f

■yy

-rrTA'

rr*

D E

NATUURLYKE

HISTORIE

DER

INSECTEN.

DE ^ '^^:

N A T U U R L Y K E

H I S T O R I E

INSECTEN;

Voorzien met naar'c Leven getekende en gekoleurde Plaaten.
Volgens eigen ondertinding befchreeven , door den Heer

AUGUST JOH AN ROSEL

r^N ROSENHOF^ Miniatuur-Schilder.

Met zeer nutte en fraaie Aanmerkingen verrykt, doer den Heer

C. F. C. K L E E M A N N,

Uit den echten Hoogduitfchcn Druk van den Heer Rösel, en de gcfchreeven
Aanmerkingen van den Heer K leeman n, vertaald.

Onder het toezicht en de befchaaving van ecnige voornaameLief hebbers,

VIERDE DEELS, llde STUK.

behelzende een

ALGEMEEN EN BLADWYZBR

op alle de Dcelen, opgemaakt door

ADAM ABRAHAMSZ y^N MOER BEEK,'

Leeraar der Doopsgezinden te Dordrecht.

Te HAARLEMcn AMSTERDAM.
ByC. H. BOHNenZOON en H. GARTMAN, Boekverkooperft

Mei Privilegie,

NAAMREGISTER

Der yiinders, afgebeeld in Rösels Natutirlykc Hijlorie der In-
feSfen , volgens de henaamingen van L i n m /!•: us , met de daar by ge-
voegde gebriiikelykc Nederduitfche benaamingen.

R Ö S E L S I. D E E L.

I. CLASSE DER DAGVLINDERS.

rT^ab. I. Linn. ed. ii p. 77^- ^?^- "^5- Antiope ^ de Rouwmantel, de Pirpcr-
,JL mantel, de Bonte Mantel, de Tnurller, de Moor.
-— — II. Liun. p. 777. Sp. if6. Polychlcros , de groocc Vos, de grcotc Aunlii.

In de aanhaaling van Ltnnaus is eene drukfeil : want daar (laat , Röf. Inf I.

app. I. dut p. I. zyn moet, vermits de Letters app. hcc 111 Dcd van Röl'cl

aanwyzen.

■ IIJ. Linn. p. 759. Sp. 131. Jo, de Paauwenoog.

IV. Linn. p. 777. Sp. 167. Uniac^ de kleine Vos, de kleine Aurelia, de

Lentebode, de JBiandnetel- Vlinder.

V. Linn. p. 778. Sp. 168. C. Album, de C. Vlinder, de Menfchenvriend ,

de gehakkelde Aurelia.

« VL Linn. p. 779. Sp. 175. Atalanta, de Admiraal, deBontwiek, de Num-

mer-Kapel de Agt- en - negentiger , de Mars.

■II-.— VII. Linn. p. 7^-5. Sp. 209. L'apbia, de Zilverllrecp , de geftrcepcc Pacrle-
moer- Kapel, de Imperator, de Keizermantel,

.. VIII. Linn. p. 7'i3. Sp. 202. Prorja, de Tralie* Vlinder.

— IX. Linn. p. 783. Sp. 201 Letiana, het Net, de Onwecrflraa!.
■■ X. Ltnn. p. 774. Sp. 17. Carduiy de Diltelvii\k.

IL CLASSE DER DAGVLINDERS.

Tab. I. Linn. p. 750. Sp, 33. Macbaon, de Venkel- Vlinder, de Zwaluwenllaart,

de Koninginne - Page.
■ ■ I ■ II. Linn.p. 751. Sp. 36. Podcilirius, de Koning -Page, de Zegeklinder.
i lil. Linn. p. 758. Sp. 72.. Craragi, het duitfche Witje, de geaderde WiCte

Kapel.
'■ IV. Linn. p. 75a. Sp. ^s» Brasfica^ de gioote Witte Kapel, het Kool witje.

* l Tak.

38023

IV

NAAMREG ISTER.

Tab. V. LUin. p. 759. Sp. j6. Rapa , het kleine Wicje, het Raapwkje.

VI. Linn. 'p. 7)>7. Sp. 220. Belula, de Niervkk, het groot Ürauj:- Schild-

p^ijTcrjc.

VU. Linn. p. 78R. Sp. 221. Pruni, de Puntband.

^ — VIII. Linn. p. 761. Sp. 85. Catdamincs., de Aurora, hec Oranje - Pietcrfe -

lie-Beeflje, de Landkaart.
-. IX. Linn. p 70B. Sp. 222. Oiierciis, de Bbauwftaart , de kleine Weerrc'iya-

Vlindcr, hec Schildpad- Vlindenje van den liik. Röf^l heeft flctjcs hec iMaii-

netje; hec Wyfje is mee mser blaauvv voorzien.
• X Linn. p. 795. Sp. 267. Malva , de Malvavlinder.

I. CLASSE DER NACHTVLINDERS.

Tah. ï. Linn. p. ~c)6. Sp. i. Sphln.x rcelhta., de Nachtpaauwenoog , de PaauwQn-

oog-pylltaarc.
• II, Linn: p. 797. S;-». 3. Tili<s ., de Linlenzjïger, de Lindail,

KI. Linn. p. Iic2. Sp. 19 Eupborbicc, de Hondenfpoor, de Wolfsmelkvlinder,

de bonte Olitunc.

— IV. Linn. p. 801. Sp. 17. Elpenor , de groore Wynvogel, de Wyngaards - Oli-
fant.

V. Linn. p 801. Sp. 18. Porcellus., de kleine Wynmot, de kleine Olif-.nc.

■ VI. Linn.p. 802. Sp. 32. Pir.ajiri, de Dennenpyl, de Pynbooms PyHbarc.

• VII, Linn.p. 7^8. Sp. 6. Convolvuli, ÓQ Wiudevlinder, de iVIo(ch,deBrom-

Voge\ , de groo:e Turk.
VlII. Linn.p. 803. Sp. 27. Stcllatarum, de Karperftaart, hec Muisje, het brui-
ne Onruftje.

II. CLASSE DER NACHTVLINDERS.-

lab, I. Linn.p. 819. 5^p. 38. Phal.B. Caja,de groote , de ruige Beer,deLeccerhout.s4

Uil, de wyfies kunnen meer dan loao eijeren leggen.
•— — II. Linn.p. 813. Sp. 23, B. Potatoria, de Eenhoorn, de Gouiboord, de On»

k ruidfpinner , de Dronkert.
■ III. Linn. p, 8al. Sp. 44. B. Dispar, de Stammot, de Roozenboomfchenders-

Uil.
' ■ ■■ IV. en V. Linn. p. 810. Sp. 7. a. B. Pavonia minor , de kleine Nachtpaan weur

cogCi).

lab.

(i) 'Er is nog cene foort, welke aan deeze Vrouuvelyke Naclitpaauwenoog zee* gelyk is; en waarvan
liet Mannetje zyn Wyfje volkomen gelykt ; uitgenomen dat het Wyfje wat grooier zy. Deeze foort kom
rir eene dergelykc, maar zwarte en met oranjegeele knoppen vorfierde Rups, te voorfchyn ; dezelvs wordt,
K-uevess djeeze, doch zeldzaam, op de s:eedoorn[lriiiken gevonien.

NAAMREGISTER. v

Tab. VI. Linti. p. 8 1 8. Sp 35. B. Neuftria , de Scamring - Vlinder , de Boomringfpinr.cr ,
de Blaauvvkops-Uil.

VII. en Vlll. Linn. p 846. Sp. 135. NoSl. Pfi, de Pylmor, bet Piekeniertje.

-— IX. Linn. p. 822. Sp. 4 . B. Salicis , de Ringvoer, de Xcrrenender.

— — X. Linn. p. 8:». Sp. 67. 5. Ptirpurea, de «eele Purperen Beer.
— — XI. Linn.p. 856. Sp. il>i. iVöc;. Pyramidea , de Pyraniidemot , de Vlamveu»
gel, de Meudonec.

■ XII. Linn. p. 857. Sp. 188. Noet. Delphiuii ^ de Roozenmot, de Riddcrfpoor.

XIII. Linn.p. «46. Sp. 136. No&. Cbi:, de Chi linitr.

XIV Z,/««. />. 8 1 6. Sp 3i.Z>. i^wa^Z'rf/a, de Maan vogel, het vermolmde Hour,

de Wapendraager

— — XV. Lwn p. 841. Sp. in;. Noft. Napta, de Jongvrnuw, het vi rmiljoen-ro'"-

de Weeskind. NB, Hi riseene diukfcü b\ Linn.:, want Vr Ü.nt A't/.'

Inf IV. T. XV. doch hec «luer zyn , /«/. 1. P/- l"l. '1. X\'. l',y de v. laaide
Sp. 120 PaSïa, flaat ook wel Rö el T. XV'. Doch het daarop gegeeven ken-
mi rk, abdomitie fupra riJhio^ voegt hier nier.

■ . I — X'v'I. Liun. p. 826. Sp 5c;. B. Cccruleocephaln , de Bruinkop , de zonder

Zomer.
_ XVIl. Linn p. 840. Sp. 114. No&. Quadra, de Vicrkantvkk ,de Teerlirgvo-

gel, de Str< ohoed.
— XVIII. Lian. f. 827. Sp. 63. B. Cosjus , de Willigen - boor, de Houtuil.

NB. Deeze is de door den tJeer Lyonet zo IVaai onrlcede Iloutrups.
^ — XIX. Linn. p. 815. Sp. ly. B. Firtula, de Vork-of grooccTwcedaart, de

Hlt • elynvlinder.
___ XX. Linn. p. 827. Sp. 61. B. Ziezac, de Zadclmot.
'. XXI Üeezen heeft Linnaus niet; maar i^^^^s///; noemt hem , in zyne verzi'

meliiig der Zwitzerfche Inftften , p 35. N. 662. Phal Cynii Simi.'isy di

Zwaan.
» XXII. Z./'/z;/. p. 822. Sp. 45. Z? Chryf( rrbda , de Gcidncbtige Zu-ann, het

D nsk ikkertje.

■ . XXIII. Linn. p. 850. Sp. 153. Ni&. Ferbasci , de bruine Monnik, de Wol-

Ie ^^uid.suil.
. ..- XXIV. Linn. p. 849 Sp. i-i. NoSi. Exfokta ., de Aspeftmot , het ver-
r tte Hour, de Roetvlak, deNachtuil.

■ XXV. Linn. p. 8^9. Sp. 150. No£ï. Ufiibr^iica, de K;piraager, de Graau-
we Monnik.

XXVI. Linn.p. 824. Sp. 53. B. Anafïomofny de Populiermot, de verwarde
Band.

XXVII. Linn.p 852. Sp. 164. A^töf. Rumicis , de Zuurineuü.

. XXVIIl. Linn. p. 832. Sp 80. B Cameliiia, het Kameel tje, het Kroonvo-

g^'Je.

- XXIX. Linn. p. 852. Sp. 1^3. Nv£l. Brctsfica, de Kooluil.

*4 Tab.-

M .N A A :.i n i: G 1 s T i: r.

T.:J. XXX. Llin.p. 817. Sp. 142. N^cL Poficaria , C^i Zu^^riJ, de Z.v-.nu:!.

XXXI. Li in. p-^Sh Sp. i?3- A't.if?. JtripUcis j de AJilJomor.

XXXlf. Deeze TV/iJ' heefc Limisus p. ^53. by Sp. i7i. onder da.i naam van Al

Ohracea aana;eh.uld; ichoon 'er door eenii drukfeil XX '^L Iha. Ookfj'iyiudvj
bcfchry ving van LinuiZus,N. Spirilinguis Crifiata , alis Jejiexis ,fuptriortbu$
ferriigineis Luniila latescs'é.ne ^ flriga alb.i pjsücs bidentaia, niec in alle doe-
len daar mede over een te komen.

XXXUI. Linn.p. 852. Sp. 165 NqB. Oxyacanthx^è& IIoog!laartuil,deBoeIc»

vink.

XXXÏV. Linn. p. 854. Sp. 175. N.Sl. Triplacia, de Driebiiliige.

XXXV. a Linn. p. 814. Sp. 26. Diiuietif de Grasmoc, de G^a^jaager,deHaa•

gcfpinner.

XXXV. b. Linn p. 814. Sp 25. Qtiercus , de Hrageheld , de Jaager van den Eik ,

de Eikcnfpinncr, de Eikenklimnier. NB. Rüjel heefc de Rupfcn deezer beide
INachtviinderi , door hem op Tab. XXXV. a. en XXXV. b. voorgefteld, verwis-
fdd; zo dat de Raps en Pop van den Haa^eheld, op Tab. XXXV. a, Fig. 1. 2.
3.; en die van de Grasmot, op lab. XXXV^ b. Fig. i. 2. 3. voorkomen. De
Rups van de Pb. Diimeti, of Gras:iioc, oncboudc zig meeft in 'c Veld, en voedt
ziï me: lec fmaile Gras.

. XXXVI Linn.p. 813. Sp, 21. B. Priwi, de Vifchlbart.

XXXVII. Lirm.p. 825. Sp. 55. B. Fasceluia, de Borftelmot, de bruine An-
tiek.

XXXVIII. Linn. p. 824. Sp. 54. B. Pudibunda, de Hnofdhanger, de geele An-
tiek. Decze echter zoü, volgens Muller i Faun. Friedr p. 47. n. iJ^2.éQPhaL
NoB. Jutlca ^ zyn.

. XXXiX. Linn.p. 825. Sp. 56. B. Aniiqua., de Laftdraager, de kleine Antiek,

de Zonderlinge. NB in Röjeh lil Deel Tab. XIII. vindt men het Man»

netje.

— — - XL. Dnn. p. 826. Sp. 57. B. Gnnoftichma, de Hoekvlek.

■ XLl. Linn. p. 812. Sp.'i"8. B. Ottercifolia , het Eikenblad, de Ooftmot, het ver-
dorde Blad, de dorre Bladbondel, de Kopervlinder.

~. XLII. Deezen hi^k Linfueus niet. ffy wordt van eenige Lief hebbers de yifcb'

t'/tfi/jTf/ genaamd; doch heefc veel overeenkomft , met dien van 7<ï^. XXV. de
Umhraiica by Linn. Sp. 1 50.

XLIII.Zjfl».^. 836. Sp, 95. Pb, NoB. Fulïginofat de Roetvleugel, het Wia-

terbeertje.

■ XLIV. en XLV. ontbreeken by Linnaus.

. XLVl. Linn. p. 829. Sp. 6c). a. Bomb. Lubricipeda ., de Glibbervoet, de witte

Lospoot , de Hermelynmot.

-. XLVil. Linn.p. 829 Sp. Cg. b. houdt dee^cn voor geen onderfcheidenfoort;

coch dezelve is wezenlyk eene onderfcheiden foort van die op Tab, XLVIj en
wordt de geele Lospoot of de geele Herraelynmot genaamd.

, XLVllI. ontbreekt by Linnaus.

TjK

NAAMREGISTER. j^

Tab, XLIX. Linn, p. 839. Sp. Ilf. Ph. No&. Jacohaa, de St. JacobsraotihetZand-

uiltje.
■ — ' L. ontbreekt by Linn^eus.

LI. Litm.p. 854. Sp. 1^4. Ph. No&. Pj-aecox,de Roodzoom, de Parallelmot.

« Lil. LwiJ. p. 854. Sp. 172. Pb. No&. Pifi, de Peuluil, de Schelleneeter.

Lllr. LIV, en L\'. onthreekenby Linmus, in Fabricii Sy/i.Entom. p. 600 N.

42. wordt hy genaamd NoSi. Cerafi deKerfenuil.

- LVI. Liim.p. 857. Sp. 186. Ph. NoSt. Typica de Splinterrtreep.

LVII. Linn. p. 805. Sp. 34. Sphinx Filipendula^ de Cirkelmot , het groenslan-

zige roodgevlakte Duinüiltje.

LVIII. Z/««.^. 823. Sp. 50. Ph. Bomh. Coryli, de Hazelaars Uil.

LIX. Lim.p. 8 (4. Sp. 24. Ph. B. Pitii, de PynboomuU, de Pynboomfpinner.

Uil , de Banduil van den Sparreboom.

' fJ; i^""- ^' ^'^- JP- 34. Pj^- B. PopuH, de Populiervlinder, de Kruismot.

^WLwn.p. 845. Sp. r33. P. N. Abfmthii, de Vierlingspunr.

^ — " ^V^' ^^""-P- ^'5- Sp. 28. Ph. B. Lanejïris, de Achterwollige.
— • LXIII. Ltrm. p. 032. Sp. 81. Pb. B. Oo. de dubbelde O.

lïl. CLASSE DER NACHTVLINDERS.

Tab. I. Lïnn.p. 860. Sp. 205. Ph. Gemi. Almaria , het Bord, de NachtvIeugeL
ll.Ltnn.p. 8Ö7. Sp. 242. Geom. Groifulariata, de Inktvlek, de gevlekte Ty-

ger , de Arlequin , het Aalbezien - Uiltje.

•— — ■[jï- Pig- 3- ^i»n- P- «62. Sp. 216. Geom. Fasciaria, de Gebandeerde.

t INB. Ltnmus heeft hier Röfel met aangehaald: in Scopoli Entomol. Carn. /j^i

heet deeze Vlinder Cervinalis. ''^'

IV. Lim.p. 863. Sp. 219. ^^^i/^r/<7, de V. Vlinder. In Mullsri , Faun. Friedr.

p. 49. N. 434. wordt hy echter Vitiuciria genaamd.

~ V. Linn. p. 843. Sp. 127. P^. No&. Gamma, de Gamma- Vlinder, deGsud-
gamma, de Ypfilon, het Pilloolcje. De Rups kruipt als eene Spanrups, en
daarom heeft Röfel haar in zyne derde Clasfè gefield.

JI!;^/'?^-^- ^^°- ^P- -°-'- ^/^'"' ^^f>^^^":aria , deSpitsftaart, de Puntkapel.

— ~- Vil. Ltnn.,p. 873 Sp. ub"^. üuccenturiata ^ de Aanhang.

■•- VlII. ontbreekt by Liniiteus.

IX. Linn.p. 862. Sp, 211. G. Elinguaria^ de Koolzuiger.

' ^' Liiw.p. 860. Sp. 2c6. G. Syrifigariaf de Viiertmeeter.
XI. ontbreekt by Limiaas,

v^indef^""" '^' ^^^' ^^' ^^^' ^' ^^^'^^^"'^''"^^ ^« Dagvlinderachtige, deBrem-

. Xm ïimi.p. 865. Sp. 23 G. Firidata, het groene Lint, het Groentje. By

Fabnaus.S. E. P. 620. N 3. heet hy Phal. Geom. Fernaria, de Lentevliu^
der j en ia üiullers Fauna FiiedricJndal, p. 5 1 . Wo, 454. Stri'^ata

** "^ IV. CLAS.

K NAAMREGISTER.

IV. CLASSE DER NACHTVLINDERS.

Tab. I. Linn. p. 835. p. •28(?. Ph.Tortrix mridana, de groene Bladroller. (NB.) In
Lititicsus moelljby de aanhaalin;; vaa Kófel, nie: Haan. T. III. maar T. I.

— — II. Linn. p. 876. Sp. 293- Rofana, de zwarte BlaJroller. Linn. heeft bier
Rjjfel iiiet aangehaald, en ook, behaiven die, den Vlinder zo belchreeven , dac
hy met de belchryving van Ri fel niet regt overeenkomt >

— — III Linn. p. «76!. Sp, 287. 'Clorana, de Wilgebladroller.

,. Tab. IV- Linn. p. SÖ2, Sp. 335. Phal. Pyralis verticalis, de Brandnetel-

vlinder. Linn. heeft 'er by gevoegd, Igrtrix.
— — V. Linn. p. 900 Sp, 459 Ph. Alucita pendaEtyla.,^^ Vyfveder, het vyfvede-
rige Penuiltje.

— r— < VI, Linn. p. 88 1. Sp. 331, Ph. Pyralis Rojlralis, de Langfnavel.

VII. Linn. p. 885. Sp. 351. PkaL Tinea paJella, de Ooftmot, de Ragrupsuil,

■— — Tab. Wlll. Linn. p. 884. ed. 350, Enonyniclla, de Kagrupsuil van den Paa-
penboora.

-^ IX. Linn. p^ 887. Sp. 2,^7, Salicella., de Wilgenmor.

^.^.mm. X. Linn. p. 890. Sp- 389. XyloficUa.^ da Leukojenmot , het Salade vlindertje.
CNB.) \wLimi. ftaat: Röf. inf. IV. T. moet zyn : Inf. I. Ph. IV. T.X.

«— — XI, Linn. p. 887, Sp. 376. CucuUaia, de Sperwermot.

, - — XII Linn. p. 889. Sp. 377. Gr<?;w//^,de Graanmot,de Koornuil.

.. XIII. Linn. p. 892. Sp. 40». Pomonella, de Peermor, het Appel- en Peeren^
uiltje.

— — XIV. Linn. p. 873. Sp. 272. Ph. Geom. Uriicaia, de Brandneteluil.

■ ' XV. ontbreekt by Liimceus.

■ ■ . ■ XVI. Linri. p. 891. Sp, 406. Tin. Refmella^ het Harluiltje.

^- XVII. Linn. p. 888. Sp. 372, 373. Pellionella & Sarciiella^ de Pels- én

Kleedermot. Hierby heb ik den Leezer nog te berichten, dat 'er, wanneer
''er 'm Linn. ftaat, by voorbeeld: p. 754, Sp, 5"?. Piera. Röf. add. T. Vf.
enz, daardoor altoos Kleemuns Vervolg., en de daartoebehoorende Plaaten aan-
geduid worden. Maar wanneer 'er ftaat. Rjf. app dan ziet dat op het derde
Deel van Kfek Natuurlyke Hijhrie der Infiéen , of op de bygevocgde
PJaaten in het Aanhangfel , of vierde Deel.

R Ö S E L 5 lilde DEEL.

Tai>. I. en II. Linn. p. jc)<). Sp. 9. Sphinx Airopos , het Doodshoofd. (NB.) Dit
Meefterftuk van Röfels Kunftvermogen heeft Linnéeus agterwegen gelaaten.

III. Linn. p. 871. Sp. ada. Pbal. Geom. Sordmay de VuiMak.

, _..« IV. ontbreekt by Limntus.

Tak.Vi

NAAMREGISTER. xi

SSr^. V. Linr,. p. yvg. Sp. 8. Sphitix Ligupris, de Liguftcruil , de Hulfter, (NB.)

LUivaus heeft Röjel hier niec wel aangehaald j het ir.cct zyn : iicy^ ö/^. of: 111

D. T. V.
» ■ ' VI. /'/g. t, o. De Rupfen vaneen Sphinx, die zcei- veel overecnkomfl hcefc

met den Sphinx Euphtrbia , in ivö/e/5 I. Deel I. Clasfe der Nachtvlinders 7ö^.

III. Gemelde Rups vindt men op de Gallium of het KIeefkriiid,isookvrygelyk

aan de Wolfsmelk-riipsi fchoon zy niet flegts enkel dat kruid eete. In myn Vcr-
. volg op Röfel hoop. ik den Nachtvlindt r dier Rupfe te zullen kunnen afbeelden.
— — VU. VIII. IX. Lir.n.p. 817. Sp. 33. Pb. B. Mort, de Zydcplcoijer.
'■ X. is volgens Limi.p. 786. Sp. 213. Pap. Laihonia: doch de Lathonia isietg

grooter; anderzins is hy dien van Röfel zeer gelyk. In Sccp. Carn. p. 16». N.

440. is de volgende Vlinder Euphrojyne ^ de Prins, de Bcrc,viülenvouvver , de

Paarlcmoervlinder.
— — XI. ontbreekt by Lirm.

• Xil. Lir.n.p. 816. Sp. 30. Phal. B. Fagi, de Eekhoorn.

«___ XIII. Li.m. p. 825. Sp. 56. Ph. B. Antiqua. Dit is het Mannetje, behoorend*

tot het ongevlcugtlde vvyfje, in Röfels I. Deel. Nachtvl. II. Cl. Tab. XXXIX.
■I I ■■ XIV. Linn.p. 874. Sp, 281 Thai. Geont. Brumata, het Vorfliiihje , het Win-

termeeterrje. Doch deeze Rözclfche Vlinder is het waare eigcniyke Wintermee-

tertje niet: den echten heb ik op de XXXI Tab. myner Byvoegfekn afgebeeld.

En 't Mannetje, dat tot het Röfelfche vvyfje behoort, is in dit ïll Deel op Tab.

XL. Fig. 6. te vinden.
i* M. XV. XVI. LUin.p. 798. Sp. 5. Sphinx Nerii, de Oleander of Roozenlaurier-

vlindcr.

■ XXX. Li?w. p. yr)-j. Sp. 2. Sphinx Populi, de Tandvleugel, de gehakkelde Pyl-
ftanrr.

■ XXXIII. Fig. I. s. Llnn. p. y^6. Sp. 162. Tfip, Populi, de groote Ysvogel.
Dcszclfs Rups en Pop vindt n^en in het IV. Deel , Tab. XXXI , ris,. 1-5.

XXXIII. Fig. 3-4. Linn.p. 781. Sp, 187. Pap. Camtlla , de Bnndvlek. Dee-
ze zcu, volgens Rofel, dezelfde zyn, met den in dit Dcd, op Tab. LXX. Fig.
3. afgcbeelden zwarten Vlinder; welks Ruj-s en Pop mede in de i en 2 Fig.
afgemaaid zyn. Lifificviis heeft deczen Vlinder Pag 781. Sp. 186. ten onregte,
Sybil/a geraamd, l^'eJke door den Heer Rlifel nog gehcelnietalgcbceldis;docb
zeker Liefhebber van Infcden heef: my willen verzekeren , dat Röfel, op Tab.
XXXIII. Fig. 3.-4. en op Tab. LXX. Fig. 3. geen Vlinders van cencrleie foort,
maar vt aleer de wyfjes van twee verfchillende füorten afgebeeld hcefc.

m, I . XXXI V. Fig. 5-6, Linti. p. 773. Sp. 149- Pap.Hermione,de Duitfche Atlas.
Ftteszin noemt hem daar en tegen, in zjne Verzameling der Zwcedfche Infec*
ten, p. 29. No. 563. de Seinde v,v Linn. p. j^^. Sp. 148. De voorgea^elde
Hertmonc van Linn, Sp. 149. ?oh Röjel echter in ?yn IV Deel opTö^.XXVlL
Fig' 3-4 afgebeeld hebben. IMaar de Heer tv?» Rottemburg noemt den laatfl;.
geweiden in zyn VI ftnk van den Hallifchen ^'atlluronderzoeker , p. 17. N. 3,
niet Hermicne , maar P. Velkda ; e-, houdt hem voor ccr.e van de Pap. Hef'

m NAAMREGISTER.

tnione gantfch opderfcheiden foort. Doch ik laac het geheel onbedifcht, of Tt'óV

fèl de Pap Semele, al of niet afgebeeld hebbe.
Ta5. XXXIV Fig. 7. 8 Ltfia. p. 77 \' Sp. 155. Pap.Jurtina^^t geele Sandange.

En, fchoon Linnaus, by Pamphilus p. 791. Sp. 239. deeze XXXIV Tab.

Fig. 7. 8. insgelyks wel aanhaale, is dezelve echter eene volllrekt aadere,

en door Ejjfel geheel niec aangehaalde foort. Rófih Juriina , Linn. p. 774.

Sp, 155. is eigenlyk het wyfje, behoorende tot de Janira van L'wvaus.
• • ' XXXVII. Fig. 1. a. Lin/i. p. 77a. Sp. 147. Pap. Galaihea , het Dambord,

de Marmerargus. Deszelfs Rups is door Rifel in dit Deel op Tab. LXX,

Fig, 6. b. afgebeeld. Hy heeft 4 voeten; behoort, om die reden, in Rö»
fels eerfte Clasfe der Dagvlinders; en hy heeft denzelven, ten onrechte, in

de tweede Clasfe geplaatft.
■ I— XXXVII. Fig. 3. 4. 5. Deeze zou, volgens Linn. p. y2g. Sp. 23 i. Pap

^iguSf het Zilveroog zyn. Maar de Heer van Rottemburg houdt Fig. 4

voor het Mannetje van Geofroys Deml-/irgus. Fueszün daar tn tegen houdt
Fig. 5 voor den Argus en Fig. 3. 4. voor den Argiohis van Linnaus. Ik

Iaat het onbeflifcht, wien van deeze Vlinders de naam van Argus., Serniar-
guSf Icarus, Demiargus ^ Damcslas, of Argiolus , toekome; en merk nier
alleenlyk aan, dat Fig 3 en 5. eenerleie foorc is; zynde eigenlyk een bkauw
Mannetje, van een Wyfje, welks bovenfte Vleugelzyde eene donker • bruine
koleur heeft; en aan den rand, met eene bezooming van Oranje-geele, doch
op ieder niet even duidelyke, en by het Mannetje bykans geheel niet zichc-
baare vlekken, voorzien is.
£—»»- XXXVII, Fig. 6. 7. Linn. p. 789. Sp. 232. B. de Goud -of Ducautenvlin-
der, de Vuurvlinder, de Veeloog. Rö(els afbeelding (lelt ons voor oogen
het Mannetje van de Pap. Hippotha. Linn. p. 793. Sp. 294 ScopoU En-
tomol. Carniol. p. 180. 181. N. 462. Hy wordt dikwils mee f^irgaurea en
Phlacas, by Röfd, Tab. XLV. /%. 5. en 6. afgebeeld, verwisfeld. Ook
heeft het Wyfje Hippoth<£ wcrklyk veel overeenkomll met den Papilio Phlacas ^
op de bovenfte zyde der Vleua;elen; fchoon het niet zo zeer vuurkoleuritje, als
het Mannetje, maar vee! eer zwartbruine en verfcheiden zwarte Vlekken vertoo-
nc. Zo nogchans iemand het beter mogte weeten en .mders ondervinden , mee
dien begeer ik , over zulke willekeurige bloote benaainingen , geen twirtgeding
aan te vangen ; maar zal hem gaarne de eer van eene voldoender benaaming te
kunnen geeven afltaan.
— — . XXXVlil. P^ig. 2. 3. Linn. p. 803. Sp. 28. de Sphinx fuciformis ., de Hom-
melmot, de Glasvleugel, het Glazen Onruflj e. Deszelfs Rups en Pop vindt men
in het IV. Deel. Tab. XXXIV. Fig. i -4.
I ■ I. XXXIX. Fig. I. 2. Linn.p. 835. Sp. 92. Phat. NoSi- Matronula., de Dame,
de Augsburger-Beer. Deszelfs Rups is in het IV. Deel. Jak IV. /Vg. 4, af-
gebeeld,
-«-i XXXtX. Fig. 3. Linn.p. 817. Sp. 33. Ph. B. Verficolora ., de Bontvleugfcl , de
Elzenmot. Het Wyfje Fig, 4. ontbreekt in Linn. \ volgens Fabric. S^ft, En*

tam.

NAAMREGISTER.

Vtu

tom.p. 614. No. 100, is het de Phal. No&. /IprUins. Linn. p. 847. Sp. 138.

Het worde ook de Seladon , de Pylpunc en Diana genaamd.
Tab. Xi-. Fig. i • 5. ontbreekt by Liiwaus.
XL. I'ig. 6. is het Mannetje van het Wyf je.

XIV. Fig. 4. Linn. p. 874. Sp. 281. P/uil Geom Brumxta, het Vorftuiltje;

het Wintermeetertje.

XLI. Limi.p. 888. Sp. 375. Phal. Tin. Mellonella, de Honiglikkcr, de Byen-;

mot.

XLII. Liiw.p. 775. Sp. 161. Pap. Iris., de Changeant, deWeerfchynvlinder^

de Regenboog.

, — — XLIV. vertoont de rerwisfelende of vvcerfchyngeevende Vleugel vederen deezes
Vhnders , of deszelfs Schelfertjes. Men vindt deszelfs Rups in het IV. Deel
Tab. XXXI. Fig. 6. het Rheebokje geheeten ,• en de Pop is in Kleemam By,
voegfekii. Tab. IX. Fig. 3. a. afgebeeld.

>— — XUll. Linn. p. 823. Sp. ^2. Ph B. Curtula, de groote Erpelitaart, Den
kleinen vindt men in het IV Deel Tab. XI. Fig. i • 6.

■ XLV. Fig. I. 2. Linn.p 754. Sp, 50. Pap. Apollo., deRooden-Oogfpiegel,

de Roozenvlinder. De heldere foort is de Papitio Khea\ de hier toe hehooren-
de Huislool'.rups is te vinden in het IV Deel lab. IV. Fig. i - 2. (^^^^ Linn.
heeft allceniyk de Rups, maar niet den Vlinder, uit R'i'jel aangehaald.

— — XLV. Fig. 3-4. Lïim. p. 7 «9. Sp. 238. Pap. J4rion, de Randpunr.

XLV. lig. 5 - (\ Linn. p. 793. Sp. 253. Pap. Virgmrecc .,^0. Vuurvlinder. Doek

hy is niet zo zeer de Pap. Virgauna als wel de Phlacas, Linn. p. 793. Sp.
252. de Aardvlinder.

'— — XL VI. Fig. I. 2. 3. Linn p. yé^. S^. 106. Pap. Ramni, de Citroènvlinder,
de Ciiroenwitte, de Boterkapel , het wandelende blad , Fig. i , 3. is het Mannetje,
Fig. 2. het Wvfje. Derzelver Rups en Pop vindt men in het IV Deel, Tab.
XXVI. Fig. I - 5.

— — ■ XL VI. Fig. 4. 5. Linn.p. 7Ó4, Sp. 100. Pap. Plyak , de Oranje geele IIooiiüF.
Röfel heeft alleenlyk het VVyfje; want aan het Mannerje ontbreeken, in de brui-
ne bezooming, de geele Vlekken.

XLVH. Linn.p. 834 Sp. 90. Ph. N0&. Dominula, het Juflorqe, de Specht.

XLVIII Fig. 5. 6. Li'w. p. 833. Sp. 83. Plal.No&. .FscuIi,dibhzuvfeZeef,

de Landtyger. Rö/el heeft alleenlyk de Rups: den Vlinder vindt men by ReaU'
vmr. Mem Tom. IL pi. XXXVllI. Fig. 1-4;

— — — XLVIIL Fig. 3. vertoont alleenlyk eeneRups; derzelver Pop en Vlinder is ia
Kkemans B^voegfelen, Tab. XIII. Fig. A. B. afgebeeld.

•i— — XLIX. Linn. p. 813. Sp. 21. P/j<s(/. 5o?»^. /JkW, het Braamboózenblad, de Braam»
uil , de Veelvraatsvlinder.

■' L. Linn.p. 855. Sp. iy6.Phal.No&. Satellitla, deTrauwanr.

— — LXVIil. lug. 1-2. de Rups en Pop behooren tot Ltnn. Phal. Att. Tau, de
Tauvlinder,/». 8ji. Sp. 8. deeze zelfde Rups is, in eene jongere geftalte , op
Tak. LXX. Fig, 4. a. ^.a, met Karmynroode Doornfpitzen . waar mede zy uic

** 3 h«a

«V

NAAMPxEGISTER,

het Ei komt, doch welken zy daar na weg werpt, afgebeeld. De Vlinder is te
■ zien in het IV Deel Tab. VIL Fig. 3, 4.
Tak LX VIII. Fig. 6. Eene Rups, waar van men in Kkemans Byvosgfeleii op Tal\

XVI I. Fi^. A. B. de Pop en den Vlinder vindt.
— — LXVlll. Fig. 8. Van deeze Rups is een uitvoerig berlgt te vinden in /ufe(?OT<3W5

Byvoeg/èlen Tab. XXIX.
. . LXX. /Vg. 1-3. Linn,p. 781. Sp. i%/,Camilla ,i\q boven, by Tab. XXXIII.

Fig. 3-4-
;— LXX. Fig, 4 a. 5. a. Zie Tab. LX VIII. Fig. i: 2.
'1 ■ .. . LXXL Fig. a. i. a. 2. a. 3. Eene Rups en Pop welker Vlinder in het IV.

Peel Tah. XXXIV. Fig. A. B. te vinden is.
.... I , LXXI. Fig. II. Zie het geheele beloop der veranderinge deezer Rupfe tot in

een Vlinder in Kkemans Bpoegfelen, Tab. XXIV.

R O S E L S IV. DEEL.

Tab. If. Fig. I. Liiifi. p. 7 O o. Sp. 180. Pap. Nymph. Phcerufa, de Indiaanfche

Ooft'welh
.— — II. Fig. 2. Linn. p. 747. Sp. 16. Pap. Equ. Tr. ^iieas, de Groenvlek , de

Beerenpoot.
•— . II. Fig. 3. Linn. p. 756. Sp. 64. Pap. Equ. Hel. Pfidii, Ctijaver, de Cu*

javenvlinder, Zomervlinder , Nimphenvlinder. Men vindt denzelvea in Ame-
rica en Azia.
III. Fig. 4. ontbreekt by Liruj. maar is het Wyfje van Cramcrs Virginifche

Elathea, Pap. Exot. IX. Tab. XCIX. Fig. C. D. p. 5. Dezelve worde

in Zuid en Noord- Americi gevonden.
— — III. Fig. 5' Li?m. p. 764. Sp. 104. Pap. Dan. Philea, de Indiaanfche

Goudrand, de Goudboordzel.
— — III. Fig. 6. Linn. p. 758. Sp. 71. Mdpomene ., de Roodband,de gloeijende

Roodvlek.
t ... .1 IIÏ. Big. 7' Linn. p. ^S/. Sp. 217. Cupido, de Americaanfche Zilver-
drop.
.M IV. Fig. I. 2. 3. De Huislookrups en Pop, behoorende tot Apollo, zie

lïT. Deel Tab- XLV. Fig. i. 2.
.,. i. IV. Fig. 4. De Rups van Matronula, zie III Deel, Tab. XXXIX.

Fig. 1. a.
„■ , ■■ IV. Fig. 5. De Kadanjerups, waar van in Kleemans Fervolg, Tab. XVIl.

Fig. 1-5. e?n volledig berigt te vinden is.
— — V. Fis,. I. Linn. p. 756, S$. 63. Pap. Equ. H, ticint, de Wondervlin-

der.

N AA M Pv E G r S T Ê 11,

x/

Tak V. Fig. i. Linn. p, 755. Sp. 58. Pap. Eqiu Pol^mnia^ de Surinaamfche O-
ranjt vleugel.

VI. Flg. I. Linn. p. 753. Sp. 47. Pap. Equ. Demopbon , de Grocninar-

mer, !NB i,/«». heeft hier Röf. Inf 4. 7V/^. IV. Fig. i; 't moet zyn: T.
VI

. m, VI. Fig. 2. ontbreekt by Linn. Maar is de Ox^thea^ de Indiainfche borte

Paiiwenoog uit China. In Crainers Pap. Exot. II Pap. !?>. Tab. XIX. Fig.
C. ü, is het Wyfje deezer foorte te zien.

VI Fig. 3. Linn. p. 8ji. Sp. ii. Phal. Attac. Miliiaris., de Kroon. ZieCr<ï-

7iurs Papil. Exot. Hl. Tab. XX iX. Pig. B. alwaar het IVlannetje.

■ VII. Fig. I. 2. ontbreekt by i////;. Volgens /^t7^r/a7 , S. £. j>. 5 1 3. zou het
zyn de Pap. Nyiiiph. Pb al. Rumitia., de Roodpunt, de Drekpunt: maar iti
Scop. Ent. Cani. 425. is het de Pap. Hjpermmjira. Dan de Heer Paftor Goc-
ze houdt hem in het eerlle boek , van het derde deel der Entomologlfcbe Bydraa-
gen, Pag 334. 362. voor de Pol;^xme der Weener Emomologen; en voor ee-
nerlei mee den Scopolifchen ; maar voor onderfcheiden van den Runma van Fa'
bricius. Hy noemt deezen Vlinder /)^^. 362. No. ó. Hypftpylc , het Haanekam-
inetje.

• Vil. Fig. 3. 4. Linn.p. 8u. Sp. 8. Phal. Attac. Tau, de Tauvlinder, de witte

Nagelvlek, de Voetnngel, de Leidekker. De Rups is in ^ö^C'/j III

Deel, op Tab. LXX. Fig. 4. 5, Cn voUvasfen op Tab. LXVllI. Tv^g^. i. afge-
beeld.

■ VlII. Linn.p. 800. Sp. 12. Sphinx Cel'.rio, de Phenix-zwermer , de Wynfiok»
zweriner.

LX Linn. p. 845. Sp. 132. Phal. NoSt. Mcticuiofa., de Agaatvleugel, de ceii-

vouïige Driehoek.

X. Phalana bicolorana , de ligtgroene Wikkeier. Linnaus fchynt deezen Vlin-
der met dien van Rölcls IV. Doel, Tab. XXII Fig. 4 en 5. voor denzelfden te
houden , dien hy pag. 875. Phüccna Prafinana noemt ; maar de Rupfen , zo wel
als de Vlinder, geeven'dddelyk te kennen, dat ze twee geheel onderfchcidene
foorcen zyn.

— — XI. Fig. 1-5. Linn. p. S28. Sp. 52. Phal. B. Curfula , de kleine Erpel-
Haart-

X[. Fig. A. B. C. Linn.p. 853 Sp. 167. Phal. N Myrtilli, de Moerashei-
denuil.

Xlll. Linn. p 784. Sp. 205. Pap. Nymph. Cinxia, de gebandeerde Mantel.

(NB) Van deeze foort zyn 'er eenigc Farieteiten , of Byfoorten , zulken , die een
onderfcheiden voorkomen hebben.

, XIV. Linn. p. 818. Sp. 36. Ph- B- Calirenfts , deLegermot,deKruidringvlin-

der, de ViokbloemCpinner, deLivereivlinder ,deWeiland-Livereivlinder,de Veld-
ringrupsvlinder.

■^— XV. XVI. XVII. XXIII. Limhp' 810. Sp. 7. £. Plu Att. Pauonia Major, ie
groote Nachtpauwenoog.

XVI

NAAMREGISTER,

Tai. XVIII. Fig, I -fl. Linn.p. 842. Sp. 121. Phal NoEi. Paranimphay de Juffrouw
Bruid, de geele Ordeband, de Fortificatie of het Veftingwerk. (NB) Van
dee7en heeft men eene byfoort, welke iets kleiner en donlcerer is.
— — XVIII. Ftg. 3. Linn.p. 86.}. Sp. 225. PhaU Ceoiu. Papüionaria Majir, de

groote Dagling, de groote Zeegroene Dagvlinder.
XVUI. I'ig' 4. /"//öye/Z^jof deZ)(f/;^derWeene^Entomologcn,dePuntigeWeeg-
breevlinder.

XIX. Linn.p. 841. Sp. iiS- Phal NoSt. Spoiifa, de Bruid, het Weeskind.

. XX. Linn'p- 831- Sp. 78- Pb- B- Libatrix de Snoeper, de Stormkuif. Vol.

gens Muilen Faun* Friedrkhsdal ■, p- 4a- N. 378, zou het eigenlyk de Modei-
ta zyn.
. XXI. Fig. I - 3. ontbreekt by Linn. De Molvlinder.

— — XXI. Fig. a. h. c d. Linn.p. 33 1- Sp. 75. Phal U. Grammica., de Streep-
vleugel Röfel heeft alleen het Mannetje. Aan het VVyfje is de zwarte bezoo-
ming aan den buitenrand van den ondervleugel zo breed niet; en in de bo-
venvleugelen zyn de zwarte Aderen naauwlyks te bemerken» Voorts heeft het
Wyfje zwarte Pun'en en hairdunne Voelhoornen. — 'Er zyn van deezen
Vlinder ook byfoorten
T XXII. Linn- p. 875- Sp. 285. Phal. Tortr. Prafinana, de Elzenwik-
keler.

. XXIV. Litm. p. 820. Sp. 4a. Phal' B. Plamaglnis, de Spaanfche Vaan,

de Weegbreefpinner.
(NB) Van deeze zyn 'er nog wel 3- a 4. zeer gelykende foorten.
(i.) Eene foort, waar van het Mannetje gelykt naar Fig. 8; doch het heeft, in
den voor -en agtervieugel, eene witte in plaatze der geele Ver we. Het Wyf-
je daarentegen zou het Mannetje van BJófel, F/g. 8. byna in alles gelyk zyn J
vallende alleenlyk die geele Verw meer in 't Oranje - geelachtige-
(a.) Een Mannetje, als dat van Fig. 8. Maar het heeft, in den agtervleagel , zo
groot eene geclvcrwige ruimte niet; en van den binnenften Vleugelboek af,
tot over het midden des Vleugels , vertoont zich eene zwarte koleur ; itï
welke men echter geene dergeiyke heldere hakvormige vlekken als in Fig 9,
gewaar wordt,
(3.) Een Mannetje, als Fig. p; maar mee nainder langwerpige zwarte vlekken, in

den agtervleuge).
(4.^ Insgelyks een Mannetje , dat weder noch zo veele noch zulke groote geele
Vlekken , en zodanig eene koleur heeft , als die van Röfel , en alle de
voorbefchreevene foorren; maar veel meer zware bezie, byzonderlyk op de
agtervleugels ; die 'er grootendeels mede gevuld zyn. Alle de Wyfjes van
deeze zo verfcheidene JVIannetjes zullen nogthans met roode vlekken voorzien
weezen. In myn Vervolg hoop ik, ten minden, de Afbeoldfels derVlin«
ders deezer verfchillende foorten te zullen kunnen mededeelen-
»n . XXV. Linn. p' i8ó. Sp- 1113. Lathonia. Maar volgens Fueszlim Vetzums'

ling

NAAMREGISTER.

XVH

lin;T van Z-viczerfche Iifevfljin. p. 30. N. 587. Pjp. Nympb heet hy Aglaja.
By Linn. p. "^f,^. Sp. 211. kjmc hy o )k vojr onder de benaarain;;; van ytoLz
cantiJiC, de llo.idskarfevlinder, de Violiervlinder, de groooe Paerelvlinder.
l^jZv-'lve heeft veel overeenkon-,t met twee andere Poorten, die door RiJfèl nog
niet afgebeeld zyn; waar van de cerile foort thans onjer den naam van Niobe ^
en de anderen onder dien van Adipps bekend is. üeeze beiden , benevens de
daartoe behoorende rojrten,denk ik,in myo Vervolgd nog eens zeer naauwkeu*
rig te zullen voorllellen.

Tc.h. XXVI. Fig. A. B. C. Linn. p. 836. Sp. 97. Phal. No^. Batis, de Braam-

beziemot, de Bruinoog, de Munt. (NB.; Fig. i -4. is de Rups en

Pop van Pap Rhamni, in het III Deel Tah. XLVI. l'ig. i. 2. 3.

— — XXVII. Fig. I. 2. Linn. p. 820. Sp. 40. Phal. Bomb. Heb:., de Weduwe
(NB) Röfel heeft alleenlyk het VVyfje. In myn f^crvolg is de Rups en Pop op
Tab. Xill. Fig. i - 4. afgebeeld. Het Mannetje zal ik mede nog opgceven.

XXVII. lig. 3 4. zou , volgens Linn. p. 772. Sp 148. Pap. Nymph. Ss'

r?3sle, de Europilche Atlas zyn. Hy wordt ooit de llircniict genaamd. Doch
de Heer van Rottemburg noemt hem in 't VI. St. des Hallifchen Niuuuron-
dcrzockers. p. 17, No. 3. P. Veilcda: en houdt hem voor eene van de P. Her'
mioiie Major , waar voor anderen hem aangezien hebben, verfchillende foort;

■ en mogelyk met regt; nadien men van de groote en kleine Hsrmione twee ver-

fchillende füuften ontdekt heeft.

XXVlIl. Fig. I. Linn. p. 043. Sp. 125. Phal. No£i. Fraxini, het Blaauwe

Engelfche Ürdelint.

XX VI II, Fig. 1. Linn. p. 820. Sp. 41. Phal. B. Fillica, de Zwarte Beer,

de Roomvlek. De Rups, Pop en Vhnder, vindt men op Tab. XXIX. Fig.
1-4.

XXIX Fig. A B. C. De Rups en Pop van eene byfoorc der Cinxiaf op

Tab. Xm.

XX vut. Fig. 3. Linn. p. 83 1. Sp, 91. Phal. Nu& Kra, de RusfifcheBeer.

De Rups, Popen Vlinder, heeft Kkcmann, met de ge heele verandering, in
zyn Vervolg, op Tab. XLI. vocrgefleld.

. XXXI.' Fis.. \ ■ 5. De Rups en Pop van Pap. Fopuli, de groote Ysviinder. Zie

l!l Deel Tab. XXXni. Fi;. 1-2.
XXXI, Fig. 6. De Rups e;ena.amt, het Rheebokjc, behoorende tot Pap. Iris,

den Regenboogverwigen Vlinder, den Wcerfchyn vlinder. Zie III Deel Tab.

XLII. De Pop flaat in Klceinanns Vervolg Tab. IX. Fig. 3. a.
— — XXXII. Lten p. ^42. Sp. i£i. Phal. lYoc}. Pronuba , dj Huismoeder, de

Looper. Hier van zyn by foorten, die ik in myn Vervolg zal mededeelen.
- — - XXXIII, I'ig. I -2, Linn. p. 774. Sp. 154. Pap. Nywpb. Gemm. Dejanira,

de Weegdoornuil.

XXXilI, Fig. 3-4. Linn. p. ^yu Sp. i 4^. Pap Nymph.,^Egeria , de Wou \-

tain in Kkemanns Vervolg, Tab. XIX. Fig. A. B.

De Rups en Pop Ihi

♦ ♦♦

Tah.

'\

V" I.*J V v>

xvfw NAARIPvEGiSTER.

Tiib. XXXIV. Fig^ 1-4. De Riids en Pop van Sphinx Fuciformis. III Deel. Tab:

XXX VUL Fig. a, 3.
XXXIV. Fig. a. b. Linnp. 815. Sp. 27. Phal. Bomb. Cataxy de Tvolrand,

de Boschpeerlpinnen.

NAAMREGI STER

Der overige door Köskl afgebeelde Infe&en , zo Kevers als anderen ..volgem

ie hsnaaminzeTi van Linn^us, en andere Natuuronderxoekereny

^'«pge field door den Heer Pajior G O E Z E.

H O S E L 5 Ilde DEEL.
I. CLASSE DER AARDKEVERS.

Tah. A. l. Fig. \. ScarabyHercules. L'mn.p. 541. Sp. i. De groote vliegende Een-
. hoorn. In het IV D^el. Tab. V. Fig 3. ftaac eene andere iborc.

■ ' A, II. Fig. 2. Scar. ABaon Linn.p. 54[. Sp 3. de vliegende Stier.

A. n. Fig. 3- Scar. Fimitarius. Linn. p. 548, Sp. 32. De Mesckever, de

Stompe Driehoorn.

A, II. Fig. 4. a, b. Scar. Nuchicornis.p. 547. Sp. 24. De Nekhoorn.

■ « • A. III. Fig. 5. Scar. Gideon. Linn. p. 541. Sp. 2. De kleine vliegende Een-
hoorn.

• A. III. Fig. 6. Scar. Ahëus. Linn p. 542. S'p. 7. De Reuskever.

• A. III. Fig. 7. Scar. Khinoccros. Linn. p. 544. Sp. 14. Het Indiaanfdie Neas*

hoorndier.

B. Fig I. Scar. Mimas. Linn. p. 545. Sp. 17. De Bultkever, de Kameel.

B. tig. 'j. Scar. Ltinaris. Linn. p. 513 Sp. to De Eenhoorn, de Rondkop»

(NBj. Deeze gelykc wel naar AtHispano van Linn. p. 546. Sp 21. Maar hy is
kleiner.

— — B. Fig 3. Scar. Lanius. Linn. p. 557. Sp. 77. De Americaan , de Bloedke-

vcr, de Vleeschbouwer.
( B. Fis. 4. Scar. Nitidus. Linn.p. 552. Sp. 51. De Groene Americaan.

- B. I'ig, 5. ontbreekt by Linnaus.

B. Fig. G- Scar. Capenfis Linn- p. 556. Sp. 75. De Africaanfche Kaapkever,de

Kav.penaar'

— — B. Fig 7. Scar.Lineola, Linn. p. 552. Sp. 53. De Screepkever, de Gelini-
eerde Kever.

Tab,

NAAMREGISTER. xix

Tah. B. Fig. 8. Scm: FcP.ïvus. L'mn. p. 552. Sp. 52. De Staatfickcver.

• 1. Scar. Me/olortba. Linn. p. 554. Sp. 60. De Maikcvcr, de Looflvever.

• IJ. Fig. 8, Cf. Scar. Juraius. Ltnn.p. 557. Sp. 78. De Goudkevcr, dcGroc-

ne Duitlcher.

II. Fig. 6,-^ Scar.P'ciriabilis. Linn. p. 557. Sp 70. De Onbeftendige.

III. Fig. I, 5. Scar. Nobilis. Linn. p 558. Sp. 81. De Edelman.

lil. Fig. 6. Scar. Eremita. Linn.p. 556. Sp. 74. De Heremiet, de Jugt-of

Schoenmaakerskever, de Uikke Rouwdraager.

IV, V. Lucanus Cervus. Linn. p. 559,569. Sp. i. a., h. De Martshoornkever.

'Fc.h. V. Fig. 7, 8, is hec Mannetje. Maar Fig. 9. het Wylje. Geofroiende
Heer Staatsraad Mulkr houden Fig' 9. voor eene byzondere foort. De Knyp-
linornkever , Rhebokhoornkever.

VI, VII. Scar' JSaf.cornis. Linn p. 544. Sp. 15. De Europifche Neushoorn-
kever.

II. CLASSE DER AARDKEVERS.

Tiib. I, Fig. a. Cerambyx. Longimanus ., Linn. p. 6. ai. Sp. i. De i.\mericaanfche

Lan»hand, de Langarm.
— — I. Fig. l\ Ceiamb. Ceivicornis. Linn.p. 6.22. Sp. 3. De Ilartenbok, de

Amcricaanfchc Ikrbyceefch Houtkever.
■ I. Fig. I. Cerainb. imbricornis, Linn. p., 6. 22,. Sp. 5. De Schilferhoorn. — j

Het INIannetje.

1. Fig -2. Ceramb. Ccrlarius. Linn, p. 622. Sp. 7. De Looijer, de Berken-

fchorskever. — Het Wyfje.

■ lil. Cerambyx. Cylindricus. Linn. p. 633. Sp. 59, De RoUe.

III. CLASSE DER AARDKEVERS.

Tab. I. Chryfomela Fitcllim. Linn.p. 889. Sp. 23. De Blanke daal kever , De Willi-

penknaa.;er.
— — — II. Coccinella. 7 PunUnta Linn. p 58f. Sp. 15. De Zevenpuntige Bladiuiskc-

ver, de Zonnekevcr, Marienkever, Lievenheershaantje , Gods Kottje , Gods

Schiapje, de Hnlfrondekever.

III. Coccin 2. Puftulata. Linn. p. 5S5. Sp. 42. De Tv/eevlek.

— — IV. Chryfom. Afparagi. Linn.p. 60 r. Sp. iii. Het Arpergiehaamje.

V. Chryfom. Goettingenfts. Linn. p. i>,Z6. Sp. 4. Het Schaapsgarve-oflIetDui-
zendhladhaantje.

VI. Cafida Ncbulofa. Linn.p. 575. Sp. 3. De VVolkfchildige of Firiiiis; De

Groene Schilpadde, de Groene Uisfelfchildkever, Hec Schildtorretje. Echter is
de Ncbulofa eene van de Firidis van Rofel indedaad onderfcheidene foort.

**♦ a I. CLAS-

x>c naamregister;

I. CLASSE DER WATERINSECTEN.

Tah. I. Fig. 9. Dytiscus-marginatus. Lwn.p, 665. Sp. 7. Hec Mannetje, De Geel-
zoom. Fig. 10. Semiftriabus. Sp. 8. Het Wyfje. De HalFgeftreepte Waterkever.

I. . H. Ontbreekt by Linn. De Duikkever van Röjd.

III. Èig. 6. Dyiiscus Cinereus. Linn. p. 666. Sp. ii. Het Mannetje. /Tg. j.Stil-

catus. Linn. Sp. 13. Het Wyfje. Het Ribbenfcbild.

IV. Fig. I. 2. Dytiscus Caraboidei. Linn. p. 664. Sp. 2. De kleine zwemmer

et Scarahccides. Sp, 3. De Zeiler, de Loopkeverfoortige Wacerkever.

II. CLASSE DER WATERINSECTEN.

Tal. II. tig. 12. ]s volgens Mulkri Faun. Friedericbtdal. p. 61. N. 541. Libellula

Cyatiea.
i — . III. IV. Fig. 14. Libelltila Grandis, Linn. p 903. Sp. 9. De Reuzin. Vol-
gens Mulkri Faun Friedr. p 61. N. 540. Quadrifasciata.

« V. Fig. 2. Libellula. cenea. Linn. p-. 902. Sp. U. De Koperborst.

— — V. Fig. 3. Libellula i'ulgatisfima Linn. p. yo2. .^p. 6. De Hoer.

V. Fig. ^ Libellula flaveola. Linn p. 901. Sp. 2. De Geel''i'-ugel. — Fig.^y

4. is, vulgens Bliilleri Faun Friedcrichsdal. p. 6\. N. 559. Lib.forcipata.

i— — ■ VI. Fig. 4 en Tah. VII. Fig. 3. Libellula dcpresfa. Linn. p. 902. Sp. 5. De

bruine en blaauwe Platbuik.
" • VII. Fig. 4. Libellula rubicunda. Linn. p. 902. Sp. 4. De Roodborst. Volgens

BltiUeri Faun-.Lriederichsdal. p. 62. N. 55. Lib. frumenti.

IX. Fig. 5. Lilellula Vtrgo, Linn. p. ^,04. Sp. ao. De Riviermaag^.

IX. Fig. 6. Firgo. y.

. IX. Ftg. 7. Virgo, oi, fB.

, X XI. Lib. Puella. Linn. p. 90^. Sp. 21. «, /3, y, 5". rJeMoerasnymph.

___ XII. Fig. 2. Ephemera Procellaria. HetStormhafc. Zie Faeszlin , /^erz. üöw

Zweed fche Inf. p. 45. N. 869.
_— — XII. Fig. 6. Ephemera horaria. Linn. p. 907. Sp. 9. Het Dag- of Uurdiertje.

Zie Tueszlin, Ferz van Zxveedfche Lif.p. 45. N. 817
. XIII. hemerobius Lutarius.Linn. p. 913. Sp. 14. De Straatveeger.

— XIV. ontbreekt by Linnaus.

— — — XV. XVI. Phryganea rhombica. Linn. p. 909, Sp. C De Ruiten- of Dobbel-

lleenvlek.
... ' XVlI. Phrygan. Cra/idis. Linn p, 909. Sp. 7. De Waterrwpsuil.

springk:-

NAAMREGISTER. xn

SPRINGKHAANEN en lOlEKELS.

Tab. I. IL Fig. 1,2,5. Maniis religiofa. Linn.p. öpo. Sp. 5. Het Europifchewan*

dekndc Blad , de Vanufprin^khaan (*).
■ II. Fig. 6. Mam. Oratoria. Linii. p.6()o.S^,6. De Africaanfche Vangfpringk«

haun , het Bidpaapje.

. III. Fig. I. 2. M'titis Stnvnaria. Linn. p. (191. Sp. 13. De Kropcraagcr."

. IV. Fig. I. 2. Gryllus nafutus. Linn. p. 692. Sp. l. De Africaanfche Lang-

reus
• \'. Fig. I. 1 Gryll'.is Loenst. Criliatus. Linn. p. ógg. Sp. 37. De Kuif.

Tpringkhaan.

— VI. Fig, I. Ontbreekt by Limiaus.

Vl. Fig, 2. Cryll. Loc. Eicphas, Linn. p. 6c)^. Sp. 35. De Africaanfche

Oiyphant.
— — — VI. Fig. 3. Gryll. Tettigon. Pupus. Linn. p. 6^^. Sp. 34. De Ethiopifche

Popgelykende Springkhaan.
VII. Fig. r . 2. 3. Mantii Gongylodes. Linn. p. 690. Sp. 4. De Podagrist.

- — — VIII. en IX, Gt-yll. Te'.tigon. yerrucivorus. Linn. p. ó^^i. Sp. 33. De Wrar-

tenkruideeter , de Grasfpnnger.

X. en XI. GryU. Tettigon. l^tridisjfiinus. Linn. p. 6^?,. Sp. 3 1 . De Degenkling,

de groote Groene Europifche Booinfpringer.

■■ • ■ XII. Gryllus /icheta. üomefïicus. Lmn. p. 694. Sp. \i. De Huiskrekcl,
het Huiskriekje.

Xlll. Gryllus Acheta. Camptjlris. Linn. p 695. Sp. 13. De Veldkrckcl.

Zy worden van de Vogels en Hagedisfen vervolgd," en zelvun verdry ven ze de
Huiblyekels.

XIV. en XV. Gryllotalpa. Linn. p. 693. Sp. 10. De Veenmol, de Motkre-

kel, de ge 'leugclde Mol, de Aardkreef:, de Verwarder.

— — XVI. Fig. I. Gryll. Loc. CitrifuUas Linn.p. 695. Sp. 16. Het Indiaanfche

Citroenblad.
— — X\ I. Fig, c. Gryll. Bulla. Serraius. Linn. p. 993, Sp. 5. Het Kaapfche
Zecfchild.

X'.'I. Fig. 3. Gryll. Tettigon Triops. Linn. p 697. Sp. 24. De Drieoog.

XVII Fig. 4. 5- Mantis\Siceifolia. Linn.p. 68y. Sp. 3. Het Wandelende Blad.

XVIII. Fig. 6. Gryllus Locujia Morl^ilojus. Linn. p, 700. Sp. 38. De Ma-

zelenvlek.

Tah.

(«) Dit Tnfeft is in h«t IV. Deel van RtlM , Tab. XIT. benevens zyne Eieren en Jongen, ools afgebeeld.
Het wordt mede litt waal<ende of oppasfende Schoothond v genua.nd ; en mtn vindt het in Ooftenryk , iw
Voravien , te Frankfort a:.n de Mnin, in. Zwitier and by Geneve enLuftgaris; als n-.ede by LiiiUe in \X>i>'
JAlcrlnud, en in het landllhap Viaid.

xxn NAAMREGISTER.

Tah. XVIII. Fig. -7. Gryü. Tcttigon. Elongams. Linn. p. 6^6. Sp. 20. De Indiaanfche

Sleep, de Langvleugel.
. I- XVIII. Fig. 8. ombreekt by Livn. ; 'c zal een Tarcarifche Geflrecpte Spring*
haan zyn.

— — XiX. Fig. 9. 10. Mantis fiec^jdaloides. Linn. p- 691. Sp. 14. De Surinaamer,
de Bafterdbokaarrige Spiingkhann , de Scherminkel, de WandeWok. INB. Die
fchynt i^/g. 10 te weezeii. De Gigas van Linn. p (•89 Sp. i. is daarentegen
mogelyk Fig. 9; en die Infed htec het Amboinifche Reuzenfpooklel. Hec
zweeft Legercogtswyze over het water , en wordt van de Indiaanen gege^ten. Dee-
ze trekken'^het de poocen en vleugels af, en braaden hec Lyf; maar de Koejen
derven 'er van als zy dezelven nuttigen ; daar zulics toch echter den Ingezetenen
niet wedervaart.

— — XX. Fig. I— 10. Ontbreekt by Li/m. Maar Scopolus heefz dit Infeft, in zyn
Entomol- Cani. p. 110. No. 32.8. Fig. 6 a 7. onder de benaarning, Grylius
Lunularus , de Dui;fche Maanlini.\

XXL Fig. 1-3. Giyll. Loc. Stridulm. Linn. p. 701. Sp. 47. De Kiapper-

mjn, de Rateivvagt , de Knarschtand, do fnaterende Springkhaan. Men vindt
hem ook op de V^elden by de Stad Wolodomir.

XXL Fig. 4- GryUus Lgc. Carulescsiis. Linn. p. 788. Sp, 44. De Zvvarc-

band, de Blaauwvleugel,

XXI. Fig. 5. Ontbreekt by Ltnnaus,

_____ XXI. i^f'g. 6. GryUus Loc. Lalicus. Linn. p. 701. Sp. 46. De Italiaander.

. XXI. Fig- 7. Ontbreekt by Linn<^is ; maar is, volgens Fabric. Syft.Entomol.p. 2$\.

No. 20. Grylius GeYmanicus, onthoudt zich in Duicschland , en heet van daar,
de Duitfcher.

_• XXII. Fig. I. 2. Ontbreekt by Linnaus. De Hoogfpringer.

XXIII- Fig. i ■ 6. Cicada Spumeria. Linn. p. 708. Sp. 4. De Schuimkrc-

kel, de Gcstvvorpn.
■ XXIV. Grylius. Loc. Migratorins. Linn. p. 700. Sp, 41. De Trekfpringk-
haan, de Hciziger, de Legerfpringkhaan; zommigen willen, dat hy boven in 'c
Voorhoofd drie kleine on^'on zou hebben.

XXV. XX\/I. XXVII. Cicada Orni. Linn p- 70^. Sp. 16. D2 Gemrene.

Zie Fabric. Syfi. Ent. p. ó8o, No. 12. Tetiigonia Hamatodes , de Bloed-
ring, volgens Scop. Entom. Carn. p 118. No. 347.
■■■ ■- XXVIII. XXIX. Fulgora Latcrnaria L'.nn. p 703. Sp. i. De Lantaarn drai-
ger, de Lanraarn, de Fakkelvlieg. Tab. XKX. Fulgora Canddaria. Linn p-
703. Sp. 3. De Lichter, de Ghineefche Lantaarndraager.

HOMMELES EN WESPE^r.

Tah \. en XI. Tenthrsdo Amerime. Linn. p. 921. Sp. 4. De Willigekruipei\ Zie
Fats:dins Vcrz- van Zweedfche ivi.L p. 47. No. 908.

Tab.

NAAMREGISTER. xxiii

Tah. II. Tenthrcdo Rofcv. Linr. p. 9-5- ^i'- 3°- De Roo7cnruiker, de Zcagvlicg,

^jotiche afoie.
in. F':g. 4 en 5 Ichneumcn Puparum. Linn. p. 939. Sp. C6. De Poppen-

moorder.
« III. Fis:. 8. en h. Ichnetim ■ G'omeratus. Lhm. p. 940. Sp. 75. De Vuilzal'.

IV. Fig. 3. en 4. tclweum Larvarim. Linn. p. 93V. Sp. 67. De Grysdoo-

der. Volgens Scop. Eni. Carn. yC6. Lhn. Globatus, de Wolzak.
.-■ V. en VJ. ontbrceken by Linnaus.

. VI [. Fespa parietum. Linn. p. c^tp. Sp. 6. De Wandwcsp.

VIH. en IX. ^irex Gigas. Ltrw. p. 928. Sp. i. DeReuzenltaarcwesp.

— — X. Fig. 5, 6, 7. Cjinps-viminaiis. Linn. _/>. 919. Sp. 13. De Blndwillï-
geboorder.

XI. Zie Tab. T,

—__ Xlf. Fig. a, 3. Ichnemmn CtinBator. Scop. Ent. Carn. 752.
. XUl.Tenlhredo Lutea. Linn. />. 921. Sp. 3. De geele Kruiper.

VLIEGEN EN MUGGEN.

Tab, I- Tigula-Cornicina- Linn. p. c)^i. Sp. 12, Met Kraaijenvoeder.

i . II, III, IV. PuUx irriians. Linn. p. io.ii. Sp. i. Do gemeene VIoOj

de Nachcwi-kker.

V. Mufca Chanmlecn. Linn. p. 979. S'p. 3. De Cameleon.

VI. ]\iufca fcripta. Linn. p, 987. -Sp. 54. De Bloenizuiger.

VII. en Vlll. Ontbreeken by Linnaus

» IX. en X. Mujca Carnaria. Linn. p. 190. Sp. 68. De Vlecfch- of Be-
fmetvlieg, de Blaauwaais.

R O S E L S IIL DEEL.

Tab. XVIT. - XX. Myrmeleon Formicarum. Linn. p. 914. Sp. 3. De Miereiï-
Itcuw.

yxr. Fig. I. Hemernbius fpecioftis. Dnn. p. 912. Sp. 7. De Pantben-lieg,

■ XX!. Fig 2. Mynnelion Formica Lynx. Linn. p. 914. Sp. 4. De Mie«

renlvrx

XXI. Hg. 3. Hemerohius - Chry(ops Linn. p. 91Q. Sp. 4. De Goudoog.

XXI. F'-^.,. 4, 5. Hr.ne'obius F.iia. Li-»-t) 911. ^"p- a. De Luiden". reeter.

XXI. Fig. 6 en 7. Raphiuia iJphiopfis- Linn. p, 916. Sp; i. De Kameel-
hals.

XXII. F tg 6, 7 en 8. Nepa Cinerea. Linn. p. 714. Sp. 5. De Europi-

llhe \Viirerfchorpioen.

XXIII. Nepa Lhearis. Linn. p. 714. Sp. 7. De Naaldfcjiorpioen.

■' XXiV . cnbreekc by Linnaui,

Tak

xxiv N A A M R E G I S TER.

Tah. XXV. Acarus aqnatkus- Linn. p. 1025. Sp. ai. Da Roode Waterrrcyc

■ XXVI, Ncpa grandis. Linn. p. -^ii. Sp. 1. De groote Üurinaamlche VVa*

tcrfchorpioen.

XXVIII. Nepa Cimnides. Linn. p. 714. Sp. 6. De Waterfchorpioen.

. XXIX. ^otoneBa jlriata. Linn. p. 712. Sp. 2. De Dwarsbaar.

■ ■ — XXXI. Gyrirtus Natntor» Linn. p. 576. Sp. i. De Zwemmer, de Draai-

kever.

XXXII. Fig- 1.4. Hirudo Geometra. Linn. p. 1080. Sp. 8. De Spanmee-

ter, de Vischejiel , de Bloedzuiger.

XXXV. eo XXXVI. C}'«/>; Quercus petiali, Linn. p. 918. Sp. 7. De S»eel-

neut.

LII- en LUI Cynips querceus foUi. Linn. p- 918.. Sp. 5. De Galntuc;

. LIV-LIX. Ca^'cer Jstacus. Linn. p. 1051. Sp. 63. De Rivier - Kreeft.

■ LXII. Cancer Pukx, Lmn. p. 1055. Sp. bi. & Locusta Sp. 82. De Vloo-

kreeft, de Springer.
— — — LXIII. Cancer ^rangon. JJnn.p. 1052. Sp. dj. De Garnaal.
LXIV. Phalatigium^Cancroidcs. Linn, p. 1028. Sp- 4. De Schorpioen -Reet»

Spin, de Boeiifchorpijen.

. LXV^ Scorpio Afcr Linn. p. 1038. Sp 3. De Africaaner.

— LXVI. Fig. I, 2. Scorpio ÈuropauS' Linn. p. (038. Sp. 5. De Europeaaner.

■ LXVI. I'ig. 5. Scorpio Auiericui. Linn. p. 1038. Sp. 4. De Americaaiier-

— — LXVIi. Fig. 1 - 6. Ci'.rcuUo ISucum. Linn- p. 613. Sp. 59. De Noot*
fnuitkever, ue Nootenbuorder.

LXVII. lug. A. B. C. ü. Cttrculio Röfdin^ RÖfels - Anjelierboorden.

POLYPE>i DER ZOETE WATEREM, EM ANDERE
WATER- GEWORMTE.

Tab. LXXIII. LXKV. Tabuhrla Gelatiiwfa. de VederbofchpalvP. Zie ^M'
Ier Linn. Nat. Svst. VI. Th. p. ij 20". Pa'las , Ek'ichius. Zöoph-it. p. '6^.
86. 'l'iisffhen de Tabiilaria Crypallinci van Limaus , en deeze dL^.t'raifh,
is 4e Tahiiaria van Mulhr. Zie Fermium Hiji. Vol. I- P. \\. p. 16. No.
ï^o- Sc/ij//'. ArmDolyp. 1751.. T. I. Fi^. [,2. De Kovanlswvze-Kampolvp.

. LXXVI. en LXXVIl. Llydra P.ilkrs. Linn. 1320. Sp 5. DebkekePoivp.'

LXXVIil-LXXX;iIl. PJydra Grifia. Lim. p. 1310. Sp. 3. De i^ecla Polyp.

(NB.; Tab. LXXVIII. Fig. \6 en 17. Tab. LXXiX. Fig. i; Nereis Lacujlrh.
Linn. p. 1085. Sp. 2. De Gecongde Naïde. IJnmem heef: duidelyk de
Gecongd'i NaïJe, of de Duizendbeen met de Spies, .Millepied a dard ^
mee den Ail van Schiilfer., en den Worm van Bonnet, verwisfeld. De ecr-
fte zou, eigsnlyk , Nais probosci.iea heetenj en de an leren' is de Gebaarde
Naïdc vaa Muller s VVacervviirm.^n. p. 14-73- ^' ^- ^'ë- ^■4- Bonnet ^
Tfé^M. 21. Biob- Ferm. Ilift. Vol. L P. lI./>. 21. No. isz- Naïs pro-
bj.cidea. Tab,

naamregister; icsf

Tob. LXXXlV-LXXXVtr. Il^dra fusca, V.mu p. nso. Sd. 2. De bruine Pol^'O
F:g. 86. m. m n. Polvpluis Muller l'cnn. Hili.V^. I. P-H. jö. 54. N.^2
Cyclidiwn Pediculus Trcmhl. Polyp. T- VII. i^;>. 10. 11. O.crz. /"%. i.
LXXXVIII. etiLXXXlX. tlsjdya Viridis^ Liun. p. 1320. Sp. i. De groe-
ne Polyp.

XCII De geflangde NVide, of het Mercuur - Slanj^etjc Zie IMuller over de

WiuerwoiMien , p. O4. 86. ^t/-//;. ////?. Vol. 1. p. 11. />. 20 No- 152. AVz/o
jlrpcntiim. »

^_ XC"1I. jp/g. I. 7. Het Madegcly!<cnde Slangetje, iJ^f/Z/fr, Tm;;. ////?. Vel.

]. P. 11 /). "20. ^o..I5I. l^UisVurinculans^ de Madcnachüge Naïde, Fis,. H.
1 1, De Oogenlcoze ISiiJe, met een gegalTelden llaarc , zie Muller over de Wa-
urwcrinen, p. ()S-

XCIV. Fig^ 7. 8- Hydra Slentoria, Llnn. p. 3321. Sp. 6. De Trechterpol'p.

de V.'r;iei:icchter, het Schalrrydienjt , het Trtchterdicr, Kuiler .> Vevm. ///)?,
Vol. I. P. \\.p 111. ^o. 1:0.
. XCIV Fig. 1. 6 Tch. XCV. en XCVl. />y;v? Sccialis ^ Linn. p. 1321. Sp.

7. De tiezelüge Polyp. In RJalïcri Ferm Ihp. fel. 1. P.ll./). 113.ISC. 122.
is de Voriic.flosculofa, die hy lange voor de Socialis gehouden heeft, raaarnog-
thans van de Sccialis ., No. 121. onderfcheidc.

XCVII. Fig. 1. 2. yirticeUa üiiaflatka, Linn. p. 13 17. Sp. 3. De Bofchpo-

lyp.
_^_ XCVlI. -f/g. '^. Brachmis ramcfisfmius., ralléJs,EleiJch..Zocpb.p.^2>,Pol'spe

a Ictiquet , re Kiiifpolyp, de Struispolyp.
__— XCVII. i^/g. 4-8. VcrüccUa Comaïlarla , Linn. p. i.'^ip. Sp. ii» De Struik*
polyp, deKlokpohp, de KloI-Maallhooni,.öröcZi«o«ii Campaimlattis .,Fallas y
EL Zocph. p. C)-j. No. 54. Muller., Veim. hifi. Vol. I. P. 11.^, n8.IN0.ru9.
Het Klckdicnje, het Btkerswyzediertje.
_ XCV 111. Fig. x.'Ti.. d. e. fouicel'a Fyroria., Linn p. 1318. Sp. 5. De Pcer-

gelje, Muller., Ferm. Hifi. Vol. I. P. 11./. 126. No. 138. De Peervormige
Püljp, lig. 2. a. a. Fig. 3. Fcjticella Crauegaria, Linn. p. 1318. .Sp. 6.
De Sortenbczievormige Polyp . de Sorhcn-Maalltrocm, Bakers ]VJoerbezie-In-
fcft, het Stekeldiertje, het Kiuisbezievorniigc diertje, Minier ^Itrm, Llifi.WoW
I. P. I. p. 105» No. 112.
1- ■ XCVIII. Fig- 4. Oaon Foriicella digiuilis ., Linn. p- 1319. Sp. 10. De Fe»

perhnisvormige Polyp, de Peperhuis-'lVIaalilroom.
- ■ XCVIII. Fig. 5. 6. PWticellaopcrculariayLifjn.p. 1318. Sp.l. De Dekzel

Polyp, de Dekzel -Maalflroom.
■ XCIX. Fig. 1, i. Moncculos-qt'.adricornis , Linn. p. 1058 Sp. 6.DeDrüi-
vendraager,
■ ' ' ' XCIX. Fig. 3. /}. Vcrticella Berbirlna-, Linn f . 131 <;. Sp. 9. deLyfterbe*'
zienvormige Polyp, de Lyfterbezien - Maalüroom»

Ti^vi " NAAMREGISTER.

7 alp. C. Forticdla umbdlaria. Linn. p. 1318. Sp. 8. De Zonnefcherm, de Zon»
nefcherm-Maaldroom. Muller., Ferm. Hifi. Vol. I- P. II. p. 122. No. i35.
Vortic. acimfa., de Mispelvormige"Ba?'erd-Polyp.

■ Cl- Fig^ I — 3. Folvox glohator. Linn. p. 132.5. Sp. 3. Ilec Kogeldicr.

Muller, Ferm. Hi(l. Vol. I. P. IL p- 32. No- 9.

——Cl. Fig. A. T. Chaos Prothsiis. Linn. p. 1326. Sp- 2- De Onbeftendige.

R O S E L S IV. D R E L.

Tab. !• Fig. i. 9. Silpha veypillo Linn. p 569. Sp. 2. De Doo5graaver.

. I, pi(T. 10-15. Acariis Coleoptratorum. Linn. p. 1026. Sp. 27. De Kever.nyt.

V. Fg. 3. Scar. thrculcs. Z\q boven , II D-el , Kevers.

■ A. Fig. i.

. XII. Mausis reiigioja. Linn. p. 690. Sp. 5. Het Europifche wanJelende Hid,

de Vang- Springk haan, het Bidpaapje , de Godenbidlter , hec walkende of op.

pasfende Schoothondje. Zie boveu 11. Deel, Springkhaanen. Tab.X.W. Dit

Infeél zou, zo men vvil. wcl tien jaaren oud worden-
■ XXX. Scarah. Fullo. Lmn. p. 5^3. Sp 57. De groote Jurekcvcr, de ge

marmerde Tyger.
I XXXV- XL. Aranea diadema. Linn. p. 1030. Sp. i. De Kiiiisfpin., de

Kruisdraagtler-

(NB.) De Naamlyst der Infeclen in het Vervolg van Klteman op K'ófel voorko
mende, zal, na ecne volkoraene overzcuing van hetzelve, insgelyks volgeir

A L G E M E E N E B L AD \V YZER

o P

AtTG, JOH. FvÖSELS

NATUURLYKE HISTORIE

DER

1 H" S E C T E m

■oOLi

.arJkevei's. Daardoor worden dezulke
verdaan , die , zo niethecgrootfle,ofhun
Leven in bunnen volwasfen ftaat , ten niin-
fte het meefie gedeelte van hun Leven , als
\Vornien en Kevers , onder de aarde door-
brengen; W.'joorbericht t 2clasfc/iderzQ\-
ve ,• a/d. en IV. roorber. hunne algemeene
eigeijfchappen en kenmerken ; 2ie Eigen •
fchappen der Aardkevers\ voorbeelden
Aqx eerjleclalJe\l\.i'^ enz, écx tweede clas-
fe, 11. i\y, eiiz.ètr derdeclaU'e fW, l'j)\.
Zie verder clajjen der Aardkevers.

flardkreeften., eijienlyke zyn 'er niet, ten
ware men de Scorpïoenen zodanig noemen '
wilde ; want betreffende de Land- en Aard»'
Kreeften , die men wil , dat in de ÏFest-
indien worden gevonden , deze hebben ,
volgens de berichten van daar , ook hun
verblyf kort by de Zee : en die gecne ,
welke Sci^i.iGt.'Sii^defiibtUitate, cxercit.
S45 .) uit de aarde heeft zien graaven, hecfc
hy zo naauwkeurig en oniüandig niet be-
fchreeven , dat men ze voor echte Kreef-
ten houden konne, III. 268.

Aardmade , zie Mcft - Made.

Aardnitigge. 'Er zyn veelerleie foorten van
Aardmuggf», welke geen harden ilcek-

A

priem hebben , om bloed cc zuigen. De
groote langbeenige Aardmugge kan men
van andere, door haare grootrc en ko-
leur , onderfcheiden. Zy heeft haaren
oorfprong uit eene Made, die zich ia
de aarde onthoudt, en aldaar haar voed-
zel zoekt; om die rede wordt ook aati
deze foort van Muggen de naam van
aardmuggen gegeeven; II. 535. De
grootfte lejigte van zulk een Worm of
Pklade, die zommigen dezer foorte er-
langen, is omtrent anderhalve duim;
doch ze kan zich wel de helft korter
zamen trekken , en evenwel voortkiui-
pen. Het Lyf is bykans overal even
dik; behalve dat het naar den Kop toe,
die, ten aanzien van het Lyf, zeer kleir,
en ook blinkend zwart is, iets dunner
toeloopt. Het Latte lid van 't lyf is
van agteren plat ilomp ; en boven op die
platte ftompen ftaan vier weeke fpitzen,
of punten, ftrailswyze om hoog, en
naast elkander ; zyndc de beide middel-
Ikn iets korter, dan de buitenften. Da
Koleur dezer vlakte is helder Oker-geel ;
en men vindt op dezelve eenige zwarte
punten. De twee bovenften dezer pun-
ten zyn klein ; daarop volgt een grooter

paar

a

/l L G E .AI E E N E

paar; onder dezen ziet men weder twee
dvynraftreepjes, en daar na nog twee
Ideine punten. Van onderen heeft ze twee
JFraijes , welke de Made, naar belie-
ven , kan intrekken en uitfciiuiven ,• en
waarvan ze zich derhalve als Nafchuivcrs
bedient. De Kolciir boven op den Rug,
is donkerer dan ter zj'den aan 't Lyf ; en
in dien donkeren grond worden twee
Oker-geele Aderen gezien. Deze ^dn'
ren., die zich aan beide de zyden van
den Rug van achteren tot vooren uit-
llrekken , geiyken naar twee dooriöopen-
de draaden , die zig fchikken naar het
buigen of draajen der Made. Want als
zv uirgeflrekt is, loopen de draaden recht
uit; maar als zy haare leden oïrhigen,,
die 12 in getal zyn, te zamen trekt, dan
vertoonen zy zich Oangsvvyze , of gckron-
l^eld. En op ieder lid zyn ook eenige
enkele hairige fpitzen te zien, ald. bl.
536. Waarin eigenlyk haar voedzel in
de aarde beftaat, kan men tot nog niet
volftrekt bepaalen, ald. De tyd haarer
veriinderinge daar zynde, begeeven zy
zy zich in de hoogte, derwyze, dat ze
loodrecht met de Koppen buiten de aar-
de ftaan. Naa dus een dag ftil geftaan
te hebben , firooken zy , eindelyk , haa-
ien dunnen Maden-balg naar onderen af;
kruipen iets hooger uit de aarde, invoe-
gen dat ze uit de aarde op^roejende ke-
gels fchynen te zyn, ald. 537.

De Poppen hebben twee tedere afgc-
llompte hoornen op den Kop; die men
voor luchtpypjes houdt, en nevens dezen
Haat 'er nog een paar, die echter naauw-
]yks zichtbaar zyn, ald, 537. Het öc/i-
lerhf ^ dat het grootile gedeelte der pop-
pen uitmaakt, heeft, op ieder ring, rond-
fomme eenige fpitze puntjes,- en hetach-
terfte of laatlte lid draagt zes fpitzen ,
«Jikker en langer, dan de eerst genoem-

den. Her kort daaraan verknochte lid
heeft bykans even zo veel fpitzen, die
echter iets korter zyn; en, benevens;
de voorigen, der Poppen eigenlyk die-
nen , om 'er zich daar door uit de aarde om
hoog te heffen. De koleur dszer Pop-
pen is meestal dof-bruin; en , wanneer
ze worden aangeraakt , geeven ze wel
dra te kennen, dat ze niet ongevoelig
zyn, ald. 537. Binnsn lo dagen komen
uit deze Poppen, loutere langbeemgi
Muggen te voorfchyn, die ten eerften,
zo dra haare vleugels en overige leden de
behoorelyke hardig- en ftyvigheid ver*
kreegen hebben , te zamen paaren , ald.
537,538. ^ctJFyfje is niet alleen door
de grootte, maar ook door het dikker
achterlyf, mitsgaders door de daaraan
zittende Lcgpyp, van 't Mannetje on-
derfcheiden. Het vcorlyf is aan deze
foort zeer verwulfd, en heeft, bene-
vens den zeer kleinen nederwaards (laan-
den Kop, eene fluweel zwarte grond-
verwe; die echter met veele cia-oen-
geele vlakjes vercierd is. De ronde
Kop dezer Muggen, hoe klein hy ook.
zy, heeft tog een nog dunner hals,
die denzelven eenigzins van 't borftiluk
afzondert. Van vooren is hy met een
breed en zwart fnuitvormig deel voor-
zien; aan 't welke 2 hair-dunne tong-
vezels zitten, die even zo lang, en als
eenes laederwaarts geboogen zyn. Bo-
ven de beide oogen is een geel vlakje,
en daar aan een paar hairvormige , kor-
re, en opwaans flaande fprieten te
zien. De zes pooten hebben hunne in-
Icding onder het ronde Borstfluk , en
zyn van zulk eene lengte , dat cca
derzelven de lengte van het ganfche lyf
des fchepzels bykans tweemaal overtreP*
fe. Ieder PorA beftaat uit 4 deelen of
leden ; de bovenfehenkel aan 't boi-st-

fiuk

B L A D W Y Z E R.

o

"ïluk is Oranje- geel; doch de overige
zyn zwart. De 2 doorzichtige vleugels
hebben , boven aan het voorfte deel ,
hunne inleding; zyn aan den rand , danr
de dikfte aderen doorloopen, bruin; en
aan het uiterst einde vertoont zich in
ieder van dezelve een zwart vial<je , dat
zich in eene te rug loopende hnic ver-
liest. Voorts zyn ze , in 'plaats van de
ondervleugelen, met een paar Kolfjcs
\üorzien; aUl. 538. welke, door hun-
ne wervelachtigc bevveeging , in het vlie-
gen, zo veel luchts onder de vleugels
dezer Infectcn dryven , als zy tot de
vlucht noodig hebben; ald. bl. 539.
canm. Het ylchterlyf is aan 't Man*
netje veel dunner en ranker , dan ain 't
Wyf je. Aan 't eerstgemelde eindigt het
Homp, niet 2 kleine fpitzen, welke ter
vabthoudinge dienen. Deszelfs Kokur
is mcerendcels graauw, en terzyde heeft
het eene rei langwerpig overgeboogen
geele rtreepjes; die aan 't achterlyf van
't fFyjje merkelyk groo[er zyn , en zich
veeleer als vlakjes vcrtoonen, die eene
geele Koleur, en van onderen zodanig
eene zwarte Ijezooniin^- hebben, dat ze
'er fchubbenvormig uitzien. De bene-
denfte helft van dit /Ichterlyf'xs aan het
IV'Sfje meestal graauwachrig:; doch het
laatlle lid, en zo ook de fpitze legpyp,
fchynt geel-bruin. Het uiterfle einde
dezer Legpyp is dubbel , en zeer teder.
Door middel van dezelve legt het Wj f-
je zyne Eieren in eere broslé aarde; en
by deze verrichting zet het zich indier-
voege op de Pooten , dat het lyf recht
op en neder te Haan kome; in hoedanig
eene gefteltenis het geduurig voort hup-
•jielt, terwyl het telkens, onder die be-
weeging , een Eitje in de aarde laat val-
len, het welk /.o lang duurt, tot dat het
die zyne Eijeren kwyt is , v/elkc lang-

werpig, rond, en blinkend ewart van
Koleur zjTi. Deze 10 dagen in de aarde
gelegen hebbende , kruipen 'er de jonge
Maden uit; doch de ou.ie Muggen lee-
ven zelden zo lang, tot dat de jonje
Muggen te voorfchyn komen , ald. bU

539540-

/lardmyt, zie ^hkermannetjg.

Aardrups ^ de on aanzienlyke bruine ■, heeft
eene bruine aardkoleur , ovcreenkomrtig
mee de aarde, waarin ze zich mecllal
onthoudt; Ilf. 314. Waarin haar voed-
zel eigenlyk belhat, heeft de Schryver
niet kunnen ontdekken , ald. Alles is
aan dezelve bruin , behalve de Kop ; die ,
in zyne geele koleur, v/ederzyds met 2
tegenover elkander llaande , buitenwaarda
gekromde, zwarte llrcepcn doortoogen
is ; en ieder ring of lid liceft van achteren
twee dwaravouwen, ald.

Aas -kevers., behooren tot de zesde Clas»
Je der Kevers; II. Voorbtr. a \S.VoQr-
bcr. 1. Zommigen van deze, en wel
de arnmerkelyklk of grootfle zoeken al.
leen vochtige en flinkende aazen tot hui
voedzel; doch de overigen en kleiner
foorten eetcn niet alleen deze, maarvoe-
den zich ook met oude, dorre en ver-
droogde overblyfzels van Dieren; zodat
ze' niet alleen derzelver vellen en ver-
droogde huiden, maar ook dehairen,
vederen, en wat dies meer Ey, vertee-
ren. En, even als de Kevers hierin te
werk gaan, zo doen het ook de Wor-
men , daar ze uit voortkomen , IV. Voor*
Ier. bl. 3. Anders zyn di<i7.<i AaS'Kevers
genoegzaam te onderfcheiden van andere
Aardkevers, door de achter aan als af-
gcfneeden breede, hoekige gellalte 1 un-
ner vleugeldekzelen; welke niet verder
reiken , dan tot aan de drie laatfte leden
van het lyf; en van achteren breeder
zyn, dan voor aan het borstftuk;alwaar
, 2 meiï

ALGE IM EEN E

men tuflchen dezelve een driehoekig
Riiggefchildje ziec. Aan den Kop zyn ze
met 2 taamlyl<e groote uirpuilendeoö^ew,
en Icorc by dezelve mee een paar Sprie-
ten voorzien, die uit y leden beltaan,
van welken de 4 voorflcn de grootftc
zyn, en een bladig Kolfje vertoonen.
Hunne 6 póoten hebben elk aan 't voor-
fle klaauwdeel 5 leden , welke aan de
voorde pooten, wegens het vereischce
gebruik , flierker en dikker , dan aan de
andere, en, gelyk by de Houtkevers,
hartvormig van geftalte zyn, IV. Foor-
her. hl. 2 aanm. Zie verder by Dood'
graaver.

.Ajs-vlkg, zie Sefmet-vlieg.

^demhaaUng. De rupjen en poppen.,
(chepzelen zyndc , die in de lucht lee-
vcn, moeten gewislyk adem haaien; dat
is , zy moeren iets van de haar omringen-
de lucht, beurtswyze, in haar lichaara
trekken , en weder uitblaazen. Hiervan
kan men zich ten vollen verzekeren, als
men maar nagaat, dat ze, v/at lang in
het water liggende, verdrenken, en in
eene lucht-Iedige plaats onbeweegelyl; ,
en als dood blyven liggen. Nu is de
vraag: door züclken weg de Rupfen en
Poppen adem haaien? By de eerilenge-
Tchiedt zulks niet door den mond; ge-
lyk men duidelyk kan zien, wanneer n-)cn
eene Rups in \ water werpt , dewyl 'er
geen luchtblaasjes voor den mond op-

. wellen : en by de laatflen is dit onmoge-
]yk, c'ewyl zy eigenlyk geen' mond heb-

- ben, of dezelve ten minlle onder her
Poppevlies verborgen zit, I, 155. 150.
Zy haaien ook geen' adem door de neus ;

. want die ontbreekt hen," III. 16%. Des

• moeten 'er andere wegen zyn , waardoor
, de lucht 'er in- en uitgaan kan. Dit nu

• zyn (fe zogenaamde Spiegelpunten. Alle
deze Spiegelptintai zyn ovaal-rond. Ee-

nige derzclve zyn met eene dlibbelê lyft"
omgeeven; andere hebben maar eene
enkele lyli Die met eene dubbele lyfr
zyn doorgaans binnenwaarts verdiept, en
zomwylen zeer diep; waar tegen die met
eene enkele lyll meerendeels vlak zyn.
Ieder dezer Spiegelpunten heeft over-
langs in zyne middellyn eene kloof, wel-
ke zig beurtwyze opent en v/ederom toe»
fluit. Men ziet 'er naamlyk van boven toe
beneden, tegen over clkanderen, veele
ftvve vezelen in, die in 'c midden vast
aan een fluiten. Deze 2 reien vezelen
wyken nu eens van elkander, en voegen
zich dan weder te zamen , waar door de
kloof gefiooten wordt. Dus konnen ook
zelfs de lyften der Spiegelpunten by de
Rupfen (maar niet by de Poppen) zich.
in de breedte verwyderen , zo , dat haar
omtrek nu ronder,, dan langwerpiger
worde. Doch by de Poppen blyven die-
buiten lyfl:en onvermydelyk, terwyl al«
leen de binnenfle v/anden open en toe-
gcfchooven worden. Nu kunnen deze-
openingen , waarvan 'er aan ieder zyde-
van het lyf der Rupfen en Poppen 9 ge-
teld worden, die zulk eene vvonderlyke
v/erktuiglyke gelteltenis hebben , en
waaraan de beide fchuifladen onophou-
delyk in beweeging zyn , geen ander oog-
merk of nuttigheid hebben, dan dat de
in' en uirgang der lucht in 't lichaam
van de Rups door dezelve gefchiedei
Het welk verder proef kundig wordt be-
weezcn, I. 156. 157.
/igley ,\ In het Latyn /Iquilegia- horten-
Akeley.i fis mapr., is eene plant, waar-
van 'er, gelyk van de Ridderfpooren ,,.
enkele en dubbele , en daar onder we»
derom drieërleie foorten , ten aanzien der-
koleure, zyn', naamlyk blaauwc, witte
en viceschverwige. Van deze alle bedienc
zig de bUek- groene, gladde Rups zon-

deiv

E L A D W Y Z E K

eer ondeifcheid , tot haar verblyf en
voedzel, I. 253.

/Ikkamawietje , zo noemen de Landiie-
den, op zommige plaatzen, de hoog-
TooJe /lard myt , dic men in het voor-
jaar des zomers op de akkers en velden
verneemt; om dat zy, op cene overle-
vering , gelooven , dac hec goed zy te zaa-
jen en te planten, wanneer dit gedierte
te voorfchyn komt. Anderen noemen
het zelve de kleine f uwee! roode Jard'
jpln\, welke naam haar echter, als zyn-
de ecne foort van niytcn of maajen jniet
toekomt ,_ IH. 145'

'Jljem-rups , de hontgevlakte , befchryving
derzelve ; I. 449. heeft haaren naam
naar de Aljcm-plant ^ die haare liellcc
fpyze is. Deze is altoos met eenerieie
koleuren vercierd; behalvcn dat zs in
haarc jeugd wat bleeker, en niet zo
gloejend is, als by toeneenicndcn ou-
derdom. Volwasfen zynde is haare groot-
fte Unq;te nooit boven de r^ duim. Zy
;s gansch glad, en met geen hair bezet.
De ringen qï leden zyn, door diepe in-
kervingen, zeer merkelyk van elkander
onderichciden , en zy kan den blinkcn-
dcn, helder-bruinen Kop^èiü bovenden
bek eene heldere vvinkelhoek-linie ver-

■ roont, zeer fterk intrekken. De rood-
bruine J-Ials is, naar de lengte, mee
helder geelc fireepen of linicn doorfnee-
den , en van onderen ter vvcderzyde groen„
De grondverwe dtx overige ledsniigeoX,
en deze, zo wel onder als achter aan,
verdwynt in 't groene. Alle de ringen^
tot aan den tiajcbuiver die gansch groen
is, en geele llrecpen heeft, zyn van bo-
ven \x\ het midden met witte liniën ge-
tekend, die nogtans niet aan elkander"
raaken. Even diergelyke liniën wordt
men ook oneer, aan beide de zyden,
gev/aar , en deze zyn van boven , doch

de andere links en rechts, met een veri
dwynendcn rood-bruinen Ilreep bezoomd.
Tusfchen deze maakt de geele grondver-
we een helder (treepje, en daar nevens
Iban kleine rood-bruine knopjes. De
5 paar ilompe Pooten zyn groen , en de
3 paar fpitze bruinachtig; die echter nu
helderer, dan donkerer worden bevon-
den. De bcweeging dezer Rupfe is zeer
langzaam ; als ze veranderen wil , kruipt
zy onder de aarde , en maakt aldaar een
fpinzel, waarin zy allerhande andere deel-
tjes, die ze in de nabyheid vindt, ver-
mengt. De meerte fpinnen zich in ds
maand September in , en veranderen na-
derhand, binnen 5 of 6 dagen, in eene
pop. Alle de leden van derzelver achter-
lyf zyn geelachtig-bruin rood, en ein-
digen met een Ibartpunt. De vleugel^
fcbeden, die met eene fpitze kromte ver-
re over het achterlyf heen zitten, zyn,.
bepevens de ipits toeloopendc /(fop, blin-
kend-groen ; welke koicur allengskcns
in 't bruinachtige verandert. De byzon^^
der opgeworpen balskraag van den
Vlinder is, benevens de Kop en het
voorlyf, wit-graauw,' doch hec achter-
lyf^ het welk van boven een regel zwar-
te punten vertoont, en wiens laatfte
hüirigc lid gclyk een zwaluwen-Haart gc-
fplcecenis, heeft cene geelachtig bruin-
graauwe koleur. De Boveiwlcugels zyn
helder graauw , en met een verlmeltend
bruin alom vercierd. Door derzelver mid-
den loopt overdwars een dubbele , uit-
getande, zwarte Ilreep," en nevens den-
zelven ziet men ecnige , zo wel groote ,
als kleine, zwarte vlakken en punten.
De Ondervleugels zyn wit bezoomd;
het daaraan volgende is donker-graauw 3
en naar het lid toe worden ze (leeds meer
bruinachtig helder- graauw. Deze V/in-
dsr heeft cenige zwarte d^variftre^pe^
A 3 W'^

ALGE INI EENE

over den Kop; de 6 po oen en hunne
hairige bovenfchenkels hebben dezelfde
koleur, a!s het voorlyf. De hair/ormi-
ge Sprieten^ die aan het mannetje en
wyfje eenerlei zyn, kan de Vlinder, in
het zitten , langs het lyf leggen en ver-
bergen, I. 419- 4 50-
/^/;;^A/Vöa»/c/&£'Lantaarndraager, zie Lan-

taarndraagcr.
/Immonüen^ \ in het Latyn Cortiua
Ammom-hooren^ 1 ^tnmonis , zyn ftee-
iien van verfchillende grootte; waarvan
zommigen der grootften anderhalven voet
of meer in den doormeeter hebben ; die
echter allen eene foort van Hakken ver-
beelden, welke men nog nergens an-
ders , dan in liecn , heeft gevonden , III.
512 en 515. aanm.
Appel- en Peeren-rups ^\ Deze Mot-rups
Appel- enVeerenvjorm. f verandert, ge-
diiurende haaren wasdom, die zeer lang-
zaam voorgaat, zo dikwyls van huid, als
andere rupfen , en bereikt eindelyk eene
grootte, welke op zyn hoogft ^ duim
uitmaakt. Zy heelt een blinkcnden rood-
bruinen Kop, die in het midden, naar
de lengte , eenigzins verdeeld is. De
Hals, of het eeril:e lid, is van bovea
met een verdeeld fchüdje voorzien ; dat
by zommigen in 't bruine, doch by an-
deren meer in het graauwe valt. Het
overige deel van 't zelve heeft, gelylc
alle de andere leden, eene blceke,geel-
achtig-bruine grondvervve. Ieder lid op
de zyden heeft 3 of 4 zwart, graauwe
puntjes, welke paarswyze, doch ver-
ichooven , by elkander liaan. De 6 (pit-
ze Foor- en de 8 ftompe Buikpooten
hebben , benevens de Nafchuivers , de-
zelfde Koleur, als de grondverwe van
het lyf. Met ooft ryp wordende ,
is cok de tyd voorhanden, v/aarin ze
gemeenlyk ter veranderinge over-

gaat. Des begeeft ze zich aan den ftam
des booms, waarvan ze tot hier toe de
vrucht heeft genooten , of aan dien van
een anderen, welke in de nabyheid llaat ,
en zoek', zich , onder aan , in dezelve , zo
veel als mogelyk is, te verbergen. Dan
gaat ze aan 't werk, om de plaats, tot
haar verblyf uitgekoo^en , door het af«
knaagen der fchorfe , uit te hooien en
aldaar ruimte te maaken. Zy omfpini:
zich met een wit en taai weefzcl, en ia
dit haar welbezorgde winter kwartier
blyft ze, tot in de maand Jtiny des vol-
genden Jaars, onveründerd liggen, wan-
neer zy eerst verandert in eene Pop. De
koleur van deze is guel bruin ,* maar de-
zelve wordt allengskens donkerer, naar
maace dat de geboorte des Vlinders na-
dert. Van agtcren heeft ze, in plaats
van een ftaartpunt, eenige naauwlyks
zichtbaare hair borlteltjes , welke hasr
dienen, om zich in deze behuizing te
wenden en te keeren. Deze Pop 3 wec-
ken in haar fpinzel gelegen hebbende,
komt 'er in de maand Jitly, een zeer
fchoon Vlindertje uit te voorfchyn. Het
IVyfje is alleen door het dikker ac!;tcr-
lyf van 't Marinetje te onderfcheiden.
Deszelfs buvenvleugds hebben wel eena
helder graauwe grondver.ve, ma ir die is
met zeer veelc fmalle, enccnigebreede,
flangswyze en zaagvormige donkere
dwars-linien door^reeven. Kort aan den
hnUer.rand befpeurt men eene groote
rood- bruine vlak , welke zwart bezoomd ,
en met goud -blinkende trekken en pun-
ten vercierd is ; naast dezelve word men
het golvend hoordzel van den buitenrand
gewaar. De Ondervleugels hebben eene
goud-blinkcn.ïe bruin roode Koleur, en
zyn aan den buitenrand met eene breede
en heldere franje bezoomd. Iletüöor-en
ac-kerlyfis geel-bruiiwchtig graauwvan

kO'

C L A D W Y Z E R.

Rolcnr. De Kop is klein, en vooruic-
llcckende; en de danraan zmenóe /prie-
ten zyn nan 't INlanneije , gelyk aan 't
Wyfje, hairvormig, 1 549 552.

'/fp/eia worden die Infecten genoemd ,
welke gecne vleugels hebben , II. 540,

^rach»rol/M>i,\ Spimenjieenen.

/irhe , Selaam^ Hargol^ en Hagah,
woorden Ibande Leut. XI 22, des
fchryvcrs gevoelen over dezelve , II
286 enz. houdende hcc daarvoor, dat
'er doordevier, met ons onbekende //i?-
breeuwfcbe naamen , benoemde Dieren,
niet arder dan gevederde z^ogels te ver-
ftaan zyn,. welke, ia tegenoverdeilinge
der onreine vogelen , werden aange-
haald, ald: 291 , en wel allerlcie foor-
ten van tamme en wilde hoenders, mits-
gaders allcrleie foorten van tamme en
wilde Ganzen, Eenden, Braakvogels
en Duiven. a!d: 294,

/^rmpolypet). Alhoewel men , raakende de-
ze, nog niet met zekerheid heeft on-
dervonden, dat ze zich ook door Eie.
ren vcmecrderen; zy kunnen zich nog-
tans, door het uitfpruiten der Jongen
uit hun' Ivf, en door de hen eigen zyn«
de verdceling, grootlyks- vermenigvuN
digen. III 477 aanm:

Aspecten rups, zo noemt Friscb de groo»
te, gladde, groene, en op verfcheide
\vyze getekende Melden rups, en mo-
gclyk zou zy dezen naam van /Ispecten'
rups., uithoofde der tekeninge, beter
verdienen, dan dien van Meldm rups:,
want zy geneert zich van de Melde niet
alleen , maar aast ook op verfcheide an-
dere Gewaslèn. I 3 1 3. Zie verder Mel-
den rups.

ió:perfie-rups, de, met den roeden zyde-
fireep getekende is op het uitgeloopen
JsperJiC'krtdd te vinden, 1 416 Deze

foort van rupfcn cntfïaat uit kleine,
ronde helder -geele, blinkende Eieren.,
die , door een vergrootglas befchouwd ,
van boven in cene laagte een klein
knopje vcrtoonen , waarin veele tedere
ribbetjes , daar de Eierfchaale mede A'er-
cierd is, te zamcn loopen. Wanneer
het daarin geflooten Rupfen - broedzel
tydig wordt, vcrtoonen zich de Eiertjes
bruiner j en eindelyk worden ze gansch
Icodkoleurig ald: aanm: In het mid-
den over den rug dezer rupfe loopt,
raar de lengte, ecne tedere donkere li-
nie ; op de meeste ringen ftaat een
puntje, en de Spiegelpunten zyn don-
kerer, dan de hoofdkolcur. Wanneer
zy haare uiterfle grootte heeft bereikt,
is ze doorgaans iets meer, dan één
duim lang. Haar lyf is middslmaatig
dik, en de leden zyn zeer gemakkelyk
van elkander te or.derfcheidcn. Het zy
de grondverwe dezer rupfen groen of
bruin is , zy hebben toch altoos van on-
deren , ter wedcrzyde langs het lyf een
fchoonen roezen -roeden ilrcep, die"
van boven en van onderen wcdeiom wit
bezoomd is. Haar Kopt ^^^ "^^ar ge-
raade van het Lyf niet zeer groot is.,
heeft eene blinkende bruine koleur. De
3 paar l^oor- en de 5 paar Achtctpootcn
zyn doorgaans van koleur, gelyk hot
ganfchc lyf. Wanneer deze rups haa-
ren volkomen wasdom heeft bereikt,
en de tyd haaier verüiideringe , met den
invallende Herfst , ook nadert, ver-
bergt ze zig onder de aarde, en maakt
'er een hol in lot haar verblyf, in het
welke zy, binnen 10 dagen, in eene
Top verandert. Deze is in het begin
geelSi;tig bruin , doch veviindert nader-
hand in diervoege, dat het Achlerlyf'
niet zyne ringen rood -bruin worde.,
en bet Fo(jrlyj\ benevens de Fleugei-

fche*

ALGEr^IEENE

Icheden , ecne groenagtig- blinkende
koleur, die in het zwarte vale, aannee-
me. In de maand ^uny des volgen-
den jaars komt uic dezelve een Nacht-
vlindertje , behoorende toe de tweede
clajj'e. Het IVyfje is, door het dikke
achterlyf alleen, van 'c Mannetje te on-
derfcheiden; want de Sprieten zyn aan
beiden dun en hairvormig; en voor 'c
overige hebben zy eenerleie koleur en
cieraaden. De bovenvkugeh zyn fmal,
van onderen uitgerand , en met een
helder boordzcl voorzien; de Onder-
vleugels hebben ook een helder -geel-
agcig, maar breeder boordzel, en de
daarop volgende graauwe grond vak
naar den kant van 't lid in 'c heldere.
Aan het ftompe Foorlyf hebben de.
halskraag en zwarte oogen insgelyks
eene heldere omzooming. I 417. 418.

Aurelia de gehakkelde , zo worde de Vlin-
der van de eenzaame Doornrups, met
den half geelen en half witten rug en
bruin lichaam , genoemd , behoorende
tot de eerfle Clajje der dagvlinders. I
03. Zie verder Eenzaame Doornrups
als boven. Anders komt de naam van
Aurelia^ welke, gelyk de Griekfche
naam xi^''"'"* ■> een goud - koleurig
fchepzel betekent, den Poppen , die
niets goudachtigs aan zich hebben , ei*
genly k niet toe; maar dezelve is,door mis-
bruik, van eenige foorten op allen overge-
bragt , zo als het met veele woorden in
verfcheide weetenfchappen is gegaan,
derwyze, dat men naauwlyks de oor-
zaak raamen kan, waarom dit of dat
ding een' naam draagt, gansch ftrydig
met zyne eigenichappen. I 57, 58.

'^ziatifche Latuaarndraager ^ zie Lari'
taarndraoger.

B

Bajïerd Galwespe f zie by Gahve^ps.

Basterd-Hommelen , zie Threenen,

Dasterd-polyp^de gezellige Knodsvorm-
ge. Deze bajierd polypen zyn zo veele
enkele diertjes, die zich, gelyk de ge-
zellige Rupfen, by een houden, lil.
538. Behalven dat deze fchepzels zich ,
gemeenlyk, in een' klomp by elkander
houden, (om v/elke reden zy ook van
zommigen, die ze voor Polypen uitgee-
vcn, te zamenbangende Polypen wer-
den genoemd ,) hebben ze ook nog deze
eigenfchappen , dat ze, een iegelyk
op zich zelve , door njiddel van den
mond, een' wervelllroom in 't water
konnen maaken ; beftendig in beweeging
gevonden worden , en zich liever in on-
klaar, dan in helder water onthouden;
het welk louter eigenfchappen zyn , die
by de Arm-polypen niet worden gevon-
den , ald. Men vindt deze foort van Ea-
fierdpolypen niet alleen aan de wortels
der waterlinzen, maar ook onder en tus»
fchen dezelve aan de oppervlakte des
waters, ald. 539. Op hoedanig eene
wyze deze diertjes zich aan elkander hech-
ten, dat ze één Geheel fchynen uit te
raaaken, kan men niet anders dan by
gisling bepaalen. Zy konnen zich ,
naamlyk , met het einde van den (laart ,
of door middel van een fpinzel, of van
een flym aan elkander vast maaken ,• of
zy konnen zich ook met het zelve, ge-
lyk de bloedegels, vast zuigen," ald. bl.
540. verder befchreeven , ald. enz.

Bafterd-polyp , de kleine gezellige ^ III.
548. Deze foort van Bafterd-polyperr^
welke de gemeenfle en bekendiie zyn ,
wordt nooit in frisch en klaar water ge-
vonden, maar wel in on /'ui ver water,
ichoon het (linke, by menigte, zo dat

B L A D W Y Z E R.

zy, uit hoofHe van hun wiciclicig li-
chaam en l^leinheid, waaniic diergelyke
zwermen belhan, eenc kleine wolk fchy-
nen te wezen. Zodanige zwermen zet-
ten zich niet alleen aan verfcheide lee-
vende water infeften , maar ook menig-
maal aan leevenloozelichaamcn, en ver-
meerderen in korten tyd ongemeen flerk.
1 Iet voedzel der meeilcn dezer Bafterd-
polypen beHaat in de tederlle deelen der
planten en dieren, ald. De enkele Dier-
tjes, waaruit een zwerm dezer Ballerd»
polypcn belbat, gelyken, by vergroo-
ting, meer na een Klokje of IMeibloem.
ije, dan na een diertje; en methetbloo-
te oog is 'er niets van te zien, om dat
ze te klein zyn, ald. Het lichaam van
elk diertje uit zodanig een zwerm belbat
uit een wit doorzichtig flym , dat van
loutere korreltjes te zamen gezet fchynt
te wezen. De gedaante is als een be-
kertje, met een verwulfden bodem, of
als een Theekopje zonder voetlUik. Doch,
dcwyl dit fchepzeltje zyn lyf op verfchei-
de wyze kan veründeren ; zo zift men
hetzelve nu eens van onderen rond ; dan
weder langwerpig , en daarbenevens heeft
het nu een wy der dan een naauwermond,
ald. 550. Voor dezen mond, voorzien
met 2 paar tegen over elkander llaande
fpitzen, ontdekt men, veeltyds, eene
fnelle wervelvormige beweeging , die
zeer natuurlyk by een kleinen Maaljiroom
kan worden vergeleeken , ald. aantn.
Bajierd-polyp^ den Lyfterbezié'n gelyken-
de. Deze Bajïerd polypen, worden zo
genoemd, vermits zy een ftruik van de
iyfterbeziën vertoonen. Want , gelyker-
wys ieder lyfler- bezie op een Heel zit,
zo heeft ook elk dezer Bafterd polypen
zp eigen fiecl: die echter by denécnen
korter, by den arderen langer, en aan
de vrucht dikker , dan by zynen oorfprong

is. Zommigen dezer fchcpzelen hebber,
fchoon 'er meer by elkander op éi^nen
grond zitten , hun eigen (teel op zich
zelven;doch dikwils ftaan 'er twee, drie
of vier derwyze te zamen , dat ze, hoe-
wel ieder zyn eigen fteel hebbe, uit een
gemeenen ilain voortkomen Gevalt het,
dat 'er veelen van die ftammen by een
Iban,' dan vormen zy een' firuik; en
veelen dezer llruiken te zamen vertoo-
nen een ganfchcn Boomgaard in *t klein.
Ze fcheiden zich, ten hunnen tydc, van
elkander , en zwemmen deels in de hoog-
te , deels zydwaarts en na beneden ,
zwemmende zy alsdan in verfcheide
kromme en geboogen liniën in het wa-
ter heen en weder, III. 562. 563.
Bafterd-Polyp, de Mispslvormige. Het
lyf van dezen zou genoegzaam kogelrond
zyn , ingevalle de mond en 't half ronde
deel, daar de fteel aan zit, de ronde ge-
daante niet eenigzins veranderden. Rond-
om het ringvormig mondlhik ziet men
verfcheide tedere wipperfpitzcn , welke
iets dieper in den mond op een anderen
ring vast zitten ; en binnen dezen is we-
derom een andere ring, die de opening
van den flokdarm fchyni; te zyn. Het
Lyf zelf is wicachtig- of been-geel van
kolcur, en ziet 'er uit, als of het ge-
puncteerd ware. Voorts zyn 'er , dewyl
het ook doorzichtig is, verfcheide don-
kere en byna ganfch zwarte korrels ,
even als de pitten in de rype kruis- of
St. Jansbeziën , in te zien , welke wel
Eieren zouden konnen zyn. Daarbene-
vens ontdekt men tuflchen dezelve niet
alleen een klein, wit en rond vlakje;
maar ouk nog een even zo helder en
eenigzins flang^achtig lichaam , III. 564.

Bafterd polyp , de peervorviige. Deze
draagt dien naam van wegen zyne gedaan-
te, en is daardoor niet alleen ondcrfchei-

B dea

10

ALGEIMEENE

den van den forbenbezievormigen Pol>ii,
maar ook door de 4 vvippcrhairtjes ,
mitsgaders door de lange fteelen , waarop
deze kleine fchepzeltjes zitten. Het door-
zichtig iichaamis wel geelachtig wit van
koleur ; maar aan het achterdeel , by
den Heel, helder; vertoonende zich van
boven, tot aan de ronde mondöpening,
als of het uit loutere korreltjes te zamen
gefield , of gepuncteerd ware ; terwyl
de mond-opening genoegzaam als met
een helderen ring omzoomd is. Uit de-
zelve komen 4 wipperhairtjes te voor-
fchyn, waarmede dit fchepzeltje, even
als een otter, by een open mond, met
zyne tong gewoonlyk doet, bellendig
wippert. Dit diertje maakt den mond
nu enger, dan wyder; waarby, in het
eerfte geval, de wipperhairtjes verdwy-
nen, en te rug getoogen worden, IH.

556.
Bafterd-poïyp , de Peperbuhjesvormige.
Het l'icbaaiii van dezen is van zo zon-
derling eene vorm, dat het bezwaarlyk
valt, ora 'er, ter onderfcheiding van
anderen , eencn gevoegclyken naam aan
te geeven. De gedaante fchyntwelCy-
linderichtig of Spilvormig te zyn , nade-
maal het byna doorgaande van eene ge-
lyke dikte is ; maar het eindigt aan den
Iteel kegelvormig : en de mond , of het
bovendeel , heeft eene indrukking ,waar
door het een hartvormigen omtrek er-
langt. Dienvolgens is dit lichaam ook
geen rechte Cylinder," te meer, dewyl
het zich laat aanzien , dat zich deze in-
dmkking, by ieder doorfnede , over-
dwars zou vertoonen. 13y alJien dit zo
niet ware, liet hy zich ook niet onge-
voegelyk by ccne Fingerhoedlfloemverge'
lyken ; dan , om dat zyn lyf meeftal de
gedaante van een Peperhuisje fchynt te
hebben , zo draagt hy den naam van Pe»

perhuisjesüormigers Balicvd-polyp. llcï
/j/is, ongeveer, viermaal zo l.ing, als
de mond in zyn doormeeter,en, fchoon
hy gcene wipperfpitzenindenzolvenheb-
be, kan hy dien no^thans, even zo wel
rJs de andere fooi een, die ze hebben,
naar believen , wyder en naauwer maa-
ken; en ook, zo als deze, een wervel-
droom in het water verwekken. Dein-
krimpende beweeging des lyfs is insge-
lyks aan hem waar te neemen ; en de
verkorting en verlenging van het zelve
heeft hy ook met do anderen gemeen,
lU. 558.
Bafterd polyp.., de Scha'.meiachiige. Het
Lyfv:in dezen beltaat uit een witiichtig
flym ; en , fchoon de Polyp geduurig
van gedaante verandert, zo blyft het-
zelve altoos vooriian op zyn dikile , en
van achteren, by hec aanret-punt, of
den ftaart, op zyn dunde. Wanneer zulk
een Bafterd-polyp zyn dikke voorfla
deel, daar eigenlyk de kop en de mond
is , opent ; gelykt dat deel zeer wel na
het uiterfl: einde van eene Trempet of
Schalmei ; en het heeft ook , gelyk de-
ze, aldaar eene verdieping; csrwyl de
buitenrand, even als onze oJgendekzels,
meteene rei witte haimjes, van gelyi^e
lengte, bezet is, die, zonder ophou-
den , beurtswyze in beweeging zyn. Al-
hoewel nu deze rand zich gemeenlykcir-
kelrond vertoone, ziet men denzelven
nogtans ook menigwerf met eene inker-
ving. Deze Bafterd-polypen konnen met
den mond een beftendigen wervelllroom
of draaikring in het water maaken ; ei'.
door middel van denzelven veelerhande
kleine lichaamen tot zich trekken ; mits-
gaders hetgeen hen niet aan[laat , we*
der van hun afftooten. By hunne on-
derfcheiden beweegingen, verlengen zy
zomtyds hun lichaam, of Itrekken het

vol-

BLADWYZER.

II

volkomen uit, en openen dan altoos het
voorlk deel; op een anderen tyd ver-
korten zy hetzelve, of trekken het y-
jings te zamen, en dan zwemmen ze;
wanneer hun lyf insgelyks op veelerleie
wyze verandert. In het zwemmen maa-
ken zy nu eene rechte , dan eene llangs-
wyzc linie , en zomtyds een rond gaan-
den cirkel, III. 546.
Bdjleri-pol-jp , de Serbevbezievonn'ige. By
de vergclyking dezer Baflerd-polypen by
de Serben- of Spreewivbezien wordt al-
leen derzelver gedaante bedoeld: want
ten aanzien der koleure is 'er een merk-
baar onderfcheid tuOchen die beiden , en
omtrent de groote kan 'er, in het ge-
heel, gcene vergelyking plaats vinden.
De Spreemvbeziën zyn eerfl: geelachtig
rood; en, als ze ryp worden, bruin;
waartegen deze Bafterd-polypen, door
een vergrootglas befchouwd , geelachtig
wit zyn» Ieder derzclven heeft boven ,
ter plaatze van de verdiepte indriikl<ing>
2 bairfpitzen, die tegen over elkander
ilaan; welke dit diertje nu intrekt, dan
uitfteekt, en waarmede het ook, veel-
lyds, op en neder wippert. Behalve
dit hebben ze , beflendig , eene foort
van op- en nedertrekkende beweeging ,
als of ze zich terug toogen; en zulks ge.
fchiedr niet zo zeer door de verkorting
van den flecl , als wel door de inkrim-
ping of terugtrekking van het lyf. De«
ze Bafterd-polypen hebben ook nog het
vermogen , dat den dieren eigen is , van
zich naamlyk te konnen beweegen , waar
door ze zich van de ééne plaats na de
andere konnen wenden. Zy zwemmen,
wanneer deze fchepzels tot rypheid zyn
geraakt, en de één voor, en de ander
na den ileel verlaat, op veelerhandewy-
zcn door hec wnter, mankende na eene
recke, daa eene krinkelende, en dra

B

eene flangachtige Linie ; mcnigwcrf
draajen zy ook , met eene groote fnel-
heid in 't rond, en vormen eene flak-
ken-linie, III. 555. 55Ó.

Bafterjpolyp, met het dekzel. Wanneer
deze Bailerd-polyp zynen mond fluic,
dan verbeeldt hy in het klein een C;-
troen, maar hy heeft, behalve deze ge-
daante nog een foort van ftamper , waar-
op van boven eene ronde, platte, dek-
zelvormig fcbyf overdwars fiaat, die
rondfom den rand met wipperfpitzcn ,
als met draaien, bezet is. Dezen Stam-
per kan het fchepzel , ts gelyk met de
fchyf, uitrekken of infteeken, en 'er,
als het wil, de opening van den mond
volkomen mede fluiten. En dit dekzel
heeft gelegenheid gegeeven , om dit dier-
tje den naam van Daficrdpolyp met bet
dekzel toe te voegen. Deze Balterd po-
lypen konnen met hun lyf eene op- en
nedertrekkende beweeging maaken. A!s
zy hunnen fcamper uicrteeken ; dan ont-
dekt men , dat hiui mond een ringvor-
migen rand heelt. Wanneer ze denzcl-
ven weder intrekken, en wel derwyze,
dat'crnietsanders , dan alle de om de fchyf
zittende wipperfpitzcn vr.n te zien zyn ,
hec welk ze veelmaals doen,* dan maa-
ken ze ook altoos daarmede een' wervcl-
flroom in 't water.. Het /j/' dezer Ba-
fl:erd polypen is wel helder geelüchti.;
wit, maar niet zo doorzichtig, als dac
der anderen; aangezien hec in 't midden
eene onregelmaacigc bruiiv: vlak heeft,
welke beweegelyk , en met cenige don-
kere korrels bezet is , die men , uit hoof-
de van hunne ongelykc menigte, voor
Eieren houdt, III. 559. 560.

Bafterd rups , de geele en groene , tmt
verbeven zxvanefunten ^ die zicUepda
Roozenbladcrtn onlbüttdt , benevens hun-
re verandering in iinegcek Blad wesp-

\z

ALGE MEE NE

IL 483. Deze foort van Badcrd-rup-
fen wordt, in de maanden van Augus-
tus en September, in camelyke menig-
te, op de opene bladeren van den Roo-
zenboom by een gevonden. Deze foorc
van nipfen is onder de fchaddyke te re-
kenen , aangezien zy de bladeren van den
Roo7.enboom menigmaal zo volkomen
afknaagen, dat 'er niets, dan de bioote
adertjes, van overblyven. Deze Balterd-
rups vervelt verfcheide maaien; maar
vertoont zich in het begin geheel anders,
dan naa de verandering van huid ,• want
in de eerlte jeugd is ze groen , en in den
ouderdom geel. Wanneer ze beezig is
met de beknaaging der bladeren, dan
houdt ze, menigmaal, haar achterlyf
zodanig in de hoogte , dat ze alleen op
haare 6 voorpooten ichyne te rullen.
Deze 6 voorpooten zyn lang en zwart;
doch de buikpcoten, waarvan 'er deze
foort maar 10 heeft, hebben, bene-
vens het achterlyf^ eene groene ko-
leur. De buikpooten zyn zeer kort ;
en men moet de wcderzydfe, op klei-
ne wratten llaande, zwarte punten niet
voor pooten aanzien. Deze Rups die
huid eindelyk afgelegd hebbende, ver-
fchynt zy in een genoegzaam gansch
Oranje geel gewaad ; waaraan men al-
leenlyk, ter wederzyde, een iets hel-
derer Itreep befpeurt; doch de zwarte
punten blyven. Zo dra deze Bafterd-
rups tot haaren volkomen wasdom is
gegroeid , begeeft ze zich, in den
Herfst, onder de ftruiken, eenigzins
in de aarde, en maakt een bruin, hard,
eivormig huisje, en blyft den ganfchen
winter over liggen , tot in de maand
April ^ wanneer ze zich van haare rup-
fenhuid ontdoet, en in eene geelachtig-
wkiQ pop verandert; II. 483. 484. maar
indien ze reeds in Mat of Juny uit hec

ei is gekomen, dan begeeft ze zich -eet
der onder de ftruiken, en verfchync
daarop, nog in den zomer , in haare
wespen-geflalte , ald 484. aanm. Schoon
het mannetje en "iayfje elkander in ko-
leur gelyk zyn ; men kan het laattle , door
het met Eieren opgevulde achterlyf, zeer
ligt van het eerfte onderfcheiden. De
Kcp, die niet groot, en met 2 kolfach-
tige 5/>A"i;;;^« voorzien is, heeft, bene-
vens het voorlyf , eene zwarte koleur;
waartegen het gladde , en blinkende ag-
terlyf, mitsgaders de 6 pooten , fchoon
Oranje-geel is," en de doorzichtige i'.te-
gels , aan den buitenrand , een langwer-
pig zw.irt rtreepje hebben. Deze H'eS'
pen uitgekomen zynde, befiaat haai e
eerfte verrichting daarin , dat ze paaren ;
doch waar, en hoe, zy haare Eieren
leggen, heeft de Schryver tot nog toe
niet kunnen befpeuren, II. 483 -• 485.
Bafierd rups, de groote bleek-groene ,van
den l^yilgeboom ., met 14 buikpooten,
benevens haare veranderhig in eene
Blad- wesp. II, 477. In de maanden
van Jiily en Augujlus is deze, c^ de
Wilgeboomen, van welke bladeren zy
haar voedzel trekt, reeds volwasfen te
vinden , ald> Haare leiigte is omtrent
i^ duim, en haare Koleur is over het
geheel blaauwachtig groen. De blin-
kende Kop laat zyne 2, oogen duidelylc
zien , en onder aan den bek heeft dezel-
ve een paar vreetfpitzen. Het ranke lyf
loopt na achteren iets dunner toe; is
van boven fraai rond verwulfd , enfchynt
niet, gelyk dat der waare rupfen, uit 12
leden te beflaan. Behalven de 6 Voor-
en 14 Buikpooten, ziet men aan 't laat-
fte lid nog twee; zo dat deze Ballerd-
rups 22 Pooten hebbe. Zy heeft, ter
wederzyde , 9 zwarte lucbtgaten , wel-
ke •tot fpuiten verftrekken. Behalven deze

ei-

B L A D W Y Z E R.

tigenfchap , van zich , door het uitfpiii-
teii van vocht, dat niet vergiftig is, der
vervolginge te onttrekiccn , heeft zy nog
het vermogen van zich , zo dra men hau-
te na komt, het zy men haar aanraalcc
of niet, als eene llak te zamen te rol-
len, ald. 47'J. 4" 9. Haare volkome
grootte bereikt hebbende, begeeft zy
ï;ich onder de ilruiken op de aarde , of
in de reeten der ftammen en fchoifcn,
alwaar zy zich omfjsint met een llyf,
doch doorzichtig fpinzel, het welk gc-
mecnlyk van eene blinkende bruine , maar
zelden van eene witte koleur is. In dit
fpinzel onthoudt zy zich den ganlllicn
winter door, in haare Rupfen-geJaun-
te, maar wordt iets korter en ckinner.
In het begin van 't Voorjaar llrookt zy
baare oude huid af, en wordt eene Pop,
die aanvanglyk wit grocniichtig is; doch
naderhand donkerer en groener wordt,
a!d. 479. Naa dat deze Pop tot in
3Iiii, en zoratyds nog langer, in haar
iplnzel is verborgen geweelt, komt 'er
«indelyk de fVesp uit voort. De Kop
van deze is groot en graauw van koleur;
voor asn denzelven zit een paar grooce
zwariblinkende cogen ; en naby dezen i
korte , en met oker-bruine kolfjes voor-
zien zynde Sprieten; ald. 480. welke,
behalven het wortellid, flechts uit drie
hoofdleden fchynen te belhan, ald.
aanm. Ter plaatze van den bak ziet
men eene lange enfcherpe^^^V/öw^, en
taflchen dezelve de geele bovenlip. Het
voorl;jf &n de bovenjlkenkeh der 6 poo-
ten zyn, meer dan de Kop, met grar.u-
we wolachtige hairen begroeid ; doch de
ondervlakte van 't achter Ijf , dat van
boven donker -graauw is, en de beide
voorfte deelen der 6 pooten, hebben
eene geelachtig-roode'kleur. De 4 vku'
gels zyn doorzichtig, gelyk aan aüe an^

B

dere wespen ; en de bovenfle , die lan-
ger zyn, dan de onderlle , bedekken
deze geheel en al , het welk voor een
algemeen kenteken van alle Bladwespca
gehouden kan worden. De bavenvleu-
gels zyn met bruine aderen doorweevcn ;
en in het midden aan den buiten-rand,
van eene bruine vlak voorzien, en haar
cindfpitze is bruinachn'a;, ald. 480. De
befchryving van het IJ'yfje dezer fFes-
pe, zie Eladwcsp, het tFyfje.

Bajlerd-rups , de grootc , geel en groen
vercierde , des Elzenbonms ; benevens
haare verander ir g in ec;ie B/adzvesp,
II. 521 enz. Haar Kop is zeer groot,
verheven verwuli'd, en zo g'ad, dat de-
zelve een glans hebbe , als"^ of hy gepo-
lyft waie. Deszelfs koleur is bleek bhauv/-
achtig- groen. De 6 vooraan zittende
kiaauivpooten hebben dezelfde koleur,* en
de 14 buikpooten, mitsgaders de beide
ISaJchuiveis zyn, benevens de ganfche
ondervlakte, desgelyks met die koleur
vercicrd. De grondverwe van 't ganfcha
Lyf\s fchoon groen; welke koleur naar
de bovenvlakte allengskens donkerer, en
naar beneden h^lderer uitvalt. De Rug
pronkt met 2 fchoone hoog-geele llree-
pen , die van den Kop tot aan de Na-
fchuivers reiken , en door een even zo
broeden groenen flreep der grondverwe ,
waarin men ettelyke zwarte rtreepjes
ziet, van elkander gefcheidcn worden.
Voorts heeft deze Rups, op ieder zy-
de, 2 reien zwarte p ;/«/?«, te zamen 2i
in getal ; van boven 1 2 , van onderen y,
zynde de laatlle eigenlyk Luchtgaten.
Aan den buitenrand ziet men , op ieder
tand, eene du'obelerei (lompe ivrattenj
en alle deze zyn met nog kleiner, wit-
te, verheven puntjes bezet. Alle der//x-
gen of leden, uitgenomen de nafchui*
vers, zyn niet gJad, maar mei veele

3 vou-

M

A L G E M E E NE

vouwen voorzien, aki. 522. 523. Naa
de infpinning , welke in hec eerll meer
wie, dan geel was, maar eindelyk in
fchoon Oranje geel veranderde, bleef de
Fop liggen, tot den u8 Ma i des vol-
genden jaars, wanneer daaruit de fl^esp
verfcheen , die een ivyfje was. Haar
Kop is tamelyk groot , niecr plat , dan
rond, of verwulfd, en roodiichtig-geel
van koleur, welke echter, naar den l^ek
toe, in het geele vak. Hy is met 2
vry groote , blinkende , ovaal ronde,,
zwarte oogen voorzien ; die meer voor-
dan zydwaarts flaan; en tuflchen deze
hebben de beide eenigzins lange Sprie-
ten haare inleding, dezelve zyn Oranje-
geel , en eindigen met een koltje. Het
Tanggebit is redeiyk groot, en de beide
barde deelen , die 't zelve uitmaaken ,
vindt men , tamelyk lang en na elkander
toegekromd ; hebbende voorts eene zwar-
te koleur, en geevcnde den Kop eene
veel grooter gellake. Het horstjluk of
voorlyf is bruin-rood , draagende , op zyne
bovenvlakte , in het midden , verfcheide
verdiepingen en blinkende hoogzels. Daar
onder hebben de 6 lange Poolen hunne
inleding, welke van dezelfde koleur zyn.
De Vleugels zyn doorzichtig en geeliich-
tig-bruin; de beide bovenfle overtreffen
de onderfte zeer veel in grootte, en val-
len aan den buitenrand in het donkere-
Het Achterlyf is gansch dik ;, deszelfs
grootfte deel, na achteren toe, heeft
eene zwavel-geele grondverwe , en is
met ettelyke zwarte dwarsflreepen do.')r'
toogen, waartegen het, van vooren,
uit cenige gansch zwarte leden bellaar,
üld. hl. 524. 525.
Itaft.rdrupfen., befchryvhig van twee
kleine, die zich in de roode builen , of
knoppen der Pfilgelladercn onthouden ,

en naderhand veranderen in G al zi'es*
pen f II, 511. enz.

Beer , de groote-, zo wordt de zwarthairige
Beeren rups by de liefhebbers genoemd,.
I. 191. Zie verder Bceren-rups ^ de-
zwarthaïrige.

Beer, de Rusfifchs^ dien naam draagt de
uitneemend fraai getekende Hinder ^
met hoogroode en zwart-gevlakte onder-
vleugelen^ wiens bovenvleugels bruin
geruit, en met eenige Vi^itachtig geele
dwarslh'eepen doortoogen zyn, byLiNN.
Syft. nat. Pb al. met. pag. S^^'/p'^*
IV. 156. aanm.

Beeren-rups , de hruinhairige ; tot de
tweede dasje der nachtvlinders behoo-
rende ,IV. 29. wordt zo genoemd , om dar
haar ganfche /y/met zeer veeleen lange
hairen bezet is , welke bruin van koleur
zyn. De ringen zyn overdwars- mee
veele knopjes bezet, en deze zyn, bene-
vens de 9 hichtgacen , roodachtig bruin ,
en helderer dan de grondverwe, gelyk.
ook de lange hairen , welke op de daar-
door heen fchyncnde knopjes zitten. De-
lip en de vreetpunten aan den Kop heb-
ben, zo als ook de 6 voorlle klaauw-
en de 10 buikpooten, eene oker-bruine
koleur. In het kruipen is deze Rups
zeer fnel; en byde aanraaking kruipt ze
mede , zo als de anderen , te zamen. IV.
32. De Vlinder , uit deze rups voort-
komende, wordt befchreeven III. 204^
enz. Het ganfche achterlyf en de 0»-
dervleugelen hebben eene hoog Oranje-
geele grondverwe , en eenige ongelyk
breede,aan elkander handende, fluweeU
zwarte-dwarsvlakken. Doch het dikke
achterlyf is fchoon hoog-rood ; welke
koleur nog fchoonerinhet oog valt door
de rei zwarte vlakken ,> die op het mid-
den en ter zyde liaan,. De grond der
büüün- of voorlle vkugden is bruin; en

B L A D W Y Z E R.

15

in dezelve ziet men, r.an den voorftcn
rand, doorc;aans 5 geele vlakken, die
van veifchilicnde grootte zy;n Het borst-
ftuk of vcor/y f heef: o>k wel, gelyk de
bovenvlcugeb, eene bruine grondver-
we; maar dezelve is veelal donkerer,
en pronkt bovendien met 1 hoog car-
myn-roode firccpen, die ain den Kop
nader, dan achter, by cl:;;inder flaan:
en op den Kop zelven vertoont zich een
hoekige Ih-eep van gelyke koleur; ne-
vens welken ter wederzyde, by de inle-
ding der vleugelen , eene Ichoone geele
bezooraing is , Hf, 205. Zyne 2cs
pootcn maaken , v/egcns de niet zwart
vermengde roode koleur, eene ticrlyke
vertooning; en hec is te vermoeden, dat
de eenigzins lange , hairvormige, zwar-
te Sprieten , aan de Plannetjes iets dik-
ker vallen dan aan de IVyfjcs; en dat het
achtcrlyf daarentegen merkelyk dunner
is, lil. 206.
Beeren-rups , de klcwe , zwarte, en te-
gelroods, benevens baar e verandering
in een Jchoon Vlindertje , beboorcnde
tol de iwEEDE, CLAssE der Nachtvlin-
ders, IV. 131. enz. De Eieren,
waaruit deze Beerenrupjen voortkomen,
zyn paerelrond en helder groen, üld.
131. De rupsjes zyn in 't begin gansch
wit, en met enkele hairen bezet, maar
worden naderhand iets donkerer. Ver-
volgens worden ze bruiner, en krygen
meer zwarte hairen, onder welken 'er
op den rug verfcheide okerbruin van ko-
leur zyn. Grooter wordende , vertoo-
nen ze zich niet meer flyve zwarte hai-
ren bezet , en hebben op den nig eene
geelbruine vlak, die uit de gelykver-
vvige hairen ontftaac, ald. 131. Ten
derden maale van huid veranderd zyn-
dc, is de ruggevlak iets helderer, en
b ftaac uic rood bruine borftelhairen ^

naa de vierde veianucring beflr.at haarc
gioote ruggevlak uit niccr tegelroodo
hairen. JXaa de vyfde verandering heb-
ben ze na genoeg de lengte van één
duim, ald. 132. De voorheen, nog
klein zynde, zwarte blinkende Kop van
ÓQ2Q l]eere:i rups was nu merkelyk groo-
ter. De grondvcrwe des lyfs en der
pooten vertoonde zich dof zwart , wel-
ke koleur ook de hairen, op de 3 voor-
11c en 2 achtciilc ringen ilaande, had-
den. Van dezen waren de achterllen
wederom niet alleen de langde, maar
nu veel langer, Ibiande Ichuins op inde
hoogte , tervvyl de overige meer korte
en afgelloinptc borflels geleeken : doch
allen Honden zy (laartvormig op verhe-
vc knoppen. De tegelroode hairen be-
lloegen nu, mecrendeels, de 6 middc!-
lle ringen van boven, ald. 132. De
Pop zelve is koolzwart, en van achte*
ren met een kleine fiaartfpits voor/.ien,
ald. 133. Het Mannetje, uit deze Pop
voortgekomen , wordt belchreeven , ald.
133. Deszelfs ondervleugels hebben
eene meer oranje geele, dan donkere
oker- geele grondverwe, en daarin be-
fpeurt men verfcheide , ten decle vcr-
ftrooide, ten deele te zamenhan^iende
zwarte vlakken en llreepen, van vcr-
fchillende vorm en grootte. Aan den
achterflen rand wordt men ook nog eene
rei van zodanige te zamen hangende
vlakken gewaar, omvat met eene imal-
le oranje-geelc bezooming. Het achtcr-
lyf fchynt eene even zo geele en breede
bezooming te hebben , doordien deszelfs
middellle grond zwart, en ter wedcrzy-
de ingetand is. De grondverwe der
lovenvleugglen is meeftal koolzwart; en
door deze loopt 'er, van de inledingaf,
tot aan de iiiterl'te hoekfpits, een ge-
flingerdc ongclyk breede en ingetinde.

hel-

16

A L G E INI C E N E

helder-geele ftrcep, rnetverfcheidezyde-
rakken van dezelfde koleur voorzien.
Eene andere zodanige dwarsvlak ziet
men in het midden naby den voorften
tand,' en deze heeft, aan de inleding,
een fmallen ftreep van gelyke heldergee-
]e koleur. Ook hebben deze bovAui-kn-
gels aan den buitenicen rand, even als
de ouderfte , eene gelyke breede oranje-
geele bezooming, en aan den achterften
eene fmallere. D^ Kop, mi'sgaders de
vcdervorniige Sprieten, en het kleine
voorlyf \s zwart," van achteren heeft de
kop een paar groote geele punten ,• waar-
tegen de fmali'e en lange jcbüuderbladdi
een heldergeel boordzel hebben, ald.
i;;^. 134. De grondverwe der o«ü?e/"
vleugelen van het IFyfje, en de bezoo-
ming van het achterl'^f zyn niet geel ,
mnar fchoon^ vuurrood ,• doch de bezoo-
ming van den achterften rand is niet van
eene diergelykc koleur : voorts ziet men
ze echter ook met zwarte vlakken ver-
cierd,- en van de inleding af is ieder,
over de helft, tot aan een fmal overdwars
rood vlakje,geheel zM^rt.DsbovenvIeugcls
zyn aan die van 't Mannetje tamelyk ge-
lyk; maar hebben, aan den buitenrand,
geene bezooming 5 en de geele fcreepen
en vlakken vertoonen zich fchooner
geel, en omtrent den voorftcn r^nd ee-
nigzins in 't vuurroode verdreeven. De
Sprieten , terwyl het achterlyf dikker
is, dan dat van 't Mannetje , zyn dun-
ner, en de 2 punten achter den kop
vuurrood ahl. 134.
Beeren rups de zeldjaavie Iriiinhairi-
ge , met den rooden kop en pooten ,•
benevens haare verandering ; behooren-
de tot de TWEEDïi classe der

3S ACHTVLINDERS, IV. I58. CnZ.

