Google

This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project to make the world's books discoverable online.

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.

Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the publisher to a library and finally to you.

Usage guidelines Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the

public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.

We also ask that you:

Ἔ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individual personal, non-commercial purposes.

and we request that you use these files for

Ὁ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the use of public domain materials for these purposes and may be able to help.

Ἢ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.

* Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.

About Google Book Search

Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web a[nttp: //books . google. con/]

BOUGHT WITH

THE GIFT OF

OF BOSTON, ΜΑΒΒ.

(Class of 1829).

7)

DEMOCRITI ABDERITAE

OPERUM FRAGMENTA

COLLEGIT, RECENSUIT, VERTIT, EXPLICUIT AC DE PHILOSOPHI VITA, SCRIPTIS ET PLACITIS

COMMENTATUS EST

FRID. GUIL. AUG. MULLACHIUS

PHIL. DOCTOR ARTIUM LL. M. IN GYMNASIO REGIO GALLICO SUPERIORIS ORBDINIS PRAECEPTOR.

C BEROLINI

SUMPTIBUS GUIL. BESSEHI. MDCCCXLIII.

Anh.

/ "γδό o2 ga.7mL,

AUGUSTISSIMO AC POTENTISSIMO

BORUSSORUM REGI FRIDERICO GUILELMO IV

GERMANIAE DECORI CELSISSIMO ARTIUM LITTERARUMQUE FAUTORI DOMINO CLEMENTISSIMO LIBERALISSIMO MUNIFICENTISSIMO PATRI PATRIAE PIO FORTI FELICI HAEC DEMOCRITEORUM OPERUM FRAGMENTA

VENERABUNDUS CONSECRAVIT GLORIOSISSIMI AC SPLENDIDISSIMI NOMINIS EJUS

CULTOR KT ADMIRATOR PERPETUUS

FRID. GUIL. AUG. MULLACHIUS.

Tanta fuerunt, REX SERENISSIME, De- mocriti de litteris merita, tanta in eo eru- ditionis amplitudo ac varietas, tam sublime et erectum viri ingenium, ut a veteribus hic plilesophus omni laude cumularetur. Tanta denique in ejus scriptis et orationis venustas et rerum excellentia fuit, ut vel haec ejus operum fragmenta in praestantissimis anti- quifatis graecae reliquiis numeranda sint. Quare ausus sum quae temporis diuturnitate Obscurata ac per multos scriptores sparsa erant, ea in unum corpus redacta ac pro vi- ribus emendata et explanata Regiae Tuae Majestati dedicare ac Tui nominis splendore illustrare. Neque enim ullus per totum ter- rarum orbem hodie princeps est qui majore et ingenio et doctrina conspicuus priscorum saeculorum sapientiam cum nostrae aetatis

eruditione conjungat. Quapropter si Sere- nissimae Tuae Majestati hoc qualecunque opus non prorsus displicuerit, supremi judi- cis sententia maximum mihi et hujus laboris praemium et majorum operum incitamentum erit. Precor Deum O. M., ut Regiam Ma- jestatem Tuam rebus omnibus florentissimam quam diutissime servet.

Regiae Majestatis "Tuae

humillimus cliens

Frid. Guil. Aug. Mullachius.

PRAEFATIO.

Nibi esse ad universae antiquitatis cognitionem utilius et fructuosius eorum industria, qui illustrium. virorum memoriam plenissime renovaturi vetera monumenta di- ligenter perscrutantur, intelligentes harum rerum existi- matores jam pndem judicarunt. Quamobrem quum in legendis seriptoribus graecis multa reperissem ad De- mocritum spectantia, quorum non esset ratio habita ab ns qui vel de ejus vita, scriptis et philosophia dispu- tarant!) vel in colligendis operum ejus fragminibus stu- dium posuerant: pluribus abhinc annis consilium cepi divulgandi operis ?) quo omnes Abderitae librorum re-

') Cf. imprimis Fabric. Bibl. Gr. vol. Il, pag. 628 seqq. ed. Harl.; Ritteri libros de historia philosophiae compositos; Wendtii adnotatio— nes ad Tennemanni historiam philos. Tom. I, p. 396 seqq.; Geffersii Quaestiones Democriteas Gottingee anno 1829 in lucem prolatas; Pa- pencordtii dissertationem, quam Berolini anno 1832 excusam de ato- micorum doctrina inscripsit; Heimsoethii libellum Bonnae anno 1835 typis descriptum, in quo cum alia tractantur, tum Democriti de anima doctrina breviter exponitur. Caeterum Jos. Koppii de Democrito dispu- tationes, quae inter Academiae Regiae Monacensis opuscula leguntur, inspicere mihi non licuit, quum hae una cum aliis illius Academiae commentationibus in Regia urbis nostrae bibliothecu desiderentur ne- que in tabernis librariis prostent.

*) Hujus operis duo specimina publici jurie feci, quorum prius jam anno 158J5 lucem vidit, posterius superiore auctumno prodiit. Utrum- que indicendis publicis Gymnasii Regii Gallici examinibus scriptum hujus scholae annalibus praepositum est.

vil Praefatio.

liquias complecterer ac simul de ejus vita, ingenii. mo- numentüs et placitüs commentarer. Congesta igitur un- dique scribendi materia primo libro de philosophi vita, altero de ejus scripts ita disserendum putavi, ut quoad ejus fier posset in sola antiquorum testüum mentione acquiescerem. Neque enim quidquam aut lectoribus molesüus aut mihi injucundius esse poterat frequenti eorum qui antea in hac provincia versati sunt refuta- üone. Quocirca in duobus prioribus libris raro: alios viros doctos memoravi. Alia est tertii libri ratio. Con- stat enim jam ab Henr. Stephano partem quandam mo- ralium Democriti sententiarum Poési philosophicae Pa- risus anno 1573 editae esse insertam eademque fragmina additis aliis in Jo. Conr. Orellu. opusculis veterum Grae- corum sententiosis et moralibus, quae Lipsiae anno 1819 prodierunt, reperiri, porro Guil. Burchardum mo- ralum Abdentae operum fragmenta Mindae anno 1834 emisisse, denique ex physicis ea. quae 1n Theophrasteo de sensibus libro exstant explicata esse ab eodem Burchardo peculiari commentatione Mindae anno 1830 publicata atque a Ludov. Philippsonio in libello quem Berolini anno 1831 foras datum Ὕλης ἀνθρωπίνης no- mune appellavit. Stephanus sententias Democriticas e Sexto Empirico et Stobaeo potissimum haustas neque interpretatione latina neque adnotationibus | instruxat, textum autem non spernendum illum quidem, sed tamen non ubique emendatum vulgavit. Orellius in augendo fragmentorum moralium numero non ea qua hoc fieri par erat, usus est cautione. Etenim quum incerta sen- tenta erraret, neque diuturna dictorum Democriteorum contemplatione fretus eam animo informasset imaginem, qua tanquam duce 1n discernendis Democriti aliorumque

Praefatio, IX

effas uteretur, accidit, ut multa Abderitano. philosopho tribueret apophthegmata, quae aliena esse nullo negotio demonstres. Porro singulis fragments latinas quae optumae ferebantur doctorum virorum interpretationes: apposuit, ita fere ut in sententus Pseudodemocraticis Lucam Holstenium, in fragmentis a Stobaeo servatis Conradum Gesnerum, in is quae apud Plutarchum in- veniuntur Xylandrum, in alus alios interpretes ad ver- bum sequeretur, sive parum sollicitus de aequabili ho- rum fragminum translatione, sive vario illo et multiformi dicendi et vertendi genere delectatus. Alii enim pres- sius exemplaris graeci vestigüs inhaerent, alü liberius convertunt. Huc accedit, quod non raro interpretatio- nes illae a recepto fragmentorum textu discrepant. Quapropter dignas fuisse has operum Democriteorum reliquias quae nova interpretatione latina ornatae in lucem prodirent, satis liquere arbitror. Praeterea scri- ptoris verba ita exhibuit Orellius ut in vulgatis aucto- rum, e quorum libris ducta sunt, editionibus exarantur. Sed quum Jones ionice loqui deceat, formas atticas et communes librariorum incuria Democrito obtrusas ex us certe fragminibus quae 1oDici sermonis vestigia ser- vant expellendas fuisse patet. Quod negotium ipsi etiam Orellio necessarium esse visum ex eo conjicimus, quod aliquot locis, ut Jonismo consuleret, v ἐφελχυστι- xiv delevit. At ille nihil ultra conatus est. Quamvis igtur critici partes sustinere nollet Orellius, tamen in adnotationibus quibus haec fragmenta dilucidavit. hic ilic quaedam probabiliter disputata reperiuntur. "Ve- rum quum crntüci munus ab interpretis. officio. non ommbus locis sejungendum videretur, Orellius Demo- eriteae. dictionis non admodum gnarus, in emendandis

x Praefatio.

fragminibus corrupüs atque in explicandis difficilibus saepe frustra laboravit. Cautius fragmentorum mora- lium numerum finibus quibusdam circumscrpsit. Bur- chardus, multa quae Orellio Democnitea visa erant aliena esse intelligens. Idem tamen primus Democriteis alia adjecit fragmenta quae Orellius adjungere neglexerat. Burchardus plerasque sententias morales germanice interpretatus est, exceptis iis quas vel dubias vel cor- ruptas esse censebat. Philosophi verba ad i10nicae dialecti normam dirigere supersedit nec nisi raro a codicum calamo scriptorum auctoritate discessit... Quam- quam autem in Abderitae dictis haud pauca reliquit menda, tamen locos quosdam depravatos ingeniose correxit. Similem. operam physicorum. fragmentorum parti quae apud Theophrastum legitur idem vir doctus impendit, siquidem in eo elaboravit, ut non cuncta quae critici et interpretis auxilio egerent, sed potiora emen- daret et illustraret, pauca latine interpretaretur, univer- sorum vero fragmentorum summam sub finem libelh germanice exponeret. Philippsonius totum Theophrasti de sensibus opusculum in latinum sermonem transtulit et animadversionibus explanavit. Quae res quomodo in reliquo opere successerit, nunc nihil attinet quaerere; ἴῃ us certe quae ad Democritum referuntur capitibus textum pluribus locis non male consütuit. Neque ta- men ea quae in hoc genere praestanda erant, praestitit omnia, sed multa alus facienda reliquit. In latina ejus ranslaüone cum alia non probo, tum quod technicas Democriti voces parum accurate expressit.

Reliqua operum Democriteorum Ííragmenta, id est pars physicorum, quae apud Sextum Empiricum, Ari- stotelem, Simplicium, Plutarchum οἱ Stobaeum invenitur,

Praefatio. ΧΙ

porro ea, quae e libris de animalibus, de astronomia, de agricultura scriptis atque ex aliis voluminibus petita supersunt, a nemine conjuncte edita et explicata erant. His igitur omnibus collectis fragmentorum Democriteorum corpus primus confeci In quo quid consili secutus sim breviter dicendum est. Fragmenta moralia ita. edidi ut aliena a Democriteis secernens multo saepius Bur- chardinam quam Orellianam rationem calculo meo com- probarem, deinde ut in sententüs, in quibus ionicae dialecti vestigia manserunt, omnem orationis habitum ad hujus dialecti. formam mutarem, caetera philosophi dicta intacta relinquerem. Quam rem hominum erudi- torum plausu non indignam visum iri confido. Quae enim sive ab ipsis scriptoribus qui ea citant, sive a li- braris in atücam dialectum vel in communem sermo- nem conversa sunt fragmenta, in 118 voces ionicae non amplius comparent. Quare si has quoque sententias in prisünum statum restituere voluissem, multa vocabula e textu ejicienda atque in eorum locum ionica suffi- cienda erant. Αἱ quum non semper suppeditarent verba lonica quae non aut plus aut minus valerent quam eae quas scriptas offenderam atticae locutiones, in hoc ne- gotuo si conjecturas meas membranarum auctoritati praeoptassem, vix temeritatis notam effugere poteram. Itaque huic fragmentorum generi manum non admovi. Indicavi tamen interdum voces quae a Democrito usur- patae viderentur, quum pro us aliae atque aliae non plane idem sonantes substitutae essent *). In restituendo Jonismo ipsum magis Democritum ejusque orationis analogiam quam vel Herodotum vel Hippocratem vel

*) Cf. adn. ad fragm. libr. de agric. 11, 8. 36.

xi Praefatio.

inscriptiones ionicas vel alia hujus dialecti monumenta intuitus sum, non immemor quattuor diversorum i0nicae dialecti generum, de quibus Herodotus lib. I cap. 142 agi. Quae etsi hodie nemo jam potest dignoscere, tamen illa quae olim exstitit diversitas eam. debet ha- bere vim, ut quae intercedant inter singulorum scripto- rum dicendi modos discrimina probe notemus. Multa autem in his rebus ad liquidum perduci nequeunt. Quocirca nihil magis cavendum existimavi, quam ne mutando peccarem, in quo viros eruditos nonnunquam labi manifestum est. — Caeterum Democritea locutio, quantum etiam nunc judicare licet, propius ad Hippo- crateum quam ad Herodoteum dicendi genus in qua- rundam litterarum et vocum usu, velut in formis ξὺν pro σὺν, δρῇν pro δρᾷν accedit, in aliis rebus vel cum poetis epicis vel cum titulis ionicis?) congruit, in alis denique nullam gerit cum aliorum scriptorum dictione similitudinem). Porro tam in moralibus quam in reliquis fragmentis tractandis eam mihi legem scripsi, ut non modo textum ubi opus videretur emendarem ejusque rei rationem 1n adnotationibus redderem, sed etam locos difficiliores copiose enarrarem, caetera in quibus haerere quis posset paucis attingerem. Αἱ ne adnotandi materia nimis cresceret, neve frequenter de interpretum. erroribus lectores mihi monendi essent, omnia haec fragmenta latine interpretatus sum. |d- circo non saepe nec fere nisi in rebus majoris momenti superiorum interpretum mentio a me facta est ln

*) Cf. Indio. vocc. Dem. in ἃ et δεξαμεναί. 5) Cf. (fragm. moral. 209. 5) Vid. adnot. ad titulum libri Democritei. περὶ ῥημάτων.

Praefatio. xu

vertendi negotio argumenti sententiarumque diversitatem diverso orationis colore, ut par erat, exprimere studui. Est autem inter Democritea. duplex fragmentorum ge- nus, utrumque rerum ubertate praestabile, sed alterum quasi extra disciplinam positam ideoque eloquentiae flonbus haud raro ornatum, alterum ex ipsis philoso- phiae penetralibus erutum atque eam ob causam lima- tum quidem, sed non alus dictionis virtutibus | nisi perspicuitate. ac. brevitate insigne. — Nihil facilius. erat quam prioris generis copiam et ornatum imitari. [{ἃ-- que jam veteres interpretes quaedam non ineleganter verterant. Ad posterius genus physica pleraque per- unent, quae prope omnia ab alus negligenter conversa deprehendebam. Sed ea fidum interpretem requirunt qui neque plus dicat neque minus quam rei natura et doctrinae ratio. ferat. Quamobrem si in reddenda hac fragmentorum parte peritis judicibus satisfecero, quod omnino in transferendis librorum Democriteorum reli- quis secutus sum assecutus esse mihi videbor. Deni- que quartus de Democriti. placitis liber ità compositus est, ut multa quidem contineat quae mihi communia sint cum is qui antea de eodem argumento scripse- runt: sed quum singulos ubique fontes adierim, conti- mt mihi, ut nonnulla quae ab alus non essent animad- versa primus in dogmatum Democriteorum numero ponerem, ala vero plenis, rectius, accuratius expli- carem. Scripsi Berolini a. d. III Id. Jun. a. 1843.

INDEX CAPITUM HUJUS OPERIS.

pag LiBpgR Pnuiwvus. De Democriti vita . . . 1 Caput 1. Veterum de Democriti anno natali, de lempore mortis ac de ejus flore testimonia et opinio—- nes referuntur . . 1 Caput 11, Doctorum recentioris aetatis virorum de hoc argumento judicia breviter memorantur . 17 Caput IH. Antiquorum de his rebus loci diligenter exami- nantur .. . . . . 18 Caput IV. De Democriti fratribus et sorore. De ejus iti- neribus . . . ον . 36 Caput V. De philosopho ex itineribus reduce . . 57 Caput VI. Fabulae inferiore aetate de eo excogitatae reji- ciuntur . . . . . . 65 Caput VII. De Democriti obitu . . TM S8 Excursus de aliis qui a veteribus citantur Democritis 91 LiBER SecuxpuUs. De Democriti scriptis . . . 93 Prooemium .. . . 4. . 0. 93 A. De scriptis moralibus . . . . . . 113 DB. De scriptis physicis . . . . . . 129 C. De scriptis ἀσυντάχτοις e . . . . 138 D. De scriptis mathematicis . . 0. . 1492 E. De scriptis musicis . . . . . . 147 F. De scriptis technicis . . . . . . 180 Excursus de scriptis supposititiis . . . . 55 LiskR TgaTIUS. I|. Democriti operum fragmenta . 160 A. Fragmenta moralia. Praefatio ες . . 160 De Pseudodemocrate excursus . . . . 162 Περὶ εὐδυμίης (1— 13) 200. 0. s. 5. . 464 Περὶ τύχης (14 — 18) . . 167

Περὶ μετρίης τέρψιος «at βίου ξυμμέτρου (19 — 45) 108

Index Capitum. XV

pag. Περὶ ἀμετρίης τῶν xarà τὸ σῶμα ἡδονέων (46 — -56 173 Περὶ χρημάτων (07 — -72 . 175 Περὶ τοῦ ἐν ξυμφορῇσι εὖ seven qa - i 200. 177 Περὶ ἐπιϑυμιέων (75 — 82) e; 178 Περὶ πόνων (83 — 92) . . 179 Περὶ ἰδίων καὶ ἀλλοτρίων ἁμαρτημάτων 6--ϑὴ . 180 Περὶ κακῶν ἔργων (97 --- 119. . . 18ι

Περὶ ἐπαένου xal ψόγου (120 — 123) 5. — 484

Περὶ παῤῥησίης (124 — 126) 005.5. 5. o. 48

Περὶ παιδείης (127 — 143) . 005. —— 485

Περὶ εὐνοίης xal καχονοίης (144 — 174) 000. 5. 487

Περὶ γυναικῶν xal παιδοποιΐης (175— 188) — . , 4191

Περὶ νόμων καὶ πολιτηΐζης (189 — 2) 0... 1498

Περὶ γήραος (216—220) . . 0. . 1489 Πάρεργον (221 — 259) 00.5. 5. 5. . Q0

B. Fragmenta physica . . . . . . 204 Ποιχίλα (1 — 11) ΝΞ ΞΕ 000. . . 9M Περὶ αἰσθήσεων (12—7293) . . . . . . 910 Περὶ χυλῶν (24 — 29) 80. 5. 5. 5. o 916 Περὶ χρωμάτων (30 — 39) 00.5. 5. o. 220 Περὶ ὀσμῆς (40) ΝΥ o. . 995 Πάρεργον (41) . . 9935 Fragmenta librorum de animalibus (1—7) 927 Fragmenta astronomica (1 -- 3) 5. .. 3l 236

236

moo

Fragmenta varii argumenti es TM Περὶ χώνου τομῆς (1) M Περὶ ποιήσεως Ὁ). . . . . . . . 996 Περὶ ᾿θμήρου (3) ΝΕ ΕΕ-: Περὶ μουσιχῆῇς (4) . . . e; . . 937 Περὶ Διός 8). . . 0. 9307 Δημόχριτος περὶ τῆς αὑτοῦ ᾿ἀποδημίας (6 — 7) . . 998 ΓἋἌδηλον ἀποσπασμάτιον (8) ΝΕ ΞΕ -:::

F. Fragmenta libri de agricultura (1— 13) 238 Il. Adnotationes. . . . . . 295 À. Adnotationes ad fragmenta moralia , . . . 959 De fragmentis spuriis excursus (1 — 48) . . . 9824

B. Adnotationes ad fragmenta physica . . . 333 C. Adnotationes ad fragmenta librorum de animalibus 257 E. Adnotationes in Democriti fragmenta varii argumenti 358 F. Adnotationes ad fragmenta libri de agricullurà . . 86) Lisza QuanaTUs. De Democriti placitis . . . 373

Prooemium . . . - . . . . . 373 De inani et pleno . . . . . . . 970 De atoinis. . . , . . . . . 378

XVl

De De De De De De De De De De De De De De De De De De De

De

De De De De De De De De De De De De De De De

Index Capitum.

materiae discriminibus atomorum motu

generatione et interilu mundi ortu et interitu

terrae origine el forma .

sole, luna et stellis

facie in orbe lunae galaxia

cometis .

elementis . . terrae motibus . tonitru, fulgure, fulmine ventis . .

Nili inundationibus . magnete lapide

coitu et foetu . monstris . . animalibus exsanguibus anima . . . respiratione

morte . reviviscendi facultate sana mente . . sensibus . ἢ visu . . . auditu . . .

iis quae sensuum ope percipiuntur

et turbine igneo

simulacris . . somniis . . . somno - . imaginibus divinitate praeditis

diis . . . . artium inventione

musica . . . veritate cognoscenda

Φ

Moralis philosophiae praecepta . .

QUAESTIONUM DEMOCRITEARUM

L I B ER I. DE DEMOCRITI VITA.

*

CÁPUT L

Doi philosophi patrem alii antiquorum, teste Laer- tio*), Hegesistratum, alii Athenocritum, nonnulli Damasippum nominarunt. Inter eos qui Damasippi filium fuisse credunt Aelianus est var. hist. lib. IV, cap. 20. Patria ejus communi omnium fere testium consensu Abdera *) fuit, Thraciae oppi-

!) Diog. Laert. lib. IX, 34. Δημόχριτος ᾿Ηγησιστράτου, οἱ δὲ ' A9nvo- χρίτου, τινὲς Δαμασίππου. Suidas s. v. AÁnpóxptzoc*, Δημόχριτος ᾿ἢγη- σιστράτου, οἱ δὲ ᾿Αϑηνοχρίτου, ἢ Δαμασίππου. Eudocia Violar. in Villois. Anecd. Gr. Tom. I. p. 184. ᾿Ηγησιστράτου υἱός" οἱ δὲ Δαμασίππου. Joann. Tzetzes Chil. II. hist. 61. vers. 979. pag. 79 ed. Kiessling: δ᾽ Αβδηροδημό- xottoc, ὃ παῖς ᾿Ηγησιστράτου. Eadem verba repetuntur Chil. XIII. bist. 465 vers. 85 pag. 484 ejusd. ed. Aelian. l. c. τὴν παρὰ Δαμασίππου, τοῦ πα- τρός, οὐσίαν εἰς τρία μέρη νεμηδεῖσαν x. τ᾿ À. Pseudorig. in φιλοσοφοῦμ., pag. 90. ed. Jo. Chrph. Wolf. Δημόχριτος Δαμασίππου ᾿Αβδηρίτης ; item Theodoretus £JA. ϑεραπ. παϑ. disput. IV pag. 794 Tom. IV. ed. Schulz. Δημόχριτος δὲ ὁ ᾿Αβδηρίτης ὁ Δαμασίππου x. τ. À.

2) Aelian L 1. Δημόχριτον τὸν ᾿Αβδηρίτην λόγος ἔχει x. c. À. Οἱ. Aristot, de coelo III, &. Meteor II, 7. Cic. de nat. deor, I, 43. Pompon.

1

9 Quaestionum Democritearum

dulum posteriore *) tempore famosissimum. Nam quod ex Dio- gene 4) discimus, fuisse- qui eum Mileti natum esse putarent, non tantum apud quemquam valere debet, ut pervagata anti- quitatis opinio ideo ei negligenda videatur *).

At de tempore quo vixerit Democritus, tanta est omnium dissensio, ut neque annum ejus natalem nec vitae supremum liquido ex vetustis monnmentis eruere, sola tantum conjectura assequi possimus, Nec mirum est quod illi accidit, ut ad diversas aetates referretur, quod licet honorificum, ut videbimus, inter longaevos obtineat locum, adeo ut multorum aequalis fuerit, tamen, quot vitae annos expleverit, incertum est. Qua- propter singulos testes ordine 'producam, deinde doctorum re- centioris aetatis virorum, qui de hoc argumento egerunt, pau- cis verbis mentionem faciam, denique quid ego statuam ex- plicabo.

Tria feruntur ipsius Democriti de vita sua testimonia quo- rum duo exstant apud Diogenem, tertium apud Eusebium et Clementem Alexandrinum. Primum Laertius 5) ex illius libro

Mela lib. II c. 29: (de Abdera loquens) ,,sed ea magis id memorandum habet, quod Democritum physicum tulit, quam quod ita condita est." Solin. Polyhist. cap. X: ,Inde non procul urbs Abdera, quam Diomedis soror et condidit et ἃ se sic vocavit, mox Democriti domus physici, ac Si verum rimere, ideo nobilior." Suidas v. Δημόκριτος — ᾿Αβδηρίτης. ἐχ Θράκης — Eudocia Violar. pag. 194. Δημόχριτος φιλόσοφος. ᾿Αβδηρίτης. Ammian. Marcellinus lib. XXII, 8 (ultimus scriptorum Latinorum qui

mocriti. Pseudorigenes et Theodoretus 1. l. *) ut infra demonstrabo. 4) Diog. Laert. 1.1. — ᾿Αβδηρίτης ἣ (ὡς Évtot) Μιλήσιος.

5) Juvenalis scholiastes ad satir. X. vers. 50 ait: ,, Apud Abderim, aut Megarim, quae fuit patria Democrili " etc.; ubi corrige Abderam aut Megaram. Nam Megarim hic ferri non posse, sed Megaridem (Μεγαρίδα). saltem dicendum fuisse intelligitur ex Pompon. Mel. lib. 11 cap. VII pag. 222. ed. Gronov. At Megarae, Siculorum urbe, Democritus non est natus. Similes hujus scholiastae errores omnes viri docti jam pri- dem noverunt.

$) Diog. Laert. IX, 41 γέγονε δὲ τοῖς χρόνοις (ὡς αὐτός φησιν ἐν τῷ μιχρῷ Διαχόσμῳ) νέος χατὰ πρεσβύτην ᾿Αναξαγόραν, ἔτεσιν αὐτοῦ

Liber I. De Democriti vita. 3

profert qui μιχρὸς διάχοσμος erat inscriptus. In hoc perhibet eum dixisse, se juvenem fuisse eo tempore, quo senex vixerit Anaxagoras, quadraginta annis illo minorem. Alterum 7) testi- monium Diogenes Laertius statim subjicit, contendere eum, parvum Diacosmum a se compositum esse anno post llii exci. dium septingentesimo trigesimo. In tertio *) testimonio quod apud Clementem Alexandrinum στρωμ. L pag. 304 ed. Syl- burg. (lib. I. S. 15 p. 357 ed. Potter.) et mutatis quibusdam apud Eusebium ?) Praepar. Evangel lib. X. c. 2. (c. 4. ed. Viger.) invenitur, ait Democritus, plus se terrarum peragrasse, quam eorum quemquam qui ipsius tempore vixerint, disjunctis- sima quaeque lustrantem, coeli solique genera cognosse quam plurima, eruditos homines permultos audivisse, nec in compo- nendis ! ^) adjuncta demonstratione lineis a quoquam superatum

νεώτερος τεττάραχοντα et antea IX. 84. dixerat χατά τινας ἔτεσιν ὧν αὐτοῦ νεώτερος τετταράκοντα.

") ibid. συντετάχϑαι δέ φησι τὸν μιχρὸν Διάχοσμον ἔτεσιν ὕστερον τῆς Dou ἁλώσεως τριάχοντα xal ἑπταχοσίο)ις, Transscripsit haec duo lestimonia Eudocia in Viol. l. ].

5) ᾿Εγὼ δὲ τῶν xat' ἐμαυτὸν ἀνθρώπων γῆν πλείστην ἐπεπλανησάμην, ἱστορέων τὰ μήχιστα" καὶ ἀέρας τε xal γέας πλείστας εἶδον" xal λογίων ἀνθρώπων πλείστων ἐσήχουσα" xal γραμμέων συνθέσιος μετὰ ἀποδείξιος οὐδείς χώ (al. χως) με παρήλλαξεν, οὐδ᾽ οἱ Αἰγυπτίων χαλεόμενοι ᾽Δρπε- δονάπται" σὺν τοῖς δ᾽ ἐπὶ πᾶσιν ἐπ᾽ ἔτε᾽ ὀγδώκοντα ἐπὶ ξείνης ἐγενήϑην. Deprompta esse haec ex libro aliquo Democriteo documento sunt verba Clementis, quae praecedunt: Τάδε λέγει Δημόχριτος, γράφων xal μὴν χαὶ περὶ αὑτοῦ" ἡ σεμνυνόμενός φησί που ἐπὶ τῇ πολυμαϑίᾳ.

9) Eusebius 1.1. pag. 472. A. ed. Viger. (Paris. 1628) xa( xou σεμνυ- νόμενος (scil. Δημόχριτος) περὶ ἑαυτοῦ φησιν’ ᾿Εγὼ δὲ (al. addunt xal) τῶν χατ᾽ ἐμαυτὸν ἀνθρώπων πλείστην γῆν ἐπεπλανησάμην, ἱστορέων τὰ μήχιστα xal ἀέρας τε καὶ γαίας πλείστας εἶδον (sic corrige pro δον) καὶ λογίων ἀνδρῶν πλείστων ἐπήχουσα, x«l γραμμέων συνϑέσιος μετ᾽ ἀποδεί- ξεως οὐδεὶς χάἀμὲ παρήλλαξεν οὔτε Αἰγυπτίων οἱ χαλούμενοι ᾿Αρσεπεδονά- πται, οἷς ἐπὶ πᾶσιν ἐπ᾽’ ἔτεα ὀγδοήχοντα ἐπὶ ξένης ἐγενήϑην. Ante οἷς ἐπὶ πᾶσιν excidit σόν.

19) (xal γραμμέων συνϑέσιος x. τ. À.) Menagius δὰ Laertium p. 406- ed. Meibom. in hoc Clementis loco συνϑέσιι et ἀποδείξιι scribendum judicat. Similiter Sylburgius in adnotationibus ad hunc locum p. 831 συνϑέσεσι legendum esse monet. At nihil emendandum. Vide Matthiae Gramm. Gr. 8. 358. sub fin. cum adn. pag. 673 ed. 92. Cf. et 8. 337 pag. 643 seqq.

1 *

4 Quaestionum Democritearum

esse, ne ab iis quidem qui Árpedonaptae '') apud Aegyptios

11) Qui fuerint Arpedonaptae, sive, ut apud Eusebium nominantur, Arsepedonaptae, ingenue Ritterus hist. phil. p. 561. se nescire fatetur. Res, nisi me fallit animus, intellectu facilis est. Arpedonaptarum nomen aut Aegypliacum aut Graecum esse, eoque designari doctorum quu- rundam hominum genus artium mathematicarum studiosum, sponte patet. Aegyptiacum esse ratus est Jablonskius Prolegom. ad Panthcon Aegyptiorum pag. XCIV. qui allatis his Democriti verbis: , Lingua Aegyptiorum, inquit, te&iz, nabat (Cf. Thesaurus Epistolicus La-Cro— zianus Tom. I. p. 180) et cum articulo generis indefinito A*y-ncásr, u-nabat, designatur νοήμων sapiens, intellectu pollens. Erit itaque €ep-ner-Avnefur, Arpedunabat proprie ὁ πράττων τὰ τῶν νοημό- νων, vel, quod idem est νοημονιχός, quasi dicas eum qui est ex ordine τῶν νοημόνων." Hujusmodi νοήμονα a Luciano in Philopseude describi existimat, cujus et locum opinionis suae firmandae causa affert. Ut- cunque se habet haec explicatio, quam ferri posse nemo non videt, id certe apparere arbitramur, vocem, ut nunc apud Clementem legitur, puram putam esse graecam, sive graece interpretatus est Democritus Aegyptiorum vocabulum, sive exigua inutatione in formam graecam redegit. Nam quod apud Eusebium est ᾿Δρσεπεδονάπται, quod et Ja— blonskius i. l. reprobat, neque ex graeci neque ex Aegyptii sermonis legibus persolvi potest. Quippe fallitur Vigerus Adnot. ad Euseb. locum (extr. vol) ᾿Αρσεπεδονάπται, cujus loco in manuscripto quodam codice male' Δρσιπεδονάπται legi affirmat, compositum esse putans ex ἄρσις. πέδον .et ἅπτω, quo nihil fingi polest ineptius. Est autem ᾿Αρπεδονάπτης ὁ ἁρπεδονῶν ἁπτόμενος qui funibus sive funiculis occupatur i. e. qui fu- niculos manu tractat. Originatio hujus nominis, quod ex ἁρπεδόνη el ἅπτης (ut enim a ῥάπτω ῥάπτης, sic ab ἅπτω ἅπτης deduci posse in promptu est) constat, jam adnolata est a Schneidero in Lex. Gr., quem tamen mirum est dubitasse, graecugne an Aegyptium sit vocabulum. Idem citat Reinesii Ep. ad Nesteros p. 23. Schneideri dubitatio, si recte auguror, inde orta erat, quod nomen rei significandae non satis aptum judicabat. Atlamen vix dubium est, quin non nisi a vulgo Aegyptiorum geometrae, de quibus loquitur Democritus, vocati sint 'Aprebovdrtat i. e. funigeri, si quis latinam vocem, quae ad graecae similitudinem accedat, formare velit, Quoniam scilicet vulgus geometras sive agri mensores in metiendo agro praeter alia instrumenta ad hanc rem ne- cessaria funibus uti viderat, impar fortasse inveniendo nomini ad no3-— iandum hoc eruditorum hominum genus satis idoneo fwmigeros illos appellavit. Quod si non de viris doctis hoc loco ageretur, sed de opera- riis, ᾿Αρπεδονάπται agricolae quoque esse possent. Etenim colligas licet ex llesych. v. ἁρπεδόναι significationem vocis ἁρπεδόνη, huc pertinentem quam omisit H. Stephanus Thes. L. Gr. s. ἢ. v. quamque recentiores lexicographi accuratius exponere neglexerunt. ἀρπεδόνη nimirum po- testatem vocabuli primitivi dpzr, ex quo una cum ἁρπεδὼν derivatum est, relinet, ita ut pariter atque illud falcem designet. Hesychius sic:

Liber 1. De Democriti vita, 5

audiant, apud quos postquam '*) (caeterorum) omnium terras

ἁρπεδόναι" τῶν ἀμαυρῶν ἀστέρων σύγχυσις. Sic autem dictae videntur, ut recle ibi Valesius monet, stellae exiguae crebraeque, quae in dex- tera manu Persei summa notantur, quaeque et ἅρπη dicuntur, quod εἰς τὴν ἄρπην χαταστερίζονται, Vide, quos ille. jam citavit, Arati inter— pretes Hyginum οἱ Germanicum. — Ergo si ἁρπεδόνη idem quoque quod 4pz vajet, ut hinc efficitur, ᾿Αρπεδονάπται falcigeri h. e. vinitores, agricolae erunt. Sed quum doctorum virorum in Democriti loco men- tio fiat, prior ista, quam proposui, enucleandi ratio vera est. Caeterum neminem arbitror nodum in scirpo quaesiturum, quod apud utrumque scriptorem qui Democriti verba nobis servavit non 'Aprtóovártat aspero spiritu, quem nomen requirebat sed ᾿Αρπεδονάπται leni afflatu deprehenditur, siquidem constat, quam saepe librarii in utrovis spiritu vel negligendo vel permutando peccaverint. Haec scribenti ob rei soni- que similitudinem in mentem mihi venit gallica vox arpest quae ex vetustissimis temporibus in illius gentis sermone mansit. Etenim jam Columella 5, 1, 6: ,,semijugerum quoque, inquit, arapennem vocant Galli," ubi alii codd. arpennem, alii arepennem habent. Praeterea nota erai veteribus vox arpendiwm. Namque Gloss. Vet. arpendiu, πλέϑρα. Quo- modo apud Columellam scribendum sit, incertum est. Omnes autem, quas memoravi, voces vel vocum formae et praeter has multae aliae ad eandem rem exprimendam medio aevo usurpabantur, quarum ma- 1imam partem collegerunt Ducangius et Carpentarius in Glossariis me- diae et infimae Latinitatis.

1.5) Sensum verborum ἐπὶ πᾶσι, quem jam recte perspexerunt SMhurgius in editione Clementis pag. 904 οἱ Menagius ad Laertium Tom. I. pag. 406. ed. Meibom. plurimi recentiorum non videntur asse- culi. Sylburgius vertit: ,,cum his autem postremo octoginta annis fui in terra aliena." Eodem modo Menagius. Male Vigerus in Eusebii editione: ,,quibus is omnibus ad annos octoginta peregrinus bospesque versatus sum." Vigero Vigerum opponamus, hoc est huic interpretandi rationi, cui alibi, velut apud Hom. 1]. IV, 178 non refragor illum ca- nonem, quem in libro de praec. graec. dict. id. pag. 620 — 622. ed. III. llerm. de praepositione ἐπὶ exposuit, quam cum dativo conjuncta interdum esse post e nonnullis veterum locis apparet. Simillimum nostro locum habet Plutarchus in vita Romuli oper. Tom. 1. pag. 111. ed. Reisk., ubi tribus tantum Romanorum imperatoribus memorans contigisse, ut spolia opima referrent, primo Romulo, quum Ceninensem Acronem interfecisset, secundo, Cornelio Cosso, qui Tolumnium Tusco- rum ducem occiderit, postremo Claudio Marcello, a quo Gallorum rex Viridomarus caesus sit, his utitur verbis: xal τρισὶ μόνοις τούτου τυχεῖν ὑπῆρξε Ρωμαίοις ἡγεμόσι. πρώτῳ, Ῥωμύλῳ χτείναντι τὸν Κενινήτην Ἵλχρωνα " δευτέρῳ, Κορνηλίῳ Κόσσῳ Τυῤῥηνὸν ἀνελόντι Τ᾿ ολούμνιον ἐπὶ πᾶσι δὲ, Κλαυδίῳ Μαρχέλλῳ Βριτομάρτου χρατήσαντι Γαλατῶν βασιλέως. Non est dubium, quin ἐπὶ πᾶσι proprie hic convertendum sit: post omnes, *él si quis sensum magis quam ipsa verba reddero studeat, postremo.

6 Quaestionum Democritearum

adierit, octoginta per annos peregrinatus sit '?). Haec tria Democriti testimonia non solum inter se, sed etiam cum aliis veterum locis prima specie videntur discordia. Jam quod ad primum illud attinet quo quadraginta annis Anaxagora se mi- norem dicit Democritus, difficillimum est, de ipsa Anaxagorae vita ita certi aliquid constituere, ut non complurium antiquo- rum repugnet auctoritas. De his videndus praetereBaelium ' *) Heinius '*) quibus Meinersius !*) astipulatur. Imprimis autem legenda sunt quae Schaubachius hac de re commentatus est libro de Anaxag. p. 2 et 46. Sed si quis diligenter omnia perpenderit quae de Anaxagorae vita traduntur, non dubitabit cum iis quos modo nominavi viris doctis ea verissima putare, quae secundo libro Diogenes Laertius, alioqui fide non dignis- simus, narrat Quod quum alienum sit ab hoc loco largius

Idem valet in Democriti loco, quem infra uberius tractabo. Alia hujus- cemodi exempla allegavit Vigerus l 1. Cf. et, quem Hermannus ibi ex- citat, Gronov. ad Lucian T. 1. p. 533 seqq.

13) Injuria Ritterus hist. pbil. p. 561 sophisticam Democrito ex- probrat magniloquentiam, qui tempus quo ortus sit atque annum, quo celeberrimum ingenii sui monumentum condiderit, secundum Anaxagorae vitam et Ilii excidium deflniat. Nihil nimirum in utroque est, quod sophistas redoleat. Quum enim Democriti aetate recens adhuc Anaxagorae fama esset magnaque philosophus ille nominis claritudine vigeret, verisimile est Graecos probe novisso temporis spatium, quo hujus viri vita conti- neretur. Quamobrem non video, cur reprehendendus Democritus sit, cui quoniam illo aevo Graeci in temporum notatione non unam ean- demque Epocham sequebantur, Anaxagorae vita, utpote omnibus nota,

satus apta videbatur, qua tamquam norma in annis suis numerandis

uteretur. Porro veterum plurimis 1lii excidium Epocha erat quam ad annorum computalionem adhibebant, cujns rei exempla passim obvia sunt, ut non solum Menagius ad ilum, quem posuimus, Laertii locum observavit, sed etiam recentiorum plerique, qui de temporum rationibus consceripserunt, animadvertisse videntur. Cf. Jonsius de script. hist. phil. lib. I, c. 4. Denique celeberrimum ejus opus non pixpóv, sed μέγαν διάχοσμον fuisse, Diogenes Laertius docet lib. IX, 39.

12) Baelii Lex. hist. et crit. v. Anaxagoras (Dictionnaire historique et critique de Pierre Bayle).

15) Heinii vie d'Anaxagore dans les mémoires de l'Académie des Sciences de Berlin. An. 1732.

1$) Meiners Geschichte des Ursprungs, Fortgangs und Verfalls der Wissenschaften in Griechenland und Rom. Tom. I. p. 723.

Liber Ll. De Democriti vita. 7

exponere, relego quibus volupe est ad illorum eruditorum vo- lumina. Diogenes 7) igitur auctor est, fuisse Anaxagoram, quum Xerxes in Graeciam veniret, hoc est Ol. 75, 1. viginti annorum adolescentem. Inde patet, viginti annis post natum esse Democritum, ergo Ol 80, 1. Primum hoc philosophi nostri testimonium simul confirmatur verbis Aristotelis Meteor. Ἢ, cap. 7 5) ex quibus emanat, Democritum post Anaxago- ram vixisse aut certe post eum philosophatum esse. Verum quid de altero Democriti testimonio faciamus? Nam fieri nullo pacto potest, si in notiores veterum de anno eversi llii sen- tentias discedimus, ut philosophus Abderitanus Ol. 80, 1. natus jun anno post Trojam deletam 5) 730 parvum illum Diacos- mum conscripserit. Si enim rationem ex Eratosthenis *?) opi- nione ponamus et annum Epochae Trojanae 730 in ΟἹ. 81, 3 ineidere statuamus, quo tempore Democritus sex annorum puerulus fuerit, quis credat, vel summum philosophum ea jam aetate de ordinata mundi compositione scribere potuisse, ne quid in universum de Graecis dicam quorum scripta viriles aut seniles labores esse solebant. Accedit etiam, quod Demo- critum non ante itinera sua de quibus alio loco disputabimus, sed aut partim peregrinantem aut in patriam reversum scripta composuisse probabile est. Itaque aegre hunc locum relin- quere cogeremur, si hoc quod prima fronte difficile putatur vere in difficultatibus hujus argumenti numerandum esset. Quo- modo igitur expedienda res sit, infra demonstrabo.

!'') Diogenes 1], 7 λέγεται δὲ χατὰ τὴν τοῦ Ξέρξου διάβασιν εἴχοσιν ἑτῶν εἶναι, βεβιωχέναι δὲ ἑβδομήχοντα δύο.

'*) Aristoteles l. 1. 'Avataqópac τε γὰρ ὁ Κλαξομένιος καὶ πρότερος ᾿Αναξιμένης ὁ Μιλήσιος ἀπεφήναντο, χαὶ τούτων ὕστερος Δημόχριτος ὃ ᾿Αβδηρίτης.

!*) De annis Epochae Trojanae olim egerunt Jonsius de script. his. phil. lib. . cap. 4. p. 26. eJ. Dorn, Joseph. Scaliger in opere de emendatione temporum pag. 376. ed. Colon. Allobrog. 1629. atque alii alibi, sed omnium optime nostra memoria Boeckhius V. CL. in Com- mentar. ad Marmor Parium Corp. Inscr. Gr. Vol. li. Fasc. 1. p. 327.

ὃ). Ad. Eratostheném inter recentiores hac in re se applicarunt Corsinus Fast, Attic. T. Ill. p. 139. et Harlesius ad Fabric. Bibliothec. Graec, lib. 11. c. XXIV. pag. 629, qui tamen annos male supputarunt.

8 Quaestionnm Democritearum

Quodsi hoc de quo modo scripsimus incredibile erat, quid tandem de tertio ejus testimonio censebimus? Si octo- ginta annos Democritus in Áegypto versatus est, intelligitur necesse esse usque ad centesimum *') fere annum vel ultra a patria abfuerit. Etenim ante vicesimum annum vix itineri se commisit, aut si prius profectus est, tamen jam decrepitus senex in patriam rediit At nonne a verisimilitudine abhorret, eum prope ad mortem usque in itineribus haesisse? Quod quum per se non valde probabile sit, licet longissimum Demo- crito aevum tribuamus, consideratis omnibus extra fidem esse apparet.

His subjiciamus reliqua ex Laertio quae huc pertinent. Ait ille, magistros Democriti Leucippum ac secundum quosdam Anaxagoram quoque fuisse**). De Leucippi vita omnia incerta sunt; itaque nihil inde lucis nostro affulget. ^ Caeteroquin ex hoc quod Aristoteles Democritum ἑταῖρον τοῦ Λευχίππου appel-

*!) Erravit Fabricius Bibl. Gr. lib. II. c. 24 p. 628 ed. Harl. De- mocritum dicens ad octogesimum usque annum aetatis peregrinatum esse, id quod apud Clementem Alexandrinum et Eusebium ejus verba Superius laudata non significant Nam ἐπ᾽ ἔτε᾽ ὀγδώχοντα non aliter interpretandum est, quam per octoginta annos. Quod autem Fabricius voluit, non nisi sic graece sonat: ἐπὶ τὸ ὀγδοηχοστὸν ἔτος. Quo aper- lius hoc est, eo magis miror, praeter Fabricium et alios viros doctos eadem ín re peccasse. Horum in numero fuit Bruckerus hist. phil, T. I. p. 1178 qui insuper Stanlejum notat, quod lib. X. p. 887 dixerit, Democritum, ut ipse affirmet, cum Aegyptiis annos vixisse octoginta. In ejusdem erroris societatem nuperrime venit Clinto Fast. Hell. pag. 113 translationis Kruegerianae. Vide quae ad annum 381. Ol. 99, 4 notavit. Sed excusandi sunt eruditi isti homines, quod grammaticae leges non servare, quam iis servatis rei tam ineptae ut a nemine credi queat, fidem adjunxisse videri maluerunt. Quapropter Bruckerus recte in numero mendum esse suspicabatur de quo infra disseremus.

3) Diog. L. IX, 34. ὕστερον δὲ Λευχίππῳ παρέβαλε xol ᾿Αναξαγόρᾳ, χατά τινας, ἔτεσιν ὧν αὐτοῦ νεώτερος τετταράχοντα. Tzetzes quoque Democritum Leucippi discipulum facit Chil II. hist. 61 vers. 979 pag. 79 ed. Kiessling. dicens:

6 ᾿ΛΑβδηροδημόχριτος, ὁ παῖς ᾿Ηγησιστράτου

τοῦ δὲ Λευχίππου μαϑητής, τοῦ μαϑητοῦ Μελίσσου. Eodem modo haec leguntur Chil XIIL hist. 463 vers. 8ῦ p. 484 ejusd. ed.

Liber I. De Democriti vita. 9

lat, noli cum Rittero *?) cogere,Democritum non fuisse Leu- cippi discipulum, sed ex philosophorum loquendi usu hoc dictum puta. Anaxagorae vero discipulus pro eo quod supra de illius vita expositum est haberi posset, nisi Diogenes ipse inter se pugnantia proderet **). Namque lib. IX, 34 sic ait: Φαβωρῖνος δέ φησιν ἐν παντοδαπῇ ἱστορίᾳ, λέγειν Δημόχριτον περὶ ᾿Αναξαγόρου, ὡς οὐχ εἴησαν αὐτοῦ αἱ δόξαι alte περὶ ἡλίου xal σελήνης, ἀλλὰ ἀρχαῖαι- τὸν δὲ ὑφῃρῇῆσθϑαι διασύρειν τε αὐτοῦ τὰ περὶ τῆς διακοσμήσεως xal τοῦ νοῦ, ἐχϑρῶς ἔχοντα πρὸς αὐτόν, ὅτι δὴ μὴ προσήχατο αὐτόν. Πῶς οὖν (xatd τι- νας) ἀχήχοεν αὐτοῦ; Contra lib. IL, 14 de Anaxagora hoc dicit: ἔδοξε δέ πως xal Δημοχρίτῳ ἀπεχϑῶς ἐσχηχέναι, dmo- τυχὼν τῆς πρὸς αὐτὸν χοινολογίας. Ex qna repugnantia recte

32) Ritterus scilicet pag. 662 (et pag. 559) ob haec Aristotelis verba Metaph. lib. L cap. 4. Λεύκιππος δὲ xal ὁ ἑταῖρος αὐτοῦ Δημό- χρίτος ςοιχεῖα μὲν τὸ πλῆρες xal τὸ xtvóv εἶναί φασι quamquam invitis omnibus post Aristotelem testibus, se nescire dicit, quomodo probari queat, fuisse Democritum Leucippi discipulum, nisi quod similia utri- que placita sint. Atque ob ipsam hanc decretorum similitudinem no- minatum esse Aristoteli alterum alterius ἑταῖρον. Sed fallitur Ritterus. ἂς primum quidem non similia sed eadem fere dogmata habent Leucippus et Democritus; quippe fundamentis ab illo jactis hic superstruxit aedi- fiium. Deinde constat, philosophos graecos pro gentis humanitate discipulos vocitasse ἑταίρους. Vide Pollucem 1V, 6. Hujusmodi locum offer& Pseudorigenes φιλοσοφουμ. pag. 88. ed Chrph. Wolf. Λεύκιππος δὲ Ζήνωνος ἑταῖρος οὗ τὴν αὐτὴν δόξαν διετήρησεν. Itaque adducor, ut, quod apud Suidam nescio quis in voce ἑταῖρε tradit, Platonem caete- rosque philosophos germanos eruditionis amatores sodales vocasse, de discipulis potissimum accipiendum esse credam. Verba ejus sunt: ὁ Πλάτων καὶ οἱ ἄλλοι φιλόσοφοι τοὺς γνησίους ἐραστὰς τῶν λόγων ἑταίρους ixdlouy * obc ἐμιμεῖτο ᾿Ιουλιανός, ἑταίρους πάντας καλῶν ἐν ταῖς συνου- σίαις, οὐχ ἀπαυϑαδιζόμενος τῇ βασιλείᾳ. Neque solum discipuli vocantur ἑταῖροι, verum etiam magistri, idem videlicet cum illis sapientiae sta— dium currentes. Cujus rei testem adhibere juvat Platonem in Menone pag. 79 extr. Steph.,, ubi Gorgias sic appellatur. Similis est usus vo- cabuli γνώριμος. id quod Hesychio et Suida auctoribus scimus, pluri- misque antiquorum locis comprobatum deprehendimus. Hesychius: T'optgot, μαϑηταί. Suidas: γνώριμοι, φοιτηταί, Sic intellige apud Diog. Laert. VII, 41 verba Φανίας, ὁ Ποσειδωνίου γνώριμος, ut ibi jam vidit Menagius. Eodem modo explica verba Pseudorigenis p. 89 ed. J. Chr. Wolf. Δημόχριτος δὲ Λευχίππου γίνεται γνώριμος.

*^) Perspexit hoc οἱ Wendtius Adn. δὰ Tennem. peg. 337.

10 Quaestionum Democritearum

conclusit Wendt. 1. 1. non esse Ánaxagoram Democriti docio- rem, a cujus doctrina et hic valde abhorret, tametsi in non- nullis consentiunt.

Docet praeterea Laertius **), laudato Apollodoro in Chronicis, partu editum esse Democritum Olympiade octoge- sima, id quod, cum eo quod supra exputavimus plane conci- nit Thrasyllus 35) autem cujus idem mentionem habet iu libro qui praevius esset Democriti scriptorum lectioni, tempus ilius natale rettulit ad tertium septuagesimae septimae Olym piadis annum eumque Socrate anno majorem facit, aequalem igitur Archelai, Anaxagorae discipuli atque Oenopidae '"). Confirmari hoc, addit Laertius, eo quod Oenopidae in scriptis suis mentionem agitaverit; praeter hunc memorare illum et Parmenidis ac Zenonis ipsius tempore maxime celebrium de Uno opinionem et Protagoram Abderiten qui consentiente omnium voce Socratis tempore degerit. Sed illorum de qui bus hic Laertius agit aequalem Demiocritum, etiam Ol. 890, 1 natum, fuisse, non est dubium. Porro hunc Protagoram, qui Olymp. 93, 2 decessisse videtur **), vita usque ad septuagesi- mum annum prorogata*?) Democriti auditorem fuisse Dioge-

25) Diog. Laert. IX, 41 γεγόνοι δ᾽ àv (ὡς μὲν ᾿Απολλόδωρος ἐν yp? νιχοῖς) χατὰ τὴν ὀγδοηχοστὴν ὀλυμπιάδα" ὡς δὲ Θράσυλλος ἐν τῷ ἐπι- γραφομένῳ τὰ πρὸ τῆς ἀναγνώσεως τῶν Δημοχρίτου βιβλίων, κατὰ τὸ τρίτον ἔτος τῆς ἑβδόμης xal ἑβδομηχοστῆς ὀλυμπιάδος, ἐνιαυτῷ, (φησι) πρεσβύτερος ὧν Σωχράτους. Εἴη ἂν οὖν χατὰ ᾿Αρχέλαον τὸν ’Αναξάγόρου μαϑητὴν xal τοὺς περὶ θἱνοπίδην. Καὶ γὰρ τούτου μέμνηται, Μέμνηται δὲ χαὶ περὶ τῆς τοῦ ἑνὸς δόξης τῶν περὶ Παρμενίδην χαὶ Ζήνωνα; ὡς κατ᾽ αὐτὸν μάλιστα διαβεβοημένων, xal Πρωταγόρου τοῦ ᾿Αβδηρίτου, ὃς ὁμολογεῖται χατὰ Σωχράτην γεγονέναι.

35) De Thrasyllo vide praeter Jonsium de script. hist. phil. lib. ΗΠ, 3, 2. pag. 12 sqq. ed. Dorn., qui eum Tiberii Imperatoris tempore vixisse existimat, imprimis ea quae in libri ll prooemio a' nobis disputata sunt.

**) De hoc Oenopide tractat Menag. ad Laert. T. 1I. pag. 407. ed. Moibom.

38) Vid. Corsin. Fast. Att T. III. p. 139.

**) Diog. Laert. lib. IX, 66 sed primus auctor Plato in Menone pag. 91 extr. ed. Steph, cujus verba sunt: Πρωταγόρας δὲ dpa ὅλην thv Ἑλλάδα ἐλάνθανε διαφϑείρων τοὺς συγγιγνομένους, xal μοχϑηροτέ- ρους ἀποπέμπων ἢ παρελάμβανε, πλέον 3| τετταράκοντα ἔτη. Οἶμαι γὰρ

Liber I. De Democtiti vita. 11

nes in ejus vita *?) prodit. Adjiciamus hic quorundam ?!) existimationem, numerari inter Democriti discipulos et Hippo- cratem medicum ortum Olymp. 80, 1 mensis Agriani sexto et vicesimo die ut Soranus in ejus vita ex Histomacho et Sorano Coo adnotavit *^*), Aulus Gellius Noct. Attic. XVIL, 21. sic: Iaque qui inter haec ??) tempora nobiles celebresque erant,

αὐτὸν ἀποθανεῖν ἐγγὺς ἑβδομήχοντα ἔτη γεγονότα, τετταράχοντα δὲ ἐν τῇ τέχνῃ ὄντα. Καὶ ἐν ἅπαντι τῷ χρόνῳ τούτῳ ἔτι εἰς τὴν ἡμέραν ταυτηνὶ εὐδοχιμῶν οὐδὲν πέπαυται. Ex ultimis verbis sequitur, Protagoram jam dudum mortuum fuisse, quum hic dialogus scriberetur.

39?) Diog. lib. IX, 50.

31!) A. Corn. Celsus in praefatione operis de Re Medic. pag. 2. ediL Leonard. Targae (Lugd. Bat. 1785, 4): Ideoque multos ex sa- pientiae professoribus peritos ejus (i. e. medicinae) fuisse accepimus, clarissimos vero ex iis Pythagoram et Empedoclem et Democritum. Hujus autem, ut quidam crediderunt, discipulus Hippocrates Cous, pri- mus quidem ex omnibus memoria dignis, ab studio sapientiae discipli- nam hanc separavit, vir et arte et facundia insignis." Auctor vitae Hippocrateae in Oper. Hippocr. ed. Linden. tom. 11. pag. 931. (p. 1297 ed. Foes. Genev. 1657.) μαϑητὴς δὲ γέγονεν ᾿Ηραχλείδου τοῦ ἰδίου πατρός, εἶτα Ηροξίχου, κατὰ δέ τινας xal [Γοργίου τοῦ Λεοντίνου ῥήτορος, φιλο- σόφου δὲ Δημοχρίτου ᾿Αβδηρίτου. Κατὰ δὲ τοὺς Πελοποννησιακοὺς ἤκμασε γρόνους. Quod Suidas et Joann. Tzetzes hac de re habent, vitae Hip—- pocrateae auctori acceptum referunt. Suidas v. ᾿ἱἱπποχράτης tom. ll. p. 144. ed. Kuster. sic: οὗτος (scil. ὁ ᾿Ιπποχράτης) μαϑητὴς γέγονε τὸ μὲν πρῶτον τοῦ πατρός, μετὰ δὲ ταῦτα 'Hoobíxou τοῦ Σηλυβριανοῦ, xal [ορ- To» ῥήτορος χαὶ φιλοσόφου, ὡς δέ τινες, Δημοχρίτου τοῦ ᾿Αβδηρίτου" ἐπιβαλεῖν γὰρ αὑτὸν νέον πρεσβύτῃ (lta legendum esse pro νέῳ πρεσβύ- τὴν monuerunt Portus et Kusterus) ὡς δέ τινες xal Προδίκου. Joann. Tzetzes Chil. VII. hist. CLV. vers. 998. pag. 276. ed. Kiessling:

Ὃ μέγας, ὁ xal δεύτερος, γέγονεν 'Inmoxpátne,

ὃν ὃ πατὴρ ἩΗρακλειδᾶς τὰ ἰατρῶν διδάσχει,

Ὃ ἐκχ τῆς Σηλυβρίας τε ᾿Ηρόδιχος σύν τούτῳ, Γοργίας Λεοντῖνος δὲ τὴν τέχνην τῶν ῥητόρων, φιλοσοφίαν μετ᾽ αὐτοὺς Δημόκριτος ἐχεῖνος x. τ. À.

3*) pag. 1997 ed. Foes. (pag. 901 Tom. 11. ed. Lind.) γεννηϑείς, ὥς φησιν ᾿Ιστόμαχος ἐν τῷ πρώτῳ περὶ τῆς Ἱπποχράτους αἱρέσεως. κατὰ τὸ πρῶτον ἔτος τῆς ὀγδοηχοσχῆς ὀλυμπιάδος, ὡς δὲ Σωρανὸς ὁ Κῶος ἐρευ- νήσας τὰ ἐν Kd γραμματοφυλάχια προστίθησι. μοναρχοῦντος ᾿Λβριάξα, μηνὸς ᾿Αγριανοῦ ἔχτῃ xal εἰχοστῇ, παρ᾽ ὃ καὶ ἐναγίζειν ἐν αὐτῇ μέχρι νῦν "Ixroxpdtet φησὶ τοὺς Κώους. Vid. Corsin. Fast. Att. Il[. p. 199 et Fabric. Bibl. Gr. lib. II. c. 23. pag. 509. ed. Harl.

33) etrea annum 323. ab u. c; ἢ. e. ante Chr. n. 431; Ol. 87, 2.

12 Quaestionum Democritearum

Sophocles ac deinde Euripides, tragici poetae, et Hippocrates medicus et Democritus Philosophus, quibus Socrates Athenien- sis natu quidem posterior fuit, sed quibusdam temporibus iis- dem vixerunt" Si Suidam sequimur v. Δημόχριτος ?*), lucem aspexit Noster eadem qua Socrates Olympiade, id est septua- gesima septima, vel aliis testibus Olympiade octogesima. Cor- sino Fast. Att. T. II. p. 181 damus, utramque sententiam vel scriptorum opinionem sumpsisse Suidam ex Diogenis loco su- pra laudato, quod illae cum Thrasyli et Apollodori apud Laertium testimoniis omnino conveniunt. Longe discedit ab omnibus Eusebius in Chronicis. Hic non definiens, quando generatus sit Democritus, aut memoriae lapsu aut librariorum vitio bis **) dicit, quando ille floruerit, diversissimis nominatis temporibus. Etenim ad Olymp. 70, 1. **) adnotat: 'EXAdvixoc ἱστοριογράφος, xal Δημόχριτος φιλόσοφος, xal ᾿Ηράχλειτος 6 σχοτεινός, χαὶ ᾿Αἀναξαγόρας φυσιχὸς ἐγνωρίζοντο, quod Hierony-

32) Suidas v. Δημόχριτος ita: γεγονὼς ὅτε xal Σωχράτης ὃ φιλόσο- qoc χατὰ τὴν οζ΄ ᾿θλυμπιάδα (οἱ δὲ χατὰ π' φασίν") Socrates enim Olymp. 77, 4. genitus post septuaginta annorum vitam primo nonage- simae quintae Olympiadis anno obiit, ut ex Laertio Apoliodori auctori— tem antestante discimus. Sic enim ille lib. Il, 44. ἐγεννήϑη δὲ (χαϑά φησιν ᾿Απολλόδωρος ἐν τοῖς χρονικοῖς) ἐπὶ ᾿Αψεφίωνος ἐν τῷ τετάρτῳ ἔτει τῆς ἑβδομηχοστῆς ἑβδόμης ᾿Ὀλυμπιάδος, Θαργηλιῶνος ἕἔχτῃ, ὅτε χαϑαί- ρουσι τὴν πόλιν ᾿Αϑηναῖοι xal τὴν λρτεμιν γενέσϑαι Δήλιοί φασιν. ἐτε- λεύτησε δὲ τῷ πρώτῳ ἔτει τῆς ἐνενηχοστῆς πέμπτης ᾿Ολυμπιάδος, γεγο- νὼς ἐτῶν ἑβδομήχοντα. Harlesius qui ad Fabric. Bibl. Gr. lib. II. c. XXIV. p. 628. contendit, Suidam dicere, vixisse Democritum eodem tempore quo Socratem Olymp. 77. vel secundum alios 80, non intellexit in Suidae loco participium illud γεγονώς,

35) Mirandum est recentiorum neminem, quod sciam, animadver— lisse, ad duplicem aetatem ab Eusebio revocari Democriti claritatem. Quippe omnes, ubi de Eusebio loquuntur, illud tacitum relinquunt, quod ad Ol. 86. observat, id temporis quoque claruisse Democritum. Quid vero Harlesius voluerit, ignoro. Is enim 1. 1. Baelium citans v. Democrite adn. D. et Meinersium hist. discip. ap. Gr. et Rom. I. p. 726, Eusebium dicit non Olymp. 86, 1. sed Olymp. 70, 1. scripsisse, id quod risum legentibus movet, quia utrumque scripsit. stis autem quos excitavit locis neque Baelius nec Meinersius quidquam edisserunt, quo ilia Harlesii opinio defendatur, alto potius silentio alterum tempus (Ol. 86, 1.) praetereuntes.

?*) Euseb. Chron. p. 166 in Scaligeri Thesauro Temporum.

u alburan cmm am D RID ρον .... .. Ὁ. ΝΡ. 6. EMEN 1

Liber 1. De Democriti vita. 13

mus ??) sic reddit: ,Hellanicus historiographus et Democritus philosophus, et Heraclitus cognomento Tenebrosus et Anaxago- ras physici clari habentur In Aucheri Graeco-Armenio-Latina editione **) Chronicorum Eusebianorum Tom. IL pag. 207 ad Olymp. 70, 1. legitur: ,,Hellanicus historiographus et Democri- tus et Heraclitus Crtinaeus (lege Scotinus) et Anaxagoras phy- sici agnoscebantnr.^ Ad Olymp. 86, 1 in Scal. Thes. temp.??) (vel ΟἹ. 86, 3 et 4 ed. Mai) haec habet Eusebius: δΔημόχρι- τος, ᾿Αβδηρίτης φυσιχὸς φιλόσοφος ἐγνωρίζετο, xal ᾿Ἐμπεδοχλῆς, ὁ ᾿Αχραγαντῖνος, xal ᾿ἱπποχράτης Κῶος ἱἰητρός, Γοργίας, καὶ Πρόδιχος. ὡς δέ τινες, καὶ Ζήνων xal Παρμενίδης κατὰ τούτους ἤχμαζον. Hieronymus *?) vertit: ,,Democritus Abderites, et Empedocles et Hippocrates medicus, Gorgias Hippiasque et Prodicus et Zeno et Parmenides philosophi insignes habentur." Sed apud Aucherum *') anno sequenti haec tribuuntur, siqui- dem ad Ol. 86, 2 invenimus: Democritus Abderites et Em- pedocles, et Hippocrates medicus, Gorgias Hippiasque, Prodicus et Zeno et Parmenides philosophi agnoscebantur. ldem Euse- bius ad Olymp. 94, 4**) notat: Δημόχριτος τελευτᾷ ζήσας ἔτη p. Hieronymi interpretatio **) ad eum annum nihil continet, nisi: , Democritus moritur. Biennio discrepat codex Armenia- cus, Quippe apud Aucherum **) jam ad Olymp. 94, 2 repe- rimus: ,Democritus obit." :Duplex porro Democriti mentio est apud Cyrillum contra Iulianum lib. 1. ubi **) ἑβδομηχοστῇ, inquit, ὀλυμπιάδι φασὶ γενέσθαι Δημόχριτον xal ᾿Αναξαγόραν,

51) Hieronym. Interp. Cbron. Euseb. p. 130. in Scalig. Thes. Tempor.

3*) Titulus hujus operis, quod ad Scaligeri fraudes detegendas plurimum valet, sic se babet: Eusebii Pamphili Chronicon Graeco - ÀÁrmeno — Latinum ed. Baptista Aucher Ancyranus. Venetiis 1818. 2 Vol., 4.

3*) Euseb. in Scal. Thes. Temp. p. 172.

**) Hieronym. |. ]. p. 132.

41) Euseb. Chron. Tom. II pag. 213 ed. Aucher.

**) Euseb. Chron. in Scal. Thes. Temp. p. 172.

23) Hieronym. l. c. pag. 134.

**) Euseb. Chron. Tom. Il. pag. 217 ed. Aucher.

45) CyrüL contra Julianum lib. 1 pag. 13 ed. Spanh.

14 Quaestionum Democritearum

φιλοσόφους quouoóc, ὁμοῦ cs xal ᾿Ηραχλείδην τὸν ἐπίχλην σχοτεινόν, in quibus verbis pro ᾿ΗἩραχλείδην legendum esse Ἡράκλειτον nemo in dubium vocabit Idem Cyrillus paucis verbis interjectis sic pergit: ὀγδοηχοστῇ ἔχτῃ ὀλυμπιάδι γενέσθαι φασὶ τὸν ᾿Αβδηρίτην Δημόχριτον, ᾿Εμπεδοχλέα τε xal 'Immo- χράτην xal Πρόδιχον, Ζήνωνα xai Παρμενίδην. Quid de duo. bus his Cyrilli locis judicem infra uberius exponam. Denique auctor Chronici Paschalis **) apud Scalig. in Thes. Tempor. *?) ad Olymp. 67. (EC) observat: 'Ελλάνιχος ἱστοριογράφος, xal Δη- μόχριτος φιλόσοφος xal Ηράχλειτος, ὁ σχοτεινός, καὶ ᾿Αναξαγόρας φυσιχὸς φιλόσοφος ἐγνωρίζοντο"). Idem*?) adOlymp. 104. (ρδ') Δημόχριτος τελευτᾷ ζήσας ἔτη p, ubi Scaliger, nescio qua causa permotus, in margine posuit: L Ol. XCVIL; qui numerus quo spectet aliis judicandum relinquo. At in novissima Chronici Paschalis editione a Lud. Dindorfio curata *^) Olympiadis cen- tesimae quintae anno secundo Democriü mors assignatur. Cae- terum Chronici hujus auctorem ad Apollodori computationem se applicasse liquet.

**) Falso nonnulli Alexandrinum hoc Chronicon vocant, alii porro Fastos Graecos aut denique Fastos Siculos. Sola Chronici Paschalis appellatio recta est. Legendus his de rebus Ducangius in praefatione δὰ Chronici editionem, ubi et de auctore Chronici Paschalis caeterisque Pascbalium apud Graecos conditoribus agit. Alexandrini nomen ab editore Radero perperam ei primum impositum omnes fere viri docti, antequam Ducangii prodiisset editio, huic operi tribuunt, in his Meur- sius de Arch. Att. IIT, 13 et aliis locis. Idem Chronicon jam ante Raderi editionem propter cognationem materiae, ut ait, Temporum Thesauro inseruerat Scaliger Casauboni manu ex Augustano exemplari descriptum. . Verum multa praetermisit Casaubonus exscribendi labore, ut videtur, defatigatus, multa etiam in edendo Chronico temere mutasse* et transposuisse Scaligerum apparet. Scaliger ἐπιτομῆς χρόνων titulum usurpat.

*") Auct. Chron. Pasch. vel ἐπιτομῆς χρόνων ap. Scalig. in Thes. Tempor. pag. 247.

**) Eodem modo haec in Dindorfii editione pag. 274. (p. 146 c. edd. vett.) leguntur.

43) Chron. Pasch. auct. pag. 250. ap. Scal. 1. 1.

*?) Chron. Pasch. ed. Lud. Dindorf. in Corp. Script. hist. Byz. Vol. 1. pag. 317. (pag. 169 edd. vett) 'OA. pe, B. Δημόχριτος τελευτᾷ ζήσας ἔτη p.

Liber I. De Democriti vita. 15

Ut de anno natali dissentiunt veteres, ita de numero quo- que ejus vitae annorum et de tempore quo supremum obierit diem maximopere discrepant. Etenim Diodorus Siculus 5!) non ut Eusebius et Chronici Paschalis auctor centum, sed nonaginta eum annos vixisse et Olymp. 94, 1 exspirasse testatur. Quare Ol. 71, $ in vitam ingressus esset Idem libro I, 98.**) Democritum non octoginta annos, ut apud Clementem:legitur, sed quinquennium in Áegypto commoratum esse auctor est. Porro a Diodoro et Eusebio in definiendo vitae annorum numero discordat Lucianus δ᾽), centum quattuor annorum senem defunctum esse vita existimans. Non aliter Phlegon .in Longaevis**). Censorinus**) libro de die natali prope ad CVIII annum pervenisse eum scribit. Apud Antisthe- nem .relatum legebatur, ultra centum annos philosophum no- strum vixisse cujus rei testem Diogenem Laertium habemus **). Αἱ auctore Hipparcho apud eundem *?) nono demum et cente- simo vitae anno debitum reddidit naturae. Si antiquo Hippo- cratis Vitae auctori quae xa:à Σωρατὸν inscripta est credi- mus, fama erat eodem fere tempore Hippocratem et Democritum

51) Diod. Bibl. hist. lib. XIV, 11 περὶ δὲ τὸν αὐτὸν χρόνον xol Δη- μόκριτος 6 φιλόσοφος ἐτελεύτησε, βιώσας ἔτη ἐνενήκοντα.

53) ὑπολαμβάνουσι δὲ xal (scil. οἱ Αἰγύπτιοι) Δημόχριτον παρ᾽ αὐτοῖς ἔτη διατρῖψαι πέντε, xal πολλὰ διδαχϑῆναι τῶν xat! ἀστρολογίαν.

53) Lucian. in Macrob. Tom. III. p. 221. ed. Reitz: Δημόχριτος μὲν & ᾿Αβδηρίτης ἐτῶν γεγονὼς τεσσάρων xal ἑχατὸν, ἀποσχόμενος τροφῆς ἐτελεύτα.

54) Ῥμίοροῃ. Trallianus Longaev. cap. ll. p. 118. ed. Job. Georg. Frid. Franz: Δημόχριτος ᾿Αβδηρίτης ἔτη ἑχατὸν τέσσαρα. ᾿Ετελεύτησε δέ, "pog? ἀποσχόμενος.

^5) Censorinus lihro de die natali ed. Lindenbr. Lugd. Bat. 1642. pag 104.: ,Democritum quoque Abderiten, et Isocratem rhetorem fe- runt prope ad id aetatis pervenisse quo Gorgian Leontinum, quem omnium veterum maxime senem fuisse, et octo supra centum annos habuisse constat."

5*) Diogenes Laertius lib. IX, 39 xal τελευτήσαντα αὐτὸν (scil. τὸν Δυμόχριτον ὁ ᾿Αντισϑένης φησὶν) δημοσίᾳ ταφῆναι. βιώσαντα ὑπὲρ τὰ ἑχατὸν [t

51) Hipparchus ap. Diog. lib IX, 43. — ἀλνπότατα τὸν βίον προή- x410, ὥς φησιν Ἵππαρχος, ἐννέα πρὸς τοῖς ἐχατὸν ἔτη βιούς.

16 Quaestionum Democritearum

fato concessisse. Mirum autem quod ibidem legitur, alios tra- dere nonagesimo aetatis anno, alios octogesimo quinto, alios centesimo quarto, quosdam centesimo nono Hippocratem de- cessisse " 3), ita ut in numeris annorum quos vivendo exegerit Hippocrates eadem sit varietas quae in Democriteis, nisi quod nemo Democritum octogesimo quinto aetatis anno jam vitae usuram amisisse prodit. De reliquo Joa. Tzetzes, et Suidas* ?), ubi de Hippocratis morte agunt, unum tantummodo numerum quattuor et centum annorum commemorant,

Denique Plinius 5?) de Democriti et Hippocratis aetate haec refert: ,,plenumque miraculi et hoc, pariter utrasque artes effloruissse, medicinam dico magicenque, eadem aetate illam Hippocrate, hanc Democrito illustrantibus, circa Peloponnesia- cum δ") Graeciae bellum quod gestum est a CCC urbis nostrae anno. Uterque igitur, Plinio judice, aequalis fuit ac circa bellum Peloponnesiacum floruit. Hoc posterius, etsi non di- serte, tecte tamen dicit. Postremo apud Aelianum **) depre- henditur narratiuncula, qua certiores nos facit scriptor, Alexan- drum Magnum quum audiret Democritum in quibusdam libris infinitos mundos statuere, indoluisse, quod adhuc ne unius qui- dem ejusque omnium communis factus esset dominator, Demo- critum vero ideo Alexandrum derisisse. Aeliani verba sunt: ob γὰρ δύναμαι πείθειν ἐμαυτόν, μὴ γελᾷν ἐπ᾽ ᾿Αλεξάνδρῳ τῷ Φιλίππου, εἴγε ἀπείρους ἀχούων εἶναί τινας χόσμους, λέγοντος Δη-

55) Auctor vitae Ηἰρροογδίθδο Tom. Il. oper. Hippocr. ed. Lind. pag. 951. vel pag. 1297 ed. Foes: ἐτελεύτα δὲ παρὰ Λαρισσαίοις, ὅτε xai Δημόχριτος φέρεται τελευτήσας. Καὶ οἱ μὲν ἐνενήκοντα ἐτῶν, ol δὲ πε΄ φασίν, ἄλλοι ρδ΄, τινὲς ρϑ΄.

**) Tzetzes Chil. VII. hist. 105. vers. 970. pag. 277. ed. Kiessling.

ἔγραψε δὲ βιβλία Τρία τε καὶ πεντήχοντα. εἶτα χαὶ τελευτᾷ δὲ ᾿Ετῶν ὑπάρχων ἑχατὸν ὁμοῦ τὸ xol τεσσάρων. Suidas v. ἱἱπποχράτης " χατέστρεψε τὸν βίον ἐνιαυτῶν γεγονὼς δ΄ xai ρ΄, «al τέϑαπται ἐν Λαρίσσῃ τῆς Θεσσαλίας.

50) Plin. Hist. Nat. lib. XXX. c. II. ed. Franz. (c. I. edd. vett.)

$!) Annus ab u. c. 300 respondet anno ante Chr. 454 vel Ol. 81, 3; sed tum bellum Pelpponnesiacum nondum gerebatur.

53) Aelian. var. hist. lib. IV. c. 29.

Liber 1. De Democriti vita, 17

Δημοχρίτου ἐν τοῖς συγγράμμασιν, ὅδε ἡνιᾶτο, μηδὲ τοῦ ἑνὸς χαὶ χοινοῦ χρατῶν. llócoy δὲ ἐπ᾿ αὐτῷ Δημόχριτος ἐγέλασε χαὶ αὐτός, τί δεῖ xal λέγειν, ᾧ ἔργον τοῦτο Tv; Igitur, si Ae- liano fides esset, usque ad illam aetatem qua Alexander regnum accepit, vel ultra eam, perpetuasset vitam Democritus. |

Ilaec fere sunt quae veteres de anno, quo natus et quo denatus Democritus sit, et quot per annos vita sit fruitus, tradiderunt. Pleraque illorum quae testimoniorum loco hic allegavimus ita inter se sunt diversa, ut latine, non oratorie loqui videatur, qui paucis exceptis singula a singulis ut a te- nebris lucem, ab umbra corpus, coelum a terra differre con- tendat. ᾿

CAPUT IIl

Qui recentiore aetate de Democriti vita scripserunt, hi pro opinionum discrepantia qua natale tempus, annum mortis summumque ejus florem constituerunt, in tres fere classes dis- tribui possunt. Primae ascribantur qui Democritum quadra- ginta anpis Anaxagora minorem habentes Apollodorum Chro- nographum in statuendo anno natali secuti sunt, Alteri adnu- merentur qui ad Diodori Siculi de anno mortis et vitae anno- rum numero sententiam accesserunt, aut saltem non multum ἃ ea recedendum esse rati sunt. In tertiam denique recipian- tur qui alio modo illius aetatem constituere tentarunt aut qui licet nova aliqua proposita conjectura, tamen totam rem peni- tius pertractare noluerunt, et cum his reliqui omnes.

In primo ordine locum sibi vindicant Hambergerus opere cui titulus: Zuverlaessige Nachrichten von den vornehmsten Sehriftstellern vom Ánfange der Welt bis 1500, Lemgoae edito 1756 Tom. I. pag. 190; Ritterus Gesch. der Phil. Tom. I. pag. 561; Clinto Fast. Hell pag. 45. transl. Krueger. Ad al- teram classem pertinent Scaliger animadv. ad Euseb. Chron. pag. 109. Thes. tempor.; Wesselingius adnot. ad Diodor. lib. XIV, 11; Meinersius Gesch. der Wissensch. bei den Gr. und R. Tom. L p. 725; Corsinus Fast. Attic. Tom. Ill. p. 138; llarlesius ad Fabric. Bibl. graec. vol. IL p. 629; Jonsius de

2

18 Quaestionum Democritearum

script. hist. phil. lib. I c. 4 p. 26 ed. Dorn. Ad tertiam classem referendi sunt Saxius Onomastic. I pag. 36; Simso- nius in Chron. (Oxon. 1652); Meursius de Archontibus Atticis lib. ΠῚ cap. XII]. (in Oper. editione a Lamio Florentiae 1741 curata Vol. 1 pag. 810); JBaelius in Lex. hist. et crit. voce Démocrite. adn, D.; Drucker. hist. crit. phil. Tom. I p. 1177 et 1185; Magnenus in Democrito Reviviscente sive vita et philosophia Democriti (Hagae- Comitat. 1658) pag. 1; Buhlius in Gesch. der neueren Phil. proleg. Tom. I p. 22; Tiedeman- nus in Geist der speculativen Philosophie Tom. I p. 223; Rixnerus Gesch. der Phil. T.I p. 188; Tennemann. Gesch. der Phil T. I p. 336 ed. Wendt.; Geffers. Quaestion. Democrit. p. 7 seqq. Illorum omnium sententias recensere, quae proba- biliter eruerunt laudare, errores autem exagitare non est hujus loci. Sed illud facile animadvertent eruditi attentique lectores, me antequam ad meum de his rebus judicium litteris explican- dum accessissem, quaecunque a veteribus recentioribusque de hac materia dicta essent, probe cognita habuisse. At ne opus quidem est aliorum in hac operis parte habere rationem, quo- rum plerique, excepto Clintone, tam oscitanter in hac quae- stione versati sunt, ut eorum negligentiae pudeat meminisse; quamquam, si veterum fateri licet, ipse etiam Clinto erroris non fuit immunis. ltaque omissis aliorum de hoc argumento judicis ipsi statim hac in re periclitemur.

CAPUT IIl

Initium. ducamus ex antiquissimis testimoniis ipsius Demo- criti, quae nulla opinione praesumta genuina judicemus. Qui cunque enim spuria illa habuerunt, nihil demonstrarunt ideo- que nobis refellendi necessitatem non imposuerunt, Jam pri- mum Democriti testimonium de se quadraginta annis, quam Anaxagoras fuit, minore in annorum numero vitium continere non potest propter verba νέος χατὰ πρεοβύτην ᾿Αναξαγόραν οἵ Aristotelis locum Meteor. Il, 7 ᾿Αναξαγόρας — xal πρότερον ᾿Λναξιμένης xai τούτων ὕστερος Δημόχριτος, et quum Apollo-

Liber I. De Democriti vita. 19

dori ) omnium auctorum quos de philosophi hujus aevo dis- putantes excitavimus fere antiquissimi *) confirmetur senten- tia, Olymp. 80, 1 natum esse Nostrum statuamus. Apollodo- rum sequitur Diodorus Siculus quem sub Augusto vitam egisse compertum habemus et exploratum. Mirabile discrimen nota- vimus inter ipsius Democriti testimonium apud Clementem de longa sua in Aegypto commoratione et Diodorum Siculum. Tantum illud est, ut tolli posse nullo modo videatur. At sine dubio octoginta anni qui apud Clementem sunt cum lustro, de quo loquitur Diodorus, sive potius ipsi Aegyptii apud eum, sic conjungi queunt, ut in Democriti libro ex quo Clemens hoc fragmentum descripsit numerum illum non verbo enuncia- tum, sed signo expressum fuisse dicamus." Non poterat hoc signum nisi littera [1 esse quae, quia prima est vocis πέντε, in vetustissimis Graeciae monumentis quinque ?), citeriore au- tem aetate et potissimum minuscula forma cum ascriptitia li- neola (πὴ ocfog?nta designabat. Si igitur Clemens in Demo- criti scripto litteram II isto loco invenit, quam ipse pro ocfto- ginta, ille autem pro quízque usurpabat, non est mirabile, quod apud Clementem ex quo postea Eusebius illum locum transscripsit octoginta annos annotatos reperimus, quum Dio- dorus, quem probabile est ab Aegyptiis"hoc audivisse, quinque tantum annos Democritum in Aegypto versatum esse dicat. Áut si ipse Clemens in exscribendo Democriti loco memor erat quam in numeris vetustas litterae I tribuere suesset po- testatem, fieri poterat, ut posterioris aevi librarii deprehenden- tes hanc notam, cujus priorem significationem nesciebant, tritum

!) Apollodorum hunc, Chronicorum auctorem, quem Diogenes Laer- tius tam saepe citat, eundem esse viderunt viri docti quos Menagius ad Laert. I, 37. laudat cum Grammatico illo Atheniensi, qui filius fuit Asclepiadis, Aristarchi Grammatici et Panaetii philosophi discipulus, et cujus exstat liber Bibliotheca inscriptus. Chronica sua Attalo secundo, Regi Pergameno nuncupavit; vixit itaque circa Ol. 160, cujus primus annus cohaeret cum 140 ante Chr. n.

3) Antiquior est Antisthenes, de quo mox agam.

3) De notis numeralibus vide Matthiae Gramm. Gr. 8. 1. obs. 4. p. 23 seqq.

9€

20 Quaestionum Demoeritearum

usum sequentes statim eam in ocfoginía mutarent. Itaque in Clementis loco aut [II exarandum est, aut ne quis hodie quoque hac quasi decipula decipiatur, πέντε. Tum effectum iri puto, ut nemo amplius suspicetur, hoc fragmentum Democrito sup- positum esse, neque quidquam credo superfuturum, quod in verbis σὺν τοῖς δ᾽ ἐπὶ πᾶσιν ἐπ᾽ ἔτεα πέντε ἐπὶ ξείνης ἐγενήθην offendat. Nam manifesto hoc dicit Democritus: ,,apud hos autem (quos rerum mathematicarum peritissimos esse neminem fugit) post omnes (i. e. postquam omnes qui in ullo terrarum angulo eruditionis fama florebant conveni) quinque per annos peregrinatus sum." Tertium Democriti testimonium, constituto anno quo ex vivis excessit, perpendemus.

|. De annorum numero quem assecutus Democritus sit item antiquissimus testis interrogandus est, a quo qua ratione reli- qui aberrare potueriut, captu non erit difficile. Eum esse An- tisthenem ^) qui Democritum vivendo adhuc attigit nemini in- certun videbitur. Ántisthenes igitur qui de Democriti vita quaedam litteris mandavit, quorum Diogenes lib. IX, 38 et 39 mentionem movet, certiores nos facit, philosophum Ábderitanum plus centum annos natum (βιώσαντα ὑπὲρ τὰ ἑχατὸν ἔτη) occubuisse. Jam si nobiscum reputamus, quam accurate reli- qua omnia tradiderit Antisthenes quae de Democriti vita apud Diogenegm narrat, et qualia illa sint quae "memoriae tradit, inde colligamus oportet, eum totam Democriti vitam probe novisse. Quocirca mirum videatur, quod non exactius de annorum nu- mero quem expleverit Noster locutus est. Hujus rei nullam aliam causam fuisse arbitror, quam quod, quum Democritus centum quidem annis major, sed non centum et unum annos natus vita defecisset, Antisthenes inutile esse ratus est, mensium ei dierum numerum annorum nuuero addere. Quod si recte suspicor, Democritus noster quem Ol. 80, 1 ortum esse vidi- mus, Ol 104, 4 in communem locum abiit. Etsi vero dies natalis ignotus est atque idcirco fieri vix posse videtur, ut ad amussim definiamus, utrum Olympiadis octogesimae anno primo

D Hic Antisthenes, genere Rhodius, Democriti aequalis fuit. Vid. cap. IV. adn. 19.

Liber I. De Democriti vita. 21

ineunte an exeunte Noster partu editus sit, tamen propius vero est, eum initio illius anni editum esse, ut nunc planum faciam; idque ipsum haud levis momenti est ad tempus quo decessit accuratissime constituendum. — Si principio anni h. e, circa sol- stitium aestivum natus est, ac post centum annorum et aliquot mensium ac dierum vitam exspiravit, mori adhuc Olvmp. 104, 4 potuit. Tum ergo ortus ejus in annum ante Chr. n. 460, obitus in annum 361 incidit. Sed si exeunte anno primo Olymp. 80 lucem accepit et vitam ad centum annorum et aliquot mensium ac dierum spatium perduxit, verisimilius est, eum Ol. 105, 1 mortuum esse. Hac ratione tempus ejus natale revocandum sit ad annum ante Chr. 459 qui respondet Ol. 80, 1 ad finem vergenti, et tempus emortuale ad annum 360 ante Chr. At priorem rationem, qua eum Ol. 80, 1 ineunte natum οἱ Ol. 104, 4 denatum contendimus, solam tuentur veterum testimo- nia. Auctor Chronici Paschalis vel ἐπιτομῆς χρόνων, ut Scali- ger librum nuncupat, philosophum nostrum, quum centum annos vivendo exegisset, Ol. 104, 4 mortuum testatur. Hic igitur Apollodorum et Antisthenem secutus est. Quodsi in Dindorfi editione non Ol. 104, 4 ut in Scaligerana, sed Ol. 105, 2 legitur, hoc aperte falsum est. Itaque ibi aut Ol. 105,1 poni oportet aut, quod ad verum magis accedit, Scaligerana Jectio restituenda est. Nam Scaligeranam lectionem veram esse testis est Eusebius vel invitus. Is quemadmodum supe- rius diximus, ad Olymp. 94, 4 5) notavit, Democritum centum annos natum obiisse (Δημόχριτος τελευτᾷ ζήσας ἔτη p). Quo- modo Eusebius in hunc errorem inciderit, ut Olymp. 94, 4 pro Olymp. 104, 4 scriberet, facile intelligimus. Siquidem P vel p cujus arithmetica potestas centum est magnam gerit similitudinem cum Coppa 5), quod Graeci his fere formis scri- bebant Q 4 p et quod nonaginta designabat, elucet haec signa

5) Interpretem Armenium qui haec ad Olymp. 94, 2. refert errore duci atque idcirco bic nobis ducem esse non posse non solum Hiero- nymi, verum etiam ipsius Eusobii auctoritas vincit. - Nam lalina illius translatio cum hujus archetypo omnino congruit.

*) Vid. Matthiae Gr. Gr. pag. 21.

99 Quaestionum Democeritearum

inter se permutari potuisse. Itaque quum Eusebius vitiosa libri ilius ex quo testimonium de Democriti morte depromsit Scriptura in fraudem impulsus sit, nullo pacto nobis adversa- tur et Scaligeranam lectionem in Chrouico Paschali vel hoc errato genuinam esse affirmat. Eorundem signorum perinuta- tione factum dicerem, ut Diodorus Democritum non centum, sed nonaginta annorum fato concessisse traderet, si certo con- Staret, istas τοῦ coppa formas ante Claudium Imperatorem, ἃ quo eas inventas esse plerique existimant, jam Graecis notas fuisse. Verum si forte nondum notae erant, haud gravabor duorum non minus similium elementorum permixtionem factam esse statuere. Etenim scimus"), notam arithmeticam qua senarius numerus in- ter minusculas litteras designatur (7), non raro ἃ Graecis pro nonagenario numero usurpatam fuisse. Maximam autem hujus signi (7) cum p similitudinem esse patet, si lineola arithmetica non superne ad dextram ascribatur (p) qui non est antiquio- rum usus, sed superponatur (p). Hoc igitur signum (p) pro- xime accedit ad c cujus loco veteres ἢ quoque et |") scri- bebant. Quodsi ante Claudium non eae τοῦ coppa ?) formae quas priore loco posui, ut vulgo putant, usurpabantur, tamen eas, de quibus modo locutus sum, imprimis c et ἢ, tan- tum similitudinis cum p habere, ut confundi potuerint, omnes concedent. Quod reliquum est neminem credo futurum qui dicat, propterea quod c non sit nisi inter minusculas litteras usurpatum, ideo hanc τοῦ coppa formam silentio transeundam

7) Consule ᾿Ηρωδιαν. περὶ τῶν ἀριϑμῶν in H. Steph. Thes. L. Gr. Append. p. 205 seqq. Scapulae lexicon col. 169. Cratandri Lex. 1. gr. col 194 seqq. Not. Graec. s. voc. el num. compendia coll. rec. explic. ed. Corsinus (Florent. 1702) Proleg. pag. XIX seqq.

8) Posterior jam depravata est forma. Non enim a littera L, qua

orientales gentes utuntur originem trahit hoc ἐπίσημον, sed a littera P: . quae ut aptior fieret Graecorum alphabeto, invertebatur, ita ut primi- tus hanc formam habuerit 1 . Postea transiit in ἡ et L, denique ex forma perpendiculari mutato situ orta est librata ejus figura (c), quae mirum in modum concinit cum senarii numeri signo.

*) Ipsum Coppa entiquissimam esse litteram notum est, quae et equis inurebatur. Vide Aristoph. Nub. 23 et ibi schol.

Liber 1. De Democriti vita. 23

fuisse, praesertim quum usque ad octavum fere saeculum post Chr. n. Graeci majusculis litteris in codicibus videantur usi. Nam ex quo libellus papyraceus in Aegypto anno ante Chr. 104 ini- nusculis litteris exaratus in eruditorum notitiam venit '?), quis dubitet Graecos multo ante Chr. n. hoc minusculum, quod vo- cant, alphabetum habuisse?

Jam, ut ad Diodorum redeam, hic in eo quoque fallitur, quod philosophum nostrum Olymp. 94, 1 e vita cessisse scri- bit Diodorus in libro cui haec debet, 'OA pó, ὃ invenerat. lta autem haec exarata erant, ut ad similitudinem τοῦ 'OA Φ ὃ, à vel Ὃλ 146, ἃ vel 'OX c6, à accederent. Etenim in mem- branis saepissime confundi a et ὃ jam pridem docuerunt Schae- ferus! !) et Bastius'*). Porro non est difficile ad fidem, Lu- cianum confudisse Olympiadem qua animam deposuit Demo- critus et supremum ejus aetatis annnm, ita ut Nostrum qui usque ad centesimam quartam Olympiadem vixit, ad annum vitae centesimum quartum pervenisse dicat. Luciani verba ex- scripsit Phlegon, quare ejusdem erroris socius fuit Denique quomodo ex 104 annis 109 exoriri potuerint, quot Hippar- chum !'?) Democrito ascripsisse Laertius auctor est, jam ostendit Meursius !*), mutato videlicet pà' in pU, cujus tamen non subscribo opinioni, apud Laertium in Hipparchi testimonio numerum emendandum esse dicentis. sta nimirum emenda- tione nihil proficimus, quippe quum antiquissimus testis solus apud nos hac in re valeat. Utrum Hipparchus mendosum Luciani, an alius scriptoris cui Luciani verba ante oculos ver- sabantur exemplum habuerit, nec scio, neque admodum curo, quum hominem ipsum non noverint

!*) Boeckh Erklaerung einer Aegypt. Urkunde auf Papyrus. Berlin 1821, 4.

11) Schaeferus ad Greg. Corinth. pag. 195. 1?) Bastius in Commentalione Palaeographica ibid. p. 703 seqq.

!3) Quis fuerit hic Hipparchus, nescimus. Menagius ad Laertium de mathematico cogitavit, non tamen hoc tanquam certum proponens.

1*) Meursius de Archontt. Att. lib. 1Il, 13.

24 Quaestionum Democritearum

Censorinus non refragatur calenlo nostro, quamquam ait: Democritum quoque Abderiten, et Isocratem rhetorem ferunt prope ad id aetatis pervenisse quo Gorgian Leontinum, quem omnium veterum maxime senem fuisse, et octo supra centum annos habuisse constat." Male comparat Democritum et Iso- cratem cum Gorgia. Gorgiam Cicero !*) centum et septem complevisse annos refert. Alii eum usque ad centesimum nonum annum vita superasse tradunt, Isocratem vero unanima voce antiquiores prope ad centesimum annum vixisse testificantur. Natus enim Ol. 86, 1, ante Chr. 436 a. audito funesto de pugna ad Chaeroneam commissa nuncio patriae libertati non superstes prae terrore quem haec ei res incusserat, Ol. 110, 3, ante Chr. 338 a. animam efflavit. Quamobrem in hoc quod De- mocritum et Isocratem, qui centum annorum senes exstincti sunt, cum Gorgia contendit, lapsum esse Censorinum apparet. Quod autem dicit, non pro certo affirmat scriptor, neque ut suam, sed ut aliorum opinionem proponit, ut ex ejus verbis emergit

Nihil me movet quod ait Thrasyllus, qui sub Tiberio de- mum Imperatore (vel fortasse etiam postmodo) vixit, anno prius Socrate Nostrum in lucem susceptum esse, praesertim quia non tantum de Democriti, sed de aliorum quoque philo- Sophorum, imprimis sophistarum, aevo loquentes adeo fluitant scriptores, qui flaccescente litterarum flore sub Imperatoribus Romanis vixerunt, tantaque interdum portenta, quorum origo inscitia, nonnunquam incuria et negligentia fuit, effutiunt, ut qui omnibus eredere velit, vertigine quasi corripiatur necesse sit' ^). Atqui si in finienda sophistarum singulorum aetate, quae ἐχ Platonis, Isocratis et Xenophontis operibus diligenter pernosci

15) Cicero de Senect. V, 2.

!*) Sic Meinersius in Gesch. d. Urspr, Fortg. ἃ. Verf. der Wiss. in Griechenl. und Rom Tom. Il. p. 224. memorabilem affert Plinii (Lib. XXXIII, 4) errorem narrantis, Gorgiam circa septuagesimam Olympia- dem auream sibi ipsi statuam Delphis posuisse, id quod nullo pacto defendere licet. Nimirum, quoniam, ut ubi Meinersius monuit, Gorgia$ qui centesimum nonum annum assecutus videtur, Socratis superstes fuit (Quinct. IIT, 1), post septuagesimam Olympiadem natum esse e ratio evincit.

Liber L De Democriti vita, 25

poterat, tantopere fluctuant scriptorum illius aevi sententiae, quid salutis Democrito ex iis sperandum est, quem nullo loco in seriptis suis Plato memoravit ac de cujus vita omnino apud antiquiores rarissime injicitur mentio? Multo minus Gellius meretur, ut illius causa religionem offerri nobis patiamur, quippe qui nihil exactius prodat, quam Socratem, Hippocrate et Democrito caeterisque quos nominat natu quidem poste- riorem fuisse, sed quibusdam temporibus vixisse iisdem. Hoc quantillum sit, non est quod ostendamus. Nam quod Hippocratem attinet quem Soranusí?) ducibus iis, qui Gellio vetustiores fuerunt, scriptoribus Ol. 80, 1 in vitam ingressum esse scribit, cerium est, auctorem Noctium Atticarum, quum hoc lucubra- ret, paululum dormitasse. Deinde tam vaga ejus loquendi ratio est, ut qui ex ejus verbis multa velit concludere, temerarius sit. Aeliani narrationem propter temporis diversitatem veram esse non posse jam Baelius vidit. Εἰ ex nostra computatione falsus est Aelianus. Sed non videtur dubium, quin Aelianus Democritum pro Ánaxarcho ejus discipulo nominaverit de quo eadem narrat Valerius Maximus ᾽ δ), hoc excepto, quod non dicit Alexandrum ab illo irrisum esse!?). Quod Hippocrates eodem tempore quo Noster fato perfunctus esse fertur, id si recte conjicio, veteres impulit, ut eandem vitae annorum quos compleverit varietatem, quam Democrito attribui viderant, huic affingerent, Caeteroqui nescio originem numeri 85. Qui quia fidei absonus est, in ejus locum verus annorum numerus ad quem Hippocrstes vitam perduxit substituendus videtur. Quo- circa pro πε lege ρ΄. Quod si quis audacissimi conjectoris - esse censeat, non recusabo, quin licet probato eo, quod Hip- pocratem eadem qua Democritum tempestate vitam cum morte

5 Non ab omni parte flocci faciendus est hic auctor vitae Hippo- crateae, utpote qui ex antiquorum scriptis, ex Sorani Coi opere de vitis medieorum, ex Histomachi Ephesi! voluminibus περὶ τῆς ᾿ἱπποχράτους αἱρέσεως, ex Andreae medici libris περὶ τῆς ἰητρικῆς γενεαλογίας quos citat, aliisque libellum suum concinnaverit.

!9) Valerius Maximus lib. VIII. c. 1á. Ext. 2.

!*) Cf. Schefferus ad Aelian. IV, 29.

26 Quaestionum Democritearam

commutasse scribit Soranus, tamen numeri quos de supremo Hippocratis anno affert omnes rejiciantur.

Porro de tempore quo maxime inclaruerit philosophus Abderitanus pauca sufficiat adjecisse. Aperte fallitur auctor Chronici Paschalis florem illius Ol. 67 ponens. Hoc enim non modo omnium scriptorum, quotquot de Democriti aevo scriptum aliquid reliquerunt, testimoniis repugnat, verum etiam ab ejusdem auctoris sententia quam antea explicuimus, plane abhorret, sic ut ne minima quidem veri species in eo appareat. Idem judicandum de Eusebii hallucinatione, jam Ol. 70, 1 De- mocritum floruisse fingentis; talia videlicet a musinante, non seria agente scribi potuerunt. Nec perquam digna est fide quae apud eundem legitur existimatio, eirca Ol. 86, 1*?) cla- run fuisse Democritum nostrum; sequeretur enim, ut jam a quarto et vicesimo anno celebre habuisset in litteris nomen. Quod licet non prorsus improbabile sit, tamen in Democriti vitam vix quadrat, qui ut multijugam sibi compararet doctri- nam, omnivagus eruditos homines audivit. Praeterea hariolan- tur ii quorum auctoritatem antestatur Cyrillus jam septuage- sima Olympiade Democritum fuisse (ἑβδομηχοστῇ ὀλυμπιάδι φασὶ γενέσϑαι Δημόχριτον) referens. — Nisi enim forte alius quam Abderita hic significatur Democritus, turpem esse dicas errorem. Multi autem praeter hunc philosophum fuere Demo- οὐ, de quibus vide quae infra commentabimur **). Alius hic fieri mentionem quam nostri Democriti indicio esse videtur, quod mox de octogesima sexta Olympiade agens ita Democri- tum commemorat, ut addat ὁ ᾿Αβδηρίτης, quod nomen gentile hic omittit. Quod reliquum est, octogesima sexta Olympiade Democritum fuisse (γενέσθαι), ut idem docet Cyrillus, nemo in dubium vocaverit, siquidem hoc cum terminis vitae Demo- criteae quos pepigimus, congruit. Gellius Sophoclis, Euripidis, Hippocratis οἱ Democriti florem, uti observatum est, ad A. U.

29) Nihil refert, veriusne an minus verum sit, quod in aliis editio- nibus est Ol. 86, 2. vel Ol. 86, 3. et 4.

*!) In excursu post librum 1. posito,

Liber Il. De Democriti vita. 27

323, hoc est OL 87, 2, igitur ad initium belli Peloponnesiaci rettulit, ita ut Abderita noster inde a vicesimo nono vitae anno fuerit illustris. Non est, quod ei plane contradicamus, sed ob id ipsum quod de Democriti peregrinationibus diximus adducimur, ut ejus celebritatem paulo seriorem fuisse credamus. Quodsi non a medio fere bello Peloponnesio Democritus cla- ruit, id qnod proxime videtur ad verum accedere, sed Gellius recte jam Α. U. 323 claruisse eum perhibet, non uni huic anno adhaerescendum, sed ab hoc inde tempore per totum belli Pe- loponnesii tractum et postea quoque floruisse Democritum sta- iaendum est. Haec fortasse Plinii fuit sententia qui ab Hip- pocrate medicinam et a Democrito magicen **) illustrajas esse dicit circa Peloponnesiacum Graeciae bellum, quod a trecente- simo urbis conditae anno gestum sit. Si circa belli hujus tem- pora eas artes quas nuncupat Plinius illustrarunt Hippocrates et Democritus, ipsi tum praecipue floruisse censendi sunt. In hoc tamen fallitur hic scriptor, quod ait a trecentesimo urbis conditae anno, id est Ol. 81, 3 illud bellum gestum esse. Quippe tam de gerendo hoc bello nondum cogitabatnr. Cae- terum probabile est Plinium hic temporum Peloponnesiorum meminisse, ut quasi in transitu significaret aetatem, qua ab Hip- pocrate artem salutarem, a Democrito doctrinam magicam illu- Stratum esse credebat, et quum bellum Peloponnesium satis idoneum videretur temporis spatium, cui quia notissimum est istarum artium lumen ab Hippocrate et Democrito profectum ascriberet, illud ab eo memoratum esse suspicor non cu- rante, num etiam postmodo lumen his disciplinis attulissent, nec ne. Etenim post illud bellum cujus finis incidit in OI]. 94,1 Democritum quoque floruisse ob vitae longitudinem necesse est, siquidem a fide abhorret hunc virum, qui inter maxima antiquitatis ingenia numerandus est, et doctrinae am- Plitudine omnes superabat aequales, superstitem nominis sui celebritati fuisse, ejusque gloriam finito bello statim infractam

.. ἢ Num magiam illustraverit Democritus, quod Plinius affirmat, infra exponam.

98 Quaestionum Democritearum.

esse, Ac si forte post illud tempus in dies augescens Socra- tis discipulorum claritas luminibus ejus apud reliquos Graecos officere coepit, tamen eum in patria urbe integram illibatam- que famam suam servasse, testimonio illud est, quod Anti- Sthenes apud Diogenem *?) memoriae prodidit, eum a civibus suis non solum vivum aeneis statuis honoratum, sed etiam mortuum publicis sumtibus honorifice elatum esse.

Ex his quae disputavimus efficitur, commoda ratione Hip- pocratem inter Democriti auditores referri posse, quam rem plurium antiquorum auctoritate niti, observatum est. Quippe et Hippocrates circa belli Peloponnesii tempora clarus fuit, ut vidimus, eodemque quo Democritus anno natus et mortuus esse fertur **). Sed etsi in Hippocratis operibus non multa reperiuntur quae philosophia eruditum deceant tamen locu- ples est auctor Plato in Phaedro **), arbitratum esse Hippo- cratem neminem in maturam corporis sine universae naturae cognitione recte posse inquirere, eoque loco respicit Hippocra- tis librum De natura hominis, ut Galenus **) in Commentario ad hunc librum adnotat. Vide Heindorf. ad Plat. Phaedr. p. 352 ed. Buttm, ubi afferuntur Galeni verba affatim decla- rantia, quo modo Hippocrates in scribendo hoc libro versatus sit. Quare fortasse non est absurdum putare, aliquem inter illius aevi philosophos ab Hippocrate esse auditum, et quo- niam praeter Democritum neminem nominant veteres ejus prae- ceptorem, haud scio an credibile sit, eum Democriti fuisse discipulum. Neque aequalitas obstat, quum non semper ma- gistri discipulis natu majores sint.

At objiciat mihi aliquis cum Corsino, quoniam ex nostra supputatione Protagoras Democriti discipulus esse non potuerit ideo eam suspectam aut omnino falsam reddi, Ad hoc habeo

3?) Antisthenes apud Diog. Laert. lib. IX, 39.

2) Suidae verba ἐπιβαλεῖν γὰρ αὐτὸν νέον πρεσβύτῃ mendacium continere, in promtu est.

55) Plato in Phaedro pag. 270 Steph.

3€) Galenus Comm. in huuc lib. 1 ed. Das. T. V. p. 2 et 16.

Liber I De Demoeriti vita. 29

quod jure meritoque respondeam et quo contra omnes objecta- tiones tueri me possim. Etenim, ut jam Meinersius *?) optime exposuit, praeter Gorgiam quem nonnulli Empedoclis amicum fuisse putarunt et Alcidamum Eleaten et Polum Agrigentinum, Gorgiae discipulos, nemo veterum sophistarum, quod nos qui- dem sciamus, invenitur qui philosopho aliquo aut rhetore usus sit praeceptore. Quod vero fabulantur, Protagoram bajulum prius fuisse, sed a Democrito, qui ejus in lignis artificiose col- lirandis, quo commodius portari possent, sollertiam admira- tus sit, dignum esse habitum, qui ipsius discipulus esset: hoc, quamvis a Gellio *^) comtum et exornatum, ab ipso Epicuro, tete Diogene*?) perscriptum et ab Athenaeo ??) memoratum, lamen adeo fidem excedit, ut prorsus confictum cum Meinersio, cui et Tiedemannus *') et Wendtius **) assentiuntur, existimem, Primum enim Democrito indignum foret, si opinatus esset, eum qui ligna scite componeret, ut magnae eorum multitudini ferendae par esset, etiam philosophiae studia non sine fructu tractaturum esse. Deinde Philostratus de sophistis lib. I p. 494 auctor est, ditissimum fuisse Protagorae patrem Abderae de- gentem, ita ut Xerxem in Persidem revertentem hospitio exci- pere potuerit, qui ut regio illum munere donaret, magos non- nullos ei reliquerit qui filium sapientiae mysteriis initiarent. Quod si verum est, quis credet, filium ejus bajulum fuisse? Αἱ largiamur Bruckero ??), falso hoc de Protagora narrari, quamquam negamus, confundi hic, ut ille vult, Democritum et Protagoram, quoniam quidquid hoc rei est ad fabulas pertinere nobis persuasimms. Praeterea vel ideo in suspicionem nobis venit ista narratio, quod Aristoteles nescit illam Protagorae sub Democrito magistro institutionem, etsi de culcitella aliqua

?7) Meinersius lib. ] T. II p. 173 et 174.

38) Gellius noct. attic. V, 3.

39) Diog. Laert. lib. IX, 33.

?*) Athenaeus lib. VII. c 950 pag. 306 ed. Schweigh.

3!) Tiedemannus in Geist der spekulativen Philosophie T. I p. 3514. 3) Wendt. in adnot, ad Tennem. T. I peg. 496.

33) Brucker. histor. crit. phil. Tom. I p. 1201 seqq.

30 Quaestionum Democritearum

(101) **) loquens bajulis commodissima, qua humeris impo- sita ad onera portanda magis valerent, cujus inventorem fere- bant Protagoram. Hinc originem duxisse fabulam illam si sta- tuamus, me judice, rem acu tetigerimus. Si enim Aristoteles quidquam de hac Protagorae fortuna audivisset, non dubito, quin memoraturus fuerit, Democritum fecisse illum ex bajulo philosophiae studiosum. Huc accedit, quod Plato in Prota- gora **) sophistam cognominem multo ante Socratem natum esse sumit, Quocum congruit, quod Aristoteles apud Ciceronem **) ait, Corace et Tisia qui paulo post exactos a Syracusanis et Agrigentinis tyrannos (Ol. 78 et 79) florebant, antiquiorem esse Protagoram. Denique Apollodórus apud Diogenem?") testifi- catur, circa Ol. 84 maximo flore conspicuum fuisse Protago- ram. Itaque, si Democritus Ol. 80, 1 in lucem editus est, atque ii quos nuncupavi auctores fidem merentur, fieri non potuit, ut ille Democriti discipulus esset. "Taceo recentiorum quorundam inter quos Magnenus??) est errorem ex Aelian. var. hist. lib. I. c. XXIIL colligentium, Protagoram esse filium Democriti. Decepit eos inepta Vulteji illorum verborum in- terpretatio. Haec de Protagorae aetate. Ut tempora non con- veniunt, ita multo etiam minus utriusque philosophi dogmata. Namque in Protagorae decretis nihil inest quod Democrito magistro necessario tribuas.

Restat ut edisseramus, quid de tertio Democriti testimo- nio, quo contendit anno 730 ab excidio Ilii parvum Diacosmum à se conscriptum esse, censendum sit. Vidimus annum septin- gentesimum trigesimum post Trojam dirutam, si Eratosthenem

**) Aristot. in libro deperdito περὶ παιδείας teste Diog. Laert. lib. IX, 53.

**) Plato Protag. p. 317. C. Steph. xalzot πολλά γε ἤδη ἔτη εἰμὶ ἐν τῇ τέχνῃ quae ipsa sunt Protagorae verba; porro pag. 320. C. Socra- tem sic alloquitur: 'AXA', ὦ Zéxpatec. ἔφη. ob φϑονήσω. ἀλλὰ πότε- pov ὑμῖν, ὡς πρεσβύτερος νεωτέροις, polov λέγων ἐπιδείξω, ἢ λόγῳ διεξελϑών; cf. pag. 314. B.

?*) Aristoteles ap. Cic. in Bruto cap. 12.

37) Apollodorus ap. Diog. Laert. lib. IX, 36.

**) Magnenus in Democrito reviviscente pag. 8.

Liber I. De Democriti vita. 3l

hac in re ducem nobis eligimus, incidere in Ol. 81, 3, quo tempore, si Democritus Ol. 80, 1 editus est, talia scribere nondum potuit. Jam si certis indiciis emanaret Democritum, cujus temporum computationes cum parapegmate aliisque scriptis perierunt, annum captae Trojae eodem quo Eratosthe- nes usus est computo invenisse, necesse esset numerum 730 mendum continere, Neque tum in eo emendando laborarem, siquidem hic numerus, qui vetustiori modo sic scribitur [H[ HHAAA ita solum mutandus esset, ut pro primo A exa- raretur IAT, quae exigua foret mutatio. Etenim, quum deleta esset linea transversa (—) τοῦ [I sic fere obliquis laterum lineis inserto A scripti /^, reliquiae /AN pro A haberi po- tuissént. Tum quadraginta anni illis 730 accederent, ita ut nu- merus 770 efficeretur, qui respondet Ol. 91, 3. Ita Democri- tus quadragesimum sextum egisset annum, quum de ordinata mundi compositione conscriberet.

At quis, quaeso, Eratosthenis supputationem quam hodie vulgo. sequimur et Democriteam fuisse audeat dicere? Idcirco, quoniam non est, quod duobus reliquis Democriti locis de quibus locuti sumus diffidamus, nitendum esse patet, ut tertium quoque hu- jus philosophi de se ipso testimonium vitio carere intelligatur.

Multae variaeque apud veteres de anno eversi Ilii senten- tiae fuerunt, quas nemo ad concordiam revocare queat. lta- que, si quis hodie de hoc argumento commentatur, id tantum ei agendum est, ut singulorum scriptorum opiniones enumeret, Nos unice hoc spectamus, ut quum ignoremus, quam rationem Democritus ipse duxerit, eum hic alius viri docti proponamus caleulum, quem 8 Democritico non multum abhorrere proba- bile sit ld facturi non inutile judicamus diei quoque vel noctis (nam media nocte capta dicitur Troja) habere mentio- nem. Quibus rebus etsi non adjungimus fidem, juvabit tamen Democriti causa videre, quae hic sint antiquorum somnia. Ac prius quidem de die disseramus, quem veteres magna cum con- sensione septimum vel octavum exeuntis Thargelionis (Θαργε- λιώνος φθίνοντος) fuisse ajunt. Septimus perscriptus legitur

32 Quaestionom Democritearum

in Marmore Pario *") et apud Plutarchum *?) qui cj ἐθδόμῃ, inquit, φϑίνοντος (scil. Θαργηλιῶνος)" περὶ ἣν δοχεῖ xal τὸ Ἴλιον ἁλῶναι, ὡς "Ἔφορος xai Καλλισθένης xal Δαμάστης xal Φύλαρχος ἱστορήχασιν. Octavus apud Dionysium *') qui Ilium deletum dicit τελευτῶντος ἤδη τοῦ ἔαρος (ita bene Scaliger pro 8pouc) ἐπταχαίδεχα πρότερον ἡμέραις τῆς ϑερινῆς τροπῆς, ὀγδόῃ φϑίνοντος Θαργηλιῶνος, ὡς ᾿Αϑηναῖοι τοὺς χρόνους ἄγουσι" περιτταὶ δὲ ἧσαν αἷ τὸν ἐνιαυτὸν ἐχεῖνον ἐχπληροῦσαι μετὰ τὴν τροπὴν εἴχοσιν ἡμέραι. Quod discrimen sic explican- dum **) est, ut quamvis notum testatumque sit, Graecos pro diei initio solis occasum vulgo habuisse, tamen alios tempus, quo luceat so] potissimum spectantes, diem a solis ortu demum auspicatos esse sumamus, ita ut eadem nox et ad ἑβδόμην et ad ὀγδόην φθίνοντος Θαργηλιῶνος referri posset. Porro in parva Iliade *?) de tempore capti Ilii scriptum erat:

Νὺξ μὲν ἔην μεσάτα, λαμπρὰ δ᾽ ἐπέτελλε σελάνα, quibus verbis jungendus Callistheues δευτέρῳ ᾿Βλληνιχῶν **). ᾿'Εάλω δὲ ἢ Τροία Θαργηλιῶνος μηνός, ὡς μέν τινες ἱστοριχῶν ἢ toza- μένου, ὡς δὲ ὁ τὴν μιχρὰν ᾿Ιλιάδα (ποιήσας) τῇ ἢ φϑίνοντος. διορίζει γὰρ αὐτὸς τὴν ἅλωσιν, φάσχων συμβῆναι τότε τὴν xa- τάληψιν, ἡνίκα νὺξ μὲν ἔην μεσάτα, λαμπρὰ δ᾽ ἐπέτελλε σελάνα" μεσονύχτιος ὃὲ μόνον τῇ ὀγδόῃ φϑίνοντος ἀνατέλλει. De re- liquis locis qui ab his discrepant vide Boeckh. l. L Verum si quis diligenter haec omnia pensitaverit, non aliter rem ex- pediri posse intelliget, quam a celeberrimo Boeckhio expla- Dàta est, qui quomodo Dionysius calculum subduxerit, optime demonstravit. Itaque nunc patere existimo, ut breviter rem nou

am-

3*) Marm. Par. apud Boeckh. V. Cl. Corp. Inscr. Tom. 11 Fasc. 1 pag. 327.

40) Plutarch. Camill. c. 19. Tom. 1 pag. 537 ed. Reisk.

' *1) Dionys. Archaeolog. I, 63 p. 51 ed. Sylburg.

42) Vide Boeckh. 1. |. p. 329.

*3) testibus Clemente Strom.1. p. 321 et Euseb. Praep. evang. X, 12.

**) Callisth. δευτ. 'EJÀA. ap. Schol. Eurip. Hec. editum a Scalig. Συναγωγῆς p. 376,

Liber 1, De Democriti vita. — 33

amplius dubiam complectar, Dionysii plurimorumque antiquorum judicio captam esse Trojam mensis Thargelionis die XXIII (vel octavo ejusdem mensis φθίνοντος). Primus "Thargelionis dies est XIII ante Cal. Jun. sive XX mensis Maji, ita ut XXII illius mensis dies comparandus sit cum ΠῚ ante Idus Jun. qui est XI Junii mensis dies. Hoc die post vergiliarum ortum matutinum, qui aestatis initium indicat atque in Mu- nychionis diem XXVII vel XVII ante Cal. Jun. (i. e. Maji mensis diem -XVT) incidit, primum luna circa mediam noctem exorta est. Quum autem Scirophorionis dies primus sit XIII ante Cal. Jul sive Junii mensis dies XIX, ac solstitium aesti- . vum ex Metonis observatione accidat V ante Cal. Jul, sive die XXVII Junii mensis h. e. nono Scirophorionis die, sequitur ἃ die Trojae dirutae ad diem solstitii, si uterque veterum more annumeratur, septendecim dierum numerum esse, id quod Dionysius diserte dicit. Denique quum anni finis Scirophorio- nis die X XIX i. e. XVI ante Cal. Aug. vel XVII mensis Julii die fuerit, consequens est, ut post solstitii diem viginti dierum spatium ante anni finem superfuisse dicendum sit, ut idem Dio- nysius affirmat. Atque haec quidem de die sufficiat rettulisse. De anno dirutae Trojae duos tantum veterum locos laudabo. Alter est apud Censorinum * *), ubi Varro nos docet *5) ab Ilii excidio ad Olymp. I annos esse paulo plus quam CCCC, hos autem voluisse nonnullos certius definire; ,et quidem, inquit, Sosibius scripsit esse CCCXCV, Eratosthenes autem septem et CCCC, Timaeus CCCCXVII, Aretes DXIV, et praeterea multi diverse. Alter apud Clementem *?), ubi ἃ Demophonte

**) Varro ap. Censorinum de die natali c, 21.

*5) sic enim numeros ibi intelligendos esse monet Lydiatus ad Marm. Par. p. 251, quem et Boeckhius l|. 1. p. 324 sequitur.

47) Clem. Strom. I. p. 336 ed. Col. (Tom. I pag. 402 ed. Potter. Lond. 1715 vel pag. 145 ed. Sylburg) Εἰσὶ δὲ ot ἀπὸ Κέχροπος piv ἐπὶ ᾿Αλέξανδρον τὸν Μαχεδόνα συνάγουσιν ἔτη χίλια ὀχταχόσια εἴχοσιν ὀχτώ- ἀπὸ δὲ Δημοφῶντος χίλια διακόσια πεντήχοντα" καὶ ἀπὸ Τροίας ἁλώσεως ἐπὶ τὴν Ἡραχλειδῶν χάϑοδον ἔτη ἑκατὸν εἴχοσιν, ἢ ixatóv ὀγδοήχοντα. ἀπὸ τούτου ἐπὶ Εὐαίνετον ἄρχοντα, ἐφ’ οὗ φασιν ᾿Αλέξαν- ὅρον εἰς τὴν ᾿Ασίαν διαβῆναι, ὡς μὲν Φανείας, ἔτη ἑπταχόσια δεχαπέντε"

à

34 ΄ Quaestionum Democritearum

post Menestheum, sub quo Troja capta fertur, Atticae rege ad Alexandrum traduntur esse auni 1250: a Troja capta ad redi- tum Heraclidarum anni vel 120 vel 180 (ubi corrigendum 80) hinc ad Evaenetum Archontem (Olymp. 111, 2) secundum Phaniam anni 715, secundum Ephorum 735, secundum Ti- maeum et Clitarchum 820, secundum Eratosthenem 774. De- nique ibidem Duris a Trojae excidio ad Alexandri in Asiam profectionem mille annos atque inde usque ad Evaenetum'') Archontem, sub quo Alexander mortuus sit, undecim annos computasse fertur.

Mitto aliorum de hoc argumento sententias, quas vide sis apud Boeckhium 1. || Hi enim duq tantum loci ponendi sunt, posterior, quia eam exhibet sententiam quam Democriti testi- monio convenire arbitror, prior, quia inde alteri aliqua ex parte medela afferri potest. Aliorum autem sententiae nihil nobis profuturae onerarent magis quam ornarent hanc disputatio: nem. Si quae in Clementis et Censorini loco leguntur, attente conferimus, statim intelligimus, quod de Eratosthene apud Cle- mentem dicitur manifesto falsum esse. Etenim numerum, quem Varro apud Censorinum Eratostheni tribuit, rectum esse aliunde satis constat ^?). Eratosthenes igitur 407 annos ἃ Troja capi ad Olymp. I numeravit, intervallum quod est inter utraque tenipora, solum spectans; quare annus Trojae captae secum dum Eratosthenem est a. 408 ante Ol. 1 vel 1184 ante Chr. n. Ad hujus auctoritatem plurimi veterum se applicarunt, ita ut quando ejus temporum Troicorum notatione nihil testatius in antiquorum scriptis est, nnmerum in Clementis loco temeritatis

ὡς δὲ "Exopoc, ἑπταχόσια τριάχοντα πέντε" ὡς δὲ Τίμαιος καὶ Κλείταρχος: ὀκταχόσια εἴχοσιν. ὡς δὲ ᾿Ερατοσϑένης, ἑπταχόσια ἑβδομήχοντα τέσσαρα ὡς δὲ Δοῦρις, ἀπὸ Τροίας ἁλώσεως ἐπὶ τὴν ᾿Αλεξάνδρον εἰς ᾿Λσίαν ui da- σιν ἔτη χίλια" ἐντεῦϑεν ἐπὶ Εὐαίνετον τὸν ᾿Αϑήνῃσιν ἄρχοντα, iy 2 ϑνήσχει ᾿Αλέξανδρος ἔτη ux. ᾿

48) Potterus recte observat, hunc Archontem Hegesiam fuisse. Erat enim Evaenetus Archon, quum Alexander in Asiam profectus est, ut in praecedentibus rettulit Clemens: Hegesias vero, quum undecim annis post Babylone mortuus est.

*^*) Yid. Boeckhium 1. Ι.

Liber 1. De Democriti vita. 35

notam nom veriti emendare queamus. Quae de Timaeo ac de Ephoro apud Clementem produntur, pariter clarissimo Boeckhio corrupta videntur, si Censorinus recte rettulerit ac Diodoro*?) fides sit. Sed in hac tam dubia re nolim cum Boeckhio (quod pace illustrissimi praestantissimique viri dixerim) Censorinum et Diodorum Clementi praeferre, praesertim quum nesciamus, utrum numeri qui apud Censorinum et Diodorum reperiuntur, omnes integri, an in his quoque quidam corrupti sint. Certe Lydiatus non male ex verbis Varronianis collegit, numeros apud Censorinum corruptos esse. Quae quum ita sint, nihil in numeris Timaeo et Ephoro a Clemente assignatis mutandum censeo. Itaque quum de Phania nihil alibi traditum sit, quod numerum a Clemente ei ascriptum vel confirmet vel infirmet, in eo quem Clemens memorat numero acquieverim, atque id- eirco ne egregiae quidem Boeckhii conjecturae qua Phanias cum chronographo Pario conciliatur, accesserim. Phanias igi- tur, si vulgare illud octoginta annorum intervallum inter redi- tum Heraclidarum et Ilii excidium sumpsit, ex verbis Clemen- tis Trojam annis 354 ante Olymp. I i. e. 1130 ante Chr. n. captam esse statuit. De his 1130 annis si 730 deducuntur, reliqui summa 400 annorum est Quodsi Democritus anno ante Chr. 400 vel Olymp. 95, 1 hunc qui μιχροῦ Διαχόσμου titulum habebat, de ordinata mundi compositione librum edidit, unius et sexaginta annorum senex erat. Ea aetate Democritum tali operi quod ab adulto et subacti judicii homine scribi opor- tebat, componendo parem fuisse omnes concedent. Jam si forte Democritus eundem excisi llii diem quem plerique anti- quorum verum esse ratus est, ac tempus quo conscripserit parvum Diacosmum, non diei, quo inchoaverit, sed quo absol- verit librum habita ratione definivit, apparet, quoniam Ilium paulo ante solstitium aestivum eversum esse veteres sibi per- Suaserunt, fieri posse, ut Democritus illud volumen eodem fere anni tempore quo llium dirutum fingebatur, ἃ se conditum esse hoc testimonio indicaverit. Attamen hoc, ne subtilius

55) Diodor. lib. XVI, 76. à *

36 Quaestionum Democeritearum

quam verius disputasse perhibear, pro certo affirmare atque alis insuper argumentis defendere non est in animo. Enim- vero caput rei illud est, quod in hoc ipso libro auctore Laer- tio lib. IX, 41 Democritus testatum reliquerat, se juvenein fuisse eo tempore quo senex vixerit Ánaxagoras, quadraginta annis illo minorem. Quis non videt, philosophum tum quum haec litteris consignaret non amplius juvenem, sed aut admo- dum senem aut saltem aetate jam provectum fuisse? taque Phaniae nostraeque supputationi, ex qua unius et sexaginta annorum senem eum tum fuisse efficitur, ipse hoc testimonio album videtur adjicere calculum.

CAPUT IV.

His omnibus expositis revertamur eo, unde digressi su- mus. Democritum cap. 1 natum esse diximus Abderae, patre vel Hegesistrato vel Athenocrito vel ut quorundum opinio fe- rebat, Damasippo. Licet autem incertum sit, quod parentis fuerit nomen, tamen paulo certius videtur, tres ab eo liberos esse susceptos quorum Democritus noster natu minimus fuit *). ^ Atque Herodotus quidem et Damasus, Democriti fratres ab auctoribus quibusdam nominantur. Damasi me- minerunt Plinius?) et Clemens Alexandrinus ?), ac si recte viri docti conjiciunt, Diogenes Laertius *) et Hesychius Mile-

1) Diog. Laert. IX, 35 — τρίτον τε ὄντα ἀδελφὸν νείμασθαι τὴν ob- σίαν x. t. À. Aelianus var. hist. IV, 20 τὴν παρὰ Δαμασίππου τοῦ πα- τρὸς οὐσίαν εἰς τρία μέρη νεμηϑεῖσαν τοῖς ἀδελφοῖς (δι᾿ αὐτοῦ) τοῖς τρισὲ *. t. À. Vid. ibi Perizonium.

3) Plinius XVIII, 39. Tradunt eundem Democritum metente fratre ejus Damaso, ardentissimo aestu orasse, ut reliquae segeti parceret.

3) Clemens Strom. VI p. 259 ed. Sylb. (759 ed. Pott.) ὑποδεξαμένου T οὖν αὐτὸν (Democritum) φιλοφρόνως Aapdcou τοῦ ἀδελφοῦ, τεχμτιρά- μενος ἔχ τινων ἀστέρων, πολὺν ἐσόμενον προεῖπεν ὄμβρον.

4) Diog. Laert. IX, 39 ἐλθόντα δέ φησιν αὐτὸν ἐκ τῆς ἀποδημίας ταπεινότατα διάγειν, ἅτε πᾶσαν τὴν οὐσίαν χαταναλωχότα, τρέφεσϑαί τε διὰ τὴν ἀπορίαν ὑπὸ τ᾽ ἀδελροῦ Δαμάσου. Haec lectio, quam Menagius agnoscit, a recentissimo Diogenis editore servata est. In Meibomiana editione legitur Δαμάστου, quod typothetis tribuendum videretur, nisi translatio latina conspiraret, in qua est atque a Damasie fraire. Utrum

Liber 1. De Dernocriti vita. 37

sius*): Herodoti apud Suidam 5) mentio est"). At, nisi fallor, monnulis reliquorum scriptorum duos Democrito fratres tri- buentibus, Diogenes fratrem ei et sororem fuisse testatur ?).

hic Meibomius et Diogenis verba et Ambrosii interpretationem corru- perit, δὴ veterum exemplarium fidem secutus sit, nescio. Huebnerus lacet.

*) Hesychius Milesius p. 18 ed. Orell. ἐτρέφετό τε διὰ τὴν ἀπορίαν ὑπὸ τῆς ἀδελφῆς Δαμάσονυ, ubi Meursius legendum censet τοῦ ἀδελφοῦ, quae et Menagii sententia est ad Laert. IX, 39.

5) Suidas v. Δημόχριτος: καὶ τοῖς ἀδελφοῖς συνὴν ᾿ΗΠροδότῳ καὶ Aa- μέστι,, ubi pro Δαμάστῃ legi jubent Δαμάσῳ Meursius ad Hesych. Miles. ἰ. 1, et Menagius ad Diog. Laert. l 1.

*) Falluntur Jonsius de scriptt. hist. phil. 1I, 1 et Menagius ad Laert, ΙΧ, 39 ab Aeliano var. hist. IV, 20 hunc Herodotum Democriti fratrem commemorari existimantes. . Quippe nihil de hoc ibi traditur.

*| Diog. Laert. 1.1. τὴν οὖν ἀδελφὴν λυπεῖσθαι. ὅτι ἐν τῇ τῶν θεσμοφορίων ἑορτῇ μέλλοι τεϑνήξεσϑαι. Hujus loci immemor Meursius ad Hesychii Milesii locum allegatum sororem Democrito fuisse prae- fracie negavit atque ideo Hesychii textum emendandum ratus est. Nimis festinanter Menagius Meursii opinionem probavit easdemque ver-— borum mutationes, de quibus locutus erat Meursius, apud Hesychium et Suidam fieri voluit. Nam si non plane rejicienda est scriptura in Meibomiana Diogenis editione, quae etiam apud Suidam reperitur, ex Hesychio qui quae de Democrito habet, a Diogene accepit, aliquid lucis huic afferri potest. Forsitan apud utrumque scriptorem reponendum ὑπὸ τῆς ἀδελφῖ,ς Δαμάστης. siquidem Δαμάστη mulieris nomen est. Id 5i recte suspicor, non jam mira videbitur subita illa Democriti sororis commemoratio, in qua Diogenes IX, 43 ita versatur, ut ejus nomen reliceat.— Quodsi supra (IX, 39) Damasten eam nominatam esse dixe- rat, in sequentibus opus non fuit, nomen iterari. Praelerea quae in superioribus sunt hujus auctoris verba (IX, 33) τρίτον τε ὄντα ἀδελφόν sic expediri queunt, ut Laertio judice, a quo Plinii, Clementis aliorum- que distinguenda est opinio, Democritus liberorum Hegesistrati (Athe- nocriti, Damasippi) ordine tertius fuerit, neque fratrem solum, verum eliam sororem habuerit. Huc accedit, quod ἀδελφοί interdum a Graecis conjunetim vocantur frater et soror. Vide Barnes. et Seidler. ad Eurip. Electr. v. 536. taque Suidae verba emendatione non egent. Sed quoniam haec res ex librorum manuscriptorum auctoritate pendet, neque hic ratiocinando multum proficere licet, id tantum efficere volui, ut ne quis temere illis locis Suidam et Hesychium corrigat. Caeterum ἃ Bruckero hist. cr. phil. Tom. I p. 1179 Laerlium excitante Democriti frater Damasis vocatur. Quam ille Diogenis edilionem secutus sit, nescio, Sed vulgata sunt nomina apud Graecos Aápaot, Δάμασος, Δυμάστης. Cf. Stepb. Thesaur. 1. gr. ed. Has. ct Dind.

38 Quaestionum Democritearum

Natalium splendore conspicuum fuisse philosophum Abde- ritanum ex indiciis minime dubiis colligi oportet. Quamquam enim non credimus quod in subdititia Abderitarum ad Ilippo- cratem epistola legitur *), Democritum Herculis ex fratre ne- potem fuisse, tamen Democriti patrem inter ditissimos ejus temporis viros numerari satis constat. Neque enim multas ex- teroruur terras obire ac diutissime peregrinari potuisset filius, nisi opibus maxime floruisset. Haec igitur omnium rerum co- pia quibus Democritea gens circumfluebat, in causa sine dubio fuit, cur mendaces posterae aetatis homines epulum commi- niscerentur quod Democriti pater Xerxis exercitui dedisset! 9). Sed quis rerum illius saeculi rationem tam parum perspectam habet, ut ab hoste qui nullo antea provocatus esset beneficio, tale officium in hostem collatum existimet, quamvis credibile sit, Abderitas Xerxis praesentis exercitum timentes amicitiam et benevolentiam simulasse. Idcirco nullam Valerius Maximus qui hoc enarrat, fidem meretur, in eo quoque culpandus, quod ex facili Democriti patrem tautum convivium apparare potuisse sibi persuasit. Αἱ Herodotus '') nihil nisi hoc testatur, Xerxem in Asiam revertentem Abderam venisse et hospitii foedus cum incolis pepigisse atque acinace aureo eos ac tiara auro inter- texta donasse. De Democriti patre nihil memoriae prodit. Quodsi Diogenes Laertius !?) affirmat, Xerxem a philosophi nostri patre hospitio exceptum esse Herodotumque auctorem citat, in cujus libris nullum hujus rei vestigium est, jure merito-

5) pag. 1974 ed. Foes. (Tom. ΠῚ p. 777 ed. Kübn.).

1^) Valerius Maximus lib. VIII cap. 7 Democritus quum divitiis censeri posset, quae tantae fuerunt, ut pater ejus Xerxis exercitui epu— lum dare ex facili potuerit etc.

11) Herodotus lib. VIIT, 190 φαίνεται γὰρ Ξέρξης dv τῷ ὀπίσω xo- μιδῇ ἀπικόμενος εἰς ᾿Αβδηρα καὶ ξεινίην τέ σφι συνθέμενος xal δωρησάμε- νος αὐτοὺς ἀχινάχῃ τε γρυσέῳ καὶ τριήρῃ χρυσοπάστῳ, xal, ὡς αὐτοὶ λέγουσι ᾿Αβδηρῖται. λέγοντες ἔμοιγε οὐδαμῶς πιστά, πρῶτον ἐλύσατο τὴν ζώνην φεύγων ἐξ ᾿Αϑηνέων ὀπίσω, ὡς ἐν ἀδείῃ ἐών.

13) Diog. Laert. IX, 34 — ἡνίχα ἐξενίσϑη (ὁ Χέρξης) παρ᾽ αὐτοῦ. — χαϑά φησι xal ᾿Ηρόδοτος. ubi Rossius in Commentationibus Laertianis (Romae a. 1788 editis) παρ᾽ αὐτῷ legendum conjecit, quam conjectu- ram nuper Huebnerus praeter necessitatem textul inseruit.

Liber 1. De Demoeriti vita 39

que ista narratio suspecta videri debet. Quum autem aliud sit, Xerxem hospitio excipere, aliud universo ejus exercitui epulum dare, a Diogene, quoniam ea qua utitur auctoritas nulla est, rem cujus incertus rumor ad posteros manasset, paulo minus, quam ἃ Valerio exaggeratam esse putamus '?). ldem Diogenes l. l.!*) observat Xerxem, quum a Democriti patre hospitio exceptus esset, magos nonnullos ei reliquisse, a quibus Democritus puer theologiam et astrologiam didicerit. Quo quid magis dici potest a vero abhorrens? Si enim Xerxes magos apud Abderitas reliquisset, hi pro eo quo tum Graeci Persas odio persequebantur, statim post regis profectionem necati essent. Porro nihil est in philosophia Democriti, quod magorum discipulum prodat. Denique ne temporum quidem rationes conveniunt, Etenim Democritum viginti annis post Xerxis in Graeciam adventum natum esse vidimus. Itaque quo tempore citerioris aevi nugatores magos apud Democriti patrem à Xerxe relictos fingunt, Noster nondum inter vivos fuit. At non erat opus Democrito magorum institutione qua reliquos omnes Abderitas, qui ingenii doctrinaeque laude insignes fue- runt, caruisse nobis compertum est. Siquidem alium nactus est

32) Fabricius Bibl. gr. lib. ΠΠ c. XX p. 347 ed. Harl. a Diogene hic excitari censet Herodotum Epicuri familiarem, cujus librum de pu—- bertate Epicuri idem Diogenes X, 4 commemorat. Atqui fateor, me non videre, cur haec in libro de pubertate Epicuri narrata esse probabile sit. Quumque inter Ilerodotos, quos doctus ille vir l. 1, recenset, ne- minem reperiam, quem haec scripsisse opineris, statuendum est, me- moriae lapsu a Diogene citatum esse Herodotum non satis recordante, quid ille referret, aut integriorem olim fuisse Herodoti textum. Id Fabricio placuit lib. ll c. XX p. 394 ed. Harl, quia plura ex Herodoto in veterum libris allegantur, quae hodie apud illum non exstant. Sed adversatur huic sententiae Wesselingius in Dissert. Herodotea c. 1. Traject. ad Rhen. 1798. Fieri denique potest, ut verba xaÜd φησι xal Ἡρόδοτος primum margini a lectore quodam ascripta postea contextui 8 librario illata sint, cujus generis plurima exempla in Commentariis ad Laertium suppeditot Menagius.

!*) Locus integer hic est: οὗτος (ὁ Δημόχριτος) μάγων τινῶν διή- x») xai Χαλδαίων, Ξέρξου τοῦ βασιλέως ἐπιστάτας τῷ πατρὶ αὐτοῦ λαταλιπόντος, ἡνίχα ἐξενίσϑη παρ᾽ αὐτοῦ, χαϑά φησι καὶ Ἡρόδοτος’ παρ᾽ ὧν τά τε περὶ ϑεολογίας καὶ ἀστρολογίας ἔμαϑεν ἔτι παῖς ὦν.

40 Quaestionum Democritearum

mentis fomitem Abderae alumnus in patria urbe quae Tejo- rum colonorum beneficio 5) haud dubie ad majorem mercatu- rae, litterarum artiumque florem pervenerat. Sive igitur ado- lescens bonorum magistrorum disciplina fruitus est, quos ei contigisse patris divitiae ut credamus efficiunt, sive suopte in- genio librorumque lectione in litteris profecit, id certe Deme- trius apud Diogenem '*) testatum reliquit, adeo Abderitam nostrum fuisse studiosum, ut horti domum cingentis sibi cellu- lam seligeret ibique se ipsum includeret, et quum aliquando ejus pater bovem immolaturus in eum locum adduxisset ibique alligasset, tam diu hoc ab illo ignoratum fuisse, quoad ipsum sacrificii causa pater excitaverit ac bovis admonuerit.

Mortuo, ut videtur, parente patrimonium cum fratribus divisit Democritus, ipse sibi itineris causa minorem portionem quae numerata pecunia constabat eligens; id quod ex Diogene Laertio 17) Demetrium in Homonymis !*) et Antisthenem in philosophorum successionibus !*) auctores laudante atque ex Aeliano 59) discimus. — Addit Diogenes, hoc fratres philosophi

15) de hac materia vide quae infra diximus.

!5) Demetrius apud Diogenem ΙΧ, 36 — λέγει δὲ ὅτι τοσοῦτον ἦν φιλόπονος, ὥστε τοῦ περιχήπο) δωμάτιόν τι ἀποτμόμενος χατάχλειστος Jv: xal ποτε τοῦ πατρὸς αὐτοῦ πρὸς ϑυσίαν βοῦν ἀγαγόντος καὶ αὐτόϑι προςδήσαντος, ἱχανὸν χρόνον μὴ γνῶναι, ἕως αὐτὸν ἐχεῖνος διαναστήσας προφάσει τῆς θυσίας xal τὰ περὶ τὸν βοῦν διηγήσατο, Ad quem locum cf. Huebnerum, qui Rossii conjecturas commemorat.

17) Diog. Laert. IX, 35 τρίτον τε ὄντα ἀδελφὸν νείμασθαι τὴν οὐσίαν. Καὶ οἱ μὲν πλείους φασὶ τὴν ἐλάττω μοῖραν ἑλέσθαι, τὴν ἐν ἀργυρίῳ, χρείαν ἔχοντα xaz' ἀποδημίαν, τοῦτο χἀχείνων δολίως ὑποπτευσάντων.

15) Hic est Demetrius Magnes, Attici et Ciceronis aequalis, qui librum scripserat περὶ ὁμωνύμων ποιητῶν xal συγγραφέων. Sic enim integra libri inscriptio se habebat. Vid. Menag. ad Diog. lib. I, 38.

!*) Hic Antisthenes, diversus a Socratis discipulo Cynicae sectae conditore, genere Rhodius fuit, ac nobilissimum' opus composuit, cui titulum fecerat φιλοσόφων διαδοχαί. Certum est, eum ante Aristotelem floruisse. Vid. Menag. ad Diog. Laert. lib. VI, 19.

30) Áelian. var. hist. IV cap. 290: τὴν παρὰ (τοῦ) Δαμασίππου τοῦ πατρὸς οὐσίαν εἰς τρία μέρη νεμηϑεῖσαν τοῖς ἀδελφοῖς (Bt αὐτοῦ) τοῖς τρισί, t' ἀργύριον μόνον λαβὼν ἐφόδιον τῆς ὁδοῦ τὰ λοιπὰ τοῖς ἀδελφοῖς εἴασε. Perizonius verba δι᾽ αὐτοῦ quae non in omnibus codd. sunt, deleri vult, ut dubium relinquatur, ipsene Democritus, an ejus pater

Liber I. De Democriti vita, 41

dolo factum suspicatos esse: quae cur eorum animis insederit suspicio, mihi non constat. Demetrius in dividendo patrimonio Democriti partem centum amplius talenta explesse auctor est, quam ille summam postea totam consumpserit *'). Itaque non est verisimile quod scribit Valerius Maximus **), Nostrum parva admodum summa retenta patrimonium suum patriae donasse. Nam longinqua itinera non sine magnis sumtibus fieri pos- sunt Jam si Democritus ex amplissimo patrimonio nihil niii pecuniam qua in peregrinatione uteretur, sibi elegit, sequitur, eum fundos, pecora et reliquas possessiones fratri- bus reliquisse. Quocirca ratio fugit Ciceronem *?), Hora- üum 54) veteremque ejus interpretem 23,5), Philonem **) et

diviserit patrimonium. Idem haesit in verbis τοῖς ἀδελφοῖς τοῖς τρισί, Ait enim, Democrito duos tantnm, non tres fuisse fratres. Sed fortusse Aelianus dicere volebat, praeter duos fratres sororem fuisse Demo- crito, quod tamen pro certo habere non ausim. Cf. adnot. 8.

*!) Diog. Laert. IX, 36 ὁ δὲ Δημήτριος ὑπὲρ ἑκατὸν τάλαντά φησιν εἶναι αὐτῷ τὸ μέρος, ἅπαντα δὲ χαταναλῶσαι.

32) Valer. Maxim. lib. Vlll cap. 7 exempl. extern. 4: At Demo- critus, quum divitiis censeri posset, —— quo magis vacuo animo studiis literarum esset operatus, parva admodum summa retenta patrimonium Suum patriae donavit.

32) Cicero de fin. bon. et mal. lib. V cap. 29: Cur ipse Pythago- ras et Aegyptum lustravit, et Persarum magos adiit? Cur tantas re- giones barbarorum pedibus obiit? tot maria transmisit? cur haec eadem Democritus? qui (vere falsone quaerimus) dicitur oculis se pri- vasse: certe, ut quam minime animus a cogitationibus abduceretur, patrimonium neglexit, agros deseruit incultos, quid quaerens aliud, nisi beatam vitam? Id. Tuscul. disp. V, 39: Quid ergo? aut Homero de- lectationem animi ac voluptatem, aut cuiquam docto defuisse unquam arbitramur? aut, ni ita se res haberet, Anaxagoras aut hic ipse De- mocritus agros et patrimonia sua reliquissent, huic discendi quaerendi- que divinae delectationi toto se animo dedissent?

32) Horat. epist. I, 19, 12:

Miramur, si Democriti pecus edit agellos Cultaque, dum peregre est animus sine corpore velox.

35) Vetus Horatii interpres ad epist. 1, 12. 12 haec notavit: De- mocritus, AÁbderites philosophus, atomorum inventor et errorum mul- terum, dum philosophiae intentus esset, neglexit agros suos, adeo ut vicinorum pecora ibi libere pascerentur.

'*) Philo de vita contemplativa p. 891: ᾿Αναξαγόραν xal Δημόχριτον

42 Quaestionum Democritearum

Origenem 7) qui Abderae alumnum neglexisse patrimonium agrosque deseruisse incultos ajunt. Similia multi veterum de Anaxagora et Thalete rettulerunt, in his Plato et Aristoteles quorum summa eliam in talibus narrandis auctoritas est. Uter- que certiores nos facit, hos duos aliosque sapientissimos viros prae rerum sublimium et reconditarum indagatione rem fami- liarem contempsisse et ea quae ad vitam commode tuendam necessaria sint, neglexisse*?). De Democrito nihil hujusmodi produnt, idem fortasse narraturi, si tale quid de eo ab idoneis testibus accepissent. Verum, ut fieri solet, commune multorum vitium a posteriorum saeculorum scriptoribus qui parum cu- rarent accuratam hujusmodi rerum vel scientiam vel narratio- nem, ad eos etiam traductum est, quos nemo antiquorum talis negligentiae fortunarumque despicientiae insimulasset. lmprimis vero istorum scriptorum incuria vel inde patet, quod Demo- crito quidam tribuunt Thaletis illud artificium, quo provisa ac praecognita futura olearum ubertate omnibusqune Milesiorum et Chiorum prelis oleariis et trapetis vili conductis *?) vel ut

Ἕλληνες ἄδουσιν. ὅτι φιλοσοφίας ἱμέρῳ πλτγϑέντες μηλοβότους εἴασαν γενέσθαι τὰς οὐσίας.

?7) Orig. contra Cels. lib. 11 p. 86,

28) Plato Hipp. maj. pag. 283 a. ed. Steph.: Καλόν ye, ᾧ Ἱἱππία. λέγεις xal μέγα τεχμήριον σοφίας τῆς τε σεαυτοῦ xal τῶν vov ἀνθρώπων πρὸς τοὺς ἀρχαίους ὅσον διαφέρουσι. Τῶν γὰρ προτέρων περὶ ᾿Αναξαγόραν (sic corr. vulg. ᾿Αναξαγόρου) λέγεται πολλὴ ἀμαϑία xarà τὸν σὸν λόγον. Τοὐναντίον γὰρ ᾿Αναξαγόρᾳ φασὶ συμβῆναι ἣ ὑμῖν: καταλειφϑέντων γὰρ αὐτῷ πολλῶν γρημάτων χαταμελῖσαι xai ἀπολέσαι πάντα" οὕτως αὐτὸν ἀνόητα σοφίξεσαι. -- Aristoteles Ethic. Nicom. lib. V cap. 7, 6 Διὸ ᾿Αναξαγόραν xal Oaiv xal τοὺς τοιούτους σοφοὺς μέν, φρόνίμους δ᾽ οὗ φασιν εἶναι, ὅταν ἴδωσιν ἀγνοοῦντας τὰ συμφέρονθ᾽ αὑτοῖς xal περιττὰ μὲν xal ϑαυμαστὰ x«l χαλεπὰ καὶ δαιμόνια εἰδέναι αὐτούς φασιν, ἄχρηστα δέ, ὅτι οὐ τὰ ἀνθρώπινα ἀγαθὰ ζητοῦσιν. Ἢ δὲ φρόνησις περὶ τὰ ἀνθρώ- πινα xal περὶ ὧν ἐστι βουλεύσασθαι x. τ, λ.

**) Aristoteles Politicorum lib. I cap. 11: ὀνειδιζόντων γὰρ αὐτῷ διὰ τὴν πενίαν, ὡς ἀνωφελοῦς τῆς φιλοσοφίας οὔσης. χατανοήσαντά φασιν αὐτὸν ἐλαιῶν φορὰν ἐσομένην ἐκ τῆς ἀστρολογίας, ἔτι γειμῶνος ὄντος, εὐπορήσαντα χρημάτων ὀλίγων ἀῤῥαβῶνας διαδοῦναι τῶν ἐλαιουργείων. τῶν τ᾽ ἐν Μιλήτῳ x«l Χίῳ πάντων, ὀλίγου μισϑωσάμενον, ἅτ᾽ οὐδενὸς ἐπιβάλλοντος. ᾿Επειδὴ δ᾽ ὁ καιρὸς fxt, πολλῶν ζητουμένων ἄμα x«i ἐξαίφνης, ἐχμισϑοῦντα ὃν τρόπον ἠβούλετο, πολλὰ χρήματα συλλέξαντα

Liber L, De Demoeriti vita, 43

alii scribunt omni olea, antequam florere coepisset, in agro Milesio coemta * ^), ingentem sibi pecuniam comparavit, osten- surus se quamvis vilipenderet pecuniam, tamen si vellet, facili negotio divitem fore. Quodsi hoc paulo aliter de Demo- crito**), quam de Thaléte narratur, haec ipsa diversitas indicio est memoriae lapsu non solum Democritum pro Thalete posi- tum, sed etiam rem quae haud dubie aliquando et ab uno tan- tum gesta est, non incorrupta fide traditam esse.

Porro Diogenes **) Demetrium in Homonymis et Antisthe- nem in philosophorum successionibus auctores secutus ait, De- mocritum in Aegyptum ad sacerdotes geometriae discendae

ἐπιδεῖξαι ὅτι ῥάδιόν ἐστι πλουτεῖν τοῖς φιλοσόφοις, ἂν βούλωνται, ἀλλ᾽ οὗ τοῦτ᾽ ἐστὶ περὶ ὃ σπουδάξουσιν. Idem legitur ap. Diog. Laert. lib. Ι, 26 Φησὶ xai ὁ 'Póbtoc ἱἱερώνυμος dv τῷ δευτέρῳ τῶν σποράδην ὑπο- μνημήέτων. ὅτι βουλόμενος δεῖξαι ῥᾷον εἶναι πλουτεῖν, φορᾶς μελλούσης ἐλαιῶν ἔσεσθαι, προνοήσας ἐμισθώσατο τὰ ἐλαιουργεῖα xal πάμπλειστα συνεῖλε γρήματα. Cf. ibi Menag. de voc. ἐλαιουργεῖον.

**) Cicero de divinatione lib. I, 49 — non plus quam Milesium Thalem qui ut objurgatores suos convinceret ostenderetque, 'etíam phi- lsophum, si ei commodum esset, pecuniam facere posse, omnem oleam, antequam florere coepisset, in agro Milesio coemisse dicitur. Ànimadverterat fortasse quadam scientia, olearum ubertatem fore.

31) Plinius hist. nat. lib. XVIII cap. 98. Ferunt Democritum qui primus intellexit ostenditque cum terris coeli societatem, spernentibus banc curam ejus opulentissimis civium, praevisa olei caritate ex fu- turo Vergiliarum ortu, qua diximus ralione, ostendemusque jam ple- nius, magna tum vilitate propter spem olivae coemisse in toto tractu omne oleum, mirantibus qui paupertatem et quietem doctrinarum ei sciebant imprimis cordi esse, atque ut apparuit causa et ingens divi- liarum cursus, restituisse mercem anxiae et avidae dominorum poe- Ditentiae, contentum ita probasse opes sibi in facili, quum vellet, fore.

32) Diog. Laert. lib. IX, 86 Φησὶ δὲ Δημήτριος ἐν ὁμωνύμοις xal ᾿Αντισϑένης ἐν διαδοχαῖς, ἀποδημῆσαι αὐτὸν x«i εἰς Αἴγυπτον πρὸς τοὺς ἱερέας, γεωμετρίαν μαϑησόμενον xal πρὸς Χαλδαίους xal εἰς τὴν Περαίδα καὶ εἰς τὴν ἐρυϑρὰν ϑάλασσαν γενέσθαι. "loi τε γυμνοσοφισταῖς φασί τίνες συμμῖξαι αὐτὸν ἐν ᾿Ινδίᾳ καὶ εἰς Αἰϑιοπίαν ἐλϑεῖν. Quod in codd. legitur καὶ πρὸς Χαλδαίους εἰς τὴν Περσίδα inserto καὶ ante εἰς emen- davit Perizonius ad Aelian. var. hist. IV, 20 T. I p. 376 ed. Abr. Gro- hov.; cujus sententia et Huebnero arrisit. Nam licet Suidas v. Δημό- ptos etiam auctor sit, Democritum discipulum Magorum et Χαλδαίων Περσῶν fuisse ac Persas ei Indos et Aegyptios adiisse et singulorum Populorum sapientiam addidicisse, tamen utriusque scriptoris verbu,

44 Quaestionum Democritearum

gratia se contulisse atque ad Chaldaeos et in Persidem et ad rubrum mare profectum esse. Idem prodit fuisse qui philoso- phum cum Indorum Gymnosophistis commercium habuisse et in Aethiopiam contendisse memorarent. Eadem fere apud Aelianum ?*?), Suidam **), Hesychium Milesium **) et Clemen- tem ?5) leguntur. Maguam Asiae partem Nostrum peragrasse

quia Cha!daei non fuissent in Perside, sed in Babylonia, viri docti corrigere voluerunt. Ao Perizonius quidem, ut diximus, inserto xai apud Laertium scribi jussit xal πρὸς Χαλδαίους xal εἰς τὴν llepoba, et apud Suidám Portus legendum esse censuit xai Χαλδαίων καὶ Περσῶν. Perizonius dubitat, an Suidas potius ipse erraverit. Idem ut Laertii verbis addendum illud χαί, sic in Aeliani loco excludendam eandem particulam arbitratur. Haec igitur mutatio ei placet: xal πρὸς τοὺς Χαλδαίους εἰς Βαβυλῶνα. Αἱ vero his emendationibus opus non esse ostendere studuit Ern. Frid. Neubauerus in disputatione, quae inscri- bitur: ,,defensio lectionis vulgaris in Diogene Laertio et Suida de Cbhal- daeis in Persia a Democrito auditis adversus clarorum criticorum cor- reclionem, qua occasione de Chaldaeorum nomine philosophis tributo nonnihil agitur.' Gissae 1745, 4. Demonstrat enim in veterum monu- mentis Chaldaeos, uti Magos, saepe generatim designare astronomiae et astrologiae divinandique artis peritos aliarumque doctrinarum magistros et sapientes, sive sint Chaldaei in ipsaque Cha'daea vivant, sive alibi Chaldaeorum dogmata p:ofiteantur; atque inde fíieri, ut in Perside quoque, Syria et alibi Chaldaei reperiantur, et Democritus dicatur in Perside tum magos tum Chaldaeos Persas audivisse h.e. Persas, sive Persarum doctrinam magicam sive chaldaicam professos. Neubauerus denique a pag. 32 — 37 diluere nititur argumenta quibus Perizonii sen— tentia defendi queat, et Aeliani verborum sensum circumlocutione ex— planat. Sed dubium est, num Antisthenis et Democriti tempore Chal- daeorum nomen hoc generali significatu jam usurpatum sit, quo M. Tullius accipere solet. Quod quum vix credibile videatur, cautius est, Diogenis textui xa particulam inserere.

55) Aelian. var. hist. IV, 20 — χαὶ πολλὴν ἐπίήει qv. ἧχεν οὖν xal πρὸς τοὺς Χαλδαίους xal εἰς Βαβυλῶνα xai πρὸς τοὺς Μάγους xal τοὺς σοφιστὰς τῶν ᾿Ινδῶν.

34) Suidas v. Δημόχριτος: ἦλθε xal εἰς Πέρσας χαὶ ᾿Ινδοὺς xal Αἰγυπτίους καὶ τὰ παρ᾽ ἑχάστοις ἐπαιδεύϑη σοφά.

35) Hesychius Milesius s. v. Δημόχριτος pag. 18 ed. Orell Οὗτος νειμάμενος thv οὐσίαν τῷ ἀδελφῷ xal τὴν ἐλάττω μοῖραν ἑλόμενος τοῖς γυμνοσοφισταῖς συνέμιξε καὶ εἰς ᾿Ινδίαν ἀπῆρε χαὶ Αἰϑιοπίαν.

36) Clemens Alexandr. στρωμ. 1 pag 304 ed. Sylburg. (lib. 1 S. 15 pag. 397 ed. Potter) Democriti verbis snbjungit: ἐπῆλθε yàp Βαβυλῶνα τε xal lleps(da xoi Αἴγυπτον, toig τε μάγοις καὶ τοῖς ἱερεῦσι μαϑητεῦων.

Liber I, De Democriti vita, 45

scribit Strabo *"). Ab eo ultimas terras visas esse tradit M. Tullius ᾽ 5). Plinius hist. nat lib. XXV cap. 5 (cap 2 edd. vett) Democritum apud Persidis, Arabiae, Aethiopiae Aegypti- que magos fuisse perhibet. Exsilia verius quam peregrinationes hunc aliosque philosophos ad discendam magicam artem susce- pisse idem scriptor??) opinatur. Quae verba non magis vera quam falsa esse planum est. Ut enim itinerum magnitudinem spectanti exsulasse videtur Democritus, ita eum magiae neque guarum neque cupidum fuisse infra videbimus. Sed litterarum causa multas gentes terrasque lustravit; quamobrem Aeliano*?) teste laudatus est a Theophrasto, quod has regiones obiens meliora collegerit quam vel Menelaus vel Ulixes, quippe qui non aliter quam mercatores Phoenices circumerrarent pecu- niam cumulantes atque hanc tum pedestrium tum navalium itinerum causam habentes. In Aegypto quinquennium commo- ratum esse Democritum, auctore Diodoro *') jam supra docui- mus idque confirmari ipsius Democriti apud Clementem ver- bis demonstravimus. Denique Julianus Imperator*?) epistola

*7) Strab. lib. XV pag. 703 ed. Casaub.

**) Cicero de Fin. bon. et mal. lib. V, 19: Quid de Pythagora, qnid de Platone aut Democrito loquar, a quibus propter discendi cu- piditatem videmus ultimas terras esse peragratas 7

39) Plinius hist. natural. lib. XXX cap. 11 ed. Franz. (c. 1. edd. vett.)

**) Aelian. var. hist. IV, Q0: διὰ ταῦτά tot xai Otógpaatoc αὐτὸν Eri vet, ὅτι περιήει χρείττονα ἀγερμὸν ἀγείρων Μενελάου xai ᾽Οδυσσέως. ᾿Εχεῖνοι piv Tip ἡλῶντο αὐτόχρημα Φοινίχων ἐμπόρων μηδὲν διαφέροντες. Χρήματα γὰρ ἴϑβροιζον xal τῆς περιόδο) xal τοῦ περίπλου ταύτην εἶχον τὴν πρόφασιν.

41) Diodor. Sic. Bibl. hist. lib. I, 98 vol. I p. 110 ed. Wess.

**) Julianus epist. XXXVII pag. 413 ed. Lips. Φασὶ xal Arpóxprcov τὸν ᾿Αβδηρίτην, ἐπειδὴ Δαρείῳ γυναιχὸς χαλῆς ἀλγοῦντι θάνατον οὐχ slyav Ot ἂν εἰπὼν εἰς παραμυϑίαν ἀρχέσειεν, ὑποσχέσϑαι οἱ τὴν ἀπελϑοῦσαν εἰς φῶς ἀνάξειν, ἦν ἐθελήσῃ τῶν εἰς τὴν γρείαν ἡχόντων ὑποστῆναι τὴν yo- ρηγίαν. Ἀελεύσαντος δ᾽ éxtivou μὴ φείσασθαι, ὅτι δ᾽ ἂν ἐξῇ λαβόντα τὴν ὑπόσχεσιν ἐμπεδῷῶσαι. μιχρὸν ἐπισχόντα γρόνον εἰπεῖν, ὅτι τὰ μὲν ἄλλα αὐτῷ πρὸς τὴν τοῦ ἔργου πρᾶξιν συμπορισϑείη, μόνου δὲ ἑνὸς πρησδέοιτο, ὃ δὴ αὐτὸν μὲν οὐχ ἔχειν ὅπως ἂν λάβοι: Δαρεῖον δὲ ὡς βασιλέα ὅλης τῆς ᾿Ασίας οὐ χαλεπῶς ἂν ἴσως εὑρεῖν. ᾿Ερομένου δ᾽ ἐκεί- νου, τί ἂν εἴη τοσοῦτον, ὃ μόνῳ βασιλεῖ γνωσθῆναι συγχωρεῖται, ὑπολα- βόντα φασὶ τὸν Δημόχριτον, εἰ τριῶν ἀπενθήτων ὀνόματα τῷ τάφῳ τῆς γυναικὸς ἐπιγράψειεν, εὐθὺς αὐτὴν ἀναβιώσεσϑαι, τῷ τῆς τελευτῆς νόμῳ

46 Quaestionum Demorritearem

XXXVII talem narrat fabellam ad Persicum Democriti iter pertinentem. Ájunt Democritum, quum nullo modo posset Darium cui paulo ante uxor pulcherrima e vita excesserat, consolari, se illi mortuam in vitam revocaturum dixisse, si vel- let res ad hoc necessarias suppeditare; quumque rex eum ju- beret, nulla sumtus ratione habita, quidquid opus esset acci- pere promissaque praestare, tum paullisper cunctatum dixisse, caetera quidem sibi abunde suppetere, unum deesse, neque id quemadmodum parari posset, se intelligere, Darium tamen, qui totius Asiae rex esset, facile fortasse inventurum. Hic . quum rogaret ille, quid tandem tam magnum esset, quod solus rex cognitum posset habere, Democritum respondisse ferunt, si tumulo uxoris inscriberet nomina trium luctus expertium, illam ab inferis esse redituram; fore enim, ut communi mortis lege erubesceret. Ea re perturbato Dario neque quemquam reperiente, cui non triste aliquid accidisset, Democritum pro sua consuetudine ridentem ita fatum esse: Et tu, omnium ineptissime, non vereris effuse lugere, quasi unus tanti mali particeps, quum neminem eorum qui unquam fuerunt sine pri- vato aliquo dolore vixisse reperias?

Haec fere de Democriti itineribus ad peregrinas nationes susceptis in antiquorum voluminibus prodita deprehendi Αὐ- Jiciamus hic ea quae Demetrius Magnes *?) apud Diogenem Laertium ait Democritum latere voluisse, quumque Athenas venisset ob contemtum gloriae agnosci noluisse, et quamvis novisset Socratem, ab eo tamen ignoratum esse, id quod Abderitae verbis testimonii loco ex libro quodam ejus prolatis: veni Jihenas neque quisquam me agnovit, probare annititur.

δυσωπουμένην. ᾿Απορήσαντος δὲ τοῦ Δαρείου x«l μηδένα ἄνδρα DuviDtv- τος εὑρεῖν, ὅτῳ μὴ xal παϑεῖν λυπηρόν τι συνηνέχϑη. γελάσαντα συνήϑως τὸν Δημόχριτον εἰπεῖν. Ἔτι. d πάντων ἀτοπώτατε. ϑρηνεῖς ἀνέδην. ὡς μόνος ἀλγεινῷ τοσούτῳ συμπλαχεὶς ὁ μτδὲ ἕνα τῶν πώποτε γεγονότων ἄμοιρον οἰχείου πάϑους ἔγων εὑρεῖν;

*3) Demetrius ap. Diog. Laert. lib 1X, 36 δοχεῖ δέ. (φησί.) xai ᾿Αϑήναζε ἐλθεῖν xal μὴ σπουδάσαι γνωσθῆναι δόξης καταφρονῶν, καὶ εἰδέναι μὲν Σωχράτην. ἀγνοεῖσθαι δὲ ὑπ᾽ αὐτοῦ. Ἦλϑον γάρ, φησίν, εἰς ᾿Αϑήνας, καὶ οὔτις με ἔγνωκεν.

Liber I. De Democriti vita. 47

Cf. Cic. Tusc. V, 36. **). Similis est Valerii Maximi locus qui lib. VIII cap. 7 exempl. ext ά: ,Athenis autem compluribus, inquit, annis moratus omnia temporum momenta ad percipien- dam et exercendam doctrinam conferens ignotus illi urbi vixit, quod ipse in quodam volumine testatur."

