V. 0. M. A.

DISSERTATIO MEDICA

VENENIS

BEZOARDICIS,

gQam*

P R M S I DE

VIRO

Nobilijfimo , Excellentiffimo atque

Experientis fimo,

GEORGIO VVOLFF-

GANGO WEDELIO, g;
Med. Do£fc. Theoret. Profeflore Publi-

co, Archiatro SaxonicoVnec non S. R. I. Acad. Na-
tur. Curiof. Adjun&o,

Praeceptore, Patrono acPromotore Jito

omni honori s & ohfirvantia cultu at ai em
devenerando*
in Auditorio Medico

publice Philiatris examinandam proponit

JOHANNES CHRISTIANUS URSINUS,

BERN BURGO- ANHALTINUS,

Ad diem April. M. DC. LXXXII.

JEtfeE, Literis KREBSIANIS,

' 3Q.XYI . ' ' - ,

————hi 1 1 Wjiii i li 1 1 —

T cognitio remedii fupponk cogftitioftem
Wrbi,& vice versa, fi juxta rationem velimus proce-
dere; ita de alexipharmacis feu bezOardicis,tanqiiam

^r^Nj^^penitius conflet. . ... , „• A t

Didum effe venenum ex philologia conflat , q.d* quod cito pet?
Venas tranfeat, feu falubre, -leu noxium fit. .

dicamento accipitur; feu latiori %^W«;vpienMW^y
continetur omne, quod adhibitum naturam ejus ,cut adhibitum elt,
mutat^proprie vetb prsdicatur de noxio & pontradiftinCto alimento

& "^Adeoque venena proprie funt, qute per fe nocent, & adverfa lunt
corpori, non item.uifi latius, -jjute per accidens id, przftant , quorfup»
sJligm illa venenorum generafpeaant £r«'f '

demvelaprimis qualitatibu^ ut aqua ,^o?a frigida hopimi^borede

folereftuanti , ut gypfum exhccando ftrangulat , Vel a lecundis , u

croms ISandomSs lpirituum viam, quod vulgo ftatuunt, nos vero

quidfintiamus mox patebit ; Vel i tertiis, ut Cantharides veficie 1 -
pus marinus pulmoni. Tacemus exemplum vini , fpintus vmi & a,

"“Tr^fupponimusersd ^ , V«PW eire&dicettda, ^

4-

tnt externam violentiam aliam, (ut conformatione vel unitate foluta)
violenter dejlruere norunt, Hinc enim intoxicati vel veneno potionati
funt & dicuntur, qui citra aliam quandam caufam manifeftam pericu-
lum vitae fubeunt, vel moriuntur*

2. Adeoque efle peregrinacorpori, five illata, five in eodem produ -
Ita. Illa proprie dicuntur venena, haec maligna & veneno analoga;
unde differunt potiffimum quoad modum inficiendi. Alia injpiratu
laedunt, ut feminaria peftis , & morborum malignorum , febrium &c*
quatenus d7rog£puq feueffiiivia, vel exhalationes ex infedfis corpori-
bus & locis fpirantes communicantur ; Alia bauflu , ut quae ore aflii-
muntur ; Alia folo contaUu , ut illa quae foris nos c^tingunt, etiam,
ex fiipra didis, peftis & febres maligniores ; Alia denique ex iEtu &
tnorfu, cujus generis funt animalia, quae vel dentibus nos mordent, veL
aculeo pungunt, vel conta&u nocent*

3* Alia efle externa , ilia, interna , quod ex di&is fatis patet ; Exter-
na iterum Vel vi illata, ut rnorfus animalium, vel inadvertenter , ut pe-
ftis per poros irrepens ; Interna vero vel ore haufta in pulmones , vel
deglutita in ventriculum , vel generata in mafla fangvinea etiam citra.

4. Alia efle magis cita &a fHva> quae, praetenta nea vi, exiguo tempo-
ris fpatio occidunt ; alia lenta, temporaria , efficaciae remiffioris, quas
poft multos demum dies necant* Priora v. g. calida tenuia , & fere
erodentia ac putrefacientia ; poftetiora frigida & craffa, quae minui
in vafaful>eunt, cenfentur*

f. Venena alia efle homini , alia brutis ; multa fiquidem homini
funt venena, quae tamen aliis animantibus in alimoniam cedunt, ob
diverfiim nexum principiorum vitalium, fangvinis & feri* Sic cicuta
fturni vefci fcribuntur ; hyOfcyamo & mandragora , fues ; Cantharidi-
bus, hirundines ;ferpentibus, cervi, quo de vide Sachjti GammaroL &
dnn. I. Ephem. Germ.obf. /4, attracdis iisdem e fpeluneis fuis ; araneis
gallinae; ferpentibus & bufonibus Ciconiae &c.Contra ea aloe medica-
mentum eft hominibus utiliffimum non minus ac amygdala amara,,
lupis, vulpibus & canibus vero venenum, Vid. Mq e bi Fundam. Med *.
Vhyfiol. c. 10, p. i$q.

6. Alia venena efle univerfalta , alia particularia , quas diftm&io

tum.

tum in fpecie humana , tum generalius quoque de aliis valet. Univer-
ialia omnibus atque fingulis animalibus venena limt arlenicum &
mercurius fublimatus ,, nullum quippe yifum eft, quodfciam , innoxie
per omnia hifce ufum. Specialia venena , praeter jamdi&a , in ipecie
humana alia funt nervis &lpiridbus inimica, utiblanum furioftim,
alia pulmoni, ut lepus marinus, alia ventriculo, ut corroflva , alia vell-
es, ut Cantharides ardore & midfu cruento infames.,

7. Alia partes ftirituofas, alia humi das , alia folidasmzgis afficere \
inprimis vero cum humidse mediae lint inter reliquas & quali vincu«
lum quoddam, praecipue etiam easdem pati certum eftv

g. Alia elle vegetabilia , ut aconitum , cicuta , napellus &c. Alia
animalia, live toto, live partibus faltim, ut leorpius , vipera , quorlum
& caudam cervinam quidam referunt; Alia mineralia , ut arienis
cum, mercurius fublimatus. Adeoque pauca quidem nota funt vene-
na,reliqua tamen, cum magis & minus non varient Ipeciem, itidem huc
referenda. Nondum innotuit vel publicatum eft venenum, quo in
Gallia hadlenus tot caedes patratae occultae , poudre de fuccelEon vo-
cant, in pulveris forma; licet lint, qui carnes infantum ex utero mater-
no exciforum (horrendum didtii} cum afpidibus aliisque eonfermen-
tatas nominent*

p. A venenis afliimtis oboriri ab aliis alia , omnia tamen in fubita-
neam confpirare perniciem ; ad vomitum cieri ventriculum , cardial-
giam, anxietates, tremores, pallores, lipothymias, puffum frequentem ,
abdominis inflationem , capitis turbationem fleri. A demorlis vero
fcorpio vel vipera, auriginem contrahi, dolorem* ardorem, tumorem,,
inflammationem partis afle&ae*

Ex his colligere eft : 1. Venena non far» occultis % quam manifejlk
agere qualitatibus. Utut enim occultae qualitates, quatenus manife-
ftis liint contradiftindfcs, concedi pollinr, quo lenfn venena commu-
niter a tota lubflantia, live virtute fpecifica agere afferunt; litamen
penitius eadem inveftigemus & occultum fljmamus pro eo , cujus nul-
la omnino ratio dari queat, ratum eft atque certum, venena agere ma.
nifeftis atque inveftigabilibus', intelle<ftui notis , qualitatibus. Hinc
notantor Se aliger Joco citato, qualitas haec di«fta,vs/>,cunx multum ab-
£t a fenlibus , fola ratione comprehendi potift y ( loquitur vero dere-

A 3 medi-

tneails Venenorum totKMantia agentium ) £d infiujus cogniti
' nem perveniemus per veftigia tertia, fcilicet qualitatis, feu ad normam
manifeftarum. . , r / ■

2. Venena fine dubio fubvuere prinapa vtmha y quorum nexsl
indiffolubiii vita propagatur , violenter vero deftrudo Sufflaminatur i
Neque enim dllaxatio dari alia poteft tam citas & immu-

tationis, praei pue cum omnia id teflenturphanomena , unde meritd
caufe talismodi univerfali eorundem vis adfcribitur , in qua omnia
adeo conveniant , licet admodum diverfa.

, p0Uere venena fale > fulphurs & mercurio » machina -humana
peregrinis & defruttorm. Id vero eft tota iUa fubftantia, occulta qua-
litasttestura nempe & modus mixtionis.Uti enim particulas alimento,
rum fatit benign* , Familiares & Fubjugabiles , fimiles , faltim.a pofte-
riori , medicamentorum diverfa , ut alium flatum alterando vel pus*

gando indueer&queantpta vsnenorumadverr^iiiinternecionempar-

tiumfpirantes. - ,

4. Bjfe eadem vel corrosiva , vel fermentativa, vel vaporosa *
vel MIXTA, fehis quippe effedlibus vel qualitatibus vis-venenorum
In genere confidit. Corrosiva fi Fuerint , ventrieuloercharam^
,|Aualv inducunt, unde parte ad.vitam abfoluteneceflaria deftruai,
neceflum eft machinam ipfam fubrui & principia vitalia deftrui.
Fermentaw» -tjux font, motum p. n. cumque vel abfolutelethalem.,
vel famrrie tamen periculoFum inducunt, unde calor -febrilis, aeftus ,
deliria. Vaeorosa fpiritus obnubilant, fuffocant, deftruunt. Adeoq;
torrofiva ft>Udis,fermetiativs bamidis , vaporo/it fiirittmfisinprimis

frnt bollica , mixtu univerfi. Quae vero de his non participant , ut
pix a(Tumta& plurima alia inter venena vulgo relata , inter venena
tantum per accidens talia & improprie diifta referenda luerint. _

