er Ur 4r nm AS LsV.lLl A |J DISSERTATIO. INAVGVRALIS |

QVAM SVMMI NVMINIS AVSPICIIS

RECTORE MAGNIFICENTISSIMO SERENISSIMO PRINCIPE AC DOMINO ie

DOMINO

CHRIS STIANO FRIDERICO CAROLO ALEXANDRO

MARGGRAVIO BRANDENBVRGICO :BORVSSIAE AC SILESIAE pvc «:BVRGGRAVIO :NORIMBERGENSI VTRIVSQVE PRINCIPATVS ;gEL. REL.

|lEX "DECRETO... NA UPS FACVLTATIS MEDICAE |— f RO GRADV DOCTORIS . SVMMISQVE IN MEDICINA HONORIBVS PRIVILEGIIS AC IMMVNITATIBVS RITE OBTINENDIS

AD DIEM AVG. MDCCLXXEVII. PLACIDAE ERYprTORVM DISQVISITIONI SVBIICIT LAJACT OR ANDREAS ÉRNESTVS ETLINGER CVLMBACENSIS. $6 ERLANGAE TYPIS WOLFGANGI- WALTHERI

xu inus-

F D3 205 ^N

-

"V

mmm: ues T E

01.

WELT

PROOEMIFM.

C; de ulla fcientia, certe de hiftoria naturali CICERO- j NIs illud valet, quod adolefcentiam alat,. fene&tutem — Oble&tet, feeundas res ornet, adverfis perfugium ac

- folatium praebeat, delectet domi, non impediat foris, per- . noCtet nobiscum , peregrinetur, rufücetur. ^ Praecipue in

réi herbáriz ftudio utilitas cum jucunditate conjuncta ma- nifefte cuivis rerum intelligenti patent. Nullus terre an- . gulus adeo eft. abítrufüs, quin curiofo regni vegetabilis ferutatori non füaviffimas modo, fed faluberrimas quoque obfervationes inffituendi det occafionem. Quascunque ter- rz regiones peragramms, eas, five continuo zfítu torren- tur, five zterna glacie rigent, five temperati coli cle-

sentia foventur, inenarrabili fürpium copia et varietate

p videmus. Quid amonius, quid dulcius eft fpe- eulo, quod tot florum fpecies in campis, pratis, filvis, montübus, ipfisque adeo alpibus, innumeris pulcherrimis-. .

que coloripus füperbientes, oculis exhibent? Quid gratius

EY odo-

! M

hd

TIII

odore, quem illorum plurimi fpargunt? ^ Quid acceptius fapore, quo multe plant: linguam f feriunt? Quarum mul- tiplicem fabricam quo attentius im radice, caule , foliis, fuleris, flore fructuque intuemur, eo magis multiplici animus adfieitur oble&tamento. Si fontes, rivos, amnes, fluvios, ftagna, aeus pervefügamus; fi maris abyffum, qualicet, perferütamur: ubique plantas offendimus, quae, fi non femper pulchritudine oculos, aut grato fenfü ol- fadum guftumque alliciunt, infolita fepius forma multo magis intelle&tum in füi, ereatorisque admirationem rapiunt. Nullus eft lapis tam durus tamque exfüccus, "quin liche- ni cuidam aut mufco hofpitium prebere queat, vili qui- dem, fi obiter adfpiciatur , fed quem, oculo lente vitrea armato, curiofiori examine digniffimum deprehendimus, Verum enim vero, non.folam delectationem . plantarum ftudium adfert; utile zque eft ac jucundum. In- ter omnes conflat , a benigniffimo hujus univerfi opifice eum in finem vegetabilia effe condita, ut homini, reliquiss que animalibus, partim cibos ad fui confervationem, par- tim medieamenta ad fanitatem amiffam reftaurandam füp- peditarent, plurimaque et ufitatiffima remedia e regno vege- tabili defümi. Apparet igitur, quanta e diligenti rei her- bariae cultura in medicinam redundet vtilitas. — Sine ea enim non nifi maneam et imperfectam materiae medicae cognitionem acquirere licet. Certe pauca nobis pollicere- mur ab artifce, qui inftrumentorum, quibus ad labores fuos perfciendos vtitur, effet ignarus. Idem plane judi- cium fereudum eft de medico, botanica non imbuto; fi- - quidem medicamenta medici inftrumenta fünt. - Neque de- fünt exempla, fi obfervationes medicas evolvimus, quz

probant, quantas noxas frodipak rei herbarie hid.

[ pr —

— ism mette cid

-

i pii in antiquiffimis Romanorum et Grecorum fcriptis

v Tanta eum fit utilitas jueunde hujus feientie , non folum [femper eam, ficut meretur, dilexi et amavi, fed etiam, Ípecimen inaugurale nunc exhibiturus, ex eadem fcribeudi niateriam depromere conftitui. Elegi itaque genus quod- dam, quod plures comprehendit fpecies: has, quantum exigue mez vires permiferunt, partim ipíe examinavi; partim deferiptiones. et. ieones auctorum confului atque in- ter fe contuli. De his, quod compertum habeo, aut ve. rum mihi videtür, tradam; fpeciei im officinis prz reli. quis ufitate examen chemieum annectam, tandemque vires medicas füccin&te indicabo. Quod reliquum eft, LEcTO- REM BENEVOLVM enixe rogo, ut hasce pagells ju- veniles effe primitias, meminerit.

9 t

medicis, botanicis et oeconomicis fit mentio. Nec. mi- rum, plantam in Oriente indigenam, odori ac fapori adeo acceptam, qualis Salvia officinalis vere eft, jamdudum ve- teribus innotuiffe et inter &vzégieo relatam fuiffe. Nec fucceffü temporis ufus Salvie umquam plane eviluit; fed potius ad noftra ufque tempora omnes et medici et cco- momi virtutes ejus laudant. Cum harum cognitione etiam nomen, quod unieum apud Romanos fuit, cujus fynony- ma nulla in eorum monumentis oftendi poffunt, ad recen- tlores tranfit, ita tamen, ut non femper unice fpecies, quam dixi, eo defignaretur, fed recentioribus temporibus alie quadam fpecies accederent, et tandem vaftum illud genus, quod jam pertra&tare aggredior, idem nomen ceu

. genericum vocabulum acciperet. Nonnulli quidem botani-

à A 3 " C4

VI

ci, ad plantas afiquas genere diverfiffimas appellandas Sal. vie nomine abufi funt. Sic a DODONAEO, CASPARO BAVHINO, VAILLANTIO aliisque Teucrium Seorodonia LINN. Salvia agreftis; fic ab eódem DODONAEO, COM- MELINO aliisque Afplenium-Ruta muraria LINN. Sal- via vite dicta fuit. Vt alias taceam.

. Quod ad etymologiam nominis attinet; nonnulli au£to- res a faliva, «quam allicere dieitur, derivandum effe con. tendunt. Sed a falvando potius denominatam fuiffe Sal- viam, cum RAIO, TOVRNEFORTIO aliisque probabile mihi videtur. Superioribus enim temporibus tantz «illi tamque heroieze virtutes tribuebantur, ut etiam in .Scbola Salernitana quari potuerit:

Cur moriatur bomo, cui Salvia cre[cit im borto?

et refponderi: Contra vim mortis won eft medicamen in bortis.

$. H

Quum in fuperiori paragrapho annotaverim, Salviam offieininalem veteribus fuiffe familiarem, et nuperioribus feculis alias plantas, ipfi congeneres, idem nomen repor- taffe; opere pretium erit difquirere: quatenus illa, quz- nam ex his, et fub quibusnam nominibus, veteribus no-

v

.. tx» fuerint.

EAEAIZOAKOZ, alis &Aadéerzoc, alis ecayyoy, feeundum DroscoRIDEM in Mat. med. Lib. 111. cap. 40. eft frutex oblongus, ramis numerofis, virgas habens qua- ho io ca et albidas, folia vero ? male cydonie fimilia,

fed

: LJ

*

"VII

fed longiora, afperiora ét craffiora, ficut attrite veftes ita hirfüta, ut.villi egre animadvertantur , fübalbida, valde füaveolentia, fimul vero nonnihil graveolentia. ^ Fru&us in fümmitatibus caulium, ut in Hormino filveftri nafcitur.

THEOPHRASTVs in. Hifl. plant. Lib. VI. cap.lII. diffe.

rentiam inter edpaxsAoy et iAsAíe(paxoy quidem affert, fed parum luminis addit. Majoris vero confuüfionis auctor effe

poffet PLINIVS in JHjfl sat. Lib. XXII. cap.25. dum

elelifphacon inter lentes refert. . Sine dubio fimilitudine ' nominum, lentis nempe a Grzcis paxég dicte, et ecpo/uov

feduétus , ibi meminit Salvie , ubi. nemo expeciaret.

Omnes defcriptiones elelifphaci , quas veteres relique- runt, fi comparamus una cum viribus illi.adíeriptis, fa- cile videmus, illos intellexiffe füb hoc nomine S. offici- nalem majorem L. HARDVINVsS quidem, in notis ad PLINIVM, afferit, noftros herbarios elelifphacon veterum ignorare; . quod ideo fa&um effe, vt PLINIVM füum ab errore vindicare et variam lectionem, quam adducit, melius explicare poffet, quilibet intelligit.

ZeAKEAON, Vel vt nonnulli legunt eQaxey THEO-

.HRAsSTI quidam pro Teucrio Seorodonia. LIN NN. ha.

bent. . Sed nimia inter hane plantam et S. officinalem majorem eít differentia, cum feenndum THEOPHRA- STVM &MAícQaxeg et c(paxeAos in eo tantum differant, quod huie folium laevius, contractius, minusque fqualens, ili vero fcabrius fit. Hanc igitur plantam pro S. offici- nali minore affümi poffe vix dubito, cum difcrimen a THEOPHRAS'TO traditum ad hanc optime quadret. Eo magis ideo, mea quidem fententia, falluntur, qui Spha-

celum Salviam offcinalem majorem effe^putant ^ Nullam

|

i ER s enim : ; :

VIII .

enim nobis cognitam Salviae fpeciem hoe modo jure quo- .. dam pro elelifphaco habere poffemus, eum ea, quam der di, explicatione utraque planta nobis fit nota.

OPMINON pud plurimos Tiftorie naturalis feripto-

res veteres occurri. ^ DIOSCORIDES Zib.lll. c.145. THEOPHRAST. Hit. plant. Lib.VIIT. cap.Y. et cap.7. PLINIVS hift. nat." Lib. XFII. cap.7. et cap. Yo. - Lib. XXII. cap.25. ejusdem- meminerunt ^ DIOSCORIDES optime illud deferibit, dum: ,,Horminum, inquit, her- ba eft foliis marrubio eecía) fimilis ; caule quadrangu- lo, femieubitali, cirea quem eminentie filiquis fimiles confpiciuntur, «quz quidem radicem verfüs fpectant, et in quibus femen diverfüm recluditur; fiquidem, in fylve- firi rotundum .et fufeum reperitur, at in altero oblongius et nigrum.,, Hoc pofterius S. Horniünum iL. effe, ;cer- tum videtur, et quidem forfan varietas flore purpurafcer- te. PLINIVS, ubi de hormino loquitur, denuo erro- rem commifit. Nam hormini folia porro fimilia effe dieit, . Hoe fine dubio feripfit fedu&tus affinitate verborum zgd- zv, quod fignifieat porrum , et -edeiv, marrubium. HARDVINVS quidem le&ionem PLi:xi1 laudandam effe contendit, cum dhormini folia arundinaceis et Jporraceis fint propiora, quam marrubiaceis; fed hane fimilitudinem me plane videre non poffe, ingenue fateor. THEOPHRA.. sTVs horminum refert ad fruges quz atate feri debent. Hodie quidem tantum abeft, ut agricole illud ferant, -ut ne noverint quidem. Sed iate ob càuffam negare, hor- minum THEOPHRASTI effe eandem plantzm , quam nos hodie hoe nomine infignimus, iniquum effet, eum plures mind eandem. habuerint fortem. tie vero gc D ^ »

J VIIH

bus ad cibos wirpatum. fuiffe, certum éft, cum nipPPo- cRATES ilius meminerit de vius. ratione | Lib. I1. pag. 456. ex edit. FOES. et GALENVS de alim. fac. Quid - füb Hormino fylveftri veteres intellexerint, explicatu omni- no difücile arbitror. ^ Nonnulli quidem putant, effe S. -Sclaream , fed in hac caules fünt femicubitalibus majo- res, calyces feminiferi ere&i, et chara&er a Dprosco- IR10E additus: deficit, cum Sclaree femen. Hormino migritie vix cedat. Alii credunt, Horminum. fylveftre de- notare S. pratenfem L. hae véro etiam femine gau- det nigro, et reliqua figna. a DIOSCORIDE. tradita defünt.. Forfan igitur Hormini varietatem. intelligi affu- mendum eft, quae ratione coloris feminis et fortaffe fi- mul ratione coloris come differt, quod jam opinatus eft I. BAVHINVS.

AleIOHIZ 8 DIOSCORIDE LibIP. cap.1OS. et

pPLINIO Lib. XXFIL. cap:4. deferibitur. — Verum eft, multa ^ ab his auctoribus adducta figna ad noftram quadrare Salvi fpeciem, Aethiopidis nomine notam; non- nulla tamen fünt contraria. Sie folia fünt verbaíto fimi- lia, perquam hirfüta et denfa, cirea imam radicem or- bem conficientia? caulis quadrangulus, craffüs et fcaber, multas alas emittens. At íemen nec ervo fimile, nec in fingulis vafeulis geminum eft, id quod pnioscoRipESs de fua Aethiopide praedicat, triangulare potius, multo inus quam ervum, fufeum et quatuor femina in quovis calyce; nifi affumere velimus, calyces, a DIOSCORIDE, et quidem forfitan obiter tantum luftratos, femina duo abortva, duoque perfecta contimuiffe, que in hoc cafiü rotundiora folitoque aliquanto majora fuiffe potuerunt. Ur B - . Sed

*

X

Sed nec radices ficcatze nigrefeunt. DODONAEVs Aethi- opidem veterum eum nofira eandem.effe ftatuit, exhibet enim ' iconem S. Aethiopidis, et fere eandem. adjungit de-: feriptionem, quam DI1OSCORIDES dedit. - Ejus fenten- tiam alii deinde amplexi funt, ^ At nobis ea adhue vi- detur dubia.

Alii plures Salviz fpecies a veteribus defcribi puta- runt. Sie einge D10scoR. Lib.IV. cap.33. fecun- dum nonnullos S. Selarea eft. ^ Nimia vero in defcriptio- ne hujus plante intercedit differentia , quam ut. pluri- bus id oftendere opus fit.

$ mn.