Jam quid de singulorum testimoniis et opinionibus dicen- dum sit, videamus. Quum antiquissimus et, quod Democriti fere aequalis fuit, gravissimus auctor Antisthenes in philoso- phorum successionibus scriptum reliquisset, Democritum in Aegyptum ad sacerdotes geometriae discendae causa profectum stque apud Chaldaeos et in Perside et ad rubrum mare pere- grinatum esse, de hujus testimonii veritate non est quod dubi- temus, Neque enim solum Demetrius in Homonymis idem tra- diderat, sed ipse Democritus in scriptis hoc de se videtur narrasse, Etenim philosophi verbis ex opere nescio quo de- promtis, quae cap. I tractavimus, haec subjungere Clementem vidimus 3): ἐπῆλθε γὰρ Βαβυλῶνά τε xal [Περσίδα xal Αἴ γυπτον τοῖς τε μάγοις xal τοῖς ἱερεῦσι μαϑητεύων. Quum Clemens Abderitae nostri volumina legendo cognosset *5), pro- babile est, eum ipso Democrito teste hoc docere. Quare sta- tuo Abderae alumnum, quem recte ait Strabo magnam Asiae partem peragrasse, sapientiae desiderio flagrantem non modo Aegyptios, sed etiam Chaldaeos in Babylonia et Persas petiisse. Unum moneo, magos quorum mentionem facit Clemens, ab ipso adjectos videri. Neque enim magi caeterique qui docto- rum hominum nomine apud Persas vocabantur, tanta praesta- bant sapientia, ut peregrinis sui adeundi injicerent cupiditatem. Etsi igitur e Graecis nonnulli subinde ad Persas itinera susce- perunt, nt gentis illius mores, ritus sacros et instituta cognosce- rent, quibus de rebus multa apud Herodotum libro primo et

Cmm EE Ep

**) Ciceronis verba infra ponemus simulque ea quae Demetríus Phalereus in Socratis apologia de eodem argumento dixit, commemo- rabimus,

** Clemens στρωμ. | p. 304 ed. Sylb. (lib. I 8. 15 p. 357 ed. Potter.)

**) vid. prooem. lib. Il.

48 Quaestionum Democritearum

in egregio Xenophontis de Cyri institutione opere perscripta leguntur, neminem tamen philosophiae, geometriae vel aliarum doctrinarum causa in illas regiones tetendisse constat. Quippe Persarum adolescentes nihil nisi equitare, sagittare et vera lo- qui didicisse testatur Herodotus 7). Quapropter Democritum, qui postea insigni rerum naturalium scientia inclaruit, ad Chal. daeos et in Persidem se contulisse certum est, magis ut aéris temperiem, terrae, plantarum, arborum indolem, quam ut ho- minum illius tractus eruditionem qualemcunque cognosceret. Quodsi in istis regionibus doctos homines convenit, qui mathe- maticae et astronomiae peritia valebant, ab his tamen non mul- tum proficere potuit, quum ipsius judicio Aegyptiorum Harpe- donaptae eruditos aliarum gentium viros hac in parte longe superarent^?). Huc accedit, quod licet Persarum magi non solum de rebus divinis praecepisse, sed etiam de rebus natu- ralibus imprimisque de natura animalium nec non de corpori- bus coelestibus multum quaesivisse dicantur *?), tamen vix cre- dibile est, illos quidquam docuisse, quod Democritus suo inge- nio reperire nequiverit.

Has igitur ob causas arbitramur, Democritum Chaldaeo- rum Persarumque terras eo potissimum consilio lustrasse, ut insatiabile quo tenebatur scrutandi res naturales desiderium expleret. Caeterum itineris Asiatici duo fuerunt monumenta quae in commentariorum ethicorum partibus numerabantur Xa- δαϊχὸς λόγος et Φρύγιος λόγος. — Huc fortasse etiam referri oportet scriptionem iisdem commentariis insertam, cui indicem fecerat 'QxsavoU περίπλους. Sed ad Aegyptiacum iter pertinet ea illius operis pars quae inscribebatur περὶ τῶν àv Βαβυλῶνι ἱερῶν γραμμάτων. Vide quae diximus hac de re lib. II. Quod Diogenes praeterea affirmat fuisse, qui hunc philosophum cum Indorum Gymnosophistis commercium habuisse et in Aethiopiam con-

*7) Herod. lib. 1, 136 παιδεύουσι δὲ τοὺς παῖδας, ἀπὸ πενταέτεος ἀρξάμενοι μέχρι εἰχοσαέτεος, τρία μοῦνα, ἱππεύειν χαὶ τοξεύειν καὶ ἀλη- ϑίδεσθαι.

48) Vid. Democritum ap. Clement. 1. 1.

**) Rhode heilige Suge des Zendvolks p. 214 seqq. et 527 seqq.

Liber I. De Democriti vita. 49

contendisse dicerent: id partim falsum est, partim verum. In India quam ante Alexandrum Magnum nemo Graecorum intra- vit non fuit Democritus, quamquam in libro de Geographia scripto commentatus erat de rebus Indicis, de quibus fando aiquid acceperat; id quod Strabonis auctoritate. demonstrabi- mus lib 11 eo loco, ubi de opere isto Democriteo agemus. Contra in Aethiopia fuisse Democritum, Meroen. certe ibi visi- tasse, satis patet ex illo commentariorum moralium tomo qui περὶ τῶν ἐν Μερόῃ ἱερῶν γραμμάτων titulum gerebat. Neque id mirum videri potest reputanti, Aetbiopiae regiones septen- trionales, de quibus disserit Herodotus lib. II, 29 — 30, illius saeculi Graecis jam fuisse notas, licet plerique, in quibus et ipse Herodotus est, magis eas accurata aliorum narratione quam peregrinando cognitas haberent. In Arabia fuisse Demo- critum soli Plinio non credo narranti, qui hoc inde fortasse conclusit, quod apud veteres legerat Abderitam ad rubrum mare commoratum esse, sed hoc licebat etiam Aegyptum pe- ragranti. Quod reliquum est fabula a Juliano Caesare de De- mocrito Darii consolatore in epistolis perscripta stultum habet architectum qui nesciret, Darium Hystaspis filium jam Ol. 73 anno 4 vel ante Chr. n. 485 "multo ante Democriti ortum ex- spirasse, Darium secundum autem, qui ab Olympiadis 88 anno i usque ad Olympiadis 94 annum primum vel ab anno 4235 usque ad annum 404 ante Chr. n. regnavit, ante Parysatidem uxorem obiisse, ut ex Anabasis Xenophonteae initio nobis compertum: est, Praeter hanc alias ei fuisse uxores non me- mini me legere in antiquorum scriptis. — -

Nunc ad duas res transimus, quae etiamsi omni fere dubitatione carent, negligenter tamen a veteribus traditae sunt, ut nihil nisi suspi- ciones et conjecturae relictae nobis videantur. Altera est Democriti cum Leucippo praeceptore commercium, altera iter a philosopho nostro in ltaliam inferiorem factum. — Nihil apud Diogenem *?) de Leucippo Democriti magistro praeter haec verba ὕστερον ὃς Λευχίππῳ παρέβαλε deprehendimus. — Dicit autem ὕστερον,

**) Díog. Laert. lib. IX, 31.

50 Quaestionum Democritearum

tempus respiciens, quod Democriti pueritiam excepit, ut e verbis praecedentibus emergit. Quare id tantum inde conjicimus, De-, mocritum non ante itinera sua, sed peregrinantem a Leucippo eam didicisse philosophiam primis quasi lineis adumbratam, ad quam ornandam magisque excolendam ipse postea studia sus| contuli. Quum vero Diogenes nos doceat*') ab aliis anü- quorum Leucippum pro Eleate, ab aliis pro Abderite, ab alus denique pro Melio, vel ut Menagius legi jubet, Milesio habi- tum esse, fieri potest, ut jam in patria urbe Abdera Denocri- tus Leucippum audiverit, Nam Eleaten fuisse Leucippum nemo nisi Laertius prodit, Abderiten autem auctor quoque φιλοσόφου, ἱστορίας facit, quae perperam Galeno ascribitur, quamquam fa- tendum est reperiri etiam alios scriptores qui eum Milesium. esse voluerint^?). Sed quemadmodum veterum nonnulli Laertio, teste Democritum, ut primi capitis initio observavimus, Mile | sium appellarunt, licet plerique omnes, quibus praeteritorum temporum notitia curae fuit, eum Abderitam esse scirent: iti non miramur idem Leucippo accidisse. Verum utcunque se haec habent, quamvis tempus non minus incertum sit quani locus, quo Democritus Leucippo usus sit magistro, tamen au- ditorem Leucippi eum fuisse minime dubium est.

Porro Italicum Democriti iter jam alii *^) collegerunt ex hoc Laertii loco? *): ,, Videtur autem, inquit Thrasyllus, et Py- thagoricorum fuisse imitator. Quin etiam ipsius Pythagorae meminit, in cognonüni opere illum admiraus. Omnia vero ab eo videtur accepisse, sic ut illum et audivisse putaretur, nisi

51) lib. IX, 36: Λεύχιππος ᾿Ελεάτης, ὡς δέ τινες, ᾿Αβδηρίτης. κατ΄ ἐνίους δὲ ΔΜΙήλιος.

5?) Vid. Menag. ad Laert. ΙΧ, 30.

53) Tennemann. Gesch. der Phil. Tom. I p. 337 ed. Wendt.

5^) lib. IX, 38: δοκεῖ δέ, φησὶν ὁ θράσυλλος, ζηλωτὴς γεγονέναι καὶ τῶν Πυϑαγοριχῶν. ᾿Αλλὰ καὶ αὐτοῦ τοῦ Πυϑαγόρου μέμνηται. ϑαυμάζων αὐτὸν ἐν τῷ ὁμωνύμῳ συγγράμματι. Πάντα δὲ δοχεῖ παρὰ τούτου λαβεῖν καὶ αὐτοῦ δ᾽ ἂν ἀχηχοέναι. εἰ μὴ τὰ τῶν γρόνων ἐμάχετο. [Πἄντως μέντοι τῶν Πυϑαγοριχῶν τινος ἀχοῦσαί φησιν αὐτὸν Ἐλαῦχος ὁ 'Ῥηγῖνος. χατὰ τοὺς αὐτοὺς χρόνους αὐτῷ γεγονώς. Φησὶ δὲ καὶ ᾿Απολλόδωρος ὁ Νυξζιχηνός, QU.) dio αὐτὸν συγγεγονέναι.

Liber I. De Demorriti vita. 51

temporum ratio obstaret. Omnino tamen Pythagoricorum quempiam audivisse eum Glaucus Rheginus ait, qui iisdem atque ille temporibus vixit. Ait vero etiam Apollodorus Cy- zicenus, cum Philolao eum consuetudinem habuisse" 5). Dif. ficillimum hodie apparet dijudicare, num recte an minus recte statuerit Thrasyllus. Quamvis enim ἃ verisimilitudine non abhorreat, Democritum Pythagorae, de quo librum confece- rat, admirationem incessisse, tamen, quatenus Pythagoricorum imitator Thrasyllo visus sit, admodum obscurum est. At in hoc manifesto erravit doctus ille vir, quod ei Democri- tus nihil ipse invenisse, sed omnia a Pythagora visus est ac- cepisse, quem saeculo prius natum audire non potuit 59) et cujus dogmata a discipulis accepta non ita servavit, ut disci- puli speciem prae se ferret. Quid? quod nemo scriptorum qui Thrasyllum aetate antecesserunt, Democritum vel Pythago- reorum numero ascripsit vel hanc tantam decretorum Demo- criteorum cum Pythagoreis similitudinem esse significavit. Ve- runtamen non adversamur Glauco Rhegino Pythagoricorum quempiam a philosopho nostro auditum esse contendenti, modo ne quis probet, quod Duris apud Porphyr. vit. Pythag.*7) ait, Arimnestum, Pythagorae filium a Democrito auditum esse. Ni- mirum Arimnesti decrepita senectus in Democriti pueritiam incidi, qua eum in Italiam jam appulisse haud facile mihi patiar persuaderi. Neque vero quidquam obstat, quin Apollo- dori Cyziceni sententiae patrocinemur Democriti familiarem 55)

55) Postrema male vertuntur in Huebneri edilione: refert autem εἰ Apollodorus Cysicenus, Philolao illum aequalem fuisse.

**) Cf. Diog. Laert. lib. VIII, 45; Tennemann. Gesch. der Phil, Tom. ] p. 85 ed. Wendt; Hegels Vorlesungen über Gesch. der Phil. Tom. I p. 222 ed. 1.

57 Porphyr. vit. Pythag. init. p. 181 ed. Cantabrig. 1655: Δοῦρις δ᾽ ὁ Σάμιος ἐν δευτέρῳ τῶν "Opàv παῖδα τ’ αὐτοῦ ἀναγράφει ᾿Αρίμνηστον. χαὶ διδάσχαλόν φησι γενέσϑαι Δημοχρίτου.

55) συγγίγνεσϑαι υἱ συνεῖναι de magistrorum, imprimis philosopho—- rum, cum discipulis familiaritate dici, non est quod exemplis ostendam.

A *

62 Quaestionum Democritearum

Philolaun nominantis, quem Boeckhius *?) inter Olymp. 70 et 95 vixisse arbitratur. Id solum quaeri oportet, utrum Demo- critus Philolaum "Thebis, ubi aliquantisper versatus est ?), an in [talia inferiore convenerit *!j|. Mihi placet, Democritum in Italia Philolao familiariter usum esse, quoniam inter testes hu- jus rei Glaucus est, e Teo Rhegium profectus atque ideo Aristoteli Rhetoricorum lib. III cap. 1 Teius, aliis Rheginus dictus *) qui Democritum, cujus aequalem fuisse eum inter auctores convenit, fortasse in Italia viderat, sed postmodum de eo scribens non amplius sciebat, quem ille Pythagoricorum audivisset, sic ut Democritum Pythagorei alicujus discipulum esse traderet, magistri autem nomen non ederet Quodsi in Italia Democritus Philolai disciplina fruitus est, non modo .ommes philosophus Abderitanus obiit terras, quas Graeci tunc eruditionis causa petere solebant, sed alias etiam lustravit re- giones paucis illorum temporum peregrinatoribus visas. Quam- obrem si Noster praeter Graeciam Europaeam, Asiam quoque minorem *?), Persidem, Aegyptum, Aethiopiam septentrionalem et Italiam inferiorem peragravit atque ideo vel doctorum homi- num gratia vel ad cognoscendam coeli solique naturam multa rum orbis regionum diu a patria abfuit, luculentus ille philo- sophi apud Clementem Alexandrinum et Eusebium locus, quo itinera sua paucissimis verbis tangit, nihil amplius difficultatis continebit. Nam quum dicat Democritus, plus se terrarum

53) Philolaos des Pythagoreers Lehren nebst den Bruchstücken seines Werkes von Boeckh (Berol. 1820) pag. 5 seqq.

50) Vid. Platon. Phaedon. p. 61 E; ubi Simmias et Cebes inter Philolai auditores, quo tempore Thebis erat, fuisse dicuntur.

51) Scholiasta ad Platonis 1. 1, Οὗτος ὁ Φιλήλαος |Πυϑαγόρϑιος ἦν. ἐξ ᾿Ιταλίας πεφευγὼς διὰ τὸν ἐμπρησμὸν τὸν τότε ὑπὸ Γύλωνος γεγονότα διὰ τὸ ἀνεπιτήδειον αὐτὸν πρὸς φιλοσοφίαν ὄντα ἀπελαϑῆναι τοῦ ὁμακχοΐου. ὃς xai δι᾿ αἰνιγμάτων ἐδίδασχε, χαϑάπερ ἦν ἔϑος αὐτοῖς. ἼἼλϑεν οὖν οὗτος εἰς Θήβας, τεϑνεῶτι τῷ διδασχάλῳ Λύσιδι χοὰς ποιήσων, ἐκεῖ τεϑαμμένῳ. Ἵππαρχος δὲ xai Φιλόλαος μόνοι τῆς εἰρημένης συμφορᾶς τῶν [1υ8.γο- ρείων διεσώϑησαν. ᾿

63) Vide quae de hoc disputavit Menagius ad Diog. Laert. lib. vill, 59.

$3) Hanc quoque memoramus ob scriptionem cujus titulus Φρύγιος λόγος.

Liber 1. De Democriti vita. 53

peragrasse, quant eorum quemquam qui ipsius tempore vixerint, disjunctissima quaeque lustrantem, coeli solique genera cognosse quam plurima, eruditos homines permultos audivisse, nec in componendis adjuncta demonstratione ]ineis ἃ quoquam supera- tum esse, ne ab iis quidem qui Harpedonaptae apud Aegyptios audiant, apud quos postquam (caeterorum) omnium terras adierit, quinque per annos peregrinatus sit: non tantum omnia ibi narrata cum iis quae statuimus congruunt, sed etiam ordi- nem, quo singulas terras philosophus viserit, inde licet colli- gere Ác primum quidem aperte testatur scriptor, ultimos apud quos commoratus sit, fuisse Aegyptiorum Harpedonaptas, praeterea antequam Leucippi disciplina uteretur, Pythagoreo alicui Democritum operam dedisse et juvenili ardore impulsum ad celebrandas Pythagorae laudes animum adjecisse in libri lI prooemio perspicue ostendemus, denique ex illo, qui 1nox cita- bitur, Ciceronis loco cogendum est, Abderitam nostrum, quo tempore Athenas venit, ubi Valerio teste plures annos transegit, jam editis aliquot scriptis inclaruisse. Ex his indiciis minime dubiis concludendum opinamur, Democritum adolescentem re- lita patria urbe Abdera, quum praecipua Graeciae oppida vix ἃ lunime salutaret, statim in Italiam appulisse, ibique aliquam- diu moratum ac jam nominis aliquid in litteris consecutum postea. Graeciam Europaeam obiisse, inde in Ásiam minorem havigasse, quumque ibi in singulis urbibus, quae bonarum ar- tium et disciplinarum plenae essent, satis diu mansisset, Chal- daeos petiisse, et expleta discendi cupiditate ad Persas teten- disse, inde reducem apud Aegyptios et Aethiopes peregrinatum esse, atque ex hac denique terra post longam moram velis in altum datis natale solum repetiisse.

Restat, ut accuratius de Democriti apud Athenienses com- mOratione loquamur. Si verum est, quod ait Demetrius apud Diogenem l. c, Democritum Athenas venisse videri, sed ob Bloriae contemtum agnosci noluisse ac novisse quidem Socra- tem, sed ab eo ignoratum esse, idque simul confirmari philo- sophi verbis: veni 4ihenas neque quisquam me agnovit, hauc . agendi rationem iniisse opinor hominem laboriosissimum non

54 Quaestionum Democritearum

solum, quod gloriam contemneret, sed etiam quod nihil otio doctis hominibus necessario perpetuoque cum Musis commer- cio anteponendum esse arbitraretur. Quae opinio nititur etiam Valerii Maximi verbis supra allatis, qui: 4fAenis autem com- pluribus, inquit, annis moratus omnta temporum momenta ad percipiendam εἰ exercendam doctrinam conferens ignotus. tlli urbi virit, quod tpse ín quodam volumine testatur. Neque dissimilia sunt quae apud Aelianum var. hist. IV, 20 reperiun- tur: Δημόχριτον τὸν ᾿Αβδηρίτην λόγος ἔχει τά τε ἄλλα γενέσϑαι σοφόν, xal δὴ xal ἐπιθυμῆσαι λαϑεῖν xal ἐν ἔργῳ ϑέσθϑαι ozó- ὃρα πάνυ τοῦτο. Quodsi non injuria a quibusdam proverbialis locutio λάϑε βιώσας Epicuro tribuitur 5.3), qui Democriti fonti- bus hortulos suos irrigavit, putaverim Gargettium philosophum in pronuntianda hac sententia Democriti exemplum imprimis respexisse. Caeterum non est negligendus in hac quaestione Ciceronis locus, apud quem Tuscul V, 36 haec legimus: veni Athenas, inquit Democritus, neque me quisquam ibi agno- vit, quibus verbis scriptor addit: ,, constantem hominem εἰ gravem! qui glorietur, a gloria se afuisse, ^ Extrema argu- mento sunt, ut paulo ante dixi, Democritum, quo tempore Athenas migrarit, magna jam per totam Graeciam fama floruisse. Ne igitur multae salutationes obeundae essent, neve quotidie illustrium virorum turba stipatus aliis magis quam sibi viveret, alio videtur nomine assumto Athenis degisse Democritus. Porro ex Thrasyllo mirum Diogenes *5*) locum profert quem integrum hic exhibebo: Εἴπερ oí ᾿Αντερασταὶ Πλάτωνός εἰσι, (φησὶ Θράσυλλος) οὗτος ἄν εἴη ὃ παραγενόμενος ἀνώνυμος τῶν περὶ Οἰνοπίδην καὶ ᾿Αναξαγόραν ἕτερος, ἐν τῇ πρὸς Σωχράτην δμιλίᾳ διαλεγόμενος περὶ φιλοσοφίας. ᾧ φησίν, ὡς πεντάθλῳ ἔοιχβν ὁ φιλόσοφος, Καὶ ἦν ὡς ἀληϑῶς ἐν φιλοσοφίᾳ πένταϑλος. ἭἬἭσχητο $9) γὰρ τὰ φυσιχὰ καὶ τὰ ἠϑιχά, ἀλλὰ χαὶ τὰ μαϑη-

64) Vid. Menog. ad Laert. IX, 36.

$5) Diog. Laert. IX, 37.

56) Hoc verbum recte ex Suida adjecit Huebnerus, quemadmodum voluerant Casaubonus, Menagius, Petrus Faber Agonisticorum lib. I cap. 30, Vossius in Dissertatione de Gymnastica sect. 78.

Liber I. De Democriti vita. 55

ματιχὰ xal τοὺς ἐγχυχλίους λόγους, xal περὶ τεχνῶν πᾶσαν εἶχεν ἐμπειρίαν. — Huebnerus interpretatur: , Siquidem Ante- rastae Platonis sunt, ait Thrasylus, hic esse videtur ille qui non nominatus aderat, diversus ab asseclis Oenopidis et Ana- xagorae, in colloquio cum Socrate disserens de philosophia, cui dicit Socrates, pentathlo similem esse philosophum. Εἰ erat revera in philosophia quinque certaminum victor: ornabat enim et naturalia et moralia, verum etiam mathematica et libe- rales disciplinas artiumque omnem peritiam callebat" Quam- vis bene verterit Huebnerus neque Anibrosii et Aldobrandini somnis in errorem inductus sit, est tamen in hoc mirabili Thrasylli dicto, quod quum valde displiceat ac prorsus ridicu- lum 57) judicandum sit, Huebneri aciem, qui nihil praeterea ad- notat, fugisse apparet. Etenin Socrates in isto dialogo 5") non tam ipse dicit, quinquertioni similem esse philosophum, sed musici illius cujus nomen reticetur opinionem minus dilu- cide enuntiatam plane intellecturus ex ipso quaerit, num philo- sophum quinquertioni comparet, qui in singulis quinquertii par- übus iis qui unam ejus partem íractaverint inferior, contra in ubiversis sine controversia caeteris athletis superior sit. Licet autem musicus ille statim respondens his verbis utatur 5"): bene, o Socrates, pAtlosophi rationem perspexisse videris, quo- niam eum cum pentatAlo contulisti," tamen vel ipsum Thra- Syllum male locutum, vel Diogenem "Thrasylli judicium wale rettulisse planum est. Jam ut taceam de verbis ὃ παραγενόύμε- v^; ἀνώνυμος τῶν περὶ (Οἰνοπίδην 179) xai ᾿Λναξαγόραν ἕτερος, quae nullo modo difficilia erunt iis qui dialogum legerunt, quae tandem ista tam absurda ratiocinatio est, qua Thrasyllus ex germano hujus dialogi ortu a Platone parente repetendo

*7) Ob ineptias, quae hic leguntur, Schleiermacherus Translat. Plat Tom. 5 p. 510 Diogenis textum corruptum esse statuit.

58) Rival. p. 135 ed. Steph.

**) ibid. p. 136 ed. Steph. χαλῶς γέ pot, ἔφη. ὦ Σώχρατεῳ Dott; ὑποβαλεῖν τὰ περὶ τοῦ φιλοσόφου, ἀπειχάσας αὐτὸν τῷ πεντάϑλῳ.

19) De Oenopide copiose tractat Menagius ad Laert. lib. IX, 37, quem vide.

56 Quaestionum Democeritearum |

musicum illum Democritum esse, ex aliena ejus opusculi ori- gine non esse Democritum effici sibi persuasit! O mirificum hominem! Atqui caput rei illud est, quod musicus iste ne Democritus quidem esse potuit propter verba, quibus rivalem gymnasticae arti deditum acerbe traducit Quippe sic eum perstringit "*): ,, Minime e re tua facis, Socrates, hunc interro- gans, num turpe quid philosophiam esse ducat: an non com- pertum tibi est, eum universam aetatem ita egisse, ut nihil aliud quam collum adversariis inter luctandum obtorqueret, corpus cibis repleret ac somno indulgeret?" Haec vix pere- grini et alienigenae quantumvis diu Athenis versati, sed homi- nis in ipsa Atheniensium urbe et nati et educati oratio est. Quid? quod Democritum, qui coitum parvam apoplexiam ?*) appellans spreta Venere per totam vitam caelebs videtur fuisse, nequaquam credi par est Graecorum more adolescentes amasse. Itaque ex loco superius allegato nihil discimus nisi Thrasylli errorem ac praeterea judicium quoddam de Democrito. Thra- syllo igitur judice (si ab errore discedimus) musici illius opi- nio, qui cum Socrate in Platonis Rivalibus de philosophia disputans philosophum pentathlo similem esse existimat, sic Democrito convenit, ut hic potissimum philosophus ob magnam ingenuarum artium et doctrinarum peritiam quinquertionis speciem prae se ferat, id quod iis quae sequuntur demonstrare studet: xal ἦν ὡς ἀληϑῶς ἐν φιλοσοφίᾳ πένταϑλος. "Hoxz:o γὰρ τὰ φυσιχὰ xal τὰ ἠϑιχά, ἀλλὰ xal τὰ μαθϑηματιχὰ xal τοὺς ἐγχυχλίους λόγους, χαὶ περὶ τεγνῶν πᾶσαν εἶχεν ἐμπειρίαν. Caeterum totum locum inde a verbis εἴπερ ot ᾿Αντερασταὶ usque ad ἐμπειρίαν ex Thrasyllo sumtum opinor, id quod Diogenis negligentia, qua suas sententias ab aliorum testimoniis non ubi- que distinguit, hoc loco patitur. Sin autem Thrasyllus tantum usque ad verba ᾧ φησίν, ὡς πεντάϑλῳ ἔοιχεν ὃ φιλόσοφος

11)}.1. pag. 132 ed. Steph. Οὐ πρὸς σοῦ γε, ἔφη, ὦ Σώχρατες., ποιεῖς τὼ καὶ ἀνερέσϑαι τοῦτον εἰ αἰσχρὸν ἡγεῖται φιλοσοφίαν slvat* ἣ οὐχ οἶσθα αὐτόν, ὅτι τραχηλιζόμενος καὶ ἐμπιπλάμενος καὶ χαϑεύδων πάντα τὸν βίον διατετέλεκεν ;

1:1) Vid. fragm. moral. 50.

Liber 1. De Denmoerriti vita. 57

loquitur, reliqua vero Laertii sunt, non tamen est, quod Laertii existimationem a 'Thrasylli judicio admodum diversam fuisse arbitreris. Denique Demetrius Phalerens in Socratis apologia ^?), ut Diogenes'*) testificatur, Democritum ne ve- | nisse quidem Athenas narravit, id quod majus etiam Laertius judicat, quam si ignotus in hac amplissima Graeciae urbe phi- losophus Abderitanus vixit, quippe qui tantam contemnens ci- vitatem non ex loco gloriam consequi, sed loco gloriam afferre vellet. At ne exponam, quantum desit ad verisimilitudinem, Ábderae alumnum multos per annos peregrinatum Graeciae caput humanitatisque parentem Athenas non vidisse, satis refu- tatur Demetrius ab ipso Democrito qui, ut Diogene auctore docnimus, in scriptis alicubi se Athenas venisse, sed a nemine cognitum esse dixerat. Quam tenui victu Democritus in his itineribus contentus fuerit, recte videtur colligi ex ejus sen- tentia quam servavit Stob. Flor. XL, 6. (Cf. fragm. moral 98 — 39.

CAPUT V.

Ex itineribus reducem in summa egestate Democritum qui omnem rem familiarem consumsisset vixisse, sed ἃ Damaste fratre snstentatum esse e Laertio Antisthenem auctorem citante discimus *). Idem Diogenes addit *), Democritum, quum res

3) Cf. Jonsuus de script. hist. phil. T, 18.

'*) Diog. Laert. lib. IX, 37 Δημήτριος δὲ ὁ Φαληρεὺς dv τῇ Σωχρά- τοὺς ἀπολογίᾳ μηδὲ ἐλϑεῖν φησιν αὐτὸν εἰς ᾿Αϑήνας. Τοῦτο δὲ xal μεῖζον, εἶε τοσαύτης πόλεως ὑπερεφρόνησεν, οὐκ ix τόπου δόξαν λαβεῖν βουλόμε- νος) ἀλλὰ τόπῳ δόξαν περιϑεῖναι προελόμενος.

') Diog. Laert. lib. IX, 39 ἐλθόντα δέ φησιν (ὁ ᾿Αντισϑένης) αὐτὸν ix τῆς ἀποδημίας ταπεινότατα διάγειν, ἅτε πᾶσαν τὴν οὐσίαν χαταναλω- χότα - τρέφεσθαί τε διὰ τὴν ἀπορίαν ὑπὸ τοῦ ἀδελφοῦ Δαμάστου, ubi for- lasse reponendum ὑπὸ τῆς ἀδελφῆς Δαμάστης. Vid. Cap. IV adn. 3—8. Dio Chrysost. orat. 54 p. 569. a. ἄλλος δέ τις ἀνὴρ ᾿Αβδηρίτης οὐχ οὗ- τως ἀργύριον παρ᾽ ἑτέρων ἐλάμβανε, ἀλλὰ xal διέφθειρε τὴν οὐσίαν αὑτοῦ συχνὴν οὖσαν.

*) Diog. l. c. ὡς δὲ προειπών τινα τῶν μελλόντων εὐδοκίμησε, λοι- τὸν ἐνθέου δόξης παρὰ τοῖς πλείστοις ἠξιώϑη. Haec verba ad litteram

58 Quaestionum Demorritearum

quasdam futuras felici successu praedixisset, jam divino spiritu tactum plerisque hominibus esse visum. Duo hujusmodi prae- dictionum exempla suppeditat Plinius, quorum unum quum ab alis veterum de Thalete narretur, admodum suspectum est, alterum ad. rem facilem et vulgarem pertinens adeo nulla saga- citate excellit, ut in agricolam potius, quam in philosophum quadret. Prius illud ") ad olei coemtionem spectat, cujus rei ab alis aliter relatae jam antea in hoc libro memini "). Posterius sic se habet *): , Tradunt eundem Democritum me- tente fratre ejus Damaso, ardentissimo aestu, orasse, ut reli- quae segeti parceret raperetque desecta sub tectum, paucis post horis saevo imbre vaticinatione approbata." Idem litteris consignavit Clemens *) Strom. lib. VI pag. 255 ed. Sylb. (p. 795 ed. Potter.) Ob hanc igitur futurorum praesensionem, vel ut Clemens 7) ait, quod ex sublimium observatione multa praedi- ceret, Sapientiae cognomen invenit Democritus. Non dissimile est, quod Aelianus ") memoriae prodidit, Abderitas Democritum

exscripta leguntur apud Hesychium Milesium p. 18 ed. Orell. Minus recte Diogenis interpretes ea reddunt, inter quos Ambrosius sic vertit: »Ubi autem futura quaedam praedixerat, sequensque rerum eventus fidem fecerat, divinis jam honoribus dignus a plerisque judicatus est." Longe melius Hesychii interpres Hadrianus Junius sensum exprimit: »postquam vero in eo praedictionem futurorum eventus comprobavit, divinitatis opinionem vulgus de illo concepit." Caeternm nihil verius Henrici Stephani ad verba ἐνθέου δόξης παρὰ τοῖς πλείστοις ἠξιώϑη ad- notatione, qui: , mire, inquit, hoc dictum (siquidem germana est haec lectio) pro eo quod est ἠξιώϑη τοῦ δοχεῖν εἶναι ἔνϑεος. — Hoc autem ἔνϑεος exponendum esse dixerim: percitus oestro quodam divino et prophetico, sive quali prophetae afflari solebant."

*) Plin. lib. XVII cap. 98.

^) Cf. Cap. IV adn. 29.

5) Plin. hist. nat. lib. XVII, 33.

4) Clemens Strom. 1. c. ὑποδεξαμένου γ᾽ οὖν αὁτὸν (τὸν Av óxprtov) φιλοφρόνως Δαμάσου τοῦ ἀδελφοῦ, τεχμηράμενος ἔχ τινων ἀστέρων, πολὺν ἐσόμενον προεῖπεν ὄμβρον.

*) Clemens Alexandrinus | | Δημόχριτος δὲ ἐκ τῆς τῶν μεταρσίων παρατηρήσεως πολλὰ προλέγων Σοφία ἐπωνομάσϑη.

*) Aelian. var. hist. IV, 20: οἱ ᾿Αβδηρῖται ἐχάλουν τὸν Δημόχριτον φιλοσοφίαν, τὸν δὲ Πρωταγόραν λόγον.

Liber Il. De Democriti vita. 69

vocitasse φιλοσοφίαν, Protagoram vero λόγον. Summum im- perium apud Abderitas Democrito esse commissum e Suida ?) cognoscimus, sed diu reipublicae praefuerit, an per breve tem- pus, prorsus incertum est. Αἱ vero quum lex apud Abderitas esset, qua sanciebatur, ut qui patrimonium dilapidasset, indignus sepultura in patriae finibus haberetur: Democritum Antisthe- nes'?) perhibet, ne ab invidis et calumniatoribus ad rationem reddendam in jus vocaretur, legisse illis magnum Diacosmum palmarium opus caeterisque ipsius scriptis praestans. Quo facto quingentorum summam talentorum praemium accepisse atque insuper aereis imaginibus honoratum esse, Nolim equi- dem aereas imagines in dubium vocare, sed quingentorum ta- lentorum douum citra fidem esse contendo. Quamobrem nu- meram jam vetustis saeculis in Antisthenis volumine a librariis corruptum existimo. Quae vero hic depravatio facta sit, ex Demetrii et Hippoboti'') de hac re testimonio conjicere licet. Uterque, quemadmodum Diogenes *) scribit, testatum relique- rai, Democriti propinquos magnum ejus de ordinata mundi compositione opus recitasse, idque centum talentorum summia praemii, loco data dignum esse habitum. Nihil refert, ipse Democritus, an ejus propinqui librum recitarint, sed centum an quingenta talenta philosopho Abderitae dederint, in magno discrimine ponendum est. Quum autem duo scriptores in iis- dem centum talentis muneri datis consentiant, probabile fuerit hanc summam, quae par est Democriti patrimonio longinquis

nnne RR

*) Suidas v. Δημόχριτος: ἦρξε δὲ ἐν ᾿Αβδήροις διὰ τὴν ἑαυτοῦ co- φίαν τιμηϑείς.

19) Antisthenes ap. Diog. Laert. lib. IX, 39 νόμου δὲ ὄντος τὸν ἐναλώσαντα τὴν πατρῴαν οὐσίαν μὴ ἀξιοῦσϑαι ταφῆς iv T πατρίδι, φησὶν ὁ ᾿Αντισϑένης συνέντα, μὴ ὑπεύϑυνος γενηϑείη πρός τινων φϑονούντων χαὶ συχοφαντούντων, ἀναγνῶναι αὐτοῖς τὸν μέγαν Διάκοσμον, ὃς ἁπάντων τῶν αὐτοῦ συγγραμμάτων προέχει" xal πενταχοσίοις ταλάντοις τιμηϑῆναι, μὴ μόνον δὲ, ἀλλὰ χαὶ χαλκαῖς εἰκόσι.

'!) De hoc confer Jons. de script. hist. ph. libr. IV.

'?) Diogenes Laertius lib. IX, 40 Ὁ δὲ Δημήτριος τοὺς συγγενεῖς αὐτοῦ φησιν ἀναγνῶναι τὸν μέγαν Διάχοσμον, ὃν μόνον ἑκατὸν ταλάντων "uva. Ταῦτα δὲ καὶ ᾿Ιππόβοτός φησιν.

60 Quaestionum Demoeritearum

iüuneribus absutmto, cives ei largitos esse. Itaque eam de quà locuti sumus diversitatem notarum arithmeticarum Η et [u[ sive [e aut p et o permutatione ortam esse reor. Haec enim signa saepe confundi ostendit Bastius in Comment. pa- Jaeogr. in Schaeferi editione Gregorii Corinthii p. 715 et 848. Ab hac Antisthenis, Demetrii et Hippoboti narratione discre- pant ea quae Athenaeus et antiquus Horatii interpres referunt. Athenaeus !*) affirmat, Democritum a civibus suis patrimonii consumti crimine accusatum librum qui Μέγας Διάχοσμος in- scribebatur, et alterum quem De Inferorum rebus confecerat, publice legisse, quumque dixisset, se his similibusque intentum fortunarum suarum jacturam fecisse, absolutum ac dimissum esse. Vetus Horatii explicator '*) sic: ,,Democritus, Abderites philosophus, atomorum inventor et errorum multorum, dum philosophiae intentus esset, neglexit agros suos; adeo ut vici- norum pecoya ibi libere pascerentur: tandem dementiae apud judicem reus factus obtulit libros de re physica a se con- scriptos; ob quam causam liberatus est et praemium accepit."

Quod Athenaeus prodit non prorsus rejiciendum dixerim, siquidem in hoc cum Antisthene antiquissimo teste facit, quod ipsum Democritum ait illa scripta recitasse, sed utrum accusa- tus an accusationem metuens hoc fecerit solumque magnun Diacosmum, an praeterea librum orcinum legerit, non definio. Nimirum quam negligenter Diogenes aliorum auctorum verba excerpserit, omnes scimus. Quare per me Athenaei honos salvus esto. Sed praemio aliisque benevolentiae signis affectum esse Democritum, quod caeterorum omnium testimonio coim- probatur, omittere videtur Athenaeus, sive non memor judicum sententiae aut communis civium judicii populiscito significati, sive accuratam rei velut in transitu memorandae expositionen

13) Athenaeus lib. IV, 19 p. 168. B. Kat Δημόκριτον δ᾽ ᾿Αβδηρῖται δημοσίᾳ χρίνοντες, ὡς κατεφϑαρχότα τὰ πατρῷα, ἐπεὶ ἀναγνοὺς αὐτοῖς τὸν Μέγαν Διάχοσμον καὶ τὰ περὶ τῶν ἐν “Αιδου εἶπεν εἰς ταῦτα ἀνηλω- κέναι, ἀφείϑη. — Scripsimus hic εἶπεν ex Huebneri conjectura ad Diog. IX, 39 pro vulgato εἰπών.

!*) Vetus Horatii explanator ad epist. I, 12, 12.

Liber I. De Democriti vita. 61

minime necessariam esse ratus. Denique Horatii interpres quem liquet causam accusationis non recte explicare, in hoc cum Antisthene, Demetrio et llippoboto non valde pugnat, quod libros de re physica a Democrito conscriptos judici obla- tos esse dicit. Magnus scilicet Diacosmus physicis hujus phi- losophi operibus adnumerabatur '*), quamquam praeter egre- gium illud de rerum - universitate volumen alia quoque physica ejus scripta ferebantur, quorum omnium neque lectioni neque auditioni judices forensibus negotiis districti vacare potuissent. Caeteroquin hic explicator quisquis est, silentio transit, sicut reliqui, opus περὶ τῶν ἐν “Αἰδου, cujus apud solum Athenaeum hac in re mentio est. Quum autem non absumtae rei familia- ris insimulatum, sed propter agros neglectos dementiae reum factum esse Democritum opinetur, in hoc solum Athenaeo asti- pulatur, quod in jus raptum atque ingenii monumentorum gra- tia absolutum Democritum credit. Postremo Democritum prae- mio donatum esse universe indicat, quo non nisi Antisthenis, Demetrii δὲ Hippoboti narratio confirmatur. Verum utcunque haec se habent, victrix fuit Democriti sapientia, ut ex iis quae Superius adnotata sunt, efficitur.

Porro ab Antisthene 5) apud Diogenem traditum est, Democritum visa varie probare et explorare studuisse, inter- dum in solitudine vagantem atque in sepulcris commorantem., Eadem habet Ilesychius Milesius '"). Utroque loco δοχιμάζειν τὰς φαντασίας nihil est, nisi inquirere, quid ἐν ταῖς φαντασίαις vere τῷ φύσει et quid opinione tantum τῇ δόξῃ sit '*). Hic secretorum locorum amor Democrito proprius ac peculiaris, de quo Antisthenis philosophi eodem tempore clari auctoritas dubitare nos non sinit, valde congruit cum illo latendi studio

!*) Vide infra lib. 1].

' *) Antisthenes ap. Diog. lib. IX, 38: ἤσκει δέ, φησὶν ὁ ᾿Λντισϑένης, xai ποιχίλως δοχιμάζειν τὰς φαντασίας, ἐρημάζων ἐνίοτε xal τοῖς τάφοις ἐνδιατρίβων.

!7) Hesych. Milesius p. 18 ed. Orell.

15) Hta recte haec verba declarat Orellius in adn. ad Hesych. Miles. p. 124.

62 Quaestionum Demoeritearem

quo effecit, ut Athenis à nemine agnosceretur. Quod autem physici nunc quoque facere solent, ut easdem res variis locis intueantur, visuri quae discrimina loci magis minusve aut clari aut obscuri efficiant, et quomodo pro locorum natura partim cernendi actio magis minusve juvetur vel impediatur, partim ipsae res aliam atque aliam speciem prae se ferant: idem De- mocritus fecisse putandus est. Quapropter modo imaginis animo conceptae a re, unde illa orta esset, diversitatem, modo ipsius rei discrimina locorum varietate spatiorumque intervallis aspectabilia considerabat. Praeterea quoniam nihil fortasse viro insatiabili litterarum | cupiditate ardenti optabilius videbatur, quam secessus et solitudo, neque vero ad valetudinem tuendam perpetuo domi esse licebat, probabile est eum cogitabundum et solivagum per loca deserta atque ab omni hominum strepitu aspectuque remota nonnunquam errasse. uc accedit, quod Petronio !?*) teste Democritus omnium herbarum succos ex- pressit, et ne lapidum virgultorumque vis lateret, aetatem inter experimenta consumpsit. ltaque vel hanc ob causam non est mirum, eum interdum loca ab arbitris remota adiisse. Neque enim ad herbas quaslibet colligendas aliena opera uti poterat, sed ipsum hoc quidquid est negotii suscipere oportebat. Ve- rum quod ad sepulera attinet, in quibus praeter Antisthenem Lucianus etiam philosophum Abderitanum versatum esse perhi- bet, illa doctorum recentioris aetatis virorum plerisque *?) sic displicuerunt, ut malae fidei homines rem quae fieri nullo pacto posset commentos esse putarent. Neque ego eruditos, quibus hujusmodi loca ut Musis earumque cultoribus ingrata non pro- babantur, valde reprehendo, etsi scio etiamnunc in Graecia, Ásia minore, Syria, Aegypto permulta sepulcra vel monumenta sepuleralia non uni, sed pluribus hiwmandis destinata e saxis quadratis in ampli conclavis formam exstructa esse, in quae plures fenestrae lucem admittant*'), adeo ut si quis velit,

' 1*) Petron. Arb. Sat. pag. 22. 30) Cf. Tiedemann. Gesch. d. specul. Philos. I p. 265. *!) Tale fuit procul dubio conditorium illud Ephesium cujus Pe— tronius meminit p. 80 ed. Nodot.

*

Liber 1. De Democriti vita. 63

commorari ibi satis commode queat, praesertim quum mortuo- rum corpora in terrae visceribus latentia malum odorem non diffundant **), id quod ea qua Democritus degebat tempestate, qua mortui cremabantur, multo minus verendum erat. Quod igitur Lucianus*?) contendit, Democritum extra urbis portam sepulcro inclusum dies noctesque scriptioni vacasse: id fieri quidem potuisse planum, sed factum esse verisimile non est. Etenim licet necesse sit, hunc philosophum qni ingentem libro- rum numerum confecit nullum diem intermisisse, quin aliquid commentaretur, atque ideo saepe dies noctesque scripsisse, nemo tamen facile mihi persuaserit, eum interdum extra urbem in sepulcris, quam domi suae scribere maluisse, cujus rei ido- nea causa excogitari nulla potest. Si enim studiorum quietem otiumque ad scribendum necessarium et locum interpellatoribus non patentem quaerebat Democritus, domi suae facilius obtinere poterat, ut à nemine impeditus continenter studiis operaretur, quam foris. Insuper Lucianus auctor est, Abderae alumnum in sepulcro latentem ibique diurnis nocturnisque horis scribendo occupatum a pueris lemures simulantibus eumque terrere vo- lentibus illusum esse. Quibus eum nihil ista re motum ac ne respicientem quidem respondisse ait: ,,desinite tandem ludere," quippe cui persuasum esset, animos e corporibus hisce elapsos nihil esse. Quis autem eorum qui Lucianum bene norunt in animum inducat, hunc urbanissimum scriptorem, qui hujus ge-

*?) Quin etiam notum est, in Palaestina οἱ Arabia non solum fures et latronos in. bujusmodi monumentis delitescere, sed etiam pauperes aestivo maxime tempore habitare.

33) Lucianus Philopseud. cap. 32 vol. II[ cap. 59 ed. Reitz: Νὴ AC, ἦν δ' ἐγώ, μάλα ϑαυμαστὸν ἄνδρα τὸν ᾿Αβδηρόϑεν ἐχεῖνον Δημόκχρι- πον. ἧς οὕτως ἄρα ἐπέπειστο, μηδὲν οἷόν τε εἶναι συστῆναι τοιοῦτον, ὥστε ἐπειδὴ χαϑείρξας ἑαυτὸν ἐς μνῆμα ἔξω πυλῶν ἐνταῦϑα διετέλει γράφων καὶ συντάττων, χαὶ νύχτωρ xal μεϑ᾽ ἡμέραν" καί τινες τῶν νεανίσχων ἐρεσγε- λεῖν βουλόμενοι αὐτὸν χαὶ δειματοῦν στειλάμενοι νεχριχῶς ἐσθῆτι μελαίνῃ καὶ προσωπείοις ἐς τὰ χρανία μεμιμημένοις περιστάντες αὐτόν, περιεχό- ptoov ὑπὸ πυχνῇ τῇ βάσει ἀναπηδῶντες, δὸς οὔτε ἔδεισε τὴν προςποίησιν αὑτῶν. οὔτε ὅλως ἀνέβλεψε πρὸς αὐτούς" ἀλλὰ μεταξὺ γράφων, []αύσασϑε, Er. παίζοντες. Οὕτω βεβαίως ἐπίστευε μηδὲν εἶναι τὰς ψυχὰς ἔτι, ἔξω γενομένας τῶν σωμάτων.

64 Quaestionum Democritearum

neris narratiunculas prout praesens materia postulare videbatur, immutare consueverat, hic illibata fide referre quae in antiquo- rum voluminibus repererat? Quocirca existimo Lucianum quo- que vel in Antisthenis libro nihil legisse, nisi quod Diogenes - inde excerpsit: 6 Δημόχριτος ἤσχει ποιχίλως δοχιμάζειν τὰς φαντασίας ἐρημάζων ἐνίοτε χαὶ τοῖς τάφοις ἐνδιατρίβων. Quodsi philosophus Abderitanus in cogitationibus defixus ali- quando in solitudine ambulabat herbas lecturus, vel res cor- poreas vario modo contemplaturus, liceret quidem, ne prorsus mendax Lucianus judicaretur, conjicere, eum sepulcra nonnun- quam paullisper intrasse, ut quae antea observasset, ibi per- scriberet; veruntamen longe potior praesto est conjectura quae mihi jam pridem in mentem venit Vero proximum pu- taverim, Antisthenem verba illa quae sunt apud Diogenem sumpsisse e volumine quodam Democriteo, quo philosophus de vitae suae ratione pauca exposuerit Atqui Democritus ionice scribens haec de se dicere poterat: “Ριζοτομέω xol ἀσχέω ποιχίλως δοχιμάζειν τὰς φαντασίας ἐρημάζων ἐνίοτε xal τοῖσι τάρφεσι ἐνδιατρίβων. — Neminem hic offendit poetica vox τάρφος, qui meminerit, qualis sit Democriti locutio. Vid. prooem. lib IL Suspicor ergo Antisthenem in libro suo De- " mocriti verba servasse, in quibus postea poeticum vocabulum τάρφεσι a librariis τάφοισι exaratum putantibus dialectorumque varietates inter describendum tollentibus in τάφοις sit mutatum. Quo factum est, ut Democritus qui mea opinione nihil de se testatus erat nisi se interdum radices secantem et herbas colli- gentem (ριζοτομέοντα xal βοτανολογέοντα) vel res sub aspectum cadentes varie explorantem in solitudine vagari et densissimis silvarum locis (τάρφεσι) immorari, a posterioribus in sepulcris nonnunquam versatus esse crederetur atque adeo Luciano diurnae nocturnaeque scriptionis, quam in mortuorum monu- mentis hic philosophus factitasset, ad risum movendum emen- tiendae copia daretur. Sed satis de hoc Antisthenis loco.

C A-

Liber I. De Democriti vita. 65

CAPUT VI.

Transeo ad fabulas a citerioris aetatis nebulonibus exco- gitatas. Harum maxime celebrata est illa quae de voluntaria Democriti coecitate a pluribus refertur auctoribus. Gellius ') haec ait: Democritum philosophum in monumentis historiae graecae scriptum est, virum praeter alios venerandum auctori- tateque antiqua praeditum luminibus oculorum sua sponte se privasse, quia existimaret cogitationes commentationesque animi sui in contemplandis naturae rationibus vegetiores et exactio- res fore, si eas videndi illecebris et oculorum impedimentis liberasset. Id factum ejus modumque ipsum, quo coecitatem facile sollertia subtilissima conscivit, Laberius poéta in mimo, quem scripsit Restionem,, versibus quidem satis munde atque graphice factis descripsit: sed causam voluntariae coecitatis finxit aliam vertitque in eam rem, quam tum agebat, non in- concinniter. Est enim persona, quae hoc apud Laberium di- cit, divitis avari et parci, sumtum plurimüm ἀσωτίαν τε et pro- pinationem adolescentis filii deplorantis. Versus Laberiani hi sunt:

Democritus Abderites physicus philosophus Clypeum constituit contra exortum Hyperionis, Oculos effodere ut posset splendore aereo: ]ta radiis solis aciem effodit luminis,

Malis bene esse ne videret civibus.

Sic ego perosus splendorem pecuniae

Volo elucificare exitum aetatis meae,

Ne in re bona videam esse nequam filium.

Non putaverim in monumentis bistoriae graecae hoc scriptum fuisse, quod Gellius narrat, nisi forte in libris ad solam legen- tium delectationem compositis in quibus vera an falsa tradan- tur, scriptoris non interest. Huc accedit, quod Gellius nullum Citat anctorem. Quare facile adducor, ut credam, hominem in exponendis aliorum opinionibus referendisque rebus, quas alibi perscriptas invenerat, non semper diligentem hic potius incer- tam de hoc philosopho famam inde ab eo tempore quo stulti- tiae labes Abderitis aspersa esset ortam, quam historiarum scriptoris auctoritatem sequi. Ut enim brevi praecidam, stul-

!) Gellius lib. X cap. 17.

66 Quaestionam Demoeritearum

tissimum esse oportet qui ideo se oculorum lumine privet, ut nullo aliarum rerum interventu perpetua sublimiüum aeterno- rumque contemplatione ac meditatione fruatur. Tantae igitur mentis angustiae scurris et blateronibus maxime in philosophum apud Abderitas, quos bardos et barones habebant, natum qua- drare videbantur. Neque enim isti meminerant, Democritum permultos composuisse libros atque rerum naturalium studio continenter occupatum fuisse vel, ut Petronii verba supra po- sita repetam, omnium herbarum succos expressisse et ne lapi- dum virgultorumque vis lateret, aetatem inter experimenta con- sumsisse, quae omnia sine oculorum usu fieri nequeunt. Quamobrem nihil veri in Gelli narratione inesse existimo, quippe quum tota eorum dicacitati, qui hujusmodi facetiis suum aliorumque otium fallere solebant, deberi censenda sit. Quod autem ad Laberium attinet, jam ipse Gellius nobis viam in hoc argumento commonstrat. Laberius, quoniam poeta comicus fuit nec nisi comoediae suae convenienter fictitiam illam de Democrito narratiunculam in scenam producere voluit, nulla ejus ratio hic ducenda est. Nam vel pueri intelligunt, si De- mocritus nihil spectasset nisi ut malis civibus ne bene videret esse, hoc eum sola coecitate consequi non potuisse, sed coe- citate conjuncta cum surditate consecuturum demum fuisse. Quod Tertullianus *) ait: ,,Democritus oculis se privavit, quod mulieres sine cupiditate intueri non posset," risum movet omni- bus qui ex aliorum scriptorum locis caelibem semper hunc philosophum fuisse concludunt. Etenim, qui coitum parvam ἐπιληψίαν appellavit?) Veneremque damnans, ut in qua hono alius exiret ab homine*), perpetuus amoris osor fuisse putan- dus est, quomodo quis hunc tanta fuisse salacitate sibi per- suadeat, ut mulieres sine cupiditate aspicere nequiret? Hoc ut philosopho omninoque viro disciplinis liberalibus erudito in- dignum est, ita ab insatiabili discendi aviditate qua flagrasse

*) Tertullianus apolog. c. 46. 3) Vid. Clement. Alex. Paedag. II p. 193. D. 4) ut apud Plinium ait lib. XXVIII, 16.

Liber L De Democriti vita. 67

hunc Abderitarum philosophum notum testatumque est, plane abhorret. Quapropter non magis causa exstincti. oculorum luminis, quam ipsa ejus sensus amissio magno in errore ver- satur. Hiümerii verba apud Photium ἑχὼν δὲ ἐνόσει σῶμα Δη- μύχριτος, ἵνα ὑγιαίνῃ τὰ χρείττονα eundem videntur errorem continere, quem pluribus exagitarem, si longior esset sententia, Denique memorandus Cicero est qui in Tusculanis disp. 5) de materia de qua agimus, ita loquitur, ut si a Laberii addita- mentis discesseris fabulam ex eodem fonte quo hic ipse ejus aequalis et post eum Gellius hausisse videri queat. , Demo- critus, inquit Tullius, luminibus amissis, alba scilicet et atra discernere non poterat. At vero bona, mala; aequa, iniqua; honesta, turpia; utilia, inutilia; magna, parva poterat: et sine varietate colorum licebat vivere beate; sine notione rerum non licebat, Atque hic vir impediri etiam animi aciem aspectu ocu- lorum arbitrabatur: et quum alii saepe, quod ante pedes esset, non viderent, ille in infinitatem omnem peregrinabatur, ut nulla in extremitate consisteret" Αἱ idem de finib. bonor. et malor. libro V cap. 29 dubitanter de hac re: ,,Cur, inquit, haec eadem Democritus? qui (vere falsone non quaerimus) *) dicitur oculis se privasse." Inde efficitur, Ciceronem huic fabulae fidem non omnino adjunxisse, sed vera esset falsane dubitasse. Itaque ne prior quidem locus quem e Tusculanis quaestionibus attuli, argumento esse potest, rem huic scriptori credibilem esse vi- sam. Quippe ibi demonstraturus de Epicuri sententia ") sa- pientem semper esse beatum, etiamsi oculorum auriumve sen- sibus careat, cum aliorum qui caeci fuerint, sed sapientia et eruditione excelluerint exempla proponit, tum Democriti atque Homeri, Α΄] caeterorum quidem nomina hic tacebo. Id tan- tum dicam, in hoc quod Democriti atque Homeri mentionem facit Tullius, virum praestantissimum prae festinatione qua Tusculanas conscripsit disputationes, inquirere in fabularum

*) Cicero Tuscul. disp. lib. V, 39. *) sic corrigenda est vulgata. *) Cf. Tuscul. disp. lib. V. c. 38.

68 Quaestionum Demoeritearum.

originem noluisse, sed vulgi opiniones secutum esse. Alque haec potissimum causa est, cur non probem doctorum quorun- dam recentioris aetatis 5) virorum sententiam, qui hoc uno Ci- ceronis loco confisi Democritum senem coecutire coepisse ar- bitrati sunt. Etenim nihil est, quod nos cogat, ut anilem fabellam quam de Democrito oculis capto male sedula lucifugorum ho- minum turba olim excogitavit, pronis hodie auribus accipia- mus. His omnibus expositis libenter addo gravissimi auctoris Plutarchi testimonium, qui in libro περὶ πολυπραγμοσύνης ") praefracte negat, veram esse vulgatam de Democrito famam, qua hic vir sapientissimus adhibito speculo '?) caustico oculo- rum aciem solis radiorum repercussu praestrinxisse perhibeba- tur. Verba ejus haec sunt: ἐχεῖνο μὲν Ψεῦδός ἐστι, τὸ Δημύ- χρίτον ἑχουσίως σβέσαι τὰς ὄψεις, ἀπερεισάμενον εἰς ἔσοπτρα πυρωϑέντα, xal τὴν ἀπ᾿ αὐτῶν ἀνάχλασιν δεξάμενον, ὅπως μὴ παρέχωσι ϑόρυβον, τὴν διάνοιαν ἔξω χαλοῦσαι πολλάκις, ἀλλ᾽ ἐῶσιν ἔνδον οἰχουρεῖν χαὶ διατρίβειν πρὸς τοῖς νοητοῖς, ὥσπερ πκαρόδιοι θυρίδες ἐμφραγεῖσαι. Quomodo alii nostra patrumque memoria et prius etiam de hoc argumento judicarint, nolo ube- rius persequi. "Vide, si tanti est, Menag. Origines italic. voc. abbacinare. Gundling. Otior. part. ΠῚ cap. 1 p.51 seqq. Heu- manni acta philos. vol.l p. 671. Bruckeri hist. crit. ph. vol. I p. 1180. Daelii lexic. hist. et crit. v. Démocrite adn. Κα (L). Tiedemanni Geist der speculativen Philosophie Tom. I p. 265. Adde eos quos laudat Bruckerus 1. c.

Venio nunc ad aliam fabulam quae, nisi fallor, iisdem innititur fundamentis. Non pauci scriptores tam Graeci quam Romani inde ab Octaviani Augusti fere temporibus ajunt Democritum risisse omnes res humanas vel ut alii volunt, nunquam sine risu in publi cum prodiisse. Sed ut perpetuas Heracliti lacrimas, ita risum Democriteum neque Aristoteles noverat neque quisquam veterum

*) Heumanni act. philos. vol. I p. 671. Harles. ad Fabric. Bibl. gr. vol. II p. 632.

*) Plutarchus περὶ πολυπράγμ. p. 591. D. (p. m. 246.) 1?) Laberius pro speculo dixit clypeum, ut vidimus.

Liber I. De Demotcriti vita. 69

Graecorum quorum nobis de hujusmodi causa judicium. exempli auctoritatisque loco existimandum est. Porro ipsum temporis spatium, ex quo utriusque linguae scriptores Democrito rerum humanarum despicientiam cachinno junctam ascripserunt, conci- nit cum eo quod infra de stultitia Abderitis afficta dicam. Quocirca non dubito, quin illa ipsa Abderitarum stupiditas quae tamen et Democrito et caeteris omnibus ejus aevi Graecis iguota fuerat, postquam petulantium hominum commentis subito nata in oregwulgi esse coepit, hanc quoque risus Democritei fabulam comiiniscendi copiam dederit, Nimirum isti sie. ra- tiocinabantur, ut qui inter fatuos, excordes ac stipites viveret, eum inania hominum studia quotidie videndo nunquam non ri- dendi materia abundare dicerent. Adde quod Epicurus ejusque discipuli non minore arrogantia quam inscitia, qua et caeteros | philosophos et omnino reliquos mortales despiciebant! '), signum quasi hominibus sustulerant ad talem arrogantiam antiquis etiam philosophis attribuendam; siquidem qui nullo non tempore aliorum irrisor est, eum vel stultum vel arrogantem atque acer- bum esse oportet. Ea igitur sors fuit Democriti, ut quum ab ineunte aetate usque ad extremum vitae halitum ad litterarum artiumque intelligentiam omnes cogitationes suas atque omnia studia contulisset quumque vitam, quoad ejus fieri posset, soli- lariam et ab hominum consortio remotam scribendo, immeditando, herbis colligendis, dissecandis animalium cadaveribus occupatus egisset, commenticio isto risu cui inter tot tantosque labores nihil loci fuerat, a posteris in arrogantiae suspicionem adduce- retur. Qui si Epicurum perpetui risus insimulassent, multo et justius hoc et coinmodiüs facere poterant. Atqui quamvis va- riorum auctorum verba quae nunc citaturus sum, nihil veri contineant, quo ad illustrandam vitam moresque Democriti uta- mur, tamen obibo illud negotium memorandi locos, ex quibus constet, quid citerior aetas commenta sit et quid senserit de re, de qua hic disputatur. Quod reliquum est in auctorum

1.) cujus rei luculentum est. Vellei apud. Ciceronem lib. 1 de nat. deor. exemplum.

70 Quaestionum Democritearum

quorum antiquissimus Horatius est, recensu non temporis, sed materiae ordinem sequar. Seneca !*): Heraclitus, inquit, quoties prodierat et tantum circa se male viventium, immo male pereuntium viderat, flebat, miserebatur omnium qui sibi laeti felicesque occurrebant, miti animo, sed nimis imbecillo, et ipse inter deplorandos erat. Democritum contra ajunt nun- quam sine risu in publico fuisse: adeo nihil illi videbatur se- rium eorum quae serio gerebantur," et alio loco '?): ,jn hoc itaque flectendi sumus, ut omnia vulgi vitia nonfénvisa nobis, sed ridicula videantur: et Democritum potius imitemur, quam Heraclitum. Hic enim quoties in publicum processerat, flebat: ille, ridebat. Huic omnia quae agimus, miseriae; illi ineptiae videbantur Aelianus!*) haec refert: χατεγέλα δὲ πάντων ὃ Δημόχριτος xal ἔλεγεν αὐτοὺς μαίνεσθαι, ὅϑεν xal l'skasivoy! 5) αὐτὸν ἐχάλουν οἱ πολῖται. — De eodem risoris vel [[ελασίνου cognomine Suidas !*) loquitur his verbis: ἐπεχλήϑη δὲ Δημό- χριτος xal D'eAaoivog διὰ τὸ γελᾷν πρὸς τὸ χενόσπουδον τῶν ἀνθρώπων. Facete Lucianus!") hanc de Democrito fabulam suam in rem convertit Sic enim colloquentes facit Jovem, Mercurium, emtorem et Democritum: ZEYX. ΜΙ ετάστη σον" ἄλλον παραάγαγε" μᾶλλον δὲ τὼ δύο τούτω, tbv γελῶντα τὸν ᾿Αβδηρό- εν καὶ τὸν χλαίοντα τὸν ἐξ Ἐφέσου. "Apa γὰρ αὐτὼ πεπρᾶσϑαι βούλομαι. EPM. Κατάβητον ἐς τὸ μέσον. Τὼ ἀρίστω βίω πωλῶ, τὼ σοφωτάτω πάντων ἀποχηρύττομαι. ATO. Ὦ Ζεῦ, τῆς ἐναντιότητος. “Ὁ μὲν οὐ διαλείπει γελῶν, 6 δέ τινα ἔοιχε πενθεῖν δαχρύει γὰρ τοπαράπαν. Τί ταῦτ᾽, ὦ οὗτος, τί γελᾷς; AHM. Ἐρωτᾷς; ὅτι pot γελοῖα πάντα δοχέει τὰ πρήγματα !9)

'*) Seneca lib. Il de ira cap. 10,

'?) libro de tranquillitate cap. 15.

14) Aelianus lib. IV, 20; cf. lib. IV, 99.

15) Sic scribendum pro vulgato l'ekácwov vel, ut alii legunt T'eAa- ewóv. Vide Etym. M. p. 793, 48 et novissimam Thesauri Stephanici editionem s. h. v.

5) Suidas s. v. Δημόχριτος.

11) Lucianus in vitarum auctione cap. 13 Tom. I p. 553 ed. Reitz.

'*) Sic scripsi pro vulgato πράγματα, quoniam hice et paulo post in Democriti verbis ionica dialecto utitur Lucianus.

Liber 1, De Democriti vita. 71

ὑμέων xal αὐτοὶ ὑμέες. ADO. Πῶς λέγεις; καταγελᾷς ἡμῶν ἅπαν- των xal παρ᾽ οὐδὲν τίϑεσαι τὰ ἡμέτερα πράγματα; ΔΙΙΜ. "Qós ἔχει" σπουδαῖον γὰρ ἐν αὐτέοισι οὐδέν, χενὰ δὲ τὰ πάντα, xai ἀτόμων φορὴ xal ἀπΞιρίη. ΑΙ Ὁ. Οὕμενουν, ἀλλὰ σὺ χενὸς ὡς ἀληϑῶς xal ἄπειρος, ὦ τῆς ὄβρεως, οὐ παύσει γελῶν; Juvena- lis '?) ait Democritum qui antiqua illa aetate jam inania homi- num studia risu exceperit, multo majorem, si ipsius tempore degere, risus materiam propter auctam hominum levitatem, vanitatem, luxuriam et inanem pompam habiturum fuisse. Sub-

jiciam ipsa ejus verba: Perpetuo risu pulmonem agitare solebat Democritus, quamquam non essent urbibus illis Praetexta et trabeae, fasces, lectica, tribunal. Quid, si vidisset Praetorem curribus altis Exstantem, et medio sublimem in pulvere Circi in tunica Jovis et pictae Sarrana ferentem Ex humeris aulaea togae magnaeque coronae Tantum orbem, quanto cervix non sufficit ulla ? Quippe tenet sudans hanc publicus, et sibi Consul Ne placeat, curru servus portatur eodem. Da nunc et volucrem, sceptro quae surgit eburno, llinc cornicines, hinc praecedentia longi Agminis officia et niveos ad frena Quirites, Defossa in loculis, quos sportula fecit amicos. Tum quoque materiam risus invenit ad omnes Occursus hominum, cujus prudentia monstrat Summos posse virs et magna exempla daturos Vervecum in patria crassoque sub aere nasci. Ridebat curas, nec non et gaudia vulgi, Interdum et lacrimas; cum fortunae ipse minaci Mandaret laqueum mediumque ostenderet unguem.

Similiter jam Horatius*?) putavit futurum fuisse, ut plebecula Romana a Democrito, si sub Augusto viveret, derideretur.

Etenim sic scribit : Si foret in terris, rideret Democritus ; seu Diversum confusa genus panthera camelo, Sive elephas albus vulgi converteret ora: Spectaret populum ludis attentius ipsis, Ut sibi praebentein inimo spectacula plura; seriptores autem narrare putaret asello Fabellam surdo: nam quae pervincere voces Evaluere sonum, referunt quem nostra theatra?

!*j Juvenalis Satyr. X v. 33 — 93. 39) Moratius. Epist. lib. Il, 1 v. 194 — 201.

72 Quaestionum Democritearum

Postremum locum concedam Abderitarum verbis in epistola ad Hippocratem *') a stulto homine, ut videbimus, conficta. At- que, ut ii quos modo excitavi scriptores nullius in hoc ar- gumento auctoritatis sunt: ita ineptus hujus caetersarumque quae inter Hippocrateas leguntur epistolarum subjector ob tam manifestam fraudem silentio praetereundus videretur, nisi omnia quae apud antiquos de hac materia scripta reperiuntur, unum in locum cogere vellem. Sic igitur nebulo iste Abderitss Hip- pocrati scribere voluit: ἐχλαθόμενος γὰρ (scil ὁ Δημέχριτος) ἁπάντων xal ἑωυτοῦ πρότερον, ἐγρηγορὼς xal νύχτα xai ἡμέρην, Ἱελῶν ἔχαστα μιχρὰ xal μεγάλα xal μηδὲν οἰόμενος εραι τὸν δίον ὅλον διατελέει.

Porro multorum fuit opinio eaque a Plinii majoris **) us- que temporibus ducta, Democritum inter magos nomen suum professum esse. Plinii verba sunt: ,Primus, quod exstet, ut equidem invenio, commentatns de ea (i. e. de magice) Ostha- nes, Xerxem regem Persarum bello, quod is Graeciae intulit, comitatus: ac velut semina artis portentosae sparsit, obiter in- fecto, quacunque commeaverat, mundo. Diligentiores paulo ante hunc ponunt Zoroastrem alium Proconnesium. —|Quod, certum est, hic maxime Osthanes ad rabiem, non aviditatem modo scientiae ejus Graecorum populos egit. Quamquam ani- madverto summam litterarum claritatem gloriamque ex ea scientia antiquitus et paene semper petitam. Certe Pythagoras, Empedocles, Democritus, Plato ad hanc discendam navigavere, exsiliis verius quam peregrinationibus susceptis. Hanc reversi praedicavere: hanc in arcanis habuere. Democritus Apollo- bechen Coptiten 25) et Dardanum e Phoenice illustravit, volu- minibus Dardani in sepulcrum ejus petitis: suis vero ex disci- plina eorum editis: quae recepta ab aliis hominum atque transiisse per memoriam aeque ac nihil in vita mirandum est.

81) pag. 1973 Tom. || ed. Foes. oper. Hippocr. (p. 775 Tom. lll ed. Kühn. Lips. 1827.)

*?) Plin. hist, nat. lib. XXX, 1. *3) In aliis codd. legitur Apollonicen Captidenem.

Liber 1. De Democriti vita. 73

In tantum fides istis fasque omne deest, adeo ut ii, qui caetera in viro illo probant, haec ejus esse opera inficientur. Sed frustra Hanc enim maxime affixisse animis eam dulcedinem constat. Plenumque miraculi et hoc, pariter utrasque artes effloruisse, medicinam dico magicenque, eadem aetate illam Hippocrate, hanc Democrito illustrantibus, circa Peloponnesia- cum Graeciaé bellum, quod géstum est a CCC urbis nostrae anno," Nihil unquam minns vere quam haec verba Plinius scripsit. Neque enim Democritum solum, sed Platonem quo- que, Empedoclem, Pythagoram inter magos numeravit. Ac caeteros quidem in praesens omittamus, Democritum autem ab omni superstitione, omni fuco omnibusque fallaciis abhorruisse, testis ejus philosophia est, testis etiam illa fragmentorum συλ- λογή, quam huic operi inseruimus. Quodsi quis est inter Grae- corum philosophos qui odio habuerit fallaces magorum caeri- monias eorumque glaucomata et praestigias, hunc imprimis De- mocritum fuisse existimo. Sed quum inde a Claudii Impera- toris tempore magia per imperium Romanum magna quotidie incrementa caperet**), non dubitabant magicae fraudis defen- sores ad auctoritatem ei quam profitebantur disciplinae conci- liandam antiquis philosophiae auctoribus opera magica subji- cere, Quare Plinii aetate subditiva ferebantur opuscula ad Democritum auctorem a subjectoribus relata, quae una cum alis sub libri secundi finem recensebimus. Ex his opusculis Plinius variis historiae naturalis locis mira, incredibilia, por- tentosa in medium profert, quae a Democrito scripta esse jam nemo credet*5). Horum locorum nonnullos cum Gellii de bis rebus judicio memorabo lib. II in explicando titulo 31 Αἰτίαι περὶ ζώων ; caeteri apud ipsum Plinium legantur. Prae- clare vero Gellius intellexit, deceptum fuisse naturalis historiae conditorem libellis supposititiis; quare iis quae ex Plinio ex- cerpsit haec adjungit verba: , multa autem videntur ab homini-

**) Vid. Tiedemann. disput. de artium magicarum origine et pro- pagatione. Marburgi 1787, 4 pag. 65 seqq.

51 Credidit olim Salmasius Exercit. Plin. in Caj. Jul. Solini Poly- hist. Traj. ad Rh. 1689 pag. 69.

"74 Quaestionum Democritearum

bus male sollertibus hujuscemodi commenta in Democriti nomen data, nobilitatis auctoritatisque ejus perfugio utentibus." Plinio fortasse etiam opponere licet C. Jul. Solinum Polyhist. c. 3 ap. Salmas. Exercit. Plin. pag. 13 ed. Traj. ita scribentem: »Verum ager Corsicanus, quod in eo agro unicum est, solus edit, quem χατοχίτην vocant lapidem fatu dignissimum. Major est ceteris qui ad ornatum destinantur, nec tam gemma quam cautes. ldem impositas manus detinet, ita se junctis corpori- bus adnectens, ut cum ipso haereant quibus tangitur; sic οἱ inest velut de glutino lentiore nescio quid parque gummi. Ac- cipimus Democritum Abderiten ostentatione scrupuli hujus fre- quenter usum, ad probandam occultam naturae potentiam in certaminibus quae contra magos habuit." Si unquam cum ma- gis in Perside certavit Democritus, quod valde dubium est, e Solini verbis sequi videtur, studuisse eum rerum naturalium ope magorum artem nihil esse demonstrare. In ipsa Graecia philosophi nostri tempestate non erant magi*^). Quapropter recte Simplicius Auscultatt, lib. 11 p. 65. Α. ait τὴν ἀποτε- λεσματιχήν, quae praecipua magiae pars est, Posidonii tempo- ribus nondum ad Graecos fuisse perlatam, vel ut verba graeca allegem: τὸ τῆς ἀστρολογίας ὄνομα, μήπω τότε τῆς ἀποτελεσμα- tue εἰς τοὺς “Ἕλληνας ἐλθούσης ἐπὶ τῆς νῦν καλουμένης ἀστρονομίας ἔφερον. Quod autem attinet ad verba: ἐμοὶ δὲ δοχέουσι ol πρῶτοι τοῦτο τὸ νούσημα ἀπιερώσαντες τοιοῦτοι εἶναι ἄνϑρωποι οἷοι xal νῦν εἰσι μάγοι τε xal χαϑαρταὶ xoi ἀγύρται xal ἀλαζόνες, óxócot δὴ προσποιέονται σφόδρα ϑεοσε- βέες εἶναι xal πλέον τι εἰδένα!, quae reperiuntur in limine commentationis de morbo sacro *") Hippocrati vulgo tributae, quum alii jam viderunt, hunc libellum Hippocrati suppositum esse, tum recentissimus ejus editor Dietzius. Sed haec ὡς ἐν παρόδῳ; neque enim uberiore opus est disputatione, qua De- mocritum non fuisse magum ostendamus.

At omnium quae de Democrito ab hominibus stulte sapientibus

36) De iis loquor, quos Persico vocabulo μάγους vocabant; nam γόητας tum inter Graecos fuisse non nego.

?7) pag. 901 ed. Foes.; pag. 958 Tom. ἷ cd. Kühn.

Liber 1. De Democriti vita, 75

excogitatae sunt. fabularum nulla est, tot cum mendaciis tantoque cum verborum, quamvis inanium ornatu memoriae prodita, quam quae de Democriti insania ac de Hippocrate ad hanc curandam a Senatu populoque Abderitarum accito in epistolis legitur Hip- pocrati et Democrito falso ascriptis. Quod ut plane perspi- ciatur, breviter illarum epistolarum argumentum enarrabo postea demonstraturus, cardinem rei quem contineant esse fignentum simulque indicaturus tempus quo compositae videan- tur. Incipiamus ab ea epistola quam Senatus populusque Abde- ritanus **) Hippocrati scripsisse dicitur. Quum tanta esset in Democrito rerum humanarum omnium despicientia, ut morta- lium res secundas atque adversas, ut quotidiana vitae negotia, mercaturam, conciones, legationes, ut magistratus, ut honores, ut gaudia et voluptates, ut singulorum tristitiam atque moero- rem eorumque modo ortum modo interitum ludibrio haberet, quumque inquireret in ea, quae apud inferos fiunt ac de iis Scriberet et imaginum plenum aerem esse diceret seque avium voces intelligere perhiberet ac saepenumero de nocte surgens solus placide canere videretur, quum denique nonnunquam in infinitatem omnem se peregrinari contenderet et .innumerabiles eosque sui similes esse Democritos prae se ferret: hunc alioquin egregium viruim, in quo universae civitatis salus niteretur, Abderi- fae mente captum esse rati litteras scripserunt ad Hippocratem, quas ei Amelesagoras civium suorum nomine cum aliis ad eum missus reddidit. is litteris precati sunt artis salutaris cory- phaeum Aesculapio inter divos relato genere arteque conjunctum, ut non unius hominis causa, sed cunctorum AbdJeritarum gratia quasi totius Joniae fundator futurus urbemque ipsorum sanctiore muro cjircumdaturus ad Democritum sanandum veniret. Εἰ quamvis ipsis persuasum esset, apud Hippocratem plus doctri- nae quam fortunae rationem valere, tamen se maximam pecuniae summam pro restituta tanti civis sanitate daturos esse polliciti sunt, Sequitur Hippocratis responsio *?) in hanc fere senten-

18) pag. 1273 Tom. II ed. Foes. (pag. 776 Tom. III ed. Kühn.) '*) pag. 1274 Tom. 1I ed. Foes. (pag. 778 Tom. ΠῚ ed. Kühn.)

76 Quaestionum Democriteorum

tiam scripta. Amelesagoram ait medicus eo die appulisse quo festa per totam Coorum insulam celebritas esset, quum vero ex verbis ejus vultuque intelligeret, hominem gravissunum ob negotium venisse, quod procrasünari non posset, legisse se statim populi Abderitani epistolam. In ea sibi mirabile visum esse refert, quod de unius hominis salute tota civitas sollicita sit, quasi nemo praeter hunc in ea reperiatur laudatque Abde- ritarum in Democritum benevolentiam atque eos beatos prae- dicat, quia non turres, non mioenia, sed prudentium virorum consilia urbium esse propugnacula sciant. Αἱ vero artes deo- rum esse munera credens, homines autem naturae opera, ab ipsa natura ad conservandum hoc ejus opus, non ab Abderitis se vocari Hippocrates existimat. — Addit praeterea gratis facti- tandam esse medicinam longaque disputatione Abderae civibus exponit, nullo pacto commoveri 5s? posse, ut accepta mercede ex amicorum morbis ditescat. Quodsi sola divitiarum accumu- landarum cupiditate arderet, hujus explendae occasionem apud Persas se habiturum fuisse, ad quos salutari arte juvandos ma- ximis praemiis propositis ab Artaxerxe invitatus esset. Utcun- que igitur res se habeat, se ad Democritum sive aegrotantem sive, quod optet non aegrotantem (fieri enim posse, ut Abde- ritae fallantur) vela esse daturum. "Tertiam ??), cujus hic ha- benda est ratio, epistolam llippocrates dedisse traditur ad Phi- lopoemenem Abderitam, quocum vetus ei hospitium interce- deret. Ilujus epistolae initio paucis verbis amico significat, se a legatis ad reddendas Abderitarum reipublicae litteras in Coo- rum insulam profectis ipsius quoque epistolam accepisse, qua ob promissum hospitium caeterasque res ad vitam necessarias valde laetatus sit. Deinde non dissimulat suspicionem quae perlectis Abderitarum litteris ipsi injecta esset, nullam in De- mocrito esse insaniam, sed eximium quoddam animi robur, quippe qui neque liberorum neque uxoris neque cognatorum neque rei familiaris neque cujusquam omnino curam habeat, sed dies noctesque solus in antris plerumque ac solitudinibus

30) pag. 1270 Tom. II ed. Foes. (pag. 781 Tom. III ed. Kühn.)

Liber I, De Democriti vita. 71

aut in arboram umbraculis aut in mollibus herbis aut juxta crebra aquarum fluenta degat. [ἃ enim saepe accidere, ut qui litterarum discendarum desiderio teneantur, in eorum animis reliquae omnes curae prae uno sapientiae studio velut con- sopitae jaceant. Quemadmodum enim ministri ac ministrae in aedibus tumultuantes et concertantes, si quando repente hera eis affuerit, attoniti conquiescant, sic etiam reliquas animi cu- piditates quae malorum hominibus administrae sint, ubi sapientia se in conspectum dederit, tanquam mancipia discedere. Neque vero speluncas et quietem a solis amentibus expeti, sed ab iis quoque qui quum despiciant res humanas tranquillitatem desi- derent Quum enim mens curis externis agitata corpus re- ereare negotiisque exsolvere volens quieti illud tradiderit, tum eam erectam circa sese veritatis locum undique contemplari, ubi non pater, non mater, non uxor, non liberi, non frater, non cognati, non ministri, non fortuna, neque omnino quidquam tumultum edat, sed omnia quae turbare soleant, timore arcean- tur et exclusa procul subsistant neque appropinquare audeant prae eorum qui illic habitent reverentia. lllum autem locum tenere artes, omne virtutum genus, deos, daemones, consilia certasque sententias, Denique magnum polum stellis multiplici motu agitatis tanquam corona cinctum in illa esse regione, in quam forsitan Democritus quoque ob' sapientiam demigraverit. Qui quum longe remotus peregrinetur neque amplius cives suos videat, ob hunc solitudinis amorem factum esse, nt deli- rare putetur. Rogat postremo Hippocrates Philopoemenem, ut quoniam perturbatae urbi molestus esse nolit, hospitio se exci- μαι, Quarta epistola ?') Hippocrates Dionysio Halicarnassensi narrat, Democriti gratia Abderam sibi abeundum esse, eumque rogat, ut tantisper, dum domo abesse cogatur, ille Coon pro- fectus rei familiaris curam suscipiat et uxoris vitam, quamvis haec apnd parentes interea mansura sit, diligenter observet. Quinta **) epistola Hippocrates Damageto scribit, se quum

51) pag. 1276 Tom. II ed. Foes. (pag. 783 Tom. III ed. Kühn.) **) pag. 1276 Tom. Il ed. Foes. (pag. 786 Tom. lll ed. Kühn.)

78 Quaestionum Democritearum

apud ipsum Rhodi esset, pulcherrimam vidisse navem eumque precatur, ut hane celerrime ad se mittat. Sibi enim ea opus esse ad iter illo tempore Abderam faciendum. Sexta epistola") Hippocrates Philopoemeni Abderitae copiose exponit Aesculapii imaginem per somnium sibi ingestam esse opinanti, se jam ad Abderitanas portas pervenisse. Quumque deus porrecía manu benignum se praeberet, ait se illum precatum, ne se in cu- rando Democrito desereret, hoc tulisse responsum: ,,nihil mea opera in praesentia indiges, verum haec communis tam immor- talium quam mortalium dea te nunc hospitem deducet." Hanc deam ipsam fuisse Veritatem quae se ad domum, ubi paratum putaret hospitium, perduxerit. Praeterea se intuitum esse Opinionem apud Abderitas habitantem. ^ Postea experrectum eam se hujus somnii explicationem reperisse, ut quoniam ipse deus medendi auctor discessisset, Democritum diceret medico . non egere, Veritatem apud Democritum, quod sanus esset, ma- nere, Opinionem apud Abderitas, quod aegrotarent, domicilium constituisse. Septima epistola **) Hippocrates Cratevam jubet herbas ad sanandum Democritum necessarias legere. Octava epistola 5) quae Damageto inscripta est hunc certiorem facit Hippocrates, Democritum non delirare, sed sapere. Ait autem, se ad ipsum remisisse navem qua prospera usus navigatione Ab- deram appulisset eo die, quo se adventurum putasset, ,,Omnes, inquit, pro portis congregatos offendünus, nos, ut est verisi- mile, exspectantes, non viros solum, sed etiam mulieres atque etiam senes, pueros, infantes. Hi moerore conficiebantur, quod Democritus insaniret. Ubi autem me viderunt, laetiore spe teneri visi sunt. Inter eos Philopoemen me in hospitium du- cere parabat, id quod omnibus probabatur. At ego, o Abde ritae, nihil mihi prius faciendum existimo, quam ut Democri tum videam. Quo audito laetati illi cum acclamationibus pet forum me ad moenia in collem altum, longis densisque populis

33) pag. 1277 Tom. Il ed. Foes. (pag. 788 Tom. Π ed. Kühn) 34) pag. 1278 Tom. 11 ed. Foes. (pag. 790 Tom. III ed. Kühn.) 35) pag. 1279 Tom. I| ed. Foes. (pag. 793 Tom. lI] ed. Kühn.)

Liber I. De Democriti vita. 79

opacatum duxerunt, unde Democriti domicilium conspiciebatur. Ipse Democritus sub umbrosa et humillima platano sedebat, brevi crassaque tunica infra humeros desinente, quam exomi- dem vocant, indutus, solus, discalceatus, in lapidea sella, per- quam pallidus et macer, barba promissa. Juxta eum ad dextram tenuis aquula per declivem tumulum decurrens placide resona- bat Erat autem delubrum quoddam super tumulum illum, Nymphis, quantum conjicere licebat, dicatum, sponte enatis vi- bus cireumdatum. — Democritus interim composite admodum librum super genua habebat, et alii quidam utraque cx parte ei adjacebant; porro crebra animalium cadavera quae dissecta erant, accumulata cernebantur. Interdum intentissima cura seriptioni incumbebat, interdum diu cessans meditansque quiesce- bat Deinde non multo post his peractis surgens ambulabat et animalium viscera attente inspiciebat hisque depositis rever- sus rursus considebat. Dum haec geruntur, Abderitae tristes ac paene lacrimantes: Vides, inquiunt, o Hippocrates, Democriti vitam, vides eum insanire neque quid velit aut quid faciat nosse. Et ex his aliquis quum ejus insaniam magis etiam mihi demonstrare vellet, altos ejulatus edidit, deinde rursus ingemuit. Quo audito Democritus partim subrisit, partim cachinnos sustu- lit; neque quidquam amplius scribens caput frequenter concus- sit. At ego, Vos, inquam, Abderitae, hic manete, ubi autem ipse propius accessero virique et verba audiero et corpus vi- dero, in quo statu versetur cognoscam. Quibus dictis placide descendi. Caeterum locus ille praeceps et pronus erat. Simul- atque igitur propius accessi, forte in eum incidi, quum quid divino furore actus et concitatus scriberet. Quare substiti paullisper, tempus opportunum, dum ipse cessaret, exspectans, Sed ille non multo post, ut primum impetus fuit remissior, de- posito stilo scriptorio me accedentem aspexit et: Salve, inquit, hospes. Et ego, tu quoque plurimum, inquam, Democrite, ho- minum sapientissime, salve." Mox Democritus audito Hippo- cratis nomine virum artis salutaris scientia clarum considere jussit eumque adventus causam interrogavit. lle civitatis suae nomine legationem se obire dicens, ipsius Democriti gratia, ut

80 Quaestionum Democritearum

hominem sapientia et eruditione praestantem adiret, Abderam se venisse respondit. Post haec philosophus Abderitanus cum Hippocrate longissimum de hominum dementia, stultitia, insania colloquium seruit, quo risus sui vel a principe medicorum initio reprehensi causam explicuit. Quippe hominem se ridere dementia refertum, recte factis vacuum, in omnibns consiliis pueriliter ac stulte se gerentem, nullius utilitatis gratia infinitos labores exantlantem libere professus est eamque sententiam plurimis exemplis ex rerum usu, quotidianis vitae humanae negotiis atque ab ea quam plerique mortales sequuntur vivendi ratione petitis illustravit, Denique rejectis quaecunque obje- cerat Hippocrates, argumentorum pondere suum de rebus hu- manis judicium tueri conatus est. Finito sermone Democritus quasi relicta priore forma ad deorum similitudinem accessisse Hippocrati videbatur. Is philosophi hujus beneficio multis, ut ajebat, sapientiae praeceptis repletus amplissima se hospitalita- tis munera in patriam reportare ratus est, Quamobrem a De- mocrito, perspicaci naturae humanae investigatore, discedens prae se ferre non dubitavit, se illius laudum praeconem per- petuo esse futurum. Tum Hippocrates citato gradu ad Abde- ritas qui velut in specula positi ipsum opperiebantur reversus magnas ilis pro legatione quam ad se misissent, gratias egit, Democritum sapientissimum esse virum testatus, qui solus ho- minibus prudenter agendi vias monstrare posset. Haec fere in litteris ad Damagetum scriptis leguntur. Restant duae ?5) epistolae quas post habitum illud inter Democritum et Hippo- cratem colloquium compositas esse scriptor finxit. In his in- sania ab Abderitis Democrito tributa breviter commemoratur. Sed earum epistolarum argumentum, quod ad praesens institu- tum minus accommodatum est, hoc loco referre supersedemus. Denique a proposito alienae sunt litterae?") quas Hippocrates

de

886) pag. 1286 Tom. I] ed. Foes. (pag. 814 Tom. IIÍ ed. Kübn.) et pag 1287 Tom. [1 ed. Foes. (pag. 818 Tom. III ed. Kühn.)

31) pag. 1287 Tom. 11 ed. Foes. (pag. 819 Tom. III ed. Kühn.) et pag. 1288 Tom. 11 ed. Foes. (pag. 823 Tom. III ed. Kühn.)

Liber I. De Democriti vita. 81

de purgatione veratro facta Democnto et quas Democritus de de natura humana Hippocrati inscriptas confecisse feruntur. Mult inter doctos recentioris aetatis viros has omnes epistolas pro genuinis habuerunt ?*): sed suppositas esse primus intel- lexit Jos. Scaliger qui ep. CCCVI ad Everh. Vorstium: De epistolis Hippocratis, inquit, quod ex me quaeris, antiquas esse scio, ut Democriti, Solonis, Pittaci Mitylenaei, quae apud Laer- tium leguntur. Sed quia omnes illas, quae illis philosophis ἃ Laertio attribuuntur, multis argumentis confictas esse a Grae- cis — probare possum, ideo, cur et de his Hippocrateis dubi- tem, justissima causa est, Et certe, si animi nervos intendere velim, facile, non esse Ilippocratis, vincam. Unicuique judicium suum relinquimus: tutius tamen est de eo dubitare, quod faci- lius est confütare, quam asserere." Easdem epistolas spurias esse judicarunt Menagius Comm. ad Laert. IX, 42, Clericus hist. med. P. I I. Ill c. 31 p. 458, Hieronymus Mercurialis in nov. bibl. Hal. tom. III 29 p. 816. Conringius de medic. Hermet. lib. 1 c, 9 p. 87, Heumannus in Act. erud. Lips. mens. Octob. 1713 p. 458 seqq. et in Actis philos. vol. I p. 670 seqq. Bruckerus hist. crit. phil. vol. 1 p. 1183. Inter hos illi quos postremo loco citavi, Heumannus et Bruckerus hancce materiam diligentius quam caeteri tractarunt. Hi igitur ob jejunam quae in istis epistolis inest philosophiam, ob declamatorium et scho- lasticum scribendi genus, quod a simplici veterum oratione valde abhorret atque in artificiosa locorum descriptione et eo- rum quae ad rem minime faciunt commemoratione cernitur, denique ob multas quarum plenae sunt ineptias has epistolas Hippocrate et Democrito indignas esse statuerunt. Quumque neminem eruditorum fugiat, rhetores et sophistas primis post Chr. n. saeculis argumenta antiquioris aevi cupide quaesivisse, quibus stilo ornandis eloquentiam pararent summique, ut tum

38) Thom. Stanlejus X p. 889 seqq. Christ. Thomasius hist. sapient. εἰ stuit. T. II p. 8 seqq. Chrysost. Magnenus in Democrito reviviscente pag. 24 ed. Hag. Petr. Lotichius Comment. ad Petron. lib. 1 c. 19 p. 131 — 145.

6

82 Quaestionum Democritearum

homines existimabant, disserendi artifices evaderent: secundi '?) vel tertii saeculi sophistam harum lucubrationum auctorem esse illi quos citavi viri docti sibi persuaserunt. Quae quam- vis ita se habeant, tamen caput rei eorum qui de his epistolis scripserunt *?),. neminem vidisse miramur. Etenim Democenti tempore Abderitae nondum pro stultis habebantur. Nec mi- rum. Nam si recte factis laus et honos debetur, immortali gloria dignissima fuit Abdera, siquidem magnum clarorum in litteris virorum proventum parva haec tulerat civitas. Quippe plurimi Abderitae ab iis qui illustrium virorum catalogos con- fecerunt, metiorabantur''). Quos inter praeter Democritum Protagoras et Ánaxarchus philosophi, Hecataeus historicus, Ni- caenetus, heroicorum carminum scriptor, nomina sua profiteban- tur. Neque vero desunt loci in veterum scriptis, quos ad Abderae laudem potius quam vituperationem referas. Hujus- modi sunt illa quae apud Strabonem *?) legimus verba: Ναὶ f, Τέως **) ὃὲ ἐπὶ Χεῤῥονήσου ζὸρυται, λιμένα ἔχουσα" ἔνϑεν

33) secundo saeculo has epistolas nondum scribi potuisse infra pluribus verbis probabimus.

^9?) Postremus est Theod. Ca. Schmidt qui censuram epistolarum quae Hippocrati tribuuntur Jenae 1813 edidit.

*!) Stephanus Byzantius s. v. "Agónpa* Πλεῖστοι δ᾽ ᾿Αβδηρῖται ὑπὸ τῶν πιναχογράφων ἀναγράφονται, Νιχαίνετος ἐποποιός, xal Πρωταγόρας 2. 1.)

^?) Strabo lib. XIV p. 644 8. 30 ed. Siebenk. et Tzschuck.

**) Teji enim, ut tradit Herodotus lib. I, 168, simulatque urbem suam per aggerem ab Harpago, Cyri satrape, captam viderunt, omnes vasis collectis et conscensis navibus in Thraciam trajecerunt ibique denuo condiderunt Abderam, quam olim Timesius Clazomenius fundare aggressus erat. Tejorum colonia facta est Abdera centum et duodecim annis post Clazomeniorum adventum, hoc est, Olymp. 59 anno 1 vel 2. Cf. Voss. ad Pomp. Mel. I], 2 et Salmas. Plinian. Exercit. in Solin. Po- lyhist. c. X p. 114 ed. Ultraj. Clazomenii autem Olympiadis trigesimae primae altero anno rebus suis florentibus huc miserant coloniam Ti- mesio duce quem ait Herodotus nullum inde fructum percepisse, sed ἃ Thracibus esse expulsum. Herodoti verba sunt: παραπλήσια δὲ z0)- τοισι καὶ T'fjiot ἐποίησαν" ἐπεί τε γάρ σφεων εἷλε γώματι τὸ τεῖχος Apzt- γος, ἐςβάντες πάντες ἐς τὰ πλοῖα οἴχοντο πλέοντες ἐπὶ τῆς θρηϊχίης. xai ἐνθαῦτα ἔχτισαν πόλιν "Afónpa* τὴν πρότερος τούτων Ἀλαζομένιος Tu σιος χτίσας οὐχ ἀπώνητο, ἀλλ᾽ ὑπὸ θρηΐχων ἐξελαϑεὶς τιμὰς vov ὑπὸ Τηΐων τῶν ἐν ᾿Λβδήροισι ὡς ἥρως ἔχει.

Liber I. De Demoeriti vita. 8S3

δ᾽ ἐστὶν "Avaxpíoy **) 6 μελοποιὸς, ἐφ᾽ ob Tio: τὴν πόλιν ἐχλιπόντες, εἰς ᾿λβόηρα ἀπῴχησαν, Θρᾳχίαν πόλιν, οὐ φέροντες τὴν τῶν Περσῶν Ofpw* ἀφ᾽ οὗ x«l τοῦτ᾽ εἴρηται. "Ap δηρα, χαλὴ Τηΐων ἀποιχία. Πάλιν δ᾽ ἐπανῆλϑόν τινες αὐτῶν χρύνῳ ὕστερον.

Omnino tum demum Graecia irrisisse Abderae incolas videtur, quum post bella intestina perpetuasque discordias ne Macedonica quidem servitute finitas a Romanis sub jugum missa suosque con- temnere docta antiquam civitatum suarum gloriam oblivisceretur. Neque enim ante Ciceronis aetatem ullus apud Graecos Latinosve scriptores locus reperitur, quo jam prius Abderam stultitiae sedem vocitatam esse ostendi queat* *). Post illud tempus multi scriptores

**) Negari non potest, mellitissimum lyricorum Anacreontem aliquod vitae spatium apud Abderitas transegisse. Videtur autem, posteaquam Alhenis, deinde apud Polycratem Samium, tum rursus in patria Teo fuerat, orta Histiaei seditione Olymp. 71, denuo relicta patria, apud Tejos Abderitanos consenuisse. Αἱ fortasse jam Olymp. 59, 2 cum cae- teris Tejis, quo tempore admodum juvenis fuisse putandus est, Abde- ram demigravit. Apud Suidam v. Τέω haec solum leguntur : ᾿Λναχρέων Τήϊος, Àoptxóg 6 μελοποιός, διὰ τὴν "Iotta(ou ἐπανάστασιν ἐχπεσὼν Τέω ᾧχησεν Λβδηρα ἐν θράχῃ.

*5) Saepius Abderae ejusque incolarum meminerunt Graeci scripto- Tes qui ante illud tempus vixerunt. Neque tamen urquam contemtim hoc faciunt. Cf. Herodot. lib. 1, 198; lib. VI, 46; lib. VII, 109 et 126; lib. VIII, 120. Thucyd. lib. II, 97. Hippocr. lib. III de morb. vulg. Sect. 7. pag. 1109, 1103, 1104, 1106, 1108, 1111 ed. Foés. Anacreon. epigr. p. 296 ed. Fisch. II. Duo tantum proferuntur testimonia quibus jam antiquitus vecordes fuisse Abderitas viri docti vincere conati sunt. Allerum est in oratione de foedere cum Alexandro p.918, 10 Steph., quam alii Demosthenis, alii Hyperidis esse volunt; alterum in Machonis Sieyonii fragmento apud Athenaeum VIII, 41 p. 349. B. Oratoris verba Sunt: —— ἀλλ᾽ εὐτυχοῦσιν. ὅτι ἐναποχρῶνται τῇ ὑμετέρᾳ ῥᾳθυμίᾳ τῇ οὐδὲ τῶν διχαίων ἀπολαύειν προαιρουμένη" ὃ xal ὑβριστιχώτατον συμβέ- βηχεν, εἰ οἱ μὲν ἄλλοι Ἕλληνες xal βάρβαροι ἅπαντες τὴν πρὸς ὑμᾶς ἔγϑραν φοβοῦνται, οὗτοι δ᾽ οἱ νεόπλουτοι μόνοι καταφρονεῖν ὑμᾶς ὑμῶν αὐτῶν dvapyxálooct, τὰ μὲν πείθοντες, τὰ δὲ βιαζόμενοι, ὥσπερ ἐν ᾿Αβδη- ρίταις 4$ Μαρωνείταις, ἀλλ’ οὐχ ἐν ᾿Αϑηναίοις πολιτευόμενοι. — Horum Verborum sensus est: Sed fortunati sunt Macedones, quod interim Vestra fruuntur ignavia, quae ne jus quidem suum persequi unquam inslituit (quamvis oporteat vos bellum inferre Macedonibus qui foedus non solum cum caeteris Graecis, verum etiam vobiscum ictum pluri- bus rebus violarunt). Atque hoc contumeliosissimum est, quod reliquis

6 *

84 Quaestionum Democritcarem

certatim Abderitis dementiam, stuporem, ingenii tarditatem ac

Graecis et barbaris omnibus vestras inimicitias metuentibus novitii isti nuperisque suís divitiis elati Macedones eo vos redigunt, ut vobis ipsis (jam) contemtui sitis, alia vobis persuadendo, alia vi extorquendo, tan- quam inter Abderilas aut Maronitas (parvorum oppidorum incolas quos impune ex libidine tractare atque injuriis afficere licet): non vero, ul inter Athenienses (amplissimae ac potentissimae urbis cives qui injurias ab hostibus illatas propulsare solent) rempublicam administrantes (i. e. Alheniensibus imperantes [ἄρχοντες]; qua tamen voce quum nihil ad dolorem acerbius civibus ejus ilio tempore accidere posset, non dixit orator nisi inter Aihenienses rempublicam administrantes.) Nolim ube- rius refutare interpretum commenta, ex quibus Hier. Wolfius hunc lo- cum perperam vertit et explicuit, Reiskius erroris Wolflani affinis fuit. Hic enim Abderitarum dementiae nec vola nec vestigium exstat. Trans- eo ad Machonis Sicyonii fragmentum apud Athenaeum 1]. |. De hoc C. Fr. Hermannus in Abderae oppidi historia e fontibus hausta (Versuch einer urkundlichen Geschichte von Abdera in Allg. Schulzeitung Mai. 1830 nr. 64 col. 516) ita judicavit: Die erste und alteste Anspielung auf Abderas Verrufenheit findet sich wohl in einem Bruchstücke des Machon aus Sicyon bei Athenaeus VII], 41 p. 349. B., wo dieser Zeit- genosse des Ptolemaeus Evergeles und seiner Nachfolger folgenden Witz des Citharoeden Stratonicus aus Athen, der nach Alexanders Tode lebte, berichtet: Als nümlich dieser einst, um einem musikalischen Wettstreite beizuwohnen, nach Abdera gekommen sei, so habe er wahrgenommen, wie dort fast jeder Bürger seinen eignen Herold habe und durch diesen nach Willkühr einen Neumond ausrufen lasse, über- haupt für die Anzahl der Bürger viel zu viel Herolde da seien. Er habe also plótzlich angefangen, mit start auf die Straíse gerichleten Augen auf den Fufísspitzen einherzugehen und auf die Frage nach dem Grunde geantwortet, er fürchte auf einen Herold zu treten und sich zu spiefsen. Doch würde selbst diese Ste'le, an sich betrachlel, na- mentlich da der Witz desselben Lustigmachers auch noch andere Stadte trifft, nichts beweisen als die Entvólkerung der Stadt und eine gewisse Ungewifsheit der Zeitbestimmung, wie sie wohl in mancher griechischen Demokratie Folge der Unfáhigkeit oder Sorglosigkeit der Behürden ge- wesen sein mag, und wie sie Aristophanes (Wolken v. 611 f.) hüchs! komisch persiflirt." Equidem ingenue fateor, me in illo, de quo loqui- tur Hermann.s, fragmento, nihil indicii invenire, quo adducar, ut jam Machonis tempore male audivisse Abderitas statuam. Ubicunque fere Cicero Abderae atque Abderitarum meminit, eorem non tam stuporem quam animi levitatem οἱ inconstantiam quae stultitiae proxima est, traducit. Nam in epist. ad Att. IV, 16: Messala, inquit, noster et ejus Domitius competitor liberalis in populum valde fuit. Nihil gratius. Certi erant Consules scilicet. At Senatus decrevit, ut tacitum judicium ante comitia fieret. Ab iis consiliis, quae erant sortita in singulos can- didatos, magnus timor candidatorum, Sed quidam judices, in his Opi-

Liber I. De Demoeriti vita. 85

tenebras, fatuitatem ac desipientiam exprobrarunt. Atque alii

mius ex tribu Velina, ex Tromentina Antius tribunos plebis appellarunt, ne injussu populi judicarent. Res cedit. Comitia dilata ex senatus consulto, dum lex de tacito judicio ferretur. "Venit legi dies; Teren- tius intercessit. Consules qui illud levi brachio egissent, rem ad se- natum detulerunt. Hic Abdera, non tacente me. Dices, tamen tu non quiescis? ignosce, vix possum. Veruntamen, quid tam ridiculum ? Senatus decreverat, ne prius comitia haberentur, quam lex lata esset: $i qui intercessisset, res integra referretur. Coepta ferri leviter; inter— cessum non invitis; res ad Senatum; de ea re ita censuerunt, comitia primo quoque tempore baberi esse e re." Verborum Aic Abdera sensum sic exprimit Manutius: ,hic summa fuit Senatorum stultitia, ut Abderitae viderentur." Idem ad verba mon (acemte me observat: reprehendente levitatem siultitiamque Senatorum, qui quum antea decrevissent, ut ante comitia tacitum judicium fleret, mox decernerent, ut primo quoque tempore cornitia flerent, omisso tacito judicio." ]n iisdem ad Atticum epistolis lib. VII, 7 8. 9 ita scribit Tullius: De honore nostro, nisi quid occulte Caesar per suos tribunos molitus erit, caetera videntur esse tranquilla. Tranquillissimus autem animus meus qui totum istud aequi boni facit, et eo magis, quod jam a multis audio constitutum | esse Pompejo et ejus consilio, in Siciliam me mittere, quod imperium habeam. Id est 'Afó»pttxóv. Neque enim Senatus decrevit, nec populus jussit, me imperium in Sicilia habere. Sin hoc respublica δὰ Pompejum defert, qui me magis, quam privatum aliquem τη αὐ itaque, si hoc imperium mihi molestum erit, utar ea porta, quam primam videro." ld. de nat. deor. lib. I, 43: ,,Mihi quidem etiam Democritus , vir magnus imprimis, cujus fontibus Epicurus hortulos suos irriga vit, nutare videtur in nàtura deorum. Tum enim censet imagines divinitate praeditas inesse in universitate rerum: tum prin—- cipia mentis quae sunt in eodem universo, deos esse dicit: tum ani— manles imagines, quae vel prodesse nobis solent vel nocere: tum ἰη-- gentes quasdam imagines tantasque, ut universum mundum complectan- tur extrinsecus. Quae quidem omnia sunt patria Democriti, quam Democrito digniora." Ab his locis secernendi sunt illi quibus vox Abderiia nihil nisi nomen gentile est, Hujusmodi duo exstant apud hunc scriptorem. Alter est de oratore lib. III cap. 32: ,,Quid de Pro- dico Ceo? Quid de Thrasymacho Chalcedonio, de Protagora Abdcrita loquar?" Hic nihil contemtionis, nam addit: ,quorum unusquisque plurimum temporibus ilis etiam de natura rerum et disseruit et scripsit." Alter locus lib. I c. 23 de nat. deor. legitur his verbis: -Quod enim omnium gentium generumque hominibus ita videretur, id satis magnum esse argumentum dixisti, cur esse deos confiteremur. Quod cum leve per se, tum etiam falsum est. Primum enim, unde notae tibi sunt opiniones nationum? Equidem arbitror, multas esse gentes sic immanitate e(leratas, ut apud eas nulla suspicio deorum sit. Quid? Diegorus, ἄϑεος qui dictus est, posteuque Theodorus, nonne

86 Quaestionum Democritearum

quidem quasi jurgantes subrustice iis insultarunt* 5), alii lepidis de eorum stupiditate fabellis excogitatis magis urbane ac fa- cete eos perstrinxerunt *"). nter eos quos posteriore loco nominavi numerari debet auctor epistolarum, de quibus hic agitur Quas quum supposititias esse satis a nobis vel hoc uno argumento demonstratum sit, quod Democriti tempore nemo Graecorum Abderitas bardos jam ac barones habuit, ta- men operae pretiun) est videre, quid effecerit, ut haec monu- menta confingerentur. Narrationis his epistolis expositae inco- nabula fuisse reor Athenodori verba apud Diogenem lib. IX, 49 **), quem Athenodorum Menagius ad Laert. IIl, 4 Tarsen- sem esse existimat, qui et Alexandrinus et Cananites dictus est ac Stoicam philosophiam professus Augusti et Tiberii prae- ceptor fuit. Is igitur octavo Deambulationum libro, Diogene auctore, scriptum reliquerat, jussisse Democritum praesente Hippocrate qui ad ipsum venisset, afferri lac atque illud intuitum

aperte deorum naturam sustulerunt? nam Abderites quidem Protago- ras cujus a te modo mentio facta est, Sophistes temporibus illis vel maximus, quum in principio libri sui sic posuisset, De divis neque wi sinl, neque μὲ non sint, habeo dicere, Atheniensium jussu urbe atque agro est exterminatus, librique ejus in concione combusti." Sed hoc posteriore loco, quoníam nomen gentile ante Protagorae nomen collo- catum est, non deerunt qui dicant latere aliquid contemtionis. Siqui- dem illa collocatio facit, ut hunc esse verborum sensum perhibeamus: mam, is quidem, qui in hoc sane Abderites fuit, Protagoras. Potest enim Protagoras Ciceroni ineptus videri in hoc, quod libere suam de diis sententiam professus est, quae res simul et invidiosa et periculosa fuit.

46) Juvenalis Sat. X, 48 (Democritus) —— cujus prudentia mon- Strat Summos posse viros et magna exempla daturos Vervecum in pa- iria crassoque sub aere nasci. Martial. lib. X, 25: Abderitanae pectora plebis habes. "Tatianus orat. adv. Graec. p. 63 ed. Worth. ᾿Αβδηρολόγον dicit pro stultiloquo. Arnobius lib. X adv. gentes pag. 164 rigidam Abderitis attribuit stoliditatem.

*7) velut Lucianus initio libri de conscribendae historiae ratione.

^9) Φησὶ δὲ ᾿Αϑηνόδωρος dv η Περιπάτων, ἐλθόντος "Inzoxpdzov: πρὸς αὐτόν, κελεῦσαι χομισϑῆναι γάλα" xai ϑεασάμενον τὸ γάλα εἰπεῖν. εἶναι αἰγὸς πρωτοτόχου xai μελαίνης. “Ὅϑεν τὴν ἀκρίβειαν αὐτοῦ ϑαυμέσαι τὸν ᾿ἱπποχράτην. ᾿Αλλὰ xal χύρης ἀχολουθούσης τῷ ᾿Ἱπποχράτει, τῇ μὲν πρώτῃ ἡμέρᾳ ἀσπάσασϑαι οὕτω, Χαῖρε χόρη" τῇ δὲ ἐχομένῃ, Χαῖρε γύναι. Καὶ ἣν ἡ κόρη τῆς νυχτὸς διερϑαρμένη.

Liber 1. De Democriti vita, 87

dixisse, capellae primum enixae et nigrae esse, Hippocratem vero Democriti in hujusmodi rebus diligentiam admiratum esse; porro Democritum primo die puellam Hippocratis comitem ita salutasse: 1alve virgo, postridie autem saJve mulier, quoniam superiore nocte vitiata esset. Haec ab Athenodoro ea mente excogitata esse cense- mus, ut Democriti accuratam rerum naturalium scientiam traduce- ret**). Sed postquam Athenodori verbis ex Deambulationum opere forsitan paucis noto in medium prolatis Diogenes ad deri- dendum Democritum inscius quasi signum sustulit, non multo post alius exstitit, qui nova quaedam comminiscendo rem exiguam amplificaret atque augeret. Etenim post Laertium, quem Marci et Severi temporibus vixisse idoneis rationibus evicit Menagius initio Commentarii in primum illius scriptoris librum, Claudius Aelianus *9), imperitus rerum diversissimarum narrator quem tertio post Chr. n. saeculo eoque fere medio floruisse constat, var. hist. lib. IV cap. 20 jam rettulit, Hippocratem in primo congressu cum Democrito in eam opinionem esse adductum, ut philosophum illum insanire putaret, sed postquam faimiliari- fas inter eos esse coepisset, admirationi fuisse eundem philo- sophum Hippocrati. Non multo post Aelianum, nisi oinnia me falunt, tertii saeculi rhetor vel sophista vulgari opinione, qua nihil stultius Abderitis illo saeculo censebatur, fretus egregium ingenii specimen se editurum esse ratus est, si has epistolas, omni orationis fuco ornatas, tanquam germana antiquitatis mo- numenta in publicam lucem proferret. Caeterum simulatque prodierunt, mirum est, quantum fidei tam indocto fuerit ar- chitecto. Nam inde a tertio saeculo usque ad Scaligeri aeta- tem nemo videtur de earum epistolarum veritate et integritate

**) Apud Senecam epist. 79 jam legimus verba: Quam diu vide- batur furere Democritus!

50) Aelian. var. hist. lib. IV cap. NX: λέγουσι δὲ οἱ αὐτοὶ (i. e. ol πολῖται) τὸν ᾿Ἱπποχράτην περὶ τὴν πρώτην ἔντευξιν ὑπὲρ τοῦ Δημοχρίτου δόξαν λαβεῖν ὡς μαινομένου" προϊούσης δὲ αὐτοῖς τῆς συνουσίας εἰς ὑπερ- βολὴν ϑαυμάσαι τὸν ἄνδρα. Λέγουσι δὲ Δωριέα ὄντα τὸν ᾿ἱπποχράτην, ἀλλ᾽ οὖν «ai τοῦ Δημοχρίτου γάριν, τῇ ᾿Ιάδι φωνῇ συγγράψαι τὰ συγ- Ἰράμματα,

88 Quaestionum Democritearum

dubitasse. Quare auctor vitae Hippocratis quae χατὰ Σωρανόν inscripta est *'), sic ait: παρεχλήϑη δὲ (ὁ 'Imzoxpácrc) ὑπὸ τῶν ᾿Αβδηριτῶν πρὸς αὐτοὺς ἀπελθεῖν xal Δημόχριτον μὲν ὡς ἐν μανίᾳ ϑεραπεῦσαι, ῥύσασθαι δὲ λοιμοῦ τὴν πόλιν ὅλην; et Boethius lib 1 cap. 1 de musica: Ut sese corporis habet af- fectus, ita etiam pulsus cordis motibus incitatur: quod scilicet Democritus Hippocrati medico tradidisse fertur, quum eum quasi insanum cunctis Democriti civibus id opinantibus in cu- stodia medendi causa inviseret.

Neque tamen haec omnia a me eo consilio disputata sunt, ut Corn. Celsi aliorumque veterum opinionem, qui Hippocratem inter Democriti discipulos numerarunt, falsam esse vincerem. Quippe nihil pervagatae huic famae obstare jam tertio capite docuimus, Immo si recte conjicimus, quum Áthenodorus a m- joribus accepisset, Hippocratem aliquamdiu Democriti disciplina usum eumque propter singularem rerum naturalium cognitio- nem admiratum esse, id ipsum impulit Stoicum philosophum, ut hanc mirabilem earum rerum notitiam, quas Aristoteles aliique posteriores philosophi temporis progressu multo rectius perce- pisse videbantur, ea quam memoravimus narratione inventa de- ridendam sibi sumeret. Sed haec hactenus.

GAPUT VII

Rejectis his fabulis pauca de Democriti caelibatu et morte dicenda supersunt, quae et ipsa fabulis non carent. Ex Jis quae philosophus Abderitanus de connubio et de mulieribus judicavit fortasse colligendum est, virum in studiis assidue versantem ac matrimonium et liberorum procreationem fugien- tem coitumque pro parva apoplexia habentem per totam vitam fuisse caelibem '). Tum inter fabulas referendum erit quod es apud Antonium p. 609 2), Democritum interrogatum, cur, quum magnus esset, parvam duxisset uxorem, respondisse, se in malo

81) pag. 852 Tom. III oper. Hippocr. ed. Kühn (II, 1298 ed. Foes !) Cf. fragm. moral. 50, 175 et seqq. usque ad 188. 3) Cf. fragm. moral. 180.

Liber I. De Demoeriti vita. 89

eligendo id quod minimum esset, elegisse. Sed si forte haec narratinncula vera est, quod vix putaverim, statuendum vide- tur, malam ei obtigisse conjugem quae effecerit, ut omnino de conjugio et de femineo sexu parum honorifice sentiret.

De philosophi hujus obitu aut prorsus nihil aut certe nibil notabile relatum legebatur in Antisthenis libro, ex quo Dioge- nem certissima quaeque de Democriti vita protulisse vidimus. Neque enim dubitamus, quin si quid memoratu dignum hac de re ibi traditum reperisset Laertius, id fuerit memoraturus. At- qui hoc ipsum Antisthenis silentium indicio est, non esse vera mirabilia illa quae ab Hermippo Peripatetico *), Athenaeo, Lucretio, Luciano, Phlegonte, Marco Antonino, Antonio Melissa et Maximo, aliisque qui ad horum testimonia se applicuerunt, de hoc argumento narrata sunt. Hermippus apud Diogenem Laertium ^) auctor est, Democritum senio confectum quum morti proximus esset, quo tempore Cerealia instarent, moerente sorore, quod fratre in festa illa celebritate morituro ipsa de- bitum deae officium praestare nequiret, bono illam animo esse jussisse panesque calidos sibi quotidie afferre: quos quum na- ribus admovisset, consecutum esse, ut quamdiu esset illa cele- britas, vivum se servaret, Sed ubi tres dies festi transiissent, quietissime nulloque dolore animam efflasse. Quod eventum verum esse ratus admiratusque Diogenes 5*) hos de Democrito versus in Pammetro per lusum fudit: |

Kal τίς ἔφ) σοφὸς ὧδε, τίς ἔργον ἔρεξε τοσοῦτον, "Qacov ὁ παντοδαὴς μήνυσε Δημόχριτος;

"Ὅς ϑάνατον παρεόντα τρί᾽ ἤματα δώμασιν ἔσχε Καὶ ϑερμοῖς ἄρτων ἄσϑμασιν ἐξένισε.

*) De hoc vide Menag. ad Diog. Laert. lI, 55.

4) Diog. Laert. IX, 43: τελευτῆσαι δὲ τὸν Δημόχριτόν φησιν Ἕρμιπ- πῆς τοῦτον τὸν τρόπον. Ἤδη ὑπέργηρων ὄντα πρὸς τῷ καταστρέφειν εἶναι. Τὴν οὖν ἀδελφὴν λυπεῖσθαι, ὅτι ἐν τῇ τῶν θεσμοφορίων ἑορτῇ μέλλοι τεϑνήξεσϑαι, xoi τῇ ϑεῷ τὸ χαϑῆχον αὐτὴν οὐ ποίησειν" τὸν δὲ θαῤῥεῖν εἰπεῖν χαὶ κελεῦσαι αὑτῷ προσφέρειν ἄρτους ϑερμοὺς ὁσημέραι" τούτους δὴ ταῖς ῥισὶ προσφέρων διεχράτησεν αὐτὸν τὴν ἑορτήν. ᾿Επεὶ δὲ παρῆλθον αἱ ἡμέραι (τρεῖς δὲ ἦσαν) ἀλυπότατα τὸν βίον προήχατο.

5) Diog. Laert. | c. ἡμεῖς τε εἰς αὐτὸν ἐν τῇ παμμέτρῳ τοῦτον ἐποιήσαμεν τὸν τρόπον.

90 Quaestionum Demeocritearum

Similiter Tzetzes in Chiliad. III, 61.

To3zov οὖν τὸν Δημόχριτον, πάνσοφον ὑπηργμένον

"AMÀa μυρία λέγουσι δρᾶσαι τῶν τεραστίων,

Καί γε τὸν “Διδνν κατασχεῖν τρεῖς ὅλας ἐφ᾽ ἡμέρας"

Αρτων ϑερμοῖὶς ἐν ἄσϑμασι τοῦτον ξενοδοχοῦντα. Laertii locum descripserunt Suidas s. v. Δημόχριτος οἱ Eudocia Viol. in Villois. Anecd. Gr. 1 p. 135. Αἱ paulo aliter eandem rem narrat Athenaeus cujus haec sunt verba e libro II p. 46. Εἰ: Δημόχριτον τόνδε τὸν ᾿Αβδηρίτην λόγος ἔχει διὰ γῆρας ἐξάξαι αὑτὸν διεγνωχότα τοῦ ζῆν, xal ὑφαιροῦντα τῆς τροφῆς χαῦ᾽ δχάστην ἡμέραν, ἐπεὶ ai τῶν Θεσμοφορίων ἡμέραι ἐνέστησαν, δεηϑεισῶν τῶν οἰχείων γυναιχῶν μὴ ἀποθϑανϑῖν xatd τὴν πανή- q0ptV, ὅπως ἑορτάσωσι, πεισϑῆναι, χελεύσαντα μέλιτος ἀγγεῖον αὐτῷ πλησίον παρατεϑῆναι" xal διαζῆσαι ἡμέρας ἱκανὰς τὸν ἄν- ᾿δρα τῇ ἀπὸ τοῦ μέλιτος ἀναφορᾷ μόνῃ χρώμενον" xal μετὰ τὰς ἡμέρας 5) βασταχϑέντος τοῦ μέλιτος ἀποϑανεῖν. Εχαιρε ὃὲ ὁ Δημόχριτος ἀεὶ τῷ μέλιτι. χαὶ πρὸς τὸν πυθόμενον, πῶς ἄν ὑγιῶς τις διάγοι, ἔφη, εἰ τὰ μὲν ἐντὸς μέλιτι βρέχοι, τὰ δ᾽ ἐχ- τὸς ἐλαίῳ. Inedia Democritum sua sponte obiisse referunt Lucianus ") et Phlegon ?). Lucretius quoque lib. lli. vers. 1052 seqq. philosophi Abderitani mortem voluntariam fuisse scribit, Ait enim:

Denique Democritum postquam matura vetustas Admonuit memores motus languescere mentis, Sponte sua leto caput obvius obtulit ipse.

Ridiculum est quod apud Antonium Melissam et Maximum ?) Serm. de morte legitur, Democritum aegrotantem, quum in le-

*) De dierum numero, per quos celebrabantur Thermophoria, cf. Casaub. ad Diog. l. c. Meurs. in Graecia Feriata et Fritsch. dissert. De Thesmophoriazus. Comici posterior. p. 2. Rostochii. 1831.

*) Lucian. in Macrob. Tom. ΠῚ p. 221 ed. Reitz: Δημόχριτος piv 6 ᾿Αβδηρίτης ἐτῶν γεγονὼς τεσσάρων xal ἑκατὸν ἀποσχόμενος τροφῆς ἐτελεύτα.

$) Phlegon Trallianus Longaev. cap. II p. 118 ed. Joh. Georg. Frid. Franz.: Δημόκριτος Αβδηρίτης ἔτη ἑχατὸν τέσσαρα. 'Ext)tornos δὲ τροφῆς ἀποσχόμενος.

*) Anton. et Max. |, 1, Δημόχριτος νοσήσας xal ληϑάργῳ περιπεσὼν ὡς ἀνένηψεν, οὐδέν με, ἔφη, ἐξαπατήσει ἡ φιλοζωΐα, xal ἐξήγαγεν ἑαυτὸν τοῦ βίου.

Liber 1. De Demoeriti vita. | 91

thargum incidisset posteaque ad se rediisset: Vom decipiet me amor vilae, dixisse et se ipsum e vita eduxisse. Denique Mar- cus Antoninus AÁbderitam nostrum morbo pediculari periisse tradit lib. 1Π περὶ τῶν εἰς ἑαυτὸν sect. 3. his verbis: ᾿Ηράχλει- to; περὶ τῆς τοῦ χόσμου ἐχπυρώσεως τοσαῦτα φυσιολογήσας, ὕδατος τὰ ἐντὸς πληρωϑεὶς, βολβίτῳ χαταχεχρισμένος ἀπέθανεν. Δημόχριτον ÓÀ οἱ φϑεῖρες: Σωχράτην δὲ ἄλλοι φϑεῖρες ἀπέ- χτεῖιναν. Democriti nomen in Marci locum litterarum cor- ruptione illatum esse vult Menagius ad Laert. lib. IX, 43 pro- pterea quod Helladius in Chrestomathia apud Photium et Plu- tarehus in Sullae vita de iis loquentes qui τῇ φϑειριάσει ve- tusta aetate consumti sunt, Democriti non fecerint mentionem. Sed in his omnibus narratiunculis ne umbram quidem veritatis inesse abunde patet ex eo quod Antisthenes apud Diogenem! ?) memoriae prodit, Democritum apud Abderitas et vivum aeneis statuis honoratum et mortuum publicis sumtibus sepultum esse. Qui enim ipse mortis suae auctor est aut foedo morbi genere absumitur: is nusquam terrarum publicis sumtibus honorifice eflertur, Itaque nihil mirum in Democriti excessu accidisse existimantes senem longissimae vitae laboribus perfunctum cen- tesimo fere anno !') acquiesse arbitramur.

EXCURSUS.

Praeter Abderitam alii quoque a veteribus memorantur Democriti, quorum tamen pauci clarum habuerunt nomen. Ex his praecipui sunt:

1) Democritus Chius Musicus, Abderitae aequalis teste Dio- gene Laertio lib IX, 49. Meminerunt ejus Suidas s. v. χιάξειν, Pollux lib. IV cap. 9 8. 4. Aristoteles Rhetoric. lll, 9. De hoc omnium optime egit Coraes ἐν Χιαχῆς ᾿Δρχαιολογίας Ὕλῃ ᾿Ἄταχτ, Tom. III. pag. 192 seqq.

19) Antisthenes ap. Diog. lib. IX, 39: (τὸν Δημόκχριτον) πενταχοσίοις ταλάντοις τιμηϑῆναι, μὴ μόνον bà, ἀλλὰ xal γαλκαῖς tixóct, xal τελευτή- σαντα αὐτὸν δημοσίᾳ ταφῆναι, βιώσαντα ὑπὲρ τὰ ἑκατὸν ἔτη.

νὴ) Cf. cep. III.

92 Quaestionum Democritearum

2) Democritus statuarius, ἀνδριαντοποιός, οὗ μέμνηται ᾿Αντί- qovos, ait Diogenes 1. c. Is fortasse est Democritus ille Sicyonius, cujus mentionem facit Pausanias Eliac. IL. De Democrito statuario Plinius etiam loquitur hist nat. XXXIV, 8. Adde inscript. ap. Sponium Miscell. p. 138.

3) Democritus Sicyonius, diversus, ut videtur, a statuario Allieno Proconsuli commendatur a Cicerone epist. ad famil. XIII, 78.

4) Democritus Ephesius, qui de templo Ephesio ac de urbe Samothrace scripsit. Of. Diog. Laert. l. c. et Athenaeus XII, 5.

5) Democritus, ποιητὴς ἐπιγραμμάτων σαφὴς xal ἀνθηρός, ut ait Diogenes l. c. Hujus est epigramma εἰς ᾿Αφροδίτην ἀναδυομένην Anthol. lib. VII.

6) Democritus Pergamenus, ἀπὸ ῥητοριχῶν λόγων inquit Diogenes l. c.; quem aliunde non novimus.

7) Democritus Nicomediensis philosophus, unus ex Dipno-

sophistis apud Athenaeum.

8) Democritus Naxiorum triremibus praefectus, de quo vide Herodot lib. VIII, 46.

9) Democritus, Demophontis filius Anagyrasius ab Athenien- sibus ad Philippum legatus. Cf. Demosth. orat. de coron. p. 250, 15 (p. 223 ed. Bekk.)

10) Democritus, Plutarchi familiaris, quem cum Agia loquen- tem introducit Sympos. II, 9, 10.

11) Democritus Platonicus, cujus meminit Porphyrius in vita Plotini cap. 20. Syrian. in XII Metaph. Arist. p. 59. Vide de hoc Fabric. Bibl. Graec. vol. III. pag. 170 ed. Harles.

Nolo ex inscriptionibus aliisque monumentis eos hic excitare Democritos quorum commemoratio nihil utilitatis allatura videtur, neque de librariorum inscitia conqueri qui aliquoties pro Demetrio Democriti nomen scripserunt; id tantum moneo apud Diogenem VIIL 74 pro Democrito Troezenio Demetrium et apud Suidam v. ᾿Ιούδας pro Democrito historico Demetrium legendum esse.

QUAESTIONUM DEMOCRITEARUM

LIBER II, DE DEMOCRITI SCRIPTIS.

PROOEMIU M.

Constat Democritum Abderitam non modo librorum quos composuerat multitudine ac varietate unum maxime inter phi- losophos excelluisse, sed etiam scribendi genere clarissimis verborum luminibus distincto et prope ad poeticam granditatem elato haud paucos ejusdem aetatis scriptores ita superasse, ut a veteribus ejus oratio eximia laude ornaretur'). Verum in

1) Cicero de oratore lib. I, 11. Ornate locutus est, sicut fertur et mihi videtur, physicus ille Democritus. Id. de divin. lib. II, 64: Valde Heraclitus. obscurus, minime Democritus. Quod autem Orat. c. 20 de hoc argumento ait: ,sed video visum esse nonnullis Platonis et De— mocriti. jocutionem, etsi absit ἃ versu, tamen quod incitatius feratur et clarissimis verborum luminibus utatur, potius poema putandum, quam comicorum poetarum;" id non multum differt a judicio Dionysii Halicarnassensis de comp. verb. p. 370 ed. Schaef, qui Democriteum scribendi genus τῇ χοινῇ ἁρμονίᾳ adnumerat et quamvis arte et labore factym judicet, tamen cum Platonico et Aristoteleo dictionis philoso- phia dignae exemplum proponit. Plutarchus Convival disput. lib. V p. 682 E. (vol. VIII p. 720 ed. Reisk.) eum δαιμονίως xal μεγαλοπρεπῶς locatum esse ait. Adde, quod Pyrrho venustam suam dicendi rationem Democriti imitatione consecutus esse traditur. Cf, Euseb. Praep. Evang.

94 Quaestionum Demoeritearum

ilis quas omnes admirabantur dictionis virtutibus tamen pecu- liaria quaedam vocabula usurpavit Democritus, quae ne rerum inscios fallerent, explicari necesse fuit. Quare jam antiquis saeculis non defuerunt, qui interpretandis vocibus Democriteis vacarent. Inter eos clarum habuerunt nomen Callimachus et Hegesianax, quorum prior Suida teste s. v. Καλλίμαχος et auctore Anonymo in vita Callimachi, quae hujus operibus prae- poni solet, Democriti scripta recensuerat ἐν mívaxt τῶν Δημο- xpítou γλωσσῶν xal συνταγμάτων *), posterior Stephano teste in Tpeidc simili opera huic philosopho navata περὶ τῆς τοῦ ᾿Δημοχρίτου λέξεως libellum conscripserat. Alii Democriti opi- niones litterarum monumentis proditas impugnabant, vel omnino de ejus scriptis commentabantnr. Namque Diogenes Laertius lib. V, 87 et 88 duo Heraclidis Pontici opuscula memorat, quorum alterum inscribebatur Πρὸς Δημόχριτον περὶ τῶν ἐν οὐρανῷ (vel ut vult Fabricius Bibl. gr. vol. II p. 643 ed. Harl.,

pag. 734. Dubium est, quid statuendum sit de Sexti Empirici loco adv. math. lib. VIL 8. 2650 pag. 423 ed. Fabric. ubi Democritus dicitur Jovis voci assimilari, quod intelligunt alii de suavitate ejus et perspi- cuitate, alii, ut Fabricius ad ἢ. 1. et Valesius: ad Ammian. Marcell. XXII cap. 16 pag. 36 de eo accipiunt, quod dicta ejus fuerint certa. Huc denique referenda est illa laus, qua Timon apud Diog. Laert. lib. 1X, 40 Democritum afficit. Sic autem ait: Οἷον Δημόχριτόν τε περίφρονα. ποιμένα pow, ᾿Αμφίνοον λέσχην. ἃ μετὰ πρώτοισιν ἀνέγνων.

(In his verbis pro ἀμφίνοον λέσχην scribendum esse ἀμφινόων λεσχῶν non viderunt Diogenis editores. Qua mutatione facta ferri potesl ἃ quod Timon simul ad μόϑους et ad appositum (τὰς) λέσχας retiulit. Sensus est: qualis fuit cordatus ille Democritus, auctor verborum dictorumque prudentiae plenorum, quae imprimis leclitavi) Quodsi in iis quae hodie supersunt fragmentis minus interdum nitet Democriti oralio, quum in summo bene dicendi studio tamen infantia quaedam hic illic appareat, nolim existimare, Ciceronem, Dionysium, Plutarchum, maxi- mos Democriti laudatores, errasse, sed polius crediderim, non se:per eundem dictionis Democriteae tenorem fuisse. Neque enim vana esl conjectura, in iis libris, quos omnium primos edidit, minus bene sin- gula elimasse philosophum Abderitanum, quam in posterioribus.

*) Ex hoc Callimachi opere sine dubio depromtae sunt voces De- mocriticae, quae hodie exstant apud Hesychium, Suidam et Aristotelis interpretes. — Confer, ut alios omitiam, Joh. Philop. ad Arist. de anim. B. p. 14. Harum locutionum indicem infra exhibebo,

Liber 11, De Democriti scriptis. 93

verba πρὸς Δημόχριτον cum praecedentibus jungens, Περὶ ei- δώλων πρὸς Ánuóxptcov,) alterum πρὸς τὸν Δημόχριτον ἐξηγή- cz; 4. Praeterea Theophrastum testatur Diogenes lib. V, 43 et 49 duas de Democrito commentationes vulgasse, quarum unà titulum περὶ τῆς Δημοχρίτου ἀστρολογίας α΄, altera περὶ Δημοχρίτου a' inscriptionem in fronte gerebat. Fortasse etiam in commenfariis περὶ τοῦ διαχόσμου (Diog. l.l) et περὶ τῶν εἰδώλων de Democrito egit. Eundem in voluminibus quae de rerum natura confecit Democriti doctrinam frequenter respe- xisse cum ex iis videmus, quae ad nostram memoriam manse- runt, tum ex Simplic, comm. ad Aristot. de coelo lib. III. fol. 139. B. Δημόχριτος δέ, ὡς Θεόφραστος ἐν τοῖς Φυσιχοῖς ἱστορεῖ, ὡς ἰδιωτιχῶς ἀποδιδόντων τῶν xarà τὸ θερμὸν xal τὸ Ψυχγρὸν χαὶ τὰ τοιαῦτα αἰτιολογούντων, ἐπὶ τὰς ἀτόμους ἀνέβη. Idem de Eudemo Aristoteleo censendum. Cf. Simplic. ad Aristot. Phys. lib. III, fol. 106 et lib. IV, fol. 194. Ex citerioris ae- tatis scriptoribus de hoc philosopho praeclare meruit Thrasyllus edito libro qui praevius esset Democriti scriptorum lectioni. ἴῃ eo enim opere cui indicem fecerat τὰ πρὸ τῆς ἀναγνώσεως τῶν Δημοχρίτου βιβλίων, ut Diogenes Laertius lib. IX, 41 et 45 docet, de Democriti vita et ingenii monumentis disputave- rat. Licet vero multi citentur Thrasylli, de quibus Jonsius de scriptt. hist. ph. lib. IIT, cap. 3, 2 p. 13 locutus est, hunc ta- men, de quo hic uberius disseremüs, non esse adeo antiquum, sed quod bene conjecit idem Jonsius, eum fuisse philosophum et mathematicum qui sub Tiberio Imperatore vixit), e pluribus

*) De hoc Juvenalis scholiasta ad Sat. VI, 574 ait: ,,Thrasyllus mullarum artium. scientiam professus. postremo se dedit Plalonicae sectae ας deinde mathesi, qua praecipue viguit. apud. Tiberivim, cum quo sub homore ejusdem ariis. familiariter veirit: quem postea Tiberius in insula llhodo praecipitare voluit in pelagus quasi conscium promissae domina- lionis. Quem dolum quum praesensigset, fugit." ΟἿ, Tacit. Annal. VI, 20. Dio lib. LV p. 555 seqq. Porphyr. vit. Plotini cap. 20. Sueton. Aug. C. 98 et Tiber. c. 14 et 62 atque ibi interpretes. Notandum vero, eum Tiberio superstitem fuisse, neque ab illo esse interfectum, ut Jonsius opinatur lib. IM, 3. Cf. Dio lib. LVIII pog. 638. Ejusdem Thrasylli filium Neroni imperium praedixisse Tacitus narrat Annal. VI, 22. No-

06 Quaestionum Democritearam

patet erroribus, in quos non incidisset, si ant vivendo attigis- set Democritum, aut saltem prior aetate fuisset. Inter hos et- rores numeramus et eum, quod de temporis spatio, quo vixerit Democritus, falsa tradidit, et quod de Anterastis ita judicavit, ut neque, sintne Platonis an non sint compertum ei fuisse ap- pareat, neque quibus argumentis Democrito in hoc dialogo locum vindicaverit, satis manifestum sit, Sed de utroque lapsu jam libro primo mentio facta est. Quae quamvis ita se ha beant, tamen ne Thrasyllus quidem nobis despiciendus est, qui in conficiendo et Platonis et Democriti scriptionum elencho antiquiores videtur auctores secutus. Quod ut credam, pluri- bus adducor rationibus. Caeterum de Platonicorum dialogorum ordine prius nobis commentandum est, quam ad Democritum accedere liceat.

Α΄ primum quidem Thrasyllus apud Diogenem lib. ΠῚ, 56 affirmat, Platonem libros suos ita dedisse foras, ut tragicorum poetarum tetralogias imitaretur, vel ut verba graeca ponam: Θρασύλαος δέ φησι xal xatà τὴν τραγιχὴν τετραλογίαν ἐχδοῦναι αὐτὸν τοὺς διαλόγους. — Thrasyllus igitur opinabatur, quemad- modum tragici Graecorum poetae in publicis ludis ac certami- nibus de palma inter sese certantes compositis quattuor fabulis in publicum prodire solebant, sic Platonem non singulos, sed quaternos dialogos argumento . plerumque cohaerentes emisisse. —————— At-

minis varia scriptura apud Graecos est. Α Latinis constanter Thra- syllus appellatur. Adde locis supra citatis hunc Juvenalis versum Sat. -VI, 575: Non ibit pariter numeris revocata Thrasylli. Graece autem qui θράσυλλος dicitur, eundem licet Θρασύλον vocare et Θρασύλαυν. Vid. C. Keilium doctissime de hoc nominum genere disserenlem in spec. onomatolog. gr. (Lipsiae 1840) pag. 68 et quos ibi excitat veterum scriptorum explicatores. Nam, ut unum hujusmodi nomen praeterea proferam, notissimae sunt variae ejusdem vocabuli formae Βάϑυλλος, Βαϑύλος, Βαϑύλαος. Cf. Demosth. πρὸς Βοιωτὸν ὑπὲρ rpotxóc μητρῴας pag. 1009, 26. Steph. (pag. 265 ed. Bekker) Anthol Pal. 7, 99. Athen. I p. 20. D. Alciph. III, 68, 6. Hinc evidens est, errasse Huebnerum qui in Diogenis Laertii editione ubique scripsit Θρασύλος pro Θράσυλλος fisus Ambrosiana Diogenis translatione — laudatoque Boissonadio ad Aristaenet. epistt. p. 441. Vide ejus adn. ad Diog. lib. ΠῚ, 1; IX, 41 etc, ubi codd. θράσυλλος babent, et ad III, 56 ubi cunctac membranae in scriptura Θρασύλαος consentiunt.

Liber II. De Demoeriti scriptis. 97

Atqui si eodem Diogene *) auctore nonnulli, in quibus Aristo- phanes grammaticus fuit, dialogos Platonicos magnam partem?) in trilogias descripserunt a republica incipientes, ex qua cum Timaeo et Critia prima classis constaret, alii contra mutato ordine ao diversissimis rationibus operum Platonicorum classes constituerunt, hoc inter caeteros et Thrasyllum interesse judi- candum est, quod caeteri quidem pro lubidine aliter atque ali- ter vel ipsius materiae, vel rerum tractationis, vel scribendi generis habita ratione Platonis scripta distibuerunt, hic autem singulis quas condidisse fertur classibus quattuor assignans dialogos ipsumque Platonem opera sua χατὰ τετραλογίαν pu- blicasse contendens, non tam novi quid invenit, quam quod a . veteribus acceperat intactum reliquit. Neque enim dubium est, quin multi alii eandem dividendorum Platonis operum viam rationemque probarint. Nam etiamsi Diogenes) ait, a Thra- Syllo primam ob argumenti similitudinem eam poni tetralogiam, qua ostendere velit, qualis philosophi vita esse debeat, atque idcirco Thrasyllus videri potest non servasse receptum dialo- gorum ordinem, sed quodammodo mutasse, attamen e verbis, quae lib. III, 61 indici librorum Platonicorum ad Thrasyllum auctorem relato subjungit, xal οὗτος μὲν οὕτω διαιρεῖ, καί τι- νες atque ἐξ quidem sic dividit et (alii) nonnulli (pari modo distribuunt), cogi oportet, praeter Thrasyllum alios quoque eodem modo libros Platonicos ordinasse. Huc accedit gravis- sima Varronis auctoritas, qui de ling. lat. libr. VII, 37 Phae- donem respiciens citat Platonem in quarto 7). Est autem in

*) lib. Ill, 61: ἔνιοι δέ, ὧν ἐστι xal ᾿Αριστοφάνης ὁ γραμματικός, εἰς τρυλογίας ἕλκουσι τοὺς διαλόγους x. τ. À.

^) Non omnes Platonis libros hac lege diviserunt, sed quum quin- decim ejus volumina quinque trilogiis complexi essent, reliqua scripta sine ordine posuerunt.

*) lib. IJ, 67: πρώτην μὲν οὖν τετραλογίαν τίϑησι τὴν κοινὴν ὑπό- ϑεσιν ἔχουσαν" παραδεῖξαι γὰρ βούλεται, ὁποῖος ἂν εἴη ὁ τοῦ φιλοσόφου 0 1.

*) Optimi codd. locum sic exhibent: Plato in quarto de fluminibus apud inferos quae sint, de. his unum Tartarum appellat; quare Tartari erigo graeca. |n nonnullis legitur: Plato in MM de ftl. etc. Muellerus

7

98 Quaestionum Demoeritearum

Thrasylli classibus Phaedon quartus primae tetralogiae dialogus. Inde probabilis ducitur conjectura, Platonis librorum ordinem qui Thrasyllo tribuitur, e£ qui nunc quoque in plerisque codd. manu exaratis reperitur, jan ante Thrasyllum non tantum Var- roni, sed omnibus fuisse notum, ita ut solus librorum numerus ad designandos singulos dialogos sufficeret. Jam) si recte ar- gumentamur, cum ea quam modo pronuntiavimus sententia for- tasse sic conciliari potest quod memoriae prodit Thrasyllus, Platonem opera sua χατὰ τετραλογίαν foras dedisse, ut dicamus Thrasyllum, quum a veteribus accepisset, a Platone nonnullos dialogos xaxà τϑτραλογίαν divulgatos esse, quumque eum quem Varro et reliqui omnes noverant dialogorum Platonicorum or- dinem in membranis invenisset, hac servata librorum serie suas tetralogias constituisse. In his tetralogiis negari nequit quasdam esse Platone non indignas, veluti primam et secundam, quarum ila ex Euthyphrone, Apologia Socratis, Critone et Phaedone composita est, haec ex Cratylo, Theaeteto, Sophista et Politico constat; sed plerasque omnes minus bene materiae similitudine esse conjunctas, quasdam etiam vix ferendas videri, in promtn est. Sed enim, si primam tetralogiam cum secunda compara mus, jam haec nascitur difficultas, quod Cratylus et Theaetetus temporis ordine Euthyphronem praecedunt, id quod facile est ad intelligendum Cratyli finem cum Theaeteti argumento, ac

e Scioppii conjectura edidit: ,,Plato in quattuor fluminibus apud inferos quae sint, in. his unum. Tartarum appellat; quare Tartari origo graeca," testem adhibens Platonem Phaedone p. 112 seqq. fabulosa de quattuor illis fluminibus narrantem. At vereor, ne Muellerus Platonem ipsum hic non inspexerit, neve cum Scioppio initium quod integrum est, male tentaverit, haud levi mendo in mediis verbis relicto. Nimirum quattuor illa flumina apud Plat. l. c. sunt Oceanus, Acheron, Pvriphle- gethon et Styx sive Cocytus. Ait enim scriptor, ut bene Wyttenbachius interpretatur, postremum cognominari (ἑπονομάξεσϑαι) Stygem, proprium autem ei nomen esse (ὄνομα δὲ τούτῳ ἐστί) Cocytum. Tartarum vero Plato perhibet esse hiatum, in quem fluvii omnes confluant et unde rursus effluant (εἰς γὰρ τοῦτο τὸ χάσμα συῤῥέουσί τε πάντες οἱ ποταμοὶ xal ἐχ τούτου πάλιν ἐχρέουσιν). Itaque Varronis verba in hunc modum emendo: Píato in quario de fluminibus apud inferos. loquens hialum, $n quem se e[fundunt, Tarlarum appellat; quare Tartari origo graeca.

Liber II. De Democriti scriptis. 09

Theaeteti finem cum Euthyphronis initio conferenti. Neque vero diffiteor, referri Theaetetum ad Sophistam, omninoque, si unius materiae, non temporis ducatur ratio, Cratylum, Theaete- tum, Sophistam et Politicum justam haberi posse tetralogiam. Quodsi Thrasylli tetralogiae unam nobis hanc utilitatem afferunt, quod nunc quoque videmus, quo ordine jam ante ipsius aeta- tem Platonis scripta in vulgatis exemplaribus fuerint, quaeritur, unde ortus sit hic ordo quo in universum non minus temporis quam materiae ratio negligitur. Hujus originem inde repeten- dam reor, quod Plato quem verisimile est ante Socratis mor- tem et majora quae suscepit itinera, nihil quod litteris con- signasset, emisisse, forsitan omnium prima ingenii sui monu- menta junctim ediderit Euthyphronem, Socratis Apologiam, Critonem et Phaedonem, ut gratissimum erga praeceptoris ma- nes animum testificaretur, neve posteras gentes (aequales enim omnes sciebant) ignorare sineret, quae causa mortis et qualis ipsa mors Socratis fuisset. Quae res nescio an effecerit, ut, quoniam primi, quos Platonem edidisse opinor, dialogi numero quattuor sunt, quumque fieri queat, ut postea quoque aliquando quattuor dialogos una vulgaverit, incertus rumor ad posteros serperet, Platonem opera sua omnia χατὰ τετραλογίαν luci pu- blieae exposuisse. Enimvero huic opinioni non obstat, quod inter Platonicos qui ad nostram memoriam supersunt dialogos nonnulli reperiuntur longe illis quattuor et rudiores et imper- fectiores, quos ante illos a philosopho scripto mandatos esse ἃ verisimilitudine non abhorret, et quod multi tam argumento quam tempore illas quattuor scriptiones praegrediuntur. Neque enim necesse est, quae colloquia sive tempore prius quam alia vel a Platone perscripta vel ab iis qui colloquentes inducuntur conserta sunt sive argumento aliis sunt priora, ea etiam ante illa lucem vidisse. Quapropter forsitan non infelix sit con- jector qui suspicetur, ordinem, quo Platonis opera vel vivo adhuc auctore vel mortuo prodierunt, non multum discrepare ab eo qui Varronis et Thrasylli aevo in codicibus manu exa- ratis erat... Veruntamen tantum abest, ut quaecunque exstant in Thrasylli catalogo eam ob rem genuina Platonis scripta esse 7"

100 Quaestionum Democritearum

dicam, ut hominem nulla re minus quam critica facultate va- luisse existimem. — Siquidem eos etiam dialogos Platonicos ju- dicavit^), quos doctorum nostri saeculi virorum acumen e librorum Platonicorum numero exemit. Huc accedit, quod sin- gulis libris duplicem titulum inscripsit, alterum, ut ait Dioge- nes"), a nomine, alterum a re ductum. In quo valde mihi videtur peccasse. Nam quum nomina hominum propria quae titulorum loco haud dubie jam ab ipso Platone libris imposita sunt, novis titulis qui dialogorum argumenta complecterentur, explicanda esse sibi persuasisset, nunquam ea usus est cautione, ut pluribus verbis auctoris in scribendo dialogo consilium ex- primeret, sed ea quam elegit inscriptione haud raro a Platonis mente aberravit aut partem tantum propositae quaestionis atüi- git Quo factum est, ut multi inferioribus saeculis posteriore inscriptione in errorem inducti male de plerisque Platonis ope- ribus judicaverint.

Transeamus ad Democritum, cui eandem quam Platoni operam navavit Thrasyllus, scripta ejus per tetralogias dige- rendo. Quod ipsum testatur Diogenes Laertius lib. IX, 45 his verbis: τὰ δὲ βιβλία αὐτοῦ xal Θράσυλλος ἀναγέγραφε χατὰ τάξιν οὕτως, ὡσπερεὶ xal τὰ Πλάτωνος, xaxà τετραλογίαν. Ut Platonicorum librorum ordinem quem in scriptis exemplaribus deprehenderat, mea opinione sic servavit Thrasyllus, ut ei te- tralogias suas aptaret: ita cum in ordinandis Democriti operi- bus versatum esse conjecto. Etenim multis de causis verisimile est, librorum Democriteorum elenchum qui ex Thrasylli tetra logiis depromptus apud Laertium lib. IX, 46 — 49 exstat, non differre, aut non multum diversum esse, in disponendis per genera locosque singulis scriptis, ἃ vulgata ratione qua ante Thrasyllum atque adeo Democriti aetate, sive ab ipso auctore,

*) Diog. Laert. lib. IIT, 57: εἰσὶ τοίνυν, φησὶν (ὁ Θράσυλλος), οἱ πάν- τες αὐτῷ γνήσιοι διάλογοι ἕξ xal πεντήχοντα, τῆς μὲν πολιτείας εἰς δέχα διαιρουμένης, τῶν δὲ νόμων εἰς δυοχαίδεχα" τετραλογίαι δὲ ἐννέα, ἑνὸς βιβλίου γώραν ἐπεχούσης τῆς πολιτείας χαὶ ἑνὸς τῶν νόμων.

5) Diog. Laert. l.l. διπλαῖς δὲ γρῆται ταῖς ἐπιγραφαῖς ἑχάστου τῶν βιβλίων, τῇ μὲν ἀπὸ τοῦ ὀνόματος, τῇ δὲ ἀπὸ τοῦ πράγματος.

Liber Ill. De Democriti scriptis. 101

sive post. ejus obitum ab aliis Abderitani philosophi lucubra- üones in codicibus calamo descriptis dispositae legebantur. Nam quum traditum sit ab Athenaeo lib. IV, 19 p. 168 B., ut superiore libro vidimus, Democritum ex itinere reducem apud Abderitarum judices publice recitasse opuscula περὶ τῶν iy dóou ei μέγαν διάχοσμον, necesse est, haec volumina jam a peregrinante esse conscripta, atque in primis Democriti operibus esse numeranda. Cui suspicioni non exiguum inde accedit fir- mamentum, quod in commentariis ethicis plures erant de pere- grinis gentibus disputationes quas nonnulli, ut ex Diogene !?) discimus, ἃ reliquo commentariorum corpore secernentes, pe- culiares libellos judicabant, atque nomine argumenti naturae conveniente appellabant. Quippe commentarios sive' ὑπομνή- ματα, quemadmodum Graecorum Latinorumque consuetudo fert, opus in itinere raptim conscriptum videtur philosophus nomi- masse, in. quo cum nonnulla de morali philosophia dissereret, tum multa de exterarum quas tum forte lustraret gentium moribus, litteris, institutis exponeret. Denique non sine causa scriptorurn Democriteorum quasi agmen illa ducit commentatio quam de Pythagora relictam hujus philosophi nomine Noster ornaverat. Quis enim credat, Democritum, quum jam Leucippi aliorumque magistrorum beneficio divinarum et humanarum re- rum cogmitione repletus ad sua decreta litteris mandanda ani- mum appulisset, editisque pluribus hujus generis scriptionibus gloriam quandam esset consecutus, atque ad promovenda disci- plinarum studia intentissuna cura et assidua diligentia opus esse cerneret, celebrandis Pythagorae laudibus adhuc vacare potuisse *')* Inmo tale opusculum adolescenti, quam viro aut seni aptius erat. liaec autem tria quorum a me habita est mentio, Democriti opera initio librorum indicis ad nostram

19) fib. IX, 48: Ἴάττουσι δέ τινες xav! ἰδίαν ἐκ τῶν ὑπομνημάτων xal ταῦτα " τὸ περὶ τῶν ἐν [δαβυλῶνι ἱέρῶν γραμμάτων, Περὶ τῶν ἐν Mepon ἱερῶν γραμμάτων, Περὶ ἱστορίης. Χαλδαϊχὸς λόγος. Φρύγιος λόγος, ΠΕερὶ πυρετοῦ xal τῶν ἀπὸ νούσου βησσόντων, Νομιχὰ αἴτια, Χερνικὰ ἢ προ- βλήματα.

"1ὴ Vide quae infra de hoc libello dicemus.

102 Quaestionum Democritearum

memoriam superstitis! *) reperiuntur. Itaque statuo, disserta- tionem de Pythagorae laudibus Democritei ingenii esse primitias, ac postea librum de Orco et commentarios ethicos ante ejus in patriam reditum publicam lucem vidisse. Quod si his vesti- giis insistentes illum librorum catalogum repraesentare eundem aut non valde diversum voluminum ordinem inferimus, qui in membranis ante Thrasylli aetatem atque etiam ipsius Democriti aevo erat, sive ab hoc, sive post ejus excessum ab aliis institu- tus, eo potissimum consilio, ut in tanta scriptorum varietate ac diversitate tam materiae, quam temporum quibus singula essent confecta, ratio haberetur, nolim sic accipi nostram sen- tentiam, ut quum primum locum in indice obtineant opera mo- ralia, secundum physica, tertium ea quae Diogenes vocat ἀσύνταχτα, quartum mathematica, quintum musica, sextum technica, post absoluta demum opera omnia moralia et physica et ἀσύνταχτα Democritus dicatur ad mathematica componenda se contulisse (id enim nemini probetur), sed ut, quo quis libel- lus prius conscriptus sit, eo priorem illi in singulis catalogi partibus locum contigisse significem. Quamobrem fieri potest, ut Democritus non modo moralia scripta, et ex physicis unum opus quod dicitur μέγας διάχοσμος, in itinere condiderit, sed ex reliquis quoque libris unam alteramve disputatiunculam ante repetitum natale solum fuderit, "Verum, ut ad Thrasyllum re- deamus, mirum est, in hoc elencho non esse singulorum libro- rum duplices inscriptiones ab eo inventas, ut in Platonico. Namque, etsi aliquot libri dupliciter inscribuntur, velut περὶ ἀνδραγαϑίης ἣ περὶ ἀρετῆς, περὶ ἀνθρώπου φύσιος ἣ περὶ oapxós, περὶ εἰδώλου ἢ περὶ προνοίης, tamen in sexaginta librorum titulis non nisi novem hujus generis sunt. At, nonne alia est Platonis, alia Democriti scriptorum conditio? Nempe nomini- bus quae dialogis Platonicis indita sunt, non indicatur librorum materia et argumentum, quod contra accidit in Democriti libris, quibus qui inscripti sunt indices, iis res, de qua in singulis agitur, aperte declaratur. Idcirco in dispari scriptore non ea-

42) Diog. Laert. lib. IX, 46.

Liber I. De Democriti seriptis. 108

dem fuit Thrasyllo alterius tituli addendi vel necessitas vel cupiditas. Neque tamen dubitaverim, quin secunda inscriptio librorum omnium duplicem titulum gerentium a Thrasyllo pro- fecta sit. Quis enim in animum inducat, Democritum sic po- suisse in frontibus librorum: [Περὶ γεωμετρίης ἢ γεωμετρικόν, Μέγας ἐνιαυτὸς 7, ἀστρονομίη, Περὶ 'Oufpoo 3| ὀρϑοεπείης xal τλωσσέων ἢ | Accedimus nunc ad ipsum catalogum, cui pristi- nam formam h. e. eam quae Thrasyllo probabatur !?), sic re- conciliabimus, ut illius viri docti tetralogias, pariter a Diogenis editoribus interpretibusque atque a Chrysostomo Magneno in Democrito reviviscente p. 13 seqq. et ἃ Fabricio et Harlesio in Bibl. gr. vol. II p. 634 neglectas, restituamus. Hoc eo nobis factu facilius est, quod librorum numerum inveniri oportet, qui quaternario, ut loquuntur, numero dividi queat, Caeterum qui ante nos eadem re occupati fuerunt homines eruditi, quum de restitaendis Thrasylli tetralogiis quas Laertius adnotare oniisit, parum solliciti essent, plures conjecturas, quibus disjungenda conjunguntur et consocianda dissociantur, proposuerunt.

Sed ante omnia intelligitur id faciendum esse, ut tetralo- gias restituamus re argumentoque convenientes. Nemo certe aequo animo ferat perturbatum rerum ordinem, ut si unam eandemque tetralogiam videat res diversissimas complectentem,

12) 1d solum requiritur, ut quomodo Thrasyllus Democriti opera disinxerit, planum faciamus. Num vero in scriptis quae ille germana philosophi nostri opera habuit, et quorum hodie fragmenta super- sunt, nonnulla fuerint supposititia, an omnia ejesdem auctoris: id difcilius est, quam quod nostra memoria adhuc ad liquidum possit perduci. Neque enim nobis nisi de ipsis fragmentis judicare licet. Est quidem a Suida v. Δημόκριτος mirabiliter dictum, ex omnibus Do- mocriti libris genuinum non esse nisi magnum volumen de rerum universitate et de mundi natura ac prueterca epistolas. Verba graeca sunt: γνήσια δὲ αὐτοῦ βιβλία εἰσὶ δύο" ὅ τε μέγας διάχοσμος xal τὸ περὶ φύσεως χόσμου ἔγραψε δὲ xal ἐπιστολάς. — Sed hunc locum interpretor de genuinis Democriti operibus quae ejus critici vel grammatici aetate adhuc exstabant, ad cujus judicium Suidas hic se applicuit. Putaveriim autem criticum illum tertio fere post Cbr. n. saeculo vixisse, quo tem- pore praeter epistolas jam alia ferebantur opera Democrito auctori falso tributa. "Vide finem libri primi et quae infra de cadem roe di- cemus.

104 Quaestionum Democritearum

adeo ut moralia physicis, vel mathematica musicis, vel gram- matica medicis scriptis adjungantur. Quod necesse est fieri, si quis titulorum distinctionem vel a Diogenis editoribus et interpretibus, vel a Magneno, vel a Fabricio et Harlesio in- vectam tanquam normam servaudam esse ratus, hocce negotium obeat. Nam quum "ingens inter Platonis et Democriti opera discrimen in eo versetur, quod omnes fere Platonis dialogi vel ad argumentum e morali philosophia petitum, vel ad contem- plandam aeternam et beatissimam numinis naturam, vel ad animi humani immortalitatem, vel ad aliam quampiam rem perenpem et immutabilem referuntur, Democriti vero libri admirabilem ac prope infinitam rerum varietatem ostendunt, quoniam hic philo- sophus per totum disciplinarum quae tum Graecis notae erant orbem libere vagatus praeclare. inventa et excogitata litteris consignabat: planum est, tetralogias in scriptis Platonicis faci- lius posse ob majorem materiae similitudinem componi, in De mocriticis, nisi similibus adjiciantur similia, prorsus esse ridi- culas. Quibus incommodis aut defensa contra doctorum ho- minum opiniones vulgata apud Diogenem scriptura, aut levis- simis tantum mutationibus medendum esse credidi. Sic mihi videor consecutus, ut sexaginta librorum titulis ad quindecim tetralogias revocatis moralia scripta primis duabus tetralogiis contineantur, his quattuor physicorum operum tetralogiae Suc- cedant, opuscula incomposita sive ἀσύνταχτα ad dfias tetralo- gias redigantur, mathematici libri in tres tetralogias distribuan- fur, agmen denique duae musicarum scriptionum totidemque technicarum commentationum tetralogiae claudant. Quodsi in his postremis duabus librorum classibus major, quam in cse- teris apparet rerum tractatarum varietas, omnia videntur ex definitione vocabulorum μουσιχός et τεχνικός pendere, de qui- bus suo loco a nobis dicetur. De reliquo evidens est, duas illas musicorum operum tetralogias ad musicam quam vulgo vocant, ad poeticam et ad grammaticam artem spectare, techni- corum autem voluminum unam tetralogiam nil nisi libros de arte salutari scriptos complecti, alteram sic comparatam esse, ut singuli libri ad singulas artes pertineant.

Liber ll. De Democriti seriptis. 105

En igitur Democriti scripta ad Thrasylli normam in tetra.

. logias divisa.

À. Scripta moralia.

l 1.

2. 3. 4, ΠΙ, 68.

Πυϑαγόρης.

Περὶ τῆς τοῦ σοφοῦ διαϑέσιος, Περὶ τῶν ἐν ἄδου, Τριτογένεια. “

Περὶ ἀνδραγαθίης ἣ περὶ ἀρετῆς,

6. ᾿λμαλϑείης χέρας,

1.

Περὶ εὐθυμίης,

8. ᾿ἵπομνημάτων ἠϑθιχῶν η΄. |

B. Scripta physica.

HL 9. 10. 11. 12.

IV. 13. 14. 15. 16.

V. 17. 18. 19. 20.

VL 21. 22. 93. 94.

“Μέγας διάχοσμος,

Μιχρὸς διάχοσμος,

Κοσμογραφίη,

Περὶ τῶν πλανήτων.

Περὶ φύσιος πρῶτον,

Περὶ ἀνθρώπου φύσιος ἢ περὶ σαρχός β΄. Περὶ νόου,

Περὶ αἰσθησίων.

Περὶ χυμῶν,

Περὶ χροιέων,

Περὶ τῶν διαφερόντων ῥυσμῶν,

Περὶ ἀμειψιῤῥυσμιέων.

Κρατυντήρια,

Περὶ εἰδώλου ἣ περὶ προνοίης,

Περὶ λοιμῶν 3] λοιμιχῶν χαχῶν od f Tv, ᾿Απορημάτων.

C. Scripta ἀσύντακτα. VIL 25e Aix(at οὐράνιαι,

26. 27. 28.

Αἰτίαι ἠέριοι, Αἰτίαι ἐπίπεδοι, Αἰτίαι περὶ πυρὸς καὶ τῶν ἐν πυρί.

1068 Quaestionum Demorritearum

VM. 29. Αἰτίαι πορὶ φωνέων, 90. Αἰτίαι περὶ σπερμάτων xal φυτῶν xal χαρπῶν, 31. Αἰτίαι περὶ ζώων Y, 39. Αἰτίαι ξύμμιχτοι περὲ τῆς λίϑου.

D. Scripta mathematica.

IX. 33. Περὶ διαφορῆς γνώμης, 94, Περὶ ψαύσιος χύχλου χαὶ σφαίρας, 35. Περὶ γεωμετρίης 7| γεωμετριχόν, 96. ᾿Αριϑμοί.,

X. 487. Περὶ ἀλόγων γραμμέων xol ναστῶν β΄, 38. ᾿Εχπετάσματα, 39. Μέγας ἐνιαυτὸς ἣ ἀστρονομίης παράπηγμα, 40. "Anda χλεφψύδρας.

XL 41. Οὐρανογραφίη, 42. Γεωγραφίη, 44. Πολογραφίη, 44. ᾿Αχτινογραφίη.

E. Scripta musica. ΧΙ. 45. Περὶ ῥυῦμῶν xal ἁρμονίης, 46. Περὶ ποιήσιος, 47. Περὶ καλλοσύνης ἐπέων. 48, Περὶ εὐφώνων χαὶ δυσφώνων γραμμάτων. XIII. 49. Περὶ “Ομήρου ἣ ὀρϑοεπείης καὶ γλωσσέων, 50. Περὶ ἀοιδῆς, 51. Περὶ ῥημάτων, 59. ᾿θνομαστιχόν.

F. Scripta technica. XIV. 53. Πρόγνωσις, 54. Περὶ διαίτης ἢ διαιτητιχόν, 55. ᾿Ιητριχὴ γνώμη, 66. Αἰτίαι περὶ ἀχαιριέων xal ἐπιχαιριέων. XV. 57. Περὶ γεωργίης ἢ γεωργικόν, . 58. Περὶ ζωγραφίης, 59. Ταχτιχόν, 60. “Οπλομαχιχόν.

Liber II, De Democriti scriptis. 107

Ergo litterarum monumentis Democritus illustravit, ut ex hoc scriptorum elencho patet, atque ut.magis etiam e nostra expli- catione quae librorum titulis infra adjungetur, patebit, non solum moralem philosophiam, verum etiam theologiam! *), historiam! *), physicam disciplinam et physiologiam ' *), hydroscopicen, astro- Domiam, scenographiam, opticen '"), geometriam, arithmeticen, porro eas doctrinas quas nunc novis vocabulis psychologiam, chromatologiam, zoologiam, lithologiam, geologiam vocamus, praeterea botanicen, musicam, poeticen, grammaticam, medicinam, agriculturam, picturam, artem militarem. Quae quum ita sint, nemo dubitabit, quin philosophus Abderitanus in eorum fuerit nu- mero, quorum vix singuli singulis saeculis nascuntur. Fuit ille, quamquam in caeteris dissimilis, in hoc aequabili omnium ar- tnm studio simillimus Aristotelis. Atque haud scio, an Stagi- rites illam qua reliquos philosophos superat eruditionem aliqua ex parte Democriti librorum lectioni debuerit. Inde illa fre- quens apud Aristotelem Democriti mentio est'9). ^ Constat “παν...

'*) libro περὶ εἰδώλου 7| περὶ προνοίης.

'*) eL. quae dicentur de libris περὶ τῶν ἐν "Adbou οἱ ἠθιχῶν ὑπο- μνημάτων vy.

16) Inde est, quod non raro ab antiquis physicus cognominatur, quo facilius ab aliis Democritis Abderita possit distingui. Cf. Pompon. Mela lib. 11 cap. 2. Solin. Polyhist, cap. X. Scholiast. Apollon. lib. IV Vers. 269 pag. 185. F.

17) vid. Montuclae histoire des mathématiques Tom. I part. I lib. III p. 141.

