•;•••• v.-

»■ * - . •• - . \fh

Flare BfloR

. i„:

. 'y/if . ^/</-rrt ry /'///ir

Bi

' 'Q, Ho i.?i

W. 8iv'>» M:

Digitized by the Internet Archive
in 2017 with funding from
Boston Public Library

https://archive.org/details/deanimalibusOOaris

J

THEODORI:GRAECI:THESS ALONICEN
SIS: PRAEFATIO:INLIBROS;DE ANIMA
. LI B VS: A RI S TO T E LI S :P H I LO SOPHI : AD
XYSTVM:QVARTVM:M AXIMVM*

Ycurgumlacedymonium qui leges ciuibus
1 fuis conflituit: Reprehendunt no nulli P on

tifex fumme Xyffe quarte: q> ita tulerit leges
ut belli potius q pacis rationem babuifle ui
deretur * Numam uero pompilium regem Romanu laudat
maiorem in modum:q> pacis adeo ftudiofus fuent:ut nulla
caufa moueri ad bellum pateretur : quorum fententiam et fi
aliasprobo:utdebeofnibilenimpacecommodius: mbil fan
cbus) Tamen cum uita bominum ita ferat : ut bella uitari in
terdum nequeant,Sic cenfeo prefiniendum confulendumqj
ut St bellu interdum fit fufcipicndum :fi res urget: & pax fer
uanda fit fempenfi fieri potefb nec belli rato unqua proban
da fit:nifi ut demum rebus compofitis quieto tranquilloqj
animo uiuamus.Non enim ad pugnam St bomicidia:no ad
difcordiaf et bella nati fumuf: fed ad cocordiam St bumani
tatem :Itaque principis lftitutum atque officium id effe reor
utpacefumma opera petat:feruet:& colat, Quod cum Ro/
manos pontifices fere omnes fcciffe quo ad potuermt:inteL
ligamdaudo illorum animum;Q, nequeab lfhtuto nature
bony recelTerint: St pryceptum autons diuim feruarint:quod
fepifhme pacem conciliat:^ commendat,Sed ufum no nui
lorum aufim reprehendere ♦ Pace enim qua uti debuerant ad
litterarum et artium bonarum ff udia;et uirtutum officiaulli ,
qdem ad uoluptates parum boneftas abufi funt, quod cum /
omni bominum ordini fit turpe: tum potificis perfonytur b
piffimu efb fuemnt tamen St qui redte pace uterentur: St pon *
tificatum magna cum laude gererent: quibus te fimile uideo
plane fuccefliffe, pryftas enim dodlnna St monbus:quo fit
ut nomen tuum immortalitati mandandum cenfeas fhidio
potius litterarum quy nuquam peunt:q uel cdificiorum quy

J

(t d

V

. 7 -*<-

***?“ A

r

1*0 .*

/

breui tempore deletur: uel tbefauri gcmmarum:et auri:cuius
bgredes limici plreunqj fucceduntmtq? uoluptates: qii£ animi
lume extingunt refpuasmnamqj litterarum uoluptatem: qu£
animum llluftrare potefbexpetasiatqj in ca requiefeas utaque
omnes potificem talem babuiffe letamur: di quifqj fiue ciuis
fiue peregrinus findet pro uiribus: rem afferre: qua di uirtutu
tuarum laudem: di animi tui uoluptatem augeat: quem enim
ob eius merita no folum ueneramur: di obferuamus: fed etia
perinde ac patre amamus*ci perlibenter opera (ludiorum no
(Irorum dedicanda putamus:alii igit alia.Ego tibi libros ari/
(lotelis pbilofopbi quos de natura animalium fcripferat:Co
uertere in latinum fermonem uolui:exi(limans rem tibi grata
me fadturum :Si bi libri latinis litteris mera induflria manda/
rentur: et cultius atq? integrius:quam actum ab aliis adbuc eft
exponerentur: uidebam permulta erraffe interpretes tum im/
peritia lingu^: tum ari(lotelic£ dilciplmc ifcicia ♦ Itaqs ofFiciu
ede putaui : ut fi quid facultatis in me effet : qua pr^ftare b^c
poffem meliora: rem aggrederer : di pro unibus dignius quic
quam efficere, conarer*

Ab oraui equidem bac in re uebementer quoniam mbil
1 adiumenti ab iis qui eadem interpretari uoluere:capere
poteram* Aut enim grece illi dixemnt qii£ latine audire bomi
nes latini defiderant:aut rerum aliarum nomina aliis iproprie
tribuerut:aut noua ipfi inepte finxerunt: Sententiam uero au
ctoris paffim adeo deprauarutmt argumeto quidem interpre
tatioms eorum nemo tam indoctus fit: qui non redtius iudi/
care de rebus natu rp: qua arifloteles poffe uideatur: Locutio/
nis etiam genus ne tale quidem quod legi pollet: non modo
no ariftotelis eloquetia dignum:adbibere potuerunt : Quod
fi quid pre fua facillima cognitione peruerti ab omm ueritate
non potmt Ad etiam propter incultum borridum di ineptum
fermonem interpretis uix intclligi poteft: Afferrem boc loco
fciipta lllomm iterpretum: errorefqj fmgillatim enumerado
reprebenderemmifi longior effem in re non dubia: prefertim
apud te priceps doCtiflime:q ut ate dodtor pro tuo fingulari

*

(

iudicio fcmperdamnafti illorum interpretatione: melioreq,
defideraftiific nunc fadtus princeps accuratius agis:ut bec ali
quando explanentur: & una cum fui autons fententia: lucem
latme lingu£ recipiant: V tinam tantum facultatis in me effet
princeps fapientiflime.ut boc meum interpretandi genus: ee
optimum illud quodqu£ris:c6firmarepoffem * Sedquoma
boc plus efb q ut uel bomo modeftus de fe polliceri debeat :
uel mee uires attigere poffint:nibil ego tale de me: illud uero
dicere licet:banc effe ommbus:qu£ adbuc fac±£ funt:Horum
librorum interpretationem : &pbilofopbis ad eloquendum
commodiorem : & eloquentibus ad difputandum utiliorem
dc utnfq; ad anfto telis fenfum percipiendum aptiorem:Nec
adta equidem egi:fed a male conuerfis primus ego latinis bo
mmibus aperui : qu£ bis libris arift oteles fcripferat : fed illuc
redeo* Me plurimum elaboraffe in bis libris interpretandis
fateor* Cum mbil a primis interpretibus illis iuuari poffem .
fed omnia ex codicibus ueterum autorum petere neceffe ba/
beremdectione longamotationeq? uaria*plimum:Corneliu;
columellam:uarronem:catonem:M:Tullium:apuleium:ge
lium:fenecam:co mplures alios lingu£ latin^ autores euolue/
re diligentius oportuit* quorum libros uel femel accurate le/
gifle labonofum eft:ne dum ad ufum interpretandi accom/
modalle : non enim ita ufum uerborum accipit interpres: ut
fuo arbitratu rem difponat:mandetq3 elocutioni : fed totide
fere uerbis fenfus alieos accomodate exprimere cogit : quod
pdifficile e : Accedit ad bpc altera caufa laboris q> exemplaria
gr^ca:bbros bos de animalibus dico medofa admodum ba
bemus:uel librariorum culpa: uel eo cafu:quem apud Strabo
nem geograpbum legimus*in bis enim emendandis elabora
re interpres fine dubio debet:neipfeerralTe in couertendo ui
dea turrita em pleri iudicat ut fi quid bene ab mterprete dici
turrid autori operis tribuant:Si quid male:id interpreti uitio
aferibant : de iis interpretibus loquor: qui non minus laudis
mereantur in conuertendis aliorum libris q illi : qui eos ma/
gna cum laude ediderunt: non de iis qui &C fibi 5c autori que

r

o «vnC-rn 4-nJyP-<C <flj

r

^ (K*> ^ -

X<^ts^c ^ tWU* 0 j?if

interpretantundedecus pariunt.Quid autem:cum uel lpfa Ia^
tina exemplaria quorum ope iuuaii nitimur; non minus line
emendanda § grgca * Que enim utilitas librorum plinii fatis
interpreti affeiTetur: mfi emendarentur &c corrigerentur: Iam
ante etatem noftram: feculis multis lacuit mutile opus eius au
torisiquod de biftoria naturali mfcribiturX propter innume
ros librariorum errores.quanuis enim autontatertum fcripto
ris:tum rerum fcnptarum peteretur; dc a pluribus faibcretur
tamen legi : ne a dodtiflnTiis quidem uins poterat : ufq$ adeo
mendofum corruptumq? habebat ; cam erunt certe diu latiiii
homines magno fructu eorum librorum: quaq nunc dochi/
na m Ligni fingulanque induftria Ioanms andrec prefulis ba^
leriefis: facilis facta e(b& lectio eorum librorum :& imitatio
hic enim primus bos libros ^mendauitiatque utiles reddidit ♦
Quod munus :fi in ceteris quo 05 libris corrigendis bic fubnf
fet dabor fine:aut nullus; aut longe minor fcriptonbus inter
pretibus relinqueretunfed quoniam bunc uirum:alia munera
tui felicillimi principatus ; oC rei public£ a litterarum ftudiis
pnuatis diuerteiint: accidit res cuiq? proculdubio difficilior
Mihi autem uel illa difficultas laborem accumulat:qu£ no ad
cos iterpretes fpectat:qui res difficiles grece dicant:faciles ue/
ro latims uerbis impropriis peruertant:fed ad eos:qui ne ea q/
dem mconfiderata re!inquunt:quc antiq autores negligentia
quadam non facile excufanda prgtermi ferunt qualis quelf 10:
de Tboe quadrupede: &c panthere :de dyafipode:de lynce: de
alus plcnfqj occumt;Sed an ego dignum quicquam uel meo
tanto laboremel tuo defideno efficere potuerim:tu mibi ens
dc mdex: &c cenforffuit quidem ftudium mibi certandi ; non
cu interpretibus illis: quos uincere nullum negotium eft: fed
cum arift otele ipfo:ut libros quos ille alexandro regi fuo pri
cipi non minori induftria quam doctrina confcnpferat ; bos
ego tibi principi meo latinos redderem non detenoresfcd an
effecerim quod mibi ffatueram;tu uidens;

Abes uero in boc codice libros duo de uiginti * fcilicet
b noue de biftoria animaliu* Quattuor de partibus qnq$

C

de generati one*Hiftoria primum obtinet locum:atque ut no
men ipfum figmficat expofitonem continet rei :q> eft fiue ut
fit:quod fcbolp pbilofophorum noftrp £tatis: quia eft dice^
re folet.Mox libri de partibus: ac de generatione caufam cur
ita fit:declarant:alteri finalem prpcipue. alteri agentem : cum
enim rem cuius caufam reddere uolumus exploratam cogm-
tione quod e:babere debeamus:recte St fcribitur biftona ani
malium: St procedit in edocendis caufis:unde nam: aut quem
ad finem:fiue cuius gratia:condrta qupq$ funt a natura:pred/
puemquam fmalem a gentemcp caufam: nam obiter quidem
materialis quoq? paftim pro rei defideno exponit : ut iimul
aut neceftitatismotpqj melioris ratio declaretur : aut ex quo :
undeque cofiftant quaque demonftretur, Sed quanqua libris
nouem interpretatio bpc biftonarum cofummatur:tame qui
nonus in exemplari gr^co cotinetur: hunc ego feptimum coi
locaunnec id temere fadtu exiftimo* Agitur em m eo de bois
generatione:quam rem ariftoteles continuo a generatione ce
terorum animalium pollicetur explicaturum Jtacp cu quinto
St fexto libro cfterorum ammalium generationem expofuif
fet:nulli dubio effe debet:quin ille feptimum buc collocant:
Sed appellicon Tbeius de quo Strabo plura: ut alia permuL
ta in excnbendis ariftotelicis libris deprauauit: fic id permu/
tafte uidetur: exiftimans ultimum effe totius biftorip collo-
candum:quoniam cum ariftoteles agere de generatione inci-
peretiultimo loco de bomine dicturum pollicitus cft: At ille
non ultimo totius hiftori£ dixit:fed eius locuquem de gene-
ratioe tradraret quod patet ex iis: q in fexto :q fecudus de ge
nerati o ne eft : 1 o cu m eum abfoluens:fcribit:fequituraquit ut
pari modo de iis:que in terreftnu genere animal pariunt:atq$
etia de bomine differamus: Tertius igitur bic a primo de ge-
nerati one collocadus eft:quo fit ut idem feptimus totius or
dims biftori£ habeatur: Sunt etiam exemplaria tum grpca tu
uero latma qu£ habeant fragmentum quoddam bift oriis ad
ditum:fed id caufas quafdam materiales agentefcp generatio
nis buman£ exponit:non biftoriam compledtitur ♦ Itaqj non

inter biftori£ libros boc ego ponendum duxbfed fi collocan
dum ufpiam cft : libris degeneratione : meo quidem mdicio
coniungendum efbinfpiccre fingulos bos libros: ac legere ue
lis iumme princeps : quoad tue occupationef patientur ♦ V c
dc re explorata mdicare: &C fi quid uoluptatis eft m legedis na
turp operibus oblcdtan poffis,Non enim me ofFenfuru tuas
aures puto:quanquam non grpeo mibi patrio : fed peregrino
utor fermone.non quod ab interprete dicitur id ex grpeo exe/
plan Itelligere defiderabis*:ipfa latina oratio fenium anftotc
lis ita explicabitmt minime grecam delideres: mbil mifcet:ni
bil Iculcat: Nominat ufu ueterum probatiffimorum autoru
genera animalium,Si quid noui imponit: ita lferit: ut familia
re cognatumque :id quoq$ uiden pofTit:Si quid gryce appeb
lat:id non duru occurrit, autenim ufitatum:& ut ita dixerim
uagum latinis efbquale eft nomen delphini: cameli :elepbam
tis:crocodili:Icbncumonis:alpidis:falamandr£: 5C reliquoru
generis eiufdem:aut ita fonat:ut non minus latinum cfle qua
grpeum uideatur:cur enim tetneem auem:aut crecem:aut cla^
rem:non eodem boc nomine uocem:fi non compio latinum
Cum quafi latinum fit:ita congruat: Quis latacem ambigua
illam beluam:aut balerum: fluuiatilem pileem ita nominans
peregrinum fonare uidebitur : nec uuo contemnendum uul/
gus interdum efbSi quid n5 dum a litterarum pro fetioribus
nuncupatum: fuo ipfum nomine appellat: ut brucum genus
locuftc terreftris:quod grpei attelabum uocant: Aut martem
genus muftele ruftic£. quod greci lebtida dicunt: quauis plu
ra eius genera fint : nec temere actu dixerim: fi qs uiuerre no
mine ea compledtitur : planius enim ita docebimus, fi id mar
tem: aut uiucrram uocemus : Muftele autem nomen in eo ta/
tum remaneat:quod greci Mygalem appellant ;eodemq$ mo
fi locuftp illius terreftris alterum genus locuftam: Alteru bru
cum nucupemus:Sed emm fufficit lingua latina fingulis grp
ce orationis : fiue uocabulis fiue fententns : quanq nonnulli
qu£ latine exprimere nequeut;bec inopip lingu£ tnbuut latine

fuacp paupiemiiitio dare lingu£ locupletiffimf audent:quos
fatis conuinci a.jMLTullio puto:cum ille linguam romanam
ne copia quidem uerborum a gr^ca fupari autumet: exclamat
ille aliquantulum quidem importune, o inopem interdum lin
guam gr£cam;fed non fine caufa:quando nonnulli ita conte
dunt:utgrccismbildeeffe:latinis permulta defiderari pronu
cient:Sed de bis badrenus. Ariflotelis uero laudem:Quanuis
mos interpretum fit:eum quem interpretantur autorem ube/
rms laudare:tamen fi latius perftquar : V ereor ne mibi idem
obiiciatur quod illi qui apud lacedemonios de berculis laudi
bus agere uoluit:Quis berculcm uituperet:aut minus bene de
eo fentiat iQuis illum non inter deos immortales enumeret :
Colat:obferuet:ut tu laudare uelisrlacedemomi fubdiderut :
Tanta eflemm Ariftotelis exiflimatio : tanta autoritas iam
apud omnes mortales:ut fruftra quis prodicet: quo ingenio :
qua dodrina bic fuerit.Quo artificio rem quacticp explican/
da fibi ftatuerit:tra(dat:Quata uis in boc differendi tquanta I
cOgnofcendis exponendifq^ rebus diligentia bunc:& latii des
cus,M«TulliUsita laudat :ut excepto platone facile pbilofo/
pborum principem appellet:eXcipit ille quem amat: laudat ue
ro quem dodaflimum effe mdicat: Miffa b$c facio : libroru )
quos interpretatus fum: fmcftumrquantus fit explicaffe quo
ad poflum &C locus bic patitur non ab re fuerit fortaffe. Ora
nis enim pbilofopbandi ratio naturalis:ubi a primis illis natu
r£ initiis:matenam dico:formam:£mem:agens:&: motum:ut
ita loquar emerfent:bic uerfatur:ac diutiffime Imoratur : bic
fuas uires exercet: atque multiplicem: uariam : & admirabile
rerum confhtutionem:amplifiime explicat:perfequitur ordi
ne difcnmina omnia: quibus natura fuas am mantes differre
inter fe uoluit:colligit fumma genera:reliqua fingillatim exs
pomt:partitur in fpecies generaret fingula que circiter quinge
ta numero in bis continentur libris defcnbit: pergit: qu^q? ex
planansrquemadmodum oriantur:fiue terreflna:fiue aquati
ca «Quibus na conflent membns:quibus uefcantur alimetis

a £

h n-o-.

(i i x u Iq,

quibus afficiantur rebus* quibus moribus prodita fint : quan
tum umendi ipacium datum cuique eft : Quanta corporis
magnitudo quod maximum :quod minimum eft; Que for
ma ;quis color; qu£ uox:que ingema;quc officia: denique ni
bil omittit : quod inanimalium genere natura gignat; alat :
augeat: &i tueatur; Qu£ omnia co lpectant:ut quod fanctiflL
mus quoque autor iile:qucm deus libi ueluti luppelledtilem
quada preciofa elegerat ; admonet : ex ns q a natura/pueniut
deii immortalem ;ex quo'ipfa pendet natura: itclligamus:ad
miremur atqs colam^qua re mbil pulcbrius;nibil graui9;mbil
digmufeffe homini potefb Tantus fructus boru librorum
, efbNec audiendi 1 unt qui inquiunt; multa anftoteles de mu
fca : de apicula ; de uermiculo : pauca de deo : permulta emm
de deo is tractat: qui doctruia rerum conditarum exquifitif/
fima conditore lplum declarat;nec uero mufca: nec ucrmicu/
lus omittendus eft; Vbi de nature mira follema agitunut eni
artificif cuiufuis;Sic nature ingenium in minutiflimis potius
contemplandum eft : Quinetiam cum rerum caulas cogno/
Icere pulcherrimum fit: hac enim una cognitione bomo per/
fici abfoluique potefbut deo immortali; Similis quoad eiuf
fieri poteft euadat.His fane libris plene docemur: Cur qugq$
res in animalium genae ita fit : planeque felicitatem affequb
mur illam nobiliorem qu£ in acfione animi confiftit ; quam
fapiens quoque poeta prcdicans :Fglix inquit :qui rerum po/
tuit cognofcere caufas*Quid de anima loquar; de qua toties
publice pnuatimquedifputatur; nufquam fuorum librorum
tam aperte pbilofopbus bicfuam opinionem exponit: qin
his libris ; quid amma fit : undeque in corpus recipitur ♦ Ad
b^c mores illi &C uirtutum officia quibus uirum appellamus
bonu laudeque qffequimur longe melius hinc accipi poffunt
q uel a retbore quegrcci fophiitam uocanuel a pdicatore no
^♦ ^♦t^mine ia trito latinis aunbul lismX^penuerouita diferepata
pceptis;&meliusbortanturalios qipi officio fungantur: ut

interdum ffufbra illa uirtutis egregia laus recitata fit : prolixa
que eorum preceptio macet: 5C iaceat;cum exempla defideret
uitp preceptonf: 5C autoritas:quam qui refpicit facilius: &mo
lietur ad uirtutem;<3<: m officio tenetur: At uero in contempla
dis animalium moribus exempla fuppetunt omnium officio
min:& effigies offeruntur uirtutum : fumma cum autontate
nature omnium parentis ;non limulate non commenti ci£: no
inconftantef: &C labiles:Sed uere mgcnue atque pcrpetu£:quis
enim tam peruerfa natura bofbs fui generis efbqmn emende
tur: cC mitigetuncum nulla animal occidi a fui generis befha
uideat! Quis tam in parentes impius: ne cum cicorug auis :aut
meropis pietate erga paretes Itelligat:pietior efficiatur! Quis
adeo lbumanus llliberalifque eft :quern oflifrag£ benignitas
in pullos aquile non faciat benigniorem! Quis tam pigenin/
ers:& fegnis eff : quin excitetur ad uitc munera: cu formicam
aut apum labores atque indufi nam intuetur! Quem non piu
deatper metum peccare : Cum non folum leonis animum in
uictum cogitat ; fed etiam reguli auiculf que cum aquila pu/
gnatcertatqucdcimpeno!quis principem bonum non colat
atque obferuet : Cum 11 rex apum in itinere aberrauerit: onv
nes eum inquirere odoratuque fagaci perfcqui:donec inuene
rint:Cognitum babeat:geftari etiam regem a plebe:cum uola
re non poteff :& fi perierit omnes difcedere: Nunquid parum
exempli ad boni principis fiue defiderium fiue obferuantiam
datur! Quis princeps non ad clementiam facile inuitetur:cum
reges apum armari quidem aculeo fed eo nunquam uti inteb
ligat! Qu£ fides: quis amor in canibus! Quanta in elephantis
manfuetudo! Qii£ in anfere uerecudia! Quatum ffudium or
natus ac politur^ in pauone! Quanta opera uocis ameng fua/
uifque i lufcinia!Quid de mfticia apum dicam* que colligut
qde ex i is qbus aliquid dulcedinis inefl: :fed fine ullo frudtuu
detnmeto!quidde caflitate elepbatis! qquaipleucnt coitu:

‘

OVfTV» fi

/l7r(>r *

L.

I

VaW^mJihiV <y ■"'

Q

^Tcvmbt

i

v

eam rurfus non tangit: Aut columb>£ : qu£ neque coire cum
plunbus patitur; neque coniugiumrian. inde a primo ortu ini
tum delent; mfi uidua aut celebs ; Difciplina ante et eruditio
elephanti rquem non Faciat ftudiofioicm. omnino nulla pars
uitp bumanc e qup no fuoru officioru exepla commodiflime
b:nc accipiat:Nam ut omittam artes illiberales que :Si ipfe in
geniis animalium non parum luuantur : ualitudinis exempla
quffo unde commodius peti:q ex animalibus pofifntilocajp
tempons conditione folcrinlla mutareinoii plus edunt : aut
bibutiq fibi falubre fitrno diutius dormiunt qua rat5 ualitu
dinispoflulatrmodum mouendi quicfcendiq? femant : No/
uit fua quodep medicamentaiuiuit fua quodqj forte contetu
Si gaudet :bgc late a medicis prpcipiuntur: At uero exempla in
quibus uis maior quam in preceptis efbab animalibus certio/
ra probentur. Aedo utilitatem qup in dicendi facultate ex bac
animalium ratione afferri potefb comparatones enim:affimi
lationcfque ille quas greci parabolas uocatiqupplurimu ora
Donem exornantrauditoremcp tenet;binc uane copiofe aptif
fimeque accipi poffunt:ut fiue oras . fiue commune partiris
cum alus fermonemreloquens : aptus fuauifque efle poffis :
Poeta uero unde nam pulchrius fua illa rara Si mira accipiat :
q ex bis libris qui nature arcana rimanturienarrant: aperiunt :
Medicus autem quod fatetur fe fua inde ordiruubi pbiloi O/
pbus definit:nufquam plemufrq bic uiderit;Quodc£ a Galle
no medicorum principe traditur: Ariftotelem primum anato
menboceft membrorum diffedtionem fcripfiffe:bic agno^
fcet. Si q idem SC primus Si optimus fuerit autor:percip:et:ia
Si pbiloi opbi nofbre ptatifqui quadnfariam rerum caufam
ex prima illa librorum namralis aufcultationis inftitutione r
accipiunt quidem communi quadam ratone:fed quemadmo
du bis natura utat in coftdne generati oeq aialiu paru autore
ariftoteleuidet : inopia, f. exeplaris ariftotelici: quod legere
pofflt.bic uidiffe aliquado gaudebutiet pbyfici quo fe appel
latidignius de c^tero^pfitebutiioes.nrio qrim? uniuerfales ut

demum res particulares : di fefiles teneamus : Accedit ad bec
uoluptas qua niuari ac perfici quauis actionem anftoteles ait
quam in contemplandis rebus nature auidiflime capimus:
Nam fi pictor nos uebemeter obledtat:cum ani ual fcite pin
xerit: quanto uebementius natura lpfa afficiet uoluptate: Cu
eiuftam multa: di uana ammaliarmira membrorum conueni
entia inauditaque moderatione : di elegantia facta: cum bos
legimus libros:contemplamur:profed:o q uarius ac puleben i
mus fructus borum librorum : futilitas amplior q ut uerbis
exprimi poffit,

Ed quorfum bgc, ut fi in traducedis bis tam neceffariis
f tamque commodis : di amemll imis libris:fatis ego in
teipretis muere fundtus fum:tu fententiam feras princeps do
ctillime:edaiq3 in ufum publicu opus quod ego fine tua au/
toritate edere nec poilum nec debeo : Si quid etiam dignum
ex meo ingeniolo exit quod in ea bybliotbeca ponatur quam
magmficeconfulens bommum communi utilitati : condere
ftatuifli: Si quid inquam tale effici mea opera potuit: cenfeas
ea lpfa bybliotbeca taquam ciuitate donan buc codicem :no
dum cognitum:aut ullam in fedem receptum : N on ego pri -
mus te confhtuo iudicem iam pridem confenfu omnium do
dtoru uirorum babitus es exiftimator : di arcbitedus eorum
qui in ftudiis liberalibus elaborant:facit emm tua illuftns do
dtnna tuumque fummum ingenium :ut nemo teueliudicio
grauior: uel autoritate locupletior babeatur:principem etiam
fummum te nuper quidem babuimus, fed quod optammus
tale babemusuit facile temporibus bis tuis fperare pollumus
publicam illam felicitatem quam piato uir dochffimus futu
ram cofirmat: cum aut pbilofopbi regnat : aut reges pbilol o
pbantunTu enim di pbilofopbus es llluftris di fortuna fum -
mi imperii uirtuti tup coniuncTa efblcge igitur princeps fapie
tiffime: di nidica: An ego re tibi non repudiandam attulerim
et fi bene ut fpero ce{ferit:age p tua libera! itate, ut pari ftudio
labore fufcipe alteru:plaq3 i dies afferre buiufmoi opa poflu

ARISTOTELISjDE HISTORIA: ANIMALIVM:
LIBER PRIMVS INTERPRETE THEODORO

NIM ALIVM PARTES:AVT IN

copofit£ fut q.fi fimiles Tibi ptes diuidut
a ut caro I carnes: & ob ea re fimilares appelle

turraut copofitp q apt£ fccan I ptes diffimi
les fint:no 1 fimiles: ut manus no in manus
fccat : aut facies in facies : Quapropter eas
diffimilares noiemus:quo I genere ptiu fut:q no mo ptes:uc
ru ena mebra appellet: uidelicet q cu ipf^ tonus Itegritate de^
fcribat :babeat tame intra fe ptes diuerfas: fu ic£ generis opifi
cia: ut caput:ut pes:ut manus: ut totu bracbium : aut pectus: .
Quippe q : 5 i ipfa ptes fint tot£: & ex ptibus coftet diuerfis T
Qu^q3 aiit ps diilimilaris ex fimilaribus coftat: ut manus ex
carne offibus neniis, babet uero alalia ptes:aut eafde fibi o es
aut diuerfas:partes cafde:uel fpecie intelligi uolo:ut bomims
nafus:aut oculus fpecie cu nafo:aut oailo bois alterius coue
mt:et caro cu came:et os cu offe:Quod ide de equo 5C ceterif
q fpecie iter fe cofentire ftatuimusatelligi debet:ut,n,totu fe
babet ad totu: Sic ptes fingulc fefe ad figulas babeat: neceffe
e uel genere qq exceffu defedtuue Iter fe differat:de iis loquor
quoru ide egenus;uerbi gratia auis:aut pifcis.id,n,utruq~ dif
feretiis cofumit genens:Et fpecies coplures:tu pifciu: tu etia
auiu babet :differut uero Iter fe ptes pene plurimg eoru cotra/
ria affedtuu quali tate:ut coloris: aut figur£: eo q> alif magis :
alie minus affect^ iis ipfis qualitatibus fint multitudine etia
&C paucitate &C magnitudine: puitateq$:& olno exceffu: defe^
dtuq? difcrepant cu aliis crufta:aliis teftarp tegmine babeatur
& alus roftrum porrecf ius fit: ut gruibus : aliis breuerpenna
item aliis uberius :aliis paitius:data eft fed tamen in bif quo
que rano partium nonnullarum diuerfa efl :Cum alia calcari
aut aliquo armentur aculeo : alia nibileiufm odi babeant: &C
aliis apex in capite fit : aliis defit : fed enim quod prope dixe
rim partes plunm£:& ex quibus tota moles compadra efbaut

eede funt:aut ratione cotrarioru:& p excefium defecluq} dif
ferut;Pluns em mlorifqs ratione refem ad exceiTu : dc Fectuq;
putauerini oporterc:No defut:quibuf ptes nec fpes fint eede
neq; exceflu defedtuue : fed (pportione couemat: Quomodo
os cQ fpma Se ungue cu (olida ungula:et manu cu forcipato
pede:et penna cu fquama:coueire aladuertimus: Quod.mpe
na in auiu genere eft ide fquama in pifcibus babet : ptes quas
fingula alalia babet: bunc in modu diuerfas:eafdeue Itelligi/
musiatcp etia fitu coteplamur:Sut et coplura: q eafde babeat
ptes:fed no fitu eodemerbi caufa: Mamas alia in pectore ba>
bet:alia in fcminibus:ptes aut fimilares: aut molles: ac buidq
fnnt :aut ficcc:5e folide:Molles mq uel omnino ;uel qdiu I fe
de maneat naturali: ut faguis: famcs:adeps:feuu: medulla: fe
men genitale: fel;lac:ubi haberi id potefbcaro:& q iis ,pporti
onerefpodeat: Ite excremeta omnia : modo tame diuerfo ut
pituita:et fedimeta alui atq? uefice ficcas ac (olidas Itelligi uo
lomeniu cute:uena pilu:of cartilagine: ungue cornu: equoce
enim ad genus appellamus : cu cornu tu figura:tu toto: dici/
mus:Ite q us pportione refpodet: Alaliu uero differetias aut
p uitas:aut p actiones: aut p mores: aut p ptes coftitui dignu
eft:Quibus de rebus primu formula quadam agendu :deinde
generatim difcuffioe diligentiore differedu cefemus^pfecto
differeti£ q I morumictuu actionuqjratoneuerfancolligi de
bet:eo quod alia fintaquatilia:alia terreftria: 8C aquatiliu oiv
do duplcx:alia em in fluido degut:uic£uq$petut ex bumore:
Que etia buore p uices recipiut:’& rcddut:ncc uiuere poliunt
nifi uerient I buore: Quo i pluri mcpifciu pti cu crure aptu e
Aliadegut qdem in fluido :uidtuqj Ide emoliut:fed aere non
buore recipiut &C foris parere folet: Coplura huius genens fut
partim greffiliamt lutris latax:Crocodilus:ptim uolucresmt
mergimt urinatrices:Quinetia q nullis pedibus Initat : ut na
trix:Nonulla cu uidtu I buore exerceat, nec Fons uiuere qant
nihil uel aens uel buoris recipiut:ut utncemt oftrea : aquatili f
aut generis aha maria alia f!uuialia:alia lacuftnaralia paluftna
ut rana: ut cordulaiTerreftnu uero alantiu:alia accipiunt:red
duntque aerem : qu£ res : fpiratio nominatur : ut homo : &C

fssy

Jj

livC

n i W”/ ^ wi A MfUu£. .

^ J>+

\l+ h

qcuqs terreflria babet pulmone: Alia quis aere recipiat:tamen.
fede in terra perpetuo tenet: &c uidtu indidem capiut:ut uefp£
apes: & reliqua ifedta quo nole ea appello :quoru corpus Icilii
ris pcingit:aut pte tantu fupina:aut etia prona : Sed cu terre/
firiu plura: ut di&u eff cibu ab aquis petat nullu generis aqua
tilis eff .quod Si aqua recipiat Si terra cibi caufa petat, fut por
ro qup primu uiuat in buore:demde forma Imutata foris uita
incipiant agere: ut culices: paluffres: ex iis,n.afili prouemunt
Ad bfc alia fede flabili degut : alia mutabili Si uaga fedes fla
bilis in bumore tantumodo e.terreffnu nulla flatu Imutabili
uiuunt: Ad aquatiliu plura faxis affixa uita omnem traducut
ut concp genera coplura, Quinetia fpogia fenfum habere ali
que creditur: Argumento q> multo difficilius abffrabutunni
fi claculiim agat :ut referut auulfores.funt ite:qu£ et adb^rere
foleant: Si quoties libuit abfolui: ut genus quodda eius:qua
urtica uocamus:Quippc cu nonullg ex bis noClu abfolute pa
fcant. No defut coplura qu£ cu fint abfoluta: mouere tame
fe neqant:ut offrec Si que tota ffplici mitioriq? tefla opta uer
tibula appellat :et calli :aut tubera uis ite aliis nadi tributa e;ut
pifabus:ut mollibusmt cruffatis uelut locuffis;Qufda abu/
lare poffut:ut genus cacroru: Quippe quod quaq fuapte na/
tura aquatile e:tame uim babet abuladi : Temeftnu uero alia
uolucres fut:ut auesrut apes:q mo Ita* fe quoda alio differut
alia pedeffria quoru ite alia greflfilia:alia reptilia: alia tradilia
fut, Alal quod uolucre tatu lit:ut pifcis natatile folumodo e
nullu nouimus. Na Si qup penis cuteis uolat: Igredi poffunt
unde uefptilioni etia pedes fut : Si uitulus mannus pedes ba/
bet minutos:fic nonull^ aues depedes fut:q ob ea re apedes a
prauitate pedu nucupat:quod genus auicule pennis plurimu
ualet ficut cetera quocp prope fimilia: ut pennis pr^ualere: fic
pedibus degenerare uidetur:ut birudo: Si falcula: fiue ripana
hgc enim omnia:& moribus:& uolatu:et fpecie proxima Iter
fcconfpiciuntur.Apparetapes omnibus anni teporibus: Ri
paria effate tatu: cu Iber Iceffit:Tuc enl Si apparet: Si capit :de
niqs rara b^c auicula e : At uero q greffilia:eadeq3 natatilia fit

coplura reperiuntur. Necnon differetias illas;uit£ adtionefqs
animantium continet . Sunt enim alie gregale^; ali£ folitane
Tum uolucres:tum nantes; tum etiam pedeftres : uita alie an
cipitem deguntait eedemmodo locietateimodo folitudine
gaudeant.item alip ciuiles: alie inciuiles : Tum ex gregalibus
tum etiam ex folitariis funt.gregales in uolucrum genere co
lumbi ;grues: olores; Nullum cui ungues aduci gregatile effe
perpendimus complura etiam inter nantes pifcium genera gre
gatim degere fcimus:ut quos curfores uocant; &c tbunnos;et
limofas; 5C bamias; Hominis natura ancipitem foderatis; ac
folitudinis effe apertum efbCiuiles appello animantes qu£ la
bon comumcant; idem quaru opus communi efficitur opera
munufqj idem omni e quod no omnibus gregalibus cdpetit
Ciuilis generis e bomo; apis;uefpa:formica; gms; quaru alie
fub duce degunt; ut grues; ut apes; ali£ nulli fubdit£ imperio
funt ;ut formic£ ; &C alia imunera pene genera Tunt item ta ex
gregalibus; q ex folitariis; alie qu£ fedem nuqua mutent;alie
qu£ mutare ftato tempore foleant ; Et ali£ qu£ came uefcatur
ali£q$ frugibus;ali£ omnia attingant;No defunt qu£ cibo tui
generis utanturait apes;ut aranei» Apes enim meile; &C quibuf
dam aliis dulcibus aluntur; Aranei u^natu mufcarum uiuunt
N o nulla pii cibus uefci natura uoluit; ad b^c ali£;aut uim ba
bent uenandi; aut ingenio recodedi cibi; dotate funt;ali£ nec
ad ucnandum apt£:nec ad recondendum .Item alie domialia
fibi parant;ut talpa;mus;formica;mufca;apis;alif nullis fe in
eludere cafis patiuntur;ut plures tam lfecti generis q quadm
pedis; Quinetia locis difcnmen aliud exiftit ; Quippe cu alie
cauernas iubeant;ut lacerti :ut ferpentes; alie per fumma tellu
ris degant ait canis;ut equus; Ac ali£ foramina fibi excauent ;
ali£ nuquam eo munere fugantur; 5C alie noctu uagent :ut no
ctuamefptilio; Ali£ iterdiu tatu. Addo etia alias ee Cicures;
alias feras; dc alias ppetuo cicures ut bofem ; ut mulu;alias p
petuo feras; ut patberamt lupum;non nullas etiam facile pof
femanfuefeere; ut elepbantbos * Sed quin aliter partiendum
eft. Genera enim quacunque placida funt . bgc eadem fera

quoq? po fiunt reperiruut fues :equi:bomines:oues:capre:ca
nes :boues* Item alig mute omnino funt:alic firepitum tatu
elidunt* alig uocem etiam format; quarum alig loqui poffut
alie uocem folam nullis exprimendam litteris redunt * Atq?
alicloquaces:alig taciturng; alie ofemef; aligiofcinef omniu
uocalium animantium communis mos efbut fui initus tem
pore potili imu canant dc blaterent: Alie prgterea camporum
icole funt:ut palumbes: alie montis:ut uupupg: alie cum bo
minibus degere folent;ut columbi* Item alie copia libidinis
gaudentmt perdicum genuf et gallinaceorum: alie minus ue
nere ualent:ut que coruinam fpecie gerunt: Quippe que raro
foleat coircanannaru etia aiantiu alie pelagicgialie littorales
alie faxatiles funt* Ad bec alnf data uif eft dimicandi:alnfm
genium cauedi:& euitandimiribus pollent:qug iniunam uel
inferant aliis;uel illatam fibi propulfent:feq$ defendant: cau
tg 6C prouidg funtique aliquid in fe ipfis prcfidn babent con
tra lnucbendam iniunam * Differunt preterea monbuf* Nam
alie mites remifle S>C minime peruicaces fut:ut boues:alie ani
mofe pemicaces brutg omnino :ut fues filueftres: alie I genio
fc ac timide:ut cerui;lepores:cuniculi: alie illiberales: perfide
infidiofgq$ ut ferpentes* Alie liberales fortes 5C nobiles ut le
onefialig generofg:ferocef lfidiofg: ut lupimobile emin id e
quod ex bono prodiit gencre:generofum aute quod no a fua
natura degenerarit:et alig afhitg mali tiofg callide: utuulpcf
alig ammofg & amatrices & affentatricesmt canes: alie mites
8c manfuetudim addidtgiut elepbantes:alig uerecudc: dc cau
tg:ut anferes:alig inuidg et ornatus ac politurg ftudiofe:ut pa
uones: Homo unus ex numero animalium omnium uim ob
tmet cogitandi :&c cum memorigatq?difciplingc6plures ani
mates ee pticipes pofi it:nulla tame pter bomine p5t remini
fci ; Sei de moribus uitaq' generis cuiufqj diligentius pofi: .

Mnium autem partes communes animalium fut :qua
o cibus recipitur : & in quam deuoratur * Quas quidem
partes & eafdem efie;& diuerfas mbil predictis rationibus fp
bibet;aut enim fpecie ;aut exceffuiaut proportione ;aut fitu

)

determinandum eft, Ab his alie communes plurimorum am
malium partes habentur; & qua cibi excrementum emittitur ♦
Non enim h^c omnibus data cfbpartem qua cibus recipitur ;
os appellamus : in quam deuoratur uetriculum, Reliqua pars
multiplici nomine fignificat : Sed cum duplex fit excremetu
hoc eft ficcumrac bumidum;qu£ partem illam humidi excrea
menti capientem babent;b£c ficci quoque receptaculum com
tinent ; Que uero hoc habent : non illud etiam habere omnia
nouimus:quamobrcm:qu£ ueficam habent; aluu eadem etia
optinent, At uero qu£ aluum habent ;non omnia :<3 i ueficam
poffident;Humidi nanque excrementi conceptaculum; uefi /
cam;ficci aluum nominamus,Reliquis magna ex parte tu e£ ;
quas enumerauimus,partes tribute funtitum etiam qua feme
gemtale mittatur,

Vf modo gignere animal poffint;aut in fe ipfa f^men
q prolificum mittunt;aut in alterum ;foemina quod m fe
mittit ;appellatur;Mas quod in alterum ; fed in nonnullis di/
fcnme id foemin^ 5C maris no eft:* fpecies quoque partium q
ad ipfam pertinent procreationem diuerfa efbcum alia uulua
babeat;alia quod uulu£ proportione refpodeat : partes h£ fut
qu£ necefiarie uel omnibus uel plurimis datf animalibus fut
omnibus uero fenfus unus tactus ieft: communis : I taq$ pars
qua fentiendi uis lfta cotineatur nomine uacat* Alus enim ea/
dem aliis ex proportione habetur,

Vmorem item genus quodep animalium cotinet; quo
h fi aut per uim;aut per naturam ipfam priuetunmperni'
ciem agat neceffe e; Habet etiam id diuerfum in quo humor
ille :&C fiat &c contineatunSunt b^c in aliis fanguis;&: ucnaun
aliis quod his proportione refpondeat;Qu£ quidem imperfe
cta fut ; atq3 alterum fibra; alterum fames dicituntacfhif itac£
in parte corporis fimilari cofiftit; ut in carne;aut in aliqua ge/
nens eiufdem;deniq$ in parte fanguinea;aut in ea qu£ ex pro/
portione uice illius habeatur ; omnibus tamen rparte fimilari
fenfum hunc continen certum eibficut econtrano potentias
agetes partibus diftimilaribus tributas effe; aptum eft:; ut ori

ciborum confedtionem;pedibus;aut alis:aut quibuf uis pro/
portione accommodatis;officium incedendi* Ad b^c anima
lium aha fanguinem babent:ut bomo;equus:denique omnia
qu^aut perfedta pedibus carent; aut binis : quatermfuepedi/
bus conftant;alia exanguia funt;utapes;utucfp£; Atqj inter
marina f£pia;locufta:demque omnia que pedibus plufquam
quatermf innitantur*

Tem alia animal gignunt perfectum ; alia ouum : alia
i uermen. procreant animabbomo; equus; uitulus mari/

nus; &C reliqua qu^ pilis integuntur; atque in genere aquatio
li que cete appellamus;ut delpbmi;& qu£ cartilaginea uocant
quorum altenf fiftula data eft;brancbi£ defunt;ut delpbims:
et balenis:Habent delpbim filtula a dori o;balen£ a fronte; al
teris brancbic detecft^ut muftclo; rai£;reliquis generis eiufde
ouum id ex foetibus perfedhs uocamus;Cuius ex parte prlci/
pio animal coiiftit:Reliquum uero alimento ei;quod gigni/
tur e. V ermisud eft ex quo toto; animal totum;per fubiedti
foetus formationem incrementumqj gignitur; animalium er-
go ;qti£ animal generant;aut oua intra fe prius conficiunt; ut
cartilaginea : aut lllico ammal intra le formant : utbomo ; ut
equus* At uero i lucem foetu perfe<fto;aut animal ^ditur ; aut
ouum;autuermis;ouum ipfum;aut putamine continetur te/
ftaceo & bicolor efbquale auiu efte uidcmus ; aut cute molli
obducitur;unicolcrq} eft: quale cartilaginea uermefq: pariunt
uermef item*aut continuo mobiles funt;aut immobiles;Sed
de bis accuratius pofhcum de generatione agetur difteremus
Nunc animaliu reliquas difFeretias addimus;enim uero alus
pedes natura dedit aliis ncgauit;& qu£ obtinent pedes; aut bi
nos b£ c babent;ut bomines;atq? aues*duo bfc tantumodo g£
nera.aut quaternos;ut lacertimt canes;aut plures;ut cetipedes
&C apes; uerum qu^cuq* ambulant omnia pedes pan numero
poflident *Qu£ autem in genere natante pedibus carent : baec.
aut pennis natant ut pifces quoru alii quaternas;binas fcilicet
pte prona; binas fupina babet;ut aurata:ut lupus; alh binas
tantu qui longi leuefqj funt;ut anguill^; ut congri;aut nullas

fr

omnino babent: ut murena:fed ita mari utuntur: ut terra fer/
pentes:modoque fimili repunt in bumore:Cartilaginei quo/
que generis aliqua pinnis carent : uidelicet que plana funt ; 6C
caudam babent:ut raia:& paftinaca:fuaque lpfa latitudine na
tant; Raia tamen pinnas babere uidemus : &c qu^cuque fuam
latitudine no colligunt m mucrone : Qu£ aute pedes babere
putatunut mollia:tum pedibus ipiis:tum pinnis natant: 5C q/
dem bis celeriusuners autem alueus ducitur:ut f^pia lolligo :
polypus poteft : f^pia lolligo nequeunt crufta intetfta ut loeu
fl£ fuis caudis natant rcelerrimeque retrorfum pinnarum cau^
d£ adiuctarum beneficio: cordula etiam pedibus natat et cau
da:quam fimilem filuero babet:quo ad paruum magno licet
conferre:uolucrum autem alip penna uolant:ut aquila: ut acci
piter: ali£ membrana ficca:ut apes:ut fcarabei:ali j cute:ut uul
pecula ut uefpertilio: uolant pennis: aut cute qu£ babent lam
guinem membranis ficcis qu£ fanguine caret:lunt porro qu£
uel pennis uel membranis uolant:omnia bipeda : aut apeda :
Angues enim circa £tbiopiam tales uolare narrantungenus pe
natum auem appellamus: reliqua duo genera nomine carent
communimolucris autem generis exaguis aliis pennarum tu/
tel^ crufta fuperuenitait uaginipenes poflint nucupari: uelut
fcaiabeis:alns pen£ nulla crufta itegunt : Quoru alia bi penes
funt: alia quadripennes gerut penas quaternas : q aut gradi o
ra funt:aut aculeo in aluo armantur uaginipenms illius ordi/
ms nullum eft:quod aculeum gerunt:ut mufea :tabanus: Ah
lus culex:omnia qu£ fanguine carent minora quamcp babent
fanguinem adolelcunt:paucis mannis exceptis: ut molini no
nullis:qu£ quidem genera grandiora locis tepidis redduntur:
6C mari potius aut dulcibus aquis:q terra: Omnia que fe mo/
uent aut quaternis notis mouentur : aut pluribus : Quaternis
tantum qu£ babent fanguinem ut bomines binis manibus bi
nifqj pedibus:aues bimi' alis: &c binis pedibus: Quadrupedes
pedibus quaternis pifces pinnus quaterms:Nam &C que penis
aut non amplius binis:aut nullis:ut ferpentes utuntur quater
ms ea quoq3 notis mbilommus mouetur; flexus eru quaterni

AI

' A 7 'JzJnopiA- ’

vUtL.I*? ri -

bis aguntur: aut bini cum pinnis bmis : At liero qu£ fanguine
uacua pedibus fe pluribus moueant fiue uolucres funt: feu pe
dcftres : ns certe motus per notas plurcs exercetur : ut animal
quod a tuta die uno defcribenda epbemcrum appellatum eft
pedibus quatuor pennifque tondem mouetur:Quippe quod
non ioltim uitp lup ratione proprium id merito habeat : fed
etiam cum quadrupes fit moluere quoque eft omnia porro ta
quadrupeda q multipeda mo finuli moueii i olita fut:cuchf
enim motus per diametrum agitur: uerum cti cptera ducibus
binis pedibus incedant :canccr unus quaternis regi folitus eft
V mma uero animalium generaun qup fingula digerat
f redigaturqp animalia: qbuf fcilicet illa coni umatur : 6>C

conflent :bpc funt auis:pifcis c£tus:que quidem omnia babet
languinem: Ad bpc genus tefta intectum eft: quod oftreum
fiue coneam appellamus: &C crufta inclufum aliud : quod no/
mine uacat communi : ut locuftarum:3C cancrorum : dc gem
maroru genera:aliud item mollemt lolligenes: ut lcpQadde
genus infedhim:qu£ omnia genera fanguine carent: Et quo'
runa natura pedes habere patitur: multis bec pedibus conflant
Sed inietftorum uel aliqua uolucref eft e apertum e: Reliquo
rum amm antium genera nulla :prpterea ampla intelliguntur :
unum enim quod plura genera contineat nullum eft: Sed aut
fimplex eft nullis lpfum fpecificif euarians difcrimimbus: ut
homo:aut diuidi quidem poteft in fpecies:fed nullis nomini
bus diftindtas.Qup enim genere quadrupede non pennato co
tinentur:fanguinem quidem omnia habent : fed alia animal
pariunnalia ouum:dixenm bpc ouipara:illauiuipara:queigi
tur animal generant:pilos non omnia habent: qup autem oua
panunt. Cortice omnia muniuntur: cortex hic loco fquam£
fimilis poteft appellari : pedeftre fanguineum quod pedibus
careat ex natura genus ferpentum eft : ldque intectum cortice
eft uerum cum cpterp ferpentes oua pariant:uipera una animal
gignit:Non enim pilos omnia babent:qup animal generant
Quippe cu nonulli ex pifcibus animal procreent: Qup tamen
pilos iortita fut:animal omnia progignut.Nam pilos quoq?

It

effigie aculei fpiculatos genus quoddam efTe pilorum putan
dum cfbqualcs herinacei: atque bpff nces gerunt meem enim
uillorum:non pedum:ut pcbmnorum aculei preffat Genens
quadrupedum qup animal gignunt:plures quidem fpecies m
telliguntunfed nullis fere notate nominibus fingulorum enl
nomina babetunut bomims: leonis:equi:cenu:canis:reliquo
rumque ad bunc modum nullis fere lnquamrquoniam genus
unnm uel fuper iis omnibus qup iumenta nominamus eff : ut
equo:afino: mulo :ginno: Ino :& mulis:quas terra fyria fert t
que fimilitudine quadam nomen mularum acceperunt:quam
q non omnino eadem :qua mule fpecie continentur: Coeunt
enim:& mutua inter fe ratione progenerant: naturam itaque
eorum qup minus genere certo continentur : feorfum figillati
confideremus necefTe eff.Hpc ita in prpfentiarum formula ex
pofuilTe quadam pre guffadi gratia placuit:uidelicet:ut qbus
de rebus tractandum: &C quatenus efTet perfequendum intelli
geretunpoff accuratius de lifdem di fleremus :ut primum dif/
ferendas atque accidentia:que lundta cuique funt:accipiamus
deinde ad eorum comperiendas caufas enitamurnta enim cf/
fici poteff :ut uia rationeque docendi utamur naturp congrua
Cum comentatio fingulorum antecedat: bine enim aperitur
qbufna de rebus: &C ex quibus effici demoffradone oporteat
Rimum itaq? partes animalium ex quibus conflat: enu .
p meraffe par e:bis eni potiffimuiatq? 1 pnmis:tota quoq?

lpfa inter fe diiferiint:uidelicet:aut eo:q> alia babeant: alia ca.'
reant: aut fitu: dc ordine: aut differentiis:quas ante bac expo/
fuimusud eff fpecie:exccflu:proportione:&: affectuum con/
trarietate:Sed primum partes bomims explicare debemus : ut
enim nummos ad id: quod fibiquifque exploratum certtiqs
babeat:probare foletuta cpteris quoq? in rebus agendum eff :
At bomo animalium maxime ommummotum nobis neceC
fario eff .Partes igitur bomims exteriores: & fi non fenfum ef
fugiunt: tamen ne fequela:& feries continuanda doctrme pre
termittatunatque etia: ut fenfum ratio comitetur : partes pri^
mum enumerabimus officiales : fiueinffrumcntales : deinde

b z

.

VA PCt B AMMAL1 VA\ .

ad ^ ■-

I

K *d)<< AH
' /

WjoV ■

£ f 4^ '
Q’'^ ' \

K-s> -ty cp ^
4ru.t<b‘&w '

r 11 r '

'rfborr»* •

- - yJtd^w*

*

• (ecrbv.^-

>ii

. Q P^' *

— crc*rrr°\/ ■
y t f Lsrrup '

o CJ>

^A*qr > AQ
yLs>l^h ■

ftf 7S4^- ^/‘‘p^'1

a^C^a’ '

*>d4- fl"rUt

- Cjxwef/

fimilarium ordinem profequemur.

Vmme igitur partes :in quas primas totum diuiditur
1' corpus be fut:caput;Collum:tborax:bracbium duplex
crus duplex;Tboracem earn parte appello qu£ a collo ad pm
denda ulque trunca pertendit:capitis autem pars;qu£ capillis
Itecta e : Calua appellat; cuius ps prior fmciput nouiflime co
fiftere folita:Ommu enim o Ilium corponsmltimum id com
crefcit:& induraturipofterior occiput efb Media iter occiput
&i finciput:uertex:cerebrum fincipiti fubditum e; Occiput in . /
ane* Calua ipfa lane tota/os ramm:rotundum;cute gracilenta
obduttum efb Habet futuras:que mulieris efb unam in orbe/^ ;<r
que autem uiri:trel/m idem magna ex parte coeuntes:Iam uf
fum etiam fine ulla futura caput uin cft : uertice calu£ mediu
difcrime; &c £quamentum capillorum uocamus:quod nonul
lis geminum cft; funt enim que facti a natura biuerticef fint ;
uerum non ofle fed capillorum fquamento*

Aciem partem eam nominamus dutaxatinbomineq
f calue fubiecta efb Nam pifcis aut bouis faciem dicere
no folemuf : partef faciei fronfqu£ fub fmcipite pofita inter
id lpiruSc oculof e; Quibuf bpc magna: fegnefquibuf parua ?
mobilefqbuf lata mete mouen idonei :qbuf rotuda: iracudi
V percilia fub fronte bipartito diftmcta:que fi in rectu
f porngutur molle fubelle animu fignificat: Si mxta na
fum inflexa funtiaufterum notant: H acerbum: Sed fi mxta
tempora inflectuntur deriforem diffimulatoremque indicat
fi uero in totu demiffamotam inuidi£ babent: Oculi bis fub
iacent duodegitimo fcilicet natur£ officio: quorum paitefiu
periuf inferiufque regentes palpebrae appellantur rpilof qui
extremo palpebrarum ambitui adb^renncilium nominamus •
Humor oculi intenor;quo uidemus: pupilla eft : Quod eam
ambit:nigrum dicitur:Quod poftremo nigrum circundat:ca
didumfiuealbugo:parfcommumf fupenonl lnferionfque
palpebr^ anguluf efbquem duplicem uterque oculis babetial
temm iuxta nafum ; alterum mxta tempora; qui fi iufto fpnt
longiorefmotam moru maleficorum pr^bct:fi camofi more

rs}

4C**.

QM ■ /VtfVn

c

iit ; .

H*»/-

pedunculorum funt: qui naribus funguntur malitiam prefe , d\-Y^<!v . 'p&Un c« L*c

runt;babent profecto oculos tum cetera ammaliu genera om • txth&HQ - ■

ma;pr£ter quam tefta inteda: & fi quid lmperfedtum aliud e;
tum ea qu£ animal generant omma:pr£ter talpam:quem mo/
do quodam babere dixerim :cum tame omnino babere nege;

Quippe cum omnino quidem nec uideat : nec perfpicuos bz/
beat oculos: V erum fi quis protentam membranam detrabit
locus oculorum apparet: & pars nigra eorundem:fitus deniqs
&c defcnptio eadem quam legittimam cofpicui oculi optinet
utpote: cum obducta cute oculi preffuconfuri: obleriqj eft et
dum crearentur*

Andidum oculi magna ex parte fimile in omnibus effc :
c At quod mgrum dicitur uariat:alns enim atrum :aiiis ad

modum cffium:aliis fuluum:alris caprinum: quod moru op
ti morum indicium eft: &C ad cernedi claritatem primatum ob
tinet:folufergo potiflimum animaliu homo numerofa ocu/ y

lorum uarietate notatur: Cu ceteris in fuo fingulis genere co
lor fit idem:equis exceptis qui interdum oculis proueniat c£/
fiis:funtoculorum:aliigrandiores:aliiparui;alii modiciqui -A\oXun GmU'.
optimi babenturatem alii nimium prominentes . Alii conditi J ^ i yCche^

Abi modice riti: qui conditi funt clanftime cernerem genere Qoruhh ■

quoque brutorum animalium poffunt* Modicus tame fitus I , , j

nota morum eft optimorum:6C aut nimium conniuent:aut ri - Us>i - ConAA**tvis'

gidi intentique conflant: aut modice nutant: Notam moru X

laudabilium babent qui mediocriter conniuent:Reliqucrum

alten impudenti£:altcn inconftanti£ indices funt*

Vris pars capitis: qua audimus eft: ita ut nulla fpiratio

h ( sfw ■

\^dL^o Tro\J . ' f\* Iaaaj yr\

' ocmIh*

derideretur: Errat enim Alcm^on qui capras fpirare per

1 ‘1- A ■ " * 1 " /’'‘Ts>\3LpLfo$rzdM

aures credidit: Auris pars exterior cui e nome auncule: pte co j °
ftat fuperiore pinnaanferiore ribra:tota autem lpfa ex cartila4»Wp
gfe cameque conftituta eft ♦ At pars interior forma anfradui
cocble£ fimilis:derimt in os:quod auriculam plane imitatur i
quod quafi nouiftimum uafculu ftrepitus deuemt;Hinc me^
atus ad cerebrum nullus eft: At in oris palatum ufquefemita
pertendit: & uena de cerebro defcendit eodem:Oaili quoque

b

J\0\/ .

/

~WrP'U •

in cerebrum finiunt* bc uterqj pofitus fuper ucnula efb * Aures
homini tantum immobiles:nam eomm qu£ fenfum obtinet
audiendnaliis auricule funnalns de fu n t ; m eatu fq$ patent lpfi
audiendimt iis qug penna: aut cortice fquamaue integuntur *

kilJsb ■

S^Ur\<4. ■

<cosi*. •

f-ui^X -

k^^UM.

unvu *** o uo'lou4-htc2Lquc2mma\£cnz\:a.nt: omnia auriculas habent : excepto

.LfaTyr-jM SjuA+no/h ’ • . ^ • „ j * t ■ „ ,• • • •• KT F_

' uitulo marmo:& delphino: & reliquis ita caetarns: Nam bc q

cartilaginea appellauimus:ammal pari ut. Verum homo unus
aurem n5 monet. Vitulus ergo marinus meatus continet ma
nifeftos:qua audit. At delphinus audit quidem: fed nullis ca/
uernis que uicem preftent aunum ♦ Cetera fuaf auriculas om/
ma mouent:fitum aures hominis eundem in orbe: quo oculi
obtinentmon ut quadrupedum:N6nullis pofit£ fuperius fut
Aunum ali£ leues:ali£ pilofe alie medium tenet.Qii^ quidem
ad audiendum aptiffim^ funt: morum hinc pr^ftita nulla ha
bentur.Itcm alip maiores: alip paruc:alic mediocres: bc aut ni
mium : aut parum:aut mediocriter arrect^ : Notam morum ,
optimorum habent que mediocres: At que magn^arredipqj : j
ultra modum ftultici£ indicef funt:aut loquacitatis.Parte iter
utrulibet oculum: bc aurem: bc uerticem pofitam: tempora ap
pellamus.Item pars faciei nafus: qu£ meatum probet fpiritui
Aerem enim ea parte reddimuf et accipimus . Sternutamentu
quoq? eadeagit parte quod flatus unmerfi eruptio eft: Signu
augurale: bc unum ex fpintuum omnium generibus fanctum
bc facrum:Tum etiam fpiritum trahi in pedus: bc inde reddi
neceffe eft quod fieri non poteft mfi naribus fpiremus:Cum
reciprocatio fpintus de pectore per gurgulionem:non de capi
te parte aliqua adritetur: Sed datur uiuedi facultas etiam fi de
fit fpiratio. Olfatus quoq?J. fenfus odoris: hac eadem parte
fumminiftratur . Mobfes effe nares natura uoluit : necficut
aures immobiles fua compage : parf nafi qu£ cartilaginea na/
res diferiminat mterfcptum uocamus. Meatum ucro utruq?
inane:Nafus enim bipartito diftindtus eft tramite:elephantis
^plixa ualidaq? nans augetur eiufcp ufus ide q manus: ea naqs
^ 0 ^ J . cibos tam ficcos qua bumidos colligut:capiut: &in os adm o
uent foli animatiu omniu . Eft prpterea maxilla duplex cuius

1 « c pe ? .

_ * '

kif \

77-r\/<-D&- '

V\ O'
oiajjUi tf K ■

trud0'

■iCJ/J

■>1

Ciiwe^ilu> ■

turi i

<L, sfri*! ■

<r\

Y

lttr~

n

i

M

enhiw • j

M

*ti

j «/

r<

I

f fcw'l

Of ; VAa**

^Z> . t>J*L

<p*/furf - N

■ [-7\orrl -L^ tVy/^0^

h f' <i <*a *3~h <57 > rxJrffo } 5 ■/ ’

> <% ♦v,/.

L\/-r*~> \ U-^ <X> : -

' /U-o<7~' ■

■+«»*«■} L ¥> .

. ^cUJAo/^OAtii - (

v7n'7~A -

o>t? i *

pars prior mentum :pofterior mandibula eft: mouent animae
lia omnia maxillam Tferiorem:Crocodilo fluuiatili excepto .

Is enim unus fuperiore mouetilabra mox a nafo babentur:ca
ro permobilis.Quod autem intra maxillas & labra defcnbit:
os efbcuius partes palatum Sc faucesnncftpars fentiens fapo
rem lingua uim lftam fentiendi precipue obtines parte fui pri
more. Nam fi interiore tangat:minus fentiet: omnia preterea
que caro fentire potefb lingua etiam pot:ut durum: Calidum
frigidum:fua quauis parte;ficut <3 i fapore * Hec aut lata e:aut
angufta:aut mediocris: qu^quide optima: Si explanatiftima
eft.Item aut abfoluta:aut conftridta: qualis tortorum balbo
rumcp eft. Came fo luta rara:fungofa:linguac5ftat: eius pars
quedam ligula e.Bifida oris compago tofilly. Multifida gin ' ^
giu£ appellatuncarne bp conftat.Intufqydentes offei coberet • ^ 9

parte uero penitiore pticula pendet:alia uuigera: uene applica -j-oyv/l VU ■

ta columella nomine: que fi immodice bumefactaitumefcat/ • w.W • /

inflammenturcp nomine uu£ uocatur Si ftrangulat. $ f°

°rL f Ollum quod Iter pedtus Si faciem ell:: Cuius pars prior

nc tJ/t fktodC guttur: pofteriorgula:quatuqj colli lplius cartilagineu \ yyLl ■ A^Jfurf-

priorem obtinens fitummocem tranfmittit Si balitum . Id ar < 'ki-

teria nominatum eft. At uero quantum interius carneum fpri
n£ preiacet:gula dicimr. pars autem poftenor colli extima cer
uix appellata efbpartes tborace tenus difpofit£ by funt.Tbo '
rax ipfe parte priore pofterioreqp coftat . Mox a/collo pectus
priorem obtinet fitu bipartitum :in mammam parte fui utraq?
extuberans:Mammis laxior contextus corponf eft iundta pa
pilla per quam foeminis lac tranfmiffum elicitur: in maribus

tU

’<cV7

t>$

CjiAl

c

u o-C/*

svm. H ■

etia lac fieri poteft.uerum caro bis fpifta:mulienbus fungofa
foraminulentacp eft. Sa r^pif ■

Enten fra nedtnseft narrenrinrppinfmmdiv nmbifirns

Enter ifra pedtus eft parte priore eiufq? radix umbilicus
u efbCui radici pars fubiedta in latus utruq? ilia dicitur: q
autem recte fubiugitur fumen eft fiueabdomem: Cuius po>
ftremum:aquaticulus. Sed fuper umbilicum bypocondnum
eft a cartilagine:quafi fubcartilagium deno Tatii. Cauti autem
commune fubcartilagu Si ii iji: Cbolago eft-parte pofteriore

, /

A u) y

JtirtQn '

■ab

tfypoteviwi*** •
^2)

/

\

tJ At' ey 2 **■*{'*>

D er (.

tpu

<r*

\

L

r

• UW fc»I .

. f^T^ovZfi 'e-* ■ ■Kf*/ferJ

'ft cA^<-’

. — 'f^vrvn

V-'

\Jul

t+h £j>

■ \j <e ■

. sy^ •

• fitk-Wtx,

lumbi pari ftrudtura pr^cingut: unde nome ofpbys inditu eft . ♦ ^ v

partis uero excretori£ quod iubcutu quati ftragulu eft nates
appellatur: Iii quo aute femur uerfatur :Coxa/et acetabulu.ps
foemin^ppria uterus aut uuluaeunaris penis foras poftremo.^^ f^f.
tborace propendens:paite fui prima carne^pe modu coftans 0
Sc in equabili facie turbinata:N ome a glande ps b^c mutuata A >«> < \ k-

£>eru<;

efbqua qup integit cutis uacat nomme:q uulnere obducio co ^
baleicere nequit- ficut nec gene autpalpebrp peifp reduci ad 2^ ‘

)o<;

,/

'jc' ^

\

unitatem qunt:totum tame quod ex ea cute glandeqj conftat b’ ^ ? .

pputium efbreliqua pars cartilaginea eft: &C augeri apliterpot M/pc<^c *
dc ingredi atq^ egndi cotra cj lumetorum. Subiacet mebro ge
nitali teiles gemini cute obducti:quod fcortu noiamus: Te'
fles ipfi nec eiufdem nature funt:Cuius caro:nec multu a car^
ne dillidet:fed queadmodu bec fe babeant; ac omnino de cp/
teris buiui modi ptibus poiiea accuratius differemus.

Vlieris aut genitale contra qua uin formatu efb* Cauu
, /v, m enim fubditu pubi efbnonficut maris ^penfum ac rp/

irf nSf <i ^ cvn- yr^^i/. minens.Ceruix ab utero effertur acceilum^plifico maris femi/

. -rj\ P w?rr$fl2 ni pbens:exitu bumidi excremeti fuo fexus uterqs genitali ba
Ii j betfumminiftradu;C6mumscoUi;&pectorispars:iugulum

/ufti ivm ^ eff . Cottpbracbri Scbumen : ala -femoris : & imi uentrisan/
guen.Pars ite interior femoris: & natis/comums/Coles-etiam
YTrrJif* (*pr , - exterior fubnatale. Thoracis ia ptes oes primores diximus 'jfc

AH-f Orfum pone pedtus eit:Cuius partes fcapulp: 5C fpina: (^5 -

hSh-

./

G fnu^l?'

d/

cotes

‘ti $oy,/w)v^.

# IV

O&VT
I J—

- '3TA.^«=M -M -

. -^Zaac^mU X (j
i • ’

d lfraqseregioc uecri:lubibabet:c6muesauteptisfupiO/
ris inferionfq5:cotfp octonp,Na de hominibus getis turdulo

-A dfyio

d’

h

i ^0//^

l/ irvuS

IcfU,

/

1 La JL

Xrx

r>*

OiA^

^ I

. (^ov^uLck

CfY^ul L h{£ •

k . (jaLMi ■

^ ■ ''ferrvaYA,

rum quos feptems coftis ferut creari mullius idonei autons te
ftimoio coftat. bet fane bo fuas ptef ita difpofitas: ut 1 eo &C
fupius fit:et lfenus.Sc pnus:et poffenus:6<: dextni:6<: finifhu
Coibat fane dextru et limffru ex fimilibus fere ptibus atqs eif
de. Veru finiftra oia fut ibecilliora: Atpoffenora prioribus
dC fupiora lfenoribus diferepat : pterq q> inferiora iimilitudi
ne fupiore pferre ea dixerim rone : qua ueter imus refpodere ^
affolet faciei 1 corpuletia uel gracilitate:et crura cu bracbns co cr^^Ah •
mune leut rone:Ita^ qb^cubiti breues us ena femora:magna

ex parte breuia funt : SC quibus pedes exigui iis maus qu6q3 g
balentur. Mebri uero fupenoris biparata copad:ione:bra

cbiufiueulnaappellamus:Cuiust)tes:lacertusa£ilis:gibber.* , • %£7\oy'Me*ifw ■
cubitusmaus . Fartes maus:palma &C digiti qnqj nuero.digi — ■]?*(*»<<.

Jo/Jd lea vfuAo

,£\ * °V ' 'Ao} '

\

H/U<y

\,u*j>7r°S

$ i u?cfr\

cn^u^o)/

U ps q fe infiedtit:nodus fiue articulus e : q rigida coftat: iter
noiiu dicit. digitus pollex nucupatus uno Ifledtic nodo:c£te
n binis adducut. Inflexus uero tum brachili tu digitoru oium
agit m interi ora. bracbiu ad gibberu appellatu lfl edtit .nodus *
quo cu brachio maus lugitur coartaturq? brachiale uocamus.
ps mtenor maus uola dicit :carnofa eft: 6C in cifluris uit£ ldici
bus diftidta longioris.f.uite fingulis aut binis ducitis p tota . i V ^

breuiorisbinisqnologituiinetotadefignen^exteriorneruo^ \ 'JJ ^ ™ /> / -yi ^

fa eft 3C nomine cares: mebn lferions bipartita copabtio crus .

eft.buius femur qnod biceps: Mola quod lacu orbiculatufo/ .f cl+> 7r^^AJnai<dX°y

ns adiedtu eft. Tibia quod gemino ofte fubiacet: Cuius pars ' . /

pr.or crea:pofterior fura : Caro neruofa uenofaue alus retra/ i y*
cta a poplite/quibus nates fut plemores:alns detradta quibus „ J.

graciliores:poftremu cruris malleolus geminus utnqj paratus - \ay\Jij

lateri eft.pes aute:quod multiplia oftc coftaaCuius ps pofte 7\A<iXftw1

nor calx:pnor difereta in digitos qnq$ eft : media plant£ nole • -nT

explicat: cuius quod carnofum lfenus folu attigit: V eftigiu j

eft.quod fugius:prona conficit ptemneruofu:&nois adhuc *
l iigu e. b^ret fumis digitis unguis &C nodus iteruemt :fed no
nih uno inflexu adducunt.quibus pars itenor plant^no caua , t£fr

f:d ita plemufcula eft:ut folu toto attingat ueftigio 11 uerfuti
fut &C frauduleti.Comunefemoris & tibiggenu poplesq? eft:
ptes maris ac foeming comunes b^ fut quaru fitus: queadmo
du ai lupius mferius:prius poftenus:finiftru dextru:fe habe
at tam 5 i fi per corporis fuma uifu explorat ac patet: deferibe
dus tame is quoq- recitadufcp eft : eade illa de ca qua fupiora
eauerauimus ola.f.ut feries cometandi feruetppetua:du ordi
ne pleqmur oium quo minus lateat ea: q non mo eode bolos
quo cetera alaha poffidet: ergo fupiora lferioraqj bolem om
mu maxie alaliu babere:roe locoru naturaliu itelligimus:eius
enl ptes ta fupioref; q Iferiores ad fitu orbis umuerfi fupiore

b S*

i A.A.

Ap

OU

p7Sis>y

*<rd>U ■ Lia»*

1 rl^ r

-M<Tfc> \o]/ -^eryifrt

^Boaac^^CpII^I ■

pcfl wt -
/•

Uoyj W/\)

cr\c *A*f - Jy,i*yv-

inferioremqj difpofite funt.Ttidemque priores pofteriorefqj
atque etiam dextr£ finiftrcq, habetur: Cum ceterorum anima
lium genus uel omnino rei pedtu eiufmodi careat uel conf ufi
us ita conftet* Caput itacp ceteris omnibus fuperiore obtinet
fitum corporis fui ratione: At bomo quoniam ut modo dixi
mus:ad uniucrfi orbis habitum inftitutus eft udcirco partem
etiam iftam babet refpondetem parti fublimi uniuerfi: caput
ccruices di collum excipiut* Tum pectus di dorfum:alterum
pnus:alterum pofterius eft ♦ fubiacent bis uenter di lumb^ge/
nitale di nates:mox femur & tibia:poftremo pedes: aura ue/
ro ante flectunt eodem»f»quo & mcedunt»pedis etiam ps mo
-i iws ?rl§4/d - Q \c - bilior eodem fe £lectit»Calx e tergo pofituf eft» malleoli fitu.

/ . o-d \ii k \ { ^lt5tur aunurmQuippe qui latera teneat imi cruris: quomo
M r * v aures uinctc lateribus capitis babetur:bracbia ex latere corpo/

‘ - risfiniftro dextre q; dependent atque fe intro fiedtunt: ita ut

homini potiflimum deuexa crurum di brachiorum: aduerfa
. u-r t iter fe fint* lenfus aute partefque eoru fenfonas:oculos dico
X ’ naresdinguam eodem l cilicet pri orem in partem fpedtates ba

ifrtftifiU ■ bcmusiAt auditum eiufq? partem fenfonam id eft aures:a la

tere eodem in orbe quo oculos diftant oculi hominis fibi iter
uallo prop ortione magnitudinis refpcdtu cpterorum anima/
lium minimo»Tactustefenfibusbomim exquifitiffimus»de
. v indeguftus:reliquis fuperatura multis:ita ptef exteriores coi

locatp:atq3 difpofitp funt:nominanturq3 precipue di cognitp
per ufum fituq; euidcntiorem habentur» i WTIlLf o P-£S rr£s

T uero interiores contradunt enim hominum in prmis
a incertp atq.: mcognitp. Quaobre ad ceterorum alalium
partes:quarum fimiles fint humane referentes:eas conteplari
d ehem 9, primum igitur cerebru capitis priorem obtinet fitu:
non modo in homine ueru in cpteris etiam aialibus: qbus ea
ps data eft» omnibus aut in iis eft: q faguine obtinet» di ob ea
re faguinea appelletur :atqj etiam qup mollia nomine fpeciali
nuncupantur» Sed homo plurimum cerebri proportione ma/
gnitudinis ac bumidiffimum habet : continent id membranp
dup:altera offi adherens ualida : altera ipfum cerebrum att in/
gens ifirmior,Bip artitum olum cerebru e: poftrcmuqj lugit

. G i)

+ . *

eu?

, /

li

1

Aj tt* A'

f

rk v

#5-

C AAAA*\

q:

w

Cuf) mlrite CK

o f <?z>

O 5>

quod cerebellu appellatur:quod ceree &C tactu et fpenc forma
habet diuerfam:pars uero pofterior capitis manis:Et caua om
ilibus efbproutm lingulis magnitudine uariatur, Quibufda
enim caput grande: facies f ubiedia capiti parua: ut qu£ rotuda
funt facie* Aliis caput paruum maxillc log£:uelut generi om
ni mmentorum* Cerebrum omnibus pnuatum fanguine eft :
nec uenam intra fe ullam continet: 5C ad tactum frigidum per
naturam eft* Habet fuo in medio plerifque omnibus cauum

quoddam exiguum:mebrana obb^rente uenofa : cunculariqj h -77^ ^ h u iry <p\tW

obducitur: oilepoflremo continetur tenuilTimo infirmiffi/ ^ . 451^« 'vir£'^u~uL'

moque omnium capitis ollium:cui nomen occipiti* Meatus S ,
ab oculis terni ad cerebrum pertinennita ut maximi &c medio
eres ad cerebellum tendant:minimi lpfum cerebrum adeant *

Minimi 11 funt: qui propiores naribus oriuntur: maximi por
ro illi pqui diftant:nec ufquam coire poffunt:mediocres coe^
unt:quod precipue 1 n genere pifcium patet : &i cerebro funt ii
propiores q magni : minimi perquam laxo inter fe diftant
mteruallo:& nunquam ob eam rem poffunt coire* gula intra • d
collum eft ab anguftia & longitudine nucupata cui comes ar-
teria lungitunpriorem obtinens fitum:in omnibus iis qu£ ea
habere nature placuerat, Habent autem omnia quibus pulmo
efl*Natura cartilaginis arteria conflat: Sc fanguinis perquam
exigui compos eft uenulis complexa tenuibus quod ad fupe-
riora*i*ons babitum pertinet : e regioe polita eft foraminibus
narium qu£ in orii partem patefcuut:unde fit ut quotiens iter
bibendum humor retrabitunef fluat ex ore per nares, iungitur
linguppoftremf :qu£ lingua nominata eft pofita inter ea: qu£
modo dixi foramina:uidelicet apta qu£ pernices arteri£ fora/
mentum:quod ad os fpectanoperiat* Arteria altero fui extre
mo cum lingua ima cortiungitur, altero ad pulmouis inter ca f n
pedinem delcendit:Tum in utranque finditur partem pulmo
nis,ee nacp biptitus pulmo olum expetit* ueru I iis q aial gene
rat:difHctio no gq apparet mlmeq3 1 boie:Efl pterea bois pul
mo fiplicior: nec ita multifid? : ut nonulloru aial ^pcreatiu e:
nec leuisded in^quabilis eft: At 1 ouiparo genere ut auibus dc

i/n '

eXo •

/4

VT frt \J^n

■ { iuLl . -
‘yephisvn ■

Vi^tv »' CM^Hf

>.4 f

■ ) ntn^fhvu i ■
rt f r~

/i tvuvf.

OmiHifu •

. L A4ihjS~’ •

D ^

quadrupedibuf quoru ptus oui primordio Icboari folitus e:
ps altera pulmonis multu dilcilla ab altera efhlta ut bmos ba
tere pulmones uideat:atcp a ringulari arteria ptes I utruqj pul
mois latui' du£ depedet. V en£ quoq? maiori: ac alteri cui no/
meneftabort£ pulmo conedht.Spiritufuero quotiefiflatan
tena:caua fubit pulmois:H£c mucronata fpe cartilagineis di/
ducutcorpufculifde qbuf foramina quoquo uerfus p dimi/
nutonef arctioribuf lubinde apliora excipietibus trafmittut
Cor etia artcn£ rngitur ob^fil cartilagineis fibro fif<^ uinculif
et qua anedhtcauu e;fpus du artena iflaf:an fubeat conminus
in nonullis coltat.f.minutis; At in gradioribus alaliu fpintu
cor fubire ipm aptu eft. Artena ita le babet.& accipiedi redde
diqjtatumodo fpus officio fugit* Nibil etenl aliud uel ficcu
uel buidu pati ipa uidef . fed ubi I ea tale qd deerrauent: ta diu
torqturdu excutiat quoddclapfum e.Gula ab ore Si lpadepe
det cotinua tu fpin£:tu arteri£ nexu fibraru Si p f^ptu trafuer/
ium in uentriculu finit carnis fpem referes Si pariter diftendi
in longu latucp babilis. Ventnculus aute bumanus canino fi/
milis eft .quippe qui no multo aplior fit q iteftinu : fed quafi
intefhno fimilis aplionrtu inteftinum fimplexflexuofisor/
bibus eft a quo pro xi mu iteftinu admodu aplu: Aluusaute
ipa fuill£ fimilis eft.Quippe q Si apia fit Si quod ufe^ in fede
porrigitur breue id corpuletuq; trafmittat. Omentu medio a
uentre depedet quod non mfi pinguis mebrana e: ficut etia in
ceteris animatibus q unu cotinent uetre: Si utraq; pte oris de
tata fur: ladtes fup inteftina pofita fut q Si ipfi latiore coftac
mebrana Si pinguefcut.pedet ex uena maiore atq? aborta:ue/
nafcp per multas fr equeti cocurfu deferunt ex pan illo uenaru
gradiu ad inteftina de fummis ad ima ufep fpargetes: Gula ar
tena uenter ita fe babet.

Or finu tnplice cotinetnacet paulo a pulmoe fupius ad
c arterif fiffura optu:mebrane i uolucro pigui Si corpule
to:qua u eng maiori adnedtit Si abort£ rngitur :cu aborta fuo
mucronato turbin£ i pedtu fq* pte eade uergit oium pariter: q
pedtus fortiutunommbus uero tam pedtore conftitutis: q ea

ipfa parte carentibus:cor £que fuo mucrone in pte uergit prio

rem,uerum latere fepius poteft: quoma diflecfto animante di
moueatur, At parte lui ampliore: di gibba fupenora corporis Qt ibl>A- •
fpectat:babet maiorem pte lui mucronis carnofam di fpiffa

di neruulos fuis in cauis continet, fitum ceteris animalibus in
medio pectore eftan quibus.f,pectus inelt*bomim tatu i pte
fimftram potius uergit:paulo a mamarum diltinctione ad le
uam inclinans papillam: pectoris parte fupenore:nec magnu e

di fpene tota non ob longum fed rotudius:Parte tarne extre/
ma in acutum fe colligit exitq? pene in mucrone: habet ut mo

expofui linum triplice ; maximum dextro in latere:mimmu

in iimftro:medium magnitudine inter fmiftrum di dextrum

Omnes ad pulmone foraminibus pun reddutur : Qu : res in

uno tantum perfpicua eft. lfenus uero a nexu fuo maxlo finu

uen£ coniugitur:maiori:ad qua lactes etiam funt:finu autem

medio abort£ annexum eft, Quinetiam ad pulmone meatus

a corde ducuntur perpetui : finduturcp eodem quo arteria mo

in omnes pulmonis ptes: di meatus qui eodem ab arteria tem-

dunt fequutur merum bi fupenorem obtinent fitum : neqs ul

lo communi foramine ad illos comeant: fed fua lpfi copula/

tione fpintum quem cordi trafmittant:recipiut.ptinet.n.alter

ad cauum dextmm: alter ad finiftrum * De uena maiore ac de

aborta ieparatim ratione cornum poft dideremus. Sanguinis

aute plunmu pulmo ex ceteris cotinet membris q animal pul

moms compos:Idemq3 uiuiparum intus fonfueconftituunt

Quippe qui totus inanis fit: di fungo fus:ac nuulos uenp ma/

loris fingulis fuis fiftulis excipiat, errant enim qui fangumis

uacuum pulmone e fle arbitrant: decepti, f, confpectu eorum

pulmonum quos difledtis detraxerint animalibus.Quorum

languis llico effluit uniucrfus: cor unu ex reliquis uilcenbus i •

fanguinem babet:<SC cum pulmo non intra fe:fed m uems c6/

tineat fanguinem: cor eudem intra fe cotinere aptum eft: fin/

gulis, n. fuis finib 9 faguine tenet, uerii tenuiffimu medio fub

pulmoe f^ptu traluerl u pectoris e q pcordia di cincftu appel/

lat:Coftis di fubcartilaginns:& fpine anexu pte media tenue * :>f,;

\ fCM*

Lkfri'

J

/

■ po*A>^ ■

■ ' Ac*trL -V&M

I * /ta* |*|

va^\^ rntvv^rvj f oiiA
rnj |^*

mebraneaq; exilitate cotextum ♦ V enas etia p fe continet por
redtas.funt porro bois uen£ craff^pportioe bumani corporis
Ecur fupra feptum pofitum a dextro latere e lien a lguo
i eque in omnibus qup membra ifba difpofita babent per
naturamlNon prodigioiedam enim legitimu illu locu in no
nullis quadrupedu lienem cum iecinore permutaffe mfum efii.
Ventri lien annectitunqua omentu obducit.eft bominis lien
fuillo rimilis:fed fpecie angufla Sc longauecur magna ex pte
maximoqs animalium numero fclle caret. Veru in nonnullis
id babere libi adnexum uidetur. Rotundu lecur bominis e ac
fimile bubulo fellis priuationemuelmuidtimisnonuiq pci/
pi certum eft.Quippe cu parte quadam agri cbalcidici euboip
fel nullum pecori fit. Atinnaxo omnibus fermp quadrupedi
bus adeo grade ut qui facra fecerint aduene rtupefcant rem. f.
prodigii loco fibi arbitrantes:non tale efle naturam terrp illius
quadrupedum . lecur uenp maiori adnexum e : nulla ex parte
abortam attingcns:uene enim qup a maiore profici fcit : lecur
tranfigit;qua portp appellatp lecons babetur: lien quocp uenp
uni maiori adnexus eft. V ena enim inde ad lienem pertendit :
renes poft b^c mxta fpina ipfam adbitet bubulis fimiles: de
xter in omnibus quibus funt renes animahbus:fupenore oR
tinet locum: minufqs pingui obducit ; 5C ficcior e:quoduel in
, . oibus eque liqdo maifcftat:pcrtinet: ad renes meatus ta ex ue

Dyyy}^ na maiore qex aborta :fed no ad cauuiQuod alii amplius alii
arctius fua media pte c6tinct:pter qua i uitulo marlo: Cuius
fane renes quis bubulis fimiles fint:tamen olum folidilfimi
uifutur. meatus uero:qui eo pemnet:oes in renu corpus abfm

; 0>1

■\\<V v A

. X

Vtvt /V1

yj ■'? f v-

mutur . Cuius rei argumetu e:q> faguine carectnec ltra feqcq
cocrefcere oftedut. Habet igit ut mo dixi finu cxiguu: a quo
meatus duo i fignes ad uefica deuemut:aln etia ex aborta fre/
quetesrac ualidi eode ptendut:Ex medio aut renu finguloru
uenc fingule cauc neruofe depeclet:fpina ptereutes lpam agm
guflo itincre:tu in utranq, abolet coxa:ac denuo ibi porrectf
apparet: denuiq? in uefica defceduntib^c.n.locp ultimo pofi
ta e:meatib9 anexa illis porredtisdiremb? ad ceriiice; unnanu

J /mi

producentem meatum: &c fere circumundiqj : extenuatis infi/
bras membranulis proximis:quodammodo f^pto illi trafuer
fo pedtorif:dcligata. Eftprofedto ueficabominisproportio
ne:quam ceterorum amplior.

Enitale ceruici ueficp adnedtitur: foramle foras directo
g puium : fed paulo inferius altero Itra eandem femitam
conuio dedudtum: quorum foraminum alterum ad teftes: al
terum ad ueficam neruofum cartilaginofum que tendit . Te/
ftes ex eo maribus pendet: de quibus poftea partium commu
ni examine quemadmodum fe babeat/differemu s : Hec eode
modo uel in fexu foemineo omnia natura conformauitatq$
difpofuit mulla enim parte interiore fexus inter fe differunt :
mfi utero cuius forma qualis nam fit ex confectionum defcri
ptione petendumexpedtandumque eft. fitus eius ad inteftiria •
infra aluum a pte priore tum uefica iundta fupra uterum eft ;
fed de uteri f quoque pariter omnibus differendum poftea e;
Neque enim fimiles dati omnibus funtmec forma fimili con
ftituti. Si uterus ceteroru quoque animalium uulua diceda e :
partes hominis tum interiores:tum exteriores baftalefque: &C
ad bunc modum baben perfpectum eft.

. -f

. Ad Cry\ [>ycAAWt U

vWup

ARISTOTELIS PHILOSOPHI DE HISTO
RI A ANIMALI VM LIBER.ILINTERPRE
TE THE ODORO.

' AETERORVM ANIMALIVM
partes:aut communes omnium funt:ut fu/
c periore uolumine explicatu e : aut aliquoru

generu rpprie : e^de aut diuerfe ue Iter fe fut
eo mo quo fupius didtu eft.Quippe cu ola
fere alalia genere diuerfa ptiu quocp fuaru
plurimas fpecie habeat diuerfas:Sc aut pportione tatu eafde:
genere aut diuerfas.Sut etia coplures :q aliis dat£: aliis dene/
gat£ fut:ergo quadrupedes:q alal generat:caput collu; &C o es
capids ptes fortiut.ueru ipe flgulg ptes:forma Iter fe difterut

pv w* M>»nj *

^4if J

(AUh

iam leoni ceruix offe uno: rigida coftat: nec uertebrif ullif iu
gitur:Interiora autem omnia canibus fimilia continentur:Ha
bent quadrupedes qu£ animal generat omnes uice bracbioru
crura priora fed prpcipue qii£ multifide funt:be manibus fuo
digitato pede relpodent: Hoc enim ad plura quali manu utu
tunpartem etiam lpuam mmuf qbomo abfolutam babent:
3C agilem :excepto elepbanto qui digitos numero quinque in
diuifos leuiterque difcretos:crura priora multo pofteriorib?
longiora: 5C malleolos poftenoribus imis cruribus polTidet:
babet pr^terea talem tantamque narem :ut ea manus uice utat
Quippe qui non mfi ad os illam admouens: 3c bibat: &C £dat
fuo etiam redtori eam erigit:atque offert & arbores quoq3 ea^
dem profternit:& quotiens immerfus per aquam ingreditur :
ea lpfa edita in fublime:reflat atq? refpirat adunciufcula parte
fui poftrema naris b^c efbfed fledti non poteft: Cartilaginea
enim &C proinde rigidiufcula eft: folus etiam ammaliu bomo
ambidexter:boc eft: dexter manu utraque nafcitur:pedhis ani
malia omnia bumano proportionatum pectori babere uiluc
uerum no fimile latum enim pedtus bumanum eft: Cetera an
gufta:Nullum eft enim quod pr^ter bominem mammas pte
gerat priore elepbantus mammas duas quidem: fed non in pe
dtore babet:Sed paulo citra :fledtunt autem crura priora cotra
atque pofteriora:& econtrario cj bomo membra infledtat ex/
cepto elepbanto Quadrupedes enim qu^ animal generant:ge
nua ante fe fledtunt fuffragines in auerfum: aduerfaque inter «
fe babent connexa curuaturp crurum fuorum elepbasmon ut
aliqui retulerunt agit : fed confidendo crura mfledtit : nequit
tamen pre nimio pondere utruque i latus gquilibrio quodam
uergere: Sed aut l£ uo incubat aut dextro :atque eo ipo babitu
requiefeit: Flectit bic certe fuos pofteriores poplites mo bo/
minis: At ouiparisquadrupedibus:utcrocodilo:lacertp: Sc rc
liquis generis emfde : crura tu priora : tu etia poftenora retro
fledtut: paulu i latus uergentia: nec fec9 1 cptens multipedib9
agit : mfi q» medii pedes fublde abigui apii? i lai? fled ut ho
inflexu mebroru fuoru eode e contrario agit^qppe q brachia

retrorfum flecftat; quanquam ita ut paulum uergant in latera
exteri ora:crura ate contrahat recte : fed quod ante tam priora
cj pofteriora ifledta t nullum eft. Omnibus uero bumen armi
uc contra:q cubiti aut crura priora fle£tutur;cox£ etiam con /
tra quam fuffragines : Cum itaque bomo contra q magna ps
ccteroru animalium flectat: fit ut i i qua alia membris buiuO
cemodi conftant;Ea quoque e contrario fledtant; aues etiam
fuos lflexus fimiles quadrupedibus agunt;crura enim qup bi
na babet; in pofteriora curuant :alas quas uice bracbioru; aut
crurum priorum optinentnn priora; uitulus marinus tanqua
lcfa imperfcctaque quadrupes efbquippe qui continuo a fca/
pulis pedes habeat manibus fimiles modo urf^in quinos ent
finduntur digitos :qui finguli ternis articulis flectantur; & un
giubus muniatur non magnis; pedes quoque pofteriores qui
nis difcretos digitis babet; &c curuaaira unguibus cum pri
mis conuenientes uemm forma proximos pifcium caudis :
Motus animalium quadrupedum ac multipedum per diame
trum agitur quomodo fubfiftcre etiam folent : Initium aute
incedendi omnibus a dextris partibus gradiuntur; pedatim le
ones; & genus camelorum utrunque badtnanum dico atque
arabiu pedatim icedit; Cu pes finifter non tranfit dextru;fed
fubfequitur partes quas bomo babet priores quadrupedes in
f ra habent fupinas;Quas autem ille pofteriores bc pronas ma
gna item quadrupedum ;pars caudam babetmam uitulo quo
que marino cauda ineft quantus exigua;cerui modo de gene^
re firmarum poftea dicemus; omnia fere quadrupeda eadeqs
uiuipara funt;pilofa;nec hominis modo leuia efle nouimus :
bomo certe pauciffimis exiguifque integitur pilis mfi in capi
te qua quidem parte;birtiflimus omnium ipfe eft; c^terifqj pi
lis ueftiuntur;partes pron£ pilofiores funt fupinp ; aut glabrc
omnino ;aut minus pilof^ habentur: At bomo contra cilium
etiam homini utraq? in palpebra; &C al£ opletp pilis; dc pubes :
quod ceteris abefbCarent.mcilio palpebr£ inferioris; fed pau
lo inferius pili rari nonullis exeut; Ipforum autem quadrupe
dum pibs inte£toru;alns corpus totu e birtiuut fui urfg: cani.

V/ rM U ' VTTl p

A it» aIu*?r .

i ’ 1

| t*vK\ju mof <v«W4n»V* t

CoajU £?• « • ,
NvVwUvC *mo>nr>rr*

i

t

^wci^ '

Alus collum hirtius pari undique modo: ut leoni :8C reliquis
iubatis:aliif fpna tatu ceruicis a capite ad fumos armos uillof
gerunt ut equo;ut mulo : &C reliquis capronatis quo in genere
bonafus quoque e filueftribus cornigeris ;enumerandus eft :
Quinctiam bippelapbus fatif mbe fummis continet armis
qui a forma eqm:&: cerui:qua babet compofitam: nomen ao
cepit quafi equiceruus dici merui il et: Nec no fera qu£:& lpfa
ab equo:Hippardium nominata e :Capronas parte gerit eade
fed utruque id genus tenuiffimo mbe ordme a capite ad fum
mos armos crinefcit:proprium equiceruo uillus : qui eius gut
turi modo barbe depedet; gerit cornua utrunque excepta foe
mina eqceruini generis; &: pedes babet biffulcos;magnitudo
eqcerui no diffidet a cemo: gignit apud araebotas ubi etiam
boues filucftres funt:qui differant ab urbanis: quantum inter
fues urbanos: &c filueftres intereft : funt colore atro corpore
robufto rictu leuiter adunco: cornua gerunt refupinatiora:eq
ceruo cornua funt capr£ proxima :elepbantus in quadrupedu
genere hircus minime eft ;Caud£ etiam animalium pili corpo
ns modum imitantur dummodo cauda nota aliqua auctiore
depedeat:eft enim nonnullis tam exigua:ut uix dignofei a fe
fu poffit: Camelus proprium iter ceteras quadrupedes babet
in dorfo:quod tuber appellant:fed ita ut badtriane ab arabnf
differat :altens enim bina:alteris fingula tubera habetur : Sut
edam omnibus fingula parte ima quale in dorfo tubera: qui/
bus Icumbat reliquum corpus: &c firmetur quotiens in genua
inclinatur: papillas quattuor modo uacc£ babet camel!us:cau
dam afino fimilem: genitale retro: genua fingula in fingulis
cruribus fut:& flexus artuu : ut no quidam perbibent plures :
Sed propter alunteruallum plures effe uidentunbabet etiam
talum fimile bubulo: Clunes proportione magnitudinis par
uos+biftulcu id animal e:ncc utrinque dentatum :Sed bifulcu
ficeft:ut pes parte poften ore fciffus paululum fit ad flexum
digiti fecundum: parte autem priore fuma quadripartito fin/
datur diferimine paruorquantum pnmotenus digiti inflexu:
et quiddam iter fiffuras perinde;ut in anferu pedibus adiedtu

contexat :p es ueftigio ecarnofa:uc urfy:Qua de caufa caf que
per exercitum longiore itinere fatifcunt:calceant carbafinis:
Omnium quadrupedum crura offe : neruoque babuniant
carne deficiunt ; Quinetiam nullum quod pedibus condet:
excepto homine: pedef habere carnofos perfpedtum ed: Co^
xamm etiam carne exuberante inclunes uacant:quod in gene
re auium confpici apertiuf poteft: At homo contra quippe q
nullam fere fui corpori f partem tam carnofam habeat: quam
natef femora tibiadquaf enim furaf uocamuf :no mfi carnif
copia:parte tibic poderiore complentur: Quadrupedum aut
qu£ fanguine codat ecdemq; animal generant: alie multifidp
funt:qualcf hominis manus pedes q habentur ♦ Sunt enim q
multiplici pedum fiffura digitentur:ut canis:leo:patbera:alie
bifulc£ funt:quc forcipem pro ungula babeant:ut oues:capr£
cerni: equi:fl.uuiatiles:alif infido fut pede:ut qup follipedes
nominatunut equus:mulus:Genus fane fuillum ambiguum
ed.Nam &C in terra 1 llynorum: Sc in pronia: & nonullis alus
locisfues lollipedes gignuntur : Bifulca igitur binis fififuris
utruque ided a parte priore poderiorecp diducuntur: Sollipe
da eam partem cotinentem ex toto babent : Sunt item anima
tium:alia cornigera:alia mutila ;Qu£ cornua gemnt bifulca :
magna ex parte per naturam fut: ut bos:ceruus:capra : Quod
aute idem 6 C follipes:&: bicome fit:nullum ed : quod nos ad
buc norimus : At follipesudemque unicorne ed : quanquam
rarummt afinus mdicus:Ille enim dc unicorms:5<: follipes ed
unicorni fuero udemque bifulcus onx ed : Talum etiam afi/
nus ille idicus folus in follipedum genere podidet:Sus enim
ut modo dixi:ambiguus ed:quo fit etiam:ut talo careat pro/
biore:permulta ex bifulcorum numero talum habet: At uero
multifidum nullum adhuc talum eiufmodi bibere cognitu
ed:ut ne hominem quidem habere certum ed* Sed lynci lemi
talo fimile quiddam leoni autem tortuofum in anfractum e
quale efFingut: Oia uero qbus datus e taluf cruribus eu pode
ri oribus cotinetnta ut eredtuf I fufFragine parte fui prona fo^
ras fupina ltrorfu fpedtenet q ueneres uocantus aduerfy fibi

(j?rm

*

Mf'

£l<^V<M*'

/*/»??

C PhiAr*'*'

pofite fmt:qu£ canes forif qup antennp fupra habeantur fit?
talorum omnium talis eft: Sunt nonulla q fimul bifulca fine
6c lubam babeant:& cornua bina orbem in flexu mutuo colli
gentia gerat: ut bonafus: qui in peonia terra: &C medica gigni
tur:Que autem cornuta funt:eadem ommno quadrupeda ee
certum efbnifi quid per tranflationem cornu habere dicatur :
quemadmodum pgyptri aliquid illis ueluti ueftigium cornus
extuberet:Ceruo ex cornigeris unucornua tota folida:cf teris
caua:quodam tenus: Sc mucrone demum concreta funt: pars
caua ex cute potius oritur: quam folidum quidda: olle ena/
fcens:fubit:impletq$ totam : quomodo cornua bouum cofta
re uidemus:foli etiam cerno: cornua ommbus annis decidua
Initio a bimatu :c£ teris perpetua rufi per uim aliquam amittat
Mammas item haberi uarie certum eft :nam et iter fe ipfy qua
drupedes:SC ab homine mammarum differunt ratione mem/
brorum etiam quy ad uenereum coitum accommodata habe/
tur diferimen plane eft: patet ratio uaria mammarii : Cu alus
mamme parte priore boc eft in pectore: aut iuxta pedtus fint
binp bimfque papillis:ut bomim:ut elephanto fub armis due
tam man:q foemine per quam exigue:nec pro corporis uafti/
tate ita ut eaf a latere confpicere propemodum nequeas : urf£
mammas babent quaternas :alns mamme inter foemina bing
papillyq; bine:ut ouibus:alns papilly quaterne:ut uaccif: Qui
bufdam nec in pectore nec in foemimbus mamme: fed in ue/
tre habentur: 6C quidem pluresmerum non omnes pares: cum
itaque cetera id genus habeant plures panthere quaterna f uen
tre medio gerunt:Cameluf quoque in uentre mammas duaf
cum papillif quattuor habet, Le£ na etiam duas in uentre Ma/
tibuf follipedif generif nully funt mammp mfi iis qui matri
fimilef prodierunt quod in equorum genere euenit Genitale
marium aliis forif eft :ut bomini:equo:& aliif multis:aliis in
tus:ut delphino :Quibus forif eft bis:aut ante babetunut ho/
mini:& reliquif quy modo dixi:aut retro :Quinetiam uf que
ante gerunt:aut &C penif: &C teftef abfoluti pedent: ut homini
aut aluo adbfrent: dc aut pluftaut minuf abfoluuntur; no cnl

pariter apro & equo membruboc abfolutum eft elepbatus
etiam genitale equo fimile babet fed paruu: nec jp corporif
magnitudine:teftes idem no foris confpicuof fed intus cir/
ca renes conditos babet:quo circa ritum celerius agit* Aliis
itaque teftes ab fo luti ut equo:aliis no abfoluti ut apro*Sus
foemina genitale ea continet parte qua pecoris ubera babet
&C cum per libidinem turget ac prurit ad coitum furfum ta/
tifpcr boc retrabit: uertitqs foras ut Ide mari coitus fit facili
orrefcifliim id longe produdtius &C debifcens amplius eft
Genitale maxima animalium parte ita fe babet: Nonnulla
ex auerfo mingunt ut lynx:leo:camelus:lepus maresrigitur
ita inter fedifcrepant:ut expolitum eft: foemin£ omnes ex
auerfo mmgiint*quippe cum etiam foemina elephantorum
genitalemt cpterp iter femora babeat : Genitalis uero lpius
differentia numero fa eft* Aliis enim cartilaginofum carno/
fumq3 eft ut bominirquod ut parte carnofa iflari nequit fic
cartilaginofa intumefcit excrefcitq3* Aliis neruofummt ca/
melo ut ceruo: Alus offeum ut lupo uulpi muftele idtidi*i*
muftel£ ruftice:qua uiuerra lterpretor : nam is quoqj ofteu
gerit: Ad bgc bomo cum ad rnfta incrementa peruemt parte
fupenorem babet minorem cj iferiorem : contra atcp cetera
animalia que fanguine conftet , Partem fupenorem intelli
gi uolo quatum de capite ad eam pertendit partem: qua exi
tus patet excrementis:Infenorem autem quantum ab ea lpa
fubfequitur reliquum corporis* Animalibus ergo qu£ pedi/
bus initi natura uoluit:crura poftenora partem complet in/
feriorem: Que autem pedibus carent iis cauda &C quicquid
uice caud£ fimileque babetur pro parte inferiore eft: tales p
fectis iam incrementis animantes euadunt, difcrime autem
in crefcendo eft*Homo enim priufquam adultior fit: parte
fuperiorem corporis babet maiorem cj in feriorem *et quo p
ptatem amplius augetur eo econtra euemt ut in feriora fint
fupenonbus longiora* Quamobrem unus lpfe non modo
eodem ingredi folet infirma adbuc £tate: quo iam firma in
greditunfed primum dum infans e quadrupes reptat:deide j? Cj

ajJVn

fe erigit :bipefque icedit * funt qu£ ex proportione in ereme
ta partis utriufque capere foleant :ut canis nonulla primum
parte fuperiore minora funt poft maiora cum creuerint
eadem parte euadunt:ut iumenta; nullum enim ex bis addi/
ta £tate aucJtius redditur ea parte qu£ ab ungula ad clunem
porredraeft.pentes etiam ceterorum animalium multiplici
differentia tum inter fe tum bomiuis ratione euanat: babet
enim detes omnia qu£ quadrupeda fangninea: uiuipara fut
fed uarif . funt enim alia utinnque dentata.alia altero denti
um ordine carent .Qu£ enim cornua gerunt b^c non denta/
ta utrinque funt:quippe qu£ primoribus maxill^ fuperions
careant dentibus.Quancj funt nonnulla qu£ & cornibus ua
cent dc utrinque dentata non fint : ut cameli ♦ Item alia den/
tes habent exertos uelut aper.alia fine bis funt . Et aliis den/
tes ferrati ut leoni panther^: cani.aliis cotinui ut equo ut bo
ui.funt enim dentibus ferratis:quoru feries acutorum denti
um mutua in fertionc pectinati m fe conftipat. Quod aute
fimul & dentem exertum &C cornu babeat nullu eft: nec ue/
ro quod fimul et ferratis dentibus fit.Et altemtrum babeat
illorum boc eft : uel cornu uel dentem exertum. primores
maxima ex parte habent acutosunteriores planos. V itulus
marinus ferratis omnibus efbut generi pifciu affinis, pifei/
bus enim fere omnibus ferrati funt detes.Genus aute quod
duplicem dentium ordinem babeat:nullum noftro in orbe
eft ueru apud indos (fi ctbefi£ credendum eft) belua gignit
ut ille fcnbit : cui nomen mantbicor^ dentes triplici utrinqj
ordine magnitudo birtitudo & pedes leonis:facies & aures
hominis oculi c^fii: color rubric£ cauda fcorpionis modo
terreftris aculeo armata fpiculacp agnata iaculans uoxfiftu
lftub^ue non abfimilis .curfusnon minoris pernicitatis:
q cernis . feritas tanta ut nunquam poffit mitefcere appe -
titus precipue carnis burnan^: Mutantnr dentes tum bomi/
ni :tum etiam quibufdam alus animalibus ut equo:mulo :
afino: homini primores mutatur. Maxillares autem nullu
animal mutat. Sus nullum omnino dentem amittit.

E canibus diuerfa fententia efbquippe cum alii nullu
d iis decidere dentem opmentunalii caninos tantum ap
peUatos mutare uelint:quos etiam bomo amittit: uerii boc >
latae propterea quia non ante mutant:q pares intus enafca
tur:Qiiodidem uel m ceteris fcilicet feris euenire ueri fimi/
le efhEt quidem caninos tantum mutare perbibetur* Aetas
uetuftiorum recentiorumque canum dentibus mdicatur *
Iuuembus enim dentes candidi 8C acuti : etate prouecftis ni/
gri obtufique*

Gitur certe in equis c5tra:atque I c^ teris animalibus :
a cum enim ceteris feneclutc dentes nigrefcant:equo ca
didioresredduutur* Planosab acutis diftermmant:qui ca/
mrn appellantur* formg utroruque participes:quippe qui in/
fra latiufculi : fupra acutiufculi fint* maribus dentes plures
cj foeminismt I genere bominu:ouium: fuum:caprarum pa
tet*In cgteris nondum exploratum eft* Quibus plures : b^c
uiuaciora magna ex parte fut* Quibus pauciores &C ranores
bcc magna ex parte uit£ funt breuioris*

Omini nouiffimi maxillares: quos gemios uocam? :
b circiter uicefimum annum gignuntui\Et uiris & mu ,
lieribusJam uero quibufda mulieribus anno etiam oCtoge
fimo maxillares illi nouiffimi: non fine dolore exierunt:ui
ris quoque idem eueniffe accepimus * quod certe ns accidit
quibus in luuentute ipfi gemini nati non fuerint*

Lepbato dentes utnnque quatuor :quibus conficit ci
e bum atque in farin£ fpeciem molit*dico preterea pro /

minent grandes:quos mares gradiores refimatofque babet
foeming minores: & contra q mares * V ergut enim deorfu
pronique deuiant: ftatim cum natus eft elephantus : dentes
babet:quaq grandes illos:non lllico perfpicuos obtinet*
Ingua perqua exiguam babet:atque interius pofitam
1 qua in ceteris fitata ut uix eam uidere poffis*

Ris etiam magnitudine difcnmen exiftcre animali/
o bus planum efbaliis enim os refciffum: ut cani leoni:
deniqj omnibus quibus detes exati* Aliis paruuait bomini

c z

DC» O'**" '

U

Aliis mediocre ut generi fuum,equo fl uuiatili quem gignit
cgyptusuuba equuungula qualis bubus:roftrum refimum,
lalus etiam ineft bifulcorum modo dentes exerti : fed le^
mtencauda apri, V ox equi:magnitudo afinntergoris craO
litudo tanta:ut ex co uynabula faciat interiora omniaiequi
6c afim fimilia,

f

enim cynocephalos appel 1 o , ccb us : fi m ia gerens caudam e;
Caniceps etiam eadem forma:qua firma efbfed maior uaii
diorcp SC facie canine fimilior:unde 5c nome accepit ad h gc
monbusferocioribuseft: & dente robuftiore caninoq3pro
piore.Simia tam parte fui corporis prona pilofa efbut pote
quadrupes q fupina ; ut fpeciem gerens hominis: qui con/
tra atque quadrupedes obtinet pilii ut dictum lam eft , Sed
crafliore pilo fi mie ueftiuntunlongcqs birtioref parte utra^
que funt:conueniunt cum homine plurimum fua facie,qp'
pe que naref;aures:detes:ta primores q maxillares bois mo
re habeat, cilium etiam cum cetere quadrupedes no i utraqj
palpebra habeant. Simie habent quaquam pr^tenue ac pro^
lixius potiffimum in inferiore * Cgterg enim quadrupedes
inferioribus carent cilris.babent fimie in pedtore binas ma/
marum pupillas, 5C brachia hominis modo:fed birtiufcula
que &ipfa <Scpedes:ut homo infledhint:boc eft ita ut circu
ferentie membrorum utrorumque obuerfe inter fe adduca
tur. Ad hec manus digitos: ungues homini fimiles , uerum
omnia rudiora efferacioraquerpedes fui genens habent, fut
enim uelut manus maiufcule: &c digitif ut manus conftant
medio logiore: ueftigium etiam manui fimile e:mfi quod
in longum fe porrigat: 5C uolam referens tendat ad poftrea
Callofmsboc altera fui parte extrema eft, cC calcem meptp
atque exiliter imitatur, Pedum officium duplex e:bis enim
ut pedibus 6c ut mambuf utuntur:infledh.mtq$ cofdeper
inde ac manus, lacertos & femora habent breuia proportioe
cubitorm et tibiarum, V mbilicu qui emineat nullu habet :

V nt qu£ natura acipite partim hominem partim qua
drupedem imitetur:uelut fimic:C^bi:Camcipites,Sic

■*_

Sed durum quiddam cocinetloco umbilici» partem corpd>
ns fuperiorem multo maiorem babent q inferiorem: uide/
licet more quadrupedum» quinarii enim fere ad ternariu ra/
tione conflant ♦ Degenerant ergo tum ea de caufa: tum eti
am q> pedes manibus habeant limiles : &C quafi ex manu
pedeque confhtutos ♦ Calcis enim poftremum ad pedem»
reliqu£ autem particul^. ad manum facile referuntur: digiti
nanque uole fpeciem gerunt: degunt plus temporis prone
quadrupedum more q eredt£:caret natibus:ut pote quadru
pedes»priuat£cauda funt:utpote bipedes» exiguaemm om
mno cauda mefb quatenus nota lolum habeatur» Gemtale
etia foeminp mulieris e: mari potius canis:q hominis*

Aebi ut fupenus dixnomnes cadam babent»partes ue
c ro interiores humanis fimiles: genera b£c omnia con

tinent»partes animalium uiuiparorum exteriores ita fe bent
Vadrupedesq oua pariut:e£dec^fanguinebent(Ter
q reftre autem ac fanguinis particeps nullum oua aedit

quin ide aut quadrupes iit:aut pedibus careatomnino)om
nes caput:colki:dorfum : prona atque fupina corporis pof
fident: pedes etiam priores pofteriorefque:& quod pectori
proportionetur:modo uiuipari quadrupedu generis»cauda
quoque babent longiorcm:exceptis paucis : fed b^c omnia
pedes in plures digitos babent difcretos : Ad b^c omnibus
bis fenfus totidem qnot c£terif quadrupedibus fut:et ligua
omnibus data eft : Excepto quem £gyptus fert crocodilo :
nam ille fimilis quibufdam pifcibus eft * Cum enim pifces
omnino fpin^am nec abfolutam continent linguam: tu uel
maxime:nonnulli adeo l^uem indifcretumq3 eum lpum lin
guc tributum locum fortiuntur:ut mfi admodum labrum
diduxeris neueftigium quidem lingug infpicere queas: Au
riculis tamen bec oia carent:meatufq3 tatu habet audiendi:
Caret etiam mammis:nec genitale aut teftes foris obtinent
manifeftos:fed itus conditos»nec pilo fed cortice oia tec£a
fut* detibus etia ferratis fut oia» Crocodilo fluuiatili oculi

fuis:dentes magni exertiqj: ungues robufh: cutis corticofa*

©

c ?»

V

cotra oem ictu in uidta:uifus i aqua bebes:extra acemmus *
dies itac]3 in terra pte maxia agit;nodtes in aqua: teporis ree
tepidiore eni aqua expentq aere,

Hamplco figura totius corporis lacerta plane repfem
c tat: latera deorfu dudta:ucntri liigutur: ut pifcibus: di

fpina mo pifciu eminet,Roffru fimip porcarie limillimum
cauda p loga in tenue delines: di loge iplicata in fe orbibus:
lorimodo pmultis elatior a terra e q lacertannftlexus cruru
peridc ut lacert£:pedes figuli bipartito fecat:ptefq? tale iter
fe bent fitu:quale pollex ad man?:reliqua pte obiedu. Sed
ipc etia reliq ptes pauloten? I digitos quofda findut: uide
licet primores triplici fillura itenus:duplid extenuf, pofte^
nores itenus duplici: externis tnplici:unguiculi aduci. Cor
pus afpu totu: ut crocodilo:oculi in receflu cauo: itus rece
ptupgradef rotudi:cute fimiluatq? reliquu corp9 obdudti :
media fui ptepqua exigua dctecftnqua uideat: q qde uidcb
di ledes niiq cute operitinec pupillp motu: fed totius oculi
uerfadoe in orbe mutationeq3 quoquouerfus afpicit:q ue/
Iit mutat fuu colore iflatus. Veru di niger no logediflimi
lis crocodilo e: di palliduf: ut lacertf maculis diftldtus:ut p
dus nigris* Mutat color toto I corpe:nam di oculi cocolc/
res reliquo corpori reddutur: di cauda cude colore accipit *
motus eni piger admodu ut teftudinis e:pallefcit cu morit:
defunctufqs colore eude feruat,Gula atq> arteria fitu eode
cotinetquo lacerta: carne nufqua nifu capite dc maxillis:
di poftremo caude admodu exigua poffidet :nec alibi fam
guineql corde di oculis: ddoco a corde fupiore:6Cuenulis
bine tedetibusuieru nec in bis qde ulla copia fed paul illum
bec fanguiins, Cerebru paulo fupius oculis pofitu e: di pro
pe iis coti guu* Cute aut exteriore detracta: oculis quiddam
lucesuicluti anulus £neus tenuis:nulla pala iterceptus rigit .
Mebranp I ois fere corporis ptes multp ac ualidp : logeq: fir
miores q in ceteris tedut. Piffedtus bic totus fpirare pterea
diu pot motu admodu exiguo:adhuc circa cordis fede ex/
ta tc:di cu oes corporis ptes cotrabit : tum uel maxie coffas

cogere atqj adducere potXiene cofpicuu nufq cotinetifubdit
cauernas:6c latitat more lacertam*

N auibus etia ptes nonullp fimiliter; atqj i iis q expofui
i ammalibus bentur;oibus enl caput inefb Si collu Si dor
fum Si fupina ps corporis;& quod pectori ^pportionet* Cru;
ra etia bina bois modo; fed q in auerfu fleclat; eode ritu quo
quadrupedes faciut ut di&u ia efl * Caret manibus pedibufqj
prioribus.peculiare inter cetera alalia alas poflidet;8c clune fe
mori fimile Iogiore;uentrecp medio tenus porredtu;cobpfioe
ppetua:ita ut lpe diuulfu femur effe uideat* Sed ei femur pte
alia iundtu tibi£ e ,f ut femora fane maxla iis auibus q ungues
bent aduncos; Si pedtus q ceteris robuftius;copia olbus auib?
unguiu elbmultifide etia oes quoda modo fut* qppe cu pars
maxla digitata fit; Si nates quis planipedes;tame &c lpfp digi'
tos pfedtos difhnftofcp babeant;oibus q fe efferant;quaterni
digiti dati fut;terni in priore pte;finguli in poftcriore:maxia
ex pte p calce paucis quibufda utrinq? bini; ut auicul^ q lynce
uocat;b£c paulo maior q fringilla efbcolore uario ; babet fibi
^ppria digitoru qua modo dixi difpofitione &liguaferpem
tibus fimile*qppe qua I logitudine mefura quattuor digitoru
porrigat;rurfumq5Cotrabat intra roftru * Collu etia circu agit
in auerfu ; reliquo qefcete corpore mo ferpentu:unde torqlla
uulgo appellata cfbquaq turbo ab antiqsrungues ei grades;&
fimiles ut monedulis exeut:uoce aut fhidet: os fibi proprium
uolucres poffidet*no enl labra:no dentes fed roftru bent*auri
culis etiam carent; Si naribus* meatu fqj odorandi in roftro co
tinent;audiendi in capite;oculi omnibus ficut cy teris aialibus
biniifine ciliis. Grauiores palpebra lferiore coniuet;Metatoes
ab angulo obeunte mebrana; At uero q fpem noctup gemnt :
fuperiore etia palpebra coniuet * boc ide cortice* intc<fta alalia
quoq? faciut;ut lacertp Si reliqua generis eiufde*c6niuet enim
palpebra inferiore oia;quaq no more auiu metant * V olucrcs
item no piles no fquama no cortice fed penis tegut * penp oes
caule coftant . Cauda etia tali qualis data quadrupedibus eft;
uolucres carent;Sed penis conditam gerut; breue q logipedes

o

c

b A {\AMn% •

0» AMif'

ac palmipedes funt:maiorem autem qup e contrario conflant
que uel contradis ad uentrem pedibus uolant . Cum illp cam
de pufille:geml£: porrectis m caudam cruribus ferantur* lin/
gua omnibus eft fed uarie : Aliis enim longa:alris breuis:aliis
lata:aliis angufta* omnium maxime animalium poft homine
litteras pro ferr^ nonnulla auium genera queunt ; uidelicet ea
precipue:quibus lingua latior eft: linguam autem illam mino
rem operiendi mimftram mullum exns qupoua panunt fup
impolitam fu^ arteriae continet fed meatum ipiiim modo
trahunt: modo laxant pro fui commodi defideno : atque ita
efFicitur:nequid ponderis in pulmonem delabatur.Sut nonul
la ex auibus genera quibus natura calcar etiam dedent:fed nui
li datum boc eft cui ungues adunci fint* uolaces porro notan
tunqup ungues habent aduncos: calcariger^ qup prp fua graui
tate fint ad uoladum ineptiores* Ad hpc auium nonnullis cri/
fta addita eft: qua cum ceterp pennarum eminentia quadam
extrudam gerant. Gallinaceus unus peculiarem libi lortitus
eft.fic enim mftitutam:ut nec caro fit nec a natura carnis om>
nino aliena*

Ifcium genus inter ea que aquas incolunt unum difhm
p gui a ceteris mre pot:cu forma euariet numero fiore.bet
id caput: di prona: Sc fupina.parte qua uenter & uifcera cotine
tur:fupina habet.caudam continuam indiuifamqj parte gerit
poftenorc uarie .pifcium nulli ceruix : nulli manus aut pedes:
nulli teftes:nulli m a me. Sed mamma cptens quoqj negata eft
omnibus :que animal neqant generaremee uero uiuiparis om
nibus data eft* Sed iistantu:qu£ protinus intra fe animal for
mant:nec primum ouum:de!de animal* V nde fit ut delphin?
etiam marrimas habeat:animal enim cocipitilico:&: creat.Co
tinet hic fuas mammas non parte fupenore: fed prope genita
le:nec modo quadmpedum papillas ccnfpicuas het:fed uelut
alueolos quofdam humoris duos:utroque de latere : fingula
rem:e quibus lac fluit:quod ore catulorum fedantium pare
tem excipiatur: idque lam a nonnullis perfpedum efl : pifces
igitut mo diximec mamas hent: neqj meatu geicaliu uliu Itus

cofpicuu:bracbias aut re bent peCuliare:qb9 buore que ore ac
ceperit rcddut:atq3 etia pinas quas magna ex pte quaternas ge
runt: Attamen longif:ut anguill^ :bine rnxta branchias b^ret*
mugilibuf etia quof lacuf fipbaru gignit bin^iatque etiam ei
qua uitta appellat, nonullif e longif null£ omnino funt pinng
ut murenc: nec brancbi£ integrf ut ceteris pifcibus babentur ♦
qui autem brancbias babent:aut lnteclas continent eas:aut de
tectas :ut cartilaginea genera omnia * Qui intedras babent:iis
in obliquum utroque latere tenentur, Qu£ tegumento carent
cartilaginea dicouis fi plana funt parte Ifenore:fupinaque ba^
bentnr; ut torpedini:ut raif.fed fi oblonga funt; eorum lateri
bus adberent:ut I quouis muflelino genere cermtur.Raia tam
dc fi deductas in latera babet brancbias:tamen nonfpineo Ite
citas operimento :ut qu£ non cartilaginea funt: fed cuticulari *
Item brancbiatorum ipforum: aliis fimplices brancbie funt :
aliis duplices:omnibus tamen fimplex qu£ nouifTima coipo/
ri admota elt : &C aliis paucf aliis multg.uerum in utrunque la/
tus eque par citg omnibus fut : babent quibus pauciffimf fut:
fingulas bracbias utrinque eafque duplices: ut aper, alus bing
utrmque:alter£ fim plices :alter£ duplices:ut ccngro:ut fcaro :
aliis quatern^ utrinque fimphces:ut accipenferi:dcntici: mure
n£ :anguill£;aliis quatern^ duplici ordine: nouifTima excepta:
ut Turdo pcrc£: Siluro :ciprino,Mufteligems etiam duplices:

quine utraque ex parte funt. gladio a Roftn mucrone ita
appellato :odton? duplices, Ita branchiarum, colligitur nume
rus:Sed preter branchiarum difcnmen pifces a ceteris animali
bus differunt:eo q> non pilis ut terreftria:qu£ animal gcn:rat:
non cortice:ut nonnullg oua parientes quadrupedes:non pen^
na ut genus auium integuntur : fed plurimi fquamofi funt :
pauci quidam fcabri: pauciffimi leues. Ergo cartilagineorum
alia afpera: alia leuia funt, Cogri etiam dc anguille dc Tbun/
m l^ues funt: dentes omnia pifcium genera babent ferratos:
pectinatimque coeutes: excepto fcaro :acoIaferiedetiu acuta
atqj multiplici fulciut:! lingua etia detes nonullisdlgua aut ip
la dura dc p£ ne fpinea bent :& ita adb^rete ut Iterdu care ligua

Do'

U>pC“ndr^.

Jrttfrvc^rtwf* ou«j
/Inint^uM* txKvr^^1^ *

uideatur: OsrefcifTum utnonullis ouiparifquadrupedib? e:
ptes audiendi:odorandi denicp:fentiendi null£ cofpicug: pter
§ oculi babetur: latet etia meatus qbus fetire neceffe fit:oculi
omnibus fine palpebris:fed no duri.Eft omne fane pifciu ge/
nus:faguinis pticeps : difcnmine aut ptus fic difcrepat:ut alii
oua pariat:aln animal, pariut oua oes:q fquama cotegut: Ani
mal oes q genere cartilagineo cotinent:excepta rana*

Eliquu ex iis qu£ faguine bent animalibus:genus ferpe
r tum e:quod comuneabobus fupenonbus eftepot. fut
eni alii terreflres: alii aquatiles: qq maxia ps fit terreftris. exi/
gua uero aquatilis.f* fluminu incola*fut etia marisindigen^
ferpentes tcrreftribus fimiles:nifi q> caput babeant cogri* & q
dem genera eoru coplura funtrcolore numero f£ uarietatis* na
fci eof no in altiifimis gurgitibus certu eft.Scolopendras etia
quas cotipedes uoco:maris in colas effe nouimus.fpetie terre/
ftribus fimiles:magnitudfe paulo minores: colore rubetiores
numero pedum copiofiores:6c cruru tenuitate graciliores: na
fci locis faxofis folent: & mo ferpentu : no magna altitudine
gurgitu* Caret pedit ? genus omne ferpetu:ut pifces:na remo
ram errore nonulli pedes habere ^pdiderut:expes eni oino eft :
fed quonia pinnas beat pedibus fimiles:binc fit ut pedibus in
flare uideat:pifciculus qda bpc e:faxis affuetus :i cibos no ad
mittendus:nome a remoradis nauibus adeptus:utilis ad iudi/
cioru caufas & amatoria ueneficia ut aliq uolut.ptes exterio/
res fanguineoru alaliu q na fint:&: quot numero:& qbus iter
fe differentiis diftonent explicatum lam eft *

Vnc iteriorum ordinem pfequemur : &c primum in eo
n genere quod fangume coftat.bac enim ratione fumma
genera a cp teris difFerut:q> b^c fanguinea funilla exanguia* fa
guinepredita fut : bomo & quadrupedes q aial ouum uepari
unt:atq3 etiam aues : pifces: cet£ : & fi quid aliud uacanf noie
quonia genuf no fit* Sed fpes fiplex i fingulis ltelligat ut fer
pefutcrocodiluf *Igit q quadrupedef uiuiparp funt:iifgula
atep arteria oibuf eft:& eode fitu quo boL Ouiparif etia qua
drupedib? atep auib? eade illa adiudta uidem? fed difcnme

fpecies affert eam ptiu:denicp oia q aereaccipiuc.&reddut:
beat pulmone:arteriam:gula &c fitii gul£:atq$ arterip fimilet
quaq eas ptes diffundes: pulmone aut ne fitu qde fimili co
tinent.Cor ite olbus e:qb9ianguis & feptu trafuerfu quod
pcordia dc cinctus appellat ;ueru boc i minutis pfua tenuita
te exiguitatecpino eque fpecdari pot: nifi in corde, peculiare
cfbquod de nonullis bubusrpditu e;genus,n. quodda bou
fuo in corde officulu cotmere amt* At uero pulmo no olb?
datufe,pifces.n*&: olno q bracbias bent:carent pulmoeJe
cur in olbus e i qbus fanguis.Lien magna ex parte oibus:q/
bus fanguisffed magne pti eoru q no aial feci oua paruit. Ii
en ufqj adeo exiguus e;ut ^ppemodu fenfu effugiat : quod
magna in pte auiu experimunuerbi ca in colubis: miluis: ac
cipitnb9;nocd;uis*Capriceps auis liene olo caret Jn quadru/
pedibus etia ouiparis frmilis ratio efhna ea quoqj admodu
exigiiu bent liene* ut teftudo:Mus aquatilis:rubeta:lacerta:
crocodilus:rana.Fel aliis adnedhtur lecon :aliis minime*ex
genere*n, quadrupedu q aial generat ceruo &C dam£ deeffe
notatu e:atq? etia equo; mulo:afio mitulo mario:& muriu
nonullis ceruis acbainis cognoleffel cotineri i cauda credit:
e quod ibi cotineri aiut:colore qde fimile felliffed no ita ut
f^lbumidufed lieni fi mile parte interiore* Vermes tamen
Cerui cotinet oes fuo in capite uiuofrq nafei folet fub ligua
in concauo circiter uertebrarmqua ceruici mecht caput: ma
gmtudinebaud minores bis uermibufquos maxios carnes
putres ediderit . Gigni uniuerfi atqj cotigui folent numero
adeo circiter uigiti.Sed ceruus felle ut didtu e uacat:qq eius
ltefhnu amaru adeo efbut ne a canibus quide attingat :nih
ceruus prppinguis fit. elephanto etia iccur fine f^lle: incilo
tameptequa fel adhprere folet : bumor felleus effl uit plus
minus.Pelpbinus inter eaq mare exopiutipulm oneqj bent
unus f^lle pnuatus eft ,auef pifcefque omnes fel babent: &
quadrupedes qu£ oua pariunt dixerim in uniuerfum : ornes
aut pl^aut minus felhs fortiut : fed pifciu;alns i lecore pofi
tu emt mufleligeis: 6t filuro;6i fquatl^; leuiraig:torpedim

e

•fve »

arcp ex logis anguill£:acui:libell£:pulcbro etia.i iecore ineft
rpportoe corpis maxime ornm copiofu:aliis lteftino anex/
um efbdepedes a iecore meatibuf qbufda ppetuis fume te/
nuitatis.Ergo bamia fuo lteftino pari rpcellu obductu bet:
fepe etia replicatu. Reduxqp aliquatenus : reliqs colledtim 1
teftinif comiflu e;aut femotius a iecore:aut ^piusmt rai£ :
accipeferi:denrici:muren£:gladio.S£pe etia genus ide utru/
que patit fitu: ut conger: aliis. n.ad lecur : aliis infra fe pofi
tu adb^ret: quod etia i auibus parimodo pfpectu e:alns.n.
uentri:aliis lteftino iugit:ut colub£:coruo:coturmci:birudi
ni:pafTeri:aliis lecon fimul & uetrnut capncipiti: Aliis leco
r i fimul & lteftino :ut acapitri:miluo.

Enes atq? uefica oes q aial generat quadrupedes poffi
r dent» At uero ex bis qu£ oua pariut:auef pifcefqs non
babent.Quadrupedu una teftudo marina bet:magmtudine
ad cfteraru ptiu rone:fimiles bubulis renes ei omo adb^ret
quafi ex multis exiguis coftituti. Bonafus etia iteriora oia
bub^fimilia cotinet:fit9 ide earu ptiu e oib? q ex bis coftat

Or^prfus in medio pectore omibus pter q in bole eft.
c buic em pti potius leu£ comiffu e:ut ate expofui .Ten
dit olbus priore i pte fuo turbinato mucrone:pter qua pifci
bus.bis.n.no ita ee uiden pot. Cu eoru cor fuu mucronem
no ad ped:us fpectate:fed ad os beat.extremuqs inde pedes
qua bracbi£ dextrg atq$ finiftr£ iter fe coeut copulatqa.funt
etia meatus alii de corde ad branchias tedetes fingulas pro
defiderio magnitudis:boc e maioribus laxiores: mloribus
ardiores iter quos craffa admodu: &C cadida fiftula e: q de
cordis extremo ont .Gula paucis I pifcibus lefbut cogro:an
guillg. bifq? exigua &C lecur q bent :fi no fiffu e: dextro late
re totu cotinet.Sin fiffu a prfcipio ufqj dextro maior ps ap/
plicata e.qbufda em ptes fepofit£ fut:nec eade certa ongie
cotinet :ut iter pifces muftelino generi: &C iter quadrupedes
leporu generi cuida:quod tu alibutu etia i fycino agro cir/
citer bolbam lacum gignitur .quippe quos bina babae ieci
nera credideris:quoniam meatus procul ammodum coeat*

~1_

C

Quod idem uel in pulmone fpedtare auium licetiien etiam l -

pti fimftre adnecht iecori aduerfus : fitu ualet mfto natur£

quo fi qua difiedta quadrupede lienem latere contineri de/

xtrouecur finiftro uifum efbprodigiofe id euemflc putan/

dum .Tedit arteria omnibus ad pulmonem quemadmodu

poft explicabimus.gula ad uentrem perfertuntranfigies fe/

ptum tranfuerfum fcilicet in bis que habeant gulam neceffe

efhpifces enim magna ex parte gula caret:ut dictum e* quo

circa fepius euenit grandibus nonnullismt dum per impetu

infectantur minoresuientriculus in os procidat. Habet om

nia qu£ adbuc enuinerauimentrem fitu confimili.fepto en!

tranfuerfo continuo fubefbintefhnumque de eo porredtu

finit ad exitum cibi: 5C eam partem qu£ podex dicitur* Sed

uentns dilTimilitudo;pnmum quod quadrupedes uiuipar£

cormgere altera maxilla detate : quaternos eiul modi habet

fmus:qu£ quidem 5C ruminare dienntur* Gula enim lcipies * C

ab ore deorfum tendit ad pulmonem:feptumque tranfuer /

fum bine fe ad uentrem applicat maiorem: qui parte inteno

re alper interceptu fque efb: ac prope gul£ commifiuram. Si

num fibi adnexum babet: quem ex argumento reticulum

uocant.eftenim uentn extnnfecus fimilisutus reticulis mu

lieru implexis:magnitudine multo:qua uenter minor.bunc

excipit omafum parte interiore afperum cancellatum : cru/

ftatu magnitudine reticuli ♦ Abomafum uenter ab eo alius

lungitur.magnitudineamplior omafo : forma oblongior:

cancellis intus & cruftis multis magnis:& lembus innorma

tus:moxintefhnum lam fequitur. Cornigera altera maxilla

dentata:omma ad bunc modum fuum habere uentrem cer/

tum efbSed differunt inter fe magnitudine aut figura: atep

etiam quod gula uel in medium uentns tendat uel in latus

uergat: At uero omnia dentata maxilla utraqj uentres fmgu

los habent ut bomo:canis:fus:urfus:leo:lupus:Quinetiam

Tbos que lupu ceruanu appelle:! terna ola lupi fimilia bet

bis igit olb? fiplex uetricul^e que excipit !tefbinu:ueru aliis

apliorrut fui:ut urfo:6C fuillo qde crufl^ l^ues paucioes fut

Aliis artior nec multo amplior inteftino ut cani; leoni: bo ✓
mini.Qteroru etiam fpecies omnium refpedtu eoruquos
modo enumeraundiftinguuntur. Aliis enim uenter fuillo
fimilis; alus canino tam in maiore g in minore animalium
genere:Sed difcnmen in bis quoq$ magnitudine figura cor
pulentia exilitateuc ontur:atque etiam fitu gulp quo meatu
ad uentrem ducat & conuio mngatur foramini. Inteftinoru
etiam natura utrique illi animalium gencruboc eft utraque
dentato;«5<: altera maxilla dentato: fibi differt magnitudine
craflitudinereplicamentis.Suntcerte maiora omnia inteffi
na non utnnque dentatis: nec immerito, nam lpfa ita dem
tata omnia funt aud:iora:pauca enim parua eo in genere ba
bentur. Admodum paruum inter cornigera nullum e. Qui
bufdam etiam appendices funt intefhnorurm Rectum am
tem lntefhnum nulli efbcui non parte utraque dentes. Ele/
pbanto lteff inum ita eff finuofurmut aluos babere quatu/
or uideatur:in boc etiam cibus recipitur. Nullum enim con
ceptaculum cibi aliud feparatim adeft. Exta qu oque eidem
fuillis proximaifed maiora * Iecur enim quadruplo maius
bubulo eft. Et reliqua pari ratione : excepto liene, bic enim
minor ex proportione eft. H^c eadem ratio uentris intefti/
norumque uel in ouipans quadrupedibus eft ; ut inteftudf
ne;tum terreftri:tu etiam marina in lacerto: crocodilo utro/
que . omnibus denique genenseiufdem . Simplicem enim
unumque babent uentrem: aut canino : aut fuillo fimilem .
Genus ferpentum nualla euariat ratione: 5C omnia fere pro
xima lacertis ex terreftri ouiparo genere babere fpectes : fi
pedes bis demasdongitudinem addas. Quippe quod 111 te.
ctum cortice fit:& prona fupinaque perinde atq: lacerti ba
beat:fed teftib? caret:nec alio modo q pifces. meatus duos
coeuntes in idem: 6c uuluam longam ac bifida habet: cgte
ra interna eadem ferpentibus funt qup lacertis. V erum oia
earum uifcera;propter logitudine &C aguftia corporis :loga
arcftacp babet : ita ut dignofci:pr£ fup figurp diflimilitudic
no qant. Arteria naq3 loga admodu e : atqj etia gula logior

Arterig origo ita iuxta os ipfum pofita eft: ut ee fub lingua
uideatur.Et quidem uidetur ligu£ preminere:quoniam 1 in/
gua contrabiturmec ut ceteris manet . Lingua autem ipfa te
nuis ;longa& atri coloris eft :atque fi extrahas porrigi lon/
gius poteft. peculiare pr^ter c£ terorum linguas : ferpent i/
bus & lacertis eft; Vt fumma eorum lingua bifida fit, fed
precipue ferpetum, quippe qu£ tenuiftimis quibufdam qua
fi capillamentis:difcreta uibretur. Vitulo etiam marino lin
gua fciffa eft, Ventriculu ferpetes: uelut lnteftinumdaxius
habent canino fimilem, tum inteftinum longum: tenue:5C
ad exitum ufque uniforme * Corartene poftremp adb^ret
exigunm:fed longum :dc renum fpeciem referens: quamob
rem uideri interdum poteft minus mucronem fuum dirige
re ad pecftus.Pulmo deinde adnectitur fimplex fibro fus fi/
ftulofus plogus: longeque a corde fepofitus, Iecur ite 16/
gum &c fimplex.Sed lien exiguus rotundufque ut lacertis .

Fel fimiliter atcpi pifcibus habetur : natricibus enim adne
xum lecori eft ceteris inteftino magna ex parte adb^ret-Pe/
tes exerti omnibus funt, Coftp totidem quot dies menfem
integrum complent. fingulis enim tricen£, Euenire ferpenti *
bus idem quod pullis hirudinum nonnulli aiunt: oculis.n,

ferpentum laceratis fubnafci alios referunt, caud£ etiam la QmJw t

certis atque ferpentibus aputat£ renafcuntur.H^c eadem ra/

rio inteftinorum & uentrispifcium quoque eft.ueter enim

his unus fimplex fed figura uaria eft; nonnullis enim di/

uerfa omnino fpecies uentris eft.ut ei quem fcarum uocant > ‘ ■

qui &C ruminare folus pifciu crediairnnteftinum etiam fim

plex replicans fe;quodin unum cotinuumque refoluatur*

Peculiare auibus& magna ex parte pifcibus appendicum
agnatio eft.Sed auibus fubter &c pauce pifcibus fuperne cir
ca uetriculum exeunt 8C nonullis. Complures ut Gobioni ;
Muftelo:percp:fcorpioni:fidiculae: Nulo:Sparo: Mugili;

Cui parte altera plures exeunt: altera una tatum : aliis pauce
ut Ieconno:Glauco: Auratp etia paucp:Tu aute lpfi eiufde
fpei coforteflter fe differut, Aurataru enim alus plures aliis

h *Wri*

/

^nHviovvi

(juLl- ■

G 1-VUM&

3^okj?^Y u,/>

pauciores: funt etiam quibus nulle omnino fint:ut magnp :
cartilagineorum parti;ccteris ita ut aliis pauce:aliis uel pluri
me habeantur: Omnes tamen pifces ad lpfum uentrem eas
appendices continent* Aues dc mter fe lpfas differre dc a c£te
ns diferepare animalibus intenorum partium ratione apeiv
tum efh Aliis emm ingluuies pr^pofita uetriculo eft ut gal
linaceo palumbo:columbo: perdici: Ingluuies cutis 1 aplii
finuata efbqua primum cibus lgeftus continetur incoctus*
b pc parte qua mngitur gulp anguftior eft mox amplior:T u
quadefinut: Inuentriculu ardtior.uentiiculus parti plurime
carnofuscallofufqjefbcutp intus robufta cruftatufcp faci'
le detrahi integra potefbalns ingluuies deeft * Sed eius uice
gula pertinet latior dc potetionuel tota uel qua propius ue>
tnculum adit ut moneduly coruo coturnici: Quinetiam co
turmci gula amplior infra dc capncipiti pars inferior: paulo
latior efbatque etiam noctup: At anati: Anferi:Gaui£:catar
racfc: Tarde: gula tota ampla dc lata eft* Multis etiam aliis
auibus gulam buiuimodi efle perfpe<ftum eft* Nec defunt
qbus uetnculus lpfe finulis fit Ingluuienut tinunculo* Sut
item quibus neq$ gula neque gluuies amplior fit: Sed uetri
culus longior fcilicet auiculis omnibus qualis pafler aut bir
undo e* Sunt etiam quanuis paucp q ingluuiei guleqj ampli
tudme careant* longitudine aut admodu prolixa utantur :
uidelicet que longa anguftaq; colla babent:ut porphyrio: q
fery omnes alui excrementum bumidiuf q cetere folent ren
ciunt:Coturmci prpcytens bcc propria habetur: ut dc mglu/
uiem dc gulam prope uentnculum amplam dc latam habeat
Diftat ingluuies a parte gul£ propinqua uentriculo multu
pro magnitudinis proportione * Tenue quoqj inteftinu pte
plurime amum eft: 5c fimplex refolm poteft* Appedicesau
tem ille paucpi auibus funt:ut dictum eft nec fupra ut in pv
fcibus:Sed infra qua definit inteftinum habent eas non om
nes fed plurimy utGalhnaceus:perdix: Anas: ciconia: afea/
lapb us : an fer : o 1 o r * tarda nodtua:minoris etiam generis 116/
nulle habent fed perexigue ut paffer*

ARISTOTELIS DE HISTORIA ANIMA
LIVM LIBER TERTIVS INTERPRE/
TE THEODORO'

E CAETERIS INTERIORIBus
Partibus quot nam aut quales fint 5C quas Iter
d fe babeant di ff er etias: dictum lam efLRcflat

ut de bis qug ad generationem miniflrat difle
ramus.Ergo &c femininis onibus intus coditg
babentur manbus autem multiplici differentia euariat:Nam
Iter animalia iangumei generis alus tefles nulli omnino funt
Alus Eunt quidem : Sed intus dc iis qug intus continent ; aut
lumbis adbgrcnt;circiter fedem renum :aut aluo crediti iunt;
aliis fons dependent; quibus genitale: aut aluo annexum fu/
fbnetur:aut demiilum pendet cum tefhbus ; nec uero modo
eodem ad aluum ommbus continetur: Sed aliter ns qui exad
uerio mingunt: Aliter bis qui exauerfo: pifcium igitur nulii
funt tefles; nec cgteris quibus brancbig:neq, ulli i.erpentum:
nulli deniqj quod pedibus careat mfi intra i e formare animal
podit: Anibus tefles dati omnibus funt:non tamen qui fons
penieat; iei qui intus adbgreant: lumbis; quomodo quadru
pedibus quoq? ouipans babent ;ut lacerto tefbudim crocodilo
&C inter ea que animal generant: bermaceo* Qtig autem intus
continet ns ad aluum nectuntur: ut dclpbino ex bis qug pedi
bus uacant;ut elepbato : ex ns qug quadrupedes uimparg fut
Ceteris confpicuos elle tefles natura uoluit ; difcrime autem
eorum qui ad aluum aut locum proximum pofiti in ^ppatulo
funt; diximus: Aut enim bgrent annexi retro: nec tremuli pe
dent; ut fuibus : aut ante propenfi demifliq^. geruntur:ut bo/
mini : pifces ut modo dixi <3 c lei*pentes teflibus carent . Sed
meatus continent binos: q de fepto exorti latus: fpine utruq?
perreptent; coeantq, fupeme in unum; atqs ita ad boftium ex
cremeti firnant; quod enim ad fpinam eft: id fupius nomino
pleni bi meatus bumons foetifici reddutur;tempore coitus ac
tntuqs mutuo femen effluit genitale candidum : Sed quibuf

d

na lpii inter fe differetiis difcrcpet in di ffectoibus rpeculari
oporcet: nos etia aiiigentius poli exponemus:cii fua lingulis
reddiderimus; omnibus aute quy oua ediit; ime bipeda ime
quadrupeda iunt:teftes lumbis innexi infra feptum cotinent
uel cadidiores uel pallidiores: V enulis admodii tenuibus cir
cundati: meatus de lingulis iinguli ptinent: eodemcp coeunt
iupra bolbum excremeti: licut agi I piicibus didtum efbifqj
meatus qui ex coitu amborum confillit genitale eft ; quod in
minoribus latet : I maioribus uero anferem dico &C reliqua bu
luicemodi euidetius eft : cum recens inierint; Meatus autem
tam bis q piicibus lumbis adbgret : iubter aluum uentrem &C
inteftina; inter uenam maiore de qua meatus ad tefte ptinent
utrunq* : ied ut piicibus lentor ille prolificus tempore initus
baben icntitur; meatufqs latiilime patent; ubi uero ad tepus
pr^ternt incerti uel meatus: lpii interdum reddunt : Sic auiii
teftes; prius q coire incipiant; alus exigui;alns omno obfcuri
iunt: At uero cum uenerem exercent iniigni tantiiper magni
tudine augentur ; quod aperciifime palumbis ; dc perdicibus
euemt : atqs ita ut byberms menfibuiue ullos quidem teftes I
bis baben non ulli arbitret: Quibus autem parti priori teites
comifti iunt;bis aut intus rnxta aluum conduntur: ut delpbi
no;aut foris in aperto ultima aluo pofiti funt : quibus utriiqs
cum cytera iint eadem: unii illud difcrimen exiftit:quod qu£
Itus cotinent iuos teftes : nulla cute babet obdudtos:qu£ aut
fons:beccomectos incoceptaculum:quod fcortum uocamus
gerunt; T eftes uero lpfi omnibus greifilibus uiuipans iunt;
ad bunc modii meatus duo uenales ad capita teftium de uena
a borta pertendunt; 8c aln totidem a renibus eode deueniunt:
ied bi ianguinolcnti : illi quos mittit a borta exangues iunt :
a capite autem lporum teftium meatus excipit fpiilior illo iu
penore atqj neruofior;q progreftus per teftem ftecdit fefe Ide
dc caput eiufdem repetit: unde rurfus in idem coeunt: &C I pte
priore iubeunt genitale: Qui caput repetunt : lpfi ta cotinua
membrana obuelantur : Cum ns qui refidet teftibus ut unus
eife meatus uideantur ; mfi membran^ diuortium fecens :

humorem adhuc fanguineu cotinet is qui relidet: fed minus
q illi fuperiores: At uero qui reuerfi ceruice i ubeunt genitalis
humorem lam habent candicatem;Quinetiam de ueiica mea
tus perfertur: 5c fe ad ceruicem applicat:quem ueluti putame
cannaliculatum ambit id quod pene uocamus : fpedta ea qug
dixi defcnptione hac: fit.a.imtium meatuum: qui de a horta
^pficifcuntur.c c.meatus defcedentes: ad capita tefbium*d d.
qui ab his allident tefbibus.b b. qui repetunt fcilicet quibus
humor candicans continet .e.gemtale.f.uefica.o o.tefbes.Ex/
cifis detradhfue tefbibus:meatus furfu fe retrahunt: cafbrare
folent duobus modis: aut emm tefbes nouellos adhuc fragiit:
aut adultos lam firmofq} excidunt:Taurum aliquado excitu
initu protinus adto : progenerat! e traditu efbT efbes alalium
ita fe habere cognitu e: V ulu£ fiue uteri nec eode fitu habet
nec fimiles olum fut: fed differut iter fe: tu eoru que ammal
gencratitum lllorii qug oua pariiit:babet oes q mxta genitale
continentur: finus geminos alterum in latere dextro:alterum
I iinifbro: Initium uero unum efb: Et comune bofbium quafi
ceruix carnofa amodu : cartilagieaqs: pti plurtc audhifimeq?
ammantium tributum elb : pars uulu£ interior loci : &t uterus
appellatur : unde fratres uterinos cognominamus : ofbui aute
& ceruix matrix dicitur:Sed bipedes atq; etiam quadrupedes
qu£ ammal procreant: omnes uuluam aut uterum infra ffptii
tranfuerfum continent: ut bomo:cams:fus: equus: bos:Ccr/
mgera quoq; omma fitum habet eundem .‘extrema plurimaru
uuluarum qu£ cornua uocant: inuolui perfpectu efb: At eoru
qu£ oua edunt : fitus no fimilis omnui efb: Sed auium uulu£
luxta f^ptii annexf funt:pifcium infra ficut bipedii aut qua/
drapedum qu£ aial pariunt : Sed tenues 5c mebrana cofbates
& long£: ita ut in minutilfimis pifciculis finii uulu£ utrunqs
iungi m faciem oui unius uideat : quaq bma habeant oua hi
pifces quorii ouii arenidii efb: no emm continuu fed quodda
arenulentum efb: ita diffundi in multa potefb : uulua auiu cer
uicem habet camofam callofamq3 parte inferiore: At fuperne
qua f^pto iungitur:membrana confbat: dc prgtenuis adeo efb:

d z

/ A. v

tn*d« tnedu

V+tfrtvf .

/A A

ut oua extra uuluam effe exiftimes : Auibus ergo auctoribus
membrana confpedhor eft: fit per ceruicem inflata extollitur:
atq$ fi nuatur: At in minoribus obicuriora bpc omnia habent:
quadrupedum quoq? ouipararum bec eadem ratio uulup eft :
ut teftudinis:lacert£:ranp: reliquoru generis emfde: Enluero
ceruix una in uno fit carnulentior efbfiffura autem fi t oua pro
xima cpto Infimentur: Necnon ea que in genere pedibus pri
uato animal pdunt in luce: poftea q oua Iter te peper erunt: ut
mufteli:St reliqua cartilaginea di dta(quicquid enl inter mari
na pedibus orbatum: fit branchias habes animal generat: fub
eo nomine intelligitur ) ns uulua partita pertinente^; ad fpptu
quomodo auibus eft: Atq; etiam de medio tui bipartiti tinus
artior ad fcptii ufep pertendit: ac oua tam id:q fupra ad fepti
originem con fiftut:mox prolaxa in fpatiu latius foetus aiales
cxciudunt:Sed eorum lporu differentia uulup:qua tu inter te
tum uero a ceteris pifcibus diferepent: At curatius p dilledo
nes i peccari figuris fingulis poteft: Serpentes etia tam ab bis
fupradifitis q inter fe ditferre apertum eft : V lpera enim alal
edit poftq intra fe oua peperit: Cum cptera ferpentum omnia
genera oua edat in lucem : quo fit ut uiperp uni uulua fimilis
ut cartilagineis fit: Tendit porro ferpentibus uulua jplixior
modo corporis exorfa inferius uno cotinua meatu: didudaqj
in latus Lpine utrlq$ quafi duplex meatus ufq? ad feptum: In
qua oua ordinatim gignutur fit pdi inde non fingulatim: fed
fene cotinente folent : uulua omnibus qup fit intra fe fit foras
animal generat fupra aluu pofita eft :qup oua paruit ns infra
lumbis adberer: Qup animal ediit in lucem:cum intra fe oua
generarunt ns aceps ratio eft : nam fit infra lumbis adiugitur
ea pars uulup qua oua continentur: fit fupra inteftina oftium
eius iuftinet: Ad bpc diferime uuluaru e:q> cornigera fit una
pte dentata acetabula babet uulup: dum partu genit atqs etia
pte utraq* dentatorum:lepus:mus:uefpertilio:eadem illa ace^
tabula fuis continent locis : At cptera utrinq; dentata almalis
facunda pedibus prcdita:uulua lpuem omnia babet fit partus
lpi uulup non acetabulis adb^ret partes diffimilares alalium

. G» 1AW1

• Vf»*>

. cp?[ ^ UxWw

■■ &i lar

bfVoi ,<■ fw«?u

/ K i-.

interiores exteriore fq$ hanc in modum baben cognitu efh
Imilarmm fanguis potiflimum communis animalibus
f fanguineis omnibus eft : nec minus communis ea pars

eft : qua Unguis continetur : que uena dicitur : locum autem
comumtatis fecudum optinet ea qu£ bis proportionent : boc
eft lanies & fibra :atqs etia caro quod pr^cipue corpus ani alui " ^

left: Os item 5 i quod uice fungit ollis: ut lpina: &C cartilago: ^

Adde comumtati eiufmodi: cutem mebranarneruos; ugues: ^
pilos: 3 C que iis ex pportione refpodeant: Ad h$c adipe: ifbu:
atq? excrementa: ftercus dico: pituitam:bilem: tum flaua: tu . ^ ?
etiam atram:Sed cum natura fanguinis uenarumq; principui . 3 euum
ede uideat : primum de bis differendum eft : prefertim cum 5k< cus
autares nonullos ex iis q res eas tractant: minus redte dixille
mtelligam: Caufa uero ignorationis occultioni caru partium
ac perdifficili contuitui tribuenda eft : nam in alalibus mor/
tuis natura uenarii principaliorum aboletur: propterea q> lpl e
in primis effluente fanguine languefcat: 5 i collabantunex ns
em quafi uafe umuerlus fanguis effunditur : quippe qui ols
111 uems catineatur: prpter exiguum qui in corde eft: In unus
autem fieri non potelt : ut quemadmodu babeant cernantur:
intus enim natura earum occultatur: Itaqj alii cum l cadauen
bus diffectis infpicerent:fuma principia cernere neqiiiuerut;
Aliiinbominibus admodu extenuatis peaqup extnnfecus
uidercntur:In terna uenarum principia dift inire:Synefis me/
dicusCyprmsita fcribit: Venp corporis craffiores oriuntur
ad bunc modum &c tendut: de oculo propter fupercilium: per
dorium ad pulmone fub mammis: Altera de latere dextro ad
fimftram : altera de fmiftro in dextrum: dc altera per lecur in
rene: ac teftem: altera ad liene dc renem: & teftem: Poftremo
ad genitale perfertur: Diogenes: Apollomatabaecuenasbo/
minis conftare ad bunc modum nouimus: du£ maxfe bentur
qu£ per uentnculum propter dorfi fpinam pertendut : altera . Vento n*
dextror fu altera fimftrorfum: utraqj ad pedem fibi fubiedtu
6C in caput eedem per l-ugulum propter bumeros efferuntur :
bine fparfa ramorum ferie : aiiae minores membris omnibus

d ■?.

/ .jJ! *

/t * A-41/V

(jIc\aaa4ca f) eSlv-

\h^r

• 1_ XQy\ ' '

n^'T7‘T7s

^ , '

^ohv n-*jfvS

5 e»*vt

X**r

hWS’

fanguine riuat de dextra dextrorfu:de finiftra finiftrorfumt
maxime autem ille du£ cor adeunt circa ipfam fpinam dorii:
alterc item duc paulo fupenus p pectus fub ala utranqj I ma/
num difpefate ptendut ; quaru altera lienariataltera lccorana
uocatur;barum poftrema ita fcinduntunut parte pollicem ad
eant: parte uolam : tamen ex bis ramorum tenuioru frequetia
in digitos manumq fpargitur totam : propagines tenuiores a
primis uems mittuntur: a dextra ad iecur:a iimftra ad lienem
di renes : qu£ autem pertinent ad pedes : fcindunt qua femur
iungitur : tenduntq* per totu femur : quarum maxima femur
ex auerfo perreptat: crallaqj apparet: Altera paulo interius mi
iius craila procedit per femur : tum propter genu tendunt ad
crus pedemq imu : quomodo ad manus bic lubeunt piatam:
di fe’i pargunt I digitos complures etia tenues: de eifdem illis
ad uentrem 5 i coftas iparie obrepunt: qup porredtp p lugulu
petunt caput: apparetq craiiiuicule I ccruice: quaru extrema
fillura multiplici permeat per caput: dextra dextrorfum:fini
ftra fimftrorfum: Atq3 utraq ad aurem definut:Sut preterea
uene collo commiilp mxta maiore: paulo minores utroque ex
latere tranfeantes ad quas plurima lllaru capitis pars cotedit
que Lmerfp p lugulu mittut alias ad fcapulas: di manus apud
lienana etia di iecoranam:ali£ paulo minores apparet:qiubus
adigere cultellum folemus: quoties aliquid fub cute aifligit:
At ii qd circa uentre infeftat: fanguine ex lecorana et lienana
mittimus : Quinetiam ad mammas bine alie pertinent : funt
item qii£ de utraq; perferantur ad teftes : per dorii medullam
tenues: atq etiam ali£ qup iubditp cuti tedant per carnem ad
renes: ceilentq3 ad teiles uins: ad uterum mulieribus qadeut:
pnmp a uentnculo ampliores : Tum attenuant dum de parte
dextra m leuanndeq tranieantad dextram qup feminane no
minant fanguis craffior a carne ebibit: Sed cu ad bpc loca de
uenent: tenuis redditur: di calidior: di fpumofus:Synefis ac
Diogenes ita.