, Veitma minimli/t, |ium i£ematum & arfenicum ejusque ipecies,
Mire foti potifimum corrafwime. Hac ipfa vi , v««; »<ns &<*■
gvinis & feri deftruaionem inducit , fecundarid quoq; fermentanone
peregrina & fpirituum turbatione confequente. Hincfiftatitnrevo.
mantur, delicatiori archei fenfu & robore, non nocent. Hinc m ven-
triculum plenum, vel pingvibus praelumtisingefta minus necant, faci-
liori voeituconfequentejScactimoniaobtufl. Hinc qui morturiunt

z*

aVhoflim ufu' five incauto , five malitiofo , ventriculum & mteftina.
fphacelata & erola exhibuerunt, quodipliin cane obfervavimus. Par
ratio eft aquse fortis, butyri antiraonii &c. Patet id ipium quoque -ex.
analyfi ^ii t£smari> neque enim ^ius vivus, nec 0, nec ® , nec ©Ium,
quibuscutiviublimatur, eft venenunv, fed-fola textura inde emergens ,
qua iterum immutata, per additionem <£ii vivi j&- fublimatiooem,* in
#io dulci , eadem quoque venenofitas emoritur. Neque mirandum
eft, hinc ardorem- ftomachi , con-vulftones , livores , tumores & alia
lymptomata ab his oriri, de quibus videantur Practici* Sic cor-
rofivitate 5c cauftica vi ablata innoxiuiiieft , veifolius magnqtis &oliSi

& Venena animalia (loquimur vero' de univerlalibus: magis).
agere potijjimum vi fermentntivd peregrina J, five vipera morfusex.-
cmpli loco (it praecipue, teu canis rabidi, leu alia confimilia. Hinc cunv
kliva talismodi Q peregrinum , irato cumprimis animali, in vulnera**
tam partem iUatu,moxferum& (angvinem immutat,ut corrumpantur,
Sttjjv, fermentationem, vexoceaiv patiantur, fadla hincjrecuriu ad, cor,
communicatione , etiam reliquam maffam fangvineam mox inficien-
do. Par ratio eft i&us cum aculeo fcorpionis , morius aranei & fimi-
lium. Hinc fadla ftatim exfudlione vel deftruclione fermenti hujus
peregrini-, vel non nocet plane , vel kltim citius debellari poi.eft, Cu-
ravimus aliquando puerum a cane rabido demorfum i. dato intrmfe-
cusbezoardico volatili, ^exterius vulnere cum ruta, theriaca- face-
to eloto,felicifiimo cum fiiocefiti. Hinc ligaturae etiam lqcum habent.
Verbo, omn i a 0 cuw teftantur de indudta fermentatione. praeter-
naturali. Hinc etiarn fi itftus apum, vel velpas excipiatur ungve, & hinc
guftetur, falinum talismodi- quid manifefte deprehendipotefi» ^
7. Venena vegetabilia poti (fimum agere vaporofmee peregrina'*
Quatenus ftilphure v. g .impuro , muciiaginolb , nervis inimico pol*
lent. Hinc hyqfcyamum , leuejusiemen , imaginationem aislocaftb
oblervavit- in caufidico Helmont. lib. demensidea pjm . 224 .ipfu mque
ibidem 0.225° exoticam phantafiamimprimereafierit^qviod irideia in
puella obfervavimus obfervationea/. ann. 1L Ephemerida Germanic .
ionfiguat-a. Sic napellus, verbis ejusdem, iuani furoris in nobis- ima-
ginem communicat, de cu[us tycuvotAemt ab affumtione evenienti-
bus, ut &de arieako ftudio experimentanai propinato, videri mere-

8.

tUr Cornariushiftor.admir. 12 . ii*pag. 4!. & feqq. A $j. pulveris
napelli, pectoris angullia, ventriculi dolor , oculorum obtenebratio
vertiginofa, pulfus immutatus, paulo poft etiam deliriu accidit, ut in fo-
lio lacero alte cecinerit aeger. Legi hanc in rem quoq; feorlim meretur
1. 1. Wepferus libro hiftoria & noxa cicuta aquatica infcripto , & I.M.
Faber in Strychnomama , tradatibus curiolis. Sic & crocus rilu fcri-
bitur interimere , rifus vero ftultorum eft. Par ratio eft opii ipfius ,
aliorumque , quae vaporolitate fua Ipiritus turbant & nocent.

8. Venenum in corpore genitum in febribus malignis ejfe fermen-
tationis peregrina fobolemifiepe tamen non tam a prioritquam po fieri*
ori fa5ium. Quando enim vel ob aeris auftrinum frigidiorem -
ve ftatum, vel ol? errores diaetae , vel contagium quoque leges pro-
portionis fangvinis & feri violantur enormius, confidentia, motu &ca-
lorelaefis, periculum ruinas fubit machina , peregrino indudo asftu ,
variis cum effedibus finiftris. Inprimis fal volatiiiusredditum,ra-
refaciens fulphur , fero diluente excuUb, ferociens hinc & quasfani
corpus accufari meretur. Unde fang vis emillus rutilans , cinnabari-
nus, iero quaftincodus vifitur, quo de alibi latius.

9. Vmmum pefik yfoio cmtagio propagandum & illatum, ftngul a
ionjurittimpoffidere . Non in aeris corruptione, praeterquam particu-
lari, confiftit id ipfiim , neque a priori aeque , unde primitus emergat ,
cognitum eft •, a pofteriori vero optime. Eft nempe venenum hoc
corporeum, feminale, calore nativo expanfivurn, lui multiplicativum,
humorum corruptivum & principiomm vitalium deftrudivum.
Corrofivum elle demonftrant fatis carbunculi & pullulae quali ab am-
buftionefa£lae,dyfenteria,pleuritis, cardialgia , aliaque conjunda;
Fermentativum, febris, bubones, anxietates &c. Vaporolum, deliria ,
fopores, vertigo , iplos lanos quoque impetens eadem domO verlantes.
Eminet tamen tanquam magis adiva vis corroliva , unde reliqua quali
oblcurat,&eadem potiftimu necat, fi v.g.ventri culus fuerit carbunculo
aftedus, fi midus cruentus accedat, fi haemorrhagiae ; variat etiam ef-
fedus hic ratione recipientium lubjedorum. Hinc clavis patet, quare
tam lubito internecionem inferat pellis ;<juare nullum remedium Ipe-
cilicum & appropriatum, idque certum & infallibile, quod communi-
ter defiderant, detur * quidq[uefit fentiendumde variis hypothelibus

de

MPflMKP

$>•

de veneno pellenti hodie agitari folitis. Pigrum id & lentum eft ,
omnisque praecautio hinc fieri debet, ne in a&um deducatur ; ne hau*
riatur, vel hauftum mature profligatur, ne nidufibi paret, cum pernicie
certa corporis. Omnia,uno verbo, ficvelutpanfa patent Qcuv6$pa.

10. Venena ■particularia magis ejfefub jugabili a, minus que vincu-
la vitali a defiruttum ire. Noxia quidem funt , unde venena audiunt
quoque ; attamen ner toti atque , fecreta ab archeo victore , feu fupe-
riore , huc illuc. Satius enim eft hanc illam partem Ledi, quam totam
machinam fubire periculum lethi . Sic eantharides-i ale volatili acrio-
ri conflantes inficiunt non tam ventriculum, acriora etiam exterius
ulcerantia & rubefacientia, ^llia, flnapi. lepidium ferre adfuctum,
quam expanfisfaiinis particulis fuis ferum , unde excretioni deftina-
tum in tubulis renum , ardorem delicatioribus longe partibus infup-
portabilem conciliant. Paratio x&ieporis marjm,&t quo cum minus
conflet nobis, pluribusdicere nonlicet, a pofteriori tamen exulceratio
decantata id probat fatis.

11. Ubi virus i ibi virtutem deprehendere licere. Praeftat enim ex
venenorum quoque docflrina alios depromere ufus. Neque enim fb-
lum utiliflima eft, tum ut venena cognofoantur , cognitaque vitentur ,
tum ut infe&i melius & re&ius curari valeant ; verum quoque ut co-
gnita virulentia virtutem, quam natura illa condidit, nofcamus. In
genere enim vir tuofa efie & potentia ex effecTtu patet fatis ; quod fi ad
leges temperamenti humani redigere mitigareque illa pergamus , pro
vinculis vitalibus roborandis facient , quae contra eadeftinata vide-

. bantur. Exemplo fint vegetabilia plurima, ut cicuta, v. g. opium, cro-
cus, femen hyofcyami,& alia, ut arfenicum , araneas , &alia non lau-
demus.

Caput II.

Bezoar dicis primi generis.

SEd vifis hifcejam judicium ferre poterimus de bozoardicls accu»
ratius, generalibus & fpecialibus. Contraria enim juxta fe pofita
elucefcunt magis. Ut itaque venena funt non una, (ed diverfa ;
ita quoque non uno nomine veniunt iisdem oppofita. Generali

B notio-

10.

notione dicuntur alexipharmaca, alexiterta, Iatine amuleta , ( qnie
vox hodie de externis appenfis fere ulurpatur , ) ab amoliendo , i. e«
dibmo vendo, depellendo, eo: quod venenis relidunt : item bezoardp*
ca> ex eo haud dubie, quod lapidem bezoar putarim omnibus venenis
reddere, modo fit genuinus. Atque fic eleganter & ufitatius hodie di^.
cuntur. Sin Ipecialius ea confideremus, prout a Veteribus denomina-
taduere, divila iinit edam quoad nomina hinc , ratione objedli potilfi-
mum,i. e. veneni, in. quod agunt, tede Galeno 6. Epii. Commenti
6 i t,s & alibi. Gum enim venena^vel ab animalibus , vel ex vegetabi-
libus , mineraKbufve proficifcantur ( pharmaca vocant ) ideo remedia .
iis reddentia duplicis quoque generis>ede fcribit idem: Alia quae vene-
natorum morius, fidus aut venena fanant i alia quae deleteriis pharma-
cis medentur, Illa ale-xiteria 'bvm rtf dhs&m > arcere > depellere >3
pmpulfar e , item opitulari , ^ rwv.fygjim a feris vel belluis , no-
minantur. Hinc & fimpliciter Q.c&gjiatta , leu theriasa, pro-

prie dicuntur, quae morfibus animalium debentur. Dicta enim ed the-
riaoa pattim. abedcdtli, edquod ferpentum morfibus maxime fiiccur-
rat , partim ab ingrediente earne viperina,. Ybzz alexipbarmaca ■%
^•W Tif d Af|« » ^ <$«#«a'&a>quod lethalibus medeantur morbis.
Exemplo fit jam didta theriaca,quae cum primario mori ibus ani mml i u m
infiidtis debeatur , non aeque contra omnia U lingula venena potcft
adhiberi alia , frudra adverlus vegetabilia, mineralia , & plura quoque
animalia, lltraque aliisderminis dicuntur etiam alexicacay item anti?
dota, licet haec quoque de interriis- tantum praedicentur magis*

