fgK92 .S6 Sonnerberg, Jacoh Sijudicatio emendationum systematis sexualis Linneani i i i Dijiidic atio EMENDATIONUM SYSTEMx\TIS SEXUAilS LINNEANL Q u a m , JuJJu AvipL Ord. Philof, Liiml inodtfle exhihcnt JACOB SONNERBERG, Med, Lic. PUIaf, Mag. ^if AnaU Duc, er ANDREAS PETRUS SEGERSTEEN, OJliogotlms, D. 21 Njvemh, 1798, /;. £>" /. / WB— — ijmjuwi.jitf Tyyxs C. 1«. BURLIXG, J?e^iV Adtilcjiiia Car'j!i>i. 'iy^ogr.T^lj, SACRJE REGim MAJESTATIS SUMM/E FiDEI VIRO, rlUNCIPI Senatus Regii, Regkjque DROTZETO ExCELLBNTlSSimO, IhiGioraiM DiCASTERioRUM rR/ESIDT, Su.V.Mt^QUE IN TaTRIA, TUM JusTlTIiE, TUM RSRUM ClVILlUM MINISTRO GravissimOi Klgije AcAi)r.M\m Cakolin^ CANCELI.ARIO Illustrissimo, ReGIORUM OrdINUM llQUlTI AURATO £T COIVIMENDATORI Spr.ENDiDissiMa, COMITI CELSISSIMO, D O M I N O CJ.F,L AXEL fFACHTMEISTER.^ Licet diJigentcr in hoc elaboraverim, ut^ qui Jcieniimn natUYakin caUent-, hoc quantillmf& fpeci' fpechficn lotamciirn alicnjtis prctii habereiit\ adco tamcn infolcns non fim^ nt^ qnod Tibi offe- ratnry dignimi illnd jndiceni, Ne vcro ei dcjit^ de quo f/jagnopere fihi gloriari poffit^ celsissimi Tui NOMiNis fplendore ^ co?nr/iendatione nti fiini aufus, TiBi igitur^ illustrissime Cancel- LARiEj hoc tirocininvi dicat ^ confccrat^ fortcnt' que fnavi auctor hmnillivms coimncndat, NOMINIS TUI ILLUSTRISSIMI ET GELSI5SIMI Cidtor tlevotjJffiVms JACOB s6nnerberg. Forbattnngar, f6r.1nc!rlngar och omfl6pnIngar af Syde- Dier vara fa llnge vetcnfkaper dyrkas, — orra nog torde man igpnkanna driffjSdrarni hartil uti en, \'\ih tider gSngfe re-formfjuka ; men under ftudom Sr det ock behof, atmin» Aoiic efter Reformatorns omdonie. RETZIUS. •—nr^^rmfat^r^m^ijfrwmmcmmmmi mt i M..— . QUiS exJlruxevuTJt quofuhim faujlc, (Uruiint ; recccfificavti vec vieliora couchwt, Crit, Bot. lllam, fi ordinem, facilitatcm 8< fidem rpe£l:e?, prcs ceteris oinmbnsy Jyfic7//atis fexualis Linn. c(lh pvx- ftantiam, uc iieque cum priltino quodam iilud com-' niutare, nec plane tollere, vel novum aliquod ejus loco condere, quis conacus fuerit, experientia do- cuit. Omnibus tamen scque fatisfacerc non potuic. Hinc immut^re illud & emendare recentior jetas (tuduit. Quo autem fucceffu dijudicare cum nobis injuntlum fir, opus quidem arduum intelligimus illam e(Te dijudicationcm, periculi Sz difliculcatis ple- num ; quo autem difficilius, eo quoque pra^cia- rius*; & cum, qua: aniniiidvercimus, absque odio cSr ftudio proponimus, nullius nominis & glori^ invi' dentes, judicio noftro neminem offendere, nec ul- lius mentem a nobis alienarc, fperamus. Hiftoriam emendntionum Syftemacis fexualis Linneani perluflranti patebic, minorem in primis claffium numerum Botanicos voluiffe, uc magis a 3 nstu- naturales, 8z exceptionibiis minus obnoxiae forent. Inter illos igitur, qui hoc confilio fyftema fexuale imniutacum propofuerunc primus ti\ cel. Medicus, mturx fcruccuor acuciffimus, fcd, quod fui ipfius & fcienti.c cauifa maxime dolemus, nomini Linneano, & immortalis viri difcipulis, uc videtur, inimicidi- mus. Ob difficultatem, quam, tironibus in primis, adfirunc clalfcs ?