'*) In iis. quae aetatem tulerunt operibus septuaginta octo locis Democritum Aristoteles commemorat. Neque raro ita honorifice De- mocrii meminit, ut eum magni fecisse hujus judicium videas. Ex omnibus hujusmodi locis unum sufficiat allegasse, qui exstat de gen. et. corr. ib. [ cap. 2 vol. I p. 315 ed. Bekker. Ait autem, quum philoso- Phorum nemo de generatione οἱ corruptione, de incremento et muta- lione. nisi summatim et leviter truactarit, Democritum tamen videri (mnia curae habuisse. Verba graeca sunt: “Ὅλως τε δὴ περὶ γενέσεως X1 φϑορᾶς τῆς ἁπλῆς λεχτέον, πότερον ἔστιν J| οὐχ ἔστι xal πῶς ἐστιν, χαὶ περὶ τῶν ἄλλων ἁπλῶν χινήσεων, οἷον περὶ αὐξήσεως xol ἀλλοιώσεως. Πλάτων μὲν οὖν μόνον περὶ γενέσεως ἐσχέψατο xai φϑορᾶς, ὅπως ὑπάρχει τοῖς πρήγμασι, χαὶ περὶ γενέσεως, οὐ πάσης, ἀλλὰ τῆς τῶν στοιχείων" πῶς δὲ σάρχες $ ὀστᾶ 3j τῶν ἄλλων τι τῶν τοιούτων. οὐδέν" ἔτι οὔτε περὶ ictus οὔτε περὶ αὐξήσεως, τίνα τρόπον ὑπάρχουσι τοῖς πράγμασιν.

108 Quaestionum Democritearum

etiam, Diogenem Laertium lib. V, 26 tribuere Aristoteli duos libros προβλημάτων ix τῶν Δημοχρίτου.

Quo magis mirandum est, tantum naturae interpretem ac tot artium disciplinarumque antistitem Democritum nusquam a Platone citatum esse. Qua de re ficta reperitur narratiuncula apud Diogenem Laertium lib. IX, 40'?), ex Aristoxeni com- mentariis historicis sumta. Refert Aristoxenus, Platonem Demo- criti scripta, quaecunque colligere potuisset, voluisse combu- rere, sed abjecisse hoc consilium, Amyclae et Cliniae Pythago- ricorum auctoritate commotum, qui nihil id afferre utilitatis dicerent, quum opera illa jam apud plurimos reperirentur. Addit Laertius, quamvis veterum fere omnium meminerit Plato, nusquam tamen eum Democriti jecisse mentionem, ne iis qui- dem locis, ubi quidpiam ei debuerit contradicere, non ignarum, se contra optimum philosophorum initurum esse certamen. Áristoxeni narratiuncula a fide abhorret, neque pluris facienda est, quau quae alibi *?) de Platonis malignitate leguntur. Sed quaeritnr, quae fuerit causa illius silentii. Ad hanc quaestio- nem ab alis aliter responderi posse, in promptu est. Dicam igitur quod sentio. Libri Democritici magnam partem ejusmodi fuerunt, ut eorum argumenta valde discreparent a Platonis dia- logorum natura et materia. Quocirca Plato rarius habuit exci- tandi Democriti copiam et occasionem. Adde, quod uterque ejusdem prope aetatis fuit, licet minor natu sit Plato ac post

“Ὅλως δὲ παρὰ τὰ ἐπιπολῆς περὶ οὐδενὸς οὐδεὶς ἐπέστησεν ἔξω Δημοχρί- τοῦ. (ro; δ᾽ ἔοικε μὲν περὶ ἁπάντων φροντίσαι, ἤδη δὲ ἐν τῷ πῶς διαφέρϑι. Dolendum tantummodo, quod Aristoteles librorum Democri- .Ucorum inscriptiones nusquam laudat. Quod si fecisset, de Thrasylli elencho facilius foret judicare.

19) ᾿Αριστόξενος δὲ ἐν τοῖς lacoptxoic ὑπομνήμασί φησι, Πλάτωνα ϑε- λῆσαι συμφλέξαι τὰ Δημοχρίτου συγγράμματα, ὁπόσα ἠδυνήϑη συναγαγεῖν" ᾿Αμύχλαν δὲ καὶ Κλεινίαν τοὺς Πυϑαγοριχοὺς χωλῦσαι αὐτὸν, ὡς οὐδὲν

ὄφελος" παρὰ πολλοῖς γὰρ εἶναι τὰ βιβλία ἤδη. "Qr δὲ δῆλον" (sic corr,

L) πάντων γὰρ σχεδὸν τῶν ἀρχαίων μεμνημένος ὁ [ἰλάτων οὐδαμοῦ Δη- -μοχρίτου διαμνημονεύει, ἀλλ᾽ οὐδὲ ἔνϑα ἀντειπεῖν τι αὑτῷ δέοι" δῆλον εἰδὼς ὡς πρὸς τὸν ἄριστον οὕτω τῶν φιλοσόφων ἐρίσοιτο. (Sic log. pro ἔσοιτο cum Luzac. Lectt. Att. p. 242.

59) apud Athen. XI, 15 8. 114 sqq.

Liber Il. De Democriti scriptis. 109

Democritum obierit. Jam si nec vivum nec mortuum iis quae scripsit, testem adhibere, aut refutare et carpere volebat Plato, justissima uti poterat excusatione, Etenim tanta fuerunt De- mocriti de litteris merita, ut si eum laudaret, facillime in adu- lationis suspicionem incurreret, si vituperaret, una cum invi- diae obtrectationisque crimine et ipsius Democriti et ejus ami- corum inimicitiae suscipiendiae essent. Neque tamen mihi persuasum est, ideo accidisse, ut perpetuo silentio Abderitam nostrum Plato praeteriret. Immo, nisi omnia me fallunt, pluri- bus Jocis Democritum non nominatum vel confutavit vel face- tiis perstrinxit *'). Quam rem in clarissima luce collocatam omnibus quasi spectandam exhiberemus, si in Platonici ingenii latebris certiora vestigia persequi nobis concessum esset. Nunc neque conjecturis indulgere, neque omnia ad vivum resecare placet.

Post Aristotelis tempora nulla res majus damnum Demo- erii scriptis attulit eaque paullatim in oblivionem adduxit, quam schola a Gargettio philosopho condita. Qui licet diu- turma operum Democriteorum lectione multum profecisset **), ac Plutarcho teste initio Democriteum se esset professus *?), postea tamen de eo, ἃ quo magnam decretorum partem mu- tuatus erat, iniqüe judicando *^) sua auctoritate plerosque

1 Cf. Sophist. pag. 246 A. ibique Schleiermacheri adnotationem, qui Platonem a Democrito praecipue abhorruisse ratus est, quod Aristippus ejus de moribus doctrinam secutus castae Socraticorum disciplinae voluptatis maculam aspersisset. Adde Theaetet. p. 152, ubi forlasse tangit Democriti dogma inemoratum a Sexto Empirico advers. Matlhem. lib. VII 8. 135 p. 399 ed. Fabric. νόμῳ γλυχὺ xal νόμῳ πιχρόν, νόμῳ ψυχρόν, νόμῳ γροιή" ἐτεῇ δὲ ἄτομα μόνον xal κενόν. "Antp vopl- ζεται μὲν εἶναι xal δοξάζεται τὰ αἰσϑητά, obx ἔστι δὲ κατὰ ἀληϑτΐην τοῦτα" ἀλλὰ τὰ ἄτομα μόνον xal χενόν. Εἰ paulo post ἡμέες δὲ τῷ μὲν ἐόντι οὐδὲν ἀτρεχὲς ξυνίεμεν, μεταπῖπτον δὲ xard τε σώματος διαϑιγήν, χαὶ τῶν ἐπεισιόντων xai τῶν ἀντιστηριζόντων. Praeterea fieri potest, ut in Cratylo nonnulla a Democrito de linguarum natura et de rebus BPrammaticis dicta traduxerit.

'*) Cf. Diog Laert. lib. X, 2.

3) lib. "adv. Colot. pag. 1108 E. (vol. X pag. 060 ed. Reisk.) Kal πολὺν γρόνον αὐτὸς ἑαυτὸν ἀνηγόρευε Δημοχρίτειον ὁ ’᾿Επίχουρος.

**) Diog. Laert, X, 8 narrat, Democritum ab Epicuro, qui Plato-

110 | Quaestionum Democritearum

discipulos et posterioris aetatis sectatores in eandem sententiam traxit. Ac profecto, si a Lucretio **) et Philodemo ὅ 5) disces- seris*?), haud facile quemquam Epicureorum invenias, qui honorifice de Democrito senserit. Quid? quod ne Stoici qui- dem ab insectando Democrito se abstinuerunt, cujus rei nobis documento sunt, quae Plutarchus libro adversus Stoicos p. 1079 (vol. X pag. 446 seqq. ed. Reisk.) Chrysippo opposuit Sci licet vulgus hominum malignum et ingratum praesentibus tan- tum movetur, praeterita, quamvis magna, non. curans. Quo factum est, ut postquam Epicurus ad bene beateque vivendum dux et auctor hominibus exstitit, pauci legerent Democriti li- bros, multi etiam placita ejus non satis intellecta 25) impugnare auderent. In paucis illis qui Abderitani philosophi volumina adhuc manibus versarent, fuit Plutarchus Chaeronensis, acerri- mus Democriti adversus Epicureos cum alios, tum Colotem defensor, qui non solum fragmenta aliquot ex Abderitae ope ribus petita servavit, sed etiam floribus Democriteis passim scripta sua conspersit *?). Centum fere annis post Plutarchum

nem, Áristotelem, Protagoram, Heraclitum caeterosque omnes philoso- phos maledictis peteret, Ληρόχριτον nominatum esse. Procul dubio hoc nomine Democriti laudes subtilissimo de rebus naturalibus judicio par- tas deterere volebat. Quantum autem acumine in ejusmodi materia valuerit, abunde elucet e fragmentis librorum de animalibus. Apud Hesychium Milesium v. ᾿Επίχουρος pag. 22 ed. Orell non Ληρύκριτος, sed Λημόχριτος legitur, quod quamquam intelligi potest (vid. Hadr. Junii adnot. p. 130 ejusd. ed.), tamen ut admodum inconcinnum non puta- verim Epicuri esse vocabulum.

**) Apud Lucretium lib. III v. 372 et iterum lib. V v. 691 legun- tur verba:

Democriti quod sancta viri sententia ponit.

?**$) A Philodemo lib. IV de musica in vol. Hercul. tom. I p. 135. Democritus vocatur οὐ φυσιολογώτατος μόνον τῶν ἀρχαίων, ἀλλὰ καὶ περὶ τὰ ἱστορούμενα οὐδενὸς ἧττον πολυπράγμων. [ta ipsi locum emen- davimus fregm. var. arg. 4.

11) Fortasse Horatius quoque his adnumerandus est, quem etsi falsa quaedam de Democrito prodidisse lib. 1 et in adn. ad fragm. var. arg. 2 ostendimus, nusquam tamen aperte Abderitam vituperasse certum est.

?5) Cf. Plutarch. adv. Colot. l. l p. 561 ed. Reisk. et alibi.

?*) velut libro de fortitudine Romanorum p. 317 (vol. VII pag. 256

Liber II, De Demoeriti scriptis. 111

Sextus Empiricus denuo philosophi nostri libros diligenti lectione contrivit Cujus aequalis Clemens Alexandrinus attigit quidem et ipse Democritei ingenii monumenta, ex iisque pariter atque Sextus excerpta quaedam posteris reliquit, sed in his omnibus major Sexti, quam Clementis auctoritas est habenda. Ultimus qui Democriti libros evolvit, fuit Johannes Stobaeus quem Heerenius *?) sub finem quint saeculi vixisse existimat. Hunc videmus multa Democriti et dicta et fragmina sermonibus qui ad moralem philosophiam referuntur, (vulgo florilegium vocaut) inseruisse. Neque in altero ejus opere eclogarum nomine in- scripto infrequens Democriti mentio est, sed tamen hujus ope- ris dispar videtur esse ratio. Quaecunque enim ad, mores spectantia e Democrito ibi proferuntur, ea ex ipsis fontibus ἃ Stobaeo hausta esse apparet. Contra quae de deo, de neces- sitate, de mundi ortu et interitu, de stellis omninoque de re- rum natura tanquam Democriti dogmata proponit auctor: ea magnam partem paucissimis enuntiata verbis ob ipsam brevita- tem subobscura sunt. Inde facile conjicimus, physica Abderitae scripta ad quintum saeculum non esse propagata, et quum jam fontes exaruissent, Stobaeum ad hujusmodi res cognoscendas turbidos rivulos adire fuisse coactum. Neque enim verisimile est, virum otio affluentem ac philosophiae et ingenuarum artium studiis deditum, qui non ad vanam nominis gloriam aucupan- dam, sed ad Septimium filium erudiendum utrumque opus conscripserit, ipsius Democriti de rerum natura disputationes litteris consignatas neglecturum, neque planius et copiosius ejus decreta traditurum fuisse, nisi jam pridem illa librorum Democriteorum pars intercidisset. ^ Caeteros post Chr. n. scri- ptores Graecos, sicubi Democriti meminerunt, ejusque verba

ed. Reisk.) — οὕτως ἄρα xal ὁ τὴν Ρώμην ὑποβαλόμενος χρόνος μετὰ 82559 τὸγη» καὶ ἀρετὴν ἑἐκέρασε καὶ συνέζευξεν. ἵνα. ἑχατέρας λαβὼν τὸ οἰχεῖον. ἀπεργάσηται πᾶσιν ἀνθρώποις ἑστίαν ἱεράν, ὡς ἀληϑῶς. xal πεῖσμα μόνιμον καὶ στοιχεῖον ἀΐδιον, ὑποφερομένοις τοῖς πράγμασιν ἀγχυρηβόλιον σάλο) καὶ πλάνης. ὥς φησι Δημόχριτος.

89) Commentat, de fontibus Eclog. Joh. Stob. in edit. Ecl. phys. et eth. part. i1 Tom. II pag. 133.

112. Quaestionum Democritearom

afferunt, quidquid de eo commemorant, ab aliis accepisse multis ex indiciis patet. Nam Eusebium liquet fere omnia quae de Democrito dicit, éx Clementis Στρώμασιν in Praeparationem Evangelicam non sine mendis transscripsisse ?'). Idem de Theodoreto judicandum. Difficilior est de Aristotelis explana- toribus quaestio. Qui quum in commentariis suis nonnulla de Democrito observarint, quae frustra alibi quaeras, atque ad colligendas etiam librorum ejus reliquias paucissima? *) quidem, sed non spernenda suppeditent, erunt fortasse qui opinentur, si non reliquos omnes, Simplicium tamen operum Democriteo- rum praesidio instructum fuisse. Αἱ huic quoque sagacissimo philosophiae antistiti omniumque Aristotelis interpretum facile principi nullum amplius praesto fuisse Democriti libellum, ne- cessario efficitur ex ejus verbis in comm. ad lib. 1 de anim. fol. 6, ubi de praeceptione quadam philosophi ÁAbderitani negat se accuratius posse judicare, quod Aristoteles non satis expli- cate de ea locutus sit, Si igitur sexto saeculo eo jam redacta res erat, ut ad hujusmodi dubitationem tollendam legendorum ipsius Democriti voluminum occasio deesset, atque in ea quidem urbe deesset, quae tum quoque omnis divinae humanaeque sa- pientiae domicilium habebatur, Athenis, ubi Simplicius ex Per- side redux degebat: quaecunque majoris momenti de Democrito testatur, ex deperditis Aristotelis libris sumsisse existimandus est, Quodsi Simplicii tempore nullus jam exstabat Democriti liber, explodenda est eorum sententia, qui usque ad decimum saeculum nonnullas philosophi hujus commentationes durasse censent, Suidae verbis supra allatis inducti. Ex iis enim quae de Stobaeo et Simplicio exposita sunt, perspicue apparere ar- bitror, Suidam neque Magnum Diacosmum, neque volumen de mundi natura, quae sola germana esse ait Democriti opera, lectione cognita habuisse, epistolas autem non alias vidisse,

nisi

31) Paucos excipio locos, ut Praep. Ev. p. 782 ed. Viger, ubi bio scriptor initium τῶν 'Yro9:xóv, nescio unde nactus, allegat.

33) Simpl. ad Aristot. Phys. fol. 73. B. Δημόχριτος dv οἷς φησι δίνῃ ἀπὸ παντὸς ἀποχρίνεσϑαι παντοίων εἰδέων x. v. À, Vide fragm. phys. 6

Liber Il. De Democriti seriptis. 113

nia quae hodie feruntur mutuae Hippocratis et Democriti, cer- tissimum est. Quas epistolas tertio post Chr. natum saeculo Wtrique suppositas esse, sub finem primi harum Quaestionum “ libri, evidenter, ni fallor, demonstravi.

Restat, ad absolvendam hanc de philosophi scriptis dispu- tationem, ut singula accuratius pertractemus,

A. SCRIPTA MORALIA 5).

L 1) Πυθαγόρης. Hujus operis meminit Diogenes lib. IX, 38: ἀλλὰ xal αὐτοῦ τοῦ Πυϑαγόρου μέμνηται (sc. ὁ Δημό- ἀριτος) θαυμάζων αὐτὸν ἐν τῷ ὁμωνύμῳ συγγράμματι, ubi po- Strema verba interpretanda sunt ἐς Jíbro ejusdem nominis vel i» opere cognomini i. e. in volumine Pythagorae nomine in- scripto. Diogenis verba in Violarium transscripsit Eudocia ap. Villois. Anecd. Gr. vol. I p. 134: ἀλλὰ xal αὐτοῦ τοῦ Πυϑα- Ἰόρου μεμνῆσϑαι, ϑαυμάζοντα αὐτὸν ἐν τῷ ὁμωνύμῳ συγγράμ- ματι, Οδοίογυπι deperditum hunc Democriti librum ad cogno- Scendum Pythagoram ejusque dogmata dispicienda utilissimum fuisse, nemo non intelligit.

2) Περὶ τῆς τοῦ σοφοῦ διαϑέσιος. Male Fabricius utrum- que titulum jungit: Πυϑαγόρης 7, περὶ τῆς τοῦ σοφοῦ διαϑέσιοςς

3) Περὶ τῶν ἐν d$ou. Sic scribendum esse pro eo quod olim apud Laertium legebatur περὶ τῶν ἐν qq, pri- mus vidit Menagius. Suidas voce Τριτογένεια" δΔημόχριτος ὁ ᾿Αβδηρίτης ἔγραψε Περὶ τῶν ἐν ἄδου. Praeterea Athe- naeus lib IV, 19 (p. 168. B.) ejusdem libri mentionem mo- Vet iis quae jam supra attulimus verbis: xal Δημόχριτον δ᾽ ᾿Αβδηρῖται δημοσίᾳ χρίνοντες ὡς χκατεφθαρχότα τὰ πατρῷα, ἐπεὶ ἀναγνοὺς αὐτοῖς τὸν Μέγαν Διάχοσμον xal τὰ περὶ τῶν ἐν ἄδου εἰπὼν (leg. εἶπεν cum Huebnero ad Menag.

a —— ER EA

ἢ De his Diogenes Laert. lib. IX, 46 sic: ἔστι δὲ ἠθιχὰ piv τάδε" Πυϑαγόρης, Περὶ τῆς τοῦ σοφοῦ διαϑέσιος, Περὶ τῶν dv ἄδου, lpcroyéveta (τοῦτο δέ ἐστιν, ὅτι τρία γίνεται ἐξ αὐτῆς, ἃ πάντα τὰ ἀνθρώπινα συνέχει). Περὶ ἀνδραγαϑίης 3j περὶ ἀρετῆς, ᾿Αμαλϑείης κέρας, Περὶ εὐθδυμίης. 'Ὑπο- μνημάτων ἢ οἴχων (leg. ἠθικῶν)" ἡ γὰρ εὐεστὼ οὐχ εὑρίσκεται.

8

a

114 Quaestionum Democritearum

Comment. in Diog. Laert. lib. IX, 39)*) εἰς ταῦτα ἀνηλωχέναι, ἀφείθη. In hoc autem opusculo Democritus eorum conscripse- rat historiam, qui quum visi essent mortui, in vitam redierunt, ut patebit e Procli verbis quae subjiciam. ^ Neque vero hanc rem mirabitur quicunque secum reputaverit, quam frequens sit apud veteres hominum ad vitam revocatorum commemoratio. Eorum igitur historiam cum alii collegerunt ante Democritum, quos hic enumerare non attinet, tum longo intervallo post Pli- nius Hist. Nat. lib. VII c. 53 (52 edd. vett), ac citeriore ae- tate Proclus in commentario ad Platonis reipublicae lib X (pag. 614 ed. Steph.) multa hujusmodi congessit exempla. Cf. imprimis de his narrationibus Aeneas Gaz. in Theophrast. p.76 et J. C. Wolf. ad Centur. Liban. p. 299 et e posterioribus scriptoribus qui fabulam de Ere Pamphylio a Platone proditam respiciunt, Justin. Cohort. ad gent. p. 101; Clemens Alexandr. Strom. V p. 598 D. (T. I p. 710), ubi vid. Potter. adn.; Origen. contr. Cels. II, 16 T. I p. 402 B. ed. Paris., et ibi Spencer; Cyrill. contr. Julian. VII p. 250 C.; Theodoret. Serm. XI p. 653. Adde ob materiae cognationem Valer. Maxim. I, 8, 12; Augu- stin, de civit. Dei XXII, 28; Macrob. in Somn. Scip. I, 1. Inter recentiores legendi sunt Vigerus ad Eusebii praep. ev. p.563; P. Leopard. Emendat. IX, 2; Gataker. ad M. Antonin. IV ὃ. 48 p. 131 et Wyttenbach. ad Plutarch. de sera numinis vindicta pag. 89 seqq. Procli locus in Commentario ad Platonis de rep. libr. X (pag. 614 ed. Steph.) ex iis est vetustatis monu- mentis, quae fatum posteris monstrasse potius quam servasse videtur. Constat enim longe maximam partem hujus in rempu- blicam Platonicam commentarii intercidisse ?) atque unicum disputationum in decimum librum exemplar manu exaratum,

*) Neque vero jam hac emendatione sententia legitimam habet formam. Sic enim erat dicendum: xai Δημόχριτος ὑπὸ τῶν ᾿Αβδηριτῶν δημοσίᾳ χρινόμενος ὡς χατεφϑαρχὼς τὰ πατρῷα, ἐπεὶ ἀναγνοὺς αὐτοῖς τὸν μέγαν Διάχοσμον xal τὰ περὶ τῶν ἐν ἄδου εἶπεν εἰς ταῦτα ἀνηλωκέ- vat, ἀφείϑη. Sed non amat hanc diligentiam Athenaeus.

3) Quaedam ejus fragmenta adjecta sunt Basileensi Commentariorum in Timaeum editioni, quae 1534 maxima forma prodiit,

Liber Il. De Democriti scriptis. 115

quod tertio abhinc saeculo Florentiae in bibliotheca nobilium Salvatiorum exstabat, non amplius reperiri. Cf. Burmann. Syl. log. epist. tom. V p. 757 ; Wyttenbach. ad Plutarch. 1. 1.; Harles. ad Fabric. Bibl. gr. vol. III p. 92. Quo major Alexandro Moro habenda est gratia, qui olim locos nonnullos e Florentino Procli codice excerptos suis in novum testamentum adnotatio- nibus intexuit. [8 igitur ad Joh. XI, 39 p. 341 haec protulit philosophi verba ad rem nostram praecipue pertinentia: τὴν μὲν «spl τῶν ἀποθανεῖν δοξάντων ἔπειτα ἀναβιούντων ἱστορίαν ἄλλοι τε βδολλοὶ τῶν παλαιῶν ἤϑροισαν, xal Δημόχριτος 6 φυ- ou^; ἐν τοῖς περὶ τοῦ ἄδου γράμμασι" καὶ τὸν ϑαυμαστὸν ἐχεῖ- γον, χονώτην τοῦ [ἰλάτωνος ἑταῖρον, ᾿Επιχούριον ὄντα πάντως 56 χαθηγέμονος ΒΚ δ 66 μὴ ἀγνοῆσαι μηδὲ ἀγνοή- σαντα ζητεῖν, πῶς τὸν ἀποθανόντα πάλιν ἀναβιῶναι δυνατόν" οὐδὲ γὰρ ὃ θάνατος ἦν ἀποσάλευσις, ὡς ἔοιχε, τῆς συμπάσης ζωῆς τοῦ σώματος, ἀλλ᾽ ὑπὸ μὲν πληγῆς τινος ἴσως τοῦ τραύ- ματος, παρεῖτο᾽ τῆς δὲ ψυχῆς οἱ περὶ τὸν μυελὸν ἔμενον ἔτι δεσμοὶ χατεῤῥιζωμένη, xal fj χαρδία τὸ ἐμπόρευμα τῆς ζωῆς εἶχον ἐγκείμενον ἐν βάϑει" xal τούτου μένοντος αὖϑις ἀνεχτή- σατὴ τὴν ἀπεσβηχυῖαν ζωὴν ἐπιτηδείαν πρὸς τὴν ψύχωσιν γενο- μένην. Antequam ipsi de hoc loco agamus, operae pretium facturi nobis videmur, si Wyttenbachii de eo sententiam quae in adnotationibus ad Plut. libr. de sera num. vind. p. 90 legi- tur servatis doctissimi viri verbis hic ponamus: ;,Persanare quidem, inquit, integrumque hunc locum praestare meum non est, at sententiam tamen conjectura assequi licebit. Clarum enim est de Colofe Epícureo hic sermonem esse, qui cum ple- rosque Philosophos tum etiam Platonem εἰ Democritum exagi- avit, quod notum est ex Plutarchi libro contra hunc ipsum Coloten et altero, qui inscribitur on suaviter posse vivi secun- dum Epicurum. Deinde ex Macrobio Somn. Scipion. L. I €. 2 et altero loco Procli, quem exhibet Morus p. 387, con- $tat, Coloten (legendum enim Κολώτου pro Κλώτου) Platonis fabulam de Here Armenio deridendam sibi sumsisse. Vox χαθϑηγέμονος autem de Democrito accipienda est, qui, cum ab 60 Epicurus, quidquid in Physica valuit, desumsit Epicureorum g*

116 Quaestionum Demoeritearem

magister vocatus est; et Plutarchus contra Colot. p. 1110. E.

omne dubium tollit, cum ait τὸν βόρβορον ——. ἑαυτοῦ χατα- σχεδάννυσι xal τοῦ χαϑηγέμονος (Δημοχρίτου) 6 Κολώτης. Itaque, ne reliquas mendas tentem, corrigam ----- γράμμασι"

&0sv ϑαυμαστὸν, Κολώτην ἐχεῖνον Πλάτωνος ἐχϑρὸν ὄντα xal τοῦ ᾿Επιχουρείων πάντων xal ἑαυτοῦ χαϑητγέμονος. mirum ftaque est, Coloten illum οἱ Platonis οἱ Democriti, totus. Epi- cureorum sectae patris, hostem hanc sententiam de redivivis convellere voluisse; et sive ignorasse, sive ignorantem non quaestvisse, quomodo mortuus qui. sit reviviscere possit; cum eum Democriti de hoc argumento libri facile fn. viam reducere potuissent, — Talia aut non multum diversa videtur dixisse Proclus Nam omnes, opinor, Epicurei totam de redivivi historiam ad aniles fabulas referebant, et Celsus diserte ἰδ pronuntiavit apud Origenem lib. II p. 429." Haec Wyttenba- chius cujus et explicationem et emendationem probo, nisi quod in iis quae correxit verborum collocationem immutandam cen seo. Quoniam autem nonnulla tum emendanda tum supplenda reliquit, age reliqua sic sanemus, ut post ἔπειτα addamus δὲ εἰ post verba ἐν τοῖς περὶ τοῦ dóou γράμμασι scribamus: δὃεν ϑαυμαστόν, Κολώτην ἐχεῖνον Πλάτωνος ἅμα τε καὶ τοῦ 'Exaxot- psíev πάντων xal ἑαυτοῦ χαϑηγεμόνος ἐχϑρὸν ὄντα τὰ τοῦ Ar μοχρίτου δόγματα τὰ περὶ τῆς ψυχῆς εἴτε ἀγνοῆσαι εἴτε ἀγνοή; cayta μὴ ζητεῖν. — Rectius enim dicitur χαϑηγεμόνος quam χαθϑηγέμονος, ut hodie satis notum est, Deinde mutato pet- spicuitatis gratia Wyttenbachii verborum ordine lacuna post ἐχϑρὸν ὄντα breviter, ut fecimus, supplenda erat, quoniam non multa deesse videbantur. Denique in locutione εἴτε ἀγνοῆσαι εἴτε ἀγνοήσαντα μὴ ζητεῖν nihil inesse quod a dicendi genere quo utitur Proclus, abhorreat, sciunt qui hunc philosophum legendo triverunt. Supersunt alia menda, Nimirum pro 6 94 νατὸς legendum est πάντοτε, pro ἴσως τοῦ τραύματος exaram dum ἔσθ᾽ ὅτε του τραύματος. Porro pro κατεῤῥιζωμένη ΓΕ" quiritur κατεῤῥιζωμένοι. — Denique εἶχον post verba f, χαρδίᾳ τὸ ἐμπύρευμα τῆς ζωῆς mutandom est in εἶχεν. Postremo n0 lim tragoedias excitare in accentibus a Moro vel omissis vel

Liber ll. De Demoeriti scriptis. 117

perperam positis quos omnes intactos reliquit Wyttenbachius, quum facili negotio corrigere potuisset. Quare nme mauifestis vitis luderem lectores, statim correxi ἄδου pro ἄδου, ἀπεσβη- xoay pro ἀπεσβηχυΐαν, ἐπιτηδείαν pro ἐπιτήδειαν, et caetera quae molestum est enumerare. ltaque universus locus in hanc formam redigendus erit: Τὴν μὲν περὶ τῶν ἀποθανεῖν Ootdv- των, ἔπειτα δ᾽ ἀναβιούντων ἱστορίαν ἄλλοι τε πολλοὶ τῶν πα- λαιῶν ἤϑροισαν χαὶ Δημόχριτος ὁ φυσιχὸς ἐν τοῖς περὶ τοῦ φδου γράμμασι. ὅθεν ϑαυμαστόν, Κολώτην ἐχεῖνον, Πλάτωνος ἅμα τε καὶ τοῦ '"Emtxoupsíov πάντων xal ἑαυτοῦ χαϑηγεμόνος ἐχϑρὸν ὄντα τὰ τοῦ Δημοχρίτου δόγματα τὰ περὶ τῆς ψυχῆς εἴτε ἀγνοῆσαι εἴτε ἀγνοήσαντα μὴ ζητεῖν, πῶς τὸν ἀποθανόντα πάλιν ἀναβιῶναι δυνατόν" οὐδὲ γὰρ πάντοτε ἦν ἀποσάλευσις, ὡς ἔοιχε, τῆς συμπάσης ζωῆς τοῦ σώματος, ἀλλ᾽ ὑπὸ μὲν πλη- Ὡς τινος ἔσθ᾽ ὅτε tou τραύματος mapsito* τῆς δὲ ψυχῆς οἱ περὶ τὸν μυδλὸν ὄμενον ἔτι δεσμοὶ χατεῤῥιζωμένοι xal ἢ καρδία τὸ ἐμπύρευμα τῆς ζωῆς εἶχεν ἐγχείμενον ἐν βάϑει’ xal τούτου μένοντος αὖϑις ἀνεχτήσατο τὴν ἀπεσβηχυῖαν ζωὴν ἐπιτηδείαν πρὸς τὴν φύχωσιν γενομένην. — Haec in latinum sermonem sic licet transferre: ,,Eorum historiam, qui, quamvis essent pro mortuis habiti, postea. revixere, cum alii sulti veterum collegerunt, tum Democritus physicus in eo quem de inferis composuit libro. Unde mirum est. Colotem silium, non solum Platoni, verum etiam suo. εἰ omnium Epicureornm duci atque magistro in- Jesum , | IDemocritea. de | animis. decreta. sive. ignorasse. stve fgnorantem non quaestvisse, quomodo qui vita esset defunctus reviviscere posset. Etenim (si Democritum sequimur auctoreni) non semper acciderat, quemadmodum videbatur, omnis sentiendi facultatis a corpore discessus, sed $nterdum (vis illa vitalis ἢ ζωῇ) aliquo vulnere icta opprimebatur, animae autem circa crebrum. vincula velut. radicibus adhuc (suis locis) Zligata manebant et cor animalem calorem $n intimis recessibus laten- tem servabat: quo manente exstinctum jam spiritum animandi σὲ praeditum revocare consuevit." Quod reliquum est, hoc de inferis opusculum non ea mente a Democrito confectum fuisse sfaluas, ut narranda hominum qui ex orco redissent historia

118 Quaestionum Demoeritearum

animis immortalitatem vindicaret, sed ut fabulas poetarum in- geniis inventas atque imperitae multitudini a multis inde sae- culis creditas refelleret — Siquidem philosophus Abderitanus, ut alibi demonstravimus, sibi persuaserat, hominum animos e corporis vinculis elabentes illico perire, sed fieri tamen posse causis naturalibus, ut, redeunte ad eandem compagem eodem numero earundem atomorum, qui jam desiisset vivere, revivisce- ret. Caeterum Heynii suspicionem, qui Exc. ad lliad. ᾧ Tom. VIII p. 571 conjicit solam Homeri νεχυίαγ a Democrito hoc opere esse refutatam, nequaquam probamus. Finem huic disputationi imponens non possum, quin memorem, auctorem epistolae quae Senatus populique Abderitani nomine ad Hippocratem scripta esse dicitur, hunc de quo disseruimus Democriti librum respicere. Ait enim T. II p. 1273 ed. Foes. (T. II p. 775 ed. Kühn) ζητεῖ δὲ 6 ἀνὴρ xal περὶ τῶν àv “Αἰδου xal γράφει ταῦτα. Quod vero δά Wyttenbachii opinionem attinet, qui in disput. de animi immortalitate opusc. T. ἢ p. 551 diserte ait Demo- critei hujus operis partem quandam de reviviscendi promisso tractasse, cujus mentio fit a Plinio Hist. Nat. VII, 56 (55 ed. vett): valde vereor, ne vir eruditissimus Plinii locum non in- spexerit Quod quo certius perspiciatur, ipsa Plinii verba alle- gemus. ,Puerilium, inquit, ista delinimentorum avidaeque nun- quam desinere mortalitatis commenta sunt. (De iis loquitur, qui hominum animis immortalitatem tribuunt ad eamque tuendam variis rationibus utuntur). Similis et de asservandis corporibus homimum ac reviviscendi promissa ἃ Democrito vanitas, qui non revixit ipse. Quae (malum) ista dementia est, iterari vitan morte?" Nusquam significat Plinius, illam reviviscendi vanita- tem in libris de Orco confectis a Democrito promissam esse. Caeteroqui in hoc quoque labitur Wyttenbachius, quod pessi- mum auctorem Bruckerum hist cr. ph. T. I p. 1195 excitsl, qui ad Plinium, sine dubio hic errantem se applicans novum ex ejus verbis dogma Democriticum: corpora quae perierant, rett- viscunt, colligendum opinatus est. Nihil autem a Democriti philosophia magis alienum est, quam haec reviviscendi vanitas, quae num pertineat ad fabellam a Juliano epist. 37 de Democrito

Liber 1l. De Democriti seriptis. 119

Darii consolatore narratam, de qua libro I diximus, incertum est. Certe Fabricius qui hoc conjecit Biblioth. gr. vol. ἢ p. 642 ed. Harl. opinionem suam argumentis non probavit.

4) Τριτογένεια i. e. Minerva sive Prudentia, Adjicit Dio- genes huic titulo hanc explicationem: τοῦτο δέ ἐςιν, ὅτι τρία τὔνεται ἐξ αὐτῆς, ἃ πάντα τὰ ἀνθρώπινα συνέχει. Res autem quae Democrito auctore humana cuncta continent atque e pru- dentia oriuntur, ut mox videbimus, in eo positae sunt, ut recta ineant consilia homines, ut recte eloquantur atque ut recte agant. Isaac. Tzetzes ad Lycophronis Alexandr. v. 519: Tp«- Ἰέννητος, inquit, ἢ ᾿Αϑηνᾶ, μυϑιχῶς, ὅτι ἐν τῷ Τρίτωνι, ποταμῷ Λιβύας, ἐγεννήθη, ὡς “Ομηρός φησι, |

—— Διὸς θυγάτηρ, χυδίστη Τριτογένεια καὶ Αἰσχύλος μυϑιχῶς"

Εἶτ᾽ ἀμφὶ χεῦμα γενεϑλίου σπόρου Τρίτωνος ἐν τόποις Λιβυστιχοῖς.

ἣ ὅτι, κατὰ Καλλισθένην, τρίτῃ δὴ τοῦ μηνὸς ἐγεννήϑη" διὸ παρ᾽ ᾿Αϑηναίοις ἢ τρίτη ἱερὰ τῆς ᾿Αϑηνᾶς. ἣ ὅτι ἐχ τῆς τριτοῦς, ἤγουν τῆς κεφαλῆς, τοῦ Διὸς ἐγεννήθη τριτὼ γὰρ Βοιωτιχῶς ἧ χεφαλή. ἢ ὅτι ἣ αὐτή ἔστι τῇ σελήνῃ" ἢ δὲ σελήνη ἀπὸ συνόδου τριταία φαίνεται. ἢ ὅτι ἢ αὐτή ἐστι τῇ ψυχῇ τριμε- pis δὲ ἢ quj, ἔχει γὰρ ϑυμιχὸν, ἐπιϑυμητιχὸν xal λογικόν. ἣ ὅτι $ αὐτή ἐστι τῷ ἀέρι" τρίτος δὲ 6 ἀήρ" γεννᾶται γὰρ χαὶ τατρέπεται ἔαρι, ϑέρει, χειμῶνι" τὸ γὰρ παλαιὸν τριμερὴς ἦν 6 χρόνος"). ἣ ὅτι ἢ αὐτή ἐστι τῇ φρονήσει" γεννηθϑεῖσα δὲ ix τῆς τριτοῦς xal (corr. ἤγουν) ix τῆς χεφαλῆς τρεῖν παρέχει τοῖς ἐναντίοις. ἣ ὅτι, χατὰ Δημόχριτον, τρία ταῦτα χαρίζεται, βουλεύειν καλῶς, χρίνειν ὀρϑῶς, πράττειν διχαίως. Schol. ad liad. ὃ, 39: Δημόχριτος δὲ ἐτυμολογῶν τὸ ὄνομά φησιν, ὅτι φρύνησίς ἐστιν, ἀφ᾽ ἧς συμβαίνει τρία ἀπογεννᾶσϑαι ἀγαϑα, εὖ λογίζεσθαι, λέγειν καλῶς, πράττειν ἃ δεῖ. Eustathius ad lliad. U pag. 576 (696, 37) Τριτογένεια δὲ ἀλληγορικῶς fj φρόνησις, ἐπεὶ χατὰ Δημόχριτον τρία γίνεται ταῦτα ἐξ αὐτῆς, τὸ εὖ Aot ζεσϑαι, τὸ λέγειν χαλῶς τὸ νοηϑὲν, xal τὸ ὀρθῶς πράττειν

τ. ΒΝ

*) γρόνος h. L answs est. Vid. Ducang. Gloss. med. et inf. Gr.

190 Quaestionum Democritearum

αὖὗτό" τελείας γὰρ ὄντως φρονήσεως τὸ νοῆσαι, τὸ εἰπεῖν καὶ τὸ ποιῆσαι πάντα καλῶς. Suidas v. Τριτογένεια" φοβερά, xa- ταπληχτιχή. Et paulo post: Τριτογένεια" τοῦτο δέ ἐστιν, ὅτι τρία γίνεται ἐξ αὐτῆς, ἃ πάντα τὰ ἀνθρώπινα συνέχει. χαὶ ἢ παροιμία εἴρηται" παῖς μοι Τριτογενὴς εἴη, μὴ Τριτογένεια,

CH) ὅτι τὴν ᾿Αϑηνᾶν ἀνδρώδη ἐνόμιζον εἶναι, xal παῖδας dp- ῥενας παρέχειν. Idem v. Τριτογενής" Ἢ ᾿Αϑηνᾶ. Ἤτοι ὅτι ix τῆς νηδύος xal τῆς μήτρας xal τῆς χεφαλῆς τοῦ Διὸς ἐξῆλϑε- ἢ ὅτι παρὰ Τρίτωνι τῷ ποταμῷ Λιβύης ἐγεννήθη, (φϑίνοντος, ὡς xal ᾿Αϑηναῖοι ἄγουσιν") ἢ ὅτι τρίτη μετὰ Αρτεμιν xal ᾿Απολ- λωνα ἐγεννήθη’ ἢ ἐπεὶ τρίτωνα τὴν χεφαλὴν ᾿Αϑαμᾶνες λέγου- σιν" 3| ἐπεὶ παρὰ Τρίτωνι ἐγένετο ἢ τοῦ τρεῖν xal εὐλαβεῖσθαι αἰτία" 7| γεννητική" ἣ ὅτι ἀπελούσατο ἐν τῷ Τρίτωνι, τῷ τῆς Λιβύης ποταμῷ. Post versum παῖς μοι x. x. À. Ἢ a me un- cis inclusum delendum videtur, nisi forte plura exciderunt. Lacuna in verbis φϑίνοντος ἄγουσιν ex lsaac. Tzetzis ad- nofatione et ob ipsius loci naturam sic fortasse explenda est: ἢ ὅτι ἐγενήϑη τρίτῃ ᾿Εχατομβαιῶνος φϑίνοντος, ὡς xal τῇ τρίτῃ οἱ ᾿Αϑηναῖοι τὰ μικρὰ Παναθήναια ἄγουσιν. Kusterus et Gais- fordius nihil correxerunt.

IL 5) Περὶ dvópa atc 7) περὶ ἀρετῆς. Pro ἀνδραγαϑίας quod antiquiores editiones habent, dvópaa zc ponendum esse, omninoque in his omnibus titulis ionicae dialecti formas reponi oportere, et sponte patet et a Menagio jam monitum est.

6) ᾿Αμαλϑείης χέρας. Quo titulo nihil frequentius apud veteres. Gellius noctt. att. lib. XX cap. XII pag. 805 ed. Mosellan.: namque ali Musarum inscripserunt, alii Syl- varum, ille χηρίον, alius κέρας ᾿Αμαλθείας etc. Plinius nat. hist. lib. I pag. 3 ed. Miller.: Jnscripttonis apud Graecos mira felicitas: χηρίον fénscripsere, quod volebant intelligi favum: alti κέρας ᾿Αμαλϑείας, quod Coptae cornu etc. De simili- bus scriptorum indicibus quibus designarentur libri multa va. riaque contünentes videndus inter recentiores Coraes ᾿Αταχτ. Top. αἱ Προλδεγ. σελ. β΄.

7) Περὶ εὐθυμίης. Hunc librum non puto diversum fuisse

Liber Il. De Democriti seriptis. 121

ab eo quem περὶ τέλους inscriptum citavit Clemens Alexandri- nus Strom. lib. Il p. 197 ed. Sylb. (p. 498 Pott.) his verbis: Δημόχριτος μὲν ἐν τῷ περὶ τέλους τὴν εὐθυμίαν, ἣν εὐεστὼ ^) προσηγόρευσεν, βίου τέλος εἶναι ἔφη. Forsitan hoc volumen duplicem gerebat inscriptionem περὶ τέλευς 7| περὶ εὐθυμίης. Meminit hujus operis L. Ann. Seneca lib. de tranquillitate ani- mi cap. II Tom. I p. 247 ed. Bip. ,,Hanc stabilem, inquiens, animi sedem Graeci Ἐῤϑυμίαν vocant, de qua Democriti volu- snen egregium est." Iidem auctor eodem libro cap. XII p. 268 ed. Bip. hujus Democritei opusculi initium nobis servavit: ,Floc secutum puto Democritum ia coepisse: Qui tranquille volet vivere, nec privatim agat multa nec publice." Denique huc spectant, quae de ira hb. Ill cap. 6 hunc in modum dicun- tnr: ,Proderit nobis illud Democriti salutare praeceptum quo monstratur tranquillitas, si neque privatim neque publice multa aut majora viribus nostris egerimus. . Eadem verba graece le- guntur apud Stobaeum Flor. Serm. CIII, 25 qui est de felicitate: Τὸν εὐθυμέεσϑαι μέλλοντα χρὴ μὴ πολλὰ πρήσσειν μήτε ἰδίῃ μήτε Covj: μηδὲ ἅσσ᾽ ἄν πρήσσῃ, ὑπέρ τε δύναμιν αἱρέεσθαι τὴν ἑωυτοῦ xal φύσιν, ἀλλὰ τοσαύτην ἔχειν φυλακήν, ὥστε καὶ τῆς τύχης ἐπιβαλλούσης xal εἰς τὸ δέον ὑπηγεομένης τῷ δο- χόειν, χατατίϑεσθαι xal μὴ πλέω προσάπτεσθαι τῶν δυνατῶν" $ γὰρ εὐογκίη ἀσφαλέστερον τῆς μεγαλογχίηςς. De hac Demo- criti sententia quam fragmentorum moralium nonagesimum se- cundum esse volui, uberius in commentario disputatum est. Eandem Democriti sententiam laudat M. Antoninus lib. IV, 24: ὀλίγα πρῆσσε, ei μέλλεις εὐθυμήσειν, ubi vide Gatakerum. Ne- que alium quam Democritum notat Plutarchus libro de tran- quilitate p. 465 ed. Steph. (pag. 822 vol. VIl ed. Reisk.). Sic enim ait: ὁ μὲν οὖν εἰπών, ὅτι δεῖ τὸν εὐθυμεῖν μέλλοντα μήτο πολλὰ πρήσσειν μήτε ἰδίῃ μήτε ξυνῇ, πρῶτον μὲν ἡμῖν πολυτελῆ τὴν εὐθυμίαν χαϑίστησι, γινομένην ὥὦνιον ἀπραξίας"

A

(οἷον ἀῤῥώστῳ παραινῶν íxácup* Μέν᾽, ὦ ταλαίπωρ᾽, ἀτρέμα

5) De voce εὐεστὼ. pro qua εὐστάϑειαν dixit Epicurus, locuti sumus ad fragm. moral. 206.

122 Qeaestionsm Democritearem

σοῖς àv δεμνίοις. χαίτοι χαχὸν μὲν ἀναισθησίας σώματι φάρμα- xov dxov(a: οὐδὲν δὲ βελτίων ψυχῆς ἰατρός, 6 ῥαϑυμίᾳ xal μαλαχίᾳ xal προδοσίᾳ φίλων xal οἰχείων xal πατρίδος, ἐξαίρων τὸ ταραχῶδες αὐτῆς xal λυπηρόν.) ἔπειτα xal ψεῦδός ἐστι τὸ εὐθυμεῖν τοὺς μὴ πολλὰ πράσσοντας. ἔδει γὰρ εὐθυμοτέρας εἶναι γυναῖχας ἀνδρῶν, οἰχουρίᾳ τὰ πολλὰ συνούσας. Porro hanc περὶ εὐθυμίης scriptionem respexisse perhibendus est Cicero lib. V de fin. bon. et mal. cap. 29, 87: ,,Democritns, inquit, ut quam minime animus a cogitationibus abduceretur, patrimo- nium neglexit, agros deseruit incukos, quid quaerens aliud, nisi beatam vitam? Quam si etiam in rerum cognitione pone- bat, tamen ex illa investigatione naturae consequi volebat, ut esset bono animo. Etenim ille summum bonum δὐθυμίαν et saepe ἀϑαμβίαν ^) appellat, id est, animum terrore liberum. Sed haec, etsi praeclare, nondum tamen et perpolita: pauca enim, neque ea ipsa enucleate ab hoc, de virtute quidem, dicta."

8) ᾿ἵπομνημάτων ἠἡϑιχῶν y. Commentariorum moralium libri octo. In hoc et superioribus duobus titulis distinguendis a Menagio et Fabricio mihi dissentiendum est. Ac primum quidem in codicibus mss. omnibus legitur: ᾿Αμαλϑείας χέρας. Περὶ εὐθϑυμίηςς. ᾿ἵπομνημάτων ἣ οἴκων. ἣ γὰρ εὐεστὼ οὐχ εὑρίσκεται. — Menagius separat ᾿Αμαλϑείας χέρας a sequentibus, conjungit autem quae snbjiciuntur Περὶ εὐθυμίης ὁπομνημάτων 3| οἴχων. Postrema verba primum sic exposuerat, ut diceret, Democriüi opus appellatum fuisse Domum, quia in illo philo- sophus scripsisset, eum qui tranquille vellet vivere, neque pri- vatim neque publice multa debere agere, sed domi tantum rem familiarem curare. Quam conjecturam duobus potissimum ve- terum locis firmare sibi visus erat. Alter est Plutarchi de tranquillitate 1]. L, cujus verba ἔπειτα xol ψεῦδός ἐστι τὸ εὐϑυ- μεῖν τοὺς μὴ πολλὰ πράσσοντας" ἔδει γὰρ εὐθυμοτέρας εἶναι γυναῖχας ἀνδρῶν οἰχουρίᾳ τὰ πολλὰ συνούσας ad probandum adhibebat. Alter Hesychii, qui s. v. εὖ ἔστω (corr. εὐεστώ) haec habet: εὐθηνία, ἀπὸ τοῦ εὖ εἶναι" xal εὐδαιμονία ἐπὶ τοῦ

*) (alii leg. ἀταραξίαν.)

Liber ΠῚ, De Demoeriti scriptis. 123

εὖ &otdvat τὸν olxov- ἢ ἀπὸ τοῦ δαψιλεῖν τὰ πρὸς τὸ ἐσθίειν εὐετήρια. Quamquam antem a Joh. Chrysostomo Magneno in Democrito reviviscente (pag. 14, Hagae Comit. 1658) Domos hic ex- plicari libros de oeconomica disciplina scriptos sciebat Menagius, famen ei quam ipse proposuerat interpretationi id favere opi- nabatur, quod a Columella libro VII de re rustica cap. 5, ubi de medicina ovilli pecoris sermo est, citaretur Dolus Mendesius in Hypomnematis, quae quidem Hypomnemata sub Democriti nomine falso prodi perhiberet. Verum totam hanc explanandi rationem doctus ille vir postea rejecit, probata Stephani Mo- nachii emendatione, qui quum Diogenes") de moralibus De- mocriti scriptis loquatur, aptissime pro ὑπομνημάτων ἣ οἴχων rescripsit ὑπομνημάτων ἠθικῶν. —Exigua enim mutatione YIIOMNHMATQN H6IKON in YIIOMNHMATQN H OIKQN transire poterat. Verba ἢ γὰρ εὐεστὼ οὐχ εὑρίσχεται, quae Diogenes l. l adjicit, ita enucleat Menagius, ut Democriti vo- lumen cujus index fuit εὐεστώ, diversum fuisse statuat a libro Περὶ εὐϑυμίης. Ait autem, quoniam Diogenes haec ex Thra- Syllo referat, ex his verbis colligi oportere, jam Thrasylli ae- tte opus Eósoró inscriptum deperditum fuisse, quum περὶ εὐθυμίης librum ad Senecae pervenisse constet. Denique Fa- bricius unum idemque opus fuisse existimat ᾿Αμαλϑείας χέρας ἢ περὶ εὐθυμίης ὑπομνημάτων ἠϑιχῶν x, interposito ἢ post χέρας et xj post ἠϑιχῶν adjecto. Αρροπὶξ praeterea Laertii verba $ γὰρ Εὐεστὼ οὐχ εὑρίσχεται atque ita interpretatur: Cornu copiae, sive commentariorum Ethicorum de animi tran- quillitate libri VI. — Namque liber (VX) cui titulus εὐεστώ sive bonum. stabile (jam Thrasylli aetate, qui sub Tiberio vixit,) nn amplius exstat. Ac singulis horum commentariorum libris idem vir eruditus peculiarem fuisse titulum credit, argumento respondentem, quo singularis quaedam dignitas summi boni deseriberetur, uni quidem χέρας ἀμαλϑείας, alteri εὐθυμίην, alii ἀταραξίην, ἀϑαμβίην, ἀθαυμαστίην et alii denique περὶ τέ-

Ἶ Diogenes lib. IX, 46: ἔστι δὲ ἠϑιχὰ μὲν τάδε, Πυϑαγόρης etc. χαὶ ταῦτα μὲν τὰ ἡθιχά.

124 Quaestionum Demoeritearum

λους. His virorum doctorum opinionibus aliae addi possent, speciem quandam verisimilitudinis prae se ferentes. At omnem conjectandi libidinem coercet certa tetralogiarum lex quam superius restituisse nobis videmur. Quare, ne secunda tetralo- gia ultra libros morales extendatur, improbandae nobis sunt rationes quibus Menagius et Fabricius haec scripta distinxe- runt. Ex Fabricii conjectura solam litterarum ἢ octoni nu- meri indicem asciscimus, ita titulum constituentes: 'Yropvzgud- tov ἠϑιχῶν η΄. Caeteroqui ne ipse quidem Fabricius sibi con- stat Nam si unus liber appellabatur ᾿Αμαλθείας χέρας, alter δὐθυμίη, tertius ἀταραξίη, cur universum opus vocari potuit ᾿Αμαλϑείας κέρας 7| περὶ εὐθυμίης ὑπομνημάτων Juv ἡ ἢ Siquidem planum est, in titulo operis ponendum esse nomen non singulis libris, sed universis conveniens. Idcirco optimo jure ᾿Αμαλϑθείας χέρας peculiare opus fuisse diximus; porro li- brum περὶ εὐθυμίης item singulare scriptum fuisse contendimus nec differens ab eo, quod nominabatur περὶ τέλους. Ultima vero Diogenis verba ἢ γὰρ Εὐεστὼ οὐχ εὑρίσχεται pariter de peculiari libello intelligo, qui jam Thrasylli tempore desidera- tus sit. Cur .Democritus huic operi ὑπομνημάτων sive com- mentariorum nomen indiderit, jam in Prooemio hujus libri a nobis significatum est. Quum autem in itinere raptim con- scriptum videatur, mirum non est, plures de peregrinarum gentium moribus et apophthegmatis, ut equidem expono, com- mentationes ei insertas fuisse, quas nonnulli teste Diogene lib. , IX, 48 a reliquis ejus voluminis partibus sejungentes peculia- res libellos judicarunt. Sunt autem singulares disputationes a morali philosophia quae totius operis materia et argumeutum fuit, paulo alieniores quibusdam veterum visae ac separatim positae numero novem:

1) Περὶ τῶν ἐν Βαβυλῶνι ἱερῶν γραμμάτων. Euseb. Praep. X, 4: Δημόχριτος τοὺς Βαβυλωνίους λόγους ἠϑιχοὺς πε- ποιῆσθαι λέγεται. Ουδα verba sumta sunt ex Clement. Strom. 1 p. 131 Sylb. (p. 356 Pott). Ait enim Clemens: Δημόχριτος τοὺς Βαβυλωνίους λόγους ἡϑιχοὺς πεποίηται" λέγεται γὰρ τὴν ᾿Δχιχάρου στήλην ἑρμηνευϑεῖσαν τοῖς ἰδίοις συντάξαι συγγράμ-

Liber Il, De Demoeriti seriptis. 125

pact Quis fuerit hic Acicarus, dubium est. Reinesius Aegyptio- rum regem esse putavit, qui ab aliis Acoris, ab aliis Acenche- res nominatur. Videtur autem ᾿Αχαΐχαρος Bosporanus quem Strabo lib. 16 p. 762 inter viros sapientissimos laudat, male confundi a Fabricio Bibl. Gr. vol. II p. 640 et vol. III. p. 445 ed. Harl. cum eo cnjus columnam Democritus interpretatus esse fertur. Huc adde quod etiam a Diogene Laertio inter Theophrasti scripta lib. V, 50 volumen citatur, cujus inscriptio erat 'Áx(yapoc. Ipsa res valde obscura est. Neque enim mul- tum lucis huic materiae attulerunt Reinesius var. lect. p. 97 et 381 ac Stephanus Lemonius animadv. ad varia sacra pag. 346 seqq. Reinesius Babylonem cujus hic mentio fit, de Ba- bylone Aegypti oppido commemorato apud Strabonem lib. XVII pag. 807 accipit, cum quia ἱερὰ γράμματα in solis Ae- ^ gyptiorum rebus nominentur, tum quia sequatur apud Laertium περὶ τῶν ἐν Μερόῃ ἱερῶν γραμμάτων. Si ἱερὰ γράμματα no- tae sunt hieroglyphicae, quae significatio usui Graecorum non repugnat (cf. Dindorfianam Thesauri Stephanici editionem s. v. γράμμα p. 753 D.) praesertim quum γράμματα saepius sint in- scriptiones, cogitandum erit de titulis quibus pyramides, templa aliaque aedificia Babylone, Aegyptiorum oppido, ornata erant, Qua- propter fieri potuit, ut Democritus in quadam commentariorum ethicorum parte cum alia quae Babylone invenerat sacris sacerdotum litteris scripta, quae a Philone Byblio apud Euseb. praep. evang. lib. X, 4 dróxpuga ᾿Αμμουνέων γράμματα vocantur, in graecum ser- monem transferret, tum columnam ab Ácicare positam interpre- taretur. Quodsi statuas, verba illi columnae inscripta ad mora- lem doctrinam pertinuisse, merito in ethicis Democriti commen- tariis locum tenuerint. Fortasse etiam "Theophrasti liber 'Axt χαρος ethici argumenti fuit, quod voluit Fabric. Bibl. Gr. vol. III pag. 445 ed. Harl. Neque injuria ex Clementis et Eusebii verbis supra allegatis conjicias, hoc Democriti opus περὶ τῶν ἐν Βαβυλῶνι ἱερῶν γραμμάτων ab aliis appellatum esse Βαβυ- λωνίους λόγους, unde nobis suspicio nata est, eos qui sequuntur libellos Χαλδαϊχὸν λόγον et Φρύγιον λόγον ex iis fuisse qui itidem moralem philosophiae partem attingerent, ita fere ut

196 Quaestionum Democritearum

Chaldaeorum et Phrygum ἀποφθέγματα complecterentur. A Tov enim apud antiquiores interdum dici pro apophthegmate, inter omnes constat.

2) Περὶ τῶν ἐν Μερόῃ ἱερῶν γραμμάτων. Hunc titulum omnes Diogenis edd. agnoscunt, excepta Aldobrandiniana, in qua pessime περὶ τῶν ἐν Μερόῃ ὠχεανοῦ περίπλους. Namque diversi librorum indices sunt ᾿ὠχεανοῦ περίπλους et περὶ τῶν ἐν Μερόῃ ἱερῶν γραμμάτων.

4) 'QxsavoU περίπλους in Aldobrandiniana Laertii editione legitur. In aliis enim hic titulus desideratur.

4) Περὶ ἱστορίης.

6) Χαλδαϊχὸς λόγος.

6) Φρύγιος λόγος.

7) Περὶ πυρετοῦ xal τῶν ἀπὸ νούσου βησσόντων.

8) Νομιχὰ αἴτια.

9) Χερνιχὰ ἣ Προβλήματα. Alii apud Diogenem legunt XépviBa 3j Προβλήματα. Neutra lectio ferenda est. Quare Ca- . Saubonus χειροχίνητα rescribendum putabat ex his Plinii verbis lib. .X XIV cap. 17: Democriti certe Chirocineta esse constat. At ἐπ his file post Pythagoram Magorum studiosissimus quanto portentosriora tradit. Salmasius ad Solin. p. 1100 (pag. 775 edit. Ultraj) in utriusque scriptoris textu legendum conjecit χειρόχμητα ἣ φυσιχὰ προβλήματα. Eandem medelam Vitruvio adhiberi jussit, cujus verba lib IX cap. 3 ex illius emenda- tione sic se habent: ,,Multas res attendens, admiror etiam De- mocriti de rerum natura volumina et ejus Commentarium quod inscribitur Χειροχμήτων, in quo utebatur annulo, signans cera molli quae esset expertus." ,Quippe antiqui critici, inquit Salmasius, locis dubiis et de quibus amplius quaerendum es- Set, aut etiam notabilibus, affigebant frustula ex cera, quae πᾶ- ραπλάσματα dicebantur. Hesychius παραπλάσματα" τὰ χηρία, τὰ ἐπιτιϑέμενα τοῖς ζητήμασιν ἐν τοῖς βιβλίοις. Εἰ alio loco: παρεῤῥυπωμένα βιβλία, οἷς χηροὺς προςπλάσσομεν, πρὸς τὸ Cr τῆσαί τινα. Democritus in eo commentario quo rerum πδίυ- ralium arcana et abdita scrutabatur, iis paradoxis quae ipse vera expertus erat, notas illas e cera affigere solebat et annulo

Liber Hl, De Demoeriti scriptis. 197

soo signare. Annulus autem χειρόχμητον dicebatur, hoc est, manu sculptum, manu elaboratum. Hesychius: χειρόχμητα" χειροποίητα, ἤγουν ὑπὸ χειρῶν γεγενημένα — Eudemus Rhetor in Lexico: χειρόχμητα, ἀπὸ χειρῶν γεγλυμμένα 7) κατειργασμένα. Suidas χειρόχμητα" ἀπὸ χειρῶν γεγλυμμένα, ἢ κατεξεσμένα. linc igitur libro Democriti titulus Χειρόχμητα, quod totus esset ex illis. quaestionibus quas ipse experimento veras esse didicerat, et quibus propterea cerulas annulo suo signatas ap- posuerat" Haec Salmasius ad Solini 1. c. ubi et aliam hujus tituli rationem reddit, quod scilicet omnia quae in illo libello tractabat Democritus, ipsius philosophi manu facta essent et experimento ejus comprobata. Quae sententia multo magis placeret, quam altera, si quid omnino in illa annotatione nobis probaretur. Nam, ut Menagius jam monuit ad Diog. lib. IX, 49, loci ἃ Salmasio allati quibus ostendere conatur, χειρόχμητα de annulo signatorio usurpari, id non evincunt. Neque, si id evincerent, inde sequeretur χειρόχμητα appellari, quae annulo signata essent. At χειρόχμητα de iis rebus quae manu factae sunt, usurpari, docent verba Hesychii Grammatici et Eudemi Rhetoris superius posita. Citat praeterea Menagius Petronium, e eujus verbis aetatem Democritum inter experimenta con- Sumpsisse certum est. Sed obstare videtur huic viro docto, quod Plinius ait loco laudato, Democritum post Pythagoram Magorum studiosissimum in hoc libello res portentosas tradi- disse, Quomodo enim, inquit Menagius, tot portentis refertus erat libellus ille, si rebus constabat, quas ipse auctor experi- mento veras esse didicerat? Equidem, ut Plinii auctoritatem flocci facio, ita nec Casaubonum, neque Salmasium, neque Me- Dàgium verum vidisse existimo. d infra demonstrare aggre- diar Caeterum scripsisse et Zosimum, Alexandrinum philoso- phum, τὰ χυμευτιχά, quae a nonnullis χειρόχμητα inscribeban- tur, auctor est Suidas in Ζώσιμος. Notandum porro, Zosimum Chemicum Gr. ms. legere χειροτμήματα. Cf. Lambecii comm. de biblioth. Vindob. VI pag. 399 seqq. Borrichius p. 70 de Hermete χειροτεχνήματα legi jubet. Denique Marsilius Cagna- lus var. obs. libro ll cap. 7 pag. 124 χειροτονητῶν i, e. electorum

128 Quaestionum Demoeritearum

inscriptionem veram esse putans, simile volumen suspicatur ei quod dicebatur Κρατυντήρια et addit certissimo esse argumento, pleraque in Democriti scriptis non ab ipso fuisse composita, sed ex aliorum libris excerpta, ac priscorum hominum fuisse morem, multa colligere et notare, de quibus per otium judica- rent, id quod librorum Hippocrateorum exemplo ostendere niti- tur. Idem non valde refragatur eorum opinioni, qui χειροχίνητα legendum censent, ne diversus sit liber ab eo cujus meminit Plinius 1.1, Exstitisse librum CA£rocineta inscriptum non nega- verim, sed opus Democriteum fuisse, nunquam mihi persuadebo, quum Plinius in eo quod magica volumina Democrito tribuit, manifesti erroris jam alibi a nobis convictus sit. Quare nequa- quam committendum est, ut ex χερνιχὰ προβλήματα magici opusculi titulum a Plinio servatum faciamus. Praeterea titulus a Salmasio excogitatus χειρόχμητα ἢ φυσιχὰ προβλήματα pror- sus ineptus est. Nam ut nihil dicam de priore explicatione quam jam abunde Menagius refutavit, ne posteriorem quidem explanandi rationem sufficere, in promtu est. Quis enim ferat hujusmodi titulum: manu facta sive pAysica problemata? | Ni- mirum quaecunque sic comparata sunt, ut manu vel fieri pos- sint vel facta jam sint, non solent problemata nominari. Neque vero ex eo quod Zosimus aliique χειρόχμητα scripserunt con- jicere nos par est, idem elogium libri Democritei fuisse. Χει- ροτμήματα et χειροτεχνήματα propterea displicent, quod alterutra emendatione admissa, vocabulum προβλήματα quod in omnibus codd. mss. est, deleri oporteret. Denique χειροτονητῶν electo- rum inscriptionem reprobari necesse est, siquidem Graeci in frontibus librorum δὰ hanc notionem enuntiandam non ye:po- τονητά, sed ἐχλογαί ponebant. Quare nihil restat, nisi ut ad no- vam emendationem confugiamus. Suspicor igitur opusculi hu- jus indicem fuisse Χειρωνιχὰ προβλήματα, eo sensu, ut res in arte medicina obscurae, de quibus identidem quaerendum es- set, intelligantur. Quippe Chironis centauri salutari arte nobi- litati nomen tali operi praeponi, nemini mirum videatur. Po- stremo hanc materiam illo opere a philosopho nostro tractari potuisse, cum aliorum titulorum, tum ejus quem paulo ante

me-

Liber II. De Democriti scriptis, 129

memoravimus septimi περὶ πυρετοῦ xal τῶν ἀπὸ νούσου βησσόν- tov cognatio facit, ut credamus. Haec de partibus commenta- riorum ethicorum, quas nonnulli a reliquo opere sejungebant, dieta sufficiant. Caeterum vix dubium est, quin quae citantur Democriti óxo07xat i. e. praecepta sive praeceptiones*) nequa- quam discrepent ab his commentariis ethicis. Scilicet antiqui in excitandis librorum inscriptionibus non ea fuerunt diligentia quae hodie a nobis postulatur, sed interdum sensum magis verborum in fronte codicis exaratorum, quam ipsa verba attu- lerunt. Ergo Democriti ὑποϑῆχαι laudantur & Dionysio Ale- xandrino apud Eusebium XIV, 27 Praeparat p. 782, ubi ea- rum initium refertur his verbis: ἄνθρωποι τύχης εἴδωλον ἐπλά- σαντὸ πρόφασιν ἰδίης ἀνοίης" φύσει γὰρ γνώμη τύχῃ μάχεται, χαὶ τὴν ἐχϑίστην τῇ φρονήσει ταύτην αὐτὴν ἔφασαν χρατεῖν. Μᾶλλον δὲ xal ταύτην ἄρδην ἀναιροῦντες xal ἀφανίζοντες, ἐχεί- γὴν ἀντιχαϑιστᾶσιν αὐτῆς" οὐ γὰρ εὐτυχῇ τὴν φρόνησιν, ἀλλ᾽ ἐμφρονεστάτην ὑμνοῦσι τὴν τύχην. Cf. Theodoret. p. 562. Multas ex hoc opere sententias sumserunt Stobaeus et Maximus. De illo supra locuti sumus, de hoc cf. Montefalconius in bi- bliotheca Coislin. p. 574 — 579.

Ej. SCRIPTA PHYSICA.

HL 9) Μέγας διάχοσμος i. e. magnum opus de ordinata mundi compositione. Hoc volumine nihil perfectius a Demo- crito scriptum est. Cf. Laert. IX, 39; Athen. IV, 19 pag. 168 B. Suidas in Δημόχριτος, quorum verba libro primo a nobis allata sunt. De διαχόσμου nomine consulendi praeter Menagium et Kuehnium ad Diog. lib IX, 46; Salmasius ad Sünplicium p. 168 seqq. et Henr. Stephanus in Thes. ling. gr. vol. II p. 1191 ed. Dindorf. et Has. Initium hujus operis alle- gare videtur Cic. acad. II, 23: , Quid loquar de Democrito? quem cum eo conferre possumus non modo ingenii magnitu- dine, sed etiam animi? qui ita sit ausus ordiri: Haec Joguor de wniversís, Nihil excipit, de quo non profiteatur." Cf. quae dixi

*) Cf. Menag. ad Diog. lib. I, 61.

130 Quaestionum Demoeritearum

ad fragm. phys. 9. Plura volumina de rerum natura a Demo- erito scripta esse significat Vitruvius LX, 3 et 7. Theophrastus magnum Diacosmum non Democriti, sed Leucippi fuisse raius est, quam rem Diog. IX, 46 3) memoriae prodidit, Scripserat autem "Theophrastus teste eodem Diogene lib. V, 49 et 49 duas de philosopho nostro commentationes quarum a nobis in praefatione hujus libri mentio habita est, Fallitur Menagius ad Laert. IX, 46 in eo quod ab Epicuro in epistola ad He- - rodotum scripta ap. Diog. lib. X, 35—83 magnum Diacosmum germanum ingenii Democritei foetum appellari contendit. Nulla - ibi ejus rei commemoratio. — Ut legitimum agnoscit Suidas s. v. Δημόχριτος " γνήσια 0b αὐτοῦ, inquiens, βιβλία εἰσὶ δύο" ὅ,τ μέγας Διάχοσμος xal τὸ περὶ φύσεως xócpou. Neque ejus ἡνησιότητα in dubium vocarunt Antisthenes apud Diogenem lib. IX, 39 et Athenaeus loco superius citato. Denique quod Phavorinus apud Diogenem lib. IX, 34 et JO ait perstrinxisse Democritum quaedam Anaxagorae placita, id in hoc volumine factnm esse probabile est, — Verba graeca sunt: Φαβωρῖνος δέ φησιν ἐν παντοδαπῇ ἱστορίᾳ, λέγειν Δημόχριτον περὶ ᾿Αναξαγό- ρου, ὡς οὐχ εἴησαν αὐτοῦ αἱ δόξαι αὖ τε περὶ ἡλίου xal osi; νης, ἀλλὰ ἀρχαῖαι’ τὸν δὲ ὑφρῆσθαι, διασύρειν τε αὐτοῦ τὰ περὶ τῆς διαχοσμήσεως xal τοῦ νοῦ, ἐχϑρῶς ἔχοντα πρὸς αὐτύν, ὅτι δὴ μὴ προήχατο αὐτόν.

10) Μιχρὸς διάχοσμος. Ex hoc opusculo paucissima verba nobis servavit Diogenes lib. IX, 4 γέγονε δὲ τοῖς χρόνοις (ὡς αὐτός φησιν àv τῷ μιχρῷ Διαχόσμῳ) νέος xaxà πρεσβύτην ' Àve- ξαγόραν, ἔτεσιν αὐτοῦ νεώτερος τεσσαράχοντα. Συντετάχϑαι δέ φησι τὸν μιχρὸν Διάχοσμον ἔτεσιν ὕστερον τῆς ᾿ἸἸλίου ἁλώ- σεως τριάχοντα xal ἑπταχοσίοις. De quo loco uberrime primo libro disputavimus.

11) Κοσμογραφίη. De hoc philosophi Abderitani com- mentario nihil a veteribus traditum est. Etenim quod ait im- peritus Sophista, Democriti nomine superbiens in epistola quam ad Hippocratem missam esse finxit vol. III oper. Hippocr. p. 811

*) Μέγας διάχοσμος, ὃν ol περὶ Θεόφραστον Λευχίππου φασὶν slvat.

Liber II, De Demoeriti acriptis, 131

ed. Kuehn: ἐτυγχάνομεν δὲ τότε περὶ xóopou διαϑέσιος χαὶ πολογραφίης, ἔτι δὲ ἄστρων οὐρανίων ξυγγράφοντες nullo in numero potest haberi. Alium de geographia libellum infra inter scripta mathematica citabimus.

12) Περὶ τῶν πλανήτων. Ad hanc disputationem referen- dum quod memorat Seneca quaestion. natural. lib. VII, 3: ,,De- mocritus quoque, subtilissimus antiquorum omnium, suspicari ait se, plures stellas esse quae currant, sed nec numerum illa- rum posuit, nec nomina, nondum comprehensis quinque side. rum cursibus. Huc porro respicit Aristoteles meteor, lib. I cap. 6 testificans, Anaxagoram et Democritum statuisse, cometas planetarum esse conjunctionem, quum propter cursus viciniam invicem tangere videantur. Utitur autem his verbis: 'Avatayópac μὲν οὖν xal Δημόχριτός φασιν εἶναι τοὺς χομήτας σύμφασιν τῶν πλανήτων ἀστέρων, ὅταν διὰ τὸ πλησίον ἐλθεῖν δόξωσι διγχάνειν ἀλλήλων. Ad quem locum Alexander Aphrodisiensis in Ideleri editione Tom. I pag. 180 haec notavit: ᾿Αναξαγόρας μὲν οὖν xal Δημόχριτος λέγουσι, τὸν χομήτην λεγόμενον ἀστέρα, σύμφασιν χαὶ συναφὴν εἶναι τῶν πλανωμένων ἀστέρων" οὗτοι δέ εἰσιν, ὅ τε τοῦ Κρόνου xal 6 τοῦ Διός, xal ὃ τῆς ᾿Αφροδί- τὴς xal ὃ τοῦ ΓἼΑρεος xal 6 τοῦ Ἑρμοῦ. (Cf. Bakius ad Cleo- med, Meteor. 1, 3 pe 307 et Schaubach. Gesch. der Astrono- mie, Gótting. 1809, 8 p. 395 seqq.) Οὗτοι γάρ, ὅταν ἐγγὺς ἀλλήλων γένωνται, φαντασίαν ἀποτελεῖν δοχοῦσιν, ὡς dpa πτονταί τε ἀλλήλων xal ἔστιν εἷς ἀστήρ, ὃ χαλούμενος χομή- τῆς. Σύμφασιν δὲ λέγει τὴν ἐχ πάντων τῶν συνελϑόντων, ὡς ἐξ ἑνὸς φαντασίαν γενομένην. Similiter utrumque et De- mocritum et Anaxagoram spectat Seneca Quaest. nat. VII, 11: Quibusdam antiquorum haec placet ratio: quum ex stellis al- tera se alteri applicuit, confuso in unum duarum lumine, fa- ciem longioris sideris reddi" Adversus Democritum περὶ τῶν iv οὐρανῶ scripserat Heraclides Ponticus. Cujus rei auctorem habemus Laertium V, 87.

IV. 13) Ilepi φύσιος α΄. Suidas s. v. Δημόχριτος" Περὶ φύσεως χόσμου appellat, F'ulgent. Ill, 7 Mythol. PÁystologu- mena, « |

9*

132 Quaestionum Democritearum

14) Περὶ ἀνθρώπου φύσιος 3, περὶ σαρχὺς B. Inter epi- stolas Democrito suppositas una exstat hujus argumenti vol. lll oper. Hippor. pag. 823 ed. Kuehn.

15) Περὶ νόου. Vid. Aristot. lib . I cap. 2 de anima. Tertull. lib. ejusd. materiae cap. 19. Οἱ. Chalcid. p. 302.

16) Περὶ αἰσϑησίων. Fabricius unum ex his duobus titu- lum fecit περὶ νοῦ xai περὶ αἰσϑήσεως. Contendit enim, non- nullos duplicem hunc titulum unico complexos esse περὶ ψυχῆς, quod tamen non probat.

V. 17) llept χυμῶν. Hujusmodi commentatio etiam nunc exstat inter Hippocratis scripta. Eminet autem hic liber tanta orationis brevitate, ut Hippocrati adscribi possit, si quaedam in eo interpolata imprimisque ea quae uberiori dictionis genere composita sunt, ab aliis adjecta esse dicamus. Quum vero difficile dictu sit, quis sit hujus disputationis auctor, alii aliis eam tri- buerunt. Quorum opiniones, si tanti est, vide apud Fabr. Bibl. gr. vol. II p. 568 ed. Harl, Democriti certe hoc opusculum non est.

18) Περὶ χροιέων. Sic corrig. vulg. χροῶν.

19) Περὶ τῶν διαφερόντων ῥυσμῶν. lta enim scribendum esse, non ῥούσμων, jam Menagius aliique viderunt. Est autem pucpóc nihi] nisi ionica forma pro ῥυϑμός, ac recte se habet Etym. M. explicatio 'Puayuóc — ἰδέα, εἰχών, σχῆμα. Falluntur Suidas, Philoponus et cum iis Menagius qui hoc vocabulum solis Abderitis aut uni Democrito familiare esse putarunt. Jam vero ut apud Herodotum lib. V, 58 6 ῥυϑμὸς τῶν γραμμάτων litterarum figura est, ita in Democriti scriptis poouóc fypum, formam et figuram potissimum significabat, Suidae explicatio S. V. ῥυσμός sic se habet: ῥυσμὸς κατὰ ᾿Αβδηριτιχὴν διάλεχτον σημαίνει τὸ σχῆμα' xal ἑτέραις δὲ λέξεσιν οὐχ ἑλληνιχαῖς oi περὶ τὸν ᾿Αβδηρίτην Δημόχριτον χρῶνται. Φασὶ γὰρ τροπὴν xal διαϑηγήν '?)* xal σημαίνει τούτοις ἢ μὲν τροπὴ τὴν ϑέσιν, ἢ δὲ διαϑηγὴ τὴν τάξιν. Caeteroqui non est dubium, quin hic libri index περὶ τῶν διαφερόντων ῥυσμῶν de differentibus figu- ris ad varias atomorum formas spectet Quod quo magis

10) corr. διαϑιγήν, de qua voce disserui in adnot. ad fragm. moral. 22.

Liber 1l. De Democriti scriptis. 133

perspicuum fiat, Áristotelis locum allegabo, qui Metaphys. lib. I cap. 4 ait: Λεύχιππος δὲ xal ὁ ἑταῖρος αὐτοῦ Δημόχριτος στοι- χεῖα μὲν τὸ Πλῆρες xal τὸ Κενὸν εἶναί φασι, λέγοντες οἷον, τὸ μὲν ὄν, τὸ δὲ μὴ ὄν. Τούτων δὲ τὸ πλῆρες xal στερεόν, τὸ ὄν: τὸ δὲ χενόν γε xal μανόν, τὸ μὴ ὄν. Διὸ xal οὐθὲν μᾶλ- λὸν τὸ ὃν τοῦ μὴ ὄντος εἶναί φασιν, ὅτι οὐδὲ τὸ χενὸν τοῦ σώματος. Αἴτια δὲ τῶν ὄντων ταῦτα, ὡς ὕλη. Καὶ χαϑάπερ οἱ ἕν ποιοῦντες τὴν ὑποχειμένην οὐσίαν, τὰ ἀλλὰ τοῖς πάϑεσιν αὐτῆς γεννῶσι, τὸ μανὸν χαὶ τὸ πυχνὸν ἀρχᾶς τιϑέμενοι τῶν παϑημάτων" τὸν αὐτὸν τρόπον xal οὗτοι τὰς διαφορὰς αἰτίας τῶν ἄλλων εἶναί φασι. Ταύτας μέντοι τρεῖς εἶναι λέγουσι, σχῆμά τε καὶ τάξιν xal Ü£aty* διαφέρειν γάρ φασι τὸ ὄν, ῥυσμῷ χαὶ διαϑηγῇ 5!) xal τροπῇ μόνον. Τούτων ὃὲ ὃ μὲν ῥυσμὸς σχῆμα ἐπιν’ ἢ ὃὲ διαϑηγή, τάξις" ἢ δὲ τροπή, ϑέσις. Διαφέρει qàp τὸ μὲν Α τοῦ Ν σχήματι, τὸ ὃὲ ΑΝ τοῦ NA ταξει, τὸ δὲ 2 τοῦ N ϑέσει. Ex hoc Stagiritae loco suam interpretationem descripsisse Suidam, non est quod probem. Quum igitur sin- gularum atomorum differentia in solo ῥυσμῷ versetur, juvat Theophrasti locum addere, ubi de multarum atomorum compo- sitione sermo est, Theophrastus de sens. ὃ. 73 ——- τὰ δὲ ψαϑυρὰ xal εὔϑρυπτα (τῶν λευχῶν) ix περιφερῶν μέν, λοξῶν ὃξΣ τῇ ϑέσει πρὸς ἄλληλα (συγχεῖσϑαι), xal τὰς δύο συζεύζεις, τήν ὃ᾽ ὅλην τάξιν ἔχειν ὅτι μάλιστα ὁμοίαν. Sed, quod vel me tacente intelligitur, suae orationi non inseruit Aristoteles vocem ῥυσμός, nisi ubi de Democrito vel Leucippo disserit. Unum protulisse exemplum sufficiat. De anim. 1, 2: “Ὁμοίως of, inquit, x«l Λεύχιππος, Τούτων δὲ tà σφαιροειδῆ, πῦρ xai ψυχήν, διὰ τὸ μάλιστα διὰ παντὸς δύνασϑαι διαδύνειν τοὺς τοιού- τοὺς ρυσμούς, xai χινεῖν τὰ λοιπά, χινούμενα xal αὐτά, ὗπο͵ λαμβάνοντες τὴν Ψυχὴν εἶναι τὸ παρέχον τοῖς ζώοις τὴν χίνησιν. Neque vero in solis philosophorum libris delituit hoc nomen, sed a multis tam ligatae quam solutae orationis scriptoribus usurpatum est. Dionysius de Situ orbis:

13) (corr. 8t). -

134 Quaestionum Democritearum

Tot μὲν Λιβύης μορφὴ xal σχῆμα τέτυκται.

Ei δὲ καὶ Εὐρώπης ἐϑέλεις τύπον. οὔτι σε χεύσω,

Ωὐτὸς μὲν Λιβύῃ ῥυσμὸς πέλει, ἀλλὰ μετ᾽ ἄρχτους

Ἕστραπται, καὶ τοῖος ἐπ᾽ ἀντολίην πάλιν ἕρπει,

Oloc καὶ νοτίης Λιβήης ἐπὶ τέρμα βέβηχεν. Ubi Eustathius: ὅτι τὸν αὐτὸν εἶναι ῥυσμόν φησι τῇ Εὐρώπῃ, οἷός ἐστι xal 6 τῆς Λιβύης. ἹΡυσμὸν δὲ τὴν ἔχτασιν λέγει, τὴν ϑέσιν, τὴν διάστασιν, ἤ, ὡς αὐτὸς εἶπε, τὸν τύπον. Ταὐτὸν Ἰὰρ εἰπεῖν, Εὐρώπης τύπον xal Λιβύης ῥυσμόν. Καὶ προϊὼν oi τὴν τοιαύτην λέξιν ἐρεῖ ἔν τε ἄλλοις χαὶ ἐν τῷ

Σχῆμα δέ τοι ᾿Ασίης ῥυσμὸς πέλει ἀμφοτεράων. Ἔστι δὲ x«l ἐχεῖ ῥυσμὸς τὸ σχῆμα, 6 τύπος, ἢ ϑέσις. Γίνεται δὲ ὃ δυσμὸς ἐχ τοῦ ῥύω, τοῦ ἑλχύω" ἐξ ob xal τόξου ῥυτήρ, 6 τοξότης" xal ῥυτὴρ δὲ & χαλινός. Διὸ xal 6 Διονύσιος ἐν τοῖς ἑξῆς εἰπὼν ῥυσμόν, εἶτα, οἷον ἐτυμολογῶν τὴν λέξιν, ἐρεῖ, ἑλχό- μένον χατὰ βίαιον: ὡς ταὐτὸν ὃν εἰπεῖν, ῥυσμὸν xal ἑλχυσμέν. Originatio locutionis ab Eustathio proposita quae mihi non valde arridet, tantopere placuit Menagio ad Diog. IX, 47, ut eam gallicae et italicae linguae analogia tueri cuperet ta nos Galli, inquit, oris lineamenta Zes traits du visage, (tractus vultus) et ipsam effigiem portratt (protractum) appellamus; et Itali ritratto." ^ Quocirca etiam Philoponum damnat, qui ad Aristot, de anim. I p. 30 extr.: foocyuóc, inquit, λέξις ἐστὶν ᾿Αβδηριτική. Σημαίνει δὲ τὸ σχῆμα, καὶ δηλονότι οὐχ dvextéov τῶν πειρωμένων αὐτὴν ἐτυμολογεῖν" οἷον, παρὰ τὸ ῥυΐσχεσϑαι" εἰ μὲν γὰρ τὸ σφαιριχὸν μόνον σχῆμα ῥυσμὸς ἐλέγετο, πιϑανοὶ ἄν ἦσαν ἐτυμολογοῦντες. Νῦν δὲ πᾶν σχῆμα ῥυσμόν φασιν. Eadem dictio legitur etiam apud Callimachum in epigr. 12, 6:

οὖχ ἀπὸ ῥυσμοῦ Εἰχάζω" φωρὸς δ᾽ ἴχνια φὼρ ἔμαϑον.

Denique nota sunt verba quaedam inde derivata et composita, velut δμόρυσμος sive ὁμοιόρυσμος; porro fucuoüv ap. Stob. IV, 73. Adde μεταῤῥυσμοῦν, quod restituendum est in Stob. cod. Flor. Gaisf. IV p. 406, ut demonstravi ad fragm. moral. 133; praeterea μεταὐῤῥυδθμίζειν legitur ap. Clement. Alex. Stro- mat. IV p. $36 et Theodoret. IV init Utrumque locum attuli ad fragm. moral. 133. Denique quum Democritus statueret,

Liber H. De Democriti scriptis. 135

varias rerum formas varia atomorum compositione oriri, ῥυσμοῦσϑαι ab Ilesychio exponitur συγχρίνεσϑαι, et ἀμειψιῤ- ῥυσμεῖν ab eodem declaratur μεταλλάσσειν τὴν σύγχρισιν ἣ pe- ταμορφοῦσθαι.

20) Περὶ ἀμειψιῤῥυσμιέων (vulgo. ἀμειψιῤῥυσμιῶν i. e. de mutatione formarum, ut modo vidimus. Possis etiam, si sen- sum magis quam verbum respicias, interpretari de zwufatione concretionum, hoc est rerum quae atomis junctis aut disjunctis modo oriuntur modo occidunt. Fortasse Democriti volumen de atomis confectum quod laudatur a Diogene lib. X, 4 his verbis: τὰ τοῦ Δημοχρίτου περὶ ἀτόμων, non differt ab eo, de quo hic agimus. Porro verisimile est, librum a Sexto Empirico ady. Mathem. p. 399 ed. Fabr. excitatum plane eundem esse. Ait Sextus: Ἔν δὲ τῷ [Περὶ iósàv γιηνώσχειν τε χρή, (6 Δη- μόχριτός) φησιν, ἄνθρωπον τῷδε τῷ χανόνι, ὅτι αἰτίης (corr. ἐτεῖς) ἀπήλλαχται. Idem postea: Δηλοῖ μὲν δὴ καὶ οὗτος ὁ λόγος, ὅτι ἐτεῇ οὐδὲν ἴσμεν περὶ οὐδενός: ἀλλ᾽ ἐπιῤῥυσμίη ἐχάστοισιν ἥ δόξις. Nam ἰδέη vel εἶδος apud Democritum partim atomorum formaim, partim ipsas atomos significat. Ari- Sstot. physicor. lib I cap. 2 —— χαὶ εἰ ἀπείρου:, ἢ οὔτως ὥσπερ Ampóxpttos, τὸ γένος ἕν, σχήματι ἣ xal εἴδει δια- φερούσας 7, xal ἐναντίας, ubi σχημ. 7| x. e. ὃ. refertur ad ato- mos figura vel forma discrepantes. Solet enim Aristoteles suas voces Deniocriteis explanationis gralia apponere. Plutar- chus adv. Colot. pag. 1111 (vol. X p. 568 seqq. ed. Reisk.) εἶναι ὃὲ πάντα (sic enim leg.) τὰς ἀτόμους, ἰδέας ὑπ᾽ αὐτοῦ χαλουμένας, ἕτερον Oi μηδέν. Hesych. v. ἰδέα —— xal τὸ ἐλάχιστον σῶμα i e. corpusculum, atomus. Quare titulus libri, Sexto memorati, περὶ ἰδεῶν nihil valet nisi περὶ ἀτόμων. Apud Theophrast. lib. περὶ αἰσϑήσεως καὶ αἰσϑητῶν 8. 51 verba περὶ τῶν εἰδῶν significant περὶ ἀτόμων. ΟἿ, adnot. ad fragm. phvs. 14. Omnino Democritus dictionis varietatem amabat, ut qui atomos non solum τὰς ἀτόμους, verum eliam τὰ ἄτομα et ἀδιαίρετα σώματα (cf. Aristot. de anima lib. 1, 2) et ἰδέας et εἴδη et φύσεις vocaret. Postremum vocabulum legitur ap. Simplic, phys. 310. a. οἱ περὶ Δημόχριτον τὴν χατὰ τόπον χίνη-

136 Quaestionum Democritearum

σιν χινεῖσθϑαι λέγουσι τὴν φύσιν, τουτέστι tà φυσιχὰ xal πρῶτα xal ἄτομα σώματα" ταῦτα γὰρ ἐχεῖνοι φύσιν ἐχάλουν; et plu- raliter in cod. parallel. Damascen. in Gaisfordii Stob. eclog. ethic. tom. IV append. edit. Oxon. p. 72 —— ἀτόμων xai χε- γοῦ" ταῦτα γὰρ elvat μόνα φύσεις.

VI. 241) Κρατυντήρια, ὅπερ ἐστὶν ἐπιχριτικὰ τῶν mpostpr- μένων, ait Diogenes lib. LX, 47. Secuti sumus lectionem cod. Paris. Alii habent ἐπιχρατιχά, Scaliger malebat ἐπιχραντιχά, Quum autem ἐπιχρίνειν sit judicio confirmare, operis hujus elogium idem sonat ac si latine dicatur: superiorum librorum confirmatio, ut viri docti jam pridem viderunt. Citatur hoc opus a Sexto Empirico adv. Logic. lib. I sect. 136 p. 399 ed. Fabric, qui: ,in his, inquit, Κρατυντηρίοις praecipuum robur et χράτος τῆς πίστεως petiisse ab experimentis, sensuum usu compertis videtur" Quod quamvis magna ex parte ita se ha- beat, tamen non semper Democritus experientia fidem facere poterat; siquidem his χρατυντηρίοις philosophus reliquos omnes quos ediderat de variis rebus commentarios tuebatur, argumen- tis confirmando ac dijudicando quae alibi dixisset, Suidas in Κρατυντήρια" ἔγραψε Δημόχριτος ὃ ᾿Αβδηρίτης βιβλίον, ὅπερ ἐστὶν ἐπιχριτιχὸν πάντων τῶν γραφέντων αὐτῷ βιβλίων. Inde efficitur, haec χρατυντήρια ςάϑμην xal χανόνα normam et regu- lam fuisse, ad quam caeteri libri dirigerentur. Quare non du- bito, quin illi Democriti xavóvec, de quibus loquitur Sextus adv. logic. lib. I sect. 138 p. 400 non sint nisi pars horum χρατυντηρίων. ^ Locum inferius inter fragmenta exhibuimus. lidem autem xavóvec praeterea memorantur ap. Sextum p. 520 ed. Fabric. Postremo verisimile est, Democritum omnia a se scripta recognoscentem sub vitae finem haec χρατυντήρια vul- gasse.

22) llepi εἰδώλου ἣ περὶ προνοίης (vulgo προνοίας). Quo libro Democritus suam de diis rerumque formis divinitate praeditis sententiam aperuisse videtur. Cf. Cic. de natur. deor. lib. I cap. 12 et 43 ibique Davis. et lib. II cap. 30 et ibi eund. Plutarch. Sympos. VIII, 10. Sext. Empir. IX adv. mathem. sect. 19 ibique Fabr. adn. p. 552 item sect. 49. Augustin.

Liber Il. De Demoeriti seriptis. 137

Epist. 56. Fabricii suspicionem ad Sext. Emp. p. 399 con- jectantis, commentationem περὶ ἰδεῶν, de qua diximus ad librum 20, non diversam esse ab hac περὶ εἰδώλου 7, περὶ προνοίης scriptione, probare non possum. |

23) Περὶ λοιμῶν ἢ λοιμιχῶν χαχῶν wd, β΄, γ. Ita legen- dum pro eo quod vulgo apud Diogenem IX, 47 scribitur περὶ λοιμῶν χανών. Vid. Meurs. in Bibl. Graeca; Reines. Var. lect. Il, 1 et interpp. ad Gell. noctt. att. IV, 13 ed. Gronov. et Menag. ad Laert l ] Res enim sic se habet. In editione Basileensi reperitur περὶ λογικῶν, quod arridebat Gassendo propterea, quod quae Sextus Empiricus adv. Mathematicos sect. 136 pag. 400 ed. Fabr. affert: ἐν δὲ τοῖς xavóot δύο (ὁ Δη- μύχριτός) φησιν εἶναι γνώσεις" thv μὲν εἶναι διὰ τῶν αἰσϑή- cemv* τὴν δὲ διὰ τῆς διανοίας x. λ. X. logica prorsus «esse videantur atque ad pestem nihil pertinentia. Quapropter et Magius Miscell. IV, 9 scribi jubebat Περὶ λοιμῶν 3; λογιχῶν χαχῶν, quem libri indicem vertebat: de pestibus aut de ratto- nabiliuya (id est hominum) morbis. Sed si quis loci Gelliani meminerit, is non dubitabit cum viris doctis quos supra nomi- Bavi, quin exarari oporteat [Περὶ λοιμῶν 7| λοιμιχῶν χαχῶν αἱ, 8,1. Gelii verba sunt: ,Ergo nuperrime in libro Theo- phrasti scriptum inveni, viperarum morsibus tibicinem, scite modulateque adhibitum, mederi. Refert etiam idem Democriti liber qui inscribitur Περὶ λοιμῶν 3j λοιμιχῶν χαχῶν: in quo docet, plurimis hominum morsibus medicinam fuisse incentio- nes tibiarum. "Tanta prorsus est affinitas corporibus hominum mentibusque et propterea quoque vitiis aut medelis animorum et corporum."

24) ᾿Απορημάτων. Sic ponendum esse pro eo quod vulgo in Diog. editt, habetur ἀποῤῥημάτων luce clarius est. ldcirco miramur, Fabricium qui dubiorum Physicorum volumen non male interpretatur, vulgatam scripturam, aliud quid valentem retinuisse. |

188 Quaestionum Demoeritesrom

€. SCRIPTA AXYNTAKTA.

lta fortasse nominantur libri quos Democritus neque eli- maverat, neque ad umbilicum adduxerat.

VIL 25) Αἰτίαι οὐράνιαι Causae — coelestes i. 6. libellus quo in rerum coelestium causas inquiritur. Proinde commode licet interpretari Quaestiones de rebus coelestibus vel, si magis placet, de corporibus coelestibus. Similiter sequentes tituli ex- plicandi.

96) Αἰτίαι ἠέριοι (vulgo déptot) i. e, ut posteriores dixe- runt, περὶ μετεωρολογίας.

27) Αἰτίαι ἐπίπεδοι. Ambrosius, Diogenis interpres lib. IX, 47 exponit: causae eorum quae in superficie terrae ett- niunt. Aliter Fabricius cui videntur: Causae planorum, sive eorum, quae in superficie corporum eveniunt. Utraque diluci- dandi ratio defendi potest. Equidem facile adducor, ut credam, hic de terrae superficie cogitandum esse. Quocirca, nisi forte audacior conjectura est, Democritum in hac commentatione de causis mufatae terrarum superficiei disputasse existimaverim. Quod si recte suspicor, hoc opus quaestiones, ut nunc loqui- mur, geologicas continebat. Cf. fragm. libr. de agric. 2 & 36 et 37.

28) Αἰτίαι περὶ πυρὸς xal τῶν ἐν πυρί, quaestiones de igne et de his quae sunt in $gne. ἴπ hac scriptione disserebat for- tasse de atomis quae in igne notantur.

ΝΠ. 29) Αἰτίαι. περὶ φωνέων (vulg. ap. Diog. φωνῶν), quaestiones de sonis et vocibus.

30) Αἰτίαι περὶ σπερμάτων xal φυτῶν xal xapróv. Pe tronius Arbiter p. 22: Omnium, inquit, herbarum succos De- mocritus expressit: et ne lapidum virgultorumque vis lateret, aetatem inter experimenta consumpsit. Respiciunt praeterea hunc librum Martianus Capella lib. II p. 27. Pseudodioscori- des et Apulejus de herbis. Plinii locos in iis quae de Deno- crito contendit, turpiter lapsi silentio transire possem, nisi fu- turos arbitrarer, qui hoc mihi vitio verterent. Plinius igitur lib. XXV, 2 Homerus, ait, et alias nominatin herbas celebrat, quas suis locis dicemus. Ab eo Pythagoras, clarus sapieitia,

Liber IE, De Democriti scriptis, 139

primus volumen de earum effectu composuit, Apollini Aescula- pioque et in totum diis immortalibus inventione et origine as- signata: composuit et Democritus, ambo peragratis Persidis, Arabiae, Aethiopiae Aegyptique Magis. ldem lib. XXIV, 17: In promisso herbarum mirabilium occurrit aliqua dicere et de magicis. Quae enim mirabiliores sunt? Primi eas in nostro orbe celebravere Pythagoras atque Democritus, consectati Ma- gos. Adde lib. XIV, 1. Cf, si volupe est, Histoire de l'Aca- démie des inscr. tom. lI p. 335 seqq.

31) Αἰτίαι περὶ ζώων Y. Ad hoc Abderitani philosophi opus referuntur Ammiani Marcellini verba, qui lib. X XVIII, 4: ul discissarum, inquit, pecudum exta rimari cum anatomicis Democritum putes, docentem, quibus modis posteritas mederi doloribus possit internis" Quod Fabricius conjectat, Aristotelis de aranearum textis disputationem quae hist. animal. lib. IX cap. 39 inserta legitur, ex his Democriti voluminibus depromtam esse, id neque confirmare neque infirmare argumentis ausim. Namque Democriti nomen in fine ejus expositionis memoratum ad probandam hanc suspicionem non sufficit. Verba graeca sunt: δύνανται δὲ ἀφιέναι οἱ ἀράχναι τὸ ἀράχνιον εὐθὺς γενό- μενοι, οὐχ ἔσωθεν ὡς ὃν περίττωμα, καϑάπερ φησὶ Δημόχριτος, ἀλλ᾽ ἀπὸ τοῦ σώματος οἷον φλοιόν, 1j τὰ βάλλοντα ταῖς ϑριξίν, οἷον αἱ ücptye;. Sed vera Democriti de animalibus librorum fragmenta quae Aelianus servavit, libro tertio posuimus. Fuisse autem magnam Democriti in his voluminibus sagacitatem ac subtilitatem, vel ex eo liquet, quod Aelianus de animal. lib. VI cap. 60 ait, se Democrito aliisque, qui vel obscurissimarum rerum causas ingenio se posse consequi confidunt, explicandum relinquere, utrum verecundia quadam, an admirabili naturae munere contingat, ut quum inter homines Massagetae palam cum uxoribus concumbant, inter bestias camelorum concubitus semper secreto fiat. Caeterum incredibile est, quod vult Fa- bricius, unum ex his tribus libris fuisse de chamaeleonte cui singularem a Democrito librum tributum esse Plinius XXVIII, 18 refert, recte ideo vituperatus a Gellio X, 12, cujus verba sic se habent: ,Librum esse Democriti, nobilissimi philosopho-

140 Quaestionum Democritearum

rum, de vi et natura chamaeleontis, eumque se legisse Plinius Secundus in naturalis historiae X XVIII refert: multaque vana et intoleranda auribus deinde quasi a Democrito scripta tradit, ex quibus pauca haec inviti meminimus, quia pertaesum est. Accipitrem avem rapidissimam a chamaeleonte humi reptante, si eum forte supervolet, detrahi, et cadere vi quadam in ter- ram, caeterisque avibus laniandum sese sponte sua objicere ac dedere. ltem aliud ultra humanam fidem !*): Caput et collun chamaeleontis, si uratur ligno, quod appellatur robur, imbres et tonitrua derepente fieri: idque ipsum usu venire, si jecur ejusdem animalis in summis tegulis uratur. ltem aliud, quod hercle an ponerem dubitavi, ita est deridiculae vanitatis: nisi idcirco plane posui, quod oportuit nos dicere, quid de istius- modi admirationum fallaci illecebra sentiremus, qua plerumque capiuntur et ad perniciem elabuntur ingenia maxime sollertia, eaque potissimum, quae discendi cupidiora sunt. Sed redeo ad Plinium '?): Sinistrun pedem ait chamaeleontis in furno igni calefacto torreri cum herba, quae appellatur eodem nomine chamaeleon, et utrumque macerari unguento colligique in 1π0- dum psstili atque in vas mitti ligneum: et eum qui id vas ferat, etiamsi is in medio palam versetur, a nullo videri posse. His portentis atque praestigiis ἃ Plinio Secundo scriptis non dignum esse cognomen Democritü puto. Vel illud, quale est quod idem Plinius in decimo libro Democritum scripsisse asse verat: aves quasdam esse certis vocabulis, et earum avium confuso sanguine gigni serpentem: eum si quis ederit, linguas avium et colloquia interpretaturum. Multa autem videntur ab hominibus male sollertibus hujuscemodi connnenta in Demo- criti nomen data, nobilitatis auctoritatisque ejus perfugio utern- tibus."

32) Αἰτίαι ξύμμιχτοι περὶ τῆς A(Bou i, e. quaestiones mi- scellae de magnete, qua significatione notum est Aristotelem interdum τὴν λίθον simpliciter dicere. Menagius et Fabricius

1?) Cf. Plin. lib. X cap. 40. 13) Cf. Plin. lib. XXVIII cap. 8.

Liber IL, De Democriti scriptis. 141

quos sequi videtur Heimsoethius pag. 4í, separatim ponunt Αἰτίαι σύμμιχτοι (ita enim vulgo legitur) et περὶ τῆς λίθου. Quum vero magnes ex iis sit lapidibus quorum vis et natura variis experimentis periculisque a Democrito factis enucleari potuerit, non dubitavi utrumque titulum conjungere, praesertim quum ista separatione admissa, tetralogiarum ordo perturbetur, Non de uno magnete, sed de quovis lapidum genere egisse Democritum, ex Petronii loco ad trigesimum librum a nobis allato collegit Fabricius. Quod ut equidem non nego, ita lectionem apud Laertium in omnibus codd. inventam nequa- quam corrigendam esse reor. Poterat enim philosophus in aliis scriptis hanc materiam tractare atque, ut hoc utar exemplo, in ἀπορημάτων volumine vel in Κρατυντηρίοις vel in opere περὶ φύσιος, quae de his rebus observasset, persequi. In iisdem Scriptis de metallorum natura data occasione commentari pote- ra, quo de argumento disseruisse philosophum nostrum Plinius tradi, Veruntamen non affirmo, certam esse in hac re Plinii auctoritatem. — Porro Senecae locum ex epistola 90 p. 368 vol. ΠῚ ed. Bip. a Menagio et Fabricio hic laudatum, si quid veri continet, quod valde dubito, ad aliud, quam ad praesens opus referri oportere in promtu est. Democritus, inquit Se- neca, invenisse dicitur fornicem, ut lapidum curvatura paulatim inclinatorum medio saxo alligaretur. Hoc dicam falsum esse. Necesse est enim ante Democritum et pontes et portas fuisse, quarum fere summa curvantur. Excidit porro vobis, eundem Democritum invenisse, quemadmodum ebur molliretur (alii leg. poliretur), quemadmodum decoctus calculus in smaragdum con- verteretur, qua hodieque coctura inventi lapides coctiles colo- rantur" Denique quem iidem illi doctissimi homines excitant Plinius lib. XXXVII, 10 de Abderae alumno agens, monstra, ut solet, loquitur. En ipsa ejus verba: ,Aspilatem gemmam Democritus in Arabia gigni tradit, ignei coloris: eam oportere cameli pilo spleneticis alligari; invenirique in nido Arabicarum alitum: et aliam eodem nomine ibi in Leucopetra nasci, at- gentei coloris, radiantem, contra lymphatum habendam." Haec non modo a libello, de quo hic sermo est, aliena sunt, sed

1429 Quaestionum Democritearum

omnino nusquam ἃ Democrito dicta esse apparet. Vide lib. 1 pag. 72 seqq.

39». SCRIPTA MATHEMATICA.

* IX... 33) Περὶ διαφορῆς γνώμης, de sententiarum discre- pantia,. Scriptionem fuisse opinor, qua explanatum esset a Democrito, quibus in rebus mathematici inter se dissentirent.

34) Περὶ ψαύσιος xóxÀou xal σφαίρας, de contactu circuli et sphaerae. llunc titulum cum praecedente jungunt Fabricius et Menagius.

35) llspi γεωμετρίης 7, γεωμετρικόν. Ita. scribendum esse: vidit Menagins pro vulgato Περὶ γεωμετρίας γεωμετριχόν, se- cutus analogiam libellorum qui infra citabuntur Περὶ διαίτης ἢ διαιτητιχόν et [Περὶ γεωργίης 7| γεωργιχόν.

36) ᾿Αριϑθμοί.

X. 37) Περὶ ἀλόγων γραμμέων xal ναστῶν B. Ambro- sius, Diogenis interpres, vertit: de Jíneis ratione carentibus ac solidis lib. Il. Non male. Sunt enim γραμμαὶ ἄλογοι lineae quas communi aliquo modulo metiri non licet. Hodie vocan- tur a mathematicis t1rraffonales. — Praeterea «à ναστά sunt quae alias a Graecis στερεώματα, a Latinis s0/da nominantur. Itaque libri index erit: de neis srrationalibus et solidis. — Porro notabilis est usus vocabuli ναστός quod apud Democri- tum plerumque τῷ χενῷ opponitur, ut τὸ δὲν τῷ μηδενί (οὐ- δενῶ contrarium judicatur. Etenim Democritus praecipue usur- pabat vocabulum ναστόν quod in ejus de rerum natura operi- bus idem designabat, quod τὸ πλῆρες. Vid. Theodoret. p. 528 et Stob. phys. 306, Hesych. v. μεστός et ναστός et. Simplic. de coel. 68. b. προταγορεύει δὲ τὸν μὲν τόπον toioós τοῖς ὀνόμασι τῷ te χενῷ xal τῷ οὐδενὶ xal τῷ ἀπείρῳ’ τῶν δὲ οὐσιῶν Ex στὴν τῷδε (corrige τοῖσδε) καὶ τῷ ναστῷ καὶ τῷ ὄντι. Sed idem scriptor ναστός pro στερεός etiam frequentat.

38) ᾿Εχπετάσματα. Ambrosius interpretatur: extensa. Quid Sibi velit hic titulus, satis perspicitur ex Vitruvii praefatione septimo libro praemissa pag. 154 ed. Rode,-ubi haec leguntur: »,Namque primum Agatharchus Athenis, Aeschylo docente trà-

Liber II. De Democriti scriptis. 143

goediam, scenam fecit, et de ea commentarium reliqni, Ex eo moniti Democritus et Anaxagoras de eadem re scripserunt: quemadmodum oporteat ad aciem oculorum radiorumque ex- tensionem, certo loco centro constituto, ad lineas ratione natu- rali respondere; uti de incerta re certae imagines aedificiorum in scenarum picturis redderent speciem, et quae in directis planisque frontibus sint figurathe, alia abscedentia, alia promi- nentia esse videantur." Apparet, Democriti opus ex eo fuisse genere quo Scenographiae primordia continerentur. Non in- videbo hic lectoribus viri artium mathematicarum peritissimi de Democrito judicium. Montucla hist. math. Tom. I pert. I lib. HL p. 141 (ed. Paris. 1758): ,,Democrite, inquit, s'adonna ἄγος grand soin à la geometrie et il parait que cette science lui dut beaucoup. Nous conjecturons par divers titres d'ou- vages qu'il fut un des principaux promoteurs de la doctrine dementaire sur les contacts des cercles et des sphéres, sur les lignes irrationnelles et les solides. La perspective et l'optique lui durent aussi quelques-uns de leurs premiers traits. Vitruve (pré. du livre VII) l'associe à Anaxagore, daus l'invention de la premiére de ces sciences, sujet sur lequel il écrivit un traité intule Actinographie. Il est probable qu'il s'y agissait encore de l'optique directe, c'est à dire, de la maniére dont nous apercevons [65 objets." Haec ille. Nos in hoc tantum a viro Praestantissimo dissentimus, quod non solum τὴν ᾿Αχτινογραφίην, sed etiam τὰ ᾿Εχπετάσματα inter optica et scenographica philo- δορὶ Abderitani opera numeramus. Etenim τὰ ἐχπετάσματα. sine dubio sunt exfentae rerum delineatarum imagines, de qui- bus disserunt qui scenographiam tradituros se profitentur.

39) Μέγας ἐνιαυτὸς ἢ ἀστρονομίης παράπηγμα. lta pri- mus haec verba recte conjunxit Salmasius ad Solin. pag. 521 Cd. Ultraj (pag. 741 ed. Paris.) cujus sententiam probarunt Menagius et Fabricius. Magnenus duplicem librum putavit *58e et codd. auctoritati obsecutus, a parapegmate Magnum an- Dum sive Astronomiam distinxit. ᾿Αστρολογίης παράπηγμα ta- bula fuit, quae astrelogiam continebat magni illius anni quem COmposuerat Democritus. Qui periodos ex multis annis com-

144 Quaestionum Democritearom

positas ediderunt astrologi, earum παράπηγμα simul etiam pu- blicare solebant, hoc est, tabula in publico affixa Canonem proponere ortuum et occasuum stellarum inerrantium, defe- ctuum solis et lunae, aequinoctiorum et solstitiorum, variarum coeli tempestatum et similium. Verba sunt Salmasii ad Soli- num l 1. Vitruvius lib. IX, 4 (vulgo 7) p. 219 ed. Rod.: ,De naturalibus autem rebus Thales Milesius, Anaxagoras Cla- zomenius, Pythagoras Samius, Xenophanes Colophonius, De- mocritus Ábderites rationes quibus natura rerum gubernaretur, quemadmodum quosque effectus habeant excogitatas reliquerunt. Quorum inventa secuti, siderum ortus et occasus tempestatum- que significatus Eudoxus, Euctemon, Callippus, Meto, Philippus, Hipparchus, Aratus caeterique ex astrologia parapegmatorum disciplinas invenerunt et eas posteris explicatas reliquerunt." Cum parapegma certissimum sit tabulam fuisse aeneam, in qua notata essent ea quorum paulo ante mentio habita est, nolim varias Magueni conjecturas refutare, quas in Democrito revi- viscente pag. 18 ed. Hag. de hac materia loquens proposuit. Caeterum qualis quantusque fuerit annus ille Democriteus, do- cet Censorinus: Est et PAsolai Pythagorici annus ex anni: quinquaginta novem, et paulo post: δέ Democriti er annis octoginta duobus, cum intercalares sint duodetriginta, Demo- critus igitur sine dubio existimavit, annum lunarem esse dierum 355, ut multi alii veterum, ita ut ex eorum sententia singuli menses essent dierum 29, horarum 14 vel, quod idem est, scrupulorum quotidianorum 36. Neque alia fuit veterum Ro- manorum opinio. Annus igitur Democriti solaris fuit vere Ju- lianus, qualis apud Graecos eo tempore et Romanos etiam censebatur, dierum 3657. Qui dies per 82 multiplicati fiunt 29950 cum horis 12. Porro menses τριαχονθήμεροι 28, hoc est, dies 840, de 99950 deducti relinquunt 29110 qui per 82 divisi efficiunt 355 dies. Sed illas duodecim horas neglexit Democritus. Quodsi triginta intercalationes fuissent, quae tot annis competunt ad spatia lunae explenda, annus lunaris De- mocriti vere Arabicus aut sane proximus Arabico fuisset.

Namque 29950 dies cum horis 12 fiunt anni Arabici solidi 84, men-

Liber Il. De Democtriti scriptis. 145

menses 6, dies 6, scrupuli 48. Non longe a vero abfuit illa computatio. Et sane Democritus tantus fuit vir, ut etiam ex ejus erroribus ingens viri magnitudo appareat. Itaque in hoc praeclaro invento, quo veteres superavit, eandem judicii vim, quam in aliis rebus, admirari licet. Quanto enim melior haec quam Philolai periodus est, quae neque solis neque lunae ra- tionibus congruebat? Cf. Scaliger. de emend. tempor. lib. II pag. 167 (Coloniae Allobrog. 1629). Ex egregio Democriti opere cujus inscriptionem memoravimus, Geminus et Ptole- maeus plura servarunt, quae inter fragmenta posuimus.

40) “Αμιλλα χλεψύδρας. Male nonnulli tanquam duo titu- los scribunt "Apa, χλεψύδρα. Magnenus in Democrito revi- viscente pag. 19 interpretatur: Certamen clepsydrae sive exa- men motus clepsydrae cum motu coeli.

ΧΙ. 41) Οὐρανογραφίη. Democritus ἐν τῷ περὶ dotpo- vouire laudatur a Scholiasta Apollonii ad lib. II, sed hoc for- tasse ad lib. 39 referendum.

49) [εὠγραφίη. Democritum inter antiquissimos geogra- phos nominat Strabo libri primi prooemio. Idem libro I pag. 65 ed, Cas. ait, Eratosthenem varias doctorum virorum rationes memorantem, quibus terras continentes distinxissent, quum alii fluviorum, alii isthmorum ope in dividendis maximis illis terrae paribus quae Europa, Asia et Africa nominantur, uterentur, omnem hujusmodi dividendi conatum improbasse. Esse enim tales dividendi rationes in earum numero rerum ponendas, unde nulla in actuosam hominum vitam utilitas redundet, sed quibus soli philosophi, otio languentes atque inter se altercan- tes, delectari queant. Strabonis verba sunt: ᾿Εξῆς ὃὲ περὶ τῶν ἠπείρων εἰπὼν γεγονέναι πολὺν λόγον, χαὶ τοὺς uiv τοῖς ποτα- uoi; διχιρεῖν αὐτάς, τῷ τε Νείλῳ xal τῷ Ταναΐδι, νήσους ἀπο- φαίνοντας, τοὺς δὲ τοῖς ἰσϑμοῖς, τῷ te μεταξὺ τῆς Κασπίας καὶ τῆς Ποντιχῆς θαλάσσης, καὶ τῷ μεταξὺ τῆς "Epuüpac xal τοῦ ἐχρήγματος“ τοὺς δὲ χεῤῥονήσους αὐτὰς λέγειν, οὐχ ὁρᾷν φησι, πῶς ἄν εἰς πράγματα χαταστρέφοιτο ἢ ζήτησις αὕτη, ἀλλὰ μό- γὴν ἔριν διαιτώντων μᾶλλον κατὰ Δημόχριτον εἶναι. In his extrema documento sunt, Democritum in libris geographicis

10

146 Quaestionum Demoeritenrum

(non solum de hoc ipso loquor, sed etiam de commentatoriorum ethicorum partibus Φρύγιος λόγος, Χαλδαϊχὺς λόγος etc.) ita tractasse hanc doctrinam, ut quantum fieri posset, accurate constitutis finibus ac terminis, majores orbis terrarum tractus distingueret. Quod institutum inutile esse censens Eratosthe- nes atque ita comparatum judicans, ut ad res agendas nemo inde proficere posset, eorum studium, qui eodem modo in or- bis terrae partitione versarentur atque inter se litigarent, tan- quam inane proscribens, ἔριν τῶν χατὰ Δημόχριτον διαιτώντων appellavit In volumine [εωγραφίης nomine inscripto procul dubio Democritus non solum de iis egit terris quas ipse pe- ragraverat, sed etiam de illis regionibus, de quibus fama tan- tum et auditione aliquid acceperat, cum judicio et acumine exposuit. Id concludendum est ex ejusdem Strabonis lib. XV p. 703, ubi ex Megasthenis, qui Alexandri Magni ad Sandro- cattam regem legatus fuerat, (cf. ibid. pag. 702) nobili opere de rebus Indicis refert praeter alia multa, apud Prasios in re- gione montana Siliam fluvium esse, cui nihil innatet, Democritum autem, qui magnam Ásiae partem peragraverit, hoc non cre- dere. Verba graeca sunt: Ἔν δὲ τῇ ὀρεινῇ Σιλίαν ποταμὸν εἶναι, ᾧ μηδὲν ἐπιπλεῖ. Δημόχριτον μὲν οὖν ἀπιστϑῖν, ἅτε πολ- λὴν τῆς ᾿Ασίας πεπλανημένον" xal ᾿Αριστοτέλης δὲ ἀπιστεῖ. Ex hoc efficitur Democritum, licet in India non fuerit, tamen de rebus Indicis scripsisse, ita fere, ut quae audiverat ab aliis, ad severum examen revocaret. Quodsi in India fuisset, non tam hujusmodi res non credidisset, sed eas veras esse vel conten- disset vel praefracte negasset. In hoc volumine fortasse etiam legebatur Democriti de Nili inundationibus opinio, de qua Dio- dor. 1, 39: Δημόχριτος δὲ 6 ᾿Αβδηρίτης φησὶν οὐ τὸν περὶ τὴν μεσημβρίαν τόπον χιονίζεσϑαι, (καϑάπερ εἴρηχεν Εὐριπίδης xai ᾿Αναξαγόρας) ἀλλὰ τὸν περὶ τὰς ἄρχτους᾽ xal τοῦτο ἐμφανὲς εἶναι πᾶσι. Τὸ δὲ πλῆθος τῆς σωρευομένης χιόνος ἐν τοῖς βο- ρξίοις μέρεσι περὶ μὲν τὰς τροπὰς μένειν πεπηγός, ἐν δὲ τῷ ϑέρει διαλυομένων ὑπὸ τῆς ϑερμασίας τῶν πάγων, πολλὴν τη χεδόνα γίνεσϑαι, χαὶ διὰ τοῦτο πολλὰ γεννᾶσϑαι καὶ παχέα νέφη περὶ τοὺς μετεωροτέρους τῶν τόπων, δαψιλοῦς The ἀναϑυμιάσεως

Liber Il. De Democriti scriptis. 147

πρὸς τὸ ὕφος αἰρομένης. Ταῦτα δ᾽ ὑπὸ τῶν ἐτησίων ἐλαύ- νεσϑαι μέχρις ἄν ὅτου προσπέσῃ τοῖς μεγίστοις ὄρεσι τῶν χατὰ τὴν οἰχουμένην, G φησιν εἶναι περὶ τὴν Αἰθιοπίαν. Ἔπειτα πρὸς τούτοις οὖσιν ὑψηλοῖς βιαίως ϑραυόμενα παμμεγέϑεις ὄμ- Bpouc γεννᾷν, ἐξ ὧν πληροῦσϑαι τὸν ποταμὸν (i.e. τὸν Νεῖλον) μάλιστα χατὰ τὴν ἐτησίων ὥραν. Denique quod liber qui τεωγραφίη inscribebatur mathematicis Democriti operibus hic adnumeratur, id nolim sic accipi, ut philosophus hoc opere geographiam mathematicam quam hodie vocamus, maxime tra- didisse dicatur. Nam veteres incerta sententia geographiam universam modo mathematicis disciplinis modo philosophiae adjungebant. Inter eos qui philosophorum esse ajunt orbem contemplari ac describere, ipse Strabo est operis sui prooemio.

43) Πολογραφίη. Cf. Salmas. Exercitt. Plinian. in C. Jul. Solini Polyhistor. p. 520. D. edit. Ultraject. In epistola De. mocrito supposita, quam ad Hippocratem scriptam esse finxit auctor Tom. Ill oper. Hippocr. pag. 814 ed. Kühn. haec le- guntur: ἐτυγχάνομεν δὲ τότε περὶ xócpou διαϑέσιος xal πολο- ραφίης, ἔτι δὲ ἄστρων οὐρανίων ξυγγράφοντες.

44) ᾿Αχτινογραφίη. Μαρποπιιβ pag. 19. sic: ,Radiorum descriptio sive de projectionibus opticis et geometricis et pro- pagatione linearum physicarum." Vide Kluegelii additamenta ad Priestleji historiam optices pag. 25.

E3. SCRIPTA MUSICA.

Haec non modo ad musicam, quam vulgo vocamus, sed ad grammaticam quoque, poesin et alias ingenuas artes (τοὺς ἐγχυ- χλίους λόγους) spectant. Cf. Wower. Polymathiae cap. XXIV.

ΧΙ. 45) Περὶ ῥυϑμῶν καὶ ἁρμονίης. Fortasse ponen- dum erat ῥυσμῶν, quod hac forma Democritus uti solet, σχή- pata rerum designans. Sed quoniam hic alius est vocabuli sensus, qui ad poesin refertur, codicum scripturam sequi malui.

46) Περὶ ποίησιοςς Ex hoc libro depromta videntur De- mocriti verba ap. Clement. Alex. strom. VL pag. 698 (pag. 827 ed. Potter.) quibus secundum locum inter fragmenta varii ar-

gumenti concessimus. 10 *

148 - Quaestionum Democritearum

47) Περὶ χαλλοσύνης ἐπέων.

48) [Περὶ εὐφώνων xai δυσφώνων γραμμάτων. [ta leg. cum Frobeniana editione et cod. Paris. Eandem scripturam expressit Aldobrandinus interpres. Improbanda est Stephani lectio πραγμάτων.

ΧΙΠ. 49) Περὶ “θμήρου ἣ ὀρθοεπείης xat γλωσσέων. Ju- dicium Democriti de Homero, quod recitat Dio Chrysostomus orat. LIII init, haud dubie ex hoc opusculo petitum est. Vide fragm. var. arg. 3. Eustathium, licet saepius Democritum lau- det, non putaverim ejus de Homero opus legisse, sed quidquid ex eo profert, aliunde hausisse, ta quod ad ll. γ΄ initium ad- notat γάμμα elementum γέμμα nuncupatum esse ab Jonibus imprimisque ab Democrito qui et pro pi dixerit uà: id ex Photii lexico p. 285 depromtum videtur. Ibi enim haec habentur: Mó* τὸ μῦ στοιχεῖον. Δημόχριτος. — Eustathü verba sunt: ᾿Ιστέον δὲ ὅτι τὸ γάμμα στοιχεῖον γέμμα φασὶν Ἴωνες xal μάλιστα Δημόχριτος, ὃς xal τὸ μῦ, μιῶ λέγει, ὡς ἐν ῥητοριχῷ εὕρηται λεξιχῷ. — Idem Eustathius ad Odyss. pag. 1784 docet ex Democrito, matrem Eumaei qui Ulyssis sues pascebat, Pe- niam vocatam fuisse. Deorum historiam allegorice interpreta- tus est Democritus, id quod cum aliunde conficitur, tum ex τριτογενείας explicatione quam affert Eustath. ad Iliad. 0 pag. 576 (696, 37). Vide supra titulum 4. Cf. praeterea Eustath. ad lliad. p. 370. À.; p. 690; p. 862. B.; p.925 et ad Odyss. p. 1441, 16.; p. 1490, 61.; p. 1518; p. 1713 et pag. 1766. Huc adde Schol. Villois. ad Iliad. lib. VIH, v. 39 et 199 et ad lib. XIII, 137 et 311. Denique vide Schol. Lipsiens. ad 1]. lib. VII, 446 et ad lib. VIII, 39. Quum Democritus magnum in Homero studium posuerit, non improbaverim Valesii opi- nionem Emendat. lib. V et de critica lib. II p. 158 pronuntia- tam, Democritum esse omnium primum, qui de glossis i.e. de peregrinis vel minus tritis vocibus egerit.

50) IIspl ἀοιδῇς.

51) Περὶ ῥημάτων. Hoc libello Democritum de rebus grammaticis tractasse, satis manifestum est. — Nonnullas ejus opiniones veteres servarunt. Proclus ad Platon. Cratyl c. 16

Liber Hl. De Democriti scriptis. 149

pag. 6 ed. Boissonad. ait, Democritum, rejecta Pythagorae sen- tentia, qui verba φύσει esse statuerat, in hoc elaborasse, ut ea ϑέσει esse doceret. Ác primum quidem memorabat τὴν ὅμω- νυμίαν, quod uno verbo plures res significarentur (πολύσημον), deinde τὴν πολυωνυμίαν, quod pluribus verbis una res expri- meretur (ἰσόῤῥοπον), tum τὴν τῶν ὀνομάτων μετάθεσιν, (μετώ- γυμον 9); ortum enim esse, addit Proclus, ex Aristocle Plato- nem, ex "Tyrtamo Theophrastum; denique τὴν τῶν ὁμοίων ἔλ- λειψιν (νώνυμον), nam. φρόνησιν originem ducere a verbo φρο- νεῖν, sed διχαιοσύνην ad nullum hujusmodi verbum referri. Tertium ex illis nominibus, quibus Democritus quadripartitam banc rationem designabat, nunc in Procli codd. desideratur. Fortasse μετώνυμον fuit, quod conjecit Heimsoethius p. 35. Porro vetus Grammaticus in Bekkeri Anecd. p. 781 certiores nos facit, Democritum litterarum nomina declinasse, ita ut τοῦ δέλτατος, ϑήτατος etc. diceret. Omnino forsitan non solus De- mocritus litterarum nomina flexerit. Quare, ut recte monet Burchardus, non est cur reprobemus vulgatam lectionem apud Xenophontem Hellen. IV, 4, 10: δρῶντες τὰ σίγματα ἐπὶ τῶν ἀσπίδων. Cf. Porson. ad Eur. Med. 476. Schaefer. Melett. cr. P. 96 et Fr. Osann. de Claudii Imperatoris ἀντίσιγμα in Misc. C. 1 p. 85. Praeterea multa novavit Democritus, ἐπιτηδειέστα- τος usurpans teste Eustathio ad Odyss. β' 190; χρηέοντα dicens apud Stob. Flor. XLIV, 15 et Ecl. Hl, 9, 3. Adde media dv- τιλογεῖσϑαι (Democrat. Orell. n. 51); λεσχηνεύεσθϑαι ibid. ; δυσϑυ- μεῖσϑαι Stob. Flor. CIII, 17; διωθεῖσθαι ibid. I, 40, quae ali- quid insolens habent, et πορίζειν pro πορίζεσθαι dictum ibid. XCIV, 295. Ex his patet, Democritum, virum sui in omnibus rebus judicii, linguam graecam ad suum usum finxisse et mu- lasse, |

$2) ᾿θνομαστιχόν. Pro περὶ ῥημάτων ᾿Ονομαστιχόν, quod in vett, edd, est, Menagius dubitat, scribendumme sit Περὶ ῥη- μάτων 3| ᾿Ονομαστικόν (quam conjecturam postea Fabricius probavit), an separatim Περὶ ῥημάτων. ᾿Ονομαστιχόν, quemad- modum in Basileensi editione legitur. Fabricius legi jubet ᾿θνοματιχκόν, qua emendatione nihil opus est.

150 Quaestionum Democritearum

Ἑ. SCRIPTA TECHNICA.

Hoc nomine appellari videntur ea opera, quibus Democri- tus de artibus ad vitam communem maxime pertinentibus prae- cepit, medicina, agricultura, arte militari. Una nostrae defini- tioni obstat pictura quae in eodem scriptorum gencre tractata est. Sed nunc certe melius quid non succurrit.

XIV. 653) Πρόγνωσις. Democriti ut medici mentionem facit Corn. Celsus in praefatione: ,multos ex sapientiae pro- fessoribus peritos medicinae fuisse accepimus, clarissimos vero ex his Pythagoram et Empedoclem et Democritum." Inter medicos celebres item refertur in cod. mss. de artium et doctri- narum inventoribus teste Montefalconio in bibliothec. Coislin, p. 598. Oribasius in prooemio commentarii ad Hippocratis Aphorismos, quem latine tantum Joh. Guintherius Parisiis 1533 edidit: Tentavit quidem, inqnit, Democritus tale (Aphorismorum medicorum opus) e£íam conscribere, sed non potuit; quod equi- dem injudicatum relinquo. Menagius in Gerberti epistola 1X, ubi Demosthenis philosophi Ophthalmicus commemoratur, con- jectura minime felici rescribendum suspicatur Democriti nomen, quem errorem jam refutavit Fabricius Bibl. Gr. vol. II p. 642 ed. Harl. |

54) [Ilepi διαίτης ἣ διαιτητιχόν.

55) ᾿Ιητριχὴ γνώμη. — Male Menagius et Fabricius con- junctim scripserunt Περὶ διαίτης 3| διαιτητικὸν ἢ ἰητριχὴ γνώμη.

56) Αἰτίαι περὶ ἀχαιριέων xal ἐπιχαιριέων (vulgo ἀχαιριῶν et ἐπιχαιριῶν).

XV. 57) Περὲ γεωργίης 7| θωργιχόν. Ita bene hunc titulum emendarunt Menagius et ante eum Meursius in Biblioth. Graeca. Ferri enim non poterat vulgata scriptura περὶ γεωρ- γίης 7) Γεωμετριχόν. Democriti de re rustica opus lectione cognitum fuisse Varroni, Columellae, Palladio, plurimis locis licet ostendere. At fortasse Palladii aetate non jam integrum opus snpererat, sed excerpta quaedam ferebantur Georgicorum corpori alicui inserta. Quod si verum est, singulorum de re rustica scriptorum dicta et praecepta paulo plenius ibi tradita fuisse oportet, quam in Geoponicis quae decimo saeculo Con-

Liber 1l. De Democriti scriptis. 151

stantini Porphyrogenneti jussu a Cassiano Basso e variorum auctorum libris collecta ad nostram memoriam servata sunt. Id recte arbitror Niclasium ad Needhamii Prolegg. in Geopon. pag. XXXVIII ex eo coegisse, quod quae apud Palladium ex Democriti aliorumque de agricultura voluminibus sumta latine leguntur, ea in Cassiani Geoponicis fere semper graece scripta exstant, exceptis tamen pluribus locis quos frustra in Geopo- nicis quaeras. Quos locos si Cassianus graece adhuc invenis- set, nequaquam videtur omissurus fuisse. Caeterum prius illud Georgicorum corpus quo Palladium usum existimamus, non valde diversum fuisse verisimile est ab eo quod Vindanius Anatolius concinnavit, de quo Photius Cod. CLXIIIL. Quum autem jam Columellae tempore, id est primo post Chr. n. sae- culo exstarent Boli Mendesii de re pecuaria commenta, sub Democriti nomine falso prodita (cf. Colum. lib. VII, 5, 17), fieri potest, ut jam in priore corpore Georgicorum nonnulla fuerint decreta et praecepta a nebulonibus Democrito suppo- sita, quod tamen pro certo nolim affirmare. Sed probabili conjectura infertur, postea arabicum Denmocritei libri interpretem nihil vertisse nisi eclogas e Democriti opere jam pridem factas easque partim antiquas, partim spuriis locis adulteratas. Etenim Democriticum de re rustica opus e graeco sermone in arabicum transtulit Abu Baker Ben Vahsscia, natione Chaldaeus, secundi Egirae saeculi scriptor, qui excitatur in volumine arabico de agricultura, cujus auctor perhibetur Abu Zacharias Jahia Ben Mohamed Ben Ahmad, vulgo Ebn Alvau,, llispaliensis teste Casi- rio in Bibliotheca arabicohispanica Scorialensi tom. I p. 323. Sed quum per medii aevi tenebras impune liceret antiquis af- fingere dicta et multilis libris partes qualescunque adnectere, non est mirandum evenisse, ut Democrito eae attribuerentur de re rustica praeceptiones, de quibus ipse nunquam cogitas- set Itaque in Geoponicis a Cassiano Basso unum in corpus redactis multa insunt Democriti nomine ornata, quae ridicula, inconcinna, inepta tantoque viro indigna esse dicas. Haec omnia uno velut icta rejecit Needhamius Prolegg. p. LV ed. Niclas.,, recentioris cujusdam Democriti esse dicens, qui Chymica

152 Quaestionum Demoeritesrum

et Physica (cf. infra scriptt. supp. 10) scripserit. At Needha- mium falli, recte ibi observat Niclasius, quoniam liber cujus meminit eruditus ille vir, totus δά chymicam artem referatur, Geoponicorum autem loca ad Democritum spectantia non ejus- dem generis omnia sint. Est autem operae pretium ipsa Ni- clasii verba apponere: , Quaedam, inquit, sine dubio aetatis sunt inferioris, et ab fraudatore Democrito antiquo supposita ; velut I, 12 multa; II, 49, 3; XIIL 9,06; XIV, 5 ubi nomen AAAM fraudem aperit. Quaedam autem antiqua sunt et forte genuina, tanquam V, Á, quae eidem ab Columella lII, 12, 5 tribuuntur, et I, 5, 3 quae Plinius quoque XVIII, 26 s. 62 De- mocriti nomine memorat: item XV, 7, 6 quibus Athenaei aucto- ritas fidem facit. Et hujusmodi esse puto pleraque. Sequiorem tamen aetatem sapiunt IX, 12; X, 14, 15, 47, 60, 73 etc. Nempe diu est, cum liber cui nomen τοῦ Δημοχρίτου περὶ γϑωργίης sive [πωργιχὸν inscriptum fuit, exstitit, quem Varro I, 1, 8; Col. 1, t, 7; XI, 3, 2 et alias laudant, quo et Anato- lius apud Photium Cod. CLXHI usus est, et cujus haec sunt fragmenta. Utrum Abderitanus philosophus ejus auctor fuerit, et ab aliis quaedam subtexta sint; an vero confictus sit totus, ita tamen, ut Democriti dogmata pro basi fuerint, non liquet. Quin multa certe Democritea hic occurrant, nullus dubito. Hic tamen nescio, an excipienda sint pleraque, quae libro XIII et sequentibus, ubi de medicina agitur veterinaria, ejus nomine prostant: cum Bolus Mendesius sub nomine Democriti falso de re pecuaria commenta prodiderit, de quibus Col. VII, 5, 17. Quod et de Hippiatricis valet, ubi ejusdem nomen occurrit. Nempe olim jam mulü suos ingenii foetus illi supposuerunt, nobilitatis auctoritatisque ejus perfugio utentes, ut Gellius in- quit X, 19. Adde Plin. XXIV, 17; XXX, 1 et Diog. Laert. sub finem, ubi fraudes hujuscemodi plures indicantur. Nostri Palladius meminit ΠῚ, 29, 1; IV, 10, 6 et 30; XII, 10; XII, 20, 3 etc." In universum non male judicavit Niclasius, Sed mihi e sexaginta octo locis, quibus cum laudatur Democritus in Geoponicis tum operis ejus fragmenta allegantur, tredecim tantum et argumenti praestantia et veterum scriptorum testinio-

Liber II, De Democriti scriptis. 153

nis ab omni νοϑείας suspicione videntur posse liberari. Pri- mus locus estlib. 1 cap. V, 3, tutus Plinii auctoritate et men- sis nomine quod Macedones cum Abderitis commune habuisse conjicimus. Secundo loco ponimus eximium caput de aquae investigatione, unde quae ab Aristotele, "Theophrasto, Plinio eadem de imateria disputata sunt, magnam partem hausta esse apparet. Huc accedunt Democriteae dictionis quaedam reli- quiae, Cf. adn. ad S. 27 et 33. Tertium caput e Geoponico- rum libro V depromtum Columellae et Palladii testimoniis de- fenditur. Quintum caput quod praecedenti in eodem Geopo- nicorum libro subjungitur, ob orationis materiaeque similitudi- nem, quum Democriti nomen additum habeat, in genuinorum numerum recipere non dubitavimus, Sexta praeceptio ex eodem libro sumta, quamvis alibi non exstet, tamen propter argumentum ab antiquorum opinionibus non abhorrens Demo- crito videtur posse ascribi. ldem de octavo fragmento quod ex undecimo libro protnlimus, judicandum. Septimum autem, quod libro decimo legitur, locus Theophrasteus abunde tuetur. Praeterea Democritea origo noni capitis, undecimo libro a Cassiano inserti, simili loco Aeliani qui multa a Democrito mutuatus est, aperte ostenditur. Decimum caput, item ex un- decimo libro prolatum, rei natura et quodam Democriteae ora- üonis vestigio antiquitatis indicium prae se fert ^ Undecimi Capitis quo quintus decimus liber ornatus est germanum a De- ocrito parente ortum multis veterum scriptorum testimoniis ihfra demonstrabimus. Duodecimae sententiae quae in eodem quinto decimo libro exstat, Athenaei auctoritas fidem facit, ut jm a Niclasio observatum est. Denique tertii decimi fragmi- nis Democritea origo ex iis quos excitabo locis probabiliter colligitur. Reliqua quae in Geoponicis inveniuntur fragmenta Democriti nomine insignita, partim dubia sunt, partim manifesto Supposita, Ad posterius genus referimus ea qnae vel ad ἀπο- τελεσματικήν, vel ad magicam artem, vel ad aliam quamcunque Íraudem et superstitionem pertinent. Priori adnumeramus ea quae quamvis antiqua esse Jiqueat, Democriteis tamen inserere Varias ob causas non audemus. De quibus omnibus separatim

154 Quaestionum Demoeritearum

exponere operis hujus angustiis prohibitus, rogatos velim lectores, ut si forte e reliquorum turba unum alterumve fragmen pa- trocinio suo dignum invenerint, ne propterea minus idoneas mihi rationes fuisse, cur repudiaverim, arbitrentur. Caeterum in colligendis philosophi hujus operum reliquiis satius fuit omittendo quam addendo peccare. "Neque enim quidquam tur- pius est, quam posterioris temporis fraudibus fidem adjunxisse. "Sed vel in iis quae genuina .esse censemus fragmentis ionica dialectus in communem conversa est, atque in antiquorum vo- cabulorum locum interdum voces malae inelegantesque substi- tutae sunt. Cf. fragm. 11 ὃ. 36 et al. Jam si ex his quasi ruderibus licet pristini aedificii animo informare imaginem, sta- tuimus Democritum, quum ager recte coli non possit nisi perspecta ejus natura, initio voluminis de soli diversitate et plantarum sponte nascentium varietate earumque cum solo convenientia disputasse, tum straturarum terrae plantarumque et arborum, quibus telluris superficies consita est, habita ra- tione, de aquis investigandis praecepisse (fragm. 2), deinde de ventis ac de aeris temperie locutum esse (fragm. 4 et 5), post haec de agris hortisque colendis disseruisse (fragm. 3, 6, 7, 8, 9, 10), denique de animalibus quae maximam agricolis prae- Stant utilitatem, exposuisse (fragm. 11). Talia nimirum veteres multaque alia in libris de agrorum cultura scriptis tractare so- lebant, quod cum aliunde, tum e Columellae opere omnium perfectissimo perspici potest. Utrum fragmentum de leporibus, cui ultimum locum concessimus, in hoc Democriti libro an in magno de animalibus volumine fuerit, non definio. Denique coronidis loco ponam Democriti sententiam a Columella lib. ΧΙ cap. ὦ memoratam, quae in Geoponicis non reperitur: ,,Demo- critus in eo. libro, quem Georgicon appellavit, parum prudenter censet eos facere qui hortis exstruant munimenta, quod neque latere fabricata maceries perennare possit, pluviis ac tempesta- tibus plerumque infestata, neque lapides supra rei dignitatem poscat impensa: si vero amplum modum sepire quis velit, pa- irimonio esse opus."

Liber 1I. De Democriti scriptis, 155

58) Περὶ ζωγραφίης. 59) Ταχτιχόν. 60) ᾿Οπλομαχιχόν.

DE SCRIPTIS SUPPOSITITIIS.

Praeter ea de quibus locuti sumus, scripta nullus est liber, quem ad Democritum auctorem referre liceat. Quae enim ἃ nonnullis philosopho tribuuntur commentationes, eae aut genui- ' Borum operum partes sunt aut Nostro, ut ait Diogenes, ! *) ab- judicandae. Partes librorum Democriteorum in praecedentibus Plures notavimus. Vidimus etiam in hoc genere antiquorum negligentiam, qui non semper áccurate librorum inscriptiones citant, sed non raro sensum magis quam verba titulorum re- spiciunt. Ac probabiliter explicasse nobis videmur in iis quae Superins dicta sunt de Thrasylli catalogo quaecunque alibi lau- dantur librorum elogia in illo indice non obvia, Περὶ τέλους, Ὑκοϑῆχαι, Περὶ ἰδεῶν, Kavóvec. Nunc de iis tractaudum est libris qui falso ascribuntur Democrito. Sunt autem:

1) τὰ Zogtotxd. Nam mendose apud Galenum c. 5 scri- ptum est Δημόχριτος à» τοῖς σοφιστιχοῖς pro ᾿Ονομάχριτος ἐν τοῖς Ὀρφικοῖς. Cf. Sext. Empir. pag. 135 et 620 ed. Fabr.

2) Επιστολαί, De his jam disseruimus sub finem libri primi, Suidae locum autem s. v. Δημόχριτος hac in re notabilem ex- planavimus in praefatione hujus libri.

J) Leber de wi et natura chamaeleontis, quem a Plinio Dat hist. XXVIII, 18 Democrito attributum, hoc philosopho plane indignum atque ei suppositum esse existimat Gellius noctt. aL X, 129. "Vide supra tit. 31.

4) Commenta Bol Mendesii. De his Columella lib. VII Cap. 9: ,Sed Aegyptiae gentis auctor memorabilis, Bolus Men- desius, cujus commenta, quae appellantur Graece ὑπομνήματα, Süb nomine Democriti falso produntur etc."

mnn RR

'*) Diog. Laert. IX, 49: 1ὰ δ᾽ ἄλλα ὅσα τινὲς ἀναφέρουσιν εἰς ab- τῶν, τὰ μὲν ἐχ τῶν αὐτοῦ διεσχεύασται, τὰ δ᾽ ὁμολογουμένως ἐστὶν ἀλ- "pu,

156 Quaestionum Demoeritearum

5) Περὶ ἀντιπαθῶν. Columella lib. XI c. 3: ,,Sed Demo- critus in eo libro, qui Graece inscribitur περὶ ἀντιπαϑῶν, affir- mat, has bestiolas (i. e. erucas) enecari, si mulier quae in menstruis est, solutis crinibus et nudo pede unamquamque aream ter circumeat: post hoc enim decidere omnes vermicu- los, et ita emori" Ipsa haec verba ridicula et inepta indicio sunt, istum librum ἃ Democrito non esse compositum. Quare Columellam hic lapsum putamus. Qui quoniam, ut modo vi- dimus, tradit, Boli commentaria falso ad Democritum referri, Suidas autem auctor est Bolum exarasse opusculum περὶ συμ- παϑειῶν xal ἀντιπαθϑειῶν, hinc suspicandum videtur, hunc περὶ ἀντιπαϑῶν libellum non fuisse diversum a Boliano ipsum- que Bolum hujus quoque scriptionis conditorem haberi opor- tere. Vide Suidam et ejus interpretem Kusterum tom. l1 p. 450. A Bolo Mendesio Pythagoreo male distinguit Suidas atque ex eo Eudocia in Violar. pag. 93 et 94 Bolum Democriteum. Αἱ utrumque unum esse eundemque hominem jam animadvertit Fabricius vol. I Bibl. Gr. p. 838 ed. Harles. Pro Bolo vitiose Orus invenitur ap. Galen. lib. II. de antidotis cap. 7, Dolu vero in Commelini editione Columellae pag. 344 et 444, Ποία in scholiis ad Nicandri Theriac. pag. 56 (35), denique Eubolu: apud Varronem I de re rust. Theophrasto posterior fuit Bo- lus; ex ejus enim opere de plantis nonnulla in medium attu- lisse hunc testatur Stephanus Byzantius in ἄψινθος, Cf. prae- terea Marsilium Cagnatum variar. observ. 1l, 7 Reinesium var. lectt, lib. I cap. ult. p. 222, Holstenium ad Stephanum: pag. 61, Menagium ad Diog. Laert. I, 109, Harduinum in scriptoribus a Plinio laudatis et Dan. Clericum in hist. med. part. III lib. ll cap. 2. Quod aetatem tulit inconcinnum opusculum de synt pathiis et antipathiis, translatione et commentario illustratum a Joh. Rentdorfio Fabricius olim vulgavit in tertia editione Bibl. Gr. lib. IV cap. 29 vol. IV p. 333 — 367. — Rentdorfius ejus auctorem Anatolium esse ratus procul dubio fallitur. Cf. Niclas..ad Needhamii prolegomena in Geoponic. tom. 1. p. 48 seqq. Cum hoc cui modo immorati sumus titulo confundit Fabricius librum περὶ παϑῶν memoratum ab Etymologici Magni

Liber II, De Democriti scriptis, 157

scriptore in νένωται. Aliud videlicet est περὶ παϑῶν, aliud κερὶ συμπαϑειῶν xal ἀντιπαϑειῶν. | Át nequé rectam esse in Etym. M. scripturam contendo, neque scio, fueritne hic liber pars genuini alicujus operis Democritei, an citerioribus saecu- lis Abderitae subjectus sit. Cf. quae diximus in adnot. ad fragm. var. arg. 8. )

6) Magica volumina, quibus a Democrito Apollonicem Captidenem οἱ Dardanum Phoenicem illustratum esse credidit Plinius hist. nat lib. XXX, 1, qui etiam Dardani volumina ex ejus sepulcro ab Abderitano philosopho petita esse affirmavit. De his affatim disceptatum est libro primo, ubi de magia quaesivimus.

7) Liber de Elephanttacis. Coel. Aurelian. IV, 1 tardar. passion.

8) De morbis convulsivis. Coel. Aurelian. acutar. pas- sion, III, 14.

9) De arte sacra (i. e. chemica) libellus cum Synesii, Mich. Pselli et Pelagii commentariis ex Dominici Picimentii interpretatione latine editus Patavii 1572, 8. Graece non pro- dit hoc opusculum, luce plane indignum. Picimentius in prae- fatione ait, se hunc Democritei ingenii foetum a mercatore Corcyraeo emisse, melius facturus, si hujusmodi merces repu- diasset, Est enim infimae Graeciae foetus, ut recte appellavit Salmasius ad Solinum et ad Tertulliani de pallio librum. Ver- satur vero Pseudodemocriti illius disputatiuncula paucis paginis cireumscripta in exponenda arte auri potabilis conficiendi, quae res multorum ingenia medio aevo exercuit ^ Quod nisi mate- ria jam abunde ostenderet, imperitum homuncionem illius dis- sertationis auctorem esse, qui media aetate sub Democriti no- mine latere voluerit, allegari possent Mottani Vayeri verba, qui quum in codd. mss. graece legisset, solo scribendi genere pro- bat, Democritum non esse ejus commentationis scriptorem. Ait enim tom. I p. 301: ,Ceux qui sauront comme on parlait Grec du temps de Démocrite et long temps aprés, reconnaitront facilement, que ce traité qu'on lui attribue ne peut étre de lui, et ils s'appercevront méme par beaucoup de dictions que

158 Quaestionnm Democritesrum

son veritable auteur a eu connaissance du christianisme." In scholiis Graecis sermo est de Ostane quodam quem Democriti in Aegypto magistrum fuisse, citeriora saecula inepte finxerunt. Huc tendunt Syncelli verba pag. 948: Δημόχριτος ᾿Αβὸηρίτης quauxbe φιλόσοφος ἤχμαζεν. "Ev Αἰγύπτῳ μυηϑεὶς ὑπὸ ᾿Οστάνου τοῦ Μήδου, σταλέντος ἐν Αἰγύπτῳ παρὰ τῶν τηνιχαῦτα βασι λέων Περσῶν, ἄρχειν τῶν ἐν Αἰγύπτῳ ἱερῶν, ἐν τῷ ἱερῷ τῆς Μέμφεως σὺν ἄλλοις ἱερεῦσι xal φιλοσόφοις, ἐν οἷς ἦν xd Μαρία τις 'Εβραία σοφὴ καὶ Παμμένης. Συνέγραψεν (ὃ A μόχριτος) περὶ χρυσοῦ xal ἀργύρου xol λίθου xal πορφύρας Ào- ξῶς, ὁμοίως δὲ καὶ Μαρία, ᾿Αλλ᾽ οὔτοι μὲν Δημόχριτος xol Μαρία ἐπῃνέϑησαν παρὰ ᾿Οστάνου, ὡς πολλοῖς xal σοφοῖς αἰνίγμασι χρύψαντες τὴν τέχνην. [Παμμένους δὲ χατέγνωσεν, ἀφϑόνως γράψαντος. Similiter Synesius in Scholiis ad istam scriptionem: Δημόχριτος ἐλθὼν ἀπὸ ᾿Αβδήρας φυσιχὸς ὧν xal πάντα τὰ φυσιχὰ ἐρευνήσας xal συγγραψάμενος τὰ ὄντα χατὰ φύσιν' Λβδηρα δέ ἐστι πόλις Θρέχης᾽ ἐγένοτο δὲ 6 ἀνὴρ λογιώτατος, ὃς ἐλθὼν ἐν τῷ Αἰγύπτῳ ἐμυσταγωγήϑη παρὰ τοῦ μεγάλου ᾿Οστάνου ἐν τῷ ἱερῷ τῆς Μέμφεως σὺν πᾶσι τοῖς ἱερεῦσιν Αἰ Ἰγύπτου. "Ex τούτου λαβὼν ἀφορμὰς συνεγράψατο βίβλους τέσ- σαρας βαφιχάς, περὶ χρυσοῦ xal ἀργύρου xal λίϑων xal πορφύ- ρας. Caeterum in pluribus Europae bibliothecis hunc libellum graece, cum aliis ejus generis, additis Commentariis exstare, satis notum inter viros eruditos est. Vide Reuvens Lettres à Mr. Letronne. Leid. 1830. Adde Lambec. comm. de bibl. Vindob. VI p. 386 — 400 ed. Kollar.

10) Mystica et physica cum Synesii, Mich. Pselli et Pelagii commentariis. Hunc librum, quem a priore distinguit Menagius ad Laert. IX, 49 eundem esse opinatus est Fabri- cius Bibl. gr. vol. Il p. 641 Harl inscriptionem ita laudans: Φυσιχὰ xal Μυστικχὰ de arte sacra sive chemica cum Sy- nesii ac Pelagii commentariis latine edita Patavii 1572, 8. Αἱ libellum Patavii a Picimentio publicatum, quem ipse olim per- lustravi, scio non inscribi Physica et mystica. Neque Reuven- sius L l alio titulo nisi περὶ ἱερᾶς τέχνης Pseudodemocriti

Liber 1|, De Democriti scriptis, 159

commentationem citat. Idcirco mystica et physica quae Nes- selius in Catalogo bibl. Vindob. sub Democriti nomine in illo librorum thesauro exstare dicit part. III p. 15 nr. IV et pag. 19 cod. III et quae Parisiis quoque, Venetiis et Florentiae re- periri dicuntur, (Cf. Harles. ad Fabric. Bibl. gr. vol. II p. 633 seqq.) ab Árte sacra segreganda esse censeo, licet simillima sint opuscula, Nesselius narrat, in illa scriptione praecipue memorabilem esse Necyomantiam Democriti, Ostanem, magi- . Strum suum jam mortuum consulentis.

QUAESTIONUM DEMOCRITEARUM

LIBER III, DEMOCRITI OPERUM FRAGMENTA.

AÀ. FRAGMENTA MORALIA.

PRAEFATIO.

Si verum est quod alio loco!) conjecimus, opera moralia ἃ Democrito aut omnium prima aut magnam partem ante reliqua scripta composita esse, nemo mirabitur, in his libris nonnulla tradi praecepta quae posteriori philosophi doctrinae vehemen ter repugnent. . Nam quum non divina potentia, de qua non admodum honorifice sentiebat, sed atomorum concursu ommià nata esse et perpetuo nasci decrevisset, fieri profecto non po- terat, quin magnam moralis disciplinae partem tolleret. Sed ut inveniuntur, qui nullam esse divinam naturam opinantes, Vi- tae tamen sanctitate et probitate excellant, ita Democritum ar- bitramur hos de moribus libros salva atomorum doctrina scri- bere potuisse. Quodsi statuimus, philosophum antequam de atomis dissereret, de morali disciplina commentarios plerosque jam vulgasse, illam, cujus mentio facta est, inconstantiam ne-

cessariam fuisse patet. Atque haec ipsa inconstantia non modo ——— ex- 2) Vide supra pag. 101.

Liber III. Democriti operam fragmenta. 161

excusanda, verum etiam probanda foret, si virum praeclarum post illustrata demum litterarum monumentis individua corpu- scula ad ornandam explicandamque morum disciplinan animum adjecisse, inter auctores conveniret. Quare cavendum est, ne quae in Democriteis de morali philosophia fragminibus ac sen- tentis contraria videantur philosophi de deorum natura judicio, ea germana ejus verba esse negemus. In quo lapsum esse ap- paret Meinersium qui in Gesch. der Wissensch. I p. 729 seqq. plura Democrito abjudicat fragmenta propterea, quod aeterna εἰ peritura, divina et humana atomorum explicator distinguat. Αἱ Democritum verisimile est eo maxime consilio opera moralia emisisse, ut popularibus suis prodesset. Prodesse autem pluri- mis poterat aut narrando quae ipse in itineribus memorabilia vidisset audissetve aut de vita prudenter instituenda, de vitiis et virtutibus disserendo. Utramque dotem moralium ejus dispu- talionum fuisse satis liquet *). Quamvis igitur ipse de rebus divinis aliter sentiret atque vulgus Graecorum, tamen in libro erudiendis civibus destinato necesse erat eum de diis ad vulgi captum accommodate loqui. Quae quum ita sint, omnia fere fragmenta, a Meinersio pro spuriis habita, Democritea esse no- - bis persuasum est. Neque tamen diffitemur, inveniri in illis quaedam Democrito supposita. Est enim duplex genus fragmen- torum, in quibus coelestia et sempiterna memorantur, alterum ia comparatun, ut servatis vulgi de deorum potentia ac vo- luntate opinionibus utile ad vitam recte agendam praeceptum contineant, alterum sic compositum, ut profectum esse appareat (b homine qui ipse mundum aeterna dei sapientia ac provi- dentia gubernari existimaret. Posterius genus supposititium censeri oportet. In quo non valde dissentio a Burchardo. Quum igitur Democritus ait: dii Aominibus bona largiuntur (c. fragm. 13), nihil dicii, quod a plebis opinione abhorreat, aique his ipsis verbis utitur ad hominum caecitatem demon- Sirandam, qui mala sua ad deos referre auctores consueverunt. Contra nihil magis supra vulgi captum, nihil a Democritea de EDD END *) Vid. pag. 101. 11

169 Qaaestionum Democritearum

rebus divinis sententia tam alienum est, quam quod apud An- tonium et Maximum Abderae alumno tribuitur (cf. fragm. sup- pos. 7.) Sliud te deo dignum efficiet, si nihil eo. indignum Jeceris. taque hoc fragmentum cum pluribus aliis?) e De- mocriteorum fragminum numero expunximus. Neque tamen semper in rejiciendis sententiis quae videntur νοϑείας speciem prae se ferre, astipulatus sum Burchardo, quem acerrimi cen- soris instar justo plures tribu movisse, et quod maxime mire- ris, sibi ne constitisse quidem in illo negotio animadvertimus. Namque verba illa quae leguntur ap. Anton. et Max. p. 27,

.&p. Orell. n. 127, quaeque a nobis in spuriorum fragmentorum

ordine (n. 9) posita sunt, p. 10 ut genuinam philosophi sen- tentiam citavit, pag. 55 inter supposititias recepit. Sed de hac materia uberius singulis locis egimus. Nunc de Democrate, commentitio philosopho, pauca dicenda sunt.

DE PSEUDODEMOCRATE.

In pluribus membranis quae veterum philosophorum sen- tentias ex variis eorum operibus collectas continent, reperiun- tur Democratis cujusdam sententiae aureae (γνῶμαι χρυσαῖ) numero octoginta sex, quas cum aliis opusculis sentensiosis *) primus Romae anno 1638 Lucas Holstenius edidit. De his ita ad Lectores praefatur: ,,Democratis aetatem, patriam et sectam vetustissimus Jonici sermonis character ostendit. Ejus dicta et sententias nonnullas Stobaeus et Antonius proferunt, apud quos saepius cum Democrito librariorum imperitia confunditur: quorum error in tanta rerum antiquarum ignoratione haud fa- cile emendari potest Plutarchus quoque in Politicis prae- ceptis Democratis cujusdam meminit, qui in Atheniensi repu- blica versabatur circa Olympiadem CX, neque ab hoc fortasse diversus est ille, quem ab Epicuro ob libros transscriptos ex-

3) Similia sunt inter fragmenta supposititia quadragesimum quin- tum (ap. Anton. et Mex. p. 977): Θεῷ ὅμοιον ἔχει ὁ ἄγϑρωπος τὸ εὖ ποιεῖν, ὅταν τὸ εὖ ποιεῖν μὴ καπηλεύηται, καὶ τὸ εὐεργετεῖν καὶ ἀληϑεύειν et quadragesimum sextum (Democrat. Orell. n. 80) "Ἢν πιστεύῃ τίς, ϑεοὺς ἐπισχοπεύειν πάντα, οὔτε λάϑρη οὔτε φανερῶς ἁμαρτήσεται.

4) Vid. Fabric. Bibl. Graec. I p. 868 ed. Harl.

Liber IIL Demoeriti operum fragmenta. 163

agitatum in libello contra Epicurum idem Plutarchus refert. Ceterum Democratem Barberinae bibliothecae debes." Sed nnllus est Democrates ex iis omnibus qui hoc nomine 8 vete- ribus citantur, ad quem commode ut ad auctorem suum hae sententiae possint referri *). Nam neque medico conveniunt, qui sub Augusto vixit; neque athletae, cnjus Aelianus mentio- nem movet; neque rhetori, D. Augustini magistro; neque Lysi- dis Platonici patri; neque illi, qui circa Olymp. CX Athenien- riim rempublicam administravit, non diversus forsitan a philo- sopho, Epicuri acerbitatem ob compilatam ejus sapientiam experto; neque ei denique, cujus bis meminit Stobaeus *). Huc accedit, quod magna pars sententiarum quae Democratis esse feruntur, vel in Stobaei Florilegio, quod olim longe integrius fuit"), vel in fragmento Stobaei, quod e Johannis Damasceni cod. Florentino erutum quarto editionis suae volumini inseruit Gaisfordius (pag. 375 seqq. ed. Lips.) vel apud Antonium et Maximum qui septimo et octavo saeculo cum ex aliis tum ex Stobaeo florilegium suum conscripserunt, addito Democriti no- mine invenitur. Praeterea accidit, ut aliquoties librariorum er- rore, qui scripturae compendia Δημοχρ. et Δημο. *) non intel-

5) Cf. Harles. ad Fabric. Bibl, Gr. 1. l.

*) Stobaeus Flor. XIII, 30: Δημοχράτης ἰδὼν χλέπτην ὑπὸ τ τῶν ἕν- δεχα ἀπαγόμενον, "Αϑλιε, εἶπε, τί γὰρ τὰ μιχρὰ ἔχλεπτες, ἀλλ᾽ οὐ τὰ με- γάλα, ἵνα xal σὺ ἄλλους ἀπῆγες οἱ XXII, 48: Δημοχράτης ἀναβαίνων εἰς τὴν ἀχρόπολιν ἐν γήρᾳ καὶ πνευστιῶν, ποιεῖν ἔφη ὅπερ xal ξύμπασα ἡ τῶν ᾿Αϑηναίων πόλις" πνεῖν μὲν γὰρ μέγα, ἰσχόειν δὲ μιχρόν. ΑἸΐο loco XCIII, 30 Δημοχράτους nomen e codd. fide recte nunc in Σωχράτους mutatum est, praesertim quum sententia attico sermone scripta Athe- niensis philosophi esse videatur. Apud Orellium, hujus rei non memo- rem, reperitur hoc dictum in Opp. sent. I p. 6 inter Demophili Simi- litudd. Pythag.

*) Hoc vel ex Frobeniano sentenliarum corpore cogi potest (Vid. ad fragm. spur. 2) quod ad bonorum codd. fidem expressum, Gaisfor- dianum Stobaei textum copía superat.

8) idcirco et alia confunduntur, ut ap. Anton. et Max. p. 933: Δημοσϑένους ἣ Anpoxpltoo. Ibid. p. 304 est Δημοχρίτου. ΓΑγρυπνος ἔσο χατὰ νοῦν x. t. . pro Δημοφίλου cf. Orell. Opusc. sent. I p. 36 inter Demophili sententias. Apud Orig. c. Cels. p. 32 (Cantabrig) ἣ ᾿Επικχούρειος elvat ἢ Anpoxpátttoc 3) Περιπατητιχός corr. Δημοχρίτειος. Apud Stob. ecl. phys. I

11 *

164 Quaestionum Democritenarum

lexerant, apud Antonium et Maximum Δημοχράτης scriptum sit, ubi Stobaei codd. Democriti nomen exhibent. Denique in Stobaei fragmento quod in Cod. Florentino exstat, pluribus locis Δημοχράτης exaratum est, ubi Δημόχριτος scribi debebat, ut ex Stobaei florilegio, Ántonii, Maximi aliorumque scriptorum libris intelligitur ). .Ex his signis ac magis etiam ex ipsa rei natura recte conclusit Burchardus 5), sententias Democraticas quas ex parte jam ipsarum membranarum auctoritate Democriti esse liquet, prope omnes esse Democrito restituendas, praesertim quum in iis eadem quae in Democriteis sermonis ionici vetustas, eadem facilitas, idem de rebus humanis et vita communi judi- cium ubique appareat. Postremo in tribus codd. qui dicta Pseudodemocratica servant, non Δημοχράτους, sed Δημοχρίτου nomen his fragmentis inscriptum est. Cf. Harles. ad Fabric. Bibl. gr. I p. 868. Itaque cum Burchardo has sententias De- mocriticis intexui, ita tamen, ut indicarem, quae apophthegmata in membranis nonnullis Democrati tribuerentur. Περὶ εὐθυμίης.

1. Δημόχριτος xal [Πλάτων χοινῶς ἐν τῇ ψυχῇ τὴν εὐδαι- μονίαν τίθενται. Γέγραφε δὲ ὃ μὲν οὕτως" Εὐδαιμονίη ψυχῆς χαὶ χαχοδαιμονίη οὐχ ἐν βοσχήμασι οἰχέει, οὐ δ᾽ ἐν χρυσῷ, ψυχὴ δ᾽ οἰχητήριον δαίμονος" τὴν δὲ sülluniny xal εὐεστὼ xal ἄρμον ίην,ξυμμετρίην τε xal ἀταραξίην

De animi tranquillitate,

1. Democritus et Plato communiter in animo felicitatem ponunt. Et ille quidem sic scribit: Animi felicitas et infelici- tas: non in (possidendis) gregibus et auro consistit; animus est domicilium numinis: caeterum animi tranquillitatem etiam bonum ejus statum, concentum, aequabilitatem et perturbatio- num vacuitatem nominat. Nasci autem eam ait ex voluptatum

p. J64 ed. Heer. alii pro Δημόχριτος legunt. Δημόχρατος οἱ Δημοχράτου. Cf. var. lect. pag. 27. 'Üvratxpztrc perperam scriptum est ap. Plutarch. Alex. 8 in nonnullis codd. pro ᾿Ινησίχριτος. 5) Cf. ibid. p. 4 6 cum Clement. Alex. Strom. IV p. 95306. 1?) pag. 12 — 1o.

Liber Ill. Democriti operum fragmenta. 165

χαλεῖ- συνίστασθαι δ᾽ αὐτὴν ἐχ τοῦ διορισμοῦ xal τῆς δια- χρίσεως τῶν ἡδονῶν" χαὶ τοῦτ᾽ εἶναι τὸ χάλλιστον χαὶ συμφο- ρώτατον ἀνθρώποις (Stob. Ecl. eth. lib. II cap. VII περὶ τοῦ ἠϑι- χηῦ εἴδους τῆς φιλοσοφίας pag. 75 seqq. ed. Heeren.)

9. ἼΑριστον ἀνθρώπῳ τὸν βίον διάγειν, ὡς πλεῖστα εὐϑυ- μηϑέντι χαὶ ἐλάχιστα ἀνιηϑέντι" τοῦτο δ᾽ ἄν εἴη, εἴ τις μὴ ἐπὶ τοῖσι ϑνητοῖσι τὰς ἡδονὰς motéotto. Stob. Flor. V, 24.

4, ᾿Ηδονὴν οὐ πᾶσαν, ἀλλὰ τὴν ἐπὶ τῷ χαλῷ αἱρέεσθϑαι χρεών. Stob. Flor. V, 77. -

4. Δίχαιος ἔρως ἀνυβρίστως ἐφίεσθαι τῶν xaXov. Stob. Flor. V, 78. Democrat. Orell. n. 38.

9. Οὔτε σώμασι οὔτε χρήμασι εὐδαιμονέουσι ἄνθρωποι, ἀλλ᾽ ópüocóvg xal πολυφροσύνῃ. Democrat. Orell. n. 6.

6. 'O τὰ ψυχῆς ἀγαθὰ ἐρεόμενος τὰ ϑειότερα ἐρέεται, ὁ €i τὰ σχήνεος, τἀνθρωπήϊα. Democrat. Orell. n. 3.

7. Οὗτος γὰρ αὐτὸς εὐδοχιμῶν παρ᾽ ἑαυτῷ, μὴ χαταφρονῶν, ἀλλὰ χαίρων xal ἀγαπῶν, ὡς ἱχανὸς ὧν μάρτυς ἅμα τῶν καλῶν χαὶ ϑεατής, δείχνυσι τὸν λόγον ἐντὸς ἤδη στρεφόμενον xal βιζούμενον ἐν ἑαυτῷ, xal, χατὰ Δημόχριτον, αὐτὸν ἐξ ἑαυτοῦ

seunctione ac distinctione] quam rem longe praestantissimam εἰ hominibus utilissimam esse censet.

