PYRENEEENBLOEMEN
HARE BEVRUCHTING DOOR INSECTEN,

eene bijdrage tot de bloemengeographie

DOOR

ER EE DD,
HOOGLEERAAR TE GENT

MET VIJF PLATEN

(Résumé en langue frangaise à la fin du travail)

GENT
DRUKKERIJ VICTOR VAN DOOSSELAERE
Boulevard Heirnisse, 20

Maart 1891

as Z Fi ú vr e 30 NEN
Ln aL CT. O 12002,

ten ef

DE PYRENEEËNBLOEMEN

EN HARE BEVRUCHTING DOOR INSEGTEN,
EENE BIJDRAGE TOT DE BLOEMENGEOGRAPHIE,
ed | | DOOR …
J. Mac Leod,

__ Hoogleeraar te Gent.

KET PLATEN,

Op onze eerste reis naar de Pyreneeën, ‘(Augustus
1889), hadden wij het geluk door Henkt Borpùrz,
rustend onderwijzer. te Gèdre, met raad en daad, in
onze onderzoekingen te worden bijgestaan. Die uit-
stekende kenner der Pyreneeënflora overleed reeds
in October van hetzelfde jaar. Een woord van innige
dankbaarheid zij hier aan zijne nagedachtenis gewijd.

De volgende geleerden verleenden ons, met.de
meeste welwillendheid, hunne hooggeschatte mede-
werking, tot het bepalen der insecten en planten,
die wij in de Pyreneeën verzameld hebben :

Dr. Majoor Von Heypen, te Bockenheim bij
Frankfort a/Mein,- gesestlerd zich met de, hepalag
onzer Coleopteren. R

[2] — 261 —

De heer Abbé Marrrno, te Pamiers (Ariège), be-
paalde voor ons een groot aantal Pyreneeënplanten.

Aan Dr. ScrmiepeKNeECHT, te Blankenburg am
Schwarzathal, zijn wij de bepaling van onze Dipteren
en Hymenopteren verschuldigd ;

Aan Dr. O. Sraupinaer, te Blasewitz bij Dres-
den, de namen onzer Lepidopteren.

Wij vervullen een aangenamen plicht, met aan
die heeren onzen hartelijken dank te betuigen.

INLEIDING.

In zijn standaardwerk over de Alpenbloemen (1) heeft
H.Mürrereene vergelijking gemaakt tusschen de bloemen-
flora van het Duitsche laagland (Westfalen en Thüringen)
en die van de Alpen; uit zijne onderzoekingen is onder
anderen gebleken, dat de verschillen in de biologische
kenmerken der bloemenwereld van de beide genoemde
streken gepaard gaan met overeenkomstige verschillen
in de samenstelling der insectenwereld.

In de Alpen zijn de niet-sociale bijen betrekkelijk minder
talrijk dan in het laagland, terwijl zich daarentegen de
vlinders in sterkere verhouding voordoen. De bloemen-
bezoekende vlinders en verscheidene familiën uit de orde
der Tweevleugeligen worden betrekkelijk talrijker, naar-
mate men hooger stijgt in de Alpen, terwijl de kevers, de
bijen, de overige Vliesvleugeligen en de andere insecten
gerst: met aangroeiende hoogte, betrekkelijk minder

(1) Asante ihre Befruchtuag durch ae und ihre eld
sungen an dieselben. — Leipzig, W. Engelmann, 1881,

— 262 — (3)

en minder talrijk worden. Enkele familiën, uit de genoemde
orden, gedragen zich echter anders, b. v. onder de Vlies-
vleugeligen de hommels (Bombus), die boven de boomgrens
betrekkelijk talrijker zijn dan onder de boomgrens en in
het laagland.

In de Alpen, voornamelijk in het hooggebergte, komen
witte Alsineeën, witte, gele en gespikkelde Sazifraga-
soorten overvloedig voor, hetgeen moet toegeschreven
worden aan het groot getal Dipteren, vooral Musciden ;
insecten, die bij de bevruchting der genoemde bloemen de
gewichtigste rol spelen.

Dat de bijen- en hommelbloemen meer kleurenver-
scheidenheid vertoonen in de Alpen dan in het laagland
is wellicht te wijten aan den grooten hommelrijkdom, die
een kenmerk is der fauna van het gebergte.

De vlinders hebben op de alpenbloemen een gewichtigen
invloed geoefend: in de Alpen zijn de vlinders en ook de
vlinderbloemen talrijker dan in het laagland (1). Daaren-
boven zouden de fraaie kleuren (vooral de roode) en
de aangename geuren van vele alpenbloemen moeten toe-
geschreven worden aan de teeltkeus, door de talrijke alpen-
vlinders gepleegd. De roode nuance, door het klimaat
der Alpen op vele bloemen aangebracht, werd door de
bloemenkeus der insecten en voornamelijk der vlinders,
bij Saponaria oeymoïdes, Silene acaulis, Lychnis- en

(1) Een aantal geslachten worden in het laagland uitsluitend of voor=
namelijk door bijen- of hommelbloemen, in de Alpen daarentegen door
vlinderbloemen vertegenwoordigd. Dit is, onder anderen, het geval met
Orchis, Daphne, Asperula, Primula, Gentiana (subgenus Endotricha),
enz. In het Duitsche laagland heeft Mürrer slechts een twintigtal vlin-
derbloemen aangetroffen ; in de Alpen daarentegen 88 soorten, waar-
van vele door tallooze individuen vertegenwoordigd zijn en hare bloe-
men ontsluiten zoohaast de sneeuw begint te smelten.

[4] = 263 —
Dianthus- soorten en n Andere vlinderbloemen’ tot ‘prachtig’
änjelier- en karmijnrood ontwikkeld. De aromatische geu-
ren, de anjelier- en de vanieljelucht ontmoet men alleen bij
Alpenbloemen, welke, door haren bouw evenals door haar
insectenbezoek, als vlinderbloemen duidelijk onderscheiden.
worden (Daphne striata, Nigritella, Gymnadenia) D.
Volgens Mürrer hebben de alpenblóemen over ’ alge:
meen, evenzeer als de bloemen uit het laagland, de hulp
der insecten tot hare bevruchting noodig: bloemensoorten,
die zonder de tusschenkomst van insecten onvruchtbaar’
blijven, zijn in de Alpen ten minste zoo talrijk als in het:
laagland, zoo zij er zelfs niet talrijker zijn dan daar (2). «
Door zijn werk over de Alpenbloemen heeft H. Mürrer
voor de botanische aardrijkskunde een nieuwen weg geod-
pend: uit zijne onderzoekingen is gebleken, dat de physio-
nomie der bloemenwereld eener ‘streek grootendeels van
de samenstelling der insectenfauna derzelve afhangt.
Hij heeft tevens, in de toepassing der statistische methode,
een middel gevonden, omde uitkomsten dèr navor-
schingen in ieder gewest samen te vatten en te ver-
gelijken. Reeds hebben verscheidene natuurvorschers,naar
# voorbeeld van Mürrer, de aardrijkskunde der bloemen’
of Dloemengeograplúe tot RES hunner onderzoekingen
zn |
Door C. A. M. LiNpMAN (3) werd de bestuiving der

a In H. Mürrer’s Alpenbdloemen wordt het vraagstuk betreffende de
kleuren der Alpenbloemen uitvoerig besproken. — Zie ook daarover.
BONNIER en FLAHAULT, Ann. des sciences natur. 6° série, T. VII, 1879,
blz. 92-125; — BONNIER, Revue générale de botanique, 1890.

(2) Het is hes de plaats niet, om over H. MürreERr's algemeene gevolg-
trekkingen dane, uit te weiden. Wij zullen er verder nog op terug:
keeren. …

(3) Blühen Rd eneen 1m Skandinavischen
Hochgebirge. — Bot. Centralbl, XXX, 1887, blz. 125 en volgende.

mn de B)

bloemen voor het. Skandinaafsch hooggebergte, nl. op het
Dovrefjeld in de provincie Hamar (Noorwegen), tusschen
60° en 62 1° N. Br., onderzocht. In de genoemde streek is
de plantengroei weelderig en afgewisseld, de insecten fauna
daarentegen arm. Schr. bevond dat de bevruchting der
Noorweegsche bloemen van de insecten onafhankelijk is, en
op eene treffende wijze, en dat, althans bij de meeste soor-
ten, zelfbevruchting mogelijk is. Meerdere soorten, die
gewoonlijk dichogam zijn, worden in het Noorweegsch
hooggebergte homogam. Het streven naar zelfbevruchting
vertoont zich duidelijk bij een aantal soorten, die anders
hercogam zijn, en in het hooggebergte derwijze varieeren
dat zelfbevruchting onvermijdelijk is. Eenslachtige bloe-
men komen zelden, dichogame bloemen minder zelden voor.
In het hooggebergte zijn de bloemen sterker en zuiverder
gekleurd; ook door hare geuren en haren rijkdom aan
honig, schijnen zij de planten uit het laagland te overtref-
fen, maar deze eigenschappen moeten uit den aard van
het klimaat, niet door den invloed der vlinders verklaard
worden. De witte en gele bloemen worden, hoe meer ten
Noorden, hoe talrijker, maar in Noorwegen zijn de blauwe,
paarse en roode bloemen zeer sterk vertegenwoordigd.
LiNDMAN (1) heeft daarenboven, ondanks de armoede der
insectenfauna, een zeker getal insectenbezoeken (184 he-
zoeken, door 4l insectensoorten aan 69 bloemensoorten
gebracht) kunnen waarnemen. Uit die bouwstoffen maakte
E. Loew (2) een statistisch overzicht op.

WarMiNG heeft insgelijks de bloemenbiologie in Groen-

(1) Bidrag till kännedomen om Skandinaviska fjellväxternas blomning
och befruktning.— Bihang Kongl. Svensk. Akad. Haudling, XII, 1887.

(2) Beiträge zur blütenbiologischen Statistik. — Abh. Botan. Ver.
Prov. Brandenburg, XXXI, blz. 10.

[6] — 265 —

land en Finmarken bestudeerd, en daarover verscheidene
zeer belangrijke verhandelingen geschreven (1). Hij heeft
(evenals Lindman op het Dovrefjeld) bevonden, dat, in de
poolstreken, in Groenland vooral, de bloemen meer aan
zelfbevruchting schijnen onderhevig te zijn dan in het
noordelijk Noorwegen en in de andere streken van Europa.
Daarenboven heeft WARMING omtrent de vegetatieve ver-
meerdering der planten talrijke waarnemingen gedaan.

Hij drukt zich daarover uit als volgt (Om bygningen enz,
resume, blz. IX) : de waargenomen feiten zijn niet talrijk,
maar zij doen voornamelijk de meening ontstaan, dat, in het
insectenarme Groenland, hoe meer eene plant de hulp der
insecten tot hare bevruchting noodig heeft, des te beter
hare vegetatieve vermenigvuldiging verzekerd is, terwijl
de autogame soorten de laatstgenoemde vermeerderings-
wijze kunnen ontberen en er ook zeer dikwijls van ver-
stoken zijn.

(1) Veber die biologie der Ericineen Groenlands. Bot. Centralbl.
XXV, 1886, blz. 30. — Biologiske Optegnelser om Grönlandske planter.
Botanisk Tidsskrift, Bd. XV, XVI, XVII, 1885, 1886, 1889. — Om Nogle
Arktiske Vaexters Biologi. Bihang till. K. Svenska Vet. Akad. Hand-
lingar, 1886. — Om bygningen og dem formodede Bestövningsmaade af
nogle grönlandske Blomster. K. D. Vidensk. Sellskap. Forhandl. 1886.
— Álle Groenlandsche Cruciferen kunnen zich zelve bevruchten en dra=
genregelmatig zaad, Cardamine pratensis alleen draagt zeer zelden
rijpe vruchten ; dit is In de genoemde familie schier de eenige soort
die zich vegetatief (nl, door knoppen op de bladeren) vermenigvuldigt.
Alde waargenomen Ericineeën kunnen door insecten kruisbevrucht
worden, maar bij alleis ook zelfbestuiving mogelijk ; het droog stuift
meel kan daarenboven door den wind van de eene bloem tot de andere
gevoerd worden. Bij sommige Groenlandsche Ericineeën bestaat meer
kans van zelfbestuiving dan bij de individuen derzelfde soorten in Europa,
daar de afstand tusschen den stempel en de helmknoppen kleiner is
(Pyrola, Loiseleuria, Vaccinium Vitis-Idaea, Phyllodoce). — Onder
de Groenlandsche Saxifraga’s hebben de soorten, met duidelijk dicho-
game bloemen, eene krachtige vegetatieve vermeerdering, terwijl de
soorten met Awake tf zonder vegetatieve vermeerdering daten

| homogaam of in sterke mate autogaam zijn.

er DOE — [7]

AurrviLLrus(1) heeft eene vergelijking gemaakt tusschen
de bloemenflora van de provincie Schonen (Zuidelijk
Zweden) en verscheidene noordelijke landen, nl. Finmar-
ken, IJsland, Groenland, Nova-Zembla en Spitsbergen. De
voornaamste uitkomsten zijner onderzoekingen kunnen

samengevat worden als volgt : le de windbloemen (anemo-_
phile bloemen) worden talrijker naar het Noorden toe, en |

in de noordelijke landen zelve verminderen zij in de rich-

ting van West (Groenland) naar Oost (Nova-Zembla) ; 2° de |
vliegenbloemen (bloemen met blootliggenden of half verbor- |
gen honig) worden insgelijks talrijker naarmate men zich |
meer ten Noorden wendt, 3° Op Spitsbergen komt eene |
enkele (dikwijls eenslachtige) vlinderbloem, nl. Silene acau- |
lis, voor ; de honigweg schijnt korter te zijn dan bij de |
individuen derzelfde soort in Europa groeiende; de be- |
vruchting kan er door vliegen enz. bewerkt worden; 4° Op |
Spitsbergen dragen Pedicularis lapponica en P. Oederi |

zaad, ofschoon aldaar geen hommels gevonden werden ;
5° de bleekgekleurde bloemen zijn in 't Noorden talrijker,
hetgeen voortvloeit uit den betrekkelijken rijkdom aan
vliegen der noordeljke landen ; 6° binnen den poolcirkel
zijn welriekende bloemen zeer zeldzaam.

De biologie der bloemen op Nova-Zembla werd bestu-
deerd door Horm (2). In de genoemde streek zijn de bloe-
menbezoekende insecten schaarsch, vlinders zijn zeldzaam,
vliegen en muggen talrijker. De insecten spelen bij de
bevruchting der bloemen eene ondergeschikte rol. De

(1) Inseklifvet 1 arktiska länder, in Nordenskiöld’s studien och Fors-
kningar, Stockholm, 1884.

(2) Novaia-Zemlias Vegetation, Soerligt dem Phanerogamer. —
Dymphna-Togtets Zoologisk-botaniske Udbytte. Kopenhagen, 1885.

|

[8] — 267 —

meeste bloemen zijn rechtopstaande, eenkleurig, wijd. open
en zelden welriekend.

Behalve die onderzoekingen, welke voornamelijk de
poolstreken betreffen, bezitten wij ook eenige verstrooide
opgaven omtrent andere landen : | | |

W.J. BerRENsS (Ì) vond omstreeks einde. Mei op het
eiland Spiekeroog, 22 in bloei staande bloemen; daarvan

waren er 32°/, windbloemen en 68 °/, insectenbloemen,

De verhouding der windbloemen is volgens Schr. veel.
sterker dan op het naburige vasteland. De windbloemen
worden vooral aangetroffen dicht bij de kust, in de weiden
die aan den zeewind blootgesteld zijn, terwijl de insecten-

bloemen bijna uitsluitend voorkomen in de dalen, die door de
duinen tegen den wind beschut zijn. Vele insectenbloemen
zijn grooter en sterker gekleurd dan de exemplaren der-

zelfde soort die op het naburige vasteland groeien, hetgeen
volgens Schr. aan de armoede aan insecten op de Neen
eilanden moet worden toegeschreven.

DerLPino (2) maakt de bemerking dat, van de vijftien

‚door Behrens genoemde insectenbloemen, slechts eene

enkele, nl. Salia, de hulp der insecten volstrekt noodig
heeft; bij alle overige is spontane zelfbestuiving mogelijk, «

Er zijn slechts 3 soorten, die tot bevruchting door bijen
aangepast zijn (2 Viola's en Lotus). De zeven. windbloemen
zijn daarentegen schier. uitsluitend tot kruisbevruchting
aangepast, hetgeen de gewichtige rol van den wind De het.
eiland Spiekeroog nog meer doet blijken. |

(1) Biologische Fragmente, in Jahresber. der Naturw. En zu
Elberfeld, 1880.

(2) Proporzione delle piante anemofile ed etitorioiie nelle isole. —
Rivista botanica dell’ anno 1880, p. 50. iig kel

ZBB — [o)

P. Knurr (1) heeft bevonden, dat, op. het eiland Sylt,
95 planten op 245 soorten door den wind bevrucht
worden, d. i. 39°/. (Volgens KircHNER (2) bevat de
flora van Sk itdart 219 windbloemen op 988 soorten, d. i,
slechts 21 °/). ,

WALLACE (3) heeft de piötokiwen betrekkingen tusschen.
bloemen en insecten op een aantal eilanden bestudeerd.
In het oostelijk gedeelte van den Stillen Oceaan is de fauna
der eilanden arm aan Lepidopteren en Hymenopteren, het-
geen waarschijnlijk vele planten verhinderd heeft, zich op
die eilanden te vestigen; aldus wordt de armoede hunner
flora verklaard. — De Fidji- en andere westelijke eilanden
hebben meer vlinders en ook ongetwijfeld eenige bloemen-
bezoekende Hymenopteren, en, dientengevolge, eene
rijkere en meer in ’t oog springende bloemenflora. —_
Tahiti, Juan-Fernandez en andere eilanden zijn zeer rijk
aan varens, daarentegen aan insecten zeer arm : het
overheerschen der varens schijnt veroorzaakt te worden
door gebrek aan mededinging van wege: phanerogamen,
hetgeen zelf een gevolg is van -de schaarschheid der
insecten. — Op andere eilanden, zooals Nieuw-Zeeland en
de Galapagos, zijn de insecten bijna even schaarsch, maar
het overheerschen der varens springt minder in ’t oog. De
bloemen zijn er echter meestal klein en onbeduidend; van
de insecten onafhankelijk, of misschien tot bevruchting
door kleine Dipteren en Hymenopteren aangepast. —
Juan Fernandez heeft verscheidene in ’t oog springende

(1) Kruru, Botanische enhae Een auf der Insel Sylt. Humboldt,
1888, Heft 3, blz. 104,

(@) Kircaner, Flora van Stuttgart, u. s. w. — Stuttgart, Ulmer, 1888.

(3) Alfred R. Wallace, on the peculiar relations of plants and
insects as exhibited in the islands. — Nature, N° 358, blz. 406-408. —
Zie Just, Bot. Jahresb., 1876, blz. 941.

[10] — 269 —

bloemen, maar ook twee zeer. gemeene kolibries, die
regelmatig bloemen bevruchten. Ook op andere eilanden
van den Stillen Oceaan, zooals Tahiti, spelen bloemen vogels
eene rol. — De boomvormige Compositen, die men op vele
eilanden aantreft, zouden o. a. boomvormig geworden zijn
ten gevolge van de schaarschheid der insecten : dit zou de
zaadopbrengst hebben verminderd, en hierdoor zou de
verlenging van den levensduur eene voordeelige eigenschap
geworden zijn. Evenals de fraaie kleuren zouden ook de
geuren der bloemen op vele eilanden verloren zijn gegaan :
in Nieuw-Zeeland b. v. blijkt de flora even arm te zij naan
aangename geuren als aan fraaie bloembekleedsels (1).

Ook in de verslagen over de reis van den Challenger (2)
vinden wij mededeelingen omtrent de flora’s der Oceanische
eilanden, als Juan Fernandez :

« Volgens de waarnemingen van Mr". E. CG. Reep, zijn

»er zeer weinig insecten op dit eiland, en slechts ééne
» zeer kleine soort van bijen.
» Vliegen, ten getale van 20 soorten, vormen het over-
heerschend bestanddeel van de insectenfauna van het
» eiland. Sommige bloemenbevruchters, hetzij vogels of
» insecten, moeten op groote schaal en met goed gevolg
» over geheel het eiland werkzaam zijn, te oordeelen naar
» de rijke vruchtopbrengst van een aantal ingevoerde
» planten.

» Aardbeziën, krieken, perziken, appels en vijgen
» dragen wel; beide eerstgenoemde, steeds in overvloed.

v

(1) Sommige der hier aangehaalde feiten en gevolgtrekkingen
worden door andere schrijvers (zie verder, Thomson) tegengesproken.
(2) Voyage of H. M. S. Challenger. Report on present state of
knowledge of various insular Flora's a. s. m. by W. HEMSLEY, —
Juan Fernandez, p. 10. — Geciteerd naar Burck, bot. Jaarb. 111, blz. 68.

— 210 — [u]

» Perziken, krieken en appels worden mogelijk door
» vogels bevrucht, maar men kan moeielijk aannemen dat
» dit ook met de aardbeziën het geval zij, enz.

» Misschien spelen de talrijke vliegen bij de bevruchting
» eene zekere rol. »

GreorGE M. Tromson (1) heeft gedurende verscheidene |
jaren de bloemenbiologie van Nieuw-Zeeland ter plaatse
grondig bestudeerd, dit echter zonder H. MürreRr's onder-
zoekingen te kennen. Hij heeft bevonden, dat in de
genoemde streek een aantal bloemen door Aonigvogels
bevrucht worden. Vele soorten, geslachten en orden, die
in andere streken meestal tweeslachtige bloemen dragen,
zijn hier dikwijls eenslachtig. Volgens WALLACE zou
Nieuw-Zeeland arm zijn aan schitterende en geurende
bloemen, hetgeen zou in verband staan met de armoede
der insectenfauna. Volgens TromsoN maken vele entomo-
phile planten uitzondering op dien regel. Op 483 onder-
zochte bloemensoorten zijn er, volgens hem :

30 e/, in ’t oog springend, ofschoon afzonderlijk staande;

21 °/, in t oog springend door vereeniging tot bloemen-
gezelschappen (Compositen, enz.)

49 °/, niet in ’t oog springend.

Volgens de kleuren worden de bloemen verdeeld als
volgt :

33 °/, witte bloemen ;

11 °/, gele bloemen ;

5 °/, roode bloemen ;
25 °/, blauwe of paarse bloemen ;
De overige (48 à 49 °/.) zijn groen of dof gekleurd.

(1) Fertilization of New-Sealand flowering plants. — Trans. and
proceed. New-Zealand institute, 1880, XIII, p. 274, —Zie Just’s Jahresb.
1880, Abth. I, p. 150.

la2] — 211 —

Er zijn 22°/, geurende bloemen en-78°/, zondert merk
baren geur; — 43°/, honighoudende bloemen en ongeveer

‚56 ef, zonder honig; — 54 “fo tweeslachtige bloemen (en

nnn

46 °/, meer of min eenslachtig; — 29 °/, windbloemen …—
Op 235 soorten met tweeslachtige bloemen. zijn er 48 °/,
schijnbaar zelffertiel (bij vele daarvan grijpt bevruchting
door- insecten plaats); bij 23 °/, schijnt de tusschenkomst
der insecten noodzakelijk; er zijn55°/, bloemen homogaam,
bijna 8 °/, proterogyn en 37 °/, proterandrisch. ne
De insectenfauna is niet zooarm als WALLACE gedacht
heeft: er zijn in Nieuw-Zeeland slechts 18 dagvlinders;
maar verscheidene honderden nachtvlinders ; vele bloemen=
bezoekende kevers (b. v. Hydrophyliden, Melolonthiden,

Buprestiden, Elateriden, Dascelliden, Melandryiden, Mor-

delliden, Cureulioniden, Cerambyciden). Uit de groep der
bijen zijn er slechts tien soorten bekend (1). Daarentegen

bevat de orde der Wantsen (Hemipteren) verscheidene
bloemenbevruchtende soorten. De Tweevleugeligen (Dipte-
ren) eindelijk schijnen in Nieuw-Zeeland meer dan andere
insecten tot de bevruchting der bloemen bij te dragen; zij
worden onder anderen gezien op vele han! int 008
springende of groene bloemen.

Een aantal plantensoorten zijn, door den bouw van hare
bloemen en hare bevruchtingswijze, van de eene streek tot
de andere verschillend, en in sommige gevallen, schijnen
de waargenomen verscheidenheden in verband te staan
met de uitwendige voorwaarden, waarin de bevruchting in

(1) Men heeft Hommels uit Europa naar Nieuw-Zeeland overgebracht;
de genoemde insecten hebben zich aldaar aanzienlijk vermenigvuldigd,
waardoor de vruchtbaarheid van sommige planten (b. v. de klaver)
vermeerderd werd. — Zie daarover ARMSTRONG, the fertilisation of red-
clover, in Gard. Chronicle, new series, XX, 1883, n° 516, blz. 628.

— 212 — 13)

iedere streek plaats grijpt. Loew (1) heeft een zeer belang-
fijk overzicht gegeven van de verschillende, tot heden |
bekende gevallen van dien aard. Wij ontleenen aan zijn opstel
de volgende voorbeelden : Müruer heeft bevonden, dat!
Primula farinosa in Pommern voornamelijk door Hom- |
mels, in de Alpen daarentegen door Vlinders bezocht en
bevrucht wordt: in overeenstemming däarmede hebben de |
bloemen van genoemde soort in de Alpen. eene nauwere
opening dan in Pommern. — Bij de Alpische exemplaren
van Bartsia alpina kijkt de stijl buiten de bloemkroon
uit, en de stempel kan reeds bevrucht worden, wanneer de |
helmknoppen nog niet opengegaan zijn, hetgeen kruisbe-
vruchting bevorderen kan. WaArMinG heeft in Finmarken-
en Groenland (twee insectenarme streken) exemplaren
gevonden, welke door den bouw hunner bloemen met de.
individuen uit de Alpen. volkomen overeenstemden, en:
daarnaast andere, bij dewelke de stijl binnen de bloem- |
kroon begrepen was en de helmknoppen met den stempel
in aanraking waren, waardoor zelfbestuiving onvermijde- |
lijk was. Nymuus heeft kunnen vaststellen, dat de kortstij-
lige (autogame) vorm der genoemde plant te Dalfjäld in,
Marknäsdalen, tusschen 1500 en 2500 voet hoogte alleen. |
voorkomt, terwijl op de lager gelegen (aan insecten |
rijkere) groeiplaatsen, de langstijlige (allogame) vorm.
overweegt. — Menyanthes trifoliata is in Europa onge- |
lijkstijlig. (heterostyl), in West-Groenland daarentegen,

volgens Warming, gelijkstijlig (homostyl), hetgeen eene

neiging tot zelfbestuiving verraadt, en waarschijnlijk aan

de ‘insectenarmoede van Groenland beantwoordt. — In

(WI De Veränderlichkeit der Bestäubungseinrichtung pel Pflanzen
derselben Art. — Humboldt, Bd. VIII.

LET

14) — 213 —

Europa worden de Wilgen (Salix) door insecten bevrucht ;
in Groenland schijnen zij daarentegen windbloemig te
zijn. — De familie der Umbelliferen vertoont ons ver-
schijnselen van gelijken aard; verscheidene soorten, die
in onze streken op akkerland groeien, waar minder insec-
ten voorkomen dan op de niet verbouwde plaatsen, b. v.
Orlaya grandiflora, Caucalis davcoides, Turgenia latifolia,
Torilis infesta, Scandiv pectenveneris, zijn homogaam,
terwijl de meeste Umbelliferen duidelijk proterandrisch
en dus allogaam zijn. — Enz.

De verspreiding van sommige plantensoorten schijnt, in

‚zekere mate, van de verspreiding der insecten waardoor zij

bevrucht worden afhankelijk te zijn. Volgens Warre (1)
zou Convolvulus sepiwm in Engeland zelden zaad dragen,
misschien wegens de zeldzaamheid van Sphina convolvouli;
in Schotland, waar de genoemde vlinder bijna nooit aan-
getroffen wordt, komt C. sepium zeer zelden in het wilde
voor.

KRONFELD (2) heeft bevonden, dat de bloemen van het
geslacht Aconitum (Monnikskap) schier uitsluitend tot
bevruchting door Hommels (Bombus)aangepast zijn; overal,
waar men Acondtum-bloemen aangetroffen heeft, werden
zij ook door hommels bezocht. Het voortbrengen van
krachtig zaad bij Aconitwm hangt daarom van de tegen-
woordigheid van Bombus af; het genoemd insectengeslacht
ontleent echter geenszins zijn voedsel uitsluitend aan Aco-
ni!lwm-bloemen: alle bekende Bombus-soorten bezoeken ook

(1) R. Wurre, The influence of insect-agency on the distribution of
plants. The journal of botany, british and foreign, Jan. 1878.

(2) Veber die biologischen Verhältnisse der Aconitum-Blüte, mit
1 Taf. um l Holzschn. — Botan. Jahrb. f. Systemat. um Pflanzengeo-
graphie Bd. XI, 1889, Heft I, blz. 1.

— 214 — [15]

andere bloemen. Daaruit volgt, dat Bombus veel minder van

Aconitwin, dan Aconitwm van Bombus afhankelijk is. De

verspreiding van beide geslachten stemt met hunne onder- |
linge biologische betrekkingen volkomen overeen; de

grenzen van Aconitwm zijn overal binnen die van Bombus
begrepen. In de oude wereld loopen beide grenzen nagenoeg
evenwijdig, alsook in ’t Noorden en in ’t Westen van
Noord-Amerika. De zuidelijke grens van Aconitum valt in
Amerika nagenoeg met den kreeftskeerkring samen, terwijl
het geslacht Bombus daarentegen veel verder naar het
Zuiden toe, ongeveer tot Uruguay verspreid is.

De bevruchting van bloemen door vogels werd herhaal-
delijk onderzocht. In Europa zijn geene bloemenbezoe-
kende vogels bekend. In vele tropische gewesten, alsook
in het zuidelijke halfrond, worden zij daarentegen in groot
getal aangetroffen. Door THomPsoN (zie hooger) werden
er in Nieuw-Zeeland gevonden. Tromas BeLT (1) heeft
de bevruchting van bloemen door vogels in Nicaragua
bestudeerd (Solandra door Meliothrix bezocht, enz.)
Fritz Mürrer heeft in Zuid-Brazilië de bevruchting van den
Feijoa (2) door vogels beschreven.

Volgens Forges (3), wordt op Sumatra Vacciniwm
Forbesiù bevrucht door een vogel (Zosterops chlorata).

In 1890, heeft Scorr-ELLror (4) den bouw van een aantal
Zuid-Afrikaansche vogelbloemen beschreven en afgebeeld,
en tevens aangeduid door welke vogelszij bevrucht worden.

(1) The naturalist in Nicaragua, London, 1874.

(2) Feijoa, ein Baum, der Vögeln seine Blumenblätter als Lockspeise
bietet ; — Kosmos, 1886, I, blz. 93.

(3) Wanderungen eines Naturforschers im Malayischen Archipel.
Jena, 1886,

(4) Annals of botany, 1890.

he] — NE

De bevruchting der bloemen door Kolibries werd, onder
anderen, door HoLLinGsworTH (1) onderzocht.

Baron FERDINAND VON Mürrer (2) heeft de bevruchting
van Grevillea robusta door vogels en bijen in Nieuw-Holland
bestudeerd. Sommige Nieuw-Hollandsche vogels (7'richo-
glossus, Melliplaga, enz.) schijnen tot de bevruchting der
Hucalyptus- en Banksia-bloemen bij te dragen 8); in
allen gevalle worden zij op die bloemen gezien. fi

Men mag onderstellen dat, in alle tropische gewesten,
een groot getal bloemen als vogelbloemen zullen erkend
worden. In de werken over dierkunde wordt van vele
bloemenvogels gewag gemaakt : onder de Papegaaien, de
Trichoglossiden b.v. ; onder de zangvogels de Nectariniden,
welke in de oude wereld o. a. door de eigenlijke honigvogels
of Mectarmia's en de honigzuigers of u elliphaga’'s verte-
gen woordigd worden; — de Trochiliden of Kolibries, waar-
van vele soorten zich voeden met insecten, die zij uit de
bloemen gaan halen ; — enz.

Onze kennis van de vogelbloemen en van hare betrek.
kingen tot de vogels is echter vooralsnog zeer onvolkomen;
in de literatuur vindt men daarover slechts onbepaalde,
algemeene aanduidingen, behalve enkele weinig omvang-
rijke verhandelingen. Het weinige, dat wij „daarover
weten, wekt bij ons de gissing op dat ook de studie van
dat onderwerp niet alleen voor de biologie, maar ook voor
de bloemengeographie tot belangrijke resultaten zal leiden.

(1) Fertilization of flowers by humming-birds. — Americ.Natur.
XIV, blz. 126.
(2) Brief note on the genus Grevillea. — Melbourne Chemist and

Druggist, 1883.
(8) Harting, Handl, tot de beoef. der dierk , Breda, 1857. — I,
blz. 184 en 238.

nn en ili end

— 216 — [17]

Terwijl de bloemenbiologie zelve, door het bijeenbrengen
van talrijke nieuwe bouwstoffen, in de laatste jaren meer
en meer uitbreiding nam, werd de statistische methode,
door H. Mürver en anderen gebruikt, aan eene critische
studie onderworpen.

Zooals bekend is, verdeelde H. Mürrver de insecten-
bloemen in een zevental groepen, nl : 1° pollenbloemen ;
2e bloemen met zichtharen honig; 8’ id. met gedeeltelijk
verborgen honig; 4° id. met geheel verborgen honig ;
5° bloemengezelschappen met geheel verborgen honig;
6° bijenbloemen ; en 7° vlinderbloemen.

Op gelijke wijze, werden de bloemenbezoekende insecten
in groepen verdeeld, nl : 1° de Kevers ; 2° een deel der
Dipteren ; 83° de overige Dipteren, nl. de Syrphiden, Cono-
piden en Bombyliden ; 4° de korttongige Bijen ; 5° de lang-
tongige Bijen ; 6° de Vlinders. Voor een groot getal bloe-
mensoorten (l) werd de lijst der bezoekers zoo volledig
mogelijk gemaakt, en. daarna werd berekend, in welke
verhouding de verschillende insectengroepen iedere der
zeven bloemenklassen bezoeken. Op die wijze werd b. v.
bevonden, dat de bijenbloemen voornamelijk langtongige
bijen tot zich lokken; dat de bloemen met zichtbaren
honig voornamelijk door vliegen en kevers bezocht wor-
den, enz.

En, over ’t algemeen, hoe dieper de honig in eene bloem
verborgen is, des te meer zal zij door langtongige insecten
bezocht worden. Men kan niet alleen, bij middel dier methode
de bloemenkeus der insecten bestudeeren, maar ook vast-
stellen, welke de insectengroepen zijn, die op de bloemen-
wereld eener bepaalde streek den gewichtigsten invloed

(1) B, v. 422 Alpenbloemen.

be — 217 —

hebben, en welke de bloemenklassen zijn, die met be-
trekking tot de bevruchting het meest bevoordeeligd zijn.

Vele natuurvorschers, plantenkundigen en vooral dier-
kundigen, hadden (en hebben thans nog) in MüLLeER's
methode weinig vertrouwen: de resultaten waren zoo
onverwacht, dat velen dachten, dat zij bij toeval verkregen
waren. De gevolgtrekkingen, door Mürrer daaruit afge-
leid, vonden dan ook, tenzij bij enkelen, een vrij koel
onthaal.

D: E. Loew (1) heeft de waarde der statistische methode
aan talrijke waarnemingen getoetst: hij heeft o. a. be-
vonden dat, in den plantentuin te Berlijn, de bloemenkeus
der insecten onderworpen was aan dezelfde wetten als in het
open veld, ofschoon de insecten zich bevonden tegenover
plantensoorten van vreemden oorsprong, in den tuin door
het toeval bijeengebracht. Na eene dergelijke uitkomst
mogen wij aan de statistische methode ons volle vertrou-
wen schenken.

Wij hebben zelf (2) de insectenbezoeken, door MürLLEr
in de Alpen, en door Loew te Berlijn verzameld, volgens
de maanden van ’t jaar (3) in reeksen verdeeld en daarna
aan eene nieuwe berekening onderworpen; door onze
methode werd ook eene nieuwe bevestiging van Müller's
uitkomsten verkregen.

Eindelijk heeft Loew een aantal waarnemingen, door

(1) Beobachtungen über den Blumenbesuch von Insecten an Freiland-
pflanzen des botanischen Gartens zu Berlin. — Weitere Beobachtungen
id. 1d, — Jahrbuch des K. botan. Gartens zu Berlin, IV, 1886.

(2) Statistische beschouwingen omtrent de bevruchting der bloemen
door Insecten. — Botan. Jaarb. 1889, I, blz. 19.

(3) De waarnemingen, in den plantentuin te Berlijn gedaan, werden
in vier reeksen verdeeld ; de waarnemingen in de Alpen in zes reeksen,
nl. twee bóven de boomgrens en vier ónder de boomgrens.

— 218 — (19)

hem zelven en door ScHMIEDEKNECHT, LINDMANN, AURIVIL-
LIus en anderen in verschillende streken gedaan, tot sta-
tistische overzichtstabellen vereenigd ; hij heeft daarbij de
door ons voorgestelde methode gebruikt, en zelf voor de toe-
passingen der bloemenstatistiek nieuwe wegen geopend (1).

(Loew heeft de verdeeling der insectenbloemen in zeven klassen
(zie hooger), door H. MürreR aangenomen, door eene eenvoudi-
gere verdeeling in drie klassen, als volgt, vervangen :

1e allotrope bloemen, die tot korttongige bezoekers van ge-
mengden aard aangepast zijn : b. v. Umbelliferen, Ranunculus,
Salix, enz. Deze klasse bevat bloemen met blootliggenden honig
en met gedeeltelijk verborgen honig, alsook pollenbloemen.

2e hemitrope bloemen, die onvolkomen aangepast zijn tot eene
bepaalde groep van bezoekers, met monddeelen van middelma-
tige lengte : b. v. Compositen (bloemengezelschappen met geheel
verborgen honig), Calluna, Mentha (bloemen met geheel verborgen
honig) enz. De honig is op eene middelmatige diepte verborgen.

3e eutrope bloemen, die meer of min uitsluitend tot eene be=
paalde groep van langtongige bezoekers aangepast zijn, b. v. de
meeste Labiaten, Papilionaceeën (hommel- en bijenbloemen),
Gymnadenia conopseu, Silene acaulis (vlinderbloemen) enz.

Evenzoo worden de bloemenbezoekende insecten in drie groepen
verdeeld, te weten :

le de allotrope insecten, die meestal korte monddeelen hebben
en bij het volbrengen van hun bloemenarbeid weinig vaardigheid
aan den dag leggen : b. v‚ de kevers, de Musciden, enz.

2o de hemitrope insecten, die langere monddeelen hebben en
dieper verborgen honig kunnen bereiken, b. v. de Syrphiden, de
korttongige bijen, enz.

3° de eutrope insecten, die tot den bloemenarbeid volkomen
aangepast zijn, b. v. Maeroglossa Stellatarum, Bombus, Apis, enz.)

(1) Loew, Beiträge zür blütenbiologischen Statistik. — Abhandlungen
des Botanischen Vereins der Provinz Brandenburg, XXXI, 63 blz.

[20] — 279 —

Heinsius (1) heeft in Nederland verscheidene honderden
insectenbezoeken waargenomen, en daaruit een statistisch
overzicht opgemaakt, waartoe gebruik werd gemaakt van
de waarnemingen, door Prof. De Vries gepubliceerd (2), en
waartoe ook de door mij voorgestelde methode in hoofdzaak
gevolgd werd. De verkregen resultaten waren eene nieuwe
bevestiging van H. Mürrer's theorie, zooals blijkt uit de
laatste paragraaf, die wij hier letterlijk laten volgen: « De
slotsom van alle bijzondere, in dit Proefschrift vermelde
waarnemingen is dus, dat, niettegenstaande het betrekke-
lijk groote verschil in soorten van bezoekers der bloemen
in Nederland en in andere, door H. MürrEr en Loew
onderzochtestreken, toch de eindresultaten met betrekking
tot de insectengroepen in bijna alle hoofdpunten met die.
van genoemde onderzoekers overeenkomen. Deze conclusie
vormt dus een nieuw argument voor de juistheid van
H. Mürrer's bloementheorie: »

Uit dit kort overzicht (dat geenszins op volledigheid
aanspraak maakt) blijkt, dat de bloembiologische onderzoe-
kingen reeds een niet gering aantal bouwstoffen geleverd
hebben tot het nieuw hoofdstuk der botanische aardrijks-
kunde, dat wij hooger met den naam bloemgeographie
bestempelden.

ALEXANDER VON HuMmBoLDT, en later GRISEBACH en ande-
ren, hebben in de plantenwereld een aantal pAystogno-
mische grondvormen onderscheiden, zonder van de ver-
wantschap der planten, d. w. z. de gewone classificatie van

(1) Bijdrage tot de kennis der bestuiving van inlandsche bloemen door
Insecten ; academisch proefschrift. vi-148 blz. 8°; met 1 plaat. — Gro-
ningen, P. Noordhoff, 1890.

(2) Bestuivingen van bloemen door insecten, waargenomen in 1874.
— Nederl, Kruidk:; Archief, 2 serie, 2e deel, l°stuk, blz. 64.

— 280 — [21]

het plantenrijk, rekenschap te houden. De leidende ge-
dachte die daarvan de grondslag was, kan samengevat
worden als volgt (1): in ieder land treden sommige bepaalde
plantenvormen, welke door hunne massa overheerschen of
door bijzondere kenteekens in ’t oog springen, meer op den
voorgrond dan de meerderheid der gewassen. Die vormen
zijn voor den vergelijkenden geographischen aanblik van
hooger belang dan vele andere, welke tot de meest verschil-
lende orden van het systeem kunnen behooren en nauwe-
lijks in ‘toog springen, of door den plantengeograaf als
gelijkaardig kunnen beschouwd worden.

(Zoo vindt men b. v. op Spitzbergen, witte en gele Kanunculus-
soorten, Samifraga's, Potentilla’s, Draba’s: al die planten, of-
schoon zij tot verschillende familiën behooren, kunnen samengevat
worden in ééne groep van glaciaalplanten, en de nieuwe
eenheid, die aldus ontstaat, heeft dezelfde physiognomische betee-
kenis als b. v. een tapijt van mossen, of van rendier-
mossen, of andere plantengroepen, die bij het bekleeden van
den grond eene zelfstandige rol spelen, onverschillig of zij uit
eene of meerdere soorten bestaan).

__Door Humzorpr werden 15 physiognomische grondvor-
men of klassen onderscheiden, en dit getal werd door
GRISEBACH aanzienlijk vermeerderd. $

Op die manier ontstond als het ware eene nieuwe classi-
ficatie van het plantenrijk, die eigenlijk van het gewone
stelsel alléen verschilt door het verwaarloozen der morpho-
logische kenteekens, welke de bloemen opleveren. Dikwijls
is die physiognomische indeeling onnatuurlijk, en voor de
botanische aardrijkskunde van weinig nut : kritische bespie-
gelingen vindt men daarover bij DRupe, loc. cit, blz. 218 enz,

(1) Drupe Handbuch der Pflanzengeographie, i Biblioth. geogra-

phischer handbücher, herausgegeben von prof. Dr Friedrich Ratzel. —
Stuttgart, J. Engelhorn, 1890, — Blz, 217,

[22] — 281 —

Wat er ook van zij, men kan ook de planten in physio=
gnomische groepen verdeelen, volgens de verschillende
middelen, waardoor Aare bloemen in ‘t oog springend
gemaakt worden. Jorow (1) heeft de volgende voorloopige
classificatie voorgesteld :

l° De Stervorm (b. v. de regelmatige straalvormige
bloemen ; de Compositen enz).

2e De Kuifvorm (hoogbladen aan den top eener inflo=
rescentie bijeenstaande : Ananassa).

3’ De Scheedevorm (Arwm).

4° De Bracteeën vorm (Bromeliaceeën, enz).

5° De Scitamineeënvorm (Musa).

6° De Katjesvorm (Amentaceeën, enz.).

7° De Trosvorm.

8° De Tuil- of Schermvorm.

9° De Koraalvorm (Gekleurde bloemspillen : vele
Euphorbiaceeën, enz.).

10° De totale Schau-Apparaten, d. w. z. de gevallen
waarin al de deelen der plant bijdragen om haar te doen
in ‘toog springen : (bont gebladerte ; gekleurde takken
van woeker- en afvalplanten).

“ Zooals Drup echter terecht bemerkt, moeten de grond-
slagen der Botanische aardrijkskunde gezocht worden in
het morphologisch (dat is het gewoon) stelsel, en daaren-
boven in de verdeeling der planten, volgens hare levenswijs,
in biologische groepen ; op eene andere wijze te werk gaan
ware kunstmatig.

De biologische groepen stemmen met de gewone groepen
al of niet overeen : de soorten uit de familie der Palmen

(1) Zur Biologie der floralen und extrafloralen Schauapparate. —
Jahrb. des K. bot. Gartens zu Berlin, III, 1884; blz. 67. |

— 282 — [23]

b. v. worden onder verschillende biologische groepen ver-
deeld, en deze bevatten, behalve Palmen, andere planten
(uit andere familiën), welke dezelfde levenswijs hebben.

Men kan, tot het vormen van biologische groepen, de
meest verschillende kenteekens uitkiezen. Men kan b. v.
water-en landplanten onderscheiden, of licht- en schaduw-
planten, of groene en niet-groene planten, of insecten-
bloemen en windbloemen, enz. (Zie DRupe, loc. cit. blz. 61).
Eene natuurlijke groepeering kan echter alleen verkregen
worden, wanneer men daarbij een voldoende aantal biolo-
logische eigenschappen gelijktijdig in acht neemt.

De grondslagen eener verdeeling der planten in biologi-
sche groepen, volgens de bevruchtingswijze van hare
bloemen, werden voornamelijk door HILDEBRANDT, DELPINo,
AxerL en H. Mürrer gelegd.

De biologische classificatie, die wij hier laten volgen, werd
door DeLPiNo ontworpen en door H. Mürrer verbeterd :

IL. Waterbloemen (bevruchting door water).

II. Windbloemen ( ” » wind).

III, Dierenbloemen ( d » _ dieren).
a. Vogelbloemen (bevruchting door vogels).
b. Slakkenbloemen (___» » slakken).
C. Insectenbloemen ( » » _ insecten).

1. Bloemen zonder honig (pollenbloemen).

2. Bloemen met zichtbaren honig.

oe 7 » half verborgen honig.

4, » „» geheel verborgen honig.

5. Bloemengezelschappen met geheel verborgen honig.
6. Bijenbloemen.

7. Vlinderbloemen (1).

(1) Behalve die 7 klassen, onderscheidt Mürrrer onder de insecten=
bloemen nog eenige andere groepen, die slechts enkele soorten bevatten,
b. v. sluipwespenbloemen, klemvalbloemen, enz.

24] mn 88

De voorwaarden, waarin de bevruchting der bloemen
plaats heeft, zijn van de eene streek tot de andere meer
of minder verscheiden, en van die voorwaarden hangt
het overheerschen van eene of meerdere bloemengroepen
en het ontbreken van andere groepen af. In Europa b. v.
ontbreken de vogelbloemen, hetgeen met de afwezigheid
van bloemenvogels in verband staat; — in de Alpen zijn
de vlinders talrijk, de groep der vlinderbloemen is er dan
ook nagenoeg door tweemaal meer soorten vertegenwoor-
digd dan in het laagland ; — in de poolstreken zijn de
insecten schaarsch, en de groep der insectenbloemen ver-
toont, in haar geheel beschouwd, eene neiging om zich van
de insecten onafhankelijk te maken, om zich met zelf-
bevruchting te vreden te stellen, — enz.

De verdeeling der insectenbloemen in zeven groepen is,
in betrekking tot de bloemengeographie, eenigszins kunst-
matig en ongetwijfeld voor verbeteringen vatbaar : later
hopen wij op dit-punt terug te komen. Maar, zooals zij is,
kan zij niettemin bij het bestudeeren der bloemengeogra-
phie van Europa, voorloopig althans tot grondslag dienen;
wij zullen ze dan ook in dit werk volgen.

Wij hebben in 1889 en 1890, gedurende twee maanden,
de bevruchting der bloemen in de Zooge Pyreneeën bestu-
deerd. De volgende bladzijden bevatten de resultaten van
onze onderzoekingen. Ofschoon de bouwstoffen, door ons
verzameld, veel minder talrijk zijn dan die, welke
H. Mürrer in de Alpen bijeengebracht heeft, toch zullen
zij niettemin eene vergelijking tusschen de bloemenwereld
der Pyreneeën en der Alpen toelaten.

— 284 — [25]

Wij zullen in de eerste plaats eene korte beschrijving
geven van de streek, waarin wij onze onderzoekingen
gedaan hebben ; daarna zullen wij de verzamelde bouw-
stoffen laten volgen, en eindelijk eenige gevolgtrekkingen
en algemeene beschouwingen uiteenzetten,

EERSTE HOOFDSTUK:

Beknopte beschrijving van het Luzdal (vallée de Luz)
en van de naburige streek.

Tweemaal hebben wij in de Pyreneeën, gedurende eenige
weken vertoefd : de eerste maal, van 5 tot 31 Augustus
1889, de tweede maal van 8 Juni tot 3 Juli 1890. Telkens
hebben wij het grootste deel van onzen tijd aan waarne-
mingen in de omstreken van het dorp Gèdre (1000 m.) en
van de Cascade de Gavarnie(1500m.)besteed. Daarenboven
hebben wij eenige uitstapjes gedaan naar de nabijgelegen
bergen, nl. in Juni 1890 naar den Sowmblanc (tot 1650 m.),
den Canvieil (tot 1900 m.), en den pie d'Ayré (tot 2200 m.)
bij Barèges ; — in Augustus 1889, naar het bergpas van
Gavarnie (port de Gavarnie, 2300 m.), den cirque de Tru-
mouse (tot 2000 m.) en de bréche de Roland (2800 m.), enz.
Wij hebben tweemaal dezelfde streek tot onderzoekings-
terrein gekozen, daar wij op die manier beter eene verge-
lijking konden maken tusschen de bloemen en de insecten
van twee verschillende maanden, zonder van plaatselijke
verschillen te moeten rekenschap houden. Het scheen
daarenboven verkieslijk, een weinig uitgestrekt gebied zoo
volkomen mogelijk te leeren kennen, in plaats van een
grooter gedeelte der Pyreneeën slechts oppervlakkig te
onderzoeken.

[26] — 285 —

Gedre. Het dorp Gèdre ligt in het Luzdal, op de
plaats waar het dal, dat naar het dorp Heas leidt, in
het Luzdal uitloopt. Beide dalen worden besproeid door
eene rivier: het Heasdal, door den Gave d'Héas (1), het
Luzdal door den Gave de Pau: te Gedre vereenigen zich
deze twee rivieren. Om het dorp heen strekken zich akkers
en weilanden uit ; de laatstgenoemde zijn, voornamelijk in
Juni, zeer bloemenrijk(2). De meeste hellingen zijn begroeid
met kreupelbosch, dat grootendeels uit buksboom (Buxus
sempervirens) bestaat. Hoogstammige boomen zijn er
schaarsch ; echte wouden zoekt men te vergeefs.

Op de talrijke rotspartijen, vindt men vooral in Augustus,
een aantal Sedwmn's, Saxifraga’s enz.

Twee plaatsen verdienen in ’t bijzonder vermeld te
worden, nl. de chaos de Gavarnie of grand chaos, in het
Luzdal tusschen Gèdre en Gavarnie, tusschen 1100 en
1200 meters hoogte gelegen, en de chaos d'Heas of petit
chaos in het Heasdal, nagenoeg op gelijke hoogte als de
eerstgenoemde. Beide chaos hebben verscheidene honderden
hectaren uitgestrektheid, en bestaan uit woest opeenge-
stapelde rotsblokken. De plantengroei is er schraal en
somber, en bestaat voornamelijk uit buksboom, waartus-
schen in de maand Juni enkele Alpenrosen (Rhododendron
ferrugineum) hare sierlijke bloemen ontplooien. Op vele
plaatsen wellen kleine waterbronnen tusschen de steenen
op, en hare tegenwoordigheid wordt uit de verte verraden
door de frisschere kleur van den plantengroei. Op die
vochtige plekjes vindt men in Juni, o. a. Primula farinosa,

(1) Gave = rivier.

(2) In sommige weiden overheerscht Helianthemum vulgare, in
andere Hyacinthus amethystinus. Naar gelang daarvan is de alge-

meene kleur der weiden geel of blauw.

en [ei]

Pingwicula's, rinus alpinus, euz. ; — in Augustus goud-
gele tapijten van Sawifraga azoïdes, de witte kronen van
Parnassia palustris, enz.

Aan de rivieren, voornamelijk aan de Gave de Pau,
komen talrijke grintbedden voor, waarop eene menigte
sierlijke bloemen groeien : in Juni vindt men er b. v.
Peseda lutea, Reseda glauca, Gypsophila repens, Asperula
cynanchica, Linaria origanifolia, Brinus alpinus, en tal-
rijke planten, waarvan de zaden door de rivier uit het
hooggebergte aangevoerd werden, en die aldaar veel vroe-
ger dan in het hooggebergte bloeien (b. v. Carduus car-
linoides).

Geheel dit gebied, tusschen 900 en 1300 meters hoogte
gelegen, is buitengewoon rijk aan bloemen. In Juni zijn
het voornamelijk de weiden en de vochtige rotsen, die een
rijken oogst opleveren ; in Augustus zijn de drogere en de
minder vruchtbare deelen (de beide chaos o. a.) met een
aantal kenschetsende soorten versierd, maar dan is de
weidenflora grootendeels afgemaaid (1).

Cascade de Gavarnie. Dicht bij den beroemden
waterval van Gavarnie, die uit eene hoogte van 422 meters
in den circus van Gavarnie nederstort, staat een geisoleerd
gasthof, waar wij in Juni en in Augustus een tijd lang
vertoefd hebben, Om het hotel heen heeft de plantengroei
een Alpisch karakter.

ee ee

(1) Te Gèdre worden de weiden omstreeks einde Juni eene eerste maal
afgemaaid; in de maanden Juli en Augustus wordt nog een of twee-
maal, en zelfs in sommige weiden, drie achtereenvolgende malen
nagras gemaaid, maar na de eerste snede is de bloemenflora veel
minder belangrijk en minder afgewisseld dan in Juni. Men treft
nochtans, in de eerste helft van Augustus, enkele weiden aan, waar
het eerste nagras nog niet afgesneden is, en waar nog vele bloemen
te vinden zijn.

[28] — 287 —

De circus vanGavarnie heeft van twee tot drie kilometers
middellijn en is rondom omgeven door 300 à 400 meters
hooge, steile rotsmuren, waarboven de gletschers en de
eeuwige sneeuwvelden van den Marboré amphitheaters-
gewijs opeengestapeld zijn. Uit die ontzaglijke sneeuw-
massa ontspringen een tiental beken, die langs de rotsmuren
naar beneden storten, en zich omtrent in het midden van
den circus tot eene rivier, den Gave de Pau, vereenigen. De
voornaamste dier watervallen is de hoogergenoemde cascade
(la cascade). De circus is alleen open aan de noordzijde,
waar eene kloof naar het Luzdal voert. De bodem van den
circus is op 't einde van Juni nog geheel bedekt met eene
dikke sneeuwlaag, waaronder de rivier zich een weg
baant, en schier dagelijks vallen er lawinen. Tot einde
Augustus blijft er nog sneeuw liggen, maar dan is het
grootste deel van den circus met een aantal kenschetsende
alpenbloemen getooid. De hoogergenoemde kloof, waar zich
ons hotel bevindt, wordt in Noordelijke richting wijder en
wijder, terwijl dé hellingen aan weerszijden minder steil
worden. Om het hotel liggen magere grasvelden en enkele
sparrebosschen ; de flora is er echt Alpisch, evenals in
den circus zelf, niettegenstaande de tegenwoordigheid
der Sparren (Pinus wncinata).

De bodem van den circus bevindt zich op eene gemid-
delde hoogte van 1600 tot 1700 meters boven den zee-
spiegel ; de grasvelden om het hotel liggen een honderdtal
meters lager. De lezer zal wellicht verwonderd zijn te
vernemen dat, onder den 43°° breedtegraad, eene Alpische
flora (1) op zulke geringe hoogte gevonden wordt. Dit

_(t) De hier besproken localiteit behoort eigenlijk tot de zone alpine
inférieure van G. BONNIER.

— 288 — [29]

moet toegeschreven worden aan plaatselijke omstandig-
heden : de circus en het daarmede samenhangend dal
worden aan de zuidzijde door een hoog steil gebergte (1)
ingesloten, waardoor de invloed van den zuiderwind.
natuurlijk zeer verminderd wordt, terwijl de schaduw, die
’s morgens en ’s avonds door de rotsgevaarten op den grond
geworpen wordt, de rechtstreeksche verwarming door de
zonnestralen eenigszins belemmert.

Barèges en de Pic d'Ayré. Het klein stadje
Barèges ligt aan den voet van den Pie d'Ayré, op eene
hoogte van ongeveer 1200 meters, in het dal, dat door
den Gave de Bastan (2) besproeid wordt. In de weiden
bij de rivier gelegen en op de met gras begroeide gronden.
bij de promenade horizontale hebben wij op 18 en 20 Juni-
1890 een aantal bloemenbezoekende insecten verzameld,
onder anderen op verschillende planten, die wij in het
Luzdal nooit hebben gevonden, zooals Myrrhis odorata,
Polygonwm bistorta, enz. Op 19 Juni 1889 hebben wij
den Pie d'Ayré bestegen. Wij verlieten Barèges omtrent
zeven uur ’s morgens, en volgden eerst den weg die
onmiddellijk boven de promenade horizontale, dicht bij de
badinrichting aanvang neemt, en door een prachtig
beukenwoud al kronkelend aan de Noordelijke helling
van den Pic d'Ayré naar omhoog voert. De flora van dit
woud is eene schaduwflora: men vindt er b. v. Oxzalis:
acetosella, Paris guadrifolia, Pulmonaria offeinalis en:
andere planten, die in de beukenwouden van zuidelijk
Vlaanderen bloeien in de maand Mei. Omtrent eene hoogte

(1) Dit gebergte vormt eene enkele massa, waarvan de verschil-
lende deelen respectievelijk Marboré, tours du Marboré, Saradets, enz.
genoemd worden. |

(2) Het dal van Barèges loopt te Luz in het Luzdal uit.

[30] — 29 —

van 1700 m. (1) verschijnt Rhododendron ferrugineum ;
een honderdtal meters hooger verdwijnen de beuken
geheel, en de Rhododendron’s, met Vaccinium myrtillus,
Arbutus uva-ursi en andere kleine heestertjes gemengd,
strekken zich uit tot eene hoogte van omstreeks 2200
meters (2) (ongeveer 200 meters beneden den top van den
berg): hooger zijn wij niet geklommen, dewijl het weder, dat
‘smorgens prachtig was, omtrent den middag ganschbetrok-
ken werd; een langer verblijf in het gebergte werd daardoor
onaangenaam en was zonder nut tot ons doel. Op die wan-
deling hebben wij een groot getal bezoekers verzameld.

De circus van Trumouse. Op 27 Augustus
hebben wij uit Gèdre een uitstapje naar de genoemde
localiteit gedaan. De weg volgt eerst het dal van Heas
en stijgt geleidelijk tot aan het dorp Heas, dat zich op
1500 meters hoogte bevindt ; verder voert een kronkelend
voetpad omhoog, over kale grasvelden en ijzerhoudende
gronden heen ; na eene laatste kronkeling te hebben be-
schreven, bereiken wij den rug van een met gras begroeid
heuveltje, en gansch onverwacht bevinden wij ons aan den
rand van den circus... Men verbeelde zich een uitge-
strekt grasveld, van ruim een uur middellijn, en daarom
heen een gordel van grootendeels uit wit marmer gevormde
bergen, waarvan de hoogste toppen met sneeuw bedekt
zijn ; daarboven een donkerblauwen hemel, en dan de
zuiderzon, die hare heldere stralen over het geheele land-
schap schiet... ..

De cirgue de Trwmouse is ongeveer 2000 meters boven

(1) Tot op die hoogte waren talrijke jonge, uit zaad gesproten
beukeboompjes te vinden.

(2) Al de hoogten zijn hier slechts bij benadering aangeduid. De
begane fouten kunnen echter niet hooger dan’ 100 meters beloopen.

— 290 — [31]

de zee gelegen : de flora is er dan ook echt Alpisch. Onge-
lukkig laat men, in de maanden Juli en Augustus, duizenden
schapen in den circus grazen ; dit maakt, dat de meeste
plantjes die geene bijzondere verdedigingsmiddelen hebben,
tot dicht tegen den grond afgevreten zijn. Men ziet hier
dan ook, evenals in de Alpen, giftige en doornachtige
planten (Aconitum Mapellus, A. pyrenaicum, Carduus
carlinoïödes, enz.) zich in overvloedige massa voordoen.
Omtrent het midden van den circus, bevindt zich o. a. een
terrein van verscheidene hectaren, waar Aconitwimns schier
alle andere planten verdreven hebben : hunne dichte gele-
deren rukken van jaar tot jaar vooruit, terwijl zij om zich
heen in alle richtingen voorposten uitzenden.

