidea bracteis longiora .... H2. E. montanum. ß. Capitula subglobosa vel semiglobosa bracteis breviora. I. Capitula subglobosa; bracteae saepius tridentatae . H3. E. stenolobunt. 11. Capitula semiglobosa-ovoidea; bracteae integerrimae aciculari-spiniformes 144. E. Palmeri. b. Folia basalia margine spinoso-dentata, dentibus planis, saepius laütudinem laminae longitudine superantibus. a. Capitula ovoidea, ovoideo-semiglobosa vel subcylindrica, ad 3 cm longa. I. Capitula demum subcylindrica, 3 cm longa . . . 1 45. £". columtiare. II. Capitula ovoideo-semiglobosa vel elongato-ovoidea, breviora. i. Bracteae involucrales e basi 6 — 10 mm lata sensim angustatae; squamae mericarpii laterales late aliformiter connatae, dorsales nullae . . . \i6. E. longispinum . 2. Bracteae basi angustae, plerumque integerrimae. * Squamae fructus laterales magnae spongiosae, dorsales numerosae, multo minores . . . hkl. E. crassiquamosum. ** Fructus squamis calycinis paucis instructus, ceteruin nudus. Bracteae involurales utrinqiie , 2 — 3-spinoso-serratae { k%. E. pectinatum. *** Mericarpia toto dorso, area angusta longi- tudinali excepta, squamis numerosis aculis obsita \k^. E. q/mosum. **** Squamae laterales in alam latam connatae, calycinae paucae, dorsales nullae vel paucae depresso-rotundatae . 150.^. hromeliifolium. ß. Capitula demum elongato-ovoidea, ad 4 cm longa, 2 cm crassa. Squamae laterales in alam latam con- natae, dorsales caljcinaeque nullae Kf>\. E. grandf. B. Bracteae biseriales, lalae, capitula includenles . . Subsect. 2. Involucrata Wolff. a. Capitula demum ad 3 cm longa ovoidea; bracteae in- volucrales 5 — 6 mm latae. Inflorescentiae infratermi- nales obviae \^t. E. involucrahnn. b. Capitula > oblong«, demum (?) ad J cm longa. Inflores- centiae laterales nullae (?) \'6^. E. Seatonü. c. Capitula crasse ovoidea, demum 6 — 6 cm longa. Caulis monocephalus {hk. E. prokiflonm . \ Eryngium. 225 Subsect. 1. Euspinesoentia WolfT. Euspinescentia WollT. — Caulis apice fere semper plurifnrcalus, ramis indivisis vel usque bis cymosc trichotomis. Bracteae involucrales uniseriales, angustae. U2. E. montanum Coult. et Rose in Contr. U. S, Nat. Herb. III. 3. (1895) 300. — L'sque 7ö cm altiiin. Caulis siinplex, remote foliosus, monoccplialus vel apice semel i-furcatus. Folia basalia numerosa, subdisticha, rigida, usque 25 cm longa, supra |)artem basalem vaginantem 2 — 3 cm longam usque ad medium et ultra aequilata, dr < cm lala, raro ad medium versus valde sensim latiora, deinde in acumen pungenti- acutissiminn producta, margine toto dense spinosa, spinis erecto-patentibus solitariis, mediis ad 5 mm longis, 2 — 3 in spatio centimetri obviis, inferioribus sensim crebriori- bus et tenuioribus, imis setiformibus, superioribus rigidioribus et remotioribus, summis brevissimis, exiinie parallelinervia, n. utrinque manifestis, supra dr < 6, subtus ±: H ; ( aulina subaurito-amplexicaulia, lanceolato-linearia quam bas. densius breviusque spinosa, 7 — \0 cm longa. Capitula ovoideo[-cjlindnca), sub anth. ad 20 mm longa, multiflora; bracteae involucrales inaequales lineari-subulatae, longe pungenti-acutissimae, usque \ 5 mm longae; florales subulatae, tenues, 4 mm longae, flores superantes, Sepala ovata, ob- tusiuscula, breviter mucronata, fructu maturo dimidio breviora; petala . . . Fructus 3 mm longus, angustus; squamae laterales in alam ovario multo angusliorem, apice acuminatam connatae; calycinae subnuUae, dorsales deficientes. Provinz des mexikanischen Hochlandes: Mexiko: Oaxaca, auf feuchten Wiesen der Sierra de Glavenilles, 2700 m ü. M. (Pringle, PI. mex. n. 6040 — blühend im September, fruchtend im Oktober); nach Coulter und Rose auch Nelson n. 1386. U3. E. stenolobum Hemsl. in Hook. Ic. 4. ser. VIII. 3. (1903) t. 2766, pg. 2. — Planta metralis et ultra alta. Caulis basi ad 1 0 mm crassus, apice trifurcatus, ramis semel (?) cymose trichotomis. Folia angusta, sublinearia, basalia usque semimetralia, omnia raai'gine spinosa, spinis densis, gerainatis, subaequalibus, aciculatis. Capitula sub- globosa, 7^2 — trialata«, alis superne acuminatis. Vittae 5. Provinz des mexikanischen Hochlandes: Mexiko: Staat Mexiko, Sierra de las Cruces, 3000 m ü. M. (Pringle, PI. mex. n. 8243 — blühend im September); Oaxaca, Sierra de San Felipe, 3300 m ü. M. (Pringle n. 6045 — fruchtend im No- vember); Feder al District, auf Lavafeldern bei >Cima Station*, lOOOO' ü. M. (Pringle n. 11459 — blühend im September). 146. E. longispinum Coult. et Rose ined. ex Hemsl. in Hook. Ic. 4. scr. Vlll. 3. (1903) t. 2166, pg. 2. — Planta validissima, fere bimetralis. Caulis inferne sim- plex, remotissime foliosus (superne ramosus?), apice 3 — 4-furcatus, ramo caulem con- tinuante ad 1 5 cm longo, ceteris semel (bis) cymose trichotomis. Folia basalia usque 50 cm longa, supra partem vaginantem zL 8 cm longam usque ad partem tertiam superiorem vel ultra aequilata et ± 1 0 mm lata, deinde sensim acutissima, margine tolo dentiformi- spinosa, spinis planis, imis tenuissimis, ceteris cito majoribus, mediis maximis et dz 20 mm longis, superioribus sensim decrescenlibus, omnibus (imis exceptis) spinulis accessoriis tenuibus 1 — 2 mm longis auctis, paucinervia, n. mediis conliguis quam ceteri crassioribus; caulina inferiora . . ., media 5 — 20 cm longa, e busi vaginante sensim angustata, longissime acuminata, spinis quam in fol. bas, brevioribus et rigidiori- bus. Prophylla rigidissima, reflexa, anguste lanceolata, grosse spinosa. Capitula colorata, pedunculis superne clavatis fulta, sub anth. semi-, demum cylindrico-ovoidea et ad 25 mm longa; bracteae involucrales ad 1 0, postremo ope fructuum reflexae, rigidissimae, inae- quales, lineari-subulatae, spinescentes, integrae vel remote inciso-spinosae ; florales lanceo- latae, subabrupte spinescenti-acutae, 5 — 7 mm longae. Sepala ovata, oblusiuscula, brevissime mucronata, ca. ^^/^ mm longa; petala flavidula, obovato-oblonga vel ovalia, lobulo inflexo sublineari, 3-plo angustiore, triente breviore, apice fimbriato; styli sepalis 3-plo longiores. Fructus ad 6 mm longus, superne 3 mm latus, compresso-lurbinalus; squamae laterales in alam mericarpio subaequilatara integram vel superne incisam con- natae, calycinae paucae minimae vel nuUae, dorsales non obviae. Provinz des mexikanischen Hochlandes: Mexiko: Federal District, Pedre- gal, Tal von Mexiko (Pringle, PI. mex. n. 4359); Serrania de Ajuso, auf Lavafeldern, 3000 m ü. M. (Pringle, PI. mex. n. 11458 — blühend im November); auf Lava- feldem oberhalb des Tals von Mexiko, 3600 m ü. M. (Pringle n. 9813 — blühend im November). Eryngiuni. 227 147. E. crassisquamosum Hcnisl. in Hook. Ic. 4. ser. VIH. 3. (1903) t. 2765. — E. pectinatwn Seein. Bot. Voy. Ilcrald (1852 — 57) 194; Hemsl. Biol. Centr. Amer. Bot. I. (1885) 571, quoad pl. Seemannianam. — Planta ca. metralis. Caulis sat tenuis, superne ramosus, apice 3 — 4-furcatus, ranio cauleni continuante obvio, celeris semcl subbis cymoso-S-furcato-ramulosis. Folia coriacea, basalia subfalcata, 30 — 60 cm longa, supra vaginam folio vix latiorem usque ad medium vel ultra aequilata et 12 — 15 mm lata, deinde in acumcn longissimum subcaudatum, acutissimum producta, margine toto spinoso-dentatu, spinis planis suboppositis vel alternis, tenuibus, mediis divaricatis usque 8 5 mm longis, saepe spinula accessoria perbrevi auctis, inferioribus cito, superioribus sensim decrescentibus, plerumque solitariis; caulina inferiora siinilia, etiam longius acuminata, remote spinosa. Proph^lla lanceolata, aculissima, ib 3 cm longa, inferne ulrinque 4 — 5-spinosa, superne margine nuda. Capitula globosa vel ovoideo-globosa; bracteae involucrales lanceolato-subulatae, acutissimae, inferne parce inciso-spinosae, primariae 25 — 30 mm longac, ceterae minores, obsolete spinosae; florales rigidissimae, subulatae, acutissimae, flores superantes. Sepala late ovata, obtusa, mucronata; petala oblongo-rectangularia, lobulo inflexo subaequilongo, 2 — 3-plo angustiore, apice fimbriato. 1 ructus immaturi squamae laterales (ex icone) =b 7 magnae, crassae, spongiosae, calj- ciiiae 3 — 5, dorsales numerosissimae quam laterales multo minores. Vittae 5. Provinz des mexikanischen Hochlandes: Mexiko: Sierra Madre (Seemann n. 2136, nach Hemsley). Nota. Stirps mihi non visa sec. iconem et diagnosin Hemsleyanam a me descripta est; insignis esse videtur forma et dispositione fruetus squamarum. 148. E. pectinatum Presl. ex DC. Prodr. IV. (1830) 96; Hemsl. in Hook. Ic. 4. ser. VIII. 3. (1903) t. 2766. — Planta ca. metralis. Caulis ad 10 mm crassus, inferne remote foliosus, superne rarais pluribus auctus, apice 3 — 4-furcatus, ramo caulem continuante obvio, ceteris usque 30 cm" longis, serael vel bis cymose trichotomis. Folia basalia saepe recurva, supra vaginam longam usque ad partem tertiam superiorem aequilata et ad 15 mm lata, deinde angustata et caudatim acutissima, margine grosse et remote spinoso-dentata, dentibus subulatis, usque 1 2 mm longis, saepe spina solilaria auctis, supra medium haud raro subinermia, exacte parallelinervia; caulina similia, gradatim minora. Prophylla primaria lanceolato-linearia, ad 5 cm longa, inferne dense, superne remote spinoso-incisa: secundaria similia, minora. Capitula ovoideo-cylindrica, sub anth. ±25 mm longa, basi ad 17 mm lata, demum longiora; bracteae involucrales 7 — 9 rigidissimae, reflexae, late lineares, pungenti-acutissimae, usque 3^2 cm longae, margine spinis validis dentiformibus 5 — 10 mm longis instructae; florales rigidae, lanceolato-subulatae, acutissimae, floribus longiores. Sepala late ovata, apiculato-mucro- nata; petala lobulo inflexo subaequilongo, 2 — 3-plo angustiore, apice denticulato; styli breves. Fruetus immaturus apice tantum paucisquamosus. Provinz des mexikanischen Hochlandes: Westmexiko (Haenke); Tal von Mexiko, Desierto Viejo (Bourgeau n. 1177); Staat Mexiko, bei Ozumba (Rose etHay n. 5354); alles nach Hemsley. 149. E. cymosum Delar. Eryng. Hist. (1808) 63, t. 31; Tratt. Ausgem. Taf. Arch. Gewächsk. IV. (1814) t. 323; DC. Prodr. IV. (1830) 96; Kunth in Bonpl. et Humb. Nov. gen. et spec. V. (1821) 28; Herb. Willd. n. 5563 (typus!). — Planta sesquimetralis et ultra alta; rhizoma crassum, tuberiforme, crasse fibrosum. Caulis crassus, infeme Simplex nudusque, deinde paucifoliosus, superne ramo uno alterove aüctus, apice 3 — 4-furcatus, pedunculo caulem continuante deficiente, ramis suberectis, usque 30 cm longis, semel vel bis cymose trifurcato-ramulosis. Folia pl. juvenilis numerosa, 25 — 30 cm longa, 5 — 15 mm lata, margine longe spinosa: florentis erecta, 30 — 45 cm longa, Mipra partem vaginantem 5 — 8 cm longam et 12 — 15 mm latam uscpie ad medium vi'l ultra aequilata et 6 — 8 mm lata, deinde sensim angustata, acutissima, margine lolo spinosa-dentata, spinis subulatis divaricatis, spina accessoria multo minore vel raro sub- aequilongo auctis, mediis ad 20 mm longis, inferioribus minoribus, raro majoribus, inler- Caulis quatuor pedes altus, teres, profunde sulcatus, cujus fragmentum vidi siccum bipedale, plumae anserinae crassiliei, quod num plantae pars superior fuerit, num ramus, ignoro. Ejus color est viridis, at prope florem violaceus. Folia sessilia, pinnata; iloralia oppo- sita, amplexicaulia, tres pollices longa; caulina alterna, pedem et amplius longa, tres lineas, ubi ampliora sunt, lata a base ad apicem acutissimum sensim angustiora, canalicu- alta, horum pinnulae inferiores approximatae, spiniformes, 2 — 4 lineas longae; superiores brevissimae, sesquipollicari intervallo distantes, reliquae pollicem et amplius longae, vix semilineara latae, acutissimae; singulis pinnulis spinulae duae respondent inaequales, divergentes et quasi axillares. Florum receptaculum unicum terminale, pollicare, ubi flores sedent paleis lanceolatis distincti. Involucrum patens, amplum ex 30 fere foliolis compo- situm, exterioribus longioribus pollicaribus. Omnia sunt lanceolato-subulata, angusta, et in longioribus notantur spinae alternae, rigidae. Calycis laciniae corolla breviores, acutae, basi amplae. Corolla saturate violacea. Reliqua ut praecedente [E. protei- florum].* Mexiko: Bei den Städten Huanajuato und Chilpancingo; blüht im August und September. Nota. Species ex icone vix rite recognoscenda; forsan cum alia specie dcscripta congruiL E. Altamiranoi Hemsl. et Rose in Contr. U. S. Nat. Herb. X. 3. (1906) <29. — Caulis erectus 30 — 50 cm altus, inferne simplex, superne »brachiato-ramosus«. Folia basalia profunde fissa, margine albo-marginato spinoso-dentata, dentibus longe albo-setosis; caulina et prophylla sessilia, profunde partita. Capitula breviter, raro usque 2 cm longe pedunculata, ovoidea 1 0 mm longa ; bracteae involucrales paucae, plerumque erectae et capitula includentes, ovatae, integrae vel utrinque \ — 2-spinosae, supra albido-nitentes; florales lineares, pungenti-acumiuatae. Sepala lenuia, ovala, mucronala. Fructus squamis plerumque obtusis obsitus. Mexiko: Häufig auf der Ebene bei Guadalajara (Altamirano); Jalisco (Pringle n. 98U, H4f)2; Palmer n. 468; Rose et Painter n. 20, 7338), nach Hemsley und Rose; blüht im Oktober. Nota. SpcciiDina mihi nun visa; stirpis afflnilas aecuratior ob descriplionem nimis di- stinctam mihi in dubio remansit; an ad Spinescentia pertinens? Sect. XXXI. Panniculata Wolff. Panniculata Wolff. — Plantae perennes. Caulis plerumque elalus remole vel dense foliosus, pauci- vel racemose pluriramosus, apice 3 — 4-furcalus vel radiatim 6 — 8-raniosus, ramis semel vel repetite cymose Irichotomis, pedunculo primario (vel secundariis) haud raro deOciente. Folia plerumque elongata, dr longe subaequilala vel a vagina sensim an- gustala, nervis eximie parallelis, aut medium versus sensim laliora vel basin versus d= 1 I Kryngiuin. 233 longe angustata, nervis apicem et maiginem versus leviter divergentibus. Capitula parva vel mediocrla; bracteae involucrales non vel dr prominentes, integerrimae vel raro spinulosae; florales integerrimae. Squamae fructus ratione Isoplilyctidiorum aut Gymno- notoi-um disposilae. — Species ad 40 late divulgatae ab America atlantica et Neo- Mexico per Americam australem fere totam usque ad Fatagoniam septen- trionalem. Diese Sektion umfasst alle neuweltlichen Eryngium- krlen mit meist stark verlängerten, von der Basis bis zur Spitze gleichmäßig verschmälerten oder von der Scheide bis meistens weit über die Mitte der ßlattlängc breit oder schmal linealen oder von der Blattmitte nach der Basis zu stark verschmälerten Blattformen. Die Blattnerven sind entweder ausgczcichnot parallel oder in den nach oben verbreiterten Blättern leicht divergierend, niemals nahe dem Blattrande in ein Anastomosennetz aufgelöst; bei den meisten Arten verlaufen zwischen den Hauptnerven je i — 3 feine Sekundärnerven. Der Blattrand ist mit Dornen oder Borsten besetzt, sehr selten nackt. Eine durchgreifende Trennung der zahlreichen in der Sektion Panniculata vereinigten Arten hat sich bisher nicht ermöglichen lassen, da Unterscheidungsmerkmale rein morphologischer Natur von genügender Beständigkeit nicht aufzufinden sind; die gegebene weitere Einteilung der Gruppe hat daher auch nur bedingten systematischen Wert. Es sollte vor allen Dingen 'der großen Ver- schiedenartigkeit der Species, welche unter den Panieidata zusammengefasst und welche durch Übergänge unter einander verbunden sind, Ausdruck gegeben werden. Vielleicht lassen sich später auf Grund anatomischer Untersuchungen trennende Unterscheidungsmerkmale auf- stellen. Die Anordnung der Fruchtschuppen giebt keine Handhabe für eine systematische Auf- teilung der Arten. Die Panniculata stehen am nächsten den SpinescenUa, besonders durch die Arten mit großen Hüllbrakteen und großen Blattzähnen {E. aloifolium); durch die Unter- gruppe Ensifolia und auch durch die Pseudoareata wird der Übergang zu den Arcata ver- mittelt. Nähere verwandtschaftliche Beziehungen bestehen außerdem zu den Goyaxensia und Pseudojinicea. Conspectus subsectionum et clavis specieruna. A. Folia basalia ensiformia, inferne manifeste et ± longe lineari- angustata, margine varie spinosa vel spinulosa. . Subsect. 1. Ensiformia Wol ff. a. Folia inferne longe spinuloso-setosa, a medio nuda, superne spinulosa 155. £". Koehneanum. b. Folia supra vaginam =b longe nuda, superne spinulosa. a. Inflorescentiae laterales paucae; folia basalia zh 2 cm lata \56. E. Glaxiovianum. ß. Inflorescentiae laterales subnumei'osae racemoso-dispo- sitae; folia bas. ad 4V2 cm lata i^l.E.mulHcapitatum. B. Folia basalia (et caulina) supra medium/ latissima, nervis superne manifeste ad apicem et marginem versus divergenti- bus, aut supra vaginam usque medium vel ultra aequilata vel sensim aequaliter angustatfi, nervis parallelis, omnia margine subaequaliter spinosa (-serrata), perraro nuda . Subsect. 2. Eupanniculata Wolff. a. Folia inferne parum angustata, aut a basi usque supra medium angustata, deinde dilatata, margine toto aequa- liter armata, nervis superne divergentibus . . . Ser. {. Pseudoareata Wolff. a. Folia longissima dentibus subulalis usque i 0 cm longis inferioribus oblique ad marginem insertis instructa . i 58. E. aloifolium. ß. Folia 20 — 30 cm longa, perraro semimetralia (cf. E. aquaticum), margine spinosa. I. Rami inflorescentiae terminalis primarii vix 5 cm longi; capitula usque 20 mm longa 159. .&. aquaticiim. * II. Rami usque 20 cm longi; capitula ad 8 mm longa 160. E. Langlassei. b. Folia e basi vel supra eam sensim angustata, aut supra basin dz longe aequilata, deinde angustata, peraro su- perne quam medio paullo latiora; nervi cxi'mie paralleli. 234 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. a. Folia e basi usque 6 cm lata vel supra eam sensim angustata, longissime caudato-acutissima . . . Ser. 2. Platyphylla Wolff. I. Squaraae fruclus ratione Heterophlyctidiorum dispositae, perraro sq. dorsales inconspicuae (cf. E. Ghamissonis et E. horridum). 4 . Folia superiora (imprimis fulcrantia) quam basalia vix rigidiora, omnia in sicco tenuiler coriacea, raro crassiora. * Capitula globosa vel subsemiglobosa. f Spinae marginales solitariae. Bracteae in- volucrales integerrimae \%\. E. ^cltu-acheamnn. 7f Spinae marginales accessoriis \ — t aucLae. Bracteae involucrales spinuloso-dcntatae; prophylla margine toto spinoso-dentata . 162. £". Lassauxii. ** Capitula ovalia vel ovata. Bracteae involu- crales integrae. f Capitula 10 — 15 mm longa, 8 — 10 mm diametro, Folia basalia 5 — 6 cm lata. Q Prophylla apice paucidentata. Rami inflor. terminalis bis ter i — 5-furcati. Capitula non colorata 163. £". Chamissonis. (30 Prophy'la margine toto spinoso-incisa. Rami 4 — 5-es 2 — 3-furcati. Capitula colorata 164. E. Decaisneanum. ff Capitula 6 — 8 mm longa, 5 — 6 mm dia- metro. Prophylla integra vel apice spinoso- incisa. Rami inflorescentiae 4 — 5-es 2 — 3-furcati \ e^. E. pandanifolium. 2. Folia rigida vel rigidissima, rigidissime spinosa, fulcrantia saepissime rigidissimo-coriacea. Squa- mae fr. dorsales parum conspicuae vesiculosae, laterales liberae E. horridum (cf. E. pannictilatutii . II. Squamae fructus ratione Gymnonotorum dis- positae. 1. Spinae marginales solitariae. Bracteae involu- crales longe prominentes 166. JS*. fiuminoise. 2. Spinae 2 — 3-natae. * Folia fulcrantia subspathacea; rami inflores- centiae rir compressi. Capitula ovalia 1 5 — 18 mm longa 167. /?. ehumeum. ** Folia fulcrantia non dr vaginanti-inflata. Capi- tula ovoideo-globosa ad 10 mm longa. . . 168. E". Balansae. (i. Folia 1 cm lata vel angustiora, usque 75 cm et raro ultra longa. I. Margo foliorum spinis 2 — 4-natis obsitus. Capi- tula subglobosa 169. £". sienophylluvi . II. Margo fol. setis inferioribus geminatis, ceteris soli- tariis instructus. Capitula sub anth. semigloboso- ovoidea, basi 6 mm lata 170. £". liojasii, III. Spinae marginales omnes solitariae. 1. Folia supra vaginam margine ca. 30 cm longo nuda deinde spinosa; spinae brevissimae . . . \1{. E. liegnelHi. 2. Folia margine toto, vagina excepta, spinosa vel spinulosa. Erynpium. 235 * Capilula haud colorata semiglobosa, basi \ 0 min lata. Fulia supra vaginani longe aequi- lata, 10 mm lata, superne sensim aogustata. 17S. E. Sellowii. ** Gapitula colorata, ovata vel breviler elliptica, 6 — 7 mm longa. Folia e basi usque ad apicem sensim angustata i \1^. E. lacustre. Folia breviora, ca. 25 — 35 cm et raro ultra longa, \ — 2 cm lata, usque ad medium et ultra aequilata, aut raro supra medium latissima, aut a vagina usque ad apicem sensim angustata, omnia ±: longe aculis- sima. Bracteae involucrales non vel ± longe pro- minentes. Squamae fruetus dorsales obviae vel nuUae. I. Species Americae australis (imprimis orien- talis) quoad magnitudinem fol. bas. et distantiam numerum longitudinem spinarum vel serraturarum valde variabiiis. Typus polymorphus 174. E. panniculatum. I. Folia spinis 5 — 30 mm inter sese distantibus. * Bracteae involucrales plerumque non vel vix prominentes, integrae. Capitula subglobosa vel breviter ovoideo-globosa. Inflorescentia tota plerumque valde elongata. Squauaoae dorsales ± evolutae E. Delarocheanum. ** Bracteae involucrales =t longe prominentes. f Bracteae integerrimae. Squamae dorsales non obviae. Q Folia supra medium latissima. Capitula ad { 5 mm longa E. Malmeanwn. QO Folia usque ad medium aequilata, deinde angustata. Capitula ad 10 mm longa. E. eurycephalum. ff Bracteae spinuloso-setaceae. Squamae dor- sales numerosissimae E. Humboldtü. i. Folia densissime spinosa, spinis 3 — 4 in spatio centimetri E. megapotamicum. II. Species mexicanae vel neo-mexicanae. i. Folia inferiora margine manifeste spinosa supra vaginam ± longe aequilata; fulcrantia et pro- phylla non spathacea, ± armata. * Squamae fruetus dorsales mediae perparvae, calycem et latera fruetus versus sensim ma- jores. Bracteae florales dorso scabridulae . 175. E. puberuletitiim. ** Squamae laterales paucae vel subnumerosae, liberae, dorsales nullae vel superiores obviae. f Gapitula ovoideo-elliptica, basi dz rotundata, ad 10 mm longa, medio 6 — 7 mm crassa; ' squamae dorsales superiores obviae . . . 176. -E'. Watsonii. ff Capitula ovoidea vel demum oblongo-ovoidea, basi truncata. (^ Folia usque 50 cm longa, subtus ca. 15 — 21-nervia, n. aliis binis ternisve tenuissimis intermixtis ; Spinae crasse nervosae, spinulis accessoriis singulis auctae i'l. E. Heinsleyanum. 236 Hermann WolfT. — Umbelliferae-Saniculoideae. QQ Folia <5 — 20 cm longa, subtus ca. 30 — 40 nervia, n. aliis non intermixtis; Spinae tenuiter nervosae, solilariae. . il8. E.Loesenerianwn. 2. Folia e vagina lata subspongiosa sensim an- gustata, margine subinermia vel brevissime spinu- losa; fulcrantia et piophylla subspathacea, sub- inermia Ser. 3. Sparganifolia WolfT. Species unica M9. E.sparganifolium. ö. Folia bas. angusta vel angustissima, 0,5 — 5 mm lata, lineai'ia et aequilata vel inferne longe angustata, ad apicem versus paullatim acuminata, perraro bre- viter obtusa, rarius lanceolato-linearia vel lineari- lanceolata, apice saepissime acutissima, margine varie setosa vel spinoso-setosa vel liz nuda parallelinervia Ser. 4. AngustifoliaWolW. I. Folia dz longe acuminata, acutissima, raro obtusa [E. eriophorum). Squamae fructus ratione Gymno- notorum dispositae. \ . Margo fol. bas. setosus vel spinulosus vel setoso- spinosus. Setae vel spinae fol. bas. latitudinem laminae ± aequantes; fol. caulina basi dense setoso-stipitata vel supra vaginam brevem dense setosa. Inflorescentia terminalis radiatim 4 — multiramosa Subser. \. Pristis WoIlT. * Folia canaliculata. f Folia 2 — 5 mm lata, supra vaginam an- gustissima, ad medium versus valde sen- sim latiora. Capitula semiglobosa non co- lorata 180. £*. paraguarknse. •}"}■ Folia supra vaginam aequilata. Q Folia bas. 2 — 4 mm lata; caulina di- varicata vel reflexa 181. E. canaliculatuni . QO Folia bas. { ^2 ^^^ '^l^a, caulina erecta i 82. E. scirpinum. ** Folia plana. f Folia linearia aequilata. Capitula non co- lorata, 4 — 7 mm longa \8:]. E. pristis. ff Folia lanceolato-linearia 4 — 6 cm longa. Capitula 4 2 — 14 mm longa colorata . . 184. E. Ooulartii. 2. Fol. bas. margine toto aut infero tantum spinulis brevissimis, supero obsoletis vel niillis ob- situs; caulina basi dz longe nuda. Inflores- centia 3 — 4-furcata Subser. 2. Juncea WolfT. * Margo totus densissime spinulosus .... 185. E. Pohlianum. ** Margo inferus spinulis brevissimis, superus obsoletis vel nullis obsitus, rurius plane nudus vel erosus 186. £". jimcetwi. *** Folia bas. margine inermia, saepius basi vil- losa. Bracteae involucrales prominentes . . 1 87. E. eriophorum. II. Folia acutissima vel perraro obtusa (E. xosterifo- lium). Squamae fr. ratione Heterophljctidiorum dispositae. Rami inflorescentiae terminalis 3 — 4. 1. Folia eximie linearia, ae(|uilata. Capitula bre- viter cylindrica Subser. 3. Zostcrifolia Wolff. Species unica 188. £1 xosterifolium . Eryngium. 237 2. Foliu anguste lineari-lanceolata vel linearia, acu- tissiina. Capitula ovoidea vel oblongo-ovoidea Subser, 4. Luxulifolia WolfT. * Folia anguslissime lineari-lanceolata. f Folia vis rigida, apice non pungentia, su- perne 5 mm lata. Caulis 4-furcatus. Species brasiliensis {%9. E. luxulifolium. ff Folia in sicco rigidissima, apice pungentia, superne vix 3 mm lata. Caulis S-furcatus. Species mexicana 190. E. Pringlei. ** Folia angustissime linearia aequilata. Species paraguariensis {9i. E. Hassleri, Subsect. \. Lancifolia Wollt. Laneifolia WolfT. — Folia dr manifeste lanciformia vel lineari-lanceolafa, medio vel ultra latissima, inferne sensim angustata vel supra vaginam i±r longe anguste linearia, margine infero alio modo quam supero armata. Capitula magna vel parva; bracteae involucrales manifestae; squamae fructus dorsales obviae vel nullae. 155. E. Koehneanam Urb. in Mart. Fl. brasil. XI. \. (1879) 323, t. LXXXVI, fig. I. — Planta usque bimetralis. Rhizoma crasse cylindricum obliquum. Caulis inferne Simplex nudusque, raro remote foliosus, apice 3-furcatus, ramo caulem continuante obvio, ceteris usque 25 cm longis ter vel quater cymose trifurcato-ramulosis. Folia basalia disticha, 60 — 80 cm longa, supra vaginam usque 3 cm latam subito angustata et 4 — 8 mm lata, superne anguste lanceolato-linearia et 10 — 30 mm lata, ad apicem satis longe acu- minata, acuta, supra vaginam margine ad 3 cm longo nuda, deinde ih 20 cm longo spinoso-ciliata, ad medium iterum subito nuda, obsolete crenata, postremo spinuloso, sp. inferioribus patentibus vel divaricatis, accessoriis 2 — 3 subaequimagnis vel dimidio brevioribus auctis, imis usque 1 5 mm longis et 3 — 4 mm inter sese distantibus, ceteris sensim minoribus, apicalibus minimis, solitariis, margini adpressis, 1 — 2 mm longis, homoeoneura, n. inferne parallelis, superne ex area mediana demum valde reductam sub angulo acutissimo sensim ad marginem divergentibus, aliis tenuissimis intermixtis. Capitula semiglobosa, non colorata, 6 — 8 mm diametro, 5 — 6 mm longa; bracteae involucrales ad 1 0 rt longe prominentes, basi breviter connatae, lineares vel anguste lanceolatae, spinoso-acuminatae , 4 — 8 mm longae; florales similes minores. Sepala ovato-orbicularia vel breviter ovata, obtusa, brevissime apiculata; petala ovato-oblonga vel subcuneata vel subrectangularia, \ ^j^ mm longa, 3-nervia, lobulo inflexo subaequi- longo et fere plane cum petalo connato, dimidio angustiore, apice incurvo ± fim- briato. Fructus 3 mm longus, squamae flavo-brunneae , laterales 2 — 3 triangulari- lanceolatae, acuminatae, ± connatae, calycinae 3 — 5 trianguläres vel oblongae, apiculatae, saepe serie minore auctae, dorsales nullae (fructus dorso saepe lamellis e squ. calyc. prodeuntibus vestitus). Südbrasilianiscbe Provinz: Brasilien: Pro v. Suo Paulo, Campos de Bocaina (Glaziou n. 8237); Minas Geraes, Ayurnoca (Glaziou n. 16090). 156. E. Glaziovianum Urb. in Mart. Fl. brasil. XI. 1. (1879) 325, t. LXX.W, fig. 11. — Metrale et ultra altum. Caulis remote foliosus, superne pauciramosus, apice 5 — 6- furcatus, pedunculo primario 3 — 6 cm longo, ramis semel usque ter cymose trichotomis. Folia basalia pauca 35 — 40 cm longa, supra vaginam usque 10 cm longam et 2*/2 cm latam subito lineari-angustata et margine nuda, superne lanceolato-linearia et dt 2 cm lata, apice acuminata, acuta, margine spinis solitariis erectis, 1 Yj — 2'/2 ™"^ longis obsita, utrinque heteroneura, n. infeme parallelis, superne leviler divergentibus, supra tenuissimis, densissimis, aequalibus, subtus pluries crassioribus, remotis, singulis tenuis- simis interjectis; caulina e basi =b amplexicauli brevi ovata nuda vel dense spinosa lineari-lanceolata, 6 — 20 cm longa, spinoso-serrata, dentibus patentibus, imis 3 — 4 mm 238 Hermann Wolff. - Umbelliferae-Saniculoideae. longis, ceteris decrescentibus. Capitula obscure colorata, subglobosa vel semiovalia, usque 1 5 mm longa et crassa; bracteae involucrales M 0 — 12 lir prominentes, lineari- lanceolatae, spinoso-acuminatae, 10 — 12 mm longae, inlegrae vel parce spinulosae, florales e basi lanceolata subulatae, pungenti-acuminatae, demum 6 — 7 mm longae. Sepala zt: ovato-orbicularia, obtusa, brevissime apiculata, ad 1 '/^ mm longa; petala papillulosa subrectangularia vel oblonga, 1 Y2 mm longa, lobulo inflexo dimidio breviore, apice ob- solete fimbriato. Fructus ad 4 mm longus, { — i^/.^ mm latus; mericarpia bifariam ala integra quam ovarium dimidio breviore, ad sepala sensim latiore, superne in acumen liberum producta cincta, praetera sq. calycinis 5 — 6 pai'vis, triangulibus instructa, dorso nuda. Südbrasilianische Provinz: Brasilien: Prov. Rio de Janeiro (Sellow s. n.); Itatiaia (Glaziou n. 4837, 12747); blüht von Januar bis März. 157. E. multicapitatum Morong. in Ann. N. Y. Acad. III. (1892) 124. — Planta usque metralis. Caulis stricte crectus, fistulosus, 7 — 8 mm crassus, sat dense foliosus, superne ramis numerosis abbreviatis 4 — 7 cm longis auctus, apice 3-furcatus, ramis semel(?) cymose trifurcato-ramulosis. Folia basalia oblongo-lanceolata 35 — 40 cm longa, 4 — 4^/2 *^'" lo-in, breviter acuminata, inferne usque ad 2V2 ^'" anguslata, margine spinosa, spinis validis arrectis, fuscis, 2 — 5 mm longis; caulina amplexicaulia 7 — 10 cm longa, ad 1 '^2 cm lata, remote spinoso-serrata, dentibus saepe spinis accessoriis auclis. Inflorescentia racemosa 30 — 40 cm longa; capitula 10 — 15 mm longa, C — 8 mm dia- metro; bracteae involucrales 4 — 8 lanceolatae, integerrimae, 5 — 10 mm longae, basi 1 — :j mm latae; florales invol. similes flores superantes. Sepala oblonga apiculata, 1 mm longa, petalis albidis longiora; stvli 3 mm longi. Paraguay: Auf Campos zwischen Villa Rica und Escoba; blüht im Mai. Nota. Stirps mihi ignota sec. cl. autorcm speciei anlecedenli valde affinis, sed .diversa foliis basalibus, inflorescentia longe racemosa, forma et magnitudine capitulorum. Subsect. 