/wti(ecJ.^ Sz poIygawU^ eas exclu- fic, & in ceteris claifibus, ex numero, proportione auc nexu riaminum defumci^, earum ftirpes^ colio- cuvic. De iUcsciJ boc idem judicavit ; fed ifi gra- tiam dendropbilGruvi, qnihiis magni intcrfit arho- res fexu dilrincias prohc dignofcere, eam recinuic *). Mucationem banc ad leges fyftematicas bauc efle faBam, & levidimum e(t"c pro fervanda dicecia,ab- jeQis moncecis & polygamis claffibus, e)us argu- mentum, neminem iatere credimus. Nec difficilius effe quis dixeric num ftamina in flore quodam ad- fint inquirere, quam ea numerare, cum exigua fa^pe (int & a^gre diltinguantur. Quod vero pr^matu- rum fic talerac judicium, fequenti mox anno, in infiiine ingenui bominis documentum, retribuic, & clalfcs a fe"omi.Tis in fyftemate iterum recepic, hujus parcem effencialem conflituere lubens sgnovit,* & cli[l]eni polygQinice ciivi inoncecia zf disecia adeo coUrere, uh retentis hifcc, ejici illa ?2on pojjity affirmavit ^). Lodem *) Be^^trage zur fchonen Gnrtenktwfti und Botanifche Bef>h'tcljtun[^eT2 dei Jjbrcs 1782. "^*) Botamjcle Beohucbtungen des Jubres 1783. Eodem vero tempore, quo polygaviiiwi d*. niio recc[)ic cl. Medicus, ipfam rejecic ill. a Lin- Ne hl. *). Laceratio generuin nncuralinm inde orta, -variatio, quain cultura inccrdum in fexu cfficic, & in primis difficulcaccs, quando ex his hermaphrodi- tus {\wQ abortiens ilos fe unice offert, rstiones funt, quibus nidis hanc reformationem indituic. Cui vc- ro immutationi fupra allatum cl. Medici judicium in prarfenti fufficiat, cum lonc^iori hujus clr.fHs de- • fenfione in fequencibus opus iic. Qui vero ex emendccoribus fyftematis fexua- lis Linneani maximsm fibi auQoritatcm scquifwir, & cujus vefliuiis reliqui f-M'e omncs inftiterunc, eft ill. Thukbeug, Profefror Upfalictifis celeberrimus, • qui, 7ie LiiiTieanas ovines Jcvviliter adoptaref^ quac* tuor claffes, gynandriani fcilicet, monceciavi, diceci- avi 6z polygaviiatfi^ non modo uc inuciles, verum eciam ut inceriss & fpurias fejunxic, earumque plantas zd filias claffes amandavic **). Ob propri- am & nngularem floris fl:ru£turam de gynandria rejicienda nullus ance ill. Thunberg cogicavic. llli vero in cota hcc claffe vix qucm orchidca alias gyn. findrs funt, /i vcl illcs ita appcllari vicreantur^ ■ (jnce adco piliilli partes babcnt confufas, ut de Jlylo ^ liigviate vix quidquavi ccrti ftatucnduvi, Nihil igitur impedire credir, quo niinus eciam h't die ClalFe Gyn;inuri;i ein wabres Bedurfnifs. IVIsdicus iiher einige kimflliche Gcfcblecbtcr aiis dcr Midvchfa' mlie u, f, w. p. 146, 10 — - pofitio artificialis naniraj repugnare nequit; nec pradantius fyrtema Linneanum ideo judicandum, quod aliquoc plures ordines nacurales retinueric. Neque, quod alcerum cd nrgumencum, facilioris mechodi er^o excludi debenc hx claffes. Nos enim 2ut omnia tallunc, aut in dato quodam flore faci- ]ius eft videre, num fola ftamina, absque piflillo, adfinc, quam numerum eorum obfbrvare. Nullum igicur cironibus negocium faccre videncur hx clas- fcs, maximum vero, (i excluderencur, & ftirpes