Nos -generalia. Ilk- jam vocabimus ufitato nominer Bezoardica >
tanquam communia magis & univerlalia ; haec Icilicet malignitati ex
dilfolutione humorum vitalium , minori vel majori, quam venena
intentanr, exurgenti debita cor defendynt,& , confidentiam

ac motum fangvinis contra venena iri vigore dio afferunt. Monuit
enim jam ip fe Galenus /. j. de fmpLmcdh. fattth, c. iS\ nihil interek
fey an alexiteria an alexipharmaca remedia veneni-s opem ferentia ap-
pellemus,quod icilicet in unum demum eundem cp finem funedum illa
confpirent. Antidpta vero fpeciaiifiime notant, quae his vel illis Ipe-
ciatim & in individuo notis venenis , quoad illam qualitatem , qua
, particulariter noxia furit, in corpus illata , adverfantur , ut |iot£btc/,
canthkridibus fimilibu^de quibus in feqcf;

Cum-

.

It.

Cam vero ex didis ckfliffl fit,bezoardica hascteipicere potiffimum
'venenum animale , in motufermentativo &deftrudivoconfjftens,
adeoque convenire v. g, ad morbos malignos, & prodefle infebb. ma-
lignis & morbis epidetpiis, pleuritide, dyfentenay variolis , morbillis
pefte, febribus Hungaricis, petechialibus , inflammationibus febri-
libus, anginofis &c. merito veneni hujus ctsgyactv refpiciunt praeci-
pui Tertia enim pars hominum moritur febri , unde facile colligere
efl: , quantum momenti fltum fit in bezoardicis.

Refpiciunt nempe vel calorem , vel confiftentiam , vel motum fan*
gvinis & feri, quibus quippe bene habentibus, vel defenfis & fartis te-
dis, vita producitur, & contra» §euf.BEzOARDicA respiciunt exclusio-
nem fermenti peregrini, quo calidum nativum impetitur. Quae vero
id ipfum excludunt , balfamum nativum neceflario roborant.

Excludunt id ipfum ealsamica, putredini fimubrefifl:entia,phyficae,

& hinc medicae, Sulphurea , ute fimplicibus, r a d i c es an gei. cariin.
contrayerv. diptamn . gemian. imperator, pera fit. dsr.it. Zedoar .

Ex herbis ruta , /cor dium f galegayfalvia ,* Ex floribus fiambuc. calend ,
bacc. Uur.juniper . mynSa+c&rtic. citr, aur ant.c amphora fnccinum ,
fulphur} hinc vocatum, & ex his parata, ut oleum angel . citr*
fuccin. rut£, camphor. pefiil. Henifih Elixir peftil. Croll. 'K a Rezo-
ard . Michael. Roifine. Moeb . Ludovic. IFedel. efifentia myrrha 9 tbe -
riac£} balfamica}fl>ir. theriac . campborat ; bezoarditi \ Tberiaca dn«
dromach.ccefefiis^mithridat. orviet. fior. Qr. myrrhat » &c»

. Excludunt balsamica-SALIna, volatilia & mixta 5 ut ^ ebor.C.C*
fcrpent: vipcrar. bezoard. volat. Uqv. C . C: fuccin at.

; Excludunt item,led conccntrando& penetrando magis, AcroA, ut :
fyf. bezoard. rutae, theriaedie, iuccusckri, aiiaque, de quibus irio&
plura^..

Ut haec illuflrentur magis, tenendum efl: (i.) efle Iha morborum ta*
iismodifeminia , leminaria & quafi ovaria , inprimis malignorum , &£
inter hos maximepeftis , five aliunde illata , quod de pefle quafi abfo-
lute, de aliis fecundum quid verum efl: ; five concepta &: fabricata ira
corpore. Patet hoc, quod fint fui multiplica tiva, cum aliis communi-
centur, radices & fomitem habeant in putredine & corruptione hu-
morum , & quae alia adduci poflunt argumenta plura, Adeoque cora-
■ Bs fequen^

12.

{equetrter opus eft,nt,qui curare eofdem feliciter velit,hasc potifflmtim?
fibi habeat commendata.

(2.) Impeti ab his archeum feu calorem nativum , fpiritum vita-
lem, qui nili roboretur , exterminando & excludendo fermento mor-
bifico eft infufficiens, Debilitatur hic revera , licet efferato calore
id minus compareat , quin ipfi aegri faepe non credant ie aegrotare , per
aliquot dies circumambulantes , bmcfltl ftCttWltCntf
bc ntd)f£ JU bltXUtltb fed hinc demum magno fuo maloid experiun-
tur .Maxime vero in malignioribusid videas, ubifimul & femel decol-
lant vires, fiimmeque proftra.tae.vifunturjita ut fepe de nullo1 alio con-
. querantur , quam foia; laflitudine , fk tlDOifCn ilUl’ tttfttt/ peflimO'
tunc degentes in flatu*.

(3.) Efle infangvineilla feminia& fermenta heterogenea , pere-
grina non defidia, fedfiimme adiva* feu. fan gvini feu fero magis inhae-
reant,, quod vel.b.tibonum3; dc, carbunculorum uno exemplo clarum efle
potefl. Sin mature (©eludantur , brevi pacatso reddi excitatas fludus
microcofmicos, idqueperiudorem, ipfius natura inclinatione & opti-
ma via , quae a centro ad ciECumferentiam has fordes.fequeflrat , ac ab
iisdem fe liberat*.

Haec fiverafiint uti fiint veriffima , patere potefl' , qualia fint haec
ipfa bezoardica & quomodo agant , adiviora potifHmiim recenfita &
Vola tilia,

Ket]’ctgatv. dicimus, (a) nonfbla cjje bezoardica tftmue* qua anU
mdMm verminofam putredinem reficiunt, Notum efl per Ktrcherif
Langii, Hauptmanni hypothefes , fla tuere- quosdam pellis venenum
CDnfiftetein animato feminio, aerem repletum efle. vermiculis tunc
temporis plurimis , qui illati (Schaufli M.S. deffruaritr^ (pmv&jAp*
omnia illa producant. Quin * ut taceamus omnes adeo morbos &
mortem iplam duos illos pofleriores pro animatis- habere , repertos
efle in cadaveribus pefle defundorum, cultro audaciori fubjedorum „
vermes copiofos in ventriculo. Hinc rentur vim illam omnem bezo-
ardicorum a discribendam uni foii huic caulae, quod vermibus. & vermi-
nofle putredini advertentur.

Verum utut non negandum fit, poffe animata feminia & in aere &
in corpore reperiri , imo in quibusdam reperta efle adu j poffe item a

vermi-

mtm

■■■■■■■■■■■■■■■■■■i

vermibus fymptomata enormia excitari , quin ipfa haec bezoardica-
e/Te fimulanthelmmtica; exinde tamen concludere non licet , quod
volunt , peftem & febres malignas unice ab animata putredine efte
oriundas. Neque enim (i.) phaenomena comitantia tam diverfi gene-
sis ex hac hypothefi poflimt derivari, non bubones , v. g. non garbun-
cui i, praecipia peftis ftgnacula ; Vis illa corrofiva , fermentativa, vapo-
rofa gravior eft, quam ut poflitper verminofam putredinem explicari
firmiter. (2.) Quia ipfa illa animata putredo noh tam producens eft ,
quamprodu&um, ubi enim putredo , jbi facile vermes generantur,
adeoque polito illos dari & repeririinhis iubjedis, quod tamen uni-
verfaliter verum non eft ; potior tamen ratio habenda erit cacochy-
mia tanquam caula, quam ejusdem effedus. (5.) Nonfunt propofi-
riones convertibiles : quaecunque fiint bezoardica , illa funt anthel-
mintica, & vice verla : omnia Santhelmintica funt bezoardica , utra-
que enim latius, patent , exemplo |ii dulcis , abfinthii , purganti-
um, corailina, tanaceti. (4*.) Neque etiam omne feminium ver-
minofum efte oportet. Hinc hypothefis hac Uluftrare quidem poteft
bezoardicorum vim agendi, & tanquam efFedns fpecialis confideran ,
non vero abfolute & univeTfaliter locum habet , praecipue cum hoc
ipfo pado dubiis non fiat fatis, nec exhauriatur malignitatis & veneni
vis. Unde nili ulterius in principia prima entis venenoft inquiramus ,,

paulo minus eft hoeipfum, quam ignorantiae afylum. .

(|3) Non fola ejfe bezoardna (f unici , viriditatem prfretw-

aw 'fervant. Sunt ex recentioribus , qui remedia peftis genuina in his
quaeritant, omnia vero alia cariei obnoxia , ut angelicam, zcdoariam,.
carlinam,& alia nauci efte habenda contendunt-Juniperum contra ea,,
laurum & alia genei:oliftima & veralargiri pEaftdia., Sed nec ipfa hac
propofttio veriftearipoterit, omnia perpetuo virentia efte peftis reme-
dia, ita ut univerlaliter concludat. Ut argumentum topicum & par-
ticulariter valet; nomuniverfaliter., Si eniminquiramusin caufas vi-
roris perpetui, vel fulphuri ille eft adferibendus, vel (ali volatili , utriq;
minori refpedive aqua,. tanquam principii congelafcentis , propor-
tione polienti. Jam vero propter quod unumquodque eft tale , illud
magis eft tale. Aft propter fal & fulphur perpetuo virent. E, hac ipfa

fel & iulphur balfamica magis attendenda., quam eftedus , viror felusi

B j Neque;

4.

