Hl ^

^'' ^CHE BERICHTEN "

^J

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLANDSCHE ENTOMOLOCtISCHE yEREENIfiINCT

OXDER REDAfTIE VAN

P. C. T. SNELLEN (N". 1— 12j, Dr. J. Th. OUDEMANS (N". 13—24),

Jhr. Dr. Ei). EVERTS en Mr. A. F. A. LEESBERO

£ERi»T£ DEEL.

N" 1—24

1 September 1901-1 Juli 1905

s - G R A V E N II A O E

MARTIN U 8 NU HOFF
1905.

1 l\ Il o I I)

(Titels soms verkort)

BI adz.

P. J. VAN DEN Bergh Lzn., Waarnemingen betreffende

Pyrauieis cardui L 148

O. J. Hl Bierman J«., Overwinterino- van (Jhrysophanus

phlaeas L 221

Mr. A. Brants, Afbeeldino-en met besebrijvin^ van Insec-
ten, schadelijk voor naaldbout 129

, Noo- iets aan^'aande de »Afbeeldingen met besclirij-

ving van Insecten, scbadelijk voor naaldhout« . . . 15G
Jhr. Dr. Ed. Everts, Twee Coleoptera en eene kleur-

aberratie, nieuw voor de Nederlandsche fauna . . . 28

, Tabellarisch Overzicht (van Coniferen) .... 33

, Coleoptera (bij Winterswijk gevangen) .... 49

, » (bij Maastricht, Venlo en Roermond

gevangen) 1U4

, Boekaaukondiging (Fr. Dierckx) 117

, Coleoptera, welke het meer zuidelijk kustgebied

bewonen enz 179

, Coleoptera (bij Winterswijk en Eibergen gevangen) 181

, » bij Putten in bierpotten gevangen . . 201

, Insecten schadt^ijk voor naaldhout 245

1). TER Haar, Biston zonarius W. V 1

, >Sphinx ligustri L. (geluid) 42

, Larentia albieillata L 43

, Arg\nnis pale.s St-biff. var. arsihiche Esp. weerge-
vonden 9(3

*.

^6-lj^S

I X H o U D.

lihulz.

D. TKi; Haak, Lycaena optilete Knncli f'7

, De rups vau Satynis hermicnie L 160

, Acronycta cnspis Hb 187

, Biston his])idavia Fabr. in (Ironiiio-en 222

, Faunistiselit' o|)o;aven over Lepidoptera .... 233

, Het een en ander over Pyo-aera pigra Hfn. . . . 234

P. Havrrhorst, Voedselplanten van Depressaria heracliana

de G. en Olethreiites betnlaetana Hw 97

, De zomer van 1003 en de vlieo-tijd van sonimio-e

vlinders ■ . . . . 97

, Eigenaardige versiering door hooiwagens. ... 97

, Levensduur van eene geïnfecteerde rups van 8nie-

rinthus populi L 110

, Eene Aclierontia atropos L. in liet voorjaar . . 178

, Eene imago van Sraerinthus populi L. uit eene

aangestoken ru]is 198

, Over den levensduur van geïnfecteerde ru]isen. . 203

D, VAN DER Hoop, Velleius dilatatus F 54

, Uieindela trisignata Latr. f. n. sp 103

K. J. W. KiorPKiis, Kweekproeven van kevers .... 18
G, J. Klokman', Rupsen van Pararge megaera L. en

Goenonyrapha pamphilus L 134

A. A. VAX PF.r/r Lkchxer, ()ver de oor/aak van het sexue(^l

verschil bi] de Honigbij 7 O

Mr. A. F. A. Leesberg, Excursiebericht (omstreken van

Groningen) 11

, Boekaankondiging (Everts, ("oh'optera Xeerhindica). 80

, Eene schimmelfauna 152

— — , Goleoptera, gevonden op eene excursie te \V\lre . 184

, ('oleoptera. in arachidennoten gevoiKh'ii .... 184

, Gorrigcnchi et Addenda (Coh'opt.) 212

, Het ( 'oh'oj)t('ra-griiiis 1 lacmonia Latr 234

Dr. J. (". 11. UK Mki.iki;k, boekaankondiging (A. Eysell). 59

INHOUD.

Bliidz.

Dr. J. C. H. DE Mkijkhk, Dipte ra {\)v\ Roermond en

Houthem gevangen) 114

, Boekaankondigiug (C Kertész) 124

, » (G. H. Verrall) 126

, Waarmede voedt zich de »Bijenluis« (Hraula coeca

Nitzsch)y 189

, Dijttera (bij Winterswijk gevangen) , .... 211

Dr. A. C. OuDEjrANs, Entomologische Aanteekeningen (I). 10

, » » (II). 20

— , Acarologische Aanteekeningen (III) 36

, » » (IV) 43

, » » (V) 46

, Atypus piceiis Slz 72

, Lepisma saccharina L., lichtgevend 82

~ — , Acarologische Aanteekeningen VI 83

, » » VII 01

, Symbiose van Koptorthosoma en Greenia ... 98

, Acarologische Aanteekeningen A^III 100

, » » IX 119

, » y> X 140

, » » XI 153

, » » XII 160

, » » XIII 169

, » » XIV 190

, Wonderbaarliike Arthro[)oden 195

, Acarologische Aanteekeningen XV 207

, »• » XVI 216

, » » XVII 222

, » » XVIII 236

Dr. J. Th. Oudemaxs, Satyrus hermione L. in Nederland. 13

, Odontosia carmelita Esp. en Leucodonta bicoloria

Schiff 28

, Houding van Sphinx ligustri L 50

INHOUD.

Bladz.

Dr. J. Th. Oudema.xs, Aaugestokeii rups van StilpnotiH

Salicis L 51

Öeksueele generatie bij (lynips koUari Htg ... 52

Naamlijst van Nederlandsche Macrolepidoptera. , 53

Waterbewoueude Hymenoptera «)0

Catalogus Hymeuopterorum van von Dalla Torre. (51

Een nieuw werk over Hymenoptera (il

Eeue merkwaardige copulatie (32

Chalcididen in een Megacliile-nest (54

Opmerkingen betreffende »de Nederlandsche In-
secten« ()5

. Kweeken van Dendrolimus pini L. uit het ei . . 74

, Paring van twee vliudersoorten 70

, H. Redlich f 7()

, Eene bij met pooten in plaats van s})rieten opdenko]) 81

, Diefstal met inbraak bij Nola confusalis v. Hein. 94

, Over het aantal eieren bij vlinders 95

, Tenthredinidae (bij Roermond en Houthem ge-
vangen) 120

, Argynuis pales Schiff', var. arsilache Esp. ook in

Limburg gevonden 128

, De Biologische Tentoonstelling in 1905 .... 169

, Kannibalisme bij Lepidoptera-larven 176

, Rustplaatsen van Hooiwagens 177

, Acronycta cuspis Hb 187

, Kannibalisme bij Lepid()})tera-larven 188

, Indische Insecten te koop ; . . . 200

, Moederzorg bij eene Wants 206

, De rupsen van Acronicta psi en tridens Schift'. . 213

, De afmetingen van Protoparce convolvuli L. . . 230

— — , Een entomologisch adresboek 232

Mr. M. e. PiKrKKs, Hupahi jjiniaria L 49

H. A. Poi.AK, Kweeken van Phalacropteryx graslinella Bsd. 144

Dr. e

INHOUD.

Bladz.

R. A. Polak, Cossus cossus L. (»]> smeer 145

Verpakking voor levende insecten l4,5

Abnormale cocon van Saturnia pyri Sehiff. . , . 146

Psilomastix lapidator (irav 146

Papilio machaon L. in 11102 en l'.lOo 146

Iets over Saturnia })avonia \j 147

Iets over Phasmiden 148

. L. Keu YENS, Literatuur 6

Correspondentie 14

Literatuur 24

» 30

» 40

Referaat (P. Baclimetjew) 57

» (J. (i. de Man) 58

Legaat van Hasselt 58

Literatuur QQ

Verzoek aan de leden 67

Aankoopen voor de bibliotheek 67

Literatuur 77

122

» 166

» 218

ür. A. J. VAN' RüssuM, Attacus cynthia F. op berk gekweekt 56

Referaat (Fr. Klug) 57

Het voedsel van Lycaeua alcon F 65

Over Nematiden 79

C. C A. Brischke 93

— . Hybride van Zygaena minos Hb. -. en Syntomis

plegea L. d" 04

— , Invloed van het voedsel op de kleur der larven

van Pteronus miliaris Pz 108

- — , Zwermen van Pyrameis cardui L 112

INHOUD.

Bladz.

Dr. A. .T. VAX Rosscjr, Eene overzeivsche naclitreis van

Pyniineis cardui L .... 141

, Nog- eens Pyramei«! cardui L 149

, Larven van Gastrojihilus epile])salis en e})ile])sie . 1(34

, Latrodectes hasselti Koch 1(36

, Pteronus spiraeae Zdd. in Nederland 174

, Kannibalisme bij Dicranura vinnla L 175

, Nachtdieren onder de sluipwes})en 199

— — -, Moederlijke bezorgdheid van insecten voor het kroost 204

, De Hommel-trompetter 22(3

, Eene springende Juffertjes-larve 228

, Zonderlinge copulatie bij -Lepido])tera. .... 229

, W. Bölsche over het Insect 241

, Over de Insecten-fauna van het water .... 243

, Zwermen van Bootsmannetjes 244

— ■ — , Assamsche Zijderujjsen 244

P. ('. T. Snellen, Zuid-Afrikaansche insecten .... 82

Mr. D. L. Uyttenbougaakt, Het Schrijverke .... 71

, Carabus monilis F. var. interruptus Beuthin . . 128

, Donacia marginata Hoppe 128

, Entomologische verzameling van het LandbouAV-

proefstation te Tiel 129

, Pteleobius vittatus F 143

Dr. H. J. Veth, Exotische L'oleoptera in Nederland . . 1

, Bevruchting van bloemen door insecten .... 2

, Over Macronota egregia Gory en Macronota bipla-

giata Gory o

, Een merkwaardig toeval (Dorcatoma) 15

, Zeldzaam aanbod (Centr. Aziat. Coleoptera). . . (33

H. A. DK Vos TOT NeüI'^ïvekn CappeIv, Tephroclystia

im})urata Hb. Fn. uov. spec 119

H. W. VAN iJKi{ VVeele, Nieuwe vind])laatsen van inland-

sche Odonaten 55

T X H O TT D.

niadz.

H. W. VAX DKK Wkki.k, Hotpus hyeiiuilis L 73

, Brephos parthciiias L 73

, Myrmelenn tbrinicariiis L. t>n Myrm(4enn fonuica-

leo L 110

, Agnatha. Odonata, NfMiro])tera, l^anorpata en Tri-

choptera (bi] den Plasmolen verzameld) 136

, Sciapteron iabaniforniis Liott 185

-, Fürraol als doodelijke lekkernij voor insecten . . 180

REGISTER.

ACARINA.

Acaropsis 154, 163.

„ docta Berl. 209.
„ erudita Oudms. 163, 209.
Acarus 195.

„ denticulatiis Schrk. S3.

„ dimidiatus Herrn, lö.

„ crnditus Schrk. 154.

„ fucurum de G. 140.

„ siro L. 210, 218, 222, 224, 240.

„ squamosus de G. 154.
Acheles iOl.

„ mirabilis Oudms. 101.
Achurolophns ignotus Oudms, 238.
Acotyledon 44.

„ paradoxa Oudms. 44.

Aleurobius 102.

„ farinae L. 102, 223, 238.

Allanalges 239.
AUuptes 240, 241.

„ bisetatus Hall. 195.

„ crassipes Can. 172. 195.

„ ditrichus Oudms. 195.

,, gambettae Oudms. 172, 195.
Amblyomma scaevola Oudms. 216.
Anaiges 209, 239.

„ passerinus L. 239.
Aualoptes 24 J.

,, megnini Trt. 240.

Anasicydium 217.
Anoetus 191.

„ discrepans Oudms. 103.

„ loreutzi Oudms. 223.

„ neglectus Oudms. 46.

„ phyllophorus Oudms. 238.

„ phyllotrichus Berl. 238.

„ spiniferus Älich, 46.

„ sumatrensis Oudms. 103.
Avenzoaria 209.
Bdlellürrhynchus 192, 218.
Caelenopsis tveberi Oudms. 216.
Caenonychus 45.

„ fallax Oudms. 17, 45.

Canestrinia procrusti Berl. 192.
Caparinia 195.

Celaenopsis togoensis Oudms. 236.
Cepheus heimi Oudms. 83.
Chauliacia 218.

Cheletes S3, 154, 162, 163, 191.
„ acer Oudms. 162.
„ alacer Oudms. 1(52.
„ audax Oudms. 162.

Cheletes berlesei Oudms. 154, 208.
„ doctus Berl. 154.
„ eruditus Schrk. 101, 163, 169.
„ „ femina monstrosa

Oudms. 161.
„ ,, protonympha Oudms.

" 161.

„ fprox Berl. et Trt. 83, 154, 162.
„ fortis Oudms. 161, 162.
„ flabellifer INIich. 154.
,, intrepidus Oudms. 84, ]54.
„ major Trt. 154, 163.
„ malaccensis Oudms. 84, 1,54,

161.
„ montandoni Berl. et Trt. 154,

162.
„ nörneri Poppe 15), 163.
„ ornatus Berl. 154,
,, „ Can. et Fan?. 154.

„ parumsetcsus Karp. 154.
„ promptus Oudms. 161.
„ rapax Oudms. 84, 154, 161.
„ rul'us Karp. 1.54.
„ saccardianus Berl. 154.
,, saevus Oudms. 161.
„ Schneider! Oudms. 154, 161.
„ strenuus Oudms. 161.
,, trouessarti Oudms. 83, 84, 154,

162.
„ venustissimus C L. Koch 154,

162.
„ vorax Oudms. 84, 154.
Cheletia 154, 163, 208.

„ flabellifera INIich. 162.
„ laureata Hall. 154.
Cheletogenes 208.

„ ornatus Can. 208.

Cheletoides 154, 208.

„ uncinata Heller 208.

Cheletomimus 163.

„ ornatus Berl. 208.

„ trux Oudms. 163, 208.

Cheletomorpha 162.

„ venustissima C. L. Koch

171, 191.
Cheletophanes 162.

„ montandoni Berl. et Trt.

162.
Cheletopsis 163, 207.

„ anax Oudms. 170.

„ animosa Oudms. 170.

„ basilica Oudms. 170.

„ impavida Oudms. 170.

REGISTER.

Chcletopsis magnanima Oudms. 170.
„ major Trt. 163.

„ nörneri Poppe 169, 170.

Cheletosoma 507.

„ tyrannus Oudms. 207.

Chelonotus Trt. 163.

„ selenon-hynchus Trt. 163.

Cheyletus doctus Berl. 209.

„ ornatiis Cah. et Fanz. 208.
Chiloeeras 192, 218.
Chorioptes 195.

Chrithoptes, zie Crithocoptes, 163.
Cnemidoooptes 195.
Coleopterophagns 190.
Coluraellaia 173, 218.
Crithocoptes monunguiculosus Geber

163.
Dermacarus cantharobius Oudms. 238.
Dermaleichus 191.

„ chrysoraelinus C. L. Koch

191.
Dermalichus elongatus Mégn. 173.
Dermolichus 224.

„ corvinus C. L. Koch 239.

„ crassipes Can. 240.

„ glandarinus C. L. Koch

240.
Dermatophagoides 195.

„ scheremetewskyi 195.

Dermoglyphus 172, 194, 209, 217.
„ arami Oudms. 209.

„ elongatus Me'gn. 209.

„ varians Trt. 173.

Disparipes bombi Michael 21.
Emeus 140.

„ halleri 100.
„ inexpectatus Oudms, 91.
„ major Oudms. 100.
Epicrius corniger Berl. 87.
„ glaber Berl. 87.
„ laelaptoides Berl. 87.
„ mollis Kram. 87.
Eremaeus confervae Schrk. 102.
„ hessfci Oudms. 43.

„ lacustris Michael 102.

„ novus Oudms. 17, 36,

„ subtrigonus Oudms. 36,

„ tibialis Nie. 43.

Erythraeus acis Berl. 37.

„ debeauforti Oudms. 217.

„ flavus Oudms. 92.

„ germanicus Oudms. 88.

„ glaber Oudms. 92.

„ hibernans Oudms. 36.

„ ignotus Oudms. 92.

„ lomani Oudms. 3.J, 92,238.

„ phalangioides de G. 37, 92.

„ regalis C. L. Koch 37, 88.

,, stieglmayri Oudms. 237,

Eumaeus 140.
Eustathia 218.
Ealculiger 192, 218,
Fallopia 222.
Freyana 192, 218.
Gabucinia 224.
Gamasus coleoptratorum L. 120.

Gamasus saccicola Maitl. S9.
Glycyphagus 102, 238.

„ bomborum Oudms. 20.

„ burchanensis Oudms. 103.

„ cadaverum Schrk. 102,

103, 238.
„ destructor Schrk. 238.

„ domesticus de G. 16, 102,

103.
„ „ „ concre-

tipilus Oudms. 102, 154.
„ domesticus de G, uuisetus

Oudms. 102.
„ fuscus Oudms. 21.

„ fustifer Oudms. 103.

„ michaeli Oudms. 103.

„ ornatus Ki'. 102.

„ privatus Oudms. 103,238.

„ sculptilis Me'gn. 102.

„ setosus C. L. Koch 102.

„ spinipes 102.

„ „ C. L. Koch 238.

„ „ Mich. 103.

„ troupeaui Oudms. 102,

Greenia 98, 100.

„ alfkeni Oudms. 37.
„ perkinsi Oudms. 37.
Halleria 218.
Harpicephahis 155.
Harpocephalus 155.
Harporhynchus 155.
Harpyrhynchus 155.
Hemisarcocoptes lt3,
Hericia 45, 209.
Heteropsorus 195.
Jlistiostoma 191.

Holoaspis fimetarius Jul. Müller 140.
Hydrarachna tectocervix Oudms. '.'2,119
Hypoaspis bombicolens G. Can. 87
„ corniger Berl. 87.

„ cossi Ant. Dug. 37.

„ fuscicolens Oudms. 87.

„ glabra Berl. 87.

„ greeni Oudms. 37.

„ incisus Oudms. 86.

„ mollis Kram. 87.

„ necorniger Oudms. 87.

„ ometes Oudms. 100.

„ subglabra Oudms. 87.

Hypopus (Eizoglyphus) 45.

„ minutus Oudms. 45.
Ingrassia 224.
Iphidoides 140.

„ concentricus Oudms. 140.

Iphidopsis 140.
Iphidosoma 140.
Iphiopsis 140.
Il)liis 140.

„ mirabilis Berl. 140.
„ ostrinus C. L. Koch 140,
Joubertia 239, 241.
Krameria 218,

Laelaps versteegi Oudms. 160,
Laminocoptes 195.
Lentungula 224.
Limnesia jamurensis Oudms. 223.

REGISTER.

Linobia 195.

Liponyssus albato-affinis Ondms 48.
„ albatus C. L. Koch 22, 47, 48.

„ kolenatii Oudms. 48.

„ lepidopeltis Klti. 37.

„ lobatus Klti. 47.

„ musculi C. L. Koch 47.

„ sauranim Oudms. 22.

Macrocheies voigtsi Oudms. 236.
Megisthanns moaifensis Oudms. 222,236.

„ Orientalis Oudms. 222.

Megninia 210, 224.

„ bifida Nitzsch 210.

„ pavonis Oudms. 210.

„ velata Hob. et Me'gn. 194.

„ veliger Oudms. 194.

„ veligera Oudms. 224.
Melichares 140.

„ agilis Hering 140.

Mesalges 218.
Michaelia 101, 218.
Microspalax 218.
Montesauria 240, 241.
Nanacarus 45.

„ minutus Oudms. 45.

Neopodocinuni 100.

„ nederveeni Oudms. 1(X).

,, vosi Oudms. 100.

Neioseius 100.

Nephrophages sanguinarius Miyake et
Scriba 155.
Neumannia 217.
Nicületiella cornuta Can. et Franz. 83.

„ denticulata Schrk. 83.

Notoedres 195.
Otodectus 195.
Oustaletia 218.
Pachygnathus 101.
Pachylichus 195.
Parasitus 140.

„ aflSnis Oudms. 120.

„ burchanensis Oudms. 86.

„ cappa Oudms. 153.

„ coleoptratorum L. 85, 86, 153.

,, „ „ concretipi-

lus Oudms. Ia4.

„ crassipes L. 140.

„ crinitus Oudms. 85.

„ delta Oudms. 153.

„ jota Oudms. 153.

„ longulus C. L. Koch 100.

„ minor Berl. 100.

„ mustelarum Oudms. 850.

„ poppei Oudms. 85.

„ primitivus Oudms. 140.

„ sexclavatus Oudms. 17, 20.

„ subterraneus J. Müll. 22.

„ tricuspidatus Oudms. 8(5.

„ vespillonum Oudms. 17.
Pediculoides ventricosus Newp. 163.
Periglischrus 38.

„ caligus Klti. 38.

„ jheringi Oudms. 38.

Photia 192.
Plutarchia 218.
Plutarchusia 173.

Plutarchusia chelopus Trt. et Nn. 173.
Poecilochirus 140.
Proctophyllodes 240, 241.

1, detrnncatus Oudms. 225.

,5 separatifolius Oudms 225.

Prosopodectes 195.
Protolichus 218.
Pseudalges 239.
Pseudalloptes 218.
Psoralges 195.
Psoroptcs 195, 224.
Pteralloptes 225, 240, 241.

„ gambcttae Oudms. 194,240.

„ stellaris 194.

Pterocolus analgoides Trt. 239.
Pterodectes 240, 241.

1, corvincola Oudms. 225.

„ cylindricus Rob. 225, 240.

„ microphyllus Hob. et Me'gn.

240.

„ ■ rutilus Rob. 240.
Pterolichus li,2, 209, 218, 224.

55 americanus Oudms. 193.

11 aquilinus 192.

11 asiaticus Oudms. 194.

11 australis Oudms. 194.

11 bengalensis Oudms. 193.

11 bimucronatus 182.

11 bisulcatus 192.

11 buchholzi 192.

1, calidridis Oudms. 172, 193

11 cultrifer Rob. 218.

11 delibatus Rob. 224.

11 didactylus 192.

11 gambettae Oudms. 171,193

11 grallatoris Oudms. 172.

,, gruis 192.

11 hastiger 192.

11 indiens Oudms. 193.

11 intermedins 192.

11 limicolae Oudms. 172.

,1 limosae Buchh. 194.

„ marinus 192.

11 nisi 192.

11 obtusus Rob. 209, 210.

„ otidis 192.

„ pallid US 192.

„ pavoniy Oudms. 210.

„ securiger Rob. 218.

11 totani 194.

,1 „ Berl. 171.

„ „ Can. 171, 172, 209.

„ tringae Oudms. 171.

„ urogalli 192.

Pteronyssus 194, 218.
Pterophagus 239, 241.

„ strictus Me'gn. 239.

Ptilonyssus nudus Trt. et Berl. 237.
Rhyncholophus 222.

„ poriferus Kram. 222.

Sammonica lö2, 209, 218.

„ doryphora Oudms. 192.

„ ovalis Trt. 192.

Sarcoborus 154, 15.5, 216.
Sarcocopterinus 216.
Sarcocopterus 216.

REGISTER.

Sarcopterinus 216.
Sarcopteru s 154, 155, '21^.

„ nidnlans Nitzsch 155.

Sarcoptes 155, li'5.
Scutovertex schneiden Oudros. ii"2.
Sebaia 101.

„ palmata Oud ms 171.

„ rosacea Oud ms. 102.

Seiulus muricatus Herl. 222.

„ novaeguineae Oudms. 222.
Spliaerogastra Trt. 217.
Spinturnix carnifex C. L. Koch 49.
„ plecoti Oudms. 48.

„ vespertilionis L. 48.

Suidasia 209.

„ pontifica Oudms. 209.
Syringobia 172, 209, 218.

„ calcarata Oudms. 193.

„ calceata Trt. 192.

„ calidridis Oudms. 173.

„ chelopus Trt. 172. 173, 192.

„ ovalis Trt. 192.

„ totani Oudms. 173.

Syringophilus berlesei Oudms. 207.
„ bipectinatus Berl. 207.

„ „ Hell. 207.

„ helleri Oudms. 1«0.

„ totani Oudms. 171.

„ trouessarti 190.

„ uncinatus Hell. 154.

Tarsonemus 155.

„ brevipes Sicher. 45.

„ soricicola Oudms. 45.

Tliecartlira 192, 209, 218.

„ bouveti Me'gn. et Trt. 174.

„ interifolia Me'gn. et Trt.

192, 209.
Thrombelhx 91.
Tlirombidium 91, 92.

„ gymnopterorum L. 43.

„ holosericeum L. 119.

„ novum Oudms. 22, 37.

„ poriceps Oudms. 119.

„ russicum Oudms. 43.

„ striaticeps Oudms. 120.

„ tectocervix Oudms. 119,

120.
^, vandersandei Oudms.

