THE
WILLIAM R. PERKINS
UBRARY
OF DUKE UNIVERSITY
Rare Books
Q. D. B. V. DISPUTATIO THEOLOGICA.
HERMENEVTICA
VERA ET FALSA
<iAd 2. Petri. I. v. 20. 21.
$UAM,
SPIRITU SANCTO ANNUENTE
SVB PI^^ESIDIO
V I R I
Plurimum Reverendi Amplifiimi
atque Sxcellentifsimi
DN. BALTASARIS BEBELII
SS. TH. D. ET PROF. ORDINARIILONGECE-
LEBERRIMI , SUMMI TEMPLI ECCLESIAST^ ET
COLLEGII WILHELMlTANt INSPECTO-
RIS GRAVISSIMI.
Dn. Patroni, Praceptoris, atque Pro-
motorisfuiomnihonoris & reverentiae culcu
devcnerandi
In inclyta Argentoratenfi llniverfitate
Publice defendendam faftyit
Addiem Z ^WHarfi/ANNO M DC KXXVI.hor locqjconf.
JOHANNES DANIEL BUCH MOENO • FRANCOFURT.
\
<ARGE7^jT0RATit TYPIS JOHANNIS WEL^rll.
\
r*
(0
JL J. J. i. X J. J
«I j; 1 1 'f ^- '^ 'f 'f 'f '«|- ^ *f '«I c| -f fy '^ fy I. JSQ. T>. Nj. C.
De
Scripturae authenticeexplicandae principio
& regu.la yera & falfa.
Raefentidifputatione deScriptur* ah~ thcntice explicandaprincipio & reguU dijfcri- musi quandoquidem nobifcum, DEO volcn- ce , conftituerimus » de claflicis quibusdam fcriptura? di&is , eorumque fenfu , cum adver- fariis noftris»exmenteantiquitatis difceptare. Adverfarii illi noftri, fi quofcripturae di&o ur- gentur » appeliant vulgo ad explicationem Ecclefiae fuae » & con- fenfum antiquitatis,tanquam genuinus fcripturae fenfus non fit» nifi is > quem tenuit & tenet fanclamater Ecclefiaicujus cft /'«- dicare de verofenfu & interpretatione fcripturarum fanttarum, aut ctiam unanimis confenfus Patrum : quae verba funt feflionis quartaeConciliiTridentini. Confonaiis» quae in Profeflione fidei» a Pio IV. edita» continentur. Quid huic principio» & re- gulae huic explicandae icripruras tribuendum ; & quod contra fit genuinum principium» &infallibilis regula fcnsus facri in- dagandi » & percipiendi » prius oftendemus , & praefenti quidern diftertatione Academica , quam adfinguloruui di&orum expli- cationem defcendamus : Deus mentis noftra? noiSis oculos ape- riat , ut videamus mirabilia in lege ipfius! Amen !
A * izUt
t Prooemium,
(4)
II. y §. i, Ut autem de fenfu propofiti thematis noftri , de-
Diftinttio- que ftatu controverfiae clarius conftet > fingula ejus verba prius
nes&expli- erunt explicarfda : fubjectumeft : ftriptura, nempex*]' ifo;^
cationes fic di&a » quam Deus fandtis amanuenfibus fuis >.Prophetis &
termino- Apoftolis, di&avit; eam ipiam , quam Petrusz. Epift. I. zo vo-
rum. cat Tfxxpvretxv yfxyvt ' Propbetiamfcriptura ; quo nomine,juxta
quid Lorinum » omnis divina (cripturacenferi acdtci potejl; quia, ni-
Vropbetia. fi Deo dictante , myfteria ejus fciri nequeunt ; quidquid autem»
ntfiDei potesl inflinclu ftiri, Prophetia esl. Audfcore Gregorio M.
homil. I. in Ezech. confer Cornel.a Lap. Comm. ad I.c. Pet.
& D.Gerh. I. c. Notetur fimul» quod de iis pra?cipue locis
fcriptara? fermo nobisfit,qua? continent myfteria captum no-
ftraerarionistranfcendentia, prarfertim fiacceditdidtionisdifE-
cultas,
Authentica §• }* Authenticam interpretationem eamvoco, qua? con-
intcrprctatio formis eft menti SpiritusSandii.adeoque genuinum proponit
fenfum , fpecie non diverfum ab eo , quem Spiritus Sanctus in
corde habuit > cum verba ifta di&itaret, quemque ille vult a no.
vrlhvris: bis quoque apprehendi. z.Pet. I. 20. vocatur farhvan Explica-
tio > refolutio* ab hnxvw rtfolvere » explicare ifenfumeruere , fi-
cut Chnftus in parabolis hactenus locutus , fuis difcipulis peten-
tibus Ixsavs txvt» omnia expiicabat. Marc. IV. 34. Dividi-
turibidemlocorum ItiVwt/? \x\ IPlxv propriam , & propria?op-
pofitam $zoTvd>?ovy divinitus infpiratam* feu divinitasinfpiratar
conformem. Propria fic dicitur non a fubjetlo > cujus ifta inter-
pretatio eft ; fic enim omnis ea explicatio erit propria i. e. a
mente divinaaliena,qua?abaliquohominefingulari proficifci-
tur; i.e. noneiitpropna ; Nam&illainterpretatio>feuexpli-
catio ab hominibus quibusdam fingulis proficifcitur > qua? cum
divina menteconvenit j fed a modo* qune aliud principium»quam
divinum , habet; & nextim fubjecli cum pra?dicato alium»
quam rei natura permittit. Unde pater, qua? fit propriae oppo-
fita Wlhvo-is > n*mpe ea > qua? conformis eft menti divina? > & to-
tam Ecclefiam, imoomnes homines, obligat, ut apprehendatur
& probetur.
principium : $. 4. Principium hujus lTt\v<nas rationem iftam voco>
unde explicatio primum proficifcitar , & in quam ultimato
etiam
(5)1
etiam refolvitur > ita utcertus iim > me genuinum fenfum appre- hendifle. Hoc principium dividi poteft in perfonale, & reale 5 Perfonale ftacuimus elle Spiritum San&tim, eum ipfum , qui perfonale, Prophecasquondam,&deinde Apoftolos ita arTlavic,uc noti nifi divina oracula fcriptis fuis committerent. z. Pet I. Reale cre. rcaic. dimus eile ipfamScripturam facram, fuaemet ipfius explicatri- cem. f. zi. eamqueinlegicimo fuoufi» conftitutam ; funr enim certi quidam modi , quibus cra&anda illa eft , ut fuam ipfa men- remaperiacin locis hincinde dijficilioribtts (JWohto*?, z. Pec. III. 16.) intelleclu. HilariusprologoinPfalmosvocacclaves ; N«w liber omnis ,inquiens, fimilts eli urbi pulcbra Mt%magn* , cui ades tomplures tdiverfa%fint , quarum fores proprtu clavibusdiverfisfo elaudantur : qua cum unum in locum congefia permixtaque (int- volenti unamquamfc adem aperire > maximam ignaro afferant dif~ ficultatem , ut claves uniuscuiufque adis inveniat : fitque aut fa~ miliaru fcientia cognitam clavem cito ex copia ilia congefia in u- num varietatu eligere , aut ingentts laboru aptam aut congruam clavem aptriendi uniuscujufque adibus invenire : quia ratto (7 qnditas non finat > »0» fuas claves clauflrts difparibus coa- ptare. &c, f. m. $$8. Finis harum clavium , feu regu? larum»eft > aperire mencem Scripcuras facra? > nt , quia di- ftum non ambigitur, quatenus diftumfit poflit inteUigt i qua? ejus- dem Patris verba funchb. V. deTrin. f. m. f?.
§. { Exdi&ispacecchefisnoftra>&|ftatuscontroverfia?, ---• nempehic : An Spiritus Sanclus fitprincipium,& Scriptura fa- Stattu Con- cra ipfa regula facras itteras authentice ->feu ad mentem divinam troverfi*: erplicandi ?' Noftrates affirmanc > uc colligi poteft ex Form. Concordia? Epic. p. m. 770. Ec declar. p. m. 632. Poncificii Scntenti* fiegint» uti poteft deduci ex SeiH IV. ConciliiTridencini fdpe- riusta&a, hic pleniusrecenfenda>fancaucem veiba haec : Sacro- fancla Synodm ad ccercenda petulantta ingenia decernit , ut netno fm prudentie innixus , in rebusfidei & morum , ad adificattonem dotlrina Cbriftiant pertinentium , Sacram Scripturam ad (uos fen- fus contorquesicontra eum fenfum><\uem tenuit>& tenet (anfta ma- terEcclefia>cMjus eftjudicare de verofenfu & interpretatione Stri- pturarum fitnftarum ; aut etiam contra unanimem tonfenfum ?a- trutn > ipfitm Scripturam fatram interpretari audeat : Etiamfi
A | bu\uf-
(<nS
buiufmodi mterpretattones nulio unquam temporeinlucem e&en- da forent. Ita Tridentini loquuntur. Et Pius IV» in Piofef- fione repetit : Sacram fcripturam \uxta eumfenfum*qucm te- nuit > (? tenetfantla mater Ecclefa, cujus eiljudicare de vero fen- fu , & interpretatione facrarum fcripturarum , admitto > nec eam unqitam* nifi/uxta unanimem confenfum Vatrum dcctpiam, & interpretabor. oppofit*.- §• 6* Dtcas : ^on v^etur e^ *nteL' fententias Evan-
gelicorum & Pontificiorumdifcrimen>quandoquidemfenfus> quemSpititusSan&us per fcripturasexponit» poffitquoque.ef- fe iile ipfe fenfus , quem tenuit > & tenet fancVmater Ecclefia, & approbant Patres in explicanda fcriptura invicem confentien- tes. fy. Fieri quidem poteft» ut Spiritus San&i i-e. genuinus fenfus fit ille , quem Ecclefia etiam Ponttficia> & Patres unanimi conlenfu tenent > principia tamen >hinc Pontificiorum > inde Evangelicorum>nonfuntuniusmodi : Nam principiumEvan- gelicorum eft harmonia fenfus explicati cum fenfu fcripturae facra; fecundum regulashermeneuticastra&atae ; Contra Pon. tificiorum principium eft harmoniafenfuspraetenficum mente feu explicatione Ecclefia? & Patrum nonnullorum. Principium igitur fenfus divini quoad ipfos> & perfonale quidem> eft Eccle- ua , reale veroconfenfus Patrum.
§. 7. Quae ut explicatiusdicantur&intelligantur>fci- endum eft, quod vox Ecclefia apud Pontificiosambignedicatur , velenimintelligiturEcclefiaiynthetica>vel reprarfetativa in con- ciliis.velmonadica.i. e.folusPontifexRomanus : Et fynthe- tica quidem iterum vaneaccipitur; velenimdenotatCatholi- ca m Ecclefiam, (lcut per uni verfum orbem difperfa eft , & quos- cunque fideles comple<5titur;quo fenfu accipiunt illi > etiain Pontificii > qui Romanam fuis limitibus circumfcribunt > & non nifi partem Catholicar eam agnofomt i vei fignificat parti- cularem Romanam Ecclefiam , ficut ea quorundam opinione cenfetur Mater > Caput> Magiftra omnium Ecclefiarum j vel de- nique notat Caput hujus Ecclefia? , Epifcopum Romanum , qui» uti vicaiius fitChrifti , 8c lucceifor Petri Apoftoli , itaetiam ju- dex omnium controverfiarumTheologicarum, & promuscon- dus infallibilis genuini fenfus facrarum literarum. Necinfu-
per
(7)
per habendaeftdiftin&iointerEcclefiamRomanam , &curiam Romanam , qua? non noftra folum eft > fed etiam magnorum in- ter Pontificios ipfos virorum ,novi/IimeJohannisLaunoji>in- ter Theologos Parifienfes ut a?tate > ita celebritace prarcipui. Diftinguenda eft etiam Romana Ecclefia in vetuftiorem, ficut ea fuit temporePauli Apoftoli >&aliquanto poft;& recentio- rem, qualis fequioribus tem pori bus, & novifnme evafit» quan- do decreta fua inConcilioTridentino promulgavit. Ambi- gue etiam dicitur unanimu tonfenfus Patrum. Non enim ex- primitur >qui fintilli Patres, quorum unanimisconfenfuspra?- tenditur ; quod tamen neceffe eft > cum inter Patres nonnulli , & plurimi quidem heterodoxiarum5etiam Haueticnrum > infimu- lenter> faltem ideo> quod Explicationes Hareticorum nonnun- quam fecuti fint incautius , quod de Hilario, Ambrofio, Di- dymo>Hieronymo,Ruffino &c.Origenis fequacibus ;alibi fcri- ptorum noftrorum oftendimus ; Neque explicatur > quis> quantus, qualis, &undefit >\\\e unanimu confenfus, Velenim intelligitur fenfus & confenfusomniumantiquorumPatrum» vel quorundam;fi omnium-3qaxTot unde de eoconftetjquan- doquidem non omnesPatresfenfumfuumdefcripturafacra fi- ve tota> fivealiqua>fcriptisprodiderint>aut fi prodidi(fent>ea hodie non exftent ; fi quorundam folum ; unanimu non eritcon- fenfus}aut prius probandum fuerit,fenfum illum quorundam Patrum efie omnium ; hoc vero a?que impo/fibile eft oftenfu» ac prius , fed de hoc infra.