2. Eupanniculata Wolfl". Eiipanniculata WoliT. — Folia a basi ima usque ad apicem sensim angustala, apice ipso plerumque subito in acumen longissimum caudatum producta aut supra vaginam longe subaequilata et brevius acuminata; nervi eximie paralleli vel raro superne leviter divergentes; margo spinis validis solitariis vel 2 — 4-nis obsitus, rarius spinu- losus vel selosus, perraro nudus. Inflorescentia ampla raro oligocephala; rami usque sexies (2 — )3-furcati. Squamae dorsales evolutae vel nullae. Ser. 1. Pseudoareata Wolff. Pseudoareata Wolff. — Folia ± elongata, usque metralia, supra vaginam usque ad medium vel ultra sensim (ad summum dimidio) latiora, deinde zh acuminata, acuta, nervis mediis ± manifeste contiguis, lateralibus ad marginem et ad apicem versus divergenlibus, margine toto subaequaliter armata. Squamae dorsales obviae vel nullae. <58. E. aloifolium {E. alodfoUum] Marl, ex Urb. in Marl. Fl. brasil. -XI. 1. (1879) 309, t. LXXXI. — Planta gigantea usque 3 m alta; rhizoma crassum, subhorizontale, crasse fibrosum. Caulis foliosus inferne simplex, superne remote ramosus, apice 3 — 4- furcatus, ramis cymose semel tri- dein dichasialiter partitis, poslremo in monochasium productis, pedunculo quocunque primario infero soepe abortive, supero obvio. Folia basalia numerosa rigida, ex cl. Urb an usque 2 m longa, saepe minora, ensiformia, postice in partem vaginantem 5 — 6 cm longam folio haud latiorem abeuntia, supra cam usque ad medium sensim vel vix angustata, deinde paullo latiora et hie 2 — 5 cm lata, ad apicem versus sensim acuminata, acutissima, juniora saepe a basi sensim aequaliter angustata, omnia margine toto spinis dentiformibus, saepe in eadem planta valde varia- bilibus obsita, inferioribus saepe ex folii dorso prope marginem orientibus, subulatis, usque 2 cm longis, ad 1 mm latis, sequentibus sensim majoribus suboblique ad laminam insertis, usque I 5 cm longis, 3 — 8 mm latis, spinis 1 — 2 minoribus auctis, supra marginem medium Eryngium. 239 Fig. 36. Eryngium aloifolium Marl. Ä Folium et infloresccnliac lateralis pars. — B Capitu- lum. — C Fructus a dorso visus. — D Stamen. — E Petalum a ventrc visum. — F Petalum a latero visum. (Icon. sec. Urban reiterata.) 240 ' Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. subito mullo minoribus, solitariis, margini ipsi insertis, triangulai-i-lanceolatis vel subu- latis, 4 — 6 mm longis, homoeoneura, n. subtus magis prominentibus, aliis tenuioribus intermixtis, inferne parallelis, superne pauUo divergentibus: caulina aequilata, supcrne sensim angustata, toto margine dense spinosa, spinis superioribus cito minoribus. In- florescentia ampla, elongata; capitula globosa 7 — 8 mm crassa; bracteae involucrales 6 — 8 liberae, lanceolalae, spinoso-acuminatae, 3— 6 mm longae; florales ovato-lanceo- latae, 3 — 5 mm longae. Sepala suborbicularia vel semiovata, obtusa, breviter mucro- nata, ad i mm longa; petala subquadrata vel rolundato-elliptica, 1 Y4 mm longa, lobulo inflexo 2 — 3-plo angustiore, apice fimbriato vel subintegro. Fructus 3 mm longus; squamae laterales oblique subquadralae vel superiores ovato-lanceolatae aculae, calycinae ovatae vel lanceolalae, aeuminatae, usque duplo minores, dorsales depresso-subrolundatae vel -vesiculosae, raro marginales et mediae acutae. — Fig. 36. Südbrasilianische Provinz: Brasilien: Minas Geracs, in und an Sümpfen bei S. Joäo d'El Rei (Comm. Geogr. geol. Minas n. 1778 — blühend im Dezember); in derselben Gegend bei Varzea do Marcal (Schwacke n. 10 200 — blühend im Dezember); Sao Paulo, Bocaina (Glaziou n. 8238, 16088, 16089 — blühend im Februar imd März). Nuta. Folia basalia spinis inferioribus saepius solitariis intcr sese subaequalibus 2 — 5 mm longis plane margini ipsi neque uno latere dorso folii insidentibus a cl. Martio delineata a cl. Urban non visa sunt, a me auteni in speciminibus a Com. Geogr. Geol. Minas collectis examinata. 159. E. aquaticum L. Spec. pl. ed. 1. (1753) 232 et ed. 2. (n62) 336, excl. var. ß.\ Jacq. Ic. pl. rar. II. (1786 — 93) t. 347; Lam. Encyd. meth. Bot. IV. (1796) 758; Delar. Erjng. Ilist. (1808) 57; Tratt. Ausgem. Taf. Arch. Gewächsk. II. (1812) t. 190, 190a; Bot. Reg. V. (1819) t. 372; Spreng, in Rom. et Schult. Svst. veg. VI. (1820) 316; DG. Prodr. IV. (1830) 95; Torr, et Gray Fl. North. Amer. I. (1840) 604; Britt. and Brown, 111. H. N. U. S. and Canada II. (1897) 522, fig. 2660; Herb. Willd. n. 5568, pl. culta. — K yceifolium Michx. Fl. bor. Amer. I. (1803) 16i; Coult. et Rose in Contr. U. S. Nat. Herb. VII. 1. (1900) 44. — E. Virgin. Yuccae foliis spinulis raris etc. Bobart. in Moris. Hist. Oxon. III. (1669) 167, sect. 7, t. 37, fig. 21. — E. foliis gladiolatis utrinque laxe serratis etc. Gron. Fl. virg. ed. 1. (1739) 30. — Planta ex cl. Coult er et Rose usque sesquimetralis et ultra alta; rhizoma crassum breve. Caulis vahdus, remotissime foüosus, superne ramo uno alterove auctus, apice 4 — 6-furcatus, ramis abbreviatis, ramo caulem continuante obvio, ceteris semel cymose trifurcato-ramulosis. Folia basalia pauca, erecta, supra vaginam usque 1 0 cm longam subito angustata, deinde sensim latiora, lineari-lanceolata, ad apicem versus sensim longe angustata, acutissima, usque 75 cm longa, medio vel ultra latissima, usque 3 cm lata, margine toto incrassato spinoso-setacea, setis inferioribus longissimis plerumque ± 1 0 mm longis, ceteris valde sensim rarioribus brevioribusque , 1 0 — 20 mm inter sese distantibus, summis subito brevibus, solitariis vel 2 — 4-nis, nervis utrinque aequalibus, prominentibus, superne leviter divergentibus, n. aliis tenuissimis 1 — 2-nis intermixtis; caulina sensim minora, supra basin brevem dense spinuloso-setacea. Prophylla primaria lanceolala, setosa, cetera lata, antice paucidentata. Capitula ovoideo- globosa, usque 20 mm longa; bracteae involucrales ad 10 patulae, lineari-lanceolatae vel anguste trianguläres, basi connatae, spinoso-aculissimae, 3-nerviae, ± 10 mm longae; florales similes, sensim minores, flores longe superantes. Sepala ovata obtusa, breviter mucronata; petala oblonga, lobulo inflexo subaequilongo, dimidio angustiore, apice fim- briato. Fructus 7 — 8 mm longus; squamae laterales 5 — 6 angustae, aculissimae, caly- cinae 2 — 3-seriales trianguläres acutae, dorsales nullae vel paucae minimae vesiculosae obviae. — Fig. 37. Atlantisches Nordamerika: Von Connecticut südlich bis Florida, westlich bis Kansas, Minnesota und Ost-Texas. — Südbrasilianische Provinz: Paranä. Var. a. normale WolIT. — Planta plerumque valida et elata; folia usque semi- metralia et 3 cm lata, margine setis vel spinis solitariis obsita. Capitula usque 2n »um longa, ovoideo-globosa. Hryngiuni. 241 Fig. 37. Eryngium aquaticum L. A Habitus. — B Bractea floralis. — C Petalum. Fructus. — E Folii basalis pars superior (var. si/nchaetum Gray). (Icon. origin.) A. Engl er, Das l'flkDr.enreieh. IV. (Embryophjrt» siphonogmm») 228. ja — D 242 Hermann WolfT. -^ Umbelliferae-Saniculoideae. Virginia; Nordcarolina (Small u. Heller, PI. N. W. Carol. n. CO); Georgia (Harper n. 1270); Wisconsin (Kumlien n. 45); Indiana; Minnesota (Ballard; Lansing n. 590; Deani); Illinois (Brendel); Kentucky (Hooker); Missouri (Eggert, Herb. amer. s. n.; Tracy n. 6467); Kansas; Alabama; Texas (Lind- heimer; Matthes n. 29). Var. ß. synchaetum Gray in Coult. et Rose, Revis. N. A. Umb. (1888) 94. — E. syncfiaetmn (Gray) Coult. et Rose in Contr. U. S. Nat. Herb. VII. \. J900) 44. — Planta plerumque humilior. Folia angustiora saepe subaequilata, setis 2 — 4-nis obsita. Gapitula subglobosa usque ib mm longa. Georgia (Beyrich); Florida, bei Jacksonville (Curtiss n. 996, 4336, o034j; Eustis, Lake County (Nash n. 4 487); Alabama; Mississippi; Kansas (Hitchcock 702, 702a); Arkansas; Texas (Lindheimer). Var. y. subinerme WolfT. — Folia basalia submetralia, supra vaginam usque 20 cm longam sensim angustata, deindc pauUatim dilatata, multo supra medium latis- sima et ad 6 mm lata, longissime acuminata, acutissima, usque ad medium nuda, niar- gine supero remote setulosa; caulina setosa. Texas (Lindheimer, Fl. tex, s. n. — blühend im Juni), — Südbrasilien: Prov. Paranä, Capao Grande bei Ponta Grossa in Sümpfen (Üusen n. 2617 — blühend im Dezember — Herb. Stockholm); an einem Bache bei Serrinha (l)usen n. 7240 — blühend im November — Herb. Stockholm); die brasilianischen Pflanzen sind höher als die nordanierikanischen, ihre Grundblälter bedeutend länger; im übrigen bestehen aber keine Unterschiede. — Das Rhizom wird besonders in den Südstaaten als Diureticum und Expectorans gebraucht, außerdem gegen Schlangenbiss angewendet (Rattlesnake- master, Button Snakeroot). 160. E. Langlassei WolfT in Fedde, Repert. IX. (1 9H) 417. — Planta ca. nietralis. Caulis superne ramosus, apice 3 — 4-furcatus, ramo caulem continuante semper(?) abortivo, ceteris bis cymose 3-furcato-ramulosis. Folia basalia it 40 cm longa, usque ad parlem tertiam superiorem aequilata vel medio latissima, 15 — 17 mm lata, dein sensim longe acuminata, acutissima, inferne sat late vaginantia, margine spinosa, spinis subulatis erecto-patentibus, solitariis vel raro spinulis singuHs perparvis auctis, mediis ca. 1 0 mm inter se distantibus, 2 — 3 mm longis, inferioribus sensim remotioribus longioribusque, imis subito minoribus, superioribus sensim decrescentibus, sed crebrioribus, subhomoeo- neura, n. supra parum conspicuis, subtus crassioribus, utrinque mediis contiguis, lato- ralibus remotis, inferne parallelis, superne leviter ad marginem divergenlibus; fulcranlia anguste linearia, 5 — 6 cm longa, remote spinoso-serrata; prophylla illis similia sed breviora. Gapitula ovoidea basi truncata, 8 — 10 mm longa, haud colorata; bracleae involucrales patentes, prominentes, lanceolatae, spinescenti-acutissimae, integrae vel remote breviterque spinuloso-serratae, 7 — 8 mm longae; florales anguste lanceolatae, pungenli- acutissimae, flores vix superantes. Sepala ovata, obtusa, breviter apiculata, 1 '/o nmi longa; petala papillulosa oblongo-elliptica, 1 Y2 "^"i '^nga, lobulo inflexo sublineari, sub- aequilongo, dimidio angustiore, apice fimbriato. Fructus compresso-turbinatus oa. 3 mm longus; squamae laterales utrinque 5 — 7 majusculae, uniseriales, anguste lanceolatae, curvatae, acutae, liberae vel db connatae, calycinae 6 — 7 similes, squamulis S-serialis multo minoribus fultae, dorsales perparvae, rotundato-depressae. Provinz des mexikanischen Hochlandes: Mexiko: Auf Granit in der Sierra Madre, 1750 m ü. M. (Langlasse, Herb. Mex. n. 777 — blühend im Januar — Herb. Berlin, Herb. Delessert). Ser. 2. Lati folia WolfT. LaHfolia Wolff. — Planlae validae 1 — 3 m altae. Folia e basi valde dilatata sensim usque ad apicem angustata vel supra basin usque ad medium vel ultra aequi- lata, ca. 1 — 5 cm lata, deinde sensim acuminata, acutissima, margine toto spinosa vel spinoso-setosa. Squamae dorsales obviae vel nullae, laterales i: in alam coDnatac. Eryngium. 243 161. E. Schwackeannm Urb. msc. — Planta valida ex cl. Schwacke i — 3 m alta. Caulis inferne . . ., supcrne ± \ cm crassus, raiiiis patentihus elongalis, patenlis- sime cymose 3-fnrcalo-divisis, apice quater usque quinquis cvmose 3-furcatus, ramis primai'üs ad \ 5, sccundariis ad 4 0 cm longis, ceteris brcvioribus, pedunculo quocunque obvio vel primario abortivo. Folia basalia in sicco nilenlia, ultra 80 cm longa, supra vaginam ad 1 0 cm longam quam lamina paullo vel vix latiorem 3 — 6 cm latam aequi- latu vel a basi scnsiin angustata, longissime acuminata, acutissima, niargine toto spinosa, spinis inferioribus patentibus, iO — 15 mm longis, solitariis, 1/2 — < cm inter sese di- stantibus, ceteris valde sensim minoribus, 2 — 3 cm distantibus, saepe spina accessoria, multo minore auctis, superioribus sensim minoribus, crebrioribus, margini :±r adpressis, nervis subaequalibus 1/2 ~ ^4 ™^ remotis, aliis tenuioribus non intermixtis, haud septatis percursa; caulina . . ., fulcrantia ovata, non vaginantia, acuminata, apice spinoso-acuta, margine spinosa, i — 0/2^1« longa. Prophylla ima illis conformia, vix rigida, 2 — 3-dentala, cetera subintegra. Capitula globosa 10 mm diametro; bracteae involucrales 7 — 8, basi connatae, ovato-acuminalae, patentes vel deorsum curvatae, non prominentes, integrae; florales late membranaceae, ovato-triangulares, spinescenti-acutae, flores superantes, 3 — 4 mm longac. Sepala sub- vel triangulari-orbicularia, obtusa, obsolete apiculata, Y2 — '/4 "'"^ longa; petala . . . ., stylr postremo 2V2 ^^^ longi. Fructus 2 — 3 mm longi; mericarpia valde applanata; squamae albidae, laterales 4 — 5 oblongo- lineares, acutae, subarcuatae, calycinae oblique rectimgulares vel oblongae, basales integrae truncatae, dorsales depressae vcsiculosae minutae, medio dorso interdum deficientes, ad latera et ad sepala versus majores, trianguläres. Südbrasilianische Provinz: Brasilien: Minas Geraes, in der Nähe von Sao Joao d'El Rei (Schwacke n. 102 01 — fruchtend im Dezember; Alvaro Silveira in Comm. geogr. e geol, de Minas n. 1397 — blühend im Oktober); ohne nähere An- gabe in derselben Provinz (Glaziou n. 16089); Rio Grande do Sul, Porto Alegre, auf dürren Standstellen (C. et M. Lindman n. G59 — blühend im November). Hier- her scheint zu gehören: Säo Paulo, Serra dos Orgaos (Usteri n, 13). 162. E. Lassaaxii Decne. in Herincq, Horticult. franf. Aoüt (1872) et in Bull. Soc. bot. France XX. (1873)22; Urb. in Mart. Fl. brasil. XI. 1. (1879) 314; Arechaval. Fl, ui-ug. II. (1905) 335 (in Anal. Mus. Montevid. V.). — Caulis 1 — 2 m altus late fistulosus, inferne 3 — 4 cm ci-assus, superne ramis pluribus elongatis auctus, apice pluri- furcatus, ramis usque 40 cm longis, quater vel quinquies cymose 3-furcatis, dein in monochasium oligocephalum confertum productis. Folia basalia ex cl. Urban saepius leviler lorta, canaliculata, e basi vaginata usque 5 cm lata valde sensim angustata et in acumen longissimum acutissimum producta, 1 — 2 m longa, margine toto spinosa, spinis inferioribus zh patentibus, 1 — 1 1/2 cm longis, ca. 1 Y2 cnn inter sese distantibus, ad apicem folii versus semper minoribus densioribusque, summis minimis et margini adpressis, inferioribus dorso ad basin spinulis 2 minoribus, mediis singulis, summis nullis auctis, utrinque homoeoneura, n. supra tenuissimis, densissimis, subtus crassiori- bus transverse septatis, n. aliis tenuissimis intermixtis; caulina suprcma lanceolata, acuta, spinulosa; prophylla ovato-acuminata. Inflorescentia corymboso-amplissima; pedun- culi omnes fertiles, basi et apice incrassati; capitula ca. 10 mm diametro, albo-vires- Icentia; bracteae involucrales ovato-lanceolatae, liberae, dr deorsum pressac, margine supero spinuloso-ciliatae, 3 — 4 mm longae; florales oblanceolatae, obtusiusculae, mucronatae, antice erosae. Sepala suborbicularia vel quadrato-orbicularia, antice truncata, erosa, breviter mucronata, 1 mm longa; petala rectangulari-ovata, dorso papillulosa, 1 mm longa, lobulo inflexo triente breviore, 2 — 3-plo angustiore, apice incurvo fimbriato. Fructus 2' 2 "^"^ longus; squamae flavescenles, laterales utrinque in alam integram vel subcrenatam connatae, supra basin fr. descendentes, calycinae oblongo- lineares, uni- seriales, dorsales densissimae, vesiculosae, subacquales, superiores submajores. Südbrasilianische Provinz: Brasilien: Rio Grande do Sul (v. Ihering). — Uruguay: Montevideo, nach Arechavaleta häufig auf feuchten, grasigen Canipos. — Paraguay: Cordillera de Villa Rica (Hassler, PI. Parag. n. 8766). 244 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. 4 63. E. Chamissonis Urb. in Marl. FI. brasil. XI. i. (1879) 3<5, t. LXXXIV, fig. I. — E. floribundum Cham, in Linn. VIII. (J833) 325, sec. Urb. — Usque sesquimetrale. Caulis crassus, inferne . . ., apice radiatim pluriramosus, ramis 30 — 35 cm iongis, bis vel ter 4 — 5-furcatis, deinde semel vel bis 3-tomis (Urban), pedunculis pri- mariis inferioribus nullis, ceteris obviis. Folia basalia 1 — 1 Y2 "^ longa, supra vaginam 5 — 6 cm lata, a basi ad apicem sensim angustata et in acumen longissimum acutis- siraum producta, margine toto spinosa, spinis inferioribus solitariis vel geminatis, erecto- patentibus, 4 — 7 mm longjs, dz { cm inter se dislantibus, ceteris densioribus, margini ±: adpressis, plerisque spina accessoria auctis, aut omnibus solitariis, homoeoneura, n. supra aequalibus, subtus crassioribus manifeste transverse septatis, n. aliis tenuissimis numerosis intermixtis; caulina non visa. Inflorescentia ample cymoso-corjmbosa ; capi- tula ovoidea, 13 — 15 mm longa; bracteae involucrales 5 — 7, ovato-lanceolatae, acumi- natae, crasse mucronatae, 4 — 5 mm longae; florales ovatae, lanceolato-acuminatae, manifeste exasperatae, 4—4 '/^ ^^ longae, flores fructusque superantes. Sepala ovato- orbicularia vel semiovata, obtusa, brevissime mucronulata, dorso exasperata, I — O/4 mm longa; petala subrectangulari-oblonga, 1 — 1 '/s mm longa, dorso papillulosa, lobulo in- flexo lineari, triente breviore, 2 — 3-plo angusliore, apice flmbriato. Fructus 3 nam longus; squamae laterales utrinque 3 — 4, oblique trianguläres, acutae, cjüycinae ob- longo-lanceolatae, breviter acuminatae, dorsales marginales et superiores ovato-acumi- natae, mediae parvae vesiculosae plerumque zb confluentes. In Sümpfen und an feuchten Orten der südbrasilianischen Provinz: Bra- silien: Minas Geraes (Herb. Regneil. II. n. 166 — blühend im Januar); Rio Grande do Sul, hier nach Malme eine der häufigsten Pflanzen (Sellow n. 3342 — blühend im Dezember; Gaudichaud n. H55); Paranä, Curityba (Düsen — blühend im Februar). Nota. Species quoad squamas dorsales transitum praebet ad Qymnonota (ürban). 164. E. Decaisneanum Urb. in Mart. Fl. brasil. XI. 1. (1879) 316. — Planta gigantea usque 2V2 ^ ^^^^- Caulis 2 — 3 cm crassus, inferne longe nudus, dein remote foliosus, superne ramosus, apice 4 — 5-furcatus, ramis 4 — 5-es cjmose 2 — 3-furcato- divisis, usque 35 cm Iongis. Folia basalia usque sesquimelralia, supra vaginam ± 10 cm longam 5 — 6 cm lata, valde sensim angustata et in acumen longissimum acutissi- mum producta, margine toto spinosa, spinis rigidis, inferioribus ad 1 cm Iongis, patenlibus, 2 — 4 cm inter se distantibus, superioribus sensim minoribus, densioribus, erectis vel margini adpressis, inferioribus et mediis spinis singulis vix minoribus vel imis 2 — 3 acces- soriis auctis, superioribus plerumque solitariis, homoeoneura, n. supra tenuissimis aequali- bus, subtus crassioribus, transverse septatis et n. aliis tenuissimis intermixtis; caulina inferiora ex cl. Urban usque 60 cm longa, cetera sensim minora, zb amplicaulia, margine spinoso-serrata. Inflorescentia terminalis ampla cjmoso-corymbosa ; capitula ovoidea, violacea, 10 — 12 mm longa, primeu'ia inferiora interdum abortiva,* bracteae involucrales 6 — 8 liberae, non prominentes, ovatae, acuminatae, 3 — 4 mm longae; florales angusle lanceolatae vel subulalae, ad 3 mm longae. Sepala orbiculari-trian- gularia, brevissime acuminata vel apiculata, 1 mm longa; petala late obovata vel rectangulari-ovalia, ca 1 1/4 mm longa, dorso papillulosa, lobulo inflexo triente breviore, 3-plo angustiore, apice fimbriato. Fructus 3 mm longus, 1 mm latus; squamae late- rales 3 ± trianguläres, calycinae uniseriatae, oblongae, obtusae, dorsales depresso- vesiculosae, marginales saepe majores, trianguläres. In Sümpfen und Morästen der südbrasilianischen Provinz: Brasilien, Minas Geraes, Barbacena und Ressaquinha (Glaziou n. 12 030, 12 744, 16 103, f. micro- cephalum Urb. msc. — blühend im Juni und Juli); Rio Grande do Sul, Rio Cama- quam (v. Ihering, Fl. brasil. n. 67). — Uruguay: Montevideo (Osten n. 4458); Sierra Maracaya (Hassler n. 5384). — Paragua>: Cordillera de Villa Rica (Hassler n. 8766 — blüht im Januar); ohne nähere Angabe (Balansa, PI. parag. n. 1089 — blühend im Dezember); blüht in den Gärten Mitteleuropas im September. Eryngium. 245 Nota. E. Decaisneanum et species afflnes sec. cl. Urban ob habitum praeclarum, ob velo- citer crescendum et facilc conservandum in horlis privatis quoque loco Atoea vel Jgaves decus non contemnandum essent. Tres vel quatuor annis post fructus satos e rosula gigantea foliorum bas. suberectorum, rore glauco obtectorura caulis inflorcscentiara gerens brevi tempore profertur tanta celeritate, ut in quoque die altitudinem 8 — 10 cm auctam facile inspicere possis. Praelerea planta ex analogia ceterorum Eryngiorum post anthesin non eraoritur, sed verosimiliter ramis ex axillis foliorum bas. provenientibus conservatur. 165. £. pandanifolium Cham, et Schlechtd. in Linn. I. (1826) 336 (236); DG. Prodr. IV. (1830) 95; Urb. in Marl. Fl. brasil. XI. \. (< 879) 317, t. LXXXIV, f. II. et in Linn. XLIII. [N. F. IX.] (1882) 299; Chod. et llassl. in Bull. Herb. Boiss. 2. ser. III. (1903) H23; Arechaval. Fl. urug. II. (1905) 336 (in Anal. Mus. Montevid. V.). — E. oligodon Griseb. Symb. (1879) 146, tantum quoad descr. et pl. Entrerian. — Caulis ex cl. Spegazzini usque 2^2 ^ altus et usque 4 cm crassus, foliosus, superne al- terne ramosus, apice radiatim 3 — 4-furcatus, pedunculis inferioribus abortivis, ceteris obviis, ramis ter usque quinquies cjmose tripeurtitis. Folia basalia e vagina ad 6 cm longa et 4 — 6 cm lata valde sensim angustata, apice acutissima, usque 1 Yj ™ Jooga, in margine infero 15 — 50 cm longo inermia, deinde spinosa, spinis ± adpressis, solitariis vel raro geminatis, aequalibus vel altera accessoria dt minore, inferioribus 1 — i cm inter sese remolis, 1 — 4 mm longis, superioribus minoribus densioribusque, summis minimis, nervis subtus crassis remotis aliis tenuibus interjectis, manifeste transversa septatis, supra nunierosissimis, tenuissimis aequicrassis ; caulina numerosa, 30 — 50 cm longa bas. similia, spinis crebrioribus majoribusque. Inflorescentia ampla panniculata; capitula colorata globoso-ovoidea, 7 — 9 mm longa; bracteae involucrales 6 — 8 basi liberae, haud prominentes, late ovatae, acutissimae, dorso exasperatae, 2 mm longae; florales illis simillimae, pauUo majores, superne ciliolulatae, superiores angustiores. Sepala subsemiorbicularia vel semiovalia, breviter mucronata, dr V4 mm longa; petala ex cl. Hassler et Chodat atropurpurea, ovato- vel rotundato-oblonga, 1 mm longa, lobulo inflexo dimidio breviore, 2 — 3-plo angustiore, apice obtuso vel fimbriato. Squamae laterales oblique ovatae vel ovato-lanceolatae, acutae, calycinae minores uniseriales, dorsales depresse vesiculosae, minimae, superiores et marginales majores, in dorso fructus medio carinato ampliores acutae. In Sümpfen und an feuchten Orten der südbrasilianischen und argenti- nischen Provinz: Brasilien: Minas Geraes, am Ufer des Rio das Velhäs bei Casa Bianca (Schwacke n. 9310 — blühend im März — Herb. Berlin); ohne nähere Angabe (Weddell n. 1637); Campos de Caraca, an Wassergräben (Glaziou n. 12019, 12 745, 14 873, 14 883, 16 104 — blühend im Januar und Februar); Goyaz (Glaziou n. 21467); Santa Catharina, am Ufer des Capivary bei Tubarao (Ule n. 1034). - - Paraguay, im Oberlaufe des Y-acä (H assler n. 7067 — blühend im Februar); Tal des Y-ague-gaazu, an bewaldeten Bachufern (Fiebrig n. 858). — Uruguay (Sellow n. 539, 707). — Argentinien: Entrerios, Palmar grande, an sumpfigen sandigen Stellen (Lorentz, Fl. entrer. n. 765 — blühend im März); Montevideo (Brenning — blühend im Januar — Herb. Berlin); verbreitet am La Plata (Spegazzini n. 108G). Nota 1. Planta sec. cl. Fiebrig Conium maculahtm odorat. Nota 2. Stirps quam cl. Malme aetate alTecta florere scripsit, ex collectoribus aliis primo vere florifera invenitur. 166. E. fluminense Urb. in Mart. Fl. brasil. XI. 1. (1879) 326,' t. LXXXVI, fig. III. — Planta dr 1 m alta. Caulis sat dense foliosus, superne ramosus, ramis primo tri-, deinde dichasialiter divisis; raiui inflorescentiae terminalis 3 — 5 usque 30 cm longi, 1 — 2-arii (pedunculo abortive adnumerato) 4-furcati, deinde ter quater 3-furcali. Folia basalia 35 — 65 cm longa supra vaginam vix dilatalam 5 — 10 cm longam usque ad medium aequllata, 1 Y^ — 3 cm lata, dein longe spinoso-acuminata, aut a basi sensim angustata, margine toto setaceo-spinulosa, spinulis tenuissimis soUtariis, ereclis vel margini ad- pressis, inferioribus 10 — 15 mm longis, 10 — 12 mm inter se dislantibus, ceteris sensim brcvioribus, rigidioribus, latioribus sed vix crebrioribus, nervis utrinque densissimis et 246 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. tenuissimis percursa; caulina inferiora haud raro basal, longiora, usque 75 cm longa, cetera sensim minora, omnia erecta vel cauli adpressa, e basi semiamplexicauli sensim angustata, inferne densissime spinulosa, ceterum spinulis rigldioribus et longioribus ob- sita. Capitula colorata globulosa vel ovoideo-globosa; bracteae involucrales liberae, dz prominentes, anguste lanceolatae, spinoso-acuminatae, integrae vel parce spinoso-serratae, 6 — 12 mm longae, 0/2 — i^/i mm latae; florales angustae, basi late menibi-anaceo- dilatatae, flores superantes, 4 — 6 mm longae. Sepala imbricata, ovato-orbicularia vel isemiovata, obtusa vel truncata, brevissime mucronata aut brevitcr apiculala , ad 1 Y4 mm longa; petala reclangulari-ovata vel elliptica, rfr 1 1/3 mm longa, lobulo inflexo, aequilongo, 3-plo angustiore, apice fimbriato. Fructus ad 3 mm longus, a latere vix compressus; squamae laterales rectangulari-lanceolatae, in alam integram vel crenulatam ovario aequilatam connatae, caljcinae parvae ovatae vel lanceolatae, dorsales nullae. Südbrasilianische Provinz; Brasilien: Prov. Rio de Janeiro, Serra dos Orgaos (Glaziou n. 2839, 6603, 12 748, 13i55, 17 Ol 5a, 17 627 — von Juni bis September blühend); Minas Geraes (Sellow n. 1240 — blühend im Oktober — Herb. Berlin). 167. E. Balansae Wolff in Fedde, Repert. VII. (1909) 274. — Planta ex cl. Balansa 1 '/^ — 2 in alta. Caulis inferne . . ., superne pauciraraosus, apice 5 — 6- furcatus, ramo caulem continuante ca. 10 cm longo, ceteris teretibus bis vel ter cymose 3-furcato-ramulosis, usque 20 cm longis. Folia basalia ca. metralia, a vagina ± 3 cm longa et lata sensim angustata et in acumen longissimum acutissimum pro- ducta, margine toto spinosa, spinis subteretibus, validis, rigidis, inferioribus patulis, ca. 10 mm longis, 5 — 6 mm inter sese distantibus, spinulis accessoriis binis brevioribus inaequalibus auctis, a medio folii rarioribus, sed longioribus, ternatis, superioribus iterum crebrioribus, minoribus, geminatis vel summis solitariis, margini —z adpressis, utrinque subhomoeoneura, n. supra parum raanifestis, subaequicrassis, subtus magis prominenti- bus remote transversim septatis, n. aliis 2 — 3-nis tenuissimis intermixtis. Inflorescentia ampla; prophylla primaria lanceolata, breviter spinoso-serrata, 2 — 2V2 ^"^ long^? cetera subinflato-vaginantia, ovata, subintegra. Capitula omnia crasse pedunculala, haud colo- rata, ovoideo-globosa, sub anth. 8 — 10 mm longa: bracteae involucrales 6 — 8 vix promi- nentes, lanceolatae, acuminatae, acutae, 3^2 ^^ longae; florales flores manifeste supt- rantes inferiores ab illis vix diversae, superiores sensim angustiores. Sepala late ovata, breviter acuminata, mucronata, 1 mm longa; petala papillulosa ovato-oblonga, lobulo inflexo sensim angustato paullo breviore, apice incui"vo fimbriato; styli sepalis duplo longiores. Fructus 3 mm longus, 2V2 ^^ latus, valde compressus; squamae laterales 4 — 5 connatae, curvatae, longe acuminatae, ad sepala versus angustiores, calycinao 5 — 6 oblanceolatae acutae, dorsales nullae. Vittac 5 niagnae. Paraguay: Auf morastigen Wiesen zwischen Villa Rica und Caaguazü (Balansa, PI. parag. n. 1086 — Herb. Boissier). 168. E. eburneum Decne. in Herincq, Horticult. fran?. Aoüt (1872) et in Bull. Soc. bot. Fr. XX. (1873) 23; Urb. in Marl. Fl. brasil. XL 1. (1879) 329, t. LXXXVI, fig. IV. et in Linn. XLIII. [N. F. IX.] (1882) 300; Arechaval. Fl. urug. II. (1905) 341 (in Anal. Mus. Montevid. V.). — E. paniculatum var. ß. Cham, et Schlechtd. in Linn. I. (1826) 334 (234). — E. paniculatum y. bracteosum DC. Prodr. IV. (1830) 96. — E. bracteosum (DG.) Griseb. Symb. ad fl. argent. (1879) 146, quoad descr. et pl. Entrerian. — Planta in sicco albicans, ex cl. Lorentz usque S'/j m alta. Rhizoma crassum, longe fibrosum. Caulis eburneus crassus, latissime fistulosus, inferne simplex et dense foliosus, superne multiramosus, apice 4-furcatus, ramis eximie compressis, bis vel ter cytnose trifurcato- ramulosis. Folia basalia conferta, canaliculata, 10 — 20 cm longe vaginantia, usque metralia vel longiora, a basi sensim angustata vel inferne subaequilata, 3 — 5 cm lata, superne sensim acuminata, longe spinoso-aculissima, margine toto spinosa, spinis tenui- bus, inferioribus patulis, 4 — 12 mm longis, 1 — 3 minoribus auctis, superioribus sensim minoribus 2 — 5 mm longis, plerumque gcminis, utrinque homoeoneura, n. transverse septatis, n. aliis tenuissimis interjectis; caulina inferne 4 — 10 cm longe inflalo-vaginanlia, Eryngium. 247 caulera paene obtegentia, supra vaginam linearia, acutissima, subseriato-spinosa ; sup- reina lamina quam vagina subinflata saepe breviore. Prophylla primaria cum fol. ful- crantibus plerisque oblooga, spathacea, apice spinoso-serrata vel integra, 3 — 6 cm longa, cetera sensim minora. Capitula non colorata ovoidea vel globoso-ovoidea, <5 — 20 mm longa; bracteae involucrales quoad formam et magniludinem in eodem specimine valde variae, trianguläres vel lanceolatae vel zh lineares, acutae, 5 — :20 mm longae, basi usque 6 mm latae, semper ± deflexae et prominentes; florales lanceolato-lineares, acutae, 6 — 7 mm longae. Sepala ovata vel ovalia, obtusa, breviter acuniinata, t — \ 74 m«« longa; petala subrectangulari-oblonga, \ V2 ^^ longa? papillulosa, lobulo in- flexo paullo breviore, 2 — 3-plo angustiore, apice flrabriato. Fructus 3 — i mm longus; squamae laterales aliformes, utrinque 4 — 5 dr liberae, rhoml)eo-cuneiformes, acutae, interdum aliis perpaucis auctae, calvcinae ovato-lanceolatae, multo minores, intenlum perpaucis aliis parvis fultae, dorso plieato nullae. In Sümpfen und an feuchten Orten der Camposformation der sü.d brasilianischen und argentinischen Provinz: Brasiliec: Rio Grande do Sul, San Antonio da Patrulha (Sellow n. 4137 — blühend im April). — Paraguay: Cordillera de Altos (Hassler n. 3407 — blühend im Oktober); Cordillera de Villa Rica (Hassler n. 8776 — blühend im Januar); Tal des Y-acü, bei Valenzuela (Hussler n. 7H9); Sierra de Amambay (Rojas in Uassler n. 10 243 — blühend im März); am Unterlaufe des Pilcomayo-Flusses (Rojas n. 175 — blühend im Mai). — Uruguay: Montevideo Sellow n. 708); Dep. Canelones (Herb. Herter n. 9855 — blühend im März). — Argentinien, Entrerios, Palmar Grande (Lorentz n. 763); Rio Cupalen (Niederlein); Concepcion del Uruguay, am Rande des Arroyo Cupalen (Lorentz n. 1806 — blühend im März); wächst nach Malme häufig in Gesellschaft von E. Chamissanis. 