Ondanks de vernieling, door de schapen aangericht,
hebben wij talrijke waarnemingen kunnen doen. Wij
hebben eenmaal te meer kunnen vaststellen, dat in het
hooggebergte, overal waar bloemen zijn, ook bloemenbezoe-
kende insecten voorkomen; hier waren de insecten zeer
talrijk, maar meestal klein.

Canvieil (Campbieil). Op 16 Juni 1890 hebben wij
een tochtje naar den Canvieil, een berg in ’t Oosten van
Gèdre, gedaan. Men volgt eerst een eind verre het dal van
Heas, het gehucht Gèdre-dessus voorbij ; de weg is met
Italiaansche populieren en Esschen beplant, en voert
tusschen akkers en weiden, waarna men over eene brug,
het dal van Heas verlaat en het dal van den Canvieil
inslaat. Omtrent 18300 m. hoogte, houden de akkers op,
en begint een kreupelbosch, dat uit beuk bestaat. Aan
den weg groeien enkele prachtige hoogstammige beuken,
die soms ten getale van twee of drie vergroeid zijn, en
waarvan de tegenwoordigheid ons aanduidt, dat hier,
evenals te Barêges, een heerlijk woud zou kunnen be-

[2] Óf =

staan. In het kreupelbosch komt Vaccinium myrtillus
overvloedig voor ; Pingwicula's, Saaifraga aizoon, Anten-
naria treft men overal aan ; op de vochtige plaatsen, groeit
Primula farinosa. Op 1600 meters hoogte, vinden wij eene
weide, in eene open plaats van het bosch, door eene rij
hoogstammige beuken omgeven. Deze weide heeft een
gansch ander karakter dan de weiden te Gèdre. Evenals in
de laatstgenoemde, is de overwegende kleur der bloemen
hier het blauw, maar terwijl te Gèdre (1000-1200 m.) de
blauwe kleur door Zyacinthws amethystinus teweeggebracht
word, is zulks hier aan donkerblauwe Myosotis pyrenaica
te danken ; daarenboven vindt men er in vollen bloei :

Ranunculus bulbosus.

_Conopodium denudatum.
saxifraga granulata.
Cerastium arvense.
Viola tricolor.

» cornuta.

Bellis perennis.

Anemone nemorosa.

Primula officinalis.

Vicia pyrenaica (weinig).

Anthyllis vulneraria (rood ; weinig).
_Rhinanthus cristatus (weinig en nog niet gansch ontlo-
ken). — Enz.

Verder, op 1650 m. hoogte, vinden wij eene tweede weide,
die in hoofdzaak, denzelfden plantengroei heeft als de vorige,
en ons daarenboven de volgende soorten aanbiedt :

Scilla verna.

Veronica chamaedrys (met korte stengels).

Ajuga reptans (met zeer bleeke bs

_Marcissus poeticus.

Fritillaria pyrenaica.

Weldra verschijnen de eerste Rhododendrons, beladen
met bloemknoppen, waarvan enkele reeds open zijn.
De beukestruiken worden minder talrijk en kleiner, en
eindelijk, omtrent 1800 m. hoogte, houden zij op : hooger
blijven de Rhododendron’s alleen. Thans wordt de vallei,
die wij tot dan gevolgd hebben, breeder, en hare hellingen
worden minder steil : voor ons ligt de dubbele top van den
Canvieil met sneeuw gekroond. De hellingen die tegen het
N. gekeerd zijn, zijn ten deele met Rhododendron’s be-
groeid, maar de tegen het Zuiden gekeerde hellingen en de
bodem der vallei zijn bijna volkomen van heesters verstoken
en tot dicht bij de sneeuwgrens met gras bedekt.

Deze hooggelegen grasvelden hebben op dit tijdstip van
het jaar (16 Juni) nog grootendeels hun dor winterkleed
behouden : hunne algemeene kleur is grauwachtig groen.
Er zijn over ’t algemeen weinig bloemen. Op verschillende
plaatsen wordt echter het grauwachtig tapijt onderbro-
ken door sierlijk gekleurde bloemenvelden, waar het gras
reeds zijn frischgroen lentekleed vertoont. Dit zijn percee-
len die regelmatig bewaterd en, naar men ons gezegd heeft,
ook bemest worden, en waar de plantengroei veel malscher
isen zich vroeger ontwikkelt dan elders. Deze perceelen
zijn privaat-eigendom ; zij worden door de inwoners met
den bijzonderen naam van prairie bestempeld; zij hebben
gewoonlijk een regelmatigen vierkanten vorm en worden
omtrent 15 Juli afgemaaid. Sommige dier prairies zijn geel,
hetgeen voornamelijk door de tegenwoordigheid van Ranon-
kels en Callha's veroorzaakt wordt; andere zijn door
Myosotis blauwgekleurd. Deze kleuren kunnen uit de verte
gemakkelijk onderscheiden worden. De overige deelen van
het grasveld zijn gemeente-weiden, of patwrages; zij
worden niet gemaaid, maar eenvoudig als weiland gebruikt.

3

[34] — 293 —

Op ons uitstapje naar den Canvieil hebben wij een
aantal bloemenbezoeken aangeteekend ; wij hebben daaren-
boven eenmaal te meer ondervonden, hoe gemakkelijk
onvolkomen waarnemingen den indruk kunnen teweeg-
brengen, alsof het hooggebergte arm aan insecten ware (1).
's Morgens, zagen wij zeer weinig insecten, ofschoon
het weder buitengewoon zoel en zonnig was. Omstreeks
half-elf, bereikten wij de eerste weide, op 1600 meters
hoogte, en wij waren niet weinig verrast, aldaar myriaden
bloemenbezoekende insecten in volle bedrijvigheid te vin-
den. Wij herinneren ons niet, ooit op eenige andere plaats,
zelfs niet in het Middellandsch Gebied, meer kerfdieren bij
elkander te hebben gezien. De meeste dier insecten waren
echter klein; de vlinders waren weinig talrijk, evenals de
langtongige bijen. Omstreeks twaalf uur, verlieten wij de
eerste weide„en korten tijd nadien bereikten wij det weede,
waar de insecten eveneens ontzaglijk talrijk waren. Om-
streeks half-twee, hadden wij de hoogste weilanden (omtrent
1800 meters boven de zee) bereikt : de bloemenvelden, die
wij aldaar bezochten, waren even rijk aan bloemen als de
eerstgenoemde weiden, maar de insecten waren er veel
minder talrijk. Tegen drie uur, onderzochten wij opnieuw
de twee eerste weiden: de insecten waren er schier alle ver-
dwenen, ofschoon het weder even zoel en even stil was als
drie uren te voren. Daaruit mag besloten worden, dat de
bloemenbezoekende kerfdieren in het hooggebergte, in
bepaalde voorwaarden althans (2), slechts gedurende een

(1) Zie H. Mürrer. Alpenblumen, blz. 546.

(2) Het is niet onnoodig, de voorwaarden, waarin deze waarnemingen
gedaan werden, nader aan te duiden. Zooals wij hooger zegden, was
het weder buitengewoon gunstig (de drievorige dagen waren koud en
regenachtig geweest): gedurende den ganschen dag, verscheen. geen:

en OA [33]

paar uren, in't midden. van den dag, uit hunne schuil-
plaatsen te voorschijn komen om hun voedsel op te zoeken.

Hoogvlakte van Saugué. Deze hoogvlakte
bevindt zich 1500â 1650 m. boven de zee, aan de westzijde
van het Luzdal, tegenover Gedre, tusschen twee vrij hooge
bergen, de Pena hierradaen den Sowmblanc. Om er zich
van uit Gèdre naartoe te begeven, kiest men het wegeltje,
dat naast den ouden kerktoren van Gèdre de route nationale
verlaat, dan met eene schilderachtige steenen brug over de
blauwe schuimende wateren van den Gave de Pau voert,
en verder, tusschen boschjes, weilanden en akkers kron-
kelend, aan den linkeroever van het Luzdal omhoog stijgt.
De genoemde hoogvlakte (1) wordt bijna geheel ingenomen

enkel wolkje aan den hemel, en er heerschte bijna volkomen windstilte.
De insecten konden dus de gunstigste uren van den dag Aiezen. Anders,
wanneer de lucht betrokken is, nemen zij dikwijls de oogenblikken te
baat, waarop het weder tijdelijk opgeklaard is, zonder dat het uur van.
den dag daarop een merkbaren invloed heeft.—Op ons uitstapje naar den
pic d'Ayré (19 Juni), te Barèges, vonden wij de insecten ’s morgens in
volle bedrijvigheid; ’s namiddags werd de lucht koud en mistig, en
waren zij bijna alle verdwenen. — Op 22 Juni, konden wij te Gavarnie
reeds omstreeks 7 uur ’smorgenstalrijke insecten waarnemen ; het weder _
was wankelbaar, maar bleef nochtans den gansthen dag vrij helder. De
insecten bleven dan ook tot omstreeks 5 uur ’snamiddags aan den arbeid,
misschien dewijl de bloemen minder honig afscheidden dan op den
heerlijken dag, die onze wandeling naar den Canvieil begunstigde (daar-
door werden de insecten gedwongen langeren tijd aan den arbeid te
blijven om den noodigen honig te verzamelen).

Wij denken, dat men in het hooggebergte, waar het weder dikwijls
onbestendig is, het te voorschijn komen van vele insecten in. de mor-
genuren — althans in Juni — als een voorteeken van ongunstig weder
mag aangezien worden, terwijl het tegenovergestelde een mooien na-
middag voorspelt. Wij deelen hier deze onderstelling mede voor wat zij
waard is, alleenlijk om de aandacht van anderen op dit vraagstuk te
vestigen.

(1) Een inwoner van Gèdre, die ons als leidsman vergezelde, drukte
zich over de hoogvlakte van Saugué volgenderwijze uit: « Ici il y a
beaucoup de plaisance. pour les pasteurs, car herbe est fréquente et tout
est planier. »

[36) = BOE

door prachtige hooiweiden, die onder de beste ahhtoene
der streek gerangschikt worden. |

_ In de maand Augustus nee 1889) vindt men er o. a.
Fris ayphioides (pyrenaica); in Juni (29 Juni 1890) Aspho-
delus albus, Viola cornuta, Pedicularis verticillata, enz.
De flora vertoont minder verscheidenheid dan in de meeste
andere localiteiten : zoo vindt men er perceelen, waar,
behalve de Gramineeën, schier geen andere planten voor-
komen dan Viola cornuta. |

VERDEELING DER GEDANE WAARNEMINGEN IN ALPISCHE
| EN SUBALPISCHE.

In zijn werk over r de vallée d'Aure, onderscheidt GASTON
BoNNieR (1) de volgende plantengordels :

1° De zone inferieure des montagnes of onderste berg-
gordel; 2° De zone subalpine of Swbalpische gordel;
3° De zone alpine inférieure of onderste Alpische gordel ;
4° De zone alpine supérieure of bovenste Alpische gordel.

De onderste berggordel wordt voornamelijk
door den eik gekenmerkt. In dezen gordel vindt men de ver-
bouwde akkers en de lagere weiden ; er komen een aantal
zuidelijke planten voor, die met de gewassen uit de koudere
luchtstreken kampen, of op de hellingen, die tegen ’t Zuiden
gekeerd zijn kleine koloniën vormen. De bovenste grens van |
dezen gordel is zeer veranderlijk, en ligt gewoonlijk op de
hellingen, die tegen ’t Noorden gekeerd zijn, veel lager dan
op die, welke tegen 't Zuiden gekeerd zijn : men vindt
dikwijls een verschil van ruim 500 meters tusschen de
zuidelijke en de noordelijke helling van hetzelfde dal (zie

(1) « Etudes sur la végétation de la vallée d'Aure (Hautes-Pyrénées).
Revue générale de botanique, 1890, n° 15 et suivants. — De vallée
d'Aure bevindt zich ten Oosten van het Luzdal.

ss JOE [27]

BoNNIER, loe. eit. blz. 147). Daarenboven bestaat er som-
wijlen een geleidelijke overgang tusschen dien berggordel
en de volgenden.

De bovenste grens van den ondersten berggordel. is
gemiddeld tusschen 850 en 1250 meters gelegen ; op
eukeie plaatsen bereikt zij 1700 meters.

De Subalpische gordel is op de hellingen, die
tegen het Zuiden gekeerd zijn, over ‘t algemeen onduidelijk
gekenmerkt. Deze gordel is gekenschetst door Abies pécti-
nata ; men vindt er ook, vooral in de hoogste deelen,
Pinus sylvestris en Pinus uncinata. Op sommige plaatsen
is hij vrij goed aangeduid door weiden, waar Jris en
Asphodelus in overvloed voorkomen.

De onderste Alpische gordel kan, evenals
de vorige, vooral op de hellingen, die tegen ’t Noorden
gekeerd zijn, duidelijk onderkend worden. Op die hellingen
begint hij daar waar Abies ophoudt, niettegenstaande
de tegenwoordigheid van Pinus wncinata. Zijn onderste
gedeelte is doorgaans op alle hellingen aangeduid door
Rhododendron ferrugineum en Juniperus communis, die
dichte kreupelboschjes vormen.

De grenzen van dezen gordel zijn asen te bepalen.
Onder de talrijke planten, waardoor hij gekenmerkt is,
noemen wij slechts de volgende (zie Bonnier, loc. cit.).

_Agwilegia pyrenaica.

Kernera saxatilis.

Viola cornuta.

Silene acaulis.

Geranium cinereum.

Dryas octopetala.

Geum montanum.

Potentilla alchimilloides.

[8] —= 20 —

Alchemilla alpina.

Saxifraga adscendens.

> muscoides.

Eryngium Bourgati.

Jasione perennis.

‚. Primula farinosa.

Myosotis alpestris.

Pedicularis verticillata.

De bovenste Alpische gordel strekt zich tot
de hoogste toppen der Pyreneeën uit. Deze gordel is zeer
eentonig : dezelfde, weinig talrijke soorten, worden op
de meeste hooge bergen der gansche keten aangetroffen.

Uit BoNNieRr's verhandeling, waarvan wij hier met zeer
korte woorden den inhoud medegedeeld hebben, blijkt, dat
het vrij moeielijk is tusschen de verschillende gordels
duidelijke grenzen te vinden (1). De volstrekte hoogte kan
daartoe niet gebruikt worden, en de kenmerken van den
plantengroei zelf zijn van de eene plaats tot de andere zeer
verschillend. 7

Daarenboven kan Bonnier’s beschrijving van den plan-
tengroei in de Vallée d'Awre op de Vallée de Luz, waar
wij schier alle onze waarnemingen gedaan hebben, slechts
ten deele toegepast worden. ik

Abies pectinata, die voor den Subalpischen gordel in de
vallée d’ Aure kenmerkend is, komt daarentegen in het Luzdal
weinig voor. Buxus seinpervirens, die in een groot gedeelte
van het Luzdal (b. v. te Gêdre) zulken grooten invloed op de
physionomie van het landschap heeft, is in de vallée d' Aure
veel minder verspreid (BoNNier, loc. citat. bl. 241). In de

(1) Op de zuidelijke hellingen zijn die grenzen onvolkomen, op de
noordelijke daarentegen beter ‚aangeduid.

— 298 — | [39]

vallée d' Awre vindt men dikwijls, aan den aanvang van den
Alpischen gordel, eene aanzienlijke uitgestrektheid gronds
met Pieris agwilina of Calluna vulgaris bedekt, terwijl wij
daarvan in het Ludzal nergens voorbeelden gevonden
hebben. |

Het is dan ook zeer moeielijk, zoo niet onmogelijk, de
door ons waargenomen insectenbezoeken, volgens BONNIER's
plantengordels, te verdeelen.

De volstrekte hoogte is het eenige element waarvan wij
rekenschap zullen houden, te meer, daar onze onder-
zoekingen niet alleen op de bloemen, maar ook op de
insecten betrekking hebben, terwijl BonnIER's verdeeling
uitsluitend op de kenmerken van den plantengroei berust.

Al de bloemenbezoeken, tusschen 900 en 1500
meters waargenomen, zullen wij Subalpische
bezoeken noemen. De bezoeken, die wij boven
1500 (tot ongeveer 2200) meters waarge-
nomen hebben zullen wij, met den naam Alpische
bezoeken, van de eerstgenoemde scheiden (1).

TWEEDE HOOFDSTUK:

Bestuiving en insectenbezoek der pyreneeënbloemen.
EERSTE KLASSE: Benlobbigen (Monocotyledoneae).
Fam. 1. COLCHICACEEËN. |

te Merendera Bulboeodium Ram.; Bwlbocodiwm
autwmnale Lap. — Pl. IX, fig. 1-4. (Bleekrose bloem

(1) De Subalpische bezoeken werden, voor het grootste deel aan de
bovenste grenzen van den ondersten berggordel, voor een kleiner
gedeelte, in den Subalpischen gordel verzameld. De Alpische bezoeken
werden voor het grootste deel in den ondersten Alpischen gordel, voor
eene kleiner gedeelte aan de bovenste grenzen van den Subalpischen
gordel waargenomen.

[40] — 299 —

met geheel verborgen honig. — Fleur rose-pâle à nectar
complèêtement caché). — Volgens GREN er Gopr., Flore
de France, in al de hooggelegen weiden der Pyreneeën
gemeen. Ne | akad |

Deze plant is in de weiden te Gedre (1000 m.) en te
Gavarnie (1500-1600 m.) gedurende de tweede helft van
Augustus zeer gemeen. Te oordeelen naar enkele door ons
uitgegraven individuen zit de bol te Gavarnie (1500m.) die-
per in den grond dan te Gèdre(1000m.). De bloemen hebben
bijna dezelfde kleur als Colchicum autumnale, waarmede
deze soort nauw verwant is. De zes bloembladen zijn zeer
verlengd, lancetvormig, somwijlen onregelmatig ingesne-.
den (fig. 1); hunne nagels zijn tot eene nauwe buis veree-
nigd. De meeldraden zijn boven de nagels ingeplant : hunne
filamenten zijn betrekkelijk kort, hunne helmknoppen |
(fg. 1, A) vrij lang. Ieder kroonblad vertoont, boven het
aanhechtingspunt van den meeldraad, eene overlangsche_
gleuf (fig. 3 en 4, g) die van onderen breed is en naar
boven toe allengs nauwer wordt. Het filament van iederen
meeldraad draagt aan zijn voet en aan de buitenzijde eene
bruine, glanzende honigklier (fig. 2 en 3, 4): de honig
wordt in het onderste, breedste deel der gleuf g verzameld.
De bloemen vertoonen veel verscheidenheid wat den
relatieven stand van helmknoppen en stempels betreft.
Op fig. 1 is eene bloem afgebeeld waar de 3 stijlen verre
boven de helmknoppen uitsteken. In fig. £ is eene oudere
bloem afgebeeld ; hier bereiken de helmknoppen 4 nage-
noeg dezelfde hoogte als de stijlen s: de filamenten-zijn
echter miet langer dan in de eerste bloem.

Wanneer de bloem ontluikt gaan de helmknoppen aan
hunne buitenzijde open, terwijl de stijlen in ’t midden der
bloem rechtop staan en de stempels zich boven de helm-_

— 300 — [41]

knoppen bevinden. In die voorwaarden is spontane zelf-
bestuiving onmogelijk. Zelfbestuiving door insecten wordt
zooveel mogelijk vermeden, daar de bezoekers, wanneer
zij in de bloem dringen, gewoonlijk eerst de stempels
aanraken, daarna aan de buitenzijde der meeldraden
honig zuigen, en eindelijk de bloem verlaten zonder
eene tweede maal de stempels aan te raken. Het ligt
voor de hand dat op die wijze in de meeste gevallen
kruisbevruchting volbracht wordt. Eene zekere hoeveelheid
stuifmeel valt echter rechtstreeks uit de helmknoppen op .
het gedeelte der kroonbladen, (in fig. 3 door p aangeduid),
dat zich tegenover hunne stuifmeelzijde bevindt.

Daarna, gedurende het tweede tijdperk van den bloei,
zijn de nagels der kroonbladeren langer geworden ; de meel-
draden en de laminae der kroonbladeren worden daardoor
opgeheven, zoodat de helmknoppen en het pollendragend
gedeelte p der kroonbladeren op gelijke hoogte en zelfs hooger
dan de stempels komen liggen (fig. 2); tevens worden de
helmknoppen in meerdere of mindere mate gedraaid, waar-
door hunne stuifmeelzijde ten deele naar binnen gekeerd
wordt (fig. 3, 4). Thans is zelfbestuiving mogelijk, ofwel
door rechtstreeksche aanraking der helmknoppen met de
stempels, ofwel dewijl het stuifmeeldragend gedeelte
(fig. 3 p) der kroonbladeren met de stempels in aanraking
komt wanneer de bloem dichtgaat, ofwel door tusschen-
komst van insecten.

De grootte van het bloemdek, de lengte van de meeldra-
den en van de stijlen zijn bij Merendera schier van bloem tot
bloem verschillend. De hier gegeven beschrijving is dan
ook niet in al hare details op alle bloemen toepasselijk.

Bij Oolehiewm autumnale bestaat eveneens veel verschei-
denheid, te oordeelen naar de beschrijvingen die men in de

42] — 301 —

literatuur aantreft. (Vergelijk onder anderen H. MürLrLEr,
fert. of flow. blz. 556; — KircnNer, Flora von Stuttgart,
blz. 66; —ScHuLz, Bestäu bungseinrichtungen, I, blz. 99; —
KERNER, Schutzmittel der Blumen, blz. 193). Volgens
ScHuLz zouden de helmknoppen bij Colchicum eerst bijna
aan den rand opengaan, daarna zouden zij om hun aan-
hechtingspunt op het filament omgekanteld worden, waar-
door zij een horizontalen of een gansch introrsen stand
zouden aannemen. Dit hebben wij bij Merendera niet
gezien.

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus variabilis
Schmiedekn. «”, zgd. Gèdre, 26-8-89. 1000. B. terrestris
var. Wweorwm L. &,Gedre, 25-8-89, 1000. — Lepidopteren :
Epinephele Jandra L. #, zgd. Gedre, 25-8-89, 1000. —
…_ Hemitrope Dipteren : Eristalis tenax L. >, Q, diep in de
bloem dringend, zuigend en stuif meelvretend, zeer talrijk.
Gèdre, 25-8-89, 1000.

Fam. IT. LiLIACEEËN.

2. Asphodelus albus Willd. — PI. X, fig. 12-18. —
(Witte, zwak proterogynische bloem ; w aarschijnlijk eene
vlinderbloem. — Mleur blanche lin ent Pre EN
probablement une fleur lépidoptérophile).

Deze plant hebben wij slechts eenmaal gevonden, in
eene weide te Sauguê (29 Juni 1890; 1400-1500 m.).
Ongelukkig was het weder betrokken, zoodat wij slechts
enkele bezoekers gezien hebben.

De fraaie witte bloemen zijn tot hooge, dikwijls vertakte,
rechtopstaande trossen vereenigd; de stengel wordt ruim
éen meter hoog. Honderden bloemtrossen, die als zoovele
witte toortsen uitzien, steken verre boven het gras uit, en
geven aan het weiland een zeer kenschetsend uitzicht,

wr [49]

De bloem (fig. 12 en 13) heeft een zesdeelig, vergroeid-
bladig bloemdek: de bloemslippen zijn beurtelings breeder
en nauwer. ledere bloemslip vertoont aan hare onderzijde
eene bruingroene streep, die men aan de bovenzijde ziet
doorschemeren. Iedere meeldraad bestaat uit een onderste
breed, gewelfd, min of meer wigvormig gedeelte (fig. 15-17)
en een bovenste veel langer en nauwer gedeelte, dat met
het eerste knievormig vereenigd is. De breede basale deelen
der zes meeldraden passen met hunne randen bij elkander,
en vormen aldus boven het ovarium een gewelf (fig. 14).
Drie honigdruppeltjes worden aan de hoeken van het
vruchtbeginsel afgescheiden (fig. 18, hd); in vele bloemen
is de honigafscheiding zoo overvloedig, dat de kamer, die
zich onder het voornoemd gewelf bevindt, grootendeels
met honig gevuld wordt. Uit het centrum van het vrucht-
beginsel ontspringt de stijl, die zich als eene zuil in het
“midden der overwelfde honigkamer verheft, en verder,
boven den top van het gewelf, vrij uitsteekt. Aan den top
van het gewelf, om den stijl (fg.13), bevinden zich zes nauwe
openingen die toegang tot de honigkamer verleenen. Iedere:
opening is tusschen twee meeldraden begrepen. Het basale,
wigvormig gedeelte van iederen meeldraad is aan weers-
zijden, aan zijne randen van eene rij haren voorzien. Van
boven, daar waar de meeldraad knievormig gebogen
“wordt, verlaten de rijen haren de randen; zij loopen op
de middellinie van den meeldraad (juist op de knie) samen
(fg. l6en 17). De randen der meeldraden zijn aldus, aan
den top van het gewelf, van haren verstoken, waaruit
volgt dat, tusschen twee naburige meeldraden, eene ope-
ning (honigweg) zonder haren vrij blijft. De stijl is van
aan den top van het gewelf tot aan den stempel 22 mm.
lang. Iedere bloemslip is 16 mill. lang.

[44] _— 803 —

De bloemen gaan ’s morgens open. Eerst zijn de kroon-
slippen tegen elkander aangedrukt, en vormen eene soort
van scheede, waarboven de helmknoppen en de stempel
uitkijken. De stijl is hooger dan de helmknoppen, en de
stempel schijnt reeds rijp te zijn, terwijl de helmknoppen
nog dicht zijn. De bloem is dus waarschijnlijk eene korte
wijl vrouwelijk (proterogynie). Daarna spreiden zich de
kroonslippen uit, en de helmknoppen gaan open, eerst de
drie, welke tegenover de breede kroonslippen staan (fig.
13, 0), en daarna de drie andere, die met de smalle kroon-
slippen overeenstemmen (fig. 13, d). Gedurende den
ganschen bloeitijd ondergaat de stempel geene merkbare
veranderingen.

De meeldraden zijn schuin naar buiten getieht (fig. 14);
de stempel bevindt zich ongeveer 4 mill. boven de helm-
knoppen: spontane zelfbestuiving is dus onmogelijk zoolang
de bloem open is. Op ’t einde van den bloeitijd gaat de
bloem dicht : daarbij worden de helmknoppen slechts zeer
zelden met den stempel in aanraking gebracht, daar de
stijl merkelijk langer is dan de meeldraden. iT,

Asphodelus albus draagt de voornaamste kenteekens,
der vlinderbloemen : de honigwegen zijn zeer nauw, de
meeldraden staan wijd uiteen en er is geene bijzondere
landingsplaats voor insecten. Een vlinder die met uitge-
spreide vleugels boven de bloem zweeft om er honig uit te
zuigen zal de helmknoppen en de stempels aanraken, en
daar de stempel boven de helmknoppen uitsteekt zal
daarbij gewoonlijk kruisbevruchting volbracht, worden.
Tot ons spijt hebben wij echter geene gelegenheid gehad
vlinders op deze bloem gade te slaan.

(De bevruchting van Asphodelus luteus werd door
FRANCKE (Diss. inaug. Halle, 1883) beschreven. Zijne
verhandeling hebben wij niet kunnen raadplegen.

— 304 — [45]

Bezoekers: — Allotrope Dipteren: Dilophus hume-
ralis Zett., tracht te zuigen. M'mpis tessellata F. ” zuigend
(slurf 34 à 4 mill. lang). Beide te Saugueê, 29-6-90, 1450.

8. Phalangium Liliago Schreb. — Witte bloem met
geheel verborgen honig. — Mleur blanche à nectar complèê-
tement caché). |
„Bezoekers: — Hemitrope Dipteren (Syrphiden):
Merodon spinipes F, Gèdre 1-7-90, 1050.

4. Hyacinthus amethystinus L. — Pl, IX, fig. 5-7,
— (Blauwe protandrische bijenbloem met voorbehouden
zelfbestuiving (1) — Mleur mêlittophile protandre à réserve
autogamigug). |

De bloemen zijn, ten getale van 4 à 9, tot rechtopstaande
trossen vereenigd. De bloemkroon (eigenlijk het bloemdek)
is bleekblauw met eene donkerblauwe streep in ’t midden
van iedere slip (fg. 5). De bloemen zijn een weinig over-
hangend. Aan den voet van ieder bloemsteeltje bevindt zich
een bleek-blauwachtig, halfverdroogd schutblad. Deze
schutbladeren dragen weinig bij om de inflorescentie in ’t
oog springend te maken. | ws

De middellijn eener gansch uitgespreide bloem bedraagt
8 à 9 millimeters, de lengte van iedere kroonslip ongeveer
2,5 mill. De kroonbuis is eylindrisch-klokvormig, 9à 1 l mill.
diep ; zij is aan den ingang 2,5 mill. wijd, van onderen
een weinig. nauwer. De afstand van de helmknoppen tot
den bloembodem bedraagt 5 à 6 mill. — De zes meeldraden
zijn grootendeels met de kroon vergroeid en van tweeërlei
lengte, nl. drie lange len drie korte A (fg. 6). Eerst gaan
de helmknoppen / open, daarna de helmknoppen 4 en
eindelijk de stempel. — Fig. 6 stelt eene jonge bloem voor:

(1) Wij vertalen aldus reservatio autogamica.

[46] — 305 —

de helmknoppen van twee meeldraden 4 zijn alleen open,
terwijl de 4 overige nog dicht zijn. De afstand tusschen
den stempel en de helmknoppen / bedraagt 2,5 mill,
tusschen den stempel en de gesloten helmknoppen % 1 mill.
Spontane zelfbestuiving is dus onmogelijk, te meer daar.
de bloem overhangt, en er dus geen stuifmeel uit de helm-
knoppen op den stempel kan vallen. Daarenboven is de
stempel nog niet volkomen ontwikkeld, en het vrucht
beginsel is nog klein. — Op fig. 7 is eene oudere bloem
afgebeeld, omstreeks het einde van den bloeitijd: de 6 helm-
knoppen zijn open ; het vruchtbeginsel is grooter en de stijl
is langer geworden, zoodanig dat de stempel a zich: thans
op gelijke hoogte bevindt als de helmknoppen der korte
meeldraden, en een dier helmknoppen aanraakt : daardoor:
is spontane zelfbestuiving verzekerd. — Honig hebben.
wij niet kunnen ontdekken. De bezoekers, wier slurf aan:
haar spits scherp genoeg is, doorboren waarschijnlijk het
sappig en malsch weefsel van het bloemdek om er sap uit
te zuigen. |
Hyacinthus amthystinus draagt de voornaamste ken--
teekens der bijenbloemen. Gedurende de eerste helft der
maand Juni bloeit die plant, in de omstreken van Gèdre (tot

omstreeks 1300 m. hoogte) zoo overvloedig, dat de meeste |

weiden door hare tegenwoordigheid eene blauwe tint aan-
nemen. (l) Ondanks de fraaie kleur van haar bloemdek
en den aangenamen geur dien zij verspreidt, wordt zij door
insecten betrekkelijk weinig bezocht.

(1) De hooïiweiden, waarin die plant het meest voorkomt, worden
omtrent 25 Juni dicht bij den grond afgemaaid, wanneer hare zaden
nog verre van rijp zijn; wij moeten dus aannemen dat de vegetatieve
vermenigvuldiging bij de instandhouding van Hyac. an
eene gewichtige rol vervult.

— 306 — [47]

Volgens GRENIER ET GODRON, lore de France, komt
die plant in Frankrijk buiten de Pyreneeën niet voor.

Bezoekers:—Hemitrope Dipteren: Eristalis tenaz
L. Gedre, 12-6-90, 1200. Bomöylius fuga Wied. zuigend
(vrij talrijk), Gèdre, 9-6-90, 1000. — Lepidopteren: Autho-
charis Cardamines, zgd. Gèdre, 9-6-90, 1000.

5. Allium fallax, Don. — (Bloempjes helder paars-
blauw, tot kluwens vereenigd; honig geheel verborgen. —
Fleur d'un bleu violet pâle, réunies en capitules ; nectar
entièrement caché).

Bezoekers: —Hymenopteren: Bombus lapidartus L.
®. Gêdre, 7-8-89. 1200; id. 8-8-89. 1100. — Allotrope
Dipteren : Prosena longirostris Egger (met lange borstel-
vormige slurf), Gèdre, 6-8-89, 1200. Sepsis cynipsea L.
Gèdre, 5-8-89, 1000. Limnophora compuncta ma, Gavar-
nie, 18-8-89, 1700,

6. Scilla verna Huds. — (Bloemen bleekblauw met
halfverborgen honig. — Fleurs d'un bleu pâle, dà nectar
partiellement caché).

Bezoekers: — Hymenopteren : Andrena parvula K.
@. zgd. Canvieil, 16-6-90, 1650. — Allotrope Dipteren :
Hylemyia cinerella Meig., Stuifmeelvr. Gavarnie 26-6-90,
1650 Onesia Sepulcralis L. Canvieil, 16-6-90, 1600. —
Hemitrope Dipteren: Chrysotouum intermedium Meig.
Canvieil, 16-6-90, 1600.

Fam. III. IRIDACEEËN.

1. Iris pyrenaica Bubani; Zris zyphioides Ehrh. —
Pl. IX. fig. 8-11.— (Groote blauwe bijenbloem. — leur:
grande, bleue, melittophile).

Deze fraaie soort komt onder anderen tusschen het dorp
Gavarnie en de Cascade (1400-1600 m.) overvloedig voor.

[48] — 307 —

De bouw der bloemen stemt in hoofdzaak met dien van
onze gewone Lischbloem(Zris pseudo-acorus; zie H. Mürrer,
Fertil. of flow, blz. 543) overeen. De zes bloembladeren
zijn van onderen vergroeid (fig. 8), de drie kroonbladeren
 staan rechtop, de drie kelkbladeren # zijn horizontaal
afstaande. Al de bloemdeelen zijn donkerblauw : ieder
kelkblad draagt eene gele streep (honigwijzer) met meer
of minder duidelijke gele of grijze zijstrepen. Het gedeelte
der kelkbladeren, dat onder de drie bladvormige takken
van den stijl verborgen is, is grijs met kleine blauwe
stipjes. — De honig wordt door het onderste deel van het
bloemdek afgescheiden, en verzameld in de ruimte tusschen
het bloemdek en de basis van den centralen stijl begrepen
(fig. 10, 4). De honig kan bereikt worden langs drie
wegen, tusschen ieder kelkblad en den overeenkom-
stigen tak van den stijl. Iedere honigweg is in tweeën
verdeeld (fig. 11, 0) door het filament m van den meeldraad,
dat aan zijne onderzijde door een soort van toompje t
met de bovenzijde van het kelkblad verbonden is. Er zijn
aldus twee openingen aan weerszijden van de basis van
iederen meeldraad (fig. 11, o). Iedere opening o wordt aan
hare buitenzijde begrensd door een vliezig aanhangsel h
van het naburige kroonblad. Een insect heeft eene slurf van
ruim 7 mill. lengte noodig om den bodem der honigkamer te
bereiken {de honig is dus minder diep verborgen dan bij
J. pseudo-acorus). Tedere bladvormige tak van den stijl
draagt aan de onderzijde en dicht bij zijn top een schub-
achtig tweelobbig aanhangsel, waarvan de bovenzijde
tepeltjes draagt en de rol van stempel vervult.

Wanneer een insect den honig wil bereiken is het ge-
dwongen onder een der stempels te dringen en tusschen
den bladvormigen stijltak st en het kelkblad 47 te kruipen

— 308 — (33)

tot-het de honiggaten o bereikt heeft. (De afstand tusschen
de stempelopening en de honiggaten bedraagt ruim 25 mill.)
(fig. 9). Daarbij zal het diertje eerst de stempeltepels, daarna
den helmknop met zijne rugzijde aanraken, en kruisbe-
vruchting bewerken. Wanneer het insect, met pollen
beladen, de bloem langs denzelfden weg verlaat, zal het,
achteruitkruipend, het aanhangsel dat de rol van stempel
vervult, naar boven drukken; ten gevolge daarvan kan
geen eigen stuifmeel, door het insect, op de stempeltepels
gebracht worden. (Het insect zou natuurlijk zelfbestuiving
kunnen bewerken, indien het twee of drie achtereen vol-
gende malen dezelfde bloem bezocht: dit schijnt echter
het geval niet te zijn ; zie verder, bezoekers).

Volgens H. Mürrer komen bij Z. pseudo-acorus twee
soorten bloemen voor : bij de eerste soort bevinden zich de
bladvormige stijlen 6 à 10 mm. boven de overeenkomstige
kelkbladeren. Hommels kruipen onder een der stijlen tot
zij de honiggaten bereiken, en komen aldus in aanraking
met den stempel en den helmknop. Zij keeren echter niet
langs denzelfden weg terug, maar klimmen zijdelings naar
een der andere kelkbladen derzelfde bloem, en kruipen
onder den stempel zooals de eerste maal. — Bij de tweede
soort liggen de stijlen daarentegen dicht tegen de overeen-
komstige kelkslippen aan. De opengelaten ruimte is te
nauw om hommels door te laten, maar breed genoeg om
aan vliegen van het geslacht LAingta den toegang tot den
honig te verleenen.

Bij /. pyrenaïca kan men eigenlijk gezegd geene twee
soorten van bloemen onderscheiden. De stijl is, wel is waar,
niet altijd zoo dicht tegen het kelkblad aangedrukt als in
fig. 9 afgebeeld is, maar tusschen den vorm in fig. 9 afge-
beeld, en de bloemen waar de ruimte tusschen de genoemde

3

[34] — 309 —

organen het grootst is, komen talrijke overgangsvormen
voor. (Bij Z. pseudo-acorus heeft H. Mürremr slechts enkele
malen overgangsvormen aangetroffen; in die gevallen
heeft hij echter vastgesteld, dat de hommels achteruitkrui-
pen nadat zij honig gezogen hebben, zooals door Sprengel
beschreven werd, en zooals wij bij Z. pyrenaïca waarge-
nomen hebben.) Daarenboven is de stijl gewoonlijk schuin
geplaatst (fig. 9), eene schikking, die aan de schuine
onderlip van Pedicularis doet denken, en waardoor het
binnendringen van hommels, ondanks de nauwe opening,
zeer waarschijnlijk gemakkelijker gemaakt wordt.

Ofschoon de bloemen van Z. pyrenaïca tot de fraaiste der
gansche Pyreneeënflora behooren (hare middellijn bedraagt
12 à 15 eentim.) worden zij weinig bezocht.

Op hare groeiplaatsen komen nochtans (in Augustus)
verscheidene hommelsoorten in tallooze drommen voor.
De kleine arbeiders der meeste soorten zijn volkomen ge-
schikt om Z. pyrenaïca te bevruchten. |

Bezoekers: — Hymenopteren : Bomôus hortorum L.
®, onder den stijl kruipend. Twee achtervolgende bloe-
men bezoekend, in iedere bloem slechts onder één der
stijlen dringend, en de bloem telkens langs denzelfden weg
weer verlatend. Zeer vlug. Gavarnie, 16-8-89, 1550.

Fam. IV. ORCHIDEEËN.

8. Listera ovata R. Br. — Zie H. Mürrrr, fert. of
flowers, blz. 529. — (Groene bloem met blootliggenden
honig ; wordt voornamelijk door sluipwespen en kevers
bevrucht. — Fleur verte à nectar librement exposé; des
ichnewmonides et des coléoptères sont les principauw vist-
Leurs). ‘

Bezoekers: — Coleopteren: Lhagonycha fulva

— 310 — [35]

(melanura) Scop., op het lipje zittend, met den kop in de
bloem dringend en honig likkend, Gèdre, 16-6-90, 1000.

TwezrDE Krasse: Tweelobbigen (Dicotyledoneae).

Fam. V. CONVOLVULACEEËN.

9. Convolvulus arvensis L. — (Witte bloem met
volkomen verborgen honig.) — leur blanche à nectar
complêtement caché).

Bezoekers: — Hemitrope Dipteren : Melithreptus
dispar Löw. Gèdre, 7-8-89, 1000.

Fam. VI. BORAGINEEËN.

10. Pulmonaria angustifolia L. — (Bijenbloem,
rood en blauw. — Fleur melittophile rouge et bleue).

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus rajellus K.
var. ®, zgd. Pic d'Ayre, 19-6-90, 2000.

11. Echium vulgare (incl. forma pyrenaica) L. —
(Bijenbloem, rood en blauw. — Fleur melittophile bleue et
rouge.)

Bezoekers, Augustus: — Hymenopteren :
Bombus terrestrisL. ©. Gedre, 25-8-89, 1000. B. varia-
bilis Schmiedk. ». Id. id, B. hortorum L. ”. Id. id. B.
agrorum F. 8. Id. id. 2. pomorum var. elegans Seidl. +.
Id. id. Osmia adunca Latr. # en @. Gèdre, 8-8-89 en
9-8-89, 1000, in groot getal. Osmia Lepeletieri Perez Q.
Gèdre, 8-8-89, 1000. — Lepidopteren : Crambus(perlellus?),
Gèêdre, 25-8-89, 1000. Plusia gamma, id. id, id.

Bezoekers, Juni: Hymenopteren : Bombus hor-
torwn L. ”.Gedre, 30-6-90, 1000. B. pomorum var. elegans
Seidl. @. Id. 21-6-90, 1000. B pratorum L ®. Gedre,
11-6-90, 28-6-90, 1-7-90, 1000 à 1100, B. terrestris var.

[36] — 3 —

lucorum L. ®. Gèdre, 13-6-90, 1000. Anthophora aestivals
Panz. ®. Gèdre, 20-6-90, 22-6-90, 1000, Anthophora pili-
pes F. 9. Gedre, 21-6-90, 1-7-90, 1000. Osmia Lepeletier
Perez, @, buik met pollen beladen. Gedre, 21-6-90, 1100.
0. adunca Latr. @ ; buik met pollen beladen, in de bloem
dringend, zeer talrijk. Gêdre, 21-6-90, 1-7-90, 1000 à 1100.
Halictus Smeathmanellus K. @. Gèdre, 15-6-90, 900. —
‘Lepidopteren : Macroglossa stellatarwm (talrijk), Gèdre,
1-7-90, 10C0. — Hemitrope Dipteren : Bombylius fugau
Wied. zeer talrijk, Gèdre, 15-6-90, 22-6-90, 1-7-90, 900
à 1200. Rhingia campestris Meig., met den kop in de
bloem, zuigend, Gedre, 1-7-90, 1000,

12. Myosotis (pyrenaica P). — (Blauwe bloem met
gansch verborgen honig. — MWlewr blewe à nectar wagiie
ment caché.) 1000 a 1300 meters.

Bezoekers: — Hymenopteren : Zalictus cylindricus
F. 9. Gedre, (grand chaos), 12-6-90, 1200. — Hemitrope
Dipteren : LPombylius fugax Wied. Gedre 12-6-90, 1200
(talrijk); Barèges, 18-6-90, 1200. Cheilosta ompressa Löw.
Gèdre 12-6-90, 1200. — Allotrope Dipteren : Onesia sepul-
cralis L. (talrijk) id. id. id. Zophomyia temula Scop. Gedre,
13-6-90, 1000. Zmpis rustica Fall. Barèges, 18-6-90,
1200. — Lepidopteren : Anthocharis Cardamines, Gèdre,
12-6-90, 1200.

Myosotis pyrenaica Pourr. — (Blauwe bloem met
volkomen verborgen honig. Fleur bleue à nectar complète-
ment caché.) 1500 à 1900 meters.

Bezoekers: — Hymenopteren : Zalictus cylindri-
cus F. @. Canvieil, 16-6-90, 1650. Z. albipes F. @. Id. id.
— Lepidopteren : Mamestra dentina, Canvieil, 16-6-90,
1700. Zercyna phrygialis, zuigend, Gavarnie, 26-6-90,
1500, Zereyna Schranksiana, Canvieil, 16-6-90, 1700.

— 912 — [37]

Syrichthus Malvae. id. id. id. Thecla Rubì (talrijk)-id. id.
id. — Hemitrope Dipteren : Bombylius fugaa Wied. (zeer.
talrijk), Canvieil, 16-6-90, 1600. OArysotouum vernale
Löw. id. id. id. Melithreptus scriptus L. Pie d'Ayré,
19-6-90,1900. — Allotrope dipteren : Anthomyia platura;
Meig. id. id. id, Anth. tetra, Meig., zuigend, talrijk, Ga-
varnie, 26-6-90, 1600. Auth. buecata Fall. Canvieil,16-6-90,
1600. Rhamphomyia serpentata Löw, zuigend, id. id. id.
Zophomyia temula Scop. (talrijk), Canvieil, 16-6-90, 1600
à 1900. Onesia sepulcralis L., zeer talrijk. Id. id. id. Z'mpis
tessellata F. Saugueê, 29-6-90, 1600.

Fam. VII. SOLANEEËN.

13. Solanum duleamara. — (Paarse pollenbloem, - _—
Fleur violette, à pollen).

Bezoekers: — Allotrope Dipteren : Zucilia corni-
cina F. stuifmeelvretend, Gêdre, 8-8-89, 1100.

Fam. VIII. ScROPHULARIACEEËN.

14. Veronica chamaedrys L. — (Blauwe bloem met
geheel verborgen honig. — Fleur ee à nectar. complête-
ment caché.)

Bezoekers :— Bkoörtopra: Bibics ennsridie
F. @. Gèdre, 21-6-90, 1000; Canvieil, 16-6-90, 1650.
Fachysphes pectinipes L. ”. Canvieil, 16-6-90, 1650, —
Hemitrope Dipteren : Bombylius fulvescens Meig. zich op de
bloem nederzettend en zuigend, talrijk, Gèdre, 10-6-90,
11-6-90, 1100. Bomô. fuga Wied, op gelijke wijze, Gèdre,
10-6-90, 1100. — Allotrope Dipteren : Z'mpis tessellata B.
Gèdre, 21-6-90, 1100.

15. Veronica saxatilis Jacg. V. fraser His _
(Blauwe bloem met volkomen verborgen honig. — Fleur
bleue à nectar complètement cache). |

[38] — 83138 —

„Bezoekers: — Allotrope Dipteren : Hylemyia

cinerella Meig. stuifmeelvretend, cirque de Trumouse,
27-8-89, 2000.

16. Veronica Teuerium L. — (Blauwe bloem met
volkomen verborgen honig. — Fleur blewe à nectar com-
plètement caché).

Bezoekers: — Hymenopteren : Halictus Smeath-
manellus K. Q. Gavarnie, 26-6-90, 1600.

17. Veronica Ponae Gouan. — Roodpaarse bloem
met volkomen verborgen honig. — Pleur d'un rose-violet
à nectar complètement caché.)

Bezoekers: — Hemitrope Dipteren : Bombylius
fugax Wied. Gèdre, 21-6-90, 1100. Bacha obscuripennis
Meig. een tijd lang voor de bloem zwevend, zich eindelijk
nederzettend en zuigend. Gêdre, 17-6-90, 1000. Platychei-
rus manicatus Meig. Gèdre, 21-6-90, 1100. — Allotrope
Dipteren : Zmpis chioptera Fall. buigt de meeldraden -
binnenwaarts onder zich, zuigend, id. id. id.

18. Erinus alpinus. L. — Roodpaarse vlinderbloem.
— Fleur lepidopterophile rose-violette).

Bezoekers : — Lepidopteren : ‘Pieris Brassicae,
Gèdre, (Grand Chaos) 22-6-90, 1200. Zereyna phvrygialis
zuigend, Gavarnie, 28-6-90, 1500. — Hemitrope Dipteren :
Bombylius fugaa Wied. Gedre (Grand Chaos), 22-6-90,
1200.

19. Bartsia alpina. L. — (Donkerviolette bijentloar
— Fleur melittophile d'un violet sombre).

Bezoekers : — Hymenopteren : Bombus Rajellus
K. ® var. zuigend. Gavarnie, 26-6-90, 1600.

20. Rinanthus major. Ehrh. — (Gele hommelbloem.
— Fleur melittophile jaune).

Bezoekers (subalpisch): — Hymenopteren :

— 314 — [39]

Bombus pomorum var. elegans Seidl. ©, normaal zuigend.
Gedre, 12-6-90, 1200. B. mastrucatus Gerst. var. Q, de
kroonbuis doorbijtend. Gèdre, 11-6-90, 1000. B. Rajellus
K. var. ©, normaal zuigend. Gèdre, 12-6-90, 1200. 2.
terrestris var. lwcorwm L. ®@. Gedre, 9-6-90, 1000. Z.
hortorwm. L. @, normaal zuigend. Gèdre, 9, 11, 14-6-90,
1000, zeer talrijk. — Lepidopteren : Plwsia gamma,
Gèdre, 9-6-90, 1000.
Bezoekers (alpisch): — Hymenopteren : Bom-
bus alticola Kriechb. ©. Canvieil, 16-6-90, 1600. Z.
pomorum var. elegans Seidel. @. In de weide, (op 1650
meters boven de zee) waar deze waarneming gedaan werd,
bloeiden Ranunculus bulbosus, Myosotis pyrenaica, Scilla,
verna, Veronica chamaedrys, witte Umbelliferen, enz., in
overvloed. Den genoemden hommel konden wij een tijd
lang volgen : hij nam de hoogergenoemde bloemen de eene
na de andere in oogenschouw, zonder zich echter neder te
zetten; gesloten bloemknoppen van RAinanthus en Anthyl-
lis onderzocht hij met bijzondere aandacht; eindelijk, na
een paar minuten zoekens, ontdekte hij een enkel geopend
bloempje van Zhinanthus. Deze bloem was de eerste bijen-
bloem, die hij vond : het was ook de eerste waaruit hij het
de moeite waard achtte honig te zuigen. Bezwaarlijk zou
men een treffender voorbeeld van bloemenkeus vinden.

21. Rhinanthus minor. — (Gele bijenbloem. —
Fleur melittophile jaune).
Bezoekers : — Hymenopteren: B. mastrucatus

Gerst. var. &, kroon doorbijtend. Gavarnie, 14-8-89,
1700.

22. Euphrasia officinalis. L. — (Witte bijenbloem ;
individuen met groote, middelmatige en kleine bloemen
komen gemengd voor. — Fleur melittophile blanche. Des

[40] — 315 —

individus à fleurs grandes, moyennes et petites se wencon-
trent mêélangés).

Bezoekers: — Lepidopteren : Lycaena Corydon,
Gèdre, 9-8-89, 1100. — Hemitrope Dipteren : Zristalis
tenax L. ”, Gedre, 26-8-89, 1200.

28. Pedicularis verticillata L. — (Roode bijen-
bloem. — leur mêlittophile rouge).

Bezoekers: Bombus pomorum var. elegans Seidel.
©, normaal zuigend. Sauguê, 29-6-90, 1600.

24. Scrophularia canina L. — (Donker-violette
bloem; te oordeelen naar haren vorm is het eene bijen-
bloem. De ingang der kroon is echter wijd, en de kroon-
buis ondiep. Zij wordt nooit bezocht door langtongige
bijen, daarentegen zeer veel door Syrphiden en kleine
korttongige bijen, welke laatste meestal geheel in de
bloem kruipen. — Fleur d'un violet somdre; d'après sa
forme c'est une fleur mêlittophile, mais Ventrée de la corolle
est large et le tube peu profond. Elle west jamais visitée
par des abeilles à trompe allongée, mais regoit. au contraire
de nombreuses visites de Syrphides et de petites abeilles à
trompe courte ; ces dernières entrent d'ordinavre entièrement
dans la fleur). |

Bezoekers: — Hymenopteren: Zalictus cylindricus
F. ©. (zeer talrijk ; wij hebben geen enkel # gevangen)
Gèdre, 10, 11, 22-6-90, 1000-1200. Zalictus punctulatusK..
@. (talrijk; geen ”). Gedre, 12, 22-6-90, 1000-1200.
H. Smeathmanellus K. ©. (talrijk, geen &). Gèdre,
11, 22-6-90, 1200. Eene groote zwarte Sluipwesp (Zchneu-
monide), Gèdre, (grand chaos), 22-6-90, 1200. Dit insect
trachtte verscheidene malen vliegend eene bloem te berei-
ken, gelukte daar echter niet in, daar de stengels door den
wind hevig heen en weer geschud werden. Na eenige

— 816 — [41]

vruchtelooze pogingen zette het insect zich op een tak der
plant neder, bereikte kruipend eene der bloemen, drong er
met zijn kop in en zoog honig. Met verscheidene achtereen-
volgende bloemen werd op gelijke wijze te werk gegaan,
en daarna vloog de sluipwesp ijlings weg. — Hemitrope
Dipteren ; CArysotovwm arcuatum L. Gedre (grand chaos,
enz.), 15 6-90, 24-6-90, 900 a 1200. Syrphus corollae F.
Gèêdre, 12-6-90, 1000. Syrphus pyrastri L. Gedre, 15-6-90,
900. Platycheirus mandcatus Meig. Gèdre (grand choas),
talrijk, 22-6-90, 1200. Platycheirus scutatus Meig. id.
24-6-90, 1200.

25. Scrophularia alpestris Gay.— (Bijen (wespen-)
bloem ; kroon geel en violet. — Fleur meêlittophile surtout
visitée par des Vespides; corolle jaune et violette).

Bezoekers :— Hymenopteren : Bombus soroënsis F.
&- Cirque de Gavarnie, 1700, 15-8-89. B. alticola Kriechb.
®.Id. id. id. Vespa sylvestris Scop. &. Cirque de Gavarnie,
15-8-89, 1700. Barèges, 19-6-90, 1300. ®. Saugue (talrijk)
29-6-90, 1600.

26. Antirrhinum sempervirens Lap. — Pl. X,
fig. 26-28. (Witte bijenbloem. — Pleur melittophile
blanche). /

De bloem is wit ; het bovendeel van den bult der onderlip
is bleekgeel ; de bovenlip vertoont op de middellinie eene
bleekpaarse vlek met paarse aderen : door deze kleurscha-
keering wordt aan de bevruchters (hommels) de plaats
aangeduid, waar zij den kop in de bloem moeten steken om
den honig te bereiken en om tevens de helmknoppen en den
stempel aan te raken. De bult is op de middellinie voorzien
van eene gleuf, waarin eene uitspringende lijst der boven-
lip volkomen past. De onder-(voor-)zijde van het vrucht-
beginsel is kort behaard en bleekgroen, aan de basis kaal

[42 — 317 —

en donkergroen (1) (fig. 28, a). De honig wordt door de
donkergroene oppervlakte afgescheiden en vloeit in de
spoor. De spoor zelve is inwendig kaal en door eene dwarse
plooi van den wand in twee deelen gescheiden (fig. 27) : de
honig wordt verzameld in het bovenste deel 5 (fig. 28),
terwijl het onderste deel c geen honig bevat (2).

De breede basis der vier meeldraden is aan den binnen-
rand met stijve haren bezet (fig. 28), waardoor de honig
van voren moeielijk toegankelijk is. Ook de stijl is aan de
voorzijde over zijne gansche lengte kort behaard.

De onderlip is 14 mill. breed ; het masker der bloem is
17 mill. hoog. De afstand van den top van den bult tot op
den bodem der spoor bedraagt 17 mill. ; van den stempel
tot op den bodem der spoor 15 mill. Hommels alleen zijn
krachtig genoeg om deveerkrachtige onderlip naar beneden
te drukken.

Bezoekers: Hymenopteren : Bombus hortorum L.
©, normaal zuigend. Gedre, 20-6-90, 1000.

27. Linaria origanifolia D. C. —P1.X, fig. 19-28.
(Paarse bijenbloem, met Bombylidendeur? — Fleur mêlitto-
phile violette, avec entrée spéciale pour les Bomöylides?)

Deze plant hebben wij te Gèdre (1000 m.) en vooral
tusschen Gedre en Gavarnie (1200 m.) op grintbedden aan
de rivier (Gave de Pau) gevonden.

De bloemen staan in korte, losse trossen, die zelve uit
2-6-bloemige schijnkransen bestaan. De bovenlip is twee-
lobbig (fig. 19) ; iedere lob is door eene ondiepe insnijding

(1) De basis van het vruchtbeginsel is van achteren evenals van voren
donkergroen, maar die kleur is vooral aan de voorzijde duidelijk.
_ @ Volgens Mürrer (Fertil. of flowers) vloeit de honig, bij A. majus,
niet in de spoor, maar blijft aan de honigklier en aan de basis der
voorste. meeldraden gekleefd. De spoor is bij A. majus inwendig be-
haard en dus niet geschikt om als honigbehouder dienst te doen.

— 318 — [43]

in tweeën verdeeld (fg. 20). De onderlip bestaat uit 3
tweedeelige lobben. De insnijdingen die, aan weerszijden
van de bloem, de onderlip van de bovenlip scheiden, zijn
zeer diep, waaruit volgt dat men den bult der onderlip ten
deele kan zien wanneer men de bloem van ter zijde be-
schouwt (fig. 20, 6). De randen van al de kroonslippen zijn
naar achteren omgeslagen. De algemeene kleur is paars,
donkerder aan de randen. De bovenlip is inwendig en uit-
wendig versierd met donkerpaarse aderen die aan den rand
onduidelijk worden ; zij is tot een soort van helm gewelfd.
Omtrent de basis van de zijlobben der onderlip (g. 20 4)
bereikt de kroonbuis hare grootste breedte; van daar tot aan
den bloembodem wordt zij geleidelijk nauwer en vertoont 5
verheven ribben met ondiepe gleuven er tusschen (fig. 20, «,
B, 7). Aan hare basis is de kroon verbreed (fig. 20). De
spoor is slechts 3,5 mill. lang (fig. 20, 21 en 22), aan haar
voet ingesnoerd, aan haar top storper dan bij de meeste
Lvnaria-soorten, van boven naar onderen platgedrukt
(vergelijk fig. 20 met fig. 21). De bult der onderlip is geel,
vooral in het midden, en vertoont onregelmatige groeven,
waardoor hij in zes ongelijke deelen gescheiden wordt
(fig. 19 en 22) ; hij draagt talrijke kleine, spitse stekeltjes.
De onderlip is zeer slap : eene geringe kracht is voldoende
om ze naar beneden te drukken. De zes onregelmatige ver-
hevenheden, waaruit de bult der onderlip bestaat (fig. 19)
zetten zich binnen in de bloem voort, in den vorm van zes
overlangsche verheven lijsten (fig. 22) waarvan de zijde-
lingsche a tamelijk kort zijn, terwijl de vier middelste 5 en c
den bodem der kroonbuis bereiken. De lijsten a en ó zijn,
evenals de bult zelf, met spitse stekeltjes bezet ; de mid-
delste lijsten c zijn slechts aan den ingang der kroon, daar
waar zij nog van den bult deel maken, stekelig ; dieper in

[44] — ZP —

de bloem zijn zij daarentegen van stekeltjes verstoken.
Wanneer men den bult van voren beschouwt ziet men dat
de twee middelste lobben (fig. 19, c) minder verheven zijn
dan de vier zijdelingsche : er ontstaat aldus, tusschen, de
bovenlip en den bult der onderlip, op de middellinie, eene
opening die overeenstemt met de niet stekelige inwendige.
lijsten c (fg: 22). Een insect, dat met zijne slurf in die
opening dringt, zal, om de aanraking der stekeltjes aan den
ingang te vermijden, zijne slurf zoo dicht mogelijk tegen
de bovenlip houden; dieper in de bloem zal het door de
stekels op de lijsten a en 6 gedwongen worden de middel-
linie te houden, en aldus zal het niet alleen met zijne slurf
den kortsten weg naar den honig volgen, maar daarenboven,
den stempel en de helmknoppen, die zich op de middellinie
en van boven in de kroonbuis bevinden, aanraken.

Bij Linaria vulgaris, alpina, pyrenaica, enz. is de onder-
lip dicht tegen de bovenlip aangedrukt : de bloem is eene -
gesloten doos, die alleen door hommels en andere krach-
tige bijen kan opengemaakt worden; wanneer het insect
de bloem verlaat gaat de doos weer dicht door de veer-
krachtigheid der onderlip. Bij £. origanifolia zijn deze
eigenschappen ten deele verloren gegaan : de onderlip is
veel minder veerkrachtig dan bij de hoogergenoemdesoorten,
en de bloem heeft een vrije opening (tusschen de lobben c
van den bult en de bovenlip ; fig. 19) langs waar insecten,
wier slurf eene voldoende lengte heeft (10 à 12 mill.) den
honig kunnen bereiken zonder genoodzaakt te worden de
onderlip naar beneden te drukken. Binnen in de bloem
bestaat een kanaal (waarvan de niet-stekelige lijsten c den
bodem vormen ; fig. 22) waardoor de slurf recht naar den
honig gevoerd wordt. |

Welke insecten zijn in staat zich den bouw dier bloem

— 320 — [45]

ten nutte te ‘maken? Met andere woorden, tot welke
bevruchters is L. origanifolia aangepast ? Behalve de lang-
tongige bijen kunnen twee andere insectengroepen daarbij
in aanmerking komen : de Vlinders en de Bombyliden.

Wij vermoeden dat Z. origanifolia eene bijenbloem met
bombylidendeur is : ware de beschreven opening aan het
bovendeel van den bult eene vlinderdeur, dan zouden wij
moeielijk kunnen verklaren waarom de spoor zoo kort is,
vermits de slurf der meeste vlinders merkelijk langer is
dan de afstand (10 à 12 mill.) van de ingangsdeur tot den
bodem der spoor. De genoemde afstand stemt daarenboven
overeen met de lengte der slurf bij sommige Bombyliden
(b. v. bij Bombylius discolor. — Bij B. fugaw, die te Gadre,
opde groeiplaatsen van ZL. origanifolia, in Juni overvloedig
voorkomt, is de slurf slechts 7 à 8 mill. lang).