216.
„ wichmanni Oudms. 217.

Thrombus 91.

„ gymnus Oudms. 91.
Thrichotarsus 99.

„ helenae Oudms. 43.

,, bipposideros Oudms. 44.

„ manicati Giard 43.

„ ornatus Oudms. 43.

„ osmiae Duf. 21.

„ xylocopae Donnad. 41.

Trotifilis 43.
Trouessartia S2t, 236, 239.

„ corvina C. L. Koch 224.

„ minutipes Berl. 1(53.

„ rosterii Berl. 163, 164.

,. trouessarti Oudms. 163.

yroglyphus 44, 102, 209, 23S.

Tyroglyphns dimidiatns Herrn. 223.
„ fucorum Oudms. 17.

„ krameri Berl. 223.

„ longior Gerv. 223.

„ mericourti Lab. 154.

,, mycophagus Me'gn. 223.

Unionicola crassipes L. 223.
Uropoda 91.

„ africana Oudms. 237.
„ alfkeni Oudms. 101, 237.
„ bosi Oudms. 88.
„ levisetosa Oudms. 237.
„ ritzemai Oudms. S8.
„ tropica Oudms. 237.
„ vegetans de G. '221.
„ wagneri Oudms. 3S.
Uroseius 101.

„ novus Oudms. 100.
Varchia 240, 241.
Varroa 161, 169.

„ jaeobsoni Oudms. 161.
Xoloptes 192, 218.

AGÎÎATHA.

Cloeon dipterum L. 136.
Ephemera vnlgata L. 136.
Siphlurus linnaeanus 13(5.

,, roeseli 136.

„ spec. 136.

ARACHNOIDEA.

(excl. Acarina).

Atypus piceus Slz. 72.
Bigois 89.

„ pupa 89.
Discoeyrtus funestus Butley 39.
Epeira 41.

Koenenia mirabilis Grassi 197.
Latrodectus hasselti Koch 166.
Opilionacarus 198.
Stegodyphus lineatus Latr. 10.
Thelyphonus 197.

COLiEOPTERA.

Abax ater Villers 202.
„ ovalis Dfts. 104.
„ parallelus Dfts. 202.
Abdera triguttata Gylh. 13, 183.
Achranoxia königi Brenske 63.
Acmaeops marginata F. ab. c. spadicea
Schilsky 183.
Acritus puncti;m Aube' 180.
Actinopteryx fucicola Allib. 180.
Actobius cinerascens Grav. 181.
Acupalpus elegans Dej. 180.

„ exiguus Dej. ab. c. luteatus

_ Dfts. 104.
Agabus femoralis Payk. 105.

„ paludosus F. 105.
Agathidium badium Er. 50.

„ uigripenne Kug. 184.

,, seminulum L. 182, 184.

Agrilus elongatus Herbst 183,

KEGISTEK.

Agriütcs subriiuis Ksw. 1<H").
Alfidu.s kuiclini ßuh. Ifi:}.
Al|)liitubiu,s diapeiimis l'nz. INÖ.

,, i)iceiis UI. 185.

Ainura cunvexiur Steph. 4U.
Ainpliicyllis globus F. 50.
Anaupis flava L. 50.
Anthaxiu (^uaclripuuctata L. lU(), LS:3.
Anthuphagus abbieviatus F. lUÖ.

„ i)i-aeiistus Alüll. 1UÔ, iS'i.

Antlireuus lUG.

Apatui)hysis tomentosa Gebl. <)3.
Aplithuna coerulea Fourcr. 107.

,. .. ab.c. aoncs-

ce:is Wciso 107.
Ai)iuu dispar Genu. 1S3.
., ebeninum Kirby 50.
., limonii Kirby ISU.
,, speiicei Kirby 1^3.
.. stulidum Germ. 108.
Apturojicda globusa 111. 1"3.
Arena uctavii Fauv. 180.
Aruinia muschatu L. 111.
Arthrudeis validieornis Vaiil. Gl3.
Asemiiin striatum L. 50.
Aspidiphurus urbieulatus Gylh..)0, 105.
Atactugeuus exaratum Mrsh. 108.
Atheta aequata Er. 13.

elungatula Grav. '202.
gagatiua Baudi 202.
.. vestita Grav. 105.
Athuus dirtbrmis Lac. 180.
„ rhumbeus Er. 18^3.
Alumaria cüutaminata Er. 152.
„ fuscicüUis Mauuh. 182.

„ munda Er. 152, 153,213.
,, nigripeimis Tayk. 153.

„ urnata Heer 15'^.
„ „ Keitt. 152, 212.

„ pusilla Schönh. 182.
„ subfasciata Keitt. 50.
„ versicolor Er. 152, 153,212.
Attageuus cinnamumeuslioth. 185,212.
„ gloriosae F. 212.

„ pellio L. 2il.
„ subfasciatus 212,

„ uuifasciatus Fairm. 185, 212.

Aulacopus serricoUis Mutsch. (53.
Axinotarsus ruticollis Oliv. 183.
ßaptolinus atfiiiis l'ayk. 184.
Benibidium(-dion) bruimicorne Dej. 181.
„ dons Gylh, 13, 181.

„ litorale Uliv. 49, 181.

„ luuulatura Fourcr.

181.
„ obliiiquum Öt. 181.

Berosus alfinis BruUe' 180.

„ signaticollis Charp. lOH.
Bidessus bicarinatus Latr. 18J.
„ geminus F. 104.
„ uuistriatus 111. 104.
Bledius denticollis Fauv. 182.
„ fracticoriiis Fayk. 182.
„ obscurus Muls. et Key 182.
,, subterraneus Er. 182.
Bulitochara bella Mark. 50.

j Bolitocliara luuuhiLa l'ayk. 202.
j Bothriujjhorus atunius Muls. 1^0.
Bradycellus similis Dej. lO-l.
Broseus przewaldskyi Sem. ()3.
Brychius elevatus l'anz. 12.
Byctiscus jjopuli L. 183.
Byrrhus pustulatus Forst. 203.
Calathus erratus Sahlb. 202.
,, fuseipes Gueze 202.
,, melanocephalus L. 202.
.. micro]>terus Dits. 202.
,, pieeus Mrsh. 202.
Callisthenes rcgeliauum Moraw. ()2.
(Jalodera aethiops Grav. 105.

„ riparia Er. 105.
Calusoma 1^3.
Campylus linearis L. 106.
Carabus adonis 242.

,, arvensis Herbst lU.
,, auroniteus F. 41),
,, carbunarius Ball. ()3.
,, catenulatus Seop. 202.
,, monilis F. 128.
,. .. .. var. consitus Fanz.

12«.
„ „ „ interruptus

Beuthin 128.
,, olympiae 242.
„ regulus Dohrii G3.
„ theanus Keitt t)3.
., viülaceus L. var. purpurascens
F. 202.
Cardiophorus ruticollis L. lOG.
Carolina 3.

,. borneensis Krtz. 5.
Carpo])hilus dimidiatus F. 181.
Cartodere elongata Curt. 152.
Cassida stigmatica Sutlr. 50.
Catharsias molossus KJO.
Cercyon biienesiratus Kust. 183.
., flavipes F. 12.
.. lateralis Mrsh. 203.
marinus Thorns. 183.
Cerui)hytum elateroides Lati'. I0(i.
Gerylon terrugineum Steph. 11.
Ceutorrhynchus campestris Gylh. 50.

108.
" trimaculatus F. 12, 1H4.

Chalcoides smaragdina Fuudr. 13.
Charopus pallipes Oliv. lOG.
Clirysanthia viridis Schmidt 183.
Cicindela maritima Latr 103, 104.
trisignata Latr. 103, 17*J.
,. ,, ., var. subsu-

turalis Souv. 104.
Cis testivus Banz. 50.
„ nitidicollis Abeille lOG,
Clambus minutus St. 182.
Cleonus emarginatus F. 180.
Clerus nigripes Say 1.
Clytra attinis Helhv. 107.
,, cyanea F. 107,
„ durita L. 107.
„ tridentata L. 107.
Clytus spec. 2.
Coccinella deceniguttata L. lOG.

REGISTER.

Coclodcrii ti'isnlcatu Gory 5.
Culoiiis dciitipL's Gylli. 'Mi.
Cunipsuccnis viulact-iis White 1.
Cuniiriis inibcsceiis Piiyk. '203.
Corticariii fiilva Cum. "213.

seiratii Tayk. "213.
Curymbitcs cinctus Payk. 50.

,, im pressas F. 50, 10().

,, iiutTCiis Gylli. 106.

.'. ,. ,. ab. c. uchru'

))tenis Steph. 106.
Cossomis ])lanatus Eed. 184.
Cratucechem-s akinini Moraw. i':'3.
Cratocc'phalus balassoglui Dulirn (53.
Ci'ei)idudüra splendens Weise 107, 183.
,. ab. c.
gaiuleus Steph. 107.
Criuce])haliis rustieus L. 1"2.
Crioeeris lilii Seup. 18.
Cryptaicha imperialis F. 13.

,, strij^ata F. 13.

Cryptobium fracticürne I'ayk. 105.
l^ ryptucephalus coerulesceiis Sahib. 13.
decemmaculatiis L. 13,
107.
„ .. L.ab.

e. baibaieae L. 107.
,, inarginatus F. 107.

,. nitidus L. 107.

parvulus Müll. 107.
jmuetiger Fayk. 107.
(Jryptu|ihagiis dentatus Herbst 15*2, 213.
„ pubesceus St. 203.

,^ scanicus L. 152.

,. .. ,, var. patruelis

Sturm. 213.
subfuniatus Kr. 152, 213.
Cryptur<^us pusillus Gylh. 13, 108, 184.
Cyelirus rostratus L. 202.
Cyrtusoydmus eollaris JMüll. et Kunze

203.
Cyrtotrijilax bipustiihita F. 50.
Dasytcs iiiger L. 183.
Depuraus me^acephalus Germ. 183.
Dermestes dumestieus Germ. 18-1.
„ lardarius L. 185.

„ vulpiniis F. 184.

,. .. .. vur. seiiexGcrm.

1,^1.
Uianuus eoerulesceiis Gylh. 50.
Dichirutrichus euguatiis Gylh. 104.
Diuctes euncinuus Duhiii (33.

„ lehmauni JSIeu. 63.
Discujitera eylandti Sern. 63.

.. komaruwi Sem. 63.

Ditoma eieiiata F. 5(\
IJulichusuina lineare Uussi 13.
Dunaeia 213.

., maryiiuita Huppe 128.

,. versieulurea Brahm 11.

IJureadiun semenowi Gangl. 63.
Doreatuma setusella Muls. 15.
Durytumus hirti])ennis I'edel. 121).
Drumius angustus 13rulle 50.
Dryocuetes villusus F. 50.
Dyschirins pulitus Dej. 181,

Dytiseus latissimus L. 105.

„ })unctulatus F. 181.
Ebuens ])ediculariiis Schrk. KMx
Eburia scmijjubeseens Thums. 1.
Elaphrus aureus IMiill. 49, LSI.

uUrichii W. Kedt. 181.
Elater balteatus L. 11, KXi.
,, sanguineus L. 106.
,. sanguinulentus Schrk. 106.
Endumychus cuccineus L. 12.
Enicmus autliracinus Mannh. 213.
minutus L. 152, 203, 213.
rugusus Herbst .50, 106.
Epaphius secalis Payk. lOl.
Epilachna argus Fuurcr. 12.
Epuraea decemguttata F. 203.
,. neglecta Heev ,50.

ubsuleta F. 203.
,. pusilla 111. 203.
,. rufumarginata Steph. ,50.
Ernobius nigrinus St. .50.
Euaesthetus laeviuscuhis Mannh. 105.
Euplectus sanguineus Denny ,50.
Eutyetus deserti Sem. (■)3.
Galerucella viburni Payk. lit.
Geutrupes sylvatieus l^anz. 17, 203.
Goniuetena quiu(iuei)Hnctata F. var.
unicolur Weise 13.
viminalis L. 107.
Gunuee]jhaliim spec. 2.
Gunodera luperus Herbst 107.
Gymnetrun nuctis Herbst 11.

„ pilusum Gylh. 108.

Gymnusa brevicullis Payk. 181.
Gyrinus 72.
llaemonia 234.

,. appendiculata Panz. 23').

„ equidente F. 2l:!5.

e(iuiseti F. 236
zusterae F. 236.
Hapluderus eaelatus Grav. 182.
Harpahis dimidiatus Uussi 104.

tardus Panz. 202.
Hedubia im|)erialis L. 107.
Helodes marginata F. l06.

minuta L. ab. c. laeta I'anz. 106.
lIelui)horus aenei])ennis Thums. 12.
arvernicus INluls. 183.
pumiliu Er. 13, 183.
Hister timetarius Herbst 105.
Hulu])araniecus ragusae Keitt. 152, 213.
llumalisus funtisbellaquei Fuurcr. lOti.
Humoeusa acuminata Mark. 105.
Huplia fuligiuusa lleitt. 63.
.. philantus Fiissl. 11.
Hydraena riparia Kugel. 183.
Hydrochus angustatus Germ. 183.

,. earinatuo Crerm. 183.

Hydruchus elongatus S(4iall. 183.
IIydru])hilus piceus lO.
Hydrupurus melanarius St. 104.

,, memnunius Nie. 104, 181.

„ piceus Steph. KU.

,, tristis I'ayk. 104.

Hydrotliassa hannuverana F. 50.
Hygrunuma dimidiata Grav. 181.

BEGISTER,

Ilylcsinus pini])i;rd;i L. 130, 2-1").

„ ubictis l:{().

Ilypera inelcs F. K'S.
Ilypiioidus (luadripiustiilitliis F. IK].
llypocyptus uvuhini lieer '2\'^.
Ignotus tienigraatieus l'.K).
Ilybius aenesceiis Thums. ISl.
Ijis ((uudrigiittiitiis F. öO.
Icioniiia imiiina L. ab. e. inaiira F. 1<I7.
Laceophiliis variegutiis Germ. 1".).
Laemopliloeu.s cleniatidis Er. KH).
Lamia textur L. 1U7.
Lasioderina testaoea Dt's. 1^'5.
Lathriditis bergruthii Ueitt. \7r2, '2l'.i.
Lathrimaeiim imieulur Mrsh. 203.
Lathrobium fuvulum Steph. 181.

,. terininatum Gr;iv. 1S2.

Lenia cyanella L. 12.
Leptura aethioi)s l'oda 107.
„ attemiata L. 183.
„ nigra L. 50, 10".
Leptiisu nificollis Er. ö<t.
Lcsteva lungelytrata Gooze var. luaura

Er. 105.
Liiiinebiut; crinifer Key 183.

jjapposiis MuKs. 182.
Limiiichus pygmaeiis St. 182.
Liniubius burealis Payk. 108.
Limonius niiniitus L. KK).

,, pilosus Leske 10(5.

Lina pupuli L. lU.
Liodes axillaris Gylh. öO.

glabor ( bra) Kng- 12, 50.
liiimeialis Kiig. 50.
orbicularis Herbst 50.
Lissodema (luadripustulatum IMarsh

184.
Litargus bil'asciatiis E. 182.
Loehinaca erataegi Forst. 1U~.
Luperus niger Gouze 107.
Macroccphalus albinus L. 50.
^[aerunuta biplagiata Gory 3.

„ ,, var. fulvi-

pilis 4.
„ „ „ var. t'iilvo-

pilosa Krtz. 4.
„ „ Gory var. ruti-

pili^ 4.
„ cinerea Gory 5.
,. egregia Burni. 3.

„ ., Gory 3.

„ trisulcata Gory 5.

Magdalis carbonaria L. 108.

phlegmatica Herbst .3(t, lOS.
Maltharelius brevicoUis Tayk. lOii,

,. spatifer Ksw. lOG.

Malthinus balteatus Sutlr. 10<i.

„ fasciatus Ul. 10().

Malthinus seriei)unetatus Ksw. 10().
Malthodes disi)ar Gern.. 18:], 184.

.. Tiiysticus Ksw. 184.

■ Medon lipicola Kr. 182.
Megasternum boletoi)hagiiiii ftlisli. 203.
Mcla.soma aenea L. 107.

,, „ „ ab. c. Iiaemon lioi-

dalis J.,. 107.

Meligethes coerulcovirens Forst. 182.
., luinbaris St. 105.

., uinbrusns St. 10.5.

Melolontlia ])ersica Ueitt. ()3.
Mesostylus iiauseri F^lust ()3.
Mulops |)ieea Panz. 101.
Monoliainnuis titillator Fal)r. 2.
Moiiotoina picijics Herbst 1S"J.
Mordella aciilcala L. JO", 1S3.
l\lycetaea liirta Mrsh. 152, 212, 213.
Myelupiiilus iiiiiior Hartig .50.
|)iniperda L. 245.
.\'yllacna brevicornis Matth. 10,5.
elongata Mattli. IKI.
gracilicornis Fairni. et l'Ii.
15ris. 181.
,, intermedia Er. 105, 181.

., minuta Grav. 105.

Myrmedonia t'unesta Grav. 202.

humeralis Grav. 202.
Nalassiis laevioctostriatus Gocze 203.
Neerobia violacea L. 50.
Necrophorus luimator 47.

., vespillo L. 17.

Ncurai)hes angulatus Müll, et Kunze 50.
Nitidula bipustulata L. 50.

., obscura Y. 50.
Nosüdendron fasciculare Oliv. lOfi.
Nudübius lentiis Grav. .50.
Ocalea pieata Steph. 105, 181.
Üchthebius bicolon Germ. ab. e. rufo-
marginatus Er. 183.
Ocypus olens Müll. 20, 118.
Oodemera nobilis Scop. 107.
Ulisthopus rotundatus Payk. 101, 181.
ümalium depressum Grav. 213.
lugulipenne Rye 180.
Omojihron limbatus E. 4il.
Onthopliilus striatus Forst. 182.
Opetiopalpus scutellaris Panz. 185.
Ophonus signaticornis Dfts. lOl.
Opilo mollis L. 10(5.
Ochesia niieans Panz. 72.
Orchestes avellanae Donov. 50.

., rusci Herbst 183.
()rthoi>erus atomarius Heer 1.52.
„ punctum Marsh 213.

Othius myrmecophilus Ksw. 20:i
Otiorrhynchus ligustici L. Ili7.

„ tenebricosus Herbst 12.

Oxypoda scricea Heer 105.
Pachydissus sartus Solsk. (53.
Parameeosoma melanocephaluni Herbst

182.
Parandra cas])ica Men. (53.
Para})lesius midas Ueitt. ')3.
Parnus nitidulus Heer 182.

„ niveus Heer 101>.
Patrobus excavatus Payk. 181.
Pent(h)arthrum 212.

hiittoni Woll. 1.53, 180.
212.
Pheletes aeneoiiiger de G. 10().
IMiilematium fémorale Oliv. 1.
l'liilonthus dimidiatipennis Er. 18).
„ punctus Gr;iv. 181.

H E G I s T E E.

Philunthus siilondkluliit; Gniv. 1*2, ö(),

ISl.

„ Viiriiis Gylli. '■^UÜ.

riiiltn-iiiiim sui-didiun Stei)lu 50.
riiyllubiiis Ciilcaratus F. 1U7.
., glaiieiis Scop. 13.

maculicurnis Genn. 50.
riiylludecla laticuUis Siiffr. l'a.
riiyHuj^nathiis hauseii lleitt. 63.
riiytubius nuadricurnis Gylli. 183.
i'iinclia inflata lleibst 185.
Tissodes nutatiis 130.
l'ityü|ilithuriis ramulurum Teiris 1S3.
J'latcuinaris cunsimilis Schrk. I'l7.

„ rustiea Kunze 107.

l'latymis versiuus St. 181.
riatypsyllus 1U().

castui'is Kits. lUG.
riatyfjeiiia barbata ^38.
riatymis ubscuriis Herbst lOi.
rieyadeius vuliieratus Tauz. .50.
l'lucliiumis jjallens F. 184.
rugumis litoralis Dfts. 180.
rulyarthrüi) bienerti iieyd. G3.

., küinaruwi IJuhru 63.

l'roteiniis ovalis Steph. 12.
Pselai)hus lieisci Herbst lü5.
l'sylliudes eueullatiis (-ta) III. 12.
„ hyoseyanii L. 13.

„ ubsciira iJfts. 12.

Tteleubiiis kraatzii Eiehh. lOS. •

vittatus F. 143.
rteiudiuiii fiiseicurue Er. 182.
l'terustichtis augustatus Dl'ts. iSl.
,, diliyeiis St. lOl.

'.. madidus F. 2ü2.

„ .. ., var. eüiieiniiUK

St. 202.
uitjer Sehall. 202.
l'tilimis peetmieornis L. 12.
l'tüuiiu exaratiiiu Allib. 182.
l'tiiuis latro F. 106.
Qiiedius enientus Oliv. i05.
fiüäidus F. 12.
,, ruiuatiis Steijh. 105.
„ liumeralis Steph. V3.
., lateralis Grav. 203.
„ niyrieejis Kr. 203.
llhagium murdax de G. 1('7.
Khiiionciis perpendicularis Keieh. 12.
Ivliyiiehites pauxillus Germ. 107.
„ purpureas L. 107.

„ sericeus Herbst 107.

Sa[)riiius cuiijungens l'ayk. 105.
„ erassipes Er. 180.
„ nuiritiinus Steph. IS'.
Scapliidium quadninaculatum üliv. 13,

50.
Sea[)liiuiii (juadrimaeulatum Oliv. 13.
Scarabaeus eui)rophagus -tl.
Scülytus intrieatus llatz. 50.
Scopaeus laevigatas^ (.iylli. 182.
Scydmaenus 152.
Serieus hruuneus L. 106.
Siagonium (juadrieuriie Kirby 1S4.
Süvanus bidentatus F. 152, 213.

Silvauus luereatur Fauv. 184.

unidentatus Oliv. 181.
Suruiiia pitnctatissirna 111. 203.
Sphaeridiuui dimidiatum Cast. 10.3.
Sphenuptera jjrocera Reitt. (53.
.. sagitta Keitt. 63.

Sphindus hispidus Fayk. 105.
Sjjhingiiuis lubatus Oliv. lt)6.
Staphyliuus eaesareus 118.

ehaleocephalus F. 105, 203,
,. cumpressus Mrsh. 181.

„ minax Muls. et Key LS().

„ uebulosus IW.

„ uphthalmicus Seu|i. 203.

Steuuearus eardui Herbst 12.
Sten us argus Grav. 182.

„ l'ussulatus Er. 50, 182, LSI.
„ fuveieullis Kr. 105, 182.
„ geniculatus Grav. 105.
guttula ISIiill. 182.
iacauus Er. 105.
nitidiuseulus Steph. K',').
,, ujjticus Grav. 182.
., pieipes Steph. 10.5.
„ providus Er. 13, lOö, 182.
„ .. ,, rugeri Kr. 1^2.

„ pubeseens Steph. 182.
„ vafellus Er. 182.
Strangalia attenuata L. 12.
Subcueeinella vigintitiuatuurpuueiata

L. 20.
Symbiutes gibberosus Luc. 153, 212.
Svnipiezueneinis kessleri Sulsk. 6)5.
Syneliitutles erenatus F. 238.
Taehinus pallipes Grav. 12.
Taehypus i)allipes Dt'ts. 181.
Taehyusa atra Grav. 181.
balteata Er. 105.
„ euaretata Er. 181.

„ eunstrieta Er. 50, ISI.

„ seitula Er. 181.

„ umbratica Er. LSI.

Taeniudera cinerea Gory 5.
Ta])inotus sellatus F. 183.
Tolmatui)hihis typhae Fall. 182.
Teretrius pieipes F. 23.
Tetrui)iuni hiriduni L. ab. e. aulicuui

F. 23.
Thalycra lervida Oliv. 182, 203.
T(h)elephurus bicolur Herbst 12.
Tuiiiicus pruxinius Eiehh. 50.
,, sexdentatus Boern. 12.
,, suluralis Gylh. 11, 184.
Treehus discus F. 181.

,, (juadristriatus Schrk. 202.
Triarthrun märkelii Schmidt 182.
Ti'ibülium eonfusum Duv. 185.
„ lerrngineuni F. LSj.
Trügüderma grauarium Everts 185.
Trugosita niauritanica L. 184.
Tro])ideres sepicola F. 50.
Vellcius dilatatus F. 54.
Xanthulinus cribrii^ennis Fauv. ISO.

., tricolor F. 203.

Xestohium ])lumbeum 111. ab. e. varia-
bile Dej. 107.

REGISTER.

Zeugophora snbspinosa F. 12.
Zonabiis 'Z'M, -2:37, 238.

COIiliESIBOIiA.

Acborutes aimatus 32.
Macrotoma vulgaris 32.

CORRODENTIA .

Clothilla pulsatoria L. 186.
Termes natalensis 197.

»ERMATOPTERA.

Forficula auricularia L. i), 205.
Labidura riparia 205.

DIPTERA.

Aedes 59.

„ cinereus Hoftmgg. 59.
Agromyza 12<5.

„ capitata Zett. 115.