§. 8. Hs diftin&iones > uti fenfum Tridentina? regula* faciunt ambiguum; itadeclarant,quod noftraregulaaTriden- tina<f«?jW Tua-av fitdiverfa. Fieri enimpoteftS &frequenter ha&enus fa&umeft>ut quem fenfum Ecclefia five fynthetica Romana>five repraefentativa conciliorum,five vetuftior non- nullorum Patrum , Cive Monadica i.e. EpifcopusRomanus te- nuit> vel tenet > fit fenfus> qui noftra faltem Evancjelicorum fen- tentiaabhorret a fenfuSpiritusSan&i >quem in S. literisdecla- ravit j imoetiam a fenfu quorundam Pontificiorum >qui Cen- fum regulaeTridentinae hoc vel iftomodoacceperunt. Sicut igiturPontificii ipfimet varias inter CeCeSc difcrepantes inter- pretandi regulas > & principia conftituunt ; ita multo magis no- ftraabipforumfivercgula>fiveregulisdifcrepabit. §, 9,
(8)
IV. §. 9« Noftram fententiam degenuinointerpretandi vel
KxlottrKiun explicandi (ruTcenim nunc proSynonymis habemus ) fcriptu-
<x ram principio®ula paucis quibusdam aphorifmisinclude- 2. Fet. I. 20, muSi Qum vero Scriptura facra fitlucernapedibus,& lumen femitisnoftris Pf CXIX. Ideoque dictum aliquod ipiiusfe- quemur » quod nobis cyno/ura? loco fit in probatione. Id vero eft celeberrimum illud Petr/mim oraculum, quod pofte- riore epiftola capitel.^. zo. & zi. fApoftolusfcripfic>&itafo- nat *. TaVo r7rf>u\ov yivdQnovlif > o% Ttoltj-ot Trfo^reia y?oi<$s i^lccs %? wiKvQbas « ylvijtu. « yotp QzKvfAcilt oivfyojTrx mi^Sn tot\ 7rpopirei(t) d\\ Cttq 'Trvivy.oClQr oiyia tpzfoiAivoi \kclKyi70CV dtyioi $iti a,vfy(C7rotk i.e. Hoc primum fcientes > quod omriu propbetia fcriptur<t, propriaexpltcationUnonfit , Non evimvoluntate bomtnii Alata eit aliquando propbetia ^fed a Spiritu Sanctolati locttti funt fan- cii Dei homines. De qno noftra facimus verba pracftantif- fimi epiftola? Interpretis, Dn.D. Gerhardi noftri p. m.cnmm, in 1' c. p. m. 1 64. Noj dicimusy illttm ejfe Spiritas Sancli fenfumt qui ex verbis fcripturajn fua nativa & propria fignificationeac- ceptU colligitur y quique tongruit cujufqut loci fcopo : item ante- cedentibus & confequentibus , qutque non pugnat cumfidei analo- gia, h.e, perpetua& conftante fcripturafententiaun claru & perJpicuU locU defingulU fidei articulu tradita > ac proinde fcriptu- ram ex fcriptura interpretandam ejfe dicimusaScc. Sicille. Thcfis U §♦ 10* Thefis I. Spiritus Sancltts folns esl authtnticus
fcnpturafficrs. interpres* Loq uor deauthentico inter pr ete, i.e. eo,cujus explicatio infallibiliseft a priore»nempe ideo.quod iple iit ejus au£tor»ita ut fufficiat ad probandum» genuinum hunc fenfum efte,quia ipfedicit,eumelle genuinum. Talis interpres folus SpiritusSanctus eft»nullus autemmerushomo. Prob2tur ex z. Pet. 1. 20.&21. cur enim fcripturafacranoneft: Ulas IttikCq-ius ? Quia prophetia voluntite humana non eftali- quando aRata>fed Spirifu Sanfto injpirati locuti funt fancli DEl bominesx q. d. au&or fcripturaeeft etiamau&orauthenticaMn- terpretationis (criptura?,quandoquidemoptimusinterpres ver- borum eft quisque fuorum. Agnoverunt hoc principium ve- teres,quotiescunque fcripturam explicaturi & ipfi Deum ora- mnt, &alios»utpto fefeapudDeuminteicederent»folicitarunt.
Atha»
*@fp)ifr
Athanafius ardenter precatus eft Deum > ut poflet iv rp *vx* yrwryMTi y« v Kxgeiv in letttonc mcntemfeufcnfum capere. t.i. opp. f.m.p^4. B. Hilarii ad Deu oratio concepcis verbis exftat ab ipfo- met relata lib.I.deTrinit.fol.i2.D.N00# «H«a>inquit,»ow infidelu fionfionis tfttus auttor eft, dicens ; petite & dabitur vobis,quarite & invenicits , pulfate &aperietur vobu. &c. Et eveftigio : nos qu$- deminopes ea , quibtu cgemus , precabimur, & infcrutandU Prophe- tarum tuorum Apoftolorume^ diclts fludium pervicax afferemus , CT omues obferau tntelligentta aditus pulfabimus : fcd tuum eft > & oratum tribuere , & quafitum adeffe > & patcre pulfatum. Torpt- rtius enim quodam natura noflra pigraftuporc,& ad res tuas intelli- gendas intra ignorantia neccflitatcm ingenii noftri imbecillitate cohibemur , fed doftrina tuaftudia adfenfum nos divina cognitio- m inftituunt , & ultra naturalem opinionem fidei obedicntia pro- vcbit. &c. Hicronymus,concinuacurusexpoficionem Jefaia?>ro- gat Euftochium fuam , utfc infcripturarum explanatione certan- tt, ipfa cum Mofc ad DEVM elevet manus. Pra?f. in comm. Jef. c.3. Hypothefis harumprecum eft noftrathefis,nempe > Spiritum fanftum unicum eile facrarum literarum interpretem infalLU bilem,
§. 11. Confequitur hinc , quod malus fcripturaeinter- presfitomnisille>qui inexplicandonon dependetaSpiricuian- 6co > ita uc ipfius explicacioficconformismenti&explicationi Spiiirusfandi. Ratio eft > quia Cahsalicujus interpietis, aSpi- ritu fandco in explicando non dependencis > interprecatio eft <<K<* propria. Cujus fcripturam facram non e^e,profitecur PecrusApo- ftolus, Sive quis igicur perfona (1 c publica>five privata,Clericus velLaicus» EpifcopusRomanusvelalius, unus vcl plures, in concilio>vclextraconciliumexiftens> homo vel Angelus; Si incerprecacio ipfius noneft conformis menti Spiritus fancli > fa- cros amanuenfes animanti , genuinusfenlus non erit > nec catho- licusi fed privatus. Confirmacur ex eo, quod Apoftolus nullam aliam rationem , cur (enius verus fit> ponat> quam infpirationem divinam>nullum hominisftatum >refpe<5cum>officium, locum> tempus,quoquidem immediate influat in genumam fcripturac interpretationem.
$. iz. II. Spirituifanclo inpercipiendo,& docettde genui- n,
B nofcn-
(10)
no fenfu fubordinantur homines^vrxKroi. Sicut enim Spiritus fan- ftus olim Prophetis & Apoftolis» 3c per hos aliis hominibus vo- luntatem divinam revelavit: itahodiequoquehominibusqui- busdam , & per hosaliis > fenfum oraculorum divinorun» offert 6c confert. Vult quidem omnibus hominibus notitiam fui fen- fusconferre; Nonclericisfolum, fed etiam laicis ; NamPetrus fuas epiftolas etiam Laicis infcripfit; Id tamen vult fub certo ordine > in quo hominemcollocatum vult eum, qui fenfum fcriptura? genuinum fibi promittit, Ptobatur ex 2. Pet, I.i 9. ubi commendat -rfoo-v^ovTxt ra hoya <n?o<pnTiKcp , attendentes verbo Fropbetico,c\ux <afoo~o%p, Civcattentio* tanquam explicatio& intuitio lucis hodogeticae, praecedat diem agnitionis & verae fi- dei, incordibusattendentiumexorientis; Sicut igitur > quik lucerna in loco caliginofo lucentedefiderat illuminari > opus habetapplicatione &intuitioneiftiuslucis, fivelucernae > tan. quam mediiadilluminandos oculosnatura ordinati ; Ita, qui lucemfenfusdivini ,in tenebrishujusmundiradiantem > noile vult> opushabetattentione, tanquamordinedivinitus confti- tuto.. Confirmatur manifefte exconnexioneverficulorum 19. *0. 21.. In-verC 19. Apoftolus thefin ponit>benefacereeos, qui attenduntfetrrioni prophetico» donec dies agnitionis exoriatur in animis ipforum ; verf. 20. probat thefin ex eo > quod expli- Catiofcripturaenon fiatexarbitriohumano> Ced (quodfupplen- dum & fubintelligendum eft) ex divino : ver^ 21. hoc ipfum probatex eo ,. quod fcriptura piophetica fitallataex arbitrio non humano, feddivino, nempeexinfpirationedivina : Hinc argumentum : Quicunque in percipiendo divino (cripturae fen- fu homines alligavit ad mrpoa-o^iiv > attentionem > tanquam ad intuitionem fermonis prophetici , lucema? lucentis; il- levuIteosconftitutoseireincertaT^ ; Spiritusfan&usinper- cipiendo genuino tcripturae fenfu hominesalligavit ad tsfoto* ^mv &c. E. Spiritus fan&us homines conftitutos vult in certa-r*- £«. Brevius: Quidquid pendet ex <srpoo-oy» pendet ex tx^h- Ex- plicatio fcripturas pendet ex <~-poo~o)<y, E. Explicatio (cripturae pendet ex tx^h. III» §• IJ- III. Ftetas bominu magnum adfert momentum in
ftrcipitndo genuino fenfu facrarum littrarum, Probatur exz.Pet..
i(n).
T.19. ubi cenfet» K*xait voiw, bencfatereeos,q\ii ad verbum Pro- pheticum refpidunt,tanquam ad lucernam lucentem in lococa. liginofo: Bonum igitur opusfaciunt, quicunque facras litera* in confpc&u habenc » cujus confequens eft exortus diei » i.e. ve- ra? agnitionis Chrifti. SufFragantur Patres > ad illud Jefai. VII.p. Si non credideritis » non intelligetis ; diligentius » inquit Eufe- bius » vero attendere, par eft , ipfius oraculi exordium , quod legen- tes admonet » fi non crediderint , nec intelleciuros quidem ejfe : Et fane adnotare ncceffefuit » atque oftendere, quod non folum inteUc- ##, fed etiamfide iis , qui leclurifunt , opusfit; &vicifiw> non folum fide , fed ettam inteUeclu. &c. lib. VII. dem. Evangel. f, m jif B. Quze& Hilarii fententia eft » intetiigentiatdicen- tis» vera a DEO donum,fideimunus eft, perquam infirmitat fenfus gratiam revelationurneretur. &c. Iib. XI. deTrinitat.fol.174. Quorfum referendaeftpuritas mentis a praeconceptisopinioni- bus libera? ; Sicut enimlucernam lucentem re&e intueri non poteft , qui i<5tero laborat j ita genuinnm fcriptura? fenfum nec illepercipiet , qui erroribus pertinaciterpraeoccupatus eft : Ad fcripturarum indaginem » verumque intetieclum> opus eft vita pro- ba » animo puro » & virtute , qua fecundum Cbriftum eft , ut mens per tjus tramitem decurrens , ea , qut expetit> adipifci popt , qu4- tenmfas eft> humanam naturam» qua DEI verbi funt , intetiigere. Na?n finepura mente & vitx fanclorum imitatione nemocomprc- benderit fanilorumverba.ckc. verbafunt Athanafiide incarnat, verb.t. I. fol. no-C. Quodfimensprajoccupatafuerit, accidit> quod Optatus Milevitanus fcribit : Legifti quidemyfedutferes kabent, inttliigere nolufti iftudio criminandi ad convicium C4tbo- Itcorum cuncla componens > multum ad arbitrium tuum deftinarc cenatttses. lib.V. adverfiParmenpag.i jo. & pagip. Senfus tuosinvidiadepravavit , & intetiigenditibi adittts clauftt. Ha?C Optatus.