Hzc tria veterum genera, Salvie, Hormini et Ae- thiopidis a CLVSIO, DODONAEO, TABERNAEMON- TANO aliisque ejus zvi botanicis affumta fuerunt, fine ulla generici characteris determinatione, Poftquam autem: de cláffificatione accuratiore inceperint cogitare Botanici: he quoque plante non fünt neglecte. | 1. BAVHINVS in Hifl. plant. T.III. p.305. feqq. tria conftituit genera, nempe Saluiam, Horminum et Gallitriechum,. quz inter plantas verticiillatas, flores galeatos ferentes, refert. . c. BAVHINVS veteres imitatus, Salviam, Horminum et | Avethiopidem 2affuümfitt ^ MoRissoNvs in Ail plant. T. HI. p. 391. feqq. in duo genera divifit noftras herbas; nempe Horminum, qtüod fecundum illum pertinet ad plan-. . tas galeatas, verticillis .per intervalla denftus difpofitis, et. Salviam, que ab illo verticillis laxius difpofitis. folummo- : do differt. RaAivs in Zjl.plant. p. 509.. et 542. Vae A cup

XI

ad. duas diverfas refert claffes, nempe Salvias proprie .di&as ad plantas verticillatas frutieofas, quarum note ge- mericz fünt flores masiW. hiantes, in fpieis laxis, e ver- ticillis aliquantulum diftantibus compofitis Hormina ve- ro ad plantas vertieillatas herbaceas, quorum note fünt flores in fpieis longis et laxis feu ex vertieillis longius a fe invieem remotis " eonftru&lis, RIVINVs in Ord. plant. flor. irreg. monop. p.Y0. et 13. eadem duo affümit gene- ra, que RAIVsS habet. | Vtrumque refert ad plantas | barba tripartita et galea divifa. ^ Hormini character ge- nerieus eft ealea adunca. | Reprehendit ibidem auctores, . qui S. vertieillatam L. (fine dubio enim illius Horminum fpurium. feeundum - leonem hzc, nec alia, eft fpecies) ad Hormina referunt, effi non addat, ad quodnam genus fit referenda. ^ Salviam galea minus arcüata et barba e- marginata ab Hormino diftinguit. Hac vero figna omnia nondum füffieiebant ad difünétam harum plantarum cogni. tionem. — Ideo TovRNEFoRTIVS in Jof. r.b. p.179. feqq. tria eonftituit genera, Horminum, Sclaream et Sal- .viam. Hormirio , ex ejus niente, eft labium füperius parvum galeatum, inferius tripartitum : lacinia miedia ex. cavata. Scelareze labium füperius faleatum, inferius vero, . eodem modo ac in Hormino, tripartitum, lacinia miedia excavata. Salvia diftinsuitur labio füperiore modo forni- cato, modo faleato, inferiore tripartito, nequaquam vero . excavato, fed plano, et. ftaminibus 'os hyoides quodam-- modo reprafentantibus. ^ Et fie non mirum eft, apud - huüe aué&torem genus Hormini valde decreviffe, cur in 4duo divifüm, et nonnulle fpecies ad Salviam trauslatze fuerint. Prater plurimos alios, noviffime virüm fümmum fecutus eft x: MILLERVS, licet notas paullulum a d. Ex c 08 n Tour-

XIT

Tournefortíanis differentes conftituat — B. HEISTERVS vero, his tribus generibus non contentus, tot fere, quot fpecies funt, fabricari non dubitavit. Preterea enim ipfi genera fünt Horítia, quz eft Saliva nutans L.5 Sclarea- firum, quod S. aurea L.5 Scbraderia, S. canarienfis L.5 Aungia, S. mexicana L.; Gl/utinaria, S. glutinofa L., et forte plura, quoruni mentionem b. FAPRICIVS, cui ifto- rum notitiam debemus, facere neglexit. "Tandem Suecie decus, Eques de LINN E! furrexit, et omnia genera a prio- ribus Botanicis affüumta in unum, füb nomine Salvize, con- traxit. Retinuit quidem nomen Hormini, fed ad aliud ge- nus defignandum, cui dus fünt fpecies, quarum altera in recentioribus fyflematis nature editionibus etiam. ad Salvias eít translata. Hodie plurimi LINNEV M imitantur, unum modo Salvie genus affümentes.

$. NL

Eruendus nunc eft character genericus Salvie, in eo fenfü fümtze, ut Salvie, Hormina et Selarez aliorum au- €torum füb illa comprehendantur.

CAL. Periantbium monophyllum, tubulofo -campanula- tum, angulatum, bilabiatum : /abio fuperiore adícen- dente, tridentato: inferiore bidentato: denticulis pro- fundius divifis.

COROLL. monopetala, bilabiata. Tubus breviílimus. Faux ampliata, compreffa. Labium fuperius adfcen- dens, concavum, compreffüm, emarginatum; infe. vius fuperiori latius, trifidum: Jacínia media yapite emarginata. |

S TAM.

; F xm -

68 TAM. "Filamenta duo brevia, terminata; eotyla, cui

transverfim incumbit .ve£Es filiformis , eraflitie 'fila-*

. menti, eujus apici vel utrique, vel fuperiori tantum :

.- ánfidet Z4ntbera oblonga, unilocularis. Inter hac duo: alia minuta, antberis fübrotundis effetis capitata.

. PIST. Germen, quadrifidum, dico orbieulato ,' carnofo iufidens. Stylus filiformis , coroll longior. Stigma bifidum: lacinia fuperiore breviore , adícendenite,

.PER. mullum.. Cal. connivens femina i in fundo contiriet; 2$ EM. quatuor, fübrotunda, bafi angulata.

Si Salviz ftamina eum ftaminibus plantarum verticil- latarum e didynamia gymnofperma comparantur: illico ap- paret, par exterius, perfe&tum, horum longioribus, inte- rius autem, imperfe&tum, brevioribus refpondere. ^ De hujus prefentia unumquemque &vroía convincere poteft, qui Salvie, quecumque illa demum fit, florem aperire et infpicere nón recufat. Recte igitur perill. LINNEVS et b. zINN1VS in omnibus Salviis rudimenta ftaminum, fed fterilia,. reperiri dixerunt; neque audiendus eft cl. AD A N- SONVS, qui talia adeffe negat in libro: Familles des plantes tomn.2. p. IgI. j

Hzc ftamina imperfefta,. feu rudimenta ftaminum, non aliter in Salviis conformata fünt, quam in Rosmari. n0, Lyeopode, Cunila, Monarda, Ziziphora reliquisque: plantis vertieillatis, a perill LINNEO ad diandriam rela- tis. "Tanto magis perfectorum. fabriea ab ea, quam jn re- o" verüicilais ; immo in toto reguo aiit

XII

quatenus;nobis 3mnótuit, obferyáre licet, recedit./ Vbinam repériagius plantam, cujus filamentum apice. non antheram, fed;alimd filum, laxe fibi. adnexüm , facileque- avellendum, proferat, quale in Salvia quaeunque videmus? ^ Quomodo, quzfo, hz partes ftaminis, evejeAmge conformati, fi ac- curate nt volumus, .appellaude ;unt? An filamentum inferius, é pariete cofolla interno oriundum, an potius alter um, hui [- ineumbens , verum eft ftaminis filaméntum? Ve&em dixi, hujüs enim formam imitatur. ^ Hie vectis modo re&us eft, modo eurvus. MMonuimus in aliis fpe- ciebus utrumque, in alis alterum tantum crufeulum, .et quidem fuperius, anthera infüruétum effe. — Vbi hzc an- thera.caret, ejus loco pondufeulum , yt perill. HALL E- Rvs appellat, foliaceum , vel glandula, fecundum perill.: LINNEVM, confpicitur; quae interdum exiguam pollinis copiam ífüppeditat, vt potius antheram flerilem aut pa- rum. fertilem , quam veram glandulam effe, in aprico fit, Haberemus igitur, in quolibet flore fex antheras, fi reli- quarum plantarum vertieillatarum analogia tot affümere: permitteret. Hujus anomaliz clavem, antheris accurate examinatis, me reperiffe puto. Obfervavi enim, fingulas uni. loculares effe. Analogia vero in fingulo filamento antheras biloculares requirit; id ergo, quod fupra in charactere generi-: co, loquendi ufüm inter botanicos receptum, fequutus, am- . theras vecti infidentes, dixi, loculos antherze median- te vecte disjun&tos potius effe, arbitror; quorum al- ter, ut etiam in aliis plantis fieri folet, nonnumquam fte- rilefeit. Hoc pofito, vectis nullo modo pro filamento quodam haberi^poteft, fed lamina, utfumque loculum antheraceum. counectente, in figuram filiformem elongata dici meretur. Hujuseg lamine dilatatio non abfimilis , verum háud adeo

long

| * ^s : 1 XV ; longà et ehnomala in Origuo obfervatüt;, qua ill.'CR AN- |

. &ivs^fibi imponi paffns eft; "ut ei o&to antheras tribueret. Vid. Stirp. Auftr. fac. IF. p. 283.

— Tufoliti ifa, de qua locutus fum, ftaminum Salviz Xia, -eharacterem generis quam maxime effentialem ^füppeditat. ' Conf. LiNN. gem. pl. Lé. WALL. enm. [t

Helv. p.639. aliosque. Proximus Salvize eft Rosmarinüs , eujus ftaminum füperior pars vecti Salvie- fimilis deprehcn- ditur; quam ob cauífam quari poteft, anne Rosmarinus | pro Salviz fpecie potius, quam proprii generis planta fit habendus? Equidem characterem hujus effemtialem par- tem przdiétam, a filamento -diferetam, in illo non invenio; .e contrario in utriusque flore tot differentize oceurrunt, ut, fi meam qualemeunque fententiam proferre fas eft, Rosmari- ni genus -abolendum effe non exiftimem;. praecipue, cum Ípecierum Salvie numerus adeo magnus jam exfiftat , ut temere eum augere inconfültum videatur, q » Vt cognitio Lits generis aliquanto facilior reddatur , in fe&iones quasdam illud partiri vifum eft. In bis éon- fütuendis TOVRNEFORTIVM fequar, mw genera fe- p füppeditant fübdivifiones::

A V. SALVIA. TOVRN. infl. v. b. p. 390. «tab. 83-

Bic vai amplior. . Cor. Lebium füperius fere re&tum;

inferius planum aut lateribus reflexum. — Stam. VeCtis cur- . vus (05 hyoides. quodammodo m TOVRN.), aer. "apice antherifero. | :

II. HORMINYM. TOYRN. 4. 178. 1/89. Calyx ore vix ampliato, "Cor. Labium epe adfeendens, breve; d infe-

XVI inferioris: lacinia media cochlearis inftar exeavata... Sram

vectis re&us, inferiori erufeulo expanfione petalode cava -

terminato. "

IIl. SCLAREA. TOVRN. f.170. t.92. . Cal. fere Hormini. Cor. Labium füperius ere&um, faleatum; i rioris lacinia media concava. Sram. Vets falcatus, eru: feculo inferiore glandula terminato. A.

Foliatio, obfervante LINNEO, in genere Salviz eft obvoluta. Omnium fpecierum eaules fünt tetragoni: amne

gulis interdum acutis, interdum obtufis. Salvie T. folià

denfius venofa ac rugofa habent.

$ v.

Disquirendz mune veniunt fpecies, quz ad Salviz ge-

nus referri merentur.

L SALVIAE T. 43. S. officinalis foliis lanceolato ovatis erenulatis, vere ticillis paucifloris, calycibus mucronatis. Salvia officinalis, t1NN. /pec. plant. p.34.

&. Salvia maio. nopow,. Pempt.2g0. TABERN. hifl p. 760. LOBEL. Íc0m.554. MORiS. hiflj. p.399. fe&f, ij, tab.15, f... BLAKWELL, herb. Cent.z. tab.zr.,

Salvia latifolia — sA vH. hifl3.304. R1v1IN. mono tab. 123. f. x. : -

4. Salvia major foliis albidis. €. BA vH. pim.237.

b. Salvia latifolia aurea, MORIS. hfLj. p.309.

E. Sa-

sl

LI 4.

-

2& Salvia. minor. DODON. pempf.2000 TABERN. lif. 7ór. LOBEL. [009m 555. MORIS. hiflj. p.400. [.1r. tab.15. jfi. Riv. monop. tab.123. f.2. BLAKWELL. herb.

" €t, 1. tab. zr. ,

a. Salvia minor foliis variegatis. c; BA VH. pit 237. b. Salvia minor finuata, foliis per limbum.- aureis. MOo- grs, hif. 3- p.40.

Habitat. i in Hifpania, Gallia, Italia, Dalmatia, Frais, circa: Conflantinopolin , in Sibiria. — Frutex,

Caules fruticofi, juniores tetragoni, tomentofi, adultiores tere- tinfculi. Folia petiolata, ovato-lanceolatas crenulata, acutiufcula,. fubtomentofa, rugis minimis exafperata, venofa. Verticilli fexflori,. in racemum: digetti, nonnumquam. fere fecundum. — Bra&tez" calyce breviores, ovata, integerrimze, acutze, concavze, nervofz, deciduz, Pedunculi breves. Calycis dentes mucronati, Corolla dilute coeru- . Jea, tubo albo lineis coeruleis ftriato:, labio inferiore ad; bafin macu-- lato. — Var... differt a priore foliis anguftioribus et magis tomerm- tofis, plerumque auriculatis; floribus minoribus et colore faturatius: cceruleo. Interdum. variat flore albo.

a 2 OS. Pte uu foliis cordato - a crenatis ,, ver- ticillis multifloris, calycibus acutis.

V ri Salvia tomentofa. ^ wrirr. di&. e verf. di r(U, PANZERE S tom.4. p.49. tt-2. &. Salvia flore magno: Rrv. tionop. t.127. opt. Bg. Salvia latifolia ferrata, BAV. pin. 237. Salvia ferrata crifpa. sAvm. hiff. 3. p.305. MORIS. hift. 3: p.399. [.1r. tab.zs. f.r. Salvia erifpa. mv. monop. ab.r26. bon. Habitat. CIDNSEBADURUL C ALME 7S 73 onn c Caules

XVIII

Caules quam in precedente altiores, obtufi,.- Folia majora (im- feriera fzpe palmaria et ultra) cordata, oblonga, obtufiufcula, cre- nis rugisqüue majoribus, viridiora, ^ Verticilli duodecimflori, nume. rofiores, ita ut racemus fit longior. ^ Braétez longitudine calycis, vel etiam longiores, in longius acumen produCtz, magis perfiten. tes. Cal. et Corolla plus quam .duplo majores, ille magis compref. fus, labiis magis divergentibus; dentibus acutis, nec mucronatis; hzc labio fuperiore magis pubefcente, inferiore elegantius maculato et punétato, — Var. B. ex mente ill. GzEpriTSCHII ad hanc potius quam praecedentem fpeciem referenda, differt foliis magis ovatis et tomento(is, ferratis, crifpis, Rarius floret, —— Odor fa- porgue praecedentis.

4. S. cretica foliis lanceolatis erenatis, calycibus di- - phyllis. LINN. fpec.plant. p.33. SCHREBER /5 gov. a&. 2. c. tom. III. obf. 92. p.479.