De Eieren^ waaruit deze Rups voort-
komt , gelykcD veelal na Ideine zand-

paerelties in geüalte en koleur ald.
159. De kleine rups is, zo als de en-
kele langen hairen , waarmede zy be -
zet is, in haare eerfle huid geelachtig
wit. Naa het afleggen van deze huid
is zy iets hairiger, en bleek geeliichtig
bruin , en naa de tweede verandering
van huid genoegzaam geheel zwart^
maar over den rug loopt eene heldere
linie, en de Kop is, zo als ook de
pooten, reeds rood. Voorts is zy va.n
eene bruine koleur, en blyft, den win-
ter over, tot in de volgende Lente
liggen, en is onder de Winter- rupfen
te rekenen, ald. De grootfte dezer
rupfen hebben , in het kruipen , de
lengte van ruim 2 duimen. Haare
grondverv/e is bruinachtig zwart, en
op de bovenvlakte van ieder ring ver-
toont zich , na vooren toe , een paar
eenigzing verheve, bruirachtig-oker-
geele, hoekige vlakken, bezet mee
korte hairen van dezelfde koleur. Op
de zyde- vlakten van ieder ring wordt
men 3 verheve ronde wratten gewaar,
welke onder elkander ftaan, en dus
in de lengte 3 reien vormen , waarvan
de bovenfle of eerfte rei uit iets groo-
ter wratten , dan de overige beftaar.
Deze zj'n rondom met bruinachtig
geele lange en ftyve'borftel hairen be-
zet. De hals of het kleinfte voorfte
lid is, van boven, aan het voorfte
deel, flechts tnet a dergelyke, doch
veel kleiner wratten voorzien, en de
9 luchtgaten ter wederzyde fchynen
zo veele witte punten. Haar Kop ,
even als de 6 fpitze klaauwpooten ,
en de overige 1 o ftompe pooten , zyn
bruin rood. Zich ingefponnen heb-
bende in een doorzichtig week en wit
weeftel , niet ongelyk aan eene hang-
mat , blyft ze wel 6 of 7 dagen , ge-
heel

DLADWYZER.

ï?

heel, te zamen gekrompen, enalsopge-
zvvoUen litrgcn :dan flrookczy de rupfcn-
huid eensklaps af, en wordt eenc Pop, wel-
ke tamelyk dik, en vanngteren metecne
ftaartfpitze voorzien is; hebbende de /V/;
eene dofzwarte koleur. Naa verloop van
1 4 dagen kwam 'er de Vlinder uit te voor-
fchjn, ald. 1 60. welke den naam draagc
van ongemeen fchoonen koolz-^arten ,
vist ivitte vlakken enOranje-geele zzvart-
gevlakte Ovdervleugclen , benevens een
carmynrood Achterlyf., en befchreeven
wordt, IV. 155. i^é'. De buvenvleti*
gels zyn , even als het borstjïuk, in
cien grond koolzwart en wit gevlakt; ald.
doch aan eenigen, inzonderheid de /;^/-
jes, vallen deze witte plekken ook iets
in 't zwavelgeele , ald. aauni. De
Ondervleugels zyn altoos zeer fchoon
en hoog Oranje-geel ; in dezelve ziet
men, behalven een zwart punt, 6 in
grootte en vorm verfchillende zwarte
vlakken , die aan het buitcnft llom|)
einde nog in grootte verre overtroffen
worden door eene zevende vlak, in
welke men, aan den rand, 2 langwer-
pige oranje- gccle vlakjes kort by el-
kander ziet ; ald. 155. welke wel eens
veel uitgebreider, en geheel te zamen-
hangende zyn, ald. aanm. Het ach-
terlyf by 't Mannetje is tot over de
helft hoog carmynrood,- en 't overig
gedeelte , na den kant van het borst-
lluk , in 't oranje-geele verdreeven.
Aan de J^'y^es is het acht er ly f ge-
mcenlyk hoogrood; en beide hebben,
op de oppervlakte , eere rei zwarte
punten. De Sprieten zyn vedervormig
en zwart, doch aan de IVyfjes vry
wat fmaller, dan aan de Mannetjes,

^^^' 155* 156.
Beeren-rups , Cdezwartbairige,') benevens
ba are verandering tot inun VI w der ,

bi hoerende tot de twefde Classe c..:r
Nachtvlinders , I. 184. er,z, Zy
heeft den naam van Beeren rups ver-
kreegen,om dat ze met zulke lange en
zo menigvuldige hairen bezet is; ald.
184. Zy onthouden zich meest om
laag , en gebruiken het naafte bede kruid
tot fpyzc. De Eieren zyn, inzonder-
heid van boven, mooi rond, en in het
eerd witachtig van kokur, doch wor-
den naderhand donkeren De grootfto
dezer rupjen, uit dezelve voortkomen-
de , en haaren wasdom bereikt hebben-
de, zyn dikwils meer, dan 22 duim
lang, ald. 185. Het Hoofd is blinkend
zwart van koleur. De grondverwe van
'c ganfche lyf is dof zwart. Op ieder
ring ziet men, ter wederzyde, 3 over-
dwars ftaande , verheve , blinkende ,
graauwe knopjes; en benevens ieder
onderde knopje vertoont zich nog eene
in de hoogte langwerpig ronde en
bleek-geele Spiegelvlak. De 3 eerfle
ringen, van 't hoofd af, zyn met lou-
ter geelüchtig-roode hairen bezet, en
van onderen langs den buik, loopt 'er
een (Ireep van diergelyke hairen toe
aan het achterde, lid. De overige hai-
ren, waarvan de langde meer, dan een
halven duim lang zyn , zien 'er 2wart
, uit , doch derzelver uiterde einden zyn
eenigzins muisvaal. De Pooien zyn van
koleur gelyk, en meer zwart, dan bruin
te noemen, ald. 186 Haare verande-
ring in eene Pop gefchiedt in July of /lu-
gufïus., naar maate dat deeze rupfen
vroeger of laater haaren volkomen was-
dom hebben bereikt, 187. aanm.h:xn-
vanglyk ziet 'er deze Pop helder groen-
iichtig'graauw uit , maar wordt wel
haaft donkerer, en binnen 't half uur
geheel zwart. Zy is zeer dik van lyf ,
zelden mee , dan ecu duira lang, en
C vaii

ï^

ALGEMEENE

van achteren met een kort (laartpuntje
voorzien. Zy blyfc doorgaans by de 4
weeken in haar fpinzel beflooten , eer
de Vlinder zytie volkomenheid hebbe,
en 'er uit breeke; ald 188. Deze iiic
zyn Poppevlics gekroopen zynde, moet
nog eerft door 2 v/anden heen breeken,
eer hy de vrye lucht kan genieten, te
weecen het dubbele fpinzel, ald. 189.
De Bovenvleugel heefc , op zyne boven-
zyde, eene oker-bruine grondverwe,die
by den een' iets donkerer, en by den
anderen iets helderer is. Door dezen
bruinen grond loopen eenige geelachtig-
wicte , hier en daar gekromde Itreepen ,
die vaneene ongelyke breedce zyn. Om-
trent den buiten rand ziet men 2 zoda-
nige (Ireepen, die elkander in het mii-
den doorkruisfen. Aan den voorden
rand ftaat ectie grooter, en meer na het
lid toe een kleiner witte ftreep of vlak.
Wat nader aan het lyf loopt een veel-
vuldig gekromde flrecp dwars door den
ganfchen vleugel , en van daar een naar
de lengte tot io den naaden dwarsflreep
aan den buiten-rand Kort aan het lid
ziet men nog ctlyke fmalie (Ireepen, zo
in de lengte, als overdwars, ald. 189.
De grondverwe der Ondervleugelen is
Ichoon hoog menie-;ood: in ieder vleu-
gel ziet men 6 grooce en kleine blaauw-
achtig blinkende zwarte vlakken, die '
alle zeer teder geelachtig-rood geboord
zyn. Van deze vlakken zyn de drie , aan
den voorften rand (laande, de grootlle.
Het voor- en achterlyf^ zyn niet van
eenerleie koleur. De grondverwe van
het voor lyf h koffi bruin, rond van ge-
daante, dik en redelyk hairig. De Kop
is niet zeer groot, ros-bruin van koleur,
en met een paar zwarte oogen voorzien,
boven welken 2 geelachtig witte Sprie-
ten ftaan. Een fmal kaneel -kleurig

boordzel onderfcheidt den kop van detx
bals ; en deze vertoont eene foort van
kraag ^ die donker-bruin, en mee een
breed kaneel-koleurig boordzel omzoomd
is. De Rug is donker-bruin, breed en
hairie. Op de boven-zyde van het acb'
terlyf, dat fchoon menie-rood en hairig
is, ziet men 5 overdwars flaande, lang-
werpige zwarte vlakken, de eene ach-
ter de andere , byna 'm gelyken afftand.
Van onderen is zo wel het voor- als
acbterlyf met Menie-roode hairen digt
begroeid, zo als meds de ^üue;ifcljenkels
der 6 aan hec voorlyf zittende Pooien.
De vleugels zyn van onderen genoeg-
zaam even als van boven getekend, be-
halven dat 'er de koleuren van onderen
niet zo regt fchoon en frisch uitzien , ald.
190. De Sprieten zyn by 'c Maii/ietjs
breeder en korter, en by het ^Vyfji
langer en fmaller, ald. 190.
Befmet -vlieg, anders de /ias- of Vkesch-
vliegt II. 566. heeft dezen naam gekree-
gen , doordien ze verfcheide dinge ,
inzonderheid vervuild vleesch en ander
Aas , met haare Eieren befmet. De Ihl'
landers noemen deze vliegjp. gemeen-
lyk. Brommers, Mad&njcliyters , Kei'
zsrs, enz. ald. 567. Haarj eieren zya
geelachtig-wit, en de i^eftalte langwer-
pig. Op den eigenden dag komen 'er
al de jonge Maden uit , die, binnen a
dagen, driemaal grooter worden, en
bereiken in 9 dagen haaren volkomen
wasdom, ald 571. Schoon het fpitze
deel der Made na geen Kop gelyke, is
het nogtans dat gedeelte , waar door zy
haar voedzel tot zich trekt; en, dit ge-
fchiedende , beweegt zich de zwarte
ftreep in dit fpitze deel , geduurig heen
en weder, of van vooren na achteren,
of van achteren na vooren. In 'c midden
van het Lyf ziet men, door de geelach-

ï'g

E L A D W Y Z E R.

\8

f Vi'mc it/id Van y ccr.c groote rcod-
chi .1 liiiir.e vlr.k, v\clke de Blaag
aancuidr. Van den Kcp af, neemt de
Made allengskens in dikte toe, zyrde
haar ganfche /yf van ecne kegelvormige
geibltc. Die beftaac uit 12 ringen of
leden ; aUJ. op de beide bovcnftc ziet
men een paar roede vlakjes , en van daar
door 'c midden van het lyf, tot byna
aan de helft, een bniinachtigcn Hrcep ,
welke niets anders is , dan de Endel-
darm, die even als de Maag, door de
Maden huid fchemerc, welke met ia
wrattenvormige 'pitsjes bezet i?. Haare
Pop heelt de gedaanie van een eivormig
Tonnetje. In het begin is deze Pop-
penhuid nog wit en week; maarneemr,
naderhand , van uur tot uur , toe in
hardheid, en de kolcur wordt teffens
allengskens donkerer. Dezelve is eerfl:
helder rood , maareindelyk donker bruin*
rood en blinkend : dcch de tedere
dwarsflreepjes vindt men eenigzins dof
zwart graauw. Deze Poppen Blyven 9
of 10 dagen liggen, wanneer 'er ^/;Vge«
uit te voorfchyn komen. In het eerft
hebben deze rcg kleine en bekrompe
vleugels , maar krygen, binnen een half
uur, hunne behoorlyke grootte en fty-
vighcid, (7/J. 571. 572. Debyzondere
dikte van het achteiiyfi?, het voornaame
kenteken der l'Fy f jes, zynde het voorts,
ten opzigte der koleure en der overige
geftalte, volkomen gelyk aan \Manfie-
tjc. De koleur van 't /^chierlyfonder-
fcneidt deze foort van Vliegen van alle
anderen; hebber.d; hetzelve op zyne
bovenvlakte eene helderblaauwe vlak ,
welke niet zonder glans is ; is voorts hekier
en donker afchgraauw, en met s grove
zwarte dwarsftreeperi doortoogen, ald.
573. Voor 'c overige is dit ylcbterlyf
cc fcyve hiircjes be'zec, Hec vooiile

lid daarvan is gansch zwart. Over het
zelve liggen 2 fchubbenvormige plaat-
jes, welke, naar het gevoelen vanzom-
migc n , het fuizcn en brommen dezer
vliege, in haare vlucht, zouden ver-
öorzaaktn. Onder dezelve zit een klein
kolvenvormig deel , of een op een fteel
ftaande rond knopje verborgen. Aan
het Foor lyf of BorPftuk is niets blaauws
te befpeuren , maar't heeft eene afchgraau-
we grondverwe, die op de bovenvlakte,
in de lengte, met zwarte fircepen door-
toogen, en hier en daar met hairtjes
bezet is ; waar onder de 6 zwarte Puo-
ten , en ter wcderzyde de 2 doorzichti-
ge, met verfchillende koleuren, en met
zwarte aderen dcorweeven Vleugels
hunne inleding hebben , ald. 574. De
beide rood-biuine Oogen maaken het
grc otrte deel van den Kop uit. Tufichen
dezelve ziet men een okergeel Foorhoofdy
en daar onder draagt de Vlieg ecnyZw/'^,
om te zuigen en te likken , ald. 574.
Die beflaat uit 1 deelen, waarvan hec
een breed en kort , en 't ander lang en
fmal is,* is meer oranjegeel, dan geel.
Deszelfs voorde of lange deel wordt van
vooren breeder en hartvormig; door 'c
midden loopt, in de lengte, een bruine
fleuf , en aan den buitenrand is hy met
tedere hairtjes bezet , ö/ö'. 575. 575. De
doorzichtige huid, waaruit dQ Oogen
beflaan , heeft zeer veele verheve en
zeshoekige afdeelingen , die allen een
rond of verheven glas vertoonen, ald.

577-
Eidpaapje^ zo wordt hec zo genoemde

vjandelende - blad genoemd , IV. (>().

aanv.u
Blad , zie Wandelend Blad.
Blad, het vliegend geele , zo zou men niet

cneigenlyk den byzonder fchooncn zwa-

velgeelên dagvlinder kunnen noemen, 111.

2 23Ï.

«o

ALGEMEENE

233. Zie Dagvlinder^ de hyzonder
fcboone zwavelgaek.

Bladkever „ deblaauwe, z\q Keverwornij
de gezellige.

Blad- Kevers i kentekens en eigen fok appeii
derzelvs , als mede van de wormen ,
waaruit zy voortkomen. II. 127. enz-
De phars , daar zich deze Infecten ont-
houden, zal hen, buiten twyfel, aan-
leiding tot deze benoeming hebben
gegeeven ; dewyl ze niet alleen als Ke-
vers, maar ook als Wormen, meeren*
deels, op het loof, het gras en de bla-
deren der boomen zyn te vinden , ald.

Blad-made , (^de bleek-okerkoleurige ,) benC'
vens haar e verandering in cene fcboone
geele vlieg; 11. 560. er.Z- wordt niet
boven een vierde van een duim lang , en
is bleek, of flccht okergeel van koleur,
en in de lengte met eenige graauwe
llreepen doortoogen. Haar ^/ is tarne*
lyk dik, van vooren zeer fpits toeloo-
pende, en deze fpits, welke zy geduu-
rig uit en intrekt, is zwart; van achte-
ren heeft ze in tegendeel eene (lompe
breedte, waaraan men van boven weder
eene fpics befpeurt. Zo verwulfd als
de bovenvlakte van haar Lyf is , zo plat
is de ondervlakte , op welke zy voort-
kruipt. Hiertoe bedient zy zich van
geene Pooien , dewyl haar die ontbree-
"ken. Doch het geen haar, by man-
gel van pooten, mist, weet zy te ver-
goeden door een taai en kleeverig flym ,
dat dit Infc(5t van vooren fchynt uit te
geeven ; want door behulp daarvan kan
ze aan 't gladlle lichaam blyven hangen,
en over het ganfche lyf is zy zo kleeve-
rig, als de flakken, ald. 561. VerandC'
ren willende , houdt ze den fpitzen kop
iiigetoogen, en is als volkomen ver-
flyfd, ald. 562. hebbende de gedaante
van kolfvormige poppen, zonder mer»

kelyke afdeelingen en vleugeifchcden
ald. aanm. Naa verloop van 12 of 14
dagen komt 'er de vlieg uit, ald. Haar
fmal, lang, dik Achterlyf heeft eene
fchobne Citroen-geele grondverwe; en
deszelfs leden vertoonen verfcheide dwars-
ftreepen of vlakken, van eene ongelyke
breedte. Het Borstftuk is, op zyne
bovenvlakte, wei zwart, maar heelt
eene bezooming; en onder hetzelve heb-
ben de 6 pooten hunne inleding, welke
meellal Oranje-geel uitvallen. De Kop
is tamelyk groot, van vooren met ecnc
geele verhevenheid of voorhoofd voor-
zien. De groote Oogen ir het zelve
zyn bruin, en tuflchen dezelve ziet men
2 naauwlyks zichtbaare Spriet-hairtjes.
Haare Vleugels zyn zo dun en door-
zichtig , dat 'er de koleur van het Ach-
terlyf duidelyk doorheen fchittere. Zy
heeft geen ftevigen Voedzel angel'., maar
is met een zuiger of flurp vo>..rzien. In
het zitten houdt ze haar lyf nooit flil,
maar beweegt het beflendig op en ne-
der, ald. 563.

Bladwesp, zie by Bafterdrups, de groc-
te bleek groene.

Bladwésp , Cê'^e/t-O zie by Bafterd-rups , ds
géele en groene.

Bladivesp, (hèt Wyfje der,) befchreeven,
II. 518. Het onderfcheid tulTchen dit
en het Mannetje, aan het Achterlyf
van 'c Wyfje te zien, beftaat daarin,
dat alle deszells ringen bleek -geele
zoomen, in een gladden en zwarten
grond, hebben; mitsgaders dat de on-
dervlakte niet bruin rood, maar zwart,
en 't laatfte lid geheel Oranje geel is.
Aan dit laatrte lid ontdekt men den zaag-
vormigen Leg angel. Deze bellaat uit
1 evengelyke , eenigzins gekromde ,
doorzichtige bladen ^ die byna de ge-
daante van een S uitraaaken, en in het

mid-

B L A D W Y Z E R.

21

Yn'iddcn eene iets donkerer Ader heb-
ben, dan de overige koleiir is,- en met
veele tedere, fchuins looper.de flreepjes
•doortoogen zyn. Aan den binnenrand
zyn deze beide bladen doorgaande mee
icherpe tanden, als een grote zaag, be-
^et, waarmede zy de boombladeren op*
zaagt of opent , om 'er haare Eieren
in te brengen , vattende het blad , met
haare 6 geelüchtig-roode Poolen altoos
' derw^'ze, dat haar kop tegen den deel
aan ligge , en de ingetande kant van het
blad tegen haar lyt', alJ. 519. Deze
Eieren zyn bleek , blaauwachtig groen
van kolcur, eenigzins plat, en daarby
langwerpig rond; en, naa omtrent 8
dagen, komen de jonge Rupjcn uit,
ald. 520,
Blachvikkekr ^ zo wordt, van zommigen,
de Rups van de vierde clajjc Act Nacbt^
vlinders genoemd, welke de groene
bladeren tot haare wooning verkiest, I.
5»6. 517.
Ijlad'VDikkelei;{deirikkegroeiU!chtig-graait-
v.'c,') die zich op de f Vilgev toornen ont-
houdt , beue-cens haare verlinderivg tot
in een Vlinder , I. 524. 5Ü5. De
Wyfjes-vlinder dezer Riipfen legt zyne
Eieren cnkelvouvvdig in het hartje van
een frisch uiifpniitzcl, en als de tedere
blaadjes zich bcgirnen uic te breiden,
fpint het daarin zittend, en reeds ge-
boorcn zynde jonge Rupsje dezelve
rondom zich te zamen ,• en , naar maa-
te het fterker en grooter wordt, ver-
kiert het ook grooter bladeren, die het
zo weet te draajen en rondom te wik-
kelen, dat ze, in eene flakkenvormige
linie buitenwaarts gerold , a::n elkander
• vail: blyven. Haare volkomen grootte
bereikt hebbende, is zy, zelden, meer
dan een half duim lang. Haar lyf is
van eene ongelyke dikte ; want van

vooren, omtrent in 'c midden, heefc
zy eene foort van bochel; na den kop
toe wordt ze eensklaps (pits, en na ach-
teren alleng.^^kens dunner en fmaller. De
Kop is helder-bruin van koleur, en he^fc
van vooren een paar zwarte oogpunten.
De fmalle Hals is, by de meeften,
digt aan den Kop wit; doch het gan-
fche Lyf graauwachtig groen. Over
den Rug loopt een breede ftreep , veel
helderer, dan de grondverwe, en wc-
derzyds een helder-bruin boordzel, vcr-
cierd met eenige donkerer punten. Van
achteren , alwaar de rugftreep fmallcf
toeloopt, eindige deze in 2 zwarte,
flreepjes. De 16 Fouten zyn van ko-
leur, als het Lyf. Wanneer ze veriiu-
dert, maakt ze in haare bladeren-woo-
ring een \v\i fpinzel , van vooren even
als een beitel Icherp toeloopendc, in 't
midden dik, en van achteren hoe lan-
ger hoe Imaller \ neemt , binnen 2 da-
gen, de gedaante van eene Po/) aan. De-
ze is lamelyk klein , en loopt van achte-
ren en van vooicn rond toe, zonder ee-
nige fpitzicheid; coch haare roodlichtig-
bruine kolcur is op de vleugel icheden
iets donkerer. Binnen 14 dagen of 3
vveekcn komt de Vlinder te voorfchyn ,
wiens bovenvleiigels in het gras- groene
vallen; en het buiten-boordzel zowel,
als de Kop^ het Lyf en de ondervleu-
gels zyn witter, en bezitten niets geels;
waartegen de Poolen eene bruinachtig-
geele koleur hebben, ald.
Bladw 'ik kei er , ) de groeniicbi ig graawwe ,
donker en heldergeftreepte .,(jp de groo-
te brandnetel,') benevens haare veriin-
dering tot in een Vlinder, I. 553.(?/j2.
Deze Rups volwasfcn zynde beloopt
haare grootile lengte , in 't kruipen ^ op
één duim. Zy is wat rank, en zeer be-
hendig in het kruipen, kunnende zich,
C 3 ^a

23

A L G E M E E N E

7.0 wel na achteren , nis ra vooren even
Ihcl beweegcn, gelyk de andere Rup-
fcn dezer vierde dasje. Haare grond-
verwe is bleek geeliichtig-graaiiw, maar
die koleur valt hier ook iets iu 'c groen-
iicbtige. Door alle de leden y den hals
en het laatlte lid uitgenomen , loopt een
gelyk breede zvvart-graauvve flreep, in
de lengte , over het midden van den rug^
die ter wederzyde een fmal helder boord-
zel heeft; waarop een donkere llrecp
volgt, die na beneden toe in den helde-
ren grond verdwynt. De hals is ter
wederzyde met een zwart x'lakje , en de
gansch zwarte Kop niet 3 kleine cker-
geele vlakjes voorzien, de lö Poot en
hebben de grondverwe van hetlyf. Wan-
neer haare eetlust begint te vergaan,"
veiiindert haare eerfle koleur in cene
roode vleeschkoleur, en aan beide de
zyden wordt men , op ieder ring , een
wratje gewaar , doch de hals behoudt
zyne vlakjes, en de kop blyft als vooren.
Hierop verfchuilt zz zich in een wit
doorzichtig fpinzel , wanrin eindelyk de
roode in eene geeiachtig-witte koleur
verandert. In è&zQ gedaante blyft zy,
als Rups, den ganfchen winter door,
tot in de maand Mai of Jimy , veran-
dert dan in eene Pop, en verwisclt haa-
re voorige groenachtig witte koleur in
cene Oranje bruine. De Pop zelve is
rank vp.n lyf , en de Kop wordt 'er zeer
dui.'elyk afzonderlyk aan gezien; van
ach-eren heeft ze een Staartpunr. Naa
omtrent 14 dagen verfchilt haare koleur
eenigzins, en men ziet op de vlcugel-
fcheden verfcheide zwarte vlakken door-
fchemeren. ald. 553. 554. Het voor'
Jyfcn de Kop van hot Mot-uilije, daar-
uit voortkomende, hebben eene helde-
re Oranje- geele grondverwe; de Oogen
z^n zwart; de 5'^/7;/f« harvorm-g, tn

op den r^ug ziet men, voorwaarts, cene
•verdeelde, en daar achter eene halve
maanswyze zwarte vlak. Het ach:&r-
/y/ heeft, op alle de leden Oker geele
ilreepen, welker tuiïchenruimte donker-
graauw gevuld is,- en wel derwyze, dat
beide die koleuren in elkander verfmel-
ten. De grondverwe der 4 vhiigekn
is blinkend wit. De 1 hoven fi e zyn ,
aan den voorden rand, met 2 zwarte
Aderen voorzien, wier tufTchenruimtc
geel is. De buitenrand is zwart be-
zoomd, en kort daarby ziet n:en eene
rei witgefchulpte vlakjes van dezelfde ko-
leur. In de overi:ie witte ruimte des
Vleugels ziet men nog andere zwarte
vlakken, ten getalle van vier of vyf.
De Omlervleiigels hebben een vvit boord-
zel, en daarop volgt een zwarte zooni
van dezelfde breedte; voorts eene rei
kleine gefchuipte vlakjes, en naa eene
breede ruimte ettelyke grootere vlakken,
^^'^' 555' De bovenfchenkels der 6
Poolen zyn van eene helder-graauwe ko •
leur. De Zuiger is tamelyk l.ing. Het
ondcrfcheid der geflachten is kenbaar aan
de dikte van het acbterlyf, Zy paaren
kort naa hunne geboorte, en het Wyf-
je legt weinig dagen tharna zyne bevruch-
te Eieren , aan de onderlle zyde van de
Netelbladecen , 556.
Bladwikkeler , (de groene , vui k'eine
zwarte pumej} ^') die zich in di Eiken-
bladeren onthoudt , benevens baare
verandering tot in ttn Vlinder ^ behoo-
rende tot de vierde classe derNACHT-
vlinders, I. 520. enz- De Eieren
zyn geel van koleur, eivormig rond, en
met veele onregelmaatige , hoekige
groefjes voorzien, ald. aanm. Naa ver-
loop van 8 of 12 dagen werden de jon-
ge rupsjes dairuit gebooren; en 4 of 5
mail verveld -hebbende, 521. aanvu

bc-

B L A D W Y Z E R.

23

heloopt baare lengte omtrent ^ duims,
of 7 linicn. Dit rupsje, deze grooite
bereikt licbbende, maakt van het Eiken-
blad ecne wooning, en wikkelt het
meer, dan eens tezamen, door middel
van veele digte draaden , die het zelf
fpin: , zo dat het eene overdwars of
Ichuins flaande rolle uitmaakt. De Kop
is blinkend zwart, en de Ua/i helder-
bruin : de ringefi zyn helder-groen , en
met vcele zwarte punten bezet. De 6
fpitze l^oorpooten zyn zwart, en de 8
Itompe Buikpooten en de JSafchuivers
gcelachtig-graauw, I. 521. Kort voor
de verandering maakt deze Rups, in het
omgewikkeld blad, meer ^/«2^/om zich
heen, ald. 522. zynde wit, en zeer
zacht op het gevoel , ald. aanm. en ver-
andert, naa eenige dagen, in eene Pö/).
Deze is zwart-bruin, ald. 522. manr
wordt eindcl^k gansch zwart, aanm. is
aan 't einde van haar fpits toeloopcnd
l.chterlyf met een gefplecten llaartpunt
voorzien , doch haare leden zyn met ver-
heven iTireepjes getekend, ald. of eigen-
lyk is dit llaartpunt, aan 't achterllelid,
een llonip, breed, en niet ftyve hair-
tjes bezet deel , ald. aanm. Naa dat de
Pop 14 dagen heeft gelegen, komt daar-
uit een fchoon blinkend -groen Mot-
vlindertje, waarvan de Bovcnvleugds ■,
benevens, het voorlyf, groen, doch
het Achterlyf en de Ondervleugels
graauw zyn. De fmallc zoom aan den
buitenrand der vleugelen is aan alle vier
wit, maar de voorlle rand der beide bovcn-
vleugelen is, na het lid toe, geelach-
tig. Deze koleur heeft ook de Kop,
waaraan men een paar zwarte Oogen,
en 2 hair-dunnc5/)w;(?» gewaar wordt.
'T Wyfje overtreft het iVlannetje in 't
achterlyf. De Zuiger is zo kort en
teder, dat men 'er, mcc de bloote

oogen , naauwlyks eenig teken van kan
vinden, a/d. 522. 523.
Bladivikkeler, {de groot e groene,^ op de
groot e brandnetel, benevens haare ver-
andering tot in een Vlinder , behoorer.-
de tot de vierde classe der NAc:ir-
vLiNDERs, I. 5^6. De tieren., waïr-
uit deze foorr van rupfen voorkomen,
worden van den Moeder-vlinder enkel-
vouwdig op de bladeren van de groote
brandnetels gelegd. Nauwlvks zyn 'er
de jonge rupsjes uitgebooren, of ze (lel-
len hunne eerite pooging al in 'c werk ,
om een hoek van 't blad , door hun
fpinzel, te zamente trekken. Het bin-
nenfte deel »'an deze woonlng dient der
Rupfe tot fpyze, 526 Zy verandert
verfcheide maaien van huid , en , haa-
ren volkomen wasdom hebbende, be-
loopt haare lengte , menigmaal, iets
meer dan een duim. Haar rank /y/
wordt, na vooren en achteren, allengs-
kens dunner; de ringen zyn door die-
pe inkervingen onderfcheiden , en de
grondverwe is eenigzins vaal-groen. De
kleine Kop is eenigzins bleek geelach-
tig-bruin, en heeft ter wederzyde een
zwart bruin puntje, welke de Oogen
zyn. De 8 paar Pooien zyn geelachtig
van koleur; doch de llompe buikpooten
en nog meer de ISafcbuiversz^Xi langer
en ranker, dan aan andere rupfen. IVJid-
den over den rug loopt ecne tedere linie,
en alle de ringen, den Kop uitgezon-
derd, zyn met eenige. niet zeer digt
by elkander ibande, graauwe hairen be-
zet, ald, 527- De Pop is, gelyk de
rups rank en dun, van achteren mcteea
fiaartpunt begaafd, en blinkend, don-
ker-rood- bruin van koleur. Veenien
dagen, of, naar maate van de warmte,
ook wel 3 weeken daarnaa, komt 'er de
yiindcr ui: te voorfchyn. Deszelfs

grond'

-4

ALGE M E E N E

grondverwe, zo van het Lyfah der 4
vleugelen, is bleek- okei-gecl, doch de
laatfte hebben een zeer fchooncn in "c
roodc fpeelende glans. De overige cie-
raaden der vleugels bertaan in 4 over-
dwars loop3nde graan wiichtig-bruinegolf^-
wyze vlakken. De Sprieten zyn hair-
vormig, en de 6 poaten hebben dezelf-
de koleur van hec ganfche lichaam. De
. Oogen zyn bruin , en de Zuiger is ee-
nigzins lang, ald. 528.
j^iadwikkeler , (de zwarie,')tnef witte
punten, die zicb op de Kerfeboomen
onthoudt, met de verandering tot in •
een Flindc>', behoorende tot de vierde
CLAssE der Nachtvlinders, I. ^2^. enz.
Zy gebruikt de kerfen- en eiken-blade*
ren ter fpyze, ald. en aanm. llaare
kngte beloopt wel | duim , en heeit ee-
r e doorgaande dof-zwarte grondverwe.
De Kop is blinkend zwart ; doch de Hals
bruin. Zy heeft witte Ilreepen. Onder
de 1 6 Pooten , zyn de 6 voorfle en de
Cl achterfte zwart, maar de 8 andere aan
den buik zyn bruin , ald. 523, Zy
fpint zich in een zacht wit fpiiizel in;
ald. aanm. De Pop is zwart, 523.
maar is op den rug van de leden ési
Achterlyfs met verfcheide kleine doorn-
puntjes , en achter aan het fpi[;i3 itaart-
punt met ettelyke kromme hairtjes voor-
zien, ald. aanm. Naa 14 dagen komt
'er de Vlinder uit. Deszelfs koleur is
doorgaande blinke^^d graauw agtig- bruin ,•
van de Vleugels . die ren eenemaal on-
bezüomd zyn , hebben de bovenlle , na
den buitenrand toe , 2 donkere hoekige
vlakken , en in het midden aan den vocr-
ften rand cene iets kleiner. Het ganfche
Lyf\?> met de Ondervleugels eenkoleu.
lig. De Pooien zyn, gelyk de Kop .,
bruin, aan welken 2 hairvormige 5p;-ie-
ien zitten, ald. 524,

Bladtvikkclcr , (de zivartCy') met •voitie
punten befiippelde ,op delVilgeboonien y
benevens haarc verandering tct in een
Vlinder , behoorende tot de vieroe
CLAsiE der Nachtvlinoers, I. 537.
enz. Deze volwaïrcn Rups is ruim |
duim lang; heeft een zwart rank lyf;ÓQ
ringen zyn heen en weder met witte
punten bezet. Zy heeft, even als ande-
re rupfen, 16 pooten, blyft, ten tyde
van haare veründering , tufTchen de bla-
deren liggen, en verSndert aldaar in eene
Pop , ald' Deze is langwerpig van ge.
daante,* het voorlyf en de vleugelfche-
den zyn zwartachtig, doch het /echter-
lyfis doorgaande bruiniichtig geel-rood
en zonder üaartpunt. De ronde Kop'
van den Vlinder is zwart, en met eea
wit ringetje omgeeven ; en voor aan den
Bek heeft hy een wit vlakje. De Spr te-
ten, zo wel aan het Mannetje, als aan
het Wyfje zyn hair^-ormig. Het Voor-
lyf heeft , met de bovenlle helft der
grootlle Vleugelen , eene bleeke oker-
geele koleur , die zich echter niet ge-
heel tot aan den buitenrand uitflrekt.
Boven op het Voorlyf heek hy een ver-
deeld Pinnetje, uit vederltof te zamen
geileld, en het is aldaanj;raauwbefpren-
keld. Met Pinnetje zelf is bruin, en
heeft , in hec midden , een geel ringe-
tje. Voor 't overige beliaac de eene
helft der boven vleugelen van het Wyfjs
uit blaauwe, geelüchtig bruine en zwar-
te vlakken, trekken en punten, welke,
nu uit het heldere in 't donkere, en dan
uit het donkere in 't heldere vallen;
doch de buitenfte donkere rand der bo-
venvleugelen is met een iets helderer
zoom omgeeven. De Ondervleugels zyn
gansch bruin , en met een geelen zoom
voorzien ; hec /Ichteztyf is graauw , en

D L A D \V Y Z E R'.

^^S

ieder lid van 't zelve vertoont een hel-
dercr rinir, a!d. 5:8. 529.

BUiikenae liikenrups , zie £'.kenrups , //«
bl'nkeiide.

B!'>e izuiger , zie Vis-egel.

Boekebimmsn rups, (^de uitneemend fcbcone
g-ela'btig-groene ,^ b -nevens haarc ver'
ander ing, behoorende tot de tvveede
CLAssE der Naciitvlinuers, IV. 119.
enz. Deze wordt alleen in September
en 0£lübcr op de Boekeboonien gevon-
den, wier groene bladeren haare cigcn-
lyke fpyze zyn. De grootlle lengte ^
die ze bereikt , is één duim en 2 Jiniën.
Zy is ongelyk dik van hf; in hcc mid-
den iets dikker, d^n van voeren, en
van achteren dunner, ald. iip. De
Kop is tameïyk groot, glad en rond
van gedaante ; deszelfs koleur is fchoon
dof groen , en ter wcderzydj worde men
ettclyke zwarte puntjes oï oogjes gcwxxr.
Het ganfche Xj»/ heeft over het algemeen
eene geelachtig-groene grondverwe. Do
Ilah is, aan den voorden rand, met een
geelen zoom omgeeven , en vooiiian
vtrfchynt een hoog-carmynrood boord-
zel. Aan ieder zyde van het bovenlyf
ziet men eene grove hoog-icele linie ,
voortloopende tot in de nalchuivers, en
den Staartklep als een boordzel omrin-
gende. De Nafcbuivers hebben , om-
trent her midden, nog een fchoon hoo;:;-
rood llreepje , nevens den j^r^enen
grond. Oe bovcnvlakie van bel Lyf
is, op alle de ringen, met veelc kbin^
geelachtig witte punten bezaaid, waar-
van zommige aardige ruiren of vierkan-
tjes vormen. Even dcrgclyke pi.nren zyn
'er ook, op iedere zyavlakie. Do 6
fpitze yourpoiten zyn ui acti tig groen,
doch na het fpics einde met zwart»; pun-
tjes hcfprenkeld ,• en de 4 pvar breede
eii Itomix; Buikpootcn zyn vviiachtigmec

ecnig rood doormengd, ald. I20. I-har
Spinzel is bleek geelachtig- roodbruin,
nu helderer dan donkerer , a'.d. De
ganfche ruggevlakte der Pop is fchoon
donker violet -blaauw, welke koleur
zich, ter wcderzyde, allengskcns in het
roozen roode verliell:,' die aan de onder-
vlakte inhetgeele vciaidert, en 20 is het
ook met de vleugclfchedcn gelegen. Aan
het achtereinde heeft ze geen llaartfpits ,
en de huid is teder en weck , ald. 121.
De Vlinder hecfc eene ichoone gecla-'h*
tig groene grondverwe," en het f'oorlyf
is met dezelfde kolcuren overtoogen,-
maar heeft , aan den rand der Ichouder-
bladen, en des kraags, cenc witte be-
zooming. Op de bovènvleugels ziet
men, van vooren, eenige fchuins neder-
waarts loopende , deels gecle, deels
heldere en donkere groene Itreepen eo
liniën. Door 't midden loopt een Itreep,
welke , van de roozenroode bezooming;
des achterflen, en voorden rands, tot
verre in den vleugel gaat. De buiten-
rand heeft, behalve eene tedere witte
linie, aan 't einde ook nog een kar*
mynrood boordzel i en de roozenroode
bezooming van den acbtsrfien rand
wordt, na de inle:iing toe, hreeder en
wit ; maar nan 't gelid zelf ziet men een
geel en roozenrood vlakje, ald. 1 21.
De tedere Sprieten , de kleine Kop/pit-
zen, de Oogen en de 6 Poot en zyn alle
roozenrood. De Oiidervleugels hebben
eene bleeke oranje gecüichtigo grondver-
we, die ann den buiteniten hoek wac
helderer ui valt; en zyn aan den achter-
llcn rand met eene witte bezooming
voorzien. lijt aehterlyf is meer ijroen ,
dan geel, en dcszelfs dikte onderfcheidc
het Wyfje vn het Mannetje, ald 1.22.

Bonnet, (Carel^ heeft, door eene veeljaa-
rige befchouvviiig van de heerlyke fchik-

D. king;

«5

ALGEMEENE

king der ganfche nacuure, geleerd, dat
zy geen'overfpronggedooge, maar door
onmerkbaare trappen ieder gedacht en
ieder enkel lid met den anderen ver-

• binde; en dat 'er altoos tulJchcn i aan-
grenzende geflachten of Claflen ee/iige
middelditigen der Natuure worden ge-
vonden, die noch tot de ééne, noch
tot de andere zyde hehooren , maar alleen
fchynen te dienen, om ze aan clkande-
ren te verbinden , I. 468. aiz. aaum.

Boitvcrwige Pinnenrups , znPinnetirupSi,
de [>onl-verivige.

Boomrups, ide gezellige, hriiimy rood-
hairige, Jcbadelyke ,") benevens baars
verandering tot in een Vlinder, be-
hoorende toe de tweede classe der
jN ACHT VLINDERS, l. ''i.oG. cnz. Dc al-
lergroocfle wordt nooit meer, dan li
duim lang. De 4 middelile ringen,
waaraan de Buikpooten zitten , zyn iets
dikker, dan de overige. Schoon de
grondverwe der huid zwarrgraauvv zy,
is echter het grootlle gedeelte van het
Lyfmtt korte hairtjes begroeid, welke
op den rug bruin zyn , maar van onde-
ren ter wederzyde donker -graauw. De
Kop en de 3 eerftc j-ingen zyn van eene
rood-bruine koleur. Van den derden ring
af, tot op het midden van den laatden ,
loopen over den Rug 12 rood geele even-
wydig2 liniën, wier Imalle tufTchenruim-
te zwart is. De 2 laatfte ringen op een
na zyn, van boven, met een ménie-
rood knopje voorzien, het welk de
Rups beurtelings uitfteeken en intrekken
kan. Op den laatften ring, aan het einde
der rug-linien, ftaan nog een paar geel-
roode knopjes. Op beide zyden van den
Rug is , zo ver de roode flreepen loo-
pen , eene rei witte vlakjes . of bosjes
van witte hairtjes. Doch de Kop en al-
ie dekden zyn nog, daarenboven, hier

en daai , met lange bruinroode haTren
begroeid. De koleur van alle de Pco-
ten komt met die dezer hairen overeen ,
•ald. 308. H-aar Spinzel of weefzel is
ganfch doorzichtig, langwerpig rond van
gedaante, en da koleur valt uit het wit-
te in 't bruinachtige. De Pop is van
vooren tamelyk dik , van koleur zwart-
graauw, van achteren kort toegepunt,
en eenigzins bruinachtig. Binnen 4 wee •
ken komt 'er de Vlinder uit, die wit
van koleur, en alleen achter, aan de 2
of 3 laatfte leden van het lyf» roodach-
tig Oker geel getekend is. Van de laat-
fte koleur zyn o^k de Sprieten, die
aan het Mannetje iets breeder zyn , dan
aan het IVyfje. By zommigen der Blan '
netjes belpsurt men op den Bovenvleu-
gel ecnige zwarte flippen. Het achter-
/y/ van 't IVyfje is niet alleen veel dik-
ker, dan by het Mannetje, maar des-
zelfs achterfte lid is buitengemeen dik.
Het Voorlyf en de rtovenjchenkels der
6 Pooien zyn zeer hairig , ald. 309.
Boomrups , {de gladde helder graauwe ,)
met bruine rulten, benevens haare ver-
andering tot in een Vlinder, behoo-
rende tot de tweede classe </er Nacht-
vlinders, I. 351. enz. De graauwe
grond haarer huid is niet alleen weder-
zyds en achter op den den ftaartklep met
onregelraaatige , donker-bruine vlakken
voorzien, maar ook de Rug, van den
derden of vierden ring af, tot aan de
icherp toeloopende verhevenheid op den
achterften ring, met ruitvormig te zamen
geftelde liniën, die insgelyks donker-
bruin is, vercierd. In ieder dezer rui:-
velden (laat in het midden een bruin
vlakje. De verhevenheid op den laat'
ften ring is, aan haaren laatilen (cher-
pen rand, rondom zwart bezoomd, ald.
353. De Kop is bruin, en rondom

den

B L A D W Y Z E R.

-^

den hals' zwart pcboorc'. De Pooten zyn
gezpn.cnlyk briiir.achtig van koleur, en
de ringen, waaraan de 4 paar (lompe
Buikpooten zitten, ovcrtreflen de ove-
rigen in dikte, aLl. 352. De Pop is
blinkend Oranje-geel; aan 't achcerik
lid heeft ze een kort fiaartpunt ; en is naar
geraade van haare lengte tarrelyk dik ,
ald. 554. De Bovenvleugeh van den.
Vlinder y die donker -bruin van grond-
vcrwc zyn, praalen met fchoone, groo-
te, vleefchverwige en geelachtige vlak-
ken en ftreepen. De buitenrand is cicr-
lyk gegolfd, en niet verre van dien ziet,
men, aan een {inaüen groenen dwars-
flreep, eene rei zwarte ringetjes, en in
den vleeschverwigen flreep cenige don-
ker-bruine piinten. Aan den voorden
Vleugelrand bevinden zich eenige zeer
kleine ^ witte puntjes. De Kop , Sprie-
ten t het ganfche Foor- en Achter ly f,
en de 6 Pooten zyn bruirachtig-graauw.
Het Vonrlyf ■i.'xn den Kop en aan de le-
den der Vleugelen is donker-bruin be-
zoomd; en het Achccrlyf op ieder ring^
mee ee# zwart bruin vlakje vercierd. De
koleur der Oiidervletigets is gelyk met
die van 'tlyf; tf/is?. 554. en ze zyn aan den
buitenrand uicgerond. De Sprieten zyn
aan beide geilachten eveneens hairvor-
niig, en van eene zelfde koleur, ald.

555'
Borjlel rtips, (jle geef e ^ henevens haare
verandering tot in een Vlinder , be-
hoorende lot de tweede classu der
Nachtvlinder?, I. 3^0 enz. De bla-
deren der Peereboomeii zyn het aange-
naanille voedzel voor deze Rups. Zy
is, van haare eerfte jeugd af, door a'le
vervellingen heen, zwavel geel; en de
allergrootfte wordt, zelden, boven I5
duim lang.. De Kop is nog hoogcrgecl
fin.blinkender, ald, 380. doch by zom-

migen valt ieze koleur in 't groene, e»
haar grootc Kop is van onderen veel
breeder, dan van boven, ald. aan. Ie-
der lid van 't lyf, den Kop uitgezon».
derd, is, op iediT zyde, met een ver-
beven ronden knop voorzien. De 4^^,
i^de ., 6de en jde ring, van den Kop
af, hebben een afgeftompt hair-bosje,
welk geel is, als de ganfche huid. De
inkervingen der ringen tuflchen deze 4.
hair-bosjes zyn fluweel-zwart , welke
zwartigheid fpits toeloopt. De 4 overi-
ge ringen verminderen allengskens in
dikte, liet laatlle lid heeft een langen
en dunnen hairigenflaart, is roozen-rood
van koleur, en na achteren fchuins op-
waarts uitfteekende. Desringen tudchen
dezen ftaart, hebben eik, ter wederzy-
de , een kort dwarsftreepje , en zomwy*
len ziet men 2 dergelyke ftreepjes op-
ieder ring onder den anderen. De gan-
fche huid van 't lyf, tot aan den Kop,
is alom met geele en graauwe hairendim
begroeid. De Pooten zyn geel van ko«
leur, en de ondetzyde des buiks is
gansch zwart, ald. 380. 381; dochby
eenigen dezer Rupfen, helt die geele
koleur na 't groene over, en door de
zwarte ondervlakte des buiks loopt, ge-
mcenlyk, cene helder-geelachtige, fmal-
le linie, 381. aanm. Het voorfle deel
der Pep is donker roodachtig zwart, en
't achterfle helder rood-bruin. De in-
kervingen der leden zyn vercierd mee
geele Urcepjcs. Boven op het ly-f, mid-
den over den Rug^ ibat eene digte rei
korte en ilyve hairen, bruin van koleur.
Het laa.tlle lid heeft een fiaartpunt, ald.
381. Het dikke acbterlyfwm écnfVyf-
jcs FHnder onderfcheidt het van \Man'
netje. De Sprieten zyn aan beide ge-
flachten eveneens, en zeer dun ofhair»
achtig. De Bovsnvkugeh zyn graauw-
2^ ach*

'&6

ALGE ME ENE

achcig-wit, gelyk de ganfche Vlinder
over het gclieel. Dwars door dezelve
loopen eenige hru'ne golfs- en zaags-
vvyze Hnien, doorgaans 3 of 4 in getal.

. De bovenrand der boven- en ondei vleu-
gelen is luet zwart -bruine punten ver-
cierd. De kolcur van 'c /Icbterlyf vak
eenigzins in 't geele. De 6 Pootcn zyn
met hairige vezelen ovcrtoogen, ald.
381. De Eieren zyn rond van gedaan-
te , helder bruin van koleiir, en hebben
ijdcr een ingedrukt puntje, ald. 382.

Borftel rups ^ (^de geele en roode,') met den
bruinen Kop , eti ruitvormige zivarte
rugcieraaden. Maar /y/ is fchoon ci-
troengeel, even als de 5 paar ilompe
huikpooten, rrrar de 6 klaauxvpooteri ^
benevens de Kop zyn blinkend bruin.
Langs den nig ziet men eenc rei byzon-

, dere ruitvormige witte vlakken , die
•eene zwarte bezcoming hebben. Elke
ling heeft zulke vlak , en op deze (laan
veele pyramiedesvvyze borftels, rechtop
in de hoogte. Zommige daarvan , voor-
aan en in het midden ftaande, zyn car-
■ mynrood,* doch de overige zo geel als

. het bjf. Die heeft ter wederzyde nog

. cene rei tedere punten , en 'er fchynen ,
behalve deze borllels , ook nog eenige
andere hairen aan te zyn, IV. 33.

Borfielrups , (de graautve ,) benevens haa-
re verandering tot in een Vlinder , be-
hoorende tot de twredf. classe der
Nachtvlinders, I. 376. enz. Deze
Rups is overal , met geelachtig-graauwe
hairen begroeid. Ter zyde van den Kop;
aan den hals, ftaan 1 zwarte fpits toe-
Joopende hair-bosjes, als een paar hoor-
nen voorwaarts uitfteekende. Naa den
derden ring, van den Kop af,, hebben
5 ringen , boven op den rug , ieder een

, vierkant , van boven afgellompt, hair-

. jbosje, ald. 377. Hec voorfte deel daar-

van is hoc hoogde en dikfie , daarop
volgt 'er een iets kleiner, en zo voorts
tot hetlaatflc toe. De beide zyden dezer
bosjes zyn wit, maar boven zyn ze van
achteren en van vooren zwart. Op hec
laatfte bosje volgen 2 ringen , ieder met
een Oranje-geel knopje voorzien. Y)z
laatfte ring is met een langen flaart, uic
ftyve zwarte hairen te zamengelteld , en
fchuins na achteren opwaarts (laande,
vercicrd. Ieder lid heeft wedcrzyds 2. of
3 zwarte knopjes, rondom welke lange
heldere hairen üaan. Van onderen langs
den buik ziet men 6 of 7 Oranje-geele
punten , in cene evenredige linie. De
Tooten zyn geelachtig graauw, en de
cndervlakte van den buik is met Oran-
je geele vlakjes befprenkeld, ald. 378.
Haar Spinzel is bruinachtig van koleur.
De Vop is, van vooren tot achteren,
over den rug, met rood bruine hairen
begroeid , en aan het laatfte lid met een
lang llaartpunt voordien , ald. Binnen 3
of 4 weeken komt de Vlinder daaruit
voort. Deze is even zo van kleur, als
de Rups van te vooren gewe«ft is ; heeft
eene graauwe grondverwe , is met veele
opgeworpc punten befprenkeld , en op
^e Bovenvleugels en het Voorlyf draagt
by verfcheide witte, zwarte en Oranje-
geele tekeningen; doch deze graauwe
grondverwe der Bovenvteugehn is iets
donkerer, dan die der overige deelen.
Midden in den Vleugel ftaat een byna
driehoekig witachtig vlakje , met a
zwarte puntjes. Na den buitenften uitge-
ronden rand des vleugels loop: eene
zwarte linie overdwars, en naast daar-
aan een Oranje-geel flreepje. Na den
kant des Onder vlev gels ftaat een Oranje-
geel vlakje. De Sprieten zyn zeer dun ,
zonder vedervezelen. De Booten zyn
hairig. Ongeveer 8 dagen naa de ver-
men-

B L A D W Y Z E R.

menging ir.ct 'het Mannetje, legt het
Wyfje zyne Eyeren, welke witacluig
zyn, aan de wollen- wilgen , ald. 379.
380.
Eoijlcl-rups ^ (de graauwe, wet ronde
Kfipppen viTcicrde^ benevevs haar e
zonderlivge verardering tot in een
irorm-vlirder , bchoorcnde tot de

TWEEDE CLASSE dcr NaCHTX LI^DI P.S ,

I. 382. enz. 111. 78. enz. DezcRups
worde aan de pruimen- en kwetzeboo-
men gevonden , I. 382. ook op de
Braambezien Uruiken , ald. aanm, Ilaar
ganfche X3'/ is byna overal even dik ,
383. De Knp is blinkend zwart, en
over het zwarte gebit met eenc geelach-
tige lip, mitsgaders gcele vreerpunten
voorzien; doch degracuwehaircn, waar-
mede de voorlle rand van den ceifien
ling ücrk bezet is, breiden zich zo dicht
over dcnzelvcn heen, dat zyne zwartig-
heid niet duidelyk gezien kan worden.
De vederachtige bosjes ilaan aan de zy-
den van dien voorden rand van den eer-
ften ring op verheve deeltjes, die rood
bezoomd zyn. Tuiïchen deze verheve
deeltjes ziet men nog a andere, drie-
hoekige roode bultjes kort achter den
Kop. De lange hairen der vederbosjes
vertoonen zich voor 't bloote oog wel ,
van bovenaan de einden, als afgezengd,*
maar, doorliet vergrootglas belchouwd,
hebben ze geene knobbeltjes , maar dig«
te vezelige uiteinden, als pluimen, I.
383. aanm. Naa den tweeden ring,
van den hals af, volgen 4 andere , waar-
op , in een ganfch zwarten grond , 4
laage , plat afgeftompte , geele (ook
wel even zo bruinachtig geele) hairbor-
flels (laan. Van onderen , ter weder-
zyde van den buik, onder de a eerfle
rugborflels , fteeken 2 paar lange en
iinalle hair-borllels als riemen uit ,

D

waarvan het voorde paar cian ckn 4den
ring geclachng wit i?. Cp het laatfle
lid is een zwarte, na achteren fchuins
iiitücckendc, dikke, en tamelyk lange
flaart, bcr[a::nde uit een bosje gekron-
kelde hairen, die fchuins afgellomptjen

, vsn rndcrcn aan den wortel helder zyn;

. en op de Üaartklep deeken nog 4 kor-
ter bordels achter uit. Tudchen de gee-
le rug-bordels en de daarc is de geboor-
de grond van den rug rood bruin ; ald.
384. doch by eenigen dezer npfcn is
de grond van den rug zwart-bruin , ald,
aarm. maar op den laatden ring is die
grond zwart. In dezen grond daan 3
paar wit geboorde hoog-roode knrpjes;
ald 384. doch tuflchcn deze ziet men
altoos 4 zeer kleine geele punten, en
tudchen het laatde paar dezer roode
knopjes, naamlyk midden op den f^den
en \odcn ring liaan nog 2 veel hooger-
rocde knoppen , die echter zo vaft of
vleefchig niet zyn, als de andere roode
knoppen, ald. aanrt\ De Booten zyn
helder geelachtig Iruin van koleur. Hec
Spinzel is bruinachtig graauw. De Pop
van den M^yjjes vliiidar heeft geene
vlcugclfcheden ; haare koleur is helder-
geel , en donker bruin overdwars gevlakt ,
ald. 385. De Pop van 't Mannet^is
aan het achterlyf Ichoon geel , en heefc
aan het einde een korte daartpunt De
Vleugeljcheden zyn roodbruin, en de
ruimte, waarin de Kop, de Sprieten en
Pooten liggen , maakt eene Oker geele
vlak uit. Op de boven-vlakte van den
rug is deze Pop, welke veel kleiner is,
dan de Wyfjes-Pop, met icdtre hairtjes
begroeid, III. 79. Y)q Wy/jes vlinder
heeft geene vleugels; I. 385. het L^y
uit leden of ringen beflaande, is na den
Kop toe zeer dik, van boven met graauw
en van onderen, zo als ook ter vvcdcr-

3 zy

3^

ALGE MEE NE

zyde, met helder-geel Vcderdof belegd,,
even als de Kop , die niet zeer groot
is. Onder de dunne, en zeer large
Sprieten (laan a kleine zwarte oogen.
De 6 Pooten hebben weinig veder hai-
ren. Aan het achter-einde ziec men een
beweegeiyk uitfteekzel, dat het teellid
is, I. 386. De Sprieten van deni)/ö«-
netjes vlinder zyn breed en vederach-
tig , en het ganfche lyf en de 6 Pooten
zyn bruinachtig-graauw van koleur. De
4 vleugels hebben eene fchoone, hel-
dere kaneel'bruine grondverwe; in de
2 bovenfte ziet men , naby den buiten-
rand, niet verre vanden binnenhoek, een-
ganfch wit vlakje , het welk eene onge-
lyk breede , zwart-bruine bezoomirg.
heeft. De Ondervleugels zyn enkel een-
verwig. Hec achterlyf is zeer dun, III.

79'
JBorftel-rups t (de kleine^ tiit den geelen
vleescbverwige ,) met 2 hairige hoorneny
die zich aan den Hazelnoot -fl ruik ont-
houdt , benevens baar e verandering tot
io een Flinder , behoorende tot de

' TWEEDE CLASSE der NACHTVLINDERS,

L. 44E. enz, Haare grondverwe is
doorgaande eenigzins helder geel , doch
' echter ook vleefchverwig. De Kap
heeft dezelfde grondverwe ;. op den bats
ziet men van boven eene graaiuve vhk,
die wederzyds en ook van achteren met
een zwart randje bszoomd is. Van die
zwart zoomtje af loopt 'er , aan beide
dezyden, een zwart 11 eepje, tot in "het
volgend lid, alwaar 't met eenige (lip-
pen eindigt. Onder hetzelve ziet men,,
ter wederzyde, een uitdeekenden hoorn,,
beftaande uit geelachtig -roode , flyve,.
en digt aan elkander zittende hairen. Op
den /{Jen en ^den ring, van den Kop
af, ftaat, boven, in het midden, een
kleine, en kort afgeftompte geelachtig»

roode bcrdel , even als op elk laatfe
lid gezien wordt. Het gedeelte van den
rug, tuflchen deze botdels, heeftin
het midden een cierlyken zwarten ilreep
en op ieder zyde , behalven de gewoo-
ne Spiegelpunten , heeft het nog eenige
kleine graauwe puntjes. De ganfche
hovenvlakte is met zeer tedere en bleek-
geele hairtjes bezet , en de 8 paar Poor
ten zyn van gelyke koleur. Haar Spin'
zei is eivormig , wiiachtig-graauw en
doorzichtig. De Pop is met een ftaart-
punt voorzien ; het voorde- deel is
zwart- bruin, en 't achterfte rood-briiin,.
ald. 441. 44 i. De grondverwe van
dezen Mannetjes-vlinder is, zo wel
wat het lyf, als de bovenvleugels aan-
gaat, helder-graauw. De Ondervleugels
zyn donker Oker-geel , en met een met
vlakken vercierden rand bezoomd. In
het graauwe Acbterlyf ziet men eenige
verheve, zwarte vlakken, achter elkan-
der fiaande. De eenigzins gebochelde
rug van het vcorlyf\s van boven en ter
zyde geelachtig, en daar tuflchen mee
ettelyke bruine vlakken bezec. De fS
Pooten zyn graauw ; de Oogen zwart ,
en de Sprieten oker-geel ; doch het deel-
tje der Sprieten in het midden is zwart,
old. 440. 443.
Borftel rups, Qde fchoons Oranje- geele
geftreepte,) beoevens haare volkome
verandering tot in een Vlinder, be.
hoerende tot de tweede classe der
Nacitvlindrrs , J. 387. enz De
grootile van deze heeft, de hoornen 'er
by gerekend, de lengte van 2 duim.
Haare Kop is zwart , en met zeer lange
hairen behangen. Ter wederzyde van
dien 2iet men, voor aan den hals, op
vuur-roode Wratten, 2 dunne en lange
zwarte hoornen , van ftyve (lompe hai-
ren, van boven, met kleine knopjes,

TOOö-

B L A D VV Y Z E R.

31

Voorzien ; en uit even ziilke hairen be-
rtaat ook de achterfte lange fchuins af*
geftoinptc ftaarc, die achteruit opwaards
iteekt, aan den wortel bruin, en ron-
dom fchoon vuur roodiichtig-geel be-
zoomd is : en onder dezen ftaart
word men nog een paar dunne l:air-bos
op den ftaarcklcp gewaar, liet Lyf
dezer Rupfe hccic cene zwarte grond-
verwe, en deze is doorgaande met een
wat breeder vuur- of Oranje- rood boord-
zel voorzien. Boven op den Rtig (laan
4 ronde , van boven afgefloinpte , Bor-
ftels dubbel overdwars te zamen, en
wel op de Ringen, zynde bruinüchtig-
geel \'an koleur. Voor en achter deze
borftels ftaan , op het gccliichtig-roodc
boordzel van den Rug ganscli witte laa-
ge bosjes van pclshaircn , van voorcn 2 ,
«n van achteren 3 paar tegen overelkan-
der. De geele ringetjes op alle de rin-
gen zyn met graauwe hairen omzet ; en
op den Rug befpeurt men nog eenige
geele punten , en het ganfche Lyf is
zeer dun , en met graauwe hairen bezet.
De 8 paar Pooien hebben eene helder-
bruine koleur. Haar Spinzel is eivor-
mig, bruiniichdg en doorzichtig, met
•toflchen-mengzel van haare hairen, ald.
387. 388. be Pop is redelyk dik , van
vooren wat fpits toeloopende, en van
achteren met een llaartpunt voorzien.
De koleur is over het algemeen blinkend
2wart. TulTchen de achterfte 4 ringen
ziet men de inkervingen hoog Oranje-
geel , en het ganfche Lyf is met tedere
bniine hairen bezet. De F/eugelfcbeden
benevens de Rug zyn donker- bruin, doch
het van achteren fpits toeloopende deel
vertoont zich helder Oker-geel, en de
geheele Pop is , overal , met tedere hair-
tjes bezet, ald. 388. De Wyfjes-vlin-
der i een ongevleugeldSchepzel, zyn-

de alom met donker, of bruin graauvir
wolachtig ilof belegd. De Fooien van
den Mani:eijes-vlinder zyn zwart en
helder-bruin beftreept, en met weinig
hnirftof bezet , ald. 389. Ily heeft
fchoone blinkende Bovenvkugdi ., der*
zelver buitenrand is, in een helderen
grond , met', donker-bruine uitgeronde
vlakken vercierd i in den buitenlten hoek
ziet men eenige te zaamen loopendewit*
te vlakjes, en 2 langwerpige gcfplceten
fchubSchtige vlakken naad elkander,
waarvan de voorfte hoog Oranje-koleu-
rig, en de andere helder-geel is. In den
achterften hoek flaac een enkelvoudig,
gekromd wit vlakje, het welk na het
lid toe aan een rood bruinen grond grenfl.
De Onaeit'leugeh hebben eene blinkend
zwart- bruine koleur, en zyn alleen aan
den buitenften rand Oker-geel bezoomd.
De Sprieten zyn vedervormig, en heb-
ben, benevens het Lyf^ eene bruin-
graauwe koleur; maar het Achterlijf is
donkerer , en, even als het Voorlyfy
zeer leenig en ligt. De Eieren zyn
wit en rond , doch het hairig pelswerk
is van koleur als het lyf der moeder,
ald. 391. waaruit, nau verloop van
ruim 14 dagen de jonge rupsjes voort-
komen, ald.
Borftel-rupfen , noemt men die gcflachten
van rupfen, welke met hairen vercierd
zyn; en hierin beftaat het voornaam-
fte kenteken dezer foort van Rupfen,

I- 377-
Brommers., zie by Befmet-vUeg.

Brom-vUnder , zo wordt de Hinder van
de groote, roode en vleefchverwige
Hout-rups van eenige Liefhebbers ge-
noemd, I. 289.

Bruine Doornrups, (de eenzaame^') zie
Eenzaame bruine Doornrups.

Bus bommtkn ^ zo roemt Faisrn eenige

Hom-

32

ALGEMEEN E

Hommels, om dat ze voor ieder Ei een
byzonder busje vervaardigen, IL ^27.
528.
Byën , deze voeden meerendeels hunne
jongen met Honing, coc dat ze in Pop-
pen veranderen; bouwen hiunne nellen
in korven of boomen , of andere dingen
boven de aarde; hebben in den bekniec
alleen eene gebittang, maar ook een
Zuig-tong, om den honig uit de btoe-
men en bloefTems ce zuigen. De Sprie-
tjes zyn meer korc, dan lang, nieeren-

deels kolfachtig en hoekig gebroken.

De Kop is bykans evon zo lang , als het
borsiltuk. Zy hebben aan hcc voorll:e
deoi des voets 5 leden, waarvan de 4
voorde zeer klein zyn , maar het vyfde
is ongelyk groocer , brecder en hairiger.
De Ondervleugeh zyn altoos kleiner,
dan de bovenvkugels. De Eieren ziet
men, meerendeels, helder van koleur,
en ze hebben eene langwerpig ronde ge-
ftalce, die aan het ééne einde fpitzer is,
dan aan het ander. Dj jonge wormen ,
daaruit voortkomende , zyn helder en
wicachtig van koleur, en hebben geene
pooten , maar aan den Kop 2 kleine
zwarte oogen. Zy hebben ,. van hec ei
af, cotaanhaarengevleu^elden coeftand,
niet meer dan 3 weeken noodig tot naa-
ren volkomen wasdom. Het fi^yfj^ der •
zelve is eene zeer vruchtbaare nijeder ,
en verdient met recht de Koningin der
Byè'n genoemd te worden, II. qó^.eJiZ.
aanm.

JByëti-Kofiing, des. Schry vers eertte gedag^^
ten daaromtrent, II- 52Ö. enz en ver-
dere by onder>'iading beveiligd , dat de
Koning der Byen een fp'yfje en geen
Mannetje is, II. 527 5^9-

Byen-mct:e^ {.de,) benevens baare veran-
dering' in een Vlindertje, behoorende

Ipt d£ VIERDE CLASSE der NACiiTVL.N-

DRRs, III. '13. ^«2". Deze, die anders
ook de Wulf. of Byen plangcr worde
genoemd, ontllaat uit eene Rups, die
nergens anders, dan in de Byen Korven,,
en zelfs maar zeer zelden in de Hom-
mels-nellen wordt gevonden. Zyisaan-
vanglyk eene Rups, welke uit de Eie-
ren des Vlinders, naa verloop van 10
of I i dagen wordt gebooren. Zo dra
zy uit het Ei te voorfchyn komt, is ze
gewoon, zich in te fpinnen, om' veilig
te zyn voor de yverige Byen, ald. 214..
Dit Spinzel is meelhl witachtig , en
aanvanglyk zo doorzichtig, dat men 'er -
de Rups den meeften tyd doorheen zien
kan. Binnen 3 weeken krygt zy eerll
haaren vollen wasdom en grootte , zyn-
de de grootfte, waaruit de VVyfjes vlin*
ders voortkomen , bykans één duim lang.
Haar ganfche lyf draagt veelal eene
bleek okergeele koleur, en boven loopt
'er, door het midden, eene helder-
graauwe linie. De blinkende Kop is,
benevens de hals of het eerlle lid, rood-
bruin,- en deze heeft van vooren een
helderen zoom, maar vanboven is hy ,
in het midden, door een Ilreep in de
lengte verdeeld. Op de 2 ringen , naast
den hals volgende, zyn in ieder, ü
heldere punten \ en achter aan het einde
(laat, bovcii de beide Nafcb'jivers,eeii
helder bruin vlakje. De 6 fpitze Klaauw '
pooten, en de 8 (lompe buikpootenheb-
ben dezelfde koleur als het Lyf, aUl,.
215. 216. Veele dezer Rupfen blyvea,
zomtyds, wel 4 weeken lang, onver-
anderd als Rupfen liggen, doch eenige
veründeren reeds binnen 20 dagen in
Poppen. De Fop is doorgaans, op het
midden van haaren ouderdom, helder
geelachtig-bruin, doch in 't begin hel-
derer, en ten laatllen donkeren Aan
haat achtereinde kan men weinig of niets

van

B L A D W Y Z E R.

$5

vaneeneftaanfpits zien. De Rups, Iaat
in den Hejffl: veranderd zynde, blyftde
Pop liggen tot in het voorjaar; maar die
vroeger Poppen zyn geworden, liggen
flegts 14 dagen, naa verloop van wel-
ken de Vlinder te voorfcliyn itonu. Het
Mannetje en Jfyfje hebben, wat de
koleuren aangaat, eenerlei tekens, alcl.
21 6. De Bovenvleugeh zya meelbl
afchgraaiiw, doch aan den buitenrand
bruin, Qn deze koleur wordt ook aan
den achtcrrand tamelyk breed gezien.
Deze beide kolcuren worden , in de
kngte , dooreen helderer ftreep gefchei-
den, hier en daar met z warte aderen door-
weeven , en met vlakken vercierd. De
Ondervleugds zyn meer afchgraauw,
wordende deze koleur omtrent de inle-
ding echter in het geelachtig- bruine ver-
drecven. Aan den buitenrand hebben
zy een breeden helderen zoom. Voor
aan den Kop vertoont zich eene foort
van fnuit, die uit 2 aan elkander lig-
gende deelen fchynt te beftaan. De Oo-
gen zyn bleek-graauw, en kort daarby
liaan 2 hairiichtigdunne Sprieten. Het
voorlyf is op de bovenvlakte bruinach-
tig, en by zommigen met zwarte vlak-
ken vercierd , waaronder die boven aan
het einde van 't voorlyf in het midden
ftaat, meefl: verheven, en gedecltelyk
wit is. Deze vlak mag aan alle Vlin-
ders dezer ioorte voor een zeker kente-
ken van dezelve worden gehoiKlen. Het
^chterlyf\ aan 't Wyfje dikker, dan
aan 't Mannetje, heeft, op zyne boven-
vlakte, ook wel eene graauwe koleur;
maar ieder lid is, door een helderen
okergeelen ring, van 't ander onder-
fcheiden, waarvan 'er 7 zyn. De on-
dervlakte van dit achterlyf valt maer in
het rood-bruine. Zy paaren kort naa
ïiujiae geboorte. En de Wyfjes hebben

aan het einde van hun achterlyf eene dun-
ne Spits, niet ongelyk aan een Steck-
angel , die zy verre weeten uit te ftee-
ken , en waardoor de Eieren gelofl:
worden; a'.d. 217. die kogelrond, en
bleekgeel van koleur zyn. ald. 213.
Eyen-plaager , zie Byen motte.

C.

C' of V- Flinder, zo wordt de Vlin&r
van de eenzaanie Doorn rupS, met den
half geelen en half witten rug , en bruin li-
chaam, wegens de letter, die hy op 'c
onderlle dcs vleugels draagt, doorgaans
genoemd, I. 33.

Celsdon ^ een ongemeen fchoone groene
Vlinder^ zie Vlinder ^ ongemeen fchoo-
ne Celadon groene.

Charlevoix , Pater., zegt, in zyne be«
fthryving van het eiland St. Domingo,

• (^hifi, de rijle St. Dominique, Tonu I.
pag. 45.) dat eet) Neusboorn-Kcvcr,in
een afgehouwen Palmboom, eene me-
nigte van gehoornde Wormen doet
voortkomen , vvelke de Inwooners vly-
tig opzoeken , en voor eene lekkere
fpyze houden: maar men kan hem zyne
toeltemming niet gceven, II. 31.

Chineefch^ Lantaarndraager ., zie Lari'
taarndraager ^ de Chineefcbe.

Cbrufalis (xi^o-xAif^ betekent een got^td-
kletirig Scbepzel., en dezen naam heeft
men als een gemeenen naam der Pop-
pen gebruikt , die in 't geheel goudkleu-
rig zyn , bekend onder den naam van
Aurelia, f. 57,

Cicad, men wil, dat dit woord zyn' oor-
fprong. van daar hebbc, quod cito ca*
dat, dat is, dat de Cicaden fpoedig
vergaan : doch Becmann beweert in zyne
Manuductio ad linguam latinam ,pag.
358. da: deze naam zyn oorfproDg heb-
E bc

n

A L G E M E E

N

be V2n tcik,» ''xiiiv, 'c welk zo veel
zeggen wil, als duor een beweegelyk
vliesje een gezang maaken , betekenende
Cicum of Cicciim een dun vliesje der
Granaat- appelen. II. 434.
Cicaden^ verfcheide buitenlandjcbe foor-
ten van Cicaden^ I(. 421. enz. Deze
fchepzels zyn reeds by de oude Laf^-
ficn onder dien naam bekend geweell,
en daatuit hebben de Fvpjijcben hun
Cisale, en de Italiaanen hun Cicala
gema.ikt. De Hollanders en Engelfchen
heeten dir Infed een vreetnden Kre-
kei., ald. 422. Vy f der lei foorten van
Cicaden^ 426. Zy hebben gemeenlyk
een Kopy die wel breed, maar kort,
en meer Homp, dan rond is, waar-
door haare beide groote Oogen niet
all«en verre van elkander (laan , maar
ook wederzyds zeer uitpuilen. ïus-
fchen dezelve ziet men, op de finalle
bovenvlakte, nog 3 zeer kleine, ron-
de, half verheven en rood- blinkende
oogen. Naby de a groote oogen heb-
ben de tamelyk korte Sprieten, die uit
^ of 5 leden beflaan , en fpits toeloo-
pen, hunne inleding. Voor aan den
Kop, in 't midden na den beneden,
kant, ziet men eene groote ronde ver-
hooging, die zich, ook aan de onder-
vlakte, uitftrekt, tot het borstfluk,- en
vooriian in het midden een gladden ,
langwerpigen , geelen ftreep heeft; aan
welks einde de overige helft door ver-
fcheide , overdwars loopende , diepe
linien als verdeeld wordt. En, daar
deze linien ophouden, vertoont zich
een kleiner, fcherp en fmal toeloopend
deel, aan welks einde de Zuig-angel
vaft zie, welke zo lang is, dat hy tot
aan de inleding der 2 achterfte Pooten
reike, waard(X)r hy dan ook tulTchen
-de 2, andere paaren doorloopt, en kort

aan 't lyf geflooren ligt, ald. 425",
Het borst ftuk is tweeledig; het eerlte
deel heeft fcherpe uitfteekzels aan bei-
de zyden. Het andere deel is boven
rond verheven, en in het midden mei
eene andere eenigzins vlakke verhoo-
ging voorzien. Aan 't einde van di:
gedeelte ontdekt men ook nog 3 ge*
boogen of gedwongen fcherpe hoog-
zels vati eene Oranje-geele kleur, ald.
Het achter lyf beflaat uit 6 leden,
wanneer men 't Teellid roede rekent.
Van de 6 Pooten hebben de 2 voor-
fte de diklle bovenfchenkels, en deze
zyn met 2 fpitzen gewapend, die aan
andere paaren ontbreeken; waartegen
alle de 6 pooten, aan het einde van
het daarop volgend dunner deel, mee
een paar kleine fpitren voorzien zyn.
De Vleugels zyn van ongelyke groot-
te,' de grootlle zyn met veele aderen
doortoogen, en doorzichtig als glas,
ald. 426. De Legpyp van eeneWyf-
jes-Cicade is zeer hard, en zwart-bruin
van koleur; iets voor over geboogen.
Het puntig deel heeft de gedaante van
eene Piek , welker yzer wederzyds met
tanden voorzien is, die tamelyk hard,
en fcherp zyn, en veel toebrengen tor
de doorbooring van het hout, waarin
de Cicade haare Eieren wil leggen.
Deze moeten, noodwendig, door het
Mannetje bevrucht zyn : het welk ,
ten dien einde, vervuld is met zeer
veele zaadvaatjes, waarin de vochug-
heiJ toebereid wordt. Deszelfs teellid
is in den laatften ring van 't achterlyf
verborgen, ald. 437. De Jngel is
by de Maiinetjes en Wyfjes eveneens ;
ald. 439.

Cüroen-geele Rups, zie Eenzaamepruim^
gcele Rups.

Clafftn der .darukevers. Deze worden

ver-

B L A D W Y Z E R.

verdeeld in 7 Clafjen. De etrfts ver-
vat de in 'c byzonder zo genoemde
/lardkevers-y de nde de zo genoemde
Houtbokkcn oï Houtkevers-^ de 3//(? de
£/aiJkevert;dc ^óe de Zuiger- o^Slurp-
kevers ; de $de de Springkevers ; de 6(/«
de /las-kevers -, en de 70^5 de Roof ke-
vers, II. 2. Eer f] e clajjc der AarcL-
kevers; ald. 33. i?«j2. t-jueeds clajje,
ald. J02. É«2.. </(2r^e c/<?/è, ö/*/. 127.

Claffen der Landjpinnen zyti vyf, III.
138. IV, 193. enz. Onder de eerfia
claffe worden gerekend zodanige, die
een perpendiculair of loodrecht fpinzel
maaken , dat bykans radvormig is , be-
hoorende daartoe ook de Kruis/pinnen^
welke zyn l .) de groote bruine , welke
zich in de gebouwen zo wel , als in de
tuinen en boflchen onthouden; 2.) de
kleine en fmally vige bruine ; 3.) de roo-
de; 4.) de wicfe; 5.) de groene, en
6.) de geele.. De Tweede clajje maa-
ken de Hoek- o^ Hooi [pinnen uit, waar-
van in de gebouwen zo wel , als in de
bosfchen en velden , veelerleie foorten
zyn: i.J zomraige vormen hun Spinzel
in een hoek, en fpreiden hetzelve hori-
zontaal of vlak uit, 2.) andere vervaar-
digen een even dergelyk Spinzel, maar
overtrekken 'daarmede alleen de aarde en
de velden, en worden daarom Aard-
fpinnen genoemd. Daartoe brengt men
ook 3,) de gebochelde of kroai-zitten-
de Spinnen, die een onregelmatig of
wanfchikkelyk , echter doorzichtig en
wyduitgebreid, weefzel maaken. Ein-
delyk heeft men 4.) de booi-fpinnen ,
die alleen in gaten en holen wonen , wel-
ke zy van binnen met haar Spinzel be-
kleeden, en van buiten flechts eeniger-
maate overtrekken. Onder de derde
Clajjï behooren de Kleef- [pinnen , waar-

van a [oortcn zyn. De eene zit aan de
flammcn der boomen, en aan de muu-
ren met uitgebreide pooten , als of zy
*er aan vall gekleefd ware, en onder
haar ziet men een klein plakje van wie
Spinzel, waar onder haare Eieren ver-
borgen liggen. De andere foott, de
langheenige Kleefipin, vindt men 0^
veelerlci loof en kruid, aan rieten gras.
Tot de vierde claJJè behooren veele , zo
wel kleine, als groote foorten van fpin*
nen, welke doorgaans Spring -[pinnen
worden genoemd, om dat ze gemeen-
lyk geen vSpinzel hebben, herwaarts ea-
derwaarts loopen , en zich door een
fprong meeller van haaren buit maaken.
Deze zyn deels zwart-bruin , deels mee
verfcheide llreepen en vlakken zeer nee
vercierd, en eenigzins langwerpig van
lyf. Eindelyk is 'er nog eene vy[de.-
Claffe, van kleine fnelloopende Spinnen.
Deze zyn deels roodiichtig, en zo klein
als de korrel van het Maanzaad ; andere
zyn bruiner, en wederom andere wic-
achtiger, ald. 138. 139. en IV.. 193.
194.
Cld[]en der Polypen , IIF. 384. aanm.
Tremdley heeft de hem voorgekomen
Polypen in 3 Claffen verdeeld. In de
eei^te plaatïl: hy die geene, welke hun
lyf en armen 't minde uitftrekken of ver-
langen konnen, en deze noemt hy^roö-
ne kortannige. In de tweede Claffe
ftelt hy die geene, welke hun lyf en
armen wel langer, dan die der eerlle
claÏÏè vergrooten, maar het nogtans zo
flerk niet doen, als men het wel van
anderen ziet. Deze zou men Middel pO'
lypen of halfarmigen mogen noemen.
In de derde Claffe komen die geene,
welke hunne Armen buitengemeen lang
uitbreiden ; wier achterdeel nog daaren-
boven zeer uitgerekt, en veel dunner is,
E 2 dan

3<?

A L G E M E E N E

cfan liet lyf , zo dat het niet ongclyk zy
aan een ftaart. IMisfchien, zegt GoEZr,,
kon men dezelve de larigarmige Siaart'
polypen noemen, ald.

Clasfe der Spinnen , zie voor Clasfe der
Laudfpinnsn.

Clasfen der Spfingkbaansn. Schoon men
't geflachc der Springkhaanen maar in
eeii-e Clasfe verdeele , echter fchync die
foorc, welice hairdunne Sprieten , aan
de pooten vierledige voetbladen , en daar
benevens zodanig een hah ■ of rugfchild
hebben , dat van achteren niet fpits toe •
loopt, en welker IVyfjes meteeneieg-
pyp voorzien zyn , eene byzondere
Claflè uit te maaken. En zo fchynen
ook die foorten, welke korte dikke
Sprieten, en daarby gemeenlyk maar
drieledige veethladen , benevens een
van achteren ^its toeloopend rugfchild
Iisbben, eene byzondere Clasfe te ver-
eifchen ; te meer , nademaal hunne
fFyfjes, zelden, met eene Legpyp, of
ten minde maar met eene zeer korte
voorzien zyn, II. 257. aanm.

Clasfen der Water irj eet en \ in èe eerfie
worden verfcheide Water - infeflen be-
fchreeven, II. 14^. enz. en zo mede in
de tiveede claJJ'e, II. 174- enz.

Crabenie, zo noemen de Daiuzigers de
Ganiaalen, III. 312.

O.

DadeUkorreï ., zo wordt de Fop van den
l^y-worm genoemd , hebbende zy , ten
aanzien der koleure, de meefte gelyk-
heid met den Dadel , II. 54.

Dagvlinder , (een by uitfiek fchoone ,) van
de eer ft e Clasfs, met hoog-blaautue en
reoda oosfpiegels vervierde ondervleu-
gelen., als sok met prachtig getekende
kovenvleugeUi} ; IV. 40. afbeelding van

het Mannetje , ald. aanm . De onder-
vleugels , zynde van eene koflelyke Ul-
termarynblaauwe koleur, hebben eenen
ronden en eenigzins uitgefchulpten ach-
terrand, voorzien met een breeden ,
roodachtig-geelen zoom , wsai-in zich 5 '
zwarte linien vertoonen. In elk dier
vleugelen ziet men 2 roode cirkelronde
oogipiegels. De beide andere oogfpie-
gels zyn meer donkerrood, hebbende
in het midden een wit punt. Aan den
binnenrand zyn deze ondervleugels, in
eene ongelyke breedte , ffuweelzwart.
Zulk een zwnrte grond vertoont zich
ook in het grootile deel der lovenvleu-
gelen'y en 't overige is helder roodach-
tig okergcel, promcende mee verfcheide
bruine dvv^arsliniea , (Ireepen en vlakken.
Ook zyn 'er in die buvenvletigclen a
fpiegelvlakken , de eene, die aan het
buiteneinde des vleugels ftaat, beflaan-
de uit een Oranje-geelen ring en zwarte
vlak , die in het midden een v/it puntje
heeft. De andere, die grooter is, en
aan den acbterften hoek fhat, heefteene
halfdonkere en half heldere bezooming,
en de daarmede omgeeven zwarte nier-
vormige vlak heeft een blaauw punt in
het midden. Het Lyf\s zwart, en de
Sprieten zyn als die der andere Vlinders
van deze Clafle, ald. 41.
Dagvlinder , (de byzonder fchoone zwavel'
geele ,') met \Dranje-geele vlakken, be-
hoorende tot de tweede classe, III.
233. enz. Wegens deszelfs vleug-els,
die juift zodanig een omtrek hebben,
dat ze na overeenkomen met zommige
flomp toegefpitfte bloem- en boombla-
deren , zou men hem niet oneigenlyk het
vliegende geele Blad kunnen noemen.
In het midden van ieder Vleugel heeft
hy eene kleine hoog-oranje-geele, ruit-
vormige vlak , die in den achteryjcugel

groo-

B L A D W Y Z E R.

"groocer i?, dan in den voorden. Asn de
onderzyde van deze vleugels zyn die
vlakken Hecht bruin. Behaiven de zon-
derlinge uicronding der 4 vleugelen , heb-
ben zy, aan hunnen buitenrand, omtrent

■ de fpics toeloopende hoeken , ettelyke
tedere bruin-roode (lippen. De Sprie-
ten zyn roozenvcrwigi de Oogi?« zwart-
bruin, en het Zj/is van boven graauw,
van onderen geelachtig, ald. U34. De
befchryving van de Rups , waaruit deze
Vlinder voorkomt , zie by Rups , (de
mat- of do f groene) vanden E Izenboom.,
IV. 140. enz.

Dagvlinder,(^de donker-huine ,") met lan~
ge , doch [malle vleugelen , iraarin 2
groot e vuurroode vlakken ftaan^ IV.
21. LiNNiïus noemt hem Melpcmene,
Roodband, ald. aaiim. De grondver-
\ve zyner 4 vleugelen is donker Coffi-
bruin , en door dezelve wordt de onre-
gelmaatige Menie-koleurige, of hoog
vuurroode vlak , in ieder bovenvleugel,
tamelyk verhoogd. Aan de ondervlak-
te is deze Vlinder bykans eveneens ,' maar
de grondverwe zo wel, als de koleur
der beide vlakken, is aldaar merkelyk
bleeker, ald.

Dagvlinder , (de goudhlinkcnde , of vuur-
rood fchemerende ,) van de tweed e cla s •
SE, III. 199. enz. zynde het Mannetje
ald. 200. aanm. De vleugels zyn, naar
den buitenrand, fmal zwart bezoomd,
en rondom deze bezooming loopt ten
laatften een witte rand. De voorfte rand
van den Bovenvleugel , die geen witten
zoom heeft, is by zommigen breeder,
by anderen fmaller, en zomtyds wordt
men 'er een zwart dwarsftreepje aan ge-
waar, dat nu grooter, dan kleiner is.

■ Het voor- en achterlyf vertoont zich
wel in 't algemeen donker-graauw , of
bruinachtig zwart; maar het eerde is

ra voorcn eenigzins beider blaauwach-
tig, en heeft wederzyds ecnc witte be-
zooming, ald. 200.

Dagvlinder ., (Je grnotc boog Citroen- en
Oranjc-geele ,} met hrcede vleugelen , be-
hcorende tot de tweede classk, IV.
21. LiNN^us noemt hem Pap. Dan,
Plnlta,Goudboordzeli ald. aanm. De
Vleugels hebben , op de bovenvlakte,
eene ongemeen fchoonc hoog cicroen-
geelp grondverwe. In den voorden ziet
men eene ongemeen groote oranje-geele
vlak 5 ex\ ós ondervleugels zyn., aan hun-
nen rand, met dezelfde koleur tamelyk
breed bezoomd ; doch omtrent het
midden verdwynt dezelve allengskens in
de heldere grondverwe. De oppervlakte
der 4 vleugels is heel anders getekend ,
hebbende elk derzelven , omtrent in het
midden , eene dubbele purpcrroode
vlak, waarin zich nog eene witte ver-
toont. De grond is met eenige kleine
byzondere winkelhoekvormige flreepen
doortoogen, waarvan zommigen eene
V verbeelden, ald.

Dagvlinder,(de hnog-blaauwcynet zwarS
gevlakte en donker bezoomde vleugelen ,
behoorende tot de tweede classe, III.
231. De vleugels zyn , in hunnen
fchoonen blaauwen grond, met ver-
fcheide zwarte vlakken, van ongelyke
grootte, vercierd, en hebben aan den
b uitenden rand eene breede , zwart-
bruine bezooming , die met wit omtoo-
gen is. De bovenvleugels hebben ook
van vooren iets zwart-bruins; en in de
donkere bezooming der ondcrvleugelcn
ziet men eenige zwarte punten, van
vooren met eene witte halve cirkel-linie
omgeeven. De grondverwe van hettwr-
en achterlyf h ook blaauw, doch veel
helderer, dan aan de vleugelen. De on-
dervlakte der 4 vleugelen valt mecftal
E 3 in

3»

ALGEIMEENE

in het graauwe, msar na de inledingtoe
wordt ze meer helder-blaauw , pron-
kende met verfcheide zwarte vlakken.
Van ongelyke grootte en geftalte, ald.
232.
Dagvlinder , (jle Indiaanfche ■,') tviens ho-
venvleugels met helder gecle , en de
ondervleugels met vuur of menie-roods
vlakken verder d zyn , behoorende tot

de TWEEDE CLASSE, IV. 34. LiNNiEUS

noemt hem Ricini , den Wonder- vlinder^
eld. aanm. De vuurroode vlakken in
de Ondervleugtlen zyn zo groot , dat ze
veeleer derzelver grondverwe, dan vlak-
ken fchynen uit te maaken. In ieder
bovenvleu£,el zyn 'er 2 bleek of zwavel-
geele vlakken , verfchillende zo wel in
■ grootte, als in gefialce. De grootfle
flaat in het midden des vleugels, en de
kleinfte na het buitenft einde, vertoo*
rende byna eene Latynfche S. De
Sprieten zyn zeer lang, doch teder, en
hebben aan hei einde dikke kolfjes, ald.

34- 35.
Dagvlinder , {,de kleine, buitengemeen
fchöone , boogllaauwe ^ behoorende tot
de TWEEDE CLASSE , Ilf. 197. enz. De
grondverwe der hovenvlakte der /^vleu-
gelen is hoogblaauw; by zommigen valt
deze blaauwe koleur meer in het viclet-
verwige. De voorfle rand van den Bo-
venvleugel, benevens die van alle de
vleugelen, is met een witten zoom om-
geeven, in welken de blaauwe grond
zich in het donkere verlieft. Doch het
voorlyf zo wel, als het achterlyf, is van
eene nog helderer blaauwe koleur, en
fchynt, na het midden, in het zwart-
achtige te verdwynen. In den onder-
vleugel verioonen zich verfcheide Oranje-
geele vlakjes. Na den kant van het Lyf
verdwynt de graauwe grond meer en
me^ in 't helder-bruine j welke koleur

ock aan het Lyf, doch eenigzins in het-
graauwe verdreeven, befpeurd wordt,
ald. 198. 199.

Dagvlinder , (de kleine hlfekgeele en wit-
te ,) met breede hruin-hezcomde vleuge-
len, behoorende tot de tweede ctAssK,-
IV. ao. De grondverwe der bovsnvleu-
gelen is zwavel-gcel , en die der Onder-
vleugelen wit. De ondervlakte is alleen
wie en geelachtig, ald.

Dagvlinder, (^de kleine vuurroode en
goudglanzende ,') met donkere vercierfe-
len, behoorende tot de tweede clas-
SE, III. 232. De grondverwe der ^ooe«-
vleugelen fchittert op de bovenvlakte ,.
en is mee zwarte vlakken befprenkeld,
en heeft aan den buitenrand eenebreede,
doch aan den voorden rand eene fmalle ,
donkere bezooming. De grondverwe dec
Ondervleugelen is donker olyf bruin;,
en aan dezelve ziet men een vuurrood
breed boordzel , met eene gansch zwarte
en ingetande bezooming, daar eene wit-
te op volgt , we'-ke laatfte de bovenvleu-
gels ook aan den buitenrand hebben.
Het Lyf is donker van koleur, maar
heeft van achteren eenen blaauwüchtig-
graauwen zoom. De ondervlakte der
achtervleugelen is helder- graauw. met
eenige zwarte (lippen befprenkeld. De
grond der voorvleugelen is meeftal geel-
achtig rood: van dezelfde koleur is ook
de bezooming der verfcheide vlakken
der bovenvlakte, en het Lyf\s, eenig-
zins helder blaauwachtig graauw , ald.

Dagvlinder , {de kleiner,^ dereerjie Claffe,
die met veele geele vlakken en dierge-
lyke ringen getekend is, IV. 182. enz.
De grondverwe van dezen Mannetjes-
vlinder , ald. aanm. is bruin olyf-verwig;
en elk der beide bovenvleugelen heeft,
behalven zyn'byzonderen witten en hoe-
kig uitgefpidlen rand» na de buitenfte

zy

BLADWYZER.

39

zyde 2 ovaal ronde zwarte oogvlakkcn,
in welker midden een klein wit puntje
is, en die voorts met een oranje-geelen
ring omgeeven zyn. Daarbenevens pron-
ken zy me: verfcheide heldere , ten
deele fclioon oranje»geele, ten deele
zeer donkere vlaltken , van verfchillende
grootte en gedaante. De Ondervleiigels
hebben, op hunne oppervlakte, dezelf-
de grondverwe, ais de bovenfte, maar
zyn, aan hunne witte bezooming, met
7 veel fcherper toeloopende uitfteekende
fpitzen voorzien. Wyders ziet men 3
zwarte oogvlakken , in een feajen
oranje geelen ring ftaande, hebbende de
2 grootfte een wit puntje in het midden,
en boven dezelve, in den bruinen grond,
zulk een puntje. Het Z^/ iszwartachtig-
blaauw ; de Óogen groen , en de Poolen
zyn geel, ald. 183. 184.
Dagvlinder, i_de ongemeen prachtige en
fchoone ,) met Celadons koleurige firee-
pen en vlakken , in een donker-bruinen
grond, behoorende tot de tweede
CLASSE, IV. 39. LiNN^us noemt hem
Tap. Eq. Demophon^ Groenmarmer,
ald. aanm. Deszelfs hovenvleugels loo-
pen, na het uiterlte einde, fmal toe.
De Ondervleugclen loopen, achterover
het achterlyf , lang en fpits uit , en heb-
ben, aan den buitenrand, 6 of 7 uit-
fteekende (lompe fpitzen. De koleurder
4 Fleugelen is , gelyk het Lyft donker-
bruin, en daar door wordt de Celadon-
groene ftreep , door ieder dier vleugels
gaande, niet weinig verhoogd. In de
bovenvleugels is deze Ilreep na voren toe
afgebroken , veroorzaakende daardoor
verfcheide fchildvlakken in dezelve, die
allengs in grootte afneemen. In de On-
dervleugels ziet men, kort aan den
puntigen rand, 5 Celadons groene fik-
iel- of maanvormige vlakken, welke

eene evenredig voortloopende rei uit-
maal.en, ald. 40.
Dagvlinder ^ (de ongemeen fcboone Indi-
aanfcbe ,'^ met hoogroode en groene
vlakken in den donkeren grond; IV. 19.
welke van Linn«us genoemd wordt
Aeneas, de Groenvlak , de Beer en-
poot, ald. aanm. Hy heeft, over het
geheel, eene zeer dorkere, en bykans
meer zwarte, dan bruine grondverwe.
Ieder der bovenvleugelen heeft eene en-
kele heldergroene fchildvlak, en in ieder
Ondervleugel, die fcherp uitgepunt is ,
vertoont zich eene fchoone , hoog kar-
mynroode vlak , in het midden , en
genoegzaam het meerendeel des vleugels
befiaande. De gedaante dezer vlakken
kan men by een Beerenklaauw vergely-
ken , waarvan de 4 declen , die dan de
toonen verbeelden, van vooren bleek
of helderrood, vervolgens hoog Kar-
mynrood, en eindelyk naait den voet-
zool, de hielendenvyfdenachterklaauw
zich gansch donker voordoen. Het Lyf
is met ettelyke fchoone Karmynroode
vlakken vercicrd. Op de ondervlakte
van het Lyf zyn de groene vlakken in
het geheel niet te zien , en van de roode
niets anders, dan de toonvormige pun-
ten, die eene roozen-roode koleur heb-
ben. De Oogen zyn bruin , aid.
Dagvlindcr,(deOranje-geeleIndiaanfcbe^
met donker- bruine flreepen , behooren'
de tot de eerste classe, IV. 18. van
LiNNarus genoemd Pap. Nymph. Pha-
rufa, de Ooftxvefi, ald. aanm. Deze
heeft op het Lyf, en op de bovenzyde
der Vleugelen, eene oranje-koleur, hoe-
wel niet zeer gloejende. Op dezelve zyn
donker-bruine ftreepen en vercierlelen ,
en de ondervleugels hebben eene dub-
bele rei gebroken getonde vlakken,
waarmede de uiterik gepunte rand be-

zoomd

40

A L G E M E E N E

zoomd is. De Onder zy de is in zo verre
anders van gedaante, dat de grondverwe
en de llreepen iets bleeker, en ook ee-
nig/iins anders van beloop zyn , ald.

Dagvlinderti^deOfanje geele, Indiaanfche,')
der TWEEDE cLAssE, met veele don-
kerbruine en heldergede vlakken ver'
cierd, en met finalleen langevleugelsii,
IV. 35. enz. LlN^^us geeft hem den
naam van Polymiia , den Oranjevleugel ,
ald. aanm De beide langwerpige
ovaal ronde Ondervleugels hebben eene
Oranje geelc grondverwe, en op ieder
zyn eenigzirs fchuins, in de lengte, 2
reien zeer fcherp getande vlakken, vnn
eene donkerbruine Uoleur. In de beide
lange bovenvkugelen is genoegzaam de
eene helft van den grond Oranjegeel ,
en de andere zwavelgeel. De Fkugels
zyn voorts getekend met donkerbruine
ftreepen en vlakken. Het lange en dunne
/Ichterlyf wordt na achteren eetiigzins

• dikker, en verkrygt eene knodsvormige
geftalte : De kleur is helder bmin , maar

t de 6 tedere pooten zyn met de lange
Sprieten zwart, ald. 35. 36.

Dagvlinder , (^defchoone oranje geek ,) met
zwarte en helder- geelevlakken ^ behoo-
rende tot de tweisde classe, lil. 234.
enz. De voorde Vleugels hebben eene
Oranje-geele grondverwe , in v/clker
midden nien eene zwarte vlak ziet. Llke
vleugel heeft , langs den buitenrand ,
eene breede, zwanbruine bezooming.
De grondverwe der ondervleugtlen is
niet zo hoog Oranjegeel , maar zy heb-
ben, in hec midden, eene fchoone ronde
viak van die koleur, en aan den buiten-
rand eene donkere, doeh niet overal
even breede bezooming, en in deze
weder eenige helder-geele vlakken. Aan
den binnenrand zyn ze helder-geel, en
ï\a de ialeding toe groenachtig. Het

ganfche Bovenlyfii groenachtig-graauvv,
doch aan de ondervlakte helder-geel.
De Hals en Kop zyn , zo als de beide
Sprieten., fchoon roozenverwig , en de
Pooten hebben dezelfde koleur, ald..

235-
Dagvlinder., een van die hyzondere foort

der Indiaanfche , ivclke lange en f malle
vleugels , en een teder fmecdig lyf heb'
ben, IV. io. Deze heeft, in zyne 4
vleugelen, tamelyk groote doorzichtige,
bruinbezoomde , onregelmaatige vlakken.
In den voorften zyn 'er 3 , en in den
Ondervleugel twee te zien. De onder-
vlakte der ondervliugels is, aan den
buitenrand , in den donkeren grond ,
derwyze :net witte punten bezet, als of
ze met een fnoer paerlen bezoomd wa-
ren. Eenige dergelyke p anten vertoonen
zich ook aan den buitenrand der boven-
vkugelen., en eenige ziet meninsgelyks
by derzelver inleding, mitsgaders op
hec voorfte en achterite deel van hec
lyf. ald.
Dagvlinder , (jle wit-enzwart-gevlekte .^
•welke zich in de weidsn en beemden
onthoudt, lil. 195. behoorende tot de
EERSTE CLASSE, ald. aanm. De grond-
verwe der 4 vleugelen is geelachtig-wit,
en pronkt nici veele zwartbruine vlakken,
van ongelyke grootte en gefialte. Het
Voorlyf en de Kop zyn byna geheel
zwartgraauw , en op het Achterlyf ziet
men , overdwars , tulTchen ieder lid , een
helderen ftreep of bezooming. De vlak-
ken in de onderfle vleugels zyn niet
zwart, maar helder graauw, hebben
eene zwarte bezooming, en zyn, na
den buitenkant, met 6 ringetjes ver-
cierd. De Bovenvleugel heeft wel ver-
fcheide, even zo donkere, en genoeg-
zaam nog zwarter vlakken , dan die van
de bovenzyde dezer vleugelen^ maar ze

IJLADWY2ER.

41

zyn zo breed niet, en aan de buicenfte
zyde ziet men ook ccn zwart ringvlakje
met een wit puntje. De Pooten zyn
even zo gefield, ak by andere Vlinders
dezer Clade, ald. 196. 197,
Dagvlina'ers, worden verdeeld in i Clas-
ftn\ I 2. eigcnfchappen , die alle d;ig-
vlinders der cerlle Clafiè gemeen heb-
ben, en men in tegendeel by die der
tweede niet aantreft; ahL zie E'tgen-
jchappen der dagvlinders ; voorbeeldtn
der eerfte Clajjè , ald. 7. enz. deu
tweede C/ai/e y 62. enz drieë'ki /oor-
ten van fraaie dagvlinders, lil, 195.
enz.
Dagvogehje , (het ongemeen fchoone,)
met zilveren vlokjes., en lange vleugel-
Jpitzen , behoorende tot de eerste
Classe, IV. 22. LiNN-Eus noemt het
Cupido , Zilverdropf ald. aanm. Da
ondcTvlakte daarvan is veel fchooner ,
dan de bovanvlakte. De menigte en ver-
fcheide helderblinkende zilvervlakjes
geeven de Ondervleugelen een uitnee-
mend cierlyk aanzien. En dit wordt door
den Okergeelen grond , waarop deze
vlakjes , als druppels van vloeibaar zil-
ver, verheven liaan, grootlyks vermeer-
derd. Ook geeven de daaraan z'ttendeuit-
fteekende fpitzen van ongelyke grootte
hem neg meer cieraad. Aan den buiten-
land der bovcnvleugelen ziet men mede
eene rei zeer kleine zilverftippen . op
een recht uitloopenden b.uinen ftreep
ftaande, en met eene evengelyke don-
kere koleur, is de heldere, okergeele,
en groote vlak , in deze vleugelen , op
eene byzondere wyze bezoomd , ald.
Dennebooms-pylfteert ^ zo wordt de Vlin-
der van de fchoone, groen, geel, wit
en bruin gellreepte Pytiboomrups , met
een ftaart en Sprinjikhaunen-kop , ge-
' noemd, I. 163.

Diana, by dezen una in is de Rups,
waaruit de bleek blaauwHchtig-groene,
wit en zwart gcfchakeerde INachtvlin-
dcr gcbooren wordt, den liefhebberen
der loièctcn bekend , lil. zoW. aanm.
343. aanm.

Dikke grasgroene, en ged geborduurde ^
Scbildrups, bsnevens haaie verande-
ring tot in icn Flinder , behoorende tot
de TvvsEDE CLASSE der Dagvlin)ERS,
I. 99 enz. Zy draagt den naam va»
SchilJrups , wegens de uirerlyke ge-
daante. Zy is van onder, n aan den buik
gansch plat, maar van boven, zittend
of kruipende vertoond , breed verwulfd;
heeft het gewoon getal Pooten^ die
klein zyn. 1letZj'/"is in het midden heel
dik, maar loopt, inzonderheid na het
nchter-einde, wat fmaller toe. De huid
is gras groen. Boven over den ivw^loopc
een p.ar geele boordzeis; en onder aan
den buik is het ganfche lyf met een der-
gelyk boorJzel omtoogen. Aan elke
zyde van het Lyf ziet men 9 of i o wit-
te fchuins loopende Itnien, die alle, van
het bovenlle geele boordsel af, tot aan
't begin van den huik, fchuins over 3
ringen na beneden loopcn , ald. 99. De
tyd der verandcrfnge naderende, veran-
dert de groene koleur der huid in eene
roodüchtige, die hoe langer hoe donke-
rer worde, tot dat eindelyk de balg ge-
heel afflrookt. De Pop is byna geheel
glad. De grondverwe is roodachtig-
bruin; doch over den Rug loopt, in
de lengte, een iets helderer fmalle ftreep,
en aan beide zyden ziet men nog ver-
fcheide dergelykc korte fcliuinfche (Iree-
pcn. Naa 14 dagen komt 'er de Vlinder
uit, ald. 100. De grondverwe der 4
vleugelen is, op de bovenzyde, don-
ker olyfkoleurig-bruin. De Voor-vleu»
gels zyn in het geheel niet, maar de

4^

ALGEMEEN E

achter-vkugeïs (lerk uicgefcliu!pt, met
een wie boordzel omzoomd. Die lieefc ,
binnenvvaarts , eene fmalle zwarte vul-
ling. De ^ groocfteuicfteelczels der ach-
ter-vleugelen zyn Oranje-geel gevuld ;
en in ieder Foüf-vlcugel ziec men ecne
•groote vlak van dezelfde koleur. Het
geheele bnvenlyf heefc dezelfde donker
Olyf-bruine grondverwe als de Fleugels.
De Oogen zyn zvart, met een Imallen,
blinkenden, witten kring omgeeven. De
grond van de onderzydi der Vleugelen
is bleek geel. Niet verre van de vlak in
den Foorvleugel ziet men eene andere ,
drielwntige, die zwart is, en een fmal
wit boordzel heeft. Het Lyf aan de on-
derzyde is helder-graauvv , welke koleur
ook de Pooten hebben , ald. i o i .

J^iftelvink , zie eenzaame geel- en graau-
we Doornrups, met het byzonder Na-
richt: daaromtrent, I. 54. en 60. enz.

Bof groene, kleine Koolrups, zie kleine
dofgroene Koolrups.

Doodgraaver , Qde met recht zo genoem-
de,^ behoorende tot de zesde classe
der Aardkevers, IV. i. enz. Lin*
Nffus noemt hem Silpha Vespulio, en
is onder den Hollandichen naam van
Mollebegraaver bekend, ald. voorber.
I. Het Mannetje en IFyfje zyn , ten
aanzien der geilalte en koleur, elkander
zo gelyk , dat alleen de grootte , waarin

- het IFyfje 't Mannetje overtreft, eenig
onderfchcid tuiïchen beide maakt. De
Fleugeldckzels zyn byna een derde kor-
ter, dan het Lyï; de grondverwe dezer
vleugeldekzels is roodachtig oranje-geel ,
en in ieder loopcn 3 zwarte dwarsvlak-
ken, de middcllte de breedfte zynde,
doch even als de voorlbe ingetand. Aan
d6n zwarten Kop heeft hy wel een
fchcrp tanggebit , maar is niet van de
(lerklle. De hvenlip is, benevens de

s vreetpanten, geelachtig bruin. Do 1
Oogen puilen aan den kop tamelyk ver-
re uit, en de Sprieten bellaan uit 5
zwarte leden, waar onder het eerde 't
langde en dikïle is. Het acht er ly f \oo^i
fpits toe, en beltaat uit 6 of 7 leden.
Deze leden hebben , aan de beide
fcherpe zyden, zo veel als een zoom
van korte, geelblinkende hairtjes De
6 zwarte Pooten beftaan uit 3 hoofddee-
len, uit den dikken Ichenkel, het dun-
ner fcheenbeen en het eigenlyke voet-
lluk. Het middeifte en achterlle paar
pooten is , aan het einde v.n het
fcheenbeen, met 2 fpitzen, een groot
en een klein, voorzien, ald. 8. De
koleur der Eieren is wit , de vorm der.
zelve wel tweemaal zo lang, als dik,
düch niet recht ovaal-rond. De PFor-
men, uit deze Eieren voortkomende,
fchynen , met den ouderdom van 4
weeken, reeds volwafTen, ald. 12. De
grootlle lengte van zulk een Worm be-
loopt ruim anderhalven duim. Het Lyf
beltaat, zonder den kop en nafchuiver,
uit 1 2 leden , waarvan de middclfte de
grootlle zyn , hebbende zy eene by/:on-
dere graauwachtig- witte grondverwe. De
Kop, het klein tanggebit, en 1 redera
Sprietjes zyn oranje-bruin. Hunne 6
pootjes onder de 3 eerde ringen zyn
oranje-geel, maar zo -kort, teder en
zwak, dat ze naauwlyks te zien zyn,
ald. 13. Wanneer hy op het punt is,
van zyne wormhuid af te leggen, be-
geeft hy zig dieper in de aarde, maa-
kende in dezelve een eivormig glad ver-
wulfzel , door- middel van eene by zich
hebbende vochtigheid daaraan de be-
hoorlyke ftevigheid geevende, en ver-
fchynt daarna in de geftalte der Poppe.
Deze is in het begin wit van koleur,
maar wordt allengskens geeler en don-

kerer ,

BLADWY2ER.

43

hercr, ja grnfch orrrjcgctl, en, hasrc
wocnjrg willcrciC vcrlapteii, cr,n \vcrc!t
ze rog dorkfrer. Als Pop wcxiin op
hatr halsfchild en teic'c oogcn tcnigc
trkele hainjes gezien, en het achttiilc
klet'ne lid is met ccn paar birrtnwaarts
gekrcmde fpitzen vcorzicn. Al? Kever
zullende verfchyncn^ dan heginren alle
de t!ee'en , die aan den Kever zwart
zyn , cerfl bruinrood te worden , terwyl
de overige rog geel b'yven. Zy legt
haare luid riet geheel, en op eer-maal
te gelyk, maar by flukken en brokken
af; veranderende de Fop binnen 3 wec-
ken in een Kever, en blyfc niet lang
n'.eer onder de aarde, maar komt in de
openlucht, en vliegt weg, ald. 14.
Dcodsboofds-Vlinder , zie Jastnyti-rups.
Doorurups , (^de byzcna'er getekcfsde,')
benevens haare verandering tot in een
Vlinder , behoorcnde tot de ecrste
CLASSF, der Dagvlinders, IV. 169. enz.
111. 175. enz. Haare lengte beloopt na
genoeg 2 duimen , en haare doornen
gelyken meer napinnen, dan na door-
nen. Deze zyn met louter hairen dunne
lleehjes voordien, welke aan het einde
korreltjes of knopjes draagen. Haare 6
voorlle k'aauvspooten zyn donkerer dan
de overige. Veranderen willende , maakt
ze zich met het achterdeel ergens aan
vafl, en hangt dan lynrecht neder, IV.
17». De Pop, waaruit een Mannet^eS'
vlinder voortkomt, is altoos merkelyk
kleiner, dan waaruit het l-Vyfje wordt
gebooren. Ook is de laatfte van de eer*
lie zeer onderfcheiden , door de groote
in den geelen grond doorfchynende
zwarte vlakken; voor 't overigen gcly-
ken de Poppen elkander , ten aanzien
der geflake, volmaakt wel, IV. 172.
De grondvc rwe der mdervlakte van drti
yiiu^tr is (chüon oranjegeel, en de

Vleugeh zyn met verfcheide witte,
blcauwathtige, ook zworre vkkkcn en
trekken, in eene fraaie fchakcering ver-
cicrd. De bovct.vlaktc heeft, voor bet
meerder gedeelte , eet e rardlruiric grond-
vcrwe. De beide echter- of ondefvleu-
gelen hebben cenc blaauwe en zwüite,
uitgeronde, breede bczocmirg , en
pronken in 't geheel met fchitterende,
overdwars loopende, oranje-geele , halfs-
maanswyze geboogcn flreepen. Aan den
buitenkant der Bovenvkugelen ziet men
desgeJyks eene bezoomirg van zodanige
koleuren; doch dezelve is fmallcr, en
de koleuren zyn zo frisch riet. Even
als de hovenvkugels verfcheide witte
vlakken vertoonen; zo loopt 'er mid-
den door do Ondervleugelen , overdwars,
een witte ftreep, die van de donkere en
dikke aderen dermaate wordt doorfnee-
den en verdeeld , dat dezelve niets an-
ders, dan eene verzameling van vlak'
ken fchynttezyn, III. 176.

Doorn-rups , {eenzaame bruine,') zie
Eenzaame bruine Doornrups.

Doornrups, {de eenzaawc,) zie Eenzaa-
me Doornrups.

Doornrups , (a'e eenzaame diklyvige ,)
zie Eenzaame diklyvige Docrnrups.

Doornrups, {de eenzaame gtcle en graau-
we,) zie Eenzaams geele en graauive
Doornrups.

Doornrups, Qde eenzaams koolzwarte,^
met tegelroode zydvlakken , benevens
ba ar e verandering in den fchoonen
grooten Parlemoer-vlinder, behoorcn-
de rot de EERSTE classe der Dagvlin»
DERs, IV 135. Haare grondverwe is
over het algemeen zwart, en haar by-
zonder eigen kenteken beftaat in 8
heldere tichelroode vlakke, weike men
onderaan ter wederzyde cp de ringen,
op de 3 eerde volgende, ziet. Middê.-i

2 ovtr

u

ALGEMEENE

over den Rug loopt, in de lengte, eene
dubbele, en veelmaals overdwars afge-
broke , eenigzins doffe , en daarom
naauwlyks kenbaare okergeele linie. Voor
'c overige is alles aan haar zwart, zelfs
de 1 6 I'ooien , maar de 4 paar (lompe
huikpooten hebben bruine zooien. Haa-
re Doornfpitzen zyn volkomen zwart,
tamelyk lang, en meer met tedere ily-
ve hairen , dan met bytakken bezet. Op
eiken der 3 eerfte ringen , op den hart-
vormigen Kop volgende , liaan 'er vier ,
op eiken van de 7 volgende ringen zes ,
en op eiken van de twee laacllcn weder
vieraU. 136. 137. De gedaante der Pop
komt na genoeg met die der andere Pop-
pen dezer Ciafle overeen,' maar haar
achcerdeel is meer gekromd , en tusfchen
dit en het voorde deel is ecne grooter
inbuiging. Op haare rif/gen heeft zy et-
telyke reien laage wrattenvormige (pit-
zen, en aan het voorde deel zyn de
verhoogingen , die anders de cogcn en
neus vertoonen, naauwlyks zichtbaar.
Haare koleur, inzonderheid aan 'c ach-
terdeel, is bleek tegelrood, of liever
blinkend roodbruin , doch hier en daar
donker of zwartbruin, en zo zyn ook
de verhoogde wratten en fpiczen, als
mede de Staartfpits. Naa 12 dagen komt
'er de groote en fchoone Paerkmo:r.
vlinder uit, aid. 137. Aan den Onder-
vleugel van dezen ziet men meer Paer-
lemoer-vlakken , dan aan den BovenvleU'
geL De grondverwe der Ondsrvleuge-
len is altoos blceker , dan die der Doven-
vkugekfi, en genoegzaam flroogeel.
De zilverblinkcnde Paerolmoer-vlakken
Haan niet alleen opeen byzonderen groe-
nen grond, maar hebben ook eene tede-
re, ongelyk breede, zwarte, en tus-
fchen de fchaduw en het licht verdeel-
de bezooming. De grondverwe der

bovenvïeugelenh meertal donker oranje-
geel ; maar aan den uiterilen hoek wordt
ze even zo helder of bleek ftroogeel ,
als die der Ondervleugelen. Indenove*
rigen donkeren grond is de bovenvleugel
met louter zwarte vlakken, van onder-
fcheide vorm en grootte, befprenkeld.
Op dezen Vlinder ziet men het getal van
1556 verkeerd geplaatd:, ald. 138. De
Sprieten zyn tamelyk larg,* hebben bo-
ven aan den top dikke kolfjes; zyn van
boven, tot over de helft, altoos oker-
geel , en van onderen zwart. De Oogen
zyn van een blinkend graauwgroen ,
daar eenige zwarte punten door heen
fchemeren. Het voorlyf is okergeel ,
doch iets befmuld. De 4 lange , met
klanuwen voorziene Poolen zyn helderer
dan de 2 voorlie kolfachtige voelpooien,
ald. 139.
Doornrups , (^cie gezellige Fluweel zivar-
/f,) z:e Gezellige Fluweel zivarte
Doornrups.
Doornrups ^ (de gezellige ,zwartaehttge ^
zie Gezellige , zzvartachtige Doorn-
rups.
Doornrups ., (^de gezellige, zwarte bruin
geftreepte en geboomde,^ zie Gezellige ^
zwarte , bruin gejireepte en gehoorn-
de Dcotnritps.
Dootnrups , {de geheel zwarte ^ gehoorn-
de en gezellige,^ zie Geheel zwarte',
gehoornde en gezellige Doornrups.
Doornrups., {de groote gezellige,) met
g'3el-roode vlaJiken, en haare verande-
ring tot in een Dagvlinder der eerste
Classe, I. 7. enz. Deze wordt de
groote Doornrups genoemd, om dat
zy oveiiil met groote doornachtige pun-
ten bezet is,' en de gezellige, door dien
ze altoos van andere Rupfen haarerfoort
verzeld gevonden wordt op allerlei foor-
ten van l'FilgcboQmen, Haare eer/Ie huid

is

BLADWYZER.

<5

is bruin-zwart, en met korte doornpun-
tjes voorzien, ald. Voor hanre laatllc
vervelling vertoont zy op den /?ü^ geel-
achtig roode vlakken, en is mee korte
zwarte doornpunten voorzien, maarnog
zonder hairen. Haarc grootte is dan cén
duim, maar volwaflèn zynde is z)', naa
de laatlle vervelling , byna 2| duim lang,
flld. 7. 8. He: hoofd is hartvornüg , in
het midden iets ingeboogcn. Aan den
Bek gaan a fpitzcn of punten neder-
waarts . die de Freetptttiten worden ge-
noemd. Het Lyl bellaat uit 1 o afdcelin-
gen. Aan den hals en aan de ringen
te zamcn bevinden zich 8 paar Poo-
ten. Op dfn Rug ziet men de geelach-
tig roede vierkante vlakken, waarvan
ieder ring, den eeiften en de 1 Jaatllen
uitgezonderd, één heeft. Deze vlakken
worden , in de lengte , door den zwar-
ten ftreep docrfneedcn , die over den
geheelen ring wat brecder uitloopt Op
hlle ringen ziet men, behalven de korte
graauwe haircjes, zwarte eenigzins lan-
ge, doch zeer ongelyke Doornpunten,
ald. 9. In ecne Pop willende veiande-
ren, hecht zy zich met een weinig
IpiKzel aan de achterlle pooten vaft , zo
dat het hoofd nederwaarts gekeerd , en
zy omtrent den buik binnewaarts ge-
kromd is. In die geflalte één dag, of
wel langer gehangen hebbende, veran-
dert zy in eene Pop. Dczi Pop ver-
toont, aan de bovenzydc , een Gryns ,
een Rlorabakkes of Masker. Het ander
gedeelte der Poppe beltaat in 8 leden ,
aan welke 7 paar fpitze punten zyn. Voor
'c overige is de koleur flykachtig of
donkerbruin, ald. io. Deze Pop 14
dagen in die gel^alte gehangen hebben-
de , komt 'er de Vlindtr uit voort , ald.
u. De verkeerde zyde van deszelfs
vleugelen is graaiiwachtig zwart, met

F

vcele afgezette dwarsdreopcn zwariiich-
ti^ gemarmerd, en aan den lui'cnrr.nd
met een bruin- witten zoom geboord. Op
ieder Ader der vleugelen ziet men, in
een zwarten grond , blaauwüchcige hart-
vormige , en aan den rand der 1 voorde
vleugelen bruinachtige witte vlakken.
Ook heeft elke vleugel , byna in het
midden, een klein geelachtig wit vlakje.
Deze Vlinder heelt, geiyk alle dagvo-
gels der cerjle ClaJJe , niet meer dan 4
Pooten, en van vooren nog een paarhai-
rige ftompjes. Het Lyf 1% doorgaans
zwarthairig, en aan den Kop iban 2
ronde bruine Oogen. De bovcnvleugels
zyn donker-bruin-rood , als fluweel , en
hebben een breeden geelen rmd, waar-
in men , even als aan de onderzyde , lang-
werpige zwarte fireepjes of flippen ziet,
en in den zwarten grond (laan fchoone
blaauwe hartvormige vlakken. Ook
hebben de bovenfte vleugels , in zodani-
gen grond , 2 geele vlakken , welke na
den kant van het hoofd fmal geborduurd
zyn, met kleine zwarte en geele dwars-
ftrcepjcs, ald. ia.
Doornrups, (de kleine, helder-bruine y
zwart gevlakte ,) met den ^vitten rug'
ge/ir eep , benevens haare verandering,
behoorende tot de eerste CLAi<s!ï der
Dagvlinders, II!. 65. enz. Haare
lengte beloopt niet boven drie vierde
van een duim. De Kop is klein en rond,
bruin van koleur, en van vooren mcc
eene zwarte driek:n;ige vlak vercierd. Dt;
grondverwe van haar /^/"vertoont zich
genoegzaam bruiriichtig graauw, en ie-
der lid heeft ettelyke düornfpitzen, op
het eerfte vier, op ieder der volgenden
zes laagcrc, en op het Inatfte vier kor-
te, DezQ doorn/pitzen hebben eene oker.
geele koleur. Boven over den RuglorT^t
een witiichcige llreep , en ter weclerzyde
Q van

"^

s

»

I

V

^:

4Ö

ALGEMEENE

van denzelven op ieder ring, na vnoren
toe, 2 of 3 zwarte vlakken. De i6
Pooien zyn okergeel , ahi. 66. De Pop
is, in haar achterlyf , gedeeltelyk oker-
bruin , doch , dwars door hetzelve ,
loopt in het midden, een breede, on-
gelyke witachtige flreep, aU, 66. Het
achterlyf is , voorts , ter vvederzyde , in
de lengte, met 2 zeer zwarte llreepen
doortoogen. De Fkugeljcheden ^ zo als
ook het vooi-fle gedeelte van het lyf\
zyn meer zwait-graauw, dan bruin, en
na den ftorapen Kop ziet men een paar
kleine, goud blinkende il:ippen. peze
Pop is met eene foort van Gryns voor-
zien. Naa 14 dogen komt *er de kleine
Parlemoer-vlinder uit te voorfchyn.
De grond ver we zyner 4 vleugelen is
over het geheel oranje-geel , doch vak ,
na de inleding toe, in 'c bruinachtig-
zwarce, met welke kolcur ook het Lyf
overtoogen is. Deze oranje geele kleur
der Vleugelen worde door de veelvuldi-
ge en veelerleie zwarte vlakken zeer ver-
heven. De voorfte rand der bovenvleu'
gelen is zwart; aan den buitenrand ziet
men een fmallen witten zoom, waarop
een iets breeder zwarte ftreep volgt.
Door elk der bovenvleugelen Icop: een
zwarte hoofdader, tuflTchen welke m of
14 zwarte vlakken worden gezien. De
Oiidirvleugels hebben ook dergelyke
vlakken, 19 in getal, vertoonende zich
als louter roode punten. De buitenfte
rand dier Ondervleugelen heeft ook wel
een witten zoom-, maar daarop volgen
2 fraaje flinger-linien. De grootc Oogen
hebben eene blaauwachtig groene ko-
leur; en de kalfjes der 2, hairvormige
Sp'ieten zyn haa zwart en half geel,
ald. 6j. Het voorlyf is van onderen
helderer, dan van boven. De 4 Paoten
zyn okergeel , eiliL 68.

Doorfïrups , (de kleire, zv:ar'te, mei'
veele wiite ptinhn befprenkelde/) wet
den ruoden kop en poot en ^ henevers'
laars verandering., bchoorende tot de

EERSTE CLASSE der DAGVLINDERS , IV.

161. enz. Deze Rups, volwaflèn zyn-
de , heeft de lengte van écn duim. Haa-
re grondverwe, zo als de doornfpitzen,
van welke 'er op de meede ringen 6
ftaan , is koolzwart. Ieder ring is met
kleine witte ftippels belprenkeld ," maar
ét Kop en de 16 Pooien zyn fchoon
bruinrood. De tyd harrer veranderinge
naderende, verkicft zy een laag gewas,
waaraan ze zich met het achterlyf, door
middel van eenige draaden, gekromd
vafl: maakt, en aldus écn dag gehangen
hebbende, verandert zy in eene Pep ,
hebbende eene bruine grondverwe, en
haare iets verhoogde punten, op de
dwarslinien ihande , zyn oranje-geel.
Uit deze Pop komt een dagvlinder , ais
die uit de fchoon getekende^ en met
Oranje geele en witte doornputiten be-
zette Rups f befchreeven IV. ~j. enz.
dit onderfcheid aüeenlyk daarin zynde,
dat hy een weinig grooter, en de oran-
je grond van de bovenvlakte der 4 vler-
ken niet zo helder, maar meer bruiiiach-
tig-geel uitgevallen is, IV. 162.

Doornrupfen , vier Dagvlinders , uit de
Doorarupfen voortkomende y befchree-
ven III- 174. enz-

Doosjes-hommelen , onder dezen naam is ,.
by de Kenners der Infecten, zekere
breede foort onder het geflacht der
Rommelen bekend, welke de Cellen
der Jongen, in de gedaante van een
Mithridaatdoosje, van Beflên-, Roe-
zen- of andere bladeren, op eene ver-
wcnderenswaardige wyze , weet te bou-
wen, II. 465. aanm.

Draad Vlinder , zk Geaderd f-f il fe. ^

Diii-

BLADWYZER.

47

Du yslsmelk , 2ie Wolfsmelk.
Duizendbecnen , behooreti mede onder de

rivipare, het welk door proeven wordt

bevelHgd, I. 384. enz.
Diklyvige , eenzaame Doornrups , zie

Eeiizaame^ dyklyoige Doornrups.

E.

Eeiidags vliegt zo noemen zommigen het
Hajt oï Odveraas ^ II. 230.

Eenhoorn rups , (ds zonderlinge ,) tnet 4
/ö//^e voorpooten, en 2 ftaartjpitzen ,
benevens baare verandering in een
Vlinder., bchoorende toe de tweede
classe der INachtvlinders, III. -^6.
enz. Deze heeft haar verblyf op de
Hazelaar bladeren ., en men zou hnar,
gevolgclyk, de Hazelaar rups kannen
noemen. Doch , om dat ze den Kop en
't AchcciJyf ce gclyk om hoog fleckr,
byna • op eene foortgelyke \vy2e , als de
"Eekhoorns gewoon z\n te doen, zo
heeft men haar den naam van Eekhoorn-
rups gcgeeven , te meer , om dat zy in
kolcur met den roiTen Eekhoorn vecle
overecnkomft heeft, ald, 72. 73. Haa-
re ganfche lengte beloopt genoegzaam
2 duimen , en de dikte van haar lichaam
is vry ongelyk. Over her algemeen is ze
roodachtig okergeel, doch A2 Knp heeft
meer eene blinkende bruin-roodckoleur,
ald. 73. en ziet gelyk die van een
Springkhaan aan den romp. Do voorfte
vlakte van dezen Kop is mecllal rood-
bruin; door deszelfs midden loopt een
heldere fireep, en de Z»'e/ds zwarte bruin.
De 2 eerfte ringen hebben , van onde-
ren, ter wederzyde , eene fr- kei vormige
fluweel-zwarte vlak, die men, wanneer
de Rups flil zit, volkomen uitgebreid
ziet. Zy draagt haar /tchterdeel altoos

• omhoog , ctt aan dcszelis einie zitten 2

dunne, bruine en harde fpitzcn, wier
lengte omtrent een derde van een duim
zal beloopen. Schoon zy aan den dden^
•jden^ %jlen en <)den ring raet 2 hiik-
pooten voorzien i?> haar ontbrecken
nogtans de 2 iaatile, naamlyk de ISla-
fchuivers. Het ecrlle paar Voorpooten is
niet grooter, dan de gewoone klaauw-
pootcn van andere rupfen ; maar de 2
volgende hebben eene ongemeene leng-
te ,^ö/^. 74 75. Haar iS/f/ffze/, by de
verandering , is gansch wit , en niet zeer
grof en dicht, maar tamelyk groot en
plat. De Pop is blinkend, rood-bruin
van koleur , en heeft aan 't uiterfl einde
een kort ftaartpunt , komende voor het
overige met de meeite Poppen der
Nachtvlinders van de tweede ClaQc over-
een , "^6. De Vlinder heeft eene graau-
wc grondverwe, die nu helderer, dati
donkerer uicvalt, zynde dezelve, op
zommige plaatzen , meet gee'üjhtig-
baiin, en bier en daar, nu met donke-
rer, dan met hclJcrer vlakken enichitb-
ben vercicrd. De 6 Footen zyn , zeer
dicht met lang gi-aauw vederftof bc;;ec ,
dermaate , dat zelfs de kleine pootle.len,
tot over de klaauwen, daarmede zyn
bedekt; nogtans is het hier ter plaatze
• iets korter, dan aandebovenfchenkelen.
De dunne Sprieten zyn roodachtijj-
geel-bruin, ald. ~j,
Eenzaame Doornrups, (de,") tnet den
half geelen en half witten rug, en
bruin lichaam , benevens baare veran-
dering tot in een Vlinder van de eer-
ste Classe der Dagvlinders, 1. 27.
Deze Rups nog zeer klein, en voor
haare eerfte vervelling zynde, is don-
kerbruin van koleur, hebbende witte
vlakken en een zwarten kop, ald.aanni.
Wanneer ze tot haare volkomen grootte
geraakt is, welke zelden meer, dan \

duim

ALGEMEENE

duim in de lengte beloopt; dan hecfc
zy een zwarcachtig hoofde dat van bo-
ven hartvormig verdeeld, en met a
kleine uitlteekzels of knopjes, welke
met veele puntjes of hairtjes bevvaflèn
zyn , bezet is : van vooren aan het zei •
ve ziet men a fchuins tegen elkander
loopende linien, die de gedaante van
eene verkeerde V of W uitmaaken. Op
de ringen Haan verfcheide aaidi^^e, deels
Oranje -geele, deels witte vlakken en
llreepen. De koleur der doornen op den
Rug is als die der ringen. De 3 paar
{pit-ie Foorpooten zyn zwart, en de 4
paar ftompe Buikpooten , benevens het
enkele paar tiajchuivers , geelachtig-
bruin. Zy hecht zich, willende veran-
deren, a;n eene plaats, daar ze voor
den regen en do zonnelliaalcn veiiii; is,
met haar achtereind vaft , bu'gt het Lyf
te zamen , en hangt indiervoegen :
wacrop, by warm weer, in korten tyd,
eere aardige Pop van eene zonderlinge
gedaante, met eene Gryns, te voorfchyn
komt, ald. 28. De grondvcrvve dezer
Poppe valt meedal uit het roozenroode
in 't bruine. Hieroj liaan verfcheide
denker-bruine vlakken, en aan den Hals
3 paar ordetitelyk onder elkander goud-
blinkende punten of Hippen, ald. 29.
Naa ver'oop van 14 dagen komt de
yiii'der voor don dag, ald. .y. Des-
zel^s voorde en achtcrfle yieiigcb zyn
beide, aan hunnen binnenften rand ui:-
gef'' u!p , tn aan de buitenfte vleugel-
randen ziet men mede diepe uitfchulpin-
gen, vercierd met groote en kleine uit-
ile kzels of tinden , ald. 30. Het ove-
rige deel der Vleugelen is, tot aan den
buicniitn voorn, iets heldertr, of lie-
ver oruinachrig gr.iauw, en daarby aar-
dig gi marmerd. Be halven eenige onre-
gelmaatige groenaclKi^e vlakjes ziet men,

by ieder binnenrand des Vleugels , een
kleinen ronden Spiegel, etnig-ins uit
het groene in 't geele vallende. Het Lyf
is van onderen donker-bruin, zo als ook
de liompe Pooten zyn ; dot h beide da
deelen zyn mee hairen bezet. De oveii-
ge pooten zyn g'-el, ald. 3 1. hebbende
het achterde paar één lid meer, dan
de voorden, en zynde, van denfchin-
kei af tot aan de klaauwcn, met ve-
der^chtige vezelen bezet, ald. 32. De
bovenzyde der VkugeU is, in het tnid-
den, uiOchen bruin en Oranje geel. De
buitenlle rand heelt rondom een fmallen
Oker gtelen zoom. In den voorden
vleugel is DOg een breeder uirgefchulpt
en donker-bruin boordzel. Hieraan
grenzen eenige Oranje - geele halve
muanswyze vlakken , dwars over de
vleugeis. Aan den voorlten rand ziet
men eene bruine, dpch meer na het
lyf toe eene bruin zwarte vlak; en in
het midden des vleugels nog 3 iets
grootere zwarte vlakjes. De Achter-
vleugel is, aan den buitenflen rand ,
even als de voorde, maar het bruine
boordzel is wat breeder, en inwendig
met Oranje - geele half ronde vlakjes
vercierd, doch aan den rand is de Ach-
ter vleugel zwartach'ig graauvv. Hetge-
heele Lyf is, van boven, in eei
zwnrtachtigcn grond, met vecle gün-
llerendt hairjes bezet. Op de Sprie-
ten zit, boven aan, op een teder en
hair fyn deeltje, een langwerpig kolf-
je of knobbeltje, het welk tot over
de helft zwart, en vooraan geel is, ald.
32.
Eenzaame , hlaauwflaartige , dikke
groene Rups ^ met fchulnfc nxitte zyde-
Il reepen, beneve s baar e verandering
tot in een Vlinder , van de eerste
Classb der C^achx vlinders, I. 1:^4-

enz>

B L A D W Y Z E R.

49

enz. Deze rups onthouic zich niccrcn-
öecls op de VViIi;e'oooinen , als mc-de
op de Slee-ftmiken ; ald. 125. ook die-
ren do bladeren vnn Linde- en zo ge-
nnumde Popellvioinen haar een verblyf
en voedzel, ald. aatim. De Eieren ,
waaruit dt'ze Riipfèn voortkomen, zyn
ovaal-rond, glad en helder grocn-koleu-
rig, hebbende een maand noodig, eer
ze ryp , en de jongen bekwaam zyn ,
om iiic te komen. De grootde dezer
Rupfen is omtrent 3 duim bng, en zo
dik, als een IVlans kleine vinger. De
Kop is langwerpig rond , van boven
wat fmaüer toeloopcnde en ingekorven.
De koleur is meer blaauw, dan groen.
Ov'er denzclven looptn van vooren, na
beneden roe, 2 kromme, verheven en
geele linien. De ganfchc Z^wi^ is hel-
der-groen, w.urin men veele fc'ioone
tekeningen befpcur:, die ter wederzyde
van het lyf eveneens zyn , ald. 125. De
bulten of luchtgaten zyn geel , en met
een teder zwart randje bezoomJ, Aan
elk der 3 voorfle ringen zit een paar
geelachtige fpitze Poolen , de 2 volgen-
de ringen rullen op geene pooten,maar
de 4 buikringen worden op zo veel paar
ftompe pooten gedraagen , welke groen
zyn, met zodanige witte puntjes als het
tyf befprenkeld, en van onderen met
een fmal bruin randje voorzien. Het
achterlle paar, of de Najchuiver ., is
zeer dik en (lomp, groen van koleur,
en ook wit geftippeld, ald. 126. De
tyd haarer veranderinge naderende , kruipt
7Q onder de heggen of flruiken , wroet
in den grond , en blyft 5 of 6 dagen in
haar hol liggen, geduurende welken
tyd haare fchoone groene koleur allengs-
kens in het geelachtig-bruin verandert.
De Pop is ontrent i^ duim lang, de
koleur blinkend zwart, en het achter-

Re deel donkcr-bruin ; a'd. 127. Zy
blylc den ganfchen winter over onder
haar xerwuifzel liggen , en de Vlinder
komt zelden voor het einde van ilf^j
daaruit te voorfchyn, j.i zommige bly-
ven zelfs tot in Jwffj', en menigmaal tot
'mjluly onderde aarde, ald. 12S. Hoe»
wel de voorvleugels niet zeer b( nt zyn,
ziet men ze eciucr overal uitneemend
fraai befchaduwd, en mee groote en
kleine donker bruine vlakjes getekend.
Ue grondverwc dier vleugelen is hel-
der bruin, en valt een wcim'g in het
Roo/en-roode. De helderde vlakken
in dezelve zyn met vcele brain graauw-
achtige flippen heel aardig befpren*
keld. De grondverwe der Ondervku-
gelen is, van he: lid af tot kort aan
den buitenrand, hoog roozen-rood, en
van daar tot aan dien rand vleeschver-
wig. Ter plaatze daar de roozen-roode
en vlcefch koleur zich van een fchei-
den , !bat een fchoone, groote oog*
vormige fpiegel , zynde langwerpig
rond, en hebbende rondom een bree-
den zwarten zoom, die van binnsn
fchoon hclder-bhauw, en in het mid-
den met eene donker-blaauwe graauw-
achtige vlak gevuld is. Beide de Bo-
veil' en Ondervleugels zyn buitenom
met eene ongemeen tedere en naauw-
lyks zichtbaare franje omgeeven. De
grondverwe van het Voorlyf is helder
bruinachtig graauw , ald. 1 29. op 'c
midden van den Rug ziet men eene
groote, bruine en langwerpig vierkan-
te vlak. Het Hoofd is van boven hel-
der, en heeft een paar groote verhe-
ven bruine oogen. De Sprieten zyn
helder-geel. Onder aan het Hoofd zit
een zeer korte Zuigtr, geel van ko-
leur. Het onderde gedeelte van die
Voorlyf is, benevens de 6 Pooten^
G ge.

50

ALGE M E E N

geheel donker-bruin , en , gelyk ook de
bovefijcbetikels , mcc wüllige haircn
overcoogen, ald. 130.
Eenzaav.ic ^ bruine Doornrups, C^e,)
met dm breedcn gselcji ftreep over oe
Rug, benevens haare verandering in
een Vlindert behoorcr.de tot de eer-
ste CLASSE der Dagvlinders, I. 41.
enz. Wanneer deze Rups haare grooc-
lle gellalte bereikt heeft, is zy uitge-
ürekc byna 1 duimen lang. De Kop is
recht denker-bruin van koleiu-, en met
korte puntjes of hairtjes begroeid. Van
den Kop af tot aan het uiterfte einde
van den laatilen ring loopt een breede
helder -geele ftreep over den rug, wel-
ke aan beide kanten een breeden don-
ker-buiinen zoom heeft. De Buik^ de
ftoirpe en fpitze Pooten zyn donker-
bruin van koleuv. Boven aan den bals
heeft de Rups een paar zeer lange door-
nen , boven en onder even dik , en on-
gemeen lang. De koleur der halsdoov'
fien is donker-bruin: deze Haan recht
op, en flechts zo verre van elkander,
a's de geele ruggeftreep breed is , ald.
43. De a groote hoornen aan het
hoofd dezer Foppe zyn niet zo lang en
fpits, als aan de mcefte andere. De
Neus is wat wanfchapen ; de hals is ta-
melyk dun , en het middenlyf daarente-
gen des te dikker. De grondverwe des
Hoofds en der Vleiigelfcheden is voor-
waarts bleekgraauvv, doch van achteren,
om de hoornen en den rug na beneden ,
geelachtig bruin. Wanneer deze Pop
geen fpadeling is, en omtrent 14 dagen
op haare plaats heeft gehangen', komt
de Vlinder ter waereld, ald. 45. De
Ondervleugels van dezen zyn tamelyk
groot ; de buitenfte rand is aan beide
vleugels fchulpswyze, en met een fmal
geel boordzel omringd. De grondver-

we des achtervleugels is glinfterend
bleekgroen, en de daarin zyndecieraa-
den fchynen van zilver ingelegd te zyn.
De grondverwe der onderzyde des voor-
den vleugels is okergeel , en de ^««7^» •
rand met een bleek groenen ftreep ver-
cierd. Aan den bovenkant des vleugels
ftaan 15 a 17 zwarte vlakken, waarvan
eenige rond , andere hoekig , eenige fmal
andere breed zyn , doch 3 of 4 daarvan
hebben de gedaante van een hart. De
koleur \ an het vior- en acbterlyf, als
mede van de bovenlchenkels der Pooten
is bleek groen,* de Oogen zyn groot,
groen, en met eenige zwarte ftipjes
voorzien. De baardjpitzen , en hec
paar ftompe , ais ook de overige 2 paar
■pooten zyn geel, van den fchenkel af
tot de kbauwen. De 4 vleugels van
brcen hebben .eene aangcnaamo oranje-
geele grondverwe, ald. 46. De bui-
tenrand is rondom fmal met een geel
boordzel. De Overige grond is met een
groot ge:al zwarte vlakken van veeler-
leie gedaanten vercierd, ald. 47.
Eenzaame , Qh ,) diklyvige , aazende op
kleine brandnetels ^ met baar e veran-
dering tot in een Vlinder, behoorende
tot de EERSTE CLASSE der Dagvlin-
ders, I. 33. enz. De koleur der Eis'
ren , waaruit deze Rupfen voortkomen ,
is groen, en hunne figuur rond, en,
door een vergrootglas befchouwd , met
verfcheide inkervingen en een fynen glans
vercierd , ald. 35. en aanm. De Rups,
volwasfen zynde, is omtrent ig duim
lang. Op het hoofd, dat de gedaante
van een hartje heeft, ftaan eene me-
nigte tedere doornpuntjes, en op de
3. eerde ringen elk 4, en alle overi-
ge, tot aan- den laatften, hebben 'er
7, en de laatfte 6 doornen, ald. '^6.
De gewoone koleur der Foppe is

bruin*

L LA D \V Y Z E

5»

brviinachtig kcldcr-grnnuw , manr de
punten of l.oogzcls zyn donkcv-bruin,
ald. 37. Naa verloop van 14 d;igen
worde uit dezelve de blinder gcboo-
ren. De gronjvervvc van deszelfs
yicugels is zwart. Van den voorden
rand af tot omtrent aan den aclucrflcn
hosk loopt 'er een brecde hoog Me-
nie roode, en wcderzyds onregelmaatig
uitgefchulpte flrcep dwars door, en
uit dezen ftreep komt, by den voor-
den rand des Vleugels, een fmal krom
flrcepje, donker-rood van koleur, zich
uitfïrekkenJe tot omtrent in het niid-
dcn der breedte des Vleugels. In den
zwart- blaau wen grond ziet men, in het
midden aan den voorftcn rand, eene
groote vvictc vlak, on achter deze nog
4 of 5 kleinere van ongelyke gedaan-
te. l3e uitfchulping van alle de 4
vleugels is rondom met een witten
boord voorzien , aA/. 38. Op de
^chtervkugels wordt men, naait dien
witten boord , een diergelyke eenigzins
bleeker Menie-roode (Ireep, als in het
midden der Voorvleugels, gewaar. In
dezen ftreep zit, tuiïchen ieder paar
aderen , een vierkant vlakje. De hoek
van den binnenrand is met eene lang-
werpige bleek-blaauwe, en zwart om-
zoomde vlak vercierd. Het ganfche
Lyf, en ook het hoofd , is op de bo-
venzyde met zwarte hairen bedekt.
De achterile vleugel pronkt met de
meefte cieraaden. In den buitenrand,
met eene witte gefchulpte linie om-
boord , flaan zo veele donker bruine
vlakjes, als deze rand hoeken of pun-
ten heeft. Langs dezen boord loopt
eene geele linie van eene bleeke roo-
zen-roode koleur, waarin men cenige
driekantige bruine, en, tufTchen deze,
blaauwiJchtig-graauwe vlakken ziet.