2. Optimuut homini vitam agere, animo quam maxime leto et quam minime tristi, quod fieri poterit, si voluptates non in perituris rebus locentur.

ὁ, Voluptatem non quamlibet, sed honestati conjunctam eligi. decet.

4. Justum (optimarum rerum) studium (est) honestatem sine cujusquam injuria appetere.

9. Neque in corpore neque in opibus posita est homi- num felicitas: sed in animo recto variarumque rerum peritia exculto, |

6. Qui animi bona amat, diviniora petit, qui autem cor- poris, humana consectatur.

7. Hic enim ipse sibi placens, neque se contemnens, sed gaudens se ipso atque contentus ut satis idoneo teste ac specta-

166 Quaestionum Democritearum

τὰς τέρφιας ἐθιζόμενον λαμβάνειν. Plutarch. de sentiendo in virtute paranda progressu pag. 81 Steph. (vol VI pag. 301 ed. Reisk.) '

8. Οὖρος ξυμφορέων xal ἀξυμφορέων τέρψις xal ἀτερπίη. Stob. Flor. III, 35.

9. Τέρφις xol ἀτερπίη οὖρος τῶν περιηχμαχότων. Clem Alex. Strom. II p. 417.

10. Διζημένοισι τἀγαϑὰ μόλις παραγίνεται, τὰ δὲ xaxd xai μὴ διζημένοισι. Stob. Flor. XCVIII, ὅ8.. οιηοοῦ. ap. Orell. nr. 75.

11. ᾿Ανϑρώποισι xaxà ἐξ ἀγαθῶν φύεται, ἐπήν τις τἀγαϑὰ μὴ ἐπίστηται ποδηγέειν μηδὲ ὀχέειν εὐπόρως. Οὐδὲ δίχαιον ἐν xaxoiot τὰ τοιάδε χρίνειν, ἀλλ᾽ ἐν ἀγαθοῖσι" τοῖσι δὲ ἀγαθοῖσι οἷόν τΞ χρᾶσϑαι xal πρὸς tà xaxd, εἴπερ τινὶ βουλομένῳ ἄν T. Stob. Flor. IV, 53. Ecl. eth. II, 9 p. 406 Heer.

19. 'Av'! ὧν ἡμῖν τἀγαϑὰ γίνεται, ἀπὸ τῶν αὐτέων xal τὰ χαχὰ ἐπαυρισχοίμεϑα' τῶν δὲ χαχῶν ἐχτὸς εἴημεν. Αὐτίχα ὅδωρ βαϑὺ εἰς πολλὰ χρήσιμον χαὶ δ᾽ αὖτε χαχόν" χίνδυνος

tore pulchrorum ostendit, rationem jam intra sese versatam ra- dices agere, et (quod jubet Democritus) ex se ipso sui ob- lectandi materiam petere consuesse.

8. Utüilium et inutilium termini sunt jucundites et inju- cunditas. |

9. Voluptas et molestia sunt eorum quae ad summum pervenerunt terminus.

10. Quaerentibus bona non sine labore ac difficultate contingunt, mala autem vel non quaerentibus (necopinantibus) accidunt.

11. Hominum mala (plerumque) ex bonis oriuntur, cum quis bona recte admünistrare et ferre nescit Attamen haec non pro malis habenda sunt, sed ad bona pertinent, quibus si quis velit, ad mala abuti possit.

12. A quibus bona nobis proveniunt, ab iisdem mala quoque nanciscimur. A malis autem liberi esse possumus. Sic aqua profunda multum quidem prodest, verum nocet etiam,

Liber Ill. Democriti operum fragmenta, 167

Tip ἀποπνιγῆνα. Μηχανὴ dv εὑρέθη νήχεσϑαι διδάσχειν. Stob. Ecl. eth. II, 9 p. 406 Heer.

13. Οἱ θεοὶ τοῖσι ἀνθρώποισι διδοῦσι τἀγαθὰ πάντα xal πάλαι xal νῦν, πλὴν ὁπόσα χαχὰ xal βλαβερὰ xal ἀνωφελέα. Τάδε δ᾽ οὐ πάλαι, οὔτε νῦν ϑεοὶ ἀνθρώποισι δωρέονται, ἀλλ᾽ αὐτοὶ τοῖσδεσι ἐμπελάζουσι διὰ νόου τυφλότητα xal ἀγνωμοσύ- νην. Stob. Ecl. eth. IL, 9 p. 408.

Περὶ τύχης.

14. Ανϑρωποι τύχης εἴδωλον ἐπλάσαντο πρόφασιν lnc ἀβουλίης" βαιὰ γὰρ φρονήσιι τύχη μάχεται, τὰ δὲ πλεῖστα ἐν βίῳ ψυχὴ εὐξύνετος ὀξυδερχέειν χατιϑύνει. — Stob. Ecl. eth. I1,8 p. 944.

15. Τύχη μεγαλόδωρος, ἀλλ᾽ ἀβέβαιος, φύσις δὲ αὐτάρ- χης" διόπερ νιχᾷ τῷ ἧσσονι xal βεβαίῳ τὸ μέζον τῆς ἐλπίδος. Stob. Ecl. eth. II, 9 p. 410. |

16. ᾿Ανοήμονες ῥυσμοῦνται τοῖσι τῆς ψυχῆς xépüsot: oí δὲ τῶν τοιῶνδε δαήμονες τοῖσι τῆς σοφίης, Stob. Flor. IV, 73.

quando periculum est, ne in undis pereamus. Quapropter na- landi disciplina remedium est inventum.

13. Dii hominibus bona omnia et olim et nunc praebent, non (amen ea quae mala et noxia et inutilia sunt. Haec au- lem dii neque olim neque nunc hominibus largiuntur, sed ipsi in ea ob mentis caecitatem et ignorantiam incurrunt.

Do fortuna.

14. Fortunae simulacrum homines praetexinm impruden- liae suae finxerunt; nam parum restitit prudentiae fortuna ac pleraque mens perspicax in vita moderatur.

15. Magna quidem largitur fortuna, sed inconstans est; δὲ ingenium suis viribus pollet, ideoque ubi minora quidem, Sed certa sibi paravit, majora sperare omittit.

16. Stulü erudiuntur astutiis, harum autem gnari sapien- liae bonis.

168 Quaestionum Demoeritearum

17. Αἱ μεγάλαι τέρψιες ἀπὸ τοῦ θεᾶσθαι τὰ χαλὰ τῶν ἔργων γίνονται. Stob. Flor. IIl, 57.

18. Εἴδωλα αἰσθητικὰ καὶ κόσμῳ διαπρεπέα πρὸς ϑεω- ρίην, ἀλλὰ καρδίης xeved. Stob. Flor. IV, 71.

Περὶ μετρίης τέρψιος xai βίου ξυμμέτρου.

19. Ἡδοναὶ ἄχαιροι τίχτουσι ἀηδίας. Democr. Orell. nr. 36.

20. ᾿Ανθρώποισι γὰρ εὐθυμίη γίνεται μετριότητι τέρψιος xal βίου ξυμμετρίῃ, τὰ δὲ λείποντα" xal ὑπερβάλλοντα μετα- πίπτειν t& φιλέει xal μεγάλας χινήσιας ἐμποιέειν τῇ ψυχῇ. Αἱ δ᾽ ἐχ μεγάλων διαστημάτων χινεόμεναι τῶν ψυχέων οὔτε εὐσταϑέες εἰσί, οὔτε εὔϑυμοι. "Emi τοῖσι δυνατοῖσι ὧν δέει ἔχειν τὴν γνώμην, καὶ τοῖσι παρεοῦσι ἀρχέεσϑαι, τῶν μὲν ζη- λουμένων xal ϑωυμαζομένων ὀλίγην μνήμην ἔχοντα, χαὶ τῇ διανοΐῃ μὴ προςεδρεύοντα, τῶν δὲ ταλαιπωρεόντων τοὺς βίους ϑεωρέειν, ἐννοεύμενον τὰ πάσχουσι χάρτα, ὄχως ἄν τὰ παρεόντα cot xal ὑπάρχοντα μεγάλα xai ζηλωτὰ φαίνηται xal μηχέτι πλειόνων ἐπιθυμέοντι ξυμβαίνῃ χαχοπαϑέειν τῇ ψυχῇ. 'O γὰρ

17. Magnae voluptates e praeclarorum facinorum con- templatione oriuntur.

18. Simulacra quae oculis cernimus, belle ornata, ad sui quidem spectaculum alliciunt, sed corde carent.

De modica voluptate et vita aequabili.

19. Intempestivae voluptates molestias pariunt.

20. Hominibus enim animi tranquillitas oritur e modica voluptate atque e vita aequabili ; omnis autem tam inopia quam abundantia in deterius mutari magnosque in animo motus con- citare solet. At animi qui quasi sede sua expulsi, magnis in- tervallis ultro citroque moventur, nec constantes sunt, neque tranquilli. Quare ad ea quae fieri possunt, intendi animum ac praesentibus contentum esse decet, eorum qui felices judican- tur et in admiratione sunt, non valde memorem neque eos cu- rantem, sed hominum aerumnosorum vitas intueri convenit re- putantem, quantis miseriis conflictentur, ut tua res tuaque for- tuna magna tibi et lauta videatur, neve posthac plura cupienti

Liber HI, Democriti operum fragmenta, 169

ϑωυμάζων τοὺς ἔχοντας xal μαχαριζομένους ὑπὸ τῶν ἄλλων ἀνθρώπων, xal τῇ μνήμῃ πᾶσαν ὥρην προςεδρεύων, αἰεὶ ἐπιχαι- γουργέειν ἀναγχάζεται xal ἐπιβάλλεσϑαι, δι᾽ ἐπιθυμίην τοῦ τι πρήσσειν ἀνήχεστον ὃ νόμοι χωλύουσι. Διόπερ τὰ μὲν μὴ δί- ζησϑαι χρεών, ἐπὶ τοῖσι δὲ εὐθυμέεσθαι χρεών, παραβάλλοντα τὸν ἑωυτοῦ βίον πρὸς τὸν τῶν φαυλότερον πρησσόντων, χαὶ μαχαρίζειν ἑωυτόν, ἐνθυμεύμενον τὰ πάσχουσι, ὅχως αὐτέων βέλτιον πρήσσῃ τε xal διάγῃ. Ταύτης γὰρ ἐχόμενος τῆς γγώ- une εὐθυμότερόν τε διάξεις, καὶ οὐχ ὀλίγας χῆρας ἐν τῷ βίῳ διώσεαι, φϑόνον xal ζῆλον καὶ δυσμενίην. Stob. Flor. I, 40.

21. 'H τοῦ πλέονος ἐπιϑυμίη τὸ παρεὸν ἀπόλλυσι, τῇ Αἰσωπίῃ χυνὶ ἰκέλη γινομένη. Stob. Flor. X, 69.

99. Τῶν τὸ σχῆνος χρήζει, πᾶσι πάρεστι εὐμαρέως ἄτερ μόχϑου καὶ ταλαιπωρίης: ὁχόσα δὲ μόχϑου xal ταλαιπωρίης χρήζει καὶ βίον ἀλγύνει, τούτων οὐχ ἱμείρεται τὸ σχῆνος, ἀλλ᾽ ἢ τῆς γνώμης χαχοφυΐη. Stob. Flor. X, 66.

accidat, ut animo excrucieris. Nam qui suspicit eos, qui opes habent et qui beati existimantur ab aliis hominibus eique re- cordationi singulis horis immoratur, semper novi aliquid moliri et aggredi cogitur propter cupiditatem patrandi aliquid nefarium quod legibus interdictum sit. Quapropter unum quemque de- cet alia (i. e. aliena) non appetere, aliis (i. e. suis) autem ac- quiescere, comparanteimn suam ipsius vitam cum eorum vita, qui deteriore sunt conditione, et se ipsum beatum praedicare, reputantem secum, quae illi perpetiantur, ut meliore quam isti sorte et vita fruatur. Hanc enim amplexus sententiam laetius et tranquillius vives, neque paucas vitae (humanae) pestes pro- pulsabis, invidiam, aemulationem, odium.

21. Cupido plura adipiscendi Aesopei canis instar prae- sentia. amittit.

22. Quorum corpus indiget, ea facile omnibus obveniunt sine labore et aerumna: quaecunque vero laborem et aerumnam flagitant vitamque tristem reddunt et insuavem, ea non corpus desiderat, sed ingenii et opinionis perversitas.

170 Quaestiopum Democritearum

93. Πρὸς τούτους γὰρ οἶμαι μάλιστα τὸν Δημόχριτον ci- πεῖν, ὡς εἰ τὸ σῶμα διχκάσαιτο τῇ ψυχῇ χαχώσεως, oóx dv αὐτὴν ἀποφυγεῖν. Plutarch. de sanit. tuend. p. 135 (vol. VI p. 514 ed. Reisk.)

24. Ἢν μὴ πολλῶν ἐπιϑυμέῃς, τὰ ὀλίγα τοι πολλὰ δόξει" σμιχρὴ γὰρ ὄρεξις πενίην ἰσοσϑενέα πλούτῳ ποιέει. Stob. Flor. XCVII, 24. et 25.

25. Καλὸν ἐπὶ παντὶ τὸ ἴσον, ὑπερβολὴ δὲ xal Ἔλλειψις ob μοι δοχέει. Democr. Orell. n. 68.

26. llsv(n, πλοῦτος, ὀνόματα ἐνδείης xal xópou* οὔτε div πλούσιος ὃ ἐνδέων, οὔτε πένης ὃ μὴ ἐνδέων. Stob. Flor. XCVIL 29.

27. Εὐτυχὴς ὁ ἐπὶ μετρίοισι χρήμασι εὐθυμεόμενος" δυς- τυχὴς δὲ 6 ἐπὶ πολλοῖσι δυσϑυμεόμενος. Stob. Flor. CIII, 17.

28. Τὸ χρῷζον οἶδε, ὀχόσον χρήζει, ὃ δὲ χρήζων οὐ γινώσχει. Stob. Flor. I, 74.

29. Εὐγνώμων ὃ μὴ λυπεόμενος ἐπ᾽ οἷσι οὐχ ἔχει, ἀλλὰ χαίρων ἐπ᾽ οἷσι ἔχει. Stob. Flor. XVII, 26.

23. In hos enim existimo Democriti dictum convenire, si corpus cum animo de damno facto litigaret, fore ut animus judicio non absolveretur.

24. Nisi multa desideras, pauca tibi multa videbuntur: pauca enim appetendo efficimus, ut paupertas magnas opes aequiparet,

25. Bona in omnibus aequalitas est, quidquid vero ultra vel citra modum est, mihi non placet.

26. Paupertas, divitiae, nomina sunt indigentiae et saturi- tatis: quamobrem neque dives dicendus est, qui indiget, neque qui non indiget, pauper.

27. Fortunatus est, qui exigua possidens hilare vivit: in- fortunatus, qui inter magnas opes in moerore jacet.

98. Ipsa indigentia scit, qua re et quatenus egeat, iudi- gens autem ignorat.

29. Sobrius est et moderatus, qui ob res quibus caret, dolore non angitur, sed iis quae praesto sunt, gaudet.

Liber III, Demoeriti operum fragmenta, 171

30. 'O φϑθονέων, ἑωυτὸν ὡς ἐχϑρὸν λυπέει. Stob. Flor. XXXVII, 47. Democr. Orell. n. 54.

31. ᾿Ανοήμονες τῶν ἀπδβόντων ὀρέγονται" τὰ δὲ παρεόντα (xal παρῳχημόνων χερδαλεώτερα ἐόντα) ἀμαλδύνουσι. Stob, Flor. IV, 78.

32. Bíoc dvsóptactoc μαχρὴ ὁδὸς ἀπανδόχευτος. Stob. Flor. XVI, 91.

33. Φειδώ tot xal λιμὸς χρηστή. iv χαιρῷ δὲ καὶ δα- zdyn* γινώσχειν δὲ ἀγαϑοῦ. Stob. Flor. XVI, 18.

394. Τῶν ἡδέων τὰ σπανιώτατα γινόμενα μάλιστα τέρπει. Stob. Flor. XVII, 38.

356. Σωφροσύνη τὰ τερπνὰ ἀέξει, xal ἡδονὴν ἐπιμέζονα ποιέει. Stob. Flor. V, 49.

36. Τράπεζαν πολυτελέα μὲν τύχη παρατίθησι, abtapxéa δὲ σωφροσύνη. Stob. Flor. V, 38.

37. Εἴ τις ὑπερβάλλοι τὸ μέτριον, τὰ ἐπιτερπέστατα ἀτερ- πέστατα ἄν γίνοιτο. Stob. Flor. VII, 39. VI, 60.

38. Ξενιτείη βίου ἀὐταρχείην διδάσχει" μᾶζα γὰρ καὶ στι- βὰς λιμοῦ xal κόπου γλυχύτατα ἰάματα. Stob. Flor. XL, 6.

30. Homo invidus se ipsum, ut inimicum, dolore afficit.

31. Stulti desiderant absentia, praesentia vero, etsi uti- liora praeteritis, perire sinunt.

39. Vita festis diebus carens longa est via inhospitalis.

33. Parsimonia et esuries bona sunt, suo autem tempore sumtus (non minus bonus est); at viri prudentis est nosse (tempus ad utramque rem opportunum).

34. Rarissimae quaeque voluptates maxime delectant.

35. "Temperantia, quae jucunda sunt, auget et voluptatem majorem facit.

36. Mensam pretiosam fortuna apponit, usui sufficientem temperantia. |

37. Si quis modum excesserit, suavissima quaeque in- suavissima fient.

38. Peregrinatio vitae frugalitatem docet; nam panis hordea- ceus et torus stramineus famis ac laboris dulcissima sunt remedia.

172 Quaestionum Democritearum

39. Αὐταρχείῃ τροφῆς μαχρὴ νὺξ οὐδέποτε γίνεται. An- ton. et Max. p. 145. Cod. Flor. Stob. Gaisf. IV p. 434.

40. Τὰ μέγιστα τῶν χαχῶν oi πένητες ἐχπεφεύγασιν, ἐπι- βουλήν, φϑόνον καὶ μῖσος, οἷς οἱ πλούσιοι χαϑ᾽ ἡμέραν συνοι- χοῦσιν. Anton. et Max. p. 786.

41. Γινώσχειν χρεὼν ἀνθρωπίνην βιοτὴν ἀφαυρήν τε ἐοῦσαν xal ὀλιγοχρόνιον πολλῇσί τε χηρσὶὲ συμπεφυρμένην καὶ ἀμηχανίῃσι, ὅκως dv τις μετρίης χτήσιος ἐπιμελῆται xal με- τρῆται ἐπὶ τοῖσι ἀναγχαίοισι $ ταλαιπωρίη. Stob. Flor. ΧΟΥΗ͂Ι, 65.

49. Πενίην ἐπιεικέως φέρειν σωφρονέοντος. Stob. Flor. ΟΝ, 70.

48. ᾿Απορίη ξυνὴ τῆς Éxdotou χαλεπωτέρη᾽" οὐ γὰρ ὑπο- λείπεται ἐλπὶς ἐπιχουρίης. Stob. Flor. CIV, 20.

44. ᾿Αλογιστίη μὴ ξυγχωρέειν τῇσι χατὰ τὸν βίον ἀνάγχῃσι. Stob. Flor. CVIII, 64.

45. Τοῖσι ὃ τρόπος ἐστὶ εὔταχτος, τουτέοισι xal βίος ξυν- τέταχται. ϑίον. Flor. XXXVII, 25. Democrat. Orell. n. 26.

39. Moderato victu (contentis) nulla unquam nox longa (et molesta) est.

40. Pauperes maximis malis non infestantur, ut insidiis, invidia et odio, quibus divites premuntur quotidie.

41. Cognoscamus oportet, vitam humanam imbecillam ac brevem multisque calamitatibus (fatorum acerbitate illatis) et rerum angustiis turbatam esse, ut ad mediocrem quaestum fa- ciendum intenti simus atque ut rebus necessariis miseriam me- tiamur.

42. Paupertatem moderate ac patienter ferre hominis so- brii est.

43. QGravior est publica quam privata inopia; non enim subsidii spes relinquitur.

44. Necessariis in vita rebus non cedere stultitia est.

45. Quibus mores bene sunt compositi, his et vita recte instituta est.

D La ——— — -.

Liber IIl. Democriti operum fragmenta. 173

Περὶ ἀμετρίης τῶν κατὰ τὸ σῶμα ἡδονέων.

46. ἱὙγιείην εὐχῇσι παρὰ ϑεῶν αἰτέονται ἄνθρωποι, τὴν ταύτης δύναμιν παρ᾽ ἑωυτοῖσι ἔχοντες οὐχ ἴσασι" ἀχρασίῃ δὲ τἀναντία πρήσσοντες αὐτοὶ προδόται τῆς ὑγιείης τῇσι ἐπιϑυ- μίῃσι γίνονται. Stob. Flor. XVIII, 31.

47. “Ὅσοι ἀπὸ γαστρὸς τὰς ἡδονὰς ποιέονται, ὑπερβεβλη- χότες τὸν καιρὸν ἐπὶ βρώσεσι 3j πόσεσι ἢ ἀφροδισίοισι. ἐν τοῖσι κᾶσι aí μὲν ἡδοναὶ βραχεῖαί ts καὶ δι᾽ ὀλίγου γίνονται, δχόσον ἄν χρόνον ἐσϑίωσι, 7| πίνωσι, αἱ δὲ λῦπαι πολλαί, Τοῦτο μὲν γὰρ τὸ ἐπιϑυμέειν αἰεὶ τῶν αὐτέων πάρεστι, xal óxóvav γένηται, ὁχοίων ἐπιϑυμέουσι, διὰ ταχέος τε ἢ ἡδονὴ παροίχεται xal οὐδὲν ἐν αὐτέοισι χρηστόν ἐστι, ἀλλ᾽ ἢ τέρψις βραχεῖα χαὶ αὖτις τῶν αὐτέων δέει. Stob. Flor. XVIII, 36.

48. Ατοπον γάρ ἐστι, χοράχων μὲν λαρυγγισμοῖς xal χλωσμοῖς ἀλεχτορίδων καὶ συσὶν ἐπὶ φορυτῷ μαργαινούσαις, ὡς ἔφη Δημόχριτος, ἐπιμελῶς προςέχειν, σημεῖα ποιουμένους πνευ- μάτων χαὶ ὄμβρων, τὰ δὲ τοῦ σώματος χινήματα χαὶ σάλους

ὧν

i

De corporis voluptatum intemperantia.

46. Precibus homines prosperam valetudinem a diis ex- poscunt, nescientes, se ipsos ejus rei facultatem habere. Sed ejus proditores evadunt.

47. Qui ventris voluptatibus dediti justum edendi aut potandi aut rerum venerearum tempus excedunt, hi ex his omnibus voluptates breves ac parum stabiles capiunt tantisper dum edunt aut potant, sed multum molestiae inde trahunt. Etenim earundem rerum desiderio semper tenentur et quum ea quae appetunt consecuti sunt, voluptas confestim transit neque quidquam in talibus boni inest, sed brevis est delectatio, ut mox rursus iisdem indigeant.

48. Est enim absurdum, quum crocientibus corvis et gra- cillantibus gallinis et subus cum voluptate in luto se volutanti- bus, ut ajebat Democritus, studiose animum attendamus, ven- torum inde et imbrium praesagia sumentes, motus corporis nostri et jactationes affectionesque morbum antecedentes non

174 τς Quaestionum Demoeritearum

xal προπκαϑείας μὴ προλαμβάνειν, μηδὲ προφυλάττειν, μηδὲ ἔχειν σημεῖα χειμῶνος ἐν ἑαυτῷ γενησομένου xal μέλλοντος. Ρ]η- tarch. de sanit. tuend. p. 129 (vol. VI pag. 489 seq. ed. Reisk.)

49. Ξυόμενοι ἄνθρωποι ἥδονται καί σφιν γίνεται ἅπερ τοῖσι ἀφροδισιάζουσι. Eustath. ad Odyss. ξ, 498.

60. Ξυνουσίη ἀποπληξίη σμιχρή᾽ ἐξέσσυται γὰρ ἄνθρωπος ἐξ ἀνθρώπου. Stob. Flor. VI, 57.

61. ᾿Ανοήμονες βιοῦσι οὐ τερπόμενοι βιοτῇ. Stob. Flor. IV, 76.

69. ᾿Ανοήμονες νεότητος ὀρέγονται, οὐ τερπόμενοι δὲ νεότητι. Stob. Flor. IV, 77.

53. ᾿Ανοήμονες Üdvarov δεδοιχότες γηράσκειν ἐϑέλουσι. Stob. Flor. IV, 81.

64. ᾿Ανοήμονες τὸ (xv ὡς στυγέοντες, ζῇν ἐθέλουσι δεί- ματι ᾿Δίδεω. Stob. Flor. IV, 78.

55. ᾿Ανοήμονες τὸν θάνατον φεύγοντες διώχουσι.. Stob. Flor. IV, 79.

66. ᾿Ανοήμονες οὐδὲν μανθάνουσι ἐν ὅλῃ τῇ βιοτῇ-. Stob. Flor. IV, 80.

observare, non praecavere, neque indicia futurae in nobis tem- pestatis praecipere animo.

49. Qui corpus aliqua parte radunt, eandem percipiunt voluptatem quam qui in re venerea versantur.

50. Coitus est parva apoplexia: prorumpit enim homo ex homine.

61. Stulti vivunt, non gaudentes vita.

59. Stulti desiderant juventutem, quum nullo juventae commodo fruantur.

53. Stulti mortem metuentes, senescere cupiunt,

54. Stulti quum vitam se odisse simulent, vivere tamen volunt mortis metu.

55. Stulti mortem dum fugiunt, persequuntur.

66. Stulti per totam vitam nihil discunt.

Liber Ill. Demeeriti operum fragmenta. 175

Περὶ χρημάτων.

57. Χρημάτων χρῆσις ξὺν νόῳ μὲν χρήσιμον εἷς τὸ ἐλευ- ϑέριον elvat xai δημωφελέα" ξὺν ἀνοίῃ δὲ χορηγίη ξυνή. Stob. Flor. XCIV, 24.

58. Δόξα xal πλοῦτος ἄνευ ξυνέσιος οὐχ ἀσφαλέα χτή- ματα. Stob. Flor. IV, 82. Democrat. ap. Orell. n. 42.

59. Τὸν οἰόμενον νόον ἔχειν ὃ νουϑετέων paratonovést. Democrat. Orell. n. 18. Stob. Flor. X, 43.

60. Οὐχ ἔστι οὕτως ἀσφαλὴς πλούτου πυλεών, τὸν οὐχ ἀνοίγει τύχης χαιρός. ϑίον. Flor. CV, 59.

61. Χρήματα πορίζειν μὲν οὐχ ἀχρεῖον: ἐξ ἀδιχίης δὲ πάντων κχκάχιον. Democr. ap. Orel. n. 43. Stob. Flor. XCIV, 95.

62. “Ὁ χρημάτων παντελέως ἥσσων οὐχ dv ποτε εἴη δί- χαιοςς Democrat. Orell. n. 16.

63. IlAoürog ἀπὸ χαχῆς ἐργασίης περιγενόμενος ἐπιφανέ- atepov τὸ ὄνειδος χέχτηται. Stob. Flor. X, 37.

64. Kaxà χέρδεα ζημίην ἀρετῆς φέρει. Stob.Flor. X, 45.

De pecunia.

57. Pecuniarum usus cum prudentia conjunctus utilis est ad exhibendam liberalitatem et populum adjuvandum: cum stultitia sociatus largitio est omnibus commoda.

98. Honor et divitiae sine prudentia opes sunt nequa- quam tutae.

69. Quisquis eum monet, qui prudentia se pollere existi- mat, operam perdit.

60. Non est adeo munita divitiarum porta, quam non aperiat fortunae occasio.

61. Opes parare haudquaquam inutile, sed injuste parare omnium pessimum est,

62. Qui pecuniis facile corrumpitur, nunquam ille justus fuerit.

63. Divitiae turpi quaestu paratae opprobrium eo habent insignius.

64. lmprobo lucro jacturam facimus virtutis.

176 Quaestionsm Demoeritearum

65. Ἐλπὶς xaxoà χέρδεος ἀρχὴ ζημίης. Stob.Flor. X, 48.

66. Χρημάτων ὄρεξις, ἐὰν μὴ ὀρίζηται xópp, πενίης ἐσχάτης πολλῷ χαλεπωτέρη " μέζονες γὰρ ὀρέξιες μέζονας ἐν- δείας ποιεῦσι. Stob. Flor. X, 44.

67. “Ὥσπερ ἐν τοῖσι ἕλχεσι φαγέδαιναι χάχιστον νούσημα, οὕτως ἐν τοῖσι χρήμασι τὸ μὴ προζςαρμόζον xal τὸ ξυνεχές. Stob. Flor. XCII, 14.

68. Οἱ φειδωλοὶ τὸν τῆς μελίσσης οἶτον ἔχουσι, ἐργαζό- μενοι ὡς αἰεὶ βιωσόμενοι. Stob. Flor. XVI, 16.

69. Ἢ τέχνοισι ἄγαν χρημάτων ξυναγωγὴ πρόφασίς ἐστι φιλαργυρίης, τρόπον ἴδιον ἐλέγχουσα. Stob. Flor. X, 65.

70. Οἱ τῶν φειδωλῶν παῖδες ἀμαϑέες γινόμενοι, ὥσπερ of ὀρχησταὶ οἱ ἐς τὰς μαχαίρας ὁρούοντες, ἣν ἑνὸς μούνου μὴ τύχωσι, μὴ καταφερόμενοι, ἔνϑα δέει τοὺς πόδας ἐρεῖσαι, ἀπόλ- λυνται’ χαλεπὸν δὲ τυχέεξιν τοῦ ἑνός" τὸ γὰρ ἴχνιον μοῦνον

λέλει-

66. Spes mali lucri initium est jacturae.

66. Pecuniarum cupiditas nisi finiatur aliqua satietate, multo est molestior quam summa egestas. Majores enim cupi- ditates indigentias quoque majores pariunt.

67. Ut in ulceribus perniciosissimus morbus gangraena est: ita in divitiis eas, quae non conveniunt hominibus, quibus contigerunt, et quarum diuturna est possessio, perniciosissimas judicari et quasi gangraenae instar haberi oportet.

68. Homines praeparci apiculae sortem habent; quippe labores suscipiunt tanquam perpetuo victuri.

69. Nimia pecuniarum collectio ad liberorum commodum spectans praetextus est avaritiae, suum cujusque ingenium ar- guens ac detegeus.

70. Quemadmodum saltatores in erectorum gladiorum orbem se conjicientes, ubi id unum non consecuti sunt, ut de- laberentur in eum locum, in quo pedes poni oportet, male dispereunt —— difficile vero unum illud consequi; non enim plus spatii relinquitur, quam quantum satis est ad excipienda pedum vestigia: ita etiam praeparcorum hominum fili, si

lit-

Liber HI, Democriti operum fragmenta. 177

λέλειπται τών ποδῶν" οὕτω δὲ xal οὗτοι, ἣν ἁμάρτωσι τοῦ πα- τριχοῦ τύπου τοῦ ἐπιμελέος xal φειδωλοῦ, φιλέουσι διαφϑεί- ρεσϑαι. — Stob. Flor. XVI, 17.

71. Τοῖσι παισὶ μάλιστα χρὴ τῶν ἀνυστῶν δατέεσθαι τὰ χρήματα, xal ἅμα ἐπιμέλεσϑαι αὐτέων, μή τι ἀτηρόν τι ἔωσι διὰ χειρὸς ἔχοντες" ἅμα μὲν γὰρ πολλῷ φειδότεροι γίνονται εἰς τὰ χρήματα xal προθυμότεροι χτᾶσϑαι, xal ἀγωνίζονται ἀλλή- Aust ἐν γὰρ τῷ ξυνῷ τὰ τελεύμενα οὐχ ἀνιᾷ, ὥσπερ ἰδίῃ" οὐδ᾽ εὐθυμέει τὰ ἐπιχτώμενα, ἀλλὰ πολλῷ ἧσσον. Stob. Flor. LXXXVIII, 25.

72. Πατρὸς σωφροσύνη μέγιστον τέχνοισι παράγγελμα. Stob, Flor. V, 44.

Περὶ τοῦ ἐν ξυμφορῇσι εὖ φρονέειν. 73. Μέγα τὸ ἐν ξυμφορῇσι φρονέειν ἃ δέει. Stob. Flor. ΟΥ̓, 68. Democrat. Orell. n. 8. 74. Λύπην ἀδέσποτον ψυχῆς ναρχώσης λογισμῷ Éxxpous. Stob. Flor. CVIII, 67.

litterarum ignari sunt, ubi a paterno diligentiae ac parcitatis exemplo desciverunt, perire solent.

71. Pueris (singulis) distribui oportet cum alias res, tum pecunias tanquam recte factorum (praemia) ac simul videndum est, ne quid in manibus habeant, quod (res illas) corrumpere possit, Sic enim (singuli) multo parciores promptioresque ad acquirendum fiunt, ae simul inter se certant. Nam quae com- muni sumtu expenduntur non ita molesta sunt, ut quae priva- ἔπι erogantur: et quae (ab universis) acquiruntur, non aeque exhilarant (singulos), sed multo minus.

79. Patris temperantia optima liberorum institutio est. De prudentía in rebus adversis. 73. Magnum est in rebus adversis recte sentire.

74. Dolorem intolerabilem animae torpentis ratione ex-

pellas, 19

178 Quaestionum Democritearum

Περὶ ἐπιϑυμιέων.

75. Τὸ νιχᾷν αὐτὸν ἑαυτὸν πασῶν νιχῶν πρώτη xal ἀρίστη" τὸ δὲ ἡττᾶσθαι αὐτὸν ὑφ᾽ ἑαυτοῦ, αἴσχιστόν τε xal χάχιστον. Anton. p. 268 et 321.

76. ᾿Ανδρήϊος οὐχ 6 τῶν πολεμίων xpatíov μόνον, ἀλλὰ xal ὃ τῶν ἥδονέων χρέσσων. Stob. Flor. VII, 26.

77. Θυμῷ μάχεσθαι μὲν χαλεπόν, ἀνδρὸς δὲ τὸ χρατέειν εὐλογίστου. Stob. Flor. XX, 56.

78. 'Alkeqot τῶν ἀξυνέτων αἱ ἐλπίδες. Stob. Flor. CX, 19.

79. Ἐλπίδες at τῶν ὀρϑὰ φρονεόντων ἐφιχταί, αἱ δὲ τῶν ἀξυνέτων ἀδύνατοι. | Stob. Flor. CX, 18.

80. ᾿Ιατριχὴ μὲν γάρ, xaxà Δημόχριτον, σώματος νούσους ἀχέεται, σοφίη δὲ ψυχὴν παϑέων ἀπαιρέεται. — Clemens. Alex. Paedag. lib. I pag. 81 ed, Sylb.

81. Σοφίη ἄθαμβος ἀξίη πάντων, τιμιωτάτη ἐοῦσα. Stob. Flor. III, 34 et VII, 80.

82. Ai περί τι σφοδραὶ ὁρέξιες τυφλοῦσι εἰς τἄλλα τὴν ψυχήν. Democrat. Orell. n. 37.

De cupiditatibus.

76. Se ipsum vincere omnium victoriarum prima et pul- cherrima: vinci autem a se ipso et turpissimum et pessimum est,

76. Fortis habendus non solum qui hostes superat, sed etiam qui voluptatibus superior est.

77. Difficile quidem est adversus iram pugnare; viri au- tem prudentis ac moderati est ipsam vincere.

78. Insipientium spes praeter rationem sunt.

79. Spes recte sapientium ratae fieri possunt, insipientium vero necessario ad irritum cadunt.

S0. Medicina enim (ait Democritus) medetur morbis cor- poris: sapientia autem liberat animum a perturbationibus.

81. Sapientia quae nihil neque admiratur neque reformi- dat, magni facienda est, quum summis honoribus digna sit.

82. Nimis vehementes cujuscunque rei appetitus ad cae- tera animum occaecant.

Liber III. Democriti operum fragmenta. 179

83. Παιδός, οὐχ ἀνδρὸς τὸ ἀμέτρως ἐπιϑυμέειν. Demo- crat. Orell. n. 35.

Περὶ πόνων. :

84. Πόνος ξυνεχὴς ἐλαφρότερος ἑωυτοῦ τῇ ξυνηϑείῃ γί νεται. Stob. Flor. XXIX, 64.

85. Δημόχριτος μὲν παραινεῖ, τήν τε πολεμιχὴν τέχνην, μεγίστην οὖσαν, ἐχδιδάσχεσθαι xal τοὺς πόνους διώχειν, ἀφ᾽ ὧν τὰ μεγάλα xal λαμπρὰ γίγνονται τοῖς ἀνθρώποις. Plutarch. adv. Colot. p. 1126.

86. Of &xoóotot πόνοι τὴν τῶν ἀχουσίων ὑπομονὴν ἐλα- φροτέραν παρασχευάζουσι. Stob. Flor. XXIX, 63.

87. Τῆς ἡσυχίης πάντες ol πόνοι ἡδίονες, ὅταν τῶν εἶνε- xev πονέουσι, τυγχάνωσι ἣ εἰδέωσι χύρσοντες" τὸ δὲ ἄχος τῆς ἀποτυχίης ἀποδείχνυσι τὸ πονέειν ὁμοίως ἀνιηρὸν χαὶ ταλαίπω- pov. Stob. Flor. XXIX, 88.

88. Τὸ aisi μέλλειν ἀτελέας ποιέει τὰς πρήξιας. Stob. Flor. XXIX, 67. Democrat. Orell. n. 46.

89. Τόλμα πρήξιος ἀρχή, τύχη δὲ τέλεος χυρίη. Stob. Flor. LI, 16.

83. Pueri, non viri est immoderata cupiditate trahi.

De laboribus.

84. Labor continuus consuetudine fit levior.

85. Democritus ad discendam artem bellicam, quippe quae permagna sit, cohortatur, atque ad obeundos labores, qui- bus magnitudo et splendor hominibus comparantur.

86. Voluntarii labores necessariorum laborum patientiam afferunt eosque quodammodo levant ac minuunt.

87. Omnes labores otio jucundiores sunt, quando illa consequuntur homines, quorum gratia laborant, aut consecutu- ros se sciunt; at dolor e spe ad irritum redacta susceptus ipsos labores ingratos pariter ac molestos efficit.

88. Perpetua cunctatio imperfecta relinquit opera.

89. Audacia principium actionis est: fortuna vero finem gubernat.

19 *

180 Quaestionum Democriteorum

90. ᾿Ανδρηΐη τὰς ἄτας σμιχρὰς ἔρδει. Stob. Flor. VII, 22.

91. Ἡμερήσιοι ὕπνοι σώματος ὄχλησιν Y, ψυχῆς ἀδημο- σύνην ἣ ἀργίην 7, ἀπαιδευσίην σημαίνουσι. Stob. Flor. VI, 55.

99. Τὸν εὐθυμέεσθαι μέλλοντα χρὴ μὴ πολλὰ πρήσσειν. μήτε ἰδίῃ μήτε ξυνῇ, μηδὲ doo ἄν πρήσσῃν, ὑπέρ τε δύναμιν αἱρέεσϑαι τὴν ἑωυτοῦ xal φύσιν, ἀλλὰ τοσαύτην ἔχειν quAaxiv, ὥστε χαὶ τῆς τύχης ἐπιβαλλούσης χαὶ ἐς τὸ δέον ὑπηγεομένης τῷ δοχέειν, χατατίϑεσθαι xal μὴ πλέω προςάπτεσϑαι τῶν δυ- vatüv: ἣ γὰρ εὐογχίη ἀσφαλέστερον τῆς μεγαλογχίης. Stob. Flor. CIII, 25.

Περὶ ἰδίων καὶ ἀλλοτρίων ἁμαρτημάτων.

93. Λήϑη τῶν οἰχηΐων χαχῶν ϑρασύτητα γεννᾷ. Stob. Flor. IV, 72.

94. Κρέσσον tà οἰχήϊα ἁμαρτήματα ἐλέγχειν ἣ xà ὀδνεῖα. Stob. Flor. XIII, 26.

95. Αἰσχρὸν τὰ ὀθνεῖα πολυπραγμονεύοντα ἀγνοέειν τὰ oix£ia. Democrat. Orell. n. 45.

90. Fortitudo dispendia minuit.

91. Somni diurni corporis turbationem vel animi moero- rem (ex fastidio ortum) vel pigritiam vel litterarum ignoran- tiam indicant.

92. "Tranquillum futurum non multa agere oportet neque privatim neque publice; neque ea quae agat, supra facultatem eti naturam suam sibi sumere, sed tantam sui curam habere, ut fortunam quamvis: praesentem et ad id quod necessarium videtur ducentem declinet, ac non plura attingat, quam quibus ferendis par sit: molis enim commoditas tutior est quani ejus magnitudo.

De nostris aliorumque vitiis.

93. Vitiorum nostrorum oblivio gignit audaciam. 94. Praestat propria quam aliena peccata reprehendere. 95. Aliena curiose sectantem sua ignorare turpe est.

Liber Ill, Democriti operum fragmenta. 181

96. "Av δὲ σαυτὸν ἔνδοθεν ἀνοίξῃς, ποιχίλον τι xal πολυ- παϑὲς χαχῶν ταμεῖον εὑρήσεις xal ϑησαύρισμα, ὥς φησι Δη- μόχριτος, οὐχ ἔξωθεν ἐπιῤῥεόντων, ἀλλ᾽ ὥσπερ ἐγγείους χαὶ αὐτόχϑονας πηγὰς ἐχόντων, ἃς ἀνίησιν ἢ καχία, πολύχυτος xai δαψιλὴς οὖσα τοῖς πάϑεσιν. Plutarch. vol. VII p. 950 ed. Reisk. (p. 500 ed. Xyl.)

Περὶ χαχῶν ἔργων.

97. Φαύλων ἔργων xal τοὺς λόγους παραιτητέον. Stob. Flor. V, 95.

98. Φαῦλον, xdv μόνος ἧς. μήτε λέξῃς μήτε ἐργάσῃ" μάϑε δὲ πολὺ μᾶλλον τῶν ἄλλων σεωυτὸν αἰσχύνεσϑαι. — Stob. Flor XXXI, 7.

99. Λόγος ἔργου σχιή. Diog. Laert. IX, 37.

100. Μηδέν τι μᾶλλον τοὺς ἀνθρώπους αἰδέεσϑαι ἑωυτοῦ, μηδέ τι μᾶλλον ἐξεργάζεσθαι χαχόν, εἰ μέλλει μηδεὶς εἰδήσειν, ἢ εἰ πάντες ἄνθρωποι" ἀλλ᾽ ἑωυτὸν μάλιστα αἰδέεσϑαι xal τοῦ- τὸν νόμον τῇ ψυχῇ χατιστάναι, ὥστε μηδὲν motísw ἀνεπιτή- δειον. Stob. Flor. XLVI, 46.

101. ᾿ΕἙωυτὸν πρῶτον αἰσχύνεσθαι χρεὼν tbv αἰσχρὰ ἔρ- ó»vra, Democrat. Orell. n. 50.

96. Quodsi intus te ipsum aperias, varium aliquem et multis affectum modis penum atque, ut Democritus ait, thesau- rum malorum invenies, non extrinsecus affluentium, sed insitos et ingeneratos fontes habentium, quos pravitas aperit, copiose largiterque varias fundens affectiones.

De malis facinoribus.

97. Malorum facinorum vel commemoratio vitanda est.

98. Malum, etiamsi solus sis, ne dicas neve facias; disce autem te ipsum multo magis quam alios revereri.

99. Sermo operis umbra.

100. Ne magis alios homines revereare, quam te ipsum; Deve magis delicta committas, si nemo resciturus sit, quam si omnes homines: sed te ipsum maxime verearis et hanc animo tuo Jegem constituas, ut nihil absurdum in se admittat.

101. Primum se ipsum vereri debet, quisquis turpia perpetrat.

192 Quaestionum Democritearum

109. Μεταμελίη ἐπ᾽’ aloypoiot ἔργμασι βίου σωτηρίη. Democrat. n. 9.

103. Πολλοὶ δρῶντες τὰ αἴσχιστα λόγους τοὺς ἀρίστους ἀσχέουσι. Cod. Flor. Stob. Gaisford. IV p. 384,

104. Οὔτε ἐσθλὸς λόγος φαύλην πρῆξιν ἀμαυρίσχει, οὔτε πρῆξις ἀγαθὴ λόγου βλασφημίῃ λυμαίνεται. — Ibid.

105. Ἔργα xal πρήξιας ἀρετῆς, οὐ λόγους ζηλεύειν χρεών. Cod. Flor. ibid.

106. Κίβδηλοι xal ἀγαϑοφανέες oi λόγῳ μὲν ἅπαντα, ἔργῳ δὲ οὐδὲν ἔρδοντες. Democrat, Orell. n. 47.

107. Μοῦνοι ϑεοφιλέες, ὅσοισι ἐχϑρὸν τὸ ἀδιχέειν. Stob. Flor. IX, 32.

108. Δίκη μέν ἐστι ἔρδειν τὰ χρηέοντα, ἀδιχίη δὲ μὴ ἔρδειν τὰ χρηέοντα, ἀλλὰ παρατρέπεσθαι. Stob. Flor. XLIV, 15.

109. ᾿Αγαϑὸν οὐ τὸ μὴ ἀδιχέειν, ἀλλὰ τὸ μηδὲ ἐθέλειν. Stob. Flor. IX, 31.

110. Ἐχϑρὸς οὐχ 6 ἀδιχέων, ἀλλὰ xal 6 βουλόμενος. Democrat. Orell. n. 55.

102. Factorum turpium poenitentia vitae salus est.

103. Multi pessima quaeque facientes optimas orationes conficiunt.

104. Neque pulchre dictum malum facinus obscurat, ne- que res praeclare gesta verbis contumeliosis corrumpitur.

105. Virtutis operibus, non verbis studendum est.

106. Subdoli homines sunt et specie tantum boni qui verbo omnia, re ipsa nihil praestant.

107. Soli diis grati sunt qui injurias oderunt.

108. Justitia est ea facere, quae fieri oportet; injustitia autem facienda non facere, sed declinare.

109. Bonum est non solum ab injuria, sed etiam a vo- luntate laedendi abstinere.

110. Inimicus est non solum qui injuriam infert, sed et qui de inferenda cogitat.

Liber ΠῚ, Demoeriti operum fragmenta, 183

111. Δίχης χῦδος γνώμης ϑάρσος xal ἀϑαμβίη, ἀδιχίης δὲ δεῖμα ξυμφορῇῆς τέρμα. Stob. Flor. VII, 32.

119. Καλὸν μὲν τὸν ἀδιχέοντα χωλύειν’ εἰ δὲ μή, μὴ ξυναδιχέειν. Democrat. n. 4.

113. Χαλεπὸν μιμέεσϑαι μὲν τοὺς xaxoóc, μὴ ἐθέλειν δὲ τοὺς ἀγαθούς. bid. n. 44.

114. ᾿Αγαθϑὸν ἣ εἶναι γρεὼν ἣ μιμέεσϑαι. Stob. Flor. XXXVH, 23.

115. Πλέονες ἐξ ἀσχήσιος ἀγαϑοὶ γίνονται 7) ἀπὸ φύσιος. Stob. Flor. XXIX, 66.

116. ᾿Αμαρτίης αἰτίη ἢ ἀμαϑίη τοῦ xpíocovoc. Democrat. Orell. n. 49.

117. Μὴ διὰ φόβον, ἀλλὰ διὰ τὸ δέον χρεὼν ἀπέχεσθαι ἁμαρτημάτων. Anton. et Max. p. 921.

118. 'O μὲν εὔϑυμος εἰς ἔργα ἐπιφερόμενος δίχαια xal νόμιμα, xal ὕπαρ xal ὄναρ χαίρει τε xal ἔῤῥωσται xal ἀναχη- δής ἐστι’ ὃς δ᾽ dy δίχης ἀλογέῃ xal τὰ χρηέοντα μὴ ἔρδῃ, τούτῳ πάντα τὰ τοιάὸς ἀτερπέα ἐστί, ὅταν τευ ἀναμνησῦ τ. xai δέδοιχε xal ἑωυτὸν χαχίζει. — Stob. Ecl. eth. HI, 9, 3 p. 408.

111. Justitiae gloria quam quis consequitur, animo fidu- ciam et terroris vacuitatem conciliat, injustitiae autem fuga ca- lamitatis terminus est.

112. llominem inique agentem impedire honestum est: id si fieri nequit, saltem non adjuvanda ejus iniquitas.

113. Malum est imitari improbos, bonos autem nolle ae- mulari.

114. Bonum aut esse aut bonos imitari oportet.

115. Plures exercitatione quam natura boni fiunt.

116. Eorum quae meliora sunt ignoratio causa peccandi est.

117. Non metu, sed officii causa peccatis abstinendum.

118. Qui alacri animo ad justa et legitima opera se ac- cingit, et vigilans et somnians gaudet et valet et curis vacuus est: qui autem nec justitiam curat, neque ea quae fieri debent facit, huic omnia molesta sunt, quotiescunque rei alicujus (olim factae) recordatur; ac metuit et se ipsum incusat.

184 Quaestionum Demecritearum

119. Ἔνιοι θνητῆς φύσιος διάλυσιν οὖχ εἰδότες ἄνθρωποι, ξυνειδήσι δὲ τῆς ἐν τῷ βίῳ χαχοπραγμοσύνης τὸν τῆς βιοτῆς χρόνον ἐν ταραχῇσι xal φόβοισι ταλαιπωρέουσι, ψεύδεα περὶ τοῦ μετὰ τὴν τελευτὴν μυϑοπλαστέοντες χρόνου. Stob. Flor. CXX, 20.

Περὶ ἐπαίνου καὶ ψόγου.

190. Ἐστὶ βράδιον μὲν ἐπαινέειν, ἃ μὴ χρή» xal ψέγειν, δχάτερον δὲ πονηροῦ τινος ἥϑεος. Stob. Flor. II, 37.

121. Μεγάλα βλάπτουσι τοὺς ἀξυνέτους οἱ ἐπαινέοντες. Democrat. Orell. n. 81.

129. Εὐλογέειν ἐπὶ χαλοῖσι ἔργμασι xaÀóv: tà γὰρ ἐπὶ φλαύροισι χιβδήλου xal ἀπατεῶνος. Democrat. Orell. n. 28.

123. Μωμεομένων φλαύρων 6 ἀγαϑὸς οὐ ποιέεται λόγον. Stob. Flor. XXXVIII, 46.

Περὶ παῤῥησίης. 124. Οἰχήϊον ἐλευθερίης παῤῥησίη" χίνδυνος δὲ ἣ τοῦ χαιροῦ διάγνωσις. Stob. Flor. XIII, 40. 125. ᾿Αληϑομυϑθεύειν χρεὼν ὅπου λώϊον. Stob. Flor. XIL13.

119. Homines nonnulli naturae mortalis dissolutionem ignorantes propter conscientiam vitae male actae omne dum vi- vunt tempus inter perturbationes metumqne misere transigunt, mendacia de tempore mortem secuturo confingentes.

De laude et vituperatione.

120. Facile quidem est laudare, quae non sunt laudanda, et vituperare, quae non sunt vituperanda, sed utrumque mali est. ingenii.

121. Qui stultos laudant, magno eos damno afficiunt.

122. Recte facta collaudare honestum est; nam mala fa- cinora laudibus efferre subdoli est hominis et deceptoris.

123. "Vir bonus inproborum reprehensiones nihili facit.

De sermonis libertate. 194. Propria libertatis est libera oratio; sed opportuni temporis cognitio periculuur habet. 125. "Vera dicenda sunt, ubi id praestat.

Liber ΠῚ. Demoeriti operum fragmenta. 185

196. "Opxouc, τοὺς ποιόονται ἐν ἀνάγχῃσι ἐόντες, οὐ τη-

ρέουσι οἱ φλαῦροι, ἐπὴν διαφύγωσι. Stob. Flor. XXVIII, 9. Περὶ παιδείας.

197. Κτηνέων μὲν εὐγένεια ἢ τοῦ σχήνεος εὐσϑένεια, ἀν- ϑρώπων δὲ f$ τοῦ ἤϑεος εὐτροπίη. Stob. Flor. LX XXVI, 18.

198. ᾿Ανϑρώποισι ἁρμόδιον ψυχῆς μᾶλλον ἣ σώματος ποιέεσϑαι λόγον’ ψυχὴ μὲν γὰρ τελεωτάτη σχήνεος μοχϑηρίην ὀρϑοῖ, σχήνεος δὲ ἰσχὺς ἄνευ λογισμοῦ ψυχὴν οὐδέν τι ἀμείνω τίϑησι. Stob. Flor. I, 39.

129. Σώματος χάλλος ζωῶδες, εἰ μὴ νόος ὑπείη. De- mocrat. Orell. n. 71.

130. Φύσεως μὲν γὰρ ἀρετὴν διαφϑείρει ῥαϑυμία, φαυ- λότητα δὲ ἐπανορϑοῖ διδαχή" καὶ τὰ μὲν ῥάδια τοὺς ἀμελοῦν- τὰς φεύγει, τὰ δὲ χαλεπὰ ταῖς ἐπιμελείαις ἁλίσκεται. Ánton. p. 377.

131. Οὔτε τέχνη οὔτε σοφίη ἐφιχτόν, ἣν μὴ μάϑῃ τις. Democrat. ap. Orell. n. 24.

139. 'H παιδεία εὐτυχέουσι μέν ἐστι xócpoc, ἀτυχέουσι δὲ χαταφύγιον. Cod. Flor. Stob. Gaisf. IV p. 405.

196. Sacramenta quae dicunt in angustiis quum versantur,

non servant mali homines, postquam e periculo evaserunt. De doctrina. - |

197. Jumentorum nobilitas in corporis robore, hominum vero in morum bonitate sita est.

198. Decet homines animi magis quam corporis habere rationem; ut enim quisque perfectissimus animus est, ita ma- Xime malum miserumque corpus erigit, corporis vero robur rationis expers animum nihilo reddit meliorem.

199. Corporis pulchritudo, nisi mens subsit, belluarum est.

130. Naturae praestantiam corrumpit incuria, pravitatem corrigit doctrina: et facilia negligentibus elabuntur, difficilia vero studio diligentiaque percipiuntur.

131. Neque ars neque scientia nisi discendo acquiritur.

132. Doctrina fortunatis quidem ornamentum est, infor- tunatis autem perfugium.

196 Quaestionum Democritearum

133. 'H φύσις καὶ ἢ διδαχὴ παραπλήσιόν ἐστι" xol γὰρ $ διδαχὴ μεταῤῥυσμοῖ τὸν ἄνθρωπον, μεταῤῥυσμοῦσα δὲ φυ- σιοποιέει. Cod. Flor. Stob. Gaisf. IV p. 406.

134. Πάντων xdxiotov ἣ εὐπετείη παιδεῦσαι τὴν νεότητα" αὕτη γάρ ἐστι, ἣ τίχτει τὰς ἡδονὰς ταύτας, ἐχ τῶν ἢ χαχότης χίνεται. | Cod. Flor. Stob. Gaisf. IV p. 406.

135. Κρέσσων ἐπ᾽ ἀρετὴν qavéstat προτροπῇ χρώμενος xal λόγου πειθοῖ ἥπερ νόμῳ xal ἀνάγχῃ.ς Λαάθρη μὲν γὰρ ἁμαρτέειν εἰχὸς τὸν εἰργμένον ἀδιχίης ὁπὸ νόμου, τὸν δὲ ἐς τὸ δέον ἠγμένον πειθοῖ οὐχ εἰχὸς οὔτε λάϑρη οὔτε φανερῶς ἔρδειν τι πλημμελές" διόπερ ξυνέσι τε xal ἐπιστήμῃ ὀρθϑοπραγέων τις ἀνδρήϊος ἅμα xal εὐθύγνωμος γίνεται. Ibid.

136. Κρέσσονές εἰσι af τῶν πεπαιδευμένων ἐλπίδες ἢ ὃ τῶν ἀμαϑέων πλοῦτος. Ibid. p. 408.

137. Οἱ ἀξύνετοι δυστυχέοντες σωφρονέουσι. Democrat. Orell. n. 20.

138. Νηπίοισι οὐ λόγος, ἀλλὰ ξυμφορὴ γίνεται διδάσχαλος. Ibid. n. 41.

133. Similis est naturae doctrina; etenim doctrina trans- format hominem transformandoque aliam ei addit naturam.

134. Nihil pejus est levitate in pueris educandis; haec enim gignit voluptates, e quibus vitia oriuntur.

135. Promptior ad virtutem apparebit, qui adhortatione verbisque ad persuadendum accommodatis, quam qui lege et necessitate impellitur. Etenim clam peccare eum qui (sola) lege a maleficio avocatur, probabile est: at qui. persuasione ad officium ducitur, eum neque clam neque palam verisimile est quidquam mali committere; quapropter qui cum prudentia rerumque peritia recte agit, simul animosus et ad sententiam suam libere profitendam proclivis evadit.

136. Doctorum hominum spes indoctorum divitiis sunt potiores.

137. Stulti rebus adversis conflictantes sapiunt.

138. Non ratio, sed adversa fortuna stultorum magistra est.

Liber Ill, Democriti operum fragmenta. 187

139. Ἔστι xou νέου ξύνεσις xal γερόντων ἀξυνεσίη" ypó- νος γὰρ οὐ διδάσχει φρονέειν, ἀλλ᾽ ὡραίη τροφὴ x«l φύσις. Cod. Flor. Stob. IV p. 407.

140. IoXAol πολυμαϑέες νόον οὐχ ἔχουσι. Stob. Flor.IV,83.

141. Πολυνοΐην, οὐ πολυμαϑίην doxéstw χρή. Democrat. ap. Orell n. 30.

142. Mi πάντα ἐπίστασθαι προϑύμεο, μὴ πάντων ἀμαϑὴς γἸένῃ. Stob, Ecl. eth. II p. 13.

143. 'O ἀντιλογεόμενος xal πολλὰ λεσχηνευόμενος ἀφυὴς εἰς μάθησιν τῶν χρή, Cod. Flor. Stob. IV p. 407.

Περὶ εὐνοίης καὶ χαχονοίης.

144, [Πλεονεξίη τὸ πάντα λέγειν, μηδὲν δὲ ἀχούειν ἐϑέ- lev, Stob. Flor. XXXVI, 24.

145. ᾿Βριδαντέων δὲ, κατὰ Δημόχριτον, καὶ ἱμαντελιχτέων λόγους ἀφετέον. Plutarch. Sympos. I, 1 p. 614. E.

146. Οἱ φιλομεμφέες εἰς φιλίην μὴ εὐφυέες. Democrat. Orell. n. 76.

139. Est etiam in adolescentibus (interdum) sapientia aique in senibus insipientia; neque enim tempus prudentiam docet, sed matura institutio et natura.

140. Multi eruditione varia instructi sana mente omnino carent,

141. Non multijugae eruditioni studendum, sed mens multiplicis plena sapientiae expetenda est.

142. Noli omnium rerum scientiam appetere, ne omnia ignores, | 143. Homo rixosus et loquax natura minime aptus est àd ea discenda quae usus postulat.

De benevolentia et malevolentia.

144. Est quaedam fraudulenta aviditas omnia dicere, ni- hil audire velle.

145. "Vitandi sunt, ut ait Democritus, sermones rixato- rum hominumque contorta verba captiose dicentium.

146. Homines qui libenter alios reprehendunt ad amici- tiam natura minime sunt apti.

188 - Quaestionum Democritearum

147. Φιλονειχίη πᾶσα ἀνόητος" τὸ γὰρ κατὰ τοῦ δυσμε- γέος βλαβερὸν θεωρεῦσα, τὸ ἴδιον ξυμφέρον οὗ βλέπει. Stob. Flor. XX, 62.

148. Ἢ τῶν ἀγαϑῶν ἔρις ὠφελεῖ τὸν ζηλοῦντα, μὴ βλα- πτουσα τὸν ζηλούμενον. Anton. p. 408.

149. Μεγαλοψυχίη τὸ φέρειν πραέως πλημμελείην. Stob. Flor. CVII, 69. Democrat. Orell. n. 12.

160. Φόβος χολαχείην ἐργάζεται, εὐνοίην δὲ οὐχ ἔχει. Stob. Flor. XLVIII, 13.

151. Πολλοὶ δοχέοντες φίλοι εἶναι οὐχ εἰσί, xal οὐ óo- χέοντες εἰσί, Democrat. Orell n. 63.

159. Φίλοι οὐ πάντες ot ξυγγενέες, ἀλλ᾽ οἱ ξυμφωνέοντες περὶ τοῦ ξυμφέροντοςς. — Democrat. Orell. n. 73.

193. ᾿Ομοφροσύνη φιλίην τίκτει. Cod. Flor. Stob. Gaisf. IV p. 384.

184. Ἢ μὲν μάχαιρα τέμνει, ἢ δὲ διαβολὴ χωρίζει φί- λους. Anton. et Max. p. 258.

155. "Quy τὴν χάριν χαταϑήσῃ, θᾶττον τὴν χάριν δίδου - $ γὰρ βραδυτὴς λυμαίνεται τὴν δόσιν. Anton. et Max. p. 278.

147. Contentio omnis insana est; nam dum id spectat ut noceat adversario, propriam utilitatem non videt.

148. Bonorum certamen prodest aemulanti, non nocet ei, cui aemuleris.

149. Magni animi est humaniter ferre, si quid (ab aliis) peccatum fuerit.

150. Metus adulationem parit, sed benevolentiae expers est.

151. Multi, quum videantur esse amici, non sunt, sunt- que multi, qui non videntur.

152. Amici sunt, non quicunque agnati, sed qui de com- modis tuis tecum consentiunt,

153. Consensio amicitiam parit.

154. Gladius quidem secat, calumnia autem separat amicos,

155. Cuicunque benefacturus es, statim apud eum bene- ficium colloca; tarditas enim corrumpit munus.

Liber ΠῚ, Demoeriti operum fragmenta, 189

156. Δυνάμενος χαρίζεσθαι μὴ βράδυνε, ἀλλὰ δίδου, ἐπι- στάμενος μὴ εἶναι τὰ πράγματα μόνιμα. Anton. et Max. p. 278.

157. Μιχρὰ διδόναι βούλου μᾶλλον, ἣ μεγάλα ἐγγυᾷν- € τε γὰρ χίνδυνος ἄπεστι xal 6 λαβὼν ἔργων, οὐ λόγου χρείαν ἔχει. Απίοηῃ, et Max. p. 278."

168. Μιχραὶ χάριτες ἐν καιρῷ μέγισται τοῖσι λαμβάνουσι. Democrat. Orell. n. 60.

159. Χάριτας δέχεσϑαι χρεὼν προσχοπευόμενον χρέσσονας αὐτέων ἀμοιβὰς ἀποδοῦναι. Democrat. Orell. n. 58.

160. Χαριστιχὸς οὐχ ὁ βλέπων πρὸς τὴν ἀμοιβήν, ἀλλ᾽ ὃ εὖ δρᾷν προῃρημένος. lbid. n. 62.

161. Οὐδ᾽ ὑπ᾽ ἑνὸς φιλέεσθαι δοχέει μοι ὃ φιλέων οὐ- δένα. Democrat. Orell. n. 69.

169. Ζῇν οὐχ ἄξιος, ὅτῳ μηδείς ἐστι χρηστὸς φίλος. Democrat, Orell. n. 65.

163. 'Evàc quí ξυνετοῦ χρέσσων ἀξυνέτων ἁπάντων. ' Democrat. Orell. n. 64.

163. Ἔν εὐτυχίῃ φίλον süpéew εὔπορον, ἐν δὲ δυςτυχίῃ πάντων ἀπορώτατον. Democrat. Orell. n. 72.

156. Si benefacere potes, ne cuncteris, sed largire, sciens, non esse res ullas diuturnas.

157. Parva potius largiaris, quam magna promittas. Illud enim periculo vacat, et qui accipit, re, non verbis indiget.

158. Parva beneficia tempestive collata accipientibus fiunt maxima,

159. Accipienda sunt beneficia eo consilio jam antea inito, ut majores aliquando gratias referamus.

160. Beneficus est, non qui remunerationem spectat, sed qui sua sponte beneficium facit.

161. À nemine amari existimo eum qui neminem amat.

162. Indignus est qui vivat, cui nullus est amicus benevolus.

163. Unius prudentis hominis amicitia stultorum omnium amicitiae est praeferenda.

164. In rebus secundis amicum invenire facile est, in adversis omnium difficillimum.

190 Quaestionum Demoeritearum

165. 'Extpérovtat πολλοὶ τοὺς φίλους, ἐπὴν ἐξ εὐπορίης εἰς πενίην μεταπέσωσι. Democrates ap. Orell. n. 67.

166. “Ὅτεῳ μηδὲ ἀμύνουσι ἐπὶ πολλὸν οἱ πειραϑέντες φίλοι, δύςτροποςς. Democrat. Orell n. 66.

167. "Attov ἀνθρώπους ἐόντας ἐπ᾽ ἀνθρώπων ξυμφορῇσι μὴ γελᾷν, ἀλλ᾽ ὀλοφύρεσθαι. Democrat. Orell. n. 74.

168. Οἷσι ἡδονὴν ἔχουσι at. τῶν πέλας ξυμφοραί, οὐ ἔυ- γιᾶσι μὲν ὡς τὰ τῆς τύχης χοινὰ πᾶσι, ἀπορέουσι δὲ οἰχηΐης χαρᾶς. Stob. Flor. CXII, 10.

169. Μὴ πᾶσι, ἀλλὰ τοῖσι δοχίμοισι πιστεύειν τὸ μὲν γὰρ εὔηϑες, τὸ δὲ σωφρονέοντος. Democrat. Orell. n. 32.

170. Τὸν φαῦλον παραφυλάττειν δέει, μὴ χαιροῦ λάβηται. Democrat. Orell. n. 53.

171. Δόχιμος ἀνὴρ xal ἀδόχιμος οὐχ ix. τῶν πρήσσει μό- γον, ἀλλὰ xal àx τῶν βούλεται. Ibid, n. 33.

179. Χαριζόμενος προσχέπτεο τὸν λαμβάνοντα, μὴ xaxiv ἀντ᾽ ἀγαθοῦ χίβδηλος ἐὼν ἀποδῷ. Ibid, n. 59.

165. Multi amicos devitant, quando ex ampla fortuna in paupertatem inciderunt.

166. Cui ne amici quidem diu probati opem ferunt, is morosus est homo et difficilis.

167. Homines quum simus, humanas calamitates nos non irridere, sed deplorare convenit.

168. Quibus aliorum res adversae voluptati sunt, illi non intelligunt, fortunae casus omnibus esse communes et proprio gaudio carent.

169. Non omnibus, sed spectatis fidendum: illud enim Stulti, hoc prudentis est.

170. Improbum observare nos oportet, ne (nocendi) oc- casionem arripiat.

171. Vir probus aut improbus non ex operibus tantum, sed etiam ex voluntate spectatur.

179. Vide, cui beneficium des, ne forte, si subdolas fue- rit, malum pro bono tibi reddat.

Liber lli, Democriti operum fragmenta, 191

1738. Δημόχριτος ἰδών τινα προχείρως πᾶσι χαριζόμενον xal ἀνεξετάστως ὑπηρετούμενον" χαχῶς, εἶπεν, ἀπόλοιο, ὅτι τὰς Χάρι- τας, παρϑένους οὔσας, πόρνας ἐποίησας. Anton. et Max. p. 277.

174. Μὴ ὕποπτος, πρὸς ἅπαντας, ἀλλ᾽ εὐλαβὴς γίνευ xol ἀσφαλής. Democrat. Orell. n. 57.

Περὶ γυναιχῶν, ἔτι περὶ γάμου καὶ ratbonotac.

175. Γυνὴ πολλὰ ἀνδρὸς ὀξυτέρη πρὸς χαχοφραδμοσύνην. Stob. Flor. LXXXIII, 59.

176. Κόσμος ὀλιγομυϑίη qovatx(* χαλὸν δὲ xal χύσμου λιτότης. Stob. Flor. LX XIV, 38.

177. Γυνὴ μὴ ἀσχεέτω λόγον: δεινὸν γάρ. Democrat. Orell. n. 77.

178. Δημόχριτος ϑεασάμενός τινα πολλὰ μέν, ἀπαίδευτα 6i διαλεγόμενον, Οὗτος, ἔφη, οὐ λέγειν μοι δοχεῖ δυνατός, ἀλλὰ σιωπᾷν ἀδύνατος. Anton et Max. p. 388.

179. “Ὑπὸ γυναικὸς ἄρχεσθαι, ὄβρις xal ἀνανδρίη ἐσχάτη. Democrat. Orell. n. 78.

173. Democritus quum videret quendam quibuslibet promte largientem et temere suppeditantem: male, inquit, pereas, quia Gratias virgines, meretrices effecisti.

174. Ne in cunctos suspiciosus, sed providus et cautus sis.

De mulieribus, praeterea de matrimonio et liberis procreandis.

175. Mulier multo est promtior quam vir ad astutiam et malignitatem.

176. Parcus sermo mulierem ornat, et ipsius ornatus parcitas ei decora est.

177. Mulier dicendi facultatem ne exerceat; res enim periculosa est.

178. Democritus quum animadvertisset quendam multa imperite disputantem, Hic, inquit, non dicendi peritus mihi vi. detur, sed omnino tacendi imperitus.

179. Mulieris imperio parere contumelia et ignavia ex- trema est.

192 Quaestionum Democritearum

180. Δημοχρίτῳ ἔφη τις" διὰ τί μέγας ὧν μιχρὰν ἔγημας γυναῖχα; χἀχεῖνος εἶπε, τοῦ χαχοῦ ἐχλογὴν ποιούμενος τὸ ἐλά- χιστον ἐξελεξάμην. Anton. p. 609.

181. Ἔνιοι πολίων μὰν δεσπόζουσι, γυναιξὶ δὲ δουλεύουσι. Stob. Flor. VI, 11.

182. Νοῦσος oixou xal βίου γίνεται ὄχωςπερ xal σχήνεος. Stob. Flor. CIV, 91. |

183. Δημόχριτος ἔφη, ὡς ὃ γαμβροῦ μὲν ἐπιτυχὼν εὗρεν υἱόν, ὃ δὲ ἀποτυχὼν ἀπώλεσε xal θυγατέρα. Stob. Flor. LX X, 18. Anton. et Max. p. 819.

184. ᾿Ανϑρώποισι τῶν ἀναγχαίων δοχέει εἶναι, παῖδας χτήσασϑαι ἀπὸ φύσιος καὶ χαταστάσιός τινος ἀρχαίης. Δῆλον δὲ xal τοῖσι ἄλλοισι ζώοισι. Πάντα γὰρ ἔχγονα χτᾶται χατὰ φύσιν ἐπωφελείης γε οὐδεμιῆς εἵνεχα, ἀλλ᾽ ὅταν γένηται, ταλαι- πωρέει xal τρέφει ἕχαστον ὡς δύναται, xal ὑπερδέδοιχε μέχρι σμιχρῆς, xal ἤν τι πάθῃ ἀνιᾶται. 'H μὲν φύσις τοιαύτη πάν-

των

180. Quum Democritum quidam percontaretur, cur, quum magnus esset, parvam duxisset uxorem: Ego, inquit, in malo eligendo, quod minimum erat, elegi.

181. Nonnulli urbibus quidem dominantur, uxoribus au- tem serviunt.

182. Quemadmodum corporis, sic et familiae vitaeque morbi quidam inveniuntur.

183. Qui bonum nactus est generum, inquit Democritus, is repperit filium, qui malum, is et filiam perdidit.

184. Necessaria hominibus liberorum videtur procreatio naturae instinctu pariter et antiquissima institutione, ut in cae- teris quoque animalibus est manifestum. Omnia enim, naturam secuta ducem, sobolem sibi, vel nulla utilitatis spe proposita, parant: foetum autem, simul atque editus est, non sine labore educat et nutrit, prout potest unumquodvis, et tantisper dum durat tenera ejus aetas, curam ejus gerit, et dolet, si quid pa- tiatur. Talis omnium est indoles, quae animam habent, inter

ho-

Liber Ill. Demoeriti operum fragmenta. 193

των ἐστὶ ὅσσα ψυχὴν ἔχει’ τῷ δὲ δὴ ἀνθρώπῳ νόμιμον ζδη πεποίηται, dote xal ἐπαύρεσίν τινὰ γίγνεσϑαι ἀπὸ τοῦ ἐχγόνου. Stob. Flor. LXXVI, 17. o.

185. Οὐ δοχέει pot χρῆναι παῖδας x:doÜat- ἐγορέω γὰρ ἐν παίδων χτήσιι πολλοὺς μὲν χαὶ μεγάλους χινδύνους, πολλὰς δὲ λύπας, ὀλίγα δὲ τὰ εὐθϑηνέοντα xal ταῦτα λεπτά τε xal ἀσϑενέα. Stob. Flor. LXXVI, 15.

186. Δημόχριτος γάμον xal παιδοποιΐαν παραιτεῖται διὰ τὰς πολλὰς ἐξ αὐτῶν ἀηδίας τε xal ἀφολχὰς ἀπὸ τῶν ἀναγκχαιο- τέρων. Clem. Alex. Strom. II p. 421. |

187. Τεχνοτροτίη σφαλερόν" τὴν μὲν γὰρ ἐπιτυχίην ἀγῶ- yos μεστὴν xal φροντίδος χέχτηται, τὴν δὲ ἀποτυχίην ἀνυπέρϑε- τον ἑτέρην ὀδύνην. Stob. Flor. LXXVI, 13.

188. “Ὅτεῳ χρήματά ἐστι, παῖδα ποίησασθαι ἐχ τῶν φί- λων ἐμοὶ δοχέει ἄμεινον εἶναι“ xol τῷ μὲν παῖς ἔσται τοιοῦτος, οἷον ἄν βούληται’ ἔστι γὰρ ἐχλέξασϑαι οἷον ἐθέλει, xal ὃς ἄν δοχέῃ ἐπιτήδειος εἶναι χαὶ μάλιστα χατὰ φύσιν ἕπηται. Καὶ τοῦτο τοσοῦτον διαφέρει, ὅσον ἐνταῦϑα μὲν ἔστι τὸν παῖδα

homines autem hoc tanquam vitae institutum ita jam invete- ravit, ut utilitatem etiam e progenie sua percipiant.

185. Non probo liberorum procreationem. Nam in ipso- rum possessione multa magnaque pericula inesse video et mo- lestias plurimas, exiguam vero felicitatem eamque tenuem et exilem.

186. Democritus matrimonium liberorumque procreatio- nem rejicit propterea quod multae inde oriantur molestiae et quod hae ratione ἃ rebus magis necessariis avocemur.

187. Liberorum educatio lubrica res est. Nam si bene cedat, multum aerumnae et curarum habet, si male, alios dolo- res inevitabiles parit.

188. Qui divitiis affluit, is melius mihi videtur facturus, si amici alicujus filium sibi adoptat. Atque huic tum filius erit, qualem voluerit. Licet enim eligere, qualem desideret et qui idoneus maximeque natura ad obedientiam propensus vi- deatur. Discrimen autem in hoc positum est, quod -adoptanti

13

194 Quaestionum Democritearum

Aafsw χαταϑύμιον ἐχ πολλῶν τῶν ἄν δέῃ ἣν δέ τις ποιέηται ἀπὸ ξωυτοῦ, πολλοὶ ἔνεισι χίνδυνοι" ἀνάγχη γάρ, ὃς ἄν γένηται, τούτῳ χρέεσθαι. Stob. Flor. LXXVI, 16. Περὶ νόμων xa πολιτηΐης. . 189, Νόμῳ χαὶ ἄρχοντι xai σοφωτέρῳ sew χόσμιον. Stob. Flor. V, 23.

190. Τελευτὰᾷ qàp εἰς χαχοδοξίην χαχὴν 6 παρεχτεινόμε- γος τῷ χρέσσονι. Stob. Flor. XXII, 42.

191. Φύσι τὸ ἄρχειν οἰχήϊον τῷ χρέσσονι. Stob. Flor. XLVII, 19.

199. Χαλεπὸν ἄρχεσθαι ὑπὸ ysp Orell. n. 15.

193. Kpéssov ἄρχεσθαι τοῖσι ἀνοήτοισι, 7, ἄρχειν. Stob. Flor. XLIV, 14.

194. Δίχης xal ἀρετῆς μεγίστην μετέχει μοῖραν ὃ τιμὰς ἀξίας τάμνων. Stob. Flor. XLVI, 45.

195. 'AAA' οἵγε πρὸς ἔπαινον xal δόξαν οὕτως ἔχοντες. dp! οὐχ ὁμολογοῦσι μεγάλας ἡδονὰς προΐεσθαι, δι’ ἀσθένειαν ἢ μαλαχίαν φεύγοντες ἀρχὰς T, πολιτείας xal φιλίας βασιλέων, ἀφ᾽ ὧν τὰ μεγάλα χαλὰ εἰς τὸν βίον γενέσϑαι ἔφη Δημόχριτος. Plutarch. opp. moral. p. 1100 (vol. X p. 525 ed. Reisk.)

(0

ἴονος. Democrates ap.

licet filium ex illa qua (ad eligendum) opus est multitudine, ex animi sententia sumere, gignenti multa imminent pericula, quum talem, qualis natus sit, habere necesse sit. De legibus ac de civitate.

189. Decet nos legi et imperanti et sapientiori cedere.

190. Subit infamiam, qui cum superiore contendit,

191. Imperare natura proprium est praestantiori,

192. Dreteriori parere durum est.

193. Insipientes aliis parere praestat, quam imperare.

194. Justitiae et virtutis maximam partem habet, qui ho- nores tribuit honore dignis.

195. Caeterum qui hoc modo sunt erga laudem et glo- riam affecti, nonne fatentur, se magnas dimittere voluptates, dum ob inibecillitatem vel mollitiem fugiunt magistratus, reipu-

Liber lll. Demoeriti operum fragmenta, 195

196. Οὐχ dv ἐχώλυον οἱ νόμοι ζῇν Éxastov xat! ἰδίην ἐξουσίην, εἰ μὴ ἕτερος ἕτερον ἐλυμαίνετο" φϑόνος γὰρ στάσιος ἀρχὴν ἀπεργάζεται. Stob. Flor. XXXVIII, 57. Anton. et Max. p. 408.

197. 'O νόμος βούλεται piv εὐεργετέειν βίον ἀνθρώπων" δύναται δέ, ὅταν αὐτοὶ βούλωνται πάσχειν" τοῖσι γὰρ πειϑομέ- yotat τὴν ἰδίην ἀρετὴν ἐνδείχνυται. Stob. Flor. XLIII, 33.

198. Ταῖς τῶν χαιρῶν μεταβολαῖς xal oí σφόδρα δυνατοὶ τῶν ἀσϑενεστέρων ἐνδεεῖς γίνονται. Anton. et Max. p. 806.

199. ᾿Απὸ ὁμονοίης τὰ μεγάλα ἔργα xal τῇσι πόλισι τοὺς πολέμους δυνατὸν χατεργάζεσθϑαι. ἄλλως δ᾽ οὔ. Stob. Flor. XLII, 40.

200. Στάσις ἐμφύλιος ἐς Éxdtepa xaxóv* xal γὰρ νιχέουσι xal ἡσσωμένοισι ὁμοίη οϑορή. Stob. Flor. XLIII, 34.

201. Φρονήσιος ἔργον μέλλουσαν ἀδιχέην φυλάξασϑαι, ἀναλγησίης δὲ τὴν γενομένην μὴ ἀμύνασθαι. — Stob. Flor. ΠῚ, 51.

202. ᾿Αδιχεομένοισι τιμωρέειν χατὰ δύναμιν χρὴ χαὶ μὴ

blicae gubernationem, amicitias regum: a quibus rebus magna bona in vitam humanam redundare dixit Democritus.

196. Leges non prohiberent singulos pro arbitrio suo vivere, nisi alter ad injuriam alteri inferendam esset proclivis. Etenim invidia seditionis parit initium.

197. Lex hominum vitam beneficiis ornare vult, id autem praestare potest, si ipsi ea accipere voluerint: obedientibus enim vim et virtutem suam ostendit.

198. Temporum mutationibus fit, ut etiam valde potentes infirmiorum auxilio indigeant.

199. Concordia cum aliae res magnae geri, tum a civita- tibus bella confici possunt: secus, haudquaquam.

200. Seditio domestica utrique parti nocet; nam et vin- centes et victos eadem pessundat pernicies.

201. Prudentiae est futuram injuriam praecavere, indo- lentiae vero illatam non ulcisci.

202. Injuriam patientes pro viribus sunt defendendi et

13 *

196 Quaestionum Democritenrum

παριέναι" τὸ μὲν γὰρ τοιοῦτον δίχαιον xal ἀγαθόν, τὸ δὲ μὴ τοιοῦτον ἄδιχον xal xaxóv. Stob. Flor. XLVI, 42.

203. Kal οἱ φυγῆς ἄξια ἔρδουσι, ἢ δεσμῶν ἢ ποινῆς ἄξιοι, χαταψηφιστέον xal μὴ ἀπολύειν" ὃς δ᾽ ἄν παρὰ νόμον ἀπολύῃ. χέρδεϊ ὁρίζων 7, ἥδονγ,, ἀδιχέει" χαί ot τοῦτο ἐγχάρδιον ἀνάγχη εἶναι. Stob. Flor. XLVI, 44.

204. Τῶν ἡμαρτημένων dvüpezot μεμνέαται μᾶλλον ἣ τῶν εὖ πεποιημένων. Kal γὰρ δίχαιον οὕτως" ὥσπερ τὰς πα- ραχαταϑήχας ἀποδιδόντα οὐ χρὴ ἐπαινέεσθαι, τὸν δὲ μὴ ἀπο- διδόντα χαχῶς ἀχούειν χαὶ πάσχειν, οὕτω χαὶ τὸν ἄρχοντα. Οὐ τὰρ ἐπὶ τουτέῳ ὑἡρέθϑη ὡς χαχῶς ποιήσων, ἀλλ᾽ ὡς εὖ. Stob. Flor. XLVI, 47.

905. Οὐδεμίη μαχανὴ τῷ νῦν χατεστεῶτι ῥυσμῷ μὴ οὐχ ἀδικέειν τοὺς ἄρχοντας, ἣν xal πάνυ ἀγαθοὶ ἔωσι" οὐδενὶ γὰρ ἄλλῳ Éowe 3| ἑωυτῷ τὸν αὐτὸν ἐπ᾽ ἑτέροισι γίνεσϑαι. Δέει δέ χως οὕτω xal ταῦτα χοσμηϑῆναι, Oxoc ὃ μηδὲν ἀδιχέων,

minime negligendi: hoc enim justum et bonum est, contrarium. vero injustum et malum.

203. Damnandi neque absolvendi sunt, qui aliquid dignum exsilio committunt, aut qui vinculis aliave poena digni sunt. Qui vero legum auctoritate contemta (ejusmodi homines) absol- vit, lucri aut voluptatis gratia decernens, injuste agit, atque hanc agendi rationem ei cordi esse necesse est.

204. Homines (i. e. cives) male quam bene factorum magis sunt memores, atque ita fieri par est. Ut qui depositum reddit, laudari non debet, at reprehendi et puniri, qui non red- dit: ita de magistratu quoque judicandum est. Neque enim ea lege, ut male faciat, sed ut bene faciat, eligitur.

205. In praesenti rerum statu fieri non potest, quin ma- gistratus etiam valde boni (interdum) inique agant; neque enim ulli alii nisi sibi ipsi similis est haec rerum facies et conditio, qua iidem (homines perpetuo) aliis atque aliis (magistratibus) parent. Convenit etiam ita fere haec (de quibus loquor) in- stitui, ut qui nulla in re injustum se praebet, etiamsi severe de injuriarum auctoribus quaerat, ilis ne pareat (postea), sed

Liber lll, Democriti operum fragmenta. 197

ἣν xal πάνυ ἐτάζῃ τοὺς ἀδιχέοντας, μὴ ὑπ᾽ ἐχείνοισι γενέσθαι, ἀλλά τις ἣ ϑεσμὸς ἤ τι ἄλλο ἀμυνέει τῷ τὰ δίκαια ποιεῦντι. Stob. Flor. XLVI, 48.

206. Κατὰ δὲ ζώων ἔστι ὧν φόνον wal μὴ φόνον ὧδε ἔχει" τὰ ἀδιχέοντα xal ϑέλοντα ἀδιχέειν düqoc ὃ χτείνων, xal πρὸς εὐεστοῦν τοῦτο ἔρδειν μᾶλλον ἣ μή. Stob.Flor. XLIV, 16.

207. Κτείνειν χρὴ τὰ πημαίνοντα παρὰ δίκην πάντα περὶ παντός" xal ταῦτα 6 ποιέων εὐϑυμίης xal δίχης xal ϑάρσεος xal χτήσιος ἐν παντὶ χόσμῳ μέζω μοῖραν μετέξει. Stob. Flor. XLIV, 17.

208. "Oxoeznsp περὶ χιναδέων τε xal ἑρπετέων γεγράφαται τῶν πολεμίων, οὕτω xal χατὰ ἀνθρώπων δοχέει μοι χρεὼν εἷ- yat ποιέειν. χατὰ νόμους τοὺς πατρίους xt&(vaty πολέμιον ἐν παντὶ χόσμῳ, ἐν ᾧ μὴ νόμος ἀπείργει" νόμος δὲ ἀπείργει, ἱερὰ ἐχάστοισι ἐπιχώρια xal σπονδαὶ xal ὅρχοι. — Stob. Flor. XLIV, 18.

209. Κιξάλλην xal ληϊστὴν πάντα χτείνων τις ἀθῷος ἂν εἴη, καὶ αὐτοχειρίῃ xal χελεύων xal ψήφῳ. Stob. Flor. XLIV, 19.

ut vel lex vel aliud quid magistratum justitia insiguem ab illo- rum injuria defendat.

206. De animalium quorundam caede permissa ac non permissa sic se res habet. Ea quae injuriam faciunt aut fa- cere volunt, quisquis occiderit, innocens erit, immo ne salus nostra periclitelur, occidi ea praestat, quam non occidi.

207. Interficienda sunt omni de causa, quaecunque prae- ter fas damnum apportant; quod qui facit, is et tranquillitatis et juris et animi intrepidi et in omnibus ornamentis plus pos- sessionum habebit.

208. Ut de feris et serpentibus nobis inimicis scriptum est, sic etiam adversus homines faciendum mihi videtur: ut ho- stis ubivis gentium secundum patrias leges occidatur, quatenus nulla lex obstet. Aliqnando enim lex prohibet et sua cujusque regionis sacra (templa), foedera et sacramenta.

209. Furem et latronem quemvis oecidens aliquis aut manu Sua, aut jussu suffragiove, innocens habendus est.

198 Quaestionum Democritearom

910. Otxéícgot ὡς μέρεσι τοῦ σχήνεος, χρῶ ἄλλῳ πρὸς ἄλλο. Stob. Flor. XLII, 45.

211. Ἢ à» ὁὀημοχρατίῃ πενίη τῆς παρὰ τοῖσι δυνατοῖσι καλεομένης εὐδαιμονίης τοσοῦτόν ἐστι αἱρετωτέρη, 6xóooy ἐλευ- ϑερίη δουλείης. Stob. Flor. ΧΙΙΠ, 42.

212. Τὰ χατὰ τὴν πόλιν χρεὼν τῶν λοιπῶν μέγιστα ἡγέεσθαι, ὅχως ἄξεται εὖ, μήτε φιλονειχόοντα παρὰ τὸ ἐπιειχές, μήτε ἰσχὺν ἑωυτῷ περιτιϑέμενον παρὰ τὸ χρηστὸν τὸ τοῦ ξυνοῦ. Πόλις γὰρ εὖ ἀγομένη μεγίστη ὄρϑωσίς ἐστι’ xal ἐν τούτῳ πάντα ἔνι, xal τούτου σωζομένου πάντα σώζεται, xal τούτου φϑειρομένου τὰ πάντα διαφϑείρεται. Stob. Flor. XLIII, 43.

913. Τοῖσι χρηστοῖσι οὐ ξυμφέρον ἀμελέοντας τοῖσι ἑωυ- τῶν ἄλλα πρήσσειν" τὰ γὰρ (Ota χαχῶς ἄν ἔσχεν. Εἰ δὲ ἀμε- λέοιτο τῶν δημοσίων τι, χαχῶς ἀχούειν γίνεται, xal ἣν μηδὲν μήτε χλέπτῃ μήτε ἀδιχέῃ" ἐπεὶ xal ἀμελέοντι (οὐχ ἧσσον) ἢ ἀδιχέοντι χίνδυνος χαχῶς ἀχούειν xal δὴ xal παϑέειν τι. ᾿Αναάγχη δὴ ἁμαρτάνειν, ξυγγινώσκεσϑαι ὃς τοὺς ἀνϑρώπους οὐχ εὐπετές.

Stob. Flor. XLIII, 44.

210. Servis, ut partibus corporis, alio ad aliud utere.

211. Paupertas in populari imperio tanto potior 'est fe- licitate, quam inter potentes hoc nomine appellant, quanto an- testat servituti libertas.

.919. Negotia publica civitatis omnium existimari oportet maxima, ut ipsa civitas bene gubernetur, neque praeter ae- quum contendi, neque privatam potentiam adversus publicum bonum comparari. Nam bene temperata civitas felicissima est rerum constitutio. In hac insunt omnia, hac salva cuncta ser- vantur, hac pereunte nihil non pessum it.

213. Bonis non expedit, rebus suis neglectis, alias agere: propriae enim (interim) male se haberent. Si quid autem pu- blicum negligatur, infamia accedit, etsi quis neque furtum ne que injuriam ullam faciat. Etenim negligenti non minus quam injuriam inferenti periculum est cum male audiendi, tum etiam patiendi. Fieri profecto non potest, quin peccetur, peccato- rum autem veniam ut impetrent homines, non facile fieri potest.

Liber ΠῚ, Democriti operum fragmenta. 199

914. Οἱ xaxol ἰόντες ἐς τὰς τιμάς, 6xóoqp ἄν μᾶλλον ἀνάξιοι ἐόντες ἴωσι. τοσούτῳ μᾶλλον ἀναχηδέξς γίνονται xol ἀφροσύνης xal ϑράσεος πίμπλανται. Stob. Flor. XLIII, 45.

215. “Ὅταν οἵ δυνάμενοι τοῖσι μὴ ἔχουσι xal προτελέειν τολμέωσι xal ὑπουργέειν xal χαρίζεσθαι, ἐν τούτῳ ἤδη xal τὸ οἰχτείρειν ἔνεστι, xal μὴ ἐρήμους εἶναι xal τὸ ἑταίρους γίνεσϑαι xal τὸ ἀμύνειν ἀλλήλοισι xal τοὺς πολιήτας δμονόους εἶναι xal ἄλλα ἀγαϑά, ὅσσα οὐδεὶς dv δύναιτο χαταλέξαι. Stob. Flor. XLI, 46.

Περὶ γήραος.

216. ᾿Ισχὺς καὶ εὐμορφίη νεότητος ἀγαϑά, γῆρας δὲ σω- φροσύνης ἄνϑος. Stob. Flor. CXV, 19. Max. p. 856.

217. Γέρων εὔχαρις ὁ αἱμύλος xal σπουδαιόμυϑος. De. mocr, Orell un. 70.

218. 'O γέρων νέος ἐγένετο, ὃ δὲ νέος ἄδηλον εἰ ἐς γῆ- ρας ἀπίξεται" τὸ τέλειον ὧν ἀγαϑὸν τοῦ μέλλοντός τε καὶ ἀδή- λου χρέσσον. Stob. Flor. CXV, 21.

214. Improbi si honores petunt, quo fuerint indigniores, hoc et negligentiores (adepto magistratu) fiunt imprudentiaque magis et audacia replentur.

915. Ubi potentes ad sublevandos tenuioris fortunae ho- mines sumptus facere sustinent eisque operam navare et gra- tificari, ibi misericordiae locus est, singuli cives non disso- ciati ac deserti sunt, sed mutua societas, defensio et concordia nascuntur atque alia bona tot tantaque, ut nemo verbis expri- mere possit.

De senectute.

216. Robur et pulchritudo juventutis bona sunt, senectus autem temperantiae prudentiaeque flos est.

917. Gratus est senex qui scite jocari potest et seria loqui.

918. Senex fuit juvenis aliquando: num vero juvenis fu- turus sit olim senex, incertum est. Perfectum igitur bonum futuro atque incerto praestantius est.

200 Quaestionum Democritearum

919. Γῆρας ὁλόχληρός ἐστι πήρωσις" πάντ᾽ ἔχει xal πᾶσι ἐνδέει. — Stob. Flor. CXVI, 41.

920. 'O αὐτὸς ἰδὼν νεανίαν φιλοπονοῦντα ἔφη" χάλλιστον ὄψον τῷ γήρατι ἀρτύεις. Anton. et Max. pag. 377.

Πάρεργον.

291. ἜἘρωτιχὴν μέμψιν ἢ ἀγαπωμένη λύει. Stob. Flor. LXIII, 33.

229, 'loyupóv ἐς πειθὼ λόγος γίνεται. Stob. Flor. LXXXI 11. -

229. ᾿Ισχυρότερος ἐς πειθὼ λόγος πολλαχῇ γίνεται χρυ- σοῦ. Democrat. ap. Orell. n. 17.

294. 'O ἀδιχέων τοῦ ἀδιχεομένου χαχοδαιμονέστερος. De- mocr. ap. Orell. n. 11. |

225. 'Avópl σοφῷ πᾶσα γῆ Batá: ψυχῆς γὰρ ἀγαϑῆς πα- τρὶς ὁ ξύμπας χόσμος. Stob. Flor. XL, 7.

226. Τὰ xaAà γνωρίζουσι xal ζηλοῦσι οἱ εὐφυέες πρὸς αὐτά. Democrat. ap. Orell. n. 92.

219. Senectus omnium est sensuum habetatio: omnia ha- bet atque omnibus aliquid deest,

220. Idem Democritpgs conspicatus juvenem industrium et labores amantem: pulcherrimum, inquit, senectuti condis obsonium.

Additameutum.

291. Amatorium crimen diluit ipsa quae amatur.

292. Plurimum ad persuasionem sermo valet.

923. Ad persuadendum saepenumero plus oratio quam aurum valet.

224. Infelicior est, injuriam qui facit, quam qui accipit.

295. Quaelibet terra sapienti viro pervia est: namque animi fortis universus mundus patria est.

226. Homines natura ad honestatem facti et agnoscunt, quae honesta sunt, et iis operam dant.

Liber ΠΠ|, Democriti operum fragmenta, 201

927. Προβουλεύεσθαι χρέσσον πρὸ τῶν πρηξίων 3, μετα, voísw. Democr. ap. Orell. n. 31.

298. 'H τῶν ξυγγενέων ἔχϑρη τῶν ὀδνείων χαλεπωτέρη μᾶλα’ Democrat. ap. Orell. n. 56.

929. 'O αὐτὸς (Δημόχριτος) ἔφη, οὐ χαλὸν πεπαιδευμέ- νον ἀπαιδεύτοις διαλέγεσθαι, ὥσπερ οὐδὲ νήφοντα μεϑύουσιν. Anton. et Max. p. 704.

230. 'O αὐτὸς τὸν φϑόνον εἶπεν ἕλχος slvat τῆς ἀληϑείας. Anton. et Max. p. 408.

231. Τιμαὶ παρὰ τοῖσι εὐφρονέουσι μέγα δύνανται. ot ξυνιᾶσι τιμώμενοι. Pseudodemocrat. n. 61.

939. Βέλτερον ὑπ᾽ ἑτέρου ἢ ὕπ᾽ ἑωυτοῦ ἐπαινέεσϑαι. Pseudodemocrat. n. 82.

233. Ἢν μὴ γνωρίζῃς τοὺς ἐπαίνους, χολαχεύεσθαι ἣγέο. Pseudodemocrat. n. 83.

234. Φαύλων ὁμιλίη ξυνεχὴς ἕξιν χαχίης αὔξει. — Cod. Flor. Stob. Gaisf. IV p. 408. |

236. ᾿Εχουσίως μὴ πονέειν παῖδες ἀνιέντες, οὔτε γράμ- ματα μάϑοιεν, οὔτε μουσιχήν, οὔτε ἀγωνίην οὐδ᾽ ὅπερ μάλιστα

227. Praestat consilium praecedere facta, quam poeni- tentiam subsequi.

298. Consanguineorum inimicitiae multo asperiores sunt externis.

229. ldem (Democritus) dixit, neque doctum decere cum indoctis, neque sobrium cum ebriis loqui.

230. Idem invidiam veritatis ulcus esse dicebat.

231. Honores plurimum valent apud prudentes atque be- nevolos qui eos sibi collatos esse intelligunt.

232. Ab alio quam a se ipso laudari praestat.

233. Si laudes in te ipso non agnoveris, palpum tibi ob- trudi existimes.

234. Continuum improborum commercium vitiorum con- suetudinem paullatim affert,

235. Pueri qui voluntariis laboribus totos se dare non possunt, illi neque litteras didicerint, neque musicam, neque

202 Quaestionum Democritearum

τὴν ἀρετὴν ξυνέχει, τὸ αἰδδεσθαι" μάλα γὰρ ἐχ τούτων φιλέει γίνεοϑαι ἢ αἰδώς. Ibid. p. ἀθῦ,

236. Τὰ μὲν χαλὰ γρήματα τοῖσι πόνοισι ἢ μάϑησις ἐξερ- γάζεται, τὰ δ᾽ αἰσχρὰ ἄνευ πόνων αὐτόματα χαρποῦται" χαὶ γὰρ ὡς τὸν οὐχ ἐθέλοντα πολλάκις ἐξέργει τοιοῦτον εἶναι" οὕτω μεγάλης πρήξιος 6 ἀμαϑὴς σπανίως πρωτουργός τε xal ποιητής ἔστι. Ibid. p. 406.

237. Τίμιον ὀλίγη σοφίη ὑπὲρ δόξαν ἀφροσύνης μεγάλης. Pseudodemocrat. n. 86.

938. ᾿Ανθϑρώποισι πᾶσι σεβαστά ἐστι τὸ ἀγαϑὸν xal din- Oc: ἣδὺ δὲ ἄλλῳ ἄλλο. Pseudodemocrat. n. 34.

239. Τήν 4s ἀληθινὴν τιμὴν xal χάριν ἱδρυμένην ἐν εὐ- voíq xal διαθέσει τῶν μεμνημένων οὐχ ὑπερόψεται πολιτιχὸς ἀνήρ, οὐδέ γε δόξαν ἀτιμάσει φεύγων τὸ τοῖς πέλας àv- δάνειν, ὡς ἠξίου Δημόκριτος. Plutarch. reip. ger. praec. p. 891. (vol. IX p. 266 ed. Reisk.)

240. Ἔν ξυνῷ ἰχϑύϊ dxavüat οὐχ ἔνεισιν, ὥς φησιν ὃ Δημόχριτος. — Plntarch. convival. disputt. lib. Il, 10 pag. 649 (vol. VIII pag. 549 ed. Reisk.)

(cum aequalibus honeste) certare, neque, quod maxime virtu- tem continet, alios revereri; nam ex his rebus pudor nasci imprimis solet.

236. Res honestas laboribus disciplina perficit, turpes autem nullius laboris nativi sunt. fructus: nam ut nolentem (disciplina) saepe cogit, ut (qualem se praebet) talis sit (homo), ita omnis disciplinae expers raro est praeclari facinoris auctor.

237. Nonnihil sapientiae pluris faciendum est, quam spe- ciosa quidem, sed falsa magnae dementiae opinio.

238. Apud omnes quidem homines in honore sunt bonum 80 verum: gratum tamen alii aliud.

239. Certe verum honorem gratiamque innixam benevo- lentia animique memorum affectione non despiciet vir qui in administranda republica versatur, neque gloriam centeminet, fu- giens aliorum approbationem, ut volebat Democritus.

240. Incommuni pisce non insunt spináe, ut dicit Democritus.

Liber ΠῚ, Democriti operum fragmenta. 203

e

241. Ἦμος δὲ στεροπῆῇας ἀπεπτοίησεν ὀνείρους 6 ἥλιος ἀνασχών, xai χαϑάπερ εἰς ταὐτὸ συμμίξας ἐπέστρεψε xal συνώρμησε τῷ φωτὶ τὰς πράξεις xal τὰς νοήσϑις τὰς ἁπάντων, ὥς φησι Δημόχριτος, νέα ἐφ᾽ ἡμέρῃ στρέφοντες ἀνϑρωποι, τὴν πρὸς ἀλλήλους δρμὴν χαϑάπερ ἀρτύματα συντόνως ποθοῦντες, ἄλλος ἀλλαχόϑεν ἐπὶ τὰς πράξεις ἀνίστανται. Plutarch. de occulie viv. p. 1129 (vol. X pag. 642 seqq. ed. Reisk.)

2419, Χρὴ τὴν piv εὐσέβειαν φανερῶς ἐνδείχνυσθαι, τῆς δὲ ἀληϑείας ϑαῤῥούντως προΐστασθαι. — Anton. p. 235.

243. Ξείνοισι μεταδίδου xal τοῖσι δεομένοισι ἐχ τῶν ἐόν- των" ὃ γὰρ μὴ διδοὺς δεομένῳ οὐδὲ αὐτὸς λήψεται δεόμενος. Anton. et Max. p. 725.

244. Τάχος xal ἔπειξις ἀπέστω τοῦ 3ob(ew* χυνῶδες γὰρ τοῦτο χαὶ θηρίῳ μᾶλλον T, ἀνθρώπῳ πρέπον. Anton. et Max. pag. 299.

245. ΠΙοθητὸς εἶναι μᾶλλον ἣ φοβερὸς κατὰ τὸν βίον προαιροῦ, ὃν γὰρ πάντες φοβοῦνται, πάντας φοβεῖται. Απίοῃ, p. 517. Max. p. 542.

241. Verum ubi sol oriens fulgentia somnia abegit, et tanquam in unum commiscens convertit et excitavit una cum luce omnium actiones cogitationesque: tune, ut ait Democritus, nova statim ab initio diei animo volventes homines, mutuos conatus velut condimenta quaedam vehementer appetentes, alius aliunde ad res agendas sese conferunt.

249. Pietas palam declaranda, veritas autem forti animo defendenda est. |

943. Peregrinis impertire et egentibus ex iis quae ad- sunt: qui enim indigenti non dederit, ne ipse quidem, si quando egeat, accipiet.

244. Celeritas et festinatio absint a comedendo. Hoc enim caninum est, et belluae convenit magis quam homini.

245. Jd specta, ut alii magis te desiderent in vita quam metuant: quem enim omnes metuunt, idem omnes metuit.

204 Quaestionum Democritearum

946. Τὸν ἄρχοντα δεῖ ἔχειν πρὸς μὲν τοὺς χαιροὺς λο- γισμόν, πρὸς μὲν τοὺς ἐναντίους τόλμαν, πρὸς δὲ τοὺς ὕποτε- ταγμένους εὔνοιαν. Ánton. p. 517. Max. p. 542.

947. Asi τὸν ἑτέρων μέλλοντα ἄρξειν αὐτὸν ἑαυτοῦ πρῶ- tov ἄρχειν. Maxim. p. 542.

248. ᾿Ηδὺ μηδὲν ἀποδέχεσθαι, ἣν μὴ ξυμφέρῃ. Pseudo- democr. ap. Orell. n. 39.

249. 'O χόσμος σχηνή, ὃ βίος πάροδος: ἦλϑες, εἶδες, ἀπῆλϑες. Pseudodemocrat. ap. Orell. n. 84.

260. Θείου νόου τὸ αἰεὶ διαλογίζεσθαι xaÀóv. Pseudo- democrat. n. 79.

Jl. FRAGMENTA PHYSICA.

1. Δημόχριτος δὲ ὅτι μὲν ἀναιρεῖ τὰ φαινόμενα ταῖς αἰσϑή- oso, xal τούτων λέγει μηδὲν φαίνεσθαι χατὰ ἀλήϑειαν, ἀλλὰ μόνον χατὰ δόζαν- ἀληθὲς δὲ ἐν τοῖς οὖσιν ὑπάρχειν τὸ ἀτύ- μους εἶναι xal χενόν. Νόμῳ γάρ, φησι, γλυχύ, xal νόμῳ πιχρόν, νόμῳ ϑερμόν, νόμῳ ψυχρόν, νόμῳ χροιή᾽ ἀτεῇ δὲ ἄτομα xal χενόν. Ἄ περ νομίζεται μὲν εἶ- ναι xal δοξάζεται τὰ αἰσθητά, οὐχ ἔστι δὲ χατὰ ἀλήϑειαν ταῦτα ἀλλὰ τὰ ἄτομα uóvov xal χενόν.

246. Principem in rerum opportunitatibus uti decet ra- tione, adversus hostes audacia, benevolentia autem erga subjectos. 247. Quialiis imperaturus est, debet ipse sibi prius imperare. 248. Nihil jucundum admittendum est, nisi idem sit utile. 249. Mundus scena, vita transitus: venisti, vidisti, abiisti. 250. Aniümi divini est, semper aliquid bonum cogitare.

1. Democritus autem quum ea tollat, quae apparerit sen- sibus, ex iis etiam dicit nihil vere apparere, sed solum ex opinione, verum autem esse in iis quae sunt, quatenus indivi- dua sint et inane. Opinione enim et instituto, inquit, est. dulce et amarum, opinione calidum et frigidum, opintone color: vere autem individua εἰ inane. — Quae fgitur esse. existiman- tur et putantur. sennlia, ea non. sunt re vera. Sola autem

Liber Ill. Democriti operum fragmenta, 205

bd

Ἔν ὃς τοῖς Κρατυντηρίοις καίπερ ὑπεσχημένος ταῖς αἰσθήσεσι τὸ χράτος τῆς πίστεως ἀναϑεῖναι, οὐδὲν ἧττον εὑρίσχβται τού- των χαταδιχάζων. Φησὶ γάρ: Ἡμέες δὲ τῷ μὲν ἐόντι ο ὁ- δὲν ἀτῥεχὲς ξυνίεμεν, μεταπῖπτον δὲ χατά τε σώμα- τος διαϑιγήν, xal τῶν ἐπεισιόντων, xal τῶν ἀντι- στηριζόντων. Kat πάλιν φησί’ ἐτεῇ μέν νυν, ὅτι οἷον ἕχαστόν ἐστιν, ἣ οὐχ ἔστιν, οὐ ξυνίεμεν, πολλαχῇ δεδήλωται. Ἔν δὲ τῷ περὶ ἰδεῶν, γινώσκειν τε χρή, φησι, ἄνϑρωπον τῷδε τῷ χανόνι, ὅτι cs, ἀπήλλα- χται. Καὶ πάλιν’ Δηλοῖ μὲν δὴ xai οὗτος ὃ λόγος, ὅτι ἐτεῇ οὐδὲν ἴδμεν περὶ οὐδενός" ἀλλ᾽ ἐπιῤῥυσμίῃ ἑχάστοισι ἢ δόξις. Καὶ ἔτι" χαίτοι δῆλον ἔσται, ὅτι ἐτεῇ otov Éxaatov, γινώσχειν, ἐν ἀπόρῳ ἐστί. Καὶ δὴ ἐν μὲν τούτοις πᾶσαν σχεδὸν χινεῖ κατάληψιν, xal μόνον ἐξαιρέτως χαϑάπτεται τῶν αἰσϑήσεων. 'Ev δὲ τοῖς Κανόσι δύο φησὶν εἶναι γνώσεις, τὴν μὲν διὰ τῶν αἰσθήσεων, τὴν δὲ διὰ τῆς διανοίας" ὧν τὴν μὲν διὰ τῆς διανοίας γνὴ σίην κατάγει, προσμαρτυρῶν αὐτῇ τὸ πιστὸν εἰς ἀληϑείας xp(ow: τὴν δὲ διὰ

“πὲ individua et inane. In Libris probativis itidem, quamvis pollicitus, 46 sensibus vim. conciliaturum fidemque facturum, nihilominus invenitur eos condemnare. | Aii enim: Nos re ipsa quidem nihtl veri intelligimus, sed id tantum percipimus, quod snutatur pro positura corporis eorumque quae nobis incidunt et obsistunt. Et alibi ait: Nos vere quidem qualis sit unaquae- que res, vel non sit, nequaquam intelligere, plurimis locis. est declaratum. — in libro autem de imaginibus ait: Oportet homt- nem hac regula scire, se a vero longe abesse. ἘΠ alio loco: Ostendit quidem haec quoque ratio, de nulla re quidquam nos vere sctre, sed. esse. singulis opinionem, prout quemque res ez- trinsecus allata affecerit. Et alio etiam loco: Quamquam erit evidens, dubium esse, num, quale. sit unumquidque, sciamus. Atque in his quidem omnem fere rejicit comprehensionem, li- cet modo sensus praecipue testes adhibeat. In Regulis autem duas perhibet esse cognitiones, alteram per sensus, alteram per cogitationem: ex quibus cognitionem quae per cogilatio-

906 Quaestionam Democritearum

τῶν αἰσθήσεων σχοτίην ὀνομάζει, ἀφαιρούμενος αὐτῆς τὸ πρὸς διάγνωσιν τοῦ ἀληϑοῦς ἀπλανές. Λέγει δὲ κατὰ λέξιν" Γν ώ- μης δὲ δύο εἰσὶν ἰδέαι" $ μὲν γνησίη, ἣ δὲ oxocím: χαὶ σχοτίης μὲν τάδε ξύμπαντα, ὄψις, ἀχοή. ὁδμ ἡ, Ἰεῦσις, ψαῦσις" ἢ δὲ γνησίη ἀποχεχριμένη δὲ ταύ- της. Εἶτα προχρίνων τῆς σχοτίης τὴν γνησίην ἐπιφέρει λέγων" Ὅταν ἣ σχοτίη μηχέτι δύνηται μήτε δρῇν ἐπ᾽ ἔλατ- τον, μήτε ἀχούειν, μήτε ὀδμᾶσϑαι, μήτε γεύεσϑαι, μήτε ἐν τῇ ψαύσιι αἰσθάνεσθαι, ἀλλ᾽ ἐπὶ λεπτότε- ρον. Οὐχοῦν xal χατὰ τοῦτον ὁ λόγος ἐστὶ χριτήριον, ὃν γνη- σίην Ἰνώμην χαλεῖ. Sextus Empiricus adv. Mathem. (Logic.) lib. VII δ. 135 — 139 pag. 399 seqq. ed. Fabric.

9. Παλαιὰ γάρ τις, ὡς προεῖπον, ἄνωϑεν παρὰ τοῖς qu- σιχοῖς χυλίεται δόξα περὶ τοῦ τὰ ὅμοια ὁμοίων εἶναι γνωριστι- χά" χαὶ ταύτης ἔδοξε μὲν χαὶ Δημόχριτος χεχομιχέναι τὰς πα- ραμυϑίας - ἔδοξε δὲ xal Πλάτων αὐτῆς ἐν Τιμαίῳ παρεψαυχέναι" ἀλλ᾽ ὃ μὲν Δημόχριτος ἐπί τε τῶν ἐμψύχων χαὶ ἀψύχων ἵστησι τὸν

nem fit, genuinam ducit, fide dignum veritatis judicium suo testimonio ipsi tribuens: cognitionem autem per sensus com- parari solitam obscuram vocat, in vero discernendo erroris vacuitatem ei eripiens. Dicit autem ad verbum: Cognittont: duae sunt species, altera genuina, altera obscura; et obscurae quidem haec sunt omnia, visus, auditus, olfactus, gustus, tactus ; genuina autem illa est, quae αὖ hac. est secreta. Deinde ge- nuinam obscurae praeferens subjungit haec: Quamdo obscura non amplius potest. in. rebus justo minoribus neque videre, ne- que audire, neque odorari, neque gustare, neque tactu sentire, sed ad subtilius (confugiendum). Est igitur ex Democriti quo- que sententia ratio rerum arbitra, quam appellat genuinam cognitionem.

2. Nam vetus quaedam, ut prius dixi, et jam pridem re- cepta inter physicos versatur opinio, similia similibus cognosci ; atque ejus quidem visus est etiam Democritus aliquas probabi- les afferre rationes. Visus est et Plato eam tetigisse in Timaeo. Sed Democritus de animatis et inanimis ea quae dicit statuit.

Liber HII. Democriti operum fragmenta, 207

λόγον: Kal γὰρ ζῶα, φησιν, ὁμογενέσι ζώοισι ξυνα- γελάζεται, ὡς περιστεραὶ περιστερῇσι, xal γέρανοι γεράνοισι, καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἀλόγων. ὡσαύτως δὲ xal περὶ τῶν ἀψύχων χατάπερ ὁρῇν πάρεστι ἐπί τε τῶν χοσχινευομένων σπερμάτων, xal ἐπὶ τῶν παρὰ τῇσι χυματωγῇσι ψηφίδων: "ÜOxou μὲν γὰρ χατὰ τὸν τοῦ χοσχίνου ὃῖνον διαχριτιχῶς φαχοὶ μετὰ φαχῶν τάσσονται xal χριϑαὶ μετὰ χριϑέων χαὶ πυροὶ μετὰ πυρῶν" ὅχου δὲ χατὰ τὴν' τοῦ χύμα- τος χίνησιν αἱ μὲν ἐπιμήχεες Ψηφῖδες εἰς τὸν αὐ- τὸν τόπον τῇσι ἐπιμήχεσι ὠϑέονται, αἱ δὲ περιφε- ρέες τῇσι περιφερέσι" ὡς dy ξυναγωγόν τι ἐχούσης τῶν πρηγμάτων τῆς ἐν τούτοισι ὁμοιότητος. ᾿Αλλ᾽ ὃ μὲν Δημόχριτος οὕτως. Sext. Empiric. adv. Mathem. lib. VII δ. 116 et 117 pag. 395 ed. Fabric.

4. Δημόχριτος δὲ εἴδωλά τινά φησιν ἐμπελάζειν τοῖς dv- ϑρώποις, καὶ τούτων τὰ μὲν εἶναι ἀγαϑοποιά, τὰ δὲ χαχοποιά" ἔνϑεν χαὶ εὔχεται εὐλόγχων τυχεῖν εἰδώλων. Εἶναι δὲ ταῦτα μεγάλα τε xal ὑπερφυῆ xal δύσφθαρτα μέν, οὐχ ἄφϑαρτα δέ. Προσημαίνειν τε τὰ μέλλοντα τοῖς ἀνθρώποις ϑεωρούμενα xal

Ant£mantia enim, inquit, simul congregantur cum ejusdem ge- neri animantibus , ut columbae cum columbis et grues cum gruibus, atque idem. ín aliis brutis valet. Idem quoque de in- animis dicendum ; ut licet videre in. seminibus quae cribrantur et in lapillis per. littora sparsis, quum pro cibri circumactione separatim lens. cum lente collocetur, hordeum cum hordeo et triticum cum tritico, ex undarum autem motione oblongi qui- dem calculi pellantur ad eundem locum, ad quem oblongi, te- reles vero, ad quem teretes, utpote rerum in. his similitudine habente vim quandam congregandi. Sed sic quidem Democritus.

3. Democritus autem ait, quaedam simulacra appropin- quare hominibus, et ex iis alia quidem benefica esse, alia vero malefica; hinc etiam optat, ut bona sibi simulacra occurrant. Ea autem esse magna et ingentia, et difficulter quidem interire, non esse famen interitui non obnoxia, Significare praeterea

208 Quaestionum Democritearum

φωνὰς ἀφιέντα" ὅϑεν τούτων αὐτῶν φαντασίαν λαβόντες oi πα- λαιοὶ ὑπενόησαν εἶναι ϑεόν, μηδενὸς ἄλλου παρὰ ταῦτα ὄντος ϑεοῦ τοῦ ἄφθαρτον φύσιν ἔχοντος. Sextus Empiricus adv. Ma- them. lib. IX δ. 19 pag. 552 seqq. ed. Fabric.

4. Εἰσὶ 6k οἱ ἀπὸ τῶν γηνομένων χατὰ τὸν χόσμον πα- ραδόξων ὑπονοήσαντος εἰς ἔννοιαν ἡμᾶς ἐληλυϑέναι ϑεῶν. 'Ag' ἧς φαίνεται εἶναι δόξης xal 6 Δημόχριτος. “Ορέοντες γάρ, φησι, τὰ ἐν τοῖσι μετέωροισι παθήματα οἱ παλαιοὶ τῶν ἀνθρώπων, χατάπερ βροντὰς χαὶ ἀστραπάς, χε- ραυνούς τε xal ἄστρων συνόδους, ἡλίου τε xal σε- λήνης ἐχλείψιας, ἐδειματέοντο, ϑεοὺς οἰόμενοι τούτων αἰτίους εἶναι. Sextus Empir. adv. Math. lib. IX 8. 24 p. 554 ed. Fabric.

5. Δημόχριτος δὲ τὰς ποιότητας ἐχβαλών, ἵνα φησί: Νό- po ψυχρόν, νόμῳ ϑερμόν, ἐτεῃ δὲ ἄτομα xal χενόν. Καὶ πάλιν: Ἔτεῃ δὲ οὐδὲν ἴδμεν" ἐν βυϑῷ γὰρ $ ἀλη- ὃείη. Diog. Laert. in vit. Pyrrhon. lib. IX S. 72.

6. ᾿Αλλὰ xal Δημόχριτος ἐν οἷς φησι δίνῃ ἀπὸ παν - τὸς ἀποχρίνεσθαι παντοίων εἰδέων, (πῶς δὲ xal ὑπὸ

τίνος

hominibus futura, quum aspectabilia sint et vocem emittant. Unde perceptam horum visionem antiqui deos esse existima- runt, quum praeter haec non sit alius deus qui habeat natu- ram interitus expertem.

4. Sunt autem qui ex rebus admirabilibus quae in mundo fiunt, suspicati sint, nos pervenisse ad notionem deorum. In qua opinione videtur etiam esse Democritus. Videntes enim, inquit, veteres, quae in sublimi accidunt, ut tonitrua et fulgura, et fulmina, et astrorum coitus, solisque et lunae defectiones, perterrebantur, rati deos esse eorum auctores.

9. Democritus exclusis qualitatibus, ubi ait: Opinfone rigidum, opinione calidum, re vera autem individua et inane. Et alibi: Ae vera niAil scimus; ín profundo enim veritas latet.

6. Sed Democritus quoque dicens vertigine ab atomorum

varia-

Liber HI. Democriti operum fragmenta. 209

τίνος αἰτίας μὴ λέγει) ἔοιχεν ἀπὸ ταὐτομάτου xal τύχης γεννᾷν αὐτά. Simplicius ad Aristot. Phys. fol. 73. b.

7. Καὶ ὡς Δημόχριτός φησιν, ἣν ὁμοῦ πάντα δυνάμι, ἐνεργείῃ δ᾽ οὔ. Aristot. Metaph. lib. XII cap. 2 pag. 1069 ed. Bekker. |

8. Οἷς οὐδ᾽ ὄναρ ἐντυχὼν ὁ Κολώτης, ἐσφάλη περὶ λέξιν τοῦ ἀνδρός, ἐν ἧ διορίζεται, μὴ μᾶλλον τὸ δέν, 3 τὸ μηδὲν εἶναι" δὲν μὲν ὀνομάζων τὸ σῶμα, μηδὲν δὲ τὸ χενόν, ὡς xal τούτου φύσιν τινὰ xal ὑπόστασιν ἰδίαν ἔχοντος. Plutarch. adv. Colot. pag. 1108 (vol. X pag. 561 ed. Reisk.)

9. Δημόχριτος δὲ ὁ τῇ Διὸς φωνῇ παρεικαζόμενος xal λέγων τάδε περὶ τῶν ξυμπάντων ἐπεχείρησε μὲν τὴν ἐπίνοιαν ἐχϑέσθαι, πλεῖον δὲ ἰδιωτιχῆς ἀποφάσεως οὐδὲν ἴσχυ- σεν, εἰπών, ἄνϑρωπός ἐστι, ὃ πάντες ἴδμεν. Sextus Empir. adv. math. lib. VII S. 265 p. 423 seqq. ed. Fabric.

10, 'O γὰρ ὀμφαλὸς πρῶτον ἐν μήτρῃσι, ὥς φησι Δημό- χριτος, ἀγχυρηβόλιον σάλου χαὶ πλάνης ἐμφύεται, πεῖσμα χαὶ χλῆμα τῷ γινομένῳ χαρπῷ χαὶ μέλλοντι. Plutarch. de amore prolis pag. 495 (vol. VII pag. 928 ed. Reisk.)

variarum untversitate (quasdam) segregari (quomodo vero et qua causa, non dicit) videtur forte et casu res procreare.

7. Atque ut Democritus ait, simul omnia potentia erant, actu vero minime.

8. Quae quum ne per somnum quidem vidisset Colotes, lapsus est in verbis ejus, quibus definit, non magis δὲν esse quam μηδέν; δὲν nominans corpus, μηδὲν inane, quasi hoc quoque suam quandam naturam et substantiam habeat.

9. Democritus autem, qui Jovis voci assimilatur atque Àaec de universis disserit, conatus quidem est exponere notio- nem, sed de ea nihil amplius potuit pronunciare, quam imperi- tum vulgus, dicens, Aomo est quod omnes scimus.

10, Primum enim in utero umbilicus nascitur, ut ait Democritus, tanquam ancora qua foetus adversus fluctuationes nitatur, et tanquam retinaculum ac pedamentum conceptae so- bolis.

14

210 Quaestionum Democriteorum

11. Τὸ xepaóvtov πῦρ ἀχριβείᾳ καὶ λεπτότητι ϑαυμαστόν ἐστιν, αὐτόϑεν περὶ τὴν γένεσιν ix χαϑαρᾶς καὶ ἀγνῆς ἔχον οὖ- σίας, καὶ πᾶν, εἴ τι συμμίγνυται νοτερόν, ἢ γεῶδες αὐτῷ τῆς , περὶ τὴν χίνησιν ὀξύτητος ἀποσειομένης χαὶ διαχαθαιρούσης. ᾿Διόβχητον μὲν οὐδέν, ὥς quot Δημόχριτος, ὃ μὴ τὸ παρ᾽ ai- ϑρίης στέγει σέλας. Τὰ μὲν οὖν πυχνὰ τῶν σωμάτων, χαλχός, ἄργυρος, χρυσὸς ἀποστέγει xal φϑείρεται, xal τήχεται πάσχοντα τῷ προςμάχεσϑαι χαὶ ἀντερείδειν" τῶν δ᾽ ἀραιῶν xal πολυπό- ρων xal χαλώντων ὑπὸ μανότητος ἀψαυστὶ διεχϑεῖ, χαϑάπερ ἱματίων xal ξύλων αὔων. Plutarch. conviv. disp. lib. IV p. 665.

Περὶ αἰσϑήσεων.

19. Δημόχριτος ὃὲ περὶ μὲν αἰσθήσεως οὐ διορίζει, πό- vespa τοῖς ἐναντίοις Tj τοῖς ὁμοίοις ἐστίν. ἦ μὲν γὰρ τῷ ἀλ- ληιοῦσϑαι ποιεῖ τὸ αἰσθάνεσθαι, δόξειεν ἄν τοῖς διαφόροις" οὐ τὰρ ἀλλοιοῦται τὸ ὅμοιον ὑπὸ τοῦ ὁμοίου. Παλιν δὲ τὸ μὲν αἰσϑάνεσθαι xal ἁπλῶς τὸ ἀλλοιοῦσϑαι τῷ πάσχειν- ἀδύνατον δέ, φησι, τὸ μὴ ταὐτὰ πάσχειν, χαὶ ἕτερα ὄντα ποιεῖν ἕτερα, ἀλλὰ ταὐτόν τι πάσχειν τοῖς ὁμοίοις. Διὸ περὶ μὲν τούτων ἀμφοτέρως ἔστιν ὑπολαμβάνειν. Theophrast. lib. περὶ αἰσθήσεως xal αἰσθητῶν 49.

11. Fulminis ignis mirabili est subtilitate et tenuitate, quam statim a primo origine habet ex pura et sincera sub- stantia: et quidquid ei humidum aut terrestre admiscetur, id sui motus celeritate excutit atque expurgat. Nihil icitur ful- mine, ut ait Democritus, quod non fulmen e coelo missum impediat atque retineat. Quare corpora densa, ut aes, argen- tum, aurum, fulmen retardant corrumpunturque et liquescunt eo, quod repugnant atque resistunt, At per rara multisque fo- raminibus hiantia ob laxitatem eorum sine tactu discurrit ful- men, ut per vestes et arida ligna.

De sensibus.

19. Democritus de sensu non definit, utrum contrariis an similibus fiat. Quatenus enim sensum mutatione fieri dicit, videatur diversis, quum similia similibus non mutentur. Rursus autem nos sentire omninoque mutari contendit, dum patiamur, dissimilia vero pati et diversa quidem diversa facere posse ne-

- —

Liber ΠῚ. Democriti operum fragmenta. 211

13. Περὶ ἑκάστης δ᾽ ἤδη αὐτῶν ἐν μέρει πειρᾶται λέγειν. - 'Ορᾷν μὲν οὖν ποιεῖ τῇ ἐμφάσει" ταύτην δ᾽ ἰδίως λέγει" τὴν χὰρ ἔμφασιν οὐχ εὐθὺς ἐν τῇ χόρῃ γίνεσθαι, ἀλλὰ τὸν ἀέρα τὸν μεταζὺ τῆς ὄψεως xal τοῦ ὁρωμένου τυποῦσϑαι, συστελλό- μενον ὑπὸ τοῦ ὁρωμένου xal τοῦ ὁρῶντος" ἅπαντος γὰρ del γίνεσθαί τινα ἀποῤῥοήν" ἔπειτα τοῦτον στερεὸν ὄντα xal ἀλλό- χρων ἐμφαίνεσθαι τοῖς ὄμμασιν ὑγροῖς" xal τὸ μὲν πυχνὸν οὐ δέχεσθαι, τὸ δ᾽ δγρὸν διϊέναι. Διὸ xal τοὺς ὑγροὺς τῶν σχλη- ρῶν ὀφθαλμῶν ἀμείνους εἶναι πρὸς τὸ ὁρᾶν, εἰ ὃ μὲν ἔξω χιτὼν ὡς λεπτότατος χαὶ πυχνότατος εἴη, τὰ δ᾽ ἐντὸς ὡς μάλιστα σομφὰ xal χενὰ πυχνῆς xal ἰσχυρᾶς capxóc, ἔτι δὲ ἰχμάδος παχείας τε χαὶ λιπαρᾶς, χαὶ αἱ φλέβες χατὰ τοὺς ὀφθαλμοὺς εὐθεῖαι xal ἄνιχμοι; καὶ ὁδὁμοιοσχημονοῖεν τοῖς ἀποτυπουμένοις. Τὰ γὰρ ὁμόφυλα μάλιστα ἔχαστον γνωρίζειν. — Theophrastus ibid. 50.

14. Πρῶτον μὲν οὖν ἄτοπος ἢ ἀποτύπωσις $ iv τῷ ἀέρι" δεῖ γὰρ ἔχειν πυχνότητα xal μὴ ϑρύπτεσθαι τὸ πυχνούμενον,

gat, sed simile aliquid similibus pati. Quapropter haec utro- que modo intelligi licet.

13. De singulis autem sensibus deinceps dicere conatur. Videre nos ait imaginum illapsu quei peculiariter describit; imaginem enim non statim in pupillam illabi, sed aérem inter oculum et illud quod cernitur, medium, contractum ab illo quod cernitur et qui cernit, formari; ab omni enim re fieri semper effluvium quoddam; deinde hunc aérem solidum et discolorem oculis humidis ut imaginem illabi, ita ut densum non accipiat, humidum peragret. Idcirco humidos oculos duris meliores esse ad videndum, si membrana externa quam tenuis- sima et solidissima sit, interna autem qnàm maxime fungosa et inania carne solida et valida, atque humore crasso et nitido, venae denique ad oculos pertinentes rectae humorisque exper- tes et similes figura imaginibus conformatis sint. Sui enim ge- neris res maxime quidque cognoscere.

14. Ac primum quidem inepta est imaginis in aére con- formatio; nam quod densatum est servare oportet hanc densi-

14 *

219 Quaestionum Democritearum

ὥσπερ xal αὐτὸς λέγει παραβάλλων, τοιαύτην εἶναι τὴν ἐντύ- πωσιν, οἷον εἰ ἐχμάξειας εἰς χηρόν. Ἕπειτα μᾶλλον ἐν ὕδατι τυποῦσϑαι δυνατόν, ὅσῳ πυχνότερον" ἧττον δὲ ὁρᾶσϑαι. Καίτοι προςῆχε μᾶλλον. “Ὅλως δὲ ἀποῤῥοὴν ποιοῦντα τῆς μορφῆς, ὥσπερ ἐν τοῖς περὶ τῶν εἰδῶν, τί δεῖ τὴν ἀποτύπωσιν ποιεῖν ; αὐτὰ γὰρ ἐμφαίνεται τὰ εἴδωλα. "Theophrastus ibid. 51.

15. ᾿Αλλ’ ἴσως τὴν ἔμφασιν 6 ἥλιος ποιεῖ, τὸ φῶς ὥσπερ ἐπιφέρων ἐπὶ τὴν ὄψιν, καθάπερ ἔοιχε βούλεσθαι λέγειν" ἐπεὶ τό γε τὸν ἥλιον ἀπωθοῦντα ἀφ’ ξαυτοῦ xal ἀποπλαττόμενον πυχνοῦν τὸν ἀέρα, χαϑάπερ φησίν, ἄτοπον" διαχρίνειν γὰρ πέ- cquxs μᾶλλον. Theophrastus ibid. 54.

16. Τὴν δ᾽ ἀχοὴν παραπλησίως ποιεῖ τοῖς ἄλλοις " εἰς Ἰὰρ τὸ χενὸν ἐμπίπτοντα τὸν ἀέρα χίνησιν ἐμποιεῖν, πλὴν ὅτι χατὰ πᾶν μὲν ὁμοίως τὸ σῶμα εἰςιέναι, μάλιστα δὲ xal πλεῖ- στὸν διὰ τῶν dev, ὅτι διὰ πλείστου τε χενοῦ διέρχεται xai ἥχιστα διαμίμνει" διὸ xal χατὰ μὲν τὸ ἄλλο σῶμα οὐχ αἰσϑά- γεσθαι, ταύτῃ δὲ μόνον. “ὅταν δὲ ἐντὸς γένηται, σχίδνασθϑαι

tatem, neque conteri, quemadmodum ipse dicit comparatione ' proposita, tali modo fieri informationem, quali in cera aliquid imprimas. Deinde eo facilius simulacrum in aqua imprimi po- test, quo densior est; difficilius autem cerni. Αἱ oportebat facilius. Omnino eum qui formae effluvium statuit, ut in libro de imaginibus, quid opus est imaginis conformationem ponere? Ipsa enim simulacra illabuntur.

15. Sed fortasse illapsum sol efficit, lucem quasi oculo afferens, ut Democritus videtur dicere voluisse; quum, quod ait, solem repellentem a sese effingendo densare aérem absur- dum sit; ea enim solis natura est, ut aérem potius discernat.

16. Auditum vero similiter atque caeteri (philosophi) definit: aére enim in vacuum irruente motum effici, sed (quod Democriti proprium est) aérem per totum corpus similiter penetrare, maxime autem per aures, quoniam hic per plurimum vacuum pervadat et minime permaneat; ideo in reliquis cor- poris partibus (sonum) non sentiri, sed solis in auribus. Ubi

Liber Ili. Demoeriti operum fragmenta, 213

διατάχους: τὴν γὰρ φωνὴν εἶναι Üpumtopévou τοῦ ἀέρος xal μετὰ βίας εἰςιόντος. "Theophrast. ibid. 55.

17. “Ὥσπερ οὖν ἐχτὸς ποιεῖ τῇ ἀφῇ τὴν αἴσϑησιν, οὕτω τῇ ἀχοῦ ἐντός. ᾿Οξύτατον δ᾽ ἀχούειν, εἰ ὃ μὲν ἔξω χιτὼν εἴη πυχνός, τὰ δὲ φλέβια χενὰ xal ὡς μάλιστα ἄνιχμα καὶ εὕτρητα χατά τε τὸ ἄλλο σῶμα xal τὴν χεφαλὴν xal τὰς ἀχηάς. ἔτι δὲ τὰ ὀστᾶ πυχνὰ x«l 6 ἐγχέφαλος εὔχρατος, xal τὸ περὶ αὐὖ- τὸν ὡς ξηρότατον: ἀϑρόον γὰρ ἄν οὔτως εἰςιέναι τὴν φωνήν, ἅτε διὰ πολλοῦ χενοῦ χαὶ ἀνίχμου χαὶ εὐτρήτου εἰσιοῦσαν, χαὶ ταχὺ σχίδνασϑαι xal ὁμαλῶς χατὰ τὸ σῶμα, καὶ οὐδὲ ἐχπίπτειν ἔξω. Theophrastus ibid. 56.

18. Τὸ μὲν οὖν σαφῶς ἀφορίζειν ὁμοίως ἔχει τοῖς ἀλ- λοις, ἄτοπον δὲ χαὶ ἄδηλον χατὰ πᾶν τὸ σῶμα τὸν ψόφον εἰςιέναι, xal ὅταν εἰςξέλθῃ διὰ τῆς ἀχοῆς, διαχεῖσϑαι χατὰ πᾶν, ὥσπερ οὐ ταῖς ἀχοαῖς, ἀλλ᾽ ὅλῳ τῷ σώματι τὴν αἴσϑησιν οὖσαν. Οὐ γάρ, ei xal συμπάσχει τι τῇ ἀχοῃ, διὰ τοῦτο xal αἰσθϑάνε- ται. ἸΙάσαις γὰρ τοῦτό γε ὁμοίως ποιεῖ xal οὐ μόνον ταῖς

autem ad interna pervenerit, celeriter dimanare, esse (i.e. oriri) enim vocem aére contrito et per vim ingrediente.

17. Eodem igitur modo quo exirinsecus tactu sensum fieri statuit, ita intus auditu. Acutissime audiri, si membrana externa densa, venae inanes et quam maxime sine humore et bene tum ad reliquum corpus tnm ad caput auresque perfora- tae, ossa autem firma et cerebrum bene mixtum, et quod cir- cumdet, quam siccissimum sit, Ita enim vocem plenam intrare, per multum vacuum et humore carens et bene perforatum pro- gressam, celeriterque dimanare aequabiliter per corpus ser- pendo, neque excidere.

18. Democritus igitur in iis quae perspicue definit simi- lia profert ac caeteri (philosophi), ineptum vero atque obscu- rum est (quod ait) per totum corpus penetrare sonum ct ubi per aurem intraverit, per totum corpus diffundi, quasi tum non solae aures, sed universum corpus sentiat. Nam si quid etiam una cum auribus afficitur, ideo tamen non et ipsum sentit.

214 Quaestionum Democritearum

αἰσθήσεσιν, ἀλλὰ καὶ τῇ ψυχῇ. Kal περὶ μὲν ὄψεως xal ἀχοῆς οὕτως ἀποδίδωσι" τὰς δ᾽ ἄλλας αἰσθήσεις σχεδὸν ὁμοίας ποιεῖ τοῖς πλείστοις. Theophr. ibid. 57.

19. Περὶ δὲ τοῦ φρονεῖν ἐπὶ τοσοῦτον εἴρηχεν, ὅτι γίνε- ται, συμμέτρως ἐχούσης τῆς ψυχῆς μετὰ τὴν x(vmow-: ἐὰν δὲ περίϑερμός τις ἣ περίψυχρος γένηται, μεταλλάττειν φησί. Διότι xal τοὺς παλαιοὺς χαλῶς τοῦϑ᾽ ὑπολαβεῖν, ὅτι ἐστὶν ἀλλοφρο- γεῖν. “Ὥστε φανερόν, ὅτι τῇ χράσει τοῦ σώματος ποιεῖ τὸ φρο- νεῖν’ ὅπερ ἴσως αὐτῷ xal χατὰ λόγον ἐστί, σῶμα ποιοῦντι τὴν ψυχήν. "Theophrastus ibid. 58.

20. ᾿Αλλὰ περὶ μὲν τούτων Éous συνηχολουϑηχέναι τοῖς ποιοῦσιν ὅλως τὸ φρονεῖν χατὰ τὴν ἀλλοίωσιν" ἥπερ ἐστὶν ἀρ- χαιοτάτη δόξα. Πάντες γὰρ ot παλαιοὶ xal oi ποιηταὶ xol σο- φοὶ χατὰ τὴν διάθεσιν ἀποδιδόασι τὸ φρονεῖν. Theophrast. ibid. 72,

21. Βαρὺ μὲν οὖν xal χοῦφον τῷ μεγέϑει διαιρεῖ Δημό- χρῖτος, Εἰ γὰρ διαχριϑείη ὃν ἕχαστον τῶν ἀμίχτων (εἰ καὶ ᾿ κατὰ σχῆμα διαφέρει) σταῦϑμοῦ ἄν ἐπὶ μεγέθει τὴν φύσιν ἔχειν"

Enimvero omnibus (sensibus) hoc similiter ascribit, neque his tantum, sed etiam animae, De visu quidem et auditu ita sta- tuit; caeteros sensus similiter definit ac plerique.

19. De sana mente ita loquitur, sapere nos, si anima post motum convenienter et apte se habeat; si quis autem ad- modum calidus frigidusve fiat, mentem perturbari dicit, Quare priscos praeclare intellexisse, hanc esse mentis alienationem. Unde patet, Democrito sanam mentem corporis mixtione con- Stare, id quod fortasse ipsius rationi convenit, qui animam corpus esse censeat.

20. Sed in his rebus illos videtur secutus esse, qui sa- nam mentem e mutatione pendere volunt, quae vetustissima est opinio. Omnes enim prisci et poétae et sapientes pro corpo- ris affectione nos sapere decernunt.

21. Grave igitur et leve magnitudine distinguit Democri- tus. Si enim (eorum quae non sunt mixta) unumquidque di- scernatur (etiamsi formá differat) gravitatis naturam in magui-

Liber lil. Democriti operum fragmenta. 215

οὐ μὴν ἀλλ᾽ ἔν γε τοῖς μιχτοῖς χουφότερον ἄν εἶναι τὸ πλέον ἔχον xsvóv, βαρύτερον δὲ τὸ ἔλαττον. Theophrastus ibid. 61.

22, Ἔν ἐνίοις μὲν οὕτως εἴρηχεν" ἐν ἄλλοις δὲ χοῦφον εἶναί φησιν ἁπλῶς τὸ λεπτόν. [Παραπλησίως δὲ xal περὶ σχληροῦ xal μαλαχοῦ" σχληρὸν μὲν γὰρ εἶναι τὸ πυχνόν, μαλα- χὸν δὲ τὸ μανόν, χαὶ τὸ μᾶλλόν τε χαὶ ἧττον χαὶ μάλιστα χατὰ λόγον. Διαφέρειν δ᾽ ἔτι τὴν ϑέσιν χαὶ τὴν ἐναπόληψιν τῶν χενῶν τοῦ σχληροῦ χαὶ μαλαχοῦ χαὶ τοῦ βαρέος χαὶ χούφου. Διὸ σχληρότερον μὲν εἶναι σίδηρον, βαρύτερον δὲ μόλυβδον" τὸν μὲν γὰρ σίδηρον ἀνωμάλως συγχεῖσθαι, xal τὸ χενὸν ἔχειν πολλαχῆ, xal χατὰ μεγάλα πεπυχνῶσϑαι, καὶ χατὰ ἔνια ἁπλῶς πλέον ἔχειν χενόν. Τὸν δὲ μόλυβδον ἔλαττον ἔχοντα χενὸν ὁμαλῶς συγχεῖσϑαι, χατὰ πᾶν ὁμοίως μανόν" διὸ βαρύτερον μέν, μαλαχώτερον δ᾽ εἶναι τοῦ σιδήρου. Theophr. ibid. 62.

23. llepl μὲν οὖν βαρέος καὶ χούφου xal σχληροῦ xal μαλαχοῦ ἐν τούτοις ἀφορίζει" τῶν δ᾽ ἄλλων αἰσϑητῶν οὐδενὸς εἶναι φύσιν, ἀλλὰ πάντα πάθη τῆς αἰσθήσεως ἀλλοιουμένης, ἐς

tudine sitam esse (docet): sed inter mixta levius esse, quod plus vacui habeat, gravius, quod minus.

22. [Δ quidem in nonnullis locis dixit; in aliis tamen leve esse sinipliciter dicit tenue. — Pariter quoque de duro et molli; quippe durum esse densum, molle contra rarum, et ma- ris minusve (durum et molle) omnino pro rata parte (densum et rarum). Differre porro situm et injecium vacuorum spa- tiorum duri et mollis, gravis et levis: ltaque durius esse fer- ruu gravius plumbum. Ferrum enim inaequaliter compositum - esse, multisque in locis vacuum habere, et multis quidem in partibus densatum esse, et in nonnullis prorsus plus habere vacui. Plumbum vero, cui minus vacui insit, aequaliter com- positum et per omnes partes similiter rarum esse. Ideo plum- bum gravius quidem, sed tamen mollius esse ferro.

23. De gravi igitur et levi et duro et molli talia his lo- cis definit; caeterorum vero sensilium nullius naturam, sed omnia affectiones sensus commutati, ex quo imaginatio oria.

216 Quaestionum Demoeritearum

ἧς γίνεσϑαι τὴν φαντασίαν. Οὐδὲ γὰρ τοῦ Ψυχροῦ xol τοῦ ϑερμοῦ φύσιν Óndpysw, ἀλλὰ τὸ σχῆμα μεταπῖπτον ἐργάζεσθαι καὶ τὴν ἡμετέραν ἀλλοίωσιν" ὅ,τι γὰρ ἄν ἄϑρουν ἦ, τοῦτ᾽ ἐνι- σχύειν Éxdotp* τὸ δ᾽ εἰς μιχρὰ διανενεμημένον ἀναίσθητον el- ναι. Σημεῖον δέ, ὡς οὐχ εἰσὶ φύσει, τὸ μὴ ταὐτὰ πᾶσι φαί- γεσθαι τοῖς ζώοις, ἀλλ᾽ ὃ ἡμῖν γλυχύ, τοῦτ᾽ ἄλλοις πιχρόν καὶ ἑτέροις ὀξύ, xal ἄλλοις δριμύ, τοῖς δὲ στρυφνόν" xal τὰ ἄλλα δὲ ὡσαύτως. Ἔτι δ᾽ αὐτοὺς μεταβάλλειν τὴν χρίσιν χατὰ τὰ πάϑη καὶ τὰς ἡλιχίας: d] καὶ φανερόν, ὡς ἣ διάϑεσις αἰτία τῆς φαντασίας. ᾿Απλῶς μὲν οὖν περὶ τῶν αἰσϑητῶν οὕτως δεῖν ὑπολαμβάνειν. Οὐ μὴν ἀλλ᾽ ὥσπερ χαὶ τὰ ἄλλα, χαὶ ταῦτα ἀνατίθησι τοῖς σχήμασι" πλὴν οὐχ ἁπάντων ἀποδίδωσι τὰς μορ- φάς, ἀλλὰ μᾶλλον τῶν χυλῶν xal τῶν χρωμάτων " xai τούτων ἀχριβέστερον διορίζει τὰ περὶ τοὺς χυλούς, ἀναφέρων τὴν φαν- τασίαν πρὸς ἄνθρωπον. Theophrastus ibid. 63 et 64. Περὶ χυλῶν.

94. Τὸ μὲν σγῆυα xal) αὐτό ἐστι, τὸ ὃς γλυχὺ xal ὅλως

τὸ αἰσθητὸν πρὸς ἄλλο xal ἐν ἄλλοις. "Theophrast. ibid. 69.

tur, esse. Neque enim vere esse frigidi et calidi naturam, sed formam, quo tempore ipsa transmutetur, nostram quoque muta- tionem efficere; scilicet quod plurimum sit, hoc in quoque va- lere, quod autem in exiguas particulas distributum sit, non esse sensile. Αἱ (haec sensilia) natura sua non esse, inde patere, quod illa non eadem omnibus animalibus appareant, sed quod nobis quidem dulce, hoc aliis amarum, rursus aliis acutum, nonnullis acre, quibusdam austerum et reliqua eodem modo. Nos quoque ipsos sententiam mutare secundum affectiones vi- taeque aetates; unde corporis statum rei illius imaginariae causam esse liqueat lta igitur prorsus de sensilibus esse existimandum. Enimvero sicut caetera, ita et haec ad formas revocat, non tamen omnium figuras recenset, sed magis sapo- rum et colorum, ex quibus rursus accuratius definit sapores, perceptionem imaginariam homini tribuens. De saporibus.

24. Figura quidem per se constat, dulcia vero omninoque sensi-

]ia non constant, nisi quatenus ad alia referuntur atque in aliis sunt,

sm ca cup v

Liber ΠῚ. Democriti operum fragmenta, 217

96. Δημόχριτος δὲ σχῆμα περιτιθεὶς ἐχάστῳ, γλυχὸν μὲν τὸν στρογγύλον καὶ εὐμεγέθη ποιεῖ" στρυφνὸν δὲ τὸν με- Ἰαλόσχημον, τραχύν τε καὶ πολυγώνιον xal ἀπεριφερῇ " ὀξὺν δὲ χατὰ τοὔνομα τὸν ὀξὺν τῷ ὄγκῳ xal γωνιοειδῇ xal χαμπύ- λον xal λεπτὸν xal ἀπεριφερῇ" δριμὺν δὲ τὸν περιφερῆ xal λεπτὸν xal γωνιοξιδῇ xal χαμπύλον. ἁλμυρὸν δὲ τὸν γω- γιοειδῇ xal εὐμεγέθη xal σκολιὸν xal ἰσοσχελῇ" πιχρὸν δὲ τὸν περιφερῆ, xal λεῖον, ἔχοντα σχαληνίαν, μέγεθος δὲ μιχρόν" λιπαρὸν δὲ τὸν λεπτὸν xal στρογγύλον xal μιχρόν. — Theophr. de Caus. plant. VI, 6.

96. Ατοπον δὲ xdxsiyo ὃ xa:à tà σχήματα λέγουσιν, ὅτι ἢ τῶν ὁμοίων διαφορὰ f κατὰ μιχρότητα xal μέγεϑος τείνει εἰς τὸ μὴ τὴν αὐτὴν ἔχειν δύναμιν: οὐ γὰρ ἐπὶ τῆς μορφῖ ἀλλ᾽ ἐπὶ τῶν ὄγχων ποιοῦσι τὰς δυνάμεις, ἃς εἰ μὲν κατὰ πάντα διαβασανίσαντες ἁπλῶς τὸ μᾶλλον χαὶ τὸ ἧττον ἐχάλουν, χαλῶς ἄν τοῦτο ἀπέδωχαν" τὸ δὲ εἰς τὸ μὴ ταὐτὸ δύνασθαι μηδὲ ποιεῖν οὐχ εὔλογον, ἐπεὶ ἐν τοῖς σχήμασιν ai δυνάμεις. Theophrast. de Caus. plant. VI, 2.

25. Democritus suam cuique sapori figuram tribuens duZ- cem Íacit teretem magnisque constantem atomis; austerum vero figurae magnitudine conspicuum, asperum, angulosum, non ro- tundum; nomine autem acutum molis quoque forma acutum et angularem et curvum et tenuem et rotundilate carentem; acrem porro rotundum et tenuem et angularem ei curvum; salsum praeterea angularem atque e magnis atomis composi- tum et tortuosum et aequis cruribus insignem ; amarum autem rotundum et laevem et inaequalem et exigua magnitudine praeditum; pinguem denique tenuem et teretem et parvum.

96. Ineptum vero et illud est, quod figurarum habita ra- tione dicunt, similium discrepantiam in parvitate et magnitudine sitam ejusmodi esse, ut non eandem vim eundemque effectum habeant, Neque enim figura (solum), sed quantitate (diversum) effectum fieri statuunt, quem si omnibus consideratis simplici- ter majus et minus vocarent, recte decernerent; sed (hanc si- militudinem) non ad eadem efficienda valere neque eadem per- ficere, absurde dicunt, quum vis et effectus e figura pendeat.

218 Quaestionum Democritearum

97. Τὸν μὲν οὖν ὀξὺν εἶναι τῷ σχήματι γωνιοειδῇ ce xai πολυχαμπῇ xal μιχρὸν xal λεπτόν" διὰ γὰρ τὴν δριμύτητα tayb xal πάντη διαδύνεσϑαι" τραχὺν δ᾽ ὄντα xal γωνιοειδῇ συν- ἄγειν xal συσπᾶν" διὸ xal θερμαίνειν τὸ σῶμα, χενότητας ἐμ- ποιοῦντα" μάλιστα γὰρ ϑερμαίνεσθαι τὸ πλεῖστον ἔχον χενόν. Τὸν δὲ γλυχὺν ix περιφερῶν συγχεῖσθαι σχημάτων οὐχ ἄγαν μιχρῶν διὸ χαὶ διαχεῖν ὅλως τὸ σῶμα, χαὶ οὐ βιαίως καὶ οὐ ταχὺ πάντα περαίνειν" τοὺς δ᾽ ἄλλους χυλοὺς ταράττειν, ὅτι διαδύνων πλανᾷ τὰ ἄλλα xal ὑγραίνει" ὑγραινόμενα δὲ xal ix τῆς τάξεως χινούμενα συῤῥεῖν εἰς τὴν χοιλίαν" ταύτην γὰρ εὐ- πορώτατον slvat διὰ τὸ πλεῖστον εἶναι χενόν. Theophrast. de sensu et sensil. 65.

28. Τὸν δὲ στρυ φνὸν ix μεγάλων σχημάτων xal πολυγω- νίων xal περιφερὲς ἥχιστ᾽ ἐχόντων" ταῦτα γὰρ ὅταν εἰς τὰ σώ- ματα ἔλθῃ, ἐπιτυφλοῦν ἐμπλάττοντα τὰ φλέβια xal χωλύειν auppsiv διὸ xal τὰς χοιλίας ἱστάναι. Τὸν ὃὲ πιχρὸν ἐχ μιχρῶν xal λείων xal περιφερῶν: τὴν περιφέρειαν εἰληχότα xal χαμπὰς ἔχουσαν " διὸ χαὶ γλίσχρον εἶναι χαὶ χολλώδη. Τὸν δ᾽ ἁλμυρὸν

27. Namque acutum saporem esse forma angularem, fle- xuosum, parvum et tenuem, et propter acritudinem celeriter et ubique perlabi; ut asperum vero et angularem cogere et con- trahere eo modo, ut corpus calefaciat, inanitates injiciendo: quod enim plurimum vacui habeat, maxime calefieri. Ducem autem e rotundis figuris nec nimis parvis constare, ideoque corpus plane perfundere, neque vehementer nec celeriter omnia permeare; caeterum dulcem perturbare caeteros sapores, quo- niam perlabens reliqua dispergat et madefaciat, madefacta au- tem et disturbata in ventrem confluere, qui maxime vacuus facillime excipere possit.

98. .usterum vero e magnis figuris et angulosis et mi- nime rotundis compositum esse, quae si in corpora veniant, ve- nas excaecent et obstruant et impediant, quominus conjunctim (per artus) fluat (sanguis), ita ut alvum astringant. marum autem e parvis et laevibus et rotundis, tali nimirum rotundi- tate accepia, quae flexus quoque habeat; ideo tenacem esse et

Liber III. Democriti operum fragmenta. 219

ἐχ μεγάλων xal οὐ περιφερῶν, ἀλλ᾽ ἐπ᾽ ἐνίων μὲν σχαληνῶν" διὸ οὐδὲ πολυχαμπῶν. Βούλεται δὲ σχαληνὰ λέγειν, ἅπερ πα- ράλλαξιν ἔχει πρὸς ἄλληλα χαὶ συμπλοχήν. Μεγάλων μὲν, ὅτι 3, ἁλμυρὶς ἐπιπολάζει" μιχρὰ γὰρ ὄντα, xal τυπτόμενα τοῖς πε- ριέχουσι, μίγνυσθαι dy τῷ παντί: οὐ περιφερῶν δέ, ὅτι τὸ μὲν ἁλμυρὸν τραχύ, τὸ δὲ περιφερὲς λεῖον" σχαληνῶν δὲ διὰ τὸ μὴ περιπλάττεσθαι" διὸ ψαφαρὸν εἶναι. Theophrastus ibid. 66.

29. Τὸν δὲ δριμὸν μιχρὸν xal περιφερῇ xal qavtosibz, σχαληνὸν δὲ οὐχ ἔχειν" τὸν μὲν γὰρ δριμὺν πολυγώνιον ποιεῖν τῷ τραχύτητι, ϑερμαίνειν, xal διαχεῖν διὰ τὸ μιχρὸν εἶναι xal περιφερῇ xal γωνιοειδῆ," xal γὰρ τὸ γωνιοειδὲς εἶναι τοιοῦτον. “ὡσαύτως δὲ xal τὰς ἄλλας ἑχάστου δυνάμεις ἀποδίδωσιν, ἀνά- γων εἰς τὰ σχήματα" ἁπάντων δὲ τῶν σχημάτων οὐδὲν ἀχέραιον εἶναι xal ἀμιγὲς τοῖς ἄλλοις, ἀλλ᾽ ἐν ἑκάστῳ (χυλῷ) πολλὰ εἶναι χαὶ τὸν αὐτὸν ἔχειν λείου χαὶ τραχέος χαὶ περιφεροῦς xal ὀξέος xal τῶν λοιπῶν: ὃ δ' dy ἐνῇ πλεῖστον, τοῦτο μά- λιστα ἐνισχύειν πρός τε τὴν αἴσϑησιν xal τὴν δύναμιν. Ἔτι

.- glutinosum. Sarum vero e magnis nec rotundis, sed aliqua parte inaequalibus, et hanc ob rem non flexuosis. Intelligit autem inaequalia quae variationem nexumque inter se habeant. E magnis quidem, quoniam salsilago (inde redundans, corpori) innatet; parvas enim particulas circumdantibus pulsas cum uni- verso corpore commisceri. E non rotundis vero, quia salsum asperum, rotundum autem glabrum sit. Ex inaequalibus deni- que, quod (aliis saporibus) non obruatur ideoque durus sit.

99. Postremo acrem saporem parvum et rotundum et angularem, sed non inaequalem: acrem enim asperitate sua an-

" gulosum quid efficere, calefacere et perfundere, quoniam par- vus et rotundus et angularis sit omneque angulare ita se habeat. Pari autem modo reliquas cujusque vires exponit, ad figuras referens; verum omnium figurarum nullam esse sinceram atque ἃ caeterarum admixtione liberam, sed in unoquoque (sapore) multas esse, eundemque habere (figuram) glabri et asperi et rotundi et acuti et reliquorum, quae autem maxima insit, hanc maxime ad sensum efficiendum vimque ostendendam valere.

Quaestionum Democritearum

δὰ εἰς ὁποίαν ἕξιν ἄν εἰςέλϑῃ, διαφέρειν οὐχ ὀλίγον xal διὰ τοῦτο τὸ αὐτὸ τἀναντία. xal τἀναντία τὸ αὐτὸ παάϑος ποιεῖν ἐνίοτε. "Theophrastus ibid. 67.

Περὶ χρώματων.

30. Δημόχριτος φύσιν μὲν μηδὲν εἶναι χρῶμα, τὰ μὲν γὰρ στοιχεῖα ἄποια, τά ts μεστὰ xal τὸ xsvóv: τὰ δ᾽ ἐξ αὐτῶν συγχρίματα χεχρῶσϑαι διαταγῇ τε xal ῥυϑμῷ καὶ προτροπῇ» ὧν $ μέν ἐστι τάξις, ἢ δὲ σχῆμα, f, δὲ ϑέσις: παρὰ ταῦτα γὰρ aí φαντασίαι. Τούτων δὲ τῶν πρὸς τὴν φαντασίαν χρωμάτων τέτταρες αἱ διαφοραί, λευχοῦ, μέλανος, ἐρυϑροῦ, χλωροῦ. Sto- baeus Eclog. phys. lib. I cap. 17 pag. 364 seqq. ed. Heer.

31. Διὸ μᾶλλον εὔλογον, σώματα elvat ἀδιαίρετα ----- ὅπερ ποιεῖ Δημόχριτος. διὸ xal χροιὴν οὔ φησιν εἶναι, τροπῇ γὰρ χρωματίζεσθαι. — Aristoteles de gener. et corr. 1, 2.

39. Τῶν δὲ χρωμάτων ἁπλᾶ μὲν λέγει τέτταρα " λευχὸν μὲν οὖν εἶναι τὸ λεῖον’ ὃ γὰρ ἄν μὴ τραχύ, μηδ᾽ ἐπισχιάζῃ μηδὲ δυσὸίοδόν τι, τοιοῦτον πᾶν λαμπρὸν εἶναι. — Asi ὃὲ xai

εὐθύτρυπα xal διαυγῇ τὰ λαμπρὰ εἶναι. Τὰ μὲν οὖν σχληρὰ

Praeterea in quem (corporis) habitum incidat sapor, multum

interesse, ideoque fieri, ut eadem (corporis nostri) affectio contra-

ria, e£ contraria eandem affectionem nonnunquam exhibeant. De coloribus.

30. Democritus nihil per se colorem esse dixit, nam ele- menta quidem, plenum et inane, nullam qualitatem habere, quae autem ex his componantur, ordinatione, forma et collo- catione, id est ordine, figura et situ colorari; inde enim fieri per- ceptiones (visa). Colorum autem visu perceptorum quattuor esse genera inter se diversa album, nigrum, rubrum, viridem colorem.

31. Quapropter magis consentaneum fuerit, corpora esse individua —— quod Democritus statuit; quocirca et colorem non dicit esse, collocatione enim colorari.

32. QColorum quattuor genera simplicia esse dicit; atque album quidem esse laeve: quod enim neque asperum sit, ne- que obumbret, neque difficulter sit pervium, id omne candidum esse. Candida vero et recte perforata et translucida esse

Liber Ill. Demoeriti operum fragmenta, 221

τῶν ÀsuxQv ἐχ τοιούτων σχημάτων συγχεῖσθαι, οἷον ἢ ἐντὰς πλὰξ τῶν χογχυλίων" ταῦτα γὰρ ἄν ἄσχια xal εὐαγῆ xal εὐϑύ- «opa εἶναι. τὰ δὲ ψαϑυρὰ καὶ εὔϑρυπτα ἐχ περιφερῶν μὲν λοξῶν δὲ τῇ ϑέσει πρὸς ἄλληλα, καὶ τὰς δύο συξεύξεις, τήν ϑ᾽ ὅλην τάξιν ἔχειν ὅτι μάλιστα ὁμοίαν. Τοιούτων δ᾽ ὄντων, ψαϑυρὰ μὲν εἶναι, διότι χατὰ μιχρὸν ἢ σύναψις" εὔθρυπτα δέ, ὅτι ὁμοίως χεῖνται" ἄσχια δέ, διότι λεῖα xal πλατέα" λευχότερα ὃὲ τῷ τὰ σχήματα τὰ εἰρημένα χαὶ ἀχριβέστερα χαὶ ἀμιγέστερα εἶναι, χαὶ τὴν τάξιν χαὶ τὴν ϑέσιν πρὸς ἄλληλα ἔχειν μᾶλλον τὴν εἰρημένην. Theophrastus de sensu et sensil. S. 73.

33. Τὸ μὲν οὖν λευχὸν ix τοιούτων εἶναι σχημάτων. Τὸ δὲ μέλαν ix τῶν ἐναντίων, ix τραχέων xal σχαληνῶν xal dvo- μοίων" οὕτω γὰρ ἄν σχιάζειν xal οὐχ εὐϑεῖς εἶναι τοὺς πό- ρους οὐδ᾽ εὐδιόδους. Ἔτι δὲ τὰς ἀποῤῥοὰς νωϑεῖς xal ταρα- χώδεις" διαφέρειν γάρ τι xal τὴν ἀποῤῥοήν. τῷ ποιὰν εἶναι πρὸς τὴν φαντασίαν, ἣν γίνεσθαι διὰ τὴν ἐναπόληψιν τοῦ ἀόρος ἀλλοίαν. Theophrastus ibid. 74.

34. Πρῶτον μὲν οὖν τὸ πλείους ἀποδοῦναι τὰς ἀρχάς,

oportere. Alborum igitur dura e talibus constare figuris, qua- lis sit concharum crusta interna; haec enim esse vacua umbrae et pellucida et recte perforata; friabilia autem et fragilia e ro- tundis quidem, sed situ quem habeant inter se, obliquis (com- posita esse), ac duas conjunctiones totumque ordinem quam simillimum habere. taque friabilia esse, quia brevi intervallo sese tangant, fragilia autem, quia similem habeant situm, porro umbrae vacua, quia laevia sint et lata, albiora denique, quando figurae supra memoratae et accuratiores et minus mixtae sint, ordinemque et situm, de quo locuti sumus, magis invicem habeant.

33. Album igitur colorem e talibus constare figuris. Ni- grum vero e contrariis, ex asperis et inaequalibus et dissimili- bus: ita enim illum obumbrare, neque recta esse ejus fo- ramina nec facilia transitu. —Effluvia etiam lenta et turbida; differre enim aliquatenus et effluvia eo inodo quo natura sua ad perceptionem referantur, quae aéris injectu commutetur.

34. Ac primum quidem quod plura principia enumeran-

222 Quaestionum Demoecritearum

ἔχει τινὰ ἀπορίαν" ol γὰρ ἄλλοι τὸ λευχὸν xal τὸ μέλαν, ὡς τούτων ἁπλῶν ὄντων μόνων. Ἔπειτα τὸ μὴ πᾶσι τοῖς λευχοῖς μίαν ποιῆσαι τὴν μορφήν, ἀλλ᾽ ἑτέραν τοῖς σχληροῖς καὶ τοῖς ψαϑθυροῖς" οὐ γὰρ εἰχὸς ἄλλην αἰτίαν εἶναι τοῖς διαφόροις χατὰ τὴν ἁφήν" οὐδ᾽ ἄν ἔτι τὸ σχῆμα αἴτιον εἶναι τῆς διαφορᾶς, ἀλλὰ μᾶλλον τὴν ϑέσιν. ᾿Ἐνδέχεται γὰρ xal τὰ περιφερῇ xal ἁπλῶς πάντα ἐπισχιάζειν ἑαυτοῖς" σημεῖον δέ" xal γὰρ αὐτὸς ταύτην φέρει τὴν πίστιν, ὅσα τῶν λείων μέλανα φαίνεται. Διὰ γὰρ τὴν σύμφυσιν χαὶ τὴν τάξιν, ὡς τὴν αὐτὴν ἔχοντα τῷ μέ- λανι, φαίνεσθαι τοιαῦτα" xal πάλιν ὅσα λευχὰ τῶν τραχέων' ἐχ μεγάλων γὰρ εἶναι ταῦτα, χαὶ τὰς συνδέσεις οὐ περιφερεῖς ἀλλὰ προχρόσσας χαὶ τῶν σχημάτων τὰς μορφὰς μιγνυμένας, ὥσπερ ἀναβαϑμίδας τὰ πρὸ τῶν τειχῶν ἔχει χώματα" τοιοῦτον γὰρ ὄν, ἄσχιον εἶναι, xal οὐ χωλύεσθϑαι τὸ λαμπρόν. Theo- phrastus ibid. 79.

35. ᾿Ερυϑρὸν δ᾽ ἐξ οἴωνπερ τὸ ϑερμόν, πλὴν ἐχ μειζόνων. Ἐὰν γὰρ αἱ συγχρίσεις dot μείζους ὁμοίων ὄντων τῶν σχημᾶ-

tur, id dubitationem quandam habet; reliqui enim album et "nigrum solos esse simplices colores volunt. Deinde quod non omnibus albis eadem forma tribuitur, sed alia duris, alia friabi- libus; neque enim consentaneum, iis quae (colore) differant, aliam esse differentiae causam e tactu profectam, neque figu- ram esse hujus differentiae causam, sed magis situm. — Quippe et rotunda omninoque omnia se ipsa obumbrare possunt: cui rei indicio sunt, quae ipse Democritus ad fidem faciendam af- fert, quaecunque inter laevia nigra videntur. Ob concretionem enim et ordinem eundem, quem nigra habeant, (ait) talia ap- parere; et praeterea quaecunque inter aspera videntur alba: haec enim e magnis constare, eorumque nexus non rotundos esse, sed prominentes, figurarumque couformationem mixtione fieri, quemadmodum aggesta ante muros terra gradus contineat ; propter hanc naturam colorem umbrae vacuum esse, neque impediri candidum.