Anopheles 59, 243.
Aricia semicinerea Meig. 11*5.
Beris chalybeata Forst. 115.
Braula cueca Nitzscli 139.
Chilosia antiqua ISIeig. 116.
Chironomus 243.

„ flexilis L. 115.

„ tentans Fabr. 223.

Chvysogaster aenea Meig. 115.
Chrysotoxum sylvaruin Meig. 115.
Chrysotils laesus Wied. 116.
Chyliza vittata Meig. 116.
Coenosia longitarsis Stein 115.
Cordylura ciliata Meig. 115.
Culex 41.

Dalmannia punctata F. 116.
Diplotoxa approximatonervis Zett. 115.
Dixa aestivalis Meig. 211.
Dolichopus disciler Stann. 115.
„ longicornis Stann. 211.

„ popularis Wied. 211.

„ tanythrix Loew 115, 116.

„ trivialis Hai. 211.

Doros conopseus F. 115.
Drapetis setigera Low 211.
Empis albinervis Meig. 115.
„ brevicornis Low 115.
„ parvula Egg. 115.
„ pennipes L. 115.
Gastrophilus 164, 165.

„ epilepsalis 164, 166.

Gnophomyia sylvatica Meig. 115.
llarmandia cavernosa Riibs. 211.
„ cristata Kieti". 211.

„ crumenalis Kieif. 211.

„ globuli llübs. 211.

Ilelojihilus trivittatus Fabr. 142.
Ilemerodromia praecatoria Fall. 115.
llilara argyrosoma Strobl 211.
,, braueri Strobl 'Aö.
„ carinthiaca Strobl 115.
„ interstincta Fall. 115.

Hilara pseudochorica Strobl 211.

„ thoracica Maccj. 115.
Hippobosca 41.
Hyadina nitida Macq. 212.
Hydrellia flavicornis Fall. 115.
Ilythea spilota Curt. 212.
Itamus cothurnatns Meig. 11.5.
Leptopa filiformis Zett. 211.
Limnobia 126.

Limnophila bicolor Meig. 115.
Lonchoptera fuscipennis Boh.j211.
Lophonotus forcipula Zell. 115.
Loxoccra sylvatica Meig. 116.
Macquartia dispar Fall. 116.
Mansonia unicolor Theob. 22^3.
Melania volvulus F. 116.
Melithreptus 142.
Microdon devins Schrk. 115, 116.
Microphorus anomalus Mei^. 116.
„ clavipes Meig. 116.

„ crassipes Macq. 116.

Musca 41.

Neurigona quadrifasciata F. 116.
Norellia flavicauda Meig. 211.
Oestrus 41.

Opetia nigra Meig. 115.
Oscinis plumiger Meig. 212.
Parydra quadripunctata Meig. 212.
Pedicia rivosa L. 115.
Peplomyza wiedemanni Low 212.
Physocephala nigra de G. 115.
Phytomyza albipennis Fall. 116.
Pipiza chalybeata Meig. 115.
Platycnema pulicaria Fall. 116.
Platypalpus 126.
Platyura atrata F. 114.
Porphyrops praerosus Low 116.

„ spinicoxa Low 115, 116.

Psila nigra Fall. 116.

„ pectoralis Fall. 116.
Pvhamphomyia aethiops Zett. 115.
„ ' atra Meig. 116.
„ stigmosa Macq. 115.

Rhinophora melania Meig. 116.
Scatophaga merdaria L. 22.
Scatophila caviceps Stenh. 212.
Sciara 126.

Siraulium reptans L. 211.
Spbaerophoria 142.
Stegomyia 244.

„ fasciata L. 213.

Symplccta punctipennis Meig. 211.
Tachydromia major Zett. 116.
Teuchophorus calcaratus Macq. 211.

,, monacanthus Low 211.

Trichina clavipes Meig. 116.
Trichosia maxima Strobl. 114.
Zodion notatum Meig. 116.

HYMENOPTERA.

Aditrochus fagicolus Riibs. 89.
Agriotypus armatus Curt. 61.
AUantus arcuatus Forst. 121.

„ fasciatus Scop. 121.

„ temulus Scop. 121.

10

REGISTER.

Amauronematiis 79.

„ tunicatus Zdd. Id.

Andrena Ü7.

Andiicus circulans Mayr 52.
Apis indica F. 161.
„ mellifera 10.
„ niellifioa 31.
„ „ ligustica 31.

Arge enodis L. 12.
Bombus (57.

„ liortorum L. 2, 226.
„ liypnorum L. 226.
„ ruderattis F. 226.
„ teirestris L. 17, 20, 21.
Cimbex fagi Zdd. 220.
Cryptocampus angustus Htg. 121.
Cynips kollari Ilrg. 52.
Dibrachys boucheanus Ratz. 65.
Dolerus gonager F. 121.

„ pratensis Fall. 121.
Formica 31.
Giardinaia luinator 60.
Halictus qiiadrinotatus K. lOJ.

„ spec. 81.
Kaliosysphinga pumila Klug 121.
Koptorthosoma 98.

„ aestnans L. 37, 99.

„ latipes 99.

„ tenuiscapa Westw. 37,

44.
Leucospis affinis Say 65.
Limnodytes gerriphagus March. 60.

„ setosus Perez 60.

Lyda silvatica L. 121.
Macrophya albicincta Schrk. 121.
„ neglecta Klg. 121.

„ quadrimacnlata F. 121.

Megachile argentata F. 65.

„ centiinculaiis L. 64, 65.

Megachile poeyi Giie'r. (.5.
Melittobia megachilis Fack. 65.
Älesolcius Vj9.

Microplitis ocellatae ßche'. 117, 203.
Myrmica 31.
Nematus laevis 79.

1, tnnicatus Zdd. 79.
Nomada 67.
Ophion 199.

„ luteiis 199.
Osmia 67.

„ rufa L. 21.
Pachyprotasis antennata Klg. 121.
„ ra])ae L. 121.

„ variegata Klg. 121.

Panisciis 199.
Perga 206.

„ lewisi Westw. 206.
Perilissus 199.

Phyllütoma microcephala Klg. 121.
Polyneraa nataus Lubb. 60.
Prestwichia aquatica Lubb. 60.
Priophorus tristis Zadd. 121.
Pristiphora fulvipes Fall. 121.
Prosopis bi'cvicornis 101.
Psilomastix lapidator Grav. 146.
Psithyrus 67.

Pteratomus putnami Pack. 65.
Pteronus cadderensis Cam. 108.
„ croceus Thoms. 108.
„ fulvus Htg. 108.
„ hortensis Htg. 121.
„ laevis 79.
„ miliaris Pz. 108.
,, spiraeae Zdd. 174.
'„ trimaculatus Voll. 108.
„ tunicatus Zdd. 79.
Rhogogastera punctulata Klg. 121.

„ viridis L. 121.

Seiandria morio F. 121.

„ stramineipes Klg. 121.
Taxonus equiseti Fall. 121.
Tenthredo atra L. 121.

„ flava Scop. 121.
„ livida L. 121.
„ mesomelaena L. 121.
„ olivacca Htg. 121.
„ rufiventris F. 121.
Teuthredopsis gibberosa Knw. 121.
„ nassata L. 121.

„ thomsoni Knw. 121.

Xylocopa latipes 99.

„ violacea 99.
Vespa crabro L. 31, 54.

liEPIDOPTERA.

Abraxas adustata Schift". 97.
Acherontia atropos L. 42, 178.
Acroni(y)cta 213—215.

cuspis Hb. 187.
„ psi L. 187, 188.213-215.

„ tridens Schift'. 213—215.

Agrotis 199.

Apamea testacea Hb. 142.
Apatura iris L. 13.
Arctia caja L. 95.
Argynnis 113.

„ dia 128.

„ pales Schift', var.arsilache Esp.
95, 128.
„ paphia L. 13.
Argyresthia arceuthina Zell. 233.
Asphalia flavicornis L. 234.
Attacus Cynthia F. 56.
Bacotia sepium Spr. 234.
Bapta biraaculata F. 233.
Biston 222.

„ hispidaria Febr. 222.
„ zonarius W. V. 1.
Bombyx pini L. 74.
„ religiosae 245.
„ rubi 189.
Brephos parthenias L. 73.
Bupala(-us) piniaria (-us) 49, 73, 131,156.
Calymnia 176.

„ trapezina L. 176.

Cbaerocampa elpenor L. 215.
Chalia laminati Heyl. 220.
Chrysophanus phlaeas L. 221.
Cidaria albicillata L. 43.
Coenonvmpha pamphilus L. 134.
Colias 143.

R E G I s T ?: B.

11

Cosmia trapezina 189.
Cossus cossus L. 145.
Cricula trifenestrata 244.
CucuUia 141, 189.

„ verbasci L. 176, 188.
Cyaniris pseudoargiolus 189.
Cyvestis 40.

Dasychira fascelina L. 97.
Deilepliila enphorbiae 57, 188.
Deiidrolimus pini L. 74, 95.
Depressaria heracliana de G. 97.
Dicranura vinuia L. 17.5, 188.
Dilina tiliae L. 117, 2Ü3.
Drepana binaria Ilufii. 97.
Ennomos alniaria L. 14'2.
Ephyra pendulaiia Cl. ab. griseolata

Staud. 233.
Euliphyra 189.

Eupithecia impurata Hb. 119.
Everes amyntula 189.
Feniseca tarquinius F. 189.
Galleria griseola 189.

„ mellonella 189.
Gnophos obscuraria Hb. 97.
Lachnocnema 189.
Larentia albicillata L. 43.
Lasiocampa trifolii Esp. ab. medicaginis
Bkh. 97.
Leucania lythargyria Esp. 199.
Leucodonta bicoloria Schiif. 28, 29.
Leucoraa Salicis L. 51.
Liparis monacha 130.
Liphyra brassicolis Westw. 189.
Lophopteryx carmelita Esp. 16, 28.
Luperina monoglypha Hnfn. 111.

„ zoUikofeii Fit. 143.
Lycaena alcon F. 65.

„ optilete Ka. 97.
Mamestra leucophaea View. 95.
Metopsilus porcellus L. 215.
Noctua 229.

„ smithii 229.
Nola confusalis Hein. 94.
Notodonta bicoloria W. V. 16, 28.
Odontosia carmelita Esp. 28.
Olethreutes betulaetana Haw. 97.
Orthosia 189.

„ conradi 229.
Panolis griseovariegata Goeze 76.

„ pinipeida Pz. 76, 131, 156.
Papilio machaon L. 146.
Pararge megaera L. 134.
Penthina betulaetana Ilaw. 97.
Phalacropteryx graslinella Bsd. 144.
Pheosia dictaeoides Esp. 97.
Phibalapteryx vitalbata Hb. 233.
Pieris crataegi 188.
Plusia gamma L. 142.
Polyommatus phlaeas 78.
Protopaice convolvuli L. 230.
Pygaera cmtula 231.

„ pigra Hin. 234.
Pvrameis atalanta 202.

' „ cardui L. 112, 141, 148 149.
Retiniu 156 — 159.

„ buoliana W. V. 130, 156-159.

Retinia resinella Hb. 130, 156—159.

„ turionana 130.
Saturnia pavonia L. 147.

„ pyri Schilf. 25, 146.
„ spini 57.
Satyrus hermione L. 13, 160.
Sciapteron tabaniformis Rott. 185.
Scopelosoma satellitia L. 176.
Senta mai'itima Tausch. 176.
Smerinthus ocellata L. 117, 203, 204.
populi L. 116,117,198,203,
204.
Spalgis 189.

„ epius 189.
„ s-signata lf^9.
Sphinx ligustri L. 42, 50.
Stilpnotia Salicis L. 51.
Syntomis phegea L. 94.
Taeniocampa stabilis View. 76.
Telea polyphemus 78.
Tephroclystia impurata Hb. 119.
Thecla acadica 189.
Tinea 31.

„ fuscipunctella 189.
„ pellionella 189.
„ tapezella 189.
Vanessa cardui L. 112.
Xanthia 189.
Xylophasia lateritia '22'?.

„ zoUikoferi Frr. 143.

Zonosoma pendularia C 1. ab. griseolata
Staud. 233.
Zygacna filipendiilae L. 62.
„ minos Hb. 94.

KEUROPTERA.

Chrysopa 111.

„ alba L. 138.
„ flava Scop. 138.
„ flavifrons Br. lf,8.
„ tenella Sehn. 138.

Couiopteryx aleyrodiformis Steph. 138.
Hemerobius concinnus Steph. 138.
„ limbatellus Zett. 138.

„ micans Oliv. 138.

„ nervosus F. 138.

„ nitidulus F. 138.

„ orotypus Wall. 138.

„ strigosus Zett. 138.

Myrmeleon formicaleo L. 110.
„ formicarius L. 110.

Sialis lutaria L. 138.
Sisyra fuscata F. 13^.

ODONATA.

Acschna grandis L. 55.

„ rufescens v. d. Lind. 55.

Agvion hastulatum Charp. 1:38.

„ mercuriale Char]). 13S.

,, puella V. d. Lind. 138.

„ pulchellum v. d. Lind. 13S.
Brachytron pratense jNlüll. 137.
Calopteryx bO.

„ splendens Harris. 55, 137.

12

REGISTER.

Caloptei-yx virgo L. 137.
Cordulia 137.

„ flavomaculata v. d. Lind. 137.

„ metallica v. d. Lind. 137.
Erytliromma najas Hansem. 138.
Gomphus flavipes Charp. 55.

„ vulgatissimus L. 137.
Ischnura elegans v. d. Lind. 137.
Lestes spunsa Hanseni. 229.

„ viridis V. d. Lind. 228. 229.
Lencorrhinia caudalis Charp. 137.

„ pectoralis Charp. 56, 137.

,, rubieunda L. 137.

Libellula dei)ressa L. 137.

„ nuadrimaculata L. 137.
Orthetnim bninneum Fonsc. 55.

„ caerulescens F. 55.

Platycnemis pennipes Pall. 137.
Pyrrhusoraa minium Harris. 138.
„ tenellum Tillers 138.

ORTHOPTERA.

Bacillus rossii F. 148.
Blatta germanica 10.
Diapheromera fcmorata Harr. 148.
Dixippus morusus Br. 148.
Gi"yllotalpa vulgaris Latr. 9.
Locusta pcregrina 41.
Oedipoda migratoria 41.
Periplaneta orientalis L. 9.

PANORPATA.

Boreus hyemalis L. 73.
Panorpa 138.

„ germanica L. 138.

„ vulgaris Imh. 1;38.

PROTRACHEATA.

(Onychophora).

Peripatopsis balfouri 10.
Peripatus balfouri 10.

RHYN€HOTA.

Acanthosoma griseum 205.
Cimex ovatus pallide griseus 204.
Coccus ilicis 31.

„ maniparus 31.
Elasniostethus 205, 206.
Eurydoma ornatus 205.
Geriis 60.

Notonecta glaucus L. ^4.
Palomena prasinus L. 205.
Pentatoma 10.
Thaumatoxena wasmanni 197.

SÎPHOIVAPTERA.

(Suctoria).

Pnlex irvitans 41.
Sarcopsylla spec. 16.

THYSANÜRA.

Campodea staphylinus 32.
Lepisma saccharina L, 32, 82.

TRICHOPTERA.

Grammotaulius atomarius F. 139.
Glyphotaelius pellucidus Ketz. 139.
Holocentropus dubius Rbr. 139.
Limnophilus affinis Curt. Ill, 142.

„ auricula Curt. 139.

„ elegans Curt. 139.

,, griseus L. 139, 142.

„ sparsus Curt. 139.

Leptocerns aterrimus Steph. 139.

„ ,, „ var. perfus-

cus Steph. 139.
Mystacides nigra L. 139.
Nfiuronia ruficrus Scop. 138.
PIn-yganea striata L. 138.
Sericostoma ])ersonatum Kirb. 139.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN

UITGEGEVEN DOOR

DE »EBERLAKDSCHE ESTOMOLOGISCHE VEREENIfilS«.

NO. 1. 1 September 490J.

INHOUD: D. ter Haar, Biston Zonarius W. V. —
Dr. H. J. Veth, Exotische Coleoptera in Nederland. —
Dez.. Bevruchting van bloemen door insecten. — Dez.,
Over Macronota egregia Gory en Macr. biplagiata Gray. —
Dr. C. L. Keuvens, Litteratuur.

B i 8 1 o II Z o II a r i uis W. V.

Op den 24 Apiil 1901 is door een leerling van de Rijks Hoogere
Burgerschool te Groningen, de heer P. O. Posthumus, nabij
H arendermolen een wijfje dezer soort gevangen, dat een aantal
eijeren legde, meestal in snoeren. Zij zijn in het bezit van den
heer D. ter Haar te Kollum die zal trachten de rupsen op te
kweeken.

Het gevangen voorwerp bevindt zich ook in zijne verzameling.

D. TER Haar.

Exotische Coleoptera in Nederland.

In de zomervergadering van het jaar 1888 vestigde ik er de
aandacht op, dat af en toe bij ons tropische Coleoptera in levenden
staat worden aangetroffen.

Als door mij te Rotterdam gevangen noemde ik toen :
Clerus nigripes Say uit N. Amerika.
Compsocerus violaceus White uit Brazilië.
Philematiitm fémorale Oliv, uit Oost-Afrika.
Ehuria spec. ? later gebleken Eburia setnipiibescens Thoms.
uit Venezuela.

/

'^EGIO 1903

2 ENTOMOl-OGISCHK U KKICII TKN.

Op verschillende tijdstippen kreeg ik ook nog een 3-tal ex. van
Monohammus tiüllator Fabr. uit N. Amerika, levend te Rotterdam
gevangen, terwijl dezer dagen de heer Leesberg in een pakhuis
met aardnoten een ex. eener Gouocephalwn-^ooYi aantrof, dat waar-
schijnlijk wel met de aardnoten uit Afrika is mede gekomen. Ook
bezit ik nog eene mij onbekende Cli/tus, die voor eenige jaren te
Rotterdam is gevangen.

De meesce der genoemde soorten behooren tot de Longicornia ,
welke waarschijnlijk wel als larven in liet door hen bewoonde
hout zijn medegekomen. Merkwaardig is het^ dat mij geen geval
bekend is, dat dit ook met Buprestiden, waarvan de larven voor
een groot deel evenzoo houtbewoners zijn, heeft plaats gehad.

Dat overigens het aantal kosmopolitische insecten , dat zich in
allerlei waren ophoudt, en zich ook bij ons voortplant , voortdurend
toeneemt, zal wel geen verwondering wekken. Tot deze rubriek
kunnen de bovenstaanden niet gebracht worden.

Veth.

Bevruchting van bloemen door Insecten.

Een zekere heer Thompson, die sedert twintig jaar te Dunedin
(Nieuw-Zeeland) woont , vestigt in « Nature » de aandacht op het
feit, dat uit Europa op Nieuw-Zeeland ingevoerde planten daar
nooit zaden voortbrengen , hoewel zij zich overigens uitstekend ont-
wikkelen en niettegenstaande het klimaat weinig verschilt van dat
in Europa. De oorzaak ligt in de afwezigheid van de insecten , die
in Europa het stuifmeel overbrengen. Onlangs heeft men nu een
onzer gewone hommels {Bombus hortorum) aldaar ingevoerd, met
het gevolg, dat een groot aantal tuinplanten, die tot op dat oogen-
blik nooit zaden hadden voortgebracht , er nu in overvloed opleveren.
Hoewel dergelijke feiten zeker niet meer nieuw zijn, is eene zoo
sterke bevestiging er van, toch altijd nog van beleekenis. In tal
van meer of minder wetenschappelijke tijdschriften werd dit bericht
dan ook overgenomen.

Veth.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 3

Over M a c r « 11 o t a e g i* e g i a Gory en
M a cr. b i p 1 a g i a t a Gory.

In den jaargang 1891 van de Deutsche Entomologische Zeitschrift
heeft Dr. G. Kraatz aangetoond , dat Macronota egregïa Gory en
Macronota hïplagïala Gory {egregïa Burm.), die zoowel door Bur-
meister als in den Gut. Coleopt. van Gemminger en von Harold
als synoniem worden beschouwd , verschillende soorten vormen.
Ook spreekt Kraatz te dier plaatse over de variëteiten van beide
soorten , welke bespreking verder wordt aangevuld in de jaargangen
1892, 1893 en 1898 van iietzelfde tijdschrift. Ook toonde hij in
den jaargang 1898 aan, dat beide soorten behooren tot het ge-
slacht Carolina Thoms

Daar ik nu tijdelijk in het bezit was van een vrij groot materiaal
van beide soorten (184 ex), heb ik daaraan de beschouwingen
van Kraatz kunen toetsen. De volgende opmerkingen, die mij
daarbij voor den geest kwamen, verdienen hier misschien eene
korte uiteenzetting.

De ondei'scheiding van beide soorten levert, bij een eenigszins
groot materiaal, geene bijzondei'e moeielijkheden op. De verscheiden-
heden , die met meer of minder rood op de dekschilden zijn ge-
teekend, kunnen bijna altijd op het eerste gezicht worden her-
kend , daar bij biplaglata Gory het rood zich ook gewoonlijk ook
op de schouders vertoont, terwijl deze bij egregïa Gory zwart zijn,
maar daarentegen het rood tusschen den schouder en het scutellum
wordt aangetroffen. Iets moeielijker zijn de effen zwarte varr. van
beide soorten uit elkander te houden. Men heeft dan uitsluitend
te letten op de sterkere punctuatie en beharing van den thorax
en vooral van het abdomen bij bïplagïata Gory. Uiterst nioeielijk,
ja onmogelijk is het daarentegen de talrijke variëteiten vooral van
bïplagïata Gory , zoo uit elkander te houden , dat men ze allen
onder bepaalde namen kan rangschikken. Dit behoeft nu zeker
geen verwondering te wekken; zeer natuurlijk is het toch, dat
bij soorten, die zoo sterk varieeren , ook individuen voorkomen,
die als overgangen tusschen verschillende verscheidenheden kunnen

4 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

worden beschouwd. Maar wat hier bij de rangschikking vooral
moeiehjkheden oplevert is, dat de variatie zich niet in eene, maar
in twee richtingen beweegt, n.l. in de meerdere of mindere uit-
breiding van rood op de dekschilden en in de meerdere of mindere
aanwezigheid van witte of gele teekening aan boven- en onderzijde.
Buitendien kan het rood en evenzoo het wit of geel geheel ont-
breken. Bij de minder sterk variëerende Carolina egregia Gory
gaat het veel gemakkelijker de individuen in eene bepaalde reeks
te brengen, dan bij de tot in het oneindige variëerende Carolina
hiplagiata Go.ry. Daarbij komt dal de laatste soort nog eene eigen-
aardige verscheidenheid met roodgeel in plaats van zwart behaard
borststuk oplevert , welke var. weder bij alle verscheidenheden van
kleur en teekening kan optreden. Men zou licht tot de gevolg-
trekking kunnen komen , dat deze individuen met roodgeel be-
haarden thorax de wijfjes zijn. Kraafz zegt daaromtrent: aàdiSsfast
sämmtliche Stücke mit stärker punktirtem Halsschilde und gelb-
licher Behaarung desselben als Weibchen zu betrachten sindu. Ook
bij mij was dit het geval. Alle 33 wijfjes van de meest uiteen-
loopende variëteiten hebben een roodgeel behaard halsschild, maar
onder de 56 mannetjes zijn er ook een paar, die dit kenmerk
vertoonen. Of er ook wijfjes zijn, die niet tot deze \dii\ fulvopilosa
Krtz. (op andere plaatsen fulvipUis en rufipilis genoemd) behooren,
kan ik niet uitmaken. Kraatz vermeldt het niet en ik heb er
geene onder de oogen gehad.

Kraatz geeft vier verschillen op, waardoor de seksen van C. egregia
Gory kunnen worden onderscheiden, maar ik kan nergens vinden,
dat hij er ook van C. hiplagiata Gory opgeeft. Vooreerst de ingedrukte
middenlijn aan de onderzijde van het achterlijf bij het i; deze is
bij het S van plagiala geheel afwezig. Volgens Kraatz is dit ver-
schil tusschen de seksen bij egregia Gory nauwelijks te onderkennen.
Mij koint het nogal duidelijk voor. Daarentegen zie ik het tweede
verschil, dat volgens Kraatz meer in het oog loopt, niet en kan
ik dus niet uitmaken, of dit al of niet bij hiplagiata voorkomt.
Het bestaat daarin , dat de beide laatste achterlijfs-segmenten bij
het $ een zwakken hoek vormen met op twee na het laatste. Dan

ENTOMOLOÖISCHB BEEICUTBN, 5

geeft Kraatz op, dat bij het wijfje van egregia Gory de beide
laatste segmenten duidelijlc dichter bestippeld zijn en dat zich in
het midden van het voorlaatste achterlijfs-segment een bundeltje
langere goudgele haartjes bevindt. Beide verschillen bestaan ook bij
biplagiata, naar het mij voorkomt echter iets minder sterk ont-
wikkeld. Dat het pygidium bij het c? meer gewelfd , bij het ?
platter is, werd reeds door Burmeister opgemerkt, maar door
Kraatz niet herhaald; dit kenmerk valt bij beide soorten waar
te nemen. Bovendien vond ik nog een tweetal seksueele ver-
schillen , die misschien wel eens hier en daar vermeld zijn ,
maar die ik in de mij ter beschikking staande litteratuur niet
vind opgeteekend. Daar deze verschillende niet alleen bij beide
genoemde soorten optreden, maar ook bij Carolina horneensis Krtz.
meen ik, dat zij althans niet van minder gewicht zijn, dan eenige
der bovengenoemden. Bij het çf der drie genoemde soorten bevindt
zich aan de achterhelft der acht ersehenen eene lange dichte gele
beharing, die bij het $ wordt gemist. In de tweede plaats is het
uiteinde der achterschenen verschillend gevormd ; de bovenkant
n.l. loopt bij het cT in één, bij het Ç in twee punten uit. Bij
enkele verwante soorten b.v. Macronota {Taeniodera) cinerea Gory
vind ik de beide door mij genoemde verschillen ook , bij andere
b.v. Macronoia (Coelodera) trisulcata Gory daarentegen niet.