§ 14. IV. Ordo divintts requirit t utin expYtcanda fcrl- jy, pturafacra ipfam adhibeamus & confulamus. Probatur thefis ex praemiflis. Nam duopotiffimumdicit Apoftolus ; Et(i.)qui- dem (fi naturae ordinem fequamnr ) diem iUucefcentem , & txor- tum in cordibus noftru Lucifcri ; i.e. genuinum(cripfurarum>& myfteriorum in ipfis contentorum , fenfum , ficut ille in animis
B * legen-
(ll)
legencuimvelaudientiumagnofcitur: hic finis » eft > ad queiti rcfpiciendumeftpriraoj &efTec'rus> qui tandemfequitur, (*.} Hedta> quorum unum eft proximum» altcrum remoturo. Proxi- mumeft Wthvo-n explicatio fcripturae» quippe quaelucemillam applicatoculisaniminoftri, utvideant claritatem verbi & fen- fusdivini. Remotum eft ^pojo^n attentio ad illud lumen ; U- terque a<5tus > cV explicatio , & attentio verfantur circa idem ob- je6tum > nempe uterque circa fcripturam facram , fed diverfi- mode acceptam. 'E<zrtwo~it fcripturam habet pro thefauro conclu» fo,quemreferat>utoculisconfpici> i. e. intelligipoffit; <srpo<ro* yj{ vero>.feu actentiocircaeandem quidem>fed ut lucem> quae in loco caliginofo lucet > & contemplanda eft > ut lucem in oculis contemplantium accendat. Scriptura igitur & obje&uro eft » quod declarandum j 6c meciium > quo declaratio facienda eft. Scriptura? interpretationonfitexarbitrio humano > fed divino; quare benefaciunt» qui prophetico verboattendunt>utpote per quod tanquam lucemam accenditur dies clara intelligentiae & agnitionismyfteriorum divinovum.
§. if. Hanc thefin confirmat teftimonio fiio antiqui- tas > Athanafius orat. adverf. gent t.i. f. i. ftatuit: fcriptura «?' t*vT*){ %■%* to yvafipov , a fe ipfa habet fuiinteUigentiam ; Ejus- demque judicio abfurdum > imo magnoptre impium eft > Toioivrott iyjarnt Tiit ypxynt tocs etKovxt , i^ akKccv n[A.oit ^ipt tZ xvplz fiotvo- «<3% : cum fcriptura habeat tales tmaghies > aliunde nos Domtnum nojfe ; dedecret. Synod.Nicacn.t.i.f.2^0. D. Praeclai e etiam Hi- lariuslib. I. deTrinit. fol. 7. difputat, optimus, inquiens>/e- ftor eft > qui diclorum inteUigentiam exjpeftat ex diilu potius* quam imponat ; 0" retulerit magts > quam attulerit ; neque cogat id vide- ri dtftu contineri > quodante lecliontm prafumpferit inteUigendum. Cumitaque derebus DEl eritfermo , concedamus cognitionemfui DEO > dicJisque ejuspia veneratione famulemur. Idontus enimfibi teftu eil-, quuniftper,fecognittts noneft. Et lib.IX. f. m. n8. Apoftoltcam fidem feculi homo non captt , & fenfus fui dtcla 4- liustpraterquam ipftus fermo->non explicat. 8c comm.in Matth.can. j.ft6y. NonnosinteUigentiamfingimus> fed gefta ipfa nobisin- teUigentiam impertiuntur; Ne% enimres inteUigentia»fedreiin- teUigentia fubfecundat. Quaeomniaeotendunt ,quodfcriptura ex fcriptura fit cxplicanda. §,l>.
«©(iQgfc
§. i£. V. Thefis: In explicandafcriptura facra tx fc- V<
ipfa , rejpiciendum eft adfontes , feu linguas originales >, in qutbus verbum Dei prtmum injpiratum eft. Colligere hancthefin licet ex eodem di<5to Petrino. Dum enim propriam removet I<s7au- r*v Apoftolus > eam reddit cauflam > quod prophetia non fit alla- taex voluntatehumana > feddivina , quippe quod fancti DEl homines/octf/ifintexinftin&uSpiritus fan&i. Inftituendaigi- tur eft interpretatio fecundu loquelam Prophetarum> ea vero fuit Hcbraa in V.T. ficut Graca eft Apoftolorum in tf.T.Et ratio ipfa hoc fuadet,(fuppofito> fontes elfe Hebra?os,& Gra?cos>) quod ex his linguis explicatio inftituenda fit : primnm enim in his Idio- matibus verbum DEI propofitum eft; primumautem in uno quovisgenereeft menfura reliquorum j EufebiusCaefar.dem, Evang. lib.VI.cap,20. expltcans vaticinium Jelaiae urgetliteram Hebraeam : Zra yotp '*%hv $oto~i t«v eE@fcuav <pavh : hiyirao-xy ftiTx hgfauav tzojHs : Stc enim habere ajunt Hebraicam vocem j Dicant ergoHebrai &C. Hicronymus omnium frequentiflime hoc urget > & ipfe exercuit : Necefitate compellimur, ait > ut crebriusy qttam volumus > de verbis Hebraicts dijferamus ; Nec enim poffumm fctrefenfum*nifi eum per verbadifcamus. &c. Comm. in Ecclef. t. VII. c. i.fol, m. $z. D. Ad Vitalem fcribit, fe ad Hebraicam ve- ritatem tanquam ad arcem confugere ; Et in cap. 8 . Zachar. Cogi- tnur , inquit > ad Hebraos recurrere , & fcientia veritatem defonte magis , quamderivults*quarere* Confer Apol. adverf. Ruffin, t. j.fol. ioj.D.
§. 17. VI Thefis : Scripturainvicemconferenda funtt VI. adeoquc eiiam V. T. & N. Teftamentum, Infinuat hanc regulam Petrusverf 16. collatocum verf. 19. 20. 21. Nam verf 16. men- tionetn facit Evangeliia CeCe praedicati, & revelati > illudque confiimatoim ab^t/ro^/a . quodipfe, &collega? vidilfent glo- riamChrifti in monte> Matth. XVII. 1. feqq. tum abauditu» quopercepillent vocem PatriseCoelofonantis>deFilio fibi di- le&o > & audiendo; pra?cipueautem a verbo prophetico> iftis o- mnibus firmiore > & idoneo , quo corda illuminentur vera Meflia? agnitione. Confert igiturcomplementumNovi Tefta- menticum verboVeterisTeftamenti > & hocquidemprolucer- na habet >perquamcordaad inteiligentiara myfteriorumdivi-
B 3 noram>
(>4)
nornm , in fcripturiscomentorumilluminentur. Huncmorerm refert Hieronymus > babeo , ut quotiescunque ab Apoftolis deve- teri inftrumento aliqutdfumitur, rccurram ad originales libros, (J dtligenterinfptciam, quomodo in fuis locis fcripta fint.tkc. Comm. in c. III. Epift. ad Gal. f. m. 86. F. Et praefat. quarft. ad Hedib. t, IV. fol. m, 61. D. Abjjfus > ait > VetertsTeftamenti invocat abyjfum Evangelicam, & quafi exauditur,inftituta collatione : Hanc me- thodum cum fpernant Judari » mirum non eft ad genuinum fcri- ptura?fenfumeosnonpervenire : Habent ludtipanem ,fed abf que fortitudine i babent aquas,fed absquerobore ; Legunt etiim fcripturas > fed non inteUtgunt \ Tenent membranas , & Cbrtftum-* quiinmembrariufcriptuseft* perdiderunt.ckc. Itaidem Hieron. comm. in Jef. III. i.f. m. 8.