Neque',fi cxemplaadendamus , id ipfumfuccedit & firmo fiat talo.
Non enimfabina,cedrus, abies, cupreffus, pinos, praebent bezoardica ,
nifi quatenus refinofitate fua ignem, aeris purgatorium , alunt j non
cochlearia , nafturtiumaquaticum , & hybernum , lepidium , aliaque
virentia Temper. Adeoque licet verum fit utraque haec polle tutari
corpus a putredine ; quamvis concedamus virorem efle lignaturam
quandam & charaderem externum, fellantem de virtute interna-, ip&
tamen htec ratio non fufficit, quin plus ultra progredifatiusfitt ,'&-haec
penitius inquirere.

(y) Nonfola effe bezoardica ?}iam & Fuere hadenus alii
quidam, qui ponentes pellem in metallica arfenicali confillere mali*
tia, imo feilum illud quoque, in locis mineralibus, ubi effodiuntur opes
irritamenta malorum , pellem gralfad magis & frequentius ; non
fufficere ulla aliqua autumant bezoardica alia , quam lola metallica.
Quam lubricum vero hoc' lit alfertum , facile ex didis & dicendis mcx
patet, 6opofito,veram elfehypothefin *pla tamen Siata & ^ea non
eo modo arfenicale viri* corrigere norunt , uti aduali ignecoimmixta
in magnete arlenicali illud domant, & figunt.

Ka$ $<nv vero difpiodunt & excludunt, quod diximus, peregri-
num illatum fangvini, quatenus fulpbur &fal volatile fangvinis vigo-
rant, idque in motum citant , exfufcitant calorem , cireulationemque
fangvinis & lympha: promovent , vero omnem nocentiffimam

impediunt. Hinc bubones in pelle quidem boni funt , fed incomple-
te, quin-vifiiunt , per folaibezoardica infenffbiliter quoque difcufE,
Una vero, fi vifccfius fuerit feminium, difiipant & annihilant ; fiva-
porofum , poros cerebri referant & in -halitus id i-pfum refolvunn fi
fermentativum ? defpumando ad extima o) vertunt ; fi corro-

- fivirm & vifcofum ,ut peltis , affigiid- non patiuntur mature propina-
ta,'fed difiipant & excludunt, idque omne oblletrieante & adjuto in-
primis calore. AH. quando vis corrofiva vel fixa efl nimis , utinarfe-
nko, |io tfbto,- vel in pelle jam fixata, infixapartibus intimius , minus
poflunt, minus; profi-uit.

Pracipue ergo conveniunt-in omnibus malignioribus, ubi penitior
putredo, $daiq major, femmium efficacius , &fpedatimetiam in mor-
ibus tarantuk , viperae , aranea, canis rabidi,- &c. : fundus fiudio&s
ab aranea in collo, brevi convaluit, foio ufu fudoriferi ex theriaca.

■TVllVl- '

15.

Caput III.

Z)e_ j»

Bezoar dicis fecundi & tertii

generis ....

UT vero primum in hifce morbis dHacclufip fermenti 'pefegri-
ni maligni» id quod nifi mature 'fiat, neceiTum eft alia una
confequi non minus periculofa', quae omnia ceffare oportet*
fa&a illa exclufione , & demto , quod fermentationem pere-
grinam inferre queat ; ita cfifedusporro confequentes quae refpiciunt,
bezoardicorum titulo merito quoque veniunt.

Adeoque II. talia funt resolutionem nimiam impedientia"; non ne-
gleriio penitus priori. Reficiunt fcil. haec produetum primum ma-
lignitatis, quatenus ex-ordine dimovetur fanguis& ferum , feurefol-
vitur. Primum nempe genus bezoardicorum refpicit quafi langvinem
& ferum fimul ; alterum hoc elementum alterum , nempe fangvinem ,
particulas fulphureas&falinam feorfim, quatenus fulphureas has parti-
culas & volatiles ialinas nimis efferatas obtundunt ,, enervant & alte-
rant. Alias enim neceffario vincula defemmtur & fiilphur nimis ra-
refit^.

Talia diverfo refpe&ufimt 1. adstringentia temperata; -dttorwert*
uUdybiftorta , potiflimum in febribus malignis cum diarrhoea , quae
peflimi efi: ominis, eoercris paribus , item pulvis flyptiau .

2. Paria faciunt, licet remiiuus,M uciLAGiNosAjUt cornu c ervi, ejus»
tfxzgeUtina, C. C. Philofl ppt. & magi fler, item fcorzonera , in-
primis.montana, Italica, & noftras ; terra lemnia , figillata , Pqlm ar<*
mena&z. Haec ipfa hoc cenfu venire palam faciant tfim diarrhoeae
malignis febribus folenniflimse, etiam in ipfis puerperis , tum haemor-
rhagiae, quin imo non raro fudores ipii. Ecque maligniores cum fint
febres putandae, quo magis alterutrum horum comitem fibi adiciicunf;
tanto magis locum inter bezoardica habent haec ipfa adflri&oria > ita
tamen comparata , ut fifnul calorem p. n. reipiciant. Mucdaginofa.
verofal illudperegtinum , quod expulfione fecerni non potuit , invr- •

fcAnt*

(■■■■■■i

i 6.

icant quafi & fic temperant, unaque remoram ponunt Tali volatili
rarefa&ivo. Adeoque & freno in his morbis eget natura & ftimulo ;
ilimulum addunt expulfiva , qux laudavimus , frenum reliqua fecun-
di ordinis.

3. Praecipitantia queq; huc faciunt , tum abforbentia , (i qua ad-
ditas peregrina fe immifcuerit , tum revera inveflentia humorum
o^yttr^ov. Utroque modo fluxiles redduntur , feu in motum citantur
& circulum debitum humores. Neque alia ratione agit lap. bez. uter-
que, orientalis t majori virtute confpicuus , & occidentalis , minori
commendabilis, ut & pretio. Idem prdfant bezoardica mineralia
qutecunque. Illa nempe non tam Siata fua origine obviam eunt ma-
lignitati, quam ipfa hac fua praecipitandi virtute, unde disjiciuntur hu~
mores & praecipitantur. , Talia funt 5. diaph. bez. miner, fi. ^.le ,
c?iale,7)re, &c. Hinc fruftra funt , qui eadem haec reliquis omnibus
unice anteferunt , cum potius homogeneis aliis mifcenda fint, uti v.g.
Ziumdijfh. cum C. C. phil. oc. 6p. & extratto ficorzon. mont. abunde
facit officium. Pneter illam vero exficcandi & ferum corrigendi vim
eadembezoardicamintralia funta^ice, omnis qualitatis heteroge-
neae expertia , ,& tanfo magis huic fcopo propria, quo magis funt pura,
fixata particulis metallicis foeta. Haec ipfa tamen praecipitantia
non funt unius & ejusdem generis. Exemplo fit unicornu foffile &

minerale-, illud magis ad%-ingit&ficcat, hoc magis genium naturae

fax retinet , Sc ad exemplum aliorum fimiiium fal volatile fuum facile
offendit reconditum.

Quacunque enim vel fal volatile in finu gerunt , vel quoque
mucilaginem blandam obvifeantem & infringentem , illa ipfax,
vel mineralibus didis palmam dubiam reddunt , unde non fidem
dum iisdem magis , quam aliis cujuscunque regni bezoardicis.

4. Nec acita funt excludenda ex hac claffe , Equidem illa fulphur

quam maxime obtundunt ,&fal volatile peregrinum rarefaciens figunt.
Hinc ►p. fi. & bezoard.fucc. citr. granator. aurant . rof. viol.fi. 4 .

cord.KJ. bez Ruland, firup.acetefi citr. funt bezoardica, inprimis
vero clyjfus 6 gratus, © bezoar dictu pluribus nominibus,

5. Ipfa quoque opiata huc faciunt , licet incomplete & cum aliis ,
quatenus & ipfa infigne hoc habent beneficium , quod (j) in centro h-

• — '

■gant fermentum febrile, idque (2) ad exteriora profligare juvant 3c
fiidorem unice promovent , ($) coagulum fimul avertunt, (4) fpirtr
tuum profligationem prohibent, (5) fangvinis & (eri vincula quam
accuratiffime defendunt, modo provide in ufum vocentur.

Hsec ipfatum in genere malignitati dbfiftunt & bezoardica funt *
licet fecundario faltim , tum fpedatim illismorbis malignis debentur ,
ubi humor ferolus freno indiget, ut in ‘fluoribus quibuscunque cum
febribus conjun&is, tunc enim maxima femper horum habenda eft rap-
tio. Et ex hac ratione confultu eft HambezoaTdicam conftituere varii
generis ingredientia,'ut eo magis polychrefta fit* Hinc ea occafione
dicendi data duo libabimus fpeciatim , theriacam & Has bezoardicas.
Afleruimus cum Platero & WMo, theriacam fine opio confe&am fir-
dorem non movere, duplici ex fundamentorum quod opium fudorife*
rum efle quotidiana teftetut aperientia, minima nempe quantitate,utl
datur, affumta, aegrotos in fudorem blandum & copiofum diffluere. Si
ergo opium movet potenter fudorem ad gr.j. v. g. merito eandem
vim exeret in theriaca id ipfum , fiquidem hujus sj. circiter gr. }. opii
recipit. Hoc vero ablato, neceffum eft , deftituf theriacam virtute tam
infigni fudorifera. Tum experientia, de q,ua illud vulgatum notum eft,
unam experientiam plus valere , quam centum rationes. Audiamus
Wrd<tum ipfum praeeuntem medicamenta fudorifera , inquit , pauca
vera funt, & inter haec excellit -opium ; quod enim theriaca , quod mi-
tiiridatium fudorem moveant , hoc omne ab admixto faciunt opio.
Expertus ego fumari, ha? duo ele<ftuaria,abfque opio praeparata, fu-
dorem prorfus non moviffe,w m,p. 63* Adfiint ergo duo immota
ha* fulcra, ratio & experientia > nifi velimus negare experientiam viri
fide digni, eamque fubleftam vocare , ftabilitam tamen ratione. Cui
accinit in difqv. thempeut.SW&lbim , hoc &,inquit,\ fcilicet opium,)
quo theriaca, quo mithridatium, quo diafeprdium, & pleraque antido-
ta fudores praecipue eliciunt. S.frp.fg»