Ol pbus b pc uenarum paria quatuor bent : primu quod
p a iincipite ortum tendit per ceruicem iumma preptaiis

latera fpine: ad clunes St crura deinde per tibias ad malleolos
exteriores: St pedes rqobrem doloribus dorfi St coxaru de po/
plitibus malleifue exteris: fanguinem mitti: folitum eft: Se/
cundu uenarum : par/de capite qrcum aures per ceruicem qua
lugulane dictp funtuntus: propter i pina St lumbos ad teftes
St femora perfertur: atq; per poplites St tibias tendit ad lterio
res malleolos: St plantas: quapropter doloribus lumborum St
teftiu fangninem ex poplitibus aut malleolis mittimus: T er/
tium par uenarum/altemporibus p ceruicem fub fcapulis por
rigitur ad pulmones: St altera de parte dextra in fimftra pges
mammam fubit: 'St ad lienem renemq* defeendit: altera de ii/
mfha in dextran^pcedensdipulmombus mamma fubit:mox
lecur petit: St renem:utraq5 poftremo ad teftes definit: Quar
tum par ortum parte priore capitis de fede oculorii p ceruices
ad bumeronim clauiculas deuemt : unde per lacertos ad agile-
mox per cubitos ad uolam et digitos ad malas etia de bumero
propaginem mittit: qu£ coi fas perreptat: dum altera ad liene:
altera ad lecur peruemat : deinde utraqs eminens per uentrem
ad genitale delinit: b^c fere funt qu£ a ceteris medicine auto
nbus didta accepimus: Nec defut naturp interpretes q ta&fi
accuratius perinde ut medici non tradtarunt de uenis : tamen
omnes earum ortu a capite atq? cerebro deducut:quod error e
Cum ltaq: perdifficile fit uenarum examen folis I ftragulatis
animalibus lam ante extenuatis: effici potefhut fatis pcipiat
cui b £c res curp fit:Sed em natura uenarum uta fe babet:Du£
ltra pedtus uenp continetur:fpin£ appofit^: altera maior :al te
ra minor: maior partem priorem acbt : minor pofteriorem: St
maior dextera potius fedem optinet: minor fimftram: quam
abortam nonnulli uocant: eo cp neruofa eius pars confpici uel
in mortuis potuit: ambp ex corde origine ducunt: tranfigunt
enim tot£ cetera uifcera p que tedunt fuam feruantes natura
ut nibil contrahant detrimenti: quo minus St fint ucne & ap
pe]lentur:Sed cor non eodem permeant modo: V eru ei tanq
fue parti cotinuantur: magifq: ea qup prior St maior cfb fitu
aute tali oriuntur ; ut altera fupra:altera infra iit : St cor inter

d 4.’,

a

i*ru&

J

' 'X'

■ $

• b I j

C14 1(>

A>-P jLsieJvb- i. j*xe<4) •

k • Ajikr -

rr*W- Cvi^^r

Dttfr vrikrv» p

t*

fi\ jorfo Vtoif)

fepofitum amplectantur : habet intra fe corda omnia finum
triplicem: Sed magnitudine uariaiminutifTi morum enim ani
malium finus ardiores funt : ita ut unus qui amplior elb; rnx
confpici pollit: reliqui lenium effugiant; mediocriu aialium
fecundus etia conlpicuus elb :maximoru perlpici oes pellunt
Et cum priorem in partem cor fuo mucrone ipedtet: ut cncl ii
elb: Smusqui ampliflimuselbdexteru fupmumq recipit iiv
turmmimmus fimftru: mediocris mediu: qui aute maximus
inter eos efbhiclonge reliquis ambobus amplior efboes tame
ad pulmonem foramine Ipedant ppetuo:fed propter exigui ✓
tate meatuu latet: preterq i uno:ont ex eo apliilimo fupmoqj
finu ucna maior : fedemqj dexteram tenet : mox per medium
finum;forma recipit uenp; utpote cum lpe uentnculus cora s
ucnc particula iit ; in qua fanguis refbagnet : Aborta de lina
medio exit non eodem modo ; ied per fifbulam multo artiore
init locietatemific tendit a latere cordis:Cum uena maior iua
radice cor tra figat: cum fe promit; V ena item lpfa maior me
brana cute conflat: Aborta artior elb SC uebemeter neruoi a;
deducf aq; longius boc elb ad caput:aut imas partes i angis Ibu
admodu coartatur: ac nerui naturam ex toto accipit: pars f
ma uenp maioris 1 urfum a corde prouemes: fcindit bipartito
Adit alterum membrum pulmones :alteru fpinam & uertebia
colli nouillimam:rurfus membrum quod pulmonem adierit
bipartito 1 e fcindit; q: pulmo in duas partes diferetus iit:oe^
inde lingulas filbulas : fingulaque foramina fubit ; amplius
ampliora: artius artiora: ita ut pars nulla iit fine forameto:i3C
uenula:quaqpoftrema diminucioum pr£ fua exiguitate uiiu
effugiunt : quo fit ut pulmo omni ex parte refertus fanguine
uideatur: Hos autem uene meatus induci fupra filbulas ex ar
tena pertinentes certu elb: membrum alteru quod ad 1 pinam:
& colu uertebram diximus tendere.per ipinam ipfa porrigit:
Quam uenam bomerus notat cu ait* V enacp iciderat omne*
Qup per dorfa means ceruices fert ad imas. Hinc uenulp iin/
gulp ad lingulas coibas & uertebras feruntur : iinditur etiam
bipartito: b^c eade uena luxta uertebra qu£ fupra renes poita

eft : Ica bcc membra 11019 maioris in ramos fparguntur : Sed
rurfus parte fupenore qua ex corde protendit fcifla numerofi
ore uenaru propagine: duo petit loca:quippe qu9 alias 1 latera
&C bumeros mittat: qu9 mox p alas bomini ad manus ferunt:
quadrupedi ad pedes priores :auibus ad alas: pifcibus ad pim
nas:qu9 pte prona continent : quaru uenaru capita mgulares:
qua primu fcinduntur : appellamus : fed qua fciffe cermcem
fubeuntauxta pulmonum arteriam tendut:quibus interdum
foris apprebeniis corruunt bomines fcnlibus ereptis: &C palpe
bns comprellis : ita porrect9 amplexfqs arteriam ad iteruallu
auri u feruntur: qua maxille faucibus coeunt: denuo inde fri/
dutur m uenas quatuor : quarum una remeans per coliti &C bu
merum delcendit: cum priore propagine ad flexum bracbii
copulat: 1 ecunda ad palma & digitos ceflat: Tertia de utraqj
fede aurium ad cerebrum pertinet : atq; in multos praetenues
ramulos fpargitur.Itaq? membranam cuflodem cerebri fubit
cerebrum autem lpfum ommu expers fangmnis efl:nec aliqd
uenae uel auctoris : uel minutioris m id ceflat : Reliqui rami
qui ab eadem uena mittuntur : partim ambiut caput : partim
ad fedes fenLuum dentefq, gracili uenularum ferie ternnnan
tur*

Ena etiam minor: quam abortam diximus nolari: eode
u fpargitur modo in ramos: qui partes ueng maioris com

fequantur : ueru meatus eius & uenulf multo minores lunt:
q uene maioris locis a corde fuperi oribus uenas bunc in mo/
au baben nouimus:Pars autem maioris uen9 cordi fubiedta:
fertur elatior per feptum quae applicata: tum ad abortam :tu
etiam ad i pinam membraneis flacidifque meatibus contine/
tur: mox uena ad lecur ab ea mittitur breuis: fed lata: de qua
multae ac tenues lparfae in lecur obliterantur: Rami inde ab
ipfa lecur tranfigente duo procurrunt: quorum alter adlae/
ptum &c praerordia dicta ceflat: alter fupera repetit : ductui/
que per alam ad lacertum brachii dextri fe porrigit: qua caete
r.s uems fe applicat mxta flexum interiorem ♦ Quamobrem
iangume bine miflo doloris lecons quidam leuari poliunt*

P ars altera uena eiu fde b reuis gde fed craffa datus petit fini
ftru pergitq? ad liene que fparfa i ramulos lubit itaq abolet:
Quietia ab eadem maioreppago pari mo ad lacertu fimflri/
brachii mittitur: led que ad bracbiu dextru jpcedit eade qup
pangit ad iccur e: H^c uero diueria ab ea qup ad liene ptinet
eft: Alie item a uena maiore dup propagantur:quarum altera
ad omentum: altera ad id quod a came pancreum appellatum
efbdequa uenarum frequetia per lactes tendut que omnes in
unam definunt uena grande: per totu intefhnu : &C uetriculu
ad gulam u fq? porrecta :quc dc lpfa ramos de iis quas p reptat
partibus ipargit complures: V traq? igit tam maior a aberta:
renum tenusmna atq?> perpetua tendit: bic capitibus renu po/
tius adbereicut: finduntq? bipartito: uelut in litteram labda:
Aut.u* littera inuerfa uergitq? magis in parte pofbenorem cor
pons uena maior: q aborta: Ipinp annedti aborta potiflimum
circa cor uenulis prptenuibus &C neruolis notu elt: ducit eade
de corde mmiru amplitudine mlignnfed procedes artior atq?
neruofior euadit:mittit ea quoq- ad lactes ramos queadmodu
maior:uerum longe minores: p anguftosemm 5C fibns pxios
quippe quos extenuatos in fibras:Cauas tamen cefia-readuer
terimus: Ad lecur aut lienem: N ulla ab aborta pertinet uena*
Rami autem illi in quos uena fcindi utranq; dixi : ad coxam
utranq? proficifcuntunatqi os ipfum attingut:ad renes etiam
a maiore abortaq? uenp deuemut: led cauu no fubeut renum:
ueru in corpus eoru abi uniuntur: Necnon alii duo meatus ab
aborta ualidi 5C ppetui ad uelicam procedunt: Atq; etiam alii
de cauo renum eodem uenmnt: qui mbil commune cum uena
maiore fortiuntur: Singulis ite renibus de medio ucnp exorfp
caug neruofeq? luxta fpinam lplam p uenas fe pomgut: mox
in coxam utraq? condutur ac delitefcunt:deinde denuo porre
dt£ in clunes apparent:quarum lpfarum poflrema ut I fexu
uinli ad uefica gemtaleq; conciunt : Sic i foemineoad uulua
aut uterum pertinet: Nullam fane uenam de maiore uuluam
adire uidemus: cum de aborta multp frequenteique uemant:
Ramis etiam tum aborte: tum etiam maioris ali£ mittuntur:

3

propagines:qu£ primum ad inguina ampliufcul^ cau^q? accc
aunt : deinde per femora cruraqj in plancas di digitos finiut :
Atqj etiam du£ alip per inguina di femora comutatis uicibus
perferunt: altera de parte dextera in i lniftram : altera de fini/
ftra in dexteram:ac ceteris uems circa poplites fe coniungunt
Quemadmodum uen£ febabeat di unde: nam fui originem
ducant:apertum lam efbContinet autem genus animantium
omne fangumis compos: uenaru lmtia: di genera fumma : eo
quo expoiuimus modo: nam reliqua copia u en arum no fimili
ratione in omnibus efbneqs em partes eodem modo: aut e^de
in omnibus babentur:nec uero £que in omnibus patet uenaru
lenes: ied potili mu n in iis coftat : quibus fangumis copia:
di pr^cipua magnitudo e: nam in minutis fanguimfue inopi/
bus uel per naturam uel per immodicam corporis obefitatem
baud £que llpici poffunt: Alteris enim meatus quali alueoli
quidam multo inter l^pti limo permifeentur : Alteris paucae
e^dem fibrae potius q uen£ continentur : una tamen quam
maiore ex pr^cipua magnitudine cognominamus: potiilimu
euidens in omnibus etiam minutis animalibus eft .

Eruorum mox ordine perfequemur : origo coru quoqj
n in corde eft; Id enim neruulos fuo ampliore uentnculo
continet: di uena aborta appellata :neruofa eft:3t quidem pO/
ftremaeius neruo omnino conflant : quippe qu£ nullo intus
cauo diftinguant : tendanturqj modo neruoru qua definunt:
applicata ad nodos offium lubricos:Ceterum natura neruoru
no more uenarum continua de eode initio procedit: Ven^rn*
ut in depidris canabis hoc eft fontibus riuo multiplici iparlis
patet : figuram totius corporis diftnbuunt : ita ut corporibus
admodum extenuatis partes omnes uenulis refei t£ cofpiciat
Locus enim idem: uenulis in macilentis: carne in corpulentis
redundat: Sed nerui didudti diftradhque paflim ad artus: di
flexus oflium applicentur:quod inde etiam percipi potcfbna
li eorum natura eft et continua: late lam i extenuatis corpori/
bus continentia omnium pateret : Summ£ neruorum partes :
qu£ membrum ad fallendum accommodatu continet:poples

iy*vr

*

j\bt-enXo «

JH WVYlKLAtU U*

j-j vvm

fiV

/

didba : & que fe geminam porrigit tendo nomine : Et qug ad
unes corporis muant: attenio; c* bumerarius: Rehqu^ qbus
oiliu nodi deligantur nomine uacant; Nam olla omnia; ilue •
foris uicillim tanguntur; fiue alterum inieritur alteri; neruis
ligantur; & circiter olla qucuis neruoru copia ducitur; capite
excepto; Id enim non neruis;fed luturis lpiorum oiliu conti/
netur; Nerui natura fiililis in longitudinem tendit:findi per
latitudinem no poteft; intendi q* upbementer idonea cft;Hu/
mor circa neruos; mucori fimilis: Albidus.Glutinofufq. ;con
fiftit;quo ipfos neruos; &c nafci; 5c ali;certu eft: Neruus igne
non patitur; cum uena patiatur; & incifus folidari non poteft
Pars corporis nulla llupore teptatur;qu£ neruo caret; Neruis
plurimis:pedes;manus;& fcapule continentur;atq3 etiam cer
uices ; 5 i lacerti : Quibus datus eft iangms; lifdem ommbus
nerui adiudti funt: Sed qup nullos babet articulos; priuataqs
pedibus 5t manibus funcuis prptenues Icertiqs babentur;qua
propter in pifcibusqui luxta pinnas poiitifunt : liprpapue
uemunt in confpedlum :

Ib r£ inter neruum: &c uena;fuam babent natura ; 5C non
f null^ bumorem; famem appellatu; continent: tendunt
a neruis ad uenas: ac inde ad neruos: Secundum etiam genus
fibrarum eft: quod co fiftere in fanguine folet: qq no ciuuiqs
animalis; Spifl an autem fanguis no poteft: fi id genus fibra/
ru detrahat; Spiflat uero fi no detrahat: Genus id ergo fibra
ru tam&fi maiore ex partem fanguine animaliu ineft; tamen
cerui:Dammp; Bubali : alioru quorundam.fanguim deeft:
quo circa eorum fanguis non fimiliter atq; ceteroru cocreicit
Sed ceruorum perinde ut leporum folet fpiflarimidelicet non
coitu firmiore; u t cpteroru;fed fluido:quale lac efbquod fine
coagulo fponte coiuent:Bubali ianguis aliquantulo amplius
fpiilatunquippe qui rpxime nullo:aut paulo minus cofiftat:
uena neruus & fibra ita fe babent.

fla alia ab alus nexa: 5 i omnia inter fe apta: unam coii/
o tinuant feri em modo uenarum : nec eft ullum os quod

feorfum lpfum per fe maneatamtium uero m ommbus

que offibus conflant: Spina efl: qu£ compacta ex uertebris a
capite ad coxas porrigitur : V ertebr£ omnes foramine medio
perui£ fibi iunguntur; Extat os capitis cotinuum nouiflimis
fuper impofitum uertebris; quod calua dicitur: Eius ps fena
ta : futur£ nomine ligni fleatur : Pars bec non fimili modo in
quoq$ genere animaliu habet : Alus enim olle cotinuo calua
pficit:ut cani: alus copadto; ut bonum; eiulq; foemi^ futura
circiter eft:mari tres in fummum uerticem afcendunt luture:
coeuntq3 in figur£ triagulf fpeciemrSed iam Si uin caput uu
fum fine ulla lutura e; Coflat iane caput no quatuor oflibus
fed fex;quorum duo exigua: fcilicet reliquorum compatione
circa aures pofita iunt: Maxille a capite protedunt olla duo :
quaru inferiorem animalia omnia mouent: excepto ftuuiatili
crocoiilo:bic enim unus no inferiore fed fuperiorem mouet:
Maxillis dentium genus mb^ret; Os parti mcauum partim
folidu : Si adeo firmum ut folum iter ofla ferri aciem retpuat
Oritur a fpma fibula;mgale:& ordo collarum : pedtus etiam
coitis impofitum efb qu£ quidem aduerf^ inter fe coeat; Cu
reliqu£ breuiores fint;q ut facere idem queanuNullum enim
animal elt quod circa uentrem os habeat : Sunt item olla bu^
merorum Si qii£ fcapul^ appellant; Si qu£ iis anexa depedet:
bracbia;&: manus; Modus idem copaginum uel in iis elt qu£
crura habent priora; acetabulu infra qua fpma delinit; a coxa
elt; Si ofla iam crurum oriuntur; quibus femora Si tibi£ con/
ftant;pern£ aut culin£ nomine; quorum pars malleolus elt:&
malleoli calcar ; uidelicet in bis qu£ habent malleolos ; ab bis
ofla pedis minuta: Si plura fubiacent: Q119 igitur ex langue
neis pedeltnbus animal generant;b£c olla non multo diueria
habent : fed ad proportione tantummodo duritia mollitie ma
gmtudine dilcrepat: Offium item animalis eiufdem:alia me
dullam intra fe cotinent:alia minime funt nonulla que fuis 1
oflibus nulla olo here medulla uideat; ut leo: quod admociu
exigua ac tenue beat:eaqu paucis oflibus;folismuferioribiis
atq? brachiis coftaqpfedto leo pcipueoium aialiu oflibus i oli
dis;it.n.adco dura ut ex eis cocuflis ignis uelut a filice elidac

Delphinus et offa habet: non fpinas: C^teroru animalium fa
gumeorum olla : aut paulo inter le differunt : ut aumm : auc
proportione eadem funt: ut pifciu: qui emm inter eos animal
generant : Cartilaginem pro fpina habent : ut ea que cartila/
ginea appellauimusrqui autem oua pariunt fpinam continet:
qup perinde ut dorfum i quadrupedum ordine habetur : Sed
proprium in pifcibus eft : quod nonnullis fpinulac quaedam
pretenues feparatim per carnem mbcrent: Serpentibus etiam
dorfum: pifcium more:complen apertum eft: At uero ea qug
inter quadrupedes oua panunt:os aut fpinam pro fu e magni/
tudinis modo meruerunt : maiora emm oftis naturam potius
opti nent: Minora fpina potius in offis uicem fulciuntur: Ola
prorfus animalia que fanguinem habent: dorfo conftant:aut
oileo: aut fpineo: cptera olla alus infunt: aliis defunt : ut em
partes corporis qufq$ habentur: ita olfa quoq? ad partes acco/
modata habentur : Quibus emm crura & brachia defunt : iis
perne aut culing prpdnfte etiam defunt : Nec uero iis quibus
partes epdem quidem: fed diffimiles funt: eadem ofliu ratio
leniatur: fed aut pluris minonfue modo differunt:aut propor
tione olla ita fe habent:

Cartilago differt ab offe pluris mforifue ratione : Cu alias
natura eadem: qua ofla conftent: &t quemadmodum os preci
fum nunq recrefdt : Ita dc cartilago rupta nunq repatur: Ter
reftriumque 5 C animal gignunt <2c fanguine babent:cartilago
nullo foramine hifcit : nec offium more medullam continet :
At uero aquatilium cartilagineis quod per dorfum^pportioa/
tum offibus tendit:cartilago eft: humorem in medullp fpecie
continens: Greffilium qup aial gignunt : aunculp nares extre
maq5 offium nonulla cartilagine conftant.

Sunt item alia partium genera : que naturam nec eandem
habent q ea quae expofita funt : nec longe ab iis remotam: ut
ungues: ungulp : cornua : prpterea roftrum quale datum aui/
bus eft : h^c emm flexilia &c fiffilia funt : Cum nullum os
uel fdecti uel findi pofl'it:fed fragile quodqj habeatur:colores
cornuum : unguium; ungularum: pro cutis pilorumqs colore

fequuntur: & enim curis nigrg cornua nigra: &c ungulg mgrg
oriuntur: 5C candide pari modo in colore refpodent: & i cornua
& ungues : dc ungulg : mediis etiam medium eadem colorem
proferunt:

At dentes natura offiu emulant :qobrem bominu nigroru
utetbiopum lifqj fimiliu detes 5t offa candentmngues nigri
modo fug cutis apparent : cornua parte plurima caua funt ab
radice: quatenus ambiut os: quod ortum a capite cauo cornus
in feritur : totum q? implet: in mucronem tamen folidu exeunt

iimplici parte extrema conftant;Ceruis tantummodo tota
folida; <3 i fparla in ramos: 6C omnibusannis decidua: mh ca>
ftrentur : Cum ex ceteris cornigeris nullum cornua amittat :
De caftratis poftea dilleremus: Adbgrent cornua cuti potius
q olli unde fit : ut in pbrygia 5C alibi boues fint qui cornua p
inde ut auriculas moueat: Qug babet ungues( babent autem
qbus digiti) (digiti uero iis lut qbus pedes excepto elepbato:
buic enim digiti indiuifi ac leuiter formati & ungues omnio
funtjHgc ergo aut recdis unguibus funt: ut bomo:aut aducis
ut inter pedeftria leo: inter uolatilia aquila*

De pilis acqj de iis qug meem pilorum fuppetunt: 5 C ob ea
rem pili proportionalia dicuntunatqs etiam de cute: res ita fe
babet.

Pilos babet qug pedeftria eademqj uiuipara funt: Cortice •
aut itegunt : que ouipara funt pedeftria: Squama uero pifces
tantu:qui ouum arenidu illud panunt: Nam ex longis coger •
tale ouum non gdit: nec murena: anguilla uero nullum omni
noouugenerat:craffitudims;tenuitatis:copig: &C magmtudi
ms:pilorum difcnmina:pro partium quibus adbgret coditoe
atq5 pro cutis qualitate proueniunt:fit.n.magna ex pte ut pili
&C duriores dc cralliores cuti craffion enafeant : Plures aut 15
giores bumidioribus locis atqs cauationbus(dumodo lint ad
gignedu pilu idonei )fpderut:boc ide degenere quoqj ta lqua
ma munito q cortice itelligi licet : Que lgit molles fuapte na
ta pilos bere folet: bgc p ufu pabuli melioris .'duriores icipiut
gerere;Cotra aut molliores pauciorefqj ea q duros copioioLqj

• i

/

habuerint eadem illa fcilicet ratione : Regionum etiam tpe
aut frigore : differentia eft ut pili hominum locis calidis duri
frigidis molles onuntunSunt molles qui^pmiffi &C fimplices

duri qui cnfpi :

Natura omnium pilorum fiffilis eff: fed pluris minonfue
ratione inter ie differunt : Nonnulli paulatim adeo duritate
degenerant; ut no pilis pr^terea fed fpinis frmiles ee uideant

• ut pili berinaceoru: quod id e unguibus etiam euenit: quippe
cum in nonnullis animalium: genus unguium premmia duri
tudine ; nihilo ah offibus differat : cutis homini proportione

< magnitudinis tenuiffima eff: ineff i cute omniu letor; quida
mucofus: V erum alus minus aliis magisait i tergore bubulo

• ex quo glutinu facere folet : Quinetiam e pifcibus glutinu a
nonnullis excoquitur : fenfu cutem ipfam carere conftat; ma
ximeq? in capite : quoniam ibi nulla interpol ita carne offi ad
bereat; Vbicunq? cutis p fe ac fine carne e:uulnerata no coit;

• ut in gena;bucca*pr£putio: palpebra: contextu perpetuo cutis
in omnibus animalibus continuatunnec alibi interpellatur:q
ubi naturales meatus folent euaporare;atq; edam in ore &c un
guibus: Cutem omnia habent quibus eff fanguis ; pilos non
omnia: fed ficut diffi netum lam eff; mutatur color piloru in
fencdtuteicandidiq? pili efficiutur : quod uel ceteris aialibus
accidit: fed non fatis aperte pr£terq in equo ; candefcunt pili
a parte fui poffrema : plurimus tamen canorum numerus can
dicas ilico exiffit: qua ex re patet canitie no ariditate comitti
ut quidam uolunt; nihil enim ilico aridum gigni folet : cutis
autem uitio : quod uitiliginem appellamus : pilos omnes pro
duci canos apertum effuam nonnullis pili dum egrotarent in
canuerut;quibus in bona ualitudinem reffitutis; nigri renati

. funt canis deffuxis;canefcere pilos ocius opertos :q detedtos:
difflatofq? aduertimus: Tepora hominu 5c partes primores q
pofferiores celerius canitie fentiut: pubes nouiflime canefcit
pili in homine ammaliu omnium uno : partim fimul : partim
poffea per ^tates gignuntur : congeniti funt pili capitis & fu
percilioru &c palpebraru:poffgemti pubis primu; mox alarii:

ipoftremo meti : loca cmm quibus pili proueniat: totide funt
congenitis deputata; quod poft genitis; deficiut ac defluunt;
maxime pnmiqj p ftate pili capitis;no tamen ones;fed tantu
priores: parte nanque pofleriore: caluus nemo efficitur; Ergo #
capitis lp uitate;caluitium nucupamus;qua rem in iupercilns
falitiu appellemus: quo ad melius uocabulum inuenenmus :
neutrum eoru priuiq captus coitus uenereus iit : accidere no/

1 uimus: caluitio mulieres eife imunes; dc pueros; &C ipadones •
apertu efl: Pili poft geniti iis qui ante pubertate caftrati i unt
non exeunt; & poft pubertatem exciiis;foli decidunt:prfterq
pubis:pili in meto mulieris noq)deut;nifi Iterdu pauci:Cum
menftrui curhis iubftiterunt : dc utin terra cana mulieribus
facerdotibus euenire aiut; quod diuinatioms idinu interpre/
tantur: reliqui pili qui poftea gigni iolent; mulieribus quoqs
prouemut: fed partius fieri poteft: ut bomo:tum mas; tu etia
foemina: pilis poft gerntis careat; lam inde ab ortu naturp.ui
tio contracto:^ mfi ut pubefeant cotingat;ftcriles I gignedo
funt; creicunt ceteri pili plusimmufue: prout iinguioru ratio
poftulat;maxime in capillo: mox I barba; dc prpcipue quibus
pili tenuiores; nonuliis etia iupercilia per fenectute adeo bir^ ^ ^

iuta reddunt : ut todendum iit; quod propterea euemt ; q: co 2^,

befioni appofita fint oflium qup ieneicente ptate laxatur; dc
inde plus bumons trafmitti patiunt: At uero pili palpebram
nunq plus lufto excrefcunt: defluunt rebus uenereis inceptis
coq? magis quo ufus uenens fuerit amplior:eofdem etiam lev
tiflime ommu canefcere claru eft: Pili euulfi iubnaici denuo
poliunt; dum citra £tatis florem degitaiec ulterius;babet aut
genus quodqs pilorum ad fua radicem lentu queda bumore :
quo rptinus ubi euulfum eft: fi qua leuiufcula tagat adbpret:
ut ea trabere poilit tenacius:Quibus uero animalibus ueriico
loresiuntpili:eifdemetiamin cute uanus ille color babetur: ^ f'^*'**.

atqs etiam m lingua:barba no pari medo effunditur omnibus
fed alus tam maxillf ;q muftax; &c mentu:pilorum frequentia
integunt:aliis mentu l^ue &c muftax:maxillp pilof^ cernunt;

Caluefcere minus folet:qui mento funt bipartito;Crcfcut et

3 S

Hv]Jt

w 4|WM ^ 'H C

. 4T nv^hwf^ •

'PfytlVUf

^;U* fW

• pili quibufdam in morbis :ut pcipue in tabificis: Quinetiam
I fenedtute 5C defuncto:augelcunt:dunoreiq': reddunt :quod
idem unguibus quoqs euernt: Libidinoiis pili cogemti matu
rius defluunt: poft geniti:celerius fefepromiit: Minus qui na

• rices babent caluefcut: Et fi calui bere Iceperlt: pilos nonulli
producunt: pili precifi non ab incifura augentur: Sed Ifenus
ab radice exeut:atq> ita euadunt longiores pifcibus quoq;; ex>
tenuatis:ac fenetcentibus: iquamp dunores:crafliorel q:: effi
ciuntur: qucirupedum etiam uilli:lan£ue:fenedtute prolixius
augentur: quaq rarelcant:fiantq pauciores: &C ungul^ quoq>
maiores in fenedta reddutur: quod idem roflris etiam auium
euenit: Icremetum ungularu ide:quod unguiu eft:

Enne auium nonulle per etates mutantur:preterqgruu
p quas nigrefcere in i enecta peilpectum eft: At uero per

affedtus temporarios : quotiens frigora urgent acriora: penne
uolucrum unicolores: interdu e nigris: aut mgriufculis: albi/
difue: in albas tranfeunt: ut coi ui:pail ens: birundinis:cuius
rei contrarium : ut quicq ex genere albo : ueniret in mgrum :
nunq uifu eft: Temporu quoq^ mollitudine: bona pars auiu
ita colore lmutatunut que na lintdatere poflint:nifi re pitius
noueris: Aquarum item diuerlani ulunionulla luos imutant
colores:alibi enim candida:alibi nigra reddunt :Sunt etaqu£
multis in locis quas cum oues biberint:moxq- inierint:mgros
generent agnos : ut m terra aflertide : agn chalcidici tbraciae
facit anis :quepfycbru uocant: & in Antadria quoqs duo lut
fluun quorum alter candorem:alter nigriciam pecoribus facit
Scamander etiam amnis ftauas reddere oues credit : quaobre
xantbum pro fcamandro nuncupatum ab bomero autumant
lepori uni pili : 5c m bucca intus: & lub pedibus funt : Cum
cetera animalia nec intra os babeant pilos:nec parte pedum re
lupina: fed prona: Mufculus et pileis pilos in ore intus babet
uice dentium quibus omnino caret: iuillis fimiles:Sed pili ut
didhim eft prefecti augeri ab radice poftunt : penne aute nec
ab radicernecp fuperne ab ici i ura poliunt raparan: ied cadat:
necefle eft;Nec pena apum aut que ms in filia renafei poteft:

\

aim cuul fa efb; Aculeo etia apibus detraho nullus fubnafcif
alius; Imobreui moriantur necefle eft.

V nc 5 i membranf I (anguineis animalibus:qu£ quide
f pars fimilis cuti prefenui fpiff^cp eft: Sed diuerfu fane

genus id adeft : quippe quod baec ncc fiffile nec euulfile fit :
Ambit fmgula tum olla ; tum etiam uifcera membrana: tam
in maiore q in minore animalium genere; ucrum in minore fe
fum effugit : quoniam admodum tenuis atep exigua fit;Ma/
xime inter membranas dii£ funt ille:quibus cerebru opertum
munitur: Altera fupra adberet odi qu£ firmior Sc crallior eft
altera infra contigua cerebro:Mox qu£ operit cor: magna bet
preci la membrana ipfa fincera no coit: dc olTa fuis difpoliata
membranis i iderantur*

Mentum quoqs non nifi membrana eft:quod omnia ba
o bent que (anguine non carent: fed aLa pingue:alia ma/
cilentum: Oritur id; 3<: dependet in iis quae animal generant:
eactemq dentata parte utraq; funt:a rmdio uentre:qua ueluti
qupdam futura ducitur : nec fecus in iis : qu£ altero dentium
ordine carent:a maiore uentre dependet.

F i ica etiam membrana efbfed genus id aliud mebran^
u eft: quippe quod tendi ingenue poflit: Non olbus data

ueiica eft: fed us tantum :qu£ animal gignunt:ouipan autem
generis nulli : preter tefhidinem data eft ; Nec uefica precii a
coire potuufi ad lpfum exordiu fu£ ceruicis:quaq no ignoro
ita aliquado conti giffe ; ut uulnerata uefica folidefeeret : fed
quod admodum raro contingit parum id obferuadu cenfeo :
Defundris nibil bumoris in ueficam tranfmittit: At uiuis no
folum bumor:fed etiam ficca quedam concrementa defcedut
ex quibus calculi conficiant : Iam nonnullis talia in uefica co
ftiterunt:qug nihilo differre a concbylns uiderent : ergo de ue
nis nerms; fibns:cute membrams:atcp etia depilis: uguibus
ungulis: cornibus:detibus:roftro;cartilagine offibus: eoruqs
prot ortionalibus ftatuendum ad hunc modum eft.

Aro autem bpc 3 C quod carni fimile in genere faguineo
c efLomiubus Iter cuce; & offa: aut que oifi jpj. ortionec

P C* C *

/f {U O *

es

I

cotinet ut.n. fc bet fpia ad os:ita carnis emulu illud ad came
diuifibilis undicp caro efb : nec uenarum aut neruorum more
in longum fecari tantum idonea aboletur: dc in uenas fibrafq*
tranfit:quotiens ammal extenuatur: & gracilefcituiertitur ite
in pmgue : quotiens pabuli copia fuppetit : Quibus multum
eft carnis: ns uene artiores & fanguis rubentior: &c ueter ac ui
fcera pama: Quibus paru : iis uenp ampliores fanguis artior:
V ifcera maiora:& uenter auctior: pinguefcunt intra carnem
quibus paruus eft uenter.

Deps autem & fcbum differ ut iter fe: cum fpbu fragile
a ufq; quaq; fit: &C cu refnxit:concrefcat: Adeps liquidus

fit:minimeq* aptus durari: lura eni fpbo opimoru cocrefcut:
ut ouis: ut caprp: Adipe pinguium: liquida refift unt frigori:
ut equi:ut fuis: locis etiam difcrepat: Adeps enim inter carne
cutem qi folet confiftere: Sebum in fine carnis femper eft.

Mentum quoqs adipe pingue fcentibus adipeu efbfpbo
o obpfisifpbaleiQue parte utracp detata iunt:adipe pin/

guefcunqup una:febo:iecur: euifceribusradipeum nonullis
confiftit ut inter aquatilia cartilagineis : quomm lecinonbus
colliquatis:oleum facimus: lpfa tamen cartilaginea nullo di/
fcreto adipe carni : uentnue adherente pinguelcunt : piicium
febum:adipem pr£ fe fertmec cocrefcere lolet: Animalia qup
uis: aut ltra camem:aut feorfum pinguefcunt: quibus autem
pingue feparatum non eft: ea minus per uentrem omentumq*
pinguefcuntmtanguillp: plurima tamen pars animaliu uetre
pinguefcit: dc prccipue qup parum femoueant:

Erebrum: ut adipe pinguefeentium: pinguiufculu eft :
c uelut fuis: Sic f^bo ob^ forum : fqualidiu fculum fenti^

tur: ut ouis:

Enes ex uifcenbus maxime pinguefcuntmerum dexter
r minus femper q fimfter : 5c quauis u pbementer fuennt

pingues : tamen aliquid femper medus deeft: Qup fpbo pnv
gueicunt: magis cj qup adipe: in renibus opimandis luxuriat

ac omnium prccipue oues: quippe que renibus pingui undiqs
obdudlis mtereant:qucd ubertate pabuli nt:ut in iiciLa agro

Icon tino fieri conftat: quocirca fero diei agere oues ad pafcua

paftores loci illius folent: quo minus capiant pabuli»

Mruum uero animalium commune:pupill£ mftituto e:

omnibus enim:qii£ parte banc poftidcnt.mec duris ocu

o

lis funt : Adipe conflat : minus effe foecunda qu£ adipe pin/
guefcunt:fiue mares:fiue foeminae; notum eft: Omnia £tate
prouecla potius q nouella pinguefcunt: Sed pr^cipue: cu lam
lue longitudinis ac latitudinis modum adepta;augen in pro-
fundum incipiunt:

Anguis in primis neceifarius: communifcp fanguineis
f omnibus animalibus efbnec aduenticius fuppetit:Sed
uernaculus atqr intimus in omnibus integris: atcp impudicis
babetur: Venas bic uafa fibi &C conceptacula babetmec i ullo
alio:mfi i corde preter uenas continetur ;Taclum nullo in gc/
nere fentit: ficut excremeta quocp in aluo coteta: fcnfu carere
certum efbQiiinetiam cerebrum &c medulla tactum non fen
tiut: effluit languis quancunqj partem madens carnis uiu£:
ac incorrupt£:Si (anguis integer eft rubet: &C dulcis laporis e:
Sed ii uel natura uel morbo Iit uitiatus: acrior cernitur : Nec
uero admodum craffus:aut admodum tenuis eft:qui optimo
habitu conftetihumidus 6 C calidus femper eft q diu I corpore
animalis cotinetur: At ubi effluxerit: concrefcit omnium prg
terq ceruorum: St d imarurmet fi quid aliud natura eiui modi
fit: Itaqs ceterorum omnium fanguis fpiffan folet: mfi fibre
quibus refertus eft eximantur: fed cellerrimeommu fanguis
taurorum coit durefeit: Copia fangumis i primis animalibus
iis qu£ animal: 5C intra fe formant: di in lucem £dunt:mox ns
fanguineis qup pariunt oua: Qu£ autem uel natura : uel arte:
bono babitu funt: iis nec multum admodum fanguis eft: ue/
lut ns: qu£ per aliquam potionem recentem fangmne exudat
nec parum:uelut iis qu£ nimium funt ob^fa: quippe cum prp
pinguia omnia fanguine: quis purum tamen paucum beant:
et quo plus pinguedinis:eo minus poflideat fanguinis:plgue
enim omne exangue eft: Obffa item fanguinem babent Ipm
tidum: quaq languis : & qu£ fanguinea funt facile putrent :

e

ac precipue qu£ ad offa propius applicantunHomini fanguis
tenuiffimus ac mudiffimus; T auro dc afino inter ea qu£ aial
generant: craffiffimus dc nigerrimus parte etiam lferiore craf
fior: dc acrior eft: q fupenore palpitat intra uenas fanguis om
nium animalium: puliuq? fimul nudiqs mouet:folu fq$ oium
humorum fparfus per totum corpus animalium eft: Et femp
quadiu tuta feruatur: fanguis unus animatur dc feruet:oritur
primum in corde : anteq totum corpus formetur : Si multum
fanguinis effluat:anima deficit:Si nimium uita interit:Si fa^
guis immodice bumefeit: morbus infeftat: fic enim I fpeciem
laniei diluitur: dc adeo ferefcit:ut lam nonulli fudore crueto
exundarmt: Idem etiam interdum caufe eft: ut qui effluxerit
aut omnino concrefcere nequeat : aut icompte particulatimqj
fpiffetur : Dormietibus porro fanguinis copia ptes exteriores
dei erit: fubitq; interiores: ita ut adadto cultello no gque efflu
ere poffit:fit per concoctionem ex fanie fanguis: ex fanguine
adeps:uiciato excrefcenteqs fangume:profluum uel e naribus
uel per infera manfcis monetur :aut uari ces fiunt: Idem putre
fces: pus redditur quo demum concalefcete porus ideft tofus
lapis confiftit: foeminis languis nigrior & craffior:qua mari
bus eft: dummodo cetera affint: pariter que uel ab £tate uel a
fanitate proficifcatur : &C minus fanguims per fuma corporis
foeminaru eft:plus enim parte interiore continetur:Sed oium
foeminarum maxime mulier fanguine abundat: Et qu£ men
/ ftrua appellamus plurima fieri in mulieribus folent: quod ge
nus fanguinis uiciatum egrotanfq3: fluit immodice: atep pro
fluuium ob eam rem dictum eft : Caeteris morbis fanguinis
minus mulieres mfeftant: q uiri:paucis item mulieribus fiut
marifcp aut narices aut e naribus profufio fanguinis:Et fi qd
eorum accident: detrimentum in menftrua decumbit : etatu
etiam ratioe fanguinis difcrimen:tum in modo:tum i genere
recipit : &c enim in aetate admodum iuuenili : famem trahit :
dc longior eft : in fenectute autem craflus : niger : dc pauais:
medium tenet in media firmaqs ftate: concrefcit etiam facile
uel in corpore fanguis : qui per fumma eft : quod idem nunq

iuuenibus euenit:Sanics: fa.iguis Icodtus efb aut cp cocodlus
nondum efb aut quia in ferum denegauerit.

Edull^ rationem bis addere debemus; nam ea quoq; bu
m midis annumeranda generibus in nonullis [anguineis
animalibus efb Omnia ucro qu£ fuapte natura bumida i coiv
pore funt : conceptaculis quibufdam tanq uafculis cotinent:
ut fanguis in uems ; medulla m offibus: Alia m membranis:
aut cutibus: aut uentribus : Nouellis adbuc ammalibus: me/
dulla cruenta admodum efb etate prouedis: ut adipe pingue
fcentibus: adipem trabit; lic f^bo deputatis generibus: f^bu
pr£ fe fert: Sed quaq medulla non mfi inclida oflibus efb ta/
meti no oila omnia medullam intra fe continent; Sed ea tatu
que caua babentur: tam odi ne ipfa quidem omnia continent
offa emm leonis partim nullam : partim admodum exiguam
babent: quaobrcm nullam omnino medullam leones babere
nonnulli putarunt: ut didum eib ; In fui lis etiam oifibus mi
nus medull^ efb di nonnullis omnino dcefb H^c fere femper
i animalibus natiua di cogenita bumida genera baletur : Ad
nata autem pofbenoraq$ funt : lac di genitura : quorum altcru
non eodem modo I omnibus efb fed quibufdam progenitura
T borus:gemtale uinis;fui generis habetur: ut pifcibus;Qup
uero lac babent omnia mammis id continent ; Mammeaute
datae ns iunt : qu£ animal di intra fe concipiunt : di in lucem
pdunt: ut ea que pilis integuntur:uelut bomo:& equus:Cet£
etia in aquatili generemt de3pbinus:tutulus marinus; balena
H^c emm mammas babent: di lac: At ea que oua pariunt: aut
ouo intus concepto : animal pofb in lucem excludunt : baec di
mammis carent di ladte: ut pifces:ut aues: Genus autem unii
quodq? laccis : babet tum famem dilutam:quod ferum uoca/
mus: tum corpulentum quiddam: qui cafeus dicitur: plus ca
fei lar illud babere uidemus:quod crallius efb : coit lac eorum
qi£ no utnnqj dentata funt: quapropter cafeus ex iis Et: qug
inter urbana dentium ordine caret fupenore : eoru autem qu£
umnqs dentata funt; lac coire non potefbficut nec pingue: di
tenue dulceqj efb; Tenuiffimu cameli efb: mox eque; tu afmg

e 4-

Lrv •

4rvs I»otiaa

crafTiffimum bubulu efl : nullum lac coit frigore : fed ferum
potius trabit:Igne nimiru omne fpi liatur & crailefcit; N ulli
fere animalium lac fieri lolet;antecj uterum ferat:nec dum fe
runt utile omne efl: fed primum nouiffimumq? inutile:Non
pregnantibus aliquadodcd raro : eduliis quibufdam efficit:
utladefcant ; etiam quibufdam mulieribus natu maioribus
fucatu frequentiore: lac prodiit; &C copia tanta: ut infante enu
tnre potuerint; Vbera etiam caprarum :quc coitum non pati/
untur : pallores montis ptp urtica perfricant upbementer ; ut
dolorem lnftigantutaq; primum cruentum humorem eliciut:
mox purulentum: poflremo lac : non minus q ex iis qup uene
rem patiantunmaribus magna ex parte: nec beflns nec bcrni/
rubus gignitur lac: Fieri tamen potefl ut aliquibus interdum
gignatur:nam &c in lemno infula capenex mammis: quas ge/
minas luxta genitale gerit: tantum ladis emulgebatur; ut co
loflra inde conficerent ; quod idem etiam proli malculp capri
illius euemlle accepimus: Sed bpc ollentis annumeranaa po/
tius ducunt: na lemnio illi pecoris domino cofulenti; deus
amplius incrementum peculii futurum re fpondet; Viris poffc
pubem exiguum nonnullis exprimitur: V eruntamen per fu
clum frequentiorem: uel multum prodi fle aliquibus traditu
eft: lacii inell pinguedo; qup etiam concreto oleum prope tra
bit; caprinum lac mifcere cum ouillo ficuli:& quibufeunque
fit copia caprini confueuerunnCoit fpiflaturq;; potiffimum
no modo quod plurimum babet cal eum: uerum etiam quod
fqualidiorem: laciis copia quibufdam maior; q ad foetus ale
dos fatis fit ; commodum ad conficiendum reponendumqj
cafeum: praecipue ouillum caprmumq? efl : mox bubulum:
equinum acafimnum miicent: ad pbrygium cafeum confici
endum; Bubulum fertilius cafeo q caprinum efl: Cum enim
ex ampbora ladis caprini formagines obolp: unde uigmti co
ficiantunbubulum eadem menfura triginta facit:utpaflores
confirmant: quibufdam quantum fatis ad foetum fit; tantu
gignitur ; nec ulla copia;aut ad reponedum commoditas fup
petit; ut quibus mamme plures q bine: nulli eni in eo geneie

lac uel copfofu:uel cafeo utile: Cogit lac fucco ficulno:& coa
gulo: Succus lana exceptus: paufillo ladte abluitur : quod in/
lectum :ladtis copiam denfat atq; colloftrat*
c Oagulum ladtis fubftantia eft : quippe quod in eorum
uentnculo: qii£ adbuc ladtent contineatur: eft ergo coa
gulum lac : quod cum animalis tempore concoqueretur : Ca *
feum traxerit: habent coagulum omnia ruminantia: dc iter de
tata utrmqs lepus;Quo uetuftius coagulum eft; eo pr^ftatius
tale profluuio alui mederi pr^cipue poteft;atq? etiam quod le
pons eft;Sed laudatiflimum binnuli:plus minufue emulgeri
diferimen : aut pabuli : aut magnitudinis animalium efficit:
Nam pufillp bucculae:quas pbafiana regio fert: fingulac ab/
unde beneficio pabuli mulgentur : &c fpirotic£ uacc£ pr£ fua
prpcipua magmtudine : amphoras lingulas fingulf implent
ladtis:menfuraeq; eius dimidium mammis duabus pr^ftant:
eredtus qui mulget:aut paululum fe inclinat: quonia 1'ededo
ubera contingere nequeat:C£teras etia quadrupedes magnas
terra eadem epyrus gignit excepto almo : fed pcipue boues :
& canes: paftu opus eft grandibus largiore; quem terram illa
abude pr^bere: & loca fingulis anni temporibus accomodata
habere certum eft ; Boues igitur egregia magnitudine ibi lut
atq:, etiam oues pyrrbicg: a pyrrbo rege ita cognoiaty; Pabuli
genus aliud copiam lactis extinguit; ut medica berba: 5C prp/
cipue ruminantibus: Aliud auget:utcytifus : uteruum : Sed
cy tifus dum floret incommodus eft: urit enim tantifper: atq$
extinguit: eruum pregnantibus non prodeft : facit enim par/
tum difficiliorem omnino: qug in quadrupedum genere funt
edatiora : eadem ut ad poffidedum meliora : ita ad lactis etia
copia efle foecudiora:uidelicet du alimenti copia habeat: pia
num eft: nonnulla etiam flatuofa: paftu exhibita: copia effi/
cmrit ladtis: ut fabg largius datg ouibus: capns:bubus;faciuc
enim ut ubera demittantur; Inditium autem futurg copig la/
Clis : cum ante partum ubera fpectant deorfum : Edurat diu
lac onibus;fi non coeantuiec paftu careant copiofo:fed oium

r

maxime quadrupedum :ouibus quippe quibus in ultra mefiti
odto fpacio continuetur; Denique ruminantibus lac &C copicv
fius: 5c caleo utilius emulgetur: boues circa toronam ; paucis
ante partum diebus: lacie carent: reliquo tempore habent per
petuo: Mulierum lac commodius lacientibus eft: quod liuo/
rem trabit:q quod candidum eft: & fufcp falubnus babent q
candidf ;Eft porro ad alendum ualidius in quo plus caiei eft:
ied infantibus lalubnus:quod minus caiei contrahat*

Emen genitale omnia emittunt;que habet fanguinem:
f Quid 5c quemadmodum coferat boc ad generationem
fuo loco dicetur : plurimum uero proportione corporis bomo
emittit; Pilos habentium femen : lentum eft ; ceterorum nui
lam bet leticiam: Album oium efbnec audiendus berodotus
qui etbiopes genituram colore nigro promere icripferat : exit
profecio fpmen boc genitale: album; & craflum;li integrum
eft; Sed foris tenue totum redditur: dc nigrum: Nunq id ge/
lu concreicit: immo admodum extenuatur; 8C aquatum coro
rem: tum etiam lubftantiam trahit: calore autem coit; <3c craf
fefcit: & quod de uulua effluxerit aliquandiu I ea lam mimo/
ratum:Id craftius prodiit; Nonunq etiam ficcum contortuqj
Delabitur in aqua quod foecundu e: atque fubfidic; quod au
tem infoecundum eft : diffunditur atque exoletae : irallum
etiam eft; quod Ctefias de genitura elephantorum fcnptum
reliquit*

ARISTOTELIS LI BER DE HISTORIA
ANIMALI VMQV ARI VS INTERPRE
TE THEODORO*

E PARTIBVS ANIMALIVM

d Habentium fanguinem quas communes quaf

ue proprias fingula babet genera: atque etiam
de ns quas fimilares diflimilarefq; appellaui/

mus: dcmque de omnibus tam interioribus qua exterioribus
partibus didtum lam efb Nunc ordinem animalium qu£ fan
guine carent perfequemur : Genera in boc ordine plura funt :

Primum quae mollia appellauimus : boc eft quae fanguine

carent : &c fons carne molli obducta : folidum intus : modo

fanguinei generis continent: quale lepia efL Secundum qu£ fj*

eruitis tenuibus operiuntur: boc eltqug partem folidam fo l ..x

ns: mollem carnolamque intus continent: Durum illud eo/

rum tegmen : non fragile: 1 ed colli! ile elt : quale cancrorum

genus & locultarum: Tertium quae lilicea tefla conclufa > Tr.

muniuntur : boc elt quibus pars carnea intus : iolida foris ;

fragilisatqueruptilis: nGn colliiilis; quale genus concham;

&oltrearum elt: Quartum inieda omnia : Quod quidem

genus multas &C uarias complectitur ipeciesanimaliam: fut

porro infectu: qup ut nomen lpfum declarat : inciluras parte

lui: uel lupina: uel prona: uel etiam utraque habent : necof/

feum qmcq diferetum: aut carneum: led quiddam inter bpc

ipfa medium continent : Quippe quae corpore pariter intus:

fonfque: duro conflent; Sunt alia impennata; ut iuli; ut cem

tipedp; alia pennata : ut apes: uefpae; Scarabei : alia utroque

modo : ut formicae: elt enim pars formicarum pennata: pars ^VT i rJt cer -

impennis : quod idem uel in ns: quas cicindelas uocant: licet fi a

contemplari : Partes eorum quae mollia nominauimus : ex/

tenores : pedes uulgan nomine : fiue brachia: dc ns continu a\0TIv.<p i. t„ f

um caput: tum al ieus; fiue finus continens interiora: quem

pinnulae ambiunt in orbem : caput eum nonnulli minus re/

cte appellarunt : Euemt in mollibus fane omnibus : ut ca/

put inter pedes &c uentrem habeatur : Brachia ergo odlona

omnibus : binis acetabulorum ordinibus : ductu perpetuo

ommbus:exceptogenere uno polyporum :Sepiae; lolligines;

& lolln: peculia: es binas fortiutur promufcides: longas ace/
tabulo pte extima bino afperiufculas: qbus capiut: &C ad ora
actmouet cibos ; ns et quoties tepeftates urget ai faxa aliqua

adbpretes fe u eluti ancboris lacftis ftabiliunt:pinnulis autem
quibus alueu circudan diximus:natat.polypus ergo luis bra
cbns: ut pedibus ac manibus utit :quippe q duobus Iupra os
pofitis cibu admoueat ; Vltimo ueroquod di acutius di folu
albicans efb: 3<: parte fui extrema bifurcatum: dorfoqueadne/
xum( Dorfum autem partem leuem appellant: a qua acetabu
lorum ordo incobatur ) Hoc ultimo m quam bracbio in coitu
utitur: fifhilam idem ante alueum pofitam fupra bracbia ge/
nt cauam: qua mare trafmittit:quantum iuo acmilcnt alueo
quotiens aliquid ore capit:eamque modo m dexteram partem
tralfert: modo in fimftram:bac eadem fiftula ilium quoque
atramentum funderealfolet: Natat obliquus : pedes ineam
porrigens partem: quod capitis nomine appellatum eft : Atq$
ita efticitunut cum natat prolpiciat in aduerium: Nam oculi
iupra funt confhtuti : &c os babeat ex aduerfo:caput illud po
lypis quam dm uiuunt prgdurum : di quafi inflatum eft : T a
gunt ac tenent bracbns iupims: membranamque interiectam
totam extedunt in barenam: tamen elapfis facultas appreben
dendi retmendique nulla eft: Difterunt polypi a caetens qu£
modo enumeraui mollibus: eo q?alueus polyporum paruus
& crura praelonga : Caetens e diuerlo : alueus amplus : cim
ra breuiauta ut poteftas nulla fit ingrediendi : Ipia autem in/
ter fe difcrepant:quatenus lolligo longior: fepia latior eft:lol
ligine uero longe grandior: qui lollius nominatur: Quippe q
uel in cubita quinque excreicat: Sepias qucque aliquas i bina
augeri cubita notum eft : Bracbia etiam polvporum tatunde
atq etiam plus magnitudinis capiunt : Sedlolliorum genus
pufillum admodum eft: &C facie quoque a lolligine diflides:
Pars enim lolln que exit in acutum latior eft : Pinnul^ etiam
circundantes 1II9 totum in lollio alueum ambiunt: Cu in \ob
ligine partem aliquam relinquant: pelagius tamen lollius no
alio modo quam lolligo coniifht: Caput cmmbus inter cruia
que et bracbia di barbp di cirri appellant :Eius ps oris babitus
efta quo detes duo:fupra quos oculi totide gradiufculi qbus

T5-

difcrime exigua qufdam prcftat cartilago cotinens cerebellu
Ineft etiam in ore caro quedam exigua: qua uice liguy utunt
lingua enim nullis boc in genere data eft : Alueus a capite am

plions capacitatis propenlus: cuius caro fiffilis efbuerum no
p directum ied i orbem : cuteqj omnibus intecta eft:Os gula
excipit: angufta: &c longa quam guttur fequitur ampliufculu
neqj ablimile auibus cui lugitur uenter : tanq omafum : facie 0 m
clauiculae buccinorum: Inteftinum ab eo tenue partem repe/
tens fupenorem ad os fatur : quod laxius q gula eft : uifcera
mollium nullisded babent quam mutem appellant: Atrumcp
illum humorem cui nomen atramentum : quod plurimum in
fepia eft: effundunt fuum id atramentum omnia metu percul
fa:fed pr^cipue fepia: mutis ergo fub ore eft: <Sc gula per eam
tendit: At nero atramentum infra continetur qua inteftinum
petere incipit fuperiora : foramenq; fuum eadem obuolutum
babet membrana qua inteftinum: atq? idem meatus emittedi
atramenti excrementique eft: Capillamenta etiam quedam in
corpore omnium babentur:Sepi£:lolligini:tS<: lollio:ptes dure
ac lobd^ intus per dorfum: 8c corporis prona continent: quas
non eodem appellant nomine : Sed quod infertum fepus eft:

Sepium uocant :quod lolliginibus: id gladiolum : Differunt /cpuC-

enim quod fepium: robuftumdatumq; eft: iter fpinam & os

mediam pr£ le feres naturam: fungofam intra fe complecftes

&C friabilem corpuletiam:Gladiolus arctior dc cartilaginofior

eft:forma etiam difcrepat:uidelicet pro alueorum modo:qui/

bus ipfe infertus continetur: Polypis mbil folidum itus: fei

caput cartilagine prope conftat : quy fenefeentibus maiorem

in modum indurefeit : differunt foeminae a maribus qua in

mare meatus ille fubditus gulae acerebello in ima aluei per/

tendit : ldque ipfum ad quod fertur fpeciem mammy imita/

tur: In foemina duplex idem illud: fupraque babetur utroq;:

tamen in fexu corpufcula qupdam parti eiufmodi fubiudta

{pectantur : Ouum polypi unum incomptum fons dC graiv p» y .

de : intus bumorem candicantem concolorem totum atque

aequabilem continens: Tanta eft eius oui ubertas; ut uas

impleat amplius capite polypi ipfius: Sepip alueus bipartitus
eft; Oua candicantia grandini iimilia complectens permulta
fed quifnam fitus fingularum quas enumerauimus: partium
fit; ex defcriptionedifledtionum contemplare; Cum uero ma
res in boc genere a foemims differunt ; tum uel maxime l ep 19
id probant: Mas enim prona fui corporis; nigriora lupinis po
tiusipartefq? omnes afperiores babet q foemina: ic lineis inter
u ementibus uarias: caudam etiam acutioremded polyporum
genera plura fut: eftenim quod &C conlpedlius &t maximum,
eft ;Cuius terreni maiores q pelagii lunt: 5 C quod corpore txi/
guo uanoq? eft: cibo ineptum :& quod beledonam uocat; cru
rum (pl ixitate dmerfum ; dc quod unum ex mollium numero
fimplicem acetabulomm ordinem agat: Cptcra nanq, omnia
duplici cabculantur: Ad bccquod alii fcolitpnam ; alii oli oie
appellant: duo item uifuntur genera concbis indita; quorum
alterum nautam aliqui uocant : alterum pompalium fiue ouu
polypi;tefta iis ut pectunculis concaua fimplex:tamen nec ita
defhnata ; ut ei inbcreant : i epius bi mxta terram palcuntur;
unde euenit ut fluctibus ladtati in aridum elidantur; &tefta
dilapfanudi capiantur; autin terra anima extinguantur: Co/
ftanc exiguo corpore: facie fimiles bolitems; L ft etiam qui co
cbleamm more (iliceo tegmine ita muniatur ; ut nunq egredi
foleat: fuacp interdu bracbia exerat: Sed de generibus moliiu
fatis didtum lam eft:

Rufta autem itectcrum genus primum :locufta cui pro
c ximum genus alterum eft : quem gammarum uocant :
Differt iis a locufta: bracbiis: qup denticulatis forcipibus pro
tendit atq? etiam quibufdam alus difcrimimbus : quaq non
multis; Tertium genus fquilla eft: Quartum cacer; quorum
fine plura babentur gcnera:fquillarum enim genere cotincnt
Gibb^crangines: & paru£:qu£ maiores nuq effici pofiut;Ca
croru et genus multiplex e : nec facile enumerandum: Maxf
mum quas Maias appellant: Secundum paguri: &C quos bera
cleoticos uocat : Tertiu fl uuiales ; cpteri minutiores & nullis
pene nominibus anotati;Genus cancrorum litterale phoenice

fert : tant£ uelocitatis : ut uix confequi fit : unde bippeas boe
eft equites illos appellar unt:us mbil fere intus propter inopia
pabuli: genus item aliud eft: quod magnitudine cancrum no
excedat: facie gammaris fimile:fed iis omnibus: ut ante dixi
pars dura: St teftacea: foris pro cute eft: mollis St carnea inter
lupina corporis planiora: St tabellatiora fut:quibus St oua de
ponunt cum panunt: Pedes locuftis utroq; ex latere quini: ul
tinus annumeratis qui in forcipem exeunt denticulatu: Ca n/
eris etiam omnes deni: cum forcipibus funt: Squillaru generi
quas gibbas uocamus:quim utrinqj:fitu quo ceteris quorum
proximi capiti acutiores: St quini utrincp:alii uentn fubiudn
quorum extrema latiufcula funt : tabell£ iis nulle parte fupi/
na:prona fimilis locuftarum efbcacris e diuerfo: Quippe qui
bus primi utriqj quaterni: tum terni alii: ordinem eodem mo
explentes:reliqua bona pars corporis pedibus caret : ftedtutur
omnium crura in obliquum: ficu t St infectorum :bracbia for/
cipata quibus futrintrorfum fe flectuntdocufbs St cauda eft:
St pinnp quine affunt:Squillis:etiam Gibbis:cauda:5c pinnq
q nater n^: Crangims quocp lateri caude utriq? pinn£ adnexp
funt:quarum pinnarum media utroq; in genere fpinulis boiv
rent: V erum in Cragine glatiora: I gibbis acutiora funt: Ca
ens excruftaceis folis cauda deeft:& corpus rotundum efbcu
locuftis fquillifcp longum fit:Differt mas locufta a foemina;
cp focmin£ primus pes duplex: mari fimplex:pinne etia parti
fupin£ adnex£: foeminc maiores: St que collo proximae funt
minores babentur: Mari omnes £quc minores:nec ul q per di/
minutionem diffimiles: Ad bec mari in nouiffimis cruribus:

L

uelut calcaria maiufcula prominet acuta: que foemina parua
babet:5c leuiora: utriq; tamen cornua ante oculos bina: longa
St afpera : quibus alia minuta St leuiora cornicula fubiacent :
oculi iis omnibus duri: St apti tum intro: tum foras:tum etia
in obliquum moueri:quales etiam lut parti plurim£ cancroru
Imo uero mobiliores:Gamaro color quod ex toto dixerl nitet:
nignfq; maculis dilperfis euanat: pedes lfenores ad grandes
ufq; difpofiti oclo:tu grades lpi loge maiores :extremaq; pte

CAjnayi

<J eyrr\ojy\s4~ .

latiores: q locuftc babentunfed non fpecie eadem: dexter eni
fuum extremum latum 5c oblongum: di tenue habet: fimfter
craiTum: 8c rotundum: V terqs tamen iciilus in ex trano: per
inde: ut maxilla tam infra a fupra dentatus eft: V eru dexter
pufillos ferratofcp dentes continet omnes :lpuus primos ferra
tos intimos uelut maxillares icilicet parte inferiore quauuor :
& continuos:fupenore tres non continuos: V terqs tamen par
tem mouet fuperiorem: ad lnfenoremq. aftrlgit: Bleius item
uterqs fitu inferiore tanq nati ad capiendum premenaumque
Duo fupra eos grandes babencunalu birtiufculi. paulo ab ore
inferiores: mox brancbie os circundant : non line biriutia fre
ciuentes : quas affidue mouet: Flectit atq in os adducit duos
illos birtiufculos pedes : furculi etiam graciles geruntur a pe/
dibus: qui ori proximi habentur : Dentes buic quoqs duo : uc
locuftae : fupra quos cornua breuiora tenuioraque q locuft^ :
Quatuor item alia adi ut cornua : fpecie quidem duobus iliis
fimilia:fed tenuiora: fic breuiora: i u per b^c oculi cofhtuti fut
parui: craffiufculi: non ut locuftf maiuiculi: frons quafi cug
da acuta di afpcra iupra oculos extat latior q locuftg : Deniqj
facies acutior di pedtus latius q locuftc:Totumcp corpus mol
luis: camofius : pedum autem ocio numero pars iciffa in
extremo bifurcatur: Pars deiinit ldiuifa: quatuor emm bifur
ces funt: reliqui quatuor fimplices ex toto pertendunt:Quod
autem collum appellant : quinq partium fons ell : di fextum
latius illud: fitum loco nouiilimo habetur tabellis cotinuatu
quinq- untenora uero m quibus foeminp prius panut:q foetu
edant : birtiufcula quaedam quatuor ccntinentunquibus lin
gulis fpin£ fingule breues arredt £cp eminent ad extencra:pe/
dius corpufcp totum leue eft: non more locuftarum aculeatu:
dcafperum: 'Verum in pedibus magnis aculeos partis exte^
noris maiores eile mamfeftum eft : Foeminam boc in genere
nullum difcrimen a mari difhnguit : Nam di mari di foemP
nae forceps alteruter grandior more incetto eft: parem uero
utrunq; uenter nunquam habere uifus eft : mare omnia eius
generis ore excipiunt : Sed cancri parte oris exigua acciudla

4-4-

refpuut:locufb£ fuas ad bracbias trafmittut: quas ipfeplures
q cptera babenc; Cois enim olbus branchiarum adnexus efb:
Deces olbus binidocufhs eni duo primores; 5 C in ore carucula
quadam confhtuta : pro lingua efb Tum uenter: os protinus
excipit: pr^terq locufbis: Iis enim gula ante uentrem exigua:
mox a uentre lntefbinum: quod locufbis fquillis:& Gama/
ns recte in cauda finit:qua excremeta emittunt: di oua panut
Cancris autem qua applicatu illud operculum geritur: medio
applicaminis lpfius; uerum iis quoq3 parte exteriore: qua oua
panunt delinit : Foeminis item buius generis locus ouis de/
putatus: iuxta lnteftinum ommbus efb ; Et qua mute fine pa
pauer appellarunt: amplius pamufue habent bpc ola genera :
Difcnmina propria contemplari in fingulis congruum efb;lo
cuftis igitur( ut modo dixi) dentes bini maiufculi: &c uenter
quo bumor fimilis muti continetur caruncula etia inter deces
lingii£ reprefentans effigiem: &t gula ab ore breuis:qua ueter
membraneus excipitiCuius ofbio tres denticuli inberenc duo
aduerfi:reliquus infra:intefbinu ueroa uentris latere fimplex
pari aallamento ad excrementi ufqs ofbiu fercunHcc locufbe
omnes &C cancri fortiunt;fed locufbis meatus quocp a pectore
pedens ad excremeti exitum pertinet;qui foeminis pro uulua
efb: maribus genitalis feminis receptaculum iufficit; meatus
bic iuxta cauum carnis cotineturuta ut media caro Itenaceat:
intefbinum enim deuexum pertingit: meatus uero cauo appli
cetur; N ec fccus q in quadrupedia genere bec habetur: N ulla
maris meatu ac foemme dna difblgui t : Quippe cu uterq? te/
nuis fit 5c albidus:6C humore ltra fe coemens pallete: V tertp
etiam ex pectore pendet: Squillas etiam ouum clauiculaique
fimilem in modum habere certum efb: maribus fane pr£ foe/
minis propria in pecfcoris carne ; bina quadam candicantia co
fbant:difcreta a ceteris partibus colore formaque promufcidi
fepiaru proxima: V erum b £c torta in uertiginem more bucci
naru papaueris; quoru origo ab acetabulis que fubdita pedi/
bus nouiffimis ordinat : Caro in iis quoqs e colore fanguinis
tactu letomec fimili carms:ab hoc pectori anfractus ait fbrue

i

buccinea: crafTitudle linee: fefe porrigit : fub quo duo qucda
arene conditioni fimilia: femini genitali accommodata:itell:i
no adnedhmtur : Hcc in mare: foemina autem ouum rubidu

L

pant: membranaq? obuolutum pretenui:uentn lateri qj utnq;
intedmi annexum : atq$ ad carnem ufq? adherens: partes bas
babent interiores atqs exteriores*

E d cum animalia qup q^ fanguinea:partes tum iteriores
f tum etia exteriores : fuis quafcp appellatas nominibus

babeat:genus quod ianguine caret pluribus uacat: Iam enim
uiicera que cuiq? {anguineo lnlunt omnia : nullum exangue
quod babeat nouimus: fed communes generi utrique: partes
gula:uenter:Itedinum:Cancris autem forcipes :pedefq3 ben:
&C n quales edent : dictum iam ed : omnibus nero magna ex
parte grandior ac ualidior forceps dexter q lcuus ed: Quietia
de oculis diximusmifum parti plurim^ edein obliquu: Alue
us uero totius corporis lndricretus ed: nec enim caput didim
ctum:nec aliud quicq: oculi non eodem fitu omnibus pofiti:
ied alus e latere fupra continuo:fub prono amplo didantes di
fenmine: alus in medio breui difcrimme: ut beracleoticis: ut
mans: os oculis fubditum: m quo dentes duo: ut locudis:ue
rum non rotundi: ied longi :tegmina dentes operiunt duoater
que talia intenacent quadam :qualia locudarum dentibus ad
necf i expofui : Humore igitur ore accipit tegminibus illis de
pellendo:emittique meatu oris fupenore addudtis meatibus;
qua interfluxit: Duplex ille meatus fub oculis ed : Quotiens
ergo aquam acceperit: utroq? tegumento os obturat:atque ita
reipuit humorem: Gula pod dentes breuis admodum ed: ita
ut protinus ueter os excipere uideatur: V enter biiulcus gul£
fubiungitur: cuius ex medio intedinum fimplex &C tenue
cedit: quod fub applicato exteriore operculo definit: ut cuci u
ed:bumor intus in alueo: pallidus & minuta quedam obloga
albida continent:Ruffa etiam alia maculis di fperfis:Difl ert
a foemia masunagnitudle: craditudie:^ opculond.n.aphus
i foemia e;& didatius : 3C birfutius: &C opacius: quale et foele
locudarum fortiut; Partes cruda mtedii generis: ita ie habet

4-f

q Ve uero tefta operiuntur animalia ut umbilici cocble£

purpur£;& omnia qup oftrei aut coebe nomine appella
musratque etiam ecbinorum genus ; carnem qupcunqs bat et
finnliter atq$ cruftata habent: Quippe quae intus eam conti'
neant: teftaque fons claudantur: nec intra fe durum habeant
quicq;Sed lpfa inter fele numerofa difcrepant differentia :tu
te(fe:tum carnis interioris ratione : alus em in eo genere nulla
eft caro:ut ecbinis:alns eft led penitus inclufa:nec ulla ex pte
confpecla:excepto capite:ut terreftrium limacibus:& iis qu£
cocaiia quidam appellarut: 6t aquatilium purpuris:buccmis:
cochleis: &C reliquis omnibus turbinatis : Caetera aut duplici
conftant ualuula:aut limplici: ut genus alterum biualue: alte
rum uniualue poli it nuncupari: biualue appello:quod gemia
tefta continetur:uniualue quod tefta lingulari clauditur:Sut
item quibus altera pars fuperficiei detecta : carnem offendat:
ut patelle: biualuis genens:pars clulilis eft: ut pectunculi: dC
mitiii:eiulmodi nanqf omnia parte:altera ligata:altera loluta
c6ffcant:ut 5C concludi poliunt: &c aperiri: Alia binis quidem
coclaia ualuulis luntruerum utroq> latera connexa: ut ugues
liue digiti: Non deluntqup tefta tota occulentunut nulla ex
parte carnem detectam habeant: ut qup ueitibula fiue tubera
&C callos appellamus : Ip tarum etiam teftaru magna uanetas:
nam ali£ l^ues ut uigues : minii : &C concharum : quas aliqui
Gdladas appellat:alic fcabrp:ut oftre£:pme:et coche ncnulle
& buccina: qu^da et pedhnatl diuilp:ut pedrunculi:5c cocha
rum nonullp:craflitudine quoqj differunt: & tenuitate: tum
totius:tu partis:uelut labroru: Aliismdabra tenuia :ut mitilis
alnscrafla:utoftreis:Ite alia femouet:ut pedtines:quos et uo
lare nonulli aiut: Na & de ferrameto quo capiutufppe exiliut
alia ita natura Imobili fut: ut nuq (ede in qua b£ret:fpote lpa
mutare ualeat:ut pina:6e fane turbinariu genus mouefuet fer
pit:platella etia faxis abiolui i paftuqs ferri folita eft:Coe aut
dC iis que adhuc enumeraungc cptens teftacei genensrut tefta
itus equalis leuitq beat caro biualuis et uniualuis genens ita
tef i e adberet:ut mfi p ui nequeat detrahi: At turbinati laxior

continetur: & abfolutioncui generi peculiare eft: ut teft£ po/
ftrema a capite intorqueant ;Operculu etiam eadem lam mde
ab ortu nature omma gerunnMouent item eadem omnia pte
dextra: no ad uertigine iiue clauiculam:fed I aduerfum: ptes
exteriores eius generis differentiis bis uariantdntenoru natu
ra fimilis quoddamodo in omnibus e: maximeq; i turbinatis
differunt enim inter fe magnitudine exceflufcp affedtu.Nec
uero multu umualue ac biualuc: genus coclufile fibi diffidet
Quippe qu£ parum difteretie inter fe afferant : quacj loge ab
immobilibus diferepent: quod latius polf ea patebit* Natura
ergo turbinatoru fimilis conftatmcc mfi magnitudine uanat
ut modo dixnalns enim partes maiores:atq; euidetiores: aliis
minores obfcuriorefqa funt : Adb^cdiicrimen illud d unci 9
IU0H1C19 cgteraruqs genens eiufde arfecti oum: Caro*n*p rima
in ore teft£ : qua in omnia toroi miculam habent : aliis magis
talis eft : alus minus : Caput eius medio partis prominulum
lungit: & cornicula duo: qu£ pro magnitudine animatis plus
minus capiunt lncremetuExerunt caput more ola eoae: iaeq$
per motum retrabut intromonullis etia os &C dentes acuti :bre
ues &C tenues: ut cochleis: Promuf eidas item gerut modo mu
fcarum : quod quide mebru ligu£ effigie pr£ fe fert: Habent
hoc idem & purpur^: &c bucdna:frrmu: &C torofunuquo fimi
liter ut afili atep tabani quadrupedu tergora penetrantnmmo
longe ualidius: teltas erum ^fcaru poflunt perforare: ueter os
protinus excipit : fimilis in umbilicis gutturi auifr : habentq;
pte inferiore duo qu^da albida rorofaimammis fimilia:cuiuf
modi caruculasmel in fepns effe aduertimus: fed h^c torofio
ra:gula a uetre duplex loga porrigit le:ufq3 ad papauenquod
poftremum fundo commiilum eft: Hfc ergo ut I purpuris &i
biiccims confpicua f clauicula teft£ continentur : Quod aute
gul£ fubiungit:inteftinum eft:gul£ lpfi ccntinuurfimplexq?
ex toto: ufqi ad exitum: cuius initium circa anfractum papa/
ueris eft qua dt laxius hgretf quod enim papauer appellamus:
quafi materia uacans atqe excremetitia magna fui pte 1 olbus
teftaceis generibus ineft jHinc furfum uerfus replicas* camis

repetit fedem: finitq; ad caput: V nde eiicitur excrementum:
pari ter in omnibus turbinatis generibus tam aquaticis q terre
ftnbus:Membrana in grandiufculis umbilicis a uentre gulae
attexitur continua : per quam meatus prolixior albicas colore
fimilis: fupenonbus illis mammillantibus carmculis tendit.
Habet etiam icifuras:quales in ouo locuftarum babenc: Uerii
boc albidum: illud rubidum cft: Nullus exitus buic: nullum
foramen poftremum patet: fed prptenui membrana cauo per/
dudtus angufto connnetur : T endunt ab mtefhno ad imum
nigrantia qupda afpera atq continua : qualia uel in teftudine
uifuntur: fed minus mgra:C£ten quoq; umbilici bpc babenc
eadem : fed quo minores : eo minutiora : V mualuc autem 6 i
biualue genus: partim iis fimile eft : parti m diuerfum: caput
eni 6c cornicula: &c os optinent: atq; etiam quod lingup fpcm
gerat : uerum b^c in minutioribus fenfum pr£ fua exiguitate
effugiunt: Nonnulla edam i exammatis:aut non mouetibus
percipi nequeunt: Papauer illud quod etiam mutem appella/
mus: omnia babent:fed non loco eodem: nec pannee ex equo
mamfeftum:Sed patelle in imo:biualuia uero ad partem qua
mutuo cellarum complexu codnentur : Capillamentis etiam
ilhs:bec omnia circundatur: &c quod ouum appellant: tepore
quo gigni folet: ambitu alterius lateris ore connnetur: uideli
cet iis qbus datii id a natura efbficut etiam albugo umbilicis
Id enim illis lunccum fimile itelligimus : Sed eiufmodi ptes
ut dixi: cum confpicup in magnis babeanturun paruis tamen
aut nullo paclo: aut uix fentiuntur: Quaobrem in magnis pe
drunculis prpcipue patet: Quod genus id efbcui altera ualuu
laru latior uelut tegmen fuperpofita effc : O Idum excrementi
cptens a latere eft: foramen emm quo egerant:omma babent:
quippe cum papauer illud ut dictum lam efbexcrementicium
quiddam omnia: membrana cotentu:fortiantur: At illi quod
ouum appellant : foramen nullo in genere tributum uidemus
Sed carni lpfi intumefeit: nec eadem qua inteftinum parte co
tinetur: fed dextera: cum inteftinum habeat fmiftra: Ceteris
ergo talis excremed exitus e: At uero patelle fere:qua marina

f

aure qui da. apellarunt: Parte ima tefte excernit: qua foramen
babet V cnter etia poft os ee i boc eode patellc genere coftat:
Atq;, et ouis illa fimilia; Sed quis eoru cmq: fitus fit diligen/
tuis ex diffechonibus pctendu eft: Que aut cacellu appellat:
comunis fere fotms cruftatoru 6C teftatoru generu e: Quippe
qui 1 pe locuftis fimilis fpe<ftet nafciq; feoriu p fe folitus fit:
V eru q? tefta deinde petit: qua ingreffns uita traducat. Hic
fimilis tefta contedns arantibus eft : Quapp iis in ancipiti ee
genufq; fibi uedicare utrunq? uidet: forma tamen(quod fim
plicius dixerim) fimilis araneis efbnift q> parte corpori 5C pe/
dron fubditam ampliorerqua aranei beat: cornicula duo rufa
tenuia gerit: qbus oculi totidem fubiacet:qui nuq intro rece/
dat: ut cancrorif fed lemp eminentes appareat: os fub iis eft:
quod uelut capillametis qbufda pluribus circundatuis pedes
fubiundn duo bifurces : qbus cibu ori admoueat : Bini item
utriqj adbcrent lateri: &C tertius paruus: tboracis pars inferior
mollis tota e:dificcftoq} finu pallidu intus cernit : Meatus ab
ore ad ucntre pergit: foramen excremeti pfpici nullum pofeft
pedes ac thorax duritie prp fe ferunt:fed mmus q cacri:Nexu
nullo teftis adhcrct: purpuram modo 6c buccmoru : fed ab fo/
lutus liberq; uagat : oblogior eft q turbine fubit q qui nente
quem natice interpretamur, genus enim diuerfu eft: quod in
natice degit :cctera qdem non abfimile : fed dextru bifurcula
tum pede paruu habens: cu leuum gradiufculu habeat: Et in
gredi eode ipfo grandiore potiffimu folet: tale pfecto genus
ii cl intra cocbas quatu adbclio fimilis ceteris d: reperi t :quod
5t fquilla parua appellant: Natex tefta leui ampla dc rotuda:
forma buccinis proxima eft: papauere tamen no nigro ut illa:
fed rubro:Texte adnexum :corpus mediu eius firmiter efbpa
fcuntur bcc mari traquillo:abfoluta fixis: At quotiens flatus
urgent: cacelli bofpites illi lefe in laxa recipiut:atq$ latibulis
tutant :natices faxis adb£ refeunt more patellarum: &C muricu
ac c^teroru genens emi dem: nec nifi tegmle dimoto adbcret
quod uelut opercula fibi poflidet: V fum.n.que biualuibus
pars utraqs adminiftrat: elide altera exhibet turbinatis: Caro

mtus qua oris habitus; Modus bic idem muricibus purpuris;
atq$ oibus generis eiufde : Quibus uero finifter pes grandior
eft; ii nuncj cu turbinatis bofpitant ; Sed cu naticibus tatum
meut focietate;ut dictum eft;Sunt inter cocbleas qup intra fe
bcftiolas babeant fimiles Gamans pufillis; qui uel I flumine
gignunt;Sed ea difteretia; ut prpmolle intra 1 ua terta carucu
lam beant:Forma quales na fmt:ex difledtombus coteplare*
Cbinis caro negata ert: ldq? lprtim babent peculiare; ut
e nulla mtus carnem cotineant : Njgra qupaam in oibus
uice camis (pedt annis ;genera ecbmoru plunma;pnmu quod
cibo idoneu eft in quo;que oua appellent magna pfculentaqj
confirtunt;panter in maiore corpcre 8c minori; Nam nouelli
adbuc paruiq? planiufculi illis conitat* Secunclu ac tertiu ipa^
tagi et brifti qnc genera pelagia funt; rarae metu ad bpc qup
ecblometra appellat ;quaii matre aut matrice dixeris ecbimo/
rum; Que quide oes magmtudle excedit:gcnus item aliud e
minutu; Ipinis longis prpdurifq* gigni in alto gurgite folitu;
quo nonulli ad deftillationes urinp medicameto utunt ;Circa
torone ecbini nalcunt; Candidi & terta; <3C fpi na; 8C ouo,Au/
geri forma ^pductiore q cptcri loliti; Spina ns puarnec rigida;
fed mollior; nigra ante illa ori applicata; plura dc ad foramen
exterius coeuntia bent;fed diiiubta inter lele; Quibus quafi
lteruetu liminu difcnminant ; monetur agilius &c rtequetms
qui funt cibo idonei; cuius rei argumentum; q? fem pali quid
algp fuis [pinis implexu gerant;Sunt ergo oibus oua; Sed no
nullis exigiia;nec cibo apta, Euenit autem ;ut quod caput ap/
pellant; os; uerfum in terram fit; quod uero ad excrementi
exitum deputatu ert; id fupra habeatur; Quod idem onibus
turbinatis patellifq? euenit; Partus enim de imis petatur; ne/
certe ert; V nde fit ut os inuerfum ad partum fit; excremem
uero luperius parte prona terte contineat-Deces quini echinis
omnibus iunt; eam lntnnfecus; inter quos carucula qupdam
interiacens lingup officio fungitur; mox mngit gula;Deinde
uenter in partes qumtp diftmd:us:plenus excrementi; Cuius
meatus omnes in exitu excrementi coeimt;qua terta forata e*

fz

uentri aut fubdita funt que oua appellant mebrana obdudta:
diuerfa eode in oibus impari quinario numero: Quoru quod
nigricat parti creditu eft lupenon:ex dentiu originependens
amaru:nec efculetu: quale in multis incile aiaduertimus:aut
certe eius proportonale: Nam dc in tefhidinc: dc in rubeta: dc
in rana atq; etia in turbinato genere dc in molli: fed colore di/
uerlo dc aut olno inguftabili aut magis ab ufu cibario alieno:
Coipus echinis priore atq> nouiffima parte fpilfu dc cotines:
cptera ucro non contmuum:fed fimilc latern^cui non obdu/
dta mebrana efhSpims fuis echini utunt perinde ac pedibus:
Iis enim nitibundi mouent ledem que permutant*

V c aut uertibula fiue callos ipali noie a tegminis quali
q tate appellamus: natura Iter bp: genera peculiare fortiri
notu efbiis.mfolis corpus totu tegumento includit :cuius du
nties mter tcfta: dc conu eft: Qiiaobre modo prcduri bubuli
tergoris fecat* Adbfret ergo id genus fua tefta:duoq3 fepofi
ta tter fe foramina exigua admodu habet: dc uifu uix patietia
qbus humore accipit dc reddi t ; Excrem en tu « n , n u llu in eo fpe
dtat :quale in ceteris oftreis uel £cbincum:uel quod appellant
papauer cotinet:Difiecfas primu mebrana neruofa crufta am
biete obteta oftendit qua uertibuli caro lpfa cotiiiet nulli e 09
teris fimilis 1 omnibus: tamen fui generis eade : Adb^ret b^c
utroq; ex latere mebrane circudati dc cono : dc qua adbpret ar
Catius in pte utraqi eft: uidelicet qua tendit ad meatus dudtos
foras per crufta qbus reddit dc accipit cibus dc bumor : quafi
alteru fit os: alteru ofciu excremetis delegatu: nec modus ide
Sed alteru craffius: alteru tenuius efbCauuq? intus utrinque
exiguo quod a interueniete : continuo bumorqj in altero cauo
confiftere folitus eft: pars uero alia que uel inftrumetalis: uel
fefualis fit: nulla oTo pcipit:ncq? excrementiciu qcq ut didtu
lam eft: quo in ceteris more cotmet: Color uertibulis aut pal
lidus aut rubidus eft: Vrtica et fui generis cernit :quippe qu£
et aabereat laxis: more nonulloiu mtedtoru tcfta: dc interdu
faxis abiucta uaget :Nulla bmc tefta led corpus omni ex pte
came pre fe fat: Setit dc manu admota corripit: adhprefcitq*

ptdc ac polypus fuis brachiis ita ut caro Itumefcat:Os medio
m corpore cotinct: &C de faxo quafi de tefta uiuit: & pnatatcs
pifciculos excipit retinete^: ficu t manu admota bois agi dictu
eft: deuoratq* m buc modu quecucp nata e ^fculeta: Ablolui
ec faxis genus quodda urticf : ut modo dixi:notatu e : Quod
& ecbinos 5c pectunculos in quos offendent:corrodit; Excre;
mentu nulla m urtica efle uidet: fed bac re fimilis ftirpibus e
Duplex genus pcipitur urticaru:alteriim corpore paruorquod
Cibo aptius eft: Alteru maiufculo duroq, : quale circa euboi£
cbal.ide gigni fcimus: funt oes bybernis menfibus carne c6/
ftante atqs rigidiufcula: Quaobre per id tepus capiut : ciboq^
idone£ funt: At pftate rarefcut:&: refoluunt: pr^madetemm
et marcent;ut fi tetigeris facile difcerpant a tq; difpereant:De
nic; nulla tantifp euelli integra pot: ac £ltus impacietia faxa
fubire interius folent:partes iam expofui molini & uel crufta
uel tefta inteCtoru:tam exteriores q interiores*

Vnc c e infectis pari rone tracTandu eft : cotinet genus
n uel fpes plures; quaru nonullis quauis cognatis: nome
nullu comune eft inditumt api:craboni :uefp£: cgtenlq' gene
ns eiufdc:Item quibus penng uagina inclule continentur: ut
Galleruce: ; ulloni:pilulario:& reliquis generis eiufde:6nmm
ergo partes comunes tres illas baben coftat: Caput aluum:&
quod inter bec fitum efbquale in ceteris pectus:dorfumq ba
betur unu id : quod interiacet magna ex parte eft : Qu£ tame
funt longa & multipeda: iis fere totide funt que interiacent:
quot Icifurp infeCta:diuulfa etia uiuere poliunt ola: exceptis
iis qu£ uel admodu frigeat : uel prg fua exiguitate quaprimu
refrigerentur: Na uefpis quoq? diuulfismon deeft uiuacitas:
V mit ergo cu pectore: tu caput: tu et aluus: At fine eo caput
auulfum uiuere non potefbdiutiusea uniunt diuulfa:quibus
corpus longu pedefq; multi.et pars que abfeifa eftan utrunqj
fe monet extremu: nam &C caput uerfus Igredit : 5i in caudam
ut in ns quas uocat centipedas moueri uidemus: oculi I olbus
patent : Sed nulla ex cg teris partibus fenfanis mamfefta eft :
prjtercj lingua m nonnullis qu£ uel tefta inteCtis ofbus data

efbqua &guftat & ciba attrahunt :bpc aliis mollis infirmaq*
ett: Alus dura &C ualidamt purpuris;tabanis: alilis; atq?, alus
plurimis:Oiam-quibus no in aluo aculeus e: lingua eiufmoi
ueluti arma gerut:nec dentes bent qbus lunctum id efbexce-
ptis quibufda paucis; Na gc mufcf eo ipfo ptingetes: cruore
mouet: gc culices eode acrius pungut:Habent aculeos ite ple/
raqj in lector ii uel intus coditos: ut apes:SCuefpe: ucl cxtrap>
minentesmt Scorpio;Qui et unus inter infecta longo fpiculo
armat: is bracbia quinqi bifulcis detara forcipibus bet;atque
et befhola que m libris iimilis icorpiom creat: qu<p aute in eo
genere uolucru fortiunt natura :us preter cetera mebra penn£
adnexe: ut apibus: nullis binp: qbus in aluo aculeus: Item ex
uolucribus ipfis:alia penas crufta fupuemente: quafi uagina
inclutas gerut:ut fcarabei: aha detectas babet; ut apes;nuilis
uolatus regit gubernaculo caud<p : & penna lpa nullo caule co
ftat: nulla tciilura difcernit:ad bec atene nonullis ate oculos
prctedunt:ut papilioni dC fulloni; Que uero ex iis faliunb^c
uel crura pofteriora babet logiora:uel gubernaculis quibufda.
faltui accomodatis fulciunt: retro curuatis: ut crura quadru-
peda: oibus ptes corporis prong cifferut a fupinis; ficut uel i
ceteris aiantibus e; Quod aute pro carne in ns babeturad nec
tetta imitat; neqj quod in tettaceis genus carnis cotinet : Sed
media quanda inter bec refert natura; Quaobre iis no fpina;
no os; no aliqd fepio iimile: no tetta ambiente natura dedit:
Ipfu enim corpus fe fua duritia tueri pot 5c feruare;nec ett q?
alidde muniri defideret;Cuteoia circundant; fed admodum
tenui partes infedtoru exteriores bas etle: atq; in buc modu te
babere conttat: intra finu ab ore intefhnu pluribus directu ac
fimplex ufqj ad exitu fert:paucis id e replicatu; Vifcus nullu
in iis; nullu pingue ficut neqs in ceteris qug fanguine carent ;
V entre et nonulla babere aduertimus: a quo reliquu Itettinu
uel fimplex: uel replicatum qaficifcit :ut locuttas;cicacla inter
b^c <3 c olno in alaliu genere una ore caret: prolixum quiddam
copadtu indiuifuq; gerit fimile : ei quodlingue fpecie refert
in iis quibus aculeus in ore eoque ipfo rore baurit alim entu m

f/

unu 3 C peculiare excrementu cicadis nullu in aluo repit :plura

earii fut genera qu£ magnitudinis mo diffcrut: atqj et q? alus

corpus fub trafuerfo fppto pcindtii difhnguit: mebranaq; li/

quido refert: ut iis quas ab argutiolo fono:£cbetas appellarut

aliis no ita e: ut cicadaftris:Sut uel in mari nonulla aialia effi

gie infolenti:5c fui generis:que quoma rara iuetu fint: confti

tui in genus no decet: Iam m.pifcatores uidifie fe retulerunt

qda trabuculis pxima:pullo colore:tereti figura: pari ex toto

craffameto: Ite aha fcutoru effigie:colore rubro pinnulis c re/

bris, Ad bfcalia:qiif genitale uiri imitarent :tu fpe:tu magni

tudierSed penis fubnexis binis loco tefhu: eiq? ueretil^ nome ? ,

inditum eft : exceptumcp eft aliquando genus tale bamorum

frequentia u Litata : partes animalium omnium interiores ex/

tenore fquc generatim : tum proprie: tum communes : itafe

habent,

Vnc de fenfibusdilTeredueft:Non,n,pariter in olbus £ C- f?- ^ f

n uis 1'eft j entiedi : i ed alus fenius oes:aliis pauciores de/
dit natura:Sut fane fefus: q plurimi beant: di fupra quos nui
lu adefl e alui genens fui nouenmus numero quinq :uifus:au >
ditus:olfatus:guftus:tad:us:Hcmo igit et qucciiq terreftriu
atal generant: atq; et qu£ di fanguine bent di aial paruit: Oia
hos oes here fen fus uidemus: mfi quid l^fii laceflitumcp iit:
quale genus talparu:cuiuifusdeefb No, n, oculos i aperto id * 1

habetrcute tame detradfa qu£ craffiufcula obtenta fede lumi
nu opacat:o :uli intus laceffiti lpfedtaq? uifuntrfed ita ut ptes
eafde beant oes:quibus oculi integri coflat:Habet*n,nignca
tem lilii orbiculi!: di quod intra eu coti net: qua uocat pupilla
atq? et portionis albidf ambitione : Sed no ta liquido q oculi
co L pedti di cminetes:nec I parte exteriore apparere b^c poilut
,pptcr cutis obdudte corpul en ti a : u tpote cu natura inter gene/
randu lcdat:atq ita opus inchoatu relinquat: ptinent enim a
cerebro: qua cu nemo coiungitur : meatus duo neruoii ualidi
ad iplas oculoru i edes:qui in dentes fupenores finiut:Cctera
igit di colores di fonos fentiunt :atcp etiam odores faporefqu
Quitum autem fenfum quem tadtum appellamus: omnia ha

f V-

bent aialium genera: Ergo in nonnullis uel ipfe fenfari^ ptes
latiffime patent ac praecipue uidendi: Nam uilui fedcs certa
defcriptaqs eft: atque etiam auditui:Cum alus auriculae pro/
mineant : alus foramina pateant meatus audiendi : Olfatus
item pari modo confhtutum eft diuerfonum : Nam auium
generi foramina tantum funtodorandi;Cum alus permultis
nares etiam habeantur ; Similis lingup partis faporum pre
cipiendorum mimftre ratio eft: Aquatiliu tamen generi quos
pifces uocamus data quidem eft lingua i ed imperfecta: incer
taque:oflen enim nec abloluta: fed palatum nonnullis camo
fum pro lingua eft : uelut inter fluuiales cyprino : ita ut mfi
diligenter mipexeris : lingua id efle uideatur : Pilees autem
fcnlum guftus habere conftat: eo q> multi fuis quibufda fa/
ponbus gaudent: 5c cfcam in primis ex pilee banns expetut;
&C pifcium pingue : ut qui guftatu eiufmodi delectentur uo/
luptatemcp ex eo genere pfculenti capiant : Auditus uero olfa
tufue nullum continent membrum manifeftum:Quod enim
tale uideri poteft per loca narium : id non ad cerebrum ufque
tranfmeat: fed partim ob feptum:5c cpcum:mox definit:par/
tim ad branchias fertur : audire tamen atq-3 olfacere pifces pa
lam eft: tonos enim immodicos:ut triremium remigia fugere
uiiunt: Itaqj fit ut facilemtra fua ftabula capiant;Nam & fi
externus ftrepitus paruus eft : iis tamen qui demerfum in bu
more fuum auditum habent: eque omnibus ingens moleftus
grauifque occurrit:quod certe uel in delpbinoru captura eue/
mt : Cu enim piicatores repete alueis uniuerfis circudederint
gregem delphinorum inde obftrepentes in mare efficiunt : ut
territi erumpant umuerfi in littora : Capianturaue temptato
grauatoque capite: pr^ftrepitus inflidli nimietate: Quanqua
ne in delphinis quidem pars ulla eft mamfefta : quae fenfum
miniftret audiendn Ad hyc inter pifcandum quam maxime
cauent: ne uel remo uel retibus moneant ftrepitum : Sed cum
aliquo in locogregatim pifces ftabulan intellexerint: ceito in
teruallo coniedrantcs r^tia dimittunt : ut neque remo :neque
impetu cymbae ftrepitus ad loeu deueniat pifcium : dc olbus

prgcipitur nautis filentio quam maximo nauigent: dum gre/
gem circundantnionunq ubi aggregare pifces placuerit idem
faciunt : quod in delphinorum captura : obftrepunt enim ia/
ctis lapidibus ; ut deterriti inardtius coeant ; atq> ita umuerfi
irretiantur: 5C antequam circunueniant omnem ut modo dixi
ftrepitum uetant: At cum circundatum lam eft : clamandum
obftrepcndumque mbent: ftrepitum enim tumultumque fen
tientes perterriti compelluntur ; interrumpuntque incauti :
Item ubi pacatores e longinquo pilees agminatim paicentes
ac per tranquilli ferenique maris lumma oben antes a {pexere
libuitque magnitudinem : genuique cognofcere : fi iilentio
femimque accellermt: latent : lupernatantelque adbuc com
periut: At ii quem priutq occuparmt ftrepitum citanntifuga
mdeplane arripere uidentur: Addo etiam piiciculosfluuia/
tiles cottos nonune:qui lub faxis ftabulantur : Capiuntur
enim a nonnullis laxo percuflo:fub quo latet:protinus enim
inde exturbantur: ut qtu audiant : <3C caput per ftrepitum tem
ptentur : pilees igitur audire nsacalns eiufmodi documen/
tis conftat : Sunt autem qui ucl maxime animalium pilees au
ditu ualere arbitrentur: uidelicet hominum experimento: qui
allidue in mari ueriantur: remque piicatonam percailent:lut
ueroqui liquidius inter pilees audiant: mugilis: chromis: lu
pus: ialpa: 5i reliqui ia genus:Caetera pilcium genera minus
audiunt:Qiiamobrem nunus gurgitibus uerfan potius iolet
Olpbatus quoque imulis intelligitur ratio i^lcam enim recen
tem attingere pars plurima pilcium recufat: nec eifdem ffca^
rum generibus omnes capiuntur ied uarns : icilicet lui agni
tione odons:Qiuppe cum uel fetida nonnullis accommoden
tur: ut falpae: ftercus : complures item pifcium in fpeluncis
latentes: quotiens euocare captum plicator uoluit: fauces fpe
cus odoribus illinunt cetariis: itaque protinus excitant : An/
guillam item boc eodem capi modo palam eft : V as enim
iaiiamentarium ponunt : obftaculoin eius os indito : quod
colum uocant: Nidores denique potius genera quaeq; pi/
fcium appetut : V nde etia carunculas iepiaru deuftas odoris

(vusiiet fVnfv u p ; a'* '

Oclev fulf!><*nf vn^i-hv

v*\1 cChoy*. nvW>^,TW*^' '

0 n**5“

^v-rv^T cXV^v-n^

J y

$ cy vcf- ^ '

Qi\jYr\o*y) cddv *

1 ^ vv.Vfc^K.-n O» ?PVU<K.

| p^y a'*^CK ‘qpjJO+vH- : (jf\*
ao axa 3 CK •

*

gratia ?fcam hamis affigunt:Ita em fit ut pifces auidius acce
dant : polypos et aii atos non mfi indoris caufa naffis inditos
dimitti aileuerant: Quinetia flute quoties uel pifciu lotura :
uel nauis fentina eiedta efbfugiut ut odore lentientcs iangui
nem quoqs fuum lagaciter pilees odorari dicunt; Que res eo
patet argumeto:q> quoties fanguis eftufus pifciu e 11: fugiunt
& loca petut loginqua omo: ut pfca putrida naflis uectamuq1
fubire aut appropiquare patiunt :Sic recete indorulentacp pro
tinus uel e longinquo feftinates lrnlpunt: Colla t bpc eadem i
delphinorum genere latius:cum enim nullam partem auditui
deputatam aperte delphini habent; tamen capiuntur per ftre/
pitu capite aggrauato ut dicftu lam eft; Et cu olphatus quoq$
partem nullam fenfanam habeant manifellam : tamen faga
citer odorantur ; bis igitur in animalibus lenius lelle omnes
aptu lam effc*

Eliquiis aiantium ordo q quadripartito diuidit: hoc e
r molli: crullato: teftato:Ifedlo:quemadmodu fe habeat
uideamus: Ergo mollia 8c qu£ uel crufta uel tefh. opiut; atqj
et infecta; feni ibus predita ee oibus coibat; Na & uifin&ob
pbatu:& guftu: iniedta enl tam penata q non pennata procul
fentiut;ut mei apes: 5c culices diefti mulioes: quod mfi odore
agnofcerecmunq e loginquo fcntiret; Sulphuris ite odore ge
nera lfcdtoru multa mtercut: Ad byc formicp origam fulpbu
nfq; puluifculo ii pfo:fuas relinquut cauernas :alioqi migrat
Cornus pterea cerumufacto lncenfu; plurima lnlecloru pars
fugiunt: fed peipue fcyracis fufFitu:Ia fepip polypi ; Gamari
odore efcaru alledbati capiut:Et polypi qde ita adberefcut:ut
auelli inde no poffit: fed trucan potius patiat; At uero pulica
na herba admota^ptinus ab odore eius refiliredicut: Gufbus
etiam fimilis ratio: iterdum enim cibum perfequuntur diuer
fum:nec eifdem faponbus omnia deledtant ; Nam apes nulla
ad rem putidam folent aduolare : ied dulcia petunt ; culices
nulla dulcia gefhut fed acida* Tadtu uero fentire( quod etia
ante dixijoibus datum animatibus eft: Qup autem filiceo te
gmine operiunt ; olpbatu guftuq* habere confiat; argumento

C fcaru :pu rpu ris* n * £ fcas putidas purpurarii emoliunt:& acce
diit iple ad eiufmoi pfca a loge utpote odorates: Senfus item
faporu iis inee eilde illis ronibus patet : f apore*n*reru earude
qupq; deledtant ad quas uenuit odoribus uutata:qiios gratos
fenferut &C difcreucrunt; Adde quod qupcunq! os optmetuis
dc uoluptas per faporu adtredtatione euan t:S< dolor. De uifu
dc auditu quaq mbil certi: manifefhcp habemus: ugues tame
ad ftrepitu ieiubtrabere inferiufqi fubfidere cernut: quoties
ferrametii fentiut admouen: exiguo naq ? extat: Reliquo aut
toto corpore perinde ac in cubili occulunt : pechnes auoq: ad 'pcftin r? ■
moto digito debifcut: mox coprimut fe ut cerneres: Nati ces n .
ite qui capiunt no aduerfo flatu: led lecudo adeunt : quoties
£l ca piequuntmec uoceulla:fed filetio agut: utpote cum &C
olfaciat: 6C audiat:nec fieri pofleaiut:quin fubterfugiant: fi
uox qaferat* Echinus Iter tcflacea genera qbus facultas ingre/
diedi efl: uertibula glandefq:, inter immobilia eiufdc generis
olfatum minime habere indetur: Senfus ad huc modu aialiu
generi natura difpefauit: & tribuit*

Ox queadmodu uox fe beat differemus:diffcrt pculdu
m bio uox a lono: 6c tertia b;s adnumerada res e lo rutio :
gutture pte una uox agit : quocirca qbus pulmo dee.ns nulla Vc
uocis emittede facultas efhlocuto no mfi uocis p Ifgua expia U>
natio e: uocalesigit litter£ a uoce et gutture : cofonates ligua d-p/o**: fer-

& labrispferutiqbus litteris oem locutone cofici nulli dubiu

efl: Qiiaobre qbus aiantiii lingua libera abfolutaq* no cfl: ea Ad. 4 v h- d

neqs uoce emittut: neq? fermocinant: At fonus elidi uel alus
ptibus pot: Ergo infedtis aialibusmeq- uocis:neq- locutionis C * nv tr-

ulla facultasdonufqs us Ipintu interiore mouet no exteriore:
Nullu*n*exnsfpirat:fedaliamurmuredut:utapes:aliacane
re dicunt:ut cicadp:oia uero in eo genere mebrana 1 ppto tranf
uerio fubdita :qua prpcindtum corpus di!Kguit:fonat: ut ge
nus cicadaru:attntu fpintus.Mufcp etiam apes:6c reliqua ns
fnnilia:cuuolat:fe! e attollunt: SCcotrahut: Sonus.n.attritus
iterioris fpintus efldocuflc luis gubernaculisattereres fonat
nullu mollemullu cruftatu: uel uoce.uel fonum alique mittit

£/W

Sprtf UT r3U >oy.

i

'TtjV /v-

(srwti U^vp-

/) |»cr ^Vj ' cvr

u| '
£ v» eo>/

C^CM

Jvv h U^vnt*-/
\/Y\ivn lvr»Cy

i I *

P t*‘

/k1<+-

4

>***'■

sj IaA M-yVf •

'••©•Utyjp • ’ «•

»*, ««#

^ \Xy- IdT ur e*f <d

Cx> IH*' •

naturale:pifces uocis quidc expertes funtiQuippe qui neque
pulmone;neq$ artena:aut guttur optineat:Sed ionos quofda
llridores quae mouent qui uocales eile exiftimantur: ut lyra:
&cbromis: bis enim quali grumtiisquidaemittit:Aperetia
pifeis que amnis acbelous gignit: uocalis babitus eft: 5C enca
dc cuculus;alter*n,qiiodam6 Undet: alter perinde ut cuculus
auis obftrepit : unde nome accepit: Qu£ oia credita illa uoce
emittut:aut attritu bracbiaru: quas borridiulculas cotinent :
aut luis interioribus que circa uentre babent:! pintus enim V
clufus I ns efbque dum atterut:atq agitat fonos illos elidut:
Necno cartilaginei generis ncnulla ftridere indent : ueru ab
bis uoce emitti ulla:red e dici no poteft: At fonu fiue fhepitu
reddi uenus dixeris: Nam &C peclines quotiens per luma bu/
mons nitibundi ferunt: quod uolitare dicunt ftridere fentiut
atq? et marine hirundines: quq lublimes uolitant: baud quaq
mare attingentes: Sunt enim ns pennp latq & lcngp: ut igitur
per uolatu auiu ftrepitus:que alp excutiunt: nulla ucx elt: ita
neceiulmoi fonoru aliqsuox mre appellet , Delphinus item
findet: ac mutit efferens fe in aerem: fed non queadmodu: ea
qup iupenus enumeram : bic enim & pulmone dC arteria 1: et:
proindeq> no mbil uocis poteft promonere : ligua tame libera
abloluta:que caret: & labris; quibus uocis alique poflit articu
lum afformare»

T uero qup & ligua babet &c pulmone fi quadrupedes:
a aut omnino pedeflres ouipare funtiuoce qtude emittut
fed exile: <$c alia longum fibilum edunt: ut ferpentes; aha ab
ruptu :& pexiguu: ut tefhidines:alia uoce exilem atq Ibecilie
Ranis lingua lui genens eft: pars enim prima: que ectens ab
foiuta eft: ns cobyret: modo quo tota fere pifciu: intima uero
abfoluta ad guttur applicat:qua fua uoce iolet emittere;Et q
de genus illud ullulatus qua ololigine noiat : mares ltra aqua
reddutmt cieat ad coitu foemlas.Sut.mfingulis alaliu ucces
^pri? ad initu 5t uenereu coitu; ut & luibus: & capris:Sc oum
bus;Reddut ran£ fua ololigine illa:maxillp Ifenons labro de
nullo pari libra: Cu aqua modice recepta i fauces: fupiorefq

intenta flagrant tantifp:oculi mo lucem 9 cum fmus buccaru
maxillis difbcntis interluceat; Coitum enim nodiu magna ex
parte agere uifuntur;

Enus auium noce mittere pot : iifque pr^cipue facultas
g conficiendo locutionis: quibus lingua mediocriter lata
uel tenuis; mares ac foeming ptim uoce reddunt eande:ptim
diuerfam ; Garulp linguatiorefq? funt auiu minores : di circa ^
coitu maxime tale effici unaquaqs aue mons efbalns 1 pugna
uox; ut coturnicibus: alus ante pugnam; ut perdicibus; dum
fuos aduerlanos prouocat; Aliis cu uicere:utgallinaceis;Ca/
nunt item ndnulli mares pinde ut fup focminQicut in lufci
marum genere patet : Foemina tamen cellat catu ; cu incubat
pullos qug educat; Sed in nonnullis generibus catus maribus
tantum datus efb ut gallinaceismt coturnicibus*

V adrupedum aut genus:quod animal procreat :uocem
q uane mittit : neq? eff quod loqui pollit: led propnu id

hominis efb: Quibus enim locutionis etia uox ; At qbus uox
no us oibus Si locutio cft:Qui furdi lam liide ab ortu naturg
funtuidem etia muti: uocem ergo emittere poflut; locutione
aute nulla; pueri ut cetera 1 ua mebra connere ac regere neque
v” unt;Sic etiam lingup lunt impotentes; di quidem imperfecti
di fgnus lingua abioluuturataqs magna ex parte balbutiunt:
Totiq* lingua funt: differuntitum uoces:tum etia locutioes:
tractus ratione di regioms;V ox igitur acumine grauitateque
maxime notefcit; nec fpes dilcrepant generis eiufde: At uox
explanata qua efle qual 1 locutoneuiel brutoru dixeris differt
di c^teroru aialm: 5 i eoru qu£ genere eode cotincnt ; loci 1 one
uerbi gratia: Perdicu alii caccabannalii fbndet; Et auicularu
nonullc baud uoce eande mittut qua fui petes: fi prpi ept£ pa
terna caruerint educatoe:monbufq: \di catibus:c£teraru auiu
Eueuciit: lam uero lufcinia modulos fuos pullos docere uer/
fu iququos imitarent tradere uila efb: utpote cu no perinde lo
cutiomt uox p natura fpuenirct;Sed acqri pollet p difciplma
et fbudiumnde lfdies quoqs locutoe utunt uana:cu uocem oes
reddant eandem ;Elepbantus circa nares ore lpo uocem elidit

s^rtay.

I ■ . .

o rOf r- ?nvr

favryAL&f- ■

■-P

CATW 4S.

Lcc^u-0 ,1^ r\

J .j‘c*cc4^

^T>»dU U? fuf? fJitlLf'

iotlfr U>OA.fV)nA

«-4

fpirabunda:quemadmodum cu homo fimul dc fpiritu reddic
di loquic: At p nares fimiles tubarii raucitati ionat.

1

E fomno dc uigilia arantium nulla quefhois obfcuritas
efb Nam ola pedeftna dc precii ta faguine dormire ac ui

>*vwU-

0TU

pJlde, d eit: N am oia peael tria dc predita laguine dormire ac ui

gilare fenfu lpo percipiunt; Quibus em palpebrp adiuctf fut
couiuedo obdormilcunt; Item 1 ornare no lolu boies: fed etia
equi dc canes: dc boues pala cfb Atq? et oues dc capras: demq$

r

Owa. vcvr^

VTi <r ^ /

genus 6e quadrupeda : ideq: aialis foecudu:declarat id canes
luo latratu que per quietem agunt: quaq de iis qup oua piut:
incertum boc efb Sed dormire ea: item certum .

Quatilium quoq? fomnus apparet; ut pifciu: mollium:
a dc crufta opertorii: locuftarum Iqua dc ceterorum gene
ris eiufcie;Sut aute iftbpc oia fomno exiguo conteta: dormire
tamen uidet * Argumentu uero quauis nuilu deduci ab oculis
potefh cp palpebris carent: lpla tamen quiete cernunt placida
ceu foporata:Pifces enim uel manu facile caperent :dum dor/
miunt : mfi pediculis dc pullicibus appellatis follicitarentur:
Nunc uero in fomno dati imorent noclu ab innumera multi
tudine illarum befbiolarum occupati abfumunt : Gignuntur
bpc in profiido maris tanta foecunditate : ut et efcam de pifce
emolita fi diu in uno manferit: totam corrodat atq; abfumat
dc quidem fppenumero pifcator efcam demiffam glomeratis
undiq; bis befbiolis; perinde ut pilam recipit: Sed enim pifces
dormire argu metis potius buiufcemodi arbitrari licet;Sepius
eni pifcator adorlus pi fces ulq; adeo latet: ut poffit etiam ma
nu tollere:aut certe fufcina nullo Idice fenfu ferire: Quiefcut
tantifper ex totomeq- parte alia qua cauda leuiter mouentur:
Coibat boc ide uel ipo ipetu:que faciut:fi du quiefcut: motu
ahqd fuerit: Expauentes.n. uelut fomno exturbati feruntur*
Qumetia in petris ftabulates capiunt:uidelicetpp fonum:<3C
fepe tbunnarii circunretiunt Thunnos dormientes:Quod ar/
gumeto cofbat: q: admodu qclcetes leuitercp padetes: albida
oculoru capiant; nodtu potius q lterdiu dormiutnta fcpituuc
ne lacta qde fufcina moueat ;et magna ex pte uel ad a ren a: uel
ad terra uel ad lapidem aliquem piocubentes quiefcut nimis

gurgitibus ucl fub faXo: aut littuo abditi* Plani aut pifcium
arena fefeoccultant:deprebendunt fitu lpfius arenc:tolkitqj
fiifcina percuflulupi quoq;:& aurat£:& mugiles; 5C id genus
alii f. ilei na interdiu fcpenumero dormientes capiuntur: alio/
qui ex iis nullus fufcina pofie capi exiftimat ♦ (lartilaglca ue
ro ita interdum dormiunt: ut uel manu tollant : Na delpbmi
Balen^: & quaecunq? fiftula gerunt : edita p fumma £quoris
fiftula dormiut:qua et fpirant:pinnas fuas mouendo leuiter:
lam delpbinu ftertetem etia nonnulli audiere : Mollia quoq$
ad more fimile dormiut: ut pifces:nec fecus q crufta opiunt*
Nfedta etiam animaliu dormire argumentu : q? reqem
i capiunt motuqs omni proculdubio ceil at:quod pcipue

patet in apibus:Quiefcut enim nodtu &C conticefcunt:ut nuL
lus omnio bombus fentiatur : C 6 flat hoc idem uel argumeto
eorum: que maxime in conlpedtu noftro: 5t intra noftros pa/
netes uerfantur: No enim mo q: clare non uideat : idcirco no
dtii quiefcunt:(Na omnia quibus oculi duri: exiliter uident)
Sed etiam ad lucernarii lucem nihilominus quieicere uident:
Homo maxime aialium fommat : editis nuper in lucem & in
fantibus adbuc nullum penitus contrahitur fomniu: fed plu/
rimis ano circiter quarto aut quito £tatis uila Icipiut: pdunt
tamen dc uin 6C mulieres qui nunqquicq fomniarint:Quoru
nonullis in proceifu etatis accidit: ut uiio fomnio:mutaretur
babitu fui corporis:iiel in mortem: uel in morbum: de fenfu:
de uigilia: de fomno:res ita fe habet*

Exus aute marcuimus foemininufqmo in olbus afan/
f tibus eft.Sut*n*qbus id defit:acfimilitudine quada dc

parere dicant: 5C ferre uteru:fexus ergo difcnmcn 1 alalibus q
uita ftabile uiuunt: aut olno in iis qu£ tefta integunt nullum
omnine eft : At in mollibus &c crufta opertis mas habetur: 5 c
foemina:In pedefhibus quoqutum bipedibus: tum quadru/
pedibus fexus uterq? eft: atq etiam i ns que animal per coitu
generant: aut ouum: aut uermen: Ceteris igitur in generibus
fimplici rationis modo : aut eft: aut deeft : V erbi caula ut in
quadrupedibus omnibus: alterum mas: alterum foemina eft:

Tl aa-u» i

f m £
Jiat miunf '

(t a mL •

i*# w

/\V"

tus

r csvfroAr

*noM

,oy*

£ ¥\Jrr*^\

f &s*\ T*j ' )

k*l*-*m *

pvfW*

"D

ifr

•fnh <S rru

wvw

/\\s\\Ay.

A'- A.4/YVVHvlo

\

< wn u> >*T

iwW

vvvMT

Sic i tefta opertis fexus deeft di fcrimen : fed queadmodum i
genere ftirpium alie fructum ferunt : ali£ fterilem fortiuntur
naturam: Ita etiam in iis eft: At uero in genere infectorum di
pifcium: fut qu£ olo fexus boc difcnmen alterutra in partem
non babeat: Nam anguillameq; masineqs foemina eft:neque
prolem ex fe aliqua poteft procreare : Sed qui ea capillametis
•et lumbricis qucda fimilia (terdu adnexa fibi gerente uidilTe
aiunt : inconfiderate id a(ferut:anteq aduertatrqua parte illa
geratur: Neq; enim aliquid eiufmoi eft: quod alal creet:nifi
prius generant ouumrquod in nulla anguilla uifu eft: Et que
aial gignut fuo in utero foetu continent: non in uetnculodta
enim non fecus qua cibus concoquerent primordia geniture:
Quam aute differentiam maris di foemm£ anguillf notarunt
fcilicet alteram caput bere amplius atq* oblongius: altera boc
eft foeminam repandius:b£C non maris ac foemin£ differetia
eft: fed generis: funt enim pifciu nonulli epi tragi ab birci fte
nlitate appellati :quo I genere earini di balagn ex amnicis ano
tant :qui nec ouu nec femen ullum prolificum unq beant:fed
qui (olidiores pinguiorefq^ in eo genere funt : iis inteftinum
paruu eft: di laus pr^cipua in paftu: Ad bf c in teftaceis atque
in ftnpibus: quod pariat di generet efbquod aut maris fugat
officio deeft: Sic etia inter pifces genus pafferu eft : di rubeb
lionum: di biatularu: oua enim i iis olbus reperiunt:fed in pe
deftribus fanguineis non ouiparis: maxima ex parte maiores
r logiorefqj uite funt mares q foeminf : pr^terq in genere mu/

lorum:eius enim foemin^ di maiores funt di uiuatiores:q ma
res: At in iis quae aut ouum panunt:aut uermem:ut pifcibus
atqj infectis foeminf maiores fuis maribus euadutuit feipen
tes: pballangia: ftelliones: rane: di inter pifces pufilli cartila/
ginei generis : & pars plurima gregali u: di genus oe faxatile*
Foeminas aute pifcium maribus effe uiuatiores coftat: eo q?
foemine uetuftiores q mares capiuntur: Partes fupiores pno
refq* i quocuq3 alaliu genere maribus fut pctiores:ualidiores
di aptiores: Que autem dici poffunt infenores:pofteriorefq$
eas foeminae babent robuftiores : tum in hominibus: tum in

/

*>

careris aialibus oibus qu£ pedeftria funt atque aial generant:
Quod tamen olno dixerim foeminae neruior atque infirmior
cfbpilu et babet tenuiorem cj masraut quo uice pili ad propor
tioneben natura fl:atuerat:Caro quoq3 bumidiore e foemin^
q maris: 5C genua planiora 6C crura tenuiora: Sed pedes elega/
tioresaiidelicet quacunqs in genere bg ptes habent: uox item
foeminis omnibus tenuior: &c acuti onboue excepto :bubus &C
enim foeminis uox grauior: quam maribus efhPartes autem
quas uelut arma natura aialibus dedit:ut detes:cornua: calca/
na: 5 i cetera generis eiufde: eas certe I nonullis generibus 010
ut mares habent: fic foeminf no habent: uelut generis ceruini
foemina cornuu mops:mutilaq3 efb 6c auiu nonullaru: qbus
data calcaria funnfoeming omo ns carent:pan medo ut iues:
foemine dentibus uacat exertis: At in nonullis generibus l ut
quide h^c fexui utri 93: fed maribus potiora : ut cornua tauris
robultiora a naccis.

Z* ■

(Tcmvc-- &**/**.. ?od(V .

b vi W •

f\ ymi T' Xxo UaT*.

ARISTOTELISDE HISTORIA ANIMA
LIVM LIBER QVINTV S INTERPRE/
TE THEODORO*

XPOSVI PARTES ANI MAlrn

oiumrtu Itcriores: tu exteriores atq et de fenfi
e bus:de uoce: de fono: &c q foei£ marefue fint.

fatis ia explicaffc exi ftio. Reflat ut eorude ge/ r
nerationes pfequamur: exoriiq'. ite a primis or
dine apto et comodo diIferamus:Sut porro generatoes alaliu
mult£ ac uari£: ptim diffi miles: partim quodamodo fimiles:
fed cu genera ate:ut res exigit: digeflerimus: nuc quoq eode
mo tractare temptemus: pr^terq q> initui tuc ab hole: cum de
partibus ageremus fumendu eefuimus:Nuc de eo nouiffime
differere placet: quonia pluria lpe de fe afferat explicanda:Fr
go ordiedii ab iis e que telta integunt: mox de ns qu£ crufta
ambit: agendu : reliqua deinceps ad bunc modu exponeda
fuut:hoc eft mollia: & infecta: deinde pifcium genus duplex

§

f

ouiparu dico: atq? uiuiparu: tum auium genus: ad pofbremu
de pedcfbri dicendu efhQuo in genere:Qu£ animal generet:
qu£ oua pariant: pretermittenda non funt: euemt ut comune
animalia cum fbirpibus babeat: quod alia f£mine:alia fponte
nature oriantunut enim fhrpes: aut femine fbirpiu aliaru pro
uemunt: aut Ipote erumpunt:pnmordio quoda contrado ad
ortum idoneo: quarum alie ex terra alimentum fibi bauriut:
ali£ in fbirpibus: alus &c nafei: &c augen folent: ut in libris de
fhrpibus liue plantis expoiuimus: lic animalia nafei: alia ex
aialibus folet per form£ cognatione:alia fpote nullo cagnatio
ms femine antecedente:creatur:quorum alia bumo aut flirpe
/ia i* iv»». 1 * |^Vir ro * 77 putrefeente confidunt: ut complura mleda generant : alia in
r animalibus lpfis excremetifqj partium gignutur:Qu£ igitur

mfi fui cognati femine nunq procreent :iis omnibus ortis per
coitum efb: dumodo 1 exus diicrimen id habeant: quod mare
ac foeminam defcnbere poteft: Nam in pifeium genere non/
nulla nec mares : nec foemme gignuntur: qu£ licet genus ide
cum aliis fortiantur: tamen fpecie difFemnt: Quedam etiam
fui generis omnino confidunt: Nec defunt qu£ mare uidua:
fexu uno foemineo forment :qu£ perinde ut anes panunt:qu£
ou«- uento oua cocipiunt: quibus ab argumeto conceptus nomine

bypenemia quafi fub uentanea inditum efb: V erum ea quae
aucs concipiunt omnia funt infoecundarita enim eoru natura
mbil ultra ouum creare poteft : mfi quo alio modo maris opa
contingat:Sed de bis diligentius poft difteremus:pifciu uero
nonullis cum fpontina ediderint oua : euenit ut ex i is animal
progeneretur: Sed alia ex le ipfa id faciunt: alia no fine opera
maris : ut de bis quoq; lequente difputatione comentabimur
planius : fimile enim fere 6C l genere auium exifbit: Qup aute
per fe uel in animali :uel in terra: uel in fbirpe: uel et in eorum
lpforum partibus creantur : eadem qs maris ac foeminp fexu
difhnda futuis coeuntibus:gignit quide ahquid:fed ex quo
£ mbil aplius gigni poffit: uerbi gratia coitu pediculoru : ledes
dide:procreantur: mufearum uermiculi:F ulicum genus uer
- miculorum oui fpecie referes : ex quibus nec ea que generant

^ CO vK». AVOsW

proueniuntmecaliud ullum animabScdid quod funt fordes
tantum perfiftunt,

Rimum igitur de iis que folent coire dicendum eimox
p de ceteris ex ordie qu£ uel fingulatim uel ex communi

accidunt ratione exponemus,

Oitus nec fi miles omnium funtmec fimile in modum * ^ *

c agunt; qu£ enim ex fanguineis pedeftria uiuipara iunt
eorum omnibus mafculis: datu quide eft membru ad officiu
generatoms apturmueru non oia fimili mo coniungunt: Sed
qu£ retro urina mittunt:auerfa coeunt: ut leones:! eporesdyn/
cesdeporum et foemina fppenumero marem prior (uperiicmt
Ceterorum magna ex parte modus coeudi idem eft : plurime
enim quadrupedes more coeut lufto; foeminam fcilicet mare
fupergradiente; Genus quoq$ auiu omne eode illo ac fimplici
more coniungitur. Differentias aut uel in auibus bas annota/
mus;ut ali£ foemina co fidente bumumare fupu emete coeat;
ut galline:ali£ non confidente foemina (ed ftante:ut grues: dC
que ita coeunt : rem qua celerrime pagunt : mas.n.fupfiliens
cito ut palleres perficit: quadrupedu urfae demiftis cruribus
quemadmodu cetera qug pedibus innitendo exercet uenere;
admota parte maris fupina:ad dorfum foemin£;cocut benna
ceis coitus erectis partibus : fiipinis berentibus fibi aduerfis;

Interea que aTal generat augenturqj magmtudieinfigm : nec
cerne mares iuos patiunt; mfi raro: nec uacc£ tauros : propter
rigore genitalis mmiaq? tentigine : Sed clunibus fubfidenti/
bus ff men recipiunt genitale: fic i ceruis manluetis fieri uifu
eftdupi eode coeut modorquo canes: feles non pte pofleriore
fe rnngut: Sed mas ftat: foeia iubiacet;Sut porro in eo genere
foemin^ lpe natura libidinofe & falaces; itaq; mares ad coitu
ip£ frequentes alliciutunuitat: cogunt:puniut et: mfi pareat
Cameli fedete foemina coeut; nec auerfi 1 ed coplecfete mare
ut cetere quadrupedes agut:& coitu toto die exercent: petunt
recelTuum folitudies:cu libet coire: nec aliquis eo poteft tuto
accedere: practerq paftor armenti: Genitale camelis ncruo ita
conftat:ut uel ex eo cofici po(Iit;quo arcus fidiftime intedat

§ 2

< W-

Elephanti etiam folitudines petut coituri:Sedpr£cipue fecus
flumina 5C qua patci cofueuerut: Sublidit foelna clumbufqj
fubmiflisdnfiftit pedibus ac innititur: Mas fuperueniens co

Vl4W>vv^ 'mtwriAf,
bVnfVtklfr** Vduloy. ■•

primit atqj ita munere uenereo fungit: Vituli manni modo
animalium retro mingentium coeunt:& diu ligati in coitu co
b£ rent:ut canes :genitale bis maribus grande efl.

V inetiam pedeflnum quadrupedes quae oua pariunt :

/f MHi Jo

q eode coeunt modo: quo ea qu£ aial generat: mare fuper
ueniente: ut teftudo tam aquatilis q terreflris:et babent uero
in quod meatus contingant : &C quod per coitum adb^reant:
ut rana: 8C reliqua generis emidem.

V £ autem pedibus carent & longo funt corpore: ut fer/
q petesiut muren£: ns coitus circiiplexu mutuo fupmaru

pamum agitur: 5C quidem ferpentes ita circunuolut£ libi ip£
cob^rent: ut unius lerpentis bicipitis corpus totu efle uideat:

rfL <vds. • /ftyV»'*n^<5*> •

boc eodem modo lacertarum etiam genus coplexu fimili coit

I fces omnes exceptis plais cartilaginei generis admotis
p inuicem partibus fupinis copulantur : plani autem eius
genens lidemq? babetes cauda m:ut raia: paftinaca:& reliqua
bumfcemodi: non folia admotis iupinisfled etiam tergo foe

5 ij UAh 7V<^.

minarum:fupinis marium luperpoiitis: modo cauda impedi
mento nullo ob craflitudinem fit:coeunt: At fquatine dc qui
bufcunq; plenior cauda eflms attritu mutuo tantum partium
i upinarum: coitus agitur:Sunt qui ie uidifle confirment n5/

P$>rnv» > Bt^cu* 'Tn A-to ^ ‘‘Jp

•m**-

nulla ex cartilagineis auerfa modo canu terreflnum cobfrerc
foemina in omni cartilagineogenere: maior q mas efl: quod
idem fere uel in ceteris generibus pifcium efle conflat: Carti

— . 1
pcvv*>

laginea uero praeter ea quae enumerauimus funt bos: lamia;
AquiIa:Torpedo:rana:omneq; genus muftelorum:Sed onia
cartilaginea bunc in modum coire apertius notatu a pluribus

"4 i^vtf &k\^\ L ■;. 4 n ^0 y. .

/^0 o-V|>V wu*^

efl: morantur enim in coeundo diutius omnia qu£ animal ge
nerant: q qu£ ouaiDelpbims quoque ommque cetario generi
bicidem modus efl coeundi : planis enim admotis partibus
aguntmec parum multumue temporis: fed mediocre in coitu
ipj 0 confumunt.

|K‘rT l>irau> ivf

n ivmp:

\V

d Iiferunt nonnulli mares cartilaginei generis a fuis foe/
minisreo q> maribus bina qu^da circa excrementi oftiu
pendet:quibus foeming careat: ut pfpici in genere mufteloru
poteft: in bis enim quod dixi omnibus eft * Teftes igitur nec ,
pifces babent:nec ullu aliud genus:quod careat pedibus; Sed
binos meatus tum ferpentes; tum etia pifces mafculi cotinet
qui foeti fico femine cu coeundi eft tps:implent:et ladteu oes
emittunt humore: Colligunt bi fefe in unum caput quemad/
modu in auiu genere unit quod fubeat : Cotinent enim aues
itus fuos teftes ac cetera aialia qu£ 8C pedes habet: &c oua pari
unt : Hoc ergo inferit atqj in locos; dc receptaculu tendit foe/
mmaru: Pedeftribus uiuiparis ide meatus fons extat:3<: ff mi
nis:& excrementicii humoris alter intus meatus ducit ;ut dixi
cu partium differetias explicare; Sed qbus uefica dceft iis ide
meatus ficco etiam excremeto ptinet fons; Intufqs alter iuxta
habetur: qu£ quidem fimiliter ta i foeminis coru :q i maribus
funt. Carent eni uefica pr^ter teftudines;quaru foemin£ fin/
gularebabet meatum: quacj ueficam obtineant: Sed teftudo
in eorum qug oua pariunt genere eft.

Ifciu oua panetiu coitus minus patet:quaobre coplures
p foeminas prolificu maris uorado impleri crediderut;Id
cni fieri ffpius cernit: na tpe coitus foemi£ mares iequetes id
faciunt: uentreq? eoru fuis pcutiut roftns:quo et fit:ut mares
ff men &c celerius fundat dc largius: tpe aut partus mares foe/
minas fequetes qu£ ille oua ediderint : lpfi mordicus uorant:
pilees uero ex iis quae remanfermt oriunt : Circa Phoenicem )
pifces uel mutuo fexuu afpedtu capi accepimus: mugiles eni
mares a pifcatore fubducunt quorum afpedtu focminf cogre
gantur;atqj ita obretiuntunuerfaqs uice mares capiuntur fub
ductis foemims:fed deuorato illa feminis gemtalis q: fepius
cernitur: argumentum coitus talis ementitur.

Aciunt boc ide quadrupedes quoq3 tempore eni coitus
f non mbil humoris fuo genitali: tum maresitum etiam
foemin£ emittut: atq$ admotis ad genitalia naribus odorant,
p Erdices fi aduerfg maribus fteterintmentufcp inde afflat

A

§

£

Luf

M

j*n «i

r*

Clhsf.

A i» < tn u ^

/7cIa/PIM-.

f

ccf^ o U 'M

/'TfNvvuV'- dp &lh*u» •
' v ^tJvH5'i^_ •

^ 0>W 'vr>c*fi»Mr*

£+r ,ccv

'W-uf 0SV7)Ci^ •

ubi mares ftant: concipiunt: & maritantur: plerunque etiam _
uoce marium utero ingrauefcunt : li geftiunt ac libidine rur;
gent:uolatu quoqi fupernc marium eifici idem pot: uidelicet
dum mas ipfe in foeminam foetificum fpintum demittit:ore
biante excrtaq? lingua & mares &c foeminy coeunt : Atuerus
pi Teium ouiparorum coitus raro cernitur: quoniam cogreffio
nem quamprimum digreflio fequatur: fieri tamen ita eorum
coitum ui fu meft.

Ollia ut polypi:fepi£ lolligines:modo eodem omnia co
m eunt ; oribus enim luicem admotis:complexuq$ mutuo
bracbiorumdibidinem explet: Ergo polypis coitus cum alter
capite uulgo apellato in terram uerto: nitibundoque explicat:
pomgitq; fua brachia alter fuperuemt : pafhfq; bracbns fim
gulis ad fingulafubiacentis acetabulorum conceptu mutuo
adberefcit: Marem etiam nonnulli aiunt gerere:quod genita
lis fpecie referat fuo bracbiou quo duo ampliflima acetabula
babent : neruo id quafi collare porrectu ad medium ufq3 bra/
cbium confirmant : totumqs nari foeminc annecti : Sepiae ac
lolligines ora applicantes &c bracbia inter fe componcntes:na/
tantefque in aduerfum coeuntmarem etiam dicftam in narem
inferuntmatatus alteri retrorfum:alteri ante uerfusnn os agit
Pariunt ea fui corporis parte quae fiftula dicitur: qua 5C coire
eas nonnulli arbitrantur*

Enera crulta operta:utlocully:Gammari:fquillf bu
g iufmodi reliqua: more quadrupedum retro mingentiu
coeut: fcilicet ut foemina caudam fupinam exponat:mas fua
fuperponat:&: applicet:coire folet in eunte uere: mxta terram
Iam enim coitus omnium id genus exploratus efb interdum
etiam cum ficus maturefeut coire incipiunt : Hoc eodem mo
Gammari quoqa &C Squill^ coeunt: Cancri parte priore copu/
lantunfua opercula loculola illa rugofaq? mutua confertione
coponentes: Primu cancer minor ab auerio fuperuemre folet
tu maior ubi ille fupuenerit:uertit fe in latus:Nulla re differt
foemina a mare: nili q> operculum applicatile illud amplius :
di diftannus &c birfutius foeminc gerant: in quo oua pariunt

IA

5c qua egerunt excrementum: membrum autem quod mas in
foeminam inferat:nullum omo habetur*

N fecla auerfa coeut:deinde quod minus eft: fupuenit tof»y>

i maius boc eft mas foeminam :nec mas in foemina geni

tale ullum inferit membru more aialium ceterorum : fed foe/
mina furfum in maris receptum caude ultimum fu 9 meatum
quenda producens refledtit: qui in nonnullis maior q propor^
tione totius corporis efte uidetrcum lpfa parua admodu fint:

Sed fut etia in quibus minus inconucnies eftimet : planu boc
fuerit :fi mufcas coitu uenereo copulatas diuiferis tardo etia q
coiuerint: fe iunguntur digreffu:diu nanq? eoru copulatio du
rat quod in iis aii£ in noftro cofpe&u uerfant facile patet: lier
bi caufa in mufcis:in fcarabeis: oia enim ad huc modu coeut:
uidelicet mufcf: Scarabeimerticilla: pbalangia:&: fi qd aliud
generis eiufdem coire folet: Pbalangns quy texut:coitus agit
boc modo:cum foemina dedudtam araneam traxerit: mas ea
dem mutuo trahit quod ubi ffpius fecerint:coeunt:& auerfis
clunibus copulant: nam propter aluum orbiculata modus bic
coniungendi ns cogruit: Coitum oium aialium fieri ad hunc
modum apertum e : tempora autem coitus defcripta &c £ta tes
certas ad uenerem figulis aialium natura fixit 5c flatui t: ergo
plurimorum animatium natura uult quide rem ueneream per
id tempus cum byemis cefTante f^uitia: ^flatis clymetia ont:
quod fane tempus ueris eft: quo plurima &uolatilia& pede/ 'T - r
flria & natantia ad coitu excitant: fed funt quy per autunum

L ^ I

tvn/i in

kc

etia 5 C byeme coeant:atq? pariant: ut nonnulla cum aquatiliu
tum uolucrum genera:bomim maxime temporibus omnibus
opportunus coitus eft: atq$ etiam plura alia pedeftns generis:
quy cum homine uiuunt:coitu nullo tpe afpernanc:uidelicet
propter tepore &c pabuli ubertatem :quoru tempus etia geredi
uteri breue eft: ut fuis:ut canis: &t uolucru quy fepius pariut:
Complura etiam educationi fuorum partuum confuledo: n5
mfi comodo tepore coeunt:Stimulat ad uenere mas bommu
magis tempore hyberno: foemina yftiuo : Genus autem auiu
ut dadtu eft: parte plurima uere ac in eunte yftate coit:& parit

g 4--

^ 'in *\io

^ (f 'forrx.Q oyj(/

ehoYhtriuf- f? ocikyxf

yyi '

' £*v U ^UnLu^ &T^uyry .

| JV\ C '

Lu^i

S*rt**>f ^cmJT 'T*y+^$s

U^v^'

- *T?ivn>>

W*

excepta alcyone: qu£ circa bruma parere folita efb: quaobrem
quotiens bruma ferena exiftit:dies alcyonep appellant: Septe
ante bruma :&C fepte a bruma:ut fimonides quoq? fuo carmie o

tradidit: ut cu per menfem bybernu mppiter bis fepte molit
dies tepons:cl£mentia banc temporis nutrice iacram uarip &C
pidi£ alcyonis mortales dixere: traquillu uero tantifper tepus
efficitur fi ita euenent:ut bruma auftrina uergiliis aquiloniis
fiat: fepte primis diebus nidum conficere aue banc fert: relqs
feptem parere cducareqj dies alcyoneas fieri circa brumam no
femper noftris locis contingit: At in ficulo marini pene femp
id euenit: pant alcyon circiter quincp oua*

Ergi gaui9 faxis maritimis oua bina ternaue pariut :
m Sed gaui£ effate: mergi a bruma in cunte uere: & incu/

bant:cpteraru auium more: Sed neutra earu auium conditur:
Omnui ranffimu uidiffe alcyone efb: fere em circa uergiliaru
occafum brumaq; ipfam apparet: &c ubi primu per portu non
plufq naue circunuolant:ftatim abit ut nui q pr£terea uideat
quomodo fteficboru quoq? eius meminiffe notum edufcima
etia parit £fbate:quinq$ aut fex oua: condit ab autuno ufqs ad
uernos dies:Infecfa byberno quoq3 tempore coeut: 5C ferenis
aufbrimfcp diebus: nafcuntur ea que fe abdere non folent: ut *
mufc£:formic£:femel anno magna pars filuefbriu aialiu parit
qu£ fcilicet no ut lepores fuperfoetat: pifccs plurimi et femel
pariuntmt ii quos fufaneos ex argumeto cognoiant: q: fufim
retibus capiant: ut Tbunmdimari^: mugiles: Spuri£:mone^
dul^: ebromes: pafleres:S<: reliqua genens eiufde:cxcepto lm
po:buic.n. foli ex eo genere partus bis ano exercet: Sed pcfbe
ricr infirmior efhSarda quoqj &C faxatiles bis:excepto mullo
bic.n. folus ter parit : quod ex foetu lpfo fbaturacp intelligit :
ter.n. aliquibus in locis partus apparet:Scorpio bis: Et fargus
uere ac autunno:Salpa femel autuno:Tbunna etia femel:Sed
quonia parte pr£mature:parte fero producat: bine foetificare
bis credit: edit prima parte circa menfem decembre a bruma:

Altera uere: differt mas Tbunus a foemina:eo quod foemin£
pinnula iucfta fub uetre efb: apbareus nucupata:q mari deefb

c Artilagineoru: fquatina una bis parittnam & incipiete

autunno: &C circa uirgiliarum occafum: fed per autunix
felicius:Slgulis uero foeturis partus fepteni aut octoni proue
niunt:nonnulli ex mufteloru genere bis menfe putant parere:
uidelicet qui ftellari appellant ; quod ideo uidetur q: oua eoru
non fimul pficiunt ;non defunt que oibus anni tpibus pariat
ut murena:cuius partus 6i numerofior eft:et qu£ prodierit ex
paruo: celeri incremetoadolcfcut: ut di equifelis: na eius etia
ptus de minimo I maximu celerrime auget :fed murena oibus
anni temporibus parit: equifelis uere tantu: murus non idem
quod murena efbquippe cum murena fit uaria atq> infirmior
murus unicolor & robuftus:colore larici arbori fimilis: detes
etiam tam intus q foris pofl idet:Sexus diferimine perinde ac
in ceteris molunt ut alteru mas fit:alteru foemina: exeunt b£C
i n terra: &C fepe in ea capiunt fit ut pifces c es celeri incremeto
perficiant: fed prycipue graculus Iter minora: Solet bic parere
luxta littora algofis defifqs locis: Cernua etia breui ex paruo
infigne magnitudinem accipit: Limariy ac Tbunni in ponto
panut: nec ufpia alibi mugiles: auratf : lupi: locis ns maxime
edunt: qua flumina exeunt:Orcing:fcorpiones: di multa alia
genera in alto foetificant.

Ariut pifces plurima fui pte mefibus bis tribus Martio
p Aprili :Maio:autunno pauci: ut falpa: Sargus &C nonul

la alia generis eiufde:paulo ante equinoctiu: Adde bis torpe/
dine:5c fquatina: Sut certe quy uel p byeme ^ftateue fuos eli
dat partus: ut didtu e: p byeme lupus:mugilis:acus: p gftate
menfe Iunio:Tbunna circa folfhciu parit: bec folliculo quid
da fimile: in quo oua exigua multaqs cofiftut: fpargi etia per
^ flate pariut:Mugilu:labeones:fargoes:Mucones: Capitoes
grauefcere uero mefe decebri Icipiut : gerutqj diebus tricenis
Mugiles aliquos n5 coitu: fed limo arenaue enafei coftat: co
ceptus igit pifcm magna ex pte uerno agit tepore: Sed tamen
quod didtu eft:& eflate di autuno &C byeme nonulla coitu im
plent: V eru nec pariter omnibus aut fimpli citer aut generati
id euenit: nec plurimg parti ut uerno tpe: nec uero ceteris illis

At* Cvi^p

l •

Oycvh£ ‘ t&YfiAyiCf .

. fV

s S

(JtTiIiM’ H

/V\« A* UOTTIP |-CVV uM-

Mrf

OwT^lypi'

r

?vV^T

Wb^V

J-/ ^yvvncJo' Mcvuio,

1 <»lvn*0 P*

^lU-nt

temporibus tam numerofo partu foetificatur q nere.

Emcp latere no decet: ut fhrpiu &C quadrupedu aiantid
d generi plurimu interdie ex regione: non 1 olu ad cetera

corporis foelicitatem: fed etia ad coitu partuq? ampliore: fic i
pifciu quoq? rone locis lpfis difcrimcn plurimu ont : non ad
magnitudine tantu babituq; uegetiore : ueru ad coitu etiam
dc partum:ut eadem alibi pluries generent :alibi minus.

Ollia quoqs uerno tepore panunt dc fepia I primis: parit
m bec omnibus anni tpibus:p feueratqj in ededo ouoru m
numero dies qu!ded:quotiens aute £diderit:mas euefhgio fe
ques atramentu:ouis fup infudit:atc£ ita efficit ut folidefcat
Icedere coiugatl folet: Mas uanus magis q foenuna: dorfoqj
atriore e. Polypus byberno tpe coit: uerno parit: latet circiter
menfes duos. Ouu ueluti circuydit frudtui populi albg fimi'
le:p qua foecundu boc aial efbNa de eo quod ydiderit:copia
innumera (puemt.difcrepat mas a foemina eo q> capite eft pro
ductiore:5<: quod genitale pifcatores appellant: albidu luo m
bracbio cotinetffouet polypus oua quy cdident:quamobrem
deterrimi tanti fp efficiunt :baud*n. paftii ^pdire patuit. Qiu/
etia purpure uere generant: 5t Buccina byeme abcunte:genus
deniq3 oe quod teffa operit uerno autunnaliq., tpe cernunt: ea
qu£ oua appellat: exceptis ecbims cibo idoneis: quippe qbus
& ii p ea tpa pcipue ubertas ouoru eif :tamen nullo tpe comit
tit :ut ouis olno careatffed maxie pleniluniis diebufq^ tepidis
refhtuut: reddutq; pleniores: prgterq n quos pyreus fert euri,
pus: na illi bybernis mefibus meliores fut:pui qdeffed pleni
ouorum: Ad bcc umbilici pariter omnes;boc eodem tempore
fua oua babere uifuntur.

V mm filueffres ut dixi:femel magna ex pte coeut atqj
a paruit: V eru birudo bis parit: 5C merula:fed eius primi
partus intereut frigore byberno : olum nanq- auiu prima baec
parit: poftenore aut partu educat: & fyliciter ducit ad finem.
At uero que aut urbana fut:aut traduci poflut ad mores mito
res:bpc fypius generat:ut coluby:q tota ylfate foetat.Gallin^
et leut dc piut oibus ani tpibus;exceptis brumalibus diebus.

c Olubacei uero generis plures fpes fut: efhmliuia dicta

a liuore : diuerfu certe a coluba genus : quippe q minor
q coluba fit:& minus paties mafuefcere: liuet etia plumis: bC
pene nigricat:& pedib^ rubidis:fcabrofifq? e:quas ob res nui
lus id genus celare alit: maxlo Iter bpc genera ccrpe fut palu/
bes fecudu magnitudinis locu uinago optinet:paulo maior q
colubus efbmimmu ex iis turtur e.pariunt co1ud£ olbus anni .
teporibus: pullofq; educat fi locu apricu beant & cibum : fin J ^
minus 9 flate tantumo foetant: Sed proles pr^flantior uere: q
autunno efl: deterrima cflate <3 i omnino tpe calidiore*

Etate et differunt ad coitu alalia: primu.n* magnp corii
a parti femen no fimul Icipit bC excerni:& pcffe generare
feduisilla<plifica:pofleaacccdit:nouelloiu.n*inoIbusaIaliu c

genenbus:prla emiffio feminis:aut lfoecuda e:aut fi foecuda . £ c
fit: imbecilliora tame generat: bC pauciora: quod potilfimu in
bolnu bC quadrupedu alal gignetiu genere atqj et I auiu patet
alterum, prole pauciore rpcrcat: alteru oua pdit pauciora: etas
uero accomodata ad coitu : qu£q$ fuo I genere plurima ex pte
fere tps ide iortit : mfi quid pr^maturet: bc aut aliqua ob rem
monflroia:aut ex detrimeco naturp bC uitio anticipet: rei igit ^

lx>Ini Inotefcit:tu uocis mutatioe:tu et tefliu:no magmtudle 1
tantumeru etia fpe: queadmodu mamis etia declarat: ied p/
cipue ortu piloru pubis: Seme aut ferre Icipit circiter anos bis o ch^ j? » J * *
fepte:Sed uim genitale recipit circa annos ter feptem *Cpteris A *

alalibus denegata pubertas e : alns.n, nulli olno dati fut pili:
aliis fupina I pte nulli:aut pauciores q I pna.At uoce Imutari
nonullis aptu efl : Aliis ptes corporis alip: qupda iignificant
femeua lmtiu uirefq? ^lificas fibi trabere. Vox foelp magna
ex pte acutior: bc iunionbus q uetuflionbus acutior e * Nam
ceruini et generis mares uoce grauiore q foelp mittut:uox aut
maribus in boc genae cu tps coeudi e : foelnis aut cu metue/
rint : breuis uox foeminp efl : maris produdtior, Canibus ite
fenefcetibus uox grauior reddit :equoru etia uoces differre pa
lam efl: Foeminae *n*fimul ac natp funtuioce exigua mittut
ac tenue: mares exigua quide bc lpfi: fed pleniorem tamen bC

i

grauiore q foemin^: Sc in dies maiore reddunt: Bimus cu efb
atqj inire incipit: uoce magnam graue qup mas mittinfoemla
maiore q ante 8C clarioreiufq* ad uigefimu p tatis anu magna
ex ptc: Sed ab hoc tpe imbecilliore tam mares q foeminae red
dunt: Magna igitur ex parte ut dixi: uox mariu foeminaruqj
differt:eo q> mares grauius fonant q foeminpiquorumX.uox
aliqua cu produdioe emittit: V etu no in oiiim aialiu genere
ita agit ;Snnt*n nn qbus e cotrano fitrut in bubus: Nam bou
foerma grauiore q mas agit uoce : 5c uitulis grauior q adultis
pfech fqjiquaobre his caftratis uox e cotrano mutat :trafeunt
enim qu£ caftrant in foemma: Tempora aut coitus: ad hunc
modu per ptates natura fuis aialibus ftatuit:Oues &c caprp an
niculp coeut: atq? utero ferunt.Sed caprp potius: mares quoq?
in iis lpis generibus eode illo tpe meut:led,ples differt:quate
nus pftatior ea e: q fenefcetes mares &C foeminp procrearint .
V es tum mares tu foeminp coire incipiunt menfe fuac
f ptatis odtauo: quanq mas anteq fit anniculus prole ge/

nerat uitiofam: foemma annicula parit: fic eni tempus geredi
uteri exigit : Sed 116 oibus locis eadem ptatis ro efb ut dixma
enim fues nonufq ta mares q foeip quarto coeut menfe:fexto
tame ita ut uel ^pgenerare &C educare poflmtmonufq apri me
fe decimo mire incipiunt: V alent 11 coitu ad triennium *

Anes tam mares q foeminp anniculi magna quidem ex
c parte coeunt: Sed nonnunq uel mefe od:auo:qtiod ma/

gis foeminae euenit q mari: Gerit uterum diebus fexaginta :
&C uno aut duobus:aut ad fummum tribus nec minus q fexa
ginta diebus:quod fi qd celerius ^pdient educari ac pfici neqt
Cu peperit rurfu fexto poft mente nec prius coitu implet*
Quus inire tam mas q foemma incipit biennisnta ut ua
e leat procreare: Proles tamen per id tepus mmor & imbe
cillior e* At uerofqucd ex more plurio agit) In trimatu coeut:
Et ^ficiunt fubinde in generado:ut proles prpftatior ad ufqj
annos uiginti ^pcreet : Coeunt mares ad anos tricenos ternos:
foeip ad quadngenos ita ut p tota fere uita coitu equis femari
cueniat: V iuit.mmagna ex pte mas anos circit qulq3 &*xxx.

foemina plufq quadragiijta:Iam & quinq; & fexagmta anos
uixifle equum proditum eft.

Sinus tam mas: q foemina mefe tricefimo coit: Sed ma
a gna ex parte nequeut generare: ueru i bimatu aut trima
tu & femiffe:Scd lam uel annicula uentre gefiifle afella aiut
ita ut quod pepererat educari ac perfici potuerit.

Os etiam annicula pepent:ut educari augeriq; quatum
b genus exigeret:licuerit:primordia generationis borum
animalium ita fe babere perpenfum eft.

Omo mas ad annu ulq5 feptuagefimu uidclicet termi/
b no ultimo pot generare:foemina ufq; ad qnquagefmiu
uerum id raro: paucis enim proles in eo ctatis tpe procreata e:
Sed magna exparte maribus quintus &i fexagefimus annus •
finis progeneradi eft: foeminis quintus &C quadragcfimus. •

V es parere ufq? ad annu ocftauu poflut: Sc fi bene curet
o uel I udecimu facultas panedijptrabit : &i qde fieri pot:
ut etiam per tota fere uitam coeant:tam mares q foemin^.

Irci pingues minus foecudi fut: quoru argumeto uites
b quotiens per nimia alimenti copia luxunates ffudtum

non ferunt: bircefcere ruftici dicunt: V erum cura extenuadi
adbibita:efficitur ut coeant:atq? procreent.

Rietes primu uetuftiores foeminas ieut:nouellas enim
a minus pfequunt:Panut ut dixi mniores pauciora:q ue
tuftiores: Apro ad trienniu probitas coeundi edurat:uetuftio
ribus(p!es deterior gignit :nullus.n.pterea ^pfecftus ei accedit:
nulla uiriu recreato folet mire:pabulo fatiatus: H cu altera no
fubegent:uel initus breuior agit: & foetus corpore minore cre
at:Pauciftima fus edit prima partione:uiget fecuda:nec fene
fcens:copia foetus deficit: quaq lentius coit:ubi uero quintu
decimu annum nata eft: no pr^terea generat: fed efferatur :Si
piguet:otius et iuuenis et fenefces mouet ad coitu:fi grauida
admodu pinguefcat:efficit ut foeta minus beat la<ftis:Proles
quod ad £tate attinet optia eft:cu uigent paretes:quod ad tpa
pftatior qu£ byemis initio gignit : deterria qu£ £ftate quippe
qu£ parua exilis di perbunuda fit : mas fi pinguet iure oibus

LyC\J ■

(Jcf.

i-

J_7<v •

// '

V

ceu*'

/Uh

anni temporibus potefb nec folum interdiu: fed etiam nodtu
aut certe matutino potiffimum tempore:fenefcens autem mi
nus fubinde agit:ut dictum elbf^pe qui uel per £tatem:uel p
infirmitatem lu£ nature nequeant expedite coirercu foemina
Ipotens fuftinendi maris fefta clunes demittat:cubantes:una
cum foemina coeunt:Concipit pr^cipue fus: cu prae libidine
geftiente pruriens auriculas flacidas demittit : aliter f^men a
uulua refpuitur: relapfumqj euanelcit*

Anes non per totam coeunt uitam : fed ufque ad quem
c da ctatis uigorem: ad annos enim duodecim magna ex
parte &C coeunt 5c implentur: Verum lam aliquibus tum foe
minis:tum maribusuiel annu odtauum & decimum atqs etia
uigefimum natis facultas non defuit prolifici coitus:nam bis
quoq3 fenectus uim generandi panendiq, ut & ceteris tollit*
Amelus ab auerfo urina reddit : fed coit quemadmodu.
c dictum lam eft: T empus coeundi in terra Arabia;men

fe feptembri : fert uentrem menfes duodecim: pant fingulos
uiuiparum nanq$ eft : Incipit & mas &c foemia coire i trimatu
foemina poli: partum uno interpofito anno coit*

Lepbatus foemina incipit coire anno aut duodecimo:cu
e celerrime aut quintodecimo:cu lentiftime: Mas quinqs

aut fex annos natus fuperuenit: in eunte uere: coitum tnemo
interpofito repetit: Quam grauidam reddidit eande protere a
tangere nunq patitur: V terum biennio gerit : parit fingulos
uiuiparum nanq$ eft: foetum magnitudine bimenftris aut tn
menftris uituli ^dinCoitum animalium qu£ non mfi coeudo
progenerent: ad hunc modum habere fe intelligimus*

Ox de generatione eorii que uel coeat uel non coeant co
m mentabimur:& primum de iis quf filiceo tegmine opi
untur: boc enim unum fere genus totu expers coitus eft*

Vrpur£ uerno tpe:eunde in loeu fefe colligentes codut
p qua fauagine noiant:qu£ uelut fauus eft apu: V eru no

ita elegas:fed quali e putaminibus ciceru alboru:multa inter
fe copofita ftrue una fua cob^fione coagmetarit: nullu bis pa
tet forame: neqj ex ns purpur£ enafeut fed cu purpuratu etia

reliqua teffis induta e limo fere et: materia putrefeente oriunt
illa uero coagmentatio fano fimilis tanq purgamentum; tam
11 s q buccmis euenit: nam buccinis quoqi fauificare I more e.
Itaqs ne ea quide qu£ ex tcffaceis fauos faliuant: alio modo q
cetera teftis Iclufa generant; V erum melius atqj uberius quo
dens prefunt q eiufde fut generis: emittutm* cu fuos ordiut
fauos mucrone queda ex quo putamine^ cellulg ill£ cofiffut
b£C ergo rupta diflufaq; ola humere que cotinebant: in terra
dimittunt: Mox eo quo effuderint loco:gignunt purpurulae
exordio admodu exiguo cofift entes: quas fibi annexas gerut
q grandes capiunt ;nonull£ et forma nondu difficta cernunt:
fi forte pnufqpeperennt capiant; foetus lterdum p crates St
tegetes no qualibet elidut: fed cogregat£ eode; ut facere I ma
rifolent:itaq3 per anguftia ueluti uue fpecie foetus coformat
Genera purpuratu plura : St nonnulle magnitudine augentur
infignimtque ad fgeu St lectu ld^pmotonagignunnAlig
paru£:ut quas euripus fert;S<: cana:pelagic magne fcabr^que
funt:quaru ff os magna ex parte niger: fed nonnullis rubidus
pufillus: nonnullas ex magnis uel ad pretiu ming euadere no
uimus: Parue ad littora St oras reperiunt flore rubro: ptes ite
aquiloni £ nigras;auffring rubras magna ex pte ferut; capiunt
tempore uerno:cu fauos extmunt: Canicul^ tepore nulle fere
capiunt:no enim tantifp pafcunt:fed feabfcondut: St latet:
flore fuu inter papau er dictu: St collu cotinet;textu fpifliore
afpectu ueluti membran^ candicantis: qua detrahunt: tingit
bfc preffa St inficit manu: ptineteade fuo fitu pmdemt uena
idcp flos ille celeber putatur : reliquum edtextus quafi alume
eft : Cum fauificant purpur^ : tunc deterrimu habent florem;
Pamas tundunt cu teffis:non enl detrahere facile eft : maioru
florem teffa ablata detrahunt : quamobrem euenit ut collum
a papauere feparet:Flos enim politus inter bcc eft :fupra eam
partem quam uentrem appellat: Itaq; detracto flore diuidan
tur partes ifl£ necefle eft: Dant operam ut uiu£ frangantur na
fi prius q fregeris expirarint; florem omne cum uita euomut:
quapropter folent eas alternare I naltis; du lpi fe colligat atq$

requiefcant: V eteres naffa £f c£ adiunctam demittere non fo
lebatutaq; f^pe accidebat:ut purpura lam extradla decideret:
At boies noftrg ptatis adiugut nalTas: ne fi decidat abfoluat:
quod tunc p otifhmum euenit cu plena eft : nam fi inanis fit:
diificile fe euellere pot:bec propria euenmnt purpuris.

V ccinis etia modus ide gignedi : qui purpuris tepufq$
b idem eft: operculu item oris ide tam huic utriq* generi
adb^rct natiuum:q caetens turbinatis omnibus : pafci quoqs
exerta lingua appellata fub illo operculo folet: longior digito
lingua: b^c purpuris eft qua palcitur: 8C tum concbulas:tum
etia fui genens tefta perforare poteft. Tempus uiuedi 5C pur/
puris 3 i buccinis longum : Annos enim circiter fex purpurae
uiuunt: SC fingulis annis incrementum earum patet p orbes :
quibus totidem quot annos habet : tefta intorta cuniculatim
in crepidinem definit,
m Ituli etiam faui ficare foliti funt.
o Streis qua c£ num ibi origo conhftit.

c Oncbf :cbam£ : ugues: pectines: io:is arenofis fui ortus

initia capiunt.

Inne ere<fte locis arenofis c^nofi fqj : ex byffo id e uillo
p fiue lana illa pinnali proueniut:qii£ cuftode intra fe co
tinent : aut fquillam paruam :aut cancellum quo quidem cu/
ftode priuatf pereunt breui tempore.

Eftacea deniq? ofa fponte natur^ I limo diuerfa: tp dria
t limi onunt: na in c^nofooftre^: in arenofo cocbe:& re
liqua qu£ mo enumeraui: Rimis cauemifqj faxoru uertibula
generant :5t glades:& qu£ per fuma adbfret:ut patell^: ut na
tices. Omnia id genus celeri incremento augent :fed pr^cipuc
purpur£ atq^ pedtines : quippe qu£ anno perfici poftint.

Aneri colore albido : corpore admodu pui: I nonullis te
c fta opti generis nafcunt : 5c plurimi quide i mitulis fo/

liatis: rox i primis quos pinnoteras uocat.Quietia in pedtun
culis atq? oftreis: V erum bi nullum confpicuum capiut mere
mentum: pifcatores cancros eiufmodi nafei confirmant: una
cum illis;quorum teftam inhabitant.

7

1 Atent aliquadiu in arena pedtines:ficut etiam purpurg

nafeit ergo concaru genus quemadmodu expolitu efb»

Sed locis uarns; nam alia uadis ; alia gurgite: alia duris locis:
atque afperis: alia arenol is:&: alia fedem mutant:alia fbabili/
ter degunt/

lnne ex iis qu£ fedem nunq mutare folet radice innitut
p V ngues & conchae nulla mnitentes radice permanent:

euulfg uiuere prpterea nequeunt pinne»

V p fbella uocatur adeo natura calida efb: ut omnia con
q tadta protinus decoquat : detrimeto etiam fummo ecbi
nis euripi pyrrbem eandem efle cofirmant: forma eius fbellis
qup pinguntur fimilis efb»

q V inetiam qui pulm ones appellantur: fpote proueniut*

Oncba qu£ pidtonbus uiui efb: cralfitudine plurimum
c excedit: dc florem illum non intra tefbam: fed fons ha./

bet:comperin id genus locis cari£ potiffime nouimus»

Ancellus ille cocarum bofpes: principio ex terra limocp
c confifbit:mox concidas ingreditur uacuas:ubi cum ex^
creuent : tranfitin coneam ampliorem : uidelicetautnaticis
aut turbims:aut alicuius fimilis:fppe et parua buccina iubit:
lgrefluiqj ampliore illam gent:pan modo &c uiuit I domicilio
capaciore:ruilulq5 excrefcens aliam petit ampliorem»

Odus idem gignendi ns etiam efb quae nulla tefba inte/
m guntur: ut urticis: Sc ipongns: qui tefba mclufis: per vi/

mas enim Sc cauernas : 5C fauces laxorum oriuntur : Genus
duplex urtic£ efbaiie enim finuofis adbprent qup nuq a faxis
abioluunt:ali£ plana <3C littora amant: qu£ fuis abiundt£ fedi
bus uagantur: Patcllpquoqs abfolui lolent: alioque traniire:
nafei etiam in cubilibus fpongiaru nouimus: befbiola aranei
fimile:nomen pinnotera mutuante :degit bpc intra fpogiaru vyj no •
cubile: & apenendo:claudendoq3:pifcicubs capit:apit anteq
lgrediant: claudit et cotrabit cu ingrefli fut:Genus fpogiaru >

triplex fbatuit:nam alie rar£:alie fpifle:alip quas nolant acbil
leas: Tenuiflimu genus id tertiu et fpiffiflimum et ualidifli
mu efb: quod galeis ocreifqj inferit :eoqs minus ciere fbrepitu

pofle notatu eft : genus hoc inuentu per quam raru eft : Qu£
aute in genere illo fpiflo prydurp funt atq; a fper£: nomine hir
ci nuncupatunque quidem omnes aut ad laxa nalcuntunaut
iuxta littus lutoq; aluntur:cuius rei argumentum eft:q> capt£
limo refert£ omnes cernunt:quod certe indicat:c£teris quoq;
adherentibus cibu per lpfum annexum hauriri :Imbecillic res
propterea funt lpiflp q rarerquia minus alto radicis b^fu inni
tunt: Senfurn et fpogns efle aiut:argumento q> ad euulforis
acceffum cotrahunt : Ita ut euelli difficile fit;quod idem etia
faciunt quotiens flatus tempeftafq; urget: ne lua de fede pel/
lant: Sed funt qui de boc dubitent: ut qui toronam incolunt:
Narrant tamen proculdubio befliolas quafdam :uelut tineas
lumbricofue & eiufmoi alias confiftere intra fpongias:atque
ali:quas &C euulfis fpongus pifciculi faxatiles deuorent:q uel
radices abfumunt totas:que lnherentes faxis remanfennt: Si
euenent forte ut fpogia abrumpat : refiduo item renafcitur &C
completur: Magnitudmeampliflima folutp illp 5c rar£ fpon/
gip augent plurime:qu£ circa lycia funt: Sed molliffim^ qu£
fpi fl p na acbillep torofiores iis conflat: omo qup altis traquil
lifcp Uunt gurgitibus molliflimp funt: flatus, n,ac tepeflates
fpongias quoq; ut cytera altilia reddunt duriores:& icremetu
impediunt : quamobrem fpongi£ bellefponti fpifl e : ac dur£
funt: & omnino quas mare ultra maleam promontoriu citraq;
fert: differunt inter fe molli cie duritateq? :nec calore Imodicu
fpongie patiunt: fit enim eo ut more pullulantium putrefeat:
quocirca optime iuxta oras comperiuntunfpongip fi gurgite
alto demerfp funt: commode enim temperant: propter altitu/
dinem gurgitis : Color illotis uiuifq? nigricans eft : adbprent
nec parte:nec toto: Interfut enim fiflulp quadam inanes : fed
pluribus pafl lm paiticulis bpfitat: & quafi membrana exteta
fubefle radicibus earu ludet : fuperne autem ceteri meatus co
creti propemodum latent: At ucro quatemi:aut quini patent
per quos pafei exiftimant : Genus item aliud eft: quod nome
apblyfias inde accepit:q: nunq lauet quafi illotaria uoces bet
boc ampliores illos meatus: fed reliquo toto corpore denfu eft

j

nihilo tamen defius g qu£ ante enumerauimus genera: quacj
letius: & ex toto pulmoni imulius cernitur: Senfum id genus
habere dmq, uiuere inter omnes pr^cipue conuenit : cognofci
pre ceteris tpongns eo facile poteft documento:g> cum ille al/
bicent limo i ub fidente id iemper nigrorem offendit : Quod
ad ipongias St teft arorum generatione pertinet res ita fe bet.