VII- §, J8. Necinfuperhabendafunt (qua?VII. Thefiseft)
Antecedentia & confequentia texttts, Elicimus regulam ex reCpe- &uveteris & noviTeftamenti ; iftudpra?ceflit , hocinfecutum eft. Utrumqueconfert Apoftolus, quia inveteri praedi&um eft» quodinnovoimpletumeft: fic inteidum antecedentia fequen- tibus facem praeferunt > ut praefert hodogeta faculam iter facien- ti > ut viam inveniat. Ad antecedentia refpiciendum eft > exem- plo Hieronymi > legamus* inquientis» paulofaperius, & fic ad bac verbaveniamus > ne de extremis partibus > & > ut ita dicam ,cauda eapituli , totamfententiam nojfe cupiamus. &c. ^. ad z. quaeft. A- mandi, t.IV.fol. 6o. B. Et ^.ad quarft.XI. Hedibiae.fol. 6%. A. Totumlocihujus(z.Cov.ii.if.i6.)Capitulum proponamus , ut expracedentibus& fequentibuspofiintinteUigimedia > qu<eexu- troque contexta funt. Ad confequentia : dvoLyvam h kou t«*- ciKQ\xSlocv rav ftty.oiruv , legite vtro etiam confequentiam verbo- rum, ait Athanafiusad Arianos orat. II. adv. ipfosf.m $i7.D, Et ad Arium : Erit tibi liquidifiimus iftius loci inteUeclusyfi in ma~
> nusfumasPropbetam,&fequentialegas ( \k rZv \-Ko\jkvw->excon~
fequentibus.) difput. f. 145. C. Suffragatur Hilarius»dicens : /»- teUigentiam fenfuum in confequentibus requiramus , lib. VII. de Trinit. f. 9$. Atqueita» utfummatimcomple<5tamur, diclorum intelligentia aut exprapofitis > aut ex confequentibtis exjpecletur : eodem promittentelib.IX.f.m.iiS. VI11, §• i?, ThefisVIIL Analogiafidei,& fcoptts diclorum flu-
dtofe
(15)
iiofe attendendus eft. Colligitur ex 2. Petr4 1. i£. Ubi Apofto. lus refert, quodannunciarit fuis auditoribus virtutem & adven- tum Domini noftri lefu Cbrifti > cujus ipftusgloriam viderit. Chri- ftus enim eft (copus totius (criptura? -, legis , utpote quar parda- gogus fuit in Chriftum j & Evangehi , cujus centrum eft > in quodomniaoracularefpiciurtt. Quare is demum re&e expli- cuerit fcripturam > qui ad Chriftum eam tandem retulerit. Con- fer i.Pet. I. 10.1 j.12. Aclor. X.4}, Rom. X. 4. Prarclare Hila- rius : omne diclum utdicatur excauffa eft, & difti ratio ex fenfu e- ?it inteUtgend* dicentis 8cc lib.II.de Trin.f.21. Etlib.IV.deTrin, £$7. Sequamur adverfns irreligiofas & impias de DEO inftittttio- nts,ipfas Ulas divinorum diftorum auftoritates, & unumquodque torumipfo » de quo quaritur, auftore tr actabimus. &c. Eandem re- gulaminculcatetiamBafitius lib.I.deBapt.cap.i.u.fol.649. A* Et »ow/»«w,inquiens > & verborum, ac rerum ufum» in divinitus traditafcriptura% de DEO, & de Chriftoipfius, infanftis Propbetis, Evangeliftu,& Apoftolis,non utcunque* ac temere.procommuni con. fuetudine accipiendum , aKKoi ^iKiy.oca-y.ivat b dyla >srvivy.»1i3 itpoi rlv QKQiirov rt\t £u<r«/3aV ^povnQiat.ifedutaSpritufanftoietre- tum eft, ad fiopumpia fenrenti* , iique non univerfaliter » fedex parte , kocI Kotfj occv olv '(koc^ov Q\jyL$oihXYftcu ra <srfOKHpiva vyiei hoya, Et quatenus unumquodque ad propofttum fana doftrina fa- cit , & piefentiendum > & mentem ad iudiciorum ac decretorum pietatu cognitionem inducendam ejfejudico. Haecille» Congruit his,.quaeHilariusinclavead Pfalmum primumnotavit V Prin- cipaluhicin Pfalmisintelligentia eft > dicens y ex cujus perfana y. vtl in qnem» ea, qua difta funt » intelligi oporteat>poffe difcernere* f.m. 2 $8-
§ zo Thefis IX. Ponuficiorumregulahermenemicaefi IX_ *y?*<t& Scriptura regulamfui inrerpretatricemnefcit aliam» 'jaxexirf. quamfdpfam, utporequa?foladivinitusinfpirataeft j Quare» cumverbumab Ecclefia» five Patribus- >• ututconientientibus» prolatum, non fit immediate divinitusinfpiratum, etiam re- gula interpretandi infallibilis non eift, neque a (criptura appro- bata. Ecclefia , cujus mentionem Tridentinr feflTonelV. faci- unt » aut intelligitur Catholica , aut Romana , aut hujus caput Pontifex : Catholica non poteftintelligi ,cum dehacnoncon*
fter*
(itf)
ftet, quemdedirKcilioribusicriptura? dicliscenuerit, vel ceneac, fenfum j Ncque Romana poceft intelligi ; Nam neque ha?c fcri- pturam communi judicio ufpiam expofuit ; Nequemoraliter poflibile eft» hanc> vel iftam, dubioaliquo (criptura? dic"co> con- vocare , ad fen tentiam ferendam » vcl audire fcripturas explican- tem > Quareautconciliumfuerit » autPapa Romanus» inrer- pres i fed neutri (criptura infallibilem fui interpretationem le- giturcommifiilei Nonconcilio : fecusHieronymusaufusnon fuilletrepudiareexplicationcmlociTit. I. tf.deuninsuxoris i.-ti Ecclefiae marito Epifcopo , factam a Patribus Nicnenis» fcribens: Quidam coacle interpretantur>uxores,pro Ecclefiumrospro Epifco* pis debere accipi: Et boc inNicana quo% Synodo a Patribus ejfe decre* ttwiytie de alia ad aliamEcclefiamEpifcopus transferatur drt.Tran- feo eos > qui ex Ponrificiiscontendunt» concilium, feclufo papa > elle fallibile,etiam in qua?ftionibus fidei»adeoque & in inrerpre- tandisfcripturisj Nec Papae Romano $ Neque enim hadenus argumentis invictis oftenfum eft, quod ille a reliqua hominu m> & clericorum etiam , forte ita exemptus fuerit , ut in cxplicanda fcriptura facra errare non poflit»
§. ai. Siautem regula ifta o%yfoi<p&eft. >fidemdivinam non meretur : Quodapertt fcripturarum auttoritate non didici > quafi fecretum prtterto: ait Ambrof. hb.III.hexaem.c.*,. Ec cumdeexplicandolocoMatth. XIII. jf, quisZachariasillefit, ageret Hieronymus» & quidam explicationem, neicio quam» ex traditioneadferrent> tanquam fuillet JohannisBaptiftaepater, intertemplum ckaltareoccifiis , Hieronymus judicium fuum hoc dedit : Hocyquiade fcripturisnon babet aucloritatem , eadem facilitate contemnitur , qua probatur.&cc. Innucns» ni(i cxpofitio fundamentum tn fcripturis habeat, fruftra & incertam efle. f.54. F. IdemadverfusHelvidiumdifpurans t. $.f.6. A. dequasftio- ne : AnB. Mariavirgo poft parcum Jofepho nupferic ? quod Helvidius ex Match. 1. 1 e , probare fatagebat , refpondet : Wti hac, qua fcripta funt > non negamus , ita ea , qua non funt fcripta rtnuimus. HJatum Deum effe de virgine , treiimus , quia legimus ; Mariam nupfijfe poft partum* non credimus» quia non legimus. Sic ille,excadem hypothefi>non obligari nos interpretatione fcri- pturarum> nifi ea, quam ipfa fcriptura prodit,
§. **.
- v
__ *©(i7)f3*
§. 2Z. ThefisX, RegulaTridentinaeft civTlypxQ©-. Scri- x. pturaPetrina dicit>explicationem fcriptorum Propheticorum,i.e. ipfiusfcripturaifacra:, non eileprivata; Contradicerecogiturre- gulaTridentina>e(Ie aliquando pri vatam>nempe tum>cum Eccle- fia? quidem> i.e. Papa», vel Patrum confentientium eft> menti ta- men Spiritus fancti & fcriptura? ipfiusconformis non eft. Talis vero tum eft> cum PontifexRomanus Hajreticuseft , cV Hauetice fcripturamfacramexponit. Poileautem Pontificem Romanum P.R. Haereti- efte Harreticum» imoreverafuiile , prarteraliaprobaturexem- cus« plo Honorii>qui feculo VII. ab anno 6z6. ufq; ad an.6 $p. l.e. an* nos XII. & aliquot amplius menfes fedit: Is enim Monotheleta- rum hserefi CeCe mancipaverat, & propterea a fexta Synodo Gene- ,'uxta syno* raliConflantinopolttana tertia > ( quam vocat Bellarm, chronol. dumVI» p.69.) ConftantinoPogonato Imperatore,celebrata > anathe- mate percuifus eft : VerbaSynodi funt harc : Anatbematiz.amue Tbeodorum > quifuit Epifcopus Pharam , & Sergium , & Pyrrbum, & Paulum , ac Petrum , impios prafules Conflantinopoiitanorum Ecclefia,atquecume'ts HONORIUM ROMi£> unacumCy- rillo Alexandria , nec non & Macarium Antiochia» ac dicipulum e- jus Stephanum > qui maUopinionis Apolitnarii > & Eutychetts > & Severiilmpiorum Harefiarcharum,dogmatafeclantes >fineoperAtio- ne ac fine voluntate animatam anima rationali & inteUecluali Dei carntm>fenftbus Ufis , & revera fine rattone, prtdicaverunt. SicSynodusfulminatadverfusRomanumEpi/copum , praelen- tibus, aflidentibus, fubfcribentibusEpifcopiRomani legatistri- bus»Donato Oftienfi Epifcopo, Marino Romanae EcclefiacDia- cono>& Stephano Nepefino Epi fcopo.
§. ZJ. CurialesTheologiPontificii,Pighius>Baronius> Exceptiones Bellarminus , & alii , cum verba Synodi > utpote clariflima , in a- cu«alium: lienum fenfum detorquere non poflent , gladionodum hunc Gordium fecare audent> dicentes, a<5ra Synodi eile vitiata ; ut & Leonis/f. EpiicopiRomaniEpiftolas>inquibusdeiftaHono» . rii harrefi apertelcripfit : fedquam vanumfit» & pudendum, ' hocefrugium, docuitnuper JoannesLaunojus,TheologusPa- Launojum. rifienfis, &RomanaeEcclefia?addi<5fcus, inliteris > quas Lutetia» Parifioruni Anno Chrifti M.DC. LXIV, 4.Kal.Quintileisad Raimundum Formentinum > Parifienfium itidem Theologura
C per-
(18)
M» ep.i39» perfcripfit: Legati, inquiens, ij non erant utique, qui prater men-
tem, prater voluntatem, prater fedis Apofiolica traditionemali-
quidederent >& in medium proferrent . NoveranttAgathonislc-
gatosicum reverfi funt Romam» acSynodi acia perlegerunt,Leoui
IU & Leo 11. illavertijfetin Latinum , de aclorum corruptione con-
queftosnon ejfe. At fi fatla fuijfet ulla corruptio , nonne apud
Imperatorem Conftantinum > quiSjnodum convocaverat» tantocum
ftudio interfuerat, & fubfcripferat , devi acluillata >de injuria
Honorio perfalfarios irrogata,conquefti fuijfent ? Conquefii non
funt. Occidentalesreliqui antiftites tacuerunt. Quuautemfci-
iens C7 prudens Agatboms legatu , quorum uniu pofteafuit loannes
V. quis Occidentalibus Epifcopis , qui Synodo interfuerunt > exitio-
fum Honorio,fedi Apofiolic* , veritatifilentium improperaret? Im-
properandum effet mtrito » fi acla Synodi fuijfcnt corrupta ! Ouis
tllos omnes & Legatos & Occidentales Epifcopos publica caujfa pra-
vartcatores appellaret ? Appellarijure pojfent >ft de aclorum vitia-
tione-, & de non errandi privilegio » quod haberet Honorius, tacuif-
fent. Ha?cille , qua?confirmat di&isaliquotPontificum Ro-
manorum,nempeCceleftini in epiftolaadGalliarum Epifcopos;
Felicis /17, inepift. i. ad Acaciumconftant* Gregorii VII. inlib.
IV. epift. i. Urbani 1/. ad Remenfem &Comprovinciales E-
pifcopos.
Et §• 24. Secutus eft in hoc Launojus fuos parochos &
Paniienfes Theologos Pariiinos, in fcriptccui titulus : Nova Harefis Iefui- tarum , defenfa publice Parifiu in Collegio Claromontano , Thefibus imprefSis d. 1 z. Decembr, 1661. denunciata univerfts Epifcopis Gal- lt£ : Nova illa Jefuitarum hsrefis erat Thefis ipforum XIX. ha?c: Papam>quoties ex Cathedra loquitur>eandem habere infallibilita- tem , quam habuit lefus Chriflus , nonfolum in quafiionibtts juris» fedetiamfacli,&c. Terrerariamhanc Jefuitarum fcntentiam ut confunderent Galli , objecerunt ipfis Honorii , tanquam Haere- tici,Epifcopi Romani , exemplum,&quia noverant.excipi ,a- cta» ut& licerasLeonisII. efle corruptas ; refponderunt : Ne quicquam hic juvat recurrere adpratenfam falfationem Aclorum Concilii VI. & epislolarum Leonis II. Quemadmodum enim hac ex- ceptio esl plane improbabilis > ridicula>& alicni,prout ipfiEptfcopi, ctiam qui lefuitis erant fayentifiimi , in pofiremo Clcricorum con-
ventu
ventuidagnoverunt , ita prtter miferum hoc remedium > nihilaf- ferri poteji > quo minusfide divina credatur , Honorium/usle atia- thematefuijfe percujfum > & literas eius tanquam plenas barefium jusle effe condemnatas : imo fenfui communi renunciajfe eum di~ xerts , qui aliter de hoc Papa fenferit > aut epislolas ejus non habeat probareticts, Hoc illi.
§. 25Y Excipiuntporro adulatricis curia Magislri, (ita Exccpuonci. ditlusLaunojus ipfosvocat ) Papam tum demumedeinfallibi- lem > cumexeathedradefinit 5 Honoriumautem » cum literas rn favorem Monotheletarum fcriberet, exCathedranon defi- nivilfe ; Sed reclamant Parifienfes, iterum lcribentes : Loqueba- tttr enim ut/udex controverfiarumfidei > ut componeret gravifii- mam contentionem > qua vigebat tunc in Ecclefia , quaque univtr- fosOrientu Patriarchas diviferat.