Tot ons spijt hebben wij noch vlinder- noch bombyliden-
bezoek aan de hier besproken bloem kunnen waarnemen;
onze verklaring van haar mechanisme berust dus op loutere
onderstellingen. Nochtans hebben wij het nuttig geacht
onze hypothese hier uiteen te zetten : andere waarnemers
zullen misschien gelegenheid vinden om hare waarde aan
rechtstreeksche observatiën te toetsen,

Thans blijven ons nog eenige woorden te zeggen over de
helmknoppen, den steifpel en de honigafscheiding. Fig. 21
stelt eene bloem voor, waarvan de onderlip weggenomen
is : men ziet dat de antheren twee aan twee geplaatst zijn,
en dat de antheren van ieder-paar elkander op de middel-
linie aanraken. Tusschen beide paren bevindt zich de
stempel. Door insecten kan zelfbestuiving evengoed als
kruisbestuiving volbracht worden ; daarenboven is spon-
tane zelfbestuiving verzekerd, vooral wanneer de kroon
afvalt : de meeldraden worden imfners door de afvallende

[46] — 321 —

kroon medegevoerd, en daarbij komen de helmknoppen der
korte meeldraden onvermijdelijk met den stempel in aan-
raking. De honig wordt, evenals bij andere Linaria-soorten,
afgescheiden door eene groene klier aan den voet van het
vruchtbeginsel. De honig vloeit in de spoor langs eene
opening, tusschen de verbreede basis der lange meeldraden
begrepen (fig. 22, len 23). De randen dier opening zijn ten
deele bezet met haren (fig. 23) die waarschijnlijk, evenals
bij andere Zinarig-soorten, onwelkome insecten beletten
den honig te stelen.

Bezoekers: — Coleopteren: Gymnetron noctis
Herbst. Gèdre (grand chaos), gansch in bloem. 22-6-90,
1200.

28. Linaria pyrenaica D. C. — PI. X, fig. 24-25. —
(Gele bijenbloem. — Fleur melittophile jaune).

De bloemen hebben in hoofdzaak denzelfden bouw als
Linaria alpina, maar zijn anders gekleurd en in al hare
deelen iets grooter. De algemeene kleur is bleekgeel ; de
bult der onderlip is in ’t midden duidelijk gegroefd, oranje
met bleekgele groef. De bloempjes zijn (Aug. 1889) ten
getale van + 5 aan den top der takken dicht samenge-
drongen.

Wanneer de bloem uitgebloeid is komt de kroon van den
bloembodem los : de vijf kelkbladeren worden gesloten als
de vingeren eener hand, drukken aldus de bloemkroon
weg, waardoor de helmknoppen der korte meeldraden over
den stempel gestreken worden en zelfbestuiving volbracht
wordt.

De spoor is vrij sterk naar voren gebogen (fig. 24),
18 mill. lang, aan haar voet + 2! mill. breed ; de afstand
van den ingang der kroon tot den ingang der spoor be-
draagt + 8 mill. Een insect, dat krachtig genoeg is om de

En [ar]

onderlip naar onderen te drukken en met zijn kop een
eind verre in de kroon te dringen, heeft nog eene slurf
van 15 à 20 mill. noodig om den bodem der spoor te berei-
ken. De honig is dus slechts toegankelijk voor Bombus
hortorum, B. Gerstaeckeri, Anthophora en andere soorten
met zeer lange slurf. Wij hebben nooit bezoekers gezien.
Enkele malen vonden wij de bloemkroon doorgebeten, ver-
moedelijk door Bombus terrestris of B. mastrucatus.

29. Linaria alpina D. C. — (Eene violette bijenbloem.
— Fleur mêlittophile violette).

In de Alpen is de bloem blauwviolet; de voorzijde van den
bult der onderlip is sterk oranjegeel. In de Pyreneeën is de
algemeene kleur donkerder dan in de Alpen (althans don-
kerder dan bij de individuen, die wij te Bardonecchia, in de
Cottische Alpen, op 2000m. hoogte, waargenomen hebben),
terwijl de oranjekleur gewoonlijk tot een klein vlekje aan
den top van den bult beperkt is, en zich zeer zelden over de
geheele voorzijde van den bult uitstrekt.

Bezoekers: — Lepidopteren : Macroglossa stella-
tarwm, Gedre, 15-6-90, 900.

30. Verbascum nigrum L. — (Eene gele pollen-
bloem. — Mlewr à pollen, jaune).

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus hortorum,

L. @, Gedre, 8-8-89, 1000 B. lapidarius L, ©, id. id. id.
B. alticola Kriechb. $, Heas, 27-8-89, 1480. — Hemitrope
Dipteren : Syritta pipiens L. 9, Gèdre, 8-8-89, 1000.

Fam. IX. LENTIBULARIACEEËN.

31. Pinguicula grandiflora Lam. — (Eene violette
bijenbloem. — Pleur mêlittophile violette).

Bezoekers: — Coleopteren : Anthobium atrum
Heer, talrijk, in de spoor. Canvieil, 16-6-90, 1400.

[48] — 323 —=

FAM. X, GLOBULARIEEËN.

82. Globularia nudicaulis L. — (Blauwe vlinder-
bloem. — Fleur lépidoptérophile bleue).

Bezoekers: — Hymenopteren : Halictus cylindricus
F. @, smvzd. Gavarnie, 27-6-90, 1600. A. Smeathman-
ellus K. ®, smvzd, tracht ook te zuigen, Gavarnie, 26-6-90,
1600. — Lepidopteren : Zycaéna minima, id. id. id.
Hereyna phrygialis (talrijk), id. id. id. — Hemitrope Dipte-
ren : Platycheirus manicatus Meig. Ayre, 19-6-90, 1900.
— Allotrope Dipteren : Anthomyia tetra Meig. Pie d'Ayré,
19-6-90, 1900. Gavarnie, 26-6-90, 1600. Anth. Sepiá
Meig. Gavarnie, 26-6-90, 1600.

Fam. XI. PLANTAGINEEËN.

83. Plantago media L. (Bleekpaarse pollenbloem. —
Flewr à pollen, d'un violet pâle). ô

Volgens H. Mürrer (Fert. of flowers, blz. 506) is P. media
eene windbloem, die in geringe mate tot insectenbezoek
aangepast is. |

Bezoekers: — Hymenopteren : Andrena eztricata
Smith, ”, Gèdre, 9-6-90, 1000. Malictus flavipes F. 9,
Id. id, id, — Allotrope Dipteren : Pttolina crassicornis, stuif-
meelvretend ?, Gèdre, 11-6-90, 1100.

FAM. XII. VERBENACEEËN.

34. Verbena officinalis L. — (Blauwe bijenbloem. —
Fleur mêlittophile bleue).

Bezoekers: Hymenopteren : Bombus lapidarius L.
©, Gêdre, 28-8-89, 1100. B. terrestris L. 9, Id. id. id.
B. pomorum var. elegans Seidl. & Id. id. id. 2. varda-
bilis Schmiedkn. >, Gèdre, id, id. talrijk. B. mastru-

— 324 — (49)

catus Gerst. ” Gèdre, 11-8-89, 1000. Malictus morio F.
o', Gèdre, 26-8-89, 1050, talrijk. Z. cylindricus F. #,
Gèdre, 11-8-89; 1000. Z. guadricinctus F. Q, Gedre,
26-8-°9; 1050. 7. Smeathmanellus K. 9, Gedre, 7-8-89,
10-8-89, 1000 à 1200. Z twmulorwinL.®, Gedre, 26-8-39;
1050. ZZ. favipes F. ”, Gèdre, 26-8-89 ; 1050. — Lepi-
dopteren : Pieris Rapae, Gèdre, 10, 11, 28-8-89, 1000 à
1200. Zpinephele Janira var. hispulla, Gèdre, 11-8-89,
1000. Lyeaena (icarus?) Gêdre, 26-8-89, 1050. — Hemitrope
Dipteren : Syritla pipiens L. #, @ (talrijk) 7, 26-8-89,
1000 à 1200. Eristalis arbustorwm L- Gèdre, 7-8-89, 1000.
Kylota Segnis L. Gedre, 26-8-89, 1000. Bombylius fugaa
Wied. ”, Gêdre, 28-8-89, 1100.

Fam. XIII, LABIATEN.

85 Mentha sylvestris L. — (Bleekpaarse bloem met
geheel verborgen honig. — Mleur purpwrine pâle à nectar
complètement caché).

Bezoekers: Hymenopteren : Bombus terrestris L.
®,Gèêdre, 10-8-89 ; 1200. Halictus cylindricus F. #‚Gèdre,
28-8-89, 1200. Ammophila sabulosa L. 9, Gedre, Augustus
1889; 1000. Allantus Schaefferi Kl. 9, Gèdre, 10-8-89;
1200. — Lepidopteren : Melanargia Galathea, Geèdre,
7-8-89, 1200. Zpinephele Janira, var. hispulla, Gèdre,
29-8-89, 1000. ZLycaena Astrarche, id. id. id. Zygaena
KRlipendulae, Gedre, 24-8-89, 1200. Stmaethis (oxyacan-
thella®), Gedre, 29-8-89, 1000. — Coleopteren : RAago-
nycha melanura Oliv. Gedre, 5, 10-8-89, 1000. Leptura
maculata Poda (calcarata F.), Gèdre, 10-8-89, 1109. —
Hemitrope Dipteren : Aristalis tenax L, Gedre, 6, 24-38-89,
1100. Zristalis arbustorwm L. Gedre, 11-8-89, 1000,
Syritta pipiens L. ”, Gedre, 5-8-89, 1000. Melithreptus

p\

[50] — RI —

dispar Löw, Gedre (grand chaos), 24-8-89, * 1000. —

Allotrope Dipteren : Onesia sepulcralis L. Gèdre, 24,

29-8-89, 1000 à 1200. Zucilia cornicina F. Gèdre, 6-8-89,
1000. Zeuwzia cinerea Meig. Gedre, 6-8-89, 1100. Prosena
longirostris Egger. Gêdre, -9-8-89, 1000.

86. Origanum vulgare L. — (Bleekpaarse bloem met
geheel verborgen honig. — leur mie pâle d nectar
complètement caché). |

«Deze plant komt in het Luzdal overvloedig voor.

„Bezoekers: — Hymenopteren: Bombus soroënsis
F. —, Gèdre, 26-8-89 ; 1100. B. pratorum L. &, Gêdre,
10-8-89 ; 1200. B. variabilis Schmiedekn. &, Gedre,
5-8-89; 1000. MZalictus leucozonius K. ”, Gedre, 26-8-89,
1100. Hal. rubicundus Christ. ”, Gêdre, Id. id. id. Ammo-
phila sabulosa L. #, Gèdre, 10-8-89 ; 1200. — Lepidopte-

n: Pieris Rapae, Gedre, 26-8-89, 1100. Melitaea
dictymna Gedre, 5-8-89,-1000. Argymnis Paphia +,
Gêdre, 26-8-89, 1100. Zycaena Corydon, Gèdre, 5,-7-8-89,
1000: Lycaena Astrarche, Gedre, 5, 26-8-89, 1000. Zpine-
phele Janira var. Hispulla, Gèdre, 23-*-89, 1000. Syrich-
tus alveus, Gedre, 26-8-89, 1100 Zygaena Astragali id. id.
Zyg. Lomicerae var., Gèdre, 7-8-89, 1200. Callimorpha
hera, Gedre, 26-8-89, 1100. — Hemitropa Dipteren :
Eristalis tenax L. Gèdre, 7-8-89, 1100. Merodon eguestris
F. Gèdre, 5-8-89, 1000. Meüthreptus dispar Löw. Gèdre,
7-8-89, 1100. — Allotrope Dipteren : Prosena longirostris.
Egger, Gêdre, 5, 11-8-89, 1000. Wehinomyia tessellata F.
Gedre, 5-8-89, 1000.

87. Thymus Serpyllum L. — (Paarse bloem met
verborgen honig. — Fleur purpurine à nectar complètement
caché).

„Men vindt veel verscheidenheid wat de grootte en de
kleur der bloempjes betreft,

— 32Ô — [51]

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus lapidarius
L. 9, Gèdre, 26-8-29; 1000. B. lapponicus F 3, Trumouse,
27-8-89 ; 2100. B. terrestris L. 3, Gèdre, 6-8-89 ; 1100.
B. agrorwm var. pascuorum Scop. @ Gèdre, 9-8-89 ; 1100.
Andrena nigriceps K. 9, Gèdre, 28-2-89, 1200. Zalictus
maculatus Smith, @, Gèdre,, 8-8-89; 1100. MVomada
ferruginata K. &#, Gran chaos, 22-6-90 ; 1200. Polistes
gallica F. 9, zgd., Grand chaos, 12-6-90 ; 1200. Ammo-
phila sabulosa L. +”, Grand chaos, 22-6-90, 1200. 9,
Gedre, 10-8-89; 1150. &, Gavarnie, 14-8-89 ; 1700.
Agathis tibialis Nees. ©, Gèdre, 28-8-89 ; 1200. Mellinus
arvensis L. ©, Gedre, 8-8-89 ; 1100. — Coleopteren :
Rhagonycha fulva Seop. (melanura Oliv.) zuigend. Gèdre,
5-8-89, 1000. Haltica (crepidodera) ferruginea Scop.
(ezoleta F.) Gèdre, 25-8-89, 1000. — Lepidopteren :
Brebia Stygne, Gedre, 22-6-90, 1200 (talrijk) ; Gavarnie,
6-8-89, 13-8-89. 1700. Z'rebia tyndarus, Gavarnie, 16-8-89,
1600. Coenonympha Pamphilus, Gavarnie, 6, 14, 17-8-89,
1600. Melanargia Galathea, Gèdre, 9-8-89, 1100. Zycaena
Corydon, Gèdre, 5-8-89, 1000. Syrichtus Sao, Gêdre,
R8-8-59, 1100. Hereyna (phrygialis?) Gèêdre, 22-6-90,
1200. Botys purpwralis var. ostrinalis, Gavarnie, 27-6-90,
1600. — Hemitrope Dipteren : Zristalis tenaa L. Gèdre,
6-8-89, 1200; Gavarnie, 16-8-89, 1600. Merodon eguestris
F. =, 9, Gêedre, 8, 9-8-89, 1000. — Allotrope Dipteren :
Cyrtus gibbus F. Gèdre, 10-8-89, 1300 (slurf + 5 mill, lang,
zeer dun, recht). Sarcophaga haematodes Meig. Gêdre,
8-8-89, 1100. Sarc. car naria L. Gêdre, 12, 22-6-90, 1200
(zeer talrijk); 9-8-89, 1100. Onesia sepulcralis Meig.
Gèdre, 12-6-90, 1200; 9-8-89, 1100. Gavarnie, 27-6-90,
6-8-89,-1600. Behinomyia tessellata F. Gèdre, 12-6-90,
1200. Tachina rustica Meig. 26-8-89, 1100. Siphona flavi-,

(52) — 327 —

frons Staeg. Gèdre, 5-8-89, 1000. Demoticus frontatus
Boh. Gèdre, 8-2-89, 1100. Zweilia cornicina EF. Gedre,
9-8-89, 1000. — (Daarenboven Rhamphina pedemontana —
Meig. @ zuigend, tusschen Torla en Araza, Spaansche
Pyreneeën, 19-8 89, 1300. De slurf is zeer dun, en +
6 mill. lang. Dit is, volgens eene mededeeling van
D'SCHMIEDEKNECHT, de eenige bekende Tachina met lange.
slurf. Dit bezoek blijft buiten onze statistiek gesloten).
Addendum: Vanessa Cardui, Gèdre, 9, 12-6-90, 1000.
38. Satureia montana L. — (Witte of bleekrose
bijenbloem. — Pleur melittophile blanche ou rose pâle).
Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus lapidartus
L.@,Gedre, 26-8-89; 1100. B. vardabilis Schmiedekn. 3,
Gèdre, 26-8-89 ; 1000 à 1100. B. pomorwm var. elegans.
Seidl. @, Gèdre, 25-8-89; 1000. B. terrestris L. ”, Gedre,
25-8-89; 1000. — Lepidopteren : Zycaena corydon, Gèdre,
26-8-89, 1100 (talrijk). Lycaena icarus, id. id. Satyrus
Alcyone, id, id.
39. Calamintha alpina Lam. —(Blauwe bijeihlâecd …
Fleur mélittophile bleue).
Die plant is in het Luzdal in Juni zoowel als in Augustus
zeer algemeen; zij wordt door insecten weinig bezocht.
Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus agrorwm
F. ©, Gedre, 28-8-89; 1100. Halictus Smeathmanellus K.
@, gansch in de bloem dringend; Gèdre, 22-6-90; 1200.—
Lepidopteren : Zycaena icarus @, Gêdre, 9-8-89, 1100.
Hrebia Stygne,, Gedre 22-6-90, 1200. — Hemitrope Dipte-
ren : Bombylius fugaa Wied. zuigend (twee individuen)
Gedre, 1-7-90, 1000. — Allotrope Dipteren : Z'mpis rustica.
Fall, zuigend, gansch in de bloem, Gèdre, 24-6-90, 1200.
40. Horminum pyrenaieum L.— Pl. XI. fig. 40-44.
— (Blauwe, gynomonoecische, proterandrische bijenbloem.

— 28 -— (53)

— (Fleur melittophile bleue, gynomonoïgue, protandre). —
Zie H. Mürrer, Alpenblumen, blz. 318, fig. 125.

Wij hebben deze vrij zeldzame pyreneeënbloem eene
enkele maal, te Gavarnie(1550m.), in Juni 1890 gevonden.
De donkerblauwe bloemen staan in schijnkransen, die
zelve in trossen vereenigd zijn. Er worden tweeslachtige
en kleinere vrouwelijke bloemen door hetzelfde individu
gedragen. De meeste bloemen van iederen tros zijn naar
ééne zijde gekeerd; na den bloei worden zij gewoonlijk
naar onderen teruggeslagen.

In fig. 40 is eene jonge tweeslachtige bloem
afgebeeld ; in fig. 41 vindt men dezelfde bloem een weinig
ouder en van voren gezien. De stijl is onder de bovenlip ge-
legen en steekt voor de helmknoppen uit; de twee stempel-
takken zijn nog niet volkomen gescheiden ; de helmknoppen
zijn open, op de middellinie twee aan twee vereenigd. Later
(fg. 42) wordt de stijl langer, en de twee stempeltakken
(de onderste stempeltak is langer dan de bovenste) diver-
geeren. Tevens laten de helmknoppen (die hun pollen
grootendeels verloren hebben) van elkander los en ver-
wijderen zij zich van de middellinie. De stempel, die te
voren tegen de bovenlip aangedrukt was en door de
helmknoppen opgehouden werd, wordt thans meer naar
onderen gebracht. Een insect, dat met den kop in de
bloem dringt, zal in de jonge bloemen de helmknoppen, in
oudere bloemen voornamelijk den stempel aanraken, en
aldus kruisbevruchting bewerken.

De honigklier heeft de gedaante van een ring, die het
vruchtbeginsel aan zijn voet gansch omgeeft, en niet alleen
van voren, maar ook aan de achterzijde eene kleine verhe-
venheid vertoont. Aan den voet der kroonbuis en van onde-
ren bevindt zich eene bultachtige verwijding (fg. 40 B, 4),

[54 — 329 —

waarin de honig verzameld wordt. Aan den ingang der
bloem en van onderen bevinden zich twee rijen haren, die
zich binnen in de kroonbuis over ongeveer; harer lengte uit-
strekken; dieper vindt men nog enkele haren ; deze haren
verhinderen onwelkome gasten den honig te bereiken (1).

De vrouwelijke bloemen (fig. 43-41) zijn kleiner
dan de tweeslachtige (2); hare helmknoppen zijn ver-
krompen en ledig. De filamenten der meeldraden zijn kort,
over bijna hunne gansche lengte met den wand der bloem-
kroon vergroeid. Het vruchtbeginsel is nagenoeg even-
groot, de stijl is korter en een weinig dunner dan in de
tweeslachtige bloemen ; ook de honigklier is in de vrouwe-
lijke bloemen kleiner.

In iederen tros geschiedt de ontwikkeling der bloemen,
in 't geheel genomen, van onderen naar boven. De vrouwe-
lijke bloemen maken echter uitzondering op dien regel: zij
zijn gewoonlijk (niet altijd) van onderen aan den tros
tot een bijzonderen schijnkrans vereenigd, en zij ontluiken
meestal een weinig later dan de hooger geplaatste schijn-
kransen van tweeslachtige bloemen.

Ziehier b.v. in welken ontwikkelingstoestand zich een
typische bloementros bevond (20 Juni 1890):

le (bovenste) schijnkrans : gesloten bloemknoppen.

2e » 3 id. id.

3e » : id. id.

de » : id. zól:

5e » : 29 bloemen open, 4 gesloten knoppen.
6e » 37 MO) » » ,„2© bl. uitgebloeid.
7e D hes ale D henra »

ge » 1210 » » ‚49 » D)

ge (onderste) » :3 Q bloemen open, 2 Q bl. uitgebloeid.

(1) Volgens Müller zijn daarenboven een aantal schuin naar boven
gerichte haren op den achterwand der kroonbuis ingeplant. Die bijzon-
derheid is ons ontsnapt. |

(2) Lengte der kroonbuis der tweeslachtige bloemen : 10 à 11 mill.

» » » » _ vrouwelijke » : 7 mill.

— 330 — [55]

Bij de proterandrische Labiaten wier bloemen tot recht-
opstaande trossen vereenigd zijn (b. v. Zewerium Scorodo-
nia, Ajuga reptans, enz.) bezoeken de bijen iederen tros
regelmatig van onderen naar boven. Bij Zeworiwm Scorodo-
nia b. v. vinden wij, op een bepaald oogenblik, van onderen
aan den tros eenige bloemen die reeds het (laatste)
vrouwelijk tijdperk van den bloei bereikt hebben ; hooger
eenige jongere bloemen die zich nog in het (eerste) manne-
lijk tijdperk bevinden, en eindelijk aan den top eenige
gesloten bloemknoppen.

Wanneer nu eene Bij, met stuifmeel van een anderen
bloemtros beladen, de onderste bloemen bezoekt, worden
deze met vreemd stuifmeel bevrucht; wanneer het insect
hooger geklommen is en de mannelijke bloemen bereikt
heeft, wordt zijn voorraad stuifmeel vernieuwd, en dit
stuifmeel wordt op gelijke wijze op de onderste bloemen
van den volgenden tros overgebracht, enz.: aldus wordt
kruisbevruchting tusschen verschillende trossen bewerk-
stelligd. De analogie met de hoogergenoemde Labiaten,
alsook het feit, dat de meeste bloemen van iederen tros
naar ééne zijde gekeerd zijn, duiden ons genoegzaam aan
dat de inflorescentie van Morminwum eene echte bloemen-
ladder is, en Müller heeft in de Alpen rechstreeks gecon-
stateerd dat zij door bijen en hommels van onderen naar
boven toe bezocht wordt.

Het ligt voor de hand dat het stuifmeel der bloemen, die
het eerst ontluiken, vooreen groot gedeelte nutteloos zal
zijn en verloren zal gaan, vermits er een zekeren tijd moet
verloopen, alvorens de eerste stempels opengaan : wij be-
grijpen dan ook gemakkelijk waarom de bloemen, die
„van onder aan den tros staan, en dus door haren stand
bestemd zijn om vóórde andere te ontluiken, geen stuif-

[56] — dl —

meel voortbrengen en ledige. helmknoppen hebben (1).

Op gelijke wijze kunnen wij ook verklaren waarom
de onderste @ bloemen der trossen gewoonlijk later ont-
luiken dan de tweeslachtige bloemen die er onmiddellijk
boven staan (uit de tabel blz. 329 blijkt dat de 9° schijn-
krans minder verre gevorderd is dan de 8). Indien
de vrouwelijke bloemen vóór de andere opengingen, dan
zou haar stempel een tijd lang aan regen en wind
blootgesteld worden zonder eenig voordeel, vermits er dan
nog geen stuifmeel voorhanden is. Om dit te vermijden
wordt het opengaan der onderste @ bloemen van den tros
vertraagd, totdat de eerste tweeslachtige bloemen ont-
loken zijn.

Uit den wederzijdschen stand van de helmknoppen en
den stempel in de @ bloemen mag besloten worden, dat bij
H. pyrenaicum weinig kans op zelfbestuiving bestaat. In
sommige bloemen blijven de helmknoppen tot het einde
twee aan twee vereenigd : in dat geval kan de stempel,
gedurende het tweede tijdperk van den bloei, met de
bovenste helmknoppen in aanraking gebracht worden, en
zelfbestuiving kan daarvan het gevolg zijn.

Bezoekers: Gavarnie, 20 a 24-6-90, 1500. Geene
insecten gezien.

41. Clinopodium vulgare L. — (Roode bijenbloem.
— Fleur mêlittophile rouge).

Bezoekers : — Hymenopteren : Bombus mastru-
catus Gerst. @. var. De kroon doorbijtend. Gedre, 8-8-89;

(1) Lupwie heeft bij de proterandrische Alsineeën een verschijnsel van
gelijken aard vastgesteld: hij heeft bevonden dat de bloemen der vrou-
welijke individuen voornamelijk in ‘t begin van den bloeitijd opengaan,
wanneer de tweeslachtige bloemen zich nog in het (eerste) mannelijk
tijdperk bevinden. (H. Mürrer, fert. of flowers, blz. 138).

— 332 — [57]

1100. B. hortorum L. ”. Gèdre. 8-8-89 ; 1100. B. agro-
rum F. &. Gèdre, 8-8-89; 1100. B. agrorwm var.
pascuorum Scop. FG. Gedre, 11-8-89; 12-8-89; 1100. —
Lepidopteren : Pieris Rapae, Gèdre, 8-8-89, 1100. Lhodo-
cera Rhamui, Gèdre, 7-8-89; 1100.

42. Galeopsis Iladanum L. — (Paarse bijenbloem. —
Fleur melittophile purpwrine).

Bezoekers : — Hymenopteren : Bombus hortorwm
L. =, Gèdre, 26-8-89 ; 1000. Normaal zuigend,

43. Galeopsis tetrahit L. — (Rose, paarse, of witte

bijenbloem. — Mleur melittophile rose, purpurine ou
blanche).
Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus alticola

Kriechb. &, cirque de Trumouse, 27-8-89 ; 2000. B. Aor-
torwm L. © Garvarnie, 17-82-89; 23-8-89 ; 1600.

44. Stachys recta L. — (Bleekgele bijenbloem. —
Fleur mêlittophile d'un jaune pâle).

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus variabilis
Schmiedekn. $ Gêdre, 21, 23-6-90, 1-7-90, 1000: Id. @,
Gèedre, 9-8-89 ; 1100. B. terrestris L. @ Gedre, 26-8-89 ;
1100. — Lepidopteren : Lycaena (Aegon ?) Gèdre, 9-8-89,
1100. |

45. Stachys sylvatica L. — (Paarse bijenbloem. —
Fleur mêlittophile purpurine).

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus alticola
Kriechb. ® Gavarnie, 17-8-89 ; 1600.

46. Betonica officinalis L. — (Paarse bijenbloem. —
Fleur melittophile purpwrine).

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus hortorum
L. », Gedre, 11-8-89 ; 1000.

41. Ballota foetida Lam. — (Rose bijenbloem. —
Fleur melittophile rose).

[ss] ze OER en

Bezoekers: Hymenopteren : Bombus lerrestris L.
® Gèdre, 9-8-89; 1100. B. agrorum, var. pascuorum Scop.
® Gêdre, 9-8-89; 1100. B. Zortorwm L. 3, Gêdre,
5-8-89; 1000. B. variabilis Schmiedekn. ”, Gêdre, 5-8-89,
1000. Anthophora quadrimaculata F. ”, Gêdre, 9-8-89 ;
1100. 4. fwreata Panz. >, Id. id. id. — Lepidopteren :
Pieris Rapae, Gèdre, 9-8-89, 1100. — Hemitrope Dipte-
en : Melanostoma mellina L. stuifmeelvretend, Gèdre,
9-8-89, 1100.

48. Sideritis hyssopifolia L. — (Bleekgele bijen-
bloem. — Fleur melittophile jaune pâle).

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus variabilis
Schmiedekn. ©, Gèdre, 1-7-90; 1000. «”, 9-8-89; 1100.
B. lapponicus F. ”, Gavarnie, 13-8-89, 1700. B. terrestris
L. ®. Id. id. id. B. alticola Kriechb. @ Gavarnie, 13-8-89;
1700. B. mastrucatus Gerst. var. ©, Gavarnie, 13-8-89 ;
14-8-89; 1700. — Lepidopteren: Zycaena Hylas Esp.
(Dorylas Hb.) Gèdre, 1-7-90; 1000. — Allotrope Dipteren :
Hylemyia cinerella Meig. Gavarnie, 13-8-89; 1700.

49. Marrubium vulgare L. — (Witte bijenbloem. —
Fleur melittophile blanche).

Bezoekers: -— Hymenopteren : Bombus terrestris
L. ©, Gedre, 9-8-89; 1100.

50. Scutellaria alpina L. — Pl. XI, he. 29-32. —
(Paarse of geelachtige bijenbloem met vlinderdeur. —
Fleur pwurpurine ow jaunâtre, dine ae avec entrée
spéciale pour les lépidoptêres).

Vroeger hebben wij deze soort in de Alpen (Bardo-
necchia, 1800 m. Cottische Alpen, 1886) waargenomen
en de volgende beschrijving van hare bloemen gegeven (1):

(1) Botan. Centralbl. 1887, Bd. XXIX, N° 4 à 7.

— 34 — Ee

» Tedere plant bestaat uit een aantal liggende takken, die
aan hun uiteinde opstijgen en ieder met een rijken
bloementros eindigen. Honderden trossen met duizenden
bloemen staan somwijlen zoo dicht bijeen, dat zij elkander
bijna aanraken : de plant is daardoor zeer in ’t oog
springend. De bloemen zijn meestal blauwpaars (wij
hebben slechts één krachtig ontwikkeld exemplaar met
roode bloemen aangetroffen). De ontwikkeling der bloemen
in iederen tros geschiedt van onderen naar boven toe.

» ledere bloem heeft eene lange rechtopstaande buis, die
van onderen rechthoekig gekromd is. De bovenlip “is
drielobbig : de middellob is zijdelings samengedrukt, en
vormt eenen naar voren gebogen, hollen snavel, waarin de
stempel en de helmknoppen verborgen zijn (fig. 29 en 30).
De snavel is geheel gesloten, zoodat men de voortplan-
tingsorganen uitwendig niet ontwaart : somwijlen steekt
de top van den ondersten stempeltak buiten den snavel
uit. De onderlip is in ’t midden een weinig uitgerand en
bleek violet, met drie meer of minder onderbroken rijen
paarse sprenkelvlekken. De horizontale spleet tusschen de
boven- en de onderlip is zeer nauw en leidt tot het bovenste,
sterk verbreede deel der kroonbuis.

» Wij vinden dus bij deze plant (evenals bij Zinaria en
andere Scrophularineeën)) eene inrichting, waardoor de
voortplantingsorganen gansch verborgen, en tegen regen,
wind en onwelkome gasten beschut worden, maar hier is
het de bovenlip alleen, die het beschutsel vormt.

» Onderzoeken wij thans op welke wijze de snavel der
bovenlip geopend wordt. Wanneer een insect (een Hommel
b.v.)in de bloem wil dringen, wordt het tegengehouden door
de bovenlip, waarvan de twee zijlobben sterk naar voren
gewelfd zijn en ieder een onregelmatige groef vertoonen.

[60] B

Het dier gebruikt de onderlip als een vast steunpunt en
drukt de bovenlip met zijn kop naar achteren : de stempel
en de helmknoppen komen daardoor uit den snavel te voor-
schijn (fig. 31) en kunnen door den kop van den hommel
aangeraakt worden. De onderste stempeltak steekt voor
de helmknoppen uit en komt het eerst met het lichaam van
den bezoeker in aanraking, waardoor — evenals bij vele
andere Labiaten — kruisbevruchting bevorderd wordt. De
bloem bezit, evenals Phlomis Russeliana{l), een scharnier-
mechanisme, waardoor de bovenlip naar achteren kan
bewogen worden en daarna, zoohaast het insect de bloem
verlaat, van zelf tot haren gewonen stand terugkeert, en
de voortplantingsorganen opnieuw omsluit.

» Daarenboven zijn de filamenten der meeldraden en de
stijl zoodanig ingericht en met de kroon samengegroeid,
dat hun stand onveranderd blijft wanneer de bovenlip der
kroon naar achteren gedrukt wordt. De filamenten der
korte meeldraden zijn over bijna ? hunner lengte met den
achtersten wand der kroonbuis vergroeid (fig. 32) : zij zijn
evenwijdig, en tusschen hen is de stijl begrepen. De
lange filamenten zijn, daarentegen, over 2 hunner lengte
met de voorzijde der kroonbuis vergroeid, (fig. 32, /) en,
vervolgens, naar achteren gekromd, zoodat zij de korte
filamenten en den stijl kruisen (fig. 32, £), en verder, in
den snavel der bovenlip, met de genoemde organen
evenwijdig loopen. Omtrent het kruispunt zijn de vier
meeldraden en de stijl zeer los met elkander verbonden.

» Een hommel kan met zijn kop ongeveer 5 à 6 mill. diep
in het bovenste verbreed gedeelte der kroonbuis dringen :
van daar af tot op den bodem der bloem blijft nog een

(1) Loew, Kosmos, 1886. II, blz. 119.

— 336 — ler)

afstand van 10 à 12 millimeters. De honigklier bevindt
zich aan den voet van het ovarium en aan zijne voorzijde.
Wij hebben in de Alpen geene bezoekers waargenomen.
Eene enkele maal zagen wij eene honigbij een tijd lang voor
de bloemen zwevend, en daarna wegvliegend zonder zich
neder te zetten. De slurf van dit insect is veel te kort om
den honig op normale wijze te kunnen bereiken. »

De individuen die wij in de Pyreneëen waargenomen
hebben (Cirque de Trumouse; Port de Gavarnie; Gèdre)
waren anders gekleurd dan in de Alpen: de algemeene
kleur was geelachtig-wit; de snavel was paarsblauw; de
onderlip bleekgeel met bleekpaarse strepen en vlekjes. De
exemplaren waren minder krachtig dan in de Alpen.

Daarenboven hebben wij in de Pyreneeën eene bijzonder-
heid waargenomen die ons in de Alpen ontsnapt was. De
snavelvormige helm, door den middellob der bovenlip
gevormd, vertoont van voren eene nauwe opening (fig. 29)
die zich juist tegenover den stempel en de helmknoppen be-
vindt. Een insect, dat door die opening met zijne slurf in de
bloem dringt, zal onvermijdelijk de voortplantingsorganen
aanraken, en dus bevruchting bewerken. Die opening is
waarschijnlijk eene vlinderdeur; tot ons spijt hebben wij
echter nooit vlinders op heeter daad kunnen betrappen.

Bezoekers: Eene enkele maal zagen wij (Port de
Gavarnie, 1700 m. 18-8-89) Sc. Alpina door een hommel
bezocht. Wij konden hem echter niet vangen, maar voor
zoover wij hem hebben kunnen herkennen was het
Pombus hortorum Ì.

51. Brunella vulgaris Moench. — (Violette bijen-
bloem. — Fleur melittophile violette).

Bezoekers: -— Hymenopteren : Bombus variabilis
Schmiedekn.®,Gèdre, 22-6-90; 1000. B. mastrucatusGerst.

[62] — 337 —

var. de. kroon doorbijtend en ook: normaal zuigend. (zie
H. Müller, Alpenbl. N° 269). @, Gedre, 22-6-90 ; 1000.
g, Gèdre, 11-8-89 ; 1000. B. alticola Kriechb. % talrijk
Gavarnie, 18-8-89, 14-8-89 ; 1700. @, Gedre, 22-6-90 ;
1000. Bombus hortorum L. Q, B, 22-6-90, 1-7-90 ; 1000.
B. pomorwm var. elegans Seidl. & Gavarnie, 16-8-89;
1600. 2. terrestris L. @, Gêdre, 11-8-89, 1100. B. agro-
rum FE. ”, Gedre, 5-8-89 ; 1000. — Henmitrope Dipteren :
Melithreptus dispar Löw. stuifmeelvretend. Gèdre, 22-6-90,
1000. Bombylius fugax Wied. zittend, zuigend. Id, id. id.

52. Brunella alba Pall, — (Geelachtig-witte bijen-
bloem. — Fleur meêlittophile d'un blanc-jaunâtre).

Bezoekers — Hymenopteren : Bombus mucidus
Gerst. ®, Gèdre, 9-8-89 ; 1100. B. Lajellus. K. var. 3.
Id. id. id.

53. Brunella grandiflora Moench. — (Paarse bijen-
bloem. — Mleur melittophile purpwrine).

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus mastruoas
tus. Gerst. #, de kroon doorbijtend. Gêdre, 7-8-89 ; 1200.
B. hortorum L. ” en 9, Gedre, 5-8-89, 8-8-89 ; 1000. —
Lepidopteren : Lycaena Corydon, Gedre, 5-8-89, 1000.

54. Ajugareptans L. — (Bijenbloem ; de kroon is
gewoonlijk blauw, in de Pyreneeën zeer dikwijls rose. —
Flewr mêlittophile ; la corolle est ordinairement bleue ; dans
les Pyrenées elle est Urès-souwent rose).

Bezoekers: — Hemitrope Dipteren : Melithreptus
dispar Löw, stuifmeelvretend, herhaaldelijk, Gèdre,
15-6-90, 1000. Bombylius fugax Wied. zittend, zuigend.
Gèdre, 9-6-90, 1000. Barèges (talrijk) 18-6-90, 1200.

55. Teucrium Scorodonia L. — Groenachtig gele
bijenbloem. — Fleur mêlittophile d'un jaune verdâtre).

„Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus agrorum

— 338 — [63]

F:$, Gèdre, 26-8-89 ; 1000. 2. agrorwm var. pascuorum
Scop. (—= B. dtalicus F.) „en &, Gèdre, 5-8-89, 11-8-89,
26-83-89 ; 1000 à 1100. B. Aortorwm L. ”, Gêdre, 5-8-89,
11-8-89 ; 1000.

56. Teucrium chamaedrys L. — (Purperachtige bij-
enbloem. — Fleur melittophile purpwrine).

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus agrorum EF.
=, Gèdre 26-8-89; 1150. Bombus agrorwm var. pascuorum
Scop. @, Gèdre 11-8-89 ; 1100.

57. Teucrium pyrenaicum L. — PI.IXI, (ik, 33-39. —
Bijenbloem(met vlinderdeur?); kroon bleekgeel, ten deele
paars. — Fleur melittophile (avec entrée spéciale pour les
lépidoptêres ©), corolle d'un blanc-jaunâtre, en partie pur-
purine).

De bloemen zijn ten getale van 4à 12, aan de toppen
der opstijgende stengels in zeer korte, ineengedrongen
trossen (GREN. en Gopr. zeggen capitules subglobuleuw,
denses — rondachtige, dichte hoofdjes) vereenigd, en door
geelgroene bladeren omgeven.

De bovenlip is, evenals bij andere Zeucriwm-soorten,
uit twee duidelijk gescheiden kroonslippen samengesteld.
Die slippen zijn echter veel grooter dan bij de andere
soorten van hetzelfde geslacht; zij zijn rechtopstaande,
tegen elkander aangedrukt, en vormen aldus door hare
vereeniging eene soort van elmvormige bovenlip, waarin
de antheren en het stigma verborgen zijn (fig. 33 en 34).

De onderlip is bleekgeel, bijna wit; de rechtopstaande
kroonslippen 4 zijn uitwendig behaard, paars, soms bleek-
geel. De zijdelingsche kroonslippen 6 zijn sikkelvormig
gebogen en gegleufd. De onderste kroonslip c vertoont in
't midden eene indieping, die aan hare basis tot eene gleuf
vernauwd is. De drie genoemde gleuven (door de onderste

[es] BEE 2

en de zijdelingsche kroonslippen gevormd) loopen naar den
ingang der kroonbuis (fig. 35)en zetten zich in die buis
voort. De twee verheven lijsten, tusschen de voortzetting
der gleuven binnen de kroonbuis begrepen, zijn aan den in-.
gang dier buis met stijve, naar binnen gerichte haren bezet.
Deze behaarde lijsten strekken zich tamelijk ver in de kroon-
buis uit. Omtrent de plaats, waar de kroonbuis cylindrisch
wordt, smelten de lijsten weg, maar de haarbekleeding
strekt zich verder uit, wordt korter, en breidt zich over.
de gansche binnenzijde van den voorwand der kroonbuis
tot dicht bij den bloembodem uit. Ook de filamenten der
meeldraden zijn aan hunne voorzijde met haren bezet,
zooverre als zij met den kroonwand vergroeid zijn.

In fig. 36 is het bovenste deel van eene pas ontloken
.… bloem afgebeeld (een der twee bovenste kroonslippen werd
weggenomen). Men bemerkt dat de stijl en de meeldraden
regelmatig naar voren gebogen zijn. De stijl is langer
dan de meeldraden; de stempel steekt voor den rand der
kroonslippen uit, en is dus uitwendig zichtbaar. Dit laatste
is echter niet bij alle bloemen het geval (zie b. v. fig. 33).
In fig. 37 en 38 zijn twee oudere bloemen afgebeeld : de
stijl heeft nagenoeg zijn vorigen stand behouden (fig. 38)
of is een weinig meer naar voren gebogen (fig. 37), terwijl
de meeldraden thans naar achteren omgebogen zijn. De
plant is homogaam : helmknoppen en stempel zijn van den
beginne af rijp. |

Vergelijken wij deze organisatie met die van 7. Scoro-
donia. Bij deze soort (zie H. Mürrer, fertil. of flowers,
blz. 800, fg. 169) zijn de twee bovenste kroonslippen zeer
klein, weshalve de meeldraden en de stijl verre buiten de
bloem uitsteken. Gedurende het eerste tijdperk van den:
bloei is de stijl nagenoeg recht, en ligt de stempel buiten het

— 340 — [65]

bereik der insecten; de meeldraden zijn naär voren gebo-
gen, en hunne geopende helmknoppen kunnen door honig-
zuigende insecten aangeraakt worden. Daarna buigen zich’
de meeldraden naar achteren en de stijl naar voren,
waaruit volgt dat de stempel in ’t bereik der insecten, de
helmknoppen daarentegen buiten hun bereik geplaatst
worden. Een insect, dat achtereenvolgens bloemen in het
eerste en in het laatste stadium bezoekt, zal bijna onver-
mijdelijk kruisbevruchting bewerken.

Bij 7. chamaedrys (Müller, Alpenbl. blz. 809, fig. 122)
volbrengen de voortplantingsorganen bewegingen van
gelijken aard als bij de vorige soort, maar minder uitge-
strekt. Bij 7. pyrenaicum worden eveneens bewegingen
waargenomen, maar hier zijn zij nog minder duidelijk :
de stijl beweegt zich een weinig naar voren, de meeldraden
worden naar achteren omgebogen, maar dat alles geschiedt
vrij onregelmatig, en is soms veel minder volkomen dan op
onze figuren (welke typische gevallen voorstellen) aange-
duid wordt. | | |

Wanneer een hommel honig uit de bloem van 7. pyrenad-
cum wil zuigen zet hij zich op de middelste slip der onderlip
neder, en steekt hij zijn kop in de bloem: de ingang A
(fig. 35) is echter te nauw, zoodat hij gedwongen wordt
met geweld vooruit te dringen, en, op de middelslip en de
twee sikkelvormige zijslippen de onderlip steunend, met
zijn kop tegen de twee rechtopstaande kroonslippen drukt.
Daardoor worden deze slippen uiteengedwongen: de bloem
wordt wijd geopend, de honig toegankelijk gemaakt, en
de hommel raakt nu met zijn kop de voortplantings-
organen aan (gedurende het eerste stadium den stempel
en de helmknoppen, gedurende het tweede stadium den
stempel alleen, indien de helmknoppen genoeg naar achte-

5

[66] ze S

ren gebogen zijn). Wanneer de hommel de bloem verlaat
nemen de verplaatste organen weder hun vroegeren stand
in: de bovenste kroonslippen gaan toe, dank aan een dik-
ken, veerkrachtigen nerf (fig. 33 en 34, 1), die de rol van
scharnier vervult; deze nerf is vooral aan de basis der
kroonslippen ontwikkeld, terwijl hij naar boven toe allengs
wegsmelt. Wanneer de bovenste kroonslippen zich sluiten
gebeurt het echter dikwijls, dat zij de meeldraden en den
stijl niet weder omgeven, maar dat één of meerdere dier
organen buiten de helmvormige bovenlip blijven, aan
regen en wind blootgesteld. In fig. 39 is een typisch geval
van dien aard afgebeeld, namelijk eene bloem, na het
bezoek van een hommel, waar de stijl aan de rechterzijde
(fig. 39 A) en de vier meeldraden aan de linkerzijde
(fig. 39 B) buitengesloten zijn.

Wij hebben, bij middel van een houten staafje, twin-
tig achtervolgende malen de bovenste kroonslippen der-
zelfde bloem wijd uiteengedwongen, op gelijke wijze als
door de hommels gedaan wordt, en dàt zonder hare
veerkracht merkbaar te verminderen, hetgeen bewijst
dat het beschreven scharnier-mechanisme na talrijke
hommelbezoeken nog steeds in werking kan treden.

Teucriwm pyrenaicwm stamt waarschijnlijk af van eene
soort die, evenals 7. Scorodonia, eene zeer kleine, twee-
deelige bovenlip en ver uitstekende voortplantingsorganen
bezat. De bovenste kroonslippen, (dit wil zeggen de twee
lobben der bovenlip) zijn grooter geworden (1); zij hebben
zich tegen elkander aangedrukt en aldus de rol op zich

(1) Door de afmetingen zijner bovenste kroonslippen neemt 7.
chamaedrys een middelstand in tusschen 7. Scorodonia en T. pyrenai-
cum. Over de rol dier kroonslippen bij 7. chamaedrys, zie H. Mürrer,
Alpenbdlumen, blz. 309, fig. 122, |

BRE 7 en [en]

genomen, welke de niet gespleten bovenlip bij de meeste
Labiaten vervult, namelijk het beschutten der voort-
plantingsorganen. Tevens is een scharnier-mechanisme
(dikke nerf) ontstaan, dat ons aan Scutellaria alpina doet
denken (zie hooger).

Er blijven ons nog enkele woorden te zeggen over de
aanpassing van 7’. pyrenaicum tot bevruchting door vlin-
ders. Wanneer wij de bloem van voren beschouwen
(fig. 35) bemerken wij dat er tusschen de voorste randen
der twee bovenste kroonslippen, en naar boven toe, eene
nauwe spleet (1) v opengelaten is: een insect dat, zonder de
kroonslippen te verplaatsen, door die spleet met zijne slurf
in de bloem dringt, zal eerst den stempel en daarna de
helmknoppen aanraken, en aldus de bloem kunnen be-
stuiven. Wij beschouwen die opening v als eene vlinder-
deur. Hare randen zijn bezet met stijve haren, waarvan
de toppen naar buiten gericht zijn (fig. 35): vlinders kunnen
dus hunne slurf in de opening v steken, zonder de spitse
stekels aan te raken. De randen der driehoekige opening 4,
die zich onder de vlinderdeur tusschen de kroonslippen a
bevindt (fig. 35), zijn daarentegen bezet met haren, wier
spitsen naar binnen gericht zijn : indien vlinders door de
opening A hunne slurf in de bloem pogen te steken (2),
zal de slurf met de stijve haren in aanraking komen. Om
die onaangename gewaarwording te vermijden zullen zij de
hommeldeur A verlaten en de vlinderdeur v kiezen. De
richting der haren schijnt dus voor onze vlinderdeur-hypo-
these te pleiten.

(1) Binnen die opening ziet men de voortplantingsorganen liggen.
(2) Op die wijze zouden de helmknoppen en de stempel door de slurf
van het insect niet aangraakt worden.

[68) — 343 —

De honig wordt ‘afgescheiden door eene klier, die het
vruchtbeginsel aan zijn voet omgeeft, en vier kleine verhe-
venheden vertoont, welke overeenstemmen met de groeven
tusschen de vier nootjes (nuces). Er is veel honig. Wanneer
de kroonslippen uiteengebogen zijn moet de hommel nog
eene slurf hebben van 6 mill. om den bodem der bloem te
bereiken. De kroonbuis is nauw en wordt, door de tegen-
woordigheid van meeldraden en stijl, nog nauwer gemaakt.

In de meeste gevallen is spontane zelfbestuiving onmo-
gelijk; zelfbestuiving door-insecten is geenszins uitgesloten,
ofschoon kruisbevruchting door den wederzijdschen stand
der voortplantingsorganen bevorderd wordt.

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus agrorum
F. ©, Gedre, 7-8-89; 1100. B. alticola Kriechb. ®, de
bovenste kroonslippen uiteenbuigend. Gavarnie, 13-8-89 ;
1700. B. Mendax Gerst. @ Id. id. id, id. 2. Aortorwm L.
©, Id. id. id. id.

Fam. XIV. GENTIANACEEËN.

__ 58. Gentiana verna L. (Blauwe vlinderbloem, — Fleur
lepidoptérophile bleue).

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus alticola
Kriechb. 9, tracht te zuigen door zijne slurf tusschen de
stempelschijf en dekroonwand te steken, Canvieil, 16-6-90 ;
1650. — Lepidopteren : Macroglossa Stellatarum, talrijk,

herhaaldelijk zuigend, 8 uur ’s morgens tot 4 uur ’s avonds.
_Gavarnie, 26-6-90, 1500. |
FAM. XV. AsCLEPIADACEEËN.

59. Cynanchum Vincetoxicum R. Br. — (Bleekgele
vliegenbloem met volkomen verborgen honig. — Fleur
d'un jaune pâle, adaptée à la fécondation par les Diptères,
à nectar complètement. caché). Cs

— 344 — [69]

_H. Mürrer (Alpenbl. blz, 350) heeft op deze bloem een
aantal vliegen, met pollinien beladen, waargenomen.
Ofschoon: wij deze bloem verscheidene malen aandachtig
gadegeslagen hebben, is het ons niet gelukt met pollinien
beladen insecten aan te treffen, |

Bezoekers: — Hymenopteren : Polistes gallica F.
®, over de bloemen kruipend, waarschijnlijk nu en dan
zuigend (1). Gêdre, 15-6-90, 1000. Odynerus parietum L. Q_
zgd ? Gêdre, 8-8-89; 1100. Halictus albipes F‚ ”, zuigend,
maar (volgens H. MürLLER) zonder nut voor de bloem. Gèdre,
11-8-89 ; 1100. Prosopis hyalinata Smith 9 zgd? Gèdre,
_8-8-89 ; 1100. — Coleopteren : Rhagonycha fulva Scop.
(melanura Oliv.), de meeldraden met zijne kaakvoelers
knedend, Gèdre, 9-8-89, 1100. Oedemera flavipes F. met
de mondwerktuigen in de bloem dringend, Gèdre, 8-8-89,
1100. Athous Godarti Muls. Gèdre, 7-8-89, 1100. —
Allotrope Dipteren: Cyrtonewra pascuorum Meig. &”, Gèdre,
8-8-89, 1100. Onesia sepuleralis Meig. +, id. 9-8-89 id. ;
herhaaldelijk zuigend, id. id, 28-6-90. Zuphrantha conneua
F, over de plant ioopend, hier en daar zuigend, Gèdre,
8-8-89, 1100. °

Fam. XVI. RUBIACEEËN.

60. Asperula cynanchica L. — (Witte of bleekrose
bloem met volkomen verborgen honig. — Fleur à nectar
complêtement caché, bianche ow d'un rose pâle).

leder bloempje bereikt 4-44 mill. middellijn. De kroon
is wit of bleekrose, met een drietal overlangsche rose-
kleurige strepen op iedere der vier kroonslippen. De kroon-
buis is 25-38 mill. diep.
EEE En

(1) H. Mürzer vond P. uniglumis met pollinien aan de tong. .

[zo] — 345 —

Volgens ScruLz (Beitr. zur Kenntn. der Bestäubungs-
einrichtungen und d. Geslechtsverth. p. 65, in Bibl.
botanica, 1888) gaan de bruinroode antheren in vele geval-
len reeds in den bloemknop open. Ook de stempel schijnt
reeds in den bloemknop rijp te zijn.

Bezoekers — Hemitr. Dipt. : Syritta pipiensL. Gèêdre,
1-7-90, 1000. — All. Dipt. : Spilogaster duplicata Meig. ;
stuifmeelvretend, tracht te zuigen; Gêdre, 31-8-89, 1000.

61. Galium verum L. — (Gele bloem met volkomen
verborgen honig. — leur jaune à nectar complêtement
caché).

Bezoekers: — Allotrope Dipteren : Sciara Morio

F. talrijk, Gavarnie, 14-8-89, 1700. Anthomyia platwra
Meig. tracht te zuigen, Sauguê, 10-8-89, 1400.

62. Galium Mollugo L. — (Witte bloem met geheel

verborgen honig. — Fleur blanche à nectar entièrement
caché).
Bezoekers: — Allotrope Dipteren : Onesia sepul-
cralis L. Grand Chaos, 12-6-90, 1200. Anthomyia buccata
Fall. zuigend. Grand Chaos, 21-6-90, 1200. Hylemyia
cinerella Meig. Id. id. id. Dolichopus latilimbatus Meig.
Grand Chaos, 1200, 22-6-90 ; Gavarnie, 6-8-89, 1600. —
Hemitrope Dipteren : Syritta pipiens L. Gêdre, 22-6-90,
1200. Cheilosia vernalis Fall. Grand chaos, 12-6-90, 1200.
63. Galium (Lapeyrousianum®?). — (Witte bloem
met geheel verborgen honig. — Mlewr blanche à nectar
entièrement caché).

Bezoekers: — Coleopteren : Malachius aeneus L.
talrijk, stuifmeelvretend, Gedre, 1-7-90, 1000. — Allo-
trope Dipteren : Morinia sarcophagina Meig. Gèdre,
1-7-90, 1000. Hylemyia cinerella Meig. Gèdre, 1-7-90,
1000. Pachyrhina histrio F. stuifmeelvretend, algemeen.

— 046 — [71]

Id. id. id. — Hemitrope Dipteren : Syritta pipiens L.
Gèdre, 15-6-90, 1000. Zristalis arbustorwm L. Gedre,
1-7-90, 1C00. Pipizella virens F. zuigend, Grand Chaos,
24-6-90, 1200.

Fam. XVII. CAPRIFOLIACEEËN.

64. Sambucus ebulus L. — (Witte bloem met bloot-

liggenden honig. — Fleur blanche à nectar librement
EUPOSÉé).
Bezoekers: — Allotrope Dipteren : Scatophaga

stercoraria L. Heas, 27-8-89, 1450. Calliphora vomi-
toria L. Id. id. id, Axnthomyia platura Meig. Id. id. id.
Hylemyia cinerella Meig. Id. id. id.

65. Sambucus nigra L. — (Witte pollenbloem. —
Fleur à pollen blanche).

Bezoekers: Coleopteren : Cetonia awrata L. bloem-
deelen afknagend, volgens Müller veeleer schadelijk dan
nuttig. Gedre, einde Juni 1890, 1000.

Fam. XVIII. VALERIANACEEËN.

66. Valeriana officinalis L. — (Bloemen wit of bleek-
rose, vereenigd tot gezelschappen met volkomen verborgen

honig. — Fleurs blanches ou d'un rose pâle, à nectar
complêtement caché, associkes).
Bezoekers: — Lepidopteren : Zesperia thawmas

Gèdre, 1-7-90, 1000. — Allotrope Dipteren : Calliphora
vomitoria L. Grand Chaos, 24-8-89, 1100. Zomalomyia
incisurata Zett. Gedre, 5-8-89, 1000. Prosena longirostris
Egger. Gèêdre, 5-8-89, 11-8-89, 1000. — Hemitrope Dipte-
ren : Eristalis tenax L,‚ Gêdre (talrijk), 15-6-90, 1-7-90,
8-8-89, 1000 à 1100. A. pertinax Scop. Gèdre, 5-8-89,
1000.

[72] — 347 —

…— 67. Valeriana montana L. — (Bloemen wit of bleek-
rose, vereenigd tot gezelschappen met volkomen verborgen
honig. — Fleurs blanches ou d'un rose pâle, à nectar
complètement caché, associkes).

Bezoekers : — Hemitrope Dipteren : Syrphus Pyra-
stri L. Gedre, 22-6-90, 1100.

Fam. XIX. DIPSACEEËN.

68. Knautia arvensis Koch. — (Bleekpaarse bloe-
mengezelschappen met volkomen verborgen honig. —
Fleurs purpurines pâles, assocides, à nectar complètement
caché) | ; a
Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus terrestris
L. © Gavarnie, 13-8-89 ; 1700. B. hortorum L. &. Gèdre,
29-8-89; 1050. B. pratorum L. &,Gavarnie, 13-8-89; 1700,
B. variabilis Schmiedekn. ,Gavarnie, 13-8-89 ; 1700. —
Lepidopteren : Zygaena Astragali, Gèdre, 29-8-89, 1000. -
Zyg. Lonicerae var. Gèdre, 10-8-89, 1200, Pararge
Maera, var. adrasta, Gavarnie, 14-8-89, 1700. Parnas-
sius Apollo, Gèdre, 7-8-89, 1200. — Allotrope Dipteren :
Limnophora compuncta. Wied. Gavarnie, 18-8-89, 1700. —
Hemitrope Dipteren: Eristalis rupiwm F. Gêdre, 10-8-89,
1200. Zrist. tenax L. Gavarnie, 14-8-89, 1700. Volu-
cella bombylans L. Gavarnie, 13-8-89, 1700.

69. Scabiosa columbaria L. — (Helderblauwe bloemen-
gezelschappen met geheel verborgen honig, — Hleurs d'un
bleu clair, associëes, à nectar complètement caché.…)

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus terrestris
L. ©, algemeen ; Gèdre, 12-6-90, 8-8-89, 1000 à 1100;
Gavarnie, 13-8-89, 1700. Bombus agrorum F. 3, Gèdre,
8-8-89, 1100. B. pomorum var. elegans Seidl. ”, Gêdre,
25-8-89, 1000. B. alticola Kriechb. © Gèdre, 9-8-89, 1100.

— 348 — [73]

B. variabilis Schmiedekn. &, Gèdre, 30-6-90, 1000. £:
kortorwm L. @. Gèdre, 9-6-90, 1000. Andrena Hattorfiana
F,®,Gèdre, 14-6-90, 1000. Halictus seacinctus F Q,Gedre,
9-6-90, 1000. H. cylindricus F. @, 15-6-90, 1000. A.
guadricinctus F. Q, Gèdre, 9-6-90, 1000. Zarpa spissi-
cornis Klug. =, Gèdre, 12-6-90, 1000. — Lepidopteren :
Jno Statices, var. Gèdre, 9-6-90, 1000. Zygaena Astra-
gali, Gèdre 6-8-49, 9-8-89, 1100. Zyg. Lonicerae var,
Gèdre, 6, 8-8-89, 1000. Macroglossa stellatarwm, Gèdre,
15-6-90, 1000. Pieris Papae, Gèdre, 8-8-89, 1100. P.
Brassicae, Gèdre 21-6-90, 1000. Colias Edusa, Gedre,
1-7-90, 1000. Melitaea Dictymna, Gèdre, 1-7-90, 1050.
Argymnis Aglaia, Gèdre, 7-8-89, 1200. Vanessa Antiopa
L. Gèdre, 21-6-90, 1000. Vanessa Jo L. Gèdre, 15-6-90,
900. Vanessa Cardui L. Gèdre, 9, 12-6-90, 1000. Vanessa
Urticae, Gedre, 8-8-89, 1100; 15-6-90, 900. Lycaena
icarus, Gèdre, 9-8-39, 1100. Zrebia Tyndarus, Gavarnie
(talrijk), 18-8-89, 1700. Zrebia Stygne, Gèdre, 1-7-90,
1000; Grand chaos, 22-6-90, 1200. Pararge Maera var.
adrasta (talrijk), Gedre, 1-7-90, 1000. Zpinephele Janira,
Gedre, 25-8-89, 1000. Hesperia comma, Grand chaos,
12-8-89, 1200. — Coleopteren : Malachius aeneus L, stuif-
meelvretend, talrijk, Gedre, 10, 17-6-90, 1000. Malaco-
soma Uwsitanicwm L., met den kop in de bloempjes, zuigend?
kruipt langs den bloemstengel omhoog. Gèdre 10-6-90,
1000. Zonabris (Mylabris) fleruosa Oliv. stuifmeelvretend,
Gèdre, 28-6-90, 1000. Zrichodes alvearius F. Gedre,
9-8-89, 1100. — Hemitrope Dipteren : Bombylius fugau
Wied, zuigend, zeer talrijk. Gedre, 10, 18-6-90, 1-7-90,
1000. Merodon egquestris F. zeer talrijk, Gèdre, 9, 11,
21-6-90, 1000. Eristalis tenax L. talrijk, Gèdre, 9-6-90,
6, 8-8-89, 1000 ä 1100. Zristalis nemorum L. Gèdre,

[74] — 349 —

10-6-90, 1000. Sicus (Myopa) ferrugineus: L. Gedre,
26-8-89, 1000. — Allotrope Dipteren : Zampis tessellata
F. Gèdre, 9, 10, 11-6-90, 1000 à 1100. Zmpis ciliata F.
zuigend, talrijk, Gêdre, 17, 21-6-90, 1000. Zmpis pune-
tata F. Gèdre, 15-6-90, 900. Empis pennipes L. Gedre,
6-8-89, 1200. Onesia sepulcralis Meig. Gedre, 17-6-90,
1000 ; 10-8-89, 1400. Prosena longdrostris Egger, 25,
26-8-89, 1000 à 1100. Homalomyia inciswrata Zett. Gêdre,
9-8-89, 10-8-89, 1100 à 1400. Zimnophora compuncta
Wied. Gedre, 10-8-89, 1400.