Aan den rand, (lootcndc aan den bo-
vcnvlcu^el, ziet men eene groote oker-
gcele vlak, en, na het lid toe, eene
kleiner van gelyi^e verwe. De gcheele
overige grond des vleugels is helder-
bruin, en met veele donker- brnine ,
graauvve, golvende, en getande linien
overdwars doorweevcn. In het midden
des vleugels ziet men een paar heel den-
ker-bruine vlakken, waarvan zommigen
de getallen van 98 of 06 vveeten temaa-
ken , en waarom hy ook van veelen de
rjttnmer vlinder v/ordt genoemd. De
buiten-rand heeft mede zynen witten
gctanden boord, mot zwarte fpiczen,
en andere kleine cieraaden. De onder-
zyde van het voor- en achterlyf is met
bruine hairen begroeid, en de Pooten
met de b.iardfpiczen zyn geel , ald. 39,
40.
Eetizaamc , (de, dofgroene^') rups, dis
zich op de ivüdekuol onthoud, benevens
baar e virandering in eetisn zeer fchoO'
fien Dagvlinder , der eerste classe,
I. 114. enz. De volkomen grootte
dezer Rups beloopt zelden meer, dan
i| duim. ILare koleur is meeftal dof-
groen, die zich echter na den buik tos
in het witte verliefl, wordende die dof-
heid grootlyks veroorzaakt door de on»
telbaar tedere, korte en fluweel- zagie
hairtjcs, waar mede zy doorgaans bezet
is, ald. loC). De 8 paar Pooten zyn
ook groen, en boven het uchterfle paar
ziot men de paartklep, als een uitftee-
kcnd flapje , dat fpits toeloopt. De ko-
leuren der Poppe zyn verfcheide Want
eerft is haare grondverwe altoos bevallig
groen; ald. 106, maar, in ouderdom
toeneemende, wordt haar fchoon groen
bleek - Oker-bruin. In /Ipril en Mey
van 't volgend voorjaar komt de Vlin-
der te voorfchyn, ald, 107. Uit ee-
a ner«

5^

A L G E M E E N E

• nerleie Poppen komen tweecrkie Vlin-
dcts., ten aanzien der koleure,* zommi-
ge hebben, zo wel nan de boven- als
onder^yde der vl:;' gelen, eene zeer
fc'noonc uiw-koleurige of Oranje-geele
vlak , en andere zyn 'er in bet geheel
van ontbloot. De wiue foort zyn de
Wyfjes, en die met oranjc-geele vlak-
ken op de Vleugelen de jNlanrtetjcs. De
onderzyda der achta vleugelen is aan
beiden raet geelgroene vlakken, van
cngelyke grootte en gedaante , op den
witten grond befprenkeld, en als ge-
marmerd, en tuiïchen dezelve worden
de geele verfprcide aderen gezien.
De bovenzyde der vleugelen zyn aan
beide foorten, door de vuur-kolcurige
of oranje-geele vlakken onderfcheiden.
Aan den buitenften boek hebben ze eene
zwanachtig bruine iiitgefchulpte vulling,
vooraan met eene rei witte vlakjes of
flippen vercierd. Gelyk de uiterfte hoek
van de bovenzyde der Voorvleugelen
zwartjichtig bruin is , zo is dezelve aan
de onderzjde met eenige groene vlak-
ken in een vleeschverwigen en bleek-
groenen grond vercierd, ald. 107--109.

■ De voorvleugels der andere foort hebben
noch van boven, noch van onderen,
iets van de Oranje-geele vlak , maar hun
buitenfte hoek is, aan de bovenzyde ,
alleen zwanachtig groen, en de buiten.-
rand met zeer bleckgeele vlakjes voor-
zien. Op de onderzyde is die buitenrte
hoek met groeniichtigc vlakken en Hip-
pen befprenkeld. Beide foorten hebben
achter de glinflerende groene Oog^K een
Oranje-geel vlakje. De Knlfjts der te-
dere Sprieten zyn geelachtig; de flak-
vormige Zuiger is tamelyk lang: de
hairige Kop , zo wel als het voor- en
achterlyf, op de onderzyde, benevens

-de 6 Pootën, is veel witter van koleur ,

dm op de bovenzyde , die donkêr-
gnauvv is, ald. 109.
Eenzaame , (a'^,) geele en graawwe
Doornrups , op diflelen aazende , bcm ■
ve/is haare verandering tot in een
Daüvlinder , der eerste classr , 1.
54. enz. X^'ir.Q, foort van rupfen wordt
zelden langer, dan I5 duim. INIen
vindt ze van onderfcheide verwe. De
hier ontvvorpene is zwart van grondver-
we, en met ontelbaare kleine blinken-
de flippjn befprenkeld, die alle met te-
dere korte Iiairtjes bezet zynl Midden
over den Rug loopen een paar heldere
geele ftreepjes, en zulken geelen flreep
ziet men ook nan ieder zyde des bulks.
De 8 paar Pooien zyn bruin van ko-
leur, ald. 56. De koleur der Poppen
van de tegenwoordige foort is nierkelyk
onderfcheiden. Eenige zyn helder-bruin,
met graauwe ftrcepen en gouden flippen
voorzien ; waartegen andere geheel
goud-geel zyn, tild. 57. De grondver-
we der Vleugelen des Vlinders is hoog
geelachtig-rood, of vuurvervvig, doch
aan de achter-vhugels zo fchoon niet ,
ale aan de voorde. De bultende rand
vnn de 4 vleugels is met een fmailen
witten zoom omringd , langs welken , in
de voorde vleugelen, een Oker-geel
boordzel heen loopt, door veele zwarte
tanden verdeeld. De hovende hoek
des voorden vleugels is, tot aan het
midden toe, zwart, en van daar loopt
een breede zwarte dreep tot aan de be-
nedende zyde langs den rand. In den
vuurvèrwigen grond ziet men 3 zwarte
vlakken, onregelmaatig van figuur, en
ongelyk van grootte, ald. 58. De bul-
tende rand des achtervleugels is met een
dfibbele rei zwarte ruitvormige vlakken
vercierd, op welke volgen 4 ronde
zv/arte vlakjes in een jegel overdw.nrs

ftaan»

B L A D W Y Z E R.

Si

fiaarde. Het l/oofj. Foor- en ^ïchier-
lyf hebhen op de bovtiido vhikte eeno
Oker bruine kolcur, en bleeker zoom.
De Baardfpitzen en Sprieten zyn, als
by alle Vlinders dezer Clufiè. De Poo-
ten zyn geelachtig, de Oogen bruin, en
met witte ringen omzoomd, a!d, 59.
Deze Vlinder wordt van eenige Infeéteu-
verzanjclaars de Dijlelv'iuk genoemd ,
ald. 60.

Eenzaame^ Cde,) koolzzvarti , Doorn-
rups, zie Doornrups , (jie eenzaams
koolzvjarte.^

Eenzaame, (da,') pruim-geele Rtips^ op
de blaaiiive kool aazende ., benevens
haar e verandering in een Dagvlinder
der TWEEüE CLASS3 , I, 76. enz. De
Eieren waaniic deze foort van riipfcu
voortkomen, zyn geelachtig en kegel-
vürmig, ald 76. De Rups, nog jong
zynde, is bleek oranjegeel, en wordt
gediiurighelderer-geel. Vol wallen zynde,
is zy iets minder dan i^ duim lang.
Het Hoofd\% helder bleek -groen, enhec
Lyf met de Pooteti is geel,' niet verre
van haarc verandering zynde, verandert
liaare groene kolcur in bleek pruimen*
geel , 77. en aam». De eerfte en twee-
de ring heeft eenige roode, als ook op
ieder zyde een bruin vlakje,' maar op
de andere ringen ziet men , op de zy-
den, 3 of 4 zulke vlakjes of flippen,
ald. J-J. Op de eerde en geringfte aan-
raaking fleekt zy, eensklaps, een paar
geele Hoornen . achter het hoofd om-
hoog, en geeft een walglyken reuk van
zich, 78. aanm. By haare verandering
fpint zy een draad om haar lyf en wordt
te gelyk dikker en korter, tot dat -de
Rupfen-huid openberft, en vervolgens
geheel afvalt, het welk doorgaans in a
minuten gefchiedt, waarop de Pop te
voorfchyn komt. De koleur van deze

is byna dezelfde, als die der Rupf^;
was; haar voorflc gedeelte, welk bleek-
rood is , heeft van vooren een paar kor-
te dikke honrnon; het acbterlyf loopt
fpits toe, en is cenigzins roodachtig,' en
do flippen , aan de rups geweell: zynde ,
bevinden zig ook aan de Pop, hoewel
iets biccker van koleur. By warm wéér
komt 'er binnen 1 4 dagen , doch als het
een fpadeling is, eerfl: in het volgende
Voorjaar, de Vlinder uit te voorfchyn,
zynde één van de grootften dezer tweede
Cliiile. De grondverwe der beide vleu-"
gelen is bleek zwavel-geel. De onder-
lle, zich wat ver uitrtrekkende vlcugd
heeft een lang uitlleekzel, ald. 78. dat
zwart, geel geboord, fpits toeloopend,
en met een geelachtig knobbelije voor-
zien is. De buitenfle inwaarts gefchulp-»
te rand heeft een dubbeld zwart boord-
zel. Aan den enderflen, en eenigzins
uitgefchulpten hoek van dezen vleugel,
ziet men een Oranjc-geelen , en, naar
den uicerflcn rand , meer dan half zwarten
Spiegel, die in het zwarte nogeenWi?«.
mourant vlakje heeft. De binnenfte
rand na het l>f is graauwachtig, en na
het lid toe zwarter. De grondverwe
der bovenvleugelen is even als op de
onderzyde , maar met brcedcr zwarte
dwarsllrecpen getekend. De buitenrand
des voorflen vleugels is ook met een
fmallcn geelen zoom voorzien , waarop
een breede zwarte flreep volgt, en dan
een fmalle geele flreep ; naad dezen
weer een zwarte, die boven aan den
rand een geel vlakje heeft, ald -jf). Ie-
der achtervleugel heeft een gefcliulpteo
zoom als de onderfte zyde; de binnen^
zyde na het lyf toe is zwart, met graau-
we hairen bedekt. Het Lyf zelf is zu
gckoleurd als de vleugels. De Pooteti ,
wier bovenfchcnkels in het midden zwart
G 3 * zyn.

#

5I-

ALGE M E E N E

zyn , hebben wederzyJs geele haircn.
Aan de Gogen ^ als ook niidJen over
het hoofd, ziet men een zwarten llreep ;
liet achterlyf^ van boven graaiuvachtig
zwart zynde, is op ieder zyde, in den
geelen grond , met i zwarte llreepen in
de lengte getekend ; en het voorlyf is
van boven, ter zyde van den Rug, met
geele hairen bezet, aki. 80.

Ecnzname , (^de ,) f'-boonc , groen geel-
■ achtige Fcvkelriips , enz. 7aq Venkel-
rups, (de eenzaame fcboom') enz.

Eieren., (de,') der Spinnen zyn Kogel-
rond; hebben meer eene wecke door-
zichtige huid, dan eene harde fchaal:
en de koleur is , naar de onderfcheidene
foorten , verfchillend. Eenige zyn wit,
andere geel , weer andere grocniichtig ,
helder blaauwachtig, en ook nog wel
anders gekoleurd. Van eenige Spin-
nen worden de Eieren reeds in 't begin
van het voorjaar, van anderen nog voor
het emde van 't zelve , en wederom van
anderen in den Zomer of in den Herfil
gelegd. Ui: de eerfle komen de jonge
Spinnen gemeenlyk nog in dat jaar,
waarin de Eieren gelegd zyn, in de
zomermaanden te voorfchyn ; doch de
laatfte blyven meerendeeJs den Winter
door liggen , en de jonge Spinnen wor-
den eerll in het volgend voorj ;ar geboo-
ren. De meefie Spinnen overtrekken
haare Eieren deels met een digt, en
deels met een dun Spinzel. 'lir zyn
Spinnen, die geftadig over haare Eie-
ren zitten, zo dat men byna zouden-
ken , dat zy dezelve , even als de hoen-
ders en vogelen, uitbroeden; doch zy
broeden ze, ais een Schepzel, dat van
natuure koud is, niet uit. Dit zitten
op haare eieren fchynt haar alleen inge-
Ichapen te zyn , om het broed tegen de
najaaging van zekere Sluipwespen ,

Muggen en andere Infecten,die deü/ó'.
r^;/ der Spinnen met hunne Eieren beleg-
gen of wel geheel opectcn, te befchermen..
Onder de heromkeerende Springfpin-
ncn vindt men zelfs eenige foorten , die
haare Eieren en Jongen mede heroni
fleepen, IV. 194. aanm.

Eigenjchappcn , (al genieene) der Aaud-
KRv^us. I,) De i'Vürmen van alle de-
ze Kevers onthoiden zich nooit buiten,
maar altoos in de aarde. 2.) Allen heb-
ben een barden bruinen Kop-., ze zyn
lang van /j ƒ, week , van achteren als
een Sak gevormd, vol dwarsploojenl
Naby den Kop hebben ze 6 pooten,
welke aan de einden doorgaans Homp,
en met bruine hainjes bexet zyn. 3.3
Deze Kever-Wormen hebben, van h^^t
Ei af, tot aan hunnen volkomen was-
dom, gemeenlyk 4 ^ 5 jaaren noodig,
waarna ze veranderen in Poppen , waar-
uit, i'i 't volgende jnar, de Kevers
worden gebooren , invoege dat 'er eeni-
ge 5, andere 6 jaaren, van het Ei af ,
in de aarde blyven. Dit zyn èA alge-
meene Kentekens der IVormen , waaruit
de Aardkeven worden gebooren. De-
ze van de eerfïe Klajfe hebben dit mee
elkander gemeen, en dit is het eenige
merkteken , dat de beide voox^^pooten ,
aan den achtereen fcherpen kant van
hun middendeel, ultgetand, of met
fcherpe punten voorzien zyn , met wel-
ker behulp zy door de valte aarde heen
graaven konnen , II. 4. 5.

Eigenfcbappen der Bladkevers, II. 127.
Deze, tot de derde Clajje der Kevers
behoorende, hebben dit met elkander
gemeen, dat ze op de bladeren woo*
nen; maar eene byzondere eigenfchap
van veelen derzelve is, dat ze zich, en
als fVormen^ en als Kevers, enkel en

al.

D L A D W Y Z E R.

55

aüecn met de groene bladeren generen,
nld. 12 8.
Eigevfchappen van alle Dagvlinders der
EERSTE CLASSE. Dczc bclhan in de
volgende byzonderheden. i.) Alle rup-
fen , waaru ie de Dagvlinders dezer Clas-
fc voortkomen , zyn voorzien van door-
nen, of doornachtige borflels, of iiic-
fleekzels met fpit^c bytakjes en fync
hairtjcs. 2.") Zy hebben een hoofd in de
gedaante van een liart. 3.) Ten tyde
har.rer veranderinge hangen 2y zich on-
der eenig uitfleekend deksel, 'c zy een
blad, plank- of iers van dien aarr. 4.)
Behalve het weinig Spinzcl maaken zy
by haare verandering, geen Spinzel
meer. 5.) Zy hangen altoos loodrechc
nederwaarts in de hichr, zo dat het ach-
tereinde van haar lyf boven is , terwyl
hec midden en hec voorlle deel ecnigzins
gekromd en inwaarts getrokken hangt,
tot dat ze de rupfen-huid afwerpen, ó.)
De Poppen dezer eerfïe ClaJJs hebben
alle de gedaante van eene Gryns, en de
meefte zyn vercierd met gouden of zil-
veren vlakjes. 7.) De F/mders hohhm
ilegts 2 paar vohna^xkie Fooien, ter krui-
pinge en /.itringe: in plaats van het der-
de paar pooien, hebben zy alleen een
paar y?ö;«/)/ey. 8.) Wanneer deze ^//»-
ders zitten , wordt het achterlyf , door
de Ondervleugelen, aan beide zyden
geheel bedekt. 9.) Wanneer zy paaren
of vermengen, blyven ze niet zo lang ,
als de Vlinders van andere ClafTen aan
elkander vaft. 10.) De Eieren dezer
Vlinders zyn meerendeels rond en groen
van koleur, en 11.) De Infecten dezer
eerfte Clailè Jeeven» doorgaans, maar
zeer kort, J. 2— —4,
Eigenfchappen van de Dagvlinders der
TWEEDE CLASSE. i.^ Alle rupfen de-
zer Cldjje hebben een rond hoofd. 2.)

Men vindt onder deze Ciade geen
eene Doornrups; niaar alle zyn of glad,
of niet korte en tedere hairtjes.bcwas-
fcn. 3.) Zy kruipen, by hare aan-
ibandc verandering , niet verre ; maar
hechten zich aan den naaflen Mtuir of
Wand, aan een .^'tam, Tak, blad of
diergelyke. 4.; Zy befpinnen meert-
al de plaats, tot haare verandering uit-
gekoozen , en maaken zich met tedere
draaden daaraan vaft , maar op eene ge-
heel andere wyze, dan de Doornrup-
fen, I. 62. 63. en aanm. 5.) Ue
Poppen zyn met gcenc gouden of zilve-
ren iHppcn vercierd , en hebben over don
Rug noch fpitze bultjes, noch hoeken.
6.") De Vlinders hebben 6 volkomen
Poolen, en konnen, in het zitten, nooit
het geheele achterlyf met de vlerken be-
dekken. 7.) By de vermenging blyven
de Vlinders een tamelyken tyd lang aan
elkander vaft, ald. ()£. 8.) De^Eie-
ren dezer Clailè zyn meerendeels kegel-
vormig, of kogel- en plat rond, en zyn
rondom met tedere ribbetjes vercierd.
9.) Deze Rupfèn, Popp3n en Vlinders
vindt men niet den ganfchen Zomer door ;
zy hebben meeft haare bepaalde maan-
den , ald. 66. en aanm.
Eigenfchappen, die beide Claffen der
Dagvlinders met elkander gemeen heb-
ben. I.") Elke rups ,• waaruit een
Dagvlinder voorkomt, heefc 12 ringen
of leden , behalve het hoofd. 2.) Zy
heeft 8 paar Poolen , te weeten 3 paar
fpitze, en met eene harde of hoornach-
tige huid overtrokken Voorpoot en, 4
paar ftompe en platte Buikpooten, en
onder den i'^.den of laatften ring nog een
paar platte ilompe /iöo/(?«, de Nafchiii'
vers geheeten. 3.) De Poppen zyn
nooit in diergelyke huisjes of ipinzcls
beilooten , als de meefte Poppen der

Hachr,-

5(5

A L G E ra E E N E

nachtvlinders. 4.) Alle D:.gvlinders

Ikcken, in het zicten , hunne 4 vleu.

gels rechc om hoog , en flaiccn ze kort

• aan elkander. 5.) "De Sprieten oïFoel-

■ hoornen van alle Dagvlinders zyn zo
dun, als een hair, en van boven mee
knobbeltjes of kolfjes voorzien. 6.)
Alle Dagvlinders lancen, uit het Pop.
pe-vlies gckroopen zynde, een rood,
wit- of bruinachtig vocht vallen: en 7.)
de IV:jfjes dezer Dagvlinders leggen nooit

■ Eieren, zonder dat ze met hec Man-
netje vermengd zyn gevveeft, I. 66 68.
en aanm.

Eigef'fch^^PP^f^ en Kenmerken der Hout-
kevers, behoorende tot de Tweede
Cla(fe der Aardkevers. De Sprieten
bellaan aan den Houtkever uit louter
knobbelige leden, welke meedal 10 in
getal zyn, II. iot,. triaanm. HetTaug'
Je^inshardenfcherp, en llerk genoeg ,
om 'er mede door het hout heen ce by-
• ten. Het geluid maaken de houtkevers
niet alleen voor zich zelven , maar ook ,
wanneer men ze aanraakt, of drukt,
mitsgaders wanneer ze by he: lyf vall-
gehouden worden. Aan het middellle
gedeelte der Foorpooten ziet men geene
zodanige haakvormige, groote en fcher-
' pe punten, a's de by^onderlyk zo ge-
naerade Aardkevers hebben, ald. 104.
105. De Kenmerken van de l^ormen
(Ier Houtkevers, 2 ie IVormen der Hout-

kevers.

Ei^enfchappen en Kenmerken, Qalge-
meene^') van de Nachtvlinders der
EERSTE Class?. u') ^Dq mecfte der
Rupfen dezer ClafTe zyn , van achteren ,
op den laatrten ring of lid van 't lyf met
een fpits toeloopenden, en vleefigen
hoorn of Staart voorzien. 2.) Geene

■ rupfen dezer ClafTe zyn met eenige hai«
ren op het lyf bezet. 3.) Men vindc

deze Rupfen eerfi: in den Hcrfd, er
mecll als ze reeds volwcfien zyn. 4.)
Alle deze rupfen zyn zeer langzaam en
trang in het kruipen. De Nafchuiver i
zyn aan geene andere foort zo dik ,
breed en Homp, als aan deze. 5.) De
tyd der veiandcringe naderende, kru'prn
alle deze rupfen op den grond, en ver-
bergen zich onder de aarde, ofondtf
de Ih'uiken. De Poppen der Nachtvlir.-
ders onderfcheiden zich door haar voor-
fls' oï hoofddeel , het welk veel ronder
van gellalte is, en waaraan men geene -
zo Ipitze hoogzels of hoekige bnken
ziet, I. 118. 119. en aanm. De Hoorn
zit op den rug aan 't einde. De Vleu-
gels van den Vlinder zyn tamelyk fmal ,
mitsgaders ftyf; en de Bovenvleugels
zyn by de meelle aardig uitgerond. De
Sprieten zyn meeiendeels beicelvormig;
en het Vederjhf op de vleugels en hec
ganfche (y/ is niet zo wollig of donzig,
als dat van andere nachtvogels , ald»
\io.
Eigerfchappen en Kenmerken van ds
Nachtvlinders der tweede classb.
De meelle rupfen dezer Chiffb zyn met
hairen bezet; en, fchoon eenige der-
zelve, by haare verandering, geen fpin-
zel maaken , andere echter zyn 'er , die
een hard en flyf, en wederom andei-e,
die een week en zagt fpinzel om zich
heen bereiden, eer ze in Poppen veran-
deren, 1. 179. De meeiie Peppen dezer
Clajfe zyn van vooren , wegens het te.
gen de bord: geboogen hoofd ftomp en
rond. Eenige zyn dunner; andere dik-
ker: veele hebben van achteren een
ftaartpunt , of ctlyke ftyve hairen ; ande-
re hebben die geen van beiden , en zyn
■ daarom ganfch rond en ftomp van ach-
terlyf. De Vlinders zyn van anderen
voornaamlyk onderfcheiden door dewy-

BLADWYZER-

57

ze , op welke zy hunne Flcgeh draa-
gcn, want 2y houden dezelve meer of
min in die geflaltc, dat ze altoos het
' achte» lyf \zx\ boven bedekken , ald.
180. Ter oorzaake van hunnen ronden,
boogswyzen en hairigcn Rug, houden
zy het Hoofd wat nederwaarts ; en aan
het middelile en achterfte paar Pootcn
hebben zy doornachtige punten. Zy
hebben hair- dunne of vedervormisre

o

Sprieten , en by de geenen , cie ze ve-
dervoriTiig hebben, zyn die der Man-
netjes in. de breedte doorgaans grooter,
dan die der Wyfjes, ald. 181.

Eigenjch^ipptn en Kentekenen z-an de
Nachtvlinders der dkrdb classe.
De meelle Rupfen dezer Chiïc, heb-
ben flechts lo, en eenige 12 Vooten.
Drie paar dezer Pooten ftaan, gelyk by
alle Rupfsn, onder de 3 voorllo rin-
gen; de overige 2 of 3 paar, zynde
Itompe, (laan onder de laatfle ringen.
En deze Hand der Pooten brengt te \ve-
ge, dat hy het voornaamfle Kenteketi,
is, waar door deze Rupfen van alle an-
dere worden onderfcheiden , I. 461.
462. De Flinders houden, in het zit-
ten, hunne Vleugels nooit zo digt aan
't lyf gcilootirn , maar draagen zeganfch
vlak uiciicbrcid, en hechten ze aan de
plaats, waarop ze zitten, zo vuft, als
of ze 'er in 'c uitbreiden aan gelymd
waren. Hun Zjy/ is oak nooit ?.o dik,
als dat der overige Nachtvlinders , maar
altoos veel ranker, ald. j,6^.

Ligevjchappen en Kentekenen van de
Nachtvlinders ^er vierde Clafse.
Deze zyn onder alle Nachtvlinders de
kleindc. Als Rupfen fpinnen ze zich ,
meerendeels, in dezelfde ftof, of op
dezelfde plaats in , daar zy haar voedsel
of onderhoud vinden , en worden tnt
Poppm en P' linden, I, 5 1 5. en óf c/;.;/.

Eizenfcbappen en Kentekens der ^pkiuck-
HAANEN. Een der voornaamlkn be-
ftaat hierin , dac doorg-aande alle de Li-
fccten , in hunne vleefch-gclykende
zeiniandigheid , geere beenderen of
g;antcn hebben, mnar in ecne harde
fchaale bedioten zyn; en dat het ook
met de Springkhaanen zo gelegen zy,
leert ons de dagelykfche ondervinding.
Gelyk voorts alle Infectcn , welke met
geen Zuiger of Stcekangel zyn voor-
zien . hun vreet-werktuig , of eigenlyk
den bek , niet van onderen , na boven ,
maar overdwars openen en (luiten ; zo
is ook diezelfde eigenfchap aan de
Springkhaanen te befpeuren , II- 254.
Eigenjchappen en kentekens van de Wa*
TER Insecten der eerste classe. De
Wormen der IVaterinfccten zyn te ken-
nen door hunnen platten Kop , door hun
vooruitllcekcnd langgebit , en door
de tullchen hetzelve llaar.de vier voel-
fpitzen. De beide achterfte breede en
dikke Roei pooten , die inzonderheid
tot het zwemmen gefchikt zyn , tooren
het onderfcheid tuflchen de water- en
land kevers , 11. 144. _ De IVater in-
fetlen der tweede Clajj'e leeven wel als
Wormen in het water, maar verande-
ren vervolgens in Infecten met doorzich-
tige vleugels ; onthouden zich dan bui-
ten het water, zweeven in de vrye
lucht, paaren en geneeren zich zo larg,
tot dat ze fterven , II, 1 74.
Eiken-rups, (^da blinkende, bleek-groene
en ranke,") met geele jireepen^ bene-
vens haar e verandering ttt in een
Nachtvlinder, der tweede Classe,!.
421. eriz. Wanneer deze Rups vol-
wafTèn is, flrekt h"are lengte zich ui:
tor over de 2 duimen. Derzelvergrond-
verwe is, in het algemeen blaauwiichtig.
bleek-groen , inzonderheid over den

58

ALGEMEENE

ilii^, en voor het overige is ze zo
blinkend, als of ze mee een Lak-vernis
ware overtoogen. De Buik, deszelfs
ondervlakie, als mede de Poolen zyn
iets gras-groener. Vier zwavel -geele
linien loopen in de lengte over alle
de ringen heen. By haare verandering
in de aarde, vervaardigt zy een dun,
graauw Spinzel. Naa verloop van 8
dagen verandert zy in eene Pop^ die
van eene blinkende zwarc-bruine koleur,
en met een kort üaartpunt voorzien is.
De i&venvkugelsvan deüFlmder hebben,
meerendeels , eene graauvi^e grondverwe ;
zyn aan den buitenrand met een bruin
boordzel voorzien; na 't midden toe
loopen 2 golfswyze fli-eepen dwars door,
meteen donkeren zoom. Hq Ondervleu-
gels zyn helder- graauw, met een fmal
boordzel aan den uitgefchulpten buiten-
rand. Het dikke Achterlyf^ vertoont
zich afchgraauw, een weinig in het
bruine vallende, en het Voorlyfïi veel
bruiner. De Sprieten zyn bruin en hair*
vormig. De Pooten zyn , van onderen,
met zwarte en witte reepjes, maar de
bovtnfchenkth met graauwachtige hair-
tjes bezet, ald. 422. 423.
Eikenrups , (Je ongemeen Jchoon geleken'
de , groen en witgefireepte ,) met gee-
le en roo'ie zyde-jïreepen, Haare leng-
te is , wanneer ze kruipt , even of om-
trent i| duim. De Kop heeft eene
bleeke, blaauwachtig-groene grondver-
we , en is met eene witte linie doortoo-
ten , welke bykans. eene Latynfcbe W
formeert. Aan ieder zyde van den bek
vertoont zich een langwerpig-geel , en
een hoog-rood vlakje. Over den Rug
loopen 2 digt by elkander ftaande witte
linien. De wederzydfche 9 luchtgaten
zyn wit, en behalve dezen ziet men nog
eene andere rei tedere wirte puntjes.

De 6 voorfle fpitze klaauvopooten ho'j^
ben eene eenigzins hoog-roo'le ko'eur;
maar de overige 10 flompe /;0o/e« zyr»
fchoon geelachtig-groen , en van onde-
ren rood bezoomd , III. 240 -242.

Elepbant, zo noemen de lief hebbers der
Infecten den Vlinder^ uit de groote
Wynjlok rups voortkomende, I. 151.

Elephant , {^de bonte ,) dezen naam draagt
by de verzamelaars der Infecten, de
Vlinder, die uit de groote, fraai gete-
kende JVolfsnielk-iitps voorkomt , L

144.

Elfenwikkekr, zo wordt genoemd de
Vlinder uit de uilneemend fchoone geel-
achtig groene Boekeboomen rups , IV.
121. aanm.

Entrocbiten worden de verfteende licbaa-
incn genoemd, welke op elkander zit-
ten, en men te zamenhangende vindt,

m. 513.

Eremiet, Jonge liefhebbers der Infecten-
verzaraelinge geeven dezen naam aan
èQn grooten, bruinen IVoud-vlinder ^
IV. 150. aanm.

Erpelflaart , (</<? kleine ,) zo wordt de
Vlinder uit de kleine , bruin- engraaum
geflreepte Ejchenrups, door Linn^us
genoemd, IV. 61. aanm.

Efclten rups , (^de kleine , Iruin- en graauxo
geftreepte ,") met bet g:e'e boordzel aan
d^ zyden, benevens haare veranderinge
in een Vlinder , behoorende tot de

TWEEDE CLASSE (/er NACHTVOGELS, IV.

61, enz. De grootde lengte dezer
rupfe beloopt zelden meer, dan drie
vierde van een duim. Haar Kap is
blinkend zwart, en op de voorfte vlak*
te met eene heldere, tedere linie voor-
zien, welke na ge^ioeg een driehoek
uitmaakt. De grondverwe der beide
zy vlakt ens is over het geheel donker-
bruin , waarin men een goudgeelen

ftreep

I> A D ^V Y Z E R.

^5»

ilicfp ziet, die een boorckel, ofwel
ten gouden keten vertoont, met zo
vccJe fchal\els, als de Riips leden of
rinjrcn heeft. De 8 flompt; buikpooten
7.yn bruin, en de 6 \'oori'te klaauwpoo'
ten zwai't. Haar Spiiizel in de Efche-
blaceren is wit , doth niet zeer digr en
vafl. De koleur der Fop is blinkend
rood-bruin, inzonderheid aan 't achter-
ftc deel. Nsa verloop van ongeveer 3
wecken , komt 'er de Vlinder uic te
voijrfchyn. De hoofd- en grondverwe
7yner 4 vleugelen , zo wel , als die van
't lyf, is bruinachtig-afchgraauvv,' door
de 2 lovcnvlcugelcn zyn alleenlyk eeni-
ge licldcre , geflingerde , onregelmaatige
dwars'iiiien getoogenj en aan den voor-
den rand ziet men ettelyke , verdvvynen-
de , bleeke , geel roodachtig-bruine
vlakken. De Ondervleugels zyn byna
eenverwig graauw. De Sprieten^ die
zich aan 't Mannetje meer vedciachtig
vertoonen, zyn,. even als de Ibart-
frunjes, geel-roodiichtig-bruin. De Eie-
ren i ebben eere fchoone purpcrroode ko-
leur, en eene kogelronde gellalte, IV-
ói — > 63.

F..

F!uv:eel zvüarle Doornrups, zie Gezelli-
ge , fl:4\x:eel zzvarte Doornrups.

Fot inicalco ^ zie Mieren-roover.

Fcrtificaüó , onder dezen naam is de
ISacbtvlinder met oranje-geele en zwart:
gclekendi Onaervfeugelen,. by de lief-
hebbers der Infeettn bekend, IV.. 102.

Fritillaria crajji , een zeker ^fricaamch
Gezvas in verfcheide Planthoven, het
v/elk vooiiil aan de Kaap de goede-
Hoop, vüti ratuure groeit.. Deze plant
bezu, behalve haare zeldiaame gedaante
ook die byzonderheid , dat ze een zeer

walgelykcn reuk van iich geeft, die zo
volkomen met den leuk van verrottend
vlcesch overeenkomt, dat iemand, dien
nun dit Gewas Inat ruiken , zonder dat
hy het ziet, hetzelve altoos by Hinkende
dingen zal vergelyken. Daar zyn driei'r-
lei Joorten van bekend , wajr onder een>,
uit hoofde van haare g oottc. Major
genoemd wordt , die wel voomaamlyk
dezen reuk h-^efc. Op de bloem van dit
Gewas, zodra ze zich opent, legt de
Aasvliei^ haare Eieren en daartoe be-
weegt haar de Reuk , II. 570.

G.

Gaffelpuntlge Rups , zie Rup% > (de Zee.^

groene.)
Galappels y\ dat deze aan de EikeSoo^
Gallen , | Men groejen , doch geene
wezenlyke vrugten derzelve zyn, is een:
iegelyk bekend; doch waaruit zy hun-
nen oorfprong neemen , bleef eene ver-
borge zaak, tot dat MALPiCiUs ook deze:
gewaflen naauwkeuriger onderzogf. Do'
fVeip is alleen de oorz.i?k dezer uitwas-
fcn, als welke een Ei in het eikeblad
legt, en uit het Ei komt de IForm ta
vociifchyn, IL. 511. Dmr zyn zevener—
kie Joorten van Gallen des Eikenbooms ^
1.) De eer/Ie (iezQT foorten is de gTOote-
en ronde, die doorgaans voorkomt in'
den hoek, welken het Eikeblad en het:
takje, daar het aan zit, uitinaaken. a.),'
De iiveede is eene iets kleiner foorc,,
altoos zittende aan deondervlaktevanhec;
blad. 3.) De <^^r^e- groeit cok. aan de-'
ondürvlakte , en is t*eenemaai' rond»,
maar niet wel zo groot, als eene Erwr..
4.) De vierde is eene half kogelronde,.

of eenig'/ins ingedrukte

Galle,, welke-

met haare- platje vlakte, aan de ondew-
zyde des blads zir. Haave' grootte ei'&-

Hi Z. ^ JR2T'. t

6o

ALGE MEE NE

mart die van cene halve Zuiker-Erwt,
of van een klein knoopje. 5.) De vyfde
is eene foort, welker gelblte en ge-
dannre veel overeenkomfl: heeft rheteene
Hoppendniif, of mee den Zaadknopvan
eenen vlierboom , wordende meellal aan
hec uiterfte einde van een takje, zorn-
vvylen enkeld, en ook wel 2 of 3 vou-
dig te zamen zittende gezien. 6.) De
zo genoemde Knoppen , by de Verwers
wel bekend, is de zesde loort. j.')Ein-
delyk is 'er nog aan de tedere takjes of
uicipruitzels van den Eikenboom een
zwanjachtig gewas , het welk ruuw en
bruin van koleur, doch week op hec
gevoel, en niets anders is, dan eene
foort van Gallen, III. 182, 183 Doch
de Galappels der Eikeboomen zyn de
eeniglle GewalTen niet, wier oorfprong
aan de Infecten toe te fchryven is; men
vind 'er meer, die aan verfcheide plan-
ten groejen, zo wel in koeur als ge-
daante verfchillen, en ook nog andere
eigenfchappen hebben. Zommige zien
'er uit als bloemen, en anderen zyn den
vruchten zo gelyk, dat men zich niet
ontzien hebbe , dezelve te eeten. Alle
deze Gewaden worden Gallen genoemd
IL 512.
Céilwe^pe , (Je,) aan de Ëikehoomen ,
benevens' kaar e verandering en andere
eigenfchappen y III. 182. De IVorm
van deze, iw zyne volkomen grootte,
heeft eene witte koleur, maar op den
rug draagt hy een zwart graauwen ftreep ,
die aan hec einde op zyn breedfte is.
Ter plaatze van d&n hek is een bruin
puntje, hec welk in een ten n^allen by
ftomp Tan^gebit belbat, hec welk de
Woi m overd\vars opent en weder fluit ,
ald. 86. Hy is eene Made, die in 'c
gehe' 1 gcene poocen heeft , en echter
is hy aan di verandering onderworpen

Hec /)'/" dezer Made is vollcnraen overal
even dik , en men kin hec voorite deel
niet gemuklyk van 't aclrerlle onder-
fcheiden. Het eene is niec fpitzer, dan
hec ander j ze zyn beide even dik en
rond. De Pppen, nog jong zynde,
vertoonen zich geelachtig wit; maar naa
verloop van 8 dagen is haare koieur al
veel donkercr. Hec achterlyf^ dac al-
toos hec grootfte deel uitm.iakt, is zeer
dik en rond , en heeft eene oranje geele
koleur. Hec borftjïuk m wel, als de
Kop, is zeer inwaarts gcboogen, en
bruiniichtiger, de 6 pooten liegen aan
de ondervlakre, en (trekken zicii uit tot
aan 'c einde van 'c lyf. Naby haar? ver-
andering zynde, wanneer zy op het punt
flaat, van eene Wesp te worden, dan is
het t7oor/3 ƒ veel helderer, en 'i acbier-
lyf wordt bruiner , ald. : 87. Wanneer
de IVesp de Poppenbuid heeft afgelegd ,
is ze bleek van ko'eur, en haar 4 c/etf-
gels zyn nog geheel gefchronkeld. Zy
verlaat dan ook haare woonins; niet ten
eerfien, maar blyfc 'er zo iang in , toe
dat haare huid en gebiitang de noodige
hardheid hebben verkreegen, waartoe
ze, zomtyds, 12 of 3 en meer dagen
noodig heeft. Den buicenften haft des
galappels eindelyk doorgebecten htbben-
de, bevindt zy zich iii volkomen vry.
heid; en haar eerlTe werk is, de nog
eeiigzins te zamen gevouwen vleugelen
mei haare pooten te reinigen , die uit te
breiden , en in behoorelyke orde ce
fchikkcn, ald. 188. Wac betreft hec
geflachts-kenmerk der fFespe; daar is
geen ander uiterlyk kenteken, dan dat
het achterlyf aan 't IVyfja .likker is ,
dan aan het Mannetje. Gelykerwys de
Galwespcn in 't algemeen, door haare
uiterlyke gedaaite en koleur, van el-
kander verfcliillen, zo ü ook de te-
gen-

BLADWYZER.

6i

genwoordige van de overigen onder-
fcheiden. Deze heeft een kleinen , hel-
der-bruinen Kop, waaraan a tedereen
korie Sprietjes, zonder kuifjes zitten.
Het voorlyf of borftjiuk is zeer verhe-
ven en tamelykrtomp; heefteene helder-
brirne grondverwe , in de lengte niet
tedere linien doortoogen. De 6 pnoten
zyn oranje-geel. Het ^cZ'/er/j'/' is blin-
kend glad, en de kolcur valt nieeren-
decls in 't oranje-gcele , dat van boven
in 't zwarte verdvvynt, ald. 189. De
4 vleugels zyn zeer helder en doorzich-
tig. De Bovenvkugels fieeken verre
over het achterlyf uit , en de onderfte
worden zo veel te korter bevonden. Het
Wyfje dezer foort van Wespen is met
een Angel begaafd , welke lang is ; ald.
190. vertrouwt haare Eieren aan de
knopjes der uitgefprooten en tedere tak-
jes van de Eikenboomen, ald. 191, en
dan loopt haar Leven ten einde, ald.
Deze Eieren zyn weekachtig , en heb-
ben eene peervormige gedaante, II. 472.
aanin. Zie verder Galwespen,
Ga -vespe, (^de,) door welke de Galleüy
aan de onitrvlakte der bladeren zit-
tende, worden voorlgebragt ; benevens
haarz verandering , Ui. 253. enz.
De Made dezer' Galijovpe , heeft wel ,
als de voorgaande, eenerlaic dikte, en
genoegzaam eenerleie geelachtig- witte
koleur; maar aan den Ao/fb^rpciirtmtn
terftond aan beiden een merkelyk onder-
fcheid. Aan de Made des Galappels ,
die tufichcn de takjes en den Heel des
blads te voorfchyn ko nt , ziet men aan
het voorlle deel een bruin Tanggebit ,
zonder eenige andere verhooging of uit-
wasfing, die men den Kop -/y^xx kunnen
noemen. Maar aan de nndere Made
ontdekt men in tegendeel niets van zulk
een Tanggebit; die heeft, in plaats van

dat, een verheven Wrat je, het welk
dezelfde koleur van 't Lyf heeft, en
voor een byzonder kenteken gehouden
kan worden , ald. 256. De Pop is n
het eerll wit ; maar , eenige dagen uu-
der zynde, begint zy al van kolcur te
veran ieren. De Oogcn en Schubben
van liet achterlyf worden eer donker,
dan de andere deelen, tot dat de Pop
allengskens een donker aanzien krygt,
v/aartoe 3 weekcn worden verei?cht,
ald. De IFesp komt eerll te voorfchya
in de daarop volgende Lente, als de
Eikeboomen beginnen uit te loopen ,
ald. 2s_7. liet Vnorlyf en de K'>p de-
zer Wespe hebben wel veel gelykheid
met die zelfde deelen van de andere;
maar aan het ach'erlyf verfchillen ze
grootlyks ii: koleur. Aan d.'ze is zu'ks
blinkend zwart bruin , daar 't aan de an-
dere eene oranje-gcele koleur heeft, Zy
is ook kleiner, dan de voorige,en heeft
veel langer vkugikn; daarby heeft het
Wyjje geen Legan'gel; maar heeft aan
de ondervlakte een klein fpleetje, diar
eenige hairtjes rondom ll;an. De Sprie-
ten, benevens 6 Pooien zyn aan de te-
genwoordige ook langer, ald. 258.
Gahvespe, (debafterd,') die uit de half-
ronde, rood en geel gejlreepte galap-
pelen voortkomt, ilJ. 346. eiiz. Da
Made van deze verfchil: alleen in groot-
te van de andere, ald. 347. Ily blyfc
doorgaans den garfchen winter over in
zyne Celle liggen, ald. 348. In eene
Pop veranderd zynde, is het ManKe:J6
onderfcheiden van het Wyfje do; r de
dikte en grootte, zynde dit laatUc bo-
vendien met eene lange legpyp be-
deeld. Haare koleur is iii het begin
wit, en wordt ecril, ten tyde wanneer
de Wesp 'er uitkomen zal, donkerer,
ald. 342 Uit dezelve komt eene iS/w);;-
H 3 wesp

Ó2r

ALGE MEE NE

VJesp voort van cenegclicel andere foori:,
vercoonende zich de Sprieten koliachii.
ger; en de Legpyp zie op eene ji,ansch
andere plaat?.. By anderen he^c deze
haare inleding voor aan de ondervlakte
des achterljfs; maar hier komt zy uit de
buitenfte Ipits van het laatfte lid, ald.

35°-
Galwespen , worden die Wespen genoemd,
dewyl ze de Gallen of Galappels ver-
oor/aaken , IL 472. Zodani;j,e Gal-
weipen hebben een kleinen Kop^ een
hoog verwulfd borflftuk^ een kort, zak-
vormig , en een zeer dik Achterlyf\
waaraan by zommige Wyfjes eene Leg-
pyp wordt gevonden. Zy hebben ten
deele dunne Sprieten . en langer vleu-
gelen , dan 't acluerlyf. Haare Eieren
zyn weekiichtig, en hebben eene peer-
vormige gedaante ,* en de Wormen ,
daaruit voortkomende , zyn nieeüal
dikke, te zamen gekrompe, witgeele
Maaden^ zonder pooten ; men vindt ze
aan 't eene en andere einde by kans even
dik; en ze zyn, nan haare fpits, of
met een flomp naauwkennelyk Tangge-
bit, of, in plaats van dat, flechts met
eene verheve Wrat voorzien. Deze Wor-
men veranderen in dezelfde Cellen der
Galappelen, die met hunne geboorte
ontdaan, en van welker binnende zy
zich voeden, en wanneer zy in dezelve
tot volkomen Galwespen zyn veranderd,
moeten ze 'er door heen byten. Dan,
'er is nog eene. andere foort van Galwes-
pen ^ welker 'wormen geene I\'Jaaden
zonder pooten , maar veeleer met veele
pooren zyn , gelyk de Barterd rupfen
der Bladwespen. Van deze ontlbai,
by baarp geboorte , op de bladeren van
vèrfcheide boomen , allerhande bultach-
tig? GalgewafTen, waarin ze zich ont-
houden j en zich van haare Gallen woo«

ning zo lang geneeren , tot dat ze \n-
Poppen moeten veranderen , wanneer
eenige binnen dezelve, en andere bui*
ten dezelve, onder de aarde, verande-
ren , II. 472. aanin,

Cal--Jüespen-wormi (de kleine ,") der Teen-
wilgebladeren , beneveus zyne verande-
rlfig. II. 516. enz. De Kop is, als
het overige Lyf, geelachtig ; hy geneert
zich, in zyne befloote woonir.g, aan-
vanglyk van het toevloejend lap, enver--
volgens met de inwendige tederfte en
weekfte deelen. Hy bmfpintzich, in
zyn geweezen Spysvcrcrek ; blyft 'er tot
het voorjaar in liggen , en verlchynt in
de maand B^lai , in de gedaante eener
Wespe. De Sprietjes zo wel van 'c
Mannecje, als van het Wyfje, zyn zon-
der kolfjes, ald. 517. 518.

Gamma-vhnder i zo heeft Linnsus, in
zyne Fauna Suecica , den Vlinder , uit
de dikke i gras groene en vjitgeftreep-
te Spaanrups voortkomende j genoemd,
om dat zyn merk bed: met de Griekfche
Gamma van het klein Alphabet over-
eenkomt, I. 491. aanm.

Gemaal, Qde klcltie^ onzer rivieren,
hcjcbryving tan dezelven^ III. 305,.
enz. Deze vindt men , den ganfchen
Zomer door , in de rivier Pegnitz , aan
de ondiepe oevers. Haare grootlle leng-
te is nooit boven één duim. Ten aan-
zien der koleure zyn ze altoos verfchil-
lende;. want eenige zyn zomtydsganfch;
wit. Gewoonlyk komen ze ons don-
kerer voor, en dan zyn zommige bleek
groenachtig graauw , of olyfkleurig •;
ald. 305. of iets meer okergeel ; doch
alle hebben, wegens haare gladde ichub-
den, een helderen glans, met roode
buitenfpirzen , ald. 306 Dit. Infect
komt ook uit het Ei te voorfcbyn, en
veianderc doorgaans 4 of meeraaals in

e£Ei

B L A D W Y Z E R.

C^o

. een jaar van huid , naar maare de aan-
groei zulks vereisclic ^ leevende niet veel
langer, daneenjanr, ald. 307. Deze
Garnaal is tamelyk fmal of rank van
Lyff en bedekt niet i^ fcbubben. De
Kop heeft eene eenigzins ongefchikte
geltolte, en ter wederzyde een graauw
i)Og, dat niet zwarte flippen befprenkeld
is. Vooraan den Kop hebben 2 paar
Sprieten haare inlcding. Het lovenfte
paar loopt recht uit, ongelyk in dikte,
en ook niet even lang. De a onderfie
Sprieten ftaan eenigzins nederwaarts ge-
boogen, en zyn, aan de beide uiterfte
leden, met zeer tedere hairtjes bezet.
De 2. kleine vreetpunten bellaan niet
alleen uit 3 of 4 leden, maar zyn ook
vooraan met een teder en fcherp klaauvv-
tje voorzien. Op deze volgen a paar
dikke vangpooten^ overtrefFendede ove-
rige poocen in dikte en flerkre, ald,
308. Behalven deze 4 Foorpooten^
heeft deze Garnaal nog 5 paar andere,
waarvan de 2 eerlte paarcn elkander ta-
melyk gelyk, en de overige 3 langer
paaren elkander in maakzel en groote
volkomen gelyk zyn. Aan 't uiterfte
einde hebben ze een recht uitftaanden
klaauzv\ en aan het uiterfle van ieder
lid ontdekt men cen^ fcherpe fpits. De
Staart wordt alicngskens tot aan het
einde dunner. Aan dezen heeft zy van
onderen 3 paar veder poot en. i\an 't
laatrtc lid van den (taart zitten, in plaats
vvi de Vlotfchubben, 6 byzonder, be-
weegelyke lange fpitzcn, en ieder van
deze heeft nog ecnc beweegelyke by-
fpits, ald. 309.

Garnaal^ (^de Zee-^) zie Zee-garnaal.

Geaderd Witje , zo wordt de Vlinder uit
dti fcbadelyke gezellige Oranje-gede
Rupsy met de zwarte ftreepen over

den riig en op de zyden , genoemd ,
1. 8Ó.
Geele , gezellige Metrups ^ zie Motrups^
geele, gezellige.

Geheel zwarte, geboomde en gezellige
Doornrupsje , benevens zyne verandi'
ring tot in een Dagvlinder der eer-
ste Classe, I. 51. enz. De koleu^
van deze Rups is gelyk aan die van he^
gezellige, zwarte, bruin-geflreepte en
gehoornde Doornrupsje ^ zie aldaar;
uitgezonderd den bruinen llreep, wel-
ke het eeuigfte kenteken is, waardoor
beide foorten van elkander kunnen on-
derfcheiden worden, ald. 51. als welke
haar op zyde ontbreekt. En zo is het
mede omtrent de Pop gelegen, bellaan-
de het onderfcheid meerendeels daarin,
dat deze iets kleiner, en op de Vlea-
gelfcheden niet zo donker bruin is, da
Gryns zwartachtig is , en dat aan ieder zy-
de, na beneden, nevens de fpitze uit*
ftcekzels, nog 2 reien donkere flippen
ilaan, aUL 52, De grondverwe van de
4 vleugels is by den Vlinder hoog O-
ranje-geel. De buitenfte rand is wit,
en omringd met 2 geflingerde uitgefchulp-
te zwarte linien , welker halve maans-
vormigc tiiflchenruimten aan den voorften
vleugel geel , en aan den /IchtervleugoL
fchoon Hemelblaauvv gevuld zyn. in
den Oranje-geelen grond Ihan overdwars
een paar reien zwarte vlakjes. Na den
voorften rand der Foorvleugelen ver.
flnclt de Oranje-geele grondverwe in
het bleek-geele. In de onderzyde der
Vleugelen zyn de violet -roozen'/erwi-
ge vlakken, de ftreepen en linien door
elkander geflingerd , ald. 53. 54.

Ge/lachten der Infccten , zie InfectcH-
gejlacbten.

GeJt'Wormf zie Sehuimworm.

Ge»

04

ALGE INI EENE

Gevleugelde Mol, zie de zeer fchade-

lykc groote Feldkrekel.
Gjvoektis , raakende de vonrtteelit^g der
liifecten , door de vermenging va^ een
Mannetje met een Wyfje van twei ërleie
tüort , om 'er eene nieuwe en derde fooi t
uit voort te brengen, even als men voor-
beelden daarvan ziet onder de viervoeti-
ge dieren en de vogelen. De mogelylt-
heid der teelingen van Bastaarden by de
Infectcn is niet tegen te fpreeiven ; maar
het zal bezwaarlyk vallen, om de daa-
delykheid daarvan te bewyzen, I. 96.
enz. liet gevoelen , dat by veele men-
fchen nog hedendaags volkomen geloof
vindt, 5, dat, zoo niet alle, nogtans de
„ meefte Infecten uit de Sappen en
,, overvloedige , zomwylen bedorve
„ vochtigheden van zodanig een Dier of
„ plant, waarop ze zich onthouden,
„ als van zelf en by geval voortkomen ,
„ en dat God reeds in de iSchepping
„ allen en ieder Schepzel die eigenfchap
„ en dat vermogen heeft ingefchapen,
„ om uit zich zelve kleine Infecten
3, voort te kunnen brengen;" wordt
daar door weerlegd, dat alle leevende
fchepzelen, door hunne vermenging,
uit kracht van hun eigen Zaad, hun
gedacht voortplanten, en dat 'er buiten
dit , op geenerlei wyze , een ajider ont-
ftaan konne, ald. 97, 98. Het gevoelen
raa'<erde de oorzaak vandeverjcbeiden-
heid der koleureu op de vlinders , als
ef de verjcheidenhetd van het voedzel
der Rupfen de oorzaak ixare van de
vetfcheide koLitren der Vlinders , wordt
door de ondervinding tegengefproken ,
ald 98.
Gezellige, (de,) Fluweel zwarie Doorn-
rups, benevens haar e verandering tot
in een Dagvlinder der eerste Clas-
SE, I. 19. enz. Deze vindt men, ge-

meenlyk, in de Maand Jtinyy op de
groote brandnetels ; is in haare eerile
Iniid glanzig-bruin. In haaren volwas-
fcn (laat is zy ruim il duim lang; de
koleur is fluweel-zwart, en haar ganfche
lyf is met zwarte en eenigzins lange
Doornpunten bezet; De 3 paar fpitze
voorpboten zyn zwart ,• de overige 5 paar
Jtompè bruinrood, ald. 19. De Pop
hceit eene aanzichtvormige Gryns, en
de koleur is meeft helder-groen,' de 2
hoornpunten zyn bruin geel met een fraai
donker-bruin randje. De neus is geel ,
en van boven bi uin. Aan deze Pop ziet
men eenige goude blinkende flippen , zo
wel aan den hals, als hier en daar aan
't hoofd. Uit deze Pop komt, by warm
Weer, binnen 14 dagen, deFlinder,
welke onder de fchoonfte en prachtiglle
zyner Clafle gefield mag worden , draa*
gende den naam van Paauwen-Spjegel-
Flinder. Deszelfs o;iderfle zyde is
meelbl glanzig donker bruin. In het
midden van ieder ondervleugel is een
helder ftipje. De randen der beide voor-
en achtervleugels zyn met verfcheide
korte en lange fpirze tandjes voorzien.
De hoofdgrond der bovenvleugelen is
bruin-rood of kaneel-koleurig , en als
fluweel ; maar de buitenfte rand aan alle
vleugels olyf-koleur. Kort aan het
omboordzel , ra den voorften hoek toe ,
ziet men een grooten en ronden iSpie-
gel , wiens grond fraai geel , en na de
buicenzyde blaauw is. In den violet-
blaauwen grond (laan 3 bleek-blaauwe
ovaal ronde vlakjes, en in het midden
van den Spiegel eene byru half- rood-
bruine, half zwarte, en grooter vlak.
Kort aan de Foorvleugels ftaat wederom
een fchoone zwarte ronde fpiegel , voor-
zien met 4 byna violec-blaauwe vlak-
ken. De overige ruimte des Onder-

vle:i~

B L A D W Y Z E R.

<f5

'i'Iii'gcls is, na de lyHiy'e, met geel-
achcige Hippen in een donkeren grond
befprenkeld, waarover veele blinkend
bruine hairtjes ziccen. Hec Hoofd heeft
bruine Oogtn, Sprieten ^ en a gekrom-
de hairige fpitzcn om de oogen, ald.
20. 2 1. Het Lyf h bruin. Aan liec
Voorlyf zitten 4 geele pooten , en voor
dezelve een paar ftompige hairige Poo-
tjes zonder klaauwtjes, ald. 22.
Gezellige , (de geel- en zwartgejlrceple)
Doornrups ., met haar c verandering tot
in een Dagvlinder der eerste Clas-
SE, I. 22. enz. Deze vindt men ook
op de groote Brandnetels. In den be-
ginne ziet zy 'er zwartSchtig bruin en
blinkend uit, en in haare volwafTen
grootte is zy omtrent l en een vierde
duim Jwig, ald. 22. 23. Met Hoofd is
zwart, en de hals of cerfte ring zonder
doornen. Op den 2^6'» en 2>^len ring
ziet men doorgaans 6, op de volgende
meerendeels 7, doch op den laatften
nu eens 6, dan weer 4 doornachtige
fpitzen. Het getal en de gedaante der
Poolen is als by andere rupfen dezer
ClafTe, ald. 24. De Pop heeft eene
aanzichtvormige Gryns , in wier midden
de Neus , en ter wederzyde de Oogknop-
jes worden gevonden. Op den Rug
ziet men 6 of 7 paar uicfleekzeis , en
tulTchen deze niet weinig kleine verheve
pukkeltjes. De voorzyde der Pop is
roodachtig- bruin; de achterzyde merke-
lyk geel bruiner; en tuOchen alle hoog-
tens met donker-pjaauwe verdiepingen
afgezet, pronkende het hals -cieraad met
eenige goud-blinkende puntjes of vlak-
jes. Deze Pop geen fpadeling zynde,
fluipt de Flinder 'er binnen 14 dagen
uit. Zo wel de voor- ds achtervleugels
der onderxyde zyn , aan den buitenllen
■rand , met eenigzins takkige en uitge-

Rhulpte punten voorzien, Iings welke
een okergeel boordzel loopt, niiJdcii
door met een golvenden zwartachtigen
flrecp vercierd. De achtervkugel is ,
van het lid af, tot over de helftgraauw-
achcig zwart gevuld, en aan den rand
met cene zwarte dunne linie omtoogen.
De grond van den Foorvleugel is helder
okergeel, en tcjijen den voorlkn rand
aan met vecle dwarsllreepen getekend ,
die aan het voorflc einde byna eene vlak
uitmaaken, ald. 25. Het gehcele Lyf
is zwart-bruin en haiiig. De 2 paar
lange Pooten zyn, by hunne helder
bruine koleur , donker befprenkeld. De
grondverwe der bovenvleugelcn is een
weinig roodcr, dan Oranje-geel. In den
voorden rand des bovenvleugels ftaan 3
groote zwarte vlakken, wier tufTchen-
ruimte Citroen-geel is, Aan de achter-
zyde dezes vleugels ziet men nog eene
byna vierkante zwar:e vlak, aan wier
eenej einde een helder geele ftreep tot
niet loopt, ald. 26.

Gezellige, (^de,') fchadelyke Oranje- geele
Rups f zie Jcbadelyke Oranje- geele
Rups.

Gezellige, ^de,) zwartachtige Doorn*
rups , met geele doornpunten , heneyens
haare verandiringen tot in een Dag-
vlinder der EERSTE Classe, I. 15.
enx. Deze Rups nog jong zynde ziet
'er bruinachtig uit, maar wordt na ieder
vervelling zwarter, zynde omtrent ander-
half duim lang in haare waare groot-
te. Haare huid is mee tedere hairtjes
bezet; het Hoofd hartvormig, en even
als de hals met zeer kleine en n:.auvv-
lyks zichtbaare punten voorzien, ald.
15. Midden over den Rug loopt een
fmalle zwarte flreep in de lengte, en na
den buik toe nog een dergelyke geele
flreep. De fpitze Voorpooten 7.yn zwart,
I de

66

ALGEMEEN E

de overige bruin geel. De Pop heeft maar
6 paar punten op den Rug, die, boven
aan, een in zware ingezoomd geel knop-
je, en hier en daar, eene rei donkere
puntjes hebben. De Pop zelve is door-
gaans bleek-roodachtig-bruin , zynde on-
der het gezicht aan den hals met 2 paar
goude vlakjes of (lippen vercierd , ald.
i6. By warm w^eer komt 'er de F/in-
iier, binnen 14 dagen, uit te voor-
fchyn. De buitenfte rand der Vleuge-
len is getand , en met eenige fpitze tak-
ken voorzien. De achtervleugels der
onderzyde zyn door 't midden overdwars
verdeeld, waarvan het gedeelte na den
buitenkant , na 't bruin-geel trekkende ,
met donker-bruine dwarsftreepen , of
vlammen als Nooteboomen hout, als ge-
waterd is," en de andere helft na den
lyfkant is donker-bruin , maar zwart ge-
vlamd. De voorite ondervleugels zyn
insgelyks zodanig gekoleurd , behalve
dat in het hovende gedeelte aan den
voorften rand eene donker-bruine, en
beneden nog andere donkere zwarte in-
gevoegde vlakken zyn. Alle de 4 iö-
venvkiigels zyn Oranje-geel van koleui".
Ieder voorfie Fleugel is , aan den voor-
Iten rand , na het lyf toe , fmal Oker-
geel geboord, en met zwaria:hcige lang-
werpige (lippen befprengd tot omtrent
aan de helft. De achtervleugels heb-
ben dezelfde grondverwe als de voor-
fte, doch maar een enkel vhkje. De
bultende rand is insgelyks zv/art, fmal
verdeeld, en de verdeeling oker -geel
gevuld , ald. 1 7. Na den kant van het
lyf zyn de vleugels hairig, en blinkend
geel van koleur, en helderer, dan de
hairtjes aan het lyf. Deze Vlinder h^eft
bruine Oogcn, a paar bruine pooien,
en een paar (lompe zonder klaauwen.

Gezellige, (het,') zivarie , bruin- ge-
ftrespte en gehoornde Doornrupsje , en
de f zelfs verandering tot in een Dag-
vlinder, der EERSTE Ct-ASSE, I. 47.
enz. Deze Rups is in haare foort zo
klein, dat ze naauwlyks een duim ir.
de lengte kan haaien. Aan den hals zyn
geene doornen te befpeuren,- ald. 49.
maar boven op het hoofd heeft zy een
paar doornen, hebbende veel overeen-
komfl met de hoornen van een hart.
Op de 1 eerfte ringen na den hals (laan
4, op de andere, behalven denlaatden,.
7 , en op den laatden , 4 doornen. De
Kop en de zo genaamde Hartshoornen
zyn zwart; en tufichen deringen, inde
leden, ziec men kleine blinkende knop-
jes, van dezelfde koleur,. als de ove-
rige grondverwe der huid , ald. 49. De
koleur der Poppe is helder roodiichtig-
bruin, maar de Vleugelfcheden , en al-
le hoeken en verheve punten donker-
zwart-bruin. TufTchen de a reien
fpitzen op den buik ziet men , in 'c
midden, eene rei zwarte met wit omring-
de punten of dippen. Omtrent den bals
ziet men dechts wit blinkende dippen.
Naa verloop van 14 dagen komt daaruit
de Vlinder, wiens bovenzode der 4
vleugelen recht bruin-zwart, en meteen
ingetanden buitenrand vercierd is. In 't
midden van den voorften vleugel daan
B groote geelachtige witce vlakken, en
tufichen beide een klein wit dipje : kort
aan den buitenden hoek nog a dergelyke
v/itte dippen, en na den buitenrand toe
4 kromme dwarsdreepjes, waarvan de
a aan den achterhoek Oranje-geel, en
de a andere helder-geel zyn. In den
/ichtervleugel z\ti men eenebrecde witte
dwars'vlak , en niet verre van den rand
eene geboogen Oranje-geele linie , doch
beide zyn met zwarte aderen doorfnee-

den.

15 L A D W Y Z E R.

^7

tien. Hec Voor- en Achterlyf is , op de
■ bovetizyde j als de grondverwe der vleu-
gelen. De Poolen met de onderzyde
van hec lyf , en de hairige baardfpitzen
zyn in 'c geheel van eenc bleek-geel-
bruinachiige kolcur, ald. 50. De grond
der onderzyde is mee een Ichoon bruin-
rood geverwd, de bnitenlle rand niet
een witten ingccanden zoom , zwarte vlak-
ken , en gecle geboogen linien gevuld ,
en het overige der vleugelen met witte
fiingercnde flreepen, met witte flippen,
blaauwe Spiegels en dwarslinieii be-
gaafd , ald. 51.
•Gezicht der Rupfen. RöiEL tracht tcbe-
wyzen, dat de Rup/en geen gezicht
hebben, I. a6(). enz. maar Kleemann
heeft ontdekt, dat ze oogen, en wel ia
in getal aan den Kop hebben. \\an deze
Iban 'er aan ieder Rups, ter wederzy-
de van den Kop , tegen over en bene-
vens den hk zes, die 'eruitzien als zo
veele kkine, verheven, gladde en blin-
kende knopjes, welke by allerleie Rup'
fen, die in een Vlinder veranderen, ee-
nerleie plaats aan den Kop hebben , en
altoos in de gedaante van een halven
Cirkel nevens*" elkander (laan, I. 488.
aawn.
Gods ■ koet je y \ . -^ . ,
Gods-fcbaapje, f ^"^ ^^^'■'^'«-^■"'^^-
Goudbocrdzel , zo wordt de groote hcog
Citroen- en 0"anjs-s.ee[e Dagvlinder
by LiNN/Eus genoemd, IV. ai. aaum.
Goudkever , (^de lekende groeneen bruine,')
of zo genaamde Goud torre, benevens
"zyne voortteeting en verandering, II.
42. enz. De l'f^orm, die in een Go«^-
hever verandert, onthoudt zich, zom-
wylen, in de holen der Eikenboomen,
die van onderen verrot, en met aarde
gevuld zyn; verkiezende insgelyks wel
eens andere dorre en verrotte houthoo-

pen tot zyne wooning. De Eieren,
waaruit zy voortkomen , gelyken volko-
men aan die der Mai-kevers, komende
hec jonge broedzel eerfl, naa 3 of 4
wecken uit, en verfchillende, ma de
de geboorte, in niets van de volvvns-
fcn wormen, dan in de grootte, ald.
44. Deze IVorm heeft meer dan a
of 3 jaaren noodig, eer hy in een Ke-
ver verandert, ald. 45. Het grootfte
gedeelte van 't ^j/i» naar geraade veel
dikker en ronder. De koleur van den
zak.) waarin de fpyze en drek liggen,
toont weinig verfchil aan. De grond,
verwe van het ganfche Lyf \% witach-
tig-okergecl. De Kop is tamclyk
klein, geelachtig-rood; en deze koleur
hebben ook de beide uit kleine leden
beJlaande Sprieten of Voel armen. De
Gebit'tang is donker-bruin. De 6
Pooien, v/elker voorite Paar het kort-
fte is, hebben aan het uiteinde een
kleinen klaauw. De IVorm volwasfeii
zynde, kruipt dieper in de aarde, en
vervaardigt zich aldaar eene hollighsid,
welke van anderen ook by eene pille
vergeleeken vv'ordt, niet alleen uit aar-
de, maar mengt 'er ook eenig verrot
hout onder , ald. 46. In deze Pille
brengt hy nog meer dan 8 dagen
door, eer hy in eene Pop verandert.
De koleur van deze is, in 't begin,
even zo helder, als die van den Worm,
maar naa eenige dagen verandert ze,
en alsdan wordt het lyf helder-geel ;
maar de Kop , de Vleugeljcheden en de
Pooten zyn iets donkercr, enmccrrood-
achtig-geel. Het donker /Ichtcrlyf is
op den rug met ploojen voorzien, en
op zyde vertoont zich een helder-geele
wrong , waarin de luchtgaten liaan.
Naa 4 of 5 wecken liggens verandert
zy in een Kever, ald, 47. doch blyfc
I ü ' t\o'i

68

ALGEMEENE

nog wel 14 dagen onder de aarde, eer
hy te voorfchyn komci wanc eerfl is
hy nog week en witachtig. Hy pronkt
iner een buitengemeen koftbaaren Goud-
glans, welke zeer fraai door zy.ne groene
koleiir heen fpeelr, tcrwyl zyn ganfche Lyf
nergens eenig punt of dwarsfireep van
eene andere kolcur laat blyken, ald.
48.
Coud-hevers , (//e tvoeede Joon der ^ Ie-
nevens derzelver worm en deszelfs z-er ■
ander'wgy II. 51. enz. DeJ'/oiuivm
deze is , by zyn volkomen wasdom,
niet veel meer, dan een duim lang.
Het Lyff fchoon het van dezelfde
geelachtig witte koleur, en cp zyne
ganfche bovenvlakte met korte, rood-
bruine hairtjes bezet zy, is merkclyk
dunner. De KoJ) heeft ook eene iets
donkerer bruine koleur. De met zwarte
oogen bezette Kei der Poppe legt bin-
renwaarts geboogen tegen den buik , en
is, benevens de borfi en den 7 «/g, geel-
achtig bruin-rood; ald. 52. maar het
Achterlyf met zyne leden heeft eene
heldere Okergeele koleur, uitgenomen
het laatfte lid op een na, dat van ko-
leur is , als het voorfte deel De Pco-
■ ten zyn bruin. Het hahfehild aan
deze foort van Goud kevsrs is noch
zo groot, noch 20 bieed, a!s mede
veel dunner , dein by den voorheen
befchrevenen : de VkugeldekzcU zyn
, ook veel korter; wier fchoone groene
koleur tot aan het einde van het Ach-
terlyf gaat. De Kop is ook groen,
maar de Oog^w zyn zwart, ende^/r/e-
/e«, welke geene al te groote bladen
hebben, zyn, benevens de Pcoten ,
bruin ; doch alle deze fchynen hier
raar gersde iets langer te wezen, dan
san de vooriger. Up de vleugel -dek-
sels, en CD, het. achterfte ontblootte

gedeelte van het lyf heeft hy eenigegcud*
geele vlakken, ald. 53. Zyne doorzich-
tige Ondervleugels zyn veel langer, dan
de bovenvleugels ; dezelve zyn bruinach-
tig van koleur , en met- donker- bruine
aderen en ribben voorzien. Het gedeelte
der bovenvlakce van het acblerlyfy is
by dezen Goud kever blinkend ftaal-
blaauw, ald. 54.

Goud torre, zie Coudkever , de bekende
groene en bruine.

Graaawe, gezellige Mot rups, zie Mot-
rups , de greauvje gezellige.

Gras-kever., (de dof zwarte.,) lenevens
zynen Worm , en deszelfs veranderir^
in een Graskever, behoorende rot de
DSRUE Classe der Aardkevers, II.
138. enz. De Worin^ waaruit hy voort-
komt , beloopt doorgaands een halven
duim, alhoewel 'er ook, zomwylen,
grooter gevonden worden. De dikte van
zyn lyf loopt van vooren en van achte-
ren fmaller toe, zynde het, met den
kleinen Kopt en de 6 Pooien zwart, en
met veele fpitzen bezet. Hy maakt zich
aan het 1-iruid, dat hem tot voedzel
heeft gediendjhet Gras^ÓM men Schaaps-
garve noemt, by zyne verandering,
door een bruin Spinzel vaft, en naaeen
dag te hebben gehangen , wordt hy een&
Pop, die fchoon geel, en niet eenige-
zeer tedere punten , en ettelyke hairigs-
fpitzen bezet is. Ondertuflchen wordt zy
hoe langer hoe zwarter, en na 14 dagen
ziet men den Kever, hebbende dezelf-'
de dof-zwarte koleur, als de Worm. Op
zyne vleugeldekzels heeft hy veele in-
gedrukte punten ; de Sprieten zyn te-
der en lang, zonder koltjes, hebbende,
mee de 6 Pooten, dezelfde koleur van
den Kever, ald.
Gras-rups, (de groote, hruhihairige , ge-
borduurde, en van vooren en van ach-
teren .

B L A D W Y Z E R.

69

teren met eene ha'irige kuif bigroeidt ,")
onevens haare verandering tot in een
Machtvlinder dtr tweeue Classr, I.
191. enz. De lengte dezer Rupfe, in
den voiwaflcn fbat, is omtrent 3 duim.
l'e A't)p is rond, donkergeel, en over-
langs met graaiuve llreepen getekend,
ald. 193. VVederzyds op den cerften
ring, die op den Kop volgt, ziec men
een zware knobbeltje, waarop veele
gecliic'uig-roode en graauwe hairen zit-
ten,, ald. aanm. Op den eerden ring
vertoont zich eene groote , van boven
fpits toeloopende, en iiic louter ftyve
hairen beflaande kuif ofborUel, voor-
waarts na den Kop gcboogen, aan de
voorzyde zwart, en van achteren geel-
achtig rood, ald. 193. Terwederzydc
van den rug loopt eene rei kleiner, af-
gefl:ompc3 hairige kuifjes, welke van
buiten op zyde mee Inial geel geboord
zyn. Het /y/ is, op de zyde, wac
zwarter, dan op den rug. Uit ieder
ling komen , beneden op zyde, 4 of 5
vederpunten te voorfchyn, lang^verpig
en wit, beftasndc uitdigt byeen gevoeg-
de hairen. TufTchen deze ziet men , in
den donkeren grond , veele geele pun-
tjes. En de ganfche Rups is , overal,
met tedere zwart biuine hairtjes begroeid.
De Pooten zyn gezamcntlyk ros-bruin,
ald. 194. De tyd hnaror verandciinge
naderende , bowdt ze zich onder aan de
heggen of ibuiken verborgen, maakendc
een langwerpig, geeJiichtig graauw iS/>/.7-
zt7 over zich heen , en blyfc daarin lig-
gen, tot dat de Pop haare volkomen
gclbhe heelt verkrecgen , ald. 195.
Deze ziet 'er zware bruin en glanzig uit,
zynde wel Xj duim lang. Op ieder der
8- ringen van het achteiiyf is een zwart
pur.ije. Zy heeft geen ftaartpunt, maar
loopt rond toe, ald. 195. Naar maate

het Weer warm of koel is , blyft de Pop
eene ma?nd of ook langer liggen, voor
dat de l^linder ter wereld komt, ald.
De grondverwe van ^(tio. foort der Vlin-
ders is zeer verfcheiden. De Manne-
tjes zyn altoos donkerer van koleur ,
dan de IVyfjes ., alhoewel 'er onder bei-
de geflachten wederom cenige helderer,
en andere donkerer zyn. Het mannelyk
geflacht aan dezen blinder is zo wel uit
de kleinte van het lyf en de breedte der
Sprieten, als inzonderheid uit de don-
kere grond^'erwe te kennen. Hetilf^»-
netje is rood-bruin. De boven- en on-
dcrvleugelen zyn nan den buitenrand
cierlyk uitgcfchulpr. Niet verre van
den buitenrand loopt eene fmalle zaag-
vormigc linie dwars door den ganfchen
Voorvleugel. Van den uiterllen hoek
des yieugels loopt 'er eene rechte linie
Ichuins na het lyf toe door heen, ter-
v/yl m.cn nog eer.e andere kortere linie
aan het lid ziet, ald. lyó. Tuflcheti
beide linien ilaat, naby den voorften
rand, eene zeer kleine, en kort daarna
eene veel grooter witte vlak. In den
.Achter- of Ondervleugel ziet men eene
enkele bruine midden doorloopende
dwars-Iin'e, die den Vleugel in het
heldere en donkere deel ondcrfchcidt.
Het rrcr- en /Jchterlyf is , benevens
den Kop , rood-bruin en hairig. De bo-
ven de zwarte Oogen Ibande Sprieten
zyn als een p-isr penneve-deren , r.ld. i^)j.
Het ganfche onderfcheid tuflchen dit
IVIanncfje en Wyfje bedaat ten deele
in de grondverwe , die by het IVyfje
fchoon Oker-gccl is, en icn dcele dat
de kronkellinie flcchts tot in het mid-
den des vleugels, vnn den binnenrand
af, uitfietkt. De 6 Pooten zyn tame-
lyk hairig, en van koleur, als de Vlin-
der in 't algemeen. De Sprieten, v^n
I 5, hier;

70

ALGEMEEN©

hier iiisgelyks vedervormig , maar zo
breed niet als aan het Mannetje, ald.
De bevruchte M^yfjes leggen hunne Eie-
ren in den Herfft. welke niet volkomen
rond, groerachtig van koleur, en van
onderen met eene kronkelige linie ver-
cierd zyn, ald. 198.
Gras-rups , {de grooie hairige ,) die veele
vjratten en punten heeft, met haare
verandering tot in een Nachtvlinder
der Tvvr.EDE Classb, I. c^92. enz.
Deze Rups wordt omtrent het begin
van den Herfll uit het Ei gebooren;
ald, 393. doch in verfcheide jaaren ge-
beurt het, dat ze eerder voorkome,*
ald. aanm. en in Mai van het volgende
jaar, erlangt zy haaren vollen wasdom,
zynde haare lengte byna 4 duim. Zy
is ganfch bruin, hoev/el ook esnige
volkomen afchgraauw zyn. Ieder ring
is, van voeren tot achteren, ter we-
derzyde , met een pinUchtigcn langen
Wrat voorzien. Deze wratten zyn met
flyve hairen begroeid, en haare lengte
is verfcheiden. Boven de lange zyd-
wratten ftaan nog kleiner en vlakker
wratjes. De ganfche huid is alom met
korte en tedere hairen bezet. Deze
Kups heeft een paar groote fluweel-
zwarte , en eenigzins in 't blaauwe
vallende Spiegelvlakken, die alleenlyk
zichtbaar zyn, wanneer zy uitgellrckt
zit of kruipt. Over het midden van
den Rug loopt eene dubbele donker-
bruine linie in de lengte, ald. 394.
395. De graauwe grond der huia is
byzonder teder zwart beflippeld, en
de hairen zyn helder-bruin. liet
Spinzel is niet anders, dan eenetaaije,
flymachtige vochtigheid , welke de
Rups uit haaren bek trekt. ald. 396.
waaronder zy alle de hairen van haar
lyf mengt. In deze behuizing veran-

dert zy , binnen 3 dagen , in eene Pop , wel-
ke niets ongemeens^ heeft, ald. 397. Naa
3 weeken komt 'er de blinder uit voort.
De beide Dovenvleugels zyn, zooverre
als hun uitgeholde rand gaat , doch de
Ondervleugels geheel tot aan het lid,
rosachtig , of kaneel-bruin geboord.
Aan de laatften is de overige grond,
doch aan de eerfien alleen de helft daar-
van, roodachtig-graauw, of gelyk ver»
lept violet. Van dergelyke koleur is
ook het Achterlyf; maar de Kop , het
Voorhf en de helft der bovenvleugeUn
zyn van eene kaneel -bruine koleur. De-
ze kaneel-bruine zo wel, als de violet-
graauwe grond is doorgaande teder be-
IHppeld, en in den boveiwleugel loopen
een paar donkere gekronkelde linien,
en dergclyk eene ziet men ook naar
den kant \an 't lid. De Kop is meteen
paar pik-zwnrte Oogen , breede , veder-
vormige bruine Sprieten , en vanvooren
boven den bek met een gekromden lan-
gen Snuit begaafd, welke by de Wyf-
jes altoos langer is , dan by de Manne-
tjes, ald. 398. De hovenfchenkels der
3 paar Pooten zyn zeer hairig," de ko-
leur is eenerlei met die van 't Voorlyf,
en het voorfte paar is gemeenlyk iets
donkerer, dan de overige 2 paaren. De
Eieren zyn ovaal rond , en hebben eene
witjicbtige , met graauvvachtig-groene
reepjes vercierde koleur, ald. 399. en
aanm.
Gras rups , (,de helder bruine ., gladde,")
wet donkerbruine fchubachtige dzvars-
vlakken , en heldere afgebroken pree-
pen, benevens haare verandering in
een Nachtvlinder der tweede clas-
SE, IV. 113. enz. Deze ziet 'er over
het gafifche lyf bleek of helder bruin ui»-,
en heeft een roodaclnigen wecrfchyn.
De donkerbruine dwarsvlakken der rin-

<iea

B L A D W Y Z E R.

7ï

gen zyn , voorwaarts na don Kup , zeer
fcherp , doch ccnigzins gedwongen , ald.
114. De Staarikkp en de a Na-
fchuivers zyn , even als ook de Kop ,
kaneel- bruin. Inde donkere dwarsvlak-
ken nevens de rug- of middellinie ziet'
men , op de 7 ringen , naa de 3 eerfte
volgende, 2 kleine wiue punten, en op
den Kop a zwarte. De beide vreetfpit-
zen zyn geheel wit, doch de bovenlip
van den bek heeft eenc zwarte koleur.
De övoorfte en fpitze klaauwpooten
zyn zo wel , als de 8 (lompe buikpoo-
ten, helder-geelüchtig-bruin, ald. 115.
De koleur der Pop is helder bruinrood,-
haare geltalce dik en ilomp , en heeft
van achteren ecne nederwaarts geboogen
ftaartfpitfe. In 't volgende voorjiar
komt 'er eerft de Vlinder uit te voor-
fchyn , aU. 1 1 6. Deszelfs voorlyf 13
dik, en de 2 bovenvlsiigels hebbeneene
flechte bruiniichtig-graauwe grondverwe,
die aan den kant der inledinge iets meer
in 't donkerbruine valt. Derzelver bui-
tenrand 13 met een breeden, donker
okergeelen zoom voorzien. De On-
dervleugels hebben eene heldere , of
bleek-graauwe grondverwe , eenigzms
met okergeel vermengd, en de aderen,
door dezen grond loopende, zyn, zo
wel als haare takken, zwart. Deze
ondervleugels zyn , even als de boven-
Ite, aan den buitenrand, met een bree-
den okergeelen zoom voorzien , welke
echter iets helderer is. Het jchterlyf
heeft meeflal eene donker okergeele ko-
ieur, en de weder;;ydfchc lidswyze ver-
heven vederdof jes , gelyk ook ^q Sprie-
ten ^ zyn bruinrood, ald. 117.

Gras-rups, (de kleine,) enz. zie Quee-
rups.

Groene Scbildpadde , zie Schildkever;

Groots W:tjc , zo noemt men den Dag-
vlinder ut: ds fchadelyke geele, en
graauive Kool riips, I. 92.

Gfunling , (de kleine witte gehandeer-
de,') zo noemen cenige Liefnebbers der
InfeL'ten-verzamelinge den kleinen Span-
meeter-vUuder , IV. 104. aanm §.

Griinling , (de ftoute ,) dezen naam draagr,
by eenige'liet hebbers, de Spanvieeier.
vlinder, IV. 104. aanm. f.

IL

Haft, zie Oever lias.

Hart kever, (de,") of het zo genoemd
vliegend Hart, benevens zynen oor-
fprong uit den groeten Houtworm , IL
57. Tot de benaaminge van het vlie-
gend Hart hebben zo wel zyne hoor*
nen, als grootte aanleiding gegeeven ,
hebbende zyne hoornen veel overeen-
kamll met die van een Hart, fchoon ze
niet zo veele uitfpruitzels of takken be-
zitten. Deze Kever onthoudt zich meeft
en lieffi: in de Eike-wouden, komende,
als een INIaand-Kever, in '^uny en July
te voorfcbyn , ald, ^y. zynde in Duitsch-
land voorn;iamlyk bokend by den naam
van Schrot er , ald. Ily wordt uit een
Ei gebooren, zynde hngv/erpig rond
van gedaante, en hebbende een donke-
re, blinkende, ftroo of zeemlecr-geele
koleur, ald, 6c. De Worm, d.iaruit
voortkomende, heeft wel 6 jaaren noo-
dig, eer hy zynen volkomen wasdom
bereikt. De Kop van den volwafTenen
is roodcr van koleur, dan de worm der
rvlai- en Goud-kevers ,• de leden van
het lyf zyn meer geplooid, en op het
lyf heeft hy geene hairen , maar op het
laadle lid eene hartvormige vlak, ald.

61

7^

•A L G E JI E E -N E

6t. Aan den grooten, rond ver wuif-
den Kop heeft hy eene flerke, fcherpe
ea zeer hr.rde byttang, welke binnen '
waarts , ter wederzyde , mee nog eenige
bytakkcn bezet is, en benevens de
middellip eene donkere zware bruine ko-
leur hcelc. Onder deze tang ziet men
rog een paar Icenige , en uit verfcheide
leden beftaande vrettfphzsn , en tufrclun
deze nog een paar kortere. De 6
Poolen, die elk uit 5 leden bellaan ,
hebben aan het uiterlle einde een kleinen
klaauw, en zyn Oranje-geel van kolcur.
Op de bobbels van een opgeworpen
wrong ziet men de 9 SpiegclpufUen ,
die niet zeer groot en bruin van koleur
zyn. Hy kan in de grootte wel 4 duim
•haaien, ald. 62. Deze worm, naa et-
telyke reizen van huid veranderd te zyn ,
te zyn, de volkomen groote bereikt heb-
bende, zoekt onder de aarde, een niet
zozeer zandigen, als wel lymachcigen
grond, en vervaardigt daarin een ovaal
ronden Bal , die van binnen gansch glad-
en gepolyft, en altoos veel harder en
yafter is, dan de aarde, waarin hy
wordt gevonden, ald. 63. De Ballen
der Mannetjes hebben eene veel langere
hoUigheid, dan die der Wyfjes, In de-
zen beflooten B2I behoudt de Worm zy-
ne worm geflake nog wel 4 weeken
lang, en hy wordt hoe langer, hoe
dikker,- waarop eindelyk de verborgen
Pop te voorfchyn komt, ald. 64. De
fpitzen aan de manlyke Pop zyn wel 3
raaal zo lang, als lan het wyfis. Deze
Pop is in 't begin , op het afleggen van de
wormen-huid, genoegzaam gansch wit,
maar wordt, naa ettelyke dagen, iets
geeler, en aan het <7r/z/e/-/>/ byna Oran-
je-geel. De koleur van de wyfjes pop
is iets bleeker rosgeel. De Pop be-
toudt haare gedaante wel 2 of 3 maan-

den, en dan ontwikkelt zich de Kever
van de Poppenhuid. Deze heeft in liet
begin eene geelachtig witte en zeer te-
dere huid; de Kop en de Hak begingen
het eerll zwartücütig-graauw te worden ,
maar de hoornen en dekvleugels blyven
nog , een tyd lang , fchoon geelachtig-
hoogrood. Doch hy komt niet voor
den dag, ten zy -hy de volkomen ko-
leur en hardiglieid hebbe verkreegen ,
waartoe hy byna 3 maanden noodig
heeft, ald, 65. Zyn breede en groote
Kop , benevens de Hals , Ichy nt me t eene
foort van helm bedekt te zyn, en de
Hoornen beftaan in 2 ftangen , aan ieder
van welken 3 fpitze punten of takken
zitten , waarvan de 2 uiterilre een gaffel
verbeelden, en de derde binnenwaarts
fliat. Tunchen dezen middentakenden
uiterflen gaftel ziet men, aan den bin-
nenren fcherpen kant van den Hoorn,
eene rei kleine tanden, Agter de Hoor -
nen heeft de Kever, aan ieder zyde ,
nog eene dunne Spriet of Foelarm.
Deze voelarmen kan hy ter zyde onder
den Kop leggen of verbergen. Voor-
waards tulTchen de Knypboornen ziet
men nog 2 andere , die korter zyn , on-
der den Kop uitfleeken, en naaft den
Bek is 'er nog een korter paar te zien ,
welke alle vier den naam van Vreetputi'
ten verdienen. Hy heeft geene byttang;
maar 4 tongenvormige, by een (laande,
geele deelen, elk uit een tederen fteel
belfoande , die ter wederzyde , als eene
pennefchacht, met hairige vezelen bezet
is, ald. 6j, De beide Oogen zyn, be-
halve dat ze hard zyn, door den fcher-
pen rand van den Kop bedekt- Daar de
Kop met den hals, en deze met het
achterlyf vereenigd is, zyn de leden
met llyve en geele hairen bezet. Aan
de ondervlakts ziet men, ter zelfder

plaxt'

B L A I) W Y Z E R.

73

plaatKC, ook dergelylic hDirtjcs, en aaa
den Koj) is eene zo gepolyfle vlak , dat
'men 'er zich byna als in een Spiegel in
fcefchouwen konne. De a voorftePoo-
ten hebben hunne inleditig onder den
hals , en de 4 overige aan de onder-
vlakte van het aehterlyf. De doorzich-
tige Ondervleugelen zyn geel-bruin,
met grove zo wel, als tedere aderen
xloorvlochten , ald. 68. De Wyfjei-
/chröter is door den kleinen kop en bah
van *t Mannetje ondcrfcheiden , en de
korte hoornen van 't zelve zyn gansch
anders gelteld, gelykende meer na eene
Knyptang. Ieder gedeelte dezer tange
heeft, behalve zyn middelde fpits, nog
2 korter fpitzen. Voor 't overige zyn
de overige deelen even als die van 't
Mannetje gefteld, uitgenomen dat ze
iets korter zyn, ald. 69. en dat het
aehterlyf van 't Wyfje voorwaarts , na
het hals of borrtfchild toe, niet zo
breed , noch zo fpitshoekig is , ald.
aanm.

iJa-t'Joorm , dezen naam geeven de Ho-
veniers en landlieden aan de fchadelyke,
gladde, bruine küol- en kruid-rups, om
haare fchadelyke eigenfchap uit te druk-
ken, I. 335.

Hazelaar rups , zie Eenhoorn-rups.

Hazelnoot'Worm , zie vervolgens by Snu'tt-
kever ^ die uit den Hazelnootworm
voortkomt., II. 333. enz.

Hehe., zxQJVeduwe.

Heggen mot , zie Motrttps.

Heremiet f zie Slakken-kreeft.

Hermaphroditen , indien 'er al zodanige
onder de Infecten te vinden waren , dan
konnen het niet anders dan Misgeboor-
ten zyn , en geen fchepzelen , welke
van de teelleden der beide geflachten ,
die men zegt dat ze bezitten , zodanig
c?n gebruik konnen maaken , dac zy

hi.n gofincht voortplanten, I. Voorrede
van den Scbryver.^ *♦**,

Herwelyn vlinder, zo zou de Schryver

den f^linder noemen, welke uit de

Jchoone, diklyvige, groene tVilgen-

rups voortkomt, indien hy hem een

eii;en naam moefl geeven , I. 298.

Hoekfpinnen ., zie Clalfe der Landfpin'

ven.

Hoiumclen hebben hunnen naam van het
hommen, brommen of fuizen, als maa-
kende zodanig een brommend geluid,
II. 464. Zy voeden hunne ^^'^«Jc;? mee
honing, tot dat ze in Poppen verqnde*
ren; doch enkele foorten vul'en de
Cellen met zo veel honing, als de Jon^
gen van hunne geboorte uit het Ei af,
tot aan hunne verandering in Poppen,
tot hun onderhoud en voedzel noodig
hebben. Zy bouwen hunne ncften
meeftal onder de aarde, waarom zy
ook , van eenige Schryvers , wilde
Aard-hy'èn worden genoemd. Hunne
gelblte is veel diklyviger , plomper,
en zy zyn ruiger van hairen, dan de
tamme byen. Zy hebben eene gebit-
tang , en eene Zuig-tong. De fprie-.
tjes zyn meer kort, dan lang, ald.
aanm. 465. meerendeels kolfachtig,
en hoekig gebroken; doch van eenige
foorten zyn de Jprietjes niet alleen lan-
ger, maar ook niet hoekig gebroken.
Zy hebben aan het voorfte deel des vocts
5 leden , waarvan de 4 voorfte zeer klein
zyn. Uit de fchikking , 't getal der ade-
ren , en ribben in de vleugelen kan men
naauwkeurig genoeg bepaalen, tot welk
geflacht of foort ieder Hommel behoo-
re. De OndervleugeU zyn altoos klei-
ner , dan de Bovenvieugelen. De Eie-
ren ziet men meerendcels helder van
koleur, atd. 466. aannu

K

Hom»

74

AL GE MEE NE

Hommel-made wordt genoemJ de Nacht-
. vlinder , die uic de gefpikkelde groene
Rups voortkomt, IV. 184. aanm.

Hoofdfoorten der Springkhaanen zyn twee,
te weecen de eigenlyk genoemde

/Springkhaanen zelve, en de Krekels ,

vil 256.

Hdoi-fpinnen , zie by ClaJJen der Land-
[pinnen.

noornrupfen worden de rupfender eerfts
ClaJJe, ter oorzaake van de uitlteeken-
de hoornen , van veele liefhebbers der
Infecten genoemd, I. iiS. aanm.

Mout hokken, zie Hout- Kevers.

Hout- Kever, (^de kleine zwarte, danlyvi-
ge, zie by Houtworm, (de kleine
Oranjegeele.')

Houtkever , Qde zwart bruine ,) uit den
Eikenboom of ander hard hout voort-
komende , 11. 117. enz. De IVorm
van dezen Houtkever beloopt in de lengte
omtrent 2 duimen. De Kop van dezen
is eenigzins breed en KiUanje-bruin ,•
van vooren met eene fcherpe overdwars
ftaande gebittangy en onder deze mee
4 korte vreetpunten voorzien j waar
boven de bovenlip als eene halfronde,
helder-geele vlak , en achter dezelve
een graauwachtige dwarsftrecp zich ver-
toont, ö/J. lao. 121. De Kop met
het eerfle lid zyn beide helder Oker-
geel, waar tegen de overige leden of
ringen witter zyn, dan de ecrlle. Aan

. ieder zyde heeft deze worm 9 tamelyk

, kleine lucbtgaten. De 3 paar Pooten
zitten aan de 3 eerfte leden , en , dewyl
de overige leden geene pooten hebben ,
zo beweegt zich de Worm, of kruipt,
door de zamcntrekking en uitfleeking
der overige leden, in het hout voort.
Over het midden van den Rug loopt
eene donker-groene linie, welke op de
2 laatfte leden rood-bruin wordt, By

zyne veranderinge maakt hy eene be*
flooten, ovaal-ronde, en van binnen
glad gepolyite wooning , waarin hy
nog omtrent 8 dagen als worm blyfc
liggen , en wordt dan eene Pop. In
het begin is deze geelachtig-wit, wordt
naderhand bruiner en donkerer,' doch
naa 3 of 4 weeken komt 'er de Ae-
ver uit voort. Deze is in liet begin
insgelyks wit, maar naa 8 dagen krygt
hy de noodige hardigheid , en eene
donker-bruine koleur, ald. 121. Het
Mannetje is merkelyk fmaller , dan het
Wyfje. De Sprieten aan het eerfle zyn
veel zwaarer en dikker , dan aan hec
l'iatfle, alhoewel ze aan beide uit knob-
belige leden bertaan, ald. iiy. De
A kleine Vreetpunten zyn oker geel.
De Oogen zyn tamelyk groot en ver*
wulfd. De 6 Pooten , die alle even ■
lang zyn, hebben aan hunne kleinfte en
uiterfte deelen eene helderer of meer
rood- bruine koleur, dan aan de grootere
leden, öW. ii8. De Eieren zyn , 'm
het begin , ftroogeel , maar worden naa
eenige minuten bruiner, ald. 119,

Houtkevers, kenmerken derzelve, zie Ei"
genfchappen en Kenmerken der Hout-
kevers.

Hout-rups, (^de groot e, roodeenenvleescb-
verwige ,) benevens baar e verandering
tot in een Nachtvlinder, der tweede
Classe, I. 281. enz. De grootfle van
deze foort van Rupfcn is omtrent 4
duimen lang. De Kop is blinkend
zwart bruin van koleur, ald. 283. en
ten aanzien van het /j/ niet heel groot.
De Bek is met een fterk gebit , na eene
Knyprang gelykende , voorzien. De
groote en breede Hals heeft eene ko-
leur, die uit het vleeschverwige in 'c
geelachtige vak, van boven met een
zwart-bruin blinkend fchild voorzien, .

De.

BLAD W Y Z E R.

75

'De Grondverwe des l/uiks en der zy-
■den is gelyk die van een IIal>-. De
gioote breede Rugftreep , die fchoon
rood van kolcur is , ziet men wederzj'ds
uitgerond. Op de kuid ziet men , ter
wederzyde, eenige korte en tedere hair-
tjes. De 8 paar Poofen heb'oen de
erondverwe van het lyf , behalve dac de
Klaauwen der fpitze voorpooten bruin ,
en de (lompe buikpooten onder aan mei
een bruin reepje bezoomd zyn, cld.
1184. W^2iT Spinzel i by de verandering,
is gansch glad, rond verwulfd , blinkend
en graauw van koleur. Het FoorlyfAtr
Pop is tamelyk hard; de /i«g van bo-
ven zwart, en de vleugeljcheden met
den Kop donker- of bruin-rood. Het
zicht er lyf is, van onderen, fchoon
goud-geel, doch vnn boven wat rooder
of Oranje-geel , ald. 286. Naa 3 wec-
ken komt 'er de Vlinder uit, ald. 287.
Deszelfs Kop is bruin, en met een paar
groote zwart bruine Oogcn begaafd ,
die zich op donkere plaatzen vuurig
vertoonen. De Zuiger is niet zeer lang.
De zyden van het Foorlyfz-^n bruin;
het kort hairig ^chterlyf bruinachtig
graauw. De buitenlle randen der 4
vleugelen zyn wel niet uitgefchulpt ,
maar met een breed graauw boordzel
vercierd. De Ondervleugels zyn iets
graauwer van kolcur, dan de bovenvku-
-gels. Door deze laatfie loopt een
"donker-bruine dwar^ftreep ; binnen-
waarts in denzelven ziet men eene groo-
te witte vlak, en buitenwaans na den
rand nog verfcheide ongelyke vlakjes
van die koleur, ald. 089 De Pooten
zyn, mitsgaders het ganfche onder lyf ■,
fterk met donker-bruine hairen begroeid.
De Eieren zyn langwerpig rond, hel-
der-bruin van koleur, en tuflchen beide
zwart geftreept , ald. 290.

Hout- rups, Qde fchoone boogg^ek,) die
ziek ia de /ippelboomen ontboucjt^ en
tot de TWEEDE Classe der Nacht-
vlinders behoort^ III. 343. onz. De-
ze RupSy in haare volkomenheid , be-
loopt Itj duim, en haare gi-ondverwe
is fchoon blinkend hoog-geel , oA/.
244- Elk der ringen vertoont lo
zwartblinkende, verheve punten. Het
Tanggebit is zwart, en aan den Kop
ziet men 2 zwarte Oogeiu Boven op
het eeri1:e lid ftaat eene iets verheven»
zwart-bruine , groote , fchlldvormige
harde vlak. De 6 fpitze voorpooten
hebben, gelyk mede de 8 (lompe aan
den buik , de grondverwe van het lyf,
maar de nafchuiver, met de kleine
acbttrpooten , zyn garsch zwart. Haar
Spinzel maakt ze in den tak, waarin
ze zit, veiandert in eene Pop, waaruit
in het begin van Auguflm de Vlinder te
voorfchyn komt , die korrelachtige
Sprieten heefr. Hy draagt zyne vleU'
gels dakvormig, welke , naar geraade
van hunne lengte , fmal zyn. De boven-
vleugels vallen, hier en daar, wat iti
't geelachtige, en de zwarte puntjes
zyn donker groen. Het ganfche Lyf
is , op eene andere wyze , donker-
groen , (pcelende teffens eenigzins in 't
blaauwe. De vlakken van het borfifiuk
vertoonen zich zwart , en de Pooten
hebben dezelfde koleur, ald. 245.
Hout-wesp^ (de grootfie^) behoorende tot
de ecrfle f oor f der Wipper-wespen,
nevens haare voortplanting, en andere
eigenfchappen , II. 504. enz. De
fVorm , waaruit deze Houi-wep voort-
komt, woont meellal in wtek hout 5
doch nooit ^in hard heut. Hy veran-
dert ettelyke reizen van huid. Zyne
koleur is bleek en helder Okorgeel , en
de Kop^ welke niet zeer grootis, heef
K 2 ecner

7^

ALGEMEENE

e2nerleie koleur met het /y/, en is
nagenoeg kogelrond , hebbende van
onderen eene kleine bruine Gchittang ,

505. Hy heeft (lechcs 6 korte Pooien ,
welke aan de 3. eerfte ringen zitten Hy
fpint, in 't hout, een dun witachcig
Weefzel om zich heen, en naa eenige
dagen ziet reen de gansch vvceke Pop,
welke aanvanglyk meer wit, dan geel
uitziet, maar naa weinig uuren cenc
frifiche koleur krygt, In den zomer
heeft deze Top niet meer dan 3 wec-
ken tot haare rypwording noodigjmaar,
die in den Ilerfil vei anderen, blyven
menigmaal den ganfchen Winter over,
eer 'er de Wes^i uit voortkome ,. ald.

506. De ^op van deze, die tamelyk
groot, en zwart van koleur is, heeft
ter wederzyde ecne groote geele vlak.
JJe Oogen hebben een donker-bruinen

- glans. Tuiïchen deze en gemelde
vlakken, üaan 3 kleine, blinkeiide,
.ve.heven en half kogelronde knoppen
van gelyke grootte. De Sprieten zyn
Oranje-geel , en beftaan uit veele leden.
Het Foorlyf is volkomen zwart ; maar
bet Achter ly f is meelbl fchcon Oranje-
geel. Het Lyf'xs met veele korte hairen
bezet, ald. 507. De Vleugels zyn
wel tuffchen hunne grove aderen door-
zichtig, maar hebben eene blaauwach-
tig- geele ver we > welke allengskens don-
ker wordt. De Pooten zyn tamelyk
lang, met geene bypunten bezet, en
Oranje-geel; en aan het uiterfte einde
met een dubbelen haakvormigen klaauvv
voorzien. Het Mannetje is altoos
kleiner, dan het Wyfje; de Eieren
zyn fpilvormig bleek van koleur, doch
aan beide de eindrpit^Jen bruin, ald.
508.
Hout-wespen t worden zo genoemd, om
dïtt zy haare Eieren meellal.in 't ver-

dorde of vermolmde hout leggen, err
dat de daaruic voortkomende U^ormerr-
insgelyks in het hout huisvcften, hun
voedzel daaruit trekken , en ook einde*
lyk in hetzelve ds veranderinge onder-
gaan, IL 470. 471.

Hout-worm t Qde groote^') zie by Hart-
Kever.

Houtivorm, (de kleine Oranj'e-geek .y")
'iuelle zich in de verdorde takken van
den Hazelaar onthoudt^ benevens zyn e
verandering tn een kleinen^ zwarten
dunlyvigeii Houtkever ^ II. 122. enz.
Hy is, in zyn volwafK-n ftaat, byna \
diüm lang: fchoon hy eenerl ie blinken*
de, heldere Oranje-geele koleur hebbe,
vale die op de bovenvhkte nogtans
eenigzins in het donkere. Op die bo'
venvlakte is ook nog een bruine over-
dwars itaande hoekllreep^ te zien, die uit
louter kleine puntjes beftaat. De Ge"
bit lang , als mede de Kop is zwart- bruin »
ald. 1 24 de lip is geel , en de Pooten
zyn zo klein en teder, dat men ze, zon-
der een vergrootglas, niet kan ontdekken»
Wanneer da tyd zyner veranderinge
gebooren is ; dan maakt hy zyn lyf nog
dunner, en keert zich om, zo dat zyn
Kop na boven komt te (laan, en naa
eenige dagen verfchynt hy in de Poppen-
geftaite. Daze Pep is in 't begin hel-
der geel, maar eindeiyk wordt hetvoor-
lyf en de vleugelfcheden ganfch zwarr.
Zy blyft 3 weeken- liggen, voor dat 'er
de ^^f fr uit komt, wiens bovemlakte ,
en tamelyk lange, doch zeer tedere
Sprieten zwart, maar de 6 Pooten
oranje-gee! zyn. De vleugels zyn eenig-
zins doorzichtig, en vallen by hunne
inleding in 't geelüchtij-bruin , doch
deze koleur wordt na 't uiterfte einde
zwartachtig. Het acbterlyf heeft eene
Oranje-geele grondverwe. De grond is

BLADWYZEIL

TT.

na achteren toe zwart bezoomd; ald.
Ji25. en de fpits van 'c laatfte hd, mits-
gaders het kenteken van 't Wyf]e , zwart.
De Eieren zyii langwerpig, en geelach-
tig-wit, ald. 12,6.
Huhkrekel, (de,') benevetJszynoorfprong
en voortplanting ., I[. 336. enz. Deze
wordt Htiiskrekel genoemd, om dat
hy zich, gewoonlyk, in de huizen of
achter de haardfleden onthoudt, en men
hem nooit in de velden ontmoet, ald,
337, Het Ei f waaruit hy wordt ge-
booren , is geelachtig wit , en de ge-
llalte is langwerpig. De Eieren liggen
raeefial in de aarde, Ijnrecht, en 10 of
12 dsgen gelegen, enccnegcnccgzaame
warmte gehad hebbende, komen de
jonge Krekelijes daaruit te voorfchyn.
Driemaal van huid verwisfeld hebbende,
kan men al zien of een Krekel eenWyf-
je of IMannetje zy; want het eerfte is
dan reeds niet eenc legpyp voorzien,
«ld, 338- De Krekel den ouderdom
van 6 weeken of 2 maanden bereikt
hebbende, vervelt voor de vierde en
laatfte maal, naa welke vervelling zyne
4 vkugeh eindelyk te voorfchyn ko-
men, en verkrygt, binnen een halfuur, ,
zo wel in de lengte , als in de breedte,
zyne volkomen grootte-, ald. 339. Ily
heeft een rondom blinkcnden Kop,.
waaraan , op ieder zydc , een rond
zwart-bruin Oog Haat, en dwars over
den Kop is een brukie flreep getoogen ;
hoedanig een men ook nog aan den
hals, en een iers kleineren over den
i>ek ziet. Voor aan de Oogen hebben
de hairvoimige J/r/Vit/V^huDneinleding.
De Bek is met 4 vreetpunten voorzien.
Het Foorlyf heeft van boven een fchild
of platte vlakte, die even zo breed is
als de Kop, en in den geelen grond 3
groore biuine vlskken vertoont. De

Fleugeldekzeh zyn by de wyfjes bHn--
kend bruin en geheel glad, hebbende
aan het halsfchild een helderen ftreep.
liet eerfle en middclfte paar Pooten is
veel tederer en korter, dan het achterfle
paar , aan 't welke inzonderheid de ba-
venfchenkels zeer fterk en dik zyn, heb-
bende eene heldere geel-bruhie kolcur,
en' met een iets donkerer dwarsflreep
fchuins doortoogcn. Het middelde ge.
deelce der pooien is wel veel dunner,
maar aan het einde wordt het allengs
dikker, alwaar ook de grooifle van de
2 reien der jieektlfpitzen flaan, ald.

340. IVIet den voorvoet der overige
paaren is het even zo gelegen. Hec
laaifte en grootfie ^-ix pooien dient den
Krekel ook tot het Ipringcn. De Onder-
vleugels zyn grocter, dan de Boven-
vleugels y en kunnen zich als een Waa-
jer toevouwen. De Ondervleugeh zya
bykans wit en doorzichtig, behalve voor-
aan, daar ze wat bruin worden. De
hovenvkugeh zyn wel geelachtig ,• maar ,
devvyl zy eenigzins doorzichtig zyn, en
de OrdeTvleugeh 'er door heen fchy-
nen , vertoonen zy zich graauwachiig ,ö/</,

341. Het geluid, gekrkk of gezang
wordt alleen van èe Mannetjes gemaakt.
Daar door lokt het Mannetje 't Wyfje
tot ?.ich, en dit geeft hec zyne tegen-
woordigheid te kennen, door middel
van zyne lange Sprieten, waarmede het-
zelve 't Mannetje aanraakt. Dit bukt
daarop reder, en het Wyfje beklimt,
gelyk hy de Springkhaanen gefchiedr,
zyn Eangenaamen Zanger, <7M 342^ en
daarop wordt de paaring binnen eenige
minuten zender gezang en mcrklykebc-
weeging , volbragt. Deze paaring her-
haaien zy eenige volgende dagen, tot
dat de tyd van het eierleggen verfcbynt, .
wanneer het wyfje de bevruchte Eie,

7^

L G E M E E N E

ren^ door de in de aarde gedoken Leg-
pyp, die zich alsdan opent, laat vallen,
aïd. 343.

Huisfnoeder , of Looper, zo wordt de
yiiud^r uit de groenachtig geele rups,
by LiNN/Eus genoemd , IV. lyó.aanrn,

Huisvltnder y dezen naam hebben eenige

. liefhebbers den F/in der gegeeven , die
uit de gladde ., Ccboon geelacbtig-groene
Rups voorkomt , om dat hy dikwyls in
bewoonde huizen wordt gevangen , ÏV.
112. aanm.

HamrJ7ers oï Zeekreeften ; daar is, uitge-
nomen de grootheid van 't Huk , bykans
geen het minite onderfcheid tuffchen
hen en de Rivier-kreeften., III. 293.
Zie verder Rivier-kreeft,

L

Jasmyn-rupSf (de ongemeen groote, en
met geel en blaauw zeer fraai vercier-
de,') benevens haare verandering inden
zo genoemden Doodshoofd -vlinder ,
leboorende tot de eerste classb der
Nachtvlinders, III. 5. enz. Zy heeft
de lengte van byna 5 duimen; haare
grondverwe is, op de bovenvlakte van
heclyf, fchoon hoog Citroen-geel, doch
na onderen wordt ze fraai groenachtig.
De Kop is geel van koleur, en heeft
aan ieder zyde een evenredigen zwarten
flreep ; onder aan den Bek ziet men een
paar groote, en een paar kleine vreet-
fpitzenf. die insgelyks zwart zyn. De
3 eerde leden van het ly f hebben eene
byna ganfch geele koleur. Onder deze
3 leden zitten de 3 paar voorde ^/«««w-

■ 'pooten, van eene zwarte koleur, en
ïnet witte punten befprenkeld, ald. 8.

:. -De Staart/pits hangt, gelyk een hon-

: fledaart, nederwaarts af, invoege dat
ze byna de gedaante eener S vevtoone.

en haar uiterd einde is gedraaid ials een
flakkenhuisje. Dej2 achterde^oo/e«, of
Nafcbuivers , zyn veel groote r en dom-
per, dan de 4 paar buikpooten, en,
gelyk deze, groenachtig-geel van ko-
leur , ald. 9. De Pop is over 't alge-
meen fchoon donkerroodbruin, welke
koleur echter, voor aan den Kop, en
achteraan hat flaarteinde, eenigermaa-
te in 't zwarte valt. Aan ieder zyde ont-
dekt men 5 groote, zwarte, langwerpi-
ge luchtgaten, en aan het laatde lid
heeft zy eene harde en knobbelige/ïee/-
fpiii, ald. II. Naa dat die 6 weekenin
rud heeft gelegen, komt 'er de Vlinder
uit voort, die den naam van Doodshoofd-
vlinder draagt. De vermenging van on-
telbaare zwarte, donker- en helder-
graauwe punten inaakt, dat de grond-
verwe der bovenvltugelen van den Kop^
en de 6 Pooten zwart - graauw in 't oog
valle, ald. 12. In dezen grond ver-
toonen zich , op de bovenvleugelen , ver-
fcheide heldere en donkere Oranjegeele
vlakken , mitsgaders eenige gansch
zwarte, ook okergeele, gekronkelde
dwarsdreepen , en in het midden van
ieder vleugel wordt men eene andere,
kleine, ronde en gansch witte vlak ge-
waar. De K(,p is tamelyk groot, en de
Oogen hebben een bruinen glans. De
Sprieten zyn niet zeer lang, en verlie-
zen aan het uiterde einde haare zwart-
graauwe grondverwe ; worden fpierwit,
en eindigen met een teder zwart fpirsje.
De Zuiger is niet veel langer, dan een
der Sprieten. Het dunde en laatde deel
van de 6 Pooten is met Okergeele reep-
jes omringd, en aan elk derzelve ziet
men een haakvormig klaauwtje. Boven
op het borftftuk ontdekt men de vlak,
na genoeg volkomen gelyk aan een
Doodshoofd. Zy bedaat uit okergeele

ve-

B L A D W Y Z E R,

f9

vederftof. De 2 daarin zynde zwarte
vlakken vercoonen de hoke der oogen
van een doodshoofd zeer natuurlyk, en
het cenigzins meer donker wordende
veder/lof vertoont het voorhoofds been
van een wezenlyk doodshoofd. De
Grondverwe der Ondervleugelen is
oranje geel, en door ieder derzelveloo-
pen 1 zwarte dwarsftreepen. Het zich-
terlyf heeft eene dergelyke oranje-geele
grondverwe, en op deszelfs midden
loopt 'er, in de lengte, een breede
graan wach tig- blaau we flreep overheen,
ald. 13.

léhr.etimon is een viervoetig Dier, ter
grootte van eene Kat, dat zich aan den
I\yl onthoudt, en by de Egyptenaar s
geëerbiedigd wordt, om diu het of de
Krokodils-eieren verniclr, of wel dac
Dier zelve aanvalt , en 'er zich meeller
van maakt, door dgszclfs ingewand te
doorknaagen. II. 487.

Indiaanfche Dagvlinders , zie by Dag-
vlinder en Nachtvlinder.

Indiaanfche Neushoorn kevzr ^ zie Neus-
hoorn-Kever, (de groote,')

Indiaanfche Springkhaanen , zie Sptingk-
haamn^ (^Indiaanfche.')

Indiaanfche Vlinders,, zie Vünders,,(zS'
venerlei zeldjaame Iudiaanfche.~)

Infecten , dit woord geeft wel zodanige
dieren te kennen , die gekorven zyn ,
dat is, wier lichaam uit vcrfcheide, als
van elkander afgezonderde of ingekorven
leden belbat ; maar is niet genoci^zaam ,
om alle fchcpzelen , die voor InR^cten
gehouden worden , aan te duiden. Daar
worden andere Kentekenen gevorderd;
welke deze kentekenen zyn, zie by
Kenmerken van alle Infecten , I. Voor-

red.

2.

Infecten., het getal der Infecten-geflachten,
die 'er in de waereld zyn, is zo groot,

en oneindig, dat, töt derzelver onder-
zoeking , b«fchryving en afbeelding , de
langfte Leevenstyd van een mensch niet
toereiken zoude, ondcrfteld, dat ie*
mand geneigd ware, om enkel door
middel van eigen ondervinding , gepaard
met de onverraoeidfte vlyt, een geheel
volkomen en volledig werk van de
Hirtorie dér Infecten voor den dag te
brengen, 1. 366.

Infecten y (Kenmerken van alle ,) zie
Kenmerken.

Infecten ■verzamelingen., vernielers van
deze zyn, buiten de Mot uilen, I.557.
ook inzonderheid die kleine zvormen ,
waaruit de zo genaamde kleine Spekke-
vertjes en andere meer ontdaan, die van
het Aas van deze Infecten Iceven. Dan
ook zyn de zeer kleine papierltiizen ,
de klein fle Scor/Joenen zonder faart ^
met de Muizen fchaJelyke gaftc-n voor
de Infecten - verzamelaars , ald. 557.
aanm. Glazen bewaarplaatzen zyn
wel het belle ter bewaaringe van ge-
droogde Infecten; maar men dient in
acht te ncemon , dat men geene zodani»
ge Infecten , waarvan men denken kan,
dac ze met de Eieren der gemelde pa-
pierluizen, kevertjes enz. reeds belegd
zyn , in die verzamelingen brcnge ; na-
dcmaal alle de anderen , door het uit-
komend broedzel, ook aangclloken en
vernield konnen v/orden, ald. 558. en
aanm.

Italiaanjche Scorpioen , zie Scorpioen
(lialiaanfche. )

Julius kever, (de gefprikkeUk groote,,')
behoorende tot de f.erste classe der
Aardaevuis, IV. 1Ó3. enz.' Deze
wordt zo genoemd, om dac hy zich
voornaamlyk inde maand July vertoont.
Het kenteken des geflachts beftaat in de
grootte der Sprieten, welke by de

wyf-

So

A L G E RI E E N E

Avyfjes veel kleiner zyn , dan by de man-
netjes. De harde bovenvlcugeis zyn,
doorgaande, in hunnen nu helderer,dan
donkerer roodbruinen grond , met veele
onregelmaatige geelachtige witte trek-
ken, vkkken en punten, van onder-
fcheide grootte en vorm, befprenkeld,
ald. 164. Maar de voorfte fluithoek ,
tulfchen de 2 vleugels, aan het hals-
fchild ftaande , heeft meelt altoos eene
witte koleur. De ilompe üTep, die
vooraan fchofFelvormig en fcherp van
rand is, heeft een helderen zoom, ter
vvederzyde van we! ken de beide fchit-
terende oogen te voorfchyn komen. De
Bek is met 2 of 3 reien te zamen ge-
voegde vreetfpitzen voorzien, en ach-
ter deze (laat nog een kleiner paar. De
Sprieten onderfcheiden zich in 2 hoofd-
deelen. Het acbierlyf^ door de vleu-
gels niet bedekt, heeft, even als de
ganfche ondervlakte, eene geelachtig
witgraauwe grondverwe, van een dof
aanzien, en is met eene zeer tedere
wolachtige ftof van dezelfde koleur ge-
noegzaam digt beftrooid. Aan de zy-
den is het overige deel van 't achterlyf
meer geelachtig van koleur, en digt mee
blinkende en merkelyk langer pelshairen
beret. De 6 Pooten hebben eene glan-
zige donkere roodbruine koleur, ald.
165. Elke poot is aan het voorfte lid,
't welk met 2 klaauwen of fpooren voor-
zien is, van onderen, allernaaft aan deze
2 fpooren , met eenen derden agterfpoar
bezet, ald. 165. aanm. De dunne en
doorzichtige Ondervleugels zyn , ' even
als by de meefte andere foorten dezer
Claflè, gefteld. De blinkende koleur
is echter zo geel niet, als aan den Schro-
ter of het vliegend Hart:, noch zo
graauvv, als aan den Maikever, en de
jboofdaderen zyn hoog oranje-geel,.a/rf.

i65. Het Wyfje zal zich , onfeilbadr,
naa de paaring, onder de atirde begee-
ven , en 'er zyne Eieren in leggen , ald.
167. welke redelyk groot, en grooter
zyn , dan een gierftekorl , eenigzins
langwerpig rond, glad en witgeel van
kcleur, aan het eene einde iets ftom-
per, dan aan het andere, ald. aantn.
Uit deze Eieren zal dan ook een IVbrm
voortkomen, genoegzaam gelyk aan al-
le andere Wormen dezer Claflè, welke
zich ruim 3 jaaren onder de aarde met
de wortelen der plantgewaflèn voeden ;
hierop zich befluiten in een , uit lym en aar-
de, door hem zelv' toebereiden bal, en
in eene Pop veranderen , en de daaruit
voortkomende Kever, fchoon hy reeds
in Jatiuary oiFcbruary zyne volmaakt-
heid bekomen mogt hebben , zal in de
maand July eerrt uit de aarde te voor*
fchyn komen, ald.'iGj.

K.

Kameel rups , C^e ,) benevens haar e ver»
andering tot in een (Nachtvlinder der
TWEEOE Classe, I. 399. enz. Deze
benaming is genomen van de uiterlyke
gedaante der Rupfe^ welke, zo ten op-
zichte van haaren dunnen en gekromden
hals, als uit hoofde van de 2 bulten of
bochels op den rug, taraelyk veel over»
eenkomft heeft met -de gedaante van een
Kameel t ald. 299. Anders zou men
haar ook den naam vsn Zadelrups kun-
nen geeven, wegens de beide hoogten
van den rug. De Eieren , waaruit deze
Rupftn voortkomen, zyn klein, rond
en groen , ald. 300. Van den middel-
baaren ouderdom tot de verandering de-
zer rupfe in eene Pop, verandert zy,
ten opzichte der gedaante en koleur ,
nergens anders in, dan dat ze groeier en

fcho®-

B L A D VV Y Z E R.

Hl

fchooner werde. In haare vollcomcri
grootte is zy ij diiim lang. Di bo-
venvlakte van den Kop is gansch plat,
bruin van koleiir, on door middel van
eene Imalle heldere linie, die midden
door den bruinen grond loopt, in 2
ovaale deelcn verdeeld. De I/a'i is
zeer dun en buigzaam; maar het Focr-
lyf wordt allengs dikker. Van den
Kop af tot aan den eerften buk ziet
men van boven een bruinen itreep, die
tegen de hoogte blaauwachtig eindige.
Beneven dezen is 'er, op ieder z^-de,
nog een blaauvviichtige ftreep, en de
ondervlakte van het vocrlyf is bruin-
achtig. Roozenverwige üreepcn loo-
pen, op de ringen, overdwars, fchuins
opwaarts, van den eenen tot aan .den
anderen. De beide fcherp ojiloopende
Bulten zyn van vooren donker-rood-
bruin, en de bovenranden met cenroo-
zenvervvig boordzel voorzien ; hoev/el
aan zomniige dezer rupien de ccrlle
bult van vooren eene bruine kolcur, en
de volgende eene . blaauwachtig-graauwe
kolcur heeft, ald. 301. en aanvi. Aan
de 4 ringen, die op de buikpooten rus-
ten, ziet men, ter wederzyde, de ge-
woone Spicgelpuntcn. De Pooien zyn
bruin van koleur. De a laatlle ringen
zyn uitneemend fchoon geelü;htig-rood,
en wederzyds met oranje-geele vlakken
vercierd. Ten tyde haarcr verandcrirge
verheft zy haare fchoonc Icolcur, en
maakt in de afgevallen bladeren een wit
Spinzelt ald. 302. De Pop blyft den
winter over liggen , en in de maand
Mat van 't volgende jaar komt eerft de
Vlinder te voorfchyn. Het mannetje
en wyfjs verfchillen alleen in de dikte
van het achterlyf, en de breedte det
Sprieten. De buitenrand van alle
vleugelen is cicrlyk rond uitgefchulpt ,

en de halve rondjes aan den boven-
vleugel zyn bruin, waarlangs, inwen-
dig, eene HOii; donkerer-bruine linie
loopt. De prondverwe der Dovenvleu-
gelen is geeliiduig-bruin, en valt naden
voorflen rand in 't bruinüchtig-graauw.
De grondvcrwc der Ondcrvleugeh i-^
bleek-graauw, doch n.i den buitenrand
bruiner. Dg uirgcfchulpte buitenrand
is bruiniichcig-graauw , en inwendig mcc
eene donkere linie omgeeven. liet Ach-
terlyf \% bruinachtig, maar de grond-
vcrwc van het Voorly f nog iets helderer.
Dit laatide heeft, van boven opden;ug ,
een lielder-graauw , zwart en wit bezoomd
uitgehold vierkant. De Sprieten z\n
geel-bruin , ald. 303. De Vuorpoctcn
zyn donkerer of bruiner, dan de overi-
ge 2 paaren, wier kolcur gratuiwiichii-
ger is, ald. 304.
Kéi'iieleon, van dezen zegt men, dat hy
van de lucht leeve, zonder dat hem ee-
nig voedzcl wordt gegeeven , maar ook
eindelyk (Icrft, lil. 151. aanm.
Kamillen rups , ide byzouder fchsone ,
groene,) met roode dooruiichttgi fph-
zen^ b:hoorende tot de tweede classb
t/iT Nachtvlinders. De Aop is bleek-
groen van koleur, en heeft van vooren
'een winkelhoek, die door eene witte
linie wordt geformeerd. De grondver-
we zo aan het/)/, als aan de \6 poo-
ien is fchoon groen. Over het midden
van den rug loopt eene witte linie , in
de lengte, en ieder lid is nmc eenigc
doornachtige fpi'zcn bezet , behalve het
o een den hals uitmaakt. Dit gedeelte
heeft een paar bruinroode verheve vlak-
ken, en ter wederzyde (laat nog een
roodbruin punt in 't zelve. De ij-iitzen
der overige ringen zyn ook bruinrood ,
ftaande paariwyze op byzondere geel-
achtige hoogzels, te zamcn, en de
L fpit-

t2

A L G E ]M E E N E

fpitzen van het achterfle lid zyn groo-
ter, dan die der voorde leden. Deze
Rups was op de Kamille, in de maand
Auguftus , gevonden , doch_ men wil ,
dat ze zich ook op de Avsrom ont-
houdt, III. 252. Iti haaren volwaflen
ftaat beloopt haare lengte weinig meer ,
dan I5 duim. By haare verandering
kruipt ze in de aarde, en mengt onder
haar Spinzd iets van haar verwelkt voe-
der. De Pop heeft in den beginne door-
zichtige groenachtige vleugelitheden ,
doch ze worden naderhand donkerer. Het
overige /yf is roodachtig. bruin , en am
het laatfte lid zit een fliartpunt. D:ze
Pop viel den iSchryver uic de hand op
den grond; zy kreeg eene wonde aan
den Kop, en was bedorven, zo dat
hy den /'//«o'^r niet kon bcfchry ven,
ald. 253.

Kegel rups ^ zie Pinnen rups..

Keizers , zie Befmet vlieg,

^eiiiel-rups , zie Kameel-rups.

Kemnerken, zie Eigenfchappen.

Kenmerken van alk Inj'eBen. Deze zyn
vier in getal. Het eerjle is, dat zy gee-
ne ribben of graacen hebben , gelyk men
in andere dieren befpeurt. Het txveeds
beftaat daarin, dat de Infeclen of met
een Zuiger of Angel voor/iien zyn, of
:net een Bek, die niet, gelyk by an-
dere Dieren , van onder na boven ,
jnaar altoos overdwars , of van de
rechte na de linke, en van de linke
na de rechte zyden geO'ooten en geo-
pend wordt. Hiit derde kenteken is ,
dat de Oogen altoos onbedekt worden
bevonden , dewyl hen de 00 j;Icden ont-
breeken. Het vierde kenteken belbat
daarin, dat de Infecten niet, gclyk an-
dere Dieren , ademhaalen door den mond
of de neus, maar of door het laatlle
Ijdj, cf door dè openingen aan- beide de

zyden van het lyf , die «SpiegelpuRten of
Adem • en luchtgatan worden genoemd ,
waardoor ze de lucht inhaalen en uit-
blaazen, I. * 2, en III. 267. 26S.

Kever , (een fchoone dof-groene,) met eene
Oranje-geek be zoom ing, II. 27. enz.
Deze Kever hscft geen den miiillen
glans , maar is over het geheel dof-groen,
en fchynt als met flavveel overtoogen.
Zyne vleiigeldekzels hebben een cierly-
ken Oranje-geelen zoom, die ook wel
om het borflft'uk heen loopt. Hy heeft
zeer dunne en tedere poot en, dis alle
zes, benevens de ganfche ondervlakte
van het lyf, fchoon groen , maar iets
glanziger van koleur zyn , ald. 27. De
ringen v.m het achterlyf vertoonen, ter
wederzyde, heldere Oker geele vlakken.
Cl) vooraan is een helder hoekpunt te
zien, ald. 28.

Kever, (^een buitengemeen fchoone goud-
en rood-koleurige , blinkende^ driewerf
gihoornd:) II. 29 enz. De Kop is
plat en breed , en met een fcherpen rand
voorzien. Midden op dien flaat een lan-
ge fpits toeloopende Hoorn , byna recht
opgaande, en zwart van koleur. De 2
kleine Oogen zyn bruin. Het Borfiftuk '
is zeer dik. Ter wederzyde van dit ziet
men, na vooren, een hoorn, die van
Onderen breed, van boven fpits toeloo-
pend, aan de zyden fcherp en zwart-
koleurig. is. De Vleugeldekzds zyn
hoog-rood , met veele verhoogde- en
verdiepte ftreepen doortoogen. De gan-
fche ondsrvlakte is, benevens het ach'
terlyf, zvvart-bruin, en die koleur heb-
ben insgelyks de 6 eenigzins korte poo-
ten, ald. 30. 31.

Kever, (een donker-roode ,") iviens boven-
vleugels met zwarte vlakken en punien
zyn^bcfpreukcld , II. 27. Deze K'evsr
is geheel dof-rood, zonder eentgen.

glans,

-B L A D W Y

Z E

r»

8^

glans, eri zo ziet 'er ook de ondervlak-
tg van bet lyf uit , maar de 6 l'coten
zyn iets donkerer. By de gewricliten
van de met zwarte vlakken bcCprenkelde
vkugeldekzeh ziet men , van voeren ,
ter wederzyde van het achteriyf, ecnc
harde fpits, tot aan den laalltcn poot
voortlüopende , ald.
Kever, (de groot e zivart-bruine ,") II.
55. De ganfche bovcnvlahte van zyit
lyf is, benevens de 6 Pootcn, blin-
kend zvvart-bruin van koleur; maar de
ringen van zyn acbtei lyf wat helderer
bruin, en 7.0 vcrtoonen zich ook de
hairen , war.rmede de tndervlakte vsn
'de bord bezet i^: de eenigzins kleine
Sprieten hebben inaar kleine blaadjes
of kolijcs, ald.
Kever., (de klc'me^ Hinkende^ zivarte-,
met zvitte punten belprcnkddè^ II. 28.
Deze is juill niet recht zwart, maar
zyne koleur valt, wegens haaren glans
eenigzins in 'c kopervcrwigc, en is,
zo wel op de dekvkugels , als op het
borfifiuk, met witte punten, van on-
gclyice grootte, vercierd. Het ganfche
lyf is aan de ondervlakte met tedere
hairtjes bezet. De voorde Pootcn ,
even als de overige, zyn pik-zwart,
ald.
i'.cver , (_dc kleine zwart-blinkende glad
de ,) met oker-bruine vcrcierzelen , II.
29. De ganfche bovenvlak-e van zyn
lyf, en de Kop^ benevens de 6 Poo-
ien , zyn zwart-blinkend. Door het
midden van den kop en het halsfchild
loopt eene tedere line, die zich tot in
den fluithoek der beide vleugeldekzcls
uitftrekt, en het fchild van den hals
■is oker-geel bezoomd. Het achteriyf
heeft eene oker-bruine koleur, die
echter eenigzins in 't roode valt. Het
achteifte lid is met 3 zwarte vlakjes

vercierd , wanrvan het rfiiddelde het
grootde is. Aan de achterlle Pootcit
hcefc hy een dubbelen haakvornii^en
kbauw , ald.
Kever, (_de rood bruine ^ met witachti-
ge punten befprenkcld , en met rood-
dchtig-Leele hairen bjgroeiJ , li. ü8.
De Koj), het Borftjluk en de Dek-
vkugels zyn eenigzins doforuin-rood;
en deze zo ' wel , als gcene , is met
vecle bleeke okergecle punten, van
onderfcheidcn grootte, vercierd. Op
zync boven- en ondervlck-te , is hy
met biceke cker-geelc hairen begroeid;
de Oogen zyn zwart, en de 6 Poolen
zvvart-biuin , alle met veele okcrgeele
hairen bezet, ald.
Kevers, zyn die Infecten, welke harde
dekvkugels en 6 Pooten hebben, en
uit een zcspootigen IForm voortko-
men, die in eene Pop verandert, If>
1. Zy worden verdeeld in 2 geflich*
ten, Aard' en Water-kevers , ald. 1.
CldJJen derzehe zie by Claffen.
Kcjer xvorm, die op de l/'ilge bladeren
aafi ^ benevens den daaruit voortko-
menden blaauvjen Blad-kever , met
een groenen iveer'chxn , beboorende tot
de DERDE Classe der Aardrkvers,I1.
131. Deze IVcrm verandert tot vier-
maal toe van huid, en zync lengte
lal omti'ent een vierde van een duim
uitmaaken. Het Lyf is fpoelvormig,
meer breed, <lan rond verwulfd , en
van vooren en van achteren puntig.
De kop , de hals en de ó korte poo-
ien zyn zwart; het grootfle gedeelte
van het lyf oker- of firoo-geel , ca
met veele tedere zwarte (lipjes ver-
cierd, maar de achterfle fpits isgansch
zwart. De tyd der veranderinge nade-
rende, kruipt hy onder de ilruiken,
en wordt, sjonder zich in te fpinneny
L a eer.e

«4

A L G E >.I E E N E

ccne bleek-geele kleine Pop, die mee
zeer tedere , naauwlyks zichtbaare ,
zwarte puntjes is befprenkeld. Wci Ke-
ver t je ^ daaruit te voorfchyn komende,
is lan>;vvcrpig rond, donker blaauvv van
koleur, met een groenen weerfcliyn ,
zyne ganfclie ondervlakte is ?Avart , welke
koleur ook de 6 tedere pooten, en de
niet kleine kolfjes voorziene Sprieten
hebben. Het bcvTuchce Wyfje legt zy-
ne Eieren aan de Wilgebladeren oF
derzelver fteelen, en naa verloop van 8
dagen komen de jonge Wormen al we-
der re voorfchyn. Het Kevertje is, on-
der zyne harde vleugel Jekzels, met dun-
ne doorzichtige vleugelen voorzien ,
ald.

Klapperman , of

Khpper Sprirghaan , mat 2 hoogroode
ondervkugelen , II 390. enz. Deze
heeft, gemeenlyk, eene bruine zwart-
befprenkelde grondvcrwe, maar aan de
i^pringpooten ziet men cttelyke heldere
vlakken , en het ganfche lyf is gemeen-
lyk het donkerite. Wanneer men hem
te na komt, zal hy niet alleen zyne
fchoon roode Ondervkugelen laaten
zien, maar ook een ratelend geluid
maaken, het welk aanleiding geeft, om
hem den Klapperman te noemen. De
BovenvJeugets zyn Oksr-brnin, en met
donktre vlakken befprenkeld; net Lyf
is ieis donkerer, en meeftal cenkoku-
t\y. De Springpooten '/yn het helder-
fte, maarhecjben aan de bovenfchenke*
len zeer donkere vlakken , en hun lan-
ger dunne deel is aan het einde half
zwart-graauw, ald. 391. De Eter en
2yn ble k -groen, en blyven den gan-
fchen winter door, in de gaten en
fpleeten der aarde, tot in het naaftko-
mend voorjaar liggen, ald. 392.

Kleej -[pinnen f zyn zodanige, welke ge.
nieenlvk aan de muuren of wanden , als

nicde can de hoornen of anJere ge\Ta';-
fen, met uitgefirekte pooten, zo vaft'
zitten , als of zt 'er ann gekleefd waren,
en in die geftalte op haaren buit loeren.
Zy behooren tot de vyfde ClaJJe, zie
hy ClajJ'en der Landjpinnen.
Kl-ine, (^het,') groene, bultige Rupsje,
benevens deszelfs veriindering tot tn een
Dagvlinder der tweei.e cla«se, I.
102- enz Dit Rupsje houdt zich aan
de Sleën en Pruimeboomen op, wel-
ker bladeren hetzelve tot f^^yze verUrek-
ken. Op ieder van de 6 middelfte rin-
gen befpeurt men een paar fpitze hoog»
zeis of bulten, tegen over elkander
Üaande. Het zeer klein, rond en blin-
kend geel van koleur hoofd heeft een
paar zwarte punten , die de Oogen zyn ,
en boven den mond ziet men nog een
klein zwart vlakje. De koleur van het
Lyf en de 8 paar pooten is bleek gras-
groen , ald. 102. Haare volkomen
grootte is omne-t een halve duim , of
iets meer. De gedaante der Puppe is
ongemeen dik. Voor aan haar hoofd is
eene groote hoogte , die zich in 2 klei •
ne knopjes verdeelt , en van boven wit
is. De overige grondverwe is zwart-
achtig-bruin. Naa 14 dagen komt 'er
de Vlinder uit te voorfchyn, wiens on-
derde zyde olyf-bruin is. De buitenrand
der vleugelen is cierlyk uitgefchulpt, en
met een helder graauvv boordzel be-
legd, ald. 103. langs het welke, bin-
nenwaarts , eene tedere zwarte linie loopt.
De Voorvleugel heeft, behalve een
fmallen blaauwen dwars'lreep , en 3
aan den buitenrand naafl: elkander ftaan-
de Oranje geele, kleine ronde vlaVjes,
geen ander cieraad; maar in den ach'
tervleugel ziet men nog een byzonder
blaauw boordzel. Hierop volgi een
breedc Oranje-geele dwarsftrfep , die na
den^ Voorvleugel wat fmaller toeloopt.

Door

B L A D W Y Z E R.

H

Door her mi'don van dezen vleugel
loopt ook een heUcr blaauvvc dwars-
üreep. Het Z,j/> '^^ ^ Pooten en liet
//oo/^, (uitgenomen de zvarte Oogen,)
zyn aan de onder/'.yde htlJer j;ra;nuv, en
van boven donker olyf-bruin , zo als de
Vleugels, a/d 104.
Kleine, (hef dhke,) en van boven ronds
roozenverwige Sdiildrupsje y dat op ds
Eikebladeren aafl, benevens deszelfs
verandering tot in een Dagvlinder.
der TWEEDE Classe , I. no enz.
Deze Rups beloopt, in haare volwas»
fen grootte, zelden meer dan een hal-
ven duim. Op dtn ronden Rug is ze,
toe aan den bals, roozenverwig , welke
koleur, op de zyden en ondervlakte,
in eene iets bleeker en groenachtig-geele
verandert. Op het midden van den Rug
ziet men zo veele donkere, langwerpi>
ge, en iets verheven pukkeltjes, als 'er
ringen aan het lyf zyn, en aan ieder zy.
de ook even zo veel driekantige groen-
achtige vlakjes in ecne rechte lyn. Met
Kopje is klein , zwart-blinkend en iets
ingetrokken. De 3 \>^'&ï voorpoot en z'^n
fpits en zwart, en de 4 paar andere
graauw en ftonip , ^ild. 11 o. De tyd
haarer veranderinge naderende, veran-
dert ze niet alleen van koleur, maar
trekt ook een band, uit veele tedere
draadjes beilaande, om het lyf. 'Dg Pop
is bruin-rood, en de vlakken, die te
vooren groen waren, zyn nu zwart-bruin,
Naa 16 dagen komt 'er de blinder uit
te vourfchyn , zynde de grondverwe des
Lyfs eti der 4 vleugelen zwariiichtig-
bruin, maar de Foo' vleugels wat don-
kerer, dan de Achte: vleugels. In de
cerfien ziet men eene zeer fchoone
hoog-blaauwe vlak , met een violet ko-
leur! en weerfchyn , ald. iii. De
iuitcnraml der vleugelen is met een wie

r-nJje bczoomd, en de 2 achtcrile
hebben 1 uitlleekende fpitzen. De
Ondervleugels hebben een gecl-blinkcn-
den, helder - groenen grond. In den
Achtervleugel ziet men, kort aan den
rand, eene tedere zwarte linie rondom.
Naaft deze is eene witte linie, en aan
den punt ftaan 1 ronde, fchyfvormige,
oranje-geele vlakken , waarvan de
gniotile met een zwart puntje in het
midden is voorzien. De zwarte 0»-
gen zyn met een witten ring omzet;
de kolfjes der Sprieten zyn geel-bruin,
en de 6 Pnoten hebben eene bynanog

■ helderer koleur, dan de vleugels van
onderen, ald. 112.

Kogtldkr ^ (bet ^0 genaamde') III. 560.
enz. Zodanig een dier beftaat uit eene
foorc van ecne geelachtige, kogelron-
de en doorzichtige Blaas ,• wier bui»
tenhuld overiil, met tedere, en insge-
lyks doorfchynende wratjes, doch niet
al te digt by een, bezet is. In 't
binnenfle van dien Kogel is noch
hart, noch maag te bemerken, noch
iets, dat men voor eenig ingewand
kan houden; maar in dien Kogel ziet
men weer andere kogels, van de ei-
genlle geflalte, als de groote, maar
wel 5 maal kleiner in den omtrek.
Deze zyn veeleer donker-geel, dan
zwart, en worden voor Jongen ge-
houden , ald. 567. Deze jongen
worden, binnen 8 dagen, zo groot,
als het oude Kogeldier was, ald. 568.
Die Kogeldier kan , naar maate het op
deze of geene zyde, een of meer zy-
ner kleine pypjes opent, en lucht of
water. ui:fpuic , naar deze of geene zy-
de om zyn As draajen,- zich teffens
voor- of achterover , na boven cf na
onderen beweegen, ald. 569.

L3

Kosl-

B6

A L G Z BI E ENE

Koolrups , (gcde en grrawxe ,") zie Sicha^
delyke geel e en graawxe Koolrups.

Koolrups ^ de kleine d)f- groene Kool- en
Kruidriips, henevens haar e verande-
ring tot in een Dagvlinder ^er twee-
de Classe, I. 92. enz. De ^Eiexe/i
waaruit deze rupfen voortkomen , heb-
ben eene kegelvormige gedaante en gee-
Ie koleur; 2yn niet glad, maar me:
veele inkervingen , vooren en verhcve
ribben, alle naar de lengte van het Ei
ftaande, van rondom voorzien, dld,,tn
aamn. Binnen 14 dagen komen 'er de
kleine groene rupsjes uit te voorfchyn ,
welke zeer fpoedig groejen , en zyn , in
haaren volwaflèn flaat, niet veel meer,
dan een duim lang. Deze Rups is in
't geheel groen van koleur, over den
Rug en op de zyden donker dof-groen ,
van onderen en na den buik wat helde-
rer of bleeker. Het Hoofd is klein, en
rond, loopende vsn het zelve tot aan
het einde van 'c laatlle lid een helder
geelachtige flrcep over den Rug. De
'fpitze voor- en Üompe huikpootcn heb-
ben dezelfde groene koleur als het Lyf:,
het welk alom met tedere en korte hair-
tjcs is bewadcn , aU. -93. De grond-
vtrwe der Poppen dezer ioorte is by al-
le niet eveneeiis. Deze is groenachiig
graauw. \'an de voorfce punt tot aan
liet fpiis achtereinde loopt ecne geele
linie, in dezelve (laan ^ voor aan op
\ hoofd, op ieder zyde, a zwarte flip.
pon. De Poppen., in den Zomer uit-
komende, hebben zelden meer, da!;ii4
dagen ter veranderinge noodig. De
Acht ervkii gel \.\n den Vlinder is, op de
.ondcrzyde., bleek of .zwavel-geel, en
met veele donker-graauwe Ib'pjes be-
fprcnkeld. De P'oorvkugelh wit, maar
aan den buitenkant word men eenebree-
jtle, helder- geele vulling, en naail deze,

na beneden, eene meer hoekige, dan
ronde donker-graauwe vlak gewaar ,
welker wedergade aan den rand des
Achtervleugels llaat. Het /,_}ƒ, -als
mede de 3 paar Ponen ^ zyn wit, en ta-
melyk hairig. De Oogen zyn blinkend
groen, en de Sprieten wit, maar de
kolfjes graauwachtig, ald. 94. 95.
K<,')lrups^ de Pchadelyke, gladde., bruine
Kosl- en Kruidrups ., benevens haare
verandering tot in eea NachtvlindTiR
der TWEEDE Classe, I. 335. enz. De
Eieren, waaruit deze Rupfen voortko-
men , zyn in 't begin meer geelachtig ,
<ian groen, mitsgaders van onderen,
daar ze vall zitten, iets plat, en ron-
dom mer veele- tedere ribbetjes vercierd ;
doch krygen , vervolgens , eene bruin-
achtig-graauvve koleur, /?W. 337. aamn.
Als eene dezer Rupfen haare uiterflc
grootte heeft bereikt , die onTrent 1 k
duim beloopt, dan is de koleur van
haare huid graauvv-achtig - biuin. De
Kop is blinkend gcelachtig-bruin : over
den Rug loopt een donkere breede
ftrcep. I)e Spiegelpunten zyn wit , en
de Püoten hebben eene bruine koleur,'
üld. 338. Zich onder de aarde tot
haare verandering bereidende, verandert
zy, naa verloop van i^ of 14 dagen,
in eene Pop, waaruit de Vlinder cex?i
in de maand Juny des volgend^^n jaars
voorkomt. De grondvcnve van deszelfs
Vo-jrlyf, der Poolen en bovenvleugelen
is geel-bruin. In de laatlle ziet men
veele graauwe, zwarte witte en geele
linien, vlakken en flreepsn. Midden
in den Vleugel ilaat eene witre en zwart
geboorde vlak. Het Vooriyf is digt
met hairen begroeid , ald. 339. De
Sprieten zyn lang en haiivormig,- en de
' Oogen Iclaitterend bruin. De Onder-
vle-jgeleu zyn blinkend helde.'--graauv/,

en

B L A D \V Y Z E R.