Ocuft^ inter cruftata qu£ per coitum concepenntoua:

1 gerunt utero tribus meniibus bis:maio:Iumo:Iulio: tu
deinde iub alno in rugas deponunt : qua oua more uerrmum
augetunquod idem de mollibus etiam ac de pifcibus ouipis
intelligit:ouum enim omnium itaaccrefcit:fit lgit locuflaru
ouum aremdii in partes ocio didudu;fingulis em opimetis:
que de latere extant: fingula quedam cartilaginea funguntur
quibus oua adberet:totumq; quafi fpecies uu£ confifht:unu
quodq? enim illorum cartilagmeoru in plura fcindit : quae fi
difcreuens:patent:fin afpicis:tantum compofitum quiddam
apparet: fiunt maxima no que mxta meatum :fed que media
fita funt; minima qu£ nouiflima continent: Magnitudo irm
nimis quanta granis ficuum eft : nec meatum iplum ulla con
tingunt : fed per mediu bcrent: utracp enim ex parte caudam
dico:& aluum:bino maxime difhnguitur interuallod ic enim
operimenta quoque dilpofita funt : ied quoniam latera ipia
complecti latis non poilint : addito extremo cundta tegunt:
idqs uelut operculum obturat: uideturprorfus locufta cartila
ginofis illis pticulis madare oua:cum enitit:cauda adducens
&c protinus copnmens inftectcnfq; fele parere: Cartilagine^
uero lllp appendices per id tempus augentur: atg; ouorum ca^
paces reddunt: partus.n.in ns recipit: ut lepiaru in farmetis:
St qualibet colluuione collocatur: locuft 9 ad bunc pariut mo/
dum:mox ubi ea fui corporis parte intra diem maxime uigefi
mum oua concoxerint : abigut umuerfa coglomerataq? ita in
idem: ut St foris congefta apparent: T um ex eo locuft:^ pro^
ueniut intra diem maxime decimumquitu:& fepe minores q
ut digiti magnitudineexpleat:capiuntur:excluduntigit oua
ante ardturu:abigunt lam cococta atqj abfoluut ab ardturo*

f Quili 9 gibbe uteru menfes circiter quatuor ferut loeu/

ff £ aiperis faxofifqs locis prouemut : Gammari leuiori
bus ac terrems:neutru genus lnrofa amatmnde fit ut gamari
apud bellelpontum &c circa tbafum gignantur : locuff £ circa
figcum Sc atbon: Comecfant loca afpei a limofaue pilcatores
oris littonbus atep alus id genus indiciis quotiens captura in
alto libet exercere : littora potius uernis hybernifep teporibus
expetut: conferunt fe in altum effate uidelicet: cu alias calore
- alias frigus perfequuntms etiam quas noie urf£ arcf os appel
lantndem pariendi tempus:natura ffatuit:quod locuffis; quo
circa per byeme Sc uere pnufq oua excludat ; cibo laudantur:
cum exclufermt:deternme fuit: cruffa lua locuffe &C cacn:
tam nuper nati:cj poff exuunt ;p uer:quemadmodum angues
membrana uenationis qua fenectute appellantdocuff is olbus
uita diuturnior data eff *

Ollia copulatione atueneseo coitu ouum concipiunt ca
m didum:quod 111 dies aremdum: quale illud cruffati ge'
neris euadit : £dit polypus fuum ouii uel m cubilibus uel I fi/
gulino:uel l quo alio cauo fimile labrufc£:floretis:racemulis
aut frudrui arboris populi alb£: ut dictu lam eff :pendet utiqj
per cubile oua tanta foecuditate: ut collecTis uas impleatur 16
ge amplius q caput iit: quo continebant: polyporu itaqs ouis
diebus poff quinquaginta maxime ruptis:polypuli modo ara
neoru per qua multi exlerput: quorum natura fingillatim no
dum co Ipicua eff: qua forma latis tota apparet: fed ob exigui
tatem lmbecillitatemq; copia interitna ncnulli adeo fpecftant
exigui ut nulla partium conff ent diffindtoc: quauis ad tadlu
moueantur,

Va qu£ fepi£ £dunt magnitudinem mirtotu capiunt :
o et nigrefcunt:emiflo enim attrameto parentis lfundut:
atq? ita inficiunt: cob^rent inter fead fpeciem racentncuntfa
um obdud:a cuidam nexui: nec facile aiteru detrabi ab altero
poteff :mas enim bumorem quenda mucoris mittit cuius len/
tore tenaciter oua libi coberelcunt: ac crefcut:etiam bec Sc cu
primu edita candida fint atep exigua: mox atrameto perfufa:

nigra maioraqj reddunt . Cuq$ fepiola iam intus confbiterit :
uidelicet tota ex candido oui interno concrefcens : tum rupta
oui membranula proles exit : primu pars illa interior cadida :
tieluti grando confiftit,Cum foemina fuum atramentu afper
ferit. Nafcitur enim fepiola ex eo lpfo candicante corpufculo
uerfa in caput: modo auiu uentre annexo* Sed qualis na fit in
bis annexus umbilici: nodum exploratum babemus:Conftat
tamen candidum illud fubinde diminui:dum fepiola auget :
Sc ad poflremum: ut luteum auibus: fic cadidum bis aboleri:
primum oculi grades: in bis quoq? pinde ut I ceteris apparet.
Sit, A,ouum,b.c,ocuii\d.fepiola lpfa.ferut uteru fepiy uerno
tempore, Panunt Itra die decimumquintum, mox oua edita
craflitudine acinorum uu£ minorumutra diem.Item decimu
quintu capiunt: quibus obruptis fepiol^ excludunt :quy fi qs
prius prole iam pfedta obfciderit oui membrana :ftcrcufculu
mittut: fuumq? pr£ metu colore immutat ex candicante in ru
briufculum,Sed cu genus omne cruftatu fibi iund:a cotineat
oua: itaqs fou eat polypus: dc fepia: Sc reliqua generis eiufde :
oua que peperennt: abfoluta fou et: Sc prycipue fepia, quippe
cuius fepenumero alueus iuxta terra dum boc facit appareat ♦
Polypus foela modo incubat ouis : modo in ore fui cubilis af
fidens brachium fuper ouis exporrectum tenet.

Epia parere iuxta terram inter algas &C barundines SC fi
f quod aggeftum tale iniedrum fit:ut farmenta aut lapi/
des: aut qualibet alia materiei cogenes . Et qde pifcatores de
induftria fafces farmentorum difponunt:byc plibenter in eis
loculamentis parit prolixa illa cotinenteq? fene ouoru: qualis
cirri muliebris fpes eftemtit:aluu p lntemalla repnmesdfper
gitq$ atramentuuterpofita quiete: utpote cu no mfi cu labore
emittat.

Olligines I alto pariut: confertu iis quoq? ouu:qua!e fe
1 piis efhuinendi fpatium tam fcpiy q lolligini breue:na
exceptis paucis bimatum no coplent. polypis etia tantudem
temporis ad uiuedu datum efh prodeunt e fingulis fepiarum
ouis fepiolf fingulg quod idem in genere etiam lolliginu fit:

b

Inter lolligine mare & foetna hoc tterefbq? foeia intefhna co
tinet dno:ueluti mamas :q fi aluo difiecta i i pedres; facile u i/
deris* Mas oino iis caret* Sepia tum boc ide diicrimen babet;
tum uero q> mas uarius plus q foemina eft; ut cxpofui*

Nfedri genens mares foeminis ee minores acfupuetu
i coiremixq? abfolui didu lam efLBreui a coitu panunt
maxima fui pte:qug folent coire* V erme aut ola faciunt exce
pto genere quoda papilionuiquod duru quidda fimile carta/
moudeft gnici femini rpducit*Sed itus fluidu uermibus uero
ipfis no pte aliqua; ficut in ouis aul creat ;fed totus uermis ac
crefcit: Sc particulari difcretus format i fpem deftinati aialis*
procreant porro infedta aut ex alalibus generis eiufde ut pba/
langia:&: aranei ex pbalagus &c araneis:ut bruci : locufi£;cica
de* Aut no ex aialibus fed fp6te,alia ex rore q frodibus liidat
uidelicet uemo tpe:ut natura fert* S?pe tame & byberno:quo
tiens tranquillum auftraleqj tempus diutius cofhtit* Ite alia
ex cgno aut fimo putrefcete oriunt :alia in lignis aut fhrpium
aut ccfistalia in aialiu pilis :alia in excremetis :aut ia excretis;
aut adhuc intra animantem cotentis: ut qu£ tineg fiue lubrici
appellant: quoru genera tria funt; latum: teres; &C quod afca/
nda appellatu e;ex quo mbil jpcreari aliud pot*Latu aut illud
folu inteftino adbf res:parit fimile cucumeris femini;quo in/
dicio medici genus id lumbrici lneffe intelligunt*

Afcunt papiliones ex erucis, eruc£ ex uirentibus foliis:
n maximeqj exbraflice * pnmu mmus qd milio cofiftit i
folio* Mox uermiculi inde cotrabunc &C accrefcunt: Tu intra
tnduu eruculg afformant; que aucte motu celTant: fuaqj for/
ma immutant :appcllantq3 tanti fp cbryfalides;quafi aurelias
dixens:duro mtedt^ putamine funt; ad tacitu mobiles: meati/
bus araneofis obdud:£ : no os:no aliud ex membris quod con
fpicuum fit poifidet* logo poft tpe putamine obrupto euolat
mde aialia penigera;quos papiliones uocamus* Itaq? primum
du eruc£ funt;cibo alunt: atqj excremetu emittut. At uero cu
in aurelias didtas tranfierit: nihil uel guftat;uel excernut:b£c
eade gignedi ro c^teroru etia eft; qu£ ex uermibus cofifbant;

Siue ex coitu aialiu uermes:feu fine coitu prodierema & apfu
& C crabronu: & uefparu uermes:quadiu recetes funt &c alunt:
tantifp & ftercus emittere uident. At cu form£ liniamenta re/
cepennt:fub qua facie nympby appellat Jam neqj cibu pterea
capiut:neq$ ullu reddunt alui excrementu:fed coerciti dc con/
tradu quiefcut: nec ullo padto mouere fepatiuf: ufqs du fpes
defhnata pficiat : quo faceto euolat fples rupto quo cotinebat
folliculo* Quinetia fupery 5c aciy didt£ quibufda eiufmodi
aliis generant erucis:qu£ undet ingreffu. Parte eni innitentes
priore contrabunt fefe adducentes poftenorem arcuatlqj ince
dunt. Verum quyq? orta fibi colorem a fua eruca trahunt.

It ex quoda uerme gradiore: qui ueluti cornua gemina
f ^pteditifuiqs generis e.pnmu toto Imutato erucaidelde
qu£ bombex appellat :ex quo necydalus in ualida dixerl: que
uana formaru fuccell'10 in femeftri tpis fpacio coplet ,ex boc
aialis genere bobicia illa mulieres nonnulle retorquedo 1 filu
deducut: delde texut: prima texilfe 1 co infula papbyla piatis
filia dicitur,

Odem modo fcarabei tauri gignunt ex uermibus:qui i
e lignis aridis nafcunt,primu enim uermes lpfi Imobiles

fiunt: mox difrupto putamine id fcarabei genus exit,
b Lattas i aluearns gigni aptu eft:qu£ 5C ipf£ penat£ fut.
Silus latiufculis quibufdam beftiolifq influuiisfup/
a natant enafeit : quamobrem magna afiloru copia circa
aquas ubi id genus bcfholarum eft,

Rucis quibufda corpe pilofo : no gradi primu cicidelg
e clumu fulgore: noie indito fiunt non uolucres: quibus

delde mutatis penigera alalia gignunt :quos cirros uocat,
Vlices mulioes ex aftaridis boc e tipulisgeneratitipie
e ly fere i puteis: dc ubicunqj aqua fe colligit:terrena fub/

fidente cocretione oriunt, fit ut principio fex lpfa putrefeens
colore candicante trahat: mox nigri tante: poftremo ementu:
talis cu fuerit minutiflima qu^da <3 c rubra fpe algul^ pdeut :
qu^adtps byrentiaJuy origini mouent : deinde ab foluunt:
itaqj ferunt per aqiiam:Tipul£ nuncupat£,Tum paucis poff

h z

diebus erigut fe fup aqua dur£: atcp Imobiles.Mox difrupto
putamine culex emergit ac ifidet : donec uel fole uel flatu mo
ueat dc uolet.Comune olum uermium efl: &C coru qu£ ex uer
mibus prouemunt alalium; ut primordiu gencratioms;aut a
fole: aut a fpiritu preftet ; fed copiolius ac celerius fuit tipulf
in aquis quaru fedimetum uarni ac^pmifcuii fit: quale I agro
megarico I operis folet mifceri. putreicit etenim hoc facilius
&c autuno quoqj uberius generat .minus enl humoris efle tuc
accidit.

r Ediui gramine oriunt.

Carabei uirides Galleruce iam uocari incipientes uermi
1 bus fimo bouisraut iumenti creatis gignunt.

Carabei pillulaii i fimo que uoluut codunt p byemem:
f paruofq? uermiculos paruit; ex quibus ipfi procreatur *
Quietia legumimi uermiculis penata alalia roe fimili(pdeut*
V fc£ ex uermiculis fimi digefli I ptes gignut ;quaobre
m q eo fligunt munere contedunt.Reliquii fimirpmifcui
difcemere:et cofectum concoctiiqj efle fimu co firmant. Pii/
cipiu aute uermiculoru ipforum exiguu efbquod primum ru
befcit atq> ex Imobili quafi heres adhuc fibns:moueri Icipit.
Mox uermiculis Imobilis reddit :q cu poflea motus eft rurfus
immobilis fit. demunqj generat mufcam;qu£ flatus aut folis
beneficio moueat .
t Abani ex ligno nafcuntur.

Rfodagne quas modelas appellem : cx uermiculis Imu
o tatis qui in brafic£ caulf creantur*

Antbaride ex erucis fici:piri:pini: atq? etiam fentis cani
c ne criuntur;fiiit erum in his omnibus uermes:pctit ge/

nus id animalis foetida; quoniam ex tali materia cofhtutii e.
Inarii culices ex uermiculis; q fyce uim acefcete gignut
u origine trabunt.Quinetia in his qu£ putredine nullam
pofl e recipere exifhmant ;nafci animalia.nouimus ut uermes
in miie uetuftiore qui hirti funt pilis &t rubidi;quonia lpfa
nix uetuflate rubefcit;fed in niue mediy terre candidi &c gran
diores inueniunt;torpent oes ac difficulter monent. In cypro

[fula granis fornacibus libi cbalcites lapis lgeftus copluribus
diebus cremat: beftiole in medio igne nalcunt penatf: paulo
mufcis gradibus maiorestque p ignem fallat atqj ambulent *
Emorit &c boc genus &i illud muis alunu* Cu alteru ab igne:
alteru a niue dimotu efbNonulla corpora ee aialiu:q igne no
ab fumant* Salamadra claro documeto eft: qu£ ut aiunt igne
inambulas p eum extinguit* bypanis fLuuius apud cimenum
bofporu fub folfhcio defert: ueluti folliculos acinis maiores:
qbus quadrupedes uolucres eruput* quod genus aialis in poft
meridianu ufqs diei tepus uiuit & uolat*mox defcendete 1'ole
macrefcit &i languet. deinde occidete emoritunuita non ultra
unum diem peradta* V nde epbemerum ide diarium appella/
tum eft* Qup ex erucis aut uermibus gignunt: aranea luoluta
magna ex pte principio exeut bpc ita*

Efp£ aute Ichneumone nucupate qu£ minores q c£ter£
u funt pbalagia pimunt:occifaq> ferunt in parietinas:aut
aliqd tale foramle puiu * deide lllinut luto atq$ ex iis icubado
fuupcreant genus* Nonulla ex iis quoru penis crufta fupue/
nit:& ex minutis q noie caretmidos fibi e luto puos aut ad fe
pulcbra:aut ad panetias cofingut: atq? 1 iis uermiculos pariut
Empus generatois principio ad fine: maxime fere parti
t feptenarns ternis defcnbit :aut quaternis*Culicu &i uer

miformis generis pti plurime:ter feptem attributi funt*Oiii/
paris quater fepteni magna ex pte* fepte ex iis ab initu concre
tio Si cofumatio oui uedicat fibi* reliquis tribus feptems icu/
bat atq$ excludut:ea fcilicet que fuopcreat foetu:ut araneus:
aut aliqd generis eiufde*mutationes uero &i trafitus I figuras
alias trinis aut quadrinis diebus:pti maxi£ pagut:ficut 1 mor
bis quoqj dies decretorius euemt* Talis [fectoru generatio e*
Ereunt (friatis cotortifqs membris ut fenectute* genus
p maioru aialiu morit:qu£ pennata ex iis funt* penis etia

conuulfis autumno fere monuntur*Tabani quidem uel aqua
intercuteoculoru ceci intereunt*

E generatione apum uaria fententia efb alii enim eas pa
d rere 6C coire negat:Sed depoitare foctura exiffrmatrnec

b 5°.

unde portent; conflat inter ces. Sed alii ex flore callyntn:alii
ex flore barudinis;alii ex flore olee aiut argumefuqj afferunt;
q> cu oliuarupuetus fit largior;tuc plura exarmarpdeat.Sut q
fucoru qde foetura coportan ab aliquo ex iis q mo dixi:arbi
trent.Sed apu generi ortu pftari a ducibus ;quoru duo iunt ge
nera;alteru fuluu:quod pftati? e :alteru mgru magifqj uanu
magnitudo bis duplo q cpteris frugi apibus audtior e : pars a
pr^cin&o fferior ^portoe fexquialtera adeo logitudis babet;
uocant a nonullis matres utpote originis autores : argumento
referut q> fucoru foetus edit; et ime duce apu nuncp Aliqui p
coitu agi opinant ;marefq$ effe fucosffoelas uero apes ce cote
dut.Cftcrc i cocauis imifcp fauoru ^pueniunduces fubter ad
fauu pendetes onunt fepatim fex aut fepte ; cotra qua cptere
turmc foetura adbcretes* aculeu apes poffident; fuci eo caret*
Reges ducefqj babent : fed non utuntur; quo circa eos carere
aculeo nonnulli exiftimant*

Enera apu plura;optimu q breues uari£ et i rotuditatem
g copadhles funt;Secudu qup loge 5C uefpis fimiles;ter/

tiu q fur nucupat: gradis bic Sc aluo efl apliore; quartu fucus
pr^cipua magnitudine; fed nullo armatus aculeo; 5C ignauus:
quaobre alueis aliq intexut;quo apes fubire pofl int.fuci au te
ut gradiores nequeat* Ducu duo fut genera:ut dictu lam efl: ;
Ncc un? i quoq3 examine dux tatumo e; fed plures; pitq-; ipm
examen fi duces uel no fatis beant ( Quod no ta principis de^
fiderio q ortus :ut aiunt; ad que illi neceilarn funt incidit)uel
plures q fatis*Diftrabut em exame; puenitfoet^ apu ptius ue
re lerotlo; fqualore rubigie; auget porro mella ficcitates;fobo
lem bymbres. V nde fit ut fimul oliup &C examinu copia fit *
fauos pnmu coficiut;mox collocat foetu ore emittetes fuo;ut
iis placet;q cefent aliude^lis primordia couebi; deide cibi ca
mellificat;ta pflate q autunoffed melius mei autunale e*Con
ftruut fauos c flonbus;ccra cx lacbryma arboru fingut; mella
ex rore aeris; fideru ex ortu potiffimu; & arquus celeflis i cu/
bitu cotrabunt*Omo ante uergiliaru exortu mei no fit, fauos
itaq> ut didtu efl: floribus faciut; mcl aut no lpfas facere apes;
fed rore cadentem deferre argumeto efl; q? uno aut altero die

cellas meile repletas lueniut apiarii. Ite autuno mei poftea qua
detractu e;no repat .Cu tame illo et tpe flores jsueniat; Subla
to itaqj meile 5C cibo aut nullo extante aut exiguo : repeterent
certe apes mun? mellis coficiedi: fi ex Roribus pollet accipere
Craflefcit aut mei cocottu ia tpe.Initio.n.ut aqua dilutu e: 6C
primis diebus fine craffitudle cernit; qdTi exemptu eo tpe fit:
craffitudie caret, tii uicefimo maxie die fpilfat .Indiciu pfedti
oms i faporepotiffimu e;dulcius.n.qd craflius.Colligut apes
ex olbus q flore calyculatu ferut; atqj et ex ceteris I qbus dulce
do e; &C llgua fufeeptu genus id faporis deportat.Sine ullo fru
dtuu detrimetoruindemiat initio caprifici aluei;tuc.n.mellati
ois terminus e.Scbadones aut(fobole dico)opti£ fiut cu melli
ficat; aggerut fuis cruribus cera; atqj eritbacymel ore euomut
I cellas; foetu pofito icubat auiu more.exclufus Ide uermicul?
du paruus e; lacet I fauo obliquus; pofl delde fua lpe facultate
fe erigit cibuqs capit;Nec fauo ita adbyret ut retineri uideatur.
Foetus apu &c fucoru cadidus e;ex quo uermiculi fiut;q I apes
fucofqj trafeat.Primordiu regu colore cernit fuluo;corpuletia
mellis craflioris;magnitudine ilico ^pxima.Fue futurp i oboli;
nec primu ex eo uermicul? gignit ;fed flati apis ut aiut qua aut
pte foetus coftitutus fit;mel ibi e regioe coficit .Scbadones fi
foetus oppreffus Itercipiat;truncat£ fine penis ;5C cruribus pro
deut.Sed fi libere ad fine generatois uenerut; rupta qua clgut
mebrana euolant. Stercus q diu fit uermis emittit;poftmodu
no mfi impfectefut mo dixi) prodierit fi qs capita iis demat ;
pnufq penas beant;^ pabulo nimiru apibus fut.& fi fucu ad/
eptis penis I alueu rericias:ipe reliquoru penas erodut.uita apu
ani fexmonully et fepte poflunt coplere.Qiiod fi exame noue
aut dece anos durauerit;fpfpe adtu ee exiflimat . Genus quod
da apu I poto excadidu ualde;quod bis mefe mellificet . Apud
tbemifcyra circa tbermodoote amne apes ta I terra q I alueis fa
ciut fauos:q paru admodu cer£ cotineat ;et mei craffi9 reddat;
Fauus lpe leuis atq? equabilis efl ;que no fep fed byberms tpi
bus tatu co ftruut.copia.n.I eo tractu e bedery q byeme floreat
unde apes mei capiat ad Amyfu urbe couehit a locis fupiori/
bus mei cadidu;cralfuq5 maiorem I modu : quod apes faciunt

i?

Md/d 4«

•rve t

arboribus fine fano; quale et fieri l poto cogrntu e. Sut et apes
q fauos fub terra triplici ordic faciat:! qbus mei e: uermis nuL
Ius: fed nec fani oes eiufmoi fiit: nec apes ita oes cofingunt .
Rabroes & uefp£ fi duceamiffo aberrauerit : fauos fu£
c proli coflituiitan fubhmi et foramimbus*crabrones ! fu
blimi;uefp£ ! forammib?* fed fi beant duce lub rena nidificat
Eliis fex agulis fauos extruut oes ut apes;fed ex materia
c corticea quadam 5c araneofadonge tamen lautior fauus
crabronum q uefparum efh

Oeturamoapuilhllat ad latus cellaru faui &parietib?
f amouet* V eru no ! o!b? cellis left aqualis foet?:fed aliis
ia gradiufculus ut uel qat uolaie*aliis I nympba e:aliis adbuc i
uermiculo:Excremetu uermiculis tatu:ut & ! apu genere e:ma
net foetus !mobilis:cu ! nympba e:6c mebrana uelat* Paululu
mellis qtii gutta ! cellis crabro nu e regioe proli parat* Scbado/
nes uuius generis no uere fed autuno fiut: 5C crefcut: maxime
plenilunio*b£ret & foet? 5C uermicul? no ! imo cell£:fed lateri*
Onnulla ex bobicii gne nidos ! acutu exeutes e luto qua
fi uitro illitos affigut: uitn fpe affigut lapidi: aut alicui
tali ta cralfos durofqj ut fpiculo pforari uix pofl!t*piut i bis et
uermiculos pducut cadidos:mebrana obuolutos mgra:feorfu
q a mebrana cera ! luto faciut q multo pallidior fit q cera apu*
Oeut «3 C formicg: dc uermiculu pariutmulli annexu q ac/
c crefcens ex minutulo 5i rotiido logiufculus fit:formaqj
accipit debita:ortus eorum uerno tepore agitur*

"V in dc fcorpioes terreflres uermiculos ouoru fpe pariut
q coplures: & !cubat:mox ut ple pfecerut:pellut ab ea ipa
ficut dc araneis accidit: &c iterimunt a fuis libens magno nume
ro*fypius enim undenos pariut*

Ranei uero coeut mo quo did:u e * Pariut uermiculos q
a no ex pte fed toti I aranei forma !mutat*na &C rotiidi ia !
de a primo ortu puemut:cu peperit icubat: &C triduo pagunt :
pariut oes ! tela* Sed alii ! fubtili & breunalii ! crafliore* &c alii
oino ! finu orbiculato: alii ita ut aliquaten? tela obducta ples
muniat*ples aut ipa no uniuerfa pducit:ut tame qfq> exiuit:
ptinus falit : filuq? mittit: bumor fimilis ! uermiculis I fndtu

jxipit ; atc}3 1 araneis ipfis reces nans boc e crail us dc cadidus *
p Ratefes araei 1 terra piuncui? dimidiu applicatu lpis mri
b? e:rliquu foris recipit ptu: & Icubat eade I tela atq: umificat
Halagii i rete qcfcraffu cofecerit:piut atq.; Icubatxetis
p lauti onb? illis pt? mioris numeri e» At nero pbalagns a
modu nueroi?* Cuqs ipa^les Icreuerit:matre aplexa cofumit
et eiicitXype et patre fi cepIt(adiuuat+mfoeIna )l cubatu.Pari
ut Iterdu. <S i treceti:eode utero cofumat araei 3C infla fibi reci
piut Icremeta dieb? quat fepteis a puo lui or t? initio ad fine*
Ocufl^ eode coeut mo quo cptera IfedlaXmlore fupue
1 mete mai?* fut.nj eo genere mares minores q feeiixpari

unt 1 terra fixo cauliculo :quo mares uacat ac uniuerff :&C loco
eode foetu deponutata ut quafi fau9 ee uideat . blc uermiculi
fpem oui gereres oriut:q terra quada ptenuirtaq mebrannula
abiut :qua difiecta emergut locufly ac euolanT a mollis foeta
bpc e:utad tadtu leuiffimu dilabat 8C peat.Non fume telluri
pt9 comittit: fed paulo alti9 Jdic cococloe pacta exeiit ex illo
terreno amiculo paruc locufl£:& nigrates.delde cute obrupta
maiores flati efficiut: pariut exitu ueris:& flati a ptu mori ut*
uermiculis circa collu mafeetibus tpe partus q eas flragulet .
Mares quoq; eode tpe obeut.uere terra emergut Jocis mdtais
aut tenuib?Jocuflq no fiut fed planis nmofifqj: pariut enim
i rimis fua ouaique durant byemeun terra meunte eflate^pue
munt ex foetu anni fuperions locufly,

Ari mo 3 c quos brucos appellat pariut: 8C cu pcperlt mori
p utatereut oua eoru aqs autunalib? cu nimis Icefferit : At
ficco autuno largioqpuet^bruco^ e:qm minus oua Ite.lt unor
mism* ee uidet eoru qde Itent9 quiet ort? nulla certa agit roe
Icadaru duo futgenera:ali£.n,miores q pnm^pdeut: dc
c nouiffimp penut :ali£ maiores qu£ canunt eydemq> noui
flimp prodeunt: & prime intereunt:Sut q canut pr^cldtu diui
duy iiue minores fiue maiores fut:q aut no canut: mdiuidue
coflant, uocat nonulli gradiores illas &C canetes argutas:mio
res mutas: fed caere uel I fecudo boc genere poffut paululu q
pcldt£ (pdierlt: nafei no poffut cicade ubi arbores defutrquo
circa apud cyrena nully I capo fut:cu circa oppidu ipm multp

rt+til ev i cf-£*k

- <s

u-r dfrh''

fc£r

l+CCS'

Q*ni c&tT* ■

/\Aoil£vM' j> P^iWV

4L

^ueniat. Oleas maxle amat ut minuf ubrolas:loca*n*fngidio
ra afpnant*Quaobre I opacis ncmonbus ee nequeut:coeut ta
maiores q mlores fuple coplexu mutuo, mafqs ilent 1 foelna;
i icut <Sc cetera lfecta agut, Genitale foda bet refciflu:quo reci
pit id qd’ a mare innat * Panut i aruis ccilantibus; excauates
afpitate pacuta qua pte bent poftenore : quomo bruci et folo
eiufmoi panut:quapp 1 cyrene fi agro copia e. Qui etia I baru
drnibus quo adminiculo uites erigut mdu foeture excauat:g£
i caulib? fqlie berbc iterdu panut : fed bic foetus facile I terra
dilabit *Proueniut large copia bymbriu* Crefcit primo I terra
uermiculus: delde fit ex eo q tettigometra uocat paretis nole:
quo tpcguftu fuauiilimy fut:anteq cortex rupat : poftmodu
circa folfticia noctu exeut : ftatimqs rupto cortice ^pdeut cica/
d£ ex matrice illa cicada qua mo tettigometra dixi: mgr£ ^pti
nus:& duriufculc & maiufculg atque incipiunt canere*mares
utroqn genere canut:foei£ filet:et ante coitu mares fuauiores
fut a coitu fode* quippe q oua cadida guftu beant grata: exci
tace cu fubuolat: queda reddut bumore mo aquy: quo ruftici
eas migere:&: excremeto no carere:roreq3 ali alleuerat*Si quis
digitu cotrabes ac remittes fublde appropinquet: magis expe
ctat q fi llico extedat et qde traiire 1 digitu alliciunt *q?*n*ocu
lis hebetes fut: quafi frons aliqua moueat digitu ita admotu
conlcendunt*

Vy ex numero lfectoru n5 carne uiuut:fcd carnis uiuc
q bumore alut :ut pediculi:pulices cimices b£c p coitu ge

nerat:ea q ledes uocant: ex qbus mbil pterea nafei pot: llloru
aut generatio talis eft*

Vlices minima quada putredine gignut: fedeqs fui or
p 1 9 fordes optinet aridas : Cimices ex bumore q p fuma

corporis alaliu cofiftit* Pediculi ex carne qbus futis emergut
ceu pudui c queda fiuc purae exigue : quas fi pungas pediculi
exeunt* Accidit morbus bic nonullis bolbus pr£ nimio corpis
bumore: 8C qde aliquos foeditate obnfle proditu e:ut Alcma/
nem poetam &c pbcrecydem fyrium, quibufdam ite morboru
generibus copia nafcitur pediculorum:genus pediculi feru uo
catu eft durius eo q> magna ex pte puemat;& corpori detrabi

/

difFidli9:pueris pediculi i capillo magis:uiris min^.oio foeie
magis q mares pediculum fentiut.minus laborat coru capita
quibus pediculis in capillo eft.

V in Qc ex ceteris aialibus coplura pediculo ifeftant : ut
q aues &C pbafianf qde Itereutmifi fe pulueret. omo qbus
pena caule coftat iis pedicul? gignit ;nec ea qbus pilus e caret
eode:excepto afino: q no pediculo tatu ueru et rediuo Imunis
e,Boues utrunq? id bent oues dc capr£ rediuos bent:pediculis
uacat.Suibus quodda pediculi grade ac duru familiare e.Cav
mb^priu ricinus: q ab eodealali nome cynorrbaiftf accepit. . *

Gen? aut unu quodqj pediculi ex corpe lpo fui alalis enafcit:
proueniunt largius pediculi mutatoe aquarum quibus lauare
fe folent ea quorum natura pediculum patitur,

N mari et pifces boc malu ifeftat:ueru no I pifcib? ipis
i fed lim o gignit fimile multipedib? afellis : nifi q> cau
da boc apliufcula beat. Gen9 pediculi marinu fimplex unuq$
efbubiq* prou emens: fed maxime in foraminibus &c cauernis
infera byc omnia funt: &C multi peda: &exaguia.
a Sil9 tbuno^c fub pina ont fpe fcorpiois araei magnitudie .

Aris qd'a cyrena i ygyptu padit:pifcis pedicuB nole cir t* 11 ^ ~

ca delpbinu e:q oium piguiflimus fit pabuli copia qu£

m

delpbini opa fuppeditatur.

V letia aliy generat beftiol^ ut didtu e:tu i lanis: & qui
q bufuis lanitio cofedtis:ut tine£:q lanis pulueruletis pci
pueoriut: atqs et magis fi arane? una lcludat.Si qd.n.bumo
iis left bic abforbes apliat ficcitate:nafcit & i tunicis boc ide
uermiculi genus. T u uero i cera uetufta ut I ligno aial gignit
cadidmqcfoium aialiu ee minimu exiftimat noie Acari.nec/ Ac*ut
no alia i cartis aut bis pxima:q i uefte aut fcorpioni: fed fine
cauda generat p qua exigua oibus ppe dixeri uel ficcis hume
fcetibiis:uelbumidisficcentibus:creariaialp6t.nafcit &uer j 1 .
micui 9 quida cui nome a corrupedis lignis xylopbtboro ac fi
lignipdi appelles:nullo minus ab furdu:caput enim fuo puta
mie exent uai m:pedes I poftremo bet:ut alii ucrmes : reliquu
corp? tunica araneo fa itegit:fuoq} tegumeto beretes feftucas
gerit. ita ut forte eas cafuqs fibi contraxi fle dum ambularet :

inderet* Veru lpfe natiue lbfret tunice: 5C ut limacibus tefta
iic totu id uermiculo buic adbcrct: nec decidit unq :fed eueb
litur ut natiuu quod li bac eius tunica detrabas expirat:panq3
mo atqs limax tcfca detracta bebetefcit* prcceflu utiq; tpis id
quoq? in aurelia tranfit: ut eruca atqj immobile uiuit: Sed qd
nam ex eo aialis pennati onat compertum no adbuc eft*

Icarios culices caprificus gcnerat;fuis pomis fit: primu
f uermiculis:mox rupta cute euolat culex: mutataq; fede

petit ficus imaturas: qbus ie infinuans facit ne decidat* Qua
obrem agricolg appendere ficis caprificus: &i mxta eaidem ca
pnficos ferereafl olent*

Vadrupedis autem fanguinei ouipari generis ortus uer
q no tempore quide agitur:fcd coitus non tempore eode*

Alia enim uere:alia cftate:alia circa autumnum coeut: utcuqs
fingulis tempus fequens ad prolem commodius eft*

Eftudo oua durioris tefte &i bicolora edit: quale ouum
t auiu e* eaqj defofla &c coopta terra ac pauita: di coplana
ta incubat:crebrius repetes :foeaiq; fcqliente anno excludit*
V s aquatilis fiue teftudo lutaria in terra fcrobe effofla
m dolii aplitudle parit oua:que defent terra obrupta dieq,

tricefimo repetit:refoi.Taq$ apit:foetuq? cotinuo ducit i aqua*
Eftudines et marine egrefl 9 m terra:pariut oua: amum
t cortaliu ouis fimilia: di defofla coopta q, incubat nod.i

bus:ouoru numerus maximus e: na ad cetenapariut oua*
Vm 5i lacerte di crocodili ta terreftres q fluuiatiles fua
q oua ten e gremi o comittunt* Lacertam oua fpote 1 terra
apiunt *uita eni earu annu no coplere fed femeftre finire aiut*
Crocodilus fluuiatilis oua fexaginta coplunmu parit:uiuitq$
diu maximumqs animal : minima bac origine euadit* Ouum
enim no maius q anferis di foetus inde exclufus.pportoe eft*
Attamen crefcit ad quindecim cubita* Sunt qui eum tam diu
augeri q diu uiuat confirment*

Ipera e ferpetibus una:aial edit cu intra fe oua primu pe
u pent*Ouu boc unius coloris di molle:ut pifdu e*foetus
fuperne confiftit: nec cortice continet :ut nec pifcium quidem

paric; catulos obuolutos mebrams:q tertia die rupant:euenit
interdum ut qui in utero adhuc funt abrofis membranis prp/
tumpant:fingulos diebus lingulis pant: plures q uiginti.

Aetere ferpetes oua pariut fons cotext a:ad monilis boc
c e omameti mulieru: quod ambit collum fimilitudme;
incubat qu£ pepererlt I terra: 6i foetu fequete excludut anno.

ARISTOTELIS DE HISTORIA ANIMALIVM
LIBER. VLI NTERPR EI E THEODORO.

ERPENTVM ET Infed:oru atque etiam
quadrupedia oua panetium generationes fieri
f ad bunc modu aladuertimus. Aues autem oua

panunt oes: fed tempus coeundi pariediue no
ide olbus e ft. Quippe cumalie coeant &C pariat
omni fere tpe:ut gallinpmt columbp. Gallina enim toto anno , * .

pterq duobus melibus brumalibus parit:magna etia genero^
farum nonullis foecuditasiqilado uel fexagena pdunt ante m
cubitum: quaq lple minus foecund^ q ignobiles funt. Item
Adnanc paruo quide fut corpore:fed quotidie panunt: fenv
ciunt tamen: &c pullos fppe interimunt. Color bis uanus:N6
nu% et & cortalibus bis die pariutua aliqu£ in tantum copi£
prouenerunt:ut effptp breui morerent :fed gallme ut dictu eft
perpetuo pariunt.

Olumb^ aiit palubes:turtur:uinago:bina parmt.fed co
c lumba uel decies ano:ali£ fpmel ano: 5c partius generat.

Gitur maximo auium numero partus uerno tepore. Sed
a aliis ali£ foecudius pariunquod bifaria fit:aut enim cp
crebriusmt columb^: aut quia numerofius: ut gallin^.

Mnes qbus ugues adiici partius generat: excepto Tinu
o culo q pluria I aduco genere pant. Iam.n. quatuor eius
repti fut pulli: fed plures et poli e^pcrean aptu e. pariut c£terg
in nidis*

V £ aut minus uolat:ut pdices : ut coturnices: no nidis Jufi

q fed codefo frutice prole mumut.Sic & alauda 6t tetnx

Sed !>£c fuum nidu patere aur£ cupiunt: que uero Boetii me/
ropem uocat. hic unus fubiens terre cauernas facit cunabula .
V rdi nidos ex luto ut hirundines faciunt: i excelfis ar/

\/pvU? A- ’

t boribus, Ita demceps continuato ope:ut quafi catbena
qu^da rudoru cotexta uideat. V pupa una fuo in genae non

^vwvi/u/f J
Tctvaj* :r\/tA^O

nidificat: fed ftipites arboru fubiens pant: fine ullo fframeto
in cauis.Cuculus faxa Sc domicilia petit i qbus nidificet. T e/
tnx qua atbeniefes urage uocat: nec terrg nec arbori fuu nidu
committit: fed frutici.

V um eque oliim uolucru duro putamine c6ff;at:fi mo
o no deprauet: fed lege cofumet natur£. Gallin^ eni non
nulla pariut mollia uitio: &C bicolor quoq? ouu auiu intus eft .
luteu interius:albu exterius: fed differunt oua aquaticarum a
terreff nbus: q> multo plus lutei q albi ex ^pportione co tineat.
Differut dc colore inter fe oua auiu* Sunt enim alia candida ut

^>uj)wryvA '

colubarum &c pdicu. alia pallida ut paluftriu. alia pundlis di/
(H(fta ut mei eagridu : bC pbafianaru. Rubru triftuculi e modo
minii. Quin dc lpm ouu in fc fuum babet difcrimen. quippe
quod pte fui acutu:pte latius fit: quaquide pte latiore exit cu
gignit* Qu£ ob loga fut oua dc faff igio cacuminata:foemina
£dunt: qu£ aut rotudiora dc pte fui acutiore obtufa: orbiculu
babent: marem gignunt*

N cubitu auiurfoetu excludi rnaturg ro efb no tame ita

pvhtfv*- ■

1

i folu oua apiunt :fed et fpote in terrarut in egypto obru
pta fimo pullicie ^pereat. Et firacufis potator quide ouis fub
fcona i terra pofitis:tam diu potabat:donec oua £deret foetu.

Iam uero dc cum in uafis quibufdam tepidis eflent cococta :
fpote oua pulos prompfere.

L —

JfTn<*" h*'m

IV

f Eme genitale uolucru oium albu:ut c^teroru aialiu cff.

Oncipit foemina que coierit:ouum fuperius ad feptum
c tranfuerfum : quod ouum primo minutum dc candidu
cernitur.Mox rubrum cruentumqs: deinde Iere fcens: luteum
dc flauum efficitur totum. Iam amplius audhim difcermtur:
ita ut intus pars lutea fit : foris candida ambiat : ubi perfe/
£tum eft abfoluitur: atque exit putamine dum paritur molli:

yt

fed protinus durercente:quibufcLinque emergit portionibus:
mfi indo uulu£ defecerit .Ia quale certo tpe eft: tale aliquado
^pdut luteu totu:qualis poftea pullus e. Gallina et difciffaita
lia fufeepto quo loco foemis oua adbpret;repta fut colore lu/
teo tota magnitudie oui pfedtnqd^p effeto augures capiut *

Ec audiedi funt qui oua bypenemia dicta; a ueto quafi
n fubuetanea dixeris; reliquias effe partus;que coitus fe>

cerit arbitret. Ia. n. aliquas gallinam di anferu mueeas exptes
adbuc coitus parere bypenemia:uifum fepius eft. Sut byc fte
rilia : &c minora ac minus mcudi iapons ; &i magis bumida q
ea qu£ foecunda gignuntur; ied plura numero.bumor eorum
craflefcere in cubatione auis no pot.Scd tam candida q lutea
pars fimihs fibi pfeuerat* Pariut genus id oui plures aucs; ut
galliny:perdices:cokimby:paiiones:anieres;(2c que ab anfere:
& uulpe copofito nole cbcnalopeces dictp funt.

Xcludut celerius incubares ^ftate q byeme. Ideo ^ftate
e galling duo de uigefimo die;foetu excludut. byeme ali

quando uigefimoquinto.

Ifcrime tamen &c auiu e;q> aliy magis aliis fugi officio
d icubadi poilunt. fi incubate gallina tonuit:oua preut.
Qu£ aute canicularia di urina a nonullis uocanf ;eftate magis
cofiftunt.Suntqui bypenemi boc e fubuetaneos illos partus
zephyria nolent ; eo q> uerno tpe aues flatus illos foecudos ex
fauonio recipe uideant . fed ide faciut etia;fi digito I genitale
palpet. Reddit certe oufl fubuetaneu illud foecundu; di q> ia
coceptu p coitum e:tranfit in genus diuerfu; fi prius coeat; q
uel fubucntaneum:uel femine maris diuerfi coceptum fert;q
ouu lpm a lutea in candida ambiente parte proficiat. Ita enl
fit; ut fubuetanea oua foecuda reddat: di que icboata a mare:
priore fut : fpeciepoflenoris^pueniant. At fi lam cadidum ac
ceperunt bumore;fieri no pot: ut uel fubuetanea in foecunda
mutent:uel quy p coitum concepta geflant ;tranfeat in genus
maris: qui fecundus coient.Incepta quoq? fi adbuc paruis de
fient coitus: no accrefcunt: fed fi continuet celeri incremeto
augenturuuflamq^ magnitudinem implent.

qJ en a lop

h~j v Prufrryf fu bvfcbvtl

^ e*.*'

n

r

x .

r

Atura uitellus oui & albumen babentcontrariam: non
tantu colore : ueruetiam uirtute * V icellus enim fpiffac
frigore:albumen no;led amplius bum et: contra albumen fpif
fatur igne:uitellus noded mollis perfiftit: nili peruratur: ma
gifcp in aqua feruente q ad igne cogitur atqs iduratur. Mem/
brana bpc inter fe difcernunt*

Randines autem dietp qup initio uitelli adbpret:nil ad
g generatione conferut:quaq aliqui ita no exiilimat bas

duas eile certu efbaltera parti iupenon iundtam:al teram infe
rion.Euenit etia ut ii quis rupto putamine oua plura I patina
comecit excreta: &C coquit igne molli: 5 i cotinente uitelli oes
ji i in medium coeant* Albumina autem circundent: &c fe in oras

jv conftituant.Gallinaruiuuenc£pariUtprirne:fhtimuereine/

unte:3c plura qua ueteres:fed mmora.denicp aues mfi pariat:
laborat morbo :atq? intereunt: Inborrcfcut a coitu ac le excuti
ut.fppe etia feftuca aliqua fele luftrat: quod ide 5C pdito ouo
interdii faciunt. Colubf cauda diftendunt.anferes fefe aquis
ingurgitant. Celeriter magna pars auiu & implet :5C oua fub/
uentanea illa co:ipit:quod uel in perdice pcipi poteft: eo quo
libidine incitatur tempore: Nam li contra mare ftcterit foeia;
aura ab eo fLate;fit pregnans : atq? extemplo inutilis aucupiis*
Olfatu enim efle exquifitu perdicibus creditur:oui generatio
ab initu: 5c pulli rurl us ouo cococto prouentus: non pari tpis
fpacio euenit oibus : fed pro magnitudine generatis interefl*
Ouu gallinp cofiftit a coitu: &C perficit decem diebus magna
exparte. Columbp paucioribus : facultas columbis retinendi
oui:etiam tempore parturiedi e:Nam fi ab aliquo uexetur aut
penna in nido euulfa : uel quauis alia fimili re infeftet : aut et
fpote morofius beat: ouu per tnftitia retinet:partuq5 differt*
Peculiare columbis illud etiam efbut I coitu: mfi ante mutuo
ofculent: mas non afcendat: fed mnior fit:an fenior interefh
fenior enim primum coitu ofculo exorditur :fequetem &c fine
ofculo agit. At iunior quoties libet coire:totiens ofculat .Igit
bic ritus columbarum proprius efb atqs etiam ille ut foemine
faliant ac fup grelfu mutuo agant;fi mas no fit; &C cu ofculo

ut mares: SC quauis nibil altera emittat in altera: tamen plura
fic oua q ex maris coitu pariunt. V erum nullus bis enafcitur
pullus:fed funt omnia irrita. Generatio uero ex ouo omnibus
uolucribus euenit modo quidem eode :fed tepora differunt:
ut di&um iam eft.

Allinis porro tertia die ac nocte poftq cepere incubare :
g iudicium pr^ftare incipiut, At maiorum auium generi
plus pr^tereat temporis neceffe eft . minori autem minus fii/-
fFicit . Effertur per id tempus luteus bumor ad cacumen : qua
principium oui efbatq; ouum detergitur ea parte: &C cor quafi
punctum fanguineum in candido liquore confiftit: quod pu
dtum falit.Iam 8C mouetur: ut animal. Tendut ex eo meatus
uenales faguigeri duo tortuofi ad tunicam ambietem utraq? :
dum augetur. Membrana etiam fibris diftidta fanguineisna
album liquorem per id tepus circundat: a meatibus illis uena/
rum ories. Paulo autem poft: &i corpus iam pulli difcemitur:
exiguum admodum primum & candidurmconfpicuu capite:
&C maxime oculis lflatis: quibus ita permanet diu. f^ro enim
decrefcunt oculi: dc fe ad ratam cotrabut proportionem. Pars
autem inferior corporis: nullo membro a fuperiore diftingui
Inter initia cernitur.Meatuu quos ex corde tendere diximus:
alter ad ambiendum album liquorem fert : alter ad luteum ue
lut umbilicus.Origo itaq3 pulli in albumine eft:cibus per um
bilicu ex luteo petitur. Die iam decimo pullus totus pfpicuus
eft:& membrana omnia patet .caput grandius toto corpore e:
oculi capite grandiores b^rent. quippe qui fabis maiores p id
tempus emineant: nigri nondum cum pupilla: quibus fi cute
detrabasmibil folidi uideris: fed bumorem candidu rigiduqj
admodum refulgentem ad lucem: nec quicq aliud ita oculi &c
caput. Iam uero &c uifcera eo tempore patent : &c aluui intefti
norumque natura perfpicua eft, Ven£ etiam ille a corde pro/
ficifcentes:iam fefe mxta umbilicum confrituunt. Ab lpo au
tem umbilico uena oritur duplex: altera tendens ad membra/
nam ambientem uitellum:qui eo tpe humet: &c largior q fecu
dum naturam eft: altera permeans ad membranam ambiente

i

ea qua pullus operit : membrana & eam qu£ uitellu bumorecp
mtcriedum cotinet.dum enim pullus paulatim increfcit. V i
tellus feorfum in duas partes feeat: quarum altera locu tenet
fuperiorem: altera inferiorem: & medius bumor cadidus con
tinetur:Nec partem inferiorem a uitcllo liquor deferit albus :
qualis ante beatur» Decimo die albumen exiguu iam;et lentu
craflum .‘pallidulum nouiftime ineft. Siit enim qu£q$ locata
boc ordle. prima poftremaqj ad tcftam oui membrana pofita
efbnon tefte ipfius natma:fei altera illi fubiedta .‘liquor in ea
candidus eft; Deinde pullus continetur obuolutus mebrana:
ne in humore maneat * Mox pullo uitellus fubiacet : in quem
altera ex uenis prepere didtu eft cu altera alburne ambies pe/
tat. Cundta aute ambit membrana cu humore : fpecie faniei:
T um uero membrana alia circa lpm foetu ut dictum e ducit?
arcens humorem fub qua uitellus alia obuolutus membrana :
in que umbilicus a corderac uena maiore oriens pertinet: atqj
ita cfficitur:ne foetus alterutro humore attingatur. V icefimo
die ia pullus fi qs putamine fedto follicitet:mouet intus fefe:
pipitqj aliquatulum: Sc lam ab eodem die plumefcit: quoties
ultra uicefimu exclufio protelat :ita pofitus eft:ut caput fuper
crus dextrum admotum ilibus: alam fuper caput pofitam ba/
beat:quinetiam membrana qup pro fecundis habetur: pofb ul
rimam teftf membranam: ad quam alter umbilicus pertedit:
euidens per id tempus eft.* pullufqs in eadem iam totus locat:
&C altera quoqj membrana qu£ 5t lpfa uice fecundaru proflat:
uitellumq? ambit:ad quem alter umbilicus proceditdatius pa
tet. Oritur umbilicus uterq3 a corde: &C uena maiore ut dicftu
eft. Fit aute per id tempus ut umbilicus alter:qui in fecundas
exteriores fertuncomprefto iam animante abfoluatur: alter q
adit uitellum ad pulli tenue inteftinu annectat . Iam &C pullu
ipfum multu humoris lutei fubit:atqs in eius aluo fecis aliqd
fubfidit luteum excrementum etiam album eodem tempore
pullus emittit: &c in aluo quiddam album confiftit . Demum
uitellus paulatim abfumitur totus membrorum bauftuuta ut
fi pullo decio die poft exclufo refcindas aluu : no mbil adbuc

uitelli co perias, Vmbilico nero ab foluitur pullus : nec quicg
pr£terea baunt. Totus enim bumor qui in medio continebat:
abfumptus iam e. Tempore autem fupradidro pullus dormit
quide ied no ppetuo: quippe qui excitetur interdu: 5C moues
fefe refpiciat atqs pipiat* Cor etia eius cum umbilico ut fpira
tis: reflat &c palpitat: Sed auiu ort? ad buc modu ex ouo agit*
Pariunt autem oua nonnulla infoecunda uel ex iis lpfis quae
cocepennt coitu: nullus em prouenit foetus: quauis in cubitu
foueanair : quod maxime in columbis notatum eft . Oua ge/
mina binis conflat uitellis: qui ne inuicem confundant : facit
I nonnullis pr£tenue quoddam feptum albuminis medium :
abis uitelli contaiflu mutuo fine illo difcrimine iungunt. Sut
in genere gallinarum quae pariant gemina omnia : in quibus
ammaduerfum efl: quod de uitello expofui. quadam em duo
de uiginti peperit gemina: exclufitq? preterq fi qua eflent: ut
fit irrita, Ceteris itaq; foetus prodnt:fed ita gemini excludut:
ut alter fit maionalter minor: & tandem in monftrum degene
ret:qui minor nouiffime prouenit.

Ariut magna ex parte bina oua: que fpecie columbacea
p cotinentur omnia:ut palumbes: ut turtur, fed cum plu
rimum terna palumbes & turtur : columbp omni tempore ut
did:um efl pariut.Turtur & palumbes uere:nec plufqua bis :
atq? ita fi prior foetus corruptus efl. frangunt enim oua mares
auium complures: fed quanuis tria interdum pepererint oua :
nunq plus duobus pullis educuntmonnunq etiam unu tantu:
reliquu ouum femper irritum efl:quod urinum uocant. Aues
magna ex parte annicul^ nequeunt generare. Omnes uero cu
parere incipere: femper fere oua continent: quaq in nonnullis
facile ob exilitatem uideri non poffunt , Columb^ magna ex
parte marem &c foeminam generant:priorem marem:pofterio
rem foeminam: 6c cum pepererintpnmumouum uno inter/
pofito die fecundum panuntuncubat ambo uiciffim: Iterdiu
mas : nodtu foemina : concoquuntatqueapenunt citra diem
uicefimum ouum: quod prius ediderint perforat ouu: pridie
eius diei quo pullum excludunt : 5C fouent prolem ambo ad

i Z

jAWlWvt —

\y vi 1/& vt~* "
,}-lpc*U<>ia4£ ’

Hnu*nJL>

ad certu tempus eodem mo quo oua: foemina i opere fobolis
acerbior mare e: ut ceteris quoque a partu euemt animalibus*
panunt decies annorNonnullf etiam undecies.£gyti£ uero &C
duodecies coeunt mtra annu columbp. quippe qup femeftres
noffe incipiant uenerc.palumbes 5 i turtures etiam trimeftres
coire foetificareque aliqui referunt:argumento quod larga eo
rum copia eft*Gerunt uterum decem &c quatuor diebus: ac to
tidem aliis incubat: 5C totidem aliis foetus ita uolucer fit atep
perficitur:ut uix poffit apprehendi *uita palumbiu uel ad qua
draginta annos durare exiftimatur * Perdicum amplius q ad
fexdecim.Columba citra dies triginta prole expedita fuperio
re parit*

Vltur nidificat i excelfilfimis rupibus:unde fit ut raro
u nidus 6c pulli uultuns cernat* Quocirca berodorus bry
fois rbetoris pater uultures ex diuerfo orbe nobis icognito ad
uolare putauit: argumento q> nemo nidum uidiffet uulturis:
&C quod multi exercitum fequetes repente appareat: fedquaq
difficile mdum eius alitis uideris:tamen uifus aliquando eft .
Panunt uultures oua bina: caetera qu£ carne uefcuntur : non
plufq femel anno parere exploratum eft*

Irundo una bis anno nidificat: pullorum hirundinis ad
b buc recentium oculi:l'i quis ftimulo eos uexarit refane/
fcunt:&C cernendi uim poftea plane recipiunt*

Quil^ oua pariunt terna:fed pullos binos excludunt:ut
a &c uerfu quem ad miiffum referunt autorem conflat*

Excludit binos:^dit terna: educat unum* Sed quauis magna
ex parte fic fiat:tamen & tres uifi aliquando funt pulli: Alte^
ru in ^ducando expellunt tfdio nutriendi: nam Sc degenerare
ac bebetefeere aquila dicituneo tempore ut foetus ferarum ra
pere non queat : nomenque bine exaeti : boc eft: degenerantis
aquil^ accipit* ungues etiam eius inuertuntur diebus paucis :
& penne albefeunt ut merito fuos oderit partus : fed pullum
eiedtum offi fraga excipit atcp educat: incubat aquila tricenis
diebus: & ceteris quoque magnis alitibus tempus incubandi
tatudem a natura ftatutu eft:ut anferi: ut tardf : mediocribus

G

uiccm perficiut incubationem ut accipitri: ut miluo.Pariunc
milui bina magna ex parteuterdum tamen di terna. Totideqs
excludunt pullos:fed qui ytolius nucupatur uel quaternos ali ^ ^ •

quando excludit.

Ornus quoq; non modo bina ut aliqui nolunt pant:ue/
c rum etiam plura.Incubat aute uiginti diebus: dc pullos
nido expellit: quod idem di aliy complures uolucres faciunt .
quibus enim partus numero fior eft: unum fepe eiiciunt.

Enera aquilarum non eque omnia prolem faftidiut: fed
g difficilior in aledo una cui nomen pygargo: cauda albi

cans dederat: begninior qu£ tota nigricat colore : nam omnes
ferealites:quibus ungues adunci: pullos cum primum prouo
landi facultas fuerit: nido expellunt: percutientefque cogunt
difcedere: di cetere quoqs aues maxima fere fui parte ut dicftu
eff idem boc faciunt:cunq? enutrierint:nibil prpterea adbibet
cur-£: excepta cornice: qug aliquandiu prouidet ♦ quippe quae „
uolantes iam fuos pullos pafcens ipfa comitetur.

Vculus ex accipitre fieri immutata figura a nonnullis
c putatur: quoniam quo tempore is apparet: accipiter ille
cui fimilis efl non afpicit: fed ita fere euemt: ut ne cpteri qde
accipitres item cematuncum primum uocem emifit cuculus:
mfi perquam paucis diebus. Ipe autem breui tempore efhtis
uifus:byeme non cernitur.eff bic neque aduncis unguibus ut
accipiter: neq? capite accipitri fimilis: fed ea utraq? parte colu/
bu potius q accipitre reprefentat : nec alio q colore imitat acci
pitre nifi q> accipiter maculis diftiguit ceu lineis:cucul9 uelut
punctis magnitudo atqs uolatus fimilis accipitrum minimo :
qui magna ex parte per id tempus non cernitur : quo cuculus
apparet: nam uel ambo una uifi aliquando funt . Quinetiam
accipitre iterimi cuculus uifus efbqcf nulla auis fuo in genere
folet facere, pullos cuculi nemo fe ait uidiffe:pant tame uerii
non in nido quem ipfe fecerit: fed interdum in nidis minoru
auium:& oua que aliena reppererit pdit:maxle uero nidos pa/
lumbium petit:quorum 5c ipforum oua efu abfumens:fua re
linquit, parit maiore ex parte fingula oua raro bina. Curucae .

z.

quoqj ! nido parit;fouet illa; di excludit di educat: quo quide
precipue tempore di pinguis et grati fapons pullus cuculi eft.
Pulli etiam accipitrum fuaues ualde pmguefqj efficiunt. Gc
nus eorum quoddam nidos facere procul in petris excelfis per
ruptifque alfolet.

Ncubat magna auium pars (ut de columbis retuli) foe/
i minp mare fuccedente: aliqui mares incubandi munus
tantifper fubeunt:dum foemin£ intermiffo in cubitu cibum
querunt. Anferum foemin£ tantum incubant: qu£ ut cpperut
nunq intermittunt fed perpetuo fouent in cubitu.

Quaticf omnes iuxta paludes; di locis berbam babenti/
a bus nidos faciunt : quo fit ut uel occupate negotio mcu

bandi poffint fumere cibu: nec omnino inedia laborent.

Omicum etiam foeminf tantum incubant;affidueque
c in opere perfeuerant : mares bis cibum fuggerunt : pa/

fcuntque incubantes.

Alumbium foemina incubat a pofb meridiano incipies
p totaq$ nocte: di ufque ad tempus lentaculi perfeuerans:
reliquo tempore munus idem mas iubit*

Erdices bina ouorum receptacula faciunt.In altero foe/
p mina incubat: t altero mas;excluditc£ fua uterq$ di edu

cat.Pulli etiam lpli fubigunt a mare ffatim cu procedunt.

Auo uiuit annis uigLti quincp : pant maxime a trimatu;
p di colores penaru uarios recipit:excludit diebus tricenis

aut paulo tardius:femel tantumodo ano parit oua duodecim:
aut paulo pauciora: nec cotinuatis diebus:fed binis ternifue I
terpofitis:primipare octona maxime £dunt. Irrita di fubuen/
tanea illa pauones etiam panunt. Coeunt uere di partus breui
a coitu agitur. Amittit pennas cu primis arborum frondibus
recipit. Cum germine earimdem gallinis fubiiciut mcubada
oua pauonina: quoniam mas du foemina incubat; aduolas ea
frangat: quaobcaufam di filueftres nonullp aues panunt fu/
gientes marem di i ncubant.Subiiciunt maxime bina cu plura
fuo in cubitu nequeant apenre.Curaq? adbibet ut cibus affit;
ne defideno eius difcedes: gallina intermittat fouedi opam.

t Eftes auiu grandiores effici tempore coitus certum eft :

fed falatiorum confpecfaones funt: ut gallinaceorum &C
pdicu. Tempantioru minus aues ad buc modu coeut geftant
& pariunt.

Ifces haud o es parere oua didtu iam eft* genus eni ni car
p tilagineum alal generat.reliqua oua panunt: fed nec car
tilagineis quidem foetus fine ouo. Pariunt eni intra fe oua <5 C
auget atq? excludut: preterqraia* uuluas etia pifces habent di
uerfas ut didtum eft: nam qui pariunt oua bifurcatas babent :
atqj inferius pofitas.Cartilaginea uero ea fpe potius bent qua
aues:fed intereft q? oua no rnxta pcordia olbusrfed infra non>
nullis per fpina cofiftut: unde au(fta I aliu trafferutur locum.
Ouu pifciu no bicolor ut auiu:fed unicolor oium eft: dc plus
albi trabens q lutei:tam anteq poftea cu foetus lfidet. Differt
pifcium generatio ex ouo ab auium generatioe eo quod altero
caret umbilico: qui ad membrana tefte fubdita tendat: alteru
enim tantu qui auibus ad uitellum fert babet meatu* Caetera
idem ortus ex ouo auium 6 c pifciu eft* quippe cum dc foetus i
extremo oua nafcant:5c uen£ fimiles ex corde inter initia pro/
ficifcant : &C caput: oculi deniq$ partes fupenores prlcipio fiat
pgrades: krefcete etia foetu bumor pari mo fublde ablumit:
demuqs mbil fupeft: quod non foetu fubierit:ficutde uitello
auiu expofitum eft* Quinetiam umbilicus paulo a uetre infe/
rius b^ret: qui recens natis longior fit :crefcentibus paulatim
breuior reddat :demuqs fe totum ltra foetu recondat: ut didtu
de auibus eft*Membrana quoq$ eade ouum dc foetu continet:
cui mebrabna altera foetu per fe cotinens fubiacet* bumor aut
inter membranas pofitus eft* Ad b^c cibus in aluo fuggentur
eodem modo pifciculis albus quo auium pullis luteus,
f Igura uulu£ ex diffedtione peteda eft*

Ifcnmen aut inter fe lpi pifces oftendut: ut muftelini q
d tu inter fe:tu etia a planis rone uteri differut.nonnullis

eni medio uulu£ circa fpina oua adb^rent queadmodu duftu
eft ut caniculis: qii£ cu accreuerint abfoluta ferunt p uuluam
bifurcem anexamqj ad precordia:quomodo et ceteris genens

; o

i 4-

eiufde in utranq? parte tranffemntrbabet tam eoru q c£teroru
muftelmi genens uulua paulo a pcordus i£erius;ueluti mamas
albidas;qu£ non mfi grauidis habeant* Canicul^ &i rai£ tefta
cea qugda gerut: m qbus humor ad cui i lmilitudine cofiftit:
figura eius tcfte fimilis tibiaru ligulis eft : meatufqs fiunt ca/
pillamentoru fpe in teftis: fed caniculis quas aliqui ab binulo
nebrias muftelos appellat;foetus rupta dilapfacp illa tefta pro
ueniunt. Rais cum peperennt : rupta tefla excluditur foetus*
Spinaces nero muflelis fic a fpina qua babent nuncupati; oua
ad precordia cotinent fuper mamas : quibus ut defcendennt;
iam abfolutis foetus maicitJde bic generadi modus &C uulpe
culis eft. mufteli aute leues uocati; oua per uulua mediam: ut
caniculg geftannqug poftea in utrunqs uteri finum defcedat :
mox alal gignitur umbilico bgrente ad uuluamata ut ouo ab/
fumpto;partus non alter qua in quadrupede contineri uideat.
adbgret umbilicus ille prolixus capite altero ad parte uulug in
ferioremmeluti ex acetabulo annexus:altero ad mediu foetum
qua i parte iecur eft* Cibu fi refeces foetu ad oui iimilitudine
uidens: etia fi no pterea ouum habeat. Secundg membrangqs
fingulg :foetus fingulos modo quadrupedu cotinet.Caput jp
lis i utero noug adhuc partem fpectat iuperiore; audtons iam
& perfectioris inferiorem uerfus tranffertur : mares ilgua:foe
ming in dextra ingenerantunatque etiam parte eadem unafoe
mine; &C mares.uifcera etiam foetuque babet ut iecur*perinde
atcp i quadrupede magna cruetaqj refecto cernut * Oia cartila
glea fimul et oua parte fupiorc circa pcordia cotinet coplura ;
alia maiora;alia minora: 5c lfenore alalia iam exclufa; unde fit
ut genus id pifcium fgpius mefe et pariat & coeat*quippe qcf
no uni uerfa gdere foleat qug cocepit: fed particulatl repetens
fgpe 5C diu peragensmt du fupius oua cotrabituferius coquat
atqj perficiat* Ceteri mufteli foetus fuos et emittut &i recipiut
intra feipfi;quod ide &C fquating &t torpedines faciunt: &i qui
dem iam uifa torpedo eft grandis: qug foetus intra le circiter
odtogmta haberet* Sed fpinax unus ex muftelis recipere prole
fping impedimento non poteft; neq* uero pafcinaca dc raia ex

planis recipiunt propter caude afperitatem. Raia etiam fuam
non recipit fobolem;tum capitis magnitudine; tum aculeoru
impedimento: nam ne animal quidem una bgc pant ut didtu
eft.Difcrimen quo bfc inter fe lpfa difcrepent; 3c generatio ex
ouo ad bunc modum ell:*

Ares autem pifcium tempore coitus meatus plenos fe/
m minis genitalis ita babet: ut attritu facile femen lpfum
effluat candidum ; meatus bi a precordns uenaque maiore ori/
untur bifurces. Patentque eo tempore etiam imperitis fcilicet
in cermento feminis:& turgetis faftu libidinis, interdu enim
ac nonnullis admodum incerti redduntur; ut de tcft ibus i aui
um genere expofitum eft . Differunt inter fe meatus genitales
maris dc foemin£:tum aliis rebus:tum etiam quod maris lum
bus mbprent firmius ; foeminf mobiles funt 8c membrana te/
nui continentur; fed bec quemadmodum fe habeant ex defcri
ptione diffedhonum confideranda funt* Superfoetant cartila
ginea genera 8C ferunt utero menfibus; cum plurimum fenis*
fed fppiflime qui ex muffelis ffellares uocantur : quippe qui
menfe bis pariant.initium autem coitus menfe feptembn eff*
Ceteri muffeli bis anno panunt:excepta canicula: quae femel
omnia in uere baec pariunt * Squatina etiam autumno occafu
uirgiliarum qui partus fecundus eff * Primus enim uerno fit
tempore:fed fecundus foelicior eft* Torpedo circa autumnu*
Repetut cartilaginea littus & uada;pelago $C alto relidtogur
gite;cum tempus panendi mftat:utneq3 tepore careant;& pro
geniem tutius collocent*

Ifcium ceterorum diuerfa genera coire uifum a nemine
p eft .Squatinam lolam 5C raiam boc facere creditur :argu
mento pifcis cuiufdam qui nomen ex utroque compofitum
trabit.Rbinobati quafi fquatraia appelles.eff eni parte priore
raif fimilis : poftenore fquatin^: tanquam ex eo utroque pro/
uemesgenere.mufteli igitur genu fque omne muftelinum: ut
uulpecula:ut canis:«3C planiait torpedo. Raia leuiraia: paftina
ea: modo quo diximus gignunt animal : cum intra fe oua pe/
perennt.

i 5“

d Elpbini balen£ di reliqua cet£ qup non bracbias: fed £ v

ftula babet animal generant. Additur bis pnfcis di bos:
nullum ex bis enim oua babere cernitur: fed ftatim foetum ex
quo redadto in formam animal conftat : quemadmodu bomo
di quadrupedes qup animal paruit. Delpbini fingulos magna
ex parte £dunt: interdum tamen di binos balen£ uel binos: cu
plurimum magnaq; ex parte uel fingulos procreant * idem di
pbocen£ id eft tirfioni partus : qui delpbino fimilis bic paruo
delpbino eft: nafcens in poto: fed itereft quod minor tnfio e:
dorfo ampliore colore ceruleo:Complures eum genus effe dei
pbim opinantur.

Pirant que fiftulam babent omnia: di recipiunt aerem:
i baud enim carent pulmone: di quidem uilus delpbinus

eft dormire:roftro emerlo ac fterteredac et delpbinus babet; di
tiriio:quo fuos nutriunt foetus :geftantq? eofdem infirmos in
fantia . adolelcit celerius proles delpbim : quippe quae amiis
decem ad iummam perueniat magnitudinem, geftat utero de
cemmenfibus partus delpbims ^ftate: nec ullo tempore alio*
Fit etiam ut delpbini tricenis diebus occultetur: di lateat circa
ortum canis fideris. Adultos etia foetus diu comitant. magna
erga gnatos cantas in boc aiali eft . uiuit annis compluribus ♦
Coftitit enim nonullos uixifle annis uigintiquinq?: alios etia
triginta: quod cognitu eft peifa a pifcatoribus cauda:ut quos
ita reddidi Ifent mari captos ite agnofceret:& temporis fpacm
fcirent*

Itulus marinus generis ambigui eft: nam di mari degit
u quaq bumore non recipit: fed fpirat ac dormit: di egref
ius in terram pant in littore ut terreftre . fed quoma plus tpis
mari q terra lmoreturiabuq^ ex bumore petatndeo i aquaticis
de eo narrandum eft. Ergo bic animal di concipit ftatim intra
fe et pant:fecundas quoqj emittit: di lac reddit modo pecudu:
pant fingulos aut gemlos: di cum plurimum tres mamis quas
geminas babet: educat foetu ritu quadrupedu: pant ut bomo
01 tpe. Sed maxime cu primis capris ple circa duodecimu die
a partu deducit in mare: fubinde ailuefacies; illa decliuis fert

nec ambulat, Cum nodum inniti fuis pedibus ualeat colligere
feipfe uitulus &C contrahere potefb came enim abundat: mol/
lifqueeft: atque oftibus cartilaginoiisconftat.interficit diffi
culter: mfielifis temporibus capitis.Corpus enim totum car/
nofum eft, Mugitus ei i fomno .genitale foei£ fimile raie eft.
omnia uero id genus muliebris lexus fimilitudinem referunt*
Generatio partufque aquaticorum qu£ animal uel intra fe uel
foras pariant ita agitur.

Ifces autem qui oua pariunt uuluam bifurce ac inferius
p pofitam habet ut didtum eft. Pariut oua oes q fquamis

tegutur: ut lupus:mugilis:telis:& qui candidi appellatur: &c q
l^ues preterq anguilla . ouum lpfum arenidum eft: quod &c fi
utero continet :tamen detectum &c pei; feipfum coftare uidet:
qc tota uulua ouis referta e.itacp fit ut I puis qda pifciculis oua
tantumo gemina efte uideant : nam ob tenuitate exiguitateqj
uulua incerta i iis eft. de coitu pifcium fatis dictu lam eft.

Exu autem eos quocp diftigui apertu eft, Pars.n.pifdu
f maxima cofummatur mare &C foemma.De rubelione dc
hiacula ambigit .omnes enim grauide capiunt. cofiftunt itaq?
oua per coitu I iis qui uencre norunt:fed no coitu tantu: uerih
etia fine coitu:qd’ argumeto conftat nonulloru fluuiatiliu:na
phoxini ftatim prope dixerim cu nati funt:6C admodum parui
adhuc oua habent. fpargunt fua oua omnes & magna ouorum
parte(ut narratur) mares deuorat:alia pereunt i humore. Qu£
aute locis opportunis ^dita iint hec feruant : na fi oia feruaret
nimia cuiuiq- ghis eftet copia:nec uero h^c oia foecuda locat:
Sed ea certo quibus editis mas lemen afperfent genitale, fub
partu enim mas fequens:femen ouis afpergit:&: qu£ uitale id
uirus contigerit iis pifciculi enafcutur. ceteris prout fors tulit
euemt.hoc idem &c in mollium genere fit. mas enim lepia oua
qu£ foemina ^dident perfequitur fuum femen afpgens:quod
uel in reliquis eiufdem generis fieri ratio eft* V erum non mfi
in fcpiis hoc uifum adhuc eft.

Aruit rnxta littora gobiones: fuaq> oua lapidu amplexi
p bus mandant latiufcula &c arenida, Ide dc ceteri facuit:

quoniam littora di tepidiora funt:S<: tutiora ne foetus a maio/
nbus abfumantur : cibum etiam probent uberius unde fit: ut
l ponto circa tbermodoontem amnem plurimi pariant, eft em
is locus tranquillus: tepidus &c aquarum dulcium copiofus.
Pifces qui oua fdunt femel parmnt anno:preter fucas pufillas
quae bis pariunc anno ♦ differt boc in genere mas a focmina q?
nigrior di fquamis amplioribus eft, Caeteri pifces oua eodem
foramine uulup edunt: qui autem acus uocatur unus:tempore
panendi utero debifcente oua emittit, habet enim bic rimam
quandam fub uentre imo: ut Cecilip ferpentes: a partu autem
uiuit di uulnus callefcit. Generatio ex ouo fimili agitur modo
fiue intus fiue fons eft ouum , fummo nanque ouo innafcitut
foetus membrana obducfla: oculi primum patent grandes: d C
in globi fpcdem affor mati: quare conftat non fimiliter gigni
atque ex uermibus ut quidam putarunt: contra enim miliis
euemt: ut pars inferior maior inter initia fit: oculi di caput po/
ftea augeantur. ouo autem rupto foetus uelut nucleus conftat:
q primum nullum accipit cibum: fed oui humore lam baufto
increfcunt: poft nutriuntur aquis dulcibus fluuiorum ufque
dum fatis augeantur.

E fert ex poto in bellefpontu purga metu quodda illius
d maris: quod alg£ noie phycos appellat: colore pallidum
Rore alg£ id ee alii uolut:atqj ex eo fucaria algam rpuenne. fit
boc ^ftatis initio eoq; tu oftrec:tu et pifciculi eius loci alunt,
p V rpura quoq$ fuu flore bine trahere nonulli exiftimat

Acuftres di fluuiatiles pilees quito fup ptatis menfe ute
1 ru geftare magna ex parte incipiunt, patiunt omnes ltra

annum: nec femen generationis 1 imul omne emittut: fed mo
marinoru.bic quoq; femp ltra fe aliqd plus minus focip ouoru
mares liquoris prolifici retinent:pariuut temporibus ^ftatis.

Y prini quiquies aut fexies ano partuq? fyderu rone po^
c tiffimum faciut:erica tenreliqui lemelpdunt oua. In fta
gnis fluuiorum di barudinetis lacuu ut pboxini di perep.

Ilun di percf continentem emittunt fuu foetu: adeo eni
f foetus ipfe cotinuo filo libi coberetmt pc£ qde:quoma

latior efb pifcatores in lacu barundine glomeret: pariut filuri
grandiores ftagno altiore : quippe eu nonnulli uel tnu pallii u
altitudine pariant: minores breuiore contenti funt gurgite:pr£
cipuead radices falicis:aut cuiuluis arboris atque etiam inter
barundines 6c algas:& muicofam congeriem: no folum pares
cum paribus: fed etiam admodum grandes cum paruis ucni
unt:ammotifque meatibus:quos aliq umbilicos uocant.Foe/
mina ouum mas liquorem uenereum depromit . <3 i oua quae
liquor ille uitalis contigerit : candidiora extemplo cernuntur:
maioraque reddi eodem dic propemodum dixerim. Paulo au
tem poft oculi foetus exiftunt confpicui: qui in quouis pifciu
genere perinde ut in caeteris animalibus flati m patefeunt pr£ ✓
grandeique apparent:Qu£ ex ouis no attigerit liquor malculi
ille uitalis. baec ftenlefcunt:& luperuacua lunt :ut in marino
etiam genere incidit.foecundis lam ouis pifciculo merefeente
detrabitunuelut putamen:qnod membrana efl ouum ambies
&c pifciculum : oua tadla a foetifico maris femine: admodum
glutinofa redduntur: ad cefpites coeuntia:aut ubi pepererint.
Mas oua qua pdita funt cuftodit: foemina abit cu pepererit.

Ardiffimum filuri incrementum ex ouo efbquamobre
t mas f^pe uel quadraginta dc quinquaginta diebus affi/

deticuflodiens oua ne a pifcibus occurrentibus abfumant.

Ecund^ eft tarditatis generatio cyprinorum : pariqs m5
f ■' oua gdita a mare feruantur.

T minorum nonnulla uel tertio die fpeciem pifciculi ca
a piunt: augentur oua qu£ femen maris attigent ut didtu
eft:& eodem die:& pofl fitouu filuri:quatum eruum:cyprmi
&c reliquorum generis eiufdem magnitudine milmb^c ad. buc
modum pariunt atq^ generant.

Rica gregatim fua oua gurgiti altiori mandat ccngefla
e contra quem tullonem appellant: is littora petit tranqb
liora fed is quoq5 gregalis eft.Cypnnus:Balerus:& ceteri fere
oes uadis ltrudut fefe cum partunut :ac ffpenumero lingulas
foeias mares trederi dc quatuordecim perlequunt . Mox foela
oua procededo emittit: mares fedtantes femen fuum ouis reF

pergunueru plurima pereut: quod enim foei£ no flabilis fed
mutas cotinue parit:diffipari oua neceffe efbuidelicet ea qu£
no m materie inciderint aliqua: fed excepta abunda ferantur:
neqj eft eni q fua oua cuftodiat: excepto filuro di cyprmo:fed
cyprinus tunc ea cuftodit cum congefta reperent*

Abent mares omnes femen genitale preter anguilla quf
h neutrum neq3 ouum: neqj femen fortita eft:.

Scendut de mari i lacus di ftuuios mugiles: cotra aguil
a 1$ inde in mari ueniut. pifces maxima quidem ex parte

ouo gigmintur:ut didtum iam eft*

Eed funt qui di limo di arena proueniat:etia ex iis gene
f nbus qu£ per coitum: di oui primordio generent : quod

tum aliis locis paluftribus:tu uero apud gmdum factum olim
memorat .Stagnis enim fub canis ortu reficcatis: di limo iam
arido:ubi primu bymbribus reftagnare loca inciperet: pifculi
nalcebantur generis mugilum:quod per coitum procreat ma/
gmtudine balecul^ paru£: nec i bis aliquid uel oui uel feminis
cotinebat : Quinetiam in nonullis Afi£ amnibus qua effluut
in mare pifciculi qda magnitudle naricaru mo eode ^pueniut *
Sut qui omne mugilu genus fpote oriri opinent :fed no re<fte:
na di oua eoru foeie di femen genitale mares babere cernunt *
V erum genus quoddam eorum eft:qd' non coitu fed ex limo
arenaue enafeat. Sed nonnulla uel fpote generare ex iis qu£ p
coitu ^pdeat fatis ex iis coftat.qu^ aute nec ouum: nec animal
pariant:bis ortus uel ex limo uel ex arena: di p fuma fadta pu/
tredine agit :qualis etia aplu£ origo fpuma nuncupata ex terra
arenofa cofiftit:quod quide aplup genus nec incremetu capit:
nec prole affert: di tpis logions fpacio perit:fed denuo nafeit:
unde fit ut breui quodam tpe excepto oibus fere anni tpibus
generet, quippe cu fpuma illa ab arcturo autunali ad uer ufq$
eduret:effern id pifciculi gen? fudit^de terra:argumetu e:qcf
mfi tpe tepido no capiat :utpote q (f de humo ad fuma teporis
gratia uemat.Qui di folo agitato detradtaq? eius colluuioe co
piofior et melior exit.c^ta aplup giia deteriorarpptea ft q: cito
auget. Fiut locis ubrofis apricifue quoties tpis beneficio folu

>;

ccpefcit:ut i aetica terra apd' falamine iSC iuxta tbemiftocl^u:
Si in maratbonp . locis enim buiufcemoi fpuma illa cofiftit :
Si tpe tali apparet: fed nonn fg uel cu aqua de C9I0 icefcit: orit
pifciculus bic 1 fpuma:qu9 bymbre admiflo calueritmnde no
men fpum£ accepit* ferturq; interdu p fuma maris: cu c^lum
tepidum eft : Si in fpuma fluitante perinde ac in fimo uermi/
culus uoluit * Quamobre I loca coplura genus id aplu£ adfert
ex alto: Si copiofe quoq; generat :Si capitur anno quieto Sc bu
nudo reliqua aplua * foetura pifcium eft qu£ enim gobionana
dicitur: gobiones paruos ignobiles qui terram fubeunt creat :
quam uero pbalencam uocant:membradas gignit: ex quibus
fardin^: ex fardinis fard£ oriunt* Genus apluf quod in portu
atbemefiu nafcit: encraulos dictos progeneratrquietia genus
aliud aplup e quod allecu: Si mugilu fit foetura* Spuma aute
altera illa ftenlis bumida eft: breueq3(ut dictum eft; tempus
edurat mox capita Si oculi reftant : fed iam pifcatores quead/
modu deportare poffet muencrut : fale*n*afperfa plus teporis
afferuari poteft*

Nguill^ nec per coitum procreatur :nec pariunt oua:nec
a uero capta uncj aliqua e:qu£ aut femen genitale aut oua
baberet* Meatus quoq$ uel femini uel uulu£ accomodatos nui
la refciffa oftendit*Sed boc unum inter fanguinea genus totu
fine coitu:fine ouo procreatur:quod ita efte argumeto coftat:
quod in nonnullis feculentis ftagnis aqua omni exbaufta SC
limo detracto anguill^ denuo generantur: ubi aqua accefcerit
pluuia: nam ficcis temporibus gigni nequeunt :etiam in lacu
peremni* quippe qu£ bymbre et uiuat Si alant: fed boc genus
non coitu: non ouo creari apertum eft* V identur tamen non/
nullp babere facultatem gignendi :quod I aliquibus lumbncu
li fiat*bis en! generari aguillas credit quod error eft* fed certe
ex bis ^pdeut: qu£ terrf inteftina uocat: q fponte 1 luto bume
fcetecp bumo^puemutJa ali£ abfolui ex bis uif<£ fut: ali£ fcal
pitis difcerptifqj itus apparuerut:oriut bec inteftina dicta :tu
1 mari: tu et I fluuiis ftagnifqj putredinis maxime r5ne: ied 1
mari qua alg£ funt:in ftagnis aute Si fluuiis iuxta npas.calor

enim amplius eas fubiens partes: facit ut putreant.Talis gene
ratio anguillarum eft.

Artus autem pifcium neque eodem tempore nec fimili
p modo omninm fit: nec pari teporis fpacio geritur ute/

rus: greges ante coitum marium & foeminarum confiftunt :
Sed fub coitu &C partu coniugia agutur. V terum uero alii die
bus amplius tricenis ferut:aln minus, omnes tamen fpacium
numeris diftguiendum feptenariis fortiuntur , Plurimum te
poris datur us quos nonnulli appellant marinos» Sargus coit
menfe decembri: fert uterum dies triginta.quinetiam in mu/
gilum genere: qui labeo a nonnullis uocatur: &c muco eodem
quo fargus tempore coeunt: 5 i tantudem temporis ferunt: la/
borant omnes per id tempus quo gerunt uterum» V nde fit ut
tunc potifFimum ruant in terram: ac excidant» feruntur porro
graui ftimulo agitati i terram: atq$ omnino id temporis motu
perpetuo incitantundonec pariant, Sed omnium maxime mu
gilem ita follicitari certum eft: requiefcunt a partu continuo .
exitus patiendi pifcium compluribus eft: ubi uermiculi nati i
uentre fuerint» innafcuntur enim minuta quaedam animalia
uermiculi fpecie:que partum expellut.Parit folitariorum ge/
nus i uere» plurimis deniqs partus circa £quino<ftmm uemutn
agit .ceteris non eadem anni tempeftas accommodata eft: fed
aliis £ftas:aliis autumnale ^quinodtium attribuitur» parit pri
ma boc I genere atberina:quam ariftam appello:et iuxta terra»
Capito autem ultimus efbconftat id cum foetus anfte:pnmu
capitonis nouiftime appareat» Mugilis etiam inter primos par
tum accelerat: &c falpa: ^flatis initio locis plurimis : nonnufq
enim autumno. Quinetiam facer eftate parit: mox auratadu/
pus:mormur:molaris»denique omnes qui crufliones uocatur:
ultimi gregalium: mullus :6C gracullus pariunt:autuno nullus
fua oua limo committit» unde fit ut fero pariat. Diutius enim
frigus continetur in limo . Graculus poft mullu foetificat iter
algasmtpote qui locis faxofis degat, fert uterum logo teporis
fpacio» Alleces bruma pariunt:Cfteri q pelagia fut ^ftate ma
gna ex parte cuius rei argumetu efbqcf minime per id tempus

capiantur* Foccundiffima omnium pifcium allec ee uidetur.
Raia iter cartilaginea foetificat numero fius:uerum quod de
facili pereunt:binc efficitur ut appareant pauc£.£ dit haec oua
umuerfa Sc mxta termm:Ommo genus cartilagineum minus
foetificat: quia animal gignit* feruan tamen fua potiffimum
magnitudine potefl; acus etiam appellata iero foetificat. C6^
plurefq; eius generis difrupto ac debilcente utero panunt:no
tam multitudie ouorum q magnitudine 5 i modo pbalagioru
proles paretem offufa circundat* quippe quam difcedere ftati
^plis amor non finat:& fi tetigeris fugiut* Arifta atterens aluu
arenf pant. Tbuni etiam prg nimia pinguedine debifcutmec
plufquam biennio poffunt uiuere:cums rei argumetum pifca
tores inde deducunt: quod cum aliquado limarie anno fupio
re defeciifent.Tbunni fequenti anno defecerint* Limariis em
tbunm proueduores £tate anno eife putantur uno.coeut tbuni
&c fcombn mefe februario poft idus:pariut iumo ante nonas,
^dunt fua oua condita quaii utncolo* incrementum aut part9
precipua funnt celentate.Cum enim tbuni in poto pepererit:
prodeunt ex ouo quas abi fcordulas uocat* Bizatn auxumas
nominant:quia diebus paucis adolefcunt* quae exeunt ponto
autuno foetas comitates: eodem autem redeunt uerno tepore
iam adept£ eam magnitudinem qua limarie nomen accipiat .
Profedto omne pifcium genus celeriter adolefcit: &C precipue
in ponto.quippe cum ibi incrementum fingulis diebus plane
intelbgatur.Sed bann£ longe confpedtius:omnino ita exiifi/
mandumait eifdem pifcibus:rxon eifde locis degentibusmec
coeundi ferendiue tempus effe idemmec foeti ficandi: aut pro
ficiendi. nam &c qui graculi appellantur nonufq meffe tritici
panunt: uerum ita b £C nos expommus: ut magna ex parte res
euenit.Congri etiam foeturam intra fe cotinent:fed no oibus
locis £que id conftatmec lpfa foetura fatis patet in utero pin/
gui ob^founeft tamen fene quada#plixiufcula:ut i ferpetib?:
qd’ certe ignis piculo motefcit:pingue*n.abfumit atq? euapo/
rat .oua aut crepat &C extrufa diffiliut. Ad bfc fi palpites 6t at
teras digitis: pigue leue utiq$ fenferis:ouum aute duriufculu

Congri itaque alii pingue habent: Ouum nullum: alii contra
pingue nullum : ouum autem quale modo expofui poflidet ♦
Sed de coitu utero 5C eiufmodi reliquis ceterorum animanti u
omnium: tum aquatilium : tum uolucru atq> etiam terrcflriu
qu£ oua panunt: didtum lam eft»

Equitur ut pari modo de iis quae in terreftrium genere
f animal panut: atq; etiam de homine differamus» coitu
&priuatim &public£ omnium diximus» Commune autem
omnium animalium efh ut cupidie uoluptateque rei uenere£
maxime gefhantatq; fcitentur»Ferociut foemin£ a partu: ma
res tempore coitus» lam equi equos mordent:fternunt equite
atq$ infequutur:fues quoqs feri acerrime uiunt:quaq per id
tempus imbecilles ex coitu reddantur:dimicant inter ie miru
in modum armantes fefe:& cutem quam craffiffimam pr£pa
rantes indurantefq3 attritu arboru» fepe etiam luto obducfto:
ac reficcato: tergus inuidtum contra ictus efficiunt: pugnant
adeo acri certamle:grege relicto: ut ff penumero morte uterqs
aduerfanus obeat.Simili modo &t tauri efferantur: & arietes:
dc hirci:qui enim fupenore tempore focii:iugi cocordia pafce
rentur: Coitus tempore diffident: dc alter alterum libidinis ra
bie inuadit» Camelus etia mas f^uit tepore coitus:fiue homo
fiue camelus accedat» nam equis quidem odio naturali aduer
fantur» Idem feris quoq$ euenire apertum elt» Nam urfulupi:
leones:acrius per id tempus in eos qui acceflennt f^uiunt.uter
fe tamen minus h^c dimicant: uidelicet ob eam rem: q: nullu
ex iis gregale efl» Qumetiam urfae a fuis catulis uebementer
ferociut: ut canes a catellis»Et elephanti quocp ad coitum effe
rari folent» Quamobrem apud indos his haud quaq permitti
initum aiunt » libidinis enim rabie agitati cafas profternunt :
male conditas: pluraque alia incommoda faciunt mitigari pa
buli copia narrantur:plagis etiam temperant:addud:is alus q
bus ferire pr£Cipiant»Qii£ autem non uno tepore: Sed f^pius
anno coeunt:ut ea qu£ cu hoie degut:uerbi gratia canes:fues:
ut minus efferent facit coitus copia» Incedunt libidine ex foe
minis equ£ potiffimum» Mox uacc£:equ£:itaqs equiut.unde

uocabulu id ab boc uno aiali trabit maledidto I mulieres libi/
dinofas; Necno euetari p id tepus equ£ dicunt :quapp i creta
[fula equos admiflarios minime a foeinis fe mouedos cefent*.
Cum uero ita affedtf fuerint:currunt relicta focietate * fimile
boc uitiu efbut quod fub are in fuibus dicit :currunt no one/
tem aut occidente uerfus:fed ex aduerfo aquilonis aut auftri:
nec appropinquare quenq patiunt donec uel defatigat^ defi/
ftant:uel ad mare deueniat: Tum aliquid emittunt quod bip
pomanes appellat ;eodem quo illud quod nafcit nornie. Tale
boc fane e quale fuis illud quod apria uocant: fed boc pcipue
ad amoris ueneficia petit . Equ£ tempore coitus colligut fefe:
di focietate magis q antea gaudent: iad:ant caudam crebrius:
uocem immutat: bumore emittuut fuis genitalibus fimilem
genitur^Ted multo tenuiore cj mares:quem hippomanes non
nulli appellant:no quod pullis nafcentibus adb^ret: accipi eu
bumorem difficile elfe aiunt : quod paulatim admodu labit :
Mingunt etiam pluries atq? inter fe ludut cum equiut bec de
equis* V accg taurmt: di libidine adeo Icedunt :ut bubulci eas
tenere aut capere nequeant* indiciu tum equ£ tum uacc£ fuae
libidinis proflat: genitalis fpecie pminetiore. Vacc£ etia mi
gut crebrius more equarum. Ad b^c nacc£ tauros fupueniut:
di fequunt f^dulo &C affiftut. Turget ad coitu prius minores
natu q maiores:tum in equorum genere:tum in boum. T em
pons etia beneficio et corporis ualitudie propenfiora reddunt
ad uenere animalia, equarii libido extinguit magis iuba tofa
di frons tnffior reddit, mares in boc genere foeminas fibi fo^
cietate coiundtas dignofcut olfactu : di fi paucis ante diebus
una fuerint : quod fi foeminy diuerfae permifceantur: mares
alienas mordendo expellut.Tuafque finguli feorfum babetes
pafcuntur. Tricenf aut paulo plures fingulis dantur: quoties
mas acceffcrit aliquis:confeftim in eum maritus conuertitur:
di curres gyro aggredit pugna: & foeinam fi qua fe mouerit:
morfu reuocat.Taurus tpe coitus tatu cu foeinis pafcit: c£te/
rofque oppugnat mares : temporibus ceteris mares inter fe co
uerfantur: quod coarmentari dicitur . Iam epiri proiuci£ tauri

impius trimeftri temporis fpacio no apparent :omnino fera ola
aut certe plurima:no ante cum foemmis ad commune pafcuu
ueniunt : quam tempus lit coeundi: Sed cum lam per £tatem
licuerit: fegregantur mares a foeminisTeorfumq? pafcuntur.
Sues foemin £ cum libidine excitantur: quod fubare dicitur :
uel homines aggrediuntur. Canes eodem illo modo affe<ftae
canire dicuntur.Prominet gemtale in foeminis:cum ad coitu
ftimulantur: di locus humefcit:equabus humoris aliquid ibi
defluit per id tempus* purgatio meftruoiu fit quide di ceteris:
fed nulli equ£ ac mulieri. Oui di capr£ tepore coeudi Idicanc:
quod idem poft coitum etiam fit ad tempus: mox defiftit do
nec parturiat:tu denuo idicatur: quare paftoresrpximum efte
partum intelligut. A partu autem purgatio fequitur abunde:
primu leuiter crueta.poftmodu ualde uacc£ :afin^:equae:mo
quidem ampliore q fupradictis emittit :utpote magnitudine
excedetibus:fed multo ex proportione minus.bos itaque foe.
mina cum coitum affectat leuiter purgatur: quantum eminae
dimidium: aut paulo plus. Tempus autem coeundi tunc po^
tiffimum eft: cum purgatur* equa facillime omnium quadru
pedum parit: uacat admodu purgamentis : minimuqj emittit
profluuium fangumis : uidelicet pro corporis magnitudine.
Conceptus indicium maxime in uaccis:equabufq$: cu mefes
ceffarunt: fpacio temporis bimeftri:trimenftri:quadrimeftri
femeftri: fed id percipere difficille eft :nifi quis lam dudu fe/
cutus affuetufque ammodum fit: quamobrem non defunt: q
menfes in his animalibus negent. Mulabus menfes nulli mo
uentur.Ted earum urina craftior q marium eft.omo excreme/
tum ueficp quadrupedum craffius q hominum eft. Inter eas
tamen quadnipedes oues foemin^ di capr£ craffiorem reddut
urinam q mares. Afinae contra tenuiorem q mares . A partu
urina quadrupedum omnium craffior redditur: 3 C magis eoru
qu£ minus purgantur.

Ac fieri incipit ad fpeciem puris initio coitus : fed utile
1 poftea eft.cum peperermt: pinguefeut tam oues quam
caprae cum gerunt partum : aeduntque amplius : quod idem

de bubus etiam ac C£ teris quadrupedibus affirmandu eft. Sut
porro animalia propenfiora ad coitum prope dixerim omma
uemo tempore : fed funt tamen quae non eo tempore coeant :
uerum prout qu£q$ alere fuos foetus commodius poffuntuta
tempus fibi conueniens babeant: lues cicures uterum ferunt
mentes quatuor; numerus partus plurimu ad uicenos: fi tame
multos pepererint .'educare omnes non queunt, fenefeentes eti
am pariunt quidem fimili modo :fed tardius coeunt;implent
uno coitu .'fppius tamen fuper uentum patiuntur; ea de caufa;
quod poft coitum bumorem quam apriam nonnulli appellat
emittunnquod quidem commune omnibus icidit;fed alique
una cum boc femen etiam admiftum eiiciunt ♦ foetus qui in
utero lgftis minutufque fuerit metaeboerum dicitur:quafi po
ftumum uoces: quod in parte qualibet uulu£ accidere poteft.
Cum ferofa pepennprimam mamam porco qui primus in lu^
cem prodiit probet: cauendum ne prima fubatione ante aures
flaccidas coitus fiat.fruftra etenim fuerit. At fi plena lam aui
ditate ac defiderio libidinis turgido admiftura ; fiat unus ut
modo dixi: initus fatis fit. prodeft apro coeunti ordeum appo
nere pabulo ; quod idem 6c ferof^ foetae commodum eft :fed
elixu. Sunt e ferofis ali£ ftatim prolis foecud£ laudabilis; alip
increfcentes melius generant. Suem oculo amifto breui extin
gui magna ex parte nonulli exiftimat.plurimis uita ad annos
quindecim:aliquibus etiam prope ad uicenos.

Ves &c caprae terno aut quaterno coitu implentur: Sc li
o a coitu bymber acceffit ab ortum infert . pariunt maxia
ex pte fingulos: fed aliquado <3 i binos &C ternos &C quaternos,
ferunt quinque menfibus: tum oues:tum caprae. V nde fit ut
locis nonnullis quibus c^li clemetia dC pabuli copia eft : bis pa
riant.uita capris ad odtonos cum plurimum annos: ouibus ad
denos: fed magna ex parte ad pauciores, duces pecoris tamen
uel ad quindenos protrahunt uitam:fingulis ouilibus finguli
duces couftituuntur : qui quotiens fuo nomine a paftore uo/
eant antecedunt: quod ab ineute ^tate facere afluefeunt oues.
Aethiopice uel ad auodeciin dc tredecim annos uitam agunt,

k

Capr£ etiam ad decem Sc undecim*Coeunt tam oues q caprae
quamdiu uiuunt * Pariunt geminos:tum pabuli beneficio: tu
li pater aut mater uim eam gemmandi per naturam optineat .
Mares autem aut focminae generantur ui:tum aquarum:tum
admiffariorum.Nam dc aqu£ faciunt ut foeming marefue co
cipiantur* ad b £C aquilonis flatu mares potius concipiuntur :
auflri foeminae* V is tanta eft aqu.lonis:ut uel ea qu£ non mfi
foeminas pariant immutet ad prolis mafculf procreationem ♦
Spectare ad aquilonem oportet cum coeut foemin£ qu£ mane
lnm folent:marem fi fero diei admiferis; non patiuntur* Can
didi nignuc efficiutur foetus;fi fub lingua anetis uene nigrae
aut candidp habentur: cuius enim coloris funt uen£: eiufdem
fic uellus eft* V anum etiam ii plures uenarum colores funt:
Que aquam falfiufculam bibunt:matunus coeunt:nec folum
ante coitum:fed etiam a coitu fallendum efbatque etiam ueiv
no tempore* Capris nullum ducem paftores conftituunt: quia
eam natura no flabilis fed lubrica atq: mobilis eft*i grege oui
um fi maiores natu tempeftiue libidine Icitantur: annum efle
foclicem gregi paftores cofirmant: fed fi minores infoelicem*
Anum genera plura funt: Coit laconicum menfe fuae
c etatis odtauo: 8 C crus rnm circa id tempus attollentes n5
nulli urinam reddunt* Impletur canis uno initu: quod in furti
ens maxime conflat lmtibusJmplent enim qui femel inierit,
gerunt laconicp uterum parte fexta anni:boc eft lexagenis die
bus aut uno uel altero plus minufue * Catelli ceci gignuntur :
nec ante duodecim diem uifum accipiunt* Coeunt canes poft
ea qua pepererunt fexto mefe: nec citms*Sunt que parte qulta
anni uterum ferant : boc eft duobus Sc fexaginta diebus: qua
rum catelli duodecim diebus luce carentmonullf quarta parte
anm:boc eft tribus menfibus ferunt:quarum catelli diebus de
cem &C feptem luce carent : tantundem temporis camre etiam
foemin£ putantur: meftrua huius animalis diebus feptem mo
uentur: fi mulqueeuenit ut genitale prommeat:uerum nondu
per id temporis coitum patiuntnr*fed fequentibus feptem die
bus*tepus eni quo toto canis libidme tenet :dieb? quatuordeci

magna ex parte defcribitur. V erum nonnull^ etiam ad fextu
decimum pruriunt* purgatio autem qug comuncta partui eft;
una cum catellis nafcentibus prouenit:craffo pitui tofoc^ bu^
morerreddutur etia tenuiores a partu: & lac ante diebus qu!q$
quam pariae babent: magna ex parte uerum, nonnullis edam
feptem autquatuor diebus anticipat.Vtileftatim ut pepere^
rint eft. Genus laconicum poft coitum diebus triginta habere
lac incipit. Craffum inter lmtia omnium eft, deinde proceffu
tempons tenuius redditur. Craffius canum quam ceterorum
ammalium lac eft : excepto ferof^ ac leporis. Indicium in ma/
mis etiam apparet: cum £tatem coeundi iam babent.Fit enim
perinde ac in hominibus tumor:! papillis mammarum : & car^
tilago quedam confiftit : fed difficille id perceperis :nifi babe
as ufum rei.carent enim baec indicia magnitudine, boc igitur
foemin£ euenire certum eft . mari mbil eiufmodi accidit: crus
mares tollentes mingunt magna ex parte quidem fexto mefe
£tatis, fed nonnulli uel ferius odtauo fcilicet menfe id faciut:
atque etiam maturius q fexto. quod autem fimpliciter dixer!;
cum coire incipiunt tollunt, foemine omnes confidentes min
gunt. V erum ! boc etia fexu nonnullf crure elato minxerunt.
Parit canis duodecim cu plurimum:fed magna ex parte qulqj
aut fex . unum etiam aliquam peperiffe certum eft, Laconice
magna ex parte octo pariut. coeunt quandiu uiuunt &C mares
&C foemin^ .Peculiare generis laconici eft:ut cu laborar!t:coire
melius q per otium poifint. uiuit in boc eodem genere mas ad
annos decem: foemina ad duodecim,

Aeteri canes maxima quidem ex parte ad anos quatuoiv
c decim : Sed nonnulli uel ad uiginti protrabunt uitam ♦

Quamobrem redte apud bomerum canem Vlylfis uicefimo
anno mori aliqui iudicant . Laconici fane generis foemin^: q:
minus laborant quam mares :uiuaciores maribus funt:ut uero
in caetens: &C fi non late ammodum conflat : tamen mares uf
uaciores funt.

Entes canes non mutat preterquam eos:quos uocant ca/
d nmas:eofq$ quarto £tatis menfe tam foemin£ q mares.

k z

Vnde fit ut diuerfa fit autoru fententia* alii enim quod duos
tantummodo mutant: negant omnino ullos mutari: cum eos
paucos reperire difficile fit.aln cu bos uiderint: ceteros quocp
pari rartione mutari exiftimant* aetatis mdicium ex dentibus
fumitur. quippe cum mniores candidos babeant: 5C acutos fe^
nioresmigros & bebetes*

Os uno initu implet:agitque uebementer: Ita ut foerma
b uix tollerans fuccumbat* Si forte coceptio pererrauerit:
uigefimopoft die marem foemina recipit* Seniores tauri: nec
f^pius quidem foeminam eandem :eode fuperueniunt die mfi
ex intcrnallo. At iuniores &c eandem fepius cogunt: &C pluries
petunt ac fuperueniunt uigore fu£ etatis* Salax minime inter
mares bos efbcoit qui uicent.Cumqs iis uenere iam debilitat?
languerit:aggredit uidtus ille languentem: & plerunqs fupat.
Coire tum mares: tu foemie anno £ tatis primo padro icipiut:
quoad facultas fit procreandi : uerum quod magna ex pte fit:
uel anniculi: uel nacti odtauum menfem uenerem adeut* Sed
enim quod maxime confeffum babemus:bimatu generat* Fe
runt uterum mefes nouem:decimo pariut: Sut qui dece totos
menfes exceptis paucis diebus affirment*Quod aute in lucem
procurrerit b£c tempora: id abortiuu efbuitaleqj minime:etia
fi paulo maturauent partu: pr£ molli nac^ impfedtaqj ungula
prodit*Pariut fingulos:geminos raro* Quadiu uiuut & coire
folet:& parere* V luunt magna ex parte foei£ annos quidedm
atq3 etia mares excifi nonullis £tas uel ad uiginti anos: atqj et
plures:fi corpore bene babito fint* Nam excifos affuefadunt:
&C duces conftituunt bouu:ut ouiu q plus temporis q C£teri ui
uunt ufu excercitii dc copia pabuli *uigent quiquennes maxle:
quo circa bomerum quida recte dixiife aiunt* Quiquennem
tauru: <3C bouis lulfro ftoretis*Ide naqj fignificari arbitrant.

Entes bimus emittit bos:nec uniuerfos:ut equus*ungu/
d las cum dolore articuloru laborat:non amittit:fed pedes
tantummodo intumefcunt uebementer*

Ac a partu utile eft antequam peperit:caret ladte: quatu
1 lacTtis prouenerit:primum concrefcens: perinde ut lapis

durcCcit:q> ita accidit nifi aqua admifceat.Iuuenca recetior g
annicula no patit uenerem nifi oftento .Iam.n.uel quarto £ta/
tis menfe coiffe perfpedtum eft* Initium coitus plurimis qde
mefe aprili dc maio. fed nonnullo etia ad autumnu ufq$ tepus
coeundi deducunt.Cum plures grauido funt di facile initum
patiutur mimirum pro figno byemis di bymbrium id accipit,
menfes di uaccis fiunt: ut equabusrfed minus.

Quus coire icipit bimus tam mas qua foemina: fed boc
e in paucis fit.Pulliq; eoru lporum minores lbecilliorefqs

fut. Quod aute plurimu trimatu ta mares q foemino lapiunt
di proficiunt:fubinde ad prolis preftantiann uicefimum ufq?
annu.Fert uteru equa mefes undecim.parit duodecimo mefe.
equus no certo dierum numero implet: fed aliquado uno : aut
duob? tnbufue:aliquado pluribus: ferius certe q afinus equa
fupueniens Ipleat* Coitus no tam laboriofus equis cj bubus e*
Saladftimum oium:tum foelarum:tum manu equus eft: bo/
mine excepto. Iunioru coitus preter otate cotingit pabuli boni
tate di copia.pariut magna ex pte equo fingulos:fed gemellos
quoqj aliquado cu plurimu ^creat.mula etia gemellos pepit:
que quide pro oftento accipiunt . Coire itacp incipit equus uel
tricefimo menfe: fed quoad digne procreare poffit:tunc tepus
eft: cum dentibus mittedis ceftauit.uerum lam nonullos etia
comutant:implere potuifte aiut: idq? fieri ita confirmant: nifi
natura ftenles fint . Equo dentes quadraginta numero funt :
quoru primores quatuor menfe tricefimo mutant: bini utrlq3
fupra dico: di fubtentum ubi pr^terea annum copleuerit:qua/
tuor item mo eode mittunt : duo fupius: totidemq? inferius,
rurfufcp ano altero padto fimili mo quatuor alii mutat: qbus
iam proteritis annis quatuor di menfibus fex . nullus pr^terea
mittit :quaq euenifte in aliquo certu eft:ut cum primis omnes
amitterent :atque etiam in alio:ut cum ultimis omnes:fed b^c
raro* fit itaqj ut equo fere tempus idoneum maxime fit ad pro
creandum:Cum annum quartum di fex menfes complerit.fe
mores equi profecto foecundiores funt: tam foemlc q mares.
Equi uel fuas matres di filias fuperueniunt: atque tuc pfedlu

k z°.

eflfe armentum mdetur ;cum paretes fuam ineunt prole* (cy th$
equabus grauibus equitat:cum primum fe mouerit foetus: &
nimirum eas proficere ad partus facilitate arbitrantur.

Aeter£ quadrupedes lacetes parere folet: quo fit ut foe/
e tus obliqui omnium exeant. At uero equa cu tepus lam
$dedi appropiquarit:engit fe ftafqj emittit partu. V ita equo/
rum plurimis ad decimum o&auum: atque etiam uicefimum
annu:fed nonnulli etia quincp Si uigintnatqs trigita egerunt:
Si fi cura diligeter adbibeat :uel ad qnlquagita protrahit £tas.
longilfima tamen uita in pluribus ad tricefimu annum:quod
magna ex parte fieri nonmus.Foemina magna quidem parte
qumq? Si uiginti annos uiuere poteft.Sed iam nonnullae etia
quadraginta uixere. Minus temporis mares uiuunt q foemig
propter coitu:& qui domi alunt minus q gregarii.foemla qui/
quennio fine:tum logitudinis: tum etiam proceritatis fui cor
poris recipit:fed mas fexennio poft annis fequetibus totidem
crefcit in corpulentiam :Si ad uiginti ufq? annos pergit profici
ens. uerum celerius foemin£ q mares perficiutur: quaq I utero
mares q foemin^ citius: queadmodum etiam boies. quod ide
uel in ceteris animalibus que pariat plura fieri folet.

Adtare mulum femeftre temporis fpaciu referunt. Mox
1 fugi non pati.ui nanq* humore trabi: Si cu dolore, equo

aute plus temporis tribuunt: V lget Si equus Si mulus a detiu
ortu: cumque prodierint omnes: no facile £tatem dignoueris.
Quamobrem dici folet:certa fub ortu: incerta ab ortu: deniqs
poff detiu ortum eo maxime declarat £tas:quem caninum uo/
camus.breuior enim bic feptenibus eft:pr opter freni attritum
quod ad eum iniiciturmon feptembus maior quidem: fed no
uertice extans ada&iore.Iunionbus acutior Si ^pcerior eft.mas
oibus temporibus init: nec ceffat quandiu uiuit.Foeminaet
quadiu uiuit initur : nec tempus ullum certu libidine aufert :
fed ingeniu bominis arcet:aut uinculo aut aliquo buiufcemoi
impedimento:non tamen quouis tempore fad:o initu: facultas
enutriendi quod pepererint datur.equum apud opuntum gre/
garium fuiffe accepimus:qui annos quadraginta natus poffet

coire: fed adiumetu quoad fui pedes priores attollerer defide
rabat* Coeudi initiu equis i uere. No ftati a partu equa lplet:
fed intermifTo tempore: dc melius quarto aut quito anno inter
pofito procreat.Omnino fi mbil plus detununum tame inter/
ponere anum: &i quafi nouale facere necefte eft. Equus igitur
mterpofito tempore ut da citum eft parit.

T afinus cotinue parere poteft.fit etia in equoru genere
a ut ali£ omo fteriles funt: ali£ cocipiant quide:fed ^ dere
nequeat:cuius rei indicium aiunt:quod foetus circii renes alia
quadam fpecie propemodum renu ita cotinetmt refciffus:qua
tuor renes habere uideat .Cu equa pepit ftati fecudas deuorat:
a tcp edam quod pulli nafcentis fronti adb£ret:bippomanes di
Ctu: magnitudine minus carica parua:fpecie latiufculu: orbi/
culatu nigru.boc fi quis prupto odore moueatrequa excitatur
furitqj agnito eo odore* Quapropter id a ueneficiis petitur: &C
pcipit mulierculis:fi cu equa ex equo pregnante coierit afin?;
foetus iam coceptus corrupit .Equoru duceiut boum nullu co
ftituut.quonia equoru nata no ftabilis:fed mobilis rpca xcp e.

Sinus tu mas: tum foela tricefimo mefe coire incipit:eo
a demqj tpe detes mittit priores:fecudos aute fexto mefe

atcp etia tertios quartofcp eode gnomones.bos quartos a diiu/
dicanda £tate nuncupat. Sed iam uel annicula afina concepit:
ut perfici proles ac adolefcere poffet. reiicit femen a coitu :nifi
interpellet: quamobre ftatim poft coitu uerberant infedtatcp.
pant duodecimo menfe. fingulatim magna ex parte procreat
^ple.-ea naqj natura eft ut unu pariat. Sed nonuncj gemellos et
£dit. Afinus qdem equi genitura corrumpit ut didtu eft : ied
equus afini minime:cum equa iam afim initu conceperit. Lac
grauida babet mefe decimo. A partu die feptimo mari lugit :
eoque die iundta maxime recipit initum: fed poftmodum eti
am patitur:folet baec mfi priufq gnomonem amittat pepent:
nuqua poftea initum recipere parere uel in con fpectu hominis
uel I luce nolit: fed in tenebras ducitur cum parturit: fi priufq
gnomone dimififTet:peperit. parere tota fua £tate poteft. uita
afinis amplior annis trigita di foemina uiuacior mare eft. Cu

k 4°

uel equus cum afina: uel afin? cum equa inierit: multo magis
abortus confequitur : quam cum unigene inter fe mngantur :
uerbi gratia:equa cum equo: aut afina cum afino.Euemt etia
tempus geredi uteri: cum equus cum afino coierit maris nor/
ma* Id eft ut quanto fpacio temporis mas perficitur fuo in ge
nere: tanto etiam foetus quem ipfe procreat abfoluatur.At ma
gnitudine corporis fpecie:S<: uiribus magis foeminf qua mari
imule euadit: quod nafcitur fi frequenter coeant : neque ullo
interpofito tempore ceilent:qu£ ita iunguntur:breui foemina
fterilefcit: qua de caufa non frequeter ita coniungunt: q cura
buic adbibet rei:fed tempus aliquod interponunt* Non afinu
equa ut afina equum recipit : nifi afinus fit: q equam fuxerit*
Admittunt de induftria quo bippotbelas uocat.ac fi equi mul
gos cognomines:qui in palcuis modo equorum uiribus bonis
fuperantes coeant*

V lus fuperuenire: coireq; Icipit: miffis detibus primis*
m fed feptennis implere potefh etiam cu equa coniund:us:
Innum procreauit. poft deide fupuenire no folet:mula quoqj
lam faceta grauida efbfed no quoad pficeret atq$ ^deret ^ple*

N terra fyna fup phoenicem mul£ & coeunt: &C pariunt
i omnes*Sed id genus diuerfu efbquaq l'imile*prodeunt
quos ginnos uocat ex equa: cu in geredo utero egrotauit more
pumilionu i ordine boium: aut porcoru deprauatoru i genere
fuum:quos poftumos nucupaui* &C quidem ut pumilio: fic gi
nus modum fuo genitali excedit* V ita mulis ad anos multos
iam quida uel odtogefimu annum potuit ageremt Athenis cu
templu f dificaret : q quauis dimiflus iam munere p fenecla :
Comeans tamen ac obiens mmeta exbortabat ad opus: quam
obrem decreto a nemine:eum arceri frumetoru acernis fancitu
e*fgrius foela fenefcit q mas: Nonulli foelam jp fluuio urin£
purgari aiut. Mare olfadtu urin£ prius fenefcere.ortus eorum
animalium talis eft*

Etatem dignofci quadrupedu confirmant: q I earu cura
a funt conftituti: fi cutis protenta maxillis: detracta mox
relaxata: llico in fuu redeat locu* hoc erum indiciu recentioris

quadrupedis eft: ueteris cotra:fi diutius rugata maneat cutis*
Amelus fert uteru mefes dece: parit femp unu tatumo*
c unipara nanq; eft: feparat prolem a parente anniculam*
V iuit diu, plus enim q quiquagita annos, parit in uere* &C lac
fuu ufq3 eo feruat:quo lam cocepenntu lac:tu caro cameli fua
uiftima olum eft.bibit eius lac ad unam menfura duabus aut
tribus aqu£ admixtis*

Lepbatus ta mas q foda icipit coire ano £tatis uicefimo
e feredi uteri tepus alii annu Sc fex meles :aln trienniu fta
tuunt: ca quamobre incertum boc fit q> no pateat coitus*parit
enites poftenorib? cruribus et fubfides cu dolore pullus ydit?
ore fuggit:no rpmufcide: 5t ftan cii natus e cemit &c abulat*
V es fere pricipio byemis coeut:uere panut*petetes ma/
f ximeiuiapruptaagufta:6c opaca, mas cu foeminis co
uerfan dies triginta magna ex pte folct* Numeri partus Sttd
pus feredi ide atq> i urbais fuibus e. V ox et fimilis:fed foda
uocalior eft* mas raro uoce emittit * Mares caftrati maiores fe/
rociorefqs euadut:ut fcite bomerus fingit:cu dicat* Nutriit ex
ectu filuis borretibus aprum* Inftar no bruti:fed dorfi motis
opaci Caftrant : qd'recetibus adbuc morbus pruries Icumbit i
tcftes:quo atteretes ea partem ad arbores teftes extingunt*
Erua plurimu fub fidens coitmt didtu iam eft* mare eni
c fuftinere no pot: ob eius cotetiffimu impetu* uerutame
aliquado et fuftinet:mo ouiu et focias declmat*Cu turgete ia
uenere coitum appetut* Mas non in eade immorat: fed mutat
breuiqa interpofito tempore* aliam atq; aliam fupergreditur *
Coitus ab ardturo menfeaugufto &C feptebn* implent paucis
diebus: & ab eode multf*panut magna ex parte unum:fed no
null^ etia geminos pepenffe perfpectum eft* parere mxta uias
maxime folent metu beluarum* Incrementum hinnuli celere*
purgatio ceteris teporibus nulla eucnit cenif. Cum aute parit
pituitofo quodam bumore purgatunducere fuum binnulu ad
ftabula cofueuit:que loeu fibi babet refugiu*petra difrupta e
uno aditu* ude defedere fe: repugnareqj folet iis q madut* V i
ta ee qualonga boc aial fert:fed nihil certi ex iis qu£ narrantur

HyfrV'

uidemusmec geftatio aut icremetum hinnuli ita euenit: quafi
uita e fiet prolonga. Monte alif elapho nomine apud arginufa
quo loco alcibiades morte obnt.Ceruf omnes fciffa aure funt
quanota uel alibi fi loca mutant dignofcunt:Et quide foetus
ia inde a primo ortu in utero idem contrahit fignum quaterna
ubera foemims ut uaccis. Cum mares impleuerint foeminas :
feparant per fe ipfi: & propter libidinis graueolentiam quifep
folitanus ferobes foditrfoetet ut birci:facies quoq? eorum ni/
grefeit afpergine ut hircorum* degunt ita quoufcp bymber ac
cedat:Tu pafcua repetutrbfc ideo ceruo accidunt:^ falax aial
fuapte natura efbatque etiam quia pingui abudat.pinguefcut
enim filate fupramodum:quamobrem nec currere quide pof/
funt: led fecundo aut tertio curfu capiutur ab i is qui pedibus
infedtantur* fugiunt etiam in aquas propter eilum atq$ anheli
tum. Caro eorum libidinis tempore uiciatur & foetet:perinde
quafi bprcoru.byeme itacp extenuant debilitantq?. Vereaute
uiget maxime ad curfum cum fugiunt* requiem intercurredu
aliqua faciunt: confiftentefqs manent:dum qui infequitur ap
propiquet:Tum fugam item arripiunt quod ideo facere uide/
tur:quia interiora laborant* inteilinum enim tam tenue: imbe
cilleque babent:ut etiam fi leuiter percuiferis:poifit rupi cute
adbuc integra.

Rfi coeunt ut didtum eil non fuperuenientes:fed bumi
u ilrati fert uterum urfa dies trigita* Parit tu unum: tum

etiam duos. Sed cum plurimum quinq?. foetum minimum
fui corporis magmtudle fdit. quippe q minore catto: maiore
mure parere foleat: nudu ite &C cfcu &C cruribus propemodum
mebrifq* aliis plurimis Idifcretu St rude.coit mefe februario*
parit eo tempore quo latet.piguefcit per id tempus tam mas q
foela uebemetencu prole enutrient:exit a mefe ia uens tertio*
Y ftnx et latet: totidecp diebus fert utero :SC reliqua facit
b perinde ut urfa:grauida capi urfam difficile eft*

Eone auerfu coire:urinaq? retro reddere dictu ia eft.coit
1 &C parit no 01 tpe: fmgubs tamen anis uere pant: 5c ma/

gna ex pte geminos:Sed cu plurlos fex catulos: nonuq et unu

quod de leena fertur: uulua cum partu emittere: de lira fabula
efhfadta ex ea caufa:quod raru gen? boc aialis efb nec ratione
cur ita effet:c6penre autor ille fabule poterat.raru boc enim e:
nec multis nafcitur locis: fed europ£ totius:ea parte folu:qu£
inter acbeloum amnem :di ncfum efL parit lef na quoque adeo
paruos:ut uix poft fecundu menfe lcipiat lgredi. Leones terrg
lyri£ quinquies uita pariunt:!primu quinqnpoft uno:fubinde
pauciores: deinde fteriles degunt» caret le^na iuba. maris baec 2
^ppna efl.detes eos tatumo mutat leo:q canini uocat .quatuor
duos fuperius: totideq} inferius.idq; fexto mefe £tatis fit»

Y ena colore lupi prope e: Sed byrfutior : di iuba per totu H ) < - ’
b dorfum prydita eft. Quod autem de ea fertur: genitale
fimul di maris di foei£ eandem babere: conienticium efb fed
uirile fimiliter atqs in lupis di canibus babetunquoa uero foe/
mineum elle uidetunfub cauda pofitu efb figura fimile geni
talis foe 19: fed fine ullo meatu:fub boc meatus excrementoru
efLQumetiam foeia byena preter fuum»Illud etiam fimile ut
mas: babet fub cauda fine ullo meatu : a quo excrementorum
meatus efbatqj fub eo genitale uerum cotinetur: uulua etiam
byena foemiamt c£ter£ buiufcemoi foemin£ animates babet.

Sed raro byena foemina capitur:iam inter underi numero:una
tantum c^piffe uenator retulit quidam.

Epores auerfi coeut: ut expofitum efb retro enim urin a ' -'r *

1 reddunt. Coeunt di pariunt quoqs tpe: duq$ utero ferut
fuperfoetant: & fingulis menfibus generant. Sed foetus £dut
no uniueefos: interpofitis enim diebus quot res tulerit paguc
partione. babet foeia lac priufq pariat: di a partu cotinuo repe/
tit coitu: di lactas adbuc cocipit foetum: lac fuillo fimile fua
craffitudine efb Partu no ut maior fidipedu:pars c£cu fdit.

Vlpes fuperueniens coit:parit c£cos:ut urfa: atq$ etiam
u informiores:parturies ita fecedit:ut raro grauida c apia/
tur.Cum partum £dident:lingua labedo refouet di cocoquit.
parit complurimos quatuor.

Vpus fert di parit ut canis : tum tempore : tum etiam H"*'

1 foetus numero : caecos etiam generat canis modo: coit

Iff

. \ .

V \Aw) •

ano tempore tantum.parit ineunte ^ftate. fertur de eius partu
ad fabula proxime* lupos omnes intra duodecim dies parere :
cuius rei caufam proferunt fabulofe:quod latonam oberrante
totidem diebus ex byperboreis delum deduxerint fub fpecie
lup£: propter metum Iunonis. Sed an tempus boc pariedi fit:
nondum exploratum habemus. Fertur quidem fic uulgo: fed
uerum minime effe uidetur;quale uel illud ferut: lupos femel
in uita parere.

Eles & Ichneumones tot numero pariunt quot canes:ue
f fcunturque eifdem :uiuunt circiter annos fex.

Vpus item canarius cqcos pant: luporum ritu: numero
1 cum plurimum quatuor.

V lenam lupus ceruanus coitu ut canes impier: & c£Cos
q generat numero duos aut tres aut quatuoncorpore lon/

gior: dc cauda porredtior eft: fed proceritate breuionceleritate
eque proflat: quauis crura babeat breuiora. mollis enim & agi
lis eft: profilireque longius ob eam rem poteft.

V nt in fyria: quos mulos appellat: genus diuerfu ab eo
f quod coitu equ£ 5C afini^pcreanfed fimile facie:quomo
afini filueftres:fimilitudine quadam nome urbanoru accepe.
dc quide ut afini illi feri:fic muli pr^ftat celeritate. Procreant
eiufmoi mulf fuo i genere:cui9 rei argumeto 1II9 fut:q tepore
pbarnac£ patris pbarnabazi in terra pbrygia uenerut:q adbuc
extat: tres tame ex noue quot numero oli fuifte aiut: feruatur
boc tempore.

Vriu generatio mirabilis pter cetera aialia maiorem in
m modu eft:Tum numero:tu celeritate.Ia.n.foeia pgnate
in uafe miliario aliquando occupata:paulo poft referato uafe:
mufculi numero uiginti dc cetum reperti fut. Miru etia peipi/
mus ortum reduntantis agreftis murium generis ♦ locis enim
compluribus agri tam inaudito modo oriri folet: ut parum ex
uniuerfo frumenti relinquat :tam cito abfumit :ut nonulli me
diocres agricolf cu pridie metendu ftatuerint. poftridie mane
cu meflonbus accedetes ad fegete abfupta lueniat tota. Iteri/
tus autem minime euenit. Ratoe paucis enim diebus omnino

abolentur:quaq fuperiore tempore bomines uincereuel fuffi.
endo; uel fues ut latibula effoderent admittendo no poffent :

Quinetiam uulpes eos uenantur: &c catti filueftres in primis ;

fed tamen fuperare copiam 5t celeritatem prouentus nequeut;

nec aliud quicquam omnium uincit: nifi bymbres : iis enim

quam primum intereunt. Terrae perficae parte quadam mure

foemina refciffa: foetus foeminini pregnantes coperiunt . Sut

qui uebementer confirment mures fi falem lambant: impleri '

fine coitu. Aegyptus muribus prydurus fere: ut herinaceis p i/ ^ *

lus eft . Sunt etiam alii ; qui ere(fti bipedes ambulent . babent

eni crura pofteriora loga:priora breuia.ortus eoru quoq$ nume

rofus efbSut uel alia genera muriu plura:fed de bis badtenus.

ARISTOTELIS DE HISTORIA ANIMA.

LIVM LIBER. VII. INTERPRETE THE

ODORO.

• * *

EHOMINIS Generatione; tum prima in
utero: tum pofteriore in luce & ufque i fenectu
d tem:quemadmodu fe babeant:qu£ fug naturg

ratione eucniat loco boc dicimus: qug inter ma
rem & foemmam diffcretia fit: &C quibufnam
partibus conflet: ante expofitu eft. Mas aute primum femen ' r 1

genitale magna ex pte incipit ferre;anno padto bis feptimorfi
mul etia pubefcere incipit :eo tpe ut ftirpes femen laturas pri/
mu ftorere:alcbmeo Crotoniata ait.uox ite per id tepus mutari
in fonu afperiore ingquabilioreqj icipit; quacj nodu grauent.
neq* eni acuta prgterea eft: neqj tota gquabilis. Sed fimilis fi.
dibus 1 cotentis &c afpis: qd' caprire denoiant.idq? potiffimu Ciy
icidit iis qui rem uenerea incipiunt ager e:iis eni uox tranfit in
fonu uirilem. Abftinetibus uero econtrario fit:& fi cura adbi
beat(quod aliq faciut ex iis q eboreis indulgent) uel logo fer.
uari tpe fine magna mutatioe pot.Mamg etiam extuberat: SC fi * ' *
genitale no folum magnitudine: fed etia fpecie pficit:euenit
porro id temporis qui lam fricari: contredtariqj per libidinem

*n£* v

Pt-j- tt oy. cttUfvUj~ fl\ KKVOy HV1

r 'TuolLf'

m tmr'

<d«|a/m ny V/yiv^

Ol

U»M>iv4^T
Ia&U*^ cor*ervr

ceperint: ut cum femen emittunt: non modo uoluptate: ueru
dolore quoque afficiantur* Foemims etiam per id tempus ex/
urgunt ubera: quod fratrare dicitur: &c qu£ meftrua uocantur
erumpunt:quod fanguis quafi recens occifi animalis eft*

Vae autem alba dicuntur: admodum etiam puellis euc/
q niunt:et magis fi cibo ututur bumidiorfH^c incremen
tum impediunt corporis: &c puellam extenuat: fed menfes tuc
plurimis fiunt:Cum iam ubera ad duos digitos prominent: &C
uox eodem tempore puellarum mutatur in grauiorem.

Enique cum mulier uocis acutioris qua uir fit:tum nani
d minores acutius q maiores fonant: ut &C pueri q uiii acu

tius:Sed uox foemin^ acutior eft q maris:& fiftula puellarum
acutior q puerorum eft * Fit etiam ut per id tempus cuftodiri
precipue debeant* maxime enim ad ufum rei uenere£ icitant:
cum bg c incipiunt:quod fi iam inde mbil plus commouere te
perent q corpora lpfa: nullo adhuc ufu uenereo fed fponte mu
tetur: fequi feruariqj temperantia folet per £tates fuperiores*
nam 5c qu£ admodum puell£ concumbuntdibidinofiores eua
dunt 5c mares: fiue altera parte fiue utraque minus cauerint :
propenfiores eodem efficiunt* Meatus enim laxant: reddutq?
eo corpus lubricum: & fimul uoluptatis:qua olim geftiret me
mores:defiderio mouentur pr^tentf contrectationes*

Rodeunt nonnulli iam inde a primo ortu naturae impu
p bes:infoecudique*propterea quod parte fui genitali fue
rit deprauati* Mulieres etia fimili modo impubes a natiuitate
poffunt creari*

Abitus quoque tum marium: tum foeminarum mutan
b tur: ut fint uel fanitati uel morbo habiliores: &C uel gra^
ciles uel pleni beneque uegetf: nam a pube ex macilentis craf
fefcunt: euaduntque faniores*alii cotra:quod pari modo puel
lis etiam euenit : qui enim pueri aut quae puellae excrementis
antea corporis redundabant: cum ea lpfa excrementa una cum
femine:aut menfibus fe cernant: Saniore ob eam rem corpore
efficiunt atque uegetiore*Iam enim ea qu£ fanitati alimetoa*
obftent exeunt* At uero quibus contra antecefferit:iis corpora

8}

•)

graciliora : &: morbis opportuniora reddutur: excernitur enim
de lpa natura di bene habitis: Cum aut femen aut menfes pro
deunt,

N puellis item diuerfitas uberum eft : aliis enim admo/
i dum magna:aliis exigua funt, euenit fane ut corpora i/

modice crefcant ; cum puell^ excrementis redundant, futuris
enim adbuc di nondum profluentibus menftruis:quo plus co
tinetur bumcris : eo magis efferri furfuq> impelli neceffe eft:
donec infra erumpatur. Itaque quod intenm krementum ma
m£ acceperint: feruant poftea: maribus etiam mammf cofpe/
ctiores di foeminafiores: tum iunionbus: tum femoribus effi
ciuntur: qui bumidiores leuiores nec uenulenti funt: eorumqs
ipforum iis magis qui fufci qqui cadidi fint, Semen profedto
mfoecundum uique ad ter feptimum annum eft. Mox proli/
ficum quidem efbfed exigua imperfedtacp generant, Iuniores
di mares di foemin£ ut in ceterorum quoqa animalium genere
plurimis euenit,cocipiunt quidem facilius natu minores: fed
laborant in puerperio uebementius, corpore etiam minus ma/
gna ex parte perficiuntur: di fenefcunt celerius mares falaces: A
di mulieres qu£ frequentius pariant. Nam ne incrementum q fw ■ .

dem poft tertium partum effici poffe uidetur:fedantur autem
temperanturque melius quae in rei uenereeufum luxuriant:

cum partum mul toti ens exercuerint. Sed poft annum ter fepti i*

mum mulieribus quidem opportune lam procreatio eft: Sed
uins item accedere aliquid poteft ad prolem perfectiorem, Se/
mina infoecunda funt quae tenuia : foecunda quae grandinis
fpeciem referunt: eademq} potius marem foetificant,cotra te/
nuia nec globulenta foeminam gignunt,

Entum etiam maris ea £tate pilis integitur, profluuium
m autem menfium decrefcente luna contingit: quamobre
nonnulli camllo fexum foemineum lun£ tribuunt. Quoniam
fimul ut illa decrefcat di mulier purget: moxq' repleat ambe :
eueniat, paucis meftrua fingulis mefib? monent :fed uno iter
miffo plurimis facilius agit :cu iis qbus breui tpe boc e biduo
aut triduo profluunt:fed quibus logum protrahit difficilius.

-fcO-cu-nJiT’ ,

.*

IX*V 1^+'

Cnvft^'

Trr^-nfVats

VK^u^ ? iivmi Ju|T

«NV^Vw

Uv.r>

?■
0~i

rrv\A

laborant enim id temporis, aliis nanq> uniuerfim b^c purgatio
fit; aliis paulatim; At tamen omnibus corpus grauatunquam
diu effluat humor * Multis etia cum meftrua citantur; di eru/
ptioni propinqua funt;ftrangulationes uuluarum fequuntur:
di crepitus; donec erumpant* Conceptus mulieribus a proflu/
uio meftruorum fua natura contingit; di quae bis carent; fteri
les magna ex parte exigunt*uerum fieri potefbut aliqu£ etiam
fine eorum proflu uio concipiantaudelicet quibus tantum bu/
mons colligitur; quantum us qu£ purgantur reftare folet; qq
non tanta copia;ut di foras poflint profluere* nonnullae etiam
dum profluunt menfes concipiunt;poftea concipere nequeut:
quibus iiulua ftatim a purgatione comprimitur * Sunt quibus
pregnatibus etiam meftrua ufq; in poftremum gerendi tepus
eueniant; quibus accidit ut parua pariant; di proles aut minus
uitalis;aut infirma procreetur. Multis etiam defideno coitus:
quo uel luuemlis £tatis ratione; uel quia longo tempore abfti/
nennt tenentur; defcendunt uteri; di meftrua f^pe ter I menfe
citantur;donec cocipiant; quo fadto afcendunt; di fuo fitu co
ftituuntur; nonunq di 1 1 cetera bene fe babet uterus;bumidus
tamen eft. refpuit femen genitale; fi bumidius fit* Omnium
autem ammalium(ut ante dixi)mulienbus iter foeminas plu/
rima b£ c purgatio euenit.nam us qu£ no pariunt ammal;mbil
tale mouet .propterea q? hoc materi £ fuperuacuum uertitur in
corporis alimentum. Sunt enim nonulla maribus fuis maiora
atque etiam aliis in corticem;aliis in fquamam;aliis in freque
tiam pennarum abfumitur.Terreftnbus quoque animal pari
cntibusnn pilos di corpulentiam tranfit.bomo enim leuior c£
teris eft; atq$ etiam 1 urinam diuertit. plurima enim ex ceteris
largius mingunt; di craffius. At mulieribus uice eorum quae
dixi omnium;quantum fuperuacuum fit;in purgationem me
fium uertitur ; quod in maribus quoq? fimili fieri modo perci
pimus;feminis genitalis ratioe.plunmum enim omnm alaliu
emittit;coparatione dico magnitudinis fu^;&: uero inter lpos
mares q bumidiores natura futrnec ualde carnofi plus reddut;
atque etiam plus candidiores q fufci; nec fecus in mulieribus

9°

iuAir>

!>"

fit* corpulentis enim multum meftrui excrementi in corporis
alimentum trafit: SOnufu quoq$ rei uenereg candidiores fua
natura :plufq fufce euaporant.pr^parat boc aplius ufu ciboru
bumidorum <3c acriu. Indicium muliere iam concepiffe : cum J . , l(
ftatim a coitu locus ficcefcit,fit certe ut fi ons;quo concipitur
labra funt l^uiauepta funt ad coceptumdabit enim: &C effluit
femen, nec uero fi craiTa funt:comode ufum proflat :fed fi ad
digiti tadtum afpiufcula: 5C b^retia fmt: atqj etia fi tenuiora:
ita comode ad conceptionem babet.Talis igit pr£paradus eft
uterusrqui cocipiat: quod fi facere ne concipiat placet: contra
agedum eft. Nam fi labra fint l^uiora cocipere nequeat. Qua
obrem nonnull^ ut femen incidat : ante uulua ex oleo iunipe^
rmo: aut ex cerufa tbureue excipientes: oleo illinunt, fed fi in
feptimum die intus pmaferit : coceptum iam elle certum eft;
nam qu£ effluxioes uocant: intra tot numero dies fieri folent.
purgatioes autem accedunt plurimis: cu conceperint ad tepus
quodda: fcilicet trigita dieru: maxime fi concepta foemla eft:
quadragita fi mas, A partu etiam purgationes eodem dierum
numero cofequi uolunt: quaq no eque ita diligenter euemut*

At uero poft coceptum &c dies quas modo diximo item fecun
dum naturam inferius agitunfed in ubera tranfitur:& lac effi
citur, Cuius nota inter initia exiguo quodam: & arane£ prope
modu fpecie apparet in mamis: cum iam conceperit: fentiunt
precipue fuis ilibus, bgc enim nonnullis ftatim pleniora effici
unt ,quod iis que graciliores funt:cuidentius accidit,Inguina
etiam fentiut:& conceptui argumeto effe poflunt,Mares foe/
tus magna ex parte circa quadragefimum diem:dextro potius
latere mouentur: foemin^ finiftro:circiter nonagefimu. Nibil
tame certi I bis affyrman licet,multis enim ferentibus foeiam:
motus agitur in finiftro:et cotra in dextro gerentibus marem.

Sed em b£c 5C reliqua buiufcemodi ut differut: eo quo magna
ex pte & magis minufue accidit:fic accipimus,Fldit et foetus
boc eodem tempore:Cum ante caruncula in formis conflaret,
effluxiones uocantur qu£ intra feptimu diem corruptiones in
cidunt. Abortiones autem qu£ intra quadragefimu. Et quide

i

C0

• r.j 1FPT'°

it

fn Jt' /)\ jt -p

%

>yrn

.'•h? f(V

■^■fyr*.n& yn+th?'

*i’v«’npvrT> ■

f#frYUn#P

tt*lf -ferttuM) : iybj> /%UW'

Vf^ f» ^ ^U- /V *t/ ti#* .

5 i yr\o^ Qh ( K#fuf .

ViJir

04 >n4fcr» r o.

it* “p*m»

nv

♦“T

,tw^

plurimi foet? ltra tot numero dies deprauat.Mas q quadrage.
fimo die exierit:fi i quoduis aliud mittat diffudit atqs abolet.
Sed fi in aqua frigidam:cogit cofiflitqjmeluti in mebranula:
qua rupta foetus lpe apparet: magni tudie formic£ maiufcul^:
dC membra iam inde difcreta. Tum cetera oia:tu genitalia co
flant: &c oculi queadmodu in ceteris aiantibus pr^grades.Sed
foeia qu£ intra tertium menfem eruperit: indiflindta efl. qu£
aute quartum adepta efl mefem findit: &C reliqua diflinctois
effigiem breui tpe accipit.cum itaqs foetus in utero formatur:
foemina tardius q mas perfedtione quaruq? partium recipit:6c
ffpius in decimum menfem q mas protrahit .Sed cu in lucem
prodierit:foeia ocius q mas &C accrefcit:& £tate floret:6c fene/
<3:utc macerat : & magis qu£ pluries pariut:ut didtu iam efl.
V m femen coceperit uterus: flatim fe contrahit: donec
c ad feptimu menfem uentum fit:odtauo iam adaperitur:
atq< debifcit:& partus fi uiuit:defcedit mefe eode. fed fi mor
tuus efl: neqj ipfe defcendit: nec uterus p id tempus debifcit:
idq3 ldicium facit:foetu haud quaq cffe uitale.Euemt ^pfedto
ut mulieres a coceptu:corpus totu grauet : &C oculoru caligies:
&C dolores capitis moueantur:qu£ aliis maturius efl :et fere die
decimo accidunt:aliis ferius prout magis minufue ex materia
fupuacua temptant. Naufeg item &C uomitus plurias capiunt:
& precipue quibus purgatioes cofliterint: nec du ad ubera tra
feant.aliqu£ igit principio magis laborat: Ali£ pofl: cum iam
foetus plenius creuerit. S^pe etiam multis deflillatio urin£ ad
poflremu infeflat: fed magna ex parte qup mare ferut:facilius
exigunt:minufque pallent: Cotraque foeiam.Tunt enim palli
diores dc grauius degut. Multis etia tumores extuberatioefqj
carnis in cruribus incidut:Sed tamen cotra etiam nonullis c6/
tingit, folet appetitus uarii grauidis euenire: citoq; comutari:
quod picare quida a pica aue denominat: 5C nimiru cu foetum
fexus foeminei ferunt: auidius appetunt: minufqj re frui iam
prefente:quam cupierint poffunt. faflidiunt enim flatim:qd'
modo uehementcr appeterent. Paucis contingit ut melius ba/
beant:cum uterum gerut. Sed pr£ cipue tunc faftidiut;tedioq$

fatifcunt: cu foetui capillus oriri icipit: pili cogeniti grauidis
defluunt: pauciorefqs reddunt .contra qua parte pilos minime
habete folebat: ea magis accipiunt, plus etia motus magna ex
parte mas in utero infert: q foemnia &C celerius prodi t.Foemg
enim partus tardior eft. Dolor etia ex foeia continuus: fed ob
tufior: ex mare acer 8c longe moleftior. Qu£ paulo ante partu
cocubunt:facilms pariunt.Parturire interdu mulieres uident:
cu tamen tempus no fit:fed quonia foetus inuertit fuu caput:
Ideo initium hoc effe parturiendi uidet. Sed cum cetera aialia
oia fingulari ac fimplici modo partu fuum pficiant( V nu em
panendi tempus flatu oibus eftjbomini uni multiplex datum
efl:Nam 3 C feptimo mefe: & octauo: 3 C nono parere poteft:&
quod piurimu decimo: nonull^ etia undedmu tagunt.foetus
qui maturius qua feptimo menfe prodeat: nullo padto uitalis
eft. q feptimo uitalis quide hic primus exit: fed magna ex pte
infirmior. Quaobre cunabulis ex lana eu obuoluunt:& fafciis
alligant. Meatus etia nonulli infiffi utauriuaut narium:fepe
numero generant: fed accrefceti articulatur Ifanti: &C demum
fuam formam recipiunt. & pleriqs de bis quoq$ feptimo natis
uiuere atq? adolefcere poffut. Qui aute mefe odtauo nafcunt:
uiuere ac adolefcere in terra £gypto poffunt: 3 c quibufda alus
locis:ubi mulieres fertiliores funt. multofcp fimul facile &C fe^
runt 5 i pariut etia fi moftrofi fint: fed locis grecie multi inter
eunt:nec mfi ppauci feruant. unde fit ut fi quis feruetur: non
octauo mefe natus exiftimef. Sed muliere fui coceptus imtiu
latuiffe.infeftant maxime mulieres mefe quarto: octauoque:
3 i fi uel quarto uel octauo foetus penentupe auoq$ magna ex
parte intereut. itacp fit ne folu mefe odtauo nati no uiuat: fed
etia ipfis emortuis periculu qu£ pariut fubeat.Simili modo 3 C
q diuturniores q underio mefe nafci uident :latere putat .latet
enim mulieres coceptus initiu: fi cu ante fftatus fuerit uterus:
ut t£pe accidit: pofl coierint:atq$ coceperint. boc.n. principiu
effe iui conceptus exiftimat:quod fimile indicium attulit. Ita
multiplex perficiedi tempus pariediq; diuerfum homini datu
eft.Et cu alia fingulos pariant:alia plurcs:genus humanum in

1 z

O^r cUu<(

'04%

r •

O 4{V*^ Uvy ^

1

ancipiti eft. Na quod plurimu & locis plurimis agi£:mulieres
fingulos fingul^ pariut.Sed f^pe dc locis plerifq? geminos et:
ut in terra quoqj £gypto fieri certum eft. pariunt etiam tres:&
quatuor. et quide locis nonullis ualde ita fit: quod didtu iam
eft. fed quicp cu plurimu nafcunt Jam euim boc pluribus eue
nifte confpeftu eft: et qu^da uigiti partubus quatuor ^ didit :
quinos enim fingulis partubus enixa eft :maiorcp eorum pars
enutriri et adolefcere potuit.Et cum in ceteris aialibus gemini
nati etia fi mas et foeia fint: mbilominus enutriat: feruentqj:
qua fi mares ambo aut foeif fint i genere certe bumano. Pauci
gemini feruan£:fi alter mas fit ait foeia. Mulier et equa oium
maxime aialium grauidg coitu patiunt :cetera ubi grauida fue
rint:fugiut mares: ea fcilicet quoru natura fupfoetare more le
pons recufat: ueru equa nuq fupfoetat: fed magna ex pte unu
tantumo generat. At uero in muliere raro quide euenit:ut fup
foetetur: fed fadtu tame aliquado eft. Qui ltaqj logo poft tpe
fint coceptimibilo perfici poffut:fed pr£ maturius dolore quo
ipi:& primus foet9 itereat:mouet:ia mcidit:ut facfta corrupto
ne:duoderi fup foeta ta puerperia egerent. At uero fi proxime a
primo coceptu fecudus fit fadtus:abfolui £dicp pot:quod fup
foetarit:ut quafi gemini nafci uideant :quomo bercule &C ipbi
clem procreatos efte fabulant: Nam id etia conftitit adultera
quada que alteru fuo marito: alteru adulterio fimile pepent *
Iam $C cu geminos qu^da ferret:tertia fupfoetauit:et cu tepus
panedi rnftu iam effet.primos uitales peperit:Secudum quito
menfe elifit:qui ftatim mortuus eft. Altera cu primu feptimo
pepcnffet: q mortuus eft: mox duos iufto menfium numero
£didit:q uixerunt.qu^da etia fub abortu coceperant:at<£ alte
rum abegerut:alteru continuerunt: ptulerutqs ad partu, pluri/
mis fi cocubuerint mefe odtauounfans mucore oppletus exit:
^fculetoru et qu£ mater comederit: ff pe gerulus uenit i luce .
&C fi fale immodice ufa eftapfe fine unguibus nafcitur.

Ac quod ante feptimu mefem cotractum eft: lutile eft.

1 fed fimul infans natalis eft: &C lac effe utile icipit. pnus

aute falfum etiam eft:ut pecoris. V ino precipue cum uterum

ferut;pluri£ infeftat.dififoluunt enl fi biberkratqs debilitant*
Prmcipiu dc finis mulieribus prolis recipiendg manbus pr^be
de; feminis dc meftruoru emilfio e.Sed neqs cu inapiunt;ftati
prolifica funt: ncqj cu definunt;& iam pauciora funt dc infir/
miora.Qua na £tate incipiat meftrua dc femen;didtu iam eft;
Sed definunt plurimis meftrua circa quadragefimu annum ;
quod tepus que excefferint: iis ad fexagefimu feruant.etiam
nonull^ eo tpe peperut; Sed ultra boc tep9 nulla pot q^trabere.

Ares plurimi ad fexagefimu generat;que fi excefferint;
m ad feptuagefimu ufq> qacedunt.Et ia quida anno feptua
ginta nati genuerut. Euemt fane multis dc mulieribus dc uins
ut q coiuiidti iter fe nequeat procreare;ubi diftociad fe luxere
cu aliis queant; quod ide in maris quoq; aut foei£ procreatioe
nimiru euemre certu eft.pleruncp enim; tu mulieres;tum uin;
quandiu cu eifde iungunt ; foeiam tatum mareue ^creant. Se
mncti aute contra. £tans etia rone imutant ;ut iuuenes inter fe
foeias generet; femores facti mares;aut cotra. Ratio quoq; ge
neradi;o!no difcrime boc ide recipit; ut iuuenes mbil procreet
femores iam Icipiat generare. Aut cotra;ut q ante poftet;poft
mbil poflint foetificare.Sut et aliqu£ mulieres q uix cocipiat;
fed fi c6ceperlt;pficiat atqj £dant; Ali£ cotra;facile qdem co/
cipiunt;fed feruare no poffunt.Sunt dc uiri q non nifi foeiam
procreet;Et mulieres que n5 mfi mare.& contra; ut de bercule
fabulant ;q inter duos dc feptuagka liberos foeiam una tantum
modo genuit. qu£ cocipere nequeant; fi uel cura adbibita;aut
aliquo cafu coceperint;foeiam magna ex parte pariut potius q
mare. Multis et uiris euenit;ut cu antea polfent generare;poft
nequeat; deinde rurfus facultate recipiat generandi, gignutur
lefi quoque ex l^fis;uerbi ca claudi ex claudis;& egei ex c^cis.
demcp fimiles f^penumero in re qu£ pr^ter natura comitet :dc
ligna bentes fibi cognata b^reditana;ut uerucas;ut neuos;aut
cicatrices;aut qd aliud generis eiufde. Iam tale quid uel tertia
,ple poft;regeneratu eft:ut cu quida fuo I brachio pundti nota
haberet, filius non id retulit;fed nepos ea corporis pte nigricie
quada babens cofufam prodiit;fed raro b£C eueniunt. Integri

1

rvuUh

llH

ww

«M

aut ex macis ne gignant mulla res obftat: &c 1? pilTime ita agit,
fimiles etia aliqui parentibus:aut auis fuifqj maioribus gene/
rant , Aliqui fimilitudinis mbil referunt.reddit et uel poft plu
res eiufde profapi? : ut in ficila: eiufq; adultenti cum ?tbiope
comiferat: filia no colore patris ?tbiopis retulit; Sed q nat? ex
bac e is auum ?tbiope regenerauit. Foci? magna ex pte matri,
mares patri proueniunt fimiles:fed fit etia e diuerfo;ut foein?
patri: mares matri fimilespcreet. Particulatim et fimiles fiut
ut alia corporis pte fimiles fint patris: alia matris, gemini uel
diffimiles inter fenati iam funt: fed plurimi magna ex parte
iimilcs prodeut.nam 5C quadam cum feptimo die a partu co/
cubuiftet cocepiffetq5:peperit fimile fuperiori quafi geminu.
Natur? etiam ratione ali? fibi ali? fuo marito fimiles generat;
ut equa pbarfalia cognomine iufta.

Vm femen genitale exit;fpus atecedit;& qde ipo exitu
c coftat:agit cu fpiritumibil.n^pcul fme uioletia fpiritali
proiici pot:Tum infinuatu in utero;diuq3 contentu:mebrana
obducit. quippe quod anteq difcernat: exeat uelut ouu in fua
membranula contedtu;detracto putamine.mebrana aute lpfa
uems referta eft.oia uero tu natilia;tu pedeftria:tu et uolatilia
fiue alalis fiue oui forma rpueniut:fimili modo gignunt :nifi
quod alia ubilicu babeat uulu? adb?rente:uidelicet qu? aialis
forma enafcunt :alia ouo:alia utroqj mo:ut in quoda pifcium
genere: &C alia quafi mebranis continent: alia fecundis, primu
intra ultimu inuolucru aial gignit: mox altera membrana ob/
uelat.plunma quide fui parte uulu? adb?rens:fed parte etiam
feiund:a:& aqua cotinens.bumor aute inter bas cruetus aquo
fulque eft: quem mulieres proferu uocant.

V gent aialia oia qbus eft umbilicus: p ipfu umbilicu .
a bic acetabulis uulu? adb?ret fi fut.Sed fi l?uis fit uulua
lpi uulu? adb?ret uena fubiedra, fitus in utero quadrupedum
oium extefus eft: expedu aut obliquus: ut pifcui bipedu uero
inflexus:contra&:ufq$ ut auiu.bomo etia 1 femet conglobatus
fic geftat: ut nafu inter genua;oculos fuper genua;aures extra
genua beat, oibus eque alalibus caput primu fuperius eft, fed

tV'

Wi

cu crcuerint: etiam exitum appetant:deorfu deducit. Ita fit ut
olbus partus fecundu natura in caput: contra natura in pedes:
aut inflexo circunadtoqj corpore agat* quadrupedes uel excre/
metu iam Ide bent:& alui di uefic^: alteru I poftremo Iteftini:
alteru in ipfa uefica. Quibus in uulua acetabula funt:foetu ac
crel'cente:acetabula ipfa fubinde minuunt . poftremo abolent
omma.umbilicus aut uelut putame e circa uenas: quaru origo 7D
ab utero efbaut acetabulis fi babent :aut uen£ comifta eft.Sut
foetui maiori ut boui quatuor uen^:mmori du£:minimo una:
ut auibus.ptinet du£ ad foetu p iecur:qua portas appellat ort£
a uena maiori. reliqu£ du£ ab aborta:qua fmdit:& du£ de una
efficiunt * V trunq* uenaru par membranul£ ambiut: di mebra
nulas ipfas ambitmelut putamen umbilicus. Collabunt fub/
inde uen£:& quo foetus amplius creuerit:eo addu&us lpfe co
trabunt .Foetus aute grandefces caua uteri fubit: ubi palpitas
iam fentitur di circargenitalc parentis interdu uoluit.

V m mulieres parturiundolores multas qde I ptes inciL
c but:Sed plurimis ad alterutru foemur:C£teru qb9 aluu
tormina uebemeter exercet: ociftime pariut.Qug lubos dolet:
uix pariut.Qu£ imu uentre expediti?: fi mas nafcit.^pftuit ia
nies diluta pallidmfcula: fed ii foela crueta : ueru ea quoq? p/
bumida e.fed fieri quoq* pot nonullis:uteoru neutri! accidat.

Ateris alalibus partus no laboriofi eueniunt. minus enl
c cum parturiunt infeftari uident . At mulieribus dolores
uebementiflimi Icidunt: di pcipue ftabilibus di fellulariis: di
quibus no bona latera fut:nec£ facultas retinendi fpiritus fup
petit:diffiicilius et £dut: fi interea du p uim retinet :coadtf eru
perint refpiratione. primu aqua illa fubter cute fufa : p foetus
motione: ruptis mebranis effluit: deinde foetus inuerfo utero
di fecundis interna euoluentibus: foras uenit in lucem.

Am uero di obftetricis officiu pars ingenii perfpicacifqj
i Itelligeti^ eft:no folum enim difficultati partus oppor

tune expeditecp fuccuredu eft: Sed et cotra ea qu£ accidat jpti
nus agedu Igeniofe: di in fecado deligandoqj ubilico infantis
prudetia requirit:5c pitia: na fi fimul fecud^ quoq; exciderit:

1 4°.

VoA*A/rt*

1 *■

' 1

w "V

A 0&T)

off

cui

/ <m i i ”>"

CAk ,

Pftjwdi*'

7) v' a P

s».

uellere umbilicus cu fecundis alligat: fupiufqs procidit : qua
aute deligatu efbcoberefcit: di pars cotinua decidit: fi copula
amentuqj diffoluat:foetus fanguie effufo emorit.Sed fi fecu/
d£ no ftatim cum foetu exierint:du intus lpe: foris aut infans
eft;deligato umbilico fecat:f£pe uifus e puer emortuus nafci:
cum ei i firmo priufq deligaret umbilicus: fanguis 1 umbilicu
di circa efflueret* Sed lam aliqu£ obftetrices; factae pentiores
reprimut intro de umbilico fanguine: quo fadto ftatl infans q
modo exaguis deficiebat recreat: uit£q$ reftituit,Nafcunt(ut
dictum eft) fecudum natura» cetera etia aialia uerfa in caput ♦
Sed pueri manus quoq$ ad coftas porrectas extenfafque bent»
Qui cu exierint:uoce ftatl emittut:& manus in os admouent:
excrementu etia reddut: alii ftatim:alii breui: fed oes ltra die:
quod excremetu pluris q pro infantis magnitudine eft» Papa/
uerculu boc mulieres uocat:colorecruetu:atq5 admodu mgru
di piceum eft:mox ladteu iam di albidum reddit. fuggit enim
cofcftim ubera ifans:uoce anteq egrediat nunq emittit:etiam
fi cum difficulter egrcdit .caput extet:corpus intus fit totum»
Quibus purgationes partu aticiparit : difficiliusliberant: fed
fi a partu purgatoes partius fequatur:nec largius q primg neqs
ad quadragefimu die perfeuerarint: efficit ut mulier ualidior
fit:6c celerius polfit cocipere* Infantes aut primis quadraglta
diebus: neq5 rident cu uigilant: necp lacbrpmant: fed nodtu di
per quietem utrunque interdum faciuntmec uero fentiunt ma
gna ex! parte cum fcalpuntur* Plurimam buius temporis parte
dormiunt» ceterum indies: quo fubinde audtiores fuerint: eo
magis ad uigilandum lmmutantur.Somniare etiam eos con,
ftat:fed fero meminilfe poliunt imaginum* Ceteris quidem
animalibus difcrimen olfium nullum eft: fed omnia perfedta
iam inde a natiuitate proueniunt: At pueris finciput molle eft:
lerocp duratur: di cum cetera animalia nafcantur cu detibus:
pueri feptimo mefe detire incipiut. Primu £dut primores, alii
fupiores prius: alii in feriores, deniq$ omnes maturius detiunt:
quoru nutrices lac habent calidius.

p Oft partum purgatioefqj laciis copia excitat: di nonullis

x

effluit: non folu de papillis:fed etia paffim per ubera,aligbus

etiam per alas:edurantq3 impofterum globuli: quoties humor
non coquatur :nec exeat: fed redudet, ubera enim tota fungofa
ita funt:ut fi in poculo pilum forte bauferit muliendolor mo/
ueatur in mammis:quod malum pilarem appellant, nec fedat
donec pilus uel preffus exeat fpote: uel cum lac^te exuggatur,
Seruat lac donec mulier concipiat: tum definit atq$ extinguit
tam in bom ine q in quadrupedum umiparo genere,Quandiu

lac cmsnat:purgat6nes magna ex parte no fiunt.magna lqua
ex parte:quoniam iam quibufdam lactantibus fadta purgatio

efLSed eni natura ita fert: ne bumor locis pluribus fimul eru,
pere foleat: nam &c manfcas babenti:deteriores accedunt pur
gationes:& quod in nonnullis accidit. Cum delapfus bumor

a lumbis per anum excerni tunantequam uterum fubeat idem

euenit. Quibus du etia purgatoes no fiunt inciderit:uomitus
fecunus exigunt.