§. z6. In praemiflis Jefuitasfitoipforummetgladiojugu- tanf, Sieniminfallibiliseft Papa> cumex Cathedraderrnit>et- JaminfallibiliseritinfuisepiftolisLeoILquibusdefinivit, Ho- norium fuifleHaneticum j eorum verba harc funt : Atqueitane- mo dubitare potesl > PapamLeonem IU locutum effe exCatbedra* quandoin aliquot fuis Epifiolis pro confirmatione ConciliiVU Oecu- menici promulgatu , in Jpecie confirmavit condemnationem Hono- rii yipfique anathema dixit : Quia Apoftolicam Ecdefiam (ita fonant verba. ) non Apoftolica: traditionis doctrina luftravit » led profana traditione immaculari permifit. Atque per confe- quens > fi Pontifces tum , quando loquuntur ex Cathedra , de qua~ cunqueid fit materia, five juru^five facli > eandempofiident infal- libilitatem>quam babuit lefusCbrifius ; ficque omne id>quod tunc pronunciant> eftarticulusfidei; erit etiam omnino articulus fidei> quod litera Honoriifint baretica , quodque u , qui id negat, pofita regulauniverfali , habeat certifiimam Hareticorum notam > qut efi>juxta S.Paulum* proprio fuomet judicio condemnari,' Qui plura velitde ilraexCathedra definitione no(Ie> adeat Johan- nem Launojum in literisadMartinum Metayerum Parifienfem Theologum Luteriae Parif.nonis Sextilibus Anno M, DC. LX V*. Ebroicas miflis.
§. ij. Judicium Synodi Conftantinopolitana? Sextae SuffVaoium confirmavit alia dyloc kxI oitdsuznm , fancla & univerfalu Syno- £otVi1"1.
C i dus
(*>)
dus Conftantinopolitana, ea nimirum» qua? in Trullohabtta eft. Illaenim in profphoneticoad Juftinianum Imp.Honorium Roma* EpifcopurefertjTo lf ©W t«V ctAnQfictf Myn-ot nrotfotKiyotfotKk* vou 3 reclum veritatts decrttum adulteravijfc , Illud vero ad ipfum fidei fundamentumpertinebat; Eratenim hoc : «Tvo Zvai yvtrt- xotf Qitoo-M , trroi 8i\>i(A0iT» » mi fvo (pvtriKotf ivifyetots , i<m t>7*
VKTOtfKX OtKOVOfMOtf Ttf iVOf KVfiH M/HfiJV ho~6 ^f'5"» , TS <*Aw5<VS §■<£ l
Duas ejfe naturales voluntates > & duas naturales operationes » in- tarnato unico Domino nofiro lefu Chrifio, vero DEO, Hoc fan- ttillimum dogma adulteralleajunt Honorium,ftatuendo, %v &L
MtAX , Hotl [tliOtV ivifyttOtV \<V>\ T« iVOf KVflH T8 B~iK «//&>V ; m K ypi s-*:
Vnam voluntatem* & unam operationem (efficacitatem) efftin unicoDominoDeo riofiro- Ixcmpla. §, 2g4 Fuillent igitur explicanda fcripturas dicTra : ]oh, -
V. 17. cum Chriftus ait : fater meus ufque modo operatur,& ego eperor j item Luc.XXII.4z. ubi idem dicit : »0» mea (pater) fei tuafiat voluntas \ Quaefo, quo fenfu MonotheletaJHonorius, Ecdefiae Romanae caput» & os , & oculus»illa expoiuilTetPannon ad mentem haerefis Eutychianae , non aliam intelligendo huma- nae naturae»quam divinae» ivipyaotv naturalem; necaliamejuk dem voluntatem naturalem» quam divinam» quippe humana na- tura, vel certe ejus proprietatibiis,in divinam natura»& ejus pro- prietatesomninoconverfis.Hiccinevero fenfus fuilfetille aSpi- rituS. indi&isiftis intentus,& Ecclefiaeadcredendumpropofi- tus?ldvero neipfi quidemPontificiidixerint;Fui{fet igitur itT/« folhvo-n Honorii» ab ejusantece(Ibre,fcilicet,Petro rejeiSta; & ta- men ex hypothefi Tridentina amplecT:enda>utpotea/4/7^4»»4rre Ecclefia* i. e. papa Romano ex Cathedrs definita. x1, - §. 29. Thefis XI. Regula Tridentina Pontificiis ipfis eft
contraria. Probatur ex prarmiflis : unanimi enim confenfu Pa- trumConftantinopolitani utriusq; Concilii»&eorum»quivelo- lim» velhodiedecreta &fententias utriusq^venerantur»Hono- riusfuitHaereticus , & Haereticaeejusin fcripturam explicatio- nesifaltemnonnullas j Sicredendum eftpatribus»quandouna- nimiconfenfualiquoticripturaedi&UiTi explicantj cur noncre- dendumillis in tantisconciliis congregatisfuerir, cumreferunt, Honorium fuifle Haereticum» i. e, Pomificem Romanum polle
efte
(*l)
etfe Ha?reticum>& fcnpturamHarreticeexplicare ; Neque folus eft Honorius , fed plures habuit CollegasHarreticos 3 qui & ipfi ficutinarticulisfidei , itaininterpretandis fcripturisfacns erra- runt. JuvataudireunicumHadrianum>olimProfe(Torem Lova- »ienfem,pofteaPontificemRomanuro> Sextum ejus nominis; quiartic. III. deminiftroconfirmationis itaftatuit : Dico, quod fi per Xomanam Ecclefiam intelligatur caput ipfius > Rontanus Pon- ttfex » certum eft , quod pofiit errare > etiam in iis , qua tanguntfi- dem>b*refin per fuam determinationem , aut decretalemtajferen- do. PluresenimfueruntPontificesRomaniharetici; ltem & no~ vifiimeferturde]oanneXXII,&c. Sicilleftatuit, qui ex Profef- fore EpifcopusRomanusevafit> nec uspiam legitur fentemiam fuam retra&aile.
§. jo. Eam JohannisXXII. fententiamdamnavit Sacro* fancla Romana Ecclefia > uti fcribit Clemens IV. P. R. in epiftola ad Palarologum Grarcorum Imp. anno M, CC.LXVII. mifla j & prstereaTheologi Parifienfes, utirefertJoannesGerfo , Parifi- enfis Cancellarius, infermonede feftoPafchatis> explicansil- lndChrifti ad latronem : Hodie mecum eru inpatadifo : refert enim: propter quod mfuper apparet falfitas doclrina Papa]ohan- nis XXII, qu<t damnata fuit cum fono buccinarum vel tubarum coram Rege Pbilippo avunculo tuo per Theologos Parifienfes de vi- fione beata , & credidit potius Theologis Parifienfibus , quam Curia. C?c. Obferva,quod Cancellarius de verbis Chrifti>Luc.XX/ZI.4$. dicit>exindeprobari > quod animae fideliumftatim perveniant ad vifionem Dei beatificam > contra fententiam Pontificis Ro- mani > adeoque eti3m contra interpretationem ejus ad illa Chri- fti verba.
§. $J. Exftantquorundam fcriptura? dictorum explica- Exempla di- tiones , &quidemaprarcipuis Patribus fatfts > hc-> utftyloTri- ftorum aPa- dentinoex #»<««/»// ipforum confe nfu profedtae poflint dici > quae tribus expo- tamen adpalatumCuriaffaltemRomana? nonfunt. Sumamus »t°rum' di<!tailla > quibus vulgo folent fuperftruere infallibilitatem> indeficibilitatem* au&ontatem > & eminentiam fui Pontificis Pontificii. Match XVI. 18. Chriftus Petroait : Tu es Petrus, & fuper hancpetram adificabo Ecclefiam meam , & portt, infero- tnm adterfm eam mn pravatebunt. Luc, XX/I, j *, idem eidem
C 5 dicit:
(2*1
dtcit : Oravi pro re , Petre > «e deficeret fdes tua. Apud Johan-
nem c.XXi if. eundem Chriftus alioquitur , prsecipiens : pafcc
ovcs me.ts Quomodo harc dicta patres unanimiconfenlu ex-
plicent» videamus.
», .I" v,rr §' iz- Dictum Matth.XVl. Patrum alii explicant de
Matth. XVI. t« k i j r • - j V» : „ „
,g. p*fra>utTertul. de prarlcnpt. c. 22.de monog. c. 7. Ungenes
expofitum homil. f. in Exod. in c. 17. Matth. Lib. V. in epift. ad Rom.
de apudEufeb. lib.VI hift.c.iQ.Cyprianusepift.LXX.&LXXIII.
Petro: jjk je unit. Ecclefia? ; Firmilianus epift. adCyprian.Hilarius
can.XVI. in Matth. & in Pfalm. CXXXI. Baiiltus in ca p. II.
Jef. Ambrofius ferm. XLVIII. Epiphanius in A ncorato ; Grego.
rius Naz. orat. XXVI. Hieronymus in cap.XVI. Matthaei, 3c
Epift. LVII. ad Damaf. Epift. ad Marcellam ; Auguftiuus lib. I.
Retratt.c.2i.Cyrillus Alex. lib. Il.in Joh.c.12. Leol. epift7f.
Maximus Taurinenfis homil.I. inNataliPetri & PaulijPfeU
lus in c. r. Cantic. Theophylaclus in c. XVI. Mattha?i ;Euthy-
dc mius in 1. c. Matthaei. Alii de omnibtts Apftolu , eorumque fuc-
Apoftolis o- (gjforibHg, ut Origenes tra&.I. incap. XVI. Matthxi * Cypra-
mnibus* nus epift. XXVII. Hieronymus in lib. 1. contr. Jovin. & in
Pfalm. LXXXVI. Auguftinus in concione II. fuper Pfalm. 50»
dc in Pfalm. 8 6, 8c in epift.CLXV. Theodoretus inPfalm.Lxxx vi,
Incap. XLIII. Ezech, Ambrofius Anfpertus lib III. IV. V.
& VII. in Apocal. Etherius & Beatuslib. I.conrr. Elipand. Pa-
<jc fchafiusRadbertus lib.IV. in Matth. Alii dejide Petri: utEu-
fide. febius Alex. homil, de refurred. Hilarius lib.VI.de Trinit.
Gregorius Nylfenus de Adv.Domini ; Ambrofius lib. VI. fu-
perLucam, c.p. & in capll. ad Ephef. Chryfoftomus homi!,
LV. & LXXXIII. in Matth. & in cap. I. Galat. Auguftinus
tradt. VII. in Joh. 8c tr.CXXIII. 8c fsrra. XIII. in cap. I. Matth.
Acacius in concil. Ephef. c. 7. part. 3. Cyrillus Alex. lib. IV. in
Jef. orat. II. lib. IV. deTrinit. Juvenalis in literis ad Ptesb. &C
Archimand. Leo I. ferm. II. & III. de aflumpt. de transfig. Dom.
ferm. II. de nat. Apoft. Petrus Chryfologus ferm. LIII, &c lxxiv.
Theodoretus epift. LXXVII. adEulaC&CXLVI.adJoannem
Oeconomum 3 Scriptor Anonymus in catena Niceta; fuper
Matth. Eucherius Lugd. homil. deNatali Petri , Felix Papa III.
epift. f.HormisdaPapainCommonitorio j Anaftafius Patriar-'
cha An-
#l(23)f
chaAntioch. lib. II. anagog. Gregoriusl.lib. III. epift. $$. Ifi.
dorusHifpal.lib. VII. Origin. c. 9. Bedaqua?ft.in Exod. c.42.
homil.de S. Petro : De fena III. palm. in cap. XXI- Joh. ]oan-
nes Damafcenus orat. de transfigur. Hadrianus I. P. R. in epi-
ftola quae a£t. II. Synodifeptimae ledra, & ad E^i fcopos Hi fpa-
niacj Forojulienfi conciliumaPaulino Aquilei.halv.turrbChri-
ftianus Drutmarus in expof Matth. c. ff. Jonas Aurel. ltb. III,
decult.Imag. HincmarusRemenfisopufc. XXXIII. c. f. Sc^f.
& apud Flodoardum lib. III. hift.c.15. Nicolaus /. epift. Z/.
adMichael.Imp. &epift. VI. adPhotium ; Joannes VIII. epift,
LXXVl. Theophanes Cerameus homW.XLV- Theodorus Abuca-
ra epift. Orthod. Stephanus VI. epift. //. Troslejan.concil.can.