«7

on het Achterlyf'x^ gecliiclnig bruin. D^
Vleugch zyn aan den biiitcrjrand Oker-
geel bezüomd, en hec öc/'/cr/vA is alom
met haircn bezet, waarvan die op de
bovenvlakte iets donkcrer zyn , dan de
overige, aU. 240.

Ko:)lrupsje, hei kleine Kool- en Snlude-
1 tipsje , met deszeJfs veratidering tot
in een B'lotvlindcrtje van de \1:Rüs
Classe der [^aciitvlimjers, 1. 539.
enz. Deszelfs groette komt zelden bo-
ven \ duim. Hec heeft eene groene
koleur , en is met het t;evvoon getal van
Pooten voorzien. Schoon het veelal
inet een wit Spinzel bedekt zy , veran-
dert het in eene ranke, heweegelyke en
ckcrg^ele Pop, zonder llaartpunr. Uit
cezelvc komt, naa 2 of 3 weeken , een
I^'aihivlinddrtje te voorfchyn,- waarvan
oQi\m\\Qljoveiivleugcls, aan den achter-
rand, naar de lengte graauvv zyn, doch
het groorlle en voorile deel derzelven
k bruin. De Onder-vleugels zyn , even
als het ganfche Lyf, graauw; en de
Sprieten hairvormig. De 6 Pottenzyn
bruinachtig van kolei'.r, en zonder hai-
rcn aan de bovenfchenkcls. De Kop
is met donkere Odgen voorzien , en heetc
van voüren een klein baardje, ald. 539.

Ko'jlzwarje. , (eenzaame Doornrups ,) zie ,
Doorraüps , ^eetizaaiiit Koolziuarte.')

Kocrnhytersy zo worden de groote foor-
ten van IVaternimphcn genoemd, om
dat vcelen van gedachten zyn , dat deze
Infecten hun voedzel trekken uit de
Koorn-airen. Doch deze naam wordt
hen ten onrechte gegeeven , nademaal
zy noch het Koorn, noch de dorre rys-
jes lot fpyze gebruiken, maar die ver-
kiezen, wanneer ze willen ruften j. II.
187.

Koormvolven , zo worden de Koórnwor-
men op eenigp plaatzen. genoemd,, ter

oorzaakc van de fchade, die zy het
graan toebrengen, I. 542. canm. zie
verder Koormvorm.
Koorn%vorm , [de (chadelyke , welbekends
witte ,) benevens zyne verandering tot
tn een Nachtvmndertje der vierue
Classe , I, 541. e?iz. De Eieren ,
waaruit deze Kooriiixiormen voortko-
men, zyn ovaal of eirond, dat is, aan
hec een einde een weinig fpitzer, dan
aan het andere, ald. 5^1. aanm. De
uiterde grootte van dezon Koornivorm
beloopt in de lengte 4 of sliiiien, of
omtrenc ccn halven duim. Deszelfs
koleur is helder Oker- of Icdcr-geel , en
de 8 paar Poolen hebben ook die ko-
leur. De Kop is bruinrood, en op
den Hals zyn een paar voorwaards ge-
kromde dwarsllrecpjes te zi^n. In de
maand yJuiufius of September zoekc
hy eene bekwaame plaats, om zich in
te fpinnen, hec zy tuflLhen de fparren ,
balken, of planken der zolders, wier
hout hy onder zyn Spinzel vermengt,
ald. 414. In dit Spinzel blyfi de VVo^to,
zonder van gedaante te veranderen, en
zonder eenig voedzel tot in den volgen-
den m^mdMaart ofJpril,]^ zelf:, wel tot
in M^i: maar verandert naderhand in
eene Pop, wier voorfte deel, met de
Vleugel fcheden , donker-bruin , doch
het achterlte deel mee zyne ringen veel
helderer is. Hec laatfte lid heeft een
paar fpitze punten. Drie weeken daar-
naa komt de Flinder voorden dag, wel-
ke met fmalle bovenvleugels is voorzien,
die een witten grond hebben , met
zwarte en geelachtig-bruine vlakken bc-
(tjrenkeld, en van achteren mee een als
uit franje beftaanden zoom vercierd,
ald. 515. De Kop is rondom de Oö-
g^« met hairftof begroeid ; de Sprieten
zyn hairvormig. De 6 Poolen zyn

bruin.

88

.A L G E M E E N E

bmin en wk befprenkeld. De Onder-
vleugels hebben eene bleeke graainv-
briiine koleur , en zyn aan den achter-
rand met een breed vedemchtig boordzcl
van mceftal dezelfde grondverwe voor-
zien, ald. 515.

Krabbe , zie Zee garnaal.

Kreeften behooren , wegens alle kente-
kenen, onJer de Infecten, III. 0.67.
enz. Zy leeven allen voornaamlyk in
het water, al is het, dat ze ook bui-
ten het zelve, zoo 't niet te warm zy,
nog een tyd lang kunnen leeven , 0/^/.
268.

Kreeft [lakken, zie Slakken-kreeft.

Kreefts oogen , ^ deze vindt men niet al-

Kreeftfieenen , J toos in de Kreeften ,
maar de rechte tyd , om ze te vinden ,
is de Zomer, vooral in de 3 maanden
Juny , jfuly en /lugujïusy JII. 293.
Altoos zyn 'er dan in ieder Kreeft a
fteenen, en leggen ordcntelyk aan de
zyden der maage, niet verre van de

. groene ftof. In het begin zyn ze tame-

' lyk klein, hebbende naauwlyks de groot-
te eener Linze , en geen grooter dikte,
dan van een dun plaatje. Zy neemen
geitadig toe in grootte, en als de nieu-
we fchaale volkomen hard is, dan heb-
ben ook de fteenen hunne volkomen
grootte bereikt, ald. 296. Waartoe
deze fteenen den Kreeften dienen, en
van waar zy hunnen oorfprong hebben ,
hierop kan nog niers waarfchynlyks wor-
den voorgedraagen , ald. 16^. i6c).

Krekels^ deze worden by de Springhaa-
nen gerekend, om dat ze voornaamlyk
drieèrleie cigenjchappen met elkander
gemeen hebben, i.^ Beide zyn ze van

• achteren met Springpooten voorzien.
a.) Zo dra het mannetje zo wel der
Sprlnghaanen, als der Krekels, zyn vol-
komen wasdom heeft bereikt, zoekt het

zich te paaren, en maakt, om het wyf-
je te lokken, mee zyne vleugelen een
fcherp en trillend geluid. 3.) Deze
tvvecderleie fchcpzels gebruiken ook ee-
nerlci voedzel , gras , loof , graan ,
fchorfen, wortelen enz. II. 256. Zie
verder Hiiiskrekel.

Kruidrups , (de kleine def-groene ,") zie
Koolrups y (de kleine dof-groene.^

Kruidrups, (de fchadelyke ,") zie Kool-
rups, (de fcbadelyke ,') enz.

Kruisfpinnen , worden zo genoemd, oth.
dat zy op de oppervlakte met verfchei-
de witte vlakken vercierd zyn , die in
zodanig eene orde ftaan, dat ze in het
midden verfcheide Kruifen formeeren,
IV. 195. Zie verder by Clajfen der
Landjpinnen.

Land- en ISacbt-niwpb wordt dat ge-
vleugelde fchepzel genoemd, het welk
door de verandering uic den Mieren-
roover voortkomt, on dat het niet al-
leen eene Libelle , of zo genaamde IFa-
ter-nmph gelyk is, maar ook uir een
Aardvjorm gebooren wordt, en dat
dezelve flcchts by nacht, en niet by
dag gewoon is te vliegen , III. 96.

Land-infecten worden genoemd in tcgen«
ftellinge van IVat er •infecten. Daar zyn
Land-infecten ^ die veranderen , en niet
veranderen. Onder de Land infecten ,
die de verandering ondergaan, hebben
zommige 6 Pooien:, andere 10 en 16
Pooten; wederom andere, die 18, 20,
en 22 Pooten hebben. Onder d^^ Land-
infecten, die niet veranderen., hebben
eenige 6 Pooten, gelykerwysde^/yf^w^*
haanen , Krekels , fVeegluizen en Lui-
zen-, acht Pooten hebben de Spinnen en
Ziertjes; tien de Scorpioenen; meer

dan

B

A D W Y Z E 11.

89

klin tkn de Vceivocten of Polypen ,
-■de Oxelvjorm enz. Geene Poolen heb-
ben eindelyk de Pieren, Lindwotmen,
Aardjlakken enz. I. Voorrede * 3.
-Landkaart -vlmder , zo zou men den
PTmdtr ^ uit de gladde^ hruin remde
Rups voortkomende, uit aanmerking
zyner bovenvleiigels , gcvoeglyk kunnen
noemen, I. 45 iJ.
Landkr^eften , zie ylardkreeften.
Landmeetcrs , zo noemt Reaumur (Tom.
I. Mem. 2. pag. 71.) Aq Spanriipfen ,
doordien ze, by ieder fchrede van haa-
ren zonderlingen gang, haar lyf even zo
op den grond voortzeiten, als een
Landmeeter zyne Ketting doet, I-5i4«
Landmyten , daarvan zyn verfcJieide foor*
ten: als 1.) de in 't gemeen zogenaam-
de lan^bjen'ige Spin; 2.) de hoogroo-
de Aardmyt, die men in 't voorjaar des
zomers op de Akkers en velden ver-
neemt; 3.) de Kaas-niyt o^ Maai ;/[.)
ócln/ecten-mytf welke aan de Homnie-
len. Kevers, enz. gevonden, en voor
eene foort van Luizen wordt gehouden ;
5.) de Myt der planten en kruiden ,
en 6.) de kleine Myt, die zich in de
aarde onthoudt, III. 1^5.
■Land-nimph , {de grootfte Jnlandfche ,•)
III. 117. is aan die uit den Mierenroo-
ver in mecfl alles gelyk , uitgenomen de
grootte en vleugelen. In deze vleugels
naamlyk zyn geen bruine vlakken,* ze
zyn zo doorzichtig, als glas, en heb-
ben, nevens de 2 hoofdaderen, welke
met veele korte zwarte fireepjes vercierd
zyn, ontelbaare andere kleine adertjes,
ald.
■Land-nimph , (^de kleine ,) met breeds
bruin-gevlakte vleugelen , III. 117. enz.
De Kopt zo wel als de ter zyde uitpui-
lende Oogen zyn bruinrood; maar het
.lange en buigzaame ^chterlyf^ mitsga-

ders het borp/iuk-, donker-hruin. De
Bovcnvleugels zyn breedcr en grooter,
dan de onder fle, en met meer Oker-
bruine vlakken vercierd, ald.
Landnimph, de tixcede foort ^ oCdegroo-
te , bruine , buiicnland/che Land-nimph ,
III. 116. enz. Deze is ccne Indiaan-
fcbe foort , en is aan die uit den Mie.
renroQvcr gelyk , uitgezonderd de VlcU'
gekn. Deze zyn niet zo doorzichtig,
maar over 't algemeen Oker-bruin , met
donkere vlakken befprenkeld, €n daar-
enboven veel treeder. Haar Kop is
met gansch andere Sprieten voorzien.
6 Pooten dezer I^imphe zyn leenig en
bruin ; de ondervlakte van het lyf is
met veele geelachtig-bruine hairen be-
groeid, en aan het borfiduk en den kop^
ziet men eenige dergelyke donkere hai«
ren, ald.
Landnmipb, (de kleine.,') met den lan^
gen bals., III. lai. enz. De Kopii
wat langwerpig ; heeft aan de zyden a
verre uitpuilende Oogen; en van voo*
ren 2 , niet zeer lange, tedere en hair-
vormige Sprieten. De hals is met den
Kop bykans zo lang, als het gansche
achterlyf. Zy heeft over het geheel
eene blinkende, donker-bruine koleur,
welke ook de 6 Pooten hebben. De 4
niet zeer fmalle Vleugels zyn doorzich-
tig, vallen eenigzins in 't bleekbruine,
en hebben aan den voorden rand , korc
aan het einde, een donker-bruin vlakje,
ald.
Land-nimphen , de vyfde en zesde foort
dezer Gewesten. Deze beide foortèn
zyn over het geheel groen , en me»
vindt ze van verfcheidcn grootte. De
4 Vleugels^ zo wel, als htt buigzaam
achterlyf y zyn, benevens het borftfluk
en de Kop , van een aangenaam groen ;
maar de beide oogen hebben een fchoo-
M nca

90

ALGEMEEN- E

Ben goudkoleurijren glans. De Sprie-
ten zyn nicc kolfachtig, maar teder,
lan^ en hairvormig , III. iï8.

Landfpinncn. Van deze is 'er eene grootc
menigte ; maar ze konnen nogcans in 5
C/ö^è;; gefchikc worden , lil. 138. Zie
verder by Clajjen der LandfpUmen.

Lantaarn dr aager ^ {cle groot e Weftindl-
fcbe of /hnsrkaanfcbe ^ II. 441. enz.
Bericht van IMejuffr. Mcrian daarom-
trent, ald. 441. 442. Deszelfs grond-
verwe is blinkend, bleek olyf- geel, ver-
mengd met verfcheide donkere punten ,
ftreepen en vlakken. Onder de voor-
naamfte cieraaden telc men de frisfche
roode vlakken, waarvan 'er 2, op de
eerde verhooging aan den Kop , worden
gezien , die de grootfle zyn \ en op de
tweede verhooging befpeurt men nog
a andere , eenigzins kleiner , langwerpi-
ge en ovaal-ronde vlakken ; aan den o«-
ierkant wordt men , ter wederzyde , ook
2 reien even eens gekoleurde vlakken,
in den donkeren grond, gewaar, die
kleiner , doch mede rond zyn , en 2
reien van knopjes verbeelden. Door
het midden der hovenvlakte is, in de
lengte , eene zwarte linie getoogen. Aan
het blaasachtige deel is nergens eenige
opening te vinden, en 't is gansch hol,
eld. 444. Dit heeft hen den naam van
Lantaarndraager doen verkrygen, aan-
gezien het, by nacht, een helder licht
verfpreidc. Ter wederzyde is deze Lan-
taarn , by de 2 reien knopvormige vlak*
jes, eenigzins takkig; achter den eer-
ften en grootften tak ziet men eene hol-
ligheid, waarin de Oogcn liggen, ald.
445. Het balsfcbild is bleek-groen.
Her borfiftuk oi Foorlyf, hetwelk mee -

■ rendtels geel is, heeft, boven in het
jniduen . eene in de lengte verdeelde
ionkerbrain roode, en groote vlak, en

ter Vi-ederzyde is het met een paar klei-
ner vlakken, van dezelfde koleur,voor--
zien. De 4 Fleugels hebljen eene ver-
fchooten geele grondverwe, die na den
buitenrand eenigzins bleeker wordt:
voorts zyn ze met donkere , rood-brui-
ne Aderen doortoogen , die eindelylt-in
veele tedere Adertjes te niet loopen.
En men befpeurt in dezelve, hier en
daar, veele kleine en groote, donkere,
brnin-roode dwarsfeeepen en vlakken,
doch in de a bovenlle ziet men alleen ,
aan den buitenrand , veele dvvarsftreep-
jes, die meer zwart-groeniichcig, dan
donker-rcodbruin zyn. De Ondervkit- ■
ge/s pronken daarenboven , aan hunne •
uiterlte einde, met groote, fchoone,,.
geele Paauwen- of üogenfoiegels, ron-
dom met eene ongelyk breede, rood-
bruine bezooming. Deze 4 vleugels
zyn nog met veele v;itte punten belpren-
keld, die zich als glimhout vertoonen., .
Het Jchterlyf is tamelyk dik , en be*
ftaat uit 8 geele leden, ald. ^4^7. die
elk met -eenige gi-oote en kleine,' rood*
bruine vlakken en punten pronken , doch
de 2 laatlle zien 'er meer wir uit. De
Kop heeft, van onderen, eene traps»
wyze , fpits toeloopende verhooging,
geel van koleur; de rechtuitloopende
Foedzel- angel is rood -bruin van koleur,
heeft aan het einde van zyne fpits eene
heldere vlak; en deze Angel vertoon:
zich, als ware hy ingekorven en ge- -
fpouwen, ö/J. 448. De 6 Pooten zyn
bleek Oker-geel, en met bruine vlakken
befprenkeld. Het uiterfle deel des
Poors belluat in 3 leden, waarvan het
laatfte'-met een dubbelen haakvormiffen
klaauvv voorzien is. Het Lyfis, opzy-
ne Ondervlakte , insgelyks Oker-geel,
welke koleur echter, tuflchen de mid-
dellle eo achterfle Pooten, eenigzins

ia .•

E I. A D \V V Z E IX.

ï)ï

hl 't groene, en aan cc zyJen na het
einde toe in 't roode valt. Op het /\de
lid ziet men een paardonlcercr, vierkan-
te vlakken, alti. 449.
LantaavTj.draager , {de kleine /Iziati-
fcbe üf Cbincejcbe ^ II. 450. enz. Zyxi
fnuitvormig deel heeft byna de Icrgce
van het overige gcheele lyf , zynde meer
vierkant, dan rond, en zo byzondcrop-
wanrcs gekromd, dat het 2 niet zeer
merivclyke hoeken uiimaake. Het heeft
3ene blinkende roodachtig geel-bruine
koleur. Aan dit fnuitvormig deel zitten
de 2 rond uitpuilende Oogen , en onder
ieder een klein gelykvormig donker knop-
je, tufl'chen dit en 't wezenlyk Oog een
derde knopje , dat wederom kleiner uit-
vak, en nader by het Oog zit. Het
Bvrftfiuk oï Foor lyf hceïz, o^» zync bo-
venilakte , ecne blinkende, rood-brui-
ne koleur , met ecnige zwart bruine
vlakken. De grondverwe der 2 bovcn^
vleugelen is fchoon-groen , en ze zyn met
vcele heldere, zo wel overdwars, als
in de lengte uitloopende linicn doorcoo-
gen. In den groenen grond ziet men ver-
fcheide Oranje-geele vlakken, van ver-
fchillende ^rootce en gedaante , «■Z^. 45 1 .
De Ondtrvkfigds hebben cenc recht
fchoone hcoge Oranje geelc koleur, en
aan den buitcnrard eene zwarte bczoo-
ming, welke aan den achterkant allengs
fn^ailer wordt, en te niet loopt. Het
/^chterlyfhcQÏi dezelfde koleur, als de
Ondervlcui.';els; maar het cerlle liJ is
zwart-graauw, en het laatftc lid heeft
een groen deeltje. De otidervlakte van
het fnuitvormig deel is van eene veel
hclderer geele koleur, dan de bovcn-
vlakte. Aan het eerfle 2 paar Pooten
is het fcheenbeen, nevens het eigenlyk
roet deel, zwart; maar de bovenjcbcn-
'kek y.yn oranje-geel , wcike koleur ook

■ het laatRe paar in het geheel I-.e?ft. De
laatile pooten zyn niet alleen de dikfte
en langde, maar dcrzelver fchccnbcen
is daarenboven, aan de buiten zyde ,
met zaagvormige tanden bezet , aU,

Letten [leenen worden eigenlyk aI;^o ge-
noemd, om dat ze eene op h::are flen-
gel llaande, en nog niet volkomen open
zynde Lelie vertoonen , III. 514.

Lcvtc vliegen, zo worden de Vlinders, vut
de Water rupfcn voortkomende , by
veele lief hebbers der Infecten geroemd,
II. 243. aanm.

Lthtlkn, zie Water-nimphen.

Lieven-Heers-'vaormtje , zie Marien-Ke;
ver.

Ligti/ier-rnps , of fchoone, groene ftaart'
rups, benevens Imare verandering in
fe« Nachtvlinder, bchoorende tot de
EERSTE Classe. Dc Eieren y waaruit
deze Rupfen voortkomen , zyn wac
langwerpig of eirond, bleek of helder-
groen van koleur, en van eene gladde
gedaante, 111. 25. aanm. Naa 14 of
16 dagen komen 'er de jonge Rupfcn
uit te voorfchyn , die helder bleek-groen
zyn , doch allengs groener worden. Naa
verloop van 6 tot 6 dagen vervellen ze
viermaal, en naa de 40'e vervelling groe-
jcn ze nog omtrent 10 dagen, ald. 26.
(tar.m. In haaren volwasfcn Óaat is de-
ze Rups 3 duimen en ecnige linien lang.
De grondverwe is over 't geheel fchoon-
groen, ald. 27. De platte en ovaal-
ronde /iVyp , heeft, ter wederzyde, een
purper rooden flrecp, of eigenlyk zo-
danig eene bezoomirg. Nra de 3 eer-
fle leden, waar onder dc 6 k'aawicpco-
ten rtaan, ziet men cp alle de overige,
vi'ederzyds , 7 cvenwydig loopende
fchuinfu flrecpcn. Deze zyd-Hreepen
zyn, in de lengte, van vooren halfpur-
M 2 pet'

pa

ALGEMEENE

per-rood, en in de achcerde helfc wit,
en van onderen eindigt ieder derzelve
met eenige witte punten. De 9 lucbt-
gaten zyn Oranje-geel , en zo zyn ook
de 6 Klaauwpooten geel ,. maar zwart
ïian de uiterfte fpitzen. De 8 florape
luikpooten hebben 3 als het lyf, eens
groene koleur, en zo ook de 2 na-
jchukers. Het laatfte lid is met een
echter over geboogen flevig hoorn, of
eene 'ïitkQhonmgc jïaartfpits , van cene
tamelyke lengte, voorzien, van boven
half purperrood , van onderen , geelach-
tig, en aan het einde donker, ald. 28.
De tyd der verandcringe naderende,
veranderen ook haare koleuren. Zy be-
gint te zweeten, gebruikt geen voedzel
meer, en kruipt in de aarde, alwaar zy
eeneholligheidof verblyfmaakt, en ver-
andert in eene Pop., ald. 09. en 25.
aanm. Deze bezie, tot een byzonder
kenteken , eene korte Jnuhfchede , van
de bord zo ver af fiaande, dat 'er tus-
fchen door gezien kan worden. Het
Stut' oï Staar tpunt heeft veele bypun-
tjes, ald. 29. "De koleur der Poppe
valt uit het koper-roode in 't zwart-
bruine. De Vlinder komt , gemeenlyk,
in de maand July des volgenden jaars
daaruit te voorlchyn. Deszelfs /Ichttr'
/_)ƒ pronkt, ter wedcrzyde, met 6 roo-
zen-koleurige , en zo veele donkere
dwarsdreepen. Het Foorlyfh, op zyne
ganfche bovenvlakte, tot aan den Kop,
volkomen donker zwart-bruin , doch aan
de zyden helder-bruinachtig, gelyk de
Kop. De Oogen zyn tamelyk groot,
bruin en blinkend,- en de 6 Puoten zyn
mede bruin van koleur. De Bovemjleu-
gels zyn cenigzins fmal, en hunne ko-
leur is nu helderer, dan donkerer bruin.
Aan den achcerflen rand hebben ze eene
fmalle bruine bezooming, en zyn met

verfcheide zwarte aderen doonoogen.
De grond der Ondervleugels is roozen-
verwig, en door denzelven loopen» 3-
breede , zwart-bruine dv/arsflreepen ,
ald. 30.

Lindehooms-Pylftaavt , wordt de Flinder
genoemd, wii ds groene, blaauwflaar-
tige. Linden- rups voortkomende , I.
138.

Linden-rups i (de groene., blaauwftasr''-
iige,) met fchninje roode en geale zyd-
Jireepen , benevens haare verandering
tot in een Nachtvlinder der eerste
Classe, I. i-^i. enz. De Eieren è^o.-
zei- rupfe zyn blinkend-helder -groen-
achtig van koleur, en aan den eenen
kant flomper , dan aan den anderen ,
ald. 132. en aanm. De Kop dezer
volwafRm Kups is van vooren vlak ,
fteekt iets boven den -hals uit, van
boven A?its en eenigzins verdeeld, en
de fcherpe rand is met eene geele li-
nie voorzien, ald. 132. Haare gehee-
Ie grondverwe is aangenaam groen,
maar de huik en de 5 paar Jlompe
Pooien zyn wat bleeker of blaauw-
jichtiger. Ieder ring heeft een Car-
myn rood Spiegelpunt^ met een teder
geel randje, behalve de ide en "^de
van het hoofd af. Het op den laat»
fien ring uiifteekend en eenigzins
gekromd hoormje h week, enblaauw,
maar 't uiterfle fpits geel. De 3
paar fpitfe voorpooien zyn fchoonrood.
Deze rups haaren volkomen wasdom
bereikt hebbende, en naby haare ver.
andering zynde , beginnen haare
fchoonfte koleuren allengs te verdwy-
nen; ald. 13!?. «iqrenomen het hoofd ,
hoorntje en fchildje op de ftaartklep.
Zy bereidt alsdan in de aarde , op eene
zekere plaats, daar de grond niet al. te
vaft is, haare wooning, en na eenige

dagen

%

BLADWYZERT.

'0^

digen vindt men baar veranderd in eene
Pop. Deze is byna I5 duim l^ng, en
eene. der grootlle van deze foort. Haare
kolcur is dof- bruin, doch het voorlyf
en de vïcugelfchedcn wat donkcrer, dan
't achterl^f. De Pop blyCc onder de
aarde, tot in het midden van de volgen-
de lente, komende de Vlinder daaruit
voorc , wanneer de boomen in het vol-
le blad liaan, ald. 135. 136. Deszelfs
Kop is ros'bruin by de Qogen , en dfze
zyn groot en blinkend ZA'arr. De llcel

'■ der Sprieten is wit , en de daaraan zit-
tende korte Veder-vezelen zyn ros-bruin.
De ganiche grondvervve des Vlinders is
bleek-grocn, en zo ook het grootftc
gedeelte van het Voorlyf-^ maar het aeh-
teilyf is overal groen, behalve dat het
laatlle lid een roodachug-brurne punt
hebbe. Het cerfte paar Pooten is ros-
bruin , en de 2 volgende paaren zyn of
helderer , of geheel wicachtig. De
Bovenvlcugels zyn , aan den buitenrJnd,
2eer cierlyk uitgefchulpt , en met een
fmallen rood-bruinen zoom voorzien.
In den breeden-, en aan het einde wit
geboorden dof groenen dwarsttreep
Ibat, aan den voorflen hoek des vleu-
gels, eene grooce witte vlak , dieinwen-
. dig bleek-groen geflippeld is , ald. 1 37.
De Ondervleugels zyn desgelyks uitge-
fchulpr, en wit geboord. De ganfche
overige grond is geelachtig- rood- bruin.
Niet verre van den buitenften rand ziet
men een zwarten , diep ingefneeden
dvvarsftreep , zynde zo veel als een
fchcimuur tuffchen den bleeker en roo'
der grop-d. Aan den rooden raakt hy
fciierp , terwyl hy in den bleeker al-
lengskens verdwynt, ald. 138.

Lcoper , zie Huismoeder.

Luchtgaten ., zie AdemhaaUtig.

Luizs ft. y. met welken de yJardkever, de

Doodgraaver , kort voor z^'n dood ,
zo Ikrk bezet is, en daar hy zo gewel-
dig door geplaagd wordt, IV. 15. enz.
Deze zyn van eene oranje-geele koleur,
hebben 8 puoten , waarvan het voorlle
en acbtcrlle paar langer is, dan de andere
tufishen beide zittende paaren. Alle zyn
ze uit veele leden te zamcn gelteld, en
hier en daar met enkele hairtjes bezet ,
even als het eivormig lyf, en de 2 van
de 4 Kopfpitzen. Deze fpiczen ^yn de
Sprieten , die verfcheidc gewrichten
hebben , en langer zyn , dan de 2 ande-
re daar tulïchen (bande zreetpunten,
Aan de laaclle en dunfle deelen der
/>oo/'e« hebben deze Myten geene klaau-
wen, mxir 'er fchynen ronde knopjes
aan te zitten, ald. 15. Haare Eiereti
zyn langwerpig rond , ald 16.

Luizen aan de Polfpen-., III. 455. enz.
Deze zyn van ongelykc grootte, en
doorzichtig van lyf, behalven dat men
'er eenige zwarte puntjes in ontdekt.
In het water zwemmende, vcrtoonen ze
zich eivormig rond , en haare beweeging
is zeer fnel. Wanneer ze zich aan den
Polyp vaft zetten, dan veranderen zy
hunne eivormige geftake, en worden
fpoelv^rmig, van vooren en van achte*
ren fpits toeloopende, ald. 456.

Lyonnet heeft de Iloutrups , in zyn rrac-
taat. Traite anatomique de la Cher.Hla
&c. niet al'een naar de uicerlyke, maar
ook innerlyke geftehenis , met eene
onbcfchryvelyke opmerkzaamheid en
geduld , befchreeven en afgebeeld , I,

281. aanm.

m:

Made., (de in de Kampernoeljen ofPad-

dejioelen leevende^ kleine.^ geelachtig-

witte ,) en haare verandering vi

M 3 een%'

M

A L G E :\i E E N E

eens vliegt IL 565. enz. De Padde-
floelcn niet alleen, maar ook andere
zwam- of fponsachtige aardgewaflen
worden mee Eieren belegd, waaruit in
*c liorc kleine Maden ontftaan;,ö/J. 565.
welke binnen 10 of 12 dagen haaren
vollen wasdom bereiken, en ongeveer
een halve duim lang zyn. Het lyf
eener dergelyke Made is tamelyk dunj
en haare kokur geelachtig wit; maar
van vooren op den rug ziet men een
donkeren of bruinen ftreep ; en de Kop
heeft eene blinkende zwarte koleur. Vol-
wasfén zynde wordt ze geheel wit, en
zoekt de aarde, waarin ze, binnen wei-
nig tyds, eene blinkende, bruine, ei*
vormige Fop wordt; en binnen 12 da-
gen komt 'er eene vlieg uit voort, die
een helder graauw voor lyf , en een bruin
achterlyf heefr. Haare bruine 'Oogen
worden door 2 witte ftreep en , van ach-
teren wyd van elkander ftaande , en van
vooren fpits te zamen loopende, vian
eikanderen afgezonderd, en de kleine
Vleugels zyn doorzichtig, maar de 6
Pooten zwart, ald. 566.
Uraden, waaruit ds /lardmuggen voore-
komen , zie by /}ard:::ugge.
Maden-fc'iyler , zie Befmet-vlkg^
Mai-keveff {de alom bekende') benevens
deszelfs voortbrenging , uinsdom en
veranderinge van het Ei af aan , 11.
33. enz. Het gedacht der iMannetjes
en Wyfjes dezer foort is daar door te
onderfcheiden , dat de bladerige Sprie-
ten der Mannetjes lang, en die der
Wyfjes kort zyn , en dit bladerig bosje
beftaat by de cerften uit 7 , en by de
Wyfjes maar uit 6 blaadjes, ald. 34.
en aanm. De onderfte vleugels zyn
doorzichtig, en op de bovenvlakte van
het achterlyf is deze Kever met luzht-
uaien voorzien. Onder de 6 Pooten

is het midJeifte lid der 2 voörrten, 6ie
korterzyn, dikker, dan de andere, en 't
heeft aan zynen fcherpen rand , 2 of 3
fcherpe uitgetande punten. De overige
2 paar Pooten zyn elkander gansch ge-
lyk, en hebben aan het einde, na dea
klaauiv toe, 2 fpitze doornen. Tus»
fchen de Pooten is de ondervlakse var.
het lyf èiXgx. met geel-graauwe hairen be-
zet , en op den Kop en het Hahfchild
'Aaan verfcheide , hoewel korter hairtjes ,
ald. 35. Naa de paaring kruipt het
Wyfje een fpan diep in de aarde, en
ontlail zich van zyne Eieren ^ welke
eene eenigzins langwerpig ronde gedaan-
te, en heldex-geele koleur hebben.
Omtrent den Hcift komen de 'voormen
daaruit te voorfchyn , en in het vierde
jaar de Worm zynen wasdom bereikt
hebbende, beloopt deszelfs grooite ruim
I2 duim. De koleur van zyn lyf is
mecil bleek-geel , maar tufTchen de rim-
pels van den rug iets graauwSchtig. Aan
ieder zyde van het lyf loopt, over alle
de ringen, een verheven lyll of wrong,
waarin men 9 Sp'iegelpunten gewaar
v/ord, die zo vecle hichcgaten, en dus
een getal van 18 uirmaaken. De 6
Püoten , en der de 3 eerfte ringen zitcen-
de,zyn geelachtig rood,en hebben 4 of 5 le-
den, welke leden met veele tedere hai-
ren, van dezelfde koleur, begroeid
zyn. De K p is piatrond van gedaan-
te, blinkend en geel -bruin, ald. 36.
37. en van vooren met eene fterke
donker-bruine byttang voorzien. Achter
deze byttang heefr hy 2 fprieten of
voeUirmen , die geel-bruin zyn , en 5
leden hebben. VVannesr deze Worm
zyn 4de jaar byna ten einde heeft ge-
bragt, is de tyd zyner veranderinge ge-
booten. l-Iy graaft zich , in den Herfft,
menigir.aal ler diepte van een vadem in

de

Ö L A D W Y Z E R.

95

éè tarde ; <7/i. 38. wordt kort daarna dik-
ker en korter, en krygc de Poppen-ge»

. daancc. De Kop dezer Poppe is, bene-
vens het halsfchild , tegen de ondervlakte
van den buik geboogcn. Aan het ^cb"
terlyf en de fcherpe zyden ziet men
donkere Spiegelptititc^n , en aan het
Jaatite lid een achterwaarts omgeboogen
tipje oï flepje. Uit deze Pop komt in
de volgende maand Janiiary of Febrii-
ary een Maikever te voorfchyn , die in
't begin zeer week en witacht'g geel is,
en eerfl naa 10 of 1 2 dagen zyne hnr-
digheid of rechte koleur erlangt. Hy
blyft nog 2 of 3 maarnoen in de aarde;
a!d. 39. en komt eeril in de Maand
May, of wel wat vroeger of laater,
voor den dag, ald 40.

Maimt/g^e , ko wordt ook het Haft of
Oeveraas genoemd, II. 230.

RJai-zvorm. (de zogenoemde,) Eenefoort
van liüutvjespen y welke eenen kleinen
dekvleiigel fchynt te hebben, moet,
Volgeni, df meeiiing van zommigen , ook
onder de Kevers worden gerekend ; maar
de Schryver telt dezen onder die Infec-
ten, welke, doordien ze nu iers van
deze, dan iets van eene andere foort
bezitten , onder geene Hoofd-clafie zyn
te brengen, maar tuiïchen claflèn uit-
itiaaken, II 1.

Mamei hoorn, doorMiLLER, inzyn7r//V
Z-ejcicow , befclireeven , heeft eene ros*
achrige bloem, uit verfcheide bladeren
beftaande , die in een krin'j; groejen , uit
welker kelk een flamper of ilyU-oonkomr,
die naderhand verandert in eene byra
ronde vleefige vrucht , waarin 2 of 3
zandkorrels zyn , die in harde ruuwe
fcftaalen zi.ten. Deze boom groeit in
de IVejlindien tot 60 a 70 voeten hoog.
Ti& vnichi is zo groot als eens mans

vuift, heeft ccne gcclachdg-groene ko-
leur, en een aangtnaanien fmaak, il.

'o*

Manviyf-vlindcr , deze zou uit defchadelykt
hairige, bruine Rups, vjet den gmoten
Kop, en met roode en blaatave bultjes ^
zyn voortgekomen, II. 204. aanm.
Mainvyven ., zie Plermapbrodiicn,
Marien kever t (jie ronde, bongrotde^
met zwarte punten , benevens zyn ■
•worm en deszelfs verandering , II. 133.
Deze Kever noemt men ook Godt
Koetje, Gods Schaapje , Heven-Heers
ITormtje ; en Marien-kcver wordt hy
genoemd, om dat hy zich alreeds op het
eerfte DIarien-feeji , rwamlyk- dat van
32arta -reiniging, laat zien, aid. 133.
De Worm, waaruit deze ronde, hoog-
roode enz. Kever voortkomt, vindt men
in het voorjaar en den ganfchen Zomer
door, op de bladeren van verfcheide
gewaden , alwaar hy de bladluizen zoekt
en verteert. Zyne grootfle lengte zal
omtrent een halven duim uitraaaken. De
grondverwe van zyn /j//en knp isblaauw
jichtig-graauw , maar de laatlle heeft een
zwarten zoom', en eene kleine gtfów««g.
De II of 12 leden des lyfs zyn niec
veele verheve hoekige fpitzen bezet, en
nieerendeels zwart, doch ook ten deele
oranje-geel. De 6 tedere en iets lange
Pooten zyn zwart. Ter verandering
overgaande, maakt hy zyn achterlle ge-
deelte nan een blad of takje val! , door
eene lymachtige (lof, en naa een dng
ziet men de Pop, ald. 134. wier grond-
verwe oranje-geel is, waarin dikv;yls
zwarte punten en vlakken te zien zyn.
Naa 14 dagen komt 'er de il^i7/7Wi4ei'fr
uit te voorfchyn. Deszelfs hals, borfl-
fiitk , kop , fprieten , mitsgaders de gan-
fche ondervlakte zyn zwart, hoewel men
aan het halsfchild en naby den kop 2

wius-

$^

ALGE i^.I £ E N E

u'itte punten ziet. Op dehelder-roode
vleugeldekzels ftaan 7 zwarte, ruitvor-
mige vlakken, 3 op ieder vleugel, en
de yde vereenigc beide vleugels van
vooren. Doch menigmaal ziet men op
.eene foorr dezer Kevertjes 9 zodani^^e
vlakken. Hy behoort tot de 2,de th(fe
der /iardkevers. De Eieren, welke
het bevruchte Wyfje altoos hoopswyze
op of tuflchen de fchors der takken van
de pruime-, perfike-, en andere ooft-
boomen legt, zyn glad, zeer blinkend
en fpoelvormig, zynde de koleur, in
het begin, helder geel, maar zy worden

. allengskens oranje geeler, ald. 135. en

aanvi.
Mars^ zo -wordt óeFlifider, voortkomen-
de uit deeenzaawe, diklyvige Doorn-
rups , van zommigen genoemd , uit
hoofde zyner zwarte, vuur- en bloedroode
vlakken , en veelerleie cierlyke tekenin-
gen, onder welke zy kogels, bomben,
cirkaflen en ander Oorlogsgereedfchap
weeten te vinden, 1. 40. aanm.

Meer grurilitjg, (de groot e t) zo noemen
eenige liefhebbers den ongemeen fcboonen
Celadon- groenen Vlinder , IV, 114.

aanm. *.
Melden rups ^ (de groote, gladde, groene,
en op verfcheide wyze getekende ,J bene-
vens haare verandering tot in een
ISachtvlinder der tweede Classe,
I. 313. ef2Z. Deze Rups is , in haaren
volwasfen ftaat , niet volkomen 3 duim
lang, maar zeer dun en fpichtig. De
Jfuid is glad, en dof-gras-groen van
koleur. Die van den Kop valt eenigzins
in 't geelachtige. De hals is , van voo-
ren, aan het hoofd, wit geboord, en
van daar tot aan de nafchuivers loopt,
wederzyds, eene rechte witte linie van
onderen langs den buik, boven welke
liaie de 5) Spiegelpunten oranje geel, en

met een zwart kringetje zyn omgeeven,
Op ieder ring ftaan 2 zwarte llreepjes,
en in ieder dezer llreepjes 2 punten,
ald. 315. De nafchuivers zyn groen;
de 4 paar buikpooten hebben eene geel-
achtig-bruine., en de fpitze Voorpooten
eene gansch geele koleur, ald. 3:6.
Als de tyd der veranderinge nadert,
kruipt zy redelyk diep in de aarde, en
vervaardigt aldaar een foort van ketel of
verwulfzel, het welk ze, van binnen,
.met haar fpinzei bekleedt. Naa byna
3 weeken, verandert -zy in eene rood-
bruine Pop, ald. 317. De A'opvanden
Vlinder is met een hoog verheven , en
aardig uitgeronden halskraag vercierd.
De koleur is helder Oker-geel; maar
van de groote zwarte oogen af, tot aan
het yoo/V_y/ loopen ,ette]yke donker-geele
ilrcepjes , ter wederzyde , door den
halskraag, ald. 318. De Sprieten zyn
geel. De boveozyde of Rug van hec
voorlyf is donker-bruin • graauvv ; hec
Acbterlyf'is wat roodachtiger-bruin , dan
het voorlyf. Ieder lid is van boven., in
het midden , met een fpits toeloopend
zwart vlakje getekend. De Boven'
vleugels zyn met graauwe., bruine Oker-
geele, en rosachtig-witte vlakken en
ilreepen door elkander gemarmerd; de
buitenrand is donker- graauw bczoomd ;
en teder uitgefchuipt. De On der vleu-
gels hebben desgelyks een breed boord-
zel , maar dat oker-geel is. De overige
grond is blinkend donker graauw, ald.

3'9-

Merian, (Me'piffr.') heeft het "wandelend
Blad befchreeven, II. 263. als mede
den Suriiiaainfchen Sprtr.ghaan , II.
27 r. 274.

Merklin, (Jbr.) Med. Do&. te Neurert'
berg, zegt, dat de Schröter- hoornen f
aan den hals gehangen en gedraagen,

goei

BLADWYZER.

'9?

goed zou:Jcn zyn voor allerhande Kin*
. derziekten," en wel voornaiinilyk om het
water op te houden, en te m^kca, dat
de Kinderen niet zo veel in het bed wa-
teren, II. loi. aanm.
Merkuur p.angitjc ^ zo noeinc de Sehry-

ver een Water-dangctje , IH. 526-
Mervtilk de Peru, zo noemen de lief-
hebbers der Infeften-verzameJingcn den
Vlinder, voortkomende, «ie de groote
Staart-rups , I. 17 c.
il/«/?. en Aard'made^ (^dek'c'ne gr aan w
achtige,') beusvens haare verandering
in eenc vlieg, 11. 564. Deze Blade,
voiwallèn zynJj, is zelden boven een
• halven duim lang. De Kop is Iclein en
zwart bruin. De a vooiice leden vallen
in het Oker-geele; maar de overige le-
den zyn meer graauw, dan geel. Van
boven zrct meneen zvvartachti.;en(lrecp,
welke midden door den Rug loopt.
Het achterfte lid is eenigzins ftomp,
maar met eenige tedere fpitzen bezet.
Zulke Maden veranderen in geene eivor-
mige Pappen, maar in zodanige, als de
WJuggen gewoon zyn te maaken. De
Pup heelt eenc bleeke oker-geclekoleur,
maar wordt eindelyk gansch graauw.
Ter plaatze van den Kop ziet men 2 zeer
korte , en tedere hairtjes of pypjes, ald.
564. het overige deel van 't Lyf, uit 8
of 9 leden beflaande, loopt in 'c geheel,
na achteren fpits toe. Naa verloop van
14 dagen komt 'er de Vlieg uit voo?t.
De grond venve van het lyf is zwart , en
zo zyn ook de 6 Pooten. De 2 door-
zichtige fmalle Vleugels liggen op het
achterlyf over malkander, en voor aan
den Kop zit een paar korte Spriethair-
tjes, ald. 565.
Middel, om de groote -jeldkrekds uit te
roojen. Dit beflaat in hunne woonin-
fen . mee .kookend water te .begieteu ,

N

het welk gcJaan moet worden , wanneer
deze fchcpzcls voor de eerde maal van
huid veriindcren, en de grootte hebben
van groote Mieren; het welk plaats
heeft in /iuguflus en September ^ II.

Mlidtlen, om ÓlC lufeclcnwkhtxpeltzvsrk
te verdryven. Veelen denken dit gc-
noegz'-v.ini bewaard te zyn , wanneer ze
'er een iUik pynboomcn-houc by leggen;
andoren flaan 'er linn.u doeken om heen ï-
doch nïcn doet beter als men de voch-
tige doeken met poejer van zwavel be«
ilrooid, of door en door m.n zwavel
berookt ; en de Campher is mede een
heilzaam middel, I. 563. en aanm.

Middelen, om de Kooriijoormen te doo»
den. Ter uitroojinge van dit ongedier-
te, is het zcut beter, dan de peper:,
I. 547. maar ander.> zyn 'er verjcbeide
midilekn. IJet eerjlt is, dat men de
wormen verniele, wanneer ze, ter ver-
anderinge, tegen de wanden en fparren
der Koornzolders opkruipen: het tiün-
de ^ dat men de Vlinder tjes ten tyde,
wanneer ze zich op het Koorn zetten ,
om 'er hunne. Eieren op te leggen , met
zakken doodflaat, . W&x. derde, dat men
alle de openingen der Koornzolders wei
digt toemaake , en alsdan op eene gloe-
jeude panne eenige zwavel of fpaanfche
peper doe branden : het vierde , dat
men geftooten Sol anvrnac, met \vac
kalk vermengd, in heet water ontbinde,
de Koornfchoppen daarin nat maake,en
dan het Koorn daarmede orrïfchofiele ,
ald. 548. aanm.

Middelen , om de Riipfen te vernielen.
M«n zuivi're de boom.n, en leere de
rechte Eieren kennen, en deze kennen-
de breeke men hec takje af, waaraan ze •
zitten. Men doorzoeke, vlytig, de •
(lammen en dikke takken der boomen , .

waaTo. .

9?

ALGEMEENE

waaraan de jonge nipfen met ganfcha
neften en klompen te zamen zitten , en
verplettere het ganfche broedzel met een
ftok, van boven met eenige lappen en
lompen omwonden. De rook doet de
Rupfen wel ter aarde vallen , maar zy
kruipen welhaaft weer tegen den ftam
op. Eindelyk doet men we'I, wan*
neer men de Poppen geenszins verf choont ,

l; sa '.'

MiadeL-infeBen, zyn dergelyke rupfen,
welke 3 ui: hoofde van 't gebrek aan a
ftompe buikpooten, niet onder de 16
pootigen, maar onder de 14 pootigen
behooren, I. 532. aanm.

Blieren-roover , (Je liftigs en behendige^
dis in eene land en nacht-nimph ver-
andert, benevens zyne vionderbaare
eigenfchappen , IK, 95. enz. Die In-
fefl: is in grootte zeer gelyk aan eene
afchgraauwe Spin , en heeft eene fpicze
Knyp- of Vangtang vooraan den Kop.
Het graifc den kuil , waarin het op den
roof loert, voornaaralyk voor de Mie-
ren, ald. 95. Het gevleugeld fchep-
zei, uit dezen worm voortkomende,
wordt eene Land- en Nachtnimph ge-
noemd, om dat het niet alleen eeneLi-
belle, of zo genaamde Waternimph ge-
lyk is, maar ook uit een Aardusorm
wordt gebooren , en zy daar benevens
flechts by nacht gewoon is te vliegen,
ald. 96. Deze worm vervaardigt reeds,
in de eerde jeugd , een kuiltje , evenre-
dig aan -zyne grootte , ald. 98. en, vol-
waflen zynde, vormt hy een kuil, wiens
middellyn van boven de lengte heeft van
2 en 3 duimen; aldaar zit ^q mieren-
roover aan de zyden, onder het zand
verborgen , maar 's nachts in het mid-
den; komt 'er eene Mier of eenig ander
Infeél: zynen kuil te na, dan keert hy
jich eensklaps om, en werpt met zynen

iets breeden Kop het zand verre uit , en
vangt het Infeft , zuigende daaruit al het
fap , zonder iets van 't lichaam te ver-
teeren, ald, 99. De grondvcrwe zyns
lyfs is, over de ganfche boven vlakte ,
raeeftal bruinachtig ros en afchgraauw,
doch op de ondervhkte iets helderer.
Zyne cieraaden beftaan in donker-bruine,
regelraaatige vlakken , en veelvuldige
korce hairtjes. Voor 't overige is zyn
ganfche lyf, meer plat, dan rond, en
van onderen is het byna effen. Zyne 6
tedere Pooten zyn doorzichtig, en ligt-
geel. Het lang tanggchit is veelal
roodachtig geel-bruin. De 2 korte en
dunne Sprietjes beftaan uit verfcheide
leden, hebbende haare inleding boven
die van de vangtang. De Kop is breed.
Vlak achter de inleding der Sprieten
befpeurt men a zwarte vlakken , en in
ieder van deze 6 blinkende korreltjes,
welke niet anders, dan zo veele Oogen
konnen zyn, ald. 104. A.in den Hals
ziet men eenige donkere vlakken en ee-
nige hairtjes. Het achteiiyfh vanvoo*
ren tamelyk breed, loopt van achteren
fpics toe, en beftaat uit 10 onderfcheide
leden. Aan den eerilen ring of afdeeling
zit, ter wederzyde , een bofchje zwarte,
ftyve hairen, nier ongelyk aan een Pen-
ceel, en zodanige boschjes ziet men aai
alle de afdeelingen, ald. 105. Op he:
voltoojen der behuizinge verandert dit
Infeft niet ten eerflen, maar blyfc 'er
nog wel of 3 of 4 dagen onveranderd
in liggen. Naa 1 1 of 14 dagen vindt men
het in eene Pop veranderd, ald. iio.
welke aan de ondervlakte , benevens aan
de 6 korte pooten eene bruinachtige ,
eenigzins Orunje-geele koleur draagt,
maar het overige is donker bruin , en de
afhangende Vleugelfcheden zyn >;raauw.
Binnen 4 weeken vertoont zich de Mie-
ren-

BLADWYZER»

99

ren rocvrr, in ccre £!:evlG«geVc gcflnl-
te, ols eere Landvivipb, aki. i n. De
Kop van deze heeft zeer veel overcen-
konif> metdiendcrkleine Water-nimphcn,
ma.ir nog meer met dien van 't zo ge-
naamde wandelend blad. De 2 Oogcn
fhan als een paar ronde kogels aan de
zyden. De Sprieten zyn riet zeer lang,
aan c'e einden gekromd. Ten aanzien
der koleure is de Kop., even als het
Voorïyf, zwart- bruin, en met okergecle
vlakken vercierd,* welke kolcur ook de
6 tedere en niet zeer hnge poolen heb-
ben, a!d. IJ 2. De koleur der Eieren
is blinkend , roodachtig, zaadvcrwig;

, doch aan het voorfte en dikfte deel vak
ze in het roozenverwige ; en daar ziet
men ook een breeden donkerrooden
ftreep, die het Ei als een hoepel om-
vat, ald. 115.

Moerbezien-rups , of Zy-tvorm, benevens
deszelfs e'igenfcbappen en verandering
in een Nachtvlinder der eerste
Classe. De Eieren., waaruit de il/öer-
bezien'vupjen of Zyivormen voortko-
men , zyn in 't begin helder-geel , maar
worden wel haart bruin, en eindelyk
graauw. Dcrzelver figuur is meeft ge-
heel kogelrond , maar een weinig lang-
werpig rond. Al die bevrucht zyn ,
krygcn cene blaauwachtig-graauwe ko-
leur; maar de onvruchtbaare worden
helder oker geel. Zy konnen, dengan-
fchen winter door , zonder eenig letzel ,
worden bewaard, III, 39. en aanm. In
de maand Mai des volgenden jaars wor-
den ze in den omtrek iets helderer , maar
behouden, in het midden, hunne voo-
rige koleur. De jonge en tedere Moer-
hczien-bladeren zyn voor de jorge Rup-
feu, uit die eieren voortgekomen, het
befte voedzel , ald. 40. De grondvcrwe
van een volwaflèn Zy-worra, wiens

N

lern:re ruim 3 duimen beloopt, en vier-
maal de verandtring ondergaan heeft,
is witachtig-gtel, graauw, en met vee -
Icrleie graauwe hockftrecpen vcrcierd:
doch van boven op den Rt/g, inzonder-
heid na achteren tue , heeft hy nog ee-
nige donkere, langwerpige, ruitvormi-
ge vlakken, welke met diergelyke ftree-
pen omzoomd zyn , a/d. 47. Drie rin-
gen achterwaarrs ziet men op het derde
lid een paar vlakken, die kleiner zyn.
Het laatfte lid is met ecne ütaart- of
Hoorn/pits voorzien , welke okergeel
is. De ondervlakte van den Zy-worm
is gemeenlyk iets geelachtiger , dan de
bovenvlakte ; en de 3 paar Klaaiiw- ,
nevens de overige Èuikpooten en de
JSafchuivers vallen geheel in 't Oker-
geele. De Kcp is blinkend biuin, en
meer rond, dan kantig, ald. 48. Wan-
neer hy zynen hoogllen ouderdom heeft
bereikt, en de tyd nadert, van zich in
te fpinnen , verkrygt hy , gemeenlyk op
. de bovenvlakte van de achterfte leden ,
eene geele koleur ; hy zoekt geene fpy-
ze meer, en men zal zien, dat hy reeds
een drand uit den mond laat gaan, ald.
52. Het Spinzel is niet van eenerleie
koleur.' zomtyds is dit geelachtig wit,
zomwylen oranje-geel , ald. 53. De
Rups haar fpinzel voltooid hebbende,
verandert niet ten eerften in eene Popö
maar blyft nog wel 4 of 5 digen in haa-
re behuizing liggen : doch juifl 3 wec-
ken naa den aanvang der fpioninge komt
de Vlinder te voorfchyn. De Pop is
over het algemeen okergeel, en fan
achteren gansch ftomp, ald. 54. De
grondverwe van den Vlinder is wit, met
okergeel en bruin doorniengd; docb
deze koleur valt wel eens wat helderer,
of wat donkerer: want men ziet eeni-
gen , die een breeden bruinachtigen
2 dwais-

I«)

A L o E M E E N E

dwarsrtceep , met eene donkere bezoo-
ming, in de bovenvleugels hebben, en
.de bjvenvleugels van anderen zyn, van
de inleding af toe bykans over de helfc,
geelachtig bruin. De Ondervleugeh
zyn, aan den bfnnenrand, mee eene
zwarte vlak voorzien , die aan het Man-
netje grooter is, dan aan het Wyfje; de
Oogen zyn ook zwart, en de 6 Pooten,
tot aan het uiterde einde, met veder-
ftof bezet, ald. 56.
Mol, zo noemen ecni^e liefhebbers den
Vlinder y uit de helder-brume, gladde
Cras-rups y met donker-bruine fcbub-
acbtige divarsvlakken voortkomende,
IV. 113. aanm.
.Mol. Veelen zyn van gevoelen , dat de
Mol geene cqgen zoude hebben ,• maar
eene naauwkeurigebefchouwing van hem
toont, dat hy 2 zeer kleine aogenhsQÏt^
die zo uiep in den Kop zitten , dat hy
'er niet ligt letzel aan kan krygen. Daar
is geen grooter vervolger der Keverwor-
men, dan de Mol , II. 54. en aanm.
Mol. (de gevleugelde ,") zie Veldkrekel,

{de zeer fchadelyke groote.')
Molenfi eentjes , zie Ti ochiten.
MoUnet, QPater du,) geloofde, dat de
Kevers grooter konnen worden, II. 15.
Mo'-krekel , zie Veldkrekel , (^de zeer

Jchadelyks groote.^
Moilen-begraaver y zie Dood-graavsr.
MosdifJel-rups , (de gebochelde^') beuevens
baare verandering tot in een Nacht-
vlinder der TWEEDE Classk , I. 355,
,enz. De Eieren dezer Rupfe ?yn met
veele ribbetjes vercicrd, die van boven
in een knobbeltje te zamen loopen: zy
zyn niet garsch kogelrond, maar van
onderen eenigzins plat. De grootfle
lengte van deze Rups bedraagt weinig
meer, dan i duim. Haore grondverwe
is gras'groen. De Kop is bruin, en

van vooren mer een groenen driehoè'k
vercierd. De 41^15 en ^de ring, vanden
Kop af, zyn beide eenigzins boven de
anderen verheven , en de Rups fchynt
daar een dubbelen Bochel te draagen.
Deze Bochel is , van boven , met zwar-
te, met geele randjes bezoomde fchild-
jes vercierd , van welker voorfte tot aan
den Kop een witte fireep loopt. De
achterfle ring is, insgelyks, met eene
zwarte hoogte voorzien. De Buik is t
wederzyds, met een ^inallen witachti»
gen rand geboord, ald 355. en aanm.
Midden over den Rug is, in de lengte,
eene tedere zwarte linie, en nevens de-
zelve ziet men , ter wederzyde , eenige
witte puntjes. De 3 paar fpitze Poolen
zyn graauw, maar de overige groen,
even als het Lyf. Zy mengt, by haare
verandering, bladeren, fteelen, hout
enz. onder haar Spinzel^ dat ze uit
geeliichtig-witte draaden te zaamen vlecht.
Eenige dagen daarna verandert zy in ee-
ne Pop, welke doaker- bruin is. Haar
achterlyf'is zeer diep iagekorven, en
het laatile lid met een kort ftaartpunt
voorzien. Aan den Vlinder zyn de
Ondewletigels gn^M-vi ; naar het lid toe
wordt deze koleur in 't Oker-geele ver-
dreeven, en de uitgerende buitenrand
is oker-geel geboord. Van dez.lfde ko-
leur is ook het Achterlyf en de 6 P00-
ten, ald. 356. Het Vaorlyf is digc
bewaflèn met oker-geele hairen. De
Sprieten zyn hairvormig, en de Oogen
glinrterend bruin. De Bovenvleugels
zyn afch-'j,raauw. Aan het lid zo wel ,
ais achterwaarts na den buitenrand, ver-
toont zich een breede , roodüchtig-
bruine, en donker bezoomde dwars -
fireep, ald. 35/.
Mot-rups, \^de voor de Infe&en-verzame-
iin^gen zo fchadelyke f) benevens haare

ver-

E L A D W Y 2 E R.

loï

'"'crrandmvg tot in een Mot- uil, I.
556. enz. Deze beloopt, in haare na*
tuuilyke grootte, omtrent een derde van
een duim in de lengte. De grondverwe
van het Lyf is Oker-geel, en met vee-
Ie zwarte puntjes befprenkeld, waarop
tedere hairtjes (laan. De Kop is rood •
bruin, ald. 556. en de Hals is met 2
blaauwe vlakjes vcrcierd. Wanneer ze
ter veranderinge ftaat over te gaan,* dan
bekleed: ze zich met een briiin-graauvv
Spinzel, waarin ze blyfc tot in Maart
of ^prily en daarna verandert zy incene
Pö/>, welke blinkend geelacbtig-bruin
van koleur is- Zy blyft 3 of 4 weeken
liggen , en dan komt 'er het Mot-uiltjs
uit te voorfchyn. Het heeft 4 afchgraau-
we Vleugelen , in welker bovenfle men
zomwylen , na den kant van den buiten-
rand , een paar donkere betlippelde
dwarshreepen zier. Het Foorly f is, be-
nevens de Kop, even zo afchgraauw,
doch het Achterlyf is iets bruiner, en
de Sprieten zyn hairvormig, ald. 557.
Mot-rups , (de voor de Bont- of Veltvoer-
hen zo fchadelyke ,} benevens haare ver'
andering tot in een Mot-vlindertje,
I. 561. enz. Haare wasdom duurt van
Mai of Jitny tot in November en De-
cember. De groot (Ie lengte, die ze
bereikt, maakt naauwlyks het derde deel
van een duim uit. Haar lyf'\s rank,
geelachtig-wit, en met kleine hairtjes
bezet. Midden over den ü«^ loopteen
donker- roode bruinüchtige llreep, die
na den Kop in een rood vlakje eindigt.
De Hals is met een in het midden naar
de lengte verdeeld zwarc-bruin fchild
voorzien , en de Kop heeft insgelyks eene
blinkende zwart-bruine koleur. Zy
heeft O fpitze , en aan den buik 4 paar
van onderen in *t rond donker bezoom-
^e PQOten., en van achteren 2, racer

bruine, dan witte Nafchuivers. Zy
verandert in Mai., zomiyds reeds in
^pril, in eene Pop, die aanvanplyk
gansch wit is, en naderhand gcdach-
tig-bruin wordr. Zy heeft geen (taart-
punt, ald. 562. Naa 14 dagtn komt
'er een Mut vlindertje uit te voor-
fchyn. Deszelfs Kop is hairig en
Oker-bruin, met 2 zwarte Oogen en
hairvormige Sprietjes voorzien. Het
Foorlyf is blinkend graauw , en 't
Achterlyf bruin , mer heldere (Ircepjes
vercierd. De Bovenvleugels zyn aardig
uitgefcbulpt , van achteren verheven »
en aan den buitenrand met een foort
van franje bezoomd. De (malle On-
dervleugels zyn ook met hairachtige
franjes bezet , en blinkend helder-
graauw van koleur. De ó zeer tedere
Pootjes zyn zwart, ald. 563.
Mot'rups, die zich in de harjibuilen van
den Pynboom onthoudt , met haart
verandering tot in een Motvlinder van
da 4de Clafse der N acht vlind tas, I.
559. enz. Deze Rups verkrygt haare
volkomen grootte , naa verfcheide
veranderingen van huid , in den Heifll.
Derrelver geheele lengte beloopt niet
boven een derde van een duim. De
koleur is meeflal fchoon Oker geel i
en de kop en hals bruin-rood. Wan-
neer ze den Winter in haare wooning
doorgebragt heeft , zonder eenig voed-
zel , bedekt ze zich met een wit
fpinzel, en verandert in April, of
menigmaal eerft in A/c/, in eene Pop,
die in het bet;in wit is, naderhand
bruin, en eindflyk zwart wordt, maar
haar achterlyf blyft bruinachtig.
Veertien dagen gelegen hebbende ,
komt het Motvlindirtje daaruit voort.
De grondverwe der buVcnvUugelcn is
graauw, zo ais ook die van den hop
N 3 en

!oa

ALGEIMEENE

en het Vooraf. De Ondervhiigeh zjn
bruin, en niet een witten zoom of
boordzel voorzien , ald. 560. I Iet Ach-
terlyf is ook bruin, maar de leden zyn
met heldere dwarsflreepen van elkander
gefcheiden. Da 6 zeer tedere Pooien
zyn graauw , en de Sprieten teder , ald.
561.

Motrups, (^de geele gezellige,) denevens
haare verandering tot in een Nacht-
vlinder der VIERDE Classe, I. 536.
Deze Motrups is oker- geel. De Kop
en Hals zyn als die der Heggen-mot.
Wanneer ze ter verandering zal over-
gaan , begeeft ze zich aan den onderkant
van haar grof en dik weefzel, en veran-
dert binnen 1 dagen in eene Pop , wel-
ke meer bruin , dan geel is , ald. 53().
DeF/inder, daaruit voortgekomen , heeft
in de bovenvkugelen , eene groote me-
nigte zwarte puntjes. De Ondervleu*
gels zyn graau w-bruin , ald. 537.

Motrups, {de graainve gezellige.,) of
Heggen-mot , in bet groote weefzel,
henevens haare verandering tot in een
Motvlindertje , I. 533. enz. Deze
Motrups , voiwaflèn zynde , beloopt
haare grootte nooit veel meer, dan een
halven duim. De koleur van 't ganfche
/y/ is graauw, maar valt eenigzins in 't
bruin'-^eele. De Kop is blinkend zwart,
en de hals heeft, in het midden , een
verdeeld zwart halscieraad , ald. 5J4.
De 8 paar Pooten zyn 'er in de gewoo-
ne orde, doch de 4 paar ftompe buik-
pooten^ en de 2 achierfle, zyn zeer
kort. Wanneer de tyd haarer verande-
ringe nadett, begeeft ze zich na de on-
derv'akte van haar gefponnen verblyf,
waarin ze , binnen 1 dagen , in eene Pop
verr.'ïdert. Deze heeft, meerendeels,
eene bruinachtig geele koleur. De Nacht-
vlinder komt binnen 3 wecken daaruit

voorr. Deszelfs grondvcrwe is eenij;zrtis-
blaauwachtig-wit , en de Bovcuvleugels
zyn met zwarte punten befprenkeld. De
Qogen zyn zwart, en de Sprieten hair-
vormig, ald. 535.

Mot -uil, zie by Mot-rups.

Muggen, (befchryvinge der) II. 530. enz.
De Eieren der Blusgen zyn meellal
langwerpig rond , ten dcele glad , ten
deele niet, en van onderfcheide koleu-
ren, zo wel donkerer, als helderer.
De Wormen of Maden, waaruit de
Muggen voortkomen, zyn doorgaans
van eene lange fpilvormigc, en byna
evengelyk ronde, gladlyvigp geftalte ,.
doch van vooren tamelyk fpits, meteen
kleinen Kop voorzien , en van achteren
vlak afgellompt, en is mee ettelyke
ftraalswyze ftekels bezet. Zy zyn meefl:
vaneene blinkende, en veeltyds van eene
bruine in 't groene vallende koleur , en
aan zommige weinige foorten ziet men
eenige enkelvoudige hairtjes. Zommige
voeden zich onder de aarde, andere bo-
ven dezelve, met allerhande verrottende
lloffen. Veele veranderen op de plaats,
alwaar zy haar verblyf en voedxl heb-
ben gevonden, wordende langwerpige
Poppen. Derzelver dikte is meerendeels
doorgaans overal even gelyk : het voor-
fte deel heeft veelal c korte Vleugel-
fcheden, en op den Kop ftaan 2 kleine
hoornvormige luchtpypjes, by zommige
naauwlyks zichtbaar. Haar Achterlyf
beftaat, gemeenlyk , uic duidelyke rin-
gen of leden , welke by zommige , op
den rand , inzonderheid aan 't laatfte lid,
met eenige fpitzen bezet zyn, ald. 532.
aamn. Het Achterl-^f der Muggen
loopt, inzonderheid by de Wyfjes, uit
hoofde van hunne tweevoudige Legpyp,
waarmede zy meelt alle voorzien zyn,

Ipit-

BLADWYZER.

101

fpkzcr roe, dan by de vliegen, alcl,
531. dr^wff;. Zie vetdei F/iegcn.

Muisje, zie Omufl.

Mum, zo hceten eenige Liefhebbers der
Infecten-verzamelingen , den Vlinder^
welke uit de bultige bruine Rups met
den verdeelden Kop, en een paar uit-
fieekende toppen of punten voortkomt ,
IV. 144. aanin.

Mylius,(^Cbr.')\v2s eenGencesheer,en yverig
natuur-onderzoeker, wiens liefde tot de
Natuurkunde hem eene reis na America
deedt ondemeemen, maar hy is onderweg ,
te Londen, 7 Maart 1754. gettorvcn,
II. 245. aanm.

Myt , zjn zodanige Infcdten, welke in den
eerllcn opdng fpinnen fchynen; maar,
by eer e nadere bcfchouvving, mcrkelyk
van dezelve verfchillen. Want, fchoon
zy, even als de Spinnen, met S pootcn
zyn voorzien, deze alle hebben nogtans
hunne inleding niet aan het vooriyf of
borftlluk , door dien 'er by deze mair a
paar aan het zelve, en de verdere 2 pu-
ren aan het achterlyf zitten. Voor 'c
overige konnen ook de A'Jyten geene
draaden fpinnen; het welk eene eigen-
Ichnp der ó'pinnen is, 111 144. Zie
verder Land' en IVatermyten.

N.

NaaJitloopers pleegt men die foortcn van
Rupfen te noemen , welke glad err zon-
der hairen zyn, I. 494. -aanm.

Nackt-nitnph , zie Land- en Tracht-
nimph.

Nachtvlinder , de bleek hiaauwachtig'
groene , ixit- en zivartgefcbaarde
Nachtvlinder der tweedk Classe :
zie de befchryvinge van dezen by de
Raps, (de gladds bruine , met eens

rei heldere ruitvormige vlakken, en
een dcrgelyken zyd-jireep.

Nachtvlinder , (Je by uit/lek fchoone ,
Indiaanfche , geel en blaamve^ der
tweede ClaJJe, IV. 41. enz. Degrond-
vcrvvc van deszelfs lyf. Kop, en ook
veelal der 4 vleugels is fchoon -geel. In
den geelen grond der bover.vlcu gelen
vindt men 6 andere en verfcheide vlak-
ken van eene donkere violet-blaauwe
koleur, welke raeerendeels mtt elkan-
der re zanicn hangen; en het vooriyf 0^
bor/ifluk is mede met dergelyke vlakken
overdwars getekend. In de Ondervlcu-
gelen zyn de breede flingervlakl<cn, in
den geelen grond (taande , alle donker
violet-blaauvv ,• en de eenigdns uitge-
ronde rand is met eene fmalle wiite linie
bezoomd. De kleine Oogen zyn rood-
bruin; en de 2 Sprieten graauwü:hcig'
bruin, ald. 42.

Nachtvlinder , (de groote , wjV en ka-
neel-bruine ,) bchoorenJe tot de (zveede
Claffè der Nachtvlinders. Deszelfs
Achterlyf heeft eene graauwe koleur,
en by de inkervingen worden eenige
iets helderer reepen of dwar.-ftrcepen ge-
zien, zynde daarbenevens met langhair-
ftof bedekt. Aan het Foorlyf, inzonder-
lieid aan de ondcrvlakte, is de koleur
meeftal kaneel-biuin. Aan den Kop,
die in de wolIlofFe als verborgen zit,
ziet men eene groote, witte, uirgebrei-
de voorhoofds-tip, met eene donkere
bezooming, die in 't kaneel-kolcurige
verdvvynt. De Sprieten zyn zwart-
bruin, en de 6 Pooten hebben deze
zelfde koleur. De Bovenvleiige's be-
Itaan in verfcheide kaneel-bruine in 'c
wit verdreeve vlakken, met veelerleie
donker bruine gekronkelde dwarslinien.
Dq Ondsrvleugels zyn fmaller, witter,

CU

lo4

A L G E M E E N E

en met helderer , en minder vercicrzelen
bedeeld, III. 206.

Nachtvlinder ^ {een zonderling fcboone,')
met boog-Karmyn-rooJe ondcrvleiigekn,
enz. IV. 147. De fmalle Bovenvleu-
gels hebben eene wicte grondverwe,
v/elke mee 5 of 6 zeer byzondere golf-
achtige , biand;iwarte dwarsftreepen ,

• van onderfcheiden grootte, doortoogen
is, ald. 148. liet Foorlyf, de Kop,
de Sprinten , en de 6 i'ooten zyn gansch
zwart, terwyl de invoeging of verdieping
des Kops en van den hakkraag fchoon-
. Karmyn-rood is. De Oi.d^rvkugels
hebben ieder, buiten de fnialie franjc-
achtige bezooming, in hunnen Ivoog-
rooden grond, 3- ongelyk brecdedwa?s-
ftreepen of vlakken. Op het midden
der bovenvlakte van het dikke Acbter-

• -/j/ ziec men niet alleen eene rei groote
aan elkander hangende, en byna drie-
kantige dvvarsvlakken ; maar ook even zo
veel aan ieder zyde , doch niet zo groor.
De a liatite leden van het Jcbterlyf
vindt men volkomen zwart ; en het voor-
fte gedeelte van het borjlftuk is , byna
tot op de helft, op eene zonderlinge wy-
ze zwart gekoleurd , ald. 1 49*

^Nachtvlinder, {_de meer bkekroode, dan
Kaneel-bruine ,) behoorende tot de twee-
de ClaJ/e, zie de befchfyvinge van de-
zen by Rups, (de groote graauwe,)
met den breeden zivart bezoomden ,
blaauwachtig - graauwen rttggejïreep ,
en roodbruine, bairige vlakken en pun-
ten.

ïVachtvlinder , met oranje- geels en. zwart
getekende Ondervleugelen, behoorende
tot de tweede ClaJJh der Nachtvlinders.
De Rups, waaruit hy voortkomt, ge-
ijkt, (uitgenomen de groote en de iets
hooge rugpen,) veel na de grooie,
janke, aard ver wige Pfwwm^/'J. Zy ver-

andert binnen een Spinzel, dat zy van
zich maakt, in eene Pop, en konK,naa
5 of 7 weekcn, in de gedaante van d>-
zen Vlinder te voorfchyn, IV. 102.
aanm. De 2 havenvleugels en zo ook
het F-oorlyf hebben , meerendeels ,
eene afchgrajuwe grondverwe , maar
zyn, hiefbenevens, met veelerleie by-
zonficr fraaje witte , donkerbruine , en
zwarte onregelmaatige vlakken , geflin--
gerde, fcherpe winkelhaaken en hnien
vercicrd. De Ondervleugels hebben
eene hoog-oranje-geele grondvcrAO,
waarin mea verfcheide , koolzwarte
dwarsvlakken, van verfchillendc gedaan-
te en voi*m , nier zaagswyze omtrekken ,-,
als zo veele ongelyke breede üreepen
2iet, die den oranje-geelcn grond des te
meer vei-hoogen , ald. 102. Het Ach'
ierlyf heeft anders ecnerleie koleiir met
de ondervleugelen; maar hier is het
roodachtig graauw. Het Voorlyf is be-
nevens de Kop even zo afchgraauw , als
de grondverwe der bovenvleugekn j maar
de halskrMag heeft eene dubbele zwane
bezooming. De Posten zyn bruin en
wit gevlakt, ald. iO|.

Nachtvlinder t Qde okergeele en kaneel-
bruine,') met 4 oogvlakken, heboor mde
tot de tweede Claffc, IV. 45. enz. Zie
de befchry vinge van dezen by Rups , (Je
byzonder geelachtig- groene,) met verbe-
ve ringen, veele korlige punten , en ee>i^
ivi tachtigen zyd-ftreep.

Nachtvlinders , worden zo genoemd , om
dat ze alleen by den donker en in dui--
fternis omzvverv'en, zich by dag fchuil
houdende, I. 124. Zy hebben aan dev
middelfte en achterfte Pooteti.^ en wel
in het midden , 2 of 3 fpitze bencden-
waarts uitfteekende punten, die na door-
nen gelyken, I. 482. 483. Eigenfchap-
pen en Kenmerken van hunne 4 onder-

fcheide

B L A D W Y Z E R.

X05

fcheicle ClafTen , z\e Eis.''nfchoplJen.
Voibccldcn der cerfle Claljsy 1. 124.
enz. c!cr tweede Clajje^ I. 184. enz.
der derde Clajje^ I. 459. enz. der vier-
de ClaJJe, I. 515. enz.
Natuur, C^e,) toont zich even zo zorg-
vuldig, om de fchaJelykc Infcften te
behouden, als die, welke geen fchade
veroorzaaken. Dus moed iemand zeer
verblind en verflokt zyn , die zulk ecne
voorzichtige fchikking der natuurc niet
aan een Godlyk Wezen zou willen toe-
fchryven, I. 87.
Ni'Ji , hoe de Wespen het haare maaken ,

zie by IFespen,
ISeushoorn-Keier , benevens deszelfs IForm
en verandering., II. 71. enz. Dezen
zou men ook, ter oorzaake van den
Hoorn, den Eenhoorn-Kever konncn
noemen, ald. 71. Deszclis Eitren
zyn eenigzins langwerpig rond en oker-
geel van koleur, ald. 74- De IVoim,
uit zulk een Ei voortkomende, zoude,
in den vnlwalTen flaac , wel 3 duim kon-
ncn haaien. Zyn Kop is blinkend don-
ker-rood-biuin, en daarbv vol inge-
drukte punten. Zyn tanggebit is byna
zwart; doch de andere deelen van den
bek, benevens de voel- en vreetfpitzen
komen in gedaante met die van den
iN'Iaikever-worm overeen. De 3 paar
ponten zyn geel-bruin, tn aan het ui-
teri'le lid met een cnkelvoudigen , haak-
vormigen, oreenigzins krommen kiaauw
voorzien. De 9 Luchtgaten of iSj5/>/^£'/.
punten zyn gansch rond, en zo donker
rood-bruin, als de Kop., doch in hec
midden vertoonen ze zich iets helderer.
De grondverwe van het ganfche X^)/ is
helder Okergee! , maar aan den darm-
zak valt die koleur iets in het graan we,
en de worm is, den geheelen rug over,
mee korte en tedere geelüchtig-roode

ba-rtjcs bezet, ald. yG. Zyn voedzel
bdlaat voornaanilyk in run , (paanderen
en de fchors van Eikeboomen, ald,
80. waarin zy ook hunne verandering
toe in eene Pop volbrengen, ald. 81.
Deze is in het begin geheel wit, maar
. haare koleur neemt in donkerheid toe;
en zo is ook de Kever , die 'er uit
voortkomt, als welke wel eene gchccle
maand noodig heeft, eer dat hy zyne
volkome hardheid en koleur heeft. De
koleur der f^leugeldekzeh en der Poo-
ien is fchoon-blinkendrood en donker-
Castanje-bruin : de Kop, hatHalsfchild
en de Hoorn zyn mcrkelyk dcnkerer,
ald. 82. Iletoveriije Achter ly f m(^i de
gzxiüheondervlakte vertoont zich fchoor-
bruin-roocachrig geel; het gehede Lyf
is met veele ftyve rood-geele hairen be«
groeid, hoedanige men ook aan den Kop
ziet. Op dezen flaart, aan het Man-
netje, (laar de harde en (lyve Hoorn y
eenigzins achter over geboogen , en is met
eene Ipitze punt voorzien. Aan den ^e^
ontdekt men 2 korte vreetpuntcn. üe
beide Vleugeldekzeh zyn taraelyk rond
verwulfd , en de Kever is op zich zelv'
in het algemeen (lonip en dik. Ter
plaarze, daar de Hoorn van 't Mannetje
zit, ziet men aan het /^y^'cj niet daneene
kleine hoogte ; anders zyn de overige
deelen aan beiden eenerlei, ald. 83.
Neushoorn- Kever , (de zeer u'oote, In-
diaanfche., blinkende , en zivart-bruine')
met 'j, boven elkander ftaande lange
Eloorneny II. 10. enz. Deze Kever
heefc de lengte van 55 duim. De bo-
venftaande langflc Hoorn maakt ruim
de helft van den ganfchen Kever uir.
De onderfte Hoorn is wel een derde
korter; zyne kromte gaat na beneden
opwaarts. De Kop is, van onderen,
in het dikke en breede borlliluk ingg-
O Ilooten,

I-o5"

A L G E M E E N E

flooten, en met Icorte Oker-gecle hair-
tjes begroeid. De Oogen zyn sproot en
blinkend, aid. lo. Öe Sprieien zyn
klein, met korte kolfjes. Het bjrfijïuk
is rondom den buitenrand cierlyk be-
zoomd. De 2, voorde Pooten zyn met
eenige groote fpitzen of doornen , in 'c
midden, gewapend, ald. 11.

tieushoorn-Kever , Qde zeer groote, en
met 3 hoornen voorzien zynde^") welke
anders ook Tauru> volans , of de
VLIEGENDE Stiiui genocmd zvordt^ II.
16. enz> Deze draagt op zyn Kop een
vooruicllaanden en krom geboogetl/Zöor//,
aan 'c einde in 1 fpitzen , als eene liooi-
vork, verdeeld. Niet verre van èax
kop ftaat nog een ander Hoorn voor-
waarts uit , een weinig overgeboogen.
Het Borfïjiuk , dat rond verheven , ver-
wulfd , en van boven , in het midden ,
met eene vlakke verhooging voorzien
is, heeft ter wederzyde een flyf voor-
uitgeftrekten Hoorn. Dat Borftpuk,
zo wei als het Achterlfj\ zyn , aan de
ondervlakte, met okergeele hairtjes be-
zet. Het voorde paar Poften is het
grootfle, en heeft aan zyn middelfte
gedeelte groote, nederwaarts geboogen,
fcherpe haaken, ald. 16. 17. Hetmid-
delile gedeelte der overige pooten is,
insgelyks, met eenige fpirzen bezet;
doch die zyn veeleer doornfpitzen, dan
haaken te noemen. Het onderfte deel
van alle de 6 pooten, met 4 of 5 leden
kettingswyze te zamcn gevoegd, heeft
aan het uiterlle einde een dubbelen
haakvormigen klaauw, in welks midden
eene na beneden hairzagte borftel-fpits
wordt gezien, ald. 18.

Neushoorn-Kever , {een kleine .^ donker-
hruim,') met 2 kleine fcboiiderfpitzen ,
II. 25. enz. Die heeft over het alge-
meen eene blinkende zwart-bruine koleur.

Zyn Kop is tamelyk piat en breed , en
op deszelfs midden ziet men een niet al
te dikken, maar vry langen, iets ach-
terover geboogen en foitzen Hoorn.
Het Borftfïuk is verheven opgeworpen.
De Vleugeldekzels zyn met groen over-
toogen. De 6 Pooten zyn tamelyk kort ;
en de ondervlakte van het lyf is mst
roodachtig-geele hairen begroeid, ald.
26. De Oogen zyn, van onderen be-
fchouwd, kogelrond blinkend zwart;
de Sprieten geelachtig-bruin, en aan bc:
voorile lid met 3 bladerachcige deelen
begaafd , ald. 25 aantn.

Neushoorn-kever , (^de groote Indiaanfcbe,")
met geele vletigeldekzelen , IV. 37. enz.
Deze is den anderen, vooraf befchree-
ven zeer grooten Indiaanjnhen, zo in
grootte , als geftalte , volkomen gelyk ;
alleen maaken de vleugeldekzels een on*
derfcheid tuilchen hen beiden, vernits
dezelve hier eene koleur hebben, niet
ongelyk aan rype olyven ; daarenboven
zyn ze ook mee eenige onregelmaacige
donkere punten befprenkeld, en hebben
eene fmalle zwarte bezooitiing. Andeis
zyn ook nog de groote en kleine rand-
fpitzen van den onderhoorn hier niet zo
fcherphoekig, maar vallen meer ttomp
uit, ald. 37.

Neiishoorn-Kevers , deze hebben een fty-
ven krommen omgeboogcn hoont boven
op den Kop, of dezelve ftaat recht
vooruit, en eindigt, naa eene tamelyke
lengte, in 2 fpitzen, die eene foort van
gaffel uitmaaken, doch in het midden
nog eenige tandjes hebben. By ande-
ren, die 2 hoornen hebben, gaat 'er
over den gemelden kop-iioorn een , die
zomwylen nog grooter en langer is, en
uit het borftftuk voorkomt. Die van 3
hoornen hebben 'er maar een, welke
aan de voorigen gelyk is , voor aan den

Kop;

n L A D W Y Z E R.

JC7

[ Kop 5 en aan ieder zyde van liecl-orri;-
fiuk word men een hoc rnfpits !2;cwaar ;
en zoniniigen hebben alle 3 de hoornen
aan het bo;llfhik, II. 6. 7.

Neushoorn- Keven , ieetie uübeemfihe
fnort van i^) met een enkelen Hoorn ,
II. 22. enz. j^eze is een ^ziaiifcbe
Kever , welke z-'ch op de Philippynjcbe
eilanden , inzonderheid op Lucon , ont-
houdt, ald. 2"2. Zyne yieugeldekzels
zyn niet glad, maar met veele tedere
ingedrukte flippen, en met ettelyke, in
de lengte Icopcnde gladde Ürecpen ver-
cierd. Het Botflftuk heeft eenige vcr-
heve randen. De Hoorn op den Kop
is niet rond, maar heeft van voorcn en
van achteren eene meer platte , dan
ronde vlakte, die tot in de fpits van den-
zelven uitloopt. De ondcrvlakte van
het Lyf en van den Kup is met rood»
achtig-gecle hairen digt begroeid , welke
men ook aan de bovenfchenkeis der 6
fooien ziet, en deze zyn met haaken en
klanuwen voorzien, ald. 23.

l^iniphenvogel , zo noemt Lhmaus den
Vlinder van die byzondere ibort der In-
diaanfche Dagvlinders, welke lange en
fmaüe vleugels, en een teder fmeediglyf
hebben , IV. 20 aamn.
Nointiier-tUvder , zo wordt de Vlinder.,
uit de ccnzaame, diklyvige Doornrups
voortkomende, van veclcn genoemd,
om dat zy uit eenige vlakken van des-
zelfs bovenvleugels aan de onderzyde de
getallen van 98 of 86, met behulp van
eene ftcrke verbeelding , wceten op te
niaaken, I. 40.

O.

Oever lias f of Haft, benevens zyne ver-
andering en andete e'^cnjchappen-, H.
228. «Tffz. Deze tVvrnhn i^^ntxveeder-

kis. De eerftc is een donker rood-
bruine foort, De/f^p is niet zeer groot,
en zo ook riet de Oogen. Aan den
Kop zitten twee lange hairvormigc fpit-
zen : de 6 tedere yooten zyn bruin. 1 let
Achterlyf bedaar uit S h 9 leden, die
na achteren allengs in dikte afneemen.
Aan deszelfs beide zyden ziet men 6 der
Visvinnen gelykende roeivederen , die de-
zelfde koleur als het /y/" hebben. Het
laatHe lid van *t lyf is met 3 lange . hair-
vormigc fpitzen voorzien , van welken
de middelfle rechtuit, en de 2 andere
fchuins loepen, ald. 229. Volwasfen
zynde verandert deze Worm in een 'vlis'
gend Jchepzel , dat zich in de vrye lucht
onthoudt , hebbende dezebyzonder cigen-
fchap, dat het niet langer dan een dag
leeft , ald. 230. Aan 't einde van het
achterlyf is het ook met 3 zodanige
hairdraaden of fpitzen voorzien, als
de Worm, zynde zo lang, als het gan-
fche lyf; maar de Sprieten zyn veel kor-
ter, dan ze aan den Worm waren. Het
ganfche Lyf is blinkend-donker-bruin ;
de Kop is tamelyk van het lyf afgefchei-
den i de 4 vleugels , waarvan de onder-
fte naauwlyks een derde deel van de
grootte der bovenlle hebben , zyn weer-
ichync-nd donker-graauw. De Worm
zo wel, als het gevleugeld fchepzel èQt
andere foort heeft eene gansch andere
geüaUe. Deze Worm vervelt vier maal;
de grondverwe van het /y/ is doorgaande
Oker-bruin, maar hier en daar metdon-
kere punten en fiippen vercierd , ald.
231. De Kop is aan deze foort veel
grooter, en byna van gedaante, als die
der Springhaancn, De Sprieten zyn
kort en zeer dun. Van boven is de Kop.,
in de lengte , met ettelyke dunne Orecp-
jes betoogen; en het Foortyf vertoont
op zyne bovenvhkte, ter plaatze van
O a <itf

foS

ALGEMEEN E

de vleugelfcheden , flechts eenige fchub-
benvorniige bladen. De geftalte der 1 2
Itichtvinnen oï vederen zyn den Visch-
fchujben niet ongelyk, en diarby zyn
ze zoer dun en doorzichtig. Het ove-
rige vp.n het Z}/loopt na achteren fcherp
toe, maar het heeft zulke hnirfpitzen
riet, als by den voorgemelden Worm.
By dezen ziet men 3 roeivederen ; zy loo-
pen voor en achrer Ipits toe ; en hebben in
het midden , daar ze het breedften zyn ,
eene witte kolcur, doch de fteelis daar
zwart, v/aar regen al het overige Oker-
geel is. De tyd hunner veranderinge
naderende komen zy, even ais de voo-
rige foort , allengskens nader aan de bo-
venvlakte van het water, doorgaans in
J\dai, zomtyds wat laater, en zelfs eerft
wel in den Zomer , ald. 132. Mceren-
deels laat het uitgekroopen Haft de le-
dige Wormen-huid in 't wai er liggen;
maar zomtyds kan hy 'er zich nier ge-
heel van ontdoen , doch dit belec hem
niet, zich door de vlucht uit het water
te heffen, hier of daar aan te zetten,
en dus de huid af te firo-pen, ald. 233.
Deze foort hcefc als het gevleugeld
fchepzel te voorfchyn komt , niec meer
dan 2 jlaanfpitzen , die hairachtig en
langer zyn. Zo dra deze Infeften de
wormen-hulzc hebben verlaaten , beflaat
hunne eerlle verrichting , in zich te paa-
ren , doch des anderen dags zyn ze al-
len dood. leder "vcyfje lege een tamelyk
aantal van Eieren, die ze niet alleen in
het water, dat de rechte plaats isjlaaten
vallen, maor ook op alle plaatzcn, daar
ze zich ter neder zetten, en dus moeten
alle die Eieren , welke niet zo na aan
waterige plaatzen zyn gevallen, dat ze
'er door den regen konnen ingefpoeld
worden, noodwendig bederven , ald.

234-

Okander-riips , (de groot e en fchoon?.,)
benevens haare verandering in een
prrxhiigen Nacht>'linder dtr eerste
Classe, III. 82. enz. De Kop van
deze Oleander -rups., in haaren vol-
walTen ftaat, is zwart , en de Hals
heeft eene fchildvormige vlak van de-
zelfde koleur. De ", fpiegelvlakken zyn
gansch donker-blaauvv. Da grond^'er-
we der eerfte ringen is oranje geel , en
de laatfte heeft , benevens de Nafchui'
vers f dezelfde koleur. De bovenvlak-
te van den Rug vertoont zich, tot
aan de 2 witte zydltreepen , gansch
dof en donker, en van onderen loopt
'er, langs die flreepen , een zwarte
ftreep. De overige ondervlakte heeft,
gelyk de 8 rtompe Buikpootsn , eene
üker-'iruinachiige vleesch koleur, en de
6 klaiuwpooten zyn bIeek-blaauw,a/.V.
87. De Pop is eerft gansch zjvavel-
geel, maar wordt, naa eenige dagen,
iets donkeror, en ten laatften krygi ze
de koleur van geel Wasch, of donker
Oranje-geel. Haare lengte beloopt ten
naarten by 3 duimen. De 5 laatile
leden van haar Achter ly f fchynen iets
donkerer, dan de o^'erige, wordende
veroorzaakt door de menisjvuldige (lip-
pen op dezelve. Het harde (laartpunt
is bruin , en by daczelve bevindt zich
eene langwerpige, donkere fpleetvlak,
ald. 88. Naa ruim 4 wecken komt
'er de Vlinder uit voort , ald. 89.
Des zelfs bovenvleugels zyn over het
algemeen fchnon-gras -groen. De me-
nigv'uldige vlakken in dezelve verfmelten
ten deele in elkander, en hebben ten
deele eene heldere , zeer fcherpe bezoo-
ming, welke nu in de lengte , dan over-
dwars, nu gedwongen of gekronkeld,
dan half cirkelswyze enz. door de vleu-
gels heen loopt. Twee andere vlakken

zyti

BLADWYZER.

109

zyn" byzon:3er merkwaardig. De ecne
is fchüon- roozenverwig, en loopt na
den achtcrften rand des vleugels. De
andere vlak is violct-blaauw , en loopt,
in de lergte, na den aclucr- en binnen*
rand nederwaarts. Dan is 'er nog eene
derde vlak by de inleding des vleugels,
ivclkc okergeel is, en in het midden een
zwarten flip heeft, die haar de gedaante
van een oog geeft, ald. 90, De 0/7-
dervkugcls pronken insgelyks ineteeni-
ge groene en zwarte vlakken , tufTchcn
welke zo donkere, als heldere ftreepcn
en linien worden gezien; niaar hebben
in het midden een violet-graauwcn grond ,
'en aan de inleding worden ze weer
2wart. De Kop heeft mede, als 't ove-
rige Zy/", eene fchoone groene koleiir.
De Oogen zyn tamelyk groot en rood-
bruin ; en de 2 dikke Sprieten bleek
oker-geel. De Hahkracig op den Kop
heeft eene brecde, blceke, vleeschver-
wige bezooming, ald. yi. De koieur
der 6 Pooten is bruinachtig-vvit; de 2
voorite zyn, aan hunne bovenfchenkels ,
jnet een dik Vedcrflof zeer fterk be«
grocid, en aan de 4 andere ziet men,
aan het einde van 't middcüte lid , twee
(leekfpitzen aan ieder poot, ald. <)i.
Onnifi-, dezen naam draagt de yUrider,,
voorikomende uit^ de iiroene, init g&'
[ireepte Rups; in Duinchland wordt
hy doorgaans het Muisje genoemd, I.
175. aanm.
Oogen, zie Gezicht.
Oopifidifcbe Scorpioen, zie Sco} pioen ,

(Ooflindifcke.)
Orarije-geek , klei}7e Houtworm , zie

IJoutivorm, (c/e kleine Oia7:je-geele)
Oranje-gene fcbadelykc gezellige Rups,
zie Scbadelyke, gezellige Oratije-geele
Rups.
Ordenslindy (Jjet blaauxve Engelfche,) zo

wordt de buitengemeen groots Vlinder,
met granuive gewaterde bovenvlcuit'
len, en helder -lioLt-llaauwe en zwar-
te ondervleugelcn , genoemd , IV. 511.
aantn.
Overfïrooming des aardkloots; de Schry-
vers der algemeene Hülorie melden , hoe
iemand, daartoe bekwaam zynde, uit-
gerekend heeft, dat 'er, volgens de al-
lerminfle rekening, tot zulk eene Over-
ftrooming 22 zo genoemde Oceaans
noodig geweeU waren, III. 511.
aanm.

Vaawxenfplegel vlinder , zo wordt de
Vlinder., uit de gezellige fluweel zwar-
te Doornrups, wegens zyne ongemeen
fraaje fpiegclvlakken , genoemd, 1. ao.

Paatiwen-vliiuler , de Eieren, en de daar-
uit vooitko.ncnde Kupfen van den
groot^-n en prachtigen P aanwen vlin-
der, IV. 22. enz. Deze Eieren zya
rond en fpilvormig, als roodachtig z-^.nd
van koieur , zonder rimpels , en aan
beide de ftompe einden met een iets
rooJüchtig, doch donkerer, en wat ver-
heven punt voorzien, ald. 123. De
Rupfen , daaruit voortkomende, veran-
deren 4 maal van huid , ald. 1 24. Kort
voor de tweede vervelh'ng hebben zy
eene zwart graauwe grondverwe. De
grondverwe, by de 'ide verandering van
huid, is een aangenaam bleek-celadon
of bleek-blaauwachti.iz; -groen , ald. 12 c,
Naa de derde verwiflèÜng is de grond-
verwe geeliichtig-groen. De Kop is,
tot aan den bruinen bek der Uupfe,
meerendeels geheel groen, doch in het
midden door een zwarten Iheep dermaa-
te verdeeld, dat 'er, boven den mond,
nog een groene driehoek wordt gezien,

O 3 De

IIO

A L G

M E E N E

De 6 klaauivpöoten zyn rood-bruin , en
de 4 paar Itonipj buikpooten hebben de
kolcur van het Lyf^ die nu geel-groeii
is. De wederzyds flaande 9 (uchtgaten
zyn fneeuvvwic, en mee een teder zware
boordzel omringd, maar het /)ƒ is, hier
en daar tufchen de leden, nog mee
zwarte puntjes bezet, ald. 126. De
- groocde Rups van deze foort is niet
boven de 4 duimen lang , aU. 127,
Zie verder by Rups , rk buitengemeen
groote , enz. volgens IV. 88. e«2.

Paaww-oog-nachl- kapel , wosdc geroemd
de Vlinder., uit de jchooney grooie,
groene Rups , tne( ronde , ver lieve,
roode en geele hiopjes , voortkomende ,
I. S16.

Paauwoog-pylftaart ; dezen naam draagt
de Fiindir uit de eenzaa:ne blaauw-
fiaartige dikke groene Rups , met
}chuïn(e -vuine zydjireepen ; by de
Hoogdidtfche liefhebbers wordt hy ge-
noemd Smrhok , I. 1 30.

PaerelvUnder .f wordt genoemd de Fiin-
der., uit de eenzaame koolzwarte Doorn-
rups, met tegelroode zydvlakkenwooxi-
komcndc, IV. 135. aanm-

Paerkmo er 'Vlinder , van de grootfle foort ,
zie de befchryvingevan dezen by Z)aw7;-
tups, {de eenzaame koolzwarte ,') met
tegelroode zydvlakken , enz.

Paerlemoer-vliiiders ., noemt men Alavlih-
ders , wier ondervlakte der ondervleu-
gelen, gemeenlyk , met Paerlemoer
fchynt ingelegd te wezen : daar zy,
welker vlakken noch zilver- noch Paer-
lemoer-glans hebben, maar evenwel met

. foortgelyke grondverwe en cieraaden zyn
voorzien, den naam draagen van Paer-
leinoer-vïinders zonder Paerlemoer ,
III. 65.

Page de la Reine , zo wordt de Flinder

uit de eenzaame ., fchoom t groen geel-
achtige Vtnkel-rups voortkonicnde, ge-
noerad, I. -^6.

Paquct de feuilles fiches, zo veel als het
bosje dorre bladeren, zo noemen de,
Franfihen den VUnkr uit de groots
bairige Gras-rups, I. 398.

Parlemoer-vUnder , (jde kleine .,) taq , de
befchryving daarvan by Doornrups
(j!e kleine helcer-bruine , zivart ge-
vlakte, enz.')

Parlemoer-vlinders zonder Parlemoer ^z\6
by Paerlemoer-vlirders.

Peeren-rups, z\t Appel- en Peeren-rups.

Pees-worm , zie Zenuvj-ivorm.

Perftcaria (Per fik kruid) deze Plant,
wordt, veelvuldig, op vochtige en moe-
rasfige plaatzen gevonden , en van de
gemeen e lieden (^in Dultschland) Wil-
genkruid genoemd , waarfchynlyk om
dat haare bladeren den fpitzen VVilge-
bladeren niet ongelyk zyn. In ds Duit'
fche geweflen groejen tvoeederleie foor-
ten van dit gewas : de eene heeft iets
kleiner bladeren, die groen van koleur
en zuurüchtig van fmaak zyn , Perftca-
ria vulgaris , acris minor, five Hy-
dropiper ; (gemeen zuur, klein Perfik-
kruid of Waler-peper?) de andere draagt
grooter bniingevlakte , en minder wran-
ge bladeren; perftcaria, major, mitis ,
ê? maculofa , of groot , zagt , gevlakt
Perfik-kruid. Aan de eerde dezer foor-
ten komt, met recht, den naam van
Waterpeper , uit hoofde van haarcn
wrangen en brandenden fmaak, alleen
toe ; de laatlle is in tegendeel het eigeii-
lyke Vlooikruid. I. 344.

Perfik-krnid y zie Perftcaria.

Petercely -vlinder , zo wordt onder de
Liefhebbers der Infeften- verzamelingen ,
de Vlinder uit de eenzaame- dof groene
Rups gQnoQuxd, I. 109.

B L A D W Y Z E R.

iif

Ptekenier, onder dezen naam is, by de
Liefhebbers, de Vlinder uit Aq groots
Tinnen-rups t tnec den breeden geelen
rugi;ellrecp , bekend, I. 227.

Pilofellac , zo worde de Dagvlinder , of
khinc Vacrlemoer-VUnder zonder Vaer-
Icmoer by de Liefhebbers genoemd, IV.
105. aanm.

Ph/ta, wordt de Schulpvisch genocnid,
welke zich , door middel van de fync
zyde, die hy i<an fpinncn, cermaateaan
de Rotzen weet te verknochten , dat
noch winden noch baaren dit fchepzcl
ligtlyk los kennen maaken, III. 304.

Pinnen-rups y Qdebontvefzvige en byzonder
fraai getekende,') benevens haan zer-
andsring tot in een Nachtvlinder der
irceedc Clajfc, L 324. enz. Wanneer
die hanre hoogfie grootte bereikt heeft ,
is ze byna aj duim lang. Ilaare grond-
verwe is bruin , en met vccle korte en
tedere hainjes begroeid. Deze bruine
grond is, aan beide zyden van het /)ƒ,
met donkere fircepen getekend , a!d,
324. en tuflchen dezelve, op ieder rinj,
met 3 onder elkander llaande bruine
knopjes vercierd, waaruit graauwehair-
tjes voortkomen. Van den hals af tot
het achterüe lid loopt 'er een breede
zwarte ilrcop over den Rug, ter weder-
zyde mer een hoog geel boordsel flangs-
wyze omgieven. De Pooten hebben de
koleur van het Onderlyf, niaar de \oor-
fte zyn zomwylcn wat 7.\w&r:e\-,a!d. 525-
Het Spi'izel is doori^aans meer geclach-
tig-bruin, danroocachtig-wit, ald.-^n^^
aanm. Naa omtrent 2 dagen daarin ge-
legen te hebben , verandert ze in eene
Pop, wier voorfte z er korte en flompe
deel wel eigenlyk zwart is, maar 't valt,
uit hoofde van zyn fchooncn glans, veel-
al in 't blaauwe. Het rchter en langlle
d-'el van 'c lyf is donker- bruin, en op

alle deszelfs ringen, behalve op bciie
de laatllcn, ziet men, boven op den
rug, een paar geelachtig-roode (trcep.
jcs : en het laatllc lid is met een klein
(laartpunt voor-iien. Naa 14 digen
komt 'er de Vlinder uit te voorfchyn.
De Mannetjes hebben iets broeder fprie-
ten, en zyn blceker van koleur, dan de
Wyfjes. De grnndverwe des hoven'
vleugels is tweeërlei, te weeten deels
bleek- bruinachrig-geel , deels eenigzins
roozen rood. Door denzclven loopen
eenige heen en weder geflingerdelinien,
ter wederzyde donker-bruin bezoomd.
y\an 't uiierile einde ziet men 3 roozen-
verwige vlakjes. De Ondervleugels en
het Achterlyf zyn overal bruinachtig-
graauw. Boven den Kop befpeurt men
eene breede zwart-bruine vlak. De 2
voorde Pooten zyn bruiner van koleur,
dan de 4 overige, doch alle zyn ze, tot
aan de khauwen , met kort hairig Hof
bekleed, ald. ^26. De Eieren zyn
meeftal bleek -aardkoleurig-bruin, glad,
en van onderen plat, ald. 3 '27. aanm.
Pinnen rups , (iie groote ,) tUet den brcS'
den geelen ruggcftreep , benevens h'iart
verandering tot in een Nachtvlinder
der tiveede ClaJJe, I. 223. enz. Deze
Rups wordt niet ligt volkomen 2 dui-
men lang. De Kcp is blinkend zware
van koleur, en heefc van vooren een
paar fmalle geelc ftrecpen , die van bo-
ven in een fpitzen winkclhoek te zamen
loopen. Aan den hals zitten vcele rood-
bruine en zwa! t graauvve hairen, over
den Kop hangende. De beide zyden
van het Zv/ hebben eene zwarte grond-
verwe , en deszelfs onderde deel is
witiichcig. De Pin of Tap op den Rug
is niets anders , dan een uitwas van den
ring, en van diergelyke vlcelige veze-
len , als waaruit het ganfche lyf bedaar ,

^ynde

iia

ALGEIMEENE

zvivcle ?.y van buiten met veele korte,
blinkende , gi-aauvvacli;ig-z'.vane hairen
bezet, a!d. 21^. De kokur der fpitzo
Foorpoolen is G;cc'aclirig-bruin , maar
die der Najchuivers zwart. Wanneer
de tyd liaarer veranderinge genaakt, ver-
anderen ook de fchoone koleiiren der
huid, zo dat de geele rugftreep gansch
wit, en de roode zydflreepen oranje-
geel . ja eindelyk geheel bleek worden.
Onder haary^/wz^'/mengt ze veele kleine
llukjes van de fchors van een Appel-
Peere- of PiUimboom , zo dat het byna
de koleur van het hout ^krygt, daar het
aan zit, ald. '225. Naa ruim 8 dagen
verandert zy in eene Pop , vv'elke in 't
geheel rood-bruin , en van achteren met
een kort fleelpunt voorzien isj en de
riinckr komt daaruit eerft in ^««3», en
menigmaal nog laater, van 't volgende
jaar te voorfehyn. De grondverwe van
zyn Zj/ en de Bovenvleugels is helder-
graauw; de tekeningen in deze boven-
vleugels zyn menigvuldig. Van het lid
afloopt een zwarte takkige üreep, in de
lengte door, tot omtrent in 't midden
•ces vleugels, alwaar dezelve zich in 3
korte fpitzen of takken verdeelt. Aan
den voorflen rand des Vleugels ziet men
een cierlyk zwart teken , de gedaante
■hebbende van eene Latynjche F , of van
de uitfnyding eener vioole, ald. ii6.
•De buitenfle vkugelrand is zeer fyn
uitgefchulpt, en ieder uitronding is door
eene zwarte linie van de naaft daaraan
•flaande afgc/'or.derd. De Oogen zyn
zwart, en 'de Sprieten dun. De 6 Pooien
zynhelder-granuw, msr zwarte flippen
vercierd. De Ondcrvkugels zyn blin-
kend geelachtig-wit, aan den buitenrand
eenigiifiS uitge;ond, en met bruine flip-
pen en aderen df orwevcn. Het Jch'
terlyff aan het einde wat breeder en

uitgerend, is tamelyk met hairen be-
grccid, ald. 227.
riiifien rup! , (^ds grootc , Jplcbtige , aard-
Koleiirige ,_) benevens haare verandering
tot in een IS'aihtvliiider der t-iveede'
ClaJJe^ I. 261. enz. De lengte dezer
Rupfe beloopt 3 duimen. De Kop is
van achteren aan den hals rond, en van
vooren benedenwnarts garsch vlak : van
boven is hy in de gedaante van een hart
verdeeld. De vre^ipunten zyn zwart.
De meefle, inzonderheid de middelfle
fifigeo, hebben overdwars eenige rim-
pels of vouwen. De koieur der rupfe
is doorgaande gnauwachtig-bruin , of
aan eene verdroogde aarde gelyk , aid.
264. De 3 paar fpitze Foor- en de 4
paar ftompe Buikpoctsii zyn geeliichtig-
bruin, maar de A^ö/cZ'wice/'^ van koieur,
als het lyf. Beneden de Spiegelpuiiten
is de buik , naar de lengte , met veele
korte heldere hairtjes begroeid , en
daar door als met franje geborduurd.
Het Spiuzel vervaardigt zy tuflïhen de
zamengevoegde bladeren, en is onge-
veer van grootte en gedaante als een
duiven ei. De Pop is over het geheel
dof-blaauw; en naa 2 maanden wordt
de Vlinder gebooren, alL 265. De
Ktp is k'ein, en zit heel diep tuflèhen
de a voorpooten, zynde van vooren
rond opgeboogen. De Oogen zyn
Hinkend zwart, en de Sprieten hair-
achtig dun, ald. ■■266. Het Foor- en
^chterlyf zyn met korte graauwe hai-
ren begroeid. Over den Kop ziet men
2 zwarte dwarsflreepen over elkander,
die elk in het midden een tipje heb-
ben, die beide van achteren witachtig
omzoomd zyn. De grondverwe der
Bovcnvleugclen verfchilt weinig met
die van 't /y/, maar, in plaats van hai-
ren, zyn 'er louter tedere heldere en

zwarte

BLADWYZER.

a:

zvvarte ftcfvedoren. Do hnhciraud i?
met / r.nde ui:fchulpingcn vercierd.
De gcheele overige vlakte des Vleugels
is met veele onregelmaatige heen en we-
der gekromde, en witte dwarsllreepen
of linien doortoogen. Kort aan den
voorftcn rand, midden in den vleugel,
ftaat eene geelachtige hoekige vlak, met
eene tedere donkere linie omringd. De
grondvtrwe der Ondervleugelen is don-
ker roozen-rood, en valt uithetvleesch-
verwige in 't Carmyn-roode. De bul-
tende rand is uitgefchulpc, en breed wit
bezoomd. Op dezen witten zoom volgt
een Hog breeder zwarte dwarsllreep ,
die niet fpitze punten in den witten zoom
loopt, ald. 267. Naa eene brecdetus'
fchenruimte volgt, midden in den vleu-
gel, nog een ander, hoewel fmaller
zwarte dvvarsftreep, doch welke niet,
gelyk de voorige, van het eene einde
des Vleugels tot aan het andere reikt.
De Poolen zyn als die van alle Nacht-
vlinders van gedaante, aM. 268.
Pirinen'rups , (^de kleiner bontkokurigt ,)
met haar e verandering tot in een Nacht-
vlinder der tvoeede Clajfe , I. 227. enz.
Zy onthoudt zich rceerendeels aan den
witten Hagedoorn , ald. 227. en is, in
haaren volwr.flen flaat , byna i^ duim
lang. De Kcp is blinkend zwartachtig-
graauw, en met lange zwarte hai.-en als
bedekt. De Hals en de 3 volgende
■ringen hebben eene gansch zwarte grond-
verwe. De Pin op den derden ring is
zwart, en met hairen bezet. Van deze
Pin af tot aan den laatHen ring loopt 'er
een faffraan-geele ftreep midden overdeiï
rug, waarin men eene fyr.e zwarte linie
ziet, die hem als in deelen verdeelt. De
huid dezer i-upfe is , overal , met lange
graauw-blinkeiide hairen bezet. Alle de
8 paar Pooten zyn zwart, ald. aaS. De

Pfp is met korte bnrftel-hainjes aan het
achter einde voorzien. De grond dci
hovenvleugelsn des Vlinders , en die van
het Foorlyf is roodachtig-graauw , en die
der Ondf:rvhugelen en van het Achter*
/)ƒ blinkend wit, ald. 229.
Pifo , (Guillelmtis of li^illem ,) heeft het
wandelend blad befchrecven. II. 261.
maar had de flechte gewoonte, van niet
alleen andere geloofwaardige vvaarnee-
mingcH voor zyn eigen uic te geeven ,
maar ook de onwaarfchynlyke berichten
voor waare te bfiuden, en zich niet ont-
zien, zich «elven vooreen ooggetuigen
van zodanige fabelüchiige berichten te
verklairen, ald. 263. aanm.
Pifiool'vlinder ., zo noemen eenige liefheb-
bers der Infcdlen den Nachtvlinder , uit
de dikke , gras'groene en wit gefireep-
te Spanrups voortkomende, II. 491.
aanm.
Planten , dat deze een zaad voortbrengen ,
waaruit, als het in de aarde komt, weer
andere planten van gelyke natuur te
voorfchyn komen , is eene bekende zaak ,
maar dat alle planten zaaden hebben,
willen zommigen nog niet toedaan, fchoon
de voornaamfte Kruidkundigen al voorlang
duidelyk hebben beweezen, dat veele
planten, van welke men oudtyds flelde^
dat ze geen zaad voortbrengen, 'er geen
gebrek aan hebben, II. 179. 180.
Pleureujcn-vlinder , zo wordt de Vlinder ,
uit de groote gezellige DcornrupSy met
geel-roode vlakken voortkomende , van
zommige liefhebbers genoemd , ter oor-
zaake van den breeden zoom of rand om
zyne vlerken, L 13.
Polyp, (de bruine f") mst hoornvormige
Armen., die dezelve., order alle andere
foorten, bet lan^fie kan uitfirekkerio
Deszelfs Kop hcefr van boven, in hec
midden , een ingedrukt rond punt , dat
P ei-

114

ALGE MEE NE

eigenlyk den viovd uitmaakt; rondom
den Kop ftaan de Armen ^ die aan
deze foorr op zyn hoo^^ft 8, en zelden
9 zyn , welke de Polyp , ais hy ze een
langden uitbreidt, op 6 duimen brengt.
Van 't midden af opwaarts worden ze
aan 't gedeelte, waarmee zy aan den
Kop zitten, allengskens dikker, III,
459, en bellaan aldaar uit veel grover,
en naby elkander zittende heldere kor-
rels. Het Achterlyf of de Itaart is,
■benevens de Kop, buiten de heidere
bezooming, meer donker- dan helder-
bruin, welke koleur echter menigmaal
verandert, ald. 460. De Armen wor-
den, door de intrekking, niet dikker,
maar fchynen veeleer hunne gewoone
dikte te behouden, ald. 460.
Polyp, (de eenigzins bleeke , ftroogeele^
der zoete wateren, mst korte hoorn-
vormige Armen, ITI. 408. enz. Het
lyf van dezen wordt na achteren of
aan 't ftaarteinde, allengskens dikiter,
waartegen het voorlle deel, of de Kop
dunner is. De hoornvormige Armen,
die aan deze en zyne foort, krings-
wyze rondom den Kop zitten, en
waarvan hy 'er zelden 7, maargemeen-
lyk 4, 5 of 6 heeft , kan hy nooit
langer, dan zyn lichaam u-tftrekken ,
en daarom wordt hy de Polyp met
korte Armen genoemd. Tuiïcheij de.
ze Armen , midden in het deel , dat
men den Kop noemt , is de bek of
mond. Deszelfs fpyze beflaat eigenlyk
in zommige foorten van kleine Water-
infecten, ald. 412. De gewoone ver-
meerdering geichicdt door uitbotting ,
derwyze, dat het Jong, hetwelk ftaat
uit te komen, in het begin de ge-
daante heeft van een klein knopje of
wratje. Dit knopje groeit allengskens
vQort, en binnen 5 dagen komen de

Armen, als kleine puntjes, te voor-
fchyn: deze worden vervolgens, njar
evenredigheid van 't lyf, grooter; tot
dat eindelyk de jonge Polyp, naa ver-
loop van 8 of 9 dogen, alsdan vol-
waflen zynde, zich ten eenemaal van
de moeder afzondert, het welk by an-
dere foorten merkelyk vroeger gefchiedt ,
ald. 413.

Polyp i (de gezellige, knodsvormige,) zie
by Bafterd polyp.

Polyp ■> {de groene^ met veele Ar\pen^
lil. 4H4. enz. De groene koleur is
dezen zo eigen, dat hy die tot den
dood behoudt : alleen is hierby het on-
derfcheid, dat eenigen iets geelüchtig-
groen , anderen meer blaauvvachtig-groen
zyn; en deze groene koleur verandert
insgelyks zo weinig aan de armen, dat
dezelve, hoe lang de Polyp die ookuic-
ftrekke, altoos meer groen, dan wit-
achtig, blyven, en, wanneer ze te za-
men getoogen zyn, hebben ze volko-
men de koleur van het lyf, ald. 487.
Deze Pnlyp fchynt zyne Armen zo lang
niet te konnen uittrekken, dat ze de
lengte van zyn lyf meer dan 1 maal
overtreffen , en hy kan de geftalte zyr.er
armen , op veele en menigerleie wyze ,
zeer aardig veranderen. Op zyn lang(l
uitgellrekt heeft hy de lengte van drie vier-
de duim, ald. 488.

Polyp , (de Oranje geele ,) met laf' ge hoorn •
vormige Armen, III. 417. enz. In-
dien men de Oranje-koleur alleen tot een
kenteken dezer Polypen wilde (lellen,
zou men zich menigmaal bedroogen
zien. Die koleur is in zo verre veran-
derlyk , dat ze nu frifcher , dan bleeker
fchynt en zich zomwylen ook roozen-rood
voordoet: daarbenevens vindt men, dat
de koleur dezer Polypen, wanneer ze
een tyd lang vallen , of anderszins ver«

zwak-

BLADWYZER.

tl5

zTcrkkcn, ?o êtt hn Lefvm ten circ'e
Iccpe, grrfch en il vciMctkt, ald.^i"/.
Het cihtnjle ceel c'czcr fotiten vin
Tcl^ftu is zeer c'iin; n anr hctfr ï;cn 't
, circ'e iets kolfiichrigs of bolvorn igs ,
wccrircc'e de Til-^p zich, gelyk een
blcedyii-gcr. \rOztt,' vcrvolger.s neemt
het Xj)/, cn:iitnt her nidden, allcngs-
kens in dikte tce, en wordt rti het kop-
eirde \Acder diirrer. De K'p is wel
dikker en bolvormiger, dan het achter-
fte deel; n:aar hy k?n dezen zo wel ,
als het /)'ƒ en de /Irmen, gedimrig van
gedaante vcrancleren , ald. 418. Het
aantal der aan de Kop zittende boorneit is
niet altoos eveneens; want de meeflen.
hebben 'er 6 of 7 , echter zyn 'er ook ,
waaraan 8 Armen worden gezien , ald.

Tolypen , hiervan zyn 'er tweeërlei foorten
raanilyk Zee-polypen en Zoeiwatcr'
polypen, IIJ. 2^0' C^oJJ<i der Vohjl'sn
TAS. by Claffe.

Tolypen, hejchryving der ge enen die in
flecnen vorden gevonden^ 111. 507.
Deze fcrjleende Volypen hebben vcor-
naanilyk, wegens hunne /Irmen, die
uit loutere korrels fchynen tebeüaan,
veel gelykheid met de Arm-polypen der
zoete wateren, ald. 515, Naar maate
men van zodanige ftcenen het boven- of
onderdeel , de boven- of onderlage
Itrygt, fchynen ook de daarin zynde af-
drukzcls verheven of verdiept, gelyk
altoos te merken is, wanneer de ver-
fleende dingen nog in haare moeder lig-
gen, ald. 516.
r9)ten, btfchryvinge e!er Pcoten van een
Fl'uder , I. 31. enz. De Bcveiijcben-
kel is meeftal dikker , dan de ove-
rige leden. l!et daarop volgende lid is
het lanefte van allen, o!d. 31. en aan
ayne achteiftft deelen, wederi^yds, met

kleine dcorrjichtige punten vccrzicn.
^aa die volgen rog 3 kleiner leden ,
wier katlle 2 haakjes of klaauwtjes heb-
ben, door middel van welke de Vlirder
zich overal atn vrfi kr.n houden. Het
cehtcifie paar Pcoten leeft rog een lid
meer, dan de vocrfle, ald. 3^.
/'op, cnder deze bcnaaming wordt, by de
Inle&eji, eigerlyk de verandering van een
Irfect \erfliuin, waarin hetrcch aan een
Worm , noch aan een ge\ kiigeld fchepzel
volkomen gelykt, iic'v on cere P(p oog-
fchynlyke kenmerken ecner beweeginge
gee\ e , is ze nochtans dermaatein haar vlies
ingewikkeld, dat de Pcoten , hoewel ze 'er
mede voorzien zyn, en dezelve byzom-
mige zeer duidelyk in het oog vallen,
haar echter niet het allerminfle konnen
dienen, om van de eene plaats tot de
andere te komen : ook bevinden wy
niet, dat het fchepzel, 't welk wy eene
Pop noemen , ooit eenige fpyze gebrui-
ke, II. 198. Wanneer men eene Po/^
gezond behouden wil, moet men dezel-
ve riet veel cntruften, ftooten oflchud»
den ; want daar door wordt de verande-
ring verhinderd, en men ziet 'er geenen
Vlinder uit voortkomen. Omteweeten,
of eene P'p gezond is of niet, en of ze
niet door ai te groote hiite verdroogd ,
of door nl te veel nattigheid verrot zy ;
of ze ook geen vremde gaflen by zich
hebbe ; behoeft men dezelve maar een
weinig arn te raaken , en als ze zich dan
beweegt, is ze goed; maar zich niet
beweegende , is ze reeds bedorven. Als
men de Pop van haare plaats wil nee-
men , moet men den draad van het fpin-
zel, ter plaaize taar ze vaflhangc, af-
breeken, en niet acn de Pop,' want
dit katfte gefchiedende Icderft men den
daarin zittcnden VJirAier , 20 dat hy
flerft, L 14»
P 2. pep

n6

ALGEMEENE

Toppen , Cde ,) der NachtvUndsrs zyn in het
gemeen rmders van c;edaance, dan die
van het geflachc der Dagvlindtrs. Ook
komt haar de naam van Pop veel na*
ruurlyker toe, dan den anderen, om
dat Z2 niet ongclyk zyn aan een Kind,
in de luieren gewonden, L 127. De
rede, waarom de Poppen^ ten aanzien
der ganfche Mujja^ altcos merkelyky
ja zomwykn zeer veel, kleimr wor-
den , dan de Rupfen gevoeefl zyn , is ,
om dat 'er niet alleen , ten dcele door
de zuivering der rupfe voor haare ver-
andering, en ten deele door haare uit-
waasfeming, door de zweetgaten der
huid , veele vochtdcelen uit haar lichaam
verlooren gaan ,* maar ook dat , uit
hoofde van dit verlies, het Poppenvlies
yeel vader worde , dan de rupfen-huid
geweefl: is , en dat uit alle deze , en de
voorensgemelde omftandighedcn , te za»
men genomen ; noodwendig volgen
moet, dat altoos de Mas fa dsr Poppe
kleiner zy, dan de Masja der Rupfe
geweeft is , zelfs ook by dezulke , die
zich iiT het geheel niet inipinnen , ald.
334. 323.
Proeven , door den Schryver genomen ,
by het in (lukken fnyden der Polypen ,
439. enz.
Proteus, (de kleine') III. 570. enz. Dit
diertje bellaat uit louter ongelyk groo.
te, heldere en doorzichtige korrels,
welke het onophoudelyk door elkander
fchynt te vermengen; doch welke ge-
daante het ook , door deze vermenging
erlangt, de buitenranden zyn altoos zo
helder , ais of zy een byzonderen zoom
hadden. Dan vertoont het zich in de
gedaante van een klaverblad , dan is het
weer in de lengte uitgebreid. Dan
heeft hy eens een paar hoornen, als
«en Ilarcekop, met ongelyke takken

aan de einden, ftaanoe op een onregel-
ma!itig lichaam, aan welks achtereinde
eene lange fpits uitfteekt; dan '■ veer ver *
liefl: het zyne hoornen . en verandert
weer ia een kogel met een hals, ald,

Pruimgeele Rups, zie Eenzaame pruim-

geele Rups.
Pylftaatt-vlinders, Pyl vlinders, worden
deswegen van eenige liet hebbers ge-
noemd, om dat veele vlinders van dit
gedacht in het ftil zitten , hunne vleu-
gels indiervoege houden , dat ze , tevens
met het lyf, de gedaan :e van een pyl
vertoonen, I. 120. aanm.
Pylflcertpaauwoogy zie Paauwoog-pyl-

lieert.
Pyl vlinders., zie Pyldaart vlviders.
Pynhoom- of Woud-rups , (^de grooti,)be*
nevens haare vtrandering tJt in een
Nachtvlinder der tweede Clan e, l. 443.
Die heeft de lengte viti 4 duim. De
Kap hcefc eene Oker-bruine koleur, en
de ringen hebben eene witgraauvve
grondverwe, die met veelc bruine en
graauwe punten befprenkelJ is, en in
dezelve zyn verfcheide groote donker-
bruine vlakken. De huid fchynt, be-
halve de lange hairen , waarmede zy be-
zet is , nog met een viltachtig ftof be-
ftrooid te zyn. Van den Kop af loopt
'er wederzyds eene donker bezoomde
linie, waarin op ieder einde der beide
zwanachtige dwarsftreepen , eene ronde
Kaneel-bruine vlak gezien wordt. Het
laatfle lid is met een hoog uitwas voor-
zien, waarop een borftel flaat, uit kor-
te, zwarte, vederachtige hairen byeen
gevoegd. De 6 fpitze klaauwenzyn
donker-bruin , de 8 ftompe buikpooten
wat helderer, en de a batfte breede
nafchuivers^ benevens de fiaartklept
hebben eene dergelyke heldere koleur ,

ald.

BLADV/YZER.

117

ald. 444. Haar fpinztl is oker-geel ,
en de Pop is tamelyk lang, maar heefc
^een ftaarcpunt. Haar j/fchterlyf is met
ecne zware- bruine koleiir overcoogen;
de in kervingen zy n rood-bruin , en boven
de luchrgaten ziet men aan de zyden ee-
nige hairtjes. Het voorlyf , benevens
de Vkugtlfcbeden is zwart-graauw , en ,
even als het /icbterlyf^ dof en zonder
glans. Naa verloop van 3 weeken komt
er de Vlinder uit te voorfchyn. Des-
zelfs bovenvletigels zyn graauw, met
bruine punten befprenkeld , en de bui-
tenrand is donker bezoomd , ald. 445.
Byna in derzelver midden ziet men eene
ongelyk breede, bruin-roode dwarsvlak,
wier kanten wederzyds zaagwyze en
zwart bezoomd zyn. De ondervleugels
zyn ecnkoleurig, bleek-bruinrood, en
hebben aan den buitenrand een iets don-
kerer zoom. Byna gelyke koleur heb-
ben ook het Foor- en /ichierlyfy maar
die aan het eerde is iets donkerer , dan
aan het laatfte. De 6 Pooten zyn bruin ,
en aan de hvenfcbenkels met hairen be-
groeid. De Sprieten aan de Wyfjes
zyn bruin en hair-dun, maar die der
Mannetjes vezelig of vedervormig. De
Eieren hebben eene blinkende geele-
groenichtige- bruine koleur. Het vvyfje
legt dezelve, menia;maal, reeds in l^u-
gujïus aan de pynboomen , en de jonge
rupsjes komen , veelal , binnen 8 of i o
dagen daarna , te voorfchyn , die in den
volgenden Zomer haare gewoone groot-
te verkrygen , ald. 446.
Pynhocm-rups , (defcbonne, groen, geel ^
wit en bruin gejireepte ,) met eenflaart
en Springhaanen-Kop , benevens baar e
veranda ing tot in een ]\acbtvlinder
der eerfle Claffe, I. 158. enz. Zy
houdt zich meefl; aun den Pynboom op ,
ald. 158. en haare grootte, in den vol-

P 3

waden (laat, is omrrenc 3 duim. De
K'ip is helder geelachtig-bruin en blin-
kend van koleur; en op de voorvlakce
ftaan een paar rood bruine ftreepen. De
lip is graauw van koleur, en de vreet-
punten zyn zwnrt, ald. 159. In de
lengte van den kop af over het \yï loo-
pen fchoone bonte ftreepen. Midden
over den Rug loopt een rood-bruine
ftreep van ongelyke breedte. Deze
fchynt het middcllle gedeelte van een
anderen, die wit is, te bedekken. Op
dezen witten volgt, aan ieder zyde,een
fchoone groene flreep; naaft welken
men een half zo breeden zwavel -geelen
ziet; dan volgt 'er weder een groene,
en eindelyk maakt een geele, de fmalfie
van allen, als den laacften zoam uit.
De Spiegelpunten zyn hoog-rood, en
met zwarte kraaltjes omringd, die van
boven nog een half wit randje hebben.
De ondervlakte van bet lyf is mede
groen van koleur; maar de 6 fptize
Foorpooten helder-bruin. De 4 paar
ftompe buikpooten hebben eene bleek-
groene koleur,- de 2 nafchuivers zyn,
by hunne groene koleur, zo zwnrt bc»
ftippeld, dat ze eerder graauw fchynen.
Het vleefchacbtig hoorntje is zwart-
bruin, loopt zeer fpics toe, en is mee
kleine pukkeltjes bezet, ald, 160. By
den tyd haarer veranderinge kruipt ze
na den grond onder de ilruiken, ver-
vaardigende zich aldaar eene ruime hol-
ligheid. De koleur der Pop is, by de
meefte, wat blinkend, donker- en rood-
bruin. Op ieder ring ziet men een par
eenigzins vlakke vcrheve randjes, zynde
niets anders, drin de overblyfzels der
ftompe buikpooten en der 2 nnfchuivers
van de rups. De Staartjpits is hard
en zwart, ald. 161. De grondverwe
van de Fleugels des Flinders is metreti-

deels

ji8

ALGEMEENE

deels graauw; aan den buitenrand voor-
zien , met een witten zoom , en in de-
zen ter plaatze, daar ieder ader, door
den vleugel loopende , eindigt, een bruin
vlakje. In de bovenvleugels ziet men,
van voeren, eene wat helderer dw^ars-
vlak , voorts tuflchen de aderen , byna
in het midden der vleugels, 3 of 4
hrgverpige zwarte vlakken, en einde-
lyk nog by het lid eenigc ros-bruine
hoofd- aderen. De grond der Onder-
vleugelen is , by den witten rand , wac
donkerer van koleur, ald. 161. De
afchgraauwe grondverwe van 't ganfche
ïyf worde door de zwarte en witte vlak-
ken merkelyk verdeeld, en midden over
den Rug is eene zwarte linie getoogen.
De Kop is , boven de glinfterende
zwarte oogeti, met een paar witte Sprie-
ten voorzien. De 6 Poolen zyn graauw,
ald. 163.

Py^ivonn , zie Waterrups.

Pyramiden rups y < ds gladde 3 bleek- groe-
ne,) benevens haare -jerandtring tot
in een Nachtvlinder dsr l-iveede Clasfe^
I. 241. efiz. Eene der grootfte van
deze zal ongeveer 15 duim lang wezen.
Alle de ringen zyn niet even dik ; want
op de 2 laatflc ftaat eene verhevenheid ,
die eenigermaate de gedaante eener/iy-
ramide heeft , naar welke zy ook den
naam draagt. De Kop is bleek-groen
van koleur, en van vooren tufichen de
a vreetpuntcn met een geelach ig-bruin
vlakje getekend. De koleur van het
ganfche lyf is groen. Eene witte linie
loopt 'er, midden over den Rug, tot
in het fpits der pyraraide. De Hals is
met 1 kleine regels van witte punten in
de lengte voorzien. De 3 paar fpitze
Pooien zyn geclachtig-bruin, maar de
fiuinpe gras-groen, en van onderen
bruin bezoomd. Ten tyde baarer veran»

deringe kruipt de Rups onder de (Trui-
ken of afgevallea bladen ; bereidend'j ,
by het zamen wikkelen van een paar van
dezelve, een eivormig weefzel , dat niet
heel digt is, veranderende, naa eenige
dagen, in eene blinkende donker rood-
bruine Pop , Vleier voorlyf, benevens de
yieugelfcheden donkerer van koleur is,
dan het achterlyf, Naa eene maand
komt daaruit de Vlinder te voorfchyn ,
ald. 244. Deszel's bovenvleugels zyn
in den grond glinflercnd bruin ; en op
dezelve ziet men verfcheide geelachtige ,
fmalle , gekronkelde , en zaagvormige
linien overdwars getoogen. In de zwar-
te ftreepen ftaat, midden in den vleu-
gel , een ovaal-rond geel ringetje , het
welk zonimigen voor eene O of eene
ISul houden. De buitcfirand van den
Ondervkugel is oker-geel geboord , en
in dit boordzel ziet men eene fmalle
zwarte linie, die 'er kronkelcni^e door-
loopt. De overige grond des Vleugels
is koper- verwig, of roodachtig-bruin.
De Kop, benevens het ganfche ooor/)'/,
is donlcer-bruin : de Oogen zyn zwart,
de Sprieten bruin, lang en dun. Het
^chterlyfh zeer helder- of graauwach-
tig bruin, ter wederzyde donker of
zwartachtig bezoomd, en met ftreepen
over het lyf voorzien. Het laatfte lid
eindigt met zwarte hairen, en is in het
midden , gelyk de ftaart van een visch ,
verdeeld. De koleur der Ponten komt
met de bovenvleugels en 't voorlyf over-
een, doch de hairen aan den boven-
fchenkel zyn iets helderer , ald. 245»
De Eieren zyn geel, niet glad, maar
met veele kleine ribbetjes en voortjes
omgeeven, en hebben eene meer ron-
de, dan plat gedrukte gedaante, ald,
247. cianta,

Oues'

B L A D W Y Z E R.

119

Qiite-rups, (^de kleiner en ranker hruitt'
geele,^ met baar e verandering tot in
een IS acht vlinder der tiveede Clasfe ^
I. 364. enz. In de ecrile jeugd heb-
ben deze foorten van rupfen eene veel
Tchooner geele koleiir , dan wanneer ze
volwaflen zyn. INaa dat ze , het voor-
jaar overleevende , nog eene reis of
ivvee, volgens gewoonte, haar huid af-
gelegd , en de hoogde grootte bereikt
hebben, zyn die, waaruit de Wyfjes-
Fllnders voortkomen, nieeftal over de
3 duimen lang, maar, die óc Manne-
tjes-VUnders ter waereld brengen, bly-
ven gemcenlyk een derde korter. De
Kop der Rupfe is Oranje-geel en aardig
getekend. De rand van den hals is van
dezelfde koleur, en dit boordzel ziet
men met een fmal, zw^rt, en teder
jngetand zoomtje vercierd. Ter weder-
zyde v.in den Kop wordt men een graau-
we knop of bult, wiens middelpunt
zwart is, gewaar, ald. 367. De gan-
fche huid is met een tederen pels be-
dekt, welke glinllerend geel is. De
Pooten zyn gezamenlyk rood-bruin ; ald.
368. doch de voorde vallen nogtansiets
meer in het geelachtig- roodbruire,ö///.

368. aanm. De koleur der Fop valt
uic het oker-geele in 't bru'ne, ald.

369. De buitenrand der ondervleitge-
len van een mar.net je%''dindzr , uit zulk
eene Pop voortgekomen , is uitgerend ,
geel geboord. De Wyfjes hebben wel
even zulke, maar bleeker divanpree-
pen. Van deze af tot aan het lid is de
grondvervve in 't algemeen iets donke-
rcr , dan omtrent den l.uitenrand. In
ieder hovenvleugel ziet men een wit
bruin-bezoomd vlakje, ald. ^70. De
Eieren zyn langwerpig-rond en bleek-

bruin van koleur. Naa 14 dagen ko-
men de jonge rupsjes 'er uit te voor-
fchyn, ald. 371.

R.

Rader/leent jes, zie Trochhen.

Reaumur, noemt de Spanrups Landmee-
ters, o:n dat ze, by ieder fchrede van
haaren zonderlingen gang, haar lyfeven
zo op den grond voortzetten, als een
Landmeetcr zyne Ketting doet , I.

5'4-
Reneatme, een Geneesheer te Parys,
heeft zich jn koude en vervvislelende
koortzen van Galappels bediend, gee-
vende den Lyder, by den aanvang der
Koorcze , eene halve drachma van een
tot poejer gemaakten Galappel in; of
by goede dagen, alle vier uuren, even
zo veel. Doch dit geneesmiddel heeft
niet altoos eene even gun ftige uitwerking
gehad; en hy piyfi: het inzonderheid aan
tegen zodanige Koortzen, die uit ver-
flapte vezelen van de maag ontdaan, III.

Ï95- ^

Rheebokjs , dezen naam zou men , gevoe-
gd yk aan de mat' of dof groene en ge-
hoornde Rups kunnen geeven, om dat
ze 2 opdaande hoornen op den Kop
heeft, die aan het einde in 2 fpitzen
verdeeld zyn , en dus de gedaante heb-
ben van die van een Rheebokjey IV.
174.

Riddcrfpoor , deze is het voedzel en de
verblyfplaats der violet-blaauwe, geel
gedreepte, en zwart bcTprenkelde Rups,
Daar zyn tweeërlei boofdfoorten van
Ridderjpooren ^ dubbele en enkele. De
bloemen hebben , van onderen , aan het
deeltje, een lange fpoor; en van daar
heeft het kruid dien naam ontvangen. De

ge-

12.0

ALGEMEENB

ircirclde F/fs keft \?iV. ;]Ic fccnenvan

^ Riddcifpcorcn, 1. 147. 24<'j.

Ridderfpooren-iiips , {de jcloctie jccd'
btuine,') wei t\gcele bandvormige firee*
pen , ecfi vkesdiverii'igen hopy en
dtrgelyke Voeten zercierd^ beneiens
ha ar e lerardeting tot in etn ISacht-
vlinder der tweede dasje, I. 595. £«2.
Op zyn boogll is deze Rups 1 1 duim
]arg. V e rende Hop, die ' an voerren
verdeeld is, onderlcbtidt zich ir zonder*
held door zjnen Ichconen vktscbver-
wigen glans, en van deze koleur zyn

[ ook de 6 voor- en de 8 hutkpooten%
TCiZZT de 2 achterfle zyn roodbruin , ge-

\ ]yk de grondverwe van 't overige lyf.

\ Deze grondverwe is met veele donkere
punren befprenkeld, en heeft 4 zwavel-
geelefirecpen. De4rood-bruine vlakken
zyn byna overal even breed. Ieder gee-

[ ]e flreep is, van boven, met een teder
wit flreepje geboord. By haare veran-
dering maakt ze eene ruime holligheid
in de aarde , bekleedende dezelve met
een week fpinzel ; en naa eenige dagen
ziet men eene dof-blinkende rood-zwar-
te Pep^ ald. 426. Deze is tuflchende
ringen of inkervingen met een iets bel-
derer rood, en overal met donkere
punten voorzien. Zy blyft den winter
over, tot in de maand il/ö?, in de aarde

"■ verborgen liggen , en dan verfchynt de
Vlinder. Deszelfs grondverwe is meeft-
al rood-bruin : de' bovenvïeugels zyn ,
«mtrent den buitenrand, met een ge-
kronkelden , fchoonen , ftroo-geelen
dwarsflreep vercierd, en in het midden
dcrzelve vertconen zich a witgraauv;e
vlakken. Het Foorl:sf ^^^^^ dezelfde
grondverwe,* maar het Achterlyf \s hel-
derer, en midden over den Rug loopt
eene rei verlicv; en opgeworpe zwarte
vlakken. De Qndei-vkvgek zyn don-

Icr-rraf-nv:. Drie vrn de 6 T(o!ev T^n
ran de boven (chenkeJs met kleine hair-
ijeb be;^tt, en voor het overige van de-
zelfde koleur als de bovenvïeugels j ald.
427.

Ringrups , {de fchadel'^ke, gezellige, en
gcfiieepte ,) betieveiis haare verande-
ring tot in een Nachtvlinder der tweede
Clasfe , I. 216. ctiz. De grootile
wcrdt niet boven de £ duimen lang. De
Kcp is vsn voeren wat vlak, blaauw-
achtig - graauw van 1 oleur. De Hah
is van dezelfde koleur; ald. 017. en
heeftop ieder zyde eene zwarte vhk. Hec
Lyf is met vcele rechtsdraads loopende
flreepen, van onderfcheide koleuren,
naar de lengte overtoogen. Midden
over den Rug loopt eene enkelvouwdi-
ge, witte tedere linie, tuflchen 1 an-
dere, even breede en geeliichtig-roode
linien ingeflooten. De ganfche huid is
met tedere , geel- bruine en graauwac!' tig-
zwarte hairen begroeid. Het onderlyf,
benevens de 8 paar fpitze en ftompe
Pooten is geelachtig-bruin van koleur,
old. 218. By de veranderinge zoekt
deze rups een hoek aan eene fchutting
of wand , of een gat in den flam van
een boom; of trekt eenige bladen van
een tak te zamen, en maakt 'er eene
wooning van, en in dezelve een weef-
zel, het welk met veel kalkiichtig wit

, en geel ftof bezet is. Naa eenige da-
gen komt ze in de gedaante van eene
Pop tevoorfchyn, a^d. 218. Deze is
niet wel i duim lang. Het onderfïe
deel is vooraan , en aan het (lompe fteel-
purt, bruin van koleur, en de boven'
vlakte dof - zwart -graauw. Naa onge-
veer 3 weeken breekt de Flinder door
het Spinzel heen, ald. 219. De grondr
verwe van beide gedachten is evne ens,
€n wel bleek-roodachtig-geel. D Oo-

gen

BLADWYZER.

««1

gen |7yn :^wart, en de Sf rieten van het
Mannetje bn^cd en vedervormig, maar
van het Uyfje op verre na zo breed
niet. De bovcnfchcnkels der 6 Pooten
zyn ongemeen dij^c met haircn bec^rotid;
door de beide buvenv/eugels loopt een
paar kromme ros-bruino linien ; het /ech-
ter ly f van *t Mannetje '^s wolhairig- en
flank, en het laatlie lid is donkerer van
koleiir, dan by het Ifyfje De Onder'
vleugels zyn van dezelfde grondverwe.
De Eieren zyn bruinaclvig wit, en blin-
ken , of ze met vernis beftreeken waren.
Midden op de bovenvlakte ziet men een
klein en niet zozeer diep groefje, dat
het ftipje is, daar de jongen door by-
ten, om 'èr uit te komen, ald. i2o.
221. en aanm,
Ringrtips, (de tvoeede foort der gezellige ,
op de IVoifswelk aazende^ behoor enda
tot de tixeede Clafe der Nachtvlin'
derSf IV. 82. enz. Deze tweede foort
van Ringrupfen komt met de eerlle niet
alleen daarin overeen, dat haar Vlinder
zyne Eieren kringswyze rondom cenrys
of flengel legt, ald. 83. maar dat ook
het iSpi>7Z£'/ zelf van derupfen, wanneer
ze willen veranderen, even als dat der
andere is vervaardigd, ald. 8i. Deze
Eieren zyn piramidaalswyze , of ten min-^
rten is het ecne einde dunner, dan het
andere, ald. 84. aanm. Eenige vaa
de'ze foort van rupfen zyn reeds omtrent
her einde der maand Juny, doch andere
eerfl: in J«/3» volwaflln, wanneer haare
lengte omtrent 1 duimen beloopt, doch
de Mannetjes zyn veel kleiner. De Kop
der rupfe heeft ecne blaauwachtig-groene
grondverwe; van voorcn ziet men een
paar langwerpige cogvlalken^ en de
bek is inet zyne vreeifpiizen zwart. De
bah heett, even als de Kop, eenegee-
le bezooming, benevens een paar by-

zon.^cre zwarte vlakken, waarin men a
witte puntjes ziet. DeOndervta/:tevan
het lyfh zo graauw als de Kop; heeft
ettelyke tedere zwarte punten. De zy-
de-vlakte beftaat, meerendeels, in een
doorgaanden even brceden helderen he-
nel-biaauwen llreep, welke op ieder
lid , door eene breede en eene iets fmaU
Ier vierkante zwarte dwarsvlak, mirsga-
ders door een paar zwarte punten afge-
broken wordt. De bovenvlakte heefc
eene meer vuurroode, dan oranje-geele
grondverwe. De a nafcbuivers zyn
meer oranje-geel, dan de 4ftompe^ü«^-
pooten , en de 6 voorlle klaauicpooten
zyn zwart, ald. 86. Wanneer ze ver-
anderen zal , fpint ze zich aan een gras-
halm of Wolfsmelk-liengel in ; ald. en
dit fpinzel is fchoon - zwavel-geel. Naa
verloop van 4 of 5 dagen is zy in eene
Pep veranderd. De Mannetjes-pop is
niet alleen de helft dunner, en een der-
de korter, maar ook \).^zxe bovenvlakts
van 't langer achterdeel is bruinrood , en
de ondervlakte h^eft eene fchoone oran-
je-geele koleur. De Pop 4 weeken
Jang gelegen hebbende, breekt de ^//».
der door de huid en de fpinzels heen,.
ald. 87. Het Wyfje en Mannetje heb-
ben over het algemeen eene rood-bruine
grondverwe , welke in de bovenvleugeb
met een pnar golfvormige en helder oker-
geele flreepen, van ongelyke breedte»
fchuins overdwars doortoogen is. By
het Mannetje is de grondverwe veel
helderer, en valt ook eenigzins in het
geelachtig regelroode. De koleur der
Sprieten is als die van het lyf;. maar de
6 pooten zyn zwart-bro'n, ald. 88.
Ringt upjen , aan dezen is die naam gegce-
ven, om dat de wyfjes hunne tieren
aan de kleine takjes der boomen of llrui»

i-as'

A L G E M E E N E

ken, rin^;swfze in 'c ronde, akoos lig-
gen, I. 216,

Rivier-garnaal y zie Garnaal, (^3 klei-
ne.)