* Salvia foliis peranguítis finuatis, longis petiolis infidentibus, lanuginofa. Prvx. phyt. tab.57. f. 1. fine flore.

Salvia cretica anguítifolia. crvws. hifl. p.343. Salvia tenuifolia, RrvIN. monop. t.12$. bom.

Habitat in Creta, — Frutex,

Caules ere&i, tomentofi. Folia longe petiolata, lanceolata, M crenulata, obtufa, Bractez ovatz, integre. Calyx diphyllus, fo. liolis fubzequalibus: fuperiore tridentato, inferiore femibifido. —Co- rola calyce longior. Styli duo, longitudine labii fuperioris, ftig-

mata fimplicia. lll scHREBER lc. — Pro mera varietate S. officinalis a quibusdam habetur.

4. S. baccifera foliis ovato . lanceolatis crenulatis obtufis tomentofis, verticillis paucifloris , calycibus. acutis,

Salvia pomifera, LINN. /P.pl. p.34- Sal-

XIX

- Saivia cretiea pomifera, .cr. vs. hifl. p.343. (et non pomi. fera. 1D. ibid) Momrs. hif. 3; p.399. feR.ir. tab.rs. f-4 PLVvK. alm.329. tab. 57. f.2. et forte etiam 4. Salvia baecifera. BA vH. pim.237. TOVRN. in[l. p.rgr. RIY. monop. tab.125.

Salvia cretica baccifera. ^C A.M. epit. 476. ic. b. | Salvia cretica cum galliss — a Es, op. a peril. scxiw.1- DEL- £d. 2. fafcic.r. p.ro. tab.8. f.24. Salvia gallifera cretica, BA vH. hifl.3. p.306. Salvia quinquefolia. Rrvrw. tiionop,. Í. 131. Habitat in Creta, Syria, — Frutex.

Caulis fruticofüs, obtufüs, tomento canus. Folia ut in S. o£ ficinali, fed obfcurius crenulata, obtufiora, tomento denfiore. candi. cantia; plerumque bafi auricula duplici, paffim etiam quadruplici au. . €&a. Petioli longiores, tomento candido obducti. Verticilli remoti, -fexflori, BraCteze ut in S. officinali, fed obtufe. ^ Flores minores, : Calyx villofus, labio fuperiore tridentato, dentibus zequalibus, infe. riore bifido, dentibus paullo latioribus, . omnibus acutis. ^ Corolla ecerulea, rarius alba. Stam. crus inferius anthera inftruéctum, Sty- lus corolla longior. —- Planta, cujus icon in opere Plukenetiano exftat, differt foliis brevioribus et rotundioribus; quale exemplum, .. et quidem foliüs plerisque ba(i- utrinque auricula magna auctis, in horto ficco. ill. scu REBERrI vidi. — Hec Salvia in Creta gallas magnitudine et figura pomorum minorum profert, feffiles et ftipi- tatas, villofas, eum pane aut in acetariis efculentas (aN Gv 1LLA- mA /emplici p.202.) Quz. ibidem in foris veneunt. ^ &aexopiAum Graecorum neotericorum.

^8. $. fragifera folis cordato- oblongis erenulatis obtu- fis tomentofis, floribus fübfpicatis, calycibus trifidis.

Salvia eretica frutefcens, pomifera, foliis longioribus inca-

A nis et crifpis. To y RNEE, coroll. zo, voy. tom. [. p.92, tab. 92. opt.

Y Ca i Sal.

XX

Salvia crifpa. RrvzrN. monop. tab.r25. bon. ( non confun denda cum ea ejusdem nominis, quam ad fpeciem 2. al. legavi.)

Habitat in Creta. cTovmRNEr. Paleflina, Syria, PO- C€ocx, Frutex.

Caulis bi- f. tripedalis, fruticofus, inferne rubefcens, fuperne, ficut rami, tomento(us albidüs. Folia cordata,. oblonga, crenulata, obtufa, rugis parvis exafperata, tomentofa, margine undulata, bi- f. tripollicaria. Petioli breves, Racemi breves, fpiciformes, termi- nales lateralesque, «erecti, ^ Pedunculi oppofiti, trifidi, breviffimi. Bractez ovatz, obtufz, deciduz. ^ Flores magni. Calyx campanu- latus, femitrifidus: lacinia fuperiore femiorbiculata, obfolete triden- tata, inferioribus ovatis, rotundatis, breviflime mucronatis. Margo purpurafcit. Corolle labium fuperius magnum, fornicatum, vix emarginatum, externe pubefcens, ccerulefcens; abii inferioris laci. nia media lateribus modice reflexa, lata, emarginata, pallide .cceru- lea: bafi punctis albis .adfperfa. Semina .ovalia, migricantia. (Odor Salvize, Lavandule odoris quodammodo particeps. — Hec produ- cit quoque in patria fua, ut S. baccifera, gallas, diametri pollicaris, villofas, fzpe foliofas, carne dura fubdiaphana, fapida farCtas, in foris venales fuüb nomine pomorum Salvie (pommes de fauge). Quam ob rem TovaNEFOoRT1vs de calyce dicat p.93. quod fit découpé irréguliórement en cinq pointes, non capio, cum neque exemplum ficcum, in herbario ill scHREBEREI a me vifum, ne- que icon ipfius fummi viri, in loco natali delineata, fimile quid monítret, — Hanc cum antecedente perill..aà L1N N E^ fub nomine Salvie pomiferz comprehendit /p.pl. p.34.

6.. S. acetabulofa foliis obovatis dentatis, calycibus cam- panulatis patentibus pilofis, caule fruticulofo. LINN. mant. p.25. ^ |

Salvia peregrina Rauwolfii —GEsx. op. a peril, scu Mt DELIO £d.r. p.i2j. idb.12. fi.103. boh, —— Sai-

e . XXI Salvia orientalis frutefcens,' foliis circinatis, acetabulis mo- lucce. TOVRN. coroll, 1o. -Salvia cifti folio, ' Pr. vx. phyt. tab.57. f.5. fine flore. Habitat in Oriente, — Percennis.

. Caulis fruticulofus, ramofus. Folia petiolata, obovata, fubden- *ata, fübtus tomentofa.. Verticilli fexflori, racemum formantes. Bra&ez) ovatz,. integerrimze, acuminatz, glabrz, ciliate, calyce minores. Calyx amplus, patens, quinquedentatus. ^ Corolla ex al. bbido purpurafcens, calyce longior; labio fuperiore re&o, bifide. Stylus corolla .duplo- longior.

d africana foliis fübrotundis ferratis, bafi truncatis. dentatis. LINN. jfpec. plant. p.39. MILL. ic. 150. | itab. 225. f. 1. ed. germ. pl. rev. PANZERI £. 234.

/'Salvia africana. -RIv. monop. 1.230. : .SSaliia :africana frutefcens, folio fcorodoniz, flore violaceo. (COMM. horft.2. p.181. t.9r. Habitat in Africa meridionali. Frutex.

Caulis ramofus, candida et brevi lanugine .obfitus, Folia infe- riora ovata, ferrato- dentata, fuperjora anguftiora magisque integra. Verticilli plerumque triflori, in racemum digefti. Corolla coerulea. Labium fuperius longum, «emarginatum, inferioris lacinia media ma- xima , emarginata, deflexa.

a |

8. S. colorata folis ellipticis fubintegerrimis, tomento- fis, calycibus limbo membranaceo colorato. LINX. ft. veget. p.66. (t Horminum africanum frutefcens, .cifti feminze foliis fubrotun- dis. omis. Lifl.3. fef.ir. tab.16. Salvia integeirima. MILLER. i150. tab.225. f.2. td. germ. pl. rev. » AN ZERI tab. 234. QI : C a Ha-

3 t XXII 2. Y Habitat ad ioobieiteriiah b. fpei, — Frutex. - A

Caulis fexpedalis, tomentofüs. Folia ovalia f. t epic, to mentofa, inferiora ferrulata, füperiora integerrima, omis acutiofcu- la, rugofa, petiolis brevibus dilatatis infidentia. ^ (!Inferiora rarius — auriculata L1NN.) Verticilli circiter fexflori, in racemum digefti, - N Bractez ovatz f. orbiculatze, calycibus multo breviores; bra&teole - fimiles, minores, ciliatz&. ^ Calyx magnus campanulatus, villofds, - limbo ccerulefcente, quinquedentato: dentibus inzequalibus, rotun tis, mucronatis; poft anthefin magis ampliato et ficciori. Corola calyce duplo longior, coerulea; labium füperius ere&um; faleatum, —- emarginatum, villofum; inferius laciniis lateralibus oblongis, margie - ne reflexis; media maxima, emarginata, ^ Staminum veétes eorolla breviores, curvi; crufculo inferiore brevi, glandulifero. Styhis la bio fuperiore longior, ceeruleus. : j

9. S. aurea folis fübrotundis íntegerrimis, bafi trund- . üs dentatis. LINN. fpec. plant. p. 38-

Salvia africana frutefcens, folio fubrotundo glauco, flore magno aureo, COMMEL, lort:2. p.183. tab.92.

Salvia folio glauco, miviw. monop. tab.130. f.29 - flore. Habitat ad caput b. fpei, — Frutex. |

/

Caulis fruticofüs, ramis teretibus, fufcis, ramulis tetragonis tomentofis Folia fubrotundo- ovata, integerrima, acuta, coriacea; avenia, tomento dehíillimo. glauco obducta. ^ Racemus terminalis. Flores oppofiti pedunculis brevibus ipfidentes. —— Calyx campanula- tus, bafi villofus, limbo amplo, rubicundo, venulis copiofis c lato, trifido: laciniis rotundatis: fuperiore majore triloba, — Cc maxima. ^ Labium fuperius faleatum, aureum; inferius trif fanguineum bafi maculatum: lacinia media .biloba, lateribus ref mec concava, Stam, vectes corolla Dn crufculo infmo t glandulifero,

v.

/€———

XXIIT

E S. pamiculata foliis obovato - cuneiformibus, denti- — "eulatis nudis, caule fruteféente, LINN. mant. 25.

Salvia minor zthiopica, folijs chamzelxagni afperis. wo RrS. hift.3. p.400. fe&.rr. tab.16. f.19. Habitat in rica. Frutex.

Caulis erectus, obtufe tetragonus, purpurafcens, fcaber, ramis Tterilibus brevibus. Folia parva, cuneiformia, apicem verfus denti. culata vel integerrima, levia, fubpetiolata. Panicula brachiata, ra- mis inferioribus ramofis, Flores oppofiti. Calyx majufculus, pilo. fus , purpurafcens , labio fuperiore tridentato, inferiore acute biden-

tato. Corolla purpureo-violacez, Staminum veétes leng. corolla.

Stylus longior. — Odor et fapor aromaticus.

XI. S.coccinea foliis cordatis acutis ferratis, verticillis "fubnudis.

Salvia cocina, svcnonz dil, cent.2. dec. 3. pl.2.

"Salvia americana, flore coccineo. womis. Áifl.3. p.399. ftRt.x1, dab.16. f.9? vix videtur,

Habitat im Aethiopia, unde [emen ab equite &R v c, Scoto, "allatum fuiffe dicitur. Biemnis.

Caulis obtufus, fublanuginofus. Folia cordata, equaliter fer- rata, acuta, rugofía, fupra nitida, fubtus tomentofa. Bra&ez lan. eeolatze, ciliatz. Verticilli multiflori (ad xo), in racemum digefti. Calyces rubefcentes. :Corolla coccinea, externe fericea. Tubus in- curvus; labium fuperius concavum, emarginatum; inferioris laciniae

laterales fubrotundz integrae, media fubcordata, crenata, emargina-

[S Filamenta et piftillum füiforme «coccinea; antherze alba. ^ Se- qnina oblonga nitida.

12. S. ferotina foliis cordatis ferratis mollibus, floribus

. . racemofo-Ífpicatis, corollis vix calycem excedentibus. — — LANN. mant. p.25. |

cw r*

,

XXIII

", Salvia foliis cordato - ovatis. ferratis-rugofis, bra&eis fub.ver- ticillis fenis, calycibus tridentatis — ARD YIN. /p&&I. . p.ro. f. 2. ;

Habitat in Chio? ARDviNr. Biemnis. ^ Caulis fefquipedalis, fuffruticofus, tomentofus. Folia petiola-

ta, cordata, inzqualiter ferrata, obtufa, margine undulata, incana, .

mollia. ^Braéteze lanceolatz, ciliatze, 'acutze, deciduze. Bracteole.

quatuor fimiles ,^ fed anguftiores , ^ pedunculis exterioribus fubje&tz. Flores verticillati, ^ Verticilli circiter fexflori: inferiores. pedunculati. Pedunculi breves. Calyx pilofus, pilis glutine capita-' tis; labium fuperius obfcure tridentatum; inferius bifidum, acutum. Corolla ccerulea, calyce vix longior, labio inferiore macula gemina -

alba vario. — "Tota planta gravem odorem fpirat. ,

Y 13. S. mapifolia foliis inferioribus pinnatifidis , füperio- . ribus cordato-fagittatis dentatis, calycibus patulis.

Salvia napifolia. rAcQ. hort, vind, 2. p.7r. t.152. egregia. Horminum napi folio. wo Rzs. hort. blefenf. p.273. TOV RN. infl, p.178? -

Habitat in Italia et Gallia. — Perennis. "

Caules adfcendentes, obtufi, hirfuti. Folia infima pinnata, fe- quentia pinnatifida, fuperiora fagittata vel etiam cordato fagittata; dentata, villofa, ficut caules nonnihil vifcidá, inferiora obtufa, fu- periora acuta, Petioli foliorum infimorum longi, (fummorum nulli. - Vertícilli remoti, duodecimflori. Pedunculi breves. ^ Flores patuli. Calyx purpureus, pubefcens; labio fuperiore adfcendente, tridenta- to: medio dente minore et fzpius obliterato; inferiore dentibus duobus acutis. . Corolla calyce vix duplo longior, faturate coeruleas - Labium fuperius adfcendens, obcordatum: lateribus fubreflexis. 'In-- ferius patens, laciniis fubaeequalibus: lateralibus verticalibus, oblique ovatis, apice rotundatis, media produ&tiore, oblonga, emarginata, plana, a bafi ad medium excavata, abfgue tnacula diverfi. coloris.

-

,

"ow

- 4 1 ! e! x X V P Senis Monete sure tee CHAM, 1654 eroojo for periore' breviffimo," reflexo, fterili,. inferiore longitudinem labii in. ferioris fere attingente, fuftinente antheram "igricantem. Stylus ^f * aJ idieiliolil9 E910. JAJUOIi SC 'NT "n. iii " longitudme ftaminum, ins Vati Er

t .RbaUAC

X4. S. pinnata folis pinnatis, pinnis erofís, Salvia pinnata. LINK. Jv. pl. p.39.