15-. Odo Cluniacenf. ferm.de cathed. Petr. Rupertus Tuitienfis
lib. ///. fuperMaxth. 6V XII. in Apocal. Innocentius II. epift.
ad Epifcopp. Senon. concilii. Hadrianus IV. epift. ad Freder,
Imp. Urbanus ///. epift. ad Archiepp. Cariarius Cisterciens. ho-
mi/. de cathed. Petri. Thomas Aquinas in fuppl. q. XXV. ar-
tic. /. StephanusParifienfis & FacultasTheol. Parif. inliteris
proThoma Aquinate j Alphonfus Toftatus q. 67. in cap. XVI.
Matth. Jodocus Chicthoveus contra Lutheran. alfert. c. I. Jo-
annesEckius hb. /. de prim, papa?, c. 13. RenatusBenedi&us
Parif. Panopl.Ecclefia Romana in orat.fefti Leonis//. De Cbri- rhrifto
fto exponunt Hieron. incap. 7, Matth. Auguftintis lib. /, Re-
trachc. 21. & ferm, XIII. inMatth.c/. & //. Theodoretusin
/. Cor. Beda inc. XVI. Matth. Paulinus Aquilei. lib. I. contr.
Felic. DangalusDiaconus contraClaudiumTaurin. Rabanus
Maurus lib. /V. de univ. c. I. Anfeimus in cap.XVl. Matth.
Lombardusin c. //.epift. ad Ephef. JoannesSaresb. epift. 166.
GofFridus Viterb. chron. part.XF/. Caeleftinus ///.epift.^/K.
Innocentius///.in ferm. //. deconfecr. Ca?fariusCifterc. homiJ.
de Cath: Petri. Thomas in fupplem. q. £. artic. 6. & in c. IV.
1. ad Corinth. Pius 1/. lib. I. de geft. Bafil. Concil ii.
§. 3$. JoannesLaunojusin literisadGulielmum Voe- Expendutur. ellum ParifienfemTheologum fereante hocdecennium miflisj conatur enumeratas expofuiones Patrum & conciliorum inrer CeCe conciliare* quoad tanien fieri Itcet >ut\pCe profitetur psg. 46. Ait » patres plerosque primx fententiae fecundam non excludere*
fed
dc
(24)
fed includere j quandoquidem nonnullii ipforum fecundnm etiam fuam fecerint ; reliqui vero ex alioium->quibuscum vtxe- runt, communione in altas expofitiones traducipopnt p. fo. Por- ro » expofitionis quarta- auclores cum auctoribus expofittonts ter- tia fine dtfficultate ulla conciliari pojfunt , */ exillorum verbu col- ligitur. Uam pene funt idem>fuper Cbrifium,& fuper Chrifii con- fefiionem a Petro editam fundari Ecclefiam ; quidquid id eft , ad unamCbrifti perfonam refertur.&c. Subjungit o-y^efet^/wot : ln fumma ,inquiens > pofiquam expofittonis prima auclores, qui cum aliarum expofitionum auiloribus conctliari pofiulant » conci- liatifunt,auclores txpofittonu fecunda->nifi auclores prima nume- rofuperent > in aqualttatem cum ilits veniunt , & ab auttoribut cx- pofittonis tertia & quarta* qu<e nibiUaut parttm, interfe differunt* omnino vincantur 6cc. Id quod ex tribus poti/Iimum colligit> excompofitione au&orum inter fe ; Ex Jona Aurel. qui expo- fitionem tertiam tratlatoribus Ecclefia pene omntbus tribuat ; & ex Joanne Eckio , qui dicat , eam ( tertiam expofitionem ) a ne- mine negari ; quod ille dixerit eo maxime tempore , nempe Lu- theri, quo minime omniumdicendumfuiflet» nifi veiitascoe- gillet , Eaenim fentcntia feu expofitio omniumfere Lutbera- tiorttm communu e(i , tefte Bellar. lib. I.. de P. R. c. 10. Luthe- ranorumigitur expofitio eaeft «quae pro fefe habetunanimem patrum confenfum , abexpofitione Pontificia difTentientem» quippe quae de perfona Petri , & ejus in fede Romana fucceilb- j. ribusexponit.
LUC.XXU32, §• ?4# Diftum alterumeftLuc.XXU. $l. Hujus quo-
1. quediverfafPatrumexpofitionesoccurrunt ; & I. quidem eo-
Expofitio rum maxime, qui docent» Dominum oraffe boc loco pro perfeve- rantiafoliusPetri ingratiaDeiufque adfinem , refeienteBellar- minolib.ir. deP. R.c. 3. Hancait efieexpofitionem quorttn- dam,qui hoc tempore vivunt ■> i.e. recentiorum ; feddiffimulat, etiam Veterum eam efie , cV plerorumque quidem,pra?cipuo- rumque» feu, ut cum Joh. Launojo loquamur » expofitionem hane ejfe antiquorum Patrum Ecclefia » eamque ptr traditionem veniffe ad illud ufque tempus: quo fcribebat : epift. ad Bevillaq. p. 61. quam & ipCeampleciitur ,quod in ea fcriptura fenfus ad literam cxprimatar.p.7%. Eft autem ea expoCitioTertulliani defug.
in per-
(*i)
inperfec. c.II. Cypriani epift.VIIL & de orat.Domin, Hilarti Pi6tav.lib.JI. de Trinit. Bafilii C£fare:Epifc.homil,.jrX7/. de humil, Ambrofti Mediolanenf. in Lucae cap. XXU > & inPfalm. XLUUloanriuCbryfoflomi homil LJCZ/Z ; & homil.de verbisje- rcm. c. X. & homil. LXXXUL fuperMatth. apud Nicetam in caten: Matth. XXVL Cartbaginenfis concilii in epift. ad Innocen- tium P. R. Innocentii l. inepift. adConcil.Carthag. Milevita. ni Concilii ad Innocent. t. Zterum Innocentii ad Milevitanurn hocconcilium; P<«ff<*<///HelenopoIitani indialogode vitaChry. loftomi ; Auguflini]epift, CCLII ; de corrcpt. & grat. c. 6. 8 . i z ; Comment. inPfalm.CPZZZ. CXVUL Conc. XV. lib. ZZ. contr.Ju- lian.c.117. Auftoru qq. ex N.T. quaft.LXXV\ CyriUi Alexand* 1 1 b. XI. fup. Johan. Leonu l. Papae ferm.de anniverf die allumpt, ferm. 1/, de natal, Apoft. Projperi in epift. adRuffin. &contr» Collator. c.$ f ; Theodoreti lib. ZZZ. Harret. fabb. c.f. Bedae in cap» XXZ/. Lucae ; Theophylafti ad l.c. Oecumeriti ad h. 1. Euthymii Zi- gabeni ad h. I. Petri Damiani fernvXXF/Z. de SS. Petro & Paulo; Dr0£0»& lib.F. de Sacram. Domin.paif Lombardi lib. ///, dift. 17» Innocentti l\U in feim.Z.de fan&.Petro & Paulo; Hugonit Card. ad Luc. XXN : Alberti M in h, 1. t7;ow<« Aquinatis caten. in h. 1. Bo- naventura in h. 1. G/o/rf interlin. in h. I. Nicolai Ljrani in h, I» Occami lib. K. dial. c. 3. Dionyfii Carthufiani in artic. XLVUl. in Lucam ; Ttaw« Cajetam in c. XX/Z- Luc. loanriu Ma/oris in h. 1. loanrits Arborei in h.l. loanriu Benediftiin h, 1. loanriuGagnai inh.l DominiciBamum fufioribus adz2.q. I-art. 10. dubit, IP. concl.j. loanriu Mddonati Comm. in h.l, loanriu Andrea Coppenfteinii part. /Z/. quadrihor. Gabrielis a Porta ]efuita in di- (ftat. Burdigal. anno 1^14. Parif editis. Stephani Menochii in cap.xx/Z.Luc. Alexandri Vll. P.R. inlitcris ad Lovanienfes, anno M DC LXII. exaratis > quippe in quibus Auguftinum 8c Thomam Aquinatem tanquam praclanfimos Ecclefu Catholi- ca Dfltfore* comtnendat.
§. }j\ II. Alteraexpofitioefteorum>quitradunr>or4/<r *» , Chriflum , ut Romana Ecclefia per Petrumfundataafide nufquam ExP°"uo* deficiat. Pro hac expofitionealleganturL«f/'«/ Z. epift. 1. ad E- pifcHifpan. Fr//*. Z.cpift. adBeningn. ^4f#fl P.R.inepift.
D ad Con-
(26)
ad Conftant. Imper, Petrm Damianm ferm. xxnr denativ. Bapt; Gregorim VIL P, R. epift. I. ad Simandenf. Archiep. ]acobm Car* dinalis Vttriacus Orient. hift. c.LXXV. Thomai Aquinas in expoC, Symboli. ]obamies XXII.. P. R, in canoniz. Thomar y §. vn, V'm II. P.R. epift. cccxcvi. ad Mahomet. 3# §'. $£. III. ExpofitioeorumeftS qui volunt orafleChri-
Expofitio». ftum > ut Ssdes Petri > feu Apoflelica Sedesafide nusquam deficiat. Ita expofuHfe fertur Leo IX. P. R. epift.V. ad Petmm Antioch. GregoriusVUAib. Il.epift. 3i,ad Henricum: &lib.III. epift.ig. ad Simeonem Hifp. Epifcop. Bernardm epift.CXC. ad Innocenf. Innoctntm II. P, R. epift. ad Senon. Concil. Innocentim Ill.epift,, ad Arelat. Epifc.& ferm. II.de confecr.Rom.Pont, & ferm.UI, dfi? ead. Albertm Af. in capXXII, Luc. qi §, $7. IV. ClaiTiseoscontinet,qui/y4rf«»r,0Mj^C^/-
Kxjoiltio. ftum>ut univerfalis Ecclefia, vel ettam univerfale Concilium>afidt nunqnamdeficiat : fictradiditlfoIX. epift.?. HtldebertmCeno- man. in epiftol. de calamitate Pafchalis II; Go§ridw Vittrbienf, chron.part, XVI ; Thomas Aquinasin zz, q.II. artic. VI. &quaeft.. XXV. artic; hBonaventurOiinc. XXII. Luc, Guilielmm Occam*. lib,V: diaLc.l^. ThomasVatdenfxs t. l do&rin. U II. artir.il; c.i?.. Martinus V. approbans Thomae Commentaiios. Petrw Alliac. part. III deaucior. Ecclef. c.i. &4.j ]obannes Gerfon depoteft.. Ecclef concl.IV. ]oannes Brevicoxa de poteft.Ecdef. & Concil.. Beatm Vincentiw Ferrerim ferm. de fer.VI. poft Lart.N icolaus Cla* *M/»g.decpnupt. Ecclefiftatc.zf.. TXicolawTudefcwi feuPanor- iwtanus^incap.fignificafti. deelect. ]acobm Aimainw deaudor, EccleCc. 10. Cyprianm Benetw de non mutand. Pafch. fundam. ip MagifierFrancifcan. in mandat.annoif ja.citanteRaynaud. in t. X. annal. Ecclef. ]obannes Driedo lib, IV. de Ecclef.dogmat.. cap. 4. part. 3. Fancifcus Vittoria de poteft.Pap. Antoniw Cordub- Tneol,qq.liD.IV.q.I.pra?polT^4q.3
IUslidumi. §. $ g. Habes de locoLucae expofitiones Doc"rorum>qui
apudPontificioS pro Catholicis habentur > quatuor diverfas* quarumprimamBellarminnsloc.citr. refellereconatur ; ficut& quartam,tanquam utramq;f1ilfam j EttamenpiimaillaunanimL PatrumyetiarainConciliiscolMorum, fententia recepta,> Sc
con~
*®(-27)a»
continuataeft> ufqueadtempora Bellarmini ; quipoftannum M. D. LXX VII. Romae docere inftituit. Altera expofitio pro fe- fe habet plerosque Epifcopos Romanos>& Romse addi&os quof- dampauculosTheologos; i.e.teftesomnesdedomo-; imonec eos omnes genuinos ; Nam Lucii I. epiftola j ut & Felicis I, pro fuppofititiis habentur ab ipfis Pontificiis, uti Launojus in literis ad Antonium Varillaum hoyon AiUKo7< demonftravit : Reliqui tecentiores funt. De tertia idem judicandum eft. Prima fenten- tia,quarunanimemprofefe habetPacrnmconfenfum>eftcom- munisLutheranorumexpofitioj Pontificiisautemea, utiisquc faltem> non arridet> cum videant > (I Chriftus de folo Petro Ioca- tus eft > ad fuum Pontifkem Romanum id non fpe&are. Expo. fltioBeliarmini nulli iftarum quatuorconvenit ; Eftenim ter- tia (re&ius quinta) ejus expofitio haec : Ouod Domitius duo priyi- legiaTetro impetraveriti Vnum^ ut ipfe non poffet unquam veram fiit4mittere<,quantumv'ts tentarctur aDiabolo>idquod eji amplius* quam donumperfeverantia*. dicitur enim perfeverare ufque infi- ttem»qaem qui licet interdum cadat,tamen refurgit>& in fidefideiu invenitur. At Vetro Dominmimpetravit, ut non pojfet unquam ca- dere > quodadfidem attimt, Alterum privikgium eft> ut ipfe tan- quam Pontifexnon poffet unquam docere aliquid contra fidem tfivl ut infede ejus nunquam inveniretur , qui doceret contra veramfi* dem. Ex quibus privilegiis primum fortaffe non manavit adpofte- ros,fecundum ftne dubio manavit ad pofteros>fcufuccejfores. Hanc verofuamexpofitionem ex unanimi Patrumconfenfu > autju- dicio Ecclefiae Catholicas non probat ; Licet igitur Ecclefia? Ro- manae Do&oribus fovere , & docere expofiriones > qua? Ecclefiafe Cattiblicae, & Patrum antiquorum non funt> i. e. contra fan&io- «em ConciliiTridentini.