Olent pueri plurimi conuulfione excipi:& precipue cor
f pulentiores: & ladre uefcentes copiofiore cralfioreque:
& nutricem lactentes fucci plena &C corpulentam* nocet etiam
ad boc morbi genusminum magifq? nigrum q albu. Et quod
minus dilutum eft:atq3 etiam ex cibis qui inflent:plunmi ob
funt:Et fi aluus fubftiteritmocuum eft. Plurimi ate feptimu
diem intereunt, V nde fit ut nomina feptimo die imponatur:

tanquam faluti iam pueri magis credamus.plenilumo etiam i

feftant boc malo,penculofius & fi a fcapulis conuulfio oriat :
in augufto fpes eft,

ARISTOTELIS DE HISTORIA ANIMA,
LIVM LIBER, VIII, INTERPRETE THE
ODORO.

ENER ATIO ET RELIQV A ani.

malium natura ita fe babet, Adtiones autem &C
uit£ pro moribus uictuque differunt, fut enim
uel in plurimis ceterorum animalium ueftigia
morum animi bumani: quancj baec apertius in

bomie difcernant.Ineft urbanitas:fentas:demetia:acerbitas:
fortitudo:ignaiua:metus:fidentia:ira:malitia: atq; etiam pru
denti £ imago ineft in multis, queadmodum cum de partibus
docerem expofui:alia em m eo quod magis minufue babeant:
coparadone bo minis differunt.bomoq? lpfe cum multis aliis
animalibusrita diffidet. quippe cum aliqua ex bis magis i bo/
mine babeantur: aliqua in cieris animalibus latius, alia uero
differant proportione: ut enim in homine ars: fapientia: pru/
dentia. Sic in nonullis brutis ineft uis qu^da eiufmodi altera
naturalis, conflat boc ita effe plane: argumeto puerilis £tatis:
in qua futurorum habitum quafi uefligia: <3c femina uideris ♦
et tamen mbil per id tempus animam homi nis differre a belua
rum anima prope dixerim, itaque mbil remotum a ratione efl:
Si partim eadem:partim fimilia:parcim ex propordoe i ceteris
animalibus babent, fed adeo de ianimatis paulatim fenfimq?
ad animata natura tranfit: ut continuatione lpfa lateat:eorum
confinium &c medium utrius na fit extremi, Iam ab animatiu
genere:primum genus piatarum effearuq? alia ab alia differt:
eo q> magis uit£ particeps effe indetur, umuerfum aute genus
refpectu corporum ceterorum que omnia uacant: lpum quafi
animal efl :at refpectu animalisunanime efle uidet. Sed enim
digreffus bine ad animalia cotinuus(ut modo dixi ) procedit,
fut enim maris nonnulla qu£ abiges: animal ne fint:an piata,
b^rent enim: & detracta complura id genus intereunt : uerbi
gratia. pinneadberentmngues euulfi uiuere nequeunt.denicp
genus uniuerflim eorum quae tefla integuntur: piante finnle
rcfpedru gradientium animalium efhQuin &c ius fentiedi ita
habetur: ut aliqua nullum eius Idicium pr^beat.alia leuiter 5C
perobfcure fentire uideantur. Nonnullorum natura corporis
carnofa eff: ut eorum qu£ tubera appellat:aut uertice. At uero
fpogia omo fimilis plantis eft.C^teru paruo quoda diicnmle
fubindealia pr£ alus iam adipifei uitam rnotuqs uidentur.

V od idem m muneribus etiam uit£ percipere licet,plan
q tarum enim nullum aliud munus efle uidet: nifi quoad
fimile queque fibi faciant altera.uidelicet que femine onant :

fic animalium etiam quorundam mbil muneris preter genera
tionem acceperis; unde fit ut eiufmodi actiones fint omnium
communes, fed procedete fenfu lam uenerei coitus ruoluptate
uita eorum difcrepat:atque etiam partus: enutriend^q? prolis
rationeutaque alia fimpliciter perinde ut plantf officio procre
andi fungutur luis temporibus.alia in enutrienda etiam prole
laborat;Sed cum perfecerint defiffunt; nec ullam mfuper fer/
nant iocietate,Aliaqueprudentiora funt:<S< plus memori^ for
tiuntur;ciuilius agunt cum prole.Prima igitur pars uit£ aialiu
in officio procreadi confiftitraltera in alendo Jn bis enim duo
bus fludium omnium uitaque uerfatur, cibi autem differunt
potilfimum ratione materi^iex qua lpfa qu£ aluntur cofiff ut,
lcrementum enim quibufque fecundum naturam ex eade qua
confliterint materia fit, Quod autem fecundum naturam eff ;
id fuaue contingit: fequunturq? omnia eam uoluptatem: qug
fecundum naturam eff, Degut igitur animalia locis difiudta;
alia nanq$ terreff na:alia aquatilia funt: quam differentiam tri
fariam intelligimus; aut enim recipiendi aeris; aut aqu£ rone:
altera terreff na ;altcra aquatilia dicimus,aut quod apta natura
funt feruari temperameto alterutri: quaq aerem aquamue no
recipiat.aut etiam quod cibum petant: uerfenturque utrobiq>
diutius,complura enim cum recipiant aerem: partufcp faciant
in terra;cibum tamen a locis madidis petunt: uerfanturque in
bumore.partem maximam temporis:qu£ fola uitam ambigu/
am agere uidentur, quippe que eadem: & uelut pedeff ria:5<: ue
lut aquatica ffatui poffint. At eorum qup bumorem recipi ut;
nullu uel pedeff re uel uolatile e: nec cibu fibi ex terra petit:qq
multa fpirabilis pedeff riiq> generis bumore gaudent: &c ita no
nulla ut ne uiuere quidem difclufa ab aqup natura ualeant: ut
qu£ marinp teff udines appellantur: &c crocodili: &C fluuiatiles
equi:& uimli marini :atcp et ex miori genere teff udies lutari^;
fiue mures aquatiles dicti; & ran^.bgc enim omnia mfi aliqua
diu fpiretrintereunt: <3 i parere educareque folent in fucco . Na
tura oium maxime animalium fupRua peculianfqj delpbino:
& fi quid aliud tale:uel in c^taceo genere;uel i reliquo aquatili

fit:ut balena: 5C qu^cunqj fiflulam gerut.boc enim genus nec
terreff re tantum; neque aquaticum facile dixerim. Si quidem
terreftre quod aerem recipit;aquatile quod aquam: fecundum
naturam eff. particeps nanque eff utriufque;cum & mare acci/
piat: reddatque per fiffulam:& aerem per pulmonem, babent
enim boc membru &C fpirant:Quamobrem delphinus ratibus
appiebenfus breui tempore ffrangulatur : ut qui fpirandifa/
cultatem amiferit;& foris uero diutius uiuere poteff mutiens:
&c abelans modo ceterorum fpirantium: quinetiam dormiens
roffrum exerit fupra mare:ut fpiret:Sed in utraq? diuifionis ta
contrariorum parte collocari boc genus abfurdum eff. quam/
obrem aquatile genus amplius diffingucndum uidetunut alia
accipiant reddantq? aquam: ea caufa fpnantia aere: quo refri/
gere tur;alia propter cibum. Cum.n.m humore cibu accipiut:
fieri non potefb qiu fimul aliquid humoris admittatur: quod
admiflum: quo emittant: inffrumentum habeant neceffe eff.
Qu£ ig:tur proportione fpirationis humore ututur: branchias
habent, quibus autem per cibum humor illabitur:iis fiff ula in
fanguineo genere data eff. Mollibus etiam &c cruffaceis hoc
idem adhibitum eff mam ea quoque humorem propter cibum
accipere cogutur. Sed altero illo modo aquatilia funt:tempera
tionem corporis dico;& uictum . V t qu£ accipiat quide aere:
fed in humore £tatem degat; aut qu£ accipiant quide humore
&C branchias babeat;fed terram petant: unde cibum accipiat:
quale unum adhuc tantummodo nouimus cordulum nomle.
hic enim non pulmonem; fed branchias habet: £greffufque ci
bum petit in terra; 5 C quadrupes idem eff :ut ad ambulandum
idoneus. Horum autem omnium natura quafi peruerfa uide/
tur:ficut marium nonnullorum natura foeminam refert:foeia
rum marem.exiguis enim qbufda partibus fuis natura anima
lium immutata plurimu toto i corpore differre uidetur: quod
latiffime i excifis patet.particula enim quadam oblefa:totum
animal in foeminam uertitur. quapropter I prima etiam ortus
conffitutioe minime magnitudinis quoq immutato du modo
fit prfcipale: efficitur ut alterum mas; alteru foeia reddat ;atq$

fi omnino tollaturmeutrum prodeat* Itaque terreflre etiam di
aquatile effe modo utroque pr^difto : parte animalis exigua
immutatarpotefl ut alia terreflria:alia aquatilia procreetur: di
alia uitam fimplicem agat:alia ambiguam*propterea q? gene/
ratione fuf confli tutioms materia tali participannt: quale fibi
in cibo affumunt.Carum enim cuique fuaueque efbquod per
naturam habetur :ut fuperius diximus:fed cum animalia trifa
nam in aquatile di terre flre diuidantur : aut enim recipiendi
aeris aqu^ue neceffitudine:aut corporis teperatione:aut tertio
uictus ratione. uit£ prorfus difcrimen pro bis diuifionum me
bris confequet.aba enim temperandi corporis gratia di uictus
ratione: atqs etia recipiedi aens:aut aque neceflitate ita deget*
alia temperamenti uidtufque caufa tantum*Igitur eorum qu£
tefla operiuntur: nonnulla immota aluntur humore dulci: di
potulento :qui per fpifla tranfmittitur: cum tenuior ipfe mari
cocodto eliciatur:quemadmodum di primo natur£ ortu infli/
tuuntur. Dulcem autem contineri humorem in mari atque ita
tranfmitti di percollari coflat : eo experimento: quo fi ex cera
uas tenui latere finxeris :idque annexa linea in mare demittas*
inane die ac nocete una: humoris copia dulcis intra fe colliget*
Vrticf pifciculis forte incidetibus uefcunt: os i medio bent:
quod in maioribus euidentius efl. Meatu etiam ut oflref quo
excremcntu fecedat babent parte fuperiore. V rtica enim ipfa
quafi oflreorum caro effe uidetur inclufa faxo. pinde ut tefla
patel^ etiam fecedunt:abfoluetes fefe ut uefcantur* Qu£ aut
mobilia eademcp came uefcentia funt: iis uidtus ex pifciculis
efl:ut purpuris.fut enim carniuor^: <3 i quidem pfca buiufmoi
capiuntur: quaq iis etiam qu£ mari pullulant alliciuntur. Te/
fludines marin£ conchulas petunt.babet enim os omniu robu
fliffimu* quicqd nanq? i os ceperint: fiue lapide fiue quoduis
aliud pfnngut ac deuorat. exeut etia in terra di pafcut herba *
laborat pleruqs di ftereut quoties matates ficcant fole.deferre
enim in gurgitem facile nequeunt: bic idem uefcendi modus
cruflaceis efl* nam ea quoque omniuora funt: quippe quae di
lapillos di limum: di algam deuorent : atque etiam flercus: ut

’ Pf

cancri faxatiles : carnes etiam nimirum appetunt, locuftae uel
pifces maiores conuincere poffunt. euenit ufu ut locuftis poly
pi fuperiores fint : adeo ut fi eifdem in ratibus fenfent lo/
cufta polypum: pr£ metu emoriat.Cogros locuft^ couincant:
nam elabi non queunt propter cruft^ afperitatem. Cogn poly
pos fupent: fed £dere non poftunt.lfue enim 5C lapfas polypi
corpus ufum boftis effugit. Mollia uero camiuora omnia fut.
Palcuntur locuft^ uenatu pifciculorum circa fua cubilia: qu£
i alto locis afpens faxofis cauemofifqj faciunt.quicqd c£pmt
ori admouent fuo forcipe:ut cancri* incedit locufta lua natura
antexum nibil metuit demiflis in latera cornibus: At ubi me/
tuit fugit retro: longeqj fua cornua porrigit*Dimicant inter fe
more arietum cornibus: qu£ extollentes uibrantefque feriunt
aduerfarium*Sed umuerff etiam pleruq3 tanq gregis collegiu
uif utur .Talis uiuendi modus eorum eft qu£ crufta operiunt.
In mollium genere lolligines atep fepi^ pifces uel maiores eul/
eunt* Polypi cocbulis maxie extringetes carunculas uefcunt.
V nde fit ut eorum cubilia cognofcant: qui uenantur cogerie
teftarum. Quod autem nonnulli aiunt polypum feipfum effe
falfum eft: Sed aliqui fua bracbia corrofa bent a cogris. pifces
omnes foeturam fuo tempore deuorant* Reliqua uidtus ratio
non eadem omnibus eft , alii enim carniuon tantum funt: ut
cartilaginei:ut congri:byatul£: Thunni: mureng: lupi: denti
ces:bami£: ceru£ *Mulli uero: 5C carne uefcuntur &c alga 5t con
cba: 6 C c£no. capitones c^no. dafquilli c^no. 5C ftercore fca/
rus: &c oculata alga:falpa ftercore: &c alga porrum etiam petit.
dc curcubita capitur: quod ei ex omnibus uni euenit* alter eda
alterum fui generis £dit: excepto mugile*fed maxime congri:
capito: & mugilis foli carne omnino abftinent:cuius rei argu/
metum eft: quod neque in uentre tale quid unquam babentes
capiuntur : neque 9 fca in eos ex carne utimur: fed offa panis.
V efcitur mugilis unufquifq? alga atque barena. Capito que
aliqui labeonem uocant : littoribus gaudet: alter generis emf/
dem tranflittoranus eft: qui non mfi mucore uefcitur fuo:
quamobremfemperipfeieiumiseft.Pafcuntur limo omnes

capitoes quo fit ut graues & fordidi fint:pifce lpfi nullu omo
^dut.Et quonia uerfari i limo folet: efferut fe urinant qj pe:
ut corporis fordes abluat.Oua foetufqs eoru a nulla belua uio
lant:quapp copiofe exiftut: fed cum adolcuerint:tuc a ceteris
pifcibus corripiunt miaxmieq? ab arcbano.Gulofus omm ma
xime mugilis eft :atq; infaciabilis:quocirca uetre difteto gra/
uefcit:& mfi leiunus fit bf ret ibers.Cu bic metuent:caput ab
fcoditrquafi corpus totu occultet* detex et ut dictu eft: carne
uefcit:& mollia appetit:euenit plerunqs dc buic:& byatulf :ut
cu pifces minores lfequantunueter procidat .propterea quod
pifcium uenter mxta os pofitus eft:nec gula fubeft.alia igitur
ut dixi:carniuora tantu funt ut depbinus:detex.aurata:ut car
tilaginea:ut mollia, Alia magna ex pte luto uiuunt dc alga: dc
mufco: dc eo quod caulu uocat: dc enafcete materie ut fuca:Go
bio:oes faxatiles.Fuc^ qq cetera abftinet came:tame fquillas
f^penumero appetut. fed alter etia madit: ut didtu eft: Alteru
maioruqj minores funt preda: argumeto ut carne uefcant : eft
qcf^fca buiufcemoi capiant:bamia:thunus: dc lupus* magna
ex pte carne alunt:fed alga et tagunt.Sargus nulli reliquias fe
quit .Na ubi ille luto excitato abiit(fodere.n.pot)bic defcedit
dc pafcitambecilliorefqj ne eode adnatet:arcet fcarus un? iter
pifces ruminare quadrupedu ritu uidet. ceteris pifcibus captu
ra minorum a frote agit ore:ut folet meare. At cartilaginei:&
delpbini:& oes c^tacei generis refupinati corripuit, babent.n.
os fubter:ude fit: ut piculu minores facilius poffint euadere.
Alioquin pauci ammodum feruarentur. quippe cudelpbini
celeritas atque ^dendi facultas : mira effe uideatur, Anguillf
pauc£ quadam cenfque locis ucfcuntu r limo atque eduliis fi
quis apponat:fed plurim£ dulci bumore uiuutridq? q uinariis
anguillariis dant opam feruant:ut quamaxime pura finceraq*
fit aqua affluens fem per dc effluens per ripas: ubi uinaria ex/
truunt. nam mfi aqua fit clara: breui aftrangulat£ intereun t*
branchias enim babet exiguas: hinc turbare aquam foliti fu t:
qui eas pifcantur. Et quidem i ftrymone amne circa uergilias
capiunt: tunc enim aqua dc lutum aduerfis flatibus inturbat .

alioquin fatius cft quiefcere. Anguiilg no i upfluitat morturi
nec furfum ut ceteri pilees maxima parte efferunt .Sunt enim
uentre exiguo:pingue m paucis meft.plurimy eo carent:uiuere
exempte aquis uel ad diem quintu fextuqj poiTunt:& aquiloe
plures diuti? durat: auftro minus: dc fi ^ftate de lacu i pifcma
tranl ferunt :uiuere nequeut.Sed fi byeme facile fedis mutatio
nem patiunt nulla demcp uebemente mutationem tolerant: 6c
quide ^flate: etia fi in frigida aquam tranffers oes plerunque
intereut.Quin &C fi exigua i aqua fhbulent :pereut: quod ide
&C cyteris pifcibus euenit.ftragulant.mfi femp eadem in aqua
exigua uerfantur: quomodo Ipirantia aialia intereut fi in aere
exiguo claudant . V ita aguillis nonullis uel ad feptem octoq*
annos protrahitur.

Idtus fluuialibus etia tum ex mutua fui generis pt£da :
u tu ex berba radice: <3 C fi qd in ceno copiant: nocete poti?

pafcereuterdiu fecedere in altu foliti fut:talis pifciu uidtus e*

N auium genere qbus ungues adunci oes carniuor^ fut.
i fruges aute lpe etia fi in os indideris:nequeut deuorare;
ut genera aquilaru omnia:milui:accipitres ambo ideft palum/
barius &C fringillarius:q multo inter fe magnitudine differut:
atq? etia Buteo :q miluo equiparat magmtudine:femperq3 lpe
cernit. ad b^c o ffi fraga :& uult:et offifrag£ magnitudo maior
qua aquil^: color ex cinere albicas. V ulturu duo genera funt:
alteru paruum: Sc albicantius: alteru maius ac multiformius .
Nocturnam etiam nonull^ aduncis unguibus fut; ut ciciima
noctua;bubo: fpecies fimilis nodai£ bubo e: fed magni tudfe
no minor q aquila. Ite aluco:ulula:afio. aluco maior galllaceo
eft.ulula compar: picas utriqj uenat . afio minor q noctua eft ♦
b^c tria fimili fpecie conflant: & came uiuunt. Sunt etiam in
genere no aduco qu£ carne uefcant; ut byrundo.aliqua uermi
culos petunt:Ut fringilla :paffer:rubetra: luteola:parus:cuius
genera tria funt. frmgillago quy maior efbquippequ^ frigi lia
9quet:alt moticolacognoie e:quoma i motibus degat:cui cau
da logior.terti? magnitudie fui exigui copis diferepat: qq C£/
ta fimilis e.Ite ficedula attncapilla:rubicilla:rubecula:filuia:

curuca:afilus:tyran9 cui corpus no multo aplius q locuft^:cri
fta rutila;ex pluma elatiufcula;& cetera elegas;catuc£ fuauis:
b^c auicula eft. Ad h £c florus cui magnitudo quata fringill^:
8c moti fringilla qu£ fringill^ fimilis;& magnitudine ^pxima
efbfed collo ceruleo Si in motibus degit; V nde nome accepit
tu etia regulus; <3 C frugilega* b gc Si reliqua id genus uermicu/
lis parti ex toto;partim magna ex parte alunt* Spina appetunt
illa;fpinus fiue jjgurmus;carduelus* Ite qu£ auri uittis appel/
latunb^c enim oia uiditat in fpinis* V ermen aute et quoduis
aliud alale afpernant* dormiunt b^c Si pafcunt eodein loco *
Alia culicibus gaudet; nec alio magis q uenatu culicu uiuunt:
ut pipo; tum maior: tu minor; utranqs picu martium uocant ;
fimiles iter fe funt;uoceq* fimile emittut;fed maiore q maior
eft. Pafcunt ad macerie aduolates. Item galgulus cui magni/
tudo quata turturi fere eft; color luteus.dignipeta bic admodu
eft;magnaq$ ex parte macerie pafcit;uoce emittit magna :Icola
maxime peloponefi auis b^c eft; tu uero enumeradus Iter b^c
eft culicilega didtus;magnitudine parua; quata fpinus, colore
cinereus diftinct? maculis; uoce parua; q Si ipfe lignipeta eft*
Alia frugibus uiuut;ut palubes;colubus uiuago:turtur* uifut
femp columbi atq$ palubes; fed turtur ^ftate tantu; byeme fe
codit;latitat enim fuo tpe* V iuago autuno potiffimum Si co
{picit:Si capit ;cui magnitudo maior q colubo;minor q palubi
eft. Modus maxime capiedi eam dum fe in aqua bibedo pro^
pendit .uemut ad noftra loca cu iam fecerit prole* cetera uero
oia ^ftate accedunt:nidulanturq$ apud nos; Si carne magna ex
parte fuos enutriunt pullos; excepto columbaceo genere.

Mnium fereauium aliae uictum a terra petunt ; aliae a
o fluuio;ali£ a lacu; ali£ a mari.fed palmipedes I ipa aqua
parte maxima tpis uerfant;& aliq$ ingurgitates fe querut qd*
comedat, fidipedes circa aqua.earucp nonull^ terra coteris alti
libus uefcuntur ; qu£ fcilicet came no tangunt. Petit lacus Si
fluuios ardeola Si albardeola;q magnitudine minor eft;roftro
lato:porre<ftoq?* Item ciconia; Si gauia;cui color cinereus* Ad
baec mnco cindus ; Albicula: tnnga; quae inter minora baec

mamlcula eft.Turdo enl fqmparat: olbus bis cauda motitat.
Quletiam calidris cui cinereus color diftinctus uari£,preterea
genus alcedonu aquas adamat:quod duplex eft.alteru uocale;
barudmibus in fidens: a lteru mutu: quod apliore corpore eft:
utrique dorfum ceruleum.Tbrocbilus etia boc loco ponendus
eft. Sed apud mare alcedo quoque uerfatur:Sc carulus:necnon
cornices littora petunt. &C qu£ unda eiecerit aialia tangunt: na
et bis natura ommuora eft:tum etiam gauia alba:& fulica:mer
gus: di rupex uidtitant apud mare, palmipedu grauiores circa
lacus di amnes uerfantunut anas:olor:pbalaris: urinatrix. Ad
bgc bofca fimilis anati:fed minor. 5C qui coruus appellatus eft
cui magnitudo quanta ciconiae : fed crura breuiora. palmipes
natafq; efbcolore niger: infidit arboribus: di nidulatur in iis.
bic unus ex boc genere.Item anfer maionanfer minor:qui gre
gatilis eft:uulpanfer:capella:penolops:aquiladidta marina: di
mare addit: di lacum. Mult£ edam berbis uefcut .Alites unc£
tum cetera qu£ fuperare poffunt aialia : tum aues aggrediunt
fed non fui genens:carniuor£ funt modo pifciu:qui pleruncp
fibi cognatos rapiunt . Genus auium cum omne potu exiguo
contentum fit: tum aduncis nullus omnino ufus bibendi eft:
pr£terq pauciftimis quibufdam:qu£ di ipf£ raro utuntur, qua
lis poaffimu tinnuculus eft.miluus etiam uifus eft bibereicjq
raro.

Enus animalium cortice intedtum:ut lacerti:& reliquae
g buiufcemodi quadrupedes: atqs etiam ferpentes oluoru
eft.nam di carnem edut:& herbam, ferpentes omnium maxle
animalium uel cupidi^ dediti funt: fed defidenum bis quoq;
bibendi exiguum :6C reliquis quibus pulmo fungofus eft.qua
lem omnia babent quae oua pariunt:& quibus paru fanguinis
eft. Scrpetes uiui incotinetes et funt. prolde uiperas aliq uino
cu flabilibus ad fepes difpofito uenat.fbri^.n.capiunt.fed cu
ferpetes carniuor^ fint:quicqd cepit fucco exucto:reliquu to/
tu p meatu fui feceftus emittutiqd^ide ola fere id genus aialia
faciunt: ut aranei: fed bis foris fuggendo euaporaremos eft:
lerpetibus intus in uentre.accipit ferpes undelibet quod dat :

fiue auis fiue belua eft.oua etia deuorat fed cu accepit reducit
&C ufque eo retractat: quo ad parte nadtus poftrema: e diredto
conftituat: tum colligit fe:in brcueqs cotrabit:ut quod inditu
fupra tenet ;In unum exteto corpore deducat* Quod pp ea ita
facit:cpgula tenuem babet <3 i loga.diu &C ferpetes 5C pbalagia
uiuere poffunt fine cibo : quod ex iis qu£ pbarmacopolf ideft
pigmentarii alut:perpedi pot, Quadrupedu qu£ aial generat:
filueftres:e£demq$ ferrat£ detibus: came oes uefcuntmifi qcf
lupos aiunt: terra quadam:cu efuriut gdere* boc igit peculiare
luporu fit.berbas aute no alio tpe tangunt:nifi cu morbo labo
rant:quomo &C canes berba ingefta euomut: atq? ita purgant*
Lupi boiem illi potius petut: q inertes 5C unipet£ quidam fut:
qua qui uenatores*Quam aute alii glanu: alii by^na appellat:
corpore no minore q lupus eft. iuba qua equus: fed f^ta durio
re longiorecp: & per totu dorfum porrecta : molit b^c infidias
bomim*Canes et uomitione bois lmitado: capit:& fepulcbra
effodit:buman£ auida carnis ac eruit* V rfus aial ornorum eft
quippe qui & frudtus arboru: quas cofcendit: corpore lubrico
fdat: & legumina: & apes perfringes alueos:& cancros: & for>
micas:carne etia uefcit.uinbus enim fuis cofidens: luadit n5
folu ceruos: fed et fues feros:fi clam repenteq? potuerit agere,
tauru aperto marte aggredit :coferta iam pugna:fternit fe refu
pinurmduqs taurus ferire conat : ipe fuis bracbiis ampledtitur
cornua:ore morfum armis defigit:profternitq; aduerfanu.In /
gredi uel duobus mites pedibus eredtus aliquadiu pot*carnes
oes pmaceratas: & ^ppemodu putres comedit* Leo uefcit qde
carne ritu c^teroru filucftnu ferratoru: fed cibo incontinenter
amodum utit. Multaqj deuorat folida:fine ullo difedtu.mox
mbil triduo:aut certe biduo ^dit. ferre enim mediam potefbut
qui iam ad multam facietatem repletus efbparum bibit:excre
metum raro emittit: tertio die uelutcunq? accidit egerit* idq3
duru: andum &c fimile ut canis, flatum etiam alui accerrimu
emittit, di urinam grauiter olentem: unde fit ut canes arbores
odoret .mlgit enl crure elato:ut canes ad flipites* foedu quoq?
odorem in cibo relinquit ex fuo halitu* profciffo nanq$ leone

interiora grauiter olent, funt inter quadrupedes ferafqy uidtu
ex lacu 5C fiuiiiis petat* At uero a mari nullum pr^terq uitulus
marinus*funt etia in boc genere tiber; fatberium:fatyrium:lu
tris:latax:qu£ latior lutre efbdentefq; babet robuftos*quippe
qu£ nodtu plerunq? egrediens uirgulta proxima fuis dentibus
ut ferro pr^cidatdutris etiam bominen mordetmec defiftit:ut
ferunt: nifi fracti olfis crepitu fenferitdataci pilus durus: fpe
inter pilum uituli manni &c cerni*

Ibunt quibus dentes ferrati aialia lambendo: atqj etiam
b nonulla ex no ferratis:ut mures* Quibus aute continui
forbedo:ut equi: &t boues:urfus neqs forbedo: neqj lambedo;
Sed morfu auiii caeter^ forbtu* Sed quibus collu elt longum:
Itermittut caputq> refupinat:Porpbyrio unus morfu*Cornige
ra aialia tam fera q urbana: &C quibus dentes ferrati non funt:
ola fruge:berbaq$ uefcut:nifi uebemeterefuriat: fue excepto:
q minime berbae fruguue appetens efb fed radicu maxime ex
oibus atalibus:quoma rictu aptilfimo ad id negocii eft.facilli
me etiam oium idem boc aial ad quoduis pabulu affuefcit: &c
celerrime quoqs in pinguedinem proficit pro fui corporis ma/
gnitudine*fexagintaenim diebus pinguefcit: quatum autem
profecerit ii cognofcunt:quibus ea res cur£ elt. Vbi ieiunium
ad fagina conllituerint pinguefcit: fame pr^fatigatus triduo:
dc cetera quoq? omnia fere melius pfatigata fame pinguefcut.
faginant a triduo iam qui fues ob^fant.Tbraces per faginam*
Cum primo die potu pr^buerint:poft interpofito uno die pr£/
bent:tum duobus* deinde triduo atqs ita fubinde augendo nu
merum ufqj in feptimum curant* pinguefcit boc aial bordeo :
milio:ficu:glande:piro:cucumere* Sed maxime tum boc:tum
caetera quibus uenter calidus eft* quiete lmmotioneqs pingue
fcunt: cpterum fues pinguiores redduntur: etiam cum in luto
fe uolutat* pafcere gregatim pro £tate uelle uident* lupo etia
fus obfiftere repugnareq* pot*Sexta pars poderis quatu pode
rarit uiuus:abfumit occifo I pilos:faguine &c reliqua id gen?*
Tam fues q cetera animalia omnia folent:cu lacftet extenuari
bpcitafebabent*

b Oues $C fruge & berba uefcunt :piguefcut bis qu£ flatu
cientmteruo &C faba:frefTis:atq, et lpfa fabaru herba* Et
feuiores fi cute mcifa fpiritu addigas*deinde pipbeas pabulu:
pingues facies: Ad bgc hordeo uel Itegro uel plfito: &C a gluma
fepatopinguefcut:& dulcibus:ut ficu:& palla: uino etiam dc
frodibus ulmi*fed peipue fole dc lotione calid£ aqu£*Cornua
iumoru tepefacta i cera fle&unt :ducutc£ facile:quo uoluens:
nec pedu dolores fentiut:fi eoru cornua illinant cera:aut oleo:
aut pice laborat armeta uebemetms pruina follici tata qniu e*.
Augent iuuence amplius cu plus tpis exptes ueneris degunt *
Quaobrem terr£ epiri incol^:quas pirrhicas uocat: anis noue:
intactas uenere feruat: ut meremetu ampliter capiat: & fetau/
ras nuncupat* bas numero quadringetas ee: 5t ^pprias regis ac
cipimus:nec poffe uiuere locis alris:qcj teptatu ab aliqbus eft*.
Qui muli &c afmi fruge berbaq$ uefciit: fed maxie potu
e pinguefeut* Iumeta*n*pro aqu£ qua bibat ufinfuo fru/

unt pabulo: 6C quod minus potu afpnat : id appetetius pabuli
e:& plenius ob^fat.Farrago pilu expolit:cu frugibus grauida
e* Sed duris iam horrens ariftis rutilis efLberbf medic£ prima
falx uitio dat :& cum foetida aqua rigat Icommoda efLBoues
clara bibere geftmnt* At cquirnt cameli turbulenta & craffam
fuauius bibut.quippe qu£ ne ex fluuio qde prius hauriat:qua
pede inturbet:poffunt uel ad quatuor dies tollerare fine potu:
mox bibunt quammultum*

Lepbatuseodepafhi modios macedoicos nouem quod
e plurimu ^dere pot: Sed tatu dare periculofu eft: fex aut
feptededille modios 1 ufu frequeti fatis e: fed fanne no plus
q quinq?*uini et quiq* mares:qu£ mefura eminas cotinet fex:
Tam quidam amphoras aqu£ mefur£ maced5ic£ quatuordeci
eode haufit potu, &C rurfus a meridie eiufde diei odto* V iuit
magna pars cameloru anos triglta: fed multo plures nonull^,
nam uel ad cetefimum annum facultate uiuendi protrahunt .
Elepbatemalii annos ducentos uiuere aiunt: alii tricentos*
Ves &C capre herba uefcunt *pafcere oues f^dulf atqj fla
o biles folet.Capre loca crebro pmutant: Sumaqs tantum

m

cotigut*piguefcit potifTi mu ouis ex potu» quaobre ^ftate fale
dare die quinto foiiti funt: fingulis cetenis fingulos modios*
Sic enim pecus incolume atq piguius reddit* frequens igitur
falis ufus eo pdetrquado &C paleis copia falis admifcet: ut fiti
budp plus aqu£ hauriat: & autuno cucurbita fale cotadra affe/
rut*quod lac et auget: 5C agitat£ quoq meridie: plus poft meri
dianis bibut:foetis difteta ubera pedent:qbus falis abude eft*
opimat pecus:olea:olea{fer: apbaca: palea* berba qu£ oia effica
ciora funt ex falfugine refperfa*pinguefcut &C bec plenius pr£
fadrigata ledia triduo* Aqua ouib9 autuno comodior aqloma
q auftrina e*et pafcua ad folc occafu fpedtatia pfututinera &C
labores extenuat* Icticat pallores oue ualidiore cu bybernis tpi
bus pruina qua fufcepit feruat*na qbus uiriu min^paru p fua
ibecillitate coftantes:difcutiunt fuo motu quatu fufceperint*
caro cuiufque quadrupedis deterior eft cu locis paluftribus q
editioribus pafcit* Sunt porro frigoris patietiores qbus cauda
amplior q quib? porrectior: &C glabr^exutiores q u editiores:
crifp£ et algoris lpatientes fut* V alet melius oues q capr£:fed
robuftiores caprp q oues funt: ouiu qua lupus occident:pelles
ac uellera 5C facta ex bis ueftis: longe q cetera aptiora funt ad
pediculos procreandos*

Nfed:a aialia qbus dentes oluora lut*Qiubus aut ligua
i tatu humore undiq? eliquado:fua ligua uefcunt:quoru
alia oluora funt qbus guftus olum faporu eft ut mufc£:alia fa
guiuoramt tabani;8<: alili:alia fuccis plataru:5C fmctuu uiuut
Apis una nullis putidis aflidet:nec utitur alio cibo qua dulci*
Aqua etia libentiflime inde bauriunnqua fincen clanlfimiqj
fontes fcaturiunt*Talis animalium uidtus eft*

Ctio aut dc omne eoru negotiu in coitu(pcreatoe atq ui/
a dtus follertia uerfat :necno ad frigora £ftus: mutatones

dcniqs teporu ptinet. icft eni in olbus fefus natiuus mutatois
fad:g frigore aut calore* Itaqj ut boies alii domicilia byeme re
petut:alu q amplioris^puinci^ prlcipes futtfedem^ tpe mutat
ut mora filate locis frigidis:byeme tepidis trahat* Sic bruta q
loca poffut pmutare faciut* Atq alia fubfi&iu i lpfis cofuetis

fibi locis coperiunt* Alia peregre proficifcunt. Ia ab autunali
£ quinoctium ex ponto locifqs frigidis fugiunt byeme futura*
A uerno autem ex tepida regione:ad frigidam fefe conferunt:
£ftus metu futuri:5C alia de locis uicims difcedunttalia de tilti
inis prope dixerimrut grues faciunque ex fcytbicis campis ad
paludes £gypto fupiores: unde nilus profluit ueniunt:quo in
loco pugnare cu pigmeis dicut*non enl id fabula efbfed certe
genus tum hominum : tum etia equorum pufillu ut dicit eft*
deguntqs in cauernis:unde nome Troglodit^ a fubeundis ca/
uernis accepere* plate£ etia migrant: di defhymcne amne ad
iftru aduolat:prolemq$ ibi faciunt.abeunt uniuerfe*ac priores
expecfamt pofleriores:propterea quod ubi motem fuperarmt:
uideri priores a pofterioribus nequeat* Quinetia pifces modo
eode:aln ex pontoraut in potum tranat:aln p byemem ex alto
in littora: teporis gratia uenmnt.cotra gftate ex littore in altu:
uitantes pflum difcedunt* Aues quoq? ibecilliores byberno di
gelido tpe difcedunt in campos: ut tepore potiant*£fliuo aute
repetut motes:ut ^ftu careat femp: que lbecilliora funt: prius
utrauis rone difcedunt* Iam fcombri anteq tbunni.coturnices
ateq grues*altera enim augufto: altera feptebri mefe lncipiut*
funt profecto oia piguiora qii£ de locis difcedut frigidis: qua
qu£ de calidis:ut cotmniccs autuno q uere funt pIguiores*Fit
enim ut fimul de locis frigidis: di tpe calido difcedat*Sut etia
ueneris appetetiora nemo tepore: cunq; ex tepido difceflerut;
fed auiu grues ut dicfcum eflrex ultimis in ultima abeut:uolat
flatu fecudo: qcfde lapide narrat falfum e. lapidcm*n* eas te/
nere fulmetorque ubi decident:accipi utile ad auri probatoem
aiut*Palumbes et difcedut et liui£:nec bybernare apud nos pa
tiunt:at<£ etia turtures:& byrundines.Sed columbe manent:
Coturnices quoq; difcedutmifi pauc£ locis apricis remaferlt:
quod di turtures faciut* uolat gregatum palubes: tu turtures:
cu accedunt: di cu fuo tpe abeunt* Coturnices cu cecidenntfli
ferenum fit: aut aquilonium tempus fotiatur: di profpere de
gunt: fed fi auAnnum:molefle:propterea quod parum uolat*
bumidus enim grauifqs au fler eft.Quamcbrem q aucupatur:

m z

frMM-

/

auftrum non aquilonem ob feruan t , om n ino egrc: propter fui
corporis pondus uolant. fune enim corpore grandiore qua tuis
pinnis deferri poffint:uociferatefq$ ob ea rem uolant: laborat
enim quafi oppreft^ onere: cum bec adeut loca fine ducibus
pergunt. At cu bine abeut: ducibus lingulata:oto:& matrice:
proficifcnntunatq; etiam cincbramo a quo etiam reuocantur
nodhucuius uocem cum fenfenne aucupes: mtclligunt parari
difceffum: matrix forma peride ac aues lacuftres eft: atq? etia
lfgulata qu£ lingua exent pr£loga:unde ei nome otus nocftu^
fimilis eft. pinnulis circiter aures eminentibus pr£ditus:unde
nomen accepit:quafi auritum dicasmonnulli ullulam eum ap/
pellant: alii afione: blatero bic eft & ballucinator: & palmpes;
faltantes enim imitat :capitur intentus in altero auaipe:altero
circueunte ut nodtua. omnes demq? aues unc£ breui fut collo:
&c lingua lata:apteque ad imitandum. Nam & indica auis cui
nome pfitac£ qua loqui auit:talis eft. 6C loquatior cum biberit
uinu redditur. Gregales ex auibus fut:grus:olor:platea: anfer
minor,

I fciu alii ut dictu eft: difcedunt ab alto ad littus:ecotra
p de littore in altum: fugientes exupantias caloris &C frigo

ris. Sed prgftant pelagicis littorales:quippe in cibo copiofiore
melioreqs potiant: qua enim fol ingruit plura exeunt: ut fit m
bortis:na et li ttuus niger propius rerram oritur:alter fimilis er
raticis eft:T um etiam bene ex calido frigidoq? temperata funt
loca maris terrena:quo fit ut &C caro eorum pifcium magis con
ftet: cu pelrgiorum bumida mollis folutaq? fit. Littorales fut
decex:fcarabeus:cemua:aurata:mugilis:mullus:turdus:draco
pulcber:gobio:atq3 omne faxatile genus, pelagii futpaftmata
genufq? omne cartilagineum: &C congrorum albicantiu genus
&c byatula:rubelio:glaucus.pagri autem :fcorpiones:congri ni
grates:murenf :cuculi abigut.Sed diferimen boru:diuerfitate
et locoru ac teporu exiftere pot: ut apud creta lfula. Gobiones
oeq$ faxatile genus fatis pinguefcit.Tbunnus et poft ardturu
melior eft. Iam.n.eo tempore ab infeftatis afili agitationere/
quiefcit:qu9 facit ut fit in ^ftate deterior.Quinetia maritimis

lacubus genera plura pifciu marinoru gigni aptum e:ut falpa:
aurata :m illum: alios fereplurimos.Hamias etia in alopecon/
nefo repies: &c in biftonide lacu:plurima genera habent .Mone
dulp magna ex pte no fubeut potum: fed in propende trabut
eftate:& pariutibyemc in egeo.Sed tbum:limane;bami£:fub
eunt potum nere: pftateqs ibi traducut: 6C reliqui fere plurimi
fufanei & gregatilis generis: eode tranfeunt. eft fane plurima
pifciu pars gregatilis:nec ullus grex caret duce.petut aut potu
paftus gratia:qui uberior &C comodior ibi:propter aquaru dul/
aum admixtionem fiippeditat.Belup quoq> magne pauciores
ibide funt. nam excepto delphino: &c pbocena: qua tirfionem
iterpretonnibil in poto maleficii eft. nec delphinus hic magn?
efbquaq extra ubi aliquatum proceffens: magni habeant .T ii
itaq; ui<ftus:tu etiam partus gratia potum fubcunt.Sunt enim
ibi loca ad partionem aptiora: 8c bumor dulcior ac potulentior:
foetu melius educat.Sed cum peperint:& proles ia adoleuerit:
exeut poft uirgilias ftatim:& fi byemps auftrina fit tardius: fi
aquilonia citius: propter fecundi flatus comoditate: prolefqs
adbuc parua apud byzantiu capitunutpote cii longior mora in
ponto no fuerit. Sed de cpteris Sc cu adeut: 5c cu exeat coftat.

Arda aute una:cu adit uidetur & capit :Sed exiens nui q
f uifa adhuc eftiquod fi qua apud bizantium aliquando

capiat :pifcatores fua retia luftrat propter exitus infolentia.cu
ius rei caufa eft: quod fole ipfg fubeut lftrum amnem: V nde
fiffo flumine p abditu terre meatum :deRu ut in adria finum:
argumeto eft: quod ibi contra euerut q in ponto, exeuntes em
femper capiunt :fubeuntes nunq.

Hunni dextrorfu terram cotingentes fubeut: fed rem a/
t neat cotra.l^uu em in laais fe admouet:quod propterea

facere dicunt :q: dextro oculo clarius uidec fua naturadeuo be
beti?, fu {ancis de qbus loquor Iterdiu meare:noctu qmefcere.
In more eft. pafcuntur etiam nocte: mfi luceat luna: ita enim
faciunt itennec uolut quiefcere.

V ida ufu piti rei marinp nibilo eos moueri fed quiefce/
q re a bruma ad pquinodtium uemu ubicunq* id temporis

fmt afleuerant.

Oneiul^ fubeutes p5tu capiunt :exeutes aut minus opti
m me l^ppotid^ funt;ateq pariat. At ceteri fufanei exeutes
potius capiunt; &C optimi p id teporis funt: Cum uero adeunt
pontu proxime £geu: pinguiilimi capiunt. quo fubmde afcen
derint magis eo macilentiores fiunt, icpe et flatu aftrino uebe
mentius occurfante fit: ut cu monedulis 5C fcombns exeat:ac
mari inferiore magis q circa bizantium capiantur : difceflum
fedifq? mutationem boc modo faciunt.

I c ide affectus terreftribus et euenit cu fe abdut et latet,
b byeme enim latebras fubeut; tpe lam tepidiore exeunt,
ratio uero dc latedi 5c patedi comunis aialium ea efbut fibi co
tra utriufq; exupantia teporis opitulent.latet aliquoru genus
totu:aliquoru partim latet: parnm non latet.Tefta eni intedta
omnia latet; ut I mari purpura;buccinu:omneq3 id genus. Sed
ab folutorum latibulu euidentius elt .codunt enim-feceflu: ut
pedtines facere uifunbaliqua leuiore quoda tegmine fup lpo/
fito delitefcutrut cocbleg ; terrcflres udefl limaces:&: adbgretiu
mutatio incerta eft .Non tamen eode tpe oia latet:fed limaces
bveme. purpurg; & buccina; canis exortu dies circiter tricenos
codunt .Pectines etia tepore eode; fed eoru plurima fane latet
& algore urgente &C gftu.

N fedta pene oia codunt prcter ea qug uita in domiciliis
i cu bomimbus agat:qugq} prius itereat qua annuu tepus

excedat.latet bgc byeme alia diutius: alia quandiu algor uebe
mes efbut apes, nam lpfe etia ceflant;<3<: latent;cuius rei argu/
metum; quod minime cibu fibi appolitu guftare uident:& fi
qua erepferit:ieiuna fpedtat : uetre traflucete: nulloq3 penitus
cotento: quod manifeftu fit. Quiefcunt ab occafu uergiliaru
ufq? ad uer.condunt aute queq; locis apricis abdita: &C ubi fibi
cubile confl ltuere tutius folent.

Anguinei quoqj generis multa fe codunt: ut ea q ltedta
f cortice funt:ferpetes dico:laccrtos:ftelliones:crocodilos

fluuiatiles.Meiibus quatuor frigi dilTimis b f c latent:nec p id
tepus qcqua comedut. Ccterg qde ferpetes cauernas fubeunt

terrg. Sed uiperg fub faxis cddunt. pifcium et coplures latere
nouimus:fed apertiffime bippuru:que equifele noiaui: Se cor.'
uulu fiue graculu p byeme.na bi foli nunq capiunt:mfi certis
qbufdam teporibus :eifdeqj femp: cum cg ten oes fere femper
capiant. Murena etia latet:6C ceruua: &C conger. Saxatiles uero
coiugitim mares cu foeis condunt :quomodo 8C foetificare io
lent:ut turdi:merule:percg.Tbuni et latet prg altis gurgitibus
byeme: piguefcutqj a latibulo maiore in modu. capi incipiunt
uergiliaru ab ortu ad arcturi occafu ultimum.reliquo tempore
quiefeut latetes. capiunt nonulli ex bis cgterifq; lateribus tpe
fui fecelTus cu fe moueat locis tepidis:aut fi tpis lnfolity quie
tes cotingat. Prodeut enim aliquantulo de fuo cubili paftum:
dc precipue plenilunio. funt magna ex pte fuauiffimi:cu latet.
Primadg in egno fe adduticuius rei argnmentu efbquod neqj
eo tpe capiut 5C dorfo foeculeto: penifq; adductis oppreffifqj
fpedtant.Ver.no aute tpe prodeut: 6C appropinquat ad terram
coeutes parientefqsiquo tpe foetu gramdg capiunt:tepefhuecp
tantifper effe putant. Autuno uero &C byemc deteriores funt.
fimul etia mares pleni femine genitali: lacfte appellato: per id
tempus cernut .itaqj prgffat ad ufum. prole adhuc parua difri/
cile capiunt . A dulciore lam larga captura propter infefti afili
ftimulu efhlatent alia in arena:alia in luqo:ore tatum detecto:
plurima tpe codunt folum byberno:ut cruftata:& pifces faxa
tiles:& raigiomneq? cartilagineum genus:diebus fcilicet frigi
diffimis:quod ita ee eo argumento coftat:q? minime cu algor
eft capiunt: fed pifciu nonulli g flate etia latet: ut glaucus.bic
enim p id tepus fe abdit circiter dies fexagita. Afellus et latet
&C aurata plurimu tpis afellu latere ldicio effe uidet: qd’ logo
interpofito tpe capiat. Pifces uel gftate latere documento illo
probat: quod teporibus fideru fiant capture: &t precipue cani/
culg.mare em p id tepus euertit:quod latiffime apud bofporu
patet.limus eni in fumma effert :pifcefq> innatat.aiunt etia fi
gurgitu ima fgpius terat, plures eade fagapa capi fecudo lactu
q pnmo.Tum etia magnis bymbnbus multa apparet alaluim
genera:qug ante uel nunq uel raro uifa ruerint.

Vium etiam complures conduntur: non ut aliqui putat
a paucae:nec omnes ad loca tepidiora abeunt: fed quibus

loca eiufmodi funt uicina: folit£ fcdis ns eo fecedere libet: ut
dc miluos <5C hirudines agere aladuerfum eft.Quf aute procul
locis eiu fmodi morantur:non mutant fedemded ie ibide cd/
dunt. Iam enim uiff funt mult£ hirundines inanguftiis con
uallium nudy atqs omnino deplumes.milui etiam de eiufmoi
locis euolafle cu primu a pparerent:uifi funt.Latibulo genera
diftlgui uel adunca uel recf unguia non poffunt.na & cicoma
latet: 5C merula: &C turdus: &c alauda, de turture quidem maxie
omnium conftatmemoeniim prope dixerim uidiffe per byeme
ufpia turturem diciturdatere autem incipit prypinguis: & qq
pennas in latebra dimittit:tamen pinguedinem feruat. palum
boru aliqui latent:aliqui no latent: fed cu hirudinibus abeut.
Sturnus etiam latet: dc ex genere unco:miluus: paucis qbufda
diebus & nodtua,

V adrupedum qu£ animal generant byftrices condunt:
q &C urfided utru propter frigus:an alia de caufa ambigit»

pinguefcut urfi per idtepus:tum mares:tum foeiy uebemeter
ut mouere fei e facile nequeant. parit etiam foemina eo tepore;
&C tandiu latet quo ad tempus fit:ut fuos catulos in apertum^
ducat : quod uerno tepore menfe a bruma tertio facit. Sed qd*
minimum dies circiter quadraginta latet: ex quibus bis fepte
ita iopitur: ut fe nihilo moueat:reliquis poftea pluribus: latet
quidem fed mouetur:6c furgit foetu grauida urfa:uel a nemie
uel a pauciflfimis capta efL tempore (ui latibuli boc aial nibil
ydere certu efhquippe quod neque exeat:<3c captum uentre in/
tefhnoq; inani uideatur. Narrant eius intefhnum per inediam
ita conniuere:ut addudtum prope cobyreat. Itaq? urfu latebra
egreffum primum herba: Arum didram deguftare:ut lteftinu
laxetur: Sc biet.Glires etiam latent in ipfis arboribus: pingue/
fcuntq; perii tepus uebemeter.itidem mures pontici generis.
Nonnulla ex iis qu£ conduntur:exuunt id:quod fenedtus uo/
catur:quod cutis ultima efb& primi ortus operculum. Sed in
pedefhi uiuiparo genere de urfo: qua de caufa lateat ambigit:

I °4-

ut didtum iam eft. Cortice itecta maxima fere fui pte feceffu
fuo tpe latet;et exuunt fenedtutem ea quibus cutis mollis;nec
pr£dura;et teftacea qucda eft.qualis teftudini(nam &C teftudo
inter cortice intedta enumerada eft; &C mus aquatilis) fed qua
lis ftellionidacerto : di preci pue ferpetibus eft. exuut enim b gc
omnia:tum uere cum egrediunt:tum etiam autumno. V ipera
etiam exuit tam uere q autumno. Cum ferpens exuere incipit;
ab oculis primum detrabi aiunt; ita ut obqxari uideantur iis ;
qui rem no intelligunt:tum caput exuitur, glabrum enim boc
omnium anteq reliquum corpus apparet;atq? una fere nocte et
die fenedtus tota exuitur a capite orfa ad cauda; di cute altera
intus fubnafcente ipfa remouetur.V t enim foetus in uolucro
fecundaru quo contentus prodierit; exuitur; fic ifla fenedhite
detradta renouant.Infedta enim eode modo exuunt fenedtute
quibus boc folitum efbut filpba di culex; di ea quorum penn£
uagina cotinentur;ut fcarabei; fed omnia fadto iam qd' gigni
debuerit;exuunt.nam ut partui uiuiparo fecud^;fic uermicu/
lari^ proli operculum circunrumpit .£que di apibus di locuftis
cicadp ubi eruperunt;oleis aut barundmibus infidunt:5c cum
rupto operculo exeunt, parum quiddam in eo relinquunt bu/
morismec multo poft uolant; di incipiunt canere locuft^ inter
marina; di gammari exuunt;aut uere aut autuno pofl partum .
Iam capt£ aliqu£ funt locuftf; molle babetes partem fupiore:
quod crufta iam circunrupta detradtaq; effet* inferiore autem
duram; cp nodum effet difrupta.no enim fimilis in bis atque
in anguibus exutio fit.latent locuftp menfes circiter quinque.
Cancri etia exuunt fenedtutem. molliores quidem perfpicue;
fed etiam duriores exuere aiunt; ut maias. Cum uero exuunt:
mollis admodum cruda fubnafcitur; di quidem cancri pr£ te
neritate non fatis ambulare poffunt. exuunt b^c fppius anno:
Sed qug nam lateant; di quomodo: di tempore:atq? etiam qup;
di quo tempore exuant fenedtutem; iam didtum eft*

luunt autem animalia profpere non eifdem temporibus
u nec omnibus eque exuperantiis. Valitudinesetiam di
morbi per tempora pro generum diuerfitate uarie accidunt; et

m

in totu: non eade oibus ualitudo exiftit. Iam auibus profunt
fqualor es: Tu ad cetera famtate:tum et ad partu: bi precipue
palubis: At uero pifcibus: exceptis gbufda paucis imbres co/
ducut Jncomodi contra auibus ani pluun funt:pifcibus ficci.
Quippe cum auium talis natura fit: ut ne bibere gdem largius
poffmt fine detrimeco: Aduc£ igif aues ut did:u eft:uiuut pro
pe dixerim fine ullo potu:quod befiodus nefciuit. facit enim i
narratione obfeffionis nini aquila augurii prpfidem bibente .
Cyterp aues bibut qdem: fed paru:nec aliud ullu potioni idui
get:quod pulmone fungofu babeat:aut pariat ouu.Cum aues
egrotat:plump mdiciu proferunt, turbantur enim nec pofitu/
ram eandem feruantquam habent: cu redreualent.

I fciu genus maxia ex pte annis pluuiis benefut dicftu e)
p uiuit.itaenim non modo plus cibinancifcit: Vcruetia
omo pluuio bumore luuatmt ea que terra gignunt, olera enim
quauis rigent :tamen no tantum proficiunt quatum bymbre:
quod inde barundimbus etia lacu prognatis euenit.nibil enim
fere accrefcunt: mfi aqup pluuip incedant. Indicium uel inde
accipi potefbquod pifces plurimi petant potum:ut in co tradu
cat ^ftate. facit ent copia amniii loci illius ut mare fit dulcius:
& cibus largior babeat:que ude fiuuii deferat. Subeunt etiam
fluuiosgenera pifciu coplura: bi proflat m fluetis bi lacubus :
ut bamia:mugilis.Gobiones et pfguefcut i fluuiis.deniq; loca
pdita lacus comoditate pifces poffidet optimos.ex pluuiis aut
ipfis ^fliui bymbres commodiores funt parti maxim^ pifciu:
di precipue cum uer bi £fhs bi autunus bymbribus abundant,
byems contra ferenior fuent:ad fummam prope dixerim:cum
bene bominibus annus cedit:tunc bi pifcibus foeliciter degere
contingit.locis aute frigidis parum uigent, Maxime infeftant
algore:qui lapidem in capite babent ut cbromisdupus: pager:
umbra. facit enim lapidis rigor ut per algore gelent:et excidat.
Sed cum plurimis pifcium generibus bymbres conducat:mu/
gili tamen bi capitoni: bi ei qui a nonnullis murinus uocatur:
nocet.fit enim ut pluuiis multi ex bis de facili excreent: fi mo
dum aqua exceifcrit. Solet enim per byemem potius capito ita

affici:na oculi eius albefcut: & maciletus p id teporis capitur :
atq$ ad poftremu malo code intent:quod no magis bymbnum
copia q algore accidere uidet . Iam.n. cu alibi tu I nauplio agro
terre argine i uadis multi capti fut c^ci: cu bpems fuiffet afpri
ma. multi et albos bentes oculos capti funt. Aurata quoq; bye
me laborat: fed arcbanas ^ftatereoqs tpe extenuat* Prodeft cor
uulis ferme preter ceteros pifces:anus fqualcnsrqd’ bis quoqs
ob ea rem comodior eft: cp p ficcitate potius tepor acciditJoca
pro fua natura genera quecp, fibi babent ad icolumitate como
diora:quod,n.natura littorale:aut pelagiu eft: buic fuo loco jp
natur^ defiderio uerfari comodius eft.quod aut abigit:id co/
mode utroq; degere pot.Sed funt et loca qu^da fingulis^ppria
in qbus reciius ualeat.C6modiora(qd'fimpliciter dixeri ;loca
funt ea qu£ algaru copia fcatet. piguioris em locis bis capiunt
q multis 6 c uariis locis folet pabulari.Na & qbus alga I cibo e
ab ude pafcunt:& qbns caro appetit :plures pifces fibi repiut.
Intereft et aquilonia fint:an auftrma.genus em logu aqloniis
melius uiget:& qde fftate loco eofde aquiloniis plures logi q
lati capiunt* Tbuni dc gladii agitant afilo:canis ex ortu* bent
em utriq; p id tepus fub pina ceu uermiculu: que afilu uocat:
effigie fcorpionis: magnitudine aranei: infeftat boc tanto do-'
lore:ut no minus interdu gladius:qua delpbinus exiliat:unde
fit:ut uel I nauigia«fepenumero incidat. Tbuni omm maxime
pifciu gaudent tepore: dc ob ea rem arena et littora adeunt:per
fuma et maris inatat quo teporis potiat. Pifciculi aut feruari
propterea poffut:quia fpernunt. maiora enim magni fequut:
fed ouorum dc prolis pars magna prolde abfumitur. Cu enim
pifces defiderio teporisdoca foetur^ adeant, liguriunt quicqd
attigerint:capiuntur maxime pifces:non multo anteq fol oria
tur:aut poftq occidit.denique circa folis ortum aut occafum.
tempeftiue enim iaci tanti fper putat, quamobrem eo tempore
pifcatores folent retia tollere, tunc enim maxime uifus piiciu
fallit, quippe cum nocitu quiefcatduce aute ram clariore meli?
uideant. Morbus peftilens nullus incidere pifcibus uniuerfis
uidet iqualispleruqs bominis & quadrupedu;equis:8C bubus:

&C reliqui genens nonullis accidit:tu feris:tu urbanis.£grotare
tamen £c lpfi putant. & qiude pifcatores pro morbi indicio ca
piut:cu aliquot extenuatos languetibus fi miles: & colore Imu
tatos:inter multos pingues ac ualidos ciuide genens ceperint.
Marinum genus ita fe habet.

Luuiatile & lac uftre pefte quidem &C ipfu Imune efbfed
f nonullis morbi incidunt proprii, filurus em canis ex ortu
potiflimu(quod fublimis innatet ) fiderat :&C tonitruo fopitur
magno :quod dt cyprino accidit fed leuius.Silurus uel a draco
ne:angue:gurgite parum alto ictus interit. Balero:& tiloni; lu
bric?: canis ex ortu inafeit: q debilitat cogitcp ad luma ftagni
efferrnqua £ftu Itereunt cbalcis qua £rica appello uitio lfeftat
diro:ut pediculi fub brachiis innati quamulti interimannqcf
nulli ex ceteris accidit. moriut pifces uerbafco berba.quaobre
c£teri fluuiatilesetlacuftreseainficietes capiut. fed foenices
marinos etia ita pifcant . Sunt q duobus quoc£ illis capiedi ge
nenbus utant: quod enl altos gurgites amniu pifces p byeme
uitare folent. ( Cu enim alias dulcis aqua frigidior fit:tum uel
maxime eius ima alget jidcirco foflam 1 fluuiu ducut:qua ma
teri£ uigetes operiunt: et ferro atep lapidibus ftipant: ut quafi
cuniculu faciat aditu patete ad fluuiu ude Ipleatitu fa&o gelu
uafla inde pifcant. Alteru genus captur£ tale eft:cuius ufus et
byeme eft dc yftate: medio amne £ruticibu»& lapidibus circu
fypuint: uno aditu dato:modo oris: Tu in eo ore pofita ualla
pi icant :motis lapidibus.Teftaceogeneri anni pluun profunt:
preterq purpuris:cuius rei mdiciu efl: qcf h amnis I mare flue
tis aqua guftarint:moriunt eode die.uiuit purpura extra mare
qu£ capta efhdies circiter quiquaginta. Alit altera alteram: eo
quod fua tefta gnatu ueluti alga mufcuue gerit :qu£ autem rp
cibo iis af¥erut:poderis ca adhiberi aiut:ut I libra fit grauiores.
Ceteris fqualor Icommodus eft: nam &c pauciora reddunt: 8C
deteriora. Sc quide pecftines tunc magis trahunt rufum colore:
iam in pvrrbeo euripo pectines aliquando defuerut: no modo
propter ferramentu quo pifcatores abradendo uberti caperent:
ueruetia ppter ficcitates.C^tens et teftatis hymbres coducut:

)cf

propterea quod mare dulcius reddit: fed fi igus facit profedro
ne uel in poto uel m fluuiis gigni pofTmt: exceptis biforibus *
paucis genus nanqj unifore potiffimum rigore induratur dc in '
terit. Aquatili alalium genus ita fe babet.

V adrupedu fues tribus morbi generib? laborat: quoru <*

q unu raucedo uocat:quo maxime fauces maxillgqj lflam , .

mat : fed idem malu uel qualibet alia corpis parte cotrabi pot.
Iam.n.pleruncp in pede:alias in aure decubit.Putrefcit jp tin.9
mebru: bc ulcus ferpit:donec ad pulmone deuemat: quo tadto
mors fequit.crefcit boc uitiu celenter:nec pot fus quicq ^dere
cu ita egrotat: et fi quatunlibet fit morbi mcremetum.curat a
porcariis cu malu incipere fenferint:baud alio modo q tota pte
abcifa qua ceperit.Reliqua duo genera eode uocabulo nolant
ftruma:quoru alteru dolor capitis bc grauitas eft :quo plurimi f-t « m^y.
laborare folet:alteru alui^pfluuiu eft: qcf irremediabile icidit.
alteri fuccurrit ex ulo adbibito narib?: eoqj lpo dilutis:fed dif
ficultereoquoq; periculo fubtrabit, biduo enlaut quatriduo
interitus obuenit.Raucefcunt potiffimu eo anno quo montes
abude tulerint: bc pinguiflimi funt.Iuuat mora celfi dediftei
cibatu: & balneum multu bc calidu:& uen£ fub llgua fit£ cuL
tello adacdo faguine detraxifte. Gradinofi aute fiut fues quo ^ ;
ru crura bc collu 5 C armi carne coftant bumidiore:qbus ptibus
uel gradines plurim£ innafcunt, caro dulcior eft fi grandines
babet paucas: fed fi multas bumida ualde:8<: lfipida e. Facile
qui grandet cognofcunt : parte eni lingue inferiore grandines
bent. b c fi feta dorfo euellas:cruore i radice pili euulfi inderis.

Pedibus etia poftcrioribus coftare no poffutrq grandet. caret
grandine cu adhuc ladtent.tollunt grandines tipba:qu£ uel in
cibatu utilis eft. Sed pcipue alut:& opimat fiais b C cicer, cibus
demcj} no fimplex:fed uanus fagina optla eft. gaudet. n. fues
pabuli mutatoequeadmodu bc c£teraalalia:tu et fieri aiutci
bi uarietate:ut parti infletrparti Ipleat carne:partl opimet. Gla

des fuauit qde a fuibus comedunt :fed carne bumida faciut fi
fol^ dmt:6c fi grauid^glade copiofi? £derIt:abortu faciut:ut
oues qbus coftatius boc gladib? gfitatis accidit, unu ex oibus

/««** ^ U(e^v -md*-

1 -

qtif noufmus animalibus fus grandinem concipit.

Anes tribus laborat uitiis:rabie;agina;podagra, facit ra
c bies furore; St qup m omorderIt:oIa rabiut:excepto bole.
Intereut canes boc morbo: St qup morfa funt:excepto bomle.
Angina etia iterimit: St podagra teptati pauci euadere poiTut.
Rabies camelum etiam prpbendit. Elephantos cpteris malis
immunes aiunt, inflatione autem alui acrius infeflari.

Oues gregales morbis duobus teptant .-podagra: St ftra
b ma, facit podagra ut pedibus Itumefcat: St quauis non
Itereat: tame ugulas amittat.ualet melius comibus pice illitis
calida euenit ftruma: ut calidi9 frequetiufqj fpiret;qd'demq$
in bomine febris;idem in boue ftruma eft indicium morbi:ut
demifle aures flacceant: St ut comedere nequeant.breui monu
tur adapertifque pulmo mlpicitur putris.

Quoru gregales morbo Imunes funt: excepta podagra .
e boc enl uno laborant: St pleriiq; ob id ungues amittut.

Sed amiffis alii flati enafcut.fit.n.ut altero fubnafcete ugue:
alter amittat, Indicium morbi:ut alter tcflium dexter palpitet:
uel ut paulo citra nares cauum quiddam rugofuq; gignatur.

T uero equi domeftici morbis plurimis obnoxii fut: la
a borant ileo didto: ideft tenuioris inteftini morboicuius

mali Idiciu: ut crura pofteriora attrahat ad priora: St ita fumo
ueat ut propemodu collidat.Si ubi atea diebus aliquot fpente
ieiunarIt:mox I furore uertantifangule detraho iuuant.Capi
unt et rigore neruoru:cuius Idiciuiuenp ut oes neruiq* Itedat:
St caput ceruicefcp Imobiliter rigeat: rectifep crurib? gradiat.
Suppuratoe et equi Ifeflant. uitiu quocp eoru e: qd’bordeatio
dicit :cuius Idiciu :ut pallatu moleflat; St feruetius fpiret equ?
cj ex cofueto. nullu huius mali remediu efl:nifi fponte natur£
emedet.Quod aut lymphari dicit ;tale efl ut equus ab tibip fo
nu quiefcat: & demittat frote.cu uero c6fcederis:citet coteti?
donec retineas: demiffusetia femp trifhfqi efl; fi rabie tenet.
Cuius indicmm:ut auriculas demittat ad iubam:rurfufcp pro
tendat: ldqueuiciffim factitet, Irremediabile etiam malum :
fi cordis dolore uexatur ; cuius indicium ut latera fubfidant

r

s

&C ilia pfb.igant.3cri ucfica dimoueat de fuo fitimiius idiciu
ne urina reddere poifit;3<: ut ligulas clunefq; trabat.Et fi pafti
naca deuorarit: cuius magnitudo qu£ uerticilli befholf e. Na
morfus muris aranei: uei ceteris iumetis moleftiffimus eft.pu
ftulp boc excitant ;& piculofior que defixerit grauida.puftulp
enim rupunt : ex quo intentus fequit .fed fi no grauida eft no
interimit.quinetia ea qua alii cbalcida;alii dignida uocat: fuo
morfu aut intenmit:aut uebemcnte dolore mouet.fimilis byc
paruis lacertis efbfed colore ferpetis quam c^cilia nominant,
deniq; boles ufu periti totide fere morbis equum atq- etia oue
lfeftarirquot boiem referut.interit ueneno faudaracp et equus
3c quodms iumetu iiue ueterinu dat in aqua pcollatu. abortu
etia facit equa;odore fentiens fungi fumigatis lucern£ exticTp
qd' 3 c mulieru nonnullis accidit: badtenus de equoru morbis.
Quod bippomanes uocat: bpret adem froti nafcentis pulr. ut
narratur. Sed equp plambetes abftergetefq;:id abrodunt.qug
autede boc fabulatur: figmenta muliercularii 3 C profeiforum
carminis incantamentoru efle credendu potius eft.Emitti etia
ab equa priufq pulum: quod pulium dicit certu eft. equi uoce
quoqj agnofcunt equorum qbus cum pugnarit.Gaudet pratis
riguis 3C paludibus.bibunt.n.aquas libentius turbidas:quod
fi clara erinturbat ea ungulis fuis:et cu bibcritdauat fe totos:
lipbifqa potiunt, balneum enim omo boc alal adamat: &c aqup
deditum eft. quamobrem natura etiam equi ftuuiatilis ita cb/
ftatmt uiuere mfi in bumore non poffit.

Os contra quam equus mfi aqua fit clara frigida atque
b limpida bibere nolit.

Sini uno maxime morbo laborant que malidam uocat:
a quod uitium in capite oritur, facitqj ut per nares pituita
multa ruffaq3 effluanqup fi ad pulmone defcederit:moriunt.
fed fi in capite efbno infert intentu.Impatiens frigoris maxie
boc aial e f:. quapropter pontica 5C fcytbica terra afinis caret.

Lepbanti morbis inftatide cotradtis laborant:quo fit ne
e poffint excrementu uel ueficp uel alui reddere. Egrotat

et fi comedat terra; mfi ea frequeter utat;na fi frequetermibil

fentuit mali. lapides et interdii deuorat:necno fluore teptant:
quo cu uircs laguennt:curant potione aqu£ calidf :et cibo f^ni
meile imbuti: utrunqj enim id fifht profluum aluufi per info
niam fefli funt: armis pfncatis ex faleoleo &c aqua curant: cu
humeri dolet:caimbus luillisaflis.ippofitisiiiuant.01eu alii
bibut:alii no.SC fi fpiculii in corpore mefheiicit eo qd’bibent
oleo ut aiut.qui ante oleu no bibunt:iis radix tyrtami decodta
in uino dat. Quadrupedu res ita fc babet.Infectoru maxima
pars eo tpe ualet quo gignit ruidelicet cu anus talis : quale uer
humidus 5C tepidus eft. Apibus befliolf qu^da in alueis inna/
fciit :qu£ fanis officiat. V ermiculus ite fpe aranei nocet fauis
que alii cleru:aln pyraufta uocant.bic fibi fimile forma aranei
parit in fauo.& facit ut examen ygrotet. obefl: et alia quadam
befhola fimilis bepiolo papiliom: q luccrnaru luminib? aduo
lat:bcc puluere Ipirado in alueo parit:nec aculeo ab apibus fti/
mulat:fed tantii fumo abigi tur.Erucf quoqf nafcunt I alueis:
teredinesVlicl^ quas apes non infedtant ;£grotat potiffimu:cu
filua flores eruginofos tulerit: atq: etia temporibus ficcis.

Ntereunt iledta omnia tacta ex oleo:xed celerrime fi ca^
i pite illito exponantur ioli.

I uerfitate eti a locoru differetia orit :ut em locis nonullis
d gigni olno aliqua nequeut:fic alus generant quide:fed
pauciora: & uita breuiore:nec prolpera.locis eua uicinis diferi
me buiufmoi exiflit:ut agri nnlefii locis fibi rppiquis cicade
alteris gignunt:alteris no: Amnis in cypbalema lfula dirimit:
cuius citra alteru latus cicadarii copia efl: ultra alteru nullg.In
pordofelena uia Iteriacet cuius ultra alteru latus:gigmt catt? :
citra alteru gigni no pot.T erry boetie in orcbcmenio agro tal
p£ bent multy. At in lebadico uicino null£ funt:necp fi aliude
portate eo fuerint nolunt infodere. In Itbaca infula lepores fi
aliunde illati dimittant:umere nequeut.fed eode reuerfi unde
maris ltroierit inlula:moriut.in licilia formicf qu£ equites ap
pellant :no fut. I cyrenefi agro rany uocales ptento tpe deerat:
In africa non aper:no ceruus.mo capra 1 llueftns efhlndia tefte
Ctelia:quaq non fidedigno:fue nec feiu nec manfue babet.

)o8

V g autem (anguine carent: & qu£ feceffu tpc condunf
q grandiora nimiru illa poffidet.In poto neq? mollia fuc
neq? teflata:nifi locis quibufdam pauca.In mari rubro teflata
ola mira quadam magnitudie augent. In fyria oues fut cauda
lata ad cubici mefura.Capr^ auriculis menfura palmari Sc do/
drantili: ac nonullp dcmiffis ita ut fpedent ad terram ♦ Boues
nodos fcapularum dedunt: ut cameli in cicilia capr£ tondent
ut alibi oues.In africa arietes flati cornigeri generant:nec folu
mares:ut bomerus fcribit:fed etiam focmine. Contra in ponto
per prouinciam fcytbicam nullis cornua enafcutur. In £gypto
aliqua maiora q m grecia fiut:ut boues 5 C oues: aliqua minora
ut canes:lupi;lepores:uulpes:comi:accipitres. aliqua magntu/
dine pari:ut cornices 5C capr£:cuius rei caufam attribuut cibo:
qaliis large: aliis parce (it:ut lupis: dc accipitribus, carniuoris
enim parum cibi fuppeditat:propter raptus quo uiuunt penu/
riam.aues enim minores paucp ibi babent. lepori uero omniqj
n5 carniuoro generi uiclus leiunior ob eam rem eft; qcf neque
nuces nec poma funt diuturniora.

V m etia multis locis c^li dc fitus coditio cau(*£ eflujt in
t terra illynca; dc in epyro:afmi parui babent. In 1 cytbica

dc gallica nulli pp Imodicu frig?.In arabia lacerti magnitudie '

cubitu excedut.Mures et multo foriab? audiores:gbus aura
priora uel palmi menfura pofleriora ad primu digiti nodu bet *

In africa magnitudo anguiu mira:ficut dc fert.Iam.n.nfrnulli
ubi triremi applicuiffet olla bou multoru uidiffe narrat:quos
abfuptos ee ab anguib? no dubitaret: cu triremes ^pdudas m
altu gprimu agues Ifedarent: et nonulli aggredi trireme euer
teret.Ite leones I europa poti? fut:& ea europ£ pte q inter acbe
lou amne dc nefu efl.patber^ I afia.In europa aut null£.beffa9
deniqj oes fere efferatiores I afia funt:fortiores I europa: multi
formiores I africa. Vnde^uerbio quoda dicit: fep aligd noui p

africa afferre, facit.n. illius fitus aquaru penuria: ut fer g eode A l
concurrant bibedi caufa:quo gde loco et qup alienigen^ funt
coeunt 6C generant:quoru tempora eadem ferendi uteri fint dc
magnitudines non multo inter fe difcrepent:reddunt mitiora

c.

dcfi ierio fluuii:nam & cotra qua cetera potu querunt. tepore
ein byberno magis q pftiuo.inluetu naq bis eft bibere ?ftate:
propterea quod bymbres fieri p id tempus no foleat:& mures
quidem cu biberint moriunf * Sed uel alibi coitu alienigenam
procreari apertu eft:ut in cyrenefi agro:lupi cu canibus coeut:
& laconici canesrex uulpe 5C cane generant, ldicos et canes ex
tigride H cane gigni co firmat :ueru no ftanm 1 ed terno coitu:
pnmo.n.beluinos adbuc catulos procreari aiut: alligant canes
locis defertis ; & mfi belua incefa libidine fit:f?pe lacerant.

Orum etia diuerfitate loca ef¥iciunt:ut motana:&: afpa
m fuas beftias reddunt: &t afpedtu efferatiores : &C uinbus
robuftiores q plana & molliora. Argu meto uel fues atbi mon
tis accepenm:quorum ne foeias quidem fpectare:mares fitus
inferioris audent. Morfus etiam beluaru ex locoru diuerfitate
plurimu differut:ut I pbarodocifq; aliis: fcorpiones no ledut.
At alus 3 i precipue in fcytbia multi magni &c nocui funt:et
fi uel holcm uel quauis beftiam pcufTerint fterimut: nec fues
euadere poffunt: qq ceteros uirulentos ictus minime fentiut*
& nigri eoru potiffimu i nterimunt :qui fq? tamen celerrime in
tent.di ictus adierit aqua. Anguiu quoq; ictus p loca plurimu
differut . Afpis enim anguis ex quo medicamentum putrificu
illud componuntun afnca gignit cuius ictui nullum rcmediu
eft: nafcit eodem in agro: in quo laffer ferpens quida pufilP
cuius remediu lapis eft que ex fepulcbro cuiufda regis antiqui
accipiut:eoq$ pfufo ex uino bibut. Itali? locis qbufda morfus
et ftellionu exitiales fut.Sed oium uenenatoru morfus grauio
res fut: fi alteru ederit alteru:ut fcorpionum deuorari a uipeia
certum eft. Plurimis uero eorum aducrfatur faliuabomims*
Serpens quidam minutus eft: quem aliqui facrum appellant :
quem angues pr?magni fugiunt;magnitudo buic ad cubitum
fpecies birfuta quicquid momorderit continuo circiter putre/
fcit.Eft prpterea in indica regione ferpens paruus cuius unius
remedio carent incoi?.

Ifcnmen animalium utprofpere contraue exigant uel
d utero pleno exiftere nouurP.Tefta enl Icedta ut pecdfes

omneque oftreariu fiue concarium genus a tqs et crufta itedra:
tuc optima funt:cu grauida:ut lacte in locufhs di reliquis bu/
iufcemodi patet* fed quaq tefta itecfta grauida dicimus: tame
nullu eorum uel coitu uel partu uidemus.crufta itecta nimiru
dc coire di parere pcipiunt * Mollia et pr£ftat:cu grauida funt:
ut lolligines fepiptpolypi: pifces cu impleri incipiut coitu:boi
oes fere funt*Sed procedete uteri tpe alii pr^ftanttalii no* Alee
fiuemena utero grauis melior eft: forma rotundior foci 9: por/
recfior mari: 5 i latior*

V enit ut cu foetu lpleri foeia Icipit:maris color 1 nigr io
c re plufq; uarietatis mutet: di caro deterria cibo efficiat:
uocant a nonulbs p id tempus birci.mutant pifces: q merulg:
di q turdi appellant :atq$ et fquill^uere eni nigrefcut:poft uer
albedme fua recipiut* Fuca et mutat colore: cu eni ceteris tpi/
bus cadida fit: uemo uaria reddit: fola bac ex marinis pifcib?
nidu fibi confternere atep in ftragula parere aiunt* Alee etiam
mutat ut dixi: di cerrus:ut ex albedine rurfus eftate ad nigredi
nem redeat:quod maxime fuis pinis et braebiis declarat.Cor/
uulus etia cu utero fert:optimus efbpide ut alec. mugilis uero
di lupus di rei iq fere oes fquama Itedti deteriores fut: cu ferut
fimiles fibi ferentes di non ferentes pauci funt ut glaucus*
Itiantur etiam fenectute pifces: & quidem tbum:uel ad
u rem falmetariam fenes improbi funt* multum enim car
ms abfumitur quod idem uel in ceteris pifcibus euenit: decla
ratur eorum fenecftus duricie magnitudieqs fquamarum* lam
captus eft tbunnus fenex: cuius podus erat ad talenta quideci
di caud^ interuallum ad cubita duo di palmum*

Luuiatiles di lacuftres pifces optimi fut poft partum di
f feminis genitalis emiftionem:Sed nonnulli etiam cum

ferunt commendatunut faperdes:aln damnantur: ut filurus:
cum ceteri omnes mares fuis foeminis fint prpftantiores* Si/
lurus foemina pr^ftat fuo mari, di in genere anguillam quoq?
meliores funt quas foeminas nominant: qu 9 nomen foeming
temere acceperunt* Non funt enim foemin9:fed quia afpe<5tu
a ceteris difaepant:foemin9 appellantur.

ARISTOTELIS DE HISTORIA ANIMA/
LIVM LIBER.VIIII.INTERPRETE THE
ODORO.

ORES ANIMALI VM OBSCV,
riorum parumque uiuetium tpis minus fenfu
m percipi utunuiuacioru euidetiores funt.Habere

enim uim quandam naturale alantes m quauis
animi affecfoe uidet:boc eff prudetia:ffulticia
fortitudine:ignauia:cl£mentia:arccrbitate:& reliqs habitibus
generis eiufde. In nonullis etia comune aliqd difciplin^ eru/
ditiomfq; habet: Alia enim uiciffim Iter fe:alia ab botet quae
fcilicet auditu no caret jno modo ffrepedi: ucru et figmficadi
drlas potiunt dignofcere .In olbus uero quorum procreatio e:
foteam &C mare fimili fere mo natura diftinxit moribus: qbus
mas differt a foeta: quod pcipue tu in bote:tu etiam in iis qu£
magnitudine prgff ec.et quadrupedes uiuipar^ fint percipitur,
funtenim foemt£ moribus mollionbus.mitefcunt celerius:&
manu facilius patiunt :difcunt et lmitantq; ingeniofius:ut m
genere canit: laconico foetas ee fagaciores q mares aptum eff ♦
Moloticu etia genus uenadcu nihilo a cgtens difcrepat. At pe
cuanu loge SC magnitudine &C fortitudine cotra beluas pff at.
Infignes uero ato 5t mduffna q ex utrocp: moloticu m dico et
laconicu prodiertt.Sed foete oes minus q mares fut atofp:exce
pta patbera 5C urfa. foete ent in bis genenbus ee uident atofio
rcs:cum t ceteris fint pculdubio mollioresmeru maliciofiores
aflutioresafidiofiores foete funtiatqs 1 enutrieda prole follici
ti ores, Mares cotra atofiores:ferociores:fimpliciores mmufcp
infidiofi: Quoru ueffigia moru cu m otbus fere infunt:tu uel
maxime t pfecf oribus: & pcipue in bote.Hic.n.natura pfectif
fima eff: & ob ea rem habitus lff i cofpedhores in eo lpfo conti
nent. Ita q? mulier mifencors magis dc ad lacbrymas ^ppefior
q uir eff .Inuida ite magis & querula: & maledicetior:&: moiv
dacior: pterea anxia & defperas magis q mas: atqs lpudentior
et medacior.Quin etia facilior decipi:meminilTeq3 aptior. Ad

) )o

baec uigilantior: fegnionimmobilior denicp eft:&: minus cibi
defideras.Mas uero muatior (ut modo dixi) 3C fortior eft. Na
&C in mollium genere cum f^pia icta eft tridente : mas foeiam
adiuuat:fo emina mare percuffo; fugam arripit.Pugnant inter
fe ipfa animalia: qup loca eadem incolunt: atq; eifdem uefcut
cibis: na fi uidtus penuria fit. Fit certe ob ea rem ut uel eiufde
genens animantes pugnam inter fc conferant.Et quidem ma/
rinos uitulos fitus eiufdem pugnare inuicem aiunt. & marem
cum mare et foemmam cum foemina:donec alter ab altero uel
occidatur uel eliciatur. Idemcp eoru catulos facere. Carniuora
etiam 5 i oppugnatur a ceteris omnibus;5c ipfa cum ceteris pu
gnant.quonia uidtus bis ab animalibus eft: unde augures fua
diffidia &c confidia colligunt, diffidio bella omnemcp difcor/
diam ftatuunttconfidio pacemqj omnem ccncordiam.Quod
fi cibi copia fuppetat:baud fcio: an ea qu£ nunc metuunt 5C fe
rodunt interfecat: manfueteqs tum inter fe eunt aim bomine
etiam agant.cuius rei indicium facit:citra quam £gyptii aianti
bus impendunt.q? enim apud illos cibo no carent:fed copiofe
aluntur.Ideo collegio uel ipfa efferatiftima degut.mafuefcut
enim fui commodi ratione, quale fe genus crocodili exbibet
facerdoti: locis quibufdam .‘propter cibi curam quy ibi lfumit*
quod idem fieri ceteris etiam locis intelligi licet.

Iffidet aquila cum dracone.uefcitur enim aquila angui/
d bus. Icbneumo cu pbalance.uenat em pbalances icbneu
mo. Auiu uari£ didt^: cum alaudis: pipo cum lutea, oua enim
inuice ex^dut. Cornix cum nodtua. cornix enim meridie oua
furripiens noctu£ abfunt: Cum non clare interdiu noctua ui/
deat:nodtua contra oua comicis noctu ex^dit.eftq? altera inter
diu: altera noctu potentior. Item nocltua cum orcbilo: nam is
quoqs oua exedit nodtu^.Ted die uel cetere auiculf omnes no/
dtuam nimirum circunuolantrquod mirari uocat.aduolatcfq*
percutiunt:quapropter aucupes ea conftituta auicularu genera
multa dc uaria capiut. Quietiam qui rex auium appellatur: pri
uatas cotra eandem inimicitia gent.muftela inimicus cornicis
eft: quippe qui eius oua 5C pullos molet. Turtur cumignaria

n

pugnat.locus enl pafcedi uidtufq? ide eoru eft.Galgulus aim
libio:miluus cu como, eripit eni miluus a coruo qcquid tenet:
ut q bc uguibus fit pftationet uolatu ita fit:ut eos quoqj uidt?
ratio faciat inimicos. Ad byc inter ea q cibu fibi a man petunt:
anas:gauia: bc barpa: mice diffidet. Buteo i alio genere boftis
rane:& rubet£:& aguis eft. rapit enl eos atqi ex^dit.Turtur bC
luteus pugnat.occidit a luteo tuitur:et a cornice tympan? noie
clare ulula cytenqj aduci rapiut;unde ns ont bellu. inter ftelli/
one et bc araneu bellu eft.deuorat enl aranei a ftcllioe.pipo ini
mica ardeoly eft.oua em bc pulli ardeole uiolant a pipone.falo
preli u cu afino eft: propterea q? afinus fpinetis fua ulcera fca/
bedi ca atterat: tu lgit ob ea re:tu et qdTi uoce rudetis audient
oua abigat p abortu:pulli et metu labant in terrautaqj ob ea in
iuna aduolans ulcera eius roftro excauat.lupus afino tauro: bc
uulpi e bofhs; Cu enl came lpfe alat;boues iuadit 6C afinos bC
uulpes.bac eade de ca bc cu circo accipitre uulpi mimicitif fut
circus enl q: unguibus eft aducis:3c came uiuit:uulpe muadit
ac uulnerat. cornus tauro bc almo aduerfanus efhquippe q ad
uolas feriat: bc eoru oculos laceret. Aqla et cu ardeola pugnat:
unguibus etem uales aggredit. byc aut repugnado emont .ffa
lo cu ulture. Crex cu galculo bc merula: dc uireone: que ex fla/
grati5erpcreatu qda fabulat. nocet em is bc eoru pullis:fitta &C
trocbillus cu aquila, fitta eni oua aquile fragit.aquila tu ob ea
re:tu et quod carmuora efbaduerfat. Florus odio equu babet.
pellit eni ab equo pabulo berbf qua uefcit: nubeculas bic: nec
uales acieoculoru e.quippe q uoce qde equi imitet :atcp aduo/
las equu fuget.Sed iterdu excipiat :occidatq5 ab equo:colit bic
paludes 5C ripas;colons eft pulcbri:& uidtus facilis. Colot£ bo
fhis afinus eft; dormit em colota in prcfepibus:& nare fubies
aiini ne comedat Ipedit.

Rdeolaru tria fut gna:pella:alba:ftellaris piger cognoie
a pelly comis difficilis eft: uociferat eni bc faguine ex ocu
lis ut aiut emittit.cu coit pit; et £gre fumoqj cu dolore.pliu cit
iis imc:a qbus lydit:boc e cu aquila.a qua rapit:cu uulpe a qua
noctu capit; cu aiauda a qua oua eius diripiuc; ferpes muftclf

ut

fuifq* aduerfarius eft: muftel£ quod ea de in domo ucrfantur.
lii&us enim ex eifdem appetatur neceflc eft.fuis uero q: ab ea
deuorat.pfalo uulpi e mimicus.ferit enim :pilofq? eius euellit:
occidite^ £atulos:uncis nanq* unguibus eft.

Ornus uulpi amicus eft: pugnat.n.cu gfalo ne ude fit ut
C buic cu ab illopcutit:auxiliet . Vult et & pfalo mice ini
m id fut.ugues.n.utriqs uci bent. Aqlp et pugnat uult 6C olor:
nutritqs ea f£pi9olor.01orib9uero ut ait alteru deuoretu more
e maxime I uolucru genere, funt porro alia femp inter fe lfefta
alia bolum ritu: cu res ita tulerit. Afinus ite &c fpinus inimici
iter fe fut. uictus ent fpino a uepnbus quas afinus tenellas ad
buc pafdt;florus: fpinus: Egitbus:que lalu uoco: odiu iter fe
exercet: &i nimiru fanguine egitbi Sc flori mifceri no pofle di
citur.amici cornix &C ardeola:Iuco <3c alaudargalgulus 5t lgd9.
Colit enim galgulus frutedta 5C nemora, lpdus faxa 8c motes:
fuifq* locis uterq? cdtetus degit pacifice.amici et pifex:barpa:
miluus. V ulpes et cu ferpente amice uiuit. Ambo.n.cauemis
gaudent: 6c merula quoq* turture amat.leo &C lupus ceruanus
inimici funt.Cu eni came alant uidtu ex eifde petat neceflc e.
Elepbati et pugnat inter feuebemeter:et detibus alter alteru fe
nt.q aut uictus fuerit:adeo almu amittit:ut ne uoce qde uicto
ris tolerct.difterut inter fe elepbates miru in modu robore atq?
aio.Sut apud idos in ufu rei bellic£ no lolu mares fed et foeif.
V erum tamen focif pauciores funt:& loge timidiores.euertit
edificia elepbatus:detes admouens magnos:palmas uero iua
frote Ipellit:donec declinet:tu pedibus iculcas pfternit I terra.
Venatio talis elepbatoru efl: cofcedut mites aliquos aiofofq*
elepbatos:qui uenant curfuqj Ifequunt feros:quos cu occupa/
rlt ferire pcipiunt fuis:du fatiget uirefcp difloluat: T u rector
indefatigatu lllu infdinregitqj falce: poft breui tpe fera mite/
fcit:atcp obtepat.Quadiu infidat rectonmite fe qfq$ exbibet:
Cu defcenderit:alii mafuetudine feruant:alii fua repetunt fe/
ntate. itaq? imitefeetium cmra priora prppediunt uinculis: ut
quiefcat.capiunt et natu iam grades et pulli: fed amiciri^ atq*
inimicitia in bis beluis:uictois uit£q$ rone ita exiftunt.

n z

/

Ifciu ante alii gregati dcgut amiciq? fut: alii no gregati
p inimiciq? uiuut.Qui amici fut cogregant:parti cu utero
ferunt: parti cu foetu gdiderit. Gregales deniqs funt Tbunni:
aleces:gobi6es:uocg:lacerti:coruuh:iiuegraculi:detiees:mulii
malleoli:elegini:facri:ari{lulg:fargiacus:lolii:papauerg:iulig:
limarig:fc6bn:monedulg:boru nonulli mo gregales fut:ueru
et coiugales.Reliq oes coiugia agunt qde:fcd greges (latis te
poribusmt mo dixucoftituunt, f.aut cu uteru gerunt:aut poft
partum, lupus Sc mugilis qq inimici fut capitales: tame liato
tpe cogregant.coeunt eni in grege fgpius: no folum q eiufde
generis. funt:fed et qbus ide aut fimilis pafhis appetit: dumo
fit abunde.ciban fgpe mugiles cauda abfcila uiuunt:atq$ etia
cogn meatu tenus excrementario. Abl cindit mugilis cauda a
lupo.xogri a murena. Ineunt plium maiores cotra minores.ma
ior eni qfcp atqj robuftionminore lfirmioreq, deuorat: fed de
marinis generibus fatis. Mores aute aialium ut didum ia e(l:
differunt iter fe fortitudie:ignauia:mafuetudie:ferocitate:me
te:demetia.Iam eni genus ouileames:& moribus ut dici folet
(lultiffimis efbquippeqcf oiumquadrupedu meptiffimu fit.
repetit i deferta fine ca:byemeobfbate ipm:fgpe egredit (labu
lo occupatu a niuemifi pallor copulent abire non uultifed pit
defiftes: mfi mares a pallore ducant: ita eni reliquus grex co/
feqtur. Capraru ex grege fi qs una uillo meto depecente: que
aruncu uocanapprebeierit: Cgterg Hat uelut (lupidg:fuos in
una illa oculos coiicietes.Cubat difficilia oues q caprg: magis
eni capre qefcunt: acceduntcp ad boiem familiarius, fed lunt
frigoris ipatientiores q oues.docet pallores fuas oues gregari:
facio Hrepitu.na fi cu tonuerit aliqua relinquat :q no cocurre/
rit:abortu fi e(l grauida facit.unde fit:ut fi que domi Hrepitu
moueris:oes cocurrant pp confuetudine. Cubat oues caprgq*
uniuerfg p cognatone:Cu primu fol couerf? dellitent.capras
no aduerlis pterea int fe oculis:fed auerfis cubare accepimus.

Oues 3 i pafcunt per focietates:atqj confuetudines: &C fi
b unus abenar t:reliq fequunt. quapp Boarii nifi puene/
rint:totum armentum requirant neceilc e(l.

Qu£ focietate coiiind:^ fi altera forte pierit:altera pullu
C parente orbatum enutrit* Equarum demq3 genus miro

quoda amore fu£ prolis teneri putat: cuius rei mdiciu e* qcf ff
pius Heriles auferuc pullos a matnbusrquos lpe amorepfeque
tcs tueant: fed quoma lacte careat:deprauat eos quos diligut.

Eraru quadrupedu cerua maxie prudetia proflare uidet:
f tu cp circa femitas pariat: quo*f.belu£ propter boles mi/
nus accedunt: tu etia cp cu pepent in uolucru primum exedit:
mox fefeli berba petit:qua cu £diderit:rcdit ad prole. Prf cerea
binulum duces I ftabula:affuefacit:quo refugere debeat: laxu
bocefl: abruptum unoaditu:quo loco ea fi qsmuadit:fpectare
repugnareqj affirmat* Mas ite cu pinguerit:quod ualde tempe
fructuu fitmufq apparet:fed loge fecedit:ut q podere fu 9 cor
pulecif capi fepoffe facili? fentiat. Cornua et locis difficilib?
amittit: &C qua inueniri nequeat: unde illud prouerbiu ortum.
Qua cerui amittut cornua:Quafi em fua amiferit arma: cauet
ne icrmis repiat* Cornu fimftru coptum effe a nemine adbuc
fertur: occulit* Id em tanq quoda medicameto pditum. Anni/
culis nodu cornua nafcuntmifi quoad rndicii gratia fitumtiu
quodda protuberas: qcf breue birtuq? eft*bimis cornua primu
oriunt fimplicia:3C recta ad fubularu fimilitudine.-quaobrem
fubulones p id tpis eos uocat*Trimisbifida exeut:quadnmis
trifida:atq$ deinceps ad bunc modu procedit numerus ufqj ad
annu fextu. Ab boc fimilia feper prodeuedta nc fit dignofcere
£tate ramoru numero:fed fenes cognofcimus: maxime idicio
duplici illo, deces em aut nullos:aut paucos bent:atq3 admini/
culis caret.uocant adminicula rami q imis cornibus prominet
ante frotem: qbus in pugna utunt iuniores: fenes aute carent:
amittunt fingulis annis cornua mefe aprili: qu£ cu amiferint:
occultat fefe interdiu; ut fupius dixi.Idq? opacis faciuc locis:
ut mufcaru tedio uacet. pafcut p id tep? no£tu:donec recipiat
cornua:q primu quafi cute ueftita di birtiufcula emittunt:! ed
cu creuerIt:foli exponut ut excoquant &i ficceat:ubi lam mbil
attritu arboru:cu ea fcalpat:indolet:tunc ea relinquut locaico
fifi bere lam quo repugnare poffint*Cu res exigit:captus lam

o

n

cemus eft hedera fuis enata comibus geres uiride’: q comu ad
huc tenello forte I ferta: quafi ligno uindi coaluerit:cemi mor/
fi uel a pbalagioruel a quouis generis eiufdem cacros £dut:qd'
ide homini et prodeffe putat : fed no caret faftidio.Ceruf ftati
a partu exedunt I uolucru: ut didtu e: nec fieri pot:ut id accipi
as. prius em q in terra demittat:ipe arripiunt: uis in eo medica
ee credit .Cerui fibilo &C catu uenantiu capiunt.mulcent enim
alliciuntqj ea uoluptate: itaq; alter uenantiu catat pala: aut fi^
billat:altcr cla ferit a tergo:ubi focius tepus lam ee fignificarit
fed fi cemus eredtas auriculas teneat: acerrime fetit:nec latere
infidi^ poffuntrfin demiftas:fadle interimitur.

Rfg cu fugiut:fuos catulosppellut:fufceptofq? portat:
u cu ab infectate ia occupant: arbores fcadunt. Solet urfi

Aru herba comedere: cu e latibulo egrediunt ut dictu e digna
et maducat:quafi dentiat.Sed ex ceteris quoq? quadrupedib?
mult£ prudeter fibi opitulari uident:Na dc I creta Ifula capras
filueftres fagitta tranffixas dictamu berba querere aiunt, boc
eni fpicula ex corpe eiici. Canes et £ grefcetes berba quada co/
mefa uomitant.Patbera cu uenenu pardaliacbes didtu ab ago
re £derit:quo leones et Itereunt:ftercus bois qu£rit: eo eni lpo
iuuat :quocirca uenatores ftercus ibi propinquu fufpedunt ex
arbore aliqua:ne procul belua abeat: petes fuu medicamentu:
itaqs infilies ibide.Et fpe capiendi perfeueras in fe efferenda:
emorit. Eande fefe abfcodente uenari ferunt:propterea quod
fuo odore beluas deledtari intelligat.propius eni ita accedunt:
quas corripiat Icbneumo £gypti ubi afpide angue fuum bofte
afpexerit: non prius aggredit q focios uocet:5dimo obdudto
cotra idtus morfufqj fefe loricet. Modus armadi ut primum
madefaciat corpus: 5c in terra feuolutet. Crocodilis hiatibus
Tbrocbili aues luolates depurgat detes:quo munere &C ipi alu
tur:& crocodilus fentiens fecu comode agi:nibil nocet:fed cu
egredi aue uult:cemices mouetme coprimat.Teftudo cu uipe
ra £derit:mox cunila £dit: qcf cu ita %>ius fadtu aladuertiffet
qdam:ut guftata cunila uiperam teftudo rcpeteret:berba euul
fit:quo facto teftudo Itenit. muftela quoties dimicatura cum

cum ferpetc efbrutam comedit.odor eteni eius berbp infeftus
ferpetib? eft, draco cu p ufum pomoru naufea infeftat ; fuccu
filueftris lactucp exorbenqcf ita facere uifus f^pi 9 eft* Canes
cu lubricis infeftatur:berba tritici comedut. Ciconi^ c^ter^q?
aues cu uulnus p pugna acceperit;cumla plagf apponut* locu/
ftam et coplures uiderut:quoties cu ferpete pugnat; collu eius
pbendere* Qui 8C muftela prudeter capere aues uidet.iugulat
eni quas C£pit:ut lup? oue*Serpetem quoqs lpugnat eu pcipue
q mures uenatmidelicet ea ca: cp ipa etia mures pfequitur* De
bennaceoru fenfu locis multis ppenfu eft;ut q in cauernis fut
comutet fua cubilia;aqlonu &c auftroru mutatoe.qui aut intra
tec±a alunt: ad parietes difcedut: quod ita fieri cu bizatn qda
aiaduertiffet:cofecutus exiftimatoem eft;ut tps futuru poffet
pfagire. Ictus gen? muftel^ rufticg;qd’uiuerram iterptonma/
gmtudle efbqua melitefis catellus minor; fed pilo forma aibe
dine:ptis ifenoris;et moru aftutia muftelc fimilis:mafuefcit
maiore in modu: officit aluearibus.mellis*n*auida e; aues etia
petit;ut felis;genitalis eius offcu efbut ante dixi;5«C medicame
to urinf ftillationibus ee putat *datur per ramenta ex uino*

Mnino ro brutoru magna refert uit£ buman£ fimilitudi
o nermmagifqj in minore genere q in maiore uideris intef
ligeti^ roneuKqcf primu in auiu genere birudo i effingedo co
ftituedoqs nido oftedit:confingit lplicito luto feftucis:ad nor
ma lutarip paleatonis; 5c fi quado luti inopia eft: fe ipa made^
facies uolutat i puluere oibus pennis :ftragulum fibi etia more
boinum facit:dunora primu fubiicies: &c modice totu confler
nens jp fui corporis magnitudie:atq3 in enutrienda^plemira ta
mas q foemina pqtate laborat Jmptit pullis fingulis cibu:ob^
feruas cofuetudle quada:ne q accepit: bis accipiat* excremeta
etia pulloru paretes eiiciunt*Poft adultiores ia natos circunagi
forafcp ipos egerere edocent* Ad b^c colubi pleraqa coteplatio/
ms buiufmoi afferut*neq?.n. cu pluribus adolefcere: aut coire
patiunt:neq$ coiugiu.iam inde a primo ortu initu deferut:nifi
c£lebs;aut uidua. Quin etiam foemi£ parturieti mas adeft: &C
cultu omniqj officio fugitur* fppe etia foemina pignus eunte

n 4.

ad nidu ppter partus labore mas pcutitreogitcp itrare:exclufis
ia pullis terra faliiiginofa potiflimu pmaducata in eoru os m
ferensrfuii mgerit:acq3 ita pparat ad cibii recipiedum.adultos
ia cu tps^pdeundi ex nido e(l ;mas fubigit. Ita magna ex parte
coliibp mutuo degunt amore: fcd iter dii nonnulle etia ex mari
tatisrCu aliis coeunt:pugnax boc aial edralt alteru mfeftatrni
duq; alter alterius fubit: fed raro. na di ii ex loginquo minus:
tame apud lpm mdu fumo certamie dimicat %ppnu colubaru
di palubium:& turturu ee uidetrne coilli cu bibunt refupinet:
mfi latis bauferltmfere uno cocenta:3c turtur di palubes uiuit
nec alterum recipit.Incubatambo:& mas di foemia.dignofa
mas ne an foemia Iit baud facile ed: mii iterioru afpedtu: uita
palubibus loga.na ad uigeiimu qr.tu :di ad trigefimu annum
^ptrabitinonullasquadragica etia anos copleuilfe exploratu
habet. ptate auqpuectis ungues accrelcut:quos recidere folet:
q alunt: nihil quo lpdant apte aliud bis fenefcentibus accidit.
Turtures di colubc uel ad annii octauii uiuut.f qup excecatp
allecdatrices alunt. perdicibus uita ad quiq? & uigld anos.Ni>
dulant di palubes di turtures femp locis eifde: & cu mares m
totu diuturniores q foe'p fintun bis mare priulq foeiam mori
nonulli amntruideiicet documeto eani qup domi allecdatnces
al unt . Sunt q pafleru et mares ano diutius durare no poffe ar/
bitret.argumeto qcf ueris initio nulli metu here nigru fpectet
fcd podea tatiq nullus anni fu peri oris (eruet, foelas uero boc l
gne ee uiuaciores uolunt.capi enl bas cu nouellisrcognofcique
labrorum callo alleuerat, Degut pilate turtures locis frigidis:
byeme tepidis: fringillp cotra pdate tepidis: byeme frigidis.

V es grauiores nidos fibi no faciuntrut coturnices:ut jv
a dices: di reliqup generis eiufde.qbus eni uoladi facultas

d cedriis nidus no pdedrfed facta i aprico areaf alibi em nufq
parum t)atq3 materia ut uepribus qbufda cogedis quo ad acci
tru et aquilam iniuria deuitare pofhntroua edunt di Icubat.
i ox cu exclufeniit: protinus pullos educunt.propterea quod
'cqueut (uo uolatu ns cibii admimdrare. refouet fuos pullos
ib fe jpfe ducedo more gallinarum: di coturnices: & perdices

ne: eodem m loco 6c panunt: 8c incubat:ne quis locu percipiat
1 vagioris temporis mora.cum ad mdu quis uenado acceiTerit:
prouoluit fefe perdix ante pedes uenatis quafi ia polfit capi:
atq, ita allicit ad le capienda boiem: eo ufq$ du pulli effugiat,
T um lpa auolat:et reuocat prole,parit oua no pauciora q dece:
ied f^pius fexdecim, Maliciofa aftutacp auis haec eft ut dixi,
fecernunt uerno tempore de grege per catu 5C pugna coiugati
mares cum foeminis quacunq; fibi quifq3 forte acceperit, oua
mares qu£ copererint puoluunt:et frangunt pr£ fua falacitate:
ne foemina incubet,quod ne accidat foemina emoliens:clancu
io diffugies parit:fed fit f^piusrut pr£ turgore parturiedi quo/
libet loco edat: 5cmareprefenti:ueruutoua feruent : nuncj ex
eo quo pepent loco difcedit: &i fi ab homine uifa efb ita fe ab
ouis aftute queadmodu a pullis fubtrabit: labas ante hominis
pedes: dum dimoueat,Sed cum diffugent foemina ut incubet
mares tumultuat:clamitant:pugnaq; inter fe conferunt: quos
celibes uocat,qui autem uictus i pugna fuerit: feqtur uidtoris
uenerem patiens:nec ab alio nili a fuo uictore fubigit,fed fi a
comite pnncipis:aut quouis uulgari uincat:clam a principe ac
furto iubigitur. Verum boc no ita fieri femp:fed certo tepore
anni planum eft,boc idem a coturnicibus quoq? agi aiaduerti/
mus,Gallmacei etia idem iterdum faciunt. In teplisenim ubi
fine foemis munerarii dicatiqs uerfatur: no temere eum q nup
dicatus accefferit oes fubigunt. necno perdices manfueti lam
& domeftici:fubigut feros: &C fpemut:c6tumeliofecp tractat,
perdice uenatorem dux filueffrium primus inuadit: pugnacp
obuia confent: quo capto copage:aker occumt:tum alius atq$
ita fingulis dimicatur fi mas fit:qui uenatur,Sed fi foemia e:
ubi dux ad eius uoce occurrerit:c£ter£ uniuerfp eum inuadut:
feriunt: fugat: ab ea foemina inuidetes quod non fibi fed illi
accelfent:bic tacitus ob ea re f^pe accedit:ne uoce pcepta oppu
gnet: nonunq mare adeute efficere ut foela omnutefcat: ne re
cognita pugnare cu ceteris marib? cogat , periti referut:pdices
no mo canut:uerum etia ftrident: 6C uoces alias quafda emit/
tunt:f^pe & foela incubas exurgit:cu mare foemine uenatnci

attendere fen ferit: occurrenfqj feipfa probet libidini maris: ut
fatiatus negligat uenatricem:ulque adeo* T um perdices:tum
etiam coturnices copia libidinis gaudent: ut in aucupantes cor
ruat: & ff penumero capitibus eorum refidant: talis perdicum
coitus &C morum aftutia elbnidulantur bumimt dixntum co/
turnices: tum perdices: atq$ etiam alig quadam eiufdem paru
uol antis generis, ex bis item alauda: &C gallinago:5<: coturnix:
nunq in arbore confidunt: fed bumi.

Ontra atq? martius picus:qui bumi nunq confidere pa,
c titur.tudit bic quercus:uermium Sc culicum caufa:quo
exeant.recipitcnimegredoslingua fua:quam maiufculam &C
latiufculam babet. fcandit per arborem omnibus modis: nam
uel refupinus more dellionum ingreditur. V ngues etia babet
commodiores q monedula:ad tutiorem arborum reptato nem.
bis enim affixis afeendit. funt pici martii cognomine tria ge/
nera: unum minus q merula: cui rubidf aliquid plum£ ined:
alterum maius q merula: tertium non multo minus q gallina,
nidulatur ut dictum ed i arbonbus:cum alns:tum oleis pafei/
tur:formicis 8C coffis:cum codos uenatur:tam uebementer ex
cauare ut dernat arbores dicitur. Iam uero mitefeens quidam
amygdalum :quod rime mferuiflet ligni ut fixum condanter
ictum reciperet:tertio ictu pertudit: & nucleum edebat.

Rues et multa prudeter faciuntdoca enim longinqua pe
g tunt: fui commodi gratia : & uol at alte: ut procul profpi

cere podint:<3C fi nubes tepedatis uiderlt: conferunt fe in terra
& bumi quiefcunt.ducem et habent: dc eos q clamet difpofiti
in extremo agmine: ut uox peipi poffit. Cu confidunt C£ter£
dormiut: capite fubter ala codito: alternis pedibus infidetes:
dux detecto capite profpicit: 5C quod fenfent uoce fignificat*
Lateas fluuiatilis conchas maiufculas: leuefep deuorat:
p quas ubi fua in ^luuie coxerit:euomit:ut hiantibus iam
legat:tedis exuens atque ^dat.

Omicilia uero agredes uolucres aptiffime ad uictum:&
d prolis falutem moliunt. Sunt ali£ paretes foeliciores: 5C
fuoru gnatoru diligetiores:ali£ minus: & aliis Igeniu ad uidtu

acutius:aiiis obtufius e.Colut ali£ loca fragofa :dc faxa: dc ca/
uernas: ut quem a proruptis torrentium alueis cbaradrium ap
pellamus quafi biaticolam dixeris:praua bpc auis: dc colore dc
uoce dc nodtu apparet:die aufugit* Accipiter etia locis faxofis
dc arduis nidulatur. auium quas c£perit:cor nunqua £dit:Idq$
nonnulli in coturnice: dc turdo alii in aliis obferuarunt. quin/
etiam upnandi differentia adnotaturme fimili modo ^ffate ut
byeme rapiat. V ulturis uel pullum uel nidum a nerrne uifum
adbuc nonnulli aiunt. dc nimirum ob eam rem berodorus bry
fonis rbetoris pater: aliunde fitu eminentiore quodam uenire
dixit: argumentumque afferebat: quod breui tempore multi
apparerent: dc tamen unde: conffaret nemini, Sed caufa buius
rei eff :quod rupibus macceffis panatmeque locorum plurium
incola auis b^c eff. edit non plus quam unum ouum: aut duo
cum plurimum.,

Vnt qu£ montes colant: dc filuas:ut upupa: dc Bretbus:
f cui dc uicfus rpbus: dc uox fonora eff. Trocbilus &C fru

tedfa incolit:& foramina:capi difficile poteff . fugax atque ifir
mis moribus eff. Sed uidtus probitate dc ingenii follertia pr£/
ditus.uocatur idem:& fenator:& rex.Quamobrcm aquila pu
gnare cum eo referunt.

V nt ali£ qup uitam apud mare traducant: ut cinclus: q
f affutus dc capi difficilis e: fed captus omnium maxime

mitefcitdffus bic eff .incontinens enim parte fui pofteriore :ui
uunt apud mare dc fluuios dc lacus palmipedes omnes: natura
enim ipfa qugnt: quod fibi commodius fit. Sed mult£ etiam
fidipedes circa aquas paludefqj deguntiut florus apud amnes
qui color pulcber: dc uita comoda. Cataradta mari uidhtat: dc
cum fe alto ingurgitant manet:non minus temporis q quo fpa
tium tranfieris iugeri:minor q accipiter auis byc eff.

Lores etiam palmipedes funt:& apud lacus paludefque
o uiuut:nec ^pbitate uiftus moru:prolis fenedfutis uac at*
Aquilam fi pugnam cyperit: repugnantes uincunt: lpfi autem
nunq nifi prouocati: inferunt pugna:canere foliti funt;&: pr gei
pue lam iam morituri, uolant etiam in pelagus longius 6C lam

quidam cum in mari afnco nauigarent: multos canentes uoce
fiebili:& mori nonnullos confpexere: cbalcis raro apparet.mo
tes etenim incolit:nigro colore eft; magnitudic accipitris; que
palumbanum nominant:forma loga: ac tenui. Ioues cyminde
eam appellant: Cuius bomerus etiam meminit in lliade cum
dicit; cbalcida dn prohibent ;boies dixere cymindem. Sunt q
eandem hanc auem no aliam effe ac ptongcm uelint; mterdiu
min? apparet: qp no clare uidet:fed no Au u^nat more aquil^.
SC pugnat uero cum aquila adeo acriter ut f^pius amb£ iplex£
deferantur in terram :&C uiue a paftonbus capiantur.Pant b^c
oua duo:& faxis ipeluncifcp nidulatur.

Rues etia pugnant inter fe tam ueebmetenut dimicates
g capiant. bolem enim expedrare potius q pugna defiftere

patiunt .pariunt oua non amplius q bina.Pica uoces plurimas
comutat; Gngulis enim fere diebus diuerfam emittit uocem.
Parit oua circiter nouem numero.nidum in arboribus facit ex
pilis di lana; glandes cum deficiunt colligit: &C in repofitono
abditas referuat. Ciconias genitoru ieneAute iui *e educare in
uulgatum eft.Sed funt q meropes quoqs ide facere cofirment:
uicemqs reddi ut paretes no modo fenefcetes: uerum etia ftati
cum lam datur facultas: alant opa liberorum nec manem aut
patrem exire:fed i cubili manetes pafculabore eorum quos lpi
genuerunt:enu trierunt educarunt.penn^ buius auis inferiores
pallidq funt:fupiores ceruleeuit balcyois pofheme plnulf ru/
bry bent. parit fex aut fepte effate i pcipitns mollioribus ltro
uel ad quatuor cubita fubies:lutea di cta a colore:partis fuy in
ferioris pallido:magnitudIe alaude e.pant quatuor aut qiuqs.
nidum fibi ex alo berba euulfo: fhrpitus facit: fed ffragulum
fubiicitex uilloet lana.boc ide et merula facit:et pica;Interio
raq$ nidis ex eifde cofternut.Solerti porro lgenio argatbylis i
npanaru genere:fuuifhuitnidu. filis.nutexitlineis:fpepil£:
aditu arAo.In arabia cinnamus auis appellatur; qua furculos
cinnamomi portare:ac nidu ex bis coficere aiunt.nidificat ex^
cellis arboribus:<3<: ramis.fed icol£ fagittis pluinbatis:niduni
petunt;atc£ ita difcuffo in terram cinnamomum legunt.

■p

ii 6

Alcedo no multo aplior paffere eft: colore tu ceruleo:tU
b uindi :tum etia leuiter purpureo lfignismidelicetno par
ticulatncolore ita difKdta:Sed ex indifcreto uarie refulges cor
pore toto:& alis:SC collo :roftm fub uiride logu et tenue, Talis
fpes eius eft.mdus marinp fimilis pilp: &i iis qu£ a flore mans
balofacbne dicant; Sed colore leuiter rufo;figura proxima cu/
curbitis medicinalibus iis qbus collu porrectius eff, magmtu
do maximis aplior q fpogi^fut eni alii maiores:alii minores,
cofeptus flipatufqj undicp eft: crebro tum lani: tum folido
conflat:remtitur ferrameto acuto:ut uix polfit difcmdi,Scd fi
una &c ferro tundis: 5C manu collidis;facilepide ut flos aridus
maris (balofacbnam dico) cofrangit , Os eius anguftu q uoad
fit exiguus aditus:ut et fi uertat mareanfluere nequeat,babet
fua inauia;proxima cauis fpogiaru, Ambigit ex qua na mate/
ria coponat. Videt tamen e fpinis potius acus pifcis coftitui:
pifcibus eni balcedo uiuit.Sed amnes et fubit:afcedens logi?,
partus buic ouis maxie quinq? confumitur: foetiflcat toto fuf
ftatis tempore;parere nata menfes quatuor incipit,

u Pupa nidu potiflime c ftercore bois farit;mutat facie tpe r f -Us

£ftatis:& byemis:ficut ceterarum quoq^ agreftium plurig
p Arus oua plurima £dit:ut aiut.

a T ricapilla et plurima £dere aliqui referunt: fed poft africa

ftrucione:Iam uel dece &c fepte oua atricapill^ repta funt;

Sed plura et q uiginti parit,& numero Ipari femprnt narrat,ni
dificat ea quoq$ I arboribus:& uermiculis alit,proprm bui? &
lufcinif pter ceteras aues; ut lingup fum£ acumine careat,
f Alus uit£ commoditate & partus numero commendat :

Sed alterius pedis clauditate cedit,
u Ireo docilis ad uit£ munera lgeniofus notatunfed ma
le uolatmec grati coloris eft*

u Elia cu primis uit£ comoditate nota eft:cof lflit effate i
umbra: 6c aura,by eme in fole;& apricis Ifpedlat paludes ab ba
rudinib? fumis,paruo corpe e;fed uoce pba:colore et pulchro;
necno lgenio ualet in uit£ oificiis:et fpem prp fe fert decoram,
pegrina bpc auis ee uidet ;quippe q raro noftris locis appareat.

i

r

c Rex moribus pugnacibus eft ingenio ualens ad ui<ftu .

Sed c£ tera infoelix.

Vnt dc ei q ficta dicit :mores pugnaces:fed aim^bilaris.
f c6cinnus:copos uite facilioris: re malefica ei tribuutiq:

reru callet cognitone.prole b£c numerofa foeliceqj progignit,
uiuit macerie contundens,

u Lula nodte uagat ac pafcitundie raro appet.Colit bgc et
faxa dc fpeluncas.uitt9em gemim expoliet lgemo ac Idu
ftria in uit£ munenb?.

n Ouimus auiculam quanda exiguam nomle certbiam: cui
mores audaces:domicilium apud arbores: uidt? ex coffis:
ingeniu fagax in iut£ offiaismox clara,

1 Igurini dc uita: dc colore ignobiles funt:fed ualent uocis
amenitate,

a Rdeolaru pella difficulter coit:ut dicftu eft: fed fagax dc
ne gerula eft:& operofa. Agere iterdiu folet: colore tame eft
prauo:& aluo buida. Reliquatu duaru.(tria eni fut gna)can/
dida:colore eft pulcbro:& coi t:8c mdulat;& parit ^pbe^afcit
paludib9:lacu:capis dc pratis.Sed ftellaris:piger: cognoiata in
fabula efhut oli e femo in aue trafient:atq? ut cognome fonat
lers ociofaq? eft:talis ardeolarum uita eft,
p Hoici appellate rpeculiare p ceteris eft:ut oculos potiftimu
appetat.inimica e barp£,uictus enim earum fimilis eft,
m Erularu duo funt genera:alteru mgru: dc uulgare.alterum
cadidu:magmtudle qde compari:8c uoce fimili, fed circa
cylena arcadi£ familiare ne ufqua alibi nafces,
e St.n, ex boc genere qu£ fimilis nigre fit: fed fufea colore:

dc magnitudine paulo minor. uerfan b £c in faxis:& tectis
folita eft:nec roftrum rutilum:ut merula babet.
t V rdoru tria fut genera:unu uifcinoru qd' mfi uifco: atq$
refina no uefcit:&: magnitudle picf e* Alteru pilare qd’ fo
nat acute: dc magnitudle merule e.tertiu qd' lliacu qda uocant
minimum :inter b^c minufqj maculis diftinctum.
n Ouim? dc faxatile anicula quada cui nomen ceruleo: qu£
maxime in Ifyra colit. fax'a amans:magnitudine minor q

merula:maior paulo q frigilla pede magno e:fcaditq? faxa:co/
lore ceruleo roftro tenui &c logo: crure breui fimilit ut pipo e.

Ireo totus uirid as ex obfcuro e; byeme hic no uidet :fed
u eftiuo folfticio potiffimum:uenit m confeptu:difcedit

ex ortu araturi fideris:magnitudle turturis eft.molliceps eode
in loco femp fibi ftatuit federatq? ibide capit :gradi 5c cartila/
gineo capite eft.magnitudie paulo minor q turdus:ore firmo:
paruo rotundo: colore totus cinereo: depes & pene inuales efl.
Capitur maxime nodrua.

Ardalus et auicula qu^da perbibet: qu£ magna ex parte
p gregatim uolatmec lingularem banc uideris:colore tota
cinereo efl: magnitudine proxima fuperion: fed pennis ac pe/
dibusbonis: uocem frequentem: necgrauem emittit*

Ollurio cifde qbus merula uefeit: magnitudo ei9 quoqj
c eadem qu£ fuperionbus efbcapit byberno potius tpe.

Aec omnia femper apparet :atq? etiam ea qu£ in urbibus
b folent precipue uiuere:ut coruus:ut cornix» na ea quocp
femper cofpicua funtmec loca mutant aut latent.

Onedularum tria funt genera.unum quod graculus uo;
m catur:magmtudine quanta cornix: roftro rotudo rutilo.
Alterum lupus cognominatum paruum: &C fcurra. Tertiu qd*
familiare lydif: ac pbrygi? terrf: idemcp palmipes efl.

Laudamm duo funt genera: alterum terrenum criftatu.
a galerita acnfta appellatum: alterum gregalemec fingu/
lare:more alterius:ueru colore fimile:quaq magnitudle minus
& galero cares:cibo uero ideoneum.

Allinago di<da:pfepes bortoru capif :magnitudle quata
g gallina e:roftro 16go:colore attagen£:currit celeriter: &
hominem mire diligit.

f Turn? niger albis diftld:? maculis e:magnitudiemerul£.

Bes £gypti duplici ghe diftiguut.fut.n.alif cadid£:ali£
i nigre, cadidy apud pelufiu tatu no fut:cu i reliqua tota
£gypto beant mgr^ :cotra apd'pelufiu tatu I c£ta £gypto null$

Siones aliq oibus anni teporibus patet: & ob ea rem pen
* a nes &C fempafiones:uocabulo copofito appellant :q 9 fui

:• r

no funt pg uitiu carnis. Aliqui autumno interdmm apparent:
nec plus uno :aut altero die imorant:q &£fui funfc&uakfep/
bant :differut bi nullo fere alio a peremnibus illismifi corpule
tia pingui: 3C quod uox bis deefbillis no deeft.de generatione
eorum:qu£ non fit: mbil adbuc exploratum habemus mfi qd*
fauonns flatibus apparent: certum enim boc eft.

V culus ut antea didlu eft no nidificat: fed I nidis parit
c alienis:&: pcipue in palubiu: & curucf : & alaudp:bumi
atq? et in nido luteolf appellatf fup arbore.parit bic unu ouu:
nec ipfe icubat.Sed auis I cuius nido peperent:ea icubat:exclu
dit atq> enutrit: qu£ cu ipfe alienigena pullus accreuerit: fuos
elicere dicit: ita ut pereat, Alii eos a genitrice occidi: &C dari in
cibo cuculi pullo aiunt, uidelicet lprobatos pp fpem cuculi ele
gatiore:fed qq plurima ex bis uidiffe nonulli cofirmat: tame
de pulloru iteritu:no couenit inter oes. Alii em cuculu lpm re/
petere nidum cui fuu ouu madarit: pullofqa deuorare nutricis
uolunt.Alu pullu cuculi q> magnitudine pftet:poffe pr^cipere
cibu oem oblatu: atq$ ita ceteros fame pire autumat, Alii lpm
ut fortiorem :c£teros paftus cofortes occidere autores funt:fed
prudeter fane4plis fu 9 procreatone molui uidet cucuP. Cu.n*
fe ignauu minimeq? opituladi potete nouent:facit quafi fup/
pofiticios fuos pullos quo feruari poffint.timiditate enim b£C
auis excedit.quippe q ab auiculis uellat:& p metu earu fugiat
Podes quos aliq cypfellos appellat:fimiles ee birudinu:
a dictum lam eft .Haud enl difcerni ab birundie poffunt:

mfi qd'tibiis funt birfutis.nidum fpe ciftellp produc^ logi?
fid:£ ex luto uno aditu dato ardtiftimo faciut, Idqj locis angu
ftis intra faxa 5c fpecus:ut 5c beluas deuitare poftint:& boies.
V e caprimulgu appellant:auis motana eft: magni tudie
q paulo maior q merula:minor q cuculus :morib? mollior

parit oua duo:aut tria:cu pluria fuggit:capraru ubera aduolas
unde nomen accepit:Cu fuxerit uber exrigui capraqs excgcari
aiunt:paru clare mterdiu uidet:Sed nodlu pfpicax eft.

Orui locis ardtioribus 5c ubi non fatis cibi pluribus fit :
c duo tacu incolunt: dc fuos pullos cu lam ptas uoladi eft.

!I8

Primu nido ciiciunt:de!de regione tota expellunt:parit comus
quatuor di quinq?:tempore quo apud pbarfala bofpites medie
piere: corui locis atbenaru peloponefiqj defuerut:quafi fefum
berent alique: quo iter fe rem eueta fignificaret di mouerent ♦
Quilaru plura funt gna» unu qd' pigargus ab albicante
a cauda dicit: ac fi albicilla noles: gaudet b^c planis:&: lu

cis di oppidis» binularia a nonullis uocata cognole e: motes et
filuacp fuis freta uirib?petit.reliqua gr‘a raro plana di lucos ad
eunt» Alteru genus magnitudle fecundu di uinbus piata: aut
clauca: nole faltus di c6ualles:&: lacus incolere folitu cogncle
anataria di morpbna a macula pen£ quaG neura dixeris.-Qua
bomerus et meminerat i exitu pnami. Terti fi genus colore ni/
gricasmnde nome accepit:ut pulla et fuluia uocet magnitudle
minima.Sed uinbus orum pftatifi ima bpc eft.Colit motes ac
filuas: di leporaria cognolat »una bpc foetus i uos alit atqj edu/
cit pnix cocinna polita apta !trepida:ftrenna liberalis no nuda
e:modefta etia: nec petulas:quippe qu$ no clagat:neq; lipiat:
aut murmuret» Quartu genus perenopterus ab alaru notis ap/
pellatu: capite albicate: corpe maiore q c£ter£ adbiic dict£ b^c
e:Sed breuionbus alis:cauda 16giore:uultuns fpem bpc refert
fub aqla di motana ciconia cognoiatucolit lucos degener: nec
uitiis cpteraru caret: di bonorum q ille optinet» exps e quippe
qu£ a coruo cptenfqj id genus alitib? uerberet fuget capiatur,
grauis e.n.uidtu iers:exanimata fert corpora:famelica femp e:
di qrula:clamitat di clagit.Quintu genus efc qd' balatus boc
e marina uocat: ceruice magna di craffa. Alis curuatib? cauda
lata:morat bpc I littorib? di oris.accidit buic fppius:ut cu ferre
q d' ceperit nequeat:! gurgite demergat.Sextu genus gnefiud.
ueru germanuq^ appellat: unu boc ex o! auiu genere ee ueri m/
corrupti qj ort? credit »c£tera en! genera di aquilam di accipitru
di minutam etia auiu rpmifcua adultennaqi; inuice procreant.
Maxima aquilam olum bpc efbmaior etia q offifraga. fed
teras aquilas:uel fexquialtera portione excedic.colore eft rufa:
confpedhi rara: more cius quam cymnidem uocan diximus ♦
Tempus aquil^ operandi uolandique a pradio ad mendianu.

A t

LU,. .>»//-

f

h

< i

{j (

C y rrtru>

mane em quiefcit ufq? du foru frequens: di pradcndu iam fit*
fenefcetibus aquilis roftru fupius accrefcit: icuruatq^ fublde
magis migifcp utdemu fam£ intereat:cui rei data e fabulaait
boc ita accidat aquile:quonia cuolim bo eetbofpiti:iniuriam
Itulent. Codut referuatq* fuo I nido quatu cibi pullis fupfit.
quod.n.die quaqj facultas uenadi no dat: fit Iterdu ne qdpor
tet extrifecus beant:fi que deprebedennt uiolante nidumerbe
rant fuis alis:&: uguibus lacerat. Nidulant locis no planis:fed
celfis:pcipue qdem arduis faxis di pcipitibus: led arborib? et.
Alut fuos pullos donec ptas uoladi fiat: tu nido eos expellut:
poft regioequa ipfi genitores incolut: tota exterminat.Tenet
enl lingula aquilaru paria longu tra<ftu:unde fit ne ullo padro
uicinos habere patiant ♦ V enant locis no fuo nido propinquis:
fed loge diftatibus.Rapta no ptinus ferut:l ed cu corripuerit:
di fuft ulerit:deponut.expteq$ iam podus requiefcut.lepore et
no ftatim rapjut:fed expectat du prodeat in planamec rptinus
de alto in terra ruut.Sed paulatl defcedunt:qu£ ideofaciut:ut
tutiores ab infidiis fint.cofidunt et locis ^ditioribus: q: diffL
culter a terra tollunt, uolat fublimes: ut pquamaxime procul
afpiciat:quapp boles fola auiu olum aquila ee diuina pbibet.
Oes profecto qbus ungues adunci: minime I faxis cofiftunt:
quoma faxi duricies Ipedimeto curuatur^ unguiu eft.Venat
Aquila lepores: biuulos: uulpes: di reliqua qu£ umcere ualeat.
"V mit tempore longo:quod diuturnitate nidi eiufde declarat.

Cytbiq terre incola auis eft: magnitudineotidis:boc eft
f auis tard^rquf duos procreat pullos: di que peperit oua
no in cubitu fouenfed coaita in leporina :aut uulpina pelle re
linquit:atq; ita obuoluta in fumma arbore collocat.cuq* a ue^
natione uacat cuftodit: di fi quis fcandit: impugnat: et uerbe
rat alis perinde ut aquilq faciunt.

Odu£:acuni£: di reliqua quq interdiu nequeut cernere
n nodu uenado cibu fibi acquirunt. V eru no tota nodte
id faciut:fed uefpeitino:et matutino. V enant aut muresdacer
tas:uerticillos: & eiufmodi alias quafda beftiolas. q offifraga
appellaqpbe; di foetificat; di uiuit:c£n9 gerula: di benigna eft.

nutricat bene 5C fuos pullos: &C aquil^rcum enim illa fuos nido
eiecerit:b£crecipiteos:ac educat:mittit naqj fuos aquilaratcq
tempus fit : adbuc parentis operam defiderantes : nec uolan di
adeptos facukatem:quod per luidiam ita facere credit matura
enl inuida & famelica efbnec copiofa uenationis.magnu tame
quid nafcituncum uenatur.inuidet igitur fuis liberisnam ma
iufculis:atqueedaciufculis:& ob ea rem unguibus fecat.Pulli
etiam ipfi inter fe pugnare incipiunt de fede ac pafhi .Itaque a
parente eiiciuntur: <3C pulfantur. deiedti uociferantur: pericli/
tanturqs:Sed offifraga recipit eos benigne: 5C tuetur: 8C alit:du
quantu fatis fitadolefcant.Parum bec oculis ualetmubecula
enim oculos babet l^fos. At uero marina illa clariflima oculo/
rum acie ed: ac pullos adbuc implumes cogit:aduerfos intueri
folem:percutit eum:qui recufet:et uertit ad folcm.T um cuius
oculi prius lacbrymannt:buc occidit:reliquum educat. Vaga/
tur b^c per mare & littora. unde nomen accepit. V iuitq; auiu
marinarum uenatu: ut didrum efh Aggreditur fingulas:cum
emergentem obferuant: refugit auis: utcuolans uiditaquila:
&C metu pculfa fe rurfus ingurgitat:ut in diuerfa rplapfa emer
gat. Sed baec acie oculorum ualens: fedulo aduolat: donec uel
ftragulet in bumore:uel per fumma corripiat. Vniuerfas nuq
inuadit: arcet enim frequentes refpgentefcp: fuis alis repellut.

Vlic£ fpuma capiuntur:appetut enim eam auidius.quo
f circa fpuma in fperfa eas uenan in ufu efl. Caro earum
probi odoris efb excepta pte pofferiore ultima: que fola littuu
olet, pinguefeunt fatis: & £fui funt.

Ccipitrum genus precipuum: buteo eft. Triorcba a nu/
a mero teftium nucupatus. fecundum ^falo.tertiu circus*

ftellaris autem palumbanus: & pernix differunt, appellantur
Sumbuteones q latiores fint.aln porc£: 5 C fringillani uocant*
Alii leues dc rubetani:qui abunde uiuunt: atep bumiuol^ fut.
genera no pauciora q decem effe accipitrum aliqui prodierut:
qu£ modo quoq3 uenandi inter fe diffident. Alii enim coliiba
bumi confidentem rapiunt: uolantem non appetunt. Alii fup
arborem aut tale quid cofcenientem uenantur. Sm bumi efb

autuolatmo inuadut. Alii neq? humi: ne<q in fuhlimi manete
aggrediunt: fed uolatem capere conant. Fertur et a columbis
qaodcp accipitru genus cognofci: itaq? cu accipiter ^puolat.Ti
fublimipeta eft: manet quo cofti terit loco: fed fi bumipeta q
prouolat efbnon manet: fed cotinuoauolat Thraci^ pte: qug
oli cednpolis uocabat : boies focietate accipitru p paludes au/
cupant.Cii.n.ipi lignis que tenet barudines:& frutecta moue
ruttquo aues euolaret:accipitres defup infecftantiquoru metu
aues pculi^ terra repetiit* Mox boies percutiut baculisntaque
capiut tu parte earii quas c^permt auiu: accipitribus lpatiunt .
Quietia apud m^otida palude lupos elTe pifcatoru familiares
aiut: SC ni fi parte fua a pifcatonbus accepermt:retia cu in terra
expanfa reticeantur lacerare. Ratio auium talis eft,

Ed i marinis quo.]? aiantibus pmulta itelligi poftutmo
f fine follerti lgenio effici : rone uitf comodioris, Na &i i
uulgata illa de raia qu£ pifcatnx cognoiata e: & q de torpedie
uera oino certaq? funt. Raia eni bis q gemia ante oculos fuos
dependet;Quoru fila capilli fpem referut: ted poftrema rotu/
dis qbufda propilant :quafi efc£ ca additis: bis iqua ubi locis
areofis aut feculetis obturbato lolotfe abfcoderit:pifcat attol
lens illa fibi penietia fila.du eni pifciculi occurrunt :& capita
maebinameti penfilis pulfatupfa fubtrabes fila allicit: donec
eos fuum in os adducat.

Orpedo pi fces quos appetit afficit:ea ipa qua fuo i corpe
t cotinet: facultate torpedi: atque ita retardos pre ftupore
capit:& uefcit. abdit fe i barena &c limo: tu pi fces q adnatates
obturpuerit:corripit: qua re pleri q? cofpeda a fe retulerunt.

Aftinaca et fe ipa occultar:fed no fimili modo, argume
p tu:fic uiuere bos pifces adduci pot: quod fepius bentes
i uetre mugile capiut uelociftimu pifce cu tarditTimi lpi fint.
Tu et raia q caruent ppi latis uilloru illis capitibus maciletior
capit, torpedine aut uel boibus infpirare torpore certu eft.

Bruut barena fefe & afelli:& raie:& palTeres:& fquatie
o ciio- nulla fui corporis parte intecta reliquerit: uerberat
radiolis fui ons:quos pifcatoies uirgulas uocac:quas pifciculi

7/(|

) ro

c u afpexerinnadnatat quafi ad algas: qbus uefci foliti fune.

Vo I loco antbias fit: nulla ibi belua ee cofeflu eft: quo
q ia iniicio fecure fpogiatores urinant : 3 C facru buc pifce

ob ea re noiant: fed id cafu fic euemre dixeri: quomodo &C ubi
fit limax neq$ fus e.meqj pdix. oes enim limaces ab bis £dunt .

Erpes marina colore 5C corpore congro proxima eft: fed
f obfcurior atep acrior.b^c fi capta dimittatur foris:! bare

na roftro quamprimu adacto terrebat: fubitq? tota.eft ore acu/
tiore b^c q terreftres.

V i aut cetipeda appellat :ubi bamum deuorarit: euomit
q foras fua !teriora:donec bamum enciat.tum recipit Itro
ac ualet eade qua ate falubritate.appetitus bis quoq: nidorule/
toru ut terreftribus eft» mordet non ore; fed tad:u totius corpis
fimiliter;ut qu£ urtic£ uocantur.

Ifces q uulpes nuncupantur: cu fe deglutilTe bamu fen/ V ' u •
p ferint: fibi opitulant: ut cetiped^logms nanqj fefeefFe (

rentes bami linea abrodunt, capiunt en! locis nonullis bamo: Lvhac 1

multiplici gurgite:pr£alto et ftucftuofo. Quinetia bamie cum ' ■

belua uidermt aliqua: colligunt fefe:& que magnitudine pr£ um-n ^ ~ cr :c2

ftantduftrates grege circunuallat;&: fi qua molat :defendunt. h«*k<s

detes bis ualidnet lam cu ali£ belue:tu lamia aggrefta uulnera
accepi fle acrius uifa eft.

Luuiatiliu filurus masplurimu cure proli Ipendit.foeia
f ut peperit abit, fed mas quo m loco plurimus foetus con

ftiterit:perfeueras oua cuftoditmec alium probet ufummiu ut
pifciculos ne diripiant foetu arceat.idcp uel ad quadragefimu
& quinquagefimu die facit : donec fatis lam audta foboles fe
tuen a cgtens pi fcibus ualeat.pbendit f^pe a pifcatonbus ubi
oua cuftodit:dum en! arcet pifciculos:quatit:profilit: & i<ftu:
fonucp mouet.manet apud oua ta ardete a!o:ut cum ff pe a pi/
fcatonbus oua 1 1 pr^altis gurgitibus fub fidunt: educant quo
ad magis fieri poteft: in uadu.Ipfe tamen eode ftudio foetum
fequaf :neq5 deferere ufq patiat. tuc fi minor fit natu:mimifq$
ufu exercitatus :facile bamo capit: fed fi peritus bi bami fraga
efbmorfu dentis fui duriflimi rupit.bamu et foetum alfidue

o

cuftodit.oia uero tu nantia:tum flabilia: locis eifde qbus orta
fint; aut fimilibus degut.fuus enl qbufcp cibus i iis elbuagat
maxie bc oberrat: q carne alunt :pter pauca ut mugile: falpam:
mullu:£nca.Qu£ aut pbolis appellat :mucore que lpa emittit:
fibi obducituta ut I eo quali cubili quiefcat. Generis teftati:<3c
expedis:pedten potiflimu plurimuqs fe mouet uolatu: na pur
pura:& eius fimilia: paru admodu rpgrediunt.De euripo p yr;
rbeo:pifces p byeme oes* excepto gobioe foras enatat pp frig?
locus hic enl frigidior efl:fed leunte uere eode redeunt. Vacat
euripus fcaro:8c alofa:&reliqs ipinolioris gnis olbus.mufteli
et bc fpinaces i eo mari nequaq gignuf :necno locuft^.-polypi:
boliten^: atq; alia quyda genera: gobione albu euripi non effe
pelagiu certum efbuiget pifces ouipan uens tpe: donec pariat
uiuipari autuno atq; etia m ugiles: mulli :& reliqui genens eiuf
dem. Apud lefbu infulam omia ta pelagia qua euripica parere
folet in euripo.coeunt autuno:panut uere.cartilaginea etia au/
tuno:mares cu foemis circa coitu cogregant . Sed uere fubeunt
euripum difiucta;neq; coiugium repent ullum:donec pariant
cu coitus tempore:complura ex bis fibi adherentia capiantur,
m Ollium aftutilTima fepia eft: fola bgc iuo utit atramento
no modo cu metuit:uerum etia abfcodendi caufa. poly/
pus atq3 lolligo atrametunyp metu mittut:fed accrefc it denuo
poftq miferunt:ut nuq copia defit attramentncyteru fepia:ut
dixi fepe:uel fine pauore luo utitur atrameto:ad fe occultada
bc cu^pgreffa paululum fe oflenderit:redit in atrametu: uenat
etia fuis illis prologis ptetuns no folu pifciculos: fed mugiles
etia fepius.polypus fatuus quide efbcu ad manum demilfam
hominis accedit:fed prudens rei familiaris: cum omia colligat
bc fuo indomicilio recodat:cumq3 cofumpferit quantum utile
fit: abigit teftas: bc cancro ru cru flas: bc putamina concbularu
bc fpinas pifciculoru:fui etia mutatoe.coloris uenat pifces.tra
bit eni fibi colore fimile iis qbus appropinquant faxis: quod
ide etia cu metuent'facit. Sunt q fepia quoqj facere hoc idem
autumet.colore nancp ea fibi cotrabere fimile loco in quo uer/
fatur cofirmat.Sed pifciu fola fquatina ita affici folet: mutat

em haec more polypi fuum colore. Genus polyporum magna
ex parce bienio uiuere no pot.fua eni natura tabi obnoxii! eff.
cuius rei ldicium cum preffus polypus aliqd fubfde bumoris
emittat.demuqj abfumat totus:qcP foemis a partu potiffimu
incidit.ff upet etia foei£:ut neq? undis iactat£ fentiat:&: manu
urinatis de facili capiant . fordefcut et nec pterea affidedo ue/
nari poffunt:mares uero alueo tumet: & in mucore lentefcunt.
Indiciu ne bimatu copleat effe uidet :quod ab ortu eorum qui
fftate fit ad autunum :no facile grade polypu uideris:cu paulo
ate id tepus pgrades fpedtent .a partu ita fenefcere debilitari^
tam mare cj foelam ferunt:ut uel a pifciculis deuorent facile
a fuis detrahant cubilibus.Cii antea nihil tale iis ufu eueniat:
tu uero paraos nouellofqj quauis reces natos: tame nullo eiuf
modi malo affici narrat. Quinlmo ualidiores effe q grades co
firmat. Sepias et bimatu no uiuere aptum eff . Mollium unus
polypus exit i ficcu.gradit per afpenora:uitat leuia.ualidu cu
c£tens fuis partibus boc alal fit:collo tamen ibecille cu premit
eff .Mollia ita fe bent:cocbas tenuiores fcabrafq; efficere circii
fe:uelut lorica dura:eac£ eo ampliore quo ipe funt ampliores:
atq$ de ea quafi latibulo aut cafula quada prodire aiunt. >

Auta quoqs polypus natura: & uitf munerib? fingularis
n e.nauigat em p maris fuma elatus :de imo gurgite effert

fe cocba iuerfa:ut afcedere poffit facilius: &C fani ff apba enaui
get. Vbi uero emerfit: cocbam reuertit ba bet iter fua brachia
membranula quanda annexa fimile6iis*q digitis lferte palmi/
pedum auiu cotinent: ueru 1II9 craffiufculf funt.b^c ptenuis
eff: et aranef fpem imitat :bac uelificat:cu aura infpirat:cirros
pro gubernaculis utrocp demittit latere:fi qd metuerit concha
^ptinus mari replet:atq* ita demergit.de generatioe icremetoqj
eius concb^ nihil adhuc exploratu habeo: uidet tamen non ex
coitu gigni :fed fponte ut c£te rg concbg proueniremec uero an
concha folutus uiuere poffit:certum adhuc eff.

N fectoru officiofiffimum:&: pr£ ceteris fereolbus aia/
i libus gen? formicam 8i apu e. Crabrones ite ac uefp£: 5C
,ppe dixerim omnia buius cognata generis: aranei et lautiores

o z

6c ftngoiioresangemofiores in uit£ muneribus funt.

Am formicarum negocia omnibus l proptu bentunutcp
i eade femita femp ambulat: & cibaria recodunt: & cellas
proptuarias faciunt:nec iterdiu folum:fed etia noctibus plena
luna laborem exerccnt:nemo eft qui non uideat,

Raneoru aute Sc pbalagioru plura funt genera: mordax
a qd’in duo diftinguit:alteru limile iis q lupos appellat e
paruumariLnqxaxifalaxipulex nucupatu: Alteru mai^coloris
nign:cruribus prioribus nigris:tardu:& lente ambulas:nec ui
ribus uales neq3 falies. Cetera qup medicametarn proponunt:
aut nullu:aut certe exile lferunt morfu.genus fecudu qd’ lupi
nomeaccepit:partim exiguu eft: quod no texit:partim maius
quod afpera paruaqj tela apud terra: aut fepes ordit: bucculis
intexere folitu primordiis itus pofitis obferuat:du aliqd i tela
offendes comouerit: mox accurrit:ut capiat: partim uariu eft:
qd* pauca uilecp tela fub arboribus facit. Tertiu genus qdTa
pientiffimu lautiftimuqj omm e.Texit.mpnmu filis quoquo
uerfus diftendes in orbe:du flamina duces initio a medio acce
pto: nec infcite mediu ipm accipit:deinde fub temina inferes:
atq$ ftipans cubile: &C repofitonu alibi fibi coftituit:fed uena/
tioem i medio fui operis obferuado exercet. Cum em beftiola
eo inciderit:motu medii excitus occurrit: deuicitq? primu ob/
uolues araneis du defatigetunfirmaq? faciat:tu tollit ac defert
& fi forte fame tenet :exugit.b£c em fruitio ei? eft: fin minus:
recddito quod ceperit i repofitorio: repetit upnadi negodum.
Sed prius co farcinato qd* p uenatu laceftitu eft: fi quid inter
mediu 5C extrema Iciderit. primu ipe in mediu curritade ad id
quod iciderit uelut a ftato initio propat. Si qs tela lacerant te/
xere iteru icipit:upnat oriete fole:aut occidete:quoma beftiolf
teporibus bis potiffimu offendat.Foeia & texit & upnat :mas
comes fmedi no laboradi eft. Araneoru lautioru:& tela fpifti
ore texetiu:duo futgenera:alteru minus:alteru maius:pedens
boc fubtusobferuat: ne beftiolf prp formidie fibi caueat. Sed
incaute Icidat in parte fupiore. ineptius enim ppfui corporis
magnitudine eft. At alteru qd*moderatius eft fupne obferuat

lates in quoda exiguo fu£ tel£ foramine. Aranei ftatL cu £ dici
funt:fila mittunt: no intrlfecus tanqexcremetum: utdemo/
critus ait:fed extrmfecus de fuo corpe ueluti cortice aut amore
eoru q fuis uillis laculant : ut bidricis.maiora et alalia iuadit ;
irreti tq? fuis filis, na 3 C lacertos paruos aggredus circudat os:
& filis obducit:donec cobibeat:mo^adb£res: moriu defingit
b£C ita fe babent.

Enus ed mfedtoru quodda noleadbuc uacans:quo uno
g coprebedat. Sed forma fuarurn partium cognata olum
referes:uicelicet ea qu£ fauos faciut:utapes: 6c reliqua limilis
form£ infedta:quoru genera noue numero funt.Sex illa ex bis
gregalia:apes:reges apum:fuci:q inter apes degunt. V efpe an
nu£ ite crabroes: 3 C teredines. Solitaria uero reliqua tria lirenis
minor:q fufcus totus ed.Sirems maior niger:uanus.Teitium
que bobice uocatrq maximus Iter b£c e: formic£ mbil uenant :
fedfaeta ab alus colligut. Aranei nibilcoficiuntineqarecodut
fed cibum folu ugnatu libi acqrunt. Ex noue ns que mo enu/
meraui generibus apes^na de ceteris pod; mbil uenat :fed lpfe
fibi cibaria faciunt atq? recodunt. mei enl cibus earu ed:cuius
rei Idiciu faciunt:cu apiarii eximere lapiunt fauos: quauis enl
fuffiatur:uebemeterq? ex fumo laboret:tamen plus mellis tuc
£dunt q prius, quod enl cibi ca libi rec6diderint:partius eo te
ponbus C£teris utunfufed babet et quo altero cibo alant :quod
qda ceraginen:alii cereum uocant.ueru boc deterius ed: 5c dul
cedine prope ficus.Cogerunt id quoq? ut cera fuis cruribus: p
qua uana in earu opatoe:& uitauo ed. Cum enl alucu recepe/
rlt mundum:codruere Icipiunt fauos deferetes ex dorib^iatq}
et arborum lacbryrms falicis 3 C ulmi: 3 i reliquarum q glutiuu
panunt.bis pauimetum quoq$ illinunt: nebediol£nocu£ fub
eant.uocat boc opus apiarii tectoriu imum. Aditus et fi aplio^
res funt:fabricaobdruetescoartat.Effingunt fauos primum I
qbus lpfe gignant .delde in qbus reges dicti: bc fuc; : fuos certe
femp coponunt:fed regu: cu foetus largior ed.fucoru autem
cu copia mellis fperat:fauos regu minores faciunt mxta fuos:
fjcoru iuxta regu minores q fuos. Exordiu opis a tecto aluei:

o 5*

textufq? ad pauimenttim ppetuo ftabilimeto agit.plurefq; ad
pauimetum teli£ deducunt. cellf aute d< mellari£ &c fobolari^
gemi£ oes futamo em eodeqj iterfepto:dti£ fibi mgunt cell^;
mo poculi gemini ;altera intus:altera foris copages:qua parie/
tibus faui adb^ret arctiores: & meile uacu£ rellquunt :gemmo
aut triplici uerfu.pleniores.n.fut faui qbus plus cer£ obducit,
pars aditus aluei prior illita efbex comofe.fic eni c6uocat:qd*
uelut excremetum purgamentuqs cer£ eft: bene mgru: acriiqp
odoris.medent boc plagis: & buiufcemodi fuppuratoibus:^/
ximu ab eo tecftonu:picatus cereus pr^betdeuius id q comolis
medi cametu e.Sunt q fucos 5C p fe fingere fauos eode i alueo;
&C cum apibus negocm coficiedi faui partiri dicat.ueru melli/
ficadi nulla babere facultate:fed ueflitu eos: tum eoru pullos
meile qd' apes fecerint.manet fuci magna tpis parte itus:cucp
exeunt:efferunt fefe fufim i fublime: gy rocp uolitat:& quafi
exercitui faciut:qd'ubi fatis ia fecerit:redeut domu: &c epulis
pfruunt. Reges nunq prodeut foras:uel ut pafcant:uel alia ca
♦mfi unmerfa cu plebe: & fi cu pgunt:rex lpfe forte aberrant:
oes iquirere: odoratuqp fagaci perfequndonec iueniat accepi/
mus.geflari et cum a plebe cu uolare no pot: & fi penent:oes
difcedere:uel li aliquadiu maferint:fauos qde conficere. Sed
mei nullu nec fieri poffe quin breui oes difcedat. Ceram apes:
preptado flores capiut: priorum acumine pedu: mox priores!
medios abftergunt: &t medios i blefa poflenoru:atq5 ita bonu
lbe difcedut: & qdem grauan premiq? onere cernunt :quoties
redeunt. Mos apibus:ne floru plura genera petat: uno eodeqj
profedtu: fed fingulis fingula: uerbi gratia a uiola ad uiolam
aduolatmec aliud attingut;quoulq3 fuum in alueu redeat, bic
fequatuit:& fingulas tres aut quatuor fequunt.Sed qd accipi
at:baud facile uideris:nec uero queadmodu opant uifu adbuc
efl.Cere cogeflio notari potuitnn oleis:cu diutius in eode mo
rent:pp frode eius arboris fpifhore. Pofl b^c foetificare inci/
piut:nec prohibet quicq:quominus eade in cella fint:& pulli:
&c mei: dc fuci, Gigni fucos feorfu dicitur:fi dux uiuit: Sed fi
obiitan apum loculamentis oriri ex ipfis apibus: at<£ bos fieri

a!ofiores:quocirca aculeatos uocari:quauis aaileo careat. Aio
nancp feriendi no ptate nome boc meruerut.Sunt loculi lpi fu
coru ampliores: & fingunt feorfu quoq? p fe faui fucoru. Sed
magna ex parte fauis apu infeiut:quapp fecadum ett. Genera
apu plura ut dixi:duo prlcipihalteru rufum: qd'pr£ftatius eft:
alteru nigrmmagifqfuariu: duplo amplius apeutili.Tertium
genus quod optimu:breue boc:I rotuditate copachle:SC uanu
e.Quartu logum crabroibus iimile. pr£tereaqd’fur appellat;
nigru boc aluocp apliore eft.Quinetia fucus q olum maximus
efbfed fine aculeo: 3 C lgnauus.Diiferunt iter ie apes paretibus
nate urbanis: & que rufhco motanoqj uidtu educatis ^pdierlt.
funt eni b£ filueftres horridiores afpectu:3<: lracudiorcs:^ mi
nores: led ope ac labore prgftantiores.Genus frugi fauos luos
£quabilescofl:riiit:fupnuq totu opimetum politu apponit;&
ad Cingulos ufus fiuu fingulatl effingi nuidelicet parte alia ad
mella:alia ad ^ple:aba ad fucosaccomodada.quod fi acciderit:
ut eode in fauo ola bgc recipiant: loculus alter delceps difpol i
tus betur inanis. At uero lllp porredtiores fauos Icquales cofici
unt:3< opimetum retumidu.Perldc et crabroes Iponunt:foetu
et 3 i reliqua fine ordine flatu unt. duces Ipiobi ex bis oriunt; 3£
copia tum fucoru:tum etia eoru quos fures uocant.Scd mellis
autnibilautamodu paru;opaearu coficit .Incubant apes fuis
fauis: 6C cocoquunqcfnifi fecerit uitian ex aranea fauos aiunt
quod fi decptero fe cotinere potuerint: ut in cubitu pl<. uerent:
partis quafi abortus fit:fin minus:toti pereut:faui gignunt in
us qug uitiat . V ermiculi q mox penis fubnatis euolat. Curat
etia apes ut faui erecti ftet:quod fi q corruerit erigunt: &i pilis
fulciunt fornicatismt fubire poffint.Cum eni uia qua accedat
no dat .ceflant I cubitumnde fitrut faui araneent: furis Sc fu ci
nullu efl munus. Sed cptcris qbus cu uiuut: iniuria faaut:no
tamen Ipugne femp.na deprebefi interdum a bonis apibus oc
cidunt. Enecat nimiru lpe et duces: q plures q fatis fit: beant.
& pctiffimum Iprobos: neprincipum multitudo feditioncs!
examine faciat: necat prpcipue.Cum non ampla fobolis copia
extitit:nec benttanq colonia mittat.fauos e: regum eo tepore

o 4^

fi parati funt:diruut:utpote cu defint: gb 9 mittedis duces ipi
pficiantmecno fauos tollunt fucoru:fi mellis penuria coiedla
tur:nec aluei annona fup:oris ani abudat. Et apiariu eximete
tunc pcipue de meile lpugnat: ac pr^fetes fucos expellunt* Et
gdem pe uifunt foris: i alueo refidetes: exules flagrat odio,
breues cotra logas: eafq3 alueis pellere conant :qua in pugna fi
ille uicerinoptimu ita fore examen putat:fed fi b£ fol^ remafe
rit:ociofe uiuut: &c mbil boni Itegre faciut.Pereut et lpe anteg
autunus fit:fludet bon£ apes quoad fieri potmequa ltra alueu
iterimat:& fi qua i tenent Itus flati foras cadauer educut.Qui
aute fures uocant:& fuos iuice fauos offendut:& alienos fi la
tuent fubeutrfed fi capiat :capi te puniunt :nec facile aut latere
aut aufugere poflut.funt.n.in quoqs aditu cuftodes:& fur ipe
fi quado fumpere lgreffu potuerit: adeo I facietate replet: ut
nequeat euolare:fed ante alueu uolutet .itaq$ fuga pqua diffici
lis eft.Reges nuncj foris uifunt:nifi cu migrat :& tuc ita ut re
liqu£ oes circa ipm principe fuu glomerent. Cu uero migradu
eft: uox folitaria &C peculiaris qu^da aliquot ate diebus:intus
mittit:& biduo:aut triduo pauc£ circu alueu uolant. An rex et
iter eas fit nodu exploratu bemus: quonia difficile cognitu e:
colle<fl£ ia auolat & p fingulos reges diuidunt.SC fi forte pau
C£ ppe multas cofiftunt.Cocedut pauc£ ip£ ad plures:ac rege
que reliquent:fi fequat iterimut.difcefl? 5C migratio ita agit,
fingulis aut muneribus fe diflnbuunt: ut ali£ flores couebat:
ali£ extruat:ali£ poliat fauos: & dirigat. Aqua tuc portat cu jp
lem nutriut.Carne nullius aialis tagunt:nec obfomu appetut:
nullu bis tepus certu cofuetuqs eft:quo opari Icipiat.Sed ciba
r iis n5 caret:beneq? degunt.^ftiuo potiflimu tpe opus aggre/
diunt:& quandiu ferenu fit: aflidue opant. Nouellf et tertio
qu a ^pdierit die:flan negociu ieunt: fi cibus no fuppetit:cucp
icubat:digrediunt ronull^ ad paftu:fed breui redeut^les foe
licis examinis quadragita diebus itermittit tatumo a bruma :
cu fatis ia cocreuiffc pullicie feferit:cibo appofitodereliquut.
ipa uero cu dat facultas rupto opculo exit. Befliolas q I alueis
nafcunt: &C fauis officiunt: apes not£ melioris tollunt: &C rem

y *

familiare tuet:fed altere pro fuo uitio negligut:SC pire patiuf*

Cum aute fauos apiarii eximut: cibi cantu rellquunt: quatu p
byeme fufFiciat:qd'fi fatis fit:feruat exame. fi minusmel mo
rit ibide: fi ne difcedat byes obftatluel defcrit 1 ede fi ferenum
nacifcitunel apibus tu £ftate:tu byeme I cibo eft.fed recodut:
alteru quoqs cibarii genus cui durities cer£ prox!la:quod fadra
cba nonulli appellant «Inferunt iniuria apibus maxie uefp£:&
auiculc quas paros uocat:atq> et birundo: St merops q apiafter
eft:tu uero ran£ lutari£:eas ubi ad aqua accefterlnrapiut. qua/ -w -

obre eas apiarii p paludes St ftagna: unde apes aquant: ugnari
folet:&: uefparu:& latibula: St hirundininae meropu nidos jps
pinquos alueis tollut: nullu aial nifi fui generis apes fugiunt*
pr^liant eni inter fc:& cu uefpis: fed cu ruri fut:nec fibi luice
neq$ ullis aliis iniuriant. At uero apud fuos alueos pugnat acer
rime:& boftes quos uicerit enecat. Intereunt q pcuftier!t:quo
nia fine Iteftini eruptoe aculeus eximi no pdt.f^pius eni eua/
dunt:fi q ictus eft:cura adbibet: ut aculeus Ifixus luctus cum
aluoextringat:alioqui apis Icerit, Necat uel maxla alalia ictu
fui aculei.Iam equus occifus ab apibus eft:fed prlcipes mini/ i
me irritant:^ feriut:efferunt foras apes:uita I alueo defucftas: >

St cytera mudiflimu olum boc aial eft. Quaobre fypenumero
cu alui neceffitas efbauolat St I fecelfu reddunt excremetum:
quonia male oleat.oderunt no folu foedos odores: fed etia un
guetoru delicias:exquo fit ut boles bis delibutos pcutiat.pere
unt apes tu aliis cafibus:tu uero cu multi prlcipes orti: partem
quifep fecu quo libuit abducat: rupeta et apes Iteremit, f ubi es
eni aditus alnei :afflat: St obferuas rapit euolates.nullo byc affi '

ci malo ab apibus pot:fed ab apiano facile Iterimit. Genus aut
apu quod Iprobum ee:ac fauos fingere afperos diximus:nouel
lis maxie tribuut apiarii nonulli :peccareq? ita p lperitia eas ar/
bitrant.nouellf aute fut aniculy oes:quaru examina quot anis
auolare folitu eft. Nec uero nouell^ ipy perlde ac ueterane pU/
gunt:cum copia mellis no fuppetit. Apiarii fucos depellut: St
ficus:ac reliqua id genus dulcia I cibo apponunt, Apu feniores
Itus opant : birciorefqs more domeftic£ rone fut, Adolefcetes

o

/

foris negociu exercent: SC ea q res exigit portat leuiorefq? funt
labore birfucig detrita. fucos etia lpfe mtenmiit quotiens non
latis loci opibus eft.tenent eni aluei locu penitiore.Cu morbo
examen quodda laboraret:agmen peregrinu inuafit:& pugna
coferta adeptaqs uictoria mella dinpiebatrqd' cu apiarius pro
fterneret mictu exame ftad cgrefru.mlcifcehatinec boiem lpm
ullo padto lpetebat. Morbo examina ualetiora potiffimuife/
ftant clero(ficeni uocat uermiculos q i pauimeto nafcunt)eq
bus crefcetibus uelut aranea alueo toti obducit: & faui cane p/
eut. Alteru morbi gentis quafi ociu quodda & ueternitas apu
lcidit. Cu foedo aluei odore paftus gratifhm? apibus tbymu
efbSed rubido albidu pfertdocus eftatc non fcruidus:byeme
tepidus:£grotat eo potiilimu tpe:cu p eruginofa materie opa
tur.Quoties uero flatu u^bemeti iactant:lapillu geftat:quo fe
quafi fulcro et fundamle quoda ftabiliat cotra flatu.bibunt fi
fluuius fit propinquusrno aliude q ex eo pofito onere:fin mi/
nus aliude bumore baufto:pgunt ire ad meleuomedum:c6fe/
ftiqs negociu repetiit. Mellis coficiedi tpa duo fut.mer atep au
tunus.Sed uernii fuauius cadidius omo pftatius autunali eft.
coficit profecfto melius ex noua cera nouellifq> ftirpibus.rufu
uero atep deformi? falli uino reddit .quippe qd' peride ut uinu
a uafe uitietiquapp coquendu id reficcanduq; eft. Cu aute ex
thymo florete faui replent:fit ita ut minus mei coeat: & duret:
probat cui ex aureolo color.qcfaut albicat no e fincero tbymo
cofedtu e;fed id oculis dc ulceribus comodius applicat. Mellis
exilior pars fluitanq eximeda e.Pura uero &C ualida fub fidit,
co ficiunt cera cu ftirpes floret: quaobre exi medo per id tepus
cera de alueo eft.Cotinuo em reparat .b^c funtmnde accipiut.
tbymiis;fufus:agreftis:fertula:capana:albucu:myrtus:ftans:
uitex:genefta.Cu ex tbymo coficiunt:aqua admifeent: anteq
fauus occupet. Egerut alui excremeta oes aut uolates ut didtu
efhaut certa in parte faui.minores ofticiofiores maioribus fut:
ut dixi:penn£ bis detnt£.*color nigendorfu repadunll^ nitid^
uenuft^q? funt more ociofaru mulieru:gaudere et plaufuratc^
fo nitu apes uidet ♦ quapropter tinitu £ris:aut fictilis couocari

> vr

eas I alueu aiut:qq fcertu efhan audiat: &c uoluptate ne:an for
midine ita faciat, quin -5 C focias ociofas ac defides:aut minus
p arcas pellere i more apib? eft. patiunt iter fe opa:ut ate dixi :

alie fauos coficiuntralie mella:ali£ erytbaca:& alie fauos ex
poliunalie aqua lportat ad cellas: & mella teperat:ali£ munus
extranu fubeut.Tepore matutino oes filet:donec una gemino
aut triplici bobo excitet oes. T u umucrfy ad op9 puolat:cuq3
redient:primu ite tumultuat: paulari" q* minus fubide ftreput:
du una circu uolitado fufurret:quafi dormiedu pr^cipiat. Tu
repete oes coticefcut.dignofcit examen ualere fufurri freque;
tia:& exeundi lgrediediq- uertiginofa agitatoe, Tunc eni no
uellf opant.yfuriunt ab byeme potiffimu: cu opus incipiunt.
Reddunt odofiores fi in eximedis fauis:plus mellis reliquat,
itaq^^p examinis numero reliquedu efh Agut et axi 9 fi plus de
metat: q ut refiduu cibo fufficiatiatq? et fi alueus iufto aplior
fit :defidio fiores reddut.£gnus.n.quafi defperet:opi icubut.
Caftrant faui fingulis fextariis aut ternis femifextarii s:fed fi
exuberat:binis fextariis caftrari: aut quinis femifextariis pof/
funt.pauci ternis fextariis.