Rivier kreeft., dezer landen, met zyne
merhv aardige veramlevingen , III. 2 67.
Deze Kreeften woonen vooriiaainlyk in
rivieren en becken. 's Winters onthou-
den ze zicii meeftal in de holen, aan de
oevers, en onder 'r oude hout, dat in
en by het wuer flaat; doch 's Zomers,,
en vooral by zoel Weer, zwerven zy,
zo wel by dag als by nachr, in het wa-
ter rond, om hun voedzel te zoeken,
belbande inzonderheid in andere dieren,.
ald. 270. Deze Kreeft heeft een fpit-
zen Kop., een afloopend rond /y/, met
een iets dikker fiaart, en telFens 10
ponten. De Kop gaat tot aan de voore
of groeide, die byna dwars door het mid-
den van dat gedeelte loopt, het welke
men den «e«j van den Kreeft noemt. De
Sprieten, welke uit veele leden te za.
men gefield zyn , dienen den Kreeft voor-
naamlyk daartoe , dat hy , als hy in de
holen zit , door dezelve terftond gewaar-
fchouwd wordt, als hem iets vyandlyks
nadert. De beide Oogen zyn in zo ver-
re beweegelyk , dat ze de Kreeft , naar
yereisch van zaaken, zo wel intrekken,.
als weder uitdryven kan , ald. 273. De
Jlaart heeft 5 breede en harde fchaalen
of gelederen , die over elkander kunnen
fchuiven , en aan het einde van dezelve
vindt men 5 vlotfchubben. De Rivier'
kreeft heeft 10 pooten, vyf op elke
zyde. De 2 voorde van het lyf zyn al-
toos de dikfte, en deze hebben boven-
dien 2 groote en dikke Schaaren. De
3 daarop volgende paaren zyn 'er ook
wel mede voorzien, maar behalve dat
ze veel dunner zyn , zy hebben ook veel
Weiner fchaaren. De x laatlle paaren

vercoonen, in plaats van fchaaren, flèchts
ecne enkel vouwdi^e k'.aa'rjofpits, aUL
374. Niet veire van de plaars, daar
de beide lange Sprieten hunne inleding
hebben , ziet men 2 groote en dikke
tanden, waarmee de Kreeft al zeer har-
de lichiam;n klein bycen of vermaalen
kan. Achter deze Tanden ziet men het
keelgat. Ter zyde van de tanden be-
fpeurt men een paar dikke en lange
vreet fpitzen^ hem dienende tervermaa--
linge van de fpyze ; ieder derzelven be-
ftaat uit 4 leden, ald. 275. Van de
kleine pooien ontdekt men aan het li^yf-
je 5 paar, doch aan het Mannetje maar-
drie. Of deze zo paaren , dat de borfl: van
deneenen Kreeft op die van den anderen
korae ; dan of de een di bord van den
anderen met zynen flaart bedekke , mogen
zy ons leeren , die zulks hebben gezien ,
ald. 277. De Eieren in den Rierllok
zyn drieerlei;, van onderfcheiden grootte
en koleur. . Van tydige , welke de
grootfte en bruin zyn , ziet men 'er flechts
v/einige ; het aani-al der geene , die toe
het tweede broedzel beftemd zyn, is
in tegendeel veel grooter, en wegens
hunne oranje-koleur , genoegzaam van
de overige te onderfcheiden. De klein/Ie
zyn meed in getal, en geeliichtig van
koleur, ald. 290.

Roodbandf dezen naam draagt by Lin-
naus de donker-briiine Dagvlinder ,
met lange, doch [malle vleugelen^ waar-
in 2 groote vuurroode vlakken fiaan., .
IV. 2i. aanm.

Rups., (_de aardbruine ,) met ziaarte ■
Jchubben -vlakken op den rug, JIl. 362.
enz. Deze heeft byzondere donkere
fchubachtige vlakken op den rug, en
haar laatlle lid loopt niet fpits toe , maar
is rond verheven, en eenigzins opge-
worpen. Op die verhooging is eene

geele

BLAD W V Z E H^

ï»S

■gcelc dwarslhiie, en op dcr\ ha/s vir,dt
ir,cn gcene zwarte vlakken , ald, 363.
IRups, ide aarabruitiey") met heldere zy-
de-fireepen j benevetis haare verande-
ring tot in een Nachtvlinder der twee-
de Clifjje, I. 434. enz. Deze Rups is
van de foort der geene, welke haar
voedzel aan de Kruiden zoeken j maar
zich ook , zo dra zy verzadigd zyn , weei*
jn de aarde verbergen. De volkonien
grootte kan niet wel 2 duim haaien , 0/^.
434. Haare grondvervve is recht aard-
bruin, doch in dezelve zyn ook eenige
geclachtig-bruine vlakken en heldere
llrcepen te vinden. Op ieder zydenaam-
lyk loopt, van vooren tot achteren ,eeii
ftreep als een boordzel: bovendien ziet
men nog e flreepen , van welke die
geene, die naad het gemelde boordzel
Haat, dezelfde kolem- heeft, terwyl de
andere donker Oker-geel is. De onder
aan den buik flaande 4 paar flompe Poo'
ten, hebben eene heldere koleur; maar
de 6 voorpooten zyn helder en donker
befprenkeld. De hoUigheid, welke zy,
by haare verandering, inde aarde maakt,
bekleedt ze met een fpinzel, zodanig
met de aarde vermengd, dat het een

-aardbol fchyne, en in dezen verandert
ze, na ectelyke dagen, in eene Pop.
Dezelve is blinkend en bruin- rood van
koleur, en van achteren met een klein

■fiaartpunt voorzien. Naa 4 weeken
komt 'er de Vlinder uit voort. Deze
pronkt wel met geen frisfche en bonte
koleuren ; maar deszelfs bovenvkugels
zyn zo fchoon en keurlyk , met heldere
trekken en linien, in hunnen donker-
bruinen grond, gemarmerd en vercierd,
dat het geene geringe moeite kofl, om
'er eene naauwkeurige afbeelding van te
voltoojen, ald. 435. Alle de heldere
linien en trekken in die bovenvkugels

Q

hebben ter wederzyde nog eene donke-
rer bezooming, dan de grond vcrwe is.
Het Foorlyf, dat dezelfde koleur hec-fc ,
laar ons, zo wel aan den ka!skraag^z\%
aan beide de zo genoemde fchoudtrbla-
den, een helderer boordzel zien, en de-
ze deden zyn verheven , en hebben om
hoog uitfteclcende punten. Voor aaa
den Kop , tulTchen de beide hairvormige
Sprieten y die aan bei.ie de geflachten
eenzelvig zyn, zit nog een paar ///«oe/*
fpitzen , en tuflchcn dezen zit een tame-
lyk lange Zuiger , die flakvormig te za-
men gerold is. De Oiidervleugels , be-
nevens het Achterlyf i hebben eene brui-
achtige, zwart-graauwe koleur, en even
zo ook de Poolen , wier bovenfchenkeh ,
gemeenlyk, met zo veele hairen niet be-
zet zyn, als men die wel by andere foor-
ten vindt, ald. 43t5.

Rups , {de beftippelde hlaauiuachtig groe»
fie ,) met den bleek- geelen zydc'ftrcep,
en haare verandering tot in een Nacht'
vlinder der tweede Claffsy I. 429. enz.
Deze zoekt haar voedzel op de Kersfen'
boomeny en wordt in de maand Juny op
dezelve enkelvoudig gevonden, Haare
grooiüe lengte is meerendeels i \ duim ;
en de grond verwe van haar /j/ is byna
doorgaans blaauwachtig groen ; terwyl
'er langs ieder zyde van den buik , van
den Kop af tot aan de Nafchuivers , een
bleek-geele ftreep loopt, die overal even
breed is. De Kop, en de 8 paar Poo-
ten hebben de grondverwe als het Lyf\
en alle de ringen of leden zyn met veele
tedere, verheven en blinkende punten
bezet. By eene harde aanraaking Ipuwc
ze een geelachtig vocht uit den bek. By
haare verandering kruipt ze onder de aar«
de, vervaardigt daarin eene holligheid;
ald. 429. en bereidt zich, gelyk de Ke-
vers , een harden , en langweipig-ronden

a bol^

184

ALGEMEENE

hol, in wiens binnenfte zy in eenedon-
ker-bruine Pop verandert, welke van
achteren een, na den buik toe overge-
boogen, donker ftaartpunt heeft. Naa
3 maanden verfchyn: daaruit de Vlinder.
Deszelfs grondverwe is voornaamlyk
bleek-oker-geel en graauw; doch deze
koleuren zyn hier zo aardig vermengd,
<3at, ter oorzaake van de daaruit ont-
ftaane vlakken, de 4 vleugels zo wel,
als het /j/ , ons als gemarmerd voorko-
men. Ieder vlak heeft weer een zeer
teder en donkerer boordzel, inzonderheid
in de Bovenvleugelen , waarin ook, on-
der de groote graauwe vlakken, eenige
Oranje-geele punten en trekken vermengd
2yn; en deze worden insgelyks omtrent
den voorden rand befpeurd, als mede
aan den Kop, den balskraag, en het
achterfte lid. De Pooten hebben de
cigenfte grondverwe van 't lyf » en der-
zelver bovenfchenkels zyn met een weinig
vederftof bezet, ald. 430. De Eieren
zyn bleek -geel, byna half rond, doch
van boven eenigzins fpits toeloopende,
en van onderen plat gedi-ukt , ald, 43 1 ,
aamn.
Rups, Qle Heek groene , gladde.,') met
witte fireepen, met haar e verandering
tot in een Nachtvlinder der tweede
Claffe, I. 253. enz. Deze Rups blyft,
■van het Ei af, tot aan de verandering in
eene Pop , bellendig groen , behalve dat
haare koleur , by toeneemende grootte ,
geduurig iets bleeker wordt. Men vindt
ze in de maand Auguftus. De grootfte
lengte is zelden boven de ij duim. De
Kop is niiddelmaatig groot, plat en gras-
groen. De koleur der /&«/</ is meeren,
deels groen; ald. 253. maar de ganfche
Kug van boven is zeer bleek- of zee-
groen , en de beide zyden zyn , tot aan
den onderbuik , nevens de é paar Poo-

ien^ gras-groen. De bleek- en donker-
groene gronden worden wederzyds , door
eene fmalle witte linie, van elkand^ren
gefcheiden ; en eene dergelyke iets
breeder witte linie loopt hier van on-
deren langs den buik. Wanneer de
tyd haarer veranderinge daar is, maakt
zy een teder en doorzichtig wit Spin-
zel onder de bladeren of het gras, en
veranderc haare groene huid met een
donker-bruin Poppevlies, en naa eene
maand komt daaruit de l'linder ter
waereld. Alle 4 de Vleugels zyn, by
beide geflachten , gelykvormig gete-
kend, en rondom iiitgefchulpt. Der-
zelver grondverwe is wit, en in dezel-
ve zyn veele graauwe en zwarte cieraa-
den. Het voor- en achtetlyf, mitsga-
ders de bovenfchenkels der Pooten, zyn
met graauwe hairen bezet ; en de overi-
ge leden dev Pooten, nevens de Sprieten,
zyn insgelyks graauw, ald. 254.
Rups , C^e bleek bruinachtige , blinkende,')
met den zwarten Kop, en even zulke
najchuivers en 'wratjes , behoor ende tot
de tweede Clajje der nachtvlinders, en
geneer ende zicb in V vermolmde hout ,
lil. 242. enz. Zy was 2 duimen lang;
de ringen of leden van haar lyf waren
tamelyk diep ingekorven, en op ieder
derzelven zag men omtrent 10 verheve,
blinkende, kleine, zwarte knopjes of
flippen. De Kop , benevens de bals ,
de nafcbuivers en de 2 Inacfte Pooten
waren git zwart. De 6 Voorpooten had-
den dezelfde koleur, maar de 8 huik-
pooten eene bleek-bruine koleur, zo als
het ganfche Lyf, ald. 243.
Rups, (de bleekgroene,) die zich op de
eiken- en lindehoomen, (als mede op de
Kwetzen- en Perfiken-boomen) onthoudt
en vercierd is met 4 geele en eene witte
Unie, III. 208. enz. en aanm. 209. Haa-
re

B L A D W Y Z E R.

125

ïe lengte is i^ duim; haar Kop is, naar
geraade van hec lyf gefteld, tamelyk
•groot ; doch hec laatfle lid overtreft al-
le de andere , om deszelfs bochcliichti<re
hoogte, in grofce en dikte. De Kop
is iets blaauwiichtig-groener , dan hec
Lyf, en blinkend glad, mee een zware
gebit, en, ter zyde van hetzelve, mee
IQ kleine knopjes, als zo veele Oo^e»,
voorzien. De wedcrzydfche luchtga-
{en zyn wit en Zwart bezoomd,ö/(7. 209.
en aanm. De 6 voorde fpirze klaauvj-
pooten hebben eene geele koleur, maar
de 8 buikpooten zyn , als de nafchtii-
vers, groen, ald- aio. Wanneer zy
in eene Pop verandert, fchynt de Rups
in het begin veel eer groen , dan donker-
rood, doch naderhand wordt ze donker
aardbruin , ald. 209. aanm. Alsdan be-
geeft ze zich in de aarde, maakende
daarin eene ruime heiligheid, ennaa ver-
loop van 10 of iJi dagen verfchync zy in
de gedaante eener Pop, wier koleur
blinkend rood bruin is, en in de maand
OSïober komc 'er de Vlinder uit voort.
Deszelfs voorlyf, kop en beide boven'
vleugels hebben eene helder-graauwe
grondverwe, die echter in de ^acften,
aan den buitenrand, in het bruine ver-
dwynt, doch hier en daar met verfchei-
de zwarte en donker- bruine ftreepen en
flippen, van ongelyke grootte, vercierd
is; hoedanige 'er 03k ecnige op de
bovenvlakte van het voorlyf worden ge-
zien. Het Achterlyfh doorgaande bruin ,
en de Qndervleugels zyn witachtig," ald.
210. doch aan de inleding bleek «oker-
geel , en naby den buitenrand wordt men
eene rei witte ftippen gewaar, ald. 210.
Rups , Qde blinkende gladde , bruine ,)
met een helderen Kop, en 5 insgelyks
heldere lintvormige ftreepen, III. 345.
euz. Deze Rups heeft eene fchoone

Kastanje-bruine grondverwe, ald. 545.
haar lyf loopt na achteren iets fpitzer
toe , en zy is vercierd met 5 even breede
heldere, bruin-gcele ftreepen, die vata
den Kop af tot aan het laatfte lid voort-
loopen , en de 8 paar pooten hebben de
eigenrte koleur. De Kop is blinkend-
geel, doch het halslid is aan deszelfs
voorfle helft zwart, ald. 346.
Rups, (^de bleek- groene ,) met witte Li'
nien, divarsftreepen en flippen, behon-
rende tot de tweede ClaJJe der Nacht'
vlinders, lil. 69. enz. In haare natuur-
lyke grootte is zy wel een duim lang.
De Kop heeft eene bleek-bruine en glan-
zige kokur, doch de Bek eene zwarte.
De grondverwe des Lyfs is bleek-groen «
en in de lengte met 5 witte linien door-
toogen; die orer den Rug loopt, is de
breedfle , en de ondsrfte by de Pooten
valt niet tlerk in 't oog. Alle de inker-
vingen zyn ook met wiue linien doortoo-
gen. Van onderen wordt de Rups wat
gras-groener, van welke koleur ook de
8 paar Pooten zyn , ald. 69. De grond-
verwe der Pop is blinkend bruin-rood ,
en aan het laatfte lid heeft ze een korc
ftaartpunt. INaa verloop van 4 wec-
ken komt 'er de in haar verborgen zit-
tende Vlinder uit te voorfchyn. Deszelfs
Ondervleugels hebben eene blinkende
graauwe koleur, die by de inleding hel-
derer wordt, terwyl de buitenrand mee
een breeden helderen zoom bezoomd is.
Het AebtcrlyfhQfik wel eene dergelyke
koleur, maar is van achteren en aan de
zyden met een roodachtig geel hairftof
bezet. Hec Voorlyf hesk eene iets don-
ker-graauwe grondverwe, maar wordt,
na vooren, geiyk de Kop, oker -geel, en
is daarnevens met eene zwarte en bruine
flep'linie heel aardig omtoogen. De bei-
de Oogen zyn zwart, en de hairvormige
Q 3 Sprii'

is:6

A .L G E r.I E E N Tï

Sprieten okergeel. I)c Bovenvleugeh
zyn, overdwars, half helder-graauw, en
half donker bruin , mitsgaders mee vee-
lerleie cieraaden voorzien, Byna in 't
midden derzelve ziet men , in den don-
keren grond eene helda-e ronde vlak jen
deze grond is teffens met eenige zwarte
gekronkelde dwarsflireepen doortrokken;
ook loopt dezelve van vooren langs de
graauwe helft nederwaarts, en aldaar is
hy met 4 witte (lippen befprenkeld. De
Pooien zyn met een helder-graauw hair-
ftof begroeid, het welk aan de boven,
fchenkels veelvuldiger en langer is, dan
aan de onderften, alwaar men het met
eenige zwarte vlakken doormengd ziet,
ald. 70.
RapSfi^de hteedlyvige ,iuUgraauive ,') met
zijcarte vlakken van onderfcheidene ge-
daante en grootte , benevens haare ver-
andering in een Nachtvlinder der twee-
de Claffèy UI. 359. enz. Haare lengte
is 2^ duim. De Kop is bleek-bruin van
koleur, met eenige donkere gevlamde
liaien, die hem de gedaante van glad
nooteboomen-hout geeven , zynde voorts ,
even als de overige leden van het lyf,
met korte hairen bezet. Het Lyfzd?
is met verfchillende wit'te, graauwe en
zwarte vlakken en linien vercierd ; maar
de inkervingen ziet men door oker-geele
dwarsllreepsn onderfcheiden , en aan de zy-
den worden *er eenige punten van gely-
fce koleur gevonden. De 8 paar Pooten
hebben insgelyks eene oker-geele koleur.
De Pop heeft in 't begin eene groenach-
tig-witte, en kort daarna, op den Rug^
eene roode , en aan den huik eene groen-
achtige koleur, en deze beide koleuran
vermengen zich aan de zyden gansch on-
gemerkt met elkander. Naa verloop van
3.weeken komt 'er de Vlinder uit voort,
welke alvoorens hy dsviltbairigegi-aau-

tae Rups , I. 44.7. enz. befchreeven 'k
geworden ,111 360.

Rups, {de bruine^') met den witten rug'
ge/lreep, en 1 zwart- en witte rugge-
borftds^ hehoorende tot de tweede Clajji
der Nachtvlinders y lil. 239. enz. Haa-
re lengte beloopt niet veel minder, dan
I5 duim. De Kop heeft 2 groote don.
ker-bruine oogvlakken, en de grond ver»
we is veelal bleek oker-geel, of geel-
achtig-bruin. Na den hals of het eerile
lid ziet men, van boven, 2 breede,
zwarte dwarsvlakken , met een weerfchyn^
en achter dezelven ftaat een borftel in de
hoogte, die meer breed, dan rond, en
uit ftyve afgeftompte hairen te zamen ge-
field is. Door de 7 volgende ringen
loopt, boven over den Rug., een breede
witte ftreep , welke aan beide de zyden
met een fmal zwart ftreepje bezoomd iSo
,By deze berooming ziet men nog , op ie-
der ring, een zwart punt, en, daar de
witte lltreep ten einde loopt, ftaat weer
een zwarte en witte borftel , kleiner , dan
de eerftgemelde. De 8 ftompe buikpoo-
ten zyn, benevens de 2 nafchuivers^
helder-bruin; maar de 6 voorpoolen ieis
donkerer. Zy vervaardigt, by haare ver-
anderinge, een Spinzel van ftevige draa-
den , en naa eenige dagen wordt zy eene
Pop i welke blinkend donker.bruin-rood,
en aan 't einde met eene ftaartfpits voor-
zien is, ald. 240.

Rups, {de bruin-mode gladde,') met hyi
zondere ivitte vlakken verder de , zwart-
koppige,) benevens haare verandering
tot in een Nachtvlinder der tzveedeClas'
/èf L 456. enz. Haar voedzel bellaat
in de eiken-bladeren , en ze is omtrent iJ
duim lang. De kop, benevens de hals-
ring, heefteene zwarte koleur, en het
overige lyf eene rood-bruine grondver»
we, ald. 456. Midden over den rug

loopt ,

B L A D \V Y Z E R.

127

loopt, in de lengte, eene rei witte
vlakken, waarvan zommige de gedaan-
te van een Eikel hebben. Daarenboven
ziet men op ieder ring, aan deyyden,
3 witte punten, als in een diiehoek,
en onder dezen eene van den hals tot
aan het achtereinde loopende witte linie,
llec Onderlyf is wit^ de 6 Voorpoot en
zyn volkomen zwart, en de 8 Buikpno'
ten, nevens de Nafchuivers , wit. De
Pop is eerll gansch helder van koleur,
maur wordt wel haafl bruin-rood, en is
n-^ei een uit 2 fpitze puntjes beftaande
ihartpiint voorzien, r^aa 5 dagen komt
de yiitider daaruit te voorfcl-iyn. Des-
zelfs grondvcrwe is meeftal witachtig ,
maar valt, op verlcheide plaatzen van
het /)'ƒ, cenigzins in 't geel-bruine. In
het Hiidden der bovewJiUgeUn liaan a
ringetjes naaft elkander, welker ach-
terlle iets meer ovaal is , dan het voor-
flej waarl'>y, naarden kant des buiten»
rands, nog een grooter wordt gezien,
byna niervormig, en in het midden met
een dwarsrtreepje voorden, ald. 457.
Alle de tedere aderen dezer vleugelen
zyn geelachtig- bruin-rood van koleur;
en door dezelve loopen vecle gekron-
kelde dwarsllreepen heen. De buiten-
rand is met een bruin uirgerond boord-
zel bezoonid. De Ondervleugels zyn
gansch wit, en de buitenrand is glad
bezoomd. Het ganfche Lyf is mee
bruinachtig- wit hairrtof bedekt, en het
achierlyf loopt fp'ts toe. De Sprieten
zyn hairvormig; ald. 458. de Zuiger
is bruinachtig geel j en de Oogt'n zyn
geclachtig-groen , ald. 458. aanm. De
Pooten , inzonderheid de bovenjchcnkels ,
zyn met wie vederftof badekt , 13/^.458.
Rups., (de buitengemeen groote^) met
Turkoois bujauwe Knupp n en zwarte
flarrepunten verder d^ benevem baars

verandering in den zeer gr noten en
pr acht i gen Vaauweuvlinder., behoo-
rende tot da ide Cla(ps der Nacbt-
vlifiders, IV. ili.enz. Deze prachtige
Rups., mitsgaders haare g'-oote en voor-
trcflclyke Vlinder laat zich , jiarlyks ,
omtrent f-Fcnen en Moravie vinden ,
ald. 8c;. in de maanden J'.;ly en ^u-
gu/lus wordt daar de Rups volwalTen
gevonden op de Peerobuotr.sn. llaare
lengte beloopt (lechts 4 duimen- Ilaare
grondverwe is doorgaande zeer hoog en
fchoon groenachtig geel. De Kop is
van koleur donkeier en glansryker, dan
het overige lyf. Op de voorvlakte
heeft hy een paar bruine llreepcn, welke
van boven en in het midden te zamen
loopen, en een fpitzen winkelhoek uit-
maaken. Het cierlyklle van deze Rups
bellaat in de fchoone helder- blaauwc,
half rond verhcve vlakken , welke, 76 in
getale zynde, als zo veele Turkoizen
flikkeren, ald. 91. en 128 Alle deze
Turkoizen zyn , ieder op hunne grond-
vlakte, met 6 donkere zwart-bruine
fcherpe puntfpitzen omzet, die allen
cenerleie lengte hebben , en zo orden=
telyk gefchikt zyn , dat ze zich als lou .
tere (lerren vertoonen. leder dezer fter-
ren flaat op eene geftompie groeiiachtig-
geele pyramiedswyze hoogte ; en op
ieder der 9 leden telt men 6 zodanige
pyramiden. De hals heeft 'er 4, en
op de beide laatfte ringen zyn 'er mede
niet meer dan vier, ald. 91. De Lucht-
gaten vertoonen zich geheel fneeuw-
wit> en de randen zyn zwart ingevat.
In het midden van ieder blaauwen knop
ftaat rog een lang byzondcr hair in de
hoogte , dat aan zyn boveneinde een
kolfv ormig knopje heeft. Op de blaau-
we knoppen werden nog veele inge-
drukte punteo gezien, alti, 92 en 128.

De

i::8

ALGEMEENE

De 3 paar voorfle fpirze kïaauwpooten
zyn roüd-bruin , maar de 4 paar buik-
pooten -groenachtig, en deze hebeen
bruine zooien, die aan den rand met
veele insgelyks bruine klishaakjes bezec
zyn , het welk men ook aan de 2 Na-
fcbuivers befpeurt, ald. 93. en 128.
Wanneer de tyd haarer veraiaderinge be-
gint te naderen , zoekt zy een bekvvaa-
mcn en veiligen oord, en weiondereen
dikken tak des booms, of onder het
afdak van een naby (banden Muur, of
eene Schutting. Hierop is zy bezig met
he: vervaardigen van een fyner en dig-
ter SpitJzei, waaraan ze, van vooren,
eene opening laat, welke den Vlinder
tot een uitgang dienen zal , en eindelyk
maakt ze een inwendigen flyven IVand^
benevens de vvonderbaare geflooten deur,
die alles na binnen befluit, en echter
tot eene opening van den in haar ver-
borgen Vlinder dienen kan ; waarmede
zy wel 2 maal 24 uuren doorbrengt,
£ild. 94. en 129. In deze behuizing nu
ligt de Pop altoos derwyze, dat haar
Kop aan de binncnrte deur geplaatflzy,
ald. 95. Deze Pop is , gemeenl yk , ten
deele dof rood bruin van koleur, ten
deele ook graauwachtig zwart, en, aan
haar achterfte en klein fi:e lid, met een
paar korte dunne pinnetjes voorzien» In
deze gedalte ligt zy , van de maand /lu-
guftus of Sepiember af, den gnnfchen
winter door , tot in de Lente; en met
de iraand Mat breekt de daarin zitten-
de prachtige Vlinder door de poppen-
fchaal , en de 2 deuren zyner woonin-
ge, ald. f)6. De 4 fchoone en groote
faauwerifpiegth , van welken 'er in ie-
der vleugel een ftaat, byna in het mid-
den, hebben waarfchynlyk aanleiding
gegeeven , om dezen vogel den grooten
I'aauwitivUtider te noemen^ Deze

Paauwenfpiegelszyn buiren-om bezoomcT^
met een eenigdns ingedrukten, eivor-
migen zwarten omtrek ; aan dezen ziec
men, na het einde der inleding toe,een
hoog carmynrooden halven cirkel ; wel-
ke , gelyk de nieuwe Maan , aan zyne
beide einden ipits toeloopt. Kort daar-
by ziet men nog een ander fneeuw-wit-
ten halven cirkel, doch wel de helft
fmalltr, zo dac her overige van dezen
eivorroigen fpiegel , met zyne bruin-
oker -geele grondverwe, byna cirkelrond
uitvalle, ald. 97. In het midden ftaat
eene byzondere groote zwarte vlak^
welke aan den eenen kant driehoekig ,
en aan den anderen halfrond is; en d^n
volgt nog eene na den kant van den
driehoek heen geboogen blaauwe teke-
ning, die aan beide de einden fpics toe--
loopt. De breede bezooming aan den
buitenrand van ieder vleugel heeft eene
zeer byzondere gemengde heldere ko-
leur, welke noeh graauw, noch geel
genoemd kan worden, doch uit beide
koleuren, met eenig bruin vermengd ,
fchynt te beftaan. Door de beide on-
detvkugelen loopt een gekronkelde,
breede, helder bruine , ligtgeele dwars-
ftreep j hoedanig een 'er ook , doch die
fpitzer hoeken heeft, door den boven'
vleugel ., eenigzins fchuins na den uiter-
ften hoek gaat. Tufichen den gekron-
kelden dwarsflreep, en den breeden
zoom des rands , is de grondverwe der
4 vleugelen donker bruinachtig-graauw-
zwart; doch deze donkere grond gaar,
in de 2 bovenvleugelen , niet volkomen
tot aan den buitenllen ftompen hoek. Die
is met ettelyke roode zaagftreeken, en
even zo veel witte vercierd. Het ove-
rige van den grond is donker graauvj,
en, even als Dennehout, overdwars
bruin gevlamd. De verdere grond , in

den.

BLADWYZSR.

la^

den Oftdervleiis^cl , is , rondom den
Paaiiwenfpiegel , ongelyk in breedte ,
oker-geelachtig; ald. 98. Het achter-
lyf van dezen Vlinder is met zo veele
heldere en donkere dwarsringen voor-
zien, als hy leden heefr. Hec is don-
ker roodachtig zwarc-briiin ; en deze
koleur heeft ook het vonr/yf op zyne
bovenvlakte. De kleine Kop is genoeg-
zaam geheel zwart , en de Sprieten zyn
oranje-geel. De Mamietjes alleen heb-
ben breede Sprieten, daar die der IFy f-
jcs veel dunner en fmallcr zyn. Alle
decieraaden, vlakken, koleiircn en te-
keningen zyn aan het /^yZ/'i? eveneens ,
als aan het Mannetje; doch de achcx^r-
of on Jervleugels , van den flangachtigen
dwarsflrccp af, tot aan hunne inleding,
vallen by de ivyfjes veel heldcrcr uit ,
c'an by het niarwetje, en zo is het ook
met de bovcnvleugclen gelegen. De
cridcrvlakle, zo we! a^n hQiMannctje^
als aan het IVyfje , is zeer donker bruin
zwart j. er? de Poot en zyn van gclyke
koleur tot aan hun dunlle deel. Het
ganfche lyf is, zo vvel van boven , als
van onderai, met eene wolachtige pels-
Hof bezet, ald. 99, De Eieren zyn
rond en fpilvormig; als roodachtig zand
van koleur, zonder rimpels," en aan
beide de ftompe einden met een iets
roodachtig, doch donkerer , en wat
verheven punt voorzien , (?/(/. 12 3. waar-
uit naa 20 dagen de jonge ny)sjcs voort-
/ koTicn, ct!d.

Rups t (de huliigs bruine ,) met denvsr-
éle^lden Kop , en een paar ultfteekende
toppen of punten^ benevens baar e ver-
andering in een zeer ciirlyhcn Nacht-
vlinder der tivecde Clajje, IV. 144.
enz. Deze wordt op de i^ruiken der
hraawbjffèn en bondskerjjen gevonden.
Jdaare grootili.* Icagcs ij ten en twee

H

derde duim, en doorgaande bruin van
kokur. De K'p fchynt, uit hoofde
der 2 afgcllompte, en in de hoogte
ftaande wratten of pinnen, verdeeld te
wezen, ald. 144. De //ö/^ hcel"t een
paar kleine wMtjes. De met flompe
hockfpitzen bekleede ringen zyn alle,
aan den bovenden ho-k, op het don-
kerfte, en na genoeg gansch zwart.
Haare 6 fpitze Idaauvopooten ., en de 8
flompe buikpooten zyn, gclyk de beide
laatfte, alle bruin van koleur. By de
veranderinge maakt en onihu't ze zich
met een zilver koleurig wjdgatig Spin-
zely tuOchen de bladen van de fram-
boizen-flrulken, op het veld ftaande;
en de Pop is bruin van koleur, waar-
uit haar Vlinder eerfl in de maand
Mat der volgende Leute te vooifchyn
komt, aïd. 145. en aamii. In des-
zelfs bovenvleugels Haan verfirooide
groote witte vlakken in een bruinen
grond, en ze zyn, ten deele, omtrent
het midden, in 't roozenvervvige ver-
dreeven; doch dit roozenverwige ver-
lieft zich ten deele weder in het brui-
ne. In ieder der bovenvleugek'n telt
men 5 zodanige vlakken, de kleine,
aan den buitenrand ilaande, riiet mede
gerekend, verfchillende in vorm of ge-
daante. De vlak , by de inleding ftann-
de , is onder alle de grootlte , maar de
vyfde vlak , die aan den achterrand (laar,
is de fmallle. Het vcorlyfvm deczen
Vlinder heeft van vooren byna dezelfde
grondverwe als de bovenvleugels; maar
na het einde wordt die koleur in het rood-
achtige vcrdreevon. Het achtJrlyf daar-
entegen , is , als de Oudcrvhugels ,
bleek of helderbruin olyfkolturig, mee
eene donkerer verdieping of belonime-
ring, en deze vleugels hebben, n:.n
deu achtcrr.uid, eene iets heldcrer !e-

'a3o

ALGEMEENS

zooming. De beide bruine Sprieten
zyn tamelyk dun en hairvoiniig , ald.
146.
Rups , (^eene byzmder geeïachtig-groene ,)
met verheven ringen , veele liorUge pun-
ten , en een wit acht igen zyden-fireep ,
met haare verandering in een Nacht-
vlinder der tweede Clajje ^ III. 338.
enz. en aanm. Deze was aan een Wol-
lenwiUigeboom gevonden , eld. 338.
Zy is, in hanre volkomen grootte, wel
2, en een halven duim lang, ald. De
Kop en de Bek zyn geel van koleur.
Ket hals-lid is van vooren wat Icheip
opgeworpen, en heeft aldaar, gelyk
ook aan beide de zyden, eene hoog-
geele bezooming; hoedanig eene 'er
mede aan den Staartklep, over de bei-
de Nafchtiivers te zien is. Van deze
geele bezooming aan den hals af, loopt
'er van onderen, ter wederzyde van hec
lyf, een witachtige zoom. Alle de
ringen hebben van boven, in 'c midden,
eene byzondcre, voorwaarts gefpleeten
of ingediepte verhooging, ald. 340.
De 6 voorile klaauwpooten zyn fchoon
oranje-geel j en de 18 lucht gaten oker-
geel. Byden tyd der veranderinge boort
zy in de aarde, Eene holligheid daarin
gemaakt hebbende , overtrekt zy die met
een weinig Spinzel, en verandert, bin-
nen 5 of 6 dagen , in eene Pop. Op het
dikke en donkere roodbruine lyf, aan
alle de ringen van het achterlyf, vertoont
zich eene menigte van tedere hairtjes ,
die veelal gelyken na de haakjes der
kliffen, 0/^.341. en ze heeft, van onde-
ren, zowel aan het laatfte lid, als aan
het lyf, ettelyke wratachtige uitfieek-
zeis, en van vooren, ter plaatze van
den Kop , een paar na oogen gelykende
punten, ald. 342. Het fl^yfje-, daar-
uit voortkomende, heeft eene oker-gee-

le grondverwe ; het Mannetje is daaren-
tegen donkerer van grondverwe, en
fchoon Oranje-geel-briiin. Het fchoon*
fte, aan beide gemeen zynde kenteken
beliaat in 4groote, donker violet«blaau-
we oogfpiegels; welke eene breede gansch
zwarte, en byna ronde bezooming, en
in het midden een byzonder wit punt of
teken hebben. In ieder der 4 vleugelen
ftaat zulk een oogfpiegel. Deze vleu-
gelen hebben, by het Mannetje, eene
breede en donker geel- bruine bezoo-
ming, met zwarte (tippels , eindigende
met een fmal, cenigzins fyn gekron-
keld, en veel heidcrer omboord^eJ. De
vleugels van het Wyfje zyn niet alleen
in de grondverwe , maar ook in de daar-
in zynde cieraaden blecker van koleur,
de hovenvleugels hebben by datzelve,
aan hunnen buicenften rand, geenen by-
zonderen zoom. De Pooten 7yii geel-
achtig-wit, en de Sprieten, welke hier
merkelyk dunner zyn, dan aanhetMan-
netje, vertoonen zich aan het bultenein-
de bruinrood, en by de inleding aan den
Kop wit, IV. 46.
Rups, (de dikke» heJder-g?ele en zivart-
gevlakte,^ benevens haare verandering
tot in een NachtvU:?der dir tweede
Clafcf I. 435. e/; 2, Deze houdt zich,
meerendeels , in hef gras op , en ver-
kiell voornaamlyk tot haare Ipyze hec
zo genaamde Honds- oT Qjiekken gras ,
ald. 43Ö. Haare Eieren zien 'er uit als
helder, geele paarlen , en zyn gansch
rond," naa 8 dagen komen 'er de jonge
rupsjes uit te voorfchyn, welke alsdan
helder Oker-geel zyn, maar geene
zwarte vlakken hebben. Vervolgens
krygen ze , by ieder vervelling , eene
fraajer gedaante. Omtrent de helft van
haare gewoone grootte bereikt hebben-
de, zoeken ze veilige fchuilhoeken ,

waar-

BLADWYZER.

Ï3«

w.ir.rin ze Jen gr.nfchcn winter door,
ronder enig voedzel, blyven liigen,
In de aankomende Lente grocjen ze
com''aate in grootte, dat men ze mMai
en ^UfJÜis reeds vohvadènvindr. liaare
lengte is nooi: boven een duim. ! let
Ly f dezer Rupfe beflaat uit 12 diep in«
gekorve leden, doch de Kop is zeer
kle'n. Deze Kop is zwart, man.r de
grond\eru'e van het ganfche Lyf is
zw'ave!-geel. Alle de ringen, uitticno'
ir.en de laatde, zyn met wra'tenvormige
verhoogingen of bultjes bc^et, die te
zamen 4 reien uitmaaken. Alle deze
verhoo;irgen zjn met zwarte vlakken ,
doch van oiidericheiden gedaante, ge-
tekend. De 6 voorpooten zyn zwart,
en de 8 buikpooten^ gelykookde 2 A'ö-
Jcbukers y zo geel, als de grondverwe
van het Lyf, ald. 437. Deze Rups is
met korre en graauwe hairtjcs bezet,
die echter meellal alleen op de bulten
ftaan. Be tyd haarer veranc'eringe na-
derende, begeeft ze zich aan 't gras, of
omhoog aan de heggen , en begint een
langwerpig, altoos in de hoogte opge-
zet Spinztl om het lichaam heen te
trekken. Dit vervaardigd zynde bevoch-
tigt zy het overal met een waterachtig
flym , dat een glans krygt, als of het
met een Vernis beftreeken ware. INaa
3 of 4 dagen vindt iven in deze behui-
zing de Pop, ald. 438- die altoos met
den Kop na boven Itaat. Derzelvcr
voorjie deel is zwart-bruin, maar het
cchtzrhfM-\00ï\-gQ^\, en ter wederzy-
de van dit achterlyf ziet men 5 of 6
Spiegelpuntcn. i\sa 14 dagen komt 'er
de kleine Vlinder uit voort. De fchoon-
fte donker-groene en met roode vlakken
befprongde Jafpis moet vcor de prach-
tige fchakeering van het Wyfje wyken.
De dünker-groene , en tevens daarby

fnalle Bavenvhugeh , dergclyke men,
ten aanzien der koleure, zomwylera
ook aan 't Mannetje ziet, zyn met 3
paar fchoone hoog C?.rmyn - roode
vlakken btzct, waarvan 'er altoos a
te zamen ftaan. Het eerfte paar is
la'igwernig, en naaft aan 't lid, en
het daarop volgende paar heeft, even
als het laatfte , tene hoekige ronde ge-
daante. De Ondervktigds zyn ten
eenemaale hoog Carmyn«rood , en
hebben een cierlyken zwarten zoom
aan den rand, die nu eens brceder»
dan weer fmallcr is. Het Lyf is
donker-blaauw. De 6 Pooten hebben
eene donkere blinkende koleur, en
hunne bovenfchankels zyn met geene
hairen bezet ; de Sprieten zyn insgelyks
donker , en eindigen byna als langwer-
pige kolfjes, ald. 459-
Rups, (^de dikke, zeegroene, geel gS'
Jirecpte en zwart be'lippelde ,') bene-
vens haare verandering tot in eert
ISachtvlinder der tive^ede Clcffe, L

268. enz. Deze wordt op allerleie
gewaflèn, nis aan yJppel- Peere- Prui-
me- KersfiU' en andere Ooftboomen
gevonden. In Jiiny vindt men haar
reeds volwaflèn , en ze is ongeveer ik
duim larg, ald. 268. In allen ouder-
dom is ze eveneens van koleur. Haare
grondverwe is zee-groen, doch by
zommige zo bleek, dat ze veeleer
wit fchyne. In de koleur van den-
Kop ziet men een glans, die op de
overige huid niet woVdt befpeurd , <7/i.

269. De Hals heeft, van boven, a
bleek-geele vlakken, in ieder van wel-
ke 4 zwarte verhcve punten, in 't
vierkant , ilaan. Van den hals af to:
over den laatflcn rirg loopt een bree»
de bleek- geele flreep over den Rug,
waarop aan beide zyden ,. op isdes-

R a xing?.

IJl

ALGEMEENE

ring, s zwarte ftij-pen (lann , cntcrw3-
derzyde van het Lyfmt men insgelyks
een ders^elykcn gccleii llreep, doch zo
breed niet, die van den hals tot aan den
ftaart loopt. De buik met de (lompe
Pooten is geeler, en ook met veele
zwarte puntjes befprenkeld, ald. 2.-0.
De 3 paar fpitze Voorpoot en en de Na-
fcbuivers zyn zwart. De tyd Iiaarer
veranderinge verfchcenen zynde, mengt
ze eenige fpaandertjes onder haar/p/«-
zel, en heeft gcmecnlyk zo veele wee-
ken, als de andere foort dagen, noo-
dig, voor dat ze in de gedaante vanPö/>
verfchynt. Deze is dof rood-bruin van
koleur , en blyft meer dan 3 maanden
in het Spinzel beflooten , waarna de
Vlinder eindelyk te voorfchyn komt,
ald 2ji. Aan deszelfs hairig, üomp
en dik Foorlyf ziet men een kleinen
zwart-graauwen Kopy met donkere blin-
kende Oogeti , hairvormige Spdêien en
een kor:en te zaraen gereiden Zuiger
voorzien. Het Foorlyfis na den Kop
toe met een donker bruinen flreep ot
kraag , die dubbelvouciig zwart geboord
is, vercierd,- het overige deel is graauw,
en heeft een flepje of tipje aan 't einde.
Het hairig Acbterlyf is helder-bruin ,
doch alle de leden zyn met donkere reep-
jes omgeeven. In den donker bruinen
grond der bovenvleugekn (bat, in het
midden , een breede graauwe ilreep , en
daarin , onder anderen , eene groote wit-
te vlak van eene zeldzaame gedaante,
die buitengemeen teder graauw bellippeld
is. By den buitenrand des vleugels tX^a
men nopmaals een breeden graauwen
ftrecp. De buitenüe rand zelf is niet
alleen cierlyk uitgefchulpt, maar heeft
binncnwaarts nog eene zwarte getande li.
nie. De Ondsrvleugds zyn helder-
bkikend-graauw , ook uicgcfchulpt, en

kort aan den buitenrand met eene f!n?rc
fchulpy.vyze linie omtoogen , waar uit ee-
nige zwartefpitzen na den buitenrand gaan,
welker laatftekort aan den achterrand bin-
nenwaarts in den vleugel loopt. Het
Mannetje is , in tekening , van het
IVyfje nergens in onderfcheiden, dan
in de grondverwe der ondervleugelsn»
die by het eerlle iets donkerer is, dan
by het laatlle , ald. uji. De koleur
der Pooten is graan wachtig- bruin; de
■hovsnfchenkels zyn tnaielyk hairig, .en
de overige leden donker befprenkeld.
De f^V/v/r blyven een winter over lig-
gen; ^R ^27 3. zyn zeer klein, helder
bruinachtig-groen van j koleur, en vol
kleine groetjes, aU. 271. aanm^
Rups, (_de donkere , kaneelbi urne , of
bruinroods^^ met 3 hooggeele , Unt-
voimige ftreepen , bruinen Kop^ en
zodanige pooten , III. 360. Haare
lengte beliep omtrent een duim; maar
de Schryver kon ze tot aan de verandering
niet opvoeden, ald. 361.
Rups., {de fluweel •zwarte^') «jet oranje'
roode vlakken, IV. 22. enz. Deze
Rups, in haare volkomenheid, heefc
omtrent de lengte van n duimen. Ge-
lyk ze over het geheel met tedere zwar-
te hairtjes , als fluweel , bezet is; zo heefc
zy ook eene fluweel zwarte grondverwe.
Hier en daar fl:aan eenige te zamen gevoeg-
de hairtjes, welke, doordien ze op wrac-
jes of pukkeltjes zitten, eenigzins bo-
ven de andere uitfleeken. In de zwarte
grondverwe zyn hoog - oranje - roode
vlakken. Dezelve betlaan uit 2 reien,
die wedcrzyds, langs de beide zyden
der bovenvlakte , heenloopen. TufTchen
deze oranje-roode vlakken ziet men ook
nog , op den bovenkant, veele kleine
blaauwachtig graauwe wratjcs, waarvan
'er altyd 6 op ieder ring worden getcJd.

De

BLAD W V Z E R,

T ^1^

De niet zeer groote Kop dezer Rupfe
is, benevens de 8 paarPöö/ew, insgc-
lyks zware van koleur, en op deneer-
ften ring wordt, menigmaal, een blin-
kend oranje-geel dwarspunc gezien, a/^.
24. Wanneer de tyd haarer veranderin-
ge nadere; zoekt zy een overdekten
fchuilhoek, en maakt eenige verwarde
draaden in haare legerllede , herwaarts
en derwaarts getoogen , veranderende ,
naa 3 of 4 dagen , in eene Pop. Deze
is in het begin gansch week en groen-
achtig-geel van koleur; op den volgen-
den dag wordt ze rood-bruin, en met
den derden dag violet; maar eindelyk
komt 'er op dezelve een blaauwachtig
graauw rtof te voorfchyn. De Poppen-
fchaal is vol kleine openingen. Zommi-
ge van deze Poppen blyven Ü3 , andere
a8 dagen liggen , eer de daarin verbor-
gen zittende binder te voorfchyn komt,
ald. 27. De bcfchryving van dezen
y lintier zie by Wiite hinder , de groo-
ts en byzonder fchüone , met roode oog-
Jpiegels en ziuarte vlakken , volgens
beel UI. 2i8. enz.
Rups , (de geelachiig- groene , niet 3 gee'
Ie fïreepen z-ercierde en gladde ,) die op
de Kerjfenboomen , (Kivetzenboomen ,
als mede op de Hazelnootjlruiken'^aaft.,
benevens baare verandering tot in een
^Nachtvlinder der tiveede ClaJJ'e , I.
427. enz. en aanm. Wanneer ze vol-
komen uitgellrekt is, beloopt haare
lengte i| duim. De Kop heeft een
blaauwachtig groenen glans, en de bek
is geelachtig. Het Lyf is meeftal fchoon
geelachtig-groen j en bovendien met
veele verheve geele punten befprenkeld,
maar kort aan den hals , zo als ook de
hals z&lï., is't blaauwachtig-groen. Van
den Kop afloopt 'er, midden over den
rug., eene helder -gecle linie, en van

onderen, langs den buik., is 'er op
ieder zyde nog eene te zien, die ook
beide recht door loopen. Van voeren
heeft deze Rups 6 fpitze , aan den
buik 8 ftompi Pooten , en van achte-
ren 2 Nafcbiiivers: de 6 eerfte zyn
geelachtig, en de overige groenachtig.
By haare verandering kruipt ze onder
de aarde , maakt aldaar eene bekwaa-
me, doch met geen Spinzel bekleede
hoUigheid , en verandert in eene Pop ;
welke blinkend rood bruin van koleur
is; ze heeft aan haar achterrte 1 korte
fpitze puntjes. Deze blyft den winter
over, tot in de maand van /Ipril on-
veranderd liggen, maar dan komt 'er
de Vlinder uit voort. In deszelfs Bo-
venvleugels fiaan, omtrent in 't mid-
den, 2 heldere ringetjes, waarvan hc:
een ovaal, en 'c ander cirkel rond is.
De buitenrand is bruin bezoomd. De
Ondervleugels zyn van eene helder»
bruinachtige koleur, die in het graau-
we valt; en hun boordzel is bleek
oker-geel; welke koleur ook het Ach-
terlyf heeft dat met bruin roode dwars»
ftrcepen overtoogcn is, ald. 428.
Rups , (de gefpikkelde groene ,) met eene
oranje-geele Jlaartjpits , en 1 ivitte
zyde-liriien , waaruit de kleine f^linder,
met doorzichtige vku gelen voortkomt,
IV. 1 84. enz. By de derde of vierde
verwifPeiing wordt haare koleur, die aan-
vanglyk gansch zeegroen, zonder eeni-
ge tekening op de huid , was , blad-
groen , en by zommige geelachtig. De
Kop is langwerpig rond, blaauwachtig-
groen, en van het eerflie lid tot aan
den flaart loopen , ter wederzyde, i
witte trekken of fïreepen; en even zo
ontdekt men een donker groenen ftreep
over den rug , tufTchen de beide witte.
De luchtgaten ziet men geel, gelyk
R 3 ook

t3-1-

ALGEMEENE

cok <3e Poaten, welke center aan zo n-
mige purper. er wi.j; zyn, aid. iH^. Hec
mderlyf is sicel en purper van koleiir.
De jiaart vertoont zich achter rood-
achtig, van vooren wicacht'g-geel , en,
zo als de ganfche Rup>, gelpikiield.
Eene ontelbaare menigte wiet.» vlakjes
bedekken den groenen grond. Ry haa-
re verandering, die in hec laatd van
hoohnaaud voorvalt, krygc ze eene le-
verkoieurige grondverwe, ald. i86. en
vervaardigt een glad, blinkend ftyf en
perkamentachtig fpinzel., wiens koleur
in hec ichoon (Iroogeelc valt, verande-
rende naa 6 of y dagen, in eene Pop,
die dof-zwnrc van verwe is. Deze heeft,
tuflclien haare ringen , nan hec achter'
lyf, eenige diepzels, welke een oranje-
geel of bruinrood voorkomen hebben ,
en hec laacflie lidismeceenegrooteftaart-
fpits voorzien , ald. 186. De befchry-
ving van den yUnder., uit zulk eene Pop
voortkomende , zie by Fllndjr , (jde
kleine, met doorzichtijie vleugelen,')
Rups, (^de gladde bruine,) met eene rei
heldere ruitvormigi vla'Jcen, en een
dergJyhen zyde-ftreep , >'M-lke zich
aan (ie Eikebladercn onthoudt , (Jf. 342.
enz. De Kop dezer Rupfe hcefc eene
blinkende helder-bruine koleur; bo/en
den hek is zy mee eene zwarte vlak ge-
tekend; en boven deze ziet men nog een
paar ongelyk breede , iets v:.n elkander
wykende, zwarte (Ireepen. De ginfche
breedte der bovenvlakte van het lyf
heeft een donkeren grond. De derde
ring heeft, zo als de volgende tot den
twaalfden toe, van boven ccne heldere
ruitvormige vlak; en alle die vlakken
zyn aan de 4 hoeken , mee een wit punt
als met een diamant, bezet. Op ieder
zyde is de donkere gr..ndvervve d?.ar be.
nevens met een heideren zydeftreep

bezoomd, en boven oenzelven ftaat, in
ieder lid , een helder punr. De ganfche
ondervlakte van bet lyf heeft, zo als
de Poolen , insgelyks eene helder-bruine
koleur, en is telFens met donkere Ilree-
pen in de lengte doortoogan , ald. 343.
Zy veranderc in hec einde van Blai of
het begin van Juny , in eene Pöp, wel-
ke aanvanglyk groenachtig wit is, en na-
derhand bruin wordr. In den Herf(l
komt daaruit de bleek- blaauwacb tig
groene , wit en zzvart gcfcbakeerde
JSachtvlinder der tweede Clasje voorc
ald 343. aamn, Deszelfs borliftuk of
voorlyf, benevens de Kop en de beide
Boyenvleugelen, is alleenlyk met deze
groene koleur voorzien. Dit groen ver-
toont zich wat bleek, en valt in 'c
blaauwachdge, III. ao/. Men ziet 'er
veelerleie , verfch.-'idcnlyk gevormde
zwarte en wit bezoomde vlakken in.
De grondverwe der Ondervleugclen is
donker gra^-uw ; doch deze koleur ver-
dwynt, by de inleding, in 't okergcele,'
en, behalve den ingekorven buitenrand,
is 'er nog eene dubbele wicce borduuring
in. Kort aan dien ingekorven rand wordt-
men een breede donkerer ftreep ge-
waar, die met een zeer fclioon wit door-
toogen is. Het Ashterlyf is eenigzins
graauwachtig Oker-geel , en de beide
Sprieten zyn hairvormi 3; , III. 208.
Rups, (de gladde, dof groene gefcbnb Je ,")
benevens haare verandering tot in een
Nachtvlinder der tweede Claffe, L
340. enz Dffze Rups vindt men op
allerhande moeskruiden, andere gewas-
jen en planten, ald, 343. en aanm. \.
Wanneer ze volwalTen is, valt de eene
altoos meer in het dof- en bleek-groene,
of in het graauvve en braine, dan de
andere, ald. 342. aanm. Zy wordt de
gejcbubds genoemd, om dat de leden

BLADWYZER.

'O?

omringen van haar />ƒ niet alleen, ge*
woonlyker wyze , onder elkander zelve
verdeeld zyn, maar daarnevens ook,
wcderzyds en boven op den rug , veele
fcheeve te niec loopende zwarte ftreepen
en fchaduvven hebben, waar door de
Rups genoegzaam als met fchubben be-
dekt fchynr. De cerftgemelde ftreepen
zyn aan beide de foorcen regelmaatig,
iets donkcrer, dan de overige koleur van
't lyf. Boven op den hals flaat een
vierkant, zwarten witbezoomdlchildje,
en van den Kop af tot op de kleine fpit-
zc hoogte van het laaifte lid , loopt 'er
cere tedere witte linie over den rug.
De fpit;:e Foorp6oten zyn geelachtig-
bruin,- doch de ftompe hebben ccne
zelfde koleur, als het lyf, ald. 343.
Ï3y haare verandering befluit ze zich in
eencn met eenig Sp'wzel vermengden
aardbal , en wordt daarin eenc Pop , ald.
343. aatim. welke roodbruin is; en
aan het laatfte lid ftgan een paar ftyve,
op het einde toegekromde haakjes , ald.
34.';. en aanm. In deze Peppen-gedaan-
te blyft ze den ganfchen winter over ;
en zelden krygt men den Vlinder daar
uit voor de maand '^uny te zien ; veele
komen zelfs in de maand '^uly eerfl voor
den dag, ald. 343. De grondverwe
èeztsFiinders is over het geheel , (uit-
gezonderd de OndervJeugeh ,')h\mkc\^é.-
bruinachtig-zwart. In de Bovaivkuge-
len ziet men eenige geringe ciernaden ,
te weeten ettclyke oker-geele vinkjes en
dwarslinien. De huitenrand der 4
vleugelen is uitgefchulpr. De Onder-
vleugels zyn donker-graauw ; na het lid
toe vallen ze in 't geelachtige, en aan
den buitenrand zyn ze bleek -geelachtig
bezoomd. De Kop y Spüeten en Poo-
ien zyn donker- bruin-graauw van koleur;
en deze laatfte vindt men aan de voorde

leden met oker geele reepjes vercierd.
De Zuiger is bruinachtig -goei, «W, 344.
en aatim.

Rups, (^de gladde en vleescbverivige ,")
met groene en zwarte afgebroken U-
fiien , die op de zuur ing leeft , benevctis
haare Pop, Lcbonretide tot de tiüSidi
Clasfe der Nachtvlinders , III. 361.
enz. Haare grondverwe is over het ge-
heel vleefchkoleurig; de Krp alleen is
blinkend; en, gelyk deze met donkere
of zwartachtige linien doortoogen is, zo
ziet men ook aan 't /y/'vcrfc!.ciie in de
lengte uitloopcnde linien. De boven'
•i'lakte van den Rug heeft, op ieder zy-
de, een zwarten llreep, en dcae bei Je
zyn grover, dan de andere. In het mid-
den tuilchen dezelve ziet men eeneblee-
ke en tedere graauwe linie, benevens
welke men zo veele paaren zwarte (lip-
jes befpeurd, als 'er ringen aan het lyf
zyn. By haare verandering kruipt ze
in de aarde , en legt zich , zonder eenig
Ijiinzel, in een verwulfd kuiitje , ca
wordt eene Pop, welke eene Ichcone
oranje-geele koleur heeft, en zyn het
einde van 't laatfte lid , met 2 hair-dun»
ne fpitzen bedeeld is. De Pop was te
vroeg geftorven, rJd. 362.

Rups , (de gladde , groene ,) met 5 witts
linien getekend , benevens haare ver'
andering in eene Pop , beboorende tot
de tweede Clasfe der Nachtvlinders ,
III. 358. enz. Zy wierdt ontdekt op
een Priiiwenboom , en op een fVilgen-
firuik, eetende mede greetig van de
bladeren der Kwetzeboomcn. Haare
grootlle lengte beloopt na genoeg li
duim. Het ganfche Lyf is over het
geheel, benevens de Koj) en de PoO'
ten f fchoon groen, ten eencmaalglad,
zonder eenige hairen, ald. 358. Onder
een witgraauw, dccrzichtig en eivor-
mig;

is6

A L G E M E E N E

mig weefzel verandert zy in eene Pop ,
wier koleur fchoon-glanfig, bruinrood,
en van vooren iets donkerer , dan van ach-
teren is, ald. 359.
Rups, Qk gladde, groene,^ met den
bruinen Kop, met eene witte af ge.
broken ruglmie, geele punten, ender-
gelyke zydelitiie, die op verjcheide ge-
luasfen aaft y henevens haar e veran-
dering in een Nachtvlinder der tvjee-
de Clasfe, IV. 51. enz. Haare 6 fpicze
en klaauwvormige vocrpooten zyn bruin-
achtig van kcfcur, maar de 8 ftompe
buikpooten, benevens de nafchuivers,
even als het Lyf, geelachtig groen,
ald. 55. Over den ganfclien Rug is
ze met fchuinsloopende ftreepen gete-
kend, ald. 51. aawn. Het Lyf zelf
is van vooi'en ongelyk dunner, dan
van achteren, en de volkomerr lengte
beloopt op zyn hoogn: anderhalven
duim. Wanneer de tyd genaakt, dat
zy haare rupfenhuid tegen een ander
gewaad va"wiflèlen moet; omkleedt ze
zich met een wir Spinzel, en weeft ge-
meenlyk eenige afgeknaagde deeltjes van
haar voeder tusfchen de draaden in,blyft
KOg ettelyke dagen , als eene volkomen
Rups , daarin liggen , maar verandert ein-
delyk in eene Pop. De^e is, in het
begin, ganfch v\?eek, geelachn'g groen
van koleur; maar naaa of 3 dagen wordt
ze harder, en donkerer van koleur. Op
alle de ringen van het achter lyf\s ze
Ichoon bruinrood , maar aan het voorlyf
veel bruiner, ald. 55. De Pooien van
öcn Vlinder zyn bleek -brum-graauw, en
zyn verheven borftfluk, achter dtn dub-
belen kraag, heeft eene byzoiidere ,
dubbele, opgeheven verhooging. De
Oogêwftaan in een fluweelbruinen grond,
en zyn van eene dergelyke , doch bleeker
koleur > en zonder glans. De Sprieten

vercoonen zichroodachtfg-brüingeel. De-
beide hovenvleugels hebben, aan den
buitenften of achterften rand , eene uit-
fchulping. Aan dezen rand ziet men
een bruinachtig oranje-geelen zoom, die
met eene tedere , zwarte linie, zobinnen-
als buiten waarts, gehoord is, c/^, 254.
Op dezen zoom volgt een breede , hel-
dere grond , die ten deele in 't rood-
achtige, en ten deele in 't oker-geele
valt, In deiizelven ziet men verfcheide
olyfkoleurige ftreepen , die nu flangvor-
mig, dan tandvormig, dwars door den
vleugel loopen. Aan den helder oker-
geelen en als geflingerden grond grenll
eene koperroode vlak, die na genoeg
een driehoek vertoont, Naaft deze drie-
kantige vlak is de overige grond, naar
den kant der inleding , meerendeels bleek»
rood, of genoegzaam roozenrood; en
daaraan hecht zich, aan den binnenrand,
eene byzondere donkere hoekvlak. Van-
daar af loopen 'er eenige geflingerde
dwarslinien door den roozenverwigen
grond, en midden tudchen die linien
ttaat een klein donker puntje. In de
Ondervleugels is de witte en roodachtig
blinkende grond Hechts met ettelyke
doorloopende en vlak gefiingerde dwars-
linien van eene graauwe koleur, en mee
eenige in de lengte getrokken aderen
doortoogerr. Het borftftuk is wat don-
kerer, en aan deszelfs beide zyden ziet
men een iets verheven wrowg van eene
roode koleur, waarin zo veele afdeehn-
gen worden gevonden , als het actAtr-
/y/ leden of ringen heefc, ald. 55.
Rups , (jie gladde, helder hruine , donker
gefl reepte , en tuit gefprenkelde ,) die ^ip ■
het Fiüoikruid of de M^aterpeper aafl ,
henevens haare verandering tot in een
Nachtvlinder der tweede Clasfe, 1. 344-
siiZ, Dese is, iii- haare volkomen groot-

ta-

13 ï- A D W Y Z E R.

ï^37

"te 'en geheel volwafTeti, ruim 2 duim
lang, en camelyk dik. Haare koleur is
helder-roodachtig- bruin. De Kop is
eenigzins blinkend. Ieder zyde is van
onderen langs den buik met een breeden
okergeelen ilreep geboord. Alle de
ftreepen, zo wel die opdenrr/g, als die
ter wederzyde, zyn met witte-zvvart ge-
boorde punten vercierd. TufTchen deze
ftreepen is de grond der btiid met zeer
'tedere zwarte Hippen befprenkeld, alJ.
346. De Poolen zyn gezamclyk een-
koleurig met het lyt. By haare veran-
dering maakt ze geen Spinzel , maar ver-
trouwt zich op den blooten grond. Al
Iaat in dan Htrf/ï kruipt ze cerft in de
aarde , en wordt eerit eene Pop , als de
winter reeds naakende is. Deze is blin-
kend rood-bruin van koleur. Haar voor-
fe deel is, revers de vleugelfcheden,
met zeer vecle kleine, ingedrukte pun-
tjes getekend , en het laatfle lid met een
llaartpunt voorzien. In Mai of Juny
des volgenden jaars komt 'er de ISIacht-
vHnder uit voort. De grondverwe vaa
deszelfs voorlyf en bovenvleugelen kan
men niet wel anders , dan violet-bruin
noemen. In den grond ziet men, bieren
daar, geelgroene vlakken en (Ireepen ,
insgelyks veelerleie helder-bruine zaag-
en golfswyze dwarslinien. Onder de
overige , hier en daar verftrooide vlak-
ken, befpeurt men inzonderheid eene
groote, helder oker-geele, midden in
den vleugel. De bukcnlle rand des
vleugels is uitgerend, getand, en aar-
dig geborduurd. De Kop en Pooien
zyn van koleur , als de grondverwe der
bovenvleugelen is: doch de Sprieten
zyn geel , en zo dun als eea hair , ald.
346. Het /fcbterlyf en de beide On-
■dervleugels hebben eene bruinachtig-
graauwe koleur. De laatllea zyn, aan

aan den buitenrand , bleek-gecl hczoomd ,
en ra het lid toe valt hunne graauwe
koleur eenigzins in 't geele , ald. 3 ,.j.
Rups, (^de gladde zvjart-lruifie, en met
Oranjegeele vlakken befprcnkeldcy)
henevens baare verandering lot in een
ISacbtvlinder der ^de Clasfe, I. 320.
enz. Deze eet zo wel de Salade-bladC'
ren , als de Blosdi/lel ofmelkwtide , ald.
320, en aanm. Haar Kop is blinkend
zwart-graauw, en de voorlle vinkte met
eene driehoekige infneede vercierd. De
1 o lloinpe Pooten zyn van dezelfde ko >
leur als de Kop. Boven op den Rug
heeft ieder ring 2 hoog Oranje-geele
vlakken, maar van onderen zyn de 2
eeifte ringen alleen met 2, en de ove-
rige flechts met eene enkele vlak bedeeld.
De Staartkkp wordt, in het midden,
door een Oranje-geelen flreep verdeeld ,
en is ter wederzyde met een boordzel
van dezelfde koleur omgeeven. By haa-
re veranderinge vervaardigt zy haar on-
deraardsch verWyf. Na^ eenige dagen
komt de Pop te voorfchyn, ald. 322.
welker geelroode koleur donker is. In
de maand Mai des volgenden jaars komt
daaruit eerfl de Vlinder voort. Deszelfs
ganfche grondverwe , zo van den Kop
en de Vleugden, als van het Lyf tn de
Pooten, is blinkend-graauw. De Kop
is met zwarte Oogen, en hairvormi^e,
geel-bruine Sprieten voorzien. Achter
den Kop ziet men, in de gedaante van
een halskraag , een verheven wrong , wiens
onderfte helft helderer graauvv is, dan
de bovenfte , en door een zwarten
ftreep afgefcheiden- De BoveiivleU'
gels vallen, in het midden, iets in 'c
bruinachtige , komen na den buitenrand
in 't witte uir, en zyn aldaar met eeni-
ge zwarten aderen en punten vercierd.
De overige grond is overdwars met fpar.
S fen^

138

ALGEMEENE

renvormige graauw-zwarte trekken door*
golfd. De Óndervleiigels zyn gansch een-
koleurig, ö/<^. 323. Doch hec Lyf, be-
nevens de bovenfcbenkds der 6 Poolen ,
is met hairflof digt bewaflcn , en de voor-
fte leden der Pooien zyn met zwarte rin-
getjes omgee ven , ald. 324.
Rups, (de graauive , briiingevlakte ,')met
een flaart als een visch-, benevens haU'
re verandering tot in een Nachtvlinder
der tweede Claffe., I. 371. enz. Deze
Rups onthoudt zich op de Pruimen en
Kwetzeb&omen , en behoort onder die
geene, welke den winter over in het
leeven blyven. Zy wordt by de 3 dui-
men lang^ is niet zo rond van lyi", ais
andere foorten, maar veel meer vlak
over den rug verwulfd, en van onderen
volkomen plar. Dew) 1 ieder ring van
boven op den rug 4 of 5 dwarsvouwen
of ploojen heeft; zo ziet 'er hetganfche
Lyf rimpelig uit. Ik heb deze Rups
orafchreeven met een flaart als een visch,
dewyl naamlyk haar achterfte lid in de
gedaante van een visfchcnrtaait gevormd
en verdeeld is. Maar, wanneer men
de Rups omkeert , en op den rug legt ,
zo blykt het, dat deze Visfchen-ilaart
niet anders is, dan de Nafchuivers ,
welke hier, even als alk; de overige
Pooten gezanienlyk, zeer kort zyn, en
eenigzins verder van elkander Haan , dan
by andere foorcen, ald. 372. Van bo-
ven op het midden van liet laatlle lid
ftaat een ronde knop, wiens bovenvlak-
te mer 2 zwarte halve cirkels omringd
is. Alle de overige ringen zyn, weder-
zyds, met een ronden knop of wrat
voorzien. Aan beide zyden van den hals
ftaat een breed bosje hairen, waar door
de Rups als met gi-oote Ooren fchynt be-
gaat te wezen. Dergelyke hairbosjes ,
doch kleiner, ziet men ter wederzyde

langs den ganfchen rand des buiks. De
kokur dezer hairen is helder-bruinachtig.
De Kop is helder- bruin van koleur, met
zulke hairen, als het lyf, bezet. De
grondvcrwe haarer /&2^/'^ is , gemeenlyk,
bleek-roodachtig bruin , maar op den Rug
altoos iets donkerer, dan op de zyden.
Oi^er deszelfs vouwen loopen , in de
lengte, fchoone helder- blaau we ftreepen
en punten. De eerlle en de 2 laatfte
ringen zyn met eene groote donker brui-
ne vlak vercierd. De Pooten zyn ge-
zamenlyk bruin; ald. 373. By haare
veranderinge begint ze zich , of onder
een grooten tak van den boom , of aan
den naaften wand, ofwel in een gat of
holligheid van den (lam , in te fpinnen,
en manke een graauwachtig wit verblyf,
en wordt naa cenige dagen eene Pop.
Het voorfle deel van deze is dof-zwart,
en het achterfte donker bruin, hebbende
geen ftaartpunt, Naa 18 of 20 dagen
komt 'er de Vlinder uit voort, zynde
doorgaans in Hooimaand. Onder deze
Vlinders is een groot ondcrfcheid tus-
fchen het manlyk en vrouwlyk gedacht,
ald. 317. tiet ilfir;«;/Ê//V heelt breede ,
korte en vedervormige Sprieten, en een
rank Achterlyf^ aan het einde verdeeld ;
maar het IVyfjc iraalle en hairvormige
Sprieten, en een dik Achter lyf., en
deszelfs koleur is, gemeenlyk, iecshoo-
ger, (of rooder,) dan die van 't Man-
netje. De kokur der Ondervleugelen
is hoog vleeschvcrwig , en valt eenigzins
in 't oranje-geel. De buitenrand is re-
gelmaatig uitgerond, en met 2 even-
wydige donkere linien aardig geboord.
Midden in ieder vleugel ziet men eene
korte donkero dwarslinie. De koleur
van 't Achterhf komt overeen met die
der Ondervleugelen. De Bovenvleugels
en het Foor lyf hebbea eene recht fchoo-
ne

BLADWYZER.

i.'9

ne, hoog Oranje-geele kolcui-. Dwars
door ieder loepen 2 donker- bruinclinicn
en tudchcn deze ziet men eenwicvlakje,
donkcr-briiin bczoomd. De Kop is ee-
nigzins rooder, dan Ornnje-geel, maar
de Sprieten vallen in'tbniinachcige. De
Oogen zyn zware. Voor aan het midden
van den Kop zie een fpits uicfteekzel,
gelyk een fnavel , zynde de fchede van
den Zuiger, ald. 375. Het Wyfje legt,
weinig dagen naa de vermenging, zyns
Eiertn, welke kogelrond en witachtig*
graauvv van koleur zyn, ald. 2,7 1^.
Raps, (^de gladde y jchoon gedachtig-
groene ,) aazende op dm IVilgehoom^
benevens haare verandering tot in een
jSachlvUnder der tvjeede Clasje, IV.
ïio. enz. Deze is in haare volkomen
grootte niet boven anderhalven duim
lang. Haare grondverwe i«, over het
ïilgemcen , fchoon gcei-dof groen. Over
het midden van den Rttg^ en ook aan
beide de zydcn, loopt van den Kop af
tot aan het achtereinde, door alle de
ringen heen, een donkerer flrecp, dan
de grondverwe. De lucht gaten gely-
ken zo veele bruine punten. Achter den
Kop itaat een zwarte dvvarsflreep ; boven
in dezen liaan twee zwarte oogvormige
punten, endaar tusfchen ftaat een flreep
van gelyke koleur, ald. iii. die den
Kop ter helfce fchynt te verdeelen. De
Footen zyn geelachtig. By haare infp in-
ring omhult ze zich met een dun, wit
en doorzichtig Spinzel, en op den der-
den dag is ze eene Pop. Haare koleur
is gansch zwart, en ze is meteene dikke
ftaartfpics voorzien, waarin nog eene an-
dere zit , die dunner en korter is. Naa
verloop van 3 weeken komt daaruit de
Vlinder, door wiens bovenvkitgels a
witte en eenigzins gedwongen linien over-
dwars loopen, die dezelve in 3 velden

vcrdcelcn. De langde dezer linien,
welke door het breedfle deel ucs vleu-
jrels gaat, is brceder, dan de andere ,
ja genoegzaam als dubbcld. Dan ook is
ieder vleugel met 2 fneeuwwitte punten
voorzien , ald. 1 1 1. het eene naby het
voorlyf , en 't andere in het middellle
veld. ]3e grondverwe dezer vleugelen
is ten deele fchoon oranje geel, gelyk
de Kop en 't ganfche Foorlyf., ten dee-
le ook bruinrood; en in hec middcUle
veld ontdekt men, behalve verfcheide
donkere en heldere punten, aan don
voorRen rand een breedcn graauweii
flreep. De achterfte rand dezer vleuge-
len is zo ingetand, dat 'er verfcheide
fcherpe fpitzen, van ongelyke lengte,
aan worden gezien. De OndiTvlengels
zyn bleek bruinrood , en met een bree*
den zoom voorzien , omtrent welken de
bruinroode grond in een zwart graauwen
verandert. De Oogen zyn wit. Hec
ylcbterlyf is voorwaarts graauw , maar
na achteren loopt het meer en meer in
't helder rood-bruine," en de Sprieten
zyn geelachtig , ald. 113.
Rups , {de graainve^ geel- en zwart ge-
flreepte, bairige ,') met roode knopjes,
benevens haare verandering tot in een
Nachtvlinder der tweede Clasf'e, I. 273.
enz. Deze aafl: op de bladeren of naai-
den van den Pynboom, en wordt niec
boven de i-f duim lang. De Kop is
zeer klein, blinkend zwart, en van bo-
ven verdeeld. De grondverwe der gan-
fche huid is graauw. Aan den hals rtaan
eenige tedere geele dwarsftreepjes. Over-
den ganfchen Affg, in de lengte, loo-
pen 2 dubbele, fmallé, geele linien,
die overal roet eene breede zwarte linie
zyn omgeeven. Aan beide zyden van
het lyf (laat, op ieder ring, een graau-
we knop , met lange en tedere hairea
S 2 bezet.

I40

ALGEMEENE

bezet. De Poot en zyn mede j^raauw,
e /en als het Z,v/, ald. 274. Ten tyde
haarer verr.nderinge , bekleeJt ze zich
met een te Jer wit Spinzel , waarin ze ,
naa een paar dagen , de Riipfen -huid af-
flrookt, en zich in eene blinkende zwart-
bruinePo/», zonder (laartpunt , vertoont.
Als dit in den Ilerfil gefchiedt , dan blyft
de Pop naauwiyks 3 weeken liggen ^ an-
ders blyft ze den geheelen winter over ,
en zo komt daaruit of in den herfftnog,
of eerfi: in het volgende voorjaar, de
Vlinder ter waereld. De Kop zo wel ,
als het ganfche Zj/, en de 4 vkiigds ,
hebben eene blinkende Okergeele grond-
verwe. De Oogen en Sprieten zyn
zwart, en deze hairvorraig. Op ieder
bovenvkuf^el &SiZn 2 zwart-blaauwe ruit-
vormige vlakken, de eene aan den voor-
ften, en de andere omtrent aan denach-
terflen rand. De Poolen zyn zeer glin-
flerend zwarc-blaauw , zonder hairige
bovenfchenkels , <?/-'/. a/S-
Rups, (Je gromachtiggeeie;) met afgC'
fcheide zwarte fireepjes , henevens ha a-
re verandering in een Nachtvlinder
der tweede Clafe, IV- 176. enz. De-
ze Rups vindt men zelden by den dag
buiten de aarde;, ze ligt dan gemeenlyk
gansch (lil in dezelve j komt 'er ecrll
uit te voorfchyn , naa dat de zon onder-
gegaan is , en begeeft zich dan op ver-
fcheide planten, met welker bladen ze
zich geneert. In het begin van den Herflt
is ze nog klein , maar op het einde by-
kans volwaflen. Den winter over ver-
bergt ze zich in de aarde, en komt dan
in het volgende voorjaar in de fcheme-
ring te voorfchyn, tot dat ze in eenen
Vlinder verandert, ald. 176. aa/iw.Ds
ringen van haar lyf hebben , over het
geheel, eene fchoor.e geele grondveme,
di^. hier en daar eenigzins in 't groene

valt; maar de Kop en de 6 voorfie-
klaauivpooten zyn helder bruin. De
flaartklep, de 2 vafchaivers of ach-
ter poolen, en de 4 paar (lompe te/'/^/x/O-
ten fchynen meer bleek oranje-geel te
zyn, ald. 178, Do Pop, waarin deze
Rups verandert, is donkcr-rood , en
fchoon van koleur , hebbende van achte-
ren een klein uitfteekeru puntje offtaart-
fpitfe. Naa verloop van 4 weeken komt
'er de Vlinder uk te voorfchyn, ald.
177. De grondvcwe van deszelfs bO'
venvleugels , en van het borftjluk is niet
altoos eenerlei, By zommigen is ae
voKlrektdonker-bruin^by ardcren gansch
bleek of vaal; vallende zelfs wel eens
geheel in 't graauwe. Naar maate van
dit onderfcheid der grondverv/e,zynook
de donkere en heldere dwarslinien , vlak-
ken en punten in deze bovcnvleugelen
verfchillende , van waar ze by zommi-
gen duidelyk, by anderen in tegendeel-
bleeker en naauwiyks zyn te merken, .
ald. 178. De Ondcrvleugels zyn fchoon
oranje-geel; hebbende, naarden achter-
rand, een ongelyk breeden zv.'arten
ftreep , die aan den binnenkant , naar
den kant van 'tachterlyf, fmai toeloopt ;
en daarop volgt eene fmaller rand-be-
zooming , van eene oranje-geele grond-
verwe. De Sprieten zya dun en hair-
vormig, ald. 179.
RupSy (_de groenachtig graauw en oranje'
geel gekoleurde ,") benevens haar e ver.
andering tot in een Nachtvlinder der
tvaeede Claffè f I. 423. enz. Deze Rups
wordt in de maand 31aii veelal , reeds vol-
waiïen gevonden. Haare grootlle leng-
te zal iets meer, dan i^ duim beloo-
pen. De Kop is blinkend helder-bruin
van koleur, maar de hek tuflchen. de
vreetpunten wit-graauw , en van hier
loopen 2 korte zwarte flreepjes voorden

Kop >

BLADWYZER.

Ï4i

Kop opwaards. De bals is wiracluig,
van boven met 2 zwarte flrcepcn,. en
op ieder zyde niet drie punten voorzien,
alii. 423. Alle de ringen of leden zyn
mcc ecnc oranje-geele, groenachcigc , en
hcldcr»graauwe koleiir vercierd. Mid-
den over den Rug loopt een dunne hel-
der*graauwe flrccp, die, nu broeder,
dan (maller, zich uicftrckt tot aan het
laatfte lid, en ter wederzydc een donker-
graauw, of zvvarcachtig boordzcl heeft.
Het achterlle lid, en de daaraan zittende
2 vafchuivers zyn groenachtig-graauw ,
en deze koleur hebben ook de 6 voor-
poot en, maar de 8 ^a//&^!?o/e« zyn bruin-
geel. By haare veranderinge begraaft
ze zich onder de aarde , maakt eene
ruime hoUigheid in den grond , krygen-
de aldaar, zonder eenig Spinzel temaa-
ken , de gedaante eener Poppe. Derzel-
vcr koleur is helder roodachtig bruin, en
ze is met een tamelyk groot (laarcpunt
voorzien. In de maand Jiily komt 'er de
Fiinder uit voort. De grondverwe zy-
ner a bovenvleugelen en van het l^oor.
lyfii graauwachtig ; maar aan het 0«-
derlyfen de Ondervkugeknh ze zwart-
achtig graauw. In de bovenvkugels is
de buitenrand meteen dubbel uicgefchulpt
witachtig boordzel bezoomd ,• in den ui-
terften hoek ftaat eene heldere vlak , en
daarop volgt een bruine dvvarsllreep , die
aan beide de kaneen witachtig is. In hec
midden dezer vleugelen zyn 2 vlakken ,
waarvan de eene , naar het lid ftaande ,
rond, en de andere grooter, en van
gedaante is, als of ze van akleine ge-
formeerd ware,. «/(/. 4^4. TiQbovcn-
fcbenkels der Poolen zyn met tedere hai-
ren begroeid, en de onderde mer zwarte
vlakken vercierd. De Sprieten zyn aan
'tJVIannetje en Wyfje hairvormig, ald.

Rttps , (^de groene , op de Maluive aaien-
de ,") viQt 7 paar fchiiinje , geelacbtig-
witle (ircepen , een rechten zyde-ftreep,
en [pits todoopendin Kop , benevens
haare verandering in een Nachtvlinder
der tweede Clasfe , UI. 161, enz. Deze
Rups wordt meertal, in den llerfrt,
vol waden , op de witte vialitvue gevon-
dcfi, hoewel ze, miUchien, ook nog
andere gewafTen tot vocdzel gebruike.
Zy verkrygt de lengte van ongeveer 3
duim, ald. 163. Aan de ondervlakte
valt zy in het grasgroene, en de H buik-
poolen hebben dezelfde koleur, waarte-
gen de 6 khiauvjpooten meer bruin zyn.
De huid is te eenemaal met ontelbaare
kleine, verheven witte puntjes bezet,
en als een teder Chagrynleer op 't ge-
voel, ald. 164- De Kop\$ groen en
fpits. By haare verandering, verbleekt
haare groene grondverwe ten eenemaal,
en de witte ftreepen , die ter wcderzy-
de in het lange doorloopen , verdwynen
insgelyks. Zy graaft in de aarde eene
ruime holte uit, die ze met haar fpin-
zei bekleedt. Naa 2 of 3 dagen ver-
fchynt ze in de gedaante eener Pop , wier
voorfie dikke deel zwartachtig graauw is,
terwyl hel achterjle eene rood-bruine
koleur heeft, en de ftaart fpits gcboo-
gen of gekromd (laat, ald. 165. Het
hoofd-kenteken der Vlinders bellaat ia
eene groote kaneel roode vlak op de
cndervleugels t welke zich, van de in-
leding af, tot over de helft des vleugels
uitrtrekt. Deze vlak is aan het mannetje
en wyfje eigen. De buitenrand aller
vleugelen is cierlyk uitgerond, en aan
hec uicerfte einde met eene witte bezoo-
ming voorzien, achter welke eene brui-
ne linie loopt. In den raiddelften en
hreedrten bruinen dwarsftreep der a
bovenvleugelen is, naar den voorften rand
S.3, toe,

14a

ALGEMEENE

toe, een half langwerpig, enoverdwnrs
ftaande hoekvlakje te zien, dat aan de
manneijcs fpicrwit, en aan de wyfjes
bleek okergeel is. De overige cieraa-
dcn dezer bovenvleti gelen loopen meeüal
golvende overdwars; zyn deels breeder,
deels finaller, en vallen nuhelderer,dan
donkcrer, nu graaiiwachtig , dan bruin-
achtig uit, aki. 166. De 6 Pooten
zyn okergeel, en de Spriaen vallen
iets bleeker, en de Zuiger is kon^aüf.
167.
Rups, (de groene vju geftreepte,") met
een blaauw en geel jlaartpunt, en
met ivilte verheve [lippen., benevens
haare verandering tot in een Nacht-
vlinder lier eerjh ClaJJe^ I. 170. enz.
De Eieren^ waaruit zodanige iluplen
voortkomen» hebben eene ovaal ronde,
gladde gedaante, en eene fcboone geel-
achtig-groene koleur, alcJ. 171. aanm.
11e: hoofd dezer Rupfe is rond en zeer
klein. Maare grondverwe is geelachtig-
groen, mee ontelbaare verheven flippen
of kleine bultjes bezet. Van deneerften
ring afziet men, ter wederzyde , atame-
lyk breede ftreepen, aïd. 171. waarvan
de bovenfte, die geheel wit is, tot in
het ftaanpunt toe loopt , maar de onder-
fte, die wat geelachtig is, houJt by
den laatflen ring op. Op beide de zy-
den ziet men donker-geele en byna roo-
de lucht gaten : de 6 voorpooten zjn
donker-geel, de 8 biiikpootcn daarente-
gen groen , die ieder met een zwart (lip-
je vercierd, en van onderen met don-
ker-geele hairen begroeid zyn ; en de a
achterlle Pooten of Najchiiivers zyn
mede groen. Ten tyde haarer verande-
ringe wordt de Kop donker-graauw, de
grondverwe graauw-rood,en dezydltrce-
pen nog wat lichter graauw-rood, ald.
172. Dan maakt ze onder eenige te

zamen getrokken bladeren een gro^fpin-
zei , waarin ze zich verbergt , en wordt
binnen 4 of 5 dagen eene Pop Deze
is aanvanglyk byna geheel witachtig oker-
geel, inzonderheid op de vleugelfche-
den ; maar wordt vervolgens bruiner ,
en eindelyk zwart-bruin. INaa 4 wee-
ken komt daaruit de Flinder, ald. 173.
Deszelh hvvemkagels zo wel, als het
dikke Fourlyf, en de Kop , hebben van
bov^m eene zwartr.chtig- bruin- graauwe
grondverwe. In ieder dezer bovenvleu-
gclen ziet men overdwars 2 winkelhoek-
achtige ftreepen, tufTchen welke een
klein kromloopcnd ftreepje ftaat, als de
helft van een ringetje. JDanzyn 'er nog
'2 andere ftreepen of vlakken in deze
vleugelen, iets donkerer, dan de grond-
vervve. De 1 Ondervleugels zyn, aan
den buitenrand, en na het lid toe, wat
bruinachtig, doch deze bruinigheid ver-
dwyr,t allengbkcns in het heldere, zo
dat ze in 't midden volkomen Oranje-
geel worden. Met Achterlyf is, van
boven in het midden , ook donker-
graauw ; maar 't heeft aan de zyden
heldere Okergeele vlakjesj en defcherp-
te der zyden is met eenige kleine zwarte
en witte vlakjes zeer aardig vercierd. De
Jlaart is uit zwart vederftof zamenge-
ftcld, zeer wel gelykende na dien van
een vogeltje. De knodsaarlige Sprie-
ten zyn graauw van koleur; ald.. 174.
de bovcnfchenkels der 6 Pooten zyn met
helder oker-geel ftof bezet ; en de Oogeii
flikkeren met een rood-bruinen glans,
ald. 175.
Rups, (jde groot e graauwe,") met den
brecden zwart bezoomden, blaauwach-
tig-graawjuen ruggeflreep, en rood-
bruine., hairige vlakken en punten y
benevens baare verandering tot in een
Nachtvlinder der tweede Clasfe, III.

S5Ö»

B L A D W Y Z E R.

1-13

356. crz. en IV. 189. em. Deze Rups
is , in de maanden van Mai en J:iny ,
aan de eikenboomen te vinden, III. 356.
Haare grootlle lengte beloopt byna i\
duim. De blinkende zwarte A'r/>isrond
van vorm. Het grootde gedeelte van
het Lyf heeft eene ascligraauwc grond-
verwe; en aan den hals ziet men, vnn
boven, een klein driekantig zwart vlak-
je. Midden over den rug locpt , in do
lengte, een breede blaauwacluig-graauwe
llreep. Alle de ringen zyn mzt eene
foort van bruin-grauuwachtige hairen
hezet; en de 8 paar Puoten hebben
eene oker- of roodachtiggeele kokur,
ald. 357. Ten tyde haarer veranderinge
omfpint ze zich in een hoek , met een
hardfchalig, glad, eivormig weefzel ,

357. en wordt eene Pop , wier voorlle
deel zwart bruinrood, en 't achterdeel,
met zyne ringen, fchoon blinkend geel-
rood is, ald. 358. Uit deze komt de
meer bkekroode , dan kaneelbruine
Nachtvlinder voort y IV. 189. enz.
Deszelfs 4 vleugels hebben, benevens
het dikke borjtfluk en de Kop^ byna
doorgaande, eene roojbcbcige kaneel-
bruine kolcur, die allengskens , naar
den uierflen rand toe, veel bleeker en
helderer wordt, en na genoeg in 't roo de
vale. De Oogen zyn zwart , en de
Sprieten hairvormig. Het dikke zich-
ier lyf heek, tot aan het derde lid, eene
gemeene bruine koleur ; en de overige
leden zyn zeer digc met een lang wol-
achtig ftof overllrooid, ald 190, Het
Mannetje ziet 'er, meeftaK iets kaneel-
bruiner uit, dan het wyfje; de voel-
hoornen hebben een fterken vederbaard ;
het lyf is veel kleiner , en achter aan
hetzelve ziet men ook zulke wollenbos-
ies (tof, als het wyfje heeft. Het vvylje
legt kleine , bykans naar eene Ton ge-

lykende, langwerpig ronde witte Eis-
ren, die het met een kleverig vocht vali
aan lymt, eu met wollenilof overdekt,
ald. 1 90. aa^irij.

Rups y (de grodte zwanhalrige ,) zie
l^edvraat.

Rups, idj kleine, hairige, zivarte ,rood-
gefirccpte , en tvit gevlakte ,) benevens
haare verandering tot in een Nacbt'
vlinder der tweede Clas(e, I. 304. cdz.
Deze Rups is op allerhande Oooftboowen
en allerleie foorten van IVtlgen in het
voorjaar en den zomer te vinden. Naa
verfcheidc veranderingen van huid geraakt
zy tot de grootte van omtrent een duim
lang, ald. 304. De grondverwe der
huidis zwan, en met korte woUe, ge-
lyk een teder vüt, digt begroeid. De
derde ring naad den Kop is op den rug
met een rond knopje of bultje voorzien,
waarop men doorgaans een paar kleine,
witte, ook zomwylen roode vlakjes bc-
fpeurt. Van den kop af, tot aan den
laatflen knop , loopt een breede kaneel-
roode ftreep midden over den rug, en
ter wcdefzyde eene rei witte vlakjes.
Van onderen langs den buik is 'er van
gelyke eene kaneelroode linie, van dui
kop af tot ain de Nafchuivers, getoogen.
De Hals is wederzyds met een rood
knopje voorzien, en de Pooten zyn
zwart. Het Spinzel , waarmede zich
deze Rups , by haare verandering,
omkleedt, is langwerpig rond , en geheel
doorzichtig , eenigzins bruinaclitig wir
van koleur. De iPöp is zwartachcigvan
koleur, doch het achterdeel heeft ter
zyde eenige geelachtige (Ireepen, inde
lengte getoogen. Naa dat ze omtrent
3 wecken heeft gelegen, komt 'er de
Vlinder, reeds in July , of omtrent den
herfll uit te voorfcbyn , ald. 305, en
aarétn, Deszelfs koleiir is blinkend

wit,

144

ALGE m E E N E

wir, behalven dat de 3 laatfte leden van
. het ^chterlyf en de Sprieten helder
oranje-geel zyn. De Vleugels zyn aan
den buitenrand flaauw uitgerend, eniiier
zo wel, als aan den binnenrand, met
franje bezoomd. De Kop en de Pooien ^
mitsgiidcrs de vleugels aan het lid , en
boven al het Voorlyfy zyn met lange
hairen begroeid , ald. 306.
Rups , (de groot e , viltbairige, geel bruine ,)
die op de Sleejïruiken en Qtiee- Fee-
reboomen aaft , benevens haar e vtran-
dering tot m een Nachtvlinder der
fjoeede Clasfey I. 357. enz. In haare
eerfle jeugd heeft deze foort van rupfen,
een merkelyk prachtiger en fchooner
aanzien, dan wanneer ze ouder geworden
is. De Kop is dan nog ganfcli zwart ,
en achter dezen ziet men, ter weder-
zyde, op den eerden ring, 2 groote
met lange hairen begroeicÊ wratten of
pukkels , derwyze , dat ze byna een paar
oorer» vertoonen. De grondvcrwe van
haar /y/ is dan donker blaauwachtig-
graauw, en alle de ringen zyn op den
rug met fchoone oranje-geele vlakjes en
bultjes vercierd. Voorts zyn dan haare
6 voorpooten zwartachtig bruin, de 5«//^-
poot en helder- bruin, en de 2 nafchui-
vers alleen bruin bezoomd, ald. 358.
aamn. In haaren volwaflen (taat is zy
Over de 3 duimen lang. De ganfche
huid is met een teder, digt Vilt van
bruin-geele, blinkende en vlak liggende
hairtjes overtoogen. De ganfche opper-
vlakte van het Lyf, benevens de 8 paar
Pooteny is bruinrood. De rond ver-
wuifde voorvlakte van den Kop is met
tedere geel-bruine hairtjes bezet De
Hals is, naar den kant van den Kop,
oranje-geel, en deze geela flreep ver-
toont zich van voorenen van achter zwart
geboord. Van den 2.den ring af tot aan

den laatden loopt 'er, wederzyds, Jangs
den buik een witte ftreep, en uit den-
zelven komt, op ieder ring, een fpits
toeloopend wit ftreepje, dat fchuins
achterwaarts na beneden gaat. Op beide
zyden van het lyf flaan, op ieder ring,
nog 2 byzondere vlokjes van korte vilt-
hairtjes , ald. c6o. Haare uiterlle
grootte bereikt hebbende , en veranderen
willende, trekt zy een taai (lym, inde
gedaante van een draad, uit den bek,
en windt hem rondom zich heen , waar-
by ze , geduurig , eenige der korte vilt-
hairtjes van haar lyf daar onder vlecht;
en dit Spinzel, vaardig zynde, iseier-
vormigvan gedaante, en uicwendig bruin
van koleur, maar van binnen gansch
glad, en blinkend graauw, a!d. j'öi.
Twee dagen daarna is dit Infect eene
Pop, wier koleur aanvanglyk zeer hel-
der groeniclitig, maar binnen eenige
dagen bruinachrig is. Deze Pop blyft
Tuim 5 weeken in haare behuizing be-
flooten; ald. 262. doch het gebeurt ook
menigmaal, onder deze foort, dat de
Vlinder eerft in Juny des volgenden
jaars terwaerèldkome, ald. ^62. aanm.
Hier is een groot onderfcheid tüflchen
het manlyk en vrouwlyk gedacht dezer
■foorten van Vlinders. Het Mannetje is
niet alleen 3 maal zo groot, als het
vjyfje, maar dit heeft ook lange, geele,
hairvormige Sprieten, waar tegen het
mannetje met breede, bruire en veder-
vormige Sprieten voorzien is. De
grondverwe van het ganfche Lyf is aan
beiden rood-bruin , doch aan het man-
netje veel donkerer. De buitenrand van
alle de vleugels isuirgefchulpt. Midden
door ieder vleugel loopt, by de wyfjes,
ten heldere, na buiten verdvvynende,
en van binnen donker geboorde dwars-
ftreep; doch deze dwarsftreep is aan het

man-

B L A D \V Y Z E R.

«45

irannctje niet donker bczoomd. In den
bo-venvlcugel^ genoegzaam in het mid-
den, ziet men een wit vlak je in een
donkeren rood-biuincn grond. De Kop
is met een paar zwart- bruine Oogen
vercierd: aan iiet mannetje islieii7L'7^;;T-
teriyf, aan 't einde ^ gelyk de Haart van
een visch verdeeld , en de 6 Pcoten zyn,
in beide gellachten , aan de boverifctien-
kels, met rood«bruine hairen begroeid,
ald. 363.

Hups , (^de kleine hleekaroene ^') tnct boog-
airmynroods Doornfjyhzen^ die zich op
de berkeboomen onthudc. Deze is, in
iiaare volkomen grootte, dezelfde, wel-
ke vooraf bcfchreevcn is als de Rups,
(j:ene byzoiidcr geelachtige groene , mt t
verhtve ringen ^) enz. m aldaar, IIF.
353. ^n aanm. aUvnar mede de ^/«.'/«r,
cl;.aruit voortkomende, is bcfchrcevcn.

Rups, i^de kleins geelgi ce-:e .') met den
vleeichveriuigen roeiden Kop , en 2
fpitzen van gslyke kokur op hst laat-
jie lid y lil. 355. enz. Ilaare lengte
beloopt bykans drie vierde vad een duim.
liet Lyf, zo wel als de S \>-x\xPooten ,
hebben eene fchoone en aangcnaame
geel-groene koleiir. In de lengte zyn ,
rechtuit, 5 zeer tedere linien getoogen,
a aan ieder zyde, en eene midden over

- den rug. Het ganfche lyf is met nog
zeer veele tedere en korte hairtjes bezet,
en even dergelyke hairtjes vertoonen
zich ook aan den kogelronden /vó/), die
eene bruinachtige ^leeschkolcur, en aan
ieder zyde een zwart oogpunt heeft, liet
byzonderlle aan deze Rups beftaat in 1
heldere vlccschverwige fpitzen, welke
van boven een bruin flrcepje hebben,
naauwlyks eene linie lang, en op het
laatfte lid (laan , ald. 356.
Rup^ ■> Cde kleine roodacbtig-greiawjie ^ ■
vut. een geelcn Kop^ en aiergelyke be-

z^'0:rAng aan de %.ykn, die zich op den
Lindibaom onthoudt, I!I. 344. enz.
llaare lengte beloopt nnnuwiyks een
dui-.n. Haare grondverwe is rooHach;ig
graauw, en cj) ieder ring ziet men 2
langwerpige zwarte punten , die op den
rug, 'm de lengte, 2 reien uitmaaken.
Daarenboven heeft ze nog ontelbaar veel
tedere witte puntjes of iHpjcs, en aan
ieder zyde eene heider-gcclc bezooming.
De Kop is geel, en heeft een. zwarten
bek. De m ilompe buikpooten zyn
bleek-gcelachtig, mi\ar de 6 voorjle
zwart, ald- 345.
Rups, (Je kleine zwartlruine en kort-
biiirigc ,) met den roodgccUn riigge-
fireep, en witte bezooming ter weder ■
zyde, benevens haare verandering in
een Naebivlinder der i^veeae cliijje^ IV.
117. enz. Dozc Rups wordt in de
maand Mai gevonden , en haar voedzel
beilaat in verfcheidenerleic loof en kruid.
Haare grootlb lengte beloopt naauwlyks
een duim , ald. 1 1 7. Ha.irc grondver-
we is meercndee's bruirachtig zwoi-r.
Midden over den rug loopt, in deleng-
te , een roodgeelc (Ireep , en ter weder-
Z3'de van onderen is eene witte bezoo»
raing. Op alle de ringen Ihan rood-
bruine knoppen, welke niet korte Oyye
hairen bezet zyn. De Kop\i, benevens
de 6 fpitzc vooipcoten, blinkerdzwart;
waartegen de 8 {\om^Q luikpcoten, en
de 2 iiafchuivei s roodbruin zyn. Als
de tyd haarer verandering is gcbooren,
bekleedt ze zich met een wit graauw
Spinzel, waarin ze, naa eenige dagen,
in eene rood-bruine Pop verandert ,
welke van achteren ftomp is, en geen
flaartfpits voert. Naa verloop van 3
weeken komt 'er de Vlinder uit voort.
Deszelfs dunne ^chterly f hci:k , nevens
de 2 Ondcrvlcugels tcne fchoone oranje-
T. gecle

i4<5

ALGEMEENE

geele grondverwe , en in het eerde zyn
zo veele zwarte d.vars vlakken te tellen ,
als 'er ringen zyn. Aan de brcede on-
dervleugels vvorJc men, aan den voor-
Itenrand, een breede kooh'varte ilreep
gewaar, die na de inleding toe allengs-
kens fmaller worde. De Tnalle Boven-
vleugels zyn ook, zo wel aan den voor-
ften , als aan den achcerften rand , met
een oranje-geelen zoom voorzien, langs
welken, binnen ^raarcs, eene zwarte linie
loopt, ald. Il 8. Maar de grond ver vve
dezer vleugelen is veel belderer , dan die
der ondervleugelen. Deze bovenvleu-
gels zyn bovendien met veele grove
zwarte aderen, in de lengte, doortoo-
gen. Omtrent in 't midden ziet men
een zwart dwarsvlakje. Het korte voor-
iyf is helder-geel , en me: 3 zwarte (tree-
ken getekend. De Kop is klein, van
gelyke geele koleur, met zwarte ftree-
ken en zodanige Oogen voorzien. De
Sprieten zyn^ook zwirt, en tamelyk
fmal, maar die van 'c Mannetje vallen
iets breeder. De 6 Ponten hebben ins-
gelyks eene geele koleur, en da hoven-
fchenkels zyn glad en dun, ald. 119.
Rups, (de mat- of dofgroene en geboom'
de,') van eene zonderlinge gedaante,
genaamd bet Rhethokje, behoor ende tot
de tweede ClaJ]e der Dagvlinders , IV.
173. enz. Deze trekt haar voedzel van
■de Vjilgthladeren: haarc lengte is an-
derhalve duim. De Kop is verdeeld,
en heefc q oprtaandc hoornen. Hy is
blinkend groen van koleur, en van on-
deren , ter wederzyde , mst een zwart
punt vercierd Van achteren aan den
rand is hy fchoon-getl b-Zoomd, en
deze bezooming loopt tot aan de als
een gaftel verdeelde hoornTpitzen, wel-
ke bruinrood, en van onderen nog met
tedere on donkere punten bezet zyn.

Hit ganfche L'^f is van eene fchoone
dof-groene koleur, en gelykt na fl.i-
weel. Op de bovenvlak'e is 'c op zyn
donkerfle, cp d^ zyden wordt het hel-
derer, en eindelyk verfmeh de groene
koleur byna geheel in de witte. De
Pooten hebben e-. lïe groene koieur,a/i^.

175-
Rups , (de mat- of dofgroeue ,") van den
elzenboom , be:ievens hnare Pop , IV.

140. erz. Deze wordt mede op den
vuübiom gevonden, ald 140. aanm.
zo wel in het vooqaar, ais in den zo-
mer. De Eieren , waaruit deze foort
van rupfen voortkomen, zyn fchoon-
geel van koleur , en langwerpig rond
van vorm, vercoonende zich , in deleng-
te , met ve-le ribben en vooren , ald.

141. en acnun. Als de Rps volwas-
fen is , beloopt haare lengte wel ander»
halven duim. De /To^ is rond, enni.t
heel groot ; haar lange L]f is met een
zoom voorzien, en deszelfs ondervlakte
fchynt gansch plat te wezen. Van ko-
leur is de Rups doorgaande mar- of dof-
groen. Over den rug loopt eene eenig-
zins doiikerer Tnie, en de luchtgaten
zyn mede donkerer, dan de groi dv iwe.
De Pooten zien 'er groen uit, ald. 142.
Wanneer deze Rups tot de verandering
wil overgaan; dan zwelt haar lichaam
dermaate op, dat het bykans eeic Cy-
lindrifche gedaante kryge. Zy maakt
zich aan een horizontaal liggend lichaam
vall, en beweeft de plek, waarop haar
buik zal komen te liggen, met een fyn
Spinzel. Hierop draait zy het hoofd
geheel na beneden , en gant voort, triet
een klein heuveltje van zyde te fpinnen,
waaraan ze zich met de achterpooten
hecht. Vervolgens begint zy haare
draaden om zich herom te (lingeren ,
trekkende dezelven over den rug tufiehen

doa

BLADWYZER.

147

den vyfdtn en zesden r'nr. De bcic'e
einden dizcr Jmaden worden ip ccne
plek, dficr hoc lichaam van de rups ligt, op
de vlakie vn(l tien'a;;]<t. Hierop trekt
zy alle haare Pootcn, buiten de laaillcn,
van haare vcranderings plek af, en blyft
zo, ór.or n;iddcl van ditn gordel, als
zwctvende in de kiclit iu^ngcn. Einde-
Ij k kromt zy het lichaam dermaate , dat
de RufT van tyd tot tyd hoogcr, en op
*t la-.ll: zo hooj; wcrde, dct haarlichaam
een halv'jn cirKcl vormeere. Dan II huift
zy , door vci (chcide zaïnentrekkingcn en
uitduwingen der leden, alles achiervvarirrs.
Ui' rdoor wordt de voorlle huid van het
lichasni, al zoetjes, na den Ibart toe
gcfchcoven, en zo moet zy, op het
laatlle, docr het opbla.^zen vanhetvoor-
fte deel zichtbaar barllen Die gefchied
zynde, maakt zich de Pop verder, door
vtricheide beweegingen, ten vollen van
de 1 uid los, en blyfc in den zyden gor-
del hangen. Zulk eene Pop is in den
beginre ietsflenk, en dac.rby met eene
vochtige Hof, als met een vernis, over-
trokken, te gclyk doorzichtig, doch het
glin!'erend vernis verdroogt fchielyk.
De Pop trekt zich voorts te zaam ^ de
huid wordt harder; de punren en hcog»
tens vercoontn zich grooter, dnn in den
beginne,- de huid wordt geheel bleek,
en is niet zo bevallig hooggroen, als zy
te vooren was. Naa een dag of 14
komt de Flifider daaruit te voorfchyn ,
ald. 142. crz. acnw. wcll<e Viinikr
hefchreevcn is by DagvUnder, (^dn by-
Z' nderfchooiie zwavdgede ,) volgers 111.
233. enz. zie rJda'.r.
PaipSy (de nu whachtig^ dan kelder- of
donkcr-bitiin gek-.a.rde bair/ge ,) v;et
knoppen en ft ree; i n voorzien , benevens
baai e veranaer'wg tot in een JXacbt-
vlinder der tweede ClaJJè, I. 413. enz.

Tc Eieren, waaruit de/T P.ipfcn wor-
den geboortn, zyn Minkerd , en vcr-
toonen zich , in het begin , helder geel-
achtig, en hunne koleur verlitfi: zich
eenigzins in 't groene, byna als Bnille-
koleur, ald. 4 1 3. aanm. Dezellupfen heb'
ben, ?o dilavyls zyvrn huid veranderen,
by ieder annwas ecnc andere koleur, als
zynde nu donkerer, en dan hclderer, of
ook wel ganschwit; maar ze komen ech-
ter meorcndcels in de koleur van den /lO/»
overeen , die by de tneefic g?el-bruin is.
De grootte der volwaiïène beloop: i^
du'm. De Kop is blinkend bruin-geel ,
en op den blcek-geelachtig-bruinen grond
des lyfs vertounen zich de rug- en zyae-
ftreepen wit, en zyn met een graauvv
boordzel bezoomd. De knoppen tus.
fchen, beide de linien, en die op den
bu-kftreep ftaan, zyn geelachtig. De
ÏSajchuiver met zyne beide Acbterp«oten
is graauw, en op denzelven befpeurc
men eene Oker-geele vlak. De overige
Poolen hebben altoos de grondvcrwevan
het lyf, en de hairen, rondom ieder
knopje zittende, zyn rosachtig bruin,
ald. 414. Als de tyd haarer verandcrin-
ge nadert, kruipt ze na den grond on-
der de llruiken , verbergende zich in een
eiervormig Spinzel., dat 'er, dewyl zy
'er haare hairen onder mengt, bruin uit-
ziet. Naa etrelyke dagen verandert ze
in eene roodbruine P(p ., welke van
vooren gansch ftoinp is . maar van ach-
teren een flaartpunt heeft. Deze Pop
blyft den winter ever tot in de maand

Mai onveranderd

liggen.

maar alsdan

komt 'er de Flind:^r uit voort, Des-
zeKs onder en bovenzleugeh zyn bleek-
oker-geel; doch de boven lle /;'n door-
gaande ieis dcnkerer, dan deondeifte,
beider buitenrand crarjc-geel bezoomd
zynde. In de üovcnvleugelen zletmen
T 2 zwar-

I4S

•A L G E iM E £ N E

zwarte punten en vlakken van ongelyke
grootte. In de Ondervleugekn ontdekt
men een veel minder getal van vlakken ,
en menijimaal maar twee. Het Achter-
lyf is fchoon Oranje-geel, en vanbo-
ven, in 't midden en aan de zyden, mee
een rep;el zwarte vlakken vercierd. .Het
Foorlyf-, benevens de Kop , is helder-
geel; de Oogen zyn zwart; ende^S^ne-
ten van den wortel af tot aan de helft
zwart, en het overige deel is wiiachtig-
graauw, ald. 415.
RupSy {de ranke, gladde y gras- groene ,")
met den geelen zyde-ftreep , benevens
haare verandering tot in een Nacht-
vlinder der tweede Clajje, I. 43i.f«2.
Deze Rups wordt in het laaifl: van /1/^i,
en ook nog wel in Jnny, reeds volwas-
fen , op de Kriiiskfien'/truik en andere
gewaljen gevonden, be]oopen(^e ha:>re
lengte ruim 1 \ duim. Haare grondvcr-
\ve is fchoon dof-geel groen, doch de
inkervingen zyn iets geeler. De Kop is
p-eelachtig -groen, zo als het Lyf, ald.
431. en aanm Ter wederzyde van
den huik loopt 'er , van den kcp af tot
aan den ftaart, eene fmalie hoog-geele
linie, die echter aan zoramigen gansch
wit bevonden wordt, ald. 431. Boven
deze linie ziet men , op ieder zyde , 9
hoog geele Spiegelpunten, met een te-
deren zwarten ring omgeeven , en mid-
den over den Rug loopt eene tedere
donkere linie Ti 2 Potten zyn van de-
zelfde küleur als het lyf. In Juny ver-
bergt ze zich onder de aarde, vermen-
gende de beknabbelde dorre bladeren
en fteelen onder haar dun en doorzich-
tig 5/'/«ze/, het welk eivormig is. Nca
5 dagen verandert zy in eene Pop ,
welke eene blinkende roodbruine ko-
!eur heeft, en met een kort flaartpunc
voorzien is. Naa verloop van 3 wec-

ken (^by zommigen eerfl: in Septemher)
komt de yiindcr te voorfchyn, ald.
432, en aanm. De Chidervleugekn
zyn oker«geel, en de Bovenvleiigels
met Oranje-geele trekken en punten
vercierd. De Kop is bruin, en dezy-
dellreep fmal en hoog-geel. Het Mari'
netje heeft niet alleen een langer en lee-
niger /Ichterlyf ^ rraar ook eenigzins
fterker Sprieten., dan het IVyjje. De
Eieren zjn rond, helder-geel, van on-
deren en van boven iets ingedrukt, -en
met veele ribbe4cens en voorntjes om-
geeven, ald. 433. en aanm.
Rups , {de Jchadclyke , hairige , bruine ,)
wet den grooten Kop , en met roodc en
blaawwt bultjes, benevens haare ver-
andeiing tot in een Nachtvlinder der
tweede Claffe , I. 198. enz. hideeerfie
icugd zyn deze Rupfen van eene zvvart-
bruine koleur. Wanneer zy eerfl: uitde
eicifchaal komen, zyn ze nog helderer
en ros-bruin, met lange graauw-bruine
hairen voorzien, die alle uit loutere
wratjes voorekomen , maar na een tyd
lang worden ze donkerer van koleur;
doch de Kop is reeds te vooren blinkend
zwart, ald. 199. en aanm. De aller-
grootlle wordt zelden boven de 2 duimen
lang. De Kop is oker-geel -bruin van
koleur, en .men ziet 'er ontelbaar veel
donker-bruine zeer tedere puntjes of
flippen op-, die van vooren, ter plaat-
ze van de oogen, alwaar ze digt by-
ecn ftaan, een paar groote bruine vlak-
ken uitniaaken, en van onderen in 't
heldere verdwynen. De vreeipujitcn
zyn zwart. De grcndvetwe van 't gan-
fche lyf is donker grrauw, en overal
met langwerpige zwarte flippen bcfpren-
kcld. De 5 voorfle paarcn linobbels
op de ringen zyn donker- blaauw, en de
6 volgende donker-rood. De fpitze en

flompe

B'LADWYzlER.

i^)

ttompe Voottn zyn geelachtig bruin ,<v/J.
aoo. De cyd, terveranderingegefchikc,
is doorgaans in 'Jtdy of Auguflus. Zy
maakt een bruinachcij; wydgatig Spinzcl^
om zich heen , en daarin wordt ze tot
eene di'.cice en donkcr-bruine Po/», wel-
ke meer dan een duim lang is. Daar
de Kop verborgen zit, flaat een paar
dof zwarte ronde vlakken, die wel een
paar oogen gelyke.i. Rondom deze, en
op verfchcide plaatzen van het Voor- en
Jïcbterlyf^ zitten ganfche bosjes van wit-
achtige Öker-geele haircn. Zo dra men
deze Pop aanraakt, draait ze zich een
geruimen tyd lang, en wel zeer fchielyk
in 't rord, gelyk een Tol. Naa ver-
loop van naauwlyks eene maand, komt
de /7/w/^rtevoorfchyn, ald. 201. door-
gaans in September. De grondverwe
van het IVyfje is overal geel-bruinachtig-
wit. In den Voor- of" Bovenvkugel ziet
men verfcheide kronkelende dwarsltree-
pen, welke alle aan den voorften rand
iets breeJer en donkerer zyn. Omtrent
den uitcrllen hoek wordt men , aan den
'voorrten rand, ecnige bruine iüppen
gewaar, en de gehcele buitenrand, zo
-wel van den boven- als ondervleugel, is
met dergelyke (lippen vercierd. De
-OniJervkugel zelf is naar den kant van
't lid iets bruinachtig-geel , en in cenige
ziet men eene bleek-bruine gekronkelde
linie, kort aan den buitenrand. Alle 4
de vleugels zyn fterk met vederftof be-
legd, doch het groote en dikke /y/nog
meer. De Oogen zyn zwart, de Sprie-
ten bruin, fmal en vederachtig. Het
Achter ly f is iets geeler of bruiner. De
6 Pooten zyn aan de bovenfchenkeh met
lange bleek - bruine haircn digt bezet ,
maar de overige leden hebben kortere en
donker-bruine haircjes. Het Mannetje
heeft een paar brcede vedervormige

Sprieten^ ald. 202. Aan het hoof(3,
het welk, even als de hairige /^«g,
bruinachtig-graauw van kolcur is, zitcen
1 kleine zwarte Oogen De Bover,v'.eu^
gds zyn bruin geel, en overdwars bruin-
gr.iauw gevlamd. Door dezen grond
loopen, in de breedte, verfcheide brui-
ne en zwarte kronkelltreepen. De On-
dervleugels zyn bruin geel , met bruine
aderen doorweeven. Het Achterlyfh
gcel-bruin. De 6 Pooten hebben hairi-
ge bovenfchenkeh , doch hunne k leur is
overal geelachtig-wic-graauw, ald. 203.
Het Wyfje legt gemecnlyk zyne Eieren-
'm September en OêJober , dikwyls meer
dan 500 in getal , ald. 203. aanm. De-
ze Eieren zyn wel rond , maar op 2 zy-
den eenigzins ingedrukt; en aanvanglyk
geelachtig, vervolgens roodachtig, en
eindelyk, als de rr.plen daarin tydig
worden, bruinachtig graauw, ald. 20^..
aanm. *.
Rups, {Je fchooney groote, groene, ')m:t
ronde en gecle knopjes , benevens haare-
verandering tot in een Nachtvlinder
d^r tvjeede Claffe, I. 205. enz. De
Eieren dezer Rupfe zyn rond en groen*
achtig, die, in de maand Mat, zeer digc
by elkander aan de ib'uiken en boomen
gelegd worden, en waaruit binnen 14
dagen de jongen te voorfchyn komen,
ald. 205. De groocrte dezer rupfen,
volwalTen zynde , heeft de lengte van
byna 3 duim , ald. 2od. De grondver-
we der ganfche Rupfe is fchoon gras*
groen. Ieder ring is met een breeden
zwarten llreep, als met een bandje ,
omgeeven , waarop fchoone gecle en
ronde knopjes zitten, ald. 207. De
Kop is klein; de 3 paar fpitze FoorpoO'
ten zyn gemecnlyk bruin; de 4 paar
flompe huikpooien en de Nafchuivc7-s
hebben akoos dezelfde grondverwe als
T 3 het

150

ALGEMEENE

het ïyf^ ald. 208. Het Spin~el, dut
deze rups lunakr, en waarin zv in eene
Pup verandert, heei'c de geckiarAC als
eene vies, of" als een glazen Ketort met
een korten en wyden bals. Deszclfs
koleur is zeer verfcheiden; eenige /,yn
roodacbcig-bruin , andere witachtig,ö/<;?,
209. Tn dit naar verblyf blyft ze, met
een ge-.-x.og.'n lyf , nog een paar da^en ,
en wordt oodcrtudchen allenffskeis kor*
ter en dikker. Vervolgens barit de rup-
fen huid aan Hukken , krimpt in een , en
valt eindelyk geheel weg; waarop de in
haar verborgen geweeft zyn.le Pop te
voorfchyn komt, aïd. 211. Deze is
in het begin groenachtig, maar wordt
van tyd tot tyd geduurig zwarter. Aan
den laaiden en kort toegefpitften ring
zitten vcele (lompe hairrjes , als kleine
borrtcls, ald. 212. Daaruit komt de
Vlinder doorgaans eerll: in het voorjaar
ter vvaereld. Het onderfcheid tulTchen
het nunnelyk en vrotiwelyk geflachi be-
Haat voornaamlyk in de grootte ; hoewel
'er ook , buiten dat , in de koleuren en
tekeningen zeer veel verfcheiden beid te
vinden zy, ald. 213. Het IFy^jje heeft
op ieder vleugel, in hit midden, een
in een wirachtig veld flaande Oogfpie-
gel. De grond dezer fpiegels is z A-art,
met een geel?xhtia:en ring daarin, die
een wit-middenpunt heeft, en van bui-
ten op de zyde nog met een witten hal-
ven cirkel omgeeven is. D.' buitenfte
rand der Boven en Ondervleugilen is
rondo» evenredig uitgefchulpt , en olyf-
graauw bezooind. De overige grond-
ver^ve der vleugelen is rooJ-bruinachtig-
graauw- Op dea buitenrand desboven-
vleiigels volgt , naa eene brcede bruin-
achtig-graauwe tuflchenruimte , eene on-
gelyke, gekronkelde, geelachtige linie.
Op deze volgt de grootc grond-ruimte ,

waarin behalve het ruime witte veld,
v'-rc;crl met den fijh. onen fpiegel, nog
2 a 1 kleine witte vlakjes Ibian. De
Hals des Vfnders is door een witten
flreep, loopen:1e tot over het lid van
An voorvleugel, van het lyf onderfchei-
den. Het veld van den Ondervleugel ,
waarin de Spiegel flaat , is zo wit niet
als in den bovenvleugcl , maar meer
geclachcig-bruin. Het dikke Achlerlyf
is bleek graau.v , en in de Isden of in-
kervingen ie(s hclJerer. Het Voorlyfh
bruin koleurig; dit Kop insgelyk» bruin,
er> de .'prielen zyn Imal en geel. De
Pooren zyn 'nede bruin, uld. 214. Aan
het Mannetje zyn het voor- en achter'
lyf, benevens de fCopen de Sprieten , in
het geheel bruin, maar de hals is ^ ge-
lyk aan 't wyt je , wit b.jzoomd In den
bavenvleugel is de ruimte, tuflchen den
buitenllen oJyfuoleurigen enuicgrfchulp-
ten rand en de geele gekronkeld : dwars-
linie, rooJ-hruin; de volgende breede
ruimte, waarin de fpiegels iban, is ook
iets doniererjcn hecrood bruine boord-
zel van den witten dwarsfiroep is hier
wat breeder, dan aan het wyfje. L)e
overige grond, tot aan het lid, vak
meer in 't don!<er- bruine. De OnJer-
vleugel is bruinachtig-ro.id; en verdwynt
in het vleefchverwige. D 3 ftr-ep, daar-
op volgende, is insgelyks bruin-rood,
en wei zeer donker. Van hier af is de
ganfche overig: grond des Vleugels
oranje-s^eel, en ongeveer aan 't lid met
dergeiyke bruine haircn bedekt, waar-
mede het geheele lyf des Vlinders digc
begroeid is, ald. 215.
Rups, (de p:hoon getekende, en m^n oran-
je geeU en ■witte doompunte < bezette^
bznevens haar e vera-deringin een Dag-
vlinder der eer [Ie Ctasfe, ÏV. 77. enz.
Deze worde van Mat af toe in July ,

doch

BLADWYZER.

151

doch zelden tot in Augupus, op de
Ëyt'oet^ mitsgaders op de H'eeghtte,
gcvonccn . en hasre lengte beloopt
nnauwlyks een duim. Haare grondvcr-
we is helder blaauwachtig graauw, en
onder lai gs het lyf loop; , ter wedcr-
zyde, van den Kop af toe aan het laatlle
lid, een befmulde witte flreep. WNders
vertoont zich aan den brcedcn middel-
flrecp, na den achtcrl<arjt , eene rei
Tvittè punten, die de gedaante van een
paerlenlnoer het ft,- nevens deze flaan
rog u andere reien , welker punten
kleirer xyn, en in den hreeden zwar-
ten ftiecp wordt men ook eenige enkele
dergelyko wite puntjes gewaar. De
Doonifpitzen zyn deels ontnje-geel ,
deels wit; en, gelyk ze in koleur ver-
fchillen , zo verfchillen ze ook in ge-
daante of vorm, ald. 77. De hairvor-
rriige hop dtzer ruple heeft eenerlcie
küleur met de oranje geele doornfpitzen ;
iraar dezelve valt echter iets meer in 't
roode. De hovenl'p van den mond is,
benevens de 2 kleine vreetfpitzen ,
zwart ; gelyk ook de beide ooger.vlak-
ken , en verfcheide andere tedere , \tr-
hcve, en in den oranjc-gcclen grrnd
ftaande punten. De achtcrlle jiaai tklep
is graauw, de daaronder ft.an e Na-
Jcbuivers zyn, nevens de t>tj,kjocten ,
geeiael'ig rood-briiin, en de 3 pnar
voorfle klaawivpooten zyn geheel zwarr.
By haare verandering hecht ze zich aan
eene rtcel of een blad, met haar achter-
deel, lynrccht vart, en verandert dus
hangende in eene Pop, welke Homp en
dik is , maar haare giondverwe mag men
eer wit , dan graauw noemen , ald. 78.
zynde haar achterdeel met mceftal ver-
heve zwarte punten bezet, van welke
echter zommigc fpics oploopcn, zynde
allen met een oranje-geel zoomtje voor-

zien. . In de xileugellchcden ontdekken
zich weder andere linien en vlakken, en
ar,n ieder zyde van het ackterlyf wordt
men een zaagvormigeflrcep, in deleng-
te, benevens nog eenige punten aan de
ondcrvlakte gewaar. Hieruit komt, bin-
nen 14 da^en, de Flmder te voorfchyn
ald. y^. De grondverwe zyner ^vleu-
gelen is meer rood, dan oranje-geel,
ald. 80. en iii dezelre ziet men veele
onregelmaatige, ten dcele enkele, ten
deele te zamenhangende vierkantige
zwarte vlakken en punten, van onder*
fcheiden grootte en vorm. Het zwarts
Lyf is van voeren ter vvederzyde geel ,
en aan het achterdeel graauw bezoomd.
De Kop en de Sprieten zyn aan dezen
Vlinder, even als aan alle foorten der
eerfte Claiïè. De ondervlak'-en d:rvoor-
fle Vleugelen hebben wel een oranje»
geelen grond, maar zyn veel blceker,
en mee veele kleine zwarte vlakjes be-
zet. De rand zelf is bleek- blaauwnch-
tig-groen , en breidt zich uit tot aan den
rand van de hoekfpits, alwaar hy 2 maal
zo breed is, als aan zyn begin , ald.Hi.
De grond der achtervleugelen is ge-
roegZLara doorgaans blanuw-groenachtig
wit; behalve dat hy met 2 breede en
gcboogen Orcepen overdwars doortoogen
is , die even zo ornnje geel zyn , als de
gr< nd der bo envlcagelen. Aan beide
de zyden hebben ze eene witte langwer-
pige, en in den omtrek fikkelvormige
punten beltaande bezooming. Ouk zyn
'er in den overigen grond nog veele an-
dere verftrooide zwarte punten en vlik-
ken van veelerleie gedaante, Het^öor-
lyf vertoont zich met de beide paar
Ponten^ en de 2 voorpooten, benevens
de haardjpiiztn ., e.i de halve onder-
vinkte des achterlyfs bleek oranje-geel ,
ald. 8-2.

Rups^

151

A L G E M E E N E-

Rups, (de fntl krulptnde^ helder- en
rooi-geele hairige ,) met whte vlak-
ken^ benevens haare verandering, in
een Nachtvlinder der tiveedi Chffe ,
I. 236. enz. Oq Eieren, waaruit deze
foorc van rupfen voortkomen, zyn, ten
aanzien der kx>leure en gedaante, by de
allerfynfte kleine paerlen te vergely-
ken. In het einde van Augufius ko-
men deze jonge rr.pfen te voorfchyn.
Zy blyven den winter over, fpinnende
zy den ingang van haare legerilede toe,
ald. i%6. Geduurende dien tyd , wan-
neer ze 2 maal verveld, zyn, onder-
gaan ze geene de minde verandering;
maar ten derden en laatftcn maale haare
oude huid afgelegd hebbende, zo be-
reiken zy haare volkomen grootte ;
zynde de lengte van omtrent 2 duimen,
ald. a37. De Kop dezer rupfe is blin-
kend zwart, ea voor aan den bek met
eene witte vlak getekend. De grond-
verwe der huid is dof- zwart, maar onder
aan omtrent den buik is dezelve iets
graauwer. Boven op den rug (laai in
ieder lid, uitgenomen het eerde en
laatde , een wit vlakje. Op beide zyden
is ieder ring voorzien met een ovaal'
ronden en verheven knop , welke rondom
bezoomd, en wiens ganfche rand met
hairen bezet is. Aan den geelen zoom
dezer knoppen raaken voorwaarts even
zulke witte knoppen , als 'er op den
rug ftaan, en beneden dezelve, of wat
meer na den buik toe, loopt 'er eene
gecle linie langs het ganfche lyf heen.
De s paar fpitze , en hei achterlle paar
Pooien zyn zwart , en de 4 paar buik •
^oo/e« heMer bruin , óf/r/. 238. De Pop,
waarin deze Rups verandert, is ruim i
duim lang, zeer dik, en van eene blin-
kende rood-bruine koleur. Naa dat ze 3
wecken in haar Spinzel heeft gelegen,

wordt de regtfchapen Vlinder uit dezel-
ve gebooren, ald: 239. Deezelfs /Cöp ,
Foorhf &n Bovenvleugels zyn zwavel-
geel, doch deze laatlte zyn met veele
zwart-graauwe vlakken getekend , die
aan zoinmige helderer, aan andere don-
kerer worden bevonden. De koleur der
Ondervlengclen is zo hoog Cormyn-
rood , dat ze de oogen doet fcheraeren ,
en in dien grond ftaan eenige vlakken ,
wier zwartigheid by niets te vergelyken
is. Het getal dezer vlakken isordentlyk.
vyf, raaar ze zyn onregelmaatig van fi-
guur. De buitenfte vleugelrand is zeer
teder uitgefchulpt, en met een fchoon
goud-geel boordzel vercierd. Aan het
Acbterlyf is de grondverwe altoos iets
donkerer , dan die van het Focrlyf en de
bovenvku gelen, en valt meer m 'z
Oranje-geele. Ieder lid of ring is met
3 zwarte vlakjes voorzien , naamlylc een
boven op den rug, en een op ieder zy-
de, ald. 140. De koleur Atr Spri&ten ■
is, by 't lyyfje zwavel-geel, maar by
het Mannetje iets bruiner: beide heb-
ben zwarte Oogen. De Poolen zyn aan
óe bovenjchenkels roshairig, en de ove-
rige leden geel, ald. 241.
Rups, (de ftyf hairige , bruins, ')met haa-
re verandering tot in een Nachtvlinder
der tweede Clajfe , I. 401. enz. Deze
is in haare volkomen en natuurlyke
grootte omtrent i| duim lang. Haar
Kop is zeer klein, en blinkend zwart. ,
Op ieder ring, den eerften en laatften
uitgezonderd , ziet men , ter wcderzyde,
3 of 4 ronde knopjes, welke rondom
met ftyve bniine , zsmtyds roode, en
dikwyis zwarte hairen bezet zyn. Tus*
fchen deze ftyve hairen ftaan nog veele
zwarte en korte vilthairtjes, zo dat "deze
Rups met een recht warmen pels voor
den winter voorzien is. De 3 p^^i^

fpitze.

BLADWYZER.

ï53

fpitze Fonrpo^'ten z^ti zw".rt, en de 5
paar ftompe bruin. Bj' invallende win-
ter koude vcrrdiuilc ze zich onder aller-
hande (buiken. In het voorjaar is ze
eene van de eerile, die haare winter-
kwartieren verlaar, zo dit rnen ze dik*
wyls reeds in April ingefponnen vinde,
eid. 403. en aanm. Op den tweeden
of derden da;^, is ze reeds in eene
Pop veranderd, wtlke van voorcn dik
en rond, maar van achteren ilomptoe-
jl^epunt is. Het /Ichterhf is tufichen
de leden met eeni^e roodachtige, by
zommjge oranje-gcele d^v .r^ftrccpcn ge-
tekend; m»ar voor het overige is de
ganfche grondverwe zwart. Naa ver-
loop van 14 dagen, op zyn hoogfl: 3
weeken, komt dairuit de l'Under ter
waereld. Deszelfs Ondervhu^eU hebben
eene fchocne roozenruode koleur, die
echter, na htt lid toe, t-et i^zins in 'c
graauwe uiiionpt. Jn den runden grond
ziet men, aan den buitenrand, eeni^e
zwarte vlakken, en meer binrienwaaits
een pa;ir kleine zwarte flippen. Het
Achtiflyf heeft eene dcrgelyke roozen-
küleur i en is , van boven op den rug ,
met eenige helder - graauwe vlakken
vercierd, tufichen weliie, zo wel op
den rug, als ter zyde. zvvarte ruitvor-
mige vlakken (laan. By zommigcn de-
zer Vlinders, vak de koleur van den
Kop en het Voorl^f eenig'.ins in 't
roodachtige ; doch gcmeenlyk is ze
bruin. In den bruinen grond des Bo-
venvkugels (laat, niet verre van den
buitenrand, een zwart ftipje, doch de
binnen- of ach trfle rand is doorgaande
rood geboord, ald. 404. en aai.m. De
Eieren zyn helder-groen van koleur,
maar worden allengskens do; ker graauw
4ild. 40a. aanm, zynde half xond, en

V

van onderen, daar ze va(l zitten, plat
gedrukt, ald. 405. aanm.
Rups ^ i^de viltbairiga graauwe,') met
bruine vlakken en Oranje-gsck pun-
ten, die zich op ds appelboomen ent'
houdt, benevens baar e verandeiing tot
in een Nachtvlinder der nveede Clajey
I. 447, enz. Deze wordt in het hatlt
van 3Iai en Jiiny gevonden. Zy blyfc
den winter door in 't Lcevcn, en ver-
krygt de grootte van 1 5 duim. De grond-
verwe van haar lyf, over het geheel met
vil thaiien bedekt, is hclder-granuw. De
Kop is bruinachtig. Boven op den rug
zvn alle de ringen met byzondcre , vier-
kante, donker-bru'ne, be'lippelde vlak-
ken v.rcierd. In dezelve ziet mcnwcér
andere, die oranje-geel, doch kleiner
zyn, en dus veeleer punten genoemd
konnen worden. Op ieder zyde van het
lyf wordt insgelyks etne rei donker-
bruine viakken genen, die echter veel
kleiner zyn, dan de voorige, en maar
2 of 3 oranje- geele punten hebben. Van
de 8 paar poolen zyn de fpitze voorp 0-
ten geelachtig, maar de 8 llompe buik-
pijuten, benevens d^ Nafchuivers , brui-
r.er van koleur. By haare verandering
kaauvvt ze de fchors fyn, en mengt de
gpkaauwde deeltjes onder haarweefzel,
ald. 447. het welk nu graauw , dan
bruin is. Nsa verloop van 8 dagen
ontdekt men daarin de Pop^ die korten
tamelyk dik is, en de vleugelfcheden
met het voorfte deel zyn zwart- bruin ,
maar het achterdeel heeft eene bruin- roode
koleur. Naa verloop van 8 .'agcn i« de
Flinder reeds gebooren. De giondver-
vve van deszelfs bover.vleugelen is bruin-
achiig-groen , en wordt, door een inge-
ronden oker-geelcn buitenrand, in 7 of
8 takjes verdeeld. Byna midden door

den

Ï54

AL GEMEENE

den vleugel loopt een gedwongen , on-
gelyk getakte, okergeele dwarsflieep,
tuflchen welken en den irgeronaen zoom,
aan den voorllen rand, een klein vlakje,
van dergelyk eene koleur, gezien wordt.
De Ondervktigds hebben een helder-
granuwen grond , door welker midden
men een brceder, iets helderen dwars-
ftreep getoogen befpeurt, en derzelver
buitenrand is donkercr bezoomd , dan
die der bovenvleugelen. Het Achterlyf
heeft omtrent dezelfde koleur, als deze
zoom, maar het Voorlyf is donker-
graauw, en de Kop , die even zo van
koleur is, heeft een okergeelen hals-
kraag, welke zich van vooren iets don-
kerer vertoont. De 6 Pooten^ wier
bovenfchenkels hairig zyn, mitsgaders
de hairvormige Sprieten van 't wyfje
hebben cene graauwe koleur. De Eieren
zyn langwerpig, en eenigzins plat; hun-
ne koleur is graauw , en alom met don-
kere (lippen befprenkeld , ald. 448.
Rups , C^e violet blaawxe , ^eel gtftreepte
en zvuart befprenkelde ,) op de Ridder-
jpooren aazende ^ henevens haare ver-
andering tot in een Nachtvlinder der
fweede^ClajJc , I. 247. enz. In Juny
en July word: deze Rups ontdekt , ald.
■ 248. en op het aller grootfle is ze niet
meer, dan i^ duim lang. De grond-
Terwe is tufic-hen graauw en violet-
blaauw , welke koleur alleen aan de eene
iets bletker is , dan aan de andere. De
• huid is zo glad, dat men 'er geen het
minde hairtje op befpeure. De Kop is
middelmaatig groot, en boven op den-
zelven ziet men, kort aan den hals, a
zwarte vlakjes; meer voorwaarts na den
bek toe , liaan 3 andere dergciyke nevens
elkander; en geheel onder aan den bek
is 'er nog een paar te zien. Van den
jioP af toe aan de achterlte pooten is

'er," op ieder zyde, eene zwavel-geele
iets breede linie of flrcep, ald. 249.
Onder deze linie (laan 'er nog even zo
veel, zoo niet meer, als op den rug,
5 op ieder zyde. Tuflchen deze zyde-
vlakjes ziet men, aan eenige dezer rup-
fen , nog verfcheide zeer kleine zwarte
ftipjes , waarmede ook dikwyls de buik-
pootenbefpreiikeld zyn. Alle aePooten
zyn helder-graauw van koleur. De ver-
andering dez^r rupfe gefchiedt onder de
aarde. Haare legerllede in een verwulf-
zel voltooid hebbende , begeeft ze zich
daarin ter rufte. Naa 5 of 6 dagen heeft
ze de gedaante eener Poppe aangeno-
men , welker koleur roodachtig bruin is ,
hoewel het Foorlyf, en inzonderheid de
plaats der vleugelfcheden iets heldererzy,
dan het /ichterlyf. Aan het einde van
het laatfte lid zit een klein fpits uitfteek-
zei. Zy blyff, geduurende den winter,
onder de aarde liggen , ald, 250. en in
Mat, of eerlt in j««j' , komt de Flin-
der op den boven-grond, ald. 251. De
purper- en roozenverwige grondverwe
der bovenvleugelen verwilTèlen zich der-
wyze met elkander, dat 'er, van 't lid
af tot aan den buitenften rand, geduurig
een purper- en een roozen-koleurige
dwarsftreep op elkander volgen. De
breede piirperverwige (Ireep is aan den
eenen rand, alwaar hy mee eene fmalle
witte kronkel-linie bezoomd is, geheel
zwartachtig-rood , en aan het ander ein-
de is dezelve veel bleeker; desgelyks is
de roozenkoleurige llreep, die aan den
buitenften vleugel-rand ftaat, iets roo-
der , dan die in het midden des vleugels
is. De Ondervleugel is met een derge-
lyk geel boordzel voorzien , als de bo-
venvleugel, De overige grond is don-
ker-graauw. De Kop is, nevens hec
hajrige ^oor- en Achterlyf, helder oker-
geel.

BLADWYZER.

'D3

geel. Dit lantfte loopt van achteren ta-
melyk fpifs toe, en heeft ter wederzyde
een zo genaamden verlooren Carmyn-
rooden ftreep. Oe bovenfchenkels der
Pooten zyn met geele, zo-invylen ook
met roo/:en-roode hairen begroeid. De
Eieren zyn klein, rond vervvulfd, geel
van koleur, maar worden van tyd tot
tyd bruiner, en naa I2 of 14 dagen
gansch loodkoleurig , ald. 252, en
aanm.
Rups, (de vio/ei zwarte ,") met haar e
geel-roode hairborficls , benevens haare
verandering tot in een Nachtvlinder
der tixieede Clafe, I. 451. Deze is in
Jiiny, en reeds volwaffen, in July^ op
de l.mdeboomen , WoUe-wilgen , en
zomw^'len ook aan de Slesdoornllrui-
ken te vinden, bcloopende haare lengte
byna i| duim. VhoiXQ bovenvlakteh^bk
ecne violet-zwarte , en de onderlle daar-
entegen, benevens de Kop, eene meer
zwart-graauwe grondverwe. Haar voor-
naaniHe kenteken beftaat daarin , dat ze
aan de zyden der 1 o dikfte ringen , in
den violet-zwaiten grond, met even zo
veel paar, of 20 geelachtig roode afge-
ft()mpte borftels voorzien is, die alle
even groot zyn. De graauwe grond on-
der deze borüels verroont, ter wederzyde ,
eene rei witte langwerpige punten , alcf.
451. Voor 't overige is het ganfche Lyf
dezer rupfe met geel-bruine , tamelyk
lange, doch weinige hairen begroeid.
De 3 paar fpitze /''oor poot en zyn zwart,
de 4p.ar flompe Buikpooten en de Na-
fchuivers bruin-rood. Wanneer de tyd
hacirer veranderinge nadert, maakt zy
een Spinzel, het welk veeleer een klein
Ei gelykt, dan een uit draaden vervaar-
digd Puppehuisje, waarin zich de rups
dubbel te zamen legt, aid. 452. Daarin
blyft de Rups nog 4 of 5 dagen liggen.

waar na ze in de gedaante eencr Poppe
verfchynt, welker koleur voornaamlyk
oker-geel is, maar echter iets in 't oran«
je-geele valt, ald. 454. In deze be«
floote wooning i^lyit ze tot in het voor-
jnar , en in y/p'il of Mai komt 'er de
Vlinder uit, Deszelfs g'-ondverwe is,
zo wel aan de 4 vleugels, als aan het
ganfche lyf, rood-bruin, doch valt, op
zomniige pbatzcn, eenigzins in 't graau-
we. De bovenvleuge's hebben ' 2 witte
vlakken ; tufTchen deze en den b uitenrand
ziet men een helderen dwarsdretp, en
ook een dergelykcn in de ondervleuge-
len. Vht y/chterlyf\s metiers helderer
ftreepjes voorzien. De Pooten, en wel
voornaamlyk de bovenfchenkels , zya
met bruin ftof begroeid , ald. 455. De
Eieren zyn met eene wollige Hof ten
eenemaal bedekt, zyndegeel, en eenig-
zins p!at-rond , ald. 456.
Rups, wanneer eene rups uit het Ei ge.
komen is, zyn alle haare deelen nog te-
der en week; doch de huid, welke haar
ter befchuttinge dezer deelen is gegee-
ven, wordt, met den toeneemenden was-
dom der rupfe, allengskens harder, zo
dat zich dezelve eindelykniet verder laare
uitzetten. Overmits nu de Rups, wan-
neer die eerfie huid haare hardigheid
heeft veikreegcn, haaren volkomen was-
dom nog niet bereikt, zo doet zy deze
huid, die haaren groei verhinderen zou,
aan ftukken breeken. Daarop verfchynt
zy in een nieuw gewaad , het welk , door-
dien het van tyd tot tyd harder wordt,
insgclyks in (lukken bard; zulks gebeurt
tot drie a viermaal toe, en diama worde
de Rups niet grooter, III. 294.
Rups f (de witacbtig graauwe , en bruin
gevlakte ,) die met vleachachtige (pit-
zen en wratten verder d is , zich voedt
met eikenloof\ en in een Nachtvlinder
Va der

-!

K

^;

I5Ö

ALGEMEENE

der tweede Claffe verandert IV. io6.
enz, Haare lengte beloopt 2 duimtn.
De Kop is, van boven, hartvormig
verdeeld , en van onderen geheel plat ,
blaauwachtig-graauw van koleur. De
grondverwe van het X^/ beflaat uit even-
veel geelachtig-witre , graauwe en bruine
byzondere vlakken. Op ieder ring ziet
men eene dezer vlakken , uirgenomen de
ji eerfte ringen, welke van boven met 2
bruine llreepen , in de lengte , getekend
zyn. De 6 voorfte klaauwpooten zyn
geel, en met zwarte vlakjes befprenkeld ;
maar de "8 ftompe haikpooien^ benevens
de tamelyk lang achter uit ileekende na-
fchumers hebben eene grf,auwe koleur ,
ald. 108. Haar weefzel, by haare ver-
andering , is wit doorzichtig, en de Pop
blaauwachtig, met een graauwachiig Hof
beftrooiJ. Naa verloop van 18 dagen
komt daariyjt de Vlinder voort, ald.
109. De breedé uirgefchulpte rand der
hoog carmyn-roode on der vleugelen met
zwarte vlakjes is witachdg, met nog eene
afgebroken kronkel- linie doortoogen.
De Bovenvleugeh hebben flangswyza

. linien en vlekkerig, van deels geele , deels
witte , deels graauwe , deels zwarte en
bruine koleuren , die verlcheide trekken ,
ijouuien en cieraaden formeeren. De
Sprieten zyn tamelyk lang en hairvor-
mig, ald. 1 10.