earum, ad exemplum Thunbergii, in aliis coilocarentur: clalfibus. Si enim, ut cecera taceamus, ignocu ftirps, dioica & feminea, n ob is fefe offerac; fecundum me- thodum Thunbergianam quomodo ad genuinani claffem referacur nefcimus ; Linneana vero adhibi- ta, cuc ad dic^ciam, aut polygamiam pertinere abs- que negotio videbimus, & fic ex habicu & nocis reiiquis ordinem & genus decerminare ulcerius po- terimus. Obfervacum infuper cft, in fexus diverd- tate, quam in numero ftaminum & pifliliorum na- turam efle confiantiorem. Hinc fecundum metho- dum TnuNBERGii dimidia claffis dicscidS pars ex fyrtemace vegetabilium neceffe exciuderetur, ubi flirpium feminearum nulla ratio habeacur. Re£le igicur cel. van Geuns *) : fi has plancas femineas eciam in fyflema recipere velic Thunbergius (ad fyflemacis enim perfetiionem facic, quod omnes eo eoncineantur flirpes ) uc peculiarem ot^sotwvMv clas- fera *) USTERI 1, C. p. 28. II fem condat necefle eH:, quo plcntas dioicas- femi- neas referat. — Nuin vero perfeclius fueric fyfte- ma, juxca quod planc^e ejusdem fpeciei ad diverfas claffes referri debenc, quam iilud, ubi genera tan- tum quaedam varii lexus, adeoque & variae cladis, fpecies concincanc, non opus eric, uc mulco verbo* ruin apparacu disquiram. Nec relit]ua ill. viri art^umenta majoris mo- menci eiTe credimus. Si enim, quod urget, variaa harum claffium gencrum fpecies fiores hermaphro- dicos fcEpe cfferuiic ; maxima tamen pars fibi con- ftans femper & fimilis efl ; illas igicur canquam polygnm'c2 rejicienda?, hx vero recinends func. Quod harum claffium plura genera fpecies concineant di- clinns, hermaphrodicas, monoicas vel dioicas, fini# madverfio efl, quac de omnibus fere reliquis clafii- bus valec, &: leve mutacionis argumencum efl. Ha- bicus cnim, fi unquam, tunc confulendus. Sic cum genus Salicis r.d diandria?/! referc ill. Thunbgkg, quia inter quadraginta plures ejus fpecies *), fexu diflindl^as, unica fit hermaphrodita» (yflemati & me- thodo certe male confulit, in primis cum hujusge- neris fpecies' finc, qucE, ob alium ftaininum nume- rum, m claffe diandris collocari non debant, e. g. Salix vionandra *'*), tirandra 8z pe?itandra, Fa» cilis igitur fecundum noftrum judicium harum clas- (ium defenfio, b2 DifR. *) Sy[\. Veger. ed XIII. Lipf 179 1. **) Duas djftinclas fpecies Lionean^is, htliceni fcil. &. pur- pureum^ junxit cel. Hojjvmv, & iuh nominc tnoJiuiidrc^ habsr. SaUc. 1. £). i^. r. I, f, i, 2; t. 5. f 1. Difficilius autem vindicatur claflis poJygamicC, -de qua ill. Thunberg : Jj vel pracedcntes duce tetineri poffent^ oinnino abrogivi dehet^ ntpote qnf.,l. Vol, VI. andrlss clafTem retinuerit, cum hujus clalTis ftirpcs ordinem naturalem, qualem ^wihelliitdiy papilioniiccc^ Sz JernifloJailofcSi conftituunt, qui propria claile contineatur. Cel. Gmelin vero, cui editio Syfleinatis natn^ r^e Xlll dcbetur, prxter eas cbffes, quas jam ex- cluferat ill. Thunberg, icosanchiam fepardvit, ^ cum polyandrict junxit. Rationes fuadentes non com- inemorat. Ciafiem vero quam msxime efTe genui- ram, & calyce