169. E. stenophyllum Urb. in Mart. Fl. brasil. XI. J. (1879) 330; Arechaval. Fl. urug. II. (1905) 3 42 (in Anal. Mus. Montev. V.). — E. paniculatu m \ar. augustifolia longifolia Cham, in Linn. VIII. (1833) 323. — Planta usque sesquimetralis, saepe humilior; rhizoma crassum, tuberosum vel cylindricum. Caulis 10 — 20-foliosus, su- peme pauciramosus, apice 3 — 4-furcatus, ramo caulem continuanle obvio vel nullo, ceteris usque 1 0 cm longis, indivisis vel semel bisve 3-furcato-ramulosis. Folia ba- salia numerosa 40 — 95 cm longa, canaliculata, linearia, usque ad medium vel ultra aequilata et 5 — 8 mm lata, dein sensim angustata, apice acutissima, basi in vaginam 2 — 7 cm longam, 10 — 15 mm latam expansa, margine toto spinuloso-setacea, spinulis patentibus, spinulis 1 — 3 multo minoribus auctis, inferioribus 8 — 15 mm longis, superioribus sensim minoribus; caulina e basi lanceolato-oblonga inermi linearia vel superiora Hneari-subulata, ceterum a bas. non diversa. Capitula non colorata, ovoideo- globosa vel subglobosa 10 — 15 mm longa, 9 — 11 mm diametro; bracteae involucrales vix prominentes 6 — 8 ovato- vel subulato-Ianceolatae, spinoso-acuminatae, 4 — 8 mm longae; florales lineari- vel subulato-Ianceolatae, acutae, 4 — 6 mm longae, flores mani- feste superantes. Sepala ovata vel ovalia, obtusa vel brevisslme acuminata, mucronu- lata 1 V 3 — 1 V2 '"'" longa; petala ellipUca vel rectangulari-oblonga, papillulosa, ad 1 mm longa, lobulo inflexo triente breviore et 2 — 3-plo angustiore, apice incurvo zh fimbriato. Fructus 2 — 3 mm longus, 1 mm latus; squamae laterales subliberae utrinque 4 — 5, lanceolatae vel rhombeo-cuneiformes, acutae, calycinae minores uniseriales, dorsales nullae, basales supra basin aliformiter descendentes. Südbrasilianische Provinz: Südbrasilien, Uruguay und Paraguay, in Sümpfen der Camposformation. — Tritt in mehreren durch Übergänge mit einander verbundenen Varietäten auf. Var. a. subracemosum Urb. 1. c. — Folia caulina numerosa, caulem fere totum obtegentia (Urb an), inferne aequilata vel anguste oblonga. Inflorescentia ad apicem caulis subracemosa, tcrminalis a lateralibus vix diversa, pedunculo primario evuluto, ramis 1 — 2 et 1 — S-cephalis; prophylla superiora ovata, apice parce spinoso-serrata. Capitula elliptica. 248 Hermann Wolff. — Umbelliferac-Saniculoideae. Wahrscheinlich im ganzen Gebiete der Art; Prov. Rio Grande do Sul, Porto Alegre (Reineck et Czermak, PI. bras. merid. n. 239 — blühend im Dezember); Alegrete (Sellow n. 3451, 360(5 — blühend im Februar); in derselben Provinz ohne nähere Angabe (Gaudichaud n. 4 154). Var. ß. corymbosum Urb. 1. c. — Folia caulina inferiora remota, caulem parum obtegentia (Urb an), brevius vaginata, sensini angustata. Inflorescentia terminalis corym- bosa quam laterales multo amplior, pedunculo primario abortive, ramis subbis cymose 3-pai'titis. Prophylla superiora ovato-lanceolata, integra. Capitula ovoideo-globosa. Paranä (Sellow n. 4510 — blühend im März). — Paraguay: Sierra de Amambay (Rojas in Hassler, PI. parag. n, 10 075a — blühend im Januar). Nota. Varietas ß. valde accedit ad E. ehumeum Decne., scd nolis indicatis adhuc divorsa est (Urban). Var. y. Hassleri Urb. in Bull. Herb. Boiss. 2. ser. HI. (1903) H23. — Planta valida, usque sesquimetralis. Folia basalia 75 — 90 cm longa, e vagina oblongo-lanceo- lata subinflata sensim angustata. Prophylla ovala, apice 3 — 5-dentata, margine late scarioso incurva vel involuta, parce spinosa, inferiora 4 — 6 cm longa. Paraguay: Im Tale des Y-acä-Fliisses, in stehenden Gewässern bei Valenzuela (Hassler, PI. parag. n. 7130 — blühend im Februar). 170. E. Kojasii Wolff nov. spec. — Planta in sicco albicanti-glaucescens metralis, pro rata sat gracilis, rhizoniate obliquo crasso longe fibroso. Caulis inferne ad 1 cm crassus, remote foliosus, superne ramis paucis ereclo-patentibus it: 20 cm longis auctus, apice 3-furcatus, ramis (pedunculis primariis et secundariis deficienlibus) bis bifurcatis, deinde ter trifurcato-ramulosis, ramis tenuibus, primariis ad 8, secundariis ad 5, tertii ordinis ad 4 cm longis, ceteris abbreviatis. Folia basalia erecta, submetralia, supra vaginam ad 6 cm longam et dz 2 cm latam ad medium versus valde sensim angustata, deinde sensim laliora, dz supra medium latissima et 10 — 13 nvm lata, ad apicem versus longissime angustata, caudatim acutissima, margine toto setoso(-spinulosa), setis imis conferlis, ceteris sensim remotioribus ± 8 mm longis, margini magis magisque ad- pressis, inferioribus geminatis, ca. a medio folii solitariis, superioribus sensim minoribus oculo nudo vix conspicuis, nervis numerosis, supra tenuibus sublus prominulis, utrinque n. aliis vix intermixtis percursa; caulina inferiora ab bas. vix di versa eisque subaequi- longa, supra vaginam confertissime, ceterum remote setosa; superiora subito minora, 5 — 10 cm longa, spinulosa; fulcranlia ramis multo breviora, lineari-lanceolata. Inflores- centia semimctralis laxa; prophylla rigida, acutissima, ima P, -2 ^""^ 'onga, remote spinu- losa, cetera valde sensim minora. Capilula sub anth. (ovoideo-jsemiglobosa, basi trim- cata C — 7 mm lata, 5 — 6 mm longa; bracteae involucrales prominentes triangulari- lanceolatae, spinuloso-acutissimae, 5-nerviae, 4 mm longae, basi 2 mm latae; florales inferiores illis similes, ceterae anguste lanceolato-cymbiformes, breviter acuminatae, flores superantes. Sepala ovato-orbicularia, oblusa, breviter mucronata, 1 mm longa; petala . . . Fructus submalurus 3^/2 mm longus; squamae laterales superiores anguste lanceolatae, acutae, inferiores antice iatiores obtusae, patentissimae, calycinae paucae parvae, late lanceolatae, dorsales nullae vel ± numei'osae minimae, tuberculiformes. Nord-Paraguay: Sierra de Amambay (Rojas in Hassler, PI. parag. n. 10 075 — blühend im .lanuar — Herb. Berlin). 171. E. Regnellii Malme in Ark. för Bot. III. 13. (1904) 9, tab. 3, fig. 4. — Planta usque bimelralis. Rhizoma obliquum, crassum residuis fol. emortuorum dense obtectum. Caulis basi ad 1 ', 2 cm crassus, sat dense foliosus, superne ramis remotis, erectis, bis trifurcatis, usque 15 cm longis auctus, apice 4 — 8-furcatus, ramo caulem continuante ex cl. Malme 8— 12 cm longo (mihi non viso), ceteris subter cymose Iri- furcato-ramulosis, pedunculis secundariis etc. obviis, ramis primariis ad 5 cm, secundariis 3 cm longis. Folia basalia erecta, supra vaginam ± longam, basi ad 1 5 mm latam usque ad medium vel ultra aequilata vel sensim latiora, 10 — 12 mm lata, deinde sensim angustata, et in acumen longissimum caudatum acutissimum excurrenlia, '/4 — 1 m longa, margine infero ± (usque 30 cm) longo nuda, dein setoso(-spinulo8a), seti« Eryngium. 249 inferioribus margini plane adpressis itaqiie vix conspicuis, solitariis vel rarissinie gemi- natis quam spatiiini inier duo sublongioribus, ceteris valde sensiin manifestioribus bre- vioribus, nervis densissimis tenuissimisque utrinque subacqualibus aliis lenuioribus vix interniixtis percursa; caulina superiora \0 — 15 cm longa, e basi laliuscula subito an- gustutu, internodiis longioru, s|iinulis inrerioribus patenlibus, ceteris margini adpressis. Inflorescentia sat Inxa usque semimelralis; prophjrila inia anguste lanceolata, sensim acutissima, basi inermia, ceterum spinulis patenlibus niunita, \ — 3 cm longa; cetera minora, latiora, spinuloso-serrala. Ca[>ilula saepe subcolorata, ovoideo-globosa, 8 — \ 0 mm longa ; bracteae involucrales ad \ 0 subulato-lineares, acutissimae, parum pro- minentes, ad 6 mm longae; florales oblongae, subito curvato-acutae, flores fruetusque vix superantes. Sepala suborbicularia vel ovato-oblonga, obtusa, breviter mucronata. Fruclus ad 3 mm longus; squamae laterales subliberae obliquae, ad apicem laliores obtusae, inferiores minores, calycinae lanceolatae, acutae subbiseriales, medium calj'cis attingentes, dorsales minimae saepe obsoletae. Südbrasilianische Provinz: Brasilien: Goyaz (Glaziou in Comm. expl. Planalto cenlr. Brazil n. 21468); Santa Gatharina, Serra do Oratorio, am Wasser- falle das Pelotas (Ule, Fl. bras. n. H80 — mit Früchten im Februar); Rio Grande do Sul, Cachoeira (Malme in lt. Regnell. n. 973 — blühend im Februar); Minas Geraös: Caldas (Malme in lt. Regnell. III. n. 604). 172. E. Sellowii Wolff. nov. spec. — Sesquimetrale et ultra altum. Caulis inferne ad I cm crassus, sat dense foliosus, superne racemoso-ramosus, ramis 5 — 8 cm longis erecto-patentibus, semel bis cymose trichotomis, pedunculo primario obvio, apice 6-furcatu8, ramo caulem continuante nullo, ceteris subter cymose 3-furcato-ramulosis, ramis pri- mariis ad G, secundariis 2 — 3 cm longis, omnibus crassiusculis, teretibus, vix strialis. Folia rigida, basalia erecta, semimetralia, supra vaginam dr 10 cm longam, basi ima ± 2^2 *^"i latam subsubito angustata, usque ad partem tertiam superiorem aequilata, 8 — 10 mm lata, deinde sensim angustata, subcaudatim acutissima, margine toto spinu- losa, spinulis solitariis, patulis vel patentibus, imis subconfertis, ceteris 6 — 10 mm inier sese remotis subteretibus, ad apicem folii versus sensim minoribus et densioribus, ± applanatis, summis margini ± adpressis, minimis, nervis supra subinconspicuis, subtus prominulis, utrinque n. aliis lenuioribus vix interniixtis percursa; caulina sensim decres- centia, rigidiora, lanceolato-lineai'ia, brevius sed rigidius spinosa; fulcrantia ramis breviora, e basi lala ovata sensim acutissima. Inflorescentia racemosa semimetralis; prophylla ima infl. lerminalis lale triangularia, apice pungenti-acutissima, breviter spinosa 1 0 — 12 mm longa; cetera ovata, subito acutissima, superne paucispinosa. Capitula semi- globoso(-ovoidea), basi truncata, 8 mm longa, 9 — 10 mm lata; bracteae involucrales lanceolato-lineares subpungenli-aculissimae, 2 — 3 mm longe connatae, G — 7 mm longae, prominentes; florales inferiores triangulari-ovalae, ceterae sensim angusliores, omnes spinuloso-acutissimae, margini et dorso supero scabridulae, flores superantes. Sepala ovata obtusiuscula, mulica vel brevissime mucronata, rarius apiculata, 1 mm longa; petala ovalia vel ovali-elliplica, lobulo inflexo 3-plo angustiore vix breviore, longissime limbriato, 1 'y'2 n^™ longa. Fruclus immaturus 4 mm longus; squamae laterales 4 — 5 angustae, sursum curvatae, acutissimae, calycinae 3 — 5 parvae, obtusae, dorsales nuUae vel in dorso fr. eximie carinato supero nonnuUae calycinis similes obviae. Brasilien, ohne nähere Angaben (Sellow — Herb. Berlin); hierher scheint zu gehören (Hassler, PI. parag. n. 6.')77, auf dem Hügel Cerro hu bei Paraguary — blühend im Dezember — ohne Grundblälter). Nota. Spccies nova quoad innorescenliam n)iro modo siinilis E. paragtMriensi, (|uoad l'olia E. paivniculato. 173. E. lacustre Pohl ex Urh. in Marl. FI. brasil. XI. 1. (1879) 318. — Planta 60 — 75 cm alta. Caulis inferne zh 5 mm crassus, 4 — 6-foliosus, apice 3-furcatu8, ramis usque 20 cm longis, semel vel bis 3-furcato-ramulosis, infra inflorescentiam terminalem ramis paucis semel vel bis cymose 3-partitis auctus. Folia basalia exteriora 50 — 70 cm longa, interiora multo breviora, supra vaginam usque 10 cm longam lincaria. 250 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. ^ — 6 mm lata, superne anguste lineari-lanceolata, 7 — 12 mm lata, breviter vel longe acuminata, plana vel dz involuta, margine nuda vel spinulis margini quasi adnalis inferioribus vix i mm longis, superioribus longioribus et magis conspicuis obsita, nenis inferne parallelis, superne perparum divergentibus percursa; caulina semiamplexicaulia, inferiora longa bas. conformia, cetera cito minora, lineari-subulata. Inflorescentia ter- minalis ampla, laxa. Capitula ovoidea, 6 — 7 mm longa; bracteae involucrales liberae, trianguläres vel ovato-lanceolalae, mucronato-acuminatae, 2Y2 ™™ longae; florales ovatae, acuminatae, 2^/2 — 3 mm longae. Sepala triangularia vel semiovata, oblusa, brevissime apiculata vel mucronulata, dz- '^j^ mm longa; petala ovalia, \ mm longa, lobulo inflexo subaequilongo, 3-plo angustiore, apice incurvo sublacero. Squamae fructus laterales ovato -trianguläres, acuminatae, calycinae vix minores oblongae vel subrect- angulares, uniseriales, dorsales numerosae, depresso-vesiculosae, basales subquadratae parvae. Südbrasilianische Zone: Prov. Minas Geraes, auf feuchten Camposstellen (Pohl n, 3944); Prov. Goyaz (Gardener n. 4165). Nota. Planta miro modo E. pandanifolio innorescentia, capitulis, floribus siniillima (Urban). 174. E. panniculatum [E. paniculatum) [typus polymorphus] Ciivan. et Domb. msc. ex Delar. Eryng. Ilist. (1808) 59, t. 26; Spreng, in Rom. et Schult. Syst. veg. Vi. (1820) 3 17 sensu ampliore; DC. Prodr. IV. (1830) 96; Glos in Gay, Fl. chil. III. (1847) H5; Schnizl. Iconogr. III. (1843—70) t. 162, fig. 2; Urb. in Mart. FI. brasil. XI. i. (1879) 327, sensu ampliss.; Arechaval. Fl. urug. II. (1905) 339 (in Anal. Mus. Montevid. V.). — E. paniculatum var. a. Cham, et Schlechtd. in Linn. I. (18 26) 334 (234). — E. subulatum Velloz. Fl. flumin. III. (1827) t. 101. — E. paniculatum a. chilense et ß. oligodon DG. 1. c. — E. oligodon (DG.) Griseb. Symb. fl. argent. (1879) 146. — Stirps polymorpha quoad fere omnes partes valde variabilis, usque trimetralis, sed saepius humilior. Caulis crassus, strictus, dz dense foliosus, superne racemoso- ramosus, apice 3 — 7-furcatus, i*amo caulem continuante obvio, abortivo vel deficiente, ceteris abbreviatis vel elongatis et usque 40 cm longis, semel usque quater cymose tripartitis. Folia basalia dz numerosa, 20 — 80 cm longa, basi ± late et dz longe vaginantia, supra vaginam 1 ',2 — 3 cm latam late linearia et dz longe aequilata, dein in apicem brevem vel longum spinoso-acuminatum producta, rarius medio lalissima, aut a basi ipsa sensim usque ad apicem angustata, subplana vel leviter canaliculata, mar- gine toto vario modo armata (spinoso-serrata, spinosa, spinuloso vel rarius tantum spinu- loso-setosa), spinis vel spinulis vel setis nunc approximatis, nunc remotis, nunc longis nunc abbreviatis, patentibus vel dz erectis, solitariis vel spinulam setamve accessoriam gerentibus, exacte parallelinervia, n. subtus manifestis crassis, raro n. aliis tenuissimis 1 — 3 obsolelis intermixtis, supra densioribus tenuioribus, interdum septata; caulina minora, reflexa vel palula vel superiora dz adpressa, longe vaginantia, margine ple- rumque ut basal, armata. Prophylla cum fol. fulcrantibus rigida vel rigidissima, patula vel reflexa, margine subinermia vel spinosa vel spinoso-serrata. Capitula quoad formam et magnitudinem sat varia, plerumque band colorata; bracteae involucrales ovatae usque lineares, non vel ih horizontaliter prominentes, integrae vel parce setoso-spinosae vel in- ciso-serratae. Sepala subrotunda vel ovato-orbicularia vel late triangularia, truncata vel obtusa, brevissime mucronata; petala oblonga vel rectangularia, ad dz 1 1 2 "i"' Jo"ga> lobulo inflexo triente breviore, 2 — 3-plo angustiore, apice fimbriato. Fructus 3 — 5 mm longus; squamae laterales plerumque lineari-acuminatae, arcuato- vel angulato-erectae, vel lanceolatae vel basi cuneata trianguläres, inflmae saepe latiores, calycinae lineares, oblongae vel ovatae, acutae vel acuminatae, 1-seriatae vel serie altera minore sufTullae, basales subquadratae, dorso toti nigrescenti longitrorsum plicato deficientes vel dorsales ad latera et ad calycem evolutae trianguläres vel triangulari-lanccolatae, aut toto dorso densissime vesiculosae (L'rban). Andines Südamerika, von Columbien und Ecuador bis Chile und die andin-argentinisohe Provinz; in der Hylaea, der südbrasilianischen und Eryngium. 251 argentinischen Provinz; nach Süden noch bis in das australisch-antarktische Gebiet hineinreichend (Nord-Patagonien); ein sehr verbreiteter Bestandteil der (iainpos- formationen, steigt im gebirgigen Teile des Verbreitungsgebietes bis zu 3500 m ü. M. hoch, findet sich an den trockensten Stellen der Campos, bewohnt aber auch feuchte Orte und kommt an Felsen und felsigen Orten vor. Nota. Quaniquam post opus insigne cl. Urbanii perrectum spccimina numerusa e tota fere area slirpis geographica ailata sunt et quamquam species nonnullae (minoris prclii) E. panniculato ± aflines constilulae sunt, tarnen haec verba Urbaniana otiam hoc tempore valent: Species altitudinc plantae, magnitudine folioruni basalium, longiludine, lutitudinc, dircctione, distantia, numero spinarum, numero, dircctione, longitudine, parte basali foliorum caulinorum, magnitudine, forma, margine prophyllorum, magnitudine inflorescentiae, numero radiorum primarioruiii eorumque longitudine, magnitudine, colore, forma capitulorum, magnitudine, margino, forma, nervatura bractearum involucraliuin, in partibus floris et praesertim in indumento dorsi fructus valde variabilis, sed tali modo, ut varietates sisti non possint. — Numquam fere in her- bariis specimen cum specimine benc quadrat. E. Delarocheanum Wollt. — Planta quoad habitum valde variabilis, plerum- que valida et elata. Caulis dense foliosus, superne racemoso-multi- raro pauciramosus, ramis semel, raro bis (ter) trifurcato-divisis, apice 4 — 7-furcatus, ramo caulem con- tinuante obvio vel nuUo, ceteris abbreviatis vel elongatis et usque 40 cm longis, semel usque quater tripartitis. Folia basaiia 20 — 50 cm, raro ultra longa, patula usque sub- reflexa, supra vaginam aequilata vel a basi sensim angustata, omnia zb longe acumi- nata, acutissima, 1 ' '2 — 3 cm lata, margine spinis 3 — 30 mm inter sese remotis, ad apicem versus sensim minoribus, solitariis vel spina accessoria auctis, subulatis vel sub- teretibus; caulina quam bas. non rigidiora, sensim minora, suberecta usque patula, basi vaginante nuda vel spinosa; fulcrantia ramis plerumque multo breviora. Inflorescentia usque semimetralis et ultra longa; prophjlla ovata, integra vel spinuloso(-dentata); capitula subglobosa vel breviter ovato-globosa, basi truncata vel rotundata; bracteae in- volucrales vix vel non prominentes, sub fructu maturo saepissime deorsum pressae, in- tegerrimae. Squamae dorsales tantum ad sepala et ad latera evolulae, trianguläres aut rarius numerosissimae vesiculosae obviae. Andines Südamerika, südbrasilianische und argentinische. Provinz, steigt bis gegen 3500 m hoch, — Peru: Sandia, an felsigen Abhängen (Weberbauer n. 5*8 — blühend im März). Einh. Name: Chuchurapi. — Chile: Bei Concepcion (d'Urville); an Felsen besonders in der Nähe des Meeres bei Talcaguaho (Chamisso); bei Valparaiso (Gaudichaud); bei Coronel (Ochsenius); Cordillera de Ranco und bei Valdivia (Lechler n. 369; Buchtien, PI. chil. ad E. eurycephalum vergens); Antuco, sehr verbreitet an trockenen grasigen Stellen, bis zu 6000' aufsteigend (Pöppig, PI. chil. 111. n. 84); ohne Angabe (Philippi; Cuming n. .t75). — Bolivia. — Südost- Brasilien: Prov. Goyaz (Gardener n. 3758; Burchell n. 7609); Minas Geraes (St. Hilaire B' n. 434; Widgren n. <2öl); Sa. Catharina, Campo d'Una bei La- guna (Ule, Fl. brasil. n. H82 — blühend im November); Rio de Janeiro (Glaziou n. 4836, 8239, ad E. eurycephalum vergens); Säo Paulo: Bei Mugy (Riedel n. H05, fr. squam. numerosissimis). — Paraguay: Sierra Amambay (Rojas in Hassler, PI. parag. n. 40215 — blühend im Februar). — Uruguay, ohne nähere Angaben (Sellow n. 183, 244, 998, ad E. horridum vergentia). — Argentinien: Sierra Achala de Cordoba (Hieronymus, Fl. argent. n. 207 — blühend in März); Sierra chica de Cordoba (Hieronymus n. 342 — blühend im Januar); Sierra Ventana (Lorentz, Fl. argent. n. 102 — blühend von Februar bis April, ad E. horridum vergens). Nota. Specimina a cl. Rojas (Hasslcr, PI. parag. n. 10215) in altaplanitie ot deciivi- bus montium Sierra de Amambay dictorum collccta foliis caulinis numerosissimis, superioribus rigi« dissimis e basi lata substipitato^spinosa lanceolata, dense spinosa insignia spcciem (subspeciero) propriam sistere videnlur. E. horridum Malme in Ark. för Bot. III. 13. (1904) 15, t. 1, flg. I. — E. panniculatum Urb. in Mart. Fl. brasil. XI. 1. (1879) 327 ex parle. — Planta sesqui- usque trimetralis, rigidissima. Caulis cum tota planta glaucescens, crassus, 252 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. dense foliosus, superne ramis dr numerosis abbreviatis usque ter cymose trifurcaUs instructus, apice 4-furcatus, pcdunculo primario saepissime nullo, ramis bis vel ter cymose trifurcato-ramulosis. Folia basalia a basi ±: 1 0 cm longa et ad 3 cm lata sensim angustata, apice acuta vel acutissima, margine spinosa, spinis validis rigidis- simis, inferioribus patentissimis 8 — 15 mm longis, dz 15 mm inter se remolis, saepe Spina accessoria auctis, ceteris saepe solitariis, sensim minoribus rarioribusque; caulina inferiora usque patentissima, superiora usque divaricata, rigidissima, e basi vaginanle primo sensim angustata, dein subito Jongissime acuminata, acutissima, spinis crassis longis munita; prophylla ima fol. fulcr. conformia. Capitula subglobosa vel ovoideo- globosa 9 — ii mm diametro; bracteae involucrales ± reflexae; florales ad 4 mm longae oblongae, apice pungenti-acutae, flores'superantes. Sepala late ovali-ovata, apice ob- tusa, mucronata. Fructus 3'/2 mm longus; squamae laterales 4 — 5, oblongo-lanceo- latae, liberae, curvatae, acutae, basales supra ovarium descendentes, calycinae pluri- seriales, parvae acutae, dorsales minimae, angustae, acutae vel inferiores depresso- rotundatae. Südbrasilianische und argentinische Provinz, nach Malme an den trockensten Orten, nach Spegazzini in Argentinien auch in Sümpfen. Brasilien: Rio Grande do Sul (Malme); Argentinien: Prov. Cordoba, Rufino Sa. Fe (Spegazzini n, I15G, H6G — blühend im November — Herb. Berlin); Sierra de Curämäliil (Spegazzini n. HIG — blühend im Dezember); an felsigen Orten in der Sierra del Tandil (Spegazzini n. H2G — blühend im Januar) ; nach Spegazzini an sumpfigen und trockenen Stellen der Pampas außerordentlich verbreitet. — Die Art beherbergt nach Malme Ameisen. Das Vieh vermeidet die Pflanze. Nota. Spccimina a cl. Sellow, Ule et aliis collecta, quae cl. Malme I. c. 46 cum E. horrido conjunxit, mea sententia melius ad E. pannieulatum-Delarocfieanum referenda sunt. E. Malmeanum Wolff. — Planta valida, \ ^/2 m alta. Caulis superne i cm crassus, anguste fistulosus, racemoso-ramosus, ramis suberectis, monocephalis vel semel 3-furcatis, summis ad 1 0 cm longis, apice G-furcatus, ramo caulem continuante crasso 5 cm longo, ceteris strictis, validis, ad 1 0 cm longis, bis trifurcato-ramulosis. Folia basalia supra basin ad 3Y2 cm latam et ad 5 cm longam subito angustata, P/4 — 2 cm lata, ferc usque ad medium aequilata vel valde sensim latiora et supra medium latis- siina et 2Y2 ^m lata, dein sensim angustata, apice acutissima, margine toto spinosa, spinis solitariis planis subulatis, patentibus, inferioribus ad 10 mm longis, i^j — ' cm inter sese distantibus, ceteris sensim rarioribus brevioribusque, superioribus cito brevioribus densioribusque, erectis; caulina . . ., fulcrantia triangularia, acuta, 2 — 3 cm longa, basi =fc \ Vj cm lata, inferne dense, ceterum remotius spinoso(-serrata). Inflorescentia certe semimetralis; prophylla ima fol. sum. conformia. Capitula ovoideo-semiglobosa, — t5 mm longa, bas. truncata 15 — 18 mm lata; bracteae involucrales prominentes anguste trianguläres, spinoso-acutae, plurinerviae, integrae vel utrinque unidentatae, 7 — 8 mm longae; florales similes, sensim minores, fructus superantes. Sepala rotundato-ovata, obtusa, breviter mucronata, ad 2 mm longa; petala . . . styli sepalis 3-plo longiores. Fructus 5 mm longus; squamae laterales 5, summae maximae oblique late lanceolalae sursum acutissimae vel inferiores oblique rectangulares, serie accessoria minore auctae, calycinae 4 — 5 ovatae, breviter acutae; dorsales nullae. Südbrasilianische Provinz: Brasilien: Prov. Rio de Janeiro (Glaziou n. I608G — Herb. Bei-Iin). E. eurycephalum Malme in Ark. för Bot. III. 13. (1904) 12, tab. 2. ot 3, fig. 2. — Planta usque sesquimetralis. Caulis crassus ad 20-foliosus, superne ramis apicem caulis versus longioribus semel (bis) trifurcatis auctus, apice 4-furratus, pedunculo caulem continuante saepe abortive, ramis ceteris bis cymose trifiu'cato-ramulosis, rarius pedunculo nullo tantum bifurcatis. F'olia basalia numerosa, supra basin ad i cm latam usque ad medium aequilata, deindc sensim angustata, apice pungenti-aculissima, 25 — 40 cm longa, margine toto spinoso-setosa, spinis gracilibus. solitariis, 5 — 8 mm longis, inferioribus patentissimis dr 10 mm inter se remotis, superioribus sensim minorihtis et Eryngiura. 253 densioribus ; cauliua patula vel patentia, media ad 4 0 cm longa, dense et rigide spinosa, spinis usquc i t mm longis. Prdphylla palentissima acutissima =h S cm longa. Capitula haud (?) colorata, semiglobosa, 10 — 12 mm longa, <0 — 15 mm lata; bracteae involu- crales patentissimae, lanceolatae, capitulis sublongiores, 9 — 12 min longae, ad 3 mm latae; florales similes minores, margine et dorso cum involucro scabridulae, spiniiloso- acutae, 6 — 9 mm longae. Sepala ovato-ovalia, obtusa, mucronala. Fructus ad 5 mm longus; squamae laterales liberae, dorsales nullae. Hjlaea und südbrasilianischc Provinz, in der Camposrormation an feuchten und an trockenen Örllichkeiten. Malto Grosso, Serra da Chapada (Malme in it. Regneil. II. n. 3496 — blühend im Juni, nach Malme); Minas Geraes, Serra de Carafa (Sellow n. 1348); Serra da Maeda (Sellow n. 1248 — blühend im Dezember); Serra do Ilatiaia, 2000 m ü. M. (Die n. 3716 — blühend im Januar); Serra de Caldas (Regneil 111. n. 602); Serra de Säo Jose d'El Rei (Glaziou n. 16 100); auf dem Ita- columi (Schenck, Fl. bras. n. 3656 — blühend im April, mit kleinen Köpfen); Rio de Janeiro, Itatiaia, Campo do Oliverio (Glaziou n. 6578 — blühend im Januar); ohne nähere Angabe (Glaziou n. 17015, nicht ganz typisch). — Andines Ge- biet: Bolivia: Tunari, 3400 m ü.M. (0. Kuntze — Herb. Berlin); Sorata, lOOOO' ü. M. (Rusby n. 578 — blühend im Februar — Blätter sehr lang und breit). — Chile (Lesson!). Nota. Species quoad folia caulina E. Olaxioviano similis, ceteruin toto cuelo üb illu diversa. E. Humboldtii Delar. Eryng. Hist. (1808) 59, t. 26; Herb. Willd. n. 5561. — E. Humholdtiamim Kunth in Ilumb. et Bonpl. Nov. gen. et spec. V. (1821) 27. — Gaulis infra inflorescentiam ^4 cm crassus, late fistulosus, foliosus, superne ramis paucis erectis subbis trifurcato-ramulosis auctus, apice 4-furcatus, ramo caulem continuante crasso, 6 cm longo, ceteris sub anth. vix longioribus subbis cymose trichotomis. Foha basalia plana, supra vaginam 3 cm longam et 1 Y2 '^^^ latam subsubito late linearia, 30 cm longa, usque ad partem quartam superiorem aequilata, deinde sensim acuminata, acutissima, margine toto setoso-(spinosa), setis imis confertis, ad 10 mm longis, ceteris magis remotis, mediis usque 1 5 mm longis, ad 1 0 mm inter sese distantibus, superioribus sensim minoribus, omnibus solit£U'iis, patulis vel patentibus, sat paucinervia, n. subtus prominulis, utrinque vix n. aliis tenuioribus intermixtis; caulina superiora (media?) 25 cm longa, cetera valde sensim minora, e basi subamplexicauli inermi sensim an- gustata, longe acutissima, margine infero densissime, cetero sensim remotius spinosa, sp. inf. 5 — 8 mm longis, omnibus patulis, spinula accessoria dimidio breviore auctis. Prophylla rigida it 4 cm longa, fol. sum. quoad formam et spinas simillima. Inflores- centia (ex specim. 2 supp.) sub anth. 25 cm longa; capitula ovoidea 15 — 17 mm longa, basi truncata 13 — 15 mm lata; bracteae involucrales sub anth. capitulo adpressae numerosae, biseriales, lanceolato-lineares vel anguste triangultu'es, spinescenti-acutissiniae, 5-nerviae, usque 1 5 mm longae, basi usque 4 mm latae, margine toto spinuloso-setosae, setis 2 — 3 mm longis, basi callo setam accessoriam adnotante auctis; florales lineares, medio sursum curvatae, longe spinuloso-acutissimae, fructus multo superantes. Sepala late ovata, obtusa, breviter mucronata, 1 mm longa; petala . . . Fructus submaturus ad 5 mm longus, superne 0/2™'^^ latus; squamae laterales 5 — ^6 lanceolatae, liberae, apice acutissimo sursum spectanles, calycinae lanceolatae, confertae, parvae, dorsales numerosissiinae, depresso-vesiculosae, ad latera et sepala majores ^cuniinatae. Nördliche andine Zone: Columbia (Triana n. 187, 534 — Herb. Berlin); auf dem Berge Quindiu (Humboldt). E. megapotamicum Malme in Ark. för Bot. HI. 13. (1904) 13, tab. 2, Gg. 3. — Planta usque melralis et raro ultra alta. Caulis crassus, dense foliosus, superne ramis paucis abbreviatis auctus, apice trifurcatus, ramo caulem continuante saepe abortivo, ceteris semel cymose trifurcato-ramulosis. Folia basalia numerosa, rigida, 30 cm longa supra vagi- nam ± 1 0 cm longam, basi ima ± 1 5 mm latam usque ad partem terliam superiorem aequilata, 6 — 12 mm lata, deinde sensim acuminata, pungcnti-acutissima, margine toto 254 Hermann WollT, — Umbelliferae-Saniculoideae. densissime spinosa, spinis in spatio cm 5 — 8, solitai*iis, Y2 — 2 mm longis, superioribus vix minoribus magis magisque patulis, summis margini adpressis, nervis subtus quam supra manifestioribus, juxta margineui subito densioribus, n. aliis vix intermixtis percursa; cau- lina sensim decrescentia, media 3 — 5 cm longa, e basi ovata inermi sensim angustata, quam in fol. bas. longius sed remotius spinosa; fulcrantia et prophylia inia fol. caul. sum. similia, vix rigidiora. Capitula haud colorata, subglobosa, 8 — \0 mm diamelro; bracteae involucrales manifeste prominentes, liberae, anguste lanceolalae, ad 8 mm longae; florjües sublanceolatae, 4 — 5 mm longae, flores superantes. Sepala ovata, ob- tusiuscula, mucronata. Fructus sec. cl. Malme ca. 3^2 ^^ longus; squamae laterales liberae, calycinae lanceolatae, acutae, "subbiseriales, calycis medium vix attingentes, dorsales nullae. Südbrasilianische Provinz: Brasilien: Rio Grande do Sul, Cachoeira (Malme in lt. Regneil. IL n. 941 — blühend im Januar); bei Vaccaria (Sellow n. 3928); auserdeni noch, von mir nicht gesehen (Malme n, 563, 563a, 563b, 1051 — blühend im November, Dezember und Januar). ■ — Das Vieh frisst im Herbste bei knapper Weide die Pflanzen, so dass die letzteren zui-ückgehen und im folgenden Jahre später blühen als die nicht angefressenen; es entstand so eine Art Saisondimorphismus. Die Pflanze wird durch Blattrosetten, die in den Blattachseln entstehen, vermehrt (nach Malme). 175. E. puberulentum Hemsl. et Rose in Contr. U. S. Nat. Herb. VIII. 4. (1905) 334, fig. 19. — Planta in sicco pallide glaucescens ex autoribus usque metralis; rhizoma breve longe fibrosum. Caulis sat tenuis, remote foliosus, inferne simplex, superne ramis paucis brevibus auctus, apice 3 — 4-fm'catus, ramo caulem continuante obvio, ceteris simplicibus superne diphyllis (an in specim. validior. cymose furcato-ramulosis ?). Folia inferiora usque 60 cm longa, inferne ca. 4 cm longe vaginantia, supra vaginam linearia et acquilata, 4 — 8 mm lata, superne sensim angustata, apice acutissima, niargine calloso-incrassato toto spinuloso-setosa, spinulis mediis 8 — 9 mm longis, 10 — 15 mm inter se distantibus, inferioribus sensim minoribus et densioribus, imis setiformibus, parum conspicuis cum mediis geminatis, superioribus divaricatis, decrescentibus, solitarils vel basi callo spinulam accessoriam adnotante auctis, eximie parallelinervia, n. supra tenuissimis, subtus remotioribus, prominentibus; caulina superiora cito minora, ceterum bas. similia. Inflorescentia oligocephala; capitula subglobosa, haud colorata, 5 — 8 mm diametro; bracteae involucrales 5 — 7 demum reflexae, (triangulari-)lanceolatae, longe acuminatae, crasse nervosae, pungenti-acutissimae, 4 — 6 mm longae; florales anguste lanceolatae, longe acuminatae, spinuloso-acutae, crasse 1-nerviae, subtus et ad mar- ginem scabriusculae, ad 5 mm longae, flores fructusque manifeste superantes. Sepala (ovato-)lanceolata obtusa, brevissime mucronata, ovarium aequantia; petala . . . Fructus anguste turbinatus, 3^/2 ^"^ longus; mericarpia squamis lateralibus paucis lanceolatis, apice acutissimo sursum spectantibus, calycinis acutis parvis, dorso prominenter cari- nato numerosis depresso-rotundatis, infer. confluenlibus minoribus instructa, ad faciem planam nuda. Mexiko: Nuevo Leon, Sierra Madre oberhalb Monterey, ca. 1000 m ü.M. (Pringle n. 11461 — blühend im August). 