35. Rubrum autem ex iisdem quidem compositum esse, e quibus calidum, sed tamen e majoribus. Quanto enim in

Liber Hl, Democriti operum fragmenta. 223

τῶν, μᾶλλον ἐρυθρὸν εἶναι. Σημεῖον δ᾽, ὅτι ἐχ τοιούτων τὸ ἐρυϑρόν: μᾶς τε γὰρ ϑερμαινομένους ἐρυϑραίνεσθαι, xal τὰ ἄλλα τὰ πυρούμενα, μέχρις ἄν οὗ ἔχῃ τὸ τοῦ πυροειδοῦς. 'Epo- ϑρότερα δὲ τὰ ἐχ μεγάλων ὄντα σχημάτων, οἷον τὴν φλόγα καὶ τὸν ἀνϑραχα τῶν χλωρῶν ξύλων 3| τῶν αὔων, xal τὸν σίδηρον δὲ xai τὰ ἄλλα τὰ πυρούμενα" λαμπρότατα μὲν γὰρ εἶναι τὰ πλεῖστον ἔχοντα χαὶ λεπτότατον πῦρ, ἐρυϑρότερα δὲ τὰ παχύ- τερὸν xal ἔλαττον. Διὸ xal ἧττον εἶναι ϑερμὰ τὰ ἐρυϑρότερα" ϑερμὸν γὰρ τὸ λεπτόν. Τὸ δὲ χλωρὸν ἐχ μὲν τοῦ στερεοῦ χαὶ τοῦ χενοῦ συνεστάναι, ἐχ μεγάλων δ᾽ ἀμφοῖν. Τῇ δὲ ϑέσει xal τῇ τάξει αὐτῶν τὴν ypóav γίνεσθαι. Theophrast. ibid. 75.

36. "Ἄτοπον δὲ xal τὸ τῶν χλωρῶν μὴ ἀποδοῦναι μορ- φήν, ἀλλὰ μόνον ἐχ τοῦ στερεοῦ xal τοῦ χενοῦ ποιεῖν. "Theo- phrastus ibid. 82,

38. Τὰ uiv οὖν ámÀà χρώματα τούτοις χεχρῇσϑαι τοῖς σχήμασιν" ἕχαστον δὲ χαϑαρώτερον, ὅσῳ ἄν ἐξ ἀμιγεστέρων 1. 1 Τὰ ὃς ἄλλα xaxà τὴν τούτων μίξιν: oiov τὸ μὲν χρυσοειδὲς

figurarum aequalitate majores sint particulae, e quibus concre- verunt, tanto rubriorem esse colórem. Signo autem esse, e talibus rubrum quoque constare, quod calefacti rubeamus, item- que reliqua omnia igni calentia, quamdiu igneam speciem prae se ferant. Quae vero rubriora sint, e magnis coaluisse figuris, ut flammam et carbonem lignorum viridium vel aridorum et ferrum et caetera quae in igne ponantur: candidissima enim esse, quae plurimum ignem et tenuissimum habeant, rubriora vero quae crassiorem et minorem. ldeo fieri, ut rubriora minus calida sint; calidum enim tenue. Viridem denique colorem e solido quidem et vacuo, utroque autem magno conflari. Caeterum situ et ordine eorum ipsum colorem nasci.

36. Inepte etiam agit, quod viridis coloris formam non expaDit, sed tantum e solido et vacuo eum componi docet.

37. Simplices igitur colores his esse figuris, sed ut quis- que e minime mixtis conflatus sit, ita esse purissimum. Reli- quos pro (varia) horum miüxtione oriri, ut auro similem et

224 Quaestionum Democritearum

xal τὸ τοῦ χαλχοῦ xal. πᾶν τὸ τοιοῦτον ἐχ τοῦ λευχοῦ xal τοῦ ἐρυϑροῦ: τὸ μὲν γὰρ λαμπρὸν ἔχειν ix τοῦ λευχοῦ, τὸ δὲ ὑπέρυϑρον ἀπὸ τοῦ ἐρυϑροῦ" πίπτειν γὰρ εἰς τὰ χενὰ τοῦ λευ- χοῦ τῇ μίξει τὸ ἐρυϑρόν. 'Eàv δὲ προστεθῇ τούτοις τὸ χλω- póv, γίγνεσθαι τὸ χάλλιστον χρῶμα δεῖν δὲ μιχρὰς τοῦ χλωροῦ τὰς συγχρίσεις εἶναι" μεγάλας γὰρ οὐχ οἷόν τε, συγχειμένων οὕτω τοῦ λευχοῦ καὶ τοῦ ἐρυϑροῦ. Διαφόρους δ᾽ ἔσεσθαι τὰς χρόας, τῷ πλέον xal ἔλαττον λαμβάνειν. Theophrast. ibid. 76. 38. Τὸ δὲ πορφυροῦν ἐχ λευχοῦ xal μέλανος xal ἐρυϑροῦ" πλείστην μὲν μοῖραν ἔχοντος τοῦ ἐρυϑροῦ, μιχρὰν δὲ τοῦ μέ- λανος, μέσην δὲ τοῦ λευχοῦ. Διὸ xal δὺ φαίνεσθαι πρὸς τὴν αἴσϑησιν. “Ὅτι μὲν οὖν τὸ μέλαν xal τὸ ἐρυϑρὸν αὐτῷ ἐνυ- πάρχει, φανερὸν εἶναι τῇ ὄψει" δίότι δὲ τὸ λευχόν, τὸ λαμπρὸν xal διαυγὲς σημαίνειν’ ταῦτα γὰρ ποιεῖν τὸ λευχόν. Τὴν δ᾽ ἰσάτιν ἐκ μέλανος σφόδρα χαὶ χλωροῦ" πλείω δὲ μοῖραν ἔχειν τοῦ μέλανος. Τὸ δὲ πράσινον ἐχ πορφυροῦ χαὶ τῆς ἰσάτιδος, 3 ix χλωροῦ xal πορφυροειδοῦς *'* ** τὸ γὰρ ϑεῖον εἶναι τοιοῦ-

aeris colorem caeterosque hujusmodi ex albo et rubro: eos enim candidum retinere ex albo, subrubrum ex rubro, quum in partes albi vacuas rubrum mixtione incidat. Quibus si vi- ride admisceatur, pulcherrimum nasci colorem: oportere auteni exiguas viridis particulas esse, quae adjungantur; neque enim fieri posse, ut magnae accedant conjunctis ita rubro et albo. Quippe diversos fore colores majoribus minoribusve partibus adjectis,

38, Purpureum ex albo et nigro et rubro compositum esse, maximam partem rubro obtinente, exiguam nigro, mediam albo. Quare evenire, ut sensui jucundus sit color. Nigrum quidem et rubrum eo contineri videntibus esse perspicuurm, album vero inesse, splendido et translucido significari, quippe quae albo efficiantur. Glasti colorem ex multo nigro et viridi constare, ita tamen, ut major in eo nigri pars sit. Porraceum e purpureo et glasti colore, vel e viridi et purpureo; ****

sul-

Liber III. Democriti operum fragmenta. 2925

τοιοῦτον xal μετέχειν τοῦ λαμπροῦ. Τὸ δὲ xuavoüv ἐξ ἰσάτιδος xal πυρώδους, σχημάτων δὲ περιφερῶν xal βελονοειδῶν, ὅπως τὸ στιλβὸν τῷ μέλανι ἐνῇ. Theophrastus ibid. 77,

49. Τὸ δὲ xepóivov ix χλωροῦ xal xoavosiboüc* ἐὰν δὲ χλωρὸν πλέον μιχϑῃῇ, φλογοειδὲς γίήνεσθαι" τὸ γὰρ κατάσχιον xal μελανόχρων ἐξείργεσθαι. Σχεδὸν δὲ xal τὸ ἐρυϑρὸν τῷ λευχῷ μιχϑὲν χλωρὸν ποιεῖν εὐαγὲς xal οὐ μέλαν" διὸ xal τὰ φυόμενα χλωρὰ τὸ πρῶτον εἶναι πρὸ τοῦ θερμανθῆναι xal διαχεῖσθϑαι. Καὶ πλήθει μὲν τοσοῦτον ἐπιμεμίχϑαι χρωμάτων, ἄπειρα δὲ εἶναι τὰ χρώματα xal τοὺς χυλοὺς κατὰ τὰς μίξεις, ἐάν τις τὰ μὲν ἀφαιρῇ, τὰ δὲ προστιϑῇ, x«l τῶν μὲν ἔλαττον μίσγῃ, τῶν δὲ πλέον" οὐθὲν γὰρ ὅμοιον ἔσεσθαι ϑάτερον θατέρῳ. — Theophr. ibid. 78.

Περὶ opc.

40. Περὶ δὲ ὀσμῆς προσαφορίζει [σχεδὸν ὁμοίως τοῖς πλείστοις" οὐδὲν γὰρ ἴδιον] εἴρηχέ γε) πλὴν τοσοῦτον, ὅτι τὸ λεπτὸν ἀποῤῥέον ἀπὸ τῶν παχέων ποιεῖ τὴν ὀὸμήν" ποῖον δέ Tt τὴν φύσιν ὃν ὑπὸ τίνος πάσχει, οὐχέτι προσέϑηχεν' ὅπερ ἴσως ἦν χυριώτατον. Theophrastus ibid. 82.

sulphur enim talis coloris et candidi particeps esse. Caeru- leum autem e glasti et ignis colore, figuris rotundis et acui similibus eadem ratione qua (fiat, ut) lucidum nigro insit.

39. Nucibus similem colorem e viridi et caeruleo; sin autem plus viridis admisceatur, flammeum nasci, quum opacum et nigrum removeatur. Rubrum vero cum albo mixtum fere viride efficere purum nec nigrum; itaque fructus primum virides esse, antequam calefiant et maturescant. Tantam quidem colorum copiam commisceri atque innumerabiles esse colores et sapores pro varia mixtione, si quis haec. adimat, illa apponat, et horum minus admisceat, illorum plus: nullum enim alteri similem fore.

' De odore.

40. De odore praeterea statuit (fere similiter ac plerique; nihil enim peculiare) ; pronuntiavit, nisi hoc, effici odorem tenuiore materia e crassioribus effluente, sed quale suapte natura sit et a quo afficiatur, non amplius addidit: id quod fortasse summi erat momenti,

—

15

996 Quaestionum Demoeritearum

41. Οὐδὲν χρῆμα μάτην γίνεται, ἀλλὰ πάντα ix λόγου τε xai ὑπ᾽ ἀνάγχης. Stob. ecl. phys. p. 160.

C. FRAGMENTA LIBRORUM DE ANIMALIBUS.

1. Λέγει Δημόχριτος τῶν ζώων μόνον τὸν λέοντα Ex πεπταμένοις τίχτεσθϑαι τοῖς ὀφθαλμοῖς, ἤδη τρόπον τινὰ τεῦυ- μωμένον xal ἐξ ὠδίνων δρασείοντά τι μανιχόν. — Aelian. de animal. nat. lib. V cap. 39.

2. Λέγει δ᾽ ᾿Αριστοτέλης xal Δημόχριτος πρὸ ἐχείνου Θεόφραστός τε ἐχ τρίτων xal αὐτός φησὶ, μὴ τῷ ἀλμυρῷ ὕδατι τρέφεσϑαι τοὺς ἰχϑῦς, ἀλλὰ τῷ παραχειμένῳ τῇ ϑαλάττῃ γλυ-

χεῖ ὕδατι. — Aelian. de animal. nat. lib. IX cap. 64.

4, Λέγει Δημόχριτος πολύγονον εἶναι ὧν xal xóva, xai τὴν αἰτίαν προστίθησι λέγων, ὅτι πολλὰς ἔχει τὰς μήτρας xai τοὺς τόπους τοὺς δεχτιχοὺς τοῦ σπέρματος. 'O τοίνυν ϑορὸς οὐχ ἐχ μιᾶς ὁρμῆς ἁπάσας αὐτὰς ἐχπληροῖ, ἀλλὰ δίς τε χαὶ τρὶς ταῦτα τὰ ζῶα ἐπιϑόρνυται, ἵνα ἢ συνέχεια πληρώσῃ τὰ τοῦ γόνου δεχτικά. ᾿Ἡμιόνους δὲ λέγει μὴ τίκτειν, μὴ γὰρ ἔχειν ὁμοίας μήτρας τοῖς ἄλλοις ζώοις, δτερομόρφους δὲ ἥχιστα ὃυ- γαμένας γονὴν δέξασθαι. μὴ γὰρ εἶναι φύσεως ποίημα τὴν

41. Nihil temere fit, sed omnia ratione et necessitate contingunt.

1. Ex animalibus solum leonem nasci oculis apertis De- mocritus ait, tanquam statim a partu iracundum et furore per- citum aliquid meditantem.

2. Aristoteles et ante hunc Democritus et tertius Theo- phrastus dicit, non aqua salsa, sed dulci quae juxta salsam re- periatur, pisces (qui mare incolunt) ali.

ὦ. Cur sus et canis sint tam fecundae, Democritus causam affert, quod multiplicem vulvam et seminis sedes receptrices multas habeant. Eas ommes semen non uno initu explet, sed iterum et saepius eae seminantur, ut frequentia seminis recept- tacula impleantur. Mulas idem non parere ait, neque enim si- miles aliis vulvas animalibus habere, sed forma diversas minime concipere posse; neque enim mulas esse naturae opus, sed hu- manae machinationis audaciaeque, ut iia dicam, adulterinum in-

τ

Liber Ill. Democriti operum fragmenta. 29"

ἡμίονον, ἀλλὰ ἐπινοίας ἀνθρωπίνης xal τόλμης, ὡς dv εἴποις, μοιχίδιον ἐπιτέχνημα τοῦτο xal χλέμμα. Δοχεῖ δέ μοι τοῦτο, 7 δ᾽ ὅς, τοῦ ὄνου ἵππον βιασαμένου χατὰ τύχην χυῆσαι, μα- ϑητὰς δὲ ἀνθρώπους τῆς βίας ταύτης γεγενημένους εἶτα μέντοι προσελϑεῖν ἐπὶ τὴν τῆς γονῆς αὐτῶν συνήϑειαν. Καὶ μάλιστά 12 τοὺς τῶν Λιβύων ὄνους μεγίστους ὄντας ἐπιβαίνειν ταῖς ἵπ- ποις, οὐ χομώσαις, ἀλλὰ χεχαρμέναις. "Eyoucav γὰρ τὴν £av- τῆς ἀγλαΐαν τὴν διὰ τῆς χόμης οὐχ ἄν ὑπομεῖναι τὸν τοιόνδε γαυετὸν ol σοφοὶ τοὺς τούτων γάμους φασίν. Aelian. de ani- mal. nat. lib. XII cap. 16.

4. 'Ev τοῖς νοτίοις μᾶλλον xà ἔμβρυα ἐχπίπτειν - Δημό- χριτος λέγει, 3| ἐν τοῖς βορείοις. Καὶ εἰχότως" χαυνοῦσϑαι γὰρ ὑπὸ τοῦ νότου τὰ σώματα ταῖς χυούσαις xal διΐστασθαι, ἅτε τοίνυν τοῦ σχήνους διαχεχυμένου xal οὐχ ἡρμοσμένου πλανᾶσθαι xal τὰ χυούμενα, xal ϑερμαινόμενα δεῦρο xal ἐχεῖσε διολισθαί- νειν xal ἐχπίπτειν ῥᾷον. Εἰ δὲ εἴη πάγος καὶ βοῤῥᾶς χαταπνόέοι, συμπέπηγε μὲν τὸ ἔμβρυον, δυσχίνητον δέ ἐστι xal οὐ ταράττε- ται ὡς ὑπὸ χλύδωνος" ἅτε xal ἄχλυστον xal ἐν γαλήνῃ ὃν ἔῤ- ῥωταί τε xal σύντονον xal διαρχὲς πρὸς τὸν χατὰ φύσιν χρόνον

ventum et furtum. —Videri autem sibi ait forte accidisse, ut quum asinus vim equae intulisset, haec gravida redderetur at- que ut postea homines hujus violentiae discipuli facti in con- suetudinem procreandi haec jumenta adducerentur. Imprimis Libyum asini maximi equas non comafas superveniunt, sed ton- sas. Neque enim has comae ornamento superbientes' harum rerum periti ajunt ejusmodi maritos pati. E

Á. In austrinis magis quam septentrionalibus regionibus partus excidere ait Democritus. Cujus rei hanc probabilem affert causam, quia ventrem ferentibus corpora austro laxentur et resolvantur: idcirco corpore dilatato et male compacto par- tus errare et vagari, eosdemque calefactos huc et illuc dilabi et facilius excidere. Contra si flante borea aéris temperies frigida sit, foetus frigore contrahi, ita ut non facile locis suis moveantur neque .ulla tempestate turbentur, quoniam omnis procellae expertes summaque fruentes tranquillitste bene va-

15 *

228 Quaestionum Democritearum

τῆς ζωογονίας. (ὐὐχοῦν ἐν χρυμῷ μέν φησιν ὁ ᾿Αβδηρίτης συμμένειν, ἐν ἀλέα 6i ὡς τὰ πολλὰ ἐχπτύεσϑαι. ᾿Ανάγχην δὲ εἶναι λέγει τῆς ϑέρμης πλεοναζούσης διΐστασθαι xal τὰς φλέβας xal τὰ ἄρθρα. Aelian. de animal nat. lib XII cap. 17 de abortibus.

5. Αἰτίαν ὃὲ ὃ αὐτὸς λέγει τοῖς ἐλάφοις τῆς τῶν χερά- των ἀναφύσεως ἐχείνην εἶναι. Ἢ γαστὴρ αὐτοῖς ὡς ἔστι ϑερ- μοτάτη, ὁμολογεῖ, καὶ τὰς φλέβας δὲ αὐτῶν τὰς διὰ τοῦ σώ- ματος πεφυχυίας παντὸς ἀραιοτάτας λέγει. χαὶ τὸ ὀστέον τὸ χατειληφὸς τὸν ἐγχέφαλον λεπτότατον εἶναι xal ὑμενῶδες xal ἀραιόν, φλέβας τε ἐντεῦϑεν χαὶ εἰς ἄχραν τὴν χεφαλὴν ὑπανί- σχειν παχυτάτας" τὴν γοῦν τροφὴν xai ταύτης τε τὸ γονιμώτα- tov ὥχιστα ἀναδίδοσϑαι. Καὶ $ μὲν πιμελὴ αὐτοῖς ἔξωθέν, φησι, περιχεῖται, ἢ δὲ ἰσχὺς τῆς τροφῆς ἐς τὴν χεφαλὴν διὰ τῶν φλεβῶν ἀναϑόρνυται" ἔνϑεν οὖν τὰ χέρατα ἐχφύεσθαι διὰ πολλῆς ἐπαρδόμενα τῆς ἰχμάδος. Συνεχὴς οὖν οὖσα ἐπιῤῥέουσά τε ἐξωϑεῖται προτέρω. Καὶ τὸ μὲν ὑπερίσχον ὑγρὸν ἔξω τοῦ σώματος σχληρὸν γίνεται, πηγνύντος αὐτὸ χαὶ χερατοῦντος τοῦ

leant et roborati ad pariendi tempus a natura constitutum du- rare possint. Quamobrem in frigore ait Abderita foetus ma- nere, calore ut plurimum excidere. Hoc enim superante ne- cessario fieri dicit, ut venae pariter atque artus fatiscant.

5. Causam cur cervis cornua renascantur, idem Demo- critus hanc esse perhibet. Ventrem iis calidissimum esse con- cedit et eorum venas per universum corpus pertinentes esse rarissumas dicit, et os quod cerebrum amplectitur, membranae instar tenuissimum et perquam rarum esse, indeque ad capitis verticem crassissimas venas exoriri: ideoque nutrimentum et cibi partem validiorem nativo calore celeriter digeri. Ac pin- guedo quidem, quae in cibis est, extrinsecus, inquit, ipsis cir- cumfunditur, quod solidius in iis est, per venas in caput sur- git; inde cornua ait multo humore irrigata enasci. Hic humor quum continenter affluat (quod ex eo coaluerit), promovetur et traditur foras. Quidquid igitur ejus extra corpus eminet, durescit aére ipsum solidante et in corneam duritiem confi-

Liber HI. Democriti operum fragmenta, 229

ἀέρος. τὸ δὲ. ἔνδον ἔτι μεμυχὸς ἁπαλόν ἐστι. Καὶ τὸ piv σχληρύνεται ὑπὸ τῆς ἔξωϑεν ψύξεως, τὸ δὲ ἁπαλὸν μένει ὑπὸ τῆς ἔνδον ἀλέας. Οὐχοῦν ἣ ἐπίφυσις τοῦ νέου χέρατος τὸ πρεσβύτερον ὡς ἀλλότριον ἐξωϑεῖ, ὑϑλίβοντος τοῦ ἔνδον xal ἀνωϑθεῖν τοῦτο ϑέλοντος, xal ὀδυνῶντος, καὶ σφύζοντος, ὥσπερ ἐπειγομένου τεχϑῆναι xal προελθεῖν. 'H γάρ τοι ἰχμὰς πηΐνυ- μένη xal ὑπανατέλλουσα ἀτρεμεῖν ἀδύνατός ἐστι δύναται γὰρ αὑτὴ σχληρὰ γενομένη xal ἐπωϑεῖται τοῖς προτέροις. Καὶ τὰ μὲν πλείω ἐχϑλίβονται ὑπὸ τῆς ἰσχύος τῆς ἔνδον" ἤδη δέ τινα xai χλάδοις περισχεϑέντα xal ἐμποδίζοντα εἰς τὸν ὠχὺν δρόμον ὑπὸ ῥώμης τὸ θηρίον ὠθούμενον ἀπέῤῥηξε. Καὶ τὰ μὲν ἐξώ- λισϑε, τὰ δὲ ἕτοιμα ἐχχύπτειν ἢ φύσις προάγει. Aelian. de animal. natur. lib. XII cap. 18.

6. Τοῖς τομίαις βουσί, Δημόχριτος λέγει, σχολιά, λεπτὰ xal μαχρὰ φύεται τὰ χέρατα τοῖς δὲ ἐνόρχοις παχέα τὰ πρὸς τῇ ῥίζῃ, καὶ ὀρθὰ xal πρὸς μῆχος προήχοντα ἧττον. Καὶ πλα- τυμετώπους εἶναι λέγει τούτους τῶν ἑτέρων πολλῷ μᾶλλον.

mante: quod intra cutem adhuc inclusum tenetur, molle est. Atque alterum quidem externa refrigeratione rigescit, alterum interno calore mollitiem servat. Quocirca recens cornu sub. nascens vetus tanquam alienum expellit, dum interior pars premit alteram eamque sursum pellere gestit simulque eam dolore afficit et ipsa e dolore laborat, quasi nascendi cupidi- tate flagrans et in lucem prorumpere fcstinans. Humor enim concrescens ac paulatim surgens immotus manere nequit: quippe viribus pollet, postquam obriguit, et in priora impelli- tur. Itaque magna cornuum pars interno robore expellitur: nonnulla etiam arborum ramis circumplicata et feram ad cur- sum incitatam impedientia vi abrumpi solent. Sic ubi alia lente prodierunt, alia ad eminendum parata naturae beneficio proferuntur.

6. Bubulo pecori castrato Democritus ait tortuosa, gra- cilia, longa nasci cornua, contra testibus praedito enasci se- cundum radicem crassa, recta minusque prolixa. Hos latiori quam alteros fronte esse dicit. Nam quum iis multae sint ve-

230 Quaestionum Demoeritearum

Τῶν γὰρ φλεβῶν πολλῶν ἐνταῦθα οὐσῶν, εὐρύνεσθαι τὰ ὀστέα ὅπ᾽ αὐτῶν. Καὶ ἢ ἔχφυσις δὲ τῶν χεράτων παχυτέρα οὖσα εἰς πλάτος τὸ αὐτὸ τῷ ζώῳ μέρος προάγει xal ἐχεῖνο" ol δὲ τομίαι μιχρὸν ἔχοντες τὸν χύχλον τῆς Éópac τῆς τῶν χεράτων, πλατύ- νονται ἧττόν, φησι. Aelian. de animal. natur. lib. XII cap. 19.

7. Οἱ δὲ ἀκέρῳ ταῦροι τὸ τρηματῶδες, (οὕτω δὲ ὀνομά- ζει Δημόχριτος) ἐπὶ τοῦ βρέγματος οὐκ ἔχοντες (εἴη δ᾽ ἄν τὸ σηραγγῶδες λέγων) ἀντιτύπου τοῦ παντὸς ὄντος ὀστέου xai τὰς συῤῥοίας τῶν χυμῶν οὐ δεχομένου, γυμνοί τε xal ἄμοιροι γί: νονται τῶνδε τῶν ἀμυντηρίων. Καὶ αἱ φλέβες δὲ αἱ κατὰ τοῦ ὀστέου τοῦδε ἀτροφώτεραι οὖσαι, λεπτότεραί τε καὶ ἀσϑενέστε- pat γίνονται. ᾿Ανάγχη δὲ xal ξηρότερον τὸν αὐχένα τῶν ἀχερά- τῶν εἶναι" λεπτότεραι γὰρ καὶ αἴ τούτου φλέβες, ταύτῃ τοι καὶ ἐῤῥωμέναι ἧττον. Ὅσαι δὲ ᾿Αράβιαι βόες ϑήλειαι μέν εἰσι τὸ γένος, ἐχφυεῖς δὲ ἐς τὰ χέρατα, καὶ ταύταις τις ἐπισύῤῥοια πολλὴ τῶν χυμῶν, φησι, τροφὴ τῆς εὐγενοῦς βλάστης τοῖς χέ- pac» ἐστιν. ᾿Αχέρῳ δὲ xal αὖται οὖσαι τὸ δεχτικὸν τῆς ἰχμά δος δστέον στερεώτερόν τε ἔχουσι καὶ δέχεσϑαι τοὺς χυμοὺς

nae, his, inquit, ossa dilatantur. Simul et cornuum eruptio, quoniam crassior sit, hanc quoque partem ad eam quae reliquo animalis corpori respondeat, latitudinem perducit: castratis vero quod sedes cornuum et initium enascendi perparvum habeat circulum, minus dilatatur haec pars.

7. Porro mutili boves trematodes (ut Democritus vocat) id est foraminatam sincipitis partem non habentes, quum 0$ universum durum solidumque sit atque influxionem humorum non admittat, cornibus nudi ac mutili sunt. Venae etiam circa idem os minus alimenti continent propterea quod pertenues οἱ infirmae sunt. Sed cervix quoque mutilorum boum necessario Siccior est, quum in ea pariter graciliores insint venae atque idcirco minus validae. Caeterum quae in Arabia sunt vaccae, eae cornibus insignes esse solent, quod ad ea scilicet, inquit . ille, humor copiosus, unde generosa illa germina nutriuntur, confluat. Ex his quae cornibus carent os humorem recipere

Liber Ili. Demoeriti operum fragmenta. 231

Ttov. Καὶ συνελόντι εἰπεῖν, αὔξης ἣ ἐπιῤῥοὴ αἰτία τοῖς χέ- ρασι" ταύτην δὲ ἄρα ἐποχετούουσι φλέβες πλεῖσταί τε xal παχύταται xal ὑγρὸν χύουσαι, ὅσον xal δύνανται στέγειν. Αα.- lian. de animal. nat. lib. XI. cap. 20.

ΒΕ». FRAGMENTA ASTRONOMICA.

1. Τὸν δὲ σχορπίον ὁ ἥλιος διαπορεύεται ἐν ἡμέραις X. Ἔν δὲ τῇ δ᾽ ἡμέρᾳ Δημοχρίτῳ πλειάδες δύουσιν ἅμα ot: ἄνεμοι χειμέριοι ὡς τὰ πολλὰ xal ψύχη, ἤδη καὶ πάχνη" ἐπι- πνεῖν φιλεῖ' φυλλοῤῥοεῖν ἄρχεται τὰ δένδρα μάλιστα. "Ey δὲ τῷ τὖ Δημοχρίτῳ λύρα ἐπιβάλλει ἅμα ἡλίῳ ἀνίσχοντι xol 6 ἀὴρ χειμέριος γίνεται ὡς ἐπὶ τὰ πολλά. Τὸν δὲ τοξότην ὁ ἥλιος διαπορεύεται ἐν ἡμέραις xU. Ἔν δὲ cp ις-΄ Δημοχρίτῳ ἀετὸς ἐπιτέλλει ἅμα ἡλίῳ χαὶ ἐπισημαίνειν φιλεῖ βροντὴν χαὶ ἀστρα- πὴν xal ὕδατι ἣ ἀνέμῳ ἣ ἀμφότερα ὡς ἐπὶ τὰ πολλά. Τὸν δὲ αἰγόχερων ὃ ἥλιος διαπορεύεται ἐν ἡμέραις χῦ. Ἂν δὲ τῇ ιβ΄ Δημοχρίτῳ νότος πνεῖ... .... ὡς ἐπιτέλλει. Τὸν δὲ ὑδροχόον διαπορεύεται ὃ ἥλιος ἐν ἡμέραις X. Ἔν μὲν οὖν τῇ B Δημο-

solitum solidius habent et haudquaquam ad eum recipiendum idoneum. Ut breviter dicam, incrementi causa cornibus est affluentia, quam sane plurimae et crassissunae venae humore, quantum ferre possunt, gravidatae invehunt.

1. Scorpium Sol permeat diebus triginta. Die quarto Democrito pleiades occidunt summo mane: venti hiberni ple- rumque et frigora et pruina: solet oriri flatus: folia abjicere maxime incipiunt arbores. Die tertio decimo Democrito lyra ascendit una cum sole oriente et aér fit tempestuosus plerum- que. Sagittarium Sol percurrit diebus viginti novem. Die sexto decimo Democrito aquila oritur simul cum sole et in- super significare solet tonitru et fulgur cum aqua aut vento aut utramque rem plerumque. Capricornum Sol peragrat die- bus viginti novem. Die duodecimo Democrito auster spirat T oritur. Aquarium permeat Sol diebus triginta. Die secundo Democrito hiems exsistit, Die sexto decimo Demo-

239 Quaestionum Democritearum :

χρίτῳ [γίνεται] χειμών. Ἔν δὲ τῇ tc Δημοχρίτῳ ζέφυρος πνεῖν ἄρχεται xal παραμένει ἡμέρας γ᾽ xal μ' ἀπὸ τροπῶν. Τοὺς δὲ ἰχθύας ὃ ἥλιος διαπορεύεται ἐν ἡμέραις Κλ. Ἔν δὲ τῇ 9 Δη- μοχρίτῳ ποιχάλαι ἡμέραι γίνονται ἁλχυονίδες χαλούμεναι. "Ev δὲ τῇ (9 Δημοχρίτῳ ἄνεμοι πνέουσι ψυχροί, οἱ ópytü(at χαλού- μενοι, ἡμέρας μάλιστα ϑ.. Τὸν δὲ χριὸν διαπορεύεται ὃ ἥλιος ἐν ἡμέραις λα. Ἔν δὲ τῇ τ Δημοχρίτῳ πλειάδες χρύπτονται dua ἡλίῳ ἀνίσχοντι καὶ ἀφανεῖς γίνονται νύχτας μ΄. Τοὺς δὲ διδύμους ὃ ἥλιος διαπορεύεται ἐν ἡμέραις XB. Ἔν δὲ τῇ € Δημοχρίτῳ ὕδωρ γίνεται. Ἔν δὲ τῇ xU Δημοχρίτῳ ἄρχεται ᾿Ωρίων ἐπιτέλλειν xal φιλεῖ ἐπισημαίνειν ἐπ᾿ αὐτῷ.

Excerpta ex Gemini Element. astronom. cap. 16 p. 66 seqq. in Petavii Uranologio. Lutetiae Parisiorum 1630.

2. Σεπτέμβριος.

ιζ΄ ὥρᾳ ιδ΄ ὁ ἔσχατος τοῦ ποταμοῦ ἑῷος ἐπισημαίνει Δημοχρίτῳ.

χϑ' ὥρᾳ d Δημοχρίτῳ ὑετός.

᾿Οχτώβριος. | ἢ στάχυς ἐπιτέλλων Δημοχρίτῳ χειμάζει. σπόρου ὥρα.

crito Zephyrus incipit flare et manet per dies quadraginta tres & conversionibus. Pisces Sol percurrit diebus triginta. Die quarto Democrito varii oriuntur dies qui vocantur dies halcyo- num. Die quarto decimo Democrito frigidi flant venti qui ornithiae vocantur, per dies maxime novem. AÁrietem pertran- sit Sol diebus uno et triginta. Die tertio decimo Democrito pleiades occultantur simul cum Sole oriente neque apparent per noctes quadraginta. Geminos Sol permeat diebus triginta duobus. Die decimo Democrito aqua exsistit. Die vicesimo nono Democrito Orion incipit oriri, et solet post ipsum significare.

9. September. Septimo decimo die hora XIV ultima (stella) fluvii mane significat Democrito.

Vicesimo nono die hora XIV Democrito pluvia.

October.

Octavo die spica oriens Democrito tempestatem excitat. Sementis tempus.

Liber IlL Democriti operum fragmepta. 233

Νοέμβριος.

B ὥρᾳ ιδ΄ 6 λαμπρὸς τῆς νοτίου χηλῆς ἐπιτέλλει. Δημο- χρίτῳ dóy» xal πάχνη.

tj ὁ ἐπὶ τῆς χεφαλῆς τοῦ ἡγουμένου διδύμου ἑσπέριος ἀνατέλλει. Δημοχρίτῳ χειμὼν xal κατὰ γῆν xal κατὰ ϑάλασσαν.

Δεχέμβριος.

αἱ ὥρᾳ τε ὃ λαμπρὸς τοῦ Περσέως Éqoc δύνει. Δημοχρί- τῳ 6 οὐρανὸς ταραχώδης xal f$ ϑάλασσα ὡς τὰ πολλά.

U ὥρᾳ ví κύων ἑῷος δύνει. ὃ χαλούμενος αἷξ ἑῷος δύνει καὶ ὃ ἔσχατος τοῦ ποταμοῦ ἑσπέριος ἀνατέλλει. Δημοχρίτῳ σημαίνει. ᾿

t ὥρᾳ : 6 χαλούμενος αἷς &ooc δύνει. Δημοχρίτῳ βρονταί, ἀστραπαί, ὕδωρ. ἄνεμος.

᾿Ιανουάριος.

αἱ dpa ιδ΄ χύων ἑσπέριος ἀνατέλλει. προχύων ἑσπέριος

ἀνατέλλει. Δημοχρίτῳ χειμὼν ἐπισημαίνει.

November.

Die secundo hora XIV lucida (stella) australis cheles ori- tur. Democrito frigora et pruina.

Die octavo decimo (stella) quae in capite est praecedentis geminornm, vespere oritur. Democrito tempestas terra ma- rique.

December.

Primo die hora XV lucida (stella) Persei matutino occi- dit. Democrito coelum turbulentum itidemque mare plerumque.

Die nono hora XIII canis mane occidit, Capella quae vocatur, matutino occidit et postrema fluvii (stella) vespere oritur. Democrito significat.

Die quarto decimo hora XIV capella occidit mane. De- mocrito tonitrua, fulgura, aqua, ventus.

Januarius.

Primo die hora XIV canis vespere oritur. Procyon ve-

spere oritur. Democrito tempestas significat.

234 Quaestionum Demoeritearum

VU ὥρᾳ ιδ΄ ὃ λαμπρὸς τῆς λύρας ἑσπέριος δύνει. 6 λαμ- πρὸς τοῦ dstoü ἑσπέριος δύνει. δΔημοχρίτῳ νότος ὡς τὰ πολλα.

xÜ Δημοχρίτῳ χειμών.

Φεβρουάριος.

αὐ ὥρᾳ ια' 6 ἔσχατος τοῦ ποταμοῦ χρύπτεται" ὁ λαμπρὸς τοῦ Περσέως ἑῷος ἀνατέλλει: ὃ λαμπρὸς τῆς λύρας ἑσπέριος δύνει. Δημοχρίτῳ ζέφυρος ἄρχεται πνεῖν.

ιε΄ Δημοχρίτῳ ζέφυρος πνεῖ.

X Μητροδώρῳ χελιδὼν φαίνεται, ἐπισημαίνει Δημοχρίτῳ. Ποιχίλαι ἡμέραι καλούμεναι ἀλχυόνιαι.

Μαρτιος.

ια΄ ὥρᾳ t S" ὃ λαμπρὸς τοῦ νοτίου ἰχϑύος ἐπιτέλλει, xal ὁ ἐν τῷ ἐμπροσθίῳ δεξιῷ βατραχίῳ τοῦ Κενταύρου &qo; δύνει. Δημοχρίτῳ ἄνεμοι ψυχροὶ ὀρνιϑίαι ἐπὶ ἡμέρας πέντε.

xQ Δημοχρίτῳ ὁ λαμπρὸς τοῦ Περσέως ἐπισημαίνει. ἄνε- μος ψυχρός.

Die nono hora XIV lucida lyrae (stella) vespere occidit: lucida aquilae vespere occidit. Democrito auster plerumque. Die vicesimo nono Democrito tempestas.

Februarius.

Die tertio decimo hora XV postrema fluvii stella abs- conditur: splendida Persei oritur matutino: splendida lyrae vespere occidit. Democrito Favonius flare incipit.

Die quinto decimo Democrito Favonius spirat.

Die tricesimo Metrodoro hirundo conspicitur, significat Democrito. Varii dies qui alcyonei dicuntur.

Martius.

Die undecimo hora XIII? lucida stella piscis australis oritur, et quae in priore dextro musculo Centauri est, mane occidit. Democrito venti frigidi ornithiae in dies quinque.

Die vicesimo secundo Democrito clara Persei stella signi- ficat. Ventus frigidus.

Liber Hl, Democriti operam fragmenta, 235

᾿Απρῶιος. αἱ ὥρᾳ 1:0 στάχυς Éqoc δύνει. Δημοχρίτῳ σημαίνει.

Ἰούνιος. ὃ' ὥρᾳ ιε΄ ὃ λαμπρὸς τοῦ ὑδροχόου χρύπτεται. Δημοχρίτῳ ὅδωρ ἐπὶ γῆν. | x7 ὥρᾳ v S' 6 χοινὸς ποταμοῦ xal ποδὸς 'Opí(ovoc ἐπι- τέλλει. Δημοχρίτῳ ἐπισημαίνει. Ἰούλιος. δ΄ Δημοχρίτῳ ζέφυρος xal ὕδωρ Émov* εἶτα βορέαι ἐπὶ ἡμέρας ἑπτά. Αὔγουστος. xd ὥρᾳ tw S" ὃ λαμπρὸς τοῦ νοτίου ἰχϑύος ἑσπέριος ἀνα- τέλλει. Δημοχρίτῳ ἐπισημαίνει ὕδασι xal ἀνέμοις. Excerpta ex Ptolemaei libro qui inscribitur Φάσεις ἀπλα- γῶν ἐπισημασιῶν in Petavii Uranolog. p. 71 seqq.

Aprilis. Die primo hora XIV spica mane occidit ^ Democrito significat. Junius. Die nono hora XV lucida Aquarii stella occultatur. De- mocrito aquae coelestes super terram effusae. Die vicesimo quinto hora XIII; stella communis fluvii et pedis Orionis oritur. Democrito significat. Julius. Die quarto Democrito Favonius et pluvia matutina: tum aquilones in dies septem. | Augustus. Die vicesimo sexto hora XIII; stella lucida piscis austra- lis vespere oritur. Democrito significat pluviis et ventis.

236 Quaestionum Democritearum

E. FRAGMENTA VARH ARGUMENTI.

Περὶ κώνου τομῆς.

1. Ἔτι τοίνυν ὅρα. τίνα τρόπον ἀπήντησε (Χρύσιππος) Δημοχρίτῳ, διαποροῦντι φυσιχῶς xal ἐμφύχως, εἰ κῶνος τέμνοιτο παρὰ τὴν βάσιν ἐπιπέδῳ, τί χρὴ διανοεῖσθαι τὰς τῶν τμημά- toy ἐπιφανείας, ἴσας ἣ ἀνίσους γινομένας; "Avtoot μὲν γὰρ οὖ- cat τὸν χῶνον ἀνώμαλον παρέξουσι, πολλὰς ἀποχαράξεις λαμ- βάνοντα βαϑμοειδεῖς χαὶ τραχύτητας" ἴσων δ᾽ οὐσῶν, ἴσα τμή- ματα ἔσται, xal φανεῖται τὸ τοῦ χυλίνδρου πεπονθὼς 6 χῶνος, ἐξ ἴσων συγχείμενος xal οὐχ ἀνίσων χύχλων, ὅπερ ἐστὶν ἀτοπώ- τατον. Plutarch. adv. Stoic. de commun. notit. p. 1079 (vol. X pag. 446 ed. Reisk.)

Περὶ ποιήσεως.

9. Δημόχριτος ὁμοίως" ποιητὴς δὲ ἄσσα μὲν ἂν qpd- ΦῺ μετ᾽ ἐνθουσιασμοῦ xal ἱροῦ πνεύματος, χαλὰ χάρτα ἐστί. Clem. Alexandr. Strom. VI p. 698 (p. 827 ed. Potter.)

Περὶ * Op jpov.

3. 'O μὲν Δημόχριτος περὶ Ομήρου φησὶν οὕτως: Ὅμηρος

φύσιοςλαχὼν ϑεαζούσης, ἐπέων χόσμον ἐτεχτήνατο

De coni sectione.

1. Porro autem vide, quomodo occurrerit (Chrysippus) Democrito physicorum more et acriter quaerenti, si conus se- cundum basin planitie secetur, quid judicandum sit de segmen- torum superficiebus, aequalesne fiant, an inaequales? Si enim sint inaequales, conum reddent inaequabilem, multas nanciscen- tem graduum instar incisuras et asperitates: sin aequales, erunt segmenta aequalia, videbiturque cono evenire, quod est cylindri, ut ex aequalibus, non inaequalibus constet circulis, quod est

absurdissimum. De poesi.

2. Similiter Democritus: Quaecunque poeta cum divino spiritu sanctoque furore scribit, praeclara sunt. De Homero. 3. Democritus de Homero sic ait: Zomerus divino prae- ditus ingenio ornata omnis generis carmina composuit, quod

Liber Ill, Democriti operum fragmenta. 237

παντοίων" ὡς οὐχ ἐνὸν ἄνευ ϑείας xal δαιμονίας φύσεως οὕτω χαλὰ xal σοφὰ ἔπη ἐργάσασθαι. Dio Chrysostomus orat. LIII init.

Περὶ μουσιχῆς.

4. Δημόχριτος μὲν τοίνυν, ἀνὴρ οὐ φυσιολογώτατος μόνον τῶν ἀρχαίων, ἀλλὰ χαὶ περὶ τὰ ἱστορούμενα οὐδενὸς ἧττον πολυπράγμων, μουσιχήν φησι νεωτέραν εἶναι, χαὶ τὴν αἰτίαν ἀποδίδωσι λέγων, αὐτὴν οὐχ εἶναι τῶν ἀναγχαίων, ἀλλὰ ἐχ τοῦ περιεῦντος ἤδη γίνεσθαι. Πλὴν ἀλλὰ ἀρχαιο- τάτη δοχεῖ τε xal φέρειν τι ϑαυμασιώτατον xal ἐγχλείειν. Phi- lodemus de musica lib IV in Vol. Hercul. tom. 1 pag. 135

col. 36. | Περὶ Διός.

5. Ὅϑεν οὐχ ἀπειχότως ὃ Δημόχριτος τῶν λογίων ἀν- ϑρώπων ὀλίγους φησὶν ἀνατξίναντας τὰς χεῖρας ἐνθαῦτα, ὃν νῦν ἠέρα χαλέομεν οἱ “Ἕλληνες πάντα, Δία μυϑέεσθαι" (οἱομέ- νους Ott) καὶ πάντα οὗτος οἷδε xal διδοῖ xal ἀπαιρέεται xal βασιλεὺς οὗτος τῶν πάντων. Clemens Alexandr. Admonit. ad gent. pag. 45.

non sine coelesti ac divina indole tam pulchra tantaeque plena sapientiae carmina condere liceat. De musica.

ά, Democritus veterum non modo summus naturae in- vestigator, sed etiam ea quae historiae monumentis continen- tur, cognoscendi cupiditate nemine inferior, musicam ait cite- rioris esse aetatis ejusque rei causam reddit, dicens, eam non esse in. rebus necessariis, sed ex abundantia jam oriri. Ve- runtamen antiquissima videtur ac mirabile quid efficere miram. que vim insitam habere.

De Jove.

5. Unde non immerito Democritus doctorum hominum paucos ait sublatis ad eum locum manibus, quem nunc univer- sum Graeci aerem appellamus, Jovem vocare: omnia hunc et scire et dare et auferre rerumque universitatis regem 6556 credentes.

238 Quaestionum Democritearum

Δημόχριτος περὶ τῆς αὐτοῦ ἀποδημίας λέγων.

6. Ἐγὼ δὲ τῶν κατ᾿ ἐμεωυτὸν ἀνθρώπων γῆν πλείστην ἐπεπλανησάμην ἱστορέων τὰ μήχιστα, χαὶ ἀέρας τε χαὶ γέας πλείστας εἶδον, xal λογίων ἀνθρώπων πλείστων ἐςήχουσα, xal Ἱραμμέων ξυνϑέσιος μετὰ ἀποδέξιος οὐδείς χώ με παρήλλαξε, οὐδ᾽ οἱ Αἰγυπτίων χαλεόμενοι ᾿Αρπεδονάπται" σὺν τοῖσδ᾽ ἐπὶ πᾶσι ἐπ᾽ ἔτεα πέντε ἐπὶ ξείνης ἐγενήϑην. Democritus ap. Cle- ment. Alex. Strom. I pag. 304 ed. Sylburg. (lib. I δ. 15 p. 357 ed. Potter.)

7. Ἦλθον εἰς ᾿Αϑήνας, xal οὔτις με ἔγνωχε. Democritus ap. Diog. Laert. lib. IX, 36.

" Abniov ἀποσπασμάτιον.

8. Φυγῇ ἰϑείῃ νεῦνται. Etymol. magn. s. v. νένωται.

FK. FRAGMENTA LIBRI DE AGRICULTURA.

1. Δημόχριτός φησιν, ὅτι τοιοῦτον χρὴ προσδοχᾷν ἔσεσϑαι τὸν χειμῶνα, ὁποία ἔσται f, τετάρτη xal εἰχοστὴ τοῦ Δίου μη- γὸς ἡμέρα. Cassiani Bassi Geopon. lib. I cap. V, 3.

Democritus de peregrinatione sua loquens.

6. Equidem nostrae aetatis hominum plurimas terras per- agravi, disjunctissima quaeque lustrans, coeli solique genera plurima vidi, eruditos homines permultos audivi, neque me in componendis adjuncta demonstratione lineis quisquam adhuc superavit, ne ii quidem Aegyptiorum, qui Harpedonaptae no- minantur; apud hos autem postremo quinque per annos pere- grinatus sum.

7. Veni Athenas, neque quisquam me agnovit. Fragmentum incertum. 8. Praecipiti fuga redibunt.

1. Democritus ait exspectari oportere, talem futuram esse hiemem, qualis dies vicesimus quartus mensis Novembris fuerit.

Liber Ill. Democriti operum fragmenta. 239

2. Περὶ δὲ τῆς ὑδροφαντιχῆς, ὑπὸ δέ τινων ὑδρομαστευ- g. 1. τιχῆς λεγομένης νῦν ἐροῦμεν. ᾿Αποφαίνονται γὰρ οἱ [περὶ] τῶν ὑδροφαντιχῶν τὴν ἐμπειρίαν εἰληφότες, τὰ μὲν πεδία ἄνυ- ὃρα ὑπάρχειν ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, χαὶ τὰ μείζονα μᾶλλον τῶν ἐλασσόνων. Τῶν δὲ ὁρέων ἔνυδρα τὰ πλεῖστα xal τὰς ὑπω- ρβίας χαϑυγροτέρας τῶν ἀχρωρειῶν ὑπάρχειν, xal τὰ δασέα xal τὰ χατάδενδρα τῶν ψιλῶν. Τὰ δὲ ἐν τοῖς πεδίοις εὑρισχόμενα τῶν g. 9. ὁδάτων ἁλμυρὰ ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, τὰ δὲ ἐν τοῖς ὄρεσι xal ταῖς ὑπωρείαις γλυχέα" ἐὰν μή τινων ἣ γεῦσις φθείρηται διὰ τὴν τῶν ἐπιχειμένων ὑδάτων ἰδιότητα, ὠμῶν, 7, ἁλμυρῶν ὑπαρχόν-᾿ τῶν, T, νιτρωδῶν, 3| στυπτηρίαν ἐχόντων, T, ϑεῖον, 3 ἄλλο τι τῶν τοιούτων. Φυσιχὰς δὲ τοῖς εἰρημένοις αἰτίας τοιάσδε προς- g. 3. ἅπτουσιν, ἀπὸ τῶν ὑδάτων τὸ λεπτομερέστατον dsl xal ἐλα- φρότατον ἕλχειν τὸν ἥλιον. Τὰ μὲν οὖν πεδία δι᾽ ὅλης ἐπέ- ς 4, οντα τῆς ἡμέρας τὸν ἥλιον ἐξαμέλγειν τὸ ὑγρὸν xal ἐξατμίζειν, ὅϑεν τὰ μὲν τελέως ἀνυδρα ὑπάρχει, ἐν οἷς δὲ χαταλείπτεταί τινα τῶν ὁδάτων, ἁλμυρὰ εὑρίσχεται πάντως, τοῦ ἐλαφροῦ xal γλυχέος ἐξ αὐτῶν ἀναλισχομένου, χαϑάπερ xal χατὰ. τὴν ϑάλασ-

2. De aquae inquisitione, vel ut alii dicunt, investigatione nunc disseremus. Qui enim aquarum investigandarum peritiam nacti sunt, pronuntiant quidem campos plerumque aquis carere, et majores magis minoribus. Ex montibus vero plurimos esse aquosos etimas ipsorum partes humidiores quam summas, praeterea densos montes atque arboribus tectos magis humidos esse quam nudos. Aquae vero quae in campis reperiuntur, ut plurimum salsae sunt, quae autem in montibus et imis eorum partibus, dulces: nisi aliquarum sapor corrumpatur incumbentium aquarum pro- prietate, crudarum aut salsarum aut nitratarum, aut aluminata- rum, aut sulphur aut aliud ejusmodi gerentium. — Naturales autem causas eorum quae diximus tales afferunt: solem ex aquis semper id quod tenuissimum ac levissimum est, attrahere. Quare quum campos per totum diem sol occupet, humorem ex iis emulgere et in vaporem dissolvere, inde fieri, ut quidam penitus aquis careant, sed in quibus aliquid supersit, id omnino salsum reperiatur, levi ac dulci ex ipsis consumto, quenmadamo-

910 Quaestionum Demoeritearum

8.5.cav συμβέβηκε. Τὰ δὲ ἐν τοῖς ὄρεσιν ὄντα τῶν ὑδάτων μὴ τὸ αὐτὸ πάσχειν, διὰ τὸ μὴ δι᾽ ὅλης τῆς ἡμέρας ἐχπυροῦσϑαι τῷ ἀχτῖνι, xal χεχλιμένην αὐτοῖς xal μὴ βιαίαν προςπίπτειν. "Ofsv

τὰ πρὸς dpxtov ἔχοντα τὰς χλίσεις εὐυδρότερα τῶν πρὸς με- σημβρίαν χεχλιμένων ἀποφαίνονται, xal τὰ πρὸς ἀνατολὰς xal δυσμάς, ἧσσον μὲν τῶν πρὸς ἄρχτον, πλεῖον δὲ τῶν πρὸς με- σημβρίαν χεχλιμένων, χαὶ τὰ δασέα τῶν Ψιλῶν διὰ τὸ σχιά- βι.ι6.ζεσϑαι. Τὰς δὲ ὑπωρείας μᾶλλον καϑύδρους εἶναι διὰ τὸ τὴν φορὰν εἰς τὸ χάτω μέρος τοῖς ὕδασιν εἶναι, xal συνάγεσϑαι τὰ ἀπὸ τῶν ὑψηλῶν εἰς τὸ ταπεινόν, καὶ ὑπὸ τὰς ῥίζας τῶν ὁρέων. 8.7. Ὅθεν xal τὰς πλείστας πηγὰς xal μεγίστας ἐν τοῖς τοιούτοις τόποις ὑπάρχειν, ἐν οἷς ὑπερχείμενά ἔστιν ὄρη μεγάλα καὶ ὑψηλὰ xal δασέα, ἔχοντα χοίλους xal φαραγγώδεις τόπους. Ἔν γὰρ τοῖς τοιούτοις τοὺς xat' ἔτος συναγομένους ὄμβρους xal διη- 8.8. ϑουμένους κατὰ γῆς τὰς πηγὰς αὔξειν. Τινὰ δὲ τῶν ὁδάτων παρὰ ταύτας μὲν τὰς ὑπωρβίας μὴ ἐχφανῆ γίνεσθαι, ποιησά- psva δὲ ἕως τινὸς ὑποφορὰν χατὰ γῆς, οὕτως εἰς τὸ φανερὸν ἐχ-

dum etiam mari contingat. Αἱ non idem montium aquis eve- nire, quippe quae non per totum diem solis radiis exurantur, et ad quas inclinati nec violenter accidant. Unde etiam mon- tes ad septentrionem inflexos iis qui ad meridiem vergunt aquosiores esse statuunt, itemque versus orientem et occiden- tem sitos minus quidem aquosos septentrionem spectantibus, magis autem ad meridiem inclinatis, et densos arboribus magis .aquosos quam nudos, quoniam obumbrentur. Caeterum imas montium partes magis aquosas esse, propterea quod aquae deorsum ferantur et quae in altis locis sint, ad humiles et sub ipsas montium radices congregentur. Inde fieri, ut plurimi maximique fontes in ejusmodi regionibus exstent, quibus montes magni altique ac densi locis concavis et voraginosis insignes superincubantes reperiantur. In talibus enim imbres per an- num collectos atque in terram penetrantes, fontes augere. Quasdam vero aquas circa has imas montium partes non ap- pa-

Liber IIl. Democriti operum fragmenta. 241

ἐχϑλίβεσθαι. Τὸ δὲ σύνολον, διὰ τὸν ἀνάγοντα τόπον ἕως ϑα- λάττης. φανέντα ἐξωϑεῖσθαι. Τινὰ ὃὲ xal ἐπὶ τὴν ϑάλατταν 8.9. διὰ τῆς γῆς ἐπὶ πολὺν τόπον ἐν ταῖς φλεψὶν ἐνεχϑέντα οὕτως ἀναβλύει, χαϑάπερ ἐστὶν ἐν ᾿Αράδῳ ὕδρευμα xal τὸ ἐν 'Hpa- χλείᾳ τοῦ llóvtou. Τὰς δὲ ἀφ᾽ ὑψηλῶν τόπων πηγὰς φερομέ- g. 10. νας λέγουσι, διὰ τοὺς ὑπερχειμένους τόπους, παραχειμένου τοῦ λεγομένου Σαώχους xal ἔχοντος οὐ μαχρὰν τῆς χορυφῆς τόπους τραχεῖς καὶ φαραγγώδεις χαὶ δυναμένους τὰ πλεῖστα τῶν οὐρα- νίων ὑδάτων δέχεσθαι. Τὰς μὲν οὖν ἐπιῤῥύτους πηγὰς ὑπάρ- 8,11. ysw ἀποφαίνονται διὰ τὰς δεδηλωμένας αἰτίας. Εἶναι δὲ xal ἐν τοῖς πλείστοις μέρεσι τῆς γῆς φλέβας ἐχούσας ὕδωρ. Καϑά- ς 192. περ γάρ, φασι, xal ἐπὶ τῶν ἐμψύχων σωμάτων συμβαίνει τὸ ὅλον σῶμα φλεψὶ xal ἀρτηρίαις διειλῆφϑαι συνεχέσιν, οὔτω xal ἐν τῇ γῇ τόπους τε ἀραιοὺς ὑπάρχειν, ἀέρος πλήρεις ὄντας, καὶ φλέβας ὕδωρ ἐχούσας, καὶ ἔν τισι μὲν πάνυ πυχνὰς εἶναι χαὶ δι᾿ ἀλλήλων πεπλεγμένας, ἔν τισι δὲ ἀραιοτέρας, αἷς ἐπιτυγχά- v&ty ῥᾳδίως τοὺς τὰ φρέατα ὀρύσσοντας διὰ τὸ πλῆϑος xal τὴν

parere, verum ubi intra terram aliquo tenus subductae cursum perfecerint, tum demum prorumpere. In universum autem lo- cum ad mare ducentem in causa esse, ut appareant et propel- lantur. Quaedam vero et in mare per longum terrae tractum in venis perductae sic tandem erumpunt, qualis est aquatio prope Áradum et ad Heracleam Ponticam. Porro aquas quae ex locis editis deferuntur, defluos fontes vocant, idque ob su- perincubantes locos, adjacente verbi gratia monte qui Saoces nominatur, et habente non longe a vertice locos asperos et cavernosos et capaces plurimae coelestis aquae. Juges igitur fontes propter causas memoratas exstare statuunt. Esse vero praeterea etiam in plurimis terrae partibus venas aquam feren- tes. Quemadmodum enim, inquiunt, in vivis et animatis cor- poribus contingit, ut totum corpus venis et arteriis continuis distinctum sit, sic etiam in terra partim locos raros exstare eosque aére plenos, partim venas aquam continentes easque in alis admodum densas et inter se implicatas, in aliis rariores esse, quas facile offendant puteorum fossores ob multitudinem 16

249 Quaestionum Democritearum

8.13. πυχνότητα. Πηγὰς οὖν ὁμοίως χαλεῖσϑαι xal τὰς ἀναπτυχϑείσας τῶν φλεβῶν διὰ τὸ παραμονίμους εἶναι. μαχρόϑεν φερομένας 8.14. xal δι᾽ ἀλλήλων τὸ ὕδωρ δεχομένας. Λιβάδας ὃὲ καλεῖσϑαι τὰ ἀπὸ τῶν ὀμβρίων ὑδάτων διηϑούμενα xal χατὰ γῆς ἐν στε- γνοῖς xal σχιεροῖς τόποις συνεστηχότα,. χαϑάπερ ἐν ἀγγείοις, μὴ φλεβῶν ἀποῤῥοίας οὔσας" ὅϑεν οὐδὲ διαμένειν τὰς λιβάδας, ἀλλὰ πάνυ συντόμως ἐχλείπειν, ἐὰν μὴ σφόδρα μεγάλας αὐτὰς 8.15. εἶναι συμβῇ. Ἰὰς ὃὲ πηγὰς αὔξεσθαί «s xal λήγειν χατὰ τὴν 8.16. τοῦ ἀέρος περίστασιν. Αὐχμῶν μὲν γὰρ γινομένων xal τὰς πηγὰς λήγειν " ἐπόμβρου δὲ τοῦ ἔτους ὄντος, ἐπαύξεσϑαι. Τρο- φὴν γὰρ λαμβάνειν, ὡς xal ἀνωτέρω ἐῤῥήϑη, τὰ xav' αὐτὰς 8.17. ὕδατα Oi τῶν οὐρανίων ὑδάτων. Διὸ xal μάλιστα αὔξεσθαι τὰς πηγὰς περὶ χειμερινὰς τροπάς, τοῦ μὲν ἡλίου μὴ ὁμοίως ἀχμάξζοντος, τῶν δὲ ὄμβρων προςτιϑέντων, ὑπὸ δὲ τὰς ϑερινὰς 8.18. xal τοῦ χυνὸς τὴν ἐπιτολὴν τοὐναντίον πάσχειν. Διαγινώσχεσϑαι δὲ τὰς εὑρισχομένας πηγὰς χαὶ τὰς λιβάδας τοιούτῳ τινὶ τρόπῳ. 8.19. Τὴν μὲν γὰρ εὑρεϑεῖσαν πηγὴν ἀπὸ φλεβὸς εὐγενοῦς πραέως χαὶ ἀρξαμένην ῥέειν ἐπίδοσίν τε χατὰ μιχρὸν ποιεῖσϑαι, χαὶ ἕως

et frequentiam. Fontes igitur similiter appellari etiam apertas venas, propterea quod stabiles sint et e longinquo ferantur et per se invicem aquam accipiant. Αἱ vero λιβάδας vocari aquas pluvia stillatitia ortas quae intra terram opertis et umbrosis locis velut vasis contineantur, neque venarum effluvia sint; inde accidere, ut ne permaneant quidem λιβάδες, sed citissime deficiant, nisi forte admodum magnae sint. Fontes autem et augeri et. desinere pro aéris temperie. Siccitatibus enim ob- ortis, fontes quoque desinere, pluvioso vero anno augescere. Namque alimenta sumere, ut superius etiam dictum est, fon- tium aquas e coelestibus aquis. Quapropter etiam maxime au- geri fontes circa solstitium hibernum, sole quidem non simili- ter urgente, imbribus vero (aliquid aquae) adjicientibus: sub aestivum autem solstitium et canis exortum contrarium iis ac- cidere. Caeterum dignosci fontes repertos et aquas stagnantes (λιβάδας) in hunc fere modum. Fontem repertum e generosa vena et leniter fluere incipere et paulatim incrementa capere

Liber HIT. Democriti operum fragmenta, 243

τινὸς αὐξηθεῖσαν διαμένειν ὁμοίως, Y, τὴν αὐτὴν ἔχειν δι᾽ ὅλου ῥύσιν τῇ ἐξ ἀρχῆς εὑρεϑείσῃ, dv μήτε ἐλλείπῃ διὰ τὴν τοῦ

ἀέρος περίστασιν ἣ ἐπιϑῇ. Τὰς λιβάδας δὲ οὔ φασι τὸ ὅμοιον 8.20.

ποιεῖν, ἀλλ᾽ ἐν ἀρχῇ μὲν λάβρον, χαὶ πολὺ προΐεσθαι τὸ ῥεῦμα,

μετ᾽ οὐ πολὺν δὲ χρόνον λήγειν. Οὐχ ἐῶσιν οὖν τῇ τοιαύτῃ 8.91.

ὑξύσει πιστεύειν, τοὺς δὲ ζητοῦντας τὰ ὕδατα. πρῶτα μὲν χε- λεύουσι τοὺς τόπους, ἐν οἷς ἄν ἐπιβάλλωνται ζητεῖν, ἐπιϑεωρῆ- σαι; πῶς ἔχουσι τοῖς χλίμασι, xal ποῖοί τινες ὄντες τυγχάνουσι, σημείοις χρωμένους τοῖς δεδηλωμένοις. Καὶ ἐὰν dat πόροι 8. 22. πρὸς ἐξίγνευσιν, xal τὰ ἄλλα σημεῖα τὰ διὰ τῶν ἐδαφῶν xal τῶν φυομένων. Σχοίνους τε γὰρ φυομένους, τινὲς ὁλοσχοίνους 8. 29. χαλοῦσι, xal βούτομον xal βάτους xal χύπειρον ἦν τινες ζέρ- vay xaloücw* ἔτι ὃὲ xal ἄγρωστιν πολλὴν xal εὔτροφον, χαλά- μοὺς τε τοὺς χαλουμένους Ἰνδιχούς, ὑπό τινων δὲ μεστοχαλά- μους, ὑπ᾽ ἐνίων βαλίτας καὶ σύριγγας, δασεῖς xal ἁπαλοὺς ση-

μαίνειν φασίν, ὡς ὕδωρ ἔχοντος τοῦ τόπου. Καὶ ὁμοίως χισ- g. 24.

σὸν τὸν ϑάλλοντα ὅν τινες μαλαχόχισσον προςαγορεύουσι, χαὶ συχῆν ἀγρίαν xal οἱσύαν xal πτελέαν ἀγρίαν, ἔτι vs ἵππουριν,

et ad certam mensuram auctum in eodem statu semper perma- nere, aut eundem perpetuo fluxum tenere, qui initio fuerit, quum reperiretur, nisi ob aéris temperationem aut deficiat aut (copiae suae) aliquid addat. Verum λιβάδας negant idem fa- cere, sed principio quidem rapidum et multum emittere fluxum, cito autem deficere. Quare non permittunt ejusmodi fluxui fidem habere, sed aquarum vestigatores primum locos, in qui- bus aquam quaerere aggrediuntur, diligenter contemplari ju- bent, quam habeant coeli inclinationem et quales tandem sint, signis indicatis utentes. — Et si quidem foramina exstiterint ad investigationem aliaque signa tum ex solo, tum ex iis quae inde enata sunt. Juncos enim nascentes, quos quidam mari- scos vocant, et butomum et rubos et cyperum quam quidam zernam nominant, praeterea gramen multum ac pingue, cala- mosque, quos appellant Indicos, alii autem mestocalamos, hoc est, plenas arundines, alii etiam sagittarios, itemque fistulas densas et teneras, signa esse ajunt loci aquam habentis. Simi- 16 *

2414 Quaestionom Democritearum

τὴν λεγομένην πεντάφυλλον βατράχιόν tz, ἣν ypuodvÜspov χα 8.25. λοῦσι. Kal χαϑόλου ὃὲ ὅσα ἄν dj πεφυχότα, μὴ φυτευϑθέντα ὑπάρχοντα, ἀλλὰ αὐτοτυῇ χλωρὰ καὶ εὐερνῆ xal δασέα, ση- .96. μαίνει ἀφ᾽ ὕδατος αὐτοῖς τὴν τροφὴν ἀναδίδοσϑαι. Διὸ xai 8. 26. μ 7 i T δεῖ πιστεύοντας τοῖς τοιούτοις σημξίοις ὀρύσσειν, ἀποβάντας ἀπὸ τῶν σημείων χατώτερον: ἐὰν ἔχῃ χλίμα 6 τόπος, ὅϑεν 8.27. ὑπερδεξίους τὰς πηγὰς λαμβάνεις. Ἢ ἵππουρις £x. τοῦ ἐτύμου τὸ ὄνομα ἔσπασεν. "ἔστι γὰρ ὁμοία τῇ τοῦ ἵππου οὐρᾷ, ἔχουσα τὰ φύλλα ταῖς ὑριξὶν ὅμοια xal αὐτὸν τὸν χαυλὸν ἀγόμενον ἀπὸ τῆς ῥίζης ὡς ἐπὶ τὸ dxpov λεπτότερον. Αὐτὸς δὲ 6 καυλός ἐστι χενός, ὡς ὃ χάλαμος, ἔχων τὰ ἀρῆρα διῃρημένα, ἐξ ὧν ἄρθρων αἱ τριχώδεις φυλλάδες πέφυχαν. ᾿Ἔχ τοῦ ὃὲ εἶναι 8.98. αὐτὸ σαλπίγγιον προςαγορεύεται. βούτομον γίνεται ἐν τοῖς ἕλεσι, φύλλα δὲ φέρει ὅμοια λειρίοις" oi βόες αὐτὰ ἡδέως βόσχονται xai ἐχβράσσουσι δ᾽ ἐχ μιᾶς ῥίζης οὐ χαϑ᾽ 2y ἀλλ᾽ ὡς ot ϑάμνοι. 8.29. Πεντάφυλλον ἐχ μιᾶς ῥίζης πολλὰ ἀναφέρει χλωνία καρφοειδῆ, σπιϑαμιαῖα, ἐξ ὧν ὃ χαρπός. Φύλλα ὃὲ ἔχει ἐοιχότα ἣδυόσμῳ.

liter et hederam virentem quam nonnulli malacocisson, hoc est, mollem hederam cognominant, et ficum silvestrem, et sali- cem ulmumque agrestem, porro equisetum et quinquefolium et ranunculum, quam herbam chrysanthemum vocitant. Εἰ in universum quaecunque enata sunt et non plantata, sed sponte naturae viridia et florida ac densa, ea indicia sunt, alimentum ipsis ab aqua suppeditar. Quapropter ejusmodi signis fidere oportet ac fodere, ab ipsis signis inferius progrediendo, si in- clinationem habeat locus, unde fontes aliis uberiores adipisceris. Equisetum ex similitudinis veritate nomen traxit, Est enim si- mile caudae equinae, folia habens setis similia et ipsum caulem prodeuntem a radice usque ad summum, tenuiorem. Verum ipse caulis vacuus est, velut arundo, articulos habens distinctos, ex quibus articulis capillacea folia exoriuntur. Αἱ vero ex re ipsa salpingion appellatur. Butomum in paludibus nascitur, folia autem liliis fert similia, grata bubus pabula, quae ex una pullulant radice, non singulatim, sed instar fruticum. Quinque- folium ab una radice inultos ramulos profert festucis similes,

Liber I1l. Democriti operum fragmenta, 245

πέντε xaU Éxactov μίσχον, σπανίως δέ που πλείονα, χυχλόϑεν ἐσχιομένα πριονοειδῶς: ἄνθος δὲ ὠχρόν. Βατράχιον ἢ χρυσᾶν- g. 30. ϑεμον φύλλα φέρει ὅμοια σελίνῳ, μείζονα ὃξ, ἄνϑος γρυσίζον" ὅλη δὲ ἢ βοτάνη οὐ μείζων γίνεται δύο παλαιστῶν. Μαλαχό- 8.31. χισσος ὅμοιόν ἐστι χισσῷ, ἁπαλὸν δέ ἐστι τοῖς φύλλοις xal τῷ καυλῷ περιπλεχόμενον ὅπου ἄν τύχῃ, διὰ τὸ μὴ δύνασθαι ξαυτὸ βαστάζειν. levyvávat δὲ μάλιστα ἐν τοῖς χαλαμοχόποις xal γε- dósat τόποις. Μύπειρόν ἦν τινες ζέρναν χαλοῦσι, φύλλα ἔχει ς. 32, ὅμοια χάρτῳ, ἀρτιφυῇ ἰσχνά, xal χαυλίον ὥσπερ ayoívou, ἰσχνό- τερον, ἐπ᾿ ἄχρου δὲ σπέρμα ὡς χέγχρου " ῥίζαν, ὡς ὀστᾶ ἐλαίας μέλανα, ἀρωματίζοντα τὴν γεῦσιν. Τούτων δὲ τῶν χαρφέων g.33. χαὶ βοτανῶν πάντων τῶν προειρημένων σημείοις χαταφρονοῦντες οὕτως χρησόμεϑα ἐν τόποις τοῖς μὴ ἔχουσιν ὕδωρ, μήτε ἐπίῤ- putov, μήτε πηγαῖον, μήτε φρεάτιον. “Ὅπου γὰρ dv αὖται αἵ βοτάναι φαίνωνται, ὕδωρ ὑπόγειον εἶναι σημαίνουσι. Καὶ ἐν 8, 34. τῇ ϑεωρίᾳ, ὅσῳ ἄν μᾶλλον μεμαρασμένα φαίνωνται, ἔγγιον εἷ- ναι τοῦ ἐδάφους τὰ ὕδατα σημαίνουσιν, ἀδύνατα χαὶ μὴ παρα-

dodrantales, ex quibus fructus prodit. Folia habet similia menthae, quina in singulis pediculis, raro autem alicubi plura, circumcirca ad serrae similitadinem fissa: florem vero pallidum. Ranunculus vel Chrysanthemum folia fert apio similia, sed ma- jora, florem aureolum: tota herba duos palmos nou excedit. Malacocissus similis est hederae, mollibus est praeditus foliis et cauliculo se circumplicans omnibus quae ipsum contigerint, quia se ipsum ferre non potest. Nascitur autem maxime in arundinetis et terrenis. Cyperus quam quidam zernam nomi- nant, folia habet similia porro sectivo, ubi recens nata sunt gracilia, cauliculum velut junci, graciliorem tamen, in cujus vertice semen est velut milii, radicem tanquam ossa oleae ni- gra, aromatico sapore insignem. Surculorum igitur herbarum- que omnium, de quibus dixinmus, signa, aquam quaerentes, sequemur in iis locis qui neque profluentem, neque fontanam, neque putealem aquam habent. Ubi enim herbae illae appa- rent, ibi aquam subterraneam esse significant. — Quin et ubi aspectus earum marcidus apparct, propius solo aquas esse in-

246 Quaestionum Democritearum

μόνιμα. “Ὅσῳ δὲ μᾶλλον βρίθϑοντα xal χλωρότερα, ὑποχεῖσθαι 8 33. τὰ ὕδατα βαθύτατα xal παραμόνιμα δηλοῦσιν ἀεί. Δεῖ δὲ xci τῶν ἐδαφῶν τὰ γένη συνϑεωρεῖν" τὰ μὲν ἀργιλλ ώδη xal χισση- ρώδη τῷ γένει, χαὶ αὐχμηρὰ τῇ φύσει ὑπάρχοντα, παντάπασιν 8.36. ἀνυδρά φασιν ὑπάρχειν. Τὰ δὲ γλοιώδη xal πυρώδη xci πη: λώδη, καὶ μελάγγειά τε λιπαρὰ ὄντα, ψηφιδώδεις τε διαφύσεις $8.37. ἔχοντα, μὴ ἀπογινώσχειν. Δεῖ δὲ τὰ ψηφιδώδη μὴ dva τεταραγμένα εἶναι ἐν τῇῷ qj; ἀλλὰ χατὰ πλάτος ἐμπερφυ- χότα, xal χαθϑόλου τὰ ἑτεροχγρωματοῦντα τῆς γῆς ἀεὶ πλα- χῴδεις ἔχειν δεῖ τὰς συμφύσεις xal πυχνάς" μάλιστα δὲ 8.38, ἔχουσιν αἱ σύνοδοι τῆς γῆς ἀνομοίας τὰς συμφύσεις. Δεῖ δὲ xal τὰς πέτρας εἶναι ὑπομελανιζούσας, τὰς περιεχούσας τοὺς δοχοῦντας ὕδωρ ἔχειν τόπους, μὴ χατὰ ἱἰόνθους, ἀλλὰ 8.39. ἐχούσας τι πορῶδεςς Καὶ ὅσαι δὲ λευχήπειροι, χείμεναι δέ εἰσιν ἐπὶ τῆς γῆς οἵας εἰρήχαμεν, ἔχουσιν ὑπὸ ταῖς πτέρναις, ταῖς ἐν τοῖς ἐδάφεσιν ἐμπεφυχυίαις ὕδατα. Σημαίνει δέ, ἐάν τι 8.40. περὶ τὰς τοιαύτας χαὶ τῶν εἰρημένων πεφυχός. Καὶ συμφύσεις

dicant, exiles et instabiles. Quanto autem (herbae surculique) luxuriosiores et viridiores fuerint, tanto profundiores et stabi- liores aquas subesse semper portendunt. Αἱ vero et solorum genera contueri oportet. Etenim argillosi et pumicosi generis et quae horrida sunt natura, omnino aqua carere ajunt. At de glutinosis et igneo colore rubentibus et lutosis et nigrae terrae pinguibus locis calculosasque straturas habentibus non est de- sperandum. Atqui calculosa non conturbata et confusa in terra esse oportet, sed longe lateque inhaerentia ct insita, atque in universum terras diversi coloris semper crustosas ac densas concretiones habere necesse est: maxime vero terrae juncturis inaeqnales sunt concretiones. Caeterum petras nigricantes esse oportet, quae ambiunt locos qui videntur aquam continere, non varorum instar, sed aliquid foraminatum habentes. Quih et quae albam terram admixtam gerunt ac sitae sunt in terra, qualen memoravimus, sub ipsis radicibus solo innatis aquas habent. Aquas vero indicat aliquid herbarum, de quibus dixi- mus, iis agnascens. Porro inaequales petrarum concretiones

Liber lli. Democriti operum fragmenta, 247

& αἱ dvópotot τῶν πετρῶν ἔχουσιν ὕδατα, κἂν d&ow ἐν τοῖς εἰρημένοις χλίμασι χείμεναι. Ἔν μὲν οὖν τῇ ψηφιδώδει γῇ, S. 41. xai μελαίνῃ xal πυχντ, xal ὁμοίως γλοιώδει, λιβάδας δεῖ πολ- Ads xal ἐπιπολαίους εἶναι. Διὸ συμφέρει ἐν ταύταις τοὺς ὑπο- νόμους ὀρύσσειν, ἑπόμενον ταῖς λιβάσιν᾽ οὕτω γὰρ ἄν πλεῖστον ὕδωρ συνάγοιτος "Ev δὲ τοῖς ἀραιοῖς xal πετρώδεσι τόποις, xdv ὁπωσοῦν εὑρεϑῶσι πηγαί, ταῖς εὐρεϑείσαις ἀρχεῖσϑαι. Δεῖ 8. 42. δὲ σχοποῦντα xal ὑδροσχοπεῖσθαι τοιούτῳ τινὶ τρόπῳ. χατε- σχευασμένον ἔχειν μολιβδοῦν ἀγγεῖον, χαϑάπερ ἡμισφαίριον, χωροῦν ὅσον χοέα, xai λαβόντα ἐρίου μαλλοὺς δύο ἣ τρεῖς πεπλυμένους διαξάναντα χαλῶς, δῆσαι μέσους λίνῳ, τὸ δὲ λί- νον προσχολλῇσαι χηρῷ πρὸς τὸν πυϑμένα, ἔσωϑεν τοῦ ἀγγείου. Διαχκεχρίσϑω δὲ xal ἐλαίῳ τὸ ἀγγεῖον, xal ἐν τῷ τόπῳ, ἐν ᾧ 8.53. διαλάβοι τις ὕδωρ ὑπάρχειν, δεῖ στοχαζομένους τοῖς δεδηλωμέ- γοις σημείοις ὀρύσσειν φρεατίαν, ὅσον ἐπὶ πήχεις τρεῖς, xal xa- ταστρέψαντα τὸ ἀγγεῖον ἐν τῇ φρεατίᾳ ϑεῖναι, xal 'περιϑέντα χαλάμων φύλλα χλωρῶν ἣ ἄλλην τινὰ βοτάνην πάλιν ἐπιχῶσαι τῆς γῆς ὅσον ἐπὶ πῆχυν. Τοῦτο δὲ ποιεῖν δύνοντος τοῦ ἡλίου 8. 44.

aquas continent, modo sint in regionibus de quibus diximus sitae, In calculosa igitur terra nigraque ac densa et similiter glutinosa latices multos et in superficie esse oportet. Qua- propter in his cuniculos fodere conducit, ita ut latices sequa- mur. Hoc enim moo plurimum aquae congregabitur. At in raris et petrosis locis qualescunque reperiantur fontes, inven- tis contentos esse decet. Caeterum aquae vestigatorem etiam tali quopiam inodo aquam scutari convenit. Habeat igitur praeparatum vasculum plumbeum hemisphaericum, congit ca- pax sumatque lanae hapsos molles duos aut tres lotos ac probe carptos, eosque lino obliget, ipsum vero lini filum intra vas ad fundum ejus cera agglutinet. Sed et oleo vas illinatur et in loco, ubi quis aquam esse suspicetur, conjectura facta ex ostentis antea signis, puteus effodiatur altitudine cubitorum trium, in quo vas subversum ponatur, et circumpositis arun- dinum folis viridibus, aut alia quapiam herba, rursus ad cubiti mensuram terra aggeratur. ld ipsum vero sole occidente fa-

248 Quaestionum Demorritearum

xai ὄρθρου πάλιν ἀπαμήσαντα τὴν γῆν, xol τῶν βοτανῶν dos-

8. 456. λόντα πραέως, ἀναστρέψαι τὸ ἀγγεῖον xal κατανοεῖν. ᾿Εὰν γὼ

ὦσι πηγαί, τό, τε ἔριον εὑρήσεις πλῆρες ὕδατος, xal τὸ ἀγγεῦῶν

μεστὸν πομφολύγων᾽ συνήσεις ὃὲ xal ποῖόν τι τὸ ὕδωρ ὑπαρ-

8 46. χει, τοῦ ἀποπιεσϑέντος ἐκ τοῦ μαλλοῦ᾽ γευσάμενος. Εὐρήσεις

μέντοι τὸ ἀποπιεσϑὲν ix τοῦ μαλλοῦ γλυχύτερον τῆς πηγῆς»

8.47. διὰ τὸ λεπτομερέστατον xal ἐλαφρότατον ἀναϑυμιᾶσϑαι. Καὶ

περὶ μὲν ὑδροσχοπιχῆς αὐτάρχως εἴρηται. — Geopon. lib. ll cap. VL

3. ᾿Αγίχαρτον σταφυλήν τινες οὕτω ποιοῦσι. Τοῦ χλήμα-

τος μέλλοντος φυτεύεσθϑαι τοσοῦτον μέρος ὅσον εἰς τὴν γῆν

μέλλουσι χαταχωννύναι, τοσοῦτον ἠρέμα ἐξ ἴσου σχίσαντες

αὐτό, ὠτογλυφίδι τὴν ἐντεριώνην λαμβάνουσιν, εἶτα παπυρίῳ

ὑγρῷ περιδήσαντες χατατίϑενται. άλλιον δέ, εἰ ὅλον τὸ μέ-

pos τοῦ χλήματος τὸ ἐπὶ τῆς γῆς χατατιθϑέμενον, σχίλλης ἐμ-

βληϑείσης χατατεϑείη, πρὸς γὰρ τῇ φύσει xal τῷ ἑνώσει ἣ

σχίλλα συμβάλλεται. ἔάλλοι δὲ αὐτὰς τὰς ἀμπέλους τὰς ἤδη

χαρποφορούσας τέμνουσι xal ὠτογλυφίδι τοῦ χαρποφοροῦντος

ciendum est, mane vero rursus terra auferatur et herbis leniter amotis vas invertatur ac consideretur. Si enim fuerint fontes, lanam plenam aquae reperies et vasculum plenum bullarum: cognosces autem et qualis ipsa aqua sit, si ex lana expressam gustaveris. Reperies tamen expressam ex lana dulciorem ipso . fonte, propterea quod tenuissimum et levissimum exhalatur. Et de aquae quidem investigatione satis dictum est.

4. Uvam sine vinaceis quidam sic faciunt. Sarmenti quod plantaturi sunt, tantam partem quanta terra obruenda est, leniter ex aequo findunt et auriscalpio medullam omnem eximunt, deinde papyro humida obligatum sarmentum depo- nunt. Praestat tamen totam sarmenti partem, quae in terra deponitur, scilla injecta deponere: scilla enim tum ad generan- dum tum ad conjungendum valet. Alii ipsas vites jam fructi- feras incidunt et sarmenti fructiferi medullam auriscalpio tol- lunt, quantum fieri potest eam ex alto eximentes, sarmento non fisso, ut est indicatum, sed integro manente, et laseris

Liber IIE Democriti operum fragmenta. 249

χλήματος τὴν ἐντεριώνην λαμβάνουσιν, ὅσον δύνανται ἐχ βάϑους, o0 διασχίσαντες τὸ χλῆμα, ὡς προδεδήλωται, ἀλλὰ ἀχέραιον ἐάσαντες, xai ὁπὸν Ἀυρηναϊχὸν ἀνέντες ὕδατι, xal εἰς πάχος ἐψήματος ποιήσαντες ἐγχυματίζουσι, καὶ ἀνορϑώσαντες τὰ χλή- pata πρὸς χάραχας ἀναδεσμοῦσιν, ἵνα μὴ 6 ὀπὸς ἐχρυῇ. Κατὰ ὃὲ ὀχτὼ ἡμέρας τὸν ὁπὸν ἐγχυματίζουσι τῷ χλήματι, ἕως dy βλαστήσῃ. Τὸ δὲ αὐτὸ ποιήσεις xal ἐπὶ χαρύας καὶ χερασέας, εἰ βούλει ἀγίγαρτον ποιῆσαι. — Geopon. lib. IV cap. VII

4. Δεῖ πρὸς τὴν τῶν τόπων ἁρμόζεσθαι φύσιν ἀεί. Ἐὰν γὰρ ϑερμὸς ὃ τόπος ἦ, τὰ πρὸς ἄρχτον νεύοντα φυτεύσομεν, ἐὰν δὲ ψυχρότερος, τὰ πρὸς μεσημβρίαν, ἐὰν δὲ μέσος xal εὐ- χραής, τὰ ἀνατολιχὰ xal δυτιχὰ χάλλιον" μᾶλλον μέντοι τὰ ἀνατολιχά, εἰ μὴ ἐνοχλοῖτο ὑπὸ τοῦ Εὔρου. ᾿Ενίοτε δὲ τὰ δυ- «xà ἔσται αἱρετώτερα μᾶλλον, ὅταν μαχρὰν ὄντα τῆς θαλάσσης ἐπιπνέοντα ἔχῃ τὸν ζέφυρον. Καϑόλου δὲ τοῖς μὲν χλιαρωτέ- pote τόποις οἵ ἀρχτῷοι ἄνεμοι ἐπιτήδειοι, τοῖς δὲ Ψυχεινοῖς oí νότιοι. Geopon. lib. V cap. IV.

5. Οἱ παραϑαλάσσιοι τόποι σφόδρα εἰσὶν ἐπιτήδειοι πρὸς ἄμπελον διά τε τὴν ϑερμότητα xal διὰ τὸ λεληϑότως τὴν

Cyrenaici succum aqua dissolutum et ad sapae spissitudinem redactum infundunt, et erecta sarmenta ad ridicas alligant, ne succus effluat. Deinde autem octavo quoque die succum eun- dem sarmento infundunt, donec germinet. Idem facies et in juglandibus ac cerasis, si et harum fructus sine granis ac nu- cleis nasci velis.

á. Oportet semper locorum naturae (sationem) aptari. Si enim calidus fuerit locus, partes ad septentrionem spectan- tes conseremus: si frigidior, meridianas, si medius et tempera- tus, orientales et occidentales obserere praestiterit, magis ta- men orientales, nisi Euro infestentur. Nonnunquam vero et occidentales potiores erunt, quando a mari longe remotae Fa- vonio afflantur. In universum autem tepidioribus locis septen- trionales venti commodi sunt, frigidis austrini.

5. Maritimi loci vitibus valde apti sunt, tum ob calo- rem, tum ob humorem qui latenter e mori elabens plantas

250 Quaestionum Democeritearum .

δγρασίαν dvatpéyoucav ix τῆς θαλάσσης τρέφειν τὰ φυτά. Καὶ οἵ ϑαλάσσιοι δὲ ἄνεμοι ταῖς ἀμπέλοις εἰσὶ χρησιμώτατοι. — Ào- κεῖ δὲ τοῖς πολλοῖς ποταμὸν γείτονα xal μᾶλλον ἑλώδη μὴ ἔχειν διά τε τὴν ἀχλὺν καὶ τὴν ψυχρὰν αὖραν, ἀναπνέουσι γὰρ ἐντεῦθεν συνεχῶς" xal συνεπίστανται ἐρυσίβαι, τὴν ἄμπελον xol τὰ σπόριμα χαταβλάπτουσαι, xal βλαβερὸν τὸν ἀέρα ποιοῦσαι. Διὸ δεῖ ἐπιμελῶς τὰ ἔλη xaxà τὸ δυνατὸν περιαιρεῖν, εἰδέναι δὲ χρή, ὅτι ὅσαι βλάπτεσθαι εἰώϑασιν ἄμπελοι ὑπὸ ἀνέμων τοιούτων, T, ὀμίγλης, Y) ἐρυσίβης, τούτοις ἐπιταϑεῖσαι οὐ βλα- βήσονται, τουτέστι δενδρίτιδες γενόμεναι. Geopon. lib. V cap. V.

6. Φασὶ γὰρ οἱ περὶ Δημόχριτον xal ᾿Αφριχανόν, ἕξ μό- vac ἡμέρας xal οὐ πλείους χαλῶς διαμένειν πεπανϑεῖσαν τὴν σταφυλήν. Geopon. lib. V cap. XLV, 2.

7. Δημόχριτος δέ φησι, ῥοιὰν xal μυρσίνην ἀλλήλαις χαί- ρειν, xal πλησίον ἀλλήλων παραπεφυτευμένας εὐφορήσειν xal τὰς ῥίζας ἀλλήλαις συμπλέχειν, xdv μὴ σφόδρα ἐγγὺς οὖσαι τυγχάνωσι. Geopon. lib X cap. XXIX, 5.

8. Δημόχριτος δέ φησιν, ὡς ἔνδοϑεν τοῦ ϑριγχοῦ τὴν χυ-

nutrit. Sed et venti marini vitibus sunt imprimis commodi. Plerisque placet fluvium vicinum non esse habendum multoque minus paludem, et ob nebulas et ob frigidas auras, inde enim assidue spirant: simulque exsurgit robigo vitem et sata lae- dens et noxium aérem reddens. Quapropter oportet paludes, quantum fieri potest, diligenter circumcirca tolli, praeterea scire expedit, quaecunque vites ventis ejusmodi, aut nebula, aut ro- bigine laedi consueverint, adversus ista extentas, id est, arbori- bus maritatas non laedi.

6. Ajunt enim Democritus et Africanus, sex tantum dies ac non plures integram manere uvam maturam.

7. Democritus ait, arborem punicam et myrtum invicem gaudere et juxta plantatas fructu abundare ac radices mutuo implicare, etiamsi non valde vicinae sint.

8. Democritus intra sepem plantandam esse cupressuim

Liber III. Demoeriti operum fragmenta. 251

πάρισσον δεῖ φυτεύεσθαι, ἵνα κατ᾽ ἀμφότερα εἰς τέρψιν xal περιφραγὴν γένηται. — Geopon. lib, XI cap. V, 4.

9. Δημόχριτος δέ φησιν, ὡς ὃ χαρπὸς τῆς ἰτέας λειούμε- γος xal ταῖς τῶν χτηνῶν τροφαῖς μιγνύμενος ταῦτα λιπαίνει, ἐχπινόμενηος δὲ λειανϑεὶς ἀνθρώπους ἀγόνους ποιεῖ, ἐξ ob φησι χαὶ “Ὅμηρος

χλῆϑροί τ᾽ αἴγειροί τε xal icéat. ὠλεσίχαρποι.

Geopon. lib. XI cap. XIII, 2.

10. Τὸ δενδρολίβανον ἥδεῖαν xal βαρεῖαν τὴν ὀδμὴν ἔχει, ὡς 6 Δημόχριτός φησι. Geopon. lib. XI cap. XVL

11. ᾿Ιόβας μὲν 6 βασιλεὺς Λιβύων ἐν λάρναχι ξυλίνῃ φησὶ 8. 31. δεῖν ποιεῖσϑαι μελίσσας" Δημόχριτος δὲ xal Βάρων ἐν 'Ρωμαίᾳ γλώσσῃ ἐν οἴχῳ φασὶ ποιεῖσθαι, ὅπερ ἐστὶ xal ἄμεινον. 'O δὲ 8. 22. τρόπος οὗτος. Οἶχός σοι ἔστω ὑψηλός, δεχαπηχυαῖος, xal εὖρος πηχῶν ', xal ταῖς λοιπαῖς πλευραῖς ἴσος. Εἴσοδος δὲ εἰς αὐ- τὸν περιποιείσθω μία, xal θυρίδες ὃ, ἐν Éxdotp τοίχῳ μία. Εἰς τοῦτον οὖν ἀγαγὼν βοῦν τριαχοντάμηνον, εὔσαρχον, λιπαρὸν g. 23, μάλιστα, περίστησον αὐτῷ νεανίας πολλούς, χαὶ τυπτέτωσαν

ait, ut et δὰ delectationem et ad sepimenium ac quasi muni- mentum nascatur.

9. Democritus ait, fructum salicis tritum et pabulo pe- corum admixtum ipsa pinguefacere, tritum autem atque pota- tum homines steriles et procreandis liberis impares reddere, unde apud Homerum: Alni et populi nigrae et salices frugi- perdae.

10. Ros marinus jucundum et gravem odorem habet, ut ait Democritus.

11. Juba Libyum rex in arca lignea apes fieri vult: De- mocritus vero et Varro qui Romana lingua scripsit, in domo faciendas esse ajunt, quod etiam melius est. Modus autem hic est. Domus sit tibi alta decem cubitos, latitudinis item cubi- torum decem, paribus denique reliquis lateribus. — Ostium in ea fiat unum et fenestrae quattuor, in singulis lateribus una. In hanc domum introducas bovem triginta mensium, carnosum, valde pinguem, eique circumdes juvenes multos qui fortiter

9529 Quaestionum Demoeritearum

αὑτὸν ἰσχυρῶς, xal τύπτοντες αὐτὸν ῥοπάλοις ἀποχτεινάτωσαν, 8.24. ὁμοῦ ταῖς σαρξὶ τὰ ὀστέα συναλοῦντες" φυλαχὴν δὲ ἐχέτωσαν τὸ μὴ αἰμάξαι τι τοῦ βοός, (οὐ γὰρ dv ἐξ αἵματος χυηϑείη ἢ 8.95. μέλισσα) ταῖς πρώταις πληγαῖς μὴ βιαίως ἐμπεσόντες. Εὐϑὺς δὲ ἀποπεφράχϑω πᾶς τοῦ βοὸς πόρος ὀθϑόναις χαϑαραῖς xal λεπταῖς πίσσῃ χεχρισμέναις" οἷον ὄμματα, καὶ ῥῖνες, xal στόμα, 8.26. χαὶ ὅσα τῇ φύσει πεποίηται εἰς κένωσιν ἀναγχαίαν. "ἔπειτα ϑύμον ὑποστρώσαντες πολύν, xal ὕπτιον ἐπ᾽ αὐτοῦ χαταϑέντες τὸν βοῦν, ἐξελθόντες τοῦ οἴχου εὐθὺς τὴν θύραν xal τὰς ϑυρί- δας ἐπιχρισάτωσαν πηλῷ στεγανῷ, ὡς μήτε ἀέρι, μήτε ἀνέμῳ 8.97. εἴσδυσιν ἣ διάπνευσιν ἡντιναοῦν εἶναι. Τρίτῃ δὲ ἑβδομάδι χρὴ πάντοϑεν ἐξανοίξαντα εἰςεᾶσαι φῶς τε xal ἀέρα xalapóv, πλὴν ὁπόϑεν ἄν χατίῃ σφοδρὸν πνεῦμα" εἰ γὰρ ds ἔχοι, τὴν χατὰ 8.98. τοῦτο εἴζοδον χεχλεισμένην χρὴ ἐᾶσαι. ᾿Επὰν δὲ δόξωσιν ἐυ- ψυχοῦσϑαι αἱ ὗλαι, πνεῦμα αὐταρχες ἐπισπασάμεναι, αὖϑις γρὴ 8.29. συγχλεῖσαι τῷ πηλῷ xatà τὴν προτέραν χρίσιν. ᾿Ἐνδεχάτῃ δὲ μετὰ ταύτην τὴν ἡμέραν ἀνοίξας εὑρήσεις πλήρη μελισσῶν βο- τρυδὸν ἐπ᾽ ἀλλήλαις συνηγμένων, xal τοῦ βοὸς λειπόμενα τὰ

verberatum fustibus occidant, una cum carnibus ipsa etiam ossa comminuentes; diligenter autem caveant, ne quid bovis cruentent, (non enim ex sanguine apis nascatur) primis plagis non violenter in eum irruentes. Statim vero obturentur omnia bovis foramina linteis puris ac tenuibus pice oblitis, velut oculi, nares et os, et quae a natura factae sunt partes ad egestionem necessariam. Deinde multo thymo substrato boveque supino ei superposito, domo egressi, statim januam et fenestras luto denso oblinant, ne aéri ventoque ullus ingressus aut perflandi locus sit. "Tertia autem hebdomade undique domum aperiri et lumen aéremque purum admitti oportet, excepta ea parte, unde vehemens ventus spirat; quod si ita se habet, aditum ex ea parte clausum relinqui opus est. Αἱ postquam materiae visae fuerint animari et spiritum sufficientem hausisse, rursus domun- culam claudi et luto sicut prius oblini convenit. Undecimo deinde post hunc diem ubi aperueris, domum invenies plenam apibus uvarum instar inter se coagmentatis, et ex bove cornua

Liber HI. Democriti operum fragmenta. 253

χέρατα xal τὰ ὀστᾶ, xal τὰς τρίχας, ἄλλο δὲ μηδέν. Φασὶ δὲ g.30. ἐχ τοῦ ἐγχεφάλου γίνεσθαι τοὺς βασιλέας, ἐχ δὲ τῶν σαρχῶν τὰς ἄλλας μελίσσας" (γίνονται δὲ xal ἐχ τοῦ νωτιαίου μυελοῦ βασιλεῖς) χρατιστεύειν μέντοι τοὺς ix τοῦ ἐγχεφάλου μαγέϑει τε χαὶ χάλλει, χαὶ ῥώμῃ τῶν ἄλλων. Τὴν δὲ πρώτην τροπὴν 8. 31. xal μεταβολὴν τῶν σαρχῶν εἰς ζῶα xal οἱονεὶ χύησίν τινα xal “ένεσιν χαϑιστορήσεις ἐντεῦϑεν. ᾿Ανῳχισμένου γὰρ τοῦ οἴχου, 8.32. μιχρὰ xal λευχὰ τὸ εἶδος, xal ἀλλήλοις ὅμοια, xal οὐ τέλεια, οὔτε ἤδη πάντη ζῶα περὶ τὸν μόσχον πληθϑύνοντα ὄψει" ἀχίνητα μὲν πάντα, χατὰ μιχρὸν δὲ αὐξανόμενα" ἴδοις δ᾽ ς, 32, ἂν xai τὴν πτεροφύησιν ἤδη διαρϑρουμένην, τήν τε olxsíay ροιὰν λαμβανούσας xal περιχαϑεζομένας τὸν βασιλέα, καὶ προσπετωμένας" βραχύτερον ὃξ xal ὑποτρεμούσαις ταῖς πτέρυξι διὰ τὴν ἀήθειαν τῆς πτήσεως xal τὴν τῶν μελῶν ἀτονίαν. [ροσιξάνουσι ὃς ταῖς ϑυρίσι ῥοιζηδόν, ὠϑοῦσαι xal βιαζόμεναι g. 34. ἀλλήλας, πόϑῳ τοῦ φωτός, ἔλμεινον ὃὲ τὰς ἀνοίξεις xal ἀπο- g. 35. φράξεις τῶν ϑυρίδων, χαϑὼς εἴρηται, παρ᾽ ἡμέραν ποιεῖσθαι" δέος γάρ, μὴ μεταβάλλωνται ἤδη τὴν τῶν μελισσῶν φύσιν διὰ

reliqua et.ossa ac pilos, sed praeterea nihil. Ajunt ex cerebro gigni reges, ex carnibus vero ceteras apes; (nascuntur autem et ex medulla spinali reges); praestare tamen omnibus aliis ex cerebro natos et magnitudine et pulchritudine et robore. Primam porro conversionem mutationemque carnium in anima- lia et quasi conceptionem quandam ac generationem inde cognosces, Etenim statim postquam exstructa domus est, parva quaedam et alba specie, inter seque similia, et non perfecta, neque jam omnino animalia, circa vitulum plurima videbis, im- mobilia quidem omnia, paulatim vero augescentia; animadvertes etiam alarum proventum jam articulis distinctum et apes pro- prium colorem accipientes, circumsedentesque regem et advo- lantes, sed brevius et paululum trementibus alis propter volandi insolentiam et membrorum infirmitatem. Ássident autem fene- stris cum murmure, impellentes et urgentes se invicem, lucis desiderio captae. Praestat tamen aperire et obturare fenestras, eo quo dictum est modo, interdiu: ne forte apum natura ob

254 Quaestionum Demoeritearum

$.36. τὴν πλείω cóqxÀewtw. Τοῦ γὰρ σταβλίου κατὰ xatpbv τὸν

8.37. ἀέρα μὴ λαμβάνοντος, ὥσπερ πνιγμῷ διόλλυνται. Τοῦ δὲ οἷ χοῦ ὃ μελισσὼν ἐγγὺς ἔστω, καὶ ὅταν ἐχπετάσωσιν ἀνοιγομέ-

$38. ναις ταῖς ϑυρίσιν, ὑποθυμία ϑύμου τε καὶ xvedpou. Τῷ γὰρ ὀσμῇ ἑλκχύσεις αὐτὰς εἰς τὸν μελισσῶνα; τεϑεραπευμένας ὀσμαῖς ἀνθῶν. Ταῦτα γὰρ ϑυμιῶν οὐχ ἀχούσας εἰσελάσεις. —Xat- ρουσι γὰρ μέλισσαι τῇῷ εὐωδίᾳ καὶ ἄνθεσιν, ὡς εἰχότως εἶναι μέλιτος δημιουργούς. Οθοροη. lib. XV cap. II, 21 --- ὁ8.

12. Δημόχριτος δὲ ἐρωτηϑείς, πῶς dv ἄνοσοι xal paxpat- ὠνες γίγνοιντο οἱ ἄνθρωποι, εἶπεν, Εἰ τὰ μὲν ἔξωϑεν τοῦ σώ- ματος ἐλαίῳ, τὰ δὲ ἔνδοϑεν μέλιτι χρίσαιντο. Geopon. lib. XV cap. VII, 6.

13. Περὶ λαγωῶν. “Ὅτι 6 αὐτὸς ποτὲ piv ἄῤῥην, ποτὲ 6b ϑῆλυς γίνεται, xal μεταβάλλει τὰς φύσεις, xal ποτὲ μὲν ὡς ἄῤῥην γονοποιεῖ, ποτὲ δὲ ὡς ϑῆλυς τίχτει. Geopon. lib. XIX cap. IV.

longiorem conclusionem mutetur. Stabulo enim in tempore aérem non excipiente, velut suffocatione pereunt. Caeterum prope domum sit apiarium, et quum fenestris apertis (volandi causa alas) extenderunt, suffito thymo atque cneoro. Odore enim pertrahes ipsas in apiarium, allectas odoribus florum. Quippe his suffiendo non invitas intro pellicies. Namque odo- ris suavitate et floribus gaudent apes, ut merito sint mellis opifices. |

12. Democritus interrogatus, quomodo homines nullo morbo affecti longissima vita perfrui possent: Si externas, in- quit, corporis partes oleo, internas melle illinerent.

13. De leporibus. Idem lepus aliquando quidem mas, aliquando vero femina fit et naturas commutat, atque inter- dum ut masculus generat, interdum ut femina parit.

Liber ΠῚ. Adn, ad Dem. op. fragm. 255

ADNOTATIONES.

A. ADNOTATIONES AD FRAGMENTA MORALIA.

1. Male Heerenius τὴν xol εὐθυμίαν pro τὴν δὲ εὐθυμίην edidit. ldem non perspecto verborum sensu neglectaque co- dicum auctoritate, ἐν τῷ περὶ εὐδαιμονίης ψυχῆς xal χαχοδαι- μονίης - Εὐδαιμονίη οὐχ ἐν βοσχήμασιν οἰχέει vulgavit. Verba ψυχὴ δ᾽ οἰχητήριον δαίμονος recte comparantur cum Demophili sent. Pyth. n. 45 (Orell. opusc. I p. 42) ψυχῆς ἀγνῃς τόπον οἰχειότερον ἐπὶ γῆς οὐχ ἔχει ϑεόςς De voce εὐεστώ diximus ad fragment. 206.

4. Eadem sententia exstat apud Anton. et Max. p. 291 addito lemmate Epicteti. Sed ibi perperam exaratum est ἐπὶ τὸ xaÀóv. Fortasse hoc fragmentum inter collectas Epicteti, Isocratis et Democriti sententias reperiebatur. Schowius ad- notat, in aliis codicibus Democrito, in aliis Demostheni tribui.

4. Pro ἀνυβρίστως Cod. Palat. ἀνύβριστα adverbialiter.

5. Cod. Palat. πολυφροσύνῃ» reliqui διχαιοσύνῃς. Demo- critum existimamus πολυφροσύνῃ scripsisse, Cf. infra fragm, 141. Caeteroqui v ἐφελχυστιχόν, ut praecipit grammaticus Au- gustanus de dialecto Jonica p. 669 Schaeferianae Gregor. Co- rinth. editionis, ubicunque in Jonicis philosophi hujus fragmentis reperiebatur, delevi, servavi autem in iis fragminibus quae auctores, & quibus ea mutuati sumus, ex ionica dialecto in communem converterant. Eandem legem quum sibi Orellius et Burchardus dixissent, tamen aliquoties migrarunt v. c. in fragm. 22, ubi uterque πάρεστιν pro πάρεστι ponit; fr. 41, ubi Burchardus ponit ἀμηχανίῃσιν ; cf. fragm. 45, 46, 47, 60.

6. Orellius ad hunc locum adnotat: Insolens prorsus et quod sciam, sine exemplo est verbi ἐρᾶσϑαι (vel ion. ἐρέεσθαι, Vid. Maittaire de dialect. pag. 157 ed. Sturz) cum accusativo rei amatae constructio. Annon legendum αἰρεόμενος τὰ Üeió- *spa αἱρέεται. — Cod. Palat. ἐρεώμενος. Male." Nihilominus Burchardus ἐρεόμενος et ἐρέεται, membranas secutus, in textu reliquit, allato Herodoti loco (lib. I, 43) ἀχοντίζων τὸν σῦν,

256 Quaestionum Demoeritearum

qui nihil probat. Omnino difficile est idonea hujus structurae exempla invenire, nisi forte excipis Alcmanis verba ap. Athen. 10, p. 416, C.: ἔτνεος, olov 6 παμφάγος ᾿Αλχμὰν ἠράσϑη yXs- ρὸν πεδὰ τὰς τροπάς vel Charini ap. Ptolem. Hephaest, Photii Bibl. cod. 190, p. 153, 13: Τοιαῦτ᾽ "Ἔρωτος Εὐπάτωρ ἐρασϑείη. Nam Euripidis locum Hippol. v. 337: ὦ τλῆμον, oiov, μῆτερ ἠράσϑης ἔρον alienum esse vix est quod moneam.

7. Edidimus ἑωυτῷ pro eo quod antea legebatur ἑαυτῷ.

8. Jonum more Democritus inseruit & verbis ξυμφορέων et ἀξυμφορέων, quemadmodum idem χενεά et ἑρπετέων dixit ap. Stob. Flor. IV, 71 et XLIV, 18. Vide de hoc Jonismo Buttmann. gramm. amplior. Tom. I S. 28 adn. 8. Quod Gais- fordius ex uno codice protulit ἀτερπίη pro vulgato ἀτερψίη probare licet, quum eadem forma reperiatur in fragmento se- quenti, Nimirum sic statuendum videtur, si Democritum in hujusmodi rebus constantem fuisse volumus. Nam per se satis elegans est ἀτερψίη ut ἀχαταληψία et similia quae ab aliis fre- quentantur. Praeterea pro ὅρος quod in codd. est, οὖρος scripsimus, ne hoc fragmentum ab eo quod statim subjiciemus, discreparet.

9, Male Sylburgius οὖρος. Verborum sensum non asse- cutus est interpres latinus ita reddens: ,,delectatio et ejus pri- vatio sunt eorum terminus, qui ad summum vigorem perve- nerunt."

11. Pro ἀνθρώποισι in Eclog. eth. 1.1. exstat ἀνθρώπινα. Ibidem ποδηγετέειν legitur. Nos pro ποδηγεῖν et ὀχεῖν quod Burchardo placet, ποδηγέειν et ὀχέειν edidimus. Koenius ad Gregor. Corinth. p. 376 (ed. Schaef.) vitiosam in Canteri edi- tione scripturam εἴ τινα βουλομένω ἄλην hunc in modum emen- davit: εἴ τινι βουλομένῳ dv 1. Heerenius haec adnotat: ,Pro din» Cod. V. Α. ἄλχην, ex quo patet, scriptorem ἄλχην pro exemplo posuisse rei per se bonae, qua tamen facile quis abuti potest. Rescribendum itaque duxi οἷόν τινα βαλλόμενον ἀλχῇ ut in jaciendo, seu telo emittendo, robore;" qua mutatione ni- hil ineptius fingi potest. Servarunt Koenii emendationem Orel- lius et Burchardus, quamquam posterior hujus constructionis

exem-

Liber I]]. Adn. ad Dem. op. fragm. 257

exempla desiderat. Non enim putat graece dici εἰ —— dy ἡ, nisi post εἰ addatur δέ, quod ex parte verum est. Nam qui hanc juncturam celebrant, epici imprimis poetae, aut περ adji- cere solent aut δέ. -Cf. lliad. 4, 25. ε, 295. Od. e, 9921. Alia exempla vide ap. Hermann. de part. ἂν lib. II c. 7. Quam. obrem εἴπερ scripsimus. Denique in antecedentibus apud Can- terum legebatur ἀλλ᾽ ἐν ἀγαθοῖσιν ἕντοις τε ἀγαθοῖσιν. Hee- renius sic posuit: ἀλλ᾽ ἐν ἀγαϑοῖσίν ἐντι’ τοῖς τε ἀγαϑοῖσιν ; male. Quippe ἐντὶ doricum esse constat, non ionicum. Cf. Greg. Corinth. p. 280 ed. Schaef. Orellius, intellecto Heerenii errore, tamen ad ejus auctoritatem se applicavit. Koenius ad Gregor. Corinth. p. 376 ed. Schaef. sic correxit: Οὐ δίκαιον ἐν xaxoict tà τοιάδε xpívsw, ἀλλ᾽ ἐν ἀγαθοῖσι) τοῖσι οἷόν τε χρῆσθαι xal πρὸς τὰ xaxd eic. postrema perperam vertens: uti adversus mala. Caeterum initio hujus fragmenti Burchar- dus verba ἐπήν τις —— εὐπόρως non satis recte videtur inter- pretari: wenn sie das Gute nicht zu leiten und mit Geschick zu regieren wissen. Errorem typographicum hic esse suspicor; nam sine dubio ille scripserat: nicht zu Jeiden (ὀχέειν).

19. Pro vitioso εἴη piv apud Canterum recte ex uno codice editum est ab Heerenio etzusv, qui hic pauca excidisse conjicit. Existimat enim, ita fere scripsisse Democritum, ut di- ceret liberos nos fore a malis, si rebus, unde proveniunt, recte uteremur. Cui opinioni non valde refragor, praesertim quum duplex ille optativus ἐπαυρισχοίμεϑα et εἴημεν, de quo tamen nihil dicunt Heerenius et Orellius, paulo insolentius positus sit. Nimirum sententia utrique optativo ἄν particulam addi postulat, prior autem ^optativus in indicativum etiam mutari potest. Sed quoniam in his rebus non omnibus fortasse scripto- ribus eadem loquendi norma obtrudenda est, Democritusque ex ultima antiquitate et ex poetarum sermone multa assumsit, verba haec cum Burchardo intacta reliqui. Similis locus est infra fragm. 235, cujus non meminit Burchardus.

13. Pro τοίςδεσι exaravi toicósot, ut in Homeri carmini- bus nunc recte scribitur, praeterea νοῦ mutavi in νόου. Pro ἐμπελάζουσι apud Heerenium errore, ut videtur, typographico

17

258 Quaestionum Demoeritearum

legitur ἀμπελάζουσι, quem errorem in suum librum transtulit Orellius p. 116 n. 121. Ultima vulgo sic interpretantur: ,sed ipsi haec per mentis caecitatem et ignorantiam sibi conciliant." Male. Paulo rectius Burchardus: ,,sondern die Menschen selbst náhern sich demselben durch die Blindheit des Geistes und ih- ren Unverstand." Ad sententiam quod attinet, cum verbis De- mocriteis recte comparavit Burchardus Pythagorae dictum apud Jamblich. in ejus vita c. 32: ot θεοὶ τῶν χαχῶν εἰσιν ἀναίτιοι et Homer. Od. α΄, 32 seqq.: 'O πόποι, οἷον δή νυ ϑεοὺς βροτοὶ αἰτιόωνται! ἐξ ἡμέων γάρ φασι xdx' ἔμμεναι" οἱ δὲ xal αὐτοὶ σφίσιν ἀτασθαλίῃσιν ὑπέρμορον ἄλγε᾽ ἔχουσιν.

14. 'AvÜüpezot e codd. recte ab Heerenio editum est pro ἀνθρώπου ap. Canter. Idem βαιὰ scripsit pro βαιᾷ. διυνιίδ videtur haec sententia e prooemio τῶν “) ποϑηχῶν, quod opus non diversum fuisse a commentariis ethicis supra libr. 11 con- jecunus, ubi simul ipsum exordium ex Eusebii Praep. Evang. XIV, 27 p. 782 protulimus.

15. Inde a verbis φύσις δὲ αὐτάρχης usque ad ἐλπίοος veterem Canteri lectionem revocavimus non intellectam δὺ Heerenio, Orellio et Burchardo. Locus ad verbum sic in lati- num transferendus est: at ingenium sibi ipsi sufficit; quam- obrem minoribus et certis spei majora superat" id est, (magnum) ingenium suis viribus pollens neque aliena ope indigens in ni- noribus, si certa sint, acquiescit neque ampliora fortunae munera desiderat, in quibus sperandis (atque appetendis) tota vulgarium hominum vita consumitur. Quocirca improbamus Heerenii opi- nionem, qui hanc sententiam Democrito tribuit, fortunam, etsi instabilis sit, eo tamen vincere ingenia hominum, quod magn promittat. Idem infelici conjectura διόπερ vuxq τῶ 7000Y0: xal ἀβεβαίω τὸ μεῖζον τὴς ἐλπίδος hic reposuit, eam librariis ionicae dialecti inscitiam affingens, cujus in hac ejus emenda tione satis manifesta vestigia sunt. Heerenium secutus est Orellius. Burchardus praeter necessitatem φρόνησις pro φύσις legi jubet, totum fragmentum sic interpretans: die Tyche ist oft mit grofsen Geschenken freigebig, aber ohne Bestand, nut die kluge Ueberlegung ist dauerhaft (d. h. hilft zu dauerhaftem

Liber HL — Adn, nd Dem. op. fragm. 250

Besitz); deshalb besiegt sie (die letztere, durch Geringeres und Sicheres (d. h. bei sichern, wenn auch geringern Gütern, als die Tyche spendet) grófsere Hoffnungen (d.h. den Wunsch nach grófseren Giitern).

16. Pro ψυχῆς Grotius τύχης legendum conjecerat, quam conjecturam F. Jacobsius in adn. ad Anthol Graec. Tom. XII p. 116 probans sic exarari jussit: ᾿Ανοήμονες ῥυσμοῦνται τοῖς τῆς τύχης xépüscu οἱ δὲ τῶν τοιῶνδε δαημονέστεροι τοῖς τῆς σοφίης, ut sensus esset: stulti se accommodant lucris (vel se- quuntur lucra) fortunae, prudentiores vero: sapientiae. | Pro- bavit hanc emendationem Schaeferus Melet. crit. p. 118, nisi quod positivum ᾿δαήμονες minime sollicitandum ratus est, ut δαήμονες τοιῶνδε i, e. χερδέων sint experientia eorum pruden- £es facti. Jacobsio astipulati sunt Orellius et Burchardus. At vulgatam quam nos servavimus, non male defendit Luzacius Exercit. Acad. in Eurip. p. 41 seqq. teste Schaefero !. ]. Lu- Zacii librum inspicere mihi non licuit. Sunt autem τὰ τῆς ψυ- γῆς xípósa trito usu ingenti astutiae, quumque de aliorum astutiis cogitandum sit hoc loco, a/feni t£ngenü astutfías licet interpretari. Neque vero mirabitur τὰ τῆς ψυχῆς xípósa alieni ingenii dolos et vafritiam vocari, qui reputaverit τὰ τῆς σοφίης χέρδεα hic non esse nostrae sapientiae, sed omnino sapientiae, aut certe alienae sapientiae bona. Non enim nostra nos for- mat et erudit sapientia, sed vel aliorum ingeniis vel ipsius sa- pientiae contemplatione proficimus. Caeterum Orellii opinio- nem, qui si ψυχῆς vera sit lectio, ea designari dicit /ucra ἦο- minis animalis τοῦ ψυχιχοῦ ἀνθρώπου, veram esse non posse, non est quod demonstrem. Denique Schowius male edidit ῥυϑμοῦνται pro ῥυσμοῦνται. — Vide quae infra disputabimus de voce ῥυσμός et adnot. ad fragm. 133 et 205.

18. Constat a veteribus αἰσθητιχός interdum passivo sensu adhiberi ad notanda ea omnia quae sub sensus cadunt aut sensibus percipiuntur. Quum igitur simulacra oculis cernantur, hac ipsa dictione in reddendo hoc vocabulo usus sum. Cf. Thesaur. Steph. vol. I col. 1064 ed. Has. Latinus Stobaei in- terpres male vertit arítficiosa, quem errorem Orellius intactum

17 *

960 Quaestionum Democritearum

reliquit ^ Burchardus qui interpretatur sima/icÁ ( dicendum erat: sinnlich wahrnehmbar) ad Olympiodori auctoritatem con- fugit. Is ad Plat. Phaed. p. 80. B. (p. 204 ed. Wyttenb.) do- cet, Aristotelem τὸ αἰσϑητόν etiam αἰσθητικόν vocasse. Sed hac auctoritate ut in re plana opus non fuit. Idem Burchar- dus xapbía; edidit pro χαρδίης. Ad sententiam quod attinet, recte comparavit cum hoc loco Orellius Aesopi fabul. Xl in Neveleti Myth. Aesop. pag. 95 et Phaedri lib. 1 fab. VII de vulpe et persona tragica.

90. Scripsimus μεταπίπτειν τε φιλέει pro eo quod an- tea hic legebatur φιλεῖ. Similiter χινεόμεναι reposuimus pro χινούμεναι. Sensum verborum αἱ δ᾽ ix μεγάλων —— εὔϑυμοι non esse alium nisi eum quem in interpretatione expressimus sponte patet. Quo magis miramur Orellium minus accurate de hoc loco judicasse: Verte, inquit, quae ex magnis t£nter- vallis moventur vel impelluntur ; intervallis scil. loci. Nam multo gravius ferimur et impellimur illis quae ex longinquo cum vi et impetu in nos irruunt, aut quae ex loco sublimi et altissimo in nos incidunt, quam iis quae ex propinquo nos feriunt. Et ita, ni fallor, explicandus hic locus." Neque Bur- chardus satis apte verlit: ,Seelen aber, welche in grofser Un- gleichheit bewegt werden, sind weder fest noch wohl" Pro vulgato ἀρχέσεσθαι ponendum hic esse vel ἀρέσχεσθαι vel ἀρ- χέεσθαι docuit Valckenarius ad Herod. Vl, 160 Tom. VI p. 407 ed. Schweigh. Neque vero cum Schowio legendum ἀρ- χέσασϑαι; nam loci structura praesens flagitat. Verba ἐννοεύ- μενον τὰ πάσχουσι χάρτα non placuerunt Jacobsio qui in ani- madvers, ad Eurip. et Stobaeum corrigi jussit ἃ πάσχουσι xaxd, putans ἐννοούμενον χάρτα valde animo volventem, wu vertit Conr. Gesnerus, Graecum non esse. Eandem opinionem tue- tur Wakefield. in Silv. Crit, Tom. IV p. 145. Sed vulgatam lectionem bene defendit Schowius quem Orellius et Burchar- dus sequuntur, χάρτα (i. e. μεγάλως, ἐχτενῶς) conjungentes cum πάσχουσι quam gravibus malis afficiantur; qua voculae χάρτα usurpatione apud Herodotum nihil frequentius. Cf. Koen. ad Gregor. Corinth. p. 466seq. ed. Schaefer. lu verbis ὁ γὰρ

Liber ΠῚ, Adn. ad Dem. op. fragm. 261

ϑωυμάζων τοὺς ἔχοντας notandum est τοὺξ ἔχοντας appellari divites, quemadmodum pauperes τοὺς μὴ ἔχοντας vocat Demo- critus ap. Stob. Flor. XLIIL 46. Vid. fragm. 215. Dives praeterea Herodoto est ὃ ἔχων τι lib. VL 29, ad quem locum Valckenarii adnotatio rem non expedit. Sed a pluribus scripto- ribus absolute hoc sensu dicitur ὁ ἔχων. Cf. Bremi ad Epistt. Socrat. I p. 136 ed. Orell. Wakefield Silv. crit. Tom. IV pag. 1415. Kuster ad Aristoph. Plut. 593. Markland. ad Lys. p. 579 et exempla allata in Steph. Thes. νο]. ΠῚ col. 2625 ed. Dind. In sequentibus scripsimus ἐπιχαινουργέειν pro ἐπιχαι- γουργεῖν, porro δίζησθαι pro δίζεσθαι (cf. Buttmann. gramm. ampl. Tom. ll ὃ. 114 p. 110 et Steph. Thes. vol. 11 col. 1455 ed. Dind.) praeterea Schowium secuti unius particulae trans. positione facta ἐπὶ τοῖς δὲ εὐθυμέεσϑαι in textu posuimus. Sic τὰ μὲν (scil. τῶν ἐχόντων) et τοῖς δὲ (sc. παρεοῦσί σοι) apte inter se opponuntur. Antea legebatur ἐπὶ δὲ τοῖς εὐϑυ- μέεσϑαι, qua lectione probata Jacobsius post toic vocem exci- disse ratus Democritum scripsisse conjecit vel ἐπὶ δὲ τοῖς πα- ρεοῦσι εὐθυμέεσθαι vel διόπερ τὰ μὲν δίζεσθαι χρεών, εἰ πο- ϑέεις εὐθυμέεσθϑαι. Non placet prior emendatio, posterior an- tem prorsus ferri non potest. Omnino nihil verius est Scho- wiana verborum transpositione, ut mirandum sit, vulgatam lectionem Gaisfordio arrisisse. Recte Burchardus ἑξαυτοῦ et ξαυτήν in ἑωυτοῦ et ξωυτόν mutavit. Denique restituenda est vulgata in verbis ἐν τῷ βίῳ διώσεαι, cui Gaisfordius et Bur- chardus album calculum adjicere non dubitarunt. Schowius ex emendatione Jacobsii ediderat ix τῶ fw, satis inepte, non solum ob doricam genitivi formam, sed etiam ob praepositio- nem ix quam sententia non requirit. Burchardus nescio quem dativum ethicum praecedente ἐν praepositione hic reperisse sibi visus interpretatur dw wirst nicht wenig Unheil für das Leben entfernen, quam interpretandi rationem laudare non possum. Sensus est: 07 paucas quae tn hominum vita in- ventun(ur, pestes. propulsabis, id. quod Latinorum consuetudo genitivo euuntiat vifae humanae pestes.

21. Ut alibi (cf. n. 10, 12, 17, 20) ita ctiam hoc loco

262 Quaestionum Demoeritearum

γινομένη pro γήνομένη exaravi. Nam veteres Attici et si qui postea eos imitati sunt, dixerunt γίνεσθαι et γιγνώσχειν, contra Jones et recentiores Attici formas γίνεσθαι et γινώσχειν usur- parunt. Vide doctam G. Dindorfii de hac materia disputationem in Steph. Thes. vol. II col. 690 seq. Fabula Aesopea quam significat Democritus, inscribitur Κύων χρέας φέρουσα nr.209 ed. Coray.

223. Hoc fragmentum in plurimis Stobaei editionibus Aristoxeno tributum, praestantiorum membranarum auctoritate Democrito, auctori suo, reddidit Schowius. Nam Democriti esse praeter ionicam dialectum scribendi genus et ipsa sen- tentia. arguit. Veterum editionum scripturam χαχοθηγίη ab Hemsterhusio apud Gaisfordium ad Suid. voc. ῥυσμός cogna tione vocabuli διαϑηγή male defensam omnino repudiandam esse duximus, Est autem διαϑηγή. ut tandem explicetur voc&- bulum quod viros doctos diu fefellit, vitiosa scriptura apud Suidam (s. v. ῥυσμός) pro διαϑιγή, quae lectio et apud Sextum Empiricum p. 399 restituenda est, ubi nunc διαϑήχη legitur. Germanam vocis formam διαϑιγή servavit Philoponus in Arist de anim, I p. 30 extr. et pars quaedam librorum Aristotelis. Jam vero Aristot Metaph. lib. ], 4 ait, διαϑιγήν a Democrito appellari τὴν τάξιν, cujus rei ratio sine dubio haec est. Pro- prie διαϑιγή, ἃ θιγγάνειν orta locutio, nihil nisi coztactum alo- morum inter sese cohaerentium designabat, sed quum atomorum contactus ex earum situ et ordine pendeat, quia mutato ordine alia atque alia corpuscula individua se tangunt, factum est, ul a Democrito utramque notionem conjungente διαϑιγή pro τάξι; diceretur. Quam dictionem cum aliis miratus Suidas l.c. per hibet, Democritum quibusdam λέξεσιν οὐχ ἑλληνιχαῖς χρῆσθαι. At hae omnes sunt ἑλληνικώταται. Εχ his quae disputavimus efficitur, nullum esse inter διαϑιγήν et χαχοϑηγίην cognationem, quod quominus in χαχοϑιγίην convertamus, loci natura obstst Codices a Schowio et Gaisfordio inspecti χαχοηϑίη habent, pro quo Burchardus χαχοηϑηΐη substituit. Sed qui laboribus, prà* sertim nihil profuturis se macerant, iis χαχοηϑίη, id est, morum aut ingenii pravitas et malignitas aut mala consuetudo ascribi nequit, sed quoniam perverso ingenio sunt, potius 7; τῆς γνώ"

Liber Ill. Adn. ad Dem. op. fragm. 263

μης χαχὴ quí (φύσις) vel una voce χαχοφυΐη, ingenii et opi- nionis perversitas attribuenda est, Itaque postulante sententia edidi KAKOOYIH, quod ipsum uon valde discrepat a vete- ris scripturae KAKOGIILIH. vestigiis, si H et 1 conjunctim H' scribantur.

23. |n praecedentibus ait Plutarchus, labores im res pul- chras necessariasque insumendos esse neque ob vilia et exigua negotia corpus esse fatigandum. Fieri enim, ut multi quavis de causa se ipsos afflictent vigilando, peregrinando, currendo, nula proposita utilitate, nullo consilio laudabili, sed quia aliis nocere cupiant, invideant, adversentur, aut sterilem inanemque gloriam consectentur.

24. 1n unam sententiam conjunxi cum Orellio duo lem- mata male divulsa in Stobaei editionibus. ^ Conjunctim haec verba etiam scribuntur ap. Antou. p. 786, ubi tamen vitiose legitur ἣν ἐπιϑυμεῖς. lbidem ποιήσει legitur pro ποιέει. Cae- terum πενίην posuimus pro πενίαν, et σμιχρήν pro σμιχρᾶν.

95. Pro ἐπὶ παντὶ in Cod. Palat. est ἐν παντί.

26. Similiter Basilius ap. Anton. p. 227: ll£vzc ἐστὶν ὃ πολλῶν ἐνδέων ; quem locum jam citavit Burchardus.

28. Sensus hujus fragmenti videtur: ,jpsa indigentia eo- rum quibus possumus indigere mensura haberi debet, id quod ab iis qui re quapiam indigent, saepe ignoratur." Constat enim id esse commune multorum mortalium vitium, ut in re- bus adversis suam quisque calamitatem unam omnium maximam ducat, neque quidquam ad dolorem acerbius aliis accidere posse opinetur, quam quod ipsi acciderit. Quo errore liberatus is demum erit, qui ex iis quae aliis accidunt et quibus indigent, veram ipsius indigentiae ünaginem animo informaverit,

299. Eadem sententia exstat ap. Anton. et Max. p. 790. addito lemmate Epicteti. lbidem legitur χαίρων ἐν οἶσιν ἔχει.

30. In sententiis Democrati falso tributis legebatur ὁ φϑονῶν ἑαυτόν, pro quo Orellius substituit 6 φϑονέων ἑωυτόν, ut est apud Stobaeuim.

31. Male Gesnerus in margine τὰ ὃὲ παρεόντα xai za-

ρῳχημένα.

264 Quaestionum Democritearum

32. Reponenda fuit forma ionica μαχρή, quam ab Orellio retentam Burchardus, nescio qua de causa, in μαχρά convertit. Caeterum ὁδὸς ἀπανδόχευτος est via, ubi nulla reperiuntur hospitia, nulla deversoria.

33. Non tantum apud Dores tóc generis feminini est quemadniodum vulgo praecipiunt, sed etiam apud Jones s* usurpatum invenitur, ut ex hoc et alüs locis patet. Cf. Hom. Hymn. Cer. 319. Idem usus apud posteriores qui communi lingua scripserunt, evaluit. Vid. Jacobs. Anthol. Pal. p. 19. 1012. Vertendum est ἀγαθοῦ hoc loco viri prudentis, cuius significatus paulo rarioris exempla vide in Steph. Thes. vol. i col. 119 ed. Has.

34. Flagitante sententia pro γενόμενα edidünus γινόμενα. Idem hoc fragmentum servatum est etiam ab Anton. et Max. P. 55, addito lemmate Zpiclifi (i. e. Epicteti) aZ. incerti. V detur autem. ex Democriti, Isocratis et Epicteti sententiis anti- qua aetate collectis petitum esse; id quod, conjicias ex Stob. Flor. Vl, 59, ubi idem exstat fragmen apposito titulo τοῦ αὐ- τοῦ, quamquam praecedens fragmentum 58 2x τῶν ᾿Επιχτήτου ἀπομνημονευμάτων inscriptum est, τοῦ αὐτοῦ autem sine con troversia ad Democritum refertur, cujus nomen fragmentum 57 in fronte gerit.

35. Burchardus jam correxit ποιέει pro mots. Nos ἐπι: μείζονα vel magis ionice ἐπιμέζονα legendum censemus pro ἔτι μείζονα. Cf. Schneideri lexicon. Licet vero praeter hunc locum nullus, quod sciam, inveniatur, qui vocis ἐπιμείζων exemplum contineat, tamen ipsum vocabulum linguae analogia satis tuetur.

36. Eadem sententia legitur apud Anton. et Max. p. 145 et 291.

37. γίνοιτο pro γίγνοιτο jam. Burchardus posuit.

39. Repudiavimus alteram Conr. Gesneri conjecturam αὐταρχεῖ pro αὐταρχείῃ substituentis, alteram qua pro σμιχρά Democritum μαχρά soripsisse suspicabatur, probavimus, nisi quod ex Jonicae dialecti legibus σμιχρή scribendum fuit, Sensus

Liber ΠῚ. Adn. ad Dem. op. fragm. 265

hujus fragmenti est: qui moderate ac naturae legibus. conve- nienter vivit, is nunquam insomnia laborabtt.

40. In hoc fragmento formas atticas ab eclogariis invectas servavimus.

41. Γινώσχειν scripsimus pro γηνώσχειν et. τοῖσι ἀναγχαί- οἷσι pro τοῖς ἀναγκαίοις. Jure contendit Burchardus pronomen τὶς esse subjectum verbi ἐπιμελῆται, idque eo facilius subaudiri posse, quod referatur ad τινὰ quod lateat in γινώσχειν γρεών. ldem primus vitiosam esse vidit structuram πρὸς μετρίης cs χτήσιος ἐπιμελῆται, Neque enim unquam cum πρὸς praeposi- tione verbum ἐπιμελεῖσθαι a Graecis construitur. Sed quod ille ejus rei remedium quaerit, assensione nequeo comprobare. Conjicit autem a librariis πρὸς substitutum esse in locum alius praepositionis, velut περί vel ὑπέρ. Vix putaverim, ullum Scriptorem Graecum usurpasse ᾿ἐπιμελεῖσθαι ὑπέρ τινος eo sensu quo vulgo dicitur ἐπιμελεῖσθαί τινος. Nam qui unus ad hoc demonstrandum citari solet locus Xenophonteus Cyrop. lib. I c. VI, 12: ὡς δεῆσον xal τούτων, ὥσπερ xal ὑπὲρ τῆς στρατηγίας τὸν στρατηγὸν ἐπιμελεῖσθαι dubiae auctoritatis est, quum ibi nonnulli codd. ὑπέρ omittant (cf. Schneid. ad h. 1.) ac praeterea Muretus jam observaverit, si ὑπέρ retineatur, de- lenda esse ὥσπερ xal mutandumque στρατηγίας in στρατιᾶς. Tum igitur verba ὡς δεῆσον, xal τούτων ὑπὲρ τῆς στρατιᾶς τὸν στρατηγὸν ἐπιμβλεῖσθϑαι hoc sensu accipienda erunt: quum in exercitus gratiam harum quoque rerum curam gerere $mpera- torem oporteat. Nulgatam sic expressit Leunclavius qui for- tasse in suo codice non invenerat ὑπέρ: wii de qutbus impera- torem non secus ac de imperatorio munere suo solltcttum | esse oporteat." Quae si nobiscum reputamus, abstinendum hic erit praepositione ὑπέρ. Quippe non est committendum, ut rara, semel dicta, dubia, incerta in usum vocemus, quando corrupto scriptoris loco medelam afferre constituimus. Porro ἐπιμελεῖσθαι περί τινος, etsi aliquoties reperitur, (cf. Steph. Thes. vol. III col 1691 ed. Dind.) tamen et ipsum rarum est, sic ut verba Democritea ad hunc modum refingere non audeam. Nihil igi- tur restat, nisi ut pro πρός reponamus τὶς, quod subaudiri

266 Quaestionum Democritearum

voluit Burchardus; siquidem nemo recusabit, quin ponatur, quod si non ponitur, subaudiendum est. In interpretatione hu- jus fragmenti quaedam de industria liberius converti. Burchar- dus eandem sententiam sic reddidit germanice: ,,man mufs ein- sehen lernen, dafs das menschliche Leben schwach ist und kurz und mit manchem Geschick und mancher Noth durchwebt, da. mit man auf máfsigen Erwerb bedacht sei, und die Noth nach dem Nothwendigen gemessen werde." Postrema eo spectant, ut rerum necessariarum inopia miseriae initium perhibeatur. Verba ἀφαυρήν τὰ ἐοῦσαν xal ὀλιγοχρόνιον Ciceroni obversata videntur, quum Acad. I, 12 Socratem, Democritum, Anaxago- ram, Empedoclem, alios nihil cognosci, nihil percipi, nihil sciri posse putantes, hominibus angustos sensus, $mbecillos animos, brevia vitae curricula tribuisse scriberet. Caeteroquin αἱ xps Democrito non solum illae sunt humanae vitae pestes invidia, aemulatio, odium omninoque mala, quorum auctores ipsi houi- nes sunt, ut supra vidimus fragm. 20, sed etiam calamitates quas ἃ diis fatali quadam et occulta lege mortales accipiunt. His omnibus libera beatissima deorum natura dicitur ἀχήρατος: porro quidquid purum, sincerum, integrum et incorruptum est, eodem nomine vocitari consuevit. Nostro loco similia habet Hipparchus ap. Stob. pag. 547, 47: πολλαὶ x?5psc xatà rav: τὸν βίον πεφύχαντι et Plat. leg. ΧΙ p. 349 (937, D.): πολλῶν δὲ ὄντων xal χαλῶν ἐν τῷ τῶν ἀνθρώπων βίῳ, τοῖς πλείστοις αὐτῶν οἷον xzpsc ἐπιπεφύχασιν, ai χαταμιαίνουσί τε xal xaxap- ῥυπαίνουσιν abd.

42. Scripsi ἐπιξιχέως pro ἐπιξιχῶς.

i4. Edidi τῇσι ἀνάγχῃσι pro eo quod antea legebatur ταῖς ἀνάγκαις. Neque enim praeter formam σι quae exsü fragm. 41, aliam horum dativorum terminationem a Democrito usurpatam esse opinor. Hoc fragmentum, quamvis in Stobaei editionibus Demetrii nomine inscriptum sit, recte ob ionicam dialectum et ipsam sententiam Democrito ascripserunt Valcke narius, Gaisfordius, Orellius, Burchardus. Nam Demetrii fragmentum ab eodem Stobaeo servatum serm. ΝῊΙ περὶ ὅξι- λίας atticum est, non ionicum.

Liber ΠῚ, | Adn. ad Dem. op. fragm. 261

45. Eadem sententia legitur ap. Anton. et Max. p. 400 ascripto lemmate Postdippi conservataque dialecto ionica. Non- nullae editt. habent ὧν 6 τρόπος.

46. Idem fragmentum servatum est ab Anton. et Max. p. 299, qui ionicam dialectum in communem mutarunt. Sed ibi initium sic exaratum est: ὑγείαν ἔχειν παρὰ ϑεοῦ. Pro εὖ- 49s quod antea legebatur, posuimus εὐχῇσι, pro ἑαυτοῖς itein ἑωυτοῖσι.

47. Scripsimus ἀφροδισίοισι pro ἀφροδισίοις, ἐπιϑυμέξιν pro ἐπιθυμεῖν, αἰεὶ pro dsl αὐτέων pro αὐτῶν, αὐτέοισι pro αὐτοῖσι, item αὖτις quod est apud Herodotum, pro αὖϑις, δέει pro δεῖ. Retinuimus διὰ ταχέος i. e., ut vulgo loquuntur, δια- τάχους vel διαταχέων. Orellius praeter necessitatem edidit διαταχέως.

48. In hoc fragmento Plutarchus Democriti dictionem paucissimis mutationibus exceptis fere totam intactam reliquisse Burchardo videtur, quem tamen in eo errasse existimo, quod χλωσμός ionicum esse putavit, χλωγμός atticum. — Certe, si fides codd. mss. est, apud Xenoph. de re eq. 9, 10 prope omnes membranae habent χλωσμός, paucae χλωγμός.ς Sed et alii scriptores hanc formam frequentant, (vid. Steph. Thes. vol. IV col. 1667 ed. Dind.) neque tamen constanter, ut facile inde discas, promiscuum utriusque formae usum fuisse, Notandum praeterea μαργαίνειν quod alioquin est insanire, delirare, furere, hic de subus dictum nihil aliud esse nisi volutari cum vo- luptate, Nimirum summa voluptas prope abest ἃ furore. Hoc Democriti dictum a posteris celebratum esse ac paene in pro- verbii consuetudinem venisse duo ostendunt loci apte a Bur- chardo collati. Arat. Diosem. vs. 391 σύες φορυτῷ ἐπιμαργαίνουσαι: Clem. Alex. Adm. ad gent. p. 59: δες γάρ, φησιν, ἥδονται Bop- βόρῳ μᾶλλον 3| χαϑαρῷ ὕδατι xal ἐπὶ φορυτῷ papyatvoucat χατὰ Δημόχριτον. Sub finem hujus fragmenti ἐν ἑαυτῷ in omnibus Plutarchi codd. legitur, pro quo Burchardus αὐτῷ scribendum esse conjicit. Quam emendationem minime neces- sariam judicamus, siquidem aliud. est ἐν αὐτῷ, quod ad corpus

208 Quaestionum Democritearum

refertur, aliud ἐν ἑαυτῷ quod universe dicitur. Alterum latine in nobis, alterum $z eo licet interpreteris.

49. Scripsimus τοῖσι ἀφροδισιάζουσι pro τοῖς ἀφροδισιά- ζουσιν.

50. Ξυνουσίη posuimus pro ξυνουσία. Hoc quidem apud solum Stobaeum. Etenim reliqui scriptores vel Democrito vel alii hanc sententiam attribuentes ἐπιληψίαν dixerunt. Apud Stobaeum ἀποπληξίην retineri oportere sponte patet ex sequen tibus ἐξέσσυται γὰρ x. x. À. quibus causa et ratio redditur, cur post rem veneream hominis vel fortissimi vires tantopere ex- haustae sint. Atque in hoc, ni fallor, illa cum apoplexia simi- litudo versatur. Ex reliquis auctoribus Galen. Comment. I ad Hippocr. lib. III de morbis vulgaribus Tom. V p. 398, 30 (e. Basil): τίς γὰρ ἀνάγχη γράφειν, Δημόχριτον μὲν εἰρηχέναι pt χρὰν ἐπιληψίαν εἶναι τὴν συνουσίαν ; — Clem. Alex. Paedag. lib. ll cap. X p. 87 ed. Sylb. (227 ed. Potter): μιχρὰν ἐπιληψίαν τὴν συνουσίαν ὁ ᾿Αβδηρίτης ἔλεγε σοφιστής, νόσον ἀνίατον ἡγού- μενος" ----- ἄνϑρωπος γὰρ ἐξ ἀνθρώπου ἐχφύεται xal ἀποσπᾶ- ται. Plinius Hist. nat. XXVIIL 16: Venerem damnavit Demo- critus, ut in qua homo alius exsiliret ex homine. — Coelius Àu- relianus Chronic. Pass. lib. I cap. XIV : ,,Concubitus sive Venus ab aliquibus parva epilepsia nuncupata est: siquidem similem facit membrorum motum diverso contractu, anhelatione et su- dore attestante, et oculorum conversione cum rubore vultus." Effatum hoc Hippocrati ascribit Gellius noctt. att. lib. XIX, 2: ,Hippocrates autem, divina vir scientia, de coitu venereo ita existimabat, partem esse quandam morbi teterrimi, quem nostri comitialem dixerunt, Namque ipsius verba haec traduntur, τὴν συνουσίαν εἶναι μιχρὰν ἐπιληψίαν." Gelli verba ad litteram transscripsit Macrobius in Saturnall. lib. ll cap. 8. Sed quum hoc, de quo agimus, apophthegma in Hippocratis operibus quae supersunt, non reperiatur, memoria lapsum esse Gellium eum Menagio ad Diog. Laert. lib. IX, 43 existimamus. Quod si fuisset Hippocratis, doctus ejus interpres Galenus id non Democrito tribnisset. Denique hujus sententiae Eryximachum auctorem nominat Stobaeus Flor. VI, 6; ᾿Ερυξίμαχος τὴν ouv

Liber Ill. Adn. ad Dem. op. frogm. 269

ουσίαν μιχρὰν ἐπιληψίαν ἔλεγε xal χρόνῳ μόνῳ διαλλάττειν (ac tempore tantum differre). ldem Stobaeus Flor. XVII, 13 si- mile quid de Pythagora prodit: Πυϑαγόρας παρηγγύα μὴ πυχνὰ τὸν ἄνθρωπον ἀπὸ τοῦ ἀνθρώπου" μὴ δεῖν συνεχῶς ἀφροδι- σιάξειν αἰνιττόμενος i. e. Pythagoras monebat: ne saepe homo ab homine, hoc aenigmate (discipulis) frequenti rerum venerea- rum usu interdicens. Fortasse lis ita componi potest, ut De- mocritus dicatur concubitum apoplexiam, alii, si in hanc socie- tatem admittendi sunt, epilepsiam vocasse.

54. In verbis ὡς στυγέοντες minime sollicitandum est ὡς, cujus sensum recte sic expressit Orellius szmulantes, affectan- fes vilam se odisse, Sed hic usus jam e vulgaribus lexicis et grammaticis notus est. Male verterat Gesnerus: stulti quum vitam oderint, vivere lamen volunt mortis metu, quisquis enim . vivere vult, vitam non odit.

56. Ad hunc locum Orellius haec notavit: ,,Conr. Gesne- rus vertit nd approbant (οὐδὲν ἀνδάνουσι). Sed ἀνδανειν accusativo nunquam junctum reperiri apud bonos scriptores, et in illo Theognidis versu 26: οὐδὲ γὰρ ὁ Ζεὺς

Οὔϑ᾽ ὕων πάντας ἀνδάνει, οὔτ᾽ ἀνέχων

legendum esse Οὔθ᾽ ὕων παάντεσσ᾽ ἀνδάνει etc. contra Brunckium monet Schaeferus in editione poetarum gnonicorum novissima pag. 8. Quare et h. l legendum videtur: ᾿Ανοήμονες οὐδέν᾽ (pro οὐδενὶ) ἀνδάνουσι, nulli gratificantur, graté sunt, sie ma- chen keinem Freude, De elisione litterae t in dativo singulari tertiae declinationis vide eundem Schaeferum ad Sophocl. Oedip. Colon. v. 1436 Tom. Hl p. 326." |n Theognidis loco repro- bamus Schaeferi emendationem ob analogiani verbi dpéíoxstv, quod saepissime accusativo jungitur. Neque enim ad nostram libidinem veterum scripta corrigenda sunt. Quod ad nostrum locum attinet, possis quidem exarare οὐδένα ἀνδάνουσι nemini probantur, sed nihil felicius est Valckenarii conjectura οὐδὲν μανϑθανουσι.

57. Joh. Conrad. Orellius neglecta codd. auctoritate χτῆ- σις edidit pro χρῆσις. ldem ad hunc locum scripsit: ,fateor

270 Quaestionum Democritearum

me haec verba non intelligere, Num sana lectio?" Cui non male respondit Caspar Orellius: ,Mihi videtur vulgata lectio sanissima et sic explicanda: pecuntarum collectio et. usus cum stultitia conjunctus est quasi communis choregia. — Alludit sci- licet δά choregi munus molestissimum simul et sumptuosissi- mum, Sammelt man mit Unverstand Reichthum, so ist dies eine gemeinsame Choregie d. i. so hast du nur zum Besten andrer, die dich zu ihrem Choregen machen, dich bei diesem oder jenem Anlasse abzapfen, gesammelt n hac explanatione nihil reprehendo, nisi quod Orellius non animadvertit, Demo- critum non de colligendis pecuniis (περὶ τῆς τῶν χρημάτων χτήσεως) sed de solo earum usu (χρήσεως) hic agere. Nos in transferenda sententia, choragiae vocabulo vitato, intellectu facilius reddere philosophi apophthegma tentavimus. Si Maxi- mum sequimur auctorem, (cf. p.760) statuebat Democritus, di- vites plerosque ἐπιτρόπους, ἀλλὰ μὴ δεσπότας τῶν χρημάτων εἶναι; id quod Orellii interpretationem confirmat. Hac ratione enim vel ipse populus vel quicunque divites ad erogandam pecuniam cogit ὃ δεσπότης τῶν χρημάτων est, ipsi divites ért- τρόπων munere funguntur.

58. In sententiis, falso Democratis nomine inscriptis, le- gebatur συνέσεως. pro quo Orellius e Stobaeo substituit συνέ- ctos. Αἱ apud Stobaeum codd. habent ξυνέσιος, quae scriptura τοῦ ξύν pro σύν a librariis saepe mutata ubique Democrito reddenda videtur. Nam etsi inter ionicos scriptores Herodo- tus fere constauter utatur formis συμφέρω, συμφορή et simili- bus, cf. lib. I cap. 32, Hippocrates tamen alteram praepositionis formam praeoptat, ξυμφέρω et ξυμφορή dicens. Vide Schweig- haeuseri lex. Herod. et Foesii Oeconom. Hippocr. Huc acce- dit, quod aliis locis pars codicum Stobaei ac praeterea Cod. Palat, qui sententias Pseudodemocraticas continet, illud € ser- varunt. πάρ facilis conjectura est, apud Democritum resti- tuendum esse ξ in hac praepositione, id quod fieri oportere suspicatus Orellius faciendum aliis reliquit. Nos semel hoc monuisse contenti caeteros locos taciti ad hanc normam dire- ximus. Pro χτήματα in cod. Palat. male scribitur χρήματα.

Liber ll. Adan, ad Dem. op. fragm. 271

59. Fragmentum hoc scripsimus ut inter sententias Pseu- dodemocraticas legitur. Hinc reor cum Orellio, corrigendum esse Stobaeum, ubi haec verba Democrito (al. Demonico) at- tributa, in hunc modum corrupta, exstant: Χρυσοῦ τὸν οἰόμενον νόον ἔχειν οὐ νουθετέων τί ματαιοπονέει; Non plane impro- banda est conjectura Gesneri χρυσοῦ δεσπότην rescribendum putantis qui et οὐ ante νουϑετέων expungit. Nam pauper, in- quit Orellius, qui ob egestatem aliorum arbitrio obnoxius est, quamvis sit φίλαυτος, vix tamen audebit refragari monitoribus. Sed potior est Orellii suspicio quae et mihi, antequam opus Orellianum nossem, jam pridem inciderat, extremum verbum proxime antecedentis sententiae χρυσοῦ ab inscio quodam li- brario ad hanc fuisse transscriptum. — Eandem rationem tueri apparet Levesquium sic vertentem: C'est perdre le temps que de vouloir éclairer l'orgueilleux qui s'étonne lui-méme de ses propres lumiéres. Áliam viam ingressus est Jacobsius qui in animadvers. ad Eur. et Stob. p. 235 hoc fragmentum Eusebio, nescio cur, ascribens ac νόον cum νουϑετέων jungens χρυσοῦ τὸν ἐφιέμενον reponendum conjectavit. Αἱ in commendanda hac emendatione vir doctissimus frustra laborat, Neque magis commendabilia sunt Gaisfordii et Burchardi de hoc loco judi- cia, quorum prior νουϑετέων, τὶ ματαιοπονέει (quod vix intel- ligas), posterior νουϑετέων τι, ματαιοπονέει posuit, Germanica denique horum verborum interpretatione longe à vero aberra- vit Burchardus. Sic enim vertit: , Wer einem, der für Geld Verstand zu haben glaubt, gute Lehren geben will, macht sich vergebliche Mühe."

61. Eadem sententia reperitur ap. Anton. et Maxim. pag. 925 et pag. 278. Posteriore loco exaratum est παντός ipsum- que dictum ad Thespidem auctorem relatum.

62. Scripsimus παντελέως pro παντελῶς. Holstenius ver- tit: qué pecuntis facile vincitur, haudquaquam erit. justus, quod Orellius sic corrigit: nunguam fieri potest, ut. justus. sit, qui pecuniis facile vincitur. Neutrum scripsit Democritus cujus verba nihil nisi hoc sonant: qui pecuniis fucile vincitur, (vel corrumpitur) nunquam ille justus fuerit. Hoc ut de

272 Quaestionum Demoeritearum

judicibus dictum accipio. Caeterum si forte latius patere vo- luit apophthegma suum Democritus, quod patitur rei ambiguitas, ita fere interpreteris licet: qué prorsus est pecuniae servu, nunquam ille justus fuerit: wer ganx dem Gelde unterthan is, der snóchte evohl niemals gerecht sein. — Atque haud scio an hoc alterum dilucidandi genus praeferendum sit, praesertim quum hoc pacto in suspenso relinquatur, sitne homo ille, de quo lo quitur philosophus, suae pecuniae tenax, an alienae avidus, an hanc aviditatem cum illa tenacitate conjungat. Hinc evi- dens est, Burchardinam hujus sententiolae translationem mihi arridere non posse, Sic autem fragmentum in germanicam linguam transfert: ,, Wen seine Scitxe ganz besiegen, der kann nie gerecht. sein."

63. ἐργασίης cum Burchardo scripsi pro ἐργασίας. Haec sententia quae apud Anton. et Maxim. pag. 225 (ubi legitur ἐπιγινόμενος et omittitur τὸ) Democrito vel Demonacti attribui- tur, pag. 763 autem ad Chilonem auctorem refertur, iterum obvia est apud Stobaeum XCII, 15, sed in hunc modum cor- rupta: Πλοῦτος ἀπὸ (Orell ἐπὶ) xaxz; ἐργασίης περιγενόμενος σῆμα οὕτως ἐν τοῖς τὸ ὄνειδος χέχτηται. Ad. enodanda verbs οῆμα οὕτως ἐν τοῖς Gesnerus ἀνθρώποις post articulum adden- dum esse ratus est, σῆμα pro nota infamiae accipiens. Quem vocis sensum sibi ignotum esse affirmans Conradus Orellius tentabat: στίγμα ἐστὶ, xal τούτῳ ἐν τοῖς ἀνθρώποισι ἐπιφανέ- otepov τὸ ὄνειδος χόχτηται) δὲ Caspar Orellius: πλοῦτος ἀπὸ χαχῆς ἐργασίης περιγενόμενος σηματωέξστερον (corr. σηματοξ- στερον) ἐν τοῖς ἀνθρώποισι τὸ ὄνειδος χέχτηται. — Denique Gaisfordius pro σῆμα οὕτως ἐν τοῖς ponebat ἀσχγημονέστερον. Sed illi omnes, ut cum Democrito loquar, ματαιοπονέουσι. Quippe egregie conjectavit Burchardus, ex ea quae apud Sto- baeum hoc fragmentum praecedit sententia: ὥσπερ àv τοῖς ξ)- xsot φαγέδαιναι χάχιστον νόσημα, οὕτως ἐν τοῖς χρήμασι τὸ μὴ προςαρμόσαν xal τὸ συνεχές verba νόσημα οὕτως ἐν τοῖς prima voce truncata (σῆμα οὕτως ἐν τοῖς) librariorum incuria in hoc fragmentum inserta esse, ibique locum τοῦ ἐπιφανέστε- pov occupasse. taque sententia titulo XCII subjecta antequam ἃ

Iibra-

Liber lil. Ada, ad Dem. op. fragm. 273

librariis, insciis fortasse, interpolaretur, non discrepabat ab ea quae subest titulo X. .

64. ζημίην pro ζημίαν jam recte scripsit Burchardus. Idem contulit cum hac sententia Thaletis dictum ap. Stob. Flor. IH p. 97 pi πλούτει χαχῶς.

66. μέζονες ὀρέξεις Durchardus edidit pro μείζονες ópé- ξεις quod est apud Orellium. Αἱ scribendum est μέζονες ὁρέ- &es vel ὀρέξις more Jonum. Jacobsius l 1. pro χόρῳ poni jubet λόγῳ, qua emendatione non est opus.

67. Mutavimus τοῖς in τοῖσι, γόσημα in νούσημα (isdem de causis quibus Diezius Hippocratis librum inscripsit περὶ (pie νούσου), συνεχές in ξυνεχές, denique zpocapuócay quod ferri nullo modo potest, in προζςαρμόζον. Sensum hujus loci non est assecutus Gesnerus verba graeca sic reddens: guemad- modum in ulceribus pessima gangraena est, sta (ἐπὶ morbis animi) animus in pecuniarum acquisitione non contentus et sibi inaequalis. ldem pro τὸ συνεχές exarari voluit τὸ μὴ συνεχές quod comprobavit Orellius. —Neuter sensum hujus fragmenti adnotatione illustravit. Burchardus p. 29 adn. 1 fa- tetur, se contentionis a Democrito factae causam (vulgo dicunt tertium comparationis) non intelligere. Res, nisi fallor, sic se habet. Pauperes interdum, ut in fragmento antecedenti ait Democritus, feliciores sunt, quam divites. Qui enim opibus vel partis vel hereditariis recte uti nesciunt, sed quo plura accumularunt, eo plura appetunt nunquam contenti, nunquam aliud nisi lucrum eogitantes, eorum animi, quemadmodum cor- pora aliquando paullatim serpente gangraena depascuntur, ita sensim augescente ac tandem inexplebili cupiditate dies noctes- que agitantur, neque quiescere possunt, inopes se esse inter maximas opes rati. Horum igitur vita quanto longior est, tanto fit intolerabilior atque inter perpetuos cruciatus transit. Quod nisi quibus irati dii opes dederunt, iis benevolum numen calamitatibus et rebus adversis divitias eripit, mors tali vita potior est. Cf. Juvenal. Sat. XIV, 135 seqq. Caeteroqui pli- losophi dictum vix aliter quam ea qua usi sumus circumlocu- tione latine licet exprimere. Germanice dicas: ,wie unter den

18

2714 Quaestionum Democritearom

Eiterwunden der Krebs die schlimmste Krankheit ist: so ist unter den Reichthümern das Uupassende und Dauernde ein grofses Uebel d. h. die vermóge ihrer Grófse für einen thórich- ten Besitzer nicht passenden Reiclthümer sind ihm, je lànger er ihrer geniefst, desto verderblicher.' De voce φαγέδαινα le- gendus, praeter Foesium in Oecon. lippocr. h. v., Valckenarius ad Ammon. pag. 224 seqq. ntransitive hic accipiendum erat προταρμόζον, qua significatione frequentius est verbum simplex ἁρμόζειν.

68. οἷτον de Gesneri conjectura pro σῖτον; aisi scripsi. mus pro dsl. Jacobsius in Ánimadv. ad Eurip. et Stob. pag. 938 legi voluerat βίον vel βιοτόν, quae tamen emendatio ipsi postea displicuit in Praefat. ad Curas secundas p. XIV, ubi Gesneri suspicionem confirmaturus apposite excitavit fragmen- tum Cratetis VI in Analect. Brunck. Tom. I pag. 187.

Χρήματα δ᾽ οὐκ ἐθέλω συνάγειν κλυτά, xavÜdpou olzov

Μύρμηκχος τ᾿ ἄφενος, χρήματα μαιόμενος. et Callimach. Hymn. in Pallad. vs. 94:

γοερῶν οἶτον ἀηδονίδων ubi vide Spanheim. pag. 689. lis omnibus locis οἷτος non est sors infelir, ut apud Ilomerun, qui tamen saepe xaxó; adjicit, sed omnino sors, fatum.

69. Posuimus τέχνοισι et ξςυναγωγή pro τέχνοις et auv- αγωγή-

70. Inseruimus μὴ ante χαταφερόμενοι, quae vix emenda- tio dicenda est, quum v ἐφελχυστιχόν perperam additum prae- gressae voci τύχωσι, quod Orellius retinuit, Burchardus delevit, illius μὴ vestigium adhuc servare videatur. Substituimus δέει pro δεῖ. In sequentibus vulgatam lectionem ἃ Burchardo non bene defensam χαλεπὸν óà τυχεῖν ἑνός, pro qua Salmasius οὐ χαλεπὸν δὲ μὴ τυχεῖν ἑνός leyi voluit, Jacobsius χαλεπὸν δὲ οὐχ ἀτυχεῖν ἑνός exarandum conjecit, addito articulo et re- .Stituto Jonismo in χαλεπὸν δὲ τυχέειν τοῦ ἑνός convertimus. Sententiae nexum, omninoque rem de qua agitur, hoc est com- parationem ἃ saltatoribus ductam ipsumque saliendi artificium, denique similitudinem inter saltatorem minus peritum et hominis

Liber Hil, Ada. ad Dem. op. fragm. 275

praeparci filium non satis intellexerunt superiores interpretes. Gesnerus vertit: ,Parcorum filii, indocti qui sint, perinde ac agyrtae super nudos gladios saltu se conjicientes, si uno defe- cerint, neque locum, quo pedibus niti debebant, tetigerint, male dispereunt. Difficile vero est uno non excidere, nam solum vestigii pedis spatium eis relinquitur. Sic vero et isti, si ἃ paterno exemplo parcitatis desciverint, perire solent." Non percepit verba ἑνὸς μούναυ, quae ita interpretatus est, quasi ad gladios (μαχαίρας) referrentur; quod ob generis di- versitatem fieri nequit. Idem est error in verbis τυχέειν ἑγός, pro quibus substituisse eum apparet μὴ ἀτυχεῖν ἑνός. Orel- lius haec adnotat: , Edidi χαλεπὸν δ᾽ οὐχ ἀτυχεῖν ἑνὸς ex emendatione verissima Jacobsii, Antea χαλεπὸν δὲ τυχεῖν ἑνός, Sed si difficile putavissent illi ὀρχησταί vel unum assequi plan- tarum inter duos gladios vestigium, omnino nullo modo aggres- suri fuissent ejusmodi saltationem periculosissimam. |. Et verum vidit jam C. Gesnerus" Idem statim subjicit: ,,*5 γὰρ ἔχνιον intellige breve interstitium inter duos gladios" At aliud quid hoc loco tyvtov est, ut infra videbimus. Mirandum tamen, Orel- lium non meliora didicisse e Xenophontis loco Conviv. cap. I] S. 11, quem ipse in praecedentibus allegat. Burchardus sic interpretatur: ,,So wie Tünzer, welche sich zwischen aufgestellte Schwerter stürzen, verloren sind, wenn sie an einer Stelle im Sprunge dahin, wo sie den Fufs aufsetzen miissen, fehlen — und es ist schwer, jedesmal zu treffen, da ihnen immer nur ein Fufs breit gegeben ist — so pflegen auch Kinder von geizigen Vütern, wenn sie nicht wohl unterrichtet sind und die váterliche Spur der Aemsigkeit und Kargheit verfehlen, verloren zu sein" Idem interpretationi suae hanc animadver- sionem adjungit: ,wenn der angegebne Sinn richtig wáre, wor- über Andre entscheiden mógen, so bliebe immer der ganz un- erwartete Vergleich sehr auffallend. Im Anfang ist mir der Ausdruck ἀμαϑέες immer noch unklar und nachher die Wen- dung χαλεπὸν δὲ τυχεῖν ἑνὸς sehr anstófsig, obgleich es sich im Gegensatze zu dem vorhergehenden ἣν ἑνὸς μόνου μὴ τύ- χωσι allenfalls in. dem Sinne von χαλεπὸν δὲ μὴ ἁμαρτεῖν 18 *

270 Quaestionum Democritearum

μηδ᾽ ἑνὸς, d. ἢ, τυχεῖν Exdotou fassen liefse" Apparet Bur- chardum in eo potissimum lapsum esse, quod τυχεῖν ἑνός pro τυχεῖν ἑχάστου accepit, quae nunquam a Graecis confunduntur. Res autem sic expedienda. Kufio:dv, interprete Oleario ad Philostrat. vit. Apoll. p. 80 est rotare se, caput deorsum, pe- des sursum projicere, ita tamen ut, priusquam in terram deve- nias, suo loco caput et pedes consistant, Cf. Meursius de saltat. vet. in Gronov. Thesaur. antiq. Gr. vol. VIII et Boetti- ger. in libro: Andeutungen zu 24 Vorlesungen p. 155. Ergo saltatores, finita demum χυβιστήσει,), compositis ad priorem situm habilumque membris erectoqne corpore pedibus in gla- diorum orbem insiliunt. Hic orbis e gladiis strictis inter seque connexis quorum capuli terrae affixi sunt, confectus adeo an- gustus est, ut nihil nisi pedes saltatoris capiat. Quae omnia quadrant cum in Xenophontis locum jam ab Orellio allatum, tum in fragmentum Democriteum cujus causa hic sermo a no- bis institutus est. Ait Xenoph. Conviv. cap. II S. 11: μετὰ 6i τοῦτο χύχλος εἰτηνέχϑη περίμεστος ξιφῶν ὀρϑῶν. Εἰς οὖν ταῦτα ἢ ὀρχηστρὶς ἐχυβίστα τε καὶ ἐξεχυβίστα ὑπὲρ αὐτῶν" ὥστε oi uiv ϑεώμενοι ἐφοβοῦντο μή τι πάϑῃ, ἢ δὲ ϑαῤῥούντως τε xal ἀσςαλῶς ταῦτα διεπράττετο. Hic imprimis observatu dignum est, quod περίμεστος ξιφῶν ὀρῶν appellatur orbis. Si enim non densi atque inter se colligati essent enses, id quod cogitari necesse est, sed rari, quod Orellius voluit, qui de binorum gladiorum interstitiis loquitur, nequaquam Xeno- phon locutione περίμεστος usus esset. Quidquid enim uzacóv est, in eo nulla sunt intervalla, nulla interstitia, Itaque orbis ille gladiis densus et continens est Ex his liquido constat pedum vestigium quod solum relictum esse dicit Democritus, non reperiri nisi in ipso circulo ad duorum pedum spatium coarctato. Quodsi haec recte se habent, non erit opus, excu- sari emendationem nostram τυχέξιν τοῦ ἑνός pro τυχεῖν ἑνός. Refertur enim articulus δά rem legentibus notam propterea quod in praecedentibus jam memorata est. Neque addito hic articulo commode fieri potest, ut haec ipsa verba conjungantur cum sequentibus quibus nimia circuli coarctatio, saliendi diffi-

Liber Il. Adu, ad Dem. op. fragm. 277

cultatem augens, ante oculos quasi constituitur. Jam sententiae Democriteae nexum atque eam quam esse voluit inter saltato- res imperitos et indoctos praeparcorum hominumn filios simili- tudinem videamus. Statuebat Democritus qui ad. comparandam doctrinam itineribus susceptis pecuniae non pepercisset, homi- nes indoctos pecunia recte uti nescire: qui igitur patre natus esset avaro, pecuniarum tenaci ac sordido, ei, si litterarum es- set expers, patris exemplum sequendum esse, ut in iisdem si- mulatis quasi angustiis senesceret, neve forte stulta liberalitate aut inutilibus sumptibus patrimonium brevi dilapidaret. Ergo ut imperiti saltatores ubi id unum non consecuti sunt, ut insi- lirent in augustum circulum, male pereunt: ita £ueruditi par- corum hominum filii, ubi a paternis angustiis atque a paternae parcitatis exeinplo discesserunt, perire solent.

71. Sceripsimus τοῖσι pro τοῖς, δατέεσθαι pro δατεῖσϑαι, αὐτέων pro αὐτῶν, πολλῷ φειδότεροι pro πολλῶν φειδότεροι (quam mutationem jam Orellius et Gaisfordius fieri jusserant), γίνονται pro χύνονται, ἀλλήλοισι pro ἀλλήλοισιν, οὐδ᾽ εὐδυμέει pro οὐχ εὐϑυμΞξῖ, quod et Gesnero et Conr. Orvellio displicuit, qui xal οὐχ εὐϑυμεῖ scribi voluerunt. lnitium hujus fragmenti sic interpretatur Gesnerus: ,,Pueris maxime oportet distribuere administrandas communes pecunias, et simul ipsorum habere curam, ne incustoditi negligentius cum eis agant." Idem ante ἀνυστῶν asteriscum tanquam corruptelae signum posuit. l'aulo rectius Caspar Orellius: , Oportet parentes, quantum fieri ü- cet (3x τῶν ἀνυστῶν i. q. ὡς ἀνυστὸν) filiis distribuere pecu- nias, maximam tamen curam habentes, ne in manus accipiant, quod nocere possit. Reliqua bene vertit Gesnerus. Man inufs den Kindern Taschengeld (oder andere Dinge) soviel, als ^s nur angeht, vertheilen, (nicht mehreren zugleich das náimliche gemeinsam schenken,) zugleich aber dafür sorgen, dafs sie nichts Schádliches in die llünde bekommen: so (wenn jedes schon sein Eigenthum hat) werden sie zugleich weit sparsamer, (schonender mit den Dingen), begieriger zum Erwerben, und wetteifern mit einander. Was hingegen gemeinsam ausgegeben wird, thut nicht so weh (und sie werden dadurch eher an

278 Quaestionum Democritearum

Verschwendung gewóhnt, wenn es aus gemeinsamer Kasse geht), als wenn jedes das eigne ausgiebt; und das gemeinsam Er- worbene freut (den einzelnen) nicht so, sondern weit weniger." Orellius non percepit vim genitivi τῶν ἀνυστῶν, quem tantum- dem valere, quantum ὡς ἀνυστόν non patitur sermo Graecorum. Sunt autem τὰ ἀνυστά hoc loco ea quae a pueris diuturno labore multoque cum sudore perfecta et absoluta sunt. Quum χρήματα apud Graecos non solum pecuniae sed cujuslibet ge- neris res sint (cf. fragm. 236) utramque significationem quam Democritus hic conjungit, in interpretatione exprimendam pu- tavi. Caetera explicatione non egent. De rariore forma φει- δός pro φειδωλός vid. Ruhnken, ad Callimach. Fragm. p. 580 ed. Ernesti.