Contra haec vero funt qui affertum hoc negant, & ejufdem verita-
tem impugnant. Modeftius paulo Velfthiut in cowment. id negat,
quodr eliqua theriaca ingredienda videantur id fatis praftare pcjfe
utm of ium . Experientiam vero laudat in contrarium nullam. Idem
facit Hawemannm Traft, de inebriamnibuip.13, concedens opium vi

G diapho»

1 $£

diaphoretica peilef^V aft Gmnem.vim diaphoreticam * qua theriaca *
fnithridatium,diafcordium praedita funt , foli opio velle acceptam re-
ferre,eflepoftulatum nimis iiberale.Ratio additu», eademiw»/^ illa ek-
Buaria ingredi i qua funt natura fud diaphoretica. Ad experientiam
vtToJPaUi dicit: haec eleCtuaria forte fudorem non provocarunt,non
quia opium abfuit, fed vitium fuit in aflumentibus. Expergentia vero
itidem in contrarium affertur nulla. Sed relpondemus r negando , in
theriaca efle natura fiia diaphoretica , quibus in 3j> vel9j, opii vim fu-
doriferam queas adfcribere. Ponamus effe talia ex farragine myr-

xham, rad. mei, gentianae, phu pontici , & terram lemniam y tot enim
forte excerpferis^ horum vero dofis tam exigua eft, virtus tam pauca
fudorifera , ut minime fudorem iftis adfcribere queas. Nulla ergoin-
funt theriacae diaphoretica fcu fudorifera potius proprie diCta, nifi veli-
mus hypothefin illam fupponere, calida fudorem movere , quod fanio-
res medici negant, neque enim ^Ai, piper, card amomum, id faciunt,&
fixa contrarium teftantmv Deinde experientiam viri probati nega-
mus poffe fubrui fruftfanea conjeCturih Omnes nempe circumflandae
reclamant. Aflumta fuit theriaca fudandifine, nullum in hoc vitium
effe poteft vel fingi faltem adfiimen tium i non motus inde prorfus fuit
fudor, neque hic vitium adfumentibus adfer ibi poteft ullum.

Haec de theriaca* Quod 'Kas bezoardicas attinet , ufu obtinuit
hddie, ut M. S. quafi bafin praebeat his ipfis , unde & eadem vocari folet
i ita ut nihil aliud videatur ]$a bezoardica
Michaelis & aliorum , quam M. S. tinCta & concentratior , mutuante
l^am medicamento a fandalo rubro. Ut adeo quod theriaca & huic
affinia funt in forma tnedia , pulvis bezoardicus in formaiicca, id in ii*
quida fit Ha bezoardica , tantoque magis fe commendet prae reliquis ,
quo magis conflat , liquida citius penetrare & fundere humores , ma-
gisqueadeo effe aCtiva. Praeter unum hunc modum Hae bezoard. pa-
randa: , nempe citra extractionem fpecierum , Ha aliunde veniente ,
vel peregrina 'aridalf, vel extractorum bezoardicorum % alter quoque ;
in ufu eft exfpeciebus bezoardicis fele&ioribus beneficio •'-us bezoar-
dici , (utrilque majoris vel minoris apparatus affumendis, ) extractis,
adeoque propria -R a, vel adfeititia innoxia, fimul gaudentibus* de quo
wd< SebnkrTmft, de H a bezoard. Et pofterier hig modus vd medius

p°!y*

, *?• , c

pblychreftus elt magis , Utrique vero opkta refragia dofi addultt-
tu r concinne, juvandi & refrenandi virtute ; ita enim rarefa&ionem
&refolutionem nimiam infringuntstumndp fanguinis & feri vincula*
Par ratio eft acidorum , unde iriftar regulae eftepoteft; acida & opiata
bezoardicorum adjumenta elfe -certiflima, exemplo M.S.& theriacae.

Tertio, ut opus elbper di&a excludere feminium, tutari fulphur & fal
volatiledanguinis ; ita non minus tutandurrfeft ftudiofe ferum ipfum ,
adeoque bezoardica quoque funt , licet itidem refpe&u priorum fe-
cundaria quafi , qUjE seri defectum solantur. Plurimi
in hoc falluntur , qui unice expulfivis illis utuntur , negle&is hifce fli*
eet contra ea & in his exceifus fieri poffit.

Solanturferum ftibftantificehume&antia , A qu e A temperata,
aquaipla. 'Laudabimus hanc in rem non tam veterum morem, qui
aquae frigidae potum in febribus maximi aeftimarunt, tefte vel uno (?<£«
leno i quam locum egregium GeorgMornii in arcaMofis p.124. Ab
nkali , , feis eft incxtingvibilis , nifi per acida & puram aquam ,

crudam, ineoftam , copicliffime ingeftam , etiamfi vomitu, flamina
praevaletite , regurgitet , donec aqua in ftomacho remoretur ; mox fe-
quitur cellatio fitis, caloris, Topor, fodor, fanitas intra ia. horas , quod
ipfe multoties in acutiflimis febribus probavit. Praecipuam in eo con-
fidere curam remedio, ubere frigidae potu, citra ullam Venaefe&ionem
& purgationem , aflerit etiam ibidem p. 150. Faciunt huc Kjafeorzo*
ner* , /ambae, cord. Sax.frigid. galeg. bezoardica fla/.aliorumquc
fimpiiciam, ut acatis, ceraforum nigr, &c. decoEkbordeie. CC.Sc
fcorz.julepi y potiones , Se ipfee inprimis emulfiones. Cum enim tunc
& per rationem , caloris velut Vefuviani praefentiam , & dvfetytcu , fi
fiat V. S. deprehendatur fanguis fpiflus , eoiore cimiabarino vel alio *
fero omni quali privus , quo fenfii folemus dicere ferum quafi omne
inco&um efle , impoffibile eft , ut poflit machina fobfiftere 5 quin hoc
ipfum malignum-eft , & malignorum morborum multorum eflentiale %
merito ftndendum , ut principium hoc vitale, ferum , feu humidum ca»
fido fubfternatur. Quod nifi fiat, vigiliae deliria, deliria motus eonvufi
fivos, fingula mortem inferunt.

Solantur ferum acida , & inprimis ©fa, quatenus illud fluxile
reddunt, & fal peregrinum infringunt & temperant, v, g. Up.prunelld

C z indg

indeflomen inceptus , quod prunae huis vel FeWori ftbr ili 'converti-
Cttsfit, 0 Statum, (friatum duplex , via ficca & humida paratura,
0 perlatum , coraUatum , fatur mfatum. Haec fcilicet lingula ardo-
rem, fervorem , rarefadlionem nimiam , adeoque feri cpnfeqiientem
defe&um, exhalationem & inco&ionem remorantur, vel faltem non
promovent, fluxile illud reddunt, temperant ,fimulque refplutionem
& ichorefcentiam impediunt , quatenus fulphureas particulas & fali*
nas volatiles fangvinis nimis efferatas coercent , obtundunt , diluunt »
enervant & alterant,.

Et fpeciatim in deliriis , ardore majori,& ubi.inflammatio in inter-
nis metuitur, 0fa praftofunt* ut inpefle. Hinc cum in hacipfaszscnu
facile concipiat fangvis & carbunculos intentet, etiam interius, ut ipfb
ventriculo, 0 fa quoque cum aliis fecere officium , fi non immediate ,
tamen mediate veneno debita.r

Pertinent vero huc & illa, qua; ierumin motum, ciept, ejusque quie-
tem & saW aevappefeentiam. corrigunt. Eaque ne.ceffaria effe de-
monftratcffe&us, v. g.in pefte bubones , qui non aliunde , nifi ab hac
faaV feri in glandulis, easdemque ob fermentantem vim attollentis,
confiunt. Fierique id ipfum facile, non difficile eft colligere etiam a
priori, ob fal peregrinum vifcidumcorrolivum , unde Ulabiturprom.
, tefuis fecerniculis, non,verd elabitur=_

Par ratio eft.in malignis, quando vel ob hanc caufam , vel vifeidius
ferum fudor nullus a medicamentis etiam propinatis obtineri poteft.
Eo cafii & volatilia & fixiora profunt. Ex illorum cenfu funt urinofa, ex
pofteriorum cinnabarina, utraq;ex ipfiffimahac ratione in pefleutiiif.
fima. Hinc obfervatum eft volatilia urinofa, nominata jamiuperius,in
principio peftisfiimme fuifle proficua, & mediam quafil^am bezoardi-
eam, feu acidis refraciis gaudentem s feu volatilem urinofam fecifle
firenue officium •, nec minus cinnabarina, reliquis interpolata , ut pia-
lia alia taceamus. ^ enim diaphoreticus , cujus praeparationem ipfe
Pantcel/Us & Helmontius docent, non minimum in peftepraeftat. No-
vimus medicum,qui in pefle Viennenfi evafic & gloriam reportavit, ab
adhibito talismodi medicamento ^iali. Cum vero hinc, alibi vel nimis
fibi fideret, Deo forfan non primario in auxilium vocato , vel medica-
mento abuteretur, nec legitime aeque applicaret, faltim fibi ipfi> morti

21.

Capitum ceffit non minus ac alii. Quemadmodum enim pofit£ hac
indicatione, feu hoc intuitu fudorem alias difficulter mobilem excita-
re cum fucceffu licet •, ita ad ichorefcentiam vel rarefadionem nimi-
am inclinante mafiafanguinea , volatilia , cinnabarina & pialia ha?cce
tantum abeft, ut conveniant, ut convulfiones abigant , ut potius fiido-
tes adaugeant & nimios reddant , ultra Iphaeram fuarn efferatis & dif-
flatis humoribus..

Caput IV.