Rups, ide zcc-groene,^ die op het ach-
ter/Ie lid met 1 uilfieekende do'rnen
voorzien is. , benevens haare verandering
in een Nachtvlinder der tweede Claffe ,
I. 330. enz. De Eieren , waaruit deze
foort van rupRn voortkomt, worden
van den Wyljes vlinder, gemeenlyk, in
de maand Ji.n'^, aan de ondcrzyde der
boombladeren gelegd. Deze Eieren ,
zo wel, als de daaruit voortkomende
rupfcn, viiidtmenop Eiken-, Elzen- ,

Eflen-, en Wilgeboomen enz. Deze
Rups ten vierden maale verveld zynde ,
bereikt haare ^'olkomen grootte, ald.
332. aanm. Zy heefteen aanzienlyken
rond vcrwulfden fchoon-groenen K(^ ,
die van boven af tot aan den geelen bek ,
welke roode gebitknevels heeft, door
eene driehoekige tufichenruimte verdeeld,
ook van onderen wederzyds breeder is,
dan van boven. De 12 ringen zyn niet
zeer diep ingekorven, maar wat ploojig
en week van gefteltenis. Op den Rtig
is ze met een paar roode, hoewel niet
harde, maar buigzaame doornen bezet,
waarop tedere hairtjes zitten; en in het
midden met eene blaauvvc linie doortoo-
gen; nevens welke, op ieder zyde,nog
eene andere, die echter niet zo duidelyk
is , gezien wordt. De 1 8 Spicgelpunten
zyn zwart. De Footen zyn meellal
bruinachtig rood , en alle de ringen 9
op den rug en aan de zyden , met witte
verheve puntjes bezet, waarop tedere
hairtjes zitten. Haar Spinzel, by de
verandering, heeft eene graauwe koleur,
en is door.?ichtig Naa 4 dagen worde
zy in dit Spinzel tot eene Pop , welker
vocrlle deel des lyfs blinkend groenach-
tig zwart, en het achterdeel rood-bruiti
is; maar eindelyk wordt de Pop byna
geheel zwart, en heeft aan 't laatfle lid
een kort ftaartpunt, ald. 333. en^anm.
Zy blyft tot in Juny van 't volgende
jaar liggen , en dan komt 'er de FUnder
uit voort. Deszelfs Foorlyf is kort toe-
geftompt; de Kop zit diep; Aq Zuiger
is kort, en helder bleek-bruin van ko-
leur ; en de Sprieten zyn fmal vezelig.
De grond der bovenvleugelen is geelach*
achtig-r03 bruin. De buitenrand van
dezelve is cierlyk zeer diep uitgetand,en
de tanden zyn aan de punten zwart be-
zoocad. In gemeldea ros-bruinen grond

ziet

BLADWYZER.

i57

ziet men ecnige htkkre en byna Oker-
geele flrecpen van verfchillende breedte
en grootte. Tufichen dezelve loopen 'er
eenige gekronkelde golfswyze linien
overdwars door. De Ovifervleuge/s zyn
helder Oker-geel, en langs den even
uitgcfchulpten buitenrand loopt eene
bleek rood-bruine verdieping rondom.
Het y/cbterlyj"\5 ook helderoker-geel,
maar valt aan 't einde eenigzins in 't
bruinrchtige. De bovenjchenkels zyu
hairig, en hebben de koleur der boven-
vleugelen, ald. 334. en aanm.
Üups^ {de zwarte,^ met oranje-geek
bairen en knoppen, aazende op de hei'
debezien-firuik , bemz-ens baars verau'
dering tot in een Nachtvlinder der
tweede ClaJJè^ I. 405. enz. Haare
grootte is, zelden, of nooit, meer dan
een duim. De Kop is blinkend-bruin
van koleur, en de grondverwe der huid
zwart. Op ieder riiig van het Lyf llaac
cene rei overdwars loopcnde, verheve,
geel-roode , ronde knoppen , waarvan 'er ,
cp de middelrte ringen des lyfs, wedet*
zyds 4 worden geteld; doch op de s
voorfte en den laaillen ftaat een paar
minder. Alle deze knoppen 55yn met
niet zeer lange, maar veele, ftyve en
gcelachtiü;-iocde hairen bezet ; en dergc-
lyk eene koleur hebben ook de 8 paar
Pioten. Als de tyd haarer veranderinge
nadert, trekt ze, door behulp van haa: e
draaden , eenige bladen van den heidc-
bezien-ftruik byeen, en maakt een uic-
graauw, doorzichtig en eivormig Spin-
zei om zich heen, waarin za naa 2 da-
gen in ecne Pop verandert. Deze heelt
eene ganfch donkcr-bruine koleur, blyit
den ganfchen winter over, ald. 406 en
wel tot in de maand Mai^ waarna de
Vlinder te voorfchyn komt. Deszelts
ganfche Voorlyf en de 2 bovenvleugcU

hebben ecne Lfchgraauwe grondverwe.
By het lid ziet men een zwarten flrecp ,
die zich cindlyk overdwars door den
vleugel verdeelt, daarcp volgt, na de
zyde van den voorflen rand toe, in het
midden, een langwerpig rond ringetje,
en overdwars, door de breedte des vleu-
gels, eere uit ongelyke vlakten beflaan-
dc kronltcl linie; en de daarop volgende
buitenrand zelf is met vtele punten of
vlakken bezet. Het geheele /Ichterlyf
en de OndervJeugeh zyn bleek oker-
geel. De 6 Pooien zyn, aan de bo-
venfchenkels, graauw en met hairftof
begroeid, doch dcrzelver dunne ledcrj
met zwarte reepjes vercierd , ald. 407.
Rups, (de zwart- en geel-geflreeptey
bairige groote , ) benevens baar e ver-
andering tot in een ISacbivlirid..r der
tweede ClaJJe , I. 255. enz. Deze
leeft van veelerleie en verfcheide gewas-
fen , ald. 255. Haare Eieren zyn rond ,
groen van koleur, en ze hebben bovenin
het midden eene kleine indrukking of
een groefje , ald. 256. De Rups ,
haare volkomen grootte bereikt hebben-
de, is ongeveer i\ duim lang. Haare
Kop is tamelyk groot, blinkend zwart,
en op de voorde vlakte (laat een geele
winkelhaak, wiens fpitze punt tot aan
den hals reikt. De Bek met de f' reet-
pumen is insgelyks zwart. De grondver-
we der huid is zwart ; maar met zo
veele , in de lengte en overdwars getoo-
gen , geele linien en fireepen getekend ,
dat de zwarte grond der vierkante vlak-
ken , tulTchen de geele llreepen , (lechts
de vulling fchyne te wezen, cld. 256.
De Pooien zyn zwart. In den Herfji
verandert zy in eene Pop^ en wel onder
■ de aarde, zynde haare koleur donker-
rood; en in ik/ö/ of J^tiZ/j des volgenden
jaars komt daaruit de Vlinder voort,
V 3 " oU,

158

ALGEMEENE

atd. zt,g. Op Je Bovenvkugekn is de
grondvetwe zil>cr£raauw, en van een
voortrefTe lyken glans. De gebecle grond
is uicneemead fyn en teder zwart belHp-
peld. De buitenrand heelt 7 Heine
donkerbruine 2aa}!,-tandjos. Narft dezen
ziet men een fmal Oranje- geel boordzel,
't welk binrenwaarcs wederom donker
bezoomd, en met kleine tandjes bezet
is. INaa tene brcede tuficlienruinue volgt
eene andere Oranjegeele linie, en cin-
delyk nog eer e derde diergelyke, na
vooren aan het lid, maar die niet volko-
men tot aan den achterflen rand gaar.
De kolcur der Onckrvkiigeh en van
het /khterlyf is over het geheel oker-
of ftroogeel. Aan den buitenrand zyn
deze vleugels cierlvk uitgelchulpt, en
met zwarte flippen bezet ; en het ^ch-
terlyf heeft, aan beide zyden van ieder
lid, eene zwarte ftip. Het ronde en dikke
Foorlyfheeft dezelft.e koleuren en teke-
ningen, als debovenvleugels, ald. 260.
Zeer diep onder het Voorlyf zit een
Icleine Kop met donkcr-bruine Oogen en
geele Sprieten. De Pooien z\n zeer
kort en helder-geel ; de bovetijchcnkels
zyn digt met hairen bezet, en de overige
leden met donkere flrcepjes getekend,
ald. 2,61.
Rups, (de zivarte,") met den bruinen
Kop , en eene bezoomde heldere zyde-li-
nie, die zich op de krui^bczitn ont-
houdt^ benevens ha ar e verarderir.gtot
in een Nachtvlinder der tweede Clas-
/e, III. 2SO. enz. Deze wordt , inde
maanden Alai of Juny zo wel volwas-
fen, als nog jong gevonden. Haare
grootfte lengte is nooit boven 12 duim.
De Kop is blinkend helder-bruin, zoals
ook de 8 ftompe buikpooten , benevens
de ganfche ondervlakte des buiks, Aan
ieder zyde van onderen loopt eene

doorgaande wicce linie, de hals heeft
eene byzondere viiie bezoonmig ea
aan ieder zyde een helder bruii. ftreep^e.
De 6 l'pitze looTpooten met de 2 A'^-
jchuive-ii zyn zvvnrt, By de veranJcrin-
ge begeeit ze xich in ae aarde, verber-
gende zich aldaar in een Spinzel, dat
ze vervaardigt, en een eirctiiien bol ver-
beeldt INoa verloop van 8 dagen ver-
andert zy in eene roodbruine Pnp , wel-
le van acbtertn een kort fiaartpunt heeft,
en een paar wratjes, ald. 250. Binnen
3 of 4 weeken komt de Vlinder te
voorfchyn. Op de grondvlakte vandes«
zelfs Voorvleugelen vindt men de grond-
verwe donker Oranje-geel, of geel-rocd-
achtig- bruin. In het midden dezer bo-
venvlcugelen ziet men een gansch wit
punt, nevens 'c welke ï(Og een paar
kleine flippen flaat. De Ondervleugels
hebben, zo als ook 't Achterlyf\ over
hetgeheel eene bleeke, geelachtig- bruine
grondverwe, die meteene cenigzinsheN
derer bezooraing omgeeven is. Het
Voorlyf heeft een donkerer cf bruiner
verwe; de Sprieten zyn hairvormig,ö/r/.
251.
Rups , {de zwarte , met eene drievoudige
geele ho' dutiringvet cierde ,) ixelke zich
op de IVolle Wilgen en Ejjebcoir^en
onthoudt, benevens haare verandering
in een Nachtvlir.der van de tweede
Clas/e , III. 2^6. enz. De grootfte
lengte dezer rupfe beloopt bykans ander-
halven duim. Ue Kop is zw:'rt-blinkend.
De grondverwe deiganiche rupfe vertoont
zich fluweel-zwart ; en door dezelve loo-
pcn 3 fchoone hoog geele llreepen. Een
dezer ftreepen loopt midden over den rug,
en de 2 andere zyn beneden aan de zyden
te zien. Die geele boordzels zyn met
witte punten bezet,* en zo is ook de
zwarte grond met eenige hoog-blaauwe,

blin*

I

BLADWYZER.

159

blinlcende en verhevc knopjes vcrcicrd.
De 6 fpitze Foorpooten, met de 2, na-
fcbuiven, hebben eene zwarte koleur,
maar de 8 buikpooten zyn helderen. Zy
blyft den winter over in haare rupfen-
geftalte. Haar Spinzel is zeer teder,
witachtig en doorzichtig. De Pop heeft
in 't begin eene blinkende rood-bruine
koleur, maar wordt ailengskens donke*
rer , ald. a^J. Naa verloop van 3 wee'
ken komt 'er de nachtvlinder miitvoot-
fchyn. Deszelfs ondervleugels zyn hoog
Carmyn-rood, en met 3 ongelykezwar#
te vlakken , en aan den buitenften hoek
nog met 2 roode vlakken voorzien,
waarvan de eene groocer is, dan de an-
dere. Het ^chterlyfheeïi eene derge-
lyke hoogroode koleur, en door deszelfs
midden loopt een fmalle zwarte Ilreep,
in de lengte, tot aan het iiicer(l:elid,dat
geheel zwart is. De bovenvleugels heb •
ben eene zwarre grondverwe , die in het
blaauwachtig groene fpeelt , en waarin ee '
nige fpierwitte,enoranje-gcele vlakken ge^
zien worden. Het Foorlyfheek, be-
nevens het eeifie lid van 't achterlyf,
een grocnblinkenden zwarten grond.
De Kop, de beide hairvormige Sprie-
ten, en de 6 buigzaame Pooien zyn
zwart, ald. 238. Het mannetje is niet
alleen donkerer van koleur, maar ook
kleiner, en heeft vedervormige Sprie-
ten, a/d. 238.
Rups, (^de zwart bruine f bontge/pikke!de,
rosbairige ,") henevens hanre verande-
ring tot in een Nachtvlinder der tweede
Clasfe, I. 327. Deze vindt haar voed-
zel aan veelerleie Kruiden , en wordt in
July en /Jugujius , zomtyds ook nog
in het begin van Septtniber gevonden.
Zelden wordt zy grooter, dan i^ duim.
De grondverwe der huid is zeer donker-
zwar:- bruin, ö/</. 327. De /To/) is mid-

delmaatig groot , blinkend zwart-graauw,
en eenigzins bedekt dcor de geelachtig-
roode hairen, die rondom den hals (taan.
Ieder ring, de a eerden uitgenomen, is
van onderen, wederzyds, meteen hoog-
geelen boogswyzen Ibeep vercierd, in
wiens midden een kaneel- roode knop
ftaat. De 8 paar Pooten zyn bruin.
Wanneer de tyd haarer veranderinge
nadert , kruipt zy meelbl aan den ftam
van een boom, of zoekt ten minften
eenig hout, om 'er haar Spinzel aan
valt te hechten. In deze wooning blyfc
ze nog eenige dagen te zamen gekromd
liggen , en verandert dan in eene Pop ,
ald. 328. welker voorlyf, benevens, de
vleugelfcheden zwart-bruin , en het Ach-
terlyf iets meer roodachtig-bruin van ko-
leur is, hebbende een kort ftaartpunt.
Doorgaande komt de Vlinder 3 weeken
daarna uit het Poppevlies te voorfchyn ,
ten ware hy een Spadeling is ; want dan
komt hy eerft in 't volgende voorjaar,
gemecnlyk in de maand Mai, voor den
dag. De grondverwe van deszelfs voor-
lyf en de bovenvleu gelen is graauw, en
genoegzaam gansch teder gemarmerd.
Men ziet 'er eene groote menigte van
zwarte en witte vlakjes, golfswyze ge-
flingerde dwarslinien en ringetjes in. Ue
bititenfle cierlyk uitgefchulpte rand is
geelachiig-graauw bczoomd; en dusda-
nig eene vlak , genoegzaam in het
graauwe verdreevcn , ziet men ook aan
den voorden rand , met een zwart pun-
tje in het midden. De Ondervleugels
zyn geelachtig-graauw , ninar den bui-
tenften uiigefchulpten rand ziet men
iets helder-geel bezoomd. Het Ach-
terlyf is insgelyks geelachtig-^raauw
van koleur, en met een teder Itof be-
dekt, ald.ynj. De bovenfc'ienkels der
Pooien zyn met hairen begroeid. Alle

de

i6o

ALGERIEENE

de overige leden zyn bruin-graauw , en
de voonte mee zwarte ringetjes omgee-
ven. De Spritten aan beide gefltchten
zyn eveneens, en hairvormig, ald.o^-^o.
Rups > (de zwarte hairige,') met witte
vlakken in de gedaante van klaverblaad-
jes vercierd, benevens baar e verande-
ring tot in een Nachtvlinder der tivee-
de Clasfe^ I. 407- Deze Rups is aan
de heidebezién-ftruik te vinden in de
maand July. Haare grootfte lengte zal
niet veel boven een duim zyn^ald. 407.
De Kop is niet veel kleiner , dan de ove-
rige leden , en blinkend zwart van ko-
leuv. Voor aan denzelven befpcurc men
een volmaakten driehoek, door eene
witte linie geformeerd; maar alle de
overige leden hebben eene fluweel-zwarte
grond ^.'er we. Op den aden ring, van
den Kop af, fl:aat eene verhcve, van
vooren verdeelde , hoog-kaneel-roode
▼lak ; en van den Kop af, tot aan het
achtereinde der Rupfe , loopt van onde-
ren , ter wederzyde langs den buik ,
eene fchoone roode linie. Boven deze
roode linie liaan, op ieder zyde, 9
uitneemend fchoone witte vlakken, elke
van deze uit 3 aan elkander liggende
knopjes derwyze te zamen gefield, dat
ze, gevoegelyk, by een wit klaverblad
vergeleken konnen worden. De 8 paar
Pooten, zo wel de 6 \>zzï Jpitze, als de
10 ftowpe^ zyn zwart van kolcur. Haar
Spinzel isvvi;-graauwachtig en doorzich-
tige en de Pop is blinkend-bruin van
koleur, zynde van vooren aan den Kop,
met een paar korte hoekige fpitzen, en
van achteren met een verdeeld flaartpunt
voor/ien. In de maand Mai van het
volgende jaar komt daaruit de Flinder
voort; wiens grond vervve helder-graauw
is , ett het achter ly f mci de Ondervleugels
en Povenvkiigels is aschgraauw, ald.

408. Het dikfte deel der Poottti is met
graauwe hairtjes, en de overige leden zyn
met zwarte reepjes bezet. De Sprieten
zyn aan beide geflachten hairvormig en
dun, a'id, 409.
Rups^ {de zwarte, flyfhairige^^ met den
geelen riiggellreep , benevens baare
verandering tot m een Nathtvliuder
der tweede Clasfe, I. 409. enz. De
Eieren dezer rupfe zyn paere!-rond en
geelachtig. De Mosdiltel is haare aan-
genaamlle fpys, en zy is, in haare vol-
komen grojtte, ruim \ duim L;ng;
hebbende een geel-bruinen Kop, van
vooren iets plac, en zwarte Oogen. De
grondverwe des Lyfs is gansch zwarc-
bruin , en over het midden van den Rug
loopt in de lergte, van den Kop af tot
aan den (laarc ner rupfe, een oranje -geele
(Ireep. Aan b* i.ie >:yd(-n is ieder ring
met heiv'er-hlaauwe , ovaui-ro .de en
zwari geboorde knopjes bezet, welke
rondom mee lange, ilyve, en Z'Aarte
hairen begroeid zyn. Alle de Pootm
zyn zwart-brun. In den ilcrl 11: begint
ze zich tot de verandering te Ichikken.
Zy kruipt op den giond onder de itrui-
ken , belluicende zich aldaar in een door-
zichtig, graauvv en eiervormig Spinzel,
waar onder zy haare zwarte hairen mengt,
en verandert eenige dagen daarna in eene
Pop, ald. 411. Deze is in het begin
rood-bruin van koleur, maar wordt na-
derhanddof-zwart; en aan derzelver Ach-
terlyf ziet men, ter wederzyde van de
ringen, oranjc-geele Spiegclpunten. Zy
blyft den winter over ligc,en, en in het
volgende voorjaar komt 'er de Nacht-
vlinder uit voort. Deszelfs hoven' en
ondervleugels hebben eene gansch witte
grondverwe , die in beide met veele
zwarte punten als belprcnkeld is; welke
van onderfcheide grootte zyn, zonder

orde.

'B L A D W Y Z ER.

i6i

orJe , en in de bovenvicuicis mcni:vul-
digcr, r'rn in de ondervleugcls ftaan.
Hcf (lompe Foorlyf is ook wit, maar
vali eenij:zins in 't geelachtige; maar
hi'C dikke ^chterlyf heeïz , op de boven-
vlikte, eene hoog Oranje geele koleur,
uirjrenomen het laatfie lid, dat weder
witaclitig is. De ondcrvlakte van htt
lyfh gantch wit, en met i reien zwar-
te vlakken verciurd. De Sprieten, Oo-
geti en Poot en zyn zwart; maar de bo-
vififchc/tkels oTav.\^-geel, ald. 412.

Rups, {de zivnrthppige, vaal-bruine^')
üie Zwartkoppige, vaal bruine Rups.

Rtipfen, &.xt 'er menigmaal Rupfem^n an-
dere l'l^otmen op den fneeuw gevonden
of ontdekt zyn, is eene bekende zaak;
doch het gevoelen, als of deze fchepzc-
len met den regen of fneeuw van den
Hemel gevallen, of door een Herken
wind uit het eene land in 't ander over-
gevocrd waren, kan men geenszins toe-
ftemmen. Niemand heeft ze ooit met
den regen zien ncdcrvallen, I. 561. En
alL' inledttn weeten zodarige ichuijplaat-
zen op te zoeker, vvciar'n ze voor ge-
vaaren, en dus rok voor 't geweld des
wit ds, beveiligd 7yn; en zy weeren
zich met ht.nne Pooten zo vafl te hou-
der', dat ze niet /eer ligt van hunne
plaats afgoukt konren worden. In den
Sneeuw worden gaten ge ien, dair de
Rupjln ui'gekroopen waren, ald 565.
D. t ze z'ch 's winters menigvuld'g op
den fnetuw laaten zien, becfc geene
vrcmdegrond-oorzaak,W2nthetgefchie('t
riet , dan warneer de aarde, eer ze be-
vricfl:,mct dikktn Iheeuw bedekt vv^rdt.
Deze fneeuw verwart het l.nd meer,
dan dat hy h'^ verkoelt. Gebeurt het
dan, dat het Weer zagt en ontlaatendis,
zo ontwaaken, by zodanig lang aanhou-
dend weer, de Wormen onder den fneeuw.

dor.r de warmte, uit bunnen flaap; en,
hongerig ?ynde, worden ze op dezewy-
ze uit de aarde gelokr, en kruipen by
menigte op de bovenvlakte, ald, 566.

Rupfen , (jctadelyke ,) daar door wor-
den alleen zodanige foorten verftaan ,
welke niet flechts voel ilerker, dan an-
dere, vermenigvuldigen, maar zich ook
van dergelykegewaflèn ^eneeren, welke
of tor onderhoud van menfchcn en vee
gansch noodzaaklyk , o! ten minlle van
eene byzondere nuttigheid zyn. De bui-
tengemeene fterke vermeerdering van zo-
danige fchepzelen blyft intusfchcn de
voornaamlle izrnnd van hunne fchade-
lykheid, I. 306. enz.

Rupfen-jaager y is een fchoon-groene en
goud-blinkende Kever, die een walge-
lyken flank van zich geeft, en zo wel
de Rupfen zelve, als de Poppen om-
brengt, I. 195.

Rupsje der tVoudhelde, (bet uil neemend
cierlyke groen- en zvii gejcha keerde ,)
IV. 63. enz. Ilaare grootte beloopt
weinig meer, dan een duim. De (lom-
pe en ronde Kip is blinkend , blaauw-
achtig-groen ; maar alle de leden van
het lyf zyn doorgaande geel-groen van
koleur. Aan ieder derzelven, den hals
alleen uitgezonderd, ziet men overdwars
5 ftompe verhoogde hoekfpiczen, wa^r
van elke uit eene vierhoekige piramide
bellaar. Deze hebben , na den Kop toe ,
een helder geel , of geelachtig wit , en
na achteren een donker- of zwart-grocn;
wairbv de 5 verhoogde hoekfpitzen even
zo veele reien van fcherp toeJcopcrde,
helder en donker je Inkte bult'es uir-
maaken, diezi.h over de ganfth ivups
uitftrekken. Harre Pooien hebben eene
groene koleur ,- rcch de 6 voorfte
k'.aauwpcoten z^n irts donkerer, dan
de ftompe t ald. 64. De Foj> is fc'^eon
X helder

l62

ALGEMEENE

helder blinkend, bruinachtig- rood van
koleur, a/ci. 64. Een fchoon dof
bruinachtig rood fluweel maakt de grond*
verwe van den Flinder uit, die daaruit
voortkomt, en even zo vertoont zich
ook de Kop benevens het yoorlyf. In
dit laatlle zyn alle de deeien, a's de
halskraag, de fchouderbladen en het
borrtltuk, met fmalie goudgeele boord-
zelen voorzien. Daar benevens pron-
ken de bovitïvleugeh niet alleen met
even zodani^re goudgeele geflingerde li-
nien en vlakken, van verfchillende ge-
daante, langte en breedte, tot aan de
inlcding toe; maar 'er is ook, inder^el•
ver midden , een breede, graauwe dwars-
ftreep te befpeuren , waarin men , aan
den voorllen rand , in den zwarten grond ,
eene gansch witte vlak ziet, terwyl de
ftreep zelf, op ieder zyde , met eene te-
dere , zwarte , gekronkelde linie omgee-
ven is, ald. 65. De Onderckugek
zyn , van de inlcding af, tot omtrent
aan het midden , fchoon oranje geel ,
het overige gedeelte is koolzwart, en
aan den rand oranje-geel bezoomd. Het
Aehterlyfh geel en zwart, overdvv.irs,
vercierd, dervvyze, dat ieder lid of ring
iets van die kolcuren deelachtig zy. De
Sprieten zyn hairvormig, ald. 66.
Rupije, (^het kleine-, bruine, hairijye.,')
met witte fchilden, cp den appelboom
aazeiide, benevens deszelfs verandeying
tot in een Vimder der vierde clasfe , I.
540. enz. Deze vindt men , in de
maanden van Jufiy en J«/y, eerfi; vol-
waden op de AppL'lboomen , fchoon het
in den vootgaanden winter reeds uic het
Ei gekomen is, beloopende zyne lengte
niet meer, dan een derde vaneen duim.
Het is bruin van koleur, en alle de le-
den zyn met hair bezet. Over het mid-
den van den Rug loopt eene witte , met

zwart geboorde linie tot aan het einde ,
die ook de daarop flaande 6 witte vier-
kante vlakjes doorfnydt. De ringen zyn
met kleine geel- bruine knopjes bezet ,
waarop ettelyke hairtjes (laan. De Kop
is kleio en zwart: de 6 voorpooten zyn
insgelyks zwart, maar de buikpooten ,
waarvan 'er hier maar 3 paar worden
gevonden , benevens de na/cbuivers ,
hebben eene geel-bruine koleur , ald.
540. Als het tot de verandering zal
overgaan , verbergt hec zich in een
Spinzel, dat licht-graauw is, verande-
rende daarna in een pin- of tapvormig
Fop/e , het welk zo wel van vooren , als
van achteren , Homp is , en dus geen
Ikartpunt heefr. De koleur is bruin, en
op den Rng iets donkerer, dan op an-
dere plaaczen. Naa verloop van 3 wee-
ken komt 'er het Flindertje uit te voor-
fchyn. Deszelfs koleur is meertal
graauw ,• maar in de bovenvleugelen^
kort aan het lid, ziet men eene donker-
bruine, en am den voorilen rand, nog
eene andere dergclyke, dog veel kleiner
vlak. In den overigen grond der 4
vleugelen zyn nog verfcheide anJere
dwarsllreepjes en puntjes. De bruin-
achtige Kop heeft een klein fpits b.iard-
tje, waaronder een kleire Zuiger ver-
borgen zit , en de Sprieten zyn hairvor-
mi.i:, ald. 541.
Rupsje ■, t^het kleine, d'kke., bleek groe*
ne,) met bruine en heldere ftreepen ,
benevens deszelfs verandering in een
Nachtvlinder aer vierde Clajje^ I 5^9-
enz. Dit Rupsje, hec wtlk meertal in
Blai en Juny, in de hoeken der tuin-
fchuttingen wordt gevonden , wordt
naauwlyks een halven duim lang. Zyne
grondverwe is bleek-groen ; midden over
den Rug loopt een witte rtreep, en van
onderen ter wederzyde een bleeke oker-

gecle,

BLADWYZER.

r

1I63

gcele, wrar tiisfchen nog ecne heldcr-
gioere getrokken fchjnr. Alle de le-
den, bchnlven de kcp en de nafchuiver,
hebben kleine hoogtens, en op dezelve
ziet men ettclyke verheve puntjes, die
rcgelmnatig ftnan , en met eenige bruine
hairtjes bezet zyn De Kop is geekch-
tig, en de l^aj'c huiver gras-groen ,"doch
beide zyn eenigzins hairig , ald, 529.
By de verandering omfpir.t het zich, en
maakt zich met eenige draaden valh
Uien p verandert het , naa verloop van
I of 2 dagen , in eene Pop , welke de-
zelfde groene koleur behoudt, die ze
als Rups reeds heeft gehad. Op den
rug is deze met hairen bezet, die nu
ligt graauw zyn; en naa 14 dagen komt
de daarin verborgen zittende yilnder te
voorfchyn. Deszelfs koleur is zuiver
wit ,• zyne vleugels bellaan uit vederen ,
zeer gelyk aan de flagpennen der voge-
len. Op ieder zyde ziet men 5 van de-
ze Vederen , waar onder de voorfle de
langftc zyn. De voorlle Vleugels heb-
ben 2, en de achteife 3 pennen. De
Sprieten zyn bairvormig; de Kop is
klein , en benevens de Pooien fpierwit ,
gelyk het lyf, ald. 530.

Rupsje, {het kleine, groene, bultige,')
zie Kleine groene, bultige Rvpsje.

Ku(Jl[cbc Bur, zie Beer (jujftfcbe.)

S.

Salade rups, {de gladde., zivart en geel-
gcvlakte,") benevens haar e verande; ing
tot in een Nachtvlinder der tiveede
Clasfe, I. ?9y. enz. Men \iiidt ze
rreeibl in July en /Juguflus, en ze be-
reikt, geheel volvvaflen zynde, de leng-
te van 'J, duim. De Kop , die blinkend
zwart is, heeft op de voorvlakte een
witten driehoek. Boven op den rug

ziet men, op ieder ring, eene oranje*
gecle, ruitvormige vlak, ald. _';99. Van
onderen langs den buik loopt 'er, we-
derzyds, een helder- geele llreep over
alle de leden heen, waarin zwarte ftip*
pen gezien worden. De 3 voorde paa»
len Pooten en het achterlle paar zyn
zwart, ei-i de 4 middelfie paaren wir.
Geene fpyze meer gebruikende, ver-
fchuilt ze zich , omtrent 3 of 4 duim
diep, in de lofTe aarde, en maakt eene
langwerpig ronde holligheid , die ze ver-
volgens inwendig met een gr^auw Spin-
zcl bekleedt, ftrookende, naa verloop
van ongeveer 8 dagen, haare laatfle
rupfcn-huid af, en verandert in eene
Pop, ald. 4C0. Daaruit komt door-
gaans in de maand Mai des volgenden
jaars de Vlinder ter waereld , zynde hy
gansch graauw, behalve dat de Onder-
vleugels eene bruine koleur hebben, die
na het lid toe in 't Oker-geele verfmelt.
De buitenrand dezer Ondcrvleiigelen is
met een wit boordzel voorzien. De
Bovenvleugels hebben zeer weinig cie-
raaden. Aan den buitenrand is, insge-
lyks , een wit boordzel , en binnenwaarts
daar aan ziet men eene fmalle , zwarte,
zaagswyze linie ', terwyl de overige grond
des vleugels met veele tedere, zwarte
aderen dooifnceden is. Het Koorly f is,
van boven aan den Kop , met een hoog
opgeworpen flepje voorzien. Het yïcb-
terlyf is aan 't einde gefpleeten , en ie-
der lid van 't zelve, van boven in het
midden, met een zwart ftreepje gete-
kend. De Sprieten zyn , by beide ge-
dachten, bairvormig. Aan de Pootefi
zyn de bcvevjchenkels , zeer digt, met
graauw hairftof bekleed, doch de onder-
fchenkels met zwarte ringetjes omgceven,
ald. 401,

X a

Sa-

I<J4

ALGEMEENS

Salade-rupsje , (het kleine ,) zie Kool
rupsje y (het kktne.')

Satyn-capei , zo wordt trenoemd de FUn-
der i uit d> bruiuachtige Wilgenrupi
voortkomende, I. 234.

Schade^ die de Springkhaanen kunnen
veroorzaaken , hebben Oojienryk , Bo-
bemetti Bluravie, Sikzie en 2 hurin-
gen in den jaare 1693 ondervonden , en
Sikzie anderm.ial in de jaaren 1727 en
17-8. II. 25».

Schadelyke , 'de ,) geele en graauwe
Koolrups , benevens haar e verandering
tot in een Dagvlinder der tweede Clas-
fe, 1. 86. enz. Deze eet behalven de
kool- en moeskruiden , ook de bladeren
van de wilde Nachtveil , ald. 86. aanm.
De gedaante der Eieren, waaruit de 'e
rupfen voortkomen, is kegelvor.nig en
geel van kolcur , zynde in de lengte met
veele verheve ribben voorzien , luflchen
welke men iets breeder en diepe vóo-
rers befpeurt, die gezamentlyk, over-
dwars, rondom het geheele Ei, met
kleine nog dieper kerfjes voorzien zyn ,
ald. 88. en aanm. Ecne dezer rupfen
in haare volkomen grootte wordt zel-
den boven de i,' duim lang, en ze is
een goeden Ilroohalm dik. Haar hoofd
js rond en heldergraauw, befprengd mee
tedere en verheven flippen, en rondom
zwart bezoomd. Van boven over het
hoofd loopt, van den hals af tot aan
den bek , een zwarte llreep , die zich
in 2 fcheef loopende linien verdeelt.
Over den Rug loopt eene fmalle zwa-
vel geele linie, en op ieder zydc van
den buik cene dergelyke, iets breeder;
doch alle drie loopen ze van vooren tot
achteren recht door. De grondverwe
■ van het lyf ter wederzyde is helder
graauw, ald. 88. Op ieder ring liaan
veele , ten deele groote , ten deele klei-

ne zwarte (lippen digt by elkander, wtl-
ke van verre eene groote zwarte vlak
gelyken. Het'laatfte lid van 't lyf is,
benevens de beide Achterpooten ^z^zxt.,
en het geheele lyf over met tedere bai-
ren begroeid. De 6 Foorpooten zyn
zwart , en de 8 ftompe Buikpooten geel-
achtig. Als de tyd der verandering na-
by is , begeeft ze zich na de wanden der
tuinen of huizen , of zoekt een boom of
een anderen Hengel van een ftruik ,
waar aan ze zich vaft zet, en fpint een
draad om het lyf, ald. 89. veranderende
in eene Po/», wier hoofdverwe, ge-
meenlyk, witachtig bleek-groen is. De
geheele oppervlakte dezer Poppe is met
veele kleine zwarte ftipjes getekend,
waarvan de meefte en grootHe, op de
uitfteekzels , met tedere witte randjes
omzoomd zyn, ald. go. Omtrent de
vleugelfcheden ziet men eenige regels
kleine fireepjes of ftipjes, die van ach-
teren fchuins na beneden loopen. Naa
14 dagen komt daaruit , by zomer-
dag, de Vlinder te voorfchyn. Des-
zelfs vlchtervleugel is in het geheel
bleek-geel, en aan een voorllen rand,
tot aan het lid, iets geeler be20omd ,
met geele zwarte aderen doorvveeven ,
en tufTchen deze nut zeer kleine zwane
flippen befprcnkeld. De voorfle vleu-
gel is veel bleeker, en zo wel aan den
voorften, als buitenften rand fmal-geel
geboord. Byna midden in den voorllen
vleugel Haan 2 ronde zwarte vlakjes.
Het voor- en acbte) lyf i^n graauvvach.
tig wit en hairig; de Oogen geelachtig-
groen , en van boven met een wit rand.
je omgeeven. De Booten zyn , even als
het Lyf., graauwachtig wit, ald. 91.
De grondverwe der Foor- en Achter'
vleugelen is wit. Aan den voorften
vleugel is de buitenfte en voorlle hoek

zwart ,

BLADWYZER.

16^

Ewart, zo verre als hy op de onderde
zyde des achtervleugels geel is. De
Achtervkwzel vertoont , aan zynen
voorden rand , een enkel zwart vlakje,
Hct/j/is, op de bovenvlakte, graa ivv
en met hairen bewalTèn, die ookgedeel-
telyk de leden der vleugelen bedekken ,
(ild. 92.
Schadelyke, (^de,") gezellige Oranje geele
Rups , viet zwarte fïreepen over din
rug en op de zyden, benevens haare
verandering tot in een Dagvlinder dir
Vjseede Clajje , I. 81. enz. Deze is
eene van de terrten , die in het voorjaar
wordt gezien, ald. 82. en wordt in
haare volkomen grootte byna \\ duim
lang. Het boofd met den bals is zwart-
achtig. Op ieder zyde gaat een zwarte
ftreep, van den hals af tot aan het ein-
de , tulTchen welken het ganfche boven-
gedeelte Oranje geel, doch in de leden
iets donkerer is. Over den KtJg ziet
men een breeden zwarten ftreep. Onder
den zwarten zyde-flreep is de buii< graauvv-
achtig , en heeft by den llreep , in 't
midden van ieder lid, een zwart fpiegel-
puntje. De 3 paar voorde Puoten zyn
zwart, de 4 paar buikpooten geelachtig-
bruin, en het paar ^chterde wederom
zware Wanneer de tydlerveranderinge
begint te naderen , maakc ze op een tak-
je, zo wel van acliteren, alsoni hetlyf,
tufichen den derden en vierd:n ring , een
draad over zich heen , waarop zy haare
Poppen-gedaante erlangt, ald. S.'^. Naa
14 cagen komc 't-r een Vlinder üitvooxty
doorgaans in de maand July of Augus-
tus, ald. 84. Deszelfs Vleugels zyn
jreheel geelachtig-wit , alom met zwarte
aderen doorreegen , die na den buitendcn
rand wat zwiiter zyn, en iets breeder
uirloopen. Het Lyf is van boven
zwartachtig graauw, van onderen wic-

achtig , en alom met hairen bezet. De
Oogen zyn bruin, en de Kop heeftalles,
wat de Vlinders dezer tweede Claire
doorgaans hebben , ald. 85.

Schadelyke Koolrups., zie Koolritps , de
jcbadelyke.') 4

Schadelyke Rupfen , zie Rupfen ., (^fcba-
delyke ,) volgens I, 306.

Scharminkel , zo noemt men den zeer
langen en mageren, buitenlandjlben
Springkhaan , U. 380. aanm.

Scbeppcr, fde,) heeft ons wel in ieder
Infeét , gelyk in alle zyne overige wer-
ken , genoeg^aame merktekens eencr
oneindige Almacht en Wysheid vooi
oogen gefteld; maar nademaal zich ,
geduurig, by het eene meer volmaakt-
heden , dan by het andere openbaaren ,
zo moet ook, zomwylen, dat geene ,
welke wy als iets buitengemeens aan
eenig Schepzel ontdekken, ons tei aan-
fpooringe dienen , om naauwkeuriger en
vlytiger acht te geeven op de overige
dingen, die wy anderszins nalaatig, zoo
niet gansch verachtlyk, zouden aanzien ,
alleenlyk daarom , dewyl ze ons te alge.
meen voortkomen, L 309, zie mede
212.

Schepzel., dit ieder fchepzel, tot het Ryk
der dieren behoorende, zyn oorfprong
uit het Ei heeft, en dat by alle foorten
derzelve het vrouwelyk gedacht reeds
zynen ganfchen voorraid van dicrgelyke
eierqes mede ter waerelJ brengt, welke
door den tyd , door hel mannelyke zaad,
of alle te gelyk, Cg^^yk by de meefte
Infedien gelchiedt ,) of veele van tyd tot
tyd, of oak weinige van dezelve, zo
als de natuur van ieder foort het naam-
lyk medebrengt, en de toevallen gedoo-
gen, verlevendigd, en tot hunne volko-
menheid gebr.icht worden , is en blyft
eene altoos waarachtige Helling, I. 348.
X 3 Schild'

\66

ALGEMEENE

Schildkever , (^de kleine zwarle,") mei a
roode vlakken, benevens zyn ivorm en
deszelfs verandering^ II. 136. Deze
Worm worde op de Wolle-vvilgeblade-
ren , en ook op andere flruikgewaflèn
gevonden. Zyn L-'jf is verheven ver-
wiilfd, en tamelyk breed: hec is der-
maate met ilekelfpitzen bezet, dat hy
byna een Egel gelyke, hoewel inentus-
fchen deze fpitzen de oker- of geel-
bruine grondverwe befpeiiren konne.
De Kop is zeer klein , en de 6 Pooten
zyn tamelyk kort en teder. Naa 2 dagen
veranderde de Worm in eene Pop, wier
voorfte deel zwart, en het overige groot-
fte deel donker- bruin is. Naa verloop
van 14 dagen komt uit dezelve de kleine
vbkke en breede Schildkever te voor-
fchyn. Dezfe is zwart-blinkend van ko-
leur, en heeft, in 't midden zyner bo-
venvlakte, a hoogroode, naafi: elkander
flaande vlakken. De Kop, &r\\\tihah-
Jcbild zyn , gelyk de 2 Sprieten , en de
6 Pooten zeer klein en kort, ald. 136.

Schildkever , (de op de groote diftelenzicb
onthoudende ,) henei:ens zyn met (lekels
bezetten worm en deszelfs verandering,
IL 139. enz. Deze fVorm draagt, al-
toos eene bniine klont, als een Parafol
boven zich , welke aan de beide achter-
fte en langfle fpitzen valt kleeft. Deze
klont is niet anders, dan de drek of
vuiligheid van den worm , di^ 'er zich
aan gehecht heeft. Wanneer hy van al-
le vuiligheid gezuiverd is; dan wordt
zyne koleur bleek-graauwuchtig groen.
Het Lyf is in den omtrek byna ovaal-
rond, doch loopt van achteren iets pun-
tig toe. De Kop is zwart en niet zeer
groot. De Worm heeft , van den kop
af tot aan he t achtereinde , op ieder zy-
de, 16 /pilzen, die alle, de 2 laatlle
uitgezonderd, bykans even lang zyn.

Voor zyne verandering vreet hy in 2 o
3 dagen niets meer, en eindlyk ver-
ichynt hy in ds gedaante van eene
Pop. Haar Foorlyf is kort, en veel
breeder , dan het overige achterfte.
Het acbterlyf vertoont , aan den rand
van ieder zyde, maar 8 Spitzen f ald.
140. Hiare koleur is meet endeels don-
ker-bruin; het voorfte deel of hahfchild
heeft, aan den voorflen rand , een
breeden zoom, en midden door den-
zelven loopt een dubbele zwarte dwars-
ftreep. Naa verloop van 3 weeken
komt de Schildkever uit deze Pop te
vGorfchyn. Op zyne ganfche boven-
vlakte is hy bleek geelachtig-groen ,
doch de vleugeldekzels, inzonderheid
na achteren , zyn fchooner groen ; en
zyn naar de lengte, met diepe llrecpen
doortoogen: daar benevens hebben ze
van vouren aan het borftftuk eene
bruine vlak. Hy heeft 6 korte, zwarte
Pooten^ die aan het buitenlle einde
bruin-rood zyn, en aan zyne Sprieten
heef: hy twee kolfjes , ald. 141.
Schildpadde , (^de groene,") zo roemen
Blankaart en Goedaan den Schildke-
ver , die zich op de grooti diftelen out'
houdt,, II 141.
Schildpad vlinder , zo zou men den Vlin-
der, uil de ztjoarthairige D eerenrups
voortkomende , konnen noemen , I.
189. aanm.
Schildrups, zie dikke , gras groens en geel

geborduurde Schildrups.
Schild rups j e, ziQ Voorbericht des Vertaalers
I. en Kleine, dikke, en van boven ronds
roozenverwigs Scbildrupsje , volgens I.
1 1 o. enz.
Schreier, zie Hart-kever.
Schuim- ofGeft-vjorm der Wilgen en der
brandnetels , benevens de verandering in
een gevleugeld [cbepzel, II. 400. enz.

Deze:

BLADWYZER.

167

Deze fForm Veefc, naa de derde veran-
dering van luiid, wanneer hy reeds n:et
vlcugelfchedcn voorzien is, en nog eens
vervellen moet, de grootte van ecnger-
ftekorrel. Zyn Kr^p, waaraan ter we-
derzyde de Gogen en korte Sprieten zk-
ten, heeft, gclyk ook het Voorlyf^ de
Vleugelfcheden en de 6 Pooteu^ eene
zwarc-bruine kolcur,* waartegen het Ach-
terlyf bruinachtig heldcr-graauw is, en
met eene donkere fpits eindige. Aan
den bek heeft hy een langen , tederen
Ziiig-/!figel, die tegen de ondervlakte
v.;n het voorlyf nederwaarts geboogen
verborgen ligt, en op het einde meer
Homp , dan (pits is. Door behulp van
dezen Zuig-angel trekt hy zyn voedzel
uit de jonge fpruitjes der gewjflen ; ahi.
402. het welk hy naderhand, in pb.ats
van Z3'ne vuiligheid, door 2yHe achter-
fle flecds in de hoogte geboogen fpi:s,
als een wit en waterig fchuim , dat uit
loutere blaasjes vanongelyke grootte be.
flaat, weder van zich geeft, ald. 402.
Wanneer de tyd zynerlaatfle veranderin-
ge van huid nadert; dan kruipt hy uit
dit fchuim op hcc drooge, en zet zich
valt op het narde blad, ot aan den tak,
waaruit het fpruitje voonkonit. Naa
verloop van een half uur barll zyne
wornihuid van vociren cp den rug van
een, en hy kom 'er, in een.» eenig^ins
veranderde gedaante , geheel wit en week ,
uit te voorfchyn. Kort daarop erlatigcn
zynevkugelb hunnen volkomen wnsdom,
ea de koleur verandert insgelyks. Hy
wordt graauwachtig bruin van koleur;
en yyn ganichv /yf is nu bedekt door de
hvjtivleugekn , welke na achteren fpits
toeloopen , en in hunnen graauwen grond
<i okergeele vlakken htbhcn. De óFoo-
ten /yn van gelyke dikte en lengte. Het
l^ryfje is dikker dc^n het Mannetje, en

legt kort naa de paaring zyne Eieren
aan de Wilgcnboomen ; aU.j^o^. waar-
uit in 't volgende voorji;ir weer andere
dergelyke wormpjes gebooren worJcn.
Van dit Infcél zyn 'er nog verfch.ide
andere foorten, welke zich me-^ll.'.l aan
de brandnetels ophouden. Deze foort
is niet alleen merkelyk kleiner , maar
ook anders van koleur, dm de voor-
gaande. ILt geheele Voorlyf van zulk
een IVonn^ benevens de 6 Pooten, is
fchoon -groen , waartegen \\<itAchterlyf
eene oranje-gecle verwe hoeft. Wan-
neer hy nog eens van huid verandert ,
blyft hy ook nog wel groen; maar op
zyn Kop en Bovuwlcugelcn ziet men
eenige geele vlakken , ald. 404.
Scorpioen , (befchryving van den Italiaan'
fchen,') III. 324. enz. Onder de me-
nigte van ScoTpiojnen uit Italië waren
'tr eenige, die gunsch wit, en daarbe-
nevens zo klein waren, dat ze naauvv-
lyks een halven duim in de lengte , en
zommigen pas 3 linien bereikten. De
witte Sc rpioenen zyn de verandering
van huid onderworpen. Want kort
daarna worden zy even zo zwartbruin,
als men de andere gemeenlyk vindt. De
kleine Scorpioenen groejen zcr lang-
zaam , en he'obcn ten minde 2 of ? jaa-
ren noo^ig, om hui me volkomen groot*
te te erlangen, ald. 326. Het dikke
/j/"aan het wyfje inzonderheid is fchoon
rood , maar de Kf'p , benevens de Schaa-
ren en de Staart^ zyn iets donkerer.
De vangtang ol hk beftaac ais uit twee
fchaaren. Ieder d^zQx fchaaren beiisat
uit 2 vooraan cekromde, fch'^rpe, fpit-
ze deelcn. Voorts is ieder deel in 't
byzonder en op zich zelf, aan den bin -
nenüen rand, met ettelyke fcherpe tand-
den van ongclyke grootte bezet, en 't
binnenlle onbewccgelyke deel vindt men

met-

x68

ALGEMCENE

met eenige ftyve hairen begroeid. Tiis-
fchen deze beide me ndfchaaren ziet men
een vooruitil» ckcnd gafFclvorniigdeel , de
tot g , en dut de S'corpioen ra achteren
en voorcn bevvee^en kan , a!d. 3^7. De-
ze 2 grasvorn ige fmalle torgbladen zyn
eenigzins gebocgen, dooiziclitig, en
helder geel; doch in het n idden don-
ker, nadien 'ir cene roodbru'ne ader
dcoriiecn looi-t. Het overige deel de-
zer tonge is helder, en heei't een lid,
gelyk een leptl , die tcegeboogen kan
worden. Vlik achter de wrat, aan de
ondervlakte v;m het lyf , tvfTchen de in-
leding van het laatfle paar pocten, is 'er
aan de wyfjcs en manrejes een gansch
byzcnder bevveegclyk deel, geiykcnde
na een paar vlcsvederen. leder dezer
vlos vederen heeft 10 fpitzen of tanden ,
ald. 328.
Scorpioen, (de kkinjle^') KI. 517. enz.
Deze wordt ook wel de Boekfcorpiucn
genoemd. Ten aanzien der grootie is hy
by een volwasfen Weegluis te verge-
lyken. Hy heeft, gelyk andere Scor-
pioenen, 10 pooien , de lcha"rcn n êe
gerekend, welke pekten, zonder de in-
leding, uit 5 leden beflaan, aan wel-
ker uiterfte deel 2 klaauwen zitten, zo
als aan de andere Scorpioenen. Hy
heeft zyn verblyf tusfcben allerhande
papier, in oude boeken en banden ,
fpleeten , fcheiiren , reeten van oude
gebouwen enz. leevende aldaar v:,n het
kleinÜe gewormte, dat hymetdefchaa-
ren grypt, en aan den mond brengt.
Zyne koleur heeft veel oveieerkomfl
net de roodachtig-bruine Weeuluis,
hoewel de 8 po'Aen helc-erer, en de
ï2 Schaarpüden fchorner rood zyn. De
buik btfiaat in ii ringen of affrydin-
gen. daarop volgt de borft, en cinde-
Ijk de Kop. Onder de borft hebben

de 8 pooten hunne ir.Ieding. Aan den
Kop zit, even als by andere Sc- rpio -
nen, een tati^gebity hetwelk met hai-
ren bezet is. In 't rr.idden van bet borll-
ftuk zit een paar Oogen, en, zoo men
wil, meer tmdercn aan de zy den van 't
zelve, ad. 318. Aan zvnc fchaaren
is hy met tedere hairijes bezet. Hy heeft
noch Haart noch angel. De Eieren zyn
wit, en fpeelei:, .,i.l}k dp paerlen, in
't grot ne er bhuuu e , ald. 3 1 9.
Scorpioen, {de Oofimdijche ,) lil. 319.
en/', fchocn hy ook in /Ijiika te vinden
is, ald. is een der gjcotlle Scorpioenen,
nochtnns veel kleiner, dan de Brazili-
fche. Hy heeft oan ieder zyde 4, dus te
zamen 8 pooten, en van vooren 2 groo-
te jchaai en. Het horflflitk is blinkend
zwart , en eindigt van vooren met eene
inkerving. De Qogm (laan bykans mid-
den op het borflftuk, ald. 320. Het
L'^f is verdeeld in 7 ringen of leden,
die blinkend bruin zyn. De eerfle dezer
leden zyn fmsl , maar in den omtrek des
te grooter ; waartegen de achterfle veel
brecder, maar in den omtrek kleiner zyn,
n(d. 32 f. Aan 't laatfle en tevens langile
lid begint Aq fiaart ., u't 6 knoppen of
leden bellaande. Derzelver koleur is
donkerer, dan die van 't lyf, ald. 320.
De Angel dezes Scorpioens is bol , en
daaruit vloeit eene vertiiitige vochtig-
heid, ald. 323. De Poo'en draagen de
koleur van 't lyf, doch by zommigen zyn
ze iets helderer. De Schaarpooten ver-
tooren zich zwarter van koleur. Deze
pooten , en zo ook alle de andere , zyn
met veele hairen bezet, welke men ins«
gehks acn de leden van den Staart, en
op /ommige plaatzen van het lyf be-
fpturt, ald. 324.
Scorpioen., (de Surinaamfche ^ lil. 329»
Dtbzelfs grondverwe is dof bleek-bruin ,.

ca

B L A D W Y Z E R.

1^9

en alle de overige deelen, het laatde lid
van den rtaarc, waaraan de Angel zie,
benevens de a fchaaren uitgezonderd,
zyn met donkere dwarsflrecpen en vlak-
ken befprenkeld. De 2 oogjn flaan in
het midden op de bovenvlakte van het
borfllluk, a!d. 329.
Scorpioenen , van deze zegt Jonstom , dat

• ze onderfcheiden worden naar hunne
geffaltCi gejlache^ grootte^ koleur en
krachten \ UI. 314. en deze vcrJeeÜng
kan ons beknoptelyk leeren, wat 'ervan

• ouds af, tot op zyijen tyd, van de Scor-
pioenen bekend gcweell is; maar, de-
wy] de berichten der Ouden zeer fabel-
achtig zyn, zo kan men ^qk verdeeling
geenzi;is voor de naaiiwkeurigfte opgee-
ven, ahl. 315.

Scorpioenfpin , (^de zo genaamde) behoort
onder gecne der 5 Claffin der Spinnen ,
gemerkt zy gccnc eigeniyke Spin is, en
nooit een drjad fpint; n;aar ze is veeleer
onder het gcflachc der Scorpioenen te
plaatzen , fchoon haar de Scorpioen-ftaart
or.tbrecke, III. 139.

Selaam^ zie by ^rbe.

Slakken , ten opzichte van deze is takend,
dat 'er altoos , wanneer ze haare hoor-
nen uitfteeken , een zwart rond kogeltje
in beide hoornen van ondeicn opryil:,cn
zich in 't bovenfte tcppurije plaatft.
Deze kogeltjes zyn , buiten twylVl , de
cogin der flakken ; want iets gezien heb-
bende, of aangeraakt wordende, trek-
ken zy dezelve terflond binnenwaarts,
indiervoegc, dat 2e in elkander krimpen,
des zo wel de hoornen , als de oogen
op een oogenblik verdwynen. Zonder
het uitfteeken der hoornen, en het op-
ryzen der oogen , kruipen ze als in den
blinde, maar als ze willen weeten, wat
'er omtrent haar is, dan fieeken zy hoornen
en oogen na buiten , IV. 'i.6, aanm.

Slakken-kreeft , anders ook de Heremiet y
de Soldaat^ en de Wachiev genoemd,

ni. 302. enz. SWAMMERDAM ZCgt,

dat het huisje, waarin deze flak woont,
voor haar eigen huisje gehouden moet
worden, het welk zo wel voor haar ge-
groeid is, als het ook met haar op-
groeit, ald. 302. IMaar , dewyl de
Kreeftflakkcn onderfcheiden foortcn vara
huisjes bewoonen, zo oordeelt Rösel,
dat zulks volllrekt het gevoelen der
geenen begunftigt, die beweeren, dac
de Kreefifiakken zich van het ccne
huisje in het andere begcevcn, en 'er
hunne wooning in neemen ; het zy dat
ze de eigen inwooners verteeren, of
dat ze deze huisjes ledig vinden. Men
ontdekt ze toch niet flechts in zodani-
ge flakkenhuisjes , die haar natuurlyk
eigen fchynen , maar ook in die van
Spil- of Schroefflakkcn ; in ronde en
glad gedrukte huisjes; ak mede in die
van de zo genaamde Perspeétief-flak-
ken, mitsgaders in verfcheide andtre,
van welke men al te wel bewull: is,
dat 'er andere diertjes dan Kreefifiak-
ken , in plagten te woonen , ald. 303.
Slangetje^ Qiet viadenacbtige ."^ III. 532.
enz. Deze naam is het gegeeven, omdat
het in den beginne voor eene Blade
van die foort wierdt gehouden , als
die daar muggen of vliegen uit voort-
komen. Zyne grootfie lengte beloopt
zelden een halven duim. Zyne dikte
is riet altyd eveneens; dewyl het de-
zelve byna geduurig verandert : onder-
tulTchen is het van achteren iets dun-
ner, dan van vooren; en de beide ein-
den zyn gansch Homp : voor 't overig-
is de koleur in 't algemeen flecht-
wit, ald. 532 Dit ganfche Slange-
tje, van vooren af tot aan den llompei
ftaart, fchyn uit ecnc witte, darmach-

u^e

I7<5

ALGEMEENE

tige, heldere en doorzichtige huid te
beftaan ; doch de ingewanden zyn van
een gansch zonderling maakzel : hunne
koleur is bleek geel, ald. 533.

Slangetjes of Wormen , (befcbryving van
drieërleie f') welke zich, gelykde Arm-
putypen, vermeerderen, als ze doorge-
fneedenworden^ III. 522. enz. Deleng-
te van dit Slangetje is anderhalve duim.
De Kop is 't dikfte deel van het dierq'e ,
■' en het daarop volgende lange ly f is na
genoeg overal even dik, behalve dat de
fiaarf iets dunner wordt , en meer ftomp ,
dan fpits eindigt. De huid is gansch
helder en doorzichtig; doch hier en daar
met enkele korte hairtjes bezet. Dezelve
is heider geel, echter het fchoonlte aan
den kop en hals, alwaar eenige zwarte
vlakken zyn. De o/erige, door het
ganfche Slangetje heen loopende vlakken ,
Zyn eigenlyk geene vlakken , maar brui-
ne door de huid heen fchynende inge-
wanden, welke zich voor het oog als
een om een ftafgewonden band vertoo-
nen, ö/i.524. Zynvoedzel zynwatexlin-
zen of derzel ver wortelen. Aan de onder-
vlakte van den Kop berpeurd men een
klein wraije, 't welk het Slangetje nu
langer, dan korter maaken, en ook, als
het wilde , geheel intrekken kan , en die
is wcrkelyk deszelfs mondj ald. 525.
Dwars door in 2 Hukken gefneeden zyn-
de, wierden die ftukken tot volmaakte
Slangetjes: maar met de flaartftukken
ging het langzaamervoort, doch die kree-
gen ook hunnen Kop, en binnen 10 of
II dagen waren zy zulke volkomen Slan-
getjes , als de kopflukken ; en deze ver-
deeling wierdt herhaald, waarop allen
even volledig en volmaakt waren , ald.
527. enz.

Sloane heeft verfcheide Kevers befcbreeven ,
II. 21. aj. 31.

Sluip- of Wipper-wesp, (^de grootere,')
met baar zwart en geel achterlyf^ die
in veelerlele vlinder-poppea haaren vol-
komen wasdom bereikt, II. 494 enz.
De Poppen van deze worden in de ring-
rupfen gevonden, ald. 494 zynde zulk
eene Pop tamelyk hard , geelachtig wie
van koleur, en langwerpig rond. Hec
Wyfje is aan zyne achteruit Iteekendeleg-
pyp te kennen, maar voor het o/erige
ko.nt dit met het mannetje in geltalte en
koleuren overeen. Het acbterlyf dezer
Wespen is byna fpilvormig, ald. 495.
aan de ondervlakte (choon geel , en van
boven zwart : maar het FoorlyfQn de Kop
hebben in 'c geheel eene zwarte koleur.
De Sprieten zyn lang en ook hair^^or-
niig : de 6 Pooten vercoonen zich oran-
je-geel j en de a bovenvleugelen zyn ,
aan de buitenranden, mee een driehoe-
kig zwart vlakje voorzien, doch deze zo
wel, als de onderfte, vallen by de inle-
ding iets in het geele. Als zulk eene
wesp een Spinzel van ingefponnen Pop-
pen ontdekt, kruipt zy over het zelve
heen, en de Pop wordt van haar met
een Ei belegd , ald. 496. waaruit eene
groote witte Made vojrtko.nt, die van
achteren dik is, van vooren fpics toe-
loopt, en een zeer fpitzen zwarten Kop
heeft, ald. 495.
Sluip-iVisp , (^de kleine gezellige ,) met bet
geele acbterlyf , welke haare Eieren
aan de rupfen legt, benevens haare
verandering , II. 490. enz. Hec Wyjje
dezer foorte heeft geene Legpyp ; haar
acbterlyf \i meeilil geel, doch van bo-
ven en aan 't einde graauwó waar tegen
het voorlyf eene blinkende zwarte ko-
leur heeft, en de 6 Pooten weder gejl
zyn. De a zeer lange Sprieten vercoo-
nen zich hairvormig, en de 2 glanzige
bovcnvleugels , waarin verfcheide koleu-
ren

B L A D W Y Z E R.

»7«

ren als een Regenboog fpeelen, heb-
ben, omtrent het midden van den bui-
cenrand , ecne driekantige zwarte vlak ,
«W. 491. De bevruchte Wyfjes leggen
hunne Eiertjes aan de Rupfen , zo dat
die aan de huid en hairen derzelve han-
gen. De Maden, uit deze Eiertjes
voortkomende , zyn met een zeer fpic-
zen Kop voorzien , niet ongelyk aan de
fpitze eener naaide ; ook fchynen ze zo
hard te wezen; en dus kunnen deze dier-
tjes daar mede de buiten dien reets gati-
ge rupfen- huid te ligter doorbooren ,
ald. 492.
Sluip- of M^ipper-vtiesp , (de kleine zvoar-
te,') die zich, als Made, in de groots
Pinnen-rups met den breeden rugge-
ftreep, onthoudt, benevens haar e ver-
andering, II. 492. enz. Deze foort
van Wespen legt haare Eieren meefl: in
de groote Vinnen-rups , wanneer deze
halfvolwaflen is, of voor den tyd haa-
rer laatfte veranderinge van huid. De
Maden, daaruit voortkomende , blyven
menigmaal 14 dagen, of zo lang tot dat
ze volwaflen zyn , in de Rups verbor-
gen; maar eindelyk kruipen zy 'er mee
veelerleie zeldfaame beweegingen uit.
Zulk eene Made is dan omtrent een der-
de van een duim lang; zy is geel van
koleur, en met eenige donkere vlakken
getekend. Zodanig eene Made fpint
zich in, en weet Ysax fpinzel , dat al-
toos zeer hard , ovanlrond van gedaante,
en zwart-bruin van koleur is, aan een
tak of wand zo vaft te hechten , dat het
noch door de nattigheid los geweekt ,
noch door een geringen ftoot afgewor-
pen kan worden. In zulk een huisje
verandert zy in eene Pop , en omtrent
3 weeken daarna komt 'er de Wesp uit
voort, ald. 493. Haar ganfche X,y/is
zw.irt, doch de 6 Poolen zyn roodach-

tig-geel. Haare dunne ^prfV^ifff, waar-
aan gcene kolfjes te befpcuren zyn,
draagt ze gemeenlyk om hoog, ietsach*
ter overgeboogen. De a bivenvleugcU
zyn, aan den bovenrand, van een paar
zwarte vlakken voorzien. De Wyfjet
hebben geene Legpyp, ald. 494,
Sluip- of Wipper-wespen, (de zeer klei'
11e, gezellige,') die zich als wormen
in de Poppen der Dagvlinders ont-
houden i TI. 485, enz. Deze Wespen
beleggen de nog zeer wceke , en in dien
tyd nog groenachtige Poppen met haare
Eieren, en deze kleeven 'er zo vaflaan,
dat ze , door de verharding der Poppen-
huid, niet los gcraaken. Wanneer nu
deze aan de Pop zittende Maden , naa
een korten tyd, meer voedzel noodig
hebben, verlaaten zy de Eierfchaale,eti
booren in de Pop zelve in. Terftond
beginnen ze den Vlinder, die 'er in zit,
en in een vloeibaar vocht ligt, aan te
taften, en tot hun voedzel te gebruiken,
ald. 488. Deze kleine Maden zyn
geelachtig wit, en zonder Pooten; doch
zy veranderen ook in Poppen , die in 'c
begin de eigenfle koleur hebben, maar
naderhand donkerer en graauwer vvor»
den. Zy maaken geen Spinzel om zich
heen, gelyk die van andere Wespen;
want de van haar uitgeteerde Poppen-
hulze verftrtkt haar tot een veilig ver-
blyf, waarin ze buiten alle gevaar kon.
nen liggen, tot dat ze ryp geworden
zyn. Deze rypheid bereiken ze , des
zomers, binnen 14 dagen; doch in eene
Pop , welker rups eerft in den herfll ver-
andert , en waaruit de Vlinder eerft in
in het voorjaar ter waereld üondt te ko-
men , blyven zy ook den ganfthen win-
ter door. Zy leggen haare popperhuid
te gelyk af; byten door het bekleedzel
van haare voorige wooning heen , en
Y 1 zwer-

i/a-

ALGEMEENE

zwerven rondom dezelve. Deze Sluip-
of Wipper-wespen onderfeheiden zich
van anderen , door 2 hairvormige Sprie-
ten; zy blinken aan het voor- en ach-
terlyf, gelyk de zo genaamde p;oude
Torren , hebbende die deelen eene fchoo*
ne groene grondverwe,* doch haare 6
Pooien zyn oranje-geel, 'ald. 489.

Sneemv, Rupfen, op den fneeuw gevon-
den, zie by Rupfen.

Snoeper, zo wordt by Linn^ïus de Vlin'
^^r genoemd, die uit de gladde fchoon
geelachtig-groene Rups voortkomt, IV.
112. aanm.

Snorbokt zie Paauivoog-pylfleert.

Smiitkever , die uit den Hazelnoot-worm
voortkomt. Met IVyfje van dezen boort
met zyn finiit in eene nog groene en
weeke hazelnoot, en weet 'er een Ei
zó wel aan te hechten, dat het vafl: bly-
ve zitten. Hierop komt 'er, naa 14
dagen, een "voortn uit voort. Dezeworm
bereikt, in de volgende maand van Sep-
tember of O&ob^r , zyne volkomen
grootte, en byt dan door de harde fchaal
der Noot heen, III. 334. Ily heeft
eene helder okergeele , koleur, en over-
dwars loopende vouwen of plooien, be-
nevens een blinkenden , ronden , bruin-
rooden Kop., achter welken, op den
eerRen ring, 2 vinkjes van de eigende
koleur ftaan. De liiikpooten ontbree-
ken hem; en hy heeft, in dcrzelver
plaats, op alle de ringen van onderen ,
ter wederzyde , kleine wratjes ; en aan de
3 eerfle zyn 6 korte, naauwlyks zicht-
baare klaattivpootjes. Wanneer hy
buiten de noot is, begeeft hy zich ter-
Itond in de aarde , en blyft 'er den gan-
fchen winter door, zommigen tor in de
volgende mar.nd Juny , in de gelklte
van worm in liggen , en verandert dan
in eene Pop. De koleur van deze is

helder Okergeel , en aan het laatfïe lid
ontdekt men 2 korte fpitzen , ald. 335.
In de maand Augufius begint hy zyne
tedere bekleedzels allengskens af te leg*
gen , maar blyft nog wel 8 dagen in de
aarde. Daarna komt hy te voorfchyn ,
in de gedaante van een Snuitkever,
Deszelfs kleine Kop, het borjïfluk en
de vkugeldskzeh hebben , op hunne
rond verheve bovenvlakte , eene geel-
bruine koleur, en de 6 Poot en zyn geel-
achtig rood. De Kop is kogelrond,
en met geel-bruine bairen bezet. Dezel-
ve heeft 2 platronde zwarte Oogen^ en
tufTchen deze zit voorwaarts de S/iuii
vafl-. Byna in 't midden van deze fnuit
hebben de Sprieten haare inleding. Ieder
derzelve beftaat uit 2 deelen. Elk dezer
leden is aan het dikile deel met een
hairtje bezet, en de koleur is helder-
bruin, ald. 336.
Snuitkever der Nageljiruiken , III. c!37.
enz. De IVorm , aan den flruik van een
Nagelbloem gevonden, heeft, wegens
zyne fchoone koleuren , eene zeer fraaie
gedaante. Het ganfche lyf is , op de
ronde bovenvlakte, fchoon roozenrood^
en door het midden van dezelve loopt
eene helder -geele linie; waar tegen de
ondervlakte , zo als de beide zydcn en
de 20 Pooien , blaauwachtig-groen zyn ,
en de hals miafl: den Kop een helderer
ring heeft. Volwaflen zynde maakt hy,
zonder alvoorens in de aarde te kruipen ,
een geelachtig doorzichtig weefzel. Naa
dat hy 8 dagen daarin gelegen heeft ,.
verandert hy in eene Pop, wkr boven-
vlakte van het lyf fchoon carmyn rood
is, de ondervlakte helder-geel ; en de
vleugel fcheden, benevens de kop, ver-
toonen een fraai blaauwachtig-groen.
Naa 10 dagen komt 'er een Snuitkever
uit te voorfchyn, ald. 337. Hy heeft

eeae

BLADWYZER.

I7S

geelachtige l ruüircode kolciir , gel) k nan
die der zkugeldekzekn , en deze zyn
met verheve en verdiepte linien in de
lengte dcortoogcn. Het hahfchild is
zwartgrocn, in 't midden met eenhelde-
rer firecp; en de 6 Pootcn vertocnen
zich insgeiyks zwart-grocn, ald. 338.

Soldaat , zie Slakken-kreeft.

Soorten der bladkevers ^ haar getal is zo
groot, dat ze wel eene byzondere Cla;-
fe kernen uitraaaken , II. 128. Deblad-
kevers onzer landfireeke beüaan meeren*
deels uit loutere kleine foortcn ; waarte-
gen die, in andere waerelddcclen , veel
grooter vallen, ald. 129.

Soorten der Kevers. Eenige Iceven flechts
eenigc maanden, en worden uit dien
hoofde Maandkcvers genoem.d: ook
draagen zommigen wel den naam, alleen
naar die maand, in welken zy hun Lee-
ven verflyten, als Mal- kevers, Jntiy-
keversy en July-kcvcrs enz. Daaren-
tegen ontmoet men v\ecr andere Kevers ,
die zich van 't voorjaar af tot in het na-
jaar vertoonen , en zomcyds wel 3 en
meer jaaren keven ,• als de Ros kevers
en de Goudicvers, II. 5. Doch het
grootfte onderlcheid tufichen de foorten
der Kevers der eerfie Clajje is, dat ze
deels hoornen hebben , en deels 'er niet
mede begnafd zyn, ald. 6.

Spaanfcle Vaan , zo wordt de Nacht-
vlinder y uit de kleine ^ zviaite en te-
gelrocde Beer en-r ups voortkomende, by
LiNN^us genoemd, IV. 131. aaum,

Spanmeeter ,\ de byzondere gang of

Spanriips, f zeldftame geflalte, waar-
mede deze foort van Rupfcn in het krui-
pen voorkomt, heeft aanleiding rotdcvc
benceming gegeevcn. Andere Rupfcn
konnen, door behulp der buikpooten,
haar lyf gevoegelyk voortfchuiven ; maar
by de Spanrupjen is 't in tegendeel

Y '

grrsch ardcrs gefield, I. 470. Byal-
dien eene i5/iiS'«; ü/)^ kruipen wil, m.oet
ze een gedeelte des lyfs van haare plaats
brengen, terwyl het andere gedeelte vall
blyft. Dit gcfthiedt in dezer voege : zy
zet zich met de Voorpooten op iets vaft,
en trekt het achterfte deel des lyfs tot
kort aan het voorde, en zo moet hec
middelfle gedeelte eene ronde bocht
maaken. Daarop zet zich de Rups met
de achteipooten elders vrft, en verheft
het voorlyf; het zelve te gelyk uitftrek-
kende, en maakt dus zeer wyde fchree-
den. Vermits nu de gang dezer rupfe
omtrent van die natuur is, als wanneer
men eene tufTchenruimte in de lengte
met de hand, doorfpannen, wil mee-
ren; zo hebben eenigen haar, uitdien
hoofde, den naam van Spatirupfen of
Span meet er s gegeeven, en onder dezen
naam is deze foort by de meelte be-
fchryrers der Infcften bekend, ald.\j\.
Spanrtips, {de hlaattwachtig-groene ,geel-
geftreepte, en zwart be/iippelde,) bene-
vens haare verandering tot in een
KiachtvHndet der derde Clajfe, I. 483.
Deze Rups worde voornaamijk in hec
begin van Junj, wanneer zy haaren
grootllen wasdom heeft bereikt, aan de
Kruisbczien-flruiken gevonden, ald.
483. en aanm. De langfie onder de-
zelve bezit weinig meer, dan de lengte
vaneen duim. Haar lyf is byni overal
even dik. De Kop is blinkend groen-
achtig-bniin van kolcur , en met veele
tedere zwarte ftipjes befprenkeld. De
grondverwe van htt ganfcheZj/is blaauw-
achtig- groen. Ter wcderzyde loopt 'er
eene heldcrgeelc, brecde linie over alle
de ringen heen. Cu ven op den Rtig
ziet men eene enkelvoudige, bcir-dun-'
ne, donkere linie, die, ter wederzyde,
van een dergelykcn tederen witten fireep

ver-

m

ALGEMEENE

vergezeld gaar. De ganfche buid is
doorgaande met verheven zwarte puntjes
vercierd, die alle met tedere en korte
haircjes begroeid zyn. De 3 paar voor'
pooten zyn bruin van koleur , en zitten
onder de 3 eerfte leden. Het zevende
lid rufl; op een paar ftompe; ald. 484.
en het aller laatfte lid heeft de zo ge-
naamde Najchuivers, Deze fiomie
Pooten zyn zo groen van koleur , als de
huid, en desgelyks teder zwart befpren-
keld. Wanneer de tyd der veranderinge
nadert, verlieft deze Rups haare fchoo-
ne groene koleur , en wordt ganschlyk
roodbruin, behalve op de geele zyde*
vlakken, welke niet zo rood worden,
sld. 485. en aantn. Kort daarna kruipt
ze na beneden onder de dorre ftruikjes,
of verbergt zich wel in de loflè aarde,
Zy omwindt zich met een weinig iS/);«-
«e/, en verandert binnen 2 dagen in
€ene helder-bruine blinkende Pop ^ die
eindelyk gansch donker-bruin wordt.
Op zvn hoogfl: verloopen 1 8 dagen , of
de Vlinder komt te voorfchyn, ald.
485. en aamn. De grondverwe van
dezen is gemeetilyk bruinachtig-wit-
graauw. Alle 4 de Vleugels zyn , aan
den buitenrand, cierlyk en evenredig
tiicgefchulpt. Aan. den voorflen rand der
lovenvleugels ziet men 4 donker-bruine
vlakken van onderfcheide grootte en ge-
daante: door den donkeren ftreep, kort
aan den rand, loopt eene ftnalle, helde-
re kronkellinie, waaraan eenige zwarte
punten flaan, wellcer getal doorgaans ze-
ven is. Daar deze donkere ftreep in den
helderen grond verdvvynt, befpeurdmen
wederom eene zaagswyze, zeer bleeke
dwarslinie,- cerwyl de overige grond met
veele bleeke dwarsftrecpen en puntjes
befprenkeld is. In de Of/ dervleugels
2iet men zulke linien niet, als in de bo-

venvleugelen ; hoewel ook de buitenrand ■
bruinachtig bezoomd, en met zwart-
bruine puntjes of ftreepjes getekend zy.
Het Lyf heeft eene dergelyke bruinach-
tig-helder -graauwe koleur, gelyk de
Vleugels. De Oogen zyn byna gansch
wit. De Sprieten hebben , 4n beiderlei
geflacht, eene geelachtige koleur. De
Zuiger is tamelyk lang. De Pooten
hebben geene al te hairige bovenfchen-
kels, en zyn voor 't overige van gedaan-
te, gelyk die van alle Nachtvlinders,
ald. 486.
Spanrups, (de bleek-groem , op de MalU'
ive of Winter-rooze aazende ,) benevens
haare verandering tot in een Nacht'
vlinder der derde Claffe, I. 481. enz.
Deze Rups heeft, in alle trappen des
ouderdoms , eenerleie koleur en geftalte.
De grootfte lengte zal ongeveer 'i duim
beloopen Tic Kop is, gelyk het gan-
fche Lyf, bleek groen. Ieder ring is
met eenige witte puntjes, en van onde-
ren ter zyde met een zwart puntje voor-
zien. De 3 paar fpitze Foorpooten zyn
geel ; waar tegen de 2, paar Achterpoo-
ten de groene koleur van 't lyf hebben.
Uit dezelve ontftaat eene kleine, donker-
bruine en blinkende Pop , welke a kor-
te ftaartpunten heeft, ^/i. 481. Naa
verloop van 3 weeken komt daatuit de
Vlinder te voorfchyn. Deszelfs ganfche
Lyfh heldet' geelachtig bruin, zo als
ook de Kop en de tedere hairachtige
Sprieten zyn. De Oogen zyn bruin, en
de opgerolde Zuiger is lang. De bui-
tenrand van alle de 4 Vleugelen is door-
gaande zeer cierlyk uitgefchulpt , en
gcel-bruin bezoomd. Hierop volgt bin-
nenwaarcs eene witte , fmalle , znagswy-
ze linie, die eene andere dergelyke te-
gen over zich heeft, en wel indiervoe-
ge, dat de beide-fpiuen tegen elkander

ko*

BLADWYZER.

't75

komen ; terwyl de ruimte tulTchen deze
l'mien roodachtig-bmin gevuld is. De
koleur der foofen is helder-bruin , ald.
482.
Spanrups., (Je dikke ^ byzomkr Jchoone ^')
met 1 na zvilde Gehen-hoornen geiy-
kende haaken, en andere Pinnen op den
rug f benevens haare verandering tot
in een Nachtvlinder der derde Clajje,
I. 504. enz. Deze worde , in de maand
Juny, aan den Spaanfchen F/ierhom,
anders Lilat of Syringa genaamd, ge-
vonden. Haare voJlvomen lengte beloopt
iets meer , dan een duim. 1 let Lyf is
van achteren tamely k dik ; en de eenigzms
kleine Kop heeft eene blinkende bruine
koleur. De bovenvlakte van den Rug
is, ongeveer tot aan den zesden ring ,
hoog oranjegeel; en van die zelfde ko-
leur zyn ook de 2 grootfte pinnen , die
na vooren op den rug nevens elkander
liaan. Het overige gedeelte van 't lyf
heeft, meerendeels, eene uitgraauwen
roozen -koleur vermengde grondvervve.
Op de 2 grootfte oranje-geele pinnen
volgt een paar verheven witte knoppen ,
en alsdan ziet men 2 groote achterwaarts
gekromde haaken, die naby elkander
ftaan, oranje-geel van koleur zyn, en
iiic hoofde van 't fatfoen by de hoornen
van Geitcnbokken vergeleeken mogen
worden , fchoon ze op verre na zo hard
niet, en op 't gevoel veeleer gansch
week zyn, ald. «;o5. Achter deze (taan
weder 2 witte knoppen. De ondervlak-
te van het lyf is meeftal bruin, als me-
de de 3 paar fpitze Voorpioten \ maar
de 4 achterfle //o?«pe zyn iets helderer,
en de puntig toeloopende ftaartkhp is
donker geftreept. By de verandering
omfpint ze zich met een langwerpig ,
wydluftig en zeer teder net, en daarin
ligt ze tweevoudig te zamen gekromd ^

zo dat de Kop na boven (laat. Naa 4
dagen verandert ze in eene Pop , welke
zeer dik, van vooren (lomp is, en van
achteren fpits toeloopt. Het fpitze deel
is van achteren graauvv, en heeft ter wc-
derzyde een zwarten ftrecp, ald. 506.
Drie wecken daarna komt "er de yiinder
uit voort. Het grootlle gedeelte der
Vleugelen , is eenigzins bleek olyf groen;
doch hunne overige citraaden beftaan
in de oranje-geele vlakken in de hoeken
der Bovenvleugelen , de blceke roozen-
roode vlakken en Itreepen, en de brui-
ne linien en punten in alle 4 de vleuge-
len. De Sprieten zyn eenigzins veze-
lig. De Eieren zyn bleek-geel enplatr
rond, ald. 507.
Spanrups, (jlc dikke gras- groene en ivit'
geftreepte,") benevens haare verande-
ring in een Nachtvlinder der tiveede
Clasfe^ I. 487. enz. Deze voedt zich
niet alle kool- en moeskruiden. De
Eieren y waaruit deze foort van rupfen
voortkomen , zyn wel eenigzins geel-
achtig-groen ; maar , eigenlyk gelpro-
ken, meer wit, dan groen. Zy blin-
ken , en hebben eene halfronde verwulf-
de gedaante, welke van onderen, daar
ze vaft zitten , plat gedrukt is. Van bo-
ven in het midden hebben ze een kieiti
knopje, waarin veele voorentjes en rib-
betjes, die overdwars teder ingekor^'en
zyn, te zamenluopen. De groene ko-
leur is dezen Rupfen eigen van haare
geboorte af aan, en zy behouden dezel-
ve tot aan den tyd haarer veranderinge,
zo nochtans dat de eene altoos groener
is, dan de andere; \*ant zommige zyn
meer graauvv en bruinachtig, dan groen
ald. ^\>7. en aanm. Zy groejen zelden
langer, dan i^ duim. De Kop dezer
rupfe is zeer klein , geelachtig-groen van
koleur, en heeft ter wederzyde een

zware

37^

ALGEMEENE

zwart puntje, ald 488. De ganfche
/'«/■«^ is blinkend , gras -groen van koleur,
waarna eenige fmalle witte linien be-
Ipeurd worden. Ter wederzyde , bene-
vens den buik, ziet men nog 2 dierge-
lyke linien: ook is het ganfche Ly f al-
om met korte , tedere hairtjes dunnetjes
begroeid, welke uit veele kleine puntjes
te voorfchyn komen. De fpicze en
flompe Ponen hebbei dezelfde groene
koleur als het lyf. Deze Rups heeft 2
paar buikpooten en dus een pnar meer,
dan alle andere Spanrupien , ald. 489.
Volwadèn , en tot aan den tyd haarer
veranderinge gekomen zynde, befpint
ze 2ich in een teder , wit en doorzich-
tig fpinzel, het welk langwerpig- rond
van gedaante, en niet zeer ruim is, ver-
anderende reeds den volgenden dag in
eene Pop, welke zich, even naa het
afftroopen der rupfenhuid, met eene
fchoon groene koleur vertoont, maar
binnen weinig uuren zwartachtig bruin
wordt. Voor aan , ter plaatze van den
Kop, ftaat een rond knopje; de vleu-
gelfcheden ftrekken zich ver na beneden
over het onderlyf uit," en dit loopt al-
lengskens zeer fpits toe. Binnen 3 wec-
ken, bereikt de Flinder, onder deze
Poppe-maske verborgen, zyne rypheid
en behoorlyke geftalce. De buitenrand
van zyne 4 vleugelen is een weinig of
teder uitgefchulpr. De Ondervleugels
hebben een wit boordzel , en in het zel-
ve flaan zo veele zwarte vlakjes, als 'er
randjes te tellen zyn, ald. 490. De
overige grond , van dit wit boordzel af,
tot in het midden des vleugels, is bruin-
achtig-graauw, en van daar tot aan het
lid geelachtig-bruin. De grondverwe
van den boveiivleugel is roodachtig, en
heeft een recht koperachtigen glans.
Deszelfs overige ruimte ziet men , ;^hier

en daar, door gekronkelde en geboogen
dwarsünieii , in 5 of 6 verfcheide vak-
ken verdeeld; waar onder eenige met
graauvvachtige , nndere met donker-
bruine (Ireepen en vlakken, van aller*
hande figuur en grootte, vcrcierd zyn.
Het ^chterlyfï'i van gelyke koleur als
de Ondervleugels. Op ieder lid van 't
zelve ziet men een verheven hairigen
wrong, eenij;^ins donkerer van koleur.
De Puoten hebben hairige bovenfchen-
kels , en zyn bruinachtig graauw van ko-
leur. De Kop is met eene rei van klei-
ne vedïrtjes, op de wyze van eenPaau-
wen-Kop , voorzien , ald. 49 r. en
daarbenevens een paar blinkende, hel-
derbruine Oogen, met een zwart mid-
delpuntje. De Sprieten zyn geelachcig-
hruin, en hairvorraig. De Rug van
hst voorlyf'is met een groot bosje bruin-
achtige haircn vercierd. Voor na den
Kop toe is het voorlyf als met een brui-
nen halskraag, en deze met een fmal,
wit boordzel, omgeeven. De Zuiger
is tamelyk lang, ald. 492.
Spanritps, (de dikker groene,^ met den
rooden ruggejirecp , benevens h^are
verandering tot in een Nachivlinder
der derde Clajfey I. 500. enz. Deze
is in de maaiden I\]ai en Juny op de
Appeiboomen reed^ volwaiïen te vinden.
Haare lengte is i dtiim, en haare grond-
verwe gras-groen; van boven, midden
over den rug, loopt 'er, van den kop
tot aan den ftaart, eene fmalle, hoog-
roode flreep. De Kop , de 6 fpitze
voorpooten , en de 2 paar ftompe , wel-
ke achter aan zitten, hebben ecnerleie
grondverwe met het lyf. By haare ver-
anderinge bewindt ze zich, in een za-
mengetrokken blad, met een vvit fpin-
zei, en verandert in eene Pop. Het
voor lyf vAn deze is meeftal groenachtig,

en

BLADWYZER.

Ï77

en heeft een pnar donkere oogvlakjes ;
liec achtenitide is geelachtig rood-bruin.
Naa 14 dagen komt 'er de nachtvlinder
ut voort, ald. 500. Zowel de breede
als fmalle donker-graauwe dwarsftreepen ,
door de 4 vleugels loopende, zyn als
een zaag uitgetand; ftootende het don-
kere boordzel van dezelve alroos aan
eene heldere plaats van den grond , ald.
SOI.
SpanrtipSy (de dunne bruine ,") met witte
vlakken op den rug en aan de zyden ,
henevens haare verandering tot in een
NachtvHndtr der derde ClaJJ'e , III. 22.
enz. Dese is , in haare volkomen groot-
te, zelden meer, dan een duim lang.
In de maand Mai worde ze reeds vol*
waden gevonden, op de Linden, aan de
Slee-doornen , en op de Abeel- ofvvitce
Popelicrboomen , ald. 2,2. en aanm.
Maar onderfcheiden kenteken van andere
beftaat in a op den rug flaande vlakken,
die op den vierden en vyfden ring te
vinden zyn. De Kop is bruin-graauw ,
doch met eenige zwarte ftippen vercierd ;
van dcnzelven , tot aan het uiterfte ein-
de, loopt 'er, wederzyds, eene zwarte
linie, welke de bovenvlakte van de on-
derde affcheidc,* en deze vertoont zich
ils een breede, hieeke, bruin-roode zy-
de-ftreep. Eene dergclyke koleiir heb-
ben ook de vootlle kkiauwpooten , de
beide flompe aan 't einde van den buik ,
en èe Jlaartklep. De Rugls^ van ach-
teren af tot aan de grootlle roozenvor-
niige vlak , donker- graauwachiig-bruin
van kolcur, en het daarop volgende
gedeelte, tot aan den Kcp, meer rood-
bruin ; mnar over 't algemeen is deze
ganfche bovenvlakte^ met vtele lang-
werpige flippen of kleine flreepjes be-
zaaid, ald. 123. Ten tyde haarer ver-
anderinge n-aakt zy liefll aan bedekte

plaatzen , in hoeken , een hard , flyf en
doorzichtig Spinzel^ en wordt eene
Pop. Deze is blinkend bruin-rood van
koleur, en aan haar voorfle deel, in-
zonderheid van onderen, veel donkerer,
dan van achteren, en aan het uiterfte
einde met een ftaartpunt voorzien. De
hovetivleugels van den yiinder , daaniit
voortkomende , hebben eene bruin-
graauwe grondverwe, waarin zeer vecle
kleine, en ook eenige groote ftippen
gezien worden. In de Ondervleugels
hefpcurt men hetzelfde ; ald. 24. en
aanm. hoewel de koleur voor 'c oog
een weinig helderer zy. De buitenrand
zo wel van dezen , ,als van de anderen ,
is met donkerer franje bezoomd. De
Sprieten zyn vedervormig en oker-bruin,
ald. 25.
Spanrups , (^de dunne , met verfcheide
fchubacbtige vlakken en punten vorder-
de ,) benevens baar e verandering tot in
een Nachtvlinder der derde Claffe, I.
508. enz. Deze worde in de maand
Juny aan de Nagelbloem-plant gevon-
den , en haare lengte beloopt ruim een
duim. Haare grondverwe is witachtig
of helder-graauw ; door dezelve is, in
de lengte, een donkere ftreep getoo-
gen , en ter wedcrzyde van dien ftreep
ziet men nog eene biceke linie. Het
middellle gedeelte des lyfs is met 5
graauwe , hoekige, gefehubde dwars-
vlakken voorzien , en tuïïchen deze ftaan
even zo veele oranje-geele. De Kop is
in het midden verdeeld : de 6 voorfte
(pitze Pooten zyn bruin ; en de 4 achter-
fte flompe helder-graauw, ald. 50Ö. Zy
bekleedt zich, by haare verandering >
met een dun Spinzeh Naa 5 dagen lig-
gens verandert ze in eer e biu'nachtig-
geele P(p:, en raa 5 weeken komt de
Vlindtr daaniit te voorfchyn. Deze
Z heeft

1/8

ALGEMEENE

hsef: eene witaclitige grondverwa, die
zo wel in 't geebciuig bruine, als in 't
graauwe uidoopc. In dekeen wicachtigen
grond ontdekt men eene oncelbaare me-
nigte van zeer tedere, graauwe punten
en (lippen. Ook zyn 'er in de Boven-
vku^eki verfcheide dezer groote, hier
en diar, verllrojid te zien, doch in de
OTicrvkugekn ibat 'er in 't midden, na
het lid to3, maar een. Het ganfche
Lyf hw-eft dezelfde grond^'erweder Vleu-
gelen: aan den Kop zitten i zwarte Oo.
gen, en by dezelve een paar hairvornii-
ge Sprieten, ald. 509.
Spanrups , (ds geelach'Ag-groene O der
Prut nebooimn , met den donkeren rug-
geftreepy henevens haare vsrandering
tot in een Nachtvlinder d^r derdi Clas-
fe, \. 498. enz. Deze wordt in Juny
of ƒ://}» ge b o oren, groeit zeer lang iaa.n ,
wordt in Siptem'jer , op de bladeren der
Pruimebooman , in haare volkomen groot-
te gevonden , en is zelden boven f d lim
lang. Haare KoJ> is rond en gansch
groen. Het ganfche Lyf is meer geel,
dan groen van grand /er Are; en mi J den
over den Aw^ loopt eene tede^-e, don-
kere linie. Van ach:eren heeft ze maar
2 ftoinpe Pooten, van dezelfde grond-
vervve als het lyf; maar de 6 fpitze
Foorpooten zyn groen, ald. 498. By
haare verandering in September of Oc-
tober kruipt ze in de fchieuren der boom-
fchorfe, of ook onder de bladeren op
den grond, bekleedenie zich aldaar met
een wit en doorzichtig Spinzsl. Binnen
ettelyke dagen verandert zy in eene Pop^
welke zich ia het eerll vanvoorengro^n,
en van achteren geelachcig-rood ver-
toont; maar welke koleuren wel haaft
donkerer worden. Zy is met een teder
ftiartpnnc voorzien. Deze Pop blyft,
gemeenlyk, den winter door, coc in 'c

aanflaande voorjair \\g%tn , en in Juni
komc 'er de Nachtdinkr uit v.ort.
Deszeifs grond/erwe is meeftti j^eel
bruinachtig-wit. De Bovenvlatgeh iyn,
aan den buitenrand, h.-lder-graau v be-
zoomd , en in deszeifs voorlle gedeelte
ziet men veele donkere punten. Aan
den voorllen rand wordt men eene groo-
te dmkcr graauwe vlak g-^wur, en na
het lid toe (l:ian eenige heldere vlakken
nevens elkander , aciter welken nog
eenige bleekeen teieredwirstreepjes te
zien zyn , ald. 499. De Ond-^rolsugels
zyn byna eveneens ove-dwarj geilreepr,
en getekend. De Kip is bruin,* da
Sprieten zyn, aan beide de gellachten,
hairvormig; en op het ^c/z/^/'/y/ vertoo*
nen zich nog eenige dwarsilrtepjes of
vlakjes, ald. 500.
Spanrups, i^aegraautvachiig "jüitte,') met
den gselen buik en z'S) irte vlakke i op
den rug, b^njvens haare verandering
tot in een Nacbtvlindir der derde Clas-
fe, I. 476 enz. D.' Eiertjes, waar-
uit deze foort van rupfin voori-koiTien ,
zyn ovaiUrond, in het begin bhnkend
ftroo-geel , doch veranderen in eene
graauw-geele koleur. De Vlinder legt
deze Eieren (meerenJeels in Augwius,")
8, 12, 16, meer of minder, tuic'ien
de ribben der onderzyde van de Steek-
of St. Jan^-bezien-bladeren , doch nooit
aan den (lam of takken zelve. Naa 1 2
of 14 dagen, gemeenlyk in het begin
van September, komen de rupsjes, ter
grootte van eene Imie, te voovfchyn ,
en zyn donker'i?;raauw , en tuflchen de
ringen iets geelachtig-graauw ; maar
hebben reeds een zwarten Kop , en der-
gelyke gevlakte Po 3/^«, ald. 476. awim.
Naa 12 dagen vervellen ze voordeeerlte
mial, en voorts naa 12 dagen andermial,
waarop ze de winterkwartieren zoeken ,

of

B L A D VV Y Z E II.

^79

of onder het afgevallen loof, of in de
fcbeurc-n en fpleeten der (lammen en
takken, alwaar ze blyven, tot dat het
voorjaar haar weder nieuwe fpys ver-
fchoffe. r*Jaa dien tyd vervellen ze nog
2 maal, ald. 477. ^ar/m. Haare leng-
te kan , in den volwafien üaat , naauw-
lyks i| duim uitmaaken. De grondver-
we dezer rupfe is uitachtig. Over den
ganfchen R»g, in de lengte , loopt 'er
eene rei ongelyk van elkander flaande
zwarte vlakken. De ganfche Buik is
faffraan-geel , en in deze koleiir ziet men,
ter wederzyde van het /yf, een regel
zwarte punten van ongclyke grootte:
ook is het lyf met weinige, zeer tedere
zwarte hairtjcs bezet. De 6 fpitze
Foorpoüten zyn zwart. Het laatfle paar
Poolen, benevens de Najchuivers , zyn
van gelyke geele koleur, als de buik ,
ald. 477. Ten tyde der verancieringe
maakt ze zich aan een blad. Ham of
wand, met haar achterfle lid, dooreeni-
ge draaden, vast, weeft dan een zeer
wydluftig wit Spinzel om zich heen, en
wordt eene Pop , welke eerlt volkomen
blinkendgeel is, als of ze verlakt ware;
maar kort daarna donkercr wordt, ald.
4.78. en aai.m. Naa omtrent 3 weeken,
nanr mante dat het Weer kouder of war-
mer is, komt 'er de Vlinder uit te voor-
fchyn. De grondverwe van deszelfs
bovcnvletigelen iswit,en daarin zyn veele
zwane vlakken en geele fireepen te zien.
De grond des Ondervleugeh is insgelyks
wir, doch een weinig- graauwachtiger ,
dan die der boven vleugelen. De buiten-
rand is ook met zwarte, doch eenitizins
bleeker vlakken , bczoomd ; van welke
vlakken men ook eenige, hier en daar,
in den vleugel verrtrooid ziet , ald. 479.
De Kop is zwart-bruin, gelyk ook de
hairvormige Sprieten zyn. Het gnnfche

Voor- en Achterl'^f is faffraan geel , en
over den rug met zwarte vlakken ver-
cierd, zo dat 'er cp het voorlyf 2, en
op het achterlyf 6 of 7 gf teld worden.
De 6 Pooten zyn kort aan 't lyf geelach-
tig, en voor 't overige zwart, ö/</. 480.
Spanrups , (de groote bruinachtig-graau-
w^,) viet den platten Kop, benevens
haare verandering tot in een Piacbt-
vlinder der derde ClaJJè, I. 501. erz.
Deze wordt op de Peereboomen gevon-
den in de maand Mat, ald. 501. en
haare volle lengte maakt volkomen 2
duimen uit. De Kop is van vooren
gansch vlak en plat, vertoonende een
driehoek, in wiens onderfte gedeelte de
bek Haat. Het Lyf is vol rimpels en
vouwen. Door de vermenging van het
graauwe, bruine en oker geele, ver-
toont deze Rups de koleur van een dor
takje. Boven over den Kop is een don-
kere dwarsftreep, en ter wederzyde zyn
een paar golvende dwarsftreepen naar de
lengte , door de 3 eerfle ringen , getoo-
gen. Op alle de volgende ringen wordt
men eenige kleine verheve puntjes ge-
waar, welke deels helder, deels donker
van koleur zyn. De middelde ring heeft,
op ieder zyde , in een helderen ofgraau-
wen gror.d, een donkcr-bruinen dwars-
ftreep , die in de lengte uitloopt; en
dergelyke zyn ook op den Nafchuiver of
laatften ring te zien. Het achterfle paar
breede, en het volgende paar ftompe
Pooten hebben, zo wel als de 3 paar
fpitze, eenerleie koleur met het lyf, 0/^.
502. By haare verandering maakt zy,
onder de beknaagde bladeren, eev Spin-
zel om zich heen , enxerandcrt, binnen
8 dagen, in eene Pop, vi'mr achierlyf
fchoon blinkend, bruin-rood \an koleur
is, doch het ïocrA/donkerer, en meer
zwart-bruin, het laatlte lid met een flaarc-
Z 3 puni

ïo$

ALGEMEENE

punt voorzien zynde. Naa 14 dagen
komt 'er de Flinder uit ter waereld.
Deszelfs grondverwe is leder- of llroo-
geel. In het midden der Ondervktigels
ziet men een overdwars getoogen don-
keren ftreep, en in het gedeelte, van
dezen ftreep , dat zich tot aan het lid
uicftrekt, een teder ftip of punt. De
Bovenvleugds hebben, in het midden,
een breeden rtreep of vlak , die bleek-
rood, en aan beide de einden donker
bezoomd is ,* in het midden na den voor-
ften rard laat zich insgelyks een donker
punt of vlak je zien. De boven en oncisr-
vleugels hebben , aan den buitenrand ,
een donkerer zoom of boordzcl , dan de
grondverwe zelve is. Het hairig Foor-
lyf is donkerer, en fchooner van koleur,
dan de vleugels, inzonderheid na den
Kop toe ; doch h^t onderlyfis eenkoleu-
rig met de vleugelen. Diezelfde koleur
hebben ook de Sprieten , welke min («f
meer vezelig of vedervormig zyn , ald.
503. De Zuiger is aan dezen Vlinder
raauwlyks te zien, en de Pooten zyn ,
in koleur , van het onderlyf niet te on-
derfcheiden, ald. 504.
Spanrups, (^de groote, bt' uitte en donker
gejireeptc ,) benevens haare verande-
ring tot in een Nachtvlinder der derde
Clajfe, I. 492. enz. Deze /?«//;j wordt
op de Wilgen- Vlier- Kvvecs- Peer- Ap-
pel- en Lindeboomen , als mede op hec
kruidje, hoc langer hoe liever, enz. ge-
vonden, ald. 493, aanm. De Eieren.,
waaruit deze foort van rupfen voortkomt,
zyn langwerpig-rond , in het begin hel-
der.geel, naderhand hoog Orarje-geel,
en eindelyk graauwachtig-bruin , zynde
zy met donkere ftreepjes in de groetjes,
tulTchen de ribbetjes , getekend. De
jonge rupsjes zynnaauvvlyks alinienlang,
tamelyk rank van lyf , en deels zwart-

achtig, deels bleek-bruin. Zy verwis-
felen ten minden 4 of 5 maal van huid,
en haare grootfte lengte is 4 Rhynland-
fche duimen. De Kop is meer plat en
breed, danhoogrond. Het Z-j/ beftaat,
gelyk dat van alle Rupfen , in 1 2 leden,
494. aanm. Naa de 3 eerfte leden of
ringen volgen de 6 fpitze voorpooten.
In het midden van 't lyf\s deze Rups,
op het einde van den 6den ring, vve-
derzyds , benevens den rug , met merke-
lyke hoekige deeltjes van knobbels voor-
zien. De ^de ring is de dikfte van al-
len, en van onderen met 2 ftompetei^-
of onder pem.ifigs-pooien voorzien. On-
der den \Q.den ring van 't einde bevin-
den zich de beide ftompe, en van ach-
teren in 3 ("pitzen verdeelde Nafchuivers,
De koleuren de er Rup'e zyn zeer ver-
fcheide; men vindt ze nu donker dan
helder-bruin; r,u roodachdg- aar. geel-
achtif;-bruin; ook wel garsch graauw
van koleur. Haar ganfche lyf is, in de
lengte, met veele teder", donkere en
golvende ftrefpen en linien vcrcierd, en
heefc aan ieder zyde van hec lyf een hel-
der wron<rachtiiï boordzel , waarin de 1 8
naauw zichtbaare Ademgatcn te vinden
zyn, Zy is gewoon, onder de rakicen
der boomen een neerhangend, en met
geknaagde bladeren doormengd, wyd-
luftig, èooxz\c\ï\.\g garen-zakje om zich
heen te weeven , waarin ze na 3 of 4
dagen de rupfenhuiJ afflrookc , en in
eene Pop verandert. In dit zakje blyft
de Pop, met het voorlle deel omhoog, 3
k 4 weeken hangt n , naa verloop van
welken tyd de Flinder daaruit te voor-
fchyn komt, ald. 459. aanm. Deze
is in het algemeen bleek-zwavelgeel ,
van koleur, maar aan de buitenkanten
der Vleugelen en aan het voorlyf iets
hoog-geeïer. De Ondervleugels zyn ,

in

BLADWYZER.

i8i

in liet midden, aan den buitenkant, met
een aardig uitgerond en uitlleekend hoek-
punt voorzien, in wiens breedfte deel
zich een paar gekromde zwarte vlakken
bevindt. Door iedev l/ovenvleugelloo-
pen 2 tedeie bleek-bruine ftreepen over*
dwars, en hy is met veele graauwe ,
korte en fyne dwarsftreepjes befprepkeld.
De Kop is boven de ^sprieten helder-
bruin ; de hairvurmige Sprialen zyn geel ,
en zonder vezelen; de Zuiger is bruin;
de Qogen zyn zwart , ald 497. en aanm.
en de 6 Pooten hebben eene bleek-gee-
le koleur, ald. 498.
Sp.mrups , t^de kkine ranke en gefcbub-
ch ^ benetens haare verai.deringineen
JS'aci'itvlindcr der derde Clajfe , 1. 5 1 2.
enz. De.'.e woidt, in de maand Jtmy,
aan de Syrirga met witte bloemen, uan
de Eiken- tn Boekeboomen g vonden,
bereikt de lengte vun omtrent » -luim, en
en zomryds reeer, H.uire Kop is d. in-
kt, r brui' ; maar liet Lyf, dat doo- gaan-
de even dik is, heeff tene Iciiu'.nc geel-
bruine grondverwe ; waarin 3 of 4 (pits
tocloopepde zwarte fchubiben-llrccpen te
zien zyn; naart dezelve loopt een hel-
dere ftreep , en ze maaken dus te zamen
fpitze winkclhoeken uit, ald. 51.:. Na
den hals toe ziet men eene gi oote zwart-
bruine vlak fchuins rondom liet lyf, en
van hier af loopt 'er , midden door het
overige deel van den Rug , een bruine
ftreep, die tot aan den Kop reikt,* ne-
vens welken zich, ter wederzyde, nog
eene andere donkere linie vertoont. De
tyd der verandcringe gebooren zynde,
wikkelt ze, door middel van ettelyke
draaden, eenige bladeren te zamen, en
neemt tufTchen dezelve wc! haail de ge-
daante der Poppe aan. Deze is geel-
bruin van koleur, en in ilede van een
ftaartpunt ziet men, op haar achterfle

lid , veele kleine buigzaame hoogzels of
verhevenheden. Naa 3 wecken konic
daaruit de Vlinder ter waereld. Deszelfs
grondverwe is groen. De beide Onder-
vleugels zyn meer hoekig, dan rond;
doch alle 4 de vleugels hebhen alom een
even breeden witten zoom, die in het
midden met een regel donkere punten
vercierd is; en zo zyn 'er ook 2 witte
dwarslinien door het midden der vleuge-
len getoogcn, die evenredig met elkan-
der loopen. Het Foorlyf heeft dezelfde
groene koleur der vleugelen ; doch de
leden van 't Acbterhjf, de 6 Pooten en
de Sprieten zyn meer bruinachtig , ald.
513. en aanm

SpanrupSf (ae ranke, zwart-bruine ,')
b~vevem haare verandering tot in een
PJacbivlinder^ behoorende tot d; der ds
Clasfe, I. 470. enz. Deze Ri.ps houdt
zich meellal aan de Kerfe , Peere- , Ap-
pel , en Pri.i neboomen op , en bedient
zich van derzelver groene bladeren tot
fpyze, ald. 471. De Eieren, waaruit
dtze foort van rupfen voortkomt, zyn
groenachtig- bruin van koleur, en lang-
werpig rond van gedaante. De Rups
haare volkomen grootte bereikt hebben-
de, is ongeveer aj duim lang. Haar
Lyf is zeer rank , en bruin^chtig-zwart-
graauw van koleur. De Kop is lang-
werpig-rond , en in het midden eenig*
zins verdeeld: voor aan den bruinen bek
ziet men ook een paar vrectpunten Het
voorfle van den hals , of de eerfte ring ,
is rondom met eene rei wicachtig-geele
puntjes vercierd , niet ongcljk aan een
paerelfnocr. Aan de 3 ecrfle ringen zit-
ten de 3 paar fpitze Foor pooten of
klaauwtjes. Boven op den Rug ziet
men 3 korte, fcherpe, overdwars Iban»
de uitwasfen of hoeken, die op den rug
wel bruin zyn , maar rcr wederzyde

Z 3 zich

l02

ALGEMEENE

zich echter oker .geel vertoonen. Onder
den eerften dezer uitwafTen Ibat, op ie-
der zyde, een geel rond puntje, onder
den middelden a zodanige puntjes onder
elkander, en aan den derden uitwas,
m:iar wat verder na achteren , recht on-
der het eerde paar der (lompe buikpoo*
ten, wordt men weder een geel puntje
gewaar. Van hier to: aan de kort daarop
volgende achterpooten of nafchuivers ,
loopt een oker-geele flreep in de lengte
langs het onderlyf. Gansch achter aan
op den rug ziet men een byzonder paar,
naby elkander fiaande, fpitze uitfleek-
zeis, en eindelyk , boven denllaartklep,
nog een paar, die iets langer zyn, wel-
ke zich fchuins achterwaarts flrekken,
ald. 479. Wanneer deze Rups den tyd
haarer veranderinge bcfpeurt ; dan ver-
vaardigt zy, in een verborgen hoek,
eene behuizing, die van lange draaden
te zamen gelïeld, maar wydluftig ge-
vlochten en doorzichtig is ; en naa het
afflrooken van de huid , vertoont zich
eene aardige blaauw-groenachtig-wicie
Pop, welke rank is, ald. 473. wierie-
den van het achterlyf in een bleek-bruin-
ac!itig ftaartpunt eindigen. 'Er verloo-
pen byna 6 volle weeken , eer de Vlin-
der uitkomt ; maar is de Pop een fpade-
ling, dan blyft ze den winter over lig-
gen. De grondverwe des pnnfchen
Vlinders is okergeel; doch de Vhugels
zyn cierlyk gefchakeerd, en met kleine
bruine vlakjes en fpikkels befprenkeld.
Zo wel de Boven- als Otidervlmgeh
zyn, aan den buitenrand, cierlyk uitge-
tand; en deze gorfche rand is niet al-
leen met een rood-bruinachtig-gccl boord-
zel bezoomd , maar ook het einde van
ieder tand is bruin gevuld. De meefte
dezer bruine vlakjes zyn zeer bleek , doch
dwars door den bovenvleugel loopt een

rei , en nader na het lid toe nog ver-
fcheide reien van vlakjes, die gansch
donker bruin zyn. De Ondervleugel
heeft veele bleeke , mnar geene donkere
vlakjes , en beide de vleugels zyn omtrent
het lid wat hairig , ald. 474. De Kop
zo wel, als de beide baardjpitzen en
de halskraag f hebben eene dergelyke
donkergeele koleur, als die, waarmede
de vleugels bezoomd zyn. De Oogen
en Sprieten zyn wiiachtig; aan het dik-
ke en hairige Voorlyf, dat op den rug
citroen-geel is, zitten van onderen 6
Pooten , welker bovenfchenkels groenach-
tig-gnauw, en de overige leden geel-
achtig zyn. Het hairige, ronde en dik-
ke Achterlyf is rondom alle de ringen
met fmalle reepjes bezoomd , ald. 4-5.
SpanrupSi (de rood-bruine ^ hehoorende
tot de derde Clasfe der Nachtvlin-
ders, benevens haar e verandering in
een wyfjes-vHnder zonder vleugelen ,
III. 80. DczQ wordt, in Juny , reeds
volwaflèn gevonden op de Kerfeboo-
men en Linden, en ook menigmaal op
den zwarten en witten doomftruik ,
dienende de bladeren van alle dezege-
waflèn haar ter fpyze. Haare grond
is bruin-rood, en heeft aan ieder zyde
een zwavel-geelen flreep , waario zo
veele rood-bruine, uit flippen beflaan-
de, flreepjes gezien worden, als 'er
ringen of leden zyn, door welke de
geele flreep heen loopt. Boven op
den Rug ziet men, tusfchen ieder plooi
der ringen, een graauwen dwarsftreep,
doch de hairvormige Kop , de Na .
fchuivers^ en de beide daar naaft zit-
tende Pooten , zyn helderer rood , dan
de grondverwe des lyfs; dat insgelyks
plaats heeft aan de 3 eerfle ringen
naafl den Kop, en de daar onder ftaan*
de 3 paar voorpooten. Haare grootfte

leng-

BLADWYZER.

«83

lengte is een en een vierde du'm. Ten
tyde der veranderinge vervaardig: ?.y in
de aarde een ruim verblyf, ald. 80. dat
ZJ met eenige draaden omlpinc; wiarop
ze, naa verloop van 8 dai^en, in cene
Pnp veranderc, die rood-bruin vun ko-
leur is, van achteren fpics cocioopt, en
in een Ibiaripunt eindige. De wyfjes-
vlinder f daaruic voorkomende heel teen
van voeren en van achteren fpits toeloo-
pcnd, en in het midden wat dikker Ly f,
't welk Oker-geel, en op alle ringen met
groote en kleine zwarte vlakken be/,et
is. Even dit, ten aanzien der koleure
en der vlakken, ontdekt men aan de 6
Pooien , die voor het overige , gelyk de
pootcn der fpinnen, zeer lang en dun
zyn. De Kop is aan dit Infeift een
der kleinfte deelen ; de Oogen zyn
zwnrt; en de okergeele Sprieten zyn
Êvvart befprenkeld, ald. 81. De be-
Ichryving van het Mannetje, zie by
SpanrupSy van V gevleugelde Man-
fietje., enz.
Spanrups, (^defchoone^ groeie , Ireedly-
vige,') met den byzonderen Kop ^ he-
nevens haare verandering tot in een
JSachtvlinder der derde Claffe^V ^\o.
enz. Deze wordt , in de maand Juny,
op de gemeene Brem gevonden. By
haare volkomen grootte beloopt haare
lengte niet veel meer, dan een duim.
Het ganfche Lyf is, overal, met eene
menigte van verheve witte puntjes be-
zaaid, over haaren Rug ziet men een
donkere linie loopcn, en ter wederzy-
de van dezelve vertoonen zich nog 2
andere , die veel tederer en helder
geelachtig-groen zyn. Voor 'c overige
heeft zy, zo wel aan de boven- als on-
dervlakte, eene fchoone geel-groene
grondverwe. De Kop vertoont zich
van vooren, als in 2 fcherpe fpitzen

verdeeld, a!d. 510, Door middel van
ee.iige witte draaden fpint zy zich in ,
met een dun weefzel , en verandert in
eene bleeke en gecl-groenachtige Pop,
wier voorde deelen vun het lyf, of de
vleugelfcheden , gecler zyn , dan de ach-
terile leden; en overal is zy met klei-
ne punten befprenkeld. Naa 3 wec-
ken komt 'er de Hinder uit te voor-
fchyn, wiens lyf, benevens de vleit'
gels, eene bleek 'blaauwachtig- groene
grondverwe hebben. Deze vleugels
zyn aan den buitenrand met een iets
helderer boordzel, dan de grondverwe,
bezoomd, en niet verre van daar ziet
men een witten ftreep, die zo breed
is als het boordzel , en overdwars door
de vleugelen loopt, ald. 511. Achter
dezen is eene iets donkerer , doch
bleeke gevlamde, dwarslinie door de
boveiivleugels getoogen. De 2 Sprie-
ten zyn hairvormig, en het echter lyf
is tamelyk dik, ald. 512,
Spanrups, (di,") van "'t gevleugelde Man-
netje ^ wiens IVyfje vooraf befchrceven
is by Spanrups ,\jle rooi bruine ^ be-
bo'irende tot de derde Clasfe dsr
Nachtvlinders, III. 211. Deszelfs
bovenvleugels hebben eene oker-geelc
grondverwe , en zyn , behalven met vee-
Ie kleine l^lippen, ook met eenige bree-
de, donkerbruine vlakken en flreepen
vercierd. De ondervleugels daarente-
gen zyn bleek okergeel, en met veel
meer helder-graauwe, tedere ftipjes be-
fprenkeld; doch aan den buitenrand
hebben zy eene geele bczooming, Hec
/Ichterlyf is eenigzins helder-geel van
koleur; ald. 212. en ieder Ui of rirg
pronkt met zwarte langwerpige flip-
pen: maar het voorlyf is iets geeler.
De Kop is nog helderer van koleur,
en heeft 2 vedciyortnige Sprieten , ald.

213.

1 $4

ALGEMEENE

1 1 3. Naa de paaring van het Mannetje
mee 't VVyfje legt dit zyne Eieren in de
maand Otïoher , welke langwerpig rond,
en, als de hoender-eieren , aan het eene
einde fpitzer zyn,_dan aan het andere ,
ald. 211. aanm.
Spanrups, (^de witachtigbtuine , gewa-
terde, grocte,') die met [pilzen en
knopjes bezet is, of ds gemeenlyk zo
genoemde Roos van Jericho , benevens
baare verandering tot in een Nacbt-
^clbider der derde Clajje, III. 20. enz.
Deze, haaren volkomen wasdom bereikt
hebbende, is bykans anderhalven duim
lang, wordende op de roozen van Je-
richo gevonden , ald. '20. Op haar
laatlle lid ziet men , van boven , 2 fpit-
zen nevens elkander uitdeeken, en op
, het vierde , van achteren afgerekend ,
ftaat nog een paar andere. Deze fpit-
zen zyn boven aan witachtig, en voor
het overige donker-bruin. De leden,
tuïïchen deze 2 paar fpitzen, zyn v?,n
boven met knopjes bezet; en op de
overige leden befpeurt men ook dierge»
Jyke knopjes, doch niet verder gaande»
dan tot den ^den ring van den Kop af-
gerekend, op welken ring die 2 knop-
pen het grootfle zyn. De koleur dezer
rupfe is over het algemeen helder-bruin,
hoewel de bovenvlakte donkerer zy ,
dan de onderde , en de beide zyden. Ten
tyde der veranderinge fpint zy de blade-
ren van haar voorgaande voeder met wit-
te draaden te zamen, en naa 5 dagen is
ze reeds in eene Pop veranderd. Het
voorlyf , borflftuk en de vleugelfchcden
van deze zyn blinkend zwart bruin , aid.
21. doch het rood -bruine Achterlyf is
nog glanziger, en tuiïchen des?clfs le-
den ziet men ecnige geelachtigroode
ftreepjes. Naa 25 dagen komt 'er de
Vlinder uit voorr. Deszelfs grondver-

we is over het geheel bleek- of okergeel
van koleur; doch de buitenrand der 4
vleugelen heeft eene breede bruinachtig-
graauwe bezooming, welke in de on-
dervleugelen geheel doorgaat, maar in
de boven\'ieugelen vooraan verdeeld is ,
en verdwynt, eer dat ze nog aan den
voorden rand komt. Elke Vleugel is
met 6 okergeele tandige vlakken ver-
cipri De koleur dezer vlakken is hel-
derer, dan die van den middelgrond , en
aan den voorden rand der bovenvleuge-
len vertoont zich die koleur insgelykstot
in het midden. Het kleine Voorlyf'K^
benevens de Kop , ook geel ; en aan den
Kop zit een paar tedere hairvormige
Sprieten , 'waarnevens men aan de zyden
2 bruine Oogen gewaar wordt, D 2 Zui-
ger is tamelyk lang. Het AchterlyJ
heeft dezelfde bleek-okergeele grond-
verwe der Vleugelen, ald. 22.
Sparfii-kevertje, (^h:t bontgevlakte ,") be-
nevens zynen worm en deszelfs veran-
dering, IL 137. eni'. De lVorm,wa^r-
uit dit Kevertje voortkomt , wordt in
July en Augufttis, zomtyds ook nog
laater, aan de reeds gefchoocen Sparde
gevonden. Volwasfen zynde is hy ruim
een derde van een duim lang, en van
eene groenachtig-graauwe , of bleeke
olyf-koleur. Zyne kleine roode Kop
heeft van vooren eene platte vlakte ,
welke met een zwart ftreepje omgeeven
is. Hy heeft 6 korte klaauwpootcn ^
en 2 bykans onzichtbaare nafcbuivers.
Wanneer hy ter veranderinge wil over-
gaan , kruipt hy in de aarde, en veran-
dert aldaar, binnen korten tyd, in eene
ftroo-geele Pop, welke van achteren
fpits toeloopt, en aan welke men, ter
wederzyde van den Kop , 2 zwarte pun-
tjes ziet. Naa verloop van 3 of 4 wee-
ken komt uit de Poppefchaal bet Ke-

vcrtj*

B L A D VV Y Z E R.

I8S

vertje te voorfchyn. Deszclfs luf en
de l^kugeldekzels i.ebben ceiie jjroen-
blinkende grondverwe , wanrin 6 witte
vlaVjes gezien worden , derwyze, dat
'er op ieder zyde drie liaan. Wctburft-
Jiuk, en het onder de vleugeldek/.Js
uitfteekcnde acbterlyf zyn rood, ald.
1 37. De iets lange en dunne Sprieten ,
benevens de 6 tedere pootjes, zyn
zware. Het Wyfje legt zyne bevruchte
Eiertjes, die kogelvormig van gedaante
zyn, aan hetSparfie-gewas, uic welken,
naa weinig dagen , de kleine wormen
wederom voortkomen, a'.d. 138.

Spiegclpunten , zie ^demhaaling.

Spiegel-rups , (de kleiner ,) zonder fiaart
benevens baare verandering tot in een
ISacbtvlinder der eerjie Clajfe , 1. 151.
enz. Deze wordt, 'mjuly en Augus-
tus, aan het kruid Gi^//;'«w, of de groo-
te foort van onzer Lieve Vrouvve-Bcdde-
ftroo met witte bloemen , en den Wederik
gevonden, ald. 151. 152. annm. en
l/oorhericbt *. 5. De allergrootfle
foort, wordt zelden boven de Sg duim
lang. Zy is nooit met zodanig een Oaar-
tje of hoorntje voorzien, als men aan
de groote foort doorgaans bevindt; zy
heeft, betreffende de eigenfchappen ,
behalve de groote en het hoomtje, al-
les gemeen met de groote Wynftokriips.
Zie aldaar. De koleur der Poppe is
een weinig anders, dan de koleuren der
Poppe uit gemelde Wynftokrups , ald.
152. Haar voorfte deel is volkomen
zwart, en het achtcrfte donker-bruin.
De Vlinder komt eerfl in het voorjaar
daaruit te voorfchyn. Deze heeft knods-
vormige witte Sprieten, groene Oogen,
fm:i\]e yieugclSf witte Poolen, en een
fpits toeloopend Acbterlyf. In den bo-
venvleugel ziet men aan den uitgercn-
den buitenraf.d een brecden dofroozen-

roodcn flreep, die aan den binnenkant
uitgepunt, en aan den buitenkant iets
rooder geboord is. De voorde rand is
met een paar helder roo2en rcode vlak-
ken vercierd. Dwars door den vleugel
in het midden loopt een paar tedere don-
kere linien, welker tufichenruimte wel
olyf-groen, muar iets bruiner, dan de
overige grond is. De Ondet vleugels
zyn aan den buitenrand, die insgelyks
uitgerend is , bleek roozen-rood geboord ;
daarop volgt een donker-roode dwars-
fireep. Het overige is olyfkoKurig,
maar vak na het lid toe geheel in 't don-
kere. De 4 laatfle leden van het Acb-
terlyf, mitsgaders de beide zyden van
den buik, (in welke laatden meneenige
witte vlakjes befpeurt,) en ook het voor-
de lid van 't lyf , zyn hoog roozen-rood ,
ald. 153. Het Foor/yf heeft een met
rood bezoomden halskraag, die in het
midden verdeeld is. De olyf-groene
dwarsftreep in den bovenvleugel van het
mannetje is iets donkerer, en de grond-
verwe van de ovdervleugels insgelyks
wat zwartachtiger , dan by het Wyfje ,
ald. 154.

Spinnen, (alle) behooren tot dielnfedlen,
welke geene vleugeU hebben ; de geftal-
te, waarin zy uit het Ei voortkomen,
altoos behouden, zonder ooit daarom-
trent te veranderen ; die uit haar achter-
lyf een draad konnen fpinnen, waarme-
de zy gedeeltelyk allerhande weefzels
maaken; en boven dien ook nog 8 poo-
len hebben , welke allen hunne inleding
hebben aan 't vcoille deel vrn 't lyf, of
aan het borllduk. Ten aanzien van hun
gevvoonlyk verblyf, konnen ze in land-
en ixjaterfpinren verdeeld wc rden , lil.
138. Haar Lyf is u> 1 2 deelen te zamen»
* gelUld, te weeren het vccriyf, dat men
ook het lorfljluk zcu kennen noemen,

Aa tn

m

ALGEMEENE

en het achterlyf^ dat de buik is. De
Mannetjeszyn aan hun rank er\ dun achter*
lyf, zeer licht van de fFyfjes te onder-
fcheiden; doch de niannelyke Spinnen
krygt men niec zo veel te zien als de
vrou'velyke, IV. tgi.aanm. Aan het
einde van haar Spinzel vervaardigen
zy nog eene kieine Celle ^ waarin ze
zich, by den nachc of windig weer, of
als het regent, begeeven. Daarentegen
zyn 'er ook onder de Spinnen, die een
radvormig net maaken, eenige foorten,
die alleen by nacht in het zelve ziccen ,
en op haaren roof lo2ren ; maar zich by
den dag in haare Cellen begeeven. Zelfs
beeft men eene fjorc van Kruisfpinnen ,
die, buiten haar net, van boven, onder
een verdek, een hinderlaag bouwen ,
waarin ze zitten te loeren op de Mug-
gen, die het ongeluk hebben, van in
haarnet te vallen, IV. 193 aanm. By-
na de meelle Spinnen hebben , van haar
uitkomen uit het Ei af, tot op haare
volkomen en ter voortplantinge van haar
geflacht vereischte grootte, een tyd van
meer dan een jaar noodig. Alle bekende
foorten van Spinnen teelen haar gellacht
door Eieren voort. Deze Eieren der
meefte foorten van Spinnen zyn kogel-
rond; hebben meer eene weeke door-
zichtige huid, dan eene harde fchaal;
en de koleur is , naar de onderfcheidcne
foorcen, verfchillend : eenige zyn wit;
andere geel, weer andere groenachtig,
roodachtig, helder blaauwachtig, en ook
nog wel anders gekoleurd. Van eenige
Spinnen worden de Eieren reeds in 't
begin van 'c voorjaar , van anderen nog
voor het einde van 't zelve , en wederom
van anderen in den zomer, of in den
herffl gelegd. Uit de eerfte komen de
ionge Spinnen, gemeen'yk, nog in dat
jaar, waarin de Eieren gelegd zyn , in

de zomermaanden te voorfchyn; doch
de laufte blyven meerendeels den winter
door liggen , en de daarin zynde jonge
Spinnen worden eeril ia het volgende
voorjaar gcbooren. De Spinnen vervel-
len menigmaal, eer zy haare voile groot*
te bereikt hebben, ald. 194 aanm,
leggende, van alle haare uitwendige
deelen, de geheele huid af, waarvan
zelfs de hoornagtige vangtangen niet uit-
gezonderd zyn. Én haare koleur is,naa
de afgelegde vervelling, niet alcyd zo,
als voor dezelve ; dikwyls oiidcrgaat zy
zeer veel verandering, ald. 19 >. aanm.

Spinnen , QclafTen der ,) zie CUiff-n d'.r
Spinnen^ en Claffen der Landfpinnen.

Spinnejieenen t geeft men dien naam, om
dat men 'er afdrukzels van Spinnen op
meende te vinden, III. 515. Ook heefc
hunne geltake eenige overeenkomll met
die der Spinnen, als 'er de kop e- poo-
ien afgetrokken zyn. WallsriüS noemt
ze Ajiroitas , en zegt , dat men die foorc
van ileeneii Spin::e;henm noemt, om
dat ze met hunne (Icrren , even als de
Spinnen op den buik, vlakkig zyn. Ze
worden ook Arachnit^s of Arachneo-
/i^tó genoemd, en zyn werklyiv fteenen.
Eenvoudige raeafchen gelno'en , dat
dezelve ontdaan, uit het opduiren eener
Kriiisfpinne, die men 7 jaaren lang be-
waart; en meenen, dat die nufrig en
dienftig zouden zyn tegen heczoi^cnaain-
de vergif der Spinnen, IV, <xoo. 20 r.

Spriiten , de Heer Dr. Sulzer is van ge-
dachten, dat mogelyk de Spriiten of
zo genoemde Voelhoornen , h«t zelfde
by de Infcclen verrichten , het geen an-
ders de Ooren by andere fcliepzelen
doen; en dus de Ooren of gehoortui-
gen dezer fchepzelen zyn: vernits hy
vermoedt, dat aerzelver innerlyke ge-
fteltenis wel ligt overeenkomen mogt

mee

B L A D VV Y Z E R.

187

iret de j?ffteltenis der werktuigen des
gehoors by anderen, I. 466. aanm.
Voor 't overige (chyncn deze Sprieten
den \']inderen ook van veel dienll te
zyn , om hun lichnani in het vliegen in
evenwicht te houden, a/d, aanm.

Spri/igidaaii, volgens Fkjsch htcft de
Hoo^d. ranni Ihujcireck (oï Springk'
baan byóe Hollanders,) zyn ooifprong
van het woord Hcu {IRoï) en van
Sclrtckcn , dat voor dezen 20 veel als
Jcbrydcn , Jprkgen, huppelen, enz.
beduidc'c, 11. 25 3. Dc^ch de Latyn-
fche naam Lccujta, beduidt, volgens de
meening van zommigen, zo veel als
eene verzengde plaats , doordien de
Springkhaanen de landen en velden ,
daar ze komen , dermaate kaal vreeten ,
dat ze 'er uitzien , als of ze afgebrand
waren: en anderen willen den ootfprong
dezes naams ufleidenvzn Io(juefjdo,praa'
ten of babbelen. De naam van Springk-
baan, zegt de Schryver van het Kort
begrip van de biflorie der Ittfe&en ,pag.
87. komt van het woord Jpringen gelyk
dezelve in het Franscb, om die zelve
reden, ook Sauterelle heecen , van
Satiter, en in het Italiaainch Salto-
reila, van het Latyn/che woord Salta-
re, welk ivfgelyks danjen , Jpriugen
betekent, ald. 254. aanm.

Springkhaan, (èejchryving van een bui-
tengemeen /cboonen ,) II. 303. enz.
Deszelfs lengte beloopt ruim 2 duimen.
Hy is zeer fchoon, blinkend, karniyn-
en koraal-rood van koleur. Arü den
Kop heeft hy een byzonder opgewor*
ptn kruinflepje, aan 't welke de beide
niet zeer lange Sprieten zitten. De daar
achter Oaance blii kende Oogen zyn ovaal-
rond, ald. 303. en verheven. Van voo»
ren op den bals is eenegroote, ronde
verhooging, en het overig gedeelte van

den hals, n.itsgadcrs het laJsfchild of
de kraag is met veele groote en kleine
knopjes, nevens verfcheide ingedrukte
punten, zeer cierlyk bezet. De koleur
van 't hahfchild en van den hals is niet
zo helder rood, als die van den Kop ,
waar tegen zy mee een fchoonen kar-
myn-glans pronken. De vkugeldekzeh
zyn weder donkerer, en de verheven
aderen . die 'er over been loopen , fchy-
nen uit louter blinkende punten zamen-
gefteld te wezen. Het achterlyf is ook
donkerer van koleur, dan de Kop; en
het voorlyf fchynt met den Kop eene
evengelyke helder-roode kolem- te heb-
ben. De 6 Pooien hebben, insgelyks,
eene fchoon-roode koleur, hoewel de
bovenfchenkels iets donkerer zyn, dan
de overige leden. Het knie-lid aan de
fpringpooten is zwart, en het daarop
volgende dunne , lange lid , aan 't einde ,
by het gewricht van den voet, heefteen
zwarten zoom; waar ter plaatze o.k
eenige ftekelfpitzen gezien worden, doch
welke niet zeer lang zyn , ald. 304.
Spritigkhaan , (befchryving van cingrco'
ter, doch niet volKaffèn ,) II. 305,
enz. Deszelfs Kcp gelykt niet alleen na
een Paaidenkop , maar het gebit komt
ook tamelyk overeen met eene Muilkorft
ook heeft de hoog gekromde ba/s veele
overeenkomt met den maanenhals van
een paard. De achterkant der langde
en dunne deelen van de 2 fpringpooten
is met 2 reien grove fpitzen bezet, en
de breede en dikke bovenfchenkels dezer
Pooien vindt men, zo wel van boven,
als van onderen , met breede uitgeholde
fpitzen voorzien. De overige 2 paar
pooten zyn veel korter en dunner. Het
achterlyf is \oor\vaarts redelyk dik,
maar loopt na cgteren, allengskens dunner
af, en heeft eene korte legpyp. Detals>:\\
Aa a 'c

i88

ALGEMEENE

't voorlyf VjW met veele kleine en groo*
te wratcenvormige hoogtens en dieptens
vercierd. Deszelfs grondverwe is geel-
achtig-groen , ald. 306. Op ieder zyde
van het achtcrlyf is eene ovaale rood-
bruine vlak te zien, en dergelyk eene
koleur hebben ook de verheven ovaal-
ronde Odgen , ald, 307.

Springkbaan, (befcbryving van een nog
jongen en onvelwasjen ,) II. 307. enz.
Aan dezen ontdekt men geen het minllie
teken van vleugelfcheden, en zo zou hy
nog 2 maal van huid hebben moeten
veranderen, om zyne volkomen grootte
te verkrygen, ald. 307. Dealgemeene
grondverwe van dezen Springkhaan is
oker-geel,' doch aan het acbterlyf v'mdt
men dezelve iets bleeker of helderer,
dan aan de overigen. Door dit achter-
lyf loopen, naar de lengte, 3 breede
en donker-bruine ftreepen, waarvan de
eerfte boven over het midden van den
rug gaat , en 3 reien zwart-bruine fpitzen
heeft , welker middelfte rei de grootfte
is. De Kop is aan deze foort meer rond,
dan langwerpig , en zo zyn ook de Oo-
geny die voor 't overige nevens ds Sprie-
ten , en 't werktuig des gebits , eenerleie
koleur hebben. Het dunne en langde
deel der Springpooten is met 2 reien
van vry groote fteekel fpitzen voorzien.
Aan 't middelfte paar Pooien , en der-
zelver tweede lid, zitten van boven 2,
en van onderen ettelyke kleiner fpitzen ;
welke laatften ook aan de voorpooten te
zien zvn, ald. 308.

•Springkhaan , ide in bet grar leeyende
groote ^^ nevens zyne voortplanting en
overige cigenfchappen ., II. 313. enz.
Deze is, in de maand July ., in zynvol-
waflèn flaat , in de weiden te vinden ,
ald. 313. Van dien tyd tot in Septem-
ber^ is hy gewoon zyn geflacht voort te

planten. De koleur is meerendeels groea-
rosachtig , en bruin ; hoeyel 'er hier en
daar, voomaamlyk in de bovenvleuge-
len , eenige iets donkerer, zo weigroe-
ne en bruine , als zwarte vlakken te zien
zyn. Voor 't overige vindt men 'er nog
eenige andere van die foort, welke.nii
van deze, dan van geene grondverwe
meer of minder hebben, en dus eene
plaats tudchen deze verdienen; doch
buiten dat zyn ze , van uiterlyke geftal-
te en maakzel, volkomen aan elkander
gelyk. De langwerpig ronde Kop, die
van vooren met een opgeworpen bult
voorzien, en zeer hardis, vertoont ter
wederzyde een tamelyk gioot, hngwer-
pig-rond, zwart-bruin Oog. Boven het
zelve ziet men, ter wederzyde, een
helder bruinen wortel of hoogte der 2
tedere of dunne Sprieten y wier lengte
zo groot is , dat zy , als ze de Springk-
haan achter over op den rug nederlegt ,
byna het einde der Vleugelen bereiken ,
ald. 0,1^. De Bek isgemeenlyk vleesch*
vei'wig van koleur. Het harde en flyve
bakfchild, is van boven byna gansch
plat, en van achteren toegerond. Onder
het zelve js de inleding van 't voorde en
kortde paar Pooten , aan 't eerde lid van
't voorlyf; aan 't tweede lid van 't lyf
zit het middelde paar pooten , het welk
iets langer is. Aan het daarop volgend
derde lid hebben de a tamelyk lange en
dikke fpringpooien hunne inleding, aan
welken de hovende fchenkel het dikde
deel is, ald. 315. Doze Springkhaan
heeft 4 vleugelen , die alle gezamenlyk
hunne inleding naby het halsfchild heb-
ben. De hovende gaan over het achter-
lyf hetn , en voegen zich van boven zo
zonderling te zamen , dat ze aan het hals-
fchild eene breede bovenvlakte formee-
ren. Het «^««^//e is meerendeels groen;

hec

BLADWYZER.

189

"het bovencicel der Fleu gelen heefc een e
bruine verwe ; aan beide de zyden ziet
men 'er eenige donkere vlakken in , en
de aderen zyn geel. Het dunde en lanï^-
fte deel der Springpooten is, gclyk het
biiitenfle van alle zes, bruin-rood. Het
li^yfje is over het i^anfche lyf en de 6
pooien meer donker-purper rood, ook
ziet men van deze koleur iets aan den
kop en 't halsfchild , waartegen de vleu-
gels meertal roodachtig-geel zyn, en 'c
overige groen is, ald. 316. Het tril-
lende geluid, 't welk men in de mnand
July dikwj'ls op de velden hoort, komt
alleen van de fnaimetjes voorr. Het
werktuig, waarvan ze zich ten dezen
einde bedienen, bertaat in hunne beide
bove nv Ie u gelen, welke zy tegen elkander
wryven, ald. 317. Daar door lokt het
een insgelyks brondig wyfjc tot ?ich,
en dit, dac insgelyks lull tot paaren heeft,
klimt terftond boven op het zelve, en
blyft alsdan Ibl zitten: hierop grypt het
mannetje het wyfje met zyne tang by de
legpyp , trekt het kort aan zyn lyf, en
houdt het zo lang vart, tot dat alles,
wat ter paaring vereischt wordt , gedaan
is. Op deze wyze gaat de bevruchting
toe , ali. 3 1 rt. H et fVyfje legt vervol-
gens zo veelc Eieren, als 'er bevrucht
zyn geworden, in het gras, waartoe het
zich van zyne legpyp zeer wel weet te
bedienen. Deze Eieren yyn in het be-
gin wirachtig-graauw , en langwerpig
van geftalte, en blyven van den herflt
af, den ganfchen winter door, in de
aarde liggen zonder eenig nadeel, ald.
319. en daaruit komen, in het voorjaar,
de jonge Springkhaanen , in hunne vol-
komen gertalte, te voorfchyn , behal/e
dat ze nog gcene vleuü,els hebben , ald.
3Ï0.
Springkhaan , (de groote ,) die zich op

de hoornen en in de bnfcben onthoudt,
nevens zyne voorttceling en overige ei-
gen/cbappen, II. 328. Hy bereikt zy-
ne volkomen gron-e reeds in yu/y , en
blyft tot lant in den llerfll in 't leeven.
Deszelfs ondcrvkugels zyn geheel door-
zichtig, met vecle grove , nnar de leng-
te loopende aderen doortoogen, en tus-
fchen dezelve met ontelbaare andere
dwarsaderen doorweeven. Daarenbo-
ven zyn ze als een Waajer gevouwen ,
ald. 329. en ploojcn zich ook even zo
te zimen. Het IVyfje heeft eene langs
legpyp , en 't mannetje is , aan 'c uiter-
Ite einde, met eene gryp- of nyp'ang
voorzien, 0/^.330. Deze groote öoo/»-
fpringkhaan heeft meerendeels eene
fchoone geclachtig-groene koleur; doch
de 6 Poolen zyn meertal geeler, dan de
overige grond. De blinkende Oogea
vindt men by de meerten helder groen-
achtig, en zelden bruin; terwyl alle^n-
lyk de lange en dunne Sprieten , bene-
vens de fpitzen der 6 p'jotcn , en de ui-
terrte voet met zyn haakvormigen kliauw,
briiiT zyn. De bovenfchenkels der
lange Springpooten zyn rank en dun,
ald. 331. Zyn voedzel bertaat in de
bladeren van verfcheide boomen. Wan-
neer 't bevruchte Wyfje zich van zyne
rype Eieren wil ontlaften ; dan legt het
dezelve onder de boomen in de aarde.
Deze Eieren , naart aan de rypheidzyn-
de, zyn zwart bruin ; maar, zo dra zy
in de vryc lucht komen, worden ze
wit-graauw. Zy blyven den ganfchen
winter door in de aarde verborgen lig-
gen, tot in de maand Dlai, of ook wel
laater, wanneer de jonj'e Springkhaanen
daaruit te voorfchyn komen. In dien
tyd zyn ze airede fchoon -gras-groen van
koleur, en moeten zich zo lang met loof
en gras geneeren , tot dat ze , bencvcni
Aa 3 de

rpo

ALGE INI EENE

de behoorelyke groote, ook vleugels
gekreegen hebben, ald. 332. Als ze
ten derden maale van huid veranderen ,
kooien de vleugelfcheden niet alleen te
voorfchyn ; maar men kan 'er ook het
voornaamfte kenteken derWyfjes, naam-
Ijk de legpyp, aan gewaar worden.
Als de laatlie verandering gefchieden
zal, zet hy zich aan eenvry ftaandfprui-
tje of takje vaft, en ftrookt vervolgens
de reeds geborften huid af, waarop de
vleugels fnel beginnen te groejen , zo
dat zy, op zyn hoogft, binnen het hal-
ve uur, hunne volkomen grootte, ko-
leur en hardigheid bereiken, ald. 333.
Spiingkhaatieti .,Qeen dtrgrootflc Indiaan-
fche ,) II. 281. Zyne lengte, vanden
Kop tot aan het achcerflie einde van 't
lyf, beloopt wel 45 duim. De boven-
vkugels zyn, in vergelyking by de an-
dere , wat fmal , en hebben eene oker-
geele grondverwe, welke met veele
dobbelfleenachtige bleek-groene vlakken
van verfchillende grootte, onordentelyk
befprenkeld is. Van de plaats der inlc-
dinge af loopen , door de vleugels ,' 3
dikke okergcele aderen , tuflchen welke
nog veele andere diergelyke adertjes te
zien zyn. De ondervleugeh kunnen
zich , door middel van hunne aderen ,
gelyk een Waajer toevouwen , ald. 283.
Hunne grondverwe is ook wel bleek
okergeel; doch men ziet deze kolcur,
in 't midden der vleugelen, op zyn dui-
delykft, alwaar ze zo veel als eendwars-
ftreep uitmaakt; vervolgens wordt ze,
rahet lid toe , door ecnc ichoone blaauw-
achtig groene koleur, waarmede een ta-
melyk gedeelte des vleugi Is vercierd is ,
verdonkerd. De buitenlle rand is bruin,
nianr wordt allengskens helderer. De
middelftc geele grond is met groene en
langwerpig-vierkante vlakjes overdwars

bezet, hoedanige vlakjes ook in 't groe-
ne deel gezien worden. De Kop is
niet anders gefield, dandie der^Springk-
haanen van onze geweften. De grond,
verwe van dien heeft eene roodachtig-
bruine koleur ; de hek is iets donkerer ;
de Oigen zyn blinkend rood-bruin, en
de Sprieten okergeel. De hah duagt
van boven eene verdeelde fcherp oploo-
pende verhooging, bykars overeenko-
mende met een haanekam. Deszelfs
koleur is byna oranjegeel, en hier en
daar zyn 'er veele ingedrukte punten op
te belpeuren. Achter dezen hals ver-
toont zich een breed en toegefpitft liug-
gejcbild, dat nietkwalykna eene Mon-
nikskap gelykt: ook heeft het by zyne
oker bruine grondverwe nog grooter en
dieper ingedrukte punten, dan Aq bals.
Het ^oor/;)/ heeft eene zwartachtig groe-
nen glans, ald. 284. en htx roodiQ ^Ich'
lerlyf is in 9 of 10 ringen verdeeld,
ziende men by ieder afdeeling een bree-
den zwarten (Ireep, als of dezelve met
een zwarten band bezoomd ware. Het
achterfte lid is met eenige gekromde
(pitzen voorzien, wier koleur donkerer
is, dan de roodachtige grondverwe der
overige deelen vandicachterlyT. Y^q Poo-
ien hebben wel gezamenlyk eene fchoo •
ne, heldere, koraal-roode koleur; maar
nochtans vak het ach'erlle paar, wegens
deszelfs byzondere cieraaden, meeilin
het oog. Men ziet naamlyk op de bui-
tenlte vlakte der büvenfcbenkelen dezer
achterpooten , fchoone helder-geele
vlakken, welke twee aan twee in eeiie
goede orde ftaan, en allengskens in
grootte verminderen , tot dat zy einde-
jyk, omtrent het knielid, geheel teniet
gaan. By dit lid hebben de fchenkels
eene zwarte bezooming. De achtervlak-
te der Springpooten is met 2 reien fcher-

pe

B L A D W Y Z E R.