Veth.

LITTERATUUR

O. Burger, lielseu eines Naturforschers im tropiscTien Südamerika,

1900.

De schrijver heeft speciaal de vertikale verbreiding der dieren
in het tropische hooggebergte tot onderwerp zijner studie geno-
men; hieitoe werd hij gebracht door de wetenschap, dat b.v.
vlindersoorten , die zoowel in 't Zuiden als in het Noorden van
Europa voorkomen, door den invloed van het klimaat eene eigen-
dommelijke teekening en kleur verkregen hebben. Waar nu, gelijk
zulks in de Cordilleras van Nieuw Granada te vinden is, de berg-
toppen met sneeuw bedekt zijn, terwijl de dalen een tropisch
klimaat bezitten , meende Bürger daar een zeer vruchtbaar en
belangrijk terrein te vinden om nadere bewijzen voor den invloed
van het klimaat op die soorten te verkrijgen. Vooral insecten
werden verzameld, buitendien ook slakken en wormen, terwijl
zeer nauwkeurig aanteekening werd gehouden omtrent alle andere
dieren; ook de flora is uitvoerig behandeld. Verscheidene platen,
naar photo's, versieren liet werk, terwijl eenige tabellen de ver-
tikale verbreiding der voornaamste insecten , lagere en hoogere
dieren aangeven. Overal, zoo bij dieren als planten, zijn de
wetenschappelijke namen bij geplaatst. Staudinger en de Biologia
Centrali-Americana deden dienst bij de determineering der insecten.

Heeft Burger's werk veel waarde voor wetenschappelijke studie,
ook voor den liefhebber , om eens door te lezen , leent het zich
uitstekend.

Dr. C. L. Reuvens.

A. Lameere, Manuel de la faune de Belgique. 1900.

In het tweede deel van zijn «Manuel» behandelt de schrijver
wat hij de lagere insecten noemt. Hij neemt daarvoor twee

LITTERATUUR. I

hoofdgroepen: I. Hélérométaboliques en II. Holométaboliques. De
eerste verdeelt hij weder in Archiptères en Rhynchotes, de tweede
in Schizothoraciques en Zygolhoraciques. Deze laatsten, waartoe hij
de vlinders rekent , zullen in een derde deel van zijn werk behan-
deld worden.

Idem.

P. Cameron, A monograph of the British Phijtophafjous Hymeno-
ptera. 4 Din. 4882 — 93. Uitgegeven door de «Ray Society»
te Londen.

In dit werk wordt zoowel de systematiek , als de biologie der
phytophage Hymenoptera behandeld. In de 3 eerste deelen worden de
Tenthredinidae, Siricidae en de parasitisch levende Cynipidae behan-
deld, terwijl deel 4 gewijd is aan de overige Cynipidae. Ook vindt men
in dit deel een appendix, die hoofdzakelijk voorziet in de laatste
veranderingen en verbeteringen wat betreft nomenclatuur en biologie,
alsmede eene uitgebreide bibliographie. Fraaie gekleurde en onge-
kleurde platen zijn aan Cameron's monographie toegevoegd, en
verhoogen de groote waarde er van voor den hymenopteroloog.

Idem,

H. V. Buttel-Reepeil , Sind die Bienen Beflexmaschinen? 1900.
De schrijver maakt in dit werkje zijne waarnemingen bekend ,
gedaan gedurende 10 jaar. Hij behandelt zijn materiaal in drie
hoofdafdeelingen , nl. 1". «der Nestgeruch und die von ihm be-
wirkten Reaktionen», 2". «das Mittheilungs-Vermögen der Dienen»
en 3 '. «das Ortsgedächtnis der Bienen», dan volgen eenige biologische
mededeelingen , waarna de schrijver in zijne «Schlussbetrachtung»
tot de conclusie komt, dat de bijen een uitstekend geheugen heb-
ben, vormen en kleuren kunnen waarnemen, vermogen om mede
te deelen bezitten , in staat zijn te leeren van gedane ondervin-
dingen en indrukken kunnen combineeren. Een overzicht der lit-
teratuur en een register zijn toegevoegd aan dit interessante werkje,
waarvan de inhoud in beknopten vorm verschenen is in Dl 20 van
het «Biologisch Centralblatt».

Idem.

8 LITTEEATUUB.

W. Lenz, Stumme Musikanten oder Wander der Insektenwelt. iQOO.
Zeer populair behandeld, voorzien van kortere en langere ge-
dichtjes, is dit, in 8 deeltjes verschijnende werkje geschikt om in
een verloi'en oogenblikje doorgebiuderd te worden. In de 7 eerste
deeltjes, waarvan er reeds 3 verschenen zijn, worden het gezang
en de apparaten om hel geluid voort te brengen behandeld , terwijl
het laatste deeltje gewijd zal zijn aan het doel er van. Jeugdige
verzamelaars zal het opwekken , om meer te willen leeren om-
trent die «Stumme Musikanten».

Idem.

A. Matthes, Trlchopterygia illustrata et descripta. Met Supplt.

4872 en 1900.

In 't latijn geschreven (behalve hel supplement dat door P. B.
Mason uitgegeven is na den dood van Matthews) vormt deze
arbeid een standaardwerk voor de studie der Trichopterygia, deze
dwergen onder de kevers en, volgens de schrijver, een der tal-
rijkste groepen.

Met buitengewoon veel zorg is de anatomie behandeld , wat bij
de zoo geringe afmeting der diertjes veel inspanning gevergd
heeft. Matthew? wijst er in zijne voorrede op, dat Hühner reeds
den geslachtsnaam Trichoptery.x voor een vlinder aangaf, vóór dat
Kirby dezen gebruikte, maar dat Hühner nooit eenige beschrijving
van 't door hem bedoelde lepidopteron gegeven heeft, evenmin als
zulks later ooit gebeurd is.

Het supplement is eveneens met groote zorg bewerkt. Platen, zeer
uitvoerig en keurig behandeld , versieren beide deelen. Eigenaardig
is het, dat de platen van het supplement genummerd zijn 9 — 15;
in de voorrede geeft Mason de reden hiervan op , terwijl het geen
verwarring bij de studie van het boek geeft.

Idem.

R. Heymons, Bïe Segmentirung des Insectetikörpers. 1895.

De moeilijkheid, die vaak bestaat, om nauwkeurig het aantal
segmenten vast te stellen, waaruit het insectenlichaam bestaat,
is voor Heymons eene reden geweest, eene speciale studie hiervan

lilTTEBATUUR. 9

te maken. Hij wijst op de noodzakelijkheid voor den entomoloog
om nauwkeurig te tellen, vooral nu men zich niet meer, zooals
vroeger, tevreden stelt met het aantal segmenten van het vol-
wassen dier, maar nagaat hoeveel er in pop- of larfstadium voor-
handen zijn, in welk tijdperk de onderlinge verlioudingen beter
uitkomen dan later. De embryologen hebben , volgens schrijver,
zich nog weinig met dit onderwerp bemoeid, terwijl hij zeit
't onderwerp van de morphologische zijde behandelt. Drie Insecten-
familiën zijn hoofdzakelijk behandeld en hiervan de vertegenwoor-
digers: Periplaneta orieutalis L., Gryllotali)a vulgaris Latr. en
Forßcula auricularia L. Heymons wijst op de groote waarde, die
de embryologische studiën van de Orthoptera hebben zullen voor
kennis der zoo gecompliceerde ontwikkeling van de hoogere insecten.
Eene duidelijke plaat verhoogt de waarde dezer verhandeling,

terwijl nog de bibliographie er aan toegevoegd is.

Idem.

C. W. Andrews, Ä Monograph of Christinas Island. 1900.

Een hoogst belangrijk boek over het kleine, ten zuiden van
Java gelegen, aan Engeland behoorend Kerstmis-eiland. Beginnende
met eene algemeene beschrijving, klimaat, bewoners en formatie be-
treffende, worden verder de botanie, palaeontologie, geologie .en
zoölogie behandeld. Alles even uitvoerig en opgehelderd door fraaie
platen, waarvan eenige gekleurd, en figuren in den tekst; ook is eene
duidelijke kaart van het eiland toegevoegd. Een 120-tal bladzijden zijn
aan de Mollusca, Insecta, Crustacea en Vermes gewijd; 't hierin be-
handelde materiaal is bewerkt door E. A Smith, A, G. Butler,
W. F. Kirby, G. 0. Waterhouse en anderen. Aan de geographische
verhouding tusschen fauna en flora is een hoofdstuk gewijd, eene
uitvoerige lijst der gevonden dier- en plantsoorten is toegevoegd,
voorzien van belangrijke opmerkingen de verbreiding betreffend ,
terwijl eindelijk nog een overzicht van de litteratuur over Kerst-
mis-eiland toegevoegd is. Een uitgebreide index vergemakkelijkt 't
gebruik van dit boek.

Idem.

10 LITTEHATUTJR.

Naturiüissenschaftliche Rundschau, Jrg. XFI, 1901.

J. E. V. Boas, Ueber einen Fall von Brutpflege bei einem
Bockkäfer.

E. W a s m a n n , Neue Dorylidengäste aus dem neotropischen
und aethiopischen Faunengebiet.

W. M. Wheeler, Ein neuer Myrmecophile aus dem Pilz-
garten der texanischen Blattschneiderameise.

W. Redikorzew, Untersuchungen über den Bau der Ocel
len der Insecten.

R. Hesse, Ueber die sogenannten einfachen Augen der Insecten.

Biologisches CentralblaU., Jrg, XXI, 1901.

E. W a s m a n n , Nervenphysiologie und Tierpsychologie.

L. K a t h a r i n e r , Beobachtungen über Brutpflege einer Spinne

{Siegodyphus lineatus Latr.).
G. R e n g e 1 , Zur Biologie des Ilyäro-philus picens.
0. E. I m h 0 f , Ocelli der Insekten.

Zoologische Jahrhiicher, Ahth. f. Anatomie und Ontogenie der Thiere.
T. XII. Th. H. Montgomery, The spermatogenesis in Pen-
tatoma up to the formation of the spermatid,
E. Hentschel, Beiträge zur Kenntniss der Spin-
nenaugen.
T. XIII. A. Pet r unkewitsch. Die Verdauungsorgane von
Perlplaneta orïenialïs und Blatta germanica. Histolo-
gische und physiologische Studien.
T. XIV. H. Stitz, Der Genitalapparat der Mikrolepidopteren.
W. Paulcke^ Ueber die Differenzirung der Zellele-
mente im Ovarium der Bienenkönigin {Apis vielli-
j-era ?).
Th. H. Montgomery, The spermatogenesis o( Ferl-
jiatiis {JPeripalopsis) halfourl up to the formation of
the spermatid.
(Aangehaald wegens de vele verwijzingen naar analoge
toestanden bij Insecten). Idem.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN

UITGEGEVEN DOOR

DE ÄEDERLABIDSCIIE EWOJIOLOfiLSCHE VEHEESIfilSfi.

NO. 2. 1 November 1901,

INHOUD: Mr. A. F. A. Leesberg, Excursiebericht. —
Dr. J. Th. Oudemans , Satyriis Hermione L. in Nederland. —
Dr. C. L. Reuvens, Correspondentie.

E X (• Il !• s i t' h e r i <• li t.

Ofschoon door het fraaiste zomerweder begunstigd , met afkoe-
ling der overmatige hitte door een flinke donderbui in den nacht
van 13/14 Juh , en terwijl de terreinen genoeg afwisseling voor
den entomoloog aanboden , viel de excursie in de omstreken van
Groningen, (Eelde, Paterswolde, Noord- en Zuid-Laren) niet
meé voor ons Coleopterologen. Waarschijnlijk door de langdurige
droogte in Juni en begin Juli was veel der voorjaarsfauna te
gronde gegaan en bleven ons slechts de achterblijvers over. De
meeren of vennen bij Paterswolde en Zuid-Laren zijn moeilijk
te bereiken en zullen allicht in hel voorjaar een dankbaarder ter-
rein aanbieden.

Van mijn vangsten noteer ik alleen de volgende als noemens-
waard :

Hoplia phllanthus , Füssl.

Elater balteatns, L.

Cerylon ferrughieuni , Steph. 2 ex.

Donacia versicolorea , Brahm.

Tomicus suturalis, Gyllh.

Gymnetron noctis, Herbst,

IA ..,-GIO1903

12 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

Psylliodes cucullatus , 111.

Telejjhorus hlcolor . Herbst.

Zeugophora s/d/spinosa , F.

Ptiliuus pecfimcomis ^ L,

OrcJiesia tnicans ^ Panz.

Tachinns pallipes , Grav.
Te Winterswijk waar Dr. Veth, Mr. de Vos en de onderge-
teekende drie excursies maakten ni, naar het Woold, naar Ratum
en in de richting van Aalten was de vangst iets beter maar de
terreinen te droog. Ik vermeld :

EndomycJius coccineus ^ L. 7 ex.

PJiilont/ivs sph'ndidulus , Grav. 2 ex.

Liodes glabra, Kug.

Helophorns aeniepennis , Thoms.
Een geheel geel ex. van Cercyon favipes , F.

Tomïcns Q-dentatus , Boem.

Strang aha aiteuuata , L.

Crïocephalun rusiiciis , L.
Het fraaie weder dat aanhield , lokten Mr. de Vos en mij nog
uit tot een excursie nabij Maastricht, Valkenburg en Wijlre waar
wij een vijftal dagen alleraangenaamst doorbrachten.

Daar mijn compagnon nimmer in Z. -Limburg had gevangen
was het mij een genoegen hem de specifiek Z.-Limburgsclie soorten
te kunnen doen buitmaken zooals :

Otïorrhynchus tenehricosus , Herbst.

BrycJàus elevatus , Panz.

EpilacJina argus, Foucr.
Ik vermeld verder als vrij goed:

Cectorrkpichus trimaculatus , F.

Quedius fulgidus , F.

Stenocara cardui, Herbst.

R/iu'moiiciis 'perpeudlcularis , Reicli.

Psglliodes ohscura ? Dft

Lema cyanella , L.

Troiinus ovaUs . Steph.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 13

Psylliodes liyosclami ^ L.
Apteropoda globosa, 111.
Dr. Everts had de goedheid niijn determinatie te controleeren.

's-Gravenhage, Sept. 1901.

A. F. A. Leesberg.

P. S. Dr. Veth gaf mij nog op als door hem gevangen behalve
de bovengenoemde
bij Groningen :

Crijptarcha sirïgata , F.

)) imperialism F.

Dolichosoma Lineare , Rossi.
Criipiurgus pusllhis, Gyllh
Phyllohius glancus^ Scop.
Goniocfena h-pwictata,

var. unicolor , Weise,
bij Wintei'sw'ijk :

Bemhïdlou Boris, Gyllh.
HelopJiorus irumilio , Er.
Atheta aequata , Er.
Sienus providii.s , Er.
Scapliium A-jnacuIahau , Oliv.
Ahdera triguUata, Gyllh.
CrijpfocepJialns AO-maculatus , L.

» coerulescens , Sahlb.

Thjllodecta lahcollis , Suffr.
Chalcoides smaragdina, Foudr.

S a t y r II s II e v m i <► ii e L. in Nederland.

Op de vergadering der Amsterdamsche Entomologische Club,
pp 21 September 1901 , stelde de heer Niekerken mij eenige
vlinders ter hand , door hem in de eerste helft van Augustus van
dit jaar buitgemaakt in het Kerstendal, tusschen Nijmegen en
Berg en Dal. Behalve Apafura Iris L. en Argynnis Paphia L. ,,

14 ENTOMÜLOGISCHE BERICHTEN.

bevond zicli onder deze voorwerpen een Sati/rus , die, nadat de
geheel opgeklapte vleugels door opweeken van boven zichtbaar
geworden waren , gebleken is te zijn een i van Sati/rus Hermlone
L. Deze soort is nieuw voor onze fauna en bewoont Midden- en
Zuid-Europa. Het naast in onze buurt is zij aangetroffen in het
Ahrdal (Rijnprov.) en te Florenville (België), Ik hoop eene be-
schrijving en afbeelding dezer soort te geven in het Tijdschrift
voor Entomologie.

J. Th. Oudemans.

Waarde Redactie.

Tot mijn spijt zal er in de « Entomologische Berichten » ver-
schijnende 1 Nov. a. s. geen bijdrage van mij voorkomen. Twee
redenen zijn daarvan oorzaak. In de eerste plaats eene ongesteld-
heid, die mij eenige tijd te bed hield, daarna oorzaak was, dat
ik tot ongeveer einde October te Wiesbaden zal moeten vertoeven,
zoodat het niet mogelijk is, om een letterkundig overzicht te
maken, iets dat uit den aard der zaak alleen in de Bibliotheek
bijeengebracht kan worden. Ten tweede meende ik overtuigd te
mogen zijn, toen ik u mijn eerste bijdrage zond, dat deze slechts
als bladvuUing zou dienen (daar zij toch niet specifiek entomolo-
gisch is) , derhalve voor meer dan éen « Bericht » stof leveren zou,
en andere mededeelingen de voorrang zoude hebben.

U voor de plaatsing dankzeggende.

C. L. Reuvens.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN

UITGEGEVE>f DOOR

DE MDERLMOSCHE ESTOMOLOftlSCHE VEREEJllfilSfi.

N*^. 3. 1 Januari 1902.

INHOUD: Dr. H. J. Veth , Een merkwaardig toeval. —
Dr. A. C. OuDEMANS, Entomologische aanteekeningen.

E e II ni e r k w a a r cl i js; toeval.

Terwijl ik in de maand Juni van dit jaar in de Coleoptera
Neerlandica van Dr. Evei'ts de proef nazag, waarin het geslacht
Dorcatoma behandeld was, kwam de gedachte bij mij op eens na
te zien, of ik daarvan in mijne verzameling exemplaren bezat.
Nu stond op mijne tafel in een flesch een stuk boomstam , dat
ik op Hemelvaartsdag van Loosduinen had medegebracht en dat
ik nog den vorigen dag had nagezien. Er nu in kijkende zag ik
er tot mijne verbazing zes exx. in van eene Dorcatoma , à\e 'ieàevX
den vorigen dag moeten zijn uitgekomen. Daar ik in eene ver-
zamelings-periode van meer dan 40 jaren nooit eene Dorcatoma
had gevangen, was de vondst op dat oogenblik zeker wel een
merkwaardig toeval. Bij nader onderzoek bleken zij te behooren
tot Dorcatoma setosella , welke soort tot nog toe in ons vaderland
alleen door Mr. Leesberg bij Maastricht was aangetroffen.

Veth.

V\

16 ENTOMÜLOGISCHE BERICHTEN.

E 11 f o III o 1 o js^ i 8 c h e a a ii t e e k e ii i ii g e ii.

Sarcopsylla.

Door bemiddelling' van Mr. Leesberg ontving ik van Notaris De
Bas uit den Haag eene Sarcopsi/lla , die mij geheel onbekend was.
Bij duizenden hadden deze vlooien de fazanten- en duivenhokken
van Notaris de Bas geïnfecteerd. Niettegenstaande alle moeite, is
het niet gelukt een c? te vinden.

Ik zond de Sarcojm/IIas in Nov. 1900 aan Dr. Taschenberg,
den welbekenden psylloloog.

A. C. OUDEMANS.

Notodonta bicoloria W. V.

Een afgevlogen J exemplaar van deze voor onze Fauna nieuwe
soort werd door een mijner leerlingen , E. Berends bij Velp, onder
een braamstruik op den grond fladderende aangetroflen , en wel op
den 24sten Juni 1900.

A. C. OuDEMANS.

L 0 p h O p te r y X c a r m e 1 i t a. Esper.

Drie exemplaren , alle drie bizonder fraai, werden van deze voor
onze Fauna nieuwe soort door een jongmensch W. Kruitbosch, den
23sten April 1901 te Rosendaal bij Velp gevangen.

A. C. OuDEMANS.

Acaius dimidiatus. Herrn.

Nog steeds bleef onzeker welke soort hiermede door Hermann
bedoeld werd.

De teekening doet vermoeden , dat zijn ex. een sterk opgezwol-
len Î was. De heer H. Schütz te Rotterdam zond mij eenige
Acari door hem in zijn terrarium gevonden. Daaronder bevond
zich 1 ex. Ararus dimidiatus ! En wie was 't ? Niemand anders
dan een sterk opgezwollen ? van den allergewoonsten Gl^ct/phagus
dornesiicus de Geer.

A. C. OuDEMANS.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 17

Er e ma e US no vus. nov. sp,

Eene nieuwe soort van Eremaens vond ik te midden van andere
Acari, door den heer H. Scliütz te Rotterdam in zijn terrarium
gevonden. Eremaeus novus wordt door mij beschreven in liet Tijd-
schrift der Nederlandsche Dierkundige Vereemgïng.

A. C. OUDEMANS.

Caenonychus tal lax, nov. gen,, nov. sp.

Dege aan Tydeus en Eiipodes verwante nova .'<pecies is eveneens
een vondst van den heer H. Schütz te Rotterdam. Zelfs het genus
is nieuw en onderscheidt zich door het bezit van 1° slechts één
klauw, in plaats van 2, aan eiken poot, en 2° zes genitaal-zuig-
nappen in plaats van 4, Beschrijving en teekening zullen verschijnen
in het Tijdschr. d. Ned. JJlerk. Vereeniging .

A. C. OUDEMANS.

Parasitus sexclavatus, nov. sp.

Gekenmerkt door het bezit van 6 korte kolfvormige haren aan
de buikzijde van het lichaam, vond ik op Geotriipe-s sylvaticus , in
April 1901 te Arnhem. De soorl is nieuw. Zij wordt beschreven
en afgebeeld in liet Tijdschr. der Ned. Üierk. Vereeniging.

A. C. OuDEMANS.

Parasitus vespillonum, nov. sp.

Deze soort vond ik als deutonympha op Necrophorus vespillo te
Arnhem in April. Daar zij nieuw was, beschreef ik haar en beeldde
haai- af voor het Tijdschrift voor Entomologie. Zij heeft geen hyalien
blaadje aan de mandibels, en een driepuntig epistoom. Later vond
ik de tritonympha op Geotrupes sylvatieus.

A. C. OuDEMANS.

Tyroglyphus fucorum, nov. sp.

Den hypopusvorm van deze nieuwe soort vond ik op Bomhtis
terrestris in April te Arnhem. Deze hypopus onderscheidt zich vooral
door het gemis van kleine zuignajtpen bij de coxae 2 en 3.

A. C OUDEMANS.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN

UITGEGEVEN DOOR

DE JIEDEHLANDSCHE E^TOJlOLOfil^CHE VEREESKilM.

NO. 4. 1 Maart 1902.

INHOUD: K. J. W. Kempers, Kweekproeven van
Kevers. — Dr. A. C. Oudemans, Entomologische aanteeke-
ningen. — Jhr. Dr. Ed. Everts, Twee Coleoptera en eene
kleur-aberratie , nieuw voor de Nederlandsche fauna. — Dr.
C. L. Reuveiss, Litteratuur.

Kweekproeven van kevers.

(Losse aanteekeningen).

Daar liet opkweeken van kevers naar het schijnt zeer weinig
gedaan wordt , besloot ik eens een proef Ie nemen met eenige
plant enetende soorten die zeer i;eniakkelijk Ie bekomen zijn. Het
kweeken dezer kevers leverde absoluut geen moeilijkheden op,
lederen dag versehe bladeren was alles.