Fam. XX. COMPOSITEN.

70. Cirsium lanceolatum Scop. — (Paars bloemen-
gezelschap met diep verborgen honig. — Fleurs purpurines,
associëes, à nectar profondément caché). — Zie H. MürreRr,
fertilis. blz. 343 ; Mac Lrop, Bot. Jaarb. 1889, blz. 114.

Het klokvormig gedeelte der kroon is in de Pyreneeën
55 à 6 mill. diep (volgens Müller 4 à 6 mill; in Vlaanderen
5 millimeters) ; het onderste vernauwd gedeelte der kroon-
buis is 19 à 20 mill. lang ; de kroonslippen bereiken 4 à 5
millimeters. De honig is dus ongeveer even diep verborgen
als bij Carduus medius (zie verder).

Bezoekers:— Hymenopteren : Bombus hortorwm
L. #, Gedre, 12-8-89, 1100. Aylocopa violacea F. 9, zgd.,
Gèdre, 28-8-89, 1050. Megachile ds L. #, Gêdre,
8-8-29, 9-8-89, 1100.

%1. Cirsium Eriophorum Scop. — (Paarse bloemen-
gezelschappen met zeer diep verborgen honig. — leurs
purpurines, associëes, à nectar très profondément caché).

De prachtige bloemkorfjes dezer plant bereiken 6 cm.
middellijn. Afmetingen der bloempjes ;

en B [5]

Lengte van het vruchtbeginsel: … . . … … «se 31/g mill.
» _ van het nauw gedeelte der kroonbuis: . . . . 20 »
» van het klokvormig gedeelte der kroonbuis (honig-
klok) esse en ele lieser ts. tar oen ne ane 9 »
» der kroonslippen …'.. …/… … le rapsian sah All,

» _ van den stijl boven de toppen der kroonslippen . 11

Eene der 5 spleten tusschen de kroonslippen is ongeveer
2 millimeters dieper dan de vier andere. Dank aan die
spleet kan een hommel met zijn kop 1 à 2 millimeters diep
in de kroonbuis dringen ; hij behoeft dan nog eene slurf van
7 à 8 millimeters om den bodem der honigklok te bereiken
en al den honig te bemachtigen.

Door de aanzienlijke diepte der honigklok schijnt
C. Briophorwm tot bevruchting door langtongige bijen en
vlinders aangepast te zijn. Hij wordt uitsluitend coor
Hommels bezocht.

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus hortorwm
L. @ tusschen Gèdre en Gavarnie, 24-8-89, 1200. «,
Gavarnie, 22-8-89, 1550. B. alticola Kriechb. $, Gavarnie,
23-8-89, 1550. B. soroënsis F. ”, Gavarnie, 17-8-89, 1550.
B. pomorwm var. elegans Seidl. &, Trumouse, 27-8-89,
2000. B. mastrucatus Gerst. ov”, Gavarnie, 22-8-89,
23-8-89, 1550. B. rajellus K. ©, Gavarnie, 22-8-89, 1550.

72. Cirsium monspessulanum All. —(Paarse bloemen-
gezelschappen met diep verborgen honig. — Mleurs purpu-
rines, associées, à nectar profondément caché).

De rechtopstaande stengel is weinig bebladerd, bereikt
] meter hoogte en draagt gewoonlijk aan zijn top 3 à 4
bloemhoofdjes (daarenboven komen dikwijls zijdelingsche
bloemhoofdjes voor).

De volkomen uitgespreide bloemkorfjes bereiken 25 à 30
mill, middellijn. De centrale bloempjes zijn bijna recht;
aan den omtrek zijn zij daarentegen knievormig (soms bijna

[zel — 351 —

rechthoekig) naar buiten gebogen. De kroonslippen zijn
3 à 4 mill. lang, het klokvormig gedeelte der kroonbuis
6 à 7 mill. diep, het onderste nauw gedeelte der kroon-
buis 7-à 8 mill. lang. BE,

Ten gevolge van de aanzienlij ke diepte! der klok. we habe
bodem slechts bereikt worden door insecten, wier slurf ten
minste 6 mill. lang is. Langtongige Bijen, Vlinders en
enkele Dipteren kunnen dus alleen al den honig bemach-
tigen. C. monspessulanum mag dus, evenals de vorige
soort, beschouwd worden als een bloemengezelschap dat
tot bevruchting door langtongige insecten aangepast is.

De genoemde plant is in de weiden te Gèdre, in Augustus
zeer gemeen. Op 2 Juli 1890 zagen wij het eerste ontloken,
bloemhoofdje (Gêdre, 1050 m.) |

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus pomorum
var. elegans Seidl. (= B. mesomelas Gerst.) ®, Gèdre,
7-8-89, 1200 (tweemaal). B. terrestris L. &, Gèdre, -
29-8-89, 1050. B. agrorum F. &, &, Gèdre, 9-8-89,
29-8-89, 1000. B. Aortorum L. &, Gedre, 5-8-89,
9-8-89, 1000 (talrijk). — Lepidopteren : Zygaena Loni-
cerae var. Gèdre 7-8-89, 1200. Zygaena Astragali, Gèdre,
29-8-89, 1100. Parnassius Apollo, Gedre, 7-8-89, 1200.
Pieris Brassicae, Gèdre, 9-8-89, 1100. Rhodocera Rhamni
Q, Gèdre, 29-8-89, 1000. Aporia Crataegi, Gèdre, 7-8-89,
1200. Argymmis Aglaia, id. id. Melanargia Galathea,
id. id. Zpinephele Janira, var. Hispulla, Gèdre, 29-8-89
1000. — Hemitrope Dipteren: Zristalis tenax L. Gèdre,
7, 29-8-89, 1000 à 1200. Z. rupium F. Gèdre, 29-8-89,
1000. Z. arbustorum L. id. id. wad!

73. Cirsium acaule All. — Paars bloemengezelschap
met volkomen verborgen honig. — Mleurs purpurines
associées, à nectar complêtement caché).

— 302 — [77]

… Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus hortorum
L. #, tusschen Gèdre en Gavarnie, 24-8-89, 1200. 2. varid-
bilis 9, Schmiedekn. Port de Gavarnie, 18-8-89, 1600.

74. Cirsium arvense Scop. — (Paars bloemengezel-
schap met volkomen, maar ondiep verborgen honig. —
Fleurs purpurines associees, à nectar complètement, mais
peu profondément caché.) De honigklok is ongeveer 1; mill.
diep ; de honig is dus gemakkelijker toegankelijk dan bij
de meeste verwante soorten.

_ Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus lapidarius
L. @, Gedre (op akkerland), 12-8-89, 1100. — Hemitrope
Dipteren : Zristalis tenax L. Q, Gedre, 8-8-89, 1100.

75. Cirsium glabrum D. C. — (Bleekgeel bloemen-
gezelschap met volkomen verborgen honig. — leurs d'un
jaune pâle, associëes, à nectar complètement caché.)

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus hortorwm

L. &, tusschen Boucharol en den Port de Gavarnie, op de
zuidelijke helling der Pyreneeën, 18-8-89, 1800.
‚_ 76. Carduus medius Gouan. — (Paars bloemengezel-
schap met volkomen verborgen honig. — Fleurs purpu-
wrines associëes, à nectar complètement caché.) Deze plant is
in het Luzdal, in Augustus zeer gemeen. Haar voorkomen
(grootte der bladeren, hoogte der stengels, stekels, enz.)
vertoont veel verscheidenheid, maar de bouw der bloemen
(het omwindsel an is bij alle individuen in hoofd
zaak dezelfde.

De hoofdjes bereiken 30 mill, maiddenne de nt
zijn 6à 64 mill. lang ; de kroonklok is 4 à 54 millimeters
diep (dus nagenoeg even diep als bij C. lanceolatum), èn
van onderen bwikig verbreed, waardoor zij een aanzienlijken
voorfaad honig kan bevatten. Het onderste nauw gedeelte
„der kroónbuis is 10 â 11 mill. lang. vt

[78] — 353 —

Insecten met eene 4 à 5 mill. lange slurf kunnen alleen
de honigklok ledigen. |

Coleopteren, korttongige Dipteren en allotrope Hymenop-
teren worden dan ook op deze bloemen (het stuifmeelvreten
daargelaten) minder aangetroffen dan Hommels, Vlinders
en langtongige Dipteren.

Bezoekers (Augustus): — Hymenopteren :
Psithyrus quadricolor Lap. ”, @, Gèdre, 6-8-89, 1300;
7-8-89, 8-8-89, 1100 à 1200. Bombus terrestris L. ”,9, G,
Gèêdre, 6-8-89, 1200 (algemeen) Sauguê, 10-8-89, 1400;
Port de Gavarnie, 18-8-89, 1700; Gavarnie, 13-8-89,
14-8-89, 16-8-89 (zeer talrijk) 1550 â 1700. B. terrestris
var. lwcorum L. &, tusschen Boucharol en den Port de
Gavarnie, op de zuidelijke helling der Pyreneeën, 18-8-89,
180C. B. alticola Kriechb. >, ©, Gedre, 6-8-89, 1200;
Port de Gavarnie, 18-8-89, 1800; Gavarnie, 13-8-89,
16-8-89, 1550 à 1700 (zeer talrijk). B. pomorum var.
elegans Seidl. @, Gèdre, 6-8-89, 1300; Gavarnie, 13-8-S9,
17-8-89, 23-8-89 (zeer talrijk), 1550â 1700. B. soroënsis
F. », Gavarnie, 16, 17-8-29, 1600, 2. variabilis Schmie-
dekn. ”, Gèdre 6-8-89, 8-8-89, 1100 a 1200. B. agrorwm
F. ©, Gèdre, 8-8-89. 1100. B. Lapponicus F. +”, Tru-
mouse, 27-8-89, 2000. B. hortorwm L. «, Gêdre, 8-8-89,
1100. Zenthredo mesomelas L. (viridis auct.) ®, ed de
bloemen, Gavarnie, 16-8-89, 1550. Stelis nasuta Latr.
Grand chaos, 12-8-89, 1200. Zracon dichromus W. 7
Gèdre, 6-8-89, 1200.

Lepidopteren : Parnassius Apollo, Gèdre, 6-8-89, 1200.
Aporia Crataegi, Gèdre, 10-8-89, 1400. Colias Edusa,
c', Gavarnie, 14, 17-8-89, 1600. Pieris Brassicae, Gavar-
nie, 17-8-89, 1600. Vanessa Utricae, Gèdre, 6-8-89, 1200.
Argymnis Pales, Gavarnie, 14, 17-8-89, 1600. Zpine-

Dn [zo

phele Janira ”, Gedre, 10-8-89, 1200. Zrebia Tyndarus,
Gavarnie, 14, 16-8-89, 1600. Melanargia Galathea, Gèdre,
7, 12-8-89, 1000 à 1200. Pararge Maera var. Adrasta,
Gavarnie, 13-8-89, 1700. Zesperia comma &”, Gedre, 26-
8-89. 1100; Gavarnie 13-8-89, 1700. Hesperia sylwanus,
Gèdre, 9-8-89, 1109. Macroglossa Stellatarum, Gavarnie,
17, 24-8-89, 1600. Zygaena Astragali, Gèdre, 26-8-89,
1100. Agrotts ocellina zgd., talrijk, Trumouse, 27-8-89,
2000. Mene onbepaalde Phycide, Gavarnie, 6-8-89, 1600.

Coleopteren : Zrichius gallicus Heer, Gèdre, 12-8-89,
1100. Hoplia philanthus Füsslg. Gèdre, 10-8-89, 1400.
Oedemera virescens L. Gavarnie, 23-8-89, 1500. Dasytes
montanus Muls. Trumouse, 27-8-89, 2090. Leptwra mela-
nwra, L. Gedre, 6,7-8-89, 1200; Gavarnie, 22-8-89, 1600.
L. maculata Poda (calcarata F.), Gèdre, 8-8-89, 1100.

Allotrope Dipteren : Z'mpis rustica Fall. Gavarnie,
22-8-89, 1600. F'mpis cilvataF. 9 zed., Gavarnie, 16-8-89,
1600. Prosena longirostris Egger, Gèdre, 6-8-89, 1200.
Anthomyta tetra Meig. Trumouse, 27-8-89, 1900. Antho-
myia platura Meig. Gavarnie, 16-8-89, 1600. Rhampho-
myia flava Fall., diep in de bloempjes kruipend, zuigend,
Gavarnie, 17-8-89, 1600. Zwcilia cornicina F., Gavarnie,
16-8-89, 1550. (Mesembrina meridiana L. Gêdre, 9-8-89,
1100; de extranuptiale klieren belikkend) Zylemyia cine-
rella Meig. zeer talrijk, Gavarnie, 14, 16, 17-8-89, 1500
à 1700.

— Hemitrope Dipteren : Volucella bombylans L. Gêdre,
12-8-89, 1100. ristalis tenax L. Gedre, 10-8-89, 1400.
Gavarnie, 17-8-89, 1600. Merodon eguestris F. Gèdre,
5-8-89, 1000.

Bezoekers (Juni): Allotrope Dipteren : Onesia
sepuleralis L, Saugueê, 29-6-90, 1300.

[80] — 355 —

‚7. Carduus carlinoides Gouan. — (Paars bloemen-
gezelschap met volkomen verborgen honig. — Fleurs
purpurines associëes, à nectar complètement cache.)

Die plant is in het Luzdal zeer gemeen. In Juni bloeit
zij te Gèdre, en tusschen Gèdre en Gavarnie (1000 à 1300
m.), op grintbedden aan de Gave de Pau, alsook te Saugué.
In Augustus wordt zij daarentegen in den Alpischen gor-
del (Gavarnie + 1600, Cirque de Trumouse + 2000, Port
de Gavarnie £ 1800, enz.) bloeiend aangetroffen. In de
hooggelegen weilanden vormt deze distel niet zelden dichte
koloniën van verscheidene vierkante meters, die door het
vee niet aangetast worden, en op de kaalgevreten gras-
velden uit de verte in ’t oog springen.

Carduus carlinoïdes is gemakkelijk te onderkennen aan
zijne viltachtig-zilverachtig behaarde stengels en blade-
ren. De bloemhoofdjes staan dicht bijeen aan de toppen
der stengels; ieder bloemhoofdje is 25 à 30 mill. breed.
De kroonslippen zijn 5-6 mill. lang; de kroonklok is 3-4
mill. diep; het onderste nauw gedeelte der kroonbuis is
7 à 8 mill. lang. De bloemen zijn bleekpaars, zelden wit.

Evenals de meeste vorige soorten wordt C. carlinoides
voornamelijk door langtongige insecten bezocht.

Bezoekers: — Hymenopteren : £. pomorwin var,
elegans Seidl. @, Trumouse (gemeen), 27-S-89, 2000; tus=
schen Boucharol en;den Port de Gavarnie, op de Spaansche
helling der Pyreneeën, 18-8-89, 1800 à 1900. Bombus
alticola. Kriechb. ©, Gavarnie, 14-8-89, 1700; weg naar
de Brêche de Roland (Gavarnie), 15-8-89, 2000; Trumouse,
27-8-89, 2000. B. lapidarius L. 3, Port de Gavarnie,
18-8-29, 1700. B. terrestris L. ”, Port .de Gavarnie,
18-8-89, 1900; Cirque de Trumouse, 27-8-89, 2000 (ge-
meen). B. variabilis Schmiedekn. >”, Trumouse, 27-8-89,

— 356 — Bal

2000. Osmia aurwlenta Panz. #, Grand-Chaos, 12-6-90,
1200. Osmia villosa Schenck >, id. id. id. O. fulwiwentris
Latr. «, id. id, id. Malictus albipes F. ©, Trumouse,
27-8-89, 2000. ZZ. cylindricus F. ©, Sauguê, 29-6-90,
1550. — Lepidopteren : Macroglossa stellatarum, talrijk,
Cirque de Trumouse, 27-8-89, 2000. Pieris callidice, id.
id. id. — Coleopteren : Dasytes montanus, Muls. id. id.
id. — Allotrope dipteren : Ramphomyia anthracina Meig.
id. id. Scatophaga merdaria EF, Smvrtd. id. id. Zucilia
cornicina F. id. id, |

78. Centaurea nigra L. — (Roodachtig bloemengezel-
schap met volkomen verborgen honig. — Fleurs rougeâtres
associëes, à nectar complètemment caché).

De honigklok is 3-4 mill. diep.

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus variabilis
Schmiedekn. &, Gèdre, 23-6-90, 30-6-90, 1-7-90; &.
5 8-89, 8-8-89, 1000 à 1100. B. pratorwm L. ”, Gèdre,
1-7-90, 1100. Bombus Rajellus K. 3, Gèdre, 23-6-90,
1000. B. terrestris L. $,Gèdre, 25-8-89, 1000. Psithyrus
guadricolor Lep. —”, Gedre, 5-8-89, 1-7-90, 1000. B. lapi-
darius L. ”, @, Gèdre, 8-8-89, 25-8-89, 1000 à 1100;
Bombus agrorwm var. pascuorum Scop. &”, Gèdre, 5-8-89,
1000. B. pomorum var. elegans Seidl. ”. Gèdre, 25-8-89,
1000 (talrijk). Osmia Solsky, Mor. ®, Gèêdre, 7-8-89,
1200. Halictus leucozonius K. ”, zgd. Gêdre, 25-8-89,
31-8-89, 1000. Z. cylindricus F, 9, Gêdre, 29-8-89, 1000.
Bember rostrata F. 9, (herhaaldelijk zuigend), Gedre,
31-8-89, 1000. — Lepidopteren : Papilio machaon, Gèdre,
31-8-89, 1000. Parnassius Apollo, Gêdre, 7-8-89, 1200.
Pieris Rapae, Gedre, 30-8-89, 1000. Pieris Brassicae,
Gedre, 26-8-89, 1000. Rhodocera Rhamni >, Gêdre,
id. id, Colias Bdusa, Gèdre, 28-6-90, 1-7-90, 26, 30-8-89,

6

[s2] en

1000. Vanessa C-albwm, Gèdre, 31-8-89, 1000. Vanessa
Cardui, Gèdre, 30-8-89, 1000. Argymnis Adippe, Gèdre,
81-8-89, 1000. (Ad. id. ab. Cleodoza, Gèdre, 5-8-89, 1000.)
Argymnis Aglaia, Gèdre, 7-8-89, 1200 (talrijk). Argymnis
Paphia, Gèdre, 5, 29, 30-8-89, 1000. Lycaena Jcarus Q,
Gèdre, 26-8-89, 1000. Zycaena Aegon, Gèdre, 1-7-90,
_ 1000. Zpinephele Janira, talrijk, Gèdre, 25-8-89, 1000.

(Ld. td. var. hispulla. Gedre, 5-8-89, 8-3-89, 1000 à 1100.)
Metanargia Galathea, Gèdre, 7-8-89, 1200. Zesperia Syl-
vanus Gèdre, 5-8-89, 1000. Zygaena Lonicerae (var.)
talrijk, Gèdre, 5, 7-8-89, 1000 à 1200. Crambus perlellus,
zgd. talrijk, Gèdre, 31-8-89, 1000. — Coleopteren : Oede-
mera flavipes, Gedre, 11-83-89, 1000. — Hemitrope Dipte-
ren : Eristalis tenax L. Gèdre, 10, 26-8-89, 1200 à 1400.
Merodon eguestris F. Gèdre, 28-6-90, 1-7-90, 1000 à 1100.
Lhingia rostrata L. Smvrtd. Gèdre, 11-8-89, 1000. Lhin-
gia campestris Meig. Gedre, 1-7-90, 1050. — Allotrope
Dipteren : Prosena longirostris Egger, Gêedre, 25-8-89,
1000. Empis rustica Fall. Gêdre, 1-7-90, 1000.

Addendum : Vanessa Atalanta, Gèdre, 31-8-89,
1000.

79. Centaurea Scabiosa L. — (Paars bloemengezel-
schap met diep verborgen honig. — leurs purpwrines,
associëes, à nectar profondément caché).

De kroonslippen zijn 8 mill. lang; het klokvormig gedeelte
der bloemkroon is volgens onze waarnemingen (te Gèêdre)
6 mill. diep (1), en, evenals bij Carduus medius, van
onderen buikig verbreed.

Volgens H. Mürrer zou de honig in deze plant gemak-
kelijker kunnen bereikt worden dan in C. jacea. Dit is te

(1) Volgens H‚ Mürrer, fertilis. of flowers, p. 349, slechts 3} à 4 mill.

SO [33]

Gedre, althans met de weinige door ons onderzochte exem-
plaren, het geval niet.

Bezoekers :— Hymenopteren: Bombus hortorum,
L. 3, Gèdre, 8-8-89, 1100. B. agrorum F. >”, Gedre,
11-8-89, 1000. B. terrestrisL. ®, Gedre, 5-8-89, 1000.
B. rajellus K. ”, Gedre, 6-8-89, 1200. — Lepidopteren:
Parnassus Apollo L. Grand Chaos, 6-8-89, 12-8-89,
1200. Zygaena Lonicerae var. Gèdre, 6-8-89, 1000.

80. Carlina vulgaris L. — (Bleekgeel bloemengezel-
schap met volkomen verborgen honig. — Fleurs d'un jaune
pâle, associëes, à nectar complètement caché).

Bezoekers: — Bombus agrorum F. ®@, Gèdre,
26-8-89, 1000 (talrijk). B. lapidarius L. &, Gèdre,
25-8-89, 1000. B. vardabilis Schmiedekn. , 25-8-89
(talrijk). — Lepidopteren: Callimorpha Hera, Gèdre,
29-8-89, 1000.

81. Carlina acaulis L. — Groot bleekgeel bloemen-
gezelschap met volkomen verborgen honig. — Fleurs d'un
jaune pâle, formant une calathide de grande dimension, à
nectar complètement caché).

Deze plant is te Gèedre enz. in Augustus zeer gemeen,
en hare groote bloemen zijn zeer in ’t oog springend. Zij
wordt nochtans weinig bezocht.

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus agrorum
F. #, Gèdre, 25-8-89, 1200. Wormica fusca L, @, in groot
getal op de bloemen, Gèdre, 29-8-89, 1000. — Allotrope
Dipteren : Hylemyia cinerella Meig. Gavarnie, 23-8-89,
1500.

82. Carlina acanthifolia All. — (Groot geel bloe-
mengezelschap met volkomen verborgen honig, door
goudgele stralen omgeven. — Mlewrs jaunes, formant une
calathide de grande dimension, entowrde de rayons d'un
juune d'or, à nectar complêtement caché).

[84] — 359 —

Bezoekers : — Hymenopteren : Bombus mastruca-
tus Gerst. ”, Gêdre, 28-8-89, 1200.
83. Lappa minor D.C. — (Paars ploeteren

met volkomen verborgen honig. — Mleurs purpurines
associëes, à nectar complètement caché.)
Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus variabilis

Schmiedekn. ©, Gèdre, 8-8-89, 1000.

84. Eupatorium cannabinum L. — (Bleekrose
bloemengezelschap met volkomen verborgen honig, aan
vlinderbezoek aangepast. — Fleurs d'un rose pâle,associëes,
à nectar complètement caché, lépidoptérophile.)

Bezoekers: — Lepidopteren : Vanesa lo, Gedre,
7-8-89, 1200. Melitaea Dictymna ”,Gèdre, 7-8-89, 1200.
Callimorpha Hera, Gèdre, 29-8-89, 1000. — Allotrope
Dipteren : Spilogaster semicinerea Wied. ©, Gêdre, 25-8-89,
1000.

85. Solidago virga-aurea L. — (Geel ldenadiabeen
schap met volkomen verborgen honig. — Fleurs jaunes,
associëes, à nectar complètement caché.)

Bezoekers: — Hemitrope Dipteren : Eristalis tenaa
_L. Gèdre, 26-8-89, 1000. — Allotrope Dipteren : Aricia
vagans Fall. Gèdre, 26-8-89, 1000. Aricia obscurata Meig.
id. id. id. Siphona geniculata Deg. (talrijk) Gêdre, id. id. id.

86. Erigeron alpinus L. — (Bloemengezelschap met
volkomen verborgen honig, gele schijfbloemen en paarse
straalbloemen. — leurs associëes, à nectar complètement
caché, celles du centre purpwrines, celles de la périphérie
jaunes).

Bezoekers: — Lepidopteren : Argymnis ben
Gavarnie, 16-8-89, 1500, zuigend.

8%. Bellis perennis L. — (Biemans met
volkomen verborgen honig, gele schijfbloemen en witte

zes: BOÛ [85]

straalbloemen. — Fleurs associées, à nectar complétement
caché, celles du centre jaunes, celles de la pêripherie blanches.)

Bezoekers: —Hymenopteren : MZalictus morio F.
®, Gêdre, 11-6-90, 1100. — Lepidopteren : Mercyna
phrygialis, Gedre, 22-6-90, 1200. — Hemitrope Dipteren :
Chrysotorum intermedium Meig. Canvieil, 16-6-90, 1600.
Merodon eguestris F, id. id. id. Merodon aeneus Meig.
Gêdre, 15-6-90, 1000. — Allotrope Dipteren : Zylemyia
cinerella Meig. Gèdre, 10-6-90, 1000 ; Gavarnie, 21-8-89,
1600. Zweilia cornicina F. Canvieil, 16-6-90, 1600.
Scatophaga merdaria F. id. id. id. Anthomyia platura
Meig. zgd. Gavarnie, 26-6-90, 1600. Siphona geniculata
Deg. Gêdre, 9-6-90, 1000. arena Gedre,
10-8-89, 1100.

88. Aronieum seorpioides D.C. — (Geel bloemen-
gezelschap met volkomen verborgen honig. — leurs
jaunes, associées, à nectar complètement caché).

Bezoekers: — Lepidopteren: Argymnis Pales, weg
naar de Brêche de Roland, 15-8-89, 2000. — Allotrope
Dipteren : Zomalomyia inciswrata Zett. id. id. id. Zemno-
phora compuncta Wied. id, id. id.

89. Senecio jacobaea L. — (Geel bloemengezelschap
met volkomen verborgen honig. — Mleurs jaunes, asso-
ciées, à nectar complêtement caché).

Bezoekers: — Hymenopteren : Zalictus flavipes F.
7, Gedre, 26-8-89, 1000 (talrijk). — Hemitrope Dipteren :
Eristalis tenaa L. Gèdre, 25-8-89, 1000. — Allotrope
Dipteren : Prosena longirostris Egger, id. id. id. S/phona
geniculata Deg. Gèêdre, 25, 29-8-89, 1000.

90. Leucanthemum vulgare Lam. — (Bloemengezel-
schap met volkomen verborgen honig, gele schijfbloemen
en witte straalbloemen. — Fleurs associees, d nectar com-

[86] — 361 —

plètement caché, celles du centre jaunes, celles de la péripherie
blanches.)

Bezoekers: — Hymenopteren : Zalictus albipes F.
®, Gedre, 9-6-90, 1000. Tarpa spissicornis Klug. ®, +,
Gêdre, 12-6-90, 22-6-90, 1000 à 1200 (talrijk). Allantus
arcuatus Forst. ®, Gêdre, 10-6-90, 11-6-90, 1000 (talrijk).
— Lepidopteren: Parnassius Apollo, Heas, 27-8-89, 1400.
Adela (sp. ?), Gèdre, 9-6-90, 1000. — Coleopteren :
Anthrenus Pimpinellae F. Gedre, 9-6-90, 1000. Oedemera
atrata Schmidt. »”, Gêdre, 15-6-90, 1000. Malachius aeneus
L. met den kop in de bloempjes vlijtig arbeidend, van
bloempje tot bloempje overgaande, stuifmeelvretend ?
Gedre, 12-6-90, 1200. — Hemitrope Dipteren : Mristalis
tenax L. Gêdre, 9-6-90, 1000. Zristalis arbustorwan L. Gêdre,
1-7-90,1000. Merodon aeneus Meig. Gêdre,9-6-90, 22-6-90,
1000. Merodon ruficornis Meig. Gedre, 15-6-90, 1000.
Melithreptus scriptus L. Gêdre, 22-6-90, 1000. Bombylius
ater Scop over de bloem zwevend en zuigend, talrijk,
Gêdre, 15, 22-6-90, 1000. Zomatia lateralis Meig. Gedre,
7-8-89, 1200. — Allotrope Dipteren : Asilus germanicus
F. bij windig weder op de bloemen rustend, zuigend ?
Gèdre, 10-6-90, 1000. Pehinomyia magnieornis Zett.
Gedre, 15-6-90, 10-0. Miltogramma ruficornis Meig.
Grand chaos, 22-6-90, 1200. Zophomyia temula Scop.
Gêdre, 9-6 90, 1000. Morinta sarcophagina Meig. Saugue,
29-6-90, 1600. Siphona geniculata Deg. Gèdre, 29-8-89,
1000. Pollenia Vespillo F. Gèdre, 15-6-90, 1000. Axtho-
myia antigua Meig. Gedre, 10-8-89, 1200. Anthomyia
buccata Fall. Gèdre, 22-6-90, 1000. Anthomyia platura
Meig, Gèdre-Dessus, 11-6-90, 1100. Anthomyia tetra
Meig. Gèdre, 9-6-90, 1000 (talrijk). Hylemyia cinerella
Meig. Gavarnie, 15-8-89, 2000; 23-8-89, 1550. MZomalo-

— 302 — [37]

myia incisurata Zett. 9, Gèdre, 8-8-89, 1100. Limnophora
compuncta Wied. Gèdre. 1-7-90, 1000; 7-8-89, 1100.

91. Anthemis (arvensis? L.) — Bloemengezelschap
met volkomen verborgen honig, gele schijfboemen en witte
straalbloemen. — Fleurs assocides, à neetar complètement
caché, celles du disque jaunes, celles de la circonfêérence
blanches).

Bezoekers: — Allotrope Dipteren : Zylemyia cine-
rella Meig. Gèdre-Dessus, 11-6-90, 1100. Momalomyia
inciswrata Zett. Gèdre, 8-8-89, 1100. Sarcophaga hac-
morrhoa Meig. id. id. id.

92. Achillaea millefolium L. — (Wit of bleekrose
bloemengezelschap met volkomen verborgen honig. —
Fleurs blanches ow roses, associëes, à nectar complêtement
caché).

Bezoekers: — Hymenopteren : Andrena minutula
K. », Gèdre, 26-8-89, 1000. Allantus arcuatus Forst. Q.
Gedre, 12-8-29, 1100. — Coleopteren : Oedemera lurida
Marsham, Gêdre, 26-8-89, 1000. Rhagonycha fulva Seop.
(mevanwra Oliv.) Gedre, 7-8-89, 1200. Zeptwra melanura
L. &, Gedre, 7-8-89, 1200. Leptura fulva De Geer, Gêdre,
5-8-89, 1000 — Hemitrope Dipteren : Zristalis tenax L.
Gedre, 1-7-90, 1000; 6, 8-8-89, 1100. Eristalis arbusto-
rum L. Gèdre, 8-8-89, 1000. Syritta pipiens L. Gedre, 5,
26-8-89, 1000. Ascia floralis Meig. Gèdre, 26-8-89, 1000.
Melithreptus dispar Löw, (talrijk), Gedre, 26-8-89, 1000.
— Allotrope Dipteren : Dolichopus fastwosus Hal. ,
Gedre, 10-8-89, 1400. Odontomyia felina Panz. &, Gèdre,
8-8-89, 1100. Demotieus frontatus Boh. Gedre, 26-8-89,
1000. Morinia sarcophagina Schiner, ”, Gèdre, 26-8-89,
1000. Onesia sepulcralis L. Grand chaos, 12-8-89, 1200.
Cyrtoneura hortorwm Fall., Gèdre, 26-8-89, 1000.

[8] — 363 —

93. Antennaria dioica Gaertn. — (Wit bloemenge-
zelschap met volkomen verborgen honig. — Mleurs blan-
ches, associëes, à nectar complètement caché).

Bezoekers: — Allotrope Dipteren : Rhamphomyia
serpentata Löw, Canvieil, 16-6-90, 1300. Anthomyia tetra
Meig. Gavarnie, 27-6-90, 1600.

94. Leontopodium alpinum Cass. Edelweiss.
Te Gavarnie fleur de neige. — Pl. XI, fig. 45-46. — (Wit-
achtig bloemengezelschap met volkomen verborgen honig.
Eenhuizig. — leurs blanchâtres associees, à nectar com-
plètement caché. Monoique).

Dit sierlijk plantje komt te Bean omstreeks 1500
meters en hooger overvloedig voor. De inwoners der streek
willen meestal geene aanduidingen geven vmtrent de groei-
plaatsen der fleurs de neige, uit vrees dat de vreemdelingen
daarvan zelve ruikertjes mochten plukken in plaats van er
te koopen.

De individuen uit den Alpischen gordel (1500-2000 m.)
stemmen in hoofdzaak overeen met H. Mürrers beschrij-
ving, (zie Pl. XI. fig. 45, naar MürLer gecopieerd).

De plantjes die men hier en daar in den Subalpischen
gordel en den ondersten berggordel aantreft hebben een
geheel ander facies : zij zijn krachtiger, en de hoofdjes zijn
talrijker, in lossere tuilen vereenigd. De wollig behaarde
schutbladeren, die de gansche inflorescentie omgeven, zijn
veel langer en krachtiger ontwikkeld. In fig. 46, Pl. XI,
hebben wij een dergelijk individu, dat wij te Gèdre
omstreeks 1100 meters hoogte geplukt hebben, afgebeeld.

Dit plantje wordt door insecten weinig bezocht.

Bezoekers: — Allotrope Dipteren : Zylemyia cine-
rella Meig. Gavarnie, 13, 16-8-89, 1600.

95. Lampsana communis L. — (Geel bloemengezel-

— 361 — [29]

schap met volkomen verborgen honig. — Sleurs jaunes,
associëes, à nectar complètement caché).

Bezoekers: — Allotrope Dipteren : MZomalomyia
inciswrata Zett. Gêdre, 10-8-89, 1200.

96. Hypochaeris radicata L. -- (Als de vorige soort.
— Comme Vespèce precedente)

Bezoekers: — Hymenopteren : Osmia villosa
Schenck (platycera Gerst.)®, Gêdre, 9-8-89,1000. Panurgus
Banksianus K. ”, Gêdre, 5-8-89,1000; #,®, Gêdre, 10, 12-
6-90, 1100. Panurgus dentipes Latr. ”, ©, Gêdre, 8-8-89,
9-8-89, 1100. Andrena fulvescens Smith, 9, met stuifmeel
beladen, talrijk, Gedre, 15, 17-6-90, 1000. Andrena ful-
vago Christ, ®, Gedre, 15-6-90, 1000. Andrena parvula
K. ®, Gêdre, 12-6-90, 1100. Halictus cylindricus F. 9,
met stuifmeel beladen, Gèdre, 9, 12-6-90, 1000 à 1100. —
Coleopteren : Oedemera flavipes F. ”,Gèdre, 26-8-89,1100.
Malacosoma Vusitanicum L. talrijk op de bloemen, ook bij
koud weder, Gèdre, 30-6-90, 1000 ; Sauguê, 10-8-89,
1400. Zonabris (Mylabris) flezwosa Oliv. Gèdre, 11-6-90,
1000. Cryptocephalus sericeus L. Gedre, 10, 14, 22-6-90,
1000 à 1200 ; 5, 7-8-89, 1000. Cryptocephalus Hypochae-
ridis L. Sauguê, 10-8-89, 1400. — Lepidopteren : Pieris
Rapae, Gèdre, 5-8-89, 1000. Argymnis Aglaia, Gedre,

_7-8-89, 1200. Zycaena Astrarche, Gedre, 31-8-89, 1000.
Lycaena Corydon —, Gèdre, 7-8-89, 1100. pinephele
Janira, var. Hispulla, Gèdre, 5-8-89, 1000. — Hemitrope
Dipteren : Mristalis tenax L. Gèdre, 9, 14-6-90, 1000 :
5, 25-8-89, 1000. Cheilosia pubera Zett. Gedre, 11-6-90,
1100. Melithreptus dispar Löw, Gedre, 15-6-90, 1000.
Bombylius fugax Wied., (verscheidene malen), Gèdre, 9,
12-6-90, 1000. — Allotrope Dipteren : Mmpis bistortae
Meig. Gèdre, 15-6-90, 900. Aricia vugans Fall, de

[oo] — 365 —

voorste pootjes in de bloempjes stekend, vervolgens de
pootjes intrekkend en het daaraangekleefde stuifmeel
opvretend ; ten minste tien achtervolgende malen dezelfde
handeling volbrengend, Gèdre, 15-6-90, 1000. Spio-
gaster wrbana Meig. Gèêdre, 5-8-89, 1000. Momalomyia
soriella Zett. Gèdre, 8-8-89, 1100. Scatophaga merdaria
F., Saugueê, 10-8-89. 1400. Anthomyia tetra Meig. Gèdre,
7-8-89, 1100. Hylemyia cinerella Meig. Saugueê, 10-8-89,
1400.

9%. Leontodon (autumnalis? L.) — (Als de vorige
soort. — Comme Vespèce précédente).

Bezoekers: — Hymenopteren : Andrena parvulu
K. ®, Gavarnie, 14-8-89, 1700; Trumouse, 27-8-89, 2000.
Halictus laevigatus K. ”, Gavarnie, 23-8-89, 1550. Zalic-
tus flavipes F: ©, Trumouse, 27-8-89. 2000. Panurgus
banksianus K. 9, Gavarnie, 21-8-8389, 1600. Panurgus

dentipes Latr. &@, Gavarnie, 14-8-89, 1700. Panurginus

montanus Gir. ®, Trumouse, 27-8-89, 2000. Lwmenes
coarctatusL. Q, Gavarnie, 14-8-89, 1700. — Lepidopteren :
Colias Phicomone, Gavarnie, 14-8-89, 1700. Argymnis
Pales, Gavarnie, 13, 14-8-89, 1600. Coenonympha Pam-
philus, Trumouse, 27-8-89, 2000. Pararge Maera var.
adrasta, Gavarnie, 14-8-89, 1700. Zrebia Epiphion, var.
Cassiope, talrijk, Gavarnie, 14-8-89, 1709. — Coleopte-
ren : Mordella aculeata L. Gavarnie, 14-8-89, 1700.
Cryptocephalus violaceus Laichart. Trumouse, 27-8-89,
2000. Dasytes montanus Muls. Trumouse, 27-8-89, 2000 ;
Gavarnie, 14-8-89, 1700. — Allotrope Dipteren : Antho-
myia Sepia Meig. >, Gavarnie, 13-8-89, 1600. Anthomyia
tetra Meig. talrijk, Gavarnie, 14-8-89, 1700. Anthomyia
pratensis Meig. Gavarnie (passage des echelles) 15-8-89,
2000. Arieia variabilis Fall id, id. id. Zylemyia conerebia

— 366 -— [ou]

Meig. Gavarnie 13, 16-8-89, 1600. MZomalomyia floricola
Meig. Gavarnie, 6-8-89, 1500. Zwecilia cornicina F. Gavar-
nie, 13-8-89, 1600.

98. Leontodon (pyrenaicus? Gouan) — (Als de
vorige soort. — Comme Vespèce precédente).

Bezoekers: — Hemitrope Dipteren: Merodon aeneus
Meig. Gèdre, 17-6-90, 1000. — Allotrope Dipteren :
Anthomyia tetra Meig. zgd. en stuifmeelvretend, 2 indivi-
duen, Gavarnie, 27-6-90, 1600.

99. Picris hieracioides L. (Als de vorige soort, —
Comme Vespèce précedente).

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus agrorwm
var. pascuorwmn Scop. ©, Gèdre, 5-8-89, 1000. Panurgus
dentipes Latr. », Gedre, 5-8-89 ; ®, Id. 28-8-89, 1000
à 1200. P. banksianus K. >, Gèdre, 5-8-89, 1000. —
Coleopteren : Oedemera flavipes F. Gêdre, 26-8-89, 1100.
Cryptocephalus hypochaeridis L. Gèdre, 11-8-89, 1000. —
Hemitrope Dipteren : Merodon equestris EF. +, Gèdre,
5-8-89, 1000. Syrphus balteatus Deg. Gèdre, 29-8-89,
1000. — Allotrope Dipteren : Siphona geniculata Deg.
Gedre, 11-8-89, 1000.

100. Tragopogon (pratensis ? 1). — Als de vorige
soort. — Comme Vespèce precedente).

Bezoekers: — Hymenopteren : Halictus leucozonius
K. @, Gêdre, 12-56-90, 1000. — Allotrope Dipteren :
Anthomyia platwra Meig., stuifmeelvretend, Gèdre,
12-6-90, 1000. Zrypeta falcata Scop. zuigend, Gêdre,
11-6-90, 1000.

101. Taraxacum officinale Wigg. (7. Dens leonis
Desf.) — (Als de vorige soort. — Comme espèce précé-
dente.)

Bezoekers: — Hymenopteren : Osmia villosa

[92] — 367 —

Schenck, &”, Gavarnie, 28-6-90, 1550. Andrena fuloago
Christ. @, Gêdre, 12-6-90, 1250. Andrena parvula K. Q,
Trumouse, 27-8-89, 2000. 4. minutula K. ©, Id, id. id.
Halictus cylindricus F. Q, Gavarnie, 27-6-90, 1600.
HZ. minutus K. 9, Trumouse, 27-8-89, 2000. Panurgus
banksianus K. s, Gèdre, 22-6-90, 1200. Panurginus
montanus Gir. Q, Trumouse, 27-8-89, 2000. Allantus
arcuatus Forst. @, zegd. Gavarnie, 26-6-90, 1600 (talrijk).
— Lepidopteren : Pieris Callidice, Trumouse, 27-8-89,
2000. Argymnis Pales, id. id. id, Argymnis Euphrosine,
Gèdre, 11-6-90, 1200. Zrebia Tyndarus, Trumouse,
21-8-89, 2000. — Coleopteren : Dasytes montanus Muls.
talrijk, Trumouse, 27-8-89, 2000. — Hemitrope Dipteren :
Merodon equestris F. ®, Pie d'Ayre, 19-6-90, 1900.
Cheilosia sparsa Löw, Gavarnie, 27-6-90, 1600. — Allo-
trope Dipteren : Rhamphomyia serpentata Löw, zgd., stuif-
meelvretend, Gavarnie, 26-6-90, 1600. Siphona genieu-
lata Deg. Gèdre, 9-6-90, 1000. Sarcophaga carnaria L.,
Canvieil, 16-6-90, 1600. Lwecilia cornicina F., Trumouse,
27-8-89, 2000. Anthomyia buccata Fall. Canvieil, 16-6-90,
1600; Pie d'Ayre, 19-6-90, 1900. Anthomyia sepia Meig.
zuigend, stuifmeelvretend, Gavarnie, 26-6-90, 1600.
Anthomyia tetra Meig. id, id. id. id. id. Zylemyia cinerella
Meig. Gavarnie, 23-8-89, 1500; Trumouse, 27-8-89, 2000,
op beide plaatsen talrijk.

102. Lactuca muralis Fresenius. — (Als de vorige
soort. — Comme l'espèce précédente).

Bezoekers: — Hymenopteren : Panurgus dentipes
Latr. #”, Gedre, 8-8-89, 1100.

103. Prenanthes purpurea L. — Purper bloemen-
gezelschap met volkomen verborgen honig. — leurs

pourpres, associées, à nectar complètement caché).

en [os]

Bij deze plant steken de meeldraden en de stijl verre
buiten de kroonbuis uit. Wij vermoeden dat Prenanthes
purpurea, evenals b. v. Zwupatoriwn cannabinum, in
bijzonder tot bestuiving door vlinders aangepast is.

Bezoekers: — Allotrope Dipteren : Aricia vagans
Fall. &, Gêdre, 5-8-89, 1000.

104. Crepis virens L. (l) (Geel bloemengezelschap
met volkomen verborgen honig. — Fleurs jaunes, assocides,
4 nectar complèment caché.)

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus lapidarius
L. &, Gèdre, 9-8-89, 1100. Panwrgus dentipes Latr. +.
9, Gedre, 5-8-89, 8-8-89, 1000 a 1100. Zalictus Smeath-
_manellus K. 9, Gèdre, 7-8-89, 1100. Zarpa spissicornis
Klug. ®, Gèdre, 6-8-89, 1100. — Coleopteren : Melighetes
Hebes Er. Gèdre, 5-8-89, 1000. — Hemitrope Dipteren :
Eristalis tenax L. Gèdre, 5, 6-8-89, 1000. Syritta pipiens
L. ®, Gêdre, 11-8-89, 1000. Melithreptus dispar Löw.,
(talrijk), Gèdre, 11-8-89, 1000. Melanostoma mellina L.
Gèêdre, 5-8-89, 1000. Occemyia (Myopa) atra F. Gèdre,
26-8-89, 1000. — Allotrope Dipteren : Hylemyia cinerella
Meig. Gèdre, 6-8-89, 1100.

105. Crepis albida Vill. — (Zwavelgeel bloemengezel-
schap met volkomen verborgen honig. — Fleurs d'un jaune
soufre, associëes, à nectar complêtement caché.)

Bezoekers: — Hymenopteren : Halictus maculatus
Smith. @, Gêdre, 1-7-90, 1000. Panwrgus banksianus K.
© ,Gedre, 1-7-90, 1100. P. dentipes Latr. @, Gedre, 1-7-90,
1000. Zurpa spissicornis Klug. ®, Gedre, 21-6-90, 1-7-90,
1000. — Lepidopteren : Colias Edusa Gèdre, 1-7-90,1000.

a

(1) Waarschijnlijk hebben wij onder dezen naam, verscheidene zeer
nauw verwante soorten met elkander verward.

[94] — 369 —

Maeroglossa stellatarum, id. id. id. — Coleopteren : Mala-
cosoma lusitanicum L, Sauguê, 10-8-89, 1400. Cryptoce-
phalus sericeus LL. Gèdre, 30-6-90, 1000. Oedemera lwrida
Mrsh. Gèdre, 21-6-90, 1-7-90, 1000. Zonaöris (Mylabris)
flexuosa Oliv. bij koud weder in de bloem, Gedre, 30-6-90,
1000. —- Hemitrope Dipteren : Bristalis tenaa L. 1-7-90,
1000. — Allotrope Dipteren : Axnthomyia sepia Meig.
1-7-90, 1000. Hylemyia cinerella Meig. id. id, id.

106. Crepis paludosa Moench., — (Als de vorige soor-
ten ; bloemen bleekgeel. — Comme les espèces précédentes ;
fleurs d'une jaune pâle.)

Bezoekers: — Allotrope Dipteren : Aricia vagans
Fall. Gèdre, 29-8-89, 1000.

107, Hieracium pilosella L. — (Bloemen zwavelgeel.
— Fleurs d'un jaune soufre.)

Bezoekers: — Hymenopteren: Panurgus banksia-
nus K. ”, Gèdre, 6-8-89, 1200 ; 9, Gavarnie, 14-8-99,
1700. P. dentipes Latr. ». Gedre, 21-6-90, 7-8-89, 1100
à 1200. Pormica fusca L. 3, met inspanning zuigend,
Gavarnie, 16-8-89, 1550. — Lepidopteren : Zhodocera
Phamni, Gedre, 10-8-89, 1200. — Coleopteren : Malaco-
soma lusitanicum L. Gèdre, 10-8-89, 1400. Mylabris
fleauosa Oliv. Gèdre, 1-7-90, 1000. Cryptocephalus fulvus
Goeze (minutus F.) Gèdre, 7-8-89, 1200. Cryptocephalus
sericeus L. Gèdre, 1-7-90, 1000 ; Saugue, 10-8-89, 1400.
Cryptocephalus vittatus, var. negligens Wse. Gèdre,
1-7-90, 1000. Dasytes montanus Muls, Trumouse, 27-8-89,
2000. — Hemitrope Dipteren : Eristalis arbustorum L.
Gèdre, 15-6-90, 1000. — Allotrope Dipteren : Anthomyia
aestwoa Meig id, id. id. Anthomyia Owccata Fall. Canvieil-
dal, 16-6-90, 1300. 4. sepia Meig. Gèdre, 21, 22-6-90,
1000. 4. tetra Meig. Gèdre, 15-6-90, 1000 ; Gavarnie,

— 370 mc [95]

16-8-89, 1600. Hylemyia cinerella Meig. Gedre, L0-6-90,
1000 ; Gavarnie, 28-6-90, 1500; 14, 21-8-89, 1600 ;
Trumouse, 27-8-89, 2000. Momalomyia inciswrata Zett.
Gêdre, 10-8-89, 1400.

108. Hieracium vulgatum, paludosum en verwante

soorten en varieteiten. — (Gele bloemengezelschappen
met volkomen verborgen honig. — Mlewrs jaunes, asso-
cides, à nectar complètement caché.)

Bezoekers: — Lepidopteren : Pararge Maera var.

Adrasta, Grand chaos, 22-6-90, 1200. Pararge Hiera,
Gèdre, 17-6-90, 1000. Zro statices var., id. id. id. —
Hemitrope Dipteren : Zristalis tenax L. Gedre, 17-6-90,
1000. Merodon rufus Meig. Gèdre 9-6-90, 1000. Merodon
eguestris F. id. id. id. Cheilosia sparsa Löw. Gèdre,
1-7-90, 1050.

Fam. XXI. CAMPANULACEEËN.

109. Jasione perennis Löw. — (Blauw bloemenge-
zelschap met geheel verborgen honig. — Mleurs bleues à
nectar complètement caché, associkes.)

Bezoekers: — Hymenopteren : Halictus flavipes F.
g', Trumouse, 27-8-89, 2000. — Coleopteren: Dasytes
montanus Muls. id. id. — Lepidopteren : Mrebia Tynda-
rus, id. id, — Allotrope Dipteren : Hylemyia cinerella
Meig. en Zimnophora compuncta Wied. id, id. id,

110. Jasione montana L. — (Blauw bloemengezel-

schap met geheel verborgen honig. — Fleurs bleues, asso-
ciees, à nectar complêtement caché).
Bezoekers: — Hymenopteren : Halictus cylindri-

cus F. 9, Gèdre, 1-7-90, 1000. — Lepidopteren : Zrebia
Stygne, id, id, — Coleopteren : Leptwra melanwra L. id, id.
— Hemitrope Dipteren : Merodon aeneus Meig. id, id.

[96] — 371 —

111. Phyteuma orbiculare L. — (Blauwe bloemen.
— Fleurs bleues.) [

Bezoekers: — Hymenopteren: Bombus mastru-
catus Gerst. var. @, Gavarnie, 14-8-89, 1700. B. varig-
bilis Schmiedekn. @, Gèdre, 1-7-90, 1000. ZB. rajellus K.
®, Id. id. id. B. terrestris var. lweorwnL. ®, Id. id, id.
Ammophila sabulosaL. @®, Id. id. id. — Allotrope Dipte-
ren : Hylemyia cinerella Meig. id. id. id.

112. Phyteuma betonicaefolium Vill, — (Bloemen
bleekgroen. — Mleurs d'un vert pâle.)
Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus Soroënsis

var. laetus, Schmiedeknecht, ®, 1-7-90, Gèdre, 1050. B.
terrestris var. lucorwm L. @, Gêdre, 21-6-90, 1-7-90,
1000 à 1100. — Hemitrope Dipteren : Ahingia campestris
Meig. met uitgestrekte slurf zuigend, Gèdre, 1-7-90, 1000. —
— Allotrope Dipteren : Onesia sepuleralis L. Gêdre, 1-7-
90, 1000, tweemaal.

118. Campanula patula L. — (Blauwe bijenbloem.
— Fleur melittophile bleue.)

Bezoekers: — Allotrope Dipteren : Anthomyia
tetra Meig. gansch in de bloem dringend, Gèdre, 10-8-89,
1200. Anthomyia aestiva Meig. Gèêdre, 7-8-89, 1000.

114, Campanula rapunculoides L. — (Blauwe
bijenbloem. — Fleur mélittophile Öleue).
Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus terrestris

L. @, svzd. Gêdre, 5-8-89, 8-8-89, 9-8-89, 10-8-89, 1000
à 1200. B. variabilis Schmied. », Gedre, 9-8-89, 1100.
Chelostoma campanularum K. @, op den stijl zittend en
smvrtd. Gedre, 9-8-89, 29-8-89, 1000 à 1100.

115. Campanula rotundifolia L, (Blauwe bijenbloem.
— Fleur mêlittophile bleue),

Bezoekers : — Hymenopteren : Bombus terrestris

nn Olen. [97)

L. @, smvzd. gansch in de bloem kruipend en zgd; talrijk,
Gèdre, 8-8-89, 9-8-89, 12-8-89, 1100; Gavarnie, 13-8-89,
14-8-89, 1700. — Allotrope Dipteren : Anthomyia tetra
Meig. Gèêdre, 5-8-89, 1000. Zomalomyta inciswrata Zett.
”, Gèdre, 5-8-89, 8-8-89, 1000. Bmpis vernalis Meig.
Gavarnie,. 6-8-89, 1600, Empis pennipes L. Gavarnie,
6-8-89, 1600.

Fam. XXII. PRIMULACEEËN.

116. Primula officinalis L. — (Gele Een an
Fleurs mélittophile jaune) |

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus Rajellus
K. 9, Pic d'Ayré (Barèges), 19-6-90, 2100.

4117. Primula farinosa L. — (Rose vlinderbloem. —
FI. rose, lépidoptérophile). | |
Bezoekers: — Lepidopteren : Sukhu Malvae,
Canvieil, 16-6-90, 1550. Botys purpuralis var. Ostrinalis,
Gavarnie, 27-6-90, 1600. — Hemitrope Dipteren : Bom-

bylius fugax Wied. talrijk, Canvieil, 16-6-90, 1550.
118. Androsace villosa L. — (Bloem wit of bleekrose,
met paarse of geelachtige keel ; honig volkomen verborgen.
— Fl. à nectar complêtement caché, blanche ou rosée, à
gorge purpurine ou jaunâtre). |
De kroonbuis is 8 à 3 : mill, diep, een iten buikig, à aan
de keel vernauwd.

Bezoekers: — Lepidopteren : ib ia Ppabasks
hoeckella, zuigend, Gavarnie, 26-6-90, 1600. — Hemitrope
Dipteren : Chrysotouum festivwm Ls id. id. id. — Allotrope
Dipteren : Rhamphomyia serpentata Löw, zuigend, id. id.
id. Onesia sepulcralis L. id. id, id.

119. Soldanella alpina L. — (Blauwe bijenbloem.

— Fleur mêlittophile bleue). |

[98 ) — 373 —

Bezoekers: — Allotrope Dipteren : Zylemyia cine-
rella Meig. Pic d'Ayrèé (Barèges) 19-6-90, 2000.

Fam. XXIII. PLUMBAGINACEEËN.

120. Armeria alpina Wild. — Rose bloemen, tot ge-
zelschappen vereenigd, met volkomen verborgen honig. —
Fleurs roses, assocides, à nectar complètement caché).

Bezoekers: — Lepidopteren : Vanessa Cardui,
Gèdre, 12-6-90, 1000. — Hemitrope Dipteren : A'ristalis
tenax L. &, Trumouse, 27-8-89, 2000.

Fam. XXIV. ERICACEEËN.

121. Calluna vulgaris. — (Paarse bloem met volkomen
verborgen honig. — Mleur purpurine à nectar complètement
caché).

_ Bezoekers: — Hemitrope Dipteren : Syritta pipiens
L. Gèdre, 26-8-89, 1200.

122. Rhododendron ferrugineum L. — (Roode
bijenbloem. Fleur mélittophile rouge).
Bezoekers: — Hymenopteren : Psithyrus vestalis

Fourer. @, tracht eerst normaal te zuigen, doorboort daarna
den wand der kroonbuis (1); Gavarnie, 26-6-90, 1600.
Bombus mastrucatus Gerst. var. @, Gavarnie, 26-6-90,
1600. B. rajellus K. var. @, Gavarnie, 26-6-90, 1600.
Halictus cylindricus F. @,met den buik omhoog, stuifmeel
verzamelend, id. id. id. — Allotrope Dipteren : Anthomgyia
pratensis Meig. Passage des Echelles (Gavarnie), 15-8-89,
2000.

DD Wij twijfelen omtrent de juistheid dezer waarneming; misschien
maakte het insect gebruik van een gaatje, door een anderen hommel
in de kroon geboord, zonder zelf den kroonwand door te bijten.

2 [oo]
128. Vaccinium Myrtillus L. — (Wit-groenachtige

of wit-rose bijenbloem. — Fleur mêlittophile d'une blanc
verdátre ou rosé.)
Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus mas!ru-

catus Gerst. var. Q, Pic d'Ayre (Barèges), 19-6-90, 1650
à 2100. B. alticola Kriechb. &, Pic d'Ayre, 19-6-90, 1800.
B. terrestris var. lucorum L. Q, Id. id. 1800 a 2000.
124. Arbutus uva-ursi L. — (Witte of roodachtige

bijenbloem. — Kleur mêlittophile blanche ou rougeâtre.)

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus terrestris
var. lwcorwmm L. 9, Ayre, 19-6-90, 1900. (De meeste bloe-
men zijn doorgebeten).

Fam. XXV. POLYGONACEEËN.

125. Polygonum bistorta L. — (Bleekrose of witte
bloemen met volkomen verborgen honig. — Fleurs blanches
ou d'un rose pâle, à nectar complètement caché.)

Bezoekers: — Hymenopteren : Allantus sp. ? —
Allotrope Dipteren : Empis Sp? en eene kleine Mwuscide.
Alle te Barèges, 20-6-90, 1200.

Fam. XXVI. CARYOPHYLLACEEËN.

126. Silene inflata L. — (Witte nachtvlinderbloem.
— Flewr blanche, adaptée auw Lépidoptères nocturnes).

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus terrestris
L. @; te 74 uur ’savonds; koel wecer ; met den kop en
het voorste gedeelte der borst in de bloem dringend; Gêdre,
25-8-89, 1000. B. terrestris var. lucorwum L. @ ; dringt met
inspanning met zijn kop in de bloem, en het gelukt hem
waarschijnlijk den honig te bereiken, want ik heb twee indi-
viduen verscheidene malen dezelfde verrichting zien vol-

100) 875
brengen ; Gèdre, 10-6-90, 1100. B. lapidarius L. # en Q,
normaal zuigend, Gèdre 11-6-90, 14-6-90, 950 à 1100.
B. mastrucatus, Gerst. var. ®, tracht te vergeefs den
kelk aan de bovenzijde te doorboren, en vliegt onverrichter
zake weg. Gèdre 8-6-90, 1000. Die waarneming bewijst
dat de opgeblazen kelk van Silene inflata als verdedigings-
middel tegen dysteleologen werkelijk dienst doet. Vespa
Sylvestris Scop. ®, met den kop en de borst in de bloem
dringend ; achtervolgens verscheidene bloemen bezoekend,
Gêdre, 8-6-90, 17-6-90, 850 à 1000. — Hemitrope Dipte-
ren: Bombylius fugax Wied. 9 op de bloem zittend en zui-
gend, Gèdre, 10-6-90, 1000. — Allotrope Dipteren: Siphona
geniculata Deg. stuifmeelvretend, Gedre, 26-8-89, 1000.
— Te vergeefs hebben wij talrijke individuen dezer plant
aandachtig gadegeslagen, over dag en ’s avonds, bij koel en
bij warm weder : nooit hebben wij een enkel vlinderbezoek-
waargenomen. Nochtans lokte Saponaria officinalis op
dezelfde groeiplaatsen 'savonds icn aloe OUR
tot zich. |
In de Alpen (H. Mürrer) wordt deze plant door forme
en vlinders bezocht, o. a. door Plusia gamma, die ook te
Gedre zeer gemeen is, maar Stlene inflata versmaadt.
127. Silene rupestris L. — (Witte bloem met volko-
men verborgen honig. — Fleur blanche à nectar complète-
ment caché.)
Bezoekers: — Allotrope Dipteren: Anthomyia
tetra Meig, Trumouse, 27-8-29, 2000. |
128. Silene acaulis L. — (Roode vendo —
Fleur lépidoptérophile rouge.) BR
Bezoekers: — Lepidopteren : Zrebia Lappona,
Gavarnie, 26-6-90, 1600. 4. melas var. Lefebwrei, id, id id.
Agrotis (Decora?), talrijk, id. id. id. Venilia macularia L.

— 376 — [101]

id. id. id. Botys purpuralis var. ostrinalis, talrijk, id. id. id.
Hereyna plrygialis, zeer talrijk, id. id. id. — Coleopteren :
Cantharis tristis F‚ met den kop in de bloem, tracht te
zuigen, smvrtd., id. id. id. Corymbites aeruginosus F, met
den kop in de bloem, tracht te zuigen, stuifmeelvretend,
talrijk, id. id. id. Corymbites aeneus L., over de plant
kruipend, met veel inspanning eene bloem bereikend; steekt
den kop in de bloem en vreet daarna stuifmeel uit de helm-
knoppen, zonder stempels aan te raken ; id. id. id.