176. E. Watsonii {E. iratsoni) Coult. et Rose in Contr. U. S. Nat. Herb. VIIL 4. (1905) 334. — Planta in sicco pallide virens metralis et ultra alta. Rhizoma breve crassum obliquum, longe fibrosum. Caulis remote foliosus, superne ramis paucis remotis instructus, apice 3-furcatus, ramo caulem continiiante 10 — 12 cm longo, ceteris serael usque ter cymose 3- furcato-ramulosis, 15 — 20 cm longis. Folia basalia pauca, 40 — 70 cm longa, infernc in vaginam usque 10 cm longam et basi 15 — 18 mm latam, latissime scarioso-marginatam expansa, supra vaginam usque ad partem tertiam supe- riorem linearia, aequilata, 10 — 1 3 mm lata, deinde sensim longissime acuniinala, acutis- sima, margine toto subulato-spinosa, spinis patulis, vix rigidis, mediis 6 — 1 0 mm longis, et 10 — 15 mm inter se distantibus, inferioribus sensim crebrioribus sed minoribus, imis setiformibus, superioribus rigidioribus sensim rarioribus brevioribusque, rb ereclis, omni- Eryngium. 255 bus spinulis singulis accessorüs, ad basin et ad apicem folii versus ininoribus auclis, nervis inediis contiguis, lateralibus remolis, supra subinconspicuis, subtus prumineDtibus perciirsa. Capitula ovoidea vel ovoideo-oblonga, basi dz rotundala, usque 12 mm longa; bracteae involucrales 6 — 8 vix prominentes, lanceolatae, pungenli-acutae, inlegrae, 5-nerviae, ad 5 mm longae; florales late triangulari-lanceolatae, infeine lallssime scariosae, pungenli-acutae, valde sensim minores, fructus superantes. Sepala semiovalia, obtusa, breviter mucronata, 3/4 mm longa; pelala . . . Fructus compresso-turbinatus, ad 3 mm longus; squamae laterales 5 — 7 oblique lanceolatae, apice sursum spectantes, acutissimae, cal^'cinae plures parvae, trianguläres acutae, dorso fr. eximie carinato nullae vel ad carinam paucae longitudinaliter J — 2-seriatae obviae, ad faciem planam latam nullae. Mexiko: Jalisco, auf Bergen bei Lake Chapala 6OOO' ü. M. (Pringle, PI. mcx. n. 6197 — blühend im Oktober); San Luis Potosi, Las Canoas (Pringle, PI. mex. n. 3698 — blühend im Juni). 177. E. Hemsleyanum Wolffnov. spec. — Planta ca. 7ö cm alta, rhizomate crasso longe fibroso. Caulis inferne 5 mm crassus, 2 — 3-foliosu8, superne pauciramosus, ramis ad 1 0 cm longis, apice bis 3-furcatus, ramo caulem continuante 4 — 8 cm longo, celeris ad 1 5 cm longis. Folia basalia semimelralia, supra vaglnam 4 — 6 cm longam, 15 — { 8 mm latam usque ad partem terliam superiorem aequilata, ad i 0 mm lata, deinde sensim longe angustata, longissime caudalim acutissima, margine tolo vel infero saepe excepto spinosa, spinis subulatis planis, crasse nervosis, patentissimis, mediis zh \ 0 mm longis, i mm laus, 15 — 20 mm inter sese remotis, ceteris sensim minoribus, summis minimis, imis setiformibus, omnibus solitariis vel mediis spina accessoria brevi auctis, nervis supra obsoletis, subtus prominulis, aliis tenuissimis intermixtis percursa; caulina 20 — 30 cm longa erecta, supra vaginam amplexicaulem dense spinoso-setacea, margine cetero longius quam bas. spinosa, ceterum ab illis vix diversa. Prophvlla ovata, spinoso-acuta, paucidentata. Capitula ovoidea ad \ 5 mm longa, basi truncata ad i 2 mm lata; bracteae involucrales longe prominentes, e basi 3 mm lata sensim angustatae, acutissimae, usque 1 5 mm longae, margine integrae vel inferne paucidentatae; flortdes lanceolato-lineares, spinuloso-acutae, fructus aequantes. Sepala semiorbicularia obtusa, brevissime mucronata; petala non visa; styli fructu aequilongi. Fructus 5 mm longus, turbinatus, inferne manifeste angustatus; squamae laterales patentissimae, oblique lanceo- latae, apice aeutissimo sursum spectantes, serie accessoria minima auctae, calycinae paucae ovato-lanceolatae, acutae, dorsales nullae. Mexiko: San Luis Potosi (Schaffner n. 547 — Herb. Berlin; n. 7 — Herb. Kew, ex Hemsley). 178. E. Loesenerianum WollT nov. spec. — Planta semimetralis rhizomate crasso longe crasseque fibroso. Caulis tenuis late fistulosus, folio et ramo uno alterove instructus, apice 3-furcatus, ramo caulem continuante ad 7 cm longo, ceteris bis trifurcato-ramu- losis, r. primariis ad 8, secundariis ad 5 cm longis. Folia basalia subnumerosa, patula, supra vaginam usque ad medium aequilata, ad i 0 mm lata, vel juniora sensim angustata, omnia longe acuminata, acutissima, ca. 1 5 cm longa, margine tolo spinosa, spinis inediis 5 — 10 mm longis, zh 10 mm inter se remotis, ceteris sensim minoribus, imis setiformibus, densis, omnibus patentibus vel patentissimis, solitariis (imis exceptis), subulatis, planis, basi 1 mm latis, nervis supra densissimis, subtus paullo remotioribus, prominulis, n. aliis tenuissimis vix intermixtis percursa; caulina lanceolala 3 — 5 cm longa, inferne dense, ceterum remote spinosa. Prophvlla ima lanceolala, spinoso- acutissima, margine spinosa, 10—12 mm longa, cetera abbreviata. Capitula ovoidea, basi truncata, primaria ad 1 5 mm longa ; bracteae involucrales patentissimae, promi- nentes, anguste lineari-subulatae, spinoso-acutissimae, usque 10 mm longae; florales similes, latiores, fructus superantes. Sepala late ovata, obtusa, breviter mucronata ; petala non visa. Fructus 4 — 5 mm longus; squamae laterales suberectae paucae, breves, basi dz connalae, calycinae parvae lanceolatae acutae, dorso fr. ciislalo-plicalo nullae. Provinz des mexikanischen Hochlandes: Oaxaca, Distr. Ella, Cerro de Buena Vista (C. et E. Seier PI. mex. n. 90 — blühend im Juni — Herb. Berlin). 256 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. Species incertae sedis ad series anlecedentes pertinentes. E. gramineum Delar. Eryng, Ilist. (1808) 60, t. 27; Spreng, in Rom. et Schult. Syst. veg. VI. (1820) 317; DC. Prodr. IV. (1830) 96. — >Planta 5—6 decinie- tralis. Caulis erectus, striatus, gracilis, inferne simplicissimus, superne ramum unicum laterale emittens, pedunculo longissimo terminatus. Folia radicalia i aut 5 linearia, 5 — 6 decimetra longa, 8 — iO mm lata, inferne in canalem convoluta, vaginantia, spinis setaceis margine instructa. Caulina breviora, paulo latiora, spinis majoribus, aut denti- bus subulatis spinosis ad basim instructa. Floralia in media parte rami opposita. Capi- tula duo oblonga, subamethystina, terminalia. Involucri 8 — <0-phylli foliola lanceolato- subulata, plerumque integra, patula, utrinque viridia, paleis duplo longiora, sed capilulo breviora. Paleae subulatae, integrae, calycibus paullo longiores. Calycis tubus ovato- angulatus, squamis albidis, imbricatis tectus; laciniae limbi ovato-oblongae, mucro- natae, margine subscariosae. Corolla calyci aequalis, amethystina; petalis oblongis, emarginatis.«. Mexiko: Bei der Stadt Santa Rosa (Herb. Humboldt et Bonpland). E. longifolium Cav. in Anal. Hist. nat. Madr. II. (1800) 133 et Ic. VI. (ISO«) 36, n. 634, t. 555; Pers. Syn. I. (1805) 301; Delar. Eryng. Hist. (J808) 58: DC. Prodr. IV. (1830). — »Caulis tripedalis superne ramosus, ramis dichotomis. Folia gladiata, limbo ciliato spinoso: radicalia duos fere pedes longa, pollicem vix lata, apice acutissima, inferne carinata, rigidula, glabra lineis protuberantibus longitudinalibus notata. Caulina sensim breviora: floralia, ea scilicet quae dichotomiis subjacent con- cava, tres lineas longa amplexicaulia, triquinque fida, laciniis subulato-spinosis. Florum receptacula globosa, cicere minora, paleae flores distinguentes integrae lanceolatae. Involucrum decaphyllum; foliolis acutis, basi amplioribus^ capltulo brevioribus. Ex una- quaque dichotomia pedunculus exsurgit sesquipollicem longus, capitulo terminatus. Calycis laciniae acutissimae, basi amplae; in reliquis cum E. serrato convenit. Habitat passim in Pachuca et Real del Monte oppidis Mexicanis. Floret Augusto.« E. nudum Gillies et Hook, in Hook. Bot. Mise. I. (1830) 334; Walp. Repert. II. (4843) 390; Urb. in Mai-t. Fl. brasil. XI. i. (1879) 338. — >Caulis erectus, 4 — 5 pedalis, teres, striatus, gracilis, superne laxe paniculatus, ramis verticillatis ter- natisque. Folia inferiora longiora, pedalia; superiora sensim minora, lineari-subulata, striata, glauco-viridia, basi latiora, caulem ampleclentia; suprema floraliaque minuta, subulata, margine ciliato-spinosa; spinulis binis ternisve basi incrassalis, versus apicem foliorum rarioribus. Capitula pedunculos longos graciles terminantia, involucro omnino destituta. Flores densissirae compacti. Paleae oblongae, florem aequantes, acntae, mucronatae. Calycis foliola erecta, magna, elliplica, mucrone recto terminata. Petala oblonga, erecta, acumine petali longitudine arctissime inflexo, calycem vix excedentia. Styli longe exserti, filiformes, erecti. Germen setis paleacis appressis aculeatum.« Argentinien: In dea Pampas bei Buenos Aires. Nota. Species mihi if^nota sec. cl. Urb an maxime affinis E. LassauxitveX eadcm; sec. cl. autores ipsos proxima E. ebracteato Lam.; »but it difTers in the abundant spinales upon its leaves, the globose, not oblonp, head of flowers, and the mucronated calycine segments«. Ser. 3. Sparganifolia Wollt. Spar gani folia Wolff. — Folia e basi latissime vaginante »spongiosa« multinervia sensim angustata, acutissima, obsolete spinulosa. Folia fulcrantia et prophylla sub- spalhacea, subinermia. Bracteae florales spiniformes, flores a. a. longe superanles. Squamae dorsales parvae numerosae obviae. 179. E. sparganifolium Hemsl. in Hook. Ic. ser. 4. VI. \. («897) t. 2508 et in Proc. Wash. Acad. I. (1900) 124, fig. 4. — E. htigifoliion Gray, PI. Wright. II. (1853) 65, sec. Coulter et Rose. — Planta usque 75 cm alta; rhizoma breve sub- bulbosum, multifibrosum. Caulis late fistulosus, inferne simpIex nudusque, supra medium ramis 2 — 3 erectis ad IG cm longis, breviter subbis 3-ramulosis inslruclus, apice 3 — Eryngiuin. 257 G-furcalus, ramo caulein continuanle crasso, ceteris bis cyrnose trifurcalo-ramulosis, usque 15 cm longis. Folia basalia nuinerosa, inferDe (in sicco) »spongiosa«, mollia, in vaginam 4 — 6 cm loogain, tisque t^ji cm ialam, inembranaccain , mullinerviam expansa, supra vaginam { — K V2 c'" \>^\.iSi, uscjue ad apicem subaeciualiter sensim an- gustata, aculissima, usque 35 cm longa, canaliculata (?), marginc incrassalo posteriore plane nuda, anlcriore spinis brevissimis vel eorum loco callis tantum obsila, spinis ad apicem Iblii versus crebrioribus, { '/^ — 2 cm inter sese dislanlibus, eximie parallelinervia, n. supra parum conspicuis, subtus manifeslioribus et transverse septalis; fulcrantia lineari(-lanceolata), sensim in acumen longissimum et acutissimum producta, margine tolo spinuiis patulis, inferioribus i mm longis, superioribus sensim minoribus obsita, 5 — 15 cm longa, */4 — "*/4 cm lala. Prophylla primaria 3 — 4 cm longa remote et brevissime spinu- losa. Capilula ovoidea vel ovoideo-oblonga, basi Iruncata; bracteae involucrales anguste lineai'es, longo acuminatae, spinescenti-acutae, demum reflexae, ad 5 mm lorigae; florales lineari-subulatae, medio sursum curvalae, longe spinuloso-mucronatae, floribus multo, fructibus vix longiores. Sepala ovato-lanceoiata, obtusa, brevissime mucronata, 1 mm longa; petala oblonga, 2 mm longa, lobulo inflexo dimidio angustiore, vix breviore, apice incurvo fimbriato. Fructus turbinatus, inferne valdc attenuatus, ad 4 mm longus. Squamae laterales lanceolatae, applanatae, acutae, superiores magnae, ceterae cito minores, caljcinae similes, laliores, 2 — 3-seriatae, dorsales rotundalo-depressae minimae, numerosae, commissurales nuUae. Mittelamerikanisches Xerophytengebiet: Neu-Mexiko: Las Playas Springs in der Nähe der Sierra de las Animas (Wright n. 1 103), nach Coulter und Rose. — Mexiko, in der Umgegend der Stadt Durango (Palm er n. 294). Ser. 4. Angustifolia Wolff. ÄngtLstifolia Wolff. — Folia supra vaginam anguste vel angustissime linearia aut ad medium versus valde sensim latiora, { — 5 mm lata, apice longe acutissima, perraro brevissime obtusa (cf. E. xosterifolium]^ margine spinulosa vel setosa, rarius nuda, in una specie ad vaginam villosa (cf. E. eriophorum). Inflorescentiae laterales ± nu- merosae obviae vel nullae; lerminahs 3 — 4-fui'cata aut radiatim multiramosa. Squamae fructus dorsales obviae vel nullae. Subser. i. Pristis Wolff. Pristis Wolff. — Folia basaha eximie angustissime linearia, raro anguste lanceolato- linearia, margine divaricatim spinoso-setosa vel setosa, spinis vel setis remotis 2 — 4-nis vel superioribus solitariis; caulina numerosa basi substipitato-setosa, rarius ad vaginam brevem nuda. Inflorescentiae laterales zh numerosae obviae, lerminalis ladiatim 3 — \ 5-ramosa. Squamae fructus ratione Gymno)iotornm disposilae. 180. E. paraguariense Urb. in Bull. Herb. Boiss. ser. 2. III. (1903) 1123. — Planta ex cl, Ilassler 1 — 1 1/2 "^ ^''^^j rhizoma crassum, crasse Gbrosum. Caulis dense foliosus, racemoso-ramosus, apice 3-furcatus, ramo caulem continuanle deficiente, ceteris semel vel bis cymose 3-furcato-ramulosis. Folia nitenlia, basalia numerosa, usque 50 cm longa, canaliculata, inferne in vaginam 3 — 4 cm longam et 8 — 10 mm latam expansa, supra vaginam subito anguste linearia, 1 '/2 — 2 mm lata, dein valde sensim latiora, medio lalissima et 5 mm lata, ad apicem versus in acumen longissinmm pungenti-aculissimum producta, margine tolo spinuloso-setosa, setis tenuibus palentibus vel divaricatis et setulis accessoriis 2 — 4 auctis, mediis ca. 8 mm longis, inferioribus sen- sim minoribus, superioribus rarioribus, summis subnullis; caulina inferiora usque 30 cm longa, cetera sensim minora, omnia basi dense suhstipulato-setosa, ceterum bas. subcon- formia, Inflorescentia laxa, zh 30 cm longa; capilula semiglobosa, 8 nmi longa, 10 — 1 1 mm diametro; bracteae involucrales lanceolatae vel subulalae, basi breviter connatae, cuspidaio-acuminatae, ca. 10 mm longae; florales e basi ovata subsubilo in acumen cuspidatum producta. Sepala dz ovato-rotundata, obtusa, breviter mucronata; pelaia A. Kngler, Da» Pflanzenreich. IV. (Kmbryophyta tiphonosam») 'lii. ^^ 258 Hermann WollT. — Umbelliferae-Saniculoideae. obovata, lobulo inflexo breviore, 2 — 'i^/^-^lo angustiore, apice fimbriato. Fruclus ini- maturi 2 mm longi squamae laterales paucae, anguste lanceolatae, acutae, leviter cur- vatae dr vel subplane connatae, calycinae trianguläres acutae, dorsales nullae. Südbrasilianische Provinz: Paraguay, Sierra de Maracayu, Ipe-hu (Hassler, PI. parag. n. 5593 — blühend im Dezember). \8\. E. canaliculatam Cham, et Schlechtd. in Linn. I. (1826) 338 (238); DC. Prodr. IV. (1830) 95; Urb. in Mart. Fl. brasil. XI. i. (1879) 332, t. XC, fig. ü. — E. lineare Velloz. Fl. Flumin. 111. (1827) t. 102. — E. ciliatum Velloz. 1. c. t. 100. — E. gymnocephalum Steud. Nomencl. bot. ed. 2. I. (1840) 592. — Planta usque sesqui- melralis; rhizoma crassum, longe fibrosum. Gaulis simplex et dense foliosus, superne raniis alternis it 5 cm longis auctus, apice radiatim 5 — 1 0-raraosus, ramo caulem continuante plerumque nuUo, ceteris abbreviatis, 5 — 15 cm longis, simplicibus vel semcl cymose 3-furcatis. Folia rigida, (in sicco) nitentia, basalia numerosa, usque 80 cm longa, supra partem vaginantem 3 — 8 cm longam et 7 — 12 mm latam usque ad parlem tertiam superioreni vel ultra aequilata, 2 — 5 min lata, dein sensim pungenli-acutissima, supra canaliculata, sublus convexa, margine tolo spinuloso-setosa, setis vel spinulis aliis accessoriis 1 — 4 minoribus auetis, inferioribus patentissimis 5 — 10 mm longis, ceteris sensim minoribus; caulina basi spinoso-slipitata, inferiora usque 30 cm longa, superiora sensim minora, remotius sed crassius spinulosa. Capitula amethystina, ovoideo-semi- globosa, 5 — 8 mm diametro; bracteae involucrales ad 10, vix prominentes, basi con- natae, quoad liberae triangulari- vel subulato-lanceolatae et 2 — 4 mm longae, acutae; florales ovato-lanceolalae, spinescenli-acuminatae, ca. 3 mm longae. Sepala semiorbi- cularia, obtusa vel truncata, obsolete apiculala, vix 1 mm longa; petala obovata vel suborbicularia, ^4 "^"^ 'onga, lobulo inflexo multo angustiore, apice subflmbriato. Fructus ad 2 mm longus; squamae laterales 4 — 5 liberae, oblique trianguläres, rt acutae, calycinae similes, minores, uniseriales, dorsales et conimissurales nullae. Südbrasilianische Provinz, auf trockenen Grasflächen und Hügeln in der Camposformation. Südost-Brasilien: Minas Gera es, Morro do Pires, Serra do Palmital et do Lenheiro (Glaziou n. 14875, 17 625, 18 269); Campo Pantago (Sellow n. 1803 — blühend im Januar); Serra de Bom Jardim (Pohl n. 2549); Serra de S. Jose d'El Rei (Schwacke n. 10 109 — blühend im November; Comm. Geogr. geol. Minas n. 1912 — blühend im November); ohne Standort (St. Hilaire B' n. 105; Herb. Regnell. III. n. 606 — blühend im Januar); Säo Paulo, Jacarahy (Mendon?a n. 1089 — blühend im Januar); Campos da Bocaina, Serra do Picü (Glaziou n. 82 40, 10890); bei der Stadt Säo Paulo (Usteri n. 2a, 3a — blühend im November; Riedel); Parana (Sellow n. 5065 — blühend im November); Pic d'Itabira (Claussen n. 271). 182. E. scirpinum Cham, in Linn. VIII. (1833) 324; Urb. in Mart. Fl. brasil. XI. 1. (1879) 333, t. XC, fig. III. — Rhizoma tuberoso-compositum. Caulis usque metralis, saepe humilior, inferne simplex, laxe foliosus, superne allernalim ramosus, apice radiatim 4 — 5-furcatus, ramo caulem continuante saepe nullo, ceteris 2 — 5 cm longis semel vel bis cymose trichotomis. Folia basalia ex cl. Urban 20 — 60, stricte erecta, rigida, 25 — 45 cm longa, basi 2 — 6 cm longe et usque 10 mm late vaginantia, dein usque ad partem tertiam superiorem anguste linearia aequilata, 1 — 3 mm lata, ad apicem versus sensim angustata, spinuloso-acutissima, subtus leviter convexa, supra subcanalicu- lata, margine toto (spinuloso-)setosa, setis (spinulis) imis ternatis, usque 1 0 mm longis, 1 '/•2 — 2 mm inter se distanlibus, ceteris geminis sensim minoribus, supremis solitariis; caulina 5 — 6 similia, 7 — 15 cm longa, margine infero ciliis geminalis densis, 5 — 7 ram longis, supero solitariis minoribus remotis instructa. Capitula semiglobosa vel ovoidea, 7 — 8 mm longa, 7 — 10 mm diametro; bracteae involucrales non prominentes usque ad medium connatae, quoad liberae trianguläres, spinescenti-acutae, 2 — 3 mm longae; florales late ovatae vel ovato-lanceolatae florcs vix superantes, ad 4 mm longae. Sepala latissime ovata vel triangulari-rotundata, obtusa, vix mucronulata, ± 1 mm longa et lata; petala dr papillulosa obovato-rectangularia, truncata, lobulo inflexo lineari sub- aequilongo, duplo angustiore, apice fimbriato, 1 mm longa. Fruclus ad 2 mm longus. Eryngium. 259 { mm latus; squamae laterales 3 — 4 oblique ovato-lanceolatae ih in alam connatae, caljcinne 3 — 4 perparvae triangulai'es, dorsales nuliae. Südbrasilianische und argentinische Provinz, in der Camposformation auf höher gelegenen, trockenen Stellen, — Prov. Goyaz, Morro das Melancias, am Rio Pai*anaua (Glaziou in Comm. expl. Plan, centr. Braz. n. 21 476 — blühend im De- zember); Parana, Sao Beato (Schwacke n. 2881); ohne nähere Angaben (Sellow n. 5056 — blühend im November); Süo Paulo, bei Mugy (Riedel n. 1406). — Argentinien, Prov. Sa. Fe, Caiiada de Gomez (Galander — blühend im Dezember). 183. E. pristis (E. Pristis) Cham, et Schlechtd. in Linn. I. (1826) 337 (237); DG. Prodr. IV. (1830) 95; Urb. in Mart. Fl. brasil. XI. 1. (1879) 331, t. LXXXVII. et XC, flg. I. et in Linn. LXUI. [N. F. IX.] (1882) 300; Arechav. Fl. urug. II. (1905) 344 (in Anal. Mus. Montev. V.). — E. Tucano Velloz. Fl. Flumin. III. (1827) t. 103. — E. Lingua Tucani Mart. Reise I. 291. — E. foliosum Scheele in Linn. XVII. (1843) 339; Walp. Repert. V. (1845 — 46) 845, sec. Urban. — Planta usque sesquimetralis; rhizoma tuberoso-compositum. Caulis strictissimus dense vel densissime foliosus, simplex vel saepius superne ramis ± numerosis abbi'eviatis auctus, apice radiatim 4 — 1 5-ramosus, pedunculo caulem terminante plerumque non obvio, ramis semel usque quater cj-mose 3-furcato-ramulosis, Folia basaiia numerosissima, densissime caespitosa, anguste Une- aria, spinuloso-acuminata, supra plana, subtus subcarinala, usque 50 cm longa, sed plei'umque breviora, ^4 — 2Y2 nim lata, basi usque 5 cm longe vaginata, margine toto dense spinuloso-setosa, spinulis tenuissimis patentibus vel divaricatis, singulis vel raro 1 — 2 minoribus auctis, in medio folii longissimis, 5 — 15 mm longis, 3 — 5 mm inter se distantibus; caulina inferiora usque 10 cm longa, cetera sensim minora, cauli d: adpressa, basi plerumque densissime spinuloso-stipulata, ceterum ut fol. bas. spinulosa. Inflorescentia tota usque 50 cm longa; capitula semiovoidea vel semi- vel subglobosa, 5 — 9 mm diametro, 4 — 7 mm longa; bracteae involucrales vix prominentes, lanceolato- ovatae, basi subliberae vel dr connatae, inlegrae, post anlh, usque 7 mm longae; florales similes, minores, 2Y2 — ^ "^"^ longae. Sepala ovato-rotundata vel -lanceolata, obtusa vel emarginata, brevissime mucronata, 1 — 1 1/4 mm longa; petala papillulosa, obovata vel oblonga, vix 1 mm longa, d= Y2 ™>^ l^ta, lobulo inflexo breviore et 2 — 3-pIo angustiore, apice incurvo fimbriato. Fructus ad 4 mm longus; squamae laterales 4 — 5 magnae, liberae, calycinae similes minores, dorsales nuliae vel ad latera et calycem perpaucae vesiculosae obviae. In Sümpfen der südbrasilianischen und argentinischen Pi'ovinz. Var. u. eupristis Wolff. — Folia basaiia margine toto spinulis usque 1 5 mm longis, plerumque spinulis accessoriis 1 — 2 auctis ad basin et apicem folii versus vix decrescentibus instructae. Inflorescentiae laterales plerumque numerosae obviae. Brasilien: Goyaz, Serra dos Pyreneos (Glaziou n. 21473); Minas Geraes, Campos V. Silio (Schenck, Herb. Bras. n. 3099); Ayuruoco, Barbacena, Serra dos Verlentes (Glaziou n. 550, 10893, 16091); Serra de Sao Jose (Schwacke n. 10108 — blühend im Dezember); Caldas (Regneil, It. III. n. 605 — blühend im Januar); Alberto Dias (Pohl n. 3742); Bareiros (Pohl n. 3943); ohne nähere Angabe (Glaziou n. 16091; Gardener n. 4702; Widgren n. 1247); Rio de Janeiro (Glaziou n. 550, 10893); Rio Grande do Sul: Cachoeira (Lindman in It. Regneil. I. A n. 1 197 — blühend im Februar; Malme in It. Regneil. II. A n. 1283 ex pte. — blühend im Februar); ohne weitere Angaben (St. Ililaire C^ n. 2736; Sellow n. 1434 — blühend im November); Sao Paulo (Herb. Mendonra n. 696). — Paraguay, Sierra de Amam- bey (Rojas in Hassler, Fl. parag. n. 10028, 10028a — blühend im Januar, 10i16, 10216a — blühend im Februar); im Flussgebiete des Alto Parand (Fiebrig n. 6094). — Argentinien: Misiones, Posadas (Spegazzini 11u — blühend im Juni). Var. ß. mitigatum Malme in Ark. för Bot. III. 13. (1904) 17. — Folia basaiia margine subinermia vel tantum basi et apice setis quam in var. a. gracilioribus fere semper solitariis instructa; caulina inferiora haud raro margine toto spinuloso-setosa. Inflorescentiae laterales semper fere nuliae. 17* 260 Hermann Wolfi". — Umbelliferae-Saniculoideae. Brasilien: Rio Grande do Sul, Cachoeira (Regneil, It. 111. n. 1283 ex ple.). Var. y. abbreviatum Wolff. — Folia angusta ad 10 cm longa, 2 — 3 mm lata, mani- feste nervosa, margine tolo spinulis solitariis \ — 3 mm longis, erecto-patenlibus inslrucla. Brasilien: Parand, Curitjba (Düsen n. 3264 — blühend im Januar), wolil weiter verbreitet, wie auch var. ^. Nota. Incolis Lingua de Tucano et Lingua de Ara^ari (Urban). 184. E. Goulartii Glaz. et Urb. in Engler's Bot. Jahrb. XXV. (1898), Beibl. Nr. 60, pg. Kk. — Planta ca. semimetralis; rhizoma breve dense fibrosum. Caulis inferne sim- ples nudusque, superne 5 — 6-foliosus et ramo uno alterove instructus, apice 4 — 5- furcalus, ramis simplicibus diphjllis, pedunculo primario ad j'/j cm longo. Folia basalia numerosa, rosulata, linearia vel lineari-lanceolata, supra plana vel canaliculata, 6 — 8 cm longa, supra medium dz 5 mm lala, basi in vaginam 1/2 — ^ cm longam expansa, apice acutissima, paucinervia, margine toto spinosa, spinis patentibus vel patulis, mediis ü — 8 mm longis, ceteris sensim sed parum minoribus, omnibus spinulis singulis accessoriis subaequilongis auctis; caulina internodiis breviora, erecla, semiamplexicaulia, lineari- usque ovalo-lanceoiata, acutissima, 1 Yj — 4 cm longa, inferne spinoso-subslipulata, ceterum ut fol. bas. spinosa vel spinulosa, spinulis accessoriis brevioribus tenuioribusque vel in fol. sum. callo tantum adnotalis. Prophylla primaria ovata vel lanceolata, spinoso- serrata, \ — K^jizva. longa, cetera minora, profundius serrata. Capitula pauca, pulchre coerulea, globosa vel ovoideo-globosa, H — 13 mm diametro; bracteae involucrales parum prominentes anguste lanceolatae, subulato-acuminatae, 7 — 9 mm longae; florales lale scarioso-c^mbiformes, longe rostrato-acuminatae, 6 mm longae, flores sub anth. vix supc- rantes. Sepala ovato-semiorbicularia, apiculato-mucronala, \ mm longa; pelala angusle ovalia vel oblonga, K 1/2 mm longa, lobulo inflexo subaequilongo, 2 — 3-plo angustiore, apice finbriato. Fruclus compressus, 5 mm longus; squamae laterales utrinque 3 — 5 e basi latiore lanceolatae acutissimae, subfalcatae, caljcinae multo minores, dorsales nullae. Südbrasilianische Provinz: Brasilien: Prov. Rio de Janeiro, Serra dos Orgaos, bei Isabeloca (Glaziou n. 16083 — blühend im Januar); hierher scheint auch zu gehören (Glaziou n. 1609 7, zwischen Sitio und llheos — blühend im Februar). Subser. 2. Juncea Wolff. Juncea Wolff. — Folia basalia eximie anguste linearia, apice acuminata vel per- raro obtusa, margine breviter vel brevissime spinulosa, rarius subnuda vel plane nuda; caulina ± longe vaginantia ibique nuda, supra vaginam haud substipitato-setosa. In- florescentiae laterales paucae vel nullae, terminalis 3 — 6-fui"cata; capitula ± globosa vel breviter cjlindrica; squamae dorsales nullae. 185. E. Pohlianum Urb. in Mart. Fl. brasil. XI. 1. (1879) 336, t. LXXXVIII. et XC, flg. V. — Rhizoma composito-tuberosum, crasse fibrosum. Caulis metralis et ullra altus, inferne simplex, 7 — 1 0-foliosus, superne pauciramosus, apice 3 — 4-furcalus, ramo caulem terminante deficienle, ceteris ± 1 0 cm longis, semel 3-furcato-ramulosis. Folia basalia erecla, distiche disposita, angustissime linearia, spinoso-acuminata, inferne sensim in vaginam 5 — 10 cm longam, ad 10 mm lalam expansa, 23 — 70 cm longa, 2 — 5 mm lala, uiargine toto densissime spinulosa, spinulis V2 — ' mm longis solitariis, ereclo-palenti- bus vel margini adpressis, nervis paucis utrinque aequicrassis percursa; caulina cauli adpressa, inferiora 2 0 — 30 cm longa basal, simillima, cetera cito minora. Capitula colorata, ovata vel ovoideo-globosa, usque 10 mm longa, 8 — 9 mm diametro; bracteae involucrales 7 — 8 basi connatae, lale ovatae vel Iriangulari-lanceolalae, acuminatae, 3 — 3V2 "''^ longae, vix vel non prominentes; florales ovatae acuminatae, 3'/2 — * """ longae. Sepala triangularia obtusiuscula, '/4 '"™ longa; pelala purpureo-nigricanlia, obovala vel rectangularia, 3;^ mm longa, lobulo inflexo subaequilongo, 2 — 3-plo angusliore, apice incurvo dilatalo. Fruclus malurus ca. 4 mm longus; squamae laterales utrinque in alam inlegram vel subincisam ovario subduplo latiorem sepala superanlem connalae, calyclnae parvae subovales, oblusae, dorsales nullae. Eryngium. 261 Süd brasilianische Provinz, an feuchten Stellen der Camposrormation ; Bra- silien: Minas Geraes: Canipos von Sitio (Schcnck n. 3155 — blühend im Januar); bei Barbacena (Pohl n. 3755); Sao Juliäo (Schwacke n. 7J0I — blühend irn März); Serra de Cara^a, bei Pahnilal und Cachanibi'i (Glaziou n. 148*7, 16093 — blühend im Januar und Februar); ohne nähere Angaben (Pohl n. 107; Ule n. 3363). Nola. Spccics Eryngium lacustre ctsi plane divcrsuiii, attamcn liubitu totius plaotae et pracscrtim innorcscentiae miro modo imitatur (Urban). <86. E. jancenm Cham, et Schlechtd. in Linn. I. (1826) 341 (241), sens. ampl.; DG. Prodr. IV. (1830) 97; Urb. in Mart. Fl. brasil. XI. 1. (1879) 334, t. XC, flg. IV. — Rhizoma cylindricum vel zh composito-tuberosum, longe fibrosum. Caulis metralis et raro ultra altus, inferne simplex et remote foliosus, superne paucipamosus, apice 3 — 4-furcalus, ramo caulem terminante plerumque nullo, ceteris ± 10 longis, bis vel ter 3 ( — 4)-furcato-ramulosis. Folia basalia ex cl. L'rban saepe disticha, sub- numerosa, stricla, firma, angustissime linearla, 20 — 75 cm longa, ^4 — "^ ^^ '»ta, postice in vaginam usque 4 cm longam et ad 10 mm latam expansa, antice acuta vel obtusa, supra canaliculata, subtus convexa, margine inermi laevia vel erosa, aut infero, rarius etiam supero, spinuloso-serrata vel ciliata, setis saepe adpressis et oculo nudo vix conspicuis, rarius infimis patentissimis, 3 — 5 mm longis plerumque seta accessoria auclis, ceteris rarioribus, solitariis, magis adpressis; caulina cauli adpressa, inferiora usque 4 0 cm longa, basal, subconformla sed spinulis vel setis saepe longioribus, patentibus, conspicuis, cetera sensim minora. Capitula albida, rarius colorata, sub- vel semiglobosa usque 8 mm longa; bracteae involucrales 7 — 10 inferne manifeste connatae, rarius subliberae, tri- angulari- vel lineari-lanceolatae, haud vel parum prominentes 3 — 4 mm longae; florales ovatae vel lanceolatae, saepe acuminatac, usque 3 mm longae et 2 mm latae. Sepala suborbicularia vel ovato-triangularia, obtusa, brevissime mucronata, 1 — K^l^vnxnXongdi] petala obovato-cuneata, dr 1 Y4 mm longa, lobulo inflexo dimidio breviore et 2 — 3-plo angustiore, apice integro vel subfimbriato. Fructus 2'/2 — 3^/2 mm longus; squamae variabiles (Urban), laterales 2 — 4 oblique lanceolatae, liberae vel d= connatae, calycinae minores ovatae vel trianguläres vel lanceolatae paucae, dorsales nullae eorum loco ad laterales et cal^'cinas saepe vesiculae seriatae obviae. Hjlaea, südbrasilianische und argentinische Provinz, in der Campos- formation auf trockenen Plätzen. Wird je nach dem verschiedenen Vorkommen fast v(rährend des ganzen Jahres blühend angetroffen. Subspec. I. setigerum Urb. I. c. 335. — E. junceum Cham, in Linn. VIII. (1833) 32 3, sensu str. — Usque 70 cm altum. Folia basalia margine infero ciliato-setosa, ciliis infimis non raro geminis, 1 — 5 mm longis, patulis usque divaricatis; caulina numerosa, superiora internodiis longiora. Inflorescentia abbreviata, capitula saepe ± colorata, 6 — 8 mm diametro; bracteae involucrales margine ciliato-spinulosae. Fructus squamae laterales plures, dorsales nullae. — Im ganzen Verbreitungsgebiete der Art. Brasilien: Minas Geraes: Serra do Carrapato (Com. Geogr. geol. Minas n. 1242 — blühend im März); bei Ypanema (Riedel n. 2170); Caldas (Widgren n. 1244); Säo Paulo, Villa Mariana bei Säo Paulo (Ule n. 736 — blühend im Mai); Ipiranga (Usteri n. 12); ohne nähere Angaben (Gaudichaud n. 459; St. Hilaire C^ n. 1569; Sellow n. 5727); Parand, Capao Grande (Düsen n. 3943); Santa Catharina, im Campo de Campicare, Serra Geral (Ule n. 1766 — blühend im März); ohne nähere Angabe (Pohl n. 211). — Paraguay, Sierra de Amambay (Rojas in Hassler n. 9966 — blühend im Dezember; n. 5963). — Argentinien? Subspec. II. junoifolium (Marl.) Urb. 1. c. — E. junceum Cham, et Schlechtd. I. c. primo ; DC. 1. c. — E. juncifoliiim Mart. msc. ex Urb. 1. c. — Usque metrale. Folia ba- salia margine obsolete spinuloso-serrata, spinulis solitariis '.'5 — 1 1/2 "^"^ longis; caulina superiora rcmota internodiis breviora. Inflorescentia terminalis usque 15 cm longa; pro- phylla primaria usque 10 mm longa. Capitula 8 — U mm diametro, haud colorata; bracteae involucrales integrae nudaeque. Squamae laterales solitariae, dorsales nullae. 