Mpugnaf apes a uefpis:ut ante dixi: quaobre apiarii eas
i uenanf :coftituta olla: <3C came I ea pofita.ubi em mult£
iam ad carne accefferint:appofito operculo fuper igne:aula po
nut.fuci aute fi pauci affunt:iuuat.reddut em apes I opere fob
lititiores.pfagiunt apes &i byemem & Imbres. Cuius rei iudi/
cium efhquod non auolant:fed fereno adbuc in aluco uolutan
tur: quo apiarii byemem expecHrant. tum uero mutuo inter fe
annexu alia ex alia dependet: in alueo: indicium deferendi cu/
bilis eft: quod ne eueniat apiarii alueis afflant ex uino dulci.

Xpedit confeuiffeapud alueana piros: fabas: medicam
e berbam:furiam:eruilium:Myrtum:papauer:Serpyllurn
amygdalam.Cognofcunt fuas apiarii nonnulli farina in prato
refperfa:minus apes foetificant.Si uer ferotinum fit: aut fqua
1 or:aut rubigo inciderit.Ratio apum ad bunc modum eft.
u Efparu duo funt genera: alteru feru: qcf raru eft:nafces in

motibus:& paries no fub terra: fed I quercu fpe gradi?: porre
ctius:nigrius:Variu etiam aculeatuq; eft:& robuftiusudtucp
acerbius q alteru eft. Aculeo.n.maiori q expportoe fui corpis
fpiculatmiuit boc toto ano 6c qde tpe byberno.quercu cffa e/
uolare fpectat:exigit byeme I latebra: &C fep i materie diuerfat
fut eius alie matri ces:ali£ opari£:ut dc i altero genere qdplaci
dius e.Qu£ aute fit nata opari£ ac matricis:! eo lpo placidiore
gne pcipi facilius pot.fut.n.bui? quoq3 duo giia:alteru duces
quas matrices appellat: alteru opari£. Maiores mitiorefq? du'
ces fut.ptas opariaru anu no coplet: fed oes byeme iualefcete
moriunqcTea re coftat:q2 byeme icipiete ftupefcat.bruma aut
nullf omo appareat, duces uero q matrices uocant :tota byeme
uifunt atqj fub terra latitat, pleri q? eni cu p byeme araret: aut
foderet: matrices uiderut:oparias nemo, ortus talis uefparu e.
Duces ubi ia locu fibi opportunu delegerunt:fauos ope £ftiuo
cofIgut:et uefpeta(Cellulas dico)coftituut:quatnis foriculis:
aut prope: i qbus uefpy no matrices nafcunt :q cu Icreuerlt:rur
fus alta apliora effmgunquoru ite rples cu creuerit:alia faciut:
ita ut poftremo autuno: pluria apliftimaq? uefpeta: codita be/
anta qbus dux q matrix uocata e;no ifup uefpas:fed matrices
ia pereat: q qde fupne p fuma uefpeti uermiu fpe multo gra^
dioru gignut. I cellulis cotinuatis quatuor numero:aut paulo
pluribus: alloqui Icrefcendi ro ducibus eade q uefpis eft. Sed
cum uefpe operari^ fauis affuerint: non pr^terea duces operan
tur. Sed opari£ ip£ cibum fuis ducibus fummiftrat: qcT ea re
coftat:q: duces no ite euolat:fed ltra tecta quiefeut. Ceterum
utrum duces anni fuperioris nouellis lam procreatis ducibus
interimantur a uefpis nouellis: idq* fimili modo eueniat. Ari
plus et tpis poflint uiueremodum exploratu eft: nec uero fene
dtute matricis 6C uefparu generis feri: aut alique buiufccmoi
afFed:u anotare adbuc quifcj potuit.Eft aute matrix latior p6/
derofioncraffior: &C maior q uefpamolatuq} baud plurimu ua
let. pi spondere enim fui corporis uolare logius nequit: quo fit
ut femp in uefparns fedeat effingetes fauos: &C munere funge
tes cellario Ifunt porro matrices nucupat£ I uefpariis plurimis.

Sed aculeat£ fint nec ne abigit* V ident tame & ip£ ut apu du
ccs gerere qde aculeu: fed no extringere aut ferire.uefparu aut
al lg caret aculeo:ut fuci.alig bent.minores lbecilliorefc^ fut:q
caret neqj repugnat.cotra q bent maiores robuft^ atq$ pugna/
ces quas nonulli mares appellat:foeIas uero eas q caret.Pler^/
q3 ex iis q aculeu gerunt: amittere eu putant byeme lftate :fed
boc ex nemine q uidiflet accepim9,uefp£ tpibus ficcis locifqj
afpis potius oriunfuortus fub terra agit, fingunt fuos fauos ex
congerie ac terra: 8C ab eode primordio quafi ftirpe unuquecp
fdificat.cibu uel ex floribus qbufda et frudhb? petutifed que
plurimu ex came.coire nonullp etia ex ceteris uifg funt:fed an
abe aculeo careat:aut beant: uel altera beat;altera careat:nodu
exploratu eft, Feraru et nonullf coire uif<£ fut: & altera gerere
aculeu coftitit: fed de altera incertu e.foetus no partu^puenire
uidet.ftatfn.auctior q partus uefpf patiat exiftit. Si uefpa ex
pedibus cf peris bobilarecp feueris:aduolat q aculeo carenqd*
no faciut q aculeat£ funt:Itaq; argumeto qdam boc utunt: ut
alter 9 mares fint:alter£ foeL£, Capiunt byberno tpei fpelucis:
&C q aculeu bent:& qu£ caret *codut ali£ fua uefparia pauca 5C
exigua: ali£ plura &c apliora.capit magna matncu pars a folfti
tio apud ulmos, colligut em bic lenta & gumofa materia.pro/
diere locis qbufda matrices ortu admodu numero fo:cu fupio
ri ano uefparu at cp bymbriu copia pcefliffet: capiut p pcipitia
& terrf rimas: pr^ruptaq, directiora: omnefq; uifunt: aculeu
gerere talis uefparum ratio eft.

Rabrones no floribus ut apes:fed carne magna ex parte
c uiuut.unde 6t:ut uerfan uel i ftercore fepe foleat.uenat
enl mufcas maiufculas: quas ubi c^pkiabfcifo capite: reliquu
corp9 geftates auolat.Sed pomu et dulce appetut:cib? bis talis
efhduces more apu uefparucp bent:q pportoe ad crabroes ma
lores q uefparu ad uefpas: & apu ad apes fut. degut bi quoq? i
tus ut uefparu duces. faciut fibi alueu fub terra crabrones terra
cgefla: ut formicy excauant. miflio.n.ut apu nullaue eoru uel
uefparu fieri folet.fed q fubide oriat nouelli ibide manent: 5C
alueu terraegefla faciut apliore.aplificat maiore in modu:et ia

cx ualetiore quoda examie qualli tres: & quatuor fauoru pleni
excepti 1 unt.nec uero cibu ritu apu fibi recodunt:fed leiuni la
tet p byeme: quo tpe plurimi monunt:an etia o es nodum cer
tu eft.duces no plures uno fingulis eoru examinibus oriut : ut
iter apes gignut plures:q examina diftrabut.Sed fi q crabroes
fuo alueo aberrarint: colligunt fe ad aliqua arbore:fauofcp ibi
coficiut:q uel f^pe cofpicui apparet:! qbus unu(pcreat duce q
cu adoleuerit:agme adducit :et fecu ! alueo collocat* De coitu
crabronu mbil adhuc exploratu babeo:nec ude foetificet.Sed
cu in genere apu careat aculeo et fuci: et reges: atq; et uefparu
nonullg inaculeat£ fint: ut ante dixi:crabrones omnes armari
aculeo uident.Sed de eorum duce confiderandum accuratius
efban aculeum babeat*

b Ombices fub faxis apud ipfa terra foetificat: binis aut
paulo pluribus cellulis.mellis et praui cuiufda inchoatio
in bis repentur*

Eredo no abfimilis crabroibus eft.Sed uaria et latitudle
t proxla apibus:cupediola bec eft:& ad culina &C pifces:SC
buiufceodi delicias fingularis aduolat: foetu fub terra £dit:ut
uefpf *multiple^ huius quoqj teredinanu efb& longe amplius
q uefp£ atqs ponec^ius.Muneris uit^q? ratio apum uefparum
6C reliquorum generis eiufdem ad bunc modum efh

Aeterum ! moribus a!antium(ut dicatum iam eft)percipi
c dr las licet:pr£cipue quide ad fortitudine: 6c timiditate*

Ed ad mafuetudine quoq; &C feritate et in ipo filueftriu
f genere*leo en! quauis ! £dedo ferociffimus fit:tame pa/
(Ius & fam£ ia uacas:facilis mitifq3 maiore ! modu e.mbil bic
fufpicatmullius fuipiciofus efbfeftiuus:ludibudus:beniuol?
ammodu fuis cum fociis & familiaribus eft : in uenatu du cer
nitunnunquam fugit:aut metuit.Sed etiam fi uenatium mul/
titudie cedere cogit :fenfim pedaricp difcedit:crebro fubfiftes
atqs re fpedtas mactus uero opaca:fuga qua maxie pot ueloci fe
fubtrabit:donec in apta deuemat:tum rurfus lete incedit. Sed
fi quado locis nudis:atq; patetibus cogit fuga aperte arripere:
currit cotentusmec falit:curfufqj cius cotmesmt canu itendit

Cu tamen lpfe ifedtat:ubi ia propinquant infilit. Vera et illa
de eo narrat; igne pcipue formidare;ut bomerus quoqj teftat :
cu dicat, Ardecefq? faces quas quis f? uiat borret.& pcufforem
agnofcere:atq3 ex obferuato madere.Si qs et no pcufterit.Ted
mfeftet;bunc fi ceperit no unguib?lacerat:nec ulla iniuria affi
cit;fed quatit folu:atcp ubi ita pterruit;dimittit. Adeut urbes:
&C iniuna bolbus inferunt:potiftimu tpe fue fenedtutis.tuc.n.
per corporis imbecillitatem:& dentium defectoem ulnari ne/
queut. V mere annos multos putant : & quidem qui captus eft
claudus:detes coplures fracftos bebat:quo argumeto qdam 16
ga ee leonu etate exiftimarunt. aut eni boc accidere: mfi logo
tpe potuiffe. leonu duo funt gna:quoru alterum breuius: cri/
fpiorecp pilo:qcT lgnauius eibalteru logius piloq3 rpbiore:qd'
generofius eft.fugiut interdu leones demifta iter crura cauda:
ut canes Jam uifus eft leo q cu fue aggrederet :ut fetis horrete
afpexit: fugeret Jnfirmus parte lliu eft cotra ictus: fe reliquo
corpore multas patit plagas: &C capite ualidiftimo e. Quecuqj
uel momorderit; uel unguibus lacerant;fanies palles admodu
de bis ulceribus effluit:et per fafcias;atq$ fpogias:nec reprimi
ullo pacftopot, curant eode modo quo morfus canini ulcera.
Tboes et quos lupos ceruanos dixim?: boiem diligut: Sc neqj
offendunt:neq3 metuut ualde.pugnat cu canibus &C leonibus,
quo fit ne eode in loco fint ceruarn dc leones.opnmi ceruarn q
minores fut.gna bui?:alri duo: alii tria ftatuut. plura iis ee no
uidetur.

Ed ut pifciu auium quadrupedu genera aliquanta cerua
f rn quocp per tempora immutant: &C colorem diuerfum

byeme ?ftateue trabunt. Atq? ?ftate nudi:byeme hirti reddut *

Onafus gignit in terra pyonia; mote meflapo; q peonie
b &C medi? terr? collimitium eft: 5 C monapios a p?ombus
appellat ;magnitudine tauri: fed corpore q bos latiore.breuior
enim &in latera auctior eft. Tergus diftentum eius: locum
feptem accubantium occupat.C?tera forma bouis fimilis eft:
mfi quod ceruix iubata armoru tenusmt equi e:fed uillo mol
liore q iuba eqna:& copofitiore;color pili coti? corpis flauusr

iuba prolixa: 5c ad oculos ufq; demilTa:& freques colore inter
cinereum: 5 i rufurno qualis cquoru:quos partos uocat efbfed
uillo Cupra fqualidiore fubt lanariomigri aut amodu rufi nui/
li funt.uoce fimile boui emittunt, cornua aduca in fe flexa: &C
pugn£ iutilia gerunt:magnitudine palmari :aut paulo maiora:
aplitudie no multo arctiore q ut fingula femifextariu capiat :
nigncie proba: anci 9 ad oculos ulqj demiff^uta ut 1 latus poti?
q ante pedeat: caret fupiore dentium ordine:ut bos:& reliqua
cornigera oia:crura biriuta atqj bifulca:babet cauda minore q
pro fui corporis magnitudle:fimile bubule:excitat puluere:<3£
fodit:tergore cotra ictus pualido e.Carne babet guftu fuaue:
quaobre 111 ufu u^nadi eft.Cu percuflus cft:fugit:mfi defati/
gatus nufq confiftit.repugnat calcitras & proluuie alui uel ad
quatuor paffus prolicies: quo pfidio facile utit: & plerunqs ita
adurit: ut pili infedtatiu canu abfumant:fed tuc ea uis e in fi/
mo:cu belua excitat :et metuitma fi quiefcit:mbil uerepoteft.
Talis natura &c fpes buius aialis eft: tpe pari edi uniuerfi 1 mo
tibus enitunt.Sed priufq foetu edat: excremento alui: circiter
eum locu in quo pariat:fe quafi uallo circundant:5<: muniunt,
larga enim quandam eius excremeti copiam b£c belua egerit.

Lepbantusolum ferarum mitiflimus: & placidifTimus
e eft.quippe qui per multa officia: & erudiat: 5c intelligat:

quado et regem adorare codifcitmalet fenfu: &C reliqua fagaci
tate Igenii excellit, qua lpleuent coitu :ea mrfus no tagit:uiue
re elepbatos mares:alii anos ducetos: alii cetum &c uigiti aiut.
foeias et fere totide: fed florere £tate circa fexagefimu narrat,
byemis ac frigoris Ipatiens boc aial ee dicit :amat amnes: & qq
no fiuuiatile lit:tamen ripariu dici pot.icedit et p aqua:& ea/
ten9 mergit :quatenus ei 9 jp mufcis fupat.reflat.n.p ea &C fpi
ritu accipit: & reddit:fed natare fatis poder fui corpis no pot*

Ameli matres nunq fupuemunt fuas: fed et fi qs cogat:
c ipi n5 patiunt.iam cu aliquado admiffarius no beret :cu

rator pullti matri opte admifit:q du coiret:delapfo opimento:
agnouit matrem:8c quanuis coitum abfoluerit:memor tamen
comiffi fceleris paulopofl: camelariu illu:morfu defixo Ifemit

Erue etia regi fcytbaru fuiffe equa egregia:ex qua mares
f genero fi oes gigneret :quoru unii q pryftatior beret: cu
ut ex matre procrearet :placer et: admiffu oino recuiTa fe:oppta
dei de latuiffe matre:ut lprudes fupueniret:ueru ubi a cocubi
tu facie matris detecta agnouerat: fuga propera ffe:atcp feipm
adtum pr£cipitem mteremiffe.

N marino et genere: pluria de delphinis narratur: Idicia
i moru placidoru ac mitium. Amores quoqj in pueros: &C

aifedtus libidinis.Cu circa tarentu:& caria:tum etia locis abis
referunt. fert etia delpbino apud cana capto atqs faucioungete
reliqnoru multitudine couemffe ad portu umorataq? donec pi
fcator dimifent eu que c£perat:tum oes fimul recepto captiuo
rednire:paruos ite delpbmos magnus aliqs femp comitat : cu/
ftodi£ caufa.Iam cofpectus eft delpbinorii grex maioru:&: mi
noru promifcuus:poftque duo qdam paulo poft inderent dei
pbinulum defundtu labente in imu:&: in fumma pelagi dorfo
euebere:quafi miferantes:ne ab aliqua belua deuoraret. Quin
etia de uelocitate buius aialis mira & Icredibilia queda accepi/
mus:oium enl uelociffimu ee credit alabum:tum aquatilium:
tum terreftriu: fupfiliunt etia malos nauigioru maiorum :qd*
tuc potilfimu euenit:cum alique infectant pifceique deuoret
tunc enl fi que impetuntdogius fugit:ad ima gurgitu pfequu
tur: propter famis neceffitate:quod reditus logior fit:retinent
fefe quafi fpaciu cogitates: couerficp ferunt : perlde ac fagitta
pcrnices:ut celeritate oportuna logo t rafmiffo itinere ad locii
ipiradi deuemat:quo impetu fit:ut le eiaailetur in aere:et fup
filiat malos nauigioru: qu£ forte affuerint: boc ide urinatores
faciut:cu fe I profundu demiferut. pro uinbus enl couerfueni
xius efferunt :ut fpiret.degunt coiugatl mares cum foeminis.
Queritur quamobrem in terram erumpant: boc enim interdu
eos facere in certa de caufa dicitur.

f Ed ut quoq> alalia^p fuis affectibs agere:fic jp fuis quoqs
actoibus affici Imutariq* moribus folet.partes et corpis
n5null£ f^penumero rone agedi Imutant :ut I auiu giae euenit.
Gallin^ .n.cu mares uicerint: cucurriut: Sc exeplo mariu teptat

fupuetu coire, crifta etiam caudaqj erigitnta ne facile prgterea
fit:an foeig fmt cognofcere: nonunq et calcaria parua iis ena/
feunt: ia uero 6i mares uili nonnulli tut; q cu forte foeia i teri/
llTet; lpi officio matricis fungerent:! pullos duclado:fouendo
educadonta ne decgtero uel cucurrire uel coire appeteret, qn di
ia Ide a primo ortu naturg :ita nonulh mares effoe!atirpuemut:
ut neq? cucurriat:neq$ p coitu agere uel!t:& uenere eoru q tem
ptet:fuperuenire pati at. Cuculus etia immutat colore: 5<: uoce
minus exp!anat:cu fe abditurus efbqcf facere ex ortu camculg
folet.Patcre ante incipit ab incunte uere ad eius fideris ortu.

Bditur di ea qua enantba quida appellant:ac ii uitiflora
a dixens:ex ortu eiufdem fidens:occafu uero apparet.ui/

tat enim interdum frigora:alias eftum.

Ecno upupa cum colore: tum uere fpecie immutatur: ut
n gff b^lus poeta fatis carmine fuo expofuic.

Quin fert fui fpedtantem di epopem mali
Colore fpeciem multimodo pingens fuam
Saxicolamq* improbum arma geftantem alitem
Adulti infantis forma bic fefe refert
Nam uere candicans ubi extitit nouo
Aeffate tum deinde ut recanduit feges
Alas repente uarius maculatas quatit
V agatur bic femper faftidiens locos
Deiertaqucritnemorum di inuiasplagas.

Omplures et alig aues imutant p tpa: di colore: di uoce:
c ut merula:q ex nigra reddit rufa:& uoce mittit diuerfa.
ftrepitat en! p byemem: cu p gftate tumultuas catet. Mutat di
turdus colore.quippe q collo gfhte uanus:byeme murino difti
crus expectet :uoce tame eade eft . lufcinia canere folet aflidue
diebus ac nodhbus quindec!: cum filua fronde incipit opacare
dem canit quidem: fed non affiduo:mox adulta gftate: uocem
mittit diuerfam:non infuper uanam aut celerem:modulataq>:
i ed hmplicem.colore etiam lmutatur: di quide in terra italia:
p id tep 7 alio nofe appellat. Appet no diu:abdit,n.fefe di latet
t Vbeculg di qug ruticillg appellant !uice trafeunt.Eftqj

rubecula byberm temporis : ruticilla ^fliui : nec alio fere inter
fe difFerunt:mfi pcdtons colore dc caudgific dc ficedul£:& atri
capill^: uicibuscomutat.fitenl lneutcautuno ficedula :ab au/
tuno protinus atricapilla:nec inter eas difcrimen aliquodrnifi
coloris dc uocis eft. Aue aut effe eande conflat: q: du Imutaret:
boc genus utrucp coipedu efbnodum abfolute mutatum:nec
alterutrum adhuc proprium ullum habens appellationis.

Ec miru fi h £C ita uoce aut colore mutant quado dc palu
n bes byeme no gemut:nifi qdaliquando ex afpnma bye
me: placidu tepus (ucceffilTet gemuerit, qd' apud pitos in ad
miratioe habitu efb C£teru ineunte uere gemere Icipit. Deniqj
aues tunc maxle plurlafq* emittut uoces cu coeunt. Mos auiu
dc ut ali£ lefe I puluere uolutet:alic fele lauet: ali£ nec puluere
neq? balneo utant.Sut pulueratrices q no altiuol?:fed terr^pv
pIque:utgallina:pdix:attagena:alauda:fafiana:lotrices:non/
nulle redtugues:& q circa ftuuios:aut paludes:aut mare uerfa
turi Ali£ utruqj tu lauare:tum puluerare folet:utcolumbus:ut
paffer. Aduncaru pars maior neutru facit, h^c ita fe babet.pro
prium nonuliis auiu euenit crepitus alui:T urturi pars etia no
uilTima alui earunde uehementer citat :cum uoce reddunt.

V tant uero alantium aliqua forma dc moribus no mo p
m gtates dc tepora:uerum et caft ratoe.caftrant aut ea qbus
funt teftes.funt auibus teftes intus lubis b£retes:& quadrupe
du iis qu£ oua pariut. At uero iis q alal generant: eadeq? terre/
ftria fut:plurla qde pte foris:Sed nonuliis et Itus cocinet .olb?
uero poft rema aluo habet. Caftrat gallinacei parte nouiffima
fui alui: q cu coeut cocidit: hac enl fi duobus aut tribus ferra/
metis adufferis:capos facies:qd’ fi pfedtus eft q caflrat : crifta
palle fcit:<3<: cucurrire definit:neq? coitu uenereu repetit.Sed fi
adhuc pullus efhne Ichoari qde ex his quicq pot: cu accrefcit:
quod idem in homine quoq* accidere certum eft.Nam fi puer
adhuc excidat :neque poft geniti pili impediuntur:neque uox
i mmutatur: fed fiium feruat acumen. At fi iam puber pofl: ge
niti deflunnt pili:pr£terquam pubes.h^c enim quauis minuat
tame manet:fed cogeniti no defluut nemo.n.fpado caluefcit*

Quadrupcdu etia exadioru: uox oium in foetam tmutat . Sed
cu cetera nifi nouella caftrent intereat: aper unus qua £tate ca
ftret : no refert, ola deniq, fi du crefcut:caftrant: maiora elega
tiora q tcaftrata euadunt: fed li poftea q adoleuerut:& iam in/
cremeto coftiterut: caftres: mbil pr^terea accedere ad magnitu
dine pot. Cerui fi cu per £tate nodum cornua gerut:'caftrent ;
no £ dut cornua:fed fi cornigeri excidunt :non decidut cornua
&C magnitudle eade feruant . V itulis tepus caftradi anniculis
e:alioqui minores deformiorefq? euadut. Modus caftradi bic
e, T tractos deorfu teftes:atq; obtetos:preffofqs in imu fcorti.
cultello adacto:extrudut.Mox fibras furfu quoad maxte fieri
pot reprimut: &C plaga lfarciut capillametis: ut fames effluere
pollit:<3<: fi lnRamat igne adbibet fcorto:ct refpgunt.Si bos a
re ceti caftratu Ieat:procreare pot. Apna et fcropbaru caftratur
ne pterea coitu appetat: fed breui tpe ob^fet .Caftrat aut cum
biduo ieiunant:fufpefa pernis prionbus:recifa cute Iter foeta:
qua marib? teftes maxte cotinent.bac.n.parteadbfretuuluis.
Apria dicta:cuius exigua pte abfcifa cofarcinant.Cameli etia
foetp caftrant :cu eis uti t pr^lio libet:ne cocipiat utero.nonulli
lupioris afi£ Icole camelos uel ad tria milia pollidet. Currunt
cameli celerius q equi niffani: pp laxiore fui gradus glomera/
tione:et caftrata demcp auctiora q icaftrata euadut. Atalia qui
bus ruminare t more eft^pficiundelecftantqimo minus t rumi/
nado q edendo.Ruminat qu£ fupiore detium ordine caret ut
boues:oues: capr^.ex feris nullu adbuc ruminare coftat:pterq
ea q aliquado cu boibus exigut:ut ceruus. buc etent ruminare
planu eft.Iacent potiftimu cu ruminat ota:et bybemis pcipue
melibus folet ruminare, fepte fere mefibus boc faciut: qu£ in
tra tecta alunt : gregales leuius minufqs tpis ruminat: quorua
foris pafcant. Sut et ex detatis utrinq* nonulla: qu£ ruminet:
ut mures potid:& pifcis:quem ab ea re ruminale qda appella^
runt. Sunt ite alui ftuetioris ea qbus logiora funt crura:fed jp
penfiora ad uomitu:quibus latius pectus eft. Idqj tum in qua
drupedum genere: tum in auium: tum etiam in hominum ita
efle magna ex parte perpenfum eft.

i

ARISTOTELIS PE PARTIBVS ANIMA
LIVM LIBER PRIMVS INTERPRETE
THEODORO*

N OMNI CONTEMPLANPI

genere:omniquetum nobiliori: tum igno/
i bilion docendi uia 6C ratione:duos effe babi

tus conftat:quorum alterum fcietiam rei ap
pellalTe: alterum quafi peritia quadam bene
efh bominis enim probe periti officium elf mdicare p fpicien
ter poffe:quid nam recte aut non recte ab eo qui docet: expo^
mtur.Quippecum 5cbominem omnino peritu talem effe exi
fhmemus : &c peritia lpfam non nili facultatem buius officii
effe ftatuamus:Sed bunc omnibus fere in rebus ualerc iudicio
arbitramur numero numeru:Illu uero certe nature alicui dele
gamus.fieii enim poteft utrem unam quifpiam : ita ut alius
omnes polfitiudicare.Quamobrem naturalis quoque biffo/
ng fiue cotem piationis limites buiufmodi aliqui poni debet :
ad quos mdex modum explicandi referre pofIit:& approbare
femoto illo ueritatis examine rquonamodo ref ita ne an aliter
fe babeat. Verbi gratia utrum fubftantias fingulatim difeuti
endas cepiffe preftet;boc eft naturam bominis:aut leoms:aut
bouistaut alius cuiufqua generatim exponere aptius fit: an re
biis fubiectis que communiter omnibus accidunt: communi
ufu quodam potius agendum ,Sunt enim complura que eade
in multis generibus diuerfis inter fe fintrut fomnus:fpiratio :
auctio :diminutio:mors: Ad bec reliqui id gen? effectus 5c di
fpofitiones, Nibil enl adbuc certi explanatique babet : quod
de bis dicere pof!imus:fed cum fingulatim agimus:eadem fg
pe de multis referre neceffe eft * Nam &C in equis & in canibus
cc in bomininibus ea que modo dixi: omnia lnfunt* quapro^
pter q fingulatim agere p accidentia uelit : ffpenumero uerba
eifdem de rebus facere cogetur:qu£*f. eedem animantibus ad
mudte fut fpecie diuerfis. funt etiam fortafle qu£ cum eande
fortiantur appellationem : difcrimine diftet fpei ut ammaliu

P

icertus: quippe qui fpecie unus effe minus uideatur. difcrepat
enim inter feuolatio:natatio:ingrertio:reptio ♦ Quamobrem
quonammodo tractandum fitdaterc no couenit: utrum lqua
communiter:primum per generis complexionem * poft uero
res proprias confiderare oporteat * An protinus qu^cp perfeq
fingulatim rectius etnoemm de bac re adhuc prffimtume.
Nec illud confefTum ert: * utrum ut mathematici rem fuam ce
lertem demonftrare confueuerunt:fic homo rerum naturaliu
ftudiofus:primum qu£ patent in animantium generetpartefqs
fingulas explorare:deinde caufam:quamobrem ita fint redde
re debeat:an fecus agendum fit. Ad h^c cum plures caufas ge
nerationis naturalis effe uideamus.f.ea cuius gratia res gigna
tur :atque eam unde mouendi principium fit: difrmiedum de
his etiam eft:qu£ nam prima :qu£ fecunda haberi debeat.prin/
cipatum fane illa obtinere uidetunqua fub hoc uerbo cui^gra
tia figmficamus.bpc enim ratio ert* ratio autem principium e
pariter in rebus:tam arte q natura conftituedis. Vbi enim uel
per ltelledtum uel per fenfum medicus fanitatem:opifex edes
defmierit:rationes dc caufas rei:qua facit reddere folet : 5C cur
ita faciat fubiungit:quaq illa cuius gratia: caufa 5 i ratio boni
&C pulcbri:natur£ operibus potiufquam artis comund:a e. Ne
certatas uero non eque in rebus nature omnibus reft: ea uideli
cet ad quam omnes fere autores rationes referre temptat:prius
q doceat:quot modis accipi necertanum debeat. Inert id ipfu
rebus quidem eternis:fimplici abfolutaque ratione: fed cadu
cis etiam gignendifque omnibus ex fuppofitione tribuitur,
quomodo inartificiofismt^dibus: £c quibufuis aliisgeneris
eiufdem .Materiam enim talem adeffe neceffe ert: fi domus:
aut quiuis ah? fmis futur9fit:atcj3 etia fieri mouenq? illud pri
mum oportet:deinde hoc ac deinceps ad huc modum itur ad
fine cui9 gratia res qq? 5C efficitur & eft:eodemque modo i re
bus quoque natura gignendif agitur : quanqua demonftradi
modus necertitatifque ratio in naturali dodtrina: diuerfa atqj
fcientiis fpeculantius eft:dixi de his alio loco, prindpium eni
alteris quod efbalteris quod erit accomodatur. emm talis

fanitas aut homo: hoc uel efTe: uel fad:um iri neceffe eft ,N5
quia hoc uel eft uel fuit: illud neceffario uel eft uel erit: neque
huiufmodi demonftrationis neceffitatem:ita perpetuitati an/
uedtere poffumus:ut dicere liceat hoc effe:quoniam illud eft*
fed de his etiam alio loco difputatum a nobis eft: Si quibus i
rebus id liceat: &qu£ poffint reciprocarnet quam ob caufami
Atere autem ne illud quidem oportet:an ita agendu que
1 admodum priores audtores qui quomodo ref queq$ fie

ret:qua quomodo effet tractare maluerunt* non em inter hec
parum intereft:fed enim exordiendum quod dictum iam eft:
ut primum res perfequamur:qu£ quoque in genere confpecti
ores prompti orefque babetur*deinde caufas reddamus: Si ge
nerationem.hoc enim in edificiis etiam potius euenit:q> enim
forma £dium talis eft: aut q> tales funt £des: idcirco fieri edes
hunc potius in modum cenfemus*generatio enim fubftantig
gratia e:non fubftantia generatois gratia * Quamobreempe/
docles pleraque in animalib9:propterea ita contineri : quia ita
cum onrentur:accideritmale ait:utet fpinam haberi talem cp
per contortionem difiungi fragique accidit: nefcius di qua fe
men genitale quod coftiterat uim tale habere oportet: &i qua
res qu£ effecerat prior eftet:non modo ratione : uerum etiam
tempore * Gignit etenim bomo hominem: itaque ortus talis
euenit fpe: quoniam talis qui gignit eft* Quinetiam de his q
fponte fieri uidentur:pariter atque de artificiofis animaduer/
ta*e licet: Nonnulla enim uel fponte eadem que arte fieri pof
funt ut fanitas*His igitur caufa efficiens fimilis antecedat ne/
ceffe eft:ut ars condendarum ftatuarum prior ftatuis eft: qua
do fponte fieri nequeunt* Artem autem operis effe : rationem
omni abiundtam materia certum eft*fortuitif quoque ratio fi
milis eft:ut enim ars fe habet ita exiftunt* Quamobrem cefen
dum ita potiffimum:ut ob eam rem membris his homo com
ftet: quia hoc homini effe eft* Non enim fieri poteft ut fiue
his membris homo fit:fm minus:proximum tamen aliud qc
quam opinandum &c uel omnino fieri aliter non poffemel be
ne ita fieri tantum poffe ftatuendum* Cum itaque talis res fit

P 2

generatione in buc modu talemq3 euenire neceffe e* Quapro/
pter membra no fine ordine oriut:fed primu hoc: deide illud
atq:. in huc modu ola qu£ natura cofiftut difponut * V eteres
igitur illi & c primi nature itcrptes:materiale principiu atqj eiuf
modi cam qup na qualilqj eet Idagaruc : &C quona pacto hinc
tota orirentur :5C quo mouente:ut difeordia & cccordia: aut
mete:aut cafuitementateq? fpotiua docuerut: cu fubiedta ma
tena tale quada pr£ fe ferre natura uideret .ut feruida ignis:ge
lidam terra: & alter leue:altera graue. fic eni mundu etia gene/
rant.b^c eadem de ortu plantarum dc ammaliu quoc£ referut *
V entre eni aluu:omneqj cibi &C excremeti coceptacuiuuta co
Aiciflc cu in corpe humor laberet 5C rueret:nares ex rupto pa/
tiuffe:cu fpus fiue flatus tranfmearet atep difpelleret.At uero
aer &C aqua no mfi corporu materia efbnatura ei o es ex iis cor
porib? coponut atq3 coftituut .Q^fibomo c^teracpaialiame
braqs eoru natura coftet.dicedu profecto de carne:de ofle: de
fanguine:deniq3 dc olbus ta fimili q diflimili ftrue copadis:
ut de facie:de mau:de pede;qua quodep eoru tale fit:et qua ita
coftet facultate fiue mrcute.no ei fatis e eaten? tatu nofle qb?
ex rebus copo litu fit:ut igne:terraue: fed perinde agedu: ut fi
delecto:aut de quolibet alio generis eiufde agerer. Forma eni
poti? q materia eiuf declarare teptaremus: ut cs:aut lignu: uel
fi id minus totius qde ipius fpem no omitteremus lectus. hic
cnl m hoc e:aut hoc tale efhQuo circa UC1 ipam figura expia/
uaruqualifqs forma Iit indicari cogruit.Quippe cu forme na/
tura potior litqinaterip:Igitfiaialiu mebroruq3 unuquodq?
figura coloreq3 e: recte democrit? diffent: q ex iis lpis putaffe
aialia coftare uidet. quippe q perfpicuu ee dicat : qualis forma
fit horquafi fua lpe ho figura coloreq? pateat. Atq mortu? ho
qq figure forma habet eade:tame ho no e. Ad hec fieri no po
tefl ut maus fit quocucp mo cofHsmt pneaiaut lignea: nifi eq
uoca nois c6muioiie;ficut q picta e:ut pote q fuo fugi offico
neqanquo nec Japide£ nhic iuii aiieq mun? poffut.nec^ medi
cus pieflus arte medicinale exercere pot.pari roe mebroru quo
que hornis uita fundu nullu id effe mfup pot : quod erat cum

V

uiucret:ut oculus:manus:pes:reliqua: ergo fimplici admodii
dc pingui minerua dictu hoc e: ac pinde quafi faber de lignea
manu loquerer .Sic eni natur£ illi exploratores:ortus:& cas:re
ferunt figuraru:A quibus .n. facultatibus condita fuerint. Ex
poniit ltaqj: faber fecurim fortaffe aut terebru dicet. Illi terra
6C aere;fed melius fabenut qui paru. fufficere arbitret fi ufque
eo dicat quod inftrumento incidente: pti cauatpartim plana
extiterut; fed adiciat:quonia tale adegerit utu; et cam cur ita
exponat uidelicet:ut tale aut talem forma opus accipet.Con/
flat igitur non recte illos difleruifle: atq3 animal tale ee dicere
oportere:e tquid qualeq3.*tu id ipm;tu etia mebru unuquodqj
explicari oportere : quomo de forma lecfti docedu eft. Ergo
fi animal uel amma;uel pars anim^:uel no fine ala eft: cjpnmu
ei a corpore ala difcefFit:animal effe definit :neq3 mebru ullu
mfi figurp fue ratioe ide relinqtur:modo eoru qu£ fabul£ tra/
fifte in lapide narrat, fi bgc inqua ita flatui debet bois natur£
ftudiofi iane interefl de anima 8C difterere 5C fcire: dc fi no de
omni aia:tame de ea lpfa qua tale animal eft:& qd na aia : aut
certe pars lfla animp fit:atqi etia de iis q tali eius fubftatip acci
dant;prefertim cum bifaria natura intelligamus: ut altera pro
materia fit:altera pro fubftatia:qu£ quide dc ut mouens: dc ut
finis efbtalifcp ammaliu animaiuel omnis uel pars aliqua eiuf
fit. Nam ob eam etia rem qui de natura agit:eo aplius docere
de anima qua de materia debet:quo materia natura potius per
animam qua econtrano e. lignu eni dc lectus dc tripef ^ppterea
eft:q: idem potentia illa eft.

Ed qupret quifpia aiaduertens ad id quod modo dixi *
f V tru de anima omni docere naturalis fcientip interfit :

an de aliqua una. At fi de omni:nulla certe pter naturale pbilo
fopbia relinquet fcientia: itellectus.n.fiue mens reru intelligi r n»e(W * .
bilium eft. itacp rerum omnium notiones naturalis una tene/
bic.Eft enim eiufdem fcientipiut ta de intellectu q de re intel /
ligibili doceat:fi quid eadem contemplatio ommii eft mtcr fe
ita coniunctoru:ficut fenfus etia dc rei fenfibilis . An non ois
anima principiu motus eftmeqj partibus animp oibus id tribui

/

I ^

debet: fed augendi principium idem putandum :quod & I pia
tis efbalterandi uim eandem qua fentiendi * differendi autem
aliud quicquam:non uim intelligendi* delationem enim uel i
c£tetris effe animalibus nouimusantellertum fiue mentem in
nullis*conftat igitur non de anima diffcrere omni oportere:
quando quidem non anima omnis natura eft: fed aliqua eius
pars una:aut etiam plures* Ad bcc rem a materia abftrartam
nullam potcft fcienna naturalis contemplari: Cum natura rei
alicuius gratia faciat omma.rebus autem abftinctis abiunctu
id eft quod fub boc cuius gratia ucrbo mtelligimusmt em ars
in artificiofis:ita m rebus lpfis aliquod effe principium aliud:
di talis caufa uidetunqua ex uniuerfo perinde*ut caloris frigo
rifque primordia babem?. Qua ob rem uenfimilius dixerim
c^lum di fartum eflcab eiufmodi caufa fi facium eft: di effe
ob eam caufam qua animalia caduca atq; mortalia* ordo em
et ratus certufqueftatusdoge magis in rebus patet c^leftibus
q in nobis* incerta autem inconftans&: fortuita conditioun
genere mortali potius eft: At illi genus animalium quodq3 na
tura conftare extitifleq; cenfent* Cflum aut foite fpontec^ ta
le conftitiffe uoluntnn quo nibil fortun£ nibil temeritatis de
prebendi poteft*Rem aute bac effe illius gratia afferere ubicp
folemus: quoties finem intelligimusaliquemin quem mot?
(fi nulla res probibctytermineturrquo circa eiufmodi aliquid
effe conftat:quod naturam uocamus,non enim quodlibet:&
utcunque forstulinexquoms femine oritur: fed boc ex boc
neque ex corpore quolibet femen quodlibct prodit:principiu
nanqj di efficiens rei qu£ gigmtffemen eft* funt b^c em natura
di proinde ex boc enafeuntur* Atcp eoam priufq boc:illud eft
unde femen expromitur* Semen.n* ipfum generatio eft: finis
uero fubftatia* utrifqs aute bis prius illud eft a quo ^ficifcit .
femen enim bifariam accipitur:uidelicet ex quo:& cuius nam
di a quo deceffit: eius femen e:ut equi: di eius quod ex illo fu
turum eft:ut muli* Veru no eodem modo: fed ut dictu lam
eft* Ad bec femen non mfi pontentia eft.Potentia aute quem
admodu ad artum fe babeat nouimus.cauf^ igit % funt:due

numero :altera cuius gratia: altera ex neceffitate. multa em gi/

gnunnquia necefle eft. Sed quiret fortaffe quifpiam:qua ne/ .

cefUtatem mtelligi uelint:qui res fieri neceffario aiunt: neuter

enim accipi pot eoru modorum: Qui pfmiut in iis qu£ p pbi

lofopbia tractata funt, Tertius aut iis qu£ babent generatone

rebus eft. alimentum em neutro illorum modoru effe dicim? P i

neceffariu. Sed quia fieri no pot:ut res fine eo fitadeo neceffi

tate ei adfcnbimus:Quod quafi ex fuppofitione eft : ut enirrt

quia fecuri fcindendu iit: durum aliquid effe neceffe eft* 6C fi

durum uel eneu uel ferreunta cum mftmmentu fit corpus(eft

enim tum mebru unuquodqj rei alicuius gratia : tum uero to/

tum lpfumjefficitur profecto :ut effe tale atq$ ex talibus cofta

re neceffe fit:fi illud cuius gratia ipfum eft futurum fit.Con/

ftat igitur duos effe cauff mos:ac potiffimu utrucp affeq uer/

bis oportere. fed fi mmus id fieri poteft : tame ip umbus eniti

ad eius fignificatione: omnefq3 mbil fere de natura docere: q

boc non dicunt exiftimare.Principiu em reru natura potius q p >'"‘Yr a 7 *

materia eft.Empedodes etia in eam interdum incidit: ducftus
ab lpfa ueritate: &C fubftantia atq$ natura effe ratione fateri co
pellitur uelit cum os quid fit reddit * Quppe qui non aliquod
elementum unu effe id uelit.No duo aut tria non ola:fed mi
xtiomselementoruratione. Igitur &C carne 5c ceteras eiufmo/
di partes bunc eude in modia effe aptu eft.ca uero qua ob rem
atiquiores illi audtores no ad buc uenerint modu: q> quid res
eet atq$ fubftantif definitione ipfam explicare baudquaq fo/
lebanuSeddemocntusbanctetigitpnmusnotamequodad j *<***.<.
reru naturaliu ftudiu putauerat neceffana : fed quoad ab lpfa
retraheret. Socratis uero teponb?ufus qde defimedi lcreuit :
fed indagatio rerum naturaliu defiit. na omne pbilofopbadi
ftudium ad utile uirtute ciuileqj ufum trafiatu eft. licet quod
modo dixinta demoftrare:data aialibus fpirato eft huius gra
tia rei : fed eam rppter bas effici res neceffe eft. neceffitas uero
alias ita fignificat:ut fi res cui 9 gratia futura finb^c baberi ne/
ceffe fit alias ita: ut fic fe habeat aptacp fua natura ita fitiegre
di enim calore rurfufqs lgredfcum in re obuia offedat :acreqj

p 4.

'.si fef

G^^r-

Iterlabi neceffariu eft * Sed cum aer exterior refrigerado retor
quet:ingrdlus atq$ egrefius caloris interioris: rei alicuius gra^
tia agitur.Hic modus trad:adi e b^c ad id genus do&rinp uia
& ratio attinetibpc di eiufmodi funt ea quoru caufas accepiffe
operp ptium efle ducimus*

Vntuero qui genus in duas fecado differetias accipiat
f fmgulare: Quod quidem ptim non facile:partim nullo
padro fieri potefh No enim defunt quoru uua tantu fit diffe
renda* Cetera aut fuperuacua fint*uerbi gratia: pedatu:bipes :
fiflipes: multi fidum* bpc enim una potiffima eft: Sin minus
f^pius idem dici necefle erit*

P bgc genus quoduis diflrabi no debet:ut exempli gra^
a tia aues alip in boc:ali£ in illo diuifiois mebro collocet:
Quod pdite ill^ diuifiones faciunt*Quippe cu ita fiat:ut auiu
ali£ cum aquatilibus coftituatunali^ in alio ponantur genere*
Sed ut nomen huic fimlitudini auisalli pifcis inditum eft :fic
alip funt q nomine uacent:ut illa compos fanguis:aut expers:
utraq* enim nomine uno carent, Qj. fi mbil ex iis que generis
focietate lugutundiffrabi debet:fruftra illa feorfu I duas ptes
diftindto agit :cum feiugi ac diflrabi fit necefle: fi ita diuidat*
Sunt ei ex multi pedibus: alia in terreftri: alia I aquatili genere

Riuatione ite diuiderc ita ncceffe e: Et qde id faciut qui
p feorfu in duo fccat* At priuatiois qua priuato e : nulla e
differetia.non eni fieri pot:ut fpes eius fit quod no e:uelut ini
pedati aut Ipennati:ficut pennati di pedati*difFeretia aute unE
uerfalis fpes beat necefle e .Na mfi babeat: cur umuerfalibus
potius adnueran qua fingulanbus debeat* Sed quaq fut diffe
rentip q uniuerfales fint:&: fpes beant ut penatus: cu penaru :
alia fiffaialia cotinua fit:pedatus ctia ptim multifidus e:ptim
bifidus:quod I bifulcis aialibus patet: ptim cotinuus nulla fif
fura didud:us:qualis eoru e: q folida bent ungula: Tamedif
f cile e:ucl i eiufmodi differetias : quaru fpes funtdifptire:ut
quoduis aial cotineat in iis lpis nec i de i plure ueiat:ut penatu
di ipenatu* abo eni bgc I eade fpe poflut cotinerimt formica :
ut nitedula fiue cicidela: di alia qda utruqs recipiut* omnium

uero difficillimu imo lpoffibile e: utfeacj fanguine caret: ita
diuidamus.differetia ei unaquacp I aliquo fingulari Ieffe:&(p
inde oppofita neceffe eft.Quod fi fieri no pot:ut iis q fpe Iter
fe differut:fpes aliqua fubftatip Idiuidua unaqj infit.Sed dif/
feretia Itercedere neceffe e: ut auis ab bole differet* bipedes.n *
rato alia diucrfacp e:uel fi fanguine coftant.fanguis difcrepat
ipe:nifi jp nulla effentip pte debeat babcri;fed fi boc ita e:diffe
retia una duobus lerit.Quod fi ita feqtur: aptu ia e lpoffibile
ee ut priuatio fit differentia*

Vinetia totide differetip erut: quot atalia Idiuidua:fi q
q dem dc ea lpa indiuidua fut;& differeti^ Idiuidup* Neq$
ulla differetia comuis e:Quod fi ita fieri pot:ut no cois fed in
diuidua fit:conflat q diuerfa f ut fpe aialia: m eo de p illa qde
comune cotineri^Itaq? neceffe e:ut fi ,pprie fint differenti^: in
quas ola indiuidua cadat: nulla comuis fit.Sin minus q diuer
fa fut:ueniet I eade:cu neq$ Idiuiduu ide: diuerfas p diffletior
ne adire debeat differetiasmeqs diuerfa eade atq$ omia iis ipis
oporteat cotineri.fpes igitur Idiuiduas colligi ita no poffe: ut
diuidut:q aialia autquoduis aliud gen? feorfu in duo fecant:
aptuia e* fit ei autorib? illis:ut ultimas differetias totidem effe
quot aialia ola indiuidua fpe neceffe fit* Cu ei genus aliquod
fit:cui9 differetip primp albu SC nigru beat :atq3 eoru utroruqs
alie fintutideq? ulterius ufq; ad indiuidua:efficituppfecto:ut
ultlf aut quattuor:aut aliquo nuero eliciat: uidelicet q ab uno
rnultiplicaripoffit.Totideautefpes quocperut:cu differetia
fpes fit in materia:nc(£ ei fine materia ps ulla ee pot alalismecp
fola materia, n 5. n. quoquomo babens qd:corpus animal efb
nec ptiu ullarut fppius dicTcu e*

D bpc diuidedu iis rebus e q fitp I fubftatia fut: n5 iis cj
a accidunut fi qs ita figuras diuidat:ut alip angulos pares
duob? redtis:alip pares plurib? beant. Accidit.n tnagulp figu/
rp:ut pares duob? rectis agulos beat.Oppofitis ite diuidendu
e.diftat*n*Iter fe oppofita o!a:ut albedo 5 i nigredo:ut reditu
do & curuitas:quod fi altera diuerfa fut: diuidedu p oppolta
e;no ita ut akeru natatioe:alteru colore diflinguat.

Nimata etia comuib?corpis & ai£ mueribus diuidenda
a fut.Quod i iis etia q mo diximus patet, Alia em grefff

lia futialia uolatilia,Sut enl nonulla genera: qbus datu utruqj
e:ut pti uolucres: pd iuolucres fit:uelut formicam gen?: atcp
etia filueftns urbaniq* roneuta diuidet :quod error e:fit em ut
q fpe fut eade:b^c dift iguere uideamur,Cu oia q nrbana fut :
eade filueftria quoqs repianc:ut boies:eq:boues:canes:in terra
idica fues :caprg: oues:q fi equoca fut:no leorfu diftidta fut:
fed fi eade fpe unuqj fut:ia fieri no pot: ut filucftre atqj urba/
nu Jp differetiis rcdt£ capiat, Omo quacuqs differetia diuidis
una tatu diuifioe id accidere neceffe e. Quapropter generatim
fuere alalia teptadu e: ut a uulgo ia autore: difhncTcu e:genus
auis:pifcis:c£teroru q figula:multis differetiis defcribut: nec
biptita illa fectoe agedii e,Sic,n,aut oino fieri no pot:ut iftitu
tu aflequamur*cu ide I plures cadat diuifioes: dc cotranaueni
ant ieade;aut una tatu^pueiet dra:q uel fiplex:uel p coplexio^
ne:fpem ultima referat:fed fi no differetie dram accipis:diui/
fione effici cotinua:pide ut orone coiudtoe una necefle e.uer
bi ca:occurrit iis q ita diuidere cofueuerut:aliud penatu:aliud
Ipenatu, penati aliud urbanu: aliud filueftre: aut aliud album
aliud nigrum: non eni dra penati: urbanu albu ue eff Sed boc
pricipiu e alterius differetigd penato aut p accides e, Qua ob
re pluribus diuidedu prinus differetiis quod unu e: ut nos ce
mus,9ic,n,pnuariones dram facient quam in biptita feCaione
facere nequeant,

Fertu uel ide e:fieri no poffe ut ex figularibus fpeb° q c
a q accipiam^biptita generis fedtioe:& qda fieri poffe pu
tarut Jmpoffibile e,n,una driam ee eoru:q ut fingula diuifio
ne recipiunt:fiue fiplicia fiue coplexa accipiat Xiplicia dicc:fi
no beant differetia qualis fiffi pedario eft, Coplexa aut:fi ba
beant ut multi fdu: ad fiffipes eft, id enl illa fibi uult cotinua
tio differetiaru:q de genere p diuifione deducut-pinde quafi
quid unum ornis bec feries referat. Quaqua uocabulo euemt
ut ultta tatu dria ee uideat : uelut multifidu:auc bipes: pedatu
aute &c multipes fupuacua fint , At uero plures buiufcemodi
drias baberi no polle coflat eo argumeto:q> cu pgis fubinde

deuenies qde ad ultima difFeretia : fed no ad fuma &i fpem:q
qdem diiferentiamel fifhpes tatu e:uel ols coplexio,uerbi gra
tiarfi boiem diuidens pedatu bipes fiffipes coponis , At fi bo
bipes tatumoeet: b^c difFeretia una fuffi ceret. Sed quonia b^c
una no e multas ee no fub una dmifioe neceffe e* Atq fieri no
pot;ut plures eiufde fub bipdta una fint fectione;fed fingulg
fingulis finiat neceffe e. itaqs fieri quoqs no pot;ut p biptita ii
lam diuifione aliquod fingulare aial accipiamus,

Ed qret qfpia;cur principio boies no copledtedo appel/
f lannt noie uno generis:quod befhas tu aquatiles:tu uo
lucres cotineret.Sut em nonulli affectus;tu iis; tu ceteris afali/
bus oibus comues, V erutame redte ad buc modu diffimtu di
ffidtucp e,genera,n, qcuqj exceffu iter fe differat; dc pl^minus
ue recipi at, b^c uni fubiecta fut generi:q aut^pportione recipi/
unt:bec feorfu pofita fut,uerbi gratia Auis differt ab aue;aut
eo q> magis beat qcq;aut fupanti£ rone ♦ aues em ali£ pena fut
logiore:ali£ breuiore.pifces uerorpportioe ab auibus differut,
Quod,n*pena I auibus e;boc ide fquama i pifcibus bet , ueru
id facere I olb? no facile e, magna ps em aialiu re eade affecta
erpportoe,fed cu ultip fpes fubftati£ fit:q qde fpes nullo fpei
dilcnmine differantmt focrates:coriftus:efficit ^pfedto ut uel
uniuerfalia explicari prius : uel ide fepius dicere neceffe fit;ut
didtu ia e;uniuerfalia uero comuia funt, Qu£ eni in pluribus
infut bpc uniuerfalia appellamus,Sed qftio exiftit: utra tande
tractari debeat,qua eni fubftatia e;id quod fpe ldiuiduu e;po
tiffimu. dixerim fore;fi qs de fingulis ldiuiduis fpe feorfu co
fiderare potuerit, Atcp ut de bofe.ita de auibus ee agendu, bet
eni boc gen? fpes:fed no de iismeru de fingulis fdiuiduis au i/
b?:ut de paffere:de grue:de reliqs buiufcemoi; fed fi ita eueiet
ut fepe de eode dicat affedtufquoma cois pluribus fit)efficiet
lane: ut feorfu referre de fingulis & lubabfurdu fit &C jphxu ,
Cfteru fcite fortaffe aget:fi q ad genera attinet: ea coi negoto
explicemusmidelicet que recte ab bominib? definita dicuntur
queque naturam fortiuntur communem; & fpecies no longe
inter fe differentes complectuntur, ut ams:ut pifcis:& fi quid
aliud fit nomine quidem uacans fed genere parimodo fpes

eontin&s. Qu^autnd eiufmodi fut :b$c fmgillatl doceamus
ut de bole: 5c fi qd alii tale beat .Genera aut fi qua fimilitudi
ne pfe ferat: figuris fere ptiu:totiufq$ corpis defcnbut:quale
genus auiu:aut pifciu e.mollia etia atqj oftrea: figuram affini
tate fua genera defcnbut.Partes el eoru no ^portiois fimilitu
dine difcrepat:quo os bois &C fpina pifcis:Sed potius affedlio
nibus corpis.i.magnitudic:puitate:molliti£:duritate:l£nitate
afpitate:& reliqs generis eiufde:atq$ o!o;eo q> magis minufue
qcqua beant.Sed queadmodu ro tradlad^ natur£ ^pbari deat:
utcp de iis reb? uia apta facillimecp coteplan docerecp poffim?
atcp etia de diuifione: que I modu fieri poflit ut comode fpes
fumant:& q biptita fectio:pri fieri neqat:ptim fruflra fiat:di
cJtu ia e. Qu£ cu ia pflta explicataq? fit: de iis q delceps fequa
tur agamus:indec£ ordiamur, fubflati£ q natura coflat: ptim
igenit£ Imortalefqs faculis olbus fut:ptim ortus pticipes:atcp
lteritus Itelligut.Sed pte illa fterna &,pinde nobile;ac diuina
minus coteplari^ppterea poffumus:q> ad modu pauca illimo
fenfui patet:Quoru beneficio tu de ea ipa pte diuina:tu de iis
q noffe cupimus:Facultas nobis cogitadi Idagadiq, fuppedi/
tetur res mortales:atq; caducas:ut fhrpes:ut alantes:q> eas fo^
cias familiarefq, bemus noffe uberius poflumus. Quippe cu
multa lee quoq? i genere pcipe poffit:qcuq? no labore reculae
plenioreiutruqj tame fludiu nos delecf at.Res naq^ illas fupe/
riores:ta & fi leuiter attingere poflum?;tarr e ob eius cognoC
cedi generis excellentia aplius obleftamu^q cu b^c nobis iun
(to. ola tenemus, queadmodu qualibet pte minimacp corpis
noflraru pue% deliciaru uidiffe gratius:ac lucudius effq c^te
roram bominu mebra tota pfpexiffe &C cotrcdlaffc. At b^c in
feriora: q: 5 i plura fut:& cognofci plenius poffut: idcirco pr£
ftatia fibi fcicnti^uedicat.Quinetia q? & nobis ^piora: & na
turae familiariora funt:binc aliquid aim rerum diuinamm
ftudio rependunt:atquecompenfant. Sed cum iam fatis deil
lisegerimusmoflramque explicarimus fententiam : reflat ut
de animante natura dilVeramus:nibil pro uiribus omittentes :
uel uilius uel nobilius. Nam di in iis qu£ boc in genere minus

grata noftro occurmt fenfuiinatura parens &c autor omnium
miras excitat uoluptates bominibus:qui intelligut cas atc£ in/
genue pbilofopbantunabfurdu em nullaqj ratione rpbadum
eft:fi imagines quidem rerum naturaliumo fine delectatione:
propter ea infpedtamus: q> ingeniu una conteplamur: quod il
las condiderit id eft arta pingendi:aut fingendi , Rerum aute
ipfarum naturg ingenio rmraq$ follertia coftitutaru : cotepla^
* tionem no magis pfequamua: atq? exofculemur: mo cas pi.pi
cere ualeamus.Qiia ob re uilioru ammaliu difputatione ppo
fionemqj faftidio puerili quoda fpreuiffe molefteq; tulifte :
dignu nequaqua eft: cum nulla res fit natur£ in qua non mi/
randu aliquid inditu babeat.Et quod Heraclitu dixifle ferut:
ad eos qui cum alloqui eu uellent:q> forte in cafa fumaria qua
dam caloris gratia fedete uidiftent accedere teparuntungredi
enim eos fidenter iuftit.quonia inquit ne buic quide loco dn
funt imortalesiboc idem in ldaganda quocp natura alantium
faciedu eft. Aggredi eni qu£q$ fine ullo pudore debemusiCu
in olbus natur£ numen <5 c boneftu pulcbruq3 infit ingenium *
Quippe cu natur£ opib? iudtu illud pr^cipue fit:ut mbil terne
reiuiceqp fortuita comitat :fed alicui? gratia oia agat, finis aut
cuius gratia quicq uel coftat:uel conditu efbbom boneftique
obtinet ratione. At uero fi quis c£teroru aialiu coteplationem
ignobilem abiedtaq; putatuam bic de le quoqj ide arbitrari de
bet.No enim fieri poteft ut ea fine magna abominatione ifpi
ciamus:ex quibus corpus conftat bumanu:ut fanguinem: car
nem :offa:uenas:reliqua generis eiufde:ommno ita cenfendu
ut q dc-quauis corporis parte: aut de uafe aliquo difputat: no
de matena:aut eius materie gratia doceat: fed forme totius ra
tione:ficut &C cum de fdibus agitur:non de lateribus: no de lu
to:hon de lignis: fed de forma lpfaru £diu docemus, pari roe
qui de natura agit:de copofitione totaqs fubftantia tractet:no
de iis q nuq eueit ut a fubftatia fepent . Sed primu ea diftlgui
fmgulis i generib? neceffe e: q p fe aialib? accidut oib?: poft
uero cas pfeq eoru conadu eft.Quod lgit ate diximus:multa
in multis aiaiibus infunt comunia.partim fimplici ratione: ut

pedes:penn£:fquam£:atqj etia affedtus fimiliter ptim^porti
one: ^pportone inqua:q> alus pulmo dat^eraliis pulmo qdem
negatus:fed uice pulmonis metu aliqd efbquod pulmoni re/
fpondeatralus ite fanguis mert: alus {anguinis proportionale
quod eadem in genere exangui obtinet uim;quam (anguis in
copote illo (anguinis babet. V erum fi feorfum de fingulis di
fputetur eueniet quod dictum ia efbut f^pe eadem iterent :du
de omnibus qug adiufta funt agitur:quippe cum eade coplu/
nbus iudta babeant*H£c ita placeant pr^finin & fhtui*Cu aut
lftrumetu omne rei alicuius gratia fit; di ptes corporis quafq*
gratia effe alicuius uideamus; Id aut lpm efie alicuius gratia :
non mfi pro aliqua actioe fit:patet lam totum etia corpus co/
ftare alicuius gratia asionis plenioris* No enl fedto ferr£ gra
tia fadra efbfed ferra fedtonis gratia:cu feftio qu^da ufio fit*
Quapropter corpus etia totu amm£ gratia coditu efb& mem/
bra officioru gratia c6flant;& muneru:ad qu£ fingula accom
modat*primu igitur ad:iones:tum omnium comunes: tu eas
q fu£ fingulis generib? fpeciebufq3 babeatexponi oportebit,
communes dico qu£ adiuctf oibus fut alalibus;fuas aute pro
priafqj appello: quaru differetias per exceflum:fiue fuperatia
copando accipimus* Verbi gratia: Aue pro genere: pono bo/
mine jp fpe:& quodcuq3 rone illa uniuerfali: nulla differentia
recipit;na alia ^portione: alia genere: alia fpe ratione coplent
comunitatis: Quoru itaqjadiioesrerualiaru gratia difpefat£
funt;b£c etia quoru fut adtioncs:modo eode inter fe differut
quo acfaones* Ite fi qu£ priores fint actioes; di pro fine aliaru
capiant:quo ipfg fe babent: eode mebra etia babet: quoru ille
funt actones* Addo tertiu qu£ cu fint:aliquid meffe necefle e.
affectus 5c adtiones inteliigi uolo :ortu :in crementum coitu
uenereu:uigilia:fomnu:Ice(fum:6c qcuq3buiufmodi aliapof
funt genen ammaliu tribui: mebra appello nafum:oculu;atq3
etia tota facie:q ptes quocpuocam^.parimodo deciteris ite
intelligendum e*Seddemodo niaqj trad:adi:ba(3:en9*caufas
nuc explicare : tum comumumitum propriorum conemur:ex
orfi a primis ficut (latuimus.

aristotelis.de partibvs anima

LI VM LIBER SE C VND VS INTERPRETE
THEODORO*

X QV I B V S nam :8C quot nuero mebris fin
gula aialia coftaretdibris biftoriaru quis de bis
t fcripti a nobis fut:planius explicauimus*Nunc

quas ob eas qupq3 ad huc modu ita fe bent con
fiderem?: uidelicet ita ut ois ratio feiundta ab
iis qup p biftorias expofuimus tradtet* Cu itacp triplex fit co / 10

pofitio:prima ftatui pot ea q ex primordiis coficitur: iis q no
nulli elemeta appellant: terra dico:aqua:aere:igne: fed melius
forta fle dici pot: ex uirtutibus cofici elemetoru: lisqj no oib?
fed ut ante expolitu efLbumiditas em:& ficcitas:& calidi tas:

& frigiditasmiateria corporu fut copofitoru.Cf teif autedif- * '

ferentie eas fequuturmt grauitas:leuitas:denfitas:rantas:afpe
ntasdemtas: dc reliqu£:id genus affedtioes* Secuda coftitutio
ex primis illis natura fimilariu ptium 1 animalibus e:ut olfis :
ut carnis: dc reliquoril generis eiufde. Tertia dc ultima nuero
partium difiimulariu elbut faciei:manus:6c rcliquomm eiuL
modi mebroru:Sed cum contra in generatione atque in elf en
tia agatur: qup enim pofteriora funt generatione: baec natura
priora fut : dc quod primum natura eft:id ultimum eft genera
tione. no enim pdes laterum aut lapidum gratia funnSed bpc
pdium gratia petuntur.quod idem de quauis alia materia ltel
ligimus.nec indueftione tatum id patet:uerum etiam ratione *
omne enim quod gignit ex aliquo: dc ad aliquid fu a generati
onem deducit : dc a principio ad principium pergit: boc eft ab
eo quod primu mouet:& natura iam aliquam obtinet ad for/
mam aliquam:aut talem quempiam finermbomo enim bomi
nem gignit: dc ftirps ftirpem ex materia que fubiedta fingulis
e.cu lgit generatio dc eentia ita fe babeat tpe: materia genera/
tioneqj elfe priore neceffe eft: ratione ucro elfentia rei cuiufqj
dc forma* patet boc defimtoe generatois* qppe cu pdificatois
definitio cotineat pdiu defimtone. pdiu definitio non cotine
at gdificatois definitone; idecp in ceteris euenit * Qua ob rem

clemetoru materia eflfe fimilaru priu gratia neceffe eft. Sunt
eni b£ pofteriores illis generatoems aut lpfis diffimilares.Sut
poftcriores:iam enim fine b£ tenentiac terminu ternario con/
fhtutionem adept£ numero X. ut perfici generatione in multis
natura fert.coftant igitur animalia ex utroqj mebroru boc ge/
nere.uerum fimiliana diffimilanu gratia babent .llloru eni of
ficia funt &i adtiones:ut oculuut narium: 8c faciei totiusutem
digiti:manus:& bracbii totius: fed cum actioes motionefque
multiformes:tum animalibus totis: tum etia mebris eiufmox
di tribuant :diuerfa uirtutibuseffe ea ex quibus coftantnecef
feeft.ad alia enim mollities: ad alia duncies comodior eft : di
alia mtendi:alia flecti debet.itaqj partes fimilares obtinet fibi
uires eiufmodi fingillatl accomodatas:alia,n.mollis: alia du^
ra eft: di alia bumida:alia ficca: di alia leta:alia rigida. At uero
diflimilares plures di copofitas uires continet:uis ei alia ad p/
mendu:alia ad mittedu comoda manui eft. Qiiaobre ptes or
ganic^quas officiales di Iftrumetarias licet appellare exofti/-
bus:neruis:carne:c£terifq5 eiufmodi coftat: no illa ex iis ca cu
ius gratia:cur b^c ita fe babent b£C e:fed cu pterea qrat :quaob
cam b^c ita fe babere necefle fit:ratio maifefta e:q? ia pfuit: ut
ita fe luice ex neceftitate baberet diffimilares ei coftare ex fimi
larib? poffut:tu pluribus : tum etia fingulis:ut uifcera nonuL
la.conftat enim fere ola multiformi figura:q ex corpore fimi
lari codita bent. At fieri no pot ut fimilares ex diffimilanbus
coficiat:fic ent ps fimi laris mult£ eet diffimilares. bis de cais
mebra aialiu:alia ftru£ fiplici:fimilariqj conftat:alia copofita
di diffimilaria fut.Cu at ptes ali£ Iftrumetari£:ali£ fefori£ fit
lftrumetari^ oes ut did:u ia e:diflimilares fut: fefus aut olb?
cotlgit p fimi lares, f. ^pterea q> quis fefus unius generis certi
eifmgul^cp fenforif ptes fmguloru fefibiliu generu capaces
brit.afficitetia quod poteria e ab eo quod adtu e.ita q> ide fut
genere unuq$ Illud di boc fut:quaobre manu aut facie aut alia
quanuis eiufmodi ptem: nullus natur£ Iterpres terra aut aqua
aut ignem effe conatur exponere.partes uero fenfonas fingu/
las elementis fingu lis tribuunt: ut aliam acrem ; aliam igne ee

confirmet*Sed cum fenfus in partibus fimplicibus pofit^fit :
eucmt ratione optima:ut tactus fcdem fimilarem quidem fed
minime fimplicem lortiatur* quippe qui maxime uimreci pie
di plura genera u idea tu r habere ; multafque pr£ fe ferre cotra/
netatis fui obiedti. Verbi gratia caliditatem frigiditatem ficci
tatem humiditatem:alias etia generis eiufdem:<3<: qdem caro I
quauis earum qualitatum lentiendarum pofita eft : aut quod
carni proportione refpondet: Corpulentiffimu omniupartiu
fenfibus accommodatarum eft .Quinetiam cum fieri no pof
fit:ut animal fit carens fenlu:eo quoque efficitur neceffano :
ut membra nonnulla fimilana in animalibus babeatur:uis*n*
fentiendi fita in bis eft. Actiones autem per diffimilana admi
mftrantunSed cum uis fentiendi:uis mouendriuis nutriendi:
eodem in membro contineantur: quod alio loco explicatum
a nobis eft:fit neceffano ut membrum quod primum prlcipia
eiufmodi teneat :id &c fimplex eo debeat efle : qua omnm ca/
pax fenfibilium eft:<3c diflimilare eo qua mouens:& agens e*
quamobrem in genere exangui boc eft ex parte fanguims a ni/
malium proportionale eft* In fanguineo aute ideft: compote
fanguinis:cor tale babetur membru.quippe cum cor &c in par/
tes fimilares fecetur:queadmodu quod uis ex aliis uifcenbus:
&C diflimilare fit propter fup figurp formam ♦Ceteraetia oia
uifcera appellata: fecuta boc funt. quippe que ex eade materia
conftent*naturaenim eorum omnium fanguinea eft: quonia
pofita funt ad meatus uenarum atqs inter capedinesrigit plde
quali fex aqup pfluentis:C^tera uifcera ueluti profufiones fa
guinis p ueuas fluetis cofiftut* At uero cor q: faguims Iitiu e:
dc uim creadi fanguims prima obtinet* idcirco ex tali materia
coftare:quale recipit alimetu ro e.Sed qua ob cam uifcera for/
ma faguinea fm z:&C parti fimilana:ptl diffimilana dictu ia e*
Artiu aut fimilanu ali£ molles cC buidp fut:alip durf dc
p folid£*buid£ uel olo uel quadiu I coftoe natur£ manet :
Sanguis:fanies:adeps:feuu:medulla:genitura:lac : ubi babeii
folet:Caro:6<: qu£ iis proportione refpondent: non enim oia
ammalia partes bas obtinent* Sed funt qu£ ad proportionem

nonnullarum ex iis conftet*Siccp ac folidp iter finulares fut :
os:fpina: neru?: uena* ordo em fimilarium difcrepat* quippe
qui nome partim commune toti: cum parte feruet: ut uenp ps
u ena recute appellatur:partim non feruetmt i uifcenbus patet *
figura enim diuerfa efh Primum igitur partibus bis tum bu v
dis:tum ficcis:multi caufp modi tribuuntur.cumalif tanqua
materia membrorum diffimilarium fint:ex iis enim membra
qufqs officialia fiueinftrumentaria conflant offibufneruis :
carmbus:aliis generis eiufdem qup partim ad eflentiam:ptim
adactionem conducunnalie nutrimento fint: ut bumid^ fic/
cis* etenim omnia ex bumore fua capiunt alimenta: ali£ ut ex
crementa earum fint accidit: ut fedimentum ficci alimeti: atqj
etiam bumidi in iis quibus uefica data e: earum autem ipfaru
partium difcnmina quibus inter fe difcrepent : not£ melioris
gratia babentur:ut tum aliarum:tum fanguinis ad faguinem*
alius enim tenuior:alius craffior e: alius fincerior:alius tur/
bulentior: item alius frigidionalius calidior :tam I eodem ani
mali q in in diuerfis* quantum enim fanguinis parte corporis
continetur fupenornbis differentiis difcrepat cum inferiori *
Omo animalibus:aliis fanguinem dedit natura:aliis uice fam
gumis partem eiufmodi aliam*eft certe roboris efficaci or fan
guis qui craffior & calidior eft * Vim autem fentiendi intel/
ligendique obtinet pleniorem : qui tenuior atque frigidior
effiboc idem difcrimen in iis quoque babetur:qug fanguim^p
portione refpondent * quamobrem apes atque eiufmodi alia
animalia lgeniofiora multis carentibus fanguine funt : necno
iter ea qup fanguinem babent ingeniofiora fuis cotrariis fut :
qu£ fanguinem babet frigidiorem & tenuiorem* Sed optime
conftant ;qup calidum tenuem &c finceru bent * quippe q una
&C uiribus corporis & animp : ingenio plurimu ualeat* quapro
pter ps etiam fupior corpis ea lpa differetia diffidet cu ifeoo
ri:& ferma cu mare:& dextra pars cu fmiftra eiufde corpis:pa
ri modo reteris quoque tam eiufmodi partibus:qua diffimila
nbus ftatuere differetia debemusiptim ad officia &C eentia cu
iufuis animalis: partim ad melius deteriufue : exempli gratia

iter ea q oculos babet:alia duns oculis fut: alia buidis:Et al ii
carent palpcbris:alia babent ut uifus fit exquifitior,Sanguine
uero baberi aut quod eandem qua fanguis naturam obtineat:
qua necefle fit atque etiam que nam fanguinis fit natura : ex/
plicandum fuis iam caufis eft: Si prius ;calidi frigidique ratio
nem diffinxerimus, natura enim rerum multarum ad ea ipfa
principia refertuncomplurefque ambigut: quinam animalia
membraue calida aut frigida fint* etenim nonnullis aquatilia
terreffnb? ee calidiora placet argumeto:q> natur£ frigiditas ca
lore natur£ eoru compenfetur,Sanguine etiam deflituta iis q
fangumem obtinet elTe calidiora, di foemina s amplius quam
mares calere arbitrantur, Parmenides enim mulieres efle uins
calidiores autorequodidem quibufdam etiam aliis placuit:
argumento copi£ fanguiuis qua menffrua fiant,Empedocles
contra opinatur,Sanguine etiam &C bilem:alii inter calida enu
mcrant:aln inter frigida: quod fi calidum atque frigidum tan
tam recipiunt ambiguitatem: 8i controuerfiam :quidde c£te/
ris arbitrari debeamus!b^c enim omnium qu£ fenfum patiut
aperti ffim a funt,fed queflio b^c orta inde uidetur: quod cali
dum multifariam dicitur «quifq; enim quauis contraria dicat:
tame aliquid dicere uidetur* Qnamobrem nolle oportet:que
admodum rerum naturalium conftitutarum:partim calid^p
tim frigid^iac al ig ficquali^ buid£ dici debeant. Na uit£ quod-
que di mortis caufas b^c babere:atque etiam fomni di uigili£:
iuuentutis di fenedtutis: di morbi di famtatis : non afpentate
aut leuitateinibil fere taie apeitum effe uidetur : di recute qde *
Sunt enim b^c ut alio loco expofuimus;imtiaelementoru na >
turalium: Calidum dico:frigidum:ficcum:bumidum * V tru
igitur fimplici ratioe an multiplici calidum dicatur:Sed quod
nam officiu rei calidioris fit:aut fi plura fint: quot nuero fuit
declarandum eft, primo igitur modo calidius dicitur id quod
ampliorem inuebit fenfum cum tagit: nec fine dolore : quod
quidem fallere interdum uidetur, nam fieri potefbut corporis
babitus cautam dolendi afferat : cum fentitur. Ad bcc calidi/
us quod rei liquabilis liquatius: di rei cremabilis crematius e.

Item fi altemm plustalterum minus fit:ide quod plus e; boc
altero quod minus calidius eft. Praeterea quod de duobus
non cito fed lente frigefit id calidius eft ; & quod citius cale/
fit:eo quod lentius natura efle calidiori cenfemus.perlde qua
fi alteru fit aduerfum:ut remotius:alteru fimile:ut ^pinqus:
Alterum igitur altero calidius effe: di fi no plunbus tame tot
modis dicitur: Qui modi omnes eidem incffe non poliunt *
aqua enim feruens plenius calefacit:q flamma:fed flama urit
di liquat re: uri aut liquari idonea quod aqua efficere no pot „
Item aqua feruens calidior e qua ignis exiguus attame citius
magifque refrigefcit q ignis quis exiguus, quippe qui frigida
niiquam fiat:Cu aqua omnis refrigerari poilit * Ad bpc aqua
feruens calidior fentitunfed celerius refrigefcit di congelafcit
q oleum, fanguis preterea tadlu calidior q aqua:aut oleum e :
i cd celerius gelafcit.Lapis etia ferrum : di reliqua generis eiuf
demdentius quidem calefiunt q aqua.Sed ubi calefacta fuerit
urere uebemcntius pcfiunt,pcftremo ea qup calida effe dixi/
mus: calorem aut extemu continent : aut fuum. plurimu aut
refert boc an illo modo calidum quicqua fit : alterum em eo/
rum prope eft: ut calidum per accidens fit:non per fe. perinde
quafi fi febrienti muficum efle accidit : dixeris muficum efle
calidiorem :q eum qui calidus fanus eft . Sed cum aliud per fe
calidum:aliud per accidens fit:refrigefcit quidem lenti^qu od
per fe calidum eft:fcd fepe fit ut fenfum uebemcntius calefa/
ciat id quod per accides calidum eft.item amplius unt : quod
per fe calidum eft:ut fl amma q aqua feruens: fed tactu aplius
calefacit aqua feruens:qup per accidens calida eft «Itaque ludi/
cium utrum nam ex duobus calidius fit: ncn effe fimplex ap
tum eft quando fieri poteft ut bac alteru milia alterum rati ce
calidiusfitmonnullaexiisne dici quidem fimpliciter calida
aut non calida poflunt: fubiecto enim quod tandem fmt no
calida funt.fed per aflociationem calida fut: uelut fi ferro cali
do aut aqup nomen impones . boc enim modo fanguis cali/
dus eft:8c quidem patet frigiditate aliquam efle natura:n<5 pri
uationem in iis quorum fubiedtum calidum per affedtionem

fiue paflionem. e natura etiam ignis tale quid fortafte eft :fub
ieCtum enim forfitan eft uel fumus uel carbo : Quorii alteru
femper calidu eft:quippe cum fumus no mfi exalatio fit. Car
bo autem exdnctus frigidus eftroleu Sc teda effici frigida pof
funt:adufta etiam fere omnia aliquid habet caliditatis ut calx
cinis fedimenta animalium & inter excrementa .F^leoq? fer/
uore nimio exaruerint relictumq? fibi contineant aliquid cali/
ditatis.Teda &C quoduis pingue alio modo calidum eft:uide
licet q> celeriter in acftum ignis mutari poteft;calor autem uim
tum cogedi tum liquadi habere uidetur* au£ igitur aqu£ uni9
funt:ea frigore coguntur qup terre igne calida edam idurant:
frigore celeri atque irrefolubili cocretu que terram potius pr£
fe ferut:leuius autem qup aquam. Sed de his planius alio loco
diffinitum a nobis eft f cilicet qup nam concrefcere apta fint et
quibus caufis ftrmgantur. calidum uero calidius cum multifa
riam dicatur:non eodem modo rebus iungerur ommbusffed
addere debebisraliud per fe effe calidum :aliud pleruq? per acci
densutem aliud potentia: aliud acftu dc aliud hoc modo q> ta/
dum amplius calefaciat:aliud quod flammam excitet atque
igniat. Quod fi calidum multiplici ratione dicatur: frigidum
quoque pari ratione fequarur:neceffe eft atque de calido frigi
do exceftuque eorum ad hunc modum defuifte fatis fit.

Equitur ut de ficco:bumido: modo fuperioru differa^
f mus.na ea quoq$ multifariam dici ioletmt alia ficca aut
frigida potecia fint:alia acTtu. Gelu enim omneqs humore c6/
cretum:ficcum dicimus ac£u:& p accidens:Cu tamen poteda
dc per fe bumidus fit .contra terra:cims:& reliqua generis eiuf
dem mixta bumon bumida adru dc per accidens reddut:quaq
perfe atq$ potentia ficca fut. At ubi bpc feparata fuennt: quod
aqua refertum eft:id dc actu dc potentia bumidum eft. q aute
terr£ propria fut:bpc oia ficca fut: 3C quidem quod proprie at
fimpliciter ficcumeft : boc modo maxime intelligitur: altera
edam bumida dico:bac eade ratione: qua calida dc frigida pro
pni abfolutiqj nomerecipiat:bis ita p finitis aptum ia eft: fam
guinem quodamodo calidu ee: uidelicet eo quale e ei faguini

q

efTe : pinde quafi aqua feruente nomine uno rigni fice mus. At
uero fubied:o: &c quod cade cu ritrfanguis eff ;no calidus e:6c
quodamodo per fe calidus;quodamodo no per fe calidus e .
Caliditas enim in eius ratione lefbqueadmodu albedo in albi
bommis ratione. Ac eo qua fanguis p affectione fiuepafTione
eff :no per fe calidus eff ,parimodo de ficco & bumido ffatue/
dum eff . quapropter in eiufmodi reru natura partim calida : &
buida fut:fed feparata c6gelafcut:& frigida effe uidet, qualis
eff fanguis:partim calida craiTioraqj funt : ut bilis.fed fepata
ab eorum in quibus babentur natura cotra afficiuntur,quippe
qnerefrigerentumatqjbumefcat. fanguis enim ficcior reddit :
bilis fl aua bumidionmagis aute minufue participari oppofix
ta:uelut re infita bis ffatuere debemus:explicatum ia eff quo/
nam odo faguinis natura particeps fit calidi tatis bumiditatis
aut cotrariaru quali tatu. Sed cu omne quod auget : capiat ali
mentu neceffe f it, Alimentu aute omnibus ex bumido dC fu>
co fuppeditetur:quoru cococfio mutato;non nifi p caloris
uim agitur*fit ut tam animalia omnia:qua fhrpes: &ri no alia
de caufa:tame ob eam rem principium caloris naturale necefl e
fit.idcp ipfum partibus ritplurib? accomodatu: queadmodu
cibi coficiendi aminiff rationes, prima enim admimffratio per
fpicua eff :cum per os ptefcp ore contentas perficiat am malib 9
quoiu cibus feCf one derideret: fed b^c nullius ca e cococJtiois:
fed facilitate cocoquedi potius pffat , cibienlilla minutatim
diuirio :facit ut calor facilius coficiedo expediat. At fuperior
& inferior uenter ia cu calore naturali fuo concoquedi officio
fungutur,Sed ut os aialis cibi incofecfti meatus eff :atqs etia ps
ei annexa qua gula appellatrcibu quibus data eff aialibus ufcp
aduetriculu deducit;ric alia quocp adee principia oportettquo
ru opa mebra oia corporis ex uetre naturaqj iteff inoru:quafi
pr^fepi pabulu capiant, ffirpes enim riue plant£ fuis radicibus
alimentu ia confedt u ex terra baunut : quo circa ne excremetu
qdem eo trabi in ff irpib? folet, terra em caloreq? eius perlde ac
uetre ututur. At animaliu gen? omne fere :fed apte q icedunt
quafi terram intra fe cotinet finu uetris:exquo ut ille radicib?

ita b^c aliquo Itercedete cibu affumere debet : donec finem fe
quentis concoctiois faciat, cibus eni ab oris officio uentn ma
datur. bine mebru aliud capiat neceffe eff: &c quide ita natura
conff ituit. V enf eni per totos lactes ad uentre tendut; ufq3 ex
ori~£ iferius. fed b^c ex ammaliu confedhoe cometatioeqj na
turali petenda fut.Cu aut ols alimenti:ommfqj excremeti c6/
ceptaculu aliquod baben neceffe fit. V en£q$ quafi uafa fit fa
guiuis:patet fanguine eff e alalib? (anguineis ultimu alimetu:
ex anguibus uero id efle quod uice fangumis habeat ^portio
nale:qua ob re quotiens cibus no igentur;fanguis deficit.quo
tiens lgentauget ;et fi alimeta bona aflumutifaguis lterger e:
li praua:uitiofus. Igitur fanguine alimenti gratia datu ee aiali
bus fanguine preditis aptu:ex bis c^terifcp eiufmodi ratioib?
eff :na ob eam rem fanguis ne tactus quide fenfu mouere pot
ficut nec cetera excremetoru generarnec uero alimetu fefu mo
uct ut caro, b^c.n. fenfu cu tagit mouet.no eni faguis cotinu?
carni necp cognati e;fed in corde ac uenis: quafi uafis cotinet.
Sed quonamodo mebra ex fanguine fua capiat Icremecaratcp
etia de alimeti omnino ratione differere:cu de generatione agi
musdocifq? abis aptius eff :nuc badtenus dictu fit.no eni plus
bic locus defiderat:qua ut fanguine efle alim eti gratia: &c ali/
menti mebroru caufa:exploratum habeatur.

V as aut fibras uocat:no ols continet fanguis. fed funt
q qui non habeant: ut cernam fanguis: dc damarii.qua ob
rem id ianguims genus nuqua fpiffatur, fanguis enim qui di.
lucior eff :fngidior eff ,itaq3 durefeere non poteff .qui aute ter/
renus eff :nimirum coit:cum humor euaporatur.fibr^ aute ille
terre funt opificium. Quoma etia euenit:ut nonulla ex iis ala
libus:qug tale obtinent fanguine:fapientiora fint:ueru no fan
guinis frigiditate: fed potius tenuitate atep mudicia : quorum
neutrum in terreno eff .habet enim fenium mobiliore: quoru
humor tenuior dc fincenor eff .hinc etia nonulla ex iis que fan
guine uacat ammalibus:prudetiora nunulbs fanguine habeti/
bus funt:ut diefu ia eff . V erbi gratia apes: form icg:5C fi quid
aliud tale eff :timidiora qbus fanguis dilutus nimium e: met?

q z

em refrigerat* Itaq? ea quibus eiufmodi tepametu in corde ba
betunmetuedi affedhom funt oportuniora: aqua em frigore
cogelafcit.quaobre c^teraqj exaguia timidiora fanguineis fut
a!alibus;quod fimpliciter dixerirmac mota ceffant pre nimio
metu:& excrementa emittunnnonulla etia i uos colores Imu/
tat:quoruaut faguis fibris admodu multiscraffifqjrefedt?
efbb^c terrena aplius coftat natura:& alofaaracunda (pindeqj
furibuda funt.Ira eni calorifica eft.folida au te firmioracp oia
cocalefadta uebemetius q buida calefaciunt.fibre uero folid^
terren^qj funtritacp quafi fomenta in fanguine efficiut: feruo
req$ p ira accedut .exquo fit:ut tauri &c apn alofinracundi furi
budiqs fint. fanguis eni eoru fibris refertior e: dc qde tauroru
fanguis olum celerrime coit : &C durefcit. At fi fibras detraxe
nsifaguis no coget :ut.n,fi ex luto terrena portione fe moue/
ris:a qua no cocrefcet; ita fanguis fibris detradtis I cogelabilis
manet, fibraru eni natura terrena e:quod fi no eximat :cogitur
ut terra bumida frigore.cu eni calor exprimit humor una tra/
bitur:atq$ euaporat ;ut dicftu ia efhatcp ita cocrefcit:no a calo/
re ficcefcens fed a frigore. At uero qdiu I corpe cotinetbuidus
efb^pter calore alalibus inditu. fpfeCto natura fanguinis cam
ee:cur pmulta alalibus ueniantu p mores: tu etia p 'fenfu rato
efhmateria eni totius corpis e:qppe cu alimetu materia fit:fa/
guis autultimu alimetu babeat .facit igit ut plurimu differeti£
exiftat.Si calidus aut frigidus fit:fi tenuis aut craffus:fi turbu
lentusautnitidus.

Anies p s diluta fiue aquofa fanguinis e:eo q> aut n5du
f concodta aut corrupta eataq? id uel fanies neceffario eft
uel fanguinis gratia eft.

Euum dc adeps inter fe difFerunfangumis rone.e eni eo
t ru utruq$ fanguis cocodtus p bonitate enutriendiicofi/
ffitq? ex eo q> in pulpa qde alalis no abf limat :fed cocodriois
alimetiqj bonitate pditu candicat id pinguedo eoru:cu plgue
Iterbuida:c6mune ignis & aeris fit:qua ob re nullu ex iis q fa
giune caret:uel adipe babet;uel feuiuquado qde faguis deefh
Quoru aut fanguis corpuletior e;b£c feuu potius babet.feuu

i

eni terrenu eft.unde fit:ut modo fibrofi fanguinis cogat:tam
ipm q eiufmodi ius*cu paru aqu£:multu terrp contineat*Qua
obrem q no utrinqj decata :led cornigera fut:bpc feuu habet,
natura eoru referta efte buiufmodi elemento patet : eo q> cor/
nua gerut;talofq3 obtinet:qup quide omnia natura lunt arida
&t terrena* At uero genus utnnqs detatum: St cornuu expers:et
multi fidu;uice ieui adipe babet:q no cogitur:nec ficcitateali/
qua fragitunquonia eius natura minus terrena e:bec fi medio
criter in animaliu mebns habetur rpfut:nec eni fenfu Ipediut:
&C ad fanitate uirefcp opitulatur: fed fi modu excedutmocent:
atqs Iterimut*na fi corpus totu trafierit in adipe: aut feuu peri
bit.ammal eni ea pte eft in qua fenilis habetur* Caro autem &C
quod carn^pportionet uim obtinet fentiedi: fanguis ut didtu
lam eft: et fenfu caret: 5C ob eam re nec adeps nec feuu fentit .
Sut eni fanguis cococtus:quod fi totu corp9 tale efficiat :nul/
lum pterea fenfu habere poterit * hinc &C celeriter ea feneft uc q
ualde pinguerint:quippe qup parum fanguinis habeat: utpote
cu copia fit abfumpta ad pmguedine,Qup aut paru fanguinis
habent:hpc lam inde ad Iteritu lunt oportu mora* Interitus eni
inopia qupda fanguinis efbquodcp paru eft:affici tu a frigore
quolibet:tum a calore facile pot*Quineti a ob^fa omnia fteri/
liora ea de caufa funt: quatu eni ex fanguine proficifci ad geni
tura 5c feme genitale debeat: hoc m adipe aut feuu fupritat.fa
guisenl cu cocoquitur ad hpc trafitatacp aut nullu omnino ex
cremetu in ns lpfis conliftit: aut paru* Atq5 de fanguineffanie:
adipe:feuo:Quid fint:& ob quas caufas habeat :didtu iam eft
Ed medulla etia natura qdam fanguinis e:no ut qda uo
f lunt uis genitur^ feminalis: patet hoc in iis q nuper in lu

cem^pdierint.medulla eni in oflibus quocp eoru fanguinea co
tinetur: utpote cu omnes corporis ptes ex fanguine conftent :
&C partui alimentu pftetur a fanguine: fed per incremetum co/
coctionemcp efficitur:ut queadmodueptera mebra: fic uifce/
ra quoq$ Imutcnt colore* p copia ent fanguinis uifcera etia cu
recetia adhuc fut:colore fibi fanguineu trahut: fic etia medul
la afficitun&: pinguis in pinguib? animalibus eft: atqs axugi£

o

q 2

fimilis, At quibus fanguis no pmguedinffed feuo fimilis per
concoctionem euadit: iis medulla feuo fimilis efbqua ob re
ut cornigeris animalibus: nec utrinqj detatis medulla fpeciem
gerit feui:fic utrincp detatis atcp multifidis pinguedine refert :
ueru fpin£ dorfi medulla minime talis efbquonia continuam
banc efle oportet:porrectaq> p longitudine fpin£ totius’: qu£
ex multis uertebratis orbiculatim offibus lugitur.na fi ex pin
gucdine aut feuo effet:no pque ppetua efte poffet:fed uel fra'
gilis uel bumida eflet.Sut ex animalibus qu£ nulla cometatio
ne digna medullam babeant:uidelicet ea quibus offa robufta
bc foltda fut:ut leoni, eius enim offa:quod exigua admodu :
b(. pobfcuram medulla cotinet:carere omo medulla uidetur*
Sed cu offiu natura ineffc in animalibus neceffe fit: aut quod
offibus proportionet :ut in aquatilibus fpina fit neceffario:ut
nonulla habeant etia quod pro alimento contineat ex quo of
fa confiftat.alimentu aute olbus effe fanguine didtu iam eft:
feuo fas etia 5c pingues efle medullas : ratio eft, teporem que
offiu coplexio facit: fanguine cocoquit.fanguinis aut p fe co/
coCtio:feuu bc adeps eft. auonia etia in iis qu£ offa fpiffa fn>
maq? babent:no temere:partim nulla:partim exigua ineft me/
dulla.alimentu enim in ofla abfumitur. Que aute no offa ha
bent:fed fpinaais dorfi tatu medulla eft . paru enim continet
fanguinis fuapte natura: bc dorfi fpina tatumodo caua habet,
qua ob rem in ea medullp aliquid creari poteft, una enim ipfa
capax eft folacp eget copula propter interceptiones : quam ob
rem medulla etiam eius partis differt: ut diCl u e : q? enim uice
fibulp fungitur : idcirco lenta neruofaq3 eft : ut intendi poffit
caufa.quam ob rem medullam habet animalia quibus data e:
declaratuiam eft.Quid etiam medulla fit patet: fcilicetalime
ti fanguinei quod in offa fpinamue diftnbuatur: contentuqj
concoctum excrementum.

Roximu fere eft:ut de cerebro doceamus , nam cerebru
p quoq? medullam effe atq, origine medullp: coplunbus
placuit autoribusargnmeto : q> dorfi medullam luttam cum
cerebro cerneret, Sed res cotra fe habet:omnino rppc dixerint.

eerebru enim partiu ommu corporis frigidiffimu eft:eum me
dulla calida fuapte natura fit:quod eius piguedine 5C axungia
perfpicuu eft: idq$ facit ut cerebro iugi cotinuariq? poffit ipfa
dorfi medulla. folet enim natura femp emoliri cotra cuiufuis
exuperantia auxiliuiper coiunduone rei aduerff : ut excelTum
alterius altero copenfet:& moderet. Sed enim medulla calida
effe pluribus fane ratioibus coftat.cerebri aut frigiditas: SC ta/
<itu pcipi pot: & ratione intelligit: q? ommu maxime bumoru
corporis fanguine caret.quippe quod mbil fanguims babeat :
fqualoreqj obfitu fit:atcp borridu:nec uero excremetu eft:nec
iter partes cotinuas enumeradu:fed fui generis eft: bi quidem
ratione optima natura eiufmodi fortitu eft. nulla uero cu pti/
bus qu£ uim obtinet fentiendi cotinuitate babere: Cu intuitu
pareat:tum uel maxime inde conftat:q> cu tangit :nullu efficit
fenfum:queadmodu nec fanguis:neq$ excremetu animalium
ullu.datu aute boc aimalibus e:ad natur£ totius falute : quod
eni nonulli ftatuut : lportune anima effe igne:aut aliqua eiuC
modi uim: melius fortaffe dixeris anima mquoda eiufmodi
corpore conftare.cuius rei caufa eft:q> ad exequenda amm£ of
ficia:calor omnium maxime admimftrandi uim obtinet. Cu
enim officiu anim£ fit alere &C mouere:b£C ea ipfa facultate po
tiffimu efficiuntur. Igitur anima effe igne arbitrari fimile eft :
atq> fi ferram aut aftiam :fabrum aut arte fabrilem effe ideo ar
bitrens:quia opus no nifi iucftisiis efficiat. Sed qua genus om
ne ammaliu caloris particeps effe necefie fit:apertu bine e. Cu
aute omnia momentu requirant cotrariu:quo mediocritatem
ac medium affequant :in boc enim effentia ratioq? cofiftit: no
in alterutro extremo feorfum pofitoudcirco aduerfus cordis
fedem &c caloreicerebru natura molita e. Et ea de caufa ps ifta
animalibus ludta e: natura obtines aqu£ &C terr£ comune: atep
ob ea rem cerebru:omnia fanguine pdita babent.ex ceteris nui
lum fere:mfi per proportione ut polipus .parum enim caloris
obtinet omne id genusi^pter fanguims pnuatione.cerebrum
igitur calorem feruoremq3 cordis moderatur: &C teperi e affert.
Sed ut ea quoq? pars modico potiatur calore:uen£ ad mebrana

q 4-

cerebri deueniunt ex utraque uena:maiorem dico; dc eam quae
aborta uocatur;& ne calor nimius offendat: non pauc£ ampl^
fed frequentes;ac tenues uen£ ambiunt:nec fanguis copiofus:
dc crafTus;fed tenuis fincerufque fubit eodem.

Ludiones etiam ob eam rem ex capite oriuntur in iis
f corponbus:quibus cerebru frigidius eft q temperamen
tum modicum poftulet. cum enim alimentum per uenas fur/
fum refpirat:ubi excrementum ob eius loci uim refrigeratum
eft; flucTiones pituit£;fanieiquemouet: quod fimile generati
oni imbrium euenire intelligedum e; quoad magnum confer
re cum paruo licet, Cu enim ex terra uapor exhalat : efferturcp
in fublime a calore;ubi fupernum aerem fubierit frigidum co
fiftit:denuo in aquam propter refrigerationem atque in terra
defluit. Sed de bis cum de morborum caufis agitur: differere
congruum eft ; uidelicet quoad tractare de iis naturalis fcien/
tifintereft.

Omnus etiam a cerebro proficifcitur: iis qu£ eam opti/
f nent partem animalibus.qu^ autem caret iis;proportio/
nale fuppetit.cum enim fanguinis alentis effluentia refrigere/
tur a cerebo:aut etia ob alias caufas fimiles:caput aggrauatur:
dc quidem fomno fopiti ea corporis parte folet tcmptarriatqs
efficitur ut calor ad ima cum fanguine fubter fugiat:Collecla
que copia caloris in loco inferiori fomnum facit: di facultate
erigendi corporis aufert ab iis animalibus:qu£ eredta incedere
natura uoluit:c£teris caput engi prohibet, quibus de rebus fe/
orfum docuimus:cu de fenfu dc fomno ageremus. Cerebru
autem effe commune aque di terr£ conftat;ex eo quod ei acci
dit.Cum enim coquitur indurefcit atque ficceffit: ut humore
cxadlo a calore;terrena portio relinquatur : quemadmodum
in leguminum reliquorumque frudhium decodlione. cpeni
ex terra magna ex parte conft ant:binc exadto bum ore que exi
guum fibi admixtum continent:dura terrenaqj admodum ea
quoq? relinquuntur .bomo inter omnia animalia plurimum
cerebri habet fcilicer proportione fui corporis: dc inter bomi/
nes:mares plus qua foeminf . cordis enim pulmonifque loeu

calidilTimum &c fanguine refertiffimum homo habet :un
deganimalium homo unus erectus eff. caloris enim natura im
ualefcens incrementum de medio agit pro fuo impetu . Itaq;
contra multum caliditatis multum humiditatis frigiditatifqp
opponitur.qua quidem copia fit: ut capitis os: quod caluaria
nonnulli appellant: fero admodum induretur.Cum diu calor
euaporetur : quod nulli ex c£tcris animalibus fangumcm pre^
ditis euenit: mncturas etiam plurimas in capite homo habet :
dc mas plures qua foemina eadem de caufa: ut locus fpiratior
fit: &C aplius in quo plus cerebri habetur, nam fi cerebrum uel
humet uel ficcet fupra modum duo fungi officio non poteft ♦
Sed aut no refrigerabit:aut coagulabit.itaque morbos deliria
mortes afferet:calor enim cordis atque principium confentien
tiffimum efbfenfumque celerrime facit cum faguis cerebri ul
lo padto mutatur atque afficitur : fed de cognatis animalium
humoribus omnibus didtum fere eff ♦

Off geniti excrementa funt cibi:ideff ueficy fedime atq?
p alui:pr£terca genitura :& lac. f.in iis quorum natura h^c
optinet:uerum cibi excrementa quibus nam animalibus lucta
fintifie quas ob caufas:aptiusin confideranda differendaque
alimenti ratione explicctur.de femine autem genitali : Si lade :
tradtadum eff :cum degeneratione:alterum enim eorum prim
cipium generationis efl:alterum generationis gratia habetur *
Vnc de egeeris fimilanbus partibus docedum eff :8c pn
n mum de carne.in us qu£ optment carnem: in ceteris aute

deeoquoduice carnis proportione refpodeat. hoc enim pnn
cipium & corpus per fe animalium eff :quod ratione etiam pa
tet.animal enim eo definimus q> fenfum optmet:primumque
eum qui primus eff. Tactum autem primum effc certu eff.ta^
dtus uero fenfonum pars eiulmodi e:aut prima ut pupilla ui/
fus:aut coiLicfa per qua agitunpinde quafi pupillg omne dya/
phanes:hoc eff tranflucidum coiungas. Ceteris igitur ienfib?
nec tribui hoc poterat : neqj operepr^tium erat effici a natura.
At uero tadtui dari nece ffe fuit . fola em aut maxime omniu
fenforiorum fedes tangendi corpulenta eff .Senfui aute patet:

q s-

cetera omnia eius unius gratia baberiioffa dico:neruos: cute :
uenas:pilosetiam: & unguium genus : & quicquid eiufmodi
iuncftum eft ♦ natura enim offium adbibita eft : ut fua duricie
rem mollem feruaret in iis qup offa babent:cademque de cau/
fa proportionale offium babet : in iis aup offibus carent:ut in
genere pifcium aliis fpinaraliis cartilago mncta eft : babet boc
prpfidium alia intus:alia foris:ut in genere fanguims ex parte .
cruftata omnia extra : fic munita feruantur : uelut cancri : ge/
nufque omne loaiftamm atque etiam teftatorum: ut q oftrc£
appellantur* bis enim omnibus caro intus, terrenum autem iL
lud quod contineat &C conferuet fons eft. nam preter lpm c6/
tinendi officium:quoniam eorum natura pamm caloris obti/
netrcum fanguine careant: idcirco tefta ueluti fumulus quida
amplectes conferuat inteftmum calorem &c tuetur. Quinetia
teftudo & lutarie genus:fimilimodo fe babere uidetur : quaq
diucrfum genus ab illis boc eft.

T uero animalia infeCla dc mollia contra qua b^c & mo
a inter fe oppofito conftant.nibil enim offis mbil terreni

babere difcretum uidentunquod dignum effatu fit: fed mob
lia fere tota camofa 5c tacft ui cedentia funt : ne tamen corpus
eoru facile pereat modo llloru qu£ came lafciuiut: naturam in
ter carnem & neruum optinet.mollis enim ut caro eft: fed in/
tendi poteft ut neruis.fiftilis autem caro eorum non Idiredru
fed in aufradtumrita enim ad uires commodior cffe potcft.ba
bet etiam quod pifcium fpinis proportionetur: ut fepie quod
fepiumuocantdolliginesquodgladiolu.polipimbil eiufmo
dibabent. quod eorum alueus quem caput appellant breuior
eftrillorum^cerior: ideocp ut diredms inftexufcB maneret.na
tura bis adminiculis faciendu cenfuit: quemadmodu in gene
re fanguineo aliis os deditialiis fpinamnnfedta contra q b$c et
fanguine prpdita coftant: ut modo diximus.quippe qup nibil
habeat duri:aut mollis:difcretum:fed dura toto corpore fint:
duricie tali:ut offe carne oftaciora:terratioriaqj conftcntme fa
cile corpus eorum diuidi poffit.

f Inulis natura eft oli ibus &c lienis, utraque enim cx uno

orfa cotinua eft:& neq? os ullum feorfum per fe babetur: fed
aut pars continui eftfaut tangit atq? annedtituriut natura* &C ta
qua uno cotinuocp &t taqua duobis diftindtifq3 ad flexu utat;
ncq$ uena ulla feorfum per fe eft ; fed omnes pars fut unius *
nam fi quod os feparatum effet accideret;ut nec officio fungi
poflet:Cuiusgratia natura offium babetur.quippe quod nec
ftedtendi neque dirigendi caufam ullam pr^beret .Cum no co
tinuum effet:fed interceptum:5c ludere proculdubio poffct.p
inde quafi uel fpina: uel fpiculum carni infixum. uena etiam fi
qua feparatamec fu£ origini continua tederet:fuum fanguine
feruare no poffent.Calor enim ^fluens ab origine facinne fa/
guis gelet iputrefcere etia fanguis u det :qui a fuo fonte remo
tus eff * principium uenarum cor eff .offium quod fpina dorfi
uocatunuidelicet in olbus iis qu£ offa babet.binc enim c£tera
offa oriuntur &c continuant.fpina eft enim quod longitudine
ac rectitudine cotineat animalium: Sed cu corpus infiedti per
animalis motum neceffe fit: ita conffat : ut &c una fit propter
continuitatem :8c multipartita propter uertebrarum diftindti
onem:binc foemorum braebiorumque offa dependent conti
nua:eodemque ardtius adnedtuntunqua fledtendum eft: ner/
uis deligantur:extremaque fibi cob£rent:alterum cauum:alte/
rum rotundum:aut utrunque cauum:medio talo: quafi clauo
complexo : ut fledfci extendique poffint. aliter euim aut nullo
padto:aut non bene motus eiufmodi agi poffet. nonnulla ex
tremis fimilibus coiugutur neruis deligata.Cartilaginoff etia
ptes inferut flexuns: ueluti ledtiftemiu:ne attritu mutuo l^da
tur.caro circa offa cofifht uinculis:mo fibraru tenuibus adb£
rens:cuius ca offiu gen?bet:ut.n.q ex limo aut alia maffa bu/
mida afal effingunfirmo aliquo fubdito corpe obducut: a tq$
afformat*Sic natura ex camib^aial codidit:c£teris igitptib^.f.
camofis:offa omnibus fubiacent: aut flectendi gratia fi mo/
uentur:aut coferuandi caufafi immobilia funt: ut coftg qu£
pedtus falutis uifcerum gratia claudunt : uenter omnium: of
fibus uacat:ne tumori impedimento fint: qui per cibum inge
ftum exurgat neceffe eft: atqs etiam ne in foeminis incremeto

partium obd:ent*Sed enim qu£ animal uel intra le uel fons pa
riunt*b£c fimiles robuftafq; olfium obtinent uires.multo em
maiora b^c funt bis qu£ non pariunt.animal uidelicet propor
rionefolitp magnitudinis * nam non nufquam complura ex
boc animalium genere crefcut mirum in modum : ut in africa
lodfque alus calidis dc ficcis* magnis autem aminiculo opus
eft;maiomtalidiori&firmion:atque inter magna iis potiffi/
mum tali opus eft adiumento que uiolentiora funt* quaobre
mares od ibus durioribus conflant q foemin£:& que carniuo
ra funt q qup alio cibo uefcunturus enim uictus per dimicatio
nem acquintunuelut leonis offa adeo dura funt:ut ex iis pcuf
fis ignis qua fi ex filice excutiatur*delpbinus etiam no fpinas :
fed offa babet: uiuiparum enim efl* Sanguineis autem non ui
uiparis natura aliquantum degenerat; ut uolucribus : quanuis
enim babeant offa:tamcn Ibicilliora.
i Nter pifces fpinam qui oua pariunt babent*

Erpentibus etiam natura odium ipinaceaefbpreterqua
f magnis*robur enim eorum ualidiora exigit firmameta:

eadem qua 6i uiuiparis ratione*
a D cartilaginea nomme fpinam ex cartilagine babet*mo/

tum enim eorum effe molliorem necede efl: itac£ fulci/
menti genus non rigidum: fed mollius ede oportuit* Adde q?
terrenam omnem materiam ad eorum cutem conficienda na/
tura abiumpferit:plunbus aut locis:fimul tantundem exupe
rantif difpefare natura non potefl* Quoniam etia in uiuiparo
genere offa cartilaginofa complura babetur:fcilicet in iis qui/
bus expedit molle mucofumcp effe:quod folidum habeatur:
ratione camis obdudtaeuit auribus ac nanbus eueniffe apertu
efl.pro minenti ora enl fi rigida funt: frangi celeriter podunt .
Natura uero eade offis 8C cartilaginis efbquaq pluribus mino
nfcp rone iterefbquapropter neutru pr^cifii recrefcere potefl .

Acat medulla cartilagles terreflnu aialiu aifereta: quod
u .n.I os difcretu cotietad mixtu p totu facit:ut cartilago
res mollis mucofacpcofhtuat* Ati cartilagineo genere fpina
dorfi quanuis cartilaginofa medulia babetmiceeni offis bcc

pars tenet fn eo genere.

Roximas offibus effe partes oftendit tactus etiam il/
p las ugues ugulas:tu folidas:tu bifulcas:cornua: roftra
auium;qu£ omnia pr^fidii gratia adiundta funt animalibus.
Qu£ enim tota ex iis coftant nomin: s confortiu tantumodo
habent cum fuis partibus. Verbi gratia ungula tota: dc cornu
totu:ad falutem animalis excogitatum eft.

Entes etiam in boc eodem genere collocandi fu t:q aliis
d rem unam tatu expediut: id eft cibi cofedtione aliis non
folum ad boc ufui fut:fed etia ad pugnadum:ut iis omnib? :
quibus aut ferrati:aut exerti funt dentes. Terrenam &C ualida
effe natura eorum qu£ modo enumeraui neceffeeft. Vis em
armorum ea eft: qua ob rem oia eiufmodi adminicula. Qua/
drupedibus uiuiparis potius adiuncTta funt : q> terratiora qua
genus bumanu ea omnia conftant.Sed de iis atq> fimilibus cu
tem dico ueficam:mebrana:pilos:penas:& qu£ iis proportio
nentur: di fi qua buiufcemodi alia fut:poftea una cu diffimila
ribus partibus cofiderandu eXqu£ naeoru caufa fit dc cuius
gratia data fintanimalibus.ex officiis enim ea quoque pariter
atque illa dignofci neceffe eft: fed q> partes eorum idem cum
totis nomen fortiuntur : propterea inter fimilares in boc loco
enumerata funt.principium autem dc origo eorum ommu os
eft:& caro, rationem etiam genitur^ & laccis pretermifimus :
Cum de bumidis ac fimilaribus ageremus. Sunt enim b^c lo/
co de generatione coiunctiora.Cu alterum eorum initium fit
animalium generandorum: alterum alimentum ubi in lucem
prodierint.

V nc quafi a primis iterum orfi differamus. In omnib?
n uita preditis 5C perfectis partes maxime neceflari^ dii£

funt:altera qua cibum capiant:altera qua excrementum emit^
tant:non enim fieri poteft:ut fine cibo uel feruentur: uel auge
antur.Stirpium itaque genusf nam id quoque uiuere fatemur)
locu fupuacui excremeti nullu babet . Cibu eni cocodtum ex
terra baunt :Sed uice excremeti femina dc frudi ^effudit, tertia
pars in oibus e media iter eas quas mo dixiu qua uitf pricipiu

continetnr. Sedflirpium natura:quoniam flabilis efl non ex
multis ac uarns ptibv diflimilaribus conflat. quippe cum ad
paucas adtiones paucoru inftrumetoru ufus rcquiratur.quam
ob rem deftirpium fiue plantam forma feorfum agedum efh
Qu£ autem una cu uita fenfu etia pdita funt: b^c fpecie multi
formiorem numero fioreq? uarietate recipiunt: atq3 iter ea aliis
alia magis:& eo ampliusrquo non folum umendi; fed etia be
ne uiuendi ratione natura eoru obtinuit:quale bominu genus
eft.quippe quod autunuexolbusaialibus nobis cogmtis di
uinitatisparticeps fit:aut omnium maxime.itaq3 tum ob ea re
tum etia q> exterioru partiu cius forma notiflima efbprimum
de homine diflerenducenfemus.iam enim partes etiam natu/
rales bominis unius fecudii natura difpofite funt: quado qui
dem pte fupiorem ad uniuerfi fupremu eredta obtinet. Solus
enim animaliu bomo erectus lncedit.Caput bominis macilen
tum carneq? prope omni exutu elfe neccflanum: ex iis qu£ de
cerebro diximus euenit:nec audiendi funt:qui fi carnofum ef
fet uiuatius bominu genus futumm cenfcat. Sed ut melius fe
tiret:carne adepta exiftimentmim em fentiedi fita in cerebro:
fenfum aute per partes mmiu carnofas nequaqua admitti pof
fe arbitrant: neutra em eoru ratio uera eft.Sed fi cerebrua car/
nis copia circudaretur contra efficeret:qua Iflitutum exigeret :
Cuius gratia adiuct u eft animalibus, no enim refrigerare pof
fet cu ualde ipfum teperet. Nec fenfus ullius caufam cerebru
optinet:quod qde expers omnino fenfus no aliter qua quod/
uis excremetu e A. Veru cu itelligcre caufarmqua ob re fenfus
nonulli in capite habentur nequeant:^1 eam parte ceteris ee pe/
culiariorem aiaduerterint: ideo fenfum cu cerebro coiugendu
ratiotinat. Sed em principiu fenfuu efl e cordis loeu diffinitu
ia efl: cu de fenfu ageremus: 5C qua ob caufa duo:id efl tagedi
& guflandi fenfus:ex corde apte dependent, unus ex reliquis
tribus id efl olfaciendi mediu tenet.duo ideft audiedi 5C uide
di maxime in capite pofiti funt: ,ppter fenfonu natura:uifuf
que olbus l capite e.na auditus oifactufq? pifciu:6c reliquoru
genens eiufde declarat quod dicim^.audiut.n.atc^ olfadunt:

> 4->

cu nullu fenforiu eoru fenfuu in capite habeat manifeftu. Vi
fum ante oibus quibus e datus apud cerebru cflfe:optima rat5
eft.cerebru enim bumidu acfrigidu eruifus aqug natura opti/
net.bgc em omniu perlucidoru facillime co feruari poteft.Se/
fus etia exquifitiores p partes qug fanguine babeat finceriore
abfolui neceffe e.Saguis em calidioris agitatio officiu fentie^
di inter cipit:atq$ refnngit,bis de caufis fedes eoru fenfuu ma/
date fut capiti:nec uero pars prior tatu capitis came uacat : fed
etia pofterionq? omnibus capitis prgditis parte bac eredta ma
xime conftare oportet, mbil em erigi pot pilum onere. Id aut
accideret aialffi caput carne obtedtum baberet:quo etia patet
no ideo carne deeffe capiti:ut cerebru fentiat, ps em poiterior
capitis cerebro caret: & tame camis expers nihilominus eft*

V ditu etia nonulla animalia fitu in capite babet debita
a rationc:quod eni inane uocatunplenu aeris eft,fenforiu i ■**■><*•
aute audiedi aeris ee fatemunut igitur ab oculis meatus ad ue
nas circa cerebru fparfas tendut:Sic ab aunbus meatus in occi

put penetrat.uis aut fentiedi nec ulli exangui data eft parti:ne/ »><*" * y •

q le fanguinis propria eft. Sed cuida ex iis qug fanguine proue

tiiunt delegata efbquo circa pars nulla exanguis eoru qug fam

gmnebabentrfentire potefbnec ipfe fanguis fenfus preditus 9+*;

efbquippe qui nulla pars fit animaliu.

Erebru uero parte priori capitis continet oia:quibus boc *
c datu eft:quonia id quo fentiunt in parte priori corporis

fitu eft.fenfus eni prouemt a corde: quod pte priori comiifu -

eft.Sentire etia ptes tatumodo poifut qug fanguine obtinet :

occiput autem uenisuacuumeft.fedesautem fenforig probe UJ- U<lyuf'

ad bunc modum a natura difpofitg funt,

V res orbem capitis gquis porriombus fecant tenentque ^ " -r' <*'■*> *

a meduLauditur eni no modo p directu ueru etia undic£*

Ifus parti priori mandatus eft.cemitur enim per diredtu
u Otus etiam ante fit:profpiciendum autem eft eode:quo
m motus agit* Nares inter oculos ratoe optia collocatg fut

Emina enim fedes quecp fenforia e ,ppter duplice corpis O rfTv'> c*y

g parte, f, dextra &c fimftra; fed boc in tactu incertum eft* 6 v •

/

\

L

U<N -

f?»fi r (>if#& <^7*

\)iT> "n <vvw*

-p,V'pv? 1 T»lWW

’ 1
«4 £UVr>

tt> Cv~v, »\^ iV**)' I CM^ •

tn^v Ut r' .

^ppterea q> primu fenfonu no caro no pars eiufmodi aliqua e:
fed aliquid intimum*

Ingua ficfi obfcurius q oculi: tamen certius q tactus ge
1 minu gufhndi uefhgiu olledit.e em bic etia fenfus qua
fi tadrus quida attame res uel in eo fatis coftat, fiflura eni lin/
guam dillingui pfpicuu eft* At uero in cf teris fentiendi ptib?
fefu biptitu ee lati^patet* aures,n.gemin£:& oculi gemini fut
Is etia nana bipartita e: qup fi aliter fita diflradtaq; elfet
u ut aures:fuo fungi ofFico no pofTet:nec ps I qua pofita e
exinllituto aminillraret.efFicit em fenfus olfaciedi per fpira/
tionem in iis qu£ obtinet nares.pars aute fpirandi mediu tenet
&C ante pofita e.quapropter nares in medio tnu fcnfuu natura
cofhtuit:quafi p linea fabrile diredtas:ad refpirationis agitati
onem*c£tens etia animalibus;b£c eade fenfuu domicilia bene
pro fua cuiufque natura condita habentur*

V adrupedes eni auriculas babet fufpefas: & fupra ocu
q los fitas habere uidetur:uerutame no ira e; fed cofpedu
ementiut : quonia befti£ no erecto:fed ^no funt corpore. Cu
igit pluri mp ita incedat: muat ut &C fufpenfiores fint auriculf :
dC crebro moueat:fic eni meli^udiq* llrepit^circuacl^ excipiet
Ves meatus tatu auditorios habent: q? eni cutis earum
a durior fit:nec pilis fed penis integat, Ideo materia caret

ex qua auncul^ creet :quadrupedes etia ouipar£ & corticat£ eo
de mo fe babet* eadem* ratio uel illis coueniet: qnetia uitulus
marinus iter ea qup alal panut : no auriculas fed cauernas tatu
bet ad audiendu: utpote q manca de l^fa fit quadrupes*

En^boium auiu quadrupedu ta uiuiparu q ouiparu ocu
g los ui fus cuflodiedi gra ltegut.fed uane q.n.alal pariut:
gemina bent palpebra:et coniuere utraqj folet.aues ta leuiores
q grauiores: 5C quadrupedes ouipar^: palpebra lferiori comuet.
nidlat aues ab agulis mebrana obeunte.Cui^rei ca efbut operi
metum praefidio fit oculis eorum bumidis : qui ideo bumidi
funt ut cernere acutius poffint : nam fi duri effent: tutius qui/
dem conflarent contra ea:qu£ extrinfecus occurfaret: atque in
ciderent:fed cernere acute non pollent : itaque eius rei ca cutis

ptenuis pupille obtedit. At uero falutis gratia palpebr^ operi/
unt.Ideocp omla c6niuent:& omniu maxie bomorola inq:ut
q incidant rpbibere palpebris poffintudq; no confulto fed na
ture lftinctu agit.bomo uero frequenus: quorna cute tenuififi
ma babetrpalpebra aute cute conftat.unde fit ne aut palpebra
aut pputiu uulnere diductu coalefcere poffit.Sut eni cutes fi/
ne carne:q aut iter aues palpebra Iferiori coniuet:& quadrupe/
des ouipare pduncia curis caput ambietisrita coniuet. uolucri
bus eni gramonbus q> neqant uolitarericremetu penaru ad cu
tis crafiamentu couerturieedecp palpebra inferiori conmet.Co
lumbe aut 5C fimilia utracprquadrupedes ouipar£ cortice inte'
guntur:qui pilo durior eftntaq? curis quoq; eoru ceteris cuti/
bus durior e* Cutis igitcapiris eoru pdura e.ideoq? palpebra I
de babere nequt .Iferior camofa e. ut fatis tenuitatis tefioifcp
babeatmictat uolucres gramores no palpebrarfed mebrana:q?
palpebre motus lentior e.Cu celeritate fit opusrqua mebrana
pftare pot:nec mfi ab angulo nanb? pximo nictatur, q^eoru
natura ex uno principio(puenire melius fit.Principiu aute I iis
e pars naribus adberens:ps ena prior principiu potius q lat? e;
at uero quadrupedes q oua pariut no eode nictat mo:quoma
no lubncu exqfituq? uifu eas babere neceffe e. cu terrefries fit
uolucnbus certe neceffariu e,ris eni ufus cemedi ex loginquo
effunde fit ut que unguibus funt aduncis:clanffime cemat.ci
bus eni de fublimi coipiciedus iis e:& qdem uolare in excelfii
omniu maxie auiu genus id ob ea rem affiolet. Terreftres aut
parucp uolatiles aues ut gallinacei Sc fimilesmon acie oculoru
ualet.nulla eni uictus neceffitate cogutur: pifces: Ifecta & cru
fiata:quanuis dmerfos beant oculos; tame nullu ex iis palpe
bra babet.q.n.crufta itegutrufu careat palpebr^ neceffe e. Cu
ni fi celeri curis officio pftari n5 poffit:fed tame uice ePtutelg
duncic oeniorum: b^c omnia mumutur ;quafi per palpebram
obductam quandam tranflucidam cernant: fed cu ob ea duri
ciam hebetius contueri neceffe fit: mouen oculos in fedroru
natura uoluitiatcp etiam magis cruftatorum : ut nonullorum
quadrupedum auriculas fcilicet ea caufa :ut clarius cernerent.

ly t>m<> f

C

<5 >A-

O U

Cu fead lucem couerteret:atq; exciperent fpledore pifciu ocu
li lubrici funt,ufus enl cernendi ex loginquo neceffarius iis e ;
q logius moueat: terreftrib? itaqj aer trafpici facile pot.At pi/
fcibus(quoma aqua ut ad cernendu acutius aduerfatur; fic ad
interpellandu uifum no multa offenfacula affert modo aeris)
idcirco nec palpebra babet jnibil enl fniffra natura agit)& ocu
lis lubricis lunt:propter circufufi humoris crafiametum,

Iliu babent palpebris adiundtu oia: qu£ obtinent pilos,
c anes & qup cortice integutur carent;ut qu£ pilos no ba/
beant de fhudhoneafricecaufamiquaobrem ciliu habeat p?
ea reddemus;& iter ea que pilos babet.bom o un^ciliu I utraq3
palpebra obtinet,quadrupedu,n. generi pili no pte fupina fed
prona potius babetur.bomo cotra parte magis lupina q ,pna.
pili enl opimenti gratia adiud:i funt animalibus, itaqj quadru
pedibus prona potius egent tegumento:pnora aute quaq no/
biliora funt:tame p corporis totius fi exu fouetur:ac tepet. At
homini quonia prior pars compar poflenori efi: : propter cor/
pons ereCiioneadcirco natura pti nobiliori adiumetu cenfuit
adbibedurmfemp enl natura rei melioris autor efbquo ad ei?
fieri potrquaobrem quacrupes nulla eft q pilos uel I palpebra
lferion babeatiquacj ncnulle habet pilos quofda fub ea nafce
tes uel in alis uei in pubemt bomo.Sed uice eorum aliis prona
totius corporis hirfuta bab et :ut canibus: aliis cnftaadiudla e
ut equis cetenfcp generis eiufde:alris juba ut leoni mari,

Vinetia caudas (plixiores pilis natura ornauit: alias lon
q gisiqbus tenor brenis:ut equis:alias breuibus; quibus te
nor longus ut bobus:atq> etia fp reliqui corporis natura,ubiq$
enf natura quod aliiidcdepferinreddereadptealiafolet Jam
qbus corpus ammodu pilo fu codiderat; caudam iis diminuit
quod i urfis pfpicuu e, ho aialiu maxie oium pilofo capite e ♦
Cuius rei ca tu ad neccfiitate tu ad prefidn ratione refereda e.
neceffariu, n,rppt cerebn huiditate comifluras calu£. na ubi
plurimu huons calonfcp. eubide ortu piloru ee copiofu necef
fe e, Adiumeti aut io:ut frequetia pili caput opiens defendat a
nimio frigore Sc calore^Cu enim cerebru hominis ^pportione

maximu di bumidiifimu fit:maxima etia tucelam dcfiderat
res naqj bumidiffima qufcp dc referuefcere dc refngefcere ma/
xime idonea eft:q aut contra fe babet: b^c minus affici pote ff
fed nos ut buc digrederemur: fecit rei cognatiorcu ratione cv
lioru redderem 9, itacp de reliqs metione fuo loco dc tpe facie9

Vpercilia uero di cilia adiumenti gratia babetur, fupci
f lia enim ut delabentes bumores arceant:uelut ibricamev
tum fiue grunda bumonbus qui capite emanet paratu:cilia ut
cotra icidentia m oculos: quafi uallu quodda ^mineant.fupy
cilia in copage offiu pofita funt:qua ob re compluribus fene
fcentibus adeo crefcunt:ut tondendu fit,Cilia uenularu clau/
fulis fumis mituntur. na ubi cutis finitur ibidem uenul^etia
definut,itaq3 propter uapore qui inde craffiufculus prodeat *
pilos iis locis enafci neceffe efbmfi quid naturalis opificii ad
alium ufum impediat.

Enforiu uero olfaciedi no longe quodamodo euariat .
f ceteris quadrupedibus uiuipans: qbus eni m maxille ob
long£ exeunt macutuuisnaresinridtuappellato continentur
mo quo fieri pot: ceteris ex planatius ad maxillas coftant. At
elepbatus peculiare bac pte pr£ cf teris fortitus eff aialibus: na
dc magnitudine di uinbus peculiare.nans e em qua cibu ta fic
cu q bumidu ille capiat, Oriq; pinde ac manu am oueat:arbo^
res etia eade copleftedo euellit:demq3 ea no alio utit mo: mfi
ut manu*Efl,n,boc aial fua natura fimul terreflre dc paluffre.
itaqj cu cibu petere ex bumore deberet:&: tame fpirare neceffe
baberetmt terreflre dc copos faguis:nec poffet p nimia magni
tudine celeriter difcedere ex buore *d aere:mo nonulloru q di
aial pariut:& fanguine bent di fpirat:Idcirco ut piter buore at
q; terra uti poffet:neceffe fuit. Quale igit urinatoru nonulli i
ftrumetu fibi accipiut:quoqdiu fpfudo manet:aere extrlfec?
trabantal e natura elepbati dedit nare illa plonga,qua ob re fi
quado it p aqua faciut:nare emerfa refpirat: na ut mo dixi^p
mufhsp nare elepbatibus e: di cu fieri no poffit:ut naris ad ei?
modi ufum accomodet:nifi mollis fit aptaqs ad fiedtendum
Impedimeto enim pr£ fua longitudine effet ad cibu capiedu:

quomodo aiunt de comibus bouuillordquireceflu pafcere
i olent Tua naturamam illos cp progredi demi flo in terram ca^
pite nequeat: recedendo in auerfum pafci folitos aiunt* Cum
itaque nans eiufmodi adiundta fit natura:que membris eifae
abuti ad plura officia folet;eandem m ufum trabit pedum pri
orum* bos enim uice manuum babet genus quadrupedum di
gitatum non folum pondens caula fuftinendi.Elepbates aut
non bifulcos:non folidos pedes babet:fed digitatos:fed quo
niam corporis magnitudo uafta: pondufqueingenf eft : ideo
fuftinendi tantumodo gratia pedes babet priores: nec ad ullu
alium ufum utiles propter tarditatem fl edtendi atque ineptia.
Narem igitur elephantus babet ut ipiret : quomodo &C cetera
animalia quibus pulmo:eadcmque pr^longam atque in anfra
dium flexibilem :propter moram in bumore diuturnam: Se re
tardum ide difceflum*Cumq? ufus pedum priorum defuerit
ea ut didtum eft parte abutitur natura:ad luppledum minifte/
num quod pedes proflarent* At aues & ferpentes &c qu£cunq$
ex quadrupedibus languims compotes ouipar£ funt: forami/
na quidem nanum ante os babent:fed non ita explanata ut na
res appellari poftint:mfi fpirandi ofricio.Iamauem quis nafu
aut nares babere dicedquod propterea ita accidit: quia pro ma
xiliis babent quod roftrum uocatur*buius autem rei caufa eft
natura auium qu£ ad bunc modum conflat : &C bipes enim 6C
u olueris eft : itaq; leue pondus tum capitis tum etiam ceruicu
fuftinere necefle eft:ut pedtus etiam ardtu babere debuit. Ro
ftrum igitur ofteum babent ut commode & cibum capiant; dC
ad pugnam armentur* Ardtum boc eft propter capitis exiguis
ta em:cumc£ meatus olfaciendi fuo roftro cotineantmares ba
bere non poflunt.De ceteris animalibus qu£ no fpirant: didlu
antea efbquam ob caufam naribus carent* et alia bracbiis:alia
fiftula:alia pr^cindlumtin fedta odores fentiunt:Se omnia na
tiuo fpintu fui corporis quafi mouentunqui fpintus in omni
bus ex natura infitus eft:non aduenticius de foris accedit.Na
ribus labrorum natura fubiacet iis qu£ fimul & dentes babent
& fanguinem* Auibus enim ut didtum efbcibi armametique

gratia roftrum offeum babetur . Coaddi enim pro dentibus:
&C in idem pcrlde quafi detractis bominis labris fuperiores in
feriorefque dentes feorfum confundens ldgitudinem utnnqj
anguftam produxerisuam enim lftud roftrum auium fuerit .
fed ceteris animalibus labrorum natura ad falutem tutelam cp
detium adiunda eff : quaobrem ut qupq? exquifite beneqjde
tibus prodita funt:fic eam quocp optment partem.bommi aut
molha carnofarec qu£ feparari poffent labra adiucta funt: tu
detium tuendorum gratia ut c£teris:tum etiam potiori caufa
ut bene effet : nam ad ufum fermonis ea quocp proficiunt. Et
enim ut linguam non fimilem atq? alus animalibus natura bo
mini dedit:fed idoneam qua ad duplicem adionem uteretur:
quod ea I multis facere diximus )na 5C ad parcipiendos fapo/
nes: di ad formandum fermonem)fic labra tam fermonis q tu/
tel£ dentium gratia adbibuit.Sermo enim qui uoce promatur:
ex litteris coftat.quod fi lingua talis:& labra bumida atqj agi/
lia non effent:maxima litterarum pars exprimi non poflet.qp
pe cum litter£ partim lingua producantur: partim labris com/
primantur.Sed quas 5c quot numero differentias b^c babeat :
ex eruditis metrica ratione accipiendum eft. bas autem partes
illico neceflfe fuit accedere idoneas: 6 i natura eiufmodi pr^di/
tas ad ufum iam dictumutaqj carne inftitut^ funt:eaqj mollif
fima qualis caro bominis eft :fcilicet <%> maxime omnium ani/
malium ualeat fenfu tactus.

Ingua in ore palato fubiacet : fcd terreffribus fere olbus
l modo fimili:c£ teris diffimilntum eorundem ipforum:

tum terreffnum comparatione.bomo igitur linguam abfolu
tam molliffimam:5c latam precipue babet:ut comoda ad utru
que officium fit.boc eff :& ad fapores parcipiendos:^: ad litte
ras exprimendas.eft enim bomo omnium maxime animaliu
fenfu facilis:& lingua qu£ mollis eff uim tangendi pcipue op
tinet.guftus aut tadus quidam eif.ad litteraru m etiam expia/
nationem: &C ad fermonis expffionemdmgua mollis lata & ab
ioluta accommodatior eff: qppe que cotrabere producere di/
latare denicp uane afformare maxie poffinpatet boc in iis qb?

non fatis abloluta efh bl^fi enim balbi & torti funnquod ui/
tium litterarum defedtus eft. difcrimen in latitudine & angu'
ftia cfl.quippe cum ampla anguftam cotineat: anguffa ampla
non capiat:parum enim in magno cotinetur:magnum in par/
uo baberi non poteft.quamobrem aues quae litteras proferre
maxime poffutdingua funt latiore qua cetere ♦ Quadrupedes
autem qu£ & fanguinem habent: Sc animal pariuntiuocem pa
rum explanare pofluntmt qu£ linguam duram craffam 5c mi
rume abfolutam babeat:at plereqs auium uocem copiofe emit
tunt:& quauis latiorem habeant que unguibus funt aduncis :
tamen minores uocaliores funt:ac omnes lingua utuntur etia
ad fui fenfus mutuam iterpretationem .Sed alie alus amplius:
utin nonnullisuelufusdocendi mutuis effe uideatur :fedde
iis diximus fatis:cum bift orias animaliu fcnberemus .

Erreftrium autem ouiparorum fanguineorum pars ma/
t lor lingua bet inutile ad uocis officium: Et adherentem

&C duram:quacjad faporum guffatum ferpentes & lacerti lon
gam habent: &c bifidam :atque ita longam ferpentes: ut ex par
uo longe protrahi poffit.bifida &c parte extrema capillamenti
tenuitate efbpropter fu£ nature cupediem, duplex enim uolup
tas iis capitur: quafi duplice fenfu guff adi habeant.Omnia ta
fanguinea q exanguia habent eam partem :que fapores fentire
poteft .Nam &c que multitudini uidentur carere ea parte:ut pi/
fcesnonniilli:eaquoq?paition quodam optinent modo:&
fere fimilimt fiuuiatiles crocodili . Sed hoc latet in plurimis :
caufa quadam lufta.locusemm oris omnium: id genus fpino
fusefbSc quoniam aquatile genus:brcui tempore fentitfapo
res:hinc fit ut pro fui ufus brcuitate linguam parum difereta
habeant. Raptim enim fummaq? celentate cibus aduentrem
mgeritiirrcp immorari faponbus pfruendis nequeant:humore
inter labente.itaquc mfi os inclinaueris :cerni pars hcc difereta
non potent.borret hic locus fpinis.quippc qui ex frequeti con
tactu conffitutus fit brachiaru:quaru natura fpinofa eft. Cro
codilis no nihil caufe ad eius partis uitiatione affert.etia in mo
bilitas maxille Iferioris.lingua em Iferiori anncdlitur maxillp

If7

qua illi quafi contra babent fiiperi orem, c£ teris enim fuperior
immobilis eft .Itaque ut ad fuperiorem non babent:q? cibi ad
itus tollitur:fic ad inferiorem carent:^ fuperior quafi tranfla/
ta in locum inferioris eft. Accedit ad b^c genus uit£ qua more
pifcium agit:cum tamen ipfe terreftre iit* Itaque uel ob ea rem
in explanatam banc partem babeat neceile eft.

Alatum pifcium etiam complures carnofum babent &C
n quidem inter fluuiatiles nonnulli admodum carnofum

6C mollemt cyprini nomine adeornt fi parum diligentur aduer
tasrlmgua id effe uideatur * pifces igitur ob eam qua diximus
caufam:& fi lingua non carent:tamen explanatam non babet:
Sed cum cibi gratia fenfus fapons adbibitus fit: eumque non
quauis parte:fua lingua optineat:fed extrema potiflimuudeo
■ pifcibus particula bcc tantum odo difcreta habetur* cibu aute
quaqua animalia omnia cupiunt: ut qu£ uoluptatem ex cibo
fentiant(Cupiditas enim rei fuauis eft ;tame membrum quod
ad fentiendum accommodatum eft: non omnibus fimile da/
tum eft: fed aliis ab folutum:aliis adbfrensaudelicet ns:quib9
uocis defuit ufus: &c aliis durum:aliis molle carnofumcp.nam
& cruftatismt locuftis marinis: 8C reliquis generis eiuidem: ta
le quid in ore babetur: atqs etiam mollib? ut fepiis: ut polypis
N fedtorum alia membrum boc inter continent: ut for/
i miC£:quemadmodum multa etiam ex teftatis: alia fons
gerunt uelut aculeum fungofum dc cauum: ut eo fimul & gu
ftare 5C cibu trabere poftit. patet boc in mufcaru genere: & apu
&C omnium generis eiufdem atque etiam in nonnullis teftatis*
purpuris enim tantam optinet uim boc membrum : ut teftas
conchyliorum tranfigere ualeat:uelut turbinum:quorum efca
capiuntunnec non afili:& tabani eodem fpedrant:quorum al/
teri lingua adacta cutem bo minum fecant:alten tergora etiam
beftiarum elacerant. bis igitur animalibus lingua talis natura
tributa eft : quafi refpondens 8C obuerfana nari elephantorum
Nans enim iliis adiumento eft: dc lingua bis pro aculeo babe
cur. Ceteris animalibus omnibus lingua talis qualem iamex/
pofuimusdata eft*

i z

<wvHm "P *

J1

emo .

<nth t vj

U

^uc

4<^vvnr.

ARISTOTELIS DE PARTIBVS ANIMALI
VM LIBER TERTI VS INTERPRETE THE
ODORO

ROXIME AB IIS NATV RADE N

tium eft:& oris:quod ferie dentium contine
p tur : &c conftat* Sed cum dentium natura cov

muni quidem officio: ad cibum conficiedu
adiuncta fitttamen generatim feorfum alus
roboris gratia:tum ad inuadendumjtum eti
am ad defendendum :aliis auxilii tatum caufa data eft*partim
enim ea utraque caufa detes optinent:ut nec ab aliis afficiant :
& ipfa afficiant alia:ut qii£ ex feris natura camiuora funt: par
tim ea caufa tantum : ne male ab aliis affiqiantur:ut complura
tum filueftris genens:tum etiam urbani:nonnullis cibi confio
ciendi caufa tantum adbibita eft dentium opera ♦ bomo uero
ad ufum communem probe fadtos optinet dentes : uidelicet
primores acutos : ut feccnt maxillares latos ut molant:difcri/
minant:eos utrofque ii qui canini appellantur:media inter cos
natura conditi* nam & medium particeps utriufcp extremi e*
Et canini lpfi partim acuti funt:partim lati: quod idem in c£ te
ris quoque animalibus efbquibus non omnes acuti habentur:
fed potiffimum locutionis gratia tales totque numero de n/
tes bomo fortitus eft * ad litteras enim exprimedas plurimum
conferunt primi dentes:nonnulla ammaliafquod didtum lam
eft)cibi tantum conficiendi gratia dentes optinet* Quibus au
te fimul ex auxilio funt & robori detes: b^c aut exertos babet
ut fus: aut acutos pedhnatl fefe ftiptaes:ude ferratis ea detib?
effe diximus.Cum enim uires eorum acumini dentium corm
miff£fint:recT:equiutilesfint:adferocitatem pecfonatim coe
unt:ne occurfu contrario atterantur &i bebetefcant:fed nulli fi
'j mul 5c ferrati & exerti funt dentes* quoniam natura mbil frm
ftra:nibil fuperuacanei facere folet : auxilium aliif per idtum :
aliis per morfurmnam fues foemin£ mordent : ut qup careant
dente exerto*C£terum aliquid accepifte in uniuerfum couenit :

15^

***>»^»C -f»yhc^

?

^srnut

C+VU.O

)C4W<lf~
"P enHV

Cx

rtt

A

4A(

quod utile fit:tum ad b$c ipa:tum etiam ad multa qu£ poftea
dicemus.partes enim quae ad inuadendum : aut ad defenden/
dum fpedrantrqugque a natura iis tribuuntur:qu£ aut fola:auc
prf ceteris uti poftint: 5 i quibufuis utendi precipua bgc: pr^ci/
pue armis dotata funt:ut aculeo ;calcan:co mu; dente: & fi gd
eiufmodi aliud fit. cumque mares robuftiores magifque ani/
mofi fmtadeo aut folis iis:aut meli? iis partes eiufmodi dat£
funt:quas enim in foeminis quoque haberi neceffe eft: ut qu£
cibo accommodetuneas habet quidem 5C foemin^fed minus
q mares,qu£ autem ad rem nullam neceffariam fpectent: us ca
rent. quapropter in ceruorum genere cum manb? cornua fint:
foeminis defunt.uaccarum etiam cornua &i taurorum inter fe
diftant.quod idem in pecore etiam cernimus . calcar etiam cu
mares habeant; foemin£ magna ex parte non habent, parim o/
do de reliquis quoque eiufmodi partibus mtelligendum eft *
pifces omnes ferratis detibus funt.uno excepto:qui fcarus uo
catur.complures etiam dentes in lingua babet:& in palato, cu
ius rei caufa eft : q> cum merfi m aqua degant: humorem cum
cibo admittant: eu mque expuant qua primum necefle eft; non
enim in molendo commorari poffunt: quando humor in ue
trem interrumpit:idcirco omnes acuti &C ffequetes undiqj fut:
uidelicet ut pr£ multitudine in minuta fecent; qu£ attritu fubi
gere nequeant. Adunci pr^terea funt:quoniam robur fere totu K 'ci.r.

pifcium in detibus fitum eft.

Atura etiam oris tum eorum qu£ modo dixi officioru O
n caufa:tum etiam ad fpirandum adiundta animalibus e :
fdlicet iis qup fpirant:atque extrinfecus refrigerantur . natura
enim ipfa per fe ut diximus : partibus omnium communibus
ad pleraque officia propria abutitur;promde oris quoque of/
ficium omnibus commune cibus conficiendus eft .robur non
nullorum peculiareeft: fermo aliorum:fpiradi etiam ufus no
communis omnibus eft. Atuero natura hpc omnia eodem co
iecit: adhibita differentia eius partis pro aChoms difcnmine *
fut em alia ore compreffion ;alia ampliori, quibus enim cibi

y

ti

*+? Jpnnx>r.

Or »

Tn*AdV

^LojWu

fpwflup* '

tyc** fotf p»())^ £nu*r(W‘

£/>V» U<V

'T\ST VUV^ <AV?f U'>''TV1

(?

coficicndi & fpiradi & loquedi gratia os datu efbiis copffius
efbquibus auxilii graria:iis £i dentibus fut ferratis:refciffum :
Cum enim tota eorum uis in mordendo fit: biatum ons am/
pliorem effe neceffe eft. eo nanque pluribus &c plenius morfu
infigent: quo amplius refciffum os fit.pifcium etiam morda'
cibus & carniuons tale os efbnon carniuoris in ard:um fe coi/
ligit.tale enim os utile iis eftnllud in utile. Auibus os quod ro
ftrum uocatur(boc enim pro labris &( dentibus habet) Sed ua
rie pro nfu 5C auxilio :qu£ enim aduncis unguibus funt:quom
am came uiuunt:& nullo fructu u^fcunturiroftrum omnia ba
bent aduncum . Tale enim tum ad retinendum: tum uero ad
uim inferendam commodius atque aptius eft.uis autem I boc
& in unguibus fita effunde fit:ut ungues etiam babeat adun/
ciores. Ceterarum auium roftrum utile adiuncfaim cuiufque
eft.uerbi gratia: robori feci generis: & coruini: robuftum atqj
pr^durum os eft, minuti generis lautum ad terr^ frudtus colli/
gedos:& ad beftiolas capiendas idoneum. Qu£ autem herbis
uiuunt:qu£queapud paludes uidtitant:ut nantes: &C palmipe/
destpartim alio quodammodo roftri commoditate optinet :
partim latitudine roftri fibi fufficiunt. quippe qu£ roftro eiuf
modi infodere poftint: quale Iter quadrupedes etiam fuis eft„
Nam is quoque radicum appetens eft. Quinetiam aues quae
lato funtrpftro:radicefque £fitant:gc reliquarum ui(ftus fimi
lis.nonnull^ ferratum roftri extremum babent.ita enim herba
rum carptus quo uiuunt facilius agitur . fed ceteras capitis
partes omnes fereexpofuimus.profopum autem ideft facies
quod inter caput dc collum hominis efbnome a re ipfa accepif
fe uidetur.quod enim unus animalium bomo erectus efbfol?
profpicit anteuerfusmocemque anteuerfus mittit.

E cornibus differendum eft.b^c enim capiti innituntur:
d quocunque in genere effe poflunt.carent iis omnia qu£
non uiuipara fint.cornua uel aliis quibufdam ineffe dicimus:
fed per fimilitudinem 6ctranflationem:cum nallnm ex iis cor
nus officio fugatur, gerunt enim qu£ animal pariunt cornua :

ad uim aut inferendam aut depellendam: quod nulli ex ceteris
que cornua habere dicutur cotingit .nullum em urit cormb9:
uel ad conuinccndum: uel ad defendendum : qug uinum funt
officia.Qug igitur pedes multifidos habent : cornu omnia ca/
rent.cuius rei caufa efbq? cornu auxilii gratia habetur, multifi
dis autem non defunt alia auxilia.dMit enim natura alus un/
gues:alns dentes pugnaces:alns partem alia qua fefe tueri atep
defendere poffent. At ucro bifulcorum pars maior cornua ge/
rit: follipedum nonnulla ad uim inferendam : qugdam etia
ad defendenaum.quibus autem cornua natura no dedit: eoru
faluti prgfidns confuluit:alns ut pnicitate corporis:equis opi/
tulata e.magnitudine camelis . magnitudinis enim exupantia
fufficit ad necem arccndamrquod camelis contingit, atq; etia
melius elephatis. qugdam etiam dente exerto armatur in gene
rebifulco:ut fues.Quib^autem cornua pre nimio exceflu fu
peruacua funtms alterum auxilium natura adhibuit : ut ceruis
uelocitatcm. gradis enim illa &C multifida cornuum magnitu/
do:potius obefb qua prodeft. Bubalis etiam capreifq? iterdum
cornua inutilia funt . Nam & li cotra nonnulla refiftut; & cor
nibus fe defendunt:tamcn feroces pugnacefq^ beluas fugiunt.
Bonafis(nam iis quoq$ pari aduncitate cornua reflexa inter fe
orbem colligunt, excrementi profufionem natura pro auxilio
dedit.hoc enim cum metuut:fe tuentur hac eadem profufioe.
alia quocp feruari certum efhplura autem auxilia fimul quoru
fmgula fatis eifentmulli natura tnbuit.cormgerorum ps ma/
xima bifulca efbfed folipes etiam traditur in eo genere: quem
afinum indicum uocant . maxima animalium pars ut corpus
dextro:finidroq5:quibus fe mouent:diflinguitur: fic etia cor
nua bina eadem illa de caufa gerit naturg ingenio: Sed fut et’ a
qug cornu fingulari armentur: ut oryx: &c quem afinum ldicu
appellari diximus,orpxbifulcum:afinus ille folli pes eft.gerut
fane medio fui capitis cornu fixum ea qug unu habent. Sic em
maxime pars utracp cornu obtinebit. Cum medium comune
pariter utrique extremo fit. follipes potius qua bifulcumefle

r 4°

fTii'n'iolfa4K-
M Ceyj)o y>> •

Ufi.

/JjttlMC VT)J»Co.f.

\] yvsc*rT\*<r-

JiWvU"-

(jyi\r* ' /Hdwiuw»

fn<s _

XV«(t

c* f

rO*7

unicorne recte uideri poteft.ungula enim tam folida q bifulca
eandem natura babet:qua cornu.itaq; eifde fimul di ungulam
findi: di cornu congruu eft. fiflio etiam ungul^: di cornus ex
defectu natur^ euenit . Icacp cu exuperantia ungulf follipedii
natura dediflet:recte demplit fupern£:fecitq$ unicorne, Redte
etiam capiti cornua mandauit: nec ut ^fopi momus uitio dat :
q? taurus non in armis cornua gerat ♦ unde ferire uebementius
poflit:fed capite parte corporis imbecillima: non enim lgenio
pfpicaci ille momus bfc deprehendit .ut enim fi in alia quauis
parte cornua baberentunfruftra ponderi effent: nulla in re uti/
lia.multa etiam officia impedirent: Sic armis quocp lfixa fede
£ omnino ineptam teneretmo folii enl unde ldtus fiant uebeme
tiores cofideradu eft: fed etia unde remotiores, itaqj cu careat
manib'? :6C nec pedibus imis affixa gerere poftint : neqj genib?
(flexis emm lpediret) capite gerant neceffe eft: queadmodum
a natura conflitutum eft.Quinetia ad ceteras corporis motio/
nesuta maxime geri fine ullo Ipedimento poffunt.Ceruis du/
taxat cornua tota folida di decidua:tii utilitatis caufa:ut one/
re leuentuntum ex neceifitate prepondere. cgtens aliquatenus
caua di mucrone demum concreta funt.quoniam adidtus hoc
fit commodius:fed ne pars caua debilis fit: qua cuti annectit:
folidum quoddam o Ilibus exortu ingreditur eam npletqs to
tam.Sic enim fita compactacp di ad uim inferendam commo/
diffima: di ad reliqu£ uit£ munera inoffcnfiffima habet: Sed
cuiufna gra natura cornuii fit: di qua ob caufa:aliis data: aliis
negata fit:expofitu eft. Nunc queadmodu natura fe habente
neceffaria reb? fubiedtis:neceftario natura ratiocinana alicui?
gratia abutatur differendum eft. pnmo igitur plus corpulenti
terreniqs in animalibus grandioribus meft.cornigerum autem
nullu admodu paruu elle nouimus: ommu em qu£ explorata
habemus minimum caprea eft, natura uero conteplanda refpe
dtu plurium eft:aut enl omni ex parte: aut magna ex parte con
ftat:quod fecundu naturam fit. Os autem omne di quicquid
fpeciem gerit offis :terrenu eft: quaobrem plurimum ideffe

I» V

n*

prope dixerim partis maioris contemplatione. Corporis igit
eiufmodi excrementi exuperantia in maioribus babira anima
libusrnatura adauxilium:& rem abutitur commodarmitaque
quantum excrementi cius ad locum fupenorem efferetur: alus
in dentesmel continuos uel exertos diftribuit: aliis in cornua :
quam obrem cornigerorum nullum utnncp dentatum eft. fup a - v». « A

ne enim primores dentes non babent. quippe cum natura bine
adimendo addiderit comibus:& alimentum quod in eos den
tes digeratur in cornuum.Incrementum abfumitur. cur ceru£
comibus care^ntrcum dentes fimiliter babeant: atque mares :
caufa eft: q? eadem fexus utriufqj natura:& cornigera eft. Sed
foeminis adempta fut cornua: quoniam ne maribus quidem
utilia fit: fed uirium meliorum beneficio:mares minus offen
duntur.Cpteris animalibus quibus bpc materia non in cornua
fecedit:aut dentium lpiorum magnitudine communi omniu
lcremento natura auxit:aut dentes exeitos ueluti cornua e ma
xillis produxit.Sed de partibus capitis bactenus.

Ollum capiti fubiacet iis qu£id babent animalibus.non
c enim omnia babent:fed ea tantum quibus funt partes il/

lg quarum gratia collum conditum eft: boc eft guttur: &qgu t>u./h <?«!<*■

Ia uocatur. Guttur fpintus caufa datum eft: boc enim fpiritu
animalia trabunt:& reddunt:refpirando &i expirando. quaob
rem qup carent pulmone: collo etiam carent:ut genus pifcium "ptfWc frlk .

Gula eft qua cibus & potus deuoratur. itaque ea qup caret coi
lo: gulam b^c mamfeftam non babent: nec gulam baberi cibi
caufa necefle eft. mbil enim ad cibum parat: &c quidem a fitu
oris continuo uenter effe poteft.pulmo non poteft. alique en!
quafi tracftum cduallis ad effe communem oportenquo fpiri
tum ad fiftulas per arterias digerat bipartitus.atque ita efficere
fpintus reciprocationem maxime poteft. Cum igitur iftrume
tum fpirationi accommodatum: logitudinem babeat ncceflc

fit:gulam inter os &C uentrem baberi necefle eft. Conflat gula G u le- ^ i con/f** .
ex neruo 3C carne.ex neruo ut extendi poiTit.Cum cibus ingeri
tur:ex came ut mollis fit:&: cedat:nec ledatur afperitate cibi de
fcendetis.Guttur autem quod di arteria uocatbcorpore coftat . rtv - : , , -> u ^ .

cartilaginofo.non folum enim fpirandi caufa eft: fed etia uo
ds.quod autem fonetdf ue ac folidum efte oportet. Ante gm
lam arteria pofita efbquaqua impedimento fit. Cum cibus in
geritur:Nam fi quid uel cibi uel potus in arteriam dilabitiftra
gulationes tormina &C tuffes grauiftim^ incitantur.quamobre
non audiendi funt;qui bac potum meare dicant. Accidunt en!
aperte qu£ modo dixi ommbus:quotiens aliquid cibi dilapfu
eft.profe<fto opinionemeorum qni potum bac admitti exifti
mant : irridendam efTe plura oftedunt. meatus enim nullus de
pulmone ad uentrem pertinet . ficut ex ore gulam tendere ce r/

( mmus:Quineaam per uomitum &t naufeam.ude nam humor
remeet icertum non eft: Ad b^c humorem no cotinuo colligi
in ueficam fed pnus ! uetrem certum eft.excremeta en! alui tin
gi uidentur fece uini atri .uulncre etiam uetns fppe hoc idem pa
tefadtum eft. Sed enim ftultas opiniones admodum fcrutari
ftultum fortafte eft. Arteria uero q? exterior ut dixim? pofita
eft a cibo infeftatur.attamen natura ad hoc molita eft minore
linguam:fiuelingulam:qu£ arteriam operiret:non omnia uiui
para eam optinent : fed ea tantum quibus pulmo & cutis pilo
in tedta:non cortexmon penna operimento eft. Corticatis en!
pennarifque guttur uice lingul^ operientis ipfum contrahitur:
& diducitnr. quemadmodum illis opentur aliude & aperitur,
uidelicet fpintui trahendo reddendoue aperitur, cibo lgeredo
operi tu rmequid lllabatur.quod fi quid erroris in eo motu c 6/
mittiturmel de errante cibo in alienum tramitem: uel refpirati
one pr^ueniente.T uffes ftrangulationefqs excitantur ut did:u
eft:tam uero follerti ingemo motus 5C lingul^ & lingu£ adhi/
bitus a natura e:ut cibus neque ! ore cu molit cadat fub detes :
necp cu p fauces meat in arteriam labatur.Caret animalia quae
modo diximus lingula:quoniam &C carne ficca & cute conftat
prpdura.non enim facile moueri mebru id poffet: fi ex tali ge/
nere carnis cutifqs conftaret. Sed extrema lpfius arteri^ citius
comprimerentur : quam lingula quam animalia pilo predita
habent ex fua came: hpc dixiffe fatis eft.quam ob caufam ani
malium alia lingulam habeant alia careant : & quemadmodu

itr

>n o

G*i,th*r aJ p*Un

+*neJCk-

natura uitio fitus arterif remedium lingulam emolita adbibue
rit.Guttur autem ante gulam necelfano pofitum eft. Cor eni h
in parte priori atque in medio fitum efbin quo principium u i/
t£ omnifque motus 8C fenfus efte cenfemus . etemm partem
uerfus quam priorem appellamus:tum fenfus tum etiam mo/
tus agitur.bac enim ipfa ratione pars prior 5C poftenor ftatue
da eft.pulmo eandem quam cor optinet fedem adque ample/ --*• .

d:itur.fpiratio tum propter pulmonem:tum propter origine
cordi Iditam agitur:attrabitur 5C redditur aer per arteriam a ta/
que cum in parte priori cor pnmum collocari necefte fit. Arte
nam quoque &C guttur conftitui ante gulam necefte eft.b^c.n.
ad pulmonem 6C cor tendunt.gula ad uentrem. denique quod
melius &C nobilius eft : id feper(mfi qd maius Ipeditjfupioris
lfenorifque ratione fuperius collocatur.pnons pofteriorifque
pnus: dextri fmiftrique dextrum;fed de collo :gula;& de arte/
na:dictum iam eft.

Equitur ut de uifcenbus doceamus qu£ eorum fane pro t ^ ^

f pna funt:qu£ fanguinem babent.nulli emm exanguium
animali uifcus ullum eft:Cum fanguineis omnia fint : itaque ’
democritus non recte de bis tradtafle uidetur.Si quidem in cer n 4 -rf- £mc

ta b^c efte putauit pr£ exiguitate exanguium animaliu. ftatim
emm cum confiftunt;qu£ fanguinem babent:exiguaq$ admo/
dum funt:deprebendi cor 6c lecur fine dubio poft unt . quippe
cum in ouis triduo cubaris:pudti iam magnitudine appareat .
necno in partibus ab orticiis per qua exigua cernutur.ad b£C ut
exterioru partium no ide ufus omnibus e:fed qu£ cp Jp mta mo
tuq? uano fibi peculiare receperut:fic intenoru ali£ aliis accom
modatur.uifcera autem eoru peculiaria fut:qu£ faguinem ba/
bent.quamobrem unuquodc^ eorum ex matena faguinea co/
ftat:quod in nuper £dias patet.Sut eru cruentiora maioracp ex
ratione;quomam in prima cocretione fpecies copiaqp materie
euidentioreft.cor igitur omnibus fanguine proditis ineft. &C
quam ob caufam didtum:6c ante bac eft:& nunc dicemus.Sa/
guis enim neceffario ineft in iis qu£ fanguinea funt ; qui cum
bumidus fit; conceptaculum fibi babeat necefte eft. Ideoque

duU £ «J

Vi f (y >

<j>v Cntfl-.
5 <VTT^MAf \ A#r»vJur ^

.