129. Saponaria officinalis L. — (Witte nachtvlinder-
bloem. — Fleur blanche, adaptée aur Lépidoptères nocturnes.)

Bezoekers: — Lepidopteren : Macroglossa stellata-
rum,zeer talrijk ; de eerste individuen verschenen omstreeks
64 uur; zij werden talrijker en talrijker tot omstreeks 8 uur.
Koud weder. Gèdre, 24-8-89, 25-8-89, 1000. Sphina Con-
volvuli, zeer talrijk, met knievormig gebogen slurf boven
de bloemen zwevend en zuigend. Een enkel individu bezocht
29 bloemen binnen twee minuten. Gèdre, 7-8 uur ’s avonds,
koud weder, 24-8-89, 25-8-89, 1000.

130. Gypsophila repens L. — (Witte of rose-geaderde
bloem met volkomen verborgen honig. — Fleur blanche
ou veinée de rose, à nectar complètement caché..)

De plant is gynodioecisch. De tweeslachtige bloemen
bereiken 11 à 12 mill. middeliijn; dikwijls zijn: enkele
meeldraden geaborteerd. De vrouwelijke bloemen zijn
kleiner, minder talrijk ; zij bereiken 6 à 7 mill. middellijn ;
al hare helmknoppen zijn bleek en ledig. |

Ieder individu draagt talrijke bloemen.
„Bezoekers: — Hymenopteren : Halictus morio F.
d, Gedre, 29-8-89, 1000. — Hemitrope Dipteren : Bom-
bylius fugan Wied. Gedre, 21-6-90, 1-7-90, 1000. Zristalis
tenaa L. Gedre, 1-7-90, 1000. Merodon aeneus Meig.

oz] ke

zuigend, Gedre, 22-6-90, 1000. Syritta pipiens L. zuigend
(twee individuen gevangen), id. id. id. Melithreptus scrip-
tus L. Gèdre, 21-6-90, 1000. Melithreptus dispar Löw,
Gedre, 20-6-90, 31-8-89, 1000. Melithreptus nitidicollis
Zeit. Gêdre, 1-7-90, 29-8-89, 1000. — Allotrope Dipteren :
E'mpis purio Egger, ”, Gèdre, 31-8-89, 1000. Zmpis pen-
nipes L. Gèêdre, 21-6-90, 1200. Z'mpis chioptera Fall.
Gedre, 9-6-90, 1000. Onesia sepulcralis L. Gèdre, 1-7-90,
1000. Hylemyia cinerella Meig. Gavarnie, 16-8-89, 1600.
Homalomyia floricola Meig. id. id. id.

131. Dianthus monspessulanus L. — Pl. XI, fig. 51.
— (Lilaroode vlinderbloem. — Fleur lépidoptérophile d'un
rouge lilas.)— Zie Ave. ScruLz, Beitr. zur Kenntniss, enz.
II, blz. 23, in Bibl. botan. 18390.

De bloemkroon is lilarood, om de keel bruinachtig, en
bereikt 25 à 30 mill. middellijn. De kroonbladeren zijn in
talrijke dunne slipjes verdeeld. De kroonbuis is aan de keel
vernauwd ; er is eene slurf van 20 à 2l mill. noodig om
den honig te bereiken.

De bloemen zijn duidelijk proterandrisch. Zeer dikwijls
worden de helmknoppen door Ustilago (antherarum?) aan-
gelast, hetgeen volkomen lubbing (castratie) voor gevolg
heeft. D. monspessulanus komt in Augustus te Gèdre alge-
meen voor ; hij wordt evenwel door insecten schier nooit
bezocht. (Door ScHuLz werd Macroglossa stellatarwm op
de bloemen gezien). 6,

Bezoekers: — Coleopteren: Oedemera flavipes L.
smvrtd. G. 7-8-89, 1100.

182. Arenaria serpyllifolia L. — (Witte bloem met
half verborgen honig. — Pleur blanche à nectar partielle
ment caché.)

Bezoekers; —Hemitrope Dipterea: Syrphus eacisus
Zett. Gêedre, 11-6-90, 1100.

Re [103]

183. Stellaria holostea L. — (Witte bloem met half
verborgen honig, — leur blanche à nectar partiellement
caché),

Bezoekers:—Hymenopteren: Halictus morio, F.Q,
Pie d'Ayre(Barèges), 19-6-90, 1650. — Hemitrope Dipteren:
Merodon aeneus Meig. Gedre, 10-6-90,1100. Melithreptus
dispar Löw, Pie d'Ayré, 19-6-90, 1650. Platycheirus
manicatus Meig. Gedre, 9-6-90, 1000. — Allotrope Dipte-
ren : Rhamphomyia serpentata Löw, Pic d'Ayré, 19-6-90,
1650. Anthomyia tetra Meig. id. id. id. Anthomyia sepia
Meig. id, id. id, Zylemyia cinerella Meig. id. id. id.

134. Cerastium arvense L. — (Witte bloem met
half verborgen honig. — Fleur blanche à nectar partielle-
ment caché.) E

Bezoekers: — Hymenopteren : Andrena cingulata
F. @, Grand chaos, 22-6-90, 1200. Formica rufibarbis F.
G,‚in de bloem dringend en zuigend ; talrijk. Gèdre, 12-6-90,
1100. — Hemitrope Dipteren : Syritta pipiens L. Gèdre,
11-6-90, 1100. Cheilosia pubera Zett. Canvieil, 16-6-90,
1600. Melithreptus dispar Löw, zuigend, Gedre, 22-6-90,
1200. — Allotrope Dipteren : Z'mpis chioptera. Fall. in de
bloem dringend, zuigend, Gèdre, 22-6-90, 1200. Rham-
phomyia anthracina Meig. Trumouse, 27-8-89, 2000. Dolú-
chopus latilimbatus Macq. Gavarnie, 14-8-89, 1700.
Anthomyia tetra Meig. Trumouse, 27-8-89, 2000. Antho-
myia buccata Fall. zuigend, Gedre, 10-6-90, 1000. Arica
marmorata Zett. in de bloem dringend, zuigend, Gèdre,
9-6-90, 1000. Hylemyia cinerella Meig. in de bloem drin-
gend, zuigend, Gavarnie, 26-6-90, 1600. Scatophaga ster-
coraria L. Gèdre, 10-6-90, 1000.

135. Cerastium (brachypetalum Desp. ?) — (Witte
bloem met half verborgen honig. — Mleur blanche à nectar.
patriellement caché.)

[io4] De

‘Bezoekers: — Allotrope: Dipteren : nas vitri-
pennis Meig. Gèdre, 10-6-90, 1000.

136. Alsine Sp. ? — (Witte bloem met half vernis
honig. — Pleur blanche à nectar partiellement cacht.)

Deze plant is gynodioecisch. De © bloemen Beren 1 à 13 RE aide
lijn; zij zijn duidelijk proterandrisch., Gedurende het eerste tijdperk van den
bloei gaan de helmknoppen open, en de meeldraden spreiden zich uit.
Gedurende het tweede tijdperk worden de stijlen langer en ‘spreiden zij zich
op hunne beurt uit; middelerwijl valt een gedeelte der helmknoppen
gewoonlijk af.

Wanneer de bloem zich sluit kan spöntane zelfbestuiving plaats grijpen,
hetzij door rechtstreeksche aanraking tusschen de overblijvende helm-
knoppen en de stijlen, hetzij doordien de kroonbladeren, waarop gedurende
den bloei stuifmeel gevallen is, tegen de stempels gedrukt worden. De
kroonbladeren zijn gewoonlijk ten deele verslenst wanneer de bloem toegaat.
De helmknoppen gaan aan de binnenzijde open ; zij worden daarna derwijze
omgekanteld, dat hunne stuifmeelzijde naar boven gekeerd wordt. De honig
wordt afgescheiden door 5 geelachtige klieren aan de basis der episepale
meeldraden.

De @ bloemen zijn slechts 7 à 8 mill. breed; hare 10 meeldraden
dragen kleine, bleeke, ledige helmknoppen. De episepale meeldraden zijn
langer dan de epipetale, en dragen ieder. eene honigklier aan hun voet.
De stijlen zijn grooter dan in de ® bloemen, en dragen tepeltjes over het
grootste gedeelte van hunne lengte, terwijl zij in de tweeslachtige bloemen
slechts aan hun top van tepels voorzien zijn. ‚(Gedra, 13-6-00 ; somber
weder).

Bezoekers: —Coleopteren: Oedemera burida Mrsh.
stuifmeelvretend, Gèdre, 9-6-90, 1000. — Hemitrope
Dipteren : Syrphus Corollae F. Gedre, 22-6-90, 1200.

137. Alsine verna Bartl. — Pl. XI, fig. 47-50. (Witte
bloem met half verborgen honig. — Fleur blanche à nectar
vartiellement caché.) Zie H. Mürrer, Alpenblumen, blz. 138.
De stengels zijn liggend, en vormen groene zoden ; de
plant is gynodioecisch. | en

De tweeslachtige bloemen zijn 7 à 8 mill. breed. De
honigklieren zijn geel, betrekkelijk groot, en bevinden
zich aan den voet en aan de buitenzijde der episepale meel-

= 380 — [105]

_dräden; iedere klier scheidt een glinsterenden druppel
honig af. De kroonbladeren zijn aan hun voet tot een
duidelijken nagel vernauwd. Somwijlen raken zij elkander
met de randen hunner lamónae aan. In dit geval zijn vijf
“openingen tusschen hunne nagels begrepen : iedere opening
stemt met eene der honigklieren overeen. In andere geval-
len zijn de kroonbladeren meer uitgespreid (fig. 47 en 48)
en raken zij elkander niet aan. — Wanneer de bloem open-
gaat zijn de drie stijlen klein en tegen elkander aangedrukt.
De episepale meeldraden gaan eerst open, terwijl zij nog
in t midden der bloem staan, en- hunne helmknoppen
vallen na eenigen tijd af. Daarna gaan de epipetale meel-
draden, die naar buiten gebogen zijn, op hunne beurt
open, en tevens verlaten de episepale het midden der
bloem en worden zij naar buiten gebogen. De stempels
gaan gewoonlijk te gelijker tijd als de epipetale meel-
draden open, maar door den wederzijdschen stand der
organen is zelfbestuiving bijna onmogelijk. Somwijlen
wordt het opengaan der stempels vertraagd, en grijpt
dit verschijnsel eerst plaats nadat al de helmknoppen
geopend zijn. — De bloemen gaan ’s avonds dicht, en
daardoor kan ee spontane eren plaats
hebben. :
De vrouwelijke bloemen zijn 6 à 7 mill. breed. De meel-
draden zijn kort, met kleine, bleeke, ledige helmknoppen.
De honigklieren zijn goed ontwikkeld. Het vrucht beginsel
is grooter, de stijlen zijn grooter en van meer stempel-
tepels voorzien dan in de tweeslachtige bloemen.
Bezoekers: — Hemitrope. Dipteren: Melithreptus
scriptus L. Gèdre, 21-6-90, 1000. — Allotrope Dipteren :
Rhamphomyia serpentata Löw, Gèdre, 21-6-90, 1200.
138. Paronychia capitata Lam, — (Witte bloem met

[106] — 381 —

blootliggenden honig. — Fleur blanche à nectar librement
evposé.)

Bezoekers: — Hymenopteren: Pompilus sericeus
Schiödte, «”, over de plant loopend en zuigend. Grand.
chaos, 21-6-90, 1200. — Allotrope Dipteren : Sarcophaga.
carnaria L. over de plant loopend en honiglikkend, Gêdre,
12-6-90, 22-6-90, 1200. |

139. Scleranthus perennis L. — Bleeker. bloem
met blootliggenden honig. — Mleur d'un vert pâle à nectar
librement exposé).

Bezoekers: — Hymenopteren : Eene zeer fraaie
Chrysis, herhaaldelijk zuigend (ontsnapt), Gèdre, 1-7-90,
1050. — Hemitrope Dipteren : Merodon rufus Meig. Gèdre,
1-7-90, 1000. Zodton cinereum F. id. id. id. — Allotrope
Dipteren : Zophomgyia temula Scop, id. id. id, Anthomyia
tetra Meig. id. id. id.

Fam. XXVII. RANUNCULACEEËN.

140. Aconitum Napellus L. — (Blauwe bijenbloem.
— Fleur melittophile bleve.)—(H. Mürver, fertil.of flowers,
blz. 86, en Alpenblumen, blz. 187. — Dalla Torre, Zete-
rotrophie, Kosmos, 1886, Bd. I, Heft 1, blz. 12-19.)

Deze plant komt te Gèdre, te Gavarnie, te Heas, in den
Circus van Trumouse enz.enz. in Augustus algemeen voor.
De bloemen zijn proterandrisch; zelfbestuiving is gewoon-
lijk onmogelijk.

Bezoekers: —Hymenopteren : Bombus mastrucatus
Gerst. var. ©, gemeen, normaal zuigend of de kroon door-
bijtend; Gavarnie, 13-8-89, 16-8-89, 1500 à 1700. Bombus
Gerstaeckeri Mor, 9 (1), in de bloem dringend en normaal.

(1) Volgens Dalla Torre wordt A. Napellus door B. Gerstaecheri &”
en ©, A. Wweoctonum daarentegen door denzelfden hommel @ bezocht.

— 388 — 07]

zuigend. Cirque de Trumouse, 27-8-89, 1900. B. Aortorwm
L. & en &$, zeer talrijk; Gavarnie, 13-8-89, 16-8-89,
17-8-89, 1500 à 1700; Gèdre, 8-8-89, 12-8-89, 1100 à
1200. — Lepidopteren : Macroglossa (Stellatarwn. Wij
zagen eenmaal een individu voor een tros zwevend, en
successievelijk voor een drietal bloemen, op een afstand
van ongeveer 1 cm., in de lucht stilstaand; daarna vloog de
vlinder naar een anderen bloementros derzelfde soort. Wij
hebben echter het invoeren der slurf in de bloem niet met
zekerheid kunnen vaststellen. Gavarnie, 17-8-89, 1550.

141. Aconitum pyrenaicum Lam. -— A. Lgycoctonwin.
var. pyrenaicum Ser. — Pl. XII, fig. 57-61. — (Bleekgele
bijenbloem. — Mleur mélittonhile d'une jaune pâle).

Deze soort is met 4. lycoctonum zeer nauw verwant, en
wordt te Gavarnie en in den Cirque de Trumouse, op
dezelfde plaatsen als A. Mapellus, aangetroffen.

Evenals A. Mapellus is deze soort proterandrisch. De
meeldraden zijn aanvankelijk naar achteren omgebogen;
zij worden successievelijk rechtgebogen, ontlasten hun
stuifmeel, en worden eindelijk opnieuw naar achteren
omgebogen. Wanneer al de helmknoppen geledigd zijn
ontwikkelen zich de stijlen: de voortplantingsorganen
hebben alsdan de gedaante, in fig. 60 afgebeeld,

De helm der bloem in vrij lang, en bevat de twee ver-
vormde kroonbladeren, die als honigklieren en honigbe-
houders dienst doen. In fig. 61 hebben wij een honigblad
afgebeeld : het heeft bijna volkomen denzelfden vorm als
bij A. Weoetonum, en de honigbehouder beschrijft insge-
lijks verscheidene windingen.

De twee onderste kelkbladeren zijn ongelijk : het een
is nauwer dan het ander, en min of meer gleufvormig.
Wanneer men de verschillende bloemen van een tros

[103] — 383 —

vergelijkt bemerkt men weldra dat in sommige bloemen
het nauwste kelkblad rechts (fig. 58), in andere daaren-
tegen het nauwste kelkblad links (fig. 57) geplaatst is.
Beide soorten bloemen zijn in iederen tros nagenoeg even
talrijk, maar zonder regelmaat geplaatst. |

Misschien heeft deze verscheidenheid voor gevolg dat
hommels, die achtervolgens een groot getal bloemen be-
zoeken, minder vermoeid worden : daar zij nu eens eene
_rechterhandbloem, dan weer eene linkerhandbloem bezoe-
ken wordt in hunne bewegingen afwisseling gebracht.
(Het is algemeen bekend dat afwisseling in de bewegingen
vermoeienis bespaart). |

Volgens AurrviLLrus (Ueber die Blüte und die Befruch-
tung von Aconitum lycoctonwin. Bot. Centralbl. XXIX,
1887, blz. 125-128, figg.) heeft A. lycoctonum dimorphe
bloemen : de vorm, die hij « noemt, heeft eene sterkere,
bijna rechte spoor met stomp uiteinde. Bij den vorm @ is
de spoor nauwer, aan haren top smaller en in meerdere of
mindere mate gebogen. Ook bij 4. pyrenaîïcum komt een
dergelijk dimorphisme voor; de bloem, in fig. 57 afgebeeld
schijnt tot den vorm a te behooren, terwijl de bloem
fig. 59 schijnbaar met den vorm (@ overeenstemt. De ver-
schillen zijn echter niet zoo duidelijk als in de figuren van
AURIVILLIUS, en er komen zooveel overgangsvormen. voor,
dat hier veeleer van polymmorphisme dan van dimorphisme
kan gesproken worden (1).

(1) Misschien is de verscheidenheid die men in den vorm der bloemen
waarneemt, een gevolg van de wederzijdsche drukking welke de
bloemknoppen, gedurende hunne ontwikkeling, op elkander uitoefenen.
De talrijke bloemknoppen van een tros staan immers zoo dicht bijeen,
dat zij een tijd lang als het ware eene compacte spil vormen. Iedere knop
moet tusschen de naburige knoppen zijne plaats veroveren; hij wordt
genoodzaakt zich tusschen de andere knoppen te dwingen, zooals hij kan,
en de buigingen en vormveranderingen die hij daardoor ondergaat, zijn
natuurlijk van knop tot knop eenigszins verschillend.

— 384 — [109]

‚De afstand van den i ingang de bloem tot aan den top van
den helm bedraagt 30 à 35 mm. Een hommel kan echter
een eind verre in de bloem, en met zijn kop in het voorste
breed gedeelte van den helm dringen, zoodat eene slurf
van 18 a 20 mm. voldoende is om a] den honig te bemach-
tigen. Er zijn in den regel 3 stijlen.

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus Gerstae-
ckeri Mor. ®, talrijk, Gavarnie, 16-8-89, 1600. B. Horto-
rum, L. ©, normaal zuigend; 3 id. en ook van de gaatjes,
door de volgende soort geboord, gebruik makend. Gävarnie,
17-8-89,1600. B. mastrucatus Gerst. var. talrijk; © tracht
normaal te zuigen en doorboort daarna den helm, of
maakt gebruik van gaatjes, door andere individuen
geboord; …” zuigt door de gaatjes. (H. MürLer zag daaren-
boven ‘dezen hommel met de buikzijde omhoog stuifmeel-
verzamelend) Gavarnie, 16-8-89, 17-8-89, 22-8-89, 1600.

142. Aconitum Anthora L. — Pl. XII. fig. 62 à 65.
— (Bleekgele bijenbloem. mn Fleurs mdlittophile d'un jaune
pâle) |

De bloemen staan ED open; de helm is voorzien van
een gebogen snavel die zich boven de opening der bloem
bevindt en naar voren gericht is. De twee zijdelingsche
kelkbladeren zijn aan de buitenzijde convex, van binnen
concaaf en wollig behaard, Van onderen vinden de hom-
mels eene landingsplaats, die in de meeste bloemen door
drie kelkbladeren (fig. 64), in enkele bloemen a door
twee kelkbladeren gevormd wordt.

De meeldraden zijn zwart; deze kleur steekt tegen de
algemeene bleekgele kleur der bloem sterk af‚ waardoor
de bloemen zeer in t oog springen. De randen der kelk-
bladeren en de snavel van en helm zijn geelgroen
geaderd.

[ro] — 385 —

De bloem is proterandrisch : aanvankelijk zijn de
stempels nog klein, en door de meeldraden bijna gansch
verborgen. Door de wijze waarop de meeldraden opengaan
en door hunne bewegingen stemt deze soort met A4. Ma-
pellus overeen. Het getal der meeldraden, die te gelijker
tijd uitgestrekt worden en hun stuifmeel ontlasten, is
gewoonlijk gering, waaruit volgt dat de bloem langen tijd
in het mannelijk stadium blijft.

De honigklieren zijn groot en zwartblanw; de honig-
bladeren hebben den vorm, in fig. 65 afgebeeld.

Wij hebben geene bezoekers gezien. (Gèdre, 28 Aug.
1889, 1200 m.)

143. Aquilegia pyrenaica D.C. — Pl, XII, fig. 52-56.
— (Donkerblauwe bijenbloem. — Fleur meêlittophile d'un
bleu sombre.) | |

De bloem is schuin overhangend, alleenstaande aan den
top van den tengeren stengel. De sporen der vijf kroon- —
bladeren zijn nauw, aan hun uiteinde meer of minder
(soms haakvormig) gebogen; iedere spoor is aan den
ingang 5 à 6 mill. breed, en bereikt 20 mill. diepte (fig. 54).

De bloem is proterandrisch ; de meeldraden en de stijlen
ontwikkelen zich nagenoeg zooals bij Aconitum MNapellus :
wanneer de bloem opengaat zijn de stijlen nog klein, door
de meeldraden verborgen ; deze zijn naar achteren omge-
slagen, en de helmknoppen zijn gesloten. De meeldraden
„worden achtervolgens rechtgebogen en de helmknoppen
gaan open. In fig. 55 hebben wij een androecium afgebeeld,
waarin eentiental meeldraden reeds recht staan, terwijl de
overige nog omgebogen zijn. Wanneer al de helmknoppen
opengegaan zijn en in ’t midden der bloem staan komen de
vijf stijlen op hunne beurt te voorschijn en spreiden zij zich
uit. Alsdan kan, althans gedurende eene korte wijl, zelf-

— 386 — | tE

‘bestuiving plaats grijpen, daar een of meerdere stijlen
enkele helmknoppen kunnen aanraken. Weldra worden
de meeldraden echter opnieuw naar achteren gebogen
(fig. 56), waardoor spontane zelfbestuiving niet langer
mogelijk blijft.

De kleur is donkerder dan bij Agwilegia vulgaris. Een
hommel kan, evenals bij de laatstgenoemde soort, met zijn
kop een eind verre in de honigspoor dringen, zoodat eene
slurf van + 15 mill. voldoende is om haren bodem te berei-
ken. De bloemen dezer plant zijn groot ; de gansch uitge-
spreide kelk bereikt 5 à 6 em. middellijn; de een
vormen een krans van 2 à à 3 centim.

Wij hebben geene bezoalis waargenomen, ofschoon
wij (te Gavarnie, 1500-1700 m. Aug. 89.)deze bloemen ver-
scheidene malen bij gunstig weder gadegeslagen hebben.

144. Aquilegia vulgaris L. — (Blauwe bijenbloem.
— Fleur mêlittophile bleue.)

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus pomorum
var. elegans Seidl. 9, de spoor doorbijtend (1) en zuigend:
Gèdre, 10-6-90, 1100. Bombus pratorum L. 3, pollen-
verzamelend, herhaaldelijk ; Gèdre, 14-6-90, 950. B. hor-
torwm L. Q, normaal zuigend ; Gèdre, 14-6-90, 1000.

145. Helleborus occidentalis Reut. — (Groene
bloem met volkomen verborgen honig. — Fleur verte à
nectar complètement caché.) |

Bezoekers: Andrena Gwynana var. aestiva Smith.
@ ; Gavarnie, 26-6-90, 1600.

146. Caltha palustris L. — (Gele bloem met gedeel-
telijk verborgen honig. — Fleur jaune à nectar partielle-
ment caché.) Rio.

(1) Misschien maakte deze hommel gebruik van gaatjes, door andere
hommels in den spoorwand geboord.

(uz) — 387 —

Bezoekers: Allotrope Dipteren : Sarcophaga car-
naria L, zuigend, Canvieil, 16-6-90, 1900. | je

147. Ranunculus acris L. — (Gele bloem met gedeel-
telijk verborgen honig. — Fleur jaune à nectar partielle-
ment caché.) |

Bezoekers :— Hymenopteren : Andrena Banen
cula K. 7; Gèdre, 9-6-90, 1000. Halictus guadricinctus
F.9,id,id; id, Zerpa spissicornis Klug. #;.Gêdre, 12- 6-90,
1000. Pachyprotasis Rapae L. @, Barèges (promenade
horizontale), 18-6-90, 1250. — Lepidopteren : Zycaena
Jearus, Gedre (twee individuen), 11, 12-6-90, 1100. if
Coleopteren : Cryptocephalus. sericeus L. Gèdre, 1-7-90,
1000. Oedemera subulata Oliv. 14-6-90, id. — Hemitrope
Dipteren : Dalmannia (Myopa) punctata F. Gèdre, 9-6-90,
1000. Eristalis tenax L. Gèdre, 9-6-90, 1000. Cheilosia
pubera Zett. Gedre, 9, 11, 22-6-90, 1000 à 1100 ; Barèges,
18-6-90, 1200. — Allotrope Dipteren : Sciara Morio F.
Gavarnie, 21-8-89, 1600. Anthomyta buocata Fall. Gêdre,
11-6-90, 1000. Anthomyia sepia Meig. Gêdre, 10-6-90,
1100. -Anthomgyia tetra Meig. (twee individuen) Saugué,
29-6-90, 1600. Aricia marmorata Zett. Gèdre, 10-6-90,
15-6-90, 1000. ZZylemyia cinerella Meig. Gèdre, 9-6-90,
1000; Gavarnie (talrijk), 21-8-89, 1600. -—
_ 148. Ranunculus bulbosus L. — (Als de vorige
soort. — Comme Vespèce précédente.)

„Bezoekers;— Hymenopteren: H alictus Wee
F. Q ; Canvieil, 16- 6-90, 1609... morio F. 9; Canvieil,
16-6-90, 1600. Atractodes bicolor Gr. @ ;Canvieil, 16-6-90,
1600. — Lepidopteren.:. Argymnis. Pales, Gavarnie,
13-8-89, 1700. Syrichthus Malvae, Canvieil, 16-6-90,
1600 (talrijk). — Hemitrope Dipteren : Cheilosia pubera
Zett. (talrijk, alle @), Canvieil, 16-6-90, 1600. — Allotrope

— 888 — (13)

Dipteren : Anthomyia sepia Meig. dek 16-6-90, 1400.
Hylemyia cinerella Meig. Canvieil, 16-6-90, 1600; Gavar-
nie, 23-8-89, 1550. Aricia marmorata Zett. Canvieil,
16-6-90, 1600. |

149. Ranunculus Gouani Willd. — (Als de vorige
soort. — Comme Vespèce precédente.)

Bezoekers: — Hymenopteren: Halictus eylindrieus
F. @, Ayré, 19-6-90, 1800. Halictus rubicundus Christ.
Q, id. id. id. Allantus arcuatus Forst. @ (talrijk), id. id.
id. — Hemitrope Dipteren : Syrphus annulipes Lett. id. id.
id, — Allotrope Dipteren : Anthomgyia buccata Fall. Gavar-
nie, 26-6-90, 1600 (talrijk). Anthomgia platura Meig.
plaatst zich gewoonlijk eerst op de stempel, en daarna op
de kroon, om stuifmeel te vreten en honig te zuigen; op
die manier wordt kruisbestuiving volbracht. Somwijlen
neemt het insect dadelijk plaats op een kroonblad, en het
zuigt honig zonder de stempels aan te raken : in dit gev al
iszijne tusschenkomst zonder nut voor de bloem. Gavarnie,
26-6-90, 1600. Anthomyia tetra Meig. met de voorste
pooten over de helmknoppen strijkend, en het stuifmeel dat
er aankleeft aflikkend, Gavarnie, 26-6-90, 1600 (talrijk).
Aricia incana Wied. Pic d'Ayré, 19-6-90, 1900. _Hylemyia
cinerella Meig. zuigend, Canvieil, 16-9-90, 1600; Gêdre,
9-6-90, 1000. | | |

150. Ranunculus amplexicaulis L. — (Witte bloem
met half verborgen honig. — Fleur blanche à nectar
partiellement caché.)

Bezoekers: — Halictus punclulatus Kx e: Pic
d'Ayré, 19-6-90, 2000. — Hemitrope Dipteren : Platy-
cheirus manicatus Meig. id. id. — Allotrope. Dipteren :
Anthomgyia sepia Meig. id. id, vh cinerella, hi

id. id.
8

[ná] "= 889 "—

151. Ranunculus pyrenaeus Etrak (Witte bloem met
half verborgen honig. — SLE blanche à nectar partielle-
ment cache.)

Bezoekers: — Hemitrope iten 3 Platycheirus
manicalus Meig. Pie d'Ayré (zeer talrijk), 19-6-90, 2200.
— Allotrope Dipteren : Hylemyia cinerella Meig. id. id.
“152. Clematis vitalba L. — (Witte pollenbloem. —
(Hleur blanche à pollen.) ka)

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus bindings
L. ®, pollenverzamelend, Gèdre, 11-8-89, 1000. — Allo-
trope Dipteren : Sciara Morio F. tracht met zijne slurf het
weefsel van den bloembodem te doorboren, Gèdre, 25-8-89,
1000. Zadanus fulwicornis Meig. Gèdre, 10-8-89, 1100.
Prosena longirostris Egger, Gèdre, 25-8-89, 1000. Calli-
phora vomitoria L. id id. id. Spilogaster separata Meig.
zoekt honig tusschen de filamenten der meeldraden,
id. id, id, |

Fam. XXVIII PAPAVERACEEËN.

153. Papaver Rhaeas L. — (Roode pollenbloem. —
Fleur à pollen, rouge.)
_ Bezoekers: — Hymenopteren: Bombus terrestris
L. ©, Gêdre, 10-8-89, 1000.

Fam. XXIX CRUCIFEREN.

154. Brassica montana D. C. — Pl. XII, fig. 66-72.
— Sinapis cheiranthus, y montana D. C. — (Gele vlinder-
bloem? — Fleur jaune, lépidoptérophile?) — Pie d'Ayré,
19 Juni1890, 1900; Gavarnie, 25 Juni 1890. 1600 à 1700 m.
De kroonbuis is 9 à 11 mm. diep, en de wegen die naar
den honig voeren zijn nauw. Derhalve meenen wij 2. mon-
tana als eene vlinderbloem te mogen beschouwen, -

a BRO [113]

Fig. 66 stelt eene jonge bloem voor, van ter zijde
gezien; fig. 67 dezelfde bloem, van boven gezien. De
helmknoppen der 4 lange meeldraden gaan aan de binnen-
zijde open, en staan vereenigd om den stempel, waarboven
zij een. weinig uitsteken. De helmknoppen der 2 korte
meeldraden zijn geheel in de kroon verborgen; zij zijn
veel lager dan de stempel gelegen, en hunne stuifmeelzijde
is insgelijks naar de as der bloem toegekeerd. Twee
nauwe openingen (fig. 67, 0,0) aan weerszijden van den
stempel, voeren naar den honig. Een insect, dat zijne slurf
in eene dier openingen steekt, zal eerst de stempelschijf
en. misschien ook een of twee helmknoppen der lange
meeldraden aanraken, en vervolgens, dieper in de bloem,
over de stuifmeelzijde van een der korte meeldraden
strijken. In de volgende bloem wordt stuifmeel uit de eerste
bloem op den stempel gebracht, hetgeen kruisbestuiving
voor gevolg heeft. Het ligt echter voor de hand, dat
zelfbestuiving door insecten geenszins uitgesloten is.

Spontane zelfbestuiving is verzekerd, daar de stuifmeel-
zijde der helmknoppen der lange meeldraden van den
beginne af met den stempel in aanraking is, De korte meel-
draden spelen bij de spontane zelfbestuiving hoegenaamd
geene rol, |

De honigklieren (fig. 7l en 72) zijn ten getale van vier:
twee / aan de basis en aan de binnenzijde der korte meel-
draden, en twee grootere A aan de basis en aan de buiten-
zijde van ieder paar lange meeldraden. De klieren A
scheiden honig af, de klieren & daarentegen niet; de klieren
h bevinden zich tegenover de zakvormige kelkbladeren s’,
de klieren 4 tegenover de kelkbladeren s. Tusschen s en 5’
bemerken wij, aan de basis der bloem en aan weerszijden
(fig. 66) twee spleetvormige openingen : dóór die openingen

[ne] — 301 —

kan een insect de niet-honigafscheidende klieren 4 berei-
ken. Wij: vinden hièr dus, evenals: bij sommige andere
Cruciferen (1), twee klieren 4, die morphologisch als honig-
‚ klieren moeten beschouwd worden, maar die: geen honig
afscheiden en van buiten kunnen bereikt worden. De physio-
logische rol der BREN k bij B. montana. kunnen wij
niet gissen. | | |

In verder ontwikkelde blóefnen (fig. 08 à70) z zijn de hele:
en der 4 lange meeldraden derwijze omgeslagen,
dat hunne stuifmeelzijde naar boven gekeerd wordt ; de
stempel, die zich te voren tusschen de helmknoppen bevond,
wordt nu- gansch ontbloot. De korte meeldraden, die te
voren binnen de bloembekleedsels verborgen waren, komen
thans aan weerszijden der bloem geheel of ten deele te
voorschijn: (In fig. 68 en 69 zijn de twee tegenoverge-
stelde zijden derzelfde bloem afgebeeld : een: der korte
meeldraden — fig. 68 — is geheel zichtbaar en aan zijn
top naar buiten omgebogen, terwijl de andere — fig. 69 —
niet omgebogen is, en aan zijne basis door den top van
een der kelkbladeren nog verborgen is.)

Indien de bloem, in dien toestand (fig. 70, door honig-
zuigende insecten bezocht wordt, zal de kans op kruis-
bestuiving grooter zijn dan in de jonge bloem, daar de
helmknoppen der lange meeldraden zich van den stempel
afgewend hebben. Het is echter zeer waarschijnlijk dat
in’ de meeste gevallen de bloem reeds bevrucht (zelf- of
kruisbevrucht) is wanneer zij den toestand bereikt heeft,
die in fig. 70 afgebeeld is.

Bezoekers: — Lepidopteren:: giivooids Belia,
var. eha Pic d'Ayré, 19-6-90, 1900.

0 B. W- _Diplotaais RG Zie Mac Lxop, Bot. Centralbl, 1887, |
‘Bd. XXIX.

— 32 — [117]

155. Diplotaxis Erucastrum Gren. et:Godr. Sisym-
briwm obtusangulum Lois. — (Gele bloem met half verborgen
honig. — Fleur jaune à nectar partiellement caché.)

Bezoekers: — Hymenopteren : Psithyrus vestalis
Fourer. @, Grand chaos, 22-6-90, 1200. Andrena cineraria
L. @, Gèdre, 12-6-90, 1250 ; 17-6-90, 1000. A. trimme-
rana K. &, @, Gèdre, 9-6-90, 21-6-90, 1000 à 1200.
Halictus micans Schmiedeknecht @, Gèdre, 12-6-90, 1000.
H. cylindricus F. ®, Gèdre, 12-6-90, 1250. ZZ. lewcozonius
K. 9, Gèdre, 9-6-90, 1000. — Lepidopteren :: Pieris Rapae,
Gedre, 9-6-90, 1000. Pieris Mapt, var. Mapeae, Gedre,
15-6-90, 1000. Anthocharis Belia, var. Stmplonia, Gedre,
12-6-90, 1250. 4. cardamines, Gedre, 24-6-90, 1200.
Nemeobius Lucina L. Gèdre, 9-6-90, 1000. Zrebia Stygne,
Grand chaos, 21, 22-6-90, 1200 (talrijk). — Coleopteren :
Zonabris (Mylabris) flevuosa Oliv. stuifmeelvretend, Gèdre,
9-6-90, 1000. — Hemitrope Dipteren : Zristalis tenaa L.
talrijk, Gedre, 9-6-90, 11-6-90, 1000. Z. arbustorum Li,
Gêdre, 1-7-90, 1000. Merodon eguestris F. Gedre, 14-6-90,
1000. Syrphus ezcisus Zett. Gèdre, 21-6-90, 1100. CAryso-
tozum festiovum L. Grand chaos, 24-8-89, 1200. Bombylius
fugaz Wied. Gêdre, 9, 12, 21-6-90, 1000, — Allotrope
Dipteren : Anthomyia buccata Fall. Gèdre, 11-6-90, 1000.

156. Sisymbrium acutangulum D. C. 5. austriacum

y acutangulum Koch. — (Gele bloem met half verborgen
honig. — Fleur jaune à nectar partiellement caché.…)-
Bezoekers: — Hymenopteren: Andrena flessae

Panz. Q@, Gèdre, 9-6-90, 1000. Halictus morio F.…. &,
Gèdre, 26-8-89, 1000. Z. cylindricus F. @,Gèdre, 11-6-90,
1000. Z. Smeathmanellus K. 9, Gèdre, 8-6-90, 11-6-90,
1000. Allantus arcuatus Forst. , @, Pic d'Ayré (Barèges),
19-6-90, 1900 (talrijk) ; Gèdre, 12-6-90, 1000. — Lepi-

(ng) — 393 —

dopteren : Butalis (Oieuspidella ?) Gèdre-Dessus, 16-6-90,
1200. — Coleopteren : Lacon murinus L. Gedre, 9-6-90,
1000. Zrichodes alvearius F. Gèdre, 11-6-90, 1100 ; Barê-
ges, 18-6-90, 1200. Cantharis fusca L. Gêdre, 12-6-90,
1000. — Hemitrope Dipteren : Eristalis tenax L. Gèdre,
8, 9-6-90, 1000. Mristalis alpinus Panz. Pic d'Ayreé,
19-6-99, 1900. Chrysotouwm intermedium Meig. Gedre,
11-6-90, 1100. Cheilosia sparsa Löw. Gedre, 22-6-90,
1200. Syrphus sp? Barèges, 18-6-90, 1200. Melithreptus
dispar Löw, Gedre, 10-6-90, 1000. Myopa stigma Meig.
Gèdre, 9-6-90, 1000. — Allotrope Dipteren : B1bio hortu-
tanus L. Gedre, 12-6-90, 1000. Empis testacea F. Gèdre,
13-6-90, 1000. £'. tessellata F. talrijk, Gêdre, 9-6-90, 1000.
Zophomyia temula Scop. Gèdre, 17-6-90, 1000. Onesia
sepulcralis L. talrijk, 9, 12, 22-6-90, 1000 a 1200. Pollenia
vespillo F. Gedre, 12-6-90, 1206. Anthomyia antigua
Meig. Pic d'Ayré, 19-6-90, 1900. A. sepia. Meig. Gêdre,
9-6-90, 1000. Zylemyia cinerella Meig. Gèdre, 8, 11-6-90,
1000. Zimnophora compuncta Wied. ”, Gêdre, 9-8-89,
1100. | |
157. Sisymbrium pinnatifidum D. C. — (Witte
bloempjes met half verborgen honig. — Mleurs petites,
blanches, à nectar partiellement caché.)

Bezoekers: — Hymenopteren : Zalictus rubicundus
Christ. ©, Pie d'Ayré, 19-6-90, 2000.

158. Een Gele Crucifere (Barbarea?). — (Gele bloem
met half verborgen honig. — Fleur jaune à nectar partiel-
lement caché.)

Bezoekers: (Al de volgende insecten werden waar-
genomen op de Noordelijke helling van den Pic d'Ayre,
19-6-90, 1900 m.): — Hymenopteren : Apis mellifica
L. }. Andrena nigro-aenea K. 9. Halictus rubicundus

— 394 — [u9]

Christ, © (talrijk; geen &#). H. cylindricus F. 9. —
Lepidopteren : Pieris \'api en Syrichtus Malvae. — Cole-
opteren :. Galeruvca (Adimonia) monticola Kiesw. ” en @
gekoppeld, talrijk. — Hemitrope Dipteren : Zristalis tenax
L. talrijk. CArysotovum vernale Löw. Syrphus corollae F.
Melithreptus dispar Löw. Melanostoma mellina L. (tal-
rijk). — Allotrope Dipteren : Zophomyia temùla Scop.
Sarcophága canaria L. (talrijk). Anthomyia buecata Fall.

159. Cardamine latifolia Vahl. — (Lilakleurige bloe-

men met geheel verborgen honig. — Mleurs lilas à nectar
complètement caché.) | |
Bezoekers: — Lepidopteren : Pieris napi, Antho-

charis Cardamines, beide te Gèdre, 10-6-90, 1100.

160. Arabis turrita L. — (Witte bloemen met half
verborgen honig. — Wleurs blanches à nectar par biellement.
caché.)

Bezoekers: — Halictus ninae F. @, Gèdre,
9-6-90, 1000.

„161. Arabis sagittata D. C. — (Witte beenen met
half verborgen honig. Fleurs petites, blanches, à nectar
partiellement caché)

Bezoekers: — Lepidopteren : Adela Sp?, GANATRIS,
26-6-90, 1600.

162. Arabis en L. (Witte bloemen met half ver-
borgen honig. Mlewrs blanches dà nectar partiellement
caché.) | |

Bezoekers: — Hemitrope Dipteren: Platycheirus
manicatus Meig. zuigend, Gavarnie, 26-6-90, 1600. —
Allotrope Dipteren : Ramphomyia Serpentata Löw. zui-
gend, id. id. id. j

163. Roripa pyrenaica Spach. — Pl. XII, fig. 73. —
(Gele bloemen met gedeeltelijk verborgen, bijna bloot-

[20] — 395 —

liggenden honig. — Mleurs jaunes, à neètar partiellement
caché, presque librement exposé.) — |

Dit teeder plantje groeit in.droge weiden, alsook in
rotsspleten die een weinig aarde bevatten. De bloemen zijn
fraai geel, klein, tot korte, samengestelde trossen: ver-
eenigd. In iedere inflorescentie vindt men te gelijker nn
bloemen in alle ontwikkelingstoestanden.

De bloem bereikt 5 $ mm. middellijn wanneer zij geheel
uitgespreid is. De kroonblaadjes zijn gaafrandig, lang en
smal; zij staan wijd open, evenals de geelachtige kelkbla- °
deren, die aan hun top eenigszins helmvormig omgebogen
zijn. De zes helmknoppen gaan naar binnen toe open, de
helmknoppen der vier lange meeldraden worden echter
weldra derwijze gedraaid, dat hunne pollenzijde gedeelte-
lijk naarde korte meeldraden toegekeerd wordt (zie fig. 73).

Aan de basis van iederen korten meeldraad bevinden
zich twee groene honigkliertjes : daar de meeldraden wijd
openstaan kan men deze klieren rechtstreeks waarnemen
wanneer men de bloem van boven bekijkt (fig. 73). Er
bestaat daarenboven een zeer klein honigkliertje tusschen
de twee meeldraden van ieder paar lange meeldraden, aan
de buitenzijde. Wanneer de bloem dichtgaat raken de
helmknoppen den stempel aan, waardoor spontane zelf-
bestuiving kan plaats grijpen.

De wijd openstaande bloem van Roripa pyrenaica is eene
der eenvoudigste Cruciferenbloemen (evenals b. v. Mastur-
tium silvestre, N. amphibium, enz.) R. pyrenaica wordt
door insecten betrekkelijk weinig bezocht.

Bezoekers: — Hymenopteren : Zalictus cylindricus
F. @, Gèdre, 12-6-90, 1250. — Allotrope Dipteren:
Dolichopus latilimbatus Meig. Grand Chaos, 12-6-90, 1200.
Aricia: serva Meig. Grand Chaos, 21-6-90, 1200.

— 396 — 121)

164. Iberis Forestieri Jord. — (Witte bloem met half
verborgen honig. — Fleur blanche à nectar ik
caché.) — |

Bezoekers: — Allotrope Diptsten: B omalomgia
incisurata Zett. 9-8-89, 1100, Gedre.

165. Hutchinsia alpina R. Brown. Zepidium. alpinum
L. — (Witte bloem met half verborgen honig. — Mieur
blanche à nectar partiellement caché.)

Bezoekers: — Allotrope Dipteren: Zylemyia
vinerella Meig.-®, Gavarnie, 26-6-90, 1600. Zimnophora
compuncta Wied. ”, Gavarnie, 16-8-89, 1600.

166. Capsella bursa pastoris Moench. — (Witte
bloem met half verborgen honig. — leur blanche à nec-
tar partiellement caché.)

Bezoekers: Allotrope Dipteren : randmein tetra
Meig. Gèdre, 8-6-90, 1000. — Lepidopteren: Anthocharis
deinde id, 9-6-90, id.

Fam. XXX. RESED ACEEËN.

167. Reseda lutea L. — (Bleekgele binen met onvol-

komen verborgen honig. — Pleur d'un jaune deel 1)
nectar incomplètement caché.) En |
Bezoekers: — Hymenopteren: Andrena nigro-

aenea K. 9, Gedre, 21-6-90, 1000, A. albicrus K. ®,
Gèdre, 12-6-90, 15-6-90, 21-6-90, 900 à 1250. A. parvula
K. 9, Gêdre, 21-6-90, 1200. Halictus flavipes F. +,
Gedre, 26-8-89, 1000. Odynerus parietwm L. ®Q, Gedre,
26-8-89, 1000 (talrijk). Eumenes coarctatus L. ” Gèdre,
22-6-90, 1200 (talrijk), Polistes gallica F. 9, ®, Gèdre,
22-6-90, 2-7-90, 1200. — Lepidopteren : Pieris Daplidiee,
Gèdre, 1-7-90, 1000. — Hemitrope Dipteren : Syritta
pipiens L. Gèdre, 26-8-89, 1000. Syrphus Corollae F.

[122] — 397 —

Chaos, 12=6-90, 1200. — Allotrope Dipteren : Anthomyia
buccata Fall. Grand Chaos, 24-6-90, 1200.

168. Reseda glauca L. — Pl XIII, fig. 74-78.
(Witte bloem met half verborgen honig. — ral: blanche
à nectar partiellement caché.) | nj

_Dit sierlijk plantje komt te Gèdre altsemeen voor; het
wordt voornamelijk op grintbedden aan de rivieren aan-
getroffen, en bloeit reeds in Juni (1000 à 1300. m.) In.
Augustus hebben wij nog enkele bloeiende individuen (en
talrijke andere met rijpe vruchten) te Gêdre en te Gavar-
nie (1500 à 1600 m.) gevonden.

De. bloemen zijn in rechtopstaande trossen varen:
Evenals bij de andere - Reseda-soorten bevindt zich «de
honigklier aan de achterzijde van het vruchtbeginsel; zij
heeft de gedaante van eene dunne, half-cirkelvormige,
witte schijf, waarvan de achterzijde in 't midden groen is
en honig afscheidt. De twee bovenste kroonbladeren zijn
in verscheidene slippen verdeeld, en boven de honigklier
tot eene soort van gewelf vereenigd. Aan zijne basis is
ieder der genoemde kroonbladeren verbreed tot eene plaat :
die twee platen bedekken den honig aan weerszijden der
bloem en van achteren. Wanneer men de bloem van
voren, van achteren of van ter zijde beschouwt blijft de
honig onzichtbaar, maar een insect, dat op de meeldraden.
zit en zijn kop, hoe weinig het ook zij, onder de bovenste
gewelfde kroonbladeren steekt, zal den honig ontdekken.
Wij plaatsen daarom deze bloem inde klasse der bloemen
met half verborgen honig, te meer daar de honig zeer
gemakkelijk toegangelijk is. p

De twee zijdelingsche en de twee onderste kroonbla-
deren hebben de gedaante van nauwe gebogen slippen,
zooals in fig. 74 en 75 afgebeeld wordt,

— 398 — | iz]

Wanneer de bloem opengaat kunnen de vier stempels
reeds bevrucht worden; de helmknoppen gaan achtervol-
gens open: de bovenste helmknoppen ontlasten eerst hun
stuifmeel, en daarna de onderste.

Ten gevolge van den horizontalen stand der bloemen
kunnen stuifmeelkorrels uit de bovenste helmknoppen op
de stempels vallen, waardoor kans tot zelfbestuiving
bestaat. De meeldraden behouden tot het einde hun diver-
geerenden stand. PR. glauca wordt, vooral in Juni, door
talrijke insecten bezocht. |

Bezoekers: — Hymenopteren : Andrena ovina
Kl. ®, Gedre, 9-6-90, 1000. 4. ewtricata Smith, >, Id.
id. id. 4. Erimamnerana K.®, Id. id, id. A. nigro-aenea K.
@, Id. id. id. A. nigro-olivacea Dours. #, Gèdre, 21-6-90,
1200.4. albierus K.@ ,Gèdre,9-6-90, 12-6-90, 1000(talrijk,
steeds 9). Halictus rubicundus Christ. @, Gedre, 10-6-90,
1000. ZZ. flavipes F. 9, Id. id. id. Polistes gallica F. 9,
Id. id, id.; ®, Gedre, 31-8-89, 1000, — Hemitrope Dip-
teren : Syrphus corollae F. Gêdre, 12-6-90, 1000. Zodion
cinereum F. id, id. — Allotrope Dipteren: Zylemyia
cinerella Meig. Smvrtd. Gèdre, 31-8-89, 1000.

Fam. XXXI. VrioLACEEËN.

169. Viola tricolor. — (Gele bijenbloem. — Fleur me-
littophile jaune).

Bezoekers : — Hemitrope Dipteren : Melithreptus
dispar Löw, tracht te vergeefs met zijn kop in de bloem te
dringen, Canvieil, 16-6-90, 1600.

1 70. Viola biflora L. — (Gele bloem met volkomen
verborgen honig; vliegenbloem. — Fleur à nectar complè-
tement caché, adaptée aux diptèrts). Zie H. Mürremr,
Alpenblumen, blz. 152.

[124] — 399 —

„Bezoekers: — Allotrope Dipteren : Axthomyia
tetra Meig. +", en Hylemyia cinerella Meig. 9, Gavarnie,
26-6-90, 1600. Die beide vliegen zagen wij met haar kop in
verscheidene achtervolgende bloemen dringen : hare
pogingen om te zuigen waren raare Aj niet ver-
geefsch. |

Fam. XXXII. CISTACEEËN.

141, Helianthemum vulgare Gaertn. — (Gele pollen-
bloem. — Fleur à pollen, jaune).

Bezoekers: —Hymenopteren : Andfnd nigro-aenea
K. ®, Gedre, 15-6-90, 1000. Andrena cingulata F. Q,
Gedre, 12-6-90, 1200. Halictus punctutatus K. @, Gedre,
15-6-90, 1000. Malietus cylindricus F. ®, Id. id. id.
H. leucozonius K. 9, Gêdre, 12-6-90, 1200. Panurgus
dentipes Latr. ”, Gèdre, 8-8-89, 1100. Ceratina cyanea
K. 9, Gèdre, 15-6-90, 1000. (Alle stuifmeelverzamelend
of stuifmeelvretend). — Hemitrope Dipteren : Pipizella
virens F. Q, Smvrtd, Gedre, 15-60-90, 900. Eristalis tenaa
L. Gèdre, 12, 21, 28-6-90, 1000 à 1200; 7, 8-8-89, 1000.
Merodon eguestris F. Gèdre, 21-6-90, 5-8-89, 1000.
Melanostoma mellina L. Gèdre, 2-7-90, 1000. Bombylius
ater Scop. tracht te zuigen, meerdere individuen, Gêdre,
15-6-90, 900. — Allotrope Dipteren : Anthomyia bweeata
Fall. Gèdre, 24-6-90, 1200. A. tetra Meig. Gavarnie,
14-8-89, 1700. 4. sepia Meig. Gèdre, 15-6-90, 1-7-90,
1000. Zylemyia cinerella Meig. Gêdre, 1, 2-7-90, 1000.
Homalomyia incisurata Zett. Gèdre, 9-8-89, 1100. —
Lepidopteren : Omia cymbalariae, tracht te zuigen, Gêdre,
15-6-90, 1000. Argymuis Pales, tracht te zuigen, Ga-
varnie, 16-8-89, 1550. — Coleopteren : Cryptocephalus
vittatus F. Gèdre, 7-8-89, 1200. Oedemera flavipes. EF +”,

— 400 — [125]

9,7, 26-8-89, 1100. Oe. lwrida 9, Gêdre, 6-8-89, 1200.
Oe. subulata Oliv. Gedre, 1-7-90, 1000. Malacosoma
lusitanicum L! stuifmeelvretend, Gedre, 21-6-90, 1000.
172. Helianthemum piloselloides Lap. — (Gele
pollenbloem. — Hleur jaune à pollen.) ‘
Bezoekers: — Hemitrope Dipteren : CArysotorum.
vernale Löw. ”', Gavarnie, 28-6-90, 1500.

Fam. XXXIIL. HyPERICACEEËN.

173. Hypericum perforatum L. — (Gele pollen-
bloem. — Wleur jaune à pollen.)

Bezoekers: — Hymenopteren: Bombus terrestris
L. ®, smvzd. Gèdre, 28-8-89, 1200.

Fam. XXXIV. TrLACEEËN.

_4%4, Tilia sylvestris Dess. — (Vuilwitte bloemen met
half verborgen honig. — Fleurs d'un blanc sale à nectar
partiellement caché.)

Bezoekers :Hymenopteren : Bombus terrestris Lis,
zgd. Gèdre, 7-8-89, 1000. — Allotrope Dipteren : Zabanus
Julwvicornis Meig , talrijk. Calliphora vomitoria L. Spilo-
gaster Pagana F. Homalomyia incisurata Zett., talrijk.
Alle te Gedre, 7-8-89, 1000. |

Far. XXXV. MALVACEEËN.

175. Melva rotundifolia L. — (Witachtige, rose-
geaderde bloemen met volkomen verborgen honig. — Fleurs
blanchâtres, veinées de rose, à nectar complètement caché.)

Bezoekers: — Hymenopteren: Chelostoma campa-
nularwm, K. zgd. Q, Gèdre. 28-8-89, 1200.

176. Malva moschata L, — (Rose bloemen met ‘vol-

|n26] — 401 —

komen verborgen honig. — Fleurs roses à nectar khird
ment caché.)
_ De middellijn der bloemen bedraagt ruim vijf centimeters.
De honig worfdt bereikt door vijf nauwe openingen, tus-
schen de nagels der vijf kroonbladeren. De randen dier
openingen zijn met haren bezet. — (Zie H. Mürrer, Fert.
of flowers, blz. 144.)

Bezoekers: Hymenopteren : Bombus lapidarius
L. ©, Gedre, 7-8-89, 1000. |

Fam. XXXVI[. GERANIACEEËN.

177, Geranium pyrenaicum L. — (Bleekpaarse bloem
met volkomen verborgen honig. — Fleur purpurine pâle
à nectar complètement caché.

Bezoekers: Hymenopteren : Osmia fulwiventris
Latr. &, Barêges (promenade horizontale), 18-6-90, 1200.

Andrena parvula K. Q@, Gèdre, 12-6-90, 1200. Halictus —

morio F. @, Gèdre, 15-6-90, 900. Amasis obscura F. ©,
Smvrtd., tracht te zuigen; ook dikwijls met gebogen
lichaam en met al de ledematen om de meeldraden en de
stijlen geklemd; Gèêdre, 15-6-90, 900. — Coleopteren :
Miarus graminis Gyll. met de pooten de meeldraden en de
stijlen vastgrijpend en met den kop tusschen de meel-
draden dringend ; twee individuen op gelijke wijze;
Gèdre, 15-6-90, 900. — Hemitrope Dipteren : Bombylius
fugax Wied. zuigend, zeer talrijk, Gèdre, 9, 11, 15-6-90,
1000. B. ater Scop. zuigend, Gèdre, 12-6-90, 1200. —
Allotrope Dipteren : Zmpis Chioptera Fall. Gèdre, 28-6-90,
1100. A. vernalis Meig. Gavarnie, 6-8-89, 1600. Antho-
myia sepia Meig. Gèdre, 12-6-90, 1200. Momalomyia
incisurata Zett. Trumouse, 27-8-89, 2000.

178. Geranium sanguineum L, — (Roode bloemen met

En

— 402 — 127]

gansch verborgen honig. — Fleurs rouges à nectar com-
plètement caché.)

Bezoekers : Hymenopteren : Prosopis sinuata
‘Schenck &, Gèdre, 15-6-90, 900. Amasis obscura F. >. Dit
insect dringt geheel in de bloem, klemt zich met zijne
pooten om de helmknoppen en de stijlen vast, en houdt
daarbij zijn lichaam half-cirkelvormig gebogen. Gèdre,
15-6-90, 900; 11-8-89, 1000. — Hemitrope Dipteren :
Bombylius fugax Wied. 9, Gèdre, 15-6-90, 900. — Allo-
trope Dipteren : Anthomyia tetra Meig. zuigend, achter-
volgens door de verschillende Re derzelfde bloem,
ad. id, id, |

179. Geranium dissectum L. — unde bloem met
‘volkomen verborgen honig. — Fleurs lilas à nectar com-
plêtement caché.)

Bezoekers: Lepidopteren : Pieris Blans var. Vapeue,
zgd. Gèdre, 29-8-89, 1000. — Hemitrope Dipteren :
-Occemyia atra F. ”, Gedre, 10-8-89, 1400. |

180. Geranium Robertianum L. — (Roode bloem met
volkomen verborgen honig. — Mleur EE d nectar com-
plètement caché.) —

Boezoekers: Hymenopteren : Andrena Gwynana
var. aestiva Smith ©, Gèdre, 5-8-89, 1000. Halictus
cylindricus F. geheel in de bloem; Gèdre, 2-7-90, 1000.
H. Smeathmanellus F. 9, Gèdre, 26-8-89, 1050. Amasis
obscura F. #, smvrtd., tracht te zuigen ; ook om de meel-
draden geklemd (zie N° 178), bij warm evenals bij koud
weder; Gèedre, 10-6-90, 15-6-90, 900 à 1100. — Lepidop-
teren : Anthocharis Cardamines, Gèdre, 12-6-90, 1200.
Aporia Crataegi, Gèdre, 28-6-90, 1100. Pieris Napi,
Gèêdre. 9-6-90, 1000. Macroglossa Stellatarwin, Gèdre,
15-6-90, 1000. — Allotrope Dipteren : Siphona geniculata
Deg. ®, stuifmeelvretend, Gèdre, 26-8-89, 1000.

[123] — 403 —

"181. Geranium. einereum Cav. — Pl. XIII, fig: 79,4.87.
(Paarse geaderde bloem met volkomen verborgen honig. —
Fleur purpurine, veinée, à nectar complètement caché.)

Deze plant wordt, volgens Bonnier (loc. cit.) op alle
hoogen toppen der Pyreneeën aangetroffen. Te Gavarnie
komt zij, tusschen 1500 en 2200 m, gee voor, Zj is
gynodoecisch; _ 6

De tweeslachtige bloemen zijn 3 à 3 5 een pe wanneer
de kroon geheel open is. De \éroonliledanensin bleekpaars,
met talrijke paarse, vertakte aderen, aan hun top uitge-
rand; de nagel ís dikker, bleek geelgroen (fig. 81). De bloem
is volkomen proterandrisch : eerst zijn de meeldraden naar
buiten omgebogen en de helmknoppen gesloten ;-de stijlen
zijn ‘in ’t midden tot eene korte zuil vereenigd. „De
meeldraden worden achtervolgens (eerst de, episepale,
daarna de epipetale) rechtgebogen ; de helmknoppen ontlas- _
ten--hun stuifmeel en worden. omgekanteld, waardoor
hunne pollenzijde naar boven gekeerd wordt. Daarna
worden zij opnieuw van het. centrum der bloem verwij-
derd (fig. 84), dewijl de filamenten naar buiten gebogen
worden. Wanneer de helmknoppen van het centrum ver-
wijderd zijn, gaan de stijlen op hunne beurt open, en de
meeste helmknoppen vallen af (fig. 80 en 85). Eindelijk
valt de kroon af; de filamenten der meeldraden, blijven
echter nog langen tijd om de vrucht bewaard.

Evenals bij de andere Geranium-soorten. wor dt de honig
afgescheiden door vijf klieren aan de basis der episepale
(buitenste) meeldraden. Deze klieren kunnen bereikt wor-
den door vijf spleten, tusschen de nagels der kroonbladeren
begrepen, en worden tegen regen en onwelkome gasten
beschut door de haren, die zich aan-de randen der nagels
bevinden (fig. 79-81). |

— 404 — [120]

Evenals bij G. pratense (zie HiLpeBRANDT, Geschlechter-
verth. bei den Pflanzen, 1867, blz. 17 en 19) en andere
grootbloemige soorten van hetzelfde geslacht is de prote-
randrie zoo volkomen, dat Spontane zelfbestuiving onmio-
gelijk is.

De vrouwelijke bloemen zijn kleiner dan de tweeslach-
tige; hare kroon is donkerder gekleurd. De 10 meeldraden
zijn bewaard gebleven, maar hunne helmknoppen zijn zeer
klein en ledig.

De meeldraden der vrouwelijke bloemen volbrengen
bewegingen van gelijken aard als in de tweeslachtige
bloemen (1), maar minder duidelijk. In fig. 86 hebben wij
eene jonge @ bloem afgebeeld, waarin de stijlen nog dicht
zijn; de episepale meeldraden zijn rechtgebogen, de ‘epi=
petale zijn nog haar buiten gebogen. De oudere ® bloem,
in fig. 87 afgebeeld, heeft reeds haat @ tijdperk bereikt: de
stijlen zijn opengegaan, de epipetale meeldraden divergee-
ren minder dan in het eerste stadium, terwijl de episepale
zich eerder een weinig van het centrum verwijderd heb-
ben. Die bewegingen, waarvan het nut in de tweeslachtige
bloemen gemakkelijk te begrijpen valt, zijn in de vrouwe-
lijke bloemen daarentegen volkomen nutteloos.