262 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae Fig. 38. Eryngium eriophorum Cham, et Schlechte!. ^ et B Habitus. — C Flos. — D FIos longitudinaliter scclus. — E Flos supra stylopodium transverse sectus. (Icon. sec. U r b a n reiteratae}. Matto Grosso, Santa Anna da Cha- pada (Malme); Minas Geraes, S. Joho (Riedel n. 245); bei liarbacena (Riedel n. 254); Serra do Lenheiro (Glaziou n. n016); Araracoara (Riedel n. 2170,; Cachoeira do Campo (Schwacke n. 9 432); Serra de Campanema (Schwacke n. 9944 — blühend im Dezember); ohne nähere Angabe (Sellow n. 1800); Säo Paulo, Campo do Ypiranga (Glaziou n. 16094); SeiTa de S. Jose d'El Rei (Com. Geogr. Geol. Minas n. 1242); ohne nähere Angabe (Sellow n. 1241, 1800); Goyaz, Serra doArruda, Meia Ponte (Glaziou n. 21 475); ohne nähere Angaben (Gardener n. 3757). — Paraguay, im Gebiete des Flusses Ta- piraguay (Hassler n. 5963); im Oberlaufe des Y-acä bei Valenzuela (Hassler n.6772 — blühend im Dezember) ; Caaguazü (Hass- ler n. 9061 — blühend im März); Cor- dillera de Altos, Cerro Choche (Fiebrig n. 778 — blühend im Januar); (Balansa, PI. parag. n. 1081). Blüht nach Glaziou von Juni bis September. Subspec. HI. lineare (Pohl) Urb. 1. c. 335. — E. lineare Pohl msc. ex Urb. I. c. — Folia basalia et caulina margine integra nudaque. Capitula primaria obvia longe pedunculata. Squamae laterales et calycinae serie accessoria auctae, ceterum ut subspec. II. Bisher nur aus der Provinz Minas Geraes bekannt. Serra dos Christaes (Pohl n. 831); Serra do Carrapato (Com. Geogr. Geol. Minas n. 729 — blühend im März). Nota. Subspecies supra accuratius de- scriptae imprimis I et H opinione cl. Urban eodem jure pro speciebus propriis haberi possunt. Subspec. IV. erosum Urb. msc. in Herb, berol. (var.). — E. erosum Urb. in Engler's Bot. Jahrb. XXV. (1898) Beibl. Nr. 60, pg. 14. — Folia basalia usque 30 cm longa, 2 — 4 mm lata, margine toto aequaliter minute erosa vcl eroso-denticel- lata; caulina et prophylla erosa vel bre- viuscule spinuloso-setosa. Bracteae involu- crales margine scabrido-papillulosae. Minas Geraes: Serra do Batalal (Glaziou n. 14876 — blühend im Juli — Herb. Berlin). 187. £. eriophorum Cham, it Schlechtd. in Linn. I. (1826) 342 (242 ; DG. Prodr. IV. (1830) 97; Urb. in Mart. Fl. brasil. XI. 1. (1879), t. LXXXIX, XC. Eryngium. 263 f. IV; Arechaval. Fl. urug. II. (4 905) 343 (in Anal. Mus. Monlev. V.). — Planta usque metralis et ultra altn, rhizomatc subluberoso vel cylindrico, longc fibroso. Gaules 1 vel plures, folioßi, perraro simplices et monocepbali, plerumque superne ranio uno alterove in- structi et apice 2 — 6-furcati, pedunculo obvio, rainis simplicibus diphyllis vel rarius semel cymose tricbotomis, inflorescentiam oligocepbalain usque i 0 cm longam fornianlibus. Folia basalia ex cl. Urban disticba, 16 — 80 cm longa, 1 — 5 mm lata, supra canaliculata, subtus leviter convexa, inferne sensim in vaginaui usque { 5 mm longam, margine supero dense villoso-pilosam vel setoso-sericeam vel rarius glabram, basi usque { ö mm latam ex- pansa, supra vuginam anguste linearia, aequilata, superne sensim angustata, abrupte bre- viterque acuminata, margine nuda et glabra vel obsolete eroso-denlicellata; caulina basi membranacea eximie vaginantia ibique nuda, ceterum margine ut fol. bas., inferiora vix bre- viora sed latiora, cetera sensim minora, manifeste spinulosa. Propliylla primaria 2 — 3 cm longa, omnia nuda vel spinulosa vel villoso-ciliata. Capitula ovoidea vel globoso-ovoidea, primaria 4 2 — 4 8 mm longa, 4 0 — 4 5 mm diametro; bracteae involucrales 6 — 8 e basi 4'/2 — 2 mm lata sensim accuminatae, 6 — 4 5 mm longae, liberae, margine laeves vel erosae vel dz denticellatae vel sparse villocae; florales ovatae vel lanceolato-acuminatae, laeves, 5 — 7 mm longae. Sepala ovato-orbicularia, obtusa, brevissime mucronata, ± I Y2 ™rn longa; pelala ex cl. Lindman cyanea, 4^2 — 2 mm longa, oblongo-cuneata, lo- bulo inflexo angusto apice fimbriato. Fructus 3 mm longus; squamae laterales 3 — 4 ob- lique lanceolatae, caljcinae pauUo breviores, uniseriales, ovato-acuminatae vel lineari-lan- ceolatae, dorsales nuUae. — Fig. 38. Südbrasilianische Provinz: Auf trockenen Wiesen (Camposformation) in Süd- brasilien und Uruguay; blüht von Januar bis März. Var. a. typicum Wolff. — E. eriophorum Cham, et Schlechtd. 1. c. sensu str. — E. eriophorum var. «. Urb. 1. c. — Caulis 0,3 — I m altus, usque 3^2™"^ crassus. Folia basalia supra vaginam villoso- vel piloso-ciliatam 0,5 — 2 mm lata, margine inte- gerrima. Rio Grande do Sul: Bei Ilerval (Sellow n. 4 960); Serra dos Tapes (Sellow n. 2073 — blühend im März); Cachoeira (Lindman in It. Regneil. I. A. n. 1505 — blühend im Februar); Pilotas (Schwacke n. 2885 — blühend im März); ohne nähere Angaben (Sellow n. 4 4 47; St. Hilaire C^ n. 2758). — Argentinien (Bonpland, nach Urban). Var. ß. vegetius Cham, in Linn. VIII. (4 833) 325 (forma); Urb. 1. c. ; Arechaval. 1. c. 344. — Caulis usque sesquimetralis, supra basin 4 — 6 mm crassus. Folia basalia supra vaginam glabram 3 — 5 mm lata, margine infero eroso-denticulata. Rio Grande do Sul: Porto Alegre, Morro da Policia (Malme in PI. Regneil. II. A. n. 4344 — blühend im Februar); Aro do Sylva (Sellow n. 4484). — Paraguay, Sierra de Amambay (Rojas in Hassler, PI. parag. n. 4 0287a — blühend im März). — Uruguay, nach Arechavaleta. Subser. 3. Zosterifolia Wolff. Zosterifolia Wolff. — Folia basalia eximie linearia aequilata, apice brevissime ob- tusa, margine toto setis tenuissimis dz adpressis obsita. Capitula breviter cylindrica. Squamae dorsales obviae. — Planta palustris. 4 88. E. zosterifolium Wolff in Engler's Bot. Jahrb. XL. (4908) 299. — Scmi- metrale vel humilius, in sicco sordide viride. Caulis tenuis, simplex, paucifoliosus, apice 2 — 4-furcatus, ramo caulem continuante usque 4 5 cm longo, ceteris simplicibus superne diphyllis. Folia basalia pauca, erecta, interdum leviter falcata, usque 30 cm longa, 4 — 5 mm lata, eximie linearia, aequilata, apice obtusa vel obtusiuscula, mucro- nata, inferne in parlem vaginantem 2 — 4 cm longam, uscjue 10 mm latam dilatata, margine totProv. Buenos Aires prope vicum Salto in pratis humidis et in limo lacunarum incola. « E. Purpusii Hemsl. et Rose in Contr. U. S. Nat. Herb. XIII. (1901) 311. — Perennc; caulis 60 — 80 cm longus, nudus, apice plurifurcatus, ramis cymose divisis. Folia basalia numerosa 25 — 30 cm longa, ad 12 mm lata, margine sat dense anguste spinoso-lobala (dentata), dentibus latitudinem folii non superantibus, saepe basi spinulis accessoriis an- gustis auctis. Capitula 2 cm et ultra longa, longiora quam latiora; bracleae involucrales erectae, spinoso-pungentes, inlegerrimae, 8 — 12 mm longae; florales pungentes, integer- rimae. Styli elongati. Ovarium inferne nudum, superne squamis paucis ovatis obsitum. Mexiko: Puebla, Cerro de Cacalotl (Purpus n. 4109, nach Hemsley und Rose). E. tenuissimum Hemsl. in Hook. Ic. 4. ser. VI. 4 (1899) t. 2580. — E. ienue Hook, et Arn. Bot. Beech. Voy. (1840) 293. — Planta perennis? gracilis, erecta, ca. 15 cm alta. Caulis solitarius inferne simplex et foliosus, superne parce bre- viterque ramosus, apice 2 — 3-furcatus, ramis abbreviatis semel vel bis cymose divisis. Folia basalia sub anth, jam emortua, caulina rigidula, ad caulis apicem versus valdo sensim decrescenlia, angusta, inferne ut in petiolum auguslala, antice 3-loba, lobis angustis divaricatis, margine toto anguste spinuloso-serralis, spinulis tenuibus, patulis; fulcrantia et prophylla primaria Ulis similia, minora. Inflorescenlia depauperata; capi- tula breviter pedunculata ovoidea, 7 — 10 mm longa; bracteae involucrales rigidae, lineari-subulatae; florales siniiles, flores superantes. Sepala oblongo-lanceolata breviter crasseque mucronata; petala oblongo-ovalia, lobulo inflexo subaequilato, breviore, apice denticulato instructa. Fructus immaturi ovarium squamis parvis vesiculiformibus obsitum. Provinz des mexikanischen Hochlandes: Jalisco (Beechey, nach Hemsley). Nota. Species subdubia esse videlur; speciinen adliuc unicum noluin. Cl. Hemsley ipse putat forsitan speciracn cxiguum specici alicujus esse; scc. Ind. Kcw. ad E. Wrightii re- ferendum. E. tuberosum Raf. Florula ludovic. (1817) 60. — "Radice tuberosa, foliis an- gustis indivisis, serrato-spinosis enerviis caulinis amplexicaulibus; floribus corymbosis, perianthus spinosus octophyllus. — Chardon tubcreux Rob. pg. 429. This plant is a real Eryngium, slem round, a little knobby, 1 — 2', the radical leaves are thick, striated and elongated. Perianthe plane, phoranthe globular, with acute and concave scales, calyx with 5 acuminate divisions; seeds compressed winged. A variely rises 4', has radical leaves 1'long and only 4 flowers." Nomina dubia vel nuda. E. alhovillosum Forsk. Fl. aegypt.-arab. (1776) pg. XUI. — Ins. Mclita. E. amethystinum Pall. It. III. (1776) 196. E. carthamoides Smith in Rees, Cyclop. Xlil., ex Ind. Kew. Eryngium, Lagoecia. 271 E. camporum Glaz. in Bull. Soc. bot. France LVI. Mem. 3. (<909) 330. — Bi*asilien: Minas (Glaziou n. 16097, ex Glaziou ipso); cf. E. Goulartii G\&z. et Urb. E. creticiim Jan ex Guss. Fl. sicul. Prodr. I. (I8i7) 7, in adnot., sec. Ind. Kew. E. farinosum Glaz. 1. c. — Brasilien: Goyaz (Glaziou n. 2I4G7, 2 1468, ex cl. Glaziou ipso); cf. E. RegncUii Malme. E. foetidum Forsk. I. c. »foliis glabris spinosis radicalibus pinnalts, pinnis tripar- lilis«, an ad E. campestre pertinens? E. gniinum Hörnern. En. pl. bort. Ilaffn. (1807) 16; quid? E. jamaicense Hort. V^ilna (1816) App. ex Steud. Nomencl. ed. 2. I. (1840) 693; an ad E. foetidum pertinens? E. laeve Brouss. ex Roem. et Schult. Syst. veg. VI. (1820) 337, nomen nudum. E. palustro Brot. Cat. Dorpat. (1810) 19, ex Ind. Kew. E. pentanthum Link ex Steud. Nomencl. ed. 1. (1821) 316, nomen. E. planum Sesse et Mocifio, Fl. mexic. ed. 2. (1894) 75. E. tliessalonicum Nadji (Charrel), Geogr. bot. de l'Empire olloman (1892) 22. — Provinz Saloniki. Species e genere Eryngium excludendae. E. glomeraUmi Auch, ex Spach in Ann. sc. nat. 3. ser. V. (1846) 238 = Cardo- patium Orientale. E. lateriflorum Lam. Encycl. mcth. Bot. IV. (1796) 756 = Agriophyllum lateri- florum. E. tricuspidatum Domb. ex DG. Prodr. IV. (1830) 81 = Asterisdum chilense. Trib. II. Saniculoideae-Lagoecieae Drude. Saniculoideae- Lagoecicae Drude in Engl, et Prantl, Pflzfani. III. 8. (1898) 143. — Saniculeae Koch, Umb. Disp. (182 4) 138 ex pte. — Lagoecieae Reichb. Consp. regn. veg. (1827) 144; Caruel in Pari. Fl. ital. VIII. (1889) 197. — Petagnaeae Caruel 1. c. 199. — Subfam. II. Eryngineae Trib. IV. Petagnaeae Calest. in Webbia I. (1905) 130. — Subfam. III. Lagoecineae Trib. V. Lagoecieae Calest. 1. c. 131. — Flores ^ aut unisexuales in umbellas simplices vel coniposilas involucratas collecti, aut fl. poly- gami umb. simplices, repetite cjinose dispositas formantes. Caljcis dentes magni. Pelala lobulo inflexo zb complicalo instrucla. Ovarium uniloculare aut biloculare, loculo allero fertili, allero fatuo vel aborlivo. Fruclus ovoideus vel demum obliquus, plerumque obsolete jugatus, laevis vel minutissime selulosus vel aculeatus, monospermus, commissura non evolula, carpophoro dz vel plane reduclo, viltis nullis vel oblileratis. Cryslalli microscopii calcii oxalati tantum in paucis pericarpii cellulis obvii (an saepe nulli?). — Ilerbae annuae vel perennes, caule elato vel subnuUo, foliis lobalis, palmatis vel pinnatis. 7. Lagoecia l. Lagoecia*) L. [Gen. pl. (1737) 61, n. 176] Spcc. pl. ed. 1. (1753) 203; Gärtn. De fruct. (1788) 103, t. 23, f. 3; Lam. 111. t. 142; DC. Prodr. IV. (1830) 233; Endl. Gen. pl. (?1839) 788 n. 4518; Benlh. in Benth. et Hook. f. Gen. pl. 1.2. (1867) 880; Boiss. Fl. Orient. II. (1872) 832; Baill. Hist. pl. VII. (1880) 243 et Dict. bot. IH. (1891) 192 et flg.; Drude in Engl, et Prantl, Pflzfam. III. 8. (1898) 143. — Cumi- nwn [L. Syst. ed. 1. (I735)J 0. Ktze. Rev. gen. I. (1891) 266. — Cuminoides [Tourn. ex] Moench, Meth. (1794) 93. Flores ^ ; sepala magna, foliacea, in pinnas setiformes pectinalim secla. Pelala oblonga vel obcordala, lobulo inflexo brevi obtuso vel emarginalo instrucla, ad cervicem dextrorsum et sinistrorsum setis singulis stricte erectis ciliolalis quam pelalum duplo *) Nomen e vocibus graecis Xayoe (lepus) et oixor (domus) compositum (sec. Witts tein). 272 Hermann Wolff. — Umbclliferae-Saniculoideae. longioribus ornata. Stylopodium sub anlh. extrorsum semigloboso-tumidum ibique st^lum ferens, dimidium alterum aborlivum. Ovarium aborlu loculi anlerioris obliquum ; meri- carpium alterum evolutum embryone usque ad medium dependenle, dorso convexum, facie subplanum, coUo coarctalum, ö-jugatum, rudimenlis loculi allerius inslruclum. Pericarpium lenue; crjstalli dispersi obvii, viltae minulissiraae irregulariler disposilae; semen vix compressum facie planiusculum. — Ilerba annua foliis pinnatis, pinnis in- cisis, umbellis compositis involucralis , radiis valde reduclis, umbellulis unifloris Id- volucellatis. Genus monotypicum in area tota fere mediterranea divulgalum. L. cuminoides L. Spec. pl. ed. {. (<753) 203; Plenck, Ic. pl. med. (1789) t. 153; Sibth. et Smith, Fl. graec. IM. (1819) t. 243; Boiss. Fl. Orient. IF. (1872) 833; Lange in Willk. et Lange, Prodr. fl. hisp. III. (1874) 4; Caruel in Pari. Fl. ilal. VIII. (1889) 198; Haläcsy, Consp. fl. graec. I. ( I 900) 6 1 8 ; Herb. Willd. n. 4975. — Cuminoides ohliqua Moench, Melh. (179i) 9 4. — Cuminum cuminoides 0. Ktze. Uev. gen. I. (1891) 266. — Umhelliferis affinis capitulis globosis et villosis Bobart. in Moris. Hist. pl. oxon. IIL (1699) 265, Sect. 9, t. 13, Og. ultima. — Planta erecla ad 40 cm et niriiis ultra alta. Caulis flexuosus, remote foliosus, superne repelite subfurcato-ramosus. Folia basalia pauca patula, longc petiolata, aiiibilu late vel oblongo-linearia, ca. us(|ue 15-jugo- pinnata, pinnis subpetiolulatis vel ad rliachim applanalam sessilibus, saepe alternantibus, mediis maxiinis ad 1 0 mm longis, ceteris sensim minoribus, omnibus late ovatis vel — rotundatis, zb manifeste trilobatis vel circumcirca dz profunde incisis vel partifis, laciniis Fig. 41. Lagoeeia cuminoides L. A Folii basalis pars superior. — B InnorescenUa. — G Umbella. — D Flos longitudinaliter scclus. — E Petalum. (Icon. origin.) Anmerkung. In der Figur sind leider die Borsten auf dem Fruchtknoten bei D und auf den langen Hörnern des Blumenblultes bei E vergessen worden. Lagoocia, Petagnia. 273 ovatis vel lanceolatis, setoso-cuspidatis ; caulina et fulcrantia densius pinnata, pinnis minoribus, anguslius sectis, longius setosis. Umbellae ante anthesin nutantes, postea erectae, subglobosae, ca. tO mm diametro. Involucri pbylla 10 — (tsubanlh. reflexa, pectinatim in lacinias ad i 0 sublioeares , longe aristatas , margine toto serrulato- setulosas secta, 8 — M mm longa; involucelli phyiia ad 5 mm longa ± profunde pin- naülida, flores breviter pedicellatos ut pappus circumdantia. Caljcis lobi involucelli phyllis simillimi, demum 3 — 4 mm longi; petala flavido-viridia, S mm longa. Fruclu« maluri 2 mm longe pedicellati, ubiqiie densissimc setulis brevissimis minute capitellalis obsili. — Fig. H. Auf Äckern und Steppen fast im ganzen Mediterrangebiete verbreitet. Ost- grenze der Art in Persien {Bornmüller, It. pers.-turc. n. 1223; Strauss, PI. Pers. mer.-occ. n. Hi); Kurdistan; Kleinasien (Bornmüller, It. anat. III. n. 4600; L;ydien u. Carla n. 9523; Balansa, Herb. d'Or. n. 37; Wolff, It. anat. I. n. 87, II. n. 46); Syrien (Machmoud, Syrie n. 66, 196; Blanche, Herb. Syr. n. 78; Bornmüller, lt. syr. n. 666); Palästina. — Griechenland (Orphanides, Fl. graec. n. 271, 272; Heldreich, Herb, graec. norm. n. 467) und auf den benachbarten Inseln (Pichler, Karpatos n. 285), auf Greta (Reverchon n. 55] und Cypern (Rigo et Sintenis,,It. cypr. n. 327). — Thracien und Macedonien (Sintenis et Born- müller, It. turc. n. 344, Ins. Thasos; Herb. Aznavour n. 952). — Süditalien; Spanien (Huter, Porta et Rigo, It. hisp. n. 667; Reverchon, PI. Andal. n. 343; Fritze!). — Algier, Tunis, Cyrenaica (Taubert, It. cyren. n. 346). — Blütezeit im April und Mai. Species excludenda. Lagoecia ouminoides Soyer-Willem. Phytol. I. 254 = Carum carvi L., sec. Ind. Kew. 8. Petagnia Guss. Petagnia*) Guss. Prodr. fl. sicul. 1.(1827) 31 1 ex Guss. Fl. sicul. syn. I. (1842) 306; DG. Prodr. Mem. fam. Ombell. V. (1829) 3 5, Prodr. IV. (1830) 83; Bertol. Fl. ital. III. (1837) 119 et IV. (1839) 780 in Add.; Endl. Gen. pl. (?1839) 767, n. 4380; Benth. in Benlh. et Hook. f. Gen. pl. I. 2. (1867) 881; Baill. Hist. pl. VII. (1880) 2 43, fig. 179, 180 et Dict. bot. III. (1891) 542; Drude in Engl, et Prantl, Pflzfam. III. 8. (1898) 144. — Heterosciadium DG. msc. 1. c. Flores polygami; flos 2 ^c^ ^ unicus centralis sessilis; flores (^ Z — 4 peripherici, pedicelli eorum ovario fl. centralis dz adnati, rarius unus alterve über. Flos (^: Calycis dentes lanceolati acuti; petala oblonga ob costam superne impressam emarginata, lobulo inflexo longo; stamina caduca, petalis multo longiora; ovarium nuUum. Flos ^ vel abortu staminorum saepe Q sepalis petalisque fere ut in fl. (5'; styli longe exserti; stylopo- dium explanalum, margine elevato crenatum. Ovarium uniloculare, uniovulare. Fructus ovoideus demum induratus plurijugatus; vittae nuUae; cai'pophorum nuUum. — Herba perennis foliis inferioribus plerumque (semper?) peltatis profunde 4 — 5-lobis, ceteris palaceis palmato-partitis. Inflorescentia semel vel bis 2 — 3-furcato-ramosa, ramis repetite di- vel trichotomis, urabellis inferioribus subcymiformiter, summis saepe monochasiaditer dispositis. Genus monotypicum Siciliae proprium. P. sanicnlifolia (P. saniculaefolia) Guss. Prodr. fl. sicul. I. (1827) 3H ex Guss. FI. sicul. syn. I. (1842) 306; DC. Prodr. IV. (1830) 83; Bertdl. Fl. ital. III. (1837) 120; Caruel in Pari. Fl. ital. VIII. (1889) 199; Loj. Poj. Fl. sicul. I. 2. (1889—91) 2 57. — Sison Qussonii Spreng. Syst. veg. IV. 2. (1827) H8 (sec. DC. 1. c. huc pertinere dicitur). — S. Oussonianum Halb. msc. ex DC. 1. c. — Planta usque semi- metralis; rhizoma obliquum vel perpendiculare crassum, longe fibrosum. Caulis erectus *] Genus in memoriam cl. Vincenti Petagna, quondam botanices professoris Ncapo« litani dicatum. A. Engler, Du PflAnianreioh. IV. (EmbryophTU «iphonogAin«) 22S. 48 274 Hermann Wolff. — Umbelllferae-Saniculoideae. flaccidus, inferne simplex nudusque, apice repetite 2 — 3-furcatus. Folia basalia peltala (an semper?), petiolo usque 25 cm longo tenui flaccido, inferne subito latissinie vaginale fulta; lamina ambilu suborbiculai-is, 4 — 6 cm diameliens, usque ad partem quarlem vel qulntam infer. 5-parlila, lobis inter sese subaeqnalibus, obovato-cuneatis, antice 3-lobu- latis, lobulis acuminalis, lobis margine infero obsolete, supero manifeste seloso-crenato- serratis, antice usque 2 cm, postice ^j^ — I cm latis; caulina plerumque nulla, si obvia, breviter petiolata, profunde 3 — 5-loba. Prophylla ima (folia inflorescentiam totam ful- crantia) f. caulinis, rarius basalibus(!] conformia, breviter vel zt longe petiolata, cetera minora, simpliciora, sessilia. Bracteae cymarum ipsarum 2 — 3 minimae, anguste trian- guläres, setoso-acutissimae vel subsetiformes; involucra vel involucella vera non obvia; flos fertilis in quaque umbella centralis solitarius fl. (J' 2 — i circumdatus et cum pedi- cellis eorum filiformibus 2 — 3^2 "^"^ longis scabridulis usque ad medium ovarii con- natus. Sepala et petala in fl, sexus utriusque sibi subconformia, sepala lineari-lanceo- lala, acuta, (^f rigldula, Q. rigida, demum V^ mm longa; petala albida cuneato-oblonga, leviter plicata unguiculata, superne cmarginata, lobulo inflexo triangulär! breviore. Fructus ad 2'/2 nim longus, globoso-ovoideus leviter compressus, sepalis subrostratus, jugis 8 superne manifestis, inferne obsoletis; styli filiformes reflexi ovario aequilongi: vittae nullae; carpophorum deficiens. Ligurisch-tyrrhenische Mediterranprovinz: Endemische Art in Nord- Sicilien, in kalten Quellbächen im Walde von Valdemone, bei Tortorici, Maniaci, Cannata u. a. 0. (Todaro, Fl. sicul. n. 764; Ross, Fl. sicul. s. n.; Citarda). Blütezeit im Mai. 9. Arctopns l. Arctopus*) L. [Coroll. Gen. (1737) 21 n. 994; Hort. Cliff. (1737) 495] Spec. pl. ed. i. (1753) 1058; DC. Prodr. IV. (1830) 236; Endl. Gen. pl. (?1839) 789, n. 4524; Sond. in Harv. et Sond. Fl. cap. II. (1862) 564; Benth. in Benth. et Hook. f. Gen. pl. I. 2. (1867) 879; Baill. Dict. bot. I. (1876) 252 et Hist. pl. VII. (1880) 242; Drude in Engl, et Prantl, Pflzfam. III. 8. (1898) 145. — Äpradus Adans. Fam. II. (1763) 102. Flores dioici. Flores (;f'. Sepala 5 anguste lanceolata, setoso-acutissima vix rigidula; petala oblonga vel oblanceolata, in acumen inflexum angustata; stylopodium explanalum; styli nuUi; stamina longe exserta. Flores Q: Sepala 5 vel rarius 10 quam in fl. (^ minora, angustiora, spinuloso-acuta, demum rigida; petala vix diversa; styli sepalis multo lon- giores, leviter vel non divergentes, inferne incrassati et sensim in stylopodium Iran- seuntes; Stigmata minima. Fructus compresso-ovoideus, longe vel rarius non ut in rostrum attenuatus, latere externo involucello adnatus vel liber, jugis primarlis dr mani- festis, secus eae aculeatus, rarius glaber. Mericarpia ad commissuram planam non recedentia, alterum fertile bene evolutum, alterum abortivum ; carpophorum valde re- ductum; vittae demum db öbliteratae aut nullae. Endospermium compressum ad faciem planum. — Herbae perennes acaules, depressae. Folia humifusa petiolata lobata et lobulata, in sinubus supra plerumque spina arrecta instructa, margine loto setosa. In- florescentiae r^ involucratae, plerumque radiatim, rarius dense pleiochasialiler dispo- sitae; Q manifeste umbellatae, involucratae; umbellulae Q involucelli phyllis niagnis dz connatis, raro llberis. — Species 3 Africae maxime australis. Clavis specicrum. A. Involucella umbellularum Q, ovata, longe spinoso-acuminata, margine spinosa \. Ä. echinatus. B. Involucella orbicularia. a. Involucella margine incrmia, fructus rostratus .... i. Ä. monacantiius. b. Involucella margine involuto 3 — 5-spinosa, fr. non rostratus 3. A. Dregei. *) Nomen Arctopus e voeibus graecis «^xtov (ursus) et nohc (pes) compositum. Arctopus. 275 i. A. echinatus L. Spec. pl. ed. \. (1753) 1058; Lam. Encycl. mah. Bot. IV. («796) 674; Spreng, in Rom. et Schult. Syst. veg. VI. (1820) Mb', Thunb. Fl. cap. ed. Schult. (1823) «97; Bot. Reg. IX. (1823) t. 705; Sond. in llarv. et Sond. Fl. cap, II. (1862) 564; Herb. Willd, n. 19262. — Valerianoides cortttsae MathioU etc. Pluk. mant. (1700) 166, Fig. 42. Arctopus echinatus L. A Habitus pl. (^. — B Umbeliula (5. — 0 Flos (J. — D Petalum. — E Plantae Q babitus. — F Umbeliula Q juvenilis. — O Involucelli phyilum. — H Fruclus juvenilis. — J Umbeliula Q. — K Fruetus maturus a venire visus. — L Mericarpium a facie Visum. — M Fruetus juvenilis a latere visus. — N Fruetus transverse sectus. (Icon. origin.) t. 271. — Arctopus foliis supertic spinis etc. Burm. Rar. afr. pl. (1738) t. 1. — Hadix 2 — 4 cm crassa. Folia numcrosa in sicco coriacea, dura; petiolus planus multi- uervius, ad 5 mm latus, basi 10 — 12 mm late membranaceo-vaginatus, ca. 5 cm longus; lamina e basi obtuse cuneata suborbicularis, in Fol exter. ad 6 cm longa et lata, in fol. inter. minor, ferc usque ad medium 3-loba, lobo medio quam laterales usque duplo 18* 276 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. majore, cuneato-rotundato, lateralibus obliquis, rhomboideis, omnibus zt profunde lobu- latis, obtusis, antice setoso-crenato-serratis, postice integris, longa ciliatis vel setoso- cUiatis, ad sinus loborum plerunoque spinis 2 — 3-natis, lobuloruna solitai-iis flavescenti- nitidis rigidis, validis erectis instructa, palmato-plurinervia, n, cum venis supra vix conspicuis, subtus prominentibus. Inflorescenliae q^ plures, pedunculis brevibus crassis compressis (etiam in vivo?) suffultae, singulae statim in ramos exacte radiatim aut dense pleiochasialiter vel cymose dispositos divisae. Prophylla primaria (aut involucri phvlla] 2 — 4 majuscula, foliacea, inaequalia, membranaceo-subpellucida, integra, lanceolata, in apicem longum longe setosum producta. Umbellulae muitiflorae, ca. \ cm latae; pbjUa involucralia 5 — 6 ovata vel lanceolata longe spinoso-acutissima, flores superantia. Pedicelli subaequilongi tenues; scpala 5 vel rarius 1 0, angusta, acuminata, sub anth. 4 Yj ™i" longa; petala oblanceolata 1 mm longa, lobulo inflexo subaequilongo vel breviore, sensim acu- minato. Inflorescentiae Q macriores, simpliciores, inferne ramo uno alterove instructae, superne 3 — 4-radiatae. Involucra saepe permagna, ovato-lanceolata, apice in setam longam excurrentia. Involucelli phjlla 4 — 5, ± connata, in sicco rigida, e basi ovata vel orbiculari sensim et longe acuminata, apice in spinam longam et rigidam excur- rentia, <0 — 15 mm longa, 5 — 8 mm lata, nervo crasso prominenter venoso, venis cum nervo marginal! valde incrassato anasloraosantibus. Flores 5 — 6 sessiles; sepala lineari- triangularia, demum rigidissima, subpungenti-acuta, ^'4 mm longa; styli rigidi, erecti, inferne sensim incrassati, latere intero profunde sulcati, demum S^j ni™ longi. Fructus compresso-ovoideus 8 — 9 mm longus, involucello usque ad medium adnalus, latere libero dr aculeatus; juga saepius inconspicua, lateralia melius evoluta. — Fig. 42. Nordwestgrenze der Verbreitung im südlichsten extratropischen Südwest- afrika; Hantamberge (Meyer); südwestliches Kapland, hier besonders im eigent- lichen Kapgebiete und im Distrikte Stellenbosch verbreitet: Tafelberg (Engler, Reise nach Süd- und Ostafrika n. 94); Groenpoint (Bergius; Eckion n. 42b); Rondebosch b. Kapstadt (Wilms, Fl. Afr. austr. n. 3245); Seapoint b. Kapstadt (MacOM'an, Herb, austro-afr. n. 1624); ohne näliere Angaben (Sieber n. 141; Mundt etMaire); Swellendam (Garnot); südafrikanisches und südostafrikanisches Küstenland: Uitenhagen und Albany, nach Sonder. Wächst vorzugsweise an sandigen, steinigen Orten, blüht von Mai bis September. Nota. Rhizoma excitat sudores; praeterea ad luem et ad sesbiem sanandam adhibetur. 2. A. monacanthns Carmichael ex Sond. in Harv. et Sond. Fl. cap. II. (<862) 565. — Planta (^ non visa; pl. Q quoad habitum spec. praecedenti simillima. Foliorum petiolus ad 5 cm longus planus, superne ±: 5 mm latus, inferne latiuscule vaginans, margine supero setosus, plurinervius; lamina semiorbicularis vel ovato-semiorbicularis basi truncata, aut cuneato-suborbicularis, basi usque 6 cm lata, a petiolo usque ad apicem 3 — 6 cm longa, triloba, lobis sinubus angustis acutis separalis et ad basin eorum spinis rigidis singulis basi valde dilatatis et applanatis, erectis zt 1 0 mm longis instructis, lobo medio dz cuneato-rotundato, ceteris obliquis d= rhomboideis, omnibus dl profunde lobulatis, lobulis antice setoso-dentatis vel -dentato-crenatis, setis ad 5 mm longis, postice integris divaricatim setosis, setis 5 — 1 0 mm longis. Inflorescentiae numerosae, breviter pedunculatae, singulae 4 — 5-radiatae, radiis ± \ cm longis; involucri phvlla 5 — 7 inaequalia, subpellucida, ovata vel ovato-lanceolata, longe acuminata, setoso-acutissima, plurinervia, n. superne reticulato-venosis, usque 2 cm longa, 1/2 cm lata ; umbellulae i — 6-florae, fl. sessilibus; involucelli phylla orbicularia, margine inermia, sub anth. dr \ cm diametro, demum multo majora, semipellucida, nervo medio vix prominulo in spinam brevem rigidam producto percursa, praeterea nerv. 2 lateralibus instructa, nerv, inter sese cximie reticuloso-anastomosantibus, marginalibus non obviis. Sepala 6 vel 10 inaequalia, saepe it connata, lineari-lanceolata, acuminata, apiculata vel sub- spinescentia; styli sepalis multo longiores. Fructus (saltem juvenilis) involucello non adnatus, matunis ex cl. Sonder 15 — 20 mm longus, superne in rostrum ovario sub- aequilongum attenuatus; juga dorsalia obliterata; mericarpium anterius nudum, posterius spinosum. Arctopus. 277 Südwestliches Kapland: Kapstadt, ohne nähere Angabe (Carmichael, nach Sonder); zwischen Paarl und Pont (Dringe n. 7648, nach Sonder); auf Hügeln bei Piquenierskloof, ca. 700' ü. M. (Schlechter, PI. Austro-afric. n. 40726 — mit jungen Früchten im August — Herb. Berlin). — Zentrales Kapland: Sommerset (Eckion et Zeyher, nach Sonder). 3. A. Dregei Sond. in Harv. et Sond. Fl. cap. 11. (<86S) 566. — Stirps habitu spec. praeced. ; rhizoma tenue valde elongatum perpendiculare. Folia in vivo ut videtur ± carnosa, in sicco coriacea, sed non rigida, humi depressa, petiolo brevi, piano 5 — 8 mm lato, zh late membranaceo, niultinervio, fusco fulla, cuneato-orbicularia, usque 6 cm lata et longa, manifeste 3 — ö-loba, lobo medio quam laterales usque duplo ma- jore, cuneato-rotundalo, ceteris similibus vel ± rhomboideis, omnibus 3 — S-lobulatis, lobis et lobulis antice obtusissimis, sinubus acutis angustis inier scse separatis, ad basin sinuum spinis non instructis, inargine anteriore obsolete et dense setoso-crenatis, posteriore subintegris dense setosis, setis omnibus quam in spec. praeced. brevioribus et minus rigidis, palmatim 5 — 7-nervia, inter nervös densissime eleganter reticulato-venosa, venia supra insculptis, subtus eximie prominulis. Inflorescentiae q^ plures, pedunculo cum radiis piano (etiam in vivo?) i — 1 Y2 cm longo fultae; umbellae ± 6-radiatae, radiis flaccidis tenuibus inaequalibus; involucri phylla subnumerosa, membranacea, lineari-lanceo- lata, longe acuminata, acutissima, ad 10 mm longa; involucella phylla 8 — 10 lanceolata, acuminala, acutissima, radiolis dimidio breviora; flores numerosii^simi; sepala anguste ]ineari(-lanceolata), longissimc acuminata, acutissima, petala superantia, 3 mm longa; petala oblanceolata, tenuissima, lobulo inflexo brevi acuto. Inflorescentiae Q i — 8 cm longe pedunculalae; radii 2 — 4, 1 — 1 Y2 cm longi; involucri ph^lla ovata, acuminata, longe setoso-acutissima, radios aequantia. Involucelli phylla sub anth. 3 — 4 mm diametro, demum majora(?), nervo crasso in spinulam ± 2 mm longam excurrente instructa, minus venosa quam in spec. praeced., margine spinulis 3 — 5 ±2 mm inter sese remotis obsita. Fructus maturus ex cl. Sonder late ovoideus, superne attenuatus sed non rostratus, inermis et laevis vel dorso striato tuberculatus. Vittae nullae (Sonder). Südwestliches Kapland: Auf sandigen Hügeln im eigentlichen Kapgebiete: Paarl (Drege n. 7449, nach Sonder); Distrikt Malmesbury: Umgegend von Hopefield, auf sandigem Buschfelde vor Schaapplaats (Bachmann, PI. cap. n. 1922 — blühend im Juni — Herb. Berlin); Zwartland (Bachmann, PI. cap. n. 862 — blühend im Juni — Herb. Berlin); Kopperfontein (Bachmann, Fl. cap. n. 1890 — blühend im Juni — Herb. Berlin). Addenda. P. 48 post H. epipactis est inserendum: Species excludenda. Hacquetia bracteogama DC. Prodr. IV. (4 830) 668 = Poxoa coriacm Lag. P. 63 sub Banicala europaea var. ß. elata (Ham.) Wolff. est inserendum loco autoris Wolff: De Boissieu in Bull. Herb. Boiss. 