Allereerst nam ik een paartje van Criocerus Lilii Scop. Op 1 Mei
legde het wijfje een aantal glanzig roode langwerpige eieren. Aan
een der uiteinden was de kleur wat donkerder. Langzamerhand
wijzigde zich de kleur van vermiljoen lakrood tot meer bruinrood
en werd de vlek aan het uiteinde bijna zwart (10 Mei). Op 11 Mei
was aan beide uiteinden een donkere vlek. Op 21 Mei kwam de
larve te voorschijn. Deze is vuil roodbruin van kleur met glimmend
zwarten kop en bijna zwarte pootjes. De kop was ongeveer } van
de geheele lengte. De larve groeit vrij snel tot een vuil oranje
diertje op. De vorm wordt langzamerhand hooggewelfd en een
donkere streep begint zich op den rug te vertoonen. De larve bedekt

19 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

zich met hare uitwerpselen, doch op 14 Juni was de grootste der
larven zonder bedekking. Zij at toen niet meer en zocht blijkbaar
naar gelegenheid tot verpopping. Na een paar dagen bracht ik wat
aarde in het glas; eerst op 27 Juni heeft deze larve zich verpopt
zonder cocon en is later verdroogd. Op 22 Juni waren alle overige
larven in de aardlaag ingesponnen, in cocons van een zijdeachtige
stof, aan de buitenzijde met korreltjes zand bedekt. Op 24 Juni was
de larve nog onveranderd. Op 27 Juni waren in de onderzochte
cocons de larven tot pop geworden. Deze is oranjerood , de vleugels
en pooten doorschijnend licht geel.

Op 22 Juli '1898 waren alle poppen veranderd in kevers.

Gallerucella Viburni Payk.

Van deze soort vond ik een menigte larven op een gek weekten
Viburnus. De kleur der larve is geelachtig wit, soms groenachtig.
Kop zwart, van de pootjes 2 leedjes zwart, een geel. De eerste
drie lichaamsringen hebben een lichte streep juist op het midden.
De overige ringen bestaan uit twee deelen door een naad gescheiden.
Op het midden van elk dier deelen staat een zwarte dwarsstreep
waarop 4 haren ; aan beide kanten van het voorste gedeelte is één
zwart dwarsstreepje, aan beide kanten van het achterste gedeelte
twee zwarte vlekjes, in beide gevallen met één haar voorzien. De
ringen eindigen op zijde in een zwarte wrat, voorzien van twee
haren. Aan de onderzijde is de ring niet verdeeld. In het midden
is een dwarsstreep van zwart , met twee zwarte vlekjes aan beide
zijden. De laatste ring is zwart en voorzien van ± 8 zwarte haren.
Aan hare onderzijde is één vleezige poot aanwezig welke de larve
bij de vooitbeweging evenals de rupsen der vlinders bezigt. De
larven verpopten zich , niet in de aarde , op 3 Juli en kwamen
1 Augustus als kevers te voorschijn.

Lina Populi. L.

De larve werd in groot aantal aangetroffen op jonge populieren
Op 4 Augustus volgde verpopping en reeds op 14 Augustus waren
de volkomen insecten verschenen.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTBIf.' 20

Sulcoccinella 24 pHuctata. L.

De larve is aan alle kanten met getande doorntjes voorzien.
Kleur grijs, onderzijde gooi. Zij loopt zeer vlug en werd aange-
troffen op Ghineesche anjers. Op 13 Augustus verpopt was
het dier op 18 Augustus reeds een kever. Bij het afstroopen
der poppenhuid waren kop en halsschild reeds uitgekleurd , doch
de dekschilden waren hoterkleurig oiu 11 uur en om 12 uur
kwamen de zwarte stippels reods te voorschijn.

Attagenus pellio. L.

De larve werd in Juni 1897 gevonden in oude papieren. 30
Juni 1898 stroopte hot dieitje zijn huid af word toen in plaats
van goudgeel donkerbruin. 24 Augustus op nieuw vervehl; kleur
wederom donkerbruin. In Augustus 1899 verpopt; 2 September
1899 verscheen de kever, die drie dagen noodig had om van
donker roodbruin lot zwart uit te kleuien.

K. J. W. Kempers.

E 11 1 o III o I o m i s c h e a a ii t e e k e ii i n j^ e n.

Parasitas s e x cl a v a t u s , O u d m s.

Deze soort werd als nieuw vermeld in de Eutoni. Berïcliten van
1 Januaii II.; weinig vermoedde ik bij de beschrijving en afbeelding
van het éénige exemplaar, dat ik zoo spoedig weer er mede in aan-
raking zoude komen. Ik vond er onlangs nog 5 op een Oci/pus
oleiis , in Augustus 1901 te Haaidem gevangen.

A. C. OUDEMANS.

G 1 y c y p h a g u S b o m b o r u m , nov. sp.

Den hi/popi(s-\'OYm (verhuis- of reis-vorm) van deze soort vond
ik in April 1991 op een hommel, nl. op Bombus terreslrïa te
Arnhem. Hij wordt afgebeeld en beschreven in het Tijdschr. d.
Ned. Dierk. Vereen. Het is de eerste hypopus-vorm van het genus

21 ENTOMOLOQTSCHi; BERICHTEN.

Glycypliagus die duidelijk en derhalve herkenbaar wordt beschreven
en afgebeeld. Het is een fraai diertje met 4 lancet vormige haren
aan alle 8 tarsen, een driehoekig thorakaal- en een bijna vierhoekig
abdominaalschild. Beide schilden zijn fraai met zeer vele kringetjes
en punljes geteekend.

A. C. OUDEMANS.

Disparipes bombi Michael.
Tot dusverre werd nog geen vertegenwoordiger der Familie Tar-
sonemïdae in ons land gevonden ! Ik vond dit zonderlinge dier op
Bomhiis terrestris te Arnhem, in April 1901.

A. C. OUDEMANS.

Glycyphagus fuscus nov. sp.
JÙ'7J — Troupeau beeldde in 1878 (Bulletin de la .Société d'Angers,

t r^n vX^, fase. 2. fig. 20 en 30) een Gli/ci/phagus af, die hij in

oud meel vond. Hij noemt het diertje eenvoudig auri acarien ,
qui n'appartient a aucun des genres précédents^ . Hij kon het blijk-
baar niet thuisbrengen. Inderdaad, het is een zeer afwijkende
Glycyphagus-%oov{. Alle Gl. zijn wit; terwijl deze soort bruin \s en
derhalve in meel onmiddellijk in liet oog valt. Bovendien doet het
?-genitaal-apparaat aan dat der Orlbat'ulae denken. Of evenwel
Orihatldae en Acarldae verwant zijn, is nog problematisch, hoewel
door deze vondst het aantal gemeenschappelijke kenmerken aan-
zienlijk vermeerderd wordt. Ook is het hardgepantserd zijn onder
de Acarldae iets geheel onbekends. De soort wordt beschreven in
het Tijdsch'. d. Ned. Dierk. Vereenlghuj .

A. C. OUDEMANS

Tricholarsus osmiae (Duf.)
Trichotarsus osmiae (Duf.) is voor onze Fauna nieuw. Ik vond
hem op Osmla rufa L. te Arnhem, in April 1901. Met zijne zes
geweldige haakvormige klauwen hecht hij zich met de meeste zeker-
heid aan genoemde behaarde bij vast.

A. C. OuDEMANS.

ENTOMOLOQISCHE BERICHTEN. 22

L i p O n y S i u S s a u r a mim nov. sp.

In tal van exemplaren en in alle ontwikkelingstoestanden werd
mij deze soort van hagedis-parasieten door den heer N. Schiiten
uit Rotterdam toegezonden. De mogelijkheid bestaat, dat zij met
Lacerta turidis uit Hongarije werd ingevoerd. Zij onderscheidt zich
van L. ïaceriorum Contai'ini door het gemis van de spoor aan het
3e pootpaar der mannen en door het in het midden ingesnoerde
ringschild der wijfjes.

A. C. OUDEMANS.

T r o m b i d i u m novum nov. sp.

De heer H. P. Kuiper te Utrecht zond mij eenige exemplaren
van Scatophaga merdana L. , de bekende aasvlieg , bezet met roode
mijlen. Deze larven waren nog onbekend. Zij zijn daarom merk-
waardig, omdat haar abdomen duidelijk gesegmenteerd is; ik telde
7 segmenten. Een aardige bijdi'age voor de leer der gesegmenteerde
voorvaderen der Tromhïdïïdae.

A. C. OuDEMANS.

Liponyssus albatus (G. L. Koch).

De vondst der nymphae dezer soort was voor mij eene aardige
verrassing. De nymphae van verscheidene soorten kende ik reeds.
Zij bezitten alle minstens 2 rugschilden , een vóór en een achter-
schild en dikwijls daartusschen een of meer paren kleine interme-
diaal-schildjes. Bovengenoemde nymphae echter liebben slechts één
rugschild. Ik vond ze op Mus rattiis , Paludicola amphiUus en Ves-
periigo noctula. Jammer dat ik geen larven vond !

A. G. OUDEMANS.

Parasitus subterraneus J. Müll.

Eene verrassende vondst! J. Muller beschreef deze nymphe reeds
in 1895. Tot dusverre begreep men zijne teekening en beschrij-
ving niet, (zij zijn beiden zeer slecht, zie Jahresber. der Naturh.
Sektion d. Mährisch-Schlesischen Ges.). Ik heb haar nu weder ge-

23 ENTOMOLOGISCIIE BEKICHTEN.

vonden , en wel zeer veel , op hommels en mesttorren. Ook werd
zij mij toegezonden door Prof. Hubrecht uit Utrecht. Zij wordt
nu uitvoerig beschreven en afgebeeld in het Tijdschr. voor Entomologie.

A. C. OUDEMANS.

Twee Coleoptera en eene kleiiraberratie, nieuw
voor de IN'ederlandsclie fanna.

Q u e d i u s h u m e r a 1 i s Steph,

Arnhem , Oct.

Teretrius picipes F. Valkenburg.

(Limburg.)

T e t r o p i u m 1 u r i d u m L. ab. c.

a u 1 i c u m F. Arnhem , J uni.

Jhr. Dr. Ed. Everts.

24

LITTERATUUR.

P. Baclimetjew, TemperaturverhäUnlsse bei Insekten. 1901.
H. de Tries, Die Mutationstheorie. 1900—1901.

Met voordacht noem ik hier deze beide boeken bij elkaar. In
directen samenhang zijn zij in geenen deele, maar waar Bachmetjew
terecht in zijn voorwoord zegt , dat de Experimenteele Entomologie
op weg is zeer veel bij te dragen tot oplossing der vraag omtrent
het ontstaan der soorten , waar een ieder weet hoe planten en
insekten nauw samenhangen , waar de Vries ïn de voorrede van
het eerste deel zegt « die angedeuteten Ueberlegungen gelten offenbar
in derselben Weise für die Thiere wie für die Pflanzen » , daar
meen ik gerust beide werken in één adem te kunnen noemen.
Is de Vries een der voor- en hoofdmannen onder hen die de
vraag « hoe ontstaan de soorten in het plantenrijk » trachten te
beantwoorden (ten bewijze hiervan zijn onderzoekingen met
Oenothera-soorten) , is hij niet minder een dergenen die chemie
en physica bij de bestudeering der planten toepassen, die braken
met den sleur om de systematiek als hoofddeel der studie te be-
schouwen, en die de physiologie, toegepast bij de studie der planten
bijna vooropstelden , zoo kan men Bachmetjew onder de heden-
daagsche entomologen zijn nevenman noemen. De Vries hoopt dat
zijn uitkomsten later ook van toepassing zullen zijn op het Dieremijk,
en zegt, dat de kennis der mutatiewetten waarschijnlijk later er
toe voeren zal naar willekeur mutaties te verkrijgen, en aldus
geheel nieuwe eigenschappen bij planten en dieren te doen ontstaan,
terwijl men door het beheerschen der mutaties misschien in staat
zal worden gesteld voortdurend betere soorten van planten en
dieren te vei krijgen.

25 LITTERATTTTTE.

Bachmetjew dringt er op aan om de Entomologie tot de exakte
wetenschappen te rekenen. Hij ook brengt er chemie en physica
bij te pas en wijst er op, dat de physiologie ons een heel eind op
weg brengt tot de kennis van het ontstaan der soorten. Zijn, hier
genoemd , werk is het eerste deel van een serie « Experimentelle
entomologische Studiën » ; A. Weissmann heeft er een voorwooi'd
aan toegevoegd , en is van meening dat het werk van Bachmetjew
een stoot zal gevn om de studie in die richting verder voort te
zetten.

De schrijver behandelt eerst de eigen temperatuur der Insecten ,
daarna hunne vitale teinperatuuruitersten. Hij wijst er op, hoe de
ontdekking der « Unterkältungs-Ersclieinungen » van voelden van
groote waarde geweest is bij zijne studie, en hij heeft bij de studie
er van een z.g. «kritisch punt» voor de Insecten gevonden, waar-
ondei' hij die temperatuur verstaat, tot welke de vochten bij het
levend Insect «unterkühlt» kunnen word(ni vóór zij bevriezen,
waarbij dàn tevens de temperatuur tot het normale vriespunt stijgt,
't Volgende wordt als voorbeeld aangehaald. Een vlinder van Sa-
iurnia Vyrï heeft l)ij een temperatuur der omgeving van + 16.4;^
een eigen temp. van + 31.70; ^e omgevende lucht wordt afge-
koeld tot - 44° waarbij de temp. der vlinder — O 4° blijkt te
zijn , maar één minuut later is de temp. van het diertje gestegen
tot — 1.4'^, wal daarna gedurende 11 minuten zoo blijft. Het
«kritische punt» was hier — 9.4°, het normale — 1.4°.

Bachmetjew is tot de conclusie gekomen dat bij een en het-
zelfde Insect het «kritisch punt» uïet constant is, waardoor ook
het zoogenaamde « vitale temperatuur-niinimum » niet constant
blijven kan.

Ten slotte wijst hij er op, dat de mogelijkheid om te blijven
leven bij lage temperatuur voor Insecten door een formule uitge-
drukt kan worden, waarin 6, door schrijver op pag 36 van zijn
werk vermelde factoren moeten voorkomen, terwijl het «kritisch
punt » eveneens van 6 omstandigheden afhangt.

Aan het einde van zijn werk geeft Bachmetjew de methode aan
door hem gevolgd bij het onderzoek naar de temperatuur.

LITTEBATUUR. 26

Van het werk van de Vries is het eerste deel gereed , terwijl
Bachmetjew zich voorstelt in een volgende verhandeling zijne
onderzoekingen mede te deelen naar de hoegrootheid der 6 boven-
genoemde factoren.

Dr. G. L. Reuvens.

Insekten in den Bijbel.

Onlangs werd mij een werk ten geschenke gegeven, met bijvoe-
ging, dat er wellicht voor de Entomologen wat wetenswaardigs in
zoude staan. De titel van het , naar ik meen uit de voorrede te
moeten opmaken , uit het Engelsch vertaalde boek is :

Bijbelsch Handboek en Concordantie , bevattende een kort begrip
der Bijbelboeken , met tal van verklaringen enz.

'l Moge bij het lezen van den titel vreemd schijnen, als ik zeg
dat de natuurhistoricus wat van zijn gading er in vinden zal , toch
is zulks zoo. Op pag. 135 vindt men als titel van hoofdstuk XXXVI
aangegeven: Dieren die in de Schrift vermeld worden. Beginnende
met de Zoogdieren , komen achtereenvolgens de Vogels , de Krui-
pende dieren , de « in 't water levende dieren » en als hoofdstuk
XL de Insekten aan de beurt. De schrijver zegt, dat hieronder
alle kleine diertjes opgenomen zijn , die niet in de voorgaande
tabellen vermeld werden. De wijze waarop de schrijver zijn stof
behandelt is de volgende. Eerst wordt de nederlandsche naam ge-
geven, daarna de hebreeuwsche en grieksche, dan de wetenschap-
pelijke namen der soorten die in Palestina gevonden zijn en ten
slotte eenige opmerkingen; een en ander is gerangschikt m 4 ko-
lommen. In kolom 1 en 4 vindt men telkens de plaatsen in den
Bijbeltekst, waar men de nederlandsche naam vinden kan en waar
men een en ander merkwaardigs omtrent het dier kan naslaan.

Ik stel mij voor in een volgend N^. den inhoud der 3 eerste
kolommen te vermelden, en wellicht uit kolom 4 een en ander
merkwaardigs over te nemen.

Idem.

27 LIETEBATUm.

F. Doflein, Von den AniïUen zum fernen Westen. 1900.

De schrijver heeft in dit, 180 p.p. bevattende, werk een over-
zicht gegeven van zijn reizen in 1898. Voornamelijk worden be-
handeld zijn bevindingen op de Kleine Antillen, Martinique en St.
Thomas, terwijl men, wat betreft het N. Amerikaansche vasteland,
een en ander verneemt omtrent Mexico, Californie, de Columbia-
rivier en het Yellowstone-park. Schrijver is zoöloog, maar heeft
toch aan zijri vak het kleinste aandeel in zijn boek gegeven ; alleen
de Kleine Antillen zijn , wat de fauna betreft , iets uitvoeriger be-
handeld. Er wordt op gewezen , dat er wel verwantschap bestaat
met de dieren van Venezuela, Columbia en Midden-Amerika, maar
de fauna der Bahama-eilanden en Kleine Antillen beiden toch zulke
eigenaardige typen verloonen , dat men niet denken kan dââr een
mengsel te vinden van N. en Z. Amerikaansche vormen , al vor-
men genoemde eilanden haast een verbinding tusschen Florida en
Z. Amerika. Hoewel voornamelijk de hoogere dieren genoemd worden,
geeft de schrijver ook eenig overzicht der Insekten, treedt echter
niet in bijzonderheden. Een 83 tal afbeeldingen, grootendeels naar
Photographien , versiert het werk.

Idem.

Ed. Everts, Coleoptera Neerlandtca. T. II., dl. 1. 1901.

Een groot genoegen is het voor mij hier het verschijnen van de
eerste helft van T. Il van dit standaardwerk over de Nederlandsche
Schildvleugelige Insekten aan te kondigen. Van harte verheug ik
mij , dat een dergelijke arbeid verricht is door een lid onzer Ver-
eeniging; moge het weder een spoorslag zijn voor velen onzer om
dit voorbeeld te volgen. Over den inhoud, de waarde er van te
oordeelen staat niet aan mij, maar toch kan ik, al ben ik geen
coleopteroloog wel opmerken en bewonderen de accurate, minutieuse
wijze van beschrijven, bij studie van zooveel waarde.

Idem.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN

UITGEGEVEN DOOR

DE \'EI)ERI.HDS(HE E\TO«OLOOISCHE VEIIEE\I(JI\(J.

N«\ 5. 1 Mei 1902.

INHOUD: Dr. J. Th. Oudemans, Een paar nadere
bijzonderheden betreffende Odontosia (Lophopteryx) carme-
lita Esp. en Leucodonta (Notodonta) bicoloria Schiff. —
Dr. C. L. Reuvens, Litteratuur.

I>ii paar nadere hijztMiderhedeii betreuende

Odoidosta {Lophopferjjx) rarmcltfa Esp.

en
Leucodorda {Notodo7ita) bkolona Schiff.

Deze beide voor onze t'auaa nieuwe I^epidoptera werden reeds
op p. 16 dezer « Entomologisclie I^erichten » vermeld. Nadere in-
formatie, mij dooi' de ontdekkers verstrekt, leerde mij het vol-
gende :

Odontosia Esp.

Eli' zijn in 1901 drie exemplaren van dezen vlinder gevangen,
alle door den heer Kruitbosch, te Rozendaal (Geld.) Het eerste
voorwerp , een ê, werd aangetroffen oj) 23 April , de beide andere
op 30 April en wel gepaard. Het '^ van dit paar berust thans in
mijne verzameling De vlinders zalen in eene laan , tegen berken-
stammen , ongeveer op manshoogte. De laan is aan de oostzijde
begrensd door bouwland, aan de westzijde dooi' sparrenbosch. Ik
kan hieraan nog toevoegen, dat het mij afgestane voorwerp zeer
gaat is en eene vUicht heeft van 46 mm. Volgens den catalogus

29 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

van Staudinger en Rebel komt de soort voor in Midden-Europa
(behalve Nederland), Zuidelijk Scandinavië, Noordwestelijk Rusland,
Catalonië en Noordelijk Italië Meyrick vermeldt haar als zeldzaam
en plaatselijk voor Groot-Brit tanje. Zij was dus wel min of meer
bij ons te verwachten, waarop ook Snellen vroeger de aandacht
vestigde in zijne «Vlinders van Nederland», Macrolepidoptera ,
p. '2'21 noot. Ten slotte zij nog vermeld , dat de rups op berk
leeft en groen is met eene gele zijdestreep , waarin de zwarte
stigmata staan , die rood begrensd zijn.

L e u c o d o n t a b i c o 1 o r i a Schilf.

Hel door den heer Berends op 24 Juni 1900 aangetroffen exemplaar
werd door lieni gevangen tusschen braamstruiken nabij ilen stal
van het logement «Beekhuizen» bij Velp, gemeente Rheden De
heer Berends vermoedt , dat liij het dieilje heeft opgejaagd ; het
fladderde plotseling voor hem uit over den grond. Barken, het
voedsel der rups. staan in de nabijheid. Deze laatste is bleekgroen,
met eenige donkerder groene overlangsche lijnen , waarin ook de
zwarte, witgerande stigmata staan. Volgens Staudinger en Rebel
wordt deze soort gevonden in Midden-Europa en Zuidelijk Noord-
Europa (« Eur. c. et s. m. ») en werd zij verder aangetroffen in
verschillende streken van Azië, tot in Japan toe. Meyrick geeft
Devon, Stafford en Zuid-lerland op, waar zij zeldzaam en zeer
plaatselijk is.

J. Th. Oudemans.

30

LITTERATUUR.

E. Zich y, Dr life Asiatische Forschun(/sreise. Zoologische Ergebnisse
redigirt von G. Horvath. Leipzig 1901.

Deze reis , evenals de beide vorige , vooral uit histoi isch , ethno-
graphisch en archaeologisch oogpunt ondernomen , onderscheidt zich
van de anderen doordat ditmaal zoologische onderzoekingen er bij
gevoegd zijn. En met groot succes.

Gaat men op de kaart de reis na door Zichy met zijn' weten-
schappelijken staf gemaakt, dan ziel men dat door hem op dezen
derde tocht, van Balum af, Kaukasie doorgetrokken is, noordelijk
den weg gevolgd is naar Kasan , toen oostwaarts over den Ural
van Perm naar Jekaterinenburg, daarna dwars door W. Siberië
(Tobolsk, Tomsk, Krasnojarsk), verder 't zuidelijk O. Siberië tot
Irkutsk, toen 't Zuiden in door Mongolie (Urga), dwars door de
Gobi-woestijn in Z. O. richting , daarna weder oostwaarts tot Peking ,
van waar de reis naar huis over zee aanvaard is.

Een groot materiaal, gehuisvest in het Hongaarsch Nationaal
Museum te Buda-Pest, is bijeengezameld en met groote zorg in
't hier bedoelde werk behandeld. Alle diergroepen zijn vertegen-
woordigd, de Insekten niet het minst. Met de Arachnoiden zijn
± 260 pag. aan hen gewijd ; elke groep heeft een specialist tot
bewerker, en de vele nieuwe soorten worden duidelijk beschreven.
In 't geheel zijn 2067 Insecten behandeld waaronder 115 nieuwe,
17 Myriapoden waarbij 7 nieuwe en 171 Arachnoiden met 28
nieuwe soorten. Ook eenige nieuwe genera en subgenera. Voor
Entomologen , zooals men wel bemerken kan , dus een zeer belang-
rijke aanwinst wat betreft de insekteniauna van Midden-Azie. Een
28tal fraaie platen vergezellen den tekst van dit werk.

31 13NTÜMÜLOOI8CHH BEBTCHTEN.

Insekten in den Bijbel. {Vervu/g).

Bij. Debói'ah (Hebr.), Melissa (Gr.). Apis niellirica en — liguslica.
Vooral Palestina wordt vermeld « als land overvloeiende van
honig ^). De honig vormde een der gescheidien door Jacob naar
Egypte gezonden en was een der Judaeische marktartikelen
te Tyrus.

Cochenille. Tola'ath (Hebr.), Kokkinos (Gr.). Coccus ilicis. Over-
vloedig in Palestina , huizende op de Syrische steeneik. De
hebreeuwsche naam wijst ile karmozijnkleur aan. Alleen 't
wijfje geeft de kleurstol'.

Hargel. Ghargol (Hebr.), Ophioniachy (Gr) Er wordt verondersteld
dat hiel' een sprinkhaansoort bedoeld is, anders een spring-
kever.

Horzel. Tzir'ah (Hebr.), Sphykia (Gr-) Vespa crabio. Zeer over-
vloedig in Palestina ; de vallei van Gora wordt genoemd « de
plaats van horzelen ».

(Kever) Yeleh en Goh (Hebi.), Brouchos (Gr.). Het woord Yeleh
beteekent «die likt», en schijnt men daarmede de sprinkhaan-
larve bedoelt te hebben ».c verschijnende als de gevleugelde
sprinkhaan weg is». Gob is eenmaal door kever en eenmaal
door sprinkhaan vertaald, zonder verdere aanduiding.

Luis. Kinnim (Hebr.), Skniphes (Gr.). Genoemd bij de plagen van
Egypte, als opkomende uit het stof. Ten bewijze van den
overvloed van dergelijke plagen wordt vermeld rlat de Malio-
medanen 's zomei's het hoofd kaal houden.

Manna. Coccus maniparus. Wordt op den berg Sinaï gevonden op
den Tamarix mannifera. Scheidt een zoete gomachtige stof af,
die als het Manna der Isi'aelieten beschouwd woidt.