72. Mutavimus τέχνοις in τέχνοισι. — Eadem sententia le- gitur apud Ánton. et Max. p. 290.

73. φρονέειν edidi pro -«povsiv; item ξυμφορῆσι pro συμφορῇσι. |

74. Quum ἀδέσποτος saepe de eo dicatur, qui sui juris est nulliusque imperio subjectus (cf. exempla allata in Stephani Thesaur. vol. I col. 637 ed. Has), non dubito, quin Democri- tus λύπην ἀδέσποτον appellet dolorem nullo quasi rationis freno coercitum qui dies noctesque homines excruciat, qualis esse solet quum recens est necdum temporis longinquitate mi- tigatus. Idcirco miror Burchardum, qui non male verterit : einen Schmerz, δεῦρ den die hinbrütende Seele nicht Herr werden kann, treibe durch (ruhige) Ueberlegung aus, tamen de voce ἀδέσποτος haec annotasse: , das Wort ist mir unklar und wird mir durch Gesners Uebersetzung immorigerum ani- mae torpentis nicht deutlicher; die deutsche Uebersetzung hat nur entfernt die Ánalogie der Structur einiger mit dem a pri- vat. zusammengesetzten Adjectiva für sich."

76. Scripsimus χρατέων et 700víov pro χρατῶν et ἣδο- γῶν. Orellius χρείσσων, pro quo cum Burchardo χρέσσων sub- stitui. Idem fragmentum exstat apud Stob. Flor. XVII, 40, ubi inserendum est χρατέων. In Frobeniana sententiarum syl- loge. pag. 223 haec leguntur: ᾿Αριστοτέλους. ᾿Ανδρειότερος

Liber Ill. Adn. ad Denm. op. fragm. 2179

εἶναί μοι δοχεῖ 6 τῶν ἐπιϑυμιῶν T, τῶν πολεμίων κρατῶν " xal γὰρ χαλεπώτατόν ἐστιν ἑαυτὸν νικῆσαι. Sic et Anton. et Max. p. 179 addito eodem lemmate: ᾿Ανδρειότερος εἶναί μοι δοχεῖ x. t. À. ᾿Ανδρεῖος οὐ μόνον ὃ χρατῶν τῶν πολεμίων ἀλλὰ xai ὃ τῶν ἧδονῶν χρείσσων. ᾿Αλλ᾽ ὦ τῆς ἀνθρωπίνης ταλαιπωρίας, ὅτι πολλοὶ πολλάχις πολεμίων χρατοῦντες xal ἄλλων τινῶν, γυναιξὶν ἐδούλευσαν. δεῖ οὖν πάσῃ δυνάμει τὰς γυναικείας ὄψεις ἐχφεύγειν. — Sed ut posterior sententiae pars aeque ac prior ad Democritum auctorem referenda est (cf. Stob. Flor. Vl, 11 et VII, 26): ita nemini incertum videbitur, Aristotelis nomen librariorum incuria invectum esse; quamquam apparet, ne Democriti quidem nomen ibi reponi oportere, quum philo- sophi Abderitani verba insertis alienis interpolata sint.

77. ldem fragmentum servarunt Ánton. et Max. p. 329. Similem sententiam Heraclito ascribit Aristoteles Eudem. lib. 1 cap. 7 et Polit. lib V, 11. Heraclii verba sunt: χαλεπὸν ϑυμῷ μάχεσθαι: ψυχῆς 1ὰρ ὠνεῖται difficile est irae resistere, haec enim animo emit (quod cupit).

79. Eandem sententiam exhibet Codex Palatinus inter Pseudodemocraticas post vicesimam tertiam ap. Orell. p. 499.

80. Edidi νούσους et παϑέων pro νόσους et malov; ἀφαιρεῖται jam a Burchardo in ἀφαιρέεται mutatum converti in ἀπαιρέεται.

81. Restitui ἐοῦσα pro οὖσα. Cum hac sententia con- ferri possunt verba Horatiana lib. I epist. VI, 1:

Nil admirari prope res est una, Numici, Solaque, quae possit facere et servare beatum.

Sed, quod in transcursu moneo, non omnem vim vocis ἀϑαμβίη expressit Cicero de fin. lib. V, 29 animum terrore liberum interpretans. Est enim ἀϑαμβίη non minus terroris, quam stuporis et admirationis vacuitas. Quocirca σοφίην ἄϑαμβον accepi pro sapientia quae nihil neque admiratur neque reformidat.

82. Substituimus ὀρέξιες τυφλοῦσι pro ὀρέξεις τυφλοῦσιν.

83. Dedimus ἐπιθυμέειν pro ἐπιθυμεῖν.

84. Pro ξαυτοῦ scripsimus ἑωυτοῦ; pro συνηθείᾳ auten, substituimus ξυνηϑείῃ. — Vix enim alia forma uti potuit Demo-

280 Quaestionum Democritearum

critus. Nam ne ex Ilerodoto aut Hippocrate petam exempla, quae minus certa sunt, similiter in Batrachom. vers. 71 scri- bitur:

Παάλλετ᾽ drüsóg xai ἐπὶ χϑόνα βούλεϑ᾽ ἱχέσϑαι. Caeterum Democriti verba ad litteram sic vertenda sunt: labor continuus consuetudine levior fit se ipso i. e. temporis pro- gressu levior fit, quam initio fuerat. Bene autem cum hoc congruit quod laborioso adolescenti Democritum dixisse ajunt Anton. et Max. p. 377: χάλλιστον ὄψον τῷ γήρατι ἀρτύεις. Vid. fragm. 990.

85. Anton. p. 377: Δημοχρίτου. Δεῖ τοὺς πόνους διώχειν; ἀνθ᾽ ὧν τὰ μεγάλα xal λαμπρὰ γίνεται τοῖς ἀνθρώποις. ἴα his verbis pro ἀνθ᾽ ὧν legendum esse ἀφ᾽ ὧν dubitanter qui- dem, sed tamen Plutarchei loci comparatione inductus monet Burchardus. At ferri potest vulgata, si magnitudinem et splen dorem τὴν τῶν πόνων ἀνταμοιβήν esse dicamus.

. 86. Praeter alios locos quos Wyttenbachius ad Julian. Orat. 1 pag. 163 ed. Schaefer. citat, cum nostro componere licet Isocratis praeceptum ex oratione quae ad Demonicum inscribitur p. 8: [Γύμναζε σεαυτὸν πόνοις ἐχουσίοις, ὅπως ἄν δύναιο xal τοὺς ἀχουσίους ὑπομένειν. Eadem verba apud Απ- ton. p. 377 exstant, ubi tamen ἵνα δόξῃς pro ὅπως dy δύναι" legitur,

87. Posterior enuntiationis pars vulgo sic scribitur: ἕν δὲ ἄχος τῇ ἐπιτυχίῃ tb πᾶν ὁμοίως ἀνιηρὸν xal ταλαίπωρον. Gesnerus ἀποτυχίῃ legendum conjecit. ldem postrema sic in- terpretatus est: Frustrationi vero, cum spei non responde eventus, unum est remedium, si omnia reliqua | similiter aer smnosa sint οἱ laboriosa. Jàcobsius in. Animadv. ad Eurip. et Stobaeum p. 944 seq.: ,|In hoc fragmento, ait, admodum de- pravato hoc saltem extra omnem dubitationem positum videtur, non d:oyí(g, quod est e conjectura Conr. Gesneri, nec ἐπιτυ’ χίῃ quod vulgo legitur, sed ἣσυχίῃ legendum esse. Labor, ait, otio suavior, in otio enim omnia ingrata molestaque tn- sunt, Reliquorum correctio minus certa. Fortasse ἐν δὲ dvé ost τῇ ἐπ᾽ ἣουχίῃ etc. in ilia autem remissione, quae cum otio

Liber ΠῚ. Adn. ad Dem. op. fragm. 281

conjuncta esse solet. in mentem quoque venit ἐν ναρχώδει ἡσυχίῃ ὃὲ πᾶν etc. in illa lethargica tranquillitate autem etc. Similem medelam Xenophonti adhibeam in Mem. Socr. lib. 1] c. 1, 2: τὸν εἰς τὸ ἄρχειν, νὴ Δία, παιδευόμενον, ὅπως μὴ τὰ τῆς πόλεως ἄπραχτα γίγνηται παρὰ τὴν ἐχείνου νάρχην. Sic emendandum suspicor pro eo, quod vulgo legitur: παρὰ τὴν &xs(vou ἀρχήν." Conr. Orellius ad hunc locum notat: ,Ρὰ- truelis meus Joh. Caspar Orellius legendum censet ἐν δὲ dxov- σίῃ ἐπιτυχίῃ si vero et forte fortuna nec quaerentes in quid inciderint (i. e. boni quid invenerint). Opp. εἰδέωσι χύρσοντες., Quod admodum placet: modo pro τὸ πᾶν legamus τὸ πονεῖν hoc sensu: teenzn man aber auch etwa. unfreitwillig, bewufstlos auf etwas gerüfh, so ist doch alles solches Arbeiten ohne Zweck lüstig und mühsam. | Eodem sensu v. ἐπιτυχίη occurrit infra fragm. 85. Ἰεχνοτροφία σφαλερόν" τὴν 1τὰρ ἐπιτυχίην ἀγῶνος xal φροντίδος μεστὴν χέχτηται. Gaisfordius in vulgata lectione acquiescit. Sed neque vulgatam scripturam neque eas quas memoravimus virorum doctorum conjecturas ferri posse recte judicat Burchardus. Sic enim comparatam esse sententiam, ut in posteriori membro quod priori opponatur, necessario dicen- dum sit, Jabores quibus desit. eventus, molestiarum plenissimos esse. Quod quominus probem nihil obstat Quo magis mi- randum est, virum doctissimum non melius hunc locum sanasse. Namque ejus emendatio ἐπὶ δὲ ἀγαθῇ τύχῃ τὸ πᾶν ὁμοίως ἀνιηοὺν xal ταλαιπωρόν (corr. ταλαίπωρον) prorsus displicet. Idem fragmenti hujus initium corruptum esse ratus, verba τῆς ἡσυχίης tanquam aliunde illata aut saltem minus recte principio sententiae posita uncis inclusit. At ego in alia omnia discedo. Quippe neque initium corruptum videtnr, neque male genitivus comparationis ante comparativum collocatur, cujus rei exempla sunt ap. Hermann. ad Viger. adnot. 53 pag. 716 ed. 3. Equi- dem verba ἕν ὃὲ ἄχος τῇ ἐπιτυχίῃ mutanda censeo in τὸ δὲ ἄχος τῆς ἀποτυχίης, post ἀποτυχίης excidisse suspicor verbum praecedenti voci non absimile, ἀποδείχνυσι, quae ipsa similitudo forsitan effecerit, ut omitteretur, denique πᾶν cum Orellio in πονέειν converto. Itaque sensus erit: a£ dolor e frustrattone

2892 Quaestionom Demoeritearum

susceptus. $psos labores. $ngratos pariter ac molestos. ef- ficit.

88. Edidimus aisl pro dsi; servavimus μέλλειν quae vul- gata scriptura est pro μέλλον quod in Cod. Palat. sententia- rum Pseudodemocraticarum legitur. Utrumque defendi potest. Posterius probatur Burchardo et Orellio qui participium hic pro infinitivo poni affirmans, citat Hemsterhus. ad Lucian. p. 228 ed. Bip. et Schaefer. ad Greg. Corinth. p. 218. Sed ne- que opus fuit his auctoritatibus neque nostro loco participium infinitivi vicem gerit, sed τὸ μέλλον hic nihil est nisi cunctans.

90. Pro μιχρὰς jam Orellius bene substituit σμιχράς; quod solum videtur ionicum esse. Cf. Koen. ad Greg. Corinth. p. 500 ed. Schaefer.

91. Idem fragmentum servarunt Anton. et Maxim. p. 301. ᾿Αδημοσύόνη quum significet moerorem e fastidio natum, non male componitur ab Orellio cum germanica locutione U»be- haglichkett, quae vox fere ubique quadrat, quamquam ad graeci vocabuli originationem magis accedit UnAetmlicAkett, quo no- mine usus est P. Buttmannus Lexil. tom. Il p. 135 — 137, ve- rissime hoc verbum a δῆμος deducens. De somnis diurnis cf, si volupe est, Blomfield. Gloss. Aesch. Agam. 549. Burchar- dus qui loci Sophoclei Electr. 780 meminit, de sola meridia- tione Democriti verba accipienda esse existimat, quod ego ut incompertum relinquo.

99. "Vulgavimus εὐθυμέεσθαι pro εὐϑυμεῖσθαι, πρήσ- σειν pro πράσσειν. Deseruimus vulgatam lectionem ὅσ᾽ dv προσῇ quaecunque adsint, substittuta in ejus locum prae- clara codd., quos Gaisfordius inspexit, scriptura do3' dv πράσσῃ;, etsi postremam vocem in πρήσσῃ mutavimus. Scri- psimus praeterea cum Burchardo αἱρέεσθαι pro αἱρεῖσθαι et ὑπηγεομένης pro ὑφηγεομένης. Denique ἐπιβαλούσης com vertimus in ἐπιβαλλούσης et Doxeiv in δοχέειν. Hic locus negotia facessivit interpretibus. Ác primum quidem Gesnerus non -ommia intellexit sic fragmentum interpretans: ,, Tran- quillus qui esse cupit, eum multa vel privatim vel publice agere non oportet, neque suscipere quidquam, suas quod

Liber lll, Adu. ad Dem. op. fragm. 283

superet vires: ita vero sui gerere curam, ut quamvis praesen- tem fortunam et quidquid opinio desiderat suppeditaturam) de- clinet, neque plura admittat, quam quibus ferendis par valeat esse, Praestat enim, ut nobis conveniant ea, quibus fruimur, quam eorum abundantia Apparet eum male accepisse verba ὥστε xal τῆς τύχης ἐπιβαλλούσης xal ἐς τὸ δέον ὑπηγεομένης τῷ δοχέειν et extrema ἢ γὰρ εὐογχίη x. τ. Δ. Conr. Orellius ad posteriorem sententiae partem haec adnotavit: ,, Verba cor- ruptissima, quae sic emendanda censeo: ὥστε, xal τῆς τύχης ἐπιβαλλούσης xal εἰς τὸ πλέον σοι ὑφηγεομένης τοῦ δοχεῖν, χατατίϑεσθαι, hoc sensu: ita ut, licet fortuna ipsum honoribus oneret et ultra exspectationem suam extollat (scil. in negotiis suis vel rebus gerendis), deponat tamen negotia sua sive mu- ner&à (τὰ πράγματα, quod subintelligendum ex praecedenti πολλὰ mpdáocosw)." Sed hac emendatione non est opus. Aliter Statuit Casp. Orellius qui patruelis sui observationi hanc ani- madversionem apposuit: ,,Fortassis tolerari possit vulgata lectio hoc sensu: tf, licet fortuna tibi imposuerit (lego cum Stobaeo ἐπιβαλούσης pro ἐπιβαλλούσης) onera (honorum sci mune- rumque) teque ducat ad ea, quae opintone tua tanquam ne- cessaria desideras, onus tamen deponas, neque plura suscipias, quam praestare possis: s0 dafs, wenn das Glück dir (viele Würden, Güter ὦ. s. f.) aufltadet, und deinem Wahne zur Führerin dient (εἰς τὸ δέον) su dem, was du xu bedürfen glaubst, (wohin du wünschen magst) du (die Bürde) ablegen, und nicht mehr, als du vermagst, auf' dich nehmen sollst, vel, si v. τῷ óoxsiv conjungere velimus cum χατατίθεσθαι i.e. συστέλλεσθαι, du dich in. deinem Wahne (viel tragen xu kon- nen) müfsngen (gleichsam niederducken) sollst. Nel tandem possimus etiam legere tà δοχεῖν χατατίϑεσθαι opinionem depo- nere, deinen Wahn (dein Selbstvertrauen) ablegen. Sed magis placet explicatio, quam primo loco posui" At nulla harum explicationum ferri potest. Denique Burchardus locum sic vertit: , Wer wohlgemuth werden will, mufs nicht vielgescháftig sein weder für seine Person, noch für das óffentliche Wesen, und nichts, was er thut, über seine Macht und Natur hinaus

284 Quaestionum Democritearum

ergreifen, sondern also auf sich achten, dafs, wenn ihm der Zufall (irgend ein. Lebensverháltnifs) etwas darbietet (oder zu- muthet) und es (d. h. die Annahme desselben) dem Scheine nach selbst bis zur Nothwendigkeit steigert, er es doch von sich lege und sich nicht mit mehr befasse, als dem móglichen ; denn die gute Masse ist sichrer als die grofse Masse." Hunc quoque palet verba ὥστε xal τῆς τύχης i. x. à. ὃ. ὑ. τ. ὃ. non satis percepisse, Est vero ἐπιβάλλουσα τύχη fortuna draesens vel proprie fortuna quae nobis contingit. Nam ἐπι- βάλλειν saepenumero intransitive dici pro eo quod est confin- gere, evenire, ad aliquem pertinere imprimisque τὸ ἐπιβάλλον μέρος de rata parfe accipi nota res est. Cf. exempla ex He- rodoto, Demosthene aliisque allegata in Steph. Thes. l. gr. vol. IIl col. 1526 et 1527 ed. Dind. Praeterea δοχέξιν pertinet ad ó£ov hoc sensu: specte necessarium, vel quod necessarium videtur. Cf. Herod. 1, 172. llpozíz:soÜa: pro genitivo hic accusativum asciscit, ut. ἐφάπτεσθαι ap. Platonem, ϑιγγάνειν apud Archilo- chum. "Vid. Bernhardi Syntaxin ling. gr. pag. 148. Reliqua quomodo intelligenda sint, ex interpretatione mea liquere arbi- tror. Caeterum quod ad ipsam sententiam attinet, similia De- miocrito saepius protulit Euripides. Cf. Valekenar ad Hipp. p. 248 et Diatrib. p. 82. Hunc enim poetam cum aliorum philosophorum tum Democriti scripta lectitasse non vana est conjectura, Constat etiam a multis posteriorüm scriptorum hoc Democriti dictum celebratum esse, sed horum omnium ]lo- cos aliis colligendos relinquo. Cf. tamen quae supra dixi de libro περὶ süüupíz;. Adde quae ad defendendum hoc fragmen- tum adversus Meinersium a nobis disputata si sunt in praefatione ad fragmenta spuria.

93. Scripsimus οἰχηΐων pro οἰχείων quod tuentur Orel- lius et Burchardus. Gaisfordius e codd. protulit ἰδίων, quam vocem recte judicat Burchardus nihil esse nisi Democritei vo- cabuli explicationem. De reliquo οἰχήϊος et in sequeuti frag. mento reperitur et in aliis philosophi hujus sententiis apud Stob. Flor. XIII, 40. XLVII, 19.

94. Eadem sententia exstat apud Pseudodeimocratem Orell.

Liber ΠῚ. Adn,. ad Dem. op. fragm. 285

n. 25, ubi antea legebatur χρεῖσσον et cod. Palat. male oixeía habet. Reperitur et apud Anton. et Max. p. 252 addito lem- mate Zsocra!is, sed ibi scribitur χρεῖσσον tà οἰχεῖα ἐλέγχειν ἁμαρτήματα ἣ τὰ ἀλλότρια. Bene jam monuit Burchardus, hoc dictum e Democriti, Isocratis et Epicteti sententiis olim in unum corpus redactis depromtum videri

96. Quae in his verbis Democritea sint, quae Plutarchea, nolim definire.

97. Quae turpia factu sunt, ea dictu quoque inhonesta esse censet Democritus. Idem igitur dicit philosophus, quod Isocrates in ea quae ad Demonicum inscripta est oratione pag. 5 ed. Steph. (pag. 6 ed. Bekk.): "A ποιεῖν αἰσχρόν, ταῦτα γόμιξε μηδὲ λέγειν slvat χαλόν.

98. Edidi cum Burchardo ἐργάσῃ Orellius scripsit ἐρ- ᾿ἄσῃς quod Burchardo soloecum videtur, sed probabile est hanc formam in antiquis Stobaei editionibus reperiri, ex qui- bus praeter: Orellium Schneiderum quoque dicas in lexico graeco eam hausisse. Neque mirandum, quod in Dindorfiauam Thesauri Stephanici editionem vol. Ill col. 1968 recepta est, praeserim quum activum hujus verbi Hesychii quoque et Theodori Prodromi auctoritate nitatur, quorum locos apud Dindorfium vide. Tutius tamen fuit cum Henr. Stephano in Poes. philosoph. p. 169 et melioribus Stobaei codd. ἐργάσῃ exarare, Praeterea in hoc fragmento σεωυτὸν pro σεαυτὸν vulgavi.

99. Pseudoplutarchus libro de puerorum educatione pag. 9. F.: xal μέντοι xal τῆς αἰσγρολογίας ἀπαχτέον τοὺς υἱεῖς " λόγος γὰρ ἔργου σχιή, χατὰ Δημόχριτον. Idem dictum Demo- crito a Scholiaste Rhetoricorum Aristotelis vindicatur. Cor- rupte autem olim apud Suidam legebatur ὃ Δημόχριτος ὃ ᾿Αβδη- pe x. v. Δ. τούτου ἐστὶ xal τὸ Λόγος ἑρμοῦ aix(y, ubi Me- nagius ad Laert. lib. IX, 37 et Bentlejus opusc. philol. p. 255 ed. Lips. corrigendum esse viderunt Λόγος ἔργου σχιή. Mi- chael Psellus in libello περὶ ἐνεργείας δαιμόνων non longe ab initio Simonidi simile dictum attribuit his verbis: εἰ γὰρ χατὰ τὸν Σιμωνίδη ὁ λόγος τῶν πρανμάτων εἰχών ἐστιν, quamquam

286 Quaestionum Democritearum

nolo, diffiteri interesse aliquid inter sixóva et σχιήν. Porro Solon etiam dixerat τὸν λόγον εἴδωλον elvat τῶν ἔργων teste Diog. Laert. lib. 1, 58, cujus auctoritatem secuti videntur An- ton. et Max. p. 933. Isidorus Pelusiota lib. 1Π epist. 252 et 959 tale apophthegma ad Lacedaemonios refert: παρὰ Λαχε- δαιμονίοις, τοῖς σχιὰς τῶν πράξεων τοὺς λόγους slvat εἰχότως ὡρισμένοις, τὸν αἰσχρῶς βεβιωχότα οὐδὲ γνώμην ἀγαϑὴν ἀπο- . φήνασϑαι ἐξῆν. Verum, ut bene observavit Bentlejus in Dis- sert, de epist. Phalar. pag. 19 opusc. philol. ed. Lips. atque in Resp. ad Boyl. ibid. p. 255 exigua Pselli et Isidori Pelusiotae in hac quaestione auctoritas est, omninoque aliud est εἴδωλον et sixóv, aliud σχιή, neque pro iisdem habenda sunt πρᾶγμα, πρᾶξις et ἔργον. Quocirca veteris doctrinae studiosi vix dubi- tabunt, quin Democritus sententiae, de qua loquimur, auctor esse existimandus sit. Quod reliquum est, non possum mihi temperare, quin hic tangam jocularem Magneni errorem, qui in Democrit. revivisc. p. 14 ed. Hag. (1658) λόγος ἔργου ox li- bri alicujus Democritei titulum esse putavit.

100. Scripsimus bis αἰδέεσθαι pro αἰδεῖσθαι et ποιέειν pro xotsiv — Praeterea cum Burchardo edidimus 7, εἰ πάντες pro ἣ oi, quae vulgata est scriptura, et pro ἣ εἰ of, quod in codd. legitur. Porro ne quis soloecam putet juncturam τοῦτον νόμον rescribendumque opinetur τοῦτον τὸν νόμον, tenendum est, τοῦτον attributi vice hic fungi, de quo pronominis signi- ficatu cf. Bernhardi Syntax. p. 313. Apposite cum hac sen- tentia contulit Burchardus ex Pythag. verb. aur. v. 11 — 12 pag. 107 ed. Brunck.

—— πρήξεις δ᾽ αἰσχρόν ποτε μήτε μετ᾽ ἄλλου μήτ᾽ ἰδίῃ" πάντων δὲ μάλιστ᾽ αἰσχύνεο σαυτόν.

101. Pro vulgato ἑαυτὸν substituimus ἑωυτόν.

102. Jonismum restituimus in μεταμελέη, quemadmodum est in vit. Hom. 19 pro μεταμέλεια. Notandum praeterea in Cod. Palat. ἔργμασι legi pro vulg. πρήγμασι. Burchardus re- ligionis christianae vestigia hic deprehendisse sibi visus Demo- crito hanc sententiam abjudicat. At multa hujusmodi leguntur apud veteres, deinde scriptores qui Democriti aevo vixere, jam

Liber Hl, Adnp. ad Dem. op. fragm. 987

aliquoties usurpant μεταμέλομαι et impersonaliter μεταμέλει atque ipsum substantivum μεταμέλεια, eo sensu quo postea scriptores christian. Nam quod est apud Herodotum 9, 1: τὰ πρὸ τοῦ πεπρηϊμένα μετέμελε οὐδέν, id satis probat τὴν μεταμέλειαν vel μεταμελίην Democrito non fuisse ignotam. Quare non est, quod Democritum hujus fragmenti auctorem esse negemus.

103. Pseudodemocrat. n. 19: πολλοὶ λόγον μὴ μαϑόντες ζῶσι xarà λόγον" πολλοὶ ὃὲ δρῶντες τὰ αἴσχιστα λόγους ἀρί-᾿ στους ἀσχέουσι. Multi qui rationem non excoluere, ex ratione vivunt, multi contra turpissima perpetrantes opera, optime me- ditatis utuntur sermonibus.

105. Eadem sententia legitur inter Pseudodemocraticas n. 91 ap. Orell, sed ibi πρῆξιν et ζηλοῦν scribitur. Sensus hujus fragmenti est: re factoque, non verbis virtuti est studendum. Possis forsitan ad litteram, sed minus latine sic vertere: res et opera virtutis, non verba aemulanda sunt; at priorem interpretandi rationem veram esse e sequenti frag- mento patet.

107. Mutavimus ὅσοις in ὅσοισι.

108. Formam Democriteam χρηέοντα, quam hoc loco et Ecl. eth. Il, 9. 3 consensu tuentur codices, cum Burchardo ser- vandam putavi, licet Heerenius posteriore loco yp£ov:a, quod minime probes, ediderit, Valckenarius autem τὰ χρὴ Éxóvra, quod hoc tantum loco ferri potest, Wakefieldius τὰ 7p1,-ovta, Gaisfordius et Orellius τὰ χρὴ ἐόντα scribendum conjecerint. Videtur enin Democritus qui multa inutabat, μὺ litteram ué appellans, ac vel litterarum nomina flectebat, δέλτατος et ϑήτατος dicens (cf. Bekker. anecd. p. 781) hoc quoque parti- cipium χρεών, quod ex γχρᾶον ortum ceteri scriptores indecli- natum ponunt (cf. Buttm. gr. ampl. S. 57 adn. 4 et ὃ. 114) suo periculo mutasse et declinasse. Vide supra pag. 149.

109. Holstenii verba hic intacta reliqui, qui hoc fragmen- tum inter sententias Pseudodemocraticas, ubi vicesimum septi- mum locum occupat, interpretatus est. Licebat autem sic paulo pressius dicere: non modo laedere, sed ne velle quidem laedere

2898 Quaestionum Democeritearum

bonum est. Orellii conjectura ἀγαθοῦ pro ἀγαϑόν reponere volentis prorsus repudianda est. Caeterum non male compa- ratur cum hoc,apophthegmate illud Philemonis ap. Anton. et Max. p. 213: ᾽λνὴρ δίχαιός ἐστιν οὐχ ὁ μὴ ἀδικῶν, ἀλλ᾽ ὅστις ἀδιχεῖν ὀυνάμενος οὐ βούλεται.

111. Pro vulgata scriptura ἀϑυμίη,. quam Gesnerus in εὐθυμίη mutavit, Gaisfordius e codd. protulit ἀϑαμβίη. Libe- rius hoc fragmentum convertimus, sed ita, ut omnem obscuri- tatem vitaremus. Gesnerus verbum e verbo expressit: ,Justi- tiae laus et gloria mentis fiducia est et animi bonus status, injustitiae autem fuga calamitatis terminus." Orellius sic ex- ponit: Gerechtigkeit ehren giebt Muth und frohen Sinn, und Unrecht fliehen ist der Erlósung Anfang." Melius Burchardus: der Ruhm der Gerechtigkeit ist Muth des Geistes und Uner- schütterlichkeit, und die Furcht vor dem Unrecht ist des Ue- bels Grünze."

112. Holstenius ad h. l|. notat: οἴῃ Epiretico Exemplari Bibliothecae Barberinae legebatur εἰ ὃὲ yuX, ξυναδιχέξιν. Sed loci sensus geminam negationem requirit, cum sententia 28 non solum injuria, sed et animo laelendi abstinendum moneat. Democritus apud Stobaeum Serm. ΠῚ et IV ad vindicandam injuriam cohortatur, unde hic ξυνεχδιχέειν potius scribendum foret, si Democratem nostrum eundem cum Democrito esse certo constaret" Αἱ ferri potest vulgata, modo geninetur ne- gatio.

113. Scripsimus μιμέεσθαι pro μιμεῖσθαι.

114. ldem fragmentum servatum inter sententias Pseudo- democraticas (ap. Orell n. 5.) ubi tamen simpliciter legitur ἀγαϑὸν εἶναι χρὴ Y, μιμεῖσθαι, Holstenium et Orellium vexavit. Holstenius sic interpretatur: bonum esse, non. simulare oportet &c praeterea haec adnotat: ,Stobaeus Serm. XXXVII, (περὶ χρηστότητος) hanc sententiam Democrito attribuens sic effert: 'Aqaü5v 7, slvat zpsàv 7, μιμεῖσϑαι. Sed cui bono haec imi- tatio aut simulatio, cum bonum esse, non videri oporteat? Nam quod Epicurus dicebat de studio sapientiae (in Epistola ad Menoec.) id virtuti etiam quadrat. Οὐ προσποιεῖσθαι óc: |

c U.o-

Liber 111. Adn. ad Dem op. fragm. 289

φιλοσοφεῖν, ἀλλ᾽ ὄντως φιλοσοφεῖν" οὐ γὰρ προσδεόμεθα τοῦ δοχεῖν ὑγιαίνειν, ἀλλὰ τοῦ xav ἀλήϑειαν ὑγιαίνειν. — Rectius ergo mea quidem sententia sic scriberetur: οὐ μιμεῖσθαι, vel sane addendum aut saltem intelligendum μᾶλλον." Orellius existimat legendum esse μὴ μιμεῖσθαι, addit autem: (μᾶλλον h. | vix subaudiri potest ob sermonis ambiguitatem, et dubi- tare licet, annon Democritus, quem nonnunquam praecepta prudentiae potius quam verae virtutis et honestatis dedisse in- fra ad Democrat. sent. 10 observabimus, ipse scripserit ἢ αἱ- μεῖσθαι." Αἱ nihil mutandum est; sensus enim videtur esse: σὲ quis, bonus non. est, bonos saltem eum imitari convenit.

117. Eadem sententia exstat inter Pseudodemocraticas (n. 7. Orell); sed ibi omissa est vox ypsdv.

118. Heerenius ad hoc fragmentum observat: ,,Codd. quidem nihil in margine, attamen Democriti haec esse et sen- sus et verba docent. Petita autem haec esse ex libro ejus περὶ εὐθυμίας vel περὶ εὐδαιμονίης modo citato, quem laudat Diogenes Laertius IX. VII, 13 vix dubitaveris. Εὔϑυμος, quod pro εὔμυϑος ap. Canterum restituit Dorvill. ad Chariton. pag. 27 (pag. 215 ed. Lips.) qui prima loci nostri verba recensuit, confirmatur Codd. V. A. E." Sed Valckenarius quoque ad Ammon. p. 218 eandem habuerat suspicionem. Schneiderus in lexico s. v. ὄναρ tacite scripsit εὐθύμως, quod Burchardus praeter .necessitatem alteri lectioni praefert. In sequentibus Canterus ediderat ἔφῤῥεται xal ἀναχύδης ἐστίν, quod Dorvillius l c. in ἔῤῥωσται xal ἀχήδης ἐστί correxit. Lectionem ἔῤῥωσται confirmant Codd. V. A. E. ap. Heeren; sed pro ἀχήδης saltem scribendum erat ἀχηδής. Heerenius, quem Orellius sequitur, satis inepte Democrito obtrusit παναχήδης, quam vocem vertit sine omni molestia; at dici oportebat seme ulla molestia et cura. Hoc sensu constat a Graecis usurpari ἀχηδής, sed eo- dem significatu dici posse ἀναχηδής epicarum vocum ἀνάελπτος, ἀνάπνευστος, ἀνάξδνος analogia, in quibus omnibus dva negati- vum est, manifesto ostendit, "Vid. Buttmanni gramm. amplior. lI, p. 357 et Lexil. I, 63, 10. Nam Democritum Homeri amantem saepe epicorum poetarum vestigiis ingredi ipsa haec fragmenta

19

290 Quaestionum Democeritearum

affatim probant. [18 statueram antequam Burchardo idem pla. cuisse scirem. Is idem vocabulnm, cujus praeterea neminem novi auctorem recte videtur et alibi Democrito restituisse, apud Stob. Flor. XLIIl, 45: τοσούτῳ μᾶλλον dv ἀχηδέες τίγνονται ubi nihil mutandum est nisi dv dxrófec in ἀναχηδέεςς Vide infra fragm. 214. Heerenius jam ἀλογέῃ edidit pro ἀλογῇ, idem e Codd. V. A. E. £póx protulit pro ἔρσῃ. Posterius de- fendere studuit Orellius, Abderitis peculiare fuisse existimans. Αἱ quamquam ὀδμή et ὀσμή, ἴδμεν et ἴσμεν atque alia alter- nant, de quibus vide Koen. ad Greg. p. 589, tamen ἔρσῃ in textum revocare non sustinui. Male vulgatum est pro ἀτερπείη ab Heerenio d:spzéa sim, quod vitium retinuerunt Orellius et Burchardus, licet hic fateatur optativum ferri non posse. [ἰ- que flagitante sensu rescripsi ἀτερπέα ἐστί, etsi non, diffiteor ἀτερπείη, si pro substantivo accipias a sententia non esse pror- sus alienum. Αἱ dubia res est. Denique pro αὐτόν recte Codd. V. A. E. ap. Heer. ἑωυτόν exhibent,

119. Valckenarius ad Eurip. Hippolyt. v. 191 p. 184 οἱ μὲν legi vult pro ἔνιοι, quam emendationem in textu posuis- sem, nisi has Democriteorum operum reliquias saepe vulgari- bus grammaticorum praeceptis contraria continere scirem. Vul- gavimus φύσιος pro φύσεως, ξυνειδήσι pro συνειδήσει, tapayt3t pro ταραχαῖς, φόβοισι pro φόβοις, ταλαιπωρέουσι pro ταλαι- πωροῦσι. Eadem sententia legitur apud Stob. Flor. XCVII, 61 sic enunciata: Λπαντες ἄνθρωποι συνειδήσει τῆς ἐν τῷ βίῳ χαχοπραγμοσύνης τὸν τῆς βιοτῆς χρόνον ἐν ταραχαῖς χαὶ φόβοις ταλαιπωρέουσι, ψεύδεα περὶ τοῦ μετὰ τὴν τελευτὴν μυϑέοντες φόβους ubi Valckenarius 1. c. extrema verba in μυϑοπλαστέον- τες χρόνου mutari jussit.

190. Idem fragmentum exstat ap. Anton. et Max. p. 454 addito lemmate T'Aeocrit$ omissoque verbo ἐστί Scripsimus ἐπαινέειν pro ἐπαινεῖν et T0soc pro ἤϑους.

192. Eadem verba apposito Democriti nomine leguntur apud Stobaeum Flor. XIV, 8, nisi quod postrema in hunc niodum scripta sunt: χίβδηλον xal ἀπατεῶνος ἔργον. Pro εὐ- Àoqísw Cod. Palat, sententiarum Pseudodemocraticarum habet

Liber III. Ad». ad Dem. op. fragm. 291

εὖ λέγειν, pro ἔργμασι Holsten. et Gale. ἔργοισι. — Initio pro χαλοῖς scripsimus χαλοῖσι.

193. Eadem sententia servata est inter Pseudodemocrati- cas (n. 14 Orell). Priorum editionum scripturam δίαμφομένων φαύλων 6 ἀγαϑὸς οὐ ποιεῖται λόγον recte mutavit Orellius ex Stobaeo atque ex Cod. Palat, ubi est μωμΞεομένων φαύρων.

194. Apposite comparat Burchardus Pittaci verba apud Stob. Flor. III, p. 96 χαιρὸν γνῶϑι. Similiter Socrates Stob. XHI, 46 (Anton. et Max. p. 952): Τῆς παῤῥησίας ὥσπερ ὥρας ἐν χαιρῷ ἣ χάρις ἡδίων. Eusebius Neoplatonicus ap. Stob. XIII, 44: Παῤῥησίη ἀπὸ γνώμης ἐλευϑέρης xal ἀληϑείην ἀσπα- ζομένης προέρχεται" παρέξεαι ὃὲ αὐτὴν ἀμώμητον, οὐ τῷ πᾶσι xal ὡς ἔτυχεν ἐπιτιμᾶν xal λοιδορέεσθαι, νομίζων τοῦτο εἶναι τὴν παῤῥησίην" ἀλλ᾽ εἰ πρὸς οὖς δεῖ xal ὑπὲρ τίνων χρὴ xal ἐν d χρή; μετὰ τοῦ χρησίμου τῶν παρισταμένων ξὺν νόῳ προς- διαλέγοιο.

125. E sententia praecedenti abunde intelligitur, quo- modo haec explicanda sit. Statuebat Democritus nullam esse difficiliorem artem quam tacendi suo tempore et loquendi, quumque sermonis libertatem commendaret, volebat tamen per- petuo loci, temporis, hominum rationem haberi. Quare ne vera quidem semper dici jubebat, ut quae non omnibus aeque convenirent Stobaeum autem reor hoc apophthegma male col- locasse inter Sophoclis, Pisandri ac Diphili fragmenta, quibus mendacia excusantur. Cf. XIII, 4. 6. 11. 12. Neque enim mentiri, sed simulare vel dissimulare perhibendus est is, qui tempori serviens vera non eloquitur, velut si quis filii mortem patri nuntiaturus venit, sed hunc aegrotum morbique vi in lecto defixum videns scire se filium optime valere ait, aliud tempus ad rem enuntiandam aptius exspectans. In dicto Pseudodemo- cratico (Orell. n. 10): ᾿Αληϑόμυϑον χρὴ εἶναι, οὐ πολυλόγον (ita leg. pr. πολύλογον) non extrema tantum οὐ πολυλόγον, ut Burchardus observat ex ómouAo:ov corrupta sunt, sed prima quoque verba genuinam Democriti dictionem non amplius con- tinent, si quidem probabile est rarum illud vocabulum ἀληϑο- μυϑεύειν non salis perspicue in codice aliquo scriptum atque

«149 *

202 Quaestionum Demecritearum

ἃ librariis ignoratum in ἀληθόμυϑον conversum esse, id quod eo magis consentaneum fuit, quod χρεὼν in χρὴ εἶναι mutaba- tur. Caeterum in cod. Palat. vitiose exaratum est. ἀληόμυϑον omissumque verbum εἶναι», ut inde fortasse colligi liceat, a po- sterioribus demum librariis insertum esse slvat, quia enuntiatum eo quod requirit verbo destitutum esset. |

196. Pro ἀνάγχαισι posuimus ἀνάγχῃσι ut alibi; item τοὺς pro οὖς.

127. ldem apophthegma exstat inter sententias Pseudode- mocraticas n. 23; ubi ante Orellium, qui verba ex Stobaeo atque e cod. Palat. correxit, vulgo legebatur χτηνέων μὲν εὐ- γένεια ἢ τοῦ σώματος εὐσϑένεια" ἀνθρώπων δὲ f, τοῦ ἤϑους (Gale. ἔϑους perperam) βεὑὐτροπίη.

198. Pro μοχϑηρίαν edidimus μοχϑηρίην, ut est ap. An- ton. et Max. p. 928, ubi idem exstat fragmentum. Praeterea pro ποιεῖσθαι scripsimus ποιέεσθαι. Contractior haec sententia inter Pseudodemocraticas est, ubi secundum occupat locum: οοψυχῆς μὲν τελεότης σχήνεος μοχϑηρίαν ὀρϑοῖ- σχήνεος δὲ ἰσχὺς ἄνευ λογισμοῦ ψυχὴν οὐδέν τι ἀμείνω τίϑησι." — Ob hunc vocabuli σχῆνος usum vide ne apud Sophoclem Antig. 782 οὐ. Brunck. scribendum sit ἔρως ὃς ἐν σχήνεσι πίπτεις.

130. Sequuntur praeterea in textu vulgato haec verba: ὥσπερ γὰρ ὄργανον ἄνεσιν xal ἐπίτασιν λαμβάνον $00 γίνεται, οὕτω xal βίος, quae ἃ Gesnero sic conversa sunt: μέ nempe instrumentum, quod remittitur el intenditur, jucunda voluptate oblectat, sic et vitae ratio hominum δὲ otio et negotio disper- tienda est, — Orellius citat Demophili Similitud, Pythag. n. 4 (opusc. sent. 1 p. 4), ubi haec inveniuntur: ὁ βίος ὥσπερ ὄρ- 4avoy ἀνέσει xal ἐπιτάσει ἁρμοζόμενος ἡδίων γίνεται vita smu- σἱοἱ inslrumenti inslar. remissione et intentione temperata sua- vior redditur. lnde probabiliter collegit Burchardus, verba illa ὥσπερ γὰρ ὄργανον x. t. Δ. non esse Democriti, sed librariorum negligentia accidisse, ut quum Democriti et Demophili nomina per compendium scripta in codd. essent, duo utriusque philosophi fragmenta sensu sententiaque diversa in unum conjungerentur.

131. Pro vulgato si μὴ scripsimus ἦν μὴ quod legitur

Liber Ilf. Adn. ad Dem. op. fragm. 293

in Cod. Stob. Flor. Gaisf. IV, p. 406 et in Cod. Palatin. sen- tentiarum Democraticarum. | Corrigendum tamen in Cod. Flor. μάϑῃ τις pro eo quod ibi est μάθησις. Scio defendi posse multis exemplis δὲ conjunctivo junctum, cujus patrocinium et Orellius hic suscepit, sed illorum exemplorum alia ratio est. Quare non dubitavi ἣν in textu ponere.

139. ldem Democriti dictum servarunt Ánton. et Max. p. 704. Edidimus εὐτυχέουσι et ἀτυχέουσι pro εὐτυχοῦσι et ἀτυχοῦσι.

133. Sic emendavimus verba Cod. Flor, ubi haec inve- niuntur: Δημοχράτους. 'H φύσις xal ἢ διδαχὴ παραπλήσιόν ἔστι’ χαὶ ἢ διδαχὴ μετὰ ῥυσμοῦ τὸν ἄνϑρωπον, μετὰ ῥυσμοῦ δὲ $ φύσις ποιεῖ, quae in integrum restitui vix possent, nisi certam emendandi viam Clemens monstraret Stromat. IV, p. 536: διόπερ, inquiens, ὃ Δημόχριτος εὖ λέγει, ὡς ἢ φύσις xal $ ὃι- δαχὴ παραπλήσιόν ἐστι" xal τὴν αἰτίαν συντόμως προςαποδεδώ- χαμεν" xal γὰρ (corr. cum Burch. προςαποδέδωχε" xal μὲν γὰρ) ἢ διδαχὴ μεταῤῥυϑμίζει τὸν ἄνθρωπον, μεταῤῥυὺθμοῦσα δὲ φυ- σιοποιεῖ. Burchardus igitur p. 14 corruptam Cod. Flor. scriptu- vam sic corrigi vult: xai γὰρ ἢ διδαχὴ μεταῤῥυϑμεῖ τὸν dv- ϑρωπον, μεταῤῥυῦθμοῦσα δὲ φυσιοποιεῖ, sed quoniam Democritus non ῥυῦμός, sed ῥυσμός scribere solet, (cf. quae diximus de libro Democritico περὶ τῶν διαφερόντων ῥυσμῶν [n. 19]) c hic servandum est, deinde propius ad litterarum ductus acce- demus μεταῤῥυσμοῖ scribendo quam μεταῤῥυσμεῖ. Adde quod μεταῤῥυσμέω dubia vox est; puouów dicit Democritus ap. Sto- baeum IV, 73, neque negligenda est hac in re Hesychii aucto- ritas, apud quem ῥυσμοῦσθϑαι exponitur συγχρίνεσθϑαι, quae significatio ad physicam Democriti doctrinam pertinet. Sensum loci nostri expressit Theodoret. IV, init. Δημόχριτόν φασι —— παραπλήσιον slvat τῇ φύσει λέγειν τὴν ἀρίστην διδασχαλίαν " μεταμορφοῦν γὰρ δὴ xal μεταῤῥυϑμίζειν πρὸς τὸ βέλτιον τὴν ψυχήν. Caeterum φυσιοποιεῖν. Tertullianus naturificandi verbo reddidit adv. Valent. 29.

134. Vulgavimus ἐστι pro ἔστιν, ix τῶν pro ἐξ ὦν et γίνεται pro γίγνεται,

135. Κρέσσων scripsimus pro χρείσσων, φανέεται pro

294 Quaestionum Demoeritearum

φανεῖται, νόμῳ xal ἀνάγχῃ e Burchardi conjectura pro λόγῳ xal ἀνάγχῃ, ξυνέσι pro συνέσει.

136. Mutavimus χρείσσονές εἶσιν in χρέσσονές εἰσι et dua- ϑῶν in ἀμαϑέων.

138. - Edidimus ἀλλὰ ξυμφορὴ, ut est in Cod. Palat. ; Orel- lius et Burchardus ἀλλὰ συμφορὴ, vulgo ἀλλ᾽ ἢ συμφορά. Orellius ad sententiam illustrandam allegat Manuelis Palaeologi verba e praeceptis educationis regiae cap. 32 pag. 38 ed. Bs sil. quibus in re plana non egemus,

139. Scripsimus φρονέειν pro φρονεῖν. Mirum est, quod in eodem, quem citavimus, Cod. Flor. p. 376 hoc fragmentum in communem dialectum translatum apposito lemmate Δίωνο: τοῦ '"Popa(oo invenitur: "Eott που σύνεσις νέων xal γερόντων ἀσυνεσία" χρυσόστομος (corrige χρόνος) γὰρ οὐ Biubdoxst φρύ- νησιν, ἀλλὰ φύσις xal ὀρθὴ δίαιτα. Idem fragmentum praeter ea legitur ap. Anton. pag. 875, sed Philemonis nomine in scriptum.

140. Idem apophthegma reperitur inter Pseudodemocra- tica n. 29 Orell, |

141. Similem huic et praecedenti sententiae Heracliteam | esse constat, cujus mentionem facit Diogenes Laertius lib.1X,1 his verbis: μεγαλόφρων δὲ γέγονε παρ᾽ ὁντιναοῦν xal ὑπερύ πτης, ὡς xai ἐκ τοῦ συγγράμματος αὐτοῦ δῆλον, ἐν ᾧ φηῖ Πολυμαϑίη νόον οὐ διδάσχει. Εἶναι γὰρ ἕν τὸ σοφὸν ἐπίστασϑαι ἡνώμην ἦτε οἱ (alii leg. ὅτε ἦ) ἐγχυβερνήσει πάντα διὰ πάντων. Extrema sic corriguntur ab Eichhoffio disp. de doctrinae He raclit princip. Maguntiaci 1824: ἥτε οἴη ἐγχυβερνήσαι. Ritte- rus in Gesch. der Phil. Tom. 1 p. 240 scribi vult: ἧτε οἷ ἐγχυβερνήσει, Tennemannus Gesch. der Phil. Tom. p. 23 ed. Wendt: $:e ἐγχυβερνήσει, Burchardus: οἵην τε ἐγχυβερνή: σειν. Mihi ponendum videtur aut οἵην τε ἐγχυβερνῆσαι, aut fortasse rectius ἐγχυβερνῇν, i. e. ἐγχυβερνᾷν, quemadmodum Hippocrates φοιτῇν. ὁρῇν. et alia usurpat. De sensu hujus loci vide Casaubonum et Menagium disserentes, qui et aliorun! dicta non absimilia citant. Heraclitum opinamur in pronun tianda hac sententia id potissimum spectasse, ut dehortaretur

Liber lll, Adu. ad Dem. op frugm. 295

homines a rerum exiguarum et inutilium cognitione, quippe qui decrevisset, praeter mentem divinam, cujus tanta esset potentia, ut omnia nutu suo regeret et per omnia dominaretur (γνώμην or» τε ἐγχυβερνῆν πάντα διὰ πάντων) nihil magnopere dignum esse ad quod cognoscendum omnes animi nervos intenderent homines. Contra Democritus censebat, ad vitam recte insti- tuendam et ad veram felicitatem consequendam non sufficere multorum librorum lectionem multarumque rerum scientiam, nisi cum prudentia esset conjuncta.

142. Legendum γένῃ, non γένου quod habet Orellius.

143. Idem apophthegina est inter Pseudodemocratica n. 51 apud Órellium, qui εὐσχημονεόμενος e Cod. Palat. prolatum textui inseruit, cujus loco in veteribus editionibus χαλλωπιζό- μενος reperitur. Prius ipse convertit: qui externum splendo- rem sectatur, der nur üufserlich xu glünxen sucht, posterius non accurate expressit Holstenius zéméunmique scitus (et deco- rem erternum affectans). Utrumque ab hoc loco alienum esse recte judicavit Burchardus, qui scripturam Cod. Flor. Stob. IV, p. 407 λεσχηνευόμενος unice veram esse ratus De- mocrito reddidit Neque enim dubium est, quod Burchardus observat quin εὐσχημονεόμενος corruptum sit ex λεσχηνευόμε- voc. Caeterum χαλλωπιζόμενος grammatici alicujus interpreta- mentum fuisse putamus, quod olim margini ascriptum postea a librario, cui lectu difficilis videretur vox in textu posita, in verborum ordinem receptum sit.

144. Eadem sententia exstat inter Pseudodemocraticas n. 59 Orell. et apud Ánton. et Max. p. 396. In cod Palat. et apud Stobaeum legitur ἐϑέλειν dxoóstw, quod servavit Bur- chardus. Sed recte monuit Orellius, aptius poni ἐθέλειν in fine enuntiationis, quoniam ad utrumque et λέγειν et ἀχούειν pertineat; id quod simul confirmatur scriptura quamvis vitiosa quae est ap. Ánton. et Max. μηδὲ dxoóew ἐϑέλειν.

145. Plutarchi loco addendus Clemens Alexandrinus Strom. l, p. 279 (Ill, p. 328): οἱ δέ τινες στᾶς αὐτοὺς ἐπαίροντες δια- βολὰς τοῖς λόγοις ἐξευρίσχειν βιάζονται, ζητήσεις ἐριστικὰς ἐχ-

296 Quaestionum Democriteacum

πορίζοντες, λεξιδίων ϑηράτορες, ζηλωταὶ τεχνυδρίων, ἐριδαντέες xal ἱμαντελιχτέδες, ὡς 6 ᾿Αβδηρίτης ἐχεῖνός φησιν.

147. Pro δυσμενοῦς edidimus δυσμενέος.

149. Vulgavimus πραέως, ut scribitur in sententiis Pseu- dodemocraticis; alii legunt πράως. Praeterea πλημμέλειαν mutavimus in πλημμελείην. Caeterum Cod. Palat. habet $ με- γαλοψυχίη; at omitti oportet articulum, propterea quod μεγα- λοψυχίη praedicatum est, non subjectum.

150. Servavimus χολαχείην quod in codd. manu exaratis est; Orellius χολαχίην edidit; Gaisfordius praeter necessitatem χολαχηΐην scripsit —Mutavimus εὔνοιαν in εὐνοίην, quod est apud Herodotum 7, 104 si fides membranis habenda. ο.

151. ldem apophthegma exstat apud Anton. et Maxim. p. 500 apposito lemmate PAi/onis additisque verbis σοφοῦ οὖν ἐστι γινώοσχειν Éxaotov.

152, Scripsimus ξυμφωνέοντες et ξυμφέροντος secuti Cod. Palat. pro συμφωνέοντες et συμφέροντος, quod servarunt Orel- lius et Burchardus.

153. Vulgavimus φιλίην pro φιλίαν. Illud enim, quod jam apud Theognidem est vers. 306. 600. 1098, atque apud Herodotum VII, 182 constanter videntur Jones usurpasse.

155. ἴΩιτινι τὴν ydpw χαταϑήσῃ edidimus e Burchardi conjectura. Vulgata lectio est ὅ τινι —— χαταϑῆς, cui Gesne- rus, quem Orellius tacite sequitur, substituit ὅταν τινὶ x. τ. À. vertens σὲ cui benefacturus es, id quod graeca verba non signi- ficant. Sed primum requiritur futurum, deinde hoc sensu usi- tatius est medium, quamquam interdum etiam activum eodem significatu reperitur, velut Soph. Oed. Col. 220, Pindar: Nem. ΝΙΙ, 75, denique hac sola ratione ferri potest articulus ante χάριν, quem posito ὅταν vitiosum ese apparet. Caeterum βρα- δύτης,) quod Burchardus et Orellius intactum reliquerant, ex Herodiani praeceptione memorata ab Arcad. p. 28, 9, coll. Etym. M. p. 103, 2 in βραδυτὴς convertimus.

158. Uberius Antonius et Maximus p. 278: Μιχραὶ χάρι- τες ἐν χαιρῷ μέγισταί εἰσι τοῖς λαμβάνουσι ταύτας ἐν περιστά-

Liber li]. Adn. ad Dem. op. fragm. 297

ost, Sed extrema verba ταύτας ἐν περ. vix x Democriti sunt et salvo sensu abesse possunt.

159. χρέσσονας legitur in Cod. Palat; vulgo hic exara- tur.xpsíocovac. Reposuimus αὐτέων ejecta forma attica αὐτῶν. Pro προσχοπευόμενον Burchardus vel προσχοπεύμενον vel προ- σχοπεόμενον scribendum esse putat. Αἱ fortasse servari po- test vulgata scriptura veteri lectione oxorsóst ap. Herodot. I, 8 quae nunc propter formae raritatem eorumque opinionem qui bonos scriptores semper oxomésty posuisse existimant, e textu expulsa est. Of. Lobeck. ad Phryn. p. 591.

161. Burchardus neglecto Jonismo et posthabita codd. auctoritate edidit ὑφ᾽ ἑνὸς et δοχεῖ. Apud Anton. et Max. P. 721 adjecto lemmate Er dictis et sententiis Epicteti, Iso- cratis et- Democratis idem apophthegma mendose sic legitur: "Ax' οὐδενὸς φιλεῖσθαι δοχείτω τις μηδένα φιλῶν.

162. Pro μηδεὶς in Cod. Palat. est μηδ᾽ εἷς. Burchar- dus citat Isocr. ad Demon. 30 Orell opp. Il p. 28: ὁμοίως γὰρ αἰσχρόν, μηδένα φίλον ἔχειν xal πολλοὺς ἑταίρους μεταλ- λάττειν.

163. Orellius scribi vult φιλίη pro φιλία; recte, Vid. quae supra diximus ad fragm. 153. Huc referendum videtur, dictum illud, quod Seneca epist. 7 Democrito tribuit: tus mihi pro populo est, et populus pro uno. Simili modo et tan- quam proverbii loco Cicero ad Att. Il, ὅ utitur verbis qui mihi unus est pro centum millibus οἱ XVI, 11: εἷς ἐμοὶ μύ- prot. Ex his indiciis recte jam Muretus var. lectt. XVI, 5 conjecit dicti hujus auctorem esse Democritum. — Caeterum quod ad illam quae in textu est sententiam attinet, idem fere dixit Anacharsis apud Diog. Laert. L 105: χρεῖσσον ἕνα φίλον ἔχειν πολλοῦ ἄξιον ἣ πολλοὺς μηδενὸς ἀξίους.

164. Pro εὑρεῖν, quod priores editores toleraverant, re- posuimus εὑρέειν, quemadmodum in fragm. 135 est ἁμαρτέειν. De reliquo idem apophthegma reperitur ap. Anton. et Maxim. p. 721 addito lemmate: ex sententiis Epicteti, Isocratis et. De- "mocralis.

165. Falso vertit Burchardus: viele verscheuchen die

998 Quaestionum Demeocritearum

Freunde, wenn sie aus dem Wohlstande in Armuth gerathen sind; namque hic sensus non medium, sed activum ἐχτρέκουσι flagitat Medium, quod recepit Burchardus, reperitur in Cod. Palat, activum in vulgatis exemplaribus est. Utriusque discri- men cognitum habuit Orellius, cujus verba sunt: ,,non activam, sed mediam formam ἐχτρέπεσθαί τινα id significare, quod h.l. sensus postulat, scil. fugere aliquem obvium et ideo de via de- ffectere ostendit, eamque locutionem pluribus exemplis illustrat Perizonius ad Aelian. var. hist. lib. XIII cap. XXVI pag. 89i ed. Abr. Gronov. Sic Epictetus Enchirid. cap. XXXI $.? conjungit φεύγειν et ἐχτρέπεσϑαι et Fragm. XX (Schweigl.) ἔχιν —— ἐχτρέπῃ xal μυσάττι." Quod reliquum est, in Cod Palat. invenitur ἐπὴν et πενίην, in caeteris εἰ et πενίαν.

166. Orellius ad hunc locum notat: δος sententis quae in editis desideratur, uni debetur Codici Palatino. Pro ἐπὶ πολλὴν, ut observat vir doctissimus, qui illum in meo: usus contulit, Codex habet ἐπὶ πολλὸν, sed recentior manu correxit πολλὴν, scil. ὥραν. Vert. ecelchem selbst lang bewührtt Freunde nicht mehr helfen wollen, der mufs ein. gans unter- trüglicher Mensch sein. Neque ἐπὶ πολλὴν hic ponendum, w Orellius vult, neque ἐπὶ πολλοῦ, ut Burchardus, sed restituenda est vetus lectio ἐπὶ πολλὸν, quam formam ex epicorum poeta rum sermone ductam aliorum qui ionice scribebant exemplo retinuit Democritus. Burchardus ἐπὶ πολλὸν e textu ejicere non est ausus, ut inde conjicias, eum non prorsus abhorrutsse ab ea opinione, ut ἐπὶ πολλὸν ab Jonibus in pedestri oratione pro ἐπὶ πολὺ dici potuisse arbitraretur. Ὁ

167. Mutavimus ὄντας in ἐόντας et συμφοραῖς in &oyz» pot De reliquo hoc fragmentum in Cod. Palat. desideratur.

168. Neminem offendit hodie usus vocis ὄχειν pro παρέ ye, de quo disseruerunt Bast. Epist crit. p. 27 ed. Lips. el Schaefer ad Greg. Cor. pag. 4 et in ind. pag. 985. lnitio fragmenti perspicuitatis gratia reliquimus οἷσι pro τοῖσι.

169. Convertimus τοῖς in τοῖσι.

170. Scripsimus δέει pro δεῖ. Orellius φλαῦρον pro φαῦλον poni vult, quum haec forma reperiatur fragm, 122 εἰ

Liber Ilf. Ads. ad Dem. op. fragm. 299

193 vel sent. 14 et 98 inter Pseudodemocraticas, sed recte ei opposuit Burchardus alius fragmenti auctoritatem Stob. Flor. V, 95, ubi reperitur φαύλων. Addere licebat etiam Stob. Flor. XXXI, 7. Utrumque locum vide supra fragm. 97 et 98. Omnino nihil obstat, quin utraque forma eundem scriptorem usum fuisse credamus, quum et φαῦλος, quod jam est apud Theognidem v. 163 et φλαῦρος quod invenitur apud Herodotum V1,61, Jones dixisse minime dubium aut obscurum sit. Certe apud Herodotum hae formae alternant, Consule Schweigh. Lex.

171. Edidimus πρήσσει pro πράσσει et ἐχ τῶν pro ἐξ ὧν.

172. προσχέπτεο debetur Cod. Palat, vulgata scriptura est προσχέπτου.

174. γίνου mutavimus in γίνευ.

175. Orellius χαχοφραδμοσύνην, quam vocem ne in Din- dorfiana quidem Thesauri Stephanici editione recte expositam videmus, vef jubet maledicentiam. | Sed ad hoc exprimen- dum adhibetur a Graecis xaxoloqía, χαχηγορία vel interdum βλασφημία. Est autem χαχοφραδμοσύνη. nihil aliud nisi ἢ κερὶ τὰ xaxà φραδμοσύνη, (ut epicum vocabulum ponam, quod obvium est Hymn. Homer. in Apoll. v. 99), consilium quo quis mala alteri machinatur. Nec mirum. Nam sic jam Homerum Odyss. II, 367 xaxà φράζεσθαι usurpavisse, neminem erudito- rum fugit. Quod ad Democriti mentem attinet, similia saepius cecinisse Euripidem vix est quod moneam. Cf. Valckenarius ad Hipp. 6413. .

177. Exaravimus ἀσχεέτω pro doxs(te. Orellius ἢ. 1]. allegat Pauli Apostoli verba e priore ad Timotheum epistola cap. IL, 12: γυναιχὶ δὲ διδάσχειν οὐχ ἐπιτρέπω.

179. Eadem Democriti sententia apud Stobaeum Flor. LXXIV, 39 sic scripta legitur: “Ὑπὸ γυναιχὸς ἄρχεσθαι, ὕβρις ἀνδρὶ ἐσχάτη. Apud Maximum p. 606, qui eam ad Democri- tum auctorem refert, et apud Anton. pag. 609, qui Philoni tribuit, extrema sic sonant: ὕβρις ἄν εἴη ἐσχάτη.

181. Restituimus πολίων pro πόλεων. Repetitur eadem sententia ap. Stob. Flor. VII, 26, sed ibi alia praecedunt verba: ἀνδρεῖος οὐχ ὦ τῶν πολεμίων χρατῶν μόνον, ἀλλὰ xai ὃ τῶν

300 Quaestionum Demoeritearum

ἡδονῶν χρέσσων" ἔνιοι δὲ πόνων μὲν δεσπόζουσι, γυναιξὶ δὲ δουλεύουσι. Ne de formis atticis loquar, quas hic intacias reliqui, pro πόνων legendum esse πολίων ex alterius loci comparatione satis patet, idque jam viderant Conr. Gesnerus et Burchardus, nisi quod πόλεων scribi voluerant, Caeteroqui typothetarum menda, quae sunt apud Gaisfordium VI, 11, 1? et 13 sic tollenda esse moneimus, ut undecima sententia inscri- batur Δημοχρίτου, duodecima [ἰλάτωνος àx τοῦ Φαίδωνος, ter- tia decima Εὐσεβίου.

189. Dedimus νοῦσος, ut alibi, pro νόσος. Orellius hoc loco βίον de veictu et re familiari accipit, sed rectius Bur chardus eifam interpretatur.

184. Substituimus óoxíst pro δοχεῖ, τοῖσι ἄλλοισι pro toig ἄλλοις, ἐπωφελείης pro ἐπὶ ὠφελείης ex emendatione Schaeferi Meletemat, cr. p. 70 qui excitat Quinti Maecii Epigr. VH (Analect. Br. Tom. ll. p. 238): δῶρα παρ ἀχταίης o0 τάδ' ἐπωφελίης, ubi alii item ἐπ᾿ ὠφελίης. Pro οὐδεμίης ἕνεχα, quod tuetur Orellius, Burchardus posuit οὐδεμιᾶς εἴνεχα, sed scribendum erat οὐδεμιῆς εἵνεχα, ut in melioribus Hippocratis et Herodoti membranis exaratum reperitur. Porro ταλαιπωρεῖ mutavimus in ταλαιπωρέει, σμιχρᾶς in σμιχρῇς, ἐστὶν ὅσα, quae fuit Gesneri conjectura pro ἐστὶν οὖσα, in ἐστὲ ὅσσα. Denique verba τὸ δὲ δὴ ἀνθρώπῳ νόμιζον (ita codd. perperam posilo accentu) pro quibus Gesnerus legi jussit τὸ δὲ δὴ ἀνθρώπῳ μεῖζον vertens: et talis est omnium £ndoles —— homtnum ver? omnium maxime, quippe qui fructum etium ez prole perciper possunt, Jacobsius autem τοῦτο δὲ τῇ ἀνθρωπίνῃ (sc. φύσει μεῖζον ἤδη πεποίηται, Orellius servato mendo τῷ ài δὴ z* ϑρώπῳ νόμιζον, Gaisfordius inepte τὸ δὲ δὴ ἀνθρώπινον μεῖτην ἤδη, postremo Burchardus τῷ δὲ δὴ ἀνθρώπῳ τὸ νόμιζον po- suit (volebat autem νομίζον, quod hoc loco persuasionem sign* ficare contendit) a nobis levi mutatione conversa sunt in τῷ ὃξ δὴ ἀνθρώπῳ νόμιμον. In sequentibus pars librorum habe ἐπαύρεσιν, alii ἐπαύρησιν ; posteriorem scripturam amplexatus est Orellius, priorem, quae nobis placuit, probavit Burchardus. Pro Téveatat, ut alibi, dedimus γίνεσθαι. — Nihil in hoc

Liber IIL Ado. ad Dem. op. fragm. 301

fragmento explicatione videtur egere praeter formulam ὅπερ- δέδοιχε μέχρι σμιχρῆς, quam non intelligens Gesnerus interpre- tatus est: et ἐπ minimis quoque ejus curam gerit. De hac locutione Schaeferus l c. haec commentatus est: ,Subaudi ἡλιχίας et compara Xenoph. Memor. Socr. ΠῚ cap. V, 927. Plene Suidas T. I p. 704: 'Ex τυννῶν (sic enim legendum pro Ἔχ τιτυνῶν. Port. Ἔχ τυτθῶν) — àx μιχρᾶς ἡλιχίας. Negle- xerunt haec qui Graecas Ellipses uno corpore complexi sunt." Xenophontis locus, quem laudat vir doctissimus, nihil probat. Nam ibi legitur μέχρι τῆς ἐλαφρᾶς ἡλικίας, ergo ἡλικίας non omissum est a scriptore, sed dictum. Suidae nulla est in his rebus auctoritas. Denique qui de ellipsi in graeco sermone amplum volumen confecerunt Bosius ejusque interpretes, de praetermissione vocabuli ἡλιχία scribere non neglexerunt. Quamvis autem pleraque omnia, quae ab illis afferuntur hujus generis exempla falsa sunt, unum tamen, cujus Bosius meminit, exemplum recte se habet. Citat ille tritum illud: ᾿Αρετὴν ἐχ véac ἄσχει, virtutem ab ineunte aetate cole, quod vix aliter ex- planari licet, quam ut genitivum ἡλιχίας suppressum esse dicas. lta Democritum quoque μέχρι σμιχρῆς elliptice pro μέχρι σμι- χρῆς ἡλιχίης usurpasse apparet. Burchardus minus accommo- date suppleri vult ὥρας.

185. Posuimus àoxíet pro δοχεῖ; ἐνορέω Herodoti exem plo pro ἐνορῶ; χτήσιι pro χτήσει; εὐθϑηνέοντα e Gesneri emen- datione pro εὐϑηλέοντα, quam emendationem contra Jacobsiuin, qui in animadw ad Eurip. et Stob. pag. 277 in ejus locum substituere volebat τὰ ὠφελέοντα, recte defendit Schaeferus in Mélet. crit. pag. 69 excitans Schol. ad Aristoph. Plut. v. 269: οἱ γὰρ εὐθηνοῦντες xal πλούσιοί εἰσιν. Pro λεπτά τε xai dolle- vía apud Orellium est λεπτὰ xal ἀσθενέοντα. Utruinque de- fendi potest.

158. Edidimus δοχέει pro δοχεῖ et δοχέῃ pro δοχῇ. Mu- tavimus ἕποιτο in ἕπηται, quemadmodum Orellius scripsit, qui tamen ἔληται scribi oportere opinatus est. In sequentibus λα- Bísw exaravimus pro λαβεῖν, cf. fragm. 164. Porro restituimus τῶν dv δέῃ pro ὧν dv δεῖ, quod Orellius male vertit: (&x πολ-

302 Quaestionum Demoeritearum

λῶν) ex pluribus, quales usus postulat, ass. mehrern, dic dri- nem Bedürfnifs entsprechen. Gaisfordius conjecit ὃν dy bs; quod non probaverim. Denique scripsimus ἦν — Teu pro ἣν — ποιῆται, velut alii legunt si —— ποιεῖται, πολλοὶ ἔνεισι e codd. pro πολλοί εἰσι et χρέεσθαι Herodoti exemplo pro χρῆσοϑαι, quamquam non diffitemur, et χρᾶσθαι quod ploribu: Jocis apud Herodotum est, satis probum esse. Burchardus verbs κατὰ φύσιν ἕπηται non minus corrupta esse ratus quam qus paucis interjectis sequuntur ix πολλῶν τῶν ἄν δέῃ neutrum juucturam interpretatus est. Gesnerus utramque locutionem non intelleciam sic convertit: ,JLicet quippe eligere pro arb trio, et talem qui idoneus maximeque símilis nbi videatwr. Vides quantum intersit. Adoptanti filium ex plurimis οἱ opti mnis eligere datur, et cujus ingenio mazime delectetur." Fr stra hic quaeras verba τῶν dv δέῃ. priora satis negligenter reddita sunt. Αἱ neque ita corrupta sunt verba χατὰ gi! ἕποιτο, ut intelligi nequeant, modo pro ἕποιτο ponatur co junctivus quem sententia flagitat accipiaturque haec vox εἰρη ficatu Homerico, quo est non magis sequi quam obedire, neque verba ὧν dv δέῃ suffecta in vulgatae scripturae locum diffici Jem habent imtellectum. Est autem (ὃς dv) χατὰ φύσιν ἔπητα"; si quis verbum e verbo exprimere velit quz pro ea qua prat ditus est indole obediat i. e. qui natura propensus sit ad ok-

189. Eadem sententia est Democratis ap. Orell n. 1), sed ap. Anton. ex Max. p. 149 Isocrati et pag. 4592 Ejpictelo tribuitur. Similiter Chilo ap. Stob. Flor. lll p. 96: νόμοι; πείϑου et Demophilus sent. Pythag. 42 in Orell. opusc. 1 p. 12: συγγενεῖ xal ἄρχοντι πλὴν ἐλευϑερίας πάντα εἶχε.

190. Edidimus cum Burchardo χαχοδοξίην pro χαχοδοξίαν: quod habet Orellius; praeterea χρείσσονι, quod priores editores servarunt, mutavimus in xpíocovt. Orellius de hoc fragmento haec commentatus est: ,1àp indicat, hanc sententiam respicere δὰ ea, quae in antecedentibus nunc deperditis dixerat Demo critus. Εἰ si in re inceria prorsus ac dubia hariolari liceat v. παρεχτεινόμενος facit, ut suspicer, in antecedentibus contentam

Liber Ill, Ada. ad Dem, op. fragm. 303

fuisse fabulam illam Aesopiam de rana rupta et bove, quam, licet in Graecis amplius non inveniatur, ex antiquioribus col- lectionibus petitam elegantissimis versibus exposuerunt Horatius ll Sat. Ill, 312 et Phaedrus lib. I fab. XXIV. Quid quod et alias ad Aesopi Apologos respexisse Democritum observavimus supra ad sentent. 39" (cf. fragm. 21). ldem ad illustrandum vocabulum παρεχτεινόμενος adhibet Phaedri versum l. c. Inops potentem dum vult imitari, perit, Non reprobaverim hanc Orellii conjecturam. Caeterum si vera sit, haec sententia pro- prie sic erit convertenda: ,qu£ juxia supertorem extenditur, infamiam subit." 191. ΦύσΞϑξι mutavimus in φύσι.

199. Iidem apophthegma Democrito ascriptum servavit Stobaeus Flor. XLV, 27. Lectionem χερείονος e Cod. Palat, restituit Orellius, Vulgo in sententiis Pseudodemocraticis, ut apud Stobaeum, legebatur χείρονος.

193. ldem fragmentum exstat ap. Orellium inter senten- tias Democratis nomen in fronte gerentes n. 40, sed ad Cli- tarchum auctorem refertur ap. Maxim. p. 542, ubi Jonica for. ma τοῖσι conservata est. Reperitur etiam inter Clitarchi reli- quias ap. Orell. opusc. II. p. 206; ad quem locum editor p. 631 notat: ,Dativus Jonicus τοῖσιν facit, ut credam, hanc sen- tentiam scriptoris Jonici, fortassis Democriti, esse, non Clitar- chi" |n quo mirum est quod oblitus videtur Orellius quae ipse opusc. I p. 499 de eodem fragmento dixisset.

194. Eandem structuram usurpat Democritus ap. Stob. Flor. XLIV, 17: üdposoc μείζω μοῖραν μεϑέξει et Herodot. IV, Ὁ 1415: μοῖραν τιμέων μετέχοντες. Additur etiam μέρος verbo uztelyat cf. Heind. ad Plat. Soph. 42 et de simili constructione verborum μεταλαμβάνδβιν et μεταδιδόναι Schaefer. Melett. cr. p. 20. 21.

197. Scripsimus &óspystfew pro sóspys:eiv. Orellius e Cod. Palat. edidit πάσχειν εὖ. Vid. ej. adn. pag. 512. Idem fragmentum reperitur ap. Anton. et Max. p. 452 Epicteto attri- butum, sed ibi scribitur οὐ δύναται δέ, ὅταν βούλονται πάσχειν.

904 Quaestionum Democritearum

Indicativum etiam in Cod. Palat. post ὅταν hoc loco tale po- situm esse testatur Orellius 1. c.

199. Vulgavimus τῇσι πόλισι pro ταῖς πόλεσι.

200. Mutavi ἡσσωμένοις in. ἣσσωμένοισι.

901. Apud Stobaeum olim legebatur τὸ γενόμενον, quod C. Gesnerus mutari jussit in τὴν γενομένην, quam emendatio- nem posteriores editores secuti sunt. Apud Maxim. pag. 41, qui eandem servavit sententiam, invenitur γενομένης, quod re jecerim.

209. ᾿Αδιχεομένοισι jam Burchardus substituit pro dir χουμένοισι; caeterum haec sola vox sufficit. Nam quod olim apud Stobaeum legebatur ἀδιχούμενοι ἀδιχουμένοισι, id a Gesnero quidem probabiliter correctum est, ut poneretur μὴ ἀδιχούμενον ἀδιχουμένοισι, sed tamen hanc emendationem plus continere apparet, quam simplex sententia et Democriti con- suetudo requirit. Quare jam H. Stephanus nihil praeter dit χουμένοισι initio fragmenti edidit. Praeterea τιμωρέειν scripsi mus pro τιμωρεῖν.

203. ποινῆς scripsimus ex emendatione C. Gesneri; ante vitiose legebatur ϑοίνης, quam scripturam inepte Gaisfordius nulla, ut solet, explicatione adjecta in textum revocavit J* cobsius conjectans in corrupto nomine ϑοίνης cerium aliquod poenarum genus latere, legi voluit ἢ στήλης ἄξιοι. Στήλης poenam J. Pollux VIII, 69 una cum φυγῇ et δεσμῷ memorat. Hesychius s. v. στηλίτας c —— οὕτως ἐχάλουν of ᾿Αττιχοί, οἵτινες ἐπ᾽ αἰτίαν τινὰ ἐστηλογραφήϑησαν. Suidas v. στήλη —— στη λιτευτιχὸς δὲ λόγος λέγεται ἐχ μεταφορᾶς τῆς στήλης, ἦ ἐστ

“λίθος ἣ χαλχὸς ἐπιμήκης, τετραγώνῳ σχήματι ἱδρυμένος, ἐν ἴ γέγραπται ἣ τοῦ στηλιτευομένου ὕβρις. Idem in otro; γαι —— φανερῶς δημοσιευϑῆναι ἀπὸ τῶν στηλῶν τῶν δημοσίᾳ προτιϑεμένων. Burchardus legendum esse censuit ϑωῆς quod est apud Homerum vel ϑωιῆς, quo usus est Archilochus. De posteriore vocis forma, quae sensu non videtur differre ἃ priore, mulctam et damnum alicui impositum significante (df. schol. ad Odyss. II, 199) testatur Etym. M. p. 26, 24: E5pr ται ϑωιή,) ὡς παρὰ ᾿Αρχιλόχῳ , Qc δ᾽ ἄν σε ϑωιὴ λάβοι"

Νο-

Liber lil. Adn, ad Dem. op. fragm. 305

Nolui has conjecturas aliis iisque non minus incertis augere, ad quas proponendas non magna opus est sagacitate, praeser- tim quum non pateat, quid dici debuerit, multa autem sint, quae dici potuerint. Quodsi scirem Democritum forensia vo- cabula vel forenses vocum significationes non fugisse, non du- bitarem e Demosthene hoc fragmentum corrigere. Constat enim oratorem illum saepe δίχην pro χαταδίχην usurpasse. Vid. Reisk. indic. v. 0x4. Quippe δίκης i. e. χαταδίχης ἄξιοι non minus recte diceretur, quam Üwzc vel στήλης vel ποινῆς ἄξιοι. Sed quum hac in re omnia incerta sint, in Gesneri conjectura, quae ad litterarum ductus proxime accedit, acquievi. "Attot corruptum putant Orellius et Burchardus, quorum prior ἄξια (scil ἔρδουσι) commodius legi posse existimat. Non re- pugnarem, si in membranis ita scriptum esset, sed scripturam quae nunc in textu est, sensu non esse vacuam apparet, — Καταψηφιστέον correximus, expulso barbarismo χαταψηφισμα- τέον, quem Gaisfordius et Orellius intactum reliquerant, Bur- chardus, etsi mendum sentiens, ejicere non ausus erat. Kara- Φηφιστέον notum est inveniri ap. Xenoph. hist. graec. II, 4, 6 et alibi, χαταψηφισματέον autem a Democrito proficisci non potuisse, formae barbaries satis docet. Ipsum etiam substanti- vum χαταψήφισμα, ad quod tanquam ad originem non modo verbum barbarum, sed et adjectivum verbale magis etiam bar- barum referendum esset, non reperitur nisi ap. Joh. Sicel. in Walzii Rhett. vol. 6 pag. 175, 30. — Recte se habet infiniti- vus ἀπολύειν neque mirabilis est ejus usus in scriptore varian- dae orationis admodum studioso. Quare repudiari oportet Orellii emendationem ἀπολυτέον. In sequentibus παρὰ νόμονῳ, edidimus ex certa Jacobsii emendatione pro vulgata scriptura παρὰ νοῦν. Porro exaravimus xípósi pro χέρδει et düuéet pro dótxsi. Denique ὁρίζων nihil hoc loco est, nisi decernens Namque injuria Orellius τὴν ἀπόλυσιν subaudit, quod ex ante cedenti ἀπολύῃ sensu repetendum existimat.

204. Scripsimus ἐπαινέεσϑαι pro ἐπαινεῖσθαι, τουτέῳ pro τούτῳ.

205. Dedimus οὐδεμίη pro οὐδεμία, χατβστεῶτι pro χα-

20

306 Quaestiopam Demoeritearam

ϑεστῶτι, ῥυσμῷ pro ῥυθμῷ. Cf. adnotationem nostram ad fragm. 133. Neque enim probamus Burchardi opinionem, qui hic tuetur polio, et fragment. 16 (Stob. Flor. 1V, 73) pusuoov ται scribendum esse contendit, Quippe talis inconstantia non tam scriptoribus, quam librariis imputanda est. Quod auteu affert ex Aristophane εἰχέναι et ἐοιχέναι, id metri excusationem habet. Quod ex Aeschylo citat ἀφράσμων et ἀφράδμων, id sic comparatum est, ut alterutra tantum forma poetam usum esse mihi persuasum sit. ldem de σχινδάλαμοι et. oxwóakaun apud Aristophanem judicandum reor. Porro substituimus zz ἑτέροισι γίνεσϑαι pro ἐφ᾽ ἑτέροισι γίγνεσϑαι, δέει pro δεῖ, ist yotot pro 2xs(vo:; vel ut alii habent ἐχείνους. Servavimus vu. gatam ἀλλά τις 3, cujus loco Gaisfordius edidit ἀλλά τις 7, denique vulgavimus ἀμυνέει i. e. dpovei, pro quo alii male scribunt duóvst. In hoc fragmento verba οὐδενὶ γὰρ die Éotxe ἢ ξωυτῷ τὸν αὐτὸν ἐπ᾽ ἑτέροισι γίνεσθαι nullus inter pretum assecutus est, Gesnerus initium sic reddit: , Non fieri potest, ut praesens est reipublicae ratio, quin principes etiam valde boni iniqua faciant. Neque enim aliter par est, quàu male succedere, quum ea in aliorum potestate est. Oporteli! autem res ita institui etc." Conradus et Caspar Orellii mulis movendo nihil promovent. ltaque rogandi mihi sunt lectores. ut utrumque patienter audiant: ,,,Edidi fragmentum hoc cor ruptissimum, inquit Conradus, prout legitur in editionibus 5to baei ἃ Conr. Gesnero curatis, qui in margine observat: Loc Àic valde obscurus est. Post v. ἑωυτῷ τὸν αὐτὸν, pro qu alii codices habent ξἑωυτῷ τῶν αὐτῶν videbantur mihi verb: quaedam excidisse et legendum suspicabar: Οὐδενὶ γὰρ ἄλλῳ [μᾶλλον] Éotxsv 7| ξωυτῷ τὸν αὐτὸν [πᾶσιν εἶναι xol ui] ἑτέροισι γίγνεσϑαι (i.e. aliis subjectum esse, pendere ab aliorum arbitrio. "Vide Lennep. ad Phalar. Epist. 103 pag. 304 et a notat. nostr. ad epist. Socrat. 1 pag. 139). Sequentia aud ciori quidem conjectura sic refingenda censueram: Asi 5i χω: οὕτω xal ταῦτα χοσμηϑῆναι, Oxoc ὃ μηδὲν ἀδικέων, ἣν x πάνυ εὐτελὴς ἡ πρὸς τοὺς ἀδιχέοντας (pro ἐτάτῃ τοὺς ἀδιχέον' τας) μὴ ὑπ᾽ ἐχείνοις γενέσθαι, (Constructionis particulae ὕπο;

Liber Hl. Adn. ad Dem. op. fragm. 307

vel ion. ὅχως cum Infinitivo licet rarissimae exemplis ab Hoo- geveen. ad Viger. p. 455 ed. Hermann. noviss. et Wesselingio ad Diodor. Siculum lib. XX cap. IV Tom. IX p. 429 ed. Ar- gent. citatis add. Xenophontis Hellen. Vl, 9, 39: ἀλλὰ τοῦτο ἐπαινῶ, ὅτι —— εὔρετο, ὅπως μήτε διὰ τὸν πλοῦν ἀνεπιστή- μονας εἶναι τῶν εἰς ναυμαχίαν μήτε διὰ τὸ ταῦτα μελετᾷν βρα- δύτερόν τι ἀφιχέσϑαι.) ἀλλά τινα Y, ϑεσμὸν ἤ τι ἄλλο ἀμύνειν τῷ τὰ δίχαια ποιεῦντι. Οὐδ conjectura hic verborum sensus efficeretur: ,,/Von fieri potest, ut nunc res se habet, quin prin- cipes etiam valde boni nonnunquam £niqua faciant. Nullum quidem magis decebat quam ipsum (principem scil.) omnibus eundem se praebere, nec unquam pendere ab aliorum arbitrio. Oportebat porro res ita institui, ut. juftus et insons, quantum- libet pauper sit et abjectae sortis ad illos, qui ipsum injuria affecerunt, nunquam istis fierel obnoxius, sed quaedam sive lex scripta, sive aliud quid illum tueretur. ab eorum tinjuría" Sed retracto jam hanc conjecturam meliora edoctus a patrueli meo doctissimo, qui verum loci sensum, quem jam dudum ipse subodoratus fueram, sed ex verbis corruptis expedire non po- teram, esse scil. ἢ. 1, sermonem de magistratu aliquo vel ju- dice, qui post annum magistratus sui exactum iterum ὑπεύϑυνος fit et injuriae illorum, quos damnaverat, obnoxius, correctione lenissima sic restituit: Οὐδεμία μηχανὴ τῷ νῦν καθεστῶτι ῥυϑμῷ (vel potius ῥυσμῷ) μὴ οὐχ ἀδιχέειν τοὺς ἄρχοντας, ἣν xai πάνυ ἀγαϑοὶ ἔωσιν. Οὐδενὶ γὰρ ἄλλῳ ἔοιχεν (proprio sensu et primario similis esf, scil. ὁ νῦν χαθϑεστηχὼς ῥυϑμός.) ἣ ἐν ἐνιαυτῷ τὸν αὐτὸν (pro ἑωυτῷ vel etiam ἐνιαυτὸν παρ᾽ ἐνιαυ-. τὸν τὸν αὐτὸν) io' ἑτέροισι γίνεσθαι. Δεῖ δέ χως οὕτω xal ταῦτα χοσμηϑῆναι, ὅχως 6 μηδὲν ἀδιχέων, ἣν xal πάνυ ἐτάζ

(quod verbum eadem significatione infra legimus in Nili sen- tentia 196) τοὺς ἀδιχέοντας, μὴ ὑπ᾽ ἐχείνοις γενέσθαι" ἀλλά τις ἢ ϑεσμὸς ἤ τι ἄλλο ἀμυνεῖ (futur. debebit defendere. Vide Matthiae Gramm. Graec. pag. 694. Malim tamen 7j τινα ϑεσμὸν --- ἀμύνειν.) Quibus sic constitutis hic sensus exibit: uo niodo fieri potest, ut nunc res se habet, quin magistratus po- pulorumque principes, licet justissimi sint, nonnunquam iniqua

20 *

308 Quaestionum Democritearum

ferant. judicia. .Nam ea quae. nunc est liberarum civitatum constitutio nulli alii. rei similis est. (vel nihil. aliud exigi), quam ut princeps populi vel judex post anni vicem rur privatus fiat aliorumque potestati obnoxius. Atqui oportebat res ita constitui, ut judex, qui justitiam non violavit, licet poc- nas gravissimas, quas lex postulat, exegerit a sontibus, nunquam eorun) potestati subjectus fieret, sed sive scripta lex sive aliud quiddam ipsum defenderet ab illorum injuria. Unmüóglich ist nach der jetzt bestehenden Ordnung, dafs die Obrigkeiten nie ungerecht handeln, wenn sie auch ganz rechtschaffen sind: denn die ganze Ordnung gleicht nichts anderm (oder verma nichts anders) als dafs der námliche Jahr um Jahr in andre Willkühr steht. — Allein auch dies sollte so geordnet werden dafs der keine Ungerechtigkeit übende, wenn er auch die lu gerechten noch so strenge vor Gericht gezogen hüátte, (mad Verflufs seines Jahres) nicht unter jene zu stehen kàüme, sur dern eine Satzung oder etwas andres dem, der gerecht ver fuhr, Hülfe gewahrte."" — Vidit Burchardus, quam absurda ese haec interpretandi ratio imprimisque miratus est verborum ^» δενὶ γὰρ ἄλλῳ ἔοιχε explanationes niil alfud extgit et vermt nichts anders, quibus nihil fingi potest ineptius. — Idem vi doctus illustraturus particulam ὅχως (πως) infinitivo junctam laudavit Bernhardi Syntax. p. 369; sed ipse locum, de qw hic quaeritur, non exposuit. Quodsi verum esset, quod init adnotationis ait, hoc fragmentum ita esse corruptum, ut siigul nullo rationis nexu inter se copulata sint, omni explicandi ce natu abstinendum foret. Sed videamus, nuum ipsi melius qua" ali rem egerimus. Nihil in hoc fragmento corruptum aut it terpolatum esse arbitror, nisi quod vocum formae ionicae & atiicae, ut saepe, librariorum incuria confusae sunt. In aute cedentibus, quae perierunt, Democritus haec videtur dixisse: »Qui in liberis Graectae. civitatibus inventuntur. supremi mo gistratus, 1llos omnes rerum negotiorumque, quae gerenda si. non valde peritos esse necesse est. .Nam quum quotannis ntri magtstratus soleant. creari, tempus, quo. singuli munere fun guntur, vix sufficit ad negotiorum rationem penitus percipt

Liber lll. Adu. ad Dem. op. fragm. 309

dam, quodque in. aliis. rebus contingit, ut usu εἰ expertentia proficiamus, id aiagistratibus nostris haudquaquam conceditur. Quare non annuos, sed. pluriun. annorum magistratus haberi convenit." 'lum sequitur illud, quod superest, fragmentum: (Quippe) ἐπ praesenti rerum statu fieri non potest, quin ma- gistratus. eliam. valde boni (tnterdum) inique agant; neque enim ulli alii nisi sibi ipsi similis est. haec. rerum facies. et conditio, qua (idem homo) iidem homines perpetuo aliis atque als (magistratibus) parent, — Convenit etiam ita. fere haec (de quibus loquor) imstifui, ut qui nulla in re ínjustum se praebet, etiamsi. severe de injuriarum auctortibus. quaerat, illis ne pareat (postea), sed ut vel lex vel aliud quid magistratum justitia insignem ab illorum 1njuria defendat." Caeterum De- mocritum slatuisse, utiliores esse civitatibus plurium annorum quam unius anni magistratus, propterea quod qui diutius in re quapiam versatur ejus peritior evadat necesse sit, quam qui vel multa eodem tempore tractat, vel per breve tempus uni rei operam dat, cum ex aliis fragmentis probabili conjectura cogi potest, tum ex fragm. 92 et 142. De priore egi in praefatione ad fragmenta spuria.

206. Ἔστι ὧν reliquimus, ut est ap. Herod. VII, 187 in optimis codd. qui in hac dicendi forma raro exhibent τῶν. Φό- vov χαὶ μὴ φόνον pro φόνου xai μὴ φόνου correxit Valckena- rius ad Eur. Hipp. p. 184, ubi particularum οὐ et μὴ substan- tivis junclarum usum exponit; quo in genere est ἢ μὴ iurst ρία ap. Arist. Eccl. 115 et ἐν οὐ χαιρῷ ap. Eur. Bacch. 1286. Cf. praeterea eundem virum doctum ad Schol. Phoen. 15. In sequentibus jam Orellius edidit εὐεστοῦν ex certa Valckenarii emendatione ad Herod. lib. I cap. δῦ pag. 97 ed. Schweigh. pro εὖ ἐστ᾽ οὖν, quod in membranis est, Εἰὐεστώ, vel ut io- nico accusativo utar, εὐεστοῦν appellabat Democritus £ranqui- dum animi statum αὖ omni cura et. perturbatione vacuum. Hesych. εὐεστὼ ----- εὐθηνία, ἀπὸ τοὺ εὖ εἶναι, εὐδαιμονία ἐπὶ τοῦ εὖ ἕσταναι τὸν οἶχον. Eodem modo dicebatur ἀξιεστώ aeternitas ab. Antiphonte apud Marpocrat. Adde Suid. in &ó- εστώ et ἀειεστώ. Porro χαχεστώ in usu fuit, cujus accusati-

310 Quaestionum Democritearam

vum affert Hesych. h. v. χαχὴν χατάστασιν explicans. Similiter ἐστώ pro οὐσία est Archytae ap. Stob. Eclog. Phys. p. 81 εὐ. Canter. et ἀπεστώ pro ἀποδημία Callimacho ap. Suid. Cf. Balforeus ad Cleomedem p. 257 et Hemsterhus, Anecd. p. 22i ed. Geel.

207. Haec sententia vulgo inde a verbis xal ταῦτα εἰς Scripta legitur: xal ταῦτα ὃ ποιῶν ἐπιϑυμίης xal δίχης χαὶ Odocouc (Burch. θάρσεος) xal χτάσεως ἐν παντὶ χόσμῳ μείζω μοῖραν μεϑέξει. Gesnerus parum recte interpretatus est: ,ln. terficienda sunt omnia omni studio, quae praeter fas injuriam inferunt: et qui ipsa occiderit, is cupiditatis suae, causae vd juris confidentiae et possessionis in toto orbe meliores parte ac privilegium habere debet" Videtur tamen jam χτήσιος pro xtXose« legisse, quod posterioribus negotia facessivit. Pro ἐπιϑυμίης Wakefieldius conjecit εὐϑθυμίης, quod calculo suo probavit Orellius. Burchardus libere profitetur se verba i Üup et χτάσεως ἐν παντὶ xóopq non assequi; quare nihi nisi initium fragmenti usque ad verba περὶ παντός converti Quae quum ita sint, praeterquam quod pro ποιῶν edidimu ποιέων, pro ἐπιθυμίης, ut sententia flagitat, εὐϑυμίης, et pro χτάσεως exigua mutatione χτήσιος, nihil tamen erat, quod cor- rigendum videretur. Sensum hunc esse existimo: ,,qui nocentii animalia quacunque de causa interfecerit, fore, ut is non fau tum majore quam caeteri homines animi tranquillitate fruatur ac majore excellat firinitate et constantia, sed cavendum etian esse, ut illi plus quam reliquis mortalibus juris et possessio num, quae res in vitae ornamentis sunt, legibus concedatur." De reliquo hoc ipsum fragmentum mna cum praecedenti e duobus sequentibus ad Abderitarum leges referri probabile est

208. "Oxecxsp edidi cum Burchardo: Orellius ὕχως Porro óoxsi et ποιεῖν mutavi in δοχέει et ποιέειν. De voce χίναδος haec ap. Schol. Aristoph. ad Nub. v. 447 adnotata re perimus: x(vaóog* εἶδός τι Ünp(ou- xal Δημοσθένης ἐν τῷ πρρὶ στεφάνου: Τοῦτο ὃὲ xai φύσει χίναδος τἀνθρώπιόν ἐστ: Οἱ δὲ πᾶν μὲν ϑηρίον χίναδος ἀξιοῦσι χαλεῖσϑαι, ἰδίως δὲ τὴν ἀλώπεχα. Ibidem alia quoque exstat minus apta explanatio

Liber ΠῚ. . Adn. ad Dem. op. fragm. 3ll

ζῶον μιχρὸν τὸ αἰδοῖον εἰςωϑοῦν xal ἐξωϑοῦν, παρὰ τὸ χινεῖν τὸ αἰδοῖον. Adde Harpocrat. et Etymol. M. h. v. Est autem vix dubium, quin Democritus hoc loco χιναδέων nomine an- gues vel alia bestiarum noxiarum et venenatarum genera ap- pellet. Nam apud Hesychium est χίναδος ----- ϑηρίον, ὄφις. Vid. ibi interpp. Tom. lI p. 266 ed. Alberti, et Wagner. ad Alciphr. lib. IllI epist. XXVIII Tom.Il p. 93 seqq. — Verbum plurale γεγράφαται singulari scriptum est cum. Gesnero reddidi- mus, sed pluralem numerum, in quo haesit Burchardus, a De- mocrito usurpatum arbitramur, quod varias Abderitarum leges de hujusmodi rebus constitutas respiceret. — De locutione ἐν q quatenus cf. Bernhardi Syntax. pag. 211. — — Extrema male accepit Burchardus, quasi subjectum orationis νόμος tribus no- minibus appositis ἱερά, σπονδαί, Opxot explicetur. Nam etsi σπονδὰς et ὥρχους largior νόμους posse vocari, tamen tertium vocabulum alienum esse ab hujusmodi comparatione in promtu est.

209. Reposuimus ληϊστὴν pro λῃστήν. Κιξάλλης est, in- terprete Hesychio, qp, χλέπτης, ἀλαζών. Recte ibi Albertus comparat diras Tejorum in Chishull Antiquitt. Asiat. p. 99 (ap. Boeckh. corp. inscr. gr. vol. Il. p. 629, 4): “Ὅς dv χιξαλ- λεύοι T, χιξάλλας ὑποδέχγοιτο, ἡ ληΐζοιτο, T, ληϊστὰς ὑποδέχοιτο. De varia vocabuli scriptura χισσάλης, χιττάλης, χιξάλης, χιξάλλης vid. Koen. ad Greg. Corinth. p. 435 ed. Schaefer. Caeterum probabile est. τὸν χιξάλλην a χιχάνειν dictum esse.

211. Hoc fragmentum una cum quatuor sequentibus quae exstant ap. Stob. Flor. XLIII, 42 — 46 in editionibus ante Gaisfordianam emissis lemmate carent. Quum igitur dubium videretur, ad quem auctorem essent referenda, propter ionicam qua scripta sunt, dialectum Orellius (opusc. sent. Tom. H p. 372seqq. et pag. 735) ea aut Democriti aut Eusebii Neoplato- nici esse ratus posteriori attribuit probata Jacobsii sententia qui in Addit. ad Athenaeum p. 16 haec fragmenta eidem auctori adscripsit. — Postea Gaisfordius in uno codice primo horum fragmentorum Democriti nomen appositum repperit. Inde pro- babili conjectura infertur, reliqua, quae in membranis conjunctim cum primo exarantur, ejusdem esse philosophi. Huc accedit quae-

312 Quaestionum Demoeritearum

dam in singulis verbis cum Democritea dictione similitudo, cu- jus, ubi opus esse putavimus, a nobis mentio facta est. Bur chardus Democrito imprimis posteriora tria fragmenta abjudicat, de cujus judicio infra agetur. Caeterum in hoc primo fragmen- to pro δυνατοῖσι quod tuetur Orellius, Burchardus vulgavit à» ναστῃσι,) voluit autem δυνάστῃσι.

219. Male Burchardus ἡγεῖσϑαι ὅπως scripsit pro ἧγέξ' σθαι ὅὄχως quod jam Orellius habet. "Vulgavimus ἄξεται εὖ e Koenii emendatione ad Greg. Corinth. p. 233 ed. Schaefer. pro vulg. αὔξεται εὖ, quam emendationem ab Orellio ignoratam primus recepit Burchardus. ^ Correximus ἑωυτῷ pro ἕαυτῷ, quod caeteri toleraverant. Denique pro τὸ τοῦ ξένου, quod in membranis est atque a Conr. Gesnero in: τὸ τοῦ χοινοῦ mut» tum erat, substituimus certam Schaeferi conjecturam tuvo: quam ille adnotationi Orellianae pag. 735 in corrigendis Opu- sculorum plagulis adjecit. Verba πόλις γὰρ εὖ ἀγομένη με! στὴ ὄρϑωσίς ἐστι minus recte redduntur a Gesnero: civilz enim prospere agens felicilas est maxima.

213. Reposuimus τοῖσι χρηστοῖσι οὐ ξυμφέρον pro τοῖ; χρηστοῖς οὐ συμφέρον. ἴῃ codd. sequentia scribuntur: ἀμελέον τας τῶν ἑωυτῶν, quam scripturam Orellius οἱ Gaisfordius re tinuerunt, Burchardus fortasse improbavit, hoc fragmentum mendis non vacare dicens, sed nihil corrigens. Nam etsi recte dicitur graece τὰ ἑωυτῶν μὴ ἐπιστάμενοι et τῶν ἑωυτοῦ dyt λέξιν, tamen τῶν ξωυτῶν ἀμελέειν ferri non potest. taque Lycurgum secutus, qui pag. 147 ed. Reisk. verbo ἀμελεῖν d tivum adjungit, non dubitavi rescribere τοῖσι ἑωυτῶν. [π verbi τὰ γὰρ ἴδια xaxüc dv ἔσχεν particula dv, quae in membran: desideratur, addita est a Jacobsio ad Athenaeum pag. 16. Pos verba xal ἣν μηδέν Orellius perspicuitatis gratia τις uncis i clusum inseruit; sed hoc pronomine, quod saepe omittitur, noi est opus. Vide Hermanni diss. de ellips. et pleonasm. Opusc Tom. I p. 154. Pro ἐπεὶ xal ἀμελέοντι ἢ ἀδικέοντι Jacobs ad Stob. pag. 250 maluit ἐπειδὴ ἀμελέοντι ἢ ἀδιχέοντι, quit conjectura nobis non placet. Orellius quaerit: ,mum p? ἀμελέοντι excidit οὐχ ἧσσον: Sane, hujusmodi quid

Liber HI, Adn. ad Dem. op. fragm. 313

librariorum culpa intercidit. Quare hanc locutionem adjeci, sed eo modo quo ionicae dialecti natura flagitat, mutatam. Extrema hujus enuntiationis vulgo sic eduntur: xal ὃεῖ xol παϑεῖν τι, sed bene emendavit Jacobsius ad Stob. et Athen. l. l. xai δὴ xal, quam emendationem in textum recepit Orellius. Nobis in- finitivo etiam, quem non attigit Jacobsius ad ionicam formam revocato exarandum videtur xal δὴ xal παθέειν τι. De verbis dva (xn δὲ ἀυαρτάνειν, pro quibus ne inepte iteraretur oi, nos ἀνάγχη δὴ ἁμαρτάνειν edidimus, Orellius haec observat: ,,Ne- scio, quid corrupti in his verbis reperisse sibi visus sit Jacob- sius. Mihi omnia videntur sanissima, modo haec ab anteceden- tibus dirimantur tanquam nova sententia, Dicit scil. Eusebius h. 1. (immo Democritus) idem fere, quod divinus Salvator Matth. XVIII, 7: ᾿Ανάγχη γάρ ἐστιν ἐλθεῖν τὰ σχάνδαλα" πλὴν οὐαὶ τῷ ἀνθρώπῳ ἐχείνῳ δι’ οὗ τὸ σχάνδαλον ἔρχεται. Eun- dem Evangelistae locum allegat Burchardus, qui singulas hujus fragmenti partes nullo sententiarum nexu inter se cohaerere ait. At aliud dicit Christus, aliud Democritus. "Verborum ᾿Ανάγχη γάρ ἐστιν ἐλθεῖν «à σχάνδαλα sensus e praecedentibus apparet, ubi haec leguntur: Ὅς δ᾽ ἄν σχανδαλίσῃ ἕνα τῶν μι- χρῶν τούτων, τῶν πιστευόντων εἰς ἐμέ, συμφέρει αὐτῷ, ἵνα χρϑ» μασθϑῇ μύλος ὀνιχὸς ἐπὶ τὸν τράχηλον αὐτοῦ χαὶ καταποντισθῇ ἐν τῷ πελάγει τῆς θαλάσσης. Οὐαὶ τῷ χόσμῳ ἀπὸ τῶν σχαν- δάλων x. τ. À. Contra Democritus idem sentit quod apud De- mosth. de cor. pag. 322 in pulchro epigrammate sic expressum est: μηδὲν ἁμαρτεῖν ἐστι ϑεῶν xal πάντα χατορϑοῦν ἐν iori. Si igitur totius fragmenti sensum declarare idque simul cum praegresso et fr. 92 contendere volumus, ea fere philosophi mens esse perhibenda est: ,,Publica civitatis negotia, in quibus rite obeundis omnium salus posita est, magna cum cura geri oportet, neque res privata publicae sic praeoptanda est, ut res publica detrimentum capiat. At in suscipiendis declinan- disve muneribus ita virium nostrarum rationem duci convenit, ut non plura recipiamus, quam quibus ferendis pares simus. Neque enim viri boni est negligere rem familiarem eo consi- lio, ut civibus suis prosit. Jam vero qui negligenter publica

314 Quaestionum Democritearum

negotia administraverit, eum non minore infamia laborare ne- cesse est quam qui in rebus privatis alios homines injuriis af- fecit, quoniam qui publico officio defuit, quamvis neque laeseri quemquam, neque ullum commiserit flagitium, non singulis - sed omnibus videtur injuriam intulisse. Cum rebus autem ne- glectis, prout majores aut minores sunt, vel infamia vel poen: conjuncta est. Quae quum ita sint, mortalis naturae infirmitas. qua profecto peccare cogimur, eam posset habere vim, ut omi- - sis negotiis publicis quieti nos daremus vel nostras tantum r* | ageremus, praesertim quum peccatorum veniam haud facile 3 - aliis impetremus. Sed tamen quum e recta publicorum nego tiorum procuratione omnium salus pendeat, gravissima omnium negotiorum publica existimanda sunt."

214, Burchardus loquendi formulam ἰόντες ἐς τὰς τιμή: quam interpretatur accedentes ad onores posterioris aelati graecitatem imprimisque vitiosam τῶν ᾿Ελληνιστῶν dictionem redolere ait. Quae ipsa res eum induxit, ut hoc fragmentum Democrito abjudicaret. Non memini me alibi eandem junctu- ram reperire. Sed cavendum est, ne deteriora putemus, quit 8 vulgari dicendi consuetudine abhorrent. Mihi hoc loquendi genus, ut multa alia in fragmentis Democriteis, poeticum vide- tur. Democriti orationem etiam agnoscimus in voce dvaxrois- lta enim legendum esse pro dv ἀχηδέες, quod est in menbra nis, acute vidit Burchardus, qui idem vocabulum Deniorrito reddidit fragm. 118, ubi vide nostram adnotationem. Gaisfordiu- re non perspecta dv e textu ejicit; Orellius monet delendum esse dv aut scribendum γύνοιντοις De reliquo. cum hac set tentia cf. Anton. Mel. p. 517 proverb. 28 et 29.

215. Edidimus τοῖσι pro τοῖς, προτελέειν et ὑπουργέξ" pro προτελεῖν et ὑπουργεῖν, πολιήτας (quod et Burchardus hs bet) pro πολίτας. ἴῃ verbis τοῖσι μὴ ἔχουσι rursus Democre teum scribendi genus agnoscimus. Vide quae adnotavimus 2d fragm. 20. Burchardus qui in hoc fragmento Christianorum misericordiam reperisse sibi visus est, sine dubio fallitur, Nam ol«te(pswv eo quo hic ponitur sensu jam ab Homero usurpari constat, velut Iliad. XVI, 5.

Liber ΠΙ, Adn. ad Dem. op. fragm. 915

Τὸν δὲ ἰδὼν ᾧχτειρε ποδάρχης δῖος ᾿Αχιλλεὺς

Καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα. Cf. Il. XI, 813. lllud autem quod Democritus in locupletibus inesse vult de pauperibus bene merendi studium, veteribus Graecis non fuisse ignotum, non est quod multis demonstrem. Nihil enim testatius est Cifnonis munificentia, de qua Plutar- chus in ejus vita c. 10: Αὐτῷ ὃξ νεανίσχοι παρείποντο συνή- ϑως δύο 3 τρεῖς ἀμπεχόμενοι χαλῶς" ὧν ἕχαστος, εἴ τις συν- τύχοι τῷ Κίμωνι τῶν ἀστῶν πρεσβύτερος, ἠμφιεσμένος ἐνδεῶς, διημείβετο πρὸς αὐτὸν τὰ ἱμάτια. Καὶ τὸ γινόμενον ἐφαίνετο σεμνόν. Οἱ δ᾽ αὐτοὶ xal νόμισμα χομίζοντες ἄφθονον, παριστάμενοι τοῖς χομψοῖς τῶν πενήτων ἐν ἀγορᾷ σιωπῷ τῶν χερματίων ἐνέβαλ- λον εἰς τὰς γεῖρας. Ergo neque in verbis quidquam neque in rebus est, quod alium potius quam Democritum hujus caetero- rumque quae proxime antecedunt fragmentorum auctorem esse indicio sit.

217. lIlesychius Αἰμύλος

ἀστεῖος, συνετός, ὀξὺς ἐν

218. Edidi ἀπίξεται et ὧν pro vulg. ἀφίξεται et οὖν. Praeterea flagitante sententia scripsimus τοῦ μέλλοντός τε xal ἀδήλου. In textu Orelliano est τοῦ μέλλοντος, εἰ δὲ ἀδήλου, pro quo editor exarari jubet εἴ γε ἀδήλου, sa/fem si incertum si. Neutrum hoc loco tolerari potest. Alii legunt εἰ xal ἀδήλου, quod aeque frigidum esse liquet. Gesnerus vertit: perfectum igitur bonum futuro, praesertim $ncerto, praestan- tius est. Sed futura omnia incerta sunt; quare non quadrat praesertim. | Burchardus existimat e superioribus verbis ἄδηλον el ἐς γῆρας librariorum incogitantia repetitum esse εἰ, praeser- tim quum sequatur ἀδήλου. Quodsi expungatur ei, ferri posse sententiam in promtu est, sed idem efficit εἰ mutatum in τε.

219. Restituimus πᾶσι ἐνδέει pro πᾶσι ἐνδεῖ. Dativus verbo ἐνδέει adjuuctus non est insolens. Pariter Lucianus ἐν- δεῖ τῷ ἀριθμῷ, deest. αὐ justum. numerum. — Sic hoc loco πᾶσι ἐνδέει erit deest. aliquid ad omnia i. e. ad integritatem, quam Burchardus explicationem proponit. Possis etiam sic interpretari, ut πᾶσι ἐνδέει sit omnibus (aliquid) deest. Utrius-

316 Quaestionum Democritearnm

que generis exempla vide in Henr. Steph. Thes. vol. HI col. 1026 ed. Dind. Nequaquam in eandem sententiam Democritus apud Stobseum Flor. CXVI, 45 (n. 113 Orell) sic ait: A5 “ξανομένου τοῦ σώματος συναυξάνονται φρένες, γηράσχοντος δὲ , συγγηράσχουσι xal ἐς τὰ πράγματα πάντα ἀμβλύνονται. — :Nam- que haec verba non Democriti, sed Herodoti sunt, apud quem lib. III, 134 haec reperiuntur: αὐξανομένῳ γὰρ τῷ σώματι συναυξάνονται xal αἱ φρένες; γηράσχοντι δὲ συγγηράσχουσι χαὶ ἐς τὰ πρήγματα πάντα ἀπαυβλύνονται. — Cujus rei neque Gais- fordius memor erat, neque Orellius. "Wesselingius ad Herodoti locum citatum utrique scriptori eandem sententiam attribui posse opinabatur. Idem dictum ex Herodoto affert Schol. Odyss. Il, 515 addito simili loco Galeni. Cf. Valckenar. ad Herod. 1. | Mihi tutius videtur Herodotum hujus sententiae auctorem habere, siquidem prope contraria est fragmento 2t6, id quod Burchardus qui et ipse Herodotum auctorem esse vult, non animadvertit. Etenim fragm. 216 Democritus sene- ciutem temperantia prudentiaque (τῇ σωφροσύνῃ) praecipue valere ait, sed Herodotus augescente corpore simul et: mentem augeri illoque senescente una senescere mentem et ad ommes res hebescendo minus aptam fieri contendit. Quis autem cre- dat, tam diversa Democritum dicere potuisse? Si enim cum corpore senescit mens, fieri non potest, ut senes prudentia caeteros homines superent. Quare nihil restat, nisi ut Stobaei textus ex Herodoto corrigatur, id quod faciendum esse vel Stobaei codex Parisiacus indicio est, qui in verbis αὐξανομένῳ τῷ σώματι —— γηράσχοντι cum Herodoti exemplaribus concinit.

220. Cf. adnot. ad fragm. 84.

999. Pro ἐς πειϑώ, quod Orellius et Gaisfordius tuen- tur, in nonnullis codd. legitur ἐν siot. Non est spernenda haec lectio, sed nequaquam ita explicari debet, ut vult Bur- chardus, qui eam solam recte se habere ratus, ἐν praepositio- nem dativo junctam hoc loco eadem notione poni affirmat, qua alias dativus commodi usurpetur ejusque opinionis auctoreu excitat Bernhardum Syntax. p. 219. Αἱ nunquam idem est, utrum simplex ponatur dativus, an ἐν praepositio adjungatur,

Liber Ill. Ada. ad Dem. op. fragm. 317

quod accurata exemplorum a Bernhardo allatorum pervestiga- tio docet. Sed ne aliena hie tractem, breviter dicam, àv πει- ϑοῖ in hoc fragmento proprie esse: fs ipso persuadendi actu i e. quando quis id agat, ut aliis persuadeat, longe maximam vim sermonem habere solere.

223. "Vitiose Orellius et Burchardus ἰσχυρώτερος pro ἰσχυρότερος. In Cod. Palat. scriptum exstat: ὁ ἰσχυρότερος εὐπειϑεῖ, in quibus verbis articulum delendum esse patet. Quodsi antecedentem sententiam non satis integram esse, ut Burchardus conjecit, sed ex hac emendari oportere liquido constaret, corrupta vox εὐπειθϑεῖ scripturam ἐν πειϑοῖ in supe- riore fragmento confirmaret. Αἱ hic omnia incerta sunt.

224. Edidimus ἀδιχέων et ἀδιχεομένου pro ἀδιχῶν et αἀδιχουμένου, quod prius vulgabatur.

225. Hanc Democriti sententiam respiciens Ritterus hist. phil. Tom. I, p. 582 non accurate: ,,Democritus, inquit, tadelt «lie Vaterlandsliebe, welche nicht erkenne, dafs die ganze Welt wnser Vaterland." Nam patriae amantes minime reprehendit philosophus.

297. Exaravimus πρηξίων et uscavoíswy pro πράξεων et

βτανοεῖν. Caeterum praepositionem πρὸ post χρέσσον e Cod. Palat. addidit Orellius; sed hauc salvo sensu abesse posse, vix est quod moneam. Simile dicium est Epicharm. ap. Anton. pag. 957: Οὐ μετανοεῖν ἀλλὰ προνοεῖν χρὴ τὸν σοφὸν ἄνδρα, quod et a Stobaeo Flor. 1, 14 eidem tribuitur.

298. Mutavimus συγγενῶν in ξυγγενέων et vitiosam quae apud Orellium et Burchardum est scripturam 2yÜpy, in ἔχϑρη cujus formae vix opus est Herodotum lib. I, 5 citari auctorem. Nam quod apud Atticos observatur discrimen inter substanti- vum ἔχϑρα et femininum adjectivi éyÜpd, idem apud Jones fuisse inter ἔχϑρη et ἐχϑρή nemo non intelligi. In Cod. Pa- lat. pro τῆς τῶν mendose legitur τῷ τῶν; deinde ibidem haec sententia cum sequenti, quae ap. Orell. est Pseudodemocrati- carum quinquagesima septima (vid. supra fragm. 174) librarii errore sic conjuncta est, ut uno tenore legatur μάλα xal ὕπο- «10$ X.t. . Sed ut veteres editiones rectius habent μὴ ὕποπτος

318 Qunestionum Democritearum

ποὺς ἅπ., ita nequaquam Palatini Cod. depravata scriptura ar- gumento uti debuit Burchardus, quo demonstraret, finem nostri fragmenti esse corruptum. Ait enim μάλα comparativo addi- tum sensu carere ideoque delendum esse. Quod quum scri beret vir doctissimus, non erat memor, ut alios scriptores t4- ceam, loci Homerici Il. x, 124: νῦν δ᾽ ἐμέο πρότερος pd ἐπέγρετο, xa( μοι ἐπέστη, ubi πρότερος μάλ᾽ est multo prior, plane ut Democritei hujus fragmenti ratio postulat.

299. Vulgo hic scribitur ἐν ἀπαιδεύτοις, quod vix ferri potest. Quare jam Burchardus ἐν uncis inclusit, ego prorsus delevi, praesertim quum postea simpliciter dicatur νήφοντα yu ϑύουσιν, quae legitima est verbi διαλέγεσθαι structura. Neque tamen ἐν praepositionem e textu ejecissem in fragmento, quod servarunt Antonius et Maximus, testes non admodum locupletes, graecitatis autem nullo numero habendi auctores, si in codicil lis ἐν μεθϑύουσιν esset inventum. Expressit hanc voculam Ge nerus hunc in modum interpretans: dem dixit: Non decet doctum inter indoctos loqui, ut neque sobrium inter ebrios"

231. Scripsimus τοῖσι pro toi; et ξυνιᾶσι pro vitioso c» νίασι, quod tolerarunt Orellius et Burchardus. Pro of, quod Orellio teste in Cod. Palat. exstat, vulgo editiones habent εἰ. Utrumque defendi potest. Extrema sic exponit Orellius: να] conscii sunt, dignos se esse, quibus conferantur honores." Sed hoc aliter graece dicendum erat. Mihi sensus hic esse videtur: ,llomines prudentes ac benevoli honorem ipsis tributum grats mente accipiunt, probe intelligentes, ejusmodi esse omnia for- tunae munera, ut nemo ea jure quodam suo poscere queat: at stulti et malevoli (oí χαχόφρονες) nulla unquam mercede sibi satisfactum putantes nullo honore magnopere laetantur."

239. Edidimus ὑπ᾽ ἑτέρου pro ὑφ᾽ ἑτέρου et ὑπ᾽ ἑωυτοῦ pro ὕφ᾽ ἑαυτοῦ.

233. Pro vulgata scriptura ἥγέου, Orellius apte e Cod. Palat. edidit $y£o. Burchardus mutato accentu Zyso ponens formam quae recte se habet, mendosam reddidit. "Vid. Buttm. gramm. ampl. Tom. I $. 105 adn. 8 p. 501. Sensum hujus

^ Lj

fragmenti sic declaravit Strothius: 'Eàv μὴ εὕρῃς àv σοὶ τὸ τοῦ

Liber III, Adn. ad Dem. op. fragm. 319

ἐπαίνου ἄξιον, et Levesquius: ,si tu ne connais pas les quali- tés qu'ils celébrent en toi, sois convaincu, que ce sont des flatteurs."

934. συνεχὴς mutavimus in ξυνεχής. Mens scriptoris est: Quicunque continenter cum improbis commercium habet, is eorum vitiis paullatim solet assuescere." ^ Caeterum hoc fragmentum cum duobus sequentibus non est interpretatus Burchardus.

235. "Vulgatam ἐξωτιχῶς, quae ferri nequit, converti in ξἐχουσίως. Certe hanc vocem a Democriteo scribendi genere non alienam esse indicio est fragmentum 86. Porro πονέειν exaravimus pro πονεῖν, ξυνέχει pro συνέχει, αἰδέεσθάι pro ai- ὀξῖσθαι, φιλέει pro φιλεῖ, γίνεσϑαι pro γώνεσθαι. Vix opus est moneri, ἀνιέντες a Democrito eo significatu poni, quo vulgo usurpatur medium hujus verbi genus, atque in ultimis fragmenti verbis μάλα referri ad φιλέει. De optativo μάϑοιεν cf. adnot. ad fragm. 12.

236. Edidi τοῖσι πόνοισι pro τοῖς πόνοισιν ; xal γὰρ ὡς τὸν οὐχ ἐθέλοντα pro xoi yàp οὖν οὐκ ἐϑέλοντα, etsi scio rectius hic dici μὴ ἐθέλοντα; ἐξέργε! rescripsi, ut est apud Ilerodot. lib. VII, 139 (ubi eadem potestate usurpatur) pro ἐξείργει. Postrema in Cod. Flor. sic exarata sunt: οὕτω μεγάλης. . . ... τε φυτι- χῆς ἐστι, in quibus verbis lacunam supplevi caeteraque, quem- admodum sententia flagitare videtur, emendavi. Nam apertum est tale quid a Democrito scriptum fuisse: οὕτω μεζάλης πρή- &oz ὁ ἀμαϑὴς σπανίως πρωτουργός τε xal ποιητής ἐστι. Initio fragmenti μάθησις non est ipsa discendi actio, sed ut saepe apud philosophos, rerum perceptarum conprehensa cognitio, quae res usu et consuetudine in naturam verterunt, ut bene reddatur disciplinae vocabulo. In sequentibus χαρποῦσϑαι pas- sive dicitur, ita ut sit /ructum este aut fieri.

237. Posuimus σοφίη pro σοφία. Orellius adnotat: ,,Si sana est lectio, sensus hic erit: sapzentíae vel minima portio pluris est. aestimanda quam stupiditas magna, quantum licet honorata sit (ob opes scil. et potentiam). Sic enim interpre-

^.

tor v. δόξαν. Αἱ convenientior multo et philosopho dignior

320 Quaestionum Demoeritenrum

sententia exiret sic legendo: Τίμιον ὀλιγωρουμένη σοφία ὑπὲρ δόξαν ἀφροσύνης μεγάλην. Pluris aestimanda sapientia (vd sapiens, abstractum pro concreto) /icet contemtía jaceat, quam stupiditas, quantum licet sit honorata. — Ceterum hanc senten- tiam, quae in editis desideratur, uni debemus Codici Palatino." Burchardus hic tacet. Mihi nihil videtur esse mutandum; sen sum enim horum verborum eum esse arbitror, quem in interpre tatione expressi.

938. In Cod. Palat. haec tantum leguntur: ᾿Ανϑρώτοι; πᾶσι τα. ........ τὸν ἀγαϑὸν xal ἀληϑές" ἡδὺ δὲ ἄλλῳ ἄλλο. Qua de re operae pretium erit Orellii adnotationem integram exhibere. ,,Corruptissima haec verba, inquit, quae in edits desiderantur, tanquam novam sententiam inserit h. 1. Codex Palat. Post τὰ, notante viro docto, qui illum in meos usus contulit, erasum quid, Legendum fortassis: ᾿Ανθρώποισι πᾶσι σεβαστά ἐστι τὸ ἀγαϑὸν xal dÀwüéc- ἡδὺ δὲ ἄλλῳ ἄλλο. Apud omnes quidem homines in honore sunt bonum ac verum: gr& tum tamen alii aliud. Bei allen Menschen steht zwar das Gute und Wahre (Tugend und Wahrheit) in einer gewissen Ach tung; im übrigen aber liebt der eine dies, der andre anderes" Acquievi in hac Orellii conjectura, qua tamen philosophi verb restitui non ausim contendere.

241. Attuli totum Plutarchi locum, ne de verborum De- mocriteorum sensu ulla dubitatio nasceretur. Initium Ἦμος δὲ x. τ. Δ. usque ad ὀνείρους ex poeta nescio quo ductum esse indicio sunt et versus heroicus et dictio poetica. Στερύ- πῆας epitheton somniis non valde accommodatum tamen in- tactum relinquere, quam corrigere malui. — ᾿Απεπτοίησεν le gendum esse pro vulg. ἀπεποίησεν viderunt Xylander et Reis kius, quae scriptura et codd. nonnullorum auctoritate firmatur. — In verbis νέα ἐφ᾽ ἡμέρῃ στρέφοντες prima vox est ex emen datione Reiskii, qui recte repudiavit vulg. νέα comparato alio Plutarchi loco (convival. disp. lib. VIII, p. 792 ed. Xyl.; vol. VIII, p. 882 ed, Reisk.) ubi idem Democriti dictum hunc it modum citatur: xaüdzsp ἐχ παλιγγενεσίας νέα ἐφ᾽ ἡμέρῃ vot

νέοντες, ὥς φησι Δημόχριτος. Ita enim editio Basileensis habet: nam

Liber lil. Ada, ad Dem. op. fragm. 321

nam vitiose apud Xylandrum est: χαϑάπερ 3x malw;svsoíag νέας ἐφημέρη φρονέοντες, ὥς φησι Δημόχριτος. Inde simul patet, eandem formam νέα restituendam esse in tertio Plutar- chi loco conviv. disp. lib. HII, 6 p. 655 ed. Xyl, vol. VIII p. 601 ed. Reisk.: 860zv εὖ ἔχει τὸ τὴν νύχτα xal τὸν ὕπνον ἐν μέσῳ ϑεμένους καὶ ποιήσαντας ἱχανὸν διάλειμμα χαὶ διάστημα, χαϑαροὺς αὖϑις, ὥσπερ ἐξ ὑπαρχῆς, χαὶ νέᾳ (lege νέα) ἐφ᾽ ἡμέρῃ φρονέοντας, χατὰ Δημόχριτον, ἀνίστασθαι ie. itaque ez- pedit, nocte. εἰ somno interjecto, justoque intervallo adhibito, mundos rursus quasi de integro statim ab initio diei nova co- - gitantes, ut ait. Democritus, surgere. —— ἐφ᾽ ἡμέρῃ recte ex- plicare videtur Reiskius vol. Vll p. 882 εὐθὺς ἀφ᾽ ἡμέρας , Statim ab initio diei. Sed si sana est vulgata, νέα ἐφ᾽ ἡμέρῃ significet necesse est ἐξ πουὲ diei usum cogitantes, für den "neuen Tag denkend. — στρέφοντες inepte mutavit Xylander im τρέφοντες; siquidem satis constat στρέφειν τι φρεσίν, vel στρέφειν βουλὴν iv ἑαυτῷ a Graecis accipi pro volvere aliquid animo, consilium agitare. Quae translatio utrum a restionibus, σχοινοστρόφοις vel σχοινοπλόχοις, petita sit, quod vult Reiskius, an aliunde ducta, nolim ad amussim definire. Quae quum ita sint, minime opus est cum Burchardo ex reliquis duobus Plu- tarchi locis hic φρονέοντες; exarare, quamquam e contrario neutrubi hoc verbum expungendum puto. Sequentia in mem- branis sic scripta reperiuntur τὴν πρὸς ἀλλήλους δρμὴν xalüd- περ ἀρτύματα συντόνως πλασϑέντες, pro quibus Xylander sub- stituit τῇ πρὸς ἀλλήλους ὁρμῇ, χαϑάπερ ἀρτύματι συντόνως πλασθέντες hoc modo interpretans: Aomines mutuis conatibus tanquam condimento quodam refecti. — Sed πλασϑέντες non est refecti. Reiskius legi jussit τῇ πρὸς ἀλλήλους δρμῇ xa- Udzso ἀρτήματι συντόνῳ σπασϑέντες. Mihi nihil mutandum videtur, nisi πλασϑέντες in ποθοῦντες; quo facto tolerabilis sensus oritur.

249. Inepte Burchardus hoc fragmentum inter spuria rettulit (pag. 55), nulla causa allata, cur de genuinorum nu- mero eximendum esset. Caeterum pietatem hic intelligimus non magis hominum erga deos quam hominum erga homines.

21

399 Quaestionum Demoeritearum

243. Reperitur haec sententia apud Maximum praemisso titulo Δημοχρίτου, ᾿Ισοχράτους xal ᾿Κπιχτήτου in hunc modum scripta: Ξένοις μεταδίδου xal τοῖς δεομένοις ix τῶν ἐώντων 6 γὰρ μὴ διδοὺς δεομένῳ οὐδὲ αὐτὸς λήψεται δεόμενος. Jonicae dialecti vestigium in voce ἐόντων Democritum videtur auctorem prodere, ut statuunt Orellius pag. 523 et Schweighaeuserus ad Epicteti fragm. 108 pag. 208. Hoc vestigium negligens Bur- chardus et pro scripturae mendo habens sententiam Democrito abjudicavit.

944. Durchardus ait, regulae his verbis expressae inter Isocratis praecepta Demonico data aut in Epicteti doctrina morali adolescentium usui destinata, sed nequaquam inter ge- neralia Democriti dogmata locum concedi posse, ideoque hoc fragmentum inter supposita collocavit. Ut autem haec verba, quae nemo dogma Democriticum esse judicabit, a Democrito dici potuisse omnes intelligunt, licet, in quo libro dixerit phi- losophus ignoremus, ita non committendum est, ut in hac fragmentorum paucitate nostram potius libidinem quam codd. auctoritatem sequamur. M

945. Burchardus hoc fragmentum circumlocntionem esse existimat brevioris sententiae, quam Max. p. 543 Aristoteli, Antonius pag. 518 Soloni attribuit: 'Ü πολλοῖς φοβερὸς ὧν πολλοὺς φοβεῖται, atque idcirco hunc locum e fragminibus Democriteis delet. Sed similes aliorum sententiae non eam debent habere vim, ut Democriteae in νοϑείας suspicionem voceutur. Namque hac ratione, ut uno defungar exemplo, fragmentum 140 Democriti esse non posset, sed necessario ad Heraclitum auctorem propter magnam cum ejus apophthegmate similitudinem referendum foret. |

246. ᾿Ἐναντίους hoc loco intelligit Democritus hostes in acie oppositos, ut jam ap. Homer. Il. VI, 106 et alibi reperi- mus, Suspectam habuit hanc sententiam cum praecedenti Bur- chardus propterea quod fragmenta quae sequuntur apud Anton. et Max. Isocratis nomine insignita sunt. Inde vir sagacissimus coegit, utramque sententiam petitam esse e collectis Democriti, Isocratis et Epicteti sententiis, de quibus jam supra facta est

Liber HI. Adm. ad Dem. op. fragm. 323

mentio. Posteriorem denique jejunam vocat et Democrito in- dignam; quae omnia nequaquam mihi probantur.

247. Hanc quoque sententiam inepte Burchardus corru- ptam esse opinatur e Stob. Flor. XLVI, 78: Κάτωνος πρεσβυ- típou. Καχιστον ἔλεγε τὸν ἄρχοντα εἶναι τὸν ἄρχειν ἑαυτοῦ μὴ δυνάμενον, ideoque non esse Democriteam affirmat.

248. Burchardus in his verbis corrupti senarii vestigia deprehendisse sibi visus fragmentum hoc e Democriteorum nu- mero expunxit. Quod non facturus erat, si meminisset, se in- ter sententias Pseudodemocraticas quadragesimam nonam: "Αμαρτίης αἰτίη ἢ ἀμαϑθίη τοῦ xpíssovoc, in qua et ipsa senarii reliquias odorari aliquis possit, germanum Democriti dictum judicasse. Quippe et integri versus et versuum partes omni- bus solutae orationis scriptoribus interdum aliud agentibus ex- ciderunt. Quod reliquum est, cum Cod. Palat. ξυμφέρῃ edidi- mus pro συμφέρῃ.

249. Holstenius notat: ,Egregie Plotinus Ennead. IlI lib. JI cap. 15. Ceterum πάροδος vox e theatro et media scena petita; estque primus chori ingressus in scenam primusque ostentus teste Polluce (lib. IV ὃ. 33 et 118) et Hephaestione." Quare verba ὁ βίος πάροδος verti possunt: ifa processio im scenam. Sed ne bis poneretur scenae vocabulum, in inter- pretatione eam graeci nominis secuti sumus significationem, quae non minus quadrat quam altera. Burchardus ait, Demo- critum hujus apophthegmatis non esse auctorem, quoniam quamvis lepide dixerit, quisquis dixit, tamen a Julii Caesaris verbis illis veni, vidi, vici mutuatus sit. Non refragarer viro doctissimo, nisi scirem, cuivis ante Caesarem eandem senten- tiam, praesertim in rerum humanarum cum ludo scenico com- paratione, in mentem venire potuisse. Caeteroqui pro vulg. tósc, quod Orellius et Burchardus tuentur, cum Cod. Palat. scripsimus εἶδες. Nam ἴδον pro εἶδον apud Homerum metri excusationem habet, apud alios librariorum scripturae men- dum est.

250. Mutavimus νοῦ in vóou. "Vulgo legitur τὸ del, pro quo Cod. Palat. habet τὸ aisi τό.

21 *

324 Quaestionum Demoeritearum

DE FRAGMENTIS SPURIIS.

Quum de omni fragmentorum genere difficile est judicare, ut genuina à supposititiis discernamus, tum de Democriti li- brorum fragminibus difficillimum, cujus in praeceptis moralibus, si cum reliqua philosophi doctrina comparentur inconstantiam quandam jam supra attigimus. ^ Quare nisi certam judicandi normam animo informaveris, facile in hac materia in fraudem incidere possis. Quod Meinersio accidisse diximus, qui quum Democritum in rebus divinis constare sibi vellet, non solum praeclara illa fragmenta, quibus secundum et centesimum septi mun locum dedimus, Abderitae abjudicavit, sed alia etiam non satis intellecta. e Democriteorum operum reliquiis expunvi. Hujusmodi est sententia nonagesima secunda, quan spuriau esse pronuntiavit collatis octogesima quinta et centesima nonx gesima quinta. Αἱ praeceptum nonagesimum secundum, qu homines monet Democritus, ne quid ultra vires suscipiant, πὲ quaquam oppositum est caeteris duobus locis. His enim mi gistratus et honores regumque aniicitia tanquam res expetend commendantur propter utilitatem quae inde in hominum vitir redundet, ac praeterea ars bellica laudatur iique labores, q' bus clarum nomen soleat parari. Mitto caetera quae molestum est enumerare. Se alia sunt, ad quae caute secernenda an- mum ille minime advertit. Ferebantur apud veteres sententià" ἐχ τῶν Δημοχρίτου, ᾿Ἐπιχτήτου χαὶ ᾿Ισοχράτους in unum cor pus redactae. Qui hoc sententiarum corpus post Stobaeum" condidit, auctoris nomen singulis effatis non videtur apposuit ita ut non perspiceretur, quae essent Democriti, quae Epictel: quae Isocratis. Quo factum est, ut Antonius et Maximus, 4" hoc volumine usi sunt, pro libidine unum ex illis tribus «il gulorum apophthegmatum auctorem perhiberent, vel coru" omnium nomina adjicerent — Adde quod Democriti dicta ^ ionico in conmmmem sermonem conversa jam inveniebant vd ipsi convertebant, ita ut posteris judicandi difficultas augerettr.

!) Huic opinioni fortasse obstat Cod. Flor. Stob. p. 434, non ilt? vulgatus Stobaei textus.

Liber III. Ads, ad Dem. op. fragm. 325

Inde etiam est, quod sententiam νόμῳ xal σοφωτέρῳ εἴχειν κόσμιον, quam Stobaeus l'lor. V, 23 Democrito vindicat, Anto- nius et Maximus pag. 1419 Isocrati et pag. 452 Epicteto ascri- bunt. ltaque magna opus est cautione, ne quae apud Ántonium et Maximum leguntur Democriti, Epicteti et Isocratis fragmenta, ea uni ex illis tribus temere assignemus. Confugiendum enim semper est ad Stobaei aliorumque veterum, qui fide digni sunt, auctoritatem. Id non perpetuo fecisse Orellium mox manife- stum erit, qui, quae ejus negligentia fuit, aliena saepenumero pro Democriteis publicavit. Quapropter cum Burchardo, cir- cumspecto illo moralium Democriti fragminum editore multa rejicio, Democritea Orellio visa, ita tamen, ut pauca quaedam ex lis quae severior ille judex jam obelo confixerat quaeque in praecedentibus jam tractata sunt, Democrito reddam. En igitur fragmenta, quae partim ut aliena ex Orellianis opusculis ejicienda sunt, partim, ut suspecta Democrito a cautioribus tribui. nequeunt. 1. Σρόδρα εὐάλωτόν ἐστιν ἢ πονηρία"

E γὰρ τὸ κέρδος μόνον ἀποβλέπουσ᾽ ἀεὶ

᾿λφρόνως ἅπαντα xoi προπετῶς συμπείϑεται. Legitur ap. Stob. Flor. II, 1; nr. 2 ap. Orellium, qni ipse jam conjecit hoc fragmentum non esse Democriti Abderitae. De- metrii nomen praepositum habet in Dictis Poetarum e Stobaeo ab Hug. Grotio editis Eundem Demetrium auctorem agnoscunt codd. nuper collati.

2, ᾿Αδιχείτω μοι πλούσιος xal μὴ πένης"

ῥᾷον φέρειν γὰρ χρειττόνων τυραννίδα. - Corrupti hi versus ad Democritum auctorem male referuntur in Corpore sententiarum Frobeniano pag. 208, cujus haec est in- scriptio: Callimachi hymni cum scholiis. Accedunt sententiae ex diversis poetis, oratoribus et philosophis collectae. Basileae 1532, 4. Tribuuntur Menandro ap. Anton. et Max. p. 212, ubi scriptum est ἀδιχείτω pe.

. 93. Ὅστις σῶμα ϑεραπεύει τὸ ἑαυτοῦ, οὐχ ἑαυτὸν ϑερα-

πϑύει’ ὅστις χρήματα, οὐϑ᾽ ἑαυτὸν οὔτε τὰ ἑαυτοῦ, ἀλλ᾽ ἔτι ποῤῥωτέρω τῶν ἑαυτοῦ. Stob. Flor. XVIII, 37; ap. Orell. n.51.

326 Quaestiousum Demecriteacam

Fragmentum hoc attica dialecto confectum non Democriti, sed Platonis esse complurium codd. consensu exploratum habemus

4. [Πολυμαϑίη xdpta μὲν ὠφελέει, χάρτα δὲ βλάπτει τὸν ἔγοντα" ὠφελέει μὲν τὸν δεξιὸν ἄνδρα, βλάπτει δὲ τὸν ῥηϊδίω: φωνεῦτα πᾶν ἔπος χαὶ ἐν παντὶ δήμῳ. Χρὴ δὲ χαιροῦ μέτρι εἰδέναι" σοφίης γὰρ οὗτος ὅρος. Οἵ δὲ ἔξω χαιροῦ ῥῆσιν μὴν σιχὴν πεπνυμένως ἀείσωσι, οὐ παραδέχονται ἐν ἀργίῃ γνώμιν, αἰτίαν δὲ ἔχουσι μωρίας. Stob. Flor. XXXIV, 19 ap. Orel. n. 60. Valckenarius et Jacobsius hoc fragmen propterea quod ionice scriptum est aut Democriti aut Eusebiü Neoplatonic esse volebant. At Anaxarchi Abderitae est, quem auctorem nominant nonnulli codd. Stobaei 1. c. Eidem auctori adscre bitur in. Cod. Florent. Stob. p. 411 his verbis: 'Hpaxiscs: μὲν ἔλεγε, πολυμάθειαν νοῦν μὴ ἐμποιεῖν, ᾿Ανάξαρχος 6, τῷ μάϑειαν χάρτα μὲν ὠφελεῖν, χάρτα δὲ βλάπκτϑιν.

5. Ἔξεστι οὐ πολλὰ τῶν σφετέρων ἀναλώσαντας xad σαί τε τοὺς παῖδας xal τεῖχός τε xal σωτηρίην περιβαλέοῦαι τοῖσί τε χρήμασι xal τοῖσι σώμασι αὐτέων. Stob. Flor. LXXXIII, 26 ap. Orell. n. 91. Quum in membranis nonnulli . Democriti nomen hoc loco desit, in aliis tota sententia deside retur ac praeterea sensus hujus fragmenti vix conciliari possi cum Democriteo de puerorum institutione judicio, merito v* detur Burchardus fragmen istud Democrito abjudicasse. Quippe nihil minus placebat Democrito quam quod hic dicitur: /ic pueros non magno sumtu ifa instituere, ut pariter eorum for- tunis atque corporibus quasi muro addito salutem praestemw. Ipse enim non tam corporis quam animi bona spectare solebst (cf. fragm. 197, 198 seqq.), divitiarum autem contemtor fuisse existimandus est, ut qui uno doctrinae desiderio flagrans sum ptuosis itineribus totum patrimonium profuderit.

6. Τὰς μὲν γραμμὰς ἀσφαλεστέρας, τὰς δὲ πράξεις λαυ- προτέρας ἔχειν δεῖ. Anton. et Max. p. 35 ap. Orell. n. 12. Eadem sententia exstat inter Demophili Similitud. Pythag. n.5? Orell. opusc. Tom. 1 pag. 10; sed ibi scriptum est γραφάς Quum autem Demophilus incertae aetatis scriptor qui similitu- dines ac sententias Pythagoricas collegit, majore videatur usus

Liber lil. Adu. ad Dem. op. fragm. 427

esse opere, ex quo Stobaeus, Antonius Melissa et Maximus monachus haud paucas sententias Pythagorae, Socratis, Plu- tarchi aliorumque nominibus inscriptas suis antholopiis inse- ruerunt (cf. Orell. praefat. ad Opusc. p. VII) probabile est, Democriti nomen fortasse e scripturae mendo ortum apud An- tonium et Maximum expungendum esse.

7. Θεοῦ ἀξιόν σε ποιήσει τὸ μηδὲν ἀνάξιον αὐτοῦ πράτ- τειν. Απίοῃ. et Max. p. 35 ap. Orell. n. 125. Haec sententia cum doctrina Democritea conciliari non potest.

8. Θὕὔτως πειρῶ ζῆν, ὡς xal ὀλίγον xai πολὺν χρόνον βιωσόμενος. Anton. et Max. p. 35 ap. Orell. n. 126. Ascri- bendum est hoc apophthegma Bianti, ut testificantur Diog. Laert. L 87 et Stob. Flor. V, 97.

9. Δύο ἀφορμαὶ χινοῦσιν ἄνϑρωπον εἰς ϑεοῦ ἐπιμέλειαν, τεμωρία δυσσεβείας xal γνώμης εὐσεβοῦς ἀμοιβαί. Anton. et Max. p. 97 apud Orell. n. 127.

10. ᾿Αφόρητος γίνεται xaxía ἐπαινουμένη. Anton. οἱ Νέδχ. p. 37 ap. Orell. n. 128. Haec et praecedens sententia im nonnullis Codd. Deniocriti, in aliis Sexti nomen praefixum habet. Si utraque eidem philosopho attribuenda est, prior satis probat, neutram Democriti esse posse. Burchardus quid de hac re statueret, nescivit, ut quipag. 10 priorem sententiam Democriti esse dixerit, pag. 55 eandein illi abjudicaverit.

11. Εὐλαβοῦ τὰς διαβολάς, xdv ψευδεῖς ὦσιν" οἱ γὰρ πολλοὶ τὴν μὲν ἀλήϑειαν ἀγνοοῦσι, πρὸς δὲ τὴν δόξαν ἀποβλέ- πουσι. Απίοι.. p. 261 ap. Orell. n. 132. Hoc fragmentum sumium est ἐχ τῶν Δημοχρίτου, ᾿᾿}πιχτήτου xal ᾿Ισοχράτους Hoc loco Antonius Democritum ejus auctorem citat, sed pag. 258 cum Maximo auctorem [socratem nominat, cui et Stobaeus Flor. XLII, 7 tribuit Neque injuria; exstat enim in Isocrat. ad Demonic. admon. pag. 5 ed. Steph. (pag. 7 ed. Bekker; ap. Orell. Opusc. IÍ p. 24).

12. Li piv ἣν μαϑεῖν, ἃ δεῖ παϑεῖν, xal μὴ παϑεῖν, xa- λὸν τὸ uaÜsiv: εἰ δὲ παϑεῖν, τί δεῖ μαϑεῖν ; παϑεῖν γὰρ yp. Anton. et Max. p. 913. Haec non Democritus scripsit, sed vel sophista aliquis vel sophisticae dictionis amator. 1n Codice

328 Quaestionum Detocritearum

Parisiensi 1630 p. 192 eadem verba plenius sic leguntur Ei μὲν ἣν μαϑεῖν, ἃ δεῖ παϑεῖν, xal μὴ παϑεῖν, χαλὸν τὸ po Üsiv: εἰ δὲ παϑεῖν δεῖ, ἃ δεῖ μαϑεῖν, τί δεῖ μαϑεῖν; παδεῦ τὰρ χρή. Tum interjecto nomine nescio quo, quod non am plius legi potest, haec subjiciuntur: μαϑεῖν μὲν ix τοῦ παϑεῖν xai τῶν πάντη ἐστὶν ἀμαϑῶν, μαϑεῖν δὲ xal χωρὶς τοῦ παϑεῖν κῶν φρονίμων. Cf. Boissonad. ad Nicet. Eugenian. Amor. lib. 1Π nr. 194 Tom.ll p. 182. Neque tamen negaverim fieri posse, ut talia in libro aliquo Democritico olim fuerint iis locis, ubi sophistas λεξειδίων ϑηράτορας, ἐριδαντέας xal ἱμαντελιχτέα; deridendos sibi sumsisset philosophus. Sed in tanta rei δπιδὶ- guitate nihil certi affirmo. |

13. Κύόλαξε χρίνων ἀλλὰ μὴ S:opoüpsvoc. Anton. εἰ Maxim. p. 399; ap. Orell. n. 142.

14. Οἱ ϑυμοὶ χαϑάπερ αἱ χύνες τυφλὰ τίχτουσιν ἐγχλή ματα. Απίοη. et Max. p. 329; ap. Orell n. 443. Utrique fragmini in membranis additur lemma Δημοχρίτου (Arpoxp touc) Tot Δημώναχτος, Prius fragmen quum trimeter Jamb: cus sit, ad Democritum auctorem referri nequit. Posterius utpote ad idem lemma pertinens, pariter Abderitano philosophe abjudicandum est,

15. Πονηρὰ φύσις ἐξουσίας ἐπιλαβομένη δημοσίας ἀπε γάζεται συμφοράς. Anton. p. 520; ap. Orell n. 149. Ho fragmentum Stobaeus Flor. XLIIL, 35 Aeschini vindicat, apu! quem legitur orat. adv. Ctesiph. pag. 74 ed. Steph. (p. 431 e Bekk.) his verbis: οὕτως, ὡς ἔοιχε, πονηρὰ φύσις μεγάλη: ἐξουσίας ἐπιλαβομένη δημοσίας ἀπεργάζεται συμφοράς.

16. “Ὅταν αἰτιᾶται διχαστὴς χρινόμενον, ἀνάγχη cw?" ap. Orell. n. 151.

17. Αριστος χριτὴς ὑπονοείσϑω ὃ ταχέως μὲν ouv βραδέως δὲ χρίνων" ϑάτερον μὲν οὖν εὐνοίας, θάτερον δὲ ἀχρ' είας ap. Orell. n. 152.

18. ᾿Ασχέπτως οὐ δεῖ προπετεῖν ἐν τῷ χρύνειν, furposür δὲ βουλεύεσθαι, μηδὲ τῷ σπεύδειν τῷ λογισμῷ, παρ᾽ ὃ δεῖ λέ Ἵειν, ἀλλὰ βραδύνοντάς τε xal μέλλοντας, τὴν ὁρμὴν ἀχριβῶ: πεπονημένους, χαὶ μὴ πρὸς γάριν μεταβάλλεσθαι: ἧττον T

Liber Ill. Adn. ad Dem. op. fragm. 329

τοῦ ἀβούλου τὸ εὐμετάβολον xal τοῦ προπετοῦς τὸ χοῦφον ap. Orell. n. 153.

19. Οὐχ οὕτω τὸν τῶν γραμμάτων yapaxzrpa ὀρθοῦν δεῖ, ὡς τὸν τῶν πραγμάτων trpsiv: ἢ γὰρ χαχὴ χρίσις παντὸς xa- χοῦ αἰτία ap. Orell. n. 154. Haec omnia fragmenta, quae apud Anton. p. 547 exstant, ob praeceptorum jejunitatem, qua valde differunt a Democriteis per Stobaeum aliosque auctores fide dignos servatis non Democriti, sed posterioris aretalogi esse reor. Idem fere Burchardi de iisdem fuit judicium.

20. Τὰς μὲν πόλεις ἀναθήμασι, τὰς δὲ ψυχὰς μαϑήμασι δεῖ χοσμεῖν Anton. e£ Max. p. 704; ap. Orell. n. 156.

21. Tai; μὲν πόλεσι τὰ τείχη, ταῖς ὃὲ ψυχαῖς ὁ ἐχ παι- δείας νοῦς χόσμον xal ἀσφάλειαν παρέχεται. — Anton, et Max. p. 704; ap. Orell. p. 157. Posteriori fragmento in codd. ad- duntur verba: alii ex Democrate, Itocrate, Epicteto. Sed utra- que sententia non videtur recte Democriti nomen in fronte gerere. Nam in Cod. Flor. Stob. p. 405 priori praeponitur lemma: Δημώναχτος, ᾿Υψαίου xal Σωχράτους, posteriori autem p. 408 adjicitur titulus: Ἔχ τῶν ᾿Αριστωνύμου τομαρίων xal Σωχράτους.

22. Τὸν σπουδαῖον φίλον πρὸς μὲν τὰς εὐφροσύνας χλη- ϑέντα δεῖ παρεῖναι, πρὸς δὲ τὰς περιστάσεις αὐτόχλητον δεῖ συμπαρεῖναι. — Anton. et Max. p. 720; ap. Orell. n. 158. Haec verba jure videntur Burchardo circumlocutione amplificata esse ex Chilonis sententia ap. Stob. Flor. 1Π,| 79 p. 96: Ἐπὶ τὰ δεῖπνα τῶν φίλων βραδέως πορεύου, ἐπὶ ὃὲ τὰς ἀτυχίας τα- χέως. Loci illius memor fuit Orellius adnot. ad opusc. Tom. I p. 521, qui tamen hoc de quo agimus fragmentum Democritei ingenii foetum esse putavit. Sed omnem dubitationem eximit vox περίστασις. Nam περιστάσεις pro rebus adversis florentis aetatis scriptores non dixerunt. Cf. Lobeck. ad Phryn. p. 377. Quare Democritus hujus fragmenti auctor esse nequit.

23. Οἱ dAxÜwol φίλοι xai τὰς φιλίας ἡδείας xal τὰς συμφορὰς ἐλαφροτέρας ποιοῦσιν, ὧν μὲν συναπολαύοντες, ὧν δὲ μεταλαμβάνοντες. Anton. et Max. p. 720; ap. Orell. n. 159.

24. Τὸ μὴ δύνασθαι βοηϑεῖν τοῖς φίλοις, ἀπορίας, τὸ δὲ

330 Quaestionum Demoeritearum

μὴ βούλεοϑθαι καχίας τεχμήριον. Anton. et Max. pag. 724; ap. Orell. n. 160. Utrumque fragmentum admodum ineptum est. Prius sic corrigi vult Burchardus, ut reponatur τὰς εὐφροσύνα; ἡδίονας; sed in inficeti scriptoris dictione nihil muto. Porro

non est, quod moneam ὧν μὲν —C— dv δὲ, ut hic fit, positum Ὁ

fere citerioris graecitatis esse, — Caeterum utrumque ejus es

generis, de quo diximus ad fragm. supposit. 16, 17, [ὃ

et 19. 95. Διηνεχὴς ἐπὶ πᾶσιν ἀνθρώποις ἢ τοῦ πλούτου ἐπι

ϑυμία" μὴ χτηθεῖσα μὲν γὰρ τρύχει, χτηϑεῖσα δὲ βασανίζει ταῖς

φροντίσιν, ἀποχτηϑεῖσα δὲ ταῖς λύπαις. Anton. pag. 762; ap Froben. (cf. supra ad fragm. suppos. 2) pag. 205; ap. Orell n. 161. Frigida sententia ac Democrito indigna, non tantum propter verba ἐπὶ πᾶσιν ἀνθρώποις, quae cum Democriteo de his rebis, judicio conciliari non possunt, sed etiam propter ἰυ- queudi genus a Democritea dictione alienum. — Offendit impr- mis verbum ἀποχτᾶσθαι, quod apud optimum quemque scripto-

rem non legitur, et participia, quae ad divitias referenda erani -

ad cupiditatem (ἐπιθυμίαν) relata. 26. 'Ü xa:à φύσιν πλοῦτος ἄρτῳ xal ὕδατι xai τῷ τὸ

χούσῃ τοῦ σώματος σχέπῃ συμπεπλήρωται" 6 δὲ περιττὸς χατὰ

ψυχὴν ἀπέραντον ἔχει xal τὸν τῆς ἐπιϑυμίας βάσανον. Anton

p. 762; ap. Orell. n. 162 i. e. Naturales diettiae constant paw —

et aqua et qualicunque corporis tegumento, supervacaneae ter infinitam ἐπὶ animo cnpiditatis vexationem habent. — Orellius comparat sententiam Pythagoricam (opusc. 1 p. 46, 20) Sap χὸς φωνὴ μὴ πεινῇν, μὴ διψῇν, μὴ ῥιγοῦν. et Pauli apostoli verba I Timoth. Vl, 8: "ἔχοντες δὲ διατροφὰς xal σχεπάσματα. τούτοις ἀρχεσϑησόμεϑα. Αἱ ipsa graecitas documento est, hoc fragmentum ἃ Democrito non esse scriptum. c primum qui dem non solum junctura 6 xatà φύσιν πλοῦτος ——— court πλήρωται paulo insolentior est, sed etiam usus vocis σχέπη, quem hic videmus, magis concinit cum recentiore quam cut antiquiore dicendi consuetudine. Deinde nemo bonus scriptor dixit 6 βάσανος; omnes feminino genere hoc vocabulum usur parunt. Quam rem fugisse video Burchardum, qui significalu

Liber ΠῚ. Αι. ad Dem. op. fragm. 331

magis quam genere hoc substantivum ab antiquorum loquendi norma hic abhorrere existimat.

27. Ὅσα μὲν ἐπὶ τῇ φύσει, πάντες ἐσμὲν πλούσιοι, ὅσα 6i ἐφ᾽ ἡμῖν, πάντες ἐσμὲν πένητες. — Antom. pag. 762; ap. Orell. n. 163 i. e. rebus tit quas natura largitur, omnes abun- damus; quae vero in nostra postestate sunt, earum omnes su- mus inopes. Hanc sententiam per se falsam esse non est, quod multis demonstrem. Nam aliis plus, aliis minus largitur natura, neque corpore solum, sed etiam animo differunt homi- nes. Utque non omnes arbores et plantae in quovis agro cre- scunt, ita non in omnibus hominibus eadem prudentia idemque animi habitus invenitur. Quae autem in nostra sunt potestate amor, desiderium, laboris patientia et similia, earum rerum alii plus, alii minus possident, iisque etiani excellunt aut plane carent, ut prorsus ridiculum sit, omnes homines in hoc genere pares inter se putare. Quare nihil excogitari potest, quod magis adversetur philosophi nostri de hominibus judicio, ut qui, quemadmodum vidimus supra, alios prudentes, alios stultos, alios pecuniarum tenaces, alios prodigos, alios veraces, alios mendaces appella- verit. Burchardus sententiam non impugnat, sed sola auctoris verba, In his τὰ ἐπὶ τῇ φύσει ita opponi ait verbis τὰ ἐφ᾽ ἡμῖν, ut fere apud Epictetum fiat, qui Enchirid. cap. 1 haec habet: Τῶν ὄντων τὰ μέν ἐστιν ἐφ᾽ ἡμῖν, τὰ δὲ οὐχ ἐφ᾽ ἡμῖν. Ἔνφ᾽ ἡμῖν μὲν ὑπόληψις, ὁρμή, ὄρεξις, ἔχχλισις, χαὶ ἑνὶ λόγῳ ὅσα ἡμέτερα ἔργα. Οὐχ ἐφ᾽ ἡμῖν δὲ τὸ σῶμα, f, χτῆσις, δό- Cat ἀρχαὶ xal ἑνὶ λόγῳ ὅσα οὐχ ἡμέτερα ἔργα. Sed nolim haec longius persequi, satis habens, ostendisse, quae esset hujus fragmenti a Democriteis discrepantia.

98. Ei βούλει ἄλυπον βίον ζῇν, tà μέλλοντα συμβαίνειν ὡς 705 συμβεβηκότα λογίζου. Anton. et Max. p. 790; ap. Orell. n. 165.

29. "Aloroc toUit, μὴ τὴν ἀπάθειαν, ὡς τὰ ἄλογα τῶν ζώων, μηδὲ τὴν ἀλογίαν, ὡς οἵ ἄφρονες, ἀλλ᾽ ὡς ἐνάρετος, τὸν λόγον τῆς λύπης ἔχων παραμύθιον. Anton. et Max. p. 790; ap. Orell. n. 166. '

30. “Ὅσοι τινὲς πρὸς τὰς συμφορὰς γνώμῃ μὲν ἥχιστα

332 Quaestionum Demorriteurum

λυποῦνται, ἔργῳ δὲ μάλιστα ἀντέγουσιν, οὗτοι xal τῶν πόλξαν xal ἰδιωτῶν χραάτιστοί εἰσιν. — Anton et Max. p. 790; ap. Orell. 167. His tribus fragmentis in codd. et in margine edit. C. Ges neri additur lemma ez sententiis Epicteti, Isocratis, Demorrili. Inter Epicteti Fragmenta jam retulerunt Meibomius et Schweig- haeuser. nr. 158—160. Omnino ea Epicteti esse satis probat scribendi genus. ᾿Απάθεια apud Epictetum est ἀναισθησ!α. Sic idem ap. Arrian. Ill, cap. Il, 4: οὐ δεῖ ps εἶναι ana, ὡς ἀνδριάντα. Cf. Schweigh. ad 1.1. Huc accedit vox vij τος, Democriteae aetatis Graecis ignota, Vid. Lobeck. ad Phryn. pag. 328 seqq.

31. Τοῖς μὲν νοσοῦσιν ἰατρούς, τοῖς δὲ ἀτυχοῦσι φίλου: δεῖ συμπαρεῖναι. — Anton. et Max. p. 805; ap. Orell. n. 165. At ibidem pag. 815 eadem sententia Plutarcho tribuitur. Sio baeus Flor. CXIII, 16 Socratis esse dicit, inter cujus similitu- dines est apud Orell. opusc. 1, p. 24 (ubi παραινεῖν pro ov παρεῖναι legitur). Quocirca nulla hic est Antonii et Maxiui Democrito hoc dictum vindicantium auctoritas

32. ᾿ Καὶ ἰατρὸν xal φίλον οὐ τὸν ᾿δίω, ἀλλὰ τὸν Oy: μώτερον δεῖ ἐχλέγεσθαι. — Anton. et Max. p. 805. At ibiden pag. 721 hoc fragmen er déctis Epicteti, lsocratés et Demo cratis esse fertur. Apud Orellium legitur n. 169. Democriti esse hanc sententiam ex iis quae de amicitia dixit, demonstrari , nequit.

994. "pas xal πενία δύο τραύματα δυςϑεράπευτα. Max p. 856; ap. Orell. n. 172. Hoc contrarium est iis quae De mocritus de paupertate et divitiis supra dixit.

34. Παλαιὸς atvoc* ἔργα μὲν νεωτέρων,

Βουλαὶ δ᾽ ἔχουσι τῶν γεραιτέρων χράτος.

Maxim. p. 856; ap. Orell. n. 173.

356. Γῆρας λεόντων χρεῖσσον ἀχμαίων νεβρῶν. Maxim p. 856; ap. Orell n. 174. 1η his duobus fragmentis nili! Democriteum est; namque priores duo versiculi ex Euripid Melanippe, posterior ex ejusdem Hippothoonte sunt, ut efficilur ex Stob. Flor. CXV, 5 et 14. .

36. Ἔν μὲν τοῖς ἐσόπτροις 6 τῆς ὄψεως, ἐν δὲ ταῖς Ópt

Liber Hil. Adn, ad Dem. op. frngm. 333

A(at ὃ τῆς ψυχῆς χαραχτὴρ βλέπεται. Anton. et Maxini, p. 933; ap. Orell. n. 175. In codd. atque in editione C. Gesneri huic apophthegmati appositum est lemma Demosthenis vel De- socriti. ln hao ambiguitate tutius est, hanc sententiam Demo- criticis non inserere, donec certius quid e membranis proferatur.

37. Μηδὲν τῆς ἀληθείας τιμιώτερον ἔστω μηδὲ φιλίας ἐχλογὴ ἐχτὸς παϑῶν διαχειμένη, οἷς τὸ δίχαιον συγχέεται χαὶ σχοτίζετα!. — Ánton. p. 234; ap. Orell. n. 177.

38. ᾿Αϑάνατον χρῆμα ἢ ἀλήϑεια xal ἀΐδιον, παρέχει oi ἡμῖν οὐ χάλλος χρόνῳ μαραινόμενον, οὔτε παῤῥησίαν ἀφαιρεῖ τὴν ὑπὸ Qs ἀλλὰ τὰ δίκαια xal τὰ νόμιμα, διαχρίνουσα ἀπ᾿ αὐτῶν τὰ ἄδιχα xal ἀπελέγχουσα. Anton. p. 234; ap. Orell. n. 178. Utrique sententiae adjicitur in membranis Epicteti nomen. Quapropter non injuria iis inter Epicteti fragmenta (n. 139 et 140) locum concessit Schweighaeuserus, Sed quo- niam fragmentum proxime antecedens ap. Antonium Democriti nomine insignitum est, suspicabatur idem vir doctus duas illas, de quibus loquimur, sententias petitas esse e Democriti, Epicteti et lsaei (corr. Isocratis) sententiis antiqua aetate in unui cor- pus redactis. Porro ex verbo συγχέεται Democritum auctorem esse conjiciebat. Hujus conjecturam amplexus Orellius utrum- que fragmen inter Democritea rettulit, quod non probamus. Etenim συγχέξται, quod Schweighaeuserus certissimum ionicae dialecti vestigium habuit, Burchardus autem scripturae mendum esse ratus est, fortasse etiam apud Atticos in usu fuit. Certe - Xenophontem recte statuit Buitnannus granun. ampl. Tom. Il, ὃ. 114, p. 107 seqq. semper dixisse óís:at, quae forma pluri- bus locis servata non librariis, sed ipsi scriptori debetur. Ne- que valde dispar est ratio verbi χέξιν, de quo disseruit idem grammaticus Tom. I, S. 105, adnot. 2. Itaque in his fragmen- tis nullum est indicium, ex quo Deniocritum eorum auctorem esse colligi oporteat. Caeterum neutrius fragmenti textus in- teger est, cujus emendandi curam gerere nunc non vacat.

39. Τὸ προςπεσὸν τερπνόν ap. Orell n. 181.

40. “Ὅλος ἀνθρωπὴὸς ἐκ γενετῆς voosós ἐστι ap. Orell. n. 182. Utrumque apophthegma ex Pseudohippocratis epistola

334 Quaestionum Democritearam

ad Damagetum, de qua libro primo pag. 78 seqq. disseruimus, sumtum, ex M. Neandri Opere aureo, ubi pag. 3629 (ed. Lips) legitur, inepte exscripsit Orellius.

41. Γνωμέων pso τῶνδε si τις ἐπαΐοι ξὺν νόῳ, πολλὲ μὲν ἔρξει ἀνδρὸς ἀγαθοῦ ἄξια, πολλὰ δὲ φαῦλα οὐχ ἕξει. Pseudodemocrates ap. Orell. n. 1. Jonicae dialecti ratio postu Jat οὐχ ἕξει; Orellius corrigi vult οὐχ ἔρξει. — Sed manifestum est, hanc sententiam ab eo qui Democriti praecepta moralis collegit, commendationis loco caeteris sententiis esse praemissam.

49. Maxdptoc ὃς οὐσίαν xal νοῦν ἔχει" χρῆται γὰρ εἰς ἃ δεῖ χαλῶς. Pseudodemocrates ap. Orell n. 48. Corrupü . Sunt. versus Jambici, quos integros exhibent Stobaeus Flor. CXIV, 7 et Maxim. pag. 759, Menandri esse dicentes. Ibi au- tem in huuc modum scribuntur:

Μακάριος ὅστις οὐσίαν xal νοῦν ἔχει, Χρῆται γὰρ οὗτος, εἰς ἃ δεῖ, ταύτῃ χαλῶς. 438, Γῆς ἐπέβην γυμνός, γυμνός θ᾽ ὑπὸ γαῖαν ἄπειμι" Καὶ τί μάτην μοχϑῶ, γυμνὸν ὀρῶν τὸ τέλος; In Cod. Palat. sententiarum Pseudodemocraticarum hoc ept- gramma post sentent. 83 inseritur, ut testatur Orellius opusc.! p.504. Atidem distichon Palladae ascriptum exstat in Bruncki Analect. Tom. 11. p. 428.

44. 'O χόσμος ἀλλοίωσις, ὁ βίος ὑπόληψις Democrat. ap. Orell. n. 85. Exstat haec sententia Democrati ascripta 4p. Marcum Antoninum lib. IV ὃ. 3 fin. ubi vid. Gataker. Fuisse eam in Codice Barberino sententiarum Democraticarum ex llol- stenii, qui illum codicem contulit, silentio conjicere licet. Sed quum eam in Cod. Palatino, qui magni ponderis est, deside- rari testetur Orellius, omninoque non videatur fieri posse, ut Democritus, licet mundum appellaverit mutationem, vitam ta- men nihil nisi opinionem esse dixerit, hoc dictum inter Demo- critea non recepimus. Siquidem ipsi Antonino potius conve nit hoc effatum, cui passim in ore fuerit illud πᾶν ὑπόληψις aut alii attribuendum est Democrati quam illi, quem Democri- tum esse volumus.

45. Θεῷ ὅμοιον ἔχει ὁ ἄνθρωπος τὸ εὖ ποιεῖν, ὅταν τὸ

Liber III, Ads. ad Dem op. fragm. 335

εὖ ποιεῖν μὴ καπηλεύηται,), xal τὸ εὐεργετεῖν xal ἀληθεύειν. Anton. et Max. p. 277: ap. Orell n. 135. Cur hanc senten- tiam Democrito abjudicemus, dictum est in praefatione fragmentis praemissa.