I9t

pe fpftzen be^et, en aan het einde zitten
van voorcn rog eenige zodanige Iteelcel-
fpitzen, die iets langer zyn," en daarop
volg: de toet , welke uic 3 korte leden
bcllaat; ald. 285. waarvan het laatrtc
lid, aan *c einde, een paar na beneden
gekromde, haakvonr.ige, fcherpeklaau-
wcn heeft, met welken ook de overige
pootcn voorzien zyn, ald 286.
Sprlngkhaan y met roozeriverivige ovder-
vleiigelen^ II. 394. enz. Deze foorc
wordt in begroeide landilreeken gevon-
den. De ondervkugcls zyn fchoon-roo*
zcnverwig, hoewel zy aan den buiten-
kant iets in het bruine vallen. Eene der-
gelyke koleur heeft ook doorgaans het
dunne en lange deel der Pooien \ waar
tegen de dikke bovenfchenke s eene bruin-
gefprenkeldeverwe hebben: en hetooc/--
en achterlyf is insgelyks bruin. De
fmalie boverivletigels vertoonen eengecl-
acinigen grond , die met donkere vlak-
ken befprenkeld is, ald. 394. en door
dezelve ziet men in de lengte eengeelen
Itreep getoogen. Het Mannetje is iets
kleiner , dan het Wyfje , ald. 395.
Springkbaan , met fchooue hlaawjoachtig-
groeve onderv'eugtten , II. 393. enz.
Deze wordt gemeen lyk op dorre velden
en fchraale akkers gevon-'cn, alwaar
een zandige grond is, die weinig gras of
andere kruiden voortbrengt. Dcsztifs
cnd^rvleugeh zyn , tot over de helft ,
fchoon blaauwachcig-groen , doch heb.
ben van vooren eene breede zwartachti-
ge bezooming; maar de buitenlle hoek-
punt is helder en doorzichtig. De fmal.
Ie bovenvleugels hebben eene helder-
graauwachtigs grondverwe, die noch-
tans, veeltyds, aan anderen dczcrfoorte
bleek t kcr geel is. 'n ieder dezer dek-
vleu reien , ziet men , gemeenlyk , 3
grooce bruine vlakken , die 'er dwars

doorloopen, en waarvan die gcenc; ,
welke aan de inleding (laat, altoos de
donkerite en grootfte is. De Kop be-
nevens de hciUkraag is bruin-graauvv ;
het achterlyf heeft eene donkere oker-
bruine verwe; de Spvlngpnten zyn we-
der iets helderer, en bun dunne langde
deel is, aan de achterhelft even zo groen,
als de onder» leugels. Deze groene on-
dervleugeis zyn het kenteken , waar door
men die foort van de andere kan onder-
(cheiden, ald. 303.
Spritigkbaan , {Stirinaamjche .,") II. 2.71.
Dezen heeft Juftr. Mbrian befchreeven,
die uit een worm zou voortkomen. De-
ze zvorm veranderde in eene bruine blaas ,
en zou verder, volgens het zeggen der
inwooners, de gelhlte van het door haar
afgebeelde groene diertje aanneemen,
dat allengskens , gelyk een vliegende
Springkhaan, vleuj,els kreeg; ald. 27.'.
doch haar gezegde komt niet alleen zeer
onwaarfchyniyk voor; maar ook is die
Surinaamjch Infeft voor geen Springk-
haan te houden, ald. 272.
Sp^ingkhaanen., (^Clajfen der .,') zit Clajfs

der Spriiigkbaanen.
Sp''i'igkhaunen , de kltinfïe foort der
Spi:.gkhaaticn dezer landen, II. 3 87.
Deze Hemmen , ten aanzien hunner ge-
daante, mee de grooter foorten volko-
men overeen, en behooren tot die gec-
ne, welker wyfjes geene lecp\p, en
gcene lange fprieten hebben. Deze , anders
elkander zo gelyk zynde fchepzelen ,
zyn nochtans in koleur zeer vcrichillcn-
de. Zommigen zyn gansch roozenko-
leurig; anderen zyn deels groen, deels
geel," wederom anderen hebben eene
bruinachtige grondverwe: doch, by 'c
vcrvvifTclen vaü l,uid, veranderen zy niet
van koleur, ald. 387. Het achterlyf
is roodachtig, terwyl de overige deelen

fchoon

1^2

A L G E I\l E E N E

fchoon - groen zyn .• de ondervleugeh
zyn groenachtig-graauw en door2ichtig,
maar alle de overige deelen zien 'er mecfè
bruinachtig uit. Zy hebben meerendeels
hun vcrblyf op de akkers en in de wei-
den, ald. 388.
S>yringkbaantn , etn iets grocter jlach ,
welker tvyfjes geem legpyp hebben, II.
388. Deze z:,n weigroen van koletir,
maar verfcheiden zyn ook zo wel geel,
als bruin of roodachtig,' en den zodaa-
nigen ontbreekt het desgelyks niet aan
onderfcheide vlakken en cieraaden , wel-
ke zich nu dus, dan anders vertoonen,
ald. 388.
Springkhaanen, eene andere kleine [cort ^
welker wyfjes eene legpyp hebben, II.
389. enz. Deze foorc kan niet zo ligt
gevonden worden op de akkers en wei-
den, als wel op de met gras bewaflen
plaatzen in de Bofchen en op befcha-
duwde Heiden. Men kan ze, behalven
aan de legpyp der wyfjes, van de ande-
re loort onderfcheiden , zo wel door
h.are lange en dunne Springpooten, als
door de hair-dunne en lange Sprieten ,
ald. 389. De kop,, het borjl/hikeade
vleugeldekzels zyn bruin. De dikke
bovenfchenkth der Springpooten zyn
okergeel; en het acht er ly f, benevens
het dunne en langde deel der Springpoo-
ten valt in het roozenkoleurige en groe-
ne. Andere dergelyke Springkhaanen
zyn gansch groen; en wederom andere
hebben Ichoone roodej!)oo/«« en vlakken.
Het Mannetje dezer foorie heeft aan zy-
ne bovenvleugelen , waarmede hy 't mu-
ziek moet maaken, ter plaatze hunner
inledinge, meer kromte, en grover ade-
ren, danherwytje, öW. 390.
Spriiigkhaanen , (yerfcbeid^i buitenland-
fche ,) 1 1. 3 ''7. enz. zynde eenjch.one , en
byzonda v-itmde^ met blader achiige

vleugelen, en een dubbelen Ha'skam ;
ald. 369. enz. een hyzonder Joort van
Springkïiaanen, met een enkelvoudi'
gen, Viirbeven en zaagvormigen kam,
ald. 3~r. em. een wel kleiner, maar
veel byzinderer Sprïngkhaan ; ald.
372. enz. een fchoone grootc Springk-
haan^ met een rood gtiknopt borftjiuk,
en groen gevlakte vleugelen; ald. 375-
enz. een gansch byzmd^re , kltiiie ,
jlroo-geele Springkbaan, met lange
vleugelen, en eene zwarte vlakte voor
aan den Kop; ald. 3~7. enz. eene an-
dere foor t, van eene okcrgeele en brui-
ne koleur t ald. ^?S.enz. twee gantsch
by zonder e, zeer lange en magere, die
niet kivalyk na een berkenrys gclyken,
ald. 384. enz
Sprinr^khaanen ^ {bejdnyving van twee-
èrleie ,) dezer landen, waarvan de
een groenacbtigi, en de andere blaauw»
achtige ondervleugeh heeft, 11. 397.
enz. Deze konnen onder de miadei-
foorten geteld worden; doch eigenlyk
behooren ze onder datflach van Springk-
haanen, die kone Jprieten ^ en welker
wytjes geene legpyp hebben. De eene
foort pronkt doorgaans met rooJe, gee-
le, groene en bruine koleuren, en wordt
zo wel in de bofchen als velden op 3:roen
bewalTèn plaatzen gevonden. Haare
Springpooten zyn tanielyk lang , en der-
zelver dunne en hnge beendeel is gansch
geel , maar de bovenfchenkels zyn fchoon
rood gefchakeerd ; waartegen de overige
4 korter pooten meer in 't groenachtig-
geele vallen. Het voorlyf valt uit het
roode in 't geele, en by zommigen is 't
volkomen groen, gelyk de kop , die hier
geelachtig-groen uitvalt , en wiens Oo-
gen , Sprieten en Freetfpitzen zich
bruin vertoonen. De bovenvlakte van
het borflftiik en van d^n t.op worde by

zoia-

B L A D "\\' Y Z E R.

ip:

zomtnigcn fchoo!>rood bruin , by ande
ren ie's grceracifitic; bevonden , nld.
398. Het acbttflyf heeft gemcenlvk
eenc bruine grc t\dvcrvve , de Onder-
vleugels hebben fAttërkie koleur; wan:
ce achtcrlle helft i.s bleek grocnachtig-
gcel, en de voorflo bleek bruinachtig.
De hovenvleiigels zyn bruin met geele
ftrecpen , ald. 2V9- De andere foort van
Springkhaanen 5 v\elke , do( r haare
bleek b'aauwc cndenLugels, van ande-
ren cndeifchciden is, onthoudt zich
meer op onbebouwde velden en plaat-
zen dan op v^'eidcn en andere begroei-
de landen. De blaauv.'achiige or.der-
vleugels zyn hier aan burnc binne-belft
dorkcrcr, dan na den voorften rand toe,
alwaar het blaauwe eindelyk bykans te
niet loopt. Het achterlyf is doorgaan-
de meer donker groen , welke koleur ook
aan het dunne en lange bcerdeel der
Sprir.gp'joten te zien is; waar tCc^en
derzelver dikke hovcrfchenkch oker-bruin
zyn. De firalle Bovenvlctigels vertoo-
nen zich aan 't einde insgclyks groenach-
tig; maar worden, by hunne inleding,
roüd-bruin , en in dit rood-biuine ont-
dekt men eenige donkere aderen en vlak-
ken. Het halifchild is van 's gelyke
rood-bruin , en de kop daarentegen groen ,•
doch de Ovgen en Sprieten zyn bruin.
Dcrgclyk eene koleur hebben ook de 4
overige pocHn aan de bovcnfchenkelen,
fchoon de ondereinden meercndcels groen
zyn, ald. 399.
Springrupsjc y (Jict groene,') op de hop
aozetide, benevens deszelfs verandering
lot in een Nachtvlinder der vierde Clas-
/e, 1. 531. enz. Dit vindt men in^''-'-
ly en /Itigtiftus, niet alleen op de hop,
rriaar ook op andere gewrOèn. Nog op
het blad zittende, en aangeraakt wor-
dende, trachten zy, door eene fprin

Bb

gende beweegirg, van 't eene blad op
't andere te komen. Onder het n;eer-
maals veranderen van huid, bereikt het
de lengte van ongeveer ' duim. Het
heeft een rank /)ƒ, dat na achteren al-
lengskers dunner wordt, en groen van
koleur is. De Kop vertoont zich hel-
der bruin. Van onderen Icngs het lyf
loopt, ter wcderzyde een witte flreepin
de lengte ; en tuflchen de ringen ziet
men, in ieder inkerving, overdwars een
diergelyken ; over het midden van den
rug wordt men ccre doorgaande zwarte
linie gewaar, ald. 531. De ringen
zyn ook met ccnige tedere zwarte pun-
tjes bezet, op ieder van welke een zeer
kcrt en naauwlyks zichtbaar hainjeltaat.
De Pooien hebben dezelfde koleur als
het lyf. Volwaflèn zynde kruipt het of
in de aarde, of tufTchen de omhoog
ftaande hoppe-bladeren ; of ook wel er-
gen in een hoek;- bekleedt zich met een
wit-graauw dun en doorzichtig Spimei;
verrndert, noa etttlykc dagen, in eene
donker«rood-bruine langwerpige Pop ,
die boven op het vcorlyf eene fcherpe
fneede heeft, en met geen ftaartpunt
voorzien is. Drie wceken verlotpen
zynde, ziet men de Nachtvlinder daar-
uit te voorfchyn komen. Deszelfs Kop
heeft twee nevens elkander llaande bla-
deren, en tulTchen dezelve zit een kleine
ZuigLr , ald. 532. De bovenvkugds
zyn aardig met oker geele, graauwe en
bruine vlakken getekend ; doch de on-
dervleu%els, die als een waajer gevou-
wen zyn, hebben eene blinkende graau-
we koleur, en aan den uirgefchulpten
buitenrand een cker-gcelen zoom. Het
ganfche Lyf is defgelyks oker-geel en
graauwachtic^bruin. Op het begin van
't /khterlyf maakt -het vederflof een paar
kleine hoogzels; en op ieder Boven-

vleu-

lp 4

ALGE INI EENE

vhugel wordan 'er ©ok 3 diergelyke pe-
zien. Op de vleugelen en het voorlyf
is hy bruinachtig-^raauw. De Sprieten
zyn aan beide de geflachten hairvormig,
en de bovenfchtnkeU der 6 Pooten zyn
met geene hairon l>ezet, ald. 533.

Sp'irgfpimien, zie by Clajpsn der Land'
[pinnen.

Spuit rups , zie Baflerd-rups , (Je grovte
bkck groene.')

Si. Jacübs-rupsje , Qet fraaie ,) bene-
vens deszelfs verandering tot i:i een
JSlachtvlindcr der twesde CLjffe, I.
4'^. (^ni. He St. Jacobs-kniid {Ja-
cohcea) dient ons rupsje voorniamlyk t:n
verblyve, ald. 418. By ieder ver/el-
ling verandert liet niet anJers, dm in
grootte. Het is ongeveer drie vierde
van een duim Lng. De Kop is klein ,
blinkend -zwart van kolcur, en heeft
aan den hals een wit boord ^=■1; de ove-
rige leden, nevens de hals, praalen
met eene ten deele zwarrc, ten decle
heldere Oranje-kolcur overdwars: doch
het laatlie lid of de rafchiiiver, en de
daaraan zittende Paoten , zyn gansch
Z'A^art, Van gelyke koleur zyn ook At

3 paar fpitze c';?ör/>3.5/(5«; waar tegen de

4 ipsM'buikpooten meeftal geelach'igzyn.
Als de tyJ haarer veranderinge in den
herfll nadert , kruipt ze in deairde, en
maakt in dezelve , of on.ier het gras en
't verwelkte kruid , eene veilige wooning
en een bruinachtig doorzichtig Spi-tzsl,
waarin ze naa eenige dagen de gedaante
eencr Poppe aanneemt, ald. 4 19. De-ce
Pop is meerendeels bruin-rood, en heeft
geen ftaartpunr. In de maand Juny des
volgenden jaars komt 'ereerii do A^^^;-
fUnder uit voort. De grondverwe zy-
ner bovenvleugelen is donkcr-granuw,zo
nogcans, dat ze eenigzins in 't bruine
vale. Kort aan den voorllen rand ziet

raen een fchoonen hoog-carmyn-rooden
llreep. De achterrand is met een fp'ts
toeloopendcn ftreep voorzien , en aan den
buitenrand ziet men insgelyks 2 carmyn-
roode vlakken. Die zelfde fchoone
koleur verciert ook de ganiche boven-
vlakte der Ondervleugelen ^ maar de bui-
tenlie zoom is donker gra uw, ald. 420.
Het ganfche Z^'/' is z.vart, doch het
voorlyf helt iets meer, dan bet achter-
lyf, na 't blaauwachrige. De Kop is
ook zwart, en de Sprieten hebben die-
zelfde koleur. Alle de 6 Pvoten zyn
ZA'art, en de Zuiger is tamelyk lang ,
ald. 421.

St. JiJns v'inder , zo wordt de Vlinder .,
uit de dikke., belder geck en z-jjurt ge-
vlakte Rups voortkomende , by de
Liefhebbers genoemd, L 4.+0.

Staarirups , (//<? gro'ite,') op de IVinde
aazende , benevens haare vera ukring
tot in een Nachtvlinder der eerfieCas-
fe, I. 164. enz. Deze wordt door-
gaans in de maand A iguflus gevonden.
Daar is eene bruine , en eene groene foort.
De bruine is byna 5 duimen lang, en
haare hoogte omtrent een duim; maar
de groene is iets kleiner. Het ginfche
Lyf ócT bruine is bedek m.'t tweeërlei
bruin; want de boven. lak e van den
Rug, benevens de ftinrtv'ormige hoorn
verioont zich geheel donker, en de on-
dervlakte des buiks is veel heLicrer of
oker-bruin, ald. 164. Voor van den
Kop af tot aan den ^.den ring loopt een
heldere ftreep, en benevens dien een
donkere; in welken, zomwylen, op
den vierden ring , eene heldere vlak Ibat.
Het achterfte of laatde deel is , van de
donker-bruine ftaartfpits af, benevens de
ftompe nafchuivers , helder van koleur.
De blinkende Kop , hoekig van ged.'.an-
te, is ook iets helderer van koleur, dan

de

B L A D W Y Z E R.

ïï>5

de rug, (t) daarby in de Icu^ie met 4»
dodi ïcirtyds mcc 6 zwarte linicn heel
net gcckend. De 4 paar (lompe buik'
fooien hebben ecnerleic koleiir met den
buik, en van onderen een zwarten rand,
beHaande uit louter kicir.e haagjes. De
koleur der 6 fpiize en klariuwenvormij^e
VoorpGCten is wat donkercrbruin. De
zde joon dezer Rupfe heeft meertal eene
bleek-grocne grondverwe ; doch het Haar-
tje of Ipits toeloopendhtorntjeisfchoon
oranje geel, en alleen aan 'c einde zwarr.
Op alle de vcorige ringen , toe aan den
hals toe, flaan boven op, hy ieder in-
kerving of plooi, 2 zwarte vlakken of
groote Hippen nevens elkander, en van
ieder paar derzclvcn , de 3 voorfte rin-
gen uitgenomen, loopen irsgelyks 2
zwarte üreepen, fchuins over de ringen
heen. Wj-ders ziet men, onder alle de-
ze zwarte , andere wat brecdere ürea-
pen , die geel van koleur zyn. De K'p
van de Rups is meer geelachtig, dan
groen ; de }> ftompc buikpcoten zyn ook
groen ; maar de 3 paar fpitze Idaauw-
pootcn iets bruiner, a!d. 165. Volwas-
Itn zynde, verbergt zy zich in de aar-
de, en maakt 'er een ruim verwulfzel
in. De Pop ziet 'er, in des eerftc da-
gen, grocn;;chtig uit, vervolgens wordt
zy, voorrarmlyk aan 't cchterlyf, al-
lengskens bruiner ; maar eindelyk wordt
ze in 'c geheel fchoon blinkend Castan-
je-bruin. Het byzonderfte aan deze Po/)
is de Zuiger of Slurp, die byna de ge-
daante heeft van het oor van een pot,
ald. 1 6j. In Jany des volgenden jaars
komt 'er clt.'I de l'ÜTider uit voort. De
4 Vleugels , van achteien met £en fmal-
len ge vlakten zoom voorzien, hebben
eene bruin-graauwe gcfüppelde gron.l-
verwe. De ^Port//fï/^i?A zyn boven dien
met veelc donkere en zwart-bruine, als

B

cük helder-graan we vlakken en trekken
vercierd. De /ichter- of Voorvleugels
hebben in den graauwen en bruin-geüip»
pelden grond 4 zwart-bruine, gekron-
kelde, of op- en nedergaande dwars-
flreepen. De Kop is helder- graauw, en
de 2 Oogcn hebben, vr.n onderen, een
rooden kring, en van boven een bree*
den witten zoom, die zich aan ieder zy-
de tot over het geheele voorlyf uidlrtkt,
ald. 168. De zeer groote, blinkende,
en als vuur fchitterende Oogen hebben
eene rood-bruine koleur, en de SpriC'
ten» boven dezelve üaande, zyn geel-
achtig-wit, van onderen met korte, na-
byeen ftaande, en bruinachtige vezcl-.n
bezet. De Zuiger is in de lengte byna

3 duim , en in 2 takken verdeeld. Op
den hahkraag heeft deze Vlinder een
iets verheven Wrong , vooraan wac
bruin , maar ter plaatze , daar ze aan het
voorlyf raakt, zwart bezoomd De Rvg
is bruin ., en zodanig afgedeeld , dat men
'er duidelyk 2 fchouderbladen aan zier.
Alle zyne deelen en cieraaden zyn alom
niet een teder vederftof bezet. Het
^cbterlyf\s, dik en rond, maar loopt na
het einde allengskens fpitzer toe. Van
boven over het zelve loopt 'er, naar de
lengte, een graauwe Hrecp, welke na
achteren iets breeder wordt, en in het
midden door eene zwarte linie verdeeld
is, Aan de 2 voorfte Pooten fchynt het
niiddelfte en langde lid zeer dik , dewyl
het met een iets lang of hairachtig ve-
derftof of vezelen bewaffen is , dat eene
bruin-graauwe koleur hecfr. De overige

4 Pooten , waeraan elat vederilof ont-
breekt, zyn wat leeniger, ald. i6g.

Staartiups , (de kkir.e , zeer fchoone ,
gr eene ^') mei roode vlakien, hehuorcn-
"de tit de eetjle Cajje der JSachtvlin-
dcrs lli. :oi. enz. Men vindt dezel-

b 2 V' ,

ïc)6

ALGEMEENE

ve, dikwyls, in de maand ^ugufïus.
Haare lengte beloopt geen •! duimen.
De Kop is klein, en haar Lyf is
vooraan dunner, dan v^n achteren en
in het midden. Haare grondverwe is
doorgaande bleekgroen. Even zo rood
als de 8 paar ftreepen zyn op ieder
zyde, in 'i reien g.;fchaard ,• zo is ook
de hoornvormige Haart, welke ftaarc-
fpits byna recht op ftaande, of een
weinig voor over gebcogen is. De
zeer fpitze klaanwpooten zyn rood ;
doch de (lompe buikpooien hebben de-
zelfde grondverwe als het lyf, ald.
sor.

Staart-rups , (ds ongemeen Jchoone^ groe-
ne, met veele cartnyn roode vlakken
ver eter de, '^ op Je Appel- en Wilgehoo-
men aazende , III. 203. enz. Deze
Rups is niets anders, dan eene verwis-
feling van de zo genaamde Appel en
Wilge-rups, die in het I Deel ,bladz.
124, enz, befchreeven wordt als de
eenzaame , blaauwftaaitige , groene
Rups, met Jchuinje witte zyde firee-
pen. Zy verfchik alleen daarin van
deze, dat ze in haaren geel -groenen
grond met verfcheide roode vlakken
vercierd is ; en dat haare 1 6 Pooien ,
benevens de Vrettpuvten , van gelyke
koleur zyn. Voorts zyn de 7 fchuin-
fe ftreepen, en de rechte linie, welke
van den Kop tot over de 3 ccrffe rin-
gen loopt , mitsgaders de tedere bc-
zooming van den biaauwachtig- groenen
Knp., van eene zeer fiifche en geele
koleur, ald. 204.

Staartrups, (de fchoone, groene,') zie
Ligulter rups.

Stamrups, zie Gras rups , Qde groote
hairige.)

Stormkuive, zo wordt by Livn;eus de
Vlinder genoemd, voortkomende uit

de gladde^ fchonn -gielachtig- groene
Rups , IV. 42. aanm.

Streepvleugel , dezen raam draagt de Flii-
der, uit de k!eine zw art -bruine en k(fit-
bairige Rups voorckonende, by LlN-
N/Eus, IV. 117. aanm.

Sunnaamfche Scordioen , zie Scorpicen
(^Surinaamjche.)

Surinaamfche Springkhaan , zie Springk-
haan (Surh.aamfche.)

Swammerdam., (Dr. Joh.') heeft, in zy-
nen Bybel der riatuure , eene manier
aan de hand gegceven , om de koleuren
der Infcólen nog naa hunnen dood te
bewairen Hy wil naamlyk, dat men
'er de ingewanden uit neemen, en de
overige vochtige deekn met gips of
ongeleschten kalk beftroojen zal , die
beiden deze vochtigheden opdroogen,
II. 217 aanm. Zyn eigen geduld daar-
omtrent moet onbcichryvelyk groot ge-
weeft zyn, III. y4. aanm.

T.

Tappen rups , zie Pinnen rups.

Taurus vol'ins, zie Neushoorn-kever .^ V*
zeer gnote, met 3 hoornen i oor zien
zyn de.)

Teelteden der Spinnen ^ zie by Spinnen.

Threetien., zyn Hommel- of zo genoemde
Broedhyev, ook bekend by d;n naam
vnn Bafterd-hommelen, de mannetjes,
11. 529. en aanm.

Toddy boom , zie Mamei-boom.

Trek-Jpringkhiian , (de jchadelyke ,) II.
405. enz. en 454. enz. Het Rlannetje
is f iet alleen iets kleiner, maar ook al-
toos fmaller van achterlyf, dan het wyf-
je. Behalve dit zyn ze ook nog onder-
fcheiden, door de aan 't laatftc lid van
't lyf zittende reelleden. Voor 't overi-
ge is deze Springkhaan ook de grootile

vaa

BLADWYZER.

^97

Van alle de foorten , die in onze gewes-
ten gevonden worden. De Sprieten zyn
aan deze Trek-Springkhaanen zeer kort,
en niec veel langer, dan | duim. De
Kop daarënce^^en is zeer dik en groot,
en aan zyne ronde voorvlakte, even ais
aan de vreetpunten , vleescliverwit;;. II.
407. Aan ieder zyde van den^elven
zwt men , naby de tanden , ecne grooce
donkcr-blaaiiwe vlak , alhoewel de ove-
riii;e grondverwe doorgaans groen ichtig-
bliiauw zy. De 2 groote Oogen vercoo-
nen zicli vvyders blinkend rood-bruin.
De Halskraag, die in het midden zy-
ner bovenvlakte geen kam , maar ecne
in de lergte uitioopinde tedere Imie ver-
toont, is by zommi(itn groener, dan
by anderen, en gemeeniyk met eene te-
dere vlceschvtrwige linie bezoomd , ge-
lyk 'er cius Ovk aan detzelfs beide ^yden
rog et'elyke heidere , viecschvervvige
vlakken te beCpeiiren zyn. Het groot-
Üe deel van 't vuurlyf\ of het Lorffittk,
is [amelyk breed, vooral wi.ni.eer men
zyne ondervlakte bcichouwt Daar ter
pla.itze is het meellal vlei-schvtrwig en
hla;iiwachrig; doch nan beide de zyden
ziet men het groenachtig, nu heldercr,
dan donkerer. Met ylchtcrlyf valt van
boven in 't violet, van onderin in 't
vleeschverwige , en by zommigen in 't
roode of geelachtige. De beide langde
Sprhigpoiten , benevens de 4 overige
korce, zyn zomtyds rood, en ook wel
eens flechts bleek-vleeschverwig. Dus
vinJt men ook derzelver dikke boven-
fchcnkeh menigmaal of geheel , of al-
leen van boven groen , en aan de 4 kor-
te heeft die verandering mede dikvvyl^
plaats. De 2 hovenjie vleugels zyn ta-
melyk fmal, maar hebben ruchtans die
lengte, dat ze over het achterlyf, in-
zonderheid aan 'c mannetje, verre uit-

B

fteeken. Derzelver grondverwe is bleek-
bruin, zynde met veele aderen door-
toogon, tuflchen welke men veele don-
kere, zwart-bruine vlakken ziet van ver*
fchillende grootte. Deze fnialle boven-
vleugels bedekken 2 breede Ondcrvku-
gels, die, gedooten zynde, gelyk een
Waajer toegevouwd liggen. Aan hun
voorlle gedi'elce zyn ze insgelyks bleek-
bruin; doch in het midden begint deze
koleur allengskens te vcrtliauwen , en
wordt bleek- groener, en cindelyk aan 't
lyf gansch groen. Voor 't overige zyn
deze beide ondervleugels veel doorzich-
tigi r en dunner, dan de bovenvlcugels,
ald 40!!. I Iet ff^yfje wordt niet op
e nmaal bevrucht; maar, de bevruchte
eiere» naa eenige dagen gelegd hebben-
de , paart het weder op nieuw ; en herhaalt
zuil<s zo menigmaal, tot dat alle de Eie-
ren bevrucht zyn geworden, welke het
zomtyds wel aan de aarde vertrouwt ,
maar mcefl: aan andere lichaamen, als
grasftengels, l^ecnen , wortelen , enz.
overtrekkende dezelve met een wit fchuini
of flym. dat uit het teellid voortkomt,
doch kort daarna bruin en hard wordr.
De Eieren zelve zyn doojer-geel , blin-
kend, tn niet anders van gedaante, dan
de Eieren van andere Springkhaanen ,
waaruit de jongen al in RJay of ^prii
te voorfchyn komen, indien het een
warm voorjaar is , maar anders eerft in
Juny, ald. 410.
Tétkvogelsy zie IVachtsls en Zwaluwen,
Tl ocbiten zyn kleine platte en ronde (teen-
tjes, met een gaatje in het midden, en
hebben uit dien hoofde dezen naa'n van
Trochiten^ Rader (ï eentjes of Moktf
/icentjes ontvangen, lil. 513.
TulpGandel. Even als 'er een tyd was ,
waarin men de Vlinder -vleugels zo duur
betaalde, dat men 'er wel Diamanten
b 3 voor

198

ALGE MEE NE

voor koopen kon; zo was het ook in
Holland, geduurcnie de jaaren 1631 en
1 637 ,^ met de Tulpbollen ^ wmneer men
in die jaaren voor een Tulpbol gaf 2500
gulden, en naderhand wierden ze by 't
«rewichc, en wel by Aa zen verkocht.
Men durfde zeggen, dat 'er, geduuren-
de 3 maanden, in eene Ihd alleen,
voor 1 o millioenen guldens aan Tulpen
verkocht waren , III, 224. aanni.
Tyger vhuders , zo noemt men in Enge-
land , (en mogelyk ook elders ,) de
Vlinders , die nu geeler , dan bleeker
vleugels hebben , en waarin zich nu
meer, dan minder, zwarte vlakken ver-
toonen. Deze Tyger-vhnders komen
•meeftal uit de fiyf hairige rupfen voort ,
I. 415.

V.

y -Vlinder, zo wordt de Vlinder, uit de
eenzaume Doornrvps , met den half
gcelen en half wil ten rug, en bruin
lichaam voortkomende, genoemd, van
wegens de letter, die hy op het onder-
fte des vleugels draagt , 1. 33.

Vaan , (^Spaarfche ,) zie Spaan fche Vaan.

Vangen der Kreeften. Behalven dat ze in
't najaar, in den winter en het voorjaar,
met de handen uit de holen gehaald kon-
nen worden ; zo bediend men zich daartoe
van Fuiken , in welke men de Kreeften
door 't een of ander Aas lokt , of van
een uitgefpannen IVarnet, datmetflok-
leen in den grond vaftgeftoken wordt. In
Saxen kat men , van dunne yzeren roe-
den» verfcheide ringen maaken, dia
omtrent een voet midJellyns hebben.
Aan deze ringen wordt een Huk van een
Net indiervv ege vafl: gemaakt, dat het
«en Ktet al te diepen zak formeere;
idwars door het midden van ieder ring

loopt een ftuk vaneen do^^TfplcetenRys,
dat aan beide zyden vaft gebonden is,
IH. 270. aan d:n Ring zclvcn worden
3 einJen tamelyk (lerk bindti uw, ieder
van 2 voeten lang, op zulk eene wyze
gchec!;t , dat 'er de ring als eene weeg-
fchaal aan hange: van boven worden de-
ze 3 touwen te zamen gebonden aan
een enkel touw, het welk men korter
of langer maakt, naar maate de rivier,
waarin de Kreeftenvangd gefchieden zal ,
diep of ondiep zy, en dan wordt dit
fchepnet, met dat touw, aan een ikvi-
gen Hok vall gemnakr. Am het door
't midden van den ring loopende dwars-
hout, hecht men eengevilden Kikvorsch,
een bruinen Graskikker, en daarop laat
men het fchepnet in 't water neder zak-
ken ter plaatze, daar men denkt , dat
zich de raeefle Kreeften bevinden. Dan
vallen de Kreeften terltond op het Aas;
en, het Schepnet opgetrokken worden-
de, zyn 'er zomtyds, 2, 3,of4 Kreef-
ten in ; maar, als men het langer, d,:in
omtrent duizend tellens, in 't water laat
is de Kikvorsch verteerd, de Kreeften
zyn weg, en 't net is ledig. Ton tyde
van den Tarwen-bloei zyn de Kreeften
het vinnigfte op het aas; en , als 'er ten
dien tyde eene donderbui aan de lucht
is, by welke gelegenheid zy hunne ho-
len verlaaten, kan men op die wyze, in
weinig uuren , eene ryke vangft doen ,
ald. 'ijl.
Vederbos-polyp, (befchryving van den zO'
geriaamden ^ ITl. 390. enz. Deze is
een gezellige Polyp. 'Er leeven door-
gaans verfcheiden by elkander, fchoon
elk zyn byzonder Celletje hebbe; doch
deze Celletjes zyn zodanig aan elkander
verknocht, dat ze te zimen een takkig
Rysje, of een fojrt van Coraalllruik uit-
maakcn,* en } wanneer alle de Polypefs

hunne

BLADWYZER.

195

hunne Armen uitbreiden , een uit ver-
fchcidc bloemen gtfornieerde Buuquet
of Tuilije vertoonen , ald. 391. Men
kan dritcrkie foorren van Federbos-
polypen ondcdkllen , welke daarin met
elkander overeenkonien, dat ieder Po-
lyp, al waren 'er honderd in een bos-
je te zamen , zyn eigen Celletje heeft;
waaruit, behalve zyn vederbos, nianr
Weinig van het lyf te voorfchynkomt;
fchoon de vederbos op zich zelve by
alle die foorten cereritie gefialtc heb-
be, ald. 39.^. Deze zyn, in de maan-
den van Mai^ J^i^y ■, july en Augus-
tus., ja zelfs nog in 't begin van Sep-
tember, in de met warerlinzen bedek-
te vy\'ers gevonden. De bos, waarin
meer Polypen te zamen woonen , is
altoos grootdcels onder de vvaterlinzen
verborgen, daar veelmaals nog ailcrleie
andere dingen by komen , welke de
Pulypen met een lymig vocht, rond-
om hunne wooningen Ichynen vafl: te
hechten; invoege dat een Polypen-bos,
akyd, eene foort van bedekking om
zich hebbe, waafvan men den Polyp,
zonder het lyf re befchadigen , niet
li.ijrl^k los kan maaken , ald. 394.
Wanneer de inwooners van een lïok
zich eens verborgen hebban, komen zy
vervolgens zeer langzaam, en dan nog
de een naa den ander, weder te voor-
fchyn- zelfs blyven ze mcnigmral ean,
twee of drie dagen a'chrer , zo dat het
fchyne, als of ze dood waren: ook
fchynen ze eene foort van ziekte te
lyden , waardoor 'er , hier en daar,
eenige takjes verderven,- uit welke ech-
ter, naa verloop van 2 of 3 dagen ,
weer jonge fpruitjes uitfchicten , die
zich kort dairiia als jungxï Vederbos-
polypsn vercüonen, ii!d. 395. Zulk
een Pclypen-ltok, overdwars, in meer

dan 10 ftukken doorgefneeden zynde,
was de uitflag, dat ze niet alleen het
Leeven behielden, maar ook wel dra
bytakkcn en jongen uitlchooten, zodat
ze binnen 14 dagen wederom een vol-
maakten itok vertoonden, ald. 407.
Vedcrbospolyp ., (_dii kleine ,') met bei bal-
vormig lyj ., UI. 517. enz. Wanneer
deze Polypen of Vederbofièn zich begin-
nen te vertoonen, ontdekt men eeril
alleenlyk kamtandjcs; naderhand ont-
daan uit deze louter cJoor elkander ver-
warde draaden , als wormen, vaneene
gelyke dikte, die een kcllnchtig einde'
hebben, en als 'c ware uit eene niet zeer
wyde opening uitkruipen. Hierop ver-
anderen zy indiervoege van gedaante,
dat ze veel gelyken na 2 by elkander
Haande bloejende diftelknoppen. Kort
daarna worden deze beide knoppen iets
langer, en vertoonen na genoeg de ge-
daante van een hoefyzer, om dat de bei-
de Ichenkcls of ileelen rond blyven.
Vervolgens worden de beide fchenkels
allengskens dunner en langer, waar.ia
zy eindelyk een volkomen, fchoonen ,
dubbelen vederbos vertoonen, die ge-
duurig eene andere gedaante krygt, naar
maate men hem van deze of geene zyde
bcfchou'-vt, ald. 520. Elk dezer Ve-
derbos-polypcn helhat uit 2 fchachccn,
die elk met 2 reien vezeJsbezer, en aan
het einde van elke fchacht zodanig ge-
Ichikt zyn, dat ze met het uiterde kolf-
achiig einde ccnc foort van boog uit-
maaken. Ter plaatze, daar deze beide
fchacluen vcrcenigd zyn, heeft ieder
Pdlyp een korten bals of fleel. In dtn-
zelven is, tuffchon de beide fehachtcn,
zomtyds een vvratje, doch ook menig-
maal eene kle'ne verdieping, en dit
fchynt de mond der Polyp-'n te zyn.
leder Polyp kan zyne vezelen enfchach-

ten.

20D

ALGEMEENE

ten, waaraan zy zitten, niet alleen kor-
ter, maar otk langer en dunner maa-
ken, en beide de fchachten , of ook
iBiar een alleen, of halfwege, of ge-
heel intrekken. Wanneer allede Poly-
pen zich uitgebreid hebben, dan is het
lichaam zelf gansch helder en doorzich-
tig; en alsdan kan men binnen in het*
zelve eenige <^onkere deelen befpeuren ,
ald. 52». Ingeval deze Polypen hunne
vederboïïen eens hebben uitgebreid ,
pronken ze tamelyk lang met dezelve,
indien men ze niet ftoort, ald. 522.
Veelvraat y {de^ of de grovte zivart-
haïrige Rups, benevens baare veran-
deririT^ tnt in een Nachtvlinder der
nveede CUiJfe, lil. 246. enz. Deze
Rups wordt, van het begin des Zo-
mers tot in den Herfrt , gevonden. Om
dat ze, geduurende haaren leeftyd, zo
beftendig en greetig vreet, word: ze
met recht, ter onderfcheidirige van an-
dere rupfen, de Veelvraat genoemd.
Het gras is haar zo aangenaam , als ver-
fcheide andere kruiden en planten , ald.
046. Omtrent den Herfll hebben, in-
zonderheid die geene, waaruit een wyf-
jes-vlinder fiaat voort te komen , menig-
maal de lengte van meer dan 3 duimen.
Haare grondverwe is zwart-bruin. De
Kop is rond , zwart van koleur , en met
korte hairtjes bezet. De korte vilthai-
ren maaken den grond van 't ganfchelyf
bruin, en zo blinkend als het A:las :
voorts 2yn de lange hairen als dan gansch
zwart. Even zo is 't gelegen met de
inkervingen der ringen of leden ; dewyl
ze nu als met een zwarten zoom omringd
zyn, aan wiens beide zyden zich van
onderen 2 goudblinkende dwarsfireepen
vcrtoonen, die, na boven, omtrent den
JU-T, in den bruinen grond verdwynen.
De 'anfche omitrvlakte is, benevens de

ift Poo.'en, zwart, en de lange zwar-
te hairen Itaan in 3 reien ; eene over
het midden van den rug , en de 2 an-
dere op de zyden na beneden. Byal-
dien men deze Rups ter veranderinge
wil brengen ; moet men haar, tot in
Jantiary toe, vcc'itig en frisch voeder,
als Gras of Heide , bezorgen , ald. 247.
en in geen warme kamer houden. In
^pril of Mai fpint ze zich in , op
eene plaats, welke niet hoog boven
de aarde verheven is, zynde h'izx Spin-
zei bruinachtig graauw , en niet door-
zichtig. Dit fpinzel maakt zy van la-
melyk fierke, doch zeer dunne draa-
den, waaronder zy eenige haarer hai-
ren mergt. Vier dagen in dit fpirzel
gelegen hebbende, ftrookt zy gemeen-
Ivk haaren balg of de huiJ af, en
verfchynt in de gedaante eener Poppe.
De grondverwe van deze is over het
algemeen dof zwart ; doch de 3 eerfle
diep ingekorven ringen zyn okergeel ,
en nu brecder, dan finaller, naar maa-
te de Pop zich meer of minder krom-
me, of uitfirekke. Aan haar laatfie
lid heeft zy geen fpi:s of llaaiipunt.
'Er verloopen omtrent a weeken, eer
deze Pop haar Spinzel verlaat , of de
Vlinder te voorfchyn komt, ald. 24".
Het Mannetje heeft breede en vedervor-
mige Sprieten, die aan het IVyfje dun
en fpits zyn. Ten aanzien der grond-
verwe is 'er, menigmaal, onder de beide
gedachten een zichtbaar onderfcheid. Het
l'Fyfje heeft eene vaal-roodachtig- bruine
koleur, en 't Mannetje, fchoon mede
wel roodachtig bruin , is echter meer
okergeel ; dan het tegendeel hiervan heeft
ook, dikwyls, by dezen V'linder plaats.
Ondertuflchen is het hoofi-kenmerk aan
beiden eenerlei; het beftaat naamlyk in
2 heldere flreepen, die dwars en eenig-

ziiis

B L A D W Y Z E R.

Aor

2?ns fchirn dorri^e beic'c '^cvonvlcugcls
Joopen. De Oridetvkugels zyn , bere-
vens het ganfche lyf, gcn.cenlyk even-
eens van koleur, ^/d. 249. Op de bo-
vcfivleugefs zyn ze, deels met donkere,
deels met heldere dwarslinien getekend;
deels hebben ze een , deels 2 w.ce
flippen , en ook zomwylen een donker
punt op dezelve, ald. 250.

Veld-krelel, (de zeer Jchadelyke gr'^ote,^
of gevleugelde Mol, met violspoottn ,
bef/evens zyne vocriphtnting en de ove-

• rige eigenjchappen , II. 353. enz. Dit
Infeft wordt riet alleen in Duithchland
gevonden , maar is ook een bewooner
van vcrlcbcide andere Europifche lan-
den , ja van Firgitiie en Carolina,
Warneer een ^^//V dezer foort bevrucht

" is, zo maakt hec, in Juny of July ,
zelden laater, een hol omtrent een hand
breed diep onder de boven vlak te der
aarde, en daarin legt het zyne Eieren
op een hoop te zamen , die wel uit 300
ftuks beftaat. Doorgaans heeft dit INeft
a duimen in de lengte, en een in de
hoogte; zynde van binnen zeer glad uit-
gewerkt, ald. 354. en aan deeenezyde
met eene opening voorzien, tot een in-
en uitgang. De Eieren hebben etne
blinkende geek.chtig-bruine koleur; van
geftahe zyn ze meer rond, dan lang-
werpig, en \''oorts iets grooter, dan een
gierfte.korrel. Zy blyven byna eene
maand liegen ; eer de jonge Krekels 'er
uit voer den dag komen, ^W. 355. De-
ze voeden zich m.et de tedere worteltjes,
Onderti.fichen groejen ze al voort in de
groette, en op dien ouderdom is luin
verhlyf omtrent de verdorde plaatzcn der
Weiden. In deze eeifte jeugd zyn der-
gelyke Veldkrektls , boven op hec lyf,
zwart-graauw van koleur, en van onde-
len en aan de pooten bleekgeel, ald.

356. Ten derden maal verveld hebben-
ce , b'yyen ze , den ganichen winter
door, tot in het voorjaar, onder de aar-
de. De vierde verandering gefchied
zynde , vertoonen zich ten laatüen de
vieugglfcheden , en in die gedaante worde
de Veldkrekel ten deele reeds in /^pril,
en ten deele eerft in Mai gevonden ,
ald. 357. Het borftfliik is, benevens
de mol-pooten , aan die fchcpzel wel het
byzonderlle. Het borjïjluk heeit van
achteren en van vooren een fmallen
zoom, en brengt door zyne hardigheid
veel toe, om in de aarde te konnengraa-
ven, a!d. 358. De Kop., ten aanzien
van het ganfche lyf zeer klein, heefr,in
het gemelde borltlluk, eene zodanige
inleding, dat dezelve, naar vereisch van
zaaken, en ingetrokken en uitgeftoken
kan worden, In dien Kop zitten 2 klei-
ne zwarte Oogen. Voor dezelve ziet
men 2 lange Sprieten. Aan den bek
heeft hy een paar yreelpunlen , ieder
uit 4 leden beftaande, waarvan het laac-
fle een geel koifje uitmaakt; en onder
deze beipeurt men u andere, die uit 3
leden beftaan, en korter zyn. Ter plaat-
ze, alwaar het lange achter lyf zich mtc
het U(?(?r/)'/ vereenigt, en niet verre van
deze vereeniging, ziec men bet niiddel-
fte en zwal- fte paar Poolen , waar boven
de 2, flechts tamelyk kleine dekvleu-
gels gezien worden , die eene zeer blee-
ke, lichte, oker-geele grondverwe heb-
ben. Dezelve zyn met veele, zo wel
fyne als grove aderen doortoogen , die
het eenigfte kenteken zyn, waar door
men 't Wyfje van het Mnnetje kan
onder[cheiden. Zo klein als de boven-
of dekvleugels zyn ,• zo groot vindt men
in tegendeel , de flechis gedeeltelyk bC'
dekte Ondervleugels, ald. 359. Het
Jcbterlyf, uit 8 of y leden beftaande r
Cc is-

?oa

ALGEMEENE

is van boven bruin ; welke koleur zich
evenwel, aan de zyden, en van onde-
ren, in cene geelachtige rood-bruine
verlicfl:. Aan het achterlle en kleinfte
lid befpeurc men een paar Sprieten,
die byna zo lang en recht uidoopende
zyn, als die, weke men aan den Kop
vindt; maar, zo fpits als zy aan 't einde
zyn, zo dik zyn ze in tegendeel ter
plaatze, daar zy aan het lyf vall zitten.
Deze Sprieten xyn van onderen met eene
rei tedere hairtjes bezet. Schoon nu
ook hier de 2 achterlle Springpootcn
de beide andere paaren in lengte over-
treffen; zyn ze echter zo groot niet, dat
ze den Krekel genoegzaam opheffen kon-
nen. Aan de bovenfchenkek , die iets
dikker zyn, dan het middendeel, zyn
ze eenigzins bruin graauvv, waar tegen
de overige deelen meer in 't rood-bruine
vallen; welke koleur ook het ganfche
middelfte paar heeft. Daarenboven zyn
de gemelde Springpootcn, aan hun mid-
delfte deel, met 3 of 4 tamelyk lange
(pitzen bezet , die in eene rei achter ei-
kanderen liaan. De Voorwet, uit 4
leden beftaande , is zo wel aan de ach-
terfte, als middelfte fchenkels of pooten
even zo gefteld , als aan de Springkhaa-
nen en andere fborten van Krekels, heb-
bende aan 't einde een dubbelen haak-
vormigen klaauw, ald. 360. De voor-
fte Pooten zyn , van onderen , ais eene
Zaag, of als eene Haanekam gelteld;
zy beftaan elk uit 3 hoofddeelen , eerft
een klein , waarmede het zyne inleding aan
het borftiiuk heeft,- het daarop volgen-
de middelfte deel is het dikfte ; het laat-
lle deel is , eindelyk , dat geen , 't welk,
van wegen zyne zaags- , of tandswyze
gedaante, dezen poot doet gelyken na
den voorpoot van een iVIol , fchoon hy
nog v^n een gansch ander maakzel zy.

Met deze 2 Voorpooten kan de Krekel,
volgens gedaane waarneeming, zo veel
krachts doen, dat hy in ftaat is, om 2
ftukken, ieder 3 ponden zwaar, op ee.
ne gelyke vlakte , te verfchuiven ; en
derhalve zal het niemand vreemd voor-
komen , dat hy de aarde gelyk een. Mol
doorgraaft, al was dezelve nog zo vall
op een gepakt, ald, 361.
l^eldkiekel, (^de zwarte,) benevens des-
zelfs oorlprong , voortplanting , en
overige eigenfchappen , IL 344. enz.
Deze legt voornaamlyk in July en Au-
gufius zyne Eieren. Dezelve zyn lang-
werpig , zo als die van den Huis krekel ,
doch iets grooter en donker-gcelachtiger
van koleur. Naa 14 dagen komen 'er de
Jongen al uit, ald. 344. zynde zy alsdan
geelachtig -rood bruin, maar worden wel-
haaft bruinachtig zwartgraauw, en heb-
ben tamelyk lange Sprieten. Hanne
fpyze zyn de jonge gras-fpruitjes en der-
zelver worteltjes. Zo dra de koude
nachten beginnen, of 'er vriezend weer
ontftiat, houden de halfvolwaffen Veld-
krekels zich, onder de aarde, in hunne
holen verborgen, en worJen ook den
ganfchen winter door niet grooter, ald,
345. Met het voorjaar komen zy uit
hunne holen te voorfchyn. De oulilen
vervellen dan voor de derde maal. Hier-
op vertoonen zich de vleu^elfcheden ,
die aan een gefpleeten bloem , van wel-
ke ieder helfx 4 blaadjes heeft, niet on^
gelyk zyn. Ten einde van Juny en Ju-
ly, leggen ze ten vierden en laatften
maal de huid af, en erlangen, binnen
een quartieruurs, de 4 vleugelen, en
hunne huid verkrygt de vereischte har-
digheid, ald. 345. Het voornaamfte
kenteken van het voyfie beftaat in de van
achteren rechtuit fteekende legpyp, zyn-
de aan het einde met eene kolfachtige

fpits

BLADWYZER.

ao3

fpits voor2ien. De hovenvlengels "van
het vjyfje zjii, by hunne gladde en
bruine kcleur, die aan het voorlyf oker-
geel wordt, wegens hunne fchuins over
elkander loopende aderen, als een Tra-
liewerk; waartegen aan de Mannetjes
het buitcfide deel alleen zodanig gefield
is. Het dikke bruin-graauwe Acbterlyf
•wordt, raa de bevruchting, menigmaal,
zo in de lengte als in de breedte, der-
maate uitgezet, dat de vleugels het niet
meer geheel bedekken kennen. Het
^oor/y/ gelykt byna meer een hals, dan
een borüliuk; het fchynt, wegens zyne
bovenfte en 2 zyde-vJakten, meer hoe-
kig, dan rond; en is, zo als de rond
verwulfde Kop, en de 6 Pooten, blin-
kend zwart. De Oogen, een linzenvor-
mig glas gelykende, beftaan uit ontel-
baar veele andere, verheven glasvormi-
ge deelcn. Voor dezelve Haan de beide
lange , hairvormige Sprieten , op eenig-
zins dikke en laage bultjes, waarin ze
hunne inleding hebben , ald 347. De
bovenvUugels tem het mannetje hehhsrif
ter plaatze , daar ze aan het voorlyf vaft
zitten , eene groore en heldere okergce-
le vlok, die door den bruinen grond
genoegzaam in 3 affcheidingen verdeeld
wordt ; en de lioofdaderen loopen fchuins
en kronkelende over de bovenvhkte
heen De livevfchenkeh z\x\, aan den
kant van 't lyf, lamelyk dik en grof;
ook meer bruin-rood , dan zwart ; maar
by het liikke en ronde knielid worden
ze weer dunner. De eigenlyke voet be-
llaat uit 4 zeer kleine leden , en eindigt
met een dubbelen haakvormigen klaauw,
ald. 348. De Otu/{j vleugeis zyn aiin
deze focrc van Krektls wel doorzichiit

a'

maar veel bruiner en korter, dan a?ti
de Huiskrekels, ald. 349, Acht dagen
naa de bcvruchtirg begint het Wyfje zy-

ne Eieren te leggen , en het fchuift de-
zelve, door middel zyner legpyp, in
zyne wooning in de aarde. Zyn Eier-
ftok vervat wel 300 eieren, ald. 351.

yenkelrups , Qde eenzaams , fchoonty
groen- geelachtige ^ met zwarte dwars.
Jlreepen, en roodachtige geele vlakjes,
benevens baare verandering tot in een
Dagvlinder der tweede ClajJ'e., I. <)9.
euz. Deze draagt den naam van Fen-
kei-rups, om dat ze zich lieflt op de
/^fK/t«/ onthoudt, hoewel zy ook,zom-
wylen , op het Dilkriiid en de Peterce-
lie wordt gevonden. De Eieren zyn
geelachtig van koleur, en kegelvormig
van figuur. By warm zomer weer ko-
men de jonge rupfen binnen 4 weeken
uit, ald. 69. Het hoofd dezer rupfe
is niet hartvormig, maar doorgaans rond,
en, ten aanzien van het lyf, klein.
Haare lengte bedraagt op 't hoogft dris
vierde van een duim. Zy heeft 3 paar
fpitze voorpooten, 4 paar ftompe ^«z/t-
pooten, en een paar nafchuivers. De
grondverwe der rupfe is een ichoon dof-
groen , waarop andere ko'.euren Iraai
aflleeken. De Kop is in het middtn
wat helderer, en heeft een rond zwart
vlakjc, dat van vvcderzyde omringd is
meteen zwarter flreepje. De ba/shedt
een frnal zwart randje, waarin van bo-
ven een paar oranje-geele en ronde vlak-
jes liaan. Over bet midden vanden hals
loopt overdwars een breede fluweel-zwar-
te lireep als een band , op welken , van
onderen aan ieder zyde, ook oranje gee-
le vlakjes ftaan. By alle ringen wordt
overal een bandvormige fluweel-zvvarre
ftreep, met oranje-geclc vlakken, op
den groenen grond , gezien. Uok ziec
men onder ieder benedtnfte of laatfie
oranje geele vlakje , aan den buik, nog
een langwerpig zwart flreepje, ald, jo.

Cc a De

2-04

A LGEMEENE

De 6 Foorpooten zyn met zwarte fy'it-
zen voorzien, maar alle anderen mee 2
over elkander (laande vlakken getekend.
Incufichen verfchillen de koleuren by de-
ze foorc van rupfen merkelyk. Want
men vindt eenige, waaraan het groene
meer in 't blanuwe valt , en wederom
andere , die 'er geelachtiger groen uit-
zien. Desgelyks zyn ook de vlakken
aan de eene rooder, en aan de andere
geeler. Ja zelfs de zwarte dwarsrtree-
pen worden nu breeder , dan fnnilier
bevonden. Deze Rups heeft eene by-
zondere eigenfchap, naamlyk, dat 'er een
paar hoornen voor op den eerfter, ring ,
die op den hals volgt, flaan, welkezy,
als eene flak haare hoornen, uitfteeken
.en intrekken kan, ald. 71. en aatjni.
Wanneer ze volwasfen is , maakt ze zich
gereed tot de verandering, zoekende in
de nabyheid ccne plaats , die niet zel-
den op het zelfde kruid is , waarmede
zy zich te voorcn heeft gevoed Aldaar
maakt zy zich met alle de pooten valt ,
zo dat het ganfche lyf op den grundder
plaatze rufte, fpint zich a;in de achter-
pooten vafl, en overtrekt het lyf meteen
witten, tedercn en fterken draad, tus-
fcheii den derden en vierden ring , der-
vvyze dat hy aan wedsrzyde op den grond,
waarop de Rups zit, vaft gemaakt zy ,
van boven fluite, en ter zyde een wei-
nig van het lyf af flaa. Alsdan baifl
de huid van boven achter den hals open,
en door de menigvuldige beweeging af-
geftroopt zynde , wordt de Pop gezien ,
ald. 70. Deze Poppen van die foort
verfchillen merkelyk, zo wel in koleur,
als in grootte; zynde eenige derzelven
ftroo-geel en bruin , anderen daarentegen
helder- of bleek-groen : doch alle heb-
ben ze aan beide zyden een oneffen
geelen ftreep , die van vooren tot .aan

het einde toe loopt. Wanneer deze
Püp^ het Weer nog warm zynde, 14
dagen heeft gelegen, fpringt zy \an
vooren op , en de Flinder komt te voor-
fchyn, ald. 75. De grondverwe van
alle 4 zyne Vleugels is helder zwavel-
geel, waarop allerhande zwarte vlakken
en aderen , hoewel niet op ecnerleie wy-
ze, te zien zyn. Aan deonderzydevan
den /Ichtervleugcl ziet men ter plaatze,
daar hy aan het lyf vafl: is, azwarteade-
ren, waarvan de eene van onderen breed
is, na den voorften rand geboogen op-
loopt, eindelyk te niet gaat, en buiten-
waarts een takje heeft; de andere om.,
ringt het midden des vleugels , en komt
ten laatlle, naa op verfcheide plaatzen
6 takken na den buitenkant gemaakt te
hebben , weder ter plaatze , daar ze be-
gonnen is. Voorts loopen 'er 3 reien
zwarte ftreepen trapswyze door den
v'eugel , en de ruimte tuilchende 2bin*
nenlle reien is gevuld met graauwachtig*
geele Hippen. Achter aan den vleugel
na beneden ziet men een met zwart om-
zooraden tamelyk ronden Spiegel, wiens
binnenlie meell kaneel-rood, en na het
lyf toe hleiimourant of bleek-hlaawji is.
Verder na boven fbian nog a a .-^ zoda-
n'ge roodachtige vlakken in den geelen
grond, die de gedaante van een hart
hebben. De buitenfie rand is eenigzins
uitgefchulpt , ald, 74. In de onderz}'de
des voorjïcn vleugels loopen a hoofd-
aderen inde lengte, en verfcheide ande-
re in de breedte. Tuflchen deze 2 hoofd-
aderen bevinden zich 3 zwarte vlakken
overdwars, en wat verder op nog eene
kleiner, nevens welke eene langwerpige
ronde vlak van de andere zyde door-
fchynt. De buitenrand van teder Vleu-
gel beeft een fmal geel boordzel, en op
ieder ader een klein diiekantig vlaije;

daar

BLADWYZER.

fin;

■daar aan grend een breede granuw-gcele
zoom, die met 8 doorfchynende ovaal-
voiinige gerie vlakken voor/,ien is De
grc.ndvcrwe der bcvenvleugels is insj,e-
lyks zwavel-geel. Op het i inde ilaande
kareel koleurige vlakken offpiegcls, mee
blaauw en zware omzoomd. De bui'
tenrard ïs fmal geel geboord, en heeft,
in een breeden zwarten zoom , \i ovaal
ronde geele vlakken , en verder hinren»
waarts eene rei tedere geele ftipjcs. Het
Lyf is geelachtig en haing. iiet Hoofd
is voorzien met 2 zwarte met koifjcs
vercierde Sprieteu; met a ronde blin-
]<ende Oogen , en van onderen met een
te zamen gerolden (lurp oi Zuiger. Aan

' het Voorlyf zitten 6 zwarte Poot-en ,
wier briver.cinden met geele hairen bezet
zjn. Het ^c/&/f/-/)/ heeft , ter weder-
zyde, een zwanen Itreep , en verder na
onderen nogecnendergelyken in deleng-
te. Ln zo zitt n.cn ook ever den rug
vrn het voor- en rchteriyf een breeden
zwanen ilreep, ald. 75.

Fc> gel^kii'g van zonimige zaadcn van
boomt.» en planten nut de IhJcÜen^ II.
1-9. Zie by Planten.

Verrouing., cenigen verdedigen, dat de
Jnfccten uit de verrotting or.tfiaan, en
bedienen zich , veeltyds, ten bewyze
daarvan, van de Maden, die in ouden
kaas en vervuild vleejch veel\i;ldig wor-
den gevonden. II. 5(^7. doch worden
door proeven wederlegd , ald. enz.

l'eifieende Blijjekn en Slakken ^ 111.508.
enz. Dat deze waarlyk, eertyds, die-
ren zyn gewceft, zal niemand in twyfel
trekken, die ze ooit metwaaie mollelen
en flakken vergeleeken hcefi; waarom
ook de meelle kenners derzelven den fpot
dryven met dezulken, die voorwenden,
dat diergelyke fteenen daadiyk van zel-
.ven in de aarde groejcn, of zo gefcha-

pen zyn. Ook vinden zy weinig geloof
die onderflellen , dat de Eieren dezer
dieren, met de dampen uit het water
opgeheven , naderhand weder neerge-
vallen, en tot Vifchen en Schulpdieren,
doch in het drooge , tot ileen geworden
zyn. Anderen, welken de voortteeling
der dieren , en dus ook die fteenen , uit
eene verrotting willen doen voorikomen,
verdienen liedcndaags voKlrckt geene
aanmerking. Daarentegen heeft het ge-
voelen der gecnen, die den oorfprong
dezer fteenen van den Zondvloed aflei-
den , tot hierfoe de meefte goedkeuring
gevonden, ald. 508. Vraagt iemand,
hoe het bygekomen zy , dat deze Rlos-
felen , Slakken , enz in fteen veranderd
zyn ? daarop diene ten antwoord : dat
alle fteenen uit veifcheide vochtigheden,
en andere grover rarddeelen fchynenont-
ftaan te zynj te meer, dewyl 't bekend
is, dat alle wateren, zy mogen zo hel»
der zyn als ze willen , diergelyke aard*
deelen in zich hebben. Diergelyke wa-
teren nu konnen veroorzaaken , dat 'er,
naar gelange hunner verfcheidenheid ,
ook verfcheide foorten van fteenen , zo
wel edelen als gemeenen , uit hun voort-
komen, ald. 510. Even zodanig eene
vochciiihtid heeft dan ook de, door
overftrooning, in de bergen en velden
gevoerde Slakken , Moffelen , enz.
waarmede de grond der zee bedekt is,
doordrongen, en dezelve, haare aard-
deelcn terug laatende, aldus in harde
fteenen veranderd , ald, 511.
Vervellinge dtr Rupfen. Dat de Rapfen
verlcheidc maaien vervellen is eene bc*
kende zaak. Hieiby is aan te merken,
1.} dat alle verveliingen haar zeer be-
zvvaarlyk vallen, ja zelfs haar menigmaal
het Leeven koften; 2.) dat de Rups ,
door haare laaifte vervelling, eerfttoc

Cc

haare

206

ALGEMEENE

haare volkomenheid geraakt, I. 8. Vraagt
iemand , ixiat is toch bet oogmerk van
deze veelmaalige vervellingen '? of ft rek-
ken ze in der daad tot eenig wezenlyk
nut ? dan is het antwoord , dat deze
vervellingen haare oorzaak hebben, en
niet zonder reden gefchieden. De Rup-
jen hebben, boven ontelbaare andere
dieren, een zeer fpoedigen wasdom ;
dat is: haare vloeibaare deelen neemen
fterk toe , waar door haare vafte deelen
meer en meer uitgezet worden; die,
door middel van het voedzelfap , dat in
de tusfchenruimte doordringt, en zich
vaft hecht, nieuwe vezelen krygen, en
by gevolg grooter worden ; doch dit al-
les gefchiedt binnen weinig tyds. Ver-
mits nu de bultende huid, die zoveel
als het dekzel of de rok der rupfe is ,
moet dienen ter bewaaringe van die uit-
zettende deelen , zo moet dezelve , nood-
wendig, merkelyk vafler zyn, dan de
binnenfte deelen; en dit heeft natuurlyk
ten gevolge, dat ze minder bekwaam is,
ora uit te dyen, en derhalve ook zo
fpoedig niet kan voortgroejen. Hieruit
ontftaat dan, wanneer die binnenile dee-
len zo lang toegenomen hebben , tot dat
de huid ten hoogden graade uitgezet is ,
en zich niet verder uitzetten kan, dat de
tedere vezeltjes, waar door de huid aan
de binnenile deelen vaft gehecht was ,
aan ftukken breeken, en dus de invloed
der voedzelfappen op die huid ophou-
de ; weshalve ze van dien tyd af van
zelve moet verdroogen. Inmiddels groeit
*er, onder de oude huid. eene tedere
nieuwe , en , als de oude hier door ro^
verder uitgerekt wordt, barll ze einde-
]yk geheel , en ftrookt dus af. Hieruit
dan blykt ten klaarlle, waarom de Rup'
Jen, by iedere vervelling, grooter war-
den , naderaaal de nieuwe weeke huid

zich in 't begin fterker laat uitzettert,
en werkelyk zo lang uitgezet wordt, tot
dat ook zy , even als de voorgaande ,
barften moet, ald. 192. 193.

Feftingvjerk, zie Fortificatie.

Fiolen-vlinder , zo worde de Vlinder ge-
noemd, voortkomende \x\ide eenzaame,
koolzwarte Üoornrups , met tegelroode
zydevlakken, IV. 135. aanm.

Fis-egel f of Bloedzuiger , benevens zyne
veianderitJge , lil. 17:. enz. Deze
wordt een f'is-e^el genoemd, uit hoof-
de dat hy zyn voedzel voornaamlyk aan
de vidèn zoekt. Deszelfs koleuris over
het geheel bleek olyfverwig, ofgraauw*
achcig-groen, met veele witte punten
befprenkeld. Wanneer hy volwasfen is^
en zyne grootfte lengte bereikt heeft ,
beloopt dezelve tot over de twee dui-
men. Hei achterfte einde is het dikile,
terwyl hy na den Kop toe allengskens
dunner wordt. De Kop is plat, en van
vooren iets gefpleeten, hebbende in 't
midden der ondervlakte eene kleine ver-
dieping als een puntje, ald. 172. Wan-
neer hy zich van de eene plaats na de
andere wil begeeven - gaat hy , gelyk de
Spanrupfen , voort , dat is : hy zet zich
ecrll: met zyn acbterly f ergens aan vaft,
vervolgens fteekt hy zyn voorlyf uit, en
zet den kop van vooren aan het lichaam ,
waarop hy zyn weg vervorderen wil f,
alsdan trekt hy het achceriyf na zich toe,
en, zo dra dat weder vaft zit, fteekt hy
het voorlyf verder uit, en gaat aldus^
voort. Oudtyds heeft men van de Ege-
leii gezegd , ja veelen gelooven het nog.
hedendaags, dat ze van zdven uit de
verrotting voortkomen ; maar de onder-
vinding heeft, by de naauwkeurige bs-
fchouwing dezer fchep^.elen , het tegen-
deel geleerd; nademaal iille foorten van
Kgels , in het voorjaar , doch voornaam-
lyk

J

BLADWYZER.

sr>j

ïyk In de ma^nd Ulai paarcn ; waarop
de wyfjcs vervolgens Eieren leggen.
Deze hebben wel een ovaalen, maar
teffens een fchcrpen omtrek, altl. 173.
en 7.yn plat aan de ondervlakte, maar
•de bovenvlakte is eenig?ins verheven
verwulfd, en aan het einde fchynen zy
cene fpicet te hebben. Ten einde van
3 weeken komen daaruit de khine Egel-
tjes vooTt, alti. 174.

^kcsc/i-rlieg f zie Bejmet vlieg.

Vleugelen der Vlinders groejen niet zo
zeer, maar wel ontploojen zich, of
dyen uit, I. 455. aanm. De leeven-
digheid, de groote glans, en de menig-
vuldigheid der koleuren hebben hun vee-
Ie bewonderaars verworven , en zommi-
gen waren 'er dermaate opgefield , dat
ze de vleugels van zekere Vlinders tot
zulk een hoogcn prys inkochten, dat
men 'er wel Diamanten voor koopen
konde, III. 223. 224.

Vliegen , befcbryvinge der vliegen y II.
530. enz. De infedlen, welke met 2
na Perkament gelykende doorzichtige
vleugelen voorzien zyn , en , gelyk vee-
Ie andere Inferflen , veranderen , voor dat
ze in hunne laatfte gellalte verfchynen ,
worden Vliegen genoemd. Het aantal
haarer foorten is veelvuldig, ald. 530.
Zy draagen hunne vleugelen op onder-
fcheide wyzen ; want zommige foorten
fluiten dczel/e vlak en kruiswyze over
het achterlyf te zamen over elkander ;
maar anderen leggen ze alleenlyk vlak
over het achterlyf aan elkander ; en nog
anderen draagen ze open , vlak en pyl-
vormig nevens het achterlyf uitgebreid.
I laare vleugels zyn veelal doorzichtig of
glasachtig ; nochtans zyn 'er eenige
foorten , die ze deels bruin- deels zwart-
gevlakt hebben, ald, ^i^^.aanm. Door
het getal en de orde hunner aderen kon-

nen de onder een geflacht behoorcnde
foorten nieerendeels van elkander onder-
fcheiden worden, ald. 532. aanm.
De Eieren der Vliegen vertoonen zicli
meerendeeh glad; zyn langwerpig-rond
van geftake, ten dccle geelachtig, ten
deele wieachtig, ten deele groenachtig ,
en anders van koleur. Zommige yiie-
gen leggen ze of aan leevende , of aan
doode fchepzelen , of in verrotte en
Hinkende Aazen, en vochtigheden, of
ook wel aan allerhande boomvruchten ,
ald, 5 '53. aanm. De maden dar vlie-
gen zyn verfchcidcclyk van geftalte en
külcur. Want zommige zyn lang, (lang-
en wormvormig," zy hebben ecne rond-
achtige gellalte, die bykans o\eraI even
dik is,* en aan diergelyke foorten vindt
men den Knp flechts iets kleiner, dan
de dikte van het /)ƒ,* by anderen i'i het
/y/ onderfcheidenlyk in ringen of leden
verdeeld,* en aan nog anderen is zulks
weder bykans niet te ontdekken. Eeni-
geh zyn ook wel wormvormig van ge-
ftalte, doch van vooren dunner en fpit-
zer. Wederom anderen hebben eene
meer breede, rond verwulfde gellalce,
nagenoeg gelyk de (lakken ; inzonderheid
die foor een, welke op leevende blad-
luizen aazen; en deze zyn van vooren
insgelyks fpits, en gemeenlyk na ach-
teren op zyn breedil. De Kop is , aan
dit (lach, wel het fpitde deel, en meer
gcfchikt, om te zuigen, dan omteknaa-
gen. Eenigeti dezer verfcheidc vliegen-
maden zyn houtgeel ; zommigen witach-
tig, anderen graauw, eneenigen groen
of geel , of ook wel anders van koleur.
Nog ettelyke andere foorten hebben
meer eene korre , diklyvige, dan lange
geflalte ,* zommigen zyn geheel glad ;
anderen hebben gansch korte hairtjes of
hairige fpitzen. Ettelyken dezer foor-

tcti

ao8

ALGE MEE NE

ten veranderen in haar verblyiV waaiin
ze gebooren en j^evoed zyn; doch ccni-
gen nier. Zy veranderen meerendeels
onder den IM.iden-balg in Poppen\ ech-
ter zyn 'er veclen , die in het geheel niec
vervellen, ald. 53,2. aanm. Eenige
vliegen- poppen hebben eene eironde of
tonvormige geftake, inzonderheid die
ÓQT ^aS'Vliegcfi', anderen zyn kolfach*
tig, gelyk daar zyn de Poppen der blad-
luis- vreetende Maden ; doch ten C'pzich-
te der koleurcn zyn ze verfchillende, en
ten deele helder , ten deele donker.
Zelfs onder de Vliegen befpeurc men
eene merkelyke verfcheidenheid , en
haare gcflachten worden, door fmall'r
of breeder , door langer of korter vleii*
gelen; dooreene fmal- of breedlyvige,
door eene dik- of dunly vige gedalte ; door
het getal der aderen en derzelver orde-
ning in de vleugelen; door haare ko-
leur, en andere kentekens meer, van
elkander onderfcheiden, ald. ^'^'^.aanm.
De vliegen hebben nwar 2 vleugels ; zyn
■ allen met een paar kalfjes voorzien;
hebben een fnuit of Zuiger, die by
eenigen (lyf en hol is; doch by anderen
is hy week, en zodanig gelleld, dat
ze, door die werktuig, de onderfchei-
den tot haar voedzel dienende vochtig*
heden , en andere lichaamen of oplikken
en opvatten , of inzuigen en doorflik-
ken konnen, ald. 534.
Vliegend hart, zie Hartkever.
Vliegende {lier , zie Neushoorn kever , (^de
zeer groote , en met 3 hoornen voorzien
zynde.')
Vlinder, {de hniteiigimeen groote ^^ met
graauwe gevoaterde buvenvleugelen , en
helder viokt-hlaauwt en zivarte onder-
vleugelen, lehoorende tot de tweede
ClnJJ'e der Nachtvlinders , IV. 152.
enz. De Rups van dezen grootcn

Nachtvlinder is, van de maand ]\'^ai'
tot op hec einde van de maand Juny ,
te vinden. Ze onthoudt zich gemeen-
lyk op de Espenboomen , welker bla-
den zy tot voedzel gebruikt," doch ge-
neert zich ook niet den zwarten Popelier-
boom, Zy heeft eene groote licht-witte
plek van vooren op den rug, het zeker*
fte kenteken , waardoor ze van de M^it '
doorn-rups onderfcheiden kan worden.
In de maand Augujius komt uit haar de
Nachtvlinder ., ald. 153 aanm. Des-
zelfs hovenvkugcls zyn , in den helder-
graauwen grond, met verfcheide don-
ker-graauwe en zwarte golfachtige dwars-
ftreepen , linien , okergeele trekken , en
witte vlakken vercierd. Het Lyf is
blaauwachtiggraauw, inzonderheid het
h&rflfiuk , maar aaa het achter lyf is het
derde en vierde lid op de bovenvlakte
zwart, en 't laatfte lid bruin. De groote
en breede Ondervleugels zyn niet alleen
aan den mnd met een byzonderen zoom
voorzien, maar hebben ook nog een fchoo-
nen helderen violet koleurigen breeden
dwarsrtreep. De randbezooming aan
ieder vleugel beftaat uit 7 zeer diep in-
getande, gelykvormige , witte uitftee-
kende fpitzen, allen niet een tederen
zwarten omtrek , en met een ianghairig
wit vederftof, in de gedaante van fran-
je, voorzien. Naaft deze witte bezoo-
ming ziet men een zwarten grond , die
aan den kant van 't lyf merkelyk fmal-
ler, dan buiten om, en aan den witten-
rand , in 't blaauwachtige verdreeven is.
Alsdan volgt een byna even zo breede ,
fchoone heldere, violet-blaauwe hoogs-
wyze dwarsflreep. De overige grond is ge-
heel zwart. Hy heeft lange hairvormi-
ge Sprieten , en een paar grooie bruine
Oogen in den Kop. De hovervleu-
gels zo wel , als de Ondervleugels

ZJ'Ui

BLADWYZER.

209

TAi aan den buitenrand ingetand, ald.

Vl'.nder ^ (de kleine,') met doorzichtige
vleugelen , behoerende tot de eerfte Clas-
f e der hlacbtvlinders , 111. 202. en/C.
Desüelfs 4 vleugeis , van wellce de voor-
fte in de lengre en groorre de anderen
overcreften, zyn niet alleen doorzich-
tig, geiyic het fynfle vrouwen glas j maar
hei-iben ook een regenboogachtigen
fpeelenden glans. Uit dien hoofde ziet
men geen het minde vederflof op dit
doorfchynend deel van dezelve; maar
de buitenrand is met een breeden , pur-
perrooden, doorzichtigen zoom voor-
zien , en daarin vcitoonen zich de don-
kere aderen gansch helder. Van eeiie
diergelyke ruode koleur is ook de win-
kelhoekvormige llreep , ald. 20a. dien
men voorwaarts na de inleding toe ziet ;
waar tegen de voorlle rand een geelach-
tig-olyrkoleurigen zoom heeft, en aan
den achterflen rand begint, by de inle-
ding, eene breede vlak, van dezelfde
kojtur , die fpits uit'oopt. De iets
kleiner ondervktigeh zyn ten naaflien by
evenzo gelleld , als de hovende ^ hoe-
wel hun de winkc!hoek\'ormige ftreep
ontbreeke, terwyl de purper-roode rand,
die aldaar eenigzins fmaller is , een fmal-
Jen wiiten zoom heeft. Het ! oorlyfen
de Kop zyn met een oiyfkolturig vt der-
ftof bezaaid ,- aan de 3 eerlle leden van
het achtcrlyf is dit ftof fchoon purper-
rood ; en in het midden van liet derde
lid Ihat een wit flipje. Het laatlle lid
van dit achtcrlyf .^ langer en fmaller , dan
de overige, en bykans pinnenvcrmig,
i< in het midden donker-geel , en aan de
zyden zwart bezoomd. Zyn Ztiig'r is
tamelyk'lang; en de Sprieten zyn kolf-
achtig. De 6 Poolen zyn, aan de bo-
venfchenkels, met haiten bezet, en de

ondervlahe van bet lyfis helder-geel-
achtig wit, ald. 203. De bcfchryving
der Rupfe, waaruit hy voortkomt, zie
by Rups f (_de gefpikkelde groene ,") met
eene oranje geele jlaarifpitSi en 2 iiit-
te zyde linien; volgens IV. 184. enz.
Flinder, (de) met louter geel bezoomds
zwarte oogfpiegelcn, behoorende tot de
eerjie Claf]'e der Dagvlinders , l^^ 1 80.
enz. Op deszelfs bovenvlakte ziet men
eene fchoone , weei fchynige , meer
oranje -bruine, dan olytkoleurige grond-
verwe. Alle de 4 vleugels hebben eene
cicrlyke witte uitgefchulpte bezooming;
waarop, in ieder, 5 niet zeer heldere
oranje geele ovaal- ronde ringen van on-
gelyke grootte en byzondere orde gezien
worden , die allen van binnen zwart zyn.
Behalve deze ringen befpeurt men ook
nog, omtrent het midden van eiken
vleugel , eenige korte dwarsfireepen ,
welke iets helderer zyn, dan de grond-
verwc. Het Lyf vercoont zich meeren-
deels zwartachtig-blaauw-graauw. De
Kop is, nevens de Sprieten, even zo
gefield, als by anderen dezer Clasfe.
De grondverwe der Ondervleugels is
bleek oranjegeel, met olyf-bruin ver-
mengd; en na den kant der inleding
vale dezelve donkerer, dan aan den bui-
tenrand , welke met eene cierlyke be-
zooming pronkt, ald. 181. Aan dezen
r>ind naamlyk zyn ze , van buiten , met
eene gansch witte uitgefplitfte bezooming
voorzien; waarop 2 heldere okergeelc
ftreepen, die even breed zyn, volgen.
Op deze bezooming vo!gt, in ieder
vleugel , een breede , heldere dwars-
üreep. In denzelven flaan 6 fchoon
heldergeele o aal ronJe ringen, van on-
derfcheiden grootte. Ieder dezer ringen,
in een donkeren grond geplaatfl:, omfluic
een koolzwarten oogfpiegel, en hejfc
Dd eea

SIO

ALGEMEENE

een klein fneeuw - wit puntje in 't mid-
den. Qs Poolen, miisgiders óe baard-
[pilzen zyn geel; de Oogen groen; en
het Lyfh zwartachtig-blaauw , ald. 182.
De Rups, waaruit deze Vlinder voort-
komt; heeft over 't sreheel eene bleek-
groene koleur ,' de Kop is rond , en ep
het laatrte lid (laan 2 witte punten. Het
Woudgras is haar voeder. Zy vervelt
ordentelyk 3 maaien ; doch behoudt den
geheelen tyd dezelfde koleur. De Pop
is meer rond, dan langwerpig. In het
begin vertoont ze zich geheel-groen ;
doch ze wordt van tyd tot tyd bleeker , en
krygt vervolgens eene gansch witte ko-
leur, welke zy 8 dagen behoudt, waar-
op ze donker -bruin wordt , a/d. 181.
aatim.
Flinder , (^de ongemeen fchoone koolzwar-
te ,) met witte vlakken en oranje-geele
zwart-gevlakte ondervleugelen j bene^^
vens een Carmyn-rood Achterlyf, bt-
hoor ende tot de tweede Clajfe der Nacht-
vlinders^ IV. 155. enz. Deszelfs bo-
venvleugels zyn, even als het borjiftuk,
in den grond koolzwart en wit gevlakt;
het borfljluk heeft 2 of 3 drickantige
vlakken, en de vleugels pronken met 9
zodanige vlakken ; doch welke aan ee-
nigen , inzonderheid by de wyfjes , ook
wel iets in 't zwavelgeele vallen. De
grondverwe der beide ondervleugelen
is altoos zeer fchoon en hoog Oranje-
geel; men wordt in dezelve, behalve
een zwart punt , 6 'm grootte en vorm
verfchillende zwarte vlakken gewaar, die
voorts , aan het bultende ftoiiipe einde
van den vleugel, nog in grootte verre
overtroffen worden door eene zevende
vlak. Het Achter ly f xs-, by 'het Man-
netje y tot over de helft, hoog carmyn-
lood, en 't overige gedeelte, na den
kant van het borftftuk, in 't oranje -gee-

Ie verdreeven. Aan de Wyfjes, in te-
gendeel , is het achterlyf gemeenlyk
hoogrood, ald. 155. en beiden hebben
ze, op de bovenvlakte , eene rei zwarte
punten. De beide Sprieten zyn veder-
vormig en zwart, doch aan de Wyfjes
vry wat fmaller, dan aan de Mannetjes.
De Rups, waaruit deze Flinder voort-
komt, zie befchreeven by Beeren-rupSy
{de zeldzaame bruinbairige ,) viet den
reoden Kop en Poot en, volgens IV. 158.
enz.

Vlinder , (de ongemeen fchoone Celadnn^
gnene^ behoor ende tot de derde Clas-
Je der Nachtvlinders , IV. 104. enz.
Deszelfs lange en fmaile Achterlyf sti»
toont zich meer wit, dan groen; en zy-
ne beide eenigzios dikke en fpits toeloo-
pende Sprieten zyn geel, doch de Oo-
gen donker-bruin. In den fchoonen
groenen grond der 4 vleugelen vercoo-
nen zich , behalven eene overdwars
midden doorloopen.is witte en fmalle
kronkel-linie, geene andere cieraaden ;
ald. 104. alleeiilyk zyn de Vleugel ,
aan den buitenrand, nog met eene fmal-
le bleek geele bezooming voorzien , ald.
124.

Flinder , (de fchoone bruine , tnet nozen-
rood gevlakte ondervleugels pronkende^
voortkomende uit de met 2 oogfptegels
vercierde Wynrups , en behoor ende tot
de eerfie Clajfe der Nachtvlinders , IV.
47. enz. De lengte van deze Rupshs-
loopt niet veel meer, dan 3 duimen.
Haare grondverwe is bruin. De kleine
Kop is blinkend bruin; en achter den*
zelven ziet men , ter wederzyde van den
vierden ring, eene groote zwarte oog-
vlak van eene ronde gedaante, die een
tederen geelen ring ter bezooming , en ,
iets buiten 't midden van zyn zwarten
grond, na achteren, een blaaiwachtig-

wit

BLADWYZER.

fitt

wit panr heefr. Op den vyfdcn ring
is ook een paar zodanige , doch icleincf
vlakken. Door de overige ringen
loopt, aan weerskanten, langs de vlak-
te van den rug, een even breede gee-
le ftreep, die beiden in de itaartfpits
eindigen, welke eene diergelyke ko-
leiir heefr. Onder dezen üreep ziet
men een paar kleine zwarte vlakken ;
<Ioch de 9 luchtgaten , aan wederzy-
de, hebben dezelfde koleur van den
Iheep en het ftaartfpits. Voor 't ove-
rige fchynt de bruine huid dezer rupfe
met een fpiegelnet overtoogen te zyn,
ald» 48. By haare verandering
verbergt ze zich onder de bla-
deren van haar voedzel , zonder ee-
rig fpinzel te maaken, en naa weinig
dagen wordt zy cene Pop, Het voor-
fte deel van deze is graauw-zwart, en
zo ook de ileelfpirs, die aan het ach-
terlte einde van 't achterfte rood-bruine
deel zit; doch beide deze deelen wor-
den allengskens donkerer, ald. 49. De
bovenvleugeU van den Vlinder hebben
eene bruine grondvervve, welke ech-
ter, door verfcheide heldere en don-
kere linien en vlakken, hier en daar,
afgebroken wordt. Aan den uiterllen
of achterlten rand , die tuiïchen de
beide eindfpitzen ftaat, hebben zy een
breeden, graauvv- bruinen zoom, door
welken eene tedere, witte kronkellinie
loopt ,• waarop eene andere witte ,
meer recht uit loopende, doch even-
wei iets gedwongen linie volgt; die
door eene nevens haar heenloopende
zwarte linie des te meer verhoogd
wordt. Hierop is een bruine ftreep te
zien, die tegen het lyf aan op zyn
breedfte is, en zich in den uiterften
hoek des vleugels, fpits toeloopende,
verlieft. INaaft dezen volgt een helde-

re okcrgeele Itreep; doch is in de breed-
te voorwaarts in het witte verdreeven;
alsdan volgt een zwarte; naa deze eene
witte linie. De Ondervleugels z^^nm^C'
rcndceis hoog-roozen rood," vooral om-
trent de inleding, alwaar zy als Carmyn
gloejcn; maar omtrent den achterfleti
rand valt die roode meer in 't roozen-
roode. Door hetzelve loopen 2. uitge»
ronde, zwarte dwarsftreepen ; en de
achterite rand dezer vleugelen heeft
eene bleeke, bruinachtig-graauwe be-
zooming, die eene witte linie genoeg-
zaam tot haar boordzel hectt. Het
allengskens fpirs toeloopende ^chttrlyf
is , op zyne ondervlakte , geelachtig
bruinrood, en op de bovenfte donker.
Midden door hetzelve loopt in de lengte
een witte flrccp , door welken weder
eene tedere zwarte linie gaat. Ter we-
derzyde van den witten rtreep ziet men
een donker-bruinen , voorts een helder-
bruinen, en daarop volgt de grondver-
we, ald. 50. Wqx. borjlftuk heefteene
donkerbruine grondverwe ; en op ieder
zyde van 't zelve ziet men, boven de
inleding der bovenvleugelen, een paar
eenigzins geboogen flreepcn, die zich
vooraan met elkander verecnigen. De
bovenile is geel, en de onderde wit;
De Oogen zyn groot en roodbruin. De
iS/';«;f« zyn knodsvormig, en hebben,
aan 't vooreinde, eene kleine neder-
waarts geboogen zwarte fpits; voor 't
overige zyn ze bleekgeel; en zo ook
de hairen, die aan de bovenfchenkels
der 6 witte en tedere Pooten gezien
worden, ald. 51.
Vlinder., (de uitneemende fraai getsksn-
de,') met hoogroode en zwartgevlakie
ondervleugelen , wiens bovenvleugelt
bruin geruit ^ en niet eenige luitachti-
ge geels dwarsftreepen doortoogen zyn:,
Dd a «ff

212

ALGEMEENE

en]\'VoiejJS Achterlyf ormje geel is; be-
lt oorende m de tweede ClaJJe der ]\acht'
vlinders, IV. 156. enz. Deszelfs bo-
venvleugels hebben eene niet zeer don-
ker bruine grondverwe ; welke by zom •
migen helderer, by anderen donkerer
uitvalt ; en boven dien fchoon groenach-
tig of koperverwig fchynt. Ieder vleu-

I gel is met ettelyke fchuins overdwars
ftaande, geele, licht-wicte, en ongelyk
breede ftreepen voorzien. De achter-
rand is met een fmallen zoom ingevat.
Het horllftuk of voorlyf pronkt , in den
bruinen grond , mede met zodanige ver-
cieringen. De Ondervleugels vercoocen
zich zo ongemeen hoog en helderrood ,
dat 'er het fynfte Carmyn donker by is.
In dezen grond telt men 3 verRrooide,
groote, koolzwarte en onregelmaatige
vlakken , benevens een punt van gelyke
koleur. Het ^chterlyf, dat lang en
glad is, heeft eene oranjegeele grond-
verwe, en is menigmaal met 5 of 6
zwarte (lippen , over 't midden van den
rug, voorzien. De kleine Oogen zyii
groenachtig, en de Sprieten hairvor-
mig , ald. 157.

Vlinder , (jde ivitte ,^ zie Witte Vlinders.

Vlinders. De Vlinders , welke onder de
Jnlèflen een der talrykfle geflachten uit-
maaken , worden verdeeld in Dag- en
l^acbtvlinders. De eerfïen hebben de-
zen naam , uit hoofde dat ze alleen by
dag herom vliegen , en hunne natuurly-
ke werkzaamheden verrichten; en de
laatften , om dat ze , zich over dag ver-
borgen houdende, tegen den avond of
wel des nachts vliegen. Het getal der
leatften is ongelyk veel flerker, dan dat
der eerften^ I. s.

Vlinders, drieérkie uitneemende fraaje
foorten van Vlir.ders, behoor ende tot
de tvjeede ClaJJe der Nachtvlinders, IIL

S04. enz. Zie de bcfchryving van ei-
ken dezer Vlinders , by Eccrenrups ,
(öfe bruinhairige ,) volgens IV. 29. enz.
by Nachtvlinder , {de groote, wit en
kaneel-lrmn gevlekte, volgens III. 206.
erz. en by Nachtvlinder , (de bleek
hlaa!:v:ochtig-gToene, wit- en zwart
gffchakeerde,') volgens III. 207.
Vliiders, (Jricërleie zeldzaame, inland-
fche^ van ondeifcbeidcn Clasfen, IV.
42. enz. De eeifte dezer drie behoort
tot de tvjeede Clasje der Dagvlinders.
Deszelfs 4 vleugels hebben eene fchoo-
ne, hooggeele, Gummigut- koleur ter
grondverwe; en in de bovenvleugelen
ziet men veele zwarte trekken en
dwarsvlakken van ongelyke grootte ea
vorm, benevens verfcheide diergelyke
aderen; waartegen derzelver buicenfte
rand met eene dubbele dwarsrei geflin-
gerde of fchubbenvormigc trekken als
bezoomd is , ald. 43. De beide
Ondervleugelen pronken , behalven de
verfcheide zvvnrte trekken en cieraaden,
in den gceltn grond Üaande, nog, in
de binnenfte rei der zwarte uitgepunte
vlakken, met 5 hoogroode, en even
zo veele daar aan grenzende blaauwe
vlakken. Het eenigzins hairige Lyf
van dezen Vlinder is, aan zyn voorite
deel, zwartgraauw, en met meer hai-
rer> bezet, dan aan het achterfle, het
welk iets helderer van koleur is. De
Sprieten zyn helderer dan hy zelve , en
aan het uiterfte einde met een kolfje
voorzien, het welk half zwart, en h If
geel is , en de Oogen zyn bruin , ald.
44. Het voorfte deel van 't Lyf, be-
nevens de bovenfchenkels der 6 pooten,
zyn met fchoone hoogroode vlakken
vercierd. De tweede Vlinder is befchree-
ven by Nachtvlinder , {de oker geele en
kaneelbruine f) volgens IV. 45- en de

der-

BLADWYZER.

ai3

(ferde by Vlinder, {de Jchoone^ Irui'
fie, met roozenrcode gevlakte onder-
vleugels pronkende,') volgens IV. 47.
enz.
ninders, (^zevenerleie zeldzaame , Indi-
aanfche ,) IV. 1 6. enz. De eerfte is
befchreeven by Dagvlinder, (deOran-
jegeele Indiaanfche ,) volgens IV. 18.
de tweede by Dagvlinder ^ (de onge-
vieen Jchoone Indlaanfche i) volgens IV.

19. de derde is een blinder, van dis
byzondere fcort der Indlaanjche Dag-
vlird.rs^ injelke large en [malle vleu-
gels , en een teder jmeedig ly f hebben.
In alle zyne 4 vleugels heeft hy groote,
doorzichtige, bruinbezoomde, onregel-
maatige vlakken. In den bovenvleugel
zyn 'er drie, en in den Ondervleugel
twee. De ondervleugtls zyn, aan den
buitenrand, in den donkeren grond,
derwyze met donkere punten bezet,
dat het fchyne, als of ze met een fnoer
paerlen bezoonid waren. Ook vertoo-
nen zich eenige diergelyke punten arn
den buitenrand der bovenvleugelcn , IV.

20. De vierde is de kletre bleekgeels
en tuitte yiinder, met breede brtun-
bezoomde vleugelen, behmrevde tot de
nveede Clajle der Dagvlinders. De
grondverwe zyncr Bovcmleugelen is zwa-
vel-geel , en die der Oudervleugtlen wit.
Rondom den rand der vleugelen is een
bruin cieraad , en in de bovenvleugelen
wordt een Oranje-geele ftreep gezien.
De ondervlakte is wit en geelachtig. De
vyfde is befchreeven by Dagvlinder ,
{de groote boo% Citroen- en Oranje-
geele ,) met breede ondervleu gelen ^
volgens IV. <2\. De zesde is befchree-
ven h^ Dagvlinder, (dedonkerbruir:e,)
met lange , doch [malle vleugelen , vol-
gens IV. 21. de zevende by Dagvogel-

tje , (het ongemeen [hooue ,) volgcni
IV. 22.

Vlinder ■[■pringkhaan, zie Klapper [pr in gk-
haan.

Vloo f befibryving va» deze, II. 540.
enz. De Eieren, waaruit de Vloon
voortkomen , oie de n^enfchen en hon-
den plaagen, zyn witachtig van ko-
leur, en langwerpig rond van gedaan-
te. Uit deze tieren worden geene
Vloon gebooren , gelyk zommigen zich
verbeelden en (chryvcn , rraar kleine
Wormen, die des zomers, doorgaans,
binnen 6 dagen uitkomen; dcch 's win-
ters blyven ze wel 12 dagen liggen.
Als deze wortnen nog niets genuttigd
hebben , zyn ze bykans geheel wit.
Het Ly[ K dun, en beftaat uit 13 le-
den of ringen , behalven den Kop , die
van vooren, op zyne boven vlakte, 2
korte flompe hoorntjes heeft,* ook zit-
ten 'er 2 dergelyken, doch wat kor-
ter, voor aon den bek. Achter den
Kop befpeurt men, van boven, een
geelachtig-bruin vlakje, en de daarop
volgende ringen zyn, hier en daar ,
met'hairen bezet, ald. 543. Zy heb-
ben geene Vooten, maar aan het einde
van 't laatfte lid, 2 nederwaarts ge-
boogen ecnigzins gekromde geelachtige
fpitzen, welke hun in 't kruipen tot
Nafchuivers dienen, en zich in den
beginne wit vertoonen, ald. 455. In
den zomer verloopen 'er niet meer dan
1 1 dagen , wanneer ze den vollen was-
dom bereiken. De Maden, waaruit
Mannetjes-vloon voortkomen, worden
nooit zo groot, als die, waaruit de
Wyfjes-vloon gebooren worden. De
Kop is iets geeler, dan het Lyf,- heeft
een tanggebit , en van boven , nevens
de ftorope hoornen, een paar Oogen ,
Dd 3 ald.

«14

ALGEMEENS

ald. 545. Naa verloop van gemelde
dagen worden deze Maden weder geheel
wie, kruipen in de aarde, en worden
volkomen Floo-poppcn , zonder Spinzel
te makken, ald. 546. Ziük eene Pop
van 't mannelyk geflacht is kleiner, dan
die van het vrouwelyk geflacht; heeft
ook een meer om hoog geboogen /leb-
terlyf-, welks einde met 2 wrattenvor-
mige fpitzen voorzien is , waartegen de
Wyfjes pop maar eene zodr.Bige fpits
heeft. Ten aanzien der koleure ziet men
ook eenig onderfcheid, nademaal de
eerde zich wie, en de andere zich bruin-
achtig vertoont, ald. 547. De klein-
heid der Vloo vertoont ons weinig an-
ders, dan haare bruine koleur en de
Pooten. Het Mannetje is doorgaans
kleiner, dan het ^Vyfje, en boven dit
heeft het eerfle altoos een na boven ge-
boogen, maar het wyfje een rechtuit-
loopend Achterlyf. Voor 'c overige zyn
ze elkander in geltalte meerendeels geiyk.
De Kop is aan beiden zeer klein, ald.
549. Ter wederzyde van denzelven
ziet men' een rond helder blinkend Oog.
Van onderen aan dezen Kop hebben de
beide voorfte Pooten hunne inleding.
Tuflchen dezelve bevindt zich de Zuig-
angel, welke gansch glad en doorzich-
tig is, en in het midden uitgehold fchynt.
De 2 voorfte aan den Kop zittende, en
uit 4 leden te zaroen gefielde deelen zyn
de Sprigien, waaraan men veele korte
hairtjes bcfpeuren kan. Ook is deze
I^p, van onderen, aan de zyden met
veele fcherpe achterwaarts geboogen
fpitzen bezet. Achter het Oog ziet men
een plat fchubachtig deel, van eene
ronde gedaante, dat met hairen begroeid
is. Dit houdt men voor het Oor der
VIoo, ald, 550. Het op den Kop vol-
gende Zy/ heeft 12 leden of ringen, die

genoeg'/aam uit fchubben te zamen gc-
fteld fchynen, welke zich allerduide-
lykft op de bovenvlakte vertoonen. Al-
len zyn ze, van boven op de vlakte van
den rug, met na achter«i uicfteekende
ftyve, en harde hairfpitzen voorzien.
Aan de 5 eerfte ringen zyn de meefte en
grofllc te zien. De 6 Pooten aan den Kop ,
en het Voorlyf , beftaan uit 4 hoofdle-
den, het laaifte met een dubbelen klaauw
voorzien zynde. Het achterfte paar
Pooten is het langde. De beide boven-
fte en dikfte deelen dezer Pooten zyn
aan alle zes geheel glad ; maar de overi-
ge deelen zyn met veele grove en ftyve
hairen van ongelyke lengte bezet. Aan
't laatfte lid van 't A.chterlyf zien we aan
het Mannetje 2 opwaarts geboogen
blad vorm ige deelen, die aan hunnen
buitenrand met hairen begroeid zyn.
Deze deelen verllrekken eigenlyk tot
eene foort van nyptang, en onder de-
zelve legt het teellid verborgen, ald.
551» Het ff^yfje in tegendeel is aan
het laatfte lid met een wrattenvormig
uitfteekzcl voorzien , het welk van bui-
ten met veele hairen bezet is : wat
laager ziet men nog een ander rond
deel, dat insgelyks met hairen bewaflen
is; en onder dit is eerfl: de opening,
waar door de Eieren ^ in de paaring
met het Mannetje, bevrucht worden.
By de paaring zit het wyfje altoos op
het mannetje, en zy blyvcn menig-
maal een uur lang, vereenigd, ald.

Vlooikrutd., zie by Pdrficaria.

VloO'Valk., befchryving van deze , IT.
548. Men laat een yvooren pypje
draajen, dat van binnen hol, en van
buiten met veele gaatjes voordien is ;
w*nrin dan een cylinderachtig fpilletje
gefchroefd word:, dac men met vench

en

I

BLADVVYZER.

«5

eti nog warm bloed befirykc. Vermits nu
dit bloed de Vloon lokt ; zo blyven de-
zelve, door de gaatjes na binnen gekroo-
pen zynde, aan h°t met bloed bertree-
ken fpilletje hangen , en worden dus in
de val geknipt: hierop kan men het
fpilletje daaruit trekken, en alle de
Vloon , naar believen , na het Ryk der
dooden zenden , ald. 54H.
Voedzel der Vlinders , voaarin beft aai bet
tocb eigenlyk^ Wy zien wel, dat ze
op bloemen en bloelTems vhegen, 1.353.
en als men de werkzaamheid der Dag-
vlinders oplettend bcfchouv/t, kan men
duidelyk ontdekken, dat ze, op de bloe-
men zittende, den Zuiger nu uitfleeken
en ontwikkelen , dan weder intrekken en
te zamen rollen; waaruit natuurlyk te
begrypen is, dat ze door dit werktuig
hun voedzel ophaalen. Doch dan blyft
het nog eene onvoldongen zaak , of de
Vlinders het fap der bloemen zelve uit-
zuigen, dan of ze alleenlyk den dauw>-
die op de buitenzyde der bladeren zit ,
aflikken. Het laatlte is niet waarfchyn-
lyk. Want indien de bloote Dauw al-
leen genoeg ware tot hun voedzel, be-
hoefden zy denzelvcn niet alleen op de
bloemen te zoeken , maar zouden dien «
overal, op het gras en de bladeren ge-
noegzaam konnen vinden. Daarenboven
ziet men de Dagvlinders meefl: omtrent
de bloemen zweeven, wanneer de hitte
op haar grootfte, en 'er by gevolg geen
Daauw, maar alles droog is. YiQ Nacht-
vlinders zouden ook , tot inzuiging van
den nachtdaauw, geene zo lange Zui-
gers noodig hebben, als men by veelen
van dezelven ontdekt. Derhalve moe-
ten wy vaft ftellen, dat de Vlinders ,
door middel van hunnen kunftig, daar-
toe gefchikien Zuiger^ het fip zelf uit
de bloemen trekken , en daar hun voed-

zel van ontvangen , zo dat ieder genachc
van eene zekere foort van bloemen
leeft, naar welke de gefteltenis hunner
Zuigers gec\'enredigd is, ald. 364.

Voelhoornen^ noemt men de 2 hairvormi-
ge Sprieten , aan de einden met kolfach*
tige knobbeltjes voorzien, I. 12. Dr.
SuLZER is van gedachten , dat mogelyk
de Sprieten of zo genoemde Voelboor'
nen het zelfde by de ln(c(n:en verrich-
ten, het geen anders de Ooren by an-
dere fchepzels doen, en dus de Oorcn
of gehoorcuigen dezer fchepzelen zynj
vermits hy vermoedt, dat derzelver in-
nerlyke gelleltenis wel ligt overeenko-
men mogt met de gelleltenis der werk-
tuigen des gehoors by anderen , I. 465.

Voorjaar augfi, zo wordt ook het Hafi
of Oeveraas genoemd , II. 230.

Vtiurworm , by dezen naam is de hartke-
ver, of het zo genoemd vliegend hart
in DuilicIAand bekend, I. 57.

W.

Wachtels , Kwartels of Kwakkelen ; van
deze komt, aliejaaren, omtrent en by
Rome, in den herffl, eene groote me-
nigte over, en dan begeeven zich veele
anne lieden r.a den zeekant, om de aan-
komll dezer Vogelen af te v/achten.
Wanneer zulk een zwerm den oever be-
reikt, en op het naarte luid nederflrykt;
dan zyn ze zo afgemat en krachtloos ,
dat men ze met de hand vangen , of mee
ftokken doodilaan kan, II. 416. Ver-
volgens brengt men eenige dagen naa
elkander deze Wachtels binnen Rome te
koop, alwaar ze dan zo menigvuldig ge-
geeten worden, dat men 'er een walg
van krygr, ald. 4.17.

Wachter., zie Slakken- Kreeft.

Wandelaars s worden die veelcrleie foor-
ten.

al$

ALGEMEENE

. ten van Sprifigfpimen genoemd, die
haaren buil akous mee eenlnellenfprong
verraden en vangen, en, gemerkt zy
bellendig heen en weder wandelen , ook
den naam van ll^andelaars draagen ,
IV. 194.
Wandelend blad^ zie Wandelende blad ,

{^het zo genoemde.)
Wandelend blad, {afbeelding van zulk
' een^) dat met recht dien naam ver-
dient, II. 373. enz. Het Lyf en de
beide vleugels van dezen Springkbaan
vercoonen, natuurlyk, 2 op elkander
liggende boombladeren ; en hy verdient
alleszins den naam van een wandelend
blad. De vleugels , geflooten zynde ,
maaken maar een blad uit. De 3 we-
zenlyke Adaren van ieder vleugel zyn
eenigzins verheven, en tuiTchen dezel/e
zyn nog veele kleine en tederer Ader-
tjes , even als in een natuurlyk blad, te
zien. Het Achtcrlyf eindigt mee eene
Ipics; in 't midden is het op zyn dikft,
en vervolgens wordt het allengskens zo
dun , dat het aan de buitenkanten , ter
wederzyde , niet dikker zy , dan een blad
van een boom. Midden door dit ach-
terlyf loopt, in de lengte, eene verhe-
ven linie, die van 8 andere dwars door-
fneeden wordt, welke juift zo veele le-
den of ringen vertoonen. In 't laatfte
lid ziet men eene gefpleeten opening ,
waar door dit Infedt zyne vuiligheid uit-
geeft. Vooraan wordt dit lyf, even als
de vleugels, tamelyk fniol, doch Aq hals
vertoont zich nog dunner. De Kop is
langwerpig rond, en met 1 kleine, ron-
de, en kort by den bek llaande Oogen
voorzien, nevens welke de hairdunne
Sprieten haare inleding hebben, ald.
374. Het voorfte piar Pooten heeft aan
den hals zyne inleding; het middelde
paar zit aan het borlldeel, hetwelk we-

derzyds met korte fpitzen beret js ,' en
het 3^fi of achterrte paar Pooten z<> aan
hec ji,roor(le en laatfte borOlid van hec
voorlyf vart-. Alle de 6 Pooien hebben
da'irin iets byzonders, dat ze aan de
zyden der bo^enfchenkelen met blad-
vormige vercierfelen verrvkt zyn , en aan
de fcherpe kanten zyn ze als eene zaag
ingetand. De dubbele klaauw, waar-
mede ieder pooc eindigt, is duidelyk te
befpeuren. De koleur van dit Infeft is
helder groen. Wanneer deze Springk-
baan onder het afgevallen loof der hoo-
rnen fiil zit, zal het allerfcherpfl ziende
oog heiTi menigmaal over het hoofd
zien, ald. 'i,y$.
Wandelend blad, (jsen zeer iy zonder zo
genoemd,') II. 309. sm. Dit Infeft
was in Ceilon van een boom gevallen ,
ald. 509. en de in^vooneren diens laids
waren volftrekt van gevoelen , dat hec
op de boomen groeide, of uit derzelver
bladeren voortkwam. Dit Diertje wordt,
dikmaals , van verfcheide koleuren gevon*
den; nademaal zommigen groen , ande-
ren geel , en eenigen den verwelkten
bladeren gelyk zyn; ae worden ten dee-
le met vleugelen voorzien , en ten deele
zonder vleugelen gevonden, ald. 310.
De Kop is hng en fmal, voornaamlyk
omtrent den bek: tullchen de ronde ,
verheven en groote Oogen vet men eene
lange Kuif, die uit 2 deelen of fpitzen
te zamen gefield fchynt te zyn,* en ne-
vens deze ftaat een paar tedere Sprie-
ten^ welke eene byna even gel yke leng-
te met de kuif hebben. De hals en
het ganfche voorlyf is veel langer , dan
her achterlyf; welke hals en voorlyf
maar uit een ftuk fchynen te beftaan.
Aan ieder zyde vertoont zich een breed
en te gelyk dun fcnouderblad , welke
beide te zamen niet kwalyk gelyken na

ecK

BLADWYZER.

217

een hartvcrmif; uitzetzel, dat onder aan
de* ornnje-bladercn te zien is. Onder
dezelve hebben de 2 voorHe vatigf'ontai
hunne inleding, welker bovendeel zeer
rank is, en van onderen cene klein?
fpits heefr. Ilct daarop volgende lid
valt tamelyk in 't breede , maar is daar-
by zeer dun, en de kleine fpiizen, die
ter wederzyde onder aan de fmalle vlak-
te zitten, geeven genoegzaam te ken-
nen , dat ceze voorpooten toe het van-
gen gefchikt zyn; het welk de daarop
volgende klaauw, waaraan men insge-
lykseenige fchcrpe fpitzen befpeurt, nog
duidelyker aantoont. De overige Poo-
ien zyn teder, lang en dun. Aan de
bovenfchenkels, by het knielid, wordt
wederom zodanig een bladvormig deel
gezien , gelyk 'er aan den bals zit ,
doch het welke zich hier iets fmaller
vertoont. Het ^chterl^f is wel het
dikfte deel; maar of het ook met vleu'
gelen voorzien zy , gelyk het fchynt ,
heeft de Schryvcr uit de hem toegezon-
den afbeeldingen niet duidelyk genoeg
konnen befpeuren. Aan 't einde van dit
achterlyf ziet men 2, na beneden geboo-
gen fpitzen , die op eene dikker fpits
ftaan j ald. 311. doch ter wcdcn:yde
heeft dit achterlyf, wegens de aldaar
zynde cieraaden , volkomen de gedaante
van een uitgekorven en ingewikkeld
blad, ald. 312.
War delende blady (het zo genaamde,')
met desze'fs Eieren en Jongen , en
Eigenjchappen , IV. 6G. Dit fclicpzel
wordt in Duitschland, Fiankenlard ,
Zixttferland, verfcheide Gewesten van
het Rusftich Ryk, en in Qofl'mdie ge-
vonden, ald. G6, De Elerklonip fchync
met louter lange en fmalle dwarsfchub-
bcn bedekt te wezen , en heeft cene
blinkende, okergcele, bruinachtige ko-

leur. Zyne lengte beloopt ongeveer
een en drie vierden duim, en, in het
midden, daar hy het dikfle is, heeft
zyn doormeeter de hngte van twee der-
de duiiTS. Aan het onderfle einde is
hy meer kolfachtig of llomp, dan aan
het boveneinde, dat meer fpits uitvalt,
en ra genoeg cene foort van Kop ver-
beeldt, ald. 67. Naa 5 dagen kwamen
op de bovenvlakte, in 't midden, raar
de lengte, allengskens, in eene dubbele
rei , verfcheide langkwerpige eironde bol-
letjes te voorfch'yn , en uit dezelve
kroopen wel dra, hier en daar, kleine
leevende fchepzeltjes , welke niet anders
zyn , dan jonge wandelende bladen , die
anders ook Rlantes genoemd worden.
Het Eiy te vooren geel zynde, was nu
gansch wit en doorzichtig, gelyk eene
blaas. Deze jonge wandelende bladen
zyn , in het begin , fchoon- oker- of
oranje-geel; maar deze koleur verandert,
binnen een halfuur, in eene bruine, en
wordt vervolgens gansch bruin, ald.
68. Hunne fpys is eene foort van
zwarre bladluizen van de vlierilruiken ;
maar anders neemen zy ook muggen en
kleine Springhaantjesen meelwormen aan,
alt^. 69. en aanm. In Avgujlus en
Sfpteniber zyn ze volwaflen. De ken-
tekens ter cnderfcheidinge van de W'^f-
jes en Mannetjes beftaan hierin, dat
de'laatlkn altoos veel kleiner zyn, dan
de eerften, en dat de mannetjes een
ongelyk dunner en ranker lyf hebben ,
dan de wyfjes, ald. 71. Het Wyfje
heeft veel korter Sprieten , dan hei:
Mannetje. De beide Oogen hebben
een zwart beweegelyk punt , en zyn uit
veele kleinen te zamen geiïeld; hunne
koleur is by de leevende Winkend groen.
De platte en linzenvormige Kop is , van
boven, aan zynen fcherpen rand, tot
E e over

2l8

ALGEMEENE

over de helft der oorden , roozennoJaie.
boord, welke koieur ook di Sprieten
hebbsn. Van vooren, midden in den
Kop, Diffjhen de oogen, ftun 3 ge.^l^,
kleine kn >pj-s. Dj m>nl is mee een
kort tang^ehie voor^ien , dat aan ied er
zyde 2 rozenrooJe vreetfphzen hseft.
Het hnge en dunne horpliak hesft ,
weder^yds, van 'sgelykea, een roozcn-
rood boorJzel , dac als eene bezooming
voorkomt. Aan 't eind^ van het acb-
terlyf zkten 2 week e, nederwaarts ge-
beogen voelanns», waarsnede de wyf-
jes zo wel , als de mannetjes , voorzien
zyn, alJ. 74. Ter plaatze, alwaar d.'
inleding der vangpooren aan het lyf is ,
ziet men een zwart vlakje , in 'c welke
men te gelyk, menigmaal, een iats klei-
ner wit vlakje ziet: ook is de boven-
fchenkel daaromtrent met witte punten
befprenkeld. In het hierop volgende
fcheenbeen worde men , ontrent het
midden , eene zwavel-gcele vlak gewaar ,
en, benevens de fcherpe vangkluiiw ,
de eigenlyke tedere Poot, die u't ette»

" lyke leden betlaat, ald. 75.

Wandluis^ (ö'^») welke ook de Papier-
luis genoemd wordt, en dien naan
heeft, omdathaare gedaante veele oi'er-
eenkomll beeft met die van eene luis ,
behoort cot de Infeften, die geene ver-
andering onderworpen zyn; heeft geene
vleugelen, maar lange Sprieten en 6
Pooten , van welken de achterlle de
grootlle en langde zyn, IL 110, D'.e
Infeél wordt, in de Drukkeryen, in
oude boeken en tuiïchen gedrukte bladen
papier gevonden , maar het doec 'er geen
fchade aan, en kan zeer fnel loopen.
*Er is nog eene andere foort, die zich
meed in de tuinen en op de velden ont-
houdt. Deze is niet zo blank, als de

eerUe, maar meer donker graau.w-bruin
van koleur^ doch voor het overige van
hït zelfde maakzei; men kan ze onder
de bloemon-knoppen en elders by me-
nigte vinden , ald. iii.

U'^apendraager ^ zo worJt onder de Infec-
ten-lieThebbers d.' yiindir genoemd, die
uit di zivart- en geel gafireepte ^ hai-
rigi groote Kupi voartkoint, l. 261.

Wati^druai y (^5,") van Dillsmius ,
\jConferva gelatinofa omnium minima,}
zou , vo'gens de naauwfte waarneemiagen
van BoNAViiNTURA CoRTi, geene lee-
venlooie waterplant, maar een leevend,
en wel zodanig eea dier zyn, dat aller-
leie willekeurige beweegingen maakt ,
werklyk het licht zoekt, en zich door
verdeeling vermenigvuldigt , IK. 410.
aanm

fFatef infeSten , die de verandering oft'
dergaan. O.iler dezelven vind; ra^n
eenigen die 6 Pooien hebb^'n , gelyk de
wormen der VVaterkevers en Water*
niaipaen, het Oever-ai>, eiz. Zestien
Pooten hebb?n de Wacer-rupfea, di.' in
Motten veraideren. Gssm Pjoten \.b-
ben de Witer-raiden Qr\z, Onder de
ïVat'T infe&;n. die niet veranderen,
vertomen zich zoinm'gï m-c 6 Pooten ,
als de IVat'r- luizen enz. met 8 pooten
ziet men de 'Vater fpi men enz. met 10
Poiten de Krecfcen-fo-^ren enz. met 14
pooten, Ó.Q. Water -oxe'- vorm q::\z. Zon-
der Pooten zyn de blosdmigers , de
moffelen en /lakken enz. l Foor r ede , *
3. Eer (ie ClaJJe der IVater infcSien ,
waarin de zo genoemde Water-kevers ,
in 't algemeen , volgens hunnen oor-
(prong, verandering, en andere won-
' derbaare eigenfchappen befchreeven wor-
den . II. 1+3. èn?. Tweede Claffe der
PFater'inJeSlen , waarin derzelver oor-

/prong

I

BLADWYZER.

SI9

fprong, verandering, en andere won-
dcrlaa'C eif crfc! nppcn in het daglicht
gefield worden. 11. 174. enz.

Watcr-ktvcr ^ zie by Wuter worm.

fi^i/ter-kezcr , {de kleine, blinkende,
zwarte en fiinker.de^ benevens zyne
vooi-ttceling , bchoorcnde tot de ecrfte
Clajfe der v:cter-injc&en, 111. 168.
enz. Deze wordt, van 't vooijaar af ,
tot in den herfll, in alle wateren, en
zomiyds by menigte te zamen gevonden.
Hy heeft , boven anderen , deze eigen-
fchap , dat hy een walgelyken reuk van
zich geeft, dervvyze, dat men den flank
wel 8 of 10 treden van daar konne rui-
ken, ald. 168. Te Kop is klein, en
met een paar (lompe korte Sprietjes
voorzien : het boijijltik wordt allengs-
kens breeder; en de harde vlcugeldek-
zels zyn in het midden op zyn brecuile.
Achter dezelve fteekt nog een gedeelte
van het fpits toeloopend achterlyf m,
dat blaauwachrig graauw fchynt, en aan
het einde 2 geelachtig roode, korte fpic-
zen heeft. Voor 't overige is deze bo-
venvlakte donker zwart-graauw ; doch
haar glans doet dezelve in het blnauvv-
achtig witte fpcelcn,* en de 6 Pooten
zyn zodnrig onder het lyf verborgen , dat
het toefchync, als of zy 'er in het ge-
heel riet waren. De cndervlakte is
volkomen dof-zwart, en gansch plat «
cok worden aldaar de 6 Pootjes gezien ,
die eene geelachtig-roode koleur heb-
ben, Het uiterfte deel der ccbterpooten
heeft eenige vouwen of ploojcn , en
ieder deel is met tedere aderen doortoo-
gen, ald. i6g. De Eieren zyn blin-
kend, bleek firoo-geel, en rond van ge-
Halte, maar driemaal langer, dan dik.
Binnen 3 weeken komen de jonge wor-
men uit dezelve voort. De jonge //'orw
is garfch doorzichtig, en geelachtig-

Ee

wit; doch de Kcp vertoont zich bruin-
achtig, gelyk ock het eerde daai op vol-
gende lid. Met garfche Zj'.^beftaat uit
nog 12 andere leden, die aüengskensin
dikte afneemen, en waarvTin het laatfte
vier tedere fpitzen lieeft, welker beide
middelden de kortflen zyn. Aan de 3
voorde leden hebben de 3 paar tamclyk
lange ^oo/^« hunne inleding; en aan de
zyden der overige leden wordt men 9
vederfpitxen gewaar, die allen zydwnarts
na achteren uitdceken , en door den
worm vlak aan het lichaam geleid kon-
nen worden. De voorden dier veder-
/pitzcn zyn de langden ; endeachterdcn
de konden ; doch allen zyn ze wit ,
welke koleur ook de 4 tedere fpitzen ,
die aan het ilaartlid zitten, benevens de
6 Pooten hebben , ald.

Wat er- kever f (de zwarte,^ van middel-
baare grootte., met eetie ronde vcrhe-
ven boverivlakte , benevens zynen worm
en deszelfs verandering, II. 167. enz.
Deze wordt alle jaaren , van het voor-
jaar tot in den herd, in ftil daande wa-
teren gevonden, a/d. 167. Deszelfs
bovenvlakte heeft eene zwart-blinkende
koleur, en ann het deel, dat de vleu-
geldekzels uitmaakt, fchynt hy wel het
meede rord verwulfd te zynt De Kop
is met 4 Sprieten voorzien, van welke
het vooraan daande paar langer is, dan
die op zyde by de oogen uitdeeken ;
doch beide de paaren hebben aan de ein-
den zwarte kolfjes, en zyn , voor 't
overige, benevens de 6 pooten, rood-
achtig-bruin van koleur. Deondervlak-
te is doorgaande roodachtig bruin. Het
kortde paar pooten flaat onder het hals-
fchild, en de a overige paaren zittea
aan het achterlyf vad. Ieder pootbed:aat
uit 3 deelen; waarvan het laatde, aan
de 4 achterfte , van omtrent 5 kleine

G ledea

aao

ALGEMEENE

leden te zamen gefield, en tot aan 't
niidJclfte en grootCle deel , daar de 2
doonpunten flaan, met bruine hairen
begrojid is, a!d. 168. De ijüorm ^
waaruit hy zynen oorfprong heeft , is ,
in zyne volkomen grootte, ongeveer i^
duim lans^. De Kop is met zyn groo:
takkig tanggcbh okergeel ; tuflchen de
vangtang, voor aan den Kop, is een
Zuigpunt, dat eenigzins breed en ftonip
is, en waaraan van vooren nog een klei-
ner deeltje zit , het welk de Worm uit-
fchuivcn en intrekken kan. Van onde-
ren de7,e vangtang komen 4 tedere gecle
Sprietiin ie voorfchyn, waarvan de a
buitenllen langer zyn, dan de 2 daurtus-
fchen ftaande. Verder ziet men ook op
den Kop , in het midden , eene zwarte
langwerpige vlak, welke van vooren ah
eene vierkante ruit eindigt, en ter we-
derzyde wordt men insgelyks de Oogen
gewaar, die uit ettelyke zwarte puntjes
te zamen gefield zyn, ald. 170. Het
daarop volgende halslchihi is rond ver-
lieven, bruin van koleur, boven diea
met zwart bruine gekromde flreepen ge-
tekend, en ook met diergelyken aan 't
einde geboord. Dewyl de verheven
ringen van het lyf diepe inkervingen heb-
ben , zo ziet men ook eene zeer fcherpe
affncede van de beiderleie koleuren. De
bovenfte is bleek-bruinachtig-graauw ;
de onderfle bleek graauwachtig-wit ; doch
deze beide alzo gekoleurde deelen zyn
doorzichtig. De 14 weeke en takkige
zwem- of vin vederen, die ter weder-
zyde dwars afilaan , zyn wit-graauw, en
zo zien 'er ook de tedere, aan 't ach-
tereinde zittende en binrenwaarts geboo-
gen haakfpitzcn uit ; maar de 6 pooien
zyn geel,' en aan de 2 eerfte leden of
ringen hangen, in plaats van vin-vede-
ren , ettelyke hairtjes op een punc te za-

men, ald. 171. Naa dat hy 4 weekeiï
in zyn hol onder de zoode met aarde
verborgen heeft gelegen , verfchynt hy
in de gellalte van eene Pop^ dieeene
groenachtige wit graauwe grondverwe
heeft. De geboogen huid is boven den
Kop met bruin-geele hairen bezet, en
de in den Kop zittende Oogen zyn
bruin. De leden van het achter lyf ver-
toonen zich aan de zyden met groenach-
tig-wi:te hairen bezet; en aan het ach-
tereinde ziet men een geel lid , dat me:
a fpitzen eindigt, en zeer veele gelyke-
nis heeft met een fikkel of halve maan ,
ald 172. Naa verloop van 10 dagen
verfchynt daaruit een witte en nog gansch
weeke Kever, en naa 8 dagen is hy,
zo als hy vooraf befchreeven is , ald.

Wat er luis t (_de breedlyvige, zzoar i-brui-
ne,') met het geel bezoomde achterlyf ,
bLtievens haarevoortplaniing, UI. 155.
enz. Deze is, allejaaren, genoegzaam
by menigte, in poelen en ftiande wate-
ren te vindfn, en heeft ten aanzien van
den omtrek des lyfs, en dj gedaante
der vleugelen, eene zichtbaare over-
eeukomll met zommigen onzer grootfte
boomlui?en , die zich nooit in het water
onthouden. Haare Eieren zyn meer
rond dan die der andere foorten van
waterluizen. De Jongen erlangen eerfl
hunne gehei-le grootte naa de vierde ver-
andering van hu'd; op welken tyd zy
ook hunne 4 vleugels krygen. De tyd
van hunne volwalTènheid is eerft in de
maand Augupus , maar ze paaren niet voor
in de lente van het volgende jaar. De
Kop is wel tamelyk breed , maar tcffens
zeer ftomp. De bals^ of liever het
bar ft ft uk, heeft nog meerder breedte,
dan de Kop ; doch beiden hebben ze
eene bruine koleur ; en de platte Oogen

zyn

BLADWYZER.

zyn zwart. De Pleugeïs zyn meer hel-
der-, dan donkerbruin. Hcc Achter-
lyfhztk eene oranje-geele bewoniing,
en is mee zo veele loherpe infnydingen
voorzien , als 'er leJlen of ringen aan dit
achcerlyf geteld worden, ald. 156. De
ondervlikt* van den kop en hecvoorlyf,
nevens de vangpooren, hebben ecne
groene koleur, waartegen de overige 4
pooten, zoals het achterlyf, deels oker-
gtcl, en deels bruin zyn. De roeipoo-
ten bedaan uit 3 gewrichten zonder
klaauwen, van welken het eerlle en
tvv.ede, aan den acnerften rand, ten
fterkile met (lyve haircn bezet zyn. Hec
middeülc paar pooien is zeer dun en te-
der-, en aan het uirerile einde met een
dubbekn klaauw voorzien. D^ vang-
poolen hebben aileenlyk 2 in dikte zeer
ongelyke leden. Het voorlle beltaat
uit een enkelen fcherpen klaauw,* en
het achcerrte , da: zyne inieding aan het
borfidu'c heeft, is veel dikker, dan alle
de overige p^oren. Ds fidel{>zufger ,
oï Zuig- angel t is gelegen aan de borll ,
tuflTchen de beide voorpooten- De bo-
venvleugels zyn bruin, en hebben, aan
den voorftea en achrerllcn rand, eene
inkerving, waartegen de ondcrilen, met
«enige weinige aderen do ort^iogen , dof
witachcig van koleur zyn. Het achter-
lyf i^-, vooraan, mceftal zvnrt; doch
van achteren helderer en meer bruin «
ald. j5"7. Sprieten kan men aan d'.'ze
foort Van waterluizen niet ontdekken ,

ald.

.5B.

Wat er luis , (^degroote") dezer geweflen , met
2 vangpooten , en etm zonderlinge
lucbtpsp, II. 126. enz. Als zy uit het
Ei vouPfgekomen is , is haare koleur
flykach tig aard ver wig; inde maand ^iv/y,
wanneer ze reeds 2 maal van huid ver-
anderd is, vindt men ze veel grooter.

Ee

In AuzuUus gefchiedt d; derde veran-
dering, en dan vertoonen zich de vlcu-
gelfcheden; doch haare koleur is, op
dien ouderdom, niec altois even eens;
want ectelyken beho'den haare eerde
flykachtige grondverwe; anderen in te-
gendeel zyn geelachtig oker-bruin. Dj
vierde huid neemen ze in September of
OSiober aan, wanneer ze zich na dei
oever in het riet begeeven , boven de
oppervlakte des waters; op dat haare 4
vleugelen, die nu te voorfchyn komen »
beter mogen groejen, zich uitbreiden,
en met het ganfche lichaam des te fter-
ker worden. De koleur van het manne-
tje en 'Myfjs is dof-aardvcrwig, Ain 't
uitcrfte einde van het achterlyf zien wy
als een recht uit rteekcnden priem , wel-
ke nogtans niet zo zeer eenprien, als
wel eene lucbipyp is, zynde deze huif
zo lang als hec ganfche fchepzel , ald.
128. Voor aan die achterlyf formeeren
de bovenvleugels een drie- of fluichoek,
en voor denzelven (laat het voorlyfoï
hor [i [luk , dat een aan de hoeken afge-
itompc vierkant vertoont. De beide
voorlle hoeken fleekcn eenigzins uit,
en tufTchen dezen zit de kleine Kop y
zonder hals, met eene nederwaarts ge.
boogen fpics; waarin de /leek -zuiger
verborgen is. De beide Oogen zyn blin-
kend rood. Voor aan den Kop hebben ,
ter wederzyde, de beide Fangpooten
hunne inieding. Het middelde paar poo-
len is het kordle ; waartegen het achter-
fte paar wel zo lang uitvalt, als hec
voorde; doch deze 4 laatde pooien zyn
dun en rank , hebbende hunne inieding
van onderen aan 't achcerlyf, en zy zyn ,
aan 't uiterd? einde , met 3 kleine by
elkander daande klaauwen voorzien. De
bovenvlakte van het achterlyf h mee
eene zeer fchoone , dof hoogroode ka-
3 neel-

222

ALGEIVIEENE

neel-kokur vercierd,' maar vooraan na 't
borftfluk toe , ter plaac:e van den fluic-
hoek, is Je grond zwart, en in denzel.
venbefpeurt men, wederzyds, een over-
dwars ftaande heldere pimt; v\^aartegen,
op ieder inkerving van '< lyf, altoos in
't midden , eene zwarte , verdreeven ,
ruitvormige vlak te zien is. De beide
Ondervleugels hebben een doorzicht i-
gen , bleek-bruinen grond , en der/elver
groflle aderen, die by de inleding 't
breedfte zyn , hebben ook eene kaneel-
Verwige roode koleur. De 2 bovenvleu-
gels vallen wat langer en fmaller uit ;
hunne grond is aardkoleurig; en aan het
uiterfte einde ziet men ze van 's gelyken
eenigzins doorzichtig, ald. 129. De
paaring van dit InfeJl: gefchiedt altoos
in 't voorjaar, tot op het einde der maand
Mai\ en naa de paaring oncM hetwyf-
je zich van zyne Eieren , niet door de
luchtpyp, maar uit eene opening van 't
achterlyf, die kort by en onder dezelve
is, altl 131. Deze Eieren zyn heUer
geel, maar de 7 vederfpitzen , rondom
elk als zo vecle ftraalen fliaande, zyn,
van het midden tot aan het uiterlle ein-
de, fchoon-rood. Naa dat deze Eieren
12 of 14 dagen gelegen hebben , komen
de jonge , vooraf befchreeven , luizen daar-
uit te voorfchyn, ald. 132.
Waterluis^ (de groote lange en jmalkt^
met 2 vangpooten en eene luchtpyp , III.
1 32. enz. Deze onthoudt zich in poe-
len of üil ftaande wateren. In haare
eerfte jeugd wordt ze doorgiians in Mai
en Juny gevonden, en haar ontbreekt
dan niets dan de luchtpyp en de vleugel-
fcheden. In AuguPiUs krygt zy hanre
tweede huid , en dan vah de luchtpyp
reeds duidelv k in 't oog. Naa de derde
huid verfchynt ze metdevleugelfcheden,
en haare koleur is dan nog dezelfde j

naamlyk over het algemeen okergeel,
hccvvei 'er ook eenigen iets bruiner zyn;
maar het lange en fmallc achterlyf begint
dan re^-ds Ur;nje-geel, en aan het einde
by de luchtpyp bruiner te worden , ald.
i?3. By de vierde en laatfle verande-
ring komen de 4 vleugels in vryheid,
beginnen ftraks te groejen -en zich uit te
breiden. De Vangpooten hebben naby
den Kop, voor aan het borftlluk, of
aan den hals, hunne inleding. De Kop
is klein, en de OogM zyn zwartblinkend
kogelvormig. Het voorlyf of horPftuk
is, totover de helft, wel zeer dun of
rank, maar wordt na achteren allengs*
kens dikker, en is, ter plaatze vati de
inleding der 2 bovenvkugelen ^ op zyn
diklle. De grondvervve dezer deelen ,
benevens der overige 4 dunne Pooien , is
oker bruin , hoewel aan zommigen iets
geelachciger; en de fmalle bovenvleugels
zyn van dezelfde keleur, maar hebben
meerendeels een donker-bruinen weer-
fchyn , waartegen hunne uiterfte einden
veel helderer en doorzichtiger zyn , ald.
134. De Ondervleugels zyn wel kor-
ter, doch daarentegen aan het lyf zo
veel te breeder. Ter oorzaake van hun-
ne tedere gefteltenis zyn ze , als het
Marien- glas, doorzichtig. By de inle-
ding vallen ze in 't blaauwe, aan 't ui-
terffe einde worden ze geelachtig bruin ;
en de aderen , die 'er doorloopen , zyn
donker en zwartachtig. Het Achterlyf
vertoont van vooren 2 heldere punten ;
heeft wederzyds eene faffraan-geele be-
zooming; en de ganfche daar tusfchen
zynde vlakte is kaneel-rood. Dit ach-
terlyf heeft van achteren een byzonder
dun lid, aan 't welke de lange en dunne
luchtpyp verknocht is. Haare 6 Pooien
zyn met donkere vlakken befprenkeld.
De Zuiger zit. aan den Kop vaft; heeft

aldaar

I

BLADWYZER.

223

ali^aar zyne inleaing; beftaat, volgens
het uircrlyk aanzien , uit 2 deelen . en
is aan 't uiterfle einde mee hairtjts be-
zet, ahl 135. De Luchtpyp dezer
WateiJuis k.in in 2 dcelcn worden ge-
fpleettn , dienende wezenlyic tot de adem-
haalirg. De paaring gefchied: , ge-
mecnlyi?, in het voorjaar; laaiende het
Wyfje de Eieren in het water op den
grond vallen. Deze hebben eene lang-
Vv-erpige gcftalte, en helder-gecle ko-
leui-, en zyn met 2 fpiizen voorzien ,
die enkel wit zyn. IS'aa 14 dagen krui-
pen 'er de jonge Wacerluizen uit , ald.

137-
ffa^er/uis , («/e groot e Surinaamjche breed-

/ytt'ge,) lli. 146. enz. Deze uitheem-
fclie Wuierluis is van de onze onder-
fchciden door de luchtpyp aan het laac-
lle lid van 'c achterlyf, als welke ve;:l
korter ii, dan aan de luis, die zich in
onze wateren onthoudr. De bovenvlak-
te ran het t.c'te/hf is oker geel. Haa-
re beide voer. e vangpooten o/errreffen
de anderen in dikte ; en zyn ook in al
het overige den vangpooren van onze
VN'aterluis gelykvormig. De dikke bo'
i-etifcben'^el heeft, aan den voorden
tand, eene goot of fleiif, wier beide
fcherpe randen met vecle tedere fpitzen
bezet zyn. De uiterde khauw komt,
als het Infcdt zyne van-^i onten fluit ,
boven aan den dikken fchenkel re lig-
gen, Cl ld. 147. De overige poi^^tf» heb-
ben 3 hoofdgewrichten , en zyn met
hairen begroeid. Aan 't uiterfte einde
hebben zy een tweevoudigen klaauw ,
wei ken de Luis zodanig te zamen trek-
ken kan , dat ze maar enkelvoudig fchy-
ne. De Gogen zyn dermaate groot,
dat ze meer, dan 2 derde deelen van
den Kop iiitmaaken. De fchede van
den fieekzuiger zit voor aan den Kop ;

en is aan den bodem tamciyk dik, maar
loopt na vooren zeer fpits toe. De ko -
leur dezer Waterluize is aan het voorlyf\
benevens de /öo/f» en breede vcorv/eu-
gelen, helder- en donker-bruin gc/Iukt,
doch de buitenlle rand dezer boven vleu-
gelen heeft nog eene byzondere , bree-
de , donker-bruinc vlak , en eene door-
zichtige bleeke bezooming, van eene
geelachtig bruine koleur. De beide
breede Ondervkugels zyn daarentegen
zeer dun, graauwachtig, of dof door-
zichtig, en met ettelyke bruine aderen
doortoogen, sld. 148-
Water tuis, Qde kleine fmallyvige ^') met
het roodachtig oranje-geele achter ly f y
I'I. i-;9, enz. De Jongen van deze
geraaken, naa de vierde verandering van
huid, eerll tot den wlkomen wasdom;
haar voedzel befta.it ook enkel in anie-
re water infcden : in 't voorjaar vliegen
ze mede uit den eenen in den anderen
waterpoel; en, naa dat ze gepaard ge-
weeft zyn, konnen zy geen winter meer
overleeven. Het ganfche Lyfvm deze
Waterluis is klein, fmal, en byna door-
gaande van eene gelyke breedte. Op
den Kop , die eene tamelyke breedte
heeft, zie't men van boven eene kleine
geele vlakte, en de beide Oogen zyn
donker-bruin, ald. 159. Het bruine
blinkende hahfchild loopt na achteren
fpits toe, zonder dat 'et, verder, achter
het zelve een byzonder afgedeelde fluit-
hoek te befpcuren zy. De bovenvleu-
gels hebben eene iets geelachtig-bruine
grondverwe, en zyn, behalven de hel-
dere linien , die Op den rug in een hoek
te zamen loopen, met donkerbruine
punten bezaaid. De 6 Pootett zyn hel-
der-geel; de adnerfte cf Roeipoof n
vindt men de langfte, en 't meell niet
bairen bezet. De voorfte of vangpooten

zyn

:24

A L G E M E E N E

zyn de allerkortfte, en in maakzel on-
derfcheidcn van die der andere Water-
luizen, tiet /^ckejiyfheek eene fchoo*
ne vuur-roode of hoog Oranje-geele ko-
leur; en over het midden loopt een
breede zwart-graauwe fireep , van den
. hals af tot aan het laatfte lid, dat hel-
der-geel is,* en ter plaatze, daar 't oran-
je-geele aan de zyden ophoudt, zyn de
beide fcherpe randen met zwarte punten
befpikkeld. Dit achterlyf beftaat uit 7
afdeelingen of inkervingen , van welken
. de 2 laatfte met hairtjes bezet zyn. Het
uiterfle klaauwdeel der vanopootcn is ,
aan den binnenkant, met eene rei , fty-
ve, bruine hairen bezet. De grondver-
we dezer poot en is, gelyk die van den
Kop, helder-geel,' Ae Zuig angel is zo
kort en teder, dat hy naauwlyks in 'c
oog val Ie, ald. 160.
Waterluisy (de,") met de geele bovenvleu-
gelettj 1x1 elke ge'Moon is, op den rug te
zwemmen, nevens haar e voortpla/i-
iing, III. enz. Deze is, den ganfchen
zomer door, alle jaaren, in poelen en
ftaande wateren, in grooten getale te
vinden; maar vliegt, met eene fnelle
vlugt, van den eenen na den anderen
poel, en valt zo plotfeling in het water,
dat men niet anders denken zoude, dan
dat 'er kleine fteentjcs in geworpen
wierden. Zy paaren gemeenlyk in /Ipril^
of in 't begin van Mat. Het 'w^fje ont-
lafl: zich, binnen 8 of 12 uurtn,-van
zyne bevruchte Eieren. Deze zyn
langwerpig-ovaal-rond van geftalte , en
helder okergeel van koleiir. Naa 9 of
ao dagen krygen zy ter plaatze, daar
het voorfle deel of de Kop der jonge
luizen zit, een paar hoogroode punten :
doch zodanig eene Waterluis heeft by
kans 14 dagen noodig, eer ze in ftaat
is, den Eierdop te verlaaten , ald. 150.

Haare Oogen hebben alsdan eene roode
koUur, die zy nog lang behouden ,
fchoon haar lyf okergeel zy, ald. 151.
Zy verandert 4 maal van huid. Naa de
derde verandering is haare grondverwe
meedal nog okergeel ; doch ter plaatze,
daar anders de bovenvleugels, aan eene
volwaflcn luis , op den rug een fluithoek
maaken, <jict men eene halfronde zwar..
te vlak. Een half uur naa de vierde of
laatfte verandering vertoont zich deze
Luis in haare volkomen grootte en ge-
ftalte, en ook te gelyk met vleugelen
voorzien, In het begin is ze nog gansch
geelachtig- wit; maar naa een uur tyds
verwisfelt zy ook deze in haare gewoo-
ne koleur. Het fpits toeloopende ach-
ter lyf, het welk iets fmaller is , dan dat
van 't wyfje , valt in de dikte meer drie-
hoekig, dan rond of breed. De beide
rond verheven rood-bruine Oogen flaaa
aan de zyden van den ftompen bleek-
geelen Kop. Dergelyk eene koleur heeft
ook het borfiftuk, het welk echter
meerendeels bezet is met eene, door
die koleur heen fchemerende, zwart-
aehtige vlak; waarop een grooter, drie-
kantige , fluweel zwarte fluithoek volgt,
aan wiens beide zyden de boi'envleugels
hunne inleding hebben. Deze zyn fchoon
oker- of oranje geel van koleur; ald.
152. en hebben in het midden eenzwar-
ten flip, waarvan de eene helft aan den
binnen- of achterrand van den Imker- en
de andere helft aan dien van den rech •
ter -vleugel ftaat. Aan den voorüen
op beide zyden liggenden rand bespeurt
men nog eene ganfche rei van zodanige
Hippen. Na 't uiterfte einde loopt het
achterlyf (pits toe , en aldaar is de rand
met veele tedere hairen bezet. Aan deze
foort van Waterluizen is alleen eigen,
boven op het water, op den rug te

zwein-

BLAD W Y Z E R-

^3^

zwemmen, en haaren roof te vangen.
De gehccle ondervlakte is niet alleen
donker- bruin , maar ook met veele bai-
ren van dezelfde kolcur bezet. Het
langfte paar Pooien heeft 3 gewrichten
of leden. De beide iiitertten , aan ieder
poot, zyn met eene rei Hyve hairen be-
zet. De Roeipooten overtreffen de bei-
de overige paaien wel in de lengte en
dikte," maar hebben daarentegen aan het
iiicerik einde geen dubbelen klaauvv,
waarmede men de anderen voorzien
vindt. OndertufTchen komen alle de
Pcoten daarin met elkander overeen ,
dat ze geelachtig van koleur zyn. De
beide bovetivleugels hebben van achte-
ren , of liever binnenwaarts , geen gely-
ken, maar veel meer een uitgehoklen
rand, en hunne koleur wordt na 't
einde, daar ook eene kleine inkerving
is, veel heldcrcr. De beide ondervleu-
gels zyn zeer dun , helder en door2ich-
tig; mitsgaders met eenige weinige ade-
ren dcortoogen. Het ganfchc echter-
lyf heeft eene donkere, zwartachtige
koleur, ald. 155, die aan de zyden in
het geele valt. Onder de beide Oogi^n
fteeken s korte Sprietjes uit, hefiaande
in 3 kkine leden , van welken het dik-
fte of naafte aan den Kop zittende bruin-
achtig, doch het middelde, berevens
het laatfie en kleinrte, geel is. De Kop
loopt na beneden fpits toe, en is aldaar
met eenige hairtjes bezet. Aan defzelfs
e'inje ziet men de tamelyk uitgedyde,en
aan het uiterrt einde met een fpits kolf.
je begaafde fchede van den fteekzuig:ry
waarin de lancet vormige /Ingel zit, old.

154.
JFat er luizen, konnen in diieïrleie foor ten
onderfcheiden worden. De eerfle foort
is van vooren met 2 vangpooten, en
van achteren met eene kichtpyp voor

zien , maar heefr geene roeipooten. De
tineede foort is gewoon , boven op het
water, met het^onderlyf om hoog, op
den rug te zwemmen. De derde foort
belhat in verfcheii^e ClafTen van veeler*
leie grootte, en deze zyn, voor 't ove-
rige , wel 't meeft den Water-Keveren
gelyk, JU. 127.
^A'^/f'r-mö^e , (^de lange, bruine en don-
ker ge[}reepte ,') benevens haare ver*
ander ing in eene veel kleiner vlieg , IL
555. enz. Deze wordtin het voorjaar,
in de fiil flaande wateren der flooten en
moeraden gevonden , en wel van onder-
fcheiden grootte. De allergrootde be-
loopt wel 3 duim in de lengte , en be-
ftaat uit 12 leden, die ongelyk in dikte
en lengte, en doorgaande meer vlak , dati
rond verheven zyn. De Kcp is, van
vooren, daar hy zwart is, met 2 korte,
nederwaarts geboogen , zwarte Sprietjes
voorzien. Tuflchen deze befpeurt men
nog twee, doch veel kleiner fpitzen.
De Kop is op de bovenvlakte bruin , en
heeft wederzyds een zwarten Üreep, on-
der welken hy gansch wit is, ald. 555.
Alle de leden of ringen hebben , op de
bovenvlakte, eene bruine grondverwe ,
die ter zyde , en van onderen , in eene
blecke te niet loopt. In dezen grond is
de Made met vetle bruine en zwarte
flreepen , in de lengte , doortoogen ; aan
het laatfie, langde en dunde lid be-
fpeurt men veele, om een puntje rond
daunde, tedere hairtjes, die byna even
lang zyn. In 't midden uidchen deze
hair;jes is eene opening , waardoor de
M-:ièe adem fchept, ald. 556. Wan-
neer de tyd nadert, dat zulk eene Ma-
de veranderen zal, blyft ze wel by de
oppervlakte des waters, maar nadere
echter, meer en meer, den oever, al-
waar zy, eindelyk, gansch dyf en onbe-
Ff wee-

225

ALGEMEENE

weegelyk blyfc liggen , en naa verloop
van 12 of 14 di;^en komt daariiic eene
vlieg voort , ald. 557. welke v.m an-
dere vliegen kenbaar onderfcheiden is.
Haar Kop , dien de beide Oogert bykans
alleen uitmaaken, is taraelyk groot, en
Oranje-bruin van koleur. Voor aan den-
zelven ziec men een paar kone , tedere
en zwarte, hiirvormige Sprietjes uit-
lleeken, die uit een puntje fchynen voort
te komen; en daar onder ftaat een geel
wrattenvormig deel , achter het welke de
witte Zuiger verborgen ligr. Haar voor-
lyf of borfljluk is van boven zwart , doch
ter wederzyde en van onderen Oranje-
geel. De 6 tedere Pooten hebben hun-
ne inleding eenigzins zwart. Het dikke
Acbterlyf^ meer glad , dan rond zynde ,
heeft van achteren een klein uitfleekend
en nederwaarts geboogen deel ; voor 'c
overige is deszelfs grondvervve insgelyks
oranje-geel; by ieder afdeeüng der le-
den ziet men een zwarten dwarsib'cep.
Het wordt van boven eenigzins bedekt ,
door 2 zeer fmalle, en doorzichtige
Vleugels. De koleur haarer Eieren,
is, volgens Svvamaierdam, van een aan-
genaam groen, ald. 558. en aaiim.

iVater-myt ^ {de fchoone hoog-roode ,') of
Maai, lil. 144. enz. De /iföp nevens
het BorUftuk is het klein'le deel, zo dat
dit InfecH: alleen uit het dikke ovaal ron-
de, en eenigzins platte Acht er ly f fch^-
ne te beftaan. De 8 Pooten hebben eene
gansch andere inleding , dan by de Spin*
nen. De koleur dezer Myc is hoog-
rood, ald. 146.