: . Salvia orientális, làtifolia, hirfutiffimg vífcofa, pinnata, in. adis odora BOERH. Lugdb.r, p.167. tab.1ó7. SI91169 4 211200. 2138199. 936710 [dO v1.0] aM P LOI 7 Salvia foliis ebuli. BY XBAYM cma. p.41. tab. 46. 1824 3) Wr Ci9ToR IU (61494119074 1901T cL

Habitat in Oriente, : olq9 eudii

Caulis fruticofus, villofus, Folia, pinnata, jinferiora;e pinna- rum paribus tribus. et ímpari majore compofita, fuperiora eadem le- ge tetvata, fuprema patva, fimplicia, bafi faepius auriculata, omnia inzequaliter crenata, obtufa, fuperne viridia, fubtus villofa, Verti« - eilli quadri- f. fexflort, im facemum brevem digefii. Bractez par. v2, ovatz,, ciliate , deciduze; DraCteolee minores, ovato- lanceolatze, Calyx: tubülofus, inflatus; labio fuperiore tri- inferiore (profundius) bidentato, dentibus acumimatis; ore poit deflorefcentiam connivente, Corolla purpureo-coeruleze tubus longitudine calycis: labium fuperius breve, emarginatum,, inferioris lacinia media maxima, emarginata, Stamina longitudine labii fuperioris, Stylus purpureo. violaceus. — Tota planta vifcofa. 4 ai

15. S. iwcarnata folis pinnatis ferratis, caulibus pro- eumbentibus hirfütis. "MÀ IAS

Wi ' Salvia orieritalis, MIL LER dif, fom.4. p.50. edit. germ. (20 pl.rtv. PANZERTI pel mnt

-Horminum chalepenfe,, alato folio, flore majore rubicundo,

» , MORIS, hif, 3. p.304. fe&. H. tab. 13. f. E 2 Habitat in Oriente, — Perennis, — quis MEM TReT

bini | , "p AE- moi des.

Lal J

xxv " Caules procümbentes, RETIA Folia inferi f'aperiora termata, majore impari, zqualiter ferrata, petiolis In(identia , fumma 'fape fimplicia, Flores Flores verticillati, magni, cas. nei, Semina rotunda, nigra.

T. s US d mi tja Ti. HORMINA : "o l«e v- 'Y6. S. Hormintm folis oblongis crematis óbtufis, ealyéi-

bus fru&tiferis deflexis, bra&eis fummis fterilibus ma. joribus coloratis,

Sálvia Hórmínami, ^ rrkw. fp. pl. p.u.

: -.. Hormirom. "P ono N. pempt, p.295. Lo Pii ien pi —OOTADESTN. Hifl. pln. Orminum verum Matthioli, GESN. ie e a. perill.. scum

,JDELIO £dit,.r. p.17. f, 11. 'f.ar.

"Horminum coma purpuro-violacea, TOVRYN. inf.rzg. s Sclarea minor, coma —- BVXBAVM' Nas - 73639. foa. à ov. vor ^dienod ^ fHorminum creticum, ^ ALPIN, £xol.rEg. BARREL. obf.

Lo

226. 1c.1233. A. Horminum coma rubra. mAvH. hia. p.309. TOVRMN. is in/.r7$. mrvrw. monop. t.59. f-2. — PM * Habitat ín Graiis, Tyria, Apulig, ——- o. -

—« . Caülis ere&tus, obtufas, villofas:. -villissjn -duobus internodio. rum lateribus oppofitis multo copiofioribus; quibusdam in fummitate planta capitatis, Folia petiolata, ;bafi nonnumquam inaequaliter ter- mínáta, inferiora ovata, fuperiora oblonga, cfenàta, obtufía, veno. fa, (upra viridiora, - infra pallidiora. "Verticilli remoti, fexílori, Bractez cordatz, integerrimze, acuminatze, pilofzs, fupremae teriles majores colorata ; cerulez . rofecve venis viridibus, ^ Braécteola

'

—

^ oun a Rab x

L1 NU UAM rrr

"- '

CP UPPER "^

"Calyx villofus, labio fuperiore bi

Xxxvu Wtrinqne duc, lineares; rilia&e, baut fere. braCtearum. entató; emarginato, cum minuto ,: lüfeflore Difido mucronato,' ^ Córollze 'tubüs lóhgitudine .Cas Iycis; labium : "füperius" fálcatum, fübemarginatum;; villófum, inferfüy trifidum,. láciniis-lateralibus ovato: : oblongis 5: media^Concava, bafi tüberculata, leviter emarginata; Stamina: longitdàsbe" lábii' fapertoris, ctufculo: inferiore: apice: memibranaceo" emarginato. ——- Var. (9. differt &- priori ' foliis: obtüfius: ctenatis et .eolore- comae 'rofeo; ciu - illis" cólor fit. e purpureo- : vielaceus. : -L—:' Qorolle color feniper convenit cüm colore com, galea: tamen fola. faturate: colorata* et; "abiti. inferias pállidam, ifí.var. 9. la&eum margine: rofeo, - Hiec ad bon —— M -— familia: perttdetin AT. S. siridis filii abd erenatis, corollarum- ms ' "femiorbicülata y "calysibi rye defiesis,' LINN.

| fper- i. |? 345

Horminum corra viridi, TOYRN. inft. arg. Habitat i» Oriente prope Conftantinopolin. FORSKO LA

. Caulis: ere&us.fubpilofus. Folia ex ovatis oblonga, zequaliter- crenata ; obtufa ; inferiora longe petiolata, foperiora feffilia. Bracteze cordatz? acutze, ciliatze, virides. ^ BraCteolae quatuor; lineares, pet- angufte, ciliata», acutz. ^ Verticilli circiter. fexflori. Calyx fru&i: fer-deflexus: labium fuperius tridentatum: | medio minuto, laterali: bus, ficut et. dentibus: labii inferioris mucronatis, Cor. lab. fuperius- femiorbiculatum; inferius emarginatum, dentibus lateralibus- prominu-- lis. acutis; — Proxime convenit cum^antecedente et forfám vix fpe- d dais: ab illa: :diftin&ta.

4p 39. S: bifpanica: fóliis ovatis petotas utrinque mucro- matis, io imbricatis ,. tuyeibus rifidis. LINN..

Hel 0.37 ug ye Sclarea. ea TABERN. i.3749 hift. p.71 E T:

ibg. Ne Da B

Xxvrm Habitat im Italia et Fhfpamia. md, A ES - Caulis ere&us, villofas , : angulis obtufis, :" Folia ph. MAL

(bafi. integerrima)..ciliata, acuminata, villis raris. confperfa, :petiolatag .

petiolis margine parum alatis, bafi obtufum mucronem exferentibus.. Braftez ovatz, integerrimz, cilistz, acuminatz, pilofa, ^ Spica imbricata, cernua. Verticilli decemflori. | Calyx pilollen ventrico- fus.. Labium fuperius integrum, inferius bifidum, —.. Corollze: pallide coerulez tubus longitudine calycis, labium fuperius concavum , villo-. fum; inferius trifidum, obtufum, 'integerrimum; bafi.albo bimacula- tum. Stylus barbatus retrorfum flexus. ^ Semipa oblonga,. fufco- cinerea, punctulis nigris notata. — Synonymon Tabernamontani,. a perill LINNEO ad banc (psciom — dubium mibi videtur,

p. t - 19. $. verbenaca folii, finvatis crenatis. - [ eviufeulis; corollis calyce angufüoribus. LINN.- fpec. p. ?- 35.

Hormini filve£tris quarti quinta fpecies. cr. vs. hift XXXI.

Horminum filveftre minus, incifo folio, flore azureo. BAR- ' REL. obf. 2238. t.20g.

Horminum filveitre, lavandulae flore. c. BAVH, pin, 329. Habitat im Hifpania, Gallia, Anglia, Orieute. — Perennis, —

Caulis ere&us, pilofo-vifcidus. ^ Folia inferiora longis, media brevioribus petiolis infidentia, fumma feífilia, omnia finuata, cre. nata, inferiora obtuía, fuperiora acuta, fubrugofa, keviufcula. Bra. &ezx calyce breviores, feífiles, cordate, acuminatz, pilofz, late. ribus reflexz. . Flores verticillato- fpicati, fubpedunculati. Spice cernuz. Calycis labium fuperius adícendens, ovatum, obfolete tri-: dentatum; inferius mucronatum, - Corolla calyce anguftior; tubus longitudine calycis; labium fuperius emarginatum, (rarius bifidum), violaceum, labium inferius trifidum dilute coeruléum, circa faucem lineis quatuor nigro -purpureis notatum. — Stylus extra labium fupe- rius vix prominens -— Rariíüme variat t floribus um, eoi BARRELIERO, «

20.

PX ]

t 20. S. dandeffina foliis pinnatifidis dentatis hirfütis,

"fpica. obtufà,. corollis calyce anguflioribus. LINN. dioec. plant. 5. 36. x Horminum filveftre, incifo folio, PL dice, italicum, BARREL. 0b/, 229. éc, 220,

-* ^ Habitat in ftalia, Africa. Biennis.

.: Caules pedales, adícendentes, obtufauguli, villofo vifcidi, iu- ferne tamen minus, quam verfus fummitatem, . Folia oblonga, cor- data, pinnato-finuata, dentata, obtufa, levia, petiolata, (fuperiora feflilis) ^ Spica brevis, obtufa; verticillis fexfloris, ^ Bra&tez cor- datz, ciliatz;, acuminatze, Calyces magni, ftriati, pátentes, pilis glutinofis adfperfi; labia profunde fepsrata, Pow ceerulea , caly- e i và longior. -

E 3 dominicitts foliis cordatis obtufis creatis fübto- . snentofis, corollis calyce anguftioribus. LINN. pec.

plant. 9.35. Salvia dominica, ^ MiLLExR dif. T.IP. p.50 - Habitat in. infula. antillica S. Domingo. Zinnua, SE Caulis re&us, ramofus. Folia cotdata, viridia, fplendentia,

€renata, petiolis longis tenuibus infidentia, Flores laxe verticillati, «cerulei. — Tubus «Rm anguftio M1LLER. -— Planta mihi

: rel

!- 92. S. onm dotis lanceolatis denticulatis, verticile ds fübtrifloris, bra&eis minutis mucronatis. -

- Salvia zgyptiaca. LINN. peo plant. P233. XACQ. hort. 3 p. 49. tab.10g.

Horminum cgyptium minimum ramofifu«num, ^ Bo£RkH, ON n, p.66.

SUA | D3- — Habi-

XXX Habitat in ZAligypto, . ASuffrutex, ex didiad ? ^48

Càulis ftri&us, canefcens, hirtus. Folia ML denticul ta, acuta, venoía, rugofa; inferiora circiter uncialia, pe lata; fumma anguftiora, fubfeffilia. Bra&eze parvae, mucronatz. Flores plerumque terni, breviüs pedunculati, parvi. Calycis labium fupe« rius indivifüm; inferius profunde bifidum, acuminatum. Corolla albz l.bium fuperius. breviffimum,. bifidum; inferioris. lacinia media maxima, crenata,.concaya:: fafcia violacea aut. purpurea cum pun&u- lis aliquot ejüsdem colóris, Antherz ccerulefcunt. nhu. -igra, glabra, — Planta fübaromatica..

x93. S urticifolia foliis: ovato - oblongis, dentatis, petio»- lis alatis.

Salvia urticifoli&, vzrNw. /gopl p.3ga. , Horminum virginianum ereC&um, urtica foliis, flore minore; MORIS. hifl.3, p.395. fe. 11. £13, f.3t.

Horminum minus, betonicz folio, flore. purpureo, PLvK. amalth. 119. t. 420. f.1?

Habitat in. Virginia, Horida, Perennis;.

v Caulis. ere&tus, villofo- vifcidus. ^ Folia.ovato. oblonga, crena; to. dentata, obtufiufcula, pilis raris glutine. capitatis. confperfa, pa- rum rugofa, quodammodo -carnofa, petiolata: parenchymate. folii ad. petioli latera continuato, Spicz laxe verticillatz, ante florefcenti. am tetragonz, BfaCtez ovatz,. ciliatze, mucronatz,. longitudine fere calycum. Pedunculi breviffimi. —Calyx bafi ftriatus, villofo. wifcidus, làbio fuperiore tridentato,. inferiore. bifido. mucronato,.

paullo longiore: Corolla parva, calyce' non: multo longior,. ccerulea.

nonnihil: ad rubicundum vergens. Labium fuperius emarginatum;. inferioris:lacinia media concava, vix emerginata; latefales. obtufze,. Faux füb jábio inferiore prominula, ^ Stam. vectes breves, in- curvi, albi:: apiee inferiore nigro, —— Odor gratus, fere Sal. wize- fil veftris, "e

&(-—^

24.

CXXXI

bx "n4. ^S. derticillata. foliis oth ctenato - dentatis, fty- ' ]o labio inferiori eorolle incumbente, LINN. fec.

con uplatt. p.37.

| Salvi foliis cordatis ferratis, ve: Webtilliodá in fpi- rcam Continuatis. 'HALL. hif. p.110. 'n.251.- Vbi vir per- ill. : [ynonymon. Salviz ándice e X. 3 NN E 0. addit, -

'Horminum fiveftre tertium. ^eLvS. dift. p. XXIX.

- 57 HWorminum filveffre, latifoliutn , verticillatum. BAVH., !pin. 238. . womzs. hifhj.. P395. Je zÉ. tab, 14. f.29. Jr. BAAPM. 37 P. gra.

'Horminum'fpurium. :Rrv. fhonop. da: 6o.

»fB. Horminum filveftre hirfütum, 'lampfanse fólio, flore - ceefio, BARREL. Of. 225. ic.199.

.Horminum filveftre latifolium polen. o , alatis. folüs; (| MORES. -hift.3. 4.395? :Hormimum folio rapi. B vxa. cent, 5. app. p.43. f 23.

Hatitat in. Mifnia eria Desdam: et .alibi ; A duffria, - Helvetia, 3. In. Italia, -Tataria. ,Piremis.

Caulis ere&us, villofus. Folia cordate, M n cordato - fagitta. ta, crenato- dentata, acutiüfcula, rugofa, villofa, "petiolata: petio- dis, praefertim "foliorum infimoram, fzpe-pinnarum parvarum fubro. -tundarum pari auCtis. :Brat&teze cordato- janceolatze, cito: marcéfcen- . ites. . Verticilli remoti, multiflori, e viginti et pluribus floribus "eonfati. Pedunculi filiformes, inzquales. Calyx villofus, labio fuperiore tridentato: dentibus obtufiufculis, zqualibus; inferiore bi. :dentato: dentibus acutis. Corolla externe pubefcens, faturate coe. .rulea. ^Tubus una cum fauce nomnihil inflata, pallide coerülea, ca. "lyce "longior. 'Labium fuperius breve, fornicatum, bafi coarCtatum; inferioris Maciniz laterales oblique wvatz, media obcordata, conca- va. Ve&is. ,crüs infimum longitudine fuperioris , obtüfum, : glandula mulla. terminatum, ^ Stylüs:e medio tübi prominens labio infetiori

fzepius

XXXII fzpius incumbens, — Ante et poft.anthefin enlyce deflexi funt. Won cotfündends eft cum S. napifolia.- 25. S. byrata foliis radicalibus lyratis ditti]: euin, corolle breviffimà. LINN. fpec. pl. p.33. -

Horminum virginianum, caule aphyllo, foliis quercinis, tu- bulofo longo flore ^ Momzs. hifl.3. p.395. tH. ix.

t.13. f.27. S f.Horminum virginianum. — LINN, J/p.pl. p.832 mant. p.318. Meliffa atro- rubens, begun folio. pz1Lr. h. elth. 21g. tab. 175. f. 216.