46. "Hv πιστεύῃ τις, θεοὺς ἐπισχοπεύειν πάντα, οὔτε Ad. ὕρη οὔτε φανερῶς ἁμαρτήσεται. Democrat. ap. Orell nm. 80. De hoc quoque fragmento in eadem praefatione diximus.

JB. ADNOTATIONES AD FRAGMENTA PHYSICA.

1. Mutavimus ἡμεῖς ad restituendum Jonismum in ἧμέες, συνίεμεν ex Democriti usu in ξυνίεμεν, διαϑήχην autem in δια- Ütrzv, de quo vocabulo disseruünus ad fragm. moral. 22. Nam διαϑήχην hic ferri non posse res ipsa loquitur. Porro γινώ- σχεῖν edidimus pro γηνώσχειν, ióusv pro ἴσμεν. ἐπιῤῥυσμίῃ pro ἐπιρυσμίη,. quod proprie valet affluentiam sed hoc De- mocriti loco rem extrinsecus allatam. llesychius: ἐπιῤῥύσμιον, ixippíov. Praeterea exaravimus ξύμπαντα pro σύμπαντα. De nique flagitante sensu. ἀποχεχριμένη scripsimus pro ἀποχεχρυμ-

fyr, quod vitium miramur fugisse Stephanum in poesi philos. p. 157 et Fabricium in Sexti editione p. 400. — Caeterum vix est quod moneam, in verbis ὅταν —— δύνηται me sustulisse mendum non aninidversum Fabricio 1. 1. Papencordtio p. 59 et Heimsoethio p. 19. Nam quod est in codd. mss. ὅταν — δύναται, id non esse Democriteum, sed posteriori demum ae- tate evaluisse, inter viros graece doctos constare arbitror. In interpretatione χαϑάπτεσθαι sic expressimus, ut reddendum est ap. Herod. VI, 68.

2. lin universum moneo formas in Democriti verbis ioni- cas, quae a librariis hoc loco ad unam omnes in atticas con- versae erant, a me esse restitutas. Eadem sententia paucis mutatis exstat ap. Pseudoplutarch. de placit. phil. lib. IV, cap. 19. Brevius etiam Simplicius ad Arist. Phys. fol. 7: πεφυχέ- vat γὰρ τὸ ὅμοιον ὑπὸ τοῦ ὁμοίου χινεῖσϑαι xal φέρεσθαι τὰ συγγενῇ πρὸς ἄλληλα.

e 336 Qeaestionum Democritenrum

3. Rescripsimus ex Plutarch. de orae. defect. p. 419. A. et vit. Aemil. Paul. p. 255 D. δὐλόγχων pro εὐλόγων. Ne- que enim dubium est, quin apud Sextum prior vox usu non satis trita librariorum incuria in posteriorem corrupta sit. Praeterea pro ὑπερμεγέθη reposuimus ὑπερφυΐ, quod non so- lum simillimus Sexti locus adv. Math. lib. ΓΧ δ. 42 praebet, sed etiam in Cod. Monacens. Nr. 159 legisse se testatur Pa- pencordtius p. 70.

4. Edidi ópfovtzc pro ὁρῶντες, τοῖσι μετεώροισι pro τοῖς μετεώροις, χατάπερ pro χαϑάπερ, ἐχλείψιας pro ἐχλϑείψεις el ἐδειματέοντο pro ἐδειματοῦντο.

5. In hoc Diogenis loco ἀληϑείη scripsi pro ἀλήθεια et bis i::5 pro αἰτίῃ. doc Democriti de latente veritate effatum frequenter ab antiquis memoratur. Aristoteles Metaph. lib. lil, cap. 5: διὸ Δημόχριτός γέ φησιν, ἤτοι οὐθὲν εἶναι ἀληϑές, 7, ἡμῖν γ᾽ ἄδηλον. Cicero Academ. Quaest. I, 13 Democritus, Àns- xagoras, Empedocles, omnes paene veteres, nihil cognosci, nihil percipi, nihil sciri posse, angustos sensus, imbecillos animos brevia curricula vitae et, ut Democritus, in profundo veritatem esse demersam; opinionibus et institutis omnia teneri; nihil veritati relinqui, deinceps omnia tenebris circumfusa esse dixe runt. Id. Acad. Quaest. 11, 10: Natura in profundo veritatem, ut ait Democritus, penitus abstrusit. Lactantius lib. ΠῚ Insti- tutionum cap. 28: Anaxagoras pronuntiat, circumfusa esse tenebris omnia, Empedocles angustas esse sensuum semitas queritur, tanquam illi ad cogitandum rheda et quadrigis opus esset: Democritus quasi ind puteo quodam sic alto, ut fundus sit nullus, veritatem jacere demersam: nimirum stulte, ut cae tera. Non enim tanquam in puteo demersa est veritas, quo vel descendere vel etiam cadere illi licebat, sed tanquam in summo montis excelsi vertice, vel potius in coelo; quod es verissimum. — Quid enim est, cur eam potius in imum depre*- sam diceret, quam in summum levatam? nisi forte mentem quoque in pedibus aut in imis ealcibus constituere malebat potius, quam in pectore aut in capite." Haec ille et alia

multa adversus veleres philosophos. Seneca quaest. nat. lib. VII. cap.

Liber HI. Ado. ad Dem. op. fragm. 334

cap. 32 Democriti sententiam his verbis attiugit: ,, At mehercu- les, si hoc totis membris premeremus, si in hoc juventus sobria incumberet, hoc majores docerent, hoc minores addiscerent, vix ad fundum veniretur, in quo veritas posita est, quam nunc in summa terra et levi manu quaerimus."

6. Vulgo hic legitur ósiv dz) παντὸς etc. hoc sensu: oportere ab atomorum variurum universitate (multas ad mun- dum generandum) segregari. Sed praeoptavimus vulgatae scri- pturae Heimsoethii conjecturam p. 29 propositam, qui pro δεῖν substituit δίνῃ. ^ Cui emendationi.non obstat quod apud Simplicium subjungitur πῶς δὲ xal ὑπὸ τίνος αἰτίας μὴ λέγει; siquidem non mundi conditi, sed illius turbulentae atomormn concursionis causam Aristotelis interpres reqnirit. Quod reli- quum est, non improbo lectionem, quam exemplaris sui mar- gini ascripsit Victorius, τοῦ παντός. Praeterea εἶδος atomorum nomen a figuris sumtum alibi a me expositum est.

7. ln verbis δυνάμι et ἐνεργείῃ ionismum ἃ librariis ob- literatum restitui. Est autem hic locus testimonio, rerum quae vel δυνάμει vel ἐνεργείᾳ sunt discrimen, cujus saepe meminit Aristoteles, a Democrito esse inventum.

8. Democriti verba a Plutarcho servata interpretatur Ári- stoteles metaph. lib. 1, 4: διὸ xal οὐθὲν μᾶλλον τὸ ὃν τοῦ μὴ ὄντος εἶναί φασι (Λεύχιππος xal 6 ἑταῖρος αὐτοῦ Δημόχριτος) ὅτι οὐδὲ τὸ χενὸν τοῦ σώματος.

9. Hic Sexti locus duo continet Democriti fragmenta. Unum est τάδε λέγω περὶ τῶν ξυμπάντων, quae verba Cicero acad. II, 23 vertit Aaec loquor de universis. lta Democritum orsum fuisse magnum Diacosmum probabile esse diximus su- pra, ubi de illo opere egimus. Quomodo a viris doctis intel- ligatur illud παρειχαζόμενος. jam expositum est in praefatione libri secundi adn. 1. Superest alia explanandi ratio, quam hic proferre non erit inutile. Quum Sextus una cum caeteris qui eandem disciplinam profitebantur nihil certi esse statueret at- que à rebus incertis assensionem cohiberet, videtur hoc loco Democritum notasse, qui de rerum universitate, quam praeter Jovem mundi opificem nemo satis nosset, disputare esset au-

22

338 Quaestionum Demotritearsm

sus. Adde quod in sequentibus ob praeclaram illam hominis definitionem acerbe philosophum nostrum irridet. Quare si recte conjicio, hoc opere Sextus Abderitam ait ad Jovis sini- litudinem accessisse. Quod apud Clem. Alex. p. 356 invenitur: τάδε λέγει Δημόχριτος, de alius fortasse libri exordio accipien- dum. Alterum fragmentum est: ἄνθρωπός ἐστι, ὃ πάντες ἴδμεν. De quo Aristoteles libro I de partibus animalium cap. 1 pag. 640 ed. Bekker. in hunc modum judicat: εἰ μὲν οὖν τῷ σχήματι xal τῷ χρώματι ἕχαστόν ἐστι τῶν τε ζῴων xal τῶν μορίων, ὀρθῶς ἄν Δημόχριτος λέγοι" φαίνεται γὰρ οὕτως ὑπο- λαβεῖν. Φησὶ γοῦν παντὶ δῆλον εἶναι οἷόν τι τὴν μορφήν ἐστιν ὃ ἄνθρωπος, ὡς ὄντος αὐτοῦ τῷ τὰ σχήματι xal τῷ χρώματι γνωρίμου.

10. Verba ἀγχυρηβόλιον σάλου xal πλάνης apposita in- terfatione, ὥς φησι Δημόχριτος, leguntur praeterea apud Plutar- chum libro de fortitudine Romanorum p. 317 (vol. VII, par. 256 seqq. ed. Reisk.).

11. Hunc Plutarchi locum integrum exhibui, ut pauc illa, quae continet Democriti verba difficilia et corrupta Bur chardo p. 54 visa, ab omni parte intelligi possint. Inepie Reiskius περὶ ante τὴν γένεσιν deleri vult aut αὐτόϑεν περιττὴ» γένεσιν exarari, Neutrum necessarium est; nam περὶ τὴν γένε: σιν proprie significat circa tempus originis. ldem in hoc quo que delinquit, quod post αὐτῷ ante τῆς περὶ τὴν χίνησιν ali- quod participium neutrum e. c. μεταβάλλον deesse suspicatur; est vero αὐτῷ h. ]. dativus commodi. Verba Democritea at tem vulgo sic leguntur: Διόβλητον piv οὐδέν, ὥς φησι Δημό xpttoc, παρ᾽ αἰϑρίης στέγειν σέλας. Haec Xylander non bene vertit: A5] quidem de coelo tactum, ut att Democritus, ferre sub puro aethere jubar. Melius jam Reiskius rescribebat τὸ παρ᾽ αἰϑρίης στέγει σέλας hoc sensu: mi sustinet tgnem, quem Jupiter e sereno coelo jaculatur. ldem ex Turm. affert: στέγει τῶν μὴ δυναμένων et στέγει τὸ μὴ δυνάμενον σέλαϊ. Sed reponendum est cum Wyttenbachio ὃ μὴ τὸ παρ᾽ alpin: στέγει σέλας. ln sequentibus rursus ineptit Reiskius, ἀποστέ: γεῖ mendosum esse, pro eoque ἀποστάζει vel ὑποφεύγει scribi

Liber IIL Adn. ad Dem. op. fragm. 339

oportere existimans, ldem notat e Turn. et Vulc.: τῶν σωμά- των σίδηρος, yaÀxóc, ἄργυρος, χρυσός, pro quibus verbis Xy- lander solum habet τῶν σωμάτων χαλχός, ἄργυρος. Ad rem ipsam quod attinet, non erit inutile comparare Senecae locum Quaest. natural lib IV, 9: ,,Accedit his ratio Democriti. Omne corpus quo solidius est, hoc calorem citius concipit, et diutius servat. Itaque si in sole posueris aeneum vas et vi- treum et argenteum, aeneo citius calor accedet, diutius haere bit. Adjice deinde, quare hoc existimet fieri. His, inquit, cor- poribus, quae duriora et pressiora densioraque sunt, necesse est minora foramina esse et tenuiorem in singulis spiritum. Sequitur, ut quemadmodum minora balnearia et minora milia- ria citius calefiunt, sic haec foramina occulta et oculos effu- gientia, et celerius fervorem sentiant, et propter easdem angu- stias quidquid receperunt, tardius reddant."

19. In verbis ἦ μὲν γὰρ τῷ ἀλλοιοῦσθαι servavimus Schneideri conjecturam, quam et Philippsonius recepit. Priores legunt εἰ μὲν γὰρ ἀλλοιοῦσθαι praeter Camotianam editionem, in qua est ὃν μὲν yàp τῷ ἀλλ. In sequentibus pro xal ἁπλῶς ἀλλοιοῦσθαι, πάσχειν Schneiderus scribi jussit xol ἁπλῶς τὸ ἀλλ. λέγει &dcy., non male, sed pro λέγει cum Philippsonio ponendum videtur τῷ ad ποιεῖ relatum, Praeterea olim lege- batur ἀδύνατον δέ, φησι, τὸ μὴ ταῦτα πάσχειν, ἀλλὰ xal ἕτερα ὄντα ποιεῖν οὐχ ἕτερα, ἀλλ᾽ 3, ταὐτόν x. t. À. quae Schneide- rus sic corrigi voluit ἀδύνατον δέ φησι τὸ μὴ ταὐτὰ ὄντα πά- σχειν, ἀλλὰ xal ἕτερα ὄντα ποιεῖν οὐχ ἕτερα, ἀλλὰ x. v. À. Sed omisso ἀλλὰ ante χαὶ ἕτερα, et οὐχ ante ἕτερα, οἱ ἀλλ᾽ ἢ ante ταὐτόν in ἀλλὰ mutato Philippsonius locum probabiliter restituisse videtur. Burchardus comparato Aristotelis loco de gen. et corr. 1, 7: Δημόχριτος δὲ παρὰ τοὺς ἄλλους ἔλεξε μό- γος ἰδίως. Φησὶ γὰρ τὸ αὐτὸ xal ὅμοιον εἶναι τό τε ποιοῦν xai τὸ πάσχον. οὐ γὰρ ἐγχωρεῖν τὰ Étepa xol διαφέροντα πά- σχειν ὑπ᾽ ἀλλήλων ἀλλὰ xdv ἕτερα ὄντα ποιῇ τι εἰς ἄλληλα, οὐχ ἦ ἕτερα, ἀλλ᾽ Tj ταὐτόν τι ὑπάρχει, ταύτῃ τοῦτο συμβαίνειν αὐτοῖς vulgatam inde & verbis πάλιν δὲ τὸ μὲν αἰσθάνεσθαι in hunc modum emendare studuit: Πάλιν δὲ τὸ μὲν αἰσθάνεσθαι

22 *

340 Quaestionum Demoeritearum

^f

xal ὑπ᾽ ἀλλήλων ἀλλοιοῦσθαι 3| πάσχειν μὴ ὄντα ταὐτά, ἀδύ- νατόν φησιν εἶναι, ἀλλὰ χἄν ἕτερα ὄντα ποιῇ (scil τι εἰς ἀλ- ληλα, quae excidisse suspicatur) οὐχ 1, ἕτερα, ἀλλ᾽ ἢ tuj. τι ὑπάρχει, τοῦτο συμβαίνειν. Totum autem locum sic vertit: Democritus quidem de sensu. non satis accurate statuit, utrum simili quodam an contrario fieri putet..— Quodsi enim sensui mutationem efficit, in contrario quodam ponere videtur ; simi- lia enim. similibus non. mutantur; rursus. autem dissimilia dissimilibus mutari posse negat; immo, si quae. dissimilia vin quandam inter “6 habeant, id non, quod disstmilia sint, sel quod simile quiddam inter se habeant, fieri putat. Quapropter, utrum posuerit. Democritus, non liquet. | Sed haec mutatio ἃ recepto Theophrasti textu ita recedit, ut longe aliud in eju locum substituatur. Postrema apud Theophrastum διὸ περὶ μὲν τούτων ἀμφοτέρως ἔστιν ὑπολαυβθάνειν neque Burchardus recle expressit: Quapropter, utrum posuerit. Democritus, non lique. neque Philippsonius: zdcíreo de Àis duplici smodo comprehendi licet. Sensus enim est: quamobrem utroque. modo haec inld. ligi licet.

13. Seripsimus περὶ ἑχάστης δ᾽ ἤδη αὐτῶν ἐν μέρει 1. *. . Burchardus: m. ἔχ. δ᾽ ἤδη τούτων ἐν μέρει eodem sens. Prius male legebatur περὶ ἔχ. δ᾽ ἤδη τῶν ἐν μέρει quod εἰ Philippsonius servavit, qui verba sic transtulit: de singulis a" tem sensibus singulatim dicere conatur. At qui accurate scribunt ἐν μέρει pro defaceps, xaxà μέρος pro singulutim usurpant: quod et in hoc Theophrasti loco valet. ln extremis quae vulgo legebantur xai μὴ εὐσχημονεῖν toig ἀποτυπουμένοις, ea a Dur chardo pag. 6 mutata sunt in μὴ εὐσχημονοῖεν. Quae mutatio quum nequaquam ad locum in integrum restituendum sufficiat, idem vir doctus pag. 7 in prima adnotatione: ,corrige, inquit xal μὴ ἐνοχλοῖεν h. e. si venulae non (sive crassitudine, sw pinguitudine) incommodant, obstant imaginibus irruentibus" lta et ipse olim conjeceram scribi oportere x«l μὴ ἐμποδὰν εἶεν τοῖς ἀποτυπουμένοις. Sed materia de qua agitur attentius considerata nihil verius esse vidi Schneideri emendatione χαὶ “διμοιοσχημονοῖεν, quam Burchardus non esse probabilem aii

Liber lll, Adn. ad Dem, op. fragm. 341

quod quomodo oculi venulae forma et figura imaginibus aére expressis respondere queant, non intelligatur. Res, quam ne- que Schneiderus accuratius exposuit, neque Philippsonius nisi allato Pseudoplutarchi loco de plac. phil. IV, 19, ubi exstat Democritica vox ὁμοιοσχήμων, illustrare tentavit, sine dubio sic explicanda est. Quum censeret Democritus individua cor- puscula non esse omnia ejusdem generis, sed alia esse laevia, alia aspera, rotunda alia, partim angulata, curvata quaedam et quasi adunca (cf. Cic. de nat. deor. 1, 24 et Acad. II, 38) at- que ex his effectam esse rerum universitatem nulla cogente natura, sed concursu quodam fortuito, necessario statuebat, re- rum cognationem ac similitudinem ex atomorum, quibus con- starent, aequalitate ac similitudine, earum diversitatem ac dis. similitudinem ex atomorum discrepantia oriri. luc accedit, quod cognata tantum se invicem cognoscere opinabatur. [{8- que Democrito judice res sub aspectum cadentes velut montem aut fluvium oculis cernimus, propterea quod oculi nostri ex ejusdem generis atomis compositi sunt atque illae res aspecta- biles; sed animuin ex humano corpore elabentem non videmus, quia aliud genus atomorum in animis est, aliud in oculis nostris.

14. Vulgo legebatur οἷον εἰ ἐχμάξειας, εἰ σχληρόν, ἔπειτα. Schneiderus edidit ἐχμάξειας εἰς σχληρόν, quod retinuit Phi- lippsonius; sed scribendum est cum Burchardo ἐχμάξειας εἰς x"póv ipso Theophrasto duce, qui ὃ. 52 si δὲ δὴ τοῦτο συμ- βαίνει, inquit, xal ὁ dip ἀπομάττεται xal dzsp xnpóc. ln ver- bis ὥσπερ ἐν toi; περὶ τῶν εἰδῶν, quae non intellexerunt viri docti, nihil mutandum est. Schneiderus posuit εἰδώλων, pro- bantibus Philippsonio et Burchardo. Αἱ duo loci Pseudoplu- tarchei de plac. phil. IV, 13 et 14, qui allegantur nil nisi usum vocis εἴδωλον probant, de quo nulla controversia est. Impri- mis autem mirum est Burchardum, qui citat Diog. Laert. IX, 117; Fabric. Bibl. Graec. Il, cap. 2J et titulum libri Denocritei a Sexto Empir. adv. Math. Vll, 137 memorati caput rei non percepisse. Sed ide est volumen Denmocriteum, quod a Diogene X, 4 τὰ πεοὶ ἀτόμων, a Sexto τὸ περὶ ἰδεῶν et hic a Theophra- -to τὰ περὶ εἰδῶν appellatur. ΟἿ, quae diximus lib. Hl de ti-

949 Quaestiopum Demeoeritearum

tulis 20 «sp! ἀμειψιῤῥυσμιέων et 292 περὶ εἰδώλου ἣ περὶ vpo- γνοίης pag. 135 seqq. In sequentibus probavimus Schneideri emen dationes cum Burchardo et Philippsonio; totus enim locus anie Schneiderum sic vulgabatur προςῆχε μᾶλλον, ὅλως μορφῆς ὥσπερ ---- εἰδῶν" τί δὴ ----- ποιεῖ; αὐτῷ γὰρ ἐμφαίνει τῷ τὰ εἴδωλα.

16. Priores edd. pleraeque habent ἐπεὶ τό γε τὸν ὅτι, una τὸν ἀπαϑοῦντα, sed recte emendavit Schneiderus τὸν ἥλιον ἀπωθοῦντα, quum in libello de igne ter quaterve librarii no- tam, qua solis vocabulum signatum repererant, in ὅτι mutarint Praeterea pro ἀποπλαττόμενον πυχνὸν τὸν ἀέρα idem vir doct: bene reposuit d. πυχνοῦν τ. d. Burchardus loco non intelle cto multa post λέγειν excidisse suspicatus, verba in hunc mo- dum refinxit: ᾿Αλλ᾽ ἴσως τὴν ἀποτύπωσιν ὁ ἥλιος ποιεῖ, ὥσπερ τὸ φῶς ἐπιφέρων (sc. αὐτὴν) ἐπὶ τὴν ὄψιν, χαϑάπερ ἔοιχε Bo» λεσθαι λέγειν. * 99 ἐπεὶ τό γε τὸν ὀφθαλμὸν dze ϑοῦντα ἀφ᾽ ἑαυτοῦ καὶ ἀποπλαττόμενον πυχνοῦν τὸν ἀέρα, χαθάπερ φησίν, ἄτοπον. Sensum hunc esse voluit: ,fortasse (effictae in aére imaginis) impressionem in oculum sole inferi putat, eodem modo quo lucem oculo affundat, quod ipse significare videtur. ****** Nam quod alio loco dicit, ipsum oculum repellere a 86 affluentem aérem eaque ratione quodammodo solidum reddere, absurdum est" Philippsonius ἴσως interpre tatur part modo, sed hoc loco illa vox vertenda est fortasv. Oculum Democritus vocat τὴν ὄψιν, ut paulo inferius aurem τὴν dxoáv. Prioris vocabuli usum simili Plutarchi loco περὶ πολυπραγμοσύνης pag. 521 (vol. VIII pag. 70 ed. Reisk.) mu nire studet Burchardus; quo tamen in re nota vix opus fuit Caeterum ἀποπλαττόμενον hic medium est, non passivum, ul vult Philippsonius.

16. Alii legunt διαμένει probatum Schneidero, sed rect praetulerunt διαμίμνει Burchardus et Philippsonius, ut e Demo- criüi verbis relictum. | Scripsimus ᾿διατάχους pro vulgato διὰ τὸ τάχος, quum loci natura adverbium flagitet et propter verbi ταχὺ σχίδνασθϑαι in fragmento sequenti. Schneideri conjectu ras, qui sententiarum ordinem mutari voluit, omittimus. Vul

Liber ΠΙ. Ado. ad Dem. op. fraym. 343

gatum πυχνουμένου τοῦ ἀέρος, quod servarunt Schneiderus et Philippsonius, corruptum esse arbitrati sunt Burchardus et Pa. pencordtius, quorum prior scribi jussit τυπτομέϑου, posterior Üpurntopívou. Burchardus ad probandam sententiam suam ci- tat Gell. noct. att. V, 15, qui, ,, vocem, inquit, Stoici corpus esse contendebant, eamque esse dicebant zcfum aera (cf. Sext, adv. Math. VI, 53 et Pseudoplutarch. de plac. phil. IV, 90); Plato autem non esse vocem corpus putat. Non enim percussus, inquit, aór, sed plaga ipsa atque percussio vox est: οὐχ ἁπλῶς πληγὴ ἀέρος ἐστὶν f, φωνή" πλήττει γὰρ τὸν ἀέρα xal δάχτυλος παραγόμενος xat οὐδέπω ποιεῖ qovív* ἀλλ᾽ ἣν πέσῃ (ita emend. pro 5, πόση) πληγὴ καὶ σφοδρὰ xal τόση δὲ ὥστε. ἀχου- στὴν γενέσθαι. — Democritus ἃς deinde Epicurus ex individuis corporibus vocem constare dicunt: eamque (ut ipsis eorum verbis utar) ῥεῦμα λόγων appellant" Loco Gelliano hunc Theophrasteum adjicit e libro de sens. S. 6, ubi Theophrastus de Platone: φωνὴν γὰρ εἶναι πληγὴν ὑπ᾽ ἀέρος δι᾽ ὥτων ἐγχε- φάλου τε καὶ αἵματος μέχρι ψυχῆς" τὴν δ᾽ ὑπὸ ταύτης χίνησιν ἀπὸ χεφαλῆς μέχρι ἥπατος, ἀχοήν. Praeterea laudat Bekkeri Anecd. p. 770: οἱ μὲν τῶν παλαιῶν λέγουσι τὴν φωνὴν σῶμα, οἱ δὲ ἀσώματον" οἱ γὰρ λέγοντες [ὅτι] ἀὴρ πεπληγμένος, σῶμα αὑτὴν νοοῦσι. σῶμα γὰρ ὁ ἀήρ, ὃν ὑπάρχων τῶν τεσσάρων στοιχείων" οἱ δὲ λέγοντες ἀσώματον, οὔ φασι τὴν φωνὴν [^u] ἀὴρ πεπληγμένος, ἀλλὰ πληγὴ ἀέρος ἦτοι ἴδιον αἰσθητὸν ἀχοῆς et ibid. pag. 1168 e grammatico quodam 6 Δημόχριτος xai ὃ '"En(xoupec xal oí Xtwixol σῶμα λέγουσι τὴν φωνήν, ὅτι πᾶν, ὃ ἔχει ἐνέργειαν καὶ πάϑος, ἤγουν δύναται δρᾶσαι χαὶ παϑεῖν, σῶμά ἐστιν. E prioribus locis nequaquam patet, quod vult Burchardus, τὴν φωνήν dictam esse a Democrito ἀέρα πεπλη- γυένον, vel ut ipse ait ἀέρα τυπτόμενον; immo hoc ne e po- stremo quidem loco necessario efficitur, ubi Democritus σῶμα vocasse τὴν φωνήν perhibetur. Nam si hunc locum cum eo qui proxime praegreditur comparamus, videmus quidem eos qui vocem vocabant ictum aérem pro corpore eam habuisse, sed inde non sequitur eos qui pro corpore vocem habebant, neces- sario omnes eam ictum aérem vocitassc. Deinde exigua Gram-

344 Quaestionum Democritearum

maticorum in his rebus auctoritas est. Plus apud me Pseudo. plutarchus valet qui de plac. phil. IV, 19: Ἐπίκουρος, inquit, τὴν φωνὴν εἶναι ῥεῦμα ἐχπεμπόμενον ἀπὸ τῶν φωνούντων, ἢ ἡἠχούντων, ἢ ψοφούντων Τοῦτο ὃὲ τὸ ῥεῦμα εἰς ὁμοιοσχή: μονα ϑρύπτεσϑαι Üpaócpata. "Opotsyfuova δὲ λέγεται τὰ στρογγύλα τοῖς στρογγύλοις, χαὶ σχαληνὰ χαὶ τρίγωνα τοῖ; ὁμοιογενέσι. Τούτων δ᾽ ἐμπιπτόντων ταῖς ἀχοαῖς ἀποτελεῖσθαι τὴν αἴσϑησιν τῆς φωνῆς. Φανερὸν δὲ τοῦτο τίνεσθαι ἀπὸ τῶν ἀσχῶν ἐχρεόντων xal τῶν ἐχφυσώντων χναφέων τοῖς ἱματίοις. Δημόχριτος xal τὸν ἀέρα φησὶν εἰς ὁμοιοσχήμονα ϑρύπτεσθαι σώματα" (ὁμοιοσχήμονα δὲ λέγεται τὰ στρογγύλα τοῖς στρογγ: λοις) xal συγχαλινδεῖσθαι τοῖς ἐχ τῆς φωνῆς ϑραύσμασι. Quare quum πυχνουμένου τοῦ ἀέρος apud Theophrastum non 5805 cerium esse viderem, ut aliorum scriptorum testimoniis non confirmatum, e Papencordtii conjectura edidi ϑρυπτομένου τοῦ ἀέρος, quod cum Pseudoplutarchi expositione congruit. Cee- teroquin astipulamur Burchardo apud Gellium pro ῥεῦμα Me («v rescribenti ῥεῦμα ἀτόμων. Praeterea notamus, verba τα’ ραπλησίως ποιεῖ τοῖς ἄλλοις apud Theophrastum verti quidem posse simiter atque caetera definit, quum Aristotele judice de sens. et sensil cap. 4 ex quinque sensibus, revera unum effe- cerit Democritus, sed tamen propter sequentia nos maaluise ita ut fecimus interpretari. Denique in verbis xatà μὲν τὸ ἄλλο σῶμα οὐχ αἰσϑάνεσθαι, ταύτῃ δὲ μόνον non dicitur pa sive αἰσϑάνεσϑαι, quamquam ita ut verteremus latini sermonis ratio nos coégit, sed elliptica est oratio, cui ad integritatem nihil praeter pronominis indefiniti accusativum τινὰ deest Cu jus pronominis praetermissione maxime ubi nominativus sub- jecti vel accusativus requiritur infinitivo addendus nihil in ve- terum libris frequentius est. Vid. Hermann. diss. de ellips. εἰ pleon. Opusc. Tom 1, p. 154. Simile exemplum in sequenti fragmento infinitivus dxoósw praebet.

17. Initio Schneiderus pro οὕτω xai ἐντός cerla com jectura reposuit οὕτω τῇ ἀκοῇ ἐντός. Pro ὡς μάλιστα fup? minime dubium est, quin legi oporteat cum Cod. Parisiensi ὡς μάλιστα &vxpa. Porro εὔτρητα χατὰ δὲ bene mutavit Schne-

Liber lll. Adn. ad Dem. op. fragm. 9415

derus in εὔτρητα xatd te. Est autem so:pntoc foraminibus (πόροις) commode sitis instructus. ἴῃ verbis ἔτι óà τὰ ὀστᾶ articulus vulgo omittitur. Denique dv desiderafhr in editione Camotiana post dÜpóov γάρ.

18. Schneiderus post ἀφορίζειν inseri voluit οὐχ sensu non perspecto. Cf. fragm. 16. "Verba ἄτοπον δὲ xai δι᾿ ὧν corrupta esse viderunt editores, quorum Schneidérus in curis secundis scribendum esse conjecit ἄτοπον δὲ xal διότι, DBur- chardus ἄτοπον δὲ xal δι᾽ ὥτων exarari jussit. Neutra emen- datio ferri potest. Philippsonius Ov ὧν interrogative dici affirmat locumque sic interpretatur: ,Democritus igitur si ma- Difeste definit, caeteris similia (non) profert, inepteque dicit (meatus esse), per quos vox secundum totum corpus ingrediatur, et si per aurem intret, vocem dissipari pro toto corpore, quasi sensus non auribus sed universo corpore producatur" Quam explicationem nemini placituram esse speramus. Convertimus δι᾿ ὧν postulante sensu in ἄδηλον. quum antecedens σαφῶς oppositam quandam locutionem flagitet. Quae sequuntur οὐ γάρ, εἰ xal συμπάσχει τι τῇ ἀχοῇ a Schneidero emendata sunt; an- tea vulgabatur: εἰ 412p xal συμπάσχει τι τῇ dxom, in editione Camotiana autem desunt verba τὶ τῇ. Denique pro ὁμοίας ποιεῖ in eadem editione exstat ὁμοίως ποιεῖ.

19. De verbis μετὰ τὴν χίνησιν haec adnotat Schneiderus : ,hisi voci χίνησιν substituenda est xpdotw certe μετὰ mutari debet in xax." Burchardus xa:à τὴν τοῦ σώματος χρᾶσιν scribi oportere existimat. Sed nihil his mutationibus opus est. Sensum enim hunc esse apparet: μετὰ τὴν τῶν εἰδώλων χίνη- cw, vel ut Democritus dicere solebat, μετὰ τὴν ἐπιῤῥυσμίην post. impulsionem | extrinsecus oblatam. 1u. sequentibus olim legebatur ἄλλο φρονεῖν, pro quo recte restituerunt ex Aristo- tele Burchardus et Philippsonius ἀλλοφρονεῖν. Aristoteles de anim. l,2: Δημόχριτος ἁπλῶς ταὐτὸ τὴν ψυχὴν xal τὸν νοῦν" τὸ γὰρ ἀληϑὲς εἶναι τὸ φαινόμενον" διὸ καλῶς ποιῆσαι τὸν Ὅμηρον ὡς "Excwop χεῖτ᾽ ἀλλοφρονέων. Cf. Metaphysic. pag. 78 ed. Brandis. Non refragor lleimsoethio pag. 11 pro ὑπο- λαβεῖν, ὅτι ἐστὶν d4Àkhozonvgv apud Theophrastum ὑπολαβεῖν,

346 Quaestionum Democritearum

ὅ,τι ἐτὶν ἀλλοφρονεῖν legenti fm/ellexisse veteres, quid eset mentis alienatio. Quippe utrumque hoc loco defendi potest. Caeterum Homerus in lliade, ut nunc se habet carminum tex- tus, semel tantum ἀλλοφρονέοντα vocat hominem mente aliena- tum lib XXIII vers. 698, ubi tamen nulla Hectoris mento. Quamobrem conjicias Democritum lib. X XII aut vers, 337 aut vers. 355 legisse:

Τὸν δ᾽ ἀλλοφρονέων προςέφη χορυϑαίολος "Extop. Priore loco nunc invenitur ὀλιγοδρανέων, posteriore χαταῦνή- σχων. Sed quum mentis tenebrae plerumque ipsam mortem praecedant, putaverim has tenebras designari vocabulo aJ» φρονέων idque olim fuisse vers. 355 pro χαταϑνήσχων. Tum igitur Hector vixdum mentis compos fuisse perhibetur, quo tempore extrema pronuncians verba Achillem alloquitur. Haec significatio quum paulo exquisitior et quasi tectior esset, in caust videtur fuisse, ut antiquum vocabulum a Grammaticis posterio- ribus in isto versu veram ejus vim non percipientibus sede sua expelleretur aliudque omnibus notum pro eo sufficeretur.

20. In eandem seutentiam Cod. Flor. Joann. Damasc apud Gaisford. in ed. Stobaei Tom. IV, pag. 431: Λεύχιππος Δημοχράτης τὰς αἰσθήσεις xal τὰς νοήσεις ἑτεροιώσεις εἶναι τοῦ σώματος, in quibus verbis pro δΔημοχράτης restituendum est Δημόχριτος. — Vide supra nostram de Pseudodenmiocrate dis putatiunculam.

91. Verba post Δημόχριτος olim sic vulgabantur: εἰ 150 διαχριϑῇ ἔνϑεν ἔχαστον, εἰ xal x. t. ., quae Schneiderus ila corrigi voluit xai γὰρ διαχριϑὲν μὲν Éxactov x. v. À. Praeterea edebatur διαφέροι, διαφέρει σταῦμὸν x. x. X. Schneiderus rejeci! διαφέρει idemque exaravit xaxà τὴν φύσιν, non recte, quuti accusativus ex verbo ἔχειν pendeat. Burchardus conjecit le- gendum esse: εἰ qàp διαχριθῃ Sv μὲν ἕχαστον, εἰ xol xri σχῆμα διαφέροι xal xaxà σταῦμόν, ἐπὶ μεγέϑει τὴν φύσιν ἔχεν hoc sensu: ,Si, quod quotidiano levium et gravium usu M singularibus aestimandis corporibus intelligi solet, audimus, Πού mutuae harum notionum conditionis, nec formae vel ponder* proprii ratione habita, quod majus est, id plerumque eli?

Liber Ill. Ads. ad Dem. op. fragm. 317

gravius habetur, quod minus spatiosum, idem levius; sin vero alterum alteri adjungas, sive alterum ad alterum referas (ἕν γε τοῖς μιχτοῖς) levius erit, quod plus, gravius, quod minus habet vacui" Philippsonius haec posuit: εἰ γὰρ διαχριϑὲν ϑέσει Exa- στον xal κατὰ σχῆμα διαφέροι, σταῦμὸν ἄν ἐπὶ μεγέθει τὴν φύσιν ἔχειν sic interpretans: ,si enim, quidquid situ diremtum sit, secundum formam quoque differat," etc. — Papencordtius p. 53 ejecto διαφέροι suspicatus est Theophrastum in hunc modum scripsisse: εἰ γὰρ διαχριϑὲν εἴη ἕχαστον —— si xal κατὰ σχῆμα διαφέρει, —— σταϑμὸν (σταῦμοῦ ἢ) dv ἐπὶ μεγέϑει τὴν φύσιν ἔχειν. Hic omnium optime rem egit, sed tamen ne in hujus quidem emendatione acquiescendum reor. Putaverim autem, Theophrastum ad eum quem vult Papencordtius sensum exprimendum non εἰ διαχριϑὲν εἴη, sed saltem εἰ διαχεχριμένον εἴη dicturum fuisse, licet ab aliis interdum participium aoristi Sic usurpari sciam. Deinde διαχρίνειν accipiendum videtur de eo quod est discernere, separatim spectare. ltaque in priore rnembro deest, quod opponatur τοῖς μιχτοῖς. Quae quum ita sint, edidi εἰ γὰρ διαχριθείη Bv Éxaotov τῶν ἀμίχτων. — Verba εἰ xal κατὰ σχῆμα διαφέρει per parenthesin adjecta sunt neque sollicitanda, διαφέροι autem ex emendatione ortum cum Pa- pencordtio dixerim, ita ut primum margini ascriptum atque inde postea in textum relatum sit. Denique σταϑμοῦ scripsi- mus pro σταῦμόν, quod minus accommodatum est. Philoso- phus igitur Theophrasto auctore dicit, corpora cum inani non commixta, si separatim spectentur pro magnitudine pondus ha- bere, inter ea autem, quibus inane admixtum sit, leviora esse, quae majorem, graviora, quae minorem inanis copiam conti- neant. Confirmatur haec explicatio duobus Aristotelis locis de gen. et corr. 1, 8 et de coel. IV, 2. Priore loco haec legun- tur: καίτοι βαρύτερόν γε xarà τὴν ὑπεροχήν φησιν εἶναι Δη- μόχριτος ἔχαστον τῶν ἀδιαιρέτων, ubi ὑπεροχή non tam ersu- perantia est, quam magnitudo. Posteriore Stagirites Democri- tum respiciens: τὸ xevóv ἐμπεριλαμβανόμενον τὰ σώματα xou- φίζειν φασί, xai ποιεῖν ἔστιν ὅτε τὰ μείζω χουφότερα᾽ πλεῖον χὰρ ἔχειν κενόν. ldem causam cur corpora lata supra aquam

348 Quaestionum Demoeritearum

natent à Democrito sic enuntiatam refert de coelo lib. IV, 6: &xsivoc (6 Δημόχριτος) γάρ φησι tà ἄνω φερόμενα ϑερμὰ à τοῦ ὕδατος ἀναχωχεύξιν τὰ πλατέα τῶν ἐχόντων βάρος, τὰ ὃὲ στενὰ διαπίπτειν" ὀλίγα γὰρ εἶναι τὰ ἀντιχρούοντα αὐτοῖς.

22, ]n editione Camotiana et in Cod. Parisiensi legitur: xal τὸ μᾶλλον δὲ xai ἧττον xal μάλιστα χατὰ λόγον, in quibus verbis Philippsonius recte mutavit δὲ in te, praeter necessita tem soribi voluerunt Burchardus xal τὸ μᾶλλον xal ἧττον, χαὶ μάλιστα xal ἥχιστα χενὸν ἔχον et Papencordtius p. 54: xai τὶ μᾶλλον xal ἧττον, xal μάλιστα xal ἥχιστα χατὰ λόγον. Porro διαφέρειν δέ τι 4 Schneidero bene conversum est in διαφέρευ δ᾽ ἔτι, ἐναπόλειψιν ipsi emendavinus in ἐναπόλη ψιν, articulum ante βαρέος xal χούφου addidit Philippsonius, pro quo wile scripserat Schneiderus xaBdzsp. In sequentibus olim sic di- stinguebatur: ἔνια“ ἁπλῶς δὲ x. v. À. Schneiderus conjecit l- gendum esse xal xa:à μὲν ἄλλα πεπυχνῶσϑαι, xsvby xarà ἔνι. sed hac conjectura nihil opus est. In verbis χατὰ πᾶν ὁμοίο: μανόν postrema vox recte adjecta est a Philippsonio. Schnei- derus sensu non perspecto moxvóv poni jussit Verba xai τὴ μᾶλλόν τε xal ἧττον xal μάλιστα xaxà λόγον vix intellecta sd litteram expressit Philippsonius: ac píus minusve et mazim secundum rationem.

23. Initio οὖν inseruit Schneiderus post περὶ μέν; idem el; μαχρὰ διανενεμημένον correxit in εἰς μιχρὰ δ. Paucis in terjectis τὸ μὴ ταὐτὰ πᾶσι edidit pro vulgato τῷ μὴ «20:3 cujus loco in editione Camotiana exstat t μὴ ταῦτα. Paulo inferius in editione Camotiana et in Cod. Vossiano est στυφνν pro: στρυφνόν, quamquam in codicis margine scriptum ἐπὶ στρυφνόν. Omnino verisimile est exstitisse olim formam στυφνόν quum verbum στύφω satis usitatum sit, licet posteriores seu per dixerint στρυφνός. Denique vetba ἔτι δ᾽ αὐτοὺς μεταβάλ. Àety τῇ χράσει xal τὰ πάϑη xal τὰς ἡλικίας, in quibus Philipp- sonius nihil mutavit vertens: sos etiam 9805 mutari snixtion et secundum passiones et. secundum | aetates, qua. re corpori dispositionem causam phanlasiae esse. pateat, merito a viri doctis in depravationis suspicionem vocata sunt. Itaque Schuel-

Liber ΠῚ, Adn. ad Dem. op. fragm. 319

derns exarari jussit ἔτι δὲ αὐτῶν μεταβάλλειν ἅμα τῇ χράσει xai τὰ ἤϑη xai (vel κατὰ) τὰς ἡλικίας, Burchardus conjecit ἔτι ài αὐτοὺς μεταβάλλειν τὰ πάϑη τῇ xpdost xal ταῖς ἡλιχίαις. Sed quum in editione Camotiana pro τῇ χράσει legatur τῇ χρίσει, jam pridem suspicatus eram, exarari oportere ἔτι δ᾽ αὐτοὺς μεταβάλλειν τὴν χρίσιν χατὰ τὰ πάϑη xal τὰς ἡλιχίας, antequam Papencordtium in eandem conjecturam incidisse sci- rem. ls ad probandam hanc suspicionem adhibuit Sext. Empir. adv. Math. VII, 136 (vid. fragm. phys. 1.) et Stob. Serm. CXVI, 45, quibus locis nihil opus fuit. Quid Democritus ap- pellaret φαντασίαν non satis intellexit Philippsonius haec Aristo- telis verba (de anim. IIl, 3, S. 160) allegans: $, φαντασία x(- vn3í; τις δοχεῖ slvat, xal οὐχ ἄνευ αἰσϑήσεως γίνεσθαι, ἀλλ᾽ aiadavoufvote, καὶ ὧν αἰσϑήσεις εἰσίν" ἔστι δὲ γίνεσθαι χίνησιν ὑπὸ τῆς ἐνεργείας τῆς αἰσθήσεως, ex quibus neque Theophrasto neque Democrito lux affertur, Aristoteleum autem de hac re judicium a proposito alienum esse apparet. Est vero Demo- crito φαντασία non solum ?mag?inatto, sed etiam ipsa res £ma- ginaria atque adeo perceptio imaginaria. Utamur enim paulo liberius hic, ubi de sensibus agitur, perceptionis vocabulo tam de percipiendi actione quam de re percepta; quod etsi veteres fecisse non constat, tamen in convertendis Democriti fragmen- tis brevitatis excusationem habebit. Quidquid autem sensibus percipimus, id imaginarium est, Democrito judice, ejusque co- gnitio obscura (cf. fragm. phys. 1), ideoque ab auctore doctri- nae nominatur φαντασία.

25. Pro σχολιότητα, quod sub finem hujus fragmenti ex- stat in codd., Burchardus scribi volebat σχαληνότητα conferens Theophrast. de sens. 66. — Vide fragm. phys. 28. Sed dicendum erai σχαληνίαν, quod propter eundem locum textui inseruimus. Recte notat Burchardus, octo plerumque saporum genera apud veteres tradita reperiri. Est enim Plutarcho auctore (Quaest. natural. p. 616) sapor vel ἀλμυρός, vel πικρός, vel ὀξύς (sive ὀξίνης), vel οἰνώδης, vel λιπαρός, vel στρυφνός (sive αὐστηρός), vel γλυχύς, vel ὃριμύς. Theophrastus autem (de caus. plant. VI, 4) dum septem genera vulgo putari vult aut octo, si sa/r«s, quod

350 Quaestionum Denmocritesrum

nonnunquam fiat, ab amaro diversus ponatur, τὸν αὐστηρόν εἰ στρυφνόν sejungit, eique numero a quibusdam nonum adjici ait τὸν οἰνώδη, qui et fructibus nonnullis insit et aquae hic illic e terra scatenti.

96. Totum locum Burchardus cum variis lectionibus sic exhibet: Ατοπον δὲ xdasivo τοῖς χατὰ (quod vulgo omiss) tà σχήματα λέγουσιν, ἢ τῶν ὁμοίων διαφορὰ χατὰ μιχρύτητα xal μέγεϑος εἰς τὸ μὴ τὴν αὐτὴν ἔχειν δύναμιν" οὐ γὰρ iz τῆς μορφῆς. ἀλλὰ τῶν ὄγχων ποιοῦσι τὰς (Schneid. ποιεῖ τὰς; utrumque vulg. omiss) δυνάμεις, οὖς εἰ μὲν χατὰ (vulg. ἃς ἴσμεν; Schneid, οὖς εἰς μὲν) τὸ διαβιάσασθαι xal ἁπλῶς τὸ μᾶλλον xal ἧττον (Cod. Urb. τὸ ἧττον, quod Burchardus prae fert, qui praeterea e sequentibus suppleri vult ἀπέδωχαν) χα: λῶς dy τοῦτο ἀπέδωχαν (sive tale quid; vulg. τάχ᾽ dv τις dz δέδωχεν)" τὸ δὲ εἰς τὸ μὴ ταὐτὸ (vulg. si; δὰ τὸ μὴ αὐτὸ) δύνασθαι μηδὲ ποιεῖν (se. ἀποδιδόναι addit Durch.) οὐχ ele τὸν" ἐπεὶ ἐν τοῖς σχήμασιν αἱ δυνάμεις. Quae si cum eo quem dedi textu comparentur, facile apparebit, quas necessario mutationes in loco corruptissimo fecerim. Sensum sic exponit Burchardus: ,,Absurde qui saporum naturam figuris gigni p tant, faciunt, quum quae alioquin similia sint, vi et effectu (ὃν νάμει) inter se differre putent, quo majora minorave sint; n€ que enim figura (solum) sed quantitate (diversus) effectum fieri statuunt, quem si retulissent ad pius minusve (non δὲ diversum) agendi potestatem, recte statuissent; natura aote" diversum similium rerum effectum postulantes inepte faciunt: a figuris enim, quod et ipsi contendunt (sed ab his solis, quod negant) vis et effectus pendent." Cui explicationi quamqua" non refragor, emendare tamen Theophrasti verba et accuratius quam alii interpretati sunt convertere, non inutile visum est.

27. Initio vulgo legebatur ὀξὺν slvat τῷ ὄμιατι γωνιοέν δῇ x. v. À, in quibus verbis quum ὄμματι corruptum esse li queat, certatim editores melius quid in ejus locum substituere nisi sunt. Atque alii quidem σώματι male conjecerunt a Theo phrasto scriptum esse, pejus etiam Burchardus ὀνόματι huit scriptori obtrudere conatus est. Quae enim verba ad probt

Liber ΠῚ, Adan. ad Dem. op. fragm. 925]

dam hanc emendationem citat e libro VI, 6 de caus. plant. (vid. fragm. 95) ὀξὺν ὃὲ χατὰ τοὔνομα τὸν ὀξὺν, adjecta inter- pretatione: acuti saporis figuram solo nomine cognoscimus, quod in alüis minus facile (icet, ea philosophi verba neque id quod vir doctissimus vult designant, neque quidquam ad pro- bationem accommodatum continent Neque ad hunc locum pertinet frequens illa verborum ὄμμα et ὄνομα in codd. per- niuíatio, cujus exempla dedit Valckenarius ad Eur. Phoen. 415 a Burchardo laudatus. Sed nihi] felicius est illa conjectura, quam ἃ Corae propositam Schneiderus servavit, τῷ σχήματι. Hanc et Philippsonius in textum recepit. In sequentibus verba διὸ xal διαχεῖν ὅλως τὸ σῶμα exhibent Schneideri emendatio- neni σῶμα pro vulgato ὄμμα. quae simul codicis Parisiensis auctoritate firmatur. In verbis xai οὐ ταχὺ πάντα περαίνειν * τοὺς δ᾽ ἄλλους χυλοὺς ταράττειν non est delenda negatio cum Schneidero, qui caeteroqui recte addidit 6' post τοὺς, χυλοὺς autem a Philippsonio insertum est. Post πλανᾷ τὰ ἄλλα prae- ter necessitatem idem exarari volebat σχήματα. Extrema vulgo sic legebantur: εἶναι. Διὰ τοῦτο πλεῖστον x. t. À. quae mutari jussit Schneiderus in εἶναι, διὰ τὸ ταύτης πλεῖστον probata Phi- lippsonio et nobis, nisi quod ταύτης omittimus. Caeterum de sensu hujus loci plane indagando cum Schneidero desperavit Burchardus.

28. Pro ἐπιτυφλοῦν ἐμπλάττοντα, quod legitur in Cod. Paris, vitiose in editione Camotiana est ἐπὶ τῇ φλούμϑενα ἐμ- πλάττουσα τὰ, in Cod. Vossiano autem ἐπιτυφλούμενα ἐμπλάτ- τοντα. Schneiderus edidit cum caeteris praeter Philippsonium et Burchardum ἐπιτυφλούμενα ἐμπλάττειν τε td. — Verba τὴν περιφέρειαν —— xal οὐ περιφερῶν non inveniuntur nisi in Cod. Parisiensi medio textui inserta, in Cod. Florentino autem mar. gini ascripta sunt, in Cod. Vossiano et plerisque editionibus desiderantur. Ea primus in textum recepit Philippsonius, ita tamen ut εἰληχότα mutaret in εἰληχότα, γλίσχρων in γλίσχρον, &Àpopóv δὲ τῷ in Τὸν δ᾽ ἅλμ. Paulo inferius πολυχαμπῶν cum Cod. Par. Schneiderus edidit pro πολυχάμπτων, secutus analogiam ὃ. 65 (fragm. 27) apud Theophrastum, quod non

352 Quaestionum Democritearam

improbaverim cum Burchardo. Etsi enim utraque forma graec est, prior tamen sola TTheophrastea videtur. Pro μίγνυται ἐν cum Cod. Par. jam Philippsonius scripsit μίγνυσθαι ἄν. — Denique vulgata scriptura οὐ σχαληνὸν, τῷ cod. Parisiensis ope sic corrigitur σχαληνὸν δὲ διὰ τὸ, quae verba bene se habent, nisi quod pro σχαληνὸν cum Philippsonio ponendum est σχαληνῶν. Burchardus multa hic deesse, plurima autem corrupta esse ra- tus auxilio loci Theophrastei quem ex opere de causis planta- rum depromtum supra posuimus, interruptam orationem pos vocem συμπλοχὴν sic excipiendam esse arbitratur: Τὸν ὃὲ 4 μυρὸν ix μεγάλων xal οὐ περιφερῶν xal σχολιῶν xat i102x7 λῶν. μεγάλων μέν, ὅτι f, ἁλμυρὶς ἐπιπολάζει, οὐ msprztoor δέ, ὅτι τὸ μὲν ἁλμυρὸν τραχύ, τὸ δὲ περιφερὲς λεῖον" "55 τὸν δὲ λιπαρὸν ἐχ μιχρῶν χαὶ λεπτῶν χαὶ οὐ σχαληνῶν᾽ μ' χρὰ γὰρ ὄντα xal συναπτόμενα τοῖς περιέχουσι μίγνυται οὐ πάνυ, οὐ σχαληνῶν δὲ τῷ μὴ περιπλάττεσϑαι- διὸ ψαφαρὴν εἶναι. Sed haec a vulgato textu nimis recedunt.

29. Pro ἀλλ᾽ ἐν ἑχάστῳ χυλῷ πολλὰ, quae verba a Ph- lippsonio emendata sunt, in codd. legitur ἀλλ᾽ ἐν &xdotg zt λούς. Paulo inferius ὃ δ᾽ dv ivqj exaravit Schneiderus pro vulgato ᾧ δ᾽ dv ἐνῇ. In cod. Paris. atque in editione Camo tiana legitur ᾧ δ᾽ dv £v. In verbis διαφέρειν γὰρ οὐχ 0v recie γὰρ deletum est a Schneidero, quem caeteri sequi non dubitarunt. Caeterum opinionis Democriteae refutationem vide apud Theophrast. de caus. plant. VI, 7.

30. Pro διαταγῃ apud Stobaeum Democritea locutio δι ϑιγὴ reponenda videtur, de qua alibi diximus. In verbis παρὶ ταῦτα praepositionem παρά de origine accipio, quem sensum ἃ Grammaticis huic voculae tribui satis notum est; neque quid- quam huic significationi in quinti saecult scriptore obsit.

Caeterum ut hoc loco Stobaeus προτροπήν ex usu Democriteo .

explicat ϑέσιν, ita Aristotelem metaph. lib. I, cap. 4 τροπή exponere Üéow jam libro secundo ad tit. 19 aduotavimus Post ἐρυϑροῦ posuimus χλωροῦ Theophrasti auctoritatem se cuti, cujus verba infra afferemus. "Vulgo enim apud Stobaeun

legitur ὠχροῦ. Eandem mutationem fieri voluit Schneiderus in

Liber Ill. Adn. ad Dem, op. fragm. 353

in iis quae eodem capite de Empedocle dixit Stobaeus: τέτταρα δὲ τοῖς στοιχείοις ἰσάριϑμα Asuxóv, μέλαν, ἐρυϑρόν, ὠχρόν. Quippe erroris hunc scriptorem recte arguunt Schneiderus et Burchardus, ea ab illo de Agrigentino philosopho dicta existi- mantes quae de Abderitano dici debuerint. Quamquam enim separatim de utroque exponit neque prorsus eadem utrique ascribit, modo in iis quae de Democrito produntur χλωροῦ scribendum esse statuas, tamen plus fidei in his rebus Theo- phrasto est qui lib. de sens. S. 59 de Empedocle ait: 'Epre- δοχλῆς δὲ xal περὶ τῶν χρωμάτων, xal ὅτι τὸ μὲν λευχὸν τοῦ πυρός, τὸ δὲ μέλαν τοῦ ὕδατος. Addit: οἱ δ᾽ ἄλλοι τοσοῦτον μόνον, ὅτι τό τε λευχὸν xal τὸ μέλαν ἀρχαί, τὰ δ᾽ ἄλλα μιγνυ- μένων γίνεται τούτων. — Cui loco jungendus alius ibid. S. 79: οἱ γὰρ ἄλλοι τὸ λευχὸν xal τὸ μέλαν ὡς τούτων ἁπλῶν ὄντων μόνων.

329. In prima enuntiatione vulgo legebatur ἀποσχιάζῃ, quod Schneiderus recte mutavit in ἐπισχιάζῃ. In verbis δεῖ δὲ xal εὐθύτρυπα quae olim sic edebantur ὅϑεν xal εὐρύτρυπα priores duae voces e cod. Paris. petitae sunt, postrema Schnei- deri conjecturae debetur. Praeterea ἀνάσχια cum eodem co- dice bene conversum est in dv ἄσχια, quod jam aliis in men- tem venerat. Im sequentibus pro elvat τὰ ψαθυρὰ xal ad sen- sum apte reposuit Schneiderus τὰ δὲ ψαϑυρὰ xal. Pro τήν 9' ὅλην τάξιν vulgo scribebatur τὴν δ᾽ ὅλην. In verbis διότι λεῖα xal πλατέα secuti sumus lectionem cod. Paris. et editionis Camotianae probatam et Philippsonio et Schneidero qui primus vulgatam scripturam τέλεια emendavit. Denique in ultima sen- tentia codd. scripturam Asuxóvepa δ᾽ ἀλλήλοις, τῷ —— ϑέσιν ἔχειν Schneiderus in eam redegit formam, quam in textum re- cepimus.

33. Lectionem ἄν σχιάζειν ex editione Camotiana pro vulgata ὃν σχιάζειν a Schneidero prolatam confirmat cod. Par, Pro εὐδιόδους in codd, Flor. et Par. legitur £091. — Ex usu Theophrasteo ἀποῤῥοίας Philippsonius convertit in ἀποῤῥοᾶς. Caeterum πόρους interpretatus sum foramtna cum Senec. quaest. nat. IV, 9.

2J

354 Quaestionum Demeoecritearum

94. Pro αἴτιον εἶναι τῆς φορᾶς, ἀλλὰ μᾶλλον ἣ ϑέσις sensu postulante correximus αἴτιον εἶναι τῆς διαφορᾶς, ἀλλὰ μᾶλλον τὴν ϑέσι. Rem non perceperunt viri docti, omnes mendum in voce φορᾶς tolerantes. Schneiderus nesciens, scribendumne sit τὴν ϑέσιν an δοχεῖ post μᾶλλον inserendum, Philippsonium in posteriorem sententiam traxit. Ultima vulgo sic exaraban- tur: ὥσπερ f$ ἀνάβασις xal tà πρὸ τῶν τειχῶν ἔχει σώματα᾽ τοιοῦτον γὰρ ὄν, ἄσχιον εἶναι xal οὐ χωλύεσθαι τοῦ λαμπροῦ. Schneiderus hic nihil emendavit, nisi quod pro τοῦ λαμπροῦ legi jussit τὸ λαμπρόν. Philippsonius edidit: ὥσπερ f, ivdpo- σις xal τὰς πρὸ τῶν τειχῶν ἔχει βωμίδας et in fine enunlis- tionis τὸ λαμπρόν. Mihi ad litterarum ductus magis accom- modate ponendum videtur ὥσπερ ἀναβαῦμίδας τὰ πρὸ τῶν τειχῶν ἔχει χώματα. Praeterea Schneideri τὸ λαμπρόν retineo. Denique Burchardus sensu non perspecto in verbis ὅσα τῶν λείων μέλανα pro λείων substitui vult λευκῶν atque in sequen tibus ὅσα Asuxà t&v τραχέων mutari in ὅσα τῶν λευχῶν τραχέα.

35. Postrema ante Schneiderum sic vulgabantur: τὸ δὲ χλωρὸν ix τοῦ στερεοῦ xal τοῦ χενοῦ συνεστάναι μεγάλων ἐξ ἀμφοῖν τῇ ϑέσει xal τῇ τάξει αὐτῶν τὴν χρόαν. Schneiderus servatis caeteris scribi voluit συνεστάναι" àx μεγάλων δ᾽ ἀμφοῖν; qua emendatione probata Philippsonius praeterea μέν inter à él τοῦ στερεοῦ inseruit, Sed his remediis nondum sanatus est locus, quod probe intellexit Burchardus, qui tamen ipse nihil ad supplenda ea quae exciderunt, attulit Itaque nihil mirabi- lius est Philippsoniana hujus sententiae interpretatione: ,,Colorem demum viridem e valido quidem et vacuo, utroque autem propter situm et ordinem coloris magno constare" Ne de caeteris vitiis loquar, in eo potissimum vir doctissimus lapsus est, quod αὐτῶν non expressit, τὴν χρόαν autem genitivo red- didit Mihi videntur Schneideri et Philippsonii emendationes recte quidem se habere, sed praeterea distinguendum post d φοῖν inserendumque δὲ inter τῇ et θέσει atque in fine enuntia- tionis γίγνεσθαι ponendum esse.

37. Vulgata scriptura est τὸ μὲν γὰρ λαμπρὸν ἔχϑι ἐχ τοῦ λευχοῦ, τὸ δὲ ὑπέρυϑρον ἀπὸ τοῦ ϑερμοῦ, in quibus verbis

Liber ΠῚ. Adn. ad Dem. op. fragm. 355

Schneiderus ἔχει recte mutavit in ἔχειν. Pro ϑερμοῦ, quod Philippsonius servavit, necessario e Burchardi conjectura re- ponendum est ἐρυϑροῦ. In sequentibus post χάλλιστον χρῶμα Schneiderus pro δεῖ edidit δεῖν, quod loci structura requirit,

38. Male Philippsonius pro μιχρὰν δὲ τοῦ μέλανος e codd. Paris. et Flor. vulgavit μαχρὰν x. t. À. fisus voce ἐνυ- πάρχει, quam in sequentibus perperam interpretatus est fs eo superare. lsatin quid vulgo vocaverint veteres, notum ex Plin. - hist. nat. lib. X X, 7 et Dioscorid. 1L 215, 216. Hic ipse ejus color eodem nomine appellatur. Post πορφυροειδοῦς cum Bur- chardo lacunae signa posui, propterea quod sequentia cum iis quae nunc in Theophrasti textu proxime antecedunt, ueuti- quam cohaerere liquet.

39. - Inter χλωρὸν et μιχϑῇ e Schneideri conjectura inse- ruimus πλέον. Ánte xai μελανόχρων vulgo legitur ἄσχιον, quod Philippsonius male mutavit in dvdoxtov; locus enim xa- τάσχιον requirit. — Servanda est vox διαχεῖσθαι, pro qua Bur- chardus substitui voluit διαφαίνεσθαι allato versu Homerico Odyss. IX, 379. Nam διαχεῖσθϑαι ubi de rebus duris et im- maturis usurpatur valet soüescere et maturescere, quae vocis significatio jam a Passovio perspecta novissimae Thesauri Ste- phanici editioni, memorato hoc Theophrasti loco, addenda est. Ante χρωμάτων olim legebatur ἐπιμέμιχται, quod quum displiceret Schneidero, sic rescribi jussit: τοσούτων ἐπιμέμνηται —— sl- ναί φησι; non male, sed fortasse rectius cum Philippsonio hic ponitur ἐπιμεμίχϑαι. — Tum genitivus χρωμάτων ex τοσοῦτον pendet, de qua structura cf. Bernhardi Syntax. p. 152 et Wyt- tenbachium in epistola critica. "Verba τὰ χρώματα, quae in reliquis membranis desiderantur, e cod. Paris. addidit Philipp- sonius. Paulo inferius μίσγῃ Schneiderus, quemadmodum sen- tentia flagitst, pro vulg. μίσγειν reposuit. Idem sub finem hu- jus paragraphi θατέρου in ϑατέρῳ convertit.

40. Excidisse nonnulla inter προσαφορίζει (ed. Camot προσαφορίζειν) et εἴρηχε, vel aliam quampiam hic latere cor- ruptelam editores viderunt ^ Schneiderus παρῆχε vel, simile verbum sensu flagitari observat. Burchardus collato Jioc Theo-

23 *

356 Quaestionum Demoeritearum

phrasti loco e lib. de odoribus cap. 64: τί δή mots Δημόχρι- τος τοὺς μὲν χυλοὺς πρὸς τὴν γεῦσιν ἀποδίδωσι, τὰς δ᾽ ὀσμὰς καὶ τὰς χρόας οὐχ ὁμοίως πρὸς ὑποχειμένας αἰσθήσεις; ἔδει γὰρ ix τῶν σχημάτων sic scribi vult: Περὶ δὲ ὀδμῆς προσαφο- ρίζει, ἀλλὰ περὶ τούτων μὲν οὐχ ὥσπερ περὶ τῶν ἄλλων, πλὴν τοσοῦτόν γε εἴρηχεν, ὅτι τὸ λεπτὸν x. tv. À. Melius lacunam - Philippsonius explevit, qui comparatis Theophrasti verbis ex eodem de sensu et sensilibus libro S. 57 (fragm. 18): xal περὶ μὲν ὄψεως xal dxorc οὕτως ἀποδίδωσι" τὰς δ᾽ ἄλλας αἰσθήσει: σχεδὸν ὁμοίας (al ὁμοίως) ποιεῖ τοῖς πλείστοις hic scribendum esse conjecit Περὶ δὲ ὀσμῆς προσαφορίζει σχεδὸν ὁμοίως τοῖς πλείστοις" οὐδὲν γὰρ ἴδιον εἴρηχέ γε) quam emendationem in textum recipere non dubitavimus. Porro in verbis ὅτι τὸ λεπτὸν ἀποὐῤῥέον ἀπὸ τῶν βαρέων, quae toleraverant viri docti, postre- mam vocem mutavi in παχέων ; non enim recte opponuntur τὸ λεπτὰ et τὰ βαρέα. Caeterum non possum quin coronidis loco hic ponam quae ap. Theophrastum de caus. plant. VI, 5 licel omisso nomine ad Democritum, ut videtur, pertinentia hi verbis leguntur: Ὁ δ᾽ dv τῳ (ita cod. Urb. pro vulg. ὃ δ᾽ αὐ τῷ) δόξειεν ἄτοπον εἶναι, τὸ τἄλλα ζῶα σαφεστέραν ἔχοντα (sc. ἡμῶν ὄσφρησιν), μηδ᾽ αἰσϑάνεσθαι μηδὲ χρίνειν τὰς sbe δίας, οὐχ ἔστιν ἄτοπον. Τάχα μὲν γὰρ καὶ αἰσθάνονται, xp δὲ τὴν φύσιν αὐτῶν οὐχ ἁρμόττουσιν, ἀλλὰ xal ἐναντίαι, χαϑά- περ ἐπὶ τῶν γυπῶν ἐλέχϑη, xal ὡς τὰ ἔντομα πάντα ὑπὸ το" ἐλαίου βαρύνεται, φεύγει γὰρ αὐτὰ τὴν (lege ταύτην τὴν) ὀσμήν᾽ ἕτερα δ᾽ ὅφ᾽ ἑτέρας τινὸς ἴσως, ἔλλογον δ᾽ ἐνταῦϑα δόξειεν ἂν συμβαίνειν πρὸς ἐχείνην τὴν ὑπόϑεσιν, ὅτι ὃ λιπαρὸς (insere cum Burchardo ἔχει) εἶδος τοῦ γλυκέος χυμοῦ" ἔνια δὲ προς φιλέστατα τῷ γλυχεῖ,) καϑάπερ οἱ χνῖπες" οὐδὲν γὰρ τῶν οἱ χείων φϑαρτιχόν, εἰ μὴ ταῖς ὑπερβολαῖς. ᾿Αλλὰ τούτου μὲν τῇ αἰτίαν ἐν τῇ δριμύτητι ληπτέον, ὥσπερ καὶ τῆς ὀριγάνου xi! τῶν τοιούτων" ἅπαντα γὰρ φεύγει" τὸ δὲ μὴ αἰσθάνεσθαι, xr ϑάπερ λέγουσιν, οὐ σαφὲς ἣμῖν" εἰ μὴ dpa xal τοὺς πόρου: ἐνταῦϑα ἄν τις αἰτιάσαιτο, χαϑάπερ ἔνιοι τῶν φυσιχῶν, τῷ μὴ ἁρμότφειν. Διὸ καὶ διαιροῦσι τοῖς μεγέϑεσι, τὰ μὲν μιχρὰ gé σχοντες δῶν τοιῶνδε αἰσθάνεσθαι, τὰ δὲ μείζω τῶν τοιῶνδε

Liber lll. Adn. ad Dem. op. fragm. 357

μᾶλλον. Ad verba τὰ ἔντομα πάντα ὑπὸ τοῦ ἐλαίου βαρύνε- ται Schneiderus notat: ,,constat, respirationem oleo impediri, obstructis insectorum spiraculis lateralibus." Aristoteles autem tradit hist. anim. lib. VIII, 27 omnia insecta oleo tacta interire, idque celerrime, si capite illito soli exponantur. Verba graeca suni: πάντα δὲ τὰ ἔντομα ἀποῦνήσχει ἐλαιούμενα " τάχιστα δέ, ἄν τις τὴν χεφαλὴν ἀλείψας ἐν τῷ ἡλίῳ ϑῇ. In sequentibus quae de pingui ac de dulci sapore dicuntur ὅτι ὃ λιπαρὸς ἔχει εἰδος τοῦ qÀoxéoc χυμοῦ, ea abunde illustrantur alio Theophra- sti loco supra allegato (cf. fragm. 25), ubi vidimus pinguem saporem iisdem atque dulcem figuris describi, nisi quod magni- tudine diversae sunt.

41. Apud Stobaeum, cui hoc fragmentum debemus, haec leguntur: Λεύχιππος πάντα xav ἀνάγχην, τὴν δ᾽ αὐτὴν ümdp- χειν εἱμαρμένην λέγει γὰρ ἐν τῷ περὶ νοῦ" οὐδὲν χρῆμα pd- τὴν γίγνεται, ἀλλὰ πάντα ἐχ λόγου τε xal ὑπ’ ἀνάγχης. Sed liber περὶ νοῦ Democriti fuit, (cf. supra lib. Hl, p. 132) nou Leucippi, de quo philosopho dicemus lib. IV prooem. adn. 3. Itaque hoc fragmentum Democriteis inserere non gravati sumus. Caeterum λόγος hoc loco non est sens, ad quam nmotionem exprimendam Democritei temporis philosophi νοῦς dicere sole- bant, sed rerum ratio et causa naturalis. Vid. Schleiermach. Heracl. p. 423.

€. ADNOTATIONES AD FRAGMENTA LIBRORUM DE ANIMALIBUS.

2. Cf. Theophrast. de caus. plant. VI, 10.

3. Vulgatam 6 ὄνος ἵππον βιασάμενος xatà τύχην χυῆσαι postulante sententia in hunc modum mutaviius τοῦ ὄνου ἵππον βιασαμένου x. t. À.

4. Pro ἐχπτύεται scripsimus ἐχπτύεσθαι.

5. In verbis δύναται γὰρ αὐτὴ σχληρὰ γενομένη xal ἐπω- ὑξῖται τοῖς προτέροις participium γενομένη e nostra conjectura adjectum est. Gesnerus pro δύναται scribi volebat γίνεται. In sequentibus ὑπὸ ῥώμης, quod habet margo Gesneri, edidi- mus pro ὑπὸ ῥύμης — Caeteroquin hoc in fragmento formam

358 Quaestionum Demoeritearum

ὀστέον servavimus, ut in eo quod sequitur ὀστέα et in septimo ὀστέου. Nam formas non contractas, quas apud Democritum repererat, his locis retinuit Aelianus.

7. Initio hujus fragmenti τρηματῶδες posui pro vulg. ϑρηνῶδες, quam conjecturam postea vidi jam Gesnero inter alias quas profert opiniones in mentem venisse. Alii legunt τενθρηνιῶδες. Vid. Ind. voc. Democr. In verbis ἀνάγχη δὲ xdi ξηρότερον τὸν αὐχένα τῶν dxspdtev εἶναι" λεπτότεραι γὰρ xal αἱ τούτων φλέβες Gesneri emendationem τούτου vulgatae scri- pturae τούτων praetuli.

JE. ADNOTATIONES ΙΝ DEMOCRITI FRAGMENTA VARII ARGUMENTI

1. Retinui in hoc fragmento mathematico singulorum verborum scripturam, qualis nunc apud Plutarchum invenitur, quem Democritea suis inserentem ipsum Abderitae dicendi ge- nus suo modo mutasse ejectisque formis ionicis interpolasse reor. Quod Reiskius textui inseruit παρὰ τὴν βάσιν é&xixsóv. ineptum est. Quippe revocari convenit veterem lectionem, quam tuentur Aldus et editio Basileensis, ἐπιπέδῳ. —Quun enim coni basis semper sit ἐπίπεδος, per se patet, id diserte neutiquam hic dicendum fuisse. Imprimis autem loquendun erat de coni sectione basi parallela, quae interjecta planitie fiat. Hujusmodi sectiones liquet eam habere vim, ut quae inde oriantur segmentorum superficies rotundae et circulares sint et quo quaeque superficies altior sit, eo magis coarctato cit culo proxime inferiorem superet. Quam inepte Chrysippi Democritum refellere voluerit et quomodo a Plutarcho refuts- tus sit Stoicus philosophus enarrare hoc loco non attinet, sel ex ipsius scriptoris libello, quem citavi, cognosci par est.

2. Pro ἱεροῦ scripsi ἱροῦ, quod flagitat ionica dialectus Democriti dictum respicit Cicero de divinat I, 37: ,, Negat sine furore Democritus quemquam poétam magnum esse posse" e de Orat. lib. 11, 46: ,Saepe enim audivi, poétam bonum nem nem (id quod a Democrito et Platone in scriptis relictum est dicunt) sine inflammatione animorum exsistere posse, et sil

Liber lll. Adn. ad Dem. op. fragm. 359

quodam afflatu quasi furoris." Paulo aliter atque ut videtur minus recte Horatius epist. ad Pis. v. 995:

Ingenium misera quia fortunatius arte Credit, et excludit sanos Helicone po&tas Democritus, ——

3. In verbis Democriteis φύσιος rescripsimus pro φύσεως.

4. QCensebat Democritus, omnium primas eas inventas et perfectas esse artes, quae ad hominum vitam maxime necessa- riae essent, postea eas, quae utilitatem et voluptatem mortalibus praeberent Quamobrem musicam, quam alii antiquissimam esse volebant, in earum numero artium ponebat, quarum po- sterior demum aetas inventrix esset habenda. Rossinius hoc fragmentum in hunc modum edidit: Δημόχριτος μὲν τοίνυν, ἀνὴρ οὐ φυσιολογώτατος μόνον τῶν ἀρχαίων, ἀλλὰ xal τῶν ἱστορουμένων, οὐδὲ νεότητα πολυπράγμων, μουσικήν φησι νεωτέραν elvat, xal τὴν αἰτίαν ἀποδίδωσι λέγων" μὴ ἀπο- χρίνω τ᾽ ἀναγκαῖον, ἀλλὰ ἐν τοῦ περιεῦντος ἤδη γίνεσθαι x. t. Δ. Papencordtius pag. 64 scribi voluit οὐδὲ νεότητος et ἐκ τοῦ περιεῦντος lleimsoethius pag. 48 exaravit οὐδὲ νεό- τητ᾽ dv et ix τοῦ περιεῦντος. Sed hae emendationes non sufficiunt. Itaque audaciore medela opus fuit, qua num sana- verim locum, alii judicabunt.

9. Reposui ἐνθαῦτα et ἠέρα pro ἐνταῦϑα et ἀέρα. Porro διαμυϑέεσθαι mutavi in Δία μυϑέεσϑαι, ut jam Heinsius cor- rexerat et nuper propter Orellii (opusc. I, p. 130) socordiam denuo Burchardus disput. de Democr. fragm. a Theophrasto servatis p. 9. Post μυϑέεσθαι addidi οἰομένους ὅτι; denique ἀφαιρέεται converti in ἀπαιρέεται. Caeterüm recte se habere Δία μυϑέεσθαι efficitur ex ejusdem Clementis Stromat. lib. V, p. 589: 'Ü γὰρ διὰ τῶν ποιημάτων xal χαταλογάδην συγγραμ- μάτων ἀδύμενος Ζεὺς τὴν ἔννοιαν ἐπὶ τὸν ϑεὸν ἀναφέρει" ἤδη Of, ὡς εἰπεῖν, ὑπ᾽ αὐγὰς ὃ Δημόχριτος εἶναί τινας ὀλίγους Ἰράφει τῶν ἀνθρώπων, oi δὴ ἀνατείναντες τὰς χεῖρας ἐνθαῦτα, ὃν γῦν ἠέρα χαλέομεν οἱ “λληνες πάντα, Δία μυϑέονται (sic corr. pro Ζεὺς μυϑέεται) " xal πάντα οὗτος οἱὸς xal διδοῖ xal ἀπαιρέεται xal βασιλεὺς οὗτος τῶν πάντων. — Papencordtius

360 Quaestionum Democritearum

p. 729 collato Eusebii loco Praepar. Evang. p. 675 ubi eadem fere verba exstant, nisi quod pro ὃν νῦν ἠέρα scribitur οὐ γῦν ἢ ἑτέρα, apud Clementem rescribi jussit εἶναί τινας ὀλί- Tov γράφει τῶν λογίων ἀνθρώπων ἀνατείναντας τὰς χεῖρας ἐς τούτους, oUc νῦν ἑτέρους χαλέομεν οἱ “Ἕλληνες x. v. k hoc sensu: ,,Pauci hominum, qui deorum et gentium imprimisque patriae historiam callent (cf. de voce λόγιος Herodot. ll ὁ cum adnot. Gronov. et Wesseling. ad Diodor. II, 4) eos ado- rant deos, quos praeter Jovem veneramur, omnia potius mu- nera, quae nos singulis numinibus attribuimus, ad Joven refe- rentes," Idem de verbis ὃν νῦν ἠέρα χαλέομεν ot “Βλληνε; quasi indignabundus ait: ,num antea voce ἀὴρ non usi sun Graeci? Ridiculum sane commentum." Nos in vulgata scri ptura, quae commodum sensum praebet, acquiescimus. Demo- critus enim de deorum veneratione alicubi disserens eorum quoque mentionem fecit, qui aérem tanquam Jovem adorabant lta Herodotus de Persis lib. 1, 131: oi δὲ νομίζουσι At μέν ἐπὶ τὰ ὑψηλότατα τῶν οὐρέων ἀναβαίνοντες, ϑυσίας ἔρδειν, τὸν xóxÀov πάντα τοῦ οὐρανοῦ Δία καλέοντες. Quod autem dici Ov νῦν ἠέρα χαλέομεν οἱ “Ἕλληνες, id Heimsoethius ad poéts Graecorum et mythographos spectare putat, qui aérem per al- legoriam dei nomine appellaverint. Non putaverim hoc ostendi posse. Nam etsi Coelum (Οὐρανόν) veterrimum Graecorum deum fuisse scio, nullum tamen novi scriptorem, qui aérem diserte Jovem, de quo hic quaeritur, nominaverit. Quin ab omni- bus cum Jove caeteri dii vocantur αἰθέρι ναίοντες, Οὐρανίωνες; ὀλύμπια δώματ᾽ ἔχοντες etc. Sed quoniam multorum poétt rum carmina perierunt, nolim hanc Heimsoethii conjecturam prorsus improbare. Verum verborum ὃν νῦν ἠέρα χαλέομεν oi Ἕλληνες πάντα hunc sensum esse opinor. Antiquissimi Graecorum poétae aérem bene distinguunt ab aethere, St periores coeli regiones easque puriore aura repletas, ubi deo rum sedem esse fingunt, aetheris nomine vocitantes, inferiora omnia, ubi crassior spirat aura, aérem esse statuentes. Quod discrimen quamquam ne posteri quidem obliti sunt, tamen De moecriti aevo et fortasse jam paulo prius nomen ἀήρ de omi

Liber Ilf. Adn. ad Dem. op. fragm. 361

aura usurpari coeptum est plane ut Latinis aér saepe generale vocabulum est, quo utuntur veteres, ubi neque aetheris since- ritas neque aurae lenitas ac dulcedo enuntianda est. Atqui licet auras et aerem ἃ latinis aliquando confundi certissimum sit, Graecos tamen. ἀέρα et αὔραν vel ionice αὔρην nunquam plane eodem loco habuisse, vix probatione eget. Itaque De- mocrito non alia hic praesto fuit locutio, qua uteretur, nisi dp, quae ut eo quo volebat sensu acciperetur, adjecit ὃν νῦν ἠέρα χαλέομεν ot Ἕλληνες πάντα. Facile enim fieri poterat, ut quis ex poétarum usu, excluso aethere, de inferiore coeli regione cogitaret, id quod. a philosophi nostri mente abhorret.

6. Hoc fragmentum a nobis jam libro primo explicatum sublatisque potioribus vitiis emaculatum hic quoque una cum sequent, quod et ipsum supra attigimus, denuo afferre visum est, ut quaecunque supersunt operum Democriteorum reliquiae unum in corpus cogerentur. Una res facienda restabat, ut expulsa codd. scriptura ἐμεωυτὸν, ξυνϑέσιος et ἀποδέξιος in textum recipiendo philosophi verba, quantum in me situm es- set, in pristinam integritatem restituerem.

8. In Etymol. magn. v. νένωται, ubi Democritus citatur ἐν τῷ περὶ παϑῶν nihil legitur, nisi φηνι ϑέα voüvtat, quod Sylburgus mutari voluit in φήμῃ ϑείῃ νοῦνται, — Heimsoethius conjecit φρενὶ iüéa νοῦνταιι. — Neutrum satis aptum videtur. De nostra conjectura lectores hujus operis judicabunt. Quum autem liber περὶ παθῶν non sit in "Thrasylli catalogo, ideoque aut habendus sit pro alius operis parte, aut cum Fabricio putandum, eum inter scripta, quae inferior aetas Democrito supposuit, fuisse, postremum hoc fragmen, vel si malis hunc truncum, dubitanter operum Democriteorum reliquiis adjeci.

FX". ADNOTATIONES AD FRAGMENTA LIBRI DE AGRICULTURA.

1. Orationis seriem omissis verbis quibusdam, quae ad Democritum non pertinent, paullulum immutavi. Apud Cas- sianum enim haec leguntur: Δημόχριτος δὲ xal ᾿Απουλήϊός φασι, τοιοῦτον χρὴ προςδοχᾷν ἔσεσϑαι τὸν χειμῶνα, ὁποία ἔσται

362 Quaestionum Democritearum

$ ἡμέρα τῆς δορτῆς, ἣν οἱ 'Popaio: Bpoüpa καλοῦσι, τοῦτ ἔστιν ἢ τετάρτη xal εἰχοστὴ τοῦ Δίου μηνός, ἤτοι Νοεμβρίου. De Democrito idem testatur Plinius hist. nat. lib. XVIIL, 926 s. 62 his verbis: Democritus talem futuram hiemem arbitratur, qualis fuerit brumae dies et circa eum terni: item solstitio ae- statem. δῖος nomen primi mensis Macedonici est. Galen vol 9 p. 8. Vid. Corsini Fast. Att. vol. 2 pag. 462 et Cli toni vol. 3 p. 349 seqq. Nicephorus Uranus in Vita S. Sy meonis jun. Stylitae n. 81: Δίου μηνὸς ὃν f, παρ᾽ ἡμῖν Tora Νοέμβριον χαλεῖν οἶδεν. Probabile est mensium nomina apud Macedones usitata fuisse eadem quae et ab Abderitis usurps rentur. Inde Democrito hujus mensis nomen, quod Bassus εἴ ejus libro proferens, quum paucis fortasse ejus aetatis homink bus esset notum, Novembris appellatione explicuit.

2. Initio hujus capitis uncis inclusimus περί, quod ssl sententia abesse poterat. Ex hoc Deuiocriti de agricultura opu sculo multi veterum eadem de aquarum copia et inopia earum que natura tradiderunt. Cf. Aristot. Meteorolog. L 13. Vitrv vius lib. VIII, 1 et 4 Plinius hist. nat. lib. XX XI, 4 denique Theophrastus de causis plant. VL, 3 qui: ἄχωμον, inquit, τὸ ὕδωρ xaÜ' αὐτός Διὸ xal oí παλαιοί φασι, δι’ οἵας ἂν 7. ῥέῃ, τοιοῦτο xal εἶναι, ubi verba οἱ παλαιοί ad Democritum, cujus paulo ante mentionem fecerat Theophrastus, refer oportet. — δ. 4. Inter verba xaÜüdzsp xal et τὴν ϑάλασσα inseruinius xatd, quam voculam sensus flagitare videtur. Quod attinet ad rem, de qua disceptatur, consulendus Aristoteles Me teorol. Il, 3. Cf. et Niceph. Blemmid. Epit. Phys. c. 17, P 127 seqq. — ὃ. 5. Pro vulg. ἶσον μὲν τῶν πρὸς dp" πλείονα δὲ ex Cornarii interpretatione, quemadmodum Nide sius voluerat, correximus ἧσσον μὲν... . . . πλεῖον δέ. — 8. 6. Pro χαϑύδρους in nonnullis codd. est χαϑύγρους. Utrum que defendi licet. In forma ὀρέων Democriti Jonismum fo tasse servavit Cassianus, quamquam scio etiam Atticos tali £* nitivo saepenumero usos. Cf. Buttm. Gramm. ampl I $ ὁ" adn. 4. — $. 7. Recepimus Niclasii conjecturam μεγίστας p"? vulg. μεριστάς, quod sensui repuguat. Veram lectionem ess

Liber ΠῚ. Adn, ad Dem. op. fragm. 363

μεγίστας cogendum ex Aristotele, qui eadem atque Democritus de his rebus praecipiens Meteor. I, 13: xai πλεῖστοι, inquit, xal μέγιστοι ποταμοὶ ῥέουσιν dx t&v μεγίστων ὁρῶν et paulo post: ῥέουσι δ᾽ οὖν οἵ πλεῖστοι xal μέγιστοι μετὰ τὸν Ἴστρον τῶν ἄλλων ποταμῶν, ἐντεῦθεν, ὥς φασιν. — 8. 9. Salmasius Exerc. Plin. p. 833 observat ὑδρεῖον esse locum aquationis, ὕδρευμα ipsam aquationem sive aquandi actum, Graecis vero posterioribus etiam locum, in quo sit aquatio. Cf. et Wes. seling. ad Anton. Itin. p. 173. Nolim diffiteri plurimis scri- ptorum locis id, de quo loquitur Salmasius, discrimen muniri posse, sed si Cassianus vocem Democriteam hic servavit, phi- losophus Abderitanus jam eodem modo quo posteriores hanc locutionem usurpasse censendus est. Praeterea neminem fugit in latino sermone, aquationis vocabulo utrumque significatum conüneri, Vid. interpp. ad Cic. de off. III, 14. De loco qui erat prope Áradum Phoenicum insulam, ubi dulcis aqua hau- riebatur audiendus Strabo lib. XVI, p. 753 ed. Casaub.: Τὴν δ᾽ ὑδρείαν thv μὲν ix τῶν ᾿ ὀμβρίων xal Aaxxa(ov ὑδάτων ἔχουσι, τὴν δ᾽ ἐχ τῆς περαίας" ἐν δὲ τοῖς πολέμοις ἐχ τοῦ πό- ρου μιχρὸν πρὸ τῆς πόλεως ὑδρεύονται, πηγὴν ἔχοντος ἀφϑόνου ὕδατος, εἰς ἣν περιχαταστρέφεται χλίβανος, χαϑεϑεὶς ἀπὸ τοῦ ὁδρευομένου σχάφους, μολυβοῦς, εὐρύστομος, εἰς πυϑμένα συν- Ἡχμένος στενόν, ἔχοντα τρῆμα μέτριον. Τῷ ὃ πυϑμένι πε- ριέσφιγχται σωλὴν σχύτινος, εἴτε ἄσχωμα δεῖ λέγειν, ὃ δεχό- μιξνος τὸ ἀναθϑλιβόμενον ix τῆς πηγῆς διὰ τοῦ χλιβάνου ὕδωρ. Τὸ μὲν οὖν ἀναϑλιβὲν πρῶτον τὸ τῆς θαλάσσης ἐστί" περιμεί- ναντες δὲ τὴν τοῦ χαθαροῦ xal ποτίμου ὕδατος ῥεῦσιν ὑπολαμ- βάνουσιν εἰς ἀγγεῖα παρεσχευασμένα ὅσον ἄν δέῃ, xal πορϑμεύ- οὐσιν εἰς τὴν πόλιν. Plinius etiam lib. V, 31: —— Aradus, inter quam et continentem quinquaginta cubita alto mari (ut auctor est Mucianus) e fonte dulcis aqua, tubo coriis facto, usque ἃ vado trahitur. Adde Lucret. lib. VI, 888seqq. Sed prope Heracleam Ponticam fuisse fontem dulcis haustus sive aquationem nemo praeter Democritum videtur memoriae pro- dere. Qui enim inveniuntur loci de Soonante sive Acheronte fluvio subterraneo circa Heracleam e specu Acherusia eruin-

364 Quaestionum Democritearum

pente apud varios scriptores Pompon. Mel. lib. l, cap. 19; Plin. hist. nat. lib. XXVII, cap. 2. Apollon. Rhod. ll, 7i5. Orph. Argon. 1126 seqq. Ammian. XXII, 8, p. 337 ed. Vales: illi ad aquationem, de qua agit Democritus, referri nequeunt. Quum vero aliud celebre 6ópsopa, cujus ex Polybio apud Strabonem lib. Ill, p. 172 superest. descriptio, Gadibus fuerit in templo Herculis ἐν τῷ ᾿Ηραχλείῳ τῷ ἐν Γαδείροις, Plinius autem lib. ll, 103 et paulo ante c. 97 (al. 100) hujus mentio- nem cum AÁrado conjungat, Niclasius conjecit, in verbis De mocriteis reponendum esse xal τὸ ἐν 'HpaxAsíp et Hla qua est ἐμ templo Herculis aut. ἐν ᾿Ηραχλείῳ πορϑμῷ aut. ἐν Hoy χλείῳ πόντῳ ἐπ freto aut mari Herculeo i. e. Gaditano. Quae conjectura satis ingeniosa est; sed in re tam incerta nihi muto. — ὃ. 10. Saoces est Samothraciae mons teste Plin. lib. IV, cap. XXIII (cap. 12 edd. vett.). Hujus autem, ut quum caeteris Graecis tum Abderitis notissimi, mentionem faciendam esse putavit Democritus rem, de qua disseritur, idoneo exemplo illustraturus. Quum genitivus Σαώχους hic legatur, Democritus nominativum Σαώχης esse voluit. At Σαώχη quoque in usu fuit, quod testificatur Pseudodidymus his verbis ad lliad. XIII, 12: Τῆς Σαμοϑράχης" τὸ μέντοι ἐν αὐτῇ ὄρος Σαώκχη καλεῖται Apud Plinium 1. l|. nihil legitur nisi ablativus Saoce. ὐΟδοείετο- qui verborum Democriteorum sensum jam bene perspexit N- clasius. Nam Democriti sententiam sic exponit, ut aquarum fossores dicat fontes sub montium radicibus sitos πηγὰς φέρη μένας sive ἐπιῤῥύτους vocare, quoniam ut Aristoteles Meteor. lib. I, 13 ait; montana et edita loca tanquam spongia locis superposita humilibus aquam coelestem haustam sine interc&- pedine stillent, quae paulatim quidem, sed multis ex partibus in fontes deferatur: tales esse in vicina insula Samothracis, ubi Saocis montis cacumina tantam aquarum accipiant copiam, ut circa illum perennes suppetant fontes. Esse vero etiam ἰ aliis regionibus, ubi nulli sint montes, aquarum perennium ve nas, — ὃ. 12. Democrito similia habet Seneca Quaest. nal. lil, 15: Placet natura regi terram: et quidem ad nostrorum corporum exemplar, in quibus et venae sunt et arteriae: illae

Liber IIT, Adn. ad Dem. op. fragm. 365

sanguinis, hae spiritus receptacula. In terra quoque sunt alia itinera, per quae aqua, et alia per quae spiritus currit: adeo- que illam ad similitudinem humanorum corporum natura for- mavit, ut majores quoque nostri aquarum appellaverint venas. — δ. 21. Cassiod. Var. 3 ep. 53: Dicunt enim aquas, quae ad orientem Áustrumve prorumpunt, dulces atque perspicuas esse, et pro sua levitate saluberrimas inveniri: in septentrionem vero atque occidentem quaecunque manant, probari quidem nimis frigidas, sed crassitudine suae graviditatis incommodas. ΟἿ ea quae ipse Democritus hac de re disputat δ. 5seqq. — — S. 22. Enuntiatum, quod orditur scriptor inde a «al ἐὰν dot, interpo- sitis aliis sententiis, quarum primae initium est σχοίνους τε γὰρ φυομένους, postrema finitur verbis ἣν χρυσάνϑεμον χαλοῦσι (S. 24) ita ruptum, ut posteriora scribenti priora jam exces- serint e memoria, sic absolvere studet, ut S. 25 xal χαϑόλου ὃδ (00.060 ἀναδίδοσθαι protasis corrigatur, sequentibus autem verbis usque ad τὰς πηγὰς λαμβάνεις apodosis contineatur. Sed quum ejusmodi periodus longior nobis videretur, plures inde minores confecimus enuntiationes. — ὃ. 23. .Pro vulg. ἀλλισχοίνους dedimus ὁλοσχοίνους. Theophrast. Hist. pl. 4, 19: 'χατάλοιπον ὃὲ εἰπεῖν ὡςὰν ix τοῦ γένους τούτου περὶ σχοίνου" xal γὰρ καὶ τοῦτο τῶν ἐνύδρων θετέον. ἕξ στι δὲ αὐτοῦ τρία εἴδη ------ τρίτος τῷ μεγέϑει xal τῇ παχύτητι καὶ εὐσαρχίᾳ διαφέρων ὃ χαλούμενος ὁλόσχοινος. Diosc. 4, 59: "Eau δὲ xal τρίτη πολλῷ σαρχωδεστέρα xai τραχυτέρα τοῖν δυοῖν ὁλό- σχοινος λεγομένη. Adde Hesych. v. ὁλόσχοινος et ibi interpp. In sequentibus ἀἄγρωστις species graminis est, de qua vide lHie- ronymum Comment. in Oseae c. 10 copiose disserentem. De calamis Indicis commentati sunt Salmasius Exerc. Plin. p. 916 seqq. et Bodaeus ad Theophrast. p. 478 seqq. et 485. Pro μεστο- χαλάμους in Cod. Palat. legi ναστοχαλάμους observat Needha- mius, quod si certum esset, vulgatae scripturae praeferrem, quum Democritum voce ναστός usum esse constet. Cf. supra lib. H titulum operis 37 et quae ibi adnotavimus. Cui lectioni favet etiam Dioscorides lib. 1: χαλάμων ὁ μέν τις χαλεῖται va- στός, ἐξ οὗ τὰ βέλη γίνεται. Αἱ neque Gudius, neque Bodaeus

366 Quaestionum Demoerritearum

de hac scriptura in Cod. Palat. inventa loquuntur. Caeterum pro βαλίτας fortasse ponendum βελίτας, ut ildem sint qui Theophrasto 4, 12 (lib. IV, cap. 11, S. 11 ed. Wimmer) cote xoi, Plinio sagittarii appellantur. ldem visum Needhamio ad h. L, Salmasio Exercit. Plin. p. 916.b. et Bodaeo ad Theo- phrasti 1l c, Pro σύριγγας Salmas. l. ). scribi jussit συριγγίας ex Theophrasto, apud quem ναστοῖς χαλάμοις opponuntur, quod toti sint fistulae instar concavi. Plinius lib XVI, 35: Cala mus vero alius totus concavus, quem Syringiam vocant, utilis- simus fistulis, quoniam nihil est ei cartilaginis atque carnis. Nos vulgatam retinuimus, quum intelligi queat, etsi huic emen- dationi non refragamur. — ὃ. 24, Bodaeus ad Theophr. p.264.b. locum sic corrigi vult: xa σίχυν ἄγριον, xal olaóav, xal «ép νυμφαίαν, ἔτι δὲ ἵππουριν xal τὴν λεγομένην πεντάφυλλον x. t. À cucumerem silvestrem, viticem, filicem feminam, equi setum etc. Ex his emendationibus nibil in textum recepi praeter δὲ post ἔτι, cujus loco vulgo exaratur τέ, et οἱσύαν pro vulgato oísaxa. Ulmum silvestrem sive πτελέαν ἀγρίαν, commemorat Plinius XVI, 17. — δ. 27. Casaubonus edidit πεφύχασιν pro méguxav, quod omnes codd. praebent Non putaverim hanc formam, quae plerumque injuria solis tribuitur Alexandrinis, quum longe antiquior sit, (cf. Buttm. gramm. ampl. 1, S. 87, adn. 5) a librariis esse invectam, sed hanc quo- que in Democriteae dictionis reliquiis ponendam existimo. — σαλπίγγιον i. e. parva tuba, nomen invenit a vacuitate, qua ad tubae similitudinem accedit. — 8$. 28. βούτομον unde nomen acceperit quaerit Reines. epist. ad Hoffmannum p. 93. In ede tione Basileensi est detpíow. ^ Cornarius, qui vertit: folia si- milia populneis nigris habet, procul dubio legit αἰγειρίνοις, quod nequaquam probandum. Dodomnaeus p. 591 scribi voluit xv πειρίνοις, qualia sunt folia butomi vulgaris. In Cod. Palat. Ast ρίοις exstat; quare Bodaeus ad Theophrast p. 462 legendum ᾿ esse conjecit λειρίνοις, folia illa cum liliaceis comparari posse dicens, licet cypero similiora sint. At non plane necessarium est adjectivum; ideo λειρίοις restituerunt Salmas. Exerc. Plin. P. 371, Reines. epist. ad Hoffmann. p. 93, Latinus Latiniu:

Liber Ill. Adn. ad Dem. op. fragm. 367

Bibl. sacr. et prof. p. 28, qui tamen Asíptoy pro nareisso acci- pit, denique Needhamius et Niclasius. — 8. 29. [ΠΠ᾿εντάφυλλον eodem modo ut hic describitur a Dioscor. 4, 49. Bene se habet codd. lectio μίσχον, ac rejicienda est vulgata apud Dio- scoridem scriptura μόσχον. — δ. 30. De ranunculo consule Bodaeum p. 834. — 8. 31. Μαλαχόχισσος fortasse mon dif- fert ἃ convolvulo, cujus mentio est apud Plinium; certe ita censuerunt Dodonaeus p. 392 et Bodaeus p. 64, quos si pla- cet vide. — ὃ. 32. De cypero plures egerunt. Adi Salmas. ad Solin. p. 703, 4, Dodonaeum p. 336 et praecipue Bodaeum p. 465. De vocabulo ζέρνα Bodaeus p. 464 haec notavit: ,Contraetum videtur ex ζέρεϑρον. τὰ ζέρεϑρα, Hesychius βάραϑρα, κοῖλοι τόποι. — Loca concava et paludosa amat cype- rus, qua de causa ἑἐλειόριζον dictus fuit. Idem Hesychius ἑλειόριζον" χύπειρος." Salmas. ad Solin. p. 703 allato Dio- scoridis loco lib. 1, cap. 4: φύλλα δὲ (χύπειρος) ἔχει ὅμοια πράσῳ, μαχρότερα δὲ xal ἰσχνότερα, pro ἀρτιρυῇ hic legi vult ἀρτιφυεῖ, Idem est Casauboni judicium ad Athen. 9, 3 p. 613. Sed hac mutatione non est opus. — 8.33. Sensus participii χαταφρονοῦντες fugit interpretes. — Cornarius vertit: , harum

. .. Signa si non contemserimus, nunquam fodiemus." Ni- clasius: , horum itaque virgultorum et herbarum dictarum omnium signis confidenter (s. ubi ea observaverimus) sic utemur in locis neque affluentem, neque fontanam, neque puteanam aquam habentibus. Quum de aqua disputetur, nihil subau- diendum est post χαταφρονοῦντες nisi ὕδωρ vel ὅδατα. Erit autem ὕδωρ καταφρονεῖν aquam quaerere; nam χαταφρονεῖν cum apud alios, tum apud Herodotum interdum reddi oportet quaerere, petere, meditari, affectare, ut lib. I, 59 καταφρονή- σας τὴν τυραννίδα. Caeteroquin hoc verbum e Democriti ora- tione qni ionicam dicendi consuetudinem sequebatur a Cassiano relictum est. Denique moneo σημείοις χρῆσθαι praegnantem locutionem esse pro σημείοις ἕπεσθαι xal χρῆσθαι, quorum alterutrum in interpretatione exprimere satis habui. — ὃ. 34. Verborum ὅσῳ μᾶλλον βρίϑοντα x. v. À. sensus explicatur si- mili loco in Geoponicis lib. ll, V, δ: πλειόνων δὰ οὐσῶν xal

368 . Quaestionum Democritearum

δασειῶν, xal χλωρῶν, xal ἀνθηρῶν βοτανῶν πλείονα ἔσονται xal τὰ ὕδατα. — 8. 35. γῇ ἀργιλλώδης exponitur 1, λευχὴ xai χαϑαρά a Suida et Timaeo Lex. v. Plat Pro αὐχμηρὰ τῇῷ ῥύσει squallente fluxu praedita, rectius edidit Niclasius αὐχμηρὰ τῇ φύσει; tunc αὐχμηρά sunt Aorrida. — ὃ. 96. Pro γληνώδη legendum γλοιώδη. Male Niclasius Arcadii ex- plicationem γλήνη,. 6 ῥύπος citat. Ex hac enim non sequitur 1À»véÓx, ut ipse vult, verti oportere Jémosa. — δ. 37. sw ὁδους appellat straturas diversi coloris inter duo tabulats quae et ipsa colore differunt, interjectas. Fit enüm saepe, ut primum effossae terrae tabulatum nigrum sit, secundum rubrum, atque ut inter utrumque alius generis stratura, verbi caus maculosa, reperiatur. — ὃ. 38. Lectionem ὑπομελανιζούσας recte praeoptavit Niclasius alteri ὑποπελανιζούσας. De voc. ἰόνϑους haec scholiastes: 'lóv8ouc, olov ἐχφύματα σχληρά, οἱ δὲ ἰόνθον τὴν ἀχμαίαν γῆν. Οἱ δὲ τὰς δασεῖς xal πυχνὰς dz τῶν τριχῶν, τὰς γὰρ τῶν τριχῶν ῥίζας ἰόνϑους ἔλεγον. Cf. Hesych. v. ἰονθάδες, Schol. et Eustath. ad Od. ξ, 50. Medii ἰόνϑους vocant varos. Vide Cassium Jatrosophistam Problem. 33 et ibi Conr. Gesnerum. "Tenendum tantum varos interdum τοὺς τοῦ προσώπου πόρους implere. Quare Niclasius sente tiam loci in hunc modum explanat: ,,Petrae promittunt aquam

quae sunt subnigrae et aliquantulum porosae. Pori vero no^ -

debent alia materia, varorum more, esse obturati? --- 8. 99. πτέρνας Hesychius inter alia esse dicit τὰ ἔσχατα μέρη τῶν ὀρῶν. Sunt igitur πτέρναι h.l. extremitates petrarum sub terrà quae radices vocari consueverunt.

3. Eandem rem, de qua Democritus tractat, his verbs -

exponit Theophrastus C. P. 3, 19: Μήτρας ἐξαιρεϑείσης, f, μὲν σὰρξ γίνεται, τὸ δὲ γίγαρτον οὐ γίνεται. — lbid. 5, 5: "Aq τους μὲν γὰρ ποιοῦσι τοὺς βότρυς ἐξαιροῦντες τὴν μήτραν; d? ἧς γίνεται τὸ γίγαρτον. Ibid. c. 7: Συμβαίνει δὲ xai ἐν ἄλλοι; μορίων τινῶν ἀφαιρουμένων ποιεῖν τινα διαφοράν" ὥσπερ τὰς ἀμπέλους, ὅταν ἢ μήτρα τοῦ χλήματος ξυσϑῇ, τοὺς pou" ἀγιγάρτους εἶναι. — Cf. Colum. Arb. 9, 3. Plin. 17, 12 (al. οὐδ

35) Pallad. 3, 29. Praeterea observandus est "Theophrasi lo-

Liber III. Adn. ad Dem. op. fragm. 369

locus H. P. 2, 7: Ὅλως δὲ πᾶν iv σχίλλῃ φυτευόμενον ἔβλα- ote, xal ϑᾶττον αὐξάνεται. — Eadem tradit de C, P. 5, 7: “Ὅσα δὲ ἐν σχίνῳ φυτεύουσιν 7, σχίλλῃ, πάντα τῆς εὐβλαστίας Évexa xal εὐτροφίας φυτεύουσιν. “Ἔχει γάρ τινα ἄμφω ϑερμότητα xal ὑγρότητα. Quod attinet ad succum laseris Cyrenaici vide quos citat Albertus ad Hesych. v. Βάττου cÜ.gQtov. Sed omnium instar habendi sunt Bodaeus ad Theophr. p. 589 — 600 et Spanh. de usu et praestantia num. dissert. 6, 8. 1. Ex. trema τὸ αὐτὸ ποιήσεις xal irl... ... χερασέας illustrantur a Gargilio Martiale apud Pallad. ΧΙ, 19, 7. Adde Dtction- naire de l'industrie ow collection raisonnez eic. Paris. 1776. 8. Art, Ceririer.

4. Columella lib. III, cap. XII, 5: , Quam coeli regio- nem spectare debeant vineae, vetus est dissensio, Saserna ma- xime probante solis ortum, mox deinde meridiem, tum occa- sum: Tremellio Scrofa praecipuam positionem meridianam censente: Virgilio de industria occasum sic repudiante, JVeve tibi ad solem vergant vineta cadentem: Democrito et Magone laudantibus coeli plagam septentrionalem, quia existiment, ei subjectas feracissimas fieri vineas, quae tamen bonitate vini superentur. Nobis in universum praecipere optimum visum est, ut in locis frigidis meridiano vineta subjiciantur, tepidis orienti adverlantur, si tamen non infestabuntur Austris Euris- que, velut orae maritimae in Baetica. Sin autem regiones praedictis ventis fuerint obnoxiae, melius Aquiloni vel Favo. nio committentur. Nam ferventibus provinciis ut Aegypto et Numidia uni septentrioni rectius opponentur." Idem lib. III, cap. XX], 8: ,Quin etiam, quam coeli partem spectet genus quodque vineti, plurimum refert. Neque enim omne calido statu, nec rursus frigido laetatur, sed est proprietas in surcu- lis, ut alii meridiano axe convalescant, quia rigore vitiantur; alii Septentrionem desiderant, quia contristentur aestu; quidam temperamento laetentur Orientis et Occidentis." — Democriti sententiam amplectitur Pallad. I, 6, 2 et Il, 13, 6. Plinius XVIH, 2: ,Nec arbitror perpetuum quidquam in hoc praecipi posse. Ad soli naturam, ad loci ingenium, ad coeli cujusque

24

370 Quaestionum Demoeritesrum

mores dirigenda sollertia est," sed idem lib. XVB, 93: , Vite: aquilonem spectare debent ipsae, palmites autem earum meridiem."

7. ldem de Democrito affirmat Symeon Sethi M. 12. fin. Φησὶ δὲ Δημόχριτος, ὥς τινά φυσιχὴν συμπάϑειαν ἔχει ἢ gop- σίνη πρὸς τὴν Dotiv* φυτευόμεναι γὰρ πλησίον ἀλλήλων c» φορώταται γίνονται. Περιπλέχονται δὲ ἀμφοῖν ai ῥίζαι, χἂν yi πάνυ ἐγγὺς ὦσιν. — Caeterum non aliter de hac re judicavit Theophrastus, cujus verba vide de Caus. plant. 2, 9.

9. In Democriti sententiam abiit Aelianus de animal. nal lib. IV, 23: Καρπὸν δὲ ἱτέας ϑλιβέντα εἰ δοίης πιεῖν c ἀλότοις, λυπεῖται ἐχεῖνα οὐδέν, μᾶλλον δὲ xal τρέφεται" πιὼν δὲ ἀνῦρωπος τὴν σπορὰν τὴν παιδοποιόν τε xal ἔγχαρπον ἀπώ- λεσε. Καί pot δοχεῖ “Ὅμηρος xal τὰ τῆς φύσεως ἀπόῤῥητι ἀνιχνεύσας, εἶτα μέντοι xal ἰτέαν ὠλεσίχαρπον ἐν τοῖς ἑαυτοῦ μέτροις εἰπεῖν, τοῦτο αἰνιττόμενος. Contra Plinius nat. his XVI, 26 s. 46: ,Ocissime autem, inquit, salix amittit semen, antequam omnino maturitatem sentiat, ob id dicta Homero frugiperda." | Neque aliter Theophrastus Hist. Plant. Ill, 2: ᾿Αλλὰ τὴν ἱτέαν ταχὺ προχαταβάλλειν, πρὸ τοῦ τελείως áüp» vat xal πέψαι, τὸν χαρπόν. Διὸ xol τὸν ποιητὴν ob xax; προσαγορεύειν αὐτὴν ὠλεσίχαρπον. Cf. et Caus. plant. Il, 13. Utramque explicationem profert Eustathius ad Odyss. x. 510. Vide et Schol. ad eundem locum. Utra interpretandi ratio potior sit, difficile dictu est. Praefero tamen Democriteam ut antiquiorem. ^ Quod reliquum est, servavimus in versu Home rico χληϑροι, ut est in Geoponicis, licet vulgo nunc Odys x. 510 legatur χλῆϑραι, in aliis autem exemplaribus μαχραί.

10. Pro δενδρολίβανον Democritus fortasse scripserat λιβανωτίς, quum δενδρολίβανον posterioribus tantum usurpatum videatur. 'Obp4v autem ex Democriti dictione relictum arbi tror, propterea quod haec forma Jonum maxime propria est. Inepte Salmasius de Homon. Hyl. Jatr. cap. 97 ait hoc Gee. ponicorum caput esse suppositum, quum de thuris arbore in Graecia sata se nusquam legisse meminerit; scriptor enim iu- tio ponens φασί non sua, sed aliorum verba in medium affert. . Praeterea Democritus, cujus ibi mentio fit, in itineribus procul

Liber ΠῚ. Adn. ad Dem. op. fragm. 371

dubio multas arbores multasque plantas Graecis antea ignotas viderat De reliquo cf. praeter Salmas. l. l. Bodaeus ad Theophrast. p. 559. Ex veteribus videndus Dioscorides III, 89-

11. δ. 21. Columella IX, 14, 16: , Caeterum peracto solstitio usque ad ortum caniculae progenerari posse apes ju- venco peremto Democritus et Mago, nec minus Virgilius pro- diderunt. Mago quidem ventribus etiam bubulis idem fieri af- firmat." "Varro II, 5, 5: ,,Scio ex bove putrefacto nasci dul- cissimas apes mellis matres, à quo eas Graeci βουγενεῖς appel- lant." ldem ΠΠ, 16, 4: ,,Apes nascuntur partim ex apibus, partim ex bubulo corpore putrefacto. Itaque Archelaus in epigrammate ait eas esse βοὸς φϑιμένης πεποτημένα véxva." Varronem nunc mutilum esse recte judicant Ursinus et Gesne- rus. Cum Democritea descriptione congruit Virgiliana Geor- gic. lib. IV, 295 —315, quae quoniam brevior est imprimis hoc Democriti fragmento illustratur. Neque vero raram esse videmus hujus rei apud veteres mentionem. Liban. Bovis laud. extr. T. I, p. 98: Boüc xal ζῶν ἀνθρώποις συνεργὸς xal ἀπελ- 96v ὥνησεν" ὅστις γὰρ οὐχ ἔχων μελίττης σμῆνος ἐπιϑυμεῖ μελιττῶν βοῦν χτείνει ῥοπάλοις" τούτου δὲ τὸ σῶμα χύει μελίτ- τας" χαί ἐστιν ἣ τελευτὴ βοὸς μελίττης γένεσις. Sext. Empir. Pyrrhon. Hypot. Il, 41: Τὰ δ᾽ ix ζώων σηπομένων, ὡς μέλισ- σαι ταύρων xal σφῆχες ἵππων. Simplicius ad Aristot. lib. I φυσικῆς ἀχροάσεως p. 52 f: εἰ σφῆχες ἐξ ἵππου, ἣ μέλισσαι ἐχ ταύρου" ἵπποι γὰρ σφηχῶν γένεσις, ταῦροι δὲ μελισσῶν. Cf. Schoettgenius ad Varr. Hl, 5, 5, Albertus ad Hesych. v. Βουγενέων et Van Goens. ad Porphyr. AÁntr. Nymph. p. 104. — δ. 23. Reliquimus hic formam ὀστέα, quae in codd. exstat, ne boc ionicae dialecti et Democriteae orationis vestigium de- leretur, etsi S. 29 legitur ὀστᾶ. — — ὃ. 27. Verba τρίτῃ ἐβὸο- μᾶάδι idem valent quod τῷ εἰχοστῇ πρώτῃ ἡμέρᾳ. Cf. Steph. Thes. Sic et Varro apud Gell. Ili, 10. Septima autem fere hebdomade, id est nono et quadragesimo die, totus homo in utero absolvitur." Legebatur vitiose ἐμψυχῶσθαι quod Din- dorfius in Steph. Thesaur. s. v. ἐμψυχόω corrigi vult in ἐψυ- χῶσϑαι; non male. Sed praestat scribere aut ἐνεψυχῶσθαι

24 *

372 | Quaestionum Demoeritearum

aut propter sequentia ἐμψυχοῦσϑαι. — Nam de vitae initio agi- tur quod melius enuntiatur praesenti quam perfecto, etsi scio perfectum posse defendi. — ὃ. 36. In σταβλίου vocabulo in- terpolatoris alicujus manum et deteriorem graecitatem aguosci- mus. Democritus fortasse scripserat vocem ἔπαυλις, qua εἰ Herodotus utitur lib. I, cap. 111. Quae quum non magis :a- bulum designet, quam villam, casam, domum et tugurium, omnino hic poni poterat pro eo quod supra ὃ. 21 et 92 οἶχος nominabatur. Quare aut ipse Cassianus Bassus aut alius nescio quis σταβλίου nomine in antiquae locutionis locum sub- stituto partem tantum sensus Democritei vocabuli reddidit.

12. Athenaeus lib. Il, p. 46. F.: "Eyatpe δὲ ὃ Δημόχρι- toc del τῷ μέλιτι" xal πρὸς τὸν πυϑόμενον, πῶς ἄν ὑγιῶς τι: διάγοι, ἔφη, εἰ τὰ μὲν ἐντὸς μέλιτι βρέχοι, τὰ δ᾽ ἐχτὸς ἐλαίῳ. Integrum locum ultimo libri primi capite citavimus.

13. De leporibus eadem quae Democritus narrat Aelis- nus hist. animal lib. XIII, cap. Xll: ϑηρατοῦ δὲ ἀνδρὸς χαὶ ἕτερα ἀγαϑοῦ, οἵου μὴ ἄν ψεύσασθαι, λόγον Txouca, xal αὐτῷ πεπίστευχα" xal δὴ xol διὰ ταῦτα εἰρήσεται. Τίχτειν γὰρ δὴ xal ἄῤῥενας λαγὼς ἔλεγε, καὶ ἔχειν παιδοποιεῖσϑαί τε ἅμα xai ὠδίνειν, ὡς τῆς φύσεως μὴ ἀμοιρεῖν ἑχατέρας. Καὶ ὡς ἐχτρέ: φει τεχὼν ἔλεγε x. t. À. Et apud Plinium nat. hist. lib. VIII, cap. LX X XI (cap. LV edd. vett.) Archelaus auctor est, ,,utram- que vim singulis leporíbus inesse, ac. sine mare aeque gignere" Needhamius et Niclasius putant hujus erroris originem aperiri ab Aristotele hist. anim. V, 2 verbis: τῶν δασυπόδων πολλάκις $ ϑήλεια προτέρα ἀναβαίνει ἐπὶ τὸν ἄῤῥενα. Inde enim factum esse, ut femina non modo pati, sed etiam agere crederetur. Sed eo Stagiritae verba non spectant.

QUAESTIONUM DEMOCRITEARUM

LIBER IV. DE DEMOCRITI PLACITIS.

PROOEMIUM.,

uum Xenophanes, Parmenides caeterique Eleaticae doctri- nae auctores de rerum multitudine, generatione, interitu et motu accurate disputando nihil esse veri in rebus, quas sensuum ope percipimus, ostendere studuissent, plerique argumentorum pondere rationumque constantia victi obloqui iis nequaquam audebant. Sed inter philosophos, qui res sub aspectum caden- les veras esse statuerent, atomorum inventor praecipue nomi- nandus est. Eum esse Leucippum plurimorum eorundemque gravissunorum scriptorum auctoritas vincit. - Cujus dogmata quomodo ex Eleatarum scitis suspensa essent recte monuerunt Simplicius ad Aristot. Phys. fol 7 et qui omnium instar ha- bendus est ipse Aristoteles de generat. et interitu I, 8. Ex- positis enim Eleatarum placitis: Leucippus'), inquit, rationes

Ὁ) Δεύχιππος δὲ ἔχειν ὠήϑη λόγους. οἵτινες πρὸς τὴν αἴσϑησιν bpo- λογούμενα λέγοντες οὐχ ἀναιρήσουσιν οὔτε γένεσιν οὔτε φϑοράν, οὔτε χί- νησιν καὶ τὸ πλῆθος τῶν ὄντων. ᾿(ὑμολογήσας δὲ ταῦτα μὲν τοῖς φαινο- μένοις, τοῖς δὲ τὸ ἕν χατασχευάζουσιν, ὡς οὔτε ἂν χίνησιν οὖσαν ἄνευ κενοῦ, τό τε χενὸν μὴ ὄν, xal τοῦ ὄντος οὐδὲν μὴ ὄν φησιν εἶναι.

374 Quaestionum Democritearum

habere sibi visus est, quibus ea quae sensibus apparere fate mur confirmando neque generationem tolleret, neque interitum, neque motum, neque rerum multitudinem. Haec rebus cum iis quae apparent, tum quae Unum efficiunt concedens neque motum esse sine inani, neque omnino esse inane, ejus autem quod sit, nihil non esse ait.

In sequentibus Stagirita paucis doctrinam de corpusculis individuis adumbrat. Sic autem Leucippus philosophatus est, ut iis quae oculis auribusque notamus et percipimus, quasi omnes veritatis numeros continerent, probatis reliqua magnam partem ad Eleatarum doctrinam conformaret, Quum igitur tam arcto cum Eleatis vinculo conjuncta esset Leucippi ratio, non erat quod Posidonius Stoicus *) universam de atomis disp tationem ad Mochum Phoenicem auctorem referret.

Leucippi inventa Democritus *) amplificavit, expolivit, ora- tionis denique venustate ornavit, ut non male de utroque sic

*) Cf. Sext. Empir. adv. Math. ΙΧ, 809. Strabo XVI, p. 797.

3) Ut difficile est hodie in iis quae Plato de Socrate dicit discipuli sententias a magistri decretis discernere, praesertim quum nihil scri- pserit Socrates, neque multum e Xenophontis aliorumque scriptorum comparatione proficere liceat: ita jam Aristotelem ad cognoscenda Leucippi dogmata Democriti potissimum libros adire coactum valde impeditum arbitramur, quominus accurate explanaret quid a Leucippo accepisset Democritus, quid Democriteo ingenio deberetur. Nam for- tasse nihil scripsit Leucippus, quum librum περὶ νοῦ, cujus menlio est apud Stobaeum eclog. phys. I, p. 160 ed. Heer., Thrasyllus Demo- criteis inseruerit. "Vid. supra lib. Il, p. 132. Quod autem ἃ Theo- phrasto ei attribuebatur opus magni Diacosmi nomine ornatum tesle Diogene IX, 46, id alii rectius Democrito ascribebant. Vid. libr. ll. p. 130. Quare jam Aristoteles dubitanter voluminis alicujus quod Leu- cippeum esse nonnulli volebant ita meminit ut carminum Orpheo sup- positorum meminisse solet. Etenim libro de Xenoph. Zen. et Gorg. cap. VI ait: ἐν τοῖς Λευχίππου χαλουμένοις λόγοις ut alibi τὰ χαλούμεν ᾿θρφιχά. Huc accedit quod idem scriptor de gen. et inter. 1, 8 di- serte de his philosophis affirmat: ὁδῷ δὲ μάλιστα xal περὶ πάντων is λόγῳ διωρίκασι Λεύχιππος xal Δημόχριτος. Quamobrem non est miran- dum quod fere ubique conjunctim citantur, et vel illi loci ubi solus memoratur Leucippus ob haec Aristolelis verba ad Democritum referri possunt. Quae quum ita sint, de Leucippo separatim disserere omisi, indicato si quod animadverti inter utriusque doctrinam discrimine.

Liber IV. De Democriti placitis. 375

judicaverit Cicero Acad. quaest. II, 37: ,,Leucippus plenum et inane (esse) dixit, Democritusque huic in hoc similis, ube- rior in caeteris. In tradenda philosophia Democritus alios viros sapientiae studio illustres frequenter memoravit Anaxago- ram, Pythagoram, Oenopiden, Parmenidem, Zenonem, Protago- ram. Cf. Plutarch. p. 1124. C. Diog. Laert. IX, 34, 35, 38, A1, 42, 46. Sext Empir. adv. math. VIL 140 et 389. n scrutandis rebus naturalibus non ad sola experimenta confugit, inter quae eum consumsisse aetatem Petronius scribit p..929, sed quoad ejus fieri posset ubique rerum causas indagare ag- gressus est, Οἱ. Aelian. de animal. lib. VI, 60. Itaque Aristo- teles de gen. et inter. 1, 2: οὗτος, inquit, ἔοιχε μὲν περὶ ἅπαν- τῶν φροντίσαι et paullo inferius Δημόχριτος à dv φανείη ol- χείοις xal φυσιχοῖς λόγοις πεπεῖσϑαι. Primus enim rerum quas natura gignit varietatem certis notionibus definire tentavit, ita tamen ut difficillimam quam invenerat doctrinam inchoatam posterisque perpoliendam relinqueret. Sed in tanta ingeniorum praestantia et ubertate mirum est post Democritum hoc litte- rarum genus nullius nisi Aristotelis et Theophrasti acumine magna cepisse incrementa *). Caeterum inchoatam esse a De- mocrito hanc de qua loquimur disciplinam, non perfectam, vel illud argumento est, quod interdum Aristoteles rei alicujus causam rationemque ab eo redditam esse negat. Cf. de respir. cap. 4, p. 471 seqq. ed. Bekker. Quod reliquum est, ea fuit dogmatum Democriteorum ratio, ut Abderita inductione potis- simum, quam vocamus, uteretur. At hanc fortasse non semper feliciter omni materiae adhibuit. [ἃ concludendum ex Aristot.

*) Aristoteles de part. animal. l, 1: αἴτιον δὲ τοῦ μὴ ἐλϑεῖν τοὺς προγενεστέρους ἐπὶ τὸν τρόπον τοῦτον. ὅτι τὸ τί ἦν elvat xal τὸ ὁρίσασθαι τὴν οὐσίαν οὐκ ἦν, ἀλλ' ἥψατο μὲν Δημόχριτος πρῶτος, ὡς οὐκ ἀναγκαίου δὲ τῇ φυσιχῇ ϑεωρίᾳ, ἀλλ᾽ ἐκφερόμενος ὑπ᾽ αὐτοῦ τοῦ πράγματος, ἐπὶ Σωχράτους τοῦτο μὲν ηὐξήϑη. τὸ δὲ ζητεῖν τὰ περὶ φύσεως ἔληξε, πρὸς δὲ τὴν χρήσιμον ἀρετὴν καὶ τὴν πολιτιχὴν ἀπέχλιναν οἱ φιλοσοφοῦντες. Idem Phys. if, 2: ἐπὶ μιχρὸν γάρ τι μέρος ᾿Εμπεδοχλῆς καὶ Δημό- χρίτος τοῦ εἴδους καὶ τοῦ τί ἦν εἶναι ἤψαντο. Cf. Metaph. p. 206 ed. Brandis.

3176 Quaestionum Demoeritearum

de gener. anim. V, 8.*) Jam ad ipsa philosophi dogmau transeamus,

Rerum elementa!) Leucippus et Democritus plenum et inane esse statuerunt, illud entis*), hoc non entis nomine vo cantes. lidem ens plenum et solidum, non ens inane et rarum esse voluerunt. Quare nihilo magis?) ens quam non ens esse ajunt, quia nec vaeuum magis quam corpus sit. Has autem rerum causas, ut materiam, esse.

5) Περὶ δὲ ὀδόντων ὅτι μὲν οὐχ ἑνὸς ydptw, οὐδὲ πάντα τοῦ αὐτοῦ ἕνεχεν τὰ ξῷα ἔγουσιν, ἀλλὰ τὰ μὲν διὰ τὴν τροφήν, τὰ δὲ καὶ πρὸς d τὴν καὶ πρὸς τὸν ἐν τῇ φωνῇ λόγον, εἴρηται πρότερον" διότι δ᾽ οἱ μὲν πρόσϑιοι γίνονται πρότερον, ol δὲ γόμφιοι ὄστερον, xal οὗτοι μὲν οὐχ à- πίπτουσιν, ἐχεῖνοι δ᾽ ἐχπίπτουσι xal φύονται πάλιν, τοῖς περὶ γενέσεω: λόγοις τὴν αἰτίαν συγγενῆ δεῖ νομίζει. — Efpnxt μὲν οὖν περὶ αὐτῶν xi Δημόχριτος, οὐ καλῶς δ᾽ εἴρηχεν. Οὐ γὰρ ἐπὶ πάντων σχεψάμενος τε; ϑόλου λέγει τὴν αἰτίαν. Φησὶ γὰρ ἐχπίπτειν μὲν διὰ τὸ πρὸ ὥρας γίνε: σϑαι τοῖς ζῴοις - ἀχμαξόντων γὰρ ὡς εἰπεῖν φύεσθαι xard γε φύσιν. Τοῦ δὲ πρὸ ὥρας γίνεσϑαι τὸ ϑηλάζειν αἰτιᾶται. Καίτοι ϑηλάζει γε καὶ ὗς. οὐχ ἐχβάλλει δὲ τοὺς ὀδόντας" ἔτι δὲ τὰ xapyapóbovca ϑηλάζει μὲν πάντα, οὐχ ἐχβάλλει δ᾽ ἔνια αὐτῶν πλὴν τοὺς χυνόδοντας, οἷον οἱ λέοντες. To» τὸ μὲν οὖν ἥμαρτε χαϑόλου λέγων, οὐ σχεψάμενος τὸ συμβαῖνον ἐπὶ πάν- twv. Δεῖ δὲ τοῦτὸ ποιεῖν’ ἀνάγχη γὰρ τὸν λέγοντα καϑόλου m Mq περὶ πάντων.

') Aristot. Metaph. I, 4: Λεύχιππος δὲ xal ὁ ἑταῖρος αὐτοῦ Δημό χρίτὸς στοιχεῖα μὲν τὸ πλῆρες xal τὸ χενὸν εἶναί φασι, λέγοντες τὸ μὲν ὃν τὸ δὲ μὴ ὄν, τούτων δὲ τὸ μὲν πλῆρες καὶ στερεὸν τὸ Dv, τὸ δὲ χε’ νόν γε xal μανὸν τὸ μὴ ὄν, (διὸ καὶ οὐϑὲν μᾶλλον τὸ ὃν τοῦ μὴ ὄντος εἶναί φασιν, ὅτι οὐδὲ τὸ χενὸν τοῦ σώματος) αἴτια δὲ τῶν ὄντων ταῦτΖ ὡς ὅλην. .

*) Peculiares Democriti voces omisit Aristoteles; nam pro ὄν Abde- rita dicebat δέν, pro μὴ ὅν vero μηδέν, ut superioribus libris vidimus. Cf. Plut. adv. Colot. p. 1108.F. Quare et apud Galenum de elemen. sec. Hippocrat. tom. I, p. 47 ed. Frob., ubi Democritus perhibelur ον nominasse ἕν, restituendum est δέν.

*) Fabricius ad Sext. Empir. Pyrrh. hypotyp. I, 213 de diclione o μᾶλλον ἣ haec observat: ,,Diogenes Laertius IX, 76 docet quadruplic sensu hanc vocem accipi posse 1) ϑετιχῶς, ut si dicam nos magis sct- leratum. esse. piratam snendace, 2) ἀναιρετιχῶς. quomodo Democrilus accipiebat, ut si dicam mon magis pirata quam mendaz est laudandus. id est neuter horum. 3) ϑετιχῶς xal ἀναιρετιχῶς, ut si dicam sos s gis laudem pirata meretur. quam. vituperationem mendaz, ex quo plane non sequitur laudem mereri. 4) ἀναιρετιχῶς xai ϑετικῶς. ut Sceptict:

Liber IV. De Demoeriti placitis, 377

Ipsum inane quum illud sit in quo nihil reperiatur *), ejus proprium ac peculiare est, materiam dividendo continuitatem tollere *). Est porro infinitum, superans materiam magnitudine, ita ut quodammodo aliud corpus in aliam sui partem receptum -contineat 5). Atque in hoc quidem infinito inani nihil nec summum, neque infimum, nec medium, neque ultimum, neque extremum est ^). "Vere autem esse vacuum sive inane ita probavit Leucippus, ut cum aliis sensilibus, tum motui rerum- que multitudini veritatem tribueret eaque sine inani exstare non posse arbitraretur). Accuratius Democritus eadem de materia

son magis est quam mon est. piralae. crimen mendacis crimine gravius. Democritum porro formula hac secundo sensu usum esse, testatur Sextus Ij, 6: ix τοῦ τὸ μέλι τοῖσδε μὲν πιχρόν, τοῖσδε γλυκὺ φαίνεσθαι, ὁ Δημόκριτος ἔφη μήτε γλυχὺ αὐτὸ slvat, μήτε πιχρόν, quoniam aliis dulce, aliis (ut ictericis) mel videatur amarum, hinc non magis dulce quam amarum, hoc est, nec dulce nec amarum re et natura sua esse." Haec ille. Ac caetera quidem quae in hac adnotatione insunt nolo impugnare, sed quod de Democrito dicitur falsum est. Nam licet Sexto credamus, fuisse in Democriti operibus locos quibus οὐ μᾶλλον —— ἢ particujae ἀναιρετιχῶς acciperentur, tamen hunc significatum in eum quem ex Aristotele attulimus locum, si Stagirites Democriti ver— bis illam locutionem non immiscuit, sed repertam servavit cadere non posse liquet. Etenim haudquaquam id spectavit Democritus, ut neque ens neque non ens esse vinceret, sed ut utrumque esse demonstraret. Itaque voculae illae ϑετικῶς intelligendae sunt.

4) Aristot. Phys. IV, 7: xevàv εἶναι, ἐν ᾧ μηδέν ἐστι.

5) Arist, Phys. 1V, 6: διάστημα ἕτερον τῶν σωμάτων ὃ διαλαμ- βάνει τὸ πᾶν σῶμα, ὥστ᾽ εἶναι μὴ συνεχές, καϑάπερ λέγουσι Δημόχριτος καὶ Λεύχιππος; ubi cf. Simplicius fol, 152. Ad eundem locum Themi- stius fol. 40 b.: δύο οὗτοι, inquit, τῆς ϑέσεως τοῦ χενοῦ τόποι, ἣ παρ- εσπάρϑαι τοῖς σώμασιν αὐτό, χαϑάπερ λέγουσι Δημόκριτός τε xal Λεύχιπ- πος καὶ ἄλλοι πολλοὶ xai ᾿Επίχουρος ὕστερον (οὗτοι γὰρ πάντες τὴν τοῦ χενοῦ παρεμπλοχὴν αἰτιῶνται τῆς διαιρέσεως τῶν σωμάτων, ἐπεὶ τό γε ἀληϑῶς φυνεχὲς ἀδιαίρετον κατ᾽ αὐτοὺς) ἣ χεχωρισμένον xal ἀϑρόον εἶναι xaÜ' αὑτὸ περιέχον τὸν οὐρανόν, ὡς πρότερον μὲν ᾧοντο τῶν ἀρχαίων τινές, μετὰ δὲ ταῦτα οἱ περὶ Ζήνωνα τὸν Κιττιέα.

4) Cf. Simplic. ad Phys. 'fol. 144. b.

*) Cic. de fin. 1, 6. Simplicius ad Aristot. de coelo 1V fol. 166. b. ἀντιλέγει μεταξὺ πρὸς τοὺς μὴ νομίζοντας εἶναί τι ἐν τῷ χόσμῳ τὸ μὲν ἄνω τὸ δὲ χάτω. Ταύτης δὲ γεγόνασι τῆς δόξης ᾿Αναξίμανδρος μὲν καὶ Δημόκριτος διὰ τὸ ἄπειρον ὑποτίθεσθαι τὸ πᾶν" ἐν γὰρ τῷ ἀπείρῳ οὐδέν ἐστιν ἄνω ἣ κάτω φύσει" ὅροι γὰρ ταῦτα xal πέρατα διαστάσεως.

5) Cf. Aristot. do gen. et int. 1, 8 et Joh. Philop. δὰ h. 1. fol. 39. b.

378 Quaestionum Demecrritenarum .

disserens plnra attulit argumenta quibus vacui veritatem asse- rere. Ait?) enim motum sine inani fieri non posse, quippe quum spatium repletum inaccessum sit. Quodsi pateret corpori aliudque praeterea corpus reciperet, fore ut duo in eodem spatio corpora versarentur, neque vero tum quidquam impedi menti futurum esse, quominus innumera corpora in hoc spatio, maximum autem in iminimo esset. Idem constare ait, in va: cinere repletum tantum aquae infundi posse, quantum vas va- cuum capiat. Inde autem colligi oportere, vacua per aquam spatia esse. Denique addit corpora esse quae in arctius spt tium cogi queant, ut vinum in utrem, quod non eveniret uisi vacua essent spatia coarctati corporis partes recipientia. Accedo ad alterum rerum initium, materiam solidam, quam Abderita sui plenam esse neque vacui quidquam et quasi non entis continere decerneus, τὸ πλῆρες (plenum) et παμπληϑές sive παμπλῆρες (omni modo plenum) wocitavit 5). Sed omni modo plenum nihil est praeter corpuscula. Ea autem innume- rabilia esse vult; neque enim ex eo quod vere unum sit mul- titudinem nasci posse, neque ex iis quae reapse multa sin unum oriri ''). Atque haec quidem corpuscula sunt individua. Nam si corpus in infinitum esset dividendum, corporis magui tudo iis ipsis constaret, quae carerent magnitudine. Quod quum nequeat fieri, principia rerum indivisa corpuscula esse par est!*). llla vero prima corpora indivisa haberi oportet non solum propter immutabilem, quae ipsis contigit, naturam, sed etiam propter molis parvitatem partiumque vacuitatem ' ').

*) Cf. Aristot. Phys. 1V, 6.

19) Aristot. de gen. et int. I, 8: τό τε xtvóv μὴ ὃν xal τοῦ ὄντος οὐϑὲν μὴ ὄν qmrotv εἶναι" τὸ γὰρ χυρίως ὃν παμπληϑὲς ὄν. Alii fortasse rectius παμπλῆρες legunt, quod et Philoponus exhibet.

*!) Aristot. l. 1. ἀλλ᾽ elvat τὸ τοιοῦτον οὐχ ἕν, ἀλλ᾽ ἄπειρα τὸ πλῆ᾽ ϑος καὶ ἀόρατα διὰ σμιχρότητα τῶν ὄγχων. ἐχ δὲ τοῦ xax! ἀλήϑειαν ἑνὸς οὐχ ἂν γενέσθαι πλῆϑος, οὐδ᾽ ἐκ τῶν ἀληϑῶς πολλῶν ἕν, ἀλλ᾽ εἶναι τοῦτ᾽ ἀδύνατον. Cf. Arist. de coelo Ill, 4.

12) Aristot. de gen. et inter. I, 92.

32) Simplicius ad Aristot. Phys. fol. 216: ὁ Λεύκιππος piv xui ! Δημόχριτος οὐ μόνον τὴν ἀπάϑειαν αἰτίαν τοῖς πρώτοις σώμασι τοῦ μὴ

Liber IV. De Democriti placitis. 379

Adde quod atomi temporis instar non sunt genitae, ut omnium principia et ob ipsarum immutabilitatem ! *). Deinde insecabi- lia corpora quum perparva sint, oculorum aciem fugere, ac sola mente rationeque cerni posse convenit'*). Quae quam- vis ita se habeant, tamen vel haec prima corpora magnitudine inter se discrepant ' 5).

διαιρεῖσϑαι νομίζουσιν. ἀλλὰ καὶ τὸ σμιχρὸν xal ἀμερές. ᾿Κπίχουρος δὲ ὕστερον ἀμερῇ μὲν οὐχ ἡγεῖται, ἄτομα δὲ αὐτὰ διὰ τὴν ἀπάϑειαν εἶναι φησί. In his verbis ἀπάϑεια est ümmutabilitas, ἀμεταβλησία. Nam πά- cytw Democrito auctore est ἀλλοιοῦσϑαι, pati autem vulgari sensu atomi nihil possunt, nisi forte earum motum fortuita incursione et ἀλληλοτυπίᾳ effectum huc refers. In sequentibus Simplicius suam ipsius refellit sententiam ad Phys. fol. 18 allatam, Democritum corpus- culis partes ascripsisse. Cf. Simpl. ad lib. 1 de coelo fol. 56. b.

14) Cf. Pseudoplutarch. de plac. phil. 1, 3; Aristot. Physic. VIII, 1: xal διὰ τοῦτο Δημόχριτός γε δείχνυσιν ὡς ἀδύνατον ἅπαντα γεγονέναι" τὸν ] γὰρ χρόνον ἀγένητον εἶναι. Sextus Empir. X, 181 tempus secundum Epicurum et Democritum ἡμεροειδὲς xai νυχτοειδὲς φάντασμα fuisse ait. At ibi cum Papencordtio pro Democrito Demetrii nomen restitue. Fuit enim Demetrius Epicureus, de quo vide Sext. Emp. X, 219. VIII, 348 et Fabric. ad Pyrrh. hyp. Ill, 137. Caeterum nonnulli, ut tradit Ari- stoteles Phys. IV, 10, tempus rerum universitatis motum (τὴν τοῦ ὅλου χίνησιν) esse ujebant, quae Democrili fortasse sententia fuit.

- ? . !*) Aristot de gen. et int. 1, 8. Euseb. Praep. Evang. p. 749. A. ed. Viger. Stobaeus eclog. phys. P. I. Tom. Il, p. 796 ed. Heer., ubi λόγῳ ϑεωρητά nominantur.

36) Aristot. phys. III, 4: Δημόχριτος δ᾽ οὐδὲν ἕτερον ἐξ ἑτέρου γί- γνεσϑαι τῶν πρώτων φησίν" ἀλλ’ ὅμως γε αὐτὸ τὸ χοινὸν σῶμα πάντων ἐστὶν ἀρχή. μεγέϑει κατὰ μόρια xal σγήματι διαφέρον. Simplicius ad hunc locum fol. 106. b. (ὁ Δημόχριτος) τὸ χοινὸν σῶμα τὸ τῶν ἀτόμων ἕν πάν- τως ἔλεγε. τὴν διαφορὰν αὐτῶν χατὰ μέγεϑος xal σχῆμα τιϑείς, ἀλλ᾽ οὗ χατὰ τὸ ὑποχείμενον σῶμα. Pseudoplutarch. de plac. phil. I, 3, vol. IX, p. 479 ed. Reisk.: Δημόχριτος piv γὰρ ἔλεγε δύο, μέγεϑός τε xai σχῆμα (συμβεβηχέναι τοῖς σώμασιν). Eusebii verbis Praep. Evang. p. 773: ὁ δὲ Δυημόχριτος μεγίστας εἶναί τινας ἀτόμους ὑπέλαβεν difficultatem moveri non posse recte Papencordtius censet, quum hoc sit Epicuri decretum et Democríti nomen, ad quem priora pertinent, alieno loco insertum sit. Idem Democrti dictum apud Stobaeum ecl. phys. p. 348 ed. Heer.: δυνατὸν δ᾽ εἶναι χοσμιαίαν ὑπάρχειν ἅτομον fieri. posse, ut atomus mundum magnitudine aequet ad. Epicurum quam ad Democritum mavult referre. Omnino quum Aristoteles nihil praeter ea quae citavimus, de hac materia tradat, cautius est posterioribus hic fidem non habere. Ciceronis locus de nat. deor. 1, 43, ubi Democritus fertur statuisse in- gentes quasdam imagines tantasque, ut universum mundum complectan-

390 Quaestionum Democritearum

Comparavit Democritus Aristotele teste ἦ ") insecabilia cor- pora cum ramentis quae in solis radiis per fenestras incident bus apparerent, eo maxime consilio, id quod Philoponus'*) adjicit, ut doceret etiam aliis quae esse non negareinus, non- nunquam ob parvitatem oculos non feriri. Praeterea atomo: ideo philosophus Abderitanus innumeras esse decrevit, ne ullo unquam temporis momento gignendi procreandique deesset mi- teria atque ut eorum quae fierent omnium facile constaret r2 tio'?). Jam vero rerum generationem ipsumque generationis modum explicaturi Leucippus et Democritus perspecto perpe tuo motu quo quattuor illa, quae priores rerum elementa voca verant, ignis, aér, aqua, terra in se invicem mutantur, inde nop cum Ánaxagora omnia omnibus inesse collegerunt, sed sublalo omni qualitatis discrimine omnibus unum subesse concluse runt*?^). Unum illud atomorum turba est, quibus una eadem que contigit natura, ut si singulas segregatas auri particuls esse perhibeamus *'). Etenim persuasum erat Democrito ei tantum quae ejusdem essent generis agere in se invicem, sc similia esse ea quae facerent et quae paterentur, siquidem etiam negabat diversa diversis affici et pati, ac si dissimili vim quandam inter se haberent, id non quatenus dissimili essent, sed quatenus simile quid inter se haberent, fieri*")

tur extrinsecus, non ad atomos spectat, sed ad simulacra (εἴδωλα) de quibus infra disseremus.

11) Aristot. de anima lib. I, cap. 2.

18) Jo. Philoponus ad Aristot. de gen. et int. fol. 9. b.

13) Aristot, de coel. "1, 4: ἐπεὶ διαφέρει τὰ σώματα σχήμασιν, drip? δὲ τὰ σχήματα, ἄπειρα καὶ τὰ ἁπλὰ σώματά φασιν εἶναι. Cf. Simplic. ad Arist. Phys. fol. 7.

39) Simplic. ad Aristot. Phys. fol. 8: δρῶντες εἰς ἄλληλα μεταβάλλοντα τὸ πῦρ xal τὸν ἀέρα xai τὸ ὕδωρ, ἴσως δὲ xal τὴν γῆν. ἀρχοειδέστερά 2 τούτων xal ἁπλούστερα ἐζήτουν αἴτια, bU ὧν xal τὴν χατὰ τὰς ποιότητας τῶν στοιχείων τούτων ἀπολογίσονται διαφοράν.

51) Aristot. de coel I, 7: τὴν δὲ φύσιν εἶναί φασιν αὐτῶν pif" ὥσπερ ἂν εἰ χρυσὸς ἕκαστον εἴη χεχωρισμένον. Οἱ Simplic. ad Aristo! Phys. fol. 35. b.

**) Aristot. de gen. et int. I, 7: Δημόχριτος δὲ παρὰ τοὺς ἄλλους ἰδίως ἔλεξε μόνος: φησὶ γὰρ τὸ αὐτὸ καὶ ὅμοιον εἶναι τό τε ποιοῦν fi

Liber IV, De Demoeriti placitis. 391]

Sed ut ingens rerum mulütudo ac varietas ex materia unius naturae nasceretur, Democrito placuit, hanc materiam differre forma (poop). ordine (ὀιαϑιγῇ) et situ (τροπῇ), verbicausa si A dicamus forma differre a N, AN ordine discrepare a NÀ, Z situ diversum esse ἃ N??).

Tribus his materiae discriminibus aliae videntur subjectae fuisse differentiae, quum figurarum, quas in atomis notabat Democritus, infinitam quandam vim et copiam excogitasset, quae et sensuum affectionibus sufficeret atque ad explican- dam sempiternam rerum nunquam suo statu manentium certa- que qualitate carentium vel generationem vel mutationem esset accommodata **). Praeterea pondus corpusculis individuis a Democrito ascriptum esse colligas licet ex Aristot. de gen. et int. 1, 8: καίτοι βαρύτερόν γε xarà τὴν ὑπεροχήν φησιν slvat Δημόχριτος ἔχαστον τῶν ἀδιαιρέτων **).

Atomorum motus duplex est, alter ad universas pertinens, quem universalem liceat nominemus, alter ad singulas spectans,

τὸ πάσχον" ob γὰρ ἐγχωρεῖν τὰ ἕτερα xal διαφέροντα πάσχειν ὑπ᾽ ἀλλή- λων. ἀλλὰ κἂν ἕτερα ὄντα ποιῇ τι εἰς ἄλληλα, οὐχ ἦ ἕτερα ἀλλ᾽ dj ταὐτόν τι ὑπάρχει, ταύτῃ τοῦτο συμβαίνειν αὐτοῖς.

33) Aristot. metaph. lib. I, cap 4: ταύτας μέντοι τρεῖς εἶναι λέγουσι σχῆμά τε καὶ τάξιν xal ϑέσιν" διαφέρειν γάρ φασι τὸ ὃν ῥυσμῷ καὶ δια- $i καὶ τροπῇ μόνον. Τούτων δὲ ὁ μὲν ῥυσμὸς σχῆμά ἐστιν" ἡ δὲ δια- ϑιγή, τάξις" ἡ δὲ τροπή, ϑέσις. Διαφέρει γὰρ τὸ μὲν Α τοῦ Ν σχήματι, τὸ δὲ ΑΝ τοῦ ΝΑ τάξει, τὸ δὲ Ζ τοῦ N ϑέσει. Idem Phys. 1,5, pag. 188 ed. Bekker: ϑέσεως ἄνω χάτω, πρόσϑεν ὄπισϑεν, σχήματος γωνία, εὐϑύ, περιφερές.

*^) Aristot. de gen. et int. I, 2: ἐπεὶ δ᾽ qovro τ᾽ ἀληϑὲς ἐν τῷ φαί- νεσϑαι, ἐναντία δὲ xal ἄπειρα τὰ φαινόμενα, τὰ σχήματα ἄπειρα ἐποίησαν. Simplic. ad Arist. Phys. fol. 7: καὶ τῶν ἐν τοῖς ἀτόμοις σχημάτων ἄπει- ᾿ pov τὸ πλῆϑός φασι διὰ τὸ μηδὲν μᾶλλον τοιοῦτον ἣ τοιοῦτον εἶναι" ταύ- τὴν xal γένεσιν xal μεταβολὴν ἀδιάλειπτον ἐν τοῖς οὖσι ϑεωροῦντες. ΡΙα-- tarch. adv. Colot. p. 1108 (Tom. X, p. 561 ed. Reisk): ἐγχαλεῖ δ᾽ αὐτῷ πρῶτον, ὅτι τῶν πραγμάτων ἕχαστον εἰπὼν ob μᾶλλον τοῖον ἢ τοῖον sl- vat συγχέχυχε τὸν βίον.

36) Sed hanc rem minus bene a Democrito illustratam esse ex eo fortasse conjici oportet, quod nonnullis ad solum Epicurum pertinere visa est, ac Stobaeus ecl. phys. p. 348 et Alexander Aphrodisiensis ad Aristotelis Metaph.* p. 14 diserte produnt, insecabilibus corporibus pondus non esse a Democrito attributum.

382 Quaestionsm Demecritearum

quem singularem appellabimus. De neutro satis accurate egisse Democritum arguit Aristot. Met. p. 15 ed. Brandis. Universalis atomorum motus principium est necessitas (dvdYxr) sive fatum (εἱμαρμένη), non illa Heracliteae philosophiae dea, sed vis et potentia naturalis, quae tanquam instrumentis vibratione (xa po) et vertigine (δίνῃ) utitur. Hunc atomorum motum ex ae- terno tempore exstitisse philosopho placet **). taque fallitur Cicero de fin. I, 6 atomorum motum nullo a principio profi cisci censens. Est enim motus principium necessitas, sed al- tius desideratur principium, quod naturalem hanc necessitatem regat et legibus circumscribat. Neque mirandum est, quod scribit Aristoteles physic. lib Π, 4 Democritum significans: εἰσὶ δέ τινες ol xal τοὐρανοῦ τοῦδε xal τῶν χοσμιχῶν πάνταν αἰτιῶνται τὸ αὐτόματον " ἀπὸ ταὐτομάτου γὰρ γίγνεσθαι τὴν oc γὴν xal τὴν χίνησιν τὴν διαχρίνασαν xal χαταστήσασαν εἰς ταύ- τὴν τὴν τάξιν τὸ πᾶν. Nam casu (ἀπὸ ταὐτομάτου) videntur fieri quae naturali quadam necessitate, cujus leges ignoramus evenire dicuntur. Neque enim dubitandum, quin Democrito idem fuerit vitium, quod Leucippo veteres exprobrant, quem omnia item necessitate fieri arbitratum, qualem hanc necessits-

34) Stob. Ecl. phys. p. 160: Λεύχιππος πάντα xat' ἀνάγχην, τὴν 9 αὐτὴν ὑπάρχειν εἱμαρμένην. Sext Empir. pag. 599: dott xat! ἀνάγχην μὲν καὶ ὑπὸ δίνης, ὡς ἔλεγον οἱ περὶ Δημόχριτον, οὐχ dv χινοῖτο ὁ x7 σμος. Recte Sextius, qui ipsa Democriti volumina inspexerat, hoc loco 8it: xat' ἀνάγχην et ὑπὸ δίνης, unde patet, motum conformari ad ne- cessitatem, fleri autem vertigine, tanquam instrumento. Sed quum De- mocritus hanc rem minus perspicue tractasset, factum est, ut nonnulli ἀνάγκην, δίνην, ἀντιτυπίαν, πληγὴν τῆς ὅλης in ejus philosophia idem

l sse putarent. Sic Diog. Laert. IX, 44: πάντα τε xat! ἀνάγχην T€ | (g9au, τῆς δίνης αἰτίας οὔσης τῆς γενέσεως πάντων, 9v ἀνάγχην λέγει. seudoplutarch. de plac. phil. 1, 25: Παρμενίδης xal Δημόχριτος rdv xat' ἀνάγχην" τὴν αὐτὴν δ᾽ εἶναι xal εἱμαρμένην, καὶ δίχην (al. male conj. δίνην), xal πρόνοιαν, χαὶ χοσμοποιόν. Idem cap. 26: Δημόχριτος τὴν ἀντιτυπίαν καὶ φορὰν καὶ πληγὴν τῆς ὕλης (ἀνάγχην λέγει). ΑἹ plus apud me valet Sextus. De vibratione testatur Stobaeus eclog. phys. p. 394 ed. Heer.: Δημόχριτος ἕν γένος χινήσεως, τὸ xarà παλμόν, dzt- φαίνετο, [Jdem sine dubio scripserat Pseudoplut. de plac. I, 93, ubi nunc librariorum culpa legitur ἕν γένος τῆς κινήσεωξ τὸ χατὰ πλάγιον. Adde Aristot. de coelo 1Il, 2 et Cic. 1. 1.

Liber IV. De Denmoeriti plaeitis. 383

tem intelligi vellet, nusquam definivisse scimus *"). Huc acce- dit, quod Democritus Aristotele teste ad explanandam rerum rationem nihil nisi semper eam eandem fuisse affirmavit, sed cur semper fuerit talis non explicuit, dicens talia perscrutan- tem infini principium quaerere ὅδ). Sed quamvis Aristoteles naturalem Abderitani philosophi necessitatem vitato ἀνάγχης vocabulo, quod alii aliter usurpabant, casum et fortunam vo- caret, ipse tamen Democritus abhorrens ab iis omnibus quae destinatam causarum seriem tollerent rerumque naturam per- turbarent, nihil juris fortunae et casui in singulis rebus con- cessit. Quippe foriunam ab hominibus imprudentiae suae praetextum quaerentibus fictam esse ajebat*?). Quum igitur Democritus causarum et effectuum infinitam seriem perpetuumque nexum statueret, nihil ejus de rebus divinis et humanis judicio convenientius cogitari potest, ea sententia, quam in fragmentis physicis postremo loco posuünus '?^) Ait enim nihil temere fieri, sed omnia causis naturalibus ipsaque rerum ratione et necessitate contingere.

Transeo ad singularem atomorum motum. Epicurus in corporum insecabilium pondere motus naturalis principium esse voluit: contra Democritus atomos natura sua immotas esse ratus violentum iis atque aeternum motum attribuit, ita ut non interna vi cierentur, sed extrinsecus percussae externo pulsu

*:) Diog. Laert. IX, 33: εἶναί tt, ὥσπερ γενέσεις χόσμου, οὕτω xal αὐξήσεις καὶ φϑίσεις xal φϑορὰς xard τινα ἀνάγχην, ἣν ὁποία ἐστὶν οὐ διασαφεῖ. Pseudorig. Philos. (opp. 1, p. 891): τίς ἂν εἴη ἡ ἀνάγχη ob διώρισεν.

**) Aristot. de generat. anim. 1l, 6: Οὐ χαλῶς δὲ λέγουσιν οὐδὲ τοῦ —

διὰ τί τὴν ἀνάγχην, ὅσοι λέγουσιν ὅτι οὕτως del γίνεται, καὶ ταύτην εἶναι νομίζουσιν ἀρχὴν ἐν αὑτοῖς, ὥσπερ Δημόχριτος ὁ ᾿Αβδηρίτης, ὅτι τοῦ μὲν ἀεὶ xal ἀπείρου οὐκ ἔστιν ἀρχή, τὸ δὲ διὰ τί ἀρχή, τὸ δ᾽ ἀεὶ ἄπειρον, ὥστε τὸ ἐρωτᾷν τὸ διὰ τί περὶ τῶν τοιούτων τινὸς τὸ ζητεῖν εἶναί φησι τοῦ ἀπείρου ἀρχήν.

35) Cf. fragm. moral. 14 et Euseb. Praep. evang. pag. 782, cujus verba a nobis supra allata sunt pag. 129.

?9) Fragm. phys. 41 ex Stob. eclog. phys. p. 160: Λέγει γὰρ ἐν τῷ περὶ νοῦ’ οὐδὲν γρῆμα μάτην γίνεται, ἀλλὰ πάντα dx λόγου τε xal ὑπ᾽ ἀνάγκης. "Vide quae ad illustrandam hanc seutentiam supra pag. 957 adnotavimus.

384 Quaestionum Demoeritearum

agitarentur?'). Hujus posterioris motus, qui et ipse vibratione et vertigine fit, propria est, ni fallor mutua impulso ἀλλη)λο- τυπία, ἀντιτυπία, ἀντώθησις T$ πρὸς ἄλληλα, quam Cicero de fato cap. 20 à Democrito πληγὴν nominatam esse testatur. Sed in hac testium paucitate, quorum nemo rem dedita opera perspicue tradit, plerique utrumque atomorum motum confun- dunt atque aliena Democriteis admiscent, hoc ad liquidum per- duci nequit ?**). Caeteroqui contrarium esse violentum hunc motum priori qui naturali necessitate oritur, neque altero ma- nente alterum exstare posse, non est quod ostendam. Qua de re Aristoteles **): ,Leucippo, inquit, et Democrito perhibenti- bus prima moveri corpora in vacuo et in infinito dicendum erat quo motu et quis naturalis eorum motus. Si enim ele- mentorum aliud ab alio propellitur violenter idemque simul naturae legibus convenienter movetur, necesse est aliquem uniuscujusque motum esse praeter quem is sit qui est violen- tus, et oportet primam atomorum moventem non vi movere, sed secundum naturam: in infinitum enim abibit, si non enit quidquam naturali lege primum movens, sed semper quod prius vi movetur, movebit." Ipse motus fortasse e primorum cor-

po-

31) Simplic. ad Aristot. Phys. fol. 96: Δημόχριτος φύσει ἀχίνητα λέ- γῶν τὰ ἄτομα πληγῇ κινεῖσϑαί φησιν. Aristot. de coel. III, 2: Λευχίππῳ καὶ Δημοχρίτῳ τοῖς λέγουσιν ἀεὶ χινεῖσϑαι τὰ πρῶτα σώματα x. τ. À.

3:) Stobaeus ecl. phys. p. 348 ed. Heer.: Δημόχριτος τὰ πρῶτά φησι σώματα . .. C. - χινεῖσθαι xav ἀλληλοτυπίαν dv τῷ ἀπείρῳ. Cf. eun- dem pag. 394. Adde Aristot. de coel. 11, 13; Galen. cap. 10. Alexand. Aphrod. ad Arist. Metaph. p. 14. Simplic. ad Phys. fol. 310. a. ubi le- gitur περιπαλαίσεσϑαι γὰρ ἔλεγε τὰ ἄτομα σώματα. In eo autem quod ibidem ait Simplicius xal ἔλεγον (οἱ περὶ Δημόχριτον) κατὰ τὴν ἐν αὐτοῖς βαρύτητα χινούμενα ταῦτα (τὰ ἄτομα) Epicuri dogma perperam Demo- crito ascripsit.

33) Aristot. de coelo III, 9: Διὸ x«l Λευχίππῳ xai Δημοχρίτῳ. τοῖς λέγουσιν del χινεῖσϑαι τὰ πρῶτα σώματα dv τῷ χενῷ xal τῷ ἀπείρω, λεχτέον τίνα χίνησιν xal τίς ἡ χατὰ φύσιν αὐτῶν χίνησις. Ei γὰρ ἄλλο ὑπ᾽ ἄλλου χινεῖται βίᾳ τῶν στοιχείων, ἀλλὰ xal χατὰ φύσιν, ἀνάγκη τινὲ εἶναι κίνησιν ἑχάστου, παρ᾽ ἣν ἡ βίαιός ἐστιν" καὶ δεῖ τὴν πρώτην χινοῦ- cav μὴ βίᾳ χινεῖν, ἀλλὰ χατὰ φύσιν" εἰς ἄπειρον γὰρ εἶσιν, εἰ μή τι ἔσται χατὰ φύσιν χινοῦν πρῶτον, ἀλλ᾽ ἀεὶ τὸ πρότερον βίᾳ κινούμενον χινήσει.

Liber IV. De Democriti placitis. 385

porum figuris pendens inani adjuvabatur. Id improbans Ari- stoteles de coelo IV, 6 Democriti sententiam paucis adumbra- tam refellit 3): ,Figurae vero, inquiens, non sunt causae, ut ferantur simpliciter corpora aut deorsum aut sursum, sed ut velocius aut tardius. Propter quas autem causas, non est dif- ficile ad intelligendum. — Incertum enim nunc videtur, cur lata ferramenta et plumbum super aqua natent, alia autem minora et minus gravia, si rotunda sint aut longa, ut acus, deorsum ferantur, et cur aliqua propter parvitatem natent in aére, ut auri ramenta aliaque terrea et pulverulenta. Quorum omnium si quis eam quam Democritus suspicatur causam, in errore versatur. Ille enim affirmat corpuscula calida ex aqua exsur- gentia sustinere e gravibus ea quae latitudine emineant, angusta vero decidere, quippe quum pauca sint quae iis repugnent. Oportebat autem in aére etiam magis hoc facere (corpuscula), quemadmodum ille ipse haesitat, sed dum haesitat, solvit leni- ter (difficultatem). Ait enim non in eundem locum impetum facere coüv, hoc nomine vocans motum corum quae sursum feruntur, corporum." His non obstant quae Aristoteles de coelo I, 7 minus accurate de eodem argumento judicavit. Generandi materia individua sunt corpuscula et inane; ex horum igitur discriminibus, complexionibus, copulationibus, adhaesitationibus quae sunt quaeque cernuntur procreata esse omnia et continenter procreari convenit?*). Αἱ omnem gene-

34) Aristot. de coelo IV, 6: Τὰ δὲ σχήματα οὐχ αἴτια τοῦ φέρεσθαι ἁπλῶς ἣ κάτω 7| ἄνω, ἀλλὰ τοῦ ϑᾶττον ἣ βραδύτερον. Δι᾽ ἃς δὲ αἰτίας o) γαλεπὸν ἰδεῖν" ἀπορεῖται γὰρ νῦν διὰ τί τὰ πλατέα σιδήρια καὶ μό- λυβδος ἐπιπλεῖ ἐπὶ τοῦ ὕδατος, ἄλλα δὲ ἐλάττω χαὶ ἧττον βαρέα, ἂν ἡ στοογγύλα ἣ μαχρά, οἷον βελόνη, χάτω φέρεται, xal ὅτι ἔνια διὰ μιχρότητα πιπλεῖ, οἷον τὸ ψῆγμα xal ἄλλα γεώδη xal χονιορτώδη ἐπὶ τοῦ ἀέρος. Περὶ δὴ τούτων ἁπάντων τὸ μὲν νομίζειν αἴτιον εἶναι ὥσπερ Δημόχριτος οὐχ ὀρϑῶς ἔχει. ᾿Εχεῖνος γάρ φησι τὰ ἄνω φερόμενα ϑερμὰ ἐκ τοῦ ὕδα- τος ἀναχωχεύειν τὰ πλατέα τῶν ἐχόντων βάρος, τὰ δὲ στενὰ διαπίπτειν" ὀλίγα γὰρ εἶναι τὰ ἀντιχρούοντα αὐτοῖς. Ἔδει δ᾽ ἐν τῷ ἀέρι ἔτι μᾶλλον τοῦτο ποιεῖν, ὥσπερ ἐνίσταται χἀχεῖνος αὐτός. ᾿Αλλ᾽ ἐνστὰς λύει μαλα- χῶς" φησὶ γὰρ οὐχ εἰς ἕν ὁρμᾷν τὸν σοῦν, λέγων σοῦν τὴν κίνησιν τῶν ἄνω φερομένων σωμάτων.

5) Cf. Aristot. Metaph. p. 15 ed. Brandis. Cicero de fin. 1, 6.

25

3986 Quaestionum Demoeritearnm

rationem ad motum revocando penitus sustulit Democritus, veritus forsitan, ne in Eleatarum reprehensiones incurreret, si aliter de his rebus praecepisset. «Quippe Eleatae nihil posse generari arbitrabantu. — Quare geutirationem συγχρίσει i. e. con- junctione et concretione, interitum διαχρίσει i. e. disjunctione et discretione (utamur enim hac Lactantii voce), mutationem mutato ordine et situ, mixtionem denique παραϑέσει contineri prae se ferebat? *). Itaque nihil ex nihilo oriri, nihil autem ad nihilum redigi constanter asseveravit ? 1), pariterque inane et plenum qua- cunque in parte inesse docuit **). Quum igitur atomi omnium rerum semina essent, earum turba πανσπερμίας nomen inve- nit ??), ut quae per sese cuncta, antequam genita essent, com- plecterentur, non tamen re factoque exhiberent*?). Αἱ in hoc omnium ortu illud animadvertendum est, quod cum aliorum, tum ipsius Democriti testimonio satis constat similia tantum similibus moveri et conjungi *'). Porro corpus qualecunque

36) Aristot. de gen. et int. I, 2: Λεύχιππος xai Δυημόχριτος zt σαντες tà σχήματα τὴν ἀλλοίωσιν xal τὴν γένεσιν ἐκ τούτων ποιοῦσι, διαχρίσει μὲν xal συγχρίσει γένεσιν καὶ φϑοράν, τάξει δὲ καὶ ϑέσει ἀλλοίω- σιν" ἐπεὶ δ᾽ qiovto. τ᾽ ἀληδὲς ἐν τῷ φαίνεσθαι, ἐναντία δὲ χαὶ ἄπειρα τὰ φαινόμενα, τὰ σχήματα ἄπειρα ἐποίησαν. ὥστε ταῖς μεταβολαῖς τοῦ cor χειμένου τὸ αὐτὸ ἐναντίον δοχεῖν ἄλλῳ xal ἄλλῳ, xal μεταχινεῖσϑαι 2d χροῦ ἐμμιγνυμένου καὶ ὅλως ἕτερον φαίνεσθαι ἑνὸς μεταχινηϑέντος " dA τῶν αὐτῶν γὰρ τραγῳδία γίνεται xal χωμῳδία γραμμάτων. Simplic. ad Aristot. Categ. ed. Ald. φυλλι β΄. xal γὰρ τὰ ἀλλοιούμενα κατὰ τόπον dii κινεῖσθαι, λανϑάνειν δὲ ἐν τῷ μὴ ὅλα τὰ μέρη τόπον ἀμείβειν, ἀλλά τιν" ἀφανῆ ἡμῖν ὄντα. De τηἰχίίοηθ cf. Pseudoplut. de plac. phil. 1. 17. Alex. Aphrod. περὶ μίξεως.

37) μηδὲν ἐκ τοῦ μὴ ὄντος γίνεσθαι, μηδὲ εἰς τὸ μὴ ὃν φϑείρεσϑαι. Diog. Laert. IX, 44; Aristot. Phys. 1, 4. Alex. Aphrod. ad Arist. Me- taph. p. 109.

3*) Arist. Metaph. p. 76 ed. Brandis: τὸ xevóv xal τὸ πλῆοες ὁμοῖ ὡς χαϑ᾽ ὁτιοῦν ὑπάρχειν μέρος.

"" Simplic. ad Arist. de anim. fol. 6: πανσπερμίαν αὐτὰ προςαγο- peoet ὡς πάντων σπέρματα.

^9) Vid. fragm. phys. 7, pag. 209.

41) Vid. fragm. phys. 2. Adde Pseudoplutarch. de plac. phil. 1V, 19 et Simplicii verba ad Arist. Physic. fol. 7 allata ἃ nobis supra in adn. ad fregm. phys. 2.