D(Lj>

Legitimo hezoar dica adhibendi

modo .

S Ed prius, quam provehamur ulterius & de hoc adhibendi bezoar-
dica legitimo ufu monita & cautelas addamus , illud fa-
cile ex didis patet, diftindionem effe fumme neceffariam inter
bezoardica illam, de qua mox plura, qua in volatilia , media &
fixa, non minus ac alia plura fpecifica, dividuntur. Haec ipfa diftindio
fundamentum habet in re , efique utiliffima j nos vero h. 1. non tam fe-
cundum materiale dividere eadem voluimus , qudtn fecundum meden-
di methodum fimul , ut & pateat ftatim ,, quid agendum , & quomodo
agendum fit in talismodi cafibus,quae vitam.concernuntC4

Hinc nota i. Ut diverfa venen*) ita ettam diverpifunt bezoardica,.
Utraque penitius, quodarinifi fumusvinveftigatA& juxta fe pofita , quae
quibus conveniant, monftrant magis. Nifi enim, quaeregula univerfa-
lis eft, inter indicans &.indicatum , morbum; & remedium , jufta inter-
cedat oppofitio,,& oppofitoru proportio, nullo modo morbus tollitur,
quin faepe augetur magis, & contra., Tribuat: hinc unusquisque, quan-
tum volet, Tindurae fuse bezoatdicae , eleduario orvietano , . pulveri be-
zoardico fpecifico , . vel quibuscunque etiam centum aliis ; Tindura^
bona , eleduarium bonum , pulvis bonus , aeger moritur. Neque eff
quod quis dicere poffit , in pede v. g.effe revera m S&iov , fruftra effe~»
fingula, non adjutos a pefle incipiente ullos , quemlibet fuo fato mor-
tuum; Verum enim eft, fiapefte evaderent plurimi, vel omnes , non
peftem, fed benigniffimum sflimandum fore morbum, Eft enim de:

C p natu-?-

■n.

natura & efientia peftis > plurcs fimul corripi 8i citius mori , 'quam fuc*
curri fere poffit. Sed fi fateri volumus quod res eft,Deus & cum blan-
ditur pater eft, &cum caedit pater eft i Unde & peftifuam , profalute
humani generis, in naturae finu locavit antidotum , quamvis non ta-
lem, qualem fibi vulgo imaginantur, vel ut poftulatum impoffibiie fin-
gunt.'(Loquimur de caufis & remediis naturalibus, non Theologicis.)
Quin hoc ipfum apparet ex natura veneni peftilentis. Torpidum hoc
eft, fed efficax lentum ,Ted tarditatem,, li tamen ita dicenda eft faepe*
vel lentorem fuum efficacia fuacompenfat. 'Non inftarbafilifci eft, ut
obtutu velut fuo quemvis enecet , unde nec in aura venenum locatum
eft , ftd incontadu yel quaft tali , in feminio propagabife unice, reli-
quis obftetricantibus folum. Sed habet fe inftar viperae, inftar arfenici ,
inftar napelii,fi rem r ede concipiamus. Vipera lentum eft animal, quod
tradari poteftinnoxie , modo caput prehendas, ( quod vel centies ex-
perti fumus,) nec temere, nec timide rem aggrediaris. Arfenkum me-
dela eft , modo non hauriatur intro & fibi relidum ,- eademratio eft
rrapeiii. Adeeque pro captu tradantis habentfua fata venena. Fru-
ftrafuntergo &abfurdi,fivee vulgo,five ex medicis , qui unicornuali-
quod, qui lapidem bezoat fingunt , omnium venenorum antidotum,
qui medicamenta crepant, vel fimpiicia, uti lapide ferpentino confe-
da pocula , aliaque , .qua: venenum omne pellant , ad pradentiam ejus
jftatimfudent, nullum inadvertenter ad vitalia dimittant. Ludicra funt
hsec ‘& fuperftitiofa vulgi figmenta , quod ipfum tamen* velut promi-
feue per tot fecula credit facile Sc decipitur , non . minus -ac affentien-
tes medici.

^2. Fluit ex his prompte , non effle confuftdendabezoardicA , tum tn
genere, tum inffleeie* In genere nemo non percipit, veneno corrofiv©
arfemcali non ptodefle theriacam vel t in duram bezoardicam , nec
morfiii animalis eryftallum , .quem antidotum oroci ftatuunt ; fed
alia efle mineralium, alia animalium, alia vegetabilium antidota. Et li-
cet fint bezoardica polychrefta , pluribus fcopis debita , nec Hlartamen
fimt confundenda permifeenda temere. In fpecie vero id valet in
febribus malignis, fermentativo venen® magis eonfpicuis , & praeci-
pue in pefteipfa. Mirandum non eft, vel hoc nomine mori plurimos
pefte, quod fidant his illis remediis , pro probatis ab aliis habitis. Mori

zV

itetti febribus tnalignis affe&os arqueac pelle &6ti paucos, qui nedum
medicamenta afliimunt , Ted corpus hofti exercendum exponunt ifta
ilia negiigentia , donec proftraris viribus medicina fe opus habere , an
habuifle, iero nimis inteiligant. Aulim dicere, imo expertus afierere,ji>
gulari polfe febres ardenteSjpeftem,dyfenteriam,alioivemorbos epide-
mios in prlmiHerbI,(i ftatim ad primu mali fenfum mederi liceat. No-
vimus virum latis timidu,qui lexies dyfenteriam invadentem, qua affed-i
erant domeftici, & duo infantes , toties repulit extemplo , momento
ihvalionis fumta Ri bez; Nec minus exempla nota funt , qui vifitan-
fes pefte infedlos, palTi jam vertiginem, lafiitudinem & alia , fumto be-
zoardicavolatili, Ra bez. alcaiilata,Mich. noftra, liberarunt lea prae-
ftntaneo veneno & periculo mortis. Si vero promifcuus ufus non
convenit bezoardicorum, faqiie patet , quid judicandum fit de pluribus
hoctempore editis feriptis , concernentibus regimen pefris praefervan*-
dx & curandae. Sane maxima pars li nom promifeue * tamen confule
Haectradit, commillb legenti negotio, ut eligat cui dicat medicinae ,,
Tu mihi fola places.Quicunque mederi vult tum aliis- aegris, tinni pefte
praelervandis & curandis, debet omnino^. diftincfte, breviter , dcclaris
verbis exponere, quid , quando , quomodo agendum , ut nullum luper-
fit dubium, utlciat probe agenda patiens ; z. morbo conformia remc*
dia , fele&a , pauca & probata proponere , quae juv-ent', noirnoceant*
eaque 3, qux d iiFufafintmhilomin us •, pluribus tommunicabilia , citra
pretii magnitudinem. Maxima enim intentio eft mederipauperibusj
rertiaead minimum parti urbis vel pagi. Hinc& brevis laepciehedula
jfafficit, neque ufum habentulhim, ( hunc quidem, quem intendunt , )
exalciata & pluribus foliis conftantia conftlia , quibsslediis plebejus in*
dodHorredit; vel incertior agendorurri;

3 . Volatilia magis heroica.primbhofii oppmendk , fixiora 'merpo*
Unda. Ut in belio appetente hoftd non levis armaturae milites imps*
tum fuftinere , nedum retundere rrorunt , primus confiftftus eft acerrri
mus, devurpius e jicitur, quam non admittitur hoftis ; pariter in medi»*
eina le res habet cum bezoardicis. Brevi rem conficiunt1 priora , nili
morbus radices jam egerit & vitalia occupari 1 5 quo fadlo nihilominus
principem tenent locum.ftatio immota & principalis eft, quia excliiden-
domiemiiftum morbolumyfive illatum, 6ve conceptuminterkis.Neq.ua

tirnen-

timendus eft calor, producum ejusdem , brevi eompelcendus , modo
exclufum fit peregrinum motum hunc excitans. Ratio fecundaria eft ,
quia citius fubeunt , adiviora funt. Exemplo fint variol*, morbilli ,

- ualignaffebres, dyfenteriac epidemiae , pleuritis , peftis ipfa. Mox inde
vel tollitur morbus , vel mitigatur , vel lymptomata ab obfelfione foci
vitalis orta , anxietas , refpiratio difficilis , retrqceffio bubonum, exan-
thematum praecaventur. Dato vero hdc fiimulo, freno hinc modera-
mur archeum, ut, non ultra quam par eft efferatus, refiftere queat.Fixio-
ra autem reliquorum funt fubfidia, ut quies concedatur natura:, qua in-
errupta facile fatifeit. Imo haec abfolvunt curationis reliquum. Me-
dia & communia funt acida, fervori & feminio, ut & fero ,ipfi tutando,
debita. Et ipfa quidem facis funt efficacia , folistamenillis principalem
expellendi provinciam demandare non aeque licet. Utut enim aliqui-
bus profuiffe vifa fuerint ; potior tamen femper obiervataeft volatili-
um, &quafi talium, mediorum efficacia.

Cumque denuo exclufionis feminifici meminerimus, operae pretium
eft addere, five illud alienis debeatur illatis , five in propriis undis,, fivc
etiam, quod Hclmontim & hunc fequentes volunt , ipfa fola terroris
concepti idea generandae peftis femen fuggefferit^ Perinde hoc eft, po-
lito hypothefin veram effe; neque enim mutatur ob id curatio. Suppo-
nunt nempe, fepe fidem experientiam feciffe, quod quis terrore folo
peftem abfentem fibi atque fuis paraverit, attamen graffante pefte , oc-
currentibus objc&is , quae ad terroris imaginationem conducant. Sed
quando huc devenimus, certum quidem eft, terrorem effe obftetricem,
non aeque vero patrem peftis , cum experientia ipfa adduda fine dubio
cum objedo illo terrifico, feu vitali , feu alioffeminium aduale non ex-
cludat , imo quam maxime foveat. Vel unicum exemplum fit , quod
plures milites , fucceftive tunica induti eadem, pefte correpti & mortui
funt, etiam nefeii quafi fati prioris i quod cordatiffimi, quique jam non
femel pefti interfuerant adore * , quos jam habitum contraxiffe & con-
fueviffib cum morbo putes , fuccubucrint tamen ; quod contagium per
plurimas domos fub initium graffantis luis deprehendi potuerit illa-
tu,unde in folo ideali illo terrifico feminio fi acquiefcere velim^non ae-
que Qxwcflpa. omnia ita patent , ut dubium relinquatur nullum.
Omne id inde videtur ortum , quod feminium illud a priori non atque

notum

notum fit, unde ex reali, idcale conceptum fuit , quod fugiens fenfum
nullum omnino fuifle reale creditum eft. Ponamus veftimentum vel in-
tegumentum quodpiam pefte infedti nefeienti cuidam , unde fit , imo
non credenti.ab infe<fto ta&um, offerri > quo induatur, uti toto die ob-
fervatum eft. Ille, idifpofito corpore ad recipiendum,certo certius pefte
corripietur , eandemque propagabit mox ulterius. Imo compertum,
bruta, canes & feles ,>pefte revera obiifle , arbores vicinas domui inter-
mortuas &ariduramconcepiflemanifefta,quodAlfteti,fa(ftu novimus.