Habitat in Virginia et Carolina, — Perenuis,

Caules adfcendentes, rare pilofi, Folia obovata, repanda, bafi lyrafa, obtufa, pilis raris confperfa, petiolata. ^ Verticilli remoti, fubfexflori, BraCteze ovatae, acutiufcula. ^Bracteole utrinque dua, lineares, ciliatzz, acutae, longitudine calycis. Calyx depreffus: la. bio fuperiore lato, obfolete tridentato, inferiore bifido, dentibus emnibus mucronatis. Corolla purpuro- violacea. Tubus calyce muk tum longior, Labium fuperius breviffimum, concavum. — Var. f. differt foliis finuato- repandis, corollis plerumque imperfe&is,

26. S. Forskolei foliis lyrato. auriculatis, caule füba- phyllo, corolle galea femibifida, L1NN. mant. p.26.

Salvia bifida foliis radicalibus lhrftato-lyratis, dentatis, Li fpidis roxskor. flor. zgypt. arab. p.202.

Habitat in. Oriente, prope Conflautinopolin frequens. — Perennis,

Caulis pedalis, tetragonus, villofus, fere aphyllus. Folia in imo caule pauca, pollicaria, petiolata, lyrata, ad radicem plura, fpithamalia, haftato-lyrata, dentata, obtufa, utrinque hifpida, bafi auriculata, Petioli breves, —Verticilli quadriflori, Flores —

XXXIII -violacei. Labium fuperius externe glandulofum, vifeidum, pilofum, bifidum; inferius medio album; pun&is violaceis. FoRskor.

$. .VII. II. SCLAREAE T.

2p 987. S. Sclarea foliis cordatis, crenato-dentatis rugo- fis villofis, bracteis coloratis calyce longioribus concavis acuminatis. — LINN. /pec. plant. p.39. Hormínum filveitre primum. crvs. hif. p. X X7 111. Orvala. DoDoN. pempt. p.292. ; | , Sclarea, BLAXWELL. herb. cthE,2. tab.122. TABERN. 0o 000 düfl p.764. womzis. hiflg. p.392. feft.1r. tab.16, fn. Scarlea, officinarum Gallitrichum. LOoBEL. ic. 556. Horminum. "*&riviw. monop. tab.55.

: " Habitat in Syria , Jltalia. | Biennis.

Caulis ereCtus, craffüs, ramofus, villofo.vifcidus. Folia cor. data, acute crenata, acuta, rugofa, villis minutis veftita, inferiora petiolata, fumma feffilia. ^ Panicula brachiata, ^ Verticilli triflori, - Bra&ez cordatz, ciliatae, acuminatz, concavz, calycibus longiores, Flores breviffime pedunculati. Calyx compreífus, fülcatus, pilofo- glutinofus, mucronatus: labio füperiore tridentato: dente medio "brevius mucromato; inferiore bifido. Corolla tubus longitudine ca. lycis, labium füperius ere&um, falcatum, Staminum vectes cruícu. lo fuperiore curvo, longitudine labii fuperioris; inferiore breviífimo, glandulam foliaceam ferente, ^ Semina fubrotunda, e luteo ru- fefcentia,

28. '$. Jebiopis foliis oblongis erofis lapatis, verti- illis lanatis,. corolle labio crenato, braéteis recur- E vatis,

s

vatis fabfpinofis. — LINN. fyft. f. 66. IACQ. flor. cent. 3. p. 7. t. 211. t Aethiops, ^ DoDON,. pempt. p.149. X. BAWwR, hifl, 3. p.315. MORIS. hhi/L.g. p.392. fe. rr. tab.13.. f. 4. Aethiopis phlomitis. romBEr. ic.566.. Horminum flore albo. nrviw. monop. tab.56.

Sclarea vulgaris, lanuginofa, ampliffmo folio. TOvRW. infl. 179.

$8. Aethiopis laciniatis foliis, BARREL. obf. 233. ic. 188. Sclarea laciniatis foliis. T Oo v RN. ínfl, 179. 3 Marum Aegyptiorum. PROSP. ALP. £Xof.. p.252.

Horminum fyriacum album, falvie folio lanuginofo, M9. mrs. hifl.3. p.392. fe&.r1. tab.16, f.g.

Habitat in Illyria, Gracia, Aria. — Biennis.

r

Caulig ere&us, obtufe tetragonus, lanuginofus, ramofos, Fe. Tia breviter petiolata aut feffilia, recurvata, ovata, lata, erofa, ob. tufiufcula, rugofa, denfa et alba lanugine obdu&a, fuperiora apgu- fora, acutiora. Panicula brachiata. ^ Verticilli triflori, lanati. BBra&tez recurvatz, cordatz, ariftatz, concava, longitudine caly- «is. Calyx tubulofus, compreffus, ftriatus, lanatus, füuperne am- pliatus bilabiatus: labio fuperiore tridentato (medio minore), inferiore Pidentato, utroque mucronato. Corolla candida pubefcens. Tubus calyce brevior, — Labium füperius 'ere£tum , falcatum, compreffum, emarginatum; labii inferioris laciniae laterales lanceolatze, media bi- 'Joba, ita concava, ut quafi faccum formet. Stamina longitudine galem. ^ Vettes breves, reCtiufculi, inferiore Resieulo glandulifero, Semina e rotundis triangularia, fufca. — Var. 9. differt foliis pro- funde laciniatis. —. Var. y. foliis magis v id quam ir Ly

vulgaris, i qua frecipue. circa ca bafin futi finuata, —n

XXXV is 29. .$. fpinofa foliis oblongis - fübeórdatis , repandis, :. ealycibus fpinofis, bracteis concavis mücronatis.

.LINN. mant. p.96.

Habitat im Aegyplo, FORSKOw'

.' Caulis pedalis, obfolete quadrangulus, pilis raris. glutine capi. tatis, ficut tota planta, confperfus, brachiatus, ^ Folia petiolata, evata, fubcordata, rugofa, fubpilofa, obtufiufcula, repanda; fumma feílilia, acuminata, dentata. Verticilli triflori. ^ Bracteze cordatz, integerrimz, ciliatoo, longe mucronatz, coticavz, calyce longiores, Flores erectiufculi, ^ Calyx tubulofus, compreffus, fulcatus, labio füperiore tridentato, inferio bifido: dentibus tnucronatis, pungen- tibus. | Corolla tubus calyce paullo longior; faux prominulag labium füperius ereCum; labii inferioris lacinia media majore, con- cava, biloba. ^ Stamina alba; vectes labio fuperiore longiores,. cur. vi; crufculo inferiore appendice foliacea majufcula auGa; antherge

— fave. Stylus tenuis, purpureus,

E . S. tingitana foliis cordatis erofi is, calycibus fpino- fis füleatis, bracteis concavis mucronatis.

Sclarea tingitana feetidiffima hirfuta , flore albo. Tovn x.

nfl. p.r79. " Horminum tingitanum, -xrv. momop. f.Ós, Dom fed male fpinas calycis neglexit MD dd : " L- ^— Habitat in Africa. PEN | : few /

Ni

v Caulis ere&us, obtufiufculus, villofus, villis longis tortilibus; Sisque intermixtis brevibus glutiniferis. Tales etiam in petiolis, fo- Vüs, bra&eis calycibusque obfervantur. Folia S. Difermas, fed la-

tiora, acuta, Verticilli, braCteze et calyces S. fpinofz, fed hi bre.

"EL. - wiores, ad limbus. Mine profundius fulcati, brevius mucronati. u Corolla albae... ; jas

£3 MS gib

i

XXXVI

31. S. fyriaca foliis cordatis dentatis: inferioribus re- pandis, braéteis cordatis brevibus acutis, calycibus tomentofis: LINN. fpec. plant. p. 36.

Habitat iu Oriente, Pale/lina.

Statura S. pratenfis, — Caules obtufe angulati, —Folia cordata, ragofiffima, fubtomentofa, repanda, dentata, obtufe crenata, Pani- cula brachiata, virgata. Bractez calyce breviores, cordatz. Caly- ces quinquefidi, equales, acuminati, tomentofi. ^ Corolle alba. Stylus galea duplo longior. — lta perill a riNNE' hanc fpeciem defcribit, a fe ad exempla ficca, ab HAsSELQvisTIO milfa, conftitutam, mihi vero plane ignotam. ^ Hujus fynonymon facit Horminum fyriacum C. B., quod ad S. Difermas potius pertinere dubium mihi non eft, Alia eft S. fyriaca miLLERI ab utra que diverfa,

32. S. Difermas folüs cordeto-ob]ongis, erofis, petios lis marginatis. Salvia difermas, rxwNw. fp.pl. p.36. mant. p.318. Horminum fyriacum. BAV H. prodr. p.114: €, íi, MORIS. hif.3. p.392. f.11. t. 16. f.2. Horminum filveftre majus, flore albo, integris foliis, B A R- REL. 0bDf.235. ic.187.

Salvia caule fruticofo, foliis ovatis finuatis, crenatis, rugo- fis, hirfutis. ARD. /pec.r. p.9. tab.r.

Salvia villofa et vifcofa, foliis lanceolato- ovatis, verfus tiolum angulatis, AruroN. hort.49. w. 4. Habitat in Syria. — Perennis. : Caules ere&i, villofi. — Folia cordato oblonga, margine erofa, rügofa, villofa, petiolata: petiolis tomentofis, ala angufta margina.

tis, Bractez cordatz, acuminatz, villofa, viícide, longitudine -

caly-

calycis; ^ Flores verticillati. — Calyx villofo.vifcidus; labium fupe- tius equaliter tridentatum, inferius bifidum, utrumque mucronatum., Corolla villofa, alba. ^ Tubus longitudine calycis; labium fuperius ere&tum; inferioris lacinize laterales oblongz;, re&tz, media maxi- ma, dependens. Filamenta longitudine corolla; antherz flavz. Stylus labio fuperiore longior. ^ Semina variegata. — Tota plan- ta villofo- vifcofa, grato gravi odore. Bifarmar aut Bifennas Syrorum. . PEN

753. S. argentea foliis ovatis dentato.-angulatis lanatis, verticillis fummis fterilibus; braéteis concavis. LINN.

pec. plant. p.39.

Sclaréa ficula , folio argenteo , Tubrotundo. BoERRH, dugdb.z. p.163.

Habitat in Creta et Sicilia. MILLER. Biennis,

Caulis ere&tus, fubtomentofas. Folia ovata, inferiera erofa, fuperlora dentata, angulata, tomentofa, ^ Panicula brachiata, pu- befcens, vifcofa, ramorum fummitatibus íterilibus quaíi fpinefcenti- bus. BraCtez concava, muticz. Corolla alba. Labium fuperius éreCtum, villo purpurafcente pubefcens; inferius flavicans, Stylus «orolla longior. LINN,

^ 94. S. bematodes folis cordato. ovatis crenatis rugofis - tomentofis, calycibus hifpidis, radice tuberofa. LINN. jode plaut. p.35.

1.7 Horminum filve(tre majus, Sécubtódes , glabrum, flore coe- . ruleo, italicum. BARREL. obf. 234. tab.135.

., Horminum flveftre, maculatum, tuberofum, | woR&rs. hif. AL EN p. .394.. e£. 11. tab. r4. f. 15.

Sclarea afphodeli radice, To v Rx. énfk. p.79. Habitat im Itmlia, — Perennis. tome, ! E 3 Ra.

[|

XXXVII Radix longa, tuberofa. Canlis. ere&us, leviter hirfatus, . vifei.

dus. Folia oblongo- cordata, crenata, rugofa, fubtomentofa, fam. guimeis maculis fapiffime piCta, petiolata, petiolis villofis; fumma

felhlia. ^ Racemi laxe verticillati, — Calyx hirfutus, dentibus labii fuperioris obtufis, Corolla coerulea purpurafcens, ^ Labium fuperius bafi coar&tatum, ere&um, villofum; inferioris lacinize laterales obe longz, media deflexa, — Stylus corolla longior. Semina fufca, fubrotunda.

85. S. mexicana foliis. ovatis utrinque acuminatis fer-

patis. LINN. /pec. pl.. p.37.

Sclarea mexicana altidima facie — DILE. hort, elth. 339. t. 254. f. 330.

lungia. mxisT. przf. ad epil. BYRKMARDI p.92, tab. 1. fig. mediocr. :

Habitat in Mexici humentibus. — Frutex.

Caulis ere&us, ramofüs, ramis purpureis. Folia ovata, ütrin.

que acuminata, ferrata, bafi tamen integetrima, rugofa, fubtus to« mentofa, petiolata. Verticilli fexflori, in racemum longum digefti, Calyx longus, hirfutus; labio fuperiore integro, inferiore bifido, Corolla fubhirfutze, tubus calyce multo major, cylindraceus; labium fuperius fubfalcatum, inferiore longius, emarginatum; inferius de. flexum, laciniis lateralibus reflexis, Stamina longitudine labii. fupe. ioris, Stylus hirfutus, Stigma bifidum e labio fuperiore prominens,

X 46. S. canarienfis foliis haftato-triangularibus oblongis crenatis, (calycis margine colorato), ^ LINN. /per. plant. p.38.

Horminum canarienfe tomentofüm, haftato folio, Muftazi

et Salvia arborea nominatum. MORIS. if. 3. p.394. fe&. xx. tab. r3. f.rz. bon... 7

Horminum haíftatis amplioribus foliis £ ari modo alatis;

"H - m *.

44.49 'iilibus et pediculis PEN NE lanugine villofs. »Prwvk. * almag. p.185. tab. 3er. f.2.

*- fHorminum folio- haftato.' mrvzrw. tmomop. tab. ór.

Sclarea folio triangulari , piro tomentofo ^ TOYRN. iín/l, p. 180.

Habitat in infulis Canariis. — Frutex.

Caulis orgyialis , ere&us, ramofus, tomento longo, laxo 9t «candido obdu&tus, Folia haftata, lanceolato-triangularia, crenulata, lebtufa, petiolata, una cum petiolis tomentofa, Racemi terminales et laterales, ex alis foliorum fupremorum, breves, laxi, ^ Bractex "oloratze: 'majores lato-lanceolatze, minores duc vel quatuor linea- es. Calyx campanulatus, compreffus, fubvillofus, margine colora- tus, femibifidus; labio fuperiore adfcendente, obfolete tridentato, inferiore. profunde bifido, laciniis re&is, oblongis, emarginatis, dnucronatis, Corolla calyce duplo longior, coerulea. Tubus caly-.' te )brevior, . labium fuperius falcatum, concavum; inferioris laciniz

laterales re&z, media emarginata. ' Vectes longitudine labii fupe- Tioris, curvi, erüfculo inferiore breviffimo. Stylus corolla longior. Semina fabrotunda, cinerea. :

2x. 37. S. filvftris foliis cordato - ladeéolatis ferratis acu. tis, bra&eis coloratis. LINN. jp. p/. P 34- .. IACQ-.