ftaminifero a reliquis diiiincliffimam, fupra monuimus. Thunbergiana^ methodo addi£l:Ds, lont^ius ddbuc^» progredi non dubitavit cel. Liljeslad *). Si qucC- iWo fuerit de fyflemcte artificiali, vix ullum, Linne- ano excellentius, excooirf.ri pofle egnofcit; mentione autem fyftematis naturalis fd61a, rem longe aliter fefe habere credit. Et cum methodum naturalem in reliquis hifloriae naturalis partibus obfervaverit LiNNEUs, nec in fic didlis famiiiis plantarum expo- nendis 8z generibus conltituendis ipfam fpreverit» nihil impedire credit, quominus in ipfa claffium dis- pciitione magis naturalis ejus methodus adfurgat., Hinc methodum puram reliquit, & mixtam pro- pofuit **). Pra^eunte igicur ill. Thunberg polyga^ 7iii>£, dicecicC^ & 7/^07;«^<;7> claffcs abjecit; gy?ian- driatn vero ob fingularem ftirpium habiium, genui- nam efie clalTem autumat. Uc fyngenefiae claffis tota naturalis exlifleret, ultimuni ejus ordmem, five c tnmO' *) Ratio phiitns in fcdecivi clajjcs disponemli. Diili Acal. Upf, 1796. **) Uthji til en fvcnfk Fkra, Upfala 1792. Ift ■ vionogaffiiani^ pentandriaE ckdi inOrruit, qmm dis- pcmendi racionem jure infticutam credimus» falccdi impedirsi non debet ftaminum antherarum circum pifiilluJi) coh^rentia, cum in aliis L^enerihus f)ent- andris hoc idem obfervaiur. Volyadelphiajn cum lija polyandria combiiiavit ; eundem autem inter monadelphiam, diadelphiam & polyQdtlphiam nexum efle credimus, ac efi: incer monceciam, dioeciam & polygamiam ; una enim eademque nota illis com- munis & prsefixa eft •, hinc confervatis monadel- phias & diadalphiaj claflibuSj excludi nequic polya- delphia ; nam, quod objicit cl. Liljedlad, hcet in« terdum accideret, ut quarundam polyadciphize ilir» pium (lamina filamentis in plura corpora non fint coalica, faEpius tamen, & in plerisque conflans eft hic claflis charaQer ; nec aliquid in examinsndis his plantis ditficultatis efficit hxc nnturae inconftan- tia, ex habitu enim facile dignofcuntur ; qui enim femel rpeciem byperici genainam inveftigaverit, abs- que ulla fere flaminum infpetlione ceteras obvias determinabit. Alterum vero ejus contra clafTem ^rgumentum efl, quod in quibusdam polyandrigj itirpibus ejusmodi filamentorum coha^rentia roperi* tur; fi ita efl, milites polyadelphi^e func. Didyjia' viia?n & tetradynamiam utpote naturales fervavit. Ejus Polyandria vafliffima claffis efl, & plantas, quibus flamina a decem ad mille, receptaculo flo- ris infidentia, funt, comprehendit. Prxter polyadel- phiaj ftirpes, amcfitaceas in illa collocavit, quas ob variantem ftaminum numerum ad aliam clafTem non —^ t9 non fdcile redigi pofle contendic ; qiise cum ita finr^ inaf^is nos confultum judicamus has plontas cum LiNNEO in dioecia diftrihuere, cum hoc evitetur iii disponenflo dubinm. Dodccandric^ inagnam par- tcni liuc quoque reculit, quod eius (l-irpes a poly- firidria difHcillime dirtinguantur, nec alia hic fcjun- gendi nota, quam in ficu (taminum, adfir. Nume- rum ludere verum quidt-m eft; in claife auteni dodccandricE plerumque infra vigefimum fubfirtic. Si igitur