4. Ubicunque volatilia contraindicantur , temperatis magis , vel
illis parcitis folum utendum • Contraindicantur, ut fic loquar, ratione
«tatis, ab infantibus, quorum fangvis texturae eft tenerioris, ut facile ef-
ferari nimis pdffit.Contraindicantura gra vidis, unde floribus £ris quo-
qucftnulto magis vero theriaca , «^bus Qnofis mitius utendum , ne in
6^yx,<rfjt,6v ruat fangvis , & menfes cum abortu & vitae periculo confc-
quantur. Unde &'hic valet , gravidam morbo acuto , ob hanc ipfam
caufam, corripi, iethale efle, quod aliquoties obfervavimus. Contrain-
dicantur a debilibus, piiifu frequenti & rarefadlione intcnfa, quam hoc
ipfo non corrigere licet. Ubi obitcr notamus , pullum frequentem in
febribus malignis, fi ftatim a principio talis fit, pier umqj eflefuneftum.
Contraindicantur a fluoribus fangvinis, quando ob ditftam rarefa&io-
nem nimiam refblvitur in haemorrhagias , in menfes nimios , in fudo-
res. Media inter h^c eft “Ra bezoardica , cui vel ob hanc quoque caii-
fara commode maritantur anodyna. Verbo , ita femper ftrmuio opus ,
ne frenum negligamus debitum; ita freno, ne ftimulum adimamus
cxpulfuri archei.

5. Bezoardica fudore nonaque rigoro se continuando faciunt offi-
cium \ fudorvero ab impellente externo vel fruflranetu vel noxius.
Obfervatum fuit fudore imperato nimio, ultra gvQoe/a* fcilicct, aegros
male habuifle in pefte ipfa i in variolis vero fuflbeatos aegros, tantoque
magis, fi crucientur continuo udore, neque gutta potus, quod perab-
{iirdum eft, concedatur j cum tamen potu levetur fiidor , & promovea-
tur magis, fitis vero fudore multo prorogetur, ut loquitur Helmontius»
Quodcunque nempe fudoriferum non valet fermentum peregrinum
expellere, internum vel externum potiflimum , illud non adaequatum
morbo, quin exitiofum eft. Pulvis cardui benedi&i, rob fambuci,C.C.
uftum &c.debiliora longe funt,quam ut iis demandaripoflit tam ardua

D pro-

2.6:

provincia; Quodcunque vero privat nimis fero fuo fangvinem, itidem
damnofam eft quam maxime. Hinc foiemus, quod jam monuimus, im-
gerare quidem fudorem primri vice,fequentibus vero praebiis non item,
potiunculis vexo aliisq; hunie&ahtibus domefticis folari defe&um feri.

6. Bezoardica etiam magni nominis citra mtiomm adhibita infida
funt prafidia. Non tam fcilrcet occulta- qualitas venenorum fpe&an-
da, quam certa &indubitata laefioiiis ratio. Quod nifi fiat , andabata-
rum more pugnamus, & experimenta per mortes facimus. Sit fua laus
viperinis,ut bezoardicum animale audiant, vel horum affinibus ferpen-
tinis,qufcquid praedant, faciunt temperata mucilagine, cui © volatife
immerfum latet. Neque enim , ut mors per ferpentem irrepfit , ipfa
quoqi per ferpentis mortem , feu medicinam vindicatur. Vid. Helm,
Tum.peft.p. tn. 890. & antec. ubi & Hippocratem hoc uno folo arca-
no,carne viperina vel colubrina, exiccata& pulverifata, di vinos- fibi ho-
nores acquifivide fcribit. Lapis bezoaruterqjfit venenorum antidotus,,
modo fobriede eodem, judices in applicando. Ed enim praecipitans,
temperans cui non dubitant recentiores lapides quoscunque alios f
equinos, humanos & c. cpnferre, fi non anteponere. Unicornu quo *
que vim contra araneas, & aliis modis utcunq'; probatam non vilipen-
dimus, fed intra modulum adivitatis fuae conclufum , non ultra.

7. In dubiis mitiorem (^tutiorem [equimur viam. Cumitaq;&
bezoardica quaedam male audiant & fufpecda fint, praedat eadem ex an-
tidotis omittere, prodimtibusjnelioribus. Idque tum in fe bonum &
neceffarium ed , tum propter calumnias inde facile & imputationes
confequentes. Novimus fartorem empiricum ufu nucis vomica non
paucos liberantem tertianarios* hinc necis inquifitionem fubiide, cum -
pro viroaegro idem peteret femina malefica , ipii verohatc venenum
aliud porrexidet, & culpam in medicamentum hoc derivaret.

g. Principiis fi uilibi , farde in pefic obfiandum & febrium infuit ua ,
Omnis hic mora.periculola , omnis dilatio mortifera. Hinc ipfb inva-
fionis momento mature fumenda antidotus prius, quam cibus capia-
tur, vel fomnusmeatUnutroque enirn cafii promte vitalia fiibit malum? ,
radicesque agit, vix nifi cum morte finiendas,

9, Corpora impura quo magis volatilibus agite s , tb magis UfertSj
Swmmatim enim opus omnino -eft cautelis pjur^w in ufit bezoardico-

tum**

7

rum, quse omnes tamen in proportione agentis erga patiens» veneni
antidoti, indicantium & prohibentium, vi univerjfalis medendi metho*
di, confiftunn

Caput V.

JDo

Antidotis fecialibus .

Qllae hadenus diximus deefFedudc remediis venenorum in
corpore, eadem quoque illuftrari poffunt, ti antidota luis ve-
nenis oppofita breviterfpedemus. Duo verd monita circa
,haec attendemus, facta duplici divifione : Aut enim i. venena
funt incognita, aut nota? z.Afut mineralia, aut animalia, aut vegetabilia#
Incognita fi fuerin t dubiis effedihus , facile tamen dignolcendis , 15
vel agendi modum intueamur, an ardore circa ventriculum fint infa-
mia, an vitalia magis petant , an-ftuporemvel quafi inducant turbulen-
tum; lex generalis in fcholis medicis obtinet, ut communi potius expul-
fivo vel defenfivo utamur, quam nullo. Notis vero fua quibusvis op-
ponendaremedia -^ debita qualitati exceflivae & corpori vim inferenti.
Non temere credendum, ut de venenis fic de antidotis quoq; fcriben-
tibus,unde vafHtas maxima & confufio cum ignorantia enata funt.

Inprimis ergo ex didis luperius hypothefibus ad triplicia venena, tri-
plex erit antidotorum ratio, dcquidem; venenis mineralibus genera*
km praebent antidotum , quacunque corrojivitati funt oppofita , ad*
aequate vomitoria , quae exturbando mature operationem illorum fuf-
flaminant & impediunt flatim. Oppofita corrofivitati duo laudantur
& celebria ufufunt , (t) pingvia , quibus invifcari & obtundi particulae
acres, lalinae, quibus & oblini parietes ventriculi poflint» itaq; defendi
ac muniri , v. g, oleum amygd. d. butyrum , hoc praelervative, illud &
curative. Hinctum ad operationes metallicas commendatur panisbu-
tyro illitus, ut fumatur prius, quam labores ineantur , tum ad chimicas
quoque Siatas , aliasqueidem multis confuetumeff

(2) Praecipitantia & acorem corrofivum infringentia , quo nomine
eryftalius a Sennerto aliisq;,tanquam unica & praecipua antidotus, Con-
tra ^tChitum & oocum,quae inftar omniu funt, ut & contra yp laudatur *
quo de exemptu habet/&m‘«5f, & nes obfervavimus & curavimus quoqi
ftudiofujLij qui i$a loco ni hauferat,(i) dato pulvere cryftallipraepa*-

V 1 ^ xmt

18-

a&tae, (i) emullion«.temperante,(3) jufcuIo avenaceo &c. Commenda^
t ur vero ad Jj.pondus eum 0°o amygd. d. Idq* tanto magis, quod eadem
cryffallusporracerac aetuginofi humoris,feu bilis acido confermenta»
te, proprium dtprecipuum habetur remedium a^medicis probatiori-
bus, quos inter praecipuifunt Lang. in Eptfi. &Fr: Valerio Ia l.q.. enarr •
$.p»SS6. 8c Poteriiu tribuit cryftallis naturam; famelicam vel efurinam ,

qua aliorum acrimoniam vefaciditatem in le abfbrbendo , egregie fc

faturant, pbarmac.jpag 1. a. _

Notanter vero addendum;eft, Habere. quidem locum «prodcllc cry*
ftallum in leviori. caltijminus in graviori, neq,enimfubigi vomitu non
edudummedicamentumeque hocnppofito remedio poteft.