(jr J^vvd^w ^ '

I

(»1

r

(J> >iW CAauT-

(jy <?^rtfp^wnXf

uenas natura emolita uidetur : quarum unum effe principium
necefie eft.ubicuqs enim fieri potefbunum effe q plura melius
eft.cor autem uenarum principiu e: ex boc enim uen£ & p boc
efi e uidentur. natura etia eius uenofa efbutpote generis focie^
; tate rnncti cum uenis:Quoma 5C fitus eiuf fedem optinet pnn
cipalem.in medio enim pofitum efbfed magis fupenus q Ife>
rius:&: parti priori ammotius q pofteriori. natura eni rem no/
biliorem cofhtuerein locis nobilioribus foletinifi quid mai?
lpediat. Cordis buc effe locum latiffime in bomine patet: fed
in ceteris quoq; animalibus:pan ratione tenere fibi uult mediu
corporis neceffarii:cuius fane exitus eft : qua excrementa emit
timtur. crura autem aliis aliter adiuncta funt: nec ad uitam ne/
cellaria habentur. Quamobrem iis demptis uita non tollitur :
additis etiam nullum fequi interitum certum e.Qui capiti ue/
narum originem tribuut: non redre opinantur, plura enim dif
^ cAW perfaq3 principia faciuntudq; in loco frigido, argumentum q?
frigus bic locus uebementiqs fentiat.contra cordis locus calo
re abundat. Cumq* p cetera uifcera u en£ tranfigant:nulla p cor
tendit ut didrum eft : itacp partem & principium uenaru cor ee
aptum e: idcp optima ratione . mediu eni cordis fpiflu cauuq;

I corpus e.plenu etia fanguinis e.quafi bine nen£ oriant :cauum
eft:ut contineat fanguinem fpiftum: ut principium caloris fer
uarcpoflit.In boc enim uifceru & partium omniu corporis fa
guis fine uenis copledtitur.cf terg partes fanguinem uenis bent
contetumudq; re<da ratione, fanguis enim ex corde ad uenas
quoq? denuatur: At uero ad cor no aliunde denenit. Id eni ori
go prima &C fons fanguinis eft:aut conceptaculum primu.bcc
ex confectione animaliu pfpici poffunt:atcp etiam ex generati
one.cor enim ftatim omnium partium primum confiftens fa
guinolentum eft.motus etiam leticie ac trifticie:deniq3 omniu
fenfuum:binc oriri:eodemque definere uidentur:ratione quo
que ita effe probatur.principium enim unum effe oportet: ubi
cunquefieri poteft.aptifiimus autem omnium locoru meli>e:
medium enim unum efb &i tale ut undique attigi uel £que uc*
proxime poffit^ad b^c cum nec pars alia fanguinea ulla:neque

Yff

babetud efle quod fentiat certum eft. habeat autem perinde ac
uas quod principium eft neceffe eft: nec ratione tantum ita ef
fe probatunuerum etiam fenfu parcipiturmam I partuum pris-
ma generatione:ftatim cor palpitare cermtur:quafi animal fit:
ut quod principium fit natur£ eorum qu£ languinem habent :
argumentum uel inde deduci potefbq? nullum animal fangui
nis compos careat corde, principium enim fanguinis habeant
neceile eft.

Ecur etiam omnibus fanguine proditis ineft: fed nemo

i id cenfuerit effe principium uel corporis totius: uel fan/

guims.fituenlnequaqua optinetprincipalcm.lienem uero fi/
bi habet aduerfuman ns qu£ exquifitius conftent: nec uero fa
guinis conceptaculum modo cordisantra fe continet. Sed ut
reiiqu^ partes fanguinem uenis mclufum babet:ad h^c u£na p ni+>V y e

lecur tedit nec ulla ex eo prouenit. V en£ enim omnes ex corde
fua initia trahuntataque cum alterutrum lftorum principium
efte neccfle fit. lecur autem non fit.cor fanguinis quoqj pnn/
cipium efle necefle eft.animal enim fenfu defimtur.uis autem
fentiendi:pnmo illi tribuitur quod primum fanguine pditum
cft.Tale autem cor eft:quippe quod dc origo fanguinis fit: £C
primum fanguinem habeat.

Xcremum eius turbmatur in mucronem firmiftimum :
e fitum in pedtoreeft:& omnino pti prion corporis com

miffum:ne frigeretur. ommb 9 enim petitus minus carnofum
cj tergum eft: qobrem a tergo perquatute calor apertus e. cor
ceteris animalibus in medio petitore e. homini tantum paulo
uergit ad 1 puam : ut eius partis refrigerationem moderetur SC
compenfet.Ommum enim animalium maxime homo refrige
ratam habet parte fimftramnn pifcibus etiacor fimilemfitu
tenere :6C curdiflimile uideat.didtu ia eft:folisiis cordis mu/
cro ad caput fpectat.Cu ea ps prior fit:code enim agit motus.

Opia quoque neruorum in corde eft.idcp redta ratione* ^ ,

c hinc enim motus oriutur;qui intendendo remittendoqj

ii

Or f;

'h-ir* T^yJi*-'!

'P lfc£ pTf-T»^ f df? u^n^, ‘

vt.ft)«>v

^cvyi^vU-^f Or<^HsU^

$bn^Kv'->

/) vh' £M WVi o 7»>
pyivvyCP*

efficiunt* itacp mimfterio tali & robore opus eft.cor autem ut
fupra diximus ueluti alterum animal ineft in iis qup corde uv
talem originem continent* cor fine ofle eft omnium qu£ nos
nouerimus preterqua equi: &C generis boum cuiufdamrquib?
pre magnitudine quafi adminiculum fubditum e. quomodo
totum etiam corpus offibus fuftentat& continetur*uentricu/
lum triplicem cor magnorum animalium babet:duplicem mi
norumuinum ad poftremum.nullumc^ eft quod fine ullo ueb
tnculo coftet.& qua ob caufam didtum eft: locum enim & co
ceptaculum quoddam fanguis primi in corde baben couemt .
Sanguinem autem primo effici in corde ff pe iam diximus*

Ed cum dii£ uen£ fmt principales:altera maior:altera mi
f nor:abortaque appellata:qu£ fparfa ramoru ferie ceteras
minores uenas producant:atque inter fe differant*ut poft bac
exponemus:melius fane eftumtia quoque earum effe diftlcta
quod fien poteftffi fanguis diuerfus diftidtufqj fit * quaobre
ubi fieri potefbfanguims conceptacula duo babentur:fien aut
id potcft in magms*Sut enim corda eoru ampliora: fed meli?
tres effe uentnculosmt unus comune principiu fit:mediu aute
& impar principiu efbitaqs magnitudo amplior fubinde defi
derat:utile fit:ut qu£ maxima fint:triplicem uetriculu babeat:
dexter plurimum fanguinis:& calidiflimum continet* quaob
rem pars corporisdextera calidi or:finifter paru: idqs fngidif/
fimum:medius mediocrem:tum copia: tum calore:fed purio
rem* principiu em q maxime qefcere debet.Tale autem erit: fi
fanguis purus &C mediocris:tum copia tum calore fit:quinetia
articulatione quadam nmis futunfue capitis fimilem babere
uifuntunquaqua non ita conftant:ut quod ex pluribus fit co
pad:um:fed ut modo dixi articulationem potius oftendunt ,
fut articulatiora corda eoru:q fenfu melius ualet*i articulatio
ra eoru q fenfu bebetion fut:ut fuu. difcnnuna cordis q apli^
tudine exiguitate:duricia: mollicia exiftant :uel ad mores pti/
neat aliquaten?* Qu£ em fefu bebeti fut:cor bent duru dc fpif
fum.q aut fenfu ualet:molli?,pauida etia fut qbus cor gradi?

If>

«itfjlUtt

audentiora fidentioraqf quibus minus aut mediocre. affedtuS
enim qui accidit ex metu lam in iis pr£ eft : quoniam calorem
proportioe cordis non habeant: fed parum caloris in magno
conceptaculo exolefcat: itaque fanguis frigidior fit ♦ Cor ma
gnum proportione:lepori:ceruo:muri:byen£ : afino:pantbere
muftell£:& reliquis fere omnibus qu£ aperte timida funt: aut
propter metum malefica,

Imile in uenis atque in uentriculis cordis euenit.Sut em
f frigidiores: 8C uen£ ampliores: &c uentriculi ampliores :
nam ut in paruo 5 i in magno domicilio tantumdem ignis no
£que calefacit:fed minus in magno. Qc in bis calor no panter
agit .uas enim tam uena quam uentriculus eft.

Tem motus alieni calidum quodque refrigerant.pl^aut
i fpiritus in amplioribus efbmagifque ualet. quaobrem
nullum ex iis qu£ uenis aut uentriculis funt amplioribus: ob
£fiim per carnem opimumcp eft: fed qu£ ita pinguefcant: aut
omniaraut maxima parte uenis in certis: paruoque uentriculo
eife cernuntur.Cor folum uifcerum atque omnino partiu cor ^er, (£» ^

porismullum uitium patitur graueridque redta ratione.cu eni '
principium corrumpitur:mbil eft quod ceteris qu£ inde pende
ant:prgbere auxilium poffit .idicium;ut nullum afredtum cor
paaat: q? in nulla boftia:cor ita affectum uifum adhuc eft: ut
i ceteris uifcenbus cernitur. Renes enim f^penumero calculos .

& pannis: &Dapulis referti uidcntur: atque etiam iecur&pub y. r f

mo:acpotiffimu lien, multa etia alia uitiorum genera euenire
innsuidemus: fed tamen circa arteriam pulmonis : &C quaie
cur annedtitur uen£ maiori perexigue:ita accidit: idq$ ratioe re
redta.bac em maxime cordi affociat . At uero q morbo uitiis
que eiufmodi peunt aialiauis dilfedhs affectus morbo fi \ cor
de cofpiciut.Sed de corde quale na fit 6c cui^gratia dC qua ob
caufa ludtu aialibus fit b^c dixiffe fatis eft.

Equitur ut de uenis differam9:uidelicet de maiori & de z*
f horta:b£ naq? ex corde pnm£ recipiut fagume:reliq earu
foboles funt.igitfaguinis gratia eas ee dictu ia eft.bumor cni

0*.

ll

conceptaculum quifque defiderat* Venarum autem genus co
ceptaculum dc uas eft: itaque fanguis in iis quafi uafe eft : fed
quamobrem du£ fut: dc de eadem origine in omnes corporis
partes difcurrant;explicandum nunc eft, caufa ut principium
unum & ab uno efte melius fit.q> animam fentientem unam
actu habeant omnia.bmcenim pars etia qu£ eam animam pri/
mo cotincat una eft;tum potentia; tum adtu in iis qu£ fangui/
nem habent. At in nonnullis eorumque fanguine carent: adtu
dumtaxat.quamobrem caloris quoque originem in eode tan
tifper effe necelle eft.bgc eadem caufa eft etiam:ut fanguis bu
nudus fit dc calidus:cum igitur una in parte fit principium fen
fus &c caloris.Sanguis etiam ex uno fuam originem ducit.uni
tate autem fangumis fit:ut uenarum etiam capita ex uno eode
que oriantur. du£ autem numero funt: quoniam corpora ani/
malium que fangumem habent; dc gradiuntur bipartita fint*
h £c enim omnia parte priori dc poftenon dextra dc f:niftra:fu
penori dc inferiori diftinguutur, quato autem nobilior ac pnn
. , * cipalior pars prior qua pofterioreft:tanto uena maior preftan

, tior eit altera qua abortam uocan diximus,altera enim in pno
ra:altera in poftenora difcurrit:& altera in omnibus fanguine
preditis habetur aperte : altera in nonnullis aut obfcure aut m
r ' ;«> r‘t- certe. Caufa uero ut uen£ in omnes corporis partes digeratur:

q> fanguis aut quod uice fanguinis tenet;totius corporisma/
tena eftrqug in uena aut in uicano uenae continentur, fed quo/
nammodo;&ex quo animalia nutriantur :dC quomodo exue
tre capiant alimentum :cum de generatioeagitur:aptius dc fpe
ctari:5c explicari poteft,Cum autem partes ex faguine omnes
confiftant(ut diximus)ucnarum riui in omnes corporis partes
ratione redta expanduntur. Sanguinem enim findi per omnia
adefleque omnibus oportetifi quidem partes queep ex co co/
fiftunt: dc ut in hortis rigandis de una origine fonteque uno/
aqua riuis pmultis diducit :aliic£ ab aliis duct? fubideexcipiuc
quoufq? huor I ois ptes deueiat. atep etia ut 1 fabricis p tota fu
damentorum defcriptionem lapides apponutur . uidelicet ea

>/<*** *****

„ A

W • tfvtnfcTfc' tijK w

)fs

ratione q> Tata hortorum humoris beneficio nafcantur: funda
menta ex lapidibus condantur: fic natura fanguinem per totu
corpus cenfuit deriuadum.Cum is omnium materia fit :patct
hoc in iis qu£ maxime extenuentur, nihil enim nifi uenp appa/
rent:ut in uitineis 6c ficulnis &C reliquis genens eiufdem fron/
dibusnis enim arefcentibusmenp tantummodo relinquuntur:

Cuius rei caufa eft:q> fanguis &C quod fanguini proporrionet
poteria fit:corpus &C caro:aut quod iis propomoe refpodeat ♦
igitur ut madaquatione: fulci altiores ampliorefque durant:
minimi autemrprimi ac celeriter limo obdudto abolefcut: rur
fufque deducto apparent: Sic uen£ ampliffim^ durant, minf
m£ autem prim£ adtu carnes efficiutunquaqua poteria nihilo
minus uen£ fint:quaobrem 5c fi caro extat * Sanguis tamen in
ducto uulnere undique efluit, Atqui fine uena fanguis effe no
poteft, uena autem nulla manifefta eft: quomodo neque riuo
rum foueol£ pateant:priufquam limus eximatur . Procedunt
uene in minores fubinde ex amplioribus quoufque ardtiores
reddantur: q ut fanguinem tranfmittere poffmt.quamobrem
exitus fanguini nullus patet: quaqua excremento uaporis bu/
midi:quem fudorem uocamus fatis pateat:fed ne illi quidem **
nifi corpore calefacto:^ uenularum claufulis patefad:is.Iam
nonnullisaccidit:utcruentum quoddam excrementum fuda m
ret:propter uiciatum corporis habitum fcilicet cum corpus la
xum fluxumque effet: fanguifque pr£ cruditate humefceret :
imbecillitate caloris:qui exiguus uenulis inclufus concoquere
non polfet, omne enim quod aqup 5C te rr£ commune eft craf
fefcere:aim concoquitur.didtum iam eft, alimetum autem 5c
fanguis: mixtum ex iis eft, calor uero concoquere non poteft
non modo quia exiguus eft,uerum etiam pre nimia cibi affum
pti copia, fit enim exiguus comparatione tanti cibarii, duplex jl/

autem exuperantia cibi eft : aut enim quantitate : aut qualitate
ideft modo &C genere . quippe cum cibus non £que concoctu
facilis qfq3 fit. profluit aut fanguis potiffimu p apliora uearu
foramina,quaobre e narib? gingiuis 5C fede: iterdu etia ex ore
^pfluuiu faguisfitfineullo dolore:nopuiutexarteria diftaf

*

\J [j

0^<** <) [)>w<5? pwUan? jrfti'.
l^W :l(^W>*r.-0^ tyi>3-

/^\b*noyu4'

fpacio iter fe fuperne uena maior : &C aborta.infra mutatis uic
bus tendunt:atque ita continetur corpus* progredientes emm
fcinduntur rnxta bifidam crurum partitionemratque altera ex
parte priori 1 poftenore fe porrigit: altera ex pofteriori in pno
rem :eodemque concurrnntmt enim ea qu£ implexa funt:con/
tmentiora conftant.Sic uicibus uenarum mutatis partes pno/
res corporis cum pofterioribus copulantur.Simile etiam a cor
de locis luperionbus fit:fcd qui diligentius noffe uelit:quem
admodum uenp inter fe habeant : fpectare id tum per difecti/
onem;tum etiam per commentationem :boc eft biftoriam ani
malium debet : atque de uems &C corde badten?* de reliquis eti
am uifceribus bac eadem uia &c ratione confiderandum eft,

V Imo ideo babetur quia genus animalium quoddam
p pedeftreeft. Calorem enim refrigerari necefle eft:
quod extnnfecus ea quae habent defiderant fangumem. Sunt
enim calidiora: At qu£ fanguine carent uel fuo natiuo fpiritu
fatis refrigerari poffunt:extrinfecus autem uel aere uel aqua re
frigerare necelfe eft.quamobrem pifcium nullus babet pulmo
nem:fed pro eo branchias optinent. ut cum de fpiratione age
rem us retulimus* aqua enim refrigeranturait aere:que fpirant*
quam obrem omnia qu£ fpirant: habent pulmonem .fpirat pe
deftria omnia: & aquatilium nonnulla:ut balena: & delphinus
atque etiam c£te;omnia que reftant* complura enim natura an
cipiti funt: tum ex terreftnum:tum ex aquatilium numero.na
& eorum qup terra fuftentantur:aeremque arripiunt: quadam
in humore maximam temporis partem confumut propter fui
corporis tempamentum:& eorum qug in humore degunt: no
nulla tantum terreftris natur£ fibi mutuant: ut nifi interdum
fpirent:uiuere nequeant*pulmo igitur fpirandi officio delega
tus eft :qui originem quidem fui motus accipit ex corde, fed
fua tum amplitudine:tum inamtate aditum fpintui patefacit*
cum enim attolliturufiuit fpintus:cum cotrabitur effluit* Ad
cordis palpitatiorem pulmonem fpecfare male opinatu e* cor
em homini( ppe dixeri) aialm um palpitat* qaho folus fperei
futurp:expeciati6e<^ moueatd pluribus etia cor laxo intuallo

Jt'

diftat a pulmone :fitumque fuperms tenet: ut nihil ad cordis
palpitationem conferat pulmo. differetia pulmonis uaria eft.
aliis enim faguineus magnufcp: aliis minor fugofus exaguis.

Qu£ uiuipara funt: maiorem di copia refertum fanguinis ha/ 1 p* >*
bent propter calorem fu£natur£ ampliorem:Qu£ contra oui/ cuii^th
para funt:exiguum di ficcum: fed aptum ampliari ac ex tume
fcere:cum iflatunqualis eorum eft;qu£ ex terreftribus quadru
pedes oujpar£ fu nt:ut lacertorum di teftudinum di ceterorum
generis eiufdem.uolucrum etiam natura quas aues appellam?
eodem ptinet. Omnium enim earum pulmo fungofus & fpu
me fimilis eft . fpuma enim fadta diffiifaqp ex amplo tumore
in exiguum refidet. di pulmo earum exiguus membran^qj fi/

milis eft.quamobrem b$c omnia parum fidunt di paru bibut. *' (> C ;utJ $■/.

diu etiam aquam demerfa tolerant. Satis enim ab lpfo pulmo
nis motu fpintali inaniqj refrigerantur diutiusuit qu£ parum
caloris habeat. Accedit ad b£c:ut magnitudo corporis eorum
prope omnium minor uiuiparis fit. Calor enim eft quod uim
optineataugendi.fanguis autem copia caloris indiciu e. Cor/
pora etiam melius erigit, quamobrem homo c£ teris eredtior

omnibus eft. di uiuipara reliquis quadrupedibus eredtiora Ice N/tuipA^ r .. ^

dunt.nullu enl uiuiparu uel expes uel ambulans £que latibula

petit.pulmo igitur fpirandi gratia datus omnino efbfed exan

guis talifque cuiufdam animalium generis caufa eft . uerum

commune eorum nomine uacat: nec ut auium genus nomen

optinuitritaque ut auem efte ex aliquo eft.fic in eftentia llloru

ineft:ut habeant pulmonem.

Ifcerum quadam fimplicia efte uidenturmt conutpuL O V/ ^ ft *

U mo: quadam bipartita ut renes, quadam utro nam mo/
do fe habeant dubitat: Iecur enim di lienem ancipi ti inter h^c
efte fpecie dixens.nam di quafi fimplex di tanquam pro fim/
plici duo. Simili prodita natura ee utrunq} uidetur.Sunt tame
omnia bipartita.cuius rei caufa eft corporis difpofitio:qu£ hi
partita quidem fit.fed in unum initium coeat: confummetur
que:aut eni fupenore di inferiore:aut priore di pofteriore : aut
dextra dc firuftra parte diftinguitur . quam obrem cerebrum

I

• ,V • '

*r

(jyV"

te

4k(

N/vCu^"

L

ctte .

f

l;

VtU/v' oiVo L ijft) vuu^Ar di
y+i®T>? C*W

CPC

quoque omnium bipartitum effe fibi uult atque etiam fenfo/
rium unumquodcp eademcp ratioe . cor uentnculis fuis diftin
guitur.pulmo uero in ouipans adeo dirimitur: ut ea binos ba/
bere pulmones uideanair.Renes bipartitos effe nulli dubium
eft.de iecore «3 i liene lure ambiges. Cuius rei caufa eft: q? in iis
qup liene babere necefleeftdiempfe quafi iecur adulteratu ee
uidetur.in iis autem qup lienem babere non neceffe eft: ut exi/
guus admodum lien ueluti notp gratia babetunfic eparbipar
ntum aperte eft: &C pars altera ad dextram : altera qu£ minor e
ad Imiftram fitum tenere expetit. Qumetiam in ouipans qua/
uis minus qua in uiuiparis apertum fit:tamen I nonnullis £que
diuifum patet:ut locis quibufdam lepores bma iocinera babe/
re uidetur:quemadmodum in genere pifcium tum alii quida
tum cartilaginei iecur duplicatum babere uidetur. Sed quonia
iecur parte dextra potius fitum eftadeo natura lienis adbibita
eft,Itaq$ quaq neceftana quodammodo efbtame non admo/
dum omnibus animalibus, caufa igitur ut uifcerum natura bi
partita fitfquemadmodum diximus)dextrum fmiftrumqj e :
utrucp.n. fibifimilcexpofcit:quomodoeaquoq3 fimilem:ge
mmamq3 babere naturam expetunt:ut eum illa quanuis gemi/
na eodem coeunt:fic uifcerum fingula: quanuis gemina nexu
eodem continentur.

V nt uifcerum quadam fupra f^ptum:quedam ifra: fed
f omnium ufus communis uenarum gratia eft: nidelicet
quo uen£:utpote penfiles fuftincri:& copula uifcerum ftabili
n ad corpus poffint . quafi enim aneborp per partes deductas
iaduntur ad corpus.uerbi gratia deuena maiore ad iecur:& lie
nem deuenitur : etenim uiicerum eorum natura quafi clauus
corpori eam affigit, f. iecur &c lien: in latera corporis uena ma/
iorem affirmant.ad bec enim folarami abillamittuntur.Re/
nes autem in parte poften orem eandem continent: quanqua
ad renem utrunq3 non modo de uena maiori fed etia de abor/
ta pertendit uena : h gc uifceru beneficio inftitutioni animaliu
preftatur: atque etiam iecur 8i lien luuat ad cibi concoctione :
q> enim fangmnea funt: calidam babent naturam. Renes ad

excrementum quod in ueficam fecedit opitulantur. Sed enim
cor & iecur omnibus animalibus neceffana funt:alterum pro/
pter caloris originem)lo cum enim adeffe aliquem quafi lares
focumq$ oportet:quo natur£ fomites: &C primordia ignis nati
ui continuantur: &C fementuneundernq^ tutum effe uelud arce
corporis totius neceffe eil)aiterum iecur:dico cibi concoquem
di gratia adeft. &C quidem nullum fanguine proditum iis duo
bus carere potefhquamobrem omnia quibus faguis : duo b£C
uifcera babent,Qii£ autem fpirantitertium etiam babent pul/
monedien per accidens necelfarius eibquomodo excremeta :
tu alui:tum uefiC£ exquo fit:ut in nonullis deficiat magnitudi
ne:ut uolucrum quibufdam qu£ uentriculum babent feruenti
orem:uelut columbo :accipitri:miluo : Quinetiam inouiparis
quadrupedibus perimodo boc parcipi potefl, babet eni pqua
exiguum, multis etiam fquamatis exiguus : qu£ uefica etia ca/
rent:quoniam excrementum per carnem laxiorem in pennas et
fquamas tranfeatiien enim uapores uacantes diuertit: &c attra
bitex uentriculo:& concoquere eos potefb ut qui fanguineus
fit:quod fi plus excrementi fit;parumq$ caloris babeatdien cor
pus pr£ alimento immodico languefcit : 5C propter confluuiu
buc buoris f^peacciditmt lienofis uentres pduri efficiat :quo
modo iis qui fupra modum mingut ex diuerticulo humoris *
At quibus parum excremeti confiftit:ut auibus atque pifcib?
iis aut non magnus aut not£ gratia duntaxat babetur,Quadru
pedibus etiam ouiparis lien exiguus rigidus &C reni fimilis eft
fcilicet ob eam rem:q> pulmo eorum fungofus eft: parumque
potus defiderat:& quantum excrementi conftiterit; in corpus
&C corticem uertitur ut auibus I pennas , Sed in iis qu£ ueficam
babent:5t pulmonem fanguineum ;bumidusefbtum ob eam
quam modo diximus caufam:tum quia partis fimftre natura
bumidior bc frigidior efhcontrarmm enim quodq3 ad fibi co
gnatum ordinem dipofitum e:uerbi gratia : dextrum fmiftro
contrarium eft: &C calidum contrarium frigido : itaque modo
quem diximus:fociantur,Renes nulla neceffitate babent :fed
ut melius &C locupletius fit.bumoris enim excremedcii gratia

C*r coXt .

. .

I ?I^7/ <*■> ‘rj ,

Vfvfk/O'' Titoryv^-ho

qui cofluit in uefica adiundti fut ex fua natura : in quibus pl?
buiufcemodi fedimeti fieri folet; ut uefica meli? fuo munere
fugeret. Sed cu ufus eiufde caufa renes atcp uefica habeant ;dif
ferendum nuc de uefica efbptermiffa fequente ptiu enumera/
done.de pcordiis enl nondu docuimus:qu£ ps uifceru rationi
coiundra eft. uefica no ommbuf alalibus data eftifed iis tantu
n. i , tribuere uoluiffe natura uidetiq pulmone haberent fanguineu

^ * 1 1,<V^ Idcp recta ratione.calons enl exceffu qui in eo lpo mebro con

rinetur:fitibuda h^c omniu pcipue animaliu fut: cibiqp Idiget
no modo ficci ueru etia humidi copiofioris:ita<£ excrementu
eria copiofius contrahi neceffe einec folu tantu quantu a uen/
tre cocoqui excerniqs cum eius excremento poftit. ergo huius
quocp excremend coceptaculu quodda haberi neceffe eft. qua
obrem omnia qug tale habent pulmone. uefica optinet:q aute
tali carent pulmone: &C uel paru bibut:quonia fungofu pulmo
nem babeantiuel omnino potu affumutino potus fed cibi gra
tia: ut infecta:et pifcesiueleda pena aut fquama aut cortice in
teguntur, b^c tum propter humoris aflupd exiguitate: tum qa
quatu excrementi cotrabitur in ea lpfa abfumat. uefica omnia
caret excepta teftudineanter corricata. in bac emm tatumodo
natura caftrata eft;Cuius rei caufa efbquod marin^ teftudines
pulmone babent carnofu fanguineu: & fimilem bubulo.terre
ftres autem proportione maiore.fupficies etia cp obdefa pdu/
racp modo filicis e: facit ne bumor difflari euaporanqj poffit
per carne laxiore.ut auibus ferpentibus c£tenfq> optis cor dee

ieuenit:atqs ita excremed copia tata fubfidet:ut eorum natura
coceptaculu & uas quodda capax humoris defideret.ueficam
igit teftudo fola Iter b^c babet:ea de caufa. f. marina amplam:
terreftris exiguam admodum.

Enu etia ratio fimilis e.nullu enl penatumullu fquama/
r tum:nullu cordcatu;excepta teftudine renes habet, quan
qua in nonullis auibus carucul^ qdam fint ladufcule:fpecie re
num oftendetes: quafi ea caro qu£ r enibus delegata eft locum
no habeat fed in plura difperfa fit:genus tame teftudinis qua
lutariam uocant:& uefica &i renibus caret; fit emm propter ei?

R

mollitudinem tegminis: ut humor facile diffl etur .lutaria igit
ob ea caufam neutra earu partiu babet:c£tens animalibus qu£
fanguineujut di(£u eftjbabet pulmone;renes omnibus natura
tribuerat. quippe q fimul et ad uenas cotinedas iis uteret:& ad
humorem fupuacuu excernendu abuteret. Meatus eni de uena
maiore ad renes ufq$ pfert: cauum in omnib? ieft renibus: aut
aplius:aut archus:pter qua in uitulo marino, eius eni renes bu
bulis fimiles:omniu firmiffimi ac folidiffimi runt.bominum
etia renes bubulis fimiles fut.quippe q taqua copofiti ex mul/
tis renibus exiguis conftentmecp ^quabiles funt:quomo renes
ouiu c£teraruq3 quadrupedu babet.quo fit ut morbus eorum
difficile curari bominib9poffit:etia fi nuper £grotare lceperint
accidit eni ut quafi multis renibus laboret difficilius remediu
adhibeat ;q fi uno infeftaretur.Meatus qui ex uena ptedit: no
cauu fubitrenu:fed in eoru corpus abfumit.quaobrein cauis
eoru mbil fanguinis cotinetur:neq$ cocrefcit mortuis. Meatus
uero de cauis renu exangues duo infignes ad ueficam ferutur
finguli ex fingulis : atqj etia alii ex uena aborta ualidi frequen
tefq3 eodem deueniut:qu£ ita natura Ifb ituitmt ex uena bumo
ns excremetum ad renes ueniret. in renibus aute fedime bumo
ribus p corp9 renu colatisd mediu collueret : ubi plurimi cauu
cocinec. quo fit ut renes omniu maxime uifceru foedu reddat
odore; tu deide ex medio p eos meatus in uefica.ia magis ma
gif q? tancj excremctu fecermt atcp reiicit .uefica ipa ex renibus
depedet:tendut eni in ea)ut did:u efl jualidi meatus.Renes bis
de cautis babent:& uirtutes quas diximus optinent.Ommbus
aut qu£ renes habet dexter fupior fimftro eft q> eni motus ex
parte dexcra^pueniatmaturacp dextr^prolde ualidior fit:ideo
ptes omnes mouedi caufa regat ad fitu potius fupiore; opor/
tct.na &c tu pciliu dextru magis attollit:& arcuatu magis qua
fimftru babetur.Tagitur in omnibus a iccore dexter q? elatior
eft.Iecur enim parte dextra politu efbpingue plenius renes am
bit:q reliqua uifcera:quod dc necelfario fit:cu excrementu per
renes trafmilfum coletur.quatu eni relinquitur fanguinis pu>
n facile cocoq poteft.finis autem probe coco&ioms faguineg

fz

Ul

fvrrviltf

(V. •

'*■"*'*

^3/fr

-/(hvlT

o™** y-cZhtf fV.

QrA' & '

f)*r y**nwSf |?un^uA^ .

i™****

W f*'-

<t- ’ *->

W*Vfwri

'pO-NlifU^ 5of*r*+»**H

adeps:& fcuu e. V t enim lncobufhs ficcis uelut cinere aliquid
ignis relinquit ;fic i cocodtis bumidis no nihil caloris qui effe
cent relinquitur : quo fit ut pingue leue fit dc humoribus refi/
deat atep fluitet fit:no ltra ipos rcnes:quoma defum boc uifc?
fit:fed circu renes efbuidelicet aut adeps in iis qu£ pinguefeere
adipe folent:aut feuu in ns que feuo opimat.quoru differetia
alio loco explicata eft.neceflario igit ea de caufa pinguefeunt
fcilicet ex iis qu£ neceflario euemut aialibus;q renes babere de
buerut, Salutis aute caufa ut renu natura calida fit*Cu em poli
ti loco ultimo fit;tepore defiderat apliore.tergu*n,camolu e:
ut cor dc reliqua ptis fupioris uifcera ptegat: At lubi carne ua/
cat:ut fledti poflint.omniu em flexus excarnes fut. itaq? uice
carnis adipe renes obffpti mumut; Quine tia bumore meli?di
fcernut: dc cocoquut fua piguedine*pingue em omne calidu e*
Calor aut concoquit renes bis de caufis pingui opiunt : dexter
omnibus minus pinguis.cuius rei caufa eft: q> natura dextrp p
tis ficcior c:dc mobilior, motus aut cotrarius eftdiquat em pin
guedine:& cofumit.fed cu ceteris aialib? renes babere pigues
^pficiatret pleruqs totos ob^fos babeat:ouib?boc letale e:quo
fit ut quaq pigues admodu fint:tame aliqd defit; dc fi no utri
que dextero quide:caufa cur boc folisiaut maxle ouibns acci/
dat :q> iis qu£ adipe pinguefeere folent; pingue bumidu e*itaq$
no pque flatus iterclufi dolore faciut : quod caufa fideratiois -
eft.quaobre bolbus etia qui uicio renum laborant: quaq pin/
guefcere iuuat:tame fi pingues admodu efficiantur dolores jp
fecto accidut letales, Ceteris aute dc fi f£ uo pinguefcut:tamen
f^uu minus denfu qua ouibus fit* Copia etia f^ui genus ouiu
longe excedit, omnium em aialiu oues celeri renu ob^fitate op
plentur:itaq3 bumore flatu qj iterclufo celeriter pr 9 fideratione
itereunt:naq3 per uenam abortam dc maiore ftatim uitium ad
cordis fede tranfuebitur* meatus em ex iis uenis ad renes conti
nui ptedutifed de pulmone;de corde:dc iccore;de liene: de re/
mbus didtum iam efh

Eparantur b^c inter fe fepto tranfuerfo quod nonnulli
f precordia appellat;difterminat boc a reliquis pulmone

/ ^

proditis ut mo dixi uocatur.babetboc ola q fanguine optinet
eque ut cor &C lecur.cuius rei caufa efbq' ideo habetur; ut fede
cordis a uentre dirimat: uidelicet ut amm£ fentietis origo 1 of
fenfa feruet;nec facile occupet exhalatione cibi; &C caloris ad/
ueticii copia* hac en! caufa natura Itercepit pr£Cordioru:quafi
parietis fepifcp Iteruetu:difhnxitq; parte nobiliore ab ignobi/
liori:Iqbus fuperiorisinferiorifc^ratio pollet haberi* fupius m Y[ .r.
e em cuius grana reliqua fint: quodcp melius fit* inferius aute
quod eius gratia fit:& coceptaculu cibi nece ffanu* Annectitur
hoc feptu fiue anet? coffis pte fui carnofiore ualidioieq3*me
dia aut coftat mebrana exiliori.ita eni &C ad robur: &c ad ptetu
comodius cft cotra calore fe efferente ;boc uelud fobole effe.
argumetu ex i is qu£ pleruq3 accidut ducit. ubi enrppter uicini
tate attraxerint humore calidu at<£ excremeticiu:cotinuo me
tem fefuqs plane perturbat.quaobre pbrenes appellatur:quafi
participes prudenti^ fint: Atqui nullatenus particepes fut: Sed
q: ^pinquf fut iis qu£ uim optlet illa)Cordi eni ptedutyhuic
mentis mutationem aperiunt* quaobrem tenues parte fui me/
dia fut:no modo de neceffitate:q> cum carnof^ fint pte fui co
ftis amota camofiores effe necefle fit:uerum etia ut minus ua
pons excipiant.na fi carne pleniore conflarent : copia uaporis
&C haberent &C traheret;parte banc calefacta celeriter fenfii ape/
nre indicatmcl id quod titillatu euenit*ndent eni celeritenqui i ***-

titillatunq: mot? celeriter ad eu locu pueniat: qui quaq leuiter
calefaciat;tame aperit; 5C mente mouet pter uolutate.cauf^ aut
cur homo animalium unus titillet:& cutis tenuitas e;& q> fo/ C ^ /c u < 4*
lus omnium animalium redeat.eft eni titillatio nfus per eiuC
modi motum partis;qu£ ala coplet: ldtu etia traiedta pcordia „

in pr^lns nfum attuliffe proditum eft fcilicet calore quem mo
ueat uulnus.bocenluenfimili^credi poteft q quod de capite
referut;ut abfciflum loqui potuerit. Sut enim qui hoc dicant : ^ , W,-

bomcrucp tefte adbibeant;quafi ob ea rem illud dixerit.ipfeqs
du loquitur mifcetur puluere uertex.no enim dum ipfe homo:
fed dum ipfe uertex intelligi uoluntun terra cana:res adeo pro
uera habita eft;ut reum quedam ex incolis egerint. Cum enim

f

'n

UT

I

dhvnvo •' p 'A>'

Qrf*e \ W*' fw»f-

$|>*C tm^WivP;/ a-tj TIaHm^*

q\m£ iMW/ eph- nrt-.

^t/tm IvVvulo Vi f°^y"
6k-

iouis boplofmii facerdos effet occifus:et a quo non coftaret:
nonnulli fefe audiuiffe retulerunt: capite pr^cifo dicete fepi?:
uirum fuper uiro cercidas occiditritaqj hominem cui nomen
Cercidas I prouincia quefierunt:comptumq$ in iudicium dux
erunt fed fien non poteft: ut caput pr^cifa arteria:et fine motu
pulmonis loquatur ;nec apud barbaros qui capita, fumma cu
celeritate abffndunt:tale quid unquam euemffeaccepimb Ad
b^c in ceteris animalibus cur id non aliquando fiat, nfum em
iis nunquam pr£ cordus traie<ftis mouen confentaneum eft:
cum ridendi ui careant: At capite abfcifo ne fua uocem aliqua
do emittant:quid nam prohibeat 1 Corpus tamen detradto ca
pite (pgredi quoq no temere credi poteft. na ea quidem que
iagule caretmel uiuere diuti^poflut trucata capite:cui9rei cau
fam alio loco docuimus.Sed.cuius nam gratia fingulauifce/
runm habeantur explicatum lam eft.

Xtremis aute uenarum itenoribus b^c neceftario adiun
e gutur uaporem enim prodire :eumq3 fanguineu necefte
eft ex quo confiftete concrefentecp uifcerum corpus cotrabat
et coaugmententur:quapropter fanguinea b^c funt omnia et
natura fibi cofimilem ceteris diflimilem habent .

Embranis omnia uifcera icluduntur .protegmme enim
m opus efbquo lllefa feruetur:eoq$ leuiora.menbrana aute
talis fuapte natura eft. quippe qu£ et denfa fit ut arcere poftit :
et came uacet:ut uapore nec trahat nec habeat: et tenuis prete/
datur:ut leuis fit: di mbil ponderis afferat. Maxime inter mem
branas et robuftiftim£ funt:qu£ cor aut cerebrum abiunt:id<£
optima ratioe. b^c enim precipuam tutelam defiderant. tutela
enim partibus adbibenda principalibus eft.b^c autem principa
tum maxime uit£ optinent.

Abet animalium qu^da omnem uifcerum numeru qda
b no omnem:q fint b£c:& qua ob caufam dicftu ia eft: 5 i
uarie uero b^c habentur: neq? enim cor fimile habet ea q corde
prodita funt:necp aliud ppe dixerim ullu.Tam enim lecur aliis
multifidum eft:aliis fimplicius in eoru genere : qu£ fanguine
habent di uiuipara funt : fed longe magis pifcium iecinera: di

I

'f5**1 flrrs cch-ffr^.
Um,' v^yKff^ p.

*<T»

quadrupedum :& ouiparomm:tum iter feipfa : tum ab iis qu£
modo diximus diffident. Auium iecur maxime fimileeft ie^
cori uiuiparorum. puro eni & fanguinco colore exhilarat: ut
illud cuius rei caufa efb q> auium corpora difflari euaporariqj
optime poffint: nec multum habeat excrementi uitiofi.quo
etia fit:ut nonulla ex uiuiparis fflle careant.Iecur enim ad tepe^
riem famtatemq? corporis multum cofert. finis naq5 eorum in
fanguinepotiffimumfituseft.Iecurautem omnium uifceru
excepto corde fanguine refertiffimu eft, At uero quadrupedu
ouiparorum Si pifciu lecinora maxla parte pallidiufcula funt:
nonulloru etia uiciata omnino ut corpora quo<£ eorudem pra
uum teperametu fortiutur: uelut rupet£ : teftudinis Si fimiliu
lenem bifulca inter cornigera habent rotundu ut capra
1 ouis Si reliqua omnia:nifi aliqua pro fua magnitudine
au&iorem in longitudinem habeant: ut boues. At multifidis
^plixus omnibus eft:uthomini:cani.Sollipedibus aute mediu
tenet: S^mifcuus eft.partem enim altera babet lata.altera am
guflammt equo:mulo:afino.

Ifferunt uifcera a carne no modo fua corpulentia. V eru l > td '

d etia eo q> caro fons pofita e.uifcera intus continet, cui?
rei caufa eft q> natura comune cu uenis habeant: Si pte uenarii
gratia fint:partim no fine uenis effe poffint.

Vbeft pr^cord iis uenter qua gula defimt:Si habetur: fi
f minus ori adiungitur.

Entri iteftinu annexu e: fed qua ob caufa ptes bas atalia / ; . • .

ii habeat ofamulli dubiu e . Cibu enim Si lgeftu recipe bt

euaporatu eiicere:neq5 eude locu effe cibi cocodti:& excremeti
neceffe e.coceptaculu etia adeffein quo cibus mutet oportet,
pars enim alia cibum lgeftu complcdtualia excremem materia
que fupemacua cape debet, quarum adtionu ut tepus diuerfu
eft:fic loca etia diuerfa haberi neccffe eft. Sed de iis aptius diC
feremus:cu de generatione: di alimeto agetur, nuc de differen
tia uentris 5 i ptiu: eode ptinetiu cofideradu e. V etres em nec
magnitudine necp fpecie fimiles iter fe funfed q in fanguineo
genere utrincp dentata di uiuipara funt : h^c fimplicem habent ^

f £

far

J

i

ywnr*\rio«r+'

Q\*o>Y*Oy' VU/mi*n7vft<V

'YIoywm^ t*y. u^n^viu*

4wu*

j.^lUVUK'

uentre:ut bomo:canis:leo:& reliqua:quoru pedes in plures di
gitos fundutur:& qu£ aut follipeda funt:ut equus: mulus: afi
nus aut bifulca qdem : fed utraq$ parte dentata :ut fus:mfi ali/
qua pre fui corporis magnitudine aut difficultate cibi non ad
cocodtione idonei fed fpinofi &C lignei: multiplice babeat: ut
camel?:queadmodu cornigera bnt.qppe q no:utracp parte de/
tata fint,Sc carnei? quidem (quaq cornibus caret) ideo no fup
ne detata e:q» ei magis neceffariu eft uetre tale habere q detes
priores, cum itaqj uentre fimile no utrinq; detatis babeat: den
tes etia fimili modofortitunutpote paru neceffarios,quinetia
cum cib?dirus fpinofufcp fit:6c tame lingua efle carnofam ne
ceffe fit:natura detiu portione terrena ad palati callu atq? duri
cia abufa e. Ruminat etia camelus more cornigeroru:quonia
uentres fimiles cornigeris babeat, babent hg c fingula plures ue
tres:ut ouis capra: ceruus:& fimilia: ut cu officiu oris no fatis
in moledo cibo adbibetur:(ppter inopia detiu:munusuentnu
expleat,du alius ab alio cibu recipit,f.primus incofedlu fecun
dusaliquatulu cofed:u:tertiusplenius:quartus pquapleneco
fedlu ita fit:ut gen?boc animalm receptacula cibi babeat plura:
quibuf nomina b^caut indita fut:aut indere licet,uenter :arfb
neu:fiue reticulu:omafum:ab omafu,Quonamodo b^c fe ba
beant:tum fitu:tum etia fpe: ex bift oria diffedtioeq: animaliu
petendu efbbac eade caufa e:ut auium quoq; genus pte qua ci
bum rccipit:uarie babeat,cum em id oris officio quod cibo co
ficiendo tribuit omnino careat:ut quod nullos babeat detes :
SC neq? quo dirimat neq; quo molat cibu optineat: idcirco aut
ate uetre finu bent:q igluuies appellatur:^ oris officio:aut gu
la patentiore aut ate uetre pte aliqua, gul£ ipius finuofau qua
ciburecete: & icofed:u rec6dat:autuetrisipi?ptealiquarpmi/
nete:aut etia uentre ipm ualidu & carnofu ut cibu Imolitu diu
cotinere:&:c6coqrepoffmt,boniseniuiribus uetns: & calore
natura defectu oris repedit & copefat: Sut q mbil ex iis beant:
fed igluuieplixa utat.f.ea qb? crura ploga 6c leuia fut :ppt ci'
bi bumiditate.caufa igit e q> cibus iis oibus moli di cofici faci
le poffit: ut eoru uetres p facilem cibi cocottione bumefeant .

i

fi

liciu generi dati fut dentes:fed ferrati £pe dixerim om
p nes*genus eni quodda exiguu e: quod no ferratos beat
dentes:ut qui fcarus uocat :q unus &C ruminare merito ob ea re
credit* q enl no utrinqj dentata cornigera funt ruminat: babet
oes acutos;qb?& fi cibu fecare poffut:tame male fecat:q> diu
tius Imorari neqant*quaobre nec planos bent detes. no eni fie
n pot:ut deterat cibu.itaq* fruftra baberet Jtem ftomacbu alii
nullu olno bent;alii breue;fed eni ad cococitione muanda alii
modo auiu uetncul os bent: dc carnofos ut mugilis. Maior aut
numerus appedices rnxta uetre frequetes optinet : ut I iis quafi
lacunis cibu coditu maceret:atq3 cocoquat;fed pifces contra q
aues eas appedices fitas bent*qppe q fupne beant ad uetre:Cu
aues qbus datu boc ednfra pte ltefhni extrema diffumet*uiui/
paroru etia nonullis appedices Itefhnales lfra eade de caufa ba
bent, genus pifciu omne quonia cibu min? coficere po(Tit:cru
daqp egerat/6c uorax 6c gulofu eft:c£tera etia omnia qbus inte
ftina funt re(ita:ciboru auida funt.cum eni cibus celenter ege/
ratun^Ideqs breuis ufus fruedi fit:breui repetat cibum : auida
necefTee: Qu£ utrincp dentata funt:puum babere uetre dictu
ia e*difFerentia aut duplice fere ola recipiut*alia,n*canino fimi
lem bent:alia fuillo.aplior ueter fuillus e flexuofufq$:ut diuti/
us cocoquat,caninus puus e:nec multo aplior inteftino* l^uif
que intus*

V etre natura inteftinoru pofita e in olbus alalibus. bet
a &ea differetia:ut ueter numerofiorem.alus eni fimplex

ltefhnu fibiq$ funde refoluitalus difTimile,qbufda*n*pte qua
uetri iugit laxi?e:qua defimt:ar<iti9*Quaobre canes uebemeti
nixu nec fine cruciatu eam pte leuat excremeto:fed tame maio
ra alaliu nuero arctius pte fupiori e:lati9 Ifenori:maiora multi
plicabilioraqs fut Iteftla* Corniger oru uetns etia fin^eoru apii
or q? auctiora fint*cornigera*n,<ppe dixerl ola apliora funt pa
buli ratioe ut coficiat.quod fibi Igerut Icofectu.Quib? aut Ite
ftinu no direcituais olbus apii? tedit:qua 5t quod colu uocat
bent:& c£cu:ac tumidu qdda mox artat :& coplicat*ab boc re
citu ad exitu ufqa excremeti ptedit.q qd-e ps qua podice uocat

**** rf** p

(jihoy. fY-.

WpnAryiwn).

(sluTtt *
rfeJ AC. •

.

i

vn ma .

It-wunwv*"

GaJ;!?*-#- J> .v^*\aT
L^urcod^ \AW»A

aliis pinguis:aliis fine pingui e.Quf oia natura follers molita
e ad cogrua cibi cofeciionem:& excrementi ufu: «3 i tramiffio
ne^pcedeti.n.defcedeticp excremeto:aut fubfideti:ut Imutet
i alalibus;q p magnitudine aut locoru calore uegctiora: cibiqj
plenioris indigetiora fint uia apliat .T u ut uetre Itedinu angu
dius excipit:fic a colo quod laxu Itedinu uocat: &C alui aplitu
dine rurfus femita angudiore clauicula a fl exuofis orbib?di/
dta fubit excrementu ia pemt? euaporatu: ut natura feruet:nec
uniuerfim exitus fiat excremetis Qu£ igit alalia cotinetiora ee
ad cibi defideriu c6uemt:bpc fua I aluo laxiores finus no bent:
fed anfradtus orbefcp plures cotinet: nec red:o Itedino utut .la
xitas enl Itedini auiditate, auget cibi:rectitudo accelerat auidi/
tate.quaobre alalia q uel fimplex bent Itedinu : uel coceptacu
cula apia cibu aut copiofu capiutraut celerius repetunt* Sed cu
in uetre fupiore cibu Igedu recete effe neceffe fit:in unu aut de
lapfu feculetu euaporatucp locu ena alique Iterpofitu ee:I quo
imutet dc nec reces adbuc:neq5 ia exadtus in derc?fit neceffe e.
itaq$ genus id alaliu omne bet ea pte q ieiuniu uocat :pofita in
eo quod a uetre tenue tedit Itedino.boc enl mediu e Iter uetre
fupiore in quo cibus crudus adbuc fit;et Iferiore in quo ia fup
uacuu excremetu cotineat:boc cu I olbus ita fit:tu in iis patet:
q 6C maiora fit & leiunarint. ita.n.Iter ditiu loci utriufqj cofpi
citur.na fi ederint mutationi paru temporis fuppetit. Sed foe
minis ps nulla certa fupions intedini ieiuna e: alia enl aliis : ut
fors tulerit. Maribus aute ^pxime ante c^cu aluumcp olbus ed*
Abet quod coagulu uocat :o!a q plures cotinet uentres :
b caret q unu bent: excepto lepore.bent qb?boc datu e:no

in magno uentre:nec I reticulo: neqs I ultimo : quod abomafu
appellauimus:fed in eo qui Iter ultimu & duos primos pofit?
ed:quod omafu uocat.bent b^c oia coagulu ^pter lacfas craf
fametu.caret qbus fingulis uetres:q? eoru lac tenue fit.quaob
re cornigeroru lac fpiffat:mutiloru nequaq lepori coagulu fit
quonia berba fucci ladrei pafcat .talis enl bumor lac in uetricu
. Io infantium flringit :facitqj collodru:cur coagulu in omafo
multiuentrium confidat explicatum in problematibus ed.

ARISTOTELIS DE PARTIBVS ANIMALI
VM LIBER QVARTVS INTERPRETE
THEODORO

I S CER A: V E NTE R :ET RELIqu?
quas expofuim? gtes modo eode i quadru
u pedibus ouiparis: &C in iis q pedibus caret: ut

ferpentibus bentur. natura enim ferpentu co
gnata iis eft.quippe q fimilis fit lacertf plon
ggta c expedi.bis uero &C pifcibus oia fimilia
futmifi q> pulmo ferpentibus datus efbquoma terra utatur. pi
fces eo caret 5C bracbias uice pulmonis fortiut . V efica nec pi/
fcibus:neq3 eoru ulli qu£ modo dixbadiucJta e: nifi teftudmi.
bumor enl iis in cortice tegente:ut auibus in penas abfumitur.
cu exiguo potu coteta fmt^prer exangue pulmonis naturam
&C qdem excremetu alui.iisquoqs olbus albicat : queadmodu
auibus.itacpiis q uefica bent:exempta urina:falfugo quadam
terrena in uafis fubfidetrquatu enl dulce &C potuletu fit: in car
nem p fua leuitate abfumitur.uiper^ iter ferpentes eade a cg te/
ris fui genens differetia difcrepat:qua iter pifces cartilaginea a
ceteris fui generis. Na &C cartilaginea:^ uiper£ alal fdut i luce
ubi primu ltra fe oua pepererint:uentres fmgulos bpc quoque
oia bent:ut cetera q utrincp detata fut.liene etia admodu puu:
ut cetera q caret uefica. ferpetes(pp ter corpis forma q loga e:et
angufla:fpem quoq$ uifceru bentplixa:<3c ceteris aialib^diffi/
mile ut qua ad fui corpis opificiu qfiformula effigiata for tiat

Metula:dtes: &c lteflinoru natura: atqjetia feptu &c cor :
o omnia animalia fanguine predita optinent.

Vlmone atcp arteriam omnia pr^ter pifces : fitum etiam
p arteri£ gul£ qstomnia quibus b^c data fut fimilem tenet:
propter caufas fupradiftas.

FI etiam babet maior pars animalium: quibus fanguis :
f idque aut in iecore:aut inteflinis fepofitum: ut quod fu

am naturam non minus aluo familiarem babeat . boc ita effe
maxime in pifcibus conflat: Cum enim pifces fael babeant

omnes:tum magna ex parte fuis lteftinis annexum continent:
nonulli etia toto inteftino ptextu:ut bamia. Nec no ferpetum
pars maxima eode mo babere cernitur.quaobre qui ffllis natu
ram fenfus alicuius gratia efte opinat: non recte fentiut.uolut
enim ideo fpl adefTemt ptem amm£ fita in iecore mordedo ex
citetdaxando exhilaret, Qu^da f^lle omnino carent,ut equus:
mulus;afinus:cemus:dama .camelus nodifcretu : feduenulis
qbufda coiufu bet.uitulus etia marinus caret: iter pifces ma
tinos delpbmus.Sut qup ptim beant:ptim no beant eode m
genere : ut mures: quod idem bomini etiam accidit.aliqui eni
fp 1 in iecore babere uifiitur:aliq caret, ltaqj de toto genere abi/
gitur.qeni alccrutru copenerintude olbus tribuunt, quafi oes
eode babeat modo: quo aliq.boc ide ouib? etia caprifcp cueit*
ps eni earu maxima bet fpl:& qde terris qbufda adeo large: ut
exupantia ^pdigii loco beat: ut in naxo, fed aliis qbufda locis
oino careat:ut apud calcbide euboica pte quada agri. Adbpc
piiciu fpl ut dictu e:longe remotu a iecore e. Anaxagoras erro
re opinari uidet:fpl ee morboru caufa acutoru.cu eni abudat :
afpgi I pulmone: 5C uenas:& coftas affeuerat.ns naq3 fere acd'
dunt ea i licia animalibus qup fplle carent.difledtis ena id pate/
ret.fi ita c fTet. Ad bpc copia bumoris q per abfceffus decubit :
coferri no pot.cu eo quod ex fpllis conceptaculo afpergat.Sed
eni ut bilis q qualibet alia corporis pte gignitur : excremetum
quodda liquamentuq; efbfic rei lecon adiuncTuu no rei cuiqua
delegatum:fed excrementu effe uidet :quomodo &C alui itefti/
noruqj fedimen: Attame natura comode uel excrementis fuis
interdu abutitur:fed no ppterea quprere oia alicuius caufa de
bemus.cu eni aliqua eiufmodi fint:fit ut alia coplura neceffa/
rio caufa eoru #puemat. Quibus igitur lecoris coftitutio falu/
bris e:8c fanguinis natura q lecur fubeat dulcis accedinbpc aut
nullu fpl fuo in iecore babent:aut uenulis qbufda idufum co/
tinent:autpartim babent:partim non babet.quaobrem lecino
ra eoru qup felle uacat dulcia fut:probecp colorata prope dixe
rim ommu.pticula etia iecorif qup fplli fubdita e dulcifua e.at
uero q faguine min? puro cofiflut: bpc excrementum id quod

appellamus :fe mouet.excremetu em contrarium alimento
effe uult. Si amaru dulci: Si fanguis integer dulcis eft.fg! igitur
no alicuius gratia:fed purgametu atq$ futile effe materiam co/
(fat.quaobre pulchre a uetenbus dicit illis qui caufam:cur diu
tius uiuatrfellis uacuitate effe aiut*argumeto ex folIipedu:cer
uorucp genere deducto. bec enim Si f^lle uacant:& diu uiuunt.
Quinetia ea q illi n5 uiderint f^lle carere:ut delphinus ut came
lus longeua funt.iecoris enim natura ut oportunam ac neceffa
riam oibus fanguineisanimalib? caufam^ fua qualitate affer
re: uiuedi plus minufue teporis ratio eft. excremem etiam tale
huius ui fceris efTe: Cfteroru aute nullu ratio exigit* Cordi. n*
nullus eiufm odi bumor approqinquare pot.quoma illud affe/
ctum nullu patit uioletu.cpteroru aute uifcerum nullu necefTa
rium animalibus e:nifi lecur.abfurdu aut fitinifi ubicuq? pitu
itam aut alui fedimen uideris:excremetu id efTe putes.parique
mod o debile f^lleue cefeas:fed locis di fcrime elicere uelis* At
de f^lle qua ob caufa alia babeant:alia no babeat:fatis didtu e
Effat ut de ladtibus:& omento differamus* b^c eni hoc
r in loco Si cum Iteftinis cotinetur.Ometum mebrana eft
aut feuofa:aut adipofa.f.utromodo piguefcere animal folet*
Qu^na diffcretia iter b^c findi dtu ia efboritur id de medio ue
tre ta uniuentri qua midtiuetn generi :qua ueluti futura defcri
bitur.ineff eni Si in uentre ut in corde futur£ ueffigium quod/
dam:unde omentum exorfum reliquam uentris ptem cundra
que intefhna copledtitunin omnibus fanguine proditis : tu ter
reftnbus:tu aquaticis aialibus ortus omeri talis necefTario eue
nit:cu eni ficca aut bumida miftela calefcit:ultimu feper cutis
mebraneu^ fpem recipit.bic aut locus plen? alimeti eiufm odi
eft.Ite ppter mebranf defitate quod fanguinei alimeti trafmif
fum colatuq; e: id pingue effe neceffe e* tenuiffimu eni boc e :
Si calore loci iftius cococftu jp camofa Si fanguinea coagmeta
tione in feuum aut adipem euadere neceffe eft: Omentu ratioe
bac gignit:fed natura eo abutit ad cibi meliore cocodione:ut
facili? celeriufqs cib?cocoquat*calor*n*uim betcocoquedi. pi
gue aut calidu eft;6c ometu pingue eritacp de medio uetre ont

quonia reliqua uetriculi pteiecur infides fouet:b£c de ometo.

V od aute lactes uocat:mebrana 5c ipfu e ptedens conti
q tinua:de inteftinoru tenore ad uena ufcp maiore; 5c abor
tam:plena uenaru multaruiatqs frequetiu : qu£ ab inteftinis ad
uena maiore abortaqj pmeat;Ortu eius fimiliter atqj c^teraru
ptiu neceffario effe coperiemus.Sedqua ob caufa data fit aiali
bus fanguine pditis:cofideradu e. cu.n. neceffe fit:ut aialia ci
bum extrinfecus capiatirurfufq* ex boc alimentu fiat:quod in
oes corpis ptes digerat «quod! exaguib^noie uacatu faguineis
faguis appellatiideo aliquid adeffe oportet:quo taqua radice
cibus de uetre ad uenas deferat. Itaqj ut ftirpes radicibus terrae
innix£ cibu inde bauriut;fic alalibus uenter &C iteftinoru uires
ip terra fint: a quibus capiant alimentu. quaobre lactes fut:ue/
nas fibi lditas babetesrquafi radices.Sed cuius rei na gratia la/
ctes babeatundictu ia eft.Queadmodu aute capiat alimentu:
£C quona pacto per uenas ex alimento igefto fubeat eas ptes :
quod in uenas digerit ;explicabit ;cum de generatioe alimetocp
animalium agemus. Sed enim ut animalia fanguine prodita
coftat pttbus:qu£ declarat^ adbuc fut:& quas ob caufas diCtu
ia e.fequit quod &i reliquu efbut q ad generatone ptinet qbus
foemina differat a mare exponamus: fed quonia degeneratoe
tracHdu eft:de iis quoqj tunc differere;cum de illis tradtamus
congruum efh

VE aut mollia qu£Cp cruftata uocat:plurimu ab iis q ex
q plicailim? differut.ia.n.omne uifceru natura ea no bent:
nec ulla ex reliqs q faguie caret:q duo genera fut. alteru quod
tefta cotegit;alteru quod lfedru uocat. fanguine eni ex quo ui
fceru natura coftatmullu ex iis optinet.quoniam affedtus eiuf
modi qda eorum effentie ^pprius eft : etenim fanguinem alia
babere:alia no habere in ratioe recipit ;q effentia coru definiat,
nibil etia ex iis quoru gratia uifcera bent aialia fanguie pdita:
datu eiufmodi animalibus efl.no eni uenas b£c bent: non uefi
ca:no ufu fpiradi:fed unu quod cordi^pportioetud babeat ne
ceffe e. uis eni anim£ fentiedi uit£cp caufa: pte aliqua corporis
principiu aialibus omnibus e. At uero ptes ad uidtu pertinetes

>6

ea quoqj ola neceffario habet : quaq uarie:(ppter loca qb?cibu
recipiant«babet molliu genus pte:quod os uocat:binosdetes:
atc£ I ore p lingua carnofu quidda quo uoluptate ^fculetoru
difcernat»Cmftata etia parimodo binos deces bent primores:
dc carnofum illud quod lingue ^pporcionetur; nec no cruftata
oia pte eiufmodi babet eade caufa qua fanguinea uidelicet ad
cibu fentiedfnQuonia etia IfecFa fimili ratoe;aut pmufcidem
bent ore pdeute:ut apuimufcaruqs genus ut did:u ia elbaut in
ore codita pte eiufmodi poffidet ut formicose fi qua alia fint
generis eiufde.Detes qda ex iis habet:quaq diuerfos:ut apum
mufcaruqj gen?:qda no bent qu£ cibo utat buidoifecftorum
em coplura no uicF? fed armoru gra:detes optinet . Teftatoru
aut cjda ut principio diximus : lingua appellata bent robufta .
cocbf detibus etia binis fulciut:ut cruftata«ftomacb? fiue gu/
la ab ore plonga mollibus e:qua Igluuies excipit:quo auibus:
tu ueter coiugitur;& Iteftinu uetri anexu;fimplex ufqj ad exi/
tu teditXepiis igit& polypis ueter fimilis:tu figura:tu tadtu e.
At iis quas lolligines appellam? bina qde coceptacula uentris
fpem gerut.Sed alteru min?igluuie imitat:& tacitu difcrepat:
quonia corpus etia totu carne molliore coftat»bent b^c ita eas
ptes eade ca qua aues:necp.n.eoru ullu p5t comolere cibu. Ita
que Igluuies uetri piacet,bent etia pfidu falutifqs gratia quod
atrametu uocat .T unica cotetu mebranea exitu fineq3 babens:
qua alui excremeta emittut:pte q fiftula uocat:q I fupinis po/
fita e.Sed cu atrametu boc mollia beant ola: tu pr^cipue pluri
muq3 fepia cotinet. Quoties enl metu pterretur: boc effufo bu
more aqua Ifulcatifibiqj nigrore.feptu^pponut: dC turbuletia
quafi quo fe abfcodat;babet boc atrametu lolligines:&: polly
pi fupra:apud mutim potius pofitu.fepiy Ifra ad aluiLcopio
fius enl bennquonia magis utat :quod lis^ppterea euenit:quia
uita littorale traducut:& tame mbil quo fibi auxiliet aliud ba
bent : quomodo polypi & brachiis fibi fufficiunt : & i coloni
mutatione : quae U ipfa accidit ei per metum : ut efFufio atra
meti lolligo fola ex bis gaudet alto.uitamqu e pelagicam agit»
fepia igitur plus continet atramenti:& infra;quoma copiofms

facilius em dc longius ^pfundere maiori ex copia poterit, fit in
hoc genere atramentum: ut m auibus:quod p excremetu albu
terrcnu i ubfidat.na id quoqp caret uefica:quatuc£ terrcnu ma/
xime fitnn atrametum fecemit:& plurimu fepif cofiftit-quo/
niam plunmu terrenp matene babeat.argumeto fepiu e: quod
tale tantucp i lt.boc em polypus caret, lolligo cartilaginofu ac
tenue gent.Qua ob caufam boc alia babeant:alia careat:quale
que in utroq, habeatur genere dictu lam eft. Sed cu exanguia
fint dc ob ea rem refrigerata dc pauida: hic ut bominu nonullis
per metu fundit aluusiaut excrementu ue£ic^pflmt;fic iis acci
dit qde neceffariomt metu pculfa effudat: Sed natura hoc ex/
crcmeto ad pfidiu dc tutela eorum abutitur.

Ruftata etia tu locuftacea:tum cacn binos detes habet
c primores:&: inter detes caruncula lingug effigie illa ut di
<tum ia eft: tum ftomacbum ori cotinuo mndtum: exiguum
^portione fuorum corporum magnitudinis, huc excipit uen
ter in quo locuft^ dc cacrorum nonulli detes alios habet: quo
ma fupiores illi fecare no fatis queat. bic lteftmu fimplex ufcp
ad exitum excrementi dirigitur.

Vinetiam fingula teftatoru genera haseafde optinent
q ptes.fed alia explanati? :alia obfcunus: quaq maiora co
fpectu earu pr^beat euidetiore. Cocble£ igit dc dentes pduros
acuto fq> babet:ut didtum ia c:dC quod Itenacct dennbus: car>
nofum fimiliter:ut mollia dc cruftata.^pmufcidem etiam ut di
dtum e inter aculeu dc lingua, Ori aut mgitunquafi ingluuies
auiu:a qua ftomacbus e : que excipit ueter. in quo fitu e quod
papauer uocat:mox lteftinu continuu tedit fimplex:origine a
papauere ullo duces.m omnibus enl teftaceis left hoc excreme
tum:quod uel ^fculentum efte pr^cipue fentitur.

Aetera etiam turbinata ut purpur^ buccina: fimiht ut co
c chlep coftat. fut teftatoru genera plura: alia.n. turbinata
fut ut ea qu£ mo dixi: alia biualuia:alia uniualuia.fed turbfata
quoque biualuibus quodammodo aftimilatur . quippe quae
omnia operculo quodam congenito : cami patul^appofito
claudantur : ut purpurae ; buccina; natices ; dc reliqua generis

eiufdeiidqj pfidii caufa.qua em tefta noptegit: facile offendi
poffet ab iis q extrinfecus lcideret.C^teru uniualue gen9 q> fa
xis tefta in dorfum data adberet:feruari pot.fitqj alieno fepto
quodamodo biualue:ut q pate% uocat biualue fe cocludedo
tnetur:utpechnes:utmituli turbinatu crufta illa ptenuiquf a
froteitegitunquafi biualue ex uniualli efficitur. Ecbinusom/
mum maxie a natura munitus efbquippe q tefta undiqj fpmis
frequetibus circuuallata celetunqua re peculiare buc in genere
teftato fortiri diximus.Natura aute cruftatorum cotra quam
mollium coftat, Altera em camis mollicia extra habent: altera
iter bunc fons terrena duricia optinet:quaq echinus mbil beat
carnis.igitur cetera quocp teffata oia ut dictum e: habet & os
6C lingu£ effigie &c uetre &C oftium excremeti.Sed Iter e fitu &C
magni tudine:q fingula quead modum fe beant ex cometatio
ne difledhoecp aialium petedum eft.qdam em ratione: qdam
co fpedtu ipforum potius declarada funt. Echini et eorum qu£
uertibula fiue tubera appellaui gen? peculiari modo pr£ ceteris
coftat teftatis.babet echini detes qnos : 6C carucula iter pofita
detibus illa:qu£ in oibus fupradidtis eft:cui ftomacbus mgit:
ab boc ueter m plura diductus.perinde ac fi plures numero ue
tres boc afal babeat. Sut enim omnes diftindti.-plenicp uacatis
materi£:ex ftomacbo uno depedetu unucp oftiu excremeti fi/
munt. caroftitdidiu eft)nulla e circa uentre:fed qu£ oua appel
lantnuerofiora teft£ adb^ret:mebranulis fingula obuoluta:et
paribus diftincta interuallis:nigra etia qda circu ab ore fufim
fpargutunnofe adbuc nullo appellata: fed cu n5 unu fed plura
genera ecbmoru fint:ommu partes qde eas omnes fortiut :fed
oua appellata: nec oes cibo idonea: &c pua admodu continet :
exceptis iis qui uada fcolut:omnino id ipm ceteris quocp tefta
t is euenit.caro.n. no £que oium ^fculeta e:& excremetu quod
papauer uocat:qbufda cibo idoneu: qbufda non idoneum e.
cotinent boc turbinata omnia fua clauiculamniualuia fuo fun
do ut patell^: bmaluia qua nodo ligantur.quod autem ouum
uocatur latere dextro biualuia habent * altero latere oftium
excrementi continent* Sed errore ouum id uocitatur : quippe

quod tale fit:quale eft pingue m fangumeo genere cum uiget.
quaobre fieri folet p id tepus anni quo uigent.f.uere: di autun
no. laborant em teflata omnia p frigus di £flu: atqj exupantia
tpis pati nequeut.argumento efbquod echinis euemt.bent.n.
id lam inde ab ortu natur£: di pleniluniis uberius : no qa per id
tepus copiofius pafcuturmt quida putant: fed quod noctes te
pidiores fint:propter luce pleniore. Calore em defiderant:quo
niam frigori patent: utpote qu£ fanguine careat : exquo fit: ut
£ flate potius ubiqs uigeantipter qua in pyrenfi euripo, nam ibi
non minus tepore byberno^pbatur. Cuius rei caufa efl:q? tunc
Liberius pabuletuncum pif ces p id tepus ea loca relinquant.ba
bet ecbini omnes oua eode numero atq? impari omnes . quina
emm:dentes etia uentrefqj totide.Ratio: q' no ouum e quod
ouu uocatur: ut modo dixrifed quod bona animalis enutriti/
oneialimoniaq^puemat.fit oflreis qde in altero tatumodo la
tere:id quod oui nofeappellaturadeqs efbquod echinos babe
re dicim9:fed cu tefla ecbini no modo cgteroru oflreoru orbe
colligat unum:fed in globu circuagatur :ut no partim talis:p
tim no talis formetur: fed ufqquacp fimilis fit(undi<£ eni I fe
nutibus fuis coglobatur)idcirco ouum quocp fimili mo beat
necefTe efl.No enim abitu ut cetera diflimili coflat ecbin? ,na
que iis omnibus caput I medio fitu eft.quaqde corpis pte fitu
tenere fupiore certu efl.nec uero ouu habere cotinuum potefl:
quado neq$ cetera genens eiufde fic bentifed altero latere tatu
fui orbis.ergo cuidcomue oium fit:(ppriu aut illius:ut globi
fpecie gerat.Oua numero lpari fint necefTe e, na fi pari eent: p
diametru difpofita haberet :cu fimile binc:atq$ inde feruan ra
tione iterualli conuemat. Sic aut difpofitis utrocp latere orbis
ouu haberet :quod i ceteris oflreis no e.altero.n. latere fuc 019
id hent : di oflre£ di pedtines . itacp tema aut qna aut quolibet
alio numero lpari ee necefTe e. At i 1 terna eent:diducta inter fe
laxo amodu fteruallo haberet :fi plura q qna:cotinuu ^ppe ouu
redderet:quoru alteru no meli^eialteru fieri non pot ♦ Quina
igitur oua echinos habere necefTe e:qua oh caufa ueter quocp
qnq partitus efl: di dentes totidem habet, fingula em oua;cu

quafi corpa qda aialis fint:modu quoc£ uiuedi fimile babeat
neceffe eft.binc eni capit fcremetu.na fi ueter unus tatumodo
effet:oua aut loge diftaret:aut totu alueu occuparet:ut ecbin?:
di difficile moueret:et cibi minus lpleret.Cu aute qncp nume/
to interualla fint:uentre fingulis adauctum: qnqs ptitum ee ne
celfe efbeadeqp de caufa deces etia totide babet : ita eni natura
fimile ratione p dictis mebris reddiderit . Sed qua ob caufam
oua numero ipari:totcp numero ecbinus babeat dictu eft . cur
aute alii parua amodu:alii magna:caufa e q> natura coftat:alii
aliis calidi ore. calor eni cibu concoquere plemus pot.quaobre
qui cibo inutiles fut:in iis excremeti plus e.mobiliores etia fa/
cit natura calons:ut pafcatur:nec flabiles maneat:cuius rei Idi/
aum e: q> eoru fpinis aliquid femp adb^reat: tanq crebro mo
ueantur.fpinis enim ut pedibus utuntur.

Ertibula aute paru fua natura a plantis differut: Sunt ta>
u men fpongiis uiuaciora.quippe cu fpongi£ uires babeat
plant£ matura enim cotinue ab lanimatis ad animalia trafit per
ea qu£ muant quide:Sed no fint animalia:ita ut paru admodu
differre alteru ab altero uideat ^ppter fua^ppinquitate. fpongia
igitur ut didtum eft: cum adb^rendo tantum uiuere poffit: ab
foluta autem neqat uiuere fimilis piatis omnino eft. Qu£ aut
tubera uocat: di pulmones : at(£ etia plura eiufmodi alia i mari
paru ab iis differut fua ipfa abfolutioe: uiuut eni fine ullo fen
fu pinde ac plant£ abfolut£.na di in terreftribus piatis fut non
nulla eiufmoduq di uiuant di gignatur:aut in aliis plantisiaut
abfoluta:quale etia eft:quod mo pamafus fert: uocatu a qbuf
dam epipetrum.boc enim diu uiuere poteft fufpenfu:& uerti/
bulu igit:& quicqd generis eiufde fimile plat£ e:quia adh^ren
do tatumodo uiuit. Sed cu aliqd babeat carnis: fefu alique ba
bere uideri pot.itacp utro na mo ftatuedu fit mcertu eft:babet
boc animalis genus duo foramina : nmamcp una: qua recipiat
humorem cibo accommodatum:^ qua rurfus emittat quatu
humoris remaneat.mbil enim excremeti ut cetera cruftata boc
: e babere oftendit.ex quo fit potiffimu:ut di bo adi quicquid
iimile in aialiu genere eft:planta in re appellari poffit. Nec eru

planta ulla babet excrementum, procingi uero per medium te/
nui quada mebrana in qua uitf principatus fit ratio congrua e

Vas autem urticas appeilant;non tefta operiuntur : fed
q exclufp omnino funt iis qu£ in genera diuifimus:ancipi
ti natura boc genus efbambigens St plat£ St animali, abfolui
enim St ^fcam petere nonnullas St fentire occurrentia poffe:at
que etiam afperitate corporis uti: ad fe tuedum animalis e. At
uero q> impfedru fit St faxis celeriter adb^reat : nec aliquid ex
crementi emittat mamfefte : quanq os babeat: plantaru generi
fimile eft.

Tellarum etiam genus fimile eft. quippe quod concaru
f complures aggrediens exugat . Ratio eorum qup inter
exanguia abfoluta uiuat:ut mollium cruftatorumq: eade atep
teffatorum e ft. partes igitur ad cibum accomodatas: quas om
mbus ineife neceffe efbeo quo explicauimus modo fefe bent.
Sed babeat certe illud quoq? oportet:quod ei parti proporcio/
netur:cui fentiendi principatus in fanguineo genere mandatus
e.boc enim in omnibus animalibus meile neceffe e.ergo mol
libus id membrana continetur bumidum:per quod gula in ue
trem pertendit:admota potius tergo: mutis id a nonnullis uo/
catur.Cruflatis etiam tale quid alterum aoiundtum efb quod
St ipfum mutis nomine appellatur:bumida corpulentaque ea
pars efbtedit per eam mediam: ut modo diximus flomacbus
fiue gula.Na fi inter ea St tergum pofitus eflet:difbedi £q: no
poflet:cibo ingredicnte:propter dorfi dunciam. inteflinum a
mute natura femouit: extracti pofuit : St atramentum Itefbno
anexuit:ut q plilrimum diflaret ab aditu:&: pars fordida a no
bili:& principeproculbaberet:partem bac cordi proportiona
ri St fitus ipfe offendit. Cum idem fit St dulcedo bumoris.ta/
quam concodta:& fanguinea quadam uncruftatis etiam eode
modo fentiendi principatus babetunfed minus patet, attame
in medio femper qu£ rendum boc principium eft : aut fcilicet
inter partes qua cibum recipiunnSC qua excremetum emittut .
Si fixa degunt:aut inter dextram partem: St finiftram:Si IceC
filia funt:Infedhs principii eiufmodi pars ut ante dixim? Iter

caput H alucum eft:qu£ & fi magna ex parte fimplex e:tamen
nonullis multiplex efbut iulis:& fimilibus pr^longis: quo fit
ut pr^cifa umere poffmt.natura enim partem banc fimplicem
unamcp tantum facere in omnibus uult.itaqs ubi poteft fimpli
cem facit:ubi no poteft multiplicem *idq$ in aliis minusd aliis
magis apertum eft.partes autem qu£ cibum adminiftrat ; non
pari ratione dat£ omnibus funt;fed plurimum differunt* qui/
bufdam enim in ore eft quod aculeus appellatur :quafi compo
fitum:& una lingu£ ac labiorum optinens poteft atem*quibus
autem aculeus non parte priore babetur:iis intra dentes tale fen
forium continetumdqs excipit fteftmum rectum : fimplex ad
oftium ufq$ excrementi porredtum.quibufdam boc retortum
in anfactum eft* Sunt etiam qu£ uentrem oriri adiundtum:in
teftinucp a uentre reuolutum babeant: ut qu£ edaciora:maiora
que funt;conceptaculum cibi optineant copiofioris*

Enus cicadarum peculiarem maxime omnium iftorum
g naturam fortitum eft*quippe quod partem eande in ufu
tum ons:tum lingu^ conftitutam aptiffime babeat:qua ueluti
radice cibum ex humoribus trabat. nempe omne infedtorum
genus minimo alimento contentum eft:& prope fibi ipfa fuf/
ficiuntmon tam corporis exiguitaterqua frigiditate, quod eni
calidum eft:cibum & defiderat: &c concoquit cito*cotra quod
frigidum efbcibo carere facile patitur:fed omnium maxime ci
cadarum genus ieiunum eft, fatis enim iis alimeto eft: bumor
qui in corpore remanet:ficut animalibus poticis;qu£ non diu/
tiuf cj diem unum uiuere queunnquacj illis uita die uno pqua/
breui temporis fpacio defcnbitur:bis plus temporis datur:ta/
men id quocp breue efbSed cum de partibus animalium iterio
ribus didtum iam fit:ad reliquas exteriores redeundum :eft in
cip lendumq? non unde digreffi fumus:fed ab iis ipfis qu£ mo
do expofui:ut iis expeditis qu^ mora exigut breniore: aplius I
genere animaliu pfe&o :&C fanguine pdito imoremur*ergo Ife
<fta animalia quaq no ptibus numerofis coftantame ipfa inter
fe diffidet*quippe qu£ cu omnia multos babeat pedes:quonia
contra tarditatem frigiditateqj natur§ eorum numerus exauct?

t

pedum motionem efficiat faciliorcmttame uane numerfi buc
forriatur. Qup enim plurimum pro fui corporis longitudine
friget: numero prpcipue fuperat.ut iulorum genus. Quinctia
<%> principia plura babeantibinc di infectiones funt: di numer?
pedum proinde augetur:quibus aut pedes pauciores:bpc uolu
eres funt:ut pedum inopia.adiumento pennarum compenfet:
ipfarum autem uolucru qup pafcuis uiuat: di pabuli caufa ne/
ceffe babeant euagan bp quadripennes funt:& corpulentia ba/
bent leuiorem:ut apes di reliqua genens eiufdem:binas utrocp
fui corporis latere pennas gerunt: At uero qup corpore exiguo
funt bipenes condant:ut genus mufearu. Qup aute parua fut:
di uitam flabilem agunt: multis fulciuntur pennis: ut apes: dC
cruda pennas obtedras gerunt :uelut gallerucp di cetera id gen?
infecta fcilicet ut pennarum uires itegras tueatur. Cu enim da
bilia fint:corrupi facilius poffunt.q qup motu citatur agiliori
itacp fepto propofito muniutur. Quinetia penna eoru caret dC
fiftura di caule.non em pena:fcd mebrana curis pmula ed:qup
p ficcitate necedano abfoluat corpore eoru : cu carnis portio
frigeat, infecta aute fut:tu ob caufas pdidtas: tu etia ut fefe tu
to inflexu feruarepoflint.coglomeratemqupcuqjexiis^plixo
corpore fut: quod effici rufi llectis no poffet. Qup aut glome
rari neqant:cotrabut fe mcifuras quod patet:cum tagut:uelut
ea q cantbari uocat. ubi enim metuerint:motucefTant: totoqs
corpore indurefcut.infedta uerobpc efle neceffariu ^pptereae
cp in eoru edentia ined.ut multa pnnapia babeant: eacp ratioe
fane plantis affimilant: ut enim plantpipaquoqjpcifauiuere
podut:fed bpc aliquadiuulle uel pfici potfut:ac dup ex una at/
que etiaplures numeropereant: aculeisetiaarmantnonullaife
dta cotra animalia noxia.gent aculeus:aliis pte priore: aliis po
deriore:aut eni ore:aut aluo extrema. nam ut elephantis ps de/
legata odonbus:comoda etia :tu ad pugnandu:tu ad abi ufu
babet:ficinfecf oru qbufdam lingua pluribus officiis fugitur:
qppe q di cibu fentiat fufcipiat:admoueatq?: di defendat con
tra alioru iniunas.Quibus aut non in ore aculeus:bpc detes ba
bent:cibi fcilicet aut conficiendi: aut capiendi: ammouendicp

f >;

gratia:ut formicf :ut apes. At uero q aculeo in aluo armata fut
h$c ut animofa aculeu pro armis optinuere ; qui aut intra aluu
conditus eft :ut in apibus &C uefpis :quoma uolucres fut. nam
fipr^tenuis fragilifqj aculeus extra pateret:facilecorruperet:
Sed fi ut in fcorpione diftaret:ouus ita afferret.fcorpio^pfedto
q? non uolatu:fed grefiu fe moueat:caudamq$ fortit? fit:acu/
leum caud£ adiudtu gerat:uel inutilem ad pugnam babeat :ne
ceife eft nulli aculeus in aluo cui pennf bin£.q> enim imbecilla
paruaq? funtaaeo binas babent.quippe cu uela paucioribus cf
ferre poffmt qu£ parua fut. quod idem cauf<£ eft:etiam cur acu
leus parte priore gerat, cu enim imbecilla fint:uix parte priore
ferire poffut. At uero qu£ pluribus penis pdita fut: quia aucfti
ora funnmerito pennas plures optinuere:parteq? pofteriore ua
lent. iftrumentu aute non ide ad ufus dilTimiles baberiifi fieri
poteft: fed ad defendendu acunffimu:ad guftandu fugofum
&C cibi attrahens melius eft. Vbi enim licet duobus uti ad duo
opera:nec aliud impeditur:nibil tale natura facere folet : quale
per inopia ars excuftona ob ehfcolycbniuex ueru lucernaque
coponitrattamen id fi fieri non potieodem ad plura opa abuti
tur:pedes priores nonulla ex iis longiores ideo babcnt:ut quo
niam rppter oculoru duriciam no exquifite cernat:crunbus iis
longioribus abftergant incidente molefha:atc£ arceant: quod
&C facere mufcas uidemus:dC apes: &C reliqua generis eiufdem.
femp enim prioribus cruribus uallat: &,ptegut .pofteriora me
dus longiora fut:utabulent melius: &C attollant facilius de ter
ra:cu auolare libet: quod plani? ea oftedut q faliut:ut locuftg:
ut culices.cu em inflexa rurfus conixa extedut: attolli de terra
necefie eft.locuft^ no parte prioreded pofteriore habent crura
illa ad gubernaculoru effigie codita : fuffragine enim intus fl e
<ft i neceffe e:quod nulli cruru prioru datu e. omnibus bis feni
pedesnis etia quoru enixu faliut connumeratis.

Eftatoru corpus no multiplex e:cuius rei caufa e;q> eoru
t natura ftabilis e.Qu£ enim mobiliora fut: c plures ba
beant partes neceffe efbquonia acfones eorum fmt:& officia,
plura em defiderat Iftrumenta ea qu£ plures motiones exercet

c z

At b^caut omnino imobilia futraut paru mot? adipifcuntur.
ueru natura cofulens eoru faluti duricia teftf obduxit* fut alia
uniualuia:alia biualuia:alia turbinata: ut didtu iam e* turbinati
etiam generis:alia I anfradtu intorta fut: ut buccina:alia in glo
bum tantum circuadta:utecbinoru genus:nec no biualuiu:alia
referatilia fut ut pectines &c mituli.ab altero em latere nodo li/
gantunqu^da utroq? latere conexa funt ut unguium genus*ba
bcnc omnia teftata caput infra:plantaru modo, cuius rei caufa
eft:q> cibum de imo capiant: ut plant£ radicibus fuis baununt.
itaqj iis ufu euenit: ut inferiora babeant fupra: fuperiora infra
membrana obducit:qua portio potulenta bumons tranfmiffa
liquatacp cibo affumitur* nullum ex iis eft quod capite careat.
C£ter£ corporis ptes nomine uacant:pter ea qu£ cibum recipit;

Ruftata omnia ingredi poffut:itaq$ pedes coplures opti
c nuerut.Summa eoru genera quattuor numero futdocu/
ft£:camman:fquill£: cacn: qug fingula in plures fpecies diftin
guut: qug no modo formameru magnitudine etia multo Iter
fe difFerant:alia enim magna:alia parua admodu funt.gen?igi
tur cacrariu & locuftanii fimba Iter fe fut:eo q> utruq3 bracbia
forcipibus deticulatis babeat: fed b gc no ingrediendi caufa ba
bentur:fed ut iis quafi manibus capiat &c retineat, quaobre co
tra qua pedes ea flectere folet. bos enl i cauu:illa i orbe fledtut
& circuagunt:fic enim ad cibu capiendu amouedumq3 como'
dius agitur:Sed itereft:q> locuftg cauda babet: cancri no bent.
locuftis eni ut natibus cauda utilis eft. natat enim cauda:quafi
remo Initendo. At cancris lutilis eft : quonia uita agere terrena
cauernafcp fubire foleant . qui tame ex iis pelagii funtui pedes
habent loge retardiores ad abuladum.funt enim ceteris lpfi na
tiores:ut maie:& qui beracleotici appellatur.cruraiisbreuia:q2
parum mouetur.fed falus eoru beneficio cruftg firmioris con
tingitatacp maiis crura tenuiora:beradeoticis breuiora.

Ancelli aute qui perquaexigui in pifticulis repiuntur : pe
c des nouiffimos latiufculos babenut ad nadu utiles fint:
quafi pro pinnulis:aut remis pedes haberentur,
f Quillg a cancrario genere differut : eo cauda babeant

alo crudario q> forcipe careat,idq$ quoma plures habeat pedes
eo naq$ redutia illa abfumitur: pedes optinet plures: q> no ma
gis ad nandu q ad ingrediendu fint fuapte natura properiores
ptes fupinas di capitis ita babent;ut alter£ ad accipienda redde
damqj aqua branchiarum fpecie conditp fint : alter£ planiores
tabellatiorefqs in foeminis crufhti genens omnibus q in mari
bus coftent: di interiora uero opculi applicati hirtiora apliora
que foemin£ cancri babennqua mares.quonia oua in ea £dunt
non procul ut pifces:& cetera qup parere folet:quo eni amplio
ra fint:eo locum ouis pftare poterut capaciore, locuftf cacriqj
omnes forcipe dextru gradiore ualetioreq? bent,pte eni dextra
efficaciora fuapte natura fut animalia omnia.reddit aute femp
a natura cuiq$ uel foli uel pcipue id quo uti potefbut detes:eos
que autexertos:aut ferratos:aut continuos:& cornua di calca^
na tdi reliquas eiufmodi ptes,quaru ufus ad defendedu: aut di
micandu.camari foli no certu fed alterutru £que ut fors tulerit
forcipe babetgradiore:ta mares q foemin£,caufa aute cur for
cipem babeat:q> ex eo genere fint:quod forcipe habet, cur alte
rum gradi orem incerte:q>non Itegra fui generis natura tenet :
fed ita degenerat:utquodad aliud defhnatum efbeo no eode
fed ad greffum utatur, Quifna fitus ptiu ringularu fit: di qua
differentia inter fe difcrepent:& quo mares cum foeminis diffi
deat:ex commentatone: diffecftioneque animaliu petendu efh
Ollium ptes interiores ate cum ceterorum expofui nunc
m extenoru ordinem pfequemur.babent hpc fons alueum
corporis ldifcretu :di pedes pti priori iunctos:circu caput: ifra
oculos:circa os et dentes, fed cum cetera animalia qiub^pedes:
aut pte priore pofteriorecp eos habeat:aut latere:ut ea qu£ mul
tis pedibus innitut:& fanguine carent:hoc unu genus:pedes p
te qua priore in eo capimus:omnes cotinet.cuius rei caufa effc :
q> pars eius poftenor ad priore adducta eft : extremaq? coeunt
di cofundut :quomodo turbinatis inter teftata accidit. Genus
eni teftatu omnino ptim cruftatis:partim mollibus fimile eft :
qua enim foris terrena portione: intus carnea habent: cruftatis
aflimilatunqua autem forma eiufmodi corporis conftat,cum

mollibuscouenit omne quodam odo:fedpcipuequf ex turbi
natis cuniculo in anfradtu cotorquetur.natura enl eoru utroru
que pinde fe babet quafi qs diredta linea (ut in quadrupedu dC
bominu genere efl)primu extrema line£ pte fupiore os fitu in/
telligat.qua.a.mox ftomacbu qua.b.tu uetre qua.c.deinde in
teftinu uiq? m oftia excremeti qua.d. b^c ita in fanguineo ge/
nere difpofita funt.& caput pedtufcp locu optinentprimu.reli
qua eoru lpforu gratia :aut motus caufa a natura adiecta funt :
ut priora pofbenora q? crura. In cruflatis etiam I fedhfq3 ordo
interiorum eodem modo collare uult : fed officiis exterioru
motionu differt a fangumeo genere. At uero mollia &i turbi/
nata mter fe quidem proxime conflat: fed iis econuerfo. finis
enim ad principium fiedtitur quafi quis lineam efledtendo ad/
ducat ,d.ad .a. Cum enim ita partes interiores iis collocentur
ambit alueus:qui in polypis tantu caput uocat : qualis in tella
to genere turbo effnec aliud intere: mfi q> alteris molle quod
ambit efhalteris duro tegmine carnem natura complexa eft :
ut feruetur:Cum difficulter moueant.binc fit utexcrementu
tam mollibus q turbinatis meatu ori uicino emittat: qq mol/
libus infra turbinatis a latere . bac de caufa pedes mollium ita
pofiti funt:& contra q ceterorum.

Epi^ atqs lolligines no fimili ut polypi modo collat:
f quonia uim nandi tantumodo babet:cum polypi uel
ingredi poffint.babent enim fepi^ &i lolligines pedes fupra de
tes fenos exiguos : eorumque nouilfimos duos maiores, reli/
quos autem odtonorum duos infra omniu maximos . ut enl
quadrupedibus crura pofleriora firmiora ualidioraq^ funt:ita
iis quoque maximi qui infra babentur. bis enim onus fufhnet
motufq; potiffimum agitur duo , etiam illi nouilfimi maio/
res fuis mediis fut: quia illis minillrent.polypus medios qua/
tuor babet maximos. Omnibus lgit bis pedes odtom.fed fe/
piis 5 i lolliginibus breues.polypis magni .aluium enim corpo
ris fepif & lolligines babet magnu: polypi paruu. itacp quod
natura polypis ex corpore dempferatud I pedum longitudine
addit:q> fepus &i lolliginibus de pedibus abftulerat;eo corpis

magnitudineauxit. qua obre polypis pedes no folu ad nandu
utiles fut: fed ena ad abuladu.fepns aut &c lolliginibus mtiles
fut.parui fut enl:cu alueu beant magnu. cu itaqs pedes habeat
breues:atq$ liitiles.ne ?ftu maris tempeftateqj exturbet : faxis
utq3 de loginquo admoueat : ideo^pmufcides binas prolongas
bent:qbus ueluti ancboris mitat:feq$ ftabiliat:mo nauigii tepe
flate urgete.ueneturetia ^pcuboriqj elogmquo admoueat.po/
lypi ^mufcide caret:quoma pedes ad ufu eude comodos habe
ant.quoru aute pedibus acetabula cirrametaqj adfunt.bpc uim
cocextu<£ tale bent:quale lplicameta illa qbus digitos antiqui
medici indere folebat.ita em fibris lplexa l*ut:qbus caruculas :
c?teraq3 cedentia trabat.quippe qu? lapfa pbedat:inteta pmat:
dc rennear.cu pars iterior tota cotinganatqj apledtat .itacp cum
aliud no habeant: quo cape admouerecp polTint:nifi aut pedes
aut pmufcides.bpc ^p manibus optinentad uim:tu Iferenda;tu
^pulfanda atq3 etia ad c?tera uit? munera neceffaria. fed cu ce
tera ola geminis acetabulis ferie a capite i extremos ufqs cirros
beant ordinata: gen? unu polypi quodda fimplici ifpergit ace
tabulo:cuiusreicaufa adlogitudinetenuitateqjbracbii refere
da efl.cu eni anguflu fit:fimplicis acetabuli ordine tatu capiat
neceffe e.no igit ita coflat:q: neceffe fiqppria fubftati? ratioe.

Innula b?c ola habet circudante alueu:qu? cu in ceteris :
p tu I gradiu lolliginu genere iudta:ppetuacp geflat .mino
resuero quas lolligines uocatdatiore banc babet:nec aguflam
ut polypi 5 i fepip:neque circuacta p totu alueu : fed de medio
orfam:caufa cur ea habeat e:ut natent:& fe dirigat ut uolucres
cauda :penis conditatpifces p?ne cartilaginata regunt, polypis
boc mimmu e:minimeque cofpicuu:quoma puu beant alueu:
que fatis fuis pedib^dirigere poffint.atq3 de iiedtis:deteflatis:
de mollib9;didtu ia efbta de ltenonbus q de exterionb^ptib?

E genere fanguineo uiuiparo denuo differedu e initio re
d petito:a reliqs ptiu earu q ate expofit? funt :quas ubi dif
fimerimus:cotinuo de fangumeis ouipans parimodo dicem?,
ptes qbus caput alaliu coflat 5C ceruix:et collu explicat? ia fut.
bent autem caput alalia ola fanguine pdita. exanguiu nonullis

indifcretu hoc c:ut cacrisxollu omnibus uiuiparis eft:ouiparo
rum aliis eft:aliis deeft.Qu^ em pulmone bent: ccllu etia opti
nent.Qu^ aut fpiritu extrinfecus n5 accipiut:caret bac pte. Ca
put cerebri gratia potiffimu eft.bac em parte genus omne fan/
guineum babeat neceffe e: 5 i quide loco obiedto cordi ob eas
quas expofuimus caS: fed natura fenfuu etia nonullos 1 eo coi
locauit: quonia fanguis eius mebri tepatus modice fit:& ido
neus:tu ad cerebru tepefaciendi! :tu ad fenfuu tranqllitate:atqj
intcgritate.Tertia ite pte fubiecit ea qu£ aditu cibo pberet.bic
eni comode collocaret rquippe cu necp fupra cor:& uitaleprin/
cipiummeter coftitui poffet. neq3 fi inferius cj nuc eft «poneret
fieri poffctait £ que aditus cibo pateret.corporis em ^plixior 15
gitudo faceret:ut longe a principio mouendi & cocoquedi di/
liaret* Sed eni caput ea caufa coditu eft.collu aut arterif gratia
betur. qppe quod ea atq3 etia gula ^ptegat: aplexua? fuo tueat:
boc ceteris animalibus flexibile: uertebris copadtu eft. At lu
po & leoni ofle perpetuo riget:comodius em ad robur q ad c£
teros ufus collu iis ee natura uoluit.a collo & capite crura prio
ra pectnfqj bent :fed bo uice pedu prioru bracbia & quas man?
dicimus bet. Solus eni aialiu ommu erectus e. Quonia eius na
tura atq> fubftantia diurna efbofticiu aut diurni eft intelligere:
atq? fapere:quod no facile eet:fi uafta corpis moles allideret *
pondus em tardiore reddit: dc mete 6C fenfu comune.quaobre
cocretione:5<: pondere grauiore opprimete : corpora uergere in
terra neceffe eft.itaqj natura tute cofulens bracbiis:& mani/
bus crura priora quadrupedibus fulto fubdidit. na pofteriora
bina omnibus grelfilibus elfe neceffe e.quoru igit anima pon
dus fuftinereno poffet:b£C quadrupeda facta funt aialia nacp
oia:excepto homine: forma gerutpomilionis.eenimpomiho
cuius pars fupior magna cftanferior q fuftinet podus motuqj
exercet : parua : m ini m ecp refpodens fupiori. fuperiore intelligi
ea uolo:qu£ a capite ufq; ad excremeti oftium ptendit:qua pe
Ctus etiam continerur.bominibus igitur bec pars modice ad in
fetiorem condita eft. multoqj minor adultis lam perfectifque
euadit.infantibus enim e diuerfo efbfuperior magna: inferior

minor eft. quaobreferpunt infantes nec ambulare poflfut: iam
principio.ne ferpere quide poliunt: fed imobiles lacet. omnes
enim infantes pomilioes funt:tum profectu £tatis:bomimb9
pars inferior augetur:quadrupedibus contraanferior primum
maxima eft. tum ^ceftii teporis fupenor crefcit:qu£ fcihcet ea
eft:qu£ ab ano ad caput porrecta e.unde fit ut pulli equini pau
lo filis paretib? fint fummiftiores:atq3 adulti crure poftenore
caput attingere nequeut.quod nouelli facile attfgut. Sollipeaa
&C bifulca ita fe babet.digitata aute cornuq? uacua; forma qde
&C ipa pomilionis fut:fed minus.quaobre pars eoru lfenor ad
fuperiorem defedtus ratione incremetum capellit.Auium etia
dC pifcium genus omneque fanguine pr^dittbforma pomikois
eft:ut dixi. Quaobre bruta hominibus fut dcmentiora : cteni
inter bomines:puen uiris:5c inter uiros pomiliones mete defi/
ciunt.quacj aliis uiribus forte ualeant.cuius rei caufa qua dixi/
mus eft:q? pnncipium animi admodu difficile motu : corpule
tumquemiiseft.addo etiam q>cum minus remaneat caloris:
qui elferat.plus aute tcrr cn£ portionis fuperfit:efficitur ut cor/
pus animalis:tum minus:tu etiam multipes formet :demuque
expesr^pffratuque in terra pre inopia caloris pueniat:fenfimq5
^pcededo ita degeneratrut principium uitale caputque infra ba/
beat:ad poftremum immobile fit:<3c fenfu uacuum:plantaque
eft : uicc mutata : ut fuperiora infraanferiora fupra habeat, ra/
dix enim plantarum uim optinet oris: & capitis, femen contra
fupra: extremifqj ramis confiftit. Sed qua ob caufa ammaliu
aliud bipes:aliud multipes :aliud omnino expes:& cur alia pia/
t£:alia animantes conftiterint:explicatum iam eft. atque etiam
qua de caufa homo ammaliu. unus erectus eft: utcp eredtus fua
pte natura:no defiderat crura priora: fed jp iis brachia &c man?
a natura recepit: Annaxagoras igitur homine prudentillimum
omnium animalium efte ait:quoniam unus omnium manus
optinet: fed redta ratio exigit:ut quoniam prudentiffimus om
nium eftadeo manus recepent.manus enim inftrumentu. funt.
natura autem ut bomo prudens: ita tribuere folet cuique rem
qua uti polfit.redtius enim tibia dabitur perito tibi£:q tibiam

t <

habenti : pitia tibip addetur, rem em minore maiori potioriqj
natura addidit:non maiore nobilioremque mmori:quod fi ita
melius e.natura autem ex iis qup fieri poffut facere folet quod
melius fit.bomo non propter manus prudentiffimus eft ; fed
quia prudentiflimus omnium animalium eftadeo manus op/
tinet.quiem prudentiffimusearedte plurimisuti inftrumetis
pSt.manus aute effe uidet no unum mftrumentu : fed multa
eft enim(ut ita loquar)inftmmentum ante inftrumenta. natura
igitur ei qui artes plurimas recipere potefbmanum reddidit q
ad plura inftrumenta utilis eft.Qui autem hominem no bene :
fed deterrime omnium animalium conftare aiunt :nudum eni
atque inermem creatum referunt:non recte ii fentiut,c£tera eni
animalia unum auxilium habent:idqj nullo padto pofluntper
mutare:fed quafi calceata fempcr dormire:ac omnia agere: nec
ueftitum unquam deponere pleni orem :neq* arma mutare qu£
femel accepmt necelTe e. At homini multa habere auxilia licet:
eaqj fubmde mutare arma etia qup uelit:& ubi uelit capere pot.
manus enim &c unguis e:& ungula: 5C cornu: &c hafta:8C enfis :
& quoduis aliud genus arm orum :autiftrumentorum.quippe
qu£ omnia hpc fit: quoma omnia fumere poteft:& tenere .
cui manus nature forma etiam adhibita eft congrua. diuifa eni
dc multifida e.nam in eius diuifione: componendi facultas e.
in compofitione uis diuidendi efte non poftet : uti etia eadem
modo fimplicinno duplici:& omnino multifaria licet * Quin
& flexus digitorum ad capiendum premendi! q; comodiffime
babet.unus a latere adiundtus eft digitusufqj breuis:& craftus
fed non longus:ut enim fi manus omnino deeflet:poteftas ca
piendi non fieret:fic nifi digitus hic a latere adeffet : no eadem
illa facultas probe daretur.hic enim a parte Iferion furfum pre^
mit:ut ceteri a fuperiore deorfum:quod fieri ita oportet fi uali
de quafi copula forti colligandum fit. pollet hic plurimum ut
unus multis pquiparet.breues etiam eft :ut robuftus iit: Sc quo
niam nulla pr^ftaret commoditatem fi longus effet, recte etia
nouiftimus digitus paiuus eft:& medius longus:tanquam re/
mus nauigii medms:quod enim officio capituncircu p mediu
digitum compledti potiftimum neceffe eft, Sed enim pollex et

magnus qui a latere {unctus eftudeo appellatur:quauis paruus
fit:quia ceteri fine eo inutiles fere funt.ungues etiam rec£e na/
tura molita eft.quippe qu£ ceteris animalibus eos uel ad ufum
alium dederit.bomini autem operimenti tantum gratia exco>
gitarit.digitos enim extremos integunt tuentur, fl exus bra
cbiorum bomini:tum ad cibum ammouendium: tum ad c£te/
ros ulus cotra qua quadrupedu generi agunt .illis nacp ltrorfus
poplites flecti neceffe eft:ut ad greffum utiles fint ,ufu enim pe
au pr^ftant artus priores :quaq illius etia generis ea q digitata
funt no modo ad greffum ututur prionbus crunbus:ueru etia
ad manus officia uti nituntur.quippe qu£ &C capiant prioribus
cruribus dc repugnent:quod follipedes poftenoribus faciunt *
non enim crura eorum priora cubitis mambufcp proportione
refpodenttutnonullorum ex iis:quoru pedes i digitos findut:
ob id pedes priores quiuis difhndtos digitis babet.-pofteriores
quaternis:ut leones;et canes atque etia lupi:& Pantbere.qntus
enim eorum quinto magnoqj manus refpodet. Sed qu£ parua
Iter digitata funt:pofleriores etia quinq? digitos optinet:quo
niam ferpere folent fcilicet ut unguibus nuerofionbus appre/
bedendo facilius obrumpantad fublimiora.

Edtus inter lacertos homini coftitutum eft : ceteris inter
p crura priora latum id effe in bomine ratone permittitur:
cum mbil lacerti adiuncfb lateribus impediant* At quadrupedi
bus q> ante fe crura cum ambulant locumq; mutantrprotedut:
pars b^c coartata eft *unde fit: ne quadrupedes eo loco habeat
mammas.nam homini q> 5C fpacn laxitas permittit : 5 C carno'
fa ea pars efbcum operiri fedem cordis conueniat;mamm£ pe/
ctori afformat£ funt:carnulent£. maribus quidem ob eam qua
diximus caufam:fedfoeminis ad alterum quoqj opus natura
mammis abutitur.quod ea f^pe facere dicimus.cibum enim in
iis recondit fuis paruulis.bing bomim mammp quoniam bin£
fut partes dextra 5C finiftra:duriufculae:fpacio interpoiito di/
fter minantur: quod &C c oft? eodem loco fibi coeant: fine ulla
molefha . ceteris animalibus mammae in pedtore babcri inter
crura non poffunt : Ita enim greffum impedirent : plurribus

autem locis aliis habentur fine ullo impedimeto.quibusenim
folida ungula: aut cornua: di partus numero parciorub^c mi
mas inter femora babet:eafq$ binas.Qu^ aut numerofo partu:
di pede multifido funt:b£c aut plures per uetrem duplici ordi^
ne utroque de latere gerunt:ut fues:ut canes:aut binas tantum
medio uentre:ut leo .cuius rei caufa efbnon q: parciftime gene
rat.nam plures qua duos interdum £dit:fed quod minus la<fte
abundat, cibu enim que raro aflumit:quonia carmuoru eft: in
corpus abfumit.Elepbas duas tatu bet: eafqj fub armis, caufa
cur duas babeat:q> umprolis e:cur no iter femora quod multi/
fidum e.nullu enim inter femora bet:cui pedes difereti in digi/
tos funt.cur fupra fub armis:q> in iis q plures optinent mamas
, di prim£ funt di plurimu lactis bauriut:q ea parte cotinerur. ar
gumento efbquod ferof^ facere affolent.porcis enim pditis pri
mis mamas pbet: primas ergo cui unu e quod primu in lucem
^pditud primas beat mamas necefte eft.prim^ aut q fub armis
habetur, elepbas bac de caufa duas: eoqjloco mamas babet.q
aute multiprolia fut: b^c toto uentre exuberant. cuius rei caufa
e:q? ea qu£ ple numero fiore educatura fint: mamas de fiderat
numerofiores: quas cu p latitudinem no mfi duas habere pof
fint.uidelicet ratione bipartiti corponsnn dextru fimftruqs per
longitudine habeant necefte eft. Locus aute unus q iter priora
di pofteriora crura interiacet:porredhis p longitudine eft.Quf
aut no multifida fed de^pla fut:aut comuta:b£c int femora ma
mas babent:ut equa :afina:camelus. b^c enim fingulos pariut:
di pes equo di afino folid9:camelo bifulc^.cerua: etiam capra:
uacca:et reliqua generis eiufdem:mammas parte eadem gerut.
cuius rei caufa eft:q> b^c furfum uerfus capiant fui corporis in
cremetautaque ubi confluuium di copia excremeti fanguims:
qui locus fane infra eft:& circa effl uentif materip oftiaubi ma
mc a natura pofit£ funt.qua enim parte motus agitur alimenti
inde etia capi alimentu poteft. fed.n.bomo di foemina di mas
habet in mammas:in ceteris mares nonnulli carent: utequi.no
enim omnes fed tantum qui matri fimiles prodiere babent. de
mammis dichim iam eft.

/

Peftore ueter fubiacec coflis no clufilis:ob ea quam ate
a reddidimus caufa fcilicet ne aut cibi timore qui p calore
neceffario euenit: aut uteros plenos lpediat.finem aut thoracis
appellati faciunt ptes:qu£ oftiu excrementirtu ficcntu bumidi
cotinent.natura uero pte eade tu ad bumidi excremeti exitum:
tu ad re uenerea utitur I fexu:tu foeminino: tu etia mafculino
omni fanguineo: exceptis paucis: in omruq; uiuiparo genere :
nullo excepto.cuius rei caufa efbq? genitura bumorqda excre
mcnticius efbfed boc ita effemuc fubiiciat :poft demoftrabit.
foemin£ etia parimodo meftrua pte eadem emittut: fed de iis
quoq? poftea diffmiem9:nuc illud fubiaceat.meftrua etia foe^
minaru excremetu effe &c uacate materia, bumida aute fuapte
natura funt meftrua &C genitura :itacj3 eoru profufione fimiff
bus eifdeq; tribui partibus’ ratio eft. intus aute queadmodu fe
babea nt:& qua differat ratoneff^me genitale: & geftatio uteri:
exanimaliu biftoria:cometationeq3 aptu e:& cu degeneratioe
agemus dicctur.formasetiabarum partiu tales neceflarioad
officiu propofitu effe debere: quales ia funt obfcuru no e. fed
maris inftrumetu alteru ab altero differt:^ difcrimine corpo/
rum.no enim eque neruofa natura omnia coftant.angetur etia
& minuitur boc unu mebru: fine ulla morbi mutatione, boru
enim alteru utile ad coitu:altem ad ceteros corporis ufus com
modu eft.na fi femp fimili mo fe baberetupedimeto nimium
efl e coftat. boc mebru ex euifmodi ptib?: ut eoru qu£ modo
dixi utruq3 poffit euenire. partim em neruu:partim cartilagine
bet:itaqj ic contrahi pot:& extedi:atq? etia flatus capax e. Sed
quadmpedes foeminc omnes in auerfu mingut. Quippe q ge/
mtale non alibi comodius babere poflint ad coitu, Mares uero
perpauci I auerfu mingut:utffnx:leo:camelus:lepus. Sollipes
nullu fic mingit.bominis partes pofteriores:^ crura: peculiari
modo pr£ quadrupedibus babentur,caudam omnia fere no fo
lum uiuipara:fed etiam ouipara babet.nam & fi plerifque ma/
gmtudine mebru id caret:tame aliquid prominet:quod cauda
defcnbere poffit. bomo unus cauda uacat. nates babet : quod
nulli quadrupedum datum c. crura etia bomini femore furaqj

\

carnuleta fut.cu cetera animalia oia no modo uiuipara:uerum
etia qcuqj cruribus coftat:uacua came b^c beant.neruofa enim
offulenta:fpinofa:rigida :quoru caufa una eft:rppe dixeri om
nium:q* bomo folus aialiu eredtus e.ut lgitfacile fufhnere fu/
periora poffetmatura corpulecia pti fupiori depfit: lferiori ad
didit, itaque nates carnofas fecit: dc femora &( furas: fed nates
uel ad corporis requie utiles reddidit.quadrupedes.n.ftare diu
infatigatis uinbus polfuntmtq^ quafi laceat.cu quaterms fub
tis initatur. At uero bomines no facile erecto corpe ftando du
rant:fed requie fedileqs defiderar.bomo igit nates: & crura car
nofa babet:ob ea qua dixim9caufa:& cauda ob ea re uacat.ali
metu eni quod cauda adit in bpc lpa abfumit: ufufcp caudg ne
cellarius defuit:quonia nates fua corpuletia fatis operiunt. At
quadrupedes dc reliqua aialiaecotrario.cu.n.forma pomiliois
degeneret:parte fui fuperiore:podus omnecp corpuletia fufti/
nent.f.depca parti iferiori.itat^ crura babet rigidiora:^ natib9
uacua:fed ut pars q exitu excremento mimftran^ptegeret dc cu
ftodiret: cauda iis natura reddidit: fublato quod ad crura de
ferret alimeto. Simia q? forma ambigua fit:ut et i neutro et m
utroq? genere fit coftitueda: ideo nec cauda babet: neqs nates:
uidelicet ut bipes cauda uacat:ut quadrupes natibus.

Audaru aut plures differetig fut:6c natura i is quoque ab
c utit:cu no modo ad Itegendam tuendaqj fedem utatur :
uerum etiam ad reliqui corporis ufum atque utilitatem.

Edes quadrupedu iter fe differut:aliis.n.folidi:aliis mul
p tifidi. folidi fut eoru qb? p corpis magnitudine: copia<£
terreng portionis:^ cornu:aut dete: materia ad unguis natura
fecefferit.fed enim ex ea copia pro pluribus unguibus unus un
guis fcilicet ugula coalefcit.Talo etia ob ea re caret(quod ma
gnaex pte dixeri)atcp etia q? fi tal^adeffeticrura pofteriora dif
ficilius fl cteret. celerius eni di apiutur & claudut:q fingulis an
gulis coftent:q q pluribus.Talus aut ut q clauus efhtaqua alie
nus artus duobus bifce lferitur.podus qde afferens: fed gradu
efficienstutiorem.binccmm di ea quae talum babentmonin
prioribus fed pofterioribus tantum cruribus eum continent:

»

quoma leuiora Hcxibilioraqs effe debet:qup pcedant.firmiora
aute cotentioraqj effe pofteriora cogruit:ad repugnadu etia m
feredumqj ictu uebemetiore comodius ita coftant.genus aute
boc ammaliu cruribus ita uti pofterioribus folet. bifulca talu
habere certu efbiis em pofteriora funt pleniora:& quoma talu
habeat follipeda effe no poflut; quafi os quod pedi deefb ma
neat in fuffragine : digitatis talus non eft. nam fi dfet: digita
ta no eent.fed tatu latitudinis finderet iquatu talus occuparet .
quaobrem ea qup talum habent:magna ex parte bifulca funt ♦

Ominipedes ommu maximi proportioe magnitudinis
h merito. folus em eredtus eft.ita qui duo podus corporis
totu fufceptun effentdogitudine latitudineqj optinere debue/
runt.digitoru etia manus magnitudo contra qua pedis eft: rati
one.manus em officiu eft cape atcp pmereutacp longos habeat
digitos oportet.maus enim parte qua fe fledfit copbedit.pedis
aut officiu e tute conftare:quod ea pte pedis effici putadu e;q
infiffa eft.extremu aut fiffu qua infiflu effe melius eft. nam fi
pes totus infiffus cftet: totus co fentiret parte aliqua laborate :
quod fiffo indigitospque accidere no pot. breues etia minus
offendi lediq? poflut.quaobre bominu pedes multifidi & bre
ui digiti funt.Vnguiu genus cade caufa pedes qua manus op
tinent.extrema enim operienda muniendaq; potiffimum funt
propter Ibecillitatem.de animalibus fanguineisiuiuiparis ;terre
ftnbus;fere omnibus didtum iam eft;

Angulea uero ouipara ptim quadrupeda fut:ptim expeda
f quale unum tantumodo genus ferpentu eft.caufa quaob
rem id pedibus uacet:reddidimus:cu de greffu aialiu agerem?
cetera ei?forma fimili quadrupedib?ouipis fut.hent b^c aialia
caput:ptefq3 capitis eifde de caufis qb?cptera fagumea genera.

Inguam etiam in ore continet omnia: excepto uno ero
1 codilo fluuiatili.bunc enim non nifi locum tantummo

do lingu£ habere putaueris.cuius rei caufa eft q> idem &C terre/
ftris: di aquatilis quodammodo eft : ergo ut terreftris locum
optinet hngu£:ut aquatic? elinguis eft.pifces enim ut dictu e :
aut nulla habere linguam uidecunnifi ualde refupinentur : aut

explanatam babent:caufa efl:q> iis lingu£ ufus percjexiguus e:
quonia madere pguftarecp nonpolfintdedideuoradofenfu
uoluptateqj cibi capiant, lingua enim fenfum mouet faporu.
Sfculentorum aute ommuuoluptas i defcedendo cotingindu
eni deglutimus pinguia:fentimus;& falfa:& dulcia: & reliqua
generis eiufde, fenfum igitur hunc animalia etia ouipara bent:
&c omniu fere codimetoru ^fculentorucp in deuorado gul£ ta'
drione fuauitas exiftit;& gratia.quaobre no qui potionu fapo
rumqs incotinetes futdide etia codimetis ac cibo luxuriat, Sed
cum ceteris animalibus fenfus quoq? guftandi adiunctus fit :
illis quidem alter quafi unus tributus eft.

Acertis ex quadrupedibus ouiparis: lingua bifidatut fer^
1 petibus:partecp extrema pilofa admodu: ut didtu ia efl :

quinetia uitulis mannis lingua bifulca efttquaobre b^c anima
lia omnia tenuia funt.

Erratis etia deabus quadrupedes ouipar^ funt modo pi
f fcium

Enfona aut omnia fimili modo:atcp cetera animalia ha/
f bent:uerbi gratia nares olfaciendi:oculos uidendi: aures
audiendi fenforiu: no tame b^c eminent: quomodo ne auibus
qdem fed foramina tantum babcnt:caufe utnfqj duncia cutis
eft.altera eni pena:altera cortice ltegut . cortex loco fquam£ &C
fimile efl: fed fua natura rigidior atc£ durior quod I teftudine
atq; ferpetibus magnis dt crocodilo fl uuiarili pala fit. firmior
eni ofle euaditmt qui tale naturam fortiatur.

Alpebra fupiore b^c aiaiia no mouet:ut ne aues qde.fed
p inferiore comuet ea de caufa qua cu de illis agerem?; red
didim?;fed cu auiu nonullcab aguhs mebrana obeute nictet:
b^c no nidtantur.Sut eni oculis durioribus q aues:caufa e:q> ii
lis utpote uolucnbus acumen cerncdi comodius ad uit£ mune
ta fit.b^c aute quoniam cauernas fiibire omnia folent : minus
cernendi ufum exqiufitum requirunt,

Ed cum caput in partes duas diuidatur fcilicet fuperiore
f dc lnferioremimaxilla homo 5C uiuiparae quadrupedes :
maxilla furfu; deorfu ;atq? i latera agitant, pifces uero dC aues

& ouipar£ quadrnpedes:furfum deorfucp tatu mouet.caufa e
q> eiufmodi motus utilis ad mordendu fecanduqj e. qui aute
in latus agitunad cibu molendu coficicducp accomodat.Quf
igitur detes babet maxillaresuis motus comode agitur in lat?.
Qu£ aut maxillaribus carent:iis nullo padto utilis mot? bic e .
quaobre fublatus iis omnibus eft:nibil enim natura fupuacuil
facit.C^tera omnia maxillam mouetiferiore;crocodilus fluui
atilis unus fupiore. cuius rei caufa eft:q? pedes ad capiendu reti
nenducp mutiles bet.parui em admodu funnitaq? ad bunc ufu
natura os ei pro pedibus utile codidit, Ad retinedu uero unde
icftus lferri uebemetius poteft; inde motus comodius agitufer
tur aute uebementius defup q de parte inferiore.ergo cu utriuf
queitum capiedutu mordendi ufus ore admimftretimagis aut
neceftariii retinedi officiu fit.cui nec man? fint: ncq3 pedes ido
neiicomodius iis eft mouere fuperiorem maxilla q inferiorem

V od idem caufg efbcur etia cancri fupiore fui forcipis
q parte moueatmon lferiore.bent enifp manu forcipe; lilu
itacp unie ad capiendu no ad mordedu forcipem effe oportet,
mordendi aute fecadiqs officium detis e.cancns igit C£terifq3
quibus licet otiofius cibum cape;quoniam in bumore no fint;
orisufus partitus eftiut manibus aut pedibus capiat:ore fecet:
&c mordeant, at crocodilis os in utruncp ufu utile factum eft a
naturatcum ita maxillf moueantur.

Ollu etia omnia buiufcemodi animalia optinet:propter
c pulmonem.quippe qu£ aerem per arteri£ fiftula^pductio
rem;&: accipiant etreddant.collu enim id appellamus quodin
ter caput et armos bumerofue lnteriacet.Serpens iter b^c collu
minime;Sedpportionale colli babere uiden poteft.fi qnidem
extremis qu£ modo dixi pars b£c defcnbenda eft.^ppriu ferpe
tibuspr^ ceteris eiuf de generis animalibus eft;ut caput uertere
in auerfum:reliquo quiefcente corpore ualeant.cuius rei caufa
eft;q' modo infedtorum ftrudtura uolubili conftant; ut uerte
bras cartilaginofasi&flexibilesbabeant.euenit igitur id ferpe
tibus neceftario;bac de caufa:ad melius uero ut ita uitare pcf/
fint:quae ab auerfo noceant.cum enim prolongo fint corpore

dc pedibus careant:inepti futad fe couertendu:tuendumq3 c6/
tra ea qug a tergo incurrant* mbil enim utilitatis effet: fi caput
erigere quidem poffent*Sed circuagere nequirent.

Abent bg c dc ea qug pedtori^pportionet ptemimammas:
b nec ea parteinec ufpiam fui corporis continent : aues etia
mamis carent.cuius rei caufa e:q> nullu ex iis babeat lac.mama
enim coceptaculu:& tanqua uas lactis efbnec folu bgc fed etia
qcuq3 no uiuipara intra fe futdadteuacat: quonia oua pariut.
in ouo autem ladteus ille cibus ingenitus ouiparis cotinet: fed
de bis planius dicetur: cum de generatione agemus* de inflexu
curuarum partiu cofideratu ia efbcu de communi animalium
greflu ageremus.

Auda etia genus id animaliu babenpartim^plixioreipar/
c tim breuiorem.cuius rei caufam ante in uniuerfum reddi
dimus.Omnm uero ouiparoru pedeftriu tenuilfimus cbamg/
leo eft.quippe q ommu maxime inopia fanguinis rigeat:caufa
ad mores animg eius refereda eft.pnimio naq? metu:multifor
mis efficitur.metus enim refrigeratio per inopia fanguinis cav
lonfq3 eft. De partibus animaliu faguinei generis:tu expedum:
tum quadrupedu:aut bipedu.Qug na fint extra: & qua de cau
fa dicftum fere eft.

V es autem difcrimine inter fe difcrepant : eo q? in excef
a fu defedtu ue partium : dc in pluris minorifqs ratione uer^
fari pcipimus.Sut enim earu alig longe crure:alig breui* lingua
etiam alig latiufculam babent:alig anguftam. eodemc^ modo
reliquis partibus differunt. At pnuatim inter fe paulo ratione
partium differunt:quaq a ceteris forma etiam partium difcre/
pent.pennatum enim genus omuium auium eft: idq$ ^ppnum
babet ad cgtera animalia.cum enim alia fquama: aut cortice te
gantunaues penna opertg funt:pennamcp habent fiffam:nec fi
mili fpe:atq? ea qug toti penna a penng cotinuitate appello, bis
enim fiffa: illis mfiffa e penna, dc altera excaulis: altera caulata
e.qnetia capite roftn natura figulare acjppna p cgteris gerunt,
elepbatis.n.naris^ manib? e.ifectis qbufda ligua oris officio
fugit:ac bis uice detiu maufcpjroftru offeu datu eft. de fefuu

locis didtum iam eft. collum auibus quocp porredtu : eade<£
de caufa qua ceteris eft.boc aliis breueraliis logum: &C fere pro
crurum modo:magna ex parte defcriptu eft. Quibus em lon/
ga funt crura:iis collum 1 ongum: cotra quibus breuia crura iis
colla breue: pter qua palmipedibus. Collu em nec breue: cum
cruribus longis : nec logu cum breuibus:paftum admimftrare
ex terra poteft.carniuons etia uolucnbus longitudo colli i co
moda eft.Ibecille enim quod ^plixu eft.iis aute uidt° beneficio
uirium coparat:qnaobre nulli collu longumrcui ungues adun
ci palmipedesrSC q diuifis quide:fed paru didudris digitis fut:
ut qu£ eode genere cum palmipedibus cotincat collu longius
babent.tale enim ad cibu ex bumore petendu comodius e: fed
crura iis breuiamt melius natare poffmt. R oftra etia iter fe dif
ferunt uidtus ratione : aliis enim redtum: aliis uncum roftrum
eft. rectum iis qu£ cibi capiendi gratia tantu id babet. uncu car
nmoris.Tale enim utile eft ad retinenduais qu£ raptu uiuat:et
cibum ex animalibus petere neceffe babeant. quibus aute ui&9
ratio placida berbifcp comparada eft:iis roftru latum, boc em
&C ad effodiedum pabulu:6C ad euellendu:& ad tondendu ab/
modius eft. nonnullis longu: ut &i collu :quonia cibu ex alto
cape foleat; &c quide bona pars:tum earu: tum etia palmipedu:
aut fimpliciter aut parte eade captura beftiolaru quaruda aqua
tilium uiuit.Itaqs fit ut collo quafi barudine pifcatoria:roftro
aute ueluti linea & bamo utantur.ptes uero pronp fuping cp:SC
tborax appellatus:quadrupedu cofufius in genere auiu babet.
alf eni pro branchiis 6C prioribus pedibus dependet, mebru pe
culiare auiu:quaobre ip fpatulis extrema alaru dorfo adb^ret.

Rura ut in bomine bina:fed mtro fle<ftenda:ut quadru/
c pedum fuffragines: non ut bominis poplices foras.alas
autem quas uicem crurum priorum complere mododixim?:
in orbem agunt. bipes neceflario eft genus auium: inter ea qup
fanguinem babent:atque etiam aligeru. Cum enim fanguinca
qu£(£ non pluribus q quaternis notis moueat:mebra pedentia
quaterna:auibus quocp fut:ut ceteris greftilibus:& pedeftrib?
quaq illis bracbia aut crura quaternatauib? uice cruru priorum

bracbiorfiue:ala comunc datum eft mfbrum.bacenim uolati
les fut:qu^ quide uoladi uis in auis effientia cotinetur. itaqs ne
ceffiario reftat:ut bipedes fmt.ita enim notis fiue fignis quater
nis alis fcilicet additis moueantur.

E&us acutu carnofumqj omnibus efbacutu ut meli^uo
p lent.lata enim cj2 multu aeris^pelluntrdifficilius mouet»

carnofum:cp quod acutu efbnifi plene optu fit: lbecillum eft*
Ectori uenter fubiacet ad ofhu ufqs excrementi; & fufFra
p gine trudesmo aliter q in quadrupedu atq3 bominu gene

re. igitur Iter alas:& crura partes b£ pofit£ funt.

Mbilicu oia babent:qu£ uel utero uiuiparis ^duntur: uel
u ouo ouipis excludut . fed auibus ia adultis bic dehtefcit:
icertufcp eft:ut patet per generatone eoru. iteftini naq? coalitu
umbilici auiu cofiftitmo uenaru ps ulla e ut l uiuiparo genere.
Tem auiu alif uolaces:alifc£ gradibus;atq* ualidis funt:
ut qu£ ungues babec aduncos: &C came uefcutur.uolaces
enim tota uita effieneceffie eutaqs penis abudat:& alaru magni
tudine pftant.fed no modo qu£ uncis fut unguibus : ueru alia
quoq? genera uolucru uolatu fuperant:uidelicet ea qu£ uel per
nicitate uolandi fefe tueant:uel loca mutare foleant.funt qu£
no uolaces: fed graues fint:quibus uita terrena:& aut fruge ui>
uunt aut nant;&: apud aquas im orantur. Corpora uncunguiu
exigua fut:exceptis alis:quonia alimenti copia in alas:& arma
pfidiuc^ abfumit:cotra qu£ uolaces no futuis corpota i mole
euadunt grandiorem :atque ita effiicitur:ut fint grauiores*

Ed grauiu nonulhs piidio calcar e:quod uice alaru fu is
f auribus gerut:eade uero qu£ 5 C calcar babeat: & ungues
aduncos:nulla eft.caufa eft q? natura mbil fupuacuu facit.uo/
laci aute uncungui genai calcar ufui effie no pot. utile em tatu
i pedeftri catamine erquaobre grauiu nonullis adiildtu e: qui
bus ungues adunci no folu futilestfed etia nocui effient; cu ad
folu bererent:& contra lgrcffiu mfixi rem terent, quaobre uncu
gues omnes difficulter ambulatmec i faxis cofiftut. natura.n.
eiufmodi ungui u cotrai ia in utruq; eft: euenit id p generatone
neceffiario: cu quod terrenti &c ,pcax m corpore eft; forma ptiu

commodarum ad pugnam recipiat :itaque ubi furfum prome
rit:roftri duriciam aut magnitudinem £acit;ubi deorfu lapfu
efbcalcaria cruribus ualida effingitraut pedibus unguium ma/
gnitudine &C robur* Simul autem b^c fingula locis diuerfis ef
ficere non poteff diffracta enim excrementi eius natura inuali/
da redditur.Item aliiscrurum longitudinem condidit; aliis pe
dum mterualla complet:digitofque in palm£ effigiem cotexit:
quo fit neceflario;ut aues apte ad nandum :aut omnino palmi/
pedes fint : aut difcretos quidem babeant digitos:fed fingulis
anexa latitudine cutis:ueluti fpadiculas ductu perpetuo gerat,
b^cneceflario bis de caufis ueniunt.quod autem ad not£ meli
oris rationem attinet pedes eiufmodi babent ; uitp qua degunt
gratia;ut cum in bumore uiuantmec pennis utantur : pedes ad
nandum utiles babeant.iis enim perinde utuntur: ut remis nau
t$:dc pinnulis fuis pifces.quaobrem fi uel pifcium pinnula:uel
auium pedibus interiecta cutis deftruetmare non poterut.Sut
in genere auium qu£ longis crunbus innitantur.cuius rei caufa
efbq* uita earum paluftns eft, natura enim inftrumenta ad offi
ciu:no officiu ad inftrumeta accomodat.quonia igitur nautes
non fintudeo no palmipedes funt,q> in folo pr^molli 5i lubri/
co degant : bine longa iis crura: dc digiti productiores, flexus
etiam plures i digitis magna ex parte :fed cum uolaces no fint:
& tamen ex eadem materia omnes conflent:efficitur ut alimen
tum quod ceteris ad caudam tranfmittatur;iis in cruraud abfu
ptum reddat eam partem auctiorem:qua propter in uolatu pro
cauda iis utuntur, porrectis enim crunbus in auerfum uolant ;
ita enim fit:ut inter uolandumnon impediat pedu prolixitas
fed iuuet. At quibus crura breuia funt:b£C ad uentrem contra/
ctis auribus uolant.cum enim nullis earum impcdimeto fint;
pedes ita pofitntum unguibus ; uel ad raptum habentur expe/
ditiores.

longo funt collo:fi id craffius babent: uolant collo
q porrecto.fi tenue:curuato feruntur:cum enim tenue pr£
longitudine quatitur;facile frangi potefl.
c Lunis auibus omnibus eft; quaquam non clunem : fed

u

femora bina habere propter longitudine clunis uideatur. quip
pe cum ad medium ufque uentrem porrigatur.Caufaeft:q>ge
nus boc animalium bipes eft: non erectum, nam fi modo bo/
minum aut quadrupedum clunem breuem a fede.crufq? delde
directa ftrue fubditu haberet: omnino flare non poffet.bomo
enim quia erectus efhftarc potefLQuadrupedib? crura priora
ad corporis podus fufhnendum fubdita funt. At aues nec ere/
dt£ funt:quoniam fua natura in pomilionem degenerat:neque
crura habent prioratquoniam alas uice eorum fortiuntur.itaqj
natura pro iis clunem longiorem emolita duxit ad medium:
corpufque pronum £ulciuit:S<: crura fubdidit ea parte qua pon
dere equilibrante: & ambulare equilibno poflent : &c conflare.
Sed quam ob caufam genus auium bipes non eredu fit: expli/
catum lam eft.cur autem crura carnofa non babeat:eadem cau
faefbquam de quadrupedum cruribus reddidimus.

V nt auibus digiti quaterni £que ommbus.tam multifio
f do:qua palmipedi generi. nam deftrucihone terr£ africg
incola poffea diffiniemus: ut bifulc? eft una cum reliquis qu£
ad auium genus babet contrariis. Sed cum omnibus quaterni
digiti fmt:tres parte priore babeturmnus pofteriore pro calce :
ut tute fit qui minutus lefbin iis qu£ longa habent crura: ut in
crece euenit. nec efl qu od plures habeat digitos : fed cum talis
digitorum pofitio in ceteris fit:In Ipnce una qua turbinem ap
pellatam dixirutrinq? bini:caufa efl :q> eius corpus minus qua
ceterarum propenfum eft in aduerfum.

Efbes omnibus auibus effe certum efh fed intus lumbis
t adbgrent. cuius rei cau fam in generatiois ratione anima

lium explicabimustpartes auium ita fe babent.

Ifcium genus multilatius iterac lmperfedtius q auiu par/
p tibus exterioribus eft.Non enim crara:nonmanus:non
alas boc babet :cur ita:caufa iam expofita eft.Sed cotinuo fim
plici corpore a capite in caudam ufque porrigitur.

Auda uero ipfa no omnib? fimilis effc : fed cu cpteris no
c euariet planorum nonnullis fpina confbat :& longa eft :
incrementum enim eius partis ad pifcis latitudinem tranfit: ut

i torpedi netpaftinaca : 5c fi quid aliud eiufmodi cartilagineum
eft -borum igitur cauda fpinofa &C longa eft: quorundam car/
nofa quidem: fed breuis : eadem caufa qua &c torpedini* mbil
emm refcrt:breuis carnofacp fit:an longa atque rigidior* cotra
accidit ranis: q? emm latitudo earum parte priore minus carno
fa efbideo natura quantum corpulenti^ priori ademerat:tantu
pofteriori «SCcaudfaddidit.pifcibus nulla membra depedent .
quoniam eorum natura natilis efbratione fup fubftanti£.mbil
enim fuperuacaneum: nibil fruftra natura agit*Sed cu fua fub/
ftantia fanguinem babeant: & tamen natiles non greffiles funt
pinnulas babent:ut nantes pedibus caretmt non pedeftres: fed
aquatiles.pedum enim additio utilis ad motum qui in pedo :
boceft folo agatununde 5 i nomen inditum pedibus e. Ad b^c
fieri non poteft ut fimul & quaternas babeant pinnulas: & pe/
des aut aliud eiufmodi membrum cum fanguinem babeant*
Orduli quanuis bracbiis prpditupedes babent: quoniam
c penna carent:cauda etiam babent laxam: 5c latam* pifces
qui non lati funt modo rai£ aut paftmac£ : quaternas pinnulas
babent:binas parte prona:& binas fupina*nequeeft qui babeat
plures.fanguineenl careret.binas que parte prona lateribus ge/
runtur omnes fercbabent:reliquis qu£ fubdit£ funt. carent n5
nulli ex longis 5C corpulentis ut anguilla:ut conger: et mugilu
gen?:quod in lacu fipbarum nafcitunnullp omnino pinnp prg
longis 5 C ferpentis fpeciem re£erentibus:ut murenp:fed fiexuo
fo impuJfu corporum:ita bumore utuntur: ut terra :fcrpentes:
modo naque eodem ferpentesnatant:quo in ficco reput*Cau/
fa cur id genus pifcium pinnis careat:eadem eft: qua ferpentes
pedibus uacent.cuius rei caufam explicauimus:cum de inceflu
dc motu animalium ageremus:aut enim male mouerentur: aut
nullo padto moucri poffent:fi quaternas mouendi notas babe
rent.uix enim mouerentur:fiue propinquas inter fe baberent:fi
ue remotas:propter longius interuallum:fed fi plures moucn/
di notas fanguinis uacua eflent:bpc eadem cauia bipennibus
quoque pifcibus reddenda eft* ferpentis enim ea quoque facie
referunt: 5C fui corporis flexu pro duabus pinnis utuntur*unde

u z

fit ut i ficco 5C repere poftint: Si diuti^uiuere.itaq: alteri no pti
nus:alteri cum pedeftris naturp familiares fint:minusexamina
tur.Qui autem binis tautumodo pinnis natant:eas babent:qu£
parti prone adbprent: ni fi latitudo prohibeat :eafq3 iuxta caput
pofitas gerunt qui babent.-quonia eo loco longitudine careat:
qua uice pennaru moueat. corpus.n.eius genens pifciu expor
redtum in caudam eft.Raia: Si fimiles pro pennis extrema fui
corporis latitudine natant:Squatina:& rana: penas laterib? a C/
comodatas infra gerunt:propteraplitudine partis fuperioris.
qug autem parti fupin£ comiff^ funt:eas iuxta caput adiudfas
babent.mbil enim latitudo impedit:quo minus moueant:fed
pro fupens illis bas gerunt minores iis qu£ ad latera applicat ♦
Orpedo duas iuxta caudam pennas babet:pro reliqs lati
t tudine utit: Si utroq? fui corporis femicirculo: quafi ge
minis penis natat.de partibus capitis et fenfonis antea dictu e,
Ifcium autem genus pr£ ceteris quae fanguinem habent
p animalibus propriam fibi brancbiorum naturam fortitu
eft. Cur ita caufam cum de fpiratione ageremus reddidimus *
Qu£ autem branchias babentiaut ftedtas gerunt:aut detedtas ;
ut genus omne cartilagineumrcaufa eft q? cartilagine tum bra/
cbi£:tum earum tegmenta conftat. Gen? autem hoc omne car
tilagineam habet fpinam. motus etiam cartilaginei generis len
tus pigerqj efbquoniam non fpinaautneruo corroboratur, co
tra genus fpinatum celeriter fertur. tegmetum autem quod bra
chias opiat:celeriter moneri oportet.cum branchiarum natura
quafi ad fpirandi ufum pifeibus data fit. quaobrem i fpinatis
n5 modo tegmen tumiuerum etiam ipfi branchiarum meatus
cdtrahut: ut celerius agatur, habent hraebias : alii multas : alii
paucasrSC alii duplices:alii fimplices: fed nouiffima limplice :
magna ex parte:uerum cognitio diligentiorexconfedhonib?
commentationeq? animalium petenda eft.caufa copic & fopi£
branchiarum caloris cordi in fiti:copia aut inopia eft.in quib?
enim plus ineft caloris:bfc celenusmoueri oportet:& uebeme
tius.gemine autem branchi^ atq? duplicesttalem naturam po/
tius qua fimplices pauciorefque optinent.unde fit:ut nonnulli

ex iis qui branchias babent:pauciores minufqj cotinentes: diu
extra aquam uiuerepoftmt. ut anguilla: &c quicunque ferpetis
fpeciem referunt :non enim multum refrigerationis defiderat •

Vnt &c oris difcrimina.aliis enim os ante :&C promptum
f c.aliis infrarparte fupina:ut delpbinis:& cartilagineo ge^

neri.quamobrem bpc mfi conuerfa refupinentur: cibum corri/
pere nequeunt.q» natura non modo falutis gratia : cpterorii p i/
fciu feciffe uidetur:dum enim fefe ifta couertunt : mora lterce
dit:qua pifcis quem infectantuneuadere poffit.nam omnia id
genus rapina pifcium uiuut.uerum etiam ne nimis fuam deuo
randi auiditatem explerent. Cum enim facilius caperent breui
per immodicam facietatem perirent.Quoniam etiam cu roftru
eorum ftrudtura tereti:ac tenui fit:facile fcindi in oris habitum
non poteft. Ad bec differentia exiftit:q> aliis os refciffum:aliis
fubinde in acutius compreifum: carne uefcentibus refaffum :
ut iis quibus fe pedinatim ftipat dentium feries, iis enim uires
ore continentur, compreifum : &C ut modo dixi coartatum iis
qup non carne uefcantur

Vtis aliis fquamata(etenim fquama prp rigiditate tenui
c tateqiie defiftes fumma corporis occupatjaliis afperamt
fquatinp:raip:& reliquis generis eiufdemralns lpnis; fed paucif
fimis.cartilaginea fquamis carent: fed afpera cute muniuntur t
quoniam fpma cartilaginea conflant, terrenam enim portione
natura inde ad cu&im tranftulit:inq3 eius afpentate abfumpfit*

Eftes pifcium null9;nec intusmec foris babet:nec ferpe/
t tesraut ex iis aliquid qup pedibus caret:partem eam babe
re compartum eft .Sed cius uice meatum excremento 5c genera
tionis ufui accommodatum babenteundem:quem cptera quo
que ouipara:eademque quadrupeda omnia continent.quoma
necueficam babentnieque excrementum bumidum fecernunt.
pifcium genus bis a cp teris animalibus differentiis diferepat.

Elpbini balenp & reliquum cptarium genus: branebiis ca
d rent:fed fift ulam fui pulmonis caufa continent : qua bu
morem quem in ore acceperint: refpuant. nam & humorem ad
micci neceffe eft; cum cibum in aqua fummerfum capiant : &C

tt z’

admiffum emitti neceffe eft.brancbie igitur iis qu£ fpirant: co
mode babentur.caufam uero cum de fpiratione ageremus:red
didimus.baud enim fieri potefkut idem &< brancbias babeat :
&fpiret.fedenimiisad refpuendam aquam fiftula data efbq
antecerebru fita efbne poftpofira id interciperet a fpina.caufa
uero cur pulmonem bpc habeant: &t fpirent:q> maio a anima/
lia plus caloris Tibi requirut:ut poffint moueri.quapropter pul
mo iis inditus efbplenus caloris fanguinei.funtbpc quodam/
modo & terreftria &C aquatilia, ut enim aere terreftrium more
trabunt;fic pedibus uacant;& cibum in bumore; modo aquati
lium capiunt.

Ituli etiam marini &uefpertiliones.*quoniam ambigat,
u alteri cum aquatilibus & terreftribus:alteri cum uolucri/
bus & pedeftribus: ideo participes &C utrorunqs neutrorum
funt.uituli nanqs marini fi ut aquatiles lfpedtatur: pedes bent :
fi ut pedefhesipinnas.quippe qui pedes poftenores pifceosad
modii babeat:atcp etia deces oes fcrratcs acuto fqj.uefptilioes
etia pedes ut uolucres babet : fed ut qdrupedes non bnt.cauda
etia ta qdrupedis q u olueris caret.na q: uolucres iut:cauda qua
drupedis uacant:quia pedeftres : uolucris. quod iis neceflario
accidit:babent enim cuteas pennas. nullu autem uolatile cauda
babetrmfi penna fciffa uolatile fit.Genus enim id caud£ ex pe
na eiufmodi coftat:cauda uero quadrupedis generi uolatili ad
iunCtaruel impedimento eius pennis procuklubio efTet.

Trucio etiam afric? eodem modo:partim auem: partim
1 quadrupede refert.quippe qui non ut quadrupes pernas

babeat:ut non auis fublimis non uolet : nec pennas ad uoladu
commodas gerit:fcd pilis fimiles.Item quafi quadrupes fit:pi
los babet palpebr^ fuperioris:&: glaber capite: & parte colli fu/
periore eft.itaque cilia babet pilofiora.fed qttafi auis fit : infra
pennis integitur.bipes etiam tanquam auis : bifulcus tanquam
quadrupes e.no enim digitos babet: fed ungulam bipartitam :
quarum rerum caufa efbq? magnitudine non auis:fed quadru
pedis eft. magnitudinem enim auium minima effe prope dixe/
rim neceffe e.corporis enim molem fublimem moueri nequaq

m

facile eft.

Ed de partibus animalium quam ob caufam qu£cp fint :
f didtum lam efbper omnia animalium genera.Qu? cum
explicata fint:Sequit ut de generati omb 9 animaliu differam? .

ARISTOTELIS DE GENERATIONE ANI
M ALI VM LIBER PRIMVS INTERPRE
TE THEODORO.

VM DE CAETERIS ANIMA

lium partib?:tum fummatim:tum fingu/
c latim feorfum de propriis generis cuiulcp

didtu lam fit : quemadmodum 5C qua de
caufa unumquodc^ effet eam caufam di/
co:cuiusgratia quippiam fit. ponim9enI
caufaru genera quattuor numero: primu
cuius gratia ut finem. fecundum fubftatie rationem: qu£ quafi
unum quoddam fere exiftimanda funt ♦ Tertiu uero quartuqj
materiam &c id unde principium motus:fed cum de caeteris di/
dum iam fit.Ratio enim &c id cuius gratia ut finis ide elt.ma/
tena uero animalibus partibus funt totis diffimilares : diffimi
laribus fimilares lifq? ea qug elementa corporum appellantur.

Eftat ut de partibus qu£ ad generationem pertinent difl e
r ramusrde quibus mbil adbuc diffimtum efb atque etiam

de caufa mouete qu£ na fit: fed de ea ipfa caufa coliderare ice
quodammodo eft :atcp de generatione cuiufque agere.Quam
obrem noftra bg c difputatio in idem ea coniecit cum 6c partes:
qu£ ad generationem accommodantur:ultimas difpofuiffet :
dc generationis principium ab iis proximum collocaffet.

Nimalium alia per coitum foemin£ &c mans gignuntur:
a fcilicet in quibus generibus fexus uterque efhnon enim
in omnibus fed in proditis fanguine: paucis quibufdam exce'
ptis alterum mas:alterum foemia perfectum euadit. exanguiu
uero quadam marem &C foeminam babent:ut fobolem ciulde
genens procreent:alia procreant quidem fed no fui genens ^le

o

u 4-

fcilicet qup non ex coitn animalium prodeunt fed ex terra putn
aut excrementis* quod aut in umueriu dixenm:eoru qu£ locum
mutare iolent: aut nando:aut uolando:aut gradiendo :uidelicet
prout quodque actum iuo corpore einonnulla toto genere luo
fexum utrunaue optment non modo fanguine predita : uerum
cuam exanguia qucdam.nam eorum quoque alus toto genere
fexus uterque eft ut mollibus:ut cruftatis : aliis maxima parte
ut generi mfedtorum . eorum autem lpforum que ex coitu co/
gnatorum animalium gignuntur lpfa quoque fibi cognata pro
generant*

T uero qu£ non ex coitu fed putri materia oriuntunea gc
a nerant quidemifed genus diuerfum quodque prodiit nec
mas eft neque foemina. T alia funt nonulla in genere ifedtoru .
quod mfta euemt rauone.nam ii ex coitu eorum qup no ex ani
malibus orta fut animalia oriretur : bpc (i eiufdem genens eent:
primum quoque ortum parentum: talem effe opoiteret : quod
redte ita cenfemus.quando fic euenire in ceteris animalibus pa/
tet fed fi diftimilia qiudem: fed qup coire Iter fe poffent gigne
rentur* rurfu^ ex us alia qupdam natura procrearetur: & aiia ex
ea ndque I infinitum procederet: At natura infinitum uitare fo
let.infinitum enim fine caret*natura autem femper finem qrit *
Qup autem non greflilia funt:ut teftatum animalium genus :
&c qup faxis adherentia uiuut:quo;iiam natura fimili piatis co>
ftanc:bicutin illis. Sicinbismasdeeft &t foemina: fed fimilfi
tudine proportioneque nomen Lexus accipiunt* babec em paru
eiufmodi differentipiquoddam etenim in (1 irpium genere : fut
eodem in genere arbores qup frudtum ferant: & qup ipfe quide
non ferat : fed ferentes adiuuant illas ad maturandum :ut inter
ficum &c caprificum euemt. generationis etiam ratio eadem in
ftirpibus quoq? e:cu alie feminerpdeat:alip fpote naturp . oriut
em a putrefcete uel bumo uel pte aliqua platp.iut em q ipa p fe
nuqfeorfu co fiftat:fedi aliis arbonb^dico foleat generari ut
uifcu.fed de ftirpib? fiue piatis feorfu ope p fe lpis dicato age
dum eft.

n Vnc de aialiu generatione differedu eput euiqj ratio co

petit deducenda ex iis qu£ dicfta ia fut.generati ois em principia
ut retulimusulla potiflimu quis (latuerit mare 3 i foemina. ma
rem ut quod motus &C generationis origine teneat: foemina uc
quod materi£:qua re ita e(Te potiflimu credes;(i queadmodu:
udecp feme genitale fiat Itellexeris, Ex hoc eni q natura onunt
cofiftut.id aut queadmodu ex mare ac foemma^pdeat nequaq
latere oportet.q» eni ea pars de foemina mareqj feccrnit : dc I ns
atqjexrisbgcfecretio fitudeomas et femina prlcipiu cofeurt
generationis.mare naqj id alal dicimus quod I alio gignit.foe/
mina quod I fe ipo:quaobre I umuerlo quoqj natura terr£ qua
fi foemina matrecp (latuut. C^lu aut &c lo;e &c reliqua generis
eiufde nole genitoris patrifc^ appellat. mas aut foemina Iter
fe differut ratioe: q> facultas utr; u I cp diuerfa e.fenfu aut ptib?
corpisqbufdadifcrepat.ratioisdilcnmeita exultat utmasfic
quod in altero generare pot ut didtu e. foemina quod in fe lpo
St exquo fit quod gen:rat cotecu in eo quod generat: Sed cum
facultate Sc munere quoda b^c di(lmguat,ad omne aut officii
functione Iflrumento opus fit inftrumecacp facultatibus ptes
corpis accomodet:ad ^creatione quoq$ &C coitu partes aliquas
ee accomodatas necefle ereafqs Iter fe diuerfas qbus mas a foe
mina differat.na &c fi de toto animali mas aut foemina dicit :ta
men no quauis fui pte potetiacp ide mas aut foemina e:fed cer
ta quada uirtute fiue potetia:& parte:ficut 5C uim cernedi gra/
diedicp opt!et:ut fefu patet, ptes uero eiufmoi (ut f^mmf uteri
& uulu£ : maris teftes 8c coles:! olb? fagule pditis.eoru.n. aliis
teftes: aliis meat? eiufmoi qda fut in genere etia exaguudifcri/
rren maris Se foemin£ e:qbus bgc fexus cotranetas data e. dif/
ferut forma Iter fe ptes ad coitu delegate I faguineo genere;fed
ltelligedu fic e ut principio uel exiguo Imutaco: multa ex ns q
a principio fut Imutan foleat.patet boc I exectis qbus pte geni
tali tatu corrupta tota fere forma ufcp eo comutat:ut aut f^uila
effe uideantur : aut parum abfint : tanquam non qualibet fui
corporis parte aut potentia animal fit foemina aut mas . con/
Hat igitur principium quoddam effe marem ac foeminamita
que merito fit: ut mulca commutentur : Cum animal qua

femina aut mas e immutatur quafi principium dimoueatur*

E fles dc uteri aut uulu£:non pari ratione in omnibus fan
t guiue pr£ ditis animalibus funt. lam enimfut primum de

teftibus dicamjalia omnino tertibus carent ineo genere : ut pf
fces;ut ferpetes:meatufq; tantum geminos femini genitali pr£
fcriptos optinent:alia babent quidem tertes fed itus lumbis ad
bf rentes:qua renes continentur: meatufqj ab eorum utrocp fo'
ras tendunt:utin iis qu£ tertibus carent:qui in idem colligatur:
qu omodo in illis conftitutum e:ita aues omnes babent; 6C qua
drupedesqu^ oua pariunt.inter eas qu£ aerem accipiut pulmo/
nemq3 optmet;bis enim omnibus teftes lumbis intus aabpret :
meatufq? gemini ab bis funiliter atqj ferpentibus tedunt ut la/
certo tertudini:atcp omnib? cortice in tedtis. Qu£ aute animal
gignunt: omnia tefles in aduerfo babet : fed nonnulla intus ul
tima conditos aluo:ut delpbinus:nec meatus fed penem perte/
dentem babet ut boues;alia foris gerunt quorum aliapenden
tes ut bomines: alia annexos ad fedem fertiles ut fues : fed de
bis diligentius dirtindtum efl in libris quos de bifloria anima
lium fcripfimus.uteti omnium bipartiti funt ut tefles genum :
oibus maribus babent fed aliis rnxta genitale: ut mulieribus &i
omnibus qu£ alal no folu foras fed etiam intra fe generant. U
pifcibus qui oua £dunt:aliis mxta feptum trafuerfu liue cindlu
ut auib? oibus &pifcibusq alal pariut.crurtatisetiauulup bifi
d$ funt:atqueetia molhbus:qu£enim ouaeoru uocatur^p uul
ua babent mebranaf quibus continentur. Sed boc maxime in
difcretum efl in polypis ut fimplex effe uideatur. cui? rei caufa
e forma corporis qu£ fimilis undiqj efl. in fectis etia qmb? ali
quid magnitudinis bifidf fut minoribus incerte propter corpo
ns exiguitatem.partes quas explicandas propofuiata fe babet.
De differentia inrtrumentoru genitalium qup in manb?fut qui
quas ob caufas fint confideret:accipiat primu necefie e: cuiuf/
nam rei gratia tertium conrtitutio babeatur. ergofi natura re
quaeri qi facit aut qa neceffana e : aut qa melius ita ert ;boc etia
mebru ob eoru alterutru ce debet: fed no neceffanu id ee ad ge
ncratone patet, oib?.n.q generat adiudtueec fineccffitacisro

haberetur .nuc uero nec ferpentibus tefles funtmeque pifcib^j:
uifi fut enim coire plenofcp feminis genitalis habere fuos mea/
tus.reflat igitur ut melioris cuiufpiam notp gratia tefles babea
tur.Sed enim maxime animalm partis mun? nullum fere aliud
eil mfi quod plantarum femen &C frudlus:utqueinrationecibi
uor.iciora auidioracp funt quibus iteflinum redtum: fic ea qu£
teflibus carent meatufq? tantum babent:aut non caret fed itus
habent omnia propenfiora celerioracp ad uenerem fut. At uero
qu£ cafliora effe couenituis ut in cibi ufu inteflino opus e non
redto: fic meatus illi reuolutionem anfractufque habet: ne libi
d o uebemens crebra^ citetur.tefles aut ad hac rem emolita na
tura efh motum enim excrementi genitalis flabiliorem faciunt
in uiuiparismt equis c^terifq} eiufmodi:atcp etiam hominibus
cum replicationem feruent.Sed quemadmodum febabeat:pe/
tendu ex animalium hifloriis efl.nulla enf partem meatuum te
fles complent:fed adiedti pendent eo modo quo podera textri
ces telis annedhmt.bis enim detradtif meatus intro fe retrabut:
quo fitneexedtapofTmt generaremam mfi ita retraheretur pof
fent generare. & iam Taurus quidam cum flatim a caflratione
iniifTet: impleuit:quoniam nondum retradli effent meatus.

Vium uero &C quadrupcdu ouiparorum tefles excremen
a tum recipiunt genitale itaq? tardius iis q pifcibus femen
prodiit patet hocinauium genere cum tempore coitus, tefles
multo habeant grandiores qup certo tempore coeat. At ubi id
tempus pr£terient:adeo exiguos habet: ut incertum fere an ha/
beant fit:cum tamen eo tempore quo coeunt gerat pregrades .
cplerius itaq? ea coeunt:qu£ tefles intra fe continent.quae enim
extra babent:non prius femen emittunt q retrahant tefles.

Nflrumentum etiam accommodatum ad coitum qua/
i drupedes optinet. habere enim id poffunt . Aues 5c qu£
pedibus uacant habere nequeunt:quoniam alteris crura fub me
dia aluo pofita funt: alteris nulla funt crura, natura aute penis
hinc pendet & fitum hunc tenet: &C qde ob eam re euenit: ut in
coqado crura contedatur.na dC inflrumentu hoc neruo coflat ;
Sc cruru natura neruofa efl.itaqj cum habere id nequeant, tefles

quo<£ aut non habere aut non eo loco habere necefTe efl Jdem
enim fitus penis Sc teflium e in iis qu£ habent utruqj: quinetia
ea quorum tefles funtextra:cum penis per motu calefat:feme
genitale proinde collectum emittunt: no parato lam feminf co
tredlant ut pifces.Omnibus qu£ animal generant: tefles ate ha
bentur uel intus uel extra preterq herinaceo. hic enim unus lum
bis adherentes continet ob eandem qua auescaufam. coitum
eni herinaceorum celeriter fieri neceffe eft: cum non more qua
drupedum fuperueniant tergis:fed eredti coniugantur propter
aculeos.caufa quamobrem teltes habet que membrum hoc op
tinent:5C cur alia intus alia extra declaratum iam eft.

Ve autem carent eo mebromo quia meli^fit carere ideo
q carennfed tantum quia neceflarium ut dictum efbquo/
niam celeriter peragatur eorum coitus necefTe eft.qualis natura
pifeium Si ferpentum eft.pifces enim incurrentes attingunt ab
foluunturq? ociffime.nam uti hominum Si eiufmodi ommu
genere femen genitale fpiritu reteto emitti necefTe e: fic in pifci
bus mari non in brachiis accepto emittitur.facile autem peunt:
nifi id affidue faciant:itac£ no iis femen tantifper concoquedu
eft:cum coeunt utpedeftnbus Si uiuiparis:fed tepefiatis tepo/
re iam concoctum cotinet uniuerfum: ita nc dum cotingut:c5
fidant fed concoctum paratumq? emittant:quaobrem teftibus
carent meatufep fimpli ces redtofq? habet: qualis particula qda
circa tefles quadrupedum eft. replicationis enim meatus pars
altera fanguinea e qua recipit materia feminis:altera exanguis:
qua fadtu iam femen tranfitataq? cum genitura eo deuenit: ce/
leriter ea quoc£ abfoluuntur: At pifcibus talis totus meatus eft
quaks in bominec£terifc£ eiufmodi ammalib? pars replicatio
n is altera eft.

Erpentes complexu mutuo coeunt carent teflibus Si pe/
f ne ut didtum iam efl.Penequia cruribus caret.Teflibus
^ppter fui corporis logitudine meat? mo pifciu habet. q> enim
eorum natura porredta in longu efl:fi pterea in tefles ^trahere
tur refrigeraret genitura propter mora logi oris itineris: quod
iis quoqj accidit qb 9 penis Imodic? eft. fut.n.infecudiores iis

quibus mediocris proptereaq? feme frigidu infecundu e.refri
geratur autem quod longe admodum fertur:fed qua ob caufa
animalium alia habent teffes:alia non habentideclaratu ia eft ♦

Oeunt ferpentes coplexu mutuo ^ppter ineptam fui cor/
c poris forma ad applicandum, cum enim exigua quada
fui pte coniunganturmequeunt pre nimia prolixitate adaptari :
cuqs membris quibus aplectatur careat:pro iis agilitate corpis
utuntur complexuq? mutuo fefe obuoluentes expediunt uene
rem, unde fit ut lentius abfolui q pifces uideantunnon folum
meatumplixitate ied ctia ea ipfarqua utuntur follertia.

E uteris aut uuluisquemadmodu fe habeant ambiges:
d magna eft enim eius partis diuerfitas: nam neqj uiuipara
omnia habent fimili fitu:Sed cum homines omnecp genus ter
refixe i ifra ad genitale habeant: cai tilaginea fupra continet iu/
xta fepturncqs ouipara fibi c5uemut:fed pifces ifra ut homines
3C quadrupedes uiuiparf habent , aues &C quadrupedes ompar£
fupra :attamen ipfi quoq$ fitus contrarii no fut a ratione remo
ti.Iam emqu£ oua pariunt diuerfepariut. etenim alia impcrfe
dta emittut ouamt pifces .foris em pifcium oua perficiuntur et
augentur.cuius rei caufa eft q> magna facunditas e.idqs mun?
eorum ut ftirpium eft q? fi intra fe foetum perficeret pauciora
neceftario ^derent.nunc uero tot continent ut uulua unum
effe ouum in paruis quidem pifdculis uideatur.Sut enim ii fe/
cundiffimi:ut in ceteris quoque tum plantis tum alalibus eue/
nit:quorum natura iis proportionet . in iis enim magnitudinis
iucrementum uertitur in feminis copiam.aues & quadrupedes
ouipare.oua £dunt perfecta qu£ ut fcruari poffint:duro ia con
ftent putamine oportet.funt enim quandiu increfcunt mollio
ra.tefta autem efficitur calore externo euaporante: humorem
itaque calidum effe locum in quo id fiatnecefie e. talis aut lo/
cus fepti trafuerfi e qppe q cibu cocoquendo pficiat: Quod fi
oua cotineri in uulua necelfe e:uulua eoru q oua £ dut pfedra fi
ta ee ad feptu neceffe e.eoru aut q lpfedta ifra:ita em m pmptu
erit. & fua uero natura uulua propenfior ad fitu inferiore qua
ad fupenorem eft; nifi quid aliud opus nature impedit infra e

enim exitiis eius officium.