genus aliquod occurrit, cujus fpecies hunc numerum vel femper vel plerumque excedant ; in polygamia collocandum, fcrvstis reliquis & genuinis. Si vero ex polyandriic (tirpibus gcnus quoddam fpeciebus coriflantius dodecandris gaudet, ad dodec- endriam illud mitcere decet. Nec vidimus, quid commodi prre polyandria Linn^ haec chjffis tironi- bus adferrjt, quai flirpes continet, quibus una ea- demque claffis nota pra:figi haut commode potefl". Ordines quidem naturales claflis obtinet, nullo au- tem affinitacis vinculo hi coh^erent, 'nnllamque fic claffi prseftuntiam addunr. Illam autem clafrem na- turalem potius diceremus, qu:c avientaceas & co- jjiferas tQP.tum contineret, quam qua cum h\s rhcea- das, tricoccas & iiiultifiliqnofas jungir. — lcofaU' driarn uc clafrem genuinatn, ordine odavam, habet. Cum vero numeri VII & IX rariores fint, & Vill & X inter fe valde varient, uc quibusdam ejusdem gencris fpeciebus o£to, quibusdam decem ftamina sdfmt, immo, in una eademque planta alter flos o6to, «lcer decem ftamina habeat \ melius efle credic, hept^ an* ao — miflriavt^ oStandriain & ennea?idria?/i Linn. cnm ejus decandria conjungere, quam genera plantaruni valde affinia in diverfas claffes diftribuere. Primo fiurem molc fua J"iaec claffis infigjnem tironibus mo- kftiam crearec i & fecundo, liccc Inrgiamur nume- rum ftaminum sque in his ac in aliis clafilbus effe jnconftantem, tantam confufionem inferre non cre- dimus, uc ejus ergo abjicerencur. Heptandri^ flirpes adeo parum numerofx funt, ut facillime iiwefligentur. OciiinJyiid plurima genera ex lolo habitu dignolcuntur, eriamfl numerus efler inconlhins. De enneundrid^ exigua clafre, hoc ideni valet. Quid (juod, fi claflis qusdam ideo rejicererur, cjuod piantas continet, quibus ftanununi muncrus inconftans cll, actum lane efret de fingulis clafHbus, cjujc ab numero fla- mtnum pendent ; & quihusdam confervatis, ad rigorem fyn- tagmatis reliquc abjici vel immutari ncqucunt. — In tviandria Linn, gramina folum dispofuir, & reliquas fere plantas trian- dras in tctrandras collocavir, quoniam earum congencres farpe quattuor fiamina hahent j di hoc modo immutara ciaiFe, quo- dammodo naturaUs evadit. Si aurem qusfUo erir, dc commo» do, quod tironibus inde redundet, nullum aut exiguum hoc effe crcdimusj immo vero, fafla ejusmodi i-mmutatione, planias inve- ftiiiandi diflicuitas augcatur necefTe e(l, cum numerus nomini non refpondet, & claffis niultitudine ilirpium difficultarem tiro. nibus parar, quam ex pentandria «^' fyngenefia novus quisque bo- tanicus expertus eft. iVIallemus igitur numeri ftaminum incon- ftantia vexari, quam clafTem condere, cujus nonnni nota non re- fpondcret, & cujus ftirpes numerofje examinaturo negotium fa. ceirercnt. — Plura vero contra hanc immutationem afFerre ratio operis prohiber. Et prascipua ha:c eife immntationis & emendationis fyflem»- tis Linn. cxempla credimus, Ucet plures adhuc exfliriflTe ejus refoxniatores non ignoremus, quos vcro rcc^nfsre a confilio aUenum efl. QK92.S6 Sonnerben i>i::illijlliiliJililllliii:i 3 5185 00091 4307