Sinaliaqupque; metallica, venenofa qualitas v veliit extraordinaria

veleomitans, lit corrigendaritidem Haec praefidia Habent locum , non
neglectis tamen tunc.univcrfalibusquoq; antidotis *, quando in alteram'
clafTem communem quafi fermentativorum fecedunt , vel potiusacci-
dentario feu feundarifeonjun&am habent. Legi Hanc in rem meretur
liber egregius SamueLSlockbufii de lubargyrii fumo noxio morbi fico > ,

ejm^metaUicofrequentiorimorbo^ulgo diffo fric
Jg)UttCnmU<$ / inquoprobareffatagit ,, morbum , obftrudHonem alvi
tanquam praecipuum fyrnptoma conjundHim Habentem', non fieri ab
arlenico^.a^ non a ^io, nec a vei ®do, fed unice a fumo t)ni. Spe-
ciatim vero pingvia per os praebita felieiflime operari ; Id ait , Haffe-
nusduculentiflime comprobavit experientia,/»./*./. Etin appendice de
rffibmtmoMano p,5G* oleofa Scpingvia-uniceiatius commendat.

Reliqua hujus claffis pro fpeciali noxa , qua agunt in corpus , etiam:
fpecialia habent antidota; quod in;reliquis quoque:diGemus;xegnis# Sic
J^ea cuperofa ventriculum exfolvensf vis antemeticis , ihprimls acidis
corrigitur. Curavimus feminam quae,grofibm deglutiverat , fpiritu'
0 is fubindedato > ,unde conquievit feliciter fapor cuperofus inore, &
alia accidentia. Idem valet de faturninis , uti; exempla plura colle&a
dedimus anno III, Epbenn Gertn ani c» obfi. iqh Tacemus pialia & alia
minoramgentiurn.»

Venen i sani MAiiuM' optim a funt;, qu&cunqu efermentatimm vene^
mm illatum explodentia atliviora > & fecundario acida figentia:
Sic demorfus quis fit a vipera v cane rabido,, aranea, extemplo dentur

tfeiaca, T&bezoardica, orvietanum, ut arceatur fermentativa vis,
gtiam in minimo confiftens. Utque haec interius conveniunt , ita &
pars affedaftatimconfimili fine curanda , eluendo vulnus theriacali»
Husj ruta, Hpo &c. quod fuperius jam innuimus.

Not. vero (i) divtrfa ejfe venena animalium, ratione graduum &
Ikdendi modi, unde & alia aliis facilius fiiperantur antidotis, tanto ma-
gis vero curanda velattendenda noxia vis , quanto eft major ipla. Sic
non confundendum eft venenum ferpentis &viperae,mprimis fceminae.
Siquidem mas duos habet dentes uncinos, foemina quatuor , qui quan-
tum hedere vel aculeo fuo polfint, facile ex autopfia colligi poteft.

(2.) Proprio antidoto, ex Indentibus animalibus dcfumtofdendum
eque non ejfe. Solenr curationis loco, tum praefervationis quoque haec
taliacommendari , ut per lymbolifmum leu magneticam fuamfimili-
tudinem auferatur venenum, appofita carne v. g. canis rabidi, vel quod
nonnullis placuit jecore ipfocomefto. A particulari enim & hoc lo-
co, ad univcrfale non valet confequentia. Deinde & hic caulae &
remedia probe examinanda. 0°0 fcorpion.ad proprios idus laudatur,
led magis ut remedium fecundarium, demulcens partem , quod omnia
pingvia faciunt, non negleda thcriaca ; fcorpionum etiam venenum
rclpedive mitius eft,unde videmus innoxie olcumaflumcre quampluri-
mos in calculo & alias. Necineptum fuerit ftatuerelal volatile anima-
lis oleoliim, alias libi relidum venenolumjob hanc olei olivarum addi-
tionem alteratum vires» fortiri difeutiendi majores, fiv&inlignes. Si.
caulam attendamus , res clara eft.

(3) Carnem viperinam in ffecie taliimodtmagnetifmo non poUerei
Ututenim agat in corpus, fitliidoriferum &demulcens remedium egre—
gium, debilior tamen eft , quanrut fola fermentum peregrinum exclu-
dat, citra additionem aliorum. Im carne viperinamom confilBi: vene-
num; Ergo nec id attrahere poteft, multo minus vero prasferyat , ut a
morlu tutus fit, qui eum pulverem lumferit,, Fitid omne, fi felicitcrTes
cadat, per accidens, quatenus audacius prehendunt illa animalia, &
quando eadem ofFendunttorpidiora; non irritata prius,. Gonliiluimus
fiepius captores viperarum’, an ullum aliquod depreHenderint inde au-
xilium vel praelcrvativum, led femper afieruere contrarium , cautiores •
^candidiores. Magis aftu, quam fortitudine , > leu audacia apprehen--

D 3j dendii

!»•

dendi p£omrfcue,caphmtar hae beftioke ; Unde opinio haec orta line
dubio ab iiloputatitio experimento /quod ferpentes ceperint innoxie,
praSfnmto' ferpentum piilvere. Ifta vero vaniffima eft perfuafio &fal~
lacia, ferpentum enim venenum reipeduviperarum quali nullum eft ,
undeferpentum captor quaefitus , num revera hoc fretus pulvere afc
fumto tradaret innoxie ferpentes, an vero per ie magis innoxii firrt
ferpentes, accedente prariertim,per confuetudinem , habitu & audacia
majore 5 faffus eft, hoc iplum pofterius efteveriflimum, & hanc in rem
juiftt tuto imitari hocipfum.Qui vero cofundunt viperam culerpente,
nae maximo cu fuo periculo experiuntur quantum diftent. Inligniffima
quaedam perfona cum ferpentib5 tradandis affireta efTet,offerifam vipe-
ram cordatiftime prehendit , putans tutam le fore , quod-perinde eftet
an ferpens an vipera caperetur , fed inftidum vulnus graviffima poft fe
fymptomata trahens, cum metu gangraenae i piius, aliud docuit.

(4) Neque etiam m agne ribu* venenorum aliti tutb fidendum effe»
Non foliim Galenus dudum//£. 1. de faculmt, natur, cap. 14, fcripfit.,
dari medicamenta nonnulla , quae venenum eadem ratione attrahant ,
qua magnesferrum; fed & recentiores non pauci id afterunt promte &
experimentis id demonftrare conantur. Inprimis laudandi funt lapi»
des ferpentum Indiae orientalis, quos Cobras cleCabelo dieunfLufitani.
Hos tanquam probatae fidei experimentum infervke ftatuunt , de fecu»
riftimi antidoti loco imponantur morfui viperarum , alpidumdc
quorumcunque aliorum animalium morlii vel idu interficientium , <k.
vulneri fagittarmn venenatarum. Adhaerere Iapidem applicatum tali
vulnerkenaciftime, : nec prius dimoverj , quam omne venenum fu-
gendo imbiberint, quo fado fera fpontefoiuti in terram cadant , omni
deleto veneni chara der e. Defcribit hos ipfos cum didis latius & de-
pidos exhibetdFV. Rediin experim. natural.p.j. &contra Kircberum
diiosque experimetitis certis demonftrat , tum nullum in iftis lapidibus
fixbfidium adverfus venenum viperarum & fcorpiormm eife , p. 14. &
So. tum eosdem tenaciter vulneribas-aeque venen-ofis ac non veneno»
fis adhaerere , p, $6. Hxc ipfa cum fint veriti una , & aviro dodo Sc
periti ftimo fc-rutatore rerum naturalium profeda , non dubitandum
de eo amplius eft , quicquid etiam alii in contrarium ftatuant. Nullibi
obfcurior veritas, %iam;quae ex longinquo adfertur.

Spe-

Speciatim cantharidum antidotum pracfentatreum probet lac, ni-
ti vum & artificiale. Si minori dofi dentur , bene eft , neque effertus
finiffer inde timendus, utriri ror. ftimul, Mynfi fin paulo majori dofi
idem fiat, ardor urinae , & mirtus cruentus ipfe promte inde confurgit *
quale exemplum Langitu L i. epift. 47. una' cum curatione recenfet^d
quod ipfi quoque nos curii veritate refpondere , experientia com-
perimus.

Similium vero aliorum , ut&in quibufifis regnis , eadrineft: ratio 9.„
neque enim noftri inftituti ratio patitur ^ . ut. ad omnia jam digredia-
mur amplius.

Denique venena vege t a bix i a principaliter acida, adaqua-
te reliqua domant. Effertum puta venenofum praecipuum , vaporo-
fem, & confequenter quoque inde ptodn&a alia , exceptis fecialiori
conjunrta qualitate gaudentibus. Acida quippe, maxime fimpl. &
deflillatum fulphur vaporofiun domant, mueixaginem peregrinaman**
nihilant, & conjunrta fymptomata alia tollunt..

De belleboro vero aliisque , f eciali noxa alia infamibus , non atri*
net plura addere.

SOLI DEO GLORIA;-

pAgina dorta docet , quod fis
aliquando futurus
exeellensMedicus. Gratulor ex
animo/

Mac properante quidem 3ftd bemvdfc
calamo adpgf,

Kudolph* Wilhelm. Statili yBt

p; P„

Ha «aenus eximios medicos cura una fatiga*,
formidolofa quo queat pelli lues.

Eli lua non minus ac aliis lat certa medela
pelli, fedipfis cceteris paribus fimul.

Tu quoque digna T uis capis arma inlignibus aulis ,
queis hofteaba&o gloriam certam paras.

■ JF 'ec.

PR/ESES.

Dlfleris egregie Antidoti de fonte veneni ;

hoc ftudium laudacquisque,probatq;tuum.
Made animo ! Fies morbis pellique venenum ,

Si lolidam fophiam ledulitate paras.

Pmtximio Dti. DiJjwtatorigraluUh.
bxcadptf.

Auguftinus Henr. Fafcliius^D.

P,P. p.t. Decanus.

Orpora corrumpit virus, carpatquc medullas,
viribus at prudens exuit hoc Medicus.

Quicquid habet Colchis , quicquid Lernaea veneni
Deponet rabiem. Te veniente, fuam.

Sic ex egregiis in arte Medica frofeflibus perextmit

^ /i. A M M Ji * 4> /IKtfi* fmiS AT /I MI f /'# ^IfC/a

rimum colendi , auguratur

Theodulus Kemperus^D.

f ini s.