2. ser. III. (1903) 838; Makino in Jinuma, Somoku-Dzusetsu ed. 3. I. 5, (1907) 37 et in Bot. Mag. Tokyo XXII. (1908) 176; et addendum: f. typica de Boissieu in Bull. Soc. bot. France Lin. (1906) 421. P. 64 post var. y. javanica est inserendum: Koorders hat in seiner Exkursionsfl. von Java II. (1912) 724 die javanische Pflanze ohne Einschränkung mit S. europaea vereinigt. P. 70 post Sanicnla crassicaulis var. a. Menziesii inseras: var. nudicaulis [S. Menziesii var. nudicaulis) Jeps. Fl. West. Middle Calif. ed. 2. (19H) 290 — mihi ignota. P. 86 sub Ästrantia major var. elatior adde: Sehr selten in Epirus am Berge Strungula (Haläcsy). P. 96 post Alepidea amatymbica est inserendum: 1a. A. Macowanii Dümmer*) in Transact. Roy. Soc. South Afr. III. i. (I9<3) 6. — Glaberrima, ca. i m alta. Caulis teres, sulcatus, foliatus, divaricato-ramosus, ramis erecto-patentibus 5 — 15 cm longis. Folia radicalia 30 cm longa, 3 — ö cm lata, anguste oblonga, apice rotundata, basin versus in peliolum brevem attenuata, grosse dentata, dentibus bifidis vel trifidis acuminatis; caulina amplexicaulia remota. Involucri segmenta \ 0, subaequalia, acuta, valde carinata nervalaque, coriacea. Calycis dentes i mm longi. Fructus ad apicem leviter muricatus. Südafrika: Bedford Div., am Gipfel des Kaga-Berges, ca. 1000 m ü. M. (Mac- Owan n. HH); Fort Beaufort Div.: Winterberg (Eckion n. 2189 p. pte. !); Somer- set East: Bosch-Berg (Scott-Elliot n. 432). Nota. Species soc. cl. autorem prox'ima A. amatymbtcae, a qua differt dentibus foliorum marginalibus »bifid« vel »trifidc (rectius: foliis inaequaliter dentato-serratis), involucri phyllis ad 10 subaequalibus et sepalis latioribus; mihi folium basale unicum speciminis Eckloniani tantum Visum. 2. A. propinqaa Dümmer 1. c. 9. — A. Fischeri (Engl.) Schlecht, et Wolff. — A. amatymbica Hiern in Oliv. 1. c. — Dümmer macht mit Recht auf die nahe Ver- wandtschaft zwischen A. propinqua und A. longifolia aufmerksam; die letztere Art stellt nach D. die südafrikanische, die erslere die tropisch-afrikanische Rasse vor, die durch Übergänge miteinander verbunden sind. Wir haben solche nicht gesehen. — A. propinqua steht in der Mitte zwischen A. amatymbica und A. longifolia. *) Während des Druckes erschien die Arbeit von Dümmer, in der eine größere Zahl neuer Arten beschrieben ist. Einige davon fallen mit den von uns beschriebenen zusammen, einige andere sind mir unbekannt. Soweit ich die Arten nach den Beschreibungen und Bemerkungen beurteilen konnte, habe ich sie hier nachträglich in mein System eingeschaltet. H. Wolff. Addenda. 279 P. 98 post Ä. langt folia inseras: Var. angusta Dümmer 1. c. 8. — Folla radicalia 10 — <6 conferta, petiolata, peliolo angusto 2,ö — fO cm longo; lamina 5 — 15,2 cm longa, 6 — \t mm lata, lan- ceolata vel lineari-lanceolata, apice obtusa vel acuminala, basin versus in petiolum atlenuata, margine obscure crenato-serrata, pilis 2 — 6 mm longis. Orangestaat (Cooper n. 2542, 3502). — Natal: Van Reenen, ca. 4 800mü. BI. (Wood n. 5735); Noodsberg, ca. 1000 m ü. M. (Wood n. 5215); Pietermarilzburg (Wilms n. 1996); nach Dümmer. Nota. Var. angusta forsitan eadcm ac A. angustifolia Schlechter et Wolff. P. 99 inseras: 5a. A. coarctata Dümmer 1. c. 1 0. — Glabra, ca. 30 cm alta. Caulis erectus, teres, sulcatus, folialus, superne racemoso-ramosus vel corymboso-ramosus, ramis rigidis paucis erecto-patentibus 2 — 2,5 cm longis. Folia radicalia ignota ; caulina subcoriacea, imbricata vel remota, amplexicaulia, adpressa vel ascendentia, infera 2,5 — 7,5 cm longa, 1,2 — 2,5 cm lata, anguste ovata, apice oLtusa vel acuta, margine minute et creberrime serrato-ciliata vel dentato-serrata et ciliata, pilis 2 — 4 mm longis. Capitula congesla, 1,8 cm diametro, 12 — 1 5-flora. Involucri segmenla majora 5, aliquando minoribus alternantia, coriacea, 6 mm longa, 3 — 3,5 mm lata, acuta vel apiculata, nervata. Calycis dentes subacuti vel mucronati. Fructus ad apicem muricatus vel minute muricato- costatus. Carpophorum persistens. Tropisches Afrika: INjassaland: Nyika Plateau, ca. 2000 m ü. M. (Whyte n. 4 56 — Herb. Kew). Nota. Stirps mihi affinis esse videtur A. congestae Schlechter et Wolff; forsitan a specie nostra non diversa. 7a. A. Tysonii Dümmer I.e. 12. — Glabra; caulis ca. 40 cm et ultra altus, gracilis, subnudus, laxe racemoso- vel panniculato-ramosus, ramis paucis gracilibus nudis laxisque 7,5 — 12,7 cm longis. Folia leviler chartacea sed rigida, subtus prominule venosa, dentata, dentibus angustis creberrimis rigidis 1 — 2 mm longis fuscis; radicalia 5 — 7, rosulata, erecta, petiolata vel subpetiolata, petiolo 8 — 2 4 mm longo complanato; lamina 4 — 6,5 cm longa, 1,2 — 2,5 cm lata, anguste obovato-cuneata, apice rotundata apiculataque, basi angustata; caulina pauca, amplexicaulia, adpressa, parva sed ali- quando paucis foliis majoribus basin versus. Capitula 8 mm diametro et latiora. In- volucri segmenta 10, inaequalia, patula, papyracea, apiculata, carinata, majoribus 2 mm latis. Ost-Griqualand, auf steinigen Abhängen bei Kokstad, ca. 1200 m ü. M. (Tyson n. 1465; derselbe im Herb. Austr.-Afr. n. 1275). Nota. Species nova sec. cl. autorem cum A. Woodii maxime affinis, nobis autem, saltem quoad specimina Tysoniana, quae ad A. Baurii duximus, ab illa specie longe diversa esse videtur. P. 100 sub A. Baurii est inserendum: Var. lanceolata Dümmer 1. c. 18 (excl. syn. A. lanceolata 0. Ktze. Rev. gen. 111. 2. [1898] 111). — Folia basalia 6 — 10; petiolus 2,5 — 7 cm longus, ciliatus; lamina 5 — 15 cm longa, 1,5 — 2,5 cm lata, lanceolata vel oblanceolato-cuneata, obtusa, ad basin angustata, obsolete denticulata (serrata?), irregulariter ciliata, ciliis 2 — 3 mm longis. Ost-Griqualand: am Berge Currie, 1500 m ü. M. (Tyson n. 1375 • — Herb. Kew). P. 100 inseras: 9a. A. comosa Dümmer 1. c. 16. — Planta glabra, ca. 30 cm alta; caulis sub- pudus, e basi angulatus, apicem versus teres et panniculato- vel corymboso-ramosu«, ramis paucis ascendentibus 2,6 — 7,5 cm longis. Folia rigida, erecta, coriacea, mar- ginibus serrato-setosis, setis rigidis remotis; radicalia 10 — 15, conferta, petiolata; petioli 1,2 — 2,5 cm longi, complanati vel sulcati; lamina 2,5 — 6 cm longa, 6 — 8 mm lata, lineari-lanceolata, acuta, basi angustata, setis marginalibus 4 — 6 mm longis; caulina minora, pauca, remota, adpressa, amplexicaulia, acuminata. Capitula pauca, 280 Hermann Wolff. — Ümbelliferae-Saniculoideae. 4,2 cm diametro, dt congesta, Involucri segmenta 10, rigida, acuta, carinata nervala- que, marginibus scariosis, majoribus 2,5 mm latis. Ceilycis dentes subacuti, i mm longi. Fructus ignotus. Transvaal: Modderfontein (Coni-ath n. 321). Nota. Specimina Conrathiana a nobis ad Ä. natalensem ducta sunt, a qua species nova non vel vix diversa esse videlur. 9b. A. concinna Dümmer 1. c. 4 9. — Planta omnino glabra, 4 5 — 30 cm alta, oligocephala ; caulis tenuis, apicem versus racemoso-ramosus, ramis brevibus ascenden- tibus 4,2 — 2,5 cm longis. Folia papjracea, utrinque obscure reticulata, margine integra vel minute denticulata, ciliata; radicaiia 5 — 4 2 rosulata, patentia, subpetiolata; lamina 2,5 — 4 cm longa, 6 — 4 8 mm lata, elliptica vel obovato-cuneata, apice rotundata vel obtusa, dense ciliata, pilis 4 — 4 0 mm longis fuscis; caulina imbricata inconspicua, ascendentia, adpressa, amplexicaulia subauriculataque, acuminata, setis longioribus. Capitula 4 2-flora, 6 — 8 mm diametro. Caljcis dentes 0,3 mm longi, acuti. St^li 0,8 — 0,3 mm longi. Fructus ignotus. Natal: Inanda (Wood n. 254 ex pte. — Herb. Kew). Nota. Stirps e cl. autore proxima A. natcdensi, a qua diversa inflorescenlia angustiore magis conferta, foliis dense ciliatis et scpalis diminutis. P. 4 02 loco A. calocephala Schlechter et Wolfl' lege: 4 3. A. Thodei Dümmer 1. c. 20, t. I. — Ä. calocephala Schlechter et Wolff — et adde loca natalia sequentia: Ost-Barkly: Doodman's Krans und Ben MacDhui, ca. 3000 m ü. M. (Galpin n. 6540), nach Dümmer. Loco A. Galpinii Schlechter et Wolff lege: 4 4. A. glancescens Schlechter et Wolff. — A. Galpinii Schlechter et Wolff. 4 4 a. A. Galpinii Dümmer 1. c. 4 5. — Planta gracilis, ca. 4 7,5 cm alta, caule subnudo racemoso-ramoso vel corymboso-ramoso, ramis ascendentibus 2,5 — 5 cm longis bibracteatis. Folia radicaiia 6, petiolata, petiolo 2,5 — 3,5 cm longo; lamina 4,2 — 2,5 cm longa, 8 — 4 2 mm lata, oblonga vel elliptica, apice obtusa vel apiculata, basi oblique cordata vel rotundata, margine crenato-dentato-setosa, setis remotis vix 2 mm longis; caulina pauca, parva, ascendentia vel adpressa. Capitula 8 — 4 2 mm diametro, 4 0 — 4 3-flora. Involucri segmenta 4 0, inaequalia, rigida, acuminata, ner\'ata. Calvcis dentes vix ullae. Fructus valde muricatus. Ost-Barkly: Witteberg; an feuchten Abhängen des Ben MacDhui, 3000 m ü. M. (Herb. Galpin et Herb. Natal n. 6638). Nota. Species Dümmeriana ex descriptione special nostrae A. glaucescenti (olim A. Gal- pinii) afOnis esse videtur. P. 4 03 inseras post A. setiferam: 4 5 a. A. Jacobsziae Dümmer 1. c. 6. — Caulis erectus, 60 cm altus, pleio- cephalus, foliatus, anguste panniculato-ramosus, ramis plurimis horizontalibus vel ascen- dentibus, 2,5 — 5 cm longis, ramulis ullimis scaberulis vel laevibus. Folia radicaiia pauca, petiolata; petioli 5 cm longi, lamina 5 — 7,5 cm longa, 2 cm lata, oblonga, apice rotundata, basi subcordata, margine obscure serrato-setosa ; caulina conferta, imbricata, amplexicaulia, glabra (5 — 7,5 cm longa, 6 — 4 2 mm lala), ovato-lanceolata, vel anguste lanceolata, acuta vel cuspidata, basi auriculata, margine grosse serrato-setosa, setis rigidis 6 — 8 mm longis, flavis. Involucri segmenta 6 — 4 0, saepe 8 mm longa, rigida, acuta vel acuminata, carinata et nervata, aliquando scaberula. Calvcis dentes minuti. Styli 0,5 mm longi, capitati vel truncati. Fructus dense muricatus, aliquando muricato-costatus. Orange-Staat: Bester's Vallei, Witzie's Hoek, ca. 4800 m ü. M. (Miss Jacobsz in Herb. Bolus n. 6344); Han-ismith (Sankey n. 73). — Natal, bei Hoffenthai, ca. 1200 m ü. M. ; Weenen (Wood n. 3502). Nota. Species sec. cl. autorem maxime alTinis A. setiferae, a qua differt caule pannicu- lato-ramoso, dense folioso et capitulis numerosis. Addenda. Sgl P. 4 04 sub A. eiliarit var. ct. eerrata inseras: A. ferrata Steud. Nomencl. ed. 2. I. (1842) 48, sphalm. Nota. Gl. Dümmer 1. c. 13 A. serraiam Eckl. et Zeyh. pro specie propria restituit et varietatcs Kuntzeanas cum ea conjun\it. Ä. serrata ab Ä. ciiiari foliis linearibus vel lanceo- latis serratis et spinis alternantibus inflcxis differre dicitur. Sub A. oiliaris var. cordata inseras: Nota. Gl. Dümmer 1. c. U var. eordaiam pro specie propria habuit, ab A. eUiari doUs ab autore datis diversa. P. 405 sub A. ciliarit var. tj. lanceolata inseras: Nota. Specimen originarium nupcrrime a me e.vaminatum nihil aliud sistit nisi A. hngi- foliam itaque in dubio mihi remansit, an var. lanceolata Dümmer (sec cl. Dümmer <= A. lan- eeolata 0. Ktze.) ad A. Baurii referenda esset necne. P. 4 05 inseras: 18 a. A. gracilifl Dümmer 1. c. H. — Planta glabra, 15 — 23 cm alta, caule gTacillimo folioso oligocephalo apicem versus racemoso-ramoso, ramis paucis 1,2 — 2,5 cm longis. Folia leviter rigida, serrato-setosa; radicalia 5 — 10, rosulata, patentia vel ascendentia, petioiata vel subpctiolata ; petiolus 6 — 9 mm longus, complanatus vel sulcatus; lamina 3,5 — 4 cm longa, 6 — 9 mm lata, lineari-lanceolata vel anguste lan- ceolata, acuta vel oblusa. basi sublonge cuneata, margine serrato-setosa, setis distan- tibus 2 — 6 mm longis fuscis; caulina minora amplexicaulia, remota vel imbricata, ascendentia. Capitula pauca, 8 — 12 mm diametro; involucri segmenta 10, rigida, acuminata. Galjcis dentes 0,7 mm longi. Fructus ignotus. Delagoa Bay: Rocks of Marovougne (Junod n. 922 — Herb. Kew). Nota. Species ex dcscriptione maxime ad A. tenellam Schlechter et Wolff accedens. -^peciesincertaesedis. A. Wyliei Dümmer 1. c. 17. — Glabra, ca. 40 — 45 cm alta; caulis tenuis, sub- nudus, apicem versus corymboso- vel panniculato-ramosus, ramis paucis patentibus aut ascendentibus, 5 — 7,5 cm longis. Folia coriacea, serrata vel crenato-serrata, setosa, setis rigidis; radicalia 4 — 6 rosulata, patentia, petioiata; petioli 6 — 1 2 mm longi, com- planati vel sulcati; lamina 5 — 7,5 cm longa, 1,8 — 2,5 cm lata, ovata vel obovata, utrinque rotundata, setis marginalibus remotis 4 — 6 mm longis. Folia caulina minora, 1,2 — 2,5 cm longa, amplexicaulia, remota, adpressa. Capitula pauca, 1,2 — 1,8 cm diametro, 10 — 1 4-flora. Involucri segmenta 10, subaequalia, rigida, acuta, exteriora pallide lilacina. Calycis dentes 0,5 mm longi. Fructus muricatus. Zululand, 1500 m ü. M. (Wylie n. 9015 — Herb. Wood, Herb. Kew). A. Swynnertonii Dümmer 1. c. 15. — Herba gracilis, glabra, 30 cm et ultra alta, caule erecto tenui subnudo basin versus angulato, racemoso-ramoso, ramis paucis 2,6 — 4 cm longis erecto-patentibus remotis. Folia radicalia rosulata, patentia, petio- iata; petiolus 6 — 18 mm longus; lamina 5 — 6 cm longa, 12 — 18 mm lata, oblonga, obovata, apice obtusa vel rotundata, basi rotundata, subcoriacea, margine obscure vel grosse serrato-setosa; folia caulina pauca, iuconspicua, adpressa, auriculata, acuta. Capitula 8 mm diametro. Involucri segmenta 10, aequalia, acuta, nervata, coriacea. Calycis dentes 0,7 mm longi, late ovati, apiculati, subpapillati. Ovarium subcompressum. Fructus maturus ignotus. Tropisches Afrika: Rhodesia, verbi'eitet an kurzgrasigen Stellen der Cbimani- mani-Berge (Swynnerton n. 6308a — Herb. Brit Mus.). P. 128 sub Erynginm plannm est inserendum: Verwildert (eingescblepptV) in Washington gefunden (Coulter et Rose). 282 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. P. 4 34 loco E. tricuspidatam var. Bovei (Bpiss.) WolfT lege: Var. Bovei (Boiss.) Batt. et Trab. Fl. anal, et synopt. de l'Alger. et de la Tunes. (*902) 436. Loco var. mauritanicum (Pom.) WolfT lege: Var. mauritanicum (Pom.) Batt. et Trab. 1. c. P. 140 sub £, Wiegandii lege: Scardiscb-pindische Zone. P. 151 sub E. campcstre inseras: Verschiedentlicb eingeschleppt in Nordamerika (Co u Her u. Rose). P. 1 87 sub E. phyteomatos adde : E. horminoides DC. Prodr. IV. (1830) 94. P. 204 sub E. foetidnm inseras: Ist von Micbaux aus Florida und von Pursh aus Georgia angegeben; neuerdings dort nicht wieder gefunden. P. 216 sub E. ebracteatum var. poteriodes Grlseb. inseras: Bolivia, auf steilen Alpenwiesen, 2300 m ü. M. (Herzog n. 1833 — blühend im März — Herb. Leyden). P. 251 sub E. panniculatam-Delarocheanum inseras: Nota. K panniculatum var. atropurpureum 0. Ktze. Rev. gen. III. 2. (1898, 112 nil nisi planta capitulis ± coloratis ceterum nuUo modo diversa. Yerzeichnis der Sammler-Nammern. Er. = Eryngium\ San. = Sanictda. Abrams (Südcalifornien] 3353 San. arguta. AdamOTlc (Reisen auf der Balkanhalbinsel) 458, 458» Er. Wiegandii. Afghan. Delim. Comm. 754 Er. carlinoides. Aitchison (Afghanistan) 269, 2690 Er. cooruleum. Alboff (Transkaukasien) 52, 53 San. europaea — 160 Astrantia maxima — 328, 370 Er. giganteum — 422, 502 Astrantia pontica — 575 Astrantia colchica. Alexeenko (Persien) 76, 270 Er. coeruleura — 328 Er. Billardieri. Allen (Fl. Cascad. Mount.) 254 San. scptcntrionalis. Andersen (Paraguay) 225 Er. ebracteatum — 2794 Er. pandanifoliuna. Anderson (Ontario) 9261 San. marilandica. Aschenborn (Mexiko) 200, 213 Er. nasturtlifohum — 613 Er. serratum — 629 Er. co- mosum — 930 Er. carlinae. Ancher-Eloy (Herb. d'Orient) 3568 Er. giganteum — 3569 Er. glomeratum — 3570 Er. thyrsoideum — 3571 Er. falcaturn — 3619 Actinolema eryngioidcs — 4546 San. europaea — 4547, 4548 Er. cooruleum — 9572 Er. maritimum. Bachmann (Pondoland) 935, 942 Alepidea longifolia — 862, 1890, 1922 Arctopus pregei. Bünitz (Herb, europ.) 47, 2776 Er. creticum — 2158 Hacquetia epipactis — 2370 Er. Bour- gatii — 3001 Er. campcslre — 3555 Astrantia minor. Herb, americ.) 330, 2400 San. graveolens. Buker (PI. Pacif. Coast) 423, 425 San. arctopoides — 496, 4775 San. bipinnata — 705, 783 San. laciniata — 714 San. crassicaulis-Menziesii — 715 San. bipinnatifida — (1827 Er. Vaseyi) — 3399 San. arguta. Baker (Trop. Afrika) 143 Alepidea massaica. Balausa (Algier) 71, 480 Er. dichotomum — 91 Er. ilicifolium — 194, 195 Er. tricuspi- datum — 479 Er. triquelrum — 481 Er. Barrelieri. (PI. d'Orient) 37 Lagoecia cuminoides — 44 Er. creticum — 580 Er. glomeratum — 658 Er. Billardieri — 1240 Actinolema macrolema — 1389 Astrantia maxima — 1390 Er. giganteum. (Paraguay) 1079, 1079» Er. coronatum — 1080 Er. sanguisorba — 1081 Er. junceum — 1082 Er. ebracteatum — 1086 Er. Balansae — 1087 Er. floribundum — 1088 Er. serra — 1089 Er. Decaisneanum. Baldacci (It. alb.-epirot.) 145 Er. campestre. It. alb. II.) 21 Er. maritimum — 130 Er. amethystinum. It. alb. III.) 145 Er. amethystinum. (It. alb. V.) 16 San. europaea — 297 Astrantia major. (It. alb. VI.) 202, 347 Er. palmatum — 203 Astrantia major. it. alb. VII.) 19 Er. palmatum — 166, 168 Astrantia major — 169 Er. amethystinum. (It. alb. X.) 197 Er. creticum. (II. cretic.) 156 Er, campestre — 222 Er. creticum. fit. cretic. II.) 223 Er. ternatum. Baltimore Herbar k\h^ Er. aquaticum — 882 <^ San. marilandica — 2357, 8357 >> Er. integiifolium — 2361'' Er. aromaticum — 3408" San. canadensis — 3853 Er. Ravenehi. Bang (BoUvien) 398 Er. elegans — 905 Er. foetidum — 1028 Er. nudicaule — 1293 San. liberta. Baron (Madagascar) 1844 San. europaea. Battandier et Trabnt (Algier) 252 Er. triquctrum — 325 Er. ilicifolium — 326 Er. dichotomum. Banr (Fl. trans- et ciskeiana) 115 Alepidea amatymbica — 116 Alep. Baurii — 208 San. europaea. 284 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. Becker (Daghestan) 58, ia9 Astranlia major. Berlandier (Texas u. Mexiko) 664 Er. comosum — 24 96, 2323 Er. naslurtüfolium — 2508 Er. diffusum. Bernonilll (Guatemala) 306 Er. Ghiesbreghlii. Bernoallll et Carlo (Guatemala) 2745 Er. reptans — 2750 San. liberta. Bertero (Chile) 601, 2748 San. graveolens. V. Besser (Chile) 41, 116 San. graveolens. Bettfrennd (Argentinien) 11 Er. sanguisorba — 42 Er. echinatura et Er. chubutense. Bettfreand et Köster (Argentinien) 710 Er. ebracteatum. Beyrich (Pondoland) 81 Alepidea longifolia. Billot (Fl. Gall. et Germ.) 25 bis San. europaea — 367 Astrantia major — 368 Er. Bour« gaüi — 2270 Er. alpinum — 2270l>»8. t" Astrantia minor — 2074 Er. viviparum — 2474 Er. campestre — 3397 Astrantia pauciflora — 2855 Er. maritimum. Blanche (Herb. Syr.) 72 Lagoecia cuminoides — 238, 619 Er. creticum — 618 Er. fal- catum — 690 Er. glomeratum — 935 Er. Barrelieri — 3208 et bis Er. Heldreichii — 8209 Er. Billardieri. Blanco (Prov. de Jaön) 370 Er. dilatatum. Blankinghip (Montana) 227 San. marilandica. Blau (Bosnien) 180, 500 San. europaea — 187, 1810 Astranlia major — 645 Er. ame- thystinum — 694 Er. campestre — 1755 Er. palmatum. Blnmer (Arizona) 1463 Er. Lemmonii. Bolander (Californien) 4509, 4644 San. tuberosa. Bolus (Südafrika) 357 Arctopus echinatus. Bonpland (Südamerika) 1202 Er. coronatum — 2146 Er. humile — 4380 Er. Bonplandii — 4381 Er. naslurtüfolium — 4385 Er. phyteumalos — 4390 Er. foetidum. A. BornmOlIer (Südbrasilien) 429 Er. elegans — 467 Er. eriophorum. J. BornmUlIer (PI. Anatol. or.) 954 Astrantia maxima — 1083 San. europaea — 1085 Er. campestre — 1086, 1786, 2357 Er. bithynicum — 1087, 1725 Aclinoleraa macrolema — 1088, 3095 Er. giganteum — 4600 Lagoecia cuminoides. (It. caucas.) 11 Astrantia maxima. (It. dalmat.) 1866, 1868 Er. creticum. (It. pers.-turc.) 1223 Lagoecia cuminoides — 1224 Er. creticum — 1227 Er. pyramidale — 1228, 1229 Actinolema eryngioides — 3791 Er. Noeanum — 3792 — 94 Er. Bungei — 5157, 7157—59 Er. Billardieri. (It. syriac.) 616 Er. Billardieri — 617 Er. glomeratum — 618, 619 Er. Heldreichii — 620 »».c, 621 Er, falcatum — 622, 623 Er. creticum — 666 Lagoecia cuminoides. (Lydien u. Carien) 9523 Lagoecia cuminoides. Botteri (Mexiko) 872 San. liberta. Bourgcan (Algier) 108 Er. ilicifolium — 109 Er. dichotomum — 110 Er. tricuspidatum. (Alp. maritim.) 111 Astrantia minor. (Mexiko) 313 Er. comosum — 478 Er. nasturüifolium — 1117 Er. grande — S19S San. liberta — 2526 Er. foetidum. (PI. d'Espagne) 227, 671, 1878 Er. dilatatum — 228 Er. aquifolium — 229 Er. maritimum — 563 Astrantia major — 616, 2425 Er. Bourgatii — 1192 Er. glacialc — 1875 Er. galio- ides — 1877 Er. tricusjüdatum — 2141, 2424 Er. tenue — 2299 Er. maritimum — 2650 Er. Duriaeanum. (PI. d'Esp. et Port.) 1876 Er. comiculatum. Brldg>e8 (Chile) 1256 Er. depressum. Brotero (Chile) 601, 1293 S. graveolens. BrotheraS) A. et Y. (Kaukasus) 380 Er. planum — 383 Astrantia major. Brown (Californien) 177 San. bipinnatifida — 734 San. arctopoides. Bnchanan (Trop. Afr.) 683 Alepidea propinqua. Bachtien (Bolivia) 242 Er. elegans — 658 Er. Ghiesbreghtii. Bnhse (Persien) 1798» Er. coeruleum. Burchell (Südamerika) 1443 Er. elegans — 7609 Er. panniculatum-Deiaroch. Basch, Marcowicz, Woronow (Fl. cauc.) 96 San. europaea — 347 Er. campestre. Bush (Texas) 639 San. canadcnsis. (Missouri) 131 San. canadensis — 780 San. gregaria. Calleri (China) 44 San. lamelligera. Collier (Fl. siles.) 92, 203 Er. planum — 874 Hacquetia epipactis — 814 San. europaea. Verzeichnis der Sammler-Nummern. 285 Calller-Raap (Horcegov.) 4 83 Er. amethystinum — 184 San. europaea — 4 85 Astrantia major — 270 Er. palinatum. Calyert (Mysien, Dardanellen) 4, 404 Er, campestre — 353 Er. creticuni. Canipo, Pedro del (Prov. Jaen) 3 Er. glaciale. CarTulhO (Portugal) 365 Er. Duriaeanuui. Cesati (Italien) 48 Astrantia minor. CheTallier (Sahara alger.) 4 94 Er. ilicifolium. Chonlette (Fragm. fl. alger.) 232 Er. tricuspidatum — 233 Er. trtquetrum — 234 Er. dicholonium — 238 Er. Barrelieri. Clarke, C. B. (Himalaya) 35 974 San. europaea. (England) 47 602 A Er. niaritiraum. Claossen (Brasilien) 274 Er. canaliculatum. Comm. argent.-parag. lim. 213, 24 3» Er. coronatum — 4049 R. sanguisorba. Comm. geogr. geol. Minas 728 Er. hemisphaericum — 729, 4 242 Er. junceum — 4 397 Er. Schwackeanum — 1778 Er. aloifolium — 4 94 2 Er. canaliculatum. Comm. sc. Mexiqae (Bourgeau) 930, 2768 Er. carlinae — 2293 San. liberta. Comm. Bondon (Matto Grosso) 274 Er. ebracteatum — 299 Er. elegans — 390 Er, pristis. Congdon (Californien) 34 8 San. Menziesii — 320 San. bipinnatifida, Conrath (Transvaal) 324 Alepidea natalensis. Conran (Kamerun) 206 San, europaea, Cnming (Chile) 204, 436 San. gravcolens — 575 Er. panniculatum-Delarocheanum. Cnrtiss (PI. South ü. S.) 994, 644 7 San. canadensis — 996, 4336, 5034 Er. aquaticum — 998, 999* 4337 San. canadensis — 4 000, 6008, Er. integrifolium -.- 4 004, 6293 Er. aromaticum — 1002, 504 4 Er. Baldwinii — 4002* Er. Hookeri — 1003* Er. Leavenworthü — 6844 Er. prostralum, Cnsick (Oregon) 2397, 3844 San, nevadensis et San, septentrionalis — 2857 San. crassi- caulis-Menziesii — 2934 San, bipinnatißda. Czermak et Reineck (Brasilien) 62 Er, ciliatum — 234 Er, elegans — 239 Er, stenophyllum. Delavay (China) 453 San. coerulescens — 456 San. yunnanensis — 3470 San, hacquetioides, Diels (Austral.) 4 550 Er. vesiculosum. Dinklage (Liberia) 2452, 2532 Er. foetidum. Dörfler (Herb, norm,) 4474, 4475 Er. amethystinum — 4894 Astrantia pauciflora — 4891 San. europaea — 5076 Astrantia bavarica — 5370 Hacquetia epipactis. Dombey (Peru) 589 San. crassicaulis. Doiinell Smith (Guatemala) 4032, 3357, 4485, 8399 San. liberta— 4687, 8249 Er. foeti» dum — 3356, 4824 Er. carlinae — 7528 Er. costaricense. Drammond (Nordamerika) 4 25 San. canadensis. / (Texas) 37 Er. integrifolium — 87 Er, Leavenworthü. (Nov. Holland.) 25, 26, 200 Er. rostratum. Dackerly (Fragm. fl. alger.) 580 Er, tricuspidatum, Dahmberg (Altai) 774 Er, planum. Durieu (PI. sei. hisp. - lusit.) 24 3 Astrantia major — 344 Er. Bourgatii — 345 Er. Duriaeanum. Das^n (Brasilien) 264 7, 7240 Er. aquaticum — 3264 Er. pristis — 3864 Er. sanguisorba — 3943 Er. junceum — 5277 Er. chubutense — 634 4, 654 6 Er. ombrophilum, (Kamerun) 2953 San. europaea. Datbie (Himalaya) 2295, 2953 San, europaea, Eckion (Kap) 42^ Arctopus echinatus — 2186 San, europaea — 24 87, 24 88 Alepidea ciliaris — 2189 Alepidea amatymbica et Alepidea MacOwanii. Eggerg (Dominica) 540 Er, foetidum. Egbert (Herb, americ) 39 San. gregaria. \ Eggleston (Herb, americ) 2576 San, canadensis — 2579 San. trifoliata — 2889 San. gregaria. Ehrenberg (Mexiko) 4 74 Er. involucratum — 475 Er. scaposum — 4 76 Er. carlinae — 4 77 Er, leptopodum — 54 0 Er, nasturtiifolium. (Haiti) 44 4 Er. foetidum. Ehrhart (Deutschland) 63 San. europaea. Ekman (Argentinien) 404 Er. nudicaulo — 402 Er. panniculatum — 40S Er. stenophyllum — 404, 447, 448 Er. Decaisneanum — 405 Er. pristis — 406, 407 Er. ebumeum — 408, 409 Er. elegans — 44 0 Er. floribundum — 44 4, 44 2 Er. serra — 413 Er, junceum — 444 Er. san- 286 Hermann Wolff. — Umbelliferae-SanJculoideae. guisorba — 415 Er. ebracteatum — H6 Er, pandanifolium — 419 Er. flaccidum — 420 Er. Ekmanii. Ellenbeck'Erlanger (Afrika) 596, 1843 San, europaea — 1132, 149 1 Alepidea peduncularis, Elliot (Ruwenzori) 7574 San. europaea. Eimer (Californ. et Washington) 1806 Er. armalum — 2086, 3380, 3840, 4502 San. crassi- caulis-Menziesii — 2088, 4341, 4817 San. bipinnatifida — 2365, 3547, 4883 San. arctopoidcs — 2771 San. septentrionalis — 3531, 3930, 4838 San. laciniata — 3912 San. tuberosa — 3930 San. arguta — 4498 San. serpentina. Endlich (Mexiko) 23 Er. Endlichii — 429 Er. carlinae — 1013 Er. Painteri — 1014 Er. serratum — 12'j1 San. liberta — 1392 Er. Schiedeanum. (Kamerun) 669 San. europaea. Eugler (Reise Südostafrika) 94 Arctopus echinatus — 930 San. europaea. Faber (China) 887 San. Stapfiana. Fanrle (Korea) .c Er. Billardieri. T. Hajek (Fl. sUriaca) 32, 766 Astrantia carniolica — 33 Hacquetia epipactis — 366, 647 Astrantia major — 549 San. europaea — 676 Astrantia bavarica. Heldreich (Herb, graec. norm.) 41, 1542 Er. araethystinum — 341,1096 Er. creticum — 432, 1422 Er. maritimum — 451 Er. campestre — 467 Lagoecia cuminoides. (Pamphylien) 800 Actinolema macrolema — 1096 Er. creticum. (Pisidien) 1194 Er. Heldreichii. Heller (Arkansas) 4115 San. canadensis. (Cahfornien) 4089 Er. virgatum — 6455, 8444 San. arctopoides — 6479 San. laciniata — 6824, 8508, 8592 San. crassicaulis-Menziesii — 6929, 7066, 8172 San. tuberosa — 7268 San. bi- pinnata — 7284 San. bipinnatifida. (Kansas) 985 Er. Leavenworlhii. (South Peninsula) 530, 1713 San. canadensis — 998 San. gregaria. (Texas) 4089 Er. integrifolium. Heller n. Brown (Californien) 5339, 5566 San. bipinnatißda — 5506 San. crassicaulis- Menziesii. Heller n. Kennedy (Californien) 8765 San. bipinnatifida — 8879 San. nevadensis. Henry (China) 1304, 3525 San. yunnanensis — 1825 San. chinensis — 3525».'' San. ichangensis — 10 500 San. Henryi — 12 245^ Kr. foetidum. Ht^rb. Azuaronr (Constantinopel, Anatolien) 952 Lagoecia cuminoides. Herb. Berlandier 2508 Er. diffusum. Herb. Cockayne 3819 Er. vesiculosum. Herb. Geol. SurT. Depart. 9120 San. trifoUata. Herb. Heldreich 376 Er. amethystinum — 392 Er. campestre — 2689 San. europaea. Herb. Herter (Uruguay) 34*5 Er nudicaule — 9855 Er. eburneum. Herb. Hort. Calcutta 2800 San. europaea. Herb. Hort. Conimbr. 326 Er. Duriaeanum — 361 San. europaea — 374, 718 Er. dila- tatum — 935 Er. tenue — 1452 Er. campestre — 1362 Er. corniculatum. Herb. Impr. brasil. 1147, \i'>9 Er. ebracteatum. Herb. Inst, phys.-geogr. costar. 13 511, 14 823 Er. foetidum. Herb. Lute East Ind. Comp. 489, 2595, 7595 San. europaea — 489, 2596 Er. coeru- leum — 'S 90 Er. planum — 1000, i598 Er. carlinoides — 2597 Er. polycephsdum. Herb. Natnl. Bot. Gard. 340 Alepidea amatymbica. Herb. Petrie 388 Er. vesiculosum. Herb. Teyron 1608 Er. Heldreichii. 288 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. Herb. Fl. rossic. 60 Astrantia maxima — 264 Astrantia major — 415 Er. planum — 1067 Er. campestre — ilGS^,^ Kr. coeruleum. Herb. Tracy 6836 San. canadensis. Herb. Wight 1160, 1188 San. europaea. Heyde n. Lux (Guatemala) 4485 San. liberla. Hieronymus (Argentinien) 137, 141 Er. nudicaule — 207, 342 Er. panniculatum-Delaroch. — 310 Er. agavifolium — 386, 536, 886 Er. ebracteatum — 509, 539 Er. clegans. Hieronymns et Lorentz 665, 763, 810 Er. ebracteatum — 765, 803, 1167 Er. elegans. Uieronymas et Niederlein (Argentinien) 27, 38. 127 Er. ebracteatum. Hitchcock (Kansas) 70i, 702» Er. aquaticum. Hochreotlner (Algier) 95 Er. triquetrum — 619 Er. ilicifolium. Hochstetter (Azoren) 24 San. azorica. UoffmanD (Costarica) 432, 529 San. liberta — 441 Er. carlinae. Uohenacker (Arzneipflanzen) 322 Astrantia major — 927 San. europaea. Holst (Usambara) 324 6 San. europaea. Hostmann (Guayana) 487 Er. foetidum. Howell (Pacif. coast.) 22 San. septentrionalis. Haet du PaTÜIon (Neapel) 331 .\strantia pauciflora. HUgel (Himalaya) 168 San. europaea — 1123 Er. coeruleum. Haguenia (Savoyen) 319 Er. alpinum. Humboldt (Mexiko) 275 San. liberta. Hüter, Porta u. RigO (It. hisp.) 45S Er. aquifolium — 459 Er. ilicifolium — 460 Er. gla- ciale — 461 Er. Bourgatii — 462 Er. dilatatum — 667 Lagoecia cuminoides. (lt. ital. HI.) 146 Er. triquetrum — 494 Er. amethystinum. V. Ihering (Brasilien) 67 Er. Decaisneanum. Isabille (Uruguay) 47 Er. nudicaule. Jacqaemont (Indien) 660, 1086 Er. coeruleum. Jäger (Dcutsch-Ostafrika) 2fi6 Alepidea congesta. Jagor (Java) 379 San. europaea. Jamin (Algier) 31 Er. Barrelieri — 163 Er. triquetrum — 164 Er. tricuspidatum — 165 Er. dicholomum. Jones ;Californien) 2288 Er. armatum — 2404, 3093 San. tuberosa — 27S5 San. crassi- caulis-Menziesii — 3149 San. arguta — 3690 San. bipinnatiGda. Karsten (Columbia] 38 San. liberta. Kellogg u. Harper (Califomien) 229 San, arctopoides — 298 San. laciniata — 1163 San. bipinnata. Ken* (Siam) 738 Er. foetidum. Knapp (Bosnien) 412 Er. amethystinum — 125 Er. palmalum. Koch (Westaustralien) 1593 Er. rostratum. KomaroT (Fl. Manschuriae) 1155 San. chinensis — 1154 San. rubriflora. Korshinsky (Kaukasus) 60 Astrantia maxima. Kotschy (Cilicien) 206, 211 Er. Billardicri. (Graecia) 732 Er. creticum. (Cypem) 973 Er. creticum. (Pers. boreal. u. Mesopotamien) 170 Er. coeruleum — 173 San. europaea. (Pers. austral.) 