Ook de proterandrie der tweeslachtige bloemen is in de’
vrouwelijke bloemen bewaard gebleven, vermits de stem -
pels eerst opengaan een tijd lang nadat de bloem ontloken
is,en nadat de meeldraden hunne rudimentaire bewegingen
volbracht hebben. De protetrandrie is hiet niët alleen
volkomen nutteloos, maar zelfs schadelijk, daar de stijlen
(en ook de honig) gedurende eenigen tijd aan regen ‘en

(1) Dit is ook in de @ bloemen van G. molle het geval ; zie Mac Leo,
Botan. Jaarboek, I, blz. 104.

9

[130] — 405 -

wind. blootgesteld blijven, wanneer zij nog gesloten en
voor bevruchting niet vatbaar zijn, bij gevolg zonder An
nut voor de plant. |

De bloemen van G. cinereum worden door talrijke insecten
bezocht. $

Bezoekers (alle te Gavarnie) : — Hymenopteren :
Bombus alticola Kriechb. &@, 14-8-89, 1700. — Lepidopte-
ren : eene kleine Pyralide, zuigend (ontsnapt en daarom
niet nader bepaald); 17-8-89, 1600. — Hemitrope Dipteren:
B'ristalis tenax L.-6-8-89, 1600. — Allotrope Dipteren :
Dilophus femoratus Meig. id. Zmpis pennipes L. id. Rham-
phomyia culicina Fall. 15-8-89, 2000. Anthomgyia aestiva
Meig. 14-8-89, 1700. 4. antigua Meig. 6-8-89, 1600.
A. platwra Meig. talrijk, 14-8-89, 1700. A. pratensis
Meig. talrijk, id. 4. tetra Meig. id. en ook (talrijk) 27-6-90,
1600. Hylemyia cinerella Meig. 6-8-89, 1600.

182. Geranium phaeum L. — (Donkerviolette bijen-
bloem. — leur melittophile d'un violet sombre). — Zie
Kirchner,Neue Beobacht. über die Bestäub. einheim. Pflan-
zen, 1886, en flora van Stuttgart, 1888.

De bloemeu worden twee aan twee door lange stelen
gedragen, zij staan verticaal of hangen zelfs een weinig.
over, in plaats van horizontaal te staan zooals bij de meeste
Geraniwm-soorten. Na korten tijd worden de kroonblade-
ren naar achteren teruggeslagen ; de voortplantingsorganen
steken alsdan in horizontale richting buiten de bloem uit.
De bloemen zijn proterandrisch. |

Ten gevolge van den stand der bloemen kan de honig
slechts bereikt worden door insecten, die eene voldoende
vaardigheid in den bloemenarbeid verworven hebben. Om
die reden, en ook wegens den aard der bezoekers en de
sombere kleur, meenen wij deze soort onder de bijen-

— 406 — 131]

bloemen te moeten rangschikken, ofschoon de honig niet
dieper verborgen is dan bij de verwante soorten.
Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus agrorum
var. pascuorum, Scop. Q, Gedre 11-6-90, 1000. B. terres-
tris var. wcorum L. Q ,Gèdre, 11-6-90, 1000. B. Aortorum
L. ©, Barèges (promenade horizontale), 18-6-90), 1250.
B. pratorum L. &, Gedre, 11-6-90, 1000 à 1100 (talrijk) ;
Barèges (promenade horizontale), 18-6-90, 1250 (talrijk).

Fam. XXXVII. LINACEEEN.

183. Einum catharticum —( Witte bloempjes met half-
verborgen honig, — Fleurs blanches, petites, à nectar par-
tiellement caché).

Bezoekers: — Hemitrope Dipteren : Melithreptus
dispar Löw, Gèdre, 9-6-90, 1000. Bombylius darts Wied.
Gèdre, 15-6-90, 900.

Fam. XXXVIII. POLYGALACEEËN.

184. Polygala vulgaris L. — (Blauwe bijenbloem. -—
Fleur melittophile bleue).

Bezoekers: — Hymenopteren: Bombus agrorum
var. pascuorwm Scop. @, herhaaldelijk, Gèdre, 28-8-89,
1200. Odynerus parietum L. +”, tracht te pasen: Gedre,
10-6-90, 1000.

185. Polygala calcarea Schulz. — (Bleekblauwe bijen-
bloem. — Fleur melittophile d'un bleu pâle).

Bezoekers: — Lepidopteren : Hercyna pirygialss,
zuigend, Gavarnie, 26-6-90, 1600.

Fam. X XXIX. UMBELLIFEREN. |

N. B. Al de volgende soorten hebben bloemen met
blootliggenden honig, uitgenomen Eryngium.

[132] — 407 —

Toutes les espèces swivantes ont des fleurs à nectar Vibre-
ment exposé, sauf Eryngium.

186, Daucus carota L. — (Witte bloemen, — Mlewrs
blanches.)

Bezoekers: (alle te Gèdre) — Hymenopteren :
Andrena minutula K. 9, 9-8-89, 1100. Halictus albipes
F. #, 26-8-89, 1100. Thyreopus cribrarius L #, 5-8=89,
1000. Pompilus viaticus L. ”, 26-8-89, 1100. Odynerus
parietum L. 9, Id. id. Wormica truncicola Nyl. @, zgd.
5-8-89, 1000. Glypta bifoveolata Gr. +, 26-8-89, 1100.
Jehneumon raptorius L. ”, Id. id. Colpognathus celerator
Gr. #, 9-8-89, 1100. Amblyteles uniguttatus Gr. Q, &,
9-8-89, 1100 a 1200. Allantus arcuatus Forst. &”, ®,
1-8-89, 10-8-89, 11-8-89, 26-8-89, 1000 à 1200 (talrijk).
Allantus viduus Rossi Q, 9-8-89, 1100. — Coleopteren :
Leptura melanura L, &, Q, 5, 7-8-89, 1000 à 1200.
L. maculata Poda, 26-8-89, 1000. Z. fulva Degeer,
5-8-89, 1000. Cteniopus flavus Scop. (sulphureus F.) 9,
9-5-89, 1100. — Hemitrope Dipteren : Syritta pipiens L.
5-8-89, 1000. Lomatia lateralis Meig. 5, 7-8-89, 1000. =
Allotrope Dipteren : P'abanus fulvicornis Meig. 5-8-89,
10-0. -Sarcophaga carnaria L. 26-8-89, 1000. Onesia
sepuleralis Meig. 25-8-89, 1000. Morinta sarcophagina
Schiner, id, id. Homalomyia scalaris F. id. id.

187. Torilis helvetica Gmel. — (Witte bloemen, —
Fleurs blanches,)

Bezoekers: — Allotrope Dipteren : Anthomgia
platura Meig. Gèdre, 11-8-89, 1000. |

188. Angelica sylvestris L. — (Witte bloemen. —
leurs blanches.)

Bezoekers: (alle te Gèdre) — Hymenopteren :
Prioenemis eaaltatus Panz. @, 7-8-89, 1200. ZAyreopus

— 408 — (133)

cribrarius L. @, 7-8-89, 10-89-89 (talrijk), 1200. Phyga-
dewon cephalotes Gr. ®,'7-8-89, 1200. Amblyteles unigut-
latus Gr. o, 10-8-89, 1200. Amblyteles sputator F. +,
7-8-89, 1200. Hylotoma pagana Panz. ”, Id. id. Allantus
viduus Rossi #, ®, Id. id. Athalia Rosae L, 2, 26-8-89,
1000. — Coleopteren : Cetonia aurata L. 7-8- 89, 1200.
Cteniopus flavus Scop. 25-8-89, 1000. Guorimus nobilis
L, 7-8-89, 1200. Leptwra cerambiciformis Schrank. talrijk,
id. id. Rhagonycha melanura Oliv. id, id. — Hemitrope
Dipteren : Cheilosia oestracea L. 7-8-89, 1200. — Allotrope
Dipteren : Sciara morio FE. id. id. Zubanus fulovcornás
Meig. (talrijk) id. id, Dolichopus latilimbatus Macq. id. id.

189. Angelica pyrenaea Spreng. — (Bloemen 8nosnr
achtig. — Fleurs verdâtres.)

Wij hebben deze kleine Umbellifere slechts eenmaal
aangetroffen, nl. in den C@rcus van Trumouse (2000
meters ; 27 Aug. 1889). De krachtigste individuen waren
slechts 18 cm. hoog. De stengel draagt aan zijn top een
bloemscherm, dat zelf uit drie of vier schermpjes met vrij
lange, ongelijke steeltjes bestaat. Ieder schermpje bereikt
1 em. middellijn.

De bloemen dezer plant zijn weinig in t oog springend,
daar zij door hare groenachtige kleur gemakkelijk onopge-
merkt blijven midden in het gras, waartusschen de plant
groeit. Daarenboven zijn de schermpjes van iedere inflo-
rescentie door de lengte van hunne steeltjes van elkander
verwijderd, geïsoleerd, en niet tot een gesloten gezelschap
vereenigd, hetgeen daarentegen bij de meeste Umbelliferen
het geval is. Nochtans worden de bloemen wegens haren
honig tamelijk veel bezocht.

Bezoekers: — Coleopteren : Dasytes montanus
Muls. — Allotrope Dipteren : Zylemyia cinerella Meig.
Coenosia remotella Zett. (Trumouse, 27-8-89, 2000).

[134] — 409 —

190. Selinum montanum. — (Witte bloemen. —
Fleurs blanches).
Bezoekers: — Hymenopteren : Hodijchrut Tucidu=

bum Dlb. #, Gèdre, 9-8-89, 1100. — Coleopteren : Zyú-
chodes alvearius F. Gèdre. 9-8-89, 1100.

191. Heracleum pyrenaicum Jord — (Witte bloe-
men. — Fleurs blanches).

Bezoekers: (Alle te Gêdre, uitgenomen Allantus
arcuatus). — Hymenopteren : Sphecodes gibbus L. @, 21-
6-90, 1000. Porymus purpurascens Boh. Q, 9-6-90, 10-6-
90, 1000. Glypta bifoveolata, Gr. >, 26-8-89, 1000 (tal-
rijk). Amblyteles sputator F. #, 26-8-89, 1000. Allantus
arcuatus Forst. @, les échelles (Gavarnie), 15-8-89, 2000.
Hylotoma fuscipes Fall. @, 20-6-90, 1000. — Coleopteren:
Cetonia awrata Ls , 17, 20-6-90, 100C. Anoplodera rufipes
Schaller, 21-6-90, 1000. Omophlus Betulae Hbrt. (Leptu- -
roïdes F.) id. id. Cantharis fusca L. id. id. — Hemitrope
Dipteren : Zristalis tenaa L. 13-6-90, 1000. A’. arbusto-
rum L. 11-6-90, 1000. CArysotouum vernale L. 11-6-90,
1000. Chr. arcuatwm L. id. id. Cheilosia oestracea L, 21-6-
90, 1000. Cheil. barbata Löw. id. id. Chedl frontalis Löw,
14-6-90, 1000. Syrphus Ribesii L. 12, 21-6-90, 1000. —
Allotrope Dipteren: Dilophus humeralis Zett. 14-6-90,
1000. Zmpis testacea F. 18-6-90, 1000. Chrysomyia for-
“mosa Seop. 17-6-90, 1000. Meigenia bisignata Meig. 11,
21-6-90, 1000. Onesia sepulcralis L. talrijk, 11-6-90,
1000. Mwusca domestica L. id. id. Zwcilia cornicina EF.
13, 21-6-90, 1000. Calliphora vomitoria L.11-6-90, 1000.
Pollenia vespilloF. 10, 11-6-90, 1000. P. rudis F. 14-6-
90, 1000. Cyrtonewra hortorwm Fall. 17-6-90, 1000. Me-
“sembrina meridiana L. 21-6-90, 1000. Anthomgyia buecata
Fall. 21-6-90, 1000. 4ricia lweorwm Fall. 14-6-90, 1000.

di —= (135)

Arieia variabilis Fall. 26-8-89, 1000. Ptiolina crassicor-
nis Panz. 14-6-90, 1000. Sepsis cynipsea L. 17-6-90,
1000. Chlorops lineata F. id. id.
192. Ligusticum pyrenaeum Gouan, — (Witte bloe-
men. — Fleurs blanches.) |
Bezoekers{Juni; alle te Gêdre, 1000 m): — Hyme-
nopteren : Andrena convexiuscula K. 9, zgd. 30-6-90, Pom-
pilus cellularis Dlb. —, 28-6-90. Hoplisus laticinctus Lep.
o, 1-7-90. Cerceris Unbiata F. ”, id. Tachysphex acrobates
Kohl ® ; id. id. id. Zhyreopus cribarius L. Q, ”, 28-6-90,
2-7-90. Polistes gallica F. @,1-7-90. Odynerus antilope
Panz. @, id. Mutilla europaea L. >, id. Zehnewmon simi-
latorius F. ”, 28-6-90. Amölyteles negatorius F‚ +”, 1-7-90.
Psilomastar lapidator Gr. 9, id. Athalia Spinarum F‚ Q,
28-6-90. Athalia Rosae L. », id. Allantus viduus Rossi Q,
1-7-90. 4. arcuatus Forst. Q, 28-6-90. — Coleopteren :
Lacon murinus L.28-6-90. Zropinota hirta Poda(hirtellaF )
28-6-90, 1-7-90. Axoplodera rufipes Schaller, 28-6-90,
1-7-90. Orsodacna Cerasi L. 28-6-90. Cteniopus flavus
Seop. 1-7-90, 1000. Twichodes alvearius F. 28-6-90. Mala-
chius aeneus L. stuifmeelvretend, 30-6-90, 1-7-90. Cantharis
fusca L. 28-6-90, 1-7-90. — Hemitrope Dipteren : Z'ris-
talis tenax L. 28-6-90, 1-7-90, 2-7-90. ZE. arbustorum L.
23-6-90, 1-7-90. Merodon nigritarsis Rond. 1-7-90
(2 individuen). Zelophilus floreus L. 1-7-90. Chrysotooum
vernale Löw. 1-7-90. Chr. bicinetumL. 1-7-90 (2 indivi-
duen). Cheilosia pubera Zett. 1-7-90. Cheil. modesta Egger,
28-6-90: Cheil. oestracea L. 1-7-90. Cheil. mutabilis Fall.
1-7-90. Syrphus Ribesii L. 28-6-90, 1-7-90. S. wmbellata-
rum F. 1-7-90 (2 individuen). S. luniger Meig. 28-6-90. 8.
lasiophthalmvus Zett. 1-7-90. Criorhina asilica Fall. 1-7-90.
Chrysogaster chalybeata Meig. 1-7-90. — Allotrope Dipte-

[136] — 411 —

ren: Pachyrhina histrio, F. 23-6-90. Dilophus. vulgaris
Meig. zuigend, 30-6-90, 1-7-90. D. Awmeralis Zett. 28-6-90.
Empis rida L. 1-7-90. Zabanus vicinus Egger, 1-7-90.
Labanus auripilus var. aterrimus Meig. 28-6-90, 1-7-90.
Chrysomyia formosa Seop. (talrijk) 1-7-90. Meigenia bisig-
nata Meig. 1-7-90. Sarcophaga carnaria L. 28-6-90, 1-7-90.
Onesia sepucralis L. 28-6-90. Musca corvina F. (talrijk)
28-6-90. Lucia cornicina F.21-6-90. Lucilia Caesar L.
28-6-90. Calliphora vomitoria. Ls. 1-7-90. Pollenia rudis
F. 28-6-90. P. vespillo,. F. 28-6-90. Polidea aenea Meig.
1-7-90. Alophora atropurpurea Meig. 1-7-90. Mesembrina
_meridiana, L. (2 individuen). 1-7-90. Cyrtoneura hortorwm
Fall. 1-7-90, Myospila meditabunda F. 1-7-90. Anthomgyia
aterrima, Meig. 28-6-90. Aricia serva Meig. 28-6-90.

Bezoekers (Augustus): — Hymenopteren :
Allantus arcuatus Forst. ®, Gèdre, 6-8-89, 1200. —
Hemitrope Dipteren,: Syritta. pipiens L. ”, Gedre. 31-8-89,
1000. Cheilosia: scutellata Fall. id. id. — Allotrope Dip-
teren : Calliphora vomitoria L. Gedre, 6-8-89, 1200.
Polidea, aenea. Meig. id. id. Axthomyia platura Meig.
31-8-89, 1000.

493. Seseli montanum L. — (Witte bloemen. — Fleurs
blanches. )

Bezoekers: — Hymen, : Allantus swccinctus Lep.
d, Gèdre, 29-8-89, 1000. — Coleopteren : Coptocephala
wnófasciata Scop. gekoppeld, (talrijk), Gèdre, 29-8-£9,
1000. — Hemitrope Dipteren : Paragus albifrons Fall,
Gèdre, 26-8-89, 1000. — Allotrope Dipteren : Scdomyaa
annulipes Zett. Gedre, 26-8-89, 1000. Meigenia, bisignata
Meig. id. id.

194. Seseli Libanotis Koch. ee montana, All.

— (Witte bloemen. — Fleurs blanches.)

— 42 — 17]

Bezoekers (Augustus): — Hymenopteren :
Zhyreopus cribrarius L. ”, @. Amdlyteles sputator F. >.
Á. uniguttatus Gr. ”, Allantus arcuatus Forst. ». Allantus
Schaefferi Klug. &@. Alle tusschen Gèdre en Saugué,
10-8-89, 1400. — Lepidopteren: Choreutis-pretiosana Dup.
Gèdre, 29-8-89, 1000. — Coleopteren : Athous Godarti
Muls. Gèdre, 10-8-89, 1100. Ctendopus flavus Scop. id, id,
Leptura melanura L. ”, Gêdre, 7-8-89, 1200. — Hemi-
trope Dipteren: Syrphus nitidicollis Meig. >, Gèêdre,
31-8-89, 1000. — Allotrope Dipteren : Tabanus Julvicor-
nis Meig. Gèdre, 10-8-89, 1400. Zweilia cornicina F. id. id,
L. nobilis Meig. Gèdre, 25-8-89, 1000. Calliphora vomi-
toria L. id. 26-8-89, 1000. Mesembrina meridiana L. id. id.
Cyrtoneura hortorum, Fall. Gèdre, 25, 29-8-89, 1000.
Aricia laeta Fall. Gèdre, 10-8-89, 1400. Meromgyza varie-
gata Meig. Gèêdre, 29-8-89, 1000.

195. Bupleurum falcatum L. — (Bloemen geel, —
Fleurs jaunes.)

Bezoekers: — Hymenopteren : Andlasta notata
Gr. &, Geêdre, 10-8-89, 1100. Phaeogenes ophthalmicus
Wesm. 2, tusschen Boucharol en den Port de Gavarnie,
20-8-89, 1800.

196. Pimpinella saxifraga L. — (Bloemen wit. —
Fleurs blanches.)

Bezoekers: — Hymenopteren : Priocnemis eval-
tatus. Panz. 9, Gèdre,9-8-89, 1100. Harpactes tumidus
Panz. &, Gèdre, 7-8-89, 1100. Zchneumon latrator F. ”,
Gedre, 9-2-89, 1100. Acoenites arator Gr. —, Gêdre,
9-8-89, 1100. Polyblastus gilvipes Holmgr. @, Gêdre,
5-8-89, 1000. Dyspetes praerogator L. Ren Gavarnie,
23-8-89, 1600. Omorga, mutabilis Holmgr. ®, Gedre,
9-8-89, 1100. Zylotoma ustulata L. ©, Gèdre, 5-8-89,

Be AG

1000. — Coleopteren : Zeptwura (Vadonia) livida L.,
L. melanura, Coptocephala scopolina L. en Rhagonycha
fulva Scop., alle vier te Gêdre, 5-8-89, 1000. Oedemera.
Podagrariae L. @, Gèdre, 7-8-89, 1200. — Hemitrope
Dipteren : Syritta pipiens ls. Gedre, 11-8-89, 1000. —
Allotrope Dipteren : Pachyrhina úridicolor Schummel.
Gêdre, 9-8-89, 1000. Dolichopus latilimbatus Macq.
Gavarnie, 14-8-89, 1700. D. plwmipes Scop. 9, Gedre,
9-8-89, 1100. Zachina rustica Meig. Gèdre, 11-8-89,
1000. Meigenia bisignata Meig. Gèdre, 29-8-89, 1000.
Sarcophaga carnaria L. Grand Chaos, 24-8-89, 1100.
Morinia sarcophagina Schiner, Gèdre, 29-8-89, 1000.
Cyrtonewra hortorwm Fall. », Gèdre, 8-8-89, 1100. Mero-
myzva laeta Meig. Gedre, 25-8-89, 1000.

19%. Pimpinella magna L. — (Witte bloemen. —
Fleurs blanches.)

Bezoekers: — Coleopteren : Zeptwra cerambyci-
Jormis Schrank, Gedre, 2-7-90, 1000.

Pimpinella magna L. var, rosea. — (Rose bloemen. —
Fleurs roses.) |

Bezoekers: — Hymenopteren : Allantus arcuatus
Forst. @, Gèdre, 22-6-90, 1200. — Coleopteren : Cantha-
ris rustica Fallen, id. id, — Hemitrope Dipteren : Z'rista-
lis tenax L. Gedre, 28-6-90, 1200. — Allotrope Dipteren :
Empis tessellata F. Gedre, 22-6-90, 1200. Dolichopus
latilimbatus Macq. Saugue, 29-6-90, 1200. Meigenia bist-
gnata Meig. Gèdre, 22-6-90, 1200. Onesta sepulcralis L.
id. id. Aricia marmorata Zett. id. id.

198. Bunium (Carum) Carvi Bieb. — (Witte bloe-
men. — Mleurs blanches.)

Bezoekers: — Hymenopteren : Andrena minutula
K. @, Gedre, 11-6-90, 1200. — Hemitrope Dipteren:

— 414 — [139)

Merodon aeneus Meig. Gèdre, 22-6-90, 1200. — Allotrope
Dipteren : Wehinomyia magnicornis Zett. Gèdre, 11-6-90,
1200. |

199. Conopodium denudatum Koch, — (Witte bloe- -
men. — Fleurs blanches.)

Bezoekers: — Hymenopteren : Andrena proxima
K, @, Canvieil, 16-6-90, 1600. Zakctus cylindricus F. 9,
Pie d'Ayreé, 19-6-90, 1900. Alomya ovator F. >, Gêdre,
8-6-90, 1000. Allantus viduus Rossi, 9, Barêges, 18-6-90,
1200. Allantus arcuatus Forst. 9, zeer talrijk, Canvieil,
16-6-90, 1600 à 1900; +, Pic d'Ayré, 19-6-90, 1900; @,
(var. scutello toto nigro), Barèges, 18-6-90, 1200; ©,
Gavarnie, 27-6-90, 1650. — Lepidopteren : Zuclidia
glyphica, Barèges, 18-6-90, 1200. Zrebia Stygne, Grand
Chaos, 28-6-90, 1200. — Coleopteren : Cantharis rustica
Fallen, Gèêdre, 9-6-90, 1000; Canvieil, 16-6-90, 1600.
Leptura (Alosterna) chrysomeloides Schrantz (tabacicolor
Deg.), Gèdre, 13-6-90, 1000. — Hemitrope Dipteren :
Bombylius fugax Wied. Gêedre, 9-6-90, 1000. CArysoto-
zum intermedium Meig. (talrijk) Canvieil, 16-6-90, 1650.
Chr. vernale Löw. (talrijk) id. id. Syrphus topiarius Meig.
Barèges, 18-6-90, 1200. Melithreptus dispar Löw. Gedre,
11-65-90, 1200; Canvieil, 16-6-90, 1600. Platycheirus
manicatus Meig. Canvieil, 16-6-90, 1600 à 1900. —
Allotrope Dipteren : Zipula pictipennis Staeg. Canvieil,
16-6-90, 1650. Empis tessellata F. talrijk, Gêdre, 9-6-90,
1000; Saugué, 29-6-90, 1600. Chrysomyia formosa Scop.
Barèges, 18-6-90, 1200. Zimnophora litorea Fall. Gêdre,
9-6-90, 1000. Sarcophaga carnaria L. Canvieil, 16-6-90,
1600. Pollenia vespillo F. Gèdre, 9-6-90, 1000. Anthomyia
buccata Fall. Gedre, 13-6-90, 1000; Canvieil, 16-6-90,
1600. 4. platwra Meig. Gèdre, 9-6-90, 1000. Aricia dispar

[140] UIB

Fall. Canvieil, 16-6-90. 1600 à 1900. Hylemyia cinerella
Meig. Barèges, 18-6-90, 1200. Sepsts cynipsea L. Gêdre,
9-6-90, 1000.

200. Chaerophyllum (hirsutum 2) —) Witte bloemen.
— Fleurs blanches).

Bezoekers: — Hymenopteren : Macrophya rustica
L. Gèêdre, 15-6-90, 1000.

201. Chaerophyllum Sp? — (Witte bloemen. — Meurs
blanches).

Bezoekers (alle te Gedre, 1000 à 1100) : — Hemi-
trope Dipteren : Syritta pipiens L. }4-6-90. — Allotrope
Dipteren : E'mpis tessellata F. id. id. Zworista vulgaris
Fall. 11-6-90. Arveta marmorata Zett. id. id.

202. Chaerophyllum aureum L. — (Witte bloemen,
Fleurs blanches.)

Omwindseltje 5-7 bladig, ieder blaadje in eene smalle,
lange punt uitloopend ; honigklier groen ; stijlen na den
bloei teruggeslagen. (Zie de volgende soort.) |

Die plant ís in het Luzdal, in Juni zeer verspreid; tus-
schen den Grand chaos (1200 m.) en Gavarnie (1300 m.)
komt o. a. een terrein van verscheidene hectaren voor,
waar de plantengroei schier uitsluitend uit CA. aureum
bestaat. |

Bezoekers: — Allotrope Hymenopteren : ties
cribrarius L. &, Grand chaos, 28-6-90, 1200. Zzolytus
laevigatus Grav. , Gèdre, 14-6-90, 1000. Prioonemis
Juscus F. &@, Grand chaos, 22-6-90, 1200. Ambigteles
zvanthorius G. @, id. id. A. fusorius L. #,‚ id. id. Zenthredo
bieincta L. 9, id. id. 7. rufipes Klug, ©, id. 28-6- De.
Allantus viduus Rossi, , id. 22-6-90.

— Coleopteren : Zeptura cerambyciformis Sean
Grand Chaos, 28-6-90, 1200. Corymbites haematades FE.

LAN [nan]

(pnrpwreus Poda) zeer talrijk, id. 22-6-90, 1200. Zytta
vesicatoria (blauwe varieteit) id, id. id. Cantharis (Tele-
phorus) rustica Fallen, talrijk, Grand Chaos, 22, 28-6-90,
1200. Q. livida L. (wera én var. rufipes Hbst.) talrijk
Grand Chaos, 22, 24, 28-6-90.

— Hemitrope Dipteren: M'ristalis tenav L. Gedre,
14-6-90. #. jugorwm Egger, id. 9-6-90, id. Chrysotouwm
intermedium Meig. Gr. Chaos, 22-6-90, 1200. CAr. arcua-
tum L. id. id. id, CAr. vernale Löw, Gêdre, 9-6-90, 1000.
Cheilosia oestracea L, Gr. Chaos, 22-6-90, 1200. Syrphus
Pyrastri L. id. id. id.

— Allotrope Dipteren : Pachyrhina histrio F. id. id. id.
H'mpis testacea F. Gèdre, 10-6-90, 1100. ZE. tessellata
F. id. id. id. Z. punctata F. id. id. id. Zabanus auripilus
var. aterrimus Meig. Gr. Chaos, 22-6-90, 1200. Zaema-
topota pluvialis L. +”, id. id. id. CArysomyia formosa
Scop. Gêdre, 9-6-90 ; Grand Chaos, 22-6-90, 1200. Zopko-
myia temula Scop. Gedre, 9-6-90, 1000. Sarcophaga car-
naria L. Grand Chaos, 22, 28-6-90, 1200. Onestia sepuleralis
L. Grand Chaos, 22, 28-6-90, 1200. Zwcilia cornicina F.
Grand Chaos. 28-6-90, 1200. Pollenia Vespillo F. Gèdre,
9-6-90, 1000. Mesembrina meridiana L. Grand Chaos,
22, 28-6-90, 1200. Cyrtoneura hortorwin Fall. Gèdre,
14-6-90, 1000. Anthomyia tetra Meig. id. 9-6-90, id.
Aricin variabilis Fall. Gr. Chaos, 24-6-90, 1200.Spilo-
gaster demigrans Zett. id. 28-6-90, 1200.

203. Chaerophyllum Sp? — (Witte bloemen. — Mleurs
blanches.)

Die soort verschilt van de vorige door de volgende
bijzonderheden : omwindselblaadjes spits, maar niet in eene
lange, smalle punt uitloopend; stijlen na den bloei niet
teruggeslagen ; honigklier geel (? Ch. Villarsii Koch.)

[142] — 417 —

Komt te Gèdre minder algemeen voor dan de vorige, zonder
nochtans zeldzaam te zijn.

Bezoekers: — Allotrope Hymenopteren : Alomya
ovator F. Gèdre, 10-6-90, 1000. Zenthredo albicornis EF.
©, id id. Allantus arcuatus Forst. @, id. 13-6-90, 1000.
Pachyprotasis Rapae L. ®, Sauguê, 29-6-90, 1600.
Cryptus obscuripes Zett. «, Gèdre, 10-6-90, 1000. —
Coleopteren: Zrichius gallicus Heer, Gèdre, 10-6-90, 1000.
Cantharis rustica Fallen, id. id. id, — Hemitrope Dipte-
ren : Pipiza festiva Meig. id. id. — Allotrope Dipteren :
Tipula gigantea Schranck, ®, Sauguê, 29-6-90, 1600,
FT. pruinosa Wied. «, Gèdre 11-6-90, 1000. Phora florea
F. id, id. |

204. Myrrhis odorata Scop. — (Witte bloemen. —
Fleurs blanches.) |

Bezoekers (Barèges, 18-6-90, 1200): — Hyme--
nopteren : Chrysis ignita L. 9. Alomya ovator F. (abdo-
mine toto nigro) &#. Allantus arcuatus Forst. &. All.
tricinctus F. ”, ® (talrijk). MZylotoma fuscipes Fall. Q.
Hyl. Rosarum F. &. — Coleopteren : Zrichodes alveartus
F. — Hemitrope Dipteren : Eristalis rupium F. — Allo-
trope Dipteren : Tipula nubeculosa Meig. Onesia sepuleralis
L. Aricia variabilis Fall. (2 individuen). A. incana Wied.
A. longipes Zett.

205. Astrantia major L. — (Witte bloemen. — Fleurs
blanches.)

Bezoekers: — Hymenopteren: Halictus cylindricus
F. @, Grand Chaos, 2-7-90, 1200. ZAyreopus cribrarius
L. #, Gèdre, 7-8-89, 1200 (talrijk). Allantus arcuatus
Forst. &, @, id. id. id. — Coleopteren (alle te Gèdre,
7-8-89, 1200) : Prichius gallicus Heer. Leptura maculata
Poda. Rhagonycha fulva Scop. — Allotrope Dipteren :

zn HD (143)

Zophomyia temula Scop. Grand Chaos, 2-7-90, 1200,
Olivieria lateralis F. Gedre, 7-8-89, 1200. .
206. Eryngium Bourgati Gouan. — (Blauwe bloemen-

gezelschappen met volkomen verborgen honig. — Fleurs
bleues, associëes, à nectar complètement caché.)
Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus terrestris

L. ©, Saugue, 1550, 10-8-89. B. alticola Kriechb. ©, ìd.
id. id. — Hemitrope Dipteren : Eristalis tenax L. id. id, —
Allotrope Dipteren : Zucilia cornicina F. id, id. Zimno-
phora compuncta Wied. id. id.

Fam. XL. CRASSULACEEËN.

…_N. B. In de volgende Sedum-soorten is de honig half verborgen. —
Chez les espèces suivantes du genre Sedum, le nectar est partiellement
caché.)

207. Sedum dasyphyllum L. — (Witte bloemen. —
Fleurs blanches.)

Bezoekers: — Hymenopteren : Zalictus morio F.
©, Gedre, 28-8-89, 1100.

208. Sedum anglieum Huds. — (Wit-rose bloemen. —
Fleurs d'un blanc rosé.)

Bezoekers (Juni): — Hymenopteren : Andrena
minutula K. Q, Gêdre, 21-6-90, 1100. — Coleopteren :
Oedemera flavipes ”, Gedre, 1-7-90, 1050. — Hemitrope
Dipteren : Melithreptus dispar Löw, talrijk, 1-7-90, Gèdre,
1050. — Allotrope Dipteren : Sarcophaga carnaria L.
talrijk, id. id. Pollenia vespillo F, id. id.

_ Bezoekers(Augustus): — Coleopteren : Dasy-
tes montanus Muls. Trumouse, 27-8-89, 2000.

209. Sedum album L. — (Witte bloemen. — leurs
blanches.) |

Bezoekers (alle te Gedre) : Lepidopteren : Polyom-

(144) — 419 —

natus virgaureae '1-8-89, 1200. Lycaëna Aegon ”, 10-8-89,
1200. — Coleopteren : Zrichius gallicus Heer, 6-8-89,
1200. Zeptura melanurá, 5-8-89, 1000. Rhâgonycha. fulva
Scop. 7-8-89, 1200. Mordella aculeata L. talrijk, 7-8-89,
1100. Oedemera Podagrariae L. id. id. Oe. lwrida Marsh.
5-8-89, 1000. Oe. flavipes ”, 9-8-89, 1100. — Hemitrope
Dipteren : Merodon eguestris F. 10-8-89, 1200. Syritta
pipiens L. 5-8-89, 1000. Melithreptus dispar Löw, 10-8-
89, 1200. Zomatia lateralis Meig. 7-8-89, 1100. — Allo-
trope Dipteren : Dilophus femoratus Meig., 9-8-89, 1100.
Cyrtus gibbus F. @, 10-8-89, 1300. Dolichopus latilimbatus
Macq., 6-8-89, 1200. Odontomyia felina Panz., 8-8-89,
1100. Prosena longirostris Egger, 6, 10-8-89, 1200.
Anthomyia tetra Meig., 5-8-89, 1000. Zylemyia cinerella
Meig., 6-8-89, 1200. Zomalomyia incisurata Zett., 9-8-89,
1100. Zünnophora compuncta Wied, 6, 8, 10-8-89, 1000
à 1400. |

210. Sedum Telephium L. (Bleekpaatse bloemen. —
Fleurs purpurines pâles).

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus terrestris
L. 9, over de bloemtuilen loopend, smvzd. en zuigend
(talrijk). Gèdre, 31-8-89, 1000.

211. Sedum altissimum Poir. — (Gele bloemen. —
Fleurs jaunes.)
Bezoekers: — Hymenopteren : Zalictus morio

F. Q, Gêdre, 11-8-89, 1000.

212: Sedum acre L.— (Gele bloemen. — Fleurs jaunes.)

Bezoekers: — Allotrope Dipteren : Hylemyia cine-
rella Meig. Gavarnie, 14-8-89, 1700.

213. Sedum albescens Haw. — (Gele bloemen. —
Fleurs jaunes.)

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus agrorum

— 420 — 45]

var. pascuorwm Scop. &', Gèdre, 8-8-89, 1000. Andrena
varvula K. 9, Cirque de Trumouse, 27-8-89, 2000. —
Lepidopteren : Zycaena corydon, Gèdre, 5-8-89, 1000.

Fau. XLI. SAXIFRAGEEËN.

N.B. Al de volgende Samifragd-soorten hebben blootliggenden honig,
uitgenomen S. granulata — Toutes les espèces suivantes de Saaifraga
renferment du nectar librement evposé, sauf S. granulata.)

214. Saxifraga aizoon Jacq. (Bloemen wit. — Fleurs
blanches.) — Zie H. Mürrer, Alpenblumen, blz, 100. _

De middellijn der bloem bedraagt ongeveer 12 milli-
meters. De bloemen zijn in dichte tuilen vereenigd en
daardoor in ’t oog springend. De helmknoppen gaan suc-
cessievelijk open, en daarna de stempel. Evenals bij (Sazi-
_fraga aizoides is zelfbestuiving bijna geheel uitgesloten.
De kroonbladeren zijn volkomen wit, of met kleine donker-
paarse vlekjes versierd.

In de Alpen heeft H. Mürrer op die plant niet minder
dan 91 verschillende bezoekers waargenomen.

Ook in de Pyreneeën wordt zij druk bezocht.

Bezoekers: — Allotrope Hymenopteren : Stylocryp-
tus erythrogaster Grav. ®,Gavarnie, 13-8-89, 1700. —
Allotrope Dipteren : Pachyrhina histrio F. pollenvretend
en daarna zuigend, 3 bloemen op gelijke wijze bezoekend,
Gedre, 23-6-90, 1000. Dolichopus latilimbatus Macq.
Gavarnie, 14-8-89, 1700. Calliphora vomitoria L. zuigend,
Grand Chaos, 2-7-90, 1200. Anthomyia platura Meig.
Gavarnie, 6-8-89, 1600. Zylemyia cinerella Meig. Gèdre,
21-6-90, 1200. Gavarnie, 15-8-89, 2000 ; 16-8-89, 1600.

215. Saxifraga aizoides L. — (Bloemen goudgeel.
— Fleurs d'un jaune d'or.)

Die plant komt in het Luzdal, evenals in de Alpen, over-

10

(146) — 421 —

vloedig voor ; zij groeit bij voorkeur op vochtige plaatsen. |
Hare duizende, dicht bijeenstaande bloemen bedekken soms
verscheidene vierkante meters met een goudgeel tapijt. De
allereerste bloempjes zagen wij op ’t einde van Juni (Gèêdre,
1000 m.) ontluiken. |

De bloemen zijn betrekkelijk groot (15 mill, middellijn),
horizontaal, goudgeel, met talrijke oranjeroode stipjes,
eene gele honigklier en gele meeldraden. De helmknoppen
ontlasten de eene na de andere hun stuifmeel, en daarna
wordt de stempel op zijne beurt geslachtsrijp. Dikwijls
blijft nog een helmknop met stuifmeel beladen wanneer de
stempel reeds voor bevruchting vatbaar is : zelfbestuiving
is dus niet geheel uitgesloten.

Müller heeft op de bloemen van $. azotdes in de Alpen
126 verschillende insectenbezoeken waargenomen. Ook in
de Pyreneeën wordt die soort door talrijkeinsecten bezocht.

Bezoekers (Augustus): — Hymenopteren :_
Craôro (Blepharipus) vagabundus Panz. ©, Gavarnie, 21-8-
89, 1600. Zhyreopus rhaeticus Kriechb. et Aich. 9, Gèdre,
26-8-89, 1200. Vespa sylwestris Scop. @, Gèdre, 1-7-90,
1000; &, Grand Chaos, 12-8-89, 1200; ®, Gavarnie,
23-8-89, 1550. Mutilla europaea L. Q, Gavarnie, 23-8-89,
1550. Formica fusca lL. 3, Gèdre, 6-8-89, 1100; Gavar-
nie, 21-8-89, 1600. Clytochrysus chrysostomus Lep. ”, |
Gèdre, 26-8-59, 1200; @, Gavarnie, 21-8-89, 1600. Dicoe-
lotus resplendens Holmgr. «”, Gavarnie, 21-8-89, 1600.
Amölyteles Funereus Gr. &, Gèdre, 6-8-89, 1100. —
Neuropteren: Eene onbepaalde Phryganide, honiglikkend;
Grand Chaos, 12-8-89, 1200. — Coleopteren : Danacaea
pallipes Panz. Gèdre, 12-8-89, 1100. — Hemitrope Dipte-
ren : Eristalis tenaa L. talrijk, Gavarnie 21-8-89, 1600.
Chrysotouum fasciolatum Deg. Gèdre, 12-8-89, 1100.

— 42 — [147]

Chr. intermediwn Meig. Gavarnie, 21-8-89, 1600. Car.
octomaculatum Curt. id. id. — Allotrope Dipteren : Bibio
pomonae F. Gavarnie, 23-8-89, 1550. Sciara morio F.
Gèdre, 7-8-89, 1200 ; Gavarnie, 21-8-89, 1600. Meigenia
bisignata Meig. Gavarnie, 21-8-89, 1600. Sarcophaga
carnaria L. Gr. Chaos, 24-8-89, 1200. Onesia gentilis
Meig. ©, Gavarnie, 21-8-89, 1600. Zwcilia cornicina F,
id. id. Calliphora erythrocephala Meig. Grand Chaos,
24-8-89, 1200. Dasyphora pratorwm Meig. Gedre, 6-8-89,
1100. Mesembrina meridiana L., Gr. Chaos, 12, 24-8-89,
1200. Anthomyia platwra Meig. talrijk, Gavarnie, 21-8-89,
1600. Zylemyia cinerella Meig. talrijk, Gedre, 6, 12-8-89,
1200 ; Gavarnie) 21-8-89, 1600. Scatophaga merdaria F.
Gèdre, 6-8-89, 1100 ; Gavarnie, 16-8-89, 1500. Sc. ster-
coraria L. Gèdre, 6-8-89, 1100. Tophritis Leontodontis
Deg. >, Gavarnie, 16-8-89, 1600. Zrineura aterrima F.
Gavarnie, 21-8-89, 1600. Zimnophora litorea Fall. Gèdre,
6-8-89, 1100. ZL. consimilis Fall. Gedre, 12-83-89, 1100.
L. compuncta Wied. Grand Chaos. 12-8-89, 1200.

Onesia sepulcralis L. Grand Chaos, 12-8-89, 1200.

Bezoekers (Juni): — Hymenopteren: Vespa
Sylvestris Scop. 9, Gêdre, 1-7-90, 1000. — Allotrope
Dipteren: Hylemyia cinerella Meig. id. id.

216. Saxifraga ajugaefolia — (Bloemen wit. —
Fleurs blanches.)

Bezoekers: — Allotrope Dipteren : Dolichopus lati-
limbatus Macq. Gavarnie, 16-8-89, 1600. Anthomyia
platura, Meig. Trumouse; 27-8-89, 2000. 4. tetra Meig.
Gavarnie, 16, 21-8-89, 1600. Sciomyza rufiventris Meig.
Trumouse, 27-8-89, 2000.

21%. Saxifraga muscoides Wulf. — ED citroen-
geel, soms rose of purper. — Fleurs citrines, guelguefois
roses ou Pourpres.)

[48] D-DDDÚT— 423 —

Deze soort vertoont veel verscheidenheid.

Bezoekers: — Hymenopteren : Diadromus scobi-
natus Holmgr. ©, Cirque de Trumouse 27-8-89, 2000.
Formica fusca L, @, zgd. Gavarnie, 26-6-90, 1600. —
Coleopteren: Cantharis tristis F. Gavarnie, 26-6-90, 1600.
— Allotrope Dipteren : Dolichopus latilimbatus Macq.
Gavarnie, 14-8-89, 1700. Bhamphomyia serpentata Löw,
zgd. Gavarnie, 26-6-90, 1600. Zylemyia cinerella Meig.
Trumouse, 27-8-89, 2000. Coenossa remotella Zett. Gavar-
nie, 14-8-59, 1600; Trumouse, 27-8-89, 2000. Limnophora
litorea Fall. zuigend, Gavarnie, 26-6-90, 1600.

218. Saxifraga granulata L. — (Witte bloemen met
half verborgen honig. — Fleurs blanches à nectar partielle-
ment caché.) —Zie KircuNer, Flora von Stuttgart, blz. 405.

De kroonbladeren worden door den kelk derwijze samen-
gehouden, dat de bloem eene soort van nauwe buis vormt,
waardoor de honig bijna volkomen verborgen wordt. Daar-
door verschilt $. granulata van al de andere hier besproken
Saxifraga-soorten, bij dewelke de bloemen wijd openstaan
en de honig bloot ligt ; het is ook de eenige soort, waarop
wij in de Pyreneeën bijen gezien hebben.

Dikwijls groeit S. granulata op dezelfde plaatsen als
Cerastium arvense, en de bloemen beider soorten, ofschoon
zij tot verschillende familiën behooren, gelijken zoo zeer
op elkander, dat men soms aandachtig moet zijn om ze met
elkander niet te verwisselen, vooral wanneer de vegeta-
tieve organen door gras verborgen zijn.

Bezoekers: — Hymenopteren : Andrena minutula
K. @, Canvieil, 16-6-90, 1600. Halictus guadricinctus
F. Q.Id. id. id. — Allotrope Dipteren : Sarcophaga car-
naria L. id, id. Anthomyia buccata Fall. in de bloem drin-
gend en zuigend, id, id. en Gavarnie, 26-6-90, 1600.

— 44 — [149

A. sepia Meig. zuigend, Gêdre, 10-6-90, 1000. ZZylemyia
einerella Meig. in de bloemen dringend en zuigend, Barêges,
18-6-90, 1200; Canvieil, 16-6-90, 1600; Gavarnie,
26-6-90, 1600. |

219. Saxifrage nervosa Lap. — (Witte bloemen. —
Fleurs blanches.) |

Bezoekers: — Hymenopteren : Crabro (Betemnius)
guttatus V.d,L. 7, zuigend, zeer vlug (2 individuen.)
Canvieil, 16-6-90, 1650. — Hemitrope Dipteren : Cheilosia
praecox Zett. Gedre, 1-7-90, 1050. |

220. Saxifraga longifolia Lap. — Pl. XIII, fg.
88-90. — (Witte bloemen. — Fleurs blanches.)

Die prachtige plant groeit gewoonlijk in ongenaakbare.
rotsspleten ; wij zijn er slechts eene enkele maal in gelukt
dicht genoeg bij een exemplaar te klauteren om bezoekers
te zien ; maar het was ons onmogelijk die te vangen. De
inwoners der streek halen die plant bij middel eener lange
houten vork van de rotsen, en verkoopen hare sierlijke
bloementrossen aan de toeristen.

De bladeren zijn lederachtig, bijna lijnvormig, 4 à 10
centimeters lang, kaal, blauwachtig groen, tot. eene zeer
dichte rozet vereenigd ; uit het centrum dier rozet ont-
springt de stengel, die tot 70 centimeters bereikt, gewoon-
lijk een weinig overhangt, en over zijne geheele lengte
een groot getal veelbloemige zijtakken draagt. Deze takken
worden van onderen naar boven toe korter en korter, en
vormen aldus eene kegelvormige, sneeuwwitte pluim, die
uit de verte tegen de grauwe rotsmuren afsteekt.

In fig. 88 hebben wij een klein bloemtakje afgebeeld (de
teekening werd gemaaktop 16 Aug. 1889; het exemplaar
werd dien dag geplukt op 1900 meters hoogte). Men onder-
scheidt drie soorten bloemen, welke door hare grootte en

[150] — 425 —

haren ouderdom onderling verschillen. De bloempjes 4 zijn
de jongste: zij bevinden zich in het mannelijk stadium. De
meeldraden zijn wijd afstaande en de stempels zijn nog
niet zichtbaar (fig. 89).

De bloempjes 5 hebben het tweede, vrouwelijk tijdperk
bereikt: zij zijn grooter geworden, de meeldraden hebben
hun vorigen toestand behouden, maar de stijlen zijn nu
voor den dag gekomen en geslachtsrijp. De bloemen c ein-
delijk zijn nogmaals aangegroeid ; hier is de vrucht reeds
gezet ; de bloemsteel heeft zich derwijze gebogen, dat de
bloem naar onderen gekeerd is. De meeldraden zijn alle
naar het midden der bloem gebogen; een vijftal helm-
knoppen zijn nog bewaard.

Uit die waarnemingen mogen wij besluiten dat de bloe-
men van $. longifolia volkomen proterandrisch zijn met
voorbehouden zelfbestuiving (reservatio autogamica) op ’t
einde van den bloei. Naar allen schijn blijft iedere bloem
gedurende zeer langen tijd (misschien verscheidene weken)
open, en volgen de verschillende tijdperken van den bloei
elkander zeer langzaam op. Omstreeks] Juli hebben wij een
aantal bloeiende individuen tusschen Gèdre en Luz (om-
trent 800 meters) gezien. |

Bezoekers: — Dipteren : Op 15 Juli 1890 (Passage
des echelles, 1900 ; Gavarnie) hebben wij op deze plant
enkele zuigende Dipteren gezien, o. a. Calliphora vomi-
toria (Ì) en eene kleinere, grijze Muscide.

221. Parnassia palustris L. — (Witte bloem met
blootliggenden honig; dipterenbloem. — Fleur blanche
à nectar librement exposé, adaptée aux Diptèêres.)

Bezoekers: — Hymenopteren : Porizon hostilis Gr.
”, talrijk, Gavarnie, 18-8-89, 1600. — Lepidopteren :
Polyomnatus virgawreae, Gedre, 7-8-89, 1200. — Hemi-

en [1]

trope Dipteren : Mristalis tenax L. Gavarnie, 21-8-89,
1600. — Allotrope Dipteren : Morinia sarcophagina
Schiner, Gèdre, 26-8-89, 1200. Musca vitripennis Meig.
Gavarnie, 23-8-89, 1550. Lasiops hirsutula Zett. Gavarnie,
14-8-89, 1700. Anthomyia platura Meig. id. id. Homalo-
myia soriella Zett. id. id. Coenosia remotella Zett. Gêdre,
6-8-89, 1200. Limmophora opt Wied. Gavarnie,
13-8-89, 1600.

Fam. XLII. ONAGRACEEËN.

222. Epilobium collinum? Gmel. — (Rose bloem met
geheel verborgen honig. — Fleur rose à nectar complête-
ment caché.)

Bezoekers: — Allotrope Dipteren : Siphona geni-
culata Deg. stuifmeelvretend en raed Gèdre, 28-6-90,
1000.

Û Fam. XLIII. THYMELEACEEËN.

223. Passerina calycina Lap. (Groenachtig gele bloe-
men met geheel verborgen honig. — PF}. d'un game ver-
dâtre, à nectar complètement caché)

Bezoekers: — Coleopteren : Cantharis tristis F.
met den kop in de bloemen, tracht te zuigen, vreet stuif-
meel, gekoppeld op de bloemen, talrijk, Gavarnie, 26-6-90,
1600. — Allotrope Dipteren: Rhamphomgyia serpentata
Löw, zgd. id, id.

Fam. XLIV. ROSACEEËN.

224, Spiraea Ulmaria L. — (Witte Pollenbloem. —

Fleur blanche à pollen.)

Bezoekers: — Hymenopteren : Andrena minutula
K. 9, Gedre, 11-8-89, 1000. — Coleopteren : Leptura

[152] — 427 —

maculata Poda en ZL. melanura @;, Gèdre, 5-8-89, 1000.
225. Dryas octopetala L. — (Witte bloem met geheel

verborgen honig. — Fleur blanche à nectar entièrement
caché.)
Bezoekers: — Hymenopteren : Panurginus monta-

nus Giraud ©, Gavarnie, 26-6-90, 1600. — Hemitrope
Dipteren : Melsthreptus dispar Löw, id. id. — Allotrope
Dipteren : Aricia Serva Meig. id. id,

226. Geum montanum L. (1) — (Gele bloem met half

verborgen honig. — Mleur jaune à nectar partiellement
caché.)
Bezoekers: — Hymenopteren : Andrena parvula

K. 9, Gavarnie, 27-6-90, 1650. Myrmica lobicornis Nyl.
5, zgd. Gavarnie, 26-6-90, 1600. Allantus arcuatus Forst.
©, zgd. id. id. — Allotrope Dipteren : Anthomyia tetra
Meig. stuifmeelvretend, zuigend?, zeer talrijk, id. id,
Spilogaster wrbana zuigend, Canvieil, 16-6-90, 1300.
Hylemyia cinerella Meig. Gavarnie, 26-6-90, 1600. —
Hemitrope Dipteren : Cheilosia sparsa Löw, 9, id. id.

227. Potentilla alchemilloides Lap. — Pl. XIII,
fig. 91-92. — (Witte bloem met half verborgen honig. — -
Fleur blanche à nectar partiellement caché).

De kroonbladeren en de filamenten der meeldraden zijn
wit, de helmknoppen bleekbruin, de stampers geelachtig
wit, de ringvormige honigklier bleekgeel. De kroonblade-
ren zijn aan hun top uitgerand, en vertoonen aan weers-
zijden eene plooi (fig. 92,4). Door die plooien grijpen de ran-
den der kroonbladeren een weinig in elkander; op ’t einde
van den bloei komen zij echter van elkander los. De meel-

(1) Volgens H, Mürrer (Alpenbl.) is de honig in deze bloem geheel
verborgen.

— 428 — (153)

draden staan op eene verhevene lijst, die het gynaecaeum
omgeeft en met witte wollige haren bekleed is. De talrijke
vruchtbeginsels zijn vereenigd tot een kogelvormig hoofdje,
en zijn bekleed met zilverwitte haren, die een soort van wol-
lig kussen vormen, waaruit de stijlen ontspringen. Tus-
schen het gynaecaeum en de basis der meeldraden bevindt
zich de honiggroef, in de gedaante eener ringvormige
gleuf, wier bodem honig afscheidt. Die gleuf is begrepen
tusschen twee haarlijsten, namelijk aan de buitenzijde de
boven gemelde haren die zichaan den voet der meeldra-
den bevinden, en aan het binnenzijde de haren die de
basis van het gynaecaeum omgeven. De laatstgenoemde
zijn schuin naar buiten gericht, en vormen aldus boven de
honiggleuf een onvolkomen dak. De honiggleuf is ondui-
delijk vijfhoekig: iedere hoek stemt met de basis van
een kroonblad overeen. Op iederen hoek is de gleuf
eenigszins wijder geopend dan tusschen de hoeken. Aldus
ontstaan vijf plaatsen, waar de honig een weinig gemakke-
lijker toegankelijk is dan elders (1): de vijf kroonbladeren
zijn met hunne basis naar die openingen gericht en spelen
misschien de rol van honigwijzers. De bloemen zijn bijna
homogaam : waarschijnlijk gaan de helmknoppen korten
tijd voor de stempels open, maar dit hebben wij niet met
zekerheid kunnen vaststellen. De helmknoppen gaan aan
hun rand open en het stuifmeel wordt grootendeels naar
binnen toe ontlast; zij worden vervolgens omgekanteld,
waardoor hunne stuifmeelzijde naar boven gekeerd wordt.

Insecten kunnen evengoed zelf- als kruisbevruchting
bewerkstelligen. Spontane zelfbestuiving is schier. nooit
mogelijk, daar de meeldraden tot het einde schuin naar

(1) In sommige bloemen is dit nauwelijks merkbaar.

[154] — 29 —

buiten gericht en dus van de stempels afgewend blijven.
Somwijlen blijft een enkele meeldraad overeindstaand, en
in dit geval kan hij een of meerdere stempels aanraken en
zelfbestuiving veroorzaken.

De middellijn der bloem bedraagt ongeveer 20 mill, de
middellijn van het gynaecaeum ongeveer 3 à 4 mill.

Iedere plant draagt talrijke bloemen, die in dichte tuilen
vereenigd zijn.

Bezoekers: — Allotrope Dipteren : Bmpis penni-
pes L. Gavarnie, 17-8-89, 1600. Z. florisomna Löw, Gèdre,
1-7-90, 1000. Anthomyia platwra Meig. Gavarnie, 14-8-89,
1700. 4. aestiva Meig. id. id. Aricia variabilis Fall.
Gavarnie, id. id, Zylemyia cinerella Meig. Gèdre, 2-7-90,
1000 ; Gavarnie, 13-8-89,.22-8-89, 1600. Zimnophora
compuncta Wied. Gavarnie, 13-8-89, 1700.

228. Potentilla Fragariastrum Ehrh, — Pl. XIII,
fig. 93-94. — (Witte bloemen met half verborgen honig.
— Fleurs blanches à nectar partiellement cache.)

De middellijn van iedere bloem bedraagt ongeveer
20 mill., de lengte van ieder kroonblad 8 à 9 millimeters.
De witte kroonbladen zijn aan hun top uitgerand ; tusschen
hen zijn de groene kelkbladen gedeeltelijk zichtbaar
wanneer de bloem geheel open is. Het geelachtig groen
gyuaecaeum is aan zijn voet omgeven door een oranje-
kleurige, behaarde honigklier, waarvan de omtrek vijf-
hoekig is: iedere hoek stemt met de basis van een kroonblad
overeen. De meeldraden staan rondom die honigklier ; zij
zijn wit met bleekgele helmknoppen. Er zijn gewoonlijk
20 meeldraden; daarvan zijn er vijf epipetaal en vijf
episepaal.

In fig. 93 hebben wij eene jonge bloem afgebeeld. De
meeldraden zijn ten deele naar buiten gericht ; de stijlen

zB — [155]

staan daarentegen bijna overeind. De helmknoppen gaan
aan hunne randen open, en wel derwijze, dat het grootste
gedeelte van het stuifmeel aan hunne binnenzijde ligt.
Vervolgens worden zij omgekanteld, waardoor hunne
stuifmeelzijde naar boven gekeerd wordt. Tevens worden
de stijlen uitgespreid, en stuifmeel kan uit de helmknoppen
opdestempels vallen en zelfbestuiving bewerken. — In eene
andere bloem (fig. 94) zijn al de meeldraden uitgespreid;
de 5 epipetale en de 5 episepale meeldraden hebben hunne
helmknoppen verloren en divergeeren minder dan de 10
andere meeldraden, waarvan er 9 hunne helmknoppen nog
bewaard hebben. De stijlen divergeeren. Gedurende dit
tweede en laatste tijdperk van den bloei is spontane zelf-
bestuiving onmogelijk.

De honigklier is uitwendig en inwendig door haren
begrensd en ten deele verborgen : inwendig door de haren
die het gynaecaeum omgeven, uitwendig door die, welke
zich tusschen de meeldraden bevinden. Ook tusschen de
vruchtbeginsels staan er haren. Al de genoemde haren
zijn wit, en zij spelen de rol van een borstel, waarin stuif-
meel, dat uit de helmknoppen valt of door insecten in de
bloern gebracht wordt, verzameld wordt.

De bloemen staan afzonderlijk, dicht bij den grond. De

honigklier wordt slechts met een zeer dun laagje honig
bedekt; bezoekers zijn schaarsch, ofschoon de bloemen in’t
oog springen.
„ Bezoekers: — Hymenopteren : Diaparsus erythro-
stomus Grav. =, Gèdre, 10-6-90, 1000. — Lepidopteren :
Botys nigrata Scop. Gavarnie, 26-6-90, 1600. — Allotrope
Dipteren : Hylemyia cinerella Meig. Gèdre, 10-6-90, 1000;
Gavarnie, 27-6-90, 1600. — |

229. Potentilla reptans L. — (Gele bloem met half

[156] — 431 —

verborgen honig. — Mleur jaune à nectar partiellement
caché.) [ |
Bezoekers: — Allotrope Dipteren : Anthomyia
bucceata Fall. stuifmeelvretend, Gèdre, 23-6-90, 1000.
230. Potentilla rupestris L. — (Wit met half ver-
borgen honig. — Blanc, à nectar partiellement caché.)
Bezoekers(alle te Gèdre, 1000 m.) : — Hemitrope
Dipteren : Zristalis tenan L. 23-6-90, 1000. Syritta-
pipiens L., 17-6-90, 1000. ChArysotorum intermedium
Meig. 14-6-90. Chr. vernale Löw, 17-6-90. Cheilosia
frontalis Löw, 15-6-90. — Allotrope Dipteren : Onesia
sepulcralis Meig.17-6-90. Anthomyia buccata Fall. 14-6-90.
A. tetra Meig. 17-6-90. Aricia marmorata Zett. id.
Lvmnophora didyma Zett. 15-6-90. ]
231. Potentilla alpestris Hall. — (Geel met nalf ver-
borgen honig — Jaune à nectar partiellement caché.)
Bezoekers (Canvieil, 16-6-90, 1650): — Hymen-
opteren : Zalictus flavipes F. @. — Hemitrope Dipteren :
Cheilosia praecox Meig. — Allotrope Dipteren : Zylemyia
cinerella Meig.
332. Potentilla verna L.? — (Geel met half verborgen
honig. — Jaune à nectar partiellement caché.…)
Bezoekers: — Hymenopteren : Andrena parvula
K. @, zuigend en smvtd., Gavarnie, 26-6-90, 1600. Zalic-
tus cylindricus F. Q, id. id, en Pic d'Ayré, 19-6-90, 2000.
H. rubicundus Christ. 9, HZ. punctulatus K. QQ en
H. Smeathmanellus K. 9, alle drie Pic d'Ayré, 19-6-90,
2000. Panurginus montanus Giraud «, Gavarnie, 27-6-90,
1600. — Lepidopteren : Tancalia Leeumenhoeckella, 2 indi-
viduen, Gavarnie, 26-6-90, 1600. — Allotrope Dipteren:
Aricia Serva Meig. zuigend en ‘stuifmeelvretend, Gavarnie,
26-6-90, 1600. — Hemitrope Dipteren : Pipizella vérens,

— 432 — (157)

zegd, en smvrtd. id. id. Bombylius fugav Wied. boven
bloem zwevend en zuigend, Gèdre, 23-6:90, 1000.