Mier. Nemalah (Hebr), Murmyx (Gr.). Formica ofMyrmica. Over-
vloedig m Palestina.

Mot. Ash (Hebr.), Sys (Gr.). Tinea. Wordt aangehaald als een
teeken van vergangelijkheid der tijdelijke zaken en de dwaas-
heid om kostbare kleederen als een schat te bewaren.

( Wurdt vervolgd.

ENTOMÜLOGISCllE EKHICIITKN. 32

Gataloi^ue o t' the L e p i d o p t e r a Phalaenae T, lil. 11)01.

lu het derde deel van dezen, door G. ï. Hampson met groufe
zorg bewerkten , Catalogus worden de Arctiadae en Agaristidae be-
handeld. Evenals in de beide vorige deelen lichten een groot aantal
liguren den text toe, tei'wijl een 1 Stal fraai gekleurde platen buiten-
dien toegevoegd zijn.

H. üzel , Studiën über die Kniwïckluug der apteri/gofen Insecten
1898.

Ue schrijver heeft in bovengenoemd werk het resultaat zijner
onderzoekingen gedurende 2 jaar neergelegd. Wat Thysanura betreft
onderzocht hij de eieren van Campodea slapliylinus en Lepisma
saccharina , van de GoUembola soorten die van Achorutes armatus
en Macrotoma vulgaris.

Tot nog toe waren de eieren dezer soorten onbekend ; alleen
die van Lepisma werden bijna gelijktijdig door Heymons gevonden.
In 1*2 hoofdstukken heeft de schrijver zijn materiaal behandeld,
beginnende met het leggen der eieren, de kleur en vorm , splijting
en blastoderm vorming, ontstaan van het entoderm enz., tot en met
de teratologische verschijnselen. Zijne uitgebreide onderzoekingen
doen den schrijvei' er op wijzen, dat de Apterygola een zeer eigen-
aardige groep der insecten vormen, waarschijnlijk de oorspronkelijkste.
Op pag. 56 geeft hij tot staving hiervan 10 hoofdredenen aan,

Aan het slot zijner verhandeling wordt een overzicht der litteratuur
die 't meest aangeliaald wordt gegeven Zes duidelijke platen ver-
gezellen deze belangrijke, in 4to uitgegeven verhandeling.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDEIILANIISCHE E^'TOMOLOlJlSCIIE VEIlEESI«li\G.

N«. 6.

1 Juli 1902.

INHOUD: Jhr. Dr. Ed. Everts , Tabellarisch overzicht
der in Nederland voorkomende meest bekende Coniferen of
Naaldboomen. — Dr. A. C. Oudemans, Acarologische Aan-
teekeningen. — Dr. C. L. Reuvens, Litteratuur.

Tabellarisch overzicht

der in Nederland voorkomende meest bekende Coniferen of

Naaldhoomeu ; als leiddraad tot het herkennen dezer

planten ten dienste van onze Entomologen.

1 Eénhuïzig , d. i. c? en ? bloemen op dezelfde plant. Vrouwelijke
bloeiwijze een kegel, waarvan de schubben houtig
of lederachtig worden ; alsdan een hegelvrucht (z. g.
pijn-of dennenappel). Zaden gevleugeld. Boomen . 2

Twééhuiziff , d. i. c? en ? bloemen op twee individu's van dezelfde
soort. Vrouwelijke bloeiwijze een kogeltje, welks
schubben vleezig worden; alsdan een, op eene bes
gelijkende, eerst groene, later blauwzwarte, berijpte,
uit 3 aaneengesloten vleezige schubben gevormde,
vruchtkegel. Sterk vertakte /leesier met drietallige
kransen van priemvormige, stekelige, wijd uiteen-
staande bladen.

De Jeneverhes .... Juniperus communis L.

Twééhuizig. Vrouwelijke bloeiwijze bestaande uit een ei, dat in
een napje, van over elkaar liggende schubben ver-
borgen , en later door een vleezigen, open zaadrok
omgeven is; alsdan eene vrucht bestaande uit eene
zaadkorrel, die in een rood , vleezig , van boven open,

w

v^IO ï^'^^

34 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

napje besloten is. Boom of heester met lijn-lancet-
vormige, tweerijig gerichte, bladen. De Taxis.

Taxus baccata L.

2 Naalden (bladen) tweeërlei; bij de jonge, lange takken afzonder-

lijke naalden ; bij de oudere takken groepjes van naalden,
in Vlij groot aanlal, op zeei' korte , dikke zijtakjes ; tegen
den winler afvallend, zacht, lichtgroen. Vrouwelijke
bloeiwijze roodachtig, later een recht opstaande, eironde
kegel van 3 — 4- cm. lengte. Kegelscliubben lederachtig,
aan den top zonder schildvormig aanhangsel. Zaden
met blij venden vleugel. Schors eerst geelbruin, later
gl ijs, Lorkenhoo)» ., Lork . lariks; Zc'//x'//(^ of Lerche; Mélèze;
Larch.
{Larix flecidua Mill., Viniis lorix L.) Larix europaea DG.

Naalden ten getale van 2 — 5 in een kokertje of manchetje bij-
een gezeten, blijvend. Kegelschubben houtig, in een
ruitvormig, weinig verheven, schild uifloopend , dat aan
den top van eene harde punt of een indruksel voor-
zien is 3

Naalden alleen staande, blijvend. Kegelschubben lederachtig, naar
boven dunner uitloopend ; aan den top spits zonder
schildvormig uileinde 5

3 Naalden 2 aan 2 bijeen gezeten. Kegels kegelvormig ... 4
Naalden 5 aan 5 bijeen gezeten, dun en slap , altijd blauwgroen,

10 — 16 centim. lang, driekantig op de doorsnede; kegels
gestoeld, hangend, langwerpig, rolrond, spits, 1 — li
decim. lang; de schubben aan het uiteinde zwak verdikt,
met weinig ontwikkeld schild. Stam grijs, lang glad
blijvend. Aangeplant. De Weymouths-pijn. Pinus strobus L.

4 Naalden 5 — 6 centim. lang, vaal-blauwgroen. Kegels eirond , zoo

groot als eene vijg, duidelijk gesteeld, haakvormig naar
beneden gebogen , mat grauwbruin ; de schubben met
een tamelijk vlak , dof schild , dat even hoog als breed
is; in rijpen, nog gesloten toestand kegelvormig. Zaad-
korrel di'iemaal korter dan haar vleugel, de vleugeis der

ENTOMOLOQI8CUE BERICHTEN. 35

zaden afvallend. Stam in den beginne roodachtig, later
bruingrijs , naar boven roodgeelachtig ; oude stammen
met scheuren , in groote platen loslatend. De takken
staan meer in verschillende richtingen , de zijtakken niet
zoo regelmatig gegroepeerd als bij de spar. De Grove den ,
Mast- of Pijnboom , Schotsche spar , kortweg Den ; Kiefer^
Föhre, Forle; Fin; Fir. Grenenhout. . . . Pinus sylvestris L.
Naalden 10 —15 centim. lang, stijf, diep gesleufd , verschillend
groen van kleur. Kegels zoo groot als eene vuist en grooter ,
bijna ongesteeld , iets afwaarts gebogen , glanzig ; de schub-
ben glanzig bruin , breeder dan hoog ; in rijpen , nog
gesloten toestand kegelvormig. Zaadkorrel 4 — 5 maal
korter dan haar vleugel. Aangeplant. De Zeepiju of zeeden ;
Seestrandkiefer, Italienische Kiefer; Pin marifin/e; Finas-
ter {Fimis maritima Poir.) Pinus pinaster Ait.

5 Naalden aan beide zijden donker matgroen , op de doorsnede
bijna vierkant, kort gestekeld , niet in twee tegengestelde
zijden , maar naar boven en ter zijde om de takken
gericht; ieder van de naalden zit nog afzonderlijk in een
manchetje van kleine schubjes; zij blijven 3 à 4 jaren
aan den boom. Viouwelijke bloeiwijze helder i'ood ge-
tint, aan den top der takken. Kegels cylindervormig,
eindstandig, later hangend; bij rijpheid geheel afvallend.
Kegelschubben naar het uiteinde versmald en aan den
top als 't ware uitgebeten-getand. De schutbladen tusschen
de kegelschubben verborgen. Vleugels der zaden niet
afvallend. Stam naar boven roodbruinachtig, recht op-
staande, met in kringen staande takken, w^elker hori-
zonlale richting aanleiding geeft tot den etagevorm ; de
verspreiding der takken is meer pyramidaal, de takken
van oudere boomen zijn afwaarts gericht ; met hoog op-
gaande eindloten. De Fijne spar, kortweg Spar, ook
wel Fijne den ; Fichte , Rothtanne ; Sapin commun ,

Epicéa] Spruce. Vurenhout {Pitins

excelsa Lam. , DC. ; Finns abies L.) Picea vulgaris Link.

36 ENTOMOLOGISCHK BERICHTEK.

Naalden breed en plat, , op de onderzijde met twee witte lengte-
strepen , aan den top iets uitgerand ; aan de zijtakken
naar twee tegengestelde zijden gericht; Vrouwelijke bloei-
wijze b!eek groen , aan de zijden der takken. Kegels
zijstandig , overcindstaande. Kegelschubben breed, stomp,
elk in den oksel van een schutblad, de schutbladen
tusschen de kegelschubben uitstekend; bij rijpheid de
kegelschubben met het zaad afvallend , zoodat de centrale
spil overblijft. Vleugels der zaden niet afvallend. Schors
witgrauw , glad. Door statig voorkomen en meer hori-
zontale takken nog meer den etagegewijzen bouw ver-
toonend , de kroon van boven afgerond. Aangeplant. De
Ziloerspar; Tafine , Weis-, Silber- of Edeltanne; Sapin
pectine ou argenté, Sapin; Silver ßr. Dennenhout.
[Pinus picea L.) Abies pectinata DG.
Ed. Everts.

Acarologische Aanteekeiiiiigeii.

Eremaeïis novns nov. sp.

Deze soort werd reeds door mij vermeld in de Entom. Berichten,
p. 17. Er bevinden zich geen vi'ije bladen aan de schouders. De
klauwen zijn monodactiel. Zij leeft vrij in mos. Een translamella
ontbreekt. Het pseudostigmatische orgaan is voorzien van eenige
haartjes aan ééne zijde, verder is het langgerekt met spoelvormig
lioofd. De lamellae zijn aanwezig. Zij is dus verwant aan E. suh-
trigonus Oudms. doch onderscheidt zich daarvan door het gemis van
eene behaarde membraan aan het pseudostigmatische orgaan.

A. C. OUDEMANS.

BrytJiraeus hihernans nov. sp.

In den Zoologischen Anzeiger, V. 25, p. 218 beschreef ik reeds
de zonderlinge wijze van overwintering dezer nieuwe soort. Uit de
overwinteringskyste bevrijdde ik het eenige exemplaar en spreidde

ENTOMOLOGISCHB BBEICHTEN. 37

(le pooten uit. Zij is nauw verwant aan Eryihraens phalangioides
(de Geer), E. regalis (C. L. Koch) en E. acis (ßerl.), onderscheidt
zicli echter van deze drie door hare gladde haren.

N.B. In den Zool. Anz. I.e. staat verkeerdelijk «; platte» haren.

A. G. OUDEMANS.

Tlirombidium, novum nov. sp.

Wel vermeldde ik van deze larve in de Entonio logische Berlchien^
p. 22, reeds dat haar achterlijf seginenteerd is, doch nog niet dat
zij slechts één driehoekig dor^saal schildje hezit.

A. G. OuDEMANS.

Greenia alfheni Oudins. nov. sp.

1225 — 1295 mikron lang. Onderscheidt zich van Greenia per-
kinsi Oudins. door het gemis van erosie-plekken. Bewoont de
mijtenkamer in het eerste abdominaal-segment van Kopforthosoina
aesinans (L.). Malakka, Indië. Ik ontving de soort van J. D. Alfken
te Bremen , en zal haar in het Tijdsckr. d. Ned. Dierk. Vereen.
beschrijven.

Hypoaspis greeni Oudms. nov. sp.

Lang 525 — 560 mikron. Is verwant aan Hypoaspis cossl (Ant.
Dug.j, onderscheidt zich voornamelijk daarvan doordat het epistoma
slechts 1 vooruitspringende punt heeft, in plaats van 3. Deze mijt
werd door J. D. Alfken te Bremen gevonden in de mijtenkamer in
het eerste abdominaal-segment van Koptorthosoma tenulscapa Westw.-
Indië. Zij wordt uitvoeriger besclu'even in het Tijdsckr. d. Ned.
Dierk. Vereen.

Lïponyssns lepidopeltis Klti.

Deze sedert 1857 niet weer gevonden soort ivoï ik o^^ Mus rattus
en Vespertilo murinns aan en werd mij door bemiddehng van
S. A. Poppe te Vege^ack uit Rusland toegezonden , en wel door
Prof. Julius Wagner te Kiew. De nymph bezit tusschen de beide
rugschilden 8 tusschenschildjes. Het $ heeft 1 rugschild en eene

38 ENTOMOLOQISCHE BERICHTEN.

duidelijke scheiding tusschen een sterni-genilaal en een ventri-
anaal schild. Het ? heeft 1 breed rugschild , een trapeziumvormig
sternaal schild, gewone pooten , slechts 1 naar voren gerichten doorn
aan coxa 3 , en een bladachtig aanhangsel aan de onderzijde van
het de lid (1er paipen. Beschrijving en afbeeldingen zullen ver-
schijnen in het Tijdschr. d. AtY/. Dier Je. Vereen.

Periglischrus Klti,

Dit genus werd door Kolenati in 1858 beschreven. Hij bracht
daaronder eenige luisvormige Acari die op vleermuizen in Hongarije
leven. Het achterlijf is zeer breed en plat, als een japansche waaier.
Daarmede kleeft het dier zóó sterk tegen de vlieghuid , dat het niet
licht er van af te lichten is. Sedert zijn deze Acari niet meer
gezien. Prof. Dr. H. von Ihering te Sao Paulo in Brazilië vond er
eenige op Vampyrops lineatus Geoffr. Ik beschreef de soort als nieuw
onder den naam van :

Periglischrus IJieringi Oudms. nov. sp.

voor het Tijdschr. d. Ned. Dlerk. Vereen. De Nympha I ziet er uit
als onze vleermuismijten , evenwel met twee rugschilden en dorsaal
kort peritrema. Bij de Nympha H zijn de 2 rugschilden tot 4
vergroeid, met duidelijke scheidingslijn. Stigma en lang peritrema
dorsaal. Het i gelijkt op de Nympha W. Het î is als boven be-
schreven is (Kolenati kende slechts Î ; de c? werden door hem zeker
wel gevonden maar tot andere genera gebragl). Deze soort onder-
scheidt zich van F. caligus Klti. doordat het 5 genitaalschild smaller
is dan het sternaalschild.

Uropoda IVagneri Oudms, nov. sp.

Deze werd mij door S, A. Poppe te Vegesack toegezonden en
was door Prof. Julius Wagner op een vleermuis gevonden. Dit
moet toeval zijn , daar Uropoda' s liefst in mest leven en alleen kevers
als omnibus gebruiken. De rug is gewelfd en glad ; er zijn geen
membranen aan de voorzijde ; het anaalschild is met het ventraal-
schild vergroeid ; er is geen achter-rugschild aanwezig ; de meta-

ENTOMOLOGISCHE BEBICHTEN. 39

podiaal-schilden duidelijk en van achteren afgestompt ; alle rugharen
zeer kort ; ringschild aanwezig. — Zij zal in het Tijdschr. d. Ned.
Dierk. Vereen, beschreven worden.

Erythraeus lomani Oudms. nov. sp.

Deze soort werd als larve parasiteerend gevonden op Ducocyrtus
funestus Butler, eene Opilionide uit Chili , en wel door Dr. J. C. G.
Loman te Amsterdam, Geen rugschild, geen crista. 4 gevoelsharen en
4 dikkere behaarde haren op de plaats waar het rugschild zou moeten
gevonden worden. Eén oog aan iedere zijde. Afbeeldingen en beschrij-
ving zullen in het Tijdschr. d. Ned. Dierk. Vereen, verschijnen.
Arnhem,
18 i\Iei 1902. A. G. Oudemans.

40

LITTERATUUR

Henri W. de Graaf, Bijdrage tot de kennis der onderlinge ver-
ïvantseJiap hij de gele en vutte Ci/restlwliiiders op Java , enz.
Extr. Tijdschr. v. Ent., T. XLIV.

Eene verhandeling , niet alleen vooi de wetenschap van veel waarde,
maar in 't bijzonder ook voor onze Vereeniging. Immers zoowel de
kundige schrijver, als zij die de eerste stoot tot dit onderzoek gaven
en hem het materieel bezorgden, zijn leden der N. E. V. Met
zooveel te meer genoegen annonceer ik daarom de ontvangst voor
onze Bibliotheek van deze doorwerkte studie, naar 't verschijnen
waarvan menig lid met verlangen zag.

Welk een reusachtig veld voor onderzoek opent de Graaf, waar
hij wijst op het vinden van specifieke kenmerken in geslachtsorganen,
en met welk eene voorliefde, wat de anatomie vooral betreft, be-
handelt hij een en andei" , den lezer daarbij eene keur van platen
ter verduidelijking gevend. Hisioi'isch, systematisch en ontleed-
kundig onderzoek volgen elkaar in den text op; dan een beschrijving
der mannelijke en vrouwelijke copulatie-organen, om hieraan eene
beschrijving der vermoedelijke copulatie, gebaseerd op die, waar-
genomen bij andere levende dagvlinders, vast te knoopen, waarna
de schrijver tot eenige conclusies komt, van welke ik hier de aan"
dacht vestigen wil op de 7^ en de 10^, welke laatste dadelijk eene
conclusie van onwaarde maakt, door andere systematici wellicht te
vormen, n.l. dat het onderzoek der uitwendige kenmerken voorde
systematiek voldoende zou zijn.

Van harte hoop ik dat de Graaf tijd en materiaal moge vinden
om nog meerdere onderzoekingen van dien aard te kunnen publiceeren.

LITTERATUUR. 41

Insekten in den Bijbel. (6^/0/.)

Mug. Koonoops (Gr.). Culex. Eene l)('eldspraalv in het N. T. «eon mug
uitzijgen » duidl op gewoonte om wijn te filtreeren. Muggen
en muskieten behooren fot de plagen in Egypte en Palestina.

Muskiet. Arob of Oreb (Hebr.) Kunomnia (Gr.). Musea en Culex.

unjjtdieiie. Duidt ïu 't algemeen op de insekten die de groote plagen
veroorzaken, de vlieg, stekende vlieg, mug en paardevlieg.
Soms Oreb ook voor kakkerlak.

Spin. Accabish en Semamitli (Hebr.), Arachny (Gr.). Epeira. 't
Eei'ste hebr. woord heeft betrekking op het web , als een
beeld van nietigheid , eene waarschuwing voor goddeloozen
met 't oog op het vergankelijke hunner ondernemingen.
Semamith wordt ook als voor de gecko bedoeld genomen.

Sprinkhaan. Brouchos (Grr.). Oedipoda migratoria. Locusta peregrina.
Volgens de Rabbi's zouden er wel 800 soorten bestaan.
Het insekt wordt vaak vermeld, wegens de groote schade
die 't vei'oorzaakt. Oude en jonge worden als smakelijke
spijs aangegeven en vormden het voedsel van Johannes den
Dooper. Er komen 7 hebreeuwsche namen voor, n 1. Arbeh,
Sal'am., Chargol , Chagob, Gazam , Tzelatzal en Chasil.
Enkele dezer hebben misschien op andere insekten betrekking.

Vlieg. Zehnb (Hebr.), Muia (Gr.), Scarabaeus coprophagus. Hip-
pobosca of Oestrus. Zehnb genoemd als insekt bij de rivieren
en als bederfster der apothekerszalf. Met de eerste is waar-
schijnlijk de Tsetse bedoeld, daar zij de paarden bijzonder
kwelde, met de tweede de gewone huisvlieg.
Vloo. Par'osh (Hebr.), PsuUos (Gr.). Pulex irritans. Slechts twee-
maal vermeld als voorbeeld van het nietigste schepsel. Komen
veelvuldig voor en vormen een groote plaag.

G. L. Reuvens.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDEßlAPSCIlE ESTOHOLOfilSCHE VEREESIOnfi.

N«. 7. 1 September 1902.

INHOUD: D. Ter Haar , Sphinx Ligustri kan som-
tij ds geluid voortbrengen. — Dr. A. C. Oudemans, Acaro-
logische Aanteekeningen.

Sphinx Ligustri L.

Kan somtijds geluid voortbrengen.

Op den '■Iln Juni jl. kwamen twee exemplaren van S. Li(justri L.
bij mij uit de pop. Ik liet een S op mijn vingers loopen ten einde
den thorax van onderen te kunnen vatten om het voorwerp met
een inspuiting van ammonia liquida te dooden. Daartoe kneep ik
de voorpooten tusschen mijn vingers en terstond liet het dier vol-
komen hetzelfde piepende geluid hooren als Acherontla Atropos L.
Dit piepen was wel niet zoo sterk als bij sommige exemplaren
v&n laatstgenoemde vlinders, maar hierin bestaat bij de verschil-
lende individuen van Atropos ook een groot onderscheid.

Het geluid door dit exemplaar van S. Ligustri voortgebracht
was evenwel sterk genoeg om duidelijk door de geheele kamer ge-
hoord te worden.

Mij ontbrak ten eenenmale tijd en gelegenheid eenige verdere
onderzoekingen te doen naar de wijze van voortbrengen enz Ik
vestig de aandacht echter op het feit , omdat eerstens het bestaan
er van voor zoover ik weet nog nooit vermeld is en , alleen ver-
moed werd en ten tweede omdat men nu door deze gewone soort
te kweeken, zeer waarschijnlijk niet al te moeielijk in 't bezit van
exemplaren kan komen die het geluid voortbrengen

Het zou b. V. zeer goed mogelijk zijn, dat het minder zeldzaam
is dan men vermoedt, maar dat, door bij het dooden de bedwei-

43 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

mingsinethode te volgen, de dieren niet tot liet voortbrengen van
't geluid werden geprikkeld.

Lareiitia (Cidaria) Albicillata L.

Is den 80n Juni j.l. door mij te Kolluni op het buitengoed van
wijlen den heer D. H. Andreae gevangen.

Deze soort is tot nu toe niet noordelijker vermeld dan de
Vuursche (Prof. Dr. van Leeuwen), Apeldoorn (de Vos tot
Nederveen Cappel) en Laren bij Lochern (Dr. Lycklama à Nyeholt).

D. TER Haar.

Acarologische Aaiiteekeiiiiigeii.

Tliromhulmm riisslcum Oudms. nov. sp.

Slechts de larve is mij bekend. Zij werd door Prof. J. Wagner
te Kiew op een vleermuis gevonden Zij gelijkt wel wat op die
van Th. gi/innopierorum (L.) Op den rug bevinden zich echter
slechts 4 dwarsrijen van ieder 4 haren, welke behaard zijn. Aan
elke zijde slechts 1 oog. De maxillarpalpen missen het 5e lid (aan-
hangsel). 4'i5 niikron.

Eremaeus hessei Oudms. nov. sp,

520 mikron; taankleurig; gelijkt op Erem. ühïalls (Nie). Heeft
een duidelijke, bladachtige translamella. Op de schouderbladen i^ïi^'^^
borsteltjes. Haren op het achterlijf staafvormig. Pseudostigma tische
organen kort-knodsvormig. Het dierlje werd op VesperuffO pagen-
stecJieri Nek., te Banana (Congo), gevonden, wat als louter toe-
val moet aangezien worden. Vinder Paul Hesse.

TricJiotarsus helenae Oudms. nov, sp.

Iti5 mikron. Gelijkt op TroüJiUs Can., Tr. ornatns Oudms. en
Tr. vmnicaü Giard. Heeft 2 rugschilden, Rughaarijes verdwijnend
klein. De zuignapplaat steekt voorbij den achterrand van het achter-
lijf, is groot en draagt 8 zuignappen , waarvan 6 groot en 2 klein
zijn. Alle poolen eindigen in een klauwtje; tarsi 1 — 3 zijn verder
voorzien van 4 lancetvormige kleef haren ; tarsi 1 — 2 van een reuk-

ENTOMOLOGISCHE BERICHTKN. 44

haar, en tarsus 4 van 4 sleepharen , lang resp. 22, 33, 120 en
160 mikron. Gevonden in de mijtenkanier in liet eerste abdomi-
naalsegment van Koptorlhosoma femciscapa. Westw. — Indie.

TricJiotarsus hipposiderof: Oudms. nov. sp.

240 mikron. Verwant aan Tr. xijlocopae (Donnad.) De onbe-
dekte vóói'rug met 5 paar staafvormige haren. Het achterrugschild
vertoont een hoefijzervormige sterkere chitinebekleeding. Zuignap-
plaat klein, met 2 kleine, daarachter 2 groote, daarachter 4 kleine
zuignappen. Vindplaats dezelfde als die der vorige soort.