791 Er. Noßanum. (PI. alepp.-Kurd.) 17i Lagoecia cuminoides — 210 AcUnolema eryngioides. (Syrien) 44, 1000 Er. creticum — 197 Er. Heldreichii — 256 San. europaea — 588 Actino- lema eryngioides — 1261 Er. Billardieri. Kralik (Tunis) 63, 63» Er. ilicifolium — 64 Er. campestre — 228, 228^" Er. tricuspidatum — 229 Er. dichotomum. (Corsika) 596 Er. Barrelieri. Krause) A. n. A. (.Maska) 112 San. septentrionalis. Krebs (Ohio) 587 San. marilandica. (Kapland) 127 Alepidea ciliaris. Kugler (Tunis) 112 Er. triquetrum. Kumlien (Wisconsin) 45 Er. aquaticum — 730 San. marilandica. Langlass^ (Mexiko) 78 Er. spiculosum — 825 Er. Ghiesbreghtii — 777 Er. Langlassei. Langsdorff (Brasilien) 61 Er. elegans. Lansing (Lake Chicago Bassin) (2) 590 Er. aquaticum. Verzeichnis der Sammler-Nummern. 289 Leohler (Chile) 3 «9 Er. panniculatum-Delaroch. — 431 San. craasicaulis — 829 Er. pseudo- junceuin. Ledermann [Kamerun) H, 66, 4 666, I69t, 2814, 6026 San. europaea. Lehmann (Columbia) 44 5, 4803, 5426 Er. humile — 8888 San. liberta — 6650 Er. foetidum. Lebuibach (Buea) 24 9 San. europaea. Linden ;.Mexiko) 494 Er. proteiflorum. Liudheimer (Texas) 90 San. canadensis — 403, 836, 887 Er. Leavenworthii. Lindman (Brasilien) 659 Er. Schwackeanum — 74 3 Er. nudicaule — 4 283, 2244 Er. ebracteatuin — 3587 Kr. floribundum. Lobb (Java) 233 San. europaea. Lojacono, Pojero (Italien) 4 24 Er. creticum. (Sicilien) 216, 548 Er. dichotomum — 24 7 Er. amethystinum — 54 7 Er. triquetrum. Lorentz (Argentinien) 6, 4 4 77 Er. echinatum — 4 8, 63, 309, 44 6, 536 Er. ebracteatum — 55 Er. serra — 89, 764, 4 805 Er. elegans — 4 02 Er. panniculatum-Delaroch. — 4 78, 329, 504, 505, 669 Er. nudicaule — 330, 503 Er. agavifolium — 763, 4 806 Er. eburneum — 765 Er. pan- danifolium — 4 4 99 Er. coronatura — 4 405 Er. sanguisorba. (Uruguay) 2 Er. sanguisorba. Lnschnath (Brasilien) 4 80 Er. foetiduu). Hachuiond (Syrien) 66, 4 96 Lagoecia cuminoides. MacOtran o. Bolus (Herb, austro-afr.) 4 275 Er. Baurii — 4 276 Alepidea amatymbica et AI. MacOwanii — 4 277 Alepidea longifolia — 4 624 Arctopus echinatus. Hagnier (Herb, norm.) 560, 4706 Er. galioides — 4455, 354 2 Er. alpinum — 4707 Astrantia major — 4 708 Astrantia minor — 2747 Er. Bourgatii. Malme (Brasilien) 563, 563 &i^, 4 054 Er. panniculatum-megapotamicum. Mandou (Bolivia) 585 Er. nudicaule. Mann (Nordamerika) 295 San. marilandica. Mann (Trop. Westafrika) 4 233 San. europaea. MarcOTicz (Herb, rossic.) 264 Astrantia major. Matthes (Nordamerika) 26 San. canadensis — 29 Er. aquaticum. Meebold (Himalaya) 338 San. europaea — 3387 Er. Billardieri — 3389 Er. planum. Meincke, Ina (Syrien und Taurus) 47 Er. creticum — 4 4 5, 4 28 Astrantia maxima. Mendon<;a (Brasilien) 696 Er. pristis — 704 Er. floribundum — 4 089 Er. canaliculatum. Merker (Kilimandscharo) 677 San. europaea. Mejer, H. (Ecuador) 4 70 Er. humile. (Brasilien) 560 Er. ebracteatum. (Kilimandscharo) 677 San. europaea. Mex. Bonnd. Snrr. 44 4 Er. Leavenworthii — 442 Er. Wrighlii. Mildbraed (Trop. Afrika) 343, 994, 4 375, 2233, 3436, 6307, 704 7 San. europaea — 6248 Er. foetidum. Moller (Sa. Thome) 4 39 Er. foetidum. Möllendorf (China) 50 San. chinensis. (Portorico) 4 44 Er. foetidum. (Venezuela) 4 30 Er. foetidum. Moritz (Columbia) 4 30, 4 44 Er. foetidum — 232 San. liberta — 4 446 Er. MoriUii. Miiller-Schlnmberger (Mexiko) 4 907, 24 88 San. liberta. MQnzner-Fromm (Deutsch Ostafrika) 261 Alepidea massaica. Nash (Florida) 545 Er. Baldwinii — 4 487 Er. aquaticum — 2244, 2362 San. canadensis — 2494 Er, aromalicum — 2537 Er. RaveneHi — 2539, 2573 Er. integrifoUum. Nelson (Kansas u. Woyming) 4 94 San. gregaria — 7525 San. marilandica. (Mexiko) 4 565 Er. confusum. Nenmann>Erlanger (Gallaland) 4 20 Alepidea peduncularis. Newton (Insel Principe) 24 Er. foetidum. Niederlein (Argentinien) 99 Er. echinatum — 400, 464 Er. Ekmanii — 4 47, 263« Er. ebracteatum — 418 Er. coronatum — 4 62 Er. luzulifoHum — 4 63, 4 66 Er. sanguisorba. Norton (Kansas) 4 95 San. canadensis. Oldfleld (Australien) 44 4 Er. rostratum. Oldham (Japan) 293 San. chinensis. Orphanides (Fl. graec.) 274, 272 Lagoecia cuminoides — 490 Er. amethystinum. Osten (Uruguay) 4 44 Er. echinatum — 3237, 4334 Er. nudicaule — 8704 Er. serra — 4458 Er. Decaisneanum. A. Bngler, Das Pflanzenreich. IV. (EmbryophyU •iphonogama) 22S. 49 290 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoideae. d'OrbIgny (Amer. merid.) 25 Er. nudicaule — 123» Er. Boissieuanum — iOi Er. echina- tum — 229 Er. ebractealum. Otto (Cuba) 310 Er. foctidum. (Venezuela) 847 Er. foetidum. Palmer (Califomien) 207< San. crassicaulis-Menziesii. (Florida) 192, 1874 Er. floridanum — 498 Er. Wrighlii. (Mexiko) 62 Er. Beecheyanum — 294 Er. sparganifolium — 684 Er. bromeliifolium. Paris (It. boreal.-afr.) 66 Er. Barrelieri — 340 Er. triquelrum — 453 Er. ilicifolium. Parlsh (Californien) 718 San. bipinnata — 982 San. tuberosa — 983 San. crassicaulis- Menziesii — 3762 San. nevadensis. Parry n. Palmer (Mexiko) 284 Er. nasturtiifolium — 286 Er. comosum. Pauli (Chios) 114 Er. maritimum — 202 Er. campeslre. Panlin (Fl. carniol.) 332 Aslrantia carniolica — 333 Astrantia bavarica — 335 Er. ame- thyslinum — 517 San. europaea — 518 Hacquelia epipacUs — 519, 520 Astrantia major. Penther 2778 Arctopus echinatus — 2781 Alepidea amatymbica. Perrottet (Indien) 439 San. europaea. (Guayana) 234 Er. foetidum. Petrovich (Cyrenaica) 140 Er. campestre. Peyron (Syrien) 4 Er. falcatum — 466 Er. creticum — 693 Er. glomeratum — 1127 Er. maritimum — 1 1 32 Er. Billardieri. Philippl (Chile) 112 Er. panniculatum — 356, 366 San. crassicaulis — 606 San. graveolens — 693 Er. humifusum — 694 Er. pseudojunceum — 919 Er. anomalum. Plchler (Karpathos) 285 Lagoecia cutninoides. Pitard (Tunis) 1319 Er. campestre — 1399 Er. ilicifolium. Pittier n. Darand (Costarica) 68 San. liberta — 7421 Er. foetidum. Poeppig (Chile u. Südamerika) 84, 779 Er. panniculatum-Delaroch. — 91, 93, 222 San. graveolens — 356 San. crassicaulis. Pohl (Brasilien) 198, 206, 208 Er. ebractealum — 207, 3751 Er. Pohlianura — 209 Er. hemisphaericum — 210, 3357 Er. sanguisorba — 211, 831 Er. junceum — 748 Er. marginatum — 3944 Er. lacustre. Polakoivsky (Costarica) 25 Er. affine — 149 San. liberta. Porta n. RigO (It. ital. II.) 33 Astrantia pauciflora — 427 Er. Barrelieri. (It. hispan. II.) 203 Er. dilatatum — 266 Er. ilicifolium — 411 Er. Huteri — 423 Er. dila- tatum — 558 Er. Bourgatii. (It. hisp. III.) 42 Er. ilicifohum — 554 Er. glaciale. (It. hisp. IV.) 195 Er. dilatatum — 196 Er. aquifoliura — 197 Er. Hüten. Post (Syrien) 86 Er. campestre — 237 Er. falcatum. Preiss (Nov. Holland.) 2053, 2054 Er. rostratum. Preass (Kamerun) 587, 733 San. europaea. (Süd- und Centralamerika) 1453, 1593 Er. foetidum. Pringle (Mexiko) 629, 9814, 11462 Er. Wrightii — 1805, 4120, 6916, 9812, 11456, 11988 Er. carlinae — 2009 Er. madrense — 2010 Er. Lemmonii — 3156, 9328, 11460 Er. serratum — 3156, 9328, 10072, 11460 Er. nasturtiifolium — 8180 Er. mexicanum — 3203, 9296, 11457 Er. comosum — 3229 Er. phyteumatos — 3698, 6197 Er. Watsonii — 3759 Er. Pringle! — 4217, 13000 Er. ranunculoides — 4254 Er. proteiflorum — 4283,13001 Er. Schaffaeri — 4283, 13001 Er. leptopodum — 4359, 9813, 11458 Er. longispinum — 4746 Er. Galeollü — 4747 Er. in- volucratum — 4834 Er. commutatum — 4910 Er. longirameum — 6040 Er. raontanum — 6045, 82i3, 1145» Er. columnare — 6386, 9151 Er. Ghiesbreghtii — 6710 Er. confusum — 6y39 Er. I'ainleri — 8061, 13 003 San. hberta — 8784 Er. Deppeanum — 8905 Er. grande — 9848 Er. pi- lularioides — 10131 Er. Talmeri — 10143 Er. gracile — 10 844 Er. spinulosum — 11461 Er. puberulentum. Parpns (Mexiko) 2030 Er. foetidum — 2746 Er. carlinae. Raciborski (Polen) 152, 153 Er. planum. Raulin (Creta) 502 Er. creticum. Regnell (Brasilien) (It. I.) 1143 Er. elegans — 4197 Er. pristis — 1505 Er. eriophorum. (II. II.) 941 Er. panniculatum -megapot. — 1025 Er. luzulifolium — 1195 Er. ciliatum — 1283 Er, pristis — 1341 Er. eriophorum. (It. III.) 601 Er. floribundum — 602 Er. panniculatum-euryceph. — 603 Er. hemisphaeri- cum — 605 Er. pristis — 606 Er. canaliculatum — 607 Er. ebracteatum. Verzeichnis der S&mmler-Nummem. 291 Rehmanu [Natal u. Transvaal) 6359, 69S5 Alepidea amalymbica — 6862 San. europaea — 6889 Alepidea selifera — 8397 Alepidea longiciliata. Behmaun u. Wologzczak {FI. polon.) 4 73 Kr. campcslre. Belchenbaoh (Fl. germ.) 73, 6U Kr. amothyslinum — t65 Hacquetia epipactis — 467 Er. marilimum — 643 Astrantia minor — 768 Astrantia major — 1707 Kr. planum — 82<6 Er. alpinum. Rcliq. Maill. 233 Actinolema niacrolema — H42 Astrantia major — ^Ua»!* Astrantia minor — 1U4 Kr. crelicum — 14 45 Kr. glomeratum. Rererchon (Andalusien) 6 Er. tricuspidatum — 58 Kr. dilatatum — 65 Er. aquifolium — 343 Lagoecia cuniinoides. (Algier) 38 Kr. Barrelieri — 39 Er. tricuspidatum — 177 Er. triquetrum — 841 San. europaea. (Greta) 47 Er. creticum — 55 Lagoecia cuminoides — 245 Er. campestre. (Sardinien) 74 Er. maritimum — 244 Er. Barrelieri. (Spanien) 2 San. europaea — 1068 Er. Bourgatii — 4147, 1207 Er. dilatatum. (Texas) 356 Er. diffusum — 357 Er. Hookeri — 358 Er. Leavenworlhii. Riedel (Brasilien) 245, 254, 2170 Er. junceum — 1405 Er. panniculatum-Delarocli. — 1406 F.r. scirpinura — 1407 Er. elegans. Rigo (It. ital. IV.) 284 Er. triquetrum — 552 Astrantia pauciflora — 579 Er. amethystinum. Rosendahl (Vancouver Island) 762 San. crassicaulis-Mcnziesii. Ross (Herb, siculum) 138 Er. amethystinum — 139, G22 Er. tricuspidatum — 488 Er. triquetrum. V. Rosthorn (Centralchina) 114 San. Dielsiana — 898 San. rugulosa. Rotbschah (Nicaragua) 141 Er. foetidum — 148 San. liberta. Radatis (Natal) aoo, 241 Alepidea longifolia — 1193 Alepidea natalensis — 1337 Alepidea amatymbica — 1577 Alepidea setifera. Rugel (Florida) 273, 274, 7444 Er. aromaticum — 279 Er. prostratum. Rnhmer (Cyrenaica) 143 Er. campestre. Rasby (Bolivia) 577 Er. elegans — 578 Er. panniculatum-curyceph. — 905 Er. foetidum. Rjdbergr (Nebraska) 1462 San. canadensis. Sagot (Guayana) 294 Er. foetidum. Salle (PI. monsp.-alger.) 27 Er. tricuspidatum. Schaffner (Mexiko) 7, 547 Er. Hemsleyanum — 253 San. hberta — 37 4, 375, 549 Er. nasturtiifolium — 376 Er. Schaffneri — 549 Er. serratum. Scheuck iBrasilien) 3099 Er. pristis — 3155 Er. Pohlianum — 3655 Er. panniculalum- euryceph. (Mexiko) 112, 433 Er. carlinae — 434» Er. proteiflorum. Schickendantz (Argentinien) 141 Er. ebracteatum. Schiede (Mexiko) 411 Er. carlinae — 412 Er. Schiedeanum — 413 Er. Deppeanum — 414 San. liberta — - 608, 610 Er. phyteumatos — 611 Er. serratum — 613 Er. comosum. Schimper (Abessinien) 7, 559, 848, 1241 Alepidea peduncularis — 1127 San. europaea. Schindler (China) 456^ San. orthacantha. Schlechter (Afr. austral.) 2049 Alepidea ciliaris — 2676 Alep. tenclla — 4034 Alep. an- gustifolia — 4044 Alep. Schlechteriana — 4724, 6407 Alep. longifolia — 4748 Alep. setifera — 6375 Alep. cirsiifolia — 4793, 6441, 6981 San. europaea — 6472 Alepidea longiciUata — 6560 .\lep. Woodii — 6501, 6955 Alep. amatymbica — 10 726 Arctopus monacanthus. Schmidt (Comoren) 227 San. europaea. Schmitz (Mexiko) 273 Er. Schaffneri — 281 Er. comosum — 472 Er. serratum — 605 Er. Deppeanum — 612 Er. Beecheyanum? Schneider (It. balkan.) 296 San. europaea — 416, 651 Er. campestre — 794 Astrantia major. Schombnrgk (Guayana) 293 Er. foetidum. (Haiti) 127 Er. foetidum. ^ Schrader (Ohio) 47 San. canadensis. Schrenk (Songarien) 220 Er. planum. Schnitz (Herb, norm.) 60 Astrantia carniolica — 61 Astr. major — 62, 62 W« Astr. bavarica — 84, 811 Hacquetia epipactis — 279 Astrantia minor — 812 Er. planum — 859 Er. Bour- gatii — 1068 Er. viviparum — 1118 Er. amethystinum — 1368 Er. spinalba — 1785 Er. alpi- num — 1988 Astrantia pauciflora — 4 989 Er. dilatatum — 2189 Er. serbicum — 2641 Er. maritimum. Schumann (Fl. jaral.) 673 Er. serratum — 677 Er. Gervantesii — 678 Er. comosum et Beecheyanum. 49* 292 Hermann Wolff, — Umbelliferae-Saniculoideae. Schnnck (Uruguay) 45 Er. ebracteatum. Schnacke (Brasilien) 659, 1080 Er. elegans — <334, 1532, 1537, 1641 Er. cilialum — 2881 Er. scirpinum — 2883, 3058, 9088 Er. ebracteatum — 2884 Er. sanguisorba — 2885 Er. eriophorum — 3655 Er. echinatum — 7201 Er. Pohlianum — 9310 Er. pandanifolium — 9432, 994 4 Er. junceum — 10 043 Er. floribundum — 10108 Er. pristis — 10109 Er, canaliculatum — 10 200 Er. aloifolium — 10 201 Er. Schwackeanum. Schweinfarth (Reise in Centralafrika) 84, 109 Er. campestre. Scott Elliot (Ruwenzori) 7574 San. europaea. Scott Elltot (Chile) 253 Er. pseudojunceum. Seier, C. et E. (Centralamerika, Mexiko) 131 Er. longirameum — 394, 4455 Er. Seleri — 825, 3602, 5149 San. liberta — 848, 3133, 4157 Er. carlinae — 1235, 4789 Er. Beechcyanum — 1735 Er. involucralum — 3471 Er. Ghiesbreghtii — 4453 Er. cymosura — 4789, 6038, 6045 Er. bromeliifolium — 5091 E. foetidum. (Uruguay) 60 Er. pandanifolium. Sellow (Brasilien u. Uruguay) 36, 211, 2239, 2240, 2408, 8145 Er. nudicaulo — 95 Er. serra — 183, 244, 898 Er. panniculatum-Delaroch. — 453, 716, 1242, 1243, 1617, 1687, 1801 1802, 3349, 5762 Er. ebracteatum — 539, 707, Er. pandanifolium — 695, 1080, 1249, 331 G, 3584, 3631, 4063 Er. elegans — 708, 4137 Er. eburneum — 1045, 1245, 1902, 4859 Er. flori- bundum — 1117, 1960, 2073, 41S1 Er. eriophorum — 1241, 1800, 5727 Er. junceum — 1245 Er. (luminense — 1247 Er. hemisphaericum — 1248 Er. panniculatum-euryceph. — 1334, 1532, 1537, 16'i1, S655 Er. echinatum — 1434 Er. pristis — 1803, 5056 Er. canaliculatum — 1886 2435, 3114 Er. sanguisorba — 3342 Er. Chamissonis — 3451, 3606, 4510 Er. stenophyllum — 3928 Er. panniculatum-megapot. — 5056 Er. scirpinum. Sieber (Alpen) 90 Astrantia bavarica — 374 Ilacquetia epipactis — 375 Astrantia major. (It. delph.) 75 Astrantia minor. (Afrika) 141 Arctopus echinatus. Siehe (Cilicien) 185, 205 Er. Billardieri — 637 Er. campestre. Sintenis (It. orient.) 500, 1391 Er. creticum — 553, 626, 676, 2547, 4146 Actinolema macrolema — 970, 1054 Actinolema cryngioides — 1246, 1409, 4662 Er. campestre — 1247 Er. glomeratum — 1394, 1473, 4846, 7552 Er. gigantcum — 1438 Er. maritimum — 1440 Er. lal- catum — 1481, 7251, 7259 Astrantia maxima — 1487, 4797 San. europaea — 2859, 3212 Er. Billardieri — 4563 Er. bithynicum. (It. thessal.) 1122, 1289, 1424 Er. amethystinum — 1260 Er. creticum — 1288 Er. campestre. (It. transc.-persic.) 775 Er. Bungei — 1878 Er. coeruleum — 2859 Er. Noeanum. (It. trojan.) 800 Er. creticum — 579 Er. campestre — 1004 Er. maritimum. (Portorico) 305 Er. foetidum. Sintenis u. BommUllei* (It. turcic.) 842 San. europaea — 844 Lagoecia cuminoides — 875 Er. campestre — 1023, 1245 Er. creticum — 1243 Er. Wiegandii — 1244 Er. maritimum — 1246, 1247 Er. amethystinum. Sinteuis n. RigO (Cypern) 836 Er. creticum — 327 Lagoecia cuminoides. Gebr. Sintenis (Dobrudscha) 466 Er. maritimum. Sniall u. Heller (Carolina) 60 Er. aquaticum — 338 San. canadensis. Smith (Columbia) 1475 Er. foetidum. Soc. danph. 354 Er. alpinura — 662 Er. Barrelieri — 1215, 1215»'i» Er. Bourgatii — 1648, 1648t'8 Er. viviparum — 4105 Er. spinalba. Soc. rochel. 75 Er. viviparum — 4411 Er. alpinum. Sodiro (Ecuador) 80/14 Er. foetidum — 81/13 Er. humile — 81/15 San. liberta. Sonimier (Kaukasus) 513 Astrantia maxima. Sommier n. Levier (Kaukasus) 511 Er. dichotomum — 513 Astrantia maxima. Spegazzini (Argentinien) 11" Er. pristis — 15", 17", 107« Er. nudicaule — 18, 19» Er. echinatum — 21" Er. llaccidum — 26", 27", 28", 29", 30" Er. ebracteatum — 108*^ Er. pan- danifolium — 10»Q Er. elegans — lllO, 1120, 115«, 116ö Er. panniculatum-horridum — 113^ Er. floribundum. Sprnce (P>cuador andin.) 5577 Er. humile. Stokes (Afghanistan) 980 Er. carlinoides. Straass (Persien) 2, 114 Lagoecia cuminoides — 78 Er. Bungei — 263 Er. NoSanum — 1292 Er. Billardieri. Stilbel (Ecuador) 215 Er. humile — 243 Er. Moritzii — 298, 303 '>, 813k, 460 Er. liumile. (Peru) 34 c Er. humile. Stuckert (Argentinien) 8680, 7813 Er. panniculatum. Vorzoichnis der Sammler-Nummern. 293 St. Uilalre (Brasilien, Uruguay] 105 Kr. canaliculatuni — 43« Kr. pannicuIalum-Delaroch. — 495, 746, 811 Er. ebracteatum — 788 Kr. marginalum — 1249, 1449, 217«, 2472 Kr. san- guisorba — 1569 Er. junceum — 2087, 2185, 2263 Kr. nudicaule — 2488 Er. echinalum — 2736 Er. prislis — 2758 Er. criophorum. Suksdorf (Wasliington) 344 Er. pcUolutum — 759 San. crassicaulis^Menziesii — 3650 San. crassicaulis-tripartita — 2772 San. seplentrionalis. Suniii'hrnst (Mexiko) 86 i Er. carlinac. Swjnuerton (Gazaland) 346 San. europaea. Szorlts (Xakllschowan) 572 Er. Billardieri — 636 Er. cocruleum. Tanbert (Cyrenaica) 346 Lagoecia cuminoides. Thode (Natal) 24 Alepidea Thodoi. Thomas (Sardinien) 43 Er. tricuspidatum. (Britisch Ostafrika) 53 Alepidea inassaica. Thwaltes (Ceylon) 2813 San. europaea. Todaro (Sicilien) 584 San. europaea — 635 Er. campestre — 764 Petagnia saniculifolia — 1231 Er. Barrelieri — 1583 Er. maritimum. Tondaz (Costarica) 435 Er. carlinae. Townsend n. liarber (Mexiko) 242 Er. Lemmonü — 291 Er. phyteumatos. Tracy (PI. Gulf States) 6467, 7805 Er. aquaticum — 6835, 7446 Er. Baldwinü — 7444 Er. aromaticum — 8093 San. canadensis — 8347 Er. Leavenworlhii. Traanfellner (Alpen) 78 Astrantia bavarica. Trlana (N. Granata) 187, 534 Er. panniculatum-Humb, — 553, 580 Er. humile — 1476, 4386 Er. foetidum — 2731 Er. ebracteatum — 2746 San. liberta. T. Tuerckheim (Guatemala) 579, 1475, 8210 Er. foetidum — 673, 1032, 8399 San. liberla — 1073 Er. replans — 1479 Er. serra — 2050 Er. carlinae. Uhde (Mexiko) lOlO, 1013 Er. carlinae — 1011 Er. phyteumatos — 1014 Er. involucratum. Uhllg (Kilimandscharo) 522 San. europaea. Ule (Brasilien) 622, 2993 Er. ebracteatum — 736, 1766 Er, junceum — 1034 Er. pandani- folium — 1461 Er. sanguisorba — 1475 Er. nudicaule — 1476 Er. zosterifolium — 1477 Er. Urbanianum — 1478 Er. elegans — 1479 Er. serra — 1480 Er. Regnellii — 1482 Er. pannicula- tum-Delaroch. — 3363 Er. Pohlianum — 37(6 Er. panniculatum-euryceph. — 5115 Er. foetidum. Usteri (Brasihen) 2», 3» Er, canaliculatum — 11 Er. ebracteatum — 12 Er. junceum — 13 Er. Schwackeanum. Vasey, Canby n. Rose 821 Er. virginianum. Verreaux (Tasmanien) 720 Er. rostratum. Tinzent (Texas) 93 Er. integrifolium. Yirchow (Kaukasus) 47 Er. coeruleum. Viyiani (Dalmatien) 374 Er, amethystinum. Yolkcns (Kilimandscharo) 746 San. europaea. Walker- Arnott (Nilghiri) 80 San. europaea. Wallich (Himalaya) 559 San, europaea. Warburg n. Endlich (It. phryg, I.) 895, 1166 Er. campestre — 102«, 1069, 1152 Er. bithynicum. (It, phryg. II,) 54 San. europaea, Warion (Algier) 127 Er. Barrelieri. Wawra (Donau-Erdumseglung) 471 San. sandwicensis — 2778 Er, panniculatum-euryceph. (Reise Prinz Coburg) 522 Er. rostratum. (Reise Kaiser Max.) 741, 783 Er. nasturliifolium. (Fl, mediterr.) 559 Er, amethystinum. Weberbaoer (Peru) 578 Er, panniculatum-Delaroch. — 2430, 3214, 3912, 4292, 6382 Er. humile — 2438 Er. Weberbaueri. Welwitseh (It, lusit.) 23 Er, campestre — 51 Er, dilatatum — 156 Er. tenue — 455 Er. niflLritimura. Wichura (Corfu) 3150 Er. campestre — 3151 Er. creticum. (Java) 237, 2<86 San, europaea, Widgren Brasilien) 418, 1248, 1250 Er, floribundum — 421, 1244 Er. junceum — 4247 Er. pristis — 1251 Er. panniculatum-Delaroch. Willkomm (It, hisp, 11.) 224 Er. Bourgatii — 817 Er, glaciale — 586 Er. galioides — 589 Er. tenue. 294 Hermann Wolff. — Umbelliferae-Saniculoidcae. Wllms (Südafrika) 564, 565 Alepidea seüfera — 566 Alep. angustifolia — 567 Alep. Schlech- ten — 3245 Arctopus echinatus. Wilson (China) 156, 7101 San. orthacantha — 156» San. serrala — 4927 San. yunnanensis. WolflF (It, anat. I.) 56 Er. creticum — 57 Er. campcstre — 87 Lagoecia curainoides — 145 Er. bithynicum — 340 Er. Biilardieri. (It. anat. II.) 46 Lagoecia cuminoides — 108 Er. creticum — 128 Er. cainpestre — 186 Er. Biilardieri — 1 95 Er. bithynicum. Wotoszczak (Fl. polon.) 440 Er. planum — 637 Aslrantia major. Wood, Medley (Herb. Natalj 5630, 5985, 6655, 9552 Alepidea sotifera — 6243 Alep. na- talensis — 6644 Alep. ciliaris — 6728 San. europaea — 7197, 9790 Alepidea longifoUa. Wright (Cuba) 127, 215 Er. foetidum. (Neumexiko) 1103 Er. sparganifolium. Zimmermann (Kiautschou) 378 San. chinensis. Zollinger (Java) 1747, 1917 San. europaea. Register für Hermann Wolff-Umbelliferae-Saniculoideae. Die angenommenen Gattungen sind fett gedruckt, die angenommenen Arten mit einem Stern (* bezeichnet Acaulia Wolff (ser.) < 1 6, 417. Aculeatae Hemsl. (sect.) 224. Actinolema Fenzl 92, n. 4. (3, 6, H, 13, 21—26, 28 —31, 40—42, 46). ♦eryngioides Fenzl 93, n. 1. (29, 92). *macrolema Boiss. 93, n. 2. (29, 92). Agavifolia Wolff (subsect.) 217, 2:!3. Agriophyllum lateriflorum Moq. 271. Alepidea De la Roche 94, n. 5. (2, 6, 7, 13, 20, 21, 23, 24, 28, 29, 31, 41, 42, 47, 106, 200). *amatymbica Eckl. et Zeyh. 95, n 1. (29, 31, 94, 97 Fig. 18). ß. cordata Eckl. et Zeyh. 96. amatymbica Sond. 98, n. 4. ß. cordata 98, n 4. ♦amgustifolia Schlechter et Wolff 100, n. 10. (95). aquatica 0. Ktze. 96. var. lanceolata Dümmer 279. *Baurii (0. Ktze.).Schlechter et Wolff 99, n. 8. (95). calocephala Schlechter et Wolff 102, n. 13. (95,280). ♦ciliaris Delar. 103, n. 17, (95). var. Baurii 0. Ktze. 99, n. 8; 281. var. y. caffrorum Wolff 104, n. 17. var. j. cathcartensis 0. Ktze. 104, n. 17. var. ß. cordata (E. Mey.) 0. Ktze. 104, n. 17. var. r;. lanceolata 0. Ktze. 105, n. 17. ß. latifolia Eckl. et Zeyh. 104, n. 17. var. e. moltenensis 0. Ktze. 104, n. 17. var. C' normalis 0. Ktze. 105, n. 17. var. «. serrata (Eckl. et Zeyh.) 0. Ktze. 104, n. 17. *cirsiifolia Schlechter et Wolff 99, n. 6. (95). ♦coarctata Dümmer 279, n. 5a. *comosa Dümmer 279, n. 9 a. ♦concinna Dümmer 280, n. 9 b. ♦congesta Schlechter et Wolff 98, n. 5, (94). cordata E. Meyer 1 0 i , n. 17. ferrata Steud. 281. Fischeri (Engl.) Schlechter et Wolff 96, n. 2. (94, 96 Fig. 17, 278). *Galpinii Dümmer 280, n. 1 4 a. Galpinii Schlechter et Wolff 102, n. 14. (95). *glaucescens Schlechter et Wolff 280, n. 14. ♦gracilis Dümmer 281 , n. 1 8 a. *Jacobsziae Dümmer 280, n. 15 a. *longicihata Schinz 101, n. 11. (95). *longifolia E. Meyer 98, n. 4. (94). var. angusla Dümmer 279. ♦longipetiolata Schlechter et Wolff 105, n. 19. (95). ♦Macowanii Dümmer 278, n. 1a. ^massaica Schlechter et Wolff 103, n. 16. (95). *natalensis Wood et Evans 100, n. 9. (95). peduncularis Hiern 96, n. 2. ^peduncularis Steud. 97, n. 8. (31, 94, 97 Fig. 18). var. Fischeri Engl. 96, n. 2. *propinqua Dümmer 278, n. 2. ♦Schlechten Wolff 101, n. 12. (95). serrata Eckl. et Zeyh. 104, n. 17. ♦setifcra N. E. Brown 102, n. 15. (95, 103 Fig. 19). ♦Swynnertonii Dümmer 281. ♦tenella Schlechter et Wolff 105, n. 18. (95). ♦Thodei Dümmer 280, n. 1 3. ♦Tysonii Dümmer 279, n. 7 a. *Woodii OHv, 99, n. 7. (95). ♦Wyliei Dümmer 281. Alpina Wolff (sect.) 32, 107, 123, 126. Alpina Eleborine Saniculae et EUebori nigri facie Lobel. 48. Angustifolia Wolff (ser.) S86, 257. Apioideae 42. Apradus Adans. 274. Aquifolia Wolff (ser.) 116, 117. Arctopns L. 274, n. 9. (2, &, 6, 12, 22, 23, 25, 26, 29 —31, 41, 42, 46, 47). *Dregei Sond. 277, n. 8. (12, 274). *echinatus L. 275, n. 1. (12, 23, 26, 274, 275 Fig. 42). foliis supeme spinis etc. Burm. 275. *monacanthus Carmichael 276, n. 2. (12, 274). Areata Wolff (sect.) 33, 34, 36, 37, 110, i18, S16, 224, 233. Armata Wolff (subsect.) 88, 159, 162, 167. Arbmatica Wolff (sect) 88, 108, 156. Asteriscineae 42. Asteriscium chilense Cham, et Schlechtd. 271. Astrantia Baill. 92. Astrantia L. f. 94. Astrantia L. 80, n. 3. (2, 4— 7, 11,21—81,40—42,44, 46, 407). 296 Astrantia Astrantieae alpestris Hutcr 88, n. 6. alpina Brügger 88, n. 5. alpina Clairv. 90, n. 8. alpina F. Schultz 89, n. 6. australis Hut. et Porta 86, n. 5, ♦bavarica F. Schultz 88, n. 6. (25, 41,- 81, 89). Biebersteinii Trautv. 86, n. 5. Candida Mill. 85, n. 5. carinthiaca Hoppe 87, n. 5. carinthiaca Wettst. 86, n. 5. carinthiaca Stur 88, n. 6. carniolica Baumgt. 88, n. 5. carniolica Koch 88, n. 6. ♦camiohca Wulf. 89, n. 7. m, 25, 41, 81, 87, 90). caucasica Spreng. 82, n. 1 ; 83, n. 2. ß. heterophylla Spreng. 82, n. 1 ; 83, n. 2. caucasica Ten. 86, n. 5. ciliaris L. f. 4 04. *colchica Alboff 84, n. 4. (H, 81). croatica Tonam. 86, n. 5. Diapensia Scop. 62. digitata Moench 90, n. 8. diversifoha Stur 92, n. 9. dondiaefolia Schur 88, n. 5. elatior Friv. 86, n. 5, 88. Epipactis Scop. 48. europaea L. 85, n. 5. foliis septenis digitatis ser- ratis Hall. 90, n. 8. gracilis Bartl. 89, n. 7. gracilis Doli. 88, n. 6. gracilis Schur 88, n. 5. helleborifolia Salisb. 82, n. 1 . heterophylla Willd. 82, n. 1 . var. quadriloba (Hsskn. et Bornm.) Woron. 83, n. 1 . intermedia Marsch.-Bieb. 83, n. 2. intermedia Schur 87, n. 5. intermedia var. ,4. DC. 86, n. 5. var. quadriloba Hssitn. et Bornm. 82, n. 1. major Aut. 87, n. 5. *major L. 84, n. 5. (3, 5 Fig. 4, 7, 11, 14, 20, 21 Fig. 8, 25, 31, 41, 45, 81, 89, 90). var. (f. alpestris Einselc et Schultz 88, n. 6. ß. alpestris Ky. 88, n. 5. K. alpestris Stur 88, n. 5. var. alpestris Vis. 87, n. 5. y. A. australis Hut. et Porta 86, n. 5. var. «. Biebersteinii (Trautv.) Schmalh. 40, 41, 83, 86, n. 5. f. carinthiaca (Hoppe) Pospich. 87, n. 5, 88. ß. A. carinthiaca Huter 87, n. 5. ß. A. carniolica (Jacq.) Spreng. 89, n. 7. var. caucasica Fiori et Paoi. 86, n. 5. subsp. elatior Friv. 41, 86, n. 5. var. ß. elatior (Friv.) Murb. 86, n. 5. subsp. III eu-major (Koch) Grintzesco 87, n. 5. var. y. eu- major Grintz. 87, n. 5, 88. var. grandiflora Tausch 87, n. 5. var. illyrica Borb. 86, n. 5; 87, n. 5. var. integra Maly 86, n. 'S. var. intermedia (Marsch.- Bieb.) Boiss. 83, n. 2; 86, n. 5. ß. involucrata Andrae 88, n. 5. vsur. involucrata Beck et Szysc. 86, n. 5. ß. involucrata Koch 87, n. 5. involucrata Stur 86, n. 5. involucrata - vulgaris Grintz. 88. var. major pallida Mert. et Koch 87, n. 5. var. major rosea Mert. et Koch 87, n. 5. var. minor pallida Mert. et Koch 87, n. 5. var. minor rosea Mert. et Koch 87, n. 5. subsp. montana (Clairv.) Hand. Mazz. 86, n. 6. subvar. 3. montana Stur emend. Grintz. 88, n. 5. ß. montana Stur 88, n. 5. ß. pallida Beck 87, n. 5. subvar. 1. pallida (Presl) Mertens et Koch 87, n. 5. ß. parviflora Soy.-Willem. 88. ß. pauciflora Gaud. 88. var. ß. vulgaris (Koch) Grintzesco 87, n. 5, 88. subvar. 2. vulgaris Koch 87, n. 5. y. vulgaris Stur 86, n. 5. f. vulgaris Pospich. 87, n. 5. vulgaris -montana Grintz. 88. var. tridentata (Stev.) Griseb. 86, n. 5. tridentata Stev. 83, n. 2. R. typica Beck 87, n. 5. major Marsch.-Bieb. 86, n. 5. major Velen. 86, n. 6. ♦maxima Pall. 82, n. 4. (H, 25, 40, 81, 83). var. a, genuina Grintz. 82, n. 1 . var. y. Haradjianii Grintz. 83, n. 1. var. ß. quadriloba (Hsskn. et Bornm.) Grintz. 82, n. 1. microphylla Schur 88, n. 5. ♦minor L. 90, n. 8. (11 20 81). ß. carnioUca b. gracilis Fiori et Paol. 89, n. 6; 89, n. 7. subvar. genuina Grintz. 91, n. 8. var. involucrata Stur 91. var. macrodonta DC. 91. ß. pauciflora Ces. Pass. 91, n. 9. var. tenuisecta Bornm. 91 . «. typica Fiori et Paol. 90, n. 8. «. typica b. pauciflora Fiori et Paol. 91, n. 9. var. vulgaris Stur 91. minor Scop. 89, n. 7. minor Vitm. 91, n. 9. montana Clairv. 85, n. 5. neglecta C. Koch et Bche. 86, n. 5. nigra Blackw. 84, n. 5. nigra major Bobart. 85, n. 5. nigra Lobel. 85, n. 5. nigra Scop. 87, n. 5. Orientalis var. Biebersteinii (Trautv.) Woron. 86, n. 5. var. intermedia Woron. 83, n. 2. Orientalis latifolia, floribus et coma purpureis Tourn. 82, n. 1. ossica Woron. 86, n. 5. pallida J. et C. Presl 85, 87, n. 5. ♦pauciflora Bertol. 91, n. 9. (11, 25, 41, 81). var. ß. diversifolia (Stur) Grintz. 91, n. 9. var. a. genuina Grintz. 91, n. 9. pauciflora Schur 92, n. 9. ♦pontica Alboff 83, n. 3. (11, 81). ranunculifolia Reichb. f. 85, 87, n. 5, 88. rissensis Gremblich 89. saniculacfolia Salisb. 85, d. 5. saniculaefolia Stur 86, n. 5. spcciusa Hortul. 82, n. 1. transsilvanica Schur 88, n. 5. tridentata Parr. 83, n. 2. ♦Irifida Hoffm. 83, n. 2. (11, 25, 81). vulgaris var. rubella Brun. 87, n. 5. Astrantia Scop. 47. Astrantia Toura. 80, n. 8. Astrantieae Galest. (subtrib.) 47. Astrantieila Eryngium 297 Astrantiella Calest. (sect.) 81, 40, 81, 88. Astrantiifolia Wolff ;8cct) 7, 33, 407, 186, 139, 140. Atirlisa Raf. 106. black drink 45. Brevibracteata WollF (subsect.) 217. Button Snakeroot 242. Campestria WoÜT (sect.) 7, 82, 108, 126, 139, 140, 158. Campylospermae Drude (sect.) 31, 43, 51, 68. Cardopatium Orientale Spach 271. Carlinifolia Wolff (subsect.) 116, 119. Carliniformia Wolff (sect.) 33, 36, 109, 157, 178, 180, 185, 193, 201, 208. Carlinoidea 115, 116. Carum carvi L. 273. Caucalis Sanicula Crantz 62. Caucha 170. Caucha vel Cardilla 168. Cbamaeeryngia Calest. (sect.) 33, 107. Chamaeeryngium Calest. (sect.) 110. Chamaeryngus Calest. 1 1 0. Chardon tubereux Rob. 270. Chuchurapi 251. Comosa Wolff (subsect.) 193, 194. Gomiculata Wolff (sect.) 32, 33, 108, 154. Costata Wolff (ser.) 50, 56. Culantrillo 204. Cuminoides (Tourn. ex) Moench 271. obliqua Moench 272. Cuminum L. 271. cuminoides 0. Ktze. 272. Cylindrica Wolff (ser.) 1 1 6. Cylindriformia Wolff (subsect.) 167, 168. Depressa Wolff (subsect.) 167, 169, 178. Diffusa Wolff (sect.) 108, 156. Dilatata Wolff (subsect.) 141. Dondia Spreng. 47. Epipactis (Scop.) Spreng. 48. Dondisia Reichb. 47. Epipactiä (Scop.) Reichb. 48. Dryophylla Calest. (sect.) 33, 107, 115, 131. Dryophyllum Calest. 1 \ 5. Ebracteata Wolff fsect.) 37, 110, 208, 213, 217. Echinophoreae 42. Ensiformia Wolff (subsect) 233. Eryngieae (subtrib.) 47. Eryngineae (Subfam.) 271. Eryngium Baill. 94. Eryngium Black w. 122, n. 12. Erjn^lam L. 106, n. 6. (s, 4 —6, 1<— 14, 16, 18—80, 32—45, 47, 185,233, 245, 269). *afnno Wolff 198, n. 111. (194). *agavifolium Griseb. 223, n. 137. (217). var. mite Drude S1 Fig. 7, 223. albovillosum Forsk. 270. alismaefolium Greene 1 65, n. 59. *ahsmifoliura Greene 165, n. 59. (36. 160). ♦aloifohum Mart. 238, n. 158. (9, 233, 239 Fig. 36). ♦alpinum L. 123, n. 14. (3, 4 Fig. 3, 2M, 27, 35, 44, 46, 136, 143, n. 32). ß. Lam. 143, n. 32. var. B. Delar. 124. var. Loisel.. 123, n. 14. elatius Cup. 149, n. 37. latis foliis etc. J. Bauh. 123, n. 14. var. y. Oliverianum (Delar.) Spreng. 123, 153. var. ß. rigidum Spreng. 123, n 14. spinis horridum Lam. 143, n. 32. spinis horridum Dipsaci ca- pitulo longiori Tourn. 1 43, n. 32. alpinum Fall. 127. n. 17. alpinum Pourr. 144, n. 33. alpinum x Bourgatii Goüan 153. Altamiranoi Hcmsl. et Rose 232. alternatum Coult.et Rose 232. americanum Spreng. 160, n. 47. amclhystinum Friedrsth. 149, n. 37. amethystinum Gmel. 1 27, n. 17. amethystinum Hort. Chels. 269. amethystinum Lam. 144, n. 33. ♦amethystinum L. 147, n. 37. (3, 4 Fig. 3, 7 27, 35, 36, 44, 46, 141, 142, n. 31, 154). ß. crinilum Fiori et Paol. 148, n. 37. dilatatum Brot 142, n. 81. f. 2. laxum Boiss. 148, n. 37. f. 5. multifidum (Smith) Wolff 148, 149, n. 37. f. pallidum (Freyn) 149, n. 37. f. 8. siculum Lojacono 148, n. 37. ß. tenuifolium Boiss. et Heldr. 