* v, 99 ac9m us

Liber IV. De Democriti placitis, 387

ex atomis compositum non vere unum est, wuum tactu solo inter se cohaereant individua, neque eveniat unquam, ut ex duobus unum nascatur aut ex uno duo oriantur. Corpus ita proseminatum ἐπάλλαξιν vocavit Democritus **). De reliquo corpora nihil patiuntur nisi quod ut interjecto inani dissolvun- tur, ita inani aliis atomis repleto augeri solent *?).

Jam vero ad mundum constituendum vertigine a corpusculorum variorum universitate multa segregari tradit* *), quae per magnum vacuum ferantur atque omnibus modis circumvoluta semper sui similia petant ut cum iis consocientur ejectisque dissimili- bus et extrusis levioribus tandem ponderibus suis librata di- versas mundi partes efficiant. Hae partes circumdantur mem- brana quadam e levioribus atomis, quae priore agitatione ejectae fuerant, composita **). Tunicam et membranam vocat

**) Simplic. ad Arist. Phys. fol. 105. b.: ἁφῇ συνεχιζόμενα ἀλλ’ οὐχὶ τῇ ἑνώσει. Arist. Metaph. p. 157 ed. Brand.: ἀδύνατον γὰρ εἶναί φησιν (ὁ Δημόχριτος) ἐκ δύο ἕν ἢ ἐξ ἑνὸς δύο γενέσϑαι. — Cf. Simplic. ad Arist. de coel. fol. 157, Idem δὰ Aristot. de coel. fol. 150. ἃ.: ταύτας

τὰς ἀτόμους) δὲ μόνας ἔλεγον συνεχεῖς" τὰ τὰρ ἄλλα τὰ δοχοῦντα εἶναι συνεγῇ ἁφῇ προςεγγίζειν ἀλλήλοις" διὸ xal τὴν τομὴν dvijpouv, ἀπόλυσιν τῶν ἁπτομένων λέγοντες τὴν δοχοῦσαν τομήν" xal διὰ τοῦτο οὔτ᾽ ἐξ ἑνὸς πολλὰ γίνεσθαι ἔλεγον, (οὐ γὰρ διαιρεῖσϑαι τὴν ἄτομον) οὔτ᾽ ἐκ πολλῶν ἕν “χατ᾽ ἀλήϑειαν συνεχές, ἀλλὰ τῇ συμπλοχῇ τῶν ἀτόμων ἕχαστον ἕν δοχεῖ γίνεσθαι" τὴν δὲ συμπλοχὴν ᾿Αβδηρῖται ἐπάλλαξιν ἐκάλουν, ὥσπερ ὁ Δη- μόχριτος. Aristot. de coel. I1], 4: ἀλλὰ τῇ τούτων συμπλοχῇ καὶ περι- πλέξει πάντα γεννᾶσθαι, ubi tres codd. ἐπαλλάξει praebent. Opponitur autem ἡ ἐπάλλαξις τῇ διαλλάξει, Simplic. ad Arist. phys. fol. 51. b.: o5 γάρ ἐστι γένεσίς, φησιν, ἀλλὰ μόνον μίξις τε xal διάλλαξις τῶν μιγέντων.

43) Aristot. de gen. et int. I, 8.

44) Vid. fragm. phys. 6.

4.5) Diogenes Laertius lib. IX, 31 seqq. de Jeucippo loquens haec de mundi ortu tradit: φέρεσθαι xat' ἀποτοιχὴν ék τοῦ ἀπείρου πολλὰ σώματα, παντοῖα τοῖς σχήμασιν εἰς μέγα xsvóv* ἅπερ ἀϑροισϑέντα δίνην ἀπεργάξεσϑαι μίαν. xaÜü' ἣν προςχρούοντα xal παντοδαπῶς χυχλούμενα δια- χρίνεσθαι χωρὶς τὰ ὅμοια πρὸς τὰ ὅμοια. ᾿Ισοῤῥόπων δὲ διὰ τὸ πλῆϑος Bx χέτι δυναμένων περιφέρεσθαι, τὰ μὲν λεπτὰ χωρεῖν εἰς τὸ ἔξω xsvóv, ὥσπερ διαττόμενα, τὰ δὲ λοιπὰ συμμένειν χαὶ περιπλεχόμενα συγχατ τατρέ- γειν ἄλληλα, καὶ ποιεῖν τὸ πρῶτον σύστημα σφαιροειδές. Τοῦτο δὲ οἷον ὑμένα ἀφίστασθαι, περιέχοντα ἐν ἑαυτῷ παντοῖα σώματα" ὧν χατὰ τὴν τοῦ μέσου ἀντέρεισιν περιδινουμένων, λεπτὸν γίνεσθαι τὸν πέριξ ὑμένα, συῤῥεόντων ἀεὶ τῶν συνεχῶν χατ᾽ ἐπίψαυσιν τῆς δίνης x. x. À.

95 *

388 Quaestionum Democritearum

Stobaeus ex atomis hamatis conflatam **). Caeterum muni figura globosa est*"). Neque tamen unus est mundus, sed innumerabiles exstant mundi, quorum alii nascuntur, alii inter- eunt, ita ut aeternus sit generationis motus **), Sunt autem illorum quidam inter se non solum similes, sed undique per- fecte et absolute ita pares, ut inter eos nihil prorsus inter sit *?). Ali magnitudine differunt, in alis nec sol nec lum conspicitur neque caetera corpora coelestia, quae tamen in ali: aut majora aut plura sunt, quam quae in nostro mundo apps rent. Denique mundi non certis quibusdam intervallis distincti sunt, sed ab aliis partibus plures, ab aliis pauciores positos esse, crescere, decrescere, interire, doctrinae hujus auctore statuerunt 59). Quae quum ita sint, non injuria Stobaeus "")

**) Λεύχιππος xol Δημόχριτος χιτῶνα χύχλῳ καὶ ὁμένα περιτείνουσι τῷ κόσμῳ διὰ τῶν ἀγχιστροειδῶν ἀτόμων ἐμπεπλεγμένον. Stob. Eclog. Phys. p. 490. In his verbis ἀτόμων scripsimus pro vulg. ἄστρων ei certa Heerenii conjectura.

41) Diog. Laert. 1. 1. Stob. Ecl. phys. p. 396: Λεύχιππος x« Mp χριτὸς σφαιροειδῇ τὸν χόσμον (ἀπεφήναντο).

48) Aristot. Physic. VIII, 1: ἀλλ᾽ ὁπόσοι μὲν ἀπείρους χόσμους τ εἶναί φασι xal τοὺς μὲν γίγνεσθαι, τοὺς δὲ φϑείρεσϑαι τῶν χόσμων, 56 φασιν εἶναι χίνησιν. Ἀθοΐθ Simplic. fol. 257 his verbis Leucippum e Democritum significari censet. Ait autem: χοσμοποιεῖν λέγει τοὺς zo χοὺς oy ὡς γεννητὸν ἀπὸ ypóvoo τὸν κόσμον λέγοντας, ἀλλ᾽ ὡς τὶν σύστασιν αὐτοῦ διὰ χινήσεως παραδιδόντας. Οὕτω γὰρ χαὶ Δημόχριτυ; χοσμοπ ποιεῖ χαὶ Ἐμπεδοκλῆς xai ᾿Αναξαγόρας, οἱ μὲν συγχρίνεσθϑαι τὰ ὅτ μα σώματα xal τὰ τέσσαρα στοιχεῖα λέγοντες, ᾿Αναξαγόρας δὲ ἐχχρίνεσθαι | τὰς ὁμοιομερείας ἀπὸ τοῦ μίγματος λέγων" xal ἡ σύγχρισις δὲ xai ἡ δι": χρισις xal ἡ ἔχχρισις χινήσεις τινές εἰσιν. Kot περὶ γενέσεως δὲ χαὶ gH ρᾶς διαλέγονται πάντες, αἵτινες χᾷν μὴ χινήσεις ὧσιν, ἀλλ᾽ οὐχ ἄνευ lu νονται χινήσεως. Εἰ paulo post: ol piv γὰρ ἀπείρους τῷ πλήϑει τοὺς χόσμους ὑποθέμενοι, ὡς οἱ περὶ ᾿Αναξίμανδρον xol Λεύχιππον xai Δημῦ' χριτον xal ὕστερον ol περὶ "Exíxoupov γινομένους αὐτοὺς xal φϑειρομένο": ὑπέϑεντο ἐπ᾽ ἄπειρον, ἄλλων μὲν ἀεὶ γινομένων, ἄλλων δὲ φϑειρομένων, xai τὴν χίνησιν αἴδιον ἔλεγον ἄνευ γὰρ χινήσεως οὐχ ἔστι γένεσις ἢ φϑορά.

49) Cic. acad. quaest. II, 17.

50) Cf. Pseudorig. Philos. p. 891.

5!) Stobaeus ecl. phys. p. 449: Λεύχιππος δὲ wal Δημόχριτος xt ᾿Ἐπίχουρος οὐδέτερα τούτων, φύσει δὲ ἀλόγῳ ἐχ τῶν ἀτόμων συνεστῶτα (τὸν κόσμον ἀπεφήναντο).

Liber IV. De Democriti placitis, 3859

ait, secundum Leucippum et Democritum mundum natura ra- tionis experte ex atomis coiisse. Mundi alicujus interitum Democritus non inanis interjectu, quod eum distraheret, sed violento quodam modo effecisse videtur, ita ut altero in alte- rum incidente major niundus disturbaret minorem *?). Quod autem a Stobaeo ecl.phys. p. 416 ut Leucippi dogma refertur ῳφϑαρτὸν τὸν xócuov χατ᾽ ἐχπύρωσιν, id vereor ne ad Chrysip- pum potius pertineat rescribendumque ejus nomen apud illum auctorem sit.

Terra quae omnium inundi. partium prima creata est, principio ob molis parvitatem levitatemque vagata tempore procedente atomorum accursu condensata substitit ^*). Porro in medio mundo posita est vertiginis motu, qui cuncta in me- dium proripit, eo delata: immota autem manet ob figuram tympano discove similem atque in medio concavam ^*), ita ut aér suppositus ejus latitudine coercitus sursum spirare nequeat, sed instar aquae in clepsydris deorsum pressus quiescat **). Leucippus terram in partes austrinas prolabi censuit ob ista- rum regionum quae solis radiis urerentur raritatem et ob gelu, quo partes boreales concretae essent, Democritus, quia rerum ambitus pars austrina esset imbecillior, ideo terram mole auctam

**) Pseudorig. Phil. p. 891: φϑείρεσθαι δὲ αὐτοὺς (τοὺς κόσμους) ὑπ᾽ ἀλλήλων (al ἐπ᾽ ἀλλ.) προςπίπτοντας. Stobaeus eclog. ph. p. 416: Δημόχριτός φησι φϑείρεσϑαι τὸν χόσμον τοῦ μείζονος τὸν puxpóttpov νι- κῶντος. ᾿

53) Pseudoplut. de plac. phil ΠῚ, 18: xat' ἀρχὰς μὲν πλάζεσϑαι τὴν γῆν φησιν 6 Δημόχριτος διά τε μιχρότητα καὶ χουφότητα, πυχνωϑεῖ- σαν δὲ τῷ γρόνῳ xal βαρυνϑεῖσαν χαταστῆναι. | Cf. Pseudorig. Philos. p. 893 οἱ Euseb. Praep. Ev. p. 850.

54) Pseudoplut. de plac. phil. III, 10: Λεύχιππος τυμπανοειδῇ (ἀπε- φήνατο τὴν γῆν), Δημόχριτος δὲ δισχοειδῆ μὲν τῷ πλάτει, χοίλην δὲ τὸ μέσον.

55) Aristot. de coel. Il, 13: ᾿Αναξιμένης δὲ xoi ᾿Αναξαγόρας καὶ Δη- póxpttog τὸ πλάτος αἴτιον εἶναί φασι τοῦ μένειν αὐτήν. Οὐ γὰρ τέμνειν ἀλλ᾽ ἐπιπωματίζειν τὸν ἀέρα τὸν κάτωϑεν, ὅπερ φαίνεται τὰ πλάτος ἔχοντα τῶν σωμάτων ποιεῖν" ταῦτα γὰρ xal πρὸς τοὺς ἀνέμους ἔχει δυσχινήτως διὰ τὴν ἀντέρεισιν. Ταὐτὸ δὴ τοῦτο ποιεῖν τῷ πλάτει φασὶ τὴν Tfjv πρὸς τὸν ὑποχείμενον ἀέρα" τὸν δ᾽ οὐχ ἔχοντα μεταστῆναι τόπον ἱκανὸν ἀϑρόον τῷ χάτωϑεν ἠρεμεῖν, ὥσπερ τὸ ἐν ταῖς κλεψύδραις ὕδωρ.

390 Quaestionum Demoeritearum

eo declinare. Partes enim septentrionales inaequaliter, meridio- nales aequaliter esse temperatas. Eo itaque inclinasse terram, ubi laetissime fructus provenirent " 5).

Stellae pariter atque sol et luna eodem modo quo terr: atomorum concursu ortae initio terrenae et humidae fuerunt naturae, donec exsiccatae inflammataeque tales quales num sunt evaserunt, Luna terrae proxima est, sol ab ea remotissi- mus, reliquae stellae medias tenent regiones. Praeterea sider: omnia ob motus celeritatem ignescunt, sol vero sideribus i flammatur, luna exiguam ignis partem sibi vindicat. Huc ac cedit quod sol et luna deficiunt, quum terra ad meridiem ver- gat, septentrionales autem tractus nivibus conspergantur et frigidi sint in glaciemque concrescant. Raro deficit sol, lun perpetuo, quod impares utriusque circuli sunt *").

Solem e laevibus et rotundis corpusculis compositum Democritus ferrum vel saxum candens appellavit, quod verli-

58) Pseudoplutarch. de plac. phil. III, 12: Λεύχιππος παρεχπεϑεῖν thv γῆν εἰς τὰ μεσημβρινὰ μέρη διὰ τὴν ἐν τοῖς μεσημβρινοῖς ἀραιότητα, ἅτε δὴ πεπηγότων τῶν βορείων διὰ τὸ χατεψύχϑαι τοῖς χρυμοῖς, τῶν δὲ ἀντιϑέτων πεπυρωμένων. Δημόχριτος διὰ τὸ ἀσθενέστερον εἶναι τὸ με’ σημβρινὸν τοῦ περιέχοντος, αὐξομένην τὴν γῆν xatà τοῦτο ἐγχλιϑῆναι" τὰ γὰρ βόρεια ἄκρατα, τὰ δὲ μεσημβρινὰ χέχραται. “Ὅϑεν χατὰ τοῦτο fuii ρηται, ὅπου περισσή ἐστι τοῖς χαρποῖς ἡ αὔξησις.

51) Cf. Euseb. Praep. Ev. p. 293. D. Theodoretus p. 590; sed pret- cipue audiendus Diogenes Laert. IX, 32 — 33, cujus verba sunt: αὐτόν τε πάλιν τὸν περιέχοντα, olov ὑμένα, αὔξεσθαι xatà τὴν ἐπέχρυσιν τῶν ἔξωϑεν σωμάτων, δίνῃ τε φερόμενον αὐτὸν ὧν ἂν ἐπιψαύσῃ, ταῦτα ἐπι χτᾶσϑαι" τούτων δέ τινα συμπλεχόμενα ποιεῖν σύστημα, τὸ μὲν πρῶτον χάϑυγρον καὶ πηλῶδες, ξηρανϑέντα xal περιφερόμενα σὺν τῇ τοῦ ὅλου Dit, εἴτ᾽ ἐκπυρωθέντα, τὴν τῶν ἀστέρων ἀποτελέσαι φύσιν. εἶναι δὲ τὸν τοῦ ἡλίου χύχλον ἐξώτατον" τὸν δὲ τῆς σελήνης προςγειότατον * τοὺς δὲ τῶν ἄλλων μεταξὺ τούτων. Καὶ πάντα μὲν τὰ ἄστρα διὰ τὸ τάχος τῆς φορῆ τὸν δὲ ἥλιον ὑπὸ τῶν ἀστέρων ἐχπυροῦσϑαι. Τὴν δὲ σελήνην τοῦ πυρὸν ὀλίγον μεταλαμβάνειν" ἐκχλείπειν δὲ ἥλιον καὶ σελήνην τῷ κεχλίσϑαι τὴν Tu" πρὸς μεσημβρίαν τὰ δὲ πρὸς ἄρχτον ἀεί τε νίφεσϑθαι καὶ χατάψυχρα εἶναι xal πήγνυσθαι. Καὶ τὸν μὲν ἥλιον ἐχλείπειν σπανίως, τὴν δὲ ond νὴν συνεχῶς, διὰ τὸ ἀνίσους εἶναι τοὺς χύχλους αὐτῶν. d. ΙΧ, 44: τὸν τε ἥλιον καὶ τὴν σελήνην ἐκ τοιούτων λείων (sic leg. cum codd.) xai πί' ριφερῶν ὄγχων συγχεχρίσθϑαι.

Liber IV. De Democriti placitis. 391

gine sua converteretur 5). Lunam, quam item e laevibus et rotundis atomis constare voluit, corpus solidum atque igneum esse ratus est in quo campi, montes et convalles inessent *?). Faciem in orbe lunae umbram altiorum ejus partium esse ju- dicavit, quia valles et saltus haberet $?). —Galaxiam docuit multas esse stellas parvasque, quae spisso tractu in unum co- actae spatiis, quae angustissime interjacent, opertis vicinae sibi undique et ideo passim diffusae, lucis aspergine continuum juncti luminis corpus ostenderent **)|. Proprium illius fulgo- rem eo existere, quod sol sub terram lapsus alias stellas cer- neret, alias non cerneret; quae sole aspicerentur, earum pro- priam lucem ejus radiis impeditam non fulgere; quibus autem terra, quominus viderentur, obstaret, eas suum ipsarum fulgo- rem spargere, eamque lactei orbis lucem esse$*). Atque illa re Democritus continuitatem ]ucis, hac colorem a caeterorum siderum fulgore diversum explicare aggressus est. Denique co- metas planetarum esse conjunctionem existimavit confusoque in unum plurium stellarum lumüne faciem longioris sideris

58) Stobaeus ecl. phys. p. 932: Δημόχριτος (ἔλεγε τὸν ἥλιον εἶναι) μόδρον ἢ πέτρον διάπυρον, τροπὴν δὲ γίνεσθαι ἐχ τῆς περιφερούσης αὐτὸν δινήσεως.

59) Stob. ecl. phys. p. 550: Δημόχριτος xal ᾿Λναξαγόρας (τὴν σελή- νην ἀπεφήναντο) στερέωμα διάπυρον, ἔχον ἐν ἑαυτῷ πεδία xol ὄρη xal φάραγγας.

50) Stobaeus ecl. phys. p. 804: Δημόχριτος (τὴν ἔμφασιν τῆς σελή- νης ἀπεφήνατο) ἀποσχίασμά τι τῶν ὑψηλῶν ἐν αὐτῇ μερῶν, ἄγκη γὰρ αὐ- τὴν ἔχειν xal νάπας. [In his verbis ἄγχη egregia est Canteri emendatio pro dvíyx». De reliquo ἔμφασις τῇς σελήνης idem valet quod Plutar- chei libri inscriptio τὸ ἐμφαινόμενον πρόσωπον τῷ χύχλῳ τῆς σελήνης.

$!) Macrobii verba sunt probata aliorum scriptorum locis. Stob. ecl. phys. p. 576: Δημόχριτος (τὸ γάλα ὠνόμασε) πολλῶν xal μιχρῶν καὶ συνεχῶν ἀστέρων, συμφωτιζομένων ἀλλήλοις, διὰ τὴν πύχνωσιν, συν- αὐγασμόν. Cf. Pseudoplutarch. de plac. phil. Ill, 1 et Galen. 17.

43) Aristot. Meteor. 1, 8: oi δὲ περὶ ᾿Αναξαγόραν xol Δημύκριτον φῶς εἶναι τὸ γάλα λέγουσιν ἄστρων τινῶν" τὸν - "γὰρ ἥλιον ὑπὸ τὴν γῆν φερόμενον οὐχ ὁρᾷν ἔνια τῶν ἄστρων. “Ὅσα μὲν οὖν ὁρᾶται ὑπ᾽ αὐτοῦ, τούτων μὲν οὐ φαίνεσϑαι τὸ φῶς: χωλύεσθαι γὰρ ὑπὸ τῶν τοῦ ἡλίου ἀχτίνων. “Ὅσοις δ᾽ ἀντιφράττει ἡ 7À ὥστε μὴ ὑρᾶσϑαι ὑπὸ. τοῦ ἡλίου, τὸ τοιούτων οἰκεῖον φῶς φασιν εἶναι τὸ γάλα.

392 Quaestionum Democritearum

reddi 55). nerrantes etiam stellas Democritum statuisse, nemo praeter Stobaeum$ *), Pseudoriginem* *) et Pseudoplutarchum^ 5) tradidit. Ab iis quae de corporum coelestium ordine Diogene auctore dicta sunt discrepant quae de eadem re apud Pseudo- rigenem et Pseudoplutarchum 1. |. leguntur. Stellae ab oriente eecidentem versus moventur ^"). Denique ut quodque sidus ἃ terra remotissimum est, ita maxime citato cursu fertur, ut pro- xime ad terram accedit, ita lentissime movetur, quod de luna Democritus affirmat. Testis Lucretius, qui rem libro V, vers. 620 — 635 in hunc modum persequitur:

Nam fieri vel cum primis id posse videtur, Democriti quod sancta viri sententia ponit: Quanto quaeque magis sint terram sidera propter, Tanto posse minus cum coeli turbine ferri.

΄ Evanescere enim rapidas illius, et acres Imminui subter vires: ideoque relinqui Paullatim solem cum posterioribu' signis, Inferior multum quod sit, quam fervida signa : Et magis hoc lunam; quanto demissior ejus Cursus abest procul a coelo, terrisque propinquat, Tanto posse minus cum signis tendere cursum. Flaccidiore etiam quanto jam turbine fertur, Inferior quam sol, tanto magis omnia signa Hanc adipiscuntur circum, praeterque feruntur. Propterea fit, ut haec ad signum quodque revorti Mobilius videatur, ad hanc quia signa revisunt.

Ut atomorum turba vere esset πανσπερμία, ex iis non solum elementa ignem, aérem, aquam, terram, sed etiam plantas,

53) Vide quae supra diximus pag. 131.

54) Stobaeus ecl phys. p. 582: Δημοχρίτου δὲ ὁ λόγος λεγόμενός ἐστιν, ὡς xat! ἀντίαμψιν τῶν πλανωμένων ἀστέρων πρὸς ἀλλήλους τε xai τοὺς ἀπλανεῖς, οἱ χομῆται συνίστασϑαι δοχοῦσι, xaldzsp πλειόνων χα- τόπτρων ἀντιλαμπόντων σφισὶν ἤδη τινὰ ὥφϑη ἀστεροειδῇ φαντάσματα.

$5) Pseudorig. Philos. p. 891: εἶναι δὲ τὴν μὲν σελήνην χάτω, ἔπειτα τὸν ἥλιον, εἶτα τοὺς ἀπλανεῖς ἀστέρας: τοὺς δὲ πλανήτας οὐδ᾽ αὐτοὺς ἔχειν ἴσον ὄψος.

55) Pseudoplutarch. de plac. phil. II, 15: Δημόχριτος τὰ μὲν dzAawi, πρῶτον, μετὰ bà ταῦτα τοὺς πλανήτας, ἐφ᾽ οἷς “Ἥλιον, Φωσφόρον, Σελήνην.

61) Pseudoplut. de plac. phil. II, 16: ᾿Αναξαγόρας, Δημόχριτος, Κλεάνθης ἀπ᾿ ἀνατολῶν ἐπὶ δυσμὰς φέρεσθαι πάντας τοὺς ἀστέρας (λέ- γουσιὶ).

Liber IV. De Democriti placitis. 393

animalia, omnia denique quae in rerum natura sunt effecit De- mocritus*^) singulorum discrimina ex atomorum figura, magni- tudine, situ suspendens. Ac primum quidem de elementis lo- quendum est. Haec ut ex atomis orta non vere ab Abderitano philosopho elementa dici poterant. Quare facile adducor, ut fidem habeam Aristoteli narranti singulorum elementorum foft mam ἃ Democrito non esse definitam et quamvis sphaericam figuram igni assignasset, reliqua tamen elementa magnitudine tantum et parvitate eum distinxisse, quippe quorum (commu- nis) natura (i. e. atomi) omnium rerum semina contineret δ). Quamobrem non audiendus Simplicius ad Arist. Phys. fol. 8: οἱ δὲ περὶ Λεύχιππον xal Δημόχριτον, inquiens, οὐχ ἐναντιοῦν- ται πρὸς τὸ τὰ τέσσαρα στοιχεῖα τῶν συνθέτων εἶναι σωμάτων ἀρχάς. De globosa et circulari atomorum figura quae ignem ex Democriti sententia constituunt multa apud Aristotelem ex- start testimonia 79). Caeterum substilissimae quaeque atomo- ruri maxime ad ignem efficiendum valent?'). JAérem fortasse e minutissimis corpusculis conflatum finxit Democritus. Neque dubitandum, quin philosophus noster mari majores easque an- gulares atomos tribuerit, id quod ex iis quae de salso maris sapore dicta sunt "*), recte videtur Papencordtius conjecisse.

**) Plutarch. adv. Colot. p. 1110 (Tom. X, p. 668 ed. Reisk): τί γὰρ λέγει Δημόχριτος; οὐσίας ἀπείρους τὸ πλῆϑος, ἀτόμους τε xal διαφό- ρους, ἔτι δ᾽ ἀποίους καὶ ἀπαϑεῖς ἐν τῷ χενῷ φέρεσϑαι διεσπαρμένας " ὅταν δὲ πελάσωσιν ἀλλήλαις, ἣ συμπέσωσιν, ἣ περιπλαχῶσι, φαίνεσθαι τῶν ἀδροιζομένων τὸ μὲν ὕδωρ, τὸ δὲ πῦρ, τὸ δὲ φυτόν, τὸ δ᾽ ἄνθρωπον. Diog. Laert. IX, 44: xal τὰς ἀτόμους δὲ ἀπείρους εἶναι χατὰ μέγεϑος xal πλῆθος" φέρεσϑαι δ᾽ ἐν τῷ ὅλῳ δινουμένας xal οὕτω πάντα τὰ συγχρί- ματα γεννᾷν, πῦρ, ὅδωρ, ἀέρα, γῆν. Εἶναι γὰρ καὶ ταῦτα ἐξ ἀτόμων τι- νῶν συστήματα, ἅπερ εἶναι ἀπαθῆ xal ἀναλλοίωτα διὰ τὴν στεῤῥότητα.

53) Aristot. de coelo ΠῚ, 4: ποῖον δὲ xal τί ἑκάστου τὸ σγῆμα τῶν στοιχείων οὐδὲν ἐπιδιώρισαν (Λεύχιππος καὶ Δημόχριτος), ἀλλὰ μόνον τῷ πορὶ τὴν σφαῖραν ἀπέδωχαν" ἀέρα δὲ xol ὅδωρ xai τὰ ἄλλα μεγέϑει καὶ σμιχρότητι διεῖλον ὡς οὖσαν αὐτῶν τὴν φύσιν οἷον πανσπερμίαν πάντων.

19) Cf. de anim. I, 2; de gen. et inter. I, 8. 71) Cf. supra fragm. phys. 35. 73) Cf. fragm. phys. 28.

391 Quaestionum Demoeritearum

Porro mare perpetua exhalatione peribit, mundo ipso du- rante? "). Plura putavit in causa esse, cur terra moveretur: ,Ait enim, motum aliquando spiritu fieri, aliquando aqua, li- quando utroque: et id hoc modo prosequitur. Aliqua pars terrae concava est, et in hanc aquae magna vis confluit Ex hac est aliquid tenue et caeteris liquidius. Hoc quum super. veniente gravitate rejectum est, terris illiditur, et illas movet Nec enim fluctuari potest sine motu ejus, in quod impingitur." Senecae verba sunt natur. quaest lib. Vl, cap. 90. inse quentibus quae de spiritu dicit, non minus ad Democritum quam ad Epicurum videntur pertinere. Sunt autem hae: ,Spiritus vero nonnunquam impellit undas, et si vehementius institit, eam scilicet terrae partem movet, in quam coacías aquis intulit. Nonnunquam in terrena itinera conjectus et exitum quae rens movet omnia: terra autem penetrabilis ventis est, et spiritus subtilior est quam ut possit excludi, et vehementior, quam ut sustineri concitatus ac rapidus." Aristoteles breviter hujus rei mentionem faciens meteor. II, 7 de Democrito haec tantum refert: Δημόχριτος δέ φησι πλήρη τὴν γῆν ὅδατος οὖσαν, xal πολὺ δεχομένην ἕτερον ὄμβριον ὕδωρ, ὑπὸ τούτου xweicDat- πλείονύ: τε γὰρ γινομένου διὰ τὸ μὴ δύνασθαι δέχεσθαι τὰς χοιλία: ἀποβιαζόμενον ποιεῖν τὸν σεισμόν, xal ξηραινομένην xai ἕλχου- σαν εἰς τοὺς χενοὺς τόπους ix τῶν πληρεστέρων τὸ μεταβάλλον ἐμπῖπτον χινεῖν. Tonitru oriri dixit ex inaequali mixtione, quae nubem, qua contineretur, deorsum protruderet, fulgur au tem nubium conjunctionem appellavit, qua quae ignem effice- rent per vacuorum spatiorum ingentem multitudinem attritu in unum coacta propellerentur; fulmen vero nasci statuit, quando e purioribus ac tenuioribus et aequabilioribus atque ut ipsius voce utar, apte densatis nubibus, quae ignem efficerent, ictus violenter prolaberetur; turbinem denique igneum accidere cet suit, quando rariores ignis mixtiones in locis foraminum ple nioribus retentae et membranarum suarum anibitu corporeae factae propter miüxtionis varietatem ipsa gravitate cum impetu

13) Cf. Alex. Aphrod. ad Arist. Meteor. fol. 95. b.

Liber IV. De Democriti placitis. 395

prorumperet "*). Praeterea ajebat Democritus nihil ici fulmine quod non fulmen impediret atque retineret 75).

Ventus oritur quum in angusto inani multe sunt corpus- cula, contra quietus et placidus a&ris status est, quum in multo inani paucae reperiuntur atomi'5). Nilum increscere docuit, quum nive in aquilonaribus orbis partibus liquescente ex va- poribus densae orirentur nubes, quae etesiis meridiem versus compulsae et altissimis Aethiopiae montibus illisae frangeren- tur atque hoc modo fluvium implerent?"), "Plantas quarum recta essent foramina, existimavit citius crescere, quum facilius ea quibus alerentur per foramina ad diversas plantarum partes penetrarent 75), sed eandem ob causam minus diu durare cre- didit??). Similiter magnetis lapidis vim e foraminibus pendere ratus est *?).

Transeo ad animalium generationem. — Coitum parvam apoplexiam vocavit^'). Semen e toto corpore et praecipuis ejus partibus exit et corporea vi praeditum est, neque a mari- bus solum, sed ἃ feminis etiam effunditur **). Principio in utero matris e concepto semine umbilicus nascitur tanquam

'^) Stob. ecl. phys. p. 594: Δημόχριτος βροντὴν μὲν dx. συγχρίματος ἀνωμάλου τὸ περιειληφὸς αὐτὸ νέφος πρὸς τὴν χάτω φορὰν ἐχβιαζομένου" ἀστραπὴν δὲ σύγχρασιν νεφῶν, ὑφ᾽ ἧς τὰ γεννητιχὰ τοῦ πυρὸς διὰ τῶν πολυχένων ἀραιωμάτων ταῖς παρατρίψεσιν εἰς τὸ αὐτὸ συναυλιζόμενα διη- ϑεῖται" χεραυνὸν δέ, ὅταν ἐκ χαϑαρωτέρων xal λεπτοτέρων, ὁμαλωτέρων τε καὶ πυχγαρμόνων, χαϑάπερ αὐτὸς γράφει, γεννητιχῶν τοῦ πυρὸς ἡ φορὰ βιάσηται" πρηστῆρα δέ, ὅταν πολυχενώτερα συγχρίματα πυρὸς ἐν πολυχέ- vote χατασγεϑέντα χώραις, xal περιοχαῖς ὑμένων ἰδίων σωματοποιούμενα τῷ πολυμιγεῖ τὴν ἐπὶ τὸ βάρος ὁρμὴν λάβῃ. Quid sibi velit ὑμήν intel- ligitur ex adnot. 57.

15) Cf. fragm. phys. 11.

**) Cf. Senec. nat. quaest. lib. V, cap. 9.

11 Diodor. 1, 39, cujus verba vide supra pag. 146. Cf. Athenaeus If, 89. Pseudoplutarch. de placit. phil. IV, 1. Adde Schol ad Apoll. Rhod. Argon. IV, 269.

18) Theophrast. de caus. plant. I, 8.

19) Theophrast. ibid. II, 11.

30) Alexand. Aphrod. quaest. lib. IV, fol. 17. b. ed. Ald.

*1!) Cf. fragm. moral. 50.

51) Pseudoplut. de plac. phil. V,.3, 4, 5.

396 Quaestionum Democritearum

ancora qua foetus adversus fluctuationes nitatur et tanquam retinaculum ac pedamentum futurae sobolis 5?) ^ Foetus in utero manet, ut membra fingantur ad membra parentis, ita à- men,.ut prius externae, deinde internae corporis partes for. mentur**) Caeterum foetus utero adhuc inclusus, in quem tamen jam sexus discrimen cadit"?), per os nutritur. Quar simul atque natus est ore ad mammam fertur. Sunt enim el in utero ubera, quibus alatur 5). Adde quod monstra cor flari putavit, quando duo semina diversis temporibus infusa in- ter se confunderentur atque ita membra coalescerent??). Quae de singulis animalibus in fragmentis librorum de animalibus dicta reperiuntur, quuni tertio hujus operis libro inserta sint, hoc loco licet silentio praeterire. Id tantum memoro, quod e: Aristotele discimus, mulorum sterilitatem a Democrito sic ex- plicatam esse, ut eorum foramina (πόρους) jam in utero cor- rumpi diceret, quum a cognatis animalibus non essent gene rati^*). Porro anünalium exsanguium viscera propter parv tatem incerta et obscura esse ait *?). Denique externam cot-

53) Cf. fragm. phys. 10.

84) Aristot. de gen. animal. II, 4.

88) Aristot. de gen. animal. IV, 1. Cf. Pseudoplutarch. V, 7.

**) Pseudoplutarch. de plac. phil. V, 16: Δημόχριτος, Ἐπίχουρος τί ἔμβρυον ἐν τῇ μήτρᾳ διὰ τοῦ στόματος τρέφεσϑαι: ὅϑεν εὐθέως pev ἐπὶ τὸν μαστὸν φέρεται τῷ στόματι. εἶναι γὰρ ἐν τῇ μήτρᾳ ϑηλάς τις καὶ στόματα δι᾿ ὧν τρέφονται.

51) Aristot. de gen. anim. IV, 4: δΔημόχριτος μὲν οὖν ἔφησε Tip σθαι τὰ τέρατα διὰ τὸ δύο γονὰς πίπτειν. τὴν μὲν πρότερον ὁρμήσασαν. zi? δ᾽ ὕστερον, xal ταύτην ἐξελθοῦσαν εἰς τὴν ὑστέραν ἐλϑεῖν ὥστε oou? εσϑαι καὶ ἐπαλλάττειν τὰ μόρια.

**) Aristot. de gen. animal. II, 8: τὸ δὲ τῶν ἡμιόνων γένος ὅλην &yovóv ἐστιν. Περὶ δὲ τῆς αἰτίας, ὡς μὲν λέγουσιν ᾿Εμπεδοχλῆς xai 3r μόχριτος, λέγων ὁ μὲν οὐ σαφῶς, Δημόκριτος δὲ γρωρίμως μᾶλλον, οὗ 2t λῶς εἰρήκασιν. Λέγουσι γὰρ ἐπὶ πάντων ὁμοίως τὴν ἀπόδειξιν τῶν capi τὴν συγγένειαν συνδυαζομένων. Δημόχριτος μὲν γάρ φησι διεφϑάρϑαι τοὺς πόρους τῶν ἡμιόνων ἐν ταῖς ὑστέραις διὰ τὸ μὴ ἐχ συγγενῶν γίνεσθαι τῇ; ἀρχὴν τῶν ζῴων.

**) Aristot. de part. anim. IIl, 4: τῶν δ᾽ ἀναίμων οὐδὲν ἔγχε σπλάγχνον. Δημόχριτος δ᾽ ἔοιχεν οὐ χἀλῶς διαλαβεῖν περὶ αὐτῶν, zip φήϑη διὰ μιχρότητα τῶν ἀναίμων ζῴων ἄδηλα εἶναι ταῦτα.

Liber IV. De Democriti placitis, 397

poris humani figuram ita definivit, ut hominum esse judicaret, id quod omnes sciremus ??).

Cum in explicanda animae natura id maximi momenti vi- deretur quod anima omnibus motum praeberet neque unquam quiesceret, nulla autem res movere aliam posse putaretur, nisi quae ipsa per se moveretur, ad hunc motum animae concilian- dum Democritus ex infinito atomorum numero eas elegit, quae mobilitate excellerent ac per omnia penetrarent, globosas et exiguas. Ex his igitur animam simul et ignem composuit, ra- tus sphaericas atomos ea esse agilitate ut universum anümalis corpus percurrerent suoque motu totum animal cierent ?!). Anima igitur ob igneam suam naturam in qua vitalis ejus calor positus est sempiterno motu agitatur omniaque secum rapit et movet praesertim quum ejus atomi ita per membra disper- sae sint, ut corporis et animae atomi singulae singnlis sint appositae " 3). Utrum animam e duabus partibus constare volue- rit Democritus, quarum altera rationis compos in pectore sita

39) Cf. fragm. phys. 9.

*1) Aristot. de anim. I, 2: παρειλήφαμεν δὲ xal παρὰ τῶν προγενε- στέρων σχεδὸν δύο ταῦτα περὶ ψυχῆς. Φασὶ γὰρ ἔνιοι καὶ μάλιστα xal πρώτως Ψυχὴν εἶναι τὸ χινοῦν" οἰηϑέντες δὲ τὸ μὴ χινούμενον αὐτὸ μὴ ἐνδέχεσϑαι κινεῖν ἕτερον, τῶν χινουμένων τι τὴν ψυχὴν ὑπέλαβον εἶναι. "Ulev Δημόχριτος μὲν πῦρ τι xal ϑερμόν φησιν αὐτὴν εἶναι" ἀπείρων γὰρ ὄντων σγημάτων xal ἀτόμων τὰ σφαιροειδῇ rop καὶ ψυχὴν λέγει. Cf. ibid. cap. 3 et ὅ. Pseudoplutarch. de plac. phil. IV, 3: Δημόχριτος (τὴν Φυγὴν λέγει) πυρῶδες σύγχριμα dx τῶν λόγῳ ϑεωρητῶν, σφαιριχὰς μὲν ἐχόντων τὰς ἰδέας, πορίνην δὲ τὴν δύναμιν, ὅπερ σῶμα εἶναι. Cf. Stob. ecl. phys. p. 796. Diog. Laert. IX, 44: ἐκ τοιούτων λείων xal περιφε- ρῶν ὄγχων συγχεχρίσϑαι xal τὴν ψυχήν, quae Cic. de nat. deor. 1, 11 interpretatur: Democritum laevibus et rotundis corpusculis efficientem animum. Aliena Democriteis admiscent Nemesianus de nat. homin. 2 et Macrob. in somn. Scip. I, 14.

51) Lucretius ΠῚ, 371:

Illud in his rebus nequaquam sumere possis,

Democriti quod sancta viri sententia ponit,

Corporis atque animi primordia singula privis

Ápposita alternis variare 8c nectere membra. Aristot. de anim. I, 5 de Democrito loquens: εἴπερ γάρ ἐστιν ἡ ψυχὴ ἐν παντὶ τιῦ αἰσϑανομένῳ σώματι. Cf. Sext. Empir. adv. math. VI, 349. Ab his diversa narrat Theodoret. p. 546, quem non sequimur.

398 Quaestiosam Demoeritearum

esset, altera brnta per totam corporis concretionem esset dií- fusa, quod Pseudoplutarchus tradit **), Aristoteles non memo- rat, nolim ad amussim definire. Quamquam autem verisimile est, philosophum nostrum statuisse, omnes quae moverentur et viverent res animae tanquam motus principii esse participes, | id quod de plantis affirmavit, quibus Aristotele teste (de plant. ], 1) mentem et cognitionem ascripsit, tamen quod apud Pseu- doplutarchum et in Cod. Flor. Damasc. legitur **), cadaveribus etiam de Abderitae nostri sententia inesse animam, quippe quae nec calore quodam nec sensu carerent, etsi major pars evasisset, id ἃ Democrito de primo tempore post animae e cor. pore discessum, non autem de omni tempore quo cadaveris alicujus supersunt reliquiae dictum credo idque ex iis quae mox in medio ponam, perspicua fore arbitror. Cgrpusculo- rum, e quibus anima conflata est, naturam cum ramentis quae in solis radiis per fenestras incidentibus apparerent, Democri- tus comparavit, aut parvitatem spectans **), aut si Stobaeo**) fides est, motum. Servatur anima et augetur respiratione. Quum enim aér qui nos ambit corpus comprimere rotundasque atomos expellere soleat, ne tota anima e corpore extrudatur, una facit , respiratio auxilii loco nobis data. Etenim magnus numerus talium particularum, e quibus anima constat, in aére vagatur, quae respiratione in corpus intrantes novas sinul particulas afferunt atque impediunt quominus universa animae corpuscula egrediantur. - Quamobrem tam diu vivunt animalia, quam diu

*3) Pseudoplutarch. de plac. phil. IV, 4: — Arpóxptzoc , "Ezcbxoogo: διμερῇ τὴν ψυχήν, τὸ μὲν λογιχὸν ἔχουσαν ἐν τῷ ϑώραχι xad Rp Evo. τὸ δ᾽ ἄλογον χαϑ᾽ ὅλην τὴν σύγχρισιν τοῦ σώματος διεσπαρμένον.

**) Pseudoplutarch. |. 1.: ὁ δὲ Δημόχριτος πάντα μετέχειν φησὶ b» χἧς ποιᾶς, xal τὰ vexpà τῶν σωμάτων. διότι ἀεὶ διαφανῶς τινος Üepus xai αἰσϑητιχοῦ μετέχει τοῦ πλείονος διαπνεομένου. Cf. Cod. Flor. Da- masc. ap. Gaisf. Stob. ed. Tom. IV app. p. 73. Cui loco nimium tri- buens Philippsonius ap. Theophr. de sens. 8. 71 pro μιχροῦ scripsit vz- χροῦ, quod non probamus.

*5) Cf. supra adnott. 17 et 18.

**) Stobaeus ecl. phys. p. 924: ἐγχινουμένη (ἡ ψυχὴ) dv τῷ σώματ ὥσπερ τὰ ἐν τῷ ἀέρι ξύσματα διὰ τῶν ϑυρίδων φαινόμενα.

Liber IV. De Democriti placitis. 399

spiritum ducunt. Αἱ ubi facto vehementiore impetu, quam cui resistant atomi respiratione ad animam accedentes, is qui corpus ambit et comprimit aér subito victor evasit, expulsa anima mors consequitur ?"). Átomi autem, e quibus compo- sita erat anima, e corpore elabentes, dissipantur. Itaque anima aeque mortalis est atque corpus **). Neque tamen semper accidit omnis sentiendi facultatis ἃ corpore discessus, sed in- terdum vis vitalis quasi aliquo vulnere icta opprimitur, animae autem circa cerebrum vincula velut radicibus adhuc (sts Jocts) illigata manent et cor animalem calorem in intimis recessibus latentem servat: quo manente exstinctum jam spiritum ani- mandi vi praeditum revocare consuevit. Quippe fieri causis naturalibus potest, ut redeunte ad eandem compagem eodem numero earundem atomorum qui jam desiit vivere reviviscat??).

51) Aristot. de respir. cap. IV: Δημόχριτος δ᾽ ὅτι μὲν dx τῆς dva- πνοῆς συμβαίνει τι τοῖς ἀναπνέουσι λέγει, φάσχων χωλύειν ἐχϑλίβεσϑαι τὴν ψυχήν" οὐ μέντοι ὡς τούτου γ᾽ ἕνεχα ποιήσασαν τοῦτο τὴν φύσιν οὐθὲν εἴρηκεν" ὅλως γὰρ ὥσπερ xal οἱ ἄλλοι φυσιχοί, xal οὗτος οὐϑὲν ἅπτεται τῆς τοιαύτης αἰτίας, Λέγει δ᾽ ὡς ἡ ψυχὴ xol τὸ ϑερμὸν ταὐτὸν τὰ πρῶτα σγήματα τῶν σφαιροειδῶν. Συγχρινομένων οὖν αὐτῶν ὑπὸ τοῦ περιέγον- τὸς ἐκϑλίβοντος, βοήϑειαν γίνεσϑαι τὴν ἀναπνοήν φησιν. 'Ev γὰρ τῷ ἀέρι πολὺν dptüpóv εἶναι τῶν τοιούτων ἃ καλεῖ ἐκεῖνος νοῦν xal Ψυχήν ἀνα- πνέοντος οὖν καὶ εἰςιόντος τοῦ ἀέρος συνεισιόντα ταῦτα καὶ ἀνείργοντα τὴν ϑλίψιν, κωλόειν τὴν ἐνοῦσαν dv τοῖς ζῴοις διιέναι Ψυγήν" καὶ διὰ τοῦτο ἐν τῷ ἀναπνεῖν xal ἐχπνεῖν εἶναι τὸ ζῇν xal τὸ ἀποϑνήσκειν. “Ὅταν γὰρ xpa- τῇ τὸ περιέχον συνϑλῖβον, xal μηχέτι ϑύραϑεν εἰςιὸν δύνηται ἀνείργειν, μὴ δυναμένου ἀναπνεῖν, τότε συμβαίνειν τὸν ϑάνατον τοῖς ζῴοις " εἶναι γὰρ τὸν ϑάνατον τὴν τῶν τοιούτων σχημάτων ἐχ τοῦ σώματος ἔξοδον ἐχ τῆς τοῦ περιέχοντος ἐχϑλίψεως. Aristot. de anim. I, 2: συνάγοντος γὰρ τοῦ περιέχοντος τὰ σώματα καὶ ἐχϑλίβοντος τῶν σχημάτων τὰ παρέχοντα τοῖς (uote τὴν χίνησιν διὰ τὸ μηδ᾽ αὐτὰ ἠρεμεῖν μηδέποτε. Cf. ibid. inter- pretes Philoponum, Michaelem Ephesium, Simplicium, qui rotunda im— primis corpuscula, quod omnium mobilissima sint expelli et intrudi censent. Caeterum comprimitur corpus διὰ τὸ Ψυχρὸν elvat τὸ περιέ- j^^, ut ajunt Philop. ad Arist. de anim. fol. 16.a. et Michael. Ephes. 105. b. Ideo Arstoteles in refutatione sententiae Democriteae de re- spir. cap. IV: ὅταν δὲ τὸ πέριξ ἡ ψυχρὸν καὶ συνάγῃ xal συμπηγνύῃ τὸ σῶμα x. t. À.

55) Stob. ecl. phys. pag. 924: iv δὲ τῷ ἐχβαίνειν (ἐκ τοῦ σώματος) διαφορεῖται (ἡ ψυχὴ) xal διασχεδάννυται. Οἵ, Theodoret. p. 546. C.

53) Cf. supra pag. 117.

400 Quaestionum Democritearum

In corporea animae substantia non plures, sed unam inesse facultatem Democrito placuit, quumque alii mentem ab anim distinguerent, ipse nullum inter eas discrimen intercedere de- crevit'??). Jam vero quum philosophi Abderitani judicio ani ma materiae non modo contagione infecta, sed etiam vi obruà esset, ita ut anima quasi aliud corpus non differret a corpore nisi atomorum figura; sanam hominibus mentem tribuit, si an- ma post motum convenienter et apte se haberet, si quis autem admodum calidus frigidusve fieret, mentem perturbari conten dit. Quamobrem praeclare priscos intellexisse ait, hanc esse mentis alienationem. . Unde patet Democrito sanam mentem corporis mixtione constare ac praecipue motu : temperato εἰ concinno contineri. Neque dubium est quin extrinsecus obliti impulsio de philosophi nostri sententia aeque ad corpus atque ad animam pertineat '?!),

Ut anima (ψυχή) atque mens (νοῦς) in Democritea philo sophia nullo discrimine dicuntur, ita sentire (αἰσθάνεσθαι) at que cogitare (φρονεῖν) plane idem valent. Atque haec quidem multorum veterum fuit opinio 93) quibus Democritus ab Àr- stotele !?*) et Theophrasto !?*) adnumeratur. Quocirca recte se habet quod in cod. Flor. Damasc. ap. Gaisford. Stob. Tom. IV append. edit, Oxon. in hunc modum scriptum exstat: Ae» χίππος xal Δημόχριτος τὰς αἰσθήσεις xal τὰς νοΐσεις ἕτεροιδ: σεις εἶναι τοῦ σώματος. Quae verba etiam ex parte congruunt cum eo quod nunc dicturus sum. Sensuum affectionibus tar tum contingit, ut verum cognoscamus, sed illae tactu fiunt, 1:

' ut

399) Aristot. de anim, I, 9: ἐκεῖνος (6 Δημ.) piv γὰρ ἁπλῶς ταῦτ᾽ Ψυχὴν καὶ νοῦν" τὸ γὰρ ἀληϑὲς slvat τὸ φαινόμενον" διὸ χαλῶς roi τὸν “Ὅμηρον ὡς "Éxtwep xeiz' ἀλλοφρονέων. ()ὐ δὴ χρῆται τῷ νῷ 5: δυνάμει τινὶ περὶ τὴν ἀλήϑειαν, ἀλλὰ ταὐτὸ λέγει Ψυχὴν xal νοῦν. t ibid. Il, 2 et Stob. ecl. phys. p. $80.

194) Vid, fragm. phys. 19 et quae adnotavimus p. 345 seq.

198) Aristot. de anim. lll, 3: xel oi γε ἀρχαῖοι τὸ φρονεῖν χαὶ 7 αἰσϑάνεσθαι ταὐτὸν εἶναί φασιν.

'92) Vid. Aristot. metaph. p. 78 ed. Br.

9.) Cf. frogm. phys. 20.

Liber IV. De Democriti placitis. 401

ut anima perceptionibus immutetur. Quod ita exprimit Aristo- teles Metaph. p. 77 ed. Brand.: ὅλως δὲ διὰ τὸ ὑπολαμβάνειν φρόνησιν μὲν τὴν αἴσϑησιν, ταύτην δ᾽ εἶναι ἀλλοίωσιν, τὸ cat- γόμενον χατὰ τὴν αἴσϑησιν ἐξ ἀνάγκης ἀληϑὲς εἶναί φασιν, et de sens. IV: Δημόχριτος δὲ xal οἱ πλεῖστοι τῶν φυσιολόγων ὅσοι λέγουσι περὶ αἰσϑήσεως ἀτοπώτατόν τι ποιοῦσι" πάντα γὰρ τὰ αἰσθητὰ ἁπτὰ ποιοῦσι. — Similiter Theophrastus de sensu δ, 49: τῷ ἀλλοιοῦσθαι ποιεῖ (ὁ Δημόχριτος) τὸ aloüdveca:.

Similia tantum similibus cognosci cum omnibus physiolo- gis excepto Anaxagora Democritus docuit 195), quod prae- ceptum fortasse non exigui fuit in universa ejus de sensibus doctrina momenti. De his igitur quantum e fragmentis a Theo- phrasto servatis conjici licet et quantum instituti nostri ratio patitur paucis exponamus. Democritus de sensu non definit, utrum contrariis an similibus fiat. Quatenus enim sensum mu- tatione fieri dicit, videatur diversis, quum similia similibus non mutentur. Rursus autem nos sentire omninoque mutari con- tendit, dum patiamur, dissimilia vero pati et diversa quidem diversa facere posse negat, sed simile aliquid ait similibus pati. Quapropter haec utroque modo intelligi licet "5 6),

Videre nos ait Democritus imaginum incursione!?") quam peculiariter describit; imaginem enim non statim in pupillam incurrere, sed aérem inter oculum et illud quod cernitur me- dium, contractum ab illo quod cernitur et qui cernit, formari; ab omni enim re fieri semper effluvium quoddam; deinde hunc aérem solidum et discolorem oculis humidis ut imaginem illabi,

1*5) Aristot. de anim. I, 2. Vid. fragm. phys. 2 et 13. Cf. et su- pra adnot. 22.

195) Cf. fragm. phys. 12.

1*7) ἔμφασιν de qua loquitur Democritus imaginis in oculos i[- lapsum vel incursionem licet interpretari. Idem est verbi ἐμφαίνεσθαι usus, quod il/labendi vel incurrendi vocabulo reddi convenit. Posterio- rem locutionem Cicero usurpare solet, neque ulla fortasse aptior est, quum e Romana dicendi consuetudine res incurrere in oculos dicatur. Qui igitur ἐμφαίνεσθαι nihil esse volunt nisi repraesentari et apparere, vulgari usu. decepti Democriteam vocis significationem non perspexe- runt. Sed adversus hos disputare supervacaneum est, quum quomodo vertenda vox esset, M. Tullius pluribus locis ostenderit.

26

402 Quaestionum Democritearum

ita ut densum non accipiat, bumidum peragret. Idcirco humi- dos oculos duris meliores esse ad videndum, si membrana ex- terna quam tenuissima et solidissima sit, interna autem quam maxime fungosa sint et inania carne solida et valida atque hu- mere crasso et nitido, venae denique ad oculos pertinentes rectae humorisque expertes et similes figura imaginibus con formatis sint, quoniam sui generis res maxime quidque cogno- scant '?5*). His philosophi Abderitani decretis plura Theo phrastus argumenta opposuit. Ác primum quidem ineptam esse perhibet'?*) imaginis in aére conformationem, quum quod densatum sit servare oporteat hanc deusitatem, neque conteri, quemadmodum Democritus dicat comparatione proposita, ἰδ! modo fieri informationem, quali in cera aliquid imprima: Deinde eo facilius simulacrum in aqua imprimi posse, quo densior sit, difficilius autem cerni; δὲ oportuisse facilius Omnino eum qui formae effluvium statuat non debere imaginis conformationem ponere, quia ipsa simulacra incurrant. lic statim Theophrasto respondendum est, Epicuri ''?) rationem qui post Democritum neglecto aére inter videntis oculos εἰ rem visam interjecto ipsa simulacra ad oculos pervenire docuil, Leucippi discipulo neutiquam placere potuisse, ut qui visum aére impediri ratus, si hic abesset, tum demum ipsa simulacrs ad nos penetratura esse arbitraretur. Etenim Aristotele ' ' ') teste existimabat, si vacuum fieret interjacentis aéris spatium. fore ut vel formicam in coelo videremus. Praeterea Theo- phrastus negat imaginis incursionem fieri posse, donec ejus con formatio quae in aére accidat non ad hominis oculos, sed al

!?") Vid. fragm. phys. 13.

1529) Vid. fragm. phys. 14.

! 9) Falso Pseudojlutarch. de plac. phil. IV, 13: δΔημόκχριτος xi 'Exz(xoupoc xat' εἰδώλων εἰσχρίσεις «vro τὸ ὁρατιχὸν συμβαίνει». — SI- militer Detnocriti et Epicuri rationes confundit Alex. Aplirod. ad Aristél. de sensu fol. 97. Caeterum effluvia Democritus óc(xe)a nominavit. Cf. Etym. magn. s. v. δείχελον.

'1!) Aristot. de anim. IJ, 7: (5 γὰρ χαλῶς λέγει τοῦτο Δημύχριτος οἰόμενος εἰ γένοιτο xtvóv τὸ μεταξύ, ὁρᾶσθαι dv ἀχριβῶς, xai el μύρμης ἐν τῷ οὐρανῷ sir.

Liber IV. De Democriti placitis. 403

rem conversa sit. Porro quum plura, inquit, eodem loco cer- nuntur, quomodo in eodem aére plures rerum formae erunt? Atque quo pacto alter alterum videre potest, quum utriusque imaginem concurrere necesse sit? Deinde cur ipsi nos non cernimus? Sicut enim alii homines nostram imaginem, ita nos ipsi eam videamus oportet, praesertim quum ad nos imaginis conversa conformatio sit, quemadmodum loquenti vocem reso- nare dixit Democritus.

Omnino aéris formatio statui nequit, quum hac probata credi par esset omnium rerum imagines in aére fingi. Huc accedit quod si imagines fluerent aérique imprimerentur, res et obscuras et remotas videremus, si non noctu, interdiu certe. Atqui noctu, quod negat Democritus, hoc eo melius fieri de bebat, quo animatior !*) tum aér est. Sed fortasse imaginis illapsum sol efficit, lucem quasi oculo afferens, ut Democritus videtur dicere voluisse, quum, quod ait, solem repellentem a sese effingendo densare aérem absurdum sit; ea enim solis na- tura est, ut aérem potius discernat. Deinde vituperat Demo- eritum Theophrastus, quod totum corpus visus particeps fecerit et quod similia similibus potissimum cerni dixerit, ita ut si diversa cernerentur, tamen de eorum similitudine loqueretur. In hoc quoque reprehendit Democritum, quod putaverit, ideo oculum vacuum et humidum esse, ut plura accipiat et reliquo corpori tradat. Postremo magnitudines rerum et intervalla opponit '!!?). llic tantummodo monendum est, totum corpus ἃ Democrito visus particeps reddi, quatenus animam per cor- pus dispersam significet, ad quam omnem αἴσϑησιν referat: oculos autem et aures quasi instrumenta esse, quibus simula- cra vocesque animae tradantur. "Theophrastum!'*) contra τὰς

e E ERR

!1*) ὅσῳ ἐμψυγότερος ὁ ἀήρ, Theophr. de sensu 8. 5J. Haec ex- Plicantur Aristotelis loco, quem supra (adn. 97) exhibuimus: ἐν γὰρ τῷ ἀέρι πολὺν ἀριϑμὸν εἶναι τῶν τοιούτων ἃ xa)t ἐχεῖνος νοῦν καὶ vor.

118) Cf. Theophrast. de sensu 8$. 52 — 54.

.. !!*) Theophr. ibid. 8.54: ἄτοπον δὲ xal τὸ μὴ μόνον τοῖς ὄμμασιν, ἀλλὰ χαὶ τῷ ἄλλῳ σώματι μεταδιδόναι τῆς αἰσϑήσεως. 8. 57. -- ὥσπερ

20 *

404 Quaestionum Demoeritearum

αἰσϑήσεις ad singulas partes referre, visum ad oculos, auditum ad aures. Deinde patet, quum Democrito judice oculus ex aqua constet ''*), rerum effluvia in aére conformata ideo tan- tum in oculos influere, quod aér ipse fluidus sit ac sua natura ad oculorum et aquae similitudinem accedat. Ex quo conse- quens est, ut in videndi actione nihil sit, quod praecepto De- mocriteo, similia cognosci similibus adversetur. Denique no- tamus sole opus esse ad videndum, quia aérem de philosophi nostri sententia denset, quantum satis sit, ut omnino imago aéri impressa manere et ad oculos perlabi possit, noctu aéris conformationem nec manere nec procedere. Rerum autem magnitudines et intervalla per oculorum angustias penetrare, ostendunt, quemadmodum Nostro placuit, imagunculae illae, quae semper in oculis cernentium videntur !''^). Quod in speculis nos ipsos videmus, id imaginibus repercussis Abderita- nus philosophus tribuit '!"). Idem sine dubio reruin, quae si- mulacra remitterent, naturam diligentissime descripsit' ! 5).

Auditum in hunc modum depingit Democritus. Aére in va- cuum irruente motum effici ait, aórem vero per totum corpus similiter penetrare, maxime autem per aures, quoniam hic per οὐ ταῖς ἀχοαῖς ἀλλ᾽ ὅλῳ τῷ σώματι τὴν αἴσϑησιν οὖσαν" οὐ γάρ, εἰ xai συμπάσχει τι τῇ ἀχοῖ, διὰ τοῦτο xal αἰσϑάνεται.

! 15) Aristot. de sens. et sensil. cap. 2: Δημόχριτος δ᾽ ὅτι μὲν ὕδωρ εἶναί φησι, λέγει χαλῶς, ὅτι δ᾽ οἴεται τὸ ὁρᾷν slvat τὴν ἔμφασιν. οὐ za- λῶς τοῦτο μὲν γὰρ συμβαίνει ὅτι τὸ ὄμμα λεῖον, xal ἔστιν οὐχ ἐν ἐχεί- wp ἀλλ᾽ ἐν τῷ ὁρῶντι" ἀνάχλασις γὰρ τὸ πάϑος. ᾿Αλλὰ καϑόλου περὶ τῶν ἐμφαινομένων xal ἀναχλάσεως οὐδέν πω δῆλον ἦν. ὡς ἔοιχεν. "Aco- πον δὲ xal τὸ μὴ ἐπελθεῖν αὐτῷ ἀπορῆσαι διὰ τί ὁ ὀφθαλμὸς ὡρᾷ μόνον, τῶν δ᾽ ἄλλων οὐδὲν ἐν οἷς ἐμφαίνεται τὰ εἴδωλα. Τὸ μὲν οὖν τὴν ὄψιν εἶναι ὕδατος ἀληϑὲς μέν, οὐ μέντοι συμβαίνει τὸ ὁρᾷν d ὕδωρ ἀλλ᾽ |; διαφανές" ὃ xal ἐπὶ τοῦ ἀέρος χοινόν ἐστιν.

19) Simplic. ad Aristot. de sens. fol. 97.8. — οὗ τεχμήριων παρα- τίϑεται τὸ del τῶν ὁρώντων ἐν τῇ κόρῃ εἶναι τὴν τοῦ ὁρωμένου ἔμφασιν xal εἴδωλον.

111) Pseudoplut. de plac. phil. IV, 14: Δημόχριτος καὶ ᾿Επέκουρος τὰς χατοπτριχὰς ἐμφάσεις γίνεσθαι χατ᾽ εἰδώλων ὑποστάσεις, ἅπερ τέ- ρεσϑαι μὲν ἀφ᾽ ἡμῶν, συνίστασθαι δ᾽ ἐπὶ τοῦ χατόπτρου χατὰ τὴν ἀντι- περιστροφήν. ΟἿ, Galen. c. 20 et Cod. Flor. Damasc. in Gaisford. edit Stob. Tom. IV append. (ed. Oxon.) p. 24.

118) Cf. Lucret. IV, 144 seqq.

Liber IV. De Demoerriti placitis. 405

plurimum vacuum pervadat et minime permaneat; ideo in reliquis corporis partibus sonum non sentiri, sed solis in auribus. Ubi autem ad interna pervenerit, celeriter dimanare; oriri enim vocem aére contrito et per vim ingrediente. Ácutissime audiri, si externa auris membrana densa, venae inanes et quam maxi- me sine humore, et foraminibus commode sitis tum ad reli- quum corpus tum ad caput auresque instructae sint, ossa deni- que firma et cerebrum bene mixtum et quod circumcirca est quam siccissimum sit. Ita enim vocem plenam intrare, per multum vacuum et humore carens et bene perforatum progre- dientem, celeriterque dimanare aequabiliter per corpus ser- pendo, neque excidere! '?). "Vocem humanam, quam loquenti resonare ratus est'??), ex individuis corpusculis constare di- xit, flumen atomorum (ῥεῦμα ἀτόμων) appellans '*!). Quae Theophrastus Democrito opponit sine lectorum damno hic omitti possunt, praesertim quuu! eorum partem aliquam jam in iis quae de visu disputata sunt attigerimus. Haec de visu et auditu e Democriti doctrina traduntur: de caeteris sensibus nihil memoratu dignum Abderita decrevit, nisi quod omnes ut jam supra diximus Aristotele teste ad tactum revocavit !**). Sed quum nihil de iis accuratius & veteribus proditum sit, in re incerta conjecturis supersedemus. Ad tactum autem oinnes revocavit sensus, effluviis atomorum concursu ortis ea quae sentimus effici statuens. Atomorum igitur accursu et quasi tactu. philosophi nostri opinione videmus, audimus, olfacimus, gustamus, tangimus.

Venio nunc ad ea quae sensibus percipiuntur. Quum praeter insecabilia corpora nihil esse verum censuisset Deno-

' 3") Vid. fragm. phys. 16 et 17.

:?9) Theophr. de sens. 8. 53: ἀναχλᾶσϑαι γάρ φησι xal πρὸς αὐτὸν τὸν φϑεγξάμενον τὴν φωνήν.

:?1) Vid. adnot. ad fragm. phys 160.

1*7?) Aristot. de sensu et sensil. cap. 4: Δημόχριτος δὲ xal οἱ πλεῖ- στοι τῶν φυσιολόγων, ὅσοι λέγουσι περὶ αἰσϑήσεως, ἀτοπώτατόν tt ποιοῦ- σιν" πάντα γὰρ τὰ αἰσϑητὰ ἁπτὰ ποιοῦσιν. Καίτοι εἰ οὕτω τοῦτ᾽ ἔχει, δῆλον ὡς καὶ τῶν ἄλλων αἰσϑήσεων ἑχάστη ἁφή τις ἐστίν" τοῦτο δ᾽ ὅτι ἀδύνατον, οὐ χαλεπὸν συνιδεῖν.

406 Quaestionum Democritearum

critus, rerum qualitates ipsasque res primorum corporum con- junctione natas non aeque veras atque ipsas atomos haberi oportere judicavit. Sed aliae et res et qualitates ex atomorum natura originem trahunt, aliae hominum opinione et instituto continentur'*?). Prioribus adnumerantur grave et leve, durum et molle, (de quibus vide fragm. phys. 21 et 22) et quae his similia sunt densum et rarum. Utrumque enim gigni dixit pro rata parte inanis corporibus adinixti'**). Posterioribus ad- numeravit doctrinae auctor frigidum et calidum '**), sapores et colores de quibus vide fragm. phys. 23 — 39. Haec igitur omnia natura non sunt, sed solis sensuum affectionibus et oriuntur et mutantur ! **).

Odores effici ait, ut Theophrasti ! *") testimonio constat, tenuiore materia e crassioribus effluente, sed hoc ad perspi-

1:2) Cf. fragm. phys. 1 οἱ ὅ.

**) Simplic. ad Arist. caleg. ed. Basil. 1991 fol. 65: xal γὰρ izti- vog συνιόντα εἰς ταὐτὸν τὰ ἄτομα σώματα συνιστάναι τὸ πυχνόν φησι, διιστάμενα δὲ ἀπ᾽ ἀλλήλων xal μεταξὺ πολλῷ κενῷ διαλαμβανόμενα τὸ ἀραιὸν ἀπεργάζεσϑαι.

136) Calidum et ignem e rotundis constare atomis jam supra signi- ficavimus. Cf. adn. 70 et 71. Quod plurimum vacui habeat maxime calefieri e fragm. phys. 27 didicimus. ΑΒ hoc diversum est quod e Democriti scriptis tradit Seneca nat. quaest. IV, 9 his verbis: ,0mne corpus, quo solidius est, hoc calorem citius concipit et diutius servat. Itaque si in sole posueris aeneum vas et vitreum et argenteum, aeneo citius calor accedet, diutius haerebit. His corporibus, quae duriora et pressiora densioraque sunt, necesse est minora foramina esse et te- nuiorem in singulis spiritum. — Sequitur, ut. quemadmodum . minora balnearia et minora miliaria citius calefiant, síc haec foramina occulta et oculos effugientia et celerius fervorem sentiant et propter easdem angustias, quidquid receperunt, tardius reddant.

136) Cf. fragm. phys. 1. In eandem sententiam Diog. Laert. IX, 44: ἀρχὰς εἶναι τῶν ὅλων ἀτόμους xal χενόν͵ τὰ δ᾽ ἄλλα πάντα νενομίσϑιι. Galen. de elem. sec. Hippocr. p. 46 ed. Frob.: νόμῳ γὰρ χροιή. x... Δημόκριτός φησιν. ix τῆς συνόδου τῶν ἀτόμων γίνεσϑαι νομίζων ἁπάσας τὰς αἰσθητὰς ποιότητας ὡς πρὸς ἡμᾶς τοὺς αἰσϑανομένους αὐτῶν, ςύσει ὃ οὐδὲν εἶναι λευχόν x. τ. À. Aristot. de anim. Il], 2: οὐθὲν οἰόμενοι οὔτε λευχὸν οὔτε μέλαν εἶναι ἄνευ ὄψεως οὔτε χυμὸν vto. γεύσεως. Adde Simpl. ad Arist. Phys. fol. 119. b.

!?7) Vid. fragm. phys. 40.

Liber IV. De Democeriti placitis, 407

ciendam philosophi nostri de hoc argumento sententiam non sufficit.

Ut a Democrito promiscue dicuntur anima atque mens et quae utriusque propria sunt sentire et cogitare '*^): ita ex ejus decretis cujuscunque rei sensus et cogitatio eodem modo nascitur. Nam cogitare '?*?) nos finxit imaginibus foris adve- nientibus atque in animam incurrentibus. Ex iisdem imagini- bus sive simulacris somniorum originem repetendam esse opi- matus est'??), Siquidem ei persuasum erat imagines per fo- ramina in corpora irrumpentes alte penetrare et quum sursum ferrentur, facere, ut in somno apparerent visa. Has autem imagimes undique venire, proficiscentes & supellectile, vestimen- tis, plantis, maxime vero ab animalibus ob jactationen: multam et calorem. Porro eas non modo gerere expressas et formam referentes corporum similitudines, sed et inotuum animi, consi- liorum, morum et affectionum speciem secum trahentes acci- dere ad animum veluti animatas et significare eorum a quibus essent emissae, opiniones, cogitationes, conatus, si articulata afferentes et inconfusa simulacra occurrerent. [ἃ autem ma- xime fieri, quando per aérem laevem motu ferrentur expedito el celeri. | Autumnalem vero aérem, quando folia defluerent, admodum esse inaequalem et asperum ideoque imagines varie distorquere et depravare earumque claritatem wotus tarditate Obsctiratam, evanidam reddere et imbecillam: contra quae e lurientibus et calidis exsilirent frequentes οἱ veloces, has re- centia et significantia rerum indicia. edere " *!),

an— —

! 5) Vid. supra adnot. 103 et 104.

!??) Cic. de fin. I1, 6. Pseudoplut. de plac. phil. IV, 8. Galen. de elem. sec. Hipp. c. 24.

'39) Pseudoplut. de plac. phil. V, 2: Δημόχριτος τοὺς ὀνείρους γί- νεσϑαι xarà τὰς τῶν εἰδώλων παραστάσεις (ἀπεφήνατο).

1531) Plutarch. sympos. VIII, 10, p. 739: ὁ Δημόχριτός φησιν ἐγκα- ταβυσσοῦσϑαι τὰ εἴδωλα διὰ τῶν πόρων εἰς τὰ σώματα xai ποιεῖν τὰς χατὰ τὸν ὕπνον ὄψεις ἐπαναφερόμενα' φοιτᾷν δὲ ταῦτα πανταγχόϑεν ἀπιόντα xal σχευῶν καὶ ἱματίων xal φυτῶν, μάλιστα δὲ ζώων ὑπὸ σάλου πολλοῦ x«i ϑερμότητος, οὐ μόνον ἔχοντα μορφοειδεῖς τοῦ σώματος ἐχμε- βαγμένας ὁμοιότητας, ἀλλὰ x«i τῶν χατὰ Ψυχὴν χινημάτων xal

408 Quaestionum Democriteorum

Praeterea ab invidis philosophus Abderitenus simulacra emitti censuit neque sensus plane expertia neque impetus, plena malitiae et fascinationis emittentium, quae hanc fascinatienem afferentia simulque insinuata et inhaerescentia aliis eorum. qui fascinantur corpus et animum turbarent et vexarent '?*). Ima- ginum sive εἰδώλων ope divinationis etiam partem quandam explicuisse videtur Democritus; sed de hac re nihil certi pro- ditum est ' *?).

Somnum fieri statuit, non defatigatione corporis, sed im- mixtione tenuis cujusdam materiae majore quam sit immixtio caloris animalis, cujus tenuis materiae abundantia mortem af. ferri putat. Esse autem hanc corporis, non animi affectio- nem !**) Apud Lucretium libro IV v. 917 seqq. haec tantum leguntur:

Principio somnus fit, ubi est distracta per artus Vis animae, partimque foras ejecta recessit

Et partim contrusa inagis concessit in altum. Dissolvuntur enim tum demum membra fluuntque.

βουλευμάτων τῶν ἑχάστῳ προςόντων xal ἡδῶν xai παϑῶν ἐμφάσεις dva- λαμβάνοντα συνεφέλχεσθαι, xal προσπίπτοντα μετὰ τούτων, ὥσπερ ἔμφυγα, φράζειν xal διαστέλλειν τοῖς ὑποδεχομένοις τὰς τῶν μεϑιέντων αὐτὰ δόξας xal διαλογισμοὺς xal ὁρμάς, ὅταν ἐνάρϑρους καὶ ἀσυγχύτους φυλάττοντα προσμίξῃ τὰς εἰχόνας. Τοῦτο δὲ μάλιστα ποιεῖ, δι᾽ ἀέρος λείου τῆς φορᾶς γινομένης ἀκωλύτου xal ταχείας. 'O δὲ φϑινοπωρινός. ἐν ᾧ φυλλοχοεῖ τὰ δένδρα, πολλὴν ἀνωμαλίαν ἔχων xal τραχύτητα διαστρέφει καὶ παρατρέπει πολλαχῇ τὰ εἴδωλα, x«l τὸ ἐναργὲς αὐτῶν ἐξίτηλον καὶ ἀσϑενὲς ποιεῖ τῇ βραδυτῆτι τῆς πορείας ἀμαυρούμενον, ὥσπερ αὖ πάλιν πρὸς ὀργώντων καὶ διακαιομένων ἐχϑρώσχοντα πολλὰ καὶ ταχὺ χομιζόμενα, τὰς ἐμφάσεις ver- ρὰς καὶ σημαντιχὰς ἀποδίδωσιν. Cf. Aristot. de divin. per somn. cap. 2.

'?*) Plutarch. sympos. V, 7, p. 682: Τῶν δὲ Δημοχριτείων εἰδώ- λων ἅ φησιν ἐχεῖνος ἐξιέναι τοὺς φϑονοῦῖντας, οὔτ᾽ αἰσϑήσεως ἄμοιρα παντάπασιν, οὔτε ὁρμῆς, ἀνάπλεά τε τῆς ἀπὸ τῶν προϊεμένων μοχϑηρίας xai βασχανίας" μεϑ᾽ ἧς ἐμπλασσόμενα καὶ παραμένοντα καὶ συνοιχοῦντα τοῖς βασχαινομένοις ἐπιταράττειν χαὶ καχοῦν αὐτῶν τό τε σῶμα χαὶ τὴν διάνοιαν.

133) Aristot. de divin. per somn. cap. 2: δΔημόχριτος εἴδωλα χαὶ ἀποῤῥοὰς αἰτιώμενος x. τ. À. Fortasse etiam huc referri potest liber περὶ εἰδώλου) ἣ περὶ προνοίης. Vide supra pag. 136. Sed incerta res est.

'3*) Pseudoplutarch. de plac. phil. V, 26: Λεύχιππος οὐ κόπῳ ce ματός φησι τὸν ὕπνον γίνεσθαι, ἀλλὰ χράσει τοῦ λεπτομεροῦς πλείονι τῆς ἐγχράσεως τοῦ ψυχιχοῦ ϑερμοῦ" οὗ τὸν πλεονασμὸν αἰτίαν ϑανάτου. Ταῦτα δ᾽ εἶναι πάϑη σώματος, οὐ ψυχῆς.

Liber IV. De Democriti placitis. 409

Nam dubium non est, anima! quin opera sit Sensus hic in nobis, quem quum sopor impedit esse, Tum nobis animam perturbatam esse putandum est Ejectamque foras: non omnem; (namque jaceret Aeterno corpus perfusum frigore leti,

Quippe ubi nulla latens anima! pars remaneret

In membris); cinere ut multa latet obrutus ignis, Unde reconflari sensus per membra repente

Possit οἱ ex igni caeco consurgere flamma.

Etsi prior locus ad Leucippum, posterior ad Epicurum spectet, tamen quum Democritum similia docuisse probabile sit in hac testium paucitàte qui de Democrito silent utrumque te- stimonium exhibuimus. Quid mali ex imaginum incursione ho- minibus accidere possit, facile e superioribus colligitur, idque ipsum praeterea his verbis apud Plutarchum Quaest. symp. VIII, 8. Abderita noster significavit: ὅτι xal χόσμων ἐχτὸς φϑαρέντων xal σωμάτων ἀλλοφύλων ix τῆς ἀποῤῥοίας ἐπιῤῥεόντων, ἐνταῦϑα πολλάχις ἀρχαὶ παρεμπίπτουσι λοιμῶν xal παϑῶν οὐ συνήθων. Ab his de quibus locuti sumus simulacris sive imaginibus (εἰ- δώλοις), quae e corporibus effluunt ideoque etiam dmoppoaf, effluvia nominantur, distingui oportet eas imagines quas divi- nitate praeditas esse credidit Leucippi discipulus.

Etenim ajebat simulacra quaedam appropinquare homini- bus, atque eorum alia benefica esse, alia malefica. Quamob- rem ipse optabat, ut bona sibi sünulacra occurrerent. Haec autem magna et ingentia esse opinabatur et difficulter quidem interire, non esse tamen interitui non obnoxia, Significare insuper hominibus futura, propterea quod aspectabilia essent et vocem emitterent. Ea ab antiquis visa pro diis esse habita affirma- bat; neque vero praeter haec alium esse deum natura interitus experte praeditum '?*), His Democriti verbis a Sexto servatis praecipua philosophi nostri de diis doctrina continetur. Sed quum immutabilem naturam solis atomis assignasset earumque motibus praefecisset necessitatem, e decretorum suorum ratione insecabilia corpora divina esse praecipere et necessitatem deam vocare poterat. Cujus tamen rei certa vestigia in veterum

130) Vid. fragm. phys. 9.

410 Quaestiopem Democritearum

Scriptis non supersunt. At motus ratione habita, sicut in cor- pore humano animam laevibus rotundisque atomis constare vo- luit: ita omnino rotunda igueaque corpuscula deum et mundi animam appellavit. Sic exponenda sunt verba: Δημόχοιτος λέ- 42: νοῦν τὸν θεὸν ἐν πυρὶ σφαιροειδεῖ, ut legitur apud Sto- baeum '*$), vel τὴν τοῦ xóopou ψυχήν, ut est apud Pseudo- plutarchum *??). Quamobrem fieri potest, ut etiam animum humanum propter atomorum ex quibus conflatus est divinitatem, divinae naturae participem esse doctrinae auctor dixerit. Quae si recte conjeci, faciles ad explicandum videbuntur duo Cice- ronis loci quibus Abderitae nostri in definienda numinis divini natura inconstantiam tangit. Ait enim libro 1 de nat. deor. cap. 12: ,Quid Democritus, qui tum imagines earumque cir- cuitus in deorum numero refert, tum illam naturam, quae ima- gines fundat ac mittat, tum scientiam intelligentiamque nostram, nonne in maximo errore versatur? Quum idem omnino, quia nihil semper suo statu maneat, neget esse quidquam seimpiter- num, nonne denm omnino ita tollit, ut nullam opinionem ejus reliquam faciat?" et cap. 43: ,, Mihi quidem etiam Democritus, vir magnus in primis, cujus fontibus Epicurus hortulos suos irrigavit nutare videtur in natura deorum. Tum enim censet imagines divinitate praeditas inesse in universitate rerum: tum principia mentis quae sunt in eodem universo deos esse dicit: tum animantes imagines quae vel prodesse nobis solent vel nocere: tum ingentes quasdam imagines tantasque, ut univer- sum mundum coniplectantur extrinsecus." In priore loco íma- gines earumque circuitus eleganter dicit Tullius pro imaginibus cireumvagantibus; natura, quae imagines fundit ac mittit, ipsa necessitas (ἀνάγχη) est, quippe quae atomorum concursum regens sola fundere imagines possit; denique scientiam et in- telligentiam nostram accipi oportet pro mente quam ab anima non differre Democritus docuit, quippe qui, ut vidimus pag. 398. vel plantis mentem et cognitionem inesse traderet. |n poste-

116) Stob. Eclog. phys. 1, 1. 121) Pseudoplut. de plac. phil. I, 7.

Liber IV. De Demoeriti placitis. 411]

riore loco principia mentis sunt atomi globosae per aérem cirenmvolitantes *?*), quarum concursu mens exsistit; porro imagines divinitate praeditas refero ad νοῦν τὸν ϑεὸν àv πυρὶ o-atposióst de quo supra dixi; praeterea animantes imagines quae vel prodesse nobis solent vel nocere esse liquet εἴδωλα ἀγαϑοποιὰ 7, χαχοποιά, de quibus apud Sextum Democritus loquitur; denique ingentes illas imagines, quae tantae sunt, ut universum mundum complectantur extrinsecus, apparet esse εἴ δωλα μεγάλα τε x«l ὑπερφυῆ, quorum item apud Sextum men- tio est. Sed licet haec magna et ingentia simulacra non discre- pare voluerit Democritus ab iis quae benefica et malefica no- minavit, tamen non putaverim Ciceronem errasse; siquidem non prorsus a verisimilitudine abhorret philosophum Abderitanum, qui in omnibus rebus varietatem quandam amabat, aliis locis has de quibus agitur imagines magnitudine inter se diversas esse statuisse earumque nonnullas tantas esse memorasse, ut eos qui quotidie nascerentur atque interirent innumerabiles mundos extrinsecus complecterentur. Ciceronis!??) verba mu- tarunt atque in sententiam prorsus alienam detorserunt Minu- cius Felix in Octavio cap. 19 et Augustinus epist. 56. Horum igitur nulla nobis ratio est habenda, Seponendi praeterea vi- dentur duo Clementis loci, quibus scriptor ille ab aliorum te- stimoniis longe discedit. Alter est Strom. V, S. 88, ubi legitur: tà γὰρ αὐτὰ πεποίηχεν stümÀa τοῖς ἀνθρώποις προσπίπτοντα xal τοῖς ἀλόγοις ζώοις ἀπὸ τῆς ϑείας οὐσίας, alter est Protrept. 5: ὃ δὲ Μιλήσιος Λεύχιππος xal ὁ Χῖος Δίητρόδωρος διττᾶς, ὡς ἔοιχεν, καὶ αὐτὼ ἀρχὰς ἀπελειπέτην, τὸ πλῆρες xal τὸ χϑ- vóv* προσέϑηχε δὲ λαβὼν τούτοιν τοῖν δυοῖν τὰ εἴδωλα ὁ ᾿Αβδηρίτης Δημόχριτοςς. Haec partim falsa esse nullo negotio

138) Aristot. de respir. cap. 4 (cf. adn. 97): ἐν γὰρ τῷ ἀέρι πολὺν ἀριϑμὸν alvay τῶν τοιούτων ἃ χαλεῖ ἐχεῖνος νοῦν xal Quyfv.

13?) Semel Cicero (de nat. deor. lH], 30) simulacra οἱ imagines ita distinguit, αἱ illa pro Democriti εἰδώλοις ponat, has de Epicuri diis qui quasi corpus et quasi sanguinem habent, accipiat. Sed alibi promiscue utroque vocabulo ad exprimenda illa εἴδωλα utitur. Catius spectra di- xerat. Cf. epist. ad Fam. XV, 16.

4129 Quaestionum Democritearum

vincere licet, partim ita dicta, ut non appareat, erraveritne Clemens an ea quae aliunde nota sunt parum perspicue retu- lerit Denique ignoro quo jure Plinius Hist. nat. Il, 5 scripse- rit: ,,innumeros quidem deos credere atque etiam ex virtutibus vitiisque hominum, ut Pudicitiam, Concordiam, Mentem, Spem, Honorem, Clementiam, Fidem, aut, ut Democrito placuit, duos omnino, Poenam et Beneficium, majorem ad socordiam acce- dit." Cf. tamen fragm. spur. 9, pag. 327. . Haec fere Demo- criti fuerunt de diis placita, quae quidem ex universa discipli- nae ratione consequuntur, in quibus multa sunt, quae vellem accuratius a veteribus esse narrata, Nunc mihi paucis agen- dum est de iis quae quasi extra disciplinam posita sunt. Democritus quum vulgares Graecorum de diis opiniones sprevisset, tamen harum opinionum originem indicaturus ex rebus admirabilibus quae in mundo fiunt suspicatus est homi- nes pervenisse ad deorum notionem. Videntes enim, inquit, veteres, quae in sublimi accidunt, ut tonitrua et fulgura et fulmina, et astrorum coitus, solisque et lunae defectiones, per- terrebantur, rati deos esse eorum auctores '*?) Sed docto- rum sui temporis hominum paucos ait sublatis in eum locum manibus quem aérem appellamus, Jovem vocare: omnia hunc et scire et dare et auferre rerumque universitatis regem esse credentes !*'), Quare in enarrandis carminibus Homericis ita versatus est, ut allegorica interpretatione res divinas illustraret. Jovem igitur Solis loco, ambrosiam pro vaporibus quibus Sol nutriretur haberi oportere decrevit '**). Minervam autem prudentiam esse existimavit, Tptzojsvsía; nomen a tribus mu- neribus quibus prudentia homines bearet fluxisse praecipiens! " ?). His nequaquam contraria sunt quae ex Democriti opere nescio quo Cicero ' **) allegat: ,sapienter instituisse veteres, ut hostia-

140) Vid, fragm. phys. 4.

141) Vid. fragm. var. argum. 5.

!*?) Cf. Eustath. ad Odyss. XII, pag. 1713 ed. Rom. !*3) Vid. supra pag. 119 seq.

! **) Cicero de divinat. I, 57.

Liber IV. De Democriti placitis. 113

rum immolatarum inspicerentur exta, quorum ex habitu atque ex colore tum salubritatis tum pestilentiae signa percipi, non- nunquam etiam, quae sit vel sterilitas agrorum vel fertilitas futura," et quae apud Orig. contra Celsum lib. VIL, 66 legun- tur: συμπεριφερόμενον τοῖς πολλοῖς προςποιεῖσθαι τοῖς ἀγαλ- μασιν εὔχεσθαι, ὁποῖον ποιοῦσιν οἱ τὰ ᾿Επιχούρου ἣ Δημοχρί- του ἀσπαζόμενοι. Nam quemadmodum Democritus in libris ad solam populariuim utilitatem comparatis, quales fuisse ethicos ejus commentarios pag. 161 significavimus, ut eum quem spectabat finem consequeretur, vulgi Graecorum de diis opiniones ser- vavit: ita eum in vita communi, ne displiceret civibus suis, ἃ celebrandis diebus festis atque a sacris faciendis non abhor- ruisse, cum aliunde conjici licet, tum ex iis quos excitavimus locis probabiliter colligitur.

Accedo ad alium doctrinae Democriteae locum. "Tempo- ris diuturnitate factum est, ut homines qui antiquissima aetate animalium discipuli fuerunt, paullatim erudirentur. Namque imitatione nos esse consecutos affirmabat philosophus, ut ab araneis texere et reficere, ab hirundinibus aedificare, ab olore et luscinia suaviter et acute canere disceremus'**). [taque eae artes omnium primae inventae sunt, quae ad vitam maxime necessariae videntur, postea illae, quae vel utilitatem quandam vel voluptatem hominibus afferunt. Posterioribus musicam ad- numeravit Democritus, quam ab aliis pro vetustissima habitam ipse ex rerum abundantia ortam esse et citerioribus demum saeculis exstitisse dixit ' **).

Sed quamvis homines multum profecerint, tamen Demo- crito.judice revera nihil sciunt; in profundo enim veritas la- tet !*"). Nam quum praeter atomos et inane nihil ei verum

1*5) Plutarch. de sollert. animal. p. 974 (p. 55, vol. X ed. Reisk): γελοῖοι δ᾽ ἴσως ἐσμὲν ἐπὶ τῷ μανϑάνειν cà ξῶα σεμνύνοντες. ὧν ὁ Δημό- xpttog ἀποφαίνει μαϑητὰς ἐν τοῖς μεγίστοις γεγονότας ἡμᾶς" ἀράγνης ἐν ὑφαντιχὴ καὶ ἀχεστιχῇ " χελιδόνος ἐν οἰχοδομίᾳ" xai τῶν λιγυρῶν, κύχνου xai ἀνδόνος ἐν qp, χατὰ μίμησιν.

46) Cf. fragm. var. argum. 4.

157) Cf. fragm. phys. 9.

414 Quaestionum Democritearum

videretur, figuras ut atomorum proprias, ejusdem veritatis par- ticipes esse sibi persuaserat: at colores, sapores et quidquid sensibus percipimus non esse nisi quatenus ad alia referrentur atque in aliis essent praecepit'**). Quamobrem obscuram vocavit rerum cognitionem quae sensibus pararetur, genuinam quam mentis ope consequeremur; ideoque ubi corporis nostri sensus non sufficerent, ad rationem esse confugiendum existima- vit'**). Nec mirum. AÁtomi enim omnis concretionis exper- tes et sola mentis acie contemplandae ut omnes veritatis nu- meros continent, ita quidquid verum esse perhibetur ad earum similitudinem accedere nec nisi mente considerari oportet Ne- que enim corporis sensus auxilio vocandi sunt nisi in rebus corporeis atque idcirco obscuris!*?). Neque oculis et auribus yidere et audire possemus, nisi rerum corporearum effluvia ad mentem penetrarent. Sed quum quidquid scimus et somniamus imaginum et effluviorum incursione in animum nostrum illatum sit, effluvia autem et imagines ex atomis constent, ipsam ver tatem intueri possemus, si simulacra nullo corporis sensuum interventu turbata in animum e subtilissimis conflatum atomis illaberentur. Tum enim veritatis cognitio atomorum similitu- dine niteretur. Sensus igitur, quos tenebricosos nominat De- mocritus ap. Cic. Acad. prior. II, c. 23 ad id quod verum esl cernendum non magis prosunt, quam obsunt. Hic non vereor, ne quis dicat animum e Democriti placitis ut atomorum con- pagem non esse nisi corpus ideoque ad verum percipiendum non aptiorem quam corpus; siquidem utriusque discrimen ex

1*9) Fragm. phys. 94.

1**) Fragm. phys. 1, p. 206.

159) S;c explico Diotimi de Democrito testimonium apud Sexlum Empiricum adv. math. lib. VII, 8. 140, pag. 400 ed. Fabr.: Διότιμος δὲ τρία χατ᾽ αὐτὸν ἔλεγεν εἶναι χριτήρια, τῆς μὲν τῶν ἀδήλων χκαταλήψεω;

τὰ φαινόμενα, ὥς φησιν ᾿Λλναξαγόρας, ὃν ἐπὶ τούτῳ Δυημόχριτος ica ὦ

Reliqua quae adjicit huc non pertinent. Sunt autem haec: ζητήσεως δὲ τὴν ἔννοιαν (περὶ παντὸς γὰρ ὦ παῖ μία ἀργὴ τὸ εἰδέναι, περὶ ὅτου ἐστὶν ἡ ζήτησις)" αἱρέσεως δὲ xal φυγῆς τὰ πάϑη. Τὸ μὲν γάρ, ᾧ vpow χειούμεϑα, τοῦτο αἱρετόν ἐστιν" τὸ δὲ, ᾧ προςαλλοτριούμεϑα, τοῦτο φευχτόν ἐστιν. In his verbis ea quae uncis inclusimus petita videntur ex Plat. Phaedr. p. 237. b. ed. Steph. Extrema ad mores referenda sunt.

Liber IV. De Demotriti placitis. 415

atomorum quae utrique contigerunt differentia pendei. Sunt enim mobiles illae animi atomi ad intelligendum accommoda- tiores quam illae quae in corpore insunt. Ex iis quae Demo- criti verbis ἃ Sexto servatis adjuti modo disputavimus colligi par est, scepticam Democriti rationem quam memorat Aristote- les ! 5!), aut niAil esste verum aut nobis non apparere, e phi- losophi nostri doctrina necessario effici.

Sine dubio olin in scriptis et eam professus erat Abde- rità sententiam cujus saepius meminit Aristoteles " 5*), et quam ipsi supra posuinius, vera esse ea quae sensibus apparerent. Sed hanc in earum numero fuisse putamus, quae Plutarcho teste postea Democritus rejecit!**), Etsi vero non credimus quod ait Joh. Philoponus ad Arist. de anim. B. 16, Democritum antea idem quod Protagoram de rerum cognitione statuisse, quum e Plutarcho constet, eum nonnulla Protagorae decreta impugnasse " 5*), tamen temporis progressu philosophum Abde- ritanum postquam multa melius percepisset, quandam dogma- tum partem mutasse aut accuratius definivisse, ex iis etiam col- ligi potest quae de opere χρατυντηρίων inscriptione ornato a veteribus prodita sunt ! **).

Ultimum in Democriti disciplina locum morali philosophiae concedimus. Quippe hanc disciplinae partem cum reliquis sci- tis ita tantum colligavit auctor nt eorum quae philosophando invenerat alia ad mores formandos transferret, alia hic omitte- ret, sed in illorum locum substitueret quae vulgo a Graecis

1 5*) Arist. Metaph. p. 177 ed. Br.: Δημόχριτός γέ φησιν ἦτοι οὐδὲν εἶναι ἀληϑὲς 9) ἡμῖν γ᾽ ἄδηλον.

151) Aristot, de gener. et interitu 1, 2: ἐπεὶ δ᾽ ῴοντο τὸ ἀληϑὲς ἐν τῷ φαίνεσθαι, ἐναντία δὲ xal ἄπειρα τὰ φαινόμενα, τὰ σχήματα ἄπειρα

ποίτ σαν.

153) Plutarch. de virtute morali p. 448 (p. 760, vol. ΥἹΙ ed. Reisk.): ᾿ΔΛριστοτέλης. Δημόχριτός τε xal Χρύσιππος ἕνιχ τῶν πρόσϑεν αὐτοῖς dpt- σχόντων ἀϑορύβως xal ἀδήχτως xal μεθ᾽ ἐδονῖς ἀφεῖσαν.

15*) Plutarch. adv. Col. p. 1108 (vol. X, p. 561 ed. Reisk.): ἀλλὰ τοσοῦτόν γὲ Δημόχριτος ἀποδεῖ τοῦ νομίζειν, μὴ μᾶλλον εἶναι τοῖον 7) ποῖον τῶν πραγμάτων ἕχαστον. ὥστε [Πρωταγόρᾳ τῷ σοφιστῇ τοῦτο εἰπόντι μεμαγῆ,σϑαι καὶ γεγραφέναι πολλὰ xal πιϑανὰ πρὸς αὐτόν.

455) Vid. pag. 126.

416 Quaestionam Demecriteorum

credebantur. Physicorum ejus dogmatum vestigia reperimus in fragm. 54 et 119, quibus vulgarem de inferis opinionem perstringit suamque de mortalis naturae dissolutione sententiam tangit At deorum notione ita usus est, ut semota necessilale εἰ atomorum turba omnique simulacro, nihil nisi Graecorum deo: intelligi vellet '**). Neque enim quisquam eorum quorun causa libros de moribus scriptos a philosopho Abderitano di- vulgatos esse supra significavimus, aut insecabilia corpora a5! principia mentis per rerum universitatem vagantia venerari po- tuisset. Caeterum si Democritus, antequam de atomis dissere- ret, de morali philosophia commentatus est !5$7). omnis eu in his rebus inconstantia haudquaquam miranda videtur.

. . Finem bonorum in bono rectoque animi statu posuit in quo animus tranquille et constanter versaretur nullo timore. nulla superstitione, nulla denique alia perturbatione agitatus" /. Hunc ille statum non solum εὐεστώ, verum etiam εὐϑυμίην. ἀϑαμβίην, ἀταραξίην, ἀϑαυμασίην, ξυμμετρίην, ἀἁρμονίην alque aliis nominibus appellavit. Oriri eum dixit e voluptatum 5€ junctione ac distinctione, quam rem longe praestantissimam € hominibus utilissimam esse censuit Sed illam voluptatum di stinctionem eo spectare oportet, ut non corporis sed anii bona quaerentes a rebus perituris avocemur. Neque Vero quit quam bonum rectumque est et ad veram voluptatem hominibus praebendam idoneum, nisi quod cum honestate conjunctum st Caeterum eorum quae ad summum pervenerunt ac vel utili nobis vel inutilia sunt terminos haberi convenit voluptatem e molestiam. Bona hominibus non sine labore ac difficult contingunt, mala necopinantibus accidunt. Verumtamen ph

rima malorum ingenii perversitate mortalibus eveniunt, qui Suam ipso-

15*) De hac re pag. 161 disputavimus.

157) Cf. pag. 101. . 155) Diog. Laert. IX, 4: τέλος δὲ εἶναι τὴν εὐϑυμίαν. οὐ ti 177. οὖσαν τῇ ἡδονῇ. ὡς Évwot παραχούσαντες ἐξεδέξαντο. ἀλλὰ xi. ἣν TU véc xul εὐσταϑῶς ἡ Ψυχὴ διάγει, ὑπὸ μηδενὸς ταραττομένη φόβο» ἢ ὃ σιδαιμονίας ἣ ἄλλου τινὸς πάϑους" χαλεῖ δ' αὐτὴν xal εὀεστὼ gat το} λοῖς ἄλλοις ὀνόμασι. Cf. fragm. moral. 1.

Liber IV. De Democriti placitis. 417

ipsorum culpam in fortunam conferre solent. Αἱ parum resistit prudentiae fortuna ac pleraque mens perspicax in vita modera- tur 53). Porro animi tranquillitas oritur e modica voluptate et vita aequabili; omnis autem tam inopia quam abundantia in deterius mutari magnosque in animo motus concitare solet. At animi qni quasi sede sua expulsi magnis intervallis ultro citro- que moventur, nec constantes sunt neque tranquilli. Quare ad ea quae fieri possunt intendi animum ac praesentibus contentum esse decet, eorum qui felices judicantur et in admiratione sunt, non valde memorem neque eos curantem, sed hominum aeru- mnosorum vitas intueri convenit reputantem, quantis miseriis con- flictentur, ut tua res tuaque fortuna magna tibi et lauta videatur, neve posthac plura cupienti accidat, ut animo excrucieris. Nam qui cum livore suspicit eos qui divites et beati vocantur, cupidita- tibus suis ad mala facinora perpetranda impellitur. Quapropter unum quemque decet aliena non appetere, suis autem acquie- Scere, comparantem suam ipsius vitam cum eorum vita qui de- teriore sunt conditione, et se ipsum beatum praedicare, reputantem secum, quae illi patiantur, ut meliore quam isti sorte et vita fruatur. Hanc qui amplectitur sententiam laetius quam alii et tranquillius vivit, neque paucas vitae humanae pestes, invidiam, aemulationem, odium propulsat ! *?).

Praeterea animi tranquillitatem tuemur prospera corporis valetudine. Spernendae enim sunt corporis voluptates, res ve- nereae, omnis denique perniciosa libido'*'). Deinde rejicienda sunt et vitanda omnia quae animum turbant, mortis metus, ava- ritia, tenacitas! **). In rebus adversis prudentia opus est! *?). Sedandi etiam ratione dolores, minuenda desideria, refrenan- dae cupiditates, vincenda ira!**), Adde quod labores ad ani-

159) Fragm. moral. I — 18.

140) Fragm. moral. 20.

161) Fragm. moral. 46—50 et Plutarch. de anim. 1, 2, p. 461, tom. V ed. maj. Wyttenb.

16?) Fragm. moral. 53 — 70.

193) Fragm. moral. 73.

164) Fragm. moral. 74 —8J.

418 Quaestionum Demeentearum

mi tranquillitatem prosunt. Sed ut inertiam fugere debemu:, ita labores declinare nos decet majores quam quibus ferendis pares simus 55). Hoc unusquisque mortalium sui cognitione assequitur, quae simul in judicandis aliorum vitiis et virtutibus justitiam docet 55). Qui turpia facit primum se ipsum vereri debet !*7); quare non metu, sed officii causa peccatis absti- nendum '9*),. Propria libertatis libera statuitur oratio; qua propter laudari oportet quae laude digna sunt, vituperari quae vituperationen merentur. Αἱ in utraque re nihil difficilius esse solet opportuni temporis cognitione. Idcirco ne vera quidem omni tempore et loco dici par est ' *?).

Ad veram felicitatem consequendam nihil reperitur eífica- cius litteris et doctrina, maxime vero mente multiplicis sapien- tiae plena " 79), Porro hominum vita benevolentia, beneficentia et amicitia continetur !"!), Neque vero utrumque sexum ae- que ad benevolentiam proclivem philosophus habuit, sed mir lieres multo promtiores quam viros ad astutiam et malignitatem esse censuit!"*). Caeterum mulieris imperio parere contume liam et ignaviam extremam appellavit 73). — Matrimonium e liberorum procreationem quum ipse forsitan fugisset, alios οἱ idem vitae genus capessendum Abderita cohortatus est, adoptar dos potius quam generandos esse liberos statuens ! ?*).

De republica ita judicavit Democritus, ut licet popularem ejus formam summis celebraret laudibus'"*), tamen perspeci liberarum Graeciae civitatum incommodis ' 75) regni commodi

1*5) Fragm. moral. 84 — 92. 1$5) Fragm. moral. 93 — 96. 1*7) Fragm. moral. 10].

168) Fragm. moral. 117.

469) Fragm. moral. 120 — 125. 179) Fragm. moral. 127 — 142. 171) Fragm. moral. 144 — 173. 112) Fregm. moral. 173.

413) Fragm. moral. 179.

17^) Fragm. morul. 184 — 18S. 175) Fragm. moral. 211.

116.) Fragm. moral. 205.

Liber IV. De Democriti placitis. 419

probe intelligere videretur 77). Porro omni modo justitiam! 75) et diligentem publicorum munerum administrationem commen- dans 79) legibus obediendum esse praecepit, quae eam habe- rent vim, ut quum ad homines beneficiis ornandos constitutae essent obedientibus salutarem suam naturam ostenderent "5 9). Postremo quamvis sibi persuasisset magistratus et honores pe- tendos esse δ᾽), tamen non eo consilio munera suscipi voluit, ut gloriam sequeremur :?*), sed ut civibus nostris prodesse

liceret.

Haec atque alia in eandem sententiam a Democrito de morali philosophia dicuntur; de qua quamquam posteriores philosophi subtilius disseruerunt, tamen vel haec doctrinae initia cum Ci- cerone 5?) praeclara nominare non dubitamus.

177) Fragm. moral. 195.

175) Fragm. moral. 203.

419) Fragm. moral. 204.

159) Fragm. morfl. 197.

151) Fragm. moral. 195.

153) Plutarch. reip. ger. praec. p. 820 (vol. IX, p. 266 ed. Reisk.): ἐπεὶ τήν γε ἀληϑινὴν τιμὴν xal χάριν ἱδρυμένην ἐν εὐνοίᾳ xal διαϑέσει τῶν μεμνημένων οὐχ ὑπερόψεται πολιτιχὸς ἀνήρ, οὐδέ γε δόξαν ἀτιμάσει, φεύγων τὸ τοῖς πέλας ἀνδάνειν, ὡς ἠξίου Δημόκχριτος.

133) Cic. de fin, V, 29. ,,Certe, ut quam minime animus ἃ cogita- tionibus abduceretur, patrimonium neglexit (Democritus), agros dese- ruit incultos, quid quaerens aliud nisi beatam vitam? . Quam si etiam in rerum cognitione ponebat, tamen ex illa investigatione naturae con- sequi volebat, bono ut esset animo. Ideo enim ille summum bonum εὐθυμίαν et saepe ἀϑαμβίαν appellat, id est animum terrore liberum. Sed haec etsi praeclare, nondum tamen et perpolita. Pauca enim, ne— que ea ipsa enucleate ab hoc de virtute quidem dicta."

27 5

INDEX VOCUM DEMOCRITEARUM *).

Α βραχέως καὶ δασέως ἐκφερόμενον ἅτινα σημαίνει " παρὰ δὲ Δημοχρίτῳ ἴδια. Photius pag. 4 et Suidas iisdem verbis lfexici initio.

᾿Αγκυρηβόλιον. fragm. phys. 10.

᾿Αδημοσύνη. Stob. VI, 55.

᾿Αλληλοτυπίη. Galen. de elem. sec. Hipp. cap. 10.

᾿Αμαυρίσκω. Cod. Florent. Joann. Damasc. in Gaisfordii editione Stob. IV p. 384.

᾿Αμειψιχοσμίη" μεταχόσμησις παρὰ Δημοχρίτῳ. Etym. M.

᾿Αμειψιῤῥυσμεῖν μεταλλάσσειν τὴν σύγχρισιν ἣ μεταμορφοῦσϑαι. Hesych.

᾿Αμειψιῤῥυσμίη. | Cf. inter Democriti scripta libros 19 οἱ 20.

᾿Αμφιδήτιοι" ὡς xp(xot διάχενοι παρὰ Δημοχρίτῳ. Hesych. Idem ἀμφιδέες" ψέλλια, χρίχοι propterea quod ἀμφιδέουσιν. Similem notionem con- tinent ὁ ἀμφιδέτης, ἡ ἀμφιδέα et τὸ ἀμφίδεον. Democritus adjecti- ve dixit ἀμφιδήτιος, ut patet. ex Hesychii explicatione, apud quem fortasse corrigendum est ἀμφιδέτιοι.

᾿Ανάφυσις. fragm. libr. de animal. nr. 5.

᾿Ανεόρταστος. Stob. Flor. XVI, 21.

᾿Ανίημι *. ἀνίεμαι. fragm. moral. 935. Οἵ, πορίζω.

᾿Αντιλογέομαι i. q. ἀντιλογέω. Sent. aur. n. 51. Cf. quae notavimus in— ter Democriti scripta ad libr. 51 περὶ ῥημάτων.

ἈΛπανδόχευτος. Stob. Flor. XVI, 91.

᾿Απάτητον" τὸ ἀνωμάλως συγχείμενον παρὰ Δημοχρίτῳ. Hesych. Quod si recte se habet, ferrum sic vocasse censendus est, de quo ex De- mocriti opinione Theophrastus libr. de sensu 8. 99. τὸν μὲν γὰρ σί- δηρὸν ἀνωμάλως συγχεῖσϑαι.

᾿Αποχαράξεις βαϑμοειδεῖς κώνου. fragm. var. arg. 1.

᾿Αρπεδονάπται. De his diximus lib. I, cap. 1, adn. 11.

᾿Ασχληρές " ἰσόπλευρον παρὰ Δημοχρίτῳ. Hesych. Conjecerunt viri docti ἀσχελές, alii ἀσχαυρές. In codice scriptum est ἀσχαληρές. Sed quum

*) Hunc vocum Democritearum indicem ipse confeci, reliquos rogatu mee Ae- milius Zieglerus Lusatus, vir optimarum artium studiis mirifice deditus, concinnavit,

Iudex vocum Democritearum. 421

apud Hesychium et in Etym. M. ἀειχής exponatur oxÀnpóc, Suidas autem ἄειχες recte videatur ἀνόμοιον interpretari, distinguens illud ab ἀειχές quod pro ἀπρεπές dicitur, ἀσχληρές idem valere potest quod ὅμοιον, (cov, et ubi περὶ τῶν πλευρῶν disputatur, ἰσόπλευρον.

AqoÀxf. Clem. Alex. Strom. Il, 8. 138. p. 421. C.

Βροχμώδης" ἡ νοτερὰ xai ἀπαλή. Δημόχριτος. Hesych. Democritus sine dubio βρογμός, de quo nomine vide Hesychium s. ἢ. v. et Etym. M. p. 285, 16 pro hwmore usurpavit. Inde βρογμώδης kwmidus. Caeterum hoc vocabulum deoculis Aumidis ac feneris ἃ philosopho usurpatum esse colligendum videtur ex Hesychii interpretatione. Scripserat enim mea opinione Democritus ὄψις βροχμώδης. Cujus de hac re judicium servavit Theophrastus de sens. 8.90 (fragm. phys. 13) τοὺς ὑγροὺς τῶν σχληρῶν ὀφθαλμῶν ἀμείνους εἶναι πρὸς τὸ ὁρᾷν, εἰ ὁ μὲν ἔξω χιτὼν ὡς λεπτότατος καὶ πυχνότατος εἴη.

Bpógoc* ἀγκύλη" Δημόκριτος, ἀγχόνη. δεσμός. Hesych.

Léppa* γάμμα. Vid. quae notavimus ad Democriti libr.91 περὶ ῥημάτων.

Asíxehovy* εἴδωλον. Etym. M. v. δείχελον᾽ παρὰ Δημοχρίτῳ κατ᾽ εἶδος ὁμοία τοῖς πράγμασιν ἀπόῤῥοια. Hesych.: δείχελα" ἀπόῤῥοια.

Δέλτα, δέλτατος. Cf. adnot. ad Democriti libr. περὶ ῥημάτων.

Δέν" aliquid; a Democrito de corpusculis individuis potissimum dictum. διορίζεται (ὁ Δημόχριτος) μὴ μᾶλλον τὸ δέν, ἣ τὸ μηδὲν εἶναι, δὲν μὲν ὀνομάζων τὸ σῶμα, μηδὲν δὲ τὸ χενόν. Plutarch. adv. Colot. p. 1108 (vol. X, p. 961 ed. Reisk). Sic et Alcaeus auctore Zenobio dixerat χ᾽ οὐδὲν dx δενὸς γένοιτο nihil ex hilo fiat. Cf. Etym. M. p. 039, 17. Aristoteles de Democrito loquens δέν interpretari solet τὸ ὄν; neque aliter Simplicius ad phys. f. 68. b. προςαγορεύει —— τῶν οὐσιῶν ἐχάστιν τῷ τῷδε xal νχαστῷ xal τῷ ὄντι. Apud Galenum libr. de elem. sec. Hipp. ubi nunc legitur: xal γὰρ a3 xal τοῦτ᾽ tlpzxev αὐτός, ἕν μὲν τὰς ἀτόμους ὀνομάζων, μηδὲν δὲ τὸ χενόν, li- brariorum culpa δέν mutatum est in ἕν.

Δεξαμεναί- ὑδάτων δοχεῖα. xal ἐν τῷ σώματι φλέβες. Δημοχρίτου, He— sych. Similis est epica vox εἰχμενή.

Διαϑιγή᾽ τάξις. — Explicuimus hanc vocem in adnot. ad fragm. moral. 22. Cf. praeterea adn. ad fragm. phys. 30.

Διωϑεῖσϑαι. — Cf. adnot. ad Democriti libr. περὶ ῥημάτων.

Δόξις" δόξα. Sext. Empir. pag. 400 ed. Fabric. (fragm. phys. 1). Si- militer Homerus φῆμις pro φήμη.

Δυοχοῖ: πωμάζει παρὰ Δημοχρίτῳ. Aooydoat* πωμάσαι. — Hesych.

Δυσϑυμεῖσθαι. — Cf. adn. ad libr. περὶ ῥημάτων.

᾿Εγχαταβυσσοῦσϑαι. Plutarch. sympos. quaest. VIII, 10, p. 735.

El$oc * ἀδιαίρετον σῶμα, ἄτομος. Cf. adnot. ad fragm. phys. 14.

'Exnzetdopata- titulus libri 38, de quo supra.

᾿Επικαινουργέειν. Stob. Flor. I, 40 (fragm. moral. 20).

᾿Επιῤῥυσμίη. Sext. Empir. pag. 400 ed. Fabric. (fragment. phys. 1). 'Ez:- ῥύσμιον’ ἐπιῤῥέον. Hesych. Quidam ἐπιῤῥυσμίη upud Sextum ad-

429 [ndex vocum Democeritearum.

jectivum esse volunt, mihi substantive accipiendum videtur. Cf. adnot. ad fr. phys. 1.

Ἐπισύῤῥοια. Aelian. de animal. nat. XII, 20 (fregm. libr. de animal. 7.

᾿Επιτηδειέστατος. Cf. adn. ad libr. περὶ ῥημάτων.

᾿Εριδαντεύς" ἐριδάντης. Plutarch. Sympos. I, 1, p. 614; Clemens. Ale- xandrin. Strom. 1, p. 279.

'Esej: ἡ ἀλήϑεια. Sext. Empir. p. 399 ed. Fabric. 'Exsá- ἀγαθά, ἀλη- 95. Hesych. 'Ecej λέγει ἀντὶ τοῦ ἀληϑείᾳ Sextus Emp. Pyrrh. byp. I. 214. p. 54 ed. Fabr. “Ὅπερ δ᾽ αὖ πάλιν (veg λέγει παρὰ τὸ ἐτεόν, ὅπερ ἀληϑὲς δηλοῖ, ποιήσας τοὔνομα. Galen. de element. sec. Hipp.

Εὐθύγνωμος. Democr. in cod. Flor. Joann. Damasc. in Gaisford. Stob. Tom. IV, p. 406 (fragm. moral. 135).

E5lopyoc* (λόγχη sors) Plutarch. de orac. def. p. 419 et vit. Aemil. p. 255. EbAopysiv: ebpotpetv. Hesych.

871a, ϑήτατος. Cf. adn. ad libr. περὶ ῥημάτων.

᾿Ιδέη" ἡ ἄτομος, individua rei imago. Cf. adnot. ad Democriti libr. 20.

᾿Ιθύτρην᾽ εἰς ὧν οὐδέτερον μονογενὲς ἣ εἰς ἣν ἢ elc αν 3) εἰς ev ἣ εἰς υν οὐχ ἔστιν εὑρεῖν’ τὸ γὰρ ἰϑύτρην παρὰ Δημοχρίτῳ βεβίασται. Οὗτως Ἡρωδιανὸς ἐν τῇ καϑόλου. Theognost. ap. Bekker. anecd. p. 1168 et ap. Cramer. anecd. graec. Il, p. 79 cum scholio: μονογενῆ͵ δὲ εἰπὼν ὁ χανὼν ὀνόματα vost, Democritea vox directionem videlur significare.

“Ἱμαντελιχτεύς Plutarch. Sympos. I, 1, p. 614. Clemens Alex. Strom. ], p. 279.

᾿Ισάτις " i. e. color ἰσάτιδος. fragm. phys. 38.

Κακχοφραδμοσύνη. Stob. LXXXIII, 62.

Καταφρονεῖν * μαστεύειν, ζητεῖν. fragm. libr. de agric. 2, 8. 33.

Κρατυντήρια. titulus libri 21.

Κίναδος. fragm. moral. 208.

Λαρυγγισμός. Plutarch. de sanit. tuend. p. 1929.

Λάπαϑος" Δημόχριτος τοὺς παρὰ τῶν χυνηγετῶν γινομένους βόθρους λ5- πάϑους χαλεῖ διὰ τὸ χεκενῶσθαι. Εἰγιῃ. M. v. ἀλαπάζειν et Cramer. anecd. gr. 1. Eadem paulo copiosius leguntur in Bachmanni anecd. gr. I, p. 64 et in Bekkeri anecd. p. 374 his verbis: ᾿Αμέλει Ans χριτὸς τοὺς βόϑρους τοὺς πρὸ τῶν κυνηγῶν σχαπτομένους, οἷς Uri νω χόνις λεπτὴ ἐπιχεῖται xal φρύγανα ἐπιβάλλεται, ἵνα οἱ λαγωοὶ ἐμ’ πίπτωσιν εἰς αὐτούς, λαπάϑους φησὶ χαλεῖσϑαι.

Λεσχηνεύομαι. Cf. adn. δὰ libr. περὶ ῥημάτων.

Μεταῤῥυσμοῦν " μεταμορφοῦν καὶ μεταῤῥυδμίζειν vid. adn. ad fragm. mo- ral. 133.

Mó- μῦ. Cf. adn. ad libr. 61.

Ναστόν. Vid. adn. ad libr. 37.

Νιχέω * νικάω. fragm. moral. 200.

Névouov τὴν τῶν ὁμοίων ἔλλειψιν ὁ Δημόχριτος ὀνομάζει. Vid. 8 libr. 61.

Index voeum Democritearum. 4923

"OXoo(tpoyoc* Δημόχριτος τὸ χυλινδριχὸν σχῆμα ὁλοοίτρογον χαλεῖ. Elym. magn. Schol. Iliad v 137 Bekk. Vid. Buttmanni Lexil. Il, p. 234 seqq.

᾿Ορϑοσύνη. Sentent. aur. 6.

Πανσπερμίη ἀτόμων. — Aristot. de anim. 1, 2. De gener. et corr. I, 9, Phys. Ill, 4 et de coel. III, 4.

Iléquxav. Cf. fragm. libr. de agric. 2, ὃ. 27.

ΠΠΙλατυμέτωπος. Aelian. de anim. nat. XII, 19.

IlopíCstv pro πορίζεσϑαι. — Cf. adn. ad libr. 51.

Πυχνάρμων᾽" ὃ πυχνῶς áppootóc. Stob. phys. 594.

Ῥυσμός: σχῆμα. Cf. adn. ad libr. 19.

“Ῥυσμοῦν ap. Stob. IV, 73. 'Puopooc8at* συγχρίνεσϑαι. Hesych.

Σοῦς. Aristot. de coel. IV, 6: φησὶ γὰρ οὐχ εἰς ἕν ὁρμᾷν τὸν σοῦν, λέ- γῶν σοῦν τὴν χίνησιν τῶν ἄνω φερομένων σωμάτων.

Σπουδαιόμυθος. fragm. moral. 217.

Συγγόνη " σύστασις" Δημόχριτος. Hesych.

Τενθρηνιώδες sic nonnulli legunt fragm. 7 librorum de animalibus. Hesych.: τενϑρήνιον" κηρίον. τενϑρηνιῶδες - πολὺ xal xtvàv χηρίον καὶ dpatóv. Schneiderus scribi volebat: πολύχενον χηρίον xal ἀραιόν, rectius alii πολύχενον ὡς χηρίον xal ἀραιόν.

Τρηματῶδες" σηραγγῶδες. fragm. 7. de animal,

Τροπή᾽ 9c. Cf. adn. ad libr. 19.

Φλεβοπαλίη" Δημόχριτος φλεβοπαλίαν χαλεῖ τὴν τῶν ἀρτηριῶν χίνησιν. Erotian. voc. Hippocr. Est igitur φλεβοπαλίη nihil nisi ὁ τῶν φλε- βῶν παλμός. Cf. Bekkeri Anecd. vol. 1, p. 374, 14. Phot. p. 4, 8.

Φυλλοῤῥοεῖν. fragm. astronom. 1.

QuAXoyostv. Plutarch. Symp. VIII, 10, p. 735.

Φυσιοποιεῖν. fragm. moral. 133.

Φύσις «à ἄτομον σῶμα. Simplic. phys. 310. a.: oi περὶ Δημόχριτον τὴν χατὰ τόπον χίνησιν χινεῖσϑαι λέγουσι τὴν φύσιν, τουτέστι τὰ φυσιχὰ xal πρῶτα xal ἄτομα σώματα. Ταῦτα γὰρ ἐκχεῖνοι φύσιν ἐχάλουν. Cod. Flor. Damasc. ap. Gaisf. in Stob. ed. Tom. IV, p. 72: φύσις

ἀτόμων xal χενοῦ ταῦτα γὰρ εἶναι μόνα φύσεις.

γρηέοντα. Stob. Flor. XLIV, 15. Eclog. eth. 11, 9, 3.

INDEX RERUM ET VERBORUM MEMORABILIUM.

Áxo8, prudens. p. 264. ἀγίγαρτοι σταφυλαί. p. 948. agric. n. 3. ἀδελφοί, i. q. frater et soror. p. 37. n. 8. ἀδέσποτος λύπη, dolor nullo quasi rationis freno coercitus. p. 278. ἀδημοσύνη, moeror e fastidio natus. p. 282. ἀὴρ, αἰϑὴρ et αὔρα. p. 360. 61, ἀϑαμβίη, stuporis et admirationis vacuitas. p. 279. αἰσϑητιχά, pass. sensu, quae sub sensus cadunt. p. 259. αἱμύλος, i. q. ἀστεῖος, συνετός. p. 315. αἰτίαι. quaestiones, in titulis libror. philosophicor. p. 138. ἀχηδής et ἀναχηδής, sine ulla molestia et cura. p. 289. et 314. ἀκήρατος, purus, incorruptus, de beatiss. Deor. natura. p. 266. ἀχοή, auris. p. 342. ἀλλοφρονεῖν, mente alienari. p. 214. ph. n. 19. ἁλμυρός. p. 217. ph. n. 25. et ph. n. 27. ἄλογοι γραμμαί, lineae irrationales. p. 142. ἀμειψιῤῥυσμίαι, mutationes formarum. p. 135. ἀμελεῖν, c. dat. conjunctum. p. 312. ἀμπέλου φύτευσις. p. 249. agric. n. 5. àv, de hujus partic. cum conjunct. εἰ consociatae usu. p. 937. ἁνδάνειν, c. accus. conjunct. p. 269. ἀνίεναι pro ἀνίεσϑαι, aliaque similia. p. 149. et 319, ἀντὶ praep., ἀνταμοιβήν designat. p. 280. ἀνυστά, quae diuturno labore parata sunt. p. 278. ἀπάϑεια, apud Epictetum pro ἀναισθησίᾳ. p. 3.12. ἀπηλλάχϑαι (vesc. p. 205. ph. n. f. τὸ ἀπλανές τοῦ ἀληθοῦς. erroris vacuitas. p. 906. pb. n. 1. ἀποχτᾶσθϑαι, privari, inferioris aetatis vox. p. 330. πολύειν, infinitivi hujus singularis usus. p. 305. ἀπόφασις. effatum. p. 209. ph. n. 9. ἀποῤῥοαί, effluvia, i. e. imagines quae e corporibus effluunt. p. 409,

Índex rerum et verborum memorabilium. 425

ἀποῤῥοή. effluvium. p. 211. ph. n. 13. — ἀποῤῥοὴ τῆς μορφῆς, simula- crum. p. 212. ph. n. 14.

ἀποτύπωσις, imaginis conformatio. p. 911. ph. n. 14.

ἀποχάραξις, incisura. p. 236. var. n. 1

᾿Αρπεδονάπται, geometrae (funigeri) Aegyptiorum. p. 4. n. 11.

ἁρπεδόνη, i. q. ἄρπη. ibid.

ἀτερπίη et ἀτερψίη. p. 256.

αὔξη. i. 4. αὔξησις. p. 231. de animal. n. 7. .

ἀφράδμων et ἀφράσμων. p. 306.

βαρύς. p. 214. 15. ph. n. 21. 22.

βάσανος, gen. mascul. inferioris aetatis est. p. 390.

βατράχιον ἣ χρυσάνθεμον, ranunculus. p. 345. agric. n. 2. 8. 30. βελίτης, i. 4. τοξιχός. p. 366.

βουγενής. p. 371.

βόες τομίαι. p. 2929. de animal. n. 6.

βούτομον, butomum. p. 344. agric. n. 2. 8. 28.

γίγνεσϑαι et. γίνεσϑαι. p. 262.

γιγνώσχειν et. γινώσχειν. p. 262.

γλυχύς. p. 917. ph. n. 25. et 218. ph. n. 27. γνώριμος, i. q. ἑταῖρος, p. 9. n. 23.

δέν pro ὄν. p. 376. n. 9.

δενδρίτιδες ἄμπελοι, vites arboribus maritatae. p. 250. agric. n. 8. δενδρολίβανον, i. 4. λιβανωτίς. p. 370. (p. 291. agric. n. 10). δειματέεσθαι i. 4. δειματοῦσϑαι. p. 208. ph. n. 4.

τὸ δέον τῷ δοχέειν, specie necessarium. p. 984.

διαϑιγή, contactus, atque i. q. τάξις, p. 262.

διάχοσμος, ordinata mundi compositio. p. 129.

διαχρίνειν, discernere, separatim spectare. p. 347. διαλέγεσϑαι. p. 318.

διαχεῖσϑαι, mollescere, maturescere. p. 359.

διορίζξεσϑαι. p. 209. ph. n. 8. ΄

δίχη pro καταδίχη. p. 309.

Δῖος, nomen primi mensis Macedonici, Novembris. p. 362. δοχιμάζειν τὰς φαντασίας. p. 61.

δριμύς. p. 217. ph. n. 95. et 219. ph. n. 29.

τρίτῃ ἑ βδομάδι, i. q. τῇ εἰκοστῇ πρώτῃ ἡμέρᾳ. p. 371.

εἶδος, ἰδέη, φύσις, partim atomorum forma, partim ipsae atomi. p. 135. et 341.

εἴδωλα, simulacra et imagines, ap. Cicer. p. 411. n. 139.

εἴπερ τινὶ βουλομένῳ ἂν T. p. 256. 97.

ἐχπκετάσματα, extentae rerum delineatarum imagines. p. 143.

ἐχτρέπειν τινά, fugare (amicos). p. 298.

ἐκρέπεσθαι τινά, fugere aliq. obvium. p. 298,

ἔλαιον. p. 247. agric. n. 9. 8. 43. et 254, n. 12.

τῶν ἐλάφων ἡ τῶν χεράτων ἀνάφυσις. p. 228. de animal. n. ὅ.

ἔμβρυα ἐκπίπτοντα. p. 227. de ammal. n. 4.

496 Index terum et verborum memorabilium.

ἐμπρησμός, p. 92. n. 6t.

ἐμφαίνεσθαι, illabi, incurrere, p. 401.

ἔμφασις, imaginum illapsus. p. 211. ph. n. 13. p. 214. n. 15. et p. 401.

ἐναπόληψις, injectus vacuorum spatiorum. p. 215. ph. n. 22. et p. 221. n. 33.

ἐνάρετος, virtute pollens, inferioris aetatis vox p. 332.

ἐνδέειν, deesse, conjunct. c. dat. rei. p. 315.

ἐνυπάρχειν, contineri aliqua re, p. 339.

ἐντύπωσις, imaginis informatio. p. 212. ph. n. 14.

ἐπ᾿ ἔτε᾽ ὀγδώκοντα, per octoginta annos. p. 8. n. 21.

ἕπεσθαι. ap. Hom. et Jones, obedire. p. 302.

ἐπὶ πᾶσι, i. q. post omnes, postremo, p. 5. n. 12.

ἐπιβάλλειν, intrans. contingere, ad aliq. pertinere. p. 284.

ἐπιβήλλουσα τύχη. fortuna praesens. ibid.

τὰ ἐπιχτά, p. 178. n. 79.

ἐπιμέζων, major. p. 264.

ἐπίῤῥυτοι (φερόμεναι) πηγαί, juges fontes. p. 241. agric. n. 2. 8. tt.

ἐπιῤῥυσμίη, affluentia, res extrinsecus allata. p. 335.

ἐργάζειν, forma activa. p. 289.

ἐρέεσϑαι (ἐρᾶσϑαι), c. accus. rei amatae constr. p. 236.

ἐρυϑρός. p. 223. ph. n. 35.

ἐρυσίβη. robigo. p. 930. agric. n. 9.

ἑταῖροι, discipuli philosophorum, p. 9. n. 23.

ἑταῖρος, magister, ap. Platonein. ibid.

ἔτος Δημοχρίτειον. p. 144.

ἐφ᾽ ἡμέρῃ, ab initio diei, p. 320.

ἔχειν pro παρέχειν. p. 298 n. 168.

ὁ ἔχων, dives. p. 261. ol μὴ ἔχοντες, pauperes. p. 914.

εὐεστώ, εὐθηνία, εὐθυμία (cf. Hes. h. v.) εὐστάϑεια Epicuri. p. 121. 22. et 309. n. 206.

εὐθϑηνεῖν, florere, pollere. p. 304 n. 185.

εὔλογχος, secunda fortuna eveniens. p. 207. n. 3.

ζέρνα, originem ducit ἃ ζέρεϑρα (βάραϑρα), quae sunt loca concava et paludosa. p. 367. Ζεὺς (ἀήρ). p. 237. var. n. 5.

ἡλικία, de ellipsi huj. vocab. p. 301. ἡμίονοι. p. 226. de animal. n. 3.

Θράσυλλος, θρασύλος, Θρασύλαος, variae ejusd. nominis formae. p. 96. n.J.

ἰδέη, εἶδος, φύσις, part. atomorum forma, pari. ipsae atomi. p. 135.

vat ἐς τὰς τιμάς. p. 314. n. 214.

ioc, praeceps. p. 938. var. n. 8.

ἴονθοι, i. q. ἐχφύματα σκληρά, vari ap. medicos. p. 368 (ἀρεῖς. n. 2. 8. 38).

ἵππουρις, equisetum. p. 8344 (agric. n. 9. 8. 27).

ἰσάτις, glastum, et glasti color. p. 355 (ph. np. 38).

ἱτέας χαρπός. p. 201 (agric. n. 9).

Index reram et verborum memorabilium. 427

ἰχϑύες. p. 236. de animel. n. 9. Uywov τῶν ποδῶν ap. Stob. Floril. XVI, 17. coll. Xenoph. Conv. 1I, 2 8. 11. p. 276. n. 70. ! m

χαϑάπτεσθαι, testes adhibere. p. 335. ph. n. 1.

χαχοφραδμοσύνη, consilium alteri noxium. p. 299. n. 175. καρποῦσϑαι, pass. fructum esse, aut fieri. p. 319. n. 236.

χαρύϊνος. p. 225. ph. n. 39.

xdápta, i. 4. μεγάλως, ἐχτενῶς. p. 260. n. 90.

χατατίϑεσθϑαι (κατατιϑέναι) τὴν χάριν, benefacere alicui. p. 296. n. 155. καταφρονεῖν (ὕδωρ), aquam quaerere. p. 367 (agric. n. 2. 8. 33). χκαταψηφιστέος (pro corrupto χαταψηφισματέος), p. 305. n. 203. κῆρες ap. Democr. p. 266. n. 41.

χινεῖν τὴν xatd) riu, rejicere comprehensionem, intellectum. p. 205. n. 1. χιξάλλης (a χιχάνειν) fur. p. 311. n. 9209.

κλῆμα, fulerum. p. 909. ph. n. 10.

χλωσμός, vox 8p. Atticos haud insolens. p. 967. n. 48. κοσχινεύεσϑαι. p. 207. ph. n. 2.

κοῦφος. p. 214. 15. ph. n. 21. 22.

χρατυντήρια, superiorum librorum confirmatio, libri probativi. p. 136. χυανοῦς. p. 995. ph. n. 38.

χυβιστᾷν. p. 276. n. 70.

χυλίεται δόξα, versatur opinio. p. 206. ph. n. 9.

κυπάρισσος. p. 250. agric. n. 8.

χύπειρος ἢ ζέρνα, cyperus. p. 345 (agric. n. 2. 8. 32).

λαγωοί. p. 954. agric. n. 13.

λείριον, i. q. xplvov, lilium 2. νάρχισσος. p. 966 (agric. n. 2. 8. 25).

λεσχηνεύεσϑαι. p. 295. n. 143.

λευχός. p. 990. ph. n. 32. et p. 222. ph. n. 34.

λευχήπειρος, opp. τῷ μελαγγείῳ. p. 246 (agric. n. 9. 8. 39).

λέων. p. 226 (de animal. n. 1).

λιβάδες. p. 249 (agric. n. 2. 8. 14).

λίϑος, i. q. magnes. p. 140.

λιμός, gen. fem. et ap. Jones et posteriores script. p. 964. n. 33.

λιπαρός. p. 2917. ph. n. 93.

λόγος, apophthegma. p. 126. 2, rerum ratio et causa naturalis. p. 357. n. 41.

λόγιοι, qui patriae historiam callent. p. 360. n. 5.

μάϑησις, rerum perceptarum cognitio, disciplina. p. 319. n. 236. μάλα, c. comparativo junctum, mullo. p. 318. n. 228.

μαλαχός. p. 915. ph. n. 22.

μαλαχόχισσος. p. 345 (agric. n. 2. 8. 31).

οὐ μᾶλλον f, sec. Diog. Laert. IX, 76. p. 376. n. 3.

μέλας. p. 221. ph. n. 33. et 222. n. 34.

μέλι. p. 954. agric. n. 12.

μέλισσαι βουγενεῖς. p. 231. agric. n. 11.

ἐν μέρει, deinceps. κατὰ μέρος, singulatim. p. 940. n. 13.

498 Index rerum et verborum memorabiliem.

μεταμέλεσθαι, μεταμέλει, μεταμέλεια, eo sensu quo postea Christiani scriptores usurparunt. p. 236. 87. n. 102.

μεταπίπτειν, permutari. p. 205. ph. n. 1.

μετέχειν μοῖραν, 6. simil. locutionib. comparatur. p. 308. n. 194.

ἡ μουσική. p. 237. var. n. 4.

μυρσίνη. p. 250. agric. n. 7. -

vagtóc, solidus; it. opp. τῷ κενῷ. νόμῳ, opinione s. instituto. p. 204. ph. n. 1. et p. 208. ph. n. 5.

ὄγκος, quantitas s. moles. p. 917. ph. n. 26.

ὀδμή et ὀσμή, odor. p. 290 et 370. (cf. p. 229. ph. n. 40). οἰχήϊος i. q. ἴδιος. p. 284. n. 93.

οἶτος, simpliciter sors, fatum. p. 974. n. 58.

ὀξύς. p. 917. ph. n. 95. et 218. ph. n. 27.

δρίζειν, decernere, de judice. p. 303. n. 203.

ὅταν, c. indicat. p. 335.

οὗτος, attributi vice fungitur. p. 286. n. 100.

ὀχέειν, ferre. p. 257. n. 11.

ὄψις, oculus. p. 342. ph. n. 15.

παρὰ, originationem designat. p. 352. n. 30.

παραμυϑία, probabilis ratio. p. 206. ph. n. 2.

παράπηγμα, tabula astronomica, Calendarium. p. 144.

παρειχάζεσϑαι τῇ Διὸς φωνῇ. p. 209. n. 9. (cf. p. 94. adn. 1).

πάροδος, vox scenica, de processione in scenam dicta. p. 223. n. 2419.

πεντάφυλλον, quinquefolium. p. 344 (agric. n. 2. 8. 29).

πεπανϑεῖσαι σταφυλαί. p. 250. agric. n. 6.

περὶ τὴν γένεσιν. p. 338. n. 11.

περιστάσεις, res adversae, inferioris aetatis vox. p. 329. n. 22.

πιχρός. p. 217. ph. n. 25. οἱ 218. ph. n. 27.

πολύγονος (ὃς xal χύων). p. 226. de animal. n. 3.

πορίζειν pro πορίζεσθαι, aliaq. similia. p. 149.

πόροι, foramina. p. 243 (agric. n. 2. 8. 22). et p. 333. ph. n. 33.

πορφυροῦς. p. 924. ph. n. 38.

πράσινος. p. 224. ph. n. 38.

προςάπτεσϑαι, c. accus. conjunctum. p. 284. n. 92.

προςαρμόζειν, intransitive dictum. p. 274. n. 67.

προσχοπεύειν, i. q. προσχοπεῖν. p. 297. n. 159.

προτροπή, i. q. ϑέσις. p. 359. ph. n. 30.

πτέρναι, extremitates (radices) petrarum sub monte. p. 368 (ἀρεῖς. n. ἃ. 8. 39).

πτεροφύησις. p. 252. agric. n. 11. 8. 33.

ῥεῦμα ἀτόμων. p. 405.

: potd. p. 250. agric. n. 7.

ῥυσμός (ῥυθμός), typus, figura. p. 132 —33. et 306. n. 205.

ῥυσμοῦσϑαι, erudiri, p. 259. n. 16. 2, i. q. συγχρίνεσθαι. p. 299. n. 133.

Index rerum et verborum memorabilium. 499

Σαώχης, Samothraciae mons. p. 367 (agric. n. 9. 8. 10). σχαληνία. p. 391. ph. n. 28. (cf. σχαληνός. p. 219. n. 28.) ox? oec, corpus. p. 292.

σχληρός. p. 215. ph. n. 22.

σομφός. p. 211. ph. n. 13.

σταβλίον, deter. graecit. pro ἔπαυλις, p. 372 (agric. n. 11. 8. 36). σταῦμός, gravitas. p. 215, ph. n. 91.

στήλη, poenarum genus ap. Atticos, p. 304. n. 203. σηραγγώδης, foraminatus. p. 230. n. 7.

στρέφειν τι φρεσίν. p. 321. n. 941.

στρυφνός el στυφνός, austerus. p. 348 (ph. n. 25. et 27).

ταῦροι ἀκέρῳ. p. 230. de animal, n. 7.

τελευτὰν εἰς xaxobot(nv. p. 194, n. 190.

τὶς et τὶ, omiss. p. 263. n. 41. p. 312. n. 213. p. 315. n. 219. et p. 344. n. 16.

τοσοῦτον χρωμάτων, genitivi usus. p. 355. n. 39.

τρηματώδης, vox Dem. i. q. σηραγγώδης, foraminatus,. p. 230. n, 7.

ὕδρευμα, i. q. ὑδρεῖον, aquationis locus, p. 363 (agric. n. 9. 8. 9).

ὑδροσχοπεῖσθϑαι, (memorab. ejus artis ratio). p. 247 (agric. n. 9. 8. 49).

ὑδροφαντιχή, i. 4. ὑδρομαστευτιχή vel ὑδροσχοπιχή. p. 939 (agric. n. 2, 8. 1sqq. et 8. 47).

ὑπεροχή, magnitudo. p. 347. ph. n. 51.

ὑποϑῆχαι, praecepta. p. 129.

ὑπόνομος, cuniculus. p. 247 (agric. n. 2. 8. 41).

φαντασία, 1) imaginatio, 2) res imaginaria, 3) perceptio imaginaria, p. 349 (ph. n. 23).

φειδός pro φειδωλός. p. 278, n. 71.

φερόμεναι (ἐπίῤῥυτοι) πηγαί, fontes sub montium radicibus sitae. p. 354 (agric. n. 2. 8. 11).

φυσιοποιεῖν, naturificare ap. Tertull p. 293. n. 133.

φύσις, cf. εἶδος v. ἰδέη. cf. p. 241. n. 14.

φύτευσις τῶν διαφόρων τόπων. p. 249 (agric. n. 4).

χειροχίνητα. p. 126, 27,

γειρόχμητα. p. 126. 27.

χειρωνιχὰ προβλήματα, res in arte medicina obscurae. p. 128.

γλωρός. p. 223. ph. n. 36. et 225. ph. n. 39.

τὰ ypníovta, quae fieri oportet. p. 987. n. 108.

χρόνος, pro anno, p. 119.

χρυσοειδής. p. 223. ph. n. 37.

ὠλεσίχαρπος, de salice dictum ap. Hom. p. 370. ph. n. 9. ὧν μέν — ὧν δέ, inferioris aetatis junctura, p. 330. n. 94. ὡς στυγέοντες, simulantes odium. p. 269. n. 54.

INDEX SCRIPTORUM QUI IN HOC OPERE VEL EMENDANTUR VEL EXPLICANTUR.

Ábderitarum quae fertur epist. ad Hippocratem — pag. 38.72 et 75. Aelianus, Var. Histor. IV, 20, — pag. 40. n. 20. p. 44. n. 32et 33. — p. 70. et 87 n. 50. — — IV, 99. — pag. 25 (cf. p. 16 et 17). de animal. natura V, 39. — pag. 226 (n. 1).

— — — VI, 60. — — 139 (n. 3f) - - -- ΙΧ, 64. - — 337 (n. 9). -- - — Xil,16— — — (n3). — - -- —,17.— — -— (n. 4. — — — -—,18— — — (n. 5) -— — — —,19.— — -— (n.6). — - — —,Ww.— — (n. 7)

Ammianus Marcell. 28, 4. — pag. 139 (n. 31). M. Antoninus Philosophus, III, 3. — pag. 91. Antonius Melissa — pag. 88 et 90. — p. 279 (moral. n.76). 292 (n 130). 296 (n. 155). 318 (n. 229). 392 (n. 943). 329 (n. 246). 326—32 (spur. n. 6—32). 332 et 33 (n. 36—38). 334 (n. 4j). Aristoteles de anima I, 29. — pag. 397. n. 91. et p. 400. n. 100. — 1,7.— -— 4082 n. 11. — ]iL23.— - 406. η. 126. — []i3.— -— 400 n. 102. de coelo ], 7. — pag. 380. n. 2f.

— — Il, 13. — -— 389. n. 55.

— — IIl, 2. — — 384.n. 33.

— — III, 4. — — 380. n. 19. p. 387. n. 42. p. 393. n. 69.

— — IV, 6. — — 2485. ἡ. 34.

de generat. et interitu I, 2. — pag. 220 (phys. n. 31). — r. 381. n. 24. — p. 386. n. 36. — ν.

415. n. 152. — — -- I, 7. — pag. 380. n. 22. — — I], 8. — — 373. n.1. 378. n.10Oet1l.

— — de generat. animal. Il, 4. — pag. 396. n. 88.

— — .]L6.— - 383.n. 928 — — — ]|V,1.— -— 396. n. 87. -- — — wv,8— — 2476. η. &

Index Scriptorum ete. 431

Aristoteles de partib. animal.

I, 1. — pag. 375. Il], 4. — — 2496. η. 89. — de respiratione c. Á. — pag. 399. n. 97. et A11. n. 138. -- de sensilibus c. 2. — pag. 404. n. 115. c. 4. — — 405. n. 122. — Ethic. Nicomach. V, 7, 6. — pag. 42. n. 98. — Histor. animal. lib. 1X. c. 39. — pag. 139 (n. 31). — Metaphysic. I, 4. — pag. 9. n. 93. (cf. p. 49. 50). 133. 376 et 381. n. 93. — XII, 2. p. 337. (phys. n. 7). — p. 197. ed. Brand. p. 387. n. 42. — p.177. ed. Brand. p. 415. n. 151. — Meteorologic. I, 8. — pag. 391. n. 62. — Physic. II], 4. — - 379. n. 15. ΠῚ. 9. p. 158. ed. Bekk. — pag. 381. n. 93. IV, 6. 7. — pag. 377. n. 4 et 5. — — VML1. — -— 279. n. 14. — p. 388. n. 48. — Politic. I, 11. — pag. 49. n. 29. Athenaeus, Deipnosophist. ]l, p. 46. F. — pag. 90. IV, 19. — pag. 60. n. 13. et 114. n. 9. VIII, 41. — — 84. n. 4. Boéthius de musica I, 1. — pag. 88. "Cassianus Bassus, Geoponic. I, 5.

— pag. 361 (n. 1).

— — — 116. -— -— 362—908 (n. 9) — — — ]1v,7. — -— 2368 (n. 3). e — — — V, 4, — — 909 (n. 4).

— — — V,9. — — 246 (n. 5)

— — — 8,495. — — 246 (n. 6)

— — — X,99.— — 470 (n. 7).

— — — XL,95. — — 250 (n. 8)

— — — XL,13. — — 970 (n. 9).

— — — ΧΙ, (Ὁ. — — 470 (n. 10).

— — — XV,9. — -— 471. 79 (n. 11). — — — XV,7. — — 2372 (n. 12)

— — XIX,4. — — 472 (n. 13)

Celsus, praef.

lib. de re med. — pag. 11.

n. 31. (cf. p. 28). et 88.

Censorinus de die natali c. 15. — pag. 24. (cf. p. 5). — c. 21. p. 33 sq.

Chronicon Paschale ed. Dindorf. — pag. 21. 26. (cf. p

. 14).

Cicero ad Atticum IV, 16. et VIl, 7. — pag. 84. 85. n. 45.

de finibus V, 99. — pag. 41 sq. 67. 122 et 419. de nat. Deor. I, 19. — pag. 410.

Ι, 93. — — 85. R6. n. 45. Ι, 43. — --- 89. n. 45. et p. 410. οἱ 411. I], 30. — — 411. n. 139.

Tuscul. disput. V, 39. — pag. 4! sq. et 67. Clemens Alexandr, Protreptic, 8. 66. p. 19. S. p. 57.59. P. — pag. 411. 12.

— 8. 68. p. 20. S. — pag. 399 (ear. n. 5). — Stromat. [. 8. 69. p. 131. S. p. 356. P. — pag. 124. 25.

— — p. 131. S. p. 357. P. — pag. 3. n. 8et 10. — p.19. 90.-- p.47(cf. p.44, n.36) — p. 83. 63. — p. 361 (var. n. 6).

432 Index Seriptorum ete.

Clem ens, Stromat. I. 8. 139. p. 145. S. p. 402. P. — psg. 33— 96.

— -— li. 8$. 130. p. 179. S. p. 498. P. — pag. 121.

-- — . V.8.88. p. 252 3. p. 698. P. — pag. 411. 12 Columella de re rustica V, 1, 6. — pag. 5. n. 11. Cyrillus cont. Julianum lib. I. — pag. 13. 14. 96. Demoorates ap. Orell. n. 1. — pag. 334 (n. 41)

-- — — m3 — — 955.660 (n. 6)

— — — n.4 — — 3988 (n. 112)

— — “-- n.16.— — 97.79 (n. 69)

— — — n.18. — — 271 (n. 59)

— — .— nmn.34.— — 390 ( 938)

— — — n.39. — — 3923 (n. 248).

— — .-— n.48 — — 323Á (n. 42)

— — — n.56. — — 317. 18 (n. 228).

— — — n.61l. — — 318 (n. 291).

— — “--: n. 66. — — 3998 (n. 166)

— — — n. 67. — -— 998 (n. 165).

— — — n. 79. — -— 997 (n. 163).

— — — n 80 — — 33 (n 46).

— — -— mn 8J -— — 2318 (n. 933)

— — — n8414—- — 323 (n. 949).

— — — n.85-— — 233Á (n. A4)

— — — n 86, — — 9198 (n. 937).

Demosthenes de foedere cum Alex. — pag. 8J. n. 45.

Dio Chrysostomus, orat. 53 (init) — pag. 359. (ear. n. 3).

Diodorus Siculus, Biblioth. histor. I,98. — pag. 19 sq. (cf. p. 15. n.52. - -- — — XIV,11. — — 22.23. (cf. p. 15. n. 51).

Diogenes Laertius III, 56, 57. — pag. 96 8ᾳ. et p. 100. n. 8.

— VIII, 74. — pag. 92.

— IX, 4. — -- 294. (mor. n. 141).

— IX, 91. — - 387. n. 43.

— —,3923.— — 390n. 5

—, 33, — - 99. et 383. n. 27. —, 94. — -- 38. 39. n. 12— 14. — p. 49sq (cf. p. 8. n. 22). — — —, 95. — -- 40 sq. — p. 40 sq. n. 32. - — —, 36. — — 40.n.16. — p. 50. (cf. p.2. n.4.—

p. 93—97. (cf. p. 46. n. 49). — p. 361. (var. n. 7).

- - —, 97. -- -- 54—47. — p. 985. 86. (mor. ἡ. 9".

— — —, 38. — — 50—52. — p. 61—64. — p. 11.

" - —, 39. — — 36. n. 4 ο(8. (cf. p.57 sq. η. 1 ε(3 — p. 99. 60. — p. 91.

- - —, 40. --ὀ — 94. n. 1.

- -- —, Ál. — -- 18. (cf. p. 2. 6. 7. 9 et 96). —

p. 94. (cf. p. 10). — p.30sq.— p. 39 sq. (cf. p. 8 et 7).

- -- —, 42. — — ἥ 86. n. 48 et 87. Dio-

Index Seriptorum etc. 433

Diogenes Laertius IX, 43. — pag.23. (cf. p. 15. n. 57). — p.89. n.4.

— — —, 44. — - 382. n. 26. — p. 390. n. 57. — p. 393. n. 68. — p. 397. n. 91. — p. 406. n. 126.

— — —, 4) — - 100sq. — p. 108. n. 19. — p. 416. n. 158.

— — —, 46. — — 113.

— — —, 48. — — 1236 —99 (n. 9)

— --- —, 90. — -- 28. 29. (cf. p. 11. n. 30).

— — —, 793 — -— 396 (phys. n. 5).

— — —, 70. — — 376. n. 3.

Dionysius, Archaeol. 1, 73. — pag. 32 sq. Eusebius, Chronic. — pag. 192 (n. 35). — — ed. Aucher. — pag. 13. 21 (n. 5). et 926. — preepar. evangel. X, c. 2 (c. 4). — pag. ὃ. n. 9. — p. 19. Q0. — p. 52. 53.

— — — p. 773. — pag. 379. n. 16. Etymologicum magn. v. νένωται — pag. 361 (car. n. 8). Geminus, element. astronom. c. 16. — pag. 231 (n. 1).

Gellius, Noct, Att, X, 12. — pag. 73. et 139 (n. 31).

— — X, 17. — «-- 65. 66.

— — XVII, 21. — — 25 (cf. p. 11. 12). — p. 26— 29. Galenus de elementis sec. Hippocr. tom. I, p. 46. Fr. — pag. 416. n. 126.

— — — ], p. 7. Fr. — pag. 376. n. 2. Hesychius v. "Ἐπίκουρος — pag. 110. n. 24. — v. εὐεστώ p. 121. 22. — v. παραπλάσματα — pag. 126 (n. 9). — Miles. — pag. 37. n. 5. et 8.

Hieronymus, Chron. Euseb. ed. Auch. — p. 13. Hipparchus, ap. Diog. Laert. — pag. 23 (cf. p. 15. n. 57). Hippocratis, quae feruntur, epistolae — pag. 76 —88. — p. 393. 34(n. 40). Homerus, Il. y, 355. — pag. 346. — Od.x, 510. — — 970. Horatius, ejusq. interpr. vot. ad Epp. I, 12, 12. — p. 41 sq. (cf. p. 60). — Epp. ll, 1, — pag. 194 sq. (cf. p. 71). Joannes Damascen. (Cod. Flor.) in Gaisford. ed. Stob. tom. IV. p. 405. — pag. 293 (mor. n. 134. 35). et p. 319 (sor. n. 235). — - IV. p. 406. — pag. 293 (n. 133). et 319 (n. 236). — — ]V. p. 407. — — 9295 (n. 143) Julianus Imper., ep. 37. — pag. 455q. (cf. p. 49). Juvenalis schol. ad X, 50. — pag. 2. n. 5. — X, 33— 53. — pag. 71. 86. n. 46. Lucianus in Macrob. — pag. 93 (cf. p. 15). et p. 90. — — Philopseud. — pag. 63. 64. n. 24. -- — Vitar. auct. — — 70. Lucretius III, 371. 72. — pag. 307. n. 92. — p. 110. n. 25. — IV, 917. — pag. 408. 409. — V, 620 — 35. — pag. 392. et p. 110. n. 23.

28

43A Index Seriptorum ete.

Maximus — pag. 332. 33 (n. 33— 35). et p. 395 (n. 9). Cfr. Antonius Melissa. Petronius Arbiter Satyr. p. 22. — pag. 62. Philo de vita contemplat. p. 891. — pag. 4t. n. 26. Philodemus de musica 1l. IV. — pag. 110. n. 26. et p. 359 (var. n. 4). Philostratus de sophistis p. 494. — pag. 99. Phlegon, Longaev. c. 2. — p. 2J (cf. p. 15). et p. 90. Plato, Hippias major, p. 283. HSt. — pag. 42. n. 98. — Sophist. p. 246. A. — pag. 109. n. 21. — Theaetet, p. 152. — pag. 109. n. 21. Plinius, Natur. Hist. lí, 5. — pag. 412. VII, 56 (55). — pag. 118. X, 40. — pag. 140 (n. 31). XVII], 98, — pag. 58 (cf. p. 43. n. 31). -- 99. — -- B8. ΧΧΥ,͵ ὅ (2). — — 45 (cf. p. 49). XXVII], 8. et 18. — pag. 139. 40. n. 91. XXX, 1 (2). — pag. 16. n. 61. — p. 27. — p. 41 43. n. 34. — p. 72. - — -— XXXVII, 0. — pag. 141. Plutarchus adv. Colot. p. 1108. — pag. 337 (n. S8). — p. 951 (n. 24). — p. 415 (n. 155). - -- κ»ν.1126,. — pag. 250(n. 85). — et p. 392 (η. 08). — Sloicos de comm. notit. p. 1079. — pag. 358 (η. 1). de amore prolis p. 495.(cf. de fortit. Rom. p.317). — pag.3J8(n.10). — occulte vivendo p. 1129. — pag. 320 (n. 241). — progressu in virt. par. p. 61. HSt. — pag. 165 (n. 7) — sollertia animal, p. 974. — pag. 413 (n. 145). — tranquill. p. 465. HSt, — pag. 121. 123. — virtute morali p. 448. — pag. 415. n. 153. rcipubl. gerend. praec. p.820. — pag. 419. n. 182. sympos. disputatt. IV, p. 665. — pag. 338. (phys. n. 11). — — ,V,7. p. 682. — pag. 408. n. 132. — — VIII, 10. p. 735. — pag. 407. n. 131. vita Camilli c. 19. — pag. 32 sq. — Romuli p. 111. — pag. 5. n. 12. Porphyrius, vita Pythagor. — pag. 51. n. 57. Proclus, comm. in Plat, de rep. lib. X (p. 614). — pag. 114— 117. Pseudorigenes, philosophic., Opp. I, p. 891. — pag. 383. n. 27. — p. 389. n. 52. — p. 392. n. 65. Pseudoplutarchus de placitis philosophor. I, 3. — pag. 379. n. 16. — l, 7. — pag. 410. n. 197. — —,93.— -— 382. n. 26. — —, 95et 26, — pag.382. n. 96. — lI, 19. — pag. 392. n. 66. -— —, 16. — — 392. n. 67. — [H, 10. — — 3889. ἡ. 54. — —, 12. — — 390. n. 56.

| LL E01 11 L1 t g1 gg 1

LE ELT | g g gr 4081481411

Index Scriptorum etc. 435

Pseudoplutarchus de placit. philos. IH, 13. — pag. 959, n. 53. — ]1V,J. — — 2397. n. 91. — ““,4. — -- 398.n.93.et &4. — —,13. — — 402. n. 110. — V,9, — — 407. n. 130. — —,16. — -— 396. n. 86. — mm 95. — — 408. n. 134. Ptolemaeus, inerrantt. stellar. apparitt, et significat. in Petav. Ura- nolog. p. 71sq. — pag. 232 (n. 2). Seneca, de ira ll, 20. — peg. 70. — de tranquill. c. 15. — pag. 70. — natural. quaesit, IV, 9. — pag. 406. n. 125. Sextus Empiricus adv. Mathematicos VI, 116. 17. p. 395. — pag.3J7 (phys. n. 2). — -- Vli, 135—39, p. 399, — pag. 135. 9629. et 990 (ph. n. 1). —, 140. p. 400. — pag. 414. n.150. —, 963. p. 423. ed. Fabr. p. 94. n.t. et 337. 38 (ph. n. 9.). — IX, 19. p. 552. — pag. 336 (ph. n.3). — —,94. p. 554. — pag. 336 (ph. n.4). — X, 181. — pag. 379. n. 14. — p. 699. — pag. 372. n. 26. Pyrrhon. Hypotyp. 1, 123. — pag. 376. n. 3. Simplicius ad Aristot. de anima fol. 6. — pag. 384. n. 39. categor. fol. 68. — pag. 406. n. 124. de coelo fol. 150. a. — pag. 387. n. 42. -- — 68. ἢ. — — 977. n. 7. phys. fol. 7. — pag. 381. n. 24. — -- 8. -- -— 380. n. 20. -- — 73. ἃ. — pág. 397 (ph. n. 6). — — 96 — — 384.n.21 — — 916. — -— 378. n. 13. — - 9310. ἃ. — — 384. n. 32. — — — de sensu fel. 97. a. — pag. 404. n. 110. Solinus, polyhistor c. 3. — pag. 74. Sophocles, Antigon. v. 782. Dr. — peg. 292 (n. 128.) Soranus, vita Hippocrat. p. 16. 25. (cf. p. 11 et 16.) et 88. Stobaeus, Eclog. othic. ll, 7. — pag. 255 (mor. n. 1). — — — HN8-— — 258 (n.14). — — — 19 — -— 257—909 (n. 12. 13 et 15). — — — 19, 3. — pag. 289 (n. 118).

LLL ng ng gl

LL gr g 1g L0 1g ΕΓ1:1|

LL EL 0g 1011411 E[OEELL961 1g 1g 1g LEE Eg Lg: gg: g4 /g

s. 1. — — 410. PY Ι, 17. — — 362 (ph. n. 30). — p. 357 (ph. n. 41... — cod.lib. p. 160. Heer. — pag. 3S9. n. 96. οἱ 383. n. 30. -— — — 348. H. — pag. 379. n. 16. et 384. n. 32. — — — 394.H. — -— 9352. n. 26. 28 *

436

Stobaeus, Eclog. phys. p. 416. — 443. Q— — -- 88. n. 46.

pag. 391.

8tobaeus,

£5110L11H]4HE111(/4b4E 41401210] F4 4€£:0H770:720t0714E) 43404141

— o

- Ξ Slat d

Index Seriptorum etc.

I, 39.

Heer. — pag. 389. — — pag. 3585. n. 51.

pag.

391. 391. 391. 392. 395. 398.

292 (moral. 128).

1, 40. — — 260. 61 (n. 20).

Ι, 74. — -- 263 (n. 28).

H, 1. (n. 2. ap. Orell.) — pag. 325 (n. 1). 1).

— lll, 51. — pag. 304 (n. 20

— IV, 53. — - 256. 57 (n. 11). -- «-- 71. — — 959 (n. 18).

— —, 739. — -— 959 (n. 16).

— —, 75. — -- 969 (n. 814).

- —, 80. — -- 2469 (n. 5).

— —, 823. — -— 370 (n. 88).

— v, 77. — — 32955 (n. 9).

— Vii, 96. — -- 278 (n. 76). et 299 (n. 181). — X, 37. — — 272 (n. 63).

— —,43. — — 32971 (n. 59).

— -- 44. — — 973 (n. 66).

— —, 49. — — 3973 (n. 64).

— —, 66. — — 262 (n. 22).

- Xll 13. — -- 291 (n. 125).

— XII, 40. — -— 291 (n. 124).

— XVI, 16. — — 474 (n. 68).

— —, 17. — -— 9274—77 (n. 70). - XVI 38. — -- 964 (n. 3).

-- —, 40. — -- 278 (n. 76).

— XVIH, 31. — — 267 (n. 46).

— -- 37. (n. 51. ap. Orell) — pag. 325 (n. 3). — XXII, 42. — pag. 302 (n. 190).

-- —, 63. — 980 (n. 86)

— . XXIX, 64. — — 280 (n. 84).

— —, 88. — — 280.81 (n. 87). — XXXIV, 19. (n. 60. ap. Orell) — pag. 326 (n. 4). — XXXVI, 24, — pag. 295 (n. 144).

— XXXVII, 293. — -- 288 (n. 114).

— XXXVII, 46. — - 291 (n. 123).

— XL, 7. — — 2317 (n. 225).

— XLil, 42. — — 311 (n. 211).

— —, 43. — - 312 (n. 9219).

— —, 44. — — Q2312—14 (n. 213).

Index Seriptorum etc. 437

Stobaeus, Florileg. XLIII, 45. — pag. 314 (n. 214). —, 46. — — 314 (n. 215).

- «-- XLIV, 16. — -- 309 (n. 906). — — —, 17. — -— 303 (n. 194). et p. 310 (n. 907). —, 18. — -— 310. 11. (n. 208.) XLVI, 43. — - 304 (n. 900). —, 44. — — 304 (n. 203). —, 48. — — 306—9 (n. 205). .LXXVI, 16. — — 301. 2 (n. 188). —, 17. — — 200 (n. 184). LXXXI, 11. — ὀ -- 316. 17 (n. 222. 93).

. (n. 91. ap. Orell.) — p. 326 (n. 5). LXXXVIII, 25. — peg. 977 (n. 71). XCII 14. — — 973 (n. 67). XCIV, 94. — — 299. 70 (n. 67). XCVII, 94. 25. — pag. 263 (n. 94). XCVIII 65. — pag. 9265. 66 (n. 41). Cii], 25. — — 982 -- 84 (n. 92). CXV, 91. — — 3185 (n. 918). CXVI, 41. — — 315 (n. 219). CXX, 20. — — 290 (n. 119). Strabo I, c. 4. 8. 7. p. 65. Cas. — pag. 145 sq. — XIV. c. 1. 8. 90. p. 644. C. — pag. 82. n. 42. Tertulliánus, Apologetic. c. 46. — pag. 66. Theognis, v. 96. — pag. 269. n. 56. The phrastus de causis plantar. Vl, 2. — pag. 390 (phys. n. 96). 9. 51.

É

-- -- «- — νγὉγἱ1,6.ὄ - -ὀ 2349 (phys. n. 295). - de sensu et sensilibus pag. 339 (phys. n. 12). 50. 340 ( — n. 13).

51. — — 341 ( — n. 14).

63. 403. n. 112. et p. 406. n. 190. δά. -- 342 (ph. n. 15). et p. 403.n. 114. 55. — 349 (— n. 16). 66. — 42A (— n. 17). 57. — 345 (— n.18). et p. 403. n. 114. B8. — 345 (— n. 19). 61. — 346 (— n. 21). 63. — Q8 (— n. 22).

6 QUb QE Co Co QU. Quo 900 Quo Qo Qo ^go Qo GEO quo Qo Quo QU ὃ».

||Π{{|9Φ]1{{{ιΠΠ41{1{||

63. et 64. — pag. 348 (ph. n. 23). 65. pag. 390 (phys. n. 27).

66. — 391 ( — n.98)

67. — 392 ( — n.99)

69 — 916 ( — n.24)

"A — 398. n. 114.

ὡ- mj by

346 (phys. n. 20).

438 Index Scriptorum ete.

Theophrastus de sensu et sensilibus ᾷ. 79. — pag. 394 (phys. n. 35).

8. 76. — — 354 ( — n.37) 8.77.— — 395 ( — n.38) 8. 78. — — 395 (— ἢ. 939). 8. 70. — — 34( — n.934) 8. 82. — — 993 (n. 36). et p. 359 (n. 4). Thrasyilus, ap. Diog. Laert. IX, 4i. — pag. 94 (cf. p. 10. n. 25. et 26). - ejusd. Tetralogiae Platonis — pag. 97 — 99. -- — — Democriti — pag. 100 — 106. Jo. Tzetzes, Histor, var. chil. IIl. hist. 61. — pag. 90. -- — — — -— VII 155. — pag. 16 (cf. p. 23). Js. Tzetzes ad Lycophronis Alexandram s. Cassandram v. 519. — - pag. 119.

Yalerius Maximus VIII, 7. — peg. 41. n. 29. et p. 54 (cf. p. 47). Varro de lingua latina Vil, 37. — pag. 97. n. 7. Xenophon, Cyropaed. 1, 6. 12. — pag. 965 (n. 41).

— Sympos. 2, &. 11. — peg. 276.

F ELLULEL TL LI LO 4 1:10 1014À

eaTCsassssssessesS322252

ass$s0ssasasSsss$st2

33232525

4445

δι

Γ111111111111111{1{1{1111{1{1{}1{11{111|

«

MENDA TYPOTHETICA.

. pro Σωρατὸν lege Σωρανὸν. veterum Ü verum.

ubi 1. oninibusd ue 1. omnibusque. ltronos | latrones.

Thermephoria |. Thesmophoria. βοόλεται 1. βούλεται. suscipiendiae 1. suscipiendao. mutandom ]. mutandum. ἀποθανόντα |. ἀποθανόντα. οὐρανῶ l. οὐρανῷ.

Hippor. ον l. JUppocr.

a ementatoriorum 1, commentariorum.

Sandrocattam Ll Sandrocottum.

icta 1, ictu.

lege: Tertium caput e Geoponicorum lib. IV pe- titum simili Theophrasti [oco satis munitur. Quartum caput e Geoponicorum libro V de- promtum Columellae et Palladii testimoniis defenditur.

ἐφίεσθαι 1, ἐπίεσϑαι.

ἐφιχταί 1, ἐπιχταί.

ἐφιχτόν 1, ἐπιχτόν.

subdolas ]. subdolus.

del. comma post ὕποπτος.

"i χανὴ 1. μηχανὴ.

bores |. laboris.

centemnet |. contemnet.

*(xou 1. ὄχου.

cibri 1, cribri.

ὑπονοήσαντος 1. ὑπονοήσαντες.

μετέωροισι |, μετεώροισι.

a primo l, a prima.

desinit Ι, definit.

οὖν 1. οὖν.

38. 1. 37.

χκαταλείπτεται |, χαταλείπεται.

indicia l. indicio. :

scutari 1]. scrutari.

l. χέχτηται. "

draesens |, praesens.

del. comma post nolo.

l, Cod. Palat. "

del. comma post licet.

φωνεῦτα d l. φωνεῦντα.

σιν ]. ὧσιν.

οὐσίαν 1. οὐσίαν.

εἶναι 1]. εἶναι.

l, ,,Omne et v. 31. reddant."

πα Ν

———— HERR. -—

Berolini, typis J. F. Starckii.

Berolini, typis J. F. Starckii.

THE BORROJWNER WILL BE CHARGED THE COST OVERDUE NOTIFICATION IF THIS BOOK IS T RETURNED TO THE LIBRARY ON OR BEFORE THE LAST