Iuipara etiam inter fe differunt, alia enim non modo fov
u ras ucrum etiam Itra fe animal generant : ut homines ut
eq ut canes denique omnia qup pilis teguntur <3C inter aquatilia
delphini balenp &c reliqua cetarii generis.

Artdaginea uero &C uiperp cum itra fe ouagenerant:mox
c animal foras pariunt;perfedtum generat ouum.itaenim
ex ouo animal gignitur : ex imperfecto nullum, non extra hpc
pariunt oua quia natura frigida funt non quia calida ut quida
uolunt,

V te molli intedra generant oua.q' eni caloris exigui fut
c ultimum ficcare natura eorum no poteft. Quia igitur fri
gida funt molle generant quia molle no excra.penret enim pro
pter fuam molliciem.Cum autem ex ouo animal gignitur : eo
dem quo in auibus modo parte plurima generatur defeendunt
oua i imum dficiunturque animalia infra ad genitale : quomo
in iis fit que iam inde a primo ortu animal generant . quaobre
uulua quoque eorum diflim is: tum uiuiparis :tum ouipans e:
quoniam utriufqueconfortiu generis habent. nam & fupraad
feptu 5C infra porredta gen? omne cartilagineu het.fed ta de ea
qua de cpteris uulup aut uteri generib? que admodu fe habeat:
p biftorias diffedtoncfq, animaliu ldagadu pcipieducp e.itaq*
hoc genus &C fupra continet uuluarcp ouiparu pfecloru ouoru
eft;& infra quia uiuiparu eft atqj pticeps utriufcp euadit: At ue
ro ea qupptinus animal generant omnia infra habet . nullo eni
naturp opere impediutunnec ptu geminat. Ad bpc fieri no poc
ut aialia luxta feptu gignat, foetu eni podus & motu habere ne
ceflfe eft.is aute loc^cii uitalis fit bpc pati no pot. difficultatem
etia pariedi ita accidere neceffe e^pter delati one logi ore : nam
5c nuc mulieres fi i partu uel ofcitado uel aliqua eiufmodi cau
fa retrabut:diffiali? paruit. Inanes etia uteri aut uulup furfum
adiude ftrangulatmec no ualidiores ce eas q animal cotineant
necefle e.quamobrem omnes ep carnofp fut.Qup aut ad feptu
lugunt mebrana conffant:tum etia in iis lpfis animalibus qu£
geminant partum planum hoc idem fit. oua enim fupra atque

ad latus contincnt.animalia uero parte infera uulu£ gerunt fed
quam ob caufam fitu contrario uuluas nonnulla animalia ba/
bent: SC omnino quamobrem aliis infra :aliis fupra ad feptum
contineturaiChim iam efl:.

V r autem uteros aut uuluas omnia intus babeat.Tefles »

c alia extra:alia intus caufa eftq? cum utero contineatur
quodgigniturridquecuftodiam operimentum & coCtionem
derideret bine uteri:aut uulup omnium intus funt. locus enim
exterior corporis &C frigid? efl: &C offer, fiom expofitus. Tefles
aliisintus aliis extra : propterea q> iis quoque operimento &C
uelamine opus efbtum ut feruentuntum ut femen genitale pfi
cere poflmt.baud enim fieri poteft ut frigetes & gelidi poffint
retrabi atque emittere genituram.quam obrem quibus tefles in
propatulo funt:babent operimentum cuteum : quod fcortum
uocatur.Sed quibus natura cutis pr£ fua diricia obflatnemol
lis cutea 5C ad complectendum habilis fit: ut iis qup aut pifcea
cute aut cortice teguntur :iis intus habeantur necefle efl: : qua/
propter delphini &C quacunque cetarii generis habet tefles int?
continent:atque etiam ouipar£ quadrupedes corticati generis .
cutis etiam auium dura efl: ut magnitudini debit£ inhabilis fit:
fed ad comprehendendum caufam bis omnibus defignari
necefle efl: : una cum iis quas antea diximus ex iis quae per
initum &c rem ueneream accidunt.bgc eadem caufa eft:8<: ut ele
pbantus ac herinaceus tefles habeant itus, cutis enim iis quoq*
inepta ad habendam particulam qu£ operiat.Situs etiam utero
rum contrarius in iis qup animal intra fe generat ad ea qu£ oua
pdfit : atque etiam eius ouipari generis in iis quae uterum infra
babent:ad ea que fupra ad feptu . uerbi gratia pifeibus ad anes
quadrupedefque ouiparas:atquc etiam iis qup modo utroque
generant ut oua intra fe pariant:animal pdant in lucem .qu^ em
intra fe 5C foris animal generant utru habet in alno: ut homo :
bos:canis:& reliqua generis eiufde:na ad foetus;tu falute:tum
incremetu expedit mbil ponderis infidere uteris.

Eatus etia diuerfus iis oibus e: quo excrementu ficcu Si
m quo bumidii exit.quaobre omnia id gen? ta foemin£ q

r

mares genitale babcnt:quo excrementum bumidum fecernat
quoque maribus genitura foeminis partus emittatur parte prio
re fuperioreque meatus is continetur. Qu£ autem pariunt qui/
dem oua fed lpcrfedta: ut pifces ouipans : iis non iub aluo fed
lumbis adbprens uulua continetur. nec enim incrementum oui
impedimento eft. quoniam inchoatum prodiens ouum foris
perficitur:& meatus idem excrementarius alimenti ficci & mt?
efl omnibus que genitali carent. ouipans etiam iis qu£ babent
ueficam uttefludinibus . Generationis enim caufa nonexcre/
menti emittendi duplex meatus e; fed quia feminis natura bu
mida eflndeo rreatusidem communiscum excremento bu/
midi alimenti baletur, conflat boc ita effeco q> cum genitale
femen omnia animalia ferant excrementum tamen bumidum
illud non omnia reddunnfed cum &c mans feminales meatus
&C foeminp uterum firmari nec oberrare oporteat: ldque aut in
parte priore corporis: aut in pofleriore ad prona effici neceffe
fitridcirco uiui paris propter foetum uterus in parte priore pofi
tus efl:ouiparis ad lumbos & prona .Qu£ autem animal pdut
in lucem:cum intra fe oua generarintriis fuus uterq? : quoniam
utrunque referunt genus: & eadem tu uiuipara: tu ouipara fuc *
partem enim uulu£ fuperiorem in qua oua gignuntur :fub fe/
pto ad lumbos & prona babentunfenorem ad aluum. bac eni
iam procreant animal. Meatus idem iis quoque ficci alimenti
dc coitus efbnulli enim ex iis genitale pendet :ut antea didtum
efl.meatus etiam genitales manum.tum eorum quoru proprii
funt:tu uero eorum qu£ tefles babet fimili modo atque uulug
ouiparorum babent, omnibus enim ad prona 5c fpine locum
adb^rent :non enim uagari fed flabiles eflc oportet . talis aute
locus poflerior efl:is enim efl qui continentiam pr^beat: & fla
bilitatem. Quibus itaque tefles intus contincntunris protinus
cum meatibus firmantur:nec fecus i is efl quibus extra tu eode
deueniunt fcilicet in locum genitalis communique excipiunt
meatu :fimilis & delphino meatum modus efl :fed tefles fub
aluo occulti.fed quemna fitum partes ad generanonem acco/
modatf :& qua s ob caufas tenuerint I bis generibus di£tu ia 6»

>?/

Aeteris qu£ fangume uacant animalibus non idem mem
c brorum ad generationem ptinentium modus:fed tu int?
feipfa:Tum etiam cum fanguineis diftident.Tunt b^c reliqua
genera quattuor numero:unum cruftatum:Tecundum molle :
tertium iTedtum: quartum teftatum; An quarti generis ulla co
eantiincertum eftrplurima tamen non coire apertum eft.Que/
admodum conTiftant poftea dicemus, cruftata coeunt modo
eorum que in auerfum mingunt:cum alterum fupinum:altenl
pronum applicauerint.caudas eteni ne parte fupina Tupueniae
pronam impediunt caudg pre Tuarum pinnaru prolixa appendi
ce.babent in boc genere mares tenues genitales meatus foemie
uuluas membranas ad mteftinu fiftasibinc atq3 inde in quibus
gignitur ouum.

Oilia ore coeunt renixu complexu qp mutuo brachiorum
m Sic enim coniugi necefte e quonia natura exitu excreme
ti in os in ftedtendo adduxerit:ut antea didtum eft cum de par
tibus agerem us:babere Toeminas o es in boc genere membrum
uuluale apertu eft.continent enim ouu primo indifcretu: mox
difcretum in plura:& pariunt omnia impfedta modo ouiparo
rum pifcium:meatus ille interior idem excremeti dc uulue e:tu
in iis:tum etiam in cruftatis. eft enim qua Terne genitale p mea
tum emittat :idcp parte corporis Tupina:qua putamen uiftat &C
mare illabitur Taciunt*quaobrem ea parte mas cum Toemina co
pulatur. nam Ti mas Tiue Terne ftue membru aut aliqua uirtute
fiueuim aliam mittit admouen ad meatum uulualem necelTe
eft.crinis uero in Tertio maris polypi p fiftulam qua piTcatores
crine coire polypis aiunt coplexus gratia Tit ; no quaft lftrume
tu id ftt utile ad generationem : etenim extra meatu corpuTqj
eft.interdum tergis quoqs mollia copulantur: Ted generatonis
ne gratia an alia cauta nodum exploratum babetur.

N Tedtoru aliqua coeunt:atq? ex animalibus eiuTde gene
i ris oriutur modo eorum quibus eft Tanguis ut locuft£:ci
cade:pbalangia:neTp^:Tormicp. aliqua coeunt quidem fic gene>
rat : Ted non Tui generis animalrTed ueimiculos tantum.neque
ex animalibus procreantur Ted ex putreTcete bumido aut Ticco

x

utpulices:mufc£:fcarabei.qu£dam nec ex animalibus nafcunt
neque coeut:ut culices di uermiculi:& plura ciufmodi genera .
inter ea uero qu£ coeunt femina maxima ex parte maiores ma/
ribusfunt: nec meatus ulli leminales in maribus efle uiden/
tur: nullum parte plurima dixerim membrum foemin^a mare
inferitur : led mari a foemina furfum de parte inferiore quod
confpectum in pluribus efhnecde fuperuentu ambigitur : fed
contra ut mas f^minf inferat uifum in paucis efbneque adbuc
ita exploratum habetur ut genere poffimus difhnguere *

Oc idem fere in pifcibus quocp onipans maxima ex par/
b te: di in quadrupedibus ouipariseft ut foernin^ maiores
fint maribus : quoniam id icommodum eftad uterum magna
ouorum copia extumefcentem.foemims in eo genere membru
quod pro uulua habetur fiflu luxta iteftinum ut ceteris pofitu
efhin quo foetus generat. patet hoc in locufhs:SC reliquis quo
rum magnirudo aliqua fit:& natrua coitu recipiat.maxima.n,
pars generis infecti perexigua efhmftrumenta generationi ac/
comodata:de quibus non antea ailleruimusnta fe babent ♦

Imilarium paitum femen genitale di lac reliquim?:de qui/
f bus nuuc oportune dicem? . dc primum de feminerpofi m
fequentibus de lacte.

Emen alia aperte emittunt:ut ea qu£ fut natura faguinea :
f alia ideft infecte di mollia emittant nec ue incertu efhitacp
confiderandum hoc efbutrum mares omnes femen emittat: an
non omnes. & fi non omnesrcur alii emittant: alii non. T u etia
utmm foeminp f^men aliquod conferant ad procreationem:an
non.& fi non femenmtrum nec aliud quicquam adhibeant:an
quis non femen:tamen aliquod conferant. Ad hec quidnam co
ducant ea qu£ femen emittut:fuo femine ad generatione quere/
dum eft.atque omnino que natura fit feminis:6<: eoru qu£ me/
fama uocantunfcilicet iniis animalibus qu^id humoris genus
emittunt:Omnia ex femine gigni.femen autem ipfum profici/
fci a generantibus uidetur.Quamobrem eiufdem fludii eftqu£
ftio. utrum ambo mas di foemina emittant:an alter tantum : di
utmm ex toto corpore fecermtunan non ex toto, nam fi no ex

coto: nec ex ambobus quide parentibus prodire probabile eft.
quapropter primum de boc : quemadmodum fe babeat inqui/
rcndum eft, Sut enim qui dicant id ex toto corpore prouenire .
Quibus autem argumentis probent: ut femen ex unaquacp cor
poris parte fecernatur:quatuor fere numero funt.primum uebe
metia uoluptatis.magis enim fuaue ell:: quod idem amplioris
fit afFe(ftus. amplius aute eft:quod omnibus membris.q quod
paucis accidat.Secundum q> ex mancis manca procreentur, fe-
men enim ab ea qu£ deeft parte proficifci negat.unde autem no
accefferitud ne procreetur accidit. Tertiu fimilitudo parentu»
fimiles enim gignutunut toto corpore toti fic particulatim fin
gulis partib?:quod fi caufa eft:ut totum fimile fit: q> ex tali to
to:femen genitale prodient.partibus quoque caufa fimilitudi
nis ent:q? ex unaquaqj parte aliquid uenerit. Quartum quod ra
tio efte uidetur :ut quemadmodum totius aliquid eft :ex quo
primum generetur:fic partis quoque cuiufqj fit feme aliquod
proprium.fidem etiam illa faciunt buic opinioni uenfimilem:
no folum enim rebus natur£ infitis & natiuis : libn fimiles pa
rentibus prodeunt, fed etiam aduenticias atque externas pr^fen
tant.iam enim cum parentes cicatrices baberet:filn quida parte
eadem fui corporis idem habuerunt: 5C cbalcedone cum pater
brachio effe compundto: filius idem retulit.confufa tamen no
ta:minufqueexplanata.bis fere rationibus quidam potiftimu
crediderunt:femen a toto corporeproficifci.

Ed cum fcrutamur:& diligentius rem difcutimus : cotra
f potius efte uidetur.nec fupradufta quattuor illa foluete
difficile eft. &C quadam alia fequuntur impoftibiiia : ex ea ipfa
opinione.primum igitur : fimilitudo nullum ludicium affert :
ut feme genitale ex toto corpore fecedat: quadoquidem & uo
ce:& unguibus:& pilis:et motu fimiles procreantunex quibus
nihil proueniat.nonnulla etiam nondum habent cum generat:
ut canos:aut barba: maioribus item fuis pier u que fimiles fu t:
ex quibus mbil feceftit.redditur enim poft plura genera fimili
tudornt elide que cum etbiope concubuerannon filiam forma
etbiopis pepent:fed natus ex filia erat etbiops.In ftirpibus etia

x z

eadem ratio eft. nam fi hoc ita effetnn iis quoque ab omnibus
partibus feme proculdubio proficifceretur, at plerafque partes
aut ille non habent aut quifque abfeindere potefbaut poft geni
tas habet. quin edam ex frudtibus nihil fecedit :& tamen ii quo
que forma eadem prouemunt. ad haec utrum ex unaquaque fi
milan parre tantum prodit. Verbi gratia carne:offe:neruo. An
etiam ex diffimilaribus:ut facie: di manu, nam fi ex illis tatum
Similes autem parentibus funt : partium potius diffimilarium
forma:ut faciei:manuum:pedu .Quid nam obdet ne ille quo/
que fimiles fmt feceflu ex toto : fed alia caufa quado nec i ipis
quidem fimilitudo:propterea fit: quia ex toto corpore femen
genitale fecelTerit:fed fi ex diffimilanbus tantum.ergo non ex
toto di partibus omnibus. At ex fimilaribus magis conueniat *
Sunt enim priores di diffimilares ex fimilaribus conflant: di ut
facie ac manibus fimiles procreanturdic di came di unguibus .
At liero fi ex utnfque quifnam modus fit generationis, coftat
enim partes diffimilares ex fimilaribus;itaque q> ex his fecedit:
ex illis quoque fecefferit.atque ex ipfa compofitione perinde :
quafi a nomine fcnpto quippia proficifcatur:fi a toto uel a qua
uis fyllaba proficifcetur, quod fi a fyilabis ab elemetis compo
fitioneque prodierit: itaque fi ex igne di reliquiseiufmodi caD
nes offarie conflant:ex elementis potius fuerint, nam ex copo/
fitionequona padtopoffindAtquifmeeafimileeffe nihil po
terit:quod fi quid ea poflea creatud caufa fimilitudinis fuerit :
no feceffio ex toto. Item fi partes didra<d£in femme fint:quo
nam padto uiuat:fed fi coniunctae paruum quoddam animal
fuerit .genitales etiam partes quonam pacJlo confidant: no em
fimileed quod a mare di foemine fecedit.item fi utnufque fe/
men gqueex toto uenit:duo animalia generabuntur, utrunque
enim omnia habebit quaobrem empedocles maxime(fi ita di/
cedum edjconfentanea huic rationi fcripfiffe uidetur hoc qui
dem loco. nam fi alibi diuerfa:non bene.dicit enim maris ac f?
minp quafi fymbolum ee, totum uero a neutro proficifci: Sed
difeerpta gerunt mas ipfe di foeminamembra.curenim foe/
mina non ex fe ipfa generet : fi quidem femen ex toto fecedit :

(

& conceptaculum optinet.Sed ut uidetur: aut non cx toto fece
dit: aut ita ut ille ait: non ex utroque eadem fecedunt. quapro/
pter alterum alterius coitum defiderat.fed lpoffibilc illud quo
que occurritmec enim maiora poliunt diftradta feruarnanima
taque effe:quomodo empedocles generat amore: cu dicit mul
taque ponuntur capita abfque fuaceruice*mox enim coalefce/
re coagmittarique ait: quod fieri no poffe apertum eft: quado
nec anima uitaque omni uacua feruari poffec:neque ueluti plu
ra animalia coalefcere in unum.& ns qui ex toto fecedere aiut ;
accidit: ut eodem modo quo ille dicant 4 nam ut tum amore in
terra: fic iis in corpore agiturmo enim fieri potefbut partes co/
iungatur:commeandoque:eodemdeueniant.Tum etiam quo
nam padro dirimantur fuperiora:Iferiora:dextra: fimftra:prio
ra:pofl:eriora* bpeenim omnia carent ratione* item cum partiu
ali£ facultate:alia affechb?difhnguantur:uidelicet diffimilares
eo q> eificere aliquid poffintmt lingua:ut manus*Similares du
ricia:mollicia:&’ reliquis eiufmodi affectionibus: non enim ut
cumque fc babet:fanguis efhaut caro*Coitat ob eam rem fieri
non poffemtquod fecefferit uniuocum fit:cum partib? corpo
ris.uerbi gratia ut fanguis a fanguine : caro a carne prouemat ♦
At fi ex diuerfo quodam fanguis fiatmon ea caufa fimilitudi
nis fuerit:q? ex omnib? partib^decefferit: utaiut:qui ita opina
tur*Satis eft enim ex una tantum fecedere : quandoquidem no
fanguisexfanguinegignitur. cur enim non omnia uclexuno
gignant* bgc enim lententia eadem ee uidetur: atque illa anaxa
gore:ut fimilaregignatunnifi quod ille commune id de omni/
bus alferit*bi uero generationi tatum animalium tribuunt* Ad
b^c quonam pacto ifta augeantur:cum ex toto feceflermt* ana
xagoras enim probe ait:carnes ex alimento carni accedere : fed
iis qui eadem non dicunt:5c tamen fecedere ex toto pronutiat :
quonam pad:o alio accedete maiusquicquam efficietur: fi qd*
acceffent maneat. At fi mutari quod accellent potefbcur non
iam inde ab inkio femen fit tale:ut gigni exeo poffit fanguis
dc carolno ipfu fit fanguis di caromec uero dici pot: tepadone

x 5*

poftaugeri : perinde ut uinum aqua adiedra. ita enim principio
maxime fmcerum meratuqueeffet unumquodcp.nuncueroet
caro &Cos&C qu^uis alia pars quod dicitur: id poftmodum ma
giseft. Seminis autem partem aliquam dici ncruu efle : aut os
longe plus e q ut nofter fenfus affequi poffit.ad b$c f i foemina
&C mas differunt inter fe uteri ratione:ut empedocles ait* Fudit
in puris mas foemina frigore lito mutari uidemus tam uiros q
mulieres:ut queadmodum ex inf^cudis facundi fic ex babilib?
foemine procreandpad maris procreationem propenfi euadat:
quafi no fit caufa in fecededo ex toto nec ne:fed in moderatioe
Imodcratoeue eius qd' ex muliere uiroq3 fecedat:aut ob aliqua
emfmodi caufam : fi boc inqua ita eflfe ponamus, conflat non
propterea efife femina: quia ex quodam fecefferit* itacp nec pte
quidem quam propriam babet mas:aut foemina feceffu confio
ffere. Siquidem femen ide et mas effici potefb & foeminaitanq
no alterutra pars in femine fit. Quid igitur referatrde bac parte
ita dicatur: an de ceteris .}nam fi femen ab utero non prouenit :
eadem ceteris quocp partibus ratio feruandaeft . Item nonulla
animalia oriuntur ex nullis uel eiufdem uel diuerfi generis ani/
malibus:utmufcp & genera papilionum:exquibusgignuntur
quidem animalia: fed non fimilis natur£ : fed genus quoddam
uermiculfpatet igitur non femine quod ex cunftis partibus fe/
cefTent generari qupcuque diuerfi generis funt. nam fimilia ef
fent.fiquidem fimilitudo indicio effetrq? ex cundtis fecefferit.
quadam etiam animalia uno coitu plura generant. plantas uero
omninomotueodem:omnem annuu fructum afferre cetrum
efb quod fieri non poffet : fi ex cunctis partibus femen fecer/
neretur, fingulas eni e fingulis uel coitibus:uel feceffibus : fieri
fecretiones neceffe e: nec uero fieri poteft : utin utero diuidat.
iam enim tanqua a planta nouella aut animali nuper ^ditomon
femine feparemr.Item qu£ a uulfione feruntur:feme afferut.er
go dc prius qua a uulfa fererentur : ex eadem fui magnitudine
frudbficaffe no ex tota platardeftridtu feme tuliffe certum eft .
Omniu uero maximu argumecu 1 genere Ifedtoru aladuertim?

fatis:q> &c fi non omnium:tamen plurimorum femina per coi/
tum particulam quandam Tuam inferitin marem: &quide coi
tum ita agunt quod antea didtum eft.Subied:a enim in fupera
indere uifuntur:quanquam non omnia: fed plurima ex iis que
explorata babemus.itaquein iis ctia maribus qui femine emit/
tunt: non caufa generationis eft: q> ex toto fecelTent: fed alio
quodammodo de quo poftea uidebimus.nam fi caufg effet fe
ceffus:ut putantmon ex cundtis fecedere partibus cefendum ef
fet:fed ab agente creatrice^ tantum:ueluta fabro no a materia:
fed ii fimile aiunt: ut fi uel a calceis proficifci dicant, fili? enim
qui patri fimilis eft fimili fere cultu corporis utitur, caufa aute
ut uoluptas rei uenere£ uebementior fit:non q> ex toto feceffe/
ritcfbfed quia prurigo uebemens accidit, quamobrem fi quis
frequenter ea re utitur: minus afficitur uoluptate. Ite uoluptas
ueneris in fine coit? potiftimum eft. At fi ex toto fecerneretur :
non fimubfed fingulis partibus:alns prms:aliis poft exultaret.
caufa uero quamobrem ex mancis manca proueniunneade eft:
di cur filii iimiles parentibus prodeunt : fed non manca etiam
ex mancis gignuntunut & diffimiles fuis parentibus, quorum
caufam poftea confiderabimus.eadem enim qu^ftio eft. Item
fi femen non a foemina emittitur:eadem ratione profecto :nec
ex toto fecedere probari poteft.&finon ex toto feceditmibil
rationi repugnat: fi a foemina quoqj no fecedere: fed alio quo/
dam modo caufam generatonis pr^ftan a foemina ftatuemus.
qua de re ut differamus:proximum eft.cum femen non ex cun
ctis fecerni partibus apertum lam fit. initium uero tu ei? ipfius
propofiti:tum etiam fequentis totius difputationis: ut primu
de femine quidnam fit:accipiamus.ita enim &C officia lpfa : dc
que officiis accidunnfacilius confiderare poterimus.Tale aute
fua natura femen effe requirit: ut ex eo primo oriatur ea qu£ i e
eundum naturam conftituuntur:non q> ex illo, uerbi gratia bo
mine aliquid fit quod agat.fit enim aliquid ex boc : quia feme
eius eft. Sed cum multifariam aliud ex alio fiat: alio enimo:cu
ex die noAem fieri dicimus:aut ex puero uirum : quoniam boc
poft boc.alio cum ex £re ftatuam:aut ex ligno lectum. 5i qcuc£

X A~‘

ex materia fieri dicimus : ut ex aliquo quod infit: & formetur ;
totum fit: alio cum ex mufico immuficu: aut ex fano £grum :
St omnino cotrarium ex contrario, pr^terea ut epicarmus facit
fuam exaggeratonem:ex caluniis maledid:a:ex maledicitis pu/
gna: qup omnia eo referuntur : unde principium motus, quale
id quoque quod modo diximus eft. pars enim quadam totius
difcordip calunia e:fed aliquorum extra quod mouerit eft : ut
ars extra fuum opus eft;&: lucerna extra domus incendium, cu
itaque tot modis aliud ex alio fiat : femen in altero de duobus
bis efte apertum eftraut enim ex eo ut materia:aut ut ex primo
quod mouerit eft : quod gignitur, non enim ut boc poft boc :
quomodo ex panatbeneis nauigato: neque ut ex contrario con
tranu. gignitur enim contrariu ex contrario quod corrumpit :
& aliud quippiam fubiiciopoitet:exquoprimo immanente
fit. Igitur in utro nam de duobis illis confti tuendum fit feme:
confiderandum eft:utrum ut materia: U patiens : an ut forma:
& agens:an etiam ut utraq*. una emm cum iis fortaffe declara/
bitur:& quonam pacito ex contrariisgeneratio fit:ommbus iis
qu£ ex femine onuntur.nam ea quocp generatio qu£ ex contra
riis fit:naturalis eft.alia enim ex contrariis oriuntur: mare dico
& foemina:alia ex uno tantum:ut plant£ omnes: & animalium
nonulla in quibus no diftmdais feorfumq? conftitutus e fexus
maris Sc foeminp. Genitura igitur id uocatur quod a generante
^pueniens caufa efbqup prima optineat principiu generationis :
mdelicet in i is qu£ coire natura ucluit.Semen autem e quod ex
ambobus coeuntibus illis originem trahit : quale feme plataru
omniu e:& animaliu nonulloru in quibus fexus diftinctus no
eft.uelut id quod ex mare ac foemina primu mifcetur:quafi co
ceptus promifcuus quidam:aut animal, bgc eni iam habet qcf
ex abobus requirit. Seme 5C frudtus Iter fe differunpiioris po/
fteriorifqj ratoe.fru&us eni quod ex alio e: feme ex quo alid'.
nam alias abo idem funt. Natura autem prima eius qd' femen
uocatunqnam fit exponeda lati? eft . Quodcilc^ in corpore ac
cipimus:aut partem effe:fecudu natura:uel diffimilare uel fimi
lare neceffe efhaut pr^ter naturam:ut uel papula:uel excremetu

77

uel colliquamentum uel alimentum* excremem appello religas
alimenti :coiliquamentu quod ex incremento fecernitur ref olu
tione:prgter natura* Sed nulla id efte partem uel fimilarem uel
diftimilarem apertum eft. mbil enim ex eo quanis fimilari con
ftituitur:ut ex neruo aut carne, Quonia etiam cum c^terp om/
nes partes feparat£ fintupfum feparatum non eft:nec uero pr£
ter naturam eft necp naturae oblef^ uicium cum in omnib? ftit:
&C natura ex eo ipfo oriatur alimentum plane res aduentida eft*
Ita<£ aut colliquamentum aut excremenmm efte neceiTe eft*ue
teres quidem auctores opinari uidentur:id efte colliquamentu
Quod enim ex toto fecedere.^pter motus calorem dicut: uim
habet colliquamenti .colliquamenta autem pr^ter naturam fut;
nec qmequam fecundum naturam oriri poteft ex iis qu£ pr£ ter
naturam fut.excrementum igitur efte necefte eft: Ad omne ex
cremetum:aut alimenti inutilis eiaut utilis. Inutile dico:a quo
mbil pr^terea natur£ fuppediteturfted quo pl? abfumit: eo ma
gis natura uiciat.utile contra :fed enim non tale excrementu id
efte conftat:eo q> iis:qui uel ptate uel morbo peftime fe babet :
genus boc excrementi plurimum ineft: femen minime: aut eni
nullu omnino:aut non prolificum: propter inutilis ac morbidi
excrementi per mixtionem.ergo utilis excremeti pars aliqua fe
men eft. utiliftimum autem quod ultimum eft: &C ex quo lam
unuquodc^ gignitur membrum.eft enim tum prius tum pofte
rius* primi igitur alimeti excremetu pituita eft* 5c fi quid aliud
eiufmodi eft. pituita enim alimenti utilis excremetum eft.cui?
rei indicium q> per mixtum cum cibo puro alere poteft:&: labo
re abfumitur.ultimum autem parum admodum ex plurimo re
linquituralimento* fed Itelligendum perexiguo augeri quoti/
die animalia etplantas.nam rufi ita effet:additione pluris cade
uel minima modu excederet magnitudinis.igit cotra q ueteres
putarut dicendu eft. Cu eni illi quod ex toto fecedatifeme efte
fateat * N os quod ad totu fuapte uatura faciatrfeme efte fatebi
mur.Cucp illi colliquametu dicant: nos excrementum poti?ee
ftatuimus.quod eni ultimu accedat:& excremetu ultimi fit: id
finule ee rpbabilius e;(pinde ut pictoribus ffpenumero aliquid

x

andriceliudcft purpurifli remanet fi mile eius quod cofumpfe/
rint, Tabcfcens aute quodqj &C colliquefcens corrupitur :&c de
generat,argumentum:non colliquameturmfed excrementu po
tius effc illud eft:q> animalia magni incerementi minus f^cuda
parua f^cundiffima funt,plus enim colliquamenti ce in magnis
neceffe eft:fed minus excrementi, quipp: cum I corpus magnu
copia abfumitur ali menti: itacp parum fit excrementi.Item loc?
fecundum natura nullus colliquameto datus eft: fed fluit quo
cunqj facilius ferri poteft, At naturalib9 excrementis omnibus
locus pr^fcriptus eft, uerbi gratia alimeci ficci excremetis alu9 .
bumidi uefica:utilis uentnculus:feminalis uterus: genitalc:ma
m£ in ea enim loca fe colligunt atque confluunt,

Eftimoniu etiam faciunt ea qu£ eueniut : ut femen quod
f diximusad fit:qu£ ideo accidunt, quia talis excrementi
natura eft.diffoluto enim 6C imbetillitas rr anifefta cofequitur;
ubi uel minimu id fecefferitmt quafi corpus eo fme priuet: q u
demu ab alimeto afferatur. pauci uero quida & breui tempore
per £tate leuant: cu id feceditmidelicet ubi copia fuparit :quo/
mo alimetu. pnmu fi ubi modu exceflerit emittitur: meli? cor
pcn cedit, leuat etiam cu fecum alia trahit excrementa, non eri
folum femen eft quod exit:Sed etiam ali£permixt£ facultates
cum eo feeedunt:qu£infalubresfunt:quaobremnonnullis im
prole aliquado eiquod emittit :quia parum feminis habet ♦ fed
enim plurimis 6C magna ex parte ita accidit: ut uenere exoluant
debilitenturq; ob eam quam dixim? caufam. Ad hgc feme nec
in prima £ tate neqj in fenedfute nccp I morbis eft.caret hoc egri
^ppter lbecillitate.fenes q: no fatis ecru natura poteft cocoqre .
pueri ^ppter incremetu.abfumitureni totu alimentu I corporis
dsfideriumrpriuiq aliquid excremeti remaneat.qnquenio naq?
fere corpus m homine quidem dimidiu capere uidetur omnis
magnitudmis:qu£ reliquo toto tepere copetur. multisaute 5 i
animalibus &C piatis euenic.differetia in iis lpis tu generi cu ge/
nere:tu etiam I eode genere cofortibus fpeciei Iter fe:ut homini
cu bomme:& uiti cu uite.alia enim multu feminis £dut:alia pa/
rum:alia mbil omnino.idcp no pr£ imbecillitate: fed cotra non

1 nullis euemt.abfumitur enim in corpus ut bominu nonullis: q
ubi per habitum corporis bonum carnuleti: aut pinguiores eua
ferint:minus femen emittunt.aninufq? rem ueneream expetut ♦
fimilis Si uitibus affedtio incidit:qu£ nimia alimeti copia luxu
riant:& birciretantifperdicuntur.nam &< hirci pinguefcentes :
minus feminis babent.quamobrem eos folent ante extenuare :
di uites bircire ab ea ipa hircorum affectione dixerunt.uiri etia
mulierefque pingues minus f^cund^ effe q non pingues uidet .
quoniam in uegetionbus excrementum concoctu trafit in pin
guemam di pinguedo excrementum eft bonitate fubftantip fa
lubrp.funtqup nullum afferant femen:utfalix:utpopul9.Itaqi
ali£ quoque eius affectionis cauf<£ reddi pofiunt.nam di per im
becillitatem no concoquut:ft per uirium bonitatem abfumut :
ut dictum eft.Simili modo fpcundiffima quoque di fertiliffi/

(ma funt:alia propter uires: alia propter imbecillitatem, multu
enim atque inutile excrementum permifcetur : ut uel morbi no
nullis contrabantur.Cum non bene purgatio ceffit: di alii cua^
dnnt:alii obeunt mortem, tabefcunt enim eo quomodo peruri
nf profl nuiu.nam id quoq3 uicium iam aliquibus accidi ffe cer
tum eft.Item meatus idem excrementi di feminis eft: quibufcp
excrementum amboru tam ficci q bumidi alimenti: iis quo bu
midi eodem feminis quoq? fecretio agitur, bumidi enim excre
mentum eft.nanqj omnium alimentu bumidum potius eft. At
uero quibus boc deeft iis ea parte:qua cibi ficci fedimetu tedit:
femen quoqj fecernitnr.addo etiam q? colliquatio:& tabes fep
morbofa eft.excremeti emiffio femp utilis eft, feminis feceffio
in acipiti uerfatur:quoniam aliquid alimeti lutilis affumit. At
fi colliquatio effet:femp noceret:quod non facit.femen igitur
excrementu ee alimenti utilis atq; ultimi:fiue omnia feme emit
tunt:fiue no. in iis tame q emittutata ee apertum iam eft.

Oft haec cuiufnam alimenti fit excrementum: di de me/
p ftruis differedu effiunt eni in nonullis uiuiparis meftrua)
na bis declaratis aptu ent:& utru f^ia feme emittat ut mas:fiat
que unu ex ambob? femlbus mixtu: An nullu feme a foemina

fecematur:& fi nullum rutrum aliud quippiam conferat f^rma
ad generationemrfed locum tantumdo pbeat. An aliquid cofe
ratridc^ quo nam pacto &C quomodo. Sed enim fanguine effe
ultimum alimetum in fanguinario genere animalium.propor/
tionale autem in exangui dictum atea eft. Veru cu feme quoqj
excremetum fit alimenti eiufcp ultimi aut fanguis ^portiona/
lcue eft aut ex iis aliquid: fed cum ex fanguine concocto dige/
ftoque modo quoda pars qu£cp gignaturrfemen aute concoctu
diuerfu a fanguine fecernatur : na incococtu aut per uim emif/
fum uidelicet cum ultra modu quis re uenerea utitur : cruetu ia
aliquibus prodiit.conftat femen effe excrementu alimenti fan/
guinei quod ultimu in membra digeritur.etquide uim magna
ob ea re optinet ♦ Sanguinis eni fincen falubrifqj feceffio refol
uere potefbutcp filii fimiles parentibus fint ratio exigit .fimile
eft enim quod ad partes accefferit ei quod remanet.itac^ femen
manus aut faciei aut totius ammalisreft manus indiffimta : aut
fadesraut animal totum idiffinitum:& quale quodeuep llloru
e actu talerfemen potentia eftraut corpulentia fuaraut faculta/
te fiue uirtute qua in fe ipfo contineat.Id enim nondum ex iis
qu£ expofuimus patetrutru feminis corpus caufa fit generatio
nis: An habitum alique 5 i principium mot? genitale optineat .
neqsenim manus neq$ aliud quoduis membrum fiue animali
aut alia facultate eft manusraut quodlibet membrum: fed £ qui
uocetantum.Coftat etiam colliquationem quocp feminariam
ubi acciditrexcremetum efferquod uicium euenit cum refoluit
quod acceflerit.quom odo cum ^tinus decidit quod tectorii
operis modo illitum fuerit .Idem enim ultimum excrementu
cum primo excremeto eft : atque de bis ad bunc modum diffe
ruiffe fatis fit.

Ed cum infirmiori plus excrementi minufque concoctu
f fieri ;idq3 copia cruenti humoris effe neceffe fit.infirmius
aute fecudu naturam eft quod minus caloris adipifcitur:talecp
ffmina fit ut atea5dictu e.binc fecretione quoq? illa:fauguinea
foemine excrementum effe neceffe eft.Talis aut eiectio e eoru
quae meftrua appellantur. meftrua igitur excrementum effe &C

proportone ut maribus genituram fic foeminis meftrua^pueire
apertum eft. Redtc autem ita dici indicant ea qn£ in iis ipfis eue
niunt. eadem enim ctate maribus genitura fieri icipit di fecemi
foeminis meftrua erumpunt.uox etiam mutatur: & mamm£ in
tumefcunt: nec non definente £tate aboletur maribus generadi
faciiltas:foeminis meftruorum conftuuium. Ad b^c indicium
illa faciunt ut excrementum fit b^c fecretio foeminarum q> no
marifcf: non profl uuium e naribus fanguinis non uarices: no
tale quid mulieribus magna ex parte accidere folet quadiu me/
flrua profl uunt:et fi quid tale accidit deteriores fiunt purgatio
nes quafi b^c materia meftrua confumpta in ea fuent min? etia
uenof^ funt foemin£ qua mares & lautiores leuiorefque funt :
quoniam cxcremenmm quod eo tendat coftuere I meftrua fo/
let.banc eandem caufamcffe putandum di ut corpora minora
fint foeminarum q marium in uiuiparo genere, in boc eni uno
meftrua profluunt: & omnium apertiftime in muliere.plurimu
nanqs meftrui excrementi mulier emittit:exquo fit ut euidentif
fime palleat: di obfcuriores beat uenas: di corpore plane ad ma/
remdeficiat.Sedcum meftrua fint quod foeminis fiat prolde
ut manbus genitura:nec fieri polfit ut due fimul fecretiones fe
minales agantur .ideo femen a foemina non conferri ad genera
tionem apertum eft.nam fi femen effet: meftrua no effent. nuc
ideo illud deeft quia b^c funt. Sed meftrua effe excremetu ut fe
m en explicatum iameft.Teftimonio autem eodem accipipof
funt:aliqua ex iis qup animalibus accidunt.pinguia enim min?
feminis habent q macilenta:ut antea dieftum eft. cuius rei caufa
eft q? di pinguedo excrementum ut femen di fanguis cocodtus
efhquanqnon eodem modo quo femen: itaque ratione optla
fit ut cum materia fuperuacua confumpta in pinguitudine fit:
deficiat genitura, generis etia exaguis mollia: di cruftata Optra
fut:cu utero gerunt:q? eni fanguine carent: nec pinguedo in iis
confiftic: bine proportionale pinguedinis fecernitur: in femina
le excrementum. Iudicio autem eft non tale femen a foemina
emitti :quale a maremec amborum mixtura generari : ut aliqui
uolunt q> ffp£ numero foernin^ concipiat fine ea q per coitu fit

uoluptate.riirfufqj cum ea ipfa uoluptate parique cocurfu pro/
fufioms utnufque nihilo magis concipitur nifi meftruoru bu
mor fit modice temparatus.quamobrem nec nullis omnino u i
cibus meftruorum foemma generat:neque cum efftuut magna
ex parte fed a purgatione.uis enim que in maris genitura conti
netur: Aut caret alimento & materia:ex qua lftituat animakaut
nimia copia femen cum bumore eluitur: fed ubi effluxerint
fatis quod remanet:confiftit. Quae autem nullis meftruorum
incibus concipiunt:aut inter ea dum agitantur &C effluunt: non
poil earum alteris caufa eft: q> tantum bumoris continennqua
tum prolificis remanet a purgatione» quaquam non ita fuperat
ut effluere poflit alteris:q> a purgatonc os uteri comprimatur .
Cum igitur multum quidem cfFluxit:fed adbuc effluit: tamen
non tantum ut femen elebatur tunc concipiunt: nec uero ab fur
dum quicquam fi a conceptu item effluut mcftrua. na uel poft
aliquandiu prodeunt quaquam parce:nec femper: fed id moiv
bidum eft quamborem paucis 6C raro accidit.Qu^ aute magna
ex parte fiunt ea maxime fecundum naturam funt.a foemina
igitur conferri ad generationem materiam qu£ in meftruorum
conftitutione fit*meftrua autem ipa efle excrementum apertu
iam eft*

V od autem femen coferri a foemina per coitum nonulli
q exiftimant:propterea q> interdum fimili uoluptate effici
atur:ut mas fimulquc aliquid bumoris fecernat: id no bumor
feminalis eft:fed loci proprius, uteri eni excretio e q aliis eueit
aliis no euenit(qd’plurimu dixeri)iis q nitide:femmarefq3 fut *
non euenit iis qu£ fufc£ atque uiragines, copia uero quibus eue
nit non pro feminis emiftione lterdum eft:fed multo excedit :
tum etiam ciborum diuerfa ratio plurimum facit:ut plus min?
ueeius bumoris excernaturmtqu^daacnsfapons auget plane
ex cemedi modfuuoluptas aut q p coitu fenric:no folu femine
exeunte accidit:fed etiam fpiritu exquo confiftente:feme emit
titur.quod patet :tum in adolefcetulis qui nodu emittere que/
u nt^ppecp £tate funt:tu in uiris geniturf ex ptibus,uoluptas,n.
ii s olbus fcalpedo excitat:5C quoru deprauata e generato, Ali?

interdum foluitur : propterca q? excremcntm eo fecedit quod
concoqui atque effici femen non poflit.forma etia fimilis mu
lieris 5C adolefcentuh eft:& mulier quafi mas in feminis eunv
potentia enim quadam foemina eft: eo q> femen ex ultimo ali >
mento concoquerenequeatrquodalimentum aut fangu is e aut
fanguinis proportionale: in iis qu£ fanguine carent propter na
turp frigiditatem:utigiturinaluo profluuium accidit crudita
te:Sic in uenis tum cptera profluuia fanguinis:tum meftrua ue
niunt.nam ea quoque fanguinis profluuium funt:fedilla mor
bo citantur hoc naturale eft . itaque generationem ex eo ratioe
optima fieri apertum eft. Sunt enim meftrua femen non puru
fed indigens confedtionis: quomodo in fructuum generatioe
adbuc imperfedta inefl quidem alimentum : Sed confectione
ad puritatem defiderat:quamobre ut meftrua geniturp ad mb
xta generant: fic alimentum I fruftibus gignendis mixtum ali
mento fincero alit.indicio etiam efl: femen non emitti a foemi
na:q> cum per coitum feminis uoluptas cocrectadone loci eiuf
dem atque maribus ueniat: tamen humor ille no bac emittitur.
Item non omnibus foemmis id excernitur: fed fanguineis tatii
iifque non omnibus : fed quibus uterus non ad feptu tranfuer
fum eft: nec partus ex ouo. Ad bpc iis que non fangumem: ied
proportionale fanguinis habent no emittitur ille bumor:ut eni
in aliis fanguis fic in bis alia inefl miftela . caufa autem ne aut
bis aut fupradicftis fanguineis fiat purgatio:ficcitas corporis e
qup parum excrementi relinquit quatumcp fatis dutaxat ad ge
neratone fit: no ut etiam aliquid foras mittatur. At uero qup ui
uipara funt:fine oui partione :ut bomo 6c quadrupedum quae
fuffragiues intus fl ectunt. bpc enim omnia animal procreant :
fine ouo.ns omnibus ea purgatio fit mfi quid lpfum per gene
rationem fit:u.t mula:tamen nullis tam purgationes redundant
q bomini: fed quemadmodum cuique animali b^c eueniant ir
libris de biftorns aialiu feriptu e.plurima ex omnib^animalib
purgatio mulieribus fit:maribus etiam plurimum emittitur fe-
minis magnitudinis ratione, cuius rei caufa e coftitutio corpis

quaebumida & calida eft. plurimum enim excrementi fieri in
eiufmodi corpore neceffc eft. carent etiam partibus iis in quas
uertiturexcremcntum:incaeteris animalibus.nonenim piloru
copiam gerunt per corpus:no oftium:aut cornuum :aut denti u
cxcretiones. indicium femen effe in meftruis q> fimul (ut ante
dixi)maribus feme fieri incipit &C foeminis meftrua motefcut ;
eadem ptate tanquam fimul ea loca diftendantur qu£ utrunque
recipiant excrementum . Cuque tempus diftendendi inftat: lo
ca intumefeunt a fpintu:quod marium teftes aperti? oftedut:
quanquam & mamm£:fed foemmarum mammp potius indi/
eant. cum enim bino digito extolluntur: tunc plurimis lncipiuc
meftrua. igitur in quibus uita prpditis fexus maris ac foeming
diftmctus non cft:in iis femen ueluti conceptus lam eft. conce
ptum appello:pnmam ex mare ac fpmina mixturam : quamob
rem ex uno femine unum gignitur corpus, uerbi gratia ex lino
tritici grano unus fundus:ut ex uno ouo unum animal : gemi/
num enim ouu:duo eft oua: At i quibus generibus mas &C foe
mina diftinguitur.in iis plura animalia ex eodem femine gigni
poiluntiquafi natura differat, femen in plantarum &C animaliu
genere indicium eft:q> uno initu plura gignuntur in iis qup plu
ra qua unum poftunt generare:quo argumento conftat etiam
non omni ex parte corporis genituram prouenire. neque enim
diftincta ftatim inde ex eadem parte fecerncrenturinecp poftej
fimul ad uterum deuemffent ibi diftingueretur:fed euenit por/
ro quod ex redta ratioe eft :ut cum mas formam et principium
motus prebeat:focmina corpus atque materiam (quemadmo/
dum in ladtis concretione corpus lac ipfum eft : fuccus aut coa
galum principium fpiftandi cogedicp optinet ific quod a mare
in foemma diftinguitur itelbgi debeat, cur in plura paucioraue
partiatur aut fingulare lftituat alia ratio eft :fed quia no difie/
rat forma quod diuidit:fi modo fe babeat modice ad materia:
ut neqs minus fit:ut cocoauere denfarecp nequeat:neq3 amplius
utexiccare poffit:fit ob eam rem ut plura generet.Cptcru ex eo
quod pnmu conftituit:ex uno ia unu tatu pereat fed genitura

a foemina non conferriad generandum : tamen aliquid com
ferri ldque effe meftruorum conftitutionem aut proportiona/
lc in genere exangui:tum ex fupradidtis:tum etiam ratione uni
uerfalique indagatione conftat .effe enim quod generet : & ex
quo generet :neceffeeft.idquequanuis unum forma quidem
differre 5C rationis diuerfitate oportet. At uero in iis qu£ diftin
<ftas eas potentias optment:corpus etiam &C naturam diuerfam
e(Te agent s SC patientis . Quod fi mas eft ut mouens 5C agens
foemina:qua foemina ut patiens. Sequit ut ad maris genitura
foemina non genituram fed materiam conferat : quod & fieri
ita uidetur. natura enim meftruorum pro prima materia e; Atq$
de bis ita docuiffe fatis fit. Apertum una cum iis eft de quo dif
ferendum deinceps fit;quemadmodum fcilicet ad generatione
mas conferat : 5c quonam padto femen maris caufa eius quod
gignitur iit:utrum ut infitum 5C protinus inde pars corporis gi
gnedi mixtum cum materia foeminf : an feme mbil commune
cum corpore habeat fed motus : uifque in eo contenta fit quae
communicet, baec eft enim qu£ agat.quod autem confiftat &C
formam recipiatreliquum excrementi foemin£ eft:atqueutrati
one fic eftedtis quoq? probari uidetur. nam cum in uniuerfum
animo compledimurmon ita effici unum ex patiente agenteqj
uideturrut quod agit in eo quod efficitur infit:nec omnino ex
eo quod mouet 5 1 quod mouetur quicquam ccnftitui. At foe^
mina quidem qua foemina patiens eft:mas qua mas a ges:& un
de mouendi principium eft.itaque fi extrema utnufque fumat
qua alterum agens & moues ‘.alterum patiens 5C quod moueat
fit : no ex iis unum quod gignitur e:fed ita ut ex fabro 5 C ligno
lectus : aut ex cera & forma globus eft. patet igitur mbil fecerni
a maris femine ee necefte :ncq$ fi quid accedit : idcirco ex eo ut
infito effe quod gignitur:fed ut exeo quod mouent:& forma
iicque a medicina qui fanatus eft. fadta etiam rationi confenti/
unt. bine enim mares nonulli per coitum nec membrum quide
ullu in %mina indere uifut .Sed cotra f^mia i mare ut I qbufda
infectis fit:quod em in iis q mdut efficit feminne in foemina:
ide i mare ipo uapor uircufq? efficit. f^Ia admouetc fua pticula

q feminis capax eft ♦ unde fit ut genus id animalium diu coeat
abfolutumque breui generet» coniundta igitur manent quouf
que conftituant perinde ut genitura conftituit: fed abiuncfta c i
to £dunt conceptum; quoniam di imperfedtum quod pariunt
eft.*quippequ£uermiculum omnia id genus progenerent;ma/
ximo fane mdicio efbquod auibus di pifcibus ouipans euenit
femenmec omni ex parte corporis uenire neque tale quid emit
ti amare:quod infit in eo quod genitum eft : ied uirtute tatum
contenta in genitura umificari ; ut modo diximus de infectis ;
quorum foemina tranfigit in marem. Nam fiue accidit utauis
bypenenna ideft fubuentanea oua ferat : fi poftea coit nodum
mutato ouo ex luteo in album :f£ eunda ex fubuendcns reddu
tur fiue cocepra ex coitu, fi adhuc luteis cu alio mare comecit :
Simile eius quo cum poftea coiuit prouemtomne gen? pullo
rum: quapropter nonnulli ex ns qui ut gallin^ generole procre
entunoperam dant.ita mutatis admiftarns faciuntitanqua non
mifccatunconftitutionemcp fubeat femen.neque omni ex pte
uenerit.ex ambobus enim uenifletutaque bis partes eafdem ha
beret fed fua facultate feme maris materia cotenta in foemina:
di cibum qualitate quadam afficiat.id enim efficere poteft ubi
fecundum pr^uenerit : tepefaciendo di cocoquendo .cibus eni
ab ouo abfumitur : quamdiu crefcit .hoc idem in generatione
quoque ouiparorum pifcium euemt.ubi eni foemina oua^di^
dent mas femen afpergit;& qupcunc^ attigitif^cunda efficiut.
que non attigit remanent infacunda: quali non ad quatitatem
mas conferat fed ad qualitatem .patet igitur ex iis; nec omni ex
parte femen fecedere : neque foemmam ita ut marem conferre
ad gcnerationermfed marem principium mot? foeminam ma
tenam preftare. hac enim caufa nec per feipfa foemina generat,
principium enim di id quod moueat difeernatque : defiderat.
Sed nonullis ut auib? aliquatenus natura gignere poteft. Aues
enim conftituunt quidem oua:fed imperfebta qup fubuetanea
uocant:& ortus eius quodgeneratin foemina agitinecin mare
femen emittitraut masiaut foemina :fed abo i femina coferunt
quod fuu utriqj fit;quonia 1 f^rnla materia e ex q coftatiquod

creatunac protinus partfm baberi paratam materia necefie efb
ex qua primus conceptus confiftat.param fubide accedere qua
nutriatur : 5C crefcat. itaque partum in foemina contineri necef
fe eft: nam &C faber adeft ligno &C figulis limo: denique omnis
actio &c motio ultima luxta materiam e:ut ^dificatio in iis qu£
^dificatur ♦ bincetiam quemadmodum mas conferat ad gene/
ratonem acceperis:nec enim mas omne femen emittit: & quib?
emittitur maribus nulla ps foetus boc e:ficut nec a fabro quic/
quam fecedit ad lignorum materia :neque pars ulla aras fabri
lis in eo quod efficit e:fed forma &c fpes ab illo per motu in ma
tena exiftit : atque anima i qua forma & fcientia efbmouet ma
nus:aut aliud mebrum motu certe qualitatis uel diuerfo:a cjb9
efficitur diuerfum: uel eodem a quibus idem. manus aute lff ru
mentaque materiam mouet .Ita natura etiam maris feme emit
tentis utitur eo femine quafi mftrumento : 5C adtu babente mo
tum: ut in operibus artium inftrumenta mouentur : i illis enim
quodammodo motio artis eft.Qug igitur femen emittut:boc
modo ad generationem conferunt* Qu£ autem non emittunt:
fed foemina particulam fui quandam inferit in marem : bec fi
mile facere uidentur quafi quis materiam ad opificem afferat *
namob imbecillitatem eorum marium nibil per aliud natura
efficere poteft : fed uix affidete lpfa motus ualent & fimilis fin
genti non fabricanti eft. quippe qu£ no per aliud attingens fed
ipfa fuis membris rem condat infh tuendam .Sexus igitur ma>
ns ac foeming diftindtus in genere omnium animalium greffi
lium eft : & quaqua diuerfa funt animalia mas dc foemina:ta/
men fpecie idem funt. Verbi gratia bomo utrunque. At in pia
tis facultates ifte mifcetur : nec mas a foemina feparatur: qua/
obrem ex fe ipfe progenerant nec genituram emittunt :fed con
ceptu : quod femen uocatur: afferunt.idque empedocles bene
retulit fuo carmine: deinde etiam ouiparo genus arboreum tu
iit ortu.ouum enim conceptus eft & animal ex parte eius creat
reliquu alimentu eft . animalis f^mis etia aliqua ex pte cofiftit
quod orit.reliquu alimetu germini radicicp prime efbboc idem
quodamodo \ iis quoq> eueit aialibus:q fexu difKguut.cu em

uniuntur & generant Ifeperata redduntur ut plant£ : idquc natu
ra eorum nititur ut unum fiat:quod cum coeunt &C coiungunt
confpicitur unum effici animal ex abobus : atep ea q femen no
emittunt diu complexa funguntur uenere:dum conceptum co
ftituant: ut infedta qu£ folent coire:alia tam diu exigut:donec
partem aduenticiam quandam mittant quf conceptum confti
ftituat fpacio temporis logiore q in fanguineo genere agatur ♦
b^c enim parte quadam diei cob^rent genitura intra plures dies
conftituit.mox ubi eam emiferut partem abfoluutur profecto
animalia: tanqua plat£ diuife effe uidentur:perinde quafi illas
quoque poftquam femen acculere diffoluas & fepares in fexu
in fitum maris ac foemin^. Atque b^c omnia redte ita a natura
condita funt.plstarum enim fubftantif non aliud munus nui/
la actio nifi generatio feminis efbQuod cum maris ac focmi/
ng coitu efficiatur:mifcuit ea naturarindifcretuqj fexum maris
&C foemin£ plantarum generi tribuit:Sed de bis alibi difputatu
a nobis eft . At animalis munus non folum generare : quod
commune omnium uiuentium efbfed eria cognitionis alicui?
particeps unumquodep eft:aliud maioris aliud minoris: aliud
minime:fenfum etenim habent, fenfus autem cognitio qufda
eft:cuius fiue nobilis fiue ignobilis nota plunmu referet:ad bo
minis ne pruderiam an ad genus in animu cofi deretur. nam ad
prudetiam nibil effe uidebituntadhim guftucp tatum adipifei*
At ad fenfus uacuitatem fummu id effe putabitur. Caru enim
cenfueris copote eius effe cognitionis:nec emortuu experteq*
effentie omnis iacere.fenfu aute animalia differut ab iis q tatu
uiuunt fed cum uiuat etiam quod animal eft neceffe fit cu fun
gi uiuentis munere opus eft tunc coeunt: & mifcentur & quafi
plant£ efficiuntur ut didtum eft.Cfterum genus animalium te
fta in tedtum quoniam inter auimalia & piatas ambiguum eft
ut in ambobus conftitutum genenb? munere neutrius fungit :
nam ut planta fexu maris 5c foemin£ caret nec i altero generat:
ut autem animal nullum ex fe fiudtum affert modo plantae :
fedconfiftunt & generantur ex terrena &bumida quadam co
cretione fed de eorum generatione poftea differemus.

ARISTOTELIS DE GENERATIONE
A NI MALI VM LIBER SEC VNDVS IN
TERPRETE THEODORO,

Arem ac foemmam effe principia generationis
m & q nam eorii effenti£ uis atcp ratio effet:dictu
ia e,Sed quaobrem gignatur, & fit alteru mas:
alterum foemia ut neceffano: & quona primo
mouente & quali materia id efficiatur procede
do explicare conabimur . At uero quod ad melioris rationem
&c caufam cuius gratia pertinet:c^litus prlcipium ducitur , Cu
enim reni alie fint fempiterne:fummeq$ diuinc : alie que pof
fint & effe non effe, pulchrum autem diuinumq* illud cau
fa femper fua natura melioris conditionis in rebus continge
tibus fit:quod uero fempiternum non efind &c effe &c pticeps
tum deterioris conditionis:tum melioris effe poffit, cuq? ani
ma fit corpore melior ammatuq3 in animato prefiet propter a
nimam:& effe q non efle;£c uiuere q non umere melius fit, &
efficitur bis de caufis ut generatio fit animalium ♦ Cum enim
natura eius genens fempitema effe no poffit : quomodo fieri
poteft :eo fempitemu quod gignitur efi, numero igitur n5 po
teff :fubflantia enim rerii i fmgularibus e fi: que fi talia effent
fempitema effentTpecie uero potefintaqj genus bominu fem
per 6( befiiarum & plantarum eft . Sed cum principium fit eo
ni mas atq$ foemma,fit ut generatiois gratia fit mas & foemi
na I rerum natura.Ciiqj fua natura melior mag!fq$ dimna cau
fa fiteaiqup prima mouet cui ratio inefi 8c forma q materia ,
Cunq$ melius etiam fit feparan a deteriori quod melius eft *
Ideo in qbufcunqs fieri potefi:& quoad eius fieri potefbmas
a foemia feparatur, melius enim:magifcp diumu efi prmcipiu
motus quod per generatione mas optinct, foemia enim mate
na efbfed coit & fungitur ad generationis officium mas cum
foeminand enim commune ambobus efi. Qua igitur ranone
fexu maris ac foemi ne participant : uiuunt, quaobrem plant£
quoqs uitp pamcipes funt qua aute fenfus adefi genus alaliu

cfbQuorum icefTilibus fere omnibus mas a foemina feparat
ob eas quas modo reddidimus caufas eoramq; alia ut dicatu e
fpmen emirtunt:alia non emittunt cum coeuntxuius rei caufa
eft:q> qup nobiliora funtreadem fua natura magnitudine fibi
poftulat: quod non nifi calore animali fieri poteft *Quod em
maius eftud a facultate ampliore moueri neceffe e: mouere au
tem calor potefbquaobrem in uniuerfum prope dixerim: ma
lora qii£ fanguine babent:q ea qu£ non habent : &C incedentia
q flabilia maiora:que femen genitale propter calore ac magni
tudine emittunt:de mare &: foemina qua ob caufam fint dictii
lam eft *

a Nimaliu nero alia perficiunt partum forafq? mittut fibi

fimile:ut ea que animal edut in luce:alia no du explana
tum fuamq* formam adeptu pariut , Quorum fanguinea ouu
panunt:exanguia uermem. Inter ouum & uerme boc interefl:
ollum e cuius ex parte animal gignitur: reliquu cibus ei quod
gignitur efhuermis ex quo toto animal gignitur*eorum aute
que perfecftum fibi finule pdunt in lucem:at<£ uiuipara funt :
alia flatim intra fe animal gignunt ut bomo: equus:bos: & ex
marinis delpbinus: & reliqua generis eiufdem: alia ubi primu
intra fe ouum genuerint:mox animal fdunt foras: ut qu£ carti
laginea appellantur*

o V lparoru alia ouu edut pfecfri: ut aues & qup quadru
pedes ouu pariut:ut lacertp & tefludies:aut q pedibus ca
rent:ut ferpentu pars plurima*oua*n* eoru poflq jpdierunt nui
lu mfjp capiunt lcrementu: alia imperfedtu pdunt: ut pifces
& cruflata & mollia nominemancp eorum oua pdita augetur*
Oh q aut animal pariunt aut ouu fanguine babet: & q fangui
ne babet:aut alal pariunaut ouu:mfi 010 improla fint*
e Xaguiu Ifecta uermiculu pariunq aut ex coitu generat:
aut lpa coeut*Sut*n*n6nulla ifecta q fpote naturp gigna
tur:fed fexu mans ac foemie babeat coiucTacp^creet aliquid
quod tame genera ut lperfedtum eft:caufam antea reddidi*
Magna pmutatio generibus euemtmeceni bipedes omnes
uel animal pariut uel ouum:aues enim ouum:bomo animal

parit,necp quadrupedes o es aut ouu pariunt aut animal, equus
em & bos St ali? plurim? ammal pariuntdacertc crocodili St
ali? coplures ouu.nec ueru in habendis pedibus; nec ne ratio p
tus cotmetur. na expedu ali? animal pariunt: ut uipere St carti
laginea.ali? ouiu: ut pifciu genus ;ac c?tere ferpentes pedes ha
benriu mult?;& ouumSc animal pariunt:ut quadrupedes quas
modo enumerauimus: necn5 intra fe paniit tum pedata ut bo
mo:tum expeda ut balene delpbini.fic igitur dimdi non pot:
nec difcriminis eius caufam habet iftrumentu ullum mcefuii
delegatu, Sed em ea pariunt animal qu? natura pfecfhore funt
St pnncipiu fincenus obtinentmulluemm intra fe gignit aial
rufi quod aere recipit St fpirat, perfectiora aute funt:qu? uatu
ra calidiora St bumidiora nec terrena coflant, Caloris uero na
turalis ratioe pulmone defcnbitur fanguinis copote,qu? enim
pulmone babet:oio calidiora funt iis que non babent; St inte
rea fuperant que non fungofum:aut retorridu; St paru fangui
nis continente babetpulmone;fed fanguinulentu St mollem :
utq$ animal res perfedta* uermis aute St ouu iperfecta eft fic p
fedtu nafei folet a perfectiore,Qu? aute calidiora quide funt
propter pulmone fed natura coftant ficciore: aut qu? frigi dio
ra quide fed bumidiora funtreoru altera ouu ?dut perrectum:
altera inna fe St ouu St animal pariunt . Na St aues St cortice 1
tecta calore fuo perficiunt: fed pr? ficcitate ouu pariunt: carti
laginea cum minus iis calida magis bumida fmt:utroq$ parti
cipant.qppe qu? &ouu St aial itra fe pariunt, ouu :quia frigida
funt.ammal:quiabumida,bumor em uiuificus eft;ficcitaflon
ge a uita remota eft, fed cu no penna non cortice non fquama
tegant :qu? indicia funt natur? ficc? atq$ terren?:idcirco mol
le generat ouumt em ipfis fic eoru ouis nulla fatis infidet ficci
tas:atq3 ob ea rem intra fe pariunt oua, na fi ouu foras pdiret
facile periret : carens putamine quod protegat duriore, frigida
ficci oraq3 pariunt quide ouu:fed imperfectu,Crufta etia duri
ufcula opertu propter natura terrena fui generis:utq3 [perfectu
exiens poftit feruan nitela operimea teftacei,pifces itaq? cum
fquamaa fmt: St genus cruftatu: ut terrena coftitutum natura

✓ aa z*

oua putamine duriore genetat.Sed molliu genus ut ipfum na
tura corporis lenta eft:fic oua qu£ Iperfccta fdere folet tuetur
& feruat.plurimu enim lentoris fua cum foetura emittunt,
i N feclta oia uermiculum parmnt: eadecp omnia fanguie

carent:unde fit ut qu£ extra uermiculu panunt fangume
uacent:quancj exanguia non oua uerme pariant: comutant eni
inter fe mees infedta: &c qup ouu parmnt iperfec£um:ut pifccs
fquamati:& cruftata:& mollia, borum em oia uerme imitat .
quippe que foris i crementum recipiant illorum uermiculi tem
pore pcedentean fpecie oui tranfeunt: quod queadmodu fiat
poftea explicabimus . Nunc prius intelligendu qbene miroqj
deinceps ordine natura reddit generatione, perfectiora em cali
dioraqj animalia ^le reddunt perfecta quaiitate.na quantitate
nullu oio ammal pcrfectepgenerat. oia enl poftca q nata funt
incrementu recipiunt: & generant quocp ea ipfa ammalia intra
fe fhtim.C£tera ab iis proxima loco fecudo cofticutamo flati
pfecftamtra fe generant.cu.n.pnus intra fe ouu peperint:mox
animal ^dunt in luce. Alia non perfectum ammal genaantfed
ouum idq$ pfec£u.qii£ aute iis fhgidioracofhmt natura: gene
rant quide ouum fed non pfecftumaieiu quod foris perficiat:
ut genus pifciu fquamata & cruflata & mollia.Quintu genus
quod frigidiffimueme ouu qdeex fefe parere potefl: fedbec
affedio foris eueit ei ut didru e. In fecula em pnmo uermiculu
pariunqui addito tempore fpecie accipit oui. Aurelia enim ap
pellata:oui oprinet facultate:tum exeo animalnafciturtertia
mutatione fine recipiensgeneraaois.Sunt igitur qu£ no femle
genitali procreentur ut antea dictum eft. Sanguinea tamen oia
femine procreantunuidelicet ea qu£ per coitum oriuntur emif
fa a mare in foemina gemtura:qua in gefla aialia conflituunt:
fuaqj forma recipiunt aut intra ipfa ammalia: quae folent alal
generare:aut in ouo aut in femine: & eiufmodi alia fecretione.
de quibus quefho longedubia ontur: quona pacfto ex femine
generetur aut planta aut ammabquod enim gignitur & ex ali;
quo & ab aliquo & aliquid gigni neceffe efbex quo gignitur
materia cfl quam nonnulla fecum babent primam accepta ex

foemina*' Verbi gratiazea qup non forma animalis nafcuntur
fed uermiculi aut ouizqucdam diu ex foemina capiut quoma
lactentzutea qu£ non modo foraszuerum etiam intus forma
animalisgignantur.Talis id ex quo oriuntur materia eft : fed
boc loco non ex quo oriantur qugrimus:Sed a quo partes cor
pons genereturzaut enim extnnfecus aliquid aut i genitura Sc
femine mfitum agitadq? aut pars aliqua ammezaut animazaut
babens anima eft; fed ab aliquo extrinfecus agente effici queqj
aut uifcera: aut alia mebra remotum a ratioe uidet.fieri enim
no poteftzut moueatquod no tagit & quicquamab eo quod
non moueat, afficiatur igitur I lpfo conceptu aliquid lam left
quod aut pars eius fitzaut feorfum contineatur.Sed aliud quic
quam effe abiuctum irratioabile eft.eteni generato ia animali
corrupatur ne illud an maneat. At mbil i efle uidetur ;quod no
totius pars fitzaut plantp aut animalis : Quin etiam corrumpi
poftq uel omnes uel aliquot partes effecit abfurdum e. Quid
enim efficiat reliquaszna fi illud pofteaq effecerat cor interiit*
Cor autem ipfum partem aliam efficitzeiufdem ratiois eft: ut
uel oia intereant uel omnia feruent zergo feruari neceffe eft.ps
igiteiuseid quod protinusifemine meft.fedfimbilai^eft:
quod non aliqua in parte fit corporisznt animata quoq$ pars a
liqua ptinus fitzcofequitur.Sed cetera quona pacfto efficiant :
Aut enim fimul omnes partes generatur* V erbi gratiazcorzpul
moziecur: oculus :& reliqua oiazaut ordine deicepszutin iis car
mimbus que ad orpbeu audtore referunt . Similiter enim ut re
tis lplexum coftitui animal ibi fcnbitur * Sed enim non fimul
oia effici: uel fenfu parcipi poteft.Cum partes ali£ iam in efle:
alip nodum ad effe cernat : nec dici poteft eas pr£ fua exiguita
te latere*pulmo enim qui aplioris quam cor magnitudinis eftz
poftenor corde in primo ortu confpicit .Sed cum aliud prius:
aliud poftenus fiatzutrum alterum efficiat altem fit propter
proximumzan potius boc poft boc fiatl V erbi caufaznon cor
iam ortum efficit lecurzidq? aliud quippiamzfed boc poft boc
ut poftq puer fadus eftzuir efficitur.non a puero agente uir ef
fici tur, Cuius rei ratio illa eftzq? ab eo quodaCtu eft: id quod

potetiacft efficiatur:tum in naturarum in artis operibusdtaq*
fpeciem & forma effe in illo oportebit . V abi gratia in corde
forma iocmcris:quaq alias quocp illa opinio abfurda & co n/
meticia eft.Qi.un ena ut in femine protinus pars aliqua anima
lis aut piante fadra contineatur.Siue qu£ ceteras efficere poffit
fiue qii£ non poffit.Impoffibileeft quando ex femine & geni
tura omnia generantur. ab eo enim qui femen fecerit: creatum
id procul dubio eft:fiquide protinus ineft . At uero femen pri
us fiat oportet.Idcp officium genaantis einulla igitur pars co
dita ieffe poteft:ergo quod agit nullam I fe babet partem : At
ne extra quide alterutrum autem fit neceffe eft. H^c igitur fol
nere conadum efbfortaffe enim aliquid ex iis qup diximus no
limpelx eft:ut ab extero mbil effici poffe.na &e ut peffit: & e
ut non poffitffed femen an id a quo femen dicamus mbilo re
fett:fcilicet qua motumrquem illud mouebat. feme in feipm
cotinet:£ieri autem poteft:utbocabboc moueatur:& boc ab
boc fitq? permde:quafi admirabilia illa fpontina. partes enim
habent uim modo quodam : etiam cum quiefeunt : quamrn
primam ubi extrlfecus abquid mouerit:ftatim proxima a<ftu
efficitur : ut igitur in fpontinis illis quodammodo illud mo
uet quod mbil nunc tangit:fed ante tetigit:fic id a quo femen
aut quod femen effecit mouet:cum aliquid tetigerit : quaq no
adhuc tangit:& motus qui ineft quoda efficit modo: ut ^difi
catio pdes.igitur aliquid effe quod efficiat :fed non ita ut boc
quicq nec perfedft in effe:primu agens apertii ia eft:queadmo
dumaute unuquodqj fiat accipiendu binceft bocimcio.oia
qupcuncp aut natura: aut arte efficiuntunab eo quod actu eft
fiunt ex eo:quod potentia tale eft.Seme igitur tale eft:motuq3
babet & prlcipiu talemt motu peradro ps exiftat qu£q$; eadecp
fit ammata.non eft enim facies mfi animam habeat neqs caro:
fed corrupta eqmuoce dicetur facies aut caro: perinde quali la
pidea:aut lignea facta fit.fimul autem partes fimilares & iftru
mentales fiue officiales efficiuntur. & queadmodu non fecurl
non aliud inftrumentu dixerimus factu effe ab igne folo: fic
non pedem non manum eodemqj modo ne carnem quidem.

nam eius quoq$ aliquod officium eff. dura igitur molliadenta:
rigida:& quicuncp alii affectus partibus infunt animatis a cali
ditate: frigi ditatene effici poffunt. At ratio qua ia caro aut os
eff non poteftffed a motu proffcifcente efficitur ab eo : quod
genmt:quodq5 actu eff id : quod potentia eft id ex quo gigni
tur;quomodo in iis quoq? agitur:qu£ arte effici un tu r : ferru . n *
durum aut molle efficitur calore uel frigore: At uero ef s a mo
minftrumentoru qui artis optinet ratione* Ars enim pricipiu.
Formaqj eius quod efficitur eft:fcd in alio * Motus autem na
ture in ipfo e ab altera profectus natura q actu optinet forma,
f Ed babeat ne lemen anima: nec ne ratio eadem atep de p
tibus reddeda eftmec enim anima ulla efle poteft i alio:
mfi i eo cuius e:neq$ ps ulla effe poteft:quod particeps anime
non eftmifi equiuoce ut mortui ocnlus.femen igitur Si habere
anima Si efle potentia palam eft * Propius autem Si remotius
idem a feipfo potentia efle poteftmt geometra dormies remo
tius q uigilans eftafq? remotius:qua q lam contemplatur.Sed
enim huius nulla pars caufa eft generationis: fed quod pnmu
extrifecus mouitud caufa eft. mbil enim feipfum generat: led
poftq generatu eft:feipfum ia auget.quaobre nonfimul oes
partes generant , fed una pnmu eamq; primum oriri necefle e:
qup principiu augendi contineat: fiue enim planta fiue animal
efbpque omnibus lnefbquod mm b Jbeat uegetadi fiue nutri
endi.id autem eft quod tale alterum generet quale lpfum eft .
boc enim cuiufqj perfecti: tum ammalis:tum ftirpis fecudum
natura officiu e.neceflitatis ante ratio eft:q> cu aliquid ortu e:
aut geri idem necefle eft. Generat igitur quod eft uniuocu : ut
bomo bomme:fed per feipfum augetunergo ipfum cu aliqd
fitauget:quod fi unum quid idq$ primum fit: id pnmu gene
ran necefle eft,itaq3 ficor primum in nonullis oritur animali
bus:aut cordis proportionale in iis que corde carent : ex corde
principium illud efbin iis que cor babet:C£tens cx^pportioali,
expofiu iam ad ea que ante q ucrebantur . Qu i d caufa fit ut pff
cipiu generationis cuiufq$ mouens primum & procreans,
d E feminis natura dubitauerit quifpia:feme enim prodit

aa 4-

i

de animali craffum & album mox refrigeratum bumidum:ad
aqup fpcciem redditur :col ore etiam accipit aq 119 ♦ Abfurdum
igitur id putaueris:aquaenim non craffeicit calore .Id autem 1
trinfecus e lococalido proficifcituncraffum refrigeratucp bu
mefcit. Atqui omnia aquofa concrefcunt fngore:femen uero
pofitum in gelu fub ciuo non concrefcit fcd bumefcit:quafi a
contrario craffum coftiterit.Sed neq$ a calore craffan rado rp
babilis efbque enim plus terrp continet : ea confifhint craflan
turq$ per coduone ut lacjgitur refrigeratu folidefcere debuit:
at mbilo folidius fit:fed totum modo aque liquefcit. bcc igi
tur dubiu effrnam fi aqua eft: cum aqua no uideatur poffe a ca
lcrc craffamboc tamen ex corpore calido craffum & calidum
exit.Sed fi ex terra conflat aut fi mixtu terr£ &i aque eft : no to
tum rcfolui in bumore & aqua debuit*
a N non omnia qu£ accidunt diximus: non folum enim
quod ex aqua & terra bumidu conflat craffatur : fed eri
am quod ex aqua &C fpnitu ut fpuma craffror albaqs exiftit: &c
quo ampull^ pauciores incerti orefqs funt:eo & albior et rigidi
or faftus confpicitunquod idem in oleo quoq? fmcraffefcit e
nim mixtu cu fpintu , Quaobre craffius redditur quod albef
cit:curn bumor 1 eo contentus difcematur a calore efficiaturqj
fpintus.Galena enam aqu£ mixta aut oleo amplu ex paruo e/
ngit faftu:& fpiflum ex liquido:& album ex nigro, caufa eft
ep fpiritus imiicetunqui faftu efficit: & albedine dilucideapit:
ut 1 fpuma &: mue.na £c mx ipuma efbaqua ena lpa permixta
cum oleo craffa albaq; redditur:per concuffum enim attntucp
includitur fpintus:& lpfum oleum quoq? multu fpiritus con/
tinet.pigue enim nec terre eft: neqj aqu£:fed fpintus ex quo fit:
ut per fumma aque fluitet.aer enim contentus in eo ueluti I ua
feeffert:per fummaq$ fiiftinet;&: caufam leuitatis probet, qui
etiam frigore &c gelu craflefcit: oleum non congelafcit. calor
enim facit ne gelu cogatur.aer naq? calidus & icongelabilis e :
i ed quonia a frigore is quocp confifcit & delatur: bine oleum
craffius redditur bis de caufis femen quocp exit qmdem lntri
fecus fpiflum & album calore interiore multum fpiritus calidi

continensded egreffum ubi calor euanuic St aer refrigerat: bu
midu nigruqj euadit.remanet em aqua: St fi quid paru terreng
pordorus continetur:ut in pitiuta: fic i ferme cum ficcefcit.Se
mi igitur comune eft fpintus S t aqug:fpiritus aute aer calidus
efbquaobre natura bumidu efbquonia ex aqua conflat. Ctefi
as Crudius plane mentitur ea quf de femine elepbanti fcnbit :
ait enim ufqj adeo durari ficcefcens ut eledtro.i.fuccino fimi
le efficiatunquod nunq fit*magis enim alteru altero feme effe
terrenu necefle eft:5>C precipue tale eorum efbquoru in corpore
multum materig terreng babet * Crallum aute albumqj eft ipi
ritus mixti oe* Seme enim omniu album eft * Herodotus uera
non icribit : cum nigra effe etbiopu genituram dicat:quafi ne
ceflc fit omnia nigra effe eoru quibus nigra eft cutis: At q den
tcs eoni albos effe cernere potuit.caufa ut album fit femen: q>
genitura ipuma eft.fpuma aute alba eft: St maxie quae ex pau
ciffimis partibus conflent: St ta paruis ut cerni apulle nequeat:
quod in oleo quoq? St aquaeuemt:cu mifcentur St concutiunt
ut ante diximus*

n E c uero bomines antiquos latuiffe uidetur natura femi
nis ee fpumofa, dea em qug rei uenereg preeft: ab ea ipi a
facultate no.runarut * Caufa propofite qugftionis explicata ia
eft. Congelafcere aute feme non poffe ob eam rem apertu lam
efbaer enim incongelabilis eft*

, f Equitur ut St dubitemus & dicamus:fi in iis que femen
emittunt in foeminamulla pars conftituendi conceptus
fit: quod fiibierinquona uertatur corpuletiaeius:quado lpfu
facultate qua i fe connet agit.diffiniedu igitprius e utru quod
in foemina conftituitur accipiat aliquid ab eo quod fubient:
an mbil accipiat, Atqs etia de anima qua animal dicitur ( Eft
aute ammal parte anime fenfuali)utru I femine St conceptu in
eft: an non: St unde.coceptu enim mammatu effe nemo ftame
rit uita oibus modis priuatu:quippe cu nihilominus femia St
conceptus ammaliu uiuat:q ftirpes St aliquadiu prolifica fut*
ergo anima in iis haberi uegetale pala eft. fed quaobre eam pri
mu baben neceffe fit ex iis q alibi de ala differuimus aptu e*

(

ijw

J

(3 l ~> t> 1 i yyj, A

A rn ,rj«d

A?**

'd

Senfuale etiam qua aial efbtepore^pcedente rccipi:& rationale
qua homo certu eff .non eni fimul 8C ammal fit & bomo:neca
nimal & equus: eadeq? i ceteris aialibus ro eff. finis enl poffea
contingit.proptiuauteeff finis cuiufq3 generationis: quaobre
dc mete etiam quonam tepore:& quomodo: & unde eam reci
piant:que principium id parti cipant:plunmu dubitatur» Sed e
nitedu pro uinbus & quoad fieri poteff accepiffe operepreciu
eff. Anima igitur uegetale m feminibus & conceptibus, f. non
dum feparatis baben potentia ffatuendu eff :non actu prmfcj
eo modo quo conceptus qui lam feparantuncibu trabant:&
officio eiusanim^ fungant. principio eni bec oia uitam ftirpis
uiuere uidenmr.de anima quoqj fenfuali pan modo dicedum
eff :atc£ etia de intellectuali:oes.n.potentia prius baben q actu
neccffe eff :fed aut o es contingere cum ante no fuerint neceffe
eff :aut oes cum ante fuennt:aut parti cu ate no fuerint & cctm
gere:aut in materia non fubeuntes feme maris: aut eo qdem in
de uenientes:fed in mare aut oes extrmfecus cdtingere: aut nui
lam, aut partim extnnfecus:partim no extrinfecus . extern oes
ante efle lpoffibile rationibus bis eile offendit . Quoru enim
principioru acftio eff :corporalis bec fine corpore leffe no pof
fe ccrtu eff .Verbi gratia abulare fine pedibus itaqj extnnfecus
ea uenire lpoffibile eff :nec enim lpe per fe accedere pcff unt:cu
ifeparabilia fmt:neq$ cu corpore:femen enim excremetu alime
ti mutati eff .Reffat igit ut mes fola extrmfecus accedat: caq$
fola diurna fitmibil enim cu eius actione comunicat actio cor
poralis . Sed enim ois aie: fme uirais fiue potentia corpus ali
ud participare uideturudqj magis diurnum q ea que elementa
appellantur.uerum prout nobilitate ignobilitateue anime iter
le differunttita &C natura eius corpons differt.Ineff enim in fe
mine ommu quod facit ut foccuda fint femia:uidelicet quod
calor uocatur:idq5 non ignis non talis facultas aliqua eff : fed
fpmtus : qui in femine fpumofoqj corpore continetur:^ nam
ra quem eo fpmtu eff proportione refpondes elemento ffella
rum.quaobrem ignis nullu ammal generatmeqs conff itutiqcq
denfis uel b umidis uel ficcis uidetur: at uero folis calor & am

oG

malium non modo qui femine cotinetur: ueructiafi qd excre
menti fit quaq diuerfum a natura:tame id quoq? principi u ba
bet uitale.ceteru calore irialalibus contentu :nec igne efie neqj
ab igne origine ducere apertu ex bis eft . corpus aute genitur^ i
quo femen aialis principii contentu una prouenit: partim fepa
rabilea corporerin qbus diuina pars coprebendit: qualis e qup
mens appellatunpartim lieparabile; bocmq geniture feme dif
foluitmerfumq? in fpiritu euanefcit; cii natura bumida aquo
fam qi babeat:quaobre an femper id foras exeat qu^rendu non
eftmeqj an pars ulla fit formc coftitute:quomodo nec deiiic
co a quo lac cogitur qu^n tale quid couemt.na bis quocp mu
tat:& nulla pars conftitutp magnitudinis eft. De ala qucadmo
du conceptus di genitura babeant ea:& queadmodu non babe
antdiffimtum ia eft. potentia em babent:actu non babent. Se
men aute cum excremetum fit:eodemqj moneatur motu quo
augetur corpus digeftione ultimi alimeti ubi uteru fubiit:con
ftituit& mouet excrementu foemin£ eode motu 'quo ipfum
mouet. na illud quoqj excrementu eft:babetq? oes partes pote
tia:a(tu nulla. habet enl eas partes poteda:qiubus diitcrt foe
mina a mare:na ut ex lefis interdii l^faunterdu non Igfa gignu
tunficex foenuna partim foemina:alias n5 foeminaffed mas
generat, foemia em quafi mas lefus eft.& meftrua feme funt:
quaq non pam.Vnu em illud non babent origine di principi
u,n animp.quaobre quibus animalibus oua fubueticia gignu
tunpartes quide utroruqj oprinet ouu iftitutu:Sed pricipio ca
retrqua pp animatu no efbid em a maris femie affertur: quod
principiu ubi foemme excremetu receperitreoceptus fit . humi
dis uero corpulentiis cu incalefcunt obducit;utin pulte refrige
rata cruftula.Corpa aute oia cobgret di continent lentore:que
indies iaqj adauctis corponbusnatura accipit nerui qug partes
aialiu continet.In aliis neruou aliis eo q> neruo proportionet.
curis etia formg eiufde e:di uena et mebrana:& omne eiufmo
di genus.differunt bcc enim inter fe maioris minonfqj ratide:
di omnino exceftu defettuue.

a Nimalia uero quoru natura imperfectior efbcoceptum

/A-tnjr' 2 ti i * • £■>

v> 7{ Tas L e iu r7 '■

cum perfectus lam cftrfed nodu animal perfectu foras mittut:
quod quas ob caufas ita fiat ante diximus. perfectu aute e alal
cum coceptus lam aut mas aut foemina eft.f. in quibus fexus
bpc differentia babet. Sunt enim que nec mare necp foemina.
generent: uidelicet qup & ipfa non ex foemina mareqj & coitu
ammaiiu procreantur:fed de eoru generande poftea dicemus .
Qup autem animal Itra fe generant Xnaturp perfectp animalia
quoufq? aial panat;forafq; emittant:gerunt intra fe innexum
quod gignit. At utro que foras animal paruit: cu itra fe prius •
ouum genueiit:eom nonullis ouum lam perfectu abfoluit: ut
eoru qup foras panuntouu:atq5 ita aial ex ouo intra foemina
nafcitur alus.Cum alimentu in ouo contentu abfumptu ia e:
repletur ab utero & perfici tu r:atqj ob ea rem ouum utero non
abiungit.bcc cartilagineoru pifcni differetia eft : de qbus poft
feorfum per fe differemus.

n Vnc a primis incipiendu efbprima aute funt qup perfe
cta:eiufmodi aute funt que animal generant: ecruqj pri
mumbomo eft :deceffio igitur feminis ommu no aliter q cpte
rorum excremeta fieri folet:fertur eri unumquodep fuum I lo
cum no uim fpintu inferente no alia eiufmodi caufa cogete:ut
quidaateftibus trabi modo cucurbitarii medicinaliuper uim
fpiritus opinant rquafi fien poffit ut mfi uis lnferatunalio ten
dat excrementu alimetuaut bumidi aut ficci:quonia rcteto fpi
ritu ita uniuerfo excernat. At id comune ommu eftrqup moue
reuoluimus.uires enim reteto fpintu augetunna & fine ea i ex
cremeta p fomnu exeunt fi meatus laxi pleniqj excremen funt
fimile ab iis dicitur ut fi quis plantaru ferma dixerit quot anis
a fpintu fecemi:eo ubi fruefu afferre folet . Sed eni caufa eius
rei ut diximus eftiq? excremenns partes capaces deferipte a na
turababentur ommbus:tum in utilibus lllisficco & bumido:
tu fanguini qup uen£ uocant .foeminp itaq; uems duabus ma
lore atq; aborta fiffis fupne uenaru multitudo tenuui in uteru
defimtiqbusalimeto expletis naturaq? prp fua frigiditate facul
tatis cocoquedi indiga tranffunditur i uteni:pp uenaru tenui
tate.xuprp fua anguftia nequeat exuperantia continere . Itaq;

/

-U0>

affectus bic ueluti mariftf caut alia rpfufio fanguinis cueit.Cc
terumeftrua nullo circuitu ceito delcnbuntur,tendunt tamen
mouerudecrefcente menfeadqj ratione recta .funt eni corpora
a;a malium frigidiora cum euemt ut contines aer: talis efficiat
melium aute coitus frigidi funt propter lunp defedtum * itaqs
fit ut fines menliii q media fint frigidiores agitur poftq cxcre
mentum mutatum mfanguineeftcmeftruamoueri tendunt:
eo quem modo dixi circuitu atfi concoctum non eft : paulat!
aliquid iubindefecermtur,quaobrem qu£ alba uocaturparuis
adbuc &c puellis proueniunt.Seruat coipora integra uterqj ex
crementoni bic fecelfus cum modice fitiutpote cu ab excreme
tis umdicetur:qu£ caule corporibus funt ut egrotet * Sed fi ucl
no fit uel m modice fit danum euem t, aut enim morbi oiiunt :
aut corpus emarceflit Si extenuatunquaobiem Si ca alba cum
frequenter mouent :& luperant incrementu auferunt puellaru*

Fit igitur neceffario excremetu b oc obeas quas diximus cau

fas.Cum enim natura concoquere nequcatcexcremcntu fiat ne

ceffe eft : no folii alimenti lutiliscfed etiam in uenis Si ptenuif

fimas uenas exundando fuperet: led melioris not£ fimfqj gra

tia natura eo abutitur i bunc lociiX generationis cauia ut qua

le erat futuru tale alteru oriatur ua eni tale potetia ecquale e cor

pus cuius fecretio e* foemims igit olbus excremetu fiat nccef

fee. Sed langiuneisapliuscearuqj mulieribus plunnii : ueru

C£tens quoqj aliquid colligi 1 uuluarui locu neceiTe e: caufam

quaobre fanguineis aplius eorucp bomini piunnuianteexpo

fui:fed cur I foemims olbus excremetu boc leftu maribus no

olbus lefti(qdam eni non emittunt gemturajfed ut qup emit

tunt motu fup geniture creant quod Iftituit ex materia cotem

i foeminacfic ea motu fuo Iterno in ea pte cotentocunde feme

fecernitur ide faciunt Si coftituunt,pars ea locus fepti tranfuer

fi e I omnibus id babentibus.prindpium enim nature cor pro

pomonaleueefbcaufa inquam cur omnibus maribus non Iit

excremetu gei taleccu olbus foemims fit * Quod alal corpus e M ^ w ^

alatum ad quod Iftituendu foemla femp materia pbet:mas ul

creandiibanc enim eorum utriqj facultate tribuimus : ldqj eft:

quo alterum mas alterum foemina fit ntaqj corpus St magnitu
dine preben a foemma ncceftc eft:a mari nihil tale neceffano
defidcratur.nec enim inftrumenta in iis que efficiuntur i effe :
nccpipfum efficiens neceffeefhcorpus igitur ex foemina eft:
amma ex mare.fubftanria enim corporis alicuius anima eft : &
ideo que non unigena coeunt:quod ea faciunt: quorum tepus
par &C uteri geftatio proxima St corporis magnitudo:non mul
to difcrepas * bpc primos paitus fimiles fibi ^dunt.comum ge
nens utnufcp fpecie:qualcs ex uulpe St cane generantur: aut ex
perdice St galli naceo:fed tepore procedente diuerfi ex diuerfis
prouenientes:demum forma foemme inffituti euadunt : quo
modo femina peregrina ad poftremu pro terrp natura reddut*
bec enim materia corpnfqj feminibus proflat* quaobrem pars
foeminarum ea que femen recipit:non meatus traiectufcp qui
da eft: fed uterus aplior mares qui femen emittunt:meatus ad
id emittendu habet exangues.excremetu aute quoduis fimul
St fuo in loco eft :&t excrementu efficitur:nec piius ullum: nifi
uis magna cogit St cotra natura diuertitunfed qua ob caufam
excrementa animaliu genitalia fecernuntur: declaratu iam eft*
cu aute femen de mare accefiitin foeminp uteru parte punffi
ma excrementi conftituit*!- lurimu enim in meftruis quoqj hu
mons mutilis continetur: ut i maris genitura quod humidiffi
mum eft:tum eadem emiffi6e:tum i diuerfis, prior enim emif
fio minus fpcimda qpofterior eft: minus enim calons anima
lis continet propter cruditate: At uero quod concoctum eft :
craffum St corpulentius eft, Quibus autem uel mulieribus uel
cf terorum animaliu foeminis nihil foras emittitur : quoniam
non multum excrementi lnunliscotinetur : iis tantunde quod
colligit I utero e:qtu iis q foras emittunremanct quod maris
facultas conftituit:aut in femine decedente contenta:aut mare
fubeunte parti cula foeminp:qup proportione refpondeat uul
uis:ut in qmbufdam infectis fieri cernitur.bumore aute qui a
foeminis cum uoluptate emittiturmihil ad conceptu conferre:
dictu eft: ante,fed poriffimu inde uiden pot:q> ut maribus fic
St foeminis accidat noctu p qete quod pcllunonem appellant

~L6 8

uernm boc nullum indicium eft ;nam & adolcfcentibus idem
euenit;q Si fi cmiffuii aliquado funt:tame nondum emittut :
Si iis q iid emittut uel emilTuri funt Ifoecuduires ita fe babet
ut fine mansemiffione concipi ipoffibile fit: atqj etia fme me
ftruord excremento :quod aut redundas effluat foras: aut Itus
fatis fit* Atfi fme ea uoluptate q foeminis per coitum euenire
folet concipitur:Si locus turget Si uulua defeendit prepiusrue
rum tamen magna ex parte fic acciditmt cum profufione foe
mine agatunquonia os uteri fe copnmat: cu pro fudit u qua q
dem profufioe uoluptas Si mari Si foeminp contingere folet :
femen etiam maris melius ita dirigitur & luuat : profufio aute
no intus fit ut quida uolunt.Os enim uteri anguftumefb fed
ante quo foemina mittit uaporem : illud nonnullarum recre
mentum eodem enim mas etiam mittit quod fuderit : Si aut
ibidem manet femen emiffum:aut itus ab utero nabitur fi ca
lidus eft :& modice temperatus* Cuius rei indicium q? locus q
modo madebat:reficcatus mox fentiatur* Animalibus etiam
quorum precordns uulua iungitur ut auibus Si pifcibus qui a
nimal panunt ne femen illuc trahatur : fed profufum deueniat
lpfum lpoffibileeft * Trabit genitura bic locus fuo calore me
ftruorum etiam deceftio : Si confluuium fomitem in ea parte
calons parat:itaq$ ut uafa n5 illita calido diluta humore aqua
in fe trabunt ore inuerfo ita attrabitunnec audiendi funt qiu p
tibus accommodatis ad coitum officialibus id fieri opinant :
nullo enim pacto fic fieri poteft.contra etiam euenit iis qui fe
men a muliere quoq; emitti aiunt. Accidit enim ut poftq foras
emiferunt retrahant mtus:fiquidem quod cmiffum eff milce
n debet cum maris gemtura:quod ita fieri fuperuacaneu eft *
At uero natura nullam rem fuperuacaneu facit : cum autem ex
crementu foemin^ in utero conftitent a maris genituraique ii
mile facit ut ladfrs coagulu.Coagulu enim lac cft cotines calo
re uitale q ntes fimiles ducit eode:& unit atq$ coftituit : Si gei
tura ita fe bet ad meftruoru natura:eade em natura ladtis& me
ftmoru eataq? coadtis ia ptibus corpuletus buor excernit ob
ducuntqs circu pte reficcefcete terrena mebra^:tu neceffario tu

etia alicuius gratia.na & calcfcentis fngefccntifue rei extrema
ficceffere neceffe eft : &i animal non mbumido : fed feorfum
cotineri oportct.uocantur ea qmbus obuolutus eft foetus par
tim mebran^alip fecundg qii£ maioris minoriftie ratione dif
ferunt.bcc pari modo in olbus tam ouipis q uiuipis babentur;
fed cni cum concepnis lftitutus efbfacitfimile iis qu£ ferunt,
principiu enim pnmu femina quoq$ intra fe continet quod po
tentia primo contenturmubi fecretum mox efhgermen mittit
bc radicem qua alimenti! affumitunincrementu enim defidera

tur. Sicin conceptu quodamodo cum partes corporis omnes
potentia infmttprincipiu maxime promptum babetur: quaob
rem cor primum ac£u fecermtur:quod non modo fenlu ita fie
n conftatmerum etia ratioe.Cum enim quod gignitur de abo
bus abinndtu ia efbfeipfum gerere gubernare &c difpenfare de
bet:peride quafi filius a patre emancipatus: feorfumcp colloca

tus. ltacp principiu baberi oportet:a quo etia poftordomem
broru defcnbat:<3C qcnnqs ad abfoluendu aial pertinet; difpo
nat.nafi extrin fecus aliquado adent:& poft meffe iapiet;no
folu dubitaueris:& quona tepore accedat qfieris; fed etia cum
pars queuis diftinguitunid pnmu fubftare necelfe eft: ex quo
di incremetum di motus ceteris partibus contingat.quaobrem
qui ita ut demoentus aiut exteriora primum aialis difcerm: tu
interiora; quafi lapideum aut ligneum aial condant: non recte
dicut. res enim talis nullum principium babet:at alalia omnia
babent; atq* intra fe cotinent: quapropter cor pnmu diftinctu
in omnibus infpicitur animalibus quae fangume babcnt.id.n.
principiu eft di fimilarium SC diffimilarium partium ♦ lam em
principium idaccepifte animalis conftituticp foetus decet; cu
alimentu defiderat. quod.n. lam animal eft augetur.alimentu
autem ultimum animalis fanguis eft; aut quod fanguini pr Os n
portionetur : quorum uafa & conceptacula uene funt. quam
obre uearu quoqj pricipiu cor e. patet boc ex biftorus <Sc difte
Ctioibus aialiu.fed cum poteua quide aial fit; fed imperfecdu
aliunde accipiat alimentum neceffe eft ; quamobrem utero di
parente:ut terra planta uritur ad cibum baunendum donec

perficiatur:^ ia fit aial potentia greflile quo circa ex corde rri
mu uenas illas duas namra defcnpfic:de qbus uenule depedet
in uteru:ex quibus: qui umbilicus uocatur condat* umbilicus
em uena in aliis rimplex i alus multiplex ed: qua uena putam e
cuticulare abit:quod umbilicus uocatunquoma uenarii lbecil
litas tutela openmentuq* defideretuieng aute quafi radices co
tmgunt ad uterii:per quas alimentu baunt foetus:eius eniin rei
gratia animal in utero manetmon ut democntus ait: ut mebra
formentur fecundii mebra parentis*apcrtu boc in ouipans ed.
Na illa in ouis didmguut feparata a uulua parends:fed dubita
nens* Cu pnmu cor oriatur fangume proditu . Sanguis autem
fi alimentu quod extnnfecus uenit:unde na pnmu alimentum
fubient : An id ueru no dicit:alimentu omne ede extrmiecus:
fed protinus:ut in plantaria feminibus ied aliquid tale pnmu:
quod lacdeu uocat:Sic in ammaliu materia excrementu condi
t itionis alimentu edjncrementuigit foetui umbilicum cotin
git:eode quo plantis modo per radices:atq} etiam animalibus
ipis ubi abfoluta ia fmtrex eo quod continet alimento ide ac
cedit: de quibus pod fuo loco dicendu ed * Didmcho autem
partium n5(ut quida opinant jpropterea fit quia fimile fuapte
natura ad fimile feratur*nam pr^ter alias multas quas ratio ida
babetdifficultates:accidet:ut quis pars fimilaris:feorfum crce
tur.uerbi gratia offa perfe:& nemi & cames:Si quis ea caufam
approbet:Sed quonia excrementu foemin^ poteria tale e: qua
le natura animal edrptefq* poteria mfunt:actu nulla ined ideo
ps q ieq$ exidit* Quonia etia agens &C patiens cu fe inuice teri
gerunt:qucnda in modu alteru agens:alteni patiens ed.modu
bunc ita intelligi uolo ut condinombus:lic:ubi:quado defcri
barrita em continuo alteru agit alterum patitur* materia igitur
foemina prebet principium motionis mas* & queadmodii q
ab arte efficiunt :per ldrumeta efficiunt : fed uenus dixerim p
motu eoni qui artis operatio ed: ars aute forma eoru quae e£
ficiuture in alio:fic a facultate fiue uirtute animae uegetalis
agimnutoj I animalibus ipfis Sc plantis podea ex alimento uis
eadem effiat incrementu. utendo caliditate di £hgiditate:quafi

mftrumetisf motus enim in iis eonfiftit & ratione aliqua unu
quodq$ efficit )fic ctia pricipio coftituit id quod natura efficit
eadem enim materia eft ex qua augetur:& ex qua coftituit pri
mnm.Itaqj facultas quoq3 agens eadem qu£ principio eft: fed
maior: quod fi baec uegetalis amma eft:eade q generet quocp
eftiidcp natura ciuufc^ eft mfita & in plantis &( in animalibus
oibus.ccter^ animg partes aliis infunt aliis defunt animalibus:
fed cum in plantarii genere nullo difcermculo fexus mas diftin
guatur a foemina:in animalibus quaq non omnibus diftingui
tur:& mas ob eam re defiderat foermnai Atqui quefierit qfpia
qua de caufa foemina defideret mare nec ex fe lpfa generet.
Quadoqde alam babeteande:et matena excrementu foemin£
eft: fed caufe illud e q> aial fenfu differat a planta: nec fieri pot
ut uel facies uel manus uel caro ucl alia pars fit mfi anima fen
fualis infit aut acftu aut potena:& aut aliquatenus aut fimplici
ter.ent enl ut mortuus aut pars mortui:quod fi mas e efficiens
talis ai£:ipoffibile e ut foemina ex fe ipfa aial generet:ubi mas
a foemina feparat:eo enim quod diximus mas diffinitunqua
mas eft ratioe.Qiieftione uero^ppofita ratioe no carere patet i
iis auibus q oua fubuetanea panut:cu foemla aliquatenus pof
fit generare:quod & ipfum recipit qftionem. Quona rao oua
eoru dicunt uiuerelnec.n .ita ut oua f^cuda poliunt fic.n.adtu
aiatu ex iis efficeretur.necp ita fe babet ifta ut lignu aut lapis .
Quippe q corruptoe aliq pereat:ut q uita quodamo ante ptici
parent* Conftat igitur b^c aliqua habere potetiaaiam* fed qua
ifta! Vltimam prorfus babeant anima necefie eft:qu£ uegeta
bilis efhbaec enim pque in oibus tam animalibus q plantis in/
eft . Sed cur partes animal non efficiant! Quia fcnfualem ani
ma habere ea oportet: non enim animalium partes ita funtut
plantarum * Quaobrem maris focietate opus eft, mas enim a
foemina feparatus in iis eft:& quidem fic ufu euenit.Subueta
nea enim illa fpeuda redduntur: fi mas coiuit tempore quoda
fed de eorum caufa poft*Si quod autem genus eft q> foemina
fit &c marem diftinctum non babcat:id ex fe ipfo animal gene
rare poteft.Quod &c fi non du fide digna exploratu habemus

tamen facit ut in genere pifcium dubitctur.eorum enim quos
rubeos fiue rubellioncs uocat:mas nullus adbuc uifus e : fed
foeminc omnes foetu plene reperiuntur. Veru de his no dum
compertu babemus:quod fide faciat fatis, quod aute nec mas
neqj foemina fit I genere quoq? pifciu eft.ut anguilla SC genus
mugilum quoddam in fluuns lutulentis . At uero in quibus
fexus maris foeminc diftinctus babetiinficn non poteft ut
foemina ipa per fe generet perfecte. ita enim mas fruftra eifet:
quaobrem in iis mas femper perficit generatione.bic enim fen
fualem dat anima aut per fe genituram. fed cum partes omnes
potentia in materia iniint:cum principium motionis affuit, p
indeutin fpontinisillis miraculis:quod fubinde fequitur ex
citatur. 5t quod nonulli naturales audtores exponere uolunt .
Cum dicant fimile ferri ad fimile.dicendu partes moueri non
mutantes locum fed manentes:& alterafcentes: mollicie:duri
cie:colore:&: reliquis partium fimilariu differentiis facte lam
aftmquod ante erat potetia.fit aut primo principium:quod i
fangiuneo genere cor eft.un cg teris proportionale ut fepius di
Ctum efhldqj effici primum non modo fenfu percipitur: fed
etiam quod per obitum uita bic ultimo deficit, euenit naq$ in
ommbus:ut quod ultimu fit.ud primum deficiat. & quod pri
mum id ultimum quafi natura decurfione reducem agat:& a
calce ad carceres:unde proruit redeat ♦ Eft eni generatio ex no
ente i ens: corruptio contra ex ente in non ens. Gignutur poft
prmcipiu ut dicatu eft iteriora priufq exteri ora.Sed prius maio
ra cj miora uifunt: quis nonulla prius no oriant.primu fupio
ra precordiis formant :eadecp magnitudine pr^ftat.na iferiora
&C minora funt Sc minus difcreta: idqj in omnibus quae parte
fupenorc infenorecp diftinguuntunexceptis infecdis.Qu^ eru
ex iis uermicnlp nafcuntunparte inferiore amplius crefcunt fu
perioreiam inde a primo ortu minorafunt.Greffiliummolli
bus folis nullum difcrimen eft fuperioris &C inferioris . quod
autem de parte fuperiore diximus priufq inferiore coftitui ide
in plantatu etiam genere euenit:fermna eni prius mittunt radi
cem q ramos, diftinguutur ammaliu partes fpiritu fed no aut

ov.ht

C'Jn4 h

(\}VIC4

I

\/h/r

pareatis aut fuomt quidam natur£ interpretes noluere, boc,n,
m genere auium di pifcium & infectorum palam fit;que parti
feiunCta a parente nafcunturexouo in quo formant di expia
nantur:partim no fpirat omnino ;& tamen aut ouo aut uermi
culo enafeuntur ♦ ahaquanq fpirant di in utero capiut explana
tioneitamen non prius fpirare incipiunt q pulmo perficiatur *
Articulatur di bic dc omnes priores partes anteq aimal fpirct *
Item quadrupedu ; qup multifida funt ut canis; leo: lupusmul
pesdupus ceruarius: omnia cecos generat: poft palpebrp debif
cuntJtaq;. conflat I ceteris quoqj ommbus ut qtitate fic qlita
te poteaa ante fubftante efficriactu poft ab eifde caufis a qui
busdifhnguitur quantitas di duo ex uno efficitunfpintu ucro
m effe e quonia bumidus di calidus eft; Cum alterum agat:al
terum patiatur Jam antiquorum nonulli naturp interpretum :
qup poftq efficeretur pars temptarunt quidem exponere * fed
parum ufu pena earum que accidunt reru , partium enim alie
priores aliis funt;quod in ceteris enam rebus eft * Prius autem
multiplex larn e,id,n,cuius caufa quod eius caufa differat *
di alterum generatoe: alterum effentia prius efhQuin di quod
eius caufa duplicem recipit differetiam:aut enim eft unde mo
tus:aut quo utatur id cuius caufa;uerbi gratia genitale di lftru
mentale rei generate, horum enim alteru id eft generans di ages
peffe oportetmt quod doceat pnufq:quod difeat. Sed tibias
poft eum qui tibiis diftat:fmftra enim aderunt tibie iis qui uti
nefeiat tibiis.Cum itaqj tria bpc fint:primum finis quem effe
id aicimus:cuius caufa, fecudu quod eius caufa,fipnncipium
generans di mouens; efficiens enim di generans qua talia funt
ad id pertinent quod efficitur & generatur. Terti u utile di quo
finis utatur,primu eam paitem babere neceffe eft;in qua pnnei
pium motus continetur , Hcc enim protinus pars finis prima
di potiffima eft:tum poft eam totum di finem,temum nero di
ultimu partes iis accomodatas lftrumetales ad ufus nonullos
Itacp fi quid tale efbquod in aialibus in effe neceffe fit; quod
totius iiaturp principium di finem cotmeat: id effici; primu ne
ceffe eft;qua enim mouens primum onn ;qua pars finis eft cu

toto oriri debet, itacp inftrumentaliu partiu qu£ fua natura gei
tales funt:eas fempcr effe priores oportebit : alterius enim cau
fa funt tanq principiu: At uero qup tales ex iis q alterius gratia
coftatno funt: eas effe pofteriores congruit:quaobre utr£ na
partes priores fint;Que alterius caufa:an cuius caufa lpfc fint
diftmgui non facile poteft.incidit eni ut partes mouentes prio
res 1'int generatione q finisrmouentes aute ab mftrumetalibus
diftmgui non facile eft: Atqui ea lpfa uia ratioeqf. Quid poft
quod fiat:quprendum eft.finis enim quorunda pofterior eft.

Quaobre ea pars qup prlcipiu continet :exiftit. mox tota fupe
nor moles qua propter caput &t oculi foetus maximi inter ini
na apparent. Inferi ora ab umbilico :crura dico exigua cernunt:

Partis enim fupenoris gratia iferior eft. Et neqj pars finis neqj

genitalis eft:eius neceftitate etia cur ita fit: non bene reddunt:

qui q> femper ita fit dicuntudqj prmcipiu in bisexiftimant:ut *

Democritus abderitanus opinatur:q? fempiterni Sc infiniti prl

cipiu nullum eft.caufa autem cur italprmcipiu eft;& infinitum

quod fempiternueft.Itaqj interrogare de eiufmodi rebus cur

e itaiquprere inquit prmcipiu infiniti. Atqui ea lpfa ratioe qua

cenfeant no effe querendu nullius rei fempi terne demoftrario

effe poterit:& tame eftfe coplunum uidetunquaru alie femper

fiunt:ali£ femper funt.na & triangula figura duobus redtis eq

les femper habet: &C diametru mcomenfurabile effe cum cofta

fempiternu eft:attamen caufa eoru.aliqua & demonftrario eft.

Igitur non ommu rerum principiu qu^redu effe redte dicitur :
at reru qu£ femper aut funt aut fiuntmullu pricipium effe qre
dum non bene afferitunfed ea dutaxat principia non recipiunt
examen eiufmoduqup reru fempitemorum funt . principii eni
alia cognitio non demonftrario eft: principium uero in rebus
imobilibus quidditas e. In rebus aute qup fiunt lam plura ba^
bentur prmcipia:fed modo diuerfomec omnia modo eodem
quorum principiorum unum numero eft:unde motus.quaob
rem omnia qup fanguine habent aialia cor primum poffident:
ut inter mina noftrg difputationis dictum eft:in c^tens primu
gignimr:quod proportionale fit cordis.uenpex corde tedunt

bb

diducle medo riuomm quiin parietibus profi dicentes ab eo
dem fonte pinguntur: partes enim coiunCt^us funtmtpote q
cx iis coaugmentet atep confiftant.Ortus iimilanu frigore ca
lorcue agitur; confiftunt coquuturqj alia frigido: alia calic o ♦
Quarum rerum differentias alibi expofuimus ante.f. qu£ bu
more ignecp refolubiles;qu£ bumoremrefolubiles igneqj illi
quabiicsiint,peruenasigitur&' meatulos quofq3 alimentum
refudans;queadmoduaqua per crudiufculam futem; in carne
aut carnis proportionale conuertitur frigore confiftes:ex quo
fit ut caro ab igne refoluatur.Sed que terrena admodum onu
tur parti bumoris calonfq? adepta:b£c dum refrigefeut bumo
re cu calore euaporate dura terrenae^ forma capiut;ut ungues:
comua;ungule;roftra,quaobrem igne b^c molliuntur.Sed bu
more nonnulla liquefeuntut ouoru putamina , Nerui & offa
calore interiore conficiunturficceflente humore, quamobrem
offa refblui ab igne non poffunt:quomodo tefta mdiffolubi
lis eft.quafi enim in fornace excodta a calore generationis; ita
conftat,bic aute calor nec ex quolibet carne aut os facit : neq$
quolibet modo aut tepore;fed ex materia apta & ut apte & cu
apte effici poteft ,neq$ enim quod effici poteft efficietur a mo
nente quod adtu careat:necp quod adtum optinet efficere ex
quolibet potent;ficut nec faber arcam mfi ex ligno facere pdt:
neqj arca effici ex lignis poteft fme fuo artifice . Ineft bic calor
in excremento feminali tantam talemqj babens morionem dc
actione;quanta modice ad quauis corporis partem accomode
tunQuod fi uel deficit uel excedit rem qu£ fit aut deteriorem
efficit ; aut lpfarn & mancam; fimiliter ut in i is .agitur qu£ fo
ns igne coquuntur ad cibu aut ad alium ufum;fed in iis motu
caloris nos moderamur ; in illis natura gignentis accomodat.
In ris autem qu^lponte oriuntur cauf^eft motis tempons; &
calor frigor priuatio caloris eft;uritur bis ambobus natura ui
habentibus neceffario:ut alteru boc alteru illud faciat: fed I iis
q alicuius gratia gignut;accidit ut alteru frigefaciat alteru cale
faciat;atqi ita ps qupqs qlitate certa efficiat ut caro mollis: pti
neceifano talis exinde fa(fta:parti alicuius gratia nemus ficcus

I

&C ductulis os ficcu & fragile cutis came ficcefcente efficitur:
quomodo lpolentis cruff ula qua uetulam uocant: nec folum
propter extrcmu generano eius euenit: fed etia q? lentitudo re
iideat:cu euagan no poffitrueru in ceteris lentu id fqualidu e*
itacp fit ut extrea exaguiu aialiu teff a cruff aue conff et:at I fan
gumeo genere letu boc piguius e* 3 C qde qu£ natura no terrena
admodu fut eoru pigue fub cutis ogimeto colligit : qli cutis
ex eiufmoi lentate confilfat.pigue eni babet aliquid lentitatis:
fed bpc oia ut diximus gti neceffario gtf no nccio:fed alicuiuf
grana effici aileredu e.primu lgit moles fugior g generatione
diif Iguit: mfaior tempore ^pcedenteirecipit icremetu I fangui
neo genere.ou uero lineamentis pnmum defcnbuntur:demde
colores recipiunt: & mollitie & duricie quafi pictoris officio
fungatur natura cu condit & creat.pidtor eru ubi linas pnmu
defcnpfent ammante:mox uano illinit colore ac perficit: cum
itaqj prlcipiu fenfu totius q? animalis in corde conneatunboc
ob ea rem pnmu gignitur: mox ob eius calore frigiditas fupra
ubi defmunt uen£ reipondens cordis calori conffituit cerebru*
itacp caput a corde contineo generat magnitudine cetais p
ffat.Pricipio enim cerebra multu &c bumidu eff :fed recipit du
bitatione quod oculis animaliu euenit. pricipio enim maximi
uifunt:6< I pedeffn 3i i natatali & in u.olatili genere. ultimi ue
ro omniu partiti perficmntunintenm enim cocidunt.caufa au
te e. q?oculorufenforupofitum quidem eff:ut cetera fenfo
na aput meatu:fed cu fenfonu tagedi guffandiq? protinus fit:
aut corpus aut aliquid propnu corporis animalium. Olfacien
di uero audiendiqj meatus contingant aerem externum pleni
fpintus natiui ortiq; a corde tendant:ac defmant ad uenulas ce
rebro adnmctas: oculis iolus proprium corpus prpcptens ba
bet fenforns:quod bumidu 3i ffigidu eft.nec ante contentum
eo in loco potentia ut c^terp partes: tum deinde ac£u exiff ens:
fed a cerebri bumore fecernitur pars punffima g meatus q ab
oculis ipfis tendere ad membranam cerebri uifuntur . cuius rei
argumentu q> nec alia pars bumida& frigida eff in capite pter
cerebrum: & oculus frigidus atcp bumidus eff.itaq? neceflano

bb

locus hic magnitudine primu capit poft confidit*na & in cere
bro eodem cuenit modo:ut pnmum prpbumidum multucp
fit:mox humore efflato conco(Jo<£ corporatur magis fubfi
detcp:5< cerebrum 6c magnitudo oculoru* principio igitur ca
put pregrande propter cerebrum:ocuii grandes propter humo
re in ipfis contentum apparent.ultimi uero perficiunt; quonia
cerebrum quocp uix confiftat:fero enim a frigiditate bumidi
tateq? uedicat in omnibus quide;fed precipue in homine : na
& finaput inter offa ultimu cofirmatur Jam enim cum partus
in lucem iienit molle hoc infantis os efhcaufa ut boc maxime
hominibus accidat:quoma cerebru bumidi{fimu& maximu
omniu animalium homines habeant, cuius rei caufa eft ; q? ca>
lorem etiam cordis punffimum optinet; quod teperamentum
intellectusplanefignificat.homoemmomniiim aialium pru
dcntiffimus efbPuerili etiam longo tempore nequeunt conti
nere caput : prepondere cerebri; nec fecus partes quas mouere
oportepprincipiiim enim mouendi fero fupenonbus domina
mr;6c ad poftremum iis quorum motus non iungitur cu pnn
cipio ut cruribus*

p Alpebra eoam talis pars eft: fed cu natura nibil fuperua
caneum ;nibil fruftra facere foleat.Coftat nec prius neq*
poftenusqufusexigatabeaeffici quicquam*ficemm quod
factum efbfruftra aut fuperuacaneum fuentntaqj palpebras fi
mul &c diftingui & poffe moueri neceffe eft . Sero igitur ccu
li animalium perficiuntur propter copiam bumoris conco
quendi in cerebro* Vltimi autem q> mouendi facultas nifi in
creueritmequeat mouere eas partes:que tam remote a pricipio
refrigeratecp funt.declarant boc idem palpebrp fua natura :cu
emm uel quatalibet grauitate caput temptatur ; aut ex fomno;
aut temulentia:autalia eiufmodi caufa palpebras attollere non
poffumus;quaq leui pondere aggrauentur,Sed de oculis ia di
cTtum eft;Queadmodu onantur;& qua ob caufam ultimi arti
culentur & abfoluantur,

c Aeteraru partium una queep ex alimento gignitur nobi
liffima qupqj et potiffimfpnncipn particeps ex edeodto

finceriffimo pnmoqj alimento, reliq neceffanc ac illam gra
tu inftitueni^ ex deteriore 5c reliquis excrementi fcp. Perinde e
nim natura atcp paterfamilias prudens mbil amittere folet : ex
quo facere aliquid commodi poffit* difpenfatur autem cura
rei familiaris ita:ut cibus optimus detur liberis:deterior feruis
uiliffimis fociis animalibusuit igitur incremento lam addito:
mensaduena facit bec: fic in ortu ipfo natura ex materia fin/
cenlfima carne c^teroru fenforioru corga conficit ex recreme
tis offa:neruos:pilos: ungues:ugulas:& reliqua genens eiufde
coftituit. Quaobre b^c efficiuntur cum lam fupperit excreme
tum natur£»offa igitur in prima partiu conflitutione gignutur
ex feminali excremento» Cucp animal augetur b£C incrementu
ex alimento capiunt naturali :quo partes principales augentur:
eius tamen lpfius alimenti funt:& reliqui^ & excrementa.fit n*
in quouis primum 5c fecundu :alimentiq? ratio duplex efbalte
ra nutnendnaltera augendi: nutriens eft: quod effe pr^beat &C
tori &i partibus.augens quod acceffione ad magnitudine faci
at:de quibus poftea differendu latius eft * Nerui etiam eodem
modo : quo offainftituuntur: & ex eode uidelicetex femina
li excremeto & nutritiuoXed ungues:pili:cornua:roftra auiu;
dc calcaria:& fi quid eiufmodi aliud eft:ex cibo gignuntur ad
uenticio & auctiuo:que tum a foemina:tum de fons fibi acq
runt*quaobre offa quoda tenus capiunt incrementu» oibus.n»
animalibus exitus magnitudims eft ritaqj offa quoq? certo aii/
gendi termino defcnbuntur:nam fi bec femper augerentur ara
lia quocp.in quibus os aut offis proportionale eft augerentur
quadiu umerent, magnitudinis animaliu meta & terminus bis
defcribitunfed qua ob caufam non femper capiant incremetu:
poftea declaradu eft.pili autem & eorum cognata omnia qua
diu infunt tam diu augentur:& magis cum corpora aut cgro/
tant:aut fenefcunt atqj decrefcunt.quonia plus excrementi tan
tifper remanet cum minus in partes pr^cipuas confumatur gg
fenium aut morbummam ubi id quoq* ob £tatem defecerit:pi
li quoq$ deJnciunt.at offa contra:decrefcunt enim cum corpo
re & membns,defudtis etiam pili augentunfed na fci nequeut»

bb

^ctibus dubitaucns: funtenim eiufdem naturg cuius olla
gignuturqj ex offibus,utungues:pili:comua:& fimilia, ex cu
te quo fit ut lpfa colorem pariter cum cute imutent* alba enim
& nigra & uano modo diuerfapro colore cuns redduntur* At
dentes mbil tale reapiunt:ofIibus enim annumerant: in iis ani
mabbus qug offa habent & dentes.accrefcunt foli ommu offi
um tota uita;quod patet in ns dentibus qui mutuu tadtum de
clmant:caufa incrementi eft quoad pertinet ad id cuius gratia
ut fungi officio poffint*breui enim tempore attritu cofumere
tur nili iubinde repararentunquado uel nunc lenefcentibus no
nullis edacibus dente non magno prgdins: admodu perterut*
plus enim idies adimitur q additunquaobre bene id quoqs ad
rem que accidit emolita natura efbquippe qug in fenedtute ui
t^qj exitu;defecbu dentiu proferat: & pro uitg fpacio pfcnpfe
nt modu, Sed fi deciefmilies aut decieiceties annis uita ieruare
tur:& prggrades primos oriri oporteret & fgpiusrenafci: Qua
uis*n.affidue reciperent fcrementu:tame dema plufq accrefce
rent.Inutiles demum ad cibum conficiendu euaderent*Sed cu
lusnam gratia capiant merementu didtum lam eft* Accidit au
te ut neqj eande natura qua cetera offa dentes habeant * cetera
enim in pnma conftitutione cia gignuntur : neq$ e quod poft
oriatur* At dentes poft enafeuntunquamobre cu deciderit de
nuo poffunt oriri, tangunt cni ofla:no conanuant:ex eo tame
gignuntur alimeto iquod m offa admimftrat* quapropter ean
dem qua offa habent natura: & tunc cu illa lam fuum numeru
receperunt:fed cum cetera animalia dentibus: aut detiu ^ppor
nonab prpdita enafcantunmfi quid prgter natura acadit * Per
fechora em q bomo generatione abfoluunt* bomo dennbus
carens uenit m luce nili quid ptpcer natura itercefferit*fed qua
ob caufam dentes:aln deadant: alii non:poft explicabimus*
Quod autem eiufmodi paites excremeto coftituunf :ea caufa
bomo i obfepto & nudiflimo ommu ammaliu corpore eft:&
ungues minimos pro magnitudine babet.mimmu naqj in eo
eft cxcremeaim terrenu:cum enim excrementum quodqj fit:
quod inconcoCtu remaneat*T um quod terrenu i corpibus e;

omiiu maxime emcococtu : queadmodu partes qu£cp cofti
tuantur:& qii£ nam caufa generationis fit declaratum ia eft*
a V gentur foetus qui forma animalis nafcuntur: per u m
bilici annexumntate dixim as*Cum enim uis quoqs nu
triendi in animalibus infit:umbilicum ftatim quafi radicem
agunt in uterum: umbilicum uen£ content£ in putamine com
plent * plures in maioribus animalibus : ut boue ceterifqs gene
ns euifde*bin£ in mediocribus fingul^ i minimis* boc fangui
neum bauriut alimentu*uterus enim exitus eft uenarum multa,
tarum, animalia lgit non utrincp dentata omma:& dentatoru.
utrinq* quorum uterus uena -non fingularem babet pertinente
grande;fed pro una plures frequentes cotinet.b^c in utero ba/
bentqu£ acetabula appellantunin que umbilicus deuenit atep
adberet* Tenduntur enim uene umbilicares undiq$ laterum fif
feq3 fparguntur ufqjquaqj per uteram:<3c qua definunt bec illa
acetabula exiftunt curuamine fuo comuncta cum utero:cauo
aute ad foetum conuerfa.Secundc uero & mebrane inter foe/
tum 5c uterum pofite funt: Acetabula foetu accrefcente profi
cifcentecp ad exitum minora fubinde redduntur:demumq? ob
literaturrcum perfectus iam eft.in ea enim ueluti mammas re
poitur a natura foetui alimentu fangumeu quod dum colligi
t ir;& paulatim ex multis confiffrt:quafi puftula &C iflamatio:
corpus acetabuloru exiftit.itacp quadiu foetus fit minormec
multu cibi affumere poffit cofpicua maioraq? funt.Sed aucto
iam foetu confidunt & exolefeunt* Minuta Sc utruq$ dentata
animalia magna ex parte acetabulis uteri carent:tendit umbili
ais in iis in uena fingulare que per uterum maiufcula fertur.
Cucp eiufmodi ammalia:aliu unum alia plura pariantrquomo
unum eode plura babentur.Sed bgc & diffectionu exeplis : 5C
biftoriaru comentariis mfpicienda explorandae^ funt * b^rent
enim & coementur animalia ex umbilico qui ex uena depedet
per cquilibnu directu ad uenam quafi aqueductum fluentem*
foedas mebranis & fecundis obuolutus contmetur.Qui infan
tes ali in utero aiunt faggentes carunculam quandam non rei
cte dicunt.Idem enim & ceteris alalibus euemret:Quod tame

bb 4r'

nufq uidemus : at qui facile per diftedhoncs uideretur fi effer.
Omnes etiam foetus;tum uolucres:tum aquatiles & pedeftres
panmodo mebrang tcnucsambiunt;feparantesab utero &C bu
moribus admiifis.Sed nec in iis lpfis tale quicqua inefle uide
mnsmecpfienpotefbut per eorum aliquod alimentum bauri
ant nam qup ouo naicuntur ola incremetum fons recipere ab
i uncta ab utero apertum eft.itaqs no recute aiunt qui ita dicunt:
ut Democritus* Coeunt alalia genens eiufdem fecundu natu
ramried ea enam quoru genus diuerfum quide; fed natura no
multum diftat;fi modo par magnitudo fit;& tempora £quent
grauiditans*raro id fit; fed tame fieri & in canibus & in uulpi
bus & 1 lupis certu e.canes ena mdici ex belua quada fimili &C
cane generatunnecno in auibus falacionbus ide fieri uifum e :
ut perdicibus & gallinis ; Quin ena aduncoru accipitres fpeci
em diuerfi coire mtcr fe putantur * Idemcp in nonullis abis aui
bus euenire ammaduerium eft.m mannis mbil adbuc explora
mm babemus dignu mem oratu;qui tamen rbinoban appella
tur maxime gigni creduntur ex fquatinafic raia. Ad b^c quod
de Africa i ^puerbio e; femper aliquid noui Africa afferre ppte
rea dicitur:q> diuerfa ena genera coeant.nam ob aqu£ penuna
terr£ llbus uel abenigena bbidine copulantur * Cum in loca
pattcifflangua cogregetifed cu. cptera fic orta rurfus ipfa iter
fe coeat generareq; poffint.genus unu nudorum ftenle eft: qp
pe quod necp fecum neqj cumalns lunctum generet. Que ftio
igitur in uninerfum quaobcaufam ftenbs aut mas aut foemia
fit.funtenim ftenks & mulieres & uiriiatq, enam i ceterorum
aiabu genere; ut equorum; ut ouiu funt qup nulla faciant ^ple:
fed muloru genus totu ftenle e.Caufp uero ftenlitaris I ceteris
animalibus pluresf unt.na & a primo ortu nature locis ad coi
tum comodis ob^fis ftenles & mulieres & uin redduntur: ut
alterp non pubcfcant:alteri non barbefcant:fcd fpadones qdi
fint;abis in proceflii ptatis idem accidit affedtus : aut propter
corpons nutricatione pleiore. mulieribus enim pinguionbus
factis uiris corpore mebus babito excrementu iemmale i cor
pus abfumituratacp fit ut illis meftrua delunt: bisgeiturataut

ex morbo uiris bumidum fngidumqj emittitur femen : mulie
nbus purgationes uiciaitur pleneq$ excrementoru morbifico
rumredduntiu. Multis etiam:tum uiris:tum mulieribus boc
idem accidit malumiobl^fis partibus Sc locis accomodatis ad
ueneremrque uiciapartim curabilia funt:partim icurabil:a:fed
m ixi me ftenles tunc perfeueranticum primo natur£ ortu tales
conftiterunt.gignuntur enim & mulieres uiragines dc uiri foe
minares alteris meftrua defunt:altens femen exile frigidumcp
efbQuaobrem ratioe redta experimento in aqua probatur foe
cunditas femims:quod enim tenue ac frigidum efbcito diffii
fum per fumma mnatat-Quod foecundu eft in imum defeen
dit.calidum enim quod concodtum eft.concodtum autem e:
quod fpiftum cralTumq? eft : mulierum probatio fuffitu : ut
odores fubeuntes uterum efferantur ad locum fpirandi : dc
afficiant balitum.atqj etiam illitu ut colores oculis impofiti
faliuam perficiant oris* nam nifi baec ita fiantimeatus corpo/
ns per quos excrementum decedit confufos obfeptosetob
cecatosefTefignificatunfedesemm oculoru maxime omniu
locorum capitis feminalis eft; quod patet cum fola lpa per coi
tum uenereum manifefte lmutetur: &c ufu imodico rei ueneree
oculi aperte langueant &C fub fedeant , caufa e q> natura genitur^
fimilis cerebro eftiaquofa enim materia eius eft ;calorq$ aduen
ticiLis:purgationes autem feminales a fepto ueniunt.prinapiu
emm nature bic eft.Itaqs fit ut motus a genitali ad pedtus de/
uemantibinc odores per fpirationem fenfum efficiunt. homini
bus igitur cf cenfq* genenbus( ut ante retulimus )paiticulatim
b^clefio obuenit,

a T genus mulorum totum ff erile eft: cuius rei caufa non

bene ab empedocle &i Democrito redditur, obfcure epe
docles:planius democritus fcribit:fed neuter bene.afferunt.n.
demonftrationeequede omnibusqu£ prgter fuam cognatio
nem coeant, Democritus meatus mulorum corruptos! utens
dicit:quomam non ex cognatis principiu eorum confilfit: fed
id cum aliis etiam animalibus accidat:tamen nihilominus pof
funt generareiatqui fi id caufae effet ftenlicatis; cetera quoqj

bb

fterilia effe deberent:qu£ ita coeunt.empedocles mixturam fe
mmum caufatunque denfa ex molli utraq? genitura coliftat.
Cauaenim & denfa coaptari uiciflim fiencp ex iis durum e*
mollibtismt fi £s ftagno mifceat:fed nec i ftagno et frecam re
cte aif gnat.dixi de bis in problematis. neq$ principia ex rebus
ullomodo cognitis accipit.caua enim dc folida coaptata uicif
fim:quonam modo faciant mixtionem:aut uim dc aquae: aut
alius cuiufpiam.boc enim fupra bommis captum dicitur.nam
queadmodum caua uim & aque debeant accipi :pr£ter fenfum
omnino eft .Item cum ita fit:ut & equi ex equis gignantur : dc
afiniexafinis:&mulusexequo & afino : alterutro mare aut
foemina *Cur ex bis tam denfum confiftat ut ftenle fit: quod
prodierit. ex equo autem foemina & mare:aut afino foemina
dc mare ftenle non proueniat i Atqiu molle dc maris equi dc
foemine femeeft.coit aute equus cu afmo:tum mare tum foe
mma.pro differentia fui fexusadeocp gigni ex iis ftenle ait. cp
unu ex abobus feminibus mollibus conficiacunergo dc quod
ex equo mare ac foemina gignitur ftenle effe debebit . nam fi
alterum caufam effe ftenlitatismt diffimile geiturp afmi.Nuc
uero quali illius femini tali dc cognan mifcetur.ad b^c demon
ftratio^que de ambobus tam mare q foemina recte affertur*
Sed mtereft q> mas feptennis dutaxat generat(ut aiunt) foemi
na improlis omnino eftndq? propterea quia perducere ad fine
quodconcepentnequeat.nam cocepiffe quidem lam mulam
conftat:fed fortafle uenfimilior iis demonftratio logica illa
uidebitur.logicamappello:q:quo uniuerfalior eo remonora
propriis principiiseft : fi ex mare ac foemina fpeciei eiufdem
proles fpeciei eiufde gigni folet:aut mas aut foemina:ut ex ca
ne mare dc foemina canis aut mas aut foemina.ex diuerfis etia
fpeciebusdiuerfum fpecie proueniat neceffe eft. Verbi gratia
fi canis diuerfum eft a leone ex cane mare dc leone foemina di
uerfum prouemen&ex leone mare dc cane foemina diuerfum*
Cum itacp mulus mas dc foemina fine fpeciei da£er«tia gigna
turexequo& afino qufdiuerfa fpecie funt : Impoffibile eft
ut aliquid ex mulis gignaturrnec em diuerfum fpecie proueire

pot:quado ex mare ac foerma fpeciei eiufde ide fpecie generat
neq3 ide boc e mulus.gigrutur em mulus ex equo &C afino qu£
diuerfa fpecie fut, ex diuerfis aute fpecie diuafu aial gigni po
fitu. e.fedem b^c ratio admodu uniuerfalis lamfqj e. rones.n,
q no ex^ppriis ducunt pricipiis ianes fut & reru effe uideticu
longe aberrent.funt profedto geometiic^ rationes: qu£ ex prl
cipns geometricus afferuntur . Idemcp in ceteris eft intelligen
dum.uidentur tamen eiufmodi rationes quauis inanes aliquid
effe.nam & inane fiuc uacuii illud aliquid effe uidet; cu tame
nibil omnino fit:nec uerum eft quod concluditur.multa enim
ex iis:qu£ non eadem fpecie progenerantunfoetifera prodeut:
ut ante expofui.boc igitur modo: nec de ceteris rebus necp de
naturalibus indagandum eft. Sed ex iis que in genere:tri equo
rum:tum afinorum infunt confiderando potius acceperis cau
fam, primum enim utrricp eorum fingularem pant inter cogna
ta animalia plura numero:tumfoemin£ non femper cocipere
poffunt:& quidem equi interpofito tepore admittuntur : quo
mam ferre continue nequeant:fed equa meftruofa non eftrim
mo minimri inter quadrupedes emittere folet.afina conceptus
incontinens eft:genituram uric£ iniectam emingit: quamobre
uerberibus eam fectantes cogunt ne id faciat ♦ Ad b yc fngidri
animalafinusefbquaobrem locis frigidis gigni non poteft;
ut pote fua natura lpaties frigoris uelutapud fcytbasSc eorri
finitimosmec uero apud gallos q fupra Hifpama colrit genus
id aialis e,na ea quocp prouincia frigida e:binc admiffarios et
no ut equ£ :fic afm£ equinodtio amouet:fed yftiuo folftitio :
ut tepore calido pulli nafcat,eode em tepore parit:quo coierit
Annri uterum fert & afina 5t equa. Cum igitur natura fit frigi
dum animal ut dictum efbfemen quoqs genitale eius frigidri
effe neceffe eft . Cuius rei indicium q> fi equus fuperuenent
afinam quam lient afinus: no pemertet afmi immm:fed fi afi
nus fuperuenent equam quam equus inierit: peruertet propter
feminis fiu frigiditatem ♦ Cu igitur Iter fe ipfa lungunt feruat
feme gp alterius calore. calidius e eni quod ab equo fecernit *
na aftni & matena & gemnira frigida eft:eq calidior eft : cum

A'int w-7 l hu'

I

/

J ^

MmI*\ ‘V^Pl Pte

U

co«<Yf i

autem mixtum uel calidum cum frjgido uel frigidum cu cali
do cfbeucnit ut conceptus ex iis feruetur eaqj uiciifim ex fe lp
fa foecunda fint, At uero quod ex iis prodnt:non mfuper foe
cundu fed infoecuduad perfectam foetificatione eft,omnino
cum utruq? aptum propenfnmcp fit ad fterilitate.funt enim in
afmo tum ea que diximus;tum etiam ut mfi a prima dentium
mutatione generare incipiat nuncj poft generet;fed fterilis oio
perduretuta in exiguo continetur generandi uis corporis afini
ni:facillieq; labit ad fterilitate,equus ena fimili mo idoneus e
ad ftenlitate tatocp deeft ut ftenlis fit:quanto ut quod ex lpo
proderit, femen frigidius reddatur qued tunc efficitur; cu afr
ni excremento mifcetur.afinus quocp parum deeft qum fui ge
neris initu fterilegeneret,Itaq$ cum acceffent quod pr^ter na/
turam eft;fi ate uix unum partu naturp legitimu poterat gene
rare iam quod peregrino ex iis prodiit ftenlius mbil deerit : ut
fterile fit fed neceflano frenle ent,euemt enam ut corpora mu
loru magna efficiantunquoniamefttuorudeceffus ad corpo
r is incrementu uertatur,Cuqj partus eoru annuus fit: non mo
do cocipiat:fed etia enutriatmulla opus e quod fieri no poteft
fine meftruis,mulis aute meftrua defuntifed quantu munle e:
cu excremento uefice abigit . V nde fit ne muli genitale foemi
naru fed ipfum excrementu olfaciant, reliquu in corporis Iere
mentu & magnitudine uertiturutaq; concipere quidem aliqua
do mula potefbquod iam factum eft:fed enutnre atq? m fine
perducere non poteft,mas generare interdum poteft : quonia
& calidioris nature q foemina mas eft;& mbil corporis per coi
tum confert ad generati one:quod autem facit gynnus e. quid
mulus oblefus eft:nam ex equo & afrno gynni proueniunt:cu
conceptus in utero egrotauit,eft enim gynnus idem quod me
taeboerum in porcis:quod enim ibi l^fum deprauatumcp 1 ute
roemetacboerumuocatunquafi aporcellu dixerisudqj cuili
bet porco accidere poteft, pygmeorum etiam id eft nanorum
pomilionu & pufilloru generatio fimilis eft, nam eoru quocp
mebra &C magnitudines uiciant in utero funtueluti aporcel
la &c gynni baCtenus de mulorum fterilitate.

ARISTOTELIS DE GENERATIONE
ANIMALI VM LIBERJIIJNTERPRETE
THEODORO,

E MVLORVM STERILITATE
d dictam iam eft:atc£ etiam de ns qu£ animal dc

foras dc intra fe pariunt.
i N fanguineo aute ouiparo genere parti
fimilis generatio:ut I pedeftribus eadeqj
de oibus aliquid acdpi poteft ; parti differentiam! inter lpia:
tum ad pedefhia exiltit . Oriuntur omnia coitu mare in foe
mina emittete feme geitale:fed aues ouu edunt pfedtu:crufta
intectum dura:mfi morbo l^danatqj oia auium oua bicolora
funt.pifciu cartilaginei(ut fepius dixi)cu intra fe oua pepereric
animal excludunt ouo i aliu uteri locu ex alio tranflato. molle
boc ouu e dc umcolor.unus ex iis aial non parit: q rana uocac:
cuiuscaufampofteAponaic^tenpifces qui oua panunt; ouu
unicolor edunt:quod lperfettu effrquippe quod extra capiat
mcrementuieade caufa qua dc quod intus perficitur,
d E utens qua iter fe differentia difcrepent: dc quas ob cau
fas ita fit declaratu e ate. V luiparoru.n, alia fupra luxta
cindtu uteru continent;alia infra iuxta gemtale.fupra carniagi
nea babent: infra qu£ animal & intra fe dc foras generat:ut bo
mo:equus;& reliqua generis eiufde , ouiparoru eoa alia infra:
utpifces qui oua pariunt;alia fupra ut aues.confiftunt uelfpo
te coceptus in atuu genere quos fubuetaneos et Zepbinos a fa
uonio quida appellat:qui profedto in iis fiunt auibus que non
uolaces fut:aut unc£ fed multipare:quonia excremeto ip£ abii
dant.unas i alas dc penas id uertit corpufc^ exiguu ficcu dc ca
lidu babet .deceffus aute meftruoru dc genitura excrementum
funt.cu igit dc penaru. natura dc femimsexcremeto gignat: ne/
qt natura large utrocp uerfuspfudere;b£C eade ca e: dc ut aues
unc£ nec falaces fint nec mulapare: fed graues uolacefcp: qua/
rum coipus grandiufculumrut columba dc fimiles:aut graues
non uolaces:quarum corpus grande ut gallina coitu fuperent:
& partu.grauibus eni non uolacibus;ut gallinis perdicibus: dc

reliquiisad genus multueius excrementi fit * quapropter ma
res eorum falaces funt: dc foenunc multa materi^ fuggerut &C
quidem panunt.ex us ali£ coplura:ali£ ffpe coplura gallina;p
dix:ftrutio. fcpeautecolumbariu genus:fed no multa qppe:
quod mediu fit iter aduncu genus dc graue*uolax eni ut adun
cum efbcorpulentu utgraueutaqj quoma uolax efhexcremen
tuqj eo tranfit:pauca pantXed f^pe corporis magnitudine: &C
uentns calore:&: facultate concoquedi maxima: atqj etia q> cv
bum facile fibi acquirant:adunca eni difficulter id faciunt*
p Arup etiam aues falaces pr^foecund^qj funt: quomodo
interda piante minores iuntfertiliores*quod enim mere
mento corporis deefbin excrementu feminale exundat*quaob
rem gallin^ adnan£ multa admodum panut * fit enim propter
corpons exiguitatemt alimenta ad partione fumptitetur . uul
gares etiam gallinpfoecundiores funt genero fis, corpora enim
alteris bumidiora:alteris grandiora & ficciora:animusgenero
fus m eiufmodi corporibus potius confiftit : quin &C tenuitas
ac becillitas crurium facitait eorum natura et falacior fit & foe
cundior:quomodo dc hominibus eueit * alimentu enim quod
crura fubiret in feminale excrementu tranffertur: quodquod
enim mde natura adimit:bic adicit:nam ungues aues pede fut
firmiore &c crure crafliore caufa uictus * itaq$ omnibus bis de
caufis:ncqj lalaces funt neq? pr^foecud^*Tinnunculus potiffi
mu i eo genere foecundiilimus e;q folus fere aducaru et bibit*
bumor aute & natiuus et aduenticius feminalis cu calore idito
e:fedneipfeqde multa admodu pant:ueru cuplunmu qtuor
cuculus paru generat:quaq aducus no e:quia natur£ fngid^ e:
quod lpfius pauore mdicat, Seminale aute animal calidu effe
dc bumidu oportet:pauida eife banc aue aptu e:cum ab oibus
ambus fuget : dc in alienis pariat nidis ♦ Columbarium genus
bina magna ex parte parere folet:nec enim uniparum efbcum
nulla auis pariat unum:excepto aiculo: qui dc lpfeduo inter ✓
dum pant:nec multa parit:fed faepe bina aut terna: cumplun
mum:fed bina magna ex parte.funt enim ii numeri iter unum
dc multa,cibu in femen conuerti in iis qu£ abunde foetificant:

pluribus declarat euentis*arboru enim mult£:cum admodu
copiofe tulerint exarefcunt frudtificatioerniii corpori alimen
tum remaferit * Animis etia ide euenit:ut leguminibus: ut fru
mentis:& reliquis buiufcemoducibu enim omne in fcme coii
fumunt*Quippe cum genus id fertile admodu fitmecnon gal
Imarum nonullpxum adeo ualde peperilfent:ut etiam bis die
pepercnnt:mox a tanto paitu interiere, Hypermp emmmeffoe
tg:3C au es & piante fiunt:quod uiciu mmia excremetifeceifio
efbut ex baufte effoeteq3 dicantur;quy ita afficiunt * b^c eade
affectio caufp leynp etia efbut fterilefcat , pnmu enim quincp
aut fex pant catulosrtum anno fecundo quatuonmo* tres, de
inde panmodo per annos fingulos minus uno;ab uno poftre
mo nullurcum & excrementa omne confumptu iam fit:5c cta
te definente femen una defecent:Qiubufna auibus fubuetanei
partus confiftant:& qup prefoecudp paruue foecundp qua fq?
ob caufas diefum iam eft* fiunt fubuentanea oua ut ante retuli
mus:quoma materia feminalis m foemina efbnec meftruoru
deceffio fit auibus:ut uiuiparis fanguine prcditisuis enim om
nibus fit:aliis magis:aliis minusraliis quanta re indicet* P ifci/
bus etiam ut auibus meftrua nulla prodeut:quaobre iis quocp
coceptus confidit fine coitu ut auibus: fed minus aperte* frigi
dior enim natura pifcid ed * deceffio igitur medruoru quae ui
uipans fit:eadem co fidit in auibus per debita excrementi tem
pora:&: quia locus fepto propinquus calidus ed: magnitudine
iuxta perficiuntur: fed ad generatione ipcrfefta:mm bpc: tum
illa pifciu limtmifi femen maris accedat * Cuius rei caufam ate
expofuuiiolacibus fubuentanea non gignunt, f* eadem caufa
qua nec multa nec ab iisipfis generant, unguibus enim pani cx
crementi Ied:& mare defiderant ad excrementi comotioncm*
gignunt fubuentanea oua plura numero q que foecunda funt:
fed iruora ob una eadecpcaufam*q>em i perfecta funt: minus
augenbquod minus auget plura nuero exidut: minus etia fua
uia funt:quonia minus cococda.cococdu eni in quonis genere
dulcius e: fed oua auiu aut pifciu no pfici ad generatione fine
mare fatis exploratum habemus. An in pifcibus quoq3 fiat

coceptus fine marernon equp apertu eft:fed potiffimu i fluuia
tili genere rebellionibus id accidere uifum eft:ct em nonnulli
ftatim babere oua indentur Ait de bis in biftoms fcripfimus:
omnino in auium genere:ne ea quidem oua qup per coitu cnu
mr poffunt magna ex paiteaiigeri:nificoimsauis continuet:
cuius rei caufa eft:q> ut in mulieribus coitu maris detrabitmen
fiumexcrementu(Trabitenimbumoreutenus tepefactus: &
meatus aperiuntQfic in auibus euenit: dum paulatnn meftruu
excrementa accedit:quodforas decedere non poteft : quonia
parum eft & fuperne ad cinctum continetur: fed in uteru ipfu
collabiturHoc enim ouum augetur fiait foetus uiuiparorum
eo q> per umbilicum affluitmam cum femelaues coierunt: ola
fere oua femper babere perfeuerant: fed parua admodiLquaob
rem de fubuentaneis dicere non folent onn fponte:fed reliqui
as effe pregrefti coitus:quod falfum eft, fatis em cofpectu e in
nouella:tum gallina:tum anfere gigni fine coitu : tum etiam p
dices foeminp:& que nondum coierint:& que coiennt( quaru
ufus in aucupiis)cum olfaciunt marem uocemcp eius audiut :
alterp iplentimalter^ ftatim panunt : Cuius affectionis caufa
eft eadem qup in bomine &c quadrupede, nam fi forte eorum
corpora accenfa libidine turgent ad coitum:alia cum primum
ruderant . Alia cum leuiter tetigerunt : femen emittunt : eft
boc auium genus fua natura libidinofum: ut leui egeat motu
cum turget citoq$ fecernat:ut in iis que non coierint fubueta
nea confiftant in iis qup coierint:oua breui augeantur & perfi
ciantur. Aues ex iis qup ouu pariunt foras:perfcd:ii boc edut:
pifces iperfectu:quod extra recipitincremetu ut ante diximus,
caufa eft:q? genus pifnu foecundu admodu eftJtacp fieri no
poteftmt multa intus fine recipiat: quapropter foras deponut*
idqj agitcito:q? uterus corupifciu qui ouu pariut foras luxta
geitalepofituse,Sutauiu ouabicolora:pifciu unicolora om
mum coloris caufam uidens ex facultate partis candidae atqi
lutep:fecemitur enim a fanguine quod eo uenit:nullum enim
exangue animal ouum generat, fanguinem autem matena efle
corporu dictum lam fppius eft.pars igimr eius quj calida eft:

-Itp

propius ad formam in mebris inftituendis accedit*qu£ autem
terrofror eft corporis mftitutione probet: &C remotior eft * qua
obrem m bicolonbus ouis animal initium fue generationis a
candidoeftfumitJnitiumemmanimalein candido cibum a
lateo cipit.calidionbus itacp animalibus feorfum lfta baben
tur diftinCta. : exquo principium ortus : & exquo alimentum
atq? alterum candidu alterum luteum eft : & plus candidi f.n
fcncp femper eft quam lutei & terreni * At minus calidis 6c bu
midioribus contra, plus lutei idq3 bumicbus eft: quod in plau
ftnbus accidit auibus.Cuern ille fua natura bumidiores fuit:
tum frigidiores terrenis auibus conftant. Itacp ouaearu multu
aus quod uitellu uocatur;babent:minufcp luteii. quoniam ca
didum minusab eo feparetur.Qup lam fua natura frigida iter
ouipara funt:ea longe bumidiora conftant.quale genus pifciu
eft:nec candidum babentdiftmctu: quia exiguum boceft SC
frigide terrenpcB qualitatis copia impedit.quamobrem omnia
pifcium oua unicolora funt atqj ad lutea : candida ad candida
lutea effe dixens;auium uel fubuentanea oua colorem eum du
plice optinmt. baben t enim ex quo utrucp fit:8c unde principi
um:& unde cibus dedb^c imperfecta funt;& maris indiga* fi
untenim foecunda:fi quo tempore ineuntur a mare* nec uero
fexus caufe coloris duplicis eft : ut candidu a mareduteu a foe
mina frt:fed ambo a foemma proficifcuntur : V eru alteru f fi
gidu altem calidu eftan quibus multu caloris eft diftingird
tur:in quibus parum diftmgui non poliunt: <3£ ob eam rem co
ceptus eorum funt umcolores:ut diCtum eft, femen autem ma
ris conftitui ttantu.ideo primum exiguus albu fq$ conceptus a
uium cemitur:mox tempore p cedente luteus totus*Cum iam
plus fanguinis admifcetur:poftremo fecedente calore pars ca
dida circum mliftit:quafibumoreeq feruete quoquo uerfus*
candida enim ps oui fua natura bumida eft* Cal orem q? anima
le itra fe cotmec : qobre circu lpfa difcermt lutea & terrea itus
manet * & fi plura oua coieCta i patina:aut tale aliquod uas co
qs igne:ita ne motus caloris citatior fit q ouoru diftictio* Ide
I unmerfis ouis quod i fringulis euemtmt lutea cucta i medio

coftituantur candida circiter ambiant:fed qua ob caufam alia
unicolora alia bicolora funt ouadidtum lam eft.
f Ecemitur in ouo principium genitale maris ea parte qua
ouum utero adbpret:fitq$ proinde difTimile quod bico
lorefbrtec plane rotundum:fed altera parteacutius quoniam
parte eam differre oportetrin qua principium illud continetur,
quaobrem durius ea ipfa parte eft ouum:qua inferiore . princi
pium enim operiendum cuftodienducp efbexit etiam pars oui
acuta poftrquod enim adbpretad exire poftea conuenit . adb$
ret autem ea parte:qua principi u continetur:et pnncipiu ipfum
in parte acuta e. Id ein plantaru etia lcmimbus modus e ♦ prlci
pium enim feminis adbfretiaut ramo aut putam:m;aut pulpe
ut in legumine patet.qua enim biualuis fabam ftrues:& cetero
rum id genus comungitur:bac prlapium feminis adb^ret.Sed
qucres de incremento ouoru quonam modo ex utero ucniat.
aialia em per umbilicum capiunt cibum:oua quo cu no modo
ucrmium ipfa per fe recipiat incrementu. At fi quid eft quo ad
berentnd quonam tranfeat perfecto lam ouo: nihil enim tale
exit cuouo:ut umbilicus cum ammalnquod enim circiter am
bit:tefte perfecto iam ouo eifFicitunredre igitur bocita que
ritur.Sed latet:pnmo mebranam mollem id cffe: quod poftre
mo tefta efficitur. Perfecto enim ouo durum ac rigidum eua
dit ita modice:ut exeat adbuc molle, dolore erum cueretmfi
ita exiret : cgreffum ftarim refrigeratu duratur euaporato bu
more quaprimum qui exiguus ineftirelidtaq; porrioe terrena*
Huius itaqj membrap particula quadam umbilicaris parte acu
ta pricipio cotinetur:tenditq? paruis adbuc ueluti fiftula quod
in eiechciis inchoaris ouis patet.na fi auis madefadta aut alia
caufa in algefcens eiecit cruentus adbuc cernitur conceptus:ba
benfq? fibi annexam appendicula ubilicaretq ouo aplius icref
cente obtenditur latius atqs minuit. pfeclcq? mucro exitu co
plet.mebrana iterior fub boc ubilico eft:qup uitellu alburne^
ab eo difterminet.ubi iam ad confumationem uetum eftiouu
at foluitur totum :& umbilicusrationenonifuper apparet: ex
tremu eni ultimu eius eft. f artus ouoru cotra atq? aialiu eueit»

animal enim uerfum in caput fuumq? principium nafcitur. At
ouum quafi i pedes conuerfum exit;cuius rei cauff quod dixi
mus eft: q> ouum ca parte qua principium continetur adbf ret*
Generatio auium ex ouo ita euenit:ut incubante di concoque
te aue animal ex parte oui fecematunaugeatur ex reliqua parte
di conficiatur, natura cnimfimul di materiam animalis in ouo
reponit:& fatis cibi ad lncrementitiCum enim auis intra fe pfi
cere nequeat cibum una paiit I ouo, nam iis qu£ forma anima
lis nafcuntur*Cibus in alia corporis parte paratunquod lac uo
catur:uidelicet m mamis ♦ At auibus boc ide in ouo natura co
ftitmtifed cotra cj homines putant; Se alcmeon Crotoniates ait:
non enim alburne oui bic eft fed uitellu : boc enim pullis pro
cibo eftalli albumen pro cibo efTe exiffimantipropter colons
affinitate. Oritur pullus incubante aue ut diStum e:fed fiaut
tempus fit bene temperatu : aut locus in quo oua manent tepi
dus concoquunt, & auium oua <3c quadmpedu ouiparum fine
parentis mcubitu.b^c enim oia m terra panunt concoquuturq$
oua tepore terrena fi qu£ quadrupedes ouipare frequentantes
fouent quae ediderint oua:culttodi£ gratia potiusid faciunt *
gignunturuero eode modo oua quadrupedum: quo auium*
crufta enim dura itecfta di bicolora funt: & mxta cin<Ttum co
fiftunt:ut auium di reliqua eadem :tum intus: tum extra eueni
unt.Itaqs omniu caufe eadem confideratione cotinentur * fed
quadrupedum oua:utualidiora tempore concoquunt: auium
ibecilliora funt:atc^ ob ea re parente defiderat,Tum etia natu
ra attendere uidetunut fenfum prouidum curamqj diligetem
erga prolem parentes babeant: fed in genere deteriore boc fa/
cit:quou fq$ panantan aliis quibufdam etia donec perficiant *
Prudentionbus uero plus cur£ mandatur: ut etiam enutriant*
poftremo usquae prudcntiaiam maxime prodita funt : con
fuctudo amor: 5 i caritas in prolem etiam adultam feruatur ut
bomini : di quadrupedu nonullis auibus cura donec panant
di enutriant : quamobrem dc ab incubitu laborant m prole
enutrienda a partu uero deterius afficiuntur : quafi pnuate ali
quo fibi natiuo geflamine * perficitur animal m ouo celerius

diebus tepidis*tepore enim fuuaturmam concoctio eft calor g
dam*terra enim luo calore concoquit:& qup Icubant: boc ide
faciunt:adbibent enim fuum calote*deprauantur etia oua & fi
unt:qu£ urina appellant ‘tepore potius calido idcp ratione:ute
mm uina temporibus calidis coacefcunt fece fubuerfa(boc em
caiifp eft ut deprauentur)fic oua pereunt uitello conupto ♦ id e
mm in utnfcp terrena portio eftquaobrem & uinum obturba
tur fece permixta: &: ouum uitello diftiifo*multiparis igit boc
accidit:mento cum non facile omnibus calor ccuemens reddi
poffit:fed abis deficiat :aliis fuperet:& quafi putrefaciedo ob
turbet* uncunguibus enam quaius paru foecundis : mbilomb
nus tame idem euenmSppeenim uel alterum ex duobus unnu
fit:fed tertium femper fere* Cum enim calida fua namrafmt :
faciut ut quafi femeat fupra modii bumor ouoru*Ia*n* natura
quoqs cotraria luteu &c cadidu babctduteu naqj gelu durat &C
coit calore contra bumefcit* qua ppta* cu uel in terra uel p icu
bitu concoquitur :bumefcit atqs ita pro cibo animahbus nafce
dbus eft*Nec uero cum ignitur aflaturc^ durelcit : quonia na
tmp terren£ eft ut cera *Ideoq$ cum plus mfto calcfcunt:mft ex
recremento bumido fint fanielcunt reddunturqj urina* At can
didum gelu non concrefcinfed magis bumetcit: caufam ante
reddidingnitu folidefcit*quaobrem cum ad generatione aiali
um concoquitur cralTefcit:ex boc enim confiftit animal* lute
um autem pro cibo eft:& mebns fubinde inftituendis icreme
tum bine adminiftratur*quo circa luteum <3c candidu mebra
ms inter fe diftinguuntur:quafi natura babeantdiuerfam.Sed
queadmodu b^c inter le babeant:tum lmtio generationis : tu
confiftentibus ammakbus:atq3 eaam de mebrams dc umbili
cis diligentius ex iis qii£ per biftonam fcnpfimus: confideran
dum annotadumq3 eft* Ad id autem quod i prefentiaru traeda
mus:tantumaperuifte fatis eft*Prmcipio corde conftituto dc
uena maiore ab eo diftmcda:umbilici duo de uena eadem per
tendunt.alter ad mebranarmqup luteum conanet:alterad me
brana:cui fecundarum fpeciesefhqua animal obuolutum co
tineturjque circa tefte membrana eft * Altero igitur umbilico

cibum ex luteo affumit efficitur luteu copiofius:quippe quod
calefcens reddatur bumidius;cibum enim quoni a corpuletus
eft:bumidum effe oportet:qualis plantg fuppeditatur: uiuunt
autem principio :& qu£ in ouis: &C qup in animalibus gignunt
uita plantp*adberendo enim capiunt primum & incrementum
Sc alimentu:alter umbilicus ad fecundas tendit . ita enim in iis
qu£ ouo nafcuntur animalibus pullum uti luteo exiftimandu:
ut foetus uiuiparus fua parente utitunquadiu intra parente co
tmetur*Cum enim non intra parente nutriantur: que ouo ,pue
niunt parte eius accipiunt aliqua:babentq$ fecu i cibo . Mebra
na uero exteriore nouiffima fangumulenta b^c perinde utilia
utero utunturXimul aute Sc luteum & fecundas tefta oui com
plectitur uteri proportionerperlde quafi quid unum obdudtu
ampledtatur foetum parenteq* totam:quod ita efbquonia foe
tum efTe in utero Sc cum parente neceffe eft*Itaq$ in uiuipis ute
rus in parente eftun ouiparis e diuerfo fit:quafi dixeris parente
effe in utero* luteum eft enim cibus qui a parente proflat :caufi
eft q> foetus nutricatio non intra parente efhCrefcentibus um
bilicus primu confidet qui fecundis adiungitur *bac em m pul
lum excludi couenit. reliquu lutei SC umbilicus ad luteum par
tines poft collabitur*cibum enim babeat ftatim oportet:quod
exclufum eft: nec enim a parente nutritur; Sc per feipfum ftad
capere cibum non poteft : quapropter luteum fubit cum umbi
lico:SC caro adnafcitur*Talis ortus eorum eft: qup ex ouis per
feclis foris generantur : tum in auibus : tum in quadrupedi/
busq ouum crufta in tedtum dura pariunt: Sed b £c euidentio
ra in audtioribus funt animalibus:nam in minoribus obfcura
pre fua exiguitate babentur*

g Enus etiam pifcium ouiparum eft:cuius ea qu£ infra co
tinent uterum imperfedtu pariunt ouum: caufa qua ante
reddidimus.Qup aute cartilaginea nuncupatur perfectu intra
fe ouum pariunt:mox animal foras edunt uno excepto :quam
ranam uocant*bpc enim una foras ouum perefeCtum paiincau
fa natura corporis eft.caput enim longe grandius reliquo cor
porebabetadqj aculeatu ualdecp afperu : quaobre nec poftea

fuos catulos ltra fe recipitmeqj principio aial parit.Capias enl
magnitudo & afperitas ut aditum : fic exitum impedit.Et cum
cartiiagmeorum ouu cute molli operiatur: q> enim frigidiora
q anes fmt : nequeunt partem cucundantem indurare : ideo
ouum unum ranarum folidum durumqj eft:ut foris feruetur.
ceterorum bumida funt natura & molli: operiuntur enim itus
corpore fue parentis: oitus ex ouo idem ranis qii£ extra perfici
tur:& ns que intus fcd eorum atq$ aumm oitus param (inulis
param diuerfus e. primu enim altero caret umbilico:qui ad fe
eundas pertmet:qup fub tefta ambiete pofitp funt, cuius rei ca
eft teftam illam circundante non babent:cum nibilo bis uti
lis efle poftit: parens enim lpfa integit & feruat.Tefta in ouis
edendis tutela eft contra demmenta qup de foris ueniant . T u
generatio lisquoc^ ex oui parte extrema eft:fed no qua utero
adberent.aues enim ex cacumine onuntur:qua ouum adb^ret.
caufa eft auium ouum feparatur ab utero. At eorum quanq
non ommu tame plurimorum ouum perfectu utero adberet .
Cucp animal exaemo innafatunouumconfumitur totu quo
modo in auibus ceteri fq? quoru omnium abfoluitundemucp
utero umbilicus mm perfedtoru adbpret.fimilis medus eoiu
etiam efbquorum oua utero abfoluuntur. nonullisenimeoru
ouum pcrabfoliiitur cum perftcTtum eft.Qup res igitur cur ita
differant aumm & pifcm generationes caufa eft:q? auium oua
luteum a candido (eparatu contment:pifcium unicolora funt:
mifcenturcp m ns lfta ufqjquaqj & confunduntur . itaqj mbil
probibet:quo minus econnano principiu babeantgemtale.no
folum enim parte fui adherente tale eft:fed etia altera obiedta*
alimentu uero ex utero meaabus trahere quibufdam eo ipfo
principio facile efbapertum boc cft:m iis ouis que non ablob
uuntur.nam m nonullis carnlagmeis ouium no abfoluitur ute
ro :fed mbprens defeendit ad animalis generatione : in quibus
animal perfedtu babet fuum umbilicum ex utero confumpto
lam ouo.conftat igitur uel ante meatus oui eodem tendere.fit
boc in mufteloru genere leui cognomine ut di citum eft: oitus
pileus m bis rebus & bis de caufrs differt ab auiu : cetera eccc

ueniunt modo. alterum enim umbilicum babent fimiliter ut
aurs ad luteum: fic pifces ad totum ouum* non eft enim bui. s
pars altera lutea altera candida:fed totum eft unicclcr;atq$ ex
eo alutunconfumptoqj pari modo fubfidet: &c caro circii ai>
nafcitur. Talis eoru generatio eft que intra feouium perfecftd
foras animal pariunt.

c Aeteri pilees maxime i parte foras pariunt ouaomncfqj
impcrfeTa prpterq rana:cums cam ia reddidimus . eoru
edam qui lpcrfect u pariut ouum caula dec -arata eft . O t -s ue
ro eorum quoq? ouo proueniens:eodeagitur modo quo ca ti
lagineoribqup intra fe panunt. fed incrementu celer atqj ex par
uis & uldmum oui dunus eftuncrementu oui fimile ue m b f
eft.animalia enim qup uerme panunt:pnmo exiguum pduut:
quod per fe augetur fine ullo annexn.caufa f miiis ut in farina
fuba<ftabumore:fitenim maffa ex parua magna parte fol.dio
re bumefccnte : bumida fpirafcenterquod I animalibus natura
caloris animalis facitun maffa calor permixti bumoris . Auge
tur igitur oua neceffario ea caufa.babetemm excrementu nni/
falerfed rei melioris gratia;quoma fieri non poteft : ut totum
fuum Icrementum recipiant:propter fumma eorum ammaL u
foecunditate.binc enim Se parua admodu excernuntur 6c celeri
ter augetur : parua q> uteris anguftior fit:q ut tanta o' ioru copi
am poffit capere celeriter: nedum per generatione mora in am
gendo protrahitur genus pereat:quando uelnunc magna p ars
editi partus internt.guaobrem genus pifcium prpfecimdu eft.
repbendit enim et compefatur a natura interitus multitudine »
funtquoru uterus debifeat & difrumpat:ut qupacus uocatur
prp magnitudine ouorum.bpc erum pro multis maiufculos ba
bet coceptus.quod enim natura numero adempleratid magni
tudmiacfdidit:oiia pifcium foris augeri: &c qua ob caufam di
Ctum lam eft.

f Ed oitu eos et pifces parere indiciu e:q? uiuipari quoq;
pifces ut cartilaginenpnmum oua inter fe pariunt, T otu
enim pifciu genus ouiparu ede certu eft: fine tame nullum reci
pit ouum eoru pifcium qui fexu maris 5C foemine diftinguut.

o

C C -Z-

\

& per coitum generannmfi mas fuum f^men afpergat.Sint q
omnes pifces foenunas effe opinentur : exceptis cartilagineis :
fed non rcdre.putant enim eos qui mares babiti funt:differre a
fuis foeminis modo plantarum;! quibus altera fructificet alte/
rano; ut olea <2c olcaftenficus &c capnficus.fic pifces differre!
ter fe nolunt : preter cartilagineos . de iis enim non ambigunt :
quanq fimilis rano partium feminalium i maribus omnibus :
tum cartilaginefitum ouipan generis efhSC f^men genitale utri
ufq$ fuo tempore emitti uidetur.uuluas etiam foemine babet:
Atqui no modo ouiparos fed etia ceteros uuluas babere opor
teret;qtiauis diuerfas ut mul£ babent i genere u eterinomm.Si
genus totum fexu foeminmo eflet nec mfi ftenlitate nonnullo
rum diffidcret.nunc uero partim conceptacula babent feminis
genitali s:partim uuluas:att£ in ommbus excepto rubro &C bia/
tula boc diferimen efhut aut conceptacula feminis prolifia ba
beant:aut uuluas.difficultas autem qua ita opinari mouentur :
folui facile pocefbcum rem qup accidit audis.nullum enim ex
iis que coeunt tam multa parere poffe aiuntudqj recte. qup eni
ex fe generant perfectum uel animal uel ouum b^c non ita pari
unt multarut pifces qui oua pariunt : nam inumera quadam eo
rum multitudo ouorum efbfed illud no uident q dmerfa pifei
um oua ab aumm fint.aues enim & quadmpedum ouipare: &c
fi qua cartilaginea enumeranda funt in boc genere perfectum
ge ierant ouum:& quod fditum non recipiat incrementurmat
pifces imperfecta pariunt oua: qup fons incrementum luffum
recipiant . eodemcp modo mollia & cruflata qup quide &: coi
re plane cernuntunquoniam eorum coitus diuturnior efl . alte
rum etiam eorum marem effe: alteru uuluam habere certum e.
abfurdum prpterea efbnifi i ommbus generibus uis bec babea
tur quomodo in unuparis efbalterum mas; alterum foemina .
caufa uero ignorantie eorum qui ita cenfent cp differenti^ qu£
multp ac uane in animalium coitu generationecp funtmon om
nes pateant fed paucar um quar undam intuitu : Idem in omni
bus effe oportere arbitrentur.quamobrem SC qui conceptus fie
ri aiut captu feminis gei talis quod a foeminis pifcibus deuoret

rem de qua uerba faciuntmon tenent ♦ Tempore enim eodem
mares [eme genitale foeminf oua babent : & quo fo emina pro
pius ai partum accedit:eo copiofius & bumidius redditur fe
men genitale in mare:& ut mcrementu feminis in mare:oiu in
foemma eodem tempore cuenit fic emiffio.nec enim foemin£
uniuerfum fed paulatim pariunt:neqj mares femen fuum uni
uerfum emittunt, Atcp b^c oia ratione ita ufu eueniunt.ut eni l
a uum genere funt qu£ fine coitu oua concipiant: quaq pauca
&C raro: fed per coitum magna ex parte Iplentunfic i pifcibus
euemt:fed ramus. Eque tame utrocp in genere lfoecunda funt
que fponte conftiterunt:mfi mas fuum afperfent femen : uide
licet in quibus mas quoq$ eft, Auibus igitur quoma oua perfe
cta exeu itud fiat cum intus adbuc funt neceffe eft:at pifcibus
quoma iperfedta omnia oua pduntunquaq non itus per coitu
confhtit ouum:tamen fi extra afperfum eft feruari poteft:atcp
in buncufum confumitur femen manu genitale , quapropter
una cum ouis foeminarum fubfidit atq? minuitur * afpergunt
enim mares fequendo in iis qug fubinde pduntur ouis , ergo
in pilcibus quoqj fexus difcnmen maris ac foeminp eft oefqs
coeu it:nifi fexus alicui generi fit indiferetus: 5c fine maris ge/
mrara mbil ex iis poteft generari.facit em celeritas coitus pifci
um ut eius opinionis autores decipiantur.Tanta enim celerita
te rem ueneream peragunt:ut etiam pifcatores complures late
aotmemo eni eoru aliquid tale cogniti ois gratia obfeiuat, V e
r um tamen coitus uifus eft:eodem enim modo quo delpbini.
pifces etiam coeunt ammoucndo fupina perlapfum : quibus i
pedimento cauda eft , Sed delphinorum abiundho diuturni
or eft:pifcium uero buiufcemodi celerrima eft.Itaqj cum eam
non cemant:captu fiue uoratu feminis & ouoru quem expio >
ratum babent mouentur uel pifcatoresmt ftultam illam uul
gure ratione de conceptione pifciu afferant : qua 6c fabulatior
bero dotus fcnbit:quafi feminis deuoratu pifces ipleaainncc
ui ientid fieri non poffe.meatus enim qui per os mtrotendit
in ue.itnc uu fertur non i uuluamiquodq^uentriculu fubierit:
alimentu id effici neceffe eft,Concoquitur emm.uulu£ autem

pleng ouoiu cernuntur qii£ unde qu^fo fubierit.
f Imilis error I generatione quocp auiu euenit . Sunt enim
qui cornos &ibm ore coire opinetur .iter qdrupedes ena
muftela ore parere :H^c em 6c anaxagoras:& alii quida natura
les autores fcnbut;fimpliciter ualde & mconfiderate qui I auiu
genere ratiocinatione ilia falluntur: q? raro coruoru coitus cer
natunroftroru coiunctio Tepe numero quy omnibus id genus
auibus folita eft quod I monedulis:quas mafues alimus planu
eft * genus etiam columbinum boc idem facit : Verum baec
quoniam coire quoqi iiiiuntur ea fama caruerunt. ccruinum
genus libidinofum no eft:quippe quod parum foecundu fit*
Coire tamen id quoqj uifum efbfed emm no cogitaffe quead
modu femen ad uuluam deueniat per uentriculum qui femper
quod ingeftu eft cum concoquat ut patet m cibo perficiendo
abfurdu omnino eft.uuluas ante id quoqj auium genus & oua
habere cernitur iuxta ffptum*

m V ftela etiam modo ceteram quadrupedu uulua babere
catum eft:ex q quona pacato foetus ad os deueniat; fed
quia muftela paruos ad moduparitmt &' C£ter£ fidipedes de
quibus poftea dicemus: & fi^pe catulos fuos ore fufceptos traf
fert;fecic ut ita opinaretur . Qui etiam de trocho & byena ftul
te magnoqj errore narratur .byena enim complures aiunt : trcv
cbu Herodotus beracleota fcnbit duplex geitale babere maris
ac focmin£:& troebu feipfum inire.byena inire &iniri annis al
temis.fed uifa eft byena mas & altera foemma fui difcrimine
genitalis.locisenimnonnullispenunabuius confpedtus non
eft merum byen£ tam mares q foemin£ babent fub £auda linea
quanda fimile geitali foeminino.quy quidem nota quis cois
fit:tamei maribus potius ceriiitur:quia mares q foemin^ ma
gis capiuntur* Itaqj qui rem parum diligenter con fiderant m
banc aberrant opimone:fed de bis laris,
d E pifciu generatione queres qua ob caufam cartilagine
orum nec foemin^ fuos coccptus neqj mares fini feme
fpargere uifuntur;cum generis non uiuipan & foemme oua dC
mares femen fpargere foleant.ca ucro eft q> genus cartilagineu

femine minime abundat.uuluas etiam foeming ad f^ptum po
fitas continet.£que enim mares a maribus dc foemin£ a foemi
nis differunt, funt enim cartilaginei minus copiofi geiturc. At
uero mas ouipari generis: ut foemina oua pr£ multitudine re
ponit fic ipfe fpargit.plus enim feminis babet q fatis ad coitu
fit,tendit enim natura potius abfumere femen idad augenda
ouarepofita qad primam conftitutionem, nam ut & ante &c
modo diximus oua auium intus perficiutunpifau extraXimi
lis enim quodamodo generatio atqj in uermiparis eft : quaq I
perfectiore edut conceptu:qu£ uerme pariunt.Sed iitnfqj tam
auiu q pifciu ouis perfeCtione mas adbibet, V erum auium in
tus cum intus perficiantunpifcium extra:cum b^c imperfeCta
^dantur.nam alias idem utnfq? contingit. Auium igitur fub/
uentanea foecunda reddut:& qu£ coce pta maris diuerfi coitu
funt: natura in eum qui poft coierit: mutat , propria etiam que
incremento carent:cu coitus intermiffus efbceleriter accrefcut.
Cum repetitur coitusmon tamen quouis tepore:fed fi pnus q
albumen fecemi incipiat.

a T pifcium ouis mbil tale pr^fcriptum eft:fed ut feruet

qprimu mares afpergunt,cuius rei caufa e:q> b^c bicolo
ra no funt.binc em tepus bis tale (latum non eft* At in auiu ge
nere ratione fic euenit:cum enim luteu 5c candidu diftinCta in
ter fe funt:principium iam babetunquod proficifcitur a mare.
Iftucenim mas confert.Subuetanea igitur recipiunt generatio
nem quoad fieri poteft.perfici nanq? ad animalis ufqj foecudi
tate lpoftibile eft.fenfibus enim opus eft : At uegetale animae
uirtute optinent & foemin£:& oia qu£ uiuunt ut f^pius didtu
eft.quaobrem boc ouum ut plant£ conceptus perfedtus eft;ut
animalis imperfeCtus.Quod fi mas i eoru genere dee(fet:Ide
fane fieret quod i pifcium genere fi tale genus in iis eft: quod
fine mare progeneret. Dixi de bis ate nondum exploratu babe
ri fatismunc uero in omni auium genere:alterum mas alterum
foemina eft.itaqs fit ut qua planta eftiperficiat quod non mu
tet a coitu.qua non planta:no perficiat nec aliud quicq proue
niat ex eo quod genuit.neqj enim ut plant£ fimplicitermeq^ ut

cc 4*

animalis per coitum prouentus eft.Qu^auteoua coitu conce
pta difcreta ia funt in albuminis portioneib^c pro eo q primu
coiuerit mare euaduntaam enim utrunqj principium opnnet.
m Olliu etia partus fimilis eftiut i^pie ccterorucp id genus

atq; et cruftatoru;ut locuftp et reliquoru genens eiufde .
pariunt enim ea quocp per coitu;& quide if pe mas coniundt us
cum foemina uifus eft, Quaobre bine etiam biftonce nequaq
dicere illi uidentur:qui pifces omnes foeminas effe autumant:
nec per coitu parere, baec enim onn per coitum arbitrari : illa
no miru eftraut fi bgc ita parere illos latuitandiciu iperiti£ eft:
diunus bpc q cetera coeut more infectoru ratioe.funt enim ex
agiua di ob eam rem:fngida natura:f£pius di lolliginibus oua
gemina apparent:quoma uulua earu ita articulata eft;ut bifida
cernatur. At poliporu ouu fimplex e:caufe eft forma eoru ute
ri que fpecie rotunda conglobatae^ eft.fiftio enim eius lam re
plen incerta eft. Locuftaru etia uulua bifurcis efbccccptu bpc
quoq$ oia lperfecTtu eada de cauta £dunt.locuftacei genens foe
min£ apud fe partum exponunt.quaobre ampliores lpfp q ma
res babent tabellasmt oua feruentunmoilia fons reponunt.fce
minis buius generis mares afpergunt:quo mo ouis mares 1 ge
nere pifciu:reddunturq? oua eoru glutino cob^renria ad fpecie
uue. At locuftaceis tale quid fieri nec uifum eftmeqs ratioeex
igitur. conceptus enim eoru fub foemina continetur: di ciufta
intectus eft.Incrementu tam eoru q m olliu oua fons recipiunt
ficut pifciu:adbf ret ouo f^pia nafcens parte fui pnore. bac.n.
tantum poteft adb£rere:cum bec una partem pofteriorem di
pnore eodem babeat. Qu£ nam fitus difpofitio fit eius eu ori
tunpetendu ex biftorns eft de ortu c^teroru aialiu: tum pede/
ftrium:tum uolatiliu:tum etia natatilium diximus,
d E infecftis atq$ cruftatis boc loco dicendu e uia di ratioe
qua cepimus. At pnmu de mfectisibec partim coiturpti
fpote oriri duftu lam e. Ite uermiculu ea parere:& qua ob cau
fam ita panut.genus boc enim omne fere ueimiculu quodam
modo parere uidet.conceptus eni qui i perfectior eft:talis eft.
In oibus aute uel iis q perfectu pariunt ouu:conceptus primus

*V/-L£

indifcretus adbuc recipit incrementu:qualis natura etia uermis
eft, mox alia conceptu fuum ouo pfecto ^dunt alia lperfedto:
quod extra pficiatunut f<ppe de pifcibus did:u e . Qug uero in
trafe pariuntaialriisquodamopoftprimu. coceptum ouifor
mequidda efficitur.bumor enim I mebrana tenui continetur:
perinde quafi oui tefta detraxeris : quaobre deprauationes co
ceptuum:qu£ per id teporis accidunt:fluxus uocant. Sed mfe
Cta & uerme generant que uim optinent generandi: di que non
per coitu:fed fponte naturp oriuntunex tali origine cofiftunt.
nam di erucas genus efte uermis cenfendum eft: di foetum ara
neorum quaq propter figutp orbiculata fpecie fimilia ouo: tu
eorum nonulla:tum alia coplura primordia effe uideantur : ue
rumnonfigura:necmollicie:autduricie ouum definiendi! e.