149, n. 37. f. 4. transicns (Hal&csy) Wolff 148, n. 37, 149. f. 1. typicum Wolff 148, n. 37, 149. f. viridescens Freyn 147, n. 37. amethystinum Pall. 270. amethystinum Salzm. 14i, D. 81. amethystinum Tourn. 148, n. 31. amethystinum X creticum 154. amelhystodes 0. Ktze. 1 68. Andersonii Lag. 269. ♦andicolum Wolff 21.'', n. 130. (32, 34). angustifolium DC. 167,n. 65. ♦anomalum Hook, et Arn. 172. n. 71. (8, 171, 173). antihystericum Rottb. 303, n. 117. aquaticum Britt. et Bak. 161, n. 49. aquaticum Hook, et Am. 164, n. 55. ♦aquaticum L. 240, n. 159. (3, 15 Fig. 6, 17, 18, 34. 36, 45, 233). var. a. normale Wolff 240, D. 159. ß. L. 161, u. 49. var. y. subinerme Wolff 242, n. 159. var. ß. synchaetum Gray 242, n. 159. (241 Fig. 37). aquaticum Velloz. 217, n. 134. ♦aquifolium Cav. 118, n. 7. (29, 35, 116, 118 Fig. 22, 133 Fig. 24). f. elongatum Boiss. 119. argutum Hemsl. 195, n. 104. ♦aristulatum Jepson 166, n. 62. (36, 160). ♦armalum (Wats.) Coult 162, n. 52. (36, 159, 163, 165). *aromaticum Baldw. 156, n. 42. ♦articulalum Hook. 1 63, n. 54. (36, 160, 164). var. microcephalum Coult. et Rose 165, n. 58. arvense Phil. 45, 169, n. 67. arvense Velloz. 221, n. 137. asperifolium Delar. 124, n. 15. australe Wulf, et Yest 147, n. 37. axilliflorum Turcz. 231. ♦Balunsae Wolff 246, n. 167. (7, 12. 17. 234). *Baldwinii Spreng. 177, n. 78. (176). ß. Torr, et Gr. 177, n.79. 298 Eryngium ♦Barrelieri Boiss. 411, n. 2. (10, 11, 24, 32, 35, 36, 111, 112 Flg. 20, 164). f. aquaticum Glück H. *Bcccheyanuin Hook, et Arn. 196, n. 1i)6. (193). Beecheyanum Seem. 196, n. 107. bellidifolium Decne. 206, n. 119. *Billardieri Delar. 149, n. 38. (27, 136, 141, 153). subsp. 1. Kotschyi (Boiss.) U9, n. 38. ß. Kotschyi Boiss. 1 49, n. 38. y. meiocephaluin Boiss. 150, n. 38. subsp. 2. nigromontanum (Boiss, et Buhse) Wolff 150, n. 38. Billardieri Heldr. 145, n. 34. ♦bithynicum Boiss. 134, n. 22. (30, 36, 126). Bocconii Lam. 133, n. 21. ♦Boissieuanum Wolff 21 4, n. 131. (34, 36, 213). Bonplandianum Kunth 184, n. 89. ♦Bonplandii Delar. 184, n. 89. (180). *Bourgatii Goüan 144, n. 33. (23, 35, 44, 136, 141). var. y. atlanticum Ball 445, n. 33. var. ß. hispanicum Lange 35, 136, 145, n. 33. var. «. pyrenaicum Lange 144, n 33. var. viridescens Reverchon 145, n. 33. Bourgati Vahl 142, n. 31. bracteosum (DG.) Griseb. 246, n. 168. *bromeliifolium Delar. 228, n. 150. (224, 232). Buchlienii Wolff 181. *Bungei Boiss. 119, n. 9. (8 Fig. 5. 36, 116). *bupleuroides Hook, et Arn. 268, n. 195. (3, 87, 269). californicum Jeps. 164, n. 57. *campestro L. 150, n. 39. (3, 5, 7, 18—15 Fig. 6, 47, 18, 22, 24, 27, 30, 85, 36, 44, 46, 144, 458, 454, 274). var. algeriense Chab. 4 52. f. angusti-involucratum Micheletti 4 52. var. aureum Reverch. 4 50, 4 52. f. axicum Griseb. 4 54. azureum Lejeune 4 47, n. 87. var. ß. 458. var. B. 4 52. f. compactum Adamov. 151. f. contractum Micheletti 451. f. elegans Micheletti 152. var. «. eucampestre Wolff 451, n. 39. f. 1. genuinum Rouy et Cam. 15), n. 39, 152. f. late-involucratumMichc- letti 152. f. 3. latifoUum (Lam.) Rouy et Cam. 4SI, n. 89. y. littorale Rouy et Cam. 151. ß. E. lusitanicum latifo- hum Lara. 151, n. 39. f. 2. raegaccphalum Pouz. 151, n. 39, 152. var. ß. virens Link 4 52, n. 39. vulgare Clus. 4 50, n. 39. f. typicum 152. campestre Scop. 147, n. 37. campestre Sibth. et Smith 4 52, n. 39. campestre X amethystinum 454. campestre X creticum 154. camporum Glaz. 271. capitulis Psyllii ex Sicilia Bocc. 4 33, n. 21. *canaliculatum Cham, et Schlechtd. 238, n. 4 84. (7, 236). Cardosii Glos 174. ♦carlinae Delar. 4 97, n. 108. (109, 193, 199, 200). ♦carlinoides Boiss. 4 20, n. 40. (36, 116). f. 1 . foliaceum Wolff 4 20, n. 4 0. f. 2. subulatum Wolff 4 20, n. 10. carthamoides Smith 270. caucasicum Fisch. 1 30, n. 4 9. Cervantesii Chapm. 4 77, n. 78. ♦Cervantesii Delar. 173, n. 73. ♦Ghamissonis Urb. 244, n. 4 63. (7, 8 Fig. 5, 12, 17, 218, 834, 847). *chubutense Neger 207, n. 122. (201). ♦ciliatum Cham, et Schlecht. 209, n. 424. (43, 46, 209, 240 Fig. 33). ciliatum Velloz. 258, n. 4 81. coerulescens Jacquem. 4 49, n. 38. coeruleum Gilib. 4 28, n. 47. coeruleum Link 4 47, n. 37. *coeruleum Marsch.-Bieb. 4 80, n. 4 9. (35, 36, 4 86, 4 29, n. 4 8). var. fallax Woronow 4 30. montis Libani Plunting 431, n. 20. ♦columnarc Hemsl. 2i6, n. 145. (224). ♦commutatum Wolff 4 92, n. 100. (187, 4 92 Fig. 32). *comosum Delar. 4 94, n. 102. (24, 4 09, 193). ♦compactum Small 158, n. 45. (457). ♦confusum Hemsl. et Rose 198, n. 110, (4 94), ♦coquimbanum Phil. 4 78, n. 72. (3, 5, 6, 474). ♦corniculalum Lam. 154, n. 41. (10, 11, 24, 32, 33, 36, 441, 434, 455 Fig. 27, 4 64). f. submersum Glück 4 0. f. terresire Glück 10. cornutum Donn 4 54, n. 41. ♦coronalum Hook et Arn. 204, n. 148. (204). coronatum Torr, et Gray 157, n. 43. coronopifolium Decne. 204. n. 118. ♦costaricense Wolff 4 88, n. 95. (187). crantzioides Griseb. 268, n. 193. ♦crassisquamosum Hemsl. 2i7, n. 147. (224). creticum Jan. 4 35, n. 23, 271. ♦creticum Lam. 4 34, n. 20. (7, 23, 24, 27, 29, 36, 44, 126, 4 56). erectum Tourn. 4 34, n. 20. var. lobatum Post 4 32. var. oblongum Post 132. f. roseum Teyber 1 32. var. spinulosuni Post 1 32. creticum Webb 4 41, n. 30. crinitum Lange 4 4 8, n. 7. crinitum Nym. 4 48, n. 37. crinitum Prcsl 4 42, n. 31. ♦cryptanthum Hemsl. 4 96, n. 407. (493). cyaneum Smith 4 34, n. 80. cylindricum Willd. 4 87, n. 94. ♦cymosum Delar. 827, n. 4 49. (86, 824, 229 Fig. 35). dalmaticum Teyber 4 54. ♦Decaisneanum Urb. 244, n. 464. (4 5 Fig. 6, 4 7, 4 8, 234, 245). f. microcephalum Urb. 244, n. 464. Delarocheanum Wolff 885, 251. ♦Deppeanum Cham, et Schlechtd. 222, n. 4 39. (36, 817, 265). ErjrDgium 299 '^deprcssum Hook, et Arn. 169, n. 67. («67). var. (i. Bridgesii Wolff <69, n. 67, var. eudepressum Wolff 169, n. 67. ß. flaccidum Reiche 170. a. rigidum Reiche 170. dichotonium DC. 181, n. 20. ^dichotomum Dcsf. 129. n. 18. (.13, 86, 126, 128, 130, 134). var. A. Delar. 129. var. B. Delar. 129. ß. E. falcalum Spreng. 127, n. 16. var. ficariaefolium Ball 134, n. 21. f. ramosissimum Willk. 129. dichotomum Ledeb. 130, n. 19. ♦diffusum Torr. 157, n. 44. (33, 36). digitifolium Stapf et Wettst. 149, n. 38. dilatatum Guss. 148, n. 37. ♦dilatatum Lam. 142, n. 31. (33, 141, 142 Fig. 26). dilatatum Reichenb. 147, n. 37. discolor Wats. 187, n. 94. divaricatum Hook, et Arn. 269. dubium Tratt. 164, n. 41. ♦Duriaeanum Gay 116, n. 5. (35). Duriaei Gay 116, n. 5. ♦ebractealum Lam. 214, n. 133. (14, 19, 34, 45, 208, 213, 256, 282). var. y. plicatum Beauv. 216, n. 133. var. ß. poterioides (Griseb.) Urb. 216, n. 133. var. a. typicum Wolff 216, n. 133. ♦eburneum Decne. 246, n. 168. (2 Fig. 1, 234, 248). ♦echinatum Urb. 206, n. 120. (14, 15 Fig. 6, 16, 18, 34, 201). ♦Ekraanii Wolff 207, n. 121. (201). ♦elegans Cham, et Schlech- tend. 220, n. 137. (13, 16, S4, 89, 217, 218). var. (f. boliviense Urb. 221, n. 137. var. ct. genuinum Urb. 220, n. 137. var. e. longispinosum Wolff 221, n. 137. var. y. macrocephalum Urb. 221, n. 137. var. ß. microcephalum Urb. 220, D. 137. var. (f. uncinatum (Cham.) Urb. 221, n. 137. *elongatum Coult et Rose 164, n. 56. (36, 160). elongatum Pohl 212, n. 127. ♦Endlichü Wolff 199, n. 112. (194). ♦eriophorum Cham. et Schlechtd. 262, A. 187. (2, 9, 12, 17, 236, 257, 262 Fig. 38, 263). var. a. Urb. 263, n. 187. var. «. typicum Wolff 263, n. 187. var. ß. vegelius Cham. 263, n. 187. erosum Urb. 262, n. 1 86. eurycephalum Malmo 235, 251, 252. *expansum F. Müll. 208, n. 123. (34, 37, 201). *falcalum Delar. 127, n. 16. (36, 126). f. aprica Bornm. 127. farinosum Glaz. 271. filiforme Shuttl. 177, n. 78. fissifolium Drude 6, 7, 11. ♦flaccidum Hook, et Am. 176, n. 77. (269). ♦floribundum Cham. et Schlechtd. 217, n. 134. (9, 12, 15 Fig. 6, 17, 22, 39, 209, 244). var. a. angustifohum Urb. 218, n. 134. var. y. pycnocephalum Urb. 218, n. 134. var. ß. serroides Urb. 218, n. 134. ♦floridanum Coult. et Rose 161, n. 48 (159). ♦fluminense Urb. 245, n. 166. (234). foetidum Forsk. 271. ♦foetidum L. 203, n. 117. (14, 34, 87, 44, 45, 200, 201, 271). f. 2. comosum Urb. 203, n. 117. f. 1. nudum Wolff 203, n. 117. foetidum Bobart. 203, n. 1 17. foetidum Walt. 161, n. 49. foliis angustis serratis foe- tidum Sloane 203, n. 117. foliis gladiolatis utrinque laxe serratis otc. Gron. 240, n. 159. foliis laciniatis, capitulis flo- rum exiguis et dense con- gestis Tourn. 146, n. 56. foliosum Scheele 559, n. 1 83. frutescens Moris 268, n. 195. *6aleottii Hemsl. 188, n. 88. H80). *gaIioidea Lam. 118, n. 8. (11, 24, 81, 35, 111, 114). var. «. leiocarpum Wulff 114, n. 8. var. ß. trachycarpuro Gay 114, n. 3. var. ß. 115. galioides (Lam.) Schult. 1 1 8, n. 8. Gkiesbreghtii CoulU et Rose 188, D. 88. *Ghicsbreghtii Decne. 180, n. 82. (44, 180, 181). ♦giganteum Marsch. -Sieb. 124, n. 15. (6, 18,28, 35, 44, 46, 428, 425 Fig. 28, 158). ♦glaciale Boiss. 141, n. 30. (82, 35). glaucum (Adami) Hoffm. 1 24, n. 15. ♦Glaziovianum Urb. 237, n. 156. (8 Fig. 5, 9, 283, 253). globosum Hemsl. 231. giomeratum Auch. 271. *glomeratum Lam. 146, n. 36. (7, 32, 36, 141). ♦glossophyllum Wolff 1 88, n. 96. (187). *Goldmanii Hemsl. 200, n. 114. (193, 194). ♦Goulartii Glaz. et Urb. 260, n. 184. (236, 271). ♦goyazense Urb. 266, n. 192. (8 Fig. 5, 9). gracile ßaldw. 177, n. 78. "'gracile Delar. 182, n. 84. (180). gramineum Benth. 214, n. 131. gramineum Delar. 256. ♦grande Hemsl. et Rose 228, n. 13». (28, 224, 229 Fig. 35). gruinum Homem. 271. guatemalensc Hemsl. 281. gymnocephalum Steud. 258, n. 181. Haenkei Presl 200. HarknessiiCurran 163, n. 54. ♦Harnisianum Wolff 163, n. 63. (159). *Hassleri Wolff 265, n. 191. (7, 9, 39, 237). Haussknechtii Bornm. 124, n. 15, 126. *Heldreichii Boiss. 145, n. 84. (23, 32, 36, 141). f. 2. fallax Bornm. 146, n. 34. f. 1. verum Wolff 14 6, n. 3 4. *hemisphaericum Urb. 211, n. 127. (209). f. 1. abbreviatum Urb. 212, n. 127. f. 2. elongatum (Pohl) Urb. 14 S, n. 127. *Hem8leyanum WoIfT 155, n. 177. (285). 300 Eryngium heteracanthuni Teyber 154. heterophyllum Engelm. 200. hispanicuni puniilum annu- um Juss. 117, n. 6. Hookeri Urb. 204, n. 118, *Hookeri Walp. 157, n. 43. horminoides DG. 282. horridum Malme 234, 251, i52. Ilumboldtianum Kunth 253. Humboldlii Dclar. 253. ♦humifusum Glos 170, n. 68. (167). var. ß. pratense (Phil.) Reiche 170, n. 68. var. «. lypicum WolfT 170, n. 68. ♦humile Gav. 1 89, n. 97. (6, 7, 10, 32, 187). var. G. Delar. 189, n. 17. var. 6. brevibracteatuin Hieron. 190, n. 97. var, rj. caulescens Jame- son 190, n. 97. var. S. gigantophyllum WolfT 190, n. 97. var. latipes Jaraeson 189, n. 97. var. multiradiatum Hieron. 190, n. 97. ß. pulchellum Wedd. 1 89, n. 97, 189 Fig. 31. var. u. radiciflorum (Tratt.) Hieron. 189, n. 97. var, f, stellatum (Mutis) Hieron. 190, n. 97. var. (f. subacaule (Gav.) Wolff 190, n. 97. var. Y- typicum Wolff 1 89, n. 97. ♦Huleri Porta et Rigo 119, n. 8. (35, 116). jamaicense Hort. Vilna 271. ♦Jepsonii Goult. et Rose 164, n. 57. (36, 160). ilicifolium Brot. 116, n. 5, ♦ilicifolium Lam. 117, n. 6. (85, 116). var. A. Delar. 117, n. G. var. B. Delar. 116, n. 5. *integrifolium Walt. 160, n. 47, (159), var. ß. lanceolalum Wolff 161, n, 47. var. y. Ludovicianum (Morong) Coult et Rose 161, n. 47. var. «. typicum Wolff 160, n. 47. intermedium Weinm, 1 28, n. 17. ♦involucratum Coult. et Rose 230, n. 152. (224). *junceum Cham, et Schlechtd. 261, n. 186. (7, 4«, 17, 39, 236). subsp. IV. erosum Urb. 262, n. 186. subsp. H. juncifolium (Mart.) Urb. 261, n. 186. subsp. III. lineare (Pohl) Urb. 9, 262, n. 186. subsp. I. setigerum Urb. 261, n. 186, juncifolium Mart. 261, n. 186, Kermanenso Bornm. 119, n. 9. ♦Koehneanum Urb. 237, n. 155. (8 Fig. 5, 9, 13, 233). Kotsehyi Boiss. 149, n. 38. Kurtzi Hicken 269. ♦lacustre Pohl 249, n. 173, (235, 261). lacuslre virginianum flori- bus ex albido coeruleis etc. Pluken. 161, n. 49. laeve Brouss. 271. ♦Langlassci Wolff 242, n. 160. (233). *Lassauxii Decne. 243, n. 162. (4 Fig. 3, 12, 17, 234, 256). lateriflorum Lam. 271. latifolium GiUb. 127, n. 17. latifolium (Lam.) Hoffmgg. et Link 151, n. 39, *Leavenworthii Torr, et Gray 158, n. 45, (25, 36, 157, 158 Fig. 28). *Lemmonii Goult. et Rose 195, n. 104. (36, 193). ♦leptophyllum Wolff 212, n. 129. (209). ♦leplopodum Hemsl. 185, n. 91. (180). leucacanthum St, Lag. 143, n. 32. lineare Pohl 262, n. 186. lineare Velloz. 258, n. 181. Lingua Tucani Mart. 259, n. 183. *Loesenerianum Wolff 255, n. 178. (236). longifolium Cav. 256, '''longipetiolatum Hemsl. 183, n. 87. (10, 180). '*'longirameum Turcz. 1 82, n. 85. (180), ♦longispinum Coult. et Rose 226, n. 146. (224). ♦longistylum Goult. et Rose 165, n. 00. (36, 160). *Lorentzii Wolff 214, n, 132. (213, 215 Fig. 34). ludovicianum Morong 161, n. 47. Lusilanicum Tourn. 143, n. 31. lusilanicum latifolium vul- gari simile Tourn. 151, n. 89. Lusilanicum palustrc caule fisluloso capite cornuto Tourn. 155, n. 41. '''luzulifolium Cham. et Schlechtd, 264, n. 189. (237). f. longifolium Malme 263, n. 189, f. typicum Wolff 265, n. 1S9. lycicum Stapf et Wettst. 152. niacracanthum Pliil. 173. ♦macrocalyx Schrenk 122, n. 13. (33, 35, 121). ♦madrense Wals. 178, n. 81. Malmeanum Wolff 23.'?, 252. *marginalum Pohl 212, n. 128. (13, 209). marinum Lob. 122, n. 12. marilimum Bobart. 122, n. 12. ♦marilimum L. 121, n. 12, (3, 4 Fig, 3, 5, 7, 13, 17, 27,28, 35,36, 44,46,123). ß. aquifolium Pers. 118, n. 7. ß. ilicifolium 121, n. 12. lauricum Fisch. 122, n. 12. var. variegalum Baguet 122. mauritanicum Pomel 134, n. 21. ♦medium Hemsl. 197, n. 109. (194). megapotamicuni Malme 9, 235, 253. *Mellaueri Wood 162, n, 51, (159). *mexicanum Wals. 178, n. 80, (179 Fig. 30). microcephalum Hemsl. 183, n. 88. microcephalum Sieb. 131, D. 20. microcephalum Willd. 184, n. 89, ♦rainimum Coult et Rose 1 65, n. 58, (160). minus folio longiori Tourn. 143, n, 31. minus palustre odoratum Bobart, 113, n. 8. minus trifidum hispanicum Bocc. 143, n. 31. monocephalum Gav. 28S. *monlanum Coult. et Rose 225, n. 142. (224). montaiium amethystinum Bobarl. 147, n. 37. montanum amethystinum Tourn. 144, n. 33. montanum pumilum C. Bauh. 111, n. 1. ♦Moritzii Wolff 181, n. 83. (180). Eryngium 30] "'multicapitatum Morong 238, n. 157. (233). multißdum Smith i i9, n. 37. multißduai Ten. i 47, n. 37 ; 4 48, n. 37. ß. transiens Haläcsy HS, n. 37. *naslurtiifolium Juss. 174, n. 74. (173). ♦Nelsonii Coult. et Rose 191, n. 101. (<87]. nigronaontanuin Boiss. et Buhsc 150, n. 38. ♦Noeanum Boiss. 152, n. 40. (6, 36, 141, 153). ß. integrilolium Boiss. 1 53. nudicaule. Aut. 205, n. 119. ♦nudicaule Lara. 205, n. 119. (14, 201). var. ;*. bcUidifolium (Decne.) Urb. 206, n. 119. var. c. Cham, et Schlechld. 206, n. 119. var. ctenodes Griseb. 206, n. 119. f. cyUndricum Wolfl" 206, n. 119. var. napuliferura Gay 206. var. ß. peruvianum ürb. 206, n. 119. var. &. pinnatißdum Urb. 206, n. 119. var. a. typicum Beauv. 205. n. 119. nudidorumWilld. 21 5, n.1 33. nudum Gillies et llook. 256. *oblanceolatum Coult. et Rose 166, n. 61. (36, 16u). odoralum Hffgg. et Link 1 55, n. 41. odoratum Lam. 113, n. 3. «. Lara. 113, n. 3. ß. Lam. 114, n. 3. officinale Garsault. 150,n.39. oligodon Griseb. 245, n. 1 65 ; 250, n. 174. Oliverianum Delar. 1 53, 1 54. *ombrophilum Düsen et WolfT 2(12, n. 116. (34, 44. 201). omnium minimum palustre Lusitanicum sive bumi- fusum Bobart. 114, n. 3. Orientale Mill. 149, n. 38. Orientale Stapf et Wettst. 150, D. 38. ovalifulium Michx. 1 60, n. 4 7. ovinum A Cunn. 167, n. 65. ♦Paintcri Hemsl. et Rose 222, n. 139. (36, 217). var. ß. gigantophyllum Wolff 223, n. liO. var. a. typicum Wolff 222, n 140. pallescens Mill. 147, n. 37. ♦paimatum Pan?. et Vis. 139, D. 28. (35, 38). *Palineri Hemsl. 225, n. 144. (224, 231). ^palniito Boiss. et Hcldr. 187, n. 2S. (7, 86, 38, 4 87, 188 Fig. 25). palustre Brot. 271. palustre Hort. Madr. 155, n. 41. palustre lusitanicum comi- culatum Toumef. 1 55, D. 41. palustre lusitanicum humi- fusum Tourn. 114, n. 3. *pandanifolium Cham, et Schlechtd. 245, n.165.(22, 234, 250). *panniculatum Cav. 250, n. 174.(2 Fig. 1, 9, 15 Fig. 6, 18, 28, 34 Fig. 10, S34, 235). panniculatum Urb. 251. var. a. Cham, et Schlechtd. 250, n. 174. var. angustilolia longifolia Cham. 247, n. 169. var. atropurpureum 0. Ktze. 282. var. ß. Cham, et Schlechtd. 246, n. 168. y. bracteosum DC. 246, n. 168. «. chilenseDC.250,n.174, Delarocheanum 252. /9. oligodon DC. 250, n.1 74. pannonicum lalifoHum Clus. 128, n. 17. *paraguariense Urb. 257, n. 180. (236, 249). ♦Parishii Coult. et Rose 166, n. 64. (36, 160). parviflorumSmith146, n.36. parvulum Phil. 170. pauciflorum Hffgg. et Link 113, n. 3. *paucisquamosum Hemsl.1 82, n. 86. (180). pectinatum Benth. 226, n. 145. pectinatum Coult. et Rose 2:H. pectinatum Presl 227, n. 1 48. (224). pectinatum Seem. 227, n.1 47. pentanthum Link 27). pentechinum Sieb. 1 4 6, n. 36. pctiolatum Aut. amer. 164, n. 57. '''petiolatum Hook. 164, n. 55. (36, 160, 165) var. armalum Wat«. 163, n. 52. var. juncirolium Gray 164, n. 55. var. minimum Coult. et Rose 1 65, n. 58. Phyteuraae Delar. S4, 86, 187, n. 94. *phytcumatosDelar.1 87,n.94. (186). *piIularioide8 Hemsl. et Rose 175, D.76.(10,17SFig.a9). pinnatiAdum Bunge 1 67, D. 65. planifolium PalL 117, n. 17. (6). «planum L. 117, n. 47. (8, 4 Fig. 3, 13,14,18,11 Fig. 8. . 21, 24, 32, 35, 36, 39, 44. 46,126,128,153,156,181). f. armatum Simonk. 119, coeruleum Cup. 129, n, 18. minus C. Bauh. 112, n. 1. f. subglobosum v. Uechtr. 128, n. 17, 129. planum Lindl. 129. planum Sessc et Mo^ino 171. planum Ten. 129, n. 18. planum x alpinum 136. ♦plantagineum F. Müll. 169, n. 66. (37, 167). ♦plantaginifolium Wolff 20», n. 125. (13). platyphylium Decne. 217, n. 134; 219, n. 135. Plukenctii Ell. 161, n. 49. ♦Pohlianum ürb. 260. n. 185. (6, 236). polycephalum Hausskn. 36, 153. polyrrhizum Glos 172. poterioides Griseb. 216, n. 133. praealtum Gray 161, n. 49, 16i. pratense Phil. 170, n. 68. var. depressum Phil. 170. ♦Pringlei Hemsl. et Rose 265, n. 190. (33, 36, 237). ♦pristis Cham, et Schlechtd. 259, n. 183. (3 Fig. 1, 7, 15 Fig. 6, 17, 45, 236). var. y. abbreviatum Wolff 260, n. 183. var. ((. eupristis Wolff 259, n. 183. var. ß. mitigatum Malme 159, n. 183. prostratum James 157, n. 44. ♦prostratum Nutt. 177, n. 79. (6, 36, 17(Griseb.) Phil. 268, n. 193. var. n. fistulosum Phil. 267,n.198.(267Fig.40). 302 Eryngium ♦puberulentumHemsl. et Rose 254, n. 175. (36, 235). *pulchellum Phil. 171, n. 70. (6). pumilum CIus. 111, n. 1. pumilum Gilib. 127, n. 17. pumilum polyrrhizon Barr. 112, n. 2. pusillum Boiss. 113, n. 3 ; 114, n. 4. pusillum Gilib. 128, n. 17, 200. pusillum L. 111, n. 1; 112, n. 2. B. Delar. 114, n. 3. C. et D. Delar. 118, n. 3. y. galioides (Lam.) Schult. 113, n. 3. ß. odoratum (Lam.) Schult. 114, n. 3. (f. paludosum DC. 1 1 3, n. 3. planum Mutoni Lob. 1 1 S, n. i. purpuratum Smith 1 42, n. 81 . Purpusii Hemsl, et Rose 270. ♦pyramidale Boiss. etllausskn. 136, n. 24. (8 Fig. 5, 36). radiciflorumTratt.189,n. 97. ♦ranuncuioides Bcnlh. 191, n. 98. (187). ♦Ravcnelii Gray 162, n. 50. (159). ♦Regnellii Malme 248, n. 171. (234). ♦reptans Hemsl. 174, n. 75. (44, 173). reptans Willd. 177, n. 78. rigidum Lam. 143, n. 32. ♦Rojasii Wolff 248, n. 170. (234). ♦Rosei Hemsl. 199, n. 118. (193, 194). ♦roslratum Cav. 1 67, n. 65. (34, 37, 45, 163, 169). var. ß. diversifolium Phil. 168, n. (i5. var. paludosum Moore 1 68, n. 65. var. y. subdecumbens Benth. 168, n. 65. var. «. typicum Wolfl" 1 68, n. 65. ♦sanguisorba Cham, et Schlechtd. 210, n. 126. (8 Fig. 5, 16, 208, 209, 213). f. 1. erectum Wolff 211, n. 126. f. 2. rosulatum Urb. 811, n. 126. •sarcophyllum Hook, et Arn. 269, n. 196. (3, 11). ♦scaposura Turcz. 191, n. 99. (7, 10, 187). scariosum Delar. 146, n. 36, 147. ♦Schaffneri Hemsl. 1 84, n. 90. (180). ♦Schiedeanum Cham, et Schlechtd. 186, n. 93. (185). ♦Schwackeanum Urb, 243, n. 161. (234), ♦scirpinum Cham. 25 S, n. 1 82. (7, 15 Fig. 6, 16, 17, 236). ♦Seatonii Coult. et Rose 230, n. 153. (224). *Seleri Wolir 195, n. 105. (193, 198). *Sellowii Wolff 249, n. 172. ♦serbicum Pani;. 139, n. 27. (6, 35, 38, 137). *serra Cham, et Schlechtd. 218, n. 135. (2 Fig. 1, 4 Fig. 3, 8 Fig. 5, 9,12,13, 15 Fig. 6, 16 — 19, 39, 217). ♦serratum Cav. 185, n. 92. (256). serratum St. Lager 219, n. 135. siculum Lojacono 135. *sparganifolium Hemsl. 256, n. 179. (236). *sparganioides Clos 268, n. 194. (10, 267). *spiculosum Hemsl. 201, n. 115. (24, 29, 34). *spinalba Vill. 143, n. 32. (35, 141). spinosissimum Stapf et Wettstein145,n. 34.(146). slellatum Mulis 190, n. 97. ♦stenolobum Hemsl. 225, n. 143. (224). ♦stenophyllum Urb. 247, n. 169. (234). var. ß. corymbosum Urb. 248, n. 169. var. y. Hassleri Urb. 248, n. 169. var. «. subracemosum Urb. 247, n. 169. suaveolens ßrouss. 15'«, n. 41. subacaule Cav. 1 90, n. 97. subulatum Velloz. 250, n. 174. synchactum (Gray) Coult. 342, n. 159. syriacum ramosum capitulis rainoribus coeruleis Bo- barl. 1H1, n. 20. tenue Hook, et Am. 270. ♦tenue Lam. 110, n. 1. (3, 24, 35). tenuissimum Hemsl. 270. ♦ternatum Poir. 137, n. 25. (36, 45). tetraccphalum Bunge 167, n. 65. thessalonicum Nadji 271. thoracfolium Boiss. 1 2 1 , n. i 1 . ♦thorifolium Boiss. 121, n. 11 (8 Fig. 5, 36). *thyrsoideum Boiss. 146, n. 3.5. (36, 141). Tournefortianum Slembg. 137, n. 25. Tournefortii Bub. 144, n. 33. tricuspidatum Aut. 133, n. 21. ♦tricuspidatum L. 132, n. 21. (5, 23, 24, 35, 36, 44, 110, 126, 134, 139, 271). var. A. Delar. 134, n. 21. var. ß. Delar. 133, n. 21. var. ß. Bocconii [Lam.) Wolff 133, n. 21. var. y. Bovei (Boiss.) Batt. et Trab. 134, n. 21; 282. var. C. Delar. 133, n. 21. var. «. gcnuinum Wolff 133, n. 21, 133 Fig. 24. var. &. maurilanicum (Pomel) Batt. et Trab. 134, n. 21; 2S2. var. montanum Chab. 1 34. var. E. variifolium (Coss.) Wolff 134, n. 21. tricuspidatum Pang. 1 39, n. 28. tricuspidatum Sibth. et Smith 14 0, n. 29. tricuspidatum Ten. 129, n. 18. trifidum L. 150, n. 39. trifolium Alpinum Bobart. 137, n. 25, trifolium Prosp. Alp. 137, n. 25. tripartitum Desf. 154. ♦triquetrum Vahl 135, n. 23. (35, 36, 126, 186). tuberosum Raf. 270. Tucano Velloz. 259, n. 188. uncinatum Cham. et Schlechtd. 221, n. 137. unifullum Clos 168. ♦Urbanianum Wolff 219, n. 136. (217). variifolium Coss. 134, n. 21. ♦Vaseyi Coult. et Rose 1 66, n. 63. (160, 1»)5). ♦vcsiculosum Labill. 170, n. 69. (37, 167, 178). var. A. clatior Delar. 171. var. B. minor Delar. 171. virens Link 152, n. 39. virgatum Lam. 36, 45, 160, n. 47, 200. virgatum ludovicianum Mo- rong 161, n. 47. ♦virginianum Lam. 161, n. 49. (36, 159, 162). var. angustifolium 162. Virgin. Yuccae foliis spinulis raris BobarL 240, n. 159. Eryngium Rosiflorae 303 k viride Fraas 85, 4 52, n. 39. Visianii Teyber 154. vivjparum Cerv. <73, n. 73. ♦vivjparuni Gay 4<4, n. 4. [ii, 24, 32, 35, 44, 111, 115 Fig. 21). vulgare Lara. 150, n. 39. b. Guss. 150, n. 39. *Walsonii Coull. et Rose »54, n. 17i>. (36, 235). ♦Weberbaueri WoUf 221, n. 138. (32, 2t7). ♦Wiegandii Adamov. 140, n. 29. (35, 36, 139). ♦WrighÜi Gray 194, n. 103. (36, «93, 270). yuccifolium Michx. 6, 240, n. 159. Zabelii Hort. 153. Zanoni Lam. 132, n. 21. ♦zoslerifoUum WoliT 263, n. 188. (236, 257, 264 Fig. 39). Eryngium Tourn. 106. Erylhrosana Baill. (sect.) 11, 31, 40, 43, 50, 60. escozonera 2i3. Euastrantia Baill. 80. Eucampestria WoUF (subsect.) 141, 146. EudifTusa Wolff (subsect.) 157. Eu-Dryophylla Wolff (subsect.) 115, 116. Eufoetida Wolff (subsect.) 12, 37, 2U1, 203. Eupanniculata Wolff (subsect.) 233, 238. Eupeliolata Wolff (subsect.) 180, 181. Euplana Wolff (subsect.) 126, 127. Eurostrata Wolff (subsect.) 1 67. Eusanicula Wolff (sect.) 11, 29 —32, 40, 43, 51, 61. Euspinescentia Wolff (subsect.) 224, 225. Eustellata Wolff (subsect.) 187, 188. Falcala Wolff (subsect.) 126. Fitwced root 45. Flaccida Wolff (sect.) 109, 176. Flaviflorae Drude (§) 61. Floridana Wolff (subsect.) 159, 161. Foeüda Wolff (sect.) 34, 109, 186, 200, 201. Fruticosa Wolff (sect.) 110, 268. Giganfophylla Wolff (sect.) 7, 33, 107, 136. Goyazensia Wolff (sect.) 83, 37, 110, 233, 266. Gyinnonota (sect.) 29, 208, 283, 234, 236. Hacqnetia Neck. 47, n. i. (2, 5, 7, 11, 20, 23, 25, 28, 29, 3«, 4«, 42, 45, 46). bracteogama DG. 278. *epipacUs (Scop.) DC. 48. (8, 5 Fig. 4). Hacquetioides Wolff (sect.) 50, 59. Halobia Calest. (sect.) 8S, 33, 107, 121. Heil aller Schäden 46. Hellebortne saniculae folio mi- nor Tabern. 48. Helleborus luinimus alpinus As- Iranliae floro ßocc. 91, n. 9. Heterophlyctidia S9, 208, 234, 266. Hetcrosciadium DC. 278. Hime-umanomitsuba 55. Hydrocotyloideae 42. Hygrobia Boiss. (sect.) 82, 38, 38, 107, 111. Jasione capensis Berg. 104. Indiana Wolff (sect.) 108, 159. luermes Hemsl. (sect.) 224. Integrifolia (subsect.) 156. Involucrata Wolff (subsect.) 224, 230. Isophlyctidia 28, 233. Juncea Wolff (subsect.) 33, 36, 236, 260. Juncifolia Wolff (subser.) 33, 37. Klonion Raf. 106. Klotzschia brasiliensis Cham. 80. Lagoecia L. 271, n. 7. (1, 3, 12, 20, 22, 24—26, 29— 31, 41, 42, 46, 47). •cuminoides L. 272. (272 Fig. 41). cuminoides Soyer -Willem. 273. Lagoecieae Reichb. 271. Lagoecieen Calest. (trib.) 29, 42, 47. Lagoecineae (subf.) 271. Lamelligera Wolff (ser.) 50, 57. Lancifolia Wolff (subsect.) 237. Latifolia Wolff (ser.) 242. Lechuga de paramo 182. Leplopoda Wolff (subsect.) 180, 184. Lessonia Bert. 106, 269. bupleuroidcs Bertero 268. Lingua de Aragari 260. Lingua de Tucano 260. Longibracteata Wolff (subsect.) 217, 221. Longipetiolata (sect.) 33, 36, 87. Luzulifolia Wolff (subser.) S87, 264. Macraster Calest. (sect.) 81, 40, 81. .Macrorrhizae Wolff (subsect.) 52, 73. .Madrensia Wolff (sect.) 108, 478, 186, 198. Marginata Wolff (subsect) SS, 208, 24<», 52, 64. Pulchella Wolff (sect) 408, 474, 173. Raccmiformcs Wolff (subsect) 50, 57. Raounculoidea (sect) 88, 36, 87. Rattlesnake mastcr 243. Rcptanlia Wolff (sect.) 108, 467, 173. Rosiflorae Drude (§) 81. 304 Rostrata Spinescentia Rostrata Wolff (sect.) 34, 37, <08, <57, <67, 171, 193, 201, 208. Sanguisorba WolCf '(subsect.) 208, 209. Sanguisorbiformia Wolff (sect.) 109, 208, 213, 217. Sanicla DG. (subg.) 43, 59, 61, 71, 73. Sanicoria DC. (subg.) 43, 78. Sanicula DC. (subg.) 68. Sanicula L. 48, n. 2. (2, 3, 4 —7, 11, 20—22, 24—26, 28—32, 38, 40, 42, 43, 46). ♦arctopoides Hook, et Arn. 71, n. 27. (24, 52, 72 Fig. 12). *arguta Coult et Rose 73, n. 29. (52, 73 Fig. 13). ♦azorica Gulhn. 61, n. 17. (31, 51). *bipinnata Hook, et Arn. 76, n. 35. (52, 77 Fig. 15). *bipinnatifida Dougl. 76, n. 33. (52). brasiliensis D. Dietr. 80. canadensls L. 66. (3, 29, 43, 51, 66). var. ß. floridana (Bickn.) Wolff 67. var. «. typica Wolff 67. canadensis Thunb. 63, n. 1 8. canadensls Torr, et Gray 66. capensis Eckl. et Zeyh. 63, n. 18. cbilensis Bertero 78, n, 37. "'cbinensis Bunge 64, n. 19. (3, 29, 31, 51, 65). ciliaris Sra. 61, n. 17. ciiiata Soland. 61, n. 17. ♦coerulescens Franch. 57, n. 10. (22, 50). ♦costata Wolff 56, n. 8. (28, 50). *crassicaulis Poepp. 69, n. 24. (31, 40, .-il, 70). var. «. genuina Wolff 69, n. 24. var. ß. Menziesii (Hook, et Arn.) Wolff 70, n. 24. var. nudicaulis Jeps. 278. var. y. tripartita (Sucksd.) Wolff 70, n. 24. crithmifolia Willd. 80. ♦Dielsiana Wolff 58, n. 11. (22, 50). divaricata Greene 74, n. 32. elata Harn. 63, n. 1 8. epipactis Krause 48. europaea Aut. 62, n. 18. europaea Forb. et Hemsl. 64, n. 19. ♦europaea L. 61, n. 18. (3, 5 Fig. 4, <1, 20, 27, 30, 31, 43, 45, 46, 51, 62, 65). var. acaulis Franchet 65. var. capensis Cham, et Schlechtd. 63, n. 1 8. f. divaricata Bluine 64. var. ß. elata (Ham.) De Boissieu G3, n. 18, 65, 278. f. genuina Blume 64. var. «. genuina Wolff 62, n. 18, 64. f. javanica Blume 64. var. ;'. javanica (Blume) Wolff 64, n. 18. f. typica De Boissieu 278. europaea Sond.'63, n. 18. floridana Bickn. 66, 67. *Giraldii Wolff 60, n. 15. (50). ♦graveolens Poepp. 77, n. 37. (43, 52). var. andina Phil. 78. gregaria Bickn. 51, 66, 67. *hacquetioides Franch. 59, n. 13. (50). *Henryi Wolff 55, n. 5. (50). hermaphrodita Ham. 63, n. 18. ♦Howellii Coult. et Rose 72, n. 28. (24, 52). javanica Blume 64, n. 18. *ichangensis Wolff 5^, n. 2. (49). ♦laciniata Hook, et Arn. 69, n. 23. (31, 51.) ♦lamelligera Hance 57, n. 9. (50). ♦liberta Cham, et Schlechtd. 68, n. 22. (31, 43, 51, 69, n. 24). macrorrhiza Bertero. 77, n. 37. marilandica Hook. 66. ♦marilandica L. 65, n. 21. (4, 23 Fig. 9, 24, 28, 29, 43, 46, 51, 66, 67). ♦maritima Kellogg 79, n. 39. (H, 40, 52). Menziesii Hook, et Arn. 70, n 24. (31, 40). mexicana DC. 08, n. 22. monlana Rwdt. 64, n. 18. ♦nemoralis Greene 76, n. 34. (5i). ♦nevadensis Wats. 74, n. 31. (5, 62), nudicaulis Greene 69, n. 23. nudicaulis Hook, et Arn. 70, n. 24. obtusa Nutt. 70, n. 24. ofHcinalis Goüan 62, n. 18. officinarum (B. Bauh.) Neck. 62, n. 18. orthacantha Diels 58, n. 11. ♦orthacantha S. Moore 55, n. 4. (50). var. ß. brevispina de Bois- sieu 55, n. 4. var. «. longispina Wolff 55, n. 4. ♦patagonica Spegazz. 70, n. 25. (31, 51). ♦petagnioides Hayata 55, n. 6. (50). ♦rubrillora Schmidt 60, n. 1 6. (50). ♦rugulosa Diels 65, n. 20. ♦sandwicensis A. Gray 71, n. 26. (31, 40, 51). var. ß. lobata Hillebr. 71, n. 26. var. u. typica Wolff 71, n. 26. ♦satsumana Maxim. 54, n. 3. (50). ♦saxatilis Greene 77, n. 36. (52). •septentrionalis Greene 74, n. 32. (52, 75 Fig. 14). • ♦serpentina Eimer 7 4, n. 30. (52). ♦serrata Wolff 56, n. 7. (50). ♦Smallii Bickn. 67. (3, 51). ♦StapGana Wolff 5J(, n. 12. (50). trifoliata Bickn. 51, 67. trilobata Gilib. 62, n. 18. tripartita Sucksd. 70, n. 24. ♦tuborculata Maxim. 59, n. 14. (29, 43, 50). ♦luberosa Torr. 78, n. 38. (5, 52, 79 Fig. 16). vulgaris Koch 62, n. 18. ♦yunnanensis Franch. 53, n. 1. (49, 53 Fig. 11, 57). Sanicula Tourn. 48, n. 2. Sanicula-Gruppe 25. Saniculeae Koch (trib.) 20, 21, 24, 42, 46, 47, 271. Saniculoideae (subf.) 20, 38, 42, 44, 46. Saniculoideae - Laigoecicae Drude (trib.) 271, Saniculoideae - Saniculeae Drude (trib.) 47. schwarze Schlangen- wurzel 46. Serrata Wolff (sect.) 109, 185, 193. Setoso dentata Wolff (subsect.) 194, 199, 224. Sison Gussonianum Balb. 273. Gussonii Spreng. 273. Sparganifolia Wolff (ser.) 236, 256. Spiculosa Wolff (subsect.) 201. Spinescentia Hemsl. (sect.) 9, 23, 28, 33, 36, 110, 217, 223, 224, 232, 233. Stellata ZosterifoUa 305 stellata Wolff (sect.) tSO, 186. Stolonifcra Wolff (subsect) <•?, 170. Strobanthus Raf. 4 06. Streblantlius Raf. 106. Suffrulicosa (sect.) 38. Terminales Wolff (subsect) *9, 53. Thorifolia Wolff (sect.) 7, 33, 107, 116, 121. Triclinium Raf. 49. 1 mariJandicum Raf. 65. I odorutum Raf. 67 Tuberculatao Drude (sect.) 59 Tubcrculatae Wolff (sect.) 81, ; 40, 43, 50. I Tuberosae Drude (sect) 11, 31, 40, 43, 52, 78. Umbellifcris affinis capitulis glo- : bosifl et villoiia Bobart. S7t. Valerianoides cortusae Matbioli Pluk. «75. Virgata Wolff (subsect.) 38, 159, 160. Xerobia Boim. 140. yerba del sapo 45, 174, 199. Zosterifolia Wolff [subser] 33, 37, 836, 263. > A. Eng 1er, Dti Pflanzearcick. IV. (EnbryophjrU •iphono^ma) 238. 90 Orack von Breitkopf & Härtel in Leipzig. ^oU' Engler, Das Pflanxenreich. Heft 61. Bestand von Erytiffiuni Nach einer von C. A. Purpu« in der subalpinen Refion des . proteifloru?n Delaroche. Itepetl (Mexiko) bei 380ü m Q. M. aufgenommenen Photographie. 97 P46 Heft 61 Das Pflanzenreich ßotar E VNsj 'S/