233. Tormentilla erecta L. — (Geel met half verbor-
gen honig. — Jaune à nectar partiellement caché.)

_ Bezoekers: — Hemitrope Dipteren : Syritta

pipiens L. Gèdre, 26-8-89, 1200. Merodon aeneus Meig.
2 individuen, 23-6-90, Gèdre, 1000. — Allotrope Dipteren :
Onesia sepulcralis L. Gavarnie, 14-8-89, 1700. Hylemyia
cinerella Meig. Trumouse, 27-8-89, 2000.

234. Fragaria vesca L. (1) — Witte bloem met half
verborgen honig. — Fleur blanche à nectar partiellement
caché.)

Bezoekers: — Hymenopteren : Formica fusca L.
B, zgd: Gavarnie, 27-6-90, 1600. — Coleopteren : Antho-
bium (atrum? Heer), Gèdre, 9-6-90, 1000.

235. Rubus fruticosus L. — (Witte of rose bloemen
met volkomen verborgen honig. — Fleurs blanches ou roses
à nectar complètement caché.)

Deze soort mag bijna tot de bijenbloemen gerekend
worden.

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus terrestris
L. ®, zuigend en stuifmeelverzamelend, Gêdre, 5-8-89,
8-8-89, 10-8-89, 29-8-89, 1000 à 1200. B. variabilis
Schmiedekn. Gêdre, 7-3-89, 1200. Malictus morio F. ®Q,
stuifmeelverzamelend, Gèdre, 9-8-89, 1000. — Lepi-
dopteren : Vanessa lo, Gèdre, 8-8-89, 1100. — Coleop-
teren : Leptwra melanura, &, Gèdre, 11-8-89, 1000. —
Hemitrope Dipteren : Vollwcella zonaria Poda +”, Gêdre,
8-8-89, 1000.

236. Rosa Sp? — (Roode pollenbloem. — Fleur rouge,
à pollen.) | j

(1) Misschien is deze plant F. collina Ehrh.

[1583] — 433 —

Bezoekers: — Hemitrope Dipteren : Zristalis tenau
L. Gèdre, 2-7-90, 1000.

237. Rosa (alpina ?). — (Witte pollenbloem. — Fleur
blanche, à pollen.)

Bezoekers: — Allotrope Diptepen : Aricia Serva
Meig. en Wda buccata Faìl. beide te Gèdre, 29-6-90,
1200.

238. Alehemilla alpina L. — (Geelachtig groene
bloempjes met blootliggenden honig. — Mleurs d'un vert
jaunâtre à nectar librement exposé.)

Bezoekers (alle te Gavarnie, 1600 m.). — Coleop-
teren: Sericus brunneus L. zuigend, talrijk, 26-6-90. C'an-
tharis rustica Fall. id. C. tristis F. 27-6-90. — Allotrope
Dipteren : Dolichopus latilimbatus Macq. ”, 6-8-89. An-
thomyia platura Meig. zgd. 6-8-89, 26-6-90. Zylemyia
variata Fall, zegd. 26-6-90. Zerina Jrondesgentans L. 27-
6-90.

239, Alchemilla vulgaris L. — (Geelachtig groene
bloempjes met blootliggenden honig. — Fleurs d'un vert
jauwnâtre à nectar librement exposé).

Bezoekers: — Coleopteren: Cantharis pallida

Goeze (bicolor Panz.). Gèdre, 10-6-90, 1100. — Hemitrope
Dipteren : Cheilosia pubera Zett. Canvieil, 16-6-90, 1900.
— Allotrope Dipteren : Anthomyia tetra Meig. Gavarnie
(les échelles), 15-8-89, 2000. 4. bwccata Fall. Gèdre, 10-
6-90, 1100. Coenosia remotella Zett. Trumouse, 27-8-89,
2000. Scatophaga merdaria F, id, id.

240. Crataegus oxyacantha IL. — (Witte bloemen
met blootliggenden honig. — Fleurs blanches à nectar
librement exposé). |

Bezoekers: — Hymenopteren: Andrena trimine-

ranaK. ©, Gòdre, 9-6-90, 1000. — Coleopteren : Anoplo-

— 434 — [159]

dera rufipes Schaller, over de bloemtuilen loopend en zui-
gend, Gèdre, 15-6-90, 1000. — Hemitrope Dipteren :
Orthonewra nobilis Fall. Gèdre, 11-6-90, 1000. — Allo-
rope Dipteren: Bmpis tessellata F. var. Gèdre-Dessus,
11-6-90, 1100.

241. Sorbus aucuparia L. — (Witte bloemen met
blootliggenden honig. — Fleurs blanches à nectar librement
exposé.)

Bezoekers: — Hymenopteren: Psithyrus vestalis
Fourcr. @, Pie d'Ayre, 19-6-90, 1450.

Fam. XLV. PAPILIONACEEËN.

242. Ononis natrix L. — (Gele bijenbloem zonder
honig. — Fleur melittophile jaune sans nectar.) — Zie
Kirchner, Beiträge zur Biologie der Blüten, als Programm
des 72. Jahresfeier der K. Wurttemb. landwirtsch. Akade-
mie Hohenheim. Stuttgart, Alfred Müller en Co, 1890.

Volgens KircHNeER hebben de bloemen in hoofdzaak den-
zelfden bouw als 0. spinosa.

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus variabilis

Schmiedekn. ©, Gèdre, 21-6-90, 1000. B. Rajellus K. ©
en ®, Grand Chaos, 22-6-90, 1200. B. lapidarius L. ©,
Gèêdre, 1-7-90, 1000. B. terrestris var. lwcorum L. Q,
Gèdre, 21-6-90, 1200. Megachile circwmeincta K. 9, met
stuifmeel beladen, Gedre, 1-7-90; 1000. Osmia bicolor
Schrank ©, buik met stuifmeel beladen, Grand Chaos,
22-6-90, 1200. O. emarginata Lep. @, buik met stuifmeel
beladen, id. id. id, Andrena conveviuscula K. ®, talrijk,
id, id. id. Zwcera longicornis L. Q, id. id. id.

243. Anthyllis vulneraria L, — (Roode bijenbloem.
— Fleur mélittophile rouge.)

[160] — 435 —

In de Pyreneeën zijn de bloemen schier altijd rood (var.
rubriflora D. C. 7).

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus mastru-
catus Gerst. &, var., de kroon doorbijtend en ook stuifmeel-
verzamelend, talrijk, Gavarnie, 14-8-89, 16-8-89, 1600
à 1700. B. variabilis Schmiedeknecht, ®, Gèdre, 15-6-
90, 900. B. pomorwm var. elegans Seidl. 9, talrijk, Gedre,
12-6-90, 22-6-90, 1200. B. hortorum L. @. Gedre, 11-6-
90, 1000. Anthophora aestivalis Panz. @, Canvieil, 16-6-
90, 1650. — Lepidopteren : Vanessa Cardui, Gèdre, 15-6-
90, 900. Zycaena minima, Gedre, 9-6-90, 21-6-90, 1000
à 1200. Nisoniades Tages, Gèdre, 9-6-90, 1000. Plusia
gamma, id. Macroglossa stellatarum (talrijk) Gèdre, 15-6-
90, 1000. — Allotrope Dipteren : Onesia sepulcralis L.
tracht in de bloem te dringen, Gavarnie, 14-8-89, 1700.

244. Trifolium pratense L. — (Roode bijenbloem. — _
Fleur mêlittophile rouge.) |

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus mastru-
catus Gerst. var. &, zeer talrijk, de kroon doorbijtend en
den honig stelend. Gèdre, 8-8-89, 12-8-89, 1100 ; Gavar-
nie, 13-8-£9, 14-8-89, 1600 à 1700. B. Rajellus K. @,
cirque de Trumouse, 27-8-89, 2000 ; ©, Gèdre, 23-6-90,
1000, B. pomorwm var. elegans. Seidl, 9, Gedre, 12-6-90,
14-6-90, 1000 à 1200; @, Gèdre, 8-8-89, 1100. B. Aorto-
rum L. #, Gèdre, 5-8-89, 1000. &, Gèdre, 23-6-90, 1000
(talrijk). B. agrorwm var. pascuorwm Scop. &, Gêdre, 16-
6-90, 1100. B. variabilis Schmiedekn. @, Gêdre, 1-7-90,
1000. B. lapidarius L. Q (talrijk), Gèdre, 10-6-90, 11-6-
90, 1000 à 1100. B. terrestris var. lucorwm L. 9, de kroon
doorbijtend, Gèdre, 23-6-90, 1000. Anthophora aestivalis
Panz. @, Gèdre, 12-6-90, 1200. — Lepidopteren : Aporia
Crataegi, Gèdre, 23-6-90, 1000. Vanessa Cardui, Gèdre,

— 436 — her]

9, 11-6-90, 1000. Lycaena Corydon, #, Gèdre, 5-8-89,
1000. Zrebia Tyndarus, Gavarnie, 13, 23-8-89, 1500 à
1700. Z. Epiphion, var. Cassiope, Gavarnie, 6-8-89, 1600.
Melanargia Galathea, Gèdre, 7-8-89, 1200. Hesperia
Sylbanus, Gèdre, 5-3-89, 1000. Crambus (radiellus ?) Ga-
varnie, 14-8-89, 1700. Plusia gamma Gèdre, 9-6-90,
1000. Zygaena Lonicerae var. Gèdre, 5-8-89, 1000. Colias
Edusa, Gèdre, 10-8-89, 1200. — Hemitrope Dipteren :
Bombylius fulvescens Meig. zuigt zittend, 9-6-90, Gèdre,
1000. Cheilosia personata Löw, zuigend? Gèdre, 5-8-89,
1000.

245. Trifolium repens L. — (Witte, soms rose
bijenbloem. — Fleur melittophile blanche, parfois rose.)

Bezoekers: — Hymenopteren: Psithyrus vestalis
Fourer. 9, Gèedre, 12-6-90, 1100. Bombus terrestris L.
9, Gêdre, 6-8-89; 8-8-89 (talrijk), 1100 à 1200. B. agro-
rum var. pascuorwm Scop. ®, Gedre, 22-6-90, 1000.
B, variabilis Schmiedekn. ®, Gèdre, 1-7-90, 1050;
9-8-89 (talrijk), 1000. B. lapidarius L. ©, Gedre, 8-8-89,
1100 ; Sauguê, 10-8-89, 1400. B. Lapponicus F. ©, Tru-
mouse, 27-8-89, 2000. B. alticola Kriech. ®, smvzd.
Gavarnie, 22-8-89, 1550. B. mastrucatus Gerst. var. Q,
normaal zuigend, Gavarnie, 27-6-90, 1600. Andrena con-
veriuscula K. 9, Gedre, 8-8-89, 1100. Halictus guadri-
cinctus F. @, Gèdre, 21-6-90, 1100. — Lepidopteren : .
Coenonympha Pamphilus Gèdre, 1-7-90, 1000. — Coleop-
teren : Zeptwra cerambyciformis Schrank, tracht te ver-
geefs den kop in de bloem te steken, Gèdre, 8-8-89, 1100.

246. Trifolium montanumL. (Witte bijenbloem. —
Fleur mêélittophile blanche.)

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus variabilis

Schmiedekn. @, Gèdre, 22-6-90, 1000. Andrena conveutus-
1

[162] — 437 —

cula K. 9, herhaaldelijk, waarschijnlijk stuifmeelvretend.
Id. id, id.

24%. Trifolium Ochroleueum L. — (Geelachtige
bijenbloem. — Mleur melittophile jaunâtre.)
Bezoekers: — Hymenopteren : Psithyrus vestalis
Fourer. @, Gèdre, 1-7-90, 1050. 5. variabilis Schmiedekn,
Oad id id.

248. Trifolium minus Sm. — (Gele bijenbloem. —
Fleur melittophile jaune.)

Bezoekers (alle te Gedre, 1000 m.) : — Lepidop-
teren : Lgycaena lcarus, talrijk, 9-6-90. ZL. Bellargus,
11-6-90. £. Astrarche, 9-6-90.

249 Tetragonolobus siliguosus Roth. — (Gele
bijenbloem. — Pleur melittophile jaune ve
Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus pomorum

var. elegans Seidl. @, zuigend (talrijk), Gèdre, 22-6-90,
1000. 2. hortorwm L. Q, normaal zuigend, Gêdre, 17-6-90,
1000. Osmia aurulenta Panz. ®, herhaaldelijk bezoekend,
buik met pollen beladen, Gêdre, 22-6-90, 1000.

250. Lotus corniculatus L. — (Gele bijenbloem. —
Fleur melittophile jaune.)
Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus varzabilis

Schmiedekn. ©, Gèdre, 14-6-90, 1000. B. lapidarius L.,
Q‚ @, Gèdre, 11-6-90, 22-6-90, 1000; B, Gèdre, 8-8-89,
1100. B. mastrucatus Gerst. var. @, normaal zuigend,
Gavarnie, 26-6-90, 1600; 14-8-89, 1700. B. alticola
Kriechb. @, Gêdre, 9-6-90, 1000; ®, Gavarnie, 13-8-89,
1700; 22-8-89, 1550. B. pomorwm var. elegans Seidl. ®,
Gavarnie, 16-8-89, 1600. 5. agrorum var. pascuorwm
Scop. ®, Gêdre, 12-8-89, 1100. Chalicodoma pyrenaica
Lep. @, talrijk, buikzijde met stuifmeel beladen, 12-6-90,
15-6-90, 17-6-90, 1000. Anthidiwm punctatum Latr. &,

— 438 — [163]

Gèdre, 1-7-90, 1000. Osmia awrulenta Panz. @, Gèdre,
9-6-90, 1000 (talrijk). O. coementaria Gerst. 9, Gêdre,
15-6-90, 900. O. claviventris Thoms. Q, Gedre, 9-6-90,
1000. — Lepidopteren : Lycaena Jcarus, Gèdre, 9, 12-6-90,
9-8-89, 1000. Z. bellargus, id. 15-6-90, id. L. Aegon,
talrijk, Gèdre, 9-6-90, 1-7-90, 1000. ZL. Astrarche,
Gèdre, 15-6-90, 900. ZL. minima, id. 10, 12-6-90, 1000.
Syrichthus Serratulae var. Gedre, 9-6-90, 1000 ; Gavar-
nie, 14-8-89, 1700. Misoniades Tages, Gedre, 1-7-90,
1000 — Allotr. Dipteren : Anthomyia platura Meig.
Gavarnie, 6-8-89, 1600.

251. Astragalus monspessulanus L. — (Bleekpaarse
bijenbloem. — Fleur mêlittophile pwrpurine.)

Bezoekers: Hymenopteren : Bombus variabilis
Schmiedekn. ® (talrijk), Gêdre, 9-6-90, 21-6-90, 1000.
B. lapidarius L. Q, Gedre, 11-6-90, 1000. B. pomorum
var. elegans Seidl. ©, normaal zuigend, Gavarnie, 26-6-90,
1600. B. Aortorum L. @, normaal zuigend, Gèdre,
12-6-90, 1000.

252. Vicia sepium L. — (Bijenbloem, bleekblauw met
purpere aderen. — Fleur mélittophile d'un bleu pâle, veinke
de pourpre.) |

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus variabilis
Schmiedekn. @, Gèdre, 22-6-90, 1200.

253. Vicia Craccal.. — (Blauwe bijenbloem. — FJ,
melittophile bleue.)

Bezoekers: — Hymenopteren: B. variabilis
Schmiedekn. ®, Gèdre, 15-6-90, 900. — edel
Lewcophasia Sinapis, id, id.

254. Vicia pyrenaica Pourr. — (Paarse bijenbloem.
— Fleur melittophile violette.)

Bezoekers : — Hymenopteren : Bombus variabilis

[164 — 439 —

Schmiedekn. @, Canvieil, 16-6-90, 1400 ; Gêdre, 21-6-90,
1000. B. mastrucatus Gerst. var. ®, normaal zuigend,
Gavarnie, 27-6-90, 1600. B. pomorwm var. elegans Seidl.
©, Gavarnie, 26-6-90, 1600. B. Rajellus K. 9, var. Gavar-
nie, id. id. Anthophora aestivalis Panz. 9, Canvieil, 16-
6-90, 1600. Zwcera longicormis L. ®, Gedre, 11-6-90,
1100. — Hemitrope Dipteren : Bombylius fuga Wied.
Gèdre, 9-6-90, 1009.

255. Vicia Orobus D. C. — (Bijenbloem, wit met

paarse vlekken. — Ml. melittophile blanche maculée de
violet.) j
Bezoekers : — Hymenopteren: Bombus mastrucd-

tus Gerst. @, de kroon doorbijtend, Gèdre, 1-7-90, 1050.

256. Tuathyrus pyrenaicus ? — (Roode bijenbloem.
Pleur mêlittophile rouge.)

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus variabilis
Schmiedekn. ®, Gèdre, 26-8-89, 1000. Bombus agrorwmn
F. 3 (talrijk) (inel. var. pascuorum Scop.), Gèdre, 9-8-89,
29-8-89, 1000 à 1100. 2. mastrucatus Gerst. > (de kroon
doorbijtend ?) Gedre, 9-8-89, 1100. — Lepidopteren :
Rhodocera Rhamni, Gedre, 10-8-89, 1200.

25%. Orobus niger L. — (Bijenbloem, paars, later
blauw. — Fl. melittophile purpurine, passant au bleu.)

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus agrorum
var. pascuorum Scop. @, normaal zuigend, Gêdre, 1-7-90,
1000.

258. Orobus tuberosus L. — (Bijenbloem, rood,
later groenachtig-blauw. — //. meldde, rouge, pas-
sant au bleu verdâtre. )

Bezoekers: — Hymenopteren : Bombus agrorum
var. pascuorwm Scop. ®, Barèges, 19-6-90, 1300. Bombus
mastrucatus Gerst. var, &, @, de kroon doorbijtend en

— 440 — [165]

ook reeds gemaakte gaatjes gebruikend, vlijtig en talrijk,
Pic d'Ayre (Barèges), 19-6-90, 1700 à 1900.

259. Hippocrepis comosa L. — (Gele bijenbloem. —
Fleur mêlittophile jaune.)

Bezoekers: — Hymenopteren: Osmia bicornis L.
©, Gedre, 9-6-90, 1000. O0. awrulenta Panz. 9, (talrijk)
Gedre, 9-6-90, 15-6-90, 900 à 1000. — Lepidopteren :
Thecla Aubi, tracht herhaaldelijk te zuigen, Gedre,
15-6-90, 1000.

Fam. XLVI. SANTALACEEËN.

260. Thesium alpinum L. — (Witte bloem met
gelieel verborgen honig. — Mleur blanche à nectar complè-
tement caché.)

Bezoekers: — Allotrope Dipteren : Zimnophora
compuncta Wied. Gavarnie, 14-8-89, 1700.
| Addenda.

Fam. XLIII. THYMELEACEEËN.
Daphne Laureola L. — (Geelachtige Vlinderbloem.
— Fleur lépidoptérophile jaunâtre.)
Bezoekers: — Lepidopteren : Asarta Sp ? zuigend,
Gavarnie, 26-6-90, 1600.
69. Scabiosa columbaria. — Lepidopteren : Parnas-
sius Apollo, Gèdre, 1-7-90, 1000.

DERDE HOOFDSTUK :

Vergelijking tusschen de Pyreneeën en de Alpen, uit het oogpunt
van de bevruchting der bloemen door Insecten.

S 1. DE BLOEMENBEZOEKENDE INSECTEN.
Volgens H. Mürrer (Alpenbl. blz. 551) zijn de Alpen /

rijker aan Lepidopteren en armer aan niet-sociale Apiden)
__dan het laagland,

[166] — 441 —

Daarenboven worden de bloemenbezoeken der volgende
groepen met toenemende hoogte

betrekkelijk talrijker : betrekkelijk minder talrijk :
Eepidopteren;) neten. ne sis Sa
Allotrope,Dipteren., sve ve vederversivene Hemitrope Dipteren, «tens an me ze lef enn
Bombus (Hommels). ....... . Alle overige Hymenopteren . ,. ,.
Staphyliniden en Malacodermata . . De meeste Coleopteren …. ..... '

Onderzoeken wij thans of de genoemde insectengroepen
zich in de Pyreneeën op gelijke wijze als in de Alpen
gedragen.

Znvloed der hoogte op het relatief getal der Lepidop-
teren: in de Pyreneeën volbrengen de Lepidopteren
(zie tabel I)

in Juni (Subalpisch) 76 bezoeken op 717, dus 10,6 of. +

» Augustus » 109 » » 609, » 17,9 o/o.
» _ Juni (Alpisch) 28 » 21e 2e
» Augustus » 35 » » 258, » 18,60/o.

In Juni worden de Vlinders dus met toenemende hoogte
betrekkelijk talrijker, in Augustus doet zich het tegen-
overgestelde voor: de invloed der hoogte is dus in de
Pyreneeën twijfelachtig (1).

Invloed der hoogte ophet relatief getalder Coleopteren:
in de Pyreneeën volbrengen de Coleopteren (zie tabel I)

in Juni (Subalpisch) 59 bezoeken op 717, dus 8,2 e/o.

» Augustus » 66 D » 609, » 10,80f,.
» Juni (Alpisch) 9 » » 217, » 4,1le/.
» Augustus » lS » 258, » 4,500,

(1) Er moet hier bemerkt worden dat in de Alpen, in Augustus, het
verschil in de relatieve getalsterkte der Vlinders onder en boven de
boomgrens zeer gering is. De verhouding der Vlinderbezoeken tegen-
over de totaliteit der insectenbezoeken is (volgens MürLeR's waarne-
mingen, door ons tot procenten omgerekend): onder de boomgrens
43,40/o; boven de boomgrens 45,2 o/o.

ze UE [1e]

TABEL I.

Aantal bezoeken van de verschillende insectengroepen aan de verschil-
lende bloemenklassen.

5 S Md 5
= RE Ae TE fl p= 2 5 5 9 5
Bloemenklassen.| & |S2/[52[222:28 0 A hes SLE
3 el He AAS ZIS IesS
Enk en Ene Hemd At
a, We)
8 Juni (-2 Juli) Subalpisch (800 à 1500 m.).
Po 3 6 6 0 dd 1 1 0 24
A Dat 90 43 1 4 43 2 0 210
AB 9 39 84 1 25 8 10 0 126
{B 2 26 24 1 8 u 10 0) 78
B’ 16 32 29 15 19 5 25 0 141
Bb 2 1 16 73 8 3 27 0 1830
Vb 0 2 2 2 O0 1 01 0) 8
Totaal voor iedere
insectengroep. 59 196 154 93 71 68 76 0 717
Juni Alpisch (1500 à 2200 m.).
Po 0 0 1 0) 0) 0 0 0) 1
A 4 11 5 0 2 4 0 0 26
AB Ì 93 17 1 21 6 6 (0) 85
B 1 18 5 O0 6 1 id 0 33
B’ 0 12 4 1 2 1 0) 0 20
Bb 0) 5 1 21 l l 1 0) 28
Vb 3 2 2 } 2 0) 14 0 24
Totaal voor iedere
insectengroep. 9 74 35 24 84 18 28 0 217
Augustus Subalpisch (900 à 1500 m.).
Po 5 gl haden 6 9 0 0 0 23
JN 20 49 9 0 2 41 Je l 124
ÄB 1 16 7 3 4 2 3 0) 42
B 11 24 16 18 12 10 21 0 107
B’ 21 38 30 42 18 6 56 0 206
Bb 1 4 id 56 8 O0 22 0 98
Vb Ì 2 0) 1 0 0 5 0) 9
Totaal voor iedere
insectengroep. 66 140 1 121 41 59 109 1 609
Augustus Alpisch (1500 à 2200 m.).
Po 0 1 0 O0 0 0 1 0) 2
A | 55) 4 0) 0 12 0 0 O2
AB 1 16 0 0) 1 0 1 0 19
B 0 20 2 2 0 1 4 0 29
B 10 82 5 26 13 3 24 0 JS
Bb 0 6 0 31 O0 l 5 0) 43
Vb 0) O0 0 0 0 0 0 0 0
Totaal voor iedere 5
Beens. | HO Hen Hin s o | 28

— 448 —

168]

TABEL II.

Aantal bezoeken van de verschillende insectengroepen aan de verschil-

lende bloemenklassen, tot procenten omgerekend.

“uowez 91

uejzoesur OTV

“uojoosur
oIepuy

“uererdoprdery

"uorojdouewukH

adororry

‘uolig
e315U0 OM

"uolrg
e.d1duoj sue

“ueerdig
odoayrwuenH

“uerordig
edoazorry

“uereydoerog

Bloemenklassen.

AA AN A a Nn

AA A A A A a

A A A A a a

A A A Aa a

A OA OA A a

8 Juni (-2 Juli) Subalpisch (800 à 1500 m.).
0
1
1
1
6
8
2

Juni Alpisch (1500 à 2200 m.).

A OA A aA a

A OA OA a

DONA OA A aA a

A ODA aA A A a

Augustus Subalpisch (900 à 1500 m.).

NA A A ATA a

A AA A aA a

DAA OA A

ENEN TN NT en

DA ON OA aA a a

DA AA A A aA a

Augustus Alpisch (1500 à 2200 m.).

NO

ARES
ra SN ra

eenen

A el

0 OHM

LoNTG HO
A Ò rd

eek seke)
D= A

Laan!
coro

nn

— 444 — [169]

De getalsterkte der Coleopteren wordt dus met toene-
mende hoogte geringer, evenals in de Alpen.

Evenals in de Alpen komt Dasytes (montanus) in de
Pyreneeën, in den Alpischen gordel algemeen voor. De
Staphyliniden zijn daarentegen schaarsch.

Invloed der hoogte op het relatief getal der Allotrope
Dipteren : in de Pyreneeën volbrengen de genoemde
Insecten (zie tabel I) :

in Juni (Subalpisch) 196 bezoeken op 717, dus 27,8 o/o.

» Augustus » 140 » » 609, » 22,9 ofo.
» Juni (Alpisch) 74 » » 217, » 84,1 0/0.
» Augustus » 110 » » 258, » 42,5 ofo,

De Allotrope Dipteren worden dus met toenemende
hoogte betrekkelijk talrijker, hetgeen volkomen overeen-
stemt met H. MürreRr's waarnemingen in de Alpen.

Jnoloed der hoogte op het relatief getal der Hemitrope
Dipteren: de genoemde Insecten volbrengen in de
Pyreneeën (zie tabel I)

in Juni (Subalpisch) 154 bezoeken op 717, dus 21,4 e/..

» Augustus » 72 » » 609, » 11,8e/o.
» _ Juni (Alpisch) 35 » » 217, » 16,1 e/,.
» Augustus » 11 » > 258, » 4,20/.

man

men

5 B
Er is dus, in de Pyreneeën evenals in de Alpen, vermin- /
dering met toenemende hoogte; die reren is vooral

in Augustus aanzienlijk.

_Jnoloed der hoogte op het relatief getal der Allotrope
Hymenopteren : het getal der bezoeken, door Allo-
trope Hymenopteren aan bloemen gebracht, is

in Juni (Subalpisch) 68 bezoeken op 717, dus 9,4 0/..

_ » Augustus » 59 » mir OOP Ord fo:
» Juni (Alpisch) 18 » 1217,» 05,0:
» Augustus » A17 » » 258, » 6,590.

Ook voor die groep is de invloed der hoogte in de Pyre-
neeën dezelfde als in de Alpen.

nnen

[170] — 445 —

Jnoloed der hoogteopde Hemitrope Hymenop-
teren (Korttongige Bijen): het getal der bezoeken, door
Korttongige Bijen aan bloemen gebracht, is in de Pyre-
neeën

in Juni (Subalpisch) 71 bezoeken op 717, dus 9,9 ofo,
41

» Augustus » » » 609, » 6,70f,.
» _ Juni (Alpisch) 84 » » 217, » 15,60.
» Augustus » 14 » » 258, » 5,40/,.

Voor die groep is de invloed der hoogte niet duidelijk :
in Juni is er vermeerdering, in Augustus daarentegen ver-
mindering in het hooggebergte te bespeuren. In de Alpen
zijn de bezoeken der korttongige Bijen, boven de boom-
grens, veel minder talrijk dan onder de boomgrens, wan-
neer men al de waarnemingen der vier zomermaanden
in rekening brengt.

De bloemenbezoeken, door H. Mürrer in de Alpen boven
de boomgrens, in Juni aangeteekend, zijn ongelukkig op
verre na niet talrijk genoeg om te kunnen consta-
teeren of ook in de Alpen, boven de boomgrens, de
Korttongige Bijen in Juni talrijker zijn dan onder de boom-
grens. |

Jnvloed der hoogte op het relatief getal der eutrope
Hymenopteren (langtongige Bijen): hier moet een
onderscheid gemaakt worden tusschen het geslacht Bou-
bus (met inbegrip van Psithyrus) en de overige geslachten,
nl. Osmia, Anthophora, Xylocopa, Megachile, Eucera,
Chalicodoma en Anthidium.

De acht laatstgenoemde geslachten zijn in de Pyreneeën

_de vertegenwoordigers der niet-sociale langtongige Bijen ;

uit de volgende tabel blijkt dat die insecten aldaar, evenals
in de Alpen, minder talrijk worden naarmate men hooger
in het gebergte klimt ; |

— 446 — [171]

Bezoeken der niet sociale langtongige Bijen (Pyreneeën):
in Juni (Subalpisch) 22 bezoeken op 717, dus 3 °/o.-

» Augustus » 8 » » 609, » 1,30fo.
mp ausdunisols (Alpiseh): Six on 21 mel 148.00:
» Augustus ‚p On » 258, » O0 ofo.

De Hommels schijnen daarentegen, in de Pyreneeën |
evenals in de Alpen, in den Alpischen gordel betrekkelijk
talrijker te zijn dan in den Subalpischen. |

Dit blijkt uit de volgende tabel :

Bezoeken der sociale langtongige Bijen (Pyreneeën) (1).
in Juni (Subalpisch) 71 bezoeken op 717, dus 9,8 ofo.

» Augustus » 118 1 op © 1m: 609,0» 18,5 9/0.
» Juni (Alpisch) 21 » » 21 O0 o/t
» Augustus » 59 _» » 258, » 22,8 o/o.

Het verschil is echter gering. en doet zich slechts in |
Augustus voor. Verder komen wij op de getalsterkte der /
Hommels in de Pyreneeën terug. |

Algemeene gevolgtrekking. Uit het voorgaande mogen | |
wij besluiten dat de invloed der toenemende hoogte op de !
relatieve getalsterkte der verschillende insectengroepen, |
in de Pyreneeën dezelfde is als in de Alpen, voor alle groe- |
pen, uitgenomen voor de Vlinders en de Korttongige Bijen. | |
Voor de beide laatstgenoemde groepen iser in de Pyreneeën | |
een verschil tusschen Juni en Augustus, zoodat het resul- | |
taat twijfelachtig blijft. En,

®

Vergelijking tusschen de insectenfauna der Alpen en der
Pyreneeën. Uit de vergelijking van het bloemenbezoek der
insecten in de Alpen en in de Pyreneeën blijkt, dat de
betrekkelijke getalsterkte van sommige insectengroepen
van de eene bergketen tot de andere aanzienlijk verschilt.

(1) Bombus en Psithyrus ; daarenboven één bezoek vanÂpis melli-

mma ennn

fica, het eenige dat wij op onze beide Te reizen } waargenomen hebben
(zie plant Ne 158),

[rz2] de HA en

Lepidopteren : volgens H. Mürrer zijn de Alpen
buitengewoon rijk aan Lepidopteren. Dit schijnt met de
Pyreneeën het geval niet te zijn, te oordeelen naar de vol-
gende tabel :

Aantal bezoeken der Lepidopteren (1).

Pyreneeën. Alpen.
Juni-Subalpisch 10,6 o/o 23,1 o/o.
Juni-Alpisch 12,9 o/o onbruikbaar.
Augustus-Subalpisch 17,9 o/, 43,4 of,
Augustus-Alpisch 13,6 o/o 45,2 ofo.

De inferioriteit der Pyreneeën springt zoo zeer in het
oog, dat hier niet van toeval sprake kan zijn.

Eene vergelijking tusschen de Pyreneeën en het laag-
land kan vooralsnog niet gemaakt worden, daar men-tot
heden geene bloemenbiologische waarnemingen in het

‚Fransche laagland gedaan heeft. Het schijnt, nochtans dat,
| in geheel Europa (het Middellandsch Gebied daargelaten)
| de Vlinders van ‘t Westen naart Oosten toe talrijker
| worden. Dit is in Duitschland het geval (zie H. Mürrer,
Alpenbloemen, blz. 554), en uit onze waarnemingen blijkt
dat hetzelfde verschijnsel zich ook in zuidelijkere streken
\ (Alpen-Pyreneeën) voordoet. Het is alsofhet gematigde zee-
| klimaat, met zijne koele regenachtige zomers, voor de vlin-
| ders minder gunstig ware dan het strengere vastelands-
‚ klimaat.
|_Coleopteren: Die insecten komen in de Pyre-
| neeën in sterker verhouding voor dan in de Alpen, zooals
‚ blijkt uit de volgende tabel :

(1) Tot procenten omgerekend ; het aantal bezoeken van alle insecten
te zamen — 100,

— 448 — [173]

Aantal bezoeken der Coleopteren (tot procenten omgerekend.)

Pyreneeën. Alpen.
Juni-Subalpisch 8,2 of, 5, ofo.
Juni-Alpisch 4,1 of, onbruikbaar.
Augustus-Subalpisch 10,8 o/o 8,6 o/o.
Augustus-Alpisch 4,5 o/o 4,0 of.

Allotrope Hymenopteren: Ook voor die
groep worden de Alpen door de Pyreneeën overtroffen :

Aantal bezoeken der Allotrope Hymenopteren (tot procenten omgerekend).

Pyreneeën. Alpen.
Juni-Subalpisch 9,4 of, 3,7 o/o.
Juni-Alpisch 9,9 o/o onbruikbaar.
Augustus-Subalpisch 9,7 o/, 2,2 ofo.
Augustus-Alpisch 6,5 o/o 9,9 Ofo.

Hemitrope Hymenopteren (korttongige Bijen):
deze groep is, evenals de twee voorgaande, in de Pyre-
neeën sterker vertegenwoordigd dan in de Alpen:

Aantal bezoeken der korttongige Bijen (tot procenten omgerekend).

Pyreneeën. Alpen.
Juni-Subalpisch 9,9 ofo 7,8 o/o.
Juni-Alpisch 15,6 o/o onbruikbaar.
Augustus-Subalpisch 6,7 o/o 9,7 of.
Augustus-Alpisch 5,4 o/o 1,6 of.

Eutrope Hymenopteren (langtongige Bijen):
deze groep schijnt, in haar geheel beschouwd, in de Pyre-
neeën nagenoeg even sterk vertegenwoordigd te zijn als
in de Alpen:

Aantal bezoeken der langtongige Bijen (tot procenten omgerekend).

Pyreneeën. Alpen.
Juni-Subalpisch 12,9 of, ain oe
Juni-Alpisch 11,0 of, onbruikbaar.
Augustus-Subalpisch 19,8 o/o 28,2 o/o.
Augustus-Alpisch 22,8 ofo 12,9 o/o.

De maanden Juni en Augustus zijn echter niet even rijk
aan langtongige Bijen, en het resultaat blijft twijfelachtig.

|

k

[174] — 449 —

Evenals in de Alpen bestaat deze groep in de Pyreneeën

‚ voornamelijk uit Hommels (Bombus en Psithyrus). De niet

sociale langtongige Bijen zijn daarentegen in beide berg-

streken schaarsch en inde Pyreneeën, in Augustus, ontbre-

‚ ken zij volkomen boven 1500 m. (zie de tabel, blz. 446). Zij

zijn echter in Juni, in den Subalpischen gordel der Pyre-
neeën, tamelijk sterk vertegenwoordigd, in ’t bijzonder
door het geslacht Osmia, waarvan de soorten meestal
Papilionaceeën bezoeken.

Bombus mastrucatus Gerst. (var.) komt in de Pyreneeën

| evenals in de Alpen, voornamelijk in het hooggebergte,
| overvloedig voor.

In de Alpen komt de Honigbij (Apis) tamelijk veel voor,

voornamelijk onder de boomgrens. In het gedeelte der

Pyreneeën, waar wij onze waarnemingen gedaan hebben,
ontbreekt Apis bijna volkomen : wij hebben slechts een

‚enkel bezoek der honigbij kunnen constateeren. (1)

De honigbij is echter in de Alpen niet inheemsch : zij

| werd er door den mensch ingevoerd. De verhouding der

‚ langtongige Bijen tot de andere Insecten is daardoor in de

Alpen kunstmatig vermeerderd.
Allotrope Dipteren: deze groep is in de Pyre-
neeën veel sterker vertegenwoordigd dan in de Alpen:

Aantal bezoeken der Allotrope Dipteren (tot procenten omgerekend).

Pyreneeën. Alpen.
Juni-Subalpisch … 27,8 0/o 21,2,9los
Juni-Alpisch 34,1 of, onbruikbaar.
Augustus-Subalpisch 22,9 o/, 8,7 o/o.
Augustus-Alpisch 42,5 o/o 24,0 of.

(1) Volgens eene mondelinge mededeeling van den heer BORDÈRE
is de bijenteelt in het Luzdal zeer weinig winstgevend en daarom
wordt zij bijna geheel verwaarloosd. |

— 450 — [175]

Hemitrope Dipteren : in de Pyreneeën zijn de
Hemitrope Dipteren ongeveer even sterk vertegenwoordigd
als in de Alpen :

Aantal bezoeken der Hemitrope Dipteren (tot procenten omgerekend).

Pyreneeën. Alpen.
Juni-Subalpisch 21,4 of. 20,9 of.
Juni-Alpisch 16,1 o/o onbruikbaar.
Augustus-Subalpisch 11,8 o/o 10,0 o/..
Augustus-Alpisch 4,2 oo 8,2 o/o.

In Juni wordt het geslacht Bombytius door verscheidene
soorten en zeer talrijke individuen (voornamelijk 2. fwugaa)

vertegenwoordigd; in Augustus ontbreekt Bombylius bijna

volkomen.

Algemeene gevolgtrekkingen: 1° De Pyreneeën zijn armer

aan Vlinders dan de Alpen.
2° De Pyreneeën zijn rijker aan Allotrope bloemenbe-
zoekers (Coleopteren, allotrope Hymenopteren en Dipteren)
dan de Alpen. |
3e De Hemitrope bloemenbezoekers (korttongige Bijen
en hemitrope Dipteren) zijn, te zamen genomen, in de
Pyreneeën talrijker dan in de Alpen.

4° De Langtongige (eutrope) Bijen zijn in de Pyreneeën

en in de Alpen nagenoeg even sterk vertegenwoordigd (?) ;
in beide streken hebben de Hommels het overwicht, en
zijn de niet sociale Bijen schaarsch.

S 2. De BLOEMEN.

In de Pyreneeën hebben wij 261 soorten insectenbloe-
men onderzocht ; daarvan behooren
12 soorten of 4,69/, tot de Pollenbloemen (Po).

Mn » 13,0°%/, » » Bl. met blootliggenden honig (A). |
45 _» > 17,20 » » » » half-verborgen » (AB). |
Ol » l4,lo/, » » » » verborgen nr (B), |
48 » » 18,4%, » » Bloemengezelschappen (B'). |
18» __»27,Defo » » Bijenbloemen (Bl). |
12» » 4,60f, » » Vlinderbloemen (Vb). |

ne:

nn: ennn
eeen

rme warm
een TN zen

[17e] se Uil e=
In de Alpen heeft H. Müller 416 soorten insecten-
bloemen waargenomen ; daarvan behooren

14 soorten of 3,39, tot de Pollenbloemén (Po).
43: on » 10,19/ » » Bl. met blootliggenden honig (A).

(op VRIND » 14,60 » » » » half-verborgen » (AB).
66 _» » 15,8%, » » » _n verborgen x (B)

84 » » 20,2o/, » » Bloemengezelschappen (1) (B').
TOT ten » 26,4°/, » » Bijenbloemen (l) (Bb).

SO » 9,8%, » » Vlinderbloemen (Vb).

De resultaten der vergelijking tusschen beide flora’s
vatten wij samen als volgt :

1° De allotrope bloemen (de klassen Po, A en AB) zijn in
de Pyreneeën betrekkelijk talrijker dan in de Alpen;
wij hebben hooger gezien dat de Pyreneeën rijker zijn aan
allotrope Insecten (Coleopteren, Allotrope Dipteren en
Hymenopteren) dan de Alpen. — |

2° De Pyreneeën zijn veel armer aan vlinderbloemen
dan de Alpen (4, 6 < 9, 3); wij weten, ten anderen, dat
in de Pyreneeën veel minder Vlinders voorkomen dan in
de Alpen. | |

3° De hemitrope bloemen (B en B') zijn in de Pyreneeën
een weinig minder talrijk dan in de Alpen, terwijl de
hemitrope Insecten (korttongige Bijen en hemitrope Dipte-
ren; de Vlinders daargelaten) in de Pyreneeën een weinig
talrijker zijn dan in de Alpen. Hier heerscht dus geen
parallelisme tusschen bloemen en insecten. Wij weten
echter (2) dat de voorkeur der hemitrope Insecten voor de
hemitrope bloemen minder bestendig is (3) dan de voorkeur

(1) Met inbegrip van verscheidene soorten die in meerdere of mindere
mate tot vlinderbezoek aangepast zijn. Eupatortum rekenen wij tot
de vlinderbloemen.

(2) Zie ons opstel in Bot. Jaarb. I, 1889, blz. 74 en volgende.

(8) Zie ons opstel in Bot: Jaarb. I, 1889, bla. 7.

— 452 — [193]

der allotrope Insecten voor de allotrope bloemen, en der
Vlinders voor de vlinderbloemen. Het moet ons dus niet
verwonderen dat de klassen Ben B’, in hare geographische
verspreiding, van de insecten minder afhankelijk zijn dan
de klassen Po, A, AB en Vb.

4° De bijenbloemen zijn in de Pyreneeën een weinigje
talrijker dan in de Alpen (27, 9 >> 26,4) maar het verschil
is zeer gering. Wij bevinden ons hier tegenover een
twijfelachtig resultaat, evenals hooger voor de lk
Bijen zelve.

De getalsterkte der verschillende biased in de
Alpen en in de Pyreneeën is dus in zekere mate af hanhelijk
van de getalsterkte der overeenkomstige insectengroepen, in
dezelfde streken.

Wij mogen dit resultaat — ofschoon het met MürLrLER's
bloementheorie volkomen overeenstemt — niet als defini-
tief beschouwen. Wij hebben immers slechts een klein
gedeelte der Pyreneeënflora onderzocht, en ook de Alpen-
flora werd door MürLer geenszins volkomen bestudeerd.
De flora der Pyreneeën voor de maanden Juli en September,
hebben wij geheel buiten rekening moeten laten.

Men kan nog op eene tweede manier eene vergelijking
maken tusschen de Alpen- en de Pyreneeënflora: men kan,
voor iedere bloemenklasse, het aantal van a/ de bezoeken
die zij ontvangt, tot maatstaf van hare gewichtigheid in de
geheele bloemenwereld nemen (1).

(1) Zie ons opstel in Bot. Jaarb. 1889, blz. 49. (« Het getal van al
de bezoeken aan eene bloemenklasse gebracht moet beschouwd worden
als eene functie van al de aanloksels waarover de klasse beschikt,
namelijk het getal der bloeiende soorten, het getal der individuen,
de fraaiheid der kleuren .….…….. enz. ; met een woord als de uit-
drukking van de rol, welke de Be ndiede klasse in de physionomie-
der bloemenwereld vervult. »)

13

[104 ) B

Wanneer wij b. v. vaststellen dat, in de Pyreneeën, in
Juni, in den Subalpischen gordel, op 100 insectenbezoeken,
17,5 aan de bloemenklasse AB gebracht worden (zie tabel II),
mogen wij de verhouding 17,5: 100 beschouwen als de
verhouding der klasse AB tot de geheele bloeiende flora ;
enz. voor de andere klassen. Op die manier verkrijgen wij
een maatstaf, die, naar onze meening, veel natuurlijker is
dan wanneer wij (zooals wij hooger gedaan hebben) een-
voudig de soorten van iedere klasse optellen.

In onze tabel Il (blz. 443, laatste kolom rechts) vindt

‘men de getalsterkte der 7 bloemenklassen in de Pyreneeën,
uitgedrukt door het getal insectenbezoeken, in vier reeksen
verdeeld, en tot procenten omgerekend. In een vroeger
verschenen opstel (1) hebben wij, bij middel van H. Mür-
LERS waarnemingen, op gelijke wijze de verhoudingen Ì in
de Alpen berekend.

In onderstaande tabel zijn de verhoudingen der blast
klassen in de beide streken tegenover elkander geplaatst :

AANTAL BEZOEKEN

Van alle insecten aan de verschillende bloemenklassen, tot
procenten omgerekend. (2).

Juni-Subalp. Augustus-Subalp. Augustus-Alp.

TTT en | ne En.
P Pyreneeën. Alpen. Pyreneeën. Alpen. Pyreneeën. Alpen.
Poet en a 20 SAL EPE) 10 (Ee

Ab oeyserturmiol ge vue stn Hete l05t 020 ONE VENEN
ABS TB NeR 6 ns AEM ge

Bae l056 14,4 1655 16,2 11,2 15,8.
Bi10;6 15,4 33,8 44,9 43,7 35,8.
Bb 18,1 214 16,0 16 ax 1000 12,0.
Vblnordenmmdesd OR An omt 4 0,0 a nelson

(1) Botanisch Jaarboek, I, 1889, blz. 54 en volgende.

(2) Voor de maand Juni heeft H. Mürrer in den Alpischen gordel te
weinig bezoeken aangeteekend, opdat eene vergelijking met rl
Pyreneeën, voor de maand Juni-Alpisch mogelijk zij.

— 454 — (195)

In de drie reeksen overtreffen de Alpen, door haren
rijkdom aan Vlinderbloemen, verreweg de Pyreneeën :
hetzelfde resultaat werd hooger reeds verkregen.

De allotrope bloemen (Po, A en AB te zamen) zijn in de
Pyreneeën sterker vertegenwoordigd dan in de Alpen. Dit
staat voor de klasse Po en meer nog voor de klasse A.
buiten twijfel. Voor de klasse AB, die reeds een overgang
vormt tot de hemitrope bloemen, schijnen de Alpen daaren-
tegen de Pyreneeën te overtreffen, maar het resultaat der
vergelijking blijft twijfelachtig (1).

Voor de hemitrope bloemen (B en B' te zamen), is het
resultaat der vergelijking eveneens twijfelachtig: de klasse
B schijnt in de Alpen, de klasse B' in de Pyreneeën sterker
vertegenwoordigd te zijn. — |

Ook voor de bijenbloemen is het moeielijk uitspraak te
doen : in den Subalpischen gordel schijnen de Alpen, in den
Alpischen gordel schijnen daarentegen de Pyreneeën de
overhand te hebben; de verschillen zijn echter gering.

Dit alles stemt vrij goed overeen met de resultaten die
wij hooger, door het eenvoudig optellen der bloemen-
soorten, verkregen hebben.

Wij bemerken daarenboven dat, inde Pyreneeën, de
klasse B' in Augustus veel sterker vertegenwoordigd is dan
in Juni, terwijl de Allotrope bloemen daarentegen minder
talrijk worden naarmate het jaargetijde verder gevorderd
is. Dit is ook, vooral met B’, in de Alpen het geval (2).

(1) In de Pyreneeën is de maand Juni, in den Alpischen gordel,
zeer rijk aan bloemen AB (zie tabel II, blz. 443). De reeks Juni-
Alpisch blijft hier echter uitgesloten, om de reden in de vorige nota
aangeduid. — |

(2) De verhoudingen zijn, voor B' in de Alpen, de volgende : Juni-
Sub: 15,4; — Juli-Sub: 35,3; — Aug.-Sub :44,9 ; — Sept.-Sub : 44,5.

[196] A a

Systematische samenstelling der verschillende biologische
bloemenklassen in de Pyreneeën. Krassr Po: De pollen-
bloemen werden in de Pyreneeën vertegenwoordigd door
4 Sympetalen (Solan. 1; Seroph. 1 ; Plantag. l ; Caprif. 1)
en 8 choripetalen (Ranunc. 1; Papav. 1; Cistac. 2;
Hyper. 1 ; Rosac. 3.) j

Krasse A (34 soorten) : De bloemen met blootliggenden
honig behooren voornamelijk tot de Umbelliferen (19
soorten), de Saxifrageeën (7 soorten) en de Rosaceeën
(4 soorten) (*); de 4 overige soorten behooren respectie-
velijk tot de Orchideeën (1), de Caprifoliaceeën (l)en de
Caryophylleeën (2). In de Alpen werden door Müller
slechts 14 Umbelliferen met blootliggenden honig (op 416
bloemensoorten) waargenomen. Het is vooral in de maand
Juni en in den Subalpischen gordel dat de Umbelliferen
een belangrijk bestanddeel der Pyreneeënflora uitmaken.

Krasse AB (45 soorten): de bloemen met half ver-
borgen honig behooren voornamelijk tot de Cruciferen (11),
Rosaceeën (9), Crassulaceeën (7), Caryophylleeën (6),
Ranunculaceeën (6) en Resedaceeën (1); de overige behooren
tot de Tiliaceeën (1), de Linaceeën (2), de Saxifrageeën (1)
en de Liliaceeën (1), — dus alle Choripetalen, behalve
eene Monocotyle. |

Krassr B (37 soorten) : hiertoe behooren 3 Monocotylen;
16 Sympetalen (Convolv. 1 ; Borag. 1 ; Seroph. 4 ; Lab. 3;
Ascl. 1; Rubiac. 4: Primul. 1; Erie. 1) en 18 Choripe-
talen (Polyg. 1 ; Car. 2; Ran. 1; Crucif. l; Malv. 2;
Geran. 56; Umbell. 1 ; Onagr. 1 ; Thymel. 1 ; Rosac, 2;
Santal. 1), te zamen vertegenwoordigers van 2l familiën,

() Deze 8 familiën behooren tot de Calycifloren.

od [107]

De Labiaten met geheel verborgen honig(Thymus, Mentha,
Origanum) zijn vooral in Augustus, in de Subalpischen
gordel, door tallooze individuen vertegenwoordigd.

Krassr B’ (48 soorten) : deze biologische klasse bestaat
bijna uitsluitend uit Aggregaten (Valerian. 2 ; Dipsac. 2;
Compositen 39) ; zij bevat daarenboven 4 Campanulaceeën
en l Umbellifere.

De bloemengezelschappen kunnen, met betrekking tot
hun bloernenbezoek, in twee groepen verdeeld worden :
de eerste groep bevat de Tubuliflore Compositen (11 soor-
ten: Cirsium, Carduus, Centaurea en Lappa, waarbij
_Carlina vulgaris nog zou kunnen gevoegd worden), de
Dipsaceeën (Knautiaen Scabiosa), Phyteuma en Eryngium.
De tweede groep bevat de Valerianaceeën, Jasione, en de
Liguliflore en Corymbifere Compositen.

De eerste groep wordt door langtongige Bijen veel

bezocht; de kleur is gewoonlijk rood, rose, paars of blauw ; |
bij sommige soorten kan de honig slechts door ls eehen

met lange slurf bemachtigd worden. Dit is o. a. het geval |
met Cúrsiwm lanceolatum (honigklok 5 à 6 mill. diep),
Q. Monspessulanum (id. 6 à 7 mill), Carduus medius (id. 4
à 5 mill), Centaurea scabiosa (id. 6 mill.)en vooral Cúr-
sium Hriophorwm,waar de honig 7 à 8 mill. diep verborgen
is; de laatstgenoemde soort gedraagt zich als eene echte
bijenbloem, en wordt in de Pyreneeën uitsluitend door
Hommels bezocht.

De gezelschappen der tweed worden door lang-
tongige Bijen zeer weinig bezocht; de kleur is meestal el

of geel. Wij behouden ons voor later de biologische eigen

schappen dier twee groepen uitvoeriger te onderzoeken.
Het is vooral in Augustus dat de Tubuliflore Compositen

in de Pyreneeën talrijk zijn, en een kenschetsend el

[198] =d —

deel der flora uitmaken. In den Subalpischen gordel zijn
o.a. Cúrstwm Monspessulanwm, Carduus medius en Cen-
taurea nigra zeer verspreid; in den Alpischen gordel komen
Carduus medius, Carduus Carlinoïdes, Cirsium HEriopho-
rwm, enz., overvloedig voor, en overal worden zij door tal-
looze Hommels bezocht.

Carlina acaulis en C. acanthifolia, wier bloemkorfjes bij
helder weder tot prachtige sterren opengaan, behooren
eveneens, in Augustus, tot de kenschetsende bloemen der
Pyreneeën; zij worden evenwel door insecten weinig
bezocht.

|_Krassr BB (73 soorten) : deze klasse bevat 2 Monoco-
tylen (Myacinthus en Jris), 43 Sympetalen (Borag. 2;
Seroph. 11; Lentib. 1; Verben. 1 ; Labiat. 20; Campan. 3;
Prim. 2; Eric. 3) en 28 Choripetalen (Ranuncul. 5; Viol.2;
Geran. l; Polygal. 2; Papilion. 18), te zamen vertegen-
woordigers van 15 familiën. De Sympetalen hebben verre- -
weg het overwicht wat het aantal soorten en familiën: |
betreft.

De bijenbloemen worden in Juni voornamelijk door Papi-
lionaceeën vertegenwoordigd; deze bloemen worden door
verscheidene Osmig-soorten, alsook door Eucera met voor-
liefde bezocht. Het is niet onbelangrijk te bemerken, dat
in Augustus, wanneer de Papilionaceeën minder talrijk
geworden zijn, Zwcera niet meer aangetroffen wordt,
en dat Osmia alsdan veel minder voorkomt dan in Juni.

In Augustus hebben de Labiaten (1) en de Ranuncula-
ceeën het overwicht; ook Verbena komt in Augustus over-
vloedig voor.

(1) Op 20 Labiaten bloeien er 2 in Juni, 1l in Augustus en 7 van Juni
tot Augustus; de Juni-flora bevat dus 9 soorten, de Augustussflora 18.

B — (199)

Op 11 Serophularineeën (1) bloeien er 4 in juni, 2 in
Augustus en 5 van. Juni tot Augustus. Van de 5 laatste
hebben 4 soorten (3 Linaria's en Antirrhinwm) eene mas-
kervormige kroon : zij worden weinig bezocht, uitgenomen
door dysteleologen, die den honig stelen zonder nut voor
de bloem.

Verscheidene bijenbloemen schijnen in zekere mate tot
vlinderbezoek aangepast te zijn, b. v. Scutellaria ulpina,
Teuerium pyrenaicum en misschien Linarta origanifolia.
_ Krasse VB: tot deze klasse behooren twaalf soorten, nl.
1 Monocotyle, 5 Sympetalen (Seroph. 1 ; Globul. 1; Gentian.
l ; Comp. 1; Primul. 1) en 6 Choripetalen (Caryoph. 4 ;
Cruc. 1; Thymel. U).

ALGEMEENE BEMERKING : de allotrope bloemen (Po, A en
AB) zijn schier uitsluitend Choripetalen ; de bijenbloemen
zijn meerendeels Sympetalen ; de klassen B en Vb zijn
nagenoeg even rijk aan Choripetalen als aan Sympetalen ;
de klasse B’ stemt bijna geheel overeen met de BE:
tische groep der Aggregaten.

Wij willen ons hier tot de voorgaande algemeene be-
schouwingen bepalen.

De bloemenkeus der insecten, d. w. z. de voorkeur of de
tegenzin der verschillende insectengroepen voor de ver-
schillende bloemenklassen, gaan wij hier met stilzwijgen

(1) Veronica, Erinus en Verbascum, die niet tot de bijenbloemen
behooren, daargelaten.

[200 — 459 —

voorbij. Wij behouden ons voor dit onderwerp, met betrek-
king tot de Pyreneeën en met behulp der bouwstoffen die
wij verzameld hebben, later te behandelen.

De waarnemingen die wij in de Pyreneeën gedaan heb-
ben, zijn op verre na niet talrijk genoeg om een volkomen
denkbeeld der bloemenbiologie in de genoemde bergketen
te geven. In de maanden Juli (de rijkste van ’t jaar) en
September hebben wij geene waarnemingen gedaan;
daarenboven hebben wij slechts een weinig uitgestrekt
gebied leeren kennen. Bloemenbiologische onderzoekingen
in het Oostelijk gedeelte der Pyreneeën, zouden tot inte-
ressante vergelijkingen met onze resultaten leiden.

Werklaring der Platen.
Plaat IX.

Fig. 1. Merendera Bulboecodium Ram, Jonge bloem.
Drie kroonbladeren werden op de grens tusschen plaat en nagel
afgesneden. — s, stempels. — A, helmknoppen. — (Fleur jeune.
Trois pétales ont été coupés à la limite entre la lame et l'onglet.
— s, stigmates. — A, anthères.)

Fig. 2. Merendera Bulboeodium Ram. Oudere bloem.
Drie kroonbladeren werden op een lager niveau dan in fig. Ì
afgesneden. Door de verlenging der nagels bevinden zich de helm-
knoppen A thans op gelijke hoogte als de stempels s. — X, honig-
klieren. — (Fleur plus âgée. Trois pétales ont été coupés à un
niveau plus bas que sur fig. 1. Les anthères h se trouvent main-
tenant au même niveau que les stigmates s, par suite de l’allonge-
ment des onglets. — A, glandes à nectar.)

Fig. 3. Merendera EBulbocodium Ram. Kroonblad.
De meeldraad is naar beneden omgebogen, waardoor zijne buiten-
zijde zichtbaar geworden is. — A, helmknop. — A, honigklier.
— 9, honiggleuf. — p,‚ plaats, waar stuifmeelkorrels aan het
kroonblad kleven. — (Partie supérieure d'un pétale. L'étamine

— 460 — [201]

a été abaissée, de facon à montrer sa face extérieure. —h, anthère.
— k, glande à nectar. — g, sillon creusé dans le pétale (réservoir
du nectar). — p, endroit où des grains de pollen adhèrent au
pêtale.)

Fig. 4. Merendera Bulboecodium Ram. Gedeelte van
fig. 3, vergroot. De meeldraad werd geheel weggenomen. — a,
aanhechtingspunt van den meeldraad. — g, honiggleuf. — (Portion
de la fig. 3, grossie. L'étamine est complètement enlevée, — a,
point d’insertion de l'étamine. — 9, sillon nectarifère.)

Fig.5. Hyacinthus amethystinus L. Bloem. (Fleur).

Fig.6. Hyacinthus amethystinusL. Jonge bloem, in
de lengte doorgesneden. — l, lange meeldraad. — A, korte meel-
draad. — (Fleur jeune, coupée longitudinalement. — !, étamine
longue. — A, étamine courte.)

Fig.7. Hyacinthus amethystinus L. Oudere bloem.
De stempel a raakt een helmknop van een korten meeldraad
aan en verbergt hem ten deele. — (Fleur plus âgée, coupée longi-
tudinalement. — a, stigmate en contact avec l'anthère d'une des
êtamines courtes, et la cachant en partie.)

Fig.8. Iris Pyrenaica Bub. — Gedeelte eener bloem. —
k, kroonblad. — Al, kelkblad., — st, stijl. -— m, basis van den
meeldraad, met de basis van Al verbonden. — X', vliezig aan-
hangsel van het kroonblad, waardoor een der honiggaten uitwen-
dig begrensd wordt. — (Portion d'une fleur. — XZ, pêtale. —
kl, sêpale, — st, style. — me, base de l'étamine, unie à la base de
kl. — K', appendice membraneux du pétale, limitant extérieure-
ment un des orifices qui conduisent au nectar.)

Fig.9. Iris pyrenaica Bub. — Al, kelkblad, van voren
gezien. — st, stijl. — (Al, sépale vu de face. — st, style.)

Fig. 10. Iris pyrenaica Bub. — Dezelfde bloem als fig. 8,
in de lengte doorgesneden. — Al, kelkblad. — st, stijl. — mm, basis
van den meeldraad. — h, plaats waar de honig verzameld wordt.
— (Même fleur que fig. 8, coupée longitudinalement. — Xl, sépale.
— sl, style. — mm, base de l'étamine. — A, place occupée par le
nectar.)

Fig. Il. Iris pyrenaica Bub. — Dezelfde bloem als fig. 8,
omtrent de basis van een meeldraad dwars doorgesneden. — Aan …

[202] — 461 —

weerszijden een kroonblad, van onderen de basis van een kelk-

blad. — st, stijl, — mm, basis van den meeldraad, door het toompje
{met het kelkblad verbonden. — #’, vliezig aanhangsel van het
kroonblad, waardoor het honiggat o uitwendig begrensd wordt.
— (Même fleur que fig. 8, coupée transversalement au niveau de
la base d'une étamine. — De chaque côté un pétale; en dessous
la base d'un sépale. — st, style. — m, base de l'étamine, reliée
au sépale par la bride f. — A’, appendice membraneux du pêtale,
limitant extérieurement l'orifice o, lequel conduit au nectar.)

Plaat X.

Fig. 12. Asphodelus albus, Willd. — Bloem (fleur)

Fig. 13. Asphodelus albus, Willd. — Jonge bloem van
boven gezien. — s, stempel. — d, gesloten helmknoppen. — o,
opengegane helmknoppen. — (Fleur jeune, vue de face. — s, stig-
mate. — d, anthères fermées. — o, anthères ouvertes.)