§. }?. Tertium dittum eft Johan. XXI. if. quod Bellar- HL minus lib.IV. de P. R. c. 3. addticit > ut probet , Pontificem Ro- Ioll.XXI.tf, manom etrare non pojfe > cum docet Ecclefiam Catbolicam, ne ipfo errante totaEcclefiaerret; ficutadduxerat lib.l.deP.R.cap.14. I f. 1 6* ut obtmeret Pontificem Romanum inftitutum tffepaflo* rem & Doftorem totias Ecclefi* > quem tota Ecclefia audiretenea- ^^/"^«^roinimevero/w^^rfjDitStumigiturillfexponitde
D z folo
*@(28)js*
folo Petro > & folis ejus fucceilbribus > Epucopis Romanis ; fed > de folis hifce incelligenda efle iftaChrifti verba > unanimis Pa- trum confenfus nonpermittit > quippe qui EpifcopoRomano Coepifcopos ad]\ingit t quodfaciunt ipfimetR.PontificesSr*/>&4- nus, 1. epift. ad Cypr. 46; &48 > Liberius P. R. ad Eufebium fcri- ptisEpiftolis; iteminepp. ad Urfacium > Valentem» &Germi* nium, adConftantiumlmper.Siw/w P. R. epift IV. Ad Any- fium &c. Innocentius I. P. R. epift. Vll.ad Ruf. XI. ad Aurelium Carthag. XIV ad Atticum ; XVII. adAcacium* XIX. adMartia- num : XXadRuf.cap.f , adCarthaginenfe Concilium ; Ad Mi» levitanum Concilium -, Conferepift. XCIII. inter epp. Augu- ftini; Zofinrn P.R.epift.adHefych. cap-n. AdAurelium; Boni- facius 7. P. R. epift. II. & III. ad Ruf. Epift.ad Epifc. Thelfal. &c. Caleftinus epift. adjEpifc. Gal. c.8. Ad Perigenem &c. Ad Ephe- iinam Synodum ; Xyftus IH. epift.i. ad Perigen. Epift. II. ad Syn, Thelfal. Epift. III. ad Procl. IV. ad Illyr. Ad Cyi il. Alexand. Ad |ohan. Antioch. LeoL epiftol.V. adDorum, VII. ad Tbeodof, XVIU. adPuicher. XX V. ad Synod. Roman. XXXIV. ad Fauft. XXXIX. ad Pulcher. XL.ad Anatol. c: 4. XLIV. adMartian. XLIX.adeund. Ll.ad Pulcher. Lll.ad Epifcopp. Galliar. LIIL ad Anatol. cap. 6. LIV. ad Martian. LV. adPulcher. cap. 11. & 4. LX. ad Pulcher. Ad Maximum Antioch. c.ii.LXIII.ad Theo- dor.c. 6, LXIX. ad Martian.LXX.c.n. ad eundem. LXXIII.ad Leonem; LXXIV.adeundem ; LXXXVI.cap. 1. ad Nicetamj LXXXVII. c.ii. ad Mauritaniae Epifc. LXXXIX. ad cap.j. 4. g. Viennenf. Epiftol. ad Turrib. c. 17. Epift. C. ad Gennad. CV. ad Julianum Coenf Hilarius P. R. epift.ad Afcaii: Simplicius P.R. ad JohannemRaven. FelixIII. inSynod.Roman. Gelafiusl.e- pift. 7. ad univerf Epi Cc. Ep. IX. ad Epifc. Lucan. XII. ad EonU ura ; Anaftaftus 1 1. epift. ad Anaftaf. Imper. Symmachus epift, 11. adEonium; &epift. X. ad univerf. Epp. Gall. Hormifda e- pift. X. ad A vitum j XI. ad Anaftaf. XIX. ad cund. XXII. ad Do- lotheum ; LI. aduniverf. Hifpan»Epifc. &c.&<f.&c. Agapetus l. pift. II. ad Afnc. III. ad Reparat. Vigilius epift.IV. ad Juftin. VI. ad Auxentium &c. &c. Pelagius I. epift . III. XI. XII. ad Childe- bercum ; Pelagim ll, epift. IH. ad Grcgor, Ec ne prolixioc (Im >
ean-
[29)
candem vocem agnofcuntreliqai Romani Epilcopi > Gregoriusl, Martiuus 1. Gregorim ILGregorius ///. Zaccbarau > Gregorius lV.Leo IV. tficolausl. Hadrianus J/. ]obanncsVUI, )obannes XX- LeolX. HicolausU. GregoriusVll Vtclorlll. Pafchalisll. Alexander. lll. GregoriusVUL Innocentius Ul. Verba ipfoinm , &; loca exfcri- pfit, &propofuit Launojusepiftol.ad RaymundnmFormenti- num Theologum Parifienfem , & Aurelianenfem Canonicum , fctiptaParif, anno 1666. & continetur tom. V. Epiftolarum, Hincinrertur: fiEpifcopusRomanus habet Coepifcooos > etiam habebit Compaftores, Quodenim GrsctEpifcopm dicitur, id Latine Paftor intelligitur ■> & unus (fpecie) omnium eft paftora- tus> ficucertEpiicopatusomniumunus > utiexCypriani epift, LII adAnton.& lib. deunitateEcclefia? • OptatiMilev, hb.U, adv. Parmen. Et Hieronymi Epiftola ad Evagt ium>& Symmachi P.R.epift.I.ad j£onium>&c. Pmbat Launojus idem p.r?. Si ve- ro Romanus habet Compaftores , ipfe non erit folus, de quo Chriftusdixerit : pafceovesmeas,
§♦ 40. Excipis : Omnesquidem Epifcopos eflepaftores» Exceptio» Ced fupremum & univerfalem paftorem eilePontificem Roma- num- &talemintelligere Chriftum > cumPetrodixit : pafce ovesmeas. *$-. Expofitio ha?cadveriaturexpofitioni ipforum- metPontificum Romanorum>quando difputaruntadverfusOe- cumenicum Conftantinopolitani Epifcopi dominatum , ex eo fundamento, quod non fit unus univerfalis Ecclefiae Epifcopus, a quoEcclefia unicependeat j Pro haciententiaLaunojus alle- gavit Gregorii I. loca duodecim • & fucceiTbres Gregorii tresj Hadrianum I. in epiftola ad Conftantinum & Irenem ; Nicola- um I. epift. ad Hmcmarum & Leonem / X. epift. 1. ad Michae- Jem. Confer, fi placet, qua? nosalibi difputavimus: Anticj» Ecclef. Trifec fec. 11. pag 2.12, $ i$,& Tec. il/.pag. j^.&pag,
§. 41, Tridenttnam icripturas interpretandi regulam XK> Pontificiisipfiseflecontrariam, tribusilluftribus exemplispro- bavimus, & confequitur inde ThefisXII. Tontificios circa regu- laminterpretandi fcripturas fundamentaliter (qaoddicunt) dif- ftntire, In coquidemconvcniuntomnes > quodampleclantut
D | itrba
(30)
Vtrba Seffionis IV. Tridentinj? » de moJo interpretandi > vel ex- plicandifcripturas; fed infenfu verborum iftorum &\t h<* **>• Qav dillentiunt» Nonnullienimica intellignntverba»quodeum ienfum tenuerit»&teneat>fancta materEcclefia>quemtenuit,vel tenet EpilcopusRomanus > e Cathedra docens : Quo fenfu ca- piunt>qui cum Cajetano <&ot,pxA.oylfar. ImpofibiU eji univerfalem Ecclefiam errare infde, E. impopbile eji Papam injudiciodiffimti- vo auQoritative irrare tnfide : opufc.de poteft. Pap.c.p. Aliiita; quod eumfenfum tenuerit t Sc teneatfan&a mater Ecclefia > quem tenuit» vel tenet Concitium,ethmfi PontificiRomanocon. tradiftindtum,&oppofitum.$ ficLaunojus>& GallicanusCIerus communiter : Aliiita; quod eum fcripturaj fenfum tenuerit > & teneat Ecclefia»vel etiam is>qui genuinfi fenfum tenere vult; qui tenuit,vel tenet ihiCam^unantmipatrumlnteipretu confenfu ap- probatum; illum autem unanimemPatrum confenlum aeftimanc exteftimoniis extantibus> plerorumquefaltem> vel pracipuo- rumPatrum; HocfenfuidemLaunojus>& pluresalii capiunt, quandoproexpIicationealicujuslocifcrrptura»laudant explica- tiones nonnullorumpatrum, ejusdem,vel diverforum feculo- tum, id quod Pontificiis folenne eft.
§. 42. HuncdiflenfumPontificioruminterfefedefen- fu regulaeTi'identinar,dico,e{Te fundamentalem. Probo di&um: Quicunque diflentiunt in fundamento ipfoexplicandi fcriptu- ras > illi dillentiunt fundamentaliter : Pontificiidiifentiuntin fundamento ipfo » E. dillentiunt fundamentaliter. Major eft claraex terminis >&procedita definitionead ipfum definitum ; Minorexemimeratione diverfarum interPontificios fententia- rum§.pra?ced.fa£h,patefcit. Nonnulli enimeorudicunt,Papam nonporTeelle hacreticum» necfuiireunquam^necerrarepolleiu fide , quando ex Cathedra definit ; Alii contra hsec omnia affir- mant ; Adfundamentum autem interpretis fcripturae, five reci- piendi5fiverepudiandi>hocmaximepertinet>infallibilisfit,nec ne ? Haereticus elfe poflit > velfit,necne? Unicusfit, necne? Requifita interpretationis> & definitionis obfervaverit > nec ne? Accedit, quodde fenfu»&interpretationePatrumantiquorum rerti eire non poftimus , nifi cerci fimus de auc"toribus fcripto-
rum>
(n)
eum> quae allegantur ,genuini> an adukerini circumfcrantur ; de- quefenfuverborum,quibus fcripturamexplicanr; Deutroque vero hoium inter Pontificiositerum controverfia eftcapitalis; neq; definivit adhuc dum /Ive Papa.fiveConcilium al iquod>fi ve EcclefiaipfaRomana» autCatholicarquaeveterum monumen- ta fintgenuina,quaeadulterina; quaeve interpretatio ipiorum > Curialiu , an aliorum>Theologorum fit menti veterum>& ipfius Spiritus fan<5ticonformis ? Haec veraomniainipfum interpre- tandi incurrunt fundamen tum,
§. 45. Coniequitur hincThefis Xlir. Kegulam.Triden- xil£. tinam ejfe applicatu impopbilem* Si enim confideramus verba (1.) quem tenuiu & tenet fancla mater Ecclefia , quaero, ubiille lenfus exftet ,. ut certofciri poilit ? Forte inaliquouniverfali commentario>inquocontineanturexplicationesomniumEccle. fiarum particularium > vel praecipuarum Orientis» & Occidentis»' ^Chrifto ad haec ufq; temporacontinuatarum ? Sic quidem o* porteretexftare>ut haberemusienfum, quem tenuit , & adhuc tenetEcdefiamater ; Sed taliscommentariusuniverfalisnufpu am terrarum exftat. Forte igitur oretenus Ecclefia mentem fa- amcircafcripturaefenfiimexplicabit ? Nequehocfacif ,. Efte- nim Ecdefia nomen colle&rvum r ex pluribus individuiscoa- gmentatum; aut igitur ha?comniaeruntaxidienda>autrquaedamv autunicii;0/WH*<*utnonadiri,itelnecaudiri poiTunt; neque>cre~ do > omnia confpiraren-tin unam interpretationem> fi omnino o- mnia Sc adiri> & audiri poifent ; fed nec quada poiTunt,ha£ttnus> quatenusneicimus, quae fintillaquaedam ? num reliquaiuum fenfumilliscommiferintfignificandum? num bona fideretule- rint? U»ir«migiturindividuurofuerit ; At hocnequeeft ipfa mater Ecclefia» quippe quae ex pluribus conftat ,* neque prius au- diendum eft nomine totius Ecclefia?» quam probaverit , fuum (enfum elTe totius Ecclefiae fenfum ; Zmo tali individuo recla- mantilli omnes, qui etiamexipfisPomificiisftatuunt > Papanr errare polfe, & fepiuserrafreetiam in explicanda fcriptura facra: Taceo, fi omnino Papa Romanusedet five ipfa fancta mater Ec- defia, fiveos Ecclefiae totius , tamennorridoneumefle y exquo» knguli dikantfcripturara intelligerercum nemo hac"tenus P°n-
ti6L
tificumRomanorum totam fcripturam authentice explicuerit > five ore > five fcripto; neqne adiri ab omnibus poffit> aut audiri, &intelligi tuto, dum fcripturas interpretatur.