Sunt enim coceptus ndnullorum durriquauis ouo diuerfi: fcd

quod totum mutetur nec ex parte eius animal gignatur: id uer

mis eft.omne autem boc uermiculi genus ubi fup magnitudi

nis finem recepent:quafi ouum efFicitur.indurefcit enim puta

men eoru:& tantisper Imota redduntur : quod in uermiculis

apum di uefparu : atqj etiam in erucis apertum eft. Cuius rei ca

eft:q> natura prp fua lperfechoe quafi maturans anteq tempe/

ftiuum fit ouum:panat:tanq bic uermis ad incremetu oui mol

lis adbuc pergat.hoc eode modo i ceteris quoq$ euemt oibus

qup non coitu oriuntiuel in lams:uel aliis buiufcemodi atep et

in aquis.Oia enim poft uermis natura motu ceftant & putami

ne obarefcunt.mox rupto putamine exit ueluri ex ouo animal

tertia perfedtu generati oneadep pennatu magna ex parte. Rati

one illud etiam euenit quod iure multi admirentur . Emeem. £****• c ,

cum primo capiant cibum:mox no capiunt:fed motu ceftant:

qup per id tempus aureli^ a nonnullis uocant . uefparu etia uer*

miculis et apu ide accidit.poft deide q nympb^ apellat ^pueni , H ypfp?

unt:qup mbil buiufcemodi babeant.Oucru em namra adepta 1 ^

fuum fine non infuper accrefcit:fed ante augetur: & alit donec

diftinguat di fiat ouum perfedtu.uermiu autem alii boc intra

fe babet ude excrementu ipfis nutnedis accedatmt uermes apu

di uefparu:alii de foris capiunt : ut eracc dc c^teroru nonnulli

cc s*

uermiu . Sed quaobre triplice generatione bpc fortiat: &c q de
catiia ex motis Imota reddant explicatu lam e* Oriunt eorum
aiia per coitu more auiu uiuiparoru & pifciu partis pluiim £
aliaiponte modo nonnullam plantarum,
a Piu generatio magna recipit ambiguitate: & quaefhone

cum enim genere pifciu talis qupda fit generatio nonul
lorii:uc fine coitu generentiboc ide in apibus etia euemre uide
tur,quoad fenfus ratioq} apparens admoneat.aut enim aliude
portare foetu eas necelle efbut quida uolunt: eumqj uel fpote
nafcente uel ab aliquo animali £ditu:aut lpfas generare:aut ptl
portare:partim generare.na id quoqj aliqui dicunt.fucommqs
foetum cantu portari opinant, Ite generare eu aut per coitum
aut fine coitu, & p coitu generare:aut fingula genera per fe:aut
quodlibet unii cpceraraut aliud cum alio mnctum.uerbi gratia
apes ex apibus coeuntibus inter fe gigni : fucos ex fucis:reges
ex regibusiaut cetera omnia ex uno:ut ex iis qui reges ac duces
uocant. Aut ex fucis & apibus,funt.n,qui fucos mares ee:apes
foemias arbitrent .alii contra apes mares effe: fucos foeminas
opmant ,Qup oia lpoffibilia funt ratiocinati :pam ex iis q api
bus pnuati euemant:partim ex ns qup cum ceteris fmt alalibus
comuniora.Na fi no lpfe parmntifed aliunde portant foetura
onn apes oportet:etia fine ulla opera apu.f. eo loco de quo fe
men portet, cur eni traflato femine onantlmanete fuo loco no
onantiprorfus onn nihilominus couenit: fiue fponte in flori
bus femen id nafcitunfiue ab aliquo pdit aialuquaq non apes
fed illud, aial gigni oportebit;quod femen generet, ad b^c mei
portari ab apibus ratiois eft , Cibus eft enl.at foetu alienigena
deferre abfurde credidensma cuius rei grana qfolquado ois la
bor qui prolis ca fufcipit :m ea qup propna ee uidet prole uer
fati nec uero apes foeminas efle:fucos mares ratio patie. Arma
eni ad pugna uirefcp exercedas nulli foeminp a natura tnbuiit.
Sunt aute fuci mermes:caret enim aculeo , Apes oes aculeo ar
mant.nec cotra dici roe^pbabili potapes effe mares:£iicos foe
mias,mas eni nullus folet i^ple elaborare:quod apes faciut oio
cu. foetus fucoru gigni uideat:ena cu nullus e fucus, apii aute

no gigni fme regibus:& qde ob ea re foetd fucoru tantu porta
n aliq putant.Conftat no per coitu gigni uel ex alterutro gcr.e
re fecu coeute: uel ex apibus & fucis. portari etia foetu fucoru
tam cu lpofTibile {it ob ea qu£ mo diximus:tu ratio afpernat :
ut in genere toto earum talis affectio no eueniat.Quonia ena
fieri no pot:ut ipe apes parti maresjpam foemi£ fint .In otbus
e 11 generibus mas a foemina differt.gcnerarent etia fe lpfe; At
nullus earu cernit foetus mfi duces affmt:ut aiiit . Comuneau
te argumenetu tam ad agenda uiciffim generatione q ad eam
q fuci efficiant;& fiue feorfum fiue promifcue agi dicitrq? n’
lum eoru coire unq uifum e. At fppenumero eueiretmt coitus
cerneret.Si alteru mas alteru foemina in iis efTct.Rchquu e ut
fi per coitii onant reges coeuntes inter fe generent: at fuci oriri
uifimt:etia cum nulli funt duces:quoru foetu nec portare ncq?
parere apes fuo coim poffunt. Relinquit itaqs ut quod i pifci
bus euenireuidemus apes fine coitu fucos generent : dc foerme
fuit qua generant roe:fed habeant ltra fe ut plant£ fexu maris
&C foemm£.quaobrensdatueft inftmmentu ad pugnam nec
foemina appellandu eft:in quo mas dift indt us non e* quod fi
in fucis id euenire uidet :ortufq$ eorum exiftit fine coitu . Ia 5c
apibus & regibus eande feruan rone necefTe e : ut fme coitu p
creet ♦Ceteru fi fme regibusgig ii foetus apu uideret:apes etia
fine coim ex fe generari necefTe eflet.fed cu boc neget q I eoru
aialiu cura uerfant .reliqt :ut reges &C fe generet & apes.itaqs cu
fmgulan quada peculiarie^ natura genus fit apum:ortus quoqj
earu peculiaris merito ee pcipit.na ut apes fine coim generent
minus ^ppriu eftrcu ide uel in aliis eueniat alalibusme iderpcre
ent genus ppriu e. rubri em generat rubros :& biatule biamlas.
ca e q>ipfe generant non ut mufc£:& reliq id genus aialia:fed
ex diuerfo:tame cognato genere prodeut:ex duabus. n.oriut.
qobre rpportio quodamo in eoru generatione feruatur.duees
eni magmmdine fucis:aculeo apibus fimiles funt. Apes igitur
aculeo regibus afTimilantur: fuci magnitudine . aliquid enim
difcrimmis lefTe necefTe e: mfi fep genus ex quouis ide gigni
necefTe fit:quod lpofTibile eft.Ita eni genus totu duces e fient,
apes itacp uiribus &c piedi facultate fimiles ducibus funt : fuci

l /

j—{ t 1 C

(*> l far)

<r>r

magnitudleemiilantunqiiod fi aculeu qucqj haberent: duces
unq; effent.fed nunc id lpfum ex ^ppcfita qu^ffione reflat &
folatum ia cft.qup enim fupenus didla fur.t totam bac foluut
qupftione.duces enim ude fimiles fur.t genei i utnq;:qi:a enim
aculeu gerunt:apibus:qua magnitudine prpftatifucis affimila
tur.Sed duces etia lpos ex aliquo gigni necell e e. Itaq? cu nec
ex apibus neq; ex fucis creet lpfos fe etia generare neceffe eft.
Cellul^ eorum nouiffime coftruutunnec multp numero.itaqj
euenit ut duces generet &C feipfos:& aliud genus quod apum
eft.Apes aliud generent ideft fucos.ipfi uero fuci non infuper
generent:fed boc lpfi pnuent. Cum enim femper quod fecun/
dum natura efbordine babeat.Ideo fucos ea quocp facultate
pnuari ut aliud generent neceffe quide ita boc eueire uide
mus:ipfi enim generant.nibil uero aliud generant:fed in terna
no numero fine generatio recipit.atqj adeo bene inftitutu eft a
natura:ut femper bpc genera feruent :& nullum deficiat : quaq
non oiagenerent.Rarioneilludenaeuenmutannis profperis
copia mellis proueniat:& fucoru bymbnbus uero crebris foe
tus 010 fuperet.bumorenim facitplus excrementi in corpori/
bus ducum. Anm uero teperies facit boc ide in apibus:cum eri
corpe fint minore tepie magis defiderat.Recte etia reges itus
manent Imunes omni negocio neceffario: quafi nati ad fobo
lis procreatione.magnitudine item prpftant: quafi ad prole ge
neranda corpus eorum fit inftitutu.conuemt & fucos ociofos
inertefep effe cum nulla babeant arma quibus de cibo poffint
dimicare.cuq? pigncia tardi tateq? corporis degeneret apes me
diu inter reges & fucos tenent.ita em unies ad negocia officio
fecp operane effe poftimt:utq? & filios alant & parentes: qum
& fequi fuos reges: ut faciunt:confentaneu e ranouqua genera
rioeapu a regibus proficifci ftatuimus: na mfi tale qd eet ree
careretrea q agunt in earu ipio:atq; etregibus cocedcre nibii la
boris fufeipe ut parenbus:fucos uero caftigare ut filios. iufti?
n. filii caftigat:& quoru negociu nullu e.apes aut mFtas a duci
bus lpis paucis generari fiFe uidet leonu generatoirq cu pnmu
quinqj nuero genuerit mox pauciores generat:poftreoq; unu ;

tum demde nullum.nam & apum duces primum multitudine
generant:mox fefe paucos atcp illarum foetum minore: fuum
uero auctiore.quod enl eoru numero natura adepferat id ma
gnitudmi addidit.Generatio apum ita fe babere uidet : tum ra
tione:tum etiam iis:qup in earum genere euenire uifuntur.non
tamen fatis adbuc explorata q eueniat:babemus. quod fi qua
do fatas cognita babebunt :tunc fenfui magis erit q rationi cre
dendu.Rationi etia fides adbibeda e:fi qup demonftranf : co
ueniunt cu iis qup fenfu pcipiuntur rebus . Apes fme coitu ge
nerare argumento illud ena eft:q> foetus exiguus admodum i
cellulis faui cermtur:cum infecta qup per coitum onunt coeat
diu:panant breui:magnitudine ad fpecie uermis : Quod ad ge
neratione cognatoru ns aialium pertietiut crabronu uefparuqj
fimilis quodamodo ratio eft. Sed defint bis locuples naturae
dotatio merito.mbil enim ut apum genus babent diuimtatis.
generant quippe matrices uocatf pnmofcp fauos confingunt
generaaoe uero coeudo Iter fe funguntur. uifus e enim ffpe eo
m coitus:fed quot na differendis bec genera aut iter fe diffide
ant:aut cum apibus petedu e ex iis q p biftorias explicauimus.
Atcp de generatione infectorum ommu didtum lam eft.
f Equit ut deteftatis differamus.Generario eorum quoq?
parti fimilis parti diffimilis ceteris eft.Idq? euenit ratioe
qnpe cum aialiu coparatide plantis rplantaru aialibus alTimile
tur.ita ut femini gigni quodamo uelutaialiauideatur. At alio
modo non femine:& tum fponte:mm ex fe:aut alia fpoteralia
ex fe onri.Sed quonia natura proporrione plantis refpondete
boc genus babeatibinc tefta ltedtum autnullu i terra gignitur :
aut parum.quale genus limacu e:& fi quid eiufmodi aliud fit:
fed rarum. At in mari fimilicp bumore multa dc uana gignunt,
genus plantam contra man locifqj buiufcemodi parum :et nui
lum fere.in terra aute b gc oia onuntur.babentenim natura tp/
portionalem atq3 difiundtam.fed quanto uitalius bumidum
q ficcum:5c aqua q terra eftitanto natura teftatorum q planta
rum uiuacior eft . nam alias eo quidem fpectant : ut ficut
plantp ad terram fic teftata ad bumorem fe babeant : quafi

frxfl* eAjr *S 1

7"/

P OWs

A pe/r1 f™

i f

iffr ■*?>{

Pl? J

'14‘l'jr.f YYl

plantc:oftrea terrena: oftrea piante aquatiles fint . bic et £t ut
multiformiora fmt.qu£ m humore gignunt :qqup I terra, bu
morenim natura babet ad cffirgcndii aftorn andirrq; babi
liore q terra:ncc multo minus corpulentam eam q poriflimu i
man babentur.bumoremm potulentus dulcis quidealunufqj
efhSed tiim minuscorpulenms:tum frigidus eft . quaobre q
fanguine carent:nec natura calida funtrea nalci in lacu non pof
funt.mmus etiam infalfis aquis:quc fintpotuleriorcs gignu
tur:ut teftata ut mollia ut cruftata.bec eni oia ianguie uacat:&
natum frigida funtifed ftagnis mannis & iuxta amniu oftia
gigni folet.qupmnt eni una teporem & alimentu: mare autem
bumidu multoq? corpulentiusaqua pomlenta eft : ate^ etiam
fua natura calidum eft;ut particeps omniu partium fit : uideli
cet bumoris aeris terr^.itaq? oia adipifeut : que langulis bis lo
cis gignuntur.plantas enim terre incolas quifpia efte ftatuerit,
Aqup aquatile animaliu genus aeris pedeftre:fed q> magis mi
nufue & remotius aut propius res conftet:magna miraqs diffe
rentia exiftit.Quartum genus non bis locis quprendu e : quaq
aliquid efte exigit ordine ignis.id enim quartu corpus enume
ratur.uerum ignis femper forma non propriam babere uidet .
fedinalio corpore.aut enim aer aut fumus aut terra effe uidet
quod ignitu efbfed enim genus boc apud luna quprendu eft»
hec enim quarta illa diftatia adipifei uidetunfed de bis alias .
Natum teftati generis confiftit: parrim fponte : partim aliqua
ab lpfis emifta facultate :quanq f^penumero ea quoqj fponti/
na oriantur conftitutione.

f Ed generationes plantam accepiffe boc loco congruit ♦
oriuntur enim earu ali£ femine:ali£ auulfione: nonnulle
etia fobole ut c^pe.boc igitur tertio mo mitili gignunt : qppe
qui minores fubinde iuxta prinripiu adnafeuntur. buccina &
purpur^ & que fauarp dicunt :quaft a femiali nat ra bumores
quofdam mucofos emittunt.femen uero nullum efte eorum
putandu eft:fed quo diximus modo plantis affimilatur. qua
obrem larga eoru copia prouenit:Cu pnmu conftiterit aliqd.
haec enim oia uelfponte ut oriantuneuemtitaqs ratione tunc

"w. e

magis:cum origo pr^ceftentxofiftunt.aliquidemmexcrcme
ti lingulis proficifci credendii merito eft ab eo principio cui
foboics qucq> adnafcirunSed cum fimilem habeant facultate
cibus excrcmentucp cibnfauantiu fub liantia fimilem effe con
ftitutiom prime confentaneueft. quapropter excremento bcc
gigni probabile eft . Qu£ autem uel fcbolem nulla procreant:
uei non fauant:eomm omnium ortus fpontinus eft. omnia ue
ro qup boc mo coniiftuntiaut I terra:aut m aqua cum putredi
ne gigni uifuntur:& bymbre admifFo.eum enim dulce m prlci
pium conftituendumfecermtunquod fupercft tale acapit for
mam.mbil autem gignitur putrefcens fed concoctu : t unedo
uero di putridum excrementu rei concoCte eft .mbilemmex
toto efficituriquomodo necp in iis qu£ ab arte conduntur , na
nili ita effet: facere non requiretur. Sed quantu iutile eftud aut
a natura aut ab arte detrahitur , Generantur aute in terra bumo
reqj animalia di plant£;quoma humor I terra: fpintiis m bumo
reicalor animalis inumuerfo meftataut quodammodo plena
fint anime omnia.Qiiaobrem confiftunt celentencti calor ille
coprebenius fiue exceptus e.coprebenditur aute et humoribus
corporeis mcalefcentibus efficitunuelut bulla fpumofa : fed
differentia nobilioris ignobilionfue generis conftituendi 1 c5
pbefide principii animalis e, huius aute rei caufa di loca babet
di corpus quod coprebenditur.In mari uero multum portiois
terrenpeft.quocircaextali concretione natura teftati genens
oriturnta ut pars terrea circiter durefeat: cogaturqj eodem mo
do quo oifa& comua( Sunt enim b^cilliquabilia igne) Coiv
pus mtus contineatur : quod uitam optinet. unum ex bis ge
nus cochlearum coire perfpedru eft: fed an ortus earum g coi
tum fit nec ne: non dum exploratum fatis babetur.Sed enim
qupret quifpia recte. Quid na l bis fit quod fecundu materiale
principium confiftat.nam in foeminis excrementum quodda
alalis bocefbquodprincipiu genitale a mare pfeCtu mouens
poteaa tale quale ideft de quo uenit animal efficit. At 1 bis:qd
nam boc efte dicedum fit: &C unde di quod principium genita
lefecudu marem iponedii igitur in aialibus generaobus calore

in animali contentu : fcccm endo ex cibo mgefto & concoque
do facere excrcmcntthquod conceptus principiu fit* ncc fccus
in plantis mfi q> in ns & quibufdam aialibus nibilo maris pri
cipiu defideratar* habent eni boc intra fe mixturmat plurimo
rum animaliu excrementu illo principio eget* alimentum aute
aliis aqua:aliis tena : aliis quod ex iis conftct* Itacp q> calor in
animalibuscontentusexalimentoefFicit:bcc teporis calor in
aere abiente contentus:ex mari aut terra concernit concoques
atq? conftituit : Quod aute comprehenditur exceptu in fpiri
tu animali :id conceptu facit motumcp ipomt* Coftitutao lgit
plantaru :qup fponte oriuntur fimilis eft*quada enim ex parte
contrabitur:& alteru eius partis prindpium genitaleialteru ali/
mentu fit:pnmu iis qug oriuntur* At uero animalia qu^da uer
me nafcuntur; Tum exanguia qup non ab aialibus gignuntur:
tum etiam fangumea : ut mugilu genus quodda; &c alioru flu
uianliu pifciuiad bpc anguillaru genus* bpc enim omnia qua/
uis natura parum fanguineam babeant:tamen fanguinea funt:
& cor opnnent:quod principium fanguinarium corporis eft*
Qup autem inteftina terre uocantunuermis habent naturam: I
quibus corpus anguillaru cofiftit * quamobre de prima horni
nu atq? quadrupedia generatione* fi quando primum terrigene
oriebantunut aliqui dicunt:no temere exifrimaueris:altero de
duobus his modo orirhautenim ex uerme conftituto primu:
aut ex ouo* Quippe cum aut intra fe habeant cibum ad incre
mentu neceffe fit:qui quide conceptus uermis e;aut aliude ac
ciperidq? aut ex parete aut ex pte coceptus* itacp fi alteru fieri
no poteft ut affluat ex terra:quomodo ceteris aialibus ex pare
relinquit neceffarioiut ex parte conceptus accipiat , tale aute ge
neratione effe ex ouo aut uerme fatemur*ergo fi initiu ullu ge
neratiois omniu animaliu fuit alterutru de his fuifle probabi
le effe apertum e;fed minus rationis e;ut ex ouo rpdiennt*nul
lius eni generatione animale tale uidemus : fed altera tu fagui
neoru qii£ diximus:tum exangiuu qualia funt infeCtoru non/
nulla & ea qu£ tefta operiunt :de quibus agitur*non enim ex p
te aliqua onuntur ut ea qu£ ouo nafcuntur.

i Ncremetum etiam fimiliter ut uermes capeflunt.uermes
enim augentur in partem fupenorem.SC qua principium
c o urinetur . ali m entum erum fuperius ab inferioribus mimftra
tur:atq3 ii quidem commune cum us qup ex ouo prouemunt
babetunfed illa totam materiam ablumunt .In us uero qu£ ex
uerme gignuntur: cumcxconftitutionem parte infenore con
tenta pars fuperior creucntrmox ex reliquo alimento lfenor ar
ticulatur. cuius rei caufa eft q> cibus poftea queep in parte fep/
1 3 fubiccta conficitur omnibus.mcrementiim aute boc modo
fien uermiu apertu i apibus cptenfcp fimilibus e. pricipio em p
tem inferiorem magnam:fupenorem babent minorem . Idem
augefeendi modus in teftatis eaam eft.Quod & ipfum coftat
in genere turbinato.f. anfractibus eius: qui fub inde accrefccte
plures efficiuntur in partem priorem quod caput uocatur: dixi
fere quemadmodum generataoitum eorumrtum cptercru fpo
te onentum agitur, omne autem genus teftatum fponte lftitui
apeitum bine eft:q> nauigiis putreicente fece fpumofa adnaf/
cuntur:& locis multis ubi mbil tale aderat ante : poft per inopi
am humoris facto ceno ofhrep prouenerunt:ut apud ebodum
lfulam : cum claffis applicuiffet & fictilia proiecta efient i ma
rettempore poft c jno obducto teftis oftrcp in iis repenebant.
Nibil autem partis genitalis emitti ab iis argumenti! eft.quod
cum cbn q udam ex pirrba lefbi lfulf oftreas uiuas portaffent:
& in loca quadam maris reciproci fftus & furipo fimilia dimi
fiftentrplures nibilo fuere temporis fpario:quanq incremento
corpons plunmum profecerunt.Qiip autem oua appellantur :
mbil ad generatoem coferut: fed ldicio funt nutricatois melio
ns : quale I fangmneis pingue e.quaobre fapore p id tepus pr£
ftant ciboq; landantur . argumento q? et pinnp & buccia & pur
pure continent quidem femper ouum illud uocatum fed ali
as maiusialias minus, funt etiam qup no femper fed uere id ba
beant.mox enim tempore procedete minuitundemumcp totu
aboletur ut pectines:mituli:oftree.Ternpus boc enim prodeft
eorum coi ponbus:aliis nihil tale aperte uemt ut callis : Sed fin
gula eorii & quibufnam onant locis petere ex biftona det es.

ARISTOTELISDE GENERATIONE A,
NI MALI VMLIBERJIILINTERPRETE
THEODORO.

E GENERATIONE ANIMA
liurn omnium : tu uniuerfim: tumfingulat!
d didtum lam efh

Sed cum I eoru perfcdtiflimis mas St foe
mina diftincte babeantfeafqs facultates om/
muni animalium St plantarum effe principia
fateamur:qq in aliis difcretas in alus indifcretas:difTerendum
bicefbprimo de eorum ipforum generatione . imperfectis er. i
adhuc (lio i genere diftiguit fexus maris St foemine.Sed utru
prius etiam quam bec differentia fenfu noftro pcipi poffit : al
terum mas alterum femina fit difcnmie facto i utero: An poft
ambigitur . Alii enim protinus in feminibus banc ee contrarie
tatem aiunt: ut anaxagoras:& alii naturales autores , etenim
men gigni ex mare: foemina autem locum prebere.marem a p
te dextraifoemina Iiniffra proficifci St uten latere dextro mare
c6tineri:focminam fimftro* Alii uero id afcnbunt ut empedo
cles.Qup enim uterum fubierit calidum : bec effici mares arbi
trat: que frigidu foeminas.caliditans uero frigiclitatifue cam
effe confluuium meftruorum: Quod frigidius uel calidius fit
St aut antiquius:aut recentms:democritus abdentes differenti/
am maris ac foemme fien quidem i matre ait: fed non calidita
te frigiditateue ad rerum effici marem:alterum foeminam:fed
utrius tandem fpmen euicent : quod ab ea prodiifl et parte qua
mas St foemina interfe differut. boc eni empedocles profecto
neglientius opiatus eff :ut caliditate frigiditatecp tantum differ
re bgc iter fe exiffimaret : cum partes lpfas genitales:& uterum
magnam babere differennam cerneret.nam fi polfea quam for
mata fut animalia alterum partibus foemie omnibus: alterum
maris coftitum ♦ mox in utero tanquam fornac£ ponat: quod
uterum babet in calido:quod non babet i frigido : erit foemia
quod utero caret: mas quod uterum babet: que res lmpoilibi
lis e; itaqp eatenus quide melius a dcmocrito dicit . Q uerit eni

file differentia huius generationis & reddere ccnatunfed an be
ne necne id alio pertinet: tum etia fi caliditas &i frigiditas cau
{*£ fintrut partes bp differant:boc explicare debuerunt: quia ita
uolunt.bocemm fere eft: docere dc generatione maris ac foemi
np;bis enim partibus plane differunt:nec parum negocu e : cau
fam generationis earum partui ab illo pnncipio ducere: cu ne/
ceffe fit ita fequimtfiammalrefn gerat :pars efficiat ea quam
uteni appellamus:!} calefcit no bpc efficiat, eadem qj modo de
iis partibus qup ad coimm accomodantur.nam ee differunt i
ter fe ut ante expofitii eft. Ad bcc fcpenumero euenit ut eade i
parte uteri gemini mas dc foemina generentur: idqj latis lfpexi
mus in diiTeCtiombusanimaliu uiuiparoui: tum pedeftnum:
tum etiam pifcium.Que ii no ille confpexerat mento enabat:
cum eam afferret caufam.fed fi cum bpc explorata babmftet
ita fenfir.abfurdu fane eft q> iniiiper putant caufam uteri efte
calidicate aut fi:igiditate:ambo enim femper aut mares aut foe
minp efficerentur: Quod non icaeuenire uidemus . Item cum
parces eius quod gignitur difcerptas cffe fateatunpartim enim
m mare parti m in foemina eife putat: ideoqj alterum coire cd
altero concupifcere.magmtudinem earum quoqj partium e fi e
diuifam uelleqj coniungi neceflc eft: non refrigeratione calefa
ctioneue ita mftitui . fed feminis buiufmodi caufe complura
fortaffe obiici poffunt.modusenimbicca.ifpfigmento fimi
lis eft ommno:cpterum fi ratio feminis ita fe babenut expiica
tu a nobis eft:& neq$ ex omni corporis parte decedit nec^ rna
teiiam ullam ns qup gignutur prpbet quod pficifcitur amare.
Ia di ei dc democrito: di fi qs alius ita cenfet.occuuendu fimi
li modo eft. nec enim difcerptu efte poteft feminis corpus: ut
partim m foemina fit parti in mare:ut empedocles cenfet cu. di
cat.ffed difcerpta gemnt:mas lpfe di foemia mebra.neq> totii
lpfum ex utroq; decedens:quia pars aliqua parte aliam uicent:
ideo efficit mas aut foenrria:quaq omnino melius partis exu^
peratia foemina aut mare effici dixent:q per incuria calori aut
frigori tantii cam mbuat:fed cur forma etia genitalis dmerfa
efte una eu emat caufa reddenda eft:utbpc femper luciffimi

confequantur.nam fi quoniam iuxta funtuta fit.reliqup etiam
qugq? partes confeqiu debuerunt, funt enim inter eas qu^ fu pe
rant ali£ aliis propinque.Itacp fimul & foemina elfet & matri
fimile:aut mas & finule patri.abfurdu etiam tantum eas effici
partes oportere:nec totum corpus mutari exiftimare : & pi geri
pue primoq, uenas quibus ucluti defcnptoe dedudhs: corpus
adiacet carnium quas fuam recipere qualitatem propter uteru:
nulla probabili ratioe dia poteft: fed potius uteru propter eas
fuam recipere qualitate ratio cft.quaq enim utruncp fanguinis
coccptaculu e:tamen uenp funt prius.pnncipiu autem mouens
prius e fle femper & caufam generationis aliqua fui qualitate
neceffe eft. Accidit igitur differeria earum partium inter fe foe
minp & mari non id effe principium necp caufam effe hanc ar
bmandu fed aliam :etiam fi nullum femen uel a mare uel a foe
mina decedit:fed quolibet modo cofifht:quod gignit . Qui
ea a cotra eos q mare a dextra foemina a l?ua pte^pficifri aiut:
eadem ratio fufficit qu£ contra empedocle dc democritu.fiue
em nulla materia a mare affertur: fiue aliqua affertur ut uolut :
nibil dicunt qui ita cenfent.necnon empedoclis fententip pari
ranone occurendu eft : qui marem a foemina diftinguit calri
ditate uten &i frigiditate. quod illi etiam faciunt: qiu dextris
fimftnfq? ratione defcnbunt:quaq uideat marem di foemina
inter fe diffcrre:& parte di toto. fed cur finiftris corpus uteri ad
iungatur dextns nequaq.nam fi foetus eo uenerit:nec ea lpam
babuerit partem :foemina ent fine utero :& mas ent cu utero:fi
ita fors tulerit . Item ut ante retulimus: di foemina parte uteri
dextra conuneri uifa eft:& mas l^ua :di ambo eadem in parte
idcp non femel fed fepiusrq aut mas in dextra aut foemina in
Ipua nec minus ambo in dextra gignuntur, atcp etiam cum ge
mini mas di foemina geftarentur marem in lpua:focmmam in
dextra contineri perfpectum eft.
p Roxime cp aliqui perfuafi dicut tefte prcligato dextro
aut finiftro cuenire per coitum:ut mas aut foemina gene
retur.Sic enim di leopbanes dicebat. Tumetia execftis alteru
tcftemboc ide accidere quida aiunt no uere fed rem coiccfat

futura ex confentaneis:atq$ anticipant:quafi ita fit priufq ita
fieri uideant.ignorant etia mbilad generatione marisaut foe
mine conferri ab iis partibus. cuius rei indiciu q> multa anima
lia & ipfa mares ac focminp funt:& generat parttm foeminas:
partim mares:cum tame teftes non babeantmelut ea qug pedi
bus carent.uerbi gratia genus pifciu Sc ferpentu . caufam uero
maris &C foemine caliditate frigiditateue arbitrari fecermqs de
dextris aut de finiftns:non fine ulla ratioe dici poteft. Sunt eni
partes corporis dextre calidiores finiftris:& femen cococtum
calidiusefhquale id quod fpiffum eft.foecundius aute quod
fpiffius efbfed ualde a longe tangitur caufa cum ita aufertur.
Accedendi! autefemper ad rei caufas primas: quoad maxime
fieri poteftpropius.de corpore igitur toto & de paribus quid
qu£q$ fit & qua de caufa lam ante explicatu alibi eft. Sed cum
mas & foemma potentia quada & impotetia diffiniant, quod
enim poteft concoquere dc conftituere & fecerncre femen atqj
principiu optinet formeud mas eft.principiu aute non boc di
co ex quo ut materia tale gignitur quale quod generat eft: fed
id quod primu moueat fiue in fe ipfo fiue in altero poffit boc
facere:quod aute recipit nec poteft conftituere di fecernere id
foemina eft. Ite fi ois concoctio calore efficit mares q foemi
nas effe calidiores neceffe eft.ob frigiditate enim &C impoten
tiam foemina fanguine abundat quibufda fui corporis locis:
idq$ indiciu facit.contra q aliqui afferunt caufam:cu foemina
effe mare calidiore opinentur: ideft meftraoru emiffione. fan
guis enim calidus eft: &C quod plus fanguinis babet bic calidi
us eft.putant autebunc affedtu moueri abundantia fanguinis
& caloris:quafi pque quoduis fanguis ee poffit : modo bumi
dum fit & colore cruetu:nec ita eueniat ut minus fanguinis 8c
fincerius fiat in corpore alimenti melioris 8c habitus: fed illi p
ide ac excrementu alui:quod pluris fit boc iudiciu effe natur£
calidionsrmagis q quod minus exiftimant. Atqui cotra 010 e
ut enim in fructibus conficiendis ex copia primi alimenti paru
fecernitunquod utile fitidemuqs nulla pars remanet refpedtu
copi£ pnim£:fic in corpore aialis poftq partes per fucceffione

dd

y\T~ \ukL^ ftK,

T'1'

P'

A' •

-f oCr» ti •

-y<Cri\\ v C" Orvi

fimetum conficicdum receperunt:ad poffremum paru admo
dum remanet ex toto alimeto:quod in alus fanguis:in aliis ^p
portoale fanguis e.fed cu alteru pot:alteru no pot feccrnere ex
cremetu finceruroifcp facultas lffrumetu aliquod fibi acccmo
datum babet:eiqu£ melius &C que deterius ide efficiat* foemla
aute &c mas cum mumltifaria uerba bcc: poffe dc no poffe: di
cantur modo prpdicf o:fibi opponant lffrumetum ob eam re
tum foemine:tum mari tribui neceffe e * itaq3 alteri uterus alte
ri coles datus e.Natura aute fimul & facultate cuius dat : dc in
ffru metum :fic enim melius eff .quaobre fir gula loca una cum
lingulis excrementis di facultatibus fibi accomodatis inffituu
tunatqj ut nec uifus fine oculismecp oculus fine uifu perficit,
fic aluus di uefica iimul atq; excremeta fieri poflunt codit.
fed cum ide fit ex quo generetur dc augeantur: Idq; fit adime
tumrpars corporis qupqa ex tali materia taliqj excremeto qua
lis efb capax confiffet:Sc fiet.Gignitur ite ex contrario quoda
modo uniiquodq* ut nos cenfemus. Ad bpc tertium illud fu/
mendum eff :ut quoniam omnis delatio I contranu efb quod
non ab eo fuperatur a quo conditur fiue creatunid in contrari
um mutan neceffe fit.bis ita fubicetis apertius fortaffe iam fu
ent:qua de caufa alterum mas alteru foemina fiat * Cum enim
prmcipiu non fuperat nec$ concoquerepoteff propter caloris
mopiameqj ducit in f aa forma.fed tantifper fuperatur mutari
in contrarium neceffe eff.ee ntrariu aute maris foemina eff: ui
delicet qua alteru mas:alterum foemina eff . Et cum facultatis
fiue uirturis differentia babeat:inffmmentum quoq; habet a/
uerfu.itaqs i tale mutat. parte aute aliq opportua mutata coffi
tutio tota aialis multo diferepat forma.licet boc pfpicere i fpa
dombusqui una parte truncati tam a pnffina ferma difcedut;
parumcp a foemina fpecie diffant.Cuius rei caufa eff :q> partes
nonullp principia funt:pricipio aute mutato multa ex iis que fe
quuntur comutan di dimouen neceffe eff. quod fi mas princi
um quodda di caufa eft:maf«qp eff qua aliquid poteff : foemia
uero qua no pot:potentip aute d i ipotentip ratio f:c deferibeda
eff;ut facultas aut affit aut defit concoquendi ultimi alimeri.

quo i in fangi uncis fanguis appellatur : in exanguibus propor
tionale.eiufqj caufa i principio &c parte que originem naturalis
caloris continet fita efhcor profecto in fanguineis conftitui:
&C aut marem aut foeminam fieri quod gignitur neceffe eft.In
ceteris uero generibus mas &i foemina efbquod proportionale
cordis babeatur: origo &C caufa foemine &C maris bgc di in boc
eft. foemina autem di mas Jam eft cu partes etiam habent qui^
bus foemia differat a mare.nd eni quis parte mas aut foemla e
quomodo nec uidens nec audiens: Sed repetendo dicimus ite
femen excrementum effe ultimum alimeti pofitum eft.ultimii
auteid intelligi uolo quod i unamquanq? partem feratur.qua/
obrem quod generatum eft:fimile ei quod generauit e . Nibil
enim refert ab unaquacp parte profifcatur:an ad unamquaq3 ac
cedat.fed redtius ita. maris autem femen differt cp principium
in fe continet tale quo moueat:&: alimentum i animali ultimu
concoquat.foeminp femen materiam tantum pr^bet.quoticns
igitur fpmen fuperat maris ad fe ducit:cum fuperatum efl ineo
trarium demutatur . boc eft in corruptionem. contrarium ante
maris foemina eft. foemia cruditate ffigiditatecp fangumei ali
menti defcnbitur. natura uero excremento cuiq? dat concepta
culurmfpmen autem excrementum e quod in calidioribus atq*
maribus fanguinei generis cotradnus eft.quapropter membra
capientia eius excrementi meatus in maribus funt: At foemims
prp cruditate copia redudat fanguinea.inconfedtus enim in co
coctu fqj fanguis eft : itaq? conceptaculum eius baberi necefte
eftndq? di lfi mile effe di amplius.quo circa natura uteri talis eft
qua parte foemina differta mare. Expofui caufam quamob
rem alterum mas alterum foemina generetur . Indicia uero fa
ciunt res quf accidunt.nouella enim di fenefees ctas magifqua
florens foeminas generatu altera enim calor nodu perfedrus e:
i altera deficit.bumidiora etiam effoeminatiomep corpora fce
mina potius gignut : di femina bumida magifq fpiffa boc ide
faciunt.bpc enim omnia eueniunt caloris inopia naturalis.Fla
tibus item aquiloniis magifq auftrinis mares gignuntur.fit eti
am ut excrementis eiufmodi corpora abundent: plus aut em

dd 'C

excrementi cocodtu difficilius efhquamobrem maribus feme
mulieribus meftrua decedunt bumidiora . Tum etiam ut me
ftrua fecundum naturam menfibus decrefcetibus potius fiat
eadem decaufa accidit. tempus enim boc menfis frigidius eft
& bumidius propter lune decrementu defedtionemq; * Sol eni
per totum annum byemeatq? ^flatem facit . At luna per men
fem id agit quod ita fitrnu acceffu difceffuq; lun£: fed altem
increfcente luce; alterum decrefcente.Necnon paftores aiunt l
tereffe ac maris ad foemincpecoris foeturam no folum fnta
accidit:ut initis aquiloniis:auftrmifue flatibus fiat: fed etiam
fi cum pecus coitrfpectat ad aquilonem aut auftrum.Ita mini
mo interdum mometo caufa datur caliditatis aut frigiditatis*
byC uero caufa m complent generatiois . Diffidet omnino Iter
fc mas &C foemina:ob eas qs diximus caufas ad maris aut foe
min£ generatione:fed moderatione qup intercedat opus eft.
nam omnia qu^uel natura uel arte efficiuntur ratione aliqua
funt.Calor autem fi ualde fuperat: exiccat bumore : fi multo
deficit non concernitrfed medii rationem ad rem condendam
feruari requiritur. Alioquin ut in iis qu£ igne coquuntur: plus
ignis deurit:minus non coquit ac euenic utrinq,: ne quod agi
tur perficiatur. Sic in coitu maris & foemin£ moderatde opus
eft.bmc multis tum maubus:tum foeminiseueruriut conifdli
inter fe nequeant generare: difiundti queant:& aut minonbus
natu aut maioribus b£ contrarietates exiftant equp in generari
one:fterilitateq$:& maris foemineqj ^cretione . Qui & iter ter
ras & aquas intereft eifdem de caufis . qualitatem enim quan
dampotiffimu recipit & alimentum & difpofitio corporisex
temperamento aeris continentis: 8£cibi ingredientis : fed preci
pue ex alimonia aqii£:buius enim ufus plurimus eft; atcp in 61
busaqua alimento eft etiam ficcis. Quamobrem aqu£ crudae
&c fngid^ aut fterilitate:aut partum foemineu faciunt,
e Edem cauf<£ funt: &i ut alii parentibus fimiles generet;
alii diffimiles: alii patri : aln matri :tu corpore toto;
t im uero partibus fingulis <3C parentibus magifq maioribus
f iis dc iis potiufq quibullibet:ac mares potius pacri ; foemif

matri:alii nulli confanguineo fimiles: fed tamni homini fimi
les:alune homini quidem fed lam monftro. Qui enim fuis pa
rentibus fimilis non cfbmonftrum quodamodo eft , difceflit
enim i eo quodamodo natura ex proprio genere : C£pitcp dege
ncrare:fed initium primum degenerandi eft foemina generari
non maremmerum hoc neceffariu eft naturg . Genus enim i er/
uari oportet eorum que foemina & mare diftinguuntur : Sed
cum fieri poffit ne aliquando femen fuperet maris aut ob pta
tem iuuemlem fenilemue:aut ob aliam eiufmodi caufamrfoe
minam ob eam rem gigni neceffe eft:at moftrri gigni no necef
feeft:fcilicet ad caufam cuius gratia Sc finem : quanq per acci
dens neceffe eft.nam principium bine fumat oportet, quoties
enim excrementu feminale bene concodtumi meftruis eft:mo
tus maris agit pro fua forma, nihil enim refert geitura dicatur:
an motus :id quod partem corporis nnaquaq? augeat: nec iter
eft augentem motum :an principio inftituente placeat appella
re,eadcm nancp ratio motus eft.itaq? fi fuperat faciet mare no
foemina 6c fimilem ei qui generat non matmfed fi non fupat:
pro ea qua non fuperarit facultate defedtum faciet, facultatem
autem boc modo intelligi uolo quod generatino folum mas
eft:fed etiam talis mas:ut corifcus:aut focrates: nec modo co
rifcus eftiuerum etiam bomo:atcp ad bunc modum alia propi
usialia remotius infunt in eo quod generatmidelicet qua geni
tale efbnon per accidens. Verbi gratia figramaticus aut uici/
nus cuiufq qui generat eft. Valet autem fuper in generado ma
gis quod proprium Sc particulare eft. Corifcus enim bomo
dc animal efbfed propiusa proprio diftat bomo q aial . gene
rat autem & quod particulare eft 5c quod genus efbfed magis
quod particulare:boc eni fubftantia eft. Quod eni gignitur et
fi quale quid eft:tamen boc quicq eftudqj fubftantia eft . qua
obre ex facultatibus lfuntin feminibus eiufmodi omniri mo
tus:maioru etia propria in nepotu femine infunt potentia: fcd
propinquius femper quod particulare eft:particulare confcum
dico & focrateifed cu oe quod mutatur no in quolibet: uerri i
fibi oppofitu tranfeat.Ideo 5i quod in generatione no fupat.

dd £

tranfeat in oppofmim neceffeefhpro ea facultate qua non fu
perant:quod generat moueatqjtquod fi qua eft: mas non po
tuit foemma gigmtur.fed fi qua eft confcus aut focratrs: non
patri fed matri fimile gignitunut em omnino patri mater op
ponitur:fic fingulisgeneratibus fmgulp generantes opponut:
fimibqj medo in fequentibus facultaobus agitur, lemper eni
in fequentem & proximu maiorem potius tranfitur tam in pa
tre q m matre.Infunt aute motus abi adtuialii potentia.adlu in
funt motus eius qui generati uniuerfabum ut bominis:ut
ammalis.potentiainfuntmotus foeminae: &. maiorum tam
in pane q in matre.mutatur igitur tranfigens in oppofita. mo/
tus autem qui creant foluuntur in propinquos * V erbi gratia:
motus eius qui generat fi foluatunpnmum dffeietia minima
in motum panis tranfibit : mox in aui atep deinceps ad bunc
modum i ceteros fimiles.In foeminis quoq; nanfitus fit.mo
tus enim concipientis in motu ioluitur matris fi non in eum: I
aui e eodemcp modo in fupen ores: fed ponlfimum ita natura
fert:ut qua mas & qua pater efbfimul aut fuperet: aut fuperet.
parum enimdifcriminiseft.itaqsutfimul utrurcp eueniat re/
quaq difficile eft.Sccrates enim uir talisquis eft.quamotrem
mares magna ex parte fimiles patri exiftunt; foemme matn.fi
mul eni in utruq? difceditur.oppcnitur autem foerr.ma mari :
mater patri, difcdfufq? in oppofita fit . fed fi motus qui a rna
re eft:fupant:qui uero a focrate eft non fuperarit; aut bic fupa
ntnlle non:ita euenit ut mares fimiles mam:foeminae fimiles
patri generentur.Ite fi moms mans fei uetui :Socratis foluatur
m patris mas erit auo fimibs:aut alicui ceterorum ft perioium
maiorum prout folutio tetenderit. Sed fi qua eft mas fuperet:
foemiaent fimibs ponffimu mamaffimilabit mattis:autali
cui fuperioru pari ranoe.Idem modus partium queep eft.f^pe
enim ali^patn fimiles ali£ matri:ab£ maioru alicui fimiles co
ftituutur.infunt enim & pamu motus:ahi adtu abi poteria:ut
fppius diximus, oio fubiicienda funttna illa:unu quodmo
dixi motus inefte:alios poter. na:ali os adhi.alteru degenerare
in oppofitu quod fuperat , Tati u nanfire in motu proximu

id quod foluitur:S<: fi minus foluitur in propinqumfi magis i
remotiore difcedere:demuq3 ita confundi: ut nemini fuorum
fimiles prodeant:fed comune tatum relinquatur:ut homo fit.
cuius rei caufa eft q> comune particularia confequitur omnia,
bomo enim uniuerfale eft: focrates pater Sc quecuncp e mater
particulare eft, caufa ut motus foluantnr eft:q> omne agens pa
tit etia a patiete: ut quod fecat bebetat ab eo quodfecanquod
calefacit refrigerat a calefcete. deicp quodcucp mouet excepto
primo:mutuo mouetur aliquo motu . Verbi gratia quod pel
Iit pellitur quodamodo quod premit:repnmit. Interdu. et ita
£it:ut quod agit magis patiatur q agat: & refrigeretur quod ca
le£acit:calefcat quod frigefacit * Cu aut mbil fecent aut minus
q lpfum affectu eft.dixi de iis cu de ratione agendi patiendiqj
docere:uidelicetquibusin rebus ineffet agere & pati. Dege
nerat autem quod patitur nec fuperatur: aut defectu faculta >
tis eius quod coquit & mouet:aut copia frigiditate qu 9 eius
quod concoquitur & diftinguitur.Cum enim partim luperet:
partim non fuperet:facit mulnforme quod coftituit :ut atble
tarum nonullis per ufum cibi nimium accidit . Cum enim per
copiam paftus natura nequeat fuperare:ut proportione augeat
formacp feruct eandermdiuerfp efficiunt partes et adeo iterdu:
ut nibilo fere fimiles primis euadant. proximu buic e morbus
quem fatyria appellamus: etenim in eo prp abundantia flucto
oms aut flatus crudi in partes faciei decubentis facies animalis
diuerfi 5t fatyri apparet.Sed quam ob caufam mares etfoemi
np generentur &c alii parentibus fimiles: foeminp foeminis:ma
res maribus. Alii e diuerfo: foeminp patri:mares mani, dcmq?
alii maioribus fuis fimiles :alii fuorum nemini fimiles exiftat.
idc^tum corpore toto:tum parnbus fingulis de iisinq om
mbus dictoim lam eft.Sententip aute aliorum etiam naturp in
terpretu funt de bis rebus.f. quaobre fimiles parentibus gene
rentunafferunt illi duplice modum rationis, nonnulli enim ita
cenfent:ut ab utrouis plus feminis uenent : ei fimilis magis ge
tieretunpque toti totum :& parti pars: quafi ex unaquaqj parte
feme decebat.fed fi parde utroqs uenent: fimilis neutn pcreet:

*r*

4 f

quod fi falfum eft necomni cx parte decebit: ccftatnee fimi
litudims & diiTimilitudinis caufam id efle quod referunt,Tu
etiam queadmodum fimul & foemma iit dc patri fimilis:aut
mas:& fimilis matri non facile explanare poflunt , Qui enim
ut empedoclesautdemocrituscaufamde mare & focmia red
duntumpodibilia modo alio dicunt, fed qui quod plus mi/
nufue a mare aut a foemina feceffcntralterum mare alteru foe
minam gigini caufanturui nequeant explicare quemadmodu
foemina patri fimilismias fimilis matri reddatur * fimul enim
plus de utroq; uenire ipoffibile eft , Ad b^c cur fimiles maiori
bus fuis magna ex parte remoti fq$ generetur l cum mbil femi
nis ab illis feceffent:nibil profecto liti quod bene tueantur ba
bent:fed qui reliquum fimilitudinis modum afferunt; ii tum
C£tera;tum uero boc melius dicunt, Sunt enim qui femen geni
tale dicant quauis unum:tamen ueluti omnifaria quanda effe
multorum feminum mixtione, Itaqj ut fi quis multa faporum
genera i eodem bumore mifcuentimoxq? mde fumat poffitqs
1'umere femper non tatfide ex unoquoepifed modo buius mo
di illius plus:alias etiam ex boc fumat:ex ilio mbil fumat:fic i
femie geitali ee: cli cx mulas ac uarns mixtu fit.a quociiqj eni
gignente accefferit plurimu:ei fimile forma generari: fed baec
ratio nec plana eft: & paffim ficticia efbuultbecno adtu fed
potentia ineffeiqua omnifaria feminis comixtionem 2ppellat:
& quidem ita dici melius eftallo enim modo impoftibile eft:
boc poiTibile eft, V emm qui ita caufam reddunnullo modo
rationem afferre de omnibus facile poterunt. Cur foerma cur
mas gignatur,Quaobrem fepenumero foemina patri fimilis
mas matri prouemat, Atq? etiam de maiorum fimilitudine:ad
bec qua de caufa interdum bomo quidem:fed nulli fumum fi
milis generemnalias ufqj adeo procededo dcgeneret:ut demu
ne bomo quide fed anmal tatu aliquod exiftat . Que moftra
dicuntur,proximu enim ab iis quae lam explicauimus eft : ut
caufas de moftns reddamus,ad extremum emm cum motus
foluantur 5c materia non fuperetunremanet qued maxime eft
uniuerfaledd eft animal lam puerum oitum capite anetis aut

bouis referunt.Idemq? in ceteris membri! nominant animabs
diuerfnuitulum capite pueri & ouem capite bouis natam a (Te
uerant.Qu^ omnia accidunt quidem caufis fupradictis.fed ni
bil ex risqup nominant:eft . quanuis fimilitudo quadam ge
neratur:quod euenit etiam non in monftru peruerfis. quaobre
fppenumero per conuiciu nonulli deformes affimilantur : aut
caprg igne e ifianti:aut arieti peculeo:pbyfio gnomon quidam
omnes ad duoru aut trium animalium formas redigebat: 6c di
cendo pleruqj perfuadebat.Sed eni Ipoffibile effe:ut tale mon
ftru gignatur.id lft alteru in altero animal:tempora ipfa gram
ditatis dedarannqup plurimu difcrepant in bomine & cane: &
in oue 5c bouemafci aute nullum nifi fuo tempore poteft.par
tim igiair boc modo dicuntur monftrua:partim q? forma pro
deat multi membri, fmultii pedibus:aut multis capitibus:fed
profedto rationes monftrorum & obleforum animalium pro
pinque dc fimiles Iter fe quodamodo funtnnoftrum enim ob
l^fio quadam eft.

d Emocritus uero moftrua fieri ea ca fcribit:cpduo fube
unt femina:alteru ante : alteru poftea: quy cum in utero
confundant : euenit:ut mcbra coalefcat atq$ diftideat. Auibus
uero quonia coitus agitur crebro ndcirco femper & oua & co
lore euariare autumat. Sed fi ita fit:utex uno femine eodemq5
coitu plura generentur : quod patet, pryftat non circumire uia
omiftfa breui & facili.iis enim tu maxie id accidere neceffe eft::
cum femina no diftinguunt:fed fimul fubeunt. quod fi femi
ni maris caufa tribuenda cft:boc modo dicendu fit. Sed enim
ex toto potius caufam in materia:c6ftituedifcp coceptibus ee
cenfendu e. quaobre monftraeiufmodi raroadmodu fiunt i
iis :qu£ fingulos pariunt.fed crebrius i iis: quoru partus eft nu
merofus:& pcipue in auiu genere:earucp potiffimu i gallinis :
iis enim partus numerofus:no mo q> fppe pariant:ut columbe:
ueru etia q> multos fimul conceptusintra fe continent: &C tepo
ribus oibus coeunt, bine gemia etia pariunt plura, cob^rent em
c6ceptus:quonia in propinquo alter alteri eft: quo interdu fru
dtus arboru coplures.quod fi uitella diftinguunt membrana:

dd s-

gemini pulli di fere ti une ulla fuperuacua pte generat: fed fi ui
teila cotinuantmeculla iteriefta mebrana difterminat:pulli ex
iis mt ftnfici pdeunt corpe & capite uno; cruribus quaternis:
alis totidem :quonia fupioraex albumine generent : & prius,
(uitellu eni cibo iis eft)pars aute infenor poftea iftituit: quaq
cibus ide indiferetufep fuppeditat . ia ferpens etia biceps uifus
efbuidelicet eade de cama ldquocp genus ouapant & multa
numero. fed rarius in eo monftri mftitutio euemtipropterute
ri forma:porreCta eni in uerfum copia ouoru continet uteri
longitudine.necucroin genere apu aut uefparu tale quid acci
dit.Cellubs eni di feretis partus earu cotmet. At in gallinis eco
trano fit. Vnde apertu eft cam euentoru buiufmoi in matena
efle putare oporteremt eni in iis que plura panut magis.fic i iis
qup pauciora minus id accidit.quo circa boi minus fmgulare
enim perfectu q? parit.na & boi locis quibus mulieres perfoe/
cund£ funt:magis id eueit ut i terna £ gypto, capris uero 5 < oui
bus magis utfoecundionbusaccidit:atcp etiam magis multifi
dis.multipara enim id genus aialia funtinec partu perficiut:ut
cams:c£cos eni magna eoru ps folet parere: quod qua ob cam
accidit;&: qobre pariant multos poftea explicabimus : fed em
b£c ppenfiora ia funt fuapte natura ad moftrifica ptioneiqua
do non fimiles fibi generant:fed lpfectos. na & rnofttu quid
diilinule e.quaobre iis quoru talis natura eft facilius cafus bic
obuenit.in iis eni potiffimu:& que metaebera appellant cofi/
ftuntiqup aliquatenus labe moftrifica funt afFeCta . na deefte
aut fupeffe qcq monftrofu eft.moftrofum e eni res preter na
tura:fed pter ea que magna ex parte fit.na pr£ter ea q femp &
neceiFano e mbil fit.ueru i rebus iis qu£ magna qde ex pte ita
fiuntifedabteretiapoffunt fieri :euenit:quod pter natura cofi
ftat.na & intereas lpfas qbus accidit qde prpter bunc ordine :
fednunq quobbetmodo : minus monftru efteuidet:quoma
quod pter natura fitilde etia fccundu natura quodamo e: cu
natura materi£:natura formp no fuperat: qobre nec ea monftri
noie appellant inecp ubi fien aliqd foletrut i frudtibus.uitis eni
qda e:qua abq Capniu uocantiq cu una alba foleat ferre fi ni

r

-L-2 £

gra tulit:moftruideftenoputant:quoma f^piffime id facere
ea foleat,ca e: q> fua natura iter alba Si nigra cJtaqs no longe
difccdit :nec pter natura fere.no enl i alia natura tranfit . At in
iis q panunt plura :Tu ea ipfa eueniut;tu uero copia ptus Ipe
dit alter alterius pfecftionc Si caufam genitale, depami nume
rofo paucifero SC fmgulan;atq? etia de iis partibus:qup aut fu
perfunt aut deliintrqftio exiftere pot . Gignunt em interdum
alia pluribus q mftu fitdigitis,alia uno tatu : eodec^ modo in
caceris partibus: aut excedunt aut deficiunt.nonulla etia dupli
ci genitali altero mans:altero foemmp nafcunt:& i genere qde
bominu:fed maxie i capraru:gignunt em quas uocat hircinas
^ppterea q> fimul genitale habenti maris Si foemine ♦ Iam Si
cornugerens in crure capra confpedta eft.
p Artibus etia iternis mutatioes detrimetacp accidutmt uf
careat aliqbus:uel babeat minuta & lefa:uel plura nume
ro uel no fuis pofita locis, Sed corde cares nullu unq aial ortu
e:quaq liene carens: & duplice habes liene;8<: altero uacas rene
uifum e.Iecore etia carens totomullu notatu e: quaq quod no j ^
totu baberet: ia patuit.bpc aut i perfectis uiuifcp reperiut.felle
ite priuata pdieruticu fua natura habere deberet.alia cotra plu
ra babuerunt.Ia locis etia permutatis iecur latere limftro: lien
dextro contineri uifus eft, haec ut modo dixi in alalibus iam
perfectis explorata funtrin nafcentibus autem uane perturbat.

Quae fi parum de fua natura difcedunt : uiuere folent:ft plus
uiuere nequunt; uidelicet cum quod prpter naturam eft parti
bus uiuendi principalibus accidit, modus uero confderandi
de bis eftmtrum eadem caufam putare oporteat partus iingu
lans Si partium defedtus. Itemq? partus numerofi Si partium
exceftus:an non eandem. Primum igitur q> alia pariant multa
alia unu merito quifpia miretur, Qup enim maxima inter ani
malia funt:ea fingulos parmntmt elepbans:camelus:equus:6C
reliquae follipedes:quae partim maiora caeteris funt: parti m
longe magnitudine fuperant, Canis uero Si lupus Si reliqua
multifida omnia fere pariunt multa :atq? etiam parua eiufdem
generismtmures: biffulca pauca generant: pr^terqua fues. bec

enim Icer multipara e enumerada,Ratio eni probabilis eft : ut
maiora aialia plura generare plufq$ afferre feminis poffit, Sed
certe id lpfum quod admiran facit caufp efbne admiremurffa
cit enim eoru magnitudo:ne multa pariant, cibus enim in iis ab
flimitur in corporis mcremetu, minonbusuero natura demen
do de magnitudine auget in excremento feminali exuperantia
Ite plus feminis geitalis effequod maions eft aialis: minus au
te quod minoris neceffe e. At multa effici parua i eode poffut
irrita magna effici difficile e,mediocnbus uero magnitudinis
mediu a natura datu eft. Sed quaobre animantiu alia maiora
funt alia minora:alia mediocria:caufam ante reddidiinus,Sut
autealiaunipara:aliapaucipara:aliamultipara: & magna ex p
teumpara funt:qup follipeda:paucipara qup biffulca: multipa
ra que multirida,cuii!s rei caufa eft:q> magna ex parte magni/
tudmes corporis iis differetiis diftinguunt:tame non ita in oi
bus eft, magnitudo em &c paruitudo corporis caufam habet p
tusamplioris:& parcioris non follipedis:aut multifidi aut bif
fulci generis ratio,cuius rei tefhmomu eft:q> elephas animaliu
maximumudemcp multifidum eft:camelus biffulcu e : quod
maximum inter reliqua eft:nec folum in pedeftrium genere:
fed enam m uolatilium : & nantium magna pamm foecunda
funt,parua uero perq foecuda eadem de caufa: platp etiam n5
que maxime funt plurimum afferunt frudtus,diximus quaob
rem alia parere multa:alia pauca fua natura affolent,Sed huius
qupftionis illud maxime quis miretur I iis qup panunt multa :
q> pleruq3 uno initu animalia id genus lplen cernitur , Semen
autem maris:fiue ad materia confert fe adhibens parte conce/
ptus & mifcens cum femine foeminpffue non eo modo : fed
ut nos cenfemus:cogit conditq; materiam cotentam in utero:
foeminaleq$ foemin£ excremetumut fuccus ladhs humorem
fpiffat:cur tandem non unum efficit animal incrementi maio
ris ut fuccus in lacfte non certa quantitate ad cogendum de '
fcribiturffed quo plus ladtis plus fucci fubierit : eo plus coi
loftri concrefcit . femen igitur trahi a locis uten: atcp ob ea re
multa generari pro numero locoru & acetabuloru qup unum

/

n5 funt:opinari nibil rationis edcpe enim eode 1 loco uteri ge
miniconfift intnn genere etiam multiparo cum plenus foetu
uterus fuent: deinceps alius ab alio laccre cernutunquod exdif
feCtiombus patet. fed ut perficiendi CLiiiiCq? alalis certa eft ma
gnitudo:tum ad maius tum uero ad minusrqaem terminu no
fupragrediunt:ut uel maiora uel minora euadant: fed i medio
magnitudinis ipacio exceffum defedtuue inter fe capiunt:atq3
ita bomo alius alio auctior e; 5 i ceterorum quodius alaliu: fic
materia feminaiis:ex qua confiftunt.mon indefinita efbnec m
plus nec m mmus:ut ex quantalibet poffint generari. Qu£ igit
aialia ea quam diximus caufaipius excrementi fccernunt : q fa
tis fit ad unius alalis ongmerushermonpoteftiutexeo toto
unu gignat aial. fed tot nuero gigni neceffe eft ; quot magni/
tu dinis debitis prefcnpta funt.nec uero maris femen: aut facul
tas contenta m mans femine plus quicq aut minus conftituit:
q a natura fancitum efbeodecp modo fi plus feminis mas emi
fent:aut facultates plures m femine diuidendo contentas: mbi
lo maius efficiet quis plunmu acceffcnt . Immo cotranu aget
exiccando emm corrumpet:neqi enim ignis quo plus fuerit:
eo magis calefaciet aqua: fed certus caloris terminus eft ultra
que fi ignem augeas mbilo reddes aqua calidioremrfed facies
ut magis euaporet:demuq3 deleatur & exiccetur . Cum igitur
bec moderatione certa mter fe requirant. fexcrcmetu foemip
bc maris q feme emittat:multipa aialia ftatl emittut quod fibi
conuemat uidelicetmas.quoddiuifupolfit coftituere plura,
foemia tatu ut plura coftitui poffic : lactis aute illud exemplu
fimile non eft. feminis enim calor no modo efficit quantum:
fed etiam quale quid. At fucci & coaguli calor qtum dutaxat
coftituit.Ca igit ut plures conceptus cotrabant :nec unu conti
nuu ex cuctis cofumet i multiparis aialibus:b^c e:quod no ex
qtolibet coceptus icboet :fed ft aut paru aut multu admodum
fit gigni no poterit.pfcripta eni certacp e uirtus: Sc patientis £ <
agetis.fi fi mo 1 unipans magnifcp aialibus no multa ex mi’ to
excremeto cofiftunt: cum in iis etiam ex certo quanto certum
quantum quod conficitur fit . plus igitur materiae talis non

mittittea qua piiximus ca qua autem mittit :talis per naturam
eft:ex qua unus tantum conceptus generetur : quod fi aliquan
doplusacccfferit:tunc gemi nafcentur.ex quo fit ut baecpor
tenta potius iudicentunquoma pr^ter folitum & quod magna
ex parte agatur prouemunt ,bomo cu omnibus generibus abi
git.nam &c uniparu & pauciparum:& multiparum interdu eft:
fed maxime fua natura uniparum effbumore profedto calo/
recp coiporis multiparum eft, feminis enim natura bumida &
calida eft:fedfue magnitudinis ratione pauciparu atcp unipa
rum eft,binc tempus etiam uten feredi enorme unum boc ani
mal fortitum eft.cctens enim unum eft tempus , bomini uero
plura funt:quippe cum & feptimo menfe & decimo nafcatur:
atq? etiam inter feptimum & decimu pofins: qui enim menfe
octauo nafcuntur:& fi minus tamen uiuere polfunt : cuius rei
caufa accipi ex iis qup modo explicauimus poteft. dixi de bis
in problematibus atq; de bis rebus ita differuiffe ftatuifteq;
fatis fit,Partium autem fuperuacuaru preter naturam : eadem
ca e qu£ geminoru generaaonis.iam em i conceptu ca accidit;
uidelicet fi plus materi^ confiftitrq pro lpfius natura ptis fit :
fic em accidit ut uel pars maior q mftu fit efficiatur, uerbi gra
tia:digitus aut manus aut pes:aut aliud ex ceteris poftreis aut
mebns uel fiffo coeceptu plures reddant :quomodo in fluuiis
uertigenes geminatunfit eni ibi ut bumor qui fertur & proflu
ens mouetunfnn aliquid offenderit :fecetiir,& ex una induas
euadat:conftitutionefqj eundem babeant motum:boc eodem
modo i coceptibus euemttadnafcunt partes ille uacatcs maxi
me quidem propinqu£:fed aliquando etiam remotae propter
conceptus motione:quaq pr^cipue q> materi£ exuperantia ibi
redditur quod tandedecubuit:formam uero unde fuperfuit :
Ide recipit. Quibus aute gemia babere genitalia accidit:alteru
maris alterum foemin^: iis femper alteru ratu:alterum imtum
redditur:cum per alimetum fubinde delitefcat:quoma pter na
tura efttagnatu e enim mo abfceffus,na & abfceffus affumut
aliqd nutrimetbquauis poft geniti fint & pter natura.Scd ii q>
creat omnino aut fuperat aut fuperat: fimilia oriuntur duo ;

ac fi partim fuperauit:partim fupatum efbalterum foemina al
terum mas generatur, nibilenimintereft de partibus an deto
to dicamus:uidelicet quam ob caufam alterum mas alteru foe
mina gtgnatur.ubi aute partes eiufmodi defunt : ut poftrema
aliqua aut alia quis membra(eandem caufam effe putandum)
quam fi omnino quod gignitur ab ortu patiatur.abortus aute
coceptuum euenire complures certum eft.differunt agnatioes
apartu multiplici quomodo expofui moftrauero cum iis diG
fidet eo q? pluribus coalefcant: fed nonulla boc etiam modo
ueniunt : fi m parte maiore & prgcipua quadam pemerfum e;
ut fi qua gemino liene:aut pluribus renibus oriuntuntum etia
locis partium comutatis monftrum dicimus:quod diuerfioe
motuum tranflationec^ materie accidit, Vnum ne an plura fit
per coagmentatione quod moftrificum prodit aial : iudicadu
eft principii ratioe, V erbi gratia fi cor pars eiufmodi efhquod
unum cor babet:unum animal eft:quod duo : id duo e anima
lia qup fbi coaluerunt propter coceptuum comunctoone.qtcs
uero fupemacuas agnationes effe declaratum iam eft. Accidit
etiam fepeiut pluribus ex iis qu£ ante obl^fa non uiderentur
animalibus iam perfectos meatus aut adducto cocorporaretur
aut diuertereturuam foeminis nonullis os uteri compreftum
concorporatum^ ab ineunte etate ad tempus ufq* meftru oru
perfeuerauit:mox urgetibus meftmis:dolorecn infeftate : aliis
fponte difruptum eftialiis diffedtum a medicis nonulle interi
erut.Cum aut per m difrumperetunaut difrumpi non poifet.
pueris etiam quibufdam geitalis poftrcmu meatus qua ex
crementum ueficp tranfitinon eodem tetenderunt : fed mfra
meatus ille tranfegit.quaobrem demiffis clunibus mingunt:
qui teftibus paulo in partem fupenore retractos uidentur a lon
geifimul &C maris babere genitale & foemin£ meatus etiam ali
menti ficci coaluitaliquibus beftiis fcilicet ouibus:& qbufda
a!iis:nam dc uacca fuiife pirintbi accepimus: cui cibi excreme
tum extenuatum perueficam tranfmittebatur: diffedtufqup
anus denuo propere coalefcebat nec refecando euincere uitto
um poterant;de partu multiplici & paucifero aede agnatione

partium aut defccftii atq5 etiam demonftrifico partu dictum
xam eft.

a Nimaliii uero alia nunq fuperf^tantialia fuperf^tatiquo
rum qupdam enutrire fuos conceptus lemper pclfunt:q
dam interdum pofluntanterdum nequeunt, Caufa ne fuperf^
tentefhq? fingula pariunt.follipedes enim & quae iis auctio/
res funt animantes:nunq fuperff tant.facit enim earum magni
tudo ut excrementu omne i conceptum abfumatur: quippe cu
in iis omnibus corporisfitmagnitudoiqupautem magno ccr
pore funt:eorum foetus quoqj magni pro fui generis magnitu
dmeinftituuntur.exquofit ut elepbantoru foetus magnitu^
dine uitiili geftetur.multipara ideo fuperfetant:quonia plures
cocentus fu p fetat qda alter alten funt . Qup aut ex bis magni
tudie pdita fut:ut bo fi alter coitus^xle ab altero acceffit:enu
tnre quod fupfetatu e poffut.Ia eni id eueniffe uifum e:cuius
rei caufa id quod diximus efbeodeeni coitu plus feminis mit
titunquod partitum multiplicare conceptum poteft : fi alteru
poft altemm accedit:Sed fi lam aucto conceptu coitus adbibe
tur fuperfptan qirdem potefbfed raro.quoma uterus magna
ex parte ad partum ufq* fecopnmat.S1 tame aliquado accidit
ut fuperf£tetur(iam enimid euenifle conflat ; perfici non pot :
fei conceptus abiguntur fimiles iis quos abortus uocamus:ut
enim in uniparo genere omne excrementum abfumitur in id
quod precefferitiob corporis magnitudineific i iis fien folet:
fed in illis ftatim in bis cum ram foetus accreuerit ♦ tunc enim
fimilem uniparis conditione recipiutipari ratione fola anima
lium mulier & equa grauida coitum patiuntur . bomo eni fua
naaira prpfecundum animal eft.aliquid etiam in utero: tu fpa
cii:tum excrementi fuperefbquanq non tatum : ut uel alterum
pofTit alere.mulier itaq? ob eam caufam coitu recipite equa aut
foliditate fup naturp & q> aliquid fpacii in utero fuperfitmt di
ctu e.amplius quidem q ut ab uno occupetunfed aictius q ut
alteru perfecte poflit fuperf^tan.libidlofa natura e cq ob eude
effectu:quo folida oia uenens fut appetetiora.illa.n. ita fe ba
bet:cp care: purgatoe q pide e foemimsmt coit s maribus.eq

enim rncftma minimeemitrit : ominum autem uiuiparorum
foemmae:folide funt libidinofiores : quoniam fimili modo
fe babent:atcp mares qui femen genitale colledtum non excer
nunt . foeminis enim purgatio meftruorum feminis exitus
eft:cum mdfrua non mfi femen fint inconcodtum ut ante
diximus.quamobrem mulieres qu£ incontinentes ad rem ucne
ream funt libidine ceffant cum fepius generarim. lam enitn fe
minale excrementum quod libidine accendebat emiff.im facit
ne pr^terea concubendi auiditas ftimulet.In genere auium foe
min£ minuf q mares uenerem appetunt;quoniam uterum cora
tinent luxta feptumrmares contra falanores funt:quomam tc/
fles intus babent retractos, Itaq? fit:ut que ex ns fua natura ab
undant femine coitum femper defiderent . foemin^ igitur bu
ius generis propenfiores ad coitum funt uteri defcenfu; mares
teftmm retradtu.Dixmms quam obeaufam alia nullo pacto
fupfetant:alia fup fetant qde:fed coceptus lterdu enutriutater
dii non.SC qobrem alia libidinofa alia non libidinofa in eo ge
nere funt.

f Vnt autem nonulla fuperf^tantia:qiic longo edam iter
pofito tempore coeundi pofTmt enutrire cocepturmque
fuperfgtarintiuidelicet ea quorum genus femine genitali abun
dat:3C corporis magnitudine care: & multa generat : Cum em
multiparum fit;uteru babet ampliorem :cum femine abundet
multum purgationis excremendcie emittit. Cum corporis ma
gnitudine careatrmaioreqj portione purgatio fuperet quam co
ceptus defider et nutrimentu:poffunt uel poft conftitui anima
lia eademcpenutrirnac perfici, uteri etiam eorum nonfe copri
munt:quoniam excremetum purgationis fupereft : quod mu
lienbus quoq? euenit.fit enim nonullis grauidis purgati o:& m
terdum qii£ ad fime ufep perfeueret:fed iis prgter naturam boc
euenit:quaobrem foetus afficitur detrimento.at eiufmodi ani
malibuspernaturamficagitur.Itaenimcorpus eorum princi
pio cofhtutu efbquale corpusleporui effc. boc eni aial fupf^tat
qppe quod nec magnu fit &C plura generet:mFrifidu em e . tale
aucequoduis plura generat.femie et abudat quod eis birfutie

lignificat, copia enim pili cxupcrat.na boc unu pilos & fub pe
bus habet: & intra genas, pili autem abundantia : Sc hirfuties
copiam indicat excrementi. Qu a obrem homines pilofi libidi
nofiores & fenus copiofiores funt q lpues, lepus igitur f^penu
mero foetus alios iperfeClos geftat: alios pcrfeClcs lam edit,
u Iuiparoru alia imperfectum animal pariut alia perfectu .
follipedes & bifulce perfectu. Multifide coplures imper
fedtu, cuius rei caufa eft q? follipedes fingulos pariut.biffulcp
aut fingulos aut binos magna ex parte.enutrire aut q pauca gi
gnutur facile poffiint.multifidp q panuntipfecta:omnes mul
tipare funt:quo fit ut partum adhuc recencem alere pofTmt:
audtum iam adeptumcp magnitudine nequeant:fed cum cor/
pus ad nutriendu non lufficiat partum emittant: ut ea qup uer
mem panunt.qupdam enim ex iis catulos inarticulatos prope
modu panunt.ut uulpes:urfa leena: et ali nonulla: fed oia fere
cecos:ut ea que modo dixi atq> etiam canis :lupa:lupus ceiuari
us.fola inter multipara fus pant perfectosrcaqj una euariat. ge
nerat enim multos more multifidi generis cum & biifulcum
& iollipes fit, Sunt enim locis quibufdam fues folida ungula,
partu igitur numero fa elbquonia alimentum quod in corpo/
ris magnitudine abfumeretiir 1 excremetum feminale decedit*
Id enim utfollipes magnitudine caret:quin & potius quafiam
bigens cum natura follipedum biffulcum eft.bac igitur caufa
& unum parit:& duos &c quod plurimu multos : enutrituero
ufq3 m finem:qu£ peperit propter fui corporis alimoniam pro
bam.habet enim ut folum pingue fuis ftirpibus:fic ferofa fi/
Iris alimentum copiofum & commodum, Aues etiam nonul
laeimperfedtos & epeos pariunt pullos : uidelicet quae cum
paru£ corpore fint multos progenerant ut cornix:pica : pafifcn
hirundo: & paucipari genens:qup copiam alimenti parere una
cum prole non folentmt palubes:turtur : columba, quamobre
fi quis bitudinu nouellaru adhuc oculos prepungat rurfuico
lumes reddenturCum enim fiunt non fadti iam corrumpunt.
Itac^ denuo oriuntunac pullulant.Omnino h gc pr^ueniunt ge
neationem perfectam ob aledi inopiam, generat uero fpfectis

quoniam perfectionem pr£ leniunt: quod m pueris etiam pa/
tec qui menfe feptimo nafcunmr . Saepe enim nonnulli eorum
pre fua iperfectione ne meatus quide integros adhuc habent:
ut auriu:autnarium:fedpoflaccrefcetes recipiunt: multicp ex
us uit£ copotes euadunt. Mares potius q foeming obl^fi in ge
nere hominu nafcuntuncu in ceteris animalibus nihilo potius
mares qfoeming ita prouem at. Cuius rei caufaefbq? in bomi
nibus longe mas a foemia differt calore natur^:quo fit, ut mo
biliores Hnt mares in utero q foemin^: motu aute ipfo frangu
tur:cum recens quoduis facile pr£ fua Ibecillitate fragi pofllt*
baeceaiem caufa eft : ne foemin^ fimiliter atcp mares perfici
antur in genere bominu:quippe cum & intra parente foemina
tepore longiore conficiat q mas: &C ubi in luce uenerint celeri
usfoeminfqmaresperficiant.nam&pubes &C uigor & fene/
cius foeminis prius uemt q maribus, funt enim foerme fua na
tura debiliores fngidiorefqj:& fexum foemineu quafi l^fione
naturale:& detrimentu eft putandum eft.Intus igitur tarde p/
fua frigiditate di fcernunf.bfc etenim diferetio cococtioeft*
calor aute concoquit: & quod calidiusid concocta facilius e:
fed fons propter fua debilitate cito ad 9 tatis flore fenectuteq*
perueniunt. etenim omnia rmnoraiut in artis operibus: fic 1 na
tur£ citius ad finem dcueniunt.eadem caufa eft: ut qui gemini
mas Sc foemina in genere bominu prodeunt minus feruentur:
cumincfterisanimalibusmbilo referat, bominibusemm bic
edeurfus pr^ ter natura efbcu no pari tempore mas 6C foemina
difcernanf.fed aut mare contari:aut foemina pr^ueire neceife
fit:at in ceteris id non pr^ter natura efl.in ferendo etiam utero
b omines cum cf teris alalibus diffident. Cum enim cetera plu •
rimu teporis ualeatcorpore:cum uterum ferunt mulieres ma
gna ex parte £gre degut.cuius rei caufa aliqua uel ad uita refer
ri poteft.Cum enim mulieres uitam ociofam & fellularia qua
dam degant:plus contrahunt fibi excrementi.nam quibus gen
tibus folitum eft : ut muliereslabores fufcipiantms nec uterus
tam difficulter geflatur : & partus facilis eft.demcp quibufuis
locis mulieres:quae laborare confueuerunt : facilius panunt .

1

labor enim excrementa confumitrque i mulieribus ociofis au
gentur,Cuep parturigo laboriofa fit labor & exercitatio aCtae
uity facit ut fpintu poffmt retine reun qua re partus facilitas c 6
cillatur. Afferunt igitur ea quoqj(ut modo dixi)aliquid cauf£
ad eius affectiois differentia:qua mulieres ceteris animalibus
in ferendo utero difcrepant:fed maxime caufaefbq? cum C£te
ris aut exigua purgati o:aut nulla manifefta fiat : mulieri pluri
ma euemt:qu£ cum per uteri geftatione defieritunfeftat atq? p
turbat.Qaippe cum etiam non grauidis(mfi purgatices fiat)
egritudines accidantipnncipio potius cum cocipiunt perturba
n folent magna ex parte.conceptus enim purgatione impedit:
et prp fua exiguitate abfumere copia excrementi inter initia no
poteffquaq pofl ubi iam plenius affumere ceperit leuat : atin
ceteris ammalibus:quoniam parum excrementi efbmodice ad
foetus incrementu accomodatur. Cuq? excrementa qup nutri/
catione ipediunt:abfumantur ualent foelicius . Nec fecus aq
tile genus aut uolatile afficitur Jam uero accrefcente fotu: qui
bus non equp proba altio contingit: caufa eft q? foetus Icreme
tum plus excrementicri alimenti defideret ♦ paucis quibufdam
mulieribus euenit ut prpgnantes melius ualeant corpore:uideli
cet iis quaru i corpore exigua corinent excremeta: qu£ abfumi
poffmt cum alimeto quod foetui adminiftratur.
d E eo quod mola uocatur uidedu e.accidit boc uitiu mu
lienbusnonullis grauidis:quaq raio . panutenim quod
mola uocant Jam accidit eni mulieri cuida:uc cu cocubuiffet
& fe concepiffeputaffet:primu uentris moles augeretur:& reli
qua ex ratione uenirent.Sed cu tepus pariendi iam effetmec pa
reret:necp moles minueretifed annos tres autquatuorita peifc
ueraret:quoad dyfentenpudeft diff icultaa inteftinoru lplica
ta:eoq3 modo periclitata demu pepererit carnetqua molam uo
cant.Quin & tota uita edurat boc uiciu:ut & cofenefcat &c co/
monatur.Qup autem prodierit adeo obdurefeit: ut uix ferro
tranfigi poffit.Caufam buius affed:us dixi i problematibus,
afficitur enim conceptus eode modo:quo ea qup inquinari di
dmus:cum elixat nec per calore ut quidam uoluntifed potius

propter caloris debilitatem, natura enim de uita certare uidef :
nec poffc perficere finemqj apponere generationi.quamobrem
aut tota in ta aut longo tempore durat;quod inchoatum eft.nec
enim perfedtam:nec aliena omnino habet naturam. caufa nacp
duricie cruditas efl : quippe cum inquinatio quoque cruditas
quadam fit:fed queritur cur ceteris animalibus idem non acci
datmifi quid admodum lateat.caufam uero effe putandum q?
mulier una omnium animaliu affectionibus uteri obnoxia efl
& meflruis abundat: nec potefl ea concoquere. Cum igitur ex
humore concodtu difficili conceptus coftitit : tunc gignit qd*
mola uocaturridcp I mulierib? merito aut folisaut maxime.

Ac autem fit iis foeminis: qu£ aial intra fe generant:qd*
1 utile partus tempore efh natura enim id alimenti gratia

externi animalibus parauinut nec deefl et tempore debito necp
ultra id tepus fuperefTct: quod ita plane euenire uidemus:ni(i
quid prerer naturam acciderit. Sed ceteris animalibus quoma
tempus fimple'< ferendi uteri partnfq* datum eft.ladtis conco/
ctio ad boc tempus folet accedere. hominibus uero quoniam
plura funt tempora : primo adefl e neceffe eft. quamobrem lac
mulierum : cum ante feptimum menfem inutile fit. utile lam
feptimo redditur menfe.Caufa etiam neceffitatis propria con/
coctio ladtis temporibus ultimis habetur. principio enim de/
ceffio buiu fcemodi excrementi abfumiairm foetus generatio
nem. Omnibus alitem alimento eft: quod dulcifhmum & co/
dtiffimum fit. Itaque fublata bac facultate reliquum falfum
maleqs fapidum efl e neceffe eft . Sed cu foetus magis magifq?
perficiatur plus excrementi fupereft: mmusenim abfumitur:
ldq? dulcius efbcum non pque detrabatunquod bene cocodtu
fit.non enim infuper ad foetus informatioem con fumi turifed
ad incrementum mediocre: quafi iam foetus conflet adeptus
finem fuum.eft enim 5 i conceptus perfedho.quamobrem exit
permutatq? generationem: ut qui iam fua receperit: nec pterea
accipit quod fuum non efbquo tempore lac utile datur.Colli/
gitur boc parte fuperiore corporis 6C mammis propter ordinem
prime originalifqj coftitutionis. pr^cipua enim pars animalis
i . i e e

que fupra feptnm eA. Inferior ueroad cibum & excremerum
accommodata cA: ut greft ile animahu m genus babes intra fe
alimenti fuppetias loca permutet, bine leminalequoqj excre/
mentum fecermtur ob eam qua inter mitia duputatois noAr£
reddidimus caufam.eA enim natur^ fanguine£:tum excreme
tum maris: tummeArua foemine. fanguinis autem &c uenaru
pricipium cor efhquod i ea ipfa parte lupcnore pofitu eA.qua
propter bic primum excrementi talis mutationem innotefcere
neceile eA;ex quo fit ut et uoces:tum marmmitum foemmarU
immutentuncu femen ferre mcipiunt.bmc enim uox luam ori
ginem trabit. alteratur liero cum id quod moueat alteretur : &C
mammg fubleuentur: etiam maribus plane led foemimsam/
piius. q> enim parte inferiore multum excernitur . Ideo locus
mammarum manis fungofufqjfoeminisfitieodemqsmodo
iis euenit animalibus quibus mamm£ intra habetur. Igitur &C
uox & mamm? m cpteris quocp animalibus documentum eui
ciens prpbent.bomini ufum habenti generis cuiufcpried pluri
mum m genere bommum intereA.Cuius rei cauta eA:q t> excre
mentum plurimum &c mulieribus pr£ ceteris foeminis & uiris
pre ceteris maribus eA: pro magnitudine alteris meAruorum:
ai teris genicurf.Itaquecu boc femine excrementu non a foetu
bau t itur: $c tamen ne foras proAuat prohibetur colligi id I loca
inania queeunqj eifdcm meatibus aab^rent necefle eA. Talis
autem locus mammarum m omnibus eA utraqj de catifaifcili
cet note melioris gratia ita conditus: atq: etiam necefl ano bic
iarn cofiAit:& alimentu concodtum animalibus redditur.Co
codhoms autem caufam non folum quam modo diximus acci
perc licet : fed contrariam etiam, nam ut foetus maiufculus
iam fadeus plus afl limat cibi : minufq; ob ea rem per id tepus
fuperfit: ratio probabilis efhquod autem minus eA: cocoqui
celerius poteA. Sed laciis natuiam eandem e Aequam excre/
menti ex quo unuquodqs generetur apertum eA.na quod ante
diximus eadem materia eA qu£ alit:ex qua generatone natura
conftituit: eaq; fanguincusbumorin fanguinem habentibus
e A . lac enim fanguis concodtus eA no corr uptus. Empedocles

*

uero aut non redteputauit:aut non bene ufus ucrbo traflaticio
eft;cu dixerit odtaui decimo meniis pus extitit album, putre/
do enim concoctioni contrarium eft. Pus aute putredo qu^da
eft.lac uero res eft concodta prorfus nec lactantibus fiunt pur/
gationes fecundum naturamrneque ladtantes concipiunt:^ fi
conceperint:lac extinguitur:quomam eadem lactis 6C meftruo
rum natura eft, natura autem non tam large profundere poteft:
ut auceps lit:fed fi alterutram in partem lecernitur: in alteram
delit neceffeefbnifi quid acciderit uiolentum; 2C pister id qd*
folitum magna ex parte eft.

Emponbus etiam bene pr^fcripta eft generatio aialium*
t cum enim pr£ magnitudine non fatis preterea foetui eft

alimentum: quod per umbilicum miniftratur lac ad alendum
utile fuccedit. Cunqj per umbilicum alimentum non fubeat:
comprimunt fefe uen; ille circum quas tunica eft: qugumbili
cus uocatur: atque ob eam rem tunc exitus oportune foetus co
fequitur.

Artus autem pronisincaputconuerfis ut per naturam
p anim ilibus omnibusipropterea q> parte ab umbilico ma
iorem habeant q inferiorem.maiora autem plus ponderis conti
nent itaqp ueluti in ftatera depedentes eo uergut quo trahunt.

Teri autem ferendi tempora certa cuiq; animalium fune
u magna quidem ex parte pro uit£ fpacio.muaceoru enim
generationes quoq> diuturniores effe necelle eft :non tamen id
cauf£ eft:fed magna ex parte fic euenic.maiora enim perfectio
raq$ fanguinei generis animalia plus temporis uiuunt.fed non
omnia maiora iutuiuaciora. bomoemm plus temporis quam
quoduis animal uimt:e^cepto elepbate: q> quidem ufu adbuc
fide digno nouerimus: quanq bomo minoris eft incrementi q
uetenna & alia multa.

Au fa ne quoduis aial poffit diu uiuere eft: q^p aere am >
c biente temperaturiatqs etiam ob alios naturales calus de
quibus mox dicam.tempora ferendi uteri pro magnitudie ani
malium qu£ generatur deferipta funt.baud enim tempore bre
ui conftitutiones perfici magnas ud animalium uel quoruuis

ce z

aliorum fere facile eft. Quamobrem equi: ut quae iis cognata
funt animalia;quanquam minus temporis uiuunt:tamen diu/
tius uterum ferunt: alia enim annum :alia quod plurimum me
fes denos grauida exigunt.bac eadem de caufa elephantorum
etiam uterus diutinus eft.bienmo naque gcftatur propter exu/
peratiam magnitudinis. Ratione autem optima tempora om
nium &grauiditatum & generationum di uitarum dimenfio
nem circuitibus fibi expofeunt reapere.circuitum appello die
no<ftem:mefem:annum:& tempora :qu£ is defeributur: atque
etiam lun£ traiedhones.funt enim lun£ circuitus complemeta
di filentia di interpofi torum temporum fedtiones. ita eni coit
cum fole menfis: nanque communis amborum circuitus eft.
luna autem principium eft propter folis locietatem rcceptuqj
lucis.fit enim quah alter 1 ol minor. quamobrem conducit ad
omnes generationes perfedhonefque. calores enim di refrige/
rationes cum moderatione quadam generationes fine modera
tione corruptiones efficiunt, terminum autem : tum principii:
tum finis qualitatum earum motus borum fiderum optinet .
ut enim di mare: di omnem humorum naturam fubfiftere mu
tariue:proflatuum motu &c quiete uidemus. aerem uero di fla
tus #p folis lungq; circuitu affici:fic ea qu£ ex lis.aut in iis ori/
untur fequi necelfe eft. Nam ut rerum minus pricipalium cir
cuitus fequantur: magis principalium rerum circuitum ratio
eft. V itam enim quandam di ortum di intentum uel flatuum
effe fateor. Conuerl loms uero eorum fiderum alia foitaffe
pricipia funt.natura igitur ita fibi uult : ut eorum numeris ge/
nerationes di obitus numeret : fed exquifite id facere nequit :
propter materie indefimtionem:6<: q> multa principia incidut:
quae generationes deftinatas fecundum naturam di corrupto
nes ff pe impediant: atque ita caufa fint earum qu£ ueniat pr£
ter naturam. Sed de alimento intrinfecus mimftrando anima/
lium atque de generatione in lucem agenda di feorfum de fin
gulis: di fummatim de omnibus didtum lam eft.

ARISTOTELIS DE GENERATIONE ANI
M A LI VM LI BER.V.I N TE RP RE TE T H E O
DORO,

E AFFECTIONIB VS gbusaialium
ptes differat Iter fe:difleredu nunc e. aflfedtoes
d ptui dico c^iietate oculorii aut nigredine, uocis

acumen :aut graiutace;3<: coloris aut corporis;ec
pilorii aut penara difcrimen; quoni alta totis ge
n eribus infut: alia utcuq? lors tulit bent. quod maxie i bolbus
acad:t. mutatocsetpetatcmalif oibus eque aialibusuemuc
ali£ cotra ut in uocis colori fq rone uidere licet. Cu enl c£tera
no candeant manifefte i fenedtute:bomo maxie olum ita affi
citur: &C alia flati ab ortu natur^coLeqnunt: aliaprogrediente
ftite &c fenei centibus accidut.de bis lgit C£terifq: buiufmodi
oibus no eunde pterea modii caufp ee putadii.Quf.n. no fine
opa uel naturg coia uel generu fingulorum propria;boru nullu
alicuius gracia aut cft aut fit. Oculus enl alicuius gratia e: 1 ed
cefius no alicuP graefbmfi b^caffedtio fit4ppria genens. nec
nero ad ronem fubflatif ptinet l nonullis: led ut q necellario
fiat:ad materia et pricipui q Jinoiient caule eoru referedf fut.
eteni 'ut initio difputatois nollr£ dici u eyno q: tale qd gignit
quoiq?: io taleqd eft.f.in iisq liatuta definita &C certa natur£
funtopa:fed potius q: tale:e idcirco tale &c gignit.lubftatiam
em generatio feqtur dc lubftati£ gratia e no lpfa generatoem.
V eteres tamen natur£ fterpretes cotra efle putarut: cuius erro
ris ca fuit:q> caspluresee no uideret: fed materie tatum 6c mo
tus cam eacp mcbftinite cognofceret.Ronis uero & finis cam
no colideraretiied eni alicuius gratia uniiquodqs eft.gignitur
aute iam ob ea cam 6c reliquas q in rone cuiufq; cotment.qua
uel alieuP gratia e:uel cuius gratia aliud eft.Qu£ uero no eiuf
moi funtmidelicet quoru generatio e eoru iam ca querenda in
motu generatoecp efhutpote cu dilcnmen ccftitutoe recipiat,
o rulii enim neceffario bebit. tale em aial fubieci ii eft. Sed tale
oculii necellario qde fed non tali neceflitate. V eni alio mo . f.
quoma talem aut tale re fuapte natura agere patiue pot. bis ira

ee

diftinins. De rebus qii£ delceps eueniat differamus. Pricipfo
pueri cu nati fuerintrdormire oium maxie lmpfedtoru alahum
ioient: quoriia kra parente cu pnmu fentire ceperint; tempus
dormi edo cocu fere cofumunt. Sed queritur de prima genera/
tione:utru uigilia p:edat:an fomnus.q? em proficifcente £tate
magis expgilci uifunf :contrariu id eft fomnu principio gene/
rationis inelfe probabile eft: T u etia trafitio de no ei) e m effc
p inediu fieri folet.fomnusaute talis fua natura ee uideturme
umedi 5 C no uiuendi fter limimu £ic:<3<: neq? omo fit;q dormit:
neq* no fit. Viuit enim potiftimu uigilia pp fenfu. ted fi aial
babere fenfum neeefleeft:3<: tuc pnmu eft aial cu primum co/
tigit fenfus:pnma illam difpoficioem non fomnu:fed fimile
fomno ee putandu: qualis plantatu cft.etenim ita accidit:ut p
id tepus uita plant£ aialia uiuat. At piatis fomnu inefie lpoffi
bileeft. nullus enf fonus iexpergifcibiliseft. Aftedtio autem
illa plataru q fomni eft proportioalis mexpgibilis eft. necefte
et eft aialia dormire parte maxiam tpis;quonia incrementu et
podus locis fupioribus ipoficu eft.Cam aute dormieai talem
ee alibi expo fuimus. V eru tamen expergifei i utero et uident
quod tum I dift ecloibus;tu I prole ouipan genens patet; mox
obdormitcut ftad rurfuiq; delabunt: quaobreegreftaqtioqj
in luce:bonam tpis partem dormiendo traducunt.Cum pueri
uigilat:non ridet.cum dormiut ridentdterdum et lacbrymat.
Accidit eni dormietibus etia aialibns fenfus no mo:q fomma
uocantded etia pr^ter fomma ut ns q dormietes refingunt: 3C
qdem pleraq? agut fme fomnio.funt eni q dormietes refurgac
ambuletundetes eo mo quo q uigilant. i is enim qui fenfus
accidetium cotmgic qq non uigiiatibus:tamen no ut fommu.
Infantes uero pp cofuetudine quafi nelcii uigiladi lentne ui/
uereq? m dormiedo uident. Tepore aute proccdete Icremetoqj
tranleunte in parte inferiore expgiicuntuam magis &C partem
maiore tpis ita degiinfed initio plus q cetera aialia fomno de/
diti uiuunt.Impfedbilfimi.n.oRim perfedtoru partuu nafcutr
bc feremeto partis fuperions exuperat. Oculi oium puerorum
ftad a partu cg fiufculi funt. poft uero imutant m ea naturam

y

que futura e:quod 1 ceteris aialibus no cuenit manffefte.eums
rei ca efb; q? ceteris aialibus oculi i fuo cumfqs genere unicolo/
res potius funtrut bouu nigri. Ouiu olum aqnualioru ruffuto
to genere aut cpfn: nonullorum caprini ut caprarii genens. At
bolum oculos uarios uerficolorefq* eft e eueni t. nam alii cefii:
alii ftauidi: alii nigri:alii caprini: quaobrem cpteroru ut nulli
fuo i genere diffident inter fe:fic nulli a fe ipi differut quippe
q non plus q unii colore beant fua natura.Equus maxieomm
cetcroru animalium uerficolor e:aliqih enim c^fii altero oculo
nafcutunquod nulli ex ceteris beftns euenit manifcfte:quanq
boles nonulli altero oculo diuerfo gignat :ergo ut cetera alalia
mbil mutatiois uel recens natauel £tate prouedtiora recipiant.
Pueris aute id euemat fatis cauff hoc eeexiftiinandu: q? c£ te/
rorum ea pars unicolor: hominis uerficolor eft: fedutc^fium
potius q alium beant colore:caufa efbq? partes nuper natorum
foecilliores funt.qfietas autem ibecillitas eft.lei in uniuerfu
de oculorii difcnmine querendum accipienduq; efbquam ob
cam alii cgfii: alii flauidi:alii capnni:alii nigri: fed cpfios opi/
nari plus ignis babere ut Empedocles ait.nigros aut plus aqu£
q igms:atq> ob eam rem ccfios mterdiu a cute cernere no poffe
icilicet ob aqii£ inopiamigros noctu deficere ob ignis inopiam
no bene clf. ii quide uifus no igni: fed aque tnbuedus I ofbus
eft. caufam et coloni uel alio mo reddere pofl umus: fed fi ita
eft ut ante dixi:cu de fenfibus agere:atq? etia prius cum de aia
ut aqu£ propria pars hcc fen foria fit: no acris aut ignis: cur ita
banc ee cam eorii putandu eft: q> alii plus bumidi habent: alii
minus q motus copetes requirat: alii modicu.Itaq? qui multu
humoris cotinent nigri funt:quoniam humoris copia trafpici
fatis no pot:cefu q parum hent humoris ut in mari et cernitur
etenim: Quintii eius fatis tranfpicit:c£fium apparet:quatum
minus aquinu: quantu prp gurgite alto non pre finit id opacat
&C nigru aut ceruleum fentitur.Qui autem iter eos funt eo iam
differunt: qt> magis minufue ita conftiterint : eandem caufam
effe putandum: Sc ut cpfii acute mterdiu cernere nequcatmigri
noclu.c^fu enim pre fui humoris exiguitate mouentur magis

e e 4»

a luce di rebus uifilibus,f.quabumidi quac£ plucidi funt: qq
motio eius otis uifio efbqua plucida no qua bumida e. Nigri
uero ab humoris copia minus mouetur.lux enl nodtuma exilis
e; di fimui quis humor p nocte moueri difhcili9 pot. couenit
aute eum qua plucidum necnon moueri: ncq; magis moueri q
cogruum ficdguicr em motus expellit a ugbemetiore:quaobre
q aut luum colpedu a calore ualidiore traftulerint:aut de Iole
in opacu fe cotulennt no cemut,motio enl qug lam uebemens
ineft: Ipeclit ea q extrlfecus accidit, deniq^ uifus fiue ualidus
fme lualidus nequit res fpledidas cernere: quonia eius humor
ultra modu afficit di mouet. Egritudines et oculor u utroruqj
ldicium faciut,Glaucoma enl cgfus potius accidinlufciofitas
v7 ' * nigris, eft aute glaucoma ficcitas potius oculcru. Itaq} fenefce

tibus magiseuenitma oculi quoqj ut reliquu corpus fenedtutc
ficcefcuntdufciofitas uero humoris cepia e:quapp minoribus
natu potius accidit, cerebru enim eoru bumidius e, V lfus aut
optimus eftiq iter multum di parii humoris moderatus coftat,
hic enl nec p exiguitate turhatiut coloru motioes lpediat:neq$
per nimietate probet mouendi difficultate: isd non mo ea que
diximus: cam habent ut obtufg acuteue cernat . ueru. natura et
cutis que pupillg uocatg obtendit (tralucida eni eile ea reqrit)
Taleautem ee qug tenuis alba Sdguisfit neceffeeft, Tenuis
igit eft ut motus q extraneus ueniat recto tramite feratur, Iguis
ne rugis ob umbret, fenes enl ob ea rem acute no cernuntma ut
ceteraru pamu cutis fic oculoru quoq? fenefcetibus obrugant:
di craffior redditur*alba aute elfe debet;quoma nigru traluci/
dum effe no pot.boc enl lpm eft nigrum quod no traftuccat:
ude fit ne laterng polfint lucere: fi ex tali cute cofedte fut. Per
fenedtute igit di morbos acute cernere ob eas cas nequnt, Pue
ri uero paucitate humoris cgfn principio funt: fed altero oculo
cefn pcipue boles atq> equi gignunt eade de caufa: qua di bo
folus canelcit: di equus Iter cgtera alalia unus euidentius albe>
fcit pilo p fenectute.canicies enl debilitas qugda humoris fiti
1 cerebro di cruditas eft: quod idem cgfietas quoq3 eft, Vis.n.
eade eft bumons admodu tenuis: q pauci & ammodum craiTi

que multi* Cum igitur natura eque coficere nequierant utroqj
co cocto humore aut non ut 1-003 concocto:fed altero concodlo
altero non; tunc euenit ut c^fn altero oculo reddantur. Quam
obrem aute alia acute cernantralia non:duplex ratio eff .acume
enim cernendi bifariam fere dicitur,

V diedi et olfaciediq ro fimilis eff .dicit em aaite cerne
a reraut qdprocul cernere potraut quod drlas reru q cernu
tur qmaxle fentiatrqup qde fimul nullis eifde cotingut.Idem
em manu amota aut p fiflula:qq nihilo magis coloru drlas icii
certamen 15gius cernet & qde ex foueis puteifq itercu (fellas
cofpiciuntntaqs ii qcf alal multuqdeprouenientieadiudum
oculis bet: fed humore puDiiJe no puru neq> modicu couenie^
ter extraneo motuimeqj fumma cute pr^tenue optlet id: ut ex
qfite coloru drlas no gcipiet:fic procul cernere poteritrquomo
et quominus magis q qu£ humore qde lllu fmceru ogimecuqj
eius pr^tenue heantded iupcilio qcf promineat oculis careant
omo.ca em cernedi tam acute ut drlp percipiant 1 ipo oculo e.
na ut 1 ueffe rnudill ima uel minima macula pfpicua e:fic 1 pti
ro fmceroque oculo ucl parua motio patet fenfuq efficit. At ut
^cul cernat :motufq3 a logmqs uifiiibus deuemat cauff litus
e oculoru.q eni oculis prominetibus fut;procul cernere neque
unt. Que cotra intus 1 cauo oculos hent pofitos loge afpicere
poffunt : quoniam motus inuaffum non dilfipatur: fed redo
tramiti meat, nihil enim ltercff an uifus exitu cerni dicatur ut
quidam aiunt.nam nili ante oculos quicquam fit:diflipan 11 i/
fum atque ita minorem rebus occurrere que cernuntur necefle
eff : minu fque procul uidcrc quam fi motu a rebus qu^ uidem
tur proficilcete cernatur, limilem enim motui effici uifioncm
necefle eff .Ita igitur potilfimum res cernerentur longinque: fi
illico ab oculo ueluti fiff ula quedam porreda ad rem ufq; ce r>
nendam continuaretur . fic enim nulla exparte diflolueretur
motus q a re uifibili profici fceretur. Sed cu ita non fit quo am
pluis porrigit co longius cernat necefle eff .Caufe difcnminis
oculorum be funt.

e Ade uero audiedi olfaciendiq r5 eff :aut eni ita exquifite

1

audiunt & olfaciunt: ut quamaxime differentias omnes fubie
d:aru fefibilium reru fentiat: aut ita ut procul audiat: aut odo
rent.ut igit bene drlp iudicetur: cauf<£ fenforium eft: quomo
in cernedo uidelicet fi finceru: tum ipm: tum eius membrana
eft. Meatus enl fenforioru olum ut dixi:Cu de fenfibus agere
tendunt ad cor:aut ad cordis proportoale fi corde carent .Itacp
meatus audieduquonia fenfonu boc aeris eft qua fpus natiu?
in alus pulfum: in alus fpiratoem facit:bac definit.quapp uer
ba edilcunt: ut quod audieris reddere ore poliis, qualis enim
motus fubierit per fenforiu:talis quafi ab una eadem cp effigie
motus p uocem agitur:ut quod audieris: ide dicas.Ofcitantes
et aut fpiritu reddentes accipietefue minus audiunt:quoniam
extremu fenfoni auditus ad parte fpiritale terminet :& quatia
tur:mcueaturq$ una cu. inftrumeto fpiritali:quoties illud fpm
mouet.mouet em cu mouet necno tpibus anni: tempametifep
bumidis ide accidit: ut aures impleri fpiritus uideant : quonia
uicin£ fint origini loci fpmtalis.Iudiciu igit exquifitu driaru
tum foni: tum odoris i fmceritate fenforn fummpcp mebrane
pofitum eft.Ita enl oes motus mamrefti ut in uifu.in bis etia
ueniunt:quoma &C procul fentireaut non fentire fimiliter atqj
in rone uidendi accidit. Que enim ante fuas fen forias partes
produdtioresaieluti aqup ductus pollidentibec procul fentire
poliunt, quaobrem quoru nares porrectp funt longius ut catel
lorum laconicoru: b^c ualet ol factu. Ita.n. motus n5 Iterpellat
fed a loge directi fenfonu lubeut integrnquoino i iis q manu
admota fronti logius cernunt. Aunculc et longe Ibricateq-: am
piius quafi grudis intufep arractu logiore intortp(quales non/
nullaru quadrupedu funt)melius amimftrant. quippe q motu
eminus exripietes ad fenfonu reddat, bomo pro magnitudine
minime fere olum ammaliu procul fentire poteft. Cum tamen
differetiarum fenfu maxime omm ualeat: cuius rei caufa eft:
qp fenfonu finceru minimecp terrenum corpulentuue optinet :
cutem etia tenuillimam pr£ cptens animalibus bomo fuapte
natura pro magnitudle habet. V itulus marinus nimiru recte
a natura ccnftitutus eft. Cum enim quadrupes ouiparum fit

auribus carenmeatufqj tantu babettqbus audiat:ca eft:q> nita
bic in bumore traducit.Pars aut auriu addita meatibus eft: uc
motus a loge delatus aeris :feruaret.itaq3 nihilo utiles ci auricu
le eentumo uero offenderet; cu ltra fe copia reciperet bumoris.
De uifu auditu olfadtuq* dicdum lam eft.

Ili difcrepat: &C inter fe in bolum genere p £tates 5C cum
p ceteris aialibus q babet pilos.babent aute q intra fe alal
generat fere ola. Iam 6C aculeos q a nonnullis uicepiloru geru/
tur:genus eft e piloru exiftimadum eft:ut bennaceoi u aculeos
&c fi qd eiufmoi aliud in genere uiuiparo eft.differetig uero pi
loriiexiftutduricie:mollicie:16gitudine:breu!tate:ieelitudle:
cnfpitudine;multitudine: paucitate. Ad b^c coloribus ut albe
dine nigredie eoruqs mediis;fed nonullas earu driarti p States
quoq? recipiut: uidelicet cu minora natu aut maiora funt: qd*
pr£cipue I bole pala fit. pilofior enl £tate prouectus reddit bo:
dc parte priore capitis nonulli caluefcut.pueri et muliere fq;. no
caluefcunt. Vin auteprocedete £tate calui euadunt: necno ca
piteboles fenefcentes canefcunt:quod nulli fere ex qrerisafa
libus accidit mamfefte: quanuis equus euidentius q cetera ita
afficiat. Caluefcunt boles parte capitis piore. Canefcut primo
tpibus: fed nemo uel teporibus uel occipite caluefcit. Quibus
autaialmmpili no iunt; fed pilorum proportionale:ut ambas
penn^rpifcibus Iquam^.iis etia nonulli ex iis affedfrbus ueni/
unt rone eade. fed cuiufna rei ca genus piloru datu aialibus a
natura eft: diximus ante:cum cas partium redderemus. Nunc
pr^fentis opis atq; officii eft; ut qbufnam pr^cedetibus rebus
&C quas ob neceilitates b^c eueniatrexplicemus.Ca craffitudi;
nis tenuitatifqs pilncutis potifiimu eft.alus enim cutis crafi a:
alus tenuisret alus rara;alns defa efbtudria bumoris ldiri con
fors cauf$ eft. Alus enim piguis:aliis aquola eft: olno cuns na
turam terrena efte ftatuimus.Cu enim per fumma fit bumore
euaporante lolida terrenaq? redditur.Pili autem propornona>
leque pilorum non ex carne fed ex cutte oriuntur: cum humor
in iis euaporetur;atque exbalet.quamobrem crafti ex cralla:te
nues ex tenui cute prouemut; quod fi cutis rarior & craihor iic

( ufjf1 Pi ^

*

erafTi gignet' propter copia portois terrene: & meatu u laxitate:
led fi Ipillior e; tenuiores emit pp meatuu angufha. Item fi
uapor aquofus ieft breui reiicceices;facit nepili capiat magni
tudine. At fi piguisefbcotra euemt.no em facile exiccan pot:
quod pingue eft. quaobrem in totu aialia quoru cutis craflior
etbpilo funt cralliore: quams no qu£ cute maxle ita conflant,
magis ita beant pilum: pp eas quas ido diximus cas: ut generi
fuu pre bubus 5<: elephantis: &c m altis alus ufueuenir. na 6c fi
cute craflioreboues elephanti: &C pleraq- alia habent qlues:ta/
me pilo tenuiore tegunt .1 ade ca eft cur hoium capilli crafliffi
mi iint.capitis eni cutis crailiilima eft; &C humoris plurimum
cotinet.rara et admodu eft quin &c ut pili logiores breuiorelue
fint.Caufa cft q> humor q euaporet:non facile exiccari pot. ca
uero ne facileexiccet duplex eft.f.q nanti tate 6c qualitate.nam
fi humor aut multus aut pinguis eld non facile exiccan poteft:
ideoqs hoium capilli longiflimi funt. cerebrum.n.quod humi
cum & fngidu eft: largam humoris copia probet. fimplex aut
crifpufue oritur pilus ex halationepiloru: Nam li fumofa eft
prp tua calliditate &c ficcitate cnfpum efricic pilu. Infledbtur
e; . i quonia duplici delatioe ferat. T errenii enim deorfum cali
dum furlu fertur: cucp pr£ tua Ibecillitate lEedti facile poflit:
intorquet:quoa pili crnpntudoeft.Autigit ita caufareddeda
e:aut quonia paiu bumons. multum aiit portionis terrenf ieft
efficit iitpili reficcati ab aere ambiete conabantur. Infledhtur
enim quod rectu eft fi euaporatur &c contrabitur:atq> couellit
pilus, queadmodum cum igne adurit: utpote cum crifpitudo
conuulfio iit: ob bumons inopiam ab aeris continetis calore .
Indiciu rei eft:q> &c duriores funt pili cnfpi q redb. durum eni
quod ficcumeft. fimplici autem pilo funt:quc humore abun>
or nt.fluit enim humor in iis no ftillat: quocirca fcytbp incolf
poti dc tbraces pilo funtpmiffo:& timplicuna 5 < ipfi bumidi
lunt:& aer ambies eos bumidus eft.Etbiopes cotra q loca ico
lunt calida cnfpo fut pilo, iiccu eft eni &cerebru eoru &c£lu
ambiens. Sed funt qu£ quauis cutem habeant craffiore: tame
tenuiori fmt pilo; ea uideiicet caufa quam ante expofui ; qua

em meatus tenuiores fint:eo pilos enafci tenuiores necefTe eft.
quapp oiuu generi tales fuc pili. Veius enl multitudo piloru e
Sunt et qu£ molle qde beant pilu:fed minus tenue ut lepores,
cotra qua oues. leporu enim pilus p fumma cutis enafcit .qua
obre logitudie caret: 5 C fimile accidit ut i ns q lino decerpunt:
qii£ quauis mollia fint: tamen nullam logitudine babent: nec
lplexum ullQ recipiut. Oues frigidi tradtus cotra qua bomies
afficiunt. Scybte em molli futpilo. At oues Sauromatic£ duro,
ca eade q in olbus feris eft. frigus enl indurat propterea q> co/
geio exiccat. Cu.n.calor eximit bumor una euaporat. Itaque
no folu pilus: fed et cutis terrena duraq? euadit.ca in feris uita
agreftis eft. In cicuribus aute bis loci frigiditas. Iudicium uel
ecbini pelagici faciut: quoru ufus cotra uri£ ftillicidia e. qppe
q frigiditate maris palti i quo degutf fexaginta em atq? etiam
amplius pafluu gurgite oriunt ;Ipfi qdem exigui fint:fed acu
leos grades durofq; gerat.ca magnitudinis efhq? incremetum
corporis dmerfu eo eft. Cum.n.paru caloris optmeat neq; con
coquere pollint multu ob ea rem bent excremeti. aculei autem
&c pili &c reliqua generis eiufde excremeto nafcunt. duri uero
6c rigidi mo pene lapidis coftant pp frigus Sc gelu.eodeqs mo
cetera q terra gignit duriora terrofiora lapido! loracp gignunt
locis aqlonns q auftnnis:& uento expofitis q cocauis qetis.
frigent eni oia magis bumorq? euaporat .Indurat lgit tu calor:
tum frigus. Nanqj cuenit ut ab utnfqj bumor euaporet.f.a ca
lore p fe a frigore p accides. V na.n. cu calore bumor abftrabit
nullus.n.bumor fine calore cfbfed frigus non mo indurat fed
denfat et. calor uero laxat: ranoraqj facit. Eadem ca eft ut natu
gradibus duriores & pili & pen£ <3c fquam£ reddant .cutes eni
duriores crafiiorefq; efficiunt lenefcete £tate rcficcant em. 6C
quide fenedtus ipfa ut nomen figmficat terrena eft: quoniam
fine calore eft dc cu calore bumor defuerit. Calui olum maxie
alaliu boies apte efficiut : quod genus affedtois generale quo^
damodo eft. nam & piatarum ali£ femper frondet;ali£ fronde
amittunt. Et aues quae certo tepore fe abdunt: 8C latet:pennas
amittunt:qualis affectus caluicium in bomimbus eft:quibus

Uu I V

V/

( &c

s

accidit ut caluefcant,Cum enim paulatim & frondes 5c penng
& pili deEuant: ubi uniucrfim bic affedtus euenerit:uocabula
accipit b^c caluefcere:defrondefcerc: depenefcere. Caufa aute
buius aEcdtus inopia bumons calidi eE: qualis precipue eft
bumor pinguis, quocirca plant£ qu£ pingues funt fronde per/
petua iiirent:fed de bis alias, funt enim iis uel alif caulp huius
comites aftecfhoms.Euenit boc plantis byberno tempore.mu
tatio enim bpc potior q £tas earum eE. Animalibus etiam qu£
latent idem tempus iactur£ eE.Sunt enim minus quam bomi
nes natura bumida atque calida,bomines autem luis etatibus
byemem pEatemq? agunt, quamobrem nemo anteq coire inci
piat caluefcit: fea a uenereo coitu potius id euemt:fcilicet iis g
fua natura fint eo propenfiores. Cum enim cerebrum frigidif
fimum omnium corporis partium fit: tum rei ucneree ulus re/
fng:rat, caloris nanqj finceri naturali fq$ fecretioeEJtacp cere
bru fentit merito prius, que enl imbecilla uitiolaq? lunt caufa
parua exiguoq? momento immutatur.Quapropter fi quis cogi
tet ut 6i lpium cerebrum parum calidum eE: magifque talem
eife obducta cutem neceEe eE:atqj etiam magis natura piloru
uidelicet quato plus ipla caloris origine diEet:re<Ee ita uemre
exiEimabit; ut qui femen ferant: eaipia etate caluefcant:qua
femen emittant eade caufa eft: 5c ut priore capitis parte calue/
fcant:& ut hominibus folis omnium animalium id euemat.q>
enim parte priore cerebru continetunbic ea parte calueicimus.
cp autem bomo maximum bumidiflunumque cerebru babet:
bine folus animalium ita afticitur. mulieres non caluent:quo/
niam natura earum fimilis puerorum natur£ eE. utraq? enim
Eenlis feminalis excrementi eE.fpadones etiam no caluefcut:
quoniam in foeminam mutantur: & pilos qui poEea gignunt:
aut non producut:aut amittunt fi forte babent:pr£terquam pu
bem: quam mulieres etiam babent: Cum caetens illis careant*
oblpfio enim baec mutatio de mare I foeminam eE.caufa uero
ut qu£ latet mrfus penas recipiat:qupq$ frode amiferlt denuo
fi odefcat.caluis aute nunq redeat pilus: q> anni tpa illis muta
toem corporis magis afferuc.Itaqs pro teporu mutatioc uicif>

fitiido gignendi amittediq? fequitnr: ut aialia penas pilofue:
piante frondes aut dimittant;aut recipiat. At uero bo mimbus
per £tatem cuenit uer:£ftas:autumnus: bpems.Itacp cum ipf<£
£tates non permutentunfit ne affectus qui ob eas accidunt per
mutentunqq iimilis caula eft;ac de ceteris pilorum affedtoi/
bus diximus fere.

Olorum autem caufa ceteris quidem animalibus cutis
c natura efbut di unicolora fint di uaria. fed bolbus nihil
caufg cutis affert :mfi ad canicie: uidelicet ea qu£ morbo no q
fenio accidat, na eo uitio corporis quod uitiligo uocatur: pili
efficiuntur albi, fed fi albi funt pili: cutem aibedo non fequiu.
cuius rei caufa eft q? pili e cute exeunt. Itacp fi cutis egrotat :
extenuataqs efbpilus quoqs ggrefcit.£gritudo autem pili cani/
cies eft. £ tatis uero illa camcies inopia di exilitate caloris cotra
bitur.Omnis enim £tas labitur in frigiditatem:cu iam corpus
inclinatum confenefcit.fenectus enim frigida efb di ficca.De
alimento autem quod quacunqj partem corporis lubeat ita in/
telligendum eftait calore proprio concoquatur:qui cum agere
nequeat deprauet altio: di aut repletio fequatur: aut egritudo.
fed de eiufmodi caufa poftea differemus cum de incremento
di alimento agemus. Quibus igitur hominibus natura piloru
parum calida efhplufque humoris fubit:calor proprius nequit
concoquere:atq; ita humor putrefcit calore aeris ambientis. fit
enim putredo qugq? a calore fed non luo natiuoqs ut alio loco
expofui.putredo autem di aqu£ di terre di quoruuis eiufmodi
corpoiu fieri poteft.quaobre terreni etia uapons putredine no
uimus:qu£ ficus uocatur.etemm fitus caries uaporis terreni e.
Iraq; in pilis quocp alimentu tale cu non concoquit putrefcit:
atq? ita eificit ea qu£ canicies appellar : qu£ alba propterea eft:
q» di fitus unus carioforum fere albus eft.cuius rei caula eft cp
multum aeris cotinet. Omnis enim uapor terrenus uim habet
acris craifioris. fitus.n.quafi refpodes pruing exiftimat :na li
uapor fe efferes cocrefcit: pruna fit:fin putrefcit fitus. quapp
utraq; p fuma b^rent.uapor.n.p fuma eft di recte a poetis I co/
medus tranffertur conuiao in caniciem; cum fenectutis litu

tnw

■vnfjhw*r~

f/VMl'c\AX *

primamqj nominat:alterum enim genere idem eft .uapor nacp
utrunque eft alterum ideft fitus fpecieidem eft.putredoenim
utrunq> eft.boc ita efle ludicium eft:q> pleritq? per egntudine
pili canuerint: mox ualitudmi reftitutis ingruerint: caufa eft
q> per egritudinem ut totum corpus inopia caloris naturalis la /
borat, fic partes etiam minimp eadem participant labe* multu
autem excrementi conliftit in partibus corporis . quamobrem
in pilis etiam cruditas eft quod camciem faciat:poft uero cum
conualuerint: dc uiresreceperint: denuo mutantur: &c quafi iu
uenes ex lembus redduntur: affectionefque proinde mutant,
recte etiam dixeris morbum efle aducnticiam fenedtutem . Se
nedtutem autem effle morbu naturalem.Itaq? morbi nonnulli
idem faciuntquod fenedtus. tempora autem primo canefcunt
q? occiput uacat bumore:cum no contineat cerebrum, iinciput
uerobabet multum bumoris: quod autem multu eft: difficile
id putrelcic. At in temporum pilis nec tam parum bumoris e:
ut concoqui pollit: nec tam multu ut putrelcere nequeat. Cu
enim is locus medius inter utroique fit: extra utrunqj affledtu
eflepotefl. ca caniciei bumanp didta lam eft.

Aetens autem animalibus ne per eam ftatem boc idem
c manifefte eueniat cau la eft eadem :quam de caluicio di/

ximus. Parum enim cerebri idq? minus bumidum babent: ut
calor ad concoquendum fufficiat.equis maxime omnium qug
nouenmus animalium camcies motcfcit: quod os in quo cere
brum tenuius q cptera pro magnitudine babeat argumentum
eft: q> ldhis I eo loco penculofus eft. unde illud bomeri. Equa
fete berent capiti lptaleq^ uulnus:prccipue fit equis.Ciim igit
pre tenuitate ollis atfluat bumor: 5c per ptate calor deficiat:pili
ifti canefcunt.Ruffi et celerius q nigri canefcut :na 5c ruffitas
quali imbecillitas pili eft.Imbecilla autem qupq celerius fene
fcunt. Grues fenefeentes effici nigriores aiunt: cuius affedtus
caula efle poteft: q> pennarum natura earum albicet:plufq> bu
moris fenefeentibus iis coftituitur in pennis:quam ut facilius
putredini pateat. Camciem autem effici putredine quada: nec
efle ut quidam putant;anditatem. Indicium eft;q> pili qui uel

i

pileo tiel alio tegmine operiuntur celerins canefcut. Flatus eni
putredine prohibent» operimentu autem flatuum arcet. Iuuat
etiam olei aque mixti perunctio, aqua enim refrigerat: oleum
uero ne celeriter etficcetunprobibet. aqua enim facile reficcat .
Canicie autem non effeariditatemmec pilum ut herbam exic/
catum albefcerenndicium cfl: q? pili nonnulli cani lllico ori un
tur: At nullum oritur aridum. m ulti etia fuo extremo albefeut.
in ultimis enim ac tenuiflimis calor minimus habetur. ceteris
animalibus quibus pili albi gignuntur natura non affectu id
euenit. Caufa autem colorum in ceteris cutis eft. Alborum eni
albaecutfsaiigrorum mgramariorum permixtorumq? partim
alba partim nigra effe confpicitur: At in homine cutis nulla ca
efl.Qui enim funt albi admodum nigros habet capillos.caufa
cfl: q> bomo omnium maxime tenuem cutem babet.pro magni
tudinc itaque nihil ad pilorum mutationem cutis ualet:Immo
pre fua imbecillitate ipa mutatur: & uel a fole uel a flatu reddi
tur nigriormec pili ullo pacfto cum ea mutat. At uero in ceteris
cutis uim loci pr£ fua craffitudine optinettitaque fit ut pili pro
cute immutentur.cutis autem lpfa mbil a flatu aut fole afficia
tur.

Nimalium uero alia unicolora funt (appello unicolora
a quorum genus totum unum babet colorem: quomodo
leones fului funtomnes:idemquein auibus &c pifeibus: &C reli
quis animalibus omnibus intelligi uolo) Alia uerficolora fut;
fed toticolora ea dico quorum corpus totum quidemeudem
babet colorem:fed no omnium eundem :ut bos totus eft albus
aut totus eft niger: Alia uaria funt:idcp dupliciter.aut enim ge
nere : utpantbera: ut pauo:& pifcium nonnulli ut qu£ tbrafle
uocatur.aut non genere toto:fed parte ut boues:ut capr£ inteiv
dum uari£ generantur, in auium etiam genere columbf &c alia
pleraque. Trafennt uero toticolora multomagis q unicolora:
tum in colorem fui generis fimplice ut ex albis nigra: &C ex ni/
gris alba reddatur: tum uero in mixtum ex iis: quonia in toti?
generis natura ineft:ne unum babeat colorem. bine enim facile
utroqs uerfus mouetur: ut uiciffim mutetur: di uariu efficiat.

ff

unicolora contra, nunquam enim mutantur nifi per affedtum
idq? raro, iam enim perdix uifa eft alba: & coruus:& paffer: &
urfa. Accidunt b^c cum in generatione peruertuntur.facile en!
moueri deprauanqj poteft: quod paruum eft.tale autem quod
gignitur eft. Principium enim iis que gignuntur in paruo con
fifht. Aquis etiam immutantur ea potius qu£ fua natura uni/
colora: genere autem uerficolora funt.calidf enim aqu£ pilum
faciunt album :frigid£ nigrum: quomodo piatis etiam euenit.
caufa eft: quod plus aeris babent quam aqu£. Aer autem perlu
cens albedinem facit: quemadmodum fpumam quoque effici
certum eft.Vt igitur cutes per affectum albg differunt ab iis
qu£ tales natura funt: ficpili inter fe differunt qui morbo aut
g tate qq3 natura albuerint fcilicet eo q> caufa eft diuerfa.altcri
enim calore naturali: alteri alieno albi efficiuntur, albedinem
uero omnibus aer uaporofus probet inclufus.quamobrem qu£
unicolora non funt uentre omnia plenius albent.calidiora etia
fuauioraque funt omnia alba fere eadem de caufa. concodtioe
enim dulce efficitur.concocftioautem calore.eadem caufa uni
coloribus quoque:fed aut nigris aut albis reddenda eft. calidi
tas enim atqj frigiditas caufam babent natur£ cutis: dc piloru.
membrum enim unumquodep fuum habet calorem.

V inetiam lingii£ fimplicium ac uariorum inter fe diffe
q runt: atq; etiam lpforum fimplicium:fed uerficolorum
ut alborum dc nigrorum, caufa uero eft quod ate dixi: q? uario
rum cutes uari£ funt: alborum alburni grorum nigrg. linguam
autem perinde ac partem aliquam efl e exteriorem putandum:
qualis manus:aut pes eft :quanq ore operiatur.Itaque cum ua/
riorum cutis non fit umcoloncutis quoque lmguam ambietis
ea ipfa caufa eft.

V tant colores auiu m ncnnul!^: atque etiam quadrupe/
m dum filueftr.u: aliqu£ per tempora anni, cuius rei caufa
eft:q? ut homines per £tatem mutatur:fic illa per tempora.plus
enim diferimen boc in iis poteft quam mutatio £tatis. uana et
magis funt: qup uario magis cibo uefcuntunquod parte pluri
ma dixerimadq; redta ratione ut apes unicolores funt magis q

crabrones utuefpg. nam fi cibi caufg fint mutationis: merito
ciborum uarietas facit ut magis euanent m 3 tus: 3 i alimenti ex
crementa:cx quibus & pili &c penn^ dc cutes gignuntur. Ac de
coloribus & pilis fatis diffinitum fit ad bunc m odum .

E uoce cum animalium alia uocis grauioris fmt:alia acu
d tioris:alia firm^:ac in utranqj exuperantiam modice co/

ftantis:cuq$ etiam alia magnam uocem:alia paruam reddat: &C
l^uitate aut afpentate ftexibilitateq; aut rigiditate difcrepent.
Confiderandum:quas ob caufas b^c fingula habeatur. Igitur
acuminis grauitatifqs caufam eandem efte arbitradum: quam
mutationis: cum minora maioraq$ natu mutantur. Cetera eni
omnia cum natu minora funt:uoce mittunt acutiorem. V ituli
aut bubuli grauiorem: quod idem maribus et 8C foeminis eius
generis euenit.Cum enim in ceteris generibus foemina uocem
mittat q mas acutiorem: quod maxime in bomine patet, banc
enim facultatem natura homini potiffimum tribuit: quoniam
oratione folus animaliu bomo utitur.orationis autem materia
uox eft. Cum inqua C£ter£ foei£ acuti? fonent:contra I bubus
eft. Vacc^enim grauius q tauri fonant: fedcuiufnam gratia
uoce animalia habeant: 3C quid uox fit:3C omnino quid fonus
SC ftrepitus: partim in iis qu£ de fenfu:partim in iis qu£ de aia
diftcruimus explicatum eft.Cum autem graue I tarditate mo/
tus confidat: acutum uero in uelocitate:utrum quod moueat:
an quod moueat: ca fit tardi aut uelocis qugredum eft. quida
enim quod multum e: tarde moueri: quod parum uelociter id
mouen amnt:eamq> efte caufam:ut alia uoce grauem emittat
alia acuta:quod rcdte aliquatenus dicitur:fed no redre in totu.
genere enim recte dici uidetur:graue in magnitudine quadam
efte eius: quod mouetur: nam fi boc ita effet: paruam eandeqs
grauem emittere uocem non facile liceret: nec magnam &Ccm
dem acutam. V idetur etia grauitas uocis natur£ genero fions
efte: necnon in modulatu grauis modulus pr^ftatior incitato
efbperfectum enim in fuperantia conliftit.Grauitas autem fu
peratia quadam eft. Sed cum acutum & graue in uoce diuerfa
fint a magnitudine uocis &c paruitate.eft enim et acuta magna

&i parua granis; fimili modo medius eoru tenor amhigit.quo'
nam alio diffinienda fit magnitudo uocis &C paruitas mfi mal
titudine eius quod mouetur & paucitate Iquod fi diffinitione
illa ftatuendum fit acutum 5dgraue:accidet ut eadem fintgra
uis magn^qj uocis acut£ paru^q? uocalia.fed enim caufa eft
q> magnum dc paruum & multum ac paucum non eodem acci
piuntur modo; fed altera fimpliciter;altera reipectu quodam,
magniuoca enim funt eo q> multum fimpliciter eft quod mo/
uetur. paruiuoca eo q> paru. grauiuoca autem & acutiuoca ; eo
q> refpe^tu inter fe habito differentiam hac recipiunt. Nam fi
quod mouetur fuperat uires eius;quod mouet;tarde quod fert
ferri neceffe eftrfi fuperatur uelociter Jtaqj quod ualet interdii
multum pro uiribus mouens tardum efficit motum . Interdia
uelocem li iuperat.eademq} ratione quod debile eft fi plus mo
uct q uires patiuntur; tardum efficit motum, fi parum pr£ fua
imbecillitate uelocem.Cauf^ cotrarietatum b£ funt;ne aut oia
minora natu uocem mittant acutam; aut maiora grauem; neq$
mares &C foemie eque omnes aut grauem aut acutam. Ad bec
ut Sc £gri acutum fonent:<3c qui bene ualennatcp etiam ut fene
fcentes uocem mittant acutiorem:quanq fenilis £tas contraria
luuenili eft. plurima tame parte minora natu &C foeming acut£
funt uocis; Cum prf fua imbecillitate paru aeris moueant. fert
enim uelociter quod parum eft. uelocitas aute aucumen I uoce
eft. Vituli & uacc£ partem quam mouent; non babent ualida
alteri propter etatem; alter£ propter foeminei fexus naturam .
Cum tamen moueant multum graue fonant.Graue eft eni qd'
grauiter mouetur; multum q? aeris tarde fertur, multu autem
ea mouent cum cetera parum moueant;cp uas per quod primu
fpiritus fertur amplum in iis efbmultumcp aeris mouere cogi
tur. ceteris anguftius ac partius eft.£tate autem procedente u i
res ea pars recipit : qu£ in unoquoqj moueat. Itaqj incontranu
mutatur: ut que uocem acutam mittebant ;grauiorem q prius
mittant.qu? autem grauem acutiorem.quamobrem tauri acm
tius fonant q uituli: &c uacc£. Vires autem omnium ncruis co
tinentur. quapropter cum etate florent robuftiora funt.minus

/

jf

/

cum compacta ncruataq* funt: qu£ minora natn adbuc funt.
Jem reccntiorum ncrui nondum intenduntur; fcnefcentium
am laxantur.quamobrem ad motum quoqj fut imbecilliora:
fed potiflimum tauri neruoti lunt: dc eorum cor ita conflat .
Itaq? contentiorem eam optinet partem qua fpiritum mouet:
quali fidiculam intentam:talem cordis bubuli effe naturam fi
gnificatur: uel eo offe: quod in nonnullis gignitur* offa enim
naturam neruorum requirunt.

Xcdta omnia in foemina mutant: & quoniam uires ner/
e uofc in fuo originali principio laxantur: fimile foeminis
mittunt uoce.laxatio uero fimilis fitmt fi quis fides intendes
adhibuerit: pondus quod annexum reddat contentiores; quo/
modo textrices faciunt:que cu flamma diflenderinnannecUic
quas leuas uocant. ita enim natura quoq> teflium annexa mea
tibus feminalibus dependet;qui meatus e^uena tendunt;cui9
origo ex corde efbiuxta ipm principium quod uocem moueat.
quamobrem meatibus feminalibus immutatis:ad eam qua fe
men excernere poliunt £tatem.pars illa quoqj una cum iis imu
tatur: qua immutata uocem etia mutatur;maxime.f.maribus.
led foeminis etiam idem accidit:quaqobfcunus:quod quiaa
bircire appellant:cum uox mittit ingqualis. pofl uero rcflituit
in fequentis etatis grauitatem aut acumen. Sublatis igitur te/
flibus:tentio quocp meatuum laxatur:quomodo in fidicula et
flamine fublato ponderedaxatis bis principium quod moueat
uocem eadem ratione laxatur. Caufa h^c efl quaobrem exccca
mutentur in foeminam:tum uoce;tumetia reliqua forma:quo
mam ita accidit ut pricipium laxetur;ex quo intentio corporis
eflnion ut quidam exiflimant q? tefles ipfi copula funt multo
rum principiorum; fed par 119 mutationes caufam afferunt ma /
gnarum mutationum 116 fui ratione.Sed cum euenit ut princi
pium una cum iis lpfis mutetur.prmcipia eni quanuis magni/
tudie parua fmt:tame facultate fut magna. boc e eni principiu
effe: ut ipfum quidem caufa fit multorum:fed ipfius nulla fit
fuperior caula.Caliditas etiam aut frigiditas loci confert eode
ut natura tale conflituatur animabquod aut grauem aut acuta

£f

/

uoce emittar. Spiritus enim calidus crafTitudine fua grauitae
efficit uocis. frigidus pr£ fua tenuitate contrarium facit: qucd
uel in tibiis patet, qui enim calidiore utuntur fpiritu: &c talen
emittunt:qualem fiticines 6C lamentates: grauiorem fonum b
fpirat tibiis.afpenoris autem uocis:aut l^uioris.omnis deniqj
buiufmodi impqualitatis cauff efl: membrum inftrumetumqj
p quod non fertuncu aut afperu efb aut l£ue.deniq3 aut aquale
aut ingquale. coftat boc ita efle cum aliquid bumoris I arteria
ineft : aut afpcritas affectu aliquo fit. tunc enim uox redditur
in^qualis.flexibilis aute uocis mftrumentum molle cauf<£ eft:
ut rigide durum.molle enim parcius difpefari potefhSC uanu
fieri durum no poteft.<3c molle quidem tam magna q paruam
reddere uocem poteft.& proinde: tum grauem: tum acuta, fa/
cile enim fpiritum difpefat: lpfumqj de facili magnu paruuqj
fit. quod autem durum eft: indi fpenfabile eft, De uoce igitur
qu£ non ante differuimus: cu de fenfu aut de anima ageremus
bunc babeant modum,

E dentibus non rei unius aut eiufde gratia animalia eos
d babere oia: fed alia ad cibu:alia ad uocis oratioem didtil
antea eft: fed cur priores gignatur primo maxillares poft & bi
non decidantulli decidant ac denuo nafcantur:banc rationem
difputationi degeneratione cognatam efieputadum eft.difle
ruit igitur de bis &C democntus fed non bene, non enim olbus
con fideratis caufa reddidit uniuerfim. Ait enim decidere:quo
niam properant <3 C ante tempus oriuntunnam ad £ tatem poene
florentem enafci per naturam debere, caufam autem ut ante te
pus gignantur ufui tribuit lactis:& fus ladtet:qui tamen dem
tes non amittit: 5c quae dentes babent ferratos omnia ladient:
quanq nonulla eoru non amittunt mfi caninos: ut leones, boc
igitur ille errauit expones uniuerfim. Cum id non animaduer/
tiflet:quod i omnibus eueniret. At agere ita oportet, qui enim
diflerit umuerhm ac de omnibus dicat necefl e e. Sed cum na/
tura ita fubiiciamus fcilicet ratione ducfta ex iis qu£ cernimus
ut neque deficiat: neque fruftra agat: quicq in fingulis quoad
eius fieri poteft, Qu£ aute cibum aflumere debent:pofl laciis

ufum inffrumenta habeant: ncceffe fit ad cibum conficiendu
fi ita eueniret: ut ille dicit ad pubertatem matura profecftode/
ficeret agendo re: quam facere poffet: atque opus natur£ fieret
pr£ter naturam. V lolentum enim pr^ ter naturam eff. Genera
donem autem dentium euenire uiolenter afTeuerat: fed boc ue
rum non efle apertum ex bis : aliifque buiufmodi rationibus
eft. Onutur autem prius ii quam lati q? &c officium eorum pri
us eff .fecatur enim prius quam molitur quod comeditur, funt
autem illi molendi officio delegati.bi uero fecandi:tum etiam
q> res minor: Sc fi fimul inchoatur: tamen celerius folet perfici
quam maior, Minores autem primores quam maxillares funt:
necnon maxille os a latere latum:in ore anguff um eff, Itaqs ex
ampliore plus alimenti affluere necell e eff: ex artiore minus.la
dtis autem ufus ipfe nihil confert: quaquam ladris calor faciat
ut dentes ii oriantur iudicium eff :q> fic lpforum lacientium in
fantes qui calidiore utuntur lacte: otius dentiunt. Calor enim
uim optinet augendi decidunt : qui prodierint primi: tu not£
melioris gratia: tum neceffario. melioris ratione iquam q> cito
bebetefcit: quod acutum eff. Itaque alteros fuccedere in offi/
cium oportet, lati aute non hebetantur: fed tempore duntaxat
attriti leuigantur.neccffariouero decidunt:quod maxillarium
radices mlata nituntur maxilla: SCualido offe continentur:
primorum autem in tenui : unde fit ut infirmi fi <, mobiles fint.
nafcuntur autem denuo : quod in offe adhuc nafcente oriun/
tur : fi i cum tempus adhuc eff ad dentium generationem ido
neum : cuius rei iudicium eff : quod maxillares diu oriuntur.
Vf timi enim uicefimo anno exeunt.nonnullis etiam fenefcen
tibus omnino prodierunt:qui loco ultimo habentur: quoniam
multum alimenti in amplitudine oflis continetur. At uero
prior pars oflis prae fua tenuitate cito perficitur : nec excre ✓
mentum in eo fit: ied indebitum incrementum abfumitur ali
mentum. Democritus uero miffa ratione: cuius caufa agatur
omnia referenda ceniet ad ea quibus natura utitur: quae talia
quidem funt : fed alicuius caufa fic notae melioris gratia fu/
muntur ♦ Itaque nihil prohibet : quominus ita dentes fiant &C

decidant; fed non propterea: fed propter finem.bpc autem ipfa
cauf£ funtutmouentia &inftrumeta 5t materia. Nam 5C fpu
magna ex parte agere confentaneum ut lnftrumento efbut em
nonnulla artiu mftrumenta utilia funt ad plura. V erbi gratia
in exciiffona malleus &C incus:fic in rebus a natura mftitutis :
fpiritus uarium exhibet ulum.iimile dici uidetuncum caulas
necelTano e 11 e dicunt;ut fi quis propter cultellum tantumodo
aquam exiffe iis qui mtercute laborant: non etiam propter fa/
nitatem:cuius caufa fecuit cultellusiexifhmet.Sed de detibus
cur partim decidant: ac denuo nafcantur: partim non: & omo
quam obrCft^fam fiant: did um ell.dixi etiam de cgtens mem
broru affechbus:qui non alicuius caufa: fed neceffano ueniat:
5t quam ob caufam; uidelicet eam cui motum tribuimus.

Finiunt libri de animalibus Ariftotelis interprete Theodoro ,
Gaze. V. clanffimo: quos Ludouicus podocatbarus Cypri/
us ex Archetypo ipfius Theodori fideliter &C diligeter aufcul
tauit : 5c formulis imprimi curauit Venetus per Iobannem
de Colonia fociucp eius Iobanne matben de Gberretze. Anno
dcmmi.M.CCCC.LXXVI.

I

Tabula car tarum fecundum ordinem ponendarum
A Tbeodori.Iuiicio.Degcncratione.Suamcp
B Omnino.Fffigie.Pedtuculoru.Pars prior.Ex pte
C Pariter.Dc cambus.Sed durum, Cogere
D Ariftotelis. Humorem .Interiores.Latera
E Poftremo, Cu uulfa.Ledtino .Iuuembus Lac uel
F Repetit fedem, Intus qua. Perinde ac, V num
G Cpteris. Proueiut.Differut.Et qua.Cartilagineoru
H Nigra maiorac^.Siue ex,Infula ^rariis.Cellas
I Vt mares, Vitelli coperias. Vicem. Teftes plani*»

k De bubus.Magna ex.Durefcitqj.Coire
L Fit corpuletis.Fatifcut.Ferut.Cu creuerit.Effluit
M Boues.Sibi locis.Lacubus.Terre.Vtduftum
N H^c uigilatiot.Suifc^.Qu^.Cu ferpete.Nec eodem
O Cu afpexerit.Eni bgc.Lates. Aiofiores.Familiarem
P Anftotclis .Sanitas, Viueret.Numero.V ero

Q Siue.Ita bgc.Eni terrenu. Cerebru, CalidifTimu
R Gratia.Qua llli.Quod utile. Ad uim.prope
S Excremetu.Mollitudine.Prfditis.Qiiadrupedu.Pifciu
T Caput.Gratia. Alo cruftario.Magnitudine.Minor
V Commodarum. In torpedine.Ex iis.Facile eft
X C^teris.Toto.Et coceptaculu.Satis.Vel colliqmetum
Aa Anftoteles. Parit.Foemina.Naeius.Cotinens
Bb T oto.Et duiftulis.Sinceriftimo.Omniu.Ex morbo
Cc Cibu. Veniut. Rem de q. Semine. Indifcretus
Dd Futuram.Quodin.Matrialii^Bouis /y-D
Ee Propter. V ero aut, Anftotelis.Qup futura

Ff Pileo.Crabrones.Enim

Finis

•

.

;? -

✓

t

• .

f

'

d *'

, ** A • "

0

.

J . \ %

* •.

.

f; .

* *

i

• .

0

/ ’. •

z ™

*

ja . .

..

1 /

. r

' 'l