4f euftr. cent. 3. 9.7. EX CNN — Hormini filveftris quinti altera fpecies. .cr.vs. hift. p. xxxt.

ic

io altera... D9DON. gempt. 8n2992 5... 5. o5 4 Sliciukam filveftre .falvifolium majus. vel maculatum, BAYH, "is " 7 wr mud | | |

i Sclarea fólio (aliize major . vel Seb pl RXM infl. 180. .

-.

B. Salvia nemoro(a. . riw mw. /p.pl.m.35.. iiy

c^ jHermini filveftris. quinti (pecias priot. 61v &« fe WMOC É is ' Hor-

pott qu : Hormimum fiüveftre falvifolium minus, mAwvm. pim L& MO RIS. hi/l.3. p.394. feRi. 11, tab. 14. f. 2x.

Sclarea folio falviz minor five glabra. TovmN. ín/i.780.

Habitat in Saxonia, Bohemia, 4ufiria, Ru(ia, Tataria ufque ad fi Irti(ch, Sibiria, — Perennis.

Caulis erectus, villofus, punCatus. Folia infima longe, fupe. rjora brevius petiolata, ovato-lanceolata, bafi cordata, inzqualiter crenata, quo fuperiora, eo acutiora, rugofa, utrinque, preefertim fubtus, tomento tenui veftita, ingre viridia. — Verticilli fexflori, in racemos longos digefti, —Bra&ezs ovatze, acuminatz, purpurez, longitudine calycis, perfiffentes. — Calyx brevi pedunculo infidens, ftriatus, villofus, purpura(cens: labio fuperiore breviffime tridenta- to, inferiore bifido, dentibus acutis. Corolla coerulea; tubus longi- tudine calycis; labium fuperius falcatum, compreffum, emarginatum, pilis brevibus albis pun&tisque glandularibus candidis confperfum ; in- ferioris lacinia media concava, emarginata, fubtus barbata, i lata; laterales parvae, obtufa, revolutz. Stylus e labio fuperiore

prominens. — Var. f. differt ramis paucioribus, caulibus calycibus--

que minus pilofis, foliis anguftioribus zequaliter ferratis vel potius crenatis, minus tomentofis. Vix igitur eam pro diverfa fpecie affumere licet, eo magis, cum ipfe in horto botanico Erlangenfi .'obfervave- rim, Salviam filveftrem, qua e femine e Tataria accepto prodiit, quotannis redditam effe minus pilofam, ita ut a Salvia nemorofa LINN. fere non pote diftingui; —. Tota planta odorem aroma- ticum fpirat.

38. S. glutinofa foliis cordato - fagittatis , s» acu- am cu fpec. plant. p. 37.

Horminum filveftre fecundum , colus lovis. crvs, hif p.XXIX. LoBEL. ic.557.

.Orvala tertia. pODoN, pempt. p. 292. ua

Horminum luteum. G6ExSN. op. fafc. 1», p.m. iab.10. f.20. MO-

» "— —

-———— —— -— IIR

XXXXI |

- NORIS. hifl.2.- p.394. D. rr. fabug3; foi$2 o RIVIN. monop. tab, 57- "

Habitat in Europg futof s.. -Perennis,.

Caules. erecti, obtufi, -villofi, . Folia petiolata, cordato- fagitta. , "fa, profunde ferrata, longe acuminata, rugofa, una cum. petiolis: villofa. Verticilli fexíülori, in racemos longos flexuofos: digefti.. Bractée ovato-ianceolatz, acuminatz; longitudine calycis, Calycis: labium füperius integrum, acutum; inferius bifidum, acutum. Co- rola magna, flava; | Tubus calyce longior et anguítior; labium: fuperius falcatum ,. villofum, punctatum;: labii inferioris laciniz late- rales oblongz , integrae; media emarginata, crenata. Staminum ve- €es longi, curvi, crufculo inferiore brevi,. glandulifero,; . Stylus prominens. Semina ovalia, fufca, paullulum. compreffa. Villi to-- tius planta: excernunt gluten admodum tenax;

39. S. indica foliis cordatis. finuato- dentatis ,. verticillis

. fübnudis remotiffimis.

Salvia indice | riw N: pec. plant. (Rar xaAcQ. hort. vind, r. p. 3 tab. 7 $.

Horminumr majus amplo: flore violaceo, lobis florum pun&is: aureis, MORIS. Ái/l.3. p.394. ft&t. 1r. tab.13; f.16.

. Horminum flore variegato, RIVIN. monop. tab.59. f.r. absque foliis.. :

Sclarea indica, flore variegato. TO vRN. infl.179. Habitat in; India orientali. — Perennis. !

Caules tripedales, obtuír, hirfüti, inprimis bafi et ad foliorum ortum denfam et longam barbam proferentes. Folia inferiora petio-- lata, cordata, fuperiora amplexicaulia, fübhaftata, inzequaliter den- tata, fereque erofa, rugofa, hirfuüta, acuta, Verticilli longe remo-. ti, fexilori. Braéteae parvae, cordatze, acutz. — Flores fere feffiles,.

- - Calyx compreffus ,. pilofo-vifcidus, labio utroque bifidoy (raco.) F acuto,.

XXXXII c acuto. Corelle libimm fuperins ceerulefcens, eréftmm, falcstum,

emarginatum; inferius brevius, cujus laciniz laterales: parve, cO E rulefcentes; media maxima, concava, externe albida, interne fundo alba cum adfperfis maculis purpureis; limbo e fufco fulva, Stami- -

na longitudine labii fuperioris; antherz fufce, polline luteo. Semi-, ma fubrotunda, magna, nigra. Odor fortis et ingratus,

^x 40. S. pratenfis foliis cordato - oblongis crenatis, fund s

mis amplexicaulibus, vertieillis fübnudis, corollis ga- - lea gluünofis. LINN. fpec. pl. p.35.

&. Hormini filveftris quarti fpecies prima, crvs. hif p. XXX, Orvala filveftris, fpecies quarts. Do Do. pempt. p. 293. Sclarea filvetris; TABERN. hifl. p.765.

Horminum pratenfe, *nrvzNw. monop. tab, 58.

Galliichum fivetré. — womzrs. Áifg. p.3gg. fear,

t.13. f. 10. 'Sclarea pratenüs foliis ferratis, - ccerüleo. TOYRN, inf]. 179. à i Q. Sclarea major, foliis in profundas. lacinias incifis, TOwvRN. infl. l.c.

Horminum flveftre, majus, foiiis ptofandids: icis, c

BAVH, pin, 239.

y. Silvia agreftis, LrNN. amu. acad. 3. p. 399.

Horminum prateofe niveum, foliis i incanis. BAYH. pin. 238. Habitat im Europm pratis (im terris Baruthinis circa Erw | gan, Culmbach, veríus Himmelcron , circa Streitberg , Mugg Burgbernheim et DU in Tataria ad P" ujque. PALL Perennis.

Caulis ere&us, fubhirfutus, obtufe COPTR Folia cordata, acute et fzpe duplicate crenata , nonnunquam incifa, aci

^

ah manae, afr Li ct

- -——

: i EON. "XXXXIU-

rugoófa, füpra viridia, glàbra, infrà pallidiora, villofa, petiolata; fumma feílilia. Bra&teze patvee, cordate, acuminatee ,. inferiores ;fer- ratze, fuperiores integerrimze. — Verticilli fexflóri, im racemos. digefti. . Calyx villofo- vifcidus... Labium. fuperius tridentatum:. dente medio minimo .obtufo, lateralibus mucrotiatis; inferius bifidum, mucrona- tum. Corollz tubus. longitudine calycis; faux ventricofa; labium fuperius magnum, emarginatum, punétis glutinofis. confperfüm , adeo ut digitis adhzereat, (i comprimitur; inferius fuperiore brevius; la- .cinia media profunde emarginata, . Filamenta labio fuperiore brevio- .ya, . VeGtes ftaminum incurvi' — Stylus duplo lobgior. — - .Magni- tudo florum in hac.ípecie admodum inconftans eít; vidi exempla corollis cceruleis albi$que, longe minoribus quam plerumque folent; immo quoddam corollis fuaverubentibus, in Thuringia leCuum, cujus flores quadruplo fere, minores funt confueta magnitudine, — Stami- - na rdríus corolla notabiliter longiora funt. Color corolle plerum- que faturate caeruleus eft, variat támen 'colore dilutíore albo, rec non purpureo vcl: fuaverübente, ..— - Var 9. differt foliis lacinia- ti). — Var. y. differt corollis albis, -

eX 41. S. auflriaca foliis cordato-oblongis finuato- pinna-

tifidis crenatis, racemis » villofiimis ftaminibus lon- giflimis, |

Salvia aufttiaca. r4 cQ. ». FUE 2. p 8. tab.1r2. opt.

Salvia foliis rugofis ferrato - laciniatis undulatis, caule nudo fere, ftaminibus longiffime exfertis. ^ CRANz abf.

fafc. 4. p. 238. e. defcr. . Habitat in. collibus ines circa Viennam. Auftri, ie.. Perennis.

Caulis circiter fefquipedalis , ftri&us, obtufiufchlus, denfe et longe, przecipue fuperne villofus, fimplex vel fübramofus. ^ Folia pleraque radicalia, terrae appreffa, ntplurimum cordata, ovata, fi muata vel pinnatifida, fimulque acute crenata, obtufiufeula, fupra glabra, atrovirentia ,. fubtus venis villofa, petiolis brevibus; latis, m glabris, ,matgine *t fubtus villofs infidentia; ' caulinorum par A61 F2 unum

e

XXXXIHII

wnum vel dlterum tantum adeft, multo minorum, «amplexicaülium., plerumque profundius iaciforum, acutorum. . Racemus longus caulem (et ramos, fi adfunt) terminat, e verticillis fexfloris compofitus. Bra&ez calyce minores, cordatzm, acute, villofiffimze, «— Calyx .compreffus, villofiffimus, labio fuperiore retufo, obfolete tridentato, inferiore bifido, acuto. Corolla ochroleuca; tubus longitudine .ca- lycis, fauce gibba; labium fuperius ereCtum, .compreffum , emargi- natum, parum (ut videtur) glutinofüm; inferioris lacinia media fub- rotunda, leviter emarginata, laterales .ere&ze, «oblongz, obtufz, breviores. Stamina corolla fere duplo longiora, ochroleuca, crufcu- lo ve&is inferiore breviffimo, glandulifero. Stylus longitudine fta- minum, .apice .ccerulefcens, Semina ovata e fufco nigricantia,

42. S. pyrenaica folis .oblongis .erofis obtufis vifcidis, racemo terminali. «

Salvia pyrenáica, LINN, Jp. pl. p.36.

Horminum pyrenaicum, glutinofum , -angurie folio. r1 ER. parad. bat, p.137. cum icone egregia.

Sclarea pyrenaica, glutinofa, foliis finuatis. ^T O VR Ni&F» .infl. 179. Habitat in Pyrengis,

Caulis ':bicubitális et altior, :villofo -vifcofus, -ramofus. Folià oblonga, margine finuato crenata acutiufcula, rugofa, villofa, villis glutiniferis, petiolata, ^ Verticilli fexílori, in racemum digefti, Co. roll cceruleze labium fuperius falcatum, ad faucem compreffum; inferioris lacinize laterales lanceolatze, media deflexa. — Stylus e l- bio fuperiore prominens. — Tota planta ta&u eft vifcofa,

43: S. wirgata foliis oblongis erofs obtufis glabris, e Ípicis virgatis. ! |

Salvia virgata, 1AcQVIN. hort.r. p.14. tab. 63. eximia,

Hor--

XXXXV

"Horminum creticum. nr v. tonop. tab. 63. bona.

Habitat in Oriente? — Perenuis,

Simillima S, pyrenaicz. ^ Caulis quadripedalis, ere&tus, obtu- "fus, hirfutus nec vifcidus. ^ Folia fupra glabra, venis fubtus, ficut "petioli, hirfutis, Spicze terminales lateralesque, longz, recto, di- vergentes, 'e verticillis fexfloris .remotis compofitae. ^ BraCteze cor- :datz acutz, -calycibus longiores; ^ Flores pedunculis breviffimis in- fident, Calyx hirfutus, fulcatus, labio fuperiore tridentato, infe- xior&^ bifido, .dentibus .acuminatis. -Corolla nivea, :pallide irofea aut vn ueiens , abii "m laciniis Jateralibus lanceolatis. -

p AL S. ceratopbylla foliis. (alternatim) pisnatifdis Tana- 'tis, pinnis dentato. finuatis , :vertieillis fümmis fterili-

bus. LINN. Jp. f/. p.39.

;Horminum rarum Rauwolfi. ^ GESN. op. a peril, scHMI- iDELIO .edit, part,r. ab, XIL fig. 102, | Eivsp. fafcic. x... gp. 8. ; ;

:Horminum-ceratophyllum, :rugofum, flore fülphureo. .w o-

ARS..Jifl3. p.393. fiRt. rr. tab. 13. f. 6.

Horminum :rugofo .verrücofoque folio, cornu «cervinum ex. primente. -»PLvk. a/m.1:86.-tab.104. f.5. HERM. pd- -yad. bat. p.z86. cum icone praflantiffima.

" "Horminum fyriacum. -RX vIN.-fuonop. tab.65. bon,

Sclarea rugofo, .»verrucofa et 4laciniato folio. -Trovmw, 1 »

Anf, 180. - Habitat in Perfia, Afia minore, Syria, Mauritania. Biennis,

Caulis cráffus, fulcatus, lanatus. Folia inferiora »pinnatifida: .Jaciniis alternis inzequalibus, finuato-dehtatis .obtufis, rugofiflimis , utrinque lana longa laxa veftitis, fuperiora minus laciniata, acutiora, - fPanicula brachiata, ^ Verticilli remoti, fexflori, fummi fteriles.

"mM ! d | de) Bra.

-

XXXXVI

Bra&ez cordatze, acuminatee, tomentofz, minus.toaten, quam. fo- lia,. Calyces lanati: labio fuperiore tridentato (medio breviore) in- feriore bifido, utroque tmucronato, Corolla purpureo-violacea. La- bium fuperius falcatum, apice emarginatum, inferioris laciniz late- rales longz. Stamina labio fuperiore longiora. Semina e "ends angulata, fufca.

A5. S. ceratopbylloides foliis. pinnatifidis rugofis villofis, caule panieulato ramofiffimo. LINN. mant. p. 26.