§.44. Non minoresdifficultatesfefeorFerunt,fi (j.) una- nimem Patrum confenfum confideremus. Nam (1.) non omncs patresexplicueruntfcripturas, & infcripturislocadifficiliora, & controverla: quareimpoflibile eft, omnium haberi confenfum. (z.) Neque tenemus hodieomnium , qui explicuerunt, com- mentarios>quadoquidemmagnaeorumparsperierit>& quarfu- perfunt>corruptafint, vel dubia > nonnunquam etiam plane ad- ulterina, ($♦) Neque, quod integrumfupereft, abomnibus vel legi>vel intelligi poteft > qui quidem genuinum fcriptura? fen- fumdefiderant ; (4») Neque in iplis inveniretur illeadeodefi- deratusconfenfus » quoniam inter fefe nonnunquam confenti- unt> ut horologia, i.e.minime, H* &fimiles difficultatesan- xium fcripturs le&orem de conlenfu Patrum cogunt defpe- rare. XIV. §* 4f* Tandemreseoredit,utThefisXIV. ftatuamus:
Regulam itlam Tridentinamfalfam ejje. Falfa regula eft > qua ob- fervata falfum perfefequitur > At talis eftTndentina regula» ut per fe fequatur > ficcecafideeam fequamur : Probaturmani- feftoexemplo de necelHtareEuchariftia: etiam infantibuspra?- bendse : Inhuncfenfumant&juitatem quondam > (ive Ecclefi- am ipfam>five Patresconfentientes fpe&es , explicuilleverba Chrifti Joh. VI. f 3. in confeflb eft apud eos > qui antiquitatem (ciunt j Pone jam , regulam Tridentinam fe&andam elle > ultro fequetur,falfofcripturamfacram fequendam efte>quiafalfus eft illeipfiattributusfenfus, tanquam deabfolutaEuchariftiae ne- ceflitate loqueretur. Porr6,fi nonnullorum, & eminentiorum quidem>Patrum confenfus in explicanda fcriptura facra fufficit > ut, tanquam ex communiconfenfuprofe&a, explicatiovera (jt> fequetur, etiam eam veram efie > qua? tamen falfaeft> & habetur> abipfisPontificiis; Probo: Origenes praecipuus eft, &antiquiG fimus fcripturaj interpres ; fed quam infelix , ipfi Papiftar non diffitentur; &tameneum Cecuti funt plerique & prarcipui Pa- tresin explicanda fcriptura, Didymus>Hilarius>Hieronymus>
Ambro-
(33)
Ambrofius, Eufebius. aliiquej neque femper> imo raro, ex- preflerunt . eile eas Origenis > non fuas , explkationes» quare in- cautus leclor, dum HieronytmS vel Ambrofii explicationem ali- qua legere fe putat,Origenis legit Pfeudhermenias. Fatetur hoc SixtusSenenfislib.1V. Bibl.fan6hp.rn.30j. deptxftantiflimofcri. pturarum interpreteHieronymo:So/ff HieronymustWqmensti» colligendis veterum explanationibus fapenumero itiorum fententias, & interdum quoque nonnuUas aberrantes & abfurdas opintonts re- ferre , fuoprefts nomintbus auftorum > quos ad evitandum leftoru tjtdtumfemel tnprafationibus librorum nominare confuevit > omif. fis etiam aliquando modeftia gratia confutationibtts earum opinio- num, quod eas alibipleniftime confutaffet ' quofit > tit dumfine di- ftrimtne permtfcet alienajuis , videatur nonnunquam aitarum er- rores recipere > & ex animi fuifententia pronunciare -, Atque hinc occaftonemutcunque nafti funt Hieronymiaritobtreftatores , tnfe- clandi eum , quod Hareticorum dogmatibus omnta pene commenta- riafua rejperferit. Subjungit quidem etiam Hieronymidefeu- fionem > fed ita comparatam > ut non fufficiat , Erfi enim incer- dumaddiderit: Quidam hocdicunt; alii hoc autumant \nonnutii fu fenttunt -, Non tamenubiqueid addit ; neque.qui fint illi quidam,6c aliiiSc nonnulli , exprimit jmultominus haueticosef- fe, & ha?reticas> vel falfas.efte ipforum interpretationes > & a fua difcrepantes.addit, utcaveriillaepo/Iint. Vide Johan. Dallar.de ufu Patr.c. 6. p.m. 1 ji. AcceditPatrumignorantia>quodlin- guasoriginalesattinet, &imprudentia, dumverfionesvitiofas, utplurimum Grarcam LXX. Interpretum > in explicanda fcripcu- rafacrafe&abantur; Hincfactiim eft, uterrantibus verfionibus» & ipfi errarent in icriptura explicanda,
§. 4f. Sufficiat unicum indigitafle locum> Prov.VIII. Exemplum 2 2,ubi in Graeco habetur 'tKTt<ncreavit j prosxTwe.vel potius IkV- frov.VIU» £*to pojfedit ; Chriftophorus Sandius > Neo-Arianus, in appen- dice paradoxarum interpretationum > pag. m. $ $ $ . locum hunc producit, &ejus verfiones aliquot > nimirum non Graecam fo- lum LXX. interpp. fed etiam Chaldaicam, Syriacam> Arabicam> -& vulgatam antiquam ; quae omnes legant : creavit> vel condi- dit; His jungit ftuTragia XXV. Patrum antiquiffimorum , qui
£ perin-
£2»
(34)
pcnndc legcrint «encrt, vellxrrwV*To > creavit» vel condidit>funt autemifti patres: IgnatiusMartyr>JuftinusMartyr , Athenago- ras,Tatianus>Irenams> Clemens AIexandrinus>Tertullianus> Origenes, Cyprianus> Lactantius > Eufebius Caefar. Athanafius, Meletius, Hilarius, Nazianzenus, Ambrofius»Bafilius, Hiero- nymus>Cyrillus Alexandrinus >Theodoretus > Ithacius, Arno- bius]unior,Fulgentius, Vigilius. Subjungit Philonis fufFra- giumj Etmterpretationcs Patrumadlocaparallela. Le&ionem hancduopotiffimumabfurda funt confecuta (i.) Qupdnon- nulli Patrum inciderint in crrorem Arianorum , ftatuentes > Fi- lium DEI efle creaturam : (2.) Quod alii coa&e fcriptura? iftum locumcxpiicuerint>dicentes : creare & gignere elte interdum (ynonyma , creafle Patrem fuum fllium , dum genuityTwe imml- nutione aliqua ac demtttatione > uti loquitur Hilarius de Synodis> creafle> quando humanam naturam filiusairumpfit> feuquan- do fecundum humanam naturam genitus eft > & legunt: creabity ut Ambrofius & Chryfoftomus > creafle non fimpliciter» feu/ir- iundum fe > fed fecundum progrejfum , quem ad creandum facit > juxta Gregor.Nazianz. orat. IV. de Theol. Crearte, dum fecit creare alias creaturas > exponente Athanafio orat. III. adv. Aria- nos; ConferCornel.aLap.Coihentadl. cit. Quis verodixerit» camPatrum inter fcfe in verfioneconfentientium interpreta. tiones efle fcripturaefacra?» &fpiritus(anc"timenticonformes ? Quiplura velitexempla interpretationum ejusmodi patriftica- fum agenuino (criptura? fenfii abeuntium>adeat uniusantea no* nrinati Sandii Interpretationes paradoxas. Namtotdeprehen- det earum > quot plus quam fatis fuerint,probando > confenfu Patrumin explicandafcriptura non femper ftandum eflc.
Manet igitur regulae Petrinaeea integra laus > quod fbla il- la<tucatad mentemSpiritusSan&i; Et quicunque banc regulam ftcuti fuerint > pax fuper iUos , & mifericordia > & fuper lfra'i- Um DEl ! Amenf
Doftif-
Doftiflmio Dn. JOH. DANIELI BUCHIO, Amico fiiopl. dile&o*
ASfdue volvis relegisfy voluminafacra Optume Buchi , qucm pietas ftudiumcfcja- crarum T^rum mirifice commendant. EJlTwicurx Lex Dominiy quam qu&ris. Te quoc^ curat JO VA<
fcr.
Johannes Fauft, D. PP. Colleg.
Philof p.t, Decanus,
AdEximium Dn. Rejpondentem ,
^imicum dileclum.
SCriptnra in lacra Ioquitur quia Spiritus unus, Scriptura interpresiufficitipfa fibi. Spiritus ille DEI fblus divina revelat
Dogmata, quae loquiturfblus & ille docet. Hoc TU defendis. Cedet feliciteromne,
Quicquid agis. Studiis hoc decus addeTuis.
fer,
lfaacus Faujiius. D. Pereximio atquePraeftantiffimo Dno.
Refpondenti , Amico fuo perdile&o, Uis fit fcripturae fen/us genuinus , & ipfi Divinae menticongruus ? ergorogas*
E 2 Num,
Q
Num,quodRomaputat, quem condaEcclefia promit?
AutPatres, quandoconvenitintereos? Aut paterillePatrum,RomanusPapa,revelat> Aut quem Concilium plenius efleputat ? Numquemfifa fibi ratio? velfpiritus albus,
An niger , in fomno voce filente loquens : Nullus isefti igitur quis erit? quem fpiritus edit
Ille Prophetarum qui dedit ora loqui ! Hle fuam verbique fui vult prodere mentem
Per loca fcripturas fplendidiora fux, Quare fcripturae mentem fi noffe laboras , Obfcuris confer fplendidioralocis: Idquetuum, quodhabesJibriTe,^/^, doccbit Nomen,6caJternisinferetidtabulisJ
In gtattam Auditoru juihaftenus diligentijstmi f. Exercitii
Prtjes. Pr&Jiantifi. *Dn. Rejpondenti >
^Amico fuopl. dilecto.
Dlvini , Buchi , quae fit fententia verbi IgnoratRatio, Spiritus ipfedocet. Optimus Interpres verboru eji quucfefuorUi Dicerej qui poflit quid fua difta velint. Spirituseft Authorverbi,hocInterprete gaudet, Hoc (pirante doce dogmata fanfta DEI !
grat.fcripf
M.Joh.toachim ^etifgraff/
EcclefNeopetr.Wiih.Ptd.