Watermyten , van deze zyn 'er raaar 2
foorten. De eene foort wordt flechts in
het voorjaar , in poelen , ftil ftaande wa-
teren , en zodanige vaten of bakken ge-
vonden, waarin men het regenwater ver-
zamelt. Ze zyn of helder- of oker-

bruin , en den kleinen Spinnen , die
flechts de grootte van een gierltekorrel
hebben, zeer gelyk. De tiveede foort
dezer Watcr-mycen is hoog rood van ko .
leur, en komt volkonnen overeen met
die geene, welke zich op het laad ont-
houden, III. 145.
jyaterniinpb, {de b uitte en geele,") be-
nevens haaren JV)rm , en deszelfs ver-
andering , II. 207. enz. Dj onder-
vlakte van d&?en Worm is met geene
hairen begroeid, en helder of bleek-
groenachtig-graauv van koleur, fchoon
de Pooten dezelfde koleur als het boven-
lyf hebben. Hec achterlle en breedlle
deel dezer vlakte is, aan de zyden ,
gansch plat,- maar door het midden
loopt eene vlakke rond ver-vulfde ver-
hooging, welke voor en achter fnal
toeloopt. De Kop laat de gedaante van
een Masker zien , dat niet anders , dm
de Fdngtang is. Zy is overdwars gelyk
een helm gefpleeten , en van boven
loopt 'er, over het midden, no| eene
andere, doch korter fpleet, zo dit het
bovendeel van dit Masker in 3 andere
deelen verdeeld zy. De verandering in
eene Waternimph gefchiedt, zonder dat
de Worm alvorens eene Pop worde.
Ten dien einde kruipt hy, in Juny ,
July, oï Jitguflus., uic het w.ner, ald.
208. en zet zich, door middel zyner
fcherpe klaauwen , hier of daar aan een
riet vafl. Naa eenigen tyd barft de
wormenhuid, op den rug van 't voor-
lyf van een , en eerlang komt de IVa'
ternimphy die alsdan nog zeer teder
en bleek van koleur is , allcngskens te
voorfchyn. De bovenfchenkels van haa-
re 6 Pooten hebben eene oranje-geele
koleur. De groote blinkende Oogen
zyn bruin, en de tuiTchen beide op het
voorhoofd zittende wratten geel. Het

dik-

J

BLADWYZER.

2^7

diklie en X(.vde Itrpfit.k \zr\Y.ct loor-
lyf is irct vctle liaircn begroeid, en,
revers éc lals, eek biiiin, n,aarl,eeit,
cp ieder zyde, eene langwerpige, green-
achtig-wiite vlak, en het overige van
het vocriyf , ttlTchen de vleugelen , is
irsgejyks met eere bruine koleur over-
loogen. Het breede acbtcrlyf, dat van
aeliteren nog fpitzer toeloopt, dnn.van
voeren , is , raa de 3 eerde leden , ter
wederzyde , met fchoone geele vlakken
vercicrd ; en dcor den bruircn grond ,
die tuflchcn beiden is, fchemeren ver-
feheide geelaehtige ftreepcn en trekken
heen. Acn 't einde ven het laatik en
kleinfie lid zitten 3 korte fpitzen. In
ieder der 4 vleugelen wordt, by hec
lid, eene zwarte vlak gezien, daar een
orarje-geele ftreep door heen Icopt, en
de tedere aderen des vleugels fch^nen
tuflchen dit zwart-geel door, maar in de
voorileugekti ziet men deze zwarte vlak
raauwlyks half zo groot, als in de r.ch-
icrfte. Het overige deel der vleugelen is,
behalven de zwarte aderen, helder en
doorzichtig, aïd. 209.
jyatertiitnphen kernen gevoegelyk in drie
foorten verdeeld werden. IDe eerjte
JoOTt vcrv:.t dezulken, die een langen
dun lyf, en een grootcn ronden Kcp
hebben: de tweede fcort heeft een Kop
als de vccrige, maar zyn treeder en
korter van lyf ,• deze beide foortcn
houden de vleugelen in 't zitten even zo
uitgebreid, als ofzevlooger. De der-
tle [coTt heeft ook een lang en dun lyf;
maar is van de vooreaanden voornaam-
lyk daarin onderfcheiden, dat ze de
vleugelen op verrcbillerde wyzen te za-
men legge, en dat haar Kcp meer
breed , dan lang is ; waarom ook de oo-
gen zeer verre van elkander af Haan , IL
178.

Pl'oternmpbiT!^ {de grcolfte Jocrt van ,)
bencvetsLcare 'ixondcihccre voortplant
tir.gf en anacre etgenjebaffen ,11. ili^.
Deze beheert crdtr de eerjie fcort ,
doordien ze een lang en dun lyf, ali
mede een groeten Kcp heeft, en daar
benevens haare vleugelen in 't zitten
uitgebreid draagt. Zy worden van het
einde van ]\^ai tot in September ge-
zien. By haare dcnker-bruire grond-
verwe heeft zy zeer fcbcone en hel-
dcr-blaauwe en groene vlakken, waar-
riiede byna alle de leden vrn het lyf
vercierd zyn. Doch deze vlakken vindt
men aan andere dergelyke Watcmim-
phen zomtyds kleiner, nu eens helde-
rer, en dan weer donkerer. De door-
zichtige en glansryke Oogen y welke
bykans het grootfle gedeelte van den
Kop uitmaaken, en waarin men ette-
lyke zwarte vlakjes van verfcheide
grootte ziet fchemeren, fpeelen hier
ook in 't blaauwe en geele. TufTchen
de Ocgen en boven den Mond is ee-
re verheeging, die in 't groenachtig-
geele valt. Deze is by de oogcn
zwart , en heeft van boven eene zwar-
te vlak, boven welke eene kleine wit-
te hcekvlak flaat, en waarby, ter we-
dt rzy de , een kort, teder, zwart en
hartvormig Sprietje te voorftbyn komt.
Als de grondverwe der VVaternimph
anders gefield is; dan zyn ook, vol»
gens dezelve , de Kop en de Oogen
van eene andere koleur; zo beeft eene
andere eene Karmyn-rocde grondver-
we, op welke hier en daar geel-brui-
ne vlakken gezien worcen. '^En, ge-
lyk de grondverwe van dezen rood is,
zo zyn 'er ook vcele anderen, welke
een bjna gansch bruin gekoleurd lyf
hebben; en die, benevens de ecrftge-
melde ibort> met iets bruiner vleuge-
Ffa len.

228

ALGE INI EENE

len , dan de eerde , voorzien zyo. Hoc
achterlyf v^n alle Waterniiiiphen belhac
ïn 9 of lo leden. Ilec voorlyf is veel
korrer, en ook, inzoudeiheid omtrent
den Kop, veel dikker, en is met korte
hairtjes bezet. Aan zommigen ziet men
ook, vooraan by den Kop, een helder
witachcig vlakje op ieder zyde,* waar
onder de 6 pooten naaft elkander inge-
leed zyn, welke 7 leden of gewrichten
hebben, ald. i8ó. Digc aan bet lyf
ftaat een pnar korte,* daarop volgen 'i
langere; en op dezen 4 kleinere , die
den voet ultmaaken , welke met 2 haa-
ken voorzien is. Aan den voorden r.ind
van ieder vleugel^ kort aan het buigende
einde, worde een langwerpig zwart vLik*
je gezien, dat bruin is. Voor 't overi-
ge bellaan de vlew^eh^ tuflchen deade.
ren, uit een zeer teder , doorzichtig en
blinkend vlies, bet welk, als 'erdezon-
neftraalen op vallen, met de fchoonde
koleuren van een helderen regenboog
vercierd fchynt. De Kup is aan de bin-
nenvlakte van 't lyf ingedrukt, en zit 'er
aan vafl:, door middel van een hals,<X\Q
niet dikker is, dan een draad garen. De
naarri van Koorn byters wordt baar ten
onrechte gegeevcn; nademaal zy noch
het koorn, noch de dorre rysjes, tot
fpyze gebruiken ; maar ze verkiezen ,
wanneer ze willen rullen, deze zitting,
om des te beter rondom van zich te kon*
ren zien; want ze zoeken haar voedzel
aan de hier en daar door de lucht zwee-
vende Infeften, die geene harde Ichaa-
len hebben , en die ze vermeefteren kon-
nen, ald. 187. De Bek is voorzien
met 4 lippen., welke zo wel tot het
vangen der fpyze , als tot het affcheeren
van dezelve ditnen, en nog andere werk-
tuigen bedekken, die inzonderheid tot
de kaauwïDg vereischc worden. De

deelen, onder de lippen verborgen, zyn
2 harde en fcherpe landen^ die ieder
met 4 fpitze punten voorzien zyn, en
onder deze zitten nog 2 dunne enkel-
voudige fpitzen, welke de voorige in
het vermaalen der fpyze moeten helpen ,
ald. 188. De IVaternimphzn worden
door de paaring van een mannetje met
een wyfje van gelyke foorcvoortgeteeld,-
en deze paaring gefchiedt op de volgen-
de wyze. Wanneer het Mannetje een
Wytje aantreft ; zo weet het , met zyne
knyp- of gryparg, aan het uiterfte ein-
de van het lyf zittende, het zelve zoda-
nig om den hals te vatten , dat het zich
niet weder los konne maaken ,ald, itSp.
Het Mannetje zet zich , zomwylen , aati
een dor takje, en verheft het achterlle
deel van zyn lyf, v;aarmede het wyfje
vaft gehouden wordt, inde hoogte, om
het als re errinneren , dat het de noodi-
ge ftelling aanneeme; tot dat eindelyk
zyne begeerte voldaan worde, ald. 100.
Al.-' het bevruchte wyfje in vryheid is ,
en zich van den lall wil ondlaan , zoekt
het 'er eene bekwaame phats toe. l Iet
gaat op een ftukje dryvend hout, of kort
by de bovenvlakte van 't water aan een
riet zitten, en laat, het achterlyf in 't
water dompelende, de bevruchte Eie-
ren daar in vallen. Derzelver grootte
is, ten aanzien van het diertje, gering;
van koleur zyn ze bruin, en van gedaan-
te langwerpig rond. Deze Eieren ko-
men deels in den zomer, deels in den
herffl:, en ook nog wel iaacer uit, naar
dat ze vroeger of laater gelegd zyn,,
ald. 191.
Waternimpben , (de iets kleinere foort
van fraallyvige ,) benevens haaren
hreeden vjorm , en de wyze van deszelfs
verandering, II. 203. enz. De wor^
men , waaruit deze Wacernimphen

voort»

BLADWYZEPv.

vcortkomen, omlicuJcn ?.kh niet alleen
Tneellal onder op den grond, maar ze
liggen zelfs als in den Tyk begra^ven.
De lengte van een vo!vv::flen//'^f.rffjkn!Tic
zelden toe- een duim ; zyne (^rondvsrive
is over het geheel flykachtig okeibruin.
Het aci^/er/y/ heefc , van bovenin hec
midden, cene verheven vlakte, doch
van onderen is het hykars geheel glad.
In den Kop heeft hy 2 kleine Oogen ,
welke op de beide zydc-hoogtcns zitten.
Voor aan don Kop liaan a Sprieten ,
welke uit 435 leden te z:in]eii gelk-ld
?.yn. De Hals is het diinite of rankilc
lid van 'c lyf, en gelykt een fmallen
band. Uet achtalyf bettaat uit 8 of 9
leden of ringen; op ieder van dezelve
ziet men verfcheide donkere vlakjes ,
ald. 204. of afgezette flrtcpen, en het
achterlle, dat tevers het kicinlle lid is ,
heeft 3 fcherpe fpirzen. De 6 Pooten^
waar onder de 2 achterllen de langden
zyn, worden gczamenlyk langer, dan
by veelc andere foorten , bevonden. Ie-
der derzelven belbat uit 3 leden, te
wcetcn 1 lange, en ten korc. Onder
cie largde is het raafl: aan 't lyf ilaande
dikker, dan hec daarop volgende; en
het korte, dat eigcnlyk de cof/ genoemd
kan worden, is uit 4 Ji 5 leden te za*
men gefield , en aan het uitciüe einde
met een dubbelen klaauw voorzien. M-
ie dj 6 Pooten zyn, even als t^e zyde-
deelen, en de ganfche bovenvlakte van
het lyf, met korte en wollige haircn be-
zet. Deze ff^otmen fcheppenook lucht
door het acliterfle lid van 't lyf, al-
waar de 3 fpitzen flaan. Hunne Jpyze
bertaat enkel in zulke Water-irfedten ,
die noch te groot, noch te hard van
fchaale zyn. Het ganfche lyf der ff^a-
ternirnphe, uit zulk een Worm te voor-
fchyn komende, pronkt met een zeer

fchooncn goudglanzigen groenen grond;
ald. 205. en het dunne achtcrlyf is
echter vooraan en achter dikker, dan
in het midden. De groote blinkende
Oogen hebben eene bruine koleur, en
het verhoogde en verdeelde voorho')fd
heeft cenerleie grondvcrvvc m^t hL;c
lyf. Op het verivulfde bar/ifluk zie:
men van vooren , door het midden ,
een verheven goudgeel ftrecpjc , dat
met bruine hairtjos begroeid is. D-'
4 doorzichtige ricugeh vallen, aan den
vnorllen rand, een weinig in 't geel-
achtige; doch by hunne inleding zyn
ze meer oranjegeel, en byna aan hec
einde van den voorllen rand is 'er in
ieder een langwerpig zwart vlakje ce
zien. De ruimte tuÓchen deze vleuge-
len, of de rug van het voorlyf, die
eene bruine koleur heeft, is met lou-
ter kleine {piertjes bezet. De 6 Puo-
tcn zyn zwart van koleur, en aan hun
langde en duiille deel doorgaande me"-
2 reien llyve hairtjes bezet. Het BIn»'
tietje heeft een veel ranker achterlyf,
dan 't iJayfje, en aan zyn laatfie lid 4
weeke, niet al te lange, en achter uic
ftaande fpitzen, waarvan 'er aan hec
wyfje maar a te zien zyn, ald. 206.
Waternimphen-Wfrni ^ {de kleine brced-
lyvige ,) bivevens deszelfs verande-
ring, 11. 214. enz. Deze -xorm
vindt men, den ganfchen Zomer door,
doch alleen in dil Ibande wateren en
vyvcrs. Hy wordt ouder dan eenjaar,
doordien men hem, met zyns gelyken,
op denzelfden tyd, van vcrfchillende
grootte vindt, ald. 214. Volv\afTèn
zynde is zyn achterlyf in het midden
zeer breed, verheven en verwulf J. De
Kop en de yieugelfcbeden zyn met on-
derfcheide flreepen en vlakken vercierd;
en zo zyn ook de 6 Pooten aan alle
Ff 3 de

230

ALGE MEE NE

de leden overdwars gevlakt : op alle de
leden of ringen van het achterlyf ziet
men verfcheide ftreepen en punten, die
in eene cierlyke orde flaan. Aan het
laatfte lid heeft hy 3 korte en ftyve fpit-
zen. Zyn voedzel befbat in niets an-
ders, dan in kleine Warer-infeften; en,
wanneer hy in een gevleugeld fchepzel
veranderen zal, klimt hy tamelyk hoog
ui: het water, aan het by den oever
llaande riet , of andere gewalTen , in de
hoogte, en kort daarna komt uit hem
eene Watermmph te voorfchyn. Deze
is wat klein , en men vindt ze van ver-
fchillende koleuren. Ilct Achterlyf is
meer rond, dan breed,* in 't midden
vertoont het zich op zyn dunllei aan
het borflftuk is 't wat kolfachtig rond ;
van achteren wordt het dikker, ald.
215. en rog kolfachtiger , en op het
einde, daar het met 2 of 3 fpitzen voor-
zien is, loopt het fcherptoe. Eenefoort
van deze Waternimph heeft eene geel-
achtige koleur, welke nogtans aan den
blinkenden kop en het borftftük iets in
het bruine valt. Maar in 't geele Ach-
terlyf ziet men, ter plaatze, daar de
leden hunne dwarsvouvven hebben, by
alle deze Waternimphen , van welke ko-
leur zy ook zyn, iets donkerer dwars-
ftreepen, dan de grordverwe is; en op
het midden van het dikfle deel zyn ins-
gelyks ettelyke ftreepen in delcrirte gc-
toogen. Men ziet ook veele Water-
nimphen dezer foort, wier achterlyf ^
benevens de groote en blinkende Oogen ,
karmyn rood zyn, en op wier boffiftuk
dat meerendeels bruin is, de verhoogde
wratten fchoon-rood zyr. De 4 vkti.
gels zyn , kort aan den buitenhoek van
den voorftcn rand , met een langwerpig
donker vlakje voorzien , en derzelver
voorfte rand fchemeri , tuflthen de grof-

fte aderen, eenigzirs in 't verdwynend
geelachtig- bruine. De 6 Pacten zyn aan
alle deze Waternimphen zwartachtig-
bruin. Haare paaring gefchiedt op de-
zelfde wyze als by de andere foorten,
leggende het Wyfje zyne Eieren in het
water, doch ecrfl: iü den Ilerfll, üld.
216.
IVaternimphenvjorm , (de kleine fmally
vige f) met da 3 breede roeivedercn ^
benevens deszelfs verandering , II. 224.
enz. Deze wormen kan men in alle
vyvers en wateiflooter , in het voorjaar ,
veelvuldig vinden. De verfcheiden foor-
ten zyn zeer talryk, en de daaruit voort-
komende Waternimphen verfchillen van
's gelyke merkelyk van elkander, ald.
224. Binnen een jaar tyds worden deze
wormen volwrflèn, en, fchoon ze ver-
vellen , hebben ze evenwel , zo dra zy
uit het Ei komen, hunne volkomen ge-
ftalte , tot op de vleugelfcheden na ,
welke zy ecill krygen, wanneer ze de
laatfte huid ontvangen. De driebladige
roeivederen leggen 20 na by elkander,
dat dezelve aan den ftaart van een Vis
niet ongelyk zyn. Deze Roeivederen
vallen dikwyls af, zo dat men 'er, nu
in 't geheel geene , en dan flechts eei='e
of 2 aan den Worm zie ; maar dit ver-
lies wordt weldra door andere herfteld,
en de nieuw gewaflene neemen in groot-
te toe. Het achterlyf dezer worsnen
beflaat uit 9 leden of ringen, ald. 225.
welke, aan zommige Wormen, met
verfcheide donkere vlakken en punten
befprenkeld zyn ; dat van de 6 Pooien
desgelyks gezegd kan worden. Wanneer
de tyd der veranderinge nadert, verlaat
de Wium het. water, en klimt by 't riet
op. Naa dat hy zich met de pooten aan
'c zelve heeft vaftgezet, en de wormen*
huid van boven op den rug van een ge-

bor-

B L A D W Y Z E R.

23 f

boi-(len is , komt 'er de kleine , en
menigmaal zeer fchoonc n'aternimph
«ie te voorfchyn. Zy is over het ge-
heel (choon hemelsbiaauw ; welke ko-
leur ook zelfs haare blinkende kogel-
ronde Oogcn hebben ; maar het ranke
achterlyf is met verlcheide zwarte rin-
gen zeer aardig vercierd Gelyk nu
deze foort helder -blaauvv van kolenr
is; zo hebben ook andere, die iets
grooter zyn, een bleek en violet-blaau-
wen, en wederom anderen een byna
vlceschvervvigen grond; ald. die met
even zulke zwarte cieraaden, als het
A'oorij^e flach , pronkt. Naa de paaring
zoekt het Wytje wel haaft het water,
cm zich van zyne Eieren te ontledi-
gcn, ald. <ij.y. Voorts zyn de 6 te-
dere Poolen dezer Waternimphc zwart,
en beflaan uit 3 leden; in de 4 zeer
fmalle doorzichtige Vleugelen ziet men,
aan den voorften rand, niet verre van
het uiterile einde, een zwart vlakje ,
ald. 228.
Jj/aternimphen-worm., (j:le platte breed'
lyjtge ,) benevens zyne verandering ,
II. 210. enz. Deze is meer in firoo»
mende, dan in fHlftaande wateren te
zoeken, en niet zo zeer in de diepte,
als wel aan den flykigen oever. Eer
hy zyne laatfle wormenhuiJ, benevens
de vieugelfcheden , als me. Ie de be-
hoorlyke grootte heeft verkrce.^en ; zal
men meeftal zien, dat zyn lyf groen-
nchtig zwart-graauw van koleur is. Over
bet achter lyf zyn dan , op de leden ,
helJere en fmalle dwarsflreepen getoo-
gen," het over midden van't zelve loopt eene
rechte linie in de lengte, en ter we-
derzyde eene andere, die kronkelig is.
De 6 Pcoten zyn iets helderer, dan
de grondverwe van het lyf. In den
vohvaiTen ftaat , in Juny , hebben de

meellen ccnc lengte van li du!m.
Alsdan is het ganfchc lyf van dezen
W'orm met veele wollige en korte hai-
ren bezet, en de ganfche huid draagt
eene fiykige geelachtig;- bruine knleur,
die echter aan het platte achterlyf iets
bleeker is, dan aan het voorlyf, waar-
in men ook teff^-ns nog eenige helde-
re en donkei-e cicraiden bcfpeurr.
Daarbenevens wordt men op denA'op,
bchalven de beide oogpunten , die aan
de zyden iets verheven uitfleeken, nog
ettelyke in orde volgende ilreCpjes en
puntjes gewaar. De bals vertoont een
denkeren en helder geboorden hals-
band, welke met heldere puntjes ver-
cierd is. DsT vieugelfcheden zyn mei
bruine vlakken befprenkeld, en het
breede platte achterlyf is , op de bo-
venvlakte", met heldere dwarsflreepen
vercierd, ald 211. De Kop heeft
van vooren een paar korte, kolfachti-
ge en llompe Sprieten , en de voorlle
en middellte Pcoten hebben, aan het
einde van 't middelfle dunne en lange
lid, een haakvormig achterwaarts ge-
boogen uitfteekzcl. Het bovenfte en
dikrte deel der pooten, of eigenlyk de
bovenfchenkel, ziet men naar de leng«
te donker geftreepr. In de mia.r\(\Juny
of July begeeft hy zich uit het water na
den oiver, gaat op een fleen, of op
het lange gras zitten , en wel dra korac
'er het gevleugeld Schepzel uit te voor-
fchyn , ald. 2! 2. Het achterlyf hec^t
een fchoonen helder-blaauwen grond,
en de ter wederzyde langwerpige geele
vlakken verderen het niet weinig. Het
achterfte en kleinfte lid , dat by de wyf-
jes met 2 , en by de mannetjes met 3
korre fpitzen voorzien is, ald. 213.
heeft eene donker-bruine verwe, en zo
ook het voorite van de dikke leden, dit

ech-

232

ALGEMEENE

echter iets meer in 't heldere valt. De
Kop, het Foorlyf, de by de inleding
met bruine vlakken en ^eele aderen ver-
cierde Vleugels en de Pooien zyn, aan
èezQ Waternimph , even als aan de voo-
rige gefteld, ald. 214.
Waternimphentvorm , (de fmallyoige^
welke met 3 roelvedercn voorzien is ,
henevens deszelfs ver ari dering ^ 11.217.
enz. Deze vi^ord: in de vyvers en poe-
len gevangen ; ald. 217. en zyne hoog-
lle lengte beloopt , de roeivedercn daar-
by gerekend, niet wel 3 duim, doch
zonder dezen zelden meer, dan ander-
half duim. In koleur zyn deze ivormcn
van elkander verfchiilende ; 't geen mede
plaats heeft in de daaruit voortkomende
Waternimphen. Het Lyf van zulk een
worm^ die eene bruin-geelachtige ko-
leur heeft , is zeer rank en dun , en de
Kop niet veel dikker, dan het lyf zelf.
Van vooren heeft hy een paar Sprieten ,
welke uit 3 leden beftaan, waarvan het
laatfte veel dunner en fpitzer is, dan 'c
geen aan den Kop zyn^ inleding heeft.
De Oogen zyn wel iets donkerer van ko-
leur, dan het overige iyf, maar konnen
niet groot genoemd worden. Onder
den hals zit het eerfte paar der 6 Pao-
ten; deze Pcoten zyn in den grond door-
zichtig, maar teffens met veele donkere
vlakjes, tot aan den onderden klaauw,
befprenkeld. Van boven over het korfi-
fitik kepen, gemeenlyk , 1 donkere
flreepjes in de lengte, en van onderen
hebben de 4 andere pooten hunne inle-
ding. De vleugelfcheden zyn ongeveer
3 hnicn lang. liet achterlyf beftaat uit
5 leden, welke, in ieder inkerving,
door eene overdwars loopende rei van
langwerpige puntjes onderfcheiden wor-
den, ald. 218. en aan het eertte lid
zitten 3 ftyve roeivederen, waarvan de

2 buitenfte omtrent een halven duim
lang zyn, en de middelfie is iets korter.
Deze roeivederen gelyken na een riet-
blad, dat 3 fneeden heeft; zy hebben
bruine vlakken, welke de daar tulTchen
ftaande heldere in de breedte niets toe-
geeven. Een andere worm dezer Jooi t
heeft eene groenachtige grondverwe ;
maar is, voor 't overige, even als de
eerfigemelde, met vlakken en fireepen
vercierd. En zo zyn 'er nog andere
ijcormen^ die nu helderer, dan donke-
rer van koleur, maar nogcans in geftalte
en alles aan elkander gelyk zyn. Hun-
ne fpyze befhat in niets auders , dan in
zulke leevende water-infeclen, welke zy
met hunne vangtang betrappen en be-
dwingen konnen. titzi vangtangAx'ü.'\-
gen zy als een Masker aan de onderzyde
van den Kop , en reikt bykans tot aan
het bordftuk, ald. 219. Zy is van voo-
ren in 1 (terke armen verdeeld, welke
ieder, aan 't uiterlle einde, 4 dunne,
fcherpe , en binnenwaarts geboogen,
klaauwenvormigo fpitzen hebban, waar^
van de s buittnile langer zyn, dan de
middelfte. De tyd zyner veranderinge
noodzaakt hem , het droöge te zoeken ,.
begeevende hy zich op het gras of riet
dat aan den oever ftaat; ali. 220. de
wormhuid op den hui.1 b'jrft van een ,
waarop 'er de Waternimph uit voort-
komt. Onder deze foortvan Waternim*
phen zyn 'er van onderfcheidvï koleuren»
Zommige hebhen 4 ganfch blaauwe
vleugels tot aan den buitenrand , die ee-
nigzins in 't zwart-bruine valt : by ande-
re is het midden der vleugelen blaauw ,
en het gedeelte by de inieding, als ook
het buitenfte , helder en doorzichtig ;
doch het blaauwe deel heefc , ter weder-
zyde, eene verdwynende bruine koleur t
andere wederom hebben zwart -bruinach-

ti-

B L A D VV Y Z E R.

^SS

fige, en overal doorzichtige vleugels;
en deze zyn , gemecniyk , met ten zeer
fthoon en iets donker lazuur blnnuw lyf
voorzien, waar tegen bcr borftfltik 'm
't groene fpcelt. Alle deze genoemde
li^aternUnpben zyn altoos Mafine.'jis,
maar die geenc, welke ook tot deze
foorc belioorcn, djch doorzichtige gecl-
schtig-bruine vleugels hebben, waarin
aan den voorflen rand, omtrent het ein-
de, fiecds een wir puntje te zien is j
mitsgaders die geenc , welke gansch
heldere , en doorzichtige groenachtige
vleugels zonder een wit punijc hebben ,
zyn l'Fyfjes. Ook zyn de IVyfjes daar
door van de Mannetjes te ondcifchei-
den , dat haare vleugels doorgaans Inval-
ler zyn, en dat ze geen blaauw,, miar
een groen-goud-glanzig lyf hebben. De
uicpuilende Ooge;i van alle Watcrnim-
phen zyn gemcenlyk blinkend bruin-
rood , en nevens dezelve flaan , voor aan
den Kop , een paar kleine Sprieten. De

• rug van het dikke borfifliik h, by de
inleding der vleugelen , fcherp verhe-
ven; ald. 221. de onder hetzelve Haan-
de 6 lange en tedere Pcoun zyn gansch
zwart, en tot aan het laatfte klaauw-lid
met tedere hairtjes in eene fchoone orde
begroeiJ. Het hnge en ranke acbterlyf
is bykans doorgaans van eene gelyke
dikre; het beflaat uit <) of lo leden, en
is alleen aan de wyfjcs van achteren wat
kolfachtig. Met laatfie lid eindigt met
een paar korte fphzen , die aan de man-
ncfjes ecnigzins gekromd zyn, en aan de
•uyfjes recht uit flaan. In het paaren

• blyven ze langer aan elkander, dan de
grooter foorten ; en de Eieren logt het
wyfje in het water, ald. '222.

ÏVaier-peper , zie Perficaria.
fVa!erpeper-ii/ps, {de kleine^') bcr.ei'ens
■ baart verandering toi in een yii/ider ,

I. 1^49. enz, Naa de aflegging der laat-
lle huid krygt deze Rups eene rcodach-
tig-bruine koleur, en haare leng'e be-
draagt ongeveer lï duim. De Kop is
geelbruin, en dü fi reppen in delengte
over het lyf veitoonen zich zeer bleek.
De gciieele It/ik is, benevens de P00-
teri , helder-bruin. Boven in de lengte
over den n/g loopr. een breede donkere
llreep, en de overige grond is met zwar-
te pur;ten vcicierd. Zy verandert onder
de aar^le in eene Pop, welke 2 kleine
ibanpunicn heeft, waaruit eerft in Blal
of Jany des volgenden jaars de Vlvider
te vooiic'iyn koTit. Deze heeft gecle
hairvormige Sprieten, welke van hec
mmmeije en tyy/ye eenetlei zyi?. De
Kop., het Foorlyf, de Pooten en de^ö-
venvleug Is zyn roodbruin. In ieder
dezer huuden ziet men een Oranje geel
vlakje, en, naby den uitgeronden bui-
tenrand, eene witte gekronkelde linie,
ald. 350. De Onderdettgels en het
Achterlyf zyn bleek graauw van koleur.
Derzelver buitenrand is helder bezoomd,
en ongeveer in het midden des vleugels,
ontdelt men een donker- graauw vlakje,
ald. 35 r.
Water-rups, (^ds^) die zich in een huii'
je, van ::an.ikorrelsveTvaaidigd, ont-
houdt, cf de zo genaamde Pypworm ■,
beiiever.s zyns verandering, II. 239.
enz. Deze "voorni heeft maar 6 Pooien,
en zou dus eigonlyk niet onderde Rupf.n
zyn te tellen; maar, om dac 'er nogtans
een gevleugeld fchepzcl uit voortkomt ,
dat voor een Viindcr aangezien moet
worden,' zo fehynt dit Infeft ccnigrec!/t
te hebben, om zich den naam \an rups
toe te eigenen; en men noemt het eene
IFatcr-fups y om dat het zich ir^ 'c wa-
ter onthoudt, In den volwahcn Haat
beloopt haare lengte, even als de be-
Gg ' hui-

*^

A L G E M E E N E

Iniizing, omtrent i duim. De 9 ach-
terde leden van het /y/, welke op die 3
naaft den donkerbruiijien Kop ^ de iets
dunner en bykans gelyk-koleurig is, vol-
gen, hebhen eeneileie dikte, en eene
heldere okergeele grond verwe. Onder
■de 3 cerlle leden hebben de insgelyks
donkerbruine Pooten hunne inleding;
en het laacile of twaalfde en iets fmaller
lid is mee 1 na brneden gekromde, har-
de en fcherpe fpitzen voordien. Op het
cerfle der helJer-okergeeleleden ziet men
3 vleeschvcrwige pinnen , waarvan de
middelile rechtop Iteekt, en de andere,
aan ieder zyde, buitenwaarcs ftaan. Van
ieder zyde-pin afloopt 'er, tot bynaaan
het laatlle lid , eene tedere zwarte linie;
en alle de leden , vvelke op die pinnen
volgen, zyn met enkele korte hairtjes
bezet , ald. 240. Dezes Rups, eene
behuizing voor zich zelve willende maa-
lden, brengt uit haar taai flymflof een
fpinzel om zich heen, en bezet, ten
zelfden tyde, de draaden van buiten met
zandkorrels, waaruit dan eindelyk een
huisje ontftaat , dat men by eene Rob-
benvel-fcheede vergelyken kan , maar
dat van achteren en van vooren eene
opening heeft. Van binnen ishetgansch
t!;lad , en op deze wyze is de Rups me:
een gemaklyk Pantzier gedekt. Die
Pantzicr verlaat ze ook niet, en komt
'er niet verder uit, dan voor zo verre
haare eerde 3 harde leden of ringen rei-
ken, ald.idf\, Haare ^-^vs? beüaat zo
wel in Gevvafien, als in andere doode
mitsgaders leevende fchepzelen en Infcc •
ten, welke zy met haare 6 fchc-pe P01-
icn weet te vangen en va(l te houden.
Wanneer zy wil veranderen , begeeft ze
2e zich na den oever, of aan de ryskens
en (Iruiken, die in het watc- groejen ,
en aan derzciver wortelen. Dan wordt

ze aliengskens Tcorter , en eindelyk , den
balg afilroopende , verandert /.y in eene
Popy welke aanvanglyk geheel vvitach-
tig is; maar verbolgens helt haare koleur
meer na het don]<ere, echter zo, dat
ze, gemeeniyk, eene geele grondvervve
behoude. Het acbterlyf, dat iets dik-
ker is, dan het voorlyf, heeft aan het
laatde lid eene korte fpits , en van deze
afloopt 'er, aan ieder zyde, van 't ach-
terlyf tot aan het voorlyf, eene na de
il) kervingen trapswyze opklimmende linie
■om hoog, welke de ondervlakte, als 't
ware , van de bovenvlakte afzondert ;
zynde de laattle heldercr, dan de eerfte,
die nierkelyk in 't bruine valt, ö/^. 242.
Naa 14 dagen komt de Vlinder daaruit
te voorlchyn. Die is enkel oker geel ,
en die koleur valt iets in 't bruine. De
Kop is tamelyk van het borltduk gefchei-
den , en heeft a zwarte Oonen , nevens
welke 2 lange hairvormigeLS/'WiïiJW hun-
ne inleding hebben. De PooMn zyn vry
lang, hebben aan het voc«-te deel 5 \q-
i^Qw , en aan de langde leden der 2 paar
cchterpooten zitten ettelyke korte en te •
dcre doornpuntjes. Het achterlyf, door
de vleugelen bedekt, is ook geelachtig,
hoewel het by andere diergelyke Vlin-
ders niet altoos de grondverwe der ove-
rige deelen hebbe, ald. 243.
IValcr'Tups , de grootjïe Joort, bemvem
haare terandsrirhg in etn Vlinder^ 11.
£48. enz. Deze laat zich meer in groo«
te Uil llaande, dan in vlietende wateren
vinden, en bouwt ook een huis voor
zich, draagende haare bouwlloffen, in
allcrleic fpaantjes en fplincers bellaande,
met groote moeite te zamen, en voe-
gende dezelve zeer zorgvuldig , door
middel van lns.r fpinzel, zodanig aanel-
kmder, dat 'er eindlyk eene bekwaame
wooning uit voortkome, ald. u'S. Haa-
re

B L A D \V Y Z E R.

25-?

te lengte maakt byna 2 duim uic. De
Kop heeft cene okcr-bruine grcndver-
we, waarin ecnigc, naar de lengte ge-
toogen , zwarte flreepen gezien worden.
De 3 daarop volgende ringen of leden
zyn van boven wel iets bruiner, dan al-
le de andere ; maar vallen van onderen
in 'c bleek-geele en greenachtige, voor-
naamlyk aan hetlaatfte liJ. Van de bei-
de zyd-pinnen af loopt 'er, rechts en
links, over den sde/i, en 6(ien tot den
iiiiefi ring eene tedere, bruine linie;cn
tu(r';hen de 2 achterfle bruine , harde en
fcherpe fpitzen Ibat van boven eer.e
verheve Wrat. Voor 't overige is ook
deze RupSt op alle de ringen, van ach-
teren af, tot aan de 3 voorlle, met te-
elere hairtjes bezer. Wanneer de tyd
haarcr veranderinge nadert, begeeft ze
zich, met haar huisje, na cene plaats,
of aan eenig lichaam , dat deels onder
water is, en deels 'er over heen hangt,
een riet of eenig ander gewas. Daar
maakt zy haar huisje vafl, aLL 249. trekt
het met harde draaden te zamen , en fluit
het van voorcn en van achteren roe. Naa
14 dagen vcrfchynt zy eindclyk in de
gedaante van een Vlinder. Ten aanzien
'der grondverwe is 'er in dit flach van
Minders eenig onderfchcid , want zom-
mige derzelve zyn oker- bruin, en heb-
ben ifl hunne loverxlengekn vcelerltie
donker-bruine v'a\ken , waar tuflchen
zy met verfcheide i'treepen en aderen , van
gelyke koleur, doortoogen zyn j en de-
ze zyn de IVyfjcs • andere hebben in te-
gendeel eene helder-graaiiwe grrndver-
we, met even diergtlyke, vciRhillen-
de, donkere, ja zelfs zv^arte vlakken
en punten; en deze zyn de Mannetjes.
Aan de beide orubrvieu^elcn ziet men in
't geheel gcer.c donkere viakken; raiar
'ze iyn ,, daar • en - tegen , met veele don •

kere aderen doortocgen; ook is het
Achterlyf van dezen Vlinder racer
graauw, dan bruin. De 6 Pocten zya
:i!toos oker-geel, en even zo is het ge-
legen met de Sprieten. Het bevruchte
IVyfje ontledigt zich van zyne Eieren
buiten het water aan het daarin groejen-
de riet of andere gevvaflen, alu'. 250.
waaruit de jonge waterrupfen veelal iti
de maand Mat, hoewel ook zommigeti
cerd in de maand Juny, het daglicht
zrien, ^ild 151.
Wat er -rups , {_de zespootige,') welke' haa-
re tuooning ten dei Ie van af geklaagd
gras y en ten deele van fchorjen en an\
dere kleine houlfpaatttjes maakt., IF.
244. enz. Haare koleur is, over hec
algemeen genomen, groenachtig; doch
de Kop en de 3 cerfle ringen, benevens
de Pot/ten, zyn altoos iets donkereV,
dan het overige deel. Op den vierden
ring naa den Kop is ze met 3 pinnen, en
aan het achterfte of laatde lid is ze mee
Q kleine haakjes voorzien, ald. 245.
Omtrent den tyd der aanlhande verande-
ringe maakt zy haar huisje aan de ^V'ater-
gewafien vaft, eafpint hec van achrereii
en vooren toe , gclyk men haar nog iii
3Tai anjusiy op die wyze vindt hangen,
en wordt eene Pop, In dit Celletje blilc
deze Pop 14 dagen lang, en naa verloop
van dien tyd breekt 'er de Vlinder uit.
Van de/e foort van rupfen komen tv:ce-
ërleic Vlinders, in grootte en kolcurca
verfchillendc. De een is Iets kleiner ^
en, behalve zyne beide zwarte Oogen,
doorgaande gcelachtig-oker-bruin ; maar
in het midden van den bovenzien gel be-
fpeart men eene vlak, wdke iers hel-
de-er is, dan de grondverv.'e. De tivee-
di en gnotcr Vlinder ziet 'er veel tris-
fer uic., ald. 246. fchoon hy meercn-
decls Hechts olccrgeel zy. Ia de loven-
Gg a vlt-t*-

S3Ö

ALGEMEENS

vleugelen worde ir.cn 2 gansch wit Win-
kende vlakken gewanr, rondom welke,
in den grond , verfehcide donkere, vcr-
dwyn.cnde flrerp:n en \ lakken gezien
worden. Hec ^ti6/'«"A/ hetfteeuegroen-
achtigo grondvcrwe, en de Ondervleu-
gels zyn veelal wie, hoewel deze kolcur,
na den voorüen rand toe, in 't okcr-
geele verdvvynt,* boven dien zyn ze z;cr
teder en dcorzicha^. De bcveni'leiigels
zyn zeer fmal, en aan den aciueriien
rand eenig?ins golvend; tiifTchca de bei-
de helJeie en grooce vlakken worden
lOog drie heldere punten gezien, en ze
zyn met etteijke aderen doortoogen. De
beide ronde, kleine en zvi^xic Oogeii
fteek-en aan de zydcn verre uit ; de Sp^ is-
tiu zyn lang, en de beide achrcdk' /''00-
ten zyn de langden, ald. 247.

Water jhorpken, zo noemt Swaimm^rdam
iSs grcoteWaterliih. IMaardeze beraa-
ming gevalt den Schryver niet; gemerkt
de Scorploencn tien pootcn hebben , en
dat Infecl: in tegendeel 'er maar zesheefi;
mitsgaders, dewyl deszelfs vangpootcn
riet in het minfle te vergelyken xyn by
zodanige rchaaren,nls die der Scorpioenen,"
en dit Ichepzel boven dien geen ^erw^ir-
av.gel heeft, waarmede de Scorpioencn
aan hunnen Haart voorzien zyn, 111. 157.

JVater jlangetje^ Qhct dunne, ^ met a gaf-
fe'tfpitzeu , III, 534. enz. Deszelfs
lengte is zelden boven drie vierde van een
duim. De Kop en Staart nirgczon-
derd, is het overal genoegzaam even
dik. Dit even dikke deel is , aan beide
zyden , met eene rei tedere hairtjes bcze t,
van welke 'er, gemeenlyk, 2 by elkan-
der flaan , en ieder paar bevindt zich op
een gelyken afliand van elkander. De
koleur van dit Slangetje is wel geel,
inanr hec is teffens zo doorfchynend, dat

men de ingewanden duidelyk kan zKn
Aan den Kop kan men ncch cogen, noch
vreetvvrat ontdekken ,• doch , in plaats
van dien vviat, ziet men, in het midden
der ondervlakte van den Kop, eene
overdwars loopende diepe inkerving. Aan
't einde van den (laart is het met 2 gaf-
felipiczen voorzien, d'c uit loutere kor-
rels re zamcn gefield fehynen , fiaande
aan een dik kclfachcig deel, dat teffens,
met de fpiczen , gefpikkeld wie van ko-
leur, en van onderen zodaniger wyze
ingekorven is, als of het uirgekapc wa-
re, ald. 535. De Proeven nopecs de
verdecling van die VVater-flangetje , zyn
van dat gevolg geweeit, dat het deszelfs
ondergang vcrhaaftte, ald. 537.
Water Jhiugetje , U.ct-) f'ict den lavgtn
tongacbiigen Spriet , 111, 434. enz.
Die Slangeije vindt men niet alleen in
llil flaande wateren, maar ook menig-
maal in loopende rivieren en beeken.
Deszelfs vcrblyf is veelal onder de Wa-
terlinzen, ald. 434* De Kopt die her
]yf merkelyk in' dikte overtreft, is ei-
rond, en vooraan denzelven Haan de
Oogen, als een paar zwarte puntjes.
Achter den Kop, vlak aan de zo ge-
noemde geele Kern, ziet men hetbe-
ginzcl van een darm, die door hec gan»
iche lyf heen loopt, en wel 40 afdee-
lingen of leden fchynt te hebben, fchoon
'eraan 't heldere bekleedzel, of de huid
van 't flangetje, geen afdceling of rim-
pel te merken zy, ald. 437. Muller.
heeft in dit Waterflangetje, dat hy de
getergde Naïde noemt, wonder in won-
deren , naamlyk niet alleen den moeder-
worm, maar ook in denzelfden moeder-
worm de duidelyklle merktekens van 4
voori/eelingen, of afzonderingen tot 4
jonge wormen, en aan den eerjlen en

BLAD \V Y Z E R.

i^S/

iivecJe» rcds wcbr hec bcgiüzcl ecncr
nieuwe -joorttediiig in hcc derJe ge-
dacht, waargenomen, ald. 435. aanm,

Waterfpin, {dshhimroode .^ nut zwiav'
te cieraackii, III, 138. enz. Maar by-
na kogelrond lyf hecfc eene fchoone kar-
luyn roode grondvcrwe; doch over des.
zelfs bovenvlakte, omtrent in 't midden,
loopt, van vooren na achrercn, een
zwarte (Ireep. En deze wordt van voo-
■ren by d:n Kop door 2 zwaite dwars-
llreepen zoiiani^ docrfncedcn , dat hy
.een dubbeld kruis lurmeerc. Het voor-
lle deel van 'c lyf of borftlluk is klein en
kort, echter hebben alle de pooten hier
'hunne inlcding; en de Kop heeft van
vooren een paar vrceipunten , die men
naauwiyks zien kan; vvaarby de eigen-
lyke htk dcz:r Sp;r;r,e is. De 8 Pooten
zyn even lang; bedaan u'tveele gewrich-
ten, en zyn alle met korte en tedere
hairtjcs bezet, ald. 143. Het tt/^y^t^ be-
legt de Waierliiis met haare Eienti, die
'er zo vall aaijklecvjn, dat ze noch af-
gewrceven , noch door de fchuuring van
het water losgemaakt konnen worden ,
fild, 144.

jyaterivorm, (de kleine,) met den latt'
gen bals, en zyne verandering in een
fVater kever der eer [Ie Claffe, V. i6o.
enz. Deze wordt alle jaaren, van de
lente tot in den herfll, vecl'/uldig in de
flilftaande wateren en moeraflen gevon-
den, ald. 160. De Eieren, waaruit
dc2e foort van VVatcrwormen voortko-
men , zyn bleek-geel van koleur , en
Imgwerpig rond , waaruit , naa verloop
van naauwlyks 14 dagen , zeer kleine
wormtjes te voorfchyn konxn, die, ?>
dagen oud zynde, met het bloote oog
bemerkt konnen worden. Deze ver-
vellen verfcheide maaien , maar onder-
gaan., uitgenomen in grootte, geenever-

Gg

andcring. De hoo-rl^c bn^to van z li^
een vol waden VVur.n beloop: zeld;!\
meer dan I5 duim. Het Lyf, d.it ir»
hot midden op zyn dikilc is, en na ac'a-
tercn fpits to.ioopr, is me^r breel,dai
rond. De I0)p is van vooren wat bree-
der, dan van achteren, en daarby ta-
melyk plar. Op deszilfs midden iï.ian,
van boven, 2 zwarte vlakjes achter cl-
kander, en aan ieder zyd:; wordt men
een vlakje gewaar, het welk niets anders
is, dan de O.'ger, \'an vooren lieefc
de Kop cenc korte vangtan^ ; van bin-
nen in die tang ontdek: men een paar
korte, en na by de oogen een ander paar
iets lanirere iTcf.'r- of voelfpitzen, ald,
16 i. De Kop is geelachtig, en de on-^
d-ervlakte van het lyfsdt. meer in 't wie-
te; doch van boven is het ganfche /y/,
beneden den kals , weder bruinachtiger.
O/er het midden van den rug loopt een
donkere itreep; en alle de fchubbige le-
den zyn , ter wederzyde , met een even
dergelyken dreep voorzien. Nevens den
ruggedreep is 'er, op ieder zyde, nog
een andere te zien , die breeder en graauw-
achtig is. Het laatde fpits toeloopende
lid is, ter wederzyde, met eene rei
naauwl\ks zichtbaare hairtjes bezet, eti
het ciade is met 1 dunne en tedere ve-
derfpitzen voorzien. De Pooten hebbea
eene bleek-geele koleur, ald. 162, De-
ze worm, volwnflen zynde, zoekt deti
■naaden oever, om zich al daar eene woo-
ning ter aandaande vcrandvrirge te be-
reiden, maakende voor zich een ruim
ovaal-rond hol. Naa dat hy eenigc da-
gen, in eene gekromde gcde.lte, daarin
doorgebDicht hcefc, verandert hy in eene
Pop, welke geelachtig wit is, en naa
ruiai 14 dagen komt daaruit de Kever.
Hy is van de platlyvige foorr. De har-
de vhtigeldekzels en de voorde Pooten
3 e^e-

258

ALGEMEENE

geeven een dui.^o'yk onderfcheii van
gedacht te kennen. Di glidJc blinken-
de bovsnvlakte van hit mannetje heeft
eene bruinachtige zwart-graauwe grond-
verwe; de buhenrand der vlcugeldek-
zekn is, aan de zyden van het lyf, oker-
geel bezooind ; aU. 163. waaronder
echter de grondverwe eenigzins vermengd
is. Het bakfchild ziet men rondom geel
bezoomd, en door het midden van dit
halsfchild loopt een andere geele (lre?p
overdwars, die met beide de einden na
den achterllen hoek gcboog^n is. Op
den Kop befpeui't men insgelyks eenigc
geele cieraaden. Het langde paar der
tedere Sprieten 'is voor aan de oogen ;
en tuflchon deze ziet men nog 1 andere ,
doch kortere paaren , die zo veel als de
vreetfpiczen zyn. De 6 Pooien licbben
eene blinkend bruine koleur; de 2 ach-
terfle, die tot roeiriemen llrekken, zyn
de breedüe en langfte. Dcrzelver ui-
terfle lidbeftaat uit 7 gewrichten, en is
raet bruine hairtjes bezet. Het daarop
volgende middellle lid is met a doorn-
punten voorzien , die men mede aan de
■ tedere middelpooten gewaar wordt. Het
voorde en kortfte paar pooten heeft aan
het middelile en dikde lid een ronden
Bal , het welk echter alleen aan 't man-
netje eigen is. "Het dunde deel der
voorpoorcn heeft, aan 'i uiterdc einde,
ccn paar haakvormiüie klaauvven. De
■ onder-vlakte van dezen Ivevi.r is blinken 1
geelbruin van koleur, doch aan het iyf
zomwylen ieti donkercr. Tuflchen de
middelde en achtcrde pooten worJt
men een vci heven buikfcJAId gewanr,
het welk ter pkiarzc, daar het fmaller
toeloopt, ook iers vlakker wordt, aid.

' 164.

Wï'Ur vjonn, (de.') met den Ireeden rug-
gcjircrpf zolder poar:punteny hi'iQ-

vsns d:szelfs verandering in een Wou-
ter diever der eer [Ie Cla'/e, II, 153.
enz, Zyne grooide lengte loopt wel
tot a en een halven duim. Zyn Kop
is, naar geraade van 't lange Iyf, niet
zo groot, van vooren niet zo rond, en
't achtereinde des worms is wel met te-
dere puntjes, maar geenzins fchulpswy-
ze, vcrcierd. 0/erhet midden van den
Kop loop: een paar linien, die voor-
waarts in 2 donkere nevens elkander
ftaande punten eindigen. De lange Sprie-
ten daan onder de vangtang, welke aan de-
zen \rorm van achteren breeder , en van
vooren met bruine punten voorzien is.
De voorde rand van den Kop heeft 3.
fpicze ui.deekzels, wier middelde de
Zuiger i-". Van de leden waaruit het
Iyf beitaat, is het eerde 'c grootde, en-
donker oker-gee! ; v/aaitegen de grond-
verwe der overigen, behalven de rug-
gedrcep, meer in het bruine valt, a!d»
i5|. Deze leJen verminderen na ach-
teren toe allengskens in dikte, zo dat'
het laatdo gans-ch fpits toeloope; en dit,
benevens de 6 Pooten, is met tedere
okcrgccle vcderachtige hairen bezet ;
doch aan de pooten zyn ze niet zolang..,
als aan de beide kiacde leden van het
Iyf. De tyd zyner vcrande'ina;e gena-
derd zynce, bereidt hy zich, aandenaa-
de oevers van her water, een hol ver-
blyf , zynde een langwerpig rond, ald.
155. en verandert naa ruim 1 1 dagen in
eene Pop. Nia verloop van '\ weeken
komt 'er de Ke-cer uit voort. De grond-
verwe zyner hovenvlahe heeft een don-
ker-groenen fpicgel glans, atd. 1^6. De
harde vleugeldekzeïs ^ benevens hec
hahfcbild, zyn aan den buitenrand wel
met een oker-geelen üreep bezoomd ;.
doch 'er komt aan de vleugeldekzeïs zel-
ve nog iets van de grondverwe uit den

ftreeg-

BLADWYZER.

«39

■flïocp te vooifchyn. Op deze dtkzeis
ziet men drie, in de lengte uitloopcnde
reien van tedere ingedrukte punten. De
Oogen zyn meer bruinachtig, dan blaauw-
acinig, en voor aan den kop is, boven
den bek, ook een geel boordzel, ald.

157. In de groote ruimte van de on-
dervlaktc des lyfs, tuflchen de middel-
en achterpooten zyn geene zwart be-
zoonide velden te zien; en het borfllluk,
dat op de middelfte verhooging zit, is
■riet zo afgezonderd noch verheven, en
voor het overige van dezelfde koleur,
ris de andere deden. Anders is de ko-
leur der ganfche cudervlakte , benevens
die der Poote» rood oker bruin , aU.

158. Wat acbteilyf h^tk-, aandezy-
den, een iets opgeivorpen rand, waar
door de bovcnvlnkce eenigzins verdi^nc
wordr. Binnen dezen rand is ieder lid
met korte hairtjes belegen, waaronder
de kichfgacen verborgen zyn. De on-
■Jei v/euge's zjTi doorzichtig , en hebben
ter pLiacze, daar de groflle aderen, na
het uiteinde toe, in elkander loopen ,
hunr.e buiging of vouwing, alJ. 159.
Zo wel de worm, als de Kever, zyn
ó^n ganfchen Zomer door te vinden : en
de Kever houdt zich meer in loopendc
rivieren, dan in flil ftaande wateren op,
ald. 160.

Water vüormy (de,) met den grootenlin-
zenzormigen Kop , tn deszelfs wonder'
haare verandering in een Waier kever
der terjh ClaJJe y II. 145. enz. De
Eieren., waaruit deze foort van wormen
voortkomen, zyn ovaal-rond en geel.
In den volwafTen Ibat is de IFwm ruim
1 duimen lang, ald. 146. Z^-ne koleur
is meerendeels graauwachtig-bruin, hoe-
wel zy onder aan den buik, die ook als
doorzichtig is, altoos iets helderer geel-
achtig valle, dan op de bovenvlukte.

Het lyf'\i rondachtig, en loopt ra rch-
teren imaltcr toe. De Kop isiinzenvor-
niig, en aan ieder zyde van dien ziec
men 6 kleine, zwarte punten, die in de
manier van Spinr.cnoogen tezamen (laan,
en onder dezen ontdekt men het eerfle
en langlle paar dunne Sprieten , welke
2 of 3 leden hebben. Naby dezelve
worde men de vaag :ang gewaar, wel-
ke uit 2. krom geboo;:>:e dunne en fc'ner-
pe fpitzen beftaat. l'ufichen deze vang-
tang liaan nog 2 paar kortere SprieiejT.
De bals is dun, en niet cngelykaaneen
halsband. Het Z^^/ beftaat uit 12 leden
of ringen, waarvan het ecrfte na den
hals het grootlle en dikfte is. Van bo«
ven hebben deze leden cene fchubbige
bedekking. Midden over den rujloop:,
van den hals tot aan den (hart, een hel-
der-bruine llreep, en ter zyde zyn de
fchubben ook helderer, dan boven by
den geraelden (Ireep. Da Worm heefc
6 pnoten , welke uit 4 leden beftaan , die
zeer dun , en van onderen met eene rei
tedere hair jes bezet zyn. Aan het ach-
terfte en laatfle lid heefc dezelve 2 sf-
hargende, even groote, tedere en wee-
ke fpiczen, die aan de zyden derwyze
met hairtjes bezet zyn, dat ze genoeg-
zaam 2 voderen vcrcoonen. Diergelyke
hairtjes vertoonen zich ook ter wederzy-
de van het laatlle lid des worms , ald,
147. Deze Worm fchept lucht door hcc
einde van zyn laatlle lid, öW. 148. Zyn
Zuiger is hol. Ter veranderinge wil-
lende overgaan , fielc hy alle poogingeu
in 'c werk, om uic het water te komen,
maakt in de aarde onder de zoode eene
hollighdJ, ald. 149. en naa verloop
\an 14 dagen is hy in eene Pop veran-
derd. Deze gclykt niet kwalyk na eene
'ingewikkelde IV'lumie, behalve dat 2e
jiiet zwart, maar geelachtig- wit is. Aan

haar

u^o

ALGE INI EENE

haar achtereinde heefc ze een paar flom-
pe oker-geele punten. Zomn-iige dezer
Poppen blyven wel 3 vveeken, andere
flechts 1 6 dagen in haar vochtig verhiyf
liggen ; doch de Wormen , die cerll in
den Herlft veranderen , blyven als Pop-
pen, den ganfchen Winter door, cot in
liet voorjaar, in huins gemelde woo-
ning, ald. 150, H^c Mannetjs heefc
gladde, en het IVyfje met fmalle ver-
heve flreepen ingekorven vleugels. De
oppervlakte dezer van boven harde vleu ■
gelen is, aan beidcrleie geflachr, blin-
kend zwart-bruin; en ter weJerzyde ziet
men ze , zo als het halsfchild rondom ,
met een oker-geelen breeden zoom ge-
boord. Vooraan den Kop, by den bek,
is ook nog een geel boordzel , en aan
de zyden ziet men a blaauwachtige blin>
kende Ooge/i. De lange Sprieten zyn
dun, geel bruin van koleur, en beftaan
. uit 10 of 12 leden. Onder deze ziet
men aan den bek nog een pair korte,
inwaarts geboogen Sprietjes y welke van
's gelyken uit eenige leden te zamen ge-

• Held zyn. Het voornaamrie kenteken,

• waaraan het mannetje beft van het wyfje
te onderfcheiden is, beftaat daarin: dat
het ecrfte een paar dikker Voorponten ,

; en aan de;:elve, van onderen, een broe-
den i?ö/ heeft, ald. [51. en aanw. D3
ondervlakte des Kevers, benevens de
huid der pooten, heefcaltoos een r.osach-

■ tigen oker-bruinen glans. De achterllc
en langfte roeipootcn hebben hunne inle-
ding in 'c midden van het achrcrlyf, het

• welk uit 6 of 7 leden bedaar. Aan h.t

■ ïindcre gedeelte des lyfs zyn gcer.e le-
' den , maar eenige z'varl bezoomdo glad-

• de velden, en tufTchen dezelve is, op
: het verheven mi. iticn, ecnbyzonderflnal

iiitgefneeden fchüd , dat bruin van kole.ir ,

Cl na beneden toe in 2 (lompe fpitzeh'
verdi'cli is, ald. 153.
IVatcr-viorm , (</j zespootige get'e en brui-
ne,') fjiet 14 zydefpitzen, en eene aan
V einde vwi V laat (ie lid., benevens
zyne verandering., II. 235. en;:. Deze
worm onthoudt zich den ganfchen Zo-
mer, en ook msellal den winter door,
zo wjI in loopende , als in fW llaande
wateren , waarin hy zich voornaamlyk
met kleine Infecflen voedt. Deszelfs leng-
te beloopt, het achtcrlte fpits niet mede
gerekend, naauvvlyks | duim. Hy is
doorgaande blinkend en glad, verande-
rende, by zyne herhaalde vervclling, in
niocs anders, dan in de koleur. Zyn
K')^ heeft, benevens het ganfchc ach-
teilyf, eene donker-bruine grondverwe;
en dit laatlTe beftaat uit Bnp leden ,
welke door zo veele helder-geele dwars,
ftreepjes onderfcheiden, en met aller-
hande puntjes van gelyke koleur vercicrd
zyn, ald. 237. De 3 leden van het
iioorlyf hebben daarentegen eene oker-
. gecle verwe, en onder dezen vindt men
di inlcding der 3 paar pooten. Deüec-
kels of fpiczcn, waarvan 'er aan ieder
zyde \':in het achterlyf 7 (laan, die d;-
zelfde ko'eur als de Poocen beb'jen, zyn
voor geene pooten aan te zien, maar
dieren veclligt den Worm, als delucht-
vedcren aan 't Oeverüas. Aan 't laatlle
lid heeft hy ook nog eene lange, na
achteren recht uitloopenJe fpitze, welke
hem in 't zwemmen tot een fiierroer
fchynt te ftrekken. Wanneer deze Worm
veranderen zal , verlaat hy het water, en
begeeft zich na den naasten vochtigen
oever, alwaar hy eene ruime verA'ulflle
holligheid maakt, naa etteh'ke dagen,
zyne huid afllrookt, en in eene Pf/) ver-
andert. Deze is in het begin geelachtig

wit;

B L A D W Y Z E R.

241

wit; doch kort daarna verandert haarc
grondvcrwc, en wordt over het geheel
bruin. iVa verloop van een pjar wec-
ken komt 'er een Infcifl uit voort , a!d.
238. het welk een IVatervUnder is:
want, behalve dat hy uit de Pop van een
worm, die in het water leeft, hcrvoort-
komt, zo draagt hy ook , in het zit«
ten , zyne vleugelen , even als de Nacbt-
tÜTiders ^ aan 't lyf gcflooten. De 4
vleugels hebben een ovaal ronden om-
trek, zyn doorzichcij;, geel-bruin, en
ir;ec donkere aderen doortoogen. liet
ganfche Lyf is over 't geheel, gelyk
cat van den Worm was, bykans overal
even dik, en doorgaande donker-brüin
van koleur, met rood-bruine inkervin-
gen. De 6 Footeti zyn teder, niet zeer
lang, en hunne uiterlle deelen heilaan
uit 4 leden. Aan den dikken Kop zit-
ten <2 hairvormige Sprieten-, ald. 239.
en aamn.

lVeduv:e , dezen naam heeft de zonder litig
fcboone' Nachtvlinder^ niet hoog Ka r-
v:yiv oodc ondervleugelen en achterlyf,,
en tnet witte, overdvuars met zwarte
vlakken ' zerciirde bovcüvleiigeU , by
LiN'N/Eus gekreegen, IV. 147. aamn.

IFeegdoornuïl^ zo wordt de g'oofe Flin'
der, die met louter geelhezoomde zwar-
te oogfpiegelen vercierd is , by LiN-
N/Ersgenoemd, IV- 180. aa-)nu

Weerfckynvlinder , {^de fchoone ,) behoo-
rende tot de eer ft e Claffe dar Dagvlin^
ders , III. 220. enz. Deze Vlinder is
een der fraaiflen van onze gevveflen ;
doch alle zyn ze niet even fchoon , maar
in koleuren en tekeningen onderfchei-
den. Daar zyn 'er, wjarby de boven*
en ondcrvlükte der vleugelen, wegens
den zwart -bruinen grond, de donkerde
is; en andere zyn helderen Nog zyn
'er andere tufichen deze beide foorten,

die ten decle donkerer uitvallen; en men
vindt 'er ook , hoewel zelden , ecnigc ,
die den overigen in alles volkomen ge-
lyk zyn , doch niet in 't blaauwc fpce-
len, ald, 222. Wanneer men zodanig
een Vlinder in eene zekere ftrekking
of afrtand houdt, ziet men cvenl op
d.nzelvcn of een onvcrgelykelyken
bla:iuwen wecrfchyn , of eene flechtc
aardverwijie koleur; en deze twecër-
leie koleuren zyn de oorzaak , dat men
hem den naim van tveerjchyn- vngcl
of ivcerfchyn-vlirder geeft. De Vlin-
ders dezer foorte , die eene donker-
bruine grondverwe op de bovenvlakti
hunner vleugelen hebben, zyn in de 4
vleugelen meeflal met witte vlakken
voorzien; welke, in tegendeel, in de
heldere foort veelal oranje-geel zyn ;
doch de overige vlakken en oogfp'e-
gels zyn in beide weder oranJe-geel.
En zo heeft men ook ten aanzien der
(judcrvlakie aan te merken, dat die,
behalve de oranje-gcele oogfpicgels ,
met vcele donkere grondvlakken en cie-
raaden pronkt, terwyl de ondervlakte
der vleugelen van de heldere foort de-
zer Vlinders altoos, meer dan de boven-
gemelde, met oranje-geele vlakken, ge-
kronkelde ciernadcn , en bezoomingen
vercierd is, ald. 2^3. Wanneer men
dezen Vlinder beziet, zo als men met
den rug na 't venller (laat, en hem, mee
zyne uitgebreide vleugelen, indiervoe-
gen houdt, dat deszclfs Kop gekeerd zy,
ra 't licht, en de oogen van den geenen «
ciic hem bcfji. ouwen wil; zo zal men
byna overal eene fho^nc blaauwe ko-
leur ontdekken. IMaar, als men hem
derwyze draait, dat het ehide van zyn
achterlyf en vleugelen na de oogen en 'c
invallend licht gekeerd is, zo valtde ko-
leur geheel in 'c bruine , ö/^/. 224. De
Hh Kups

C^'l

A L G E M E E N E

Rups, waaruit deze Vlinder voortkomt,
is volgens aanm. cild. 220. berchreeven
by Rups, {de mat- of dofgromi) van
eene zonderlinge geftalte , genaamd het
Rhee-bokje.
Wesp , (jk kleine , geel en zwart vetrier-
dj, gezellige ,) tvelke een open ticjl
bouwt ; bsnevens haare verandering van
V Ei af f If. 497. enz. De Celhn
haarer Neften zyn zeshoekig , gelyk die
der Byen of andere Wespen; errbeftaan
alieeniyk uii de afgeknai^de houcveze-
len , welke zy mee eene foor: van Lym ,
die ze uit haar lichaam voortbrengen,
aan elkander va(tkleeven, en in die ge-
ftalte kunftig weeten te vormen. De
IS'eJien zelve beflaan uit 40 of 50 Cel-
en. In dezelve leggen de bevruchte
wyfjes hunne Eieren , elk wyfje maar
een Ei in ieder Celle, maakende het dit
behoorlyk vall door een flym, dat te
gelyk mee het Ei uit haar lyf komt, en
in een oogenblik hard en droog wordt.
H;t Ei is langwerpig van gedaante, en
ftroo-geel, ald. 500. De IFormsn ^
uit deze Eieren voortkomende , kry-
qen , naa een verloop van 6 dagen ,
hunne natuurlyke grootte. Hun Kop is
blinkend zwart-bruin , en zeer weinig van
het lyf afgezonderd. Dusdanig een worm
• beflaat verder uit 10 of »! ringen of le-
den. Het Lyf is , veehl , bl;^ck oker-
geel,' en op de eene vlakte van het lyf
ziet men , van den Kop tot aan den Ikart,
eene tedere donkere linie , die men voor
de gewoorilyke Polsader van de rupfen
en wormen, of voor het hart houdt.
Djzc Worm heeft in 't gcliecl geene
Pooten, en is veeleer eene iMide, dan
een Worm , te noemen. I ly moet al-
leen van de oude Wespen gevoerd wor-
den , dewyl 'er in de Cellen noch voor-
rand van Honig , noch eeni j; ander voed-

zel i* te vinden, ald. 50T. Zó dra
deze Wespen-maden toe haaren volko-
men wasdom gekomen zyn, en op het
punt (laan, van te veranderen, fluiten
zy haare Cellen toe , maakende ten dien
einde een Spinzel, dat, van binnen hol
en van buiten verheven, een volkomen
dekzel gelykt, het welk iets witter van
koleur is, dan het overige Neft. Naa
eenige dagen vindt men ze reeds in eene
andere gedaante, in deze haare behui-
zing, alzo ze haare voorige huid heeft
afgelegd. Zulk eene Pop blyft, des
zomers , 14 dagen in haare Cel liggen ,
en daaruit komt dan de ïFeip , ald,
502. Haare vleugels fchynen zeer fmal,
het welk een algemeen kenmerk is van
de Wespen der eerfle ClafTe. Het ont-
breekt haar niet aan cenen in het !yf ver-
borgen zittende Fer weer -angel, welks
fteek zo wel zwelling als pyn veroor-
zaakt. De Kop en het Foorlyf hebben
meercndeels eene zwarte grondverwe ,* .
tuflTchen de Gehittang zit een zwavel -
geele Lip , en daar tegen over ziet men
3 gelyk-koleurige punten. De Kop is
van vooren met een zwavelgeelen dwars*
üreep vercierd; en de boven vlakte van
het borftftuk heeft, na achteren toe,
mede eenige geele vlakkken , die in^;ge-
lyks, ter weder-cyde, by de inleding
der vleugelen , piarswyze gezien wor-
den. Het Acbterlyf, weiks afdeelin-
gen zo veele fchubben fchynen , is
z-vart en geel , en deze beide koleuren
zyn in:iiervoege verdeeld, dat ze als zaag-
vormige itreepen voorkomen. De
Sprieten zyn niet zeer lang, en rood-
geel van koleur. De eene helft is
kolfachtig , en hangt iets nederwaarts
geboogen ; doch de andere , die haare
inleding aan den Kop heeft, is veel dun-
ner. Het grootlte gedeelte der 6 Poo-
ier,

BLADWYZER.

243

■ten is oranje-geel; maar ter plaatze,
daar ze hunne inleding hebben, en ter
helf:e van het deel, dat men den bo-
vcnfchenkcl kan noemen, zyn ze zware,
ald. 503.
ïVespeUf baar gctalis zo groot, cnhaare Ei-
gen (chappen zyn zo verfcheiden, dat men
ze ten minlien \Nt\\nrt,ClafJcn\'<ivAcc'Q.\
kan. II. 465. Tot óq ecrjle C/a/e be-
hooren die geene , tvc/ke gezellig le3vcn ;
tot de tivtede de Ulad voesperi , en tot de
derde de IFlppcr-ivcspfn , ald. 466.
De Wespen der eerfie Clajj'e maaken
Ncflen, die van binnen vol Cellen of
luiisjes zyn ; uit Maden of Wormen zon-
der pooten voortkomen , en een verbor-
gen Vervveerangel hebben, ald. 467.
De IVespen der tweede Claffe^ bekend
onder den naam \'an Blad-vjespev , leg-
gen haare Eieren aan en op de bladeren
der takken van verfcheide Gewallen ,
waaruit naderhand llupfen gelykende
Wormen voortkomen. Deze leiden ten
deele een gezellig, en lendeele een een-
zaam Leeven ; en voeden zich met de
bladeren der GewalTen , waarop zy
voortgekomen zyn , tot dat ze, den vol-
komen wasdom bereikt hebbende, in
Poppen veranderen , ald. 468. De
Wespen der derde Claffe worden , ge-
meenlyk , Sluip'juespen genoemd. Maar ,
dewyl ze in eene geduiirige beweeging
zyn , en zo wel met het lyf, als met
de Vleugelen en Sprieten bcflendig wip-
peren , zo worden ze ook Wipper-wes-
pen genoemd , ald. 470.
Weversknegt , zo wordt ook de Haver-
of //ow/^c/t genoemd , IV. 192. öfl«w.
Wilgenkruid, zie Perftcaria.
IVilgeti-rups , (de bruinhairige ,) met
witte rugfcbilden, en rood-bruine knop-
pen , benevens haare verandering tot in
etn ISachtvlinder der nveede Claffè ,

H

I. 229. enz. In July, of ten uitcrden
in ^ugtiflus , komen deze jorge ruplèn
ter waereld, en genecren zich vervol-
gens zo lang met de buitenfte randjes der
toderfte blandjes, tot dat deze beginnen
te vtrwelkei! , en kruipen dan in de feheu-
rcn of gntc-n der Ihmmen , of ook wel
onder de Ih'uiken op den grond, beklee-
den zich meteen weinig fpinzel, enbly-
ven van dien tyd af, den ganfchen win-
ter door, zonder ccnig voed;^cl onbe*
wcegelyk liggen, tot dac ze in 'c Voor-
jaar, door de toeneeniende v.'-rmte der
zonnellraalen , weder uit deze boekenen
winkels gelokt worden , als wanneer zy
haar benoodigd voedsel tenlond gereed
vinJén, ald 230, De koleur, geihlte
en tekeningen zyn by de jongen en vol-
waflèn eveneens, uitgenomen, dat de
tekeningen, by toeneemenden ouderdom
en groot e, iets duidelyker worden. De
grootfte wordt zelden meer, dan 1 5 duim
lang, en zo vindt men ze omtrent het
einde van Mai, of in 't begin vanjuny.
De Kop is niet buitengemeen groot ,
zwartachtig graauvv van koleur, en mee
korte hairtjes digt begroeid. Om den
hals, kort aan den Kop, zitten 4bruin-
roode , rond verheven knoppen. Het
Lyf heefc twcecrleie grondverwe, van
onderen naamlyk wcdcrzyds graauw,cn
teder zwart befprenkcld , doch over den
rug fluweel zwart, en deze zwarte grond
is, aan ieder zyde, door eene fyne gee-
le linie, van den graauwen afgefchei-
den, ald. 231. De Rugfcbilden val-
len , by zommige rupfen , wel eenigzins
in 't geele, maar by de meeRe ziet men
ze gsnsch wit. In den graauwen grond
van onderen ontdekt men wederzyds ee.
re rei biuinroode verheve knoppen De
Focrpootai zyn nieeft zwart, en alle dg
overige bruin van koleur , wordcn^g
h 2 voor

244

ALGEMEENE

voor 't grootfl: gedeeke door de haircn
bedekt. De koleur der ba'iren , waar-
mede deze rups cp de zyden als bosjes
bizet i>, vak in 't geelachrig-roode ,
fchoon ze met eenige graauvve haiien
doormengd zyn. Den tyd der verande-
ringe daar zynde , begint ze de naafte
bladeren, die ze bereiken kan, dooree-
nige draaden te zamen te trekken, en
daaruit eene tent of dekzel over haar
fpin?el te vervaardigen. Daarin hangt
de Rups aan den fiaarc , en blyft in die
gedaante een of i dagen , tot dat ze in
eene Pop verandert. Onder deze Pop-
pen wordt een nierkelyk onderfcheid
gevonden, met opzicht tot derzelver
grootte en koleur, ald. 232. Eene der
"kleinfle en zivartfle is niet veel meer ,
dan een halven duim lang, hebbende 4
regels langwerpige witte vlakjes, welke
met veele geele hairrjes omgeevcn zyn.
Da grootfte is \ duim lang, blinkend
wit, geel en zwart van koleur. Deze
Pop is nog flerker met hairen bezet, dan
de overige , waarvan aan den Kop ge-
heele besjes te zamen liaan. Doch alle
Poppen dezer foorte zyn met een fiomp
flaaripunt begaafd, waaraan zy in haur
Spinzel nederwaarts hangen. Wanneer
ze nu byna 3 weeken in dien toeftand
geweefl: zyn, komen 'er de Vlinders uit
re voorfchyn, ald 233. De hoven-
fcbenkels der Pooten zyn zeer hairig en
gansch wit; waartegen de overige leden
met eenige zwarte dwarsllreepjes voorzien
zyn. Hoe witter de Vlinder is, hoe
fchocner zyne git-zwarte oogen, en de
daar boven ftaande Sprieten zich ver-
toonen. De brcede en verheven Rug
is, nevens het Jchierlyf^ zeer digt met
een wit pocjer, of zo genaamd veder-
ftof bedekt. De Schacht der Sprieten
in het midden is wit, doch de daaraan

ytrtcnüe Vecer-vszelen zyn graï.UTv. De
Stwp o^ Zuiger is tamelyk groot, a'd.
234. [^aa de vermenging verloopen 'er
raauwlyks 8 dagen , of het Wyf je legt zyiic
Eieren. Hiertoe verkiefl: het een groen
Wilgeblad, zet de Ei<rcn, welke groen
van koleur en rond van gedaante zyn,
aan 't zelve digt by elkander ; nu eens
aan de onder- dan eens aan de bovenzy-
de van het blad; en overtrekt dezelve
met eene wicte en blinkende vochtige
üoiïe, die terftond op de plaats droog,
en eiadelyk zeer hard worde, waaruit
naa 13 of 14 dagen de jonge rupfcn
voorekomen, ald. 233.
Wilgen-rups y (de kleine,) met denvleesch
hleurigen ruggeftrecp , en 2 roede
rug-wratten ; benevens haare vei na-
aering in een Nachtvlinder d^r tiveei'ie
Ctajje ^ 111. '116. en^. De Eieren^
waaruit deze foort van rupfcn voortko-
men, zyn rond verwulfd, en van onde-
ren plat gedrukt, doch loopen van bo-
ven eenigermaate fpits toe. Derzeher
koleur is in 't begin groenachtig-graauw,
maar wordt eerll: roffer, dan loodver-
vvig, en eindelyk gansch zwart, in Aii-
g'jfiiis komen 'er de jonge ritpjen uit
te voorfchyn, ald. 226. aamn. By
elke vervclling, die vicriTiaal gefchiedt,
overfpinnen zy de plaats, daar ze de
huid zullen afleggen, op dat ze voor 't
afvallen verzekerd konnen zyn. Haare
grootfte lengte is, zelden, boven een
duim. De Kop draagt eene bruin- graau-
we koleur, "en is met eenige hairtjes be-
zet. De Hals heeft eene oranje-geele
bezooming; en de beiae zyde-vlakken
zyn aschgraauw; docii over den rug
loopt, van den hals af tot aan het ach-
teriielid, een heldere, brcede, vleesch-
verwige ftreep , waarin a hoogroode
Wratten (laan. De eerde zit op den

vier»

i

BLADWYZER.

«45

vicrcen rirj^, van den Kop af £,crc-
kcndj en de tweede veTtocnc zich op
den laatfien ring, en achter deze Wrac
ziet men a reien I<lcine oranje gcele
kfiOpjcs. Van onderer: heeft dcj^e Rups,
op ieder zyde, eene oranje- geele be-
zooniing, en boven dezelve (laan, in
den grüauwen grond van eiken ring ,
a gclykvorniigc knopjes tegen over el-
kander. Van die eigcnfte gcele kojcur
zyn ook de 8 llompe buikpnoten^ be-
neffens de riafchuiven\ en de voorffe
Klaauivpontitï vindt men iets donkcrer.
Het Lyf\i3 overal, met tedere, don-
kere haircn bezet; dcth op de beide
Wratten zyn die hairen wat langtr ,
en vallen aan den wortel in 't oranje-
geele, ald. 227. en aanm. Bydeaan-
ftaande verandering blyft ze doorgaans
in baare oude wooning, welke zy dan
met een digtcr, en eenigzins llcrker
weefsel cmfpint, en naa verlocp van
4 of 5 dagen verandert zy in ccïie
bruinrcode Pop^ v.'aan;ic, in de maand
OSlobev, de NochtvUnur te voor-
fchyn kcmr. Deszelfs grondvorwe is,
zo wei aan zyn góinche lyf^ als aan
>de 4 vleugelen , meerendeels asch-
graauvv; doch aan den voorkant van
den buiterdlm rand der bovsnvleu gelen
ziet m.cn eer e donker-graauwc vlak, en
aan dezelve ettelyke fchoone, oranje-
geele uitgetande vlakjes; voor 't overi-
ge zyn ceze bovenvleugelen ook nog
met ecnige onregelm:iatige , heldere
dwars linien doorcoogcn; en nevens de
groote vlak üaat een donker punt. Het
acbiérlyf eindigt met vederllof, a!d.
228.
Ifilil'e/M-iips , (^de fdoovt , ólklyclge ,)
die, in plaats van ra/cbuivers, met
een dubbelen ft aart voorzien is, bene-
vens baar e verandering in een Nacht-

vlinder der lixecde Clafe, T. 29c. er 7.
L'c boomen , waaraan zich de'.e Ri'ps
meefl: onthoudt , zyn de fmalbladigc
Wilgen. Zomwylen echter vindt men
ze ook op de Lindtboomen en Popcl-
boonien , ald. 291. en aanm. De
grootftc is byna ai duim Img, en
n^eer dan middelmaatig dik. De Kop
is van onderen zeer vlak verwu'.fd. De
3'/(? ring na den Kop heeft van boven
eene fpits toeloopende hoogte. Van
achteren, en boven de lange fiaartfpit-
zen. ft.iat een paar korte zwar:e uit-
fleekende punten. De Rug Ithynt ge-
heel vlal:» en aan beide de zyden iets
uitgezet. Zy komt met c knopjes
achter aan den Kop ter waereld, die
men by een paar Ooren vergelyken
kan , \\ elke rondom m.et korte hairtjes
bezet zyn, en deze zo genaamde Oorcn
zyn bruin , ald. 295. De voorfte
vlakte van den Kop is buicenwaarts
zwavel-geei, onder den bek breed, en
rondom den Kop fnial , met (choon
carmo^yn-rood, in 't geele verdreeven,
bezoomd. De kolcur der zyden van
het Ijf is, tot aan het breede boord-
zei van den rug , ichoon-gras-groen ,
en in de inkervingen iets geelachtig ,*
de Rvg is bleek -graauwachtig- groen
vnn kolcur; doch by veele andere wir.
Van het laaiile pa:.r buikpoocen tot
achter ran den fiaart loopt 'er, onder
langs een buik , een hoog Carmyn-
rocde (Ireep. De luikpocten der I\Ian-
nerjes zyn wel groen, gelyk de zyden
van het lyf; manr ieder derzelvcn heelt
eene zwarte vlak , van binnen niet een
witten 1'ip vocrzien. De voetzooien
zyn rondom zwart gehoord, en met
korte hainjes begroeid. De fpitze
Pot,i pooien zyn zwart-bruin vankoleur,
en daar cif-htn net witte ringetjes
Hh 3 om-

*45

ALGEMEEN E

omgeeven. De groot fteverfcheidenhcid
van het Wyfje met het Mannetje beftaat
in de donkere kolcur, zo wel van den
ring, (^d\e omtrent violec-bruin is ,) als
van hcc overige des lyfs, aM. cq6.
Wanneer de tyd van baare verandering
in eene Pop nadert, verliefl zy haare
fchoone Icevèndige koleur, en wordt
zeer bleek. Eindelyk begint zy de af-
geknaagdc fpaandercjes onder h;iar Spin-
zei te mengen, en dit krygt dezelfde
koleurals het hout, waaruit het neil ver-
vaardigd is In dit Spinzèl blyft de
Rups nog 4 volle weeken onveranderd;
naa welken tyd zy eene fchoone don-
ker-rood-bruine Pop wordt, ald 29-.
welke ran vooren eenigzins blinkend is,
doch van achteren fmaller toeloopt , en
Homp eindigt. Deze Pop hlyit niee*
rendeels den i^eheelen \viiUer over lii^*
gen, tot in de maand jtiny, wanrop
eindelyk de fchoone , wi:graauv/e nacht-
vlinder voortkomt. Deszdkl/ovefivieu-
gels zyn witachtig-graauw, en met vee-
Ie, boven elkander getoogen, zwart-
graauwe fchubachcige en golvende linien
vercierd. Voor aan het lid ziet men ee-
rige zwarte vlakjes. De 3 groote hoofd-
aderen of ftreepen, in de lengte, van
het lid af, door den vleugel loopende ,
zyn tot over het midden geelachtig-rood
van koleur. De grondverwe der On-
dervleugelen is ccnigzins donkerer-
graauw, dan die der bovenvleugelen ,
en van alle de cieraaden; behalve dat de
buitenrand vvn: heldcrer, en met donker-
graauwe vlakken voorzien is. Het Acb-
terlyf is hairig, en heeft eene witte
grondverwe. Van boven op het mid-
den Haat eene rei vierkante ruitjes, die
door zwarte te zamcn gefielde Innen ge-
formeerd worden; incüervocge dat ie-
dw ring of lid van 'c l^f met zodanig

eene ruit pronke. Naad ieder dezer
ruiten ziet men, ter plaatze daar ze te
zamen loopen , wederzyds,. eene na
binnen fpits toeloopende groote zwarte
vlak. Het Fcorlyf is liiet een wit en
wollig vederflof digt begroeid, en met
langwerpige zwarte vlakken , als een
Herraelyn - vel , vercierd. Zomwylen
valt de witte kolcur van 't Voorlyf
wel iets in het grocnachtige. De wor-
tels der Sprieten zyn mee hairige
wrongen omgeeven , sld. 298. De Oo •
gen zyn zwart , en tamelyk groot,
maar worden meeftal door het daar
over hangend voderflof bedekt. De
hovenjchenkels der 6 Poolen zyn, even
als hec lyF, zcv^r wol-hairig, en de ove-
rige leien wie, met zwarte kringetjes
onigeeven. De Eieren zyn niet alle
even donker-bruin, maar vcele ook
heldercr van koleur. Aan hunne on-
dervlakte zyn ze eenigzins ingedrukt ,
ook mceftal helder» groen van kolcur',
en met een helder-brainen rand omgee-
ven. Naa verloop van 14 dagen ko-
men de jonge Rupfen ter waereld ,
ald. 299 en aanm.
IVinde-rups. Deze is, van onderen, ter
wederzyde, met een byna gansch wit-
ten buikflreep voorzien. De Kop is
helder oker-geel , en met eenige zwar-
te ftreepjes in de lengte doortoogen.
Op de 3 naa den Kop volgende rin-
gen ziet tnen ook nog 3 okergeele flree-
pen. De Windertipfen bezitten nog
die byzonderheid , dat ieder derzelve
bykans verfchillende is van de aniere,-
doch eene gras-groene en ongedreepte
Winderups zal wel het zeldaa'r.ltc ge-
vonden worden. Deze JVindettipjen
komen voort uit groene, gladde, en
eironde Eieren. De Vlinders^ uit de
Poppen dezer rupfen ontflaande, draa-

gea

B L A D W Y Z E Pv.

24;*

gen hunne vki/gé.'s, in bet Hil zitten ,
niet zo pylvormig nevens het lyf uirge-
breid ; maar flaan ze veel meer dckvor-
mig over het achterlyf, 20 dat zy 'er
het achteriyf mcellal mede bedekken ,
111. 33, en aatim.

Wipper -vjesp ^ (Je gtooiCt ztxarte^') dia
menigmaal uit de Pup van een Dag-
vlinder te voorfcbyn komt, U. 520.
enz. Aan het mannetje is zo wel het
Voor- als /Ichterlyf gchtcl z A-art, en
het laatfte ook zeer dun. Het ivyfja is
niet alleen dikker van achteriyf, maar
heeft ook, ter wedciaydo van het zel-
ve, een r-nallen , hekicr-gcclen Ih-eep,
en aaH het ailerlaatlle liJ- een niet
zeer langen leg- angel. De ó Poo-
ten zyn geelachtig -rood; de 4 doorzich-
tige Vleugels by de inleding geelachtig-
bruin ; en aan de 2 bovenile ziet men ,
aan den birmenden rand, een driekantig
zwart vlakje; doch de 2 tamelyk lange
Sp/ictjn zyn zo dun, als een hair. De-
ze fVep weet zich zeer wel te bedienen
van den rechten tyd en de gelegenheid,
ora haare Eieren te leggen. Zy valt
gemcenlyk op de Rups, juill ten dien
tyde, als deze haare voorigegellaltever-
laacen , en in ecne Pop veranderen wil.
Zy legt altoos maar een enkel Ei in zo-
ünnig eene Pop, en ais hec gebeurt,
dat 'er 1 maden in gevonden worden ,
zullen dezelve haarcn oorfprong ook van
twceërleie Wespen hebben, ald. 521.

TJ'if per-wespen^ deze naam komt haar
met recht toe, dewyl de op- en ncd..r-
wippende beweeging genoegzaam onop-
houdelyk aan haar befpeurd wordt, II.
473. Onder de verfcheide foorten van
li'ipper-\v espen is ook eene foort van
Rnpfen.dooders , aan v, eiken deze naam
'.vel het belle palh Dezelve hebben een
Kop, die met eene Gebit tang voorzien,

en doorgaans brecder is, dan de rug.
Zoinmige bezitten korte, doch andeic
lange Sprieten. Maar j^c/j:erlyf ver-
toont zicii veelal, na achteren toe, dik
en ko'fachtig van gelhlte; en 'c is, by
de meelle, door een dun, by zomiiiige
tamelyk lang, en by andere zeer kort
kanaal, aan 't Borlllhik vaft gehecht.
De Bovenvleugels vindt men by eenige
korter, dan 't achteriyf , maar by ande«
re even zo lang ; en zy leggen dezelve
vlak over 't achteriyf te zaïnen. Het
gocal haarer voetleden is even zo groot,
als dat der andere foort van IVespen;
alhoewel ze niet zo glad , als by de
langlyvigc en andereWipper- wespen, maar
meerendcels met hairen bezet zyn. Der-
zelver Eieren hebben, insgelyks, eene
langwerpige ronde gedaante, en zyn
van verlchillcnde koleuren, ald. 474.
arintn.

IVipperwespen , (^de grootere ,) zie Sluip'
vo;spen, (de grootere.^

JVipper-wespen ., {da zeer kleine, gezelli-
ge^') zie Sluipivespen, (de zeer kleine,
gezellige.')

IVipperwespen, (de kleine zwarte^ zie
S'.tiipwespen, (de kleine zwarte.")

Witje, (geaderd,) zie Geaderd IVitje.

IVitte Vlinder^ (de groote en byzonder
fchoone ,) met roode oogfpiegeh en zwar-
te vlakken, lehoorende tot de tivjeJe
ClaJJe der Dagvlinders, III. 228. enz.
De grondverwe zyner 4 zlcugelen ver-
toont zich zo wel aan de boven- als
aan de ondervlakte , geelachtig wit ;
doch, dewyl ze weinig Itofvederen heb-
ben, zyn ze meeftal doorzichtig. Aan
den buitenrand der beide bovenvleuge-
len ziet men eene breede, graauwach-
tige, flingervormige bezooming; en na»-
by de/:elve loopt 'er nog eene fmaller
ea tederer, dwars aver den vleugel

hecni-

2)8

ALGEMEENE

hoan. Voorts zyn 'er in deze boven-
vleLi,;:^clcn 4 merkelyke fluweel-zwarte
vlakken, van ongelyke grootte en ge-
daante, benevens eene kleiner van de-
zelfde koleur. De Ondet-vleugelen
pronken, op huniis bovenvlakte, met
2 hoog carmyn-roode en ronde oog-
fpiegels, met eene zwarte bezooming,
uit welker nii.klen, in de grooifle ,
eene verdeelde, en in da kleinfte eene
enkelvoudige fnecuwwltte vlak uitfchic-
tcrt. Ann den binnenrand, niet verre
van het einde des ondervleugels, wordt
men eene zwarte kronkel-vlak, en aan
den buitenrand eenig^ uit tedere (lip-
pen bellaande graauwachtige , golvende
ftreepen gewaar. By de inleding val-
len de boven- en ondervleugels beiden
in 't citroen -geele; welke koleur men
ook aan den rand der eerllgemclden b3-
fp^urt. He: Lyf\i aan hec voorde, en
aan het achterlle deel, ni;t lange Iiairen
begroeid, die eene graauwachtige verwe
hebben. De Sprieten zyn kolfachtij,
en even als de Oo^en zwart. Op de
ondervlakte des Fiinrkrs worden 3
oogfpiegeis , benevens eene driehoekige
vlak gezien , en aan de inleding nog 4
andere vlakken van dezelfie koknir, die
eenigzins hoekig, en van boven zwart
bezoomd zyn, doch van onderen, tot
over de helft , door de geele hairen van
het voorlyf bedekt worden. De 4 zwar-
te vlakken , ''an de bovenvlakte , vertoo-
nen zich ook hier op de ondervlakte;
ald. 230. doch de 2 achterde hebben in
het midden een fchoon rood ilipje. De
Kannyrroodc vlakken zyn by alle Vlin-
ders van deze foort niet van eenerleic
koleur, nademaal zeby zommigekaneel-
lood , by andere menie-rood , en by an-
dere weder oranje-geel bevonden wor-
den ; des deze foort van Vlinders mede

veranderlyk zy. Het P^oorlyf benevens
de 6 Pooten zyn geelachtige het /Ich-
ttrlyf'w vm boven graauw, en van on-
deren geel, inzonderheid aan de laatflre
leden , daar het bykans in 't oranje-geele
valt, aU. 231. De Rtfps , waaruit de-
ze Flinder voortkomt, zie befchreeven
by Rups, (jle ftiiiveel-zwarte ,) met
oranje'TOide vlakken , volgens IV.
22. enz.
IVo'f, zie Byen-motte.
JVvlfsmelk^ oï Duivslsmclk. Deze naam
is, buiten twyfel, aan deze plant ge.
geeven , om dac 'er een wie of melkach.
tig Sap, by het af brceken van derzel/er
takjes, uit voortvloeit, I. 139.
Wol f sm elk rups , (^dt grooti , jraai gete-
kende ;) benevens baarc verandering
toi in een Nachtvlinder der eerfte das-
je. Deze Rups onthoudt zich op de
Wolfsmelk^ miar wordt ook op de
Meekrab gQvoniQU, I. 138. en aanm.
De allergrootfle volwafle w )rdt ruim 3,
en menigmaal 4 duimen lan^. Onder
alle de leden is de Kop het kleinfte, en
de Hals niet veel grooter. De leden of
ringen zyn redelyk diep ingeko'ven.
Het voorfte gedeelte van het Hoofd is
rond, en van boven m:t een pair zwar-
te ronde vlakjes, als Oogen, vercierd.
De Ruggeftreep^ als mede de Staart-
klep , en alle de 8 paar Poy/ev zyn hoog
kaneelkolcurig-rood. Het Hoor nt je is
tot over de helft insgeb-ks rood, en aan
't einde zwart. De zydc flrcepen zyn
peel; maar de leden op ieder ring met
een helder rood vlakje v':or:ien. De
hoofd- of grond verwe der rupfe is blin-
kend zwart, en alom met ontelbaare ,
tedere, helder-geele en witte, verheve
puntjes bezaaid of befprenkeld. Doch
de ganfche huid is, in 'c bevoelen, zo
glad als Pergament. De ovaal-ronde

zyd*

BLADWYZER.

M9

zydvlakkcn zyn een weinig geelachtig.
Onder ieder dezer ovaal-ronde vlakken
ziet men nog een wit vlakje, waarvan
'er cp het laatne lid q k .'? nevens elkan-
der Iban. De onderzyde van den buik
is rood, en hier en daar zwart befpren-
keld, ald. 140. By haare verandering
begraaft zy zich in de aarde, of maakt
ten deele een uitvoerig bruin Spiuzel
om zich heen , of biyfc bloot onder de
dorre ilruikjes van het Gewas liggen.
Naa 3 , 4 , of 5 dagen legt zy haare
rupfen-huid af, en wordt eene Pop ,
wier lengte omtrent 2 duim zal wezen ,
ald, 1 4 1 . Haar voorfte deel , benevens
de vleugelfcheden , is graauwachtig*
bruin, en met tedere donkere (tippels
befprenkeld. Haar achterdeel is helde-
rer, en meer rood bruin. De mcerte
dezer Poppen bly^^en den vvinicr over
liggen , en de Vlinders komen eerft in
Juny van 't volgende jaar te voorfcliyn ,
ald. 142. Het wj/;e is eeniglyk door
de dikte van het lyf van het mannetje
onderfchciden. De Ondervleugeh zyn,
van het lid af, tot omtrent het midden
hunner lengte, pek-zwarr. De buiten'
rand is een weinig uitgefchulpr, en
fmal geboord; naafl dit boordzel is een
breede bleek-bruJne roodachtige dwars-
ftreepj cp dezen volgt een uitgefchulp-
te' zwarte fireep,- en van den laaiden af
tot aan den eerftgenoemden zwarten
grond is de tufTchenruimte roozen-rood;
zo pogtans , dat de roozen-koleur naa
den zwarten grond bleeker, en witach-
tig wordt. In ce bovenvleugel is het
middclfte'en grootlle deel van eene bleek
roozen-roode kokur, die eenigzins in *c
bruinachtige valt, en na den voorftcn
rand in het olyf-bruine uitloopt. De
achterfle rand is cierlyk geboord: aan
den uiti^crcholp:en en fmal geboorden

li

buitenrand ziet men een breeden helder
graauwachtig bruinen dwarsftreep , ver-
vuld met ontelbaare donkcrer flippen ;
van dezen af, tot aan den gemelden
bleeken grond, zietmendetuiïchenruim-
te donker olyfkoleurig, gelyk ook de
grond kort aan het lid is. I Iet Fcor-
tn /khterlyf z-^Vi beide olyf-bruin. Het
eerde, van het hoofd af tot over de le-
den der vleugelen , is wcderzyds meteen
fchoonen witten ftootkant omzoomd; en
het laatfle heeft , behalve een dicrgely-
ken, doch breederen, witten zoom,
nog op ieder zyde een paar vierkante
zwarte vlakken. TulTchen het Voor- en
Achterlyf flaac , boven op den rug, een
breede wrong van donzige witte hairtjes
Aan het Hoofd ziet men een paar groo-
te bruine Oogen, witachtige kolvenvor-
mige Sprieten , en een langen flakswyze
te zamen gerolden Zuiger, welke licht-
bruin van koleur is. De 6 Poolen zyn
wit, en hebben bleeke roozen roode
bovenfchenkels. Dus is ook de geheele
ondervlakte van 't lyf, en die der 4
Vleugelen , meerendeels roozenrood ,
ald. 144. en 176.
Wulfsmelk rups , eene andere , waaruit
nogtans een zelfde Vlinder voortkomt,
a!s by de vooraf bcfchreeve IVolfsmelk-
rt/ps, (dd groote^ geboekt is, III, 32.
De grondverwe van deze is meeltai
bruin; maar de ondervlakte, benevens
de 4 ftompe buikpooten , de hals of het
eerfte lid, en de geheele nafchuiverzyn
vleeschverwig. Aan elk der 4 gemelde
buikpooten ziet men eer.e zwarte vlak,
die aan andere rupfen dezer foorte zel-
den befpeurd wordt. De 6 fpitze
klaauiipooten zyn gansch zwart, en de
Kop is bruinachtig; doch de andere roo-
de ruggeflreep is hier eenigzins helde-
rei;^ dan de grondverwe. Iloe groot

ccn

250

ALGEMEENE

een onderfcheiJ 'er intufTchen in de^e
Rups mee de vooraf befchreeve ge den
worde ; zy heeft R0;2;cans ook de ia don
donkeren grond (liande heldere zyde-
vlakken op ieder lid; welke altoos voor
een vall kenteken dar VVolfsmelk-rupfe
te hou-len zyn. De 9 Spie^tlpunteriy
ter wederzyde, zyn geel, met eene
zwarte bezooming, en de Staanfpiis
is hoogrood, zonder een zwart einde te

. hebben , ald. 32.

IVolkkruid rups , (di groenacbtig-'vohte ,
zwartgevlakc ,) benevens haara ver-
an'dar'mg tot in een Nachtvlinier der
tweede Clajje^ I, 3ro. enz. Deze vindt
men volwalfen in Juny of ^«/y, ci is
ongeveer 11 dui n lang. De teiceningen
aan deze volwaflenen is niet altoos even •
eens; ja zelfs de grondverwe wordt by
cenige dezer rupfen helderer, en by an-
dere donkerer bevonden. OiKop, die
eene hartvormige gedaante heeft, is by
de meerte zwavel-geel, en met 8 a 10
zwarte Hippen, van ongeiyke groot-e,
in eene evenredige orde g?zet, vercierd
ald. 310. Boven op ieder ring vSn 't
lyf ftaan 2 gecle vlakken tegen o/er el-
kander; en naad ieder vlak ziet men ,
omtrent op het midden van den rug ,
een zvvdrt (lipje. De H.ils heef: maar
eene enkele, groote, geele vlak, in en
rondom dewelke verfcheiJe zwarte iHp-
pen (laan. De 6 f pit ze Voorposten zyn
geel; maar de 5 paar ftompt hebben,
integendeel, de grondverwe vanheclyf,
en zyn nieeltal teder , zwart befprenkeld.
Op de ringen vx\ het lyf is deze Rups
met korte, graaawe haircjes dun bewas.
feu. Naa dat zy haare behoorlyke groot-
te efl ouderdom bereikt, eii verder geen
voedzel meer noodig heeft, kruipt ze na
beneden op dan grond. Hier verfchuilt
zy zich of in de openingen van hetjiard-

ryk , en bouwt aldaar een oiderairdsch
vertrek ter veranderinge ; of blyft bo'
ven op de aarde, en bereidt zich, met
eene uitneemende behendigheid , een
huis van de dorre bladeren; ald. 311.
veranderende, binnen 8 dagen, in eene
Pop , die geelachtig-rood bruin, en zeer
blinkend is. Deze blyfc den winter over
liggen, en de daarin verborgen Vlinder
ko nt doorgaans in Mai ter waereld.
Diszelfs Kop i die wat diep onder den
hals zit, is bruin van koleur, en heeft
van boven eene geelachtige vlak. Het
Voorlyf is zeer hoog verheven ^ en vxn
voorcn aan den hals met een hoogen
graauwaehtig- witten rand, als met eei
kraag, vercierd. Op den rug is de ko-
leur van 'c voorlyf donker-bruin, doch
ter wederzyde en van onderen is ze geel-
achtig-wit, ald. 312. Het ziehier lyf,
dat fmil toeloopt, is met bleek-bruin-
achtig-graauw vederftof begroeid, en
vanboven, langs het midden, door [da
ge'ieele lengte, met donker-bruine vlak-
ken vercierd. De 4 vk'igels zyn, aan
den buitenrand, cierlyk uitgefchulpt , en
eerfl m;t eene donkere, daarna met eene
heldere linie omtoogen. De groniver-
we der Bovenvkugehn is bleek Oker-
geel, en aan den voorilen en achterlten
rand met een breedea donker-bruinei
flreep voorzien. D vars door den vleu-
gel loopt een paar heldere (treepen. Di
koleur der ondervleugels is zwart-graauv7
en valt na het lid toe in 't geelachtige.
De Ponten hebben hairige bovenfchen-
kels, en eene oker-geele koleur; doch
de 2 achterde paaren zyn met donker*
bruine vlakken vercierd, ald. 313.

Wonder ^ups, zie Gras-rups, (de groots
hairige^

Worm., {de,') van de grootfte foort der
waiernimpben, van het Ei af., tot aan

zynf

B L A D W Y Z E R.

251

siyfie verandering f II. 192. enz. Naa
de verlaaiing van het£/, coor hetvvyf*
je van de grootlle focrc der Waternim-
phen in 't water gelegd, is de Worm
riet veel kleiner, dan een Varkens-luis,
en komt 'er, ten aanzien der gelblce ,
ook tamelyk wel mede overeen Hy
vervelt ten minlkn 3 maaien. De groot-
He heeft de lengte van i| duim. De
kolciir van de Wormen der grootlle foor-
te vr.n Waternimpben is verfchillende ;
want zommige zyn helder-bruin , en hier
en daar met donkere vlikken en punten
getekend , ald. 192. andere zyn een-
koleurig, en over het geheel zwart-
bruin. X'oor 't overige hebben alle die
Wormen eenerlei maakzel. Indien we
derhalven omtrent den zvvart-bruinen
her noodige opmerken ; dan weeten wy
ook , hoe de gevlakte gefield zy. Deze
Worm nu is met een tamelyk grooten
isTop voorzien. Van vooren, bo\en de
ronde en flompe bovenlip, ziet men een
paar tedere en korte Sprieljes. De ha/s
is het dunfle van alle de leden. Kortby
dezen is de Rug, aan de zyden, met
2 fpits toeJoopende lappen bezet; waar
onder de vleucelfcheden een begin nee-
inen, die zich over den rug hten tot
can de helft vtin 't lyf uiiflrekken. Het
achter ivf loopt f zo wel by het begin,
als ra achteien, fpits toe. De Staart,
of het acbterfle lid is met 3 groote ,
fcherpc en harde fpitzen voorzien, van
welke de middelfte boven (laat, en im-
fchen die en de beide zyde-fpitzen ziet
men nog 2 kkine. De 6 Pcqteri zyn
zo in grootte, als in getal der leden ,
aan elkander gelyk. Gemeenlyk vertoo-
ren zich dezelve bruiner gevlakt, cnitts
belderer, dan 't lyf; nadcmanl ze zo
dun zyn, dat 'er bet licht gen-nklvk
doqrh'.én kunne fchynen. Dtrzclver

bovenfle lid is altoos het dikile; hec
tweede is veel dunner; en het derde,
waaraan de voet zit, bedaat uit 4 klei-
ne leden, welker laatflc met 2 tedere
haakjes voorzien is, die zo fpits zyn,
dat ze zich overal aan konnen hech-
ten, ald, 193. Deze Wormen der
Waternirr.phen zyn van achteren mee
geene flosvederen , of roeivinnen om te
zwemmen , voorzien ; ook hebben ze
dergelyken niet aan de zyden van het
lyf; maar hebben tuiïchen de fpitzen,
die aan het achterflc lid (laan, eene
opening , door welke zy het water in-
trekken, en ook weder uitperfen kon-
nen ; en , wanneer ze zich van de eene
plaats na de andere willen begeeven,
dan dryven zy het ingezoogen water,
plotslyk, en met geweld, weder uit,
Ichuivende zich, door behulp van het
zelve, werwaarts zy willen, ald. 194
zy onthouden zich in loopcnde en iti
(lil (laande Wateren , en zo wel in llym
op den grond, als aan het gras ep 'c
rier. De breed uitpuilende Ocgen ver-
(Irekken ten bewyze, dat de Wojm
zeer fcherp in 't water moet konnen
zien, ald. 197. Hy behoudt beften-
dig zyne geilalte , veranderende in
niets, dr.n daarin, dat hy vkug^lfcbc'
den krygt. Tot dat einde verlaat hy
z^n gewoon verblyf, het water, en
begeeft zich, of in het aan den oever
(laande gras, of aan het veelvuldig uit
het water opgroejende riet , waaraan
hy zich, met behulp van de fcherpc
klaauwen zyner pooten, vaft zet. Dus
blyven zonimigen een ganfchen dag,
amiercn flechts een paar uuren, (lil en
zoiider eenige beweeging zitten ^ tot
dat raamlyk bunne huid droog gewor-
den zy , al 4- 198. Alsdan fpringt de
fiuid, op den rug van 't voorlyf, of
Il a hec

«5»

ALGEMEENE.

het boi-flduk, van een,* waarnaa men,
uit deze gemaakte opening, allent^skens
een witachtig Schepzel te voorfchjm ziet
komen. Deze JVater nimph begint ai-
rede toe te neemen, en zo wel in de
dikte als in de lengte te groejen, ald.
199. Inmiddels worden alle haare dee-
len, en wel voornaamlyk de pnoten^
harder en fterker, ald. 200. De vleu-
gels^ welke tot liicr toe zo digt te zamen
gepakt gelegen hebben , even als de bla-
deren in den opengaanden knop van een
boom of bloem, beginnen nu meer uit
elkander te komen , en te groejen ; en
deze groei gaat 'fpoedig in zyn werk. De
vleugels breiden zich uit, daar ze als
een nat poflpapiernederhangen, enwof-
den allengskens koleuriger. Dit heeft
ook plaats ten aanzien van het /y/"; in
zo verre, dat de Waternimph, binnen
een half uur, en by warme dagen nog
fpoediger, haare volkomen geflalte ver-
kryge. Deze is van de heldere rood-
bruine fooft. De grondverwe van haar
yf is hier volftrekt roodachtig -bruin , en
de 6 Pooten hebhen diezelfde koleur.
Het dikke voorlyf of borftfluk is, ter
wederzyde, met een paar helder-geele
ftreepen vercierd, en vanboven, naden
kant van den Kop, met 2 witte vlakjes
getekend. De groote en helder-blin-
kende Oogen vallen , by deze foort , in
't violet-blaauwe ; en het tuflchen dezel-
ve vooruitflcekende deel is geel. Ter
plaatze, daar de vleugels aan het voorlyf
hunne inleding hebben., ziet men 4
fchuins ftaande, vierkante, helder -blaau-
we vlakken, ald. 201, hoedanige 'er
ook aan 't achterlyf ., ter wederzyde ,
tuflchen de meelte leden gevonden wor-
den. Midden op de rug linie is 'er van
's gelyke een klein, overdwars' ftaande,
•en wederom in het midden verdeeld ,

geel vlakje te zien. ITet dikke en .kolf.
vormige begin van 't achterlyf pronkt
ook, tufTchen de 2 achtervleugelen ,
met een paar overdwars loopendeblaauw-
achtige ftreepjes. De doorzichtige u/f w«
gelen zyn geelachtig-bruin ,• maar de
langwerpig vierkante randvlak, aan den
uiterften hoek, is by eenigen bruin of
zwart, en by anderen ook wit, ald.
202.
Wormen der Houtkevers ^ hunne kenteke-
nen., II. loS'. enz. In het algemeen
hebben deze Wormen een recht uitloo-
pend /y/, waar tegen de Wormen der
in 't byzonder zo genaamde Aardkevers
gewoonlyk gekromd zyn, en 'er van
achteren zakvormig uitzien. Wyders
hebben deze Wormen eenen eenigzins
breeden en niet zeer grooten Kop , en
aan de voorde leden 6 Pooten. Doch
in V byzonder heeft men omtrent deze
Worm in acht te neemen-j dat het eerde
der leden, die het lyfuitmaaken, en over
het algemeen geelachtig-wit van koleur
zyn, hec dikde, en meer breed, dan
rond, ald. 108. als ook geelachtig-
bruin van koleur is. De Kop is niet van
het lyf afgezonderd , en heeft een dwars
flaande fcherp en hard Tang\eb't , h2t
welk, even als de Kop, nu donker-
bruin , dan helderer van koleur is. De
Pooten dezer Wormen zyn zo klein en
teder, dat men in den eerden opflag
zoude twyfelen, of zy 'er wel waren.
Hunne verandering gefchiedt niet altoos
in 't hout, dewyl 'er eenigen onder zyn,
die zich omtrent dien tyd in de aarde
begraaven. Wanneer zy eindelyk de
worm-huid hebben afgeflrookt, en als
Poppen liggen, zyn ze van de anderen
te onderkennen door de knobbelige
hoornen , die aan de houtkevers alleen
eigen zyn, ald. 109.

Wor-

B L A D W Y Z E R.

=53

Wirran der Wattrnimphen ^ II. 176.
aaim. enz. Alle wormen der M^ater-
rimphen hebben 6 Pooien, en eere by-
Zündere ^angtang onder den Kop , die
zy, als roof-infeflen , op andere Infec-
ten jacht maakende, fluiten, waardoor
zy dezelve daar mede konnen vangen.
De meelle Wormen dezer Waternimphen
geeven van achteren een waterdroom
van zich, waar door ze zich de noodige
beweeging tot het zwemmen konnen ver-
fchaffen. Alle ivonnen der Waternim-
pben hebben ■ meer dan ' een jaar tot
hurnen wasdom noodig, en veranderen,
wanneer ze vleu ^elfcheden krygen , in
geene voedzellooze en onmagtige Pop-
pen, maar gebruiken in dien toeftand,
r.og fpyze, beweegen zich ook als voo-
ren, en konnen alle hunne leden gebrui-
ken, ald.iy6.aanm. De wormen der
lVi:terniwphcn hebben van achreicn gee-
ne zo lange hairborllel Tpitzen , of lange
fpitze vedervinnen, noch ter wederzyde
dergelykc kleine, gelyk de Wormen van
ket Ooveriias, ald. 177.

IVouddrgus t onder dezen naam is de Vlin-
der ^ die met veele geele vlakken en
diergelyke ringen getekend is , bekend ,
IV. 182. aanm.

Woudbcide., zie Raps je der Woudheide.

^ou'lrtips , zie Pynboom-rups , {de
groots.)

ïVoudvlinder ., {de bleek bruine ^ oranje-
geele,') met den zwarten Ogfpiegel ,
beboorende tot de eerfle Clafje der
Dagvlinders ., III. \\\o. enz. Deszelfs
lovcnvletigels zyn in onder vlakte meeren-
deels oranje-geel; welke oranje- koleur
echter na vooren, of na de inleding toe,
donkcrer is, dan achterwaarts. En aan
den buitenrand ziet men eene bleek-
bruine bezooraing vanongelyke breedte,
^ een ronden, zwarten Oogfpiegel met

een wit middelpunt, (Taande in den h^-I-
dcrcn grond, halfwegen omringt. Ue
Ondervleiigels zyn overdwars , door een
bruinen en okergeelcn grond, verdeeld,
en met veele overdwars flaande, uicdec-
kende donkere ftreepjes en puntjes ver-
cierd De bovenvlakte der vleu.!;elen is
meeflal bleek bruin, doch verdwynt on-
gemerkt, nu in 't heldere, dan in 'c
donkere. De voorde vleugels zyn nog
iets donkerer, dan de achterlte, en mee
eene overdwars ftaande, fchoone, vuur-
roode, of oranje-geele vlak vercierd,
in welke, omtrent het uiterlle einde ,
de zwarte Oogfpiegel met zyn witten fl:ip
(laat. Deze is de IVyfjes-vlinder. De
Mannetjes zyn gemeenlyk donkerer; en
de Oranje-geele vlak is 'er, zelden, zo
duidelyk, en zomtyds in 'c geheel niet,
in te zien. De Eieren , waaruit eene
ongedoornde groene, ook menigmaal
geele Rups, die alleen van achteren mee
2. fpitzen voorzien is, gebooren wordt,
en welken de Vlinder, meelhl in Au-
gufïus , op het gras m de boslchen lege,
zyn meer rond, dan kegelvormig. Deze
Eieren zyn in 'e begin witachtig-geel ,
maar worden bruinachtig-graauw. De
Riipfen overwinteren , en veranderen
eerii; in het volgende jaar in helder-groe»
ne Poppen, waaruit dan eindelyk, inde
maand July, de boven befchreeven
Flinder te voorfchyn komt, ald. i8i.
en aanm.

Woud-vlinder, (de donker bruine , oker-
geele, ^ met % zivarte Oogen-fpiegeh in
de bovenvleugelen, beboorende tot de
eerfte ClaJJè der Dagvlinders , III.
178. enz. Hy wordt de woud-vlinder
genoemd , om dat hy zich enkel in de
Wouden , zomtyds reeds in July , doch
meeftal in Auguflus, by menig'e laac
vinden. INIeeft nogtans worden ze aan

3 de

=54

ALGEIMEENE

de Dennen- en Pynboomen, zo welaan
derzelver nngelen, als fcborfe, gevoa-
den, ald. 178. De grondverwe zyner
bovenvlakte is nieeftal donker- bruin ;
maar op de buicenfte bruine bezooming
volgt 'er een breede, helder-okergeele
ftreep, die door alle de ^vleugelen heen
loopr. In dezen ftreep ziet men, in de

. 2 lovenvleugelen , 2. ronde zwarte Oog-
fpiegels , wdke in hec midden een wit-
ten flip hebben. Aan de on der vlakte
zyn deze vleugels , zo wel in 't heldere,
als donkere gedeelte van den grond,
overdwars , met veele zwarte , tedere en
afileekende ftreepjesdoortoogen, en met
nog dikkere donkere linien bezoomd.
Ook ontdekt men hier in den hovenvkii-
gel, in den okergeelen ftreep, flechts
een Oogfpiegel , en zelden aan zommi-
gen den tweeden , ald. 1 80.

Woud-vlltider , {de groote bruine ,) he-
'boerende tot de eerfle Clajje der Dag-
vlinders y IV. 150. De hovenx^lakte
zyner 4 vleugelen heeft eeneftechte brui-
ne , maar iets helderer grondverwe , ald.
151, doch de ongelyk breede dwars
. ftreep, welke door de 4 vleugelen loopt,
is wit. De Bovttivleugds hebben van
vooren, van de inleding af, tot aan de
plaats, daar de bruine grond eindigt,
eenen, hoewel niet zeer breeden, oker-
geelen rand, welke met veele dwarspun-
ten befprenkeld is. In de ruimte ftaat
eene groote donkere oogvlak , met een
wit punt in 't midden; en daar achter
weder een witte ftreep, met eene insge-
lyks donkere, doch veel kleiner vlak.
Alle 4 d^e vleugelen Z'jn , aan den bui-
tenrand, met zo veele fcherpe fpitzen
voorzien, hoewel van ongelyke lengte,
als 'er aderen in befpeurd worden ; waar
tegen de heldere rand-bezooming ont-
breekt. Met gchecle Zj/ii bruin, (Je

beide Oogen zyn groen, en de beide
kolfjes aan de Sprieten meeftal oker-
geel. Het gedeelte van den grond der
ondervlakte , 't welk meer , dan de helft
der vleugelen, van de inleding afgere-
kend, bcflaat, en in 't bruine donker-
bruin gevlamd is, heeft in de voorfte
vleugelen twee, en in de achterften eene
witte vlak. Daarbenevens is de breede
dvvarsltreep hier insgelyks wie , inzon-
derheid in den bovenvleugel ; waarin
ook hier, even als op de bovenvlakte,
de ronde en donkere oogvlak met het
witte middelpunt gezien wordt, ftaande
in een groot wit, doch zwart bezoomd
veld. De overige helder-bruine grond
dezer vleugelen ^ vooral die der Onder-
vleugelen, is fraai met onregelmaatige
donkere dwarsftreepen en punten van
verfchillende groette en vorm vercierd.
De 2 paar lange Poolen , en de beide
korte voorpooten zonder klaauwen zyn
helderer, dan het hairig Lyf, en als
okergeel, ald. 152.

Wynhandel,\ zo wordt het zo genoemde

JVynbafely f wandelende blad in Mo'
ravie genoemd, IV. 6j.

Wynrups , {de met 2 oogfpiegels verder-
de^ zie befchreeven by Vlinder, {de
fchoone, met roozenrood gevlakte on-
de rvleu gels pronkendi.')

Wynliok-rnps , (de groote,^ met een Haart
en fpiegels, benevens haar e verande-
ring tot in een Nachtvlinder der
eerfle Clasfe, 1, 145. enz. De groot-
te en dikte dezer Wynftok-rupfe gaac
die der gewoone groote Rupfen zo ver
te boven, dat men dezelve, ze nooit te
vooren gezien hebbende, eer voor een
Veld-llak, dan voor eene Rups zoude
aanzien i te meer , daar ze zich ook ,
gelyk eene flak, kan uitrekkai en in-
k/jropen, ald. 145. 2y wordr op de

gce.e

13 L A D VV Y Z E R.

geeh Virghiifche Wederik, en op de
groote roode ^f^edcrik gevonden. On-
der deze Toon van rupfen trefc nren zeer
ongelykc Gezurters aan; nademaal men
doorgaans driecrleic in kolcur ondcr-
fcheide foorcen uic een broedzcl van eene
moeder ziet hervoortkomcn. Zommi2;e
zyn donker- of zwart-briiin,* ald. \/^6.
andere zyn helder- of geelachtig-bruin ;
en nog andere zyn fchoon helder-groen
van koleiir. Desniectegenllaande zyn
nogtans de Vlinders, uic alle déze foor-
ten van wynftok-riipfèn voortkomende ,
nan elkander gelyk. Ooder de helder-
bruinen en groenen, waaruit doorgaans
\vyfjés vlinders gcbooren worden, vindt
men 'er zommige, die meer dan 4
duimen lang zj'n, als ze uitgerekt zit-
ten, ald. 147. De Kop der zwart-
bruine rupfe is roodachtig graauw. Van
den fvop af tot aan de laatRe fpiegelvlak
ziet men, wederzyds, een breeden en
verheven vleeschverwigen ftreep of
wrong; boven welken tufichen de 2
voorde fpiegels, aan beide de zyden,
ccnige heldere ftreepjes zyn. De Duik
-is ter wéderzyde in de lengte met oker-
gecle punten bcfprenkeld , die van verre
maar écn enkelen flrcep fchynen uit te
maaken. Ieder ring heeft, van buiten
aan elke zyde, eene dof-zwarte uitge-
tande vlak , en over den ru x loopt een
ftrecp van diezelfde koleur. De gtoene
Rups heeft even zulke zydevlakkcn en
zodmigcn ruggeftreep , uic welken
laatften , over de 4 voorfle ringen , ee-
ne tedere zwarte Jioie loopt tot aan den
Kop toe. In deze groene foort ziet
men, ter wéderzyde, de net gefchikte
Spiegelpunten zeer duidelyk. 'Op den
laatllen 'ring ziet men , a.in ieder zyde,
een geel llreepje , dat, na het hoor nt je
fchuins opwaarts loopende , tullchen de

2 zwarte flrccpon bcflooten h. De
Rups f wier grondverwe helder-iruitixs ,
die ilechts hier en daar in 't oker-geele
verdwynt, heeft geene andere, dan
oker-geele ftreepen. Van de iaatdc
Spiogel-vlak af loopc 'er, wederzyds,
zodanig een breede llrccp tocaandefpits
van 't hoorntje. Uit dezen zyde llreep
zyn op alle de ringen oker-geelo (tree-
pen fchuins na vooren getoogen , en de
inkervingen of verdiepingen der leden,
als mede de llaartklep , hebben insgelyks
zulke heldere of oker-geele boordzcls.
De Buik is op de ganfche ondervhkte
met ontelbaarc kleine wratjes be^et ,
ald. 148. By haarc aanftaande veran-
dering bereidt zy haare legerllede vlak
onder het kruid, of den Wynllok, waar-
van zy haar voedzel genuttigd heefc
Eenige kruipen alleen onder de blade-
ren of flrüikjes; andere maaken holen
in de aarde ; doch beide maaken zz een
dim, wydgaiig, bruin, Spinzel om en
over zich heen. In dit Spinzel blyven
ze dan nog volkomen 8 dagen liggen,
waarnaa zy in eene Pop veranderen. 'Het
voorfte deel van dezelve is zwarcachtig-
graauw ; ttiaar het achterlle deel is hel-
rfer roodschtig-bruin van koleur, en met
oritelbaare donker-bruine puntjes of fiip-
pien befprenkeld. De verdiepingen ^us-
fchen de ringen van 't acbterlyf zyn
heldcr-graauw ; en het jiaartje is hoorn-
achtig of zeer hard , hebbende eene
zwart graauwe koleur. Rondom het lyf
Haan , aan de zyde Van eenige leden ,
fmalle zwarte reepjes, die uit loutere
flippen te zamen gefield fchynen, ald.
1 49. Deze Pop blyft den winter door-
gaans over liggen, en dikwyls komt 'er
al in 't begin van May de Vlinder uit te
voorfchyn. De grondverwe vandes^elfs
/y/ en bovenleugekn is geelachtig olyf-

bruin.

£50

ALGEMEENE

bruin. De voorde en "buitenfle rand
der hovenvkit gelen is geboord met een
breeden ftreep , wiens koleur uic het
roozenrood in het violet-blaauw valt.
Hieraan grenfl; een helder roozen^rood
en uitgefchulpt ftreepje. Naa eene niet
zeer breedc olyfkoleurigetuiïchenruimte,
loopt 'er eene roozen-roode linie wat
r:huins overdwars. De achterfte rand
van den bovenvleugel is wit bezooind ,
indiervoege , dat deze witte zoom aan 't
lid beginne, allengskens fraaller worde,
en fpits toeloope. De Ondervleugels
zyn aan den buiterflen en binnen- rand
met een fmal wit boordzel vercierd. De
eene helft, te weeten van het lid af tot
aan het midden, is zwart, en de andere
helft hoog roozen-rood. De 3 laatde
leden van het /echter lyf zyn geheel roo-
zen-rood, geJyk ook de beide zydenvan
den buik-, waaraan men echter een fmal
wit ftreepje , en voor aan , kort by het
voorlyf, een zwart vlakje ziet. Op den
rug llaat op ieder ring een langwerpig
rood Tlakje. Het^oor/j/ismeerendeels
olyf groen , en over den rug zeer cier-
]yk met roozen-roode ftreepen gebor-
duurd. Rondom de leden der vleugelen
ziet men witte wrongels of boordzéls
van fyn vcderftof, ald. 150. De boven-
Jchenkeh der 6 Poot en zyn roodachtig,
maar de overige leden wit. De Kop is
vry groot. Hy heeft een paar groote ,
groene, blinkende Oogen; roode baard-
fpitzen, en witte knodsachtige Sprie-
ten y welke laatde by het mannetje en
wyfje even eens zyn. De Eieren,
door het Wyfje gelegd , zyn groen
van koleur, langwerpig - rood vaa ge-
daante , en tamelyk groot , ald,
i5i«

Y.

Tsvogel, zo wordt een Vlinder, uit eene
foort van Doornrupfen voortkomende
genoemd by de liefhebbers der Infeftcn ,
uit hoofde van de koleuren, die hy met
dezen Vogel gemeen heeft, lil. 175»
aarm. en IV. 172.

Z.

ZaagvUegen, zo noemt Reaumur (^Deel
, 6. Mem. 3.) alle Wespen^ uit Ba/l erd-
r«/>/^« voortkomende , II. 481.

Zadel-rups, zie Kameel-rups.

Zandkrabbe, noemende Dantzigers een
zeker ibort van garnaalen , welke niet
deugt om te eeten, maar alleen gevan-
gen wordt , om den Vifcheren tot een
aas te dienen, lil. 313.

Zee- garnaal , of Krabbe , befchryving
van deze ^ lll. 310. enz. Aan de Zee-
garnaal zyn flechts 10 Poolen te tellen,
ah men de kleine flaartpoocjes uitzon-
dert, en aan den ftaart heeft ze bykans
zodanige vlotfchubben , als de Kreeften.
TulTchen de 2 hairachtige lange Sprie-
ten, heeft ze nog 3 paar korte; dezel-
ve ftaan voor de oogen ; ieder paar is
van eene andere gedaante , en een paar
heeft zyn oorfprong van den bek. De
2, voorlle yangklaawMen zyn dik , wel-
ke haar in plaats van Schaaren dienen.
Op deze volgen ter wederzyde a zeer
dunne en tedere J^ooten. De voorden
dier pooten leggen gemeenlyk over de
vangklaauwen kort aan het lyf, en üee*
ken tot onder den. Kop vooiuit. De 2
volgende paaren zyn dikker en langer,
en hebben hunne inleding ook nog on-
der het lyf. Elk dezer 8 pooten is voor-
aan met een enkelen , tederen , en fpic-

zen

1

B L A D W Y Z E II.

K7

zitw klaauw voorzien, ald. 31I. Tot
zo verre als deze pooten zich uittrek-
ken, gaat ook luc Voorlyf ^qzc^ Gar-
naal, "in voege dat de daaropvolgende,
naar gerade, dikke fiaart, die allengs-
kens in dikte afneemt , en uit 6 leden be-
ilaat , het langlte deel der 6ïarnaal uit-
maake. In A^ztn/iaart zit het meefte
vleesch. Onder den Haart zitten nog 5
paar vederpooien, welke geene klaau-
wen hebben, en allengskens in lengte
afneemen , gelyk de leden van den Haart
in dikte doen, Aan 't einde van den
ftaart ziet men, ter wederzyde, ii fmal-
le, lange en ftyve Vlotfcbubben, welke
met korte hairen omzoomd zyn; doch
tufTchen deze vlotfchubben is eene ftyve,
en evenlange fpits, ald. 312. Deze
Garnaal heeft eene graauvve en doorzich-
tige Agaat-koleiir , ald. 311. Anders
heeft Klein nog fxeeërleie Garr.aalen
befchreeven , die zich in de Oojïzeeor\i-
houden. De eene noemt hy de Z'ffóWïe,
en de andere de ascbgraauwe Garnaal.
De eerjle valt ook wel in 't roodachtige,
en is zelden boven de 3 duimen lang.
De Dantz'igers noemen ze Crubenie,
en de Hollanders Garnaalen. Heteer-
üe paar van derzclver pccten is kort en
enkelvoudig; het daarop volgende heeft
eene foort van fchaare: het derde paar
is 't langfte en fcbaai-vorniig ; de overige
3 paaren loopen ten einde in enkelvou-
dige fteekels of klaauwen. Van vooren
by de Oogen dezer Garnaale flcekt een
takkige boom uit ; ook ziet men 'er 2
bladvormige bewecgelykc declen , zo als
'er mede aan den Haart zitten ; en bene-
vens deze zyn 'er insgelyks nog 4 Sprie.
ten., ald. 312. r.aamlyk twee die lang
en dun, mitsgaders twee die koitcr, en
in het midden in 3 deelen verdeeld zyn.
De tweede Garnaal is geheel asch-

graauw ; half doorzichtig en blinkend ,
maar kleiner, dan de voorige, dewyl ze
naauwlyks de lengte van 2 duimen be-
reikt. Zy is met geen takkigcn hoorn
voorzien, maar heeft, in deszclfs plaats,
voor de oogen, 1 langwerpig ronde,
met eene fchaale bedekte uitfleekzcls ,
welke in 4 korte bcrilelhairen eindigen.
Daarenboven draagt ze nog a lange
Sprieten., en bezit even zo veele blad-
vormige fnydende deelen, ald. 313.

Zeekreefien , zie Huniiucrs.

ZeepC'lyptn., Qde j belhan, volgens het
vroeger eenpaarig getuigenis van alle
Natuurkundigen , in Mannetjes en l-Fyj-
jes, die te zamcn paaren en Eieren leg-
gen. En uit het bericht van John El-
LIS, weet men nu met zekerhei J , dat
ÓQ Zei polypen., Ichoon in geftalte van
de Polypen der zoete w.^teien onder-
fcheiden , nogtans op even dezeljds ivy •
ze, als dezen gevoed worden, toenee-
men en zich vermeerderen , III. 380.
aanm.

Zee [Ier ., (</e,) zou met recht een Polyp
genoemd mogen worden. Dit fchepzel
toch bedient zich van zyne veelvuldige
pooten of armen, welke rondom den
n-.ond flaan , cm zyr.cn buit te bemach-
tigen , en vafl: te houden. En Jussir.u
en GuETTARD hebben, volgens het be-
richt van de REAUMua , waargenomen ,
dat ook de Zeefierren uit enkele Huk-
ken weder volkomen worden , III. 383.

384-
Ztt.wjj- of Pees -worm. Deze luorm is ,
volgens Kacinipfers bericht, wit vanko-
leur, een voet lang, zomwylen ook ee-
ne Elle , en nog langer , daarby teder ,
rond, en niet dikker, can eene dikke
viool-fnaar. Hy vertoont zich inzonder-
heid in den zomer, en, hoe warmer
deze zy, hoe niccr by voortkome. Hy
3 k vei-

258

A L G E M E E N E

vertrekt den inwooneren der landflrce-
ken van Arahii , Perfa , G'iima enz.
toe eene groote plaag, lil. 288. aanm.
en huisveïl meellal oincrent derzelver ge-
wrichten, van d2 knie af toe aan den
voet , en wel voornaatnlyk aan de inwen-
dige en uitwendige knokkels. Zorntyds
zit hy ook in de armen , in de hand , in
den balzak, in de heupen, delendenen
zyden. Wanneer hy zich openbaart,
wordt de Lyder, gemeenlyk, van eene
ligte koorts aangetalt , die zelden meer ,
dan een dag, doch ook zomvvylen tot
aan den derden dag duurt, waarmede
het beledigde deel dan eenigzins rood
wordt en opzwek. Des anderen daags
komt 'er een teder, watprachtig, door-
zichtig, ook niet zeiden koolzwart blaas-
je, ter groo-c van eene Erwt, voorden
dag. Wanneer dit, tiaa verloop van
een of 2 dagen, openbreekt, of geo-
pend wordt; vertoont zich de fnuit of
kop van den Worm; waarop dan eer-
lang het ganlche lichaam volgt,' welks
uitgang door eene dagelykfche, zagte
uitwinding bevorderd wordt. IVIet de
uitwinding gaat het nu fpoedig, dan
langzaam voort, en 'er worden, ge-
jneenlyk, 10 dagen mede doorgebracht.
Ook moet men hiermede zeer voorzich-
tig te werk gaan ; want als de Worm
afbreekt, ontllaa: 'er, benevens eene
verzweering, ook eeno hevige pyn ,
ald. 2^9. aanm.

Zilverfïrjep , zo wordt een Paerlemoer-
Vlinder , van de grootfte foort , by
LiNN^us genoemd, IV. 135. aanrUy

Zost-zvater p3lypen, hillorie van dezelve,
III. 369. enz. LtII, hoe veele Poly-
pen en andere Water-infeften Rösel
eigenlyk in deze hiitorie van de Polypen
der zoete wateren befchreeven hebbe ,
'alJ. 385.

Zonderlinge Eenhoorn-rups ^ zie Een*
hoorn rups, (jie zonderlinge.

Zivaluiven^ van dezen beweerd men, dac
ze , wanneer ze by ons verdwynen , niet
wegtrekken , maar zich in holle boomen
in holen, en gaten van dyken, of rot-
zen , ja 'zelfs in 't water verbergen. Het
voornaamde bewys voor dit gevoelen
bellaat daarin, dat men dikwyls in 'c
Riet ganfche klompen half doode Zwa-
luwen heeft gevonden. Doch , zo me-
nigmaal als dit bewys gehoord en gelee-:
zen wordt, en de tyd gade geflagen,
waarin men dezelve had gevonden, heeft
men opgemerkt, dat het altoos of in de
Lente, of in den Herfll geweefl: is, en
in zulke tyden kan men wel gelooven ,
dat men 'er eenige heeft gevonden , maar
hieruit volgt geenzins, dat de Zivalti-
iven zich den ganfchen winter door in
diergelyke plaatzen onthouden. Wat
het verblyf der Zivaluiven in 't water,
betreft, dit denkbeeld heeft de Heer
Frisch te Berlin door proeven weder-
le;d , II. 417. Zommigen naamlyk
houden (taande, dat de Zwaluwen zich
in het water, onder op den grond,
onthouden, en echter den winter door
in 't leeven blyven. Maar dit is geheel
onmogelyk. Want, daar de watervo-
gels zo veel moeite moeten doen, om
onder water te komen, en 't hunonmo-
gelyk zy , lang onder het wuer te bly-
ven; hoe konnen dan de Zivaluvoen
haare fchuilpLuts op den grond onder
het water neemen, daar ze niet alleen
geene pooten hebben, die tot zwem-
men bekwaam zyn , maar ook tiiflchen
haare vederen, naar evenredigheid zo
wel lucht hebben, als andere vogels,
ald. 41b.

Ziualuwenftaart-vlind:r , zo wordt de
Vlinder, uit de eenzaame^ fchoone ,

groen

B I. A D W Y Z E R.

=59

grccfj gedachtige Fet;kelnips vooriko-
mende, genoemd, om dat de vleugels
nu mcclangerjdnn met korter, uiifieekende
punten voorzien zyn, 1.74- cx\ 8i.
Zivartachtige y gezellige Doornrups, zie

Gezellige zivariachtige Dcornrups.
Zwarte Beer, dezen nscm draagt by Lin-
kje us ^e ofigetiieetj /choond , koolzwarte
flitidcr , met zvitte vlakken en oranje-
geelc zwartgevlakte oudervleugettn , IV.
155. aarm.
Zwarte, bruin gcftreepte en gehoornde
Tioornrups-in^-Ltmaame bruine Doorn-
rups.
Zivartkoppige , (ftc,') vaal-bruine Rt/ps,
Vlet den geel gcvuiltcn ka'.s ^ aazends
cp de MalwJüc of l^^irtcrrccs , ber evens
laare verandering tot in ecu Dagvlin-
der der tixcede Claf/c ^ I. 113. trz.
Haare lengte bclo( pt niet bovtn ij
duim Haar hoofd en hals zj n dof i wart ,
en de Jaaifte is daarby met 3 h 4 fchoonc»
hoog-gee'e vlakken bezet, 20 dat men
gevoegelyk kan ztggcn, dat deze Rtps
mei een haliband voorzien is. Het Z.i/
heeft doorr,aai'« ccr.e blceke rotacii:i£r-
graauwe of vaal-bruine grordver\ve,cn,
fcenevers de iiikervingcn der gewconlyke
leden , nog meer tedere dwarsvouwen ,
waarop veele verheve en met hairtjcs be-
zette pnnten flaan. Over bet midden
van den rvg Iccpt ctne dorkere linie,
en op ieder z\cc, in de lergte, een wat
heiderei flieep, old. J13. Dciö Ipiize
Voiorpooten zyn zwart, en de overige
hebben dezelfde koleur als het lyf. De
Fop heeft in 't begin ccne bïir kende
zwart'bruire koleur, maar rra verlocp
van eenige dagen verandert zy geheel en
al in eene dof-blar.uvve. Haar /j/ is niet
zeer dik ; \&iviorlyfh verheven lond,

vertooncn 2 glinflerendc zwart' bruine
vlakjcs de plaats der oogen. Aan hcc
uiterfle achtereinde zit een klein y?(7ör;-
funt. Naa x i dogen komt 'er de Vlin-
der uit vcort, ald. 114. De groneiver-
we der bo> enzyde is by de mcefie olyf*
koleurig. De 4 -deugels zyn aan den
buitenrand met donkere zvvarr- bruine
punten getand, tulTchen welke eene hel-
dere vulling is. Deze punten zyn aan
de voorde vleugels niet zo lang, als aan
de achtetfle, waarin men , behalvcn
twee , na den buitenrand fchuivendc,
dwarsreien donkere vlakken, niets by-
zcnders befpeurc, dan dat de iets hel-
dercr aderen der vleugelen tLflchen deze
vlakken dcorlorpcn, en daar door ver-
hinderen, dat die vlakken geen-volkomcn
donkeren flrccp uitmaaken. In t<^vocr-
vhugcls ziet men irsgelyks 2 zulke reien
donkere vlakken, daar de aderen tulTchen
looptn, en dezelve van elkander afzon-
deren. De ruimte ttllchen ccze 2 r-eien
heeft eene foort van koper- verViigen
glans, en de achterfie j and is met een
ciergelyken flreep ovcrtocgen. By ge«
m.elde turèheriuimte, ziet jmen, bene-
denwcarts, na den buiter rand tccjeeni-
ge witte vlaklten , van ongeh >ke grootte,
tn daar teger over nog een paar kleiner,
ald. w^. Het Hoofd en Ft orh f 2\n
ran icz^ foort breeder, dan atn de ove-
rige: wtardccr cok de zwarte Oogen
hncr «o -vfel verder van clkaoder flaap.
De Order 2^de heeft een helderer grond,
den de bcvenzyde, en verfcheide, en-
gere geld dcor elkander flaance , bruine
vlakker. Aan den tuitcrrand ziei n.en,
insgelyks, tandiwyzc punten, en het
lyf is, benevens de 6 Peotcn ^ hier \)g-
ler van koleur, dan van bü\en, ald.
116.

en de rug vun 't cchterlyf is wat mge
diukr en als uitgehold. Ar.n den Ktp) Zywcrm, zie Moet bezien-rups.

Kk 2

Zs-

/

I

200

A L G E M EENE CLADWYZER.

Zy wennen , (^Cc,) zegt Cïoffrüv, zyn
dc'n Grieken en Romeinen een langen
lyd onbekend geweefl,* ook hebben de
Franfchen ze niet dan zeer laat leeren
kennen,* en derztiver weefzel of fpinzcl
tot de Manufaó^uuren gebraikt. Meza-
RAY eigent de uitvinding daarvan toe
aan de Ocflerfcbe Volken , III. 34. aanm.
en inzonderheid aan de Vtifianen. De-
ze zegt , dat de Rcmettien dezelve ver-
acht hebben; en dat de Zywormcn cerfl:
ten lyde van Justimaan, na klein yfz/V»
in Griekenli^nd gekomen zyn: alsmede
boe het, cnder de Regeering van eenen
RoGERUS VAN SiciLii' , Omtrent den jaa-
le II 30, ("anderen zeggen 1148.) gc-
hevrd is, dat men de Zywormen op dit
eiland en in Calahrie gezien heeft, wel-
ke Zycüormen een gedeelte waren van
het broedzel , da: deze Koning zo van
M}cne en Corinthen, als van Jheien
gcbragt hadt. Eindelyk voegt 'er die
Hiftoriefchryver nog by, dat de inwoo-
rers van Italië en Spar/je het opkwee-
kten dier Wormen , benevens het fpinnen
•n bereiden der Zyde geleerd zouden
hebben , van die van Sivilie en Calabrie,
En dat daarop de Franfchen, uithoofde
van hunne nabuurfchap, op de gedagten
vielen, om hen na te volgen. JohnJack-

soN zegt in zync Cbronol g'ifche oiiaU ■
dtfif dat L'iy-Sii, Gemalin van den ba-
roemden Chineefchen Keizer, Hoanc-
TI, den Chiueezen geleerd zou hebben,
de Zy-wortnen op te kweeken , de zyde
af te winden, dezelve te weeven, te
verwen , en 'er kleederen van te maakcn,
alcf. 35. ^aiwi. Cajus Plimus Sicu-
IjUs heeft, ten tyde van Vespasianus ,
reeds geweettn, dat de Zyde, van ee-
nen Worm , tlie in ^jjyrie te vinden was
voortkwam. In Clitia heeft men, be-
halve de bekende foort, nog eene ande-
re grootcr , in de boflchen Icevcnde
ixi de foort lan Zyivormen ontdekt , die
cer.e graauwe gebruikbaare Zyde fpin-
nen. Eene dergelyke ontdekking zou
'er ook, in Noord America , crivvel;iii
Penjylvanien gefchied zyn. Doch de
Zyvoofwen zullen mogelyk, in geenge-
wefl: der wacreld,. zo menigvuldig ge-
vonden worden, als in Cocbin Cbita,
alwaar, volgens het getuigenis van Fa-
ter C'hristophorus Bcr, die 'er in 'c
jaar 1620 geweest is, ganfche velden
met IVloerbezien - boorcen gevonden
worden, welker bladeren krielen van
Zywormen, die hun Spinzel in de epen
lucht maaken , ahl. 38. aanm.

gINBE VAÏSr HET VIERDE DEEI^

^

'W:p2

<j'

<^\

.^s

■>

f

'M^;^^

^m^

-'T) y

^^^r

ioi>

^J^

^^5^

.1?'

^

.#

^.

x^

Lrü