Salvia Merjamie? romskor, ff. arab. p.ro. m. 29. Salvia. ARDVIN. /péc.2. p.12. f.2. Habitat in Sicilia, Aegypto. FORSKOL,

Caulis ereCus, villofus, paniculatus, ramofiffimus. | Folia pe- tiolata, pinnatifida, rugofa, villofa, laciniis plerisque oppofitis, laci- niatis, obtufis, margine fubcartilagineo. —Bractez feffiles, cordatz, acutz, pilis longis albis ciliatze, calyce breviores. ^ Racemi breves, obtuü, e verticillis denfis, 'pilofis conflat. Calyx pilofus, praecipue ad bafin; labium fuperius magnum, tridentatum, dente medio par- vo; libi inferioris dentes rigidi, —Corolla parva. — Convenit qui- dem cum S. ceratophylla ratione figurze foliorum; fed folia viridia, non tomentofa, evidentius petiolata, pili verticillorum reti, exftan- tes, fatis hanc diftinguunt, cum S. ceratophylla obdu&a fit lana va. rie crifpa et intricata. P

46. S. Barrelieri foliis haftato - lanceolatis inequallbu | ferratis , caule foliofo erecto.

Horminüm filveftre majus, haftato folio, floré czfio cns BARREL. ODf. 236, ic. 186. :

Horminum majus haftato five lapsi up &mof foliis; ; MO-- Ris. ifl 3. p.393. " 4

Sclarea folio triangulari, dentato. TOY RN. inf. 180,

. es

UM mie XXXXVI - Habitat in Hifpania. BARRELIER.

Caulis ere&us, bi- f. tricubitalis, Folia haftato . feptemlobata, lobo medio producto lanceolato, inzequaliter ferrata, acuta, hirfuta,

petiolata. ^ Verticilli in racemos digefti. ^ Braétez parvz, ovato,

, Ciliatzie, acutz. Verticilli fexflori. — Calyx villofus, labio fuperiori 'tridentato, inferiore bifido. . Corollee tubus brewis, labium fuperius falcatum, erectum, -emarginatum, magnum; inferius breve, lacinia

media deflexa. ^ Stamina longitudine labii fuperioris. ^ Stylus: galea longior. Semina rotunda, fufca. — Species obfcura, a folo mA m. RELIERO vifa. 1 ] /

A: A7. S. mutans foliis cordatis obfolete quinquelobis ero-

fis, caule fübrotundo, racemis nutantibus.

Salvia nutans. rL1iNN. /pec. plant, p.39.

.Salvia foliis cordatis, obtufe ,crenatis, fpicis florum nutanti- bus KRASCHENINNIKON 4&4 nOUV. comment, Petro. Loe3z8. 645 0000 ;

'Salvia caule nudo, fpica florente pendula. mArrER is comment, Gotting. 1. p. 210. t.11. bon.

Habitat in imperio Rutheuo in collibus apricis, in quas mon- tes ralenfes meridiem. verfus definunt. | Pereunis. i

Caulis ere&tus, óbtufüs, pnbeícens, ;ad radicem et inferne fo. liofus, fupra aphyllus, ramofus. Foliorum caulinorum duo paria; hzc cordata, ita tamen ut alter finus páullo inferior fit altero, ob-. folete quinquangula, margine erofa, acuta, fupra faturate viridia, infra pallida, fubtomentofa, petiolata: petiolis pubefcentibus, in in- fimis foliis longiffimis. ^ Racemi plures laterales, terminajisque, longi, apice nutantes. Verticilli fexflori vel decemflori. ^ Bractez cordatz;, nervofz, acuminatz,. Calyx ftriatus, compreffus, labio fuperiore breviore, minute tridentato; inferiore bifido, acuto. Co- rolla faturate coerulea. "Tubus calyce paullo longior; labium fupe- . Fius ere&um, compreffum, emarginatum , punctis albis confperfum;

: V infe-

XXXXVIII

inferius. trifidum : laciniis lateralibus 'ovato- oblongis , media -fabro-

—-

tunda, integra. Stamina longitudine labii fuperioris, Stylus albus '

ftigma purpureum e labio fuperiore prominens. Semina nigra, fub.

rotunda. ——- Interdum. variat, obfervante perill. & ALLERO, f[lori- bus albis,

Ag- S. baffata folis haftato - lanceolatis crenatis caule fübnudo, racemis cernuis.

Habitat in imperio: Rutheno?"

S. nutanti maxime adíinis. Caulis erectus, obtufüs, pubefcens;. ad radicem et inferne foliofus, fupra aphyllus, ramofus. Folia in- fima bafi inzqualiter exfecta, haftata: hamo hafte duplici: poftico brevi, retrorfum;, antico: majore, antrorfüm fpe&tante; tertio minimo his fpe interjeCto; lanceolato triangularia, duplicate crenata, acu- tiufcula, rugofa, fupra glabra, fubtus.leviter pubefcentia; petiolis latis

infidentia. Folia ramis fubjeCta parva, angufta, cordato- lanceolata, .

fere integerrima, pubefcentia, Racemi laterales plures, et termina. lis, erectiufculi; fed nonnihil ad latus flexi, ifti nonnunquam ra. mo(íi. Verticilli fexflori. ^ Bra&ec calyce minores, cordatz, ner. vof, acuta, pubefcentes. Calyx ejusdem magnitudinis et figurze,. fed labiis finu tantillo. profundiore feparatis, Corolla S. nutantis, Stylus. longius exfertus. —— Defcriptionem ad exemplum, ex Anglia allatum, quod inm herbario füo fervat.ill scHREBERVYS;, adornavi, Patriam ignoro. A S. Barrelieri differt figurà ano pus et magnitudine, qua huic admodum. cedit.

49. S. betonicefolia folüs lanceolatis crematis , caule fübnudo, racemis cernuis.

Habitat in imperio Rutheno ?:

Filia, ut videtur, S. nutantis, cum ez convenit habitu, caule:

ad: radicem et inferne tantum foliofo, fuperne aphyllo, obtufo, pu.

befcente. Folia radicilia petiolis longiffimis quoque infident, cauli.

na gradatim brevioribus; omnia bafi inzequaliter exfe&ta; at forma

Um

€

— XXXXVIIII

longe a S. CORENNI recedunt, et. FT cM (fere Betonicz. offici.

nalis) inaequaliter crenata, inferiora obtufa, fuprema acutiufcula, rugofa, fupra levia, fubtus leviffime: pubefcentià, Btactez et flores S. haftatz magis, quam nutanti fimiles, — Anne locus natilis e S, nutante hanc formare potuit ? an copula s. nütautis cum aa | fpecie hanc produxit?

Alias fpecies, ex dct non fatis - -éognofeendas » quales funt 5 | S Horminum minus, betonicze folio, moré purpureo. BAR. | RET. 0bf. 230. ic.167. Horminum hamatodes minus, flore piic BARREL, obf. 231. ic. 168. PAM | Horminum folio laciniato, Rrv. motop., tab. P | Hormitum folio falvim. ibid, tr. ^ Horminum flore carneo. ibid. tab. 6g. Horminum eethiopicum. ibid, t. 65. Horminum flore variegato humile, ibid. tab.ó6.

Horminu finenfe triphyllon, earyophyllatze foliis ,. fpica florum galeopfeós legitimae Diofcoridis. PrLvk, amaith.

- p.n. tab.41r0. fig.ó.

pluresque, quarum icones nulle exigui ; ficco, quod dAjwit, pede tranfite cogor,

X -

Á

$. vi

/

Cum plurimis. generis noftri fpeciebus odor et fapor

- fatis fortis fit aromaticus: in medicina quoque magnam

utilitatem ab isdem exfpe&tare lieet. Sed adhue vix eum G una

L

una alterave fpecie experimenta fünt infüituta, quz do- cent, qualenr quavis fpecies exferat in corpore humano efficaciam. ^ Acquiefeam igitur in adducendis pauciífimis

ilis, qua hueufque ab auctoribus digne habite fünt, ut in pharmacopoliis afferventur.

SALVIA, fpecies noftra prima, in omnibus repe- ritur officinis pharmaceutiejs: ^ Nonnulli quidem Medici contendunt, colligendam effe varietatem tam majorem, quam minorem; fed cui bono, equidem monu perfpicio; minorem potius füfficere,. perfuafüm habeo, cum majori viribus antecellat , id quod prater reliqua experimenta odor et fapor jam fatis fuperque docent. . Proftant hujus herba, flores, aqua, conferva, oleum, et in quarundam regionuim officiis pharmaceuticis fpiritus. ^ Apud veteres etiam femen in ufu fuiffe, ex AETIO probari poteft.

HORMINVM, Salviam noftram decimam feéxtam, cujus femen affervatur, hodie vix amplius in ufüm tra. hunt. Medici; notandum tamen, in pauciffimis officinis, veri Hormini- femen reperiri , fed plerumque. femen Scla- ree Hormini nomine venire. |

SCLAREA feu GALLITRICHVM, Salvia no- ftra vigefima feptima, ofert officinis herbam, que vero, ut praecedens, noftris temporibus fcopo itiedie vix um- quam adhibetur.

AETHIOPIS veterum, fi noftra 'eft Salvia vigefi- - .-ma-octava, hac quoque olim in officinis profiabat; fed cum jam füpra $. iL. dixerim, dubium hoc effe, idem de .ejus ufü officinali eft afferendum.

v Sia ea

LI

Salvia ob egreciam virtutem ad varias medicamen- torum compofitiones recipitur, quarum przcipuas tantum adducam. Sic ingreditur aquam apoplecticam , afthmati- cam, cephalicam, embryonum, hungaricam, Salvie com- pofitam, vulnerariam, acetum bezoardieum, balfamum ce- phalieum , fpecies eephalicas ; fpecies pro deco&to ad gan- granam, et nigro, et pro gargarifimate adíiringente, fy. rupum de ftechade, unguentum nervinum ,. ftomachale, viride potabile.. Qui plura.preparata et farraginem me- . dicamentorum ,- que: Salviam recipiunt, fcire cupit, adeat PAVLLINI defcriptionem mobilis Salve. ug. Vind. 169g.

$. vi

Non quidem me praterit, magni nominis Chemicos. in eruenda herbz noftre mixtione defüdaffe. | Nihilo ta- men feécius experimenta praecipua, repetere, fuperfluum non duxi; quod in laboratorio cl. FRISCHMANNI;, Pharmacopoei-Erlangenfis meritiffii dexterrimique, omni adhibita cura, factum eft. Horum fümmam nunc brevi-

ter enarrabo. :

Herbz Salvie officinalis minoris fine ftipitibus, col- le&z eo tempore, quo jam racemos protrudere incepe- yat, uncias duas cum quz deftillate menfüris duabus decoximus, et inde leni caloris gradu, quo nec ebullire, . nec empyreuma contrahere poterat, praparavimus extra- &um ultra confiftentiam pilularum infpiffatum. Obtinui- mus hoe modo extra&i aquofi primi vnciam dimidiam et grana viginti octo. Color füb initium infpiffationis egre- gie viridis, infpiffaione pera&ta nigricans erat; odor le-

: » 5-078 nior,

'

LIU

nior, quam herba, et ficut jam b. cCAR THEVSERVS ob- fervavit, ad odoreiis prunorum- coCctorum accedebat; fà- por amarus. Refiduze portioni exficeatz fpiritus vini re. &ifieatiffimi uncias fedecim affüdimus. ^ Poft previam di. geftionem, expreffione leni et deftillatione obtinuimus ex. tracti refinofi fecundi drachmam unam eum dimidia et grana tria. Hujus color erat e viridi nigrieans, odor penetrans idem ac herbe recentis , fapor amarus fimulque aromaticus. Nequaquam igitur planta noftra fub prapa- ratione extra&ti vires füas, propter quas expetitur, amit- tit, lieet hoc «contendat wEgisHEriT in diff. de Salvia Praef. b. WEDELIO babita. lemne-1715. p.33.

Ejusdem Salvie herbe unciis duabus fpiritus vini re&jfieatiffimi uncias fedecim affuüdimus. Poft debitam di- geftiomem et abftra&tionem fpiritus per deftillationem ,' ex- tra&ti refinofi primi. drachmas duas cum dimidia et grana duo naci fumus, coloris e viridi nigri, odoris ejusdem fere cum herba recenti, et faporis amari camphorati. Refiduam portionem cum füfficiente aquz deftillate quan- titate decoximus, quo facto poft expreífionem accepimus extra&i aquofi fecundi drachmas tres eum dimidia, :et grana- quinque, cujus color fuit migricans, odor lenis, vix cum odore Salvie conveniens, fapor, amarus.

Refiduas utriusque cxtracte herbz partes combufli- mus, et e fingulis portionibus cinerum ferupulos duos cum dimidio obtinuimus , qui dederunt grana duo falis Dixivii,

LIII

$. , x. - Deftillatione unciarum ó&o herbze Salvie cum füffi- Ciente aque communis quantitate obtinuimus aquam fra- grantem , e qua olei effeutialis ferupulum unum et grana

quatuor priho albi, emporis vero lapfü lutefcentis íe- ,paravimus. |

^ Herbze Salvie libra una fuper lamina ferrea combu- fie dedit drachmas decem cinerum, e quibus poft coctio- . nem cum aqua deftillata obtinuimus aleali drachmas duas cum dimidia et grana fex. ^ Cineribus Salvie przter fal : aleali etiam ineffe acidum falis communis, perill DE- LIVS, praeceptor meus fümmiopere colendus, expertus eft. Salviam nempe accuratiffime, ne peregrini quid illi Adhzereret, combuffit, et obtinuit inde fal, quod' cum "aqua forti conftituit aquam regis. Id quod IDEM perill. Au&or expertus .eft in cineribus clavellatis. —— Vid. Er- lang. gelebrte aummerk. ann. 1772. XVI. Stück. ^ E cinere. magnetis adminiculo miculas quasdam martiales extrahi, db EODEM certior factus fum. Yd

E o wm

-. - Vncias quatuor herbe Salvie eum einerum clavella. forum unciis duabus et aquae libra una cum "dimidia de- füllavimus, et inde abftraximus aque uncias fedecim; hec aqua deftillata odore ab aqua Salvie, vulgari modo deftillata , paullulum recedebat, et fyrupo viólàrum. addi- ta, colorem illius mutabat in viridem. Vnde patet, Sal- vie ineffe quoque alcali volatile, cujus prafentiam tam

rj G 3 M .iàn

z

LIII

in hae, quam in multis aliis plantis, fimili experimento probavit el. w1EGLEB. . Vid. ejusd. Perfucbe über die alcalifeben Salze p.215. Extra&o Salvie aquofo, aqua denuo foluto, addidimus folutionem vitrioli martis. Hae folutione color tincture quidem profundior reddebatur, nequaquam vero niger. Perperam itaque TANCREDVS RORINSON Salviam cum vitriolo,' ut gallas, nigrefcere. tradit apud RAI. bifl.p/. p. 510. quod etiam in cl LE- wis mat. med. p.519. me reperire nüratus füm. X Ne- quaquam ergo Salvia ad herbas adítringentes referri pot- . eít, licet plurimi auctores hanc vim illi tribuant.