Fig. 14. Asphodelus albus, Willd. — Bloem: de zes
kroonslippen zijn afgesneden; een meeldraad werd weggenomen
om het binnenste der honigkamer te laten zien. — (Fleur : les six

divisions du périanthe sont coupées; une étamine a été enlevée

pour montrer l'intérieur de la chambre à nectar.)
Fig. 15. Asphodelus albus, Willd. — Meeldraad, buiten-
zijde. — (Etamine, face extérieure.)

Fig. 16. Asphodelus albus, Willd. — Onderste gedeelte |

van een meeldraad, binnenzijde. — (Partie inférieure d'une
étamine, face interne.)

Fig. 17. Asphodelus albus, Willd. — Onderste gedeelte
van een meeldraad, van ter zijde gezien. -—— (Partie inférieure
d'une étamine, vue de profil)

Fig. 18. Asphodelus albus, Willd. —- Bovenzijde van
het vruchtbeginsel. In *t centrum de basis van den (afgesneden)
stijl. — hd, honigdruppels. — (Face supérieure de l'ovaire, Au
centre la base du style coupé. — Ad, gouttes de nectar.)

Fig. 19. Linaria origanifolia D.C. — Bloem van
voren gezien. — c, eene der twee middelste lobben van den bult
der onderlip. Boven deze middelste lobben bevindt zich de ingang

der bloem. — (Fleur vue par la face antérieure. — c, un des

Nes ne

— 462 — [203

deux lobes mêédians de la protubérance de la lèvre inférieure.
Au dessus de ces lobes médians se trouve l'entrée de la fleur.)

Fig. 20, Linariaoriganifolia D.C. — Bloem van ter
zijde gezien. — 5, bult der onderlip. — a, bodem van den inham
tusschen de onderlip en de bovenlip. — a, , y, verheven ribben
der kroonbuis; de rib « bevindt zich op de middellinie. — (Fleur
vue latéralement. — b, protubérance de la lèvre infêrieure. —
a, fond de l'ineision entre la lèvre supérieure et la lèvre inférieure.
— «, B, y, côtes saillantes du tube de la corolle; la côte « est
située sur la ligne médiane.)

Fig. 2, Linaria origanifolia, D.C. — Bloem waar-
van de onderlip weggenomen is: de binnenzijde der bovenlip
(het verhemelte der bloem) is zichtbaar. — (Fleur dont on a
enlevé la lèvre inférieure; la face interne de la lèvre supérieure,
en d'autres termes la voute palatine de la fleur est visible.)

Fig.22. Linaria origanifolia D.C. — Bloem waarvan
de bovenlip, de stamper en de meeldraden weggenomen zijn : de
binnenzijde der onderlip is zichtbaar. — A, basis der korte meel-
draden. —!, basis der lange meeldraden ; tusschen deze laatste
bevindt zich eene opening, waardoor de honig (de honigklier
werd met het vruchtbeginsel weggenomen) in de spoor vloeit (zie
fig. 23, dezelfde opening vergroot). —a, b, c, drie overlangsche ver-
hevenheden, die ieder met eene lob van den bult overeenstemmen ;
aen b zijn over hunne gansche lengte, c daarentegen slechts aan
den ingang met stekeltjes hezet. — (Fleur dont on a enlevé la
lèvre supérieure, le pistil et les étamines : la face interne de la
lêvre infêrieure est visible. — k, base des étamines courtes. —
l, base des étamines longues : entre ces dernières se trouve un
orifice, par lequel le nectar (la glande à nectar a été enlevée avec
l'ovaire) coule dans l’éperon (voir fig. 23, le même orifice grossi.)
— 4, b, c, trois saillies longitudinales qui correspondent chacune
à un des lobes de la protubérance; a et b sont recouvertes de
petites pointes sur toute leur longueur ; c n'en porte qu'à l'entrée.)

Fig. 23. Zie fig. 22, — (Voir fig. 22.)

Fig. 24. Linaria pyrenaica D.C. — Bloem van ter zijde
gezien, — (Fleur vue latéralement.)

Fig. 25. Linaria pyrenaica D,C, — Bloem van voren
gezien, — (Fleur vue de face.)

[204 — 463 —

Fig. 26. Antirrhbinum sempervirens Lap. — Bloem.
— (Fleur.)

Fig. 27. Antirrhinum sempervirens Lap. — Bloem
in de lengte doorgesneden. — (Fleur coupée longitudinalement,)

Fig. 28. Antirrhinum sempervirens Lap. — Bloem
waarvan de onderlip weggenomen is. a, honigklier aan de basis
van het vruchtbeginsel. b en c, de twee deelen der spoor (vergel.
met fig. 27): in 5 wordt de honig, door a afgescheiden, verza-
meld. — (Fleur dont on a enlevé la lèvre inférieure. a, glande à
nectar, à la base de l'ovaire. bet c, les deux parties de léperon
(compar. fig. 27) : b sert de réservoir au nectar secreté par a.)

Plaat XL.

Fig. 29. ND alpina L. Bloem van voren gezien.
— (Fleur vue de face).

Fig. 30, Scutellariaalpina L Bloem van ter zijde
gezien. — (Fleur vae de profil.)

Fig.31l, Scutellaria alpina L. Bloem van ter zijde gezien:
de onderlip is naar achteren gedrukt, hetgeen geschiedt wanneer
een hommel de hloem bezoekt. — (Fleur vue de profil: la lèvre
supérieure a été pressée en arrière, ce qui arrive quand un bour-
don visite la fleur.)

Fig. 32. Scutellaria alpina L. Bloem in de sb:
doorgesneden (Bardonecchia, Juni 1886), vergroot. — l, lange
meeldraad. — k, plaats waar de lange meeldraden den stempel
en de korte meeldraden kruisen, — Fleur coupée longitudinale-
ment (Bardonèche, Juin 1886), grossie. l, étamine longue. — A,
point: où les étamines longues croisent le pistil et les étamines
courtes.)

Fig. 33. Teucrium pyrenaiïcum L. Bloem van ter zijde
gezien, vergroot. — De bovenste kroonslippen a zijn tegen elkan-
der aangedrukt, en omsluiten de helmknoppen en den stempel. —
b, zijdelingsche kroonslip. — c, onderste kroonslip. — », veer-
krachtige verf van eene der bovenste kroonslippen. — (Fleur vue
latéralement, grossie. — a, lobes supêrieurs de la corolle, appli-
quês l'un contre l'autre, et enveloppant les anthèêres et le stigmate.

— 464 — [205]

— b, lobe latéral de la corolle. — c, lobe infêrieur de la eorolle. —
n,‚ nervure élastique d'un des lobes supérieurs de la corolle.…)

Fig. 34 Teucrium pyrenaicumL. Dezelfde bloem als
fig. 33, zonder den kelk. Zelfde letters als fig. 33. — (La même fleur
que fig. 33, dépouillée de son calice. Mêmes lettres que fig. 33.)

Fig. 35. Teuerium pyrenaïicum L. Bovenste deel
eener bloem van voren gezien, vergroot. a, b, c, zie fig. 33 ; v,
vlinderdeur. — A, hommeldeur. — (Partie supérieure d'une fleur,
vue de face. — d, b, c, voir fig. 33. v, entrée pour les Lépidop-
teres. h, entrée pour les bourdons.)

Fig. 36. Teucrium pyrenaïeum L, Stand der voort-
plantingsorganen in eene jonge bloem, — (Position des organes
reproducteurs d'une jeune fleur.)

Fig. 37 en 38. Teucrium pyrenaicum L. Bovenste
deel van twee oudere bloemen. De meeldraden zijn naar achteren
gebogen ; in fig. 37 is de stijl verder naar voren gebogen dan in.
fig. 36. — (Partie supérieure de deux fleurs plus avancées. Les
étamines sont rejetées en arrière ; sur la fig. 37, le style est plus
courbé en avant que surla fig. 36.)

Fig. 39. Teuerium pyrenaiecum ll. Bovenste deel eener
bloem. A, rechterzijde. — B, linkerzijde. De meeldraden en de
stijl werden door een hommel verplaatst, en zijn buiten de bovenste
kroonslippen gesloten, — (Partie supérieure d'une fleur. A, eôté
droit; B, côté gauche. Les êtamines et le style ont êté déplacés
par un bourdon et se trouvent exclus des lobes supérieurs de la
corolle.)

Fig.40, Horminum Pyrenaiìieum L. 4, tweeslachtige
jonge bloem, van ter zijde gezien. — B, onderste deel der kroon-
buis ; A, bult waarin de honig verzameld wordt. £, insnoering. —
(A, fleur hermaphrodite jeune vue de profil. —B, partie inférieure
de la corolle. h, bosse qui renferme le nectar. — #, constriction.)

Fig. 41. Horminum pyrenaicum L. Jonge tweeslach-
tige bloem (mannelijk stadium) van voren gezien, — Fleur herma:
phrodite jeune (stade mâle), vue de face.)

Fig. 42. Horminum pyrenaieum L, Oudere twee-
slachtige bloem (vrouwelijk stadium). — (Fleur plus avancée ;
stade femelle)

[206] — 465 —

Fig. 43. Horminum pyrenaicum L. Vrouwelijke
bloem, van voren gezien. (Fleur femelle, vue de face.)

Fig. 44, Horminum pyrenaicum L. Vrouwelijke
bloem, van ter zijde gezien. — Fleur femelle vue de profil.)

‚Fig.-45., Gnaphalium Leontopodium. Seop.— Uit
het hooggebergte, volgens H. MürrLER, Alpenbdlumen. — (Forme
de la région Alpine, d'après H. Mürver, Alpenblumen
f Fig. 46, Gnaphalium Leontopodium Secop. Te
Gèdre op 1100 meters hoogte en — (Cueilli. à Gèdre â 1100
mètres d'altitude.)

„Fig 47, Alsine verna Bartl. — Jonge? bloem met geheel
uitgespreide kroon. De stijlen zijn nog in ’t midden vereenigd en
kort ; de episepale meeldraden staan in 't midden der bloem, de
epipetale zijn uitgespreid „ — Fleur ® jeune avec la corolle entière-
ment êtalée. Les styies sont encore réunis au centre et courts;
les étamines épisépales sont dressées au milieu de la fleur, les
étamines ôpipétales sont étalées. |
„Fig. 48. Alsine verna-Bartl., — Oudere © bloem. De
meeste meeldraden hebben hunne helmknoppen verloren, de
stijlen zijn uitgespreid. — (Fleur © plus avancée. La plupart des
étamines ont perdu leurs anthères, les styles sont complètement
étalés .)

Fig, 49; Alsine verna Bartl. — Stamper eener @ bloem
— (Pistil d'une fleur 9 )

Fig. 50. Alsine verna Baril. — Stamper eener © bloem.
- (Pistil d'une fleur Q )

Fig, 51, =Dianthus monspessulanus L.

Plaat XII.

‚Fig. 52. Aquilegia pyrenaica D.C.

‚Fig 53. Id. nog niet geheel open, van ter zijde gehn —
(Id. incomplètement épanouie, vue de profil)

Fig. 54. Aquilegia pyrenaica D. C. — Kroonlaan
— (Pétale. ) |

‘Fig. 55. Aquilegia pyrenaica D.C. — Jong andre-
cium : de meeste meeldraden zijn nog naar achteren omgebogen

en de stijlen zijn nog verborgen. — Jeune androcée: la plupart des
étamines sont encore réfléchies, et les styles sont encore cachés.)

— 466 — [207]

‚Fig. 56, Aquilegia pyrenaica D. C. — Oudere
voortplantingsorganen, Al de helmknoppen zijn geledigd, al de
meeldraden zijn terug naar achteren omgebogen. De stijlen zijn
geslachtsrijp. — (Organes reproducteurs plus avancés : toutes les
étamines sont vides et de nouveau réfléchies; les styles sont prêts
à être fécondés.)

_ Fig. 57. Aconitum pyrenaicum Lam.

Fig. 58, Id. — (Op blz. 383, reg. 22, in aan van fig. 59,
lees fig. 58.)

Fig. 59. Aconitum pyrenaicum Lam. — Jonge bloem
in de lengte doorgesneden. Begin van het &” stadium. — (Fleur
jeune, coupèêe longitudinalement ; début du stade mâle.) Zie erra-
tum, fig. 58. /

Fig. 60. Aconitum pyrenaicum Lam. teivadrtptin.
tingsorganen in het @ stadium : de stijlen zijn geslachtsrijp. —
(Organes reproducteurs au stade femelle : les enn San prêts à
être fécondés :

Fig. 61. — Id. — Honigblad, — (Pêtale transformé en nectaire.)
‚Fig. 62, Aconitum Anthora L.— Bloem van ter zijde
gezien. — (Fleur vue de profil.)

Fig. 63. Aconitum Anthora L, — Bloem in de lengte
doorgesneden, o” stadium. Enkele meeldraden zijn uitgestrekt
met opengegane helmknoppen; andere zijn reeds geledigd en
terug naar achteren omgebogen; de meeste zijn nog niet uit-
gestrekt, en hunne helmknoppen zijn nog gesloten. — (Fleur
coupée longitudinalement, stade >. Quelques êtamines sont
étendues et leurs anthères sont ouvertes; d'autres sont déjà
vidées et réfléchies de nouveau ; la plupart des étamines ne sont
pas encore étendues, et leurs anthères sont encore fermêées).

Fig. 64, Dezelfde bloem van voren gezien. — (La même fleur
vue de face.) |

Fig. 65. Aconitum Anthora L. — Bovenste gedeelte
van een honigblad (verg. fig. 63.): a, plaats waar de steel af-
gesneden is; onder a bevindt zich de opening, die toegang tot
den honig verleent, — Partie supérieure d'un pétale transformé
en nectaire; a, endroit où le pédonculea été coupé; sous a se
trouve l'entrée qui conduit au nectar.)

[208] — 467 —

Fig. 66. Brassica montana D.C. — Jonge bloem ;:s, s’,
kelkbladen. — (Fleur jeune; s, s’‚, sépalés.)

Fig. 67: Brassica montana. — Id. van boven gezien.
o,o, openingen waarin insecten hun zuiger in de bloem moeten
steken. — (Id. vue d'en haut. o,o, ouvertures où les insectes
doivent introduire leur trompe.)

Fig. 68. Brassica montana. — Oudere bloem van ter
zijde gezien. De helmknoppen der lange meeldraden hebben hunne
stuifmeelzijde naar boven toe gekeerd ; een der helmknoppen der
korte meeldraden is uitwendig zichtbaar . — (Fleur plus avancée,
vue de profil. Les antheres des étamines longues ont tourné leur
surface pollinifère en haut; une des anthères des êtamines courtes
est visible à l'extérieur.)

Fig. 69. Id. id. — Dezelfde bloem als fig. 68, tegenoverliggende
zijde. — (La même fleur que fig. 68, côté opposé.)

Fig. 70. Id. id. — Dezelfde bloem als fig. 68, van boven gezien.
— (La même fleur que fig. 68, vue d'en haut.)

Fig. 71. Id. id. — Onderste gedeelte der bloem fig. 66. Het
kelkblad s is weggenomen; A, eene der ineatieve honigklieren.
— (Partie inférieure de la fleur fig. 66, Le sépale s a été enlevé;
k, une des glandes à nectar inactives.)

Fig. 72. Id. id. — Hetzelfde voorwerp als fig. 71; de kelk-
bladen s’ zijn dicht bij hunne basis afgesneden, de lange meeldra-
den zijn weggenomen. De korte meeldraden zijn aan weerszijden
behouden. A, actieve honigklier. k, werkelooze honigklier. —
(Le même objet que fig. 71. Les sépales s'’ sont coupés près de
leur base; les étamines longues sont enlevées; les étamines cour-
tes sont conservées de chaque côté. A, glande à nectar active;
k, glande à nectar inactive.)

Fig. 73. Roripa pyrenaica Spach.

Plaat XIII.

Fig. 74. Reseda glauca. — Bloem van voren gezien;
* honigklier. — (Fleur vue de face; * glande à nectar}

Fig. 75. Id. id, — Bloem van ter zijde gezien; * honigklier, —
(Fleur vue de profil; * glande à nectar.)

Fig. 76. Id. id, — Bloem van achteren gezien: kelk en

== 468 — [209]

bovenste kroonbladeren, — (Fleur vue par la face postérieure :
calice et pétales supérieurs.)

Fig. 77. Id. id. — Bovenste kroonblad van voren gezien, —
(Pétale supérieur vu par la face antérieure.)

Fig. 78. Id. id. — Id. van achteren gezien, — (Id. vu par la
face postérieure.)

Fig. 79. Geranium cinereum. — Bloem in het o” sta-
dium. — (Fleur au stade 0”).

Fig. 80. Id. id. — Bloem in het © stadium. — (Fleur au stade @.)

Fig. 81. Id. id, — Kroonblad. — (Pétale).

Fig. 82. Id, id. — Voortplantingsorganen : eerste toestand. —
(Organes reproducteurs : premier êtat.)

Fig. 83. Id. id. — Id. tweede toestand. — (Id. deuxième état.)

Fig. 84. Id. id, — Id. derde toestand; einde van het «” stadium.
— (Id. troisième êtat ; fin du stade &”.)

Fig. 85. Id. id. — Id, vierde toestand: Q stadium. — (Id. qua.
trième état : stade 2.)

Fig. 86. Id. id. — Voortplantingsorganen eener Q bloem : eerste
stadium. — (Organes reproducteurs d'une fleur ©: premier stade.)

Fig. 87, Id. id. — Id. tweede stadium, — Id, deuxième stade.)

Fig. 88, Saxifraga longifolia,— Bloemtakje, a, bloem
in het &” stadium. b, bloem in het @ stadium. ce, bloem met gezette
vrucht. — (Branche florifère. a, fleur au stade >”. 5, fl. au stade @.
e, fleur dont le fruit est noué.)

Fig. 89. Id. id. — Bloem in het o” stadium = fig. 88, a. —
(Fleur au stade >” = fig. 88 a.)

Fig. 90. Id, Id, — Bloem in het © stadium =— fig. 88, b. — (Fl.
au stade © == fig. 88 5.)

Fig. 91. Potentilla alchemilloides.

Fig. 92. Id. id. — Kroonblad. a, eene der plooien waarmede
de kroonbladen in elkander grijpen. — (Pétale. a, un des plis par
lesquels les pétales s'engrènent.)

Fig. 93. Potentilla fragariastrum:— Mannelijk sta:
dium. — (Stade mâle.)

Fig. 94, Id. id. — Vrouwelijk stadium, — (Stade femelle.)

14

[210] en —

ALPHABETISCHE LIJST DER BLOEMENBEZOEKENDE INSECTEN.

_N. B. — De nummers verwijzen naar de planten; zie tweede

hoofdstuk, blz. 298 en volgende.

(Les numéros renvoyent aux plantes; voir le deuxième chapitre,

pe 298 et suivantes.)

Goleopteren.

Adimonia, zie Galeruca.

Alosterna, zie Leptura.

Anoplodera rufipes, 191, 192, 240.

Anthobium atrum, 31, 284,

Anthrenus Pimpinellae, 90. -

Athous Godarti, 59, 194.

Cantharis fusca, 156, 191, 192.

— livida, 202,

— pallida (bicolor), 239.

— rustica, 197. 199, 202, 203,
238, 1

— tristis, 128, 217, 223, 238.

Cetonia aurata, 65, 188, 191.

Coptocephala unifasciata, 193,

— scopolina, 196.

Corymbites aeneus, 128.

— aeruginosus, 128.

— purpureus (haematodes), 202.

Crepidodera, zie Haltica.

Cryptocephalus fulvus, 107.

— hypochaeridis, 96, 99,

— sericeus, 96, 105, 107, 147,

=— violaceus, 97,

=— vittatus, 107. 171,

Cteniopus flavus, 186, 188, 192.
194,

Danacaea pallipes, 215.

Dasytes montanus, 76, 77, 97, 101,
107, 109, 189, 208.

Galeruca monticola, 158.

Gnorimus nobilis, 188.

Gymnetron noctis, 27.

Haltica ferruginea, 37.

Hoplia philantus, 76.

Lacon murinus, 156, 192,

Leptura cerambyciformis, 188, 197,
202, 245.

— fulva, 92, 186.

— livida, 196,

— maculata (calcarata), 35, 76,
186, 205, 224.

— melanura, 76, 92, 110, 186,
194, 196, 209, 224, 235.

— tabacicolor _(chrysomeloides),
199.

Lytta vesicatoria, 202.

Malachius aeneus, 63, 69, 90, 192.

Malacosoma lusitanicum, 69, 96,
105, 107, 171.

Melighetes Hebes, 104.

Miarus graminis, 177.

Mordella aculeata, 97, 209.

Mylabris, zie Zonabris.

(Edemera atrata, 90.

— flavipes, 59, 78, 96, 99, 131,
171, 208, 209.

— lurida, 92, 105, 136, 171, 209.

— podagrariae, 196, 209.

— subulata, 147, 171.

— 410 — (an

Edemera virescens, 76,
Omophlus Betulae, 191.
Orsodacna Cerasi, 192.
Rhagonycha fulva (melanura), 8

35, 37, 59, 92, 188, 196, 205,

209.
Sericus brunneus, 238.
Telephorus, zie Cantharis.
Trichius gallicus, 76, 203, 205,
209.

Trichodes alvearius, 69, 156, 190,

192, 204.
Tropinota hirta, 192,
Vadonia, zie Leptura.

Zonabris flexuosa, 69, 96, 105, 107,

155.

Lepidopteren.

Adela Sp? 90, 161.

Agrotis Decora, 128.

— ocellina, 76.

Anthocharis Belia, var. Simplonia,
154, 155.

— Cardamines, 4, 12, 155, 159,
166, 180.

Aporia Crataegi, 72, 76, 180, 244.
Argymnis Adippe, ab. Cleodoxa, 78.

— Aglaia, 69, 72, 78, 96.

— Euphrosine, 101.

— Pales, 76, 86, 88, 97, 101, 148,
171.

— Paphia, 36, 78.

Asarta Sp? 261.

Botys nigrata, 228.

— purpuralis, var. Ostrinalis, 3,
KIZ lS

Butalis (bicuspidella ?), 156.

Callimorpha Hera, 36, 80, 84,

Coenonympha Pamphilus, 87, 97,

245.

Colias Edusa, 69, 76, 78, 105, 244.

— Phicomone, 97, /

Choreutis pretiosana, 194.

Crambus perlellus, 11, 78.

— (radiellus ?), 244.

Epinephele Janira (incl. var. His-
pulla), 1, 84, 35, 36, 69, 72,
76, 78, 96.

Erebia Epiphion, var. Ginie, 97,
244. Di,

— Lappona, 128.

— melas, var. Lefeburei, 128.

— Stygne, 37, 39, 69, 110, 155,
199.

— Tyndarus, 37, 69, 76, 101, 109,

…— 244.

Euclidia glyphica, 199.

Hercyna phrygialis, 12, 18, 32, 37,
87, 128, 185.

— Schranksiana, 12,

Hesperia comma, 69, 76.

— Sylvanus, 76, 78, 244,

Ino Statices, 69, 108.

Lycaena Aegon, 44, 78, 209, 250.

— Astrarche, 35, 36, 96, 248, 250.

— Bellargus, 248, 250.

— Corydon, 22, 36, 37, 38, 53, 96,
213, 244. |

— Hylas (Dorylas), 48.

— Icarus, 34, 38, 39, 69, 78, 147,

248, 250.
— minima, 32, 243, 250.
Macroglossa Stellatarum, 11, 29,
58, 69, 76, 77, 105, 129, 140,
180, 243.
Mamestra dentina, 12. -
Melanargia Galathea, 35, 97, We
76, 78, 244. .
Melitaea Dictymna, 36, 69, 84
Nemeobius Lucina, 155.

[an] — 471 —

Nisoniades Tages, 243, 250,

Omia Cymbalariae, 171.

Papilio Machaon, 78.

Pararge Hiera, 108.

— Maera, var. Adrasta, 68, 69
76, 97. 108.

Parnassius Apollo, 68, 69, 72, 76,

Sm 0,100:

Phycide (onbepaald), 76.

Pieris Brassicae, 18, 69, 72, 76,
78.

— Callidice, 77, 101.

— Daplidice, 167.

— Napi (incl. var. Napeae), 155,
158, 159, 179, 180.

— Rapae, 34, 36, 41, 47, 69, 78,
96, 155.

Plusia gamma, 11, 20, 243, 244.

Polyomnatus Virgaureae, 209, 221.

Pyralide (onbepaald), 181.

Rhodocera Rhamni, 41, 72, 78,
107, 256.

Satyrus Alcyone, 38.

Simaethis oxyacantella, 35.

Sphinx Convolvuli, 129,

Syrichtus alveus, 36.

— Malvae, 12, 117, 148, 158.

— Sao, 37.

— Serratulae, 250.

Tancalia Leeuwenhoeckella, 118,
232.

Thecla Rubi, 12, 258.

Vanessa Antiopa, 69.

=… Àtalanta, 78.

— C - album, 78.

— Cardui, 37, 69, 78, 120, 248,
244. |

= Jo, 69, 84, 235.

— Urticae, 69, 76,

Venilia macularia, 128,

Zygaena Astragali, 36, 68, 69, 72,
76.

— Filipendulae, 35.

— Lonicerae, 36, 68, 69, 72. 78,
79, 244,

Hymenopteren.

Acoenites arator, 196.

Agathis tibialis, 37.

Allantus arcuatus, 90, 92, 101, 149,
156, 186, 191, 192, 194, 197,
199, 203, 204, 205, 226.

— Schaefferi, 35, 194.

— succinctus, 193.

— tricinctus, 204.

— viduus, 186, 188, 192, 199, 202.

— Sp? 125. “

Alomya ovator, 199, 203, 204.

Amasis obscura, 177, 178; 180.

Amblyteles funereus, 215.

— fusorius, 202.

— negatorius, 192.

— sputator, 188, 191, 194.

— uniguttatus, 186, 188, 194,

— xanthorius, 202.

Ammophila sabulosa, 35,36,37,111.

Andrena Albicrus, 167, 168.

— cineraria, 155, nl

— cingulata, 184, 171.

— convexiuscula, 147, 192. 242,
245, 246.

— extricata, 33, 168.

— Flessae, 156.

— fulvago, 96, 101.

— fulvescens, 96,

— Gwynana (var, aestiva), 145,
180.

— Hattorfiana, 69.

— minutula, 92, 101, 186, 198,
208, 218, 224, |

Andrena nigriceps, 37.

— nigro-aenea, 158, 167, 168, 171,

— nigro-olivacea, 168.

— ovina, 168,

— parvula, 6, 96, 97, 101, 167,
177, 213, 226, 232.

— proxima, 199.

— trimmerana, 155, 168, 240,

Anilasta notata, 195.

Anthidium punctatum, 250.

Anthophora aestivalis, 11, 243,
244, 254.

— furcata, 47.

— pilipes, 11.

— quadrimaculata, 47.

Apis mellifica, 158.

Athalia Rosae, 188, 192.

— Spinarum, 192,

Atractodes bicolor, 148.

Bembex rostrata, 78.

Blepharipus, zie Crabro.

Bombus agrorum (incl. var. pas=
cuorum), 11, 87, 39, 41, 47,
sl, 55, 56, 57, 69, 72, 76, 78,
79, 80, 81, 99, 182, 184, 213,
244, 245, 250, 256, 257, 258.

— alticola, 20, 25, 30, 43, 45, 48,
sl, 57, 58, 69,71, 76, 77, 123,
181, 206, 245, 250.

— Gerstaeckeri, 140, 141.

__— hortorum, 7, 11, 20, 26, 30, 41,
42, 43, 46, 47, 50, 51, 53, 55,
51768, 04 70n 11e 12, 18, 19,
76, 79, 140, 141, 144, 182,
243, 244, 249, 251.

— italicus, zie agrorum,

— lapidarius, 5, 30, 34, 37, 38, 74,
77, 78, 80, 104, 126, 176, 242,
244, 245, 250, 251.

— lapponicus, 87, 48, 76, 245.

Bn [2103]

Bombusmastrucatus, 20, 21,34, 41,
48, 51, 53, 71, 82, 111, 122,
123, 126, 140, 141, 243, 244,
245, 250, 254, 255, 256, 258,

— mendax, 57.

— mesomelas, zie pomorum.

— mucidus, 52.

— pomorum, var. elegans, 11, 20,
23, 34, 38, 51, 69, 71, 72, 76,
71, 78, 144, 243, 244, 240,
250, 251, 254.

— pratorum, 11, 36, 68, 78, 144,
182.

— Rajellus, 10, 19, 20, 52, 71, 78,
79, 111, 116, 122, 242, 244,
254.

— Soroënsis, 25, 36, 71, 76, 112.

— terrestris (incl. var. lucorum), 1,
11, 20, 34, 35, 37, 38, 44, 47,

48, 49, 51, 68, 69, 72, 76, 77,
78, 79, 111, 112, 14, 115,
123, 124, 126, 152, 153, 173,
174, 182, 206, 210, 235, 242,
244, 245.

— variabilis, 1, 11, 34, 36, 38, 44,
47, 48, 51, 68, 69, 73, 76, 77,
78, 80, 83, 111, 114, 235, 242,
243, 244, 245, 246, 247, 250,
251, 252, 253, 254, 256.

Bracon dichromus, 76.

Ceratina cyanea, 171.

Cerceris labiata, 192.

Chalicodoma pyrenaica, 250.

Chelostoma campanularum, 114,
175.

Chrysis ignita, 204.

— Sp? 139.

Clytochrysus chrysostomus, 215.

Colpognathus celerator, 186.

Crabro guttatus, 219,

[214] ie

Crabro vagabundus, 215.

Cryptus obscuripes, 208.

Diadromus scobinatus, 217.

Diaparsus erythrostomus, 228,

Dicoelotus resplendens, 215.

Dyspetes praerogator, 196,

Ectemnius, zie Crabro,

Eucera longicornis, 242, 254.

Eumenes coarctatus, 97, 167.

Exolytus variegatus, 202.

Formica fusca, 81, 107, 215, 217,
234.

— rufibarbis, 184.

— truncicola, 186.

Glypta bifoveolata, 186, 191.

Halictus albipes, 12, 59, 77, 90,
186.

— cylindricus, 12, 14, 24, 32, 34,
85, 69, 77, 78, 96, 101, 110,
122,!148, 149, 155, 156, 158,
160, 163, 171, 180, 199, 205,
232.

=— flavipes, 33, 34, 89, 97, 109,
167, 168, 231.

— laevigatus, 97.

— Teucozonius, 36, 78, 100, 155,
171.

— maculatus, 37, 105.

— micans, 155.

— minutus, 101,

— morio, 84, 87, 130, 133, 148,
156, 177, 207, 208, 235.

— punctulatus, 24, 150, 171, 232.

— quadricinctus, 34, 69, 147, 218,
245.

— rubicundus, 36, 149, 157, 158,
168, 232. | j

— sexcinctus, 69.

— Smeathmanellus, 11, 16, 24, 32,
34, 39, 104, 156, 180, 282.

Halictus tumulorum, 34,

Harpactus tumidus, 196.

Hedychrum lucidulum, 190.

Hoplisus laticinctus, 192.

Hylotoma fuscipes, 191, 204.

— pagana, 188.

— Rosarum, 204.

— ustulata, 196.

Ichneumon latrator, 196.

— raptorius, 186.

— similatorius, 192.

Ichneumonide Sp? 24.

Macrophya rustica, 200.

Megachile circumcincta, 242,

— lagopoda, 70.

Mellinus arvensis, 37.

Mutilla europaea, 192, 215.

Myrmica lobicorhis, 226.

Nomada ferruginata, 87.

Odynerus Antilope, 192,

— parietum, 59, 167, 184, 186.

Omorga mutabilis, 196.

Osmia adunca, 11,

— aurulenta, 77, 249, 250, 259.

— bicolor, 242.

— bicornis, 259.

— claviventris, 250.

— coementaria, 250.

— emarginata, 242.

— fulviventris, 77, 177.

— Lepeletieri, 11.

— Solskyi, 78.

— villosa, 77, 96, 101.

Pachyprotasis Rapae, 147, 203.

Panurgus Banksianus, 96, 97, 99,
101, 105, 107,

— dentipes, 96, 97, 99, 102, 104,
105, 107, 171. |

Panurginus montanus, 97, 101, 225,
22.

— 414 — (215)

Phaeogenes ophtalmicus, 195.

Phygadeuon cephalotus, 188.

Polistes gallica, 37, 59, 167, 168,
192. ä

Polyblastus gilvipes, 196.

Pompilus cellularis, 192.

— sericeus, 138.

— viaticus, 186.

Porizon hostilis, 221.

Priocnemis exaltatus, 188, 196.

— fuscus, 202.

Prosopis hyalinata, 59.

— sinuata, 178.

Psilomastax lapidator, 192,

Psithyrus quadricolor, 76, 78.

— vestalis, 122, 155, 241, 245,
247. |

Sphecodes gibbus, 191.

Stelis nasuta, 76.

Stylocryptus erythrogaster, 214.

Tachysphex acrobates, 192.

— pectinipes, 14.

Tarpa spissicornis, 69, 90, 104,
105, 147.

Tenthredo albicornis, 203.

— bicincta, 202.

— mesomelas, 76.

— rufipes, 202,

Thyreopus cribrarius, 186, 188,
192, 194, 202, 205.

— Rhaeticus, 215.

Torymus purpurascens, 191.

Vespa sylvestris, 25, 126, 215.

Xylocopa violacea, 70.

Dipteren.

Alophora atropurpurea, 192.

Anthomyia aestiva, 107, 113, 181,
re

— antiqua, 90, 156, 181.

Anthomyia aterrima, 192.

— buccata, 12, 62, 90, 101, 107,
184, 147, 149, 155, 158, 167,
171, 191, 199; 218, 229, 230,
237, 239. ak

— platura, 12, 61, 64, 76, 87, 90,
100, 149, 181, 187, 192, 199,
214, 215, 216, 221, 227; 238,
250.

— pratensis, 97, 122, 181.

— sepia, 32, 97, 101, 105, 107;
133, 147, 148, 150, 156, 171,
177, 218.

— tetra, 12, 32, 76, 90, 93, 96,
97, 98, 101, 107, 118; 115,
127, 133, 134, 139, 147, 149,
166, 170, 171, 178, 181, 202,
209, 216, 226, 230, 239,

Aricia dispar, 199.

— incana, 149, 204,

— laeta, 194.

— longipes, 204,

— lucorum, 191.

— marmorata, 184, 147, 148, 197,
201, 230.

— obscurata, 85.

— serva, 163, 192, 225, 232, 237.

— vagans 85, 96, 103, 106.

— variabilis, 97, 191, 202, 204,

B0L 227 |

Ascia tloralis, 92.

Asilus germanicus, 90.

Bacha obscuripennis, 17.

Bibio hortulanus, 156.

— pomonae, 215.

Bombylius ater, 90, 171, 177.

— fugax, 4, 11, 12, 14, 17, 18, 34,
39, 51, 54, 69, 96, 117, 126,
180, 155, 177, 178, 183, 199,
232, 253.

[216) — 415 —

… „Bombylius fulvescens, 14, 244,

Calliphora erythrocephala, 215.

=— vomitoria, 64, 66, 152, 174,
191, 192, 194, 214, 220.

Cheilosia barbata, 191.

— frontalis, 191, 280.

— impressa, 12.

— modesta, 192,

— mutabilis, 192.

— oestracea, 188, 191, 192, 202,

— personata, 244.

— praecox, 219, 231.

— pubera, 96, 134, 147, 148, 192,
239.

— scutellata, 192.

— sparsa, 101, 108, 156, 226.

— vernalis, 62.

Chlorops lineata, 191,

Chrysogaster chalybeata, 192.

Chrysomyia formosa, 191, 192,
109, WL. 1 ni

Chrysotoxum arcuatum, 24, 191,
202. |

— bicinctum, 192,

— fasciolatum, 215.

— festivum, 118, 155.

— intermedium, 6, 87, 156, 199,
202, 215, 230.

— octomaculatum, 215.

— vernale, 12, 158, 172, 191, 192,
199, 202, 230.

Coenosia remotella, 189, 217, 221,
239.

Criorhina asilica, 192.

Cyrtoneura hortorum, 92, 191, 192,
194, 196, 202. |

—_ pascuorum, 59.

Cyrtus gibbus, 37, 209.

Dalmannia, zie Myopa.

Dasyphora pratorum, 215.

Demoticus frontatus, 37, 92,

Dilophus femoratus, 181, 209.

— humeralis, 2, 191, 192. |

— vülgaris, 192.

Dolichopus fastuosus, 92,

— latilimbatus, 62, 184, 163, 188,
196, 197, 209, 214, 216, 217,
238, |

— plumipes, 196,

Echinomyia magnicornis, 90, 198,

— tessellata, 36, 37,

Empis bistortae, 96.

— chioptera, 17, 130, 134, 17%.

— ciliata, 69, 76.

— florisomna, 227.

— livida, 192.

— pennipes, 69, 115, 180, 181,
22E

— punctata, 69, 202.

— purio, 130.

— rustica, 12, 39, 76, 78.

— tessellata, 2, 12, 14, 69, 156,
197, 199, 201, 202, 240.

— testacea, 156, 191, 202.

— vernalis, 115, 177.

— vitripennis, 185, |

— Sp? 125.

Eristalis alpinus, 156.

— arbustorum, 34, 35, 63,72, 90,
92, 107, 155, 191, 192.

— jugorum, 202.

— nemorum, 69,

— pertinax, 66.

— rupium, 68, 72, 204.

— tenax, 1, 4, 22, 35, 36, 37, 66,
68, 69, 72, 74, 76, 78, 85, 89,
90, 92, 96, 104, 105, 108, 120,
130, 147, 155, 156, 158, 171,
181, 191, 192, 197, 202, 206,
215, 221, 230, 236.

— 416 — FA

Euphranta connexa, 59.

Exorista vulgaris, 201.

Haematopota pluvialis, 202. -

Helophilus floreus, 192.

Herina frondescentiae, 238.

Homalomyia floricola, 97, 130.

— incisurata, 66, 69, 88, 90, 91,
107,115,164,171,174, 177, 209.

— scalaris, 186.

— soriella, 96, 221.

Hylemyia cinerella, 6, 15, 48, 62,
63, 64, 76, 81, 87, 90, 91, A4,
96, 97, 101, 104, 105, 107,
TOOR PEI TOO 198 134
147, 148, 149, 150, 151, 156,
165, 168, 170, 171, 181, 189,
199, 209, 212, 214, 215, 217,
218, 226, 227, 228, 231, 233.

— variata, 238.

Lasiops hirsutula, 221.

Limnophora compuncta, 5, 68, 69,
88, 90, 109, 156, 165, 206,
209, 215, 221, 227, 259.

— consimilis, 215.

— didyma, 230.

— litorea, 199, 215, 217,

Lomatia lateralis, 90, 186, 209.

Lucilia Caesar, 192.

— cornicina, 18, 35, 37, 76, 77,
87, 97, 101, 191, 192, 194,
202, 206, 215.

— nobilis, 194.

Meigenia bisignata, 191, 192, 198,
196, 197, 215.

Melanostoma mellina, 47, 104, 158,
RAE.

Melithreptus dispar, 9, 35, 36, 51»
54, 92, 96, 1C4, 130, 138, 134,
156, 158, 169, 183, 199, 208,
209, 225,

Melithreptus nitidicollis, 130.

— scriptus, 12, 90, 130, 137.

Merodon aeneus, 87, 90, 98, 110,
130, 183, 198, 233.

— equestris, 36, 37, 69, 76, 78,
87, 99, 101, 108, 155, 171,
209.

— nigritarsis, 192,

— ruficornis, 90.

— rufus, 108, 139.

— spinipes, 9.

Meromyza laeta, 196.

— variegata, 194.

Mesembrina meridiana, 76, 191,
192, 194, 202, 215.

Miltogramma ruficornis, 90.

Morinia sarcophagina, 63, 92, 186,
196, 221.

Musca corvina, 192,

— domestica, 191.

— vitripennis, 221.

Musciden, 87, 125, 220.

Myopa atra, 104, 179.

— ferruginea, 69.

— punctata, 147.

— stigma, 156.

Myospila meditabunda, 192,

Occemyia, zie Myopa.

Odontomyia felina, 92, 209.

Oliviera lateralis, 205.

Onesia gentilis, 215,

— sepulcralis, 6, 12, 35, 37, 59,
62, 69, 76, 92, 112, 118, 130,
156, 186, 191, 192, 197, 202,
204, 215, 230, 233, 243.

Orthoneura nobilis, 240.

Pachyrhina histrio, 68, 192, 202,
214.

— iridicolor, 196.

Paragus albifrons, 198.

(218) — 41 —

Phora florea, 203.

Pipiza festiva, 203.

Pipizella virens, 63, 171, 282.
Platycheirus manicatus, 17, 24, 32,
133, 150, 151, 162, 199.

— scutatus, 24.

Polidea aenea, 192.

Pollenia rudis, 191, 192.

— vespillo, 90, 156, 191, 192, 199,
202, 208.

Prosena longirostris, 5, 35, 36, 66,
69, 76, 78, 89, 152, 209.

Ptiolina crassicornis, 83, 191.

Rhamphina pedemontana, 37.

Rhamphomyia anthracina, 77, 134.

— culicina, 181.

— flava, 76.

— sepentata, 12, 93, 101, 118,
183, 187, 162, 217, 223.

Rhingia campestris, 11, 78, 112.

“_— rostrata, 78,

Sarcophaga carnaria, 37, 101, 138,
146, 158, 186, 192, 196, 199,
202, 208, 215, 218.

— haematodes, 37.

— haemorrhoa;, 91.

Scatophaga merdaria, 77, 87, 96,
215, 239.

— stercoraria, 64, 134, 215.

Sciara Morio, 61,147,152,188,215.

Sciomyza annulipes, 193.

— rufiventris, 216.

Sepsis cynipsea, 5, 191, 199.

Sicus, zie Myopa.

Siphona flavifrons, 37.

— geniculata, 85, 87, 89, 99, 101,
126, 180, 222.

Spilogaster demigrans, 202.

— duplicata, 60.

— pagana, 174.

Spilogaster semicinerea, 84.

— separata, 152.

— urbana, 96, 226.

Syritta pipiens, 30, 34, 35, 60, 62,
63, 92, 104, 121, 180, 184,
167, 186, 192, 196, 201, 209,
230, 233.

Syrphus annulipes, 149.

— balteatus, 99,

— Corollae, 24, 136, 158, 167,
168,

— excisus, 132, 155.

— lasiophthalmus, 192.

— luniger, 192.

— nitidicollis, 194,

_— Pyrastri, 24, 67, 202.

— Ribesii, 191, 192,

— topiarius, 199,

— Umbellatarum, 192.

— Sp? 156.

Tabanus auripilus, var. aterrimus,
192, 202.

— fulvicornis, 152, 174, 186, 188,
194, |

— vicinus, 192.

Tachina rustica, 37, 196.

Tephritis leontodontis, 215.

Tipula gigantea, 203.

— nubeculosa, 204.

— pictipennis, 199.

— pruinosa, 203.

Trineura aterrima, 215,

Trypeta falcata, 100.

Volucella bombylans, 68, 76.

— zonaria, 235.

Xylota segnis, 34,

Zeuxia cinerea, 35.

Zodion cinereum, 189, 168.

Zophomyia temula, 12, 90, 139,
156, 158, 202, 205.

— 418 — [2109

RÉSUMÉ DU TRAVAIL PRÉOËDENT.
Les fleurs des Pyrénées et leur fécondation par les insectes,

Dans l'introduction (Inleiding, p. 261) nous donnons un rêsumé
sommaire des principaux travaux concernant les rapports qui
existent entre la dispersion géographique des plantes et les condi-
tions dans lesquelles s'opère la fécondation de leurs fleurs. Ce
sujet a été traité par H. Mürrer (recherches sur les Alpes et
Allemagne du Nord), LINDMAN (Norvège), WARMING (Groenland),
AURIVILLIUS (régions polaires), HoLM (Nouvelle-Zemble), BEHRENS
(île de Spiekeroog), DeLPINo (id.), KNuru (Île de Sylt), WALLACE
(iles de 'Océan Pacifique), Reep (Juan Fernandez, etc.), THOMSON
(Nouvelle-Zélande), etc. Il résulte des recherches de la plupart
de ces auteurs que les fleurs d'une contrée ont d'autant plus
de tendance à l'autogamie que la faune entomologique est plus
pauvre; — dans certains cas, la rareté des insectes correspond à
une richesse plus grande en plantes anémophiles ; — ailleurs, la
prêpondérance de certains groupes de fleurs est en rapport avec
Yabondance des insectes qui contribuent surtout à leur féconda-
tion (abondance des lépidoptères et des fleurs lépidoptérophiles
dans les Alpes, etc).

La structure de certaines fleurs varie d'une contrée à l'autre,
d'après les conditions de la fêcondation : LoEw a publié un inté-
ressant travail sur cette question.

La distribution géographique de certaines fleurs est plus ou
moins étroitement liée à la dispersion des insectes qui les fêcon-
dent (Convolvulus septum et Sphinx Convolvuli d'après Weure ;
Aconitum et Bombus d'après KRONFELD).

Dans les régions tropicales et dans ’hémisphère Sud il existe
une foule de plantes fécondées par les oiseaux : nous avons cité
à ce propos les recherches de BELT, Fritz MüLvLeER, Scorr-ELLIor,
HOLLINGWORTH, VON MüLLER, etc.

Nous avons rappelé ensuite de quelle manière H. MüLrrERr a
divisé les fleurs et les insectes floricoles en groupes biologiques,
et comment il a déterminé, par la méthode statistique, la préfé-

[220] == AjOn

rence plus ou moins marquée de chaque groupe d'insectes pour
tel ou tel groupe de fleurs (1).

De même que ALEXANDER VON HUMBOLDT a divisé les plantes,
au point de vue géographique, en groupes physionomiques, en se
basant sur les caractères des organes végélatifs, Jouow a établi
une classification provisoire des plantes, d'après la physionomie
des organes qui servent à rendre leurs fleurs voyantes.

On peut également diviser les plantes, au point de vue géo-
graphique, en groupes biologiques, en se basant sur les caractères
les plus divers. Une classification biologique des phanérogames,
d'après la manière dont les fleurs sont fêcondées, a été établie

par HILDEBRANDT, DELPINO, S. AXELL et H. MürLreEr. Voici cette
classification :

I. Fleurs hygrophiles.

IT. » anémophiles.

III, » zoophiles.
a. Fleurs ornithophiles.
b. _» _malacophiles.
C. _» _entomophiles.

l. Fleurs à pollen (Po)

2. _» _à nectar librement exposé (ÀA)

de » partiellement caché (AB)

4. » ” entièrement caché (B)

5. _» _associées, à nectar entièrement caché (B')
6. » _meélittophiles (Bb)

7. _» _lépidoptérophiles (Vb).

Les conditions dans lesquelles s’opère la fécondation des fleurs
varient d'une contrée à l'autre, et de ces conditions dépend la
suprêématie de certains groupes de fleurs et l'absence d'autres.
C'est ainsi qu'en Europe, l'absence d'oiseaux floricoles entraine
Yábsence de fleurs ornithophiles ; dans les Alpes, les lépidoptères
abondent, et les fleurs lépidoptérophiles sont nombreuses; dans
les contrées polaires, les insectes sont rares, et les fleurs entomo-

(1) Voir à ce sujet: H. MürreRr, Alpenblumen, et les travaux de
Loew, de Hensius et de nous-même, cités en note, pages 277-219.

en

— 480 — [221]

philes ont une tendance à se rendre indépendantes des insectes,
à devenir autogames, etc.

Le premier chapitre (page 284) contient la description de la
partie des Pyrénées, dans laquelle nous avons étudié la féconda-
tion des fleurs, en Juin 1890 et en Août 1889. Il s'agit de la vallée
de Luz, avec les villages de Gèdre et de Gavarnie, et les montagnes
voisines: le Canvieil, le plateau de oee le pic d'Ayré, le cirque
de Trumouse, etc.

Nous avons trouvé, dans toutes les localités visitées, jusqu'à
2200 mètres d'altitude. des insectes floricoles en grand nombre
chaque fois que le temps était beau, ce qui confirme l'opinion de
Mürrer, suivant laquelle les fleurs des montagnes ne sont nulle-
ment privées de l'aide des insectes pour leur fécondation.

Nous avons noté des insectes butinant sur 261 espèces de fleurs.
Nous avons divisé ces observations en quatre séries, d'abord en
deux, une pour Juin et une pour Août, ensuite chaque série men-
suelle en deux autres suivant l'altitude (une série subalpine pour
les visites notées entre 900 et 1500 mètres, une serie alpine pour
les visites de 1500 à 2200 mètres).

Le deuxième chapitre contient la liste des fleurs observées, et
pour chaque espèce la liste des insectes qui les fécondent. Pour
chaque plante nous avons indiquê en francais, après le nom, la
couleur, le groupe biologique auquel elle appartient, et quelquefois
d'autres détails (page 298 et suiv.).

Dans la liste. des visiteurs (bezoekers) de chaque fieur, nous
avons” indiqué, pour chaque observation, la localité, la date et
altitude, et souvent aussi le degré de rareté de linsecte, et des
détails sur la manière dont il visite la fleur. (1) (Par ex: page 313:
Veronica Teucrtum est visitée par Halictus Smeathmanellus
K. 9, à Gavarnie, le 26 Juin 1890 (26-6-90), à 1600 mètres d'alti-
tude.

Nous avons décrit le mécanisme de la fleur chez les espèces
suivantes : Merendera Bulbocodium, Asphodelus albus, Hyacin-

(1) Zuigend, zgd. — Sucant dl nectar. — Stuifmeelvretend, smvrtd. =
dévorant du pollen, — Stuifmeelverzamelend, smvzd. — collectant du
pollen,

[222) den

thus amethystinus, Iris pyrenaica, Antirrhinum sempervirens,
Linaria origanifolia, L. pyrenaica, Horminum pyrenaicum,
Scutellaria alpina, Teuerium pyrenaicum, Dianthus monspessu-
lanus, Alsine sp., Alsine verna, Aconitum pyrenaicum, A. An-
thora, Aquilegia pyrenaica; Brassica montana, Roripa pyre-
naica, Reseda glauca, Geranium cinereum, Samvifraga longifolia,
Potentitla alchemilloides, P. Fragarmastrum; nous renvoyons
le lecteur à l'explication des planches, qui est donnée en Néerlan-
dais et en Francais, Nous avons donnè en outre quelques indica-
tions au sujet de la structure de la fleur chez les espéces suivantes:
Cirsium Eriophorum, C. Monspessulanum, Carduus medius,
C, Carlinoides, Centaurea Scabiosa, Angelica pyrenaea.

Dans le troisième chapitre (p. 440) nous faisons une comparai-
son entre les Pyrenées et les Alpes, au point de vue de la féconda-
tion des fleurs par les insectes. Nous nous servons, pour les Alps
des matériaux récoltés par H. MüLLER.

_Nous avons réuni en un tableau (page 442) les visites des divers
groupes d'insectes aux divers groupes de fleurs (1), divisées en
4 séries d'après les mois de l'année et altitude. Les groupes de
fleurs sont désignés par les lettres Po, A, AB, B, B’, Bb et Vb,
dont la signifieation est indiquée plus haut. Les groupes d'insectes
floricoles sont les suivants : Coléoptères, Diptères allotropes (tous
les Diptères sauf les suivants), Diptères hemitropes (Syrphides,
Conopides et Bombylides), Abeilles à trompe allongée (langtongige
Bijen), Abeilles à trompe courte (korttongige Bijen), Hyménoptères
allotropes (les autres Hyménoptêres), Lepidoptères et enfin les
autres insectes. Dans le tableau I[ (page 443) nous avons donné
les mêmes nombres que dans le tableau 1, réduits en centièmes :

Voici les résultats généraux auguels nous sommes arrivés:

l. Influence de laltitude sur les insectes:
dans les Pyrénées, de même que dans les Alpes, les Coléoptèresg,
les Diptères hémitropes, les abeilles non sociales à trompe allongée
et les Hymenoptères allotropes deviennent proportionellement
moins nombreux à mesure que l'altitude augmente. — Dans les

1 Dans les Pyrénées.

— 482 — [223]

Pyrénées de même que dans les Alpes, les Diptères allotropes
deviennent proportionellement plus nombreux à mesure que
altitude augmente. Dans les Alpes, les Bourdons (Bombus) sont
plus nombreux dans la zone alpine que dans la zone subalpine; il
semble en être de même dans les Pyrénées. Le genre Dasytes est
représenté par de nombreux individus dans la zone alpine des
Pyrénées comme dans la zone alpine des Alpes.

“ Dans les Alpes, les Lépidoptêres deviennent proportionellement
plus nombreux, les Abeilles à trompe courte deviennent au con-
traire proportionellement moins nombreuses aux altitudes élevées;
dans les Pyrénées, l'influence del’altitu de sur ces deux groupes
d'insectes est peu distincte (au moins d'après nos observations).

On peut done admettre que lin fluence de T'altitude sur l'abon-
dance relative des divers groupes d'insectes est la même dans les
Pyrênées que dans les Alpes pour la plupart des groupes. |

2. Richesse relative des divers groupes d'in-
sectes dans les Alpeset les Pyrénées: Les Pyre-
nées sont beaucoup moins riches en Lépidoptères que les Alpes.

Tous les groupes d'insectes à pièces buccales peu allongées
(insectes allotropes : Coleoptères, Diptères et Hymeno ptères allo-
tropes) sont proportionellement plus richement représentés dans.
les Pyrenées que dans les Alpes.

Les insectes à pièces buccales de longueur moyenne (insectes
hémitropes: abeilles à trompe courte et Diptères hémitropes) sont,
dans l'ensemble, plus nombreux dans les Pyrénées que dans les
Alpes. Ceci est surtout le cas pour les Abeilles à trompe courte,
les Diptères hémitropes semblent également nombreux dans les
deux régions.

Les Abeilles à trompe allongée semblent oale nent end
dans les Pyrénées et dans les Alpes; dans les deux régions, les_
Bourdons (entre autres Bombus mastrucatus) dominent, et les
espèces non sociales sont rares. (1)

2 La flore des Pyrénées comparée à la des

(1) Dans les Pyrénées, nous n'avons pu constater qu'une seule visite
d'Apis mellifica.

[224] | — 483 —

des Alpes, Voici un ta bleau permettant de comparer la flore
des deux chaines de montagnes au point de vue des câractères
biologiques des fleurs :

Pyrénées (261 espèces.) Alpes (416 espèces.)

Classe Po: 12 espèces ou 4,60fo. „ 14 espèces ou 3,3°%o ...... :
» A: 4 » » 18,0of,. . 42 pt om O1 OOR
pAB:45 nm 17,20fon OL, oon TAD En ee
PBS WD » 14,Lofo.. 66° pn '» 159 eN
» B’: 48 » » 18,49... 84 » 2053 Of ve A OENE NN
„Bbz 78 27,9: 110: vp orn Rb ofnie ets
ba Ne 125 zon ne 1,4,6 00 39 omi jw 9,8 Oor dr and onse

Il résulte de là que les classes Po, A et AB. c.-à-d. les fleurs
à structure simple (fleurs allotropes) sont plus nombreuses dans
les Pyrénées que dans les Alpes. Nous avons vu que les insectes
à trompe courte (les insectes allotropes) sont aflenennn plus
nombreux dans les Pyrénées que dans les Alpes.

Les fleurs lépidoptérophiles sont moins nombreuses dans les
Pvrénées que dans les Alpes; de même, les Pyrénées sont inférieu=
res aux Alpes en ce qui concerne le nombre des Lépidoptères.

Les fleurs à nectar com plètement caché (classes Bet B' ; fleurs
hêmitropes) sont un peu plus nombreuses dans les Alpes que dans
les Pyrénées; nous avons vu que les insectes hêmitropes (Diptères
et abeilles à trompe courte) sont au contraire un peu plus
nombreux dans les Pyrénées que dans les Alpes. Ici il n'y a pas
de parallélisme entre les fleurs et les insectes. Ce résultat ne doit
pas nous étonner, car nous savons que la préférence des insectes-
hêmitropes pour les fleurs hémitropes est moins constante que
la préférence des insectes allotropes et des Lépidoptères pour les
fleurs correspondantes ; il résulte de la que la distribution géogra-
phique des fleurs hêmitropes est plus indépendante des insectes
que celle des fleurs allotropes et lépidoptérophiles.

En ce qui concerne les fleurs mêlittophiles, la différence entre
les deux chaîneg de montagnes est très-faible (27,9 °fo >> 26,4°/,).
Nous avons vu plus haut que pour les abeilles à trompe allongée,
la différence est également douteuse.

Le nombre relatif des espèces, appartenant aux divers groupes
de fleurs, dans les Alpes et les Pyrénées, correspond done dans

— 484 — [225]

une certaine mesure, à la richesse relative des groupes d'insectes
correspondants, dans les mêmes régions.

Ce résultat est entièrement d'accord avec la théorie des fleurs
d'HERMANN MüLLER; nous n’osons eependant le considérer comme
définitif, car les observations sont de part et d'autre trop peu
nombreuses. |

Dans ce qui précède nous avons pris comme mesure de l’impor-
tance des divers groupes de fleurs, le nombre des espèces qui les
constituent. On peut encore proecéder d'une autre manière, à notre
avis plus natarelle : on peut prendre, comme mesure de l'impor-
tance de chaque groupe de fleurs, le nombre total des visites
recues par ce groupe, de la part de tous les insectes réunis (1).
D'après celà, quand nous constatons que dans les Pyrénées, au
mois de Juin, dans la région subalpine, la classe A par ex recoit
29,3°/, de toutes les visites, nous pouvons considérer le rapport
29,3 : 100 comme étant le rapport entre la classe A et la totalite
des fleurs, et ainsi de suite pour toutes les autres classvs. (Voir
les rapports, pour les Pyrénées, dans le tableau Il, page 443,
dernière colonne à droite.

En opérant de la sorte pour les diverses classes de fleurs, nous
arrivons à un résultat semblable à celui qui a été énoncé plus
haut, au point de vue des rapports entre la dispersion des insectes
et la dispersion des fleurs dans les Alpes (2) et les Pyrénées.

4. Composition systématique des divers
groupes biologiques de fleurs dans les Pyré.
nées: la classe Po comprend 4 Synpétales et 8 Choripétales.

La classe A comprend, sur 34 espèces, 30 Calyciflores, 2 autres

(1) « Le nombre de toutes les visites faites à une classe de fleurs
doit être considéré comme une fonction de tous les moyens dont cette
classe dispose pour attirer les insectes, c. à. d. le nombre des espèces
fleuries, le nombre des individus, l'éclat des couleurs,...... etc. 5
en d'autres termes, comme l'expression du rôle que la classe considérée
joue dans la physionomie de l'ensemble des fleurs de la contrée. » —
Voir notre article : Statistische beschouwingen, etc. avec un résumé en
allemand, dans Botan. Jaarb. 1889, p. 49.

(2) On trouvera un tableau statistique des visites des insectes dans
les Alpes dans notre travail déja cité (voir Botanisch Jaarboek, 1889.)

[226] — 485 —

Choripétales, 1 Synpêtale et 1 Monocotylée. Les Pyrénées sont
plus riches en Ombelliferes que les Alpes.

La classe AB comprend, sur 45 espèces, l Monocotylée et 44
Choripêtales.

La classe B (37 espèces) comprend 3 Monocotylées, 16 Sympé-
tales et 18 Choripétales.

La classe B' (48 espèces) correspond presqu’entièrement aux
Aggregatae (Composées, Dipsacées, Valérianées), et comprend en
outre 4 Campanulacées et 1 Ombellifere. Cette classe peut être
subdivisée en deux groupes : a) les espèces abondamment visitées
par ies bourdons (Composées tubuliflores, Dipsacées et peut-être
Phyteuma et Carlina), présentant ordinairement la couleur rouge,
bleue ou violette ; 6) les espèces peu visitées par les bourdons
(Cowposées corymbiferes et liguliflores, Valérianées, Jasione),
ordinairement blanches ou jaunes. — Parmi les espèces du premier
groupe, Cirsium Eriophorum, dont le nectar est caché à 7-8 mill.
de profondeur, semble nettement adapté à la fécondation par les
abeilles à trompe allongée.

La classe Bb (73 espèces) comprend 3 Monocotylées, 43 Synpé-
tales et 28 Choripétales. Au mois de Juin, les Papilionacées
dominent; au mois d’ Août, ce sont surtout les Labiées et les
Renoneculaecéêes qui sont nombreuses. Parmi les Serophularinées,
4 espèces fleurissent en Juin, 2en Août, en 5 espèces fleurissent
de Juin à Août. De ces 5 espèces, il y en a 4 à corolle personnée.
Ces 4 espèces sont peu visitées, sauf par des dysteléologues.

La classe Vb comprend 1 Monocotylêe, 5 Synpétales et 6
Choripétales. |

ERRATA:

Blz. 383, regel 22, in plaats van fig. 59, lees fig. 58.

Blz. 406, laalste regel, in plaats van uitgenomen Eryngium, lees uitge-
nomen Astrantia en Eryngium. (Astrantia is eene bloem met geheel verborgen
honig.)

Hor. JAARB. IL

PE

Bot: JAARB. HIL

BOT JAARBIIL

UL

OT JAARB.

Js)

Bor. JAARB II
en

)S

Ô VE
A

anne

PRD:

}
LS W
Ben

Kunde

Ì_ 3 9088 00