Acofi/Iedou Oudms. nov. gen.

Elk Tyroglyphiden-Q,eï\Vi& heeft zijn eigenaardigen hypopusvorm.
Ik geloof niet dat deze bewerking zoo positief uitgesproken werd
als thans het geval is. Enkele hypopi hechten zich aan zoogdier-
haren vast door middel van een tang, gevormd door twee bewege-
lijke kleppen aan de buikzijde van het achterlijf. Andere hechten
zich aan gladde voorwerpen vast (meestal torren) door middel van
zuignappen , die zich op een zuignapplaat bevinden. Onder deze
hypopi kan men nog twee vormen onderscheiden , nl. één met
een vleezigen , gewelfden Hchaamrand en den anderen met een
uiterst scherpen rand , die tegen gladde voorwerpen aangedrukt
kan worden : een kleefrand.

Nu ontving ik van Prof. Juhus Wagner te Kiew een hypopus,
die wel een kleefrand maar in 't geheel geen zuignapplaat of zuig-
nappen bezit ! Vandaar den naam Acotyledon.

Acotyledon paradoxa Oudms. nov. sp.

215 mikron 5 zeer bleek; gelijkt op den hypopus van TyrogJy-
phus. Rug gepolijst, struktuurloos; haartjes verdwijnend klein.
Tarsi 1 met 3 gebogen spatelvormige kleefharen en een reukhaar.
Tarsi 2 met 1 gebogen spatelvormig kleefhaar en 1 reukhaar.
Tarsi 3 met 1 gebogen spatelvormig kleefhaar. Tarsi 4 met een
voelbaar j langer dan de 4 distale pootleden te zamen. Tarsi 1 — 4
met een tamelijk stevig klauwtje. Gevonden op een vleermuis te
Kiew door Prof, Julius Wa2:ner.

45 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

Caenoitychus nov. gea.
Dit genus werd voldoende gekarakteriseerd in de Entomologische
Berichten, p. 17.

Caenonychus fallax nov, sp.

275 mikron. Kleur onbekend, wit in spiritus. Huid gerimpeld
behalve een gedeelte tusschen de oogen. Hierop bevinden zich 4
zintuigharen en 8 andere. Vorm ovaal. Midden-rug en achterlijt
met korte behaarde borstels. — Epimera 1 en 2 vrij, 3 en 4
aanrakend. Tusschen de klauwtjes geen pulvillum.

Tarsonei/ius sorlcicola nov. sp.

ê. Verwant aan P brevipes Sicher. 150 mikron. Achterlijf het
breedst achter pool 4, Epimera 1 verbonden aan sternum. Epimera
2 vrij. De pooten 3 en 4 veel verder naar voren geplaatst, dan
in de bekende soorten, zoodat het achterlijf hen grootendeels be-
dekt. Epimera 3 en 4 onderling verbonden. Lid 2 van poot 4 met
hyalin klauwvoimig blad, dat met het klauwvormig 3e lid een
tang vormt. Op Sorex. A, S. Poppe.

IS'auacariis nov. gen.

Dit genus onderscheidt zich van Ilericia Can. voornamelijk door
de aanwezigheid van eene duidelijke scheidingslijn tusschen cepha-
lotiiorax en abdomen.

Nauacarus minutus nov. sp.

De nymph is reeds beschreven onder den naam van Hypopus
'minutus in hel TijdscJir. d. Ned. Dierk. Yereen, ser. 2 , v. 7, p.
52 en 85.

$ 240 mikron, gelijkt op //^j>jö/:)W6' (Äisö_^/yyj /«<■?), doch is slanker.
"Wit. Kop driehoekig. Céphalothorax trapezoidaal , abdomen lang,
mei evenwijdige zijden , achteraan afgerond. Afstand tusschen poot
2 en 2 en tusschen 3 en 4 groot, zoodat poot 4 zeer ver naar
achteren ingeplant is. Genitaalopening tusschen coxae 4. Epimera
1 vormen een V. Overige epimera vrij. Anus met door 2 haren
aan elke zijde, waarvan er een zoo lang als het abdomen. — $
190 mikron. Pool 3 en 4 dik.

A. C. OUDEMANS.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN

ÜIlXiEGEVEN UÜOK

DE NEIIEHLANDSCIIE E.\'TOMOLO(aSCIIE VEIIEE^KÏISG.

46

N". 8. 1 November 1902.

INHOUD: Dr. A. C. Oudemans, Acarologische Aan-
teekeningen. — Mr. M. C. Piepers, Bupala Piniaria L. —
Jlir. Dr. Ed. Everts, Coleoptera bij Winterswijk gevangen.
— Dr. J. Th. Oudemans, Over de houding van Sphinx
ligustri L. — Id., Over eene aangestoken rups van Stilp-
notia (Leucoma) sahcis L. — Id., Ontdekking van de sek-
sueele generatie bij Cynips Kollari Htg. — Id., NaamUjst
van Nederlandsche Macrolepidoptera.

Acarologische A a ii t e e k e ii i ii g e ii.

Anoetus spiniferus Michael.

Ilypopus. 260 niiki'on. Rugzijde van het abdomen mei fijne
puntjes en eenige verdwijnend kleine haren van den céphalothorax,
zonder eenige teekening. Buikzijde: epimera 1 vormen een Y.
Epimera 2 ontmoeten epimera 3. Deze en epimera 4 bereiken
het sternum. Achter coxae 1 een zuignap. Tusschen coxae 3
een paar zuignappen. Genitaal-opening met 4 zuignappen ; achter
deze opening een paar zuignappen. Zuignapplaat hartvormig met
2 groote en daarachter 6 kleine zuignappen. Geen kleefharen
aan de pooten , wèl een zeer klein klauwtje Sorex vulgaris.
Bremen , S. A. Poppe.

Anoetus neglectus nov. sp.

Hypopus. 290 mikron. Céphalothorax bandvormig, overal even
breed. Abdomen breed. Beiden gepolijst, met kleine haren. Buik-
zijde: naast coxae 2 aan de binnenzijde een groote zuignap.
Tusschen coxae 3 een paar zuignappen. Genitaal-opening met 4
zuignappen en geflankeerd door een paar groote zuignappen. Zuig-

47 ENTOMOLOÖISCHE BERICHTEN.

napplaat bijna rond, met 4 zeer groote en 4 kleinere zuignappen.
Tarsi 1 , 2 en 3 met een lepelvormig kleefhaar. Klauwtjes van
tarsi 1 en 2 duidelijk; van tarsi 3 en 4 zeer onduidelijk. Necro-
pJiorus hiiniator. Bremen , S. A. Poppe.

Liponyssus wusculi (G. L. Koch.).

Deuloni/mpha. 440 mikron. Gelijkt op de protonymplia, onder-
scheidt zich ervan door haar veel breeder achterste rugschild.

De 2 schijnen ovipaar te zijn. Een mijner Î bevat een ei met
harde schaal. Zulke eieren worden gelegd.

Liponyssus lobatiis Klti.

Talrijke exemplaren van deze sedert 1858 niet weergevonden soort
zijn in mijn bezit — Emir i/o = Larva uit de moeder geprepareerd.
360 mikron. Geen rugschilden. Op den voorrug 9 paar haartjes
in plaatsing overeenkomend met die der nympha. Geheel achteraan
6 paar in een knopje eindigende haartjes. — Nympha. 520 mikron.
Voorrugschild driehoekig. Achterrugschild vijf hoekig, met een hoek
vooruit , en met 6 paar haartjes ; ongeveer f van de breedte van
het voorrugschild breed. 4 duidelijke en 4 onduidelijke tusschen-
schildjes. — - i 575 — 640 mikron. Één rugschild , het breedst aan
de schouders; de achterrand steekt boven de huid vrij uit. Een
mentonaal en een praesternaal schildje. Sterni-genitaalschild
achteraan rond. Ventri-anaalschild bestaat uit 2 driehoeken. —
? 600 — 665 mikron. Rugschild het breedst achteraan. Mentonaal-
en praesternaalschildje. Sternaalschild ti'apezoidaal. Geniti-ven-
traalschild. Anaalschildje driehoekig. — Op Vesperugo noclnla.
Duitschland.

Liponyssus albatus (C. L. Koch.).

Nympha. 360 mikron. Wit. Één rugschild, lang ovaal, top
naar achteren , alwaar 2 langere haartjes. Pooten 1 en 2 dikker
dan 3 en 4. — $ 500 — 590 mikron. Één rugschild met onge-
veer evenwijdige zijden. Laterale haren allen langer dan bij het ?.
Sterni-geniti-ventri-anaalschild breed , breeder dan bij alle andere
Liponyssiis-soorten. — î 560 — 600 mikron ; vrij goed door Berleze
afgebeeld. Sternaalschild trapezoidaal ; geniti-ventraalschild olHp-

HNTOMOLÜOISCIIK 15 IC RICH TEN. 48

tisch, breed. Aiiaalschild breed, ovual , top naar achteren. Coxa
2 met 1 spoor naar voren en 1 naar achteren ; coxa 3 met 2
sporen naar achteren. — Op Insekteneters, Vleermuizen, Knaag-
dieren, kleine Rootdieren. — Rusland, üuitschland , Nederland,
Italië.

Llponi/ssus alhato-affinis nov. sp.

Nympha. 360 — i60 mikron. Ec'^n rugschild, breeder dan bij
Z. albaius. Geen naar achteren gerichte sporen op coxa 2 en 3. —
$ 430 mikron. Geen lange randharen op het rugschild. Coxa 2
met 1 spoor naar voren; coxa 3 met 2 sporen naar achteren. —
? 465 mikron. Rugschild smaller. Geniti-ventraalschild breeder
en ronder. — Op Knaagdieren. — Duitschland , Nederland.

Liponyssm kolenaüi nov. sp

Verwant aan L albatus. — ?. 530 mikron. Rugschild zeer
breed; geen lange i-andharen. Praesternaalschild. Sterni-geniti-
ventri-anaalschild. Coxa 2 met 1 spoor vooruit; coxa 3 zonder
sporen. — Op Vesperiigo pipistrelliis. —- Duitschland.

Spinturuix vesperfUionis (L.).

Nywplta I. 640 mikron. Twee rugschilden. Achter het laatste
rugschild 2 haartjes. Jugulaarschild groot; Sfernaalschild rond;
anaalscliild klein. — Nymplia II. 650 mikron. Eén rugschild ,
waai-acliter 4 haartjes. Jugulaarschild klein. Sternaalschild rond;
anaalscliild klein. — • Nympha accessoria. 720 mikron. Kenbaai-
aan 10 lancetvormige haren met gezaagden rand, naar buiten
uitstralend. — i 720 mikron. Achter het rugschild 4 haartjes.
Geen jugulaarschild. — $ 800 mikron. Achter het rugschild 4
kleine en 2 langere borstels. Jugulaarschild en genitaalschild
klein, doch aanwezig. (Berleze ontkent dit feit!) Een paar
stevige borstels aan den achterlij fsrand naast het anaalschildje. —
Vleermuizen. — Duitschland, Nederland.

Spinturnix plecoü nov sp.

5 960 mikron. Vóór het rugschild niet 8 doch slechts 6 en
dan nog wel kleine haartjes. Stigma dorsaal ; hierachter 5-8
kleine haaltjes. Op 't abdomen 4 kleine en 2 grootere haartjes.

49 ENTOMOLOGISCHB BERICHTEN.

Buikzijde: Genu 1, tibia 1, coxa 2, trochanter 2, genu 2,
tibia 2 , femur 3 , genu 3, tibia 3 , genu 4 en tibia 4 ieder met
1 zwaren borstel en femur 2 met 2 zware borstels, allen naar
buiten gekeerd. Op Plecotiis auritus — Duitschland.

Sjnutnniix carnifex. (G. L. Koch.).

(?. 880 mikron. Stigma dorsaal. Daarachter 7 stijve borstels.
Op 't abdomen 6 dito. Buikzijde: De zware borstels aan de
pooten als bij S. plecoü; bovendien aan trochanter 1 een kleinere,
naar buiten gekeerd. Sterni-genitaalschild lang, peervormig, steel
naar voren gericht. — Op Vesperugo nodula, Duitschland.

A, G. OUDEMANS.

Bupala Piuiaria L.

Op 15 en 46 Augustus las men in verschillende bladen, dat
in het Boekelsche bosch nabij Ede, de gestreepte dennerups
Bupala {Fldonia) Finiaria L. belangrijke verwoestingen heeft aan-
gericht en dat deze nog veel aanzienlijker zouden geweest zijn ,
indien niet eene menigte kraaien (?) op het bosch waren neer-
gestreken , die de rupsen krachtig te keer gingen. Deze rupsen
nu, gelijken door de overlangsche gele en witte strepen op eene
groene grondkleur op de ten deele groene, ten deele al ver-
droogde dennennaalden , waarop zij leven en bezitten dus dat
wat men eene beschermende kleuring gewoon is te noemen.
Tegen die kraaien schijnt haar dit evenwel al zeer weinig te
beschermen. Omgekeerd beletten de kraaien ook weder niet dat
zij dikwijls in menigte en daarom zeer schadelijk optreedt.

M. G. Piepers

Coic'optera.

Op ") en 6 Juni 1902 bij Winterswijk gevangen.

Carahus auronïiens Y.S% Elaphrus aureus }<\\x\\. Faun. nov. sp.

» arvensis Heiljst. Bemhidluvi lltorale Oliv.
Owophron limhatus F, Amara convexïor Steph.

BNTOMOIiOGISCUE BERICUTEN.

50

Dromius anguslus Brul lé.
Boliiochara hella Mark.
Jjeptusa ruß collis Er.
Tachyma constricta Er.
Philonihus splendidulus Grav.
ISludobms lentus Grav.
Dïanous coerulesceus Gylh.
Steun s fossulatus Er.
Phlloriuum Hordïdwm Steph.
Euplectus sanguineus Denny.
Neuraphes angulatus Müll. & Kunze.
Ampliicyllis globus F
Liodes humeralis Kugel.

» axillaris Gylh.

» g laber Kugel.

» orbicularis Herbst.
Agathidium badium Er.
Scaphidkmi ciuadrimaculatimi Oliv.
P leg ader us vainer at us Panz.
Epuraea rufomarginata Steph.

» neglecta Heer.
Nitidula bipustulafa L.

» obscur a F.
7/M quadriguttatus F.
Atomar ia subfasclata Reitt.
Aspidiphorus orbiculatus Gylli.

(7i* festivus Panz.
Cyrtotriplax bipustulata F.
Ditoma crenata F.
Enicmns rugosus Herbst.
Cori/mbites impressns F.

» cinctus Payk.

Necrobia violacea L.
Ernobius nlgrinus St.
Anaspis Jlava L.
Leptura nigra L,
Asemmn striatum L.
Hydrothassa hannoverana F.
Cassida sfigmatica Suffr.
Macrocephalus alblnus L.
Tropideres sepicola F.
Phyllobius maculicornis Germ.
OrcJiestes avellanae Donov.
Magdalis pJilegmatica Herbst.
CeutJiorrhynch us campesiris
Gylh.
Apian ebeninum Kirby.
Scolytus intrlcatus Ratzeb.
MyelopJdlus minor Hartig.
Tomicus proxhnus Eichh.
Dryocoetes vlllosns F.

Ed. Everts.

Over de houding van 8phiii\ ligii8tri L.

I'.eeds meermalen was ik in de gelegenheid om de houding te
bestudeeren welke vele nachtvlinderwijfjes, die nog niet gepaard
hebben, des avonds of des nachts aannemen, zoodra zij uit den
lethargischen dagtoestand ontwaakt zijn. Behalve dat de vleugels
soms wat meer vaneen wijken en de sprieten ook wel voor den
dag komen, is de hoofdzaak, dat de topringen van het

51 ENTOMÜLOGISOHE BERICHTEN.

a c h t e r 1 ij f r h y t m i s c h uitgeschoven en weer inge-
trokken worden, zoodat de uitwendige geslachtsdeelen telkens ge-
exponeerd zijn. Vermoed mag worden, dat door, of ten minste
gedurende deze actie, de vluchtige stollen aan de lucht worden at-
gegeven, welke de mannetjes van verre doen toesnellen.

Aan een uit de pop verkregen wijfje van Sphinx lig u st ri
kon ik nu onlangs het volgende opmerken. Niet minder dan 5 et-
malen bleef het dier op dezelfde plaats zitten; eiken avond, reeds
voor het invallen van de duisternis (dit in overeenstemming met
het tijdige vliegen der mannetjes), begonnen de achterlijfsbe-
wegingen, tei'wijl ook uit de verdere houding bleek, dat het dier
ontwaakt was. Na eenige uren hielden de bewegingen op, de rust-
stand werd weder aangenomen en bleef bewaard tot den volgenden
avond. Eerst den zesden avond, waarop ik het voorwerp met kunst-
licht photographeerde, juist terwijl het achterlijf zijn uiterste uit-
zetting bereikt had, maakte het dier, misschien wel ten gevolge
der verontrusting bij het photogra})heeren, gebruik van zijne
vleugels en vloog snorrend door zijn verblijf. Dat dit nu op geen
der voorafgegane avonden het geval was geweest, sterkte mij in
mijne, op vele amlere gevallen gegronde overtuiging, dat vrouwe-
lijke Heterocera het vliegvermogen inzondei'heid gebruiken, om, na
de pa ring, de eieren te brengen ter plaatse waar dit behoort
en dat zij niet zelden nabij de plaats, waar zij de pop verlieten,
een mannetje blijven afwachten. Bij de mannetjes komen de
vleugels, zooals genoeg bekend is, gewoonlijk reeds zeer spoedig na
het volgroeid zijn in gebruik, daar zij hier in hoofdzaak dienen,
om liet wijfje te bereiken.

Zoodra ik over een voldoend aantal photographieën van ver-
schillende soorten in de bewuste houding beschik, hoop ik aan dit
onderwerp een opstel in het Tijdschrift voor Entomologie te wijden

J. Th. Oudemans.

Over eene aangestoken rups van Stilpiiotia (Leiicoma)
Salicis L.

In Juni vond ik eene nog geen centimeter lange, dus zeer
jonge rups van den bovengenoemden »Satijn vlinder." Weldra

BNTOMOLOGiacnE BERICHTEN. 52

maakte dit diertje in de doos, waarin het was opgesloten, een
ij 1 , koepelvormig s p i n s (ï 1 over zich heen, dat geheel
den indruk maakte van een spinsel eener rups, die de verpopping
tegemoet gaat. Daarbinnen bleef het rupsje stil zitten. Kort
daarop bleek nu, dat het geïnfecteerd was; een sluipwesplarfje
kroop er uit te voorschijn en spon zijn cocon tegen de rups aan ;
uil dien cocon ontwikkelde zich na een paar weken de imago der
wesp, die toen het spinsel der rups nog te doorboren had, om
vrij te komen. Dat eene zeer jonge, door een parasiet aangetaste
rups zich aldus gedraagt en wel juist voordat eerstgenoemde haar
lichaam verlaat , was mij nog nimmer voorgekomen.

J Th. Oudemans.

Ontdekking van de seksue(;le generatie bij
Cyiiips Kollari Htg.

Tot voor korten tijd geleden werd algemeen aangenomen , dat
Cynips Kollari Htg. eene der Galwespen is, die zich uitsluitend
parthenogenetisch voortplanten , ja werd deze soort veelal , ook om
hare algemeene bekendheid, als voorbeeld van eene dergelijke voort-
plantingswijze aangevoerd. Er zou dus hier geene afwisseling
heerschen tusschen eene aganie en eene seksueele generatie, tusschen
generaties dus van enkel wijfjes en van mannetjes en wijfjes,
zooals dit het geval is bij de meeste eikbewonende Galwespen.
Prof. Beijerinck heeft thans echter ontdekt, dat bij Cpilps Kollari
wel degelijk een seksueele vorm behoort, dat deze echter niet op
den gewonen, doch op den Turkschen eik, Quercus Cerris L,
leeft en de reeds bekende Andricus circulans Mayr is. De levens-
cyclus is dus deze, dat uit de welbekende, kogelronde eikentak-
gallen de vrouwelijke wespen voortkomen , bekend als Cynips
Kollari; deze dieren vliegen naar voorwerpen van den Turkschen
eik en zetten hier hare eieren af. Uit de gallen, die zich dan
ontwikkelen, komen manlijke en vrouwelijke dieren, waarvan de
wijfjes, na gepaard te hebben, den gewonen eik weder opzoeken
en daarop eieren leggen , waaromheen zich dan weder de gallen
ontwikkelen, waarvan wij zijn uitgegaan. De bedoelde onder-

53 -' ENTOMOfiOGISCHE BERICHTEN.

zoekingen zijn bekend gemaakt in een opstel, voorkomend in:
Marcellia, Riv. int. di Cecid. V. I, an. i902, fase. I-II, p. 13-'20
»Ueber die sexuelle Generation von Gynips Kollari."

J. Th. Oudemans.

Naamlijst vau Nederlaiidsche Macrolepidoptera.

De ondergeteekende heeft, met medewerking van den heer .1. A.
Snijder, Oosterpark 39, Amsterdam, eene Naamlijst van Nederlandsche
Macrolepidoptera samengesteld, gerangschikt volgens den nieuwen ,
in 1902 verschenen Gatalogus van Europeesche vlinders van
Staudinger en Rebel. Deze Naamlijst is geheel voor practische
doeleinden ingericht en te dien einde gedrukt op een in vakjes
verdeelden ondergrond, terwijl onder eiken naam twee rijen vakjes
zijn opengelaten. Naast elkander bevat elk dezer rijen 17 vakjes,
zoodat elke soort, behalve over de vakjes achter den naam, over
34 vakjes beschikt. Na allerlei voorloopige proefnemingen, heeft
een dergelijke vorm voor deze Naamlijst zich als de meest prac-
tische doen kennen en is zij geschikt voor allerlei doeleinden, o. a.
voor het noleeren van vindplaatsen en vangsten, voor het aan-
leggen en catalogiseeren van verzamelingen, voor r uil vei keer enz.
enz. De lijst is 33 bladzijden quarto groot, terwijl elke bladzijde
twee kolommen bevat; zij is bij de schrijvers verkrijgbaar tegen
fOAÖ per exemplaar, franco p, p. ƒ0.45 en per zes exemplaren
tegen f 2.00, resp. /' 2.15.

J. Th. Oudemans, Paulus Potterstraat 12,

Amsterdam.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN

uit(;egevem door

DE NËÎlERLâBlDSCHE EWOMOLOGISCHE VEREE\l«l\fi

54

NO. 9. 1 Januari 1903.

INHOUD: D. van der Hoop , Velleius dilatatus F. —
H. W. VAN DER Weele , NiGUwe vindplaatsen van inlandsche
Odonaten. — Dr. A. J. van Rossum, Attacus Cynthia F. —
Dez., Dr. Fr. King's gesammelte Aufsätze über Blattwespen. —
Dr. C. L. Reuvens, Litteratuur. — Dez. , Legaat van Hasselt, —
Dr. J. C. H. DE Meijere , Litteratuur. — Dr. .J. Th. Oüde-
MANS, Waterbewonende Hymenoptera, — Dez., De catalogus
Hymenopterorum van Dalla Torre. — Dez. , Een nieuw werk
over Hymenoptera. — Dez., Eene merkwaardige copulatie, —
Dr, H. J. Veth, Zeldzaam aanbod.

Velleius dilatatus F.

Van deze slechts zelden in ons land waargenomen soort is het
mij £(elukt einde Juli 11. een twaalftal exemplaren in de EUekomsche
bosschen te vangen. Aan een eik bevond zich op manshoogte eene
groots knoest, waarin een gat, ter gi-ootte van een stuivertje,
toegang gaf tot een nest van Vespa crahro L., welk nest nog slechts
door de koningin werd bewoond.

Door het inblazen van eene groote hoeveelheid tabaksrook in het
nest werd de koningin daaruit verdreven en kwam achtereen-
volgens een viertal exemplaren van Velleius te voorschijn , die
sterke neiging toonden om dadelijk weg te vliegen , wat door mij
verijdeld werd door hen in mijn net te laten vallen. Op de volgende
dagen werden door mij nog een zestal exemplaren op deze wijze
gevangen, terwijl ik nog twee exemplaren verkreeg, die juist naar
het nest kwamen vliegen.

Op den laatsten dag, dat ik te EUekom vertoefde, ontsnapte
een exemplaar en bleef een ander in het nest voor mij onbereikbaar,
hoewel ik den kop van het voorwerp duidelijk zag bewegen.

Uit het bovenstaande blijkt, dat in het vermelde nest minstens
14 Velleius huisden. D. van der Hoop.

o5 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

Nieuwe vindplaatsen van inlandsche Odonaten.

Calopteri/x splendens Harris,

Van deze soort ving ik op 29 Juni 1902 een man bij Loosduinen,
terwijl een tweede exemplaar, eveneens mannelijk, mi] ontsnapte.
Deze soort is volgens den catalogus van Albarda in Holland , alleen
bij Rotterdam door Snellen van Vollenhoven gevangen , verder
gemeen in de Oostelijke provinciën. Mijn e.Kemplaar vloog langs
een polderslootje bij den duinkant. Dit water stroomt slechts zelden
en toch geloof ik dat het niet toevallig daar voorkwam omdat het
dier nog niet volkomen uitgekleurd is en zich stellig in de nabijheid
ontwikkeld heeft.