$. XIL

Carnem bubulam ab omni cute depuratam, in qua- tuor partes equales divifam, quatuor pyxidiculis vitreis probe mundatis injecimus , illosque charta bibula obteétos vigefimo tertio lulii in loco, quem aer libere cransgredi poterat, repofüimus.

In prima, quz carnis bujus portionem cum aque deftillate uncia una- continebat, poft viginti quatuor ho- ras odorem cadaverofüm percepimus.

In altera pulveris corticis peruviani drachmas duas et aquz deftllate unciam unam carni adjecimus. In hac poft quinquaginta quinque horas feetorem eundem fenfimus.

In tertia eidem carnis quantitati pulveris herbz Sal- vie drachmas duas et aque unciam unam addidimus. Ex hoc quatuor integris diebus five nonaginta fex. horis elapíis, fimilis cadaverofüs odor prodit. ly

LV

- In quarta denique pyxide carnis quantitatem eandem radieis Valerianz offieinalis drachmis duabus et aque de- füilatze uncia una permixtam repofüimus. Hujus mifcele

odor demum trigefimo primo lulii,.id eft, poft octo dies

in eadaverofüm eft mutatus; adeoque longe tardius quam in experimento doétif. pREsKY. Conf. ejus diff. inaug. de

Valeriana. officinali Linnei, Erlange 1776. babita. $. XLX.

M.

: 5$ XIII. ! j E: Vires SALVIAE offcinalis melies ex ejusdem

principiis fpirituofis, gummofis, refinofis, oleofis, terreis

et falinis facile colliguntur. — Eft enim remedium nervi- num, alexipharmacum, antifeptieum, refolvens, roborans, traumaticum, peéctorale et nterinum. ^» Herbam febribus intermittentibus mederi; HERMANNTVS in cynof.. mat. med. teftis eft. — In America feptentrionali fücco expreffo

.eum fücco citri commifto febrem intermittentem, ibidem

endemiam,. fepius füperatam fuiffe, cl. kA MIvs in if. 4meric. tom. 2. p.354. annotavit. Infüfüm theiforme lau- datur in peripneumonia, nec non aliis febrium generibus. In arthritide quoque Salvie ufüs commendatur. —Eximias habet vires in morbis nervorum, epilepfia, vertigine, pa-

ralyfi, fenfüum externorum et memorie debilitate. — Con- otra morfüm canis rabidi convenientibus auxiliis chirurgi- €is antea adhibitis, una eum fcordii effentia acido vitrio- lico impraegnata, ealidum Salvie decoctum. affümere füa-

det HEISTERVS diff. de med. Germ. indig. Germ. fuff. $.37. Specifice laudatur in tremore artuum interne af-

ümta, fimulque externe in ,balneis adhibita. Ad optima refertur cephalica. Vid. ill ISENFLAMMII, Pracepto-

ris,

LVI ris, cujus multa in me: merita grata mente veneror; diff. -- de metbodo plantarum medicine clinice/ adminiculo. Erlame - ge 1764. $. AIT. qn tuffi bonos fzpe producit effe» —— &us. In exfpuitione puris poft febrem fingultofam her- - bam noftram laudat HiPrOCRATES de morbis lib. II. Deco&um vinofüm in cardialgia Cum fueceffü E€—— eDECKERO RaAIrVs tradit. In anorexia quoque vente - culo grata eft. Tefte cl. vARNIER epoto iufufo Salviz nonnulli aegrotantes a caleulo vefiez fellis funt liberati. Vid. Comment. Lipf. T. VII. p.195. Vrinam quoque pro. movet. A PLINIO commendatur Salvia cum Abfinthio n affüumta in dyfenteria. Ad fluxus menftrui fup

a lentore humorum induétam , tollendam cum fructu [US betur; fieut etiam in morbis, quz exinde oriri folent pracipue cachexia, chlorofi, malo hyfterico cet. Neque ad nimium fluxum, a vaforum laxitate natum, cobiben- - dum inutilis deprehehditur. — In fluore albo et plurimis | aliis uteri morbis egregias vires obtinet. — A veteribus mul - tis extollebatur laudibus in fterilitate; inter alia, qua Te. ferunt, exempla, legimus, cum in Aegypto pefüs graffa. retur, illa füperata, mulieres, quz füpererant, Salviz íi fucco ufas et inde ommes fecundas effe redditas; que vis ^. fi vere ei ineft, a vi roborante dependet, e qua [' etiam eh plicanda eft vis abortum przcavendi. n deficiente laéte - mulierum commendat Salviam HniPPOCRATES de nale mul. p. 583. ex edit. FOES. Aqua vinofa ad optima. t3 tinet cardiaca, et optimos producit effe&us in «D 1

^L.

Externe Salvia difcutit et seins Exhibetur | colluione oris in aphthis , nec non fcorbutica.

BL 5 nbdsbo aldea C o SUN at Db ii di

- dbezxt »

LV.

faiitate delithim que vaeillatione , ita ut ommino re&iffi-

me pro dentifricio adhibeatur quotidiano. ^ Deco&um

- vinofüm "Jaudatur in odontaleia 4b HERMANNO lc.

In angina füb gargarifmatis fpecie frequenter et cum fru-

, €t adhiberi folet. ^Vulneribus impofitam, fanguinem fi- —— ftere, uleera, precipue uteri, depurare, afferunt DIO- SCORIDES et PLINIVs. Contra gangrenam 'et fpha- celum in ufü eft, de qua vi multi graecam Salvie mi- -— . moris denominationem /epawsAcy) derivant. —Contra ictus 1 animalium venenatorum prodeft. In fe ipfo wELscHI- vs'fanavit i&um vefpz, nec nom aranez, folis foliis re- centibus impofids. ^ Vid. Ephem. /V. C. Cent.|. —nn.g. obf. 35. In fomentis adhiberi poteft in plurimis mor- bis antea adductis; et oleum commode ingreditur -balía- Tà cephalica. | Ad cadavera condienda aliis plantis ad- - di poteft, inus Z Vfum Salviz dizteticum ad longzvitatem, multis ex- tollit laudibus pEPONSs in obf. c. GAv TIER. Vid. comment. Lipf. T. VI. p.299. ^ Ob vim alexipharmmcam, una cum aliis fimilibus medicamentis, in morbis contagio- fis prophyla&ice adhiberi olim folebat, et adhuc paffim folet. | Vicem herbe Thez optime explere, auctor eft S'TENZEL in diff de Salvia im infufo adbibenda bujusque pre Tbea Chinenfi prejlantia, Retp. FEYERABEND, /Zi- tenberze 1723 habita; ubi Chinenfes maximi habere Sal. viam, et mirantes, Europeos Theam praferre, lubenter cumi Salvia optimam füam Theam commutare, narrat. Similia legüntur ih biffória plautarum, que fümmo BoEn- HAAVIO tribuitur; p. 235. Tota vero narratio fabulo- | , fà s. neque. vel Aniniha 'Salvig& portio - fü dizteticó H

— — (S MP

^ in

LvTII E !

in Chinam' importetur; quod eo certius affeverare pof- fum, eum et HALDIVs hae de re fileat, et teítem ha- beam omni exceptione majorem , ill. RVDOLPHVM, Praceprorem nunquam non pie venerandum, qui et Bata- vie in infula lava, et Cantoni in China aliquamdiu com- . moratus eft, numquam tamen Salviam a Chinenfibus emi aut confümi vidit.

$. xi

Paucis mune. addam vires aliarum quarumdam Salvie fpecierüm, que ab Auctoribus recenfentur.

SCLAREA, odoris fragrantia | omnes fere reliquas Salvias füperans, hodie a. Medicis vix, ufürpatur. ^ Lau- dantur tamen ejus folia in hyfterica paffione, et t. BAv- HINVS unguentum quoddam e Sclarea cum butyro, ad- dita Tacamahaca, parare docet, in fuffocatione hyfterica et fimilibus affectibus umbilico imponendum. Deco&um wi. . nofüm ventrieulum confortare, muli funt, qui. dieunt. In fluore albo, nec non in colica, Selarez magnas vires tribüt ETTMVLLERVs. Folia cum aceto et melle pan« nos difentere, auctor eft MATTHIOLVs. "lumores quo- que refolvere et putredini refiftere, afferitur in Bo ER- HAAVII bifl. plant. p.232. Semen, oculis inditum, quae in illos inciderunt , educit, mucilagime, qua fcatet, cor- pora peregri fibi agglutinando.

HORMINI femen ad: venerem n! at ve- teres volunt, bodie vix erunt; qui credant; .idem vero

oculos à corporibus percaoie purgare, quz vis e

^

LVHII

femini' S. verbenaee j' tefte MILLERO,. eft concedenda, facile largimur. Folia in Hydrope interne dari, in forma cataplasmatis. vero, illis qui ex alto ceciderunt, utiliter imponi, traditur in BOERH. bifl. plant. Eadem pulveri. fata pro gingivis erofis reftituendis et dentibus vacillanti- bus firmandis celebrantur in. Bresl. Samml. Pars AXF.

P. 265.

SALVIA AETHIOPIS, fi Aethiopis. veterum cum noftra eft eadem, plewiitieiss ifehiaticis et. fangui- nem exfpuentibus medetur. Ruftiei illa utuntur. ad ulce-

.Ta, etiam inveterata, fananda, tefte cl. GovAmN in i

botan. D. 2. oid

SALVIAE HISPANICAE folia decocta ín capi- tis, ventriculi et nervorum affe&ibus prodeffe, afferit TARGIONI TOZETTI in app. ad MICHEL. catal. plant. borti Florentini. p.169. : " SALVIA GLVTINOSA in morbis pectoris et ad caleulum laudatur in Pres] Samml. XXX. Verf. p.96. in tuffi ferina ab ill. scoroLr. Folia cum fücceffü alpi-

colas imponere tumoribus maturandis, teftatur SCHE V CH- ZERVS i/n.alp. 1. Y. 9- AQ-

M SE Eoo ul

Supereft, ut xifim plantarum noftrarum cconomieum

. paucis adbue tangamus. Salvia officinalis noftratibus con-

diment inftar infervit; ramuli enim ejus variis adduntur

-Cibis.. Sie infiguntur. P g. carni vervecine, anguillis' etc.

e H 2 ad

UX

ad gratiorem faporem iis coneiliandum. ^ Salvia Sclarea *b cnopolis additur vinis, ut fapore mofehato, quent multi amant, imbuantur; at cum potantium detrimento, dum valde inebriant, temulentiam, cephalalgiam et verti- ginem efficiunt, quem effectum etiam exferunt vina 3Sal/- via pratenfi L. mangonifata. Vid.cel -F. A. CAR THE V- SERI progr. ad D.-SCHNEKKERI, amici zfítumatiffimi , diff. ideam- generalem ordinis plantarum verticillatarum fi- ftentem, $. 3. et 4. Tefte MILLERO, flores quoque Salvie glutinofe in Belgiis adhibentur, ut vina Rhenana gratum nancifeantur faporem. Salvia pratenfis non modo vino, quod jam monui, fed interdum ipfi cerevifie, hu- muli loco admifeetur, ubi perinde noxios edit effe&us; quam in vino. Vid. ill. cLED1TSCH. fhyf. bot. ec. ab- bandi. vol.2. p.375. et 160. — Hujus plante in Germaniz

pratis copiofe crefcentis folia a pecoribus mon amantury

nec ab ovibus comeduntur, nifi juniora. Salvie officina- lis flores apibus mel prebere, quo valde delectantur, jai a veteribus obfervatum eft; FLORENTINVS eam inter jueundiffima apum pabula refert in Geopon. lib. XV. cap.2. $-403. ed. NEEDH. Et ill. scoPOoLt: in Carniolia eo minorem copiam mellis colligi, quo minus-Salvia floret, teftatur. in f]. earn. ed.2. tom.Y. p.27. "Nee minus Sal- vie pratenfis flores ipfis accepti fünt; vid. ill. GLEDIT- scHIVs vom bienenflande in der Mark Brandenburg. p. 196. . 284. Folia quoque hujus eodem tefte in pbyf. abb. vol. Y. P. 21. ad coria denfanda adhiberi poffunt.

ES C dons mM

Salviam noftram offieinalem nonnumquam venenatam -

fieri poffe, ideoque folia nonnifi'bene lota adhibenda -

m.

: ; | LXI

fummitates plane removendas effe, traditio eft in Germa- " nia vulgaris et vetus, licet in antiquis au&toribus nullam. ejus inveniamus mentionem. Hoe venenum alii derivarunt « bufonibus füb Salvia habitantibus, alii a vermiculis in füperficie foliorum reptantibus. Nec triftes, defünt hifto- ris, quas veteres pro veris nobis reliquerunt. . Sed tales eventus numquam a medieis ipfis vel aliis teftibus fide dignis fünt vifi; nec bufones veneno gaudent tam atroci, - quam neceffe effet ad veritatem harum hiftoriarum; nee hec animalia Salviam magis amant, quam alias plantas, quarum venenum nemo umquam metuit. Vermieulos, . quos adeffe xrRcHERvs aliique imaginantuf, numquam ullo mierofcopio detegere potui; neque potuit auctor o5- férvationis 27. in Eph. IN. C. ann.2. p.52. . Non minus erronea eft eorum fententia,. qui e fcbole Salernitana illo:

pst Salvia cum vuta faciunt tibi pocula tuta,

probant, rutam prope Salviam plantatam hane ab animali-

- "bus venenatis defendere. Omnia itaque, quas de venenata --Salvie natura relata exftant, fabulis adícribenda effe arbi- tror; licet ideo lotionem herbarum eulinarium inutilem . .. Amequaquam declarem. . :

z

: 6. XVI. m : N - ^- Hee fünt, quz de Salvia collegi, obfervavi, et be- ' - mevolo Eruditoruni examini modefte fubmitto. ^ Si quid offendent equi Cenfores, quod non fatis exhauftum vifüm^ füerit; id argumenti difficultati potius, quam negligentiz et incurie mese tribuere non dedignentur. Quum dies b diem. doceat ; fieri poteft, ut harum rerum cognitione, - C^ 1r H3 vel »

4

LXII vel proprio ftudio, vel meliora edo&ctorum admonitiónibus aucta, ea, quz vel caftiganda vel fupplenda vifa fuerint, aliquando emendem et addam. Interim, quoniam, qui me in his rebus doctrina et peritia füperant, inftru&tione non indigent, eos, qui difeere adhue cupiunt, ut conati- bus meis qualibuseunque mecum utantur, enixe rogatos volo.

T A-N-.

LXIIT

2" THESES

I Homo fine a&re viverc poteft. Ill Non omnem inflammationem comitatur pulfus durus.

IIl. Antimonium diaphoreticum nequaquam pro cal- ce inerti eft habendum.

III. Venzfectio in morbis acutis nulla die abfo- . . lute contraindicatur.

v. Corporis agitatio in Spree nocet.

-—

VI. Preter infantis motum, nullum certum gravidi- tatis fignum exiftit.

-

—

A» mugs

*

E - 9$ * .

Jr