Aeschna rufescens v. d. Linden,

Verscheidene exemplaren ving ik bij den Haag, zoodat deze als
nieuwe vindplaats bijgevoegd kan worden. Door de gelijkenis van
deze soort met grandis L, wordt zij wellicht dikwijls met laatst-
genoemde verward.

Gomphus flavipes G harp.

Van den heer Schuijt te Rotterdam ontving ik een fraai wijfje,
indertijd, volgens zijne opgave, door hem aldaar gevangen. Tot
nog toe was deze soort alleen uit Limburg en Gelderland bekend

Orthetruni hrunneum Fonsc.

Van deze zeer zeldzame soort ving ik een aantal exemplaren in
Juli te Kerkrade (Limburg). Meestal vlogen de wijfjes over langzaam
stroomende beekjes om de eieren te leggen. De soort was er tamelijk
gewoon en de heer Laliers verzekerde mij dat zij aldaar bijna de
eenige gewone Libel was.

Orthetrum caerulescens F.

Deze soort ving ik te Roermond in Juli, waar ze, evenals
hrunneum , meestal bij ondiepe , langzaam stroomende beekjes te vinden
was. Eerst later onderscheidde ik de beide soorten , daar brunneum
een kleiner pterostigma , de man minder uitpuilende genitaliën en
het wijfje een meer uitgeholde vaginaalklep heeft dan caerulescens ,

ENTOMOLOGISCUE BERICHTEN. 56

Leucorrh'mia pectoralis Charp.

Hiervan ving ik in Juli een viertal exemplaren bij den Haag.
Tot nog toe was zij in Holland alleen bij Rotterdam en in de
Oostelijke provinciën waargenomen.

Scheveningen, Nov. 1902. H. W. van der Weele.

Attacus eyiithia F. op herk gekweekt

In de Wintervergadering der Ned. Entom. Vereeniging te Utrecht ,
19 Januari 1902, werd door mij medegedeeld dat in een kooi met
Trichiosoma-larven welke op berk gekweekt werden, 31 Juli 1901,
een jong Cynthia-rupsje gevonden werd. Het vrat berk en was
afkomstig uit eieren van een Cynthia-vlinder , welke vroeger in
hetzelfde verblijf vertoefd had.

De rups, welke verder uitsluitend met berk gevoed werd , groeide
voorspoedig op en spon zich 7 Sept. in. Uit den overwinterden
cocon verscheen 27 Juni 1902 een normale vrouwelijke vlinder
van gewone grootte.

Voor zoover mij bekend, was het nog niet waargenomen dat
Cynthia-rupsen gemakkelijk met berkenloof groot te brengen zijn.
Door de Roo van Westmaas en de Graaf werd bevonden dat zij
ook op seringen en vooral op Cerasus Pemisi/lvanica met gunstig
gevolg te kweeken zijn. {Tijdsclir.v. Entom. Eerste Serie, Deel V).
Jonge rupsen vreten ook kastanje , eik en vlier , maar dit voedsel
bekomt haar slecht , zoodat zij bezwijken ; VerLoren bemerkte dat
zij met graagte van notenboombladeren gebruik maken. Taschenberg
wijst er op dat de Cynthia rupsen, welke in Assam enz. op
Ailanthus en Ricinus voorkomen , in Europa steeds minder kiesch-
keurig ten opzichte van het voedsel geworden zijn, hij noemt ten
bewijze daarvan nog de volgende planten waarop zij gekweekt
werden: wever-kaardebol, berberis, ahorn, kamfer-laurier , EUo-
dendron orientale^ Rhus typhina en andei-e Rhus-soorten van de
Kaap. Zij schijnen dus polyphaag te worden.

VAN ROSSUM.

57 BNTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

Dr. Fr. Klug's gesammelte Aufsätze iiher Blatiwespeu. Heraus-
gegeben von Dr. Jos. Kriech baumer, 1884.

In dit verdienstelijk werk — opgedragen aan Prof. von Siebold
« zum achtzigsten Geburlslage » — zijn de verspreide opstellen van
Klug bijeengebracht, welke gedurende de jaren 1808 — 18. {4 in
verschillende tijdschriften verschenen. Van de meeste bladwespen-
genera (de subtx'ibus der Nemaliden uitgezonderd) zijn hierin vele
soorten uitvoerig behandeld , welke later door Hartig en anderen
beter systematisch gerangschikt werden. Behalve Europeesche be-
schreef Klug ook exotische o. a, Braziliaansche en Australische
soorten. Aan het werk is eene plaat met de gekleurde afbeeldingen
van een twaalftal wespen toegevoegd.

Daar onze bibliotheek geen der tijdschriften bezit, waarin de
verhandelingen verschenen , is dit werk voor onze hymenopterologen
een speciale aanwinst. Idem.

P. Bachiuetjew, Kalorïmetnsche Messungen an Sehnet te rhugs-
puppeu , 1902.

De schrijver heeft zijne kalorimetrische onderzoekingen voortgezet
en als materiaal voornamelijk poppen van Deilephila euphorbiae en
Saturnia spiui gebruikt.

Het doel van schrijvers arbeid is geweest : 1°. de kennis over
het etïect der warmte van de sappen der insekten te vergrooten ,
2*^. zoo mogelijk eene verklaring te geven van het stollingsproces
in het levende lichaam.

Achtereenvolgens worden behandeld : de specifieke warmte zoo
van het droge poppenlichaain als van de sappen der pop, de
smelt wai'mte der sappen en de hoeveelheid der bevroren sappen.
Een en ander eerst bij D. eupJiorhlae , daarna hij S. spini. Aan
het einde der verhandeling een koii overzicht dei' hoofdresullaten,
alsmede eene litteratuurlijst. C. L. Reuvens.

P. Bachiuetjew, Die Schmetterlinge Bulgariens. 1902.

Jammer dat alleen eene Slavische taal gebruikt is, behoudens de
namen der soorten natuurlijk, waar een gedeelte tekst aan de
opsomming der voorkomende vlinders vooraf gaat. Al ware het

ENTOMOLOGISCHE BßUICnTEN. 58

maar met een kort overzicht in de Duitsche taal b. v. , dan zou
deze verhandeling , speciaal voor de geographische verspreiding der
soorten , veel meer algemeene waarde hebben.

Idem.

J. Gr. de Man , Die von Herrn Professor Kükenthal im Indischen
Archipel gesammelten iOehqmlen und Stom.atopoden. 1902.

Eene lijvige, 4". vei'handeling van ons geaclit medelid. Het hierin
bewerkte materiaal is door Kükenthal verzameld op Halmahera;
Ternate, Batjan, in de Minahassa en in de Baram-rivier op Borneo,
dus in onze koloniën, en deze colled ie wordt door de Man als
hoogst belangrijk beschouwd voor de kennis der carcinologische
fauna van Oost-lndië. Mogen wij ons gelukwenschen dat het
buitenland bij onze geleerden te mai-kt komt, om zijn collecties
te doen beschrijven, zoo moeten wij ook bekennen dat alweder
vreemden in onze koloniën gingen grasduinen , en aldus buiten-
landsche musea typische collecties verkrijgen , die eigenlijk in onze
musea thuis hooren. Even daarom een woord van hulde aan ons
medelid Lorentz, nu onderweg naar Nieuw-Guinea.

Door de Man worden niet minder dan 27 nieuwe soorten be-
schreven, terwijl 9 fraaie platen den tekst opluisteren.

Idem.
Legaat van Hasselt.

Door wijlen ons betreurd medelid van Hasselt, de bekende be-
werker der Spinnen, is aan onze bibliotheek eene collectie boeken
nagelaten, in hoofdzaak de Araneae behandelend. Onze boekerij
is daardoor wezenlijk in belangrijkheid gestegen, en ik meen niet
na te kunnen laten hier een weemoedig woord van grooten dank
aan de nagedachtenis van den overledene te moeien plaatsen.

In een volgend « Bericht » hoop ik op de voornaamste werken
terug te komen , en wil ik hiei' enkel vermelden , dat de lijst der
titels in de honderden loopt.

Idem.

59 ENTOMOLOGSICHE BERICHTEN.

A. Eysell. JFie weist man Haemosporidien im Culicirienleile
nach? Archiv f. Schiffs- und Tropen-Hygiene. Bd. VI. 1902.
p. 160—165.

Ueler das VorJcomMen der CulicidengaUiing Aedes Hoffmgg.

in Deutschland. Ibid. p. 217—218.

Aedes cinereus Hoffmgg. Ibid. p. 333 — 343.

Hun, die de ontwikkeling van den malariaparasiet in het lichaam
van Anopheles door eigen aanschouwing wenschen te leeren kennen ,
is de lezing van het eerstgenoemde opstel zeer aan te bevelen.
Het geeft de methoden aan , die hiervoor het best tot het doel
leiden. Versch materiaal verdient de voorkeur. Na het aanbrengen
van bepaalde dwarssneden , door de ehitinehuid , wordt het achter-
einde van het abdomen der mug afgetrokken. Het grootste deel
van het darmkanaal blijft dan daaraan vast en kan in 0,7 ^/^^
keukenzout-oplossing worden onderzocht. Na afsnijding van het
voorste gedeelte van den thorax worden onder een praepareer-
microscoop de speekselklieren opgezocht. De schrijver geeft de
voorkeur aan den naam: giftklieren , wat zeker physiologisch juister
is, maar toch aanleiding kan geven tot verwarring, terwijl de
geheel anders geplaatste klieren der Hymenoptera, welke met den
angel in verband staan , met dezen naam plegen te worden aan-
geduid.

Om geconserveerde muggen in paraffine of, nog beter, in cel-
loidinoplossing in te kunnen smelten , worden zij eerst dooi' vier
dwarssneden in eenige stukken verdeeld, want door de ehitinehuid
kunnen deze stoffen niet indringen. Ook kan men de mug tusschen
twee stukken merg, of tusschen merg en kurk inklemmen en dan
overlangs in 2 ongelijke helften verdeelen , waarvan de grootste
het darmkanaal bevat. Dit deel kan dan in celloidin worden ingebed
en op de gewone wijze in coupes worden verdeeld en gekleurd.
De schrijver verkreeg goede resultaten met haematoxylin , haematein
of picrokarmijn.

De beide andere opstellen handelen over de zeer zeldzame Culicide
Aedes cinereus; de schrijver kweekte daarvan een aantal exemplaren

ENT()MOLO(4ISCHE ERRICHTEN. 60

uit larven, afkomstig uit een poeltje bij Wilhelmshöhe. Vooral de
volkomen insecten worden uitvoerig lieschreven. De onderkaaks-
tasters zijn 3of4-ledig (niet 2-ledig, zooals Theobald in: Monograph
of Culicidae, 1901 opgeeft). Er zijn 3 receptacula seminis ; de
eieren zijn langgestrekt , aan het eene einde wat spitser dan aan
het andere, zwart van kleur; zij worden in groepen van 5—7
bijeengelegd. Het ? zuigt bloed.

J. C. H, DE Meuebe.

Waterbewoiieiide Ilyiiieiioptera.

In «de Nederlandsche Insecten», p. 765, vermeldde ik, hoewel
zij nog niet in Nederland waren waargenomen , twee namen van
Proctotrupiden , die het water bewonen. Het zijn Polpiema na-
ians Lubb., die zich onder water voortbeweegt door roeibewegingen
met de vleugels te maken en Prestwlchia aquaüca Lubb. , die
onder water op de gewone wijze loopt. Van de eerstgenoemde
soort is het bekend, dat zij als larve parasiteert in de eieren van
Calopteri/x , de bekende, fraaie waterjuffers. Nu had men reeds
geruimen tijd geleden ontdekt, dat de eieren van Gerris , een
wantsengenus behoorende tot de Hijdrotneiridae of waterloopers ,
welke eieren tegen waterplanten worden afgezet , soms parasitische
larven herbergen, welke vermoedelijk tot een Hymenopteron be-
hooren. De imago dezer larven bleef echter voorloopig onbekend.
Zij is echter voor eenigen tijd als Limnodi/tes gerrlphagiis door
P. Maichal beschreven in de Ann. de la Soc. Ent. de France, 1900,
p. 171. Het is eveneens weder eene Proctotrupide en de imago
kan de vleugels niet alleen onder water gebruiken om er mede
Ie zwemmen, doch ook in de lucht, om er mede te vliegen. Van
hetzelfde genus beschrijft de Stefani Perez, Spengel's Zool, Jahrb.,
Abth. Syst. u. Biol. , XV, 1902, p. 625, eene tweede soort,
L. sefosm', mede als larve in Gerris-e'ieven parasiteerend. In dezelfde
publicatie wordt gewag gemaakt van eene zich onder water ont-
wikkelende Braconide Gianlinaia urmafor , waarvan echter de
gastheer nog niet ontdekt is. Onder Braconiden was deze levens-

61 ENTOMÜLOGISCHE BERICHTEN.

wijze nog niet waargenomen Beide laatste onfdelckingen werden
in de buurt van Palermo gedaan. Ter aanvulling dezer beschou-
wingen wil ik nog mededeelen , dat de bekende parasiet van ver-
schillende Trichoptera , Agrïotypus annatns Gurt. , besproken in
«de Nederlandsche Insecten» p. 341, in den nieuwen Catalogus
van von Dalla Torre, Vol. Ill, 190'i, p. 1057, niet als Ichneu-
monide, doch, in navolging van Haliday , als eenig vertegenwoordiger
der Agriotyindae geboekt staat, welke Familie hare plaats vindt
tusschen de Ichieumonirlae en de Evaulidae. ,1. Th. Oudemans.

De cataloj^iis llymeiiopteroriiiii van von Dalla Torre.

Voor enkele weken verscheen het laatste gedeelte van boven-
genoeniden arbeid, welks volledige titel luidt: «Catalogus Hyme-
nopterorum hucusque descriptorum systematicus et synonymicus ».
Hiermede is de systematische Hymenoplerologie een aanzienlijk
hulpmiddel rijker geworden en men moet de volharding bewonderen,
die er noodig is geweest, om dit werk te volbrengen. De negen
deelen zijn verschenen tusschen 189''2 en 1002 en bevatten te zimen
niet minder dan 4460 bladzijden, uitsluitend met namen en hunne
synoniemen en lilteratuuropgaven.

Idem

Een nieuw werk over llyinenoptera

De eerste aflevering is verschenen van een weik , getiteld:
« Opuscula Ichneumonologica » Het is van den bekenden Dr. Otto
Schmiedeknecht te Blankenburg in Thüringen en wordt door den
schrijver zeil uitgegeven. In het vooi'bericht geeft hij als reden
dezer uitgave het volgende op. Voor het bekende groote werk :
«Das Tierreich» zal Dr. Schmiedeknecht de Ichneunjoniden , de
Braconiden enz. bearbeiden. Daar evenwel voor genoemde uitgave
de regel geldt, dat daarin uitsluitend wordt wedergegev<Mi , hoede
stand der systematische wetenschap in de bestaande litteratuur is,
en er dus geene nieuwe familiën , genera of soorten in
mogeri worden beschreven , brengt deze op zeer goede gronden
berustende regeling mede, dat dergelijke beschrijvingen vooi' zoo

ENTOMOLOGISCIIE nRRirnTR\-. 62

verre zij aan de medewerkers van « Das Tien-eicli » noodig voor-
komen , V o o r a f e 1 d e r s moeten worden in het licht gegeven.
Dit zal Dr. Schmiedekneclit nu in zijne o])ii!scula doen. Doch
bovendien wordt dit werk zoo ingericht , dat er determinatietabelleu
in voorkomen, die tot de bestemming van alle genera en van alle
bekende paiaearctische soorten leiden. Ook wordt vermeld, dat
van biologische feiten zooveel mogelijk melding zal worden gemaakt.
Voor hen, die zich tot de zoo belangwekkende studie der sluip-
wespen aangetrokken gevoelen, zal Schmiedeknecht's werk stellig
eene voortreffelijke vi-aagbaak vormen.

Idem.

Eene merkwaardige copulatie.

Zeer onlangs kwam ik in het bezit van een allervreemdst paartje
van Zijgaena fillpendidae L. , door den heer Jac. P. Thysse den
28sten Juli 1902 op Texel in copula gevonden en mij welwillend
door hem afgestaan. Het bijzondere is, dat het wijfje, met uit-
zondering van het achterlijf, nog geheel door de pophuid omgeven
is ; zooals de dieren tegen een stengel zaten gaven zij daarom den
jndruk van een vlinder gepaard met eene pop. Daar , zooals bekend
is, de pop dezer soort zich eerst halverlijve uit den cocon werkt
en dan openbarst en den vlinder uitlaat , moet men hier wel
veronderstellen, dat dit openbarsten onregelmatig heeft plaats
gehad en wel zóó , dat de huid van kop en borststuk nergens
scheurde, doch die van het achterlijf rondom den wortel daarvan
losliet. Het dier moet toen uit den cocon gevallen zijn en heeft
zich niet vei'der van de pophuid kunnen bevrijden. Merkwaardig
is het, dat een mannetje dit vreemdsoortige wijfje toch gevonden
heeft en zich er mede heeft vereenigd ; wel een bewijs, dat de
bij deze soort zoo opvallende kleuren en teekening voor het san)en-
treffen der beide seksen niet onmisbaar zijn. Dat de reukzin van
de mannetjes der vlinders bij het zoeken en vinden der wijfjes
de hoofdrol speelt , is bekend genoeg , doch dat ook bij dagdieren
sprekende kleuren en teekening geen rol bij de paring spelen ,
is weder iets anders. Idem,

63 ENTOMOLOGISCHE BEEICHTEN.

Zeldzaam aanbod.

De Heer F. Hauser , k. b. Arlillerie-Major te Ingolstadt in Beijeren,
die sedert een twaalftal jaren op zijne kosten in Centraal-Azië
Coleoptera heeft laten verzamelen , wil thans een gedeelte van zijn
doubletten-naateriaal te gelde maken, tot tegemoetkoming in de
kosten voor verdere reizen. Hij biedt daartoe aan collecties van
700 — 800 soorten in minstens iOOO exemplaren en met eene
cataloguswaarde van minstens 4500 Mark voor 250 Mark. De dieren
zijn door specialiteiten gedetermineerd en uitstekend gepraepareerd ,
hetgeen de ondergeteekende, die zulk eene collectie liet komen,
getuigen kan. Volgens opgaaf van Majoor Häuser zullen o. a. in
elke collectie de volgende zeidzaamheden voorkomen :

Cratocephalus Balassogloi Dohrn. Meloloniha persica Reitt. n. sp.

Cratocechenes Akinini Moraw. Hoplia fuliginosa Reitt. n. sp.

Paraplesius Midas Reitt n. sp. Sphenoptera procera Reilt.
Carabus Theanus Reitt n sp. » sagitta Reilt.

» carbonarius Ball. Arlhrodeis validicornis Vaul. n.sp.

» regulus Dohrn. Sympiezocnemis Kessleri Solsk.

Callisthenes Regelianum Moraw. Mesostylus Hauseri Faust n. g. n.sp.

Broscus Przewaldskyi Sem. Alcides Karelini Boh.

Dioctes concinnus Dohrn. Parandra caspica Mén.

» Lehmanni Mén. Polyarthron Komarowi Dohrn.
Discoptera Komarowi Sem. » Bienerti Heyd. <} ?

» Eylandti Sem. Aulacopus serricollis Motsch.

Phyllognalhus Hauseri Reitt. n.sp. Apalophysis tomentosa Gebl.

Eutyctus deserti Sem Pachydissus sartus Solsk.

Achranoxia Königi Brenske. Dorcadion semenowi Gangl. elc.etc.

Eene lijst van drie honderd der beste soorten is op aanvraag
aan den ondergeteekende ter inzage te bekomen.

H. J. Veth.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN

UITGEGEVEN DOüE

DE JfEDERLASDSOHE E\TOMOLOWStllE VEREESKJIÏ«.

04

N''. 10. 1 Maart 190;J.

INHOUD: Dr. J. Th. Oudemans, Chalcididen in een

Megachile-nest. — Id. , Opmerkingen betreffende „ de Ne-
derlandsche Insecten." — Dr. A. .J. van Rossum , Het voedsel
van Lycaena alcon F. — Dr. C. L. Heuvens, Literatuur.

Chalcididen in eeii Mei^acliiie-ne^t.

Onlanys ontving ik van den lieer A. A. van Pelt Lechner, te
Wageningen , een nest van eene 3Ie{/ac/iile-f}Oor\ , hem toegezonden
uit Zevenhuizen (Z.-H.), «waar het, bij het afbreken van een
oud huisje, dat lang onbewoond had gestaan, in den schoorsteen
werd gevonden.» Vermoedelijk zal het wel tusschen steenen van
den schoorsteen, in de eene of andere holte, aangelegd geweest zijn.
Uit dit nest, dat vermoedelijk van Megachile ceutuncularls L.
afkomstig is, kwam eene groote menigte sluipwespjes , en wel
Chalcididen, te voorschijn. Of deze direct in de Meguchlle-\-àV\'Qn
geparasiteerd hebben , dan wel parasieten van den tweeden graad
zijn , is niet uit te maken. Het aantal openingen , waardoor de
wespjes de Megachile-teWen verlaten hebben, is gering, meestal
voor elke cel slechts één, zoodat dan al de parasieten, welke in
ééne cel geleefd hebben, door dezelfde opening deze cel verlaten
hebben.

Dit geval is vermeldenswaardig, alhoewel de parasiet voorloopig
niet gedetermineerd is, omdat slechts van een beperkt aantal
Chalcididen iets van de leefwijze bekend is en deze , voor zooverre
zij bij Hymenoptera werden aangetroffen , voor verreweg het
meerendeel bij Galwespen gevonden werden, veimoedelijk beter
gezegd uit gallen van Galwespen , Hymenopterocecidiën , gekweekt
werden. Vermelding van parasitisme bij andere Hymenoptera vind

65 T)NTONTOLOGigCHB BERTCHTEN.

ik slechts zeer zelden in de literatuur. In von Dalla Torre's Ca-
talogus zie ik slechts vier gevallen geciteerd, waarin Chalcididon
bij MegacJdle werden aangetroffen en wel p. 85 Melittohia megachilis
Pack. bij Megachile centuncnlaris L, in Amerika ; p. 156 B'wra-
cliys houcheanus Ratz., bij Megachile argentata F. in Duitschland;
p. 406 Leucospis aßnls Say bij MegacJiile poep Guér. in Amerika
en p. 716 Pteratomus pvinanü Pack. bij Megachile centuncularis h .
in Amerika. Tot nog toe dus nog slechts eens in Europa, ten
minste tot het jaar 1898, waarin het betreffende deel van von
Dalla Torre verscheen. J. Tii. Oudemans.

Opiiierkiiigeii betreffende „ de Nederlaiidsclie Insecten."

Nu en dan blijkt . het mij , of wordt er door anderen mijne
aandacht op gevestigd , dat er in mijn werk over « de Nederlandsche
Insecten» hier en daar enkele corrigenda zijn aan te brengen.
Waar deze voor de hand liggen , b. v. als een letter onderstboven
staat enz., acht ik het onnoodig daarop te wijzen, doch waar een
storende fout aanwezig is, kan niededeeling daarvan raadzaam
geacht worden. Zoo vermeld ik dan thans , dat pag. 392 , in de
determinatie-tabel der dagvlinderfamihën , sub 3 staat : «voor-
vleugels met 1 anaalader » «voorvleugels met 2 anaal-
aderen » ; dit moet in beide gevallen achtervleugels zijn.

Voor mededeeling van corrigenda houd ik mij steeds zeer aan-
bevolen. Idem.

Het voedsel van Lycaena alcon F.

In nummer 12 en 13 van Socletas eniomologica, van 15 Nov. en
10 Oct. 1902, komt een opstel voor van M. Gillmer te Cöthen ,
get.: Die Futterpflanze, das Ei und die junge Raupe \ç>\\ Lycaena
alcon F.

Hierin wordt medegedeeld dat door .T. Rreit bij Dusseldorp, den
^den Aug. 1802 een wijfje van dezen vlinder waargenomen werd ,
dat bezig was , in de bloemen van Gentiana pneimionaiithe witte

ENTUMOLUGSrCllli UEIllCUTliN. 66

eitjes te leggen , welke « von dem leuchtenden ßlau der Enzian-
Ijlüte sich ganz intensiv abhoben. » Na een uur lang zoeken vond
hij meei' dan 300 eieren , alle in de bloemen.

Daar de klokjes-gentiaan ook in Nederland in veenstreken en
op vochtige heide, o. a. bij Enschedé voorkomt, kan het dus
mogelijk zijn, hier de eieren te vinden van dezen vlinder, welke
bij ons steeds zeldzaam en zeer locaal , o. a. bij Laag-Soeren , aan-
getroffen werd.

De rups vreet wel bij voorkeur gentiaan , maar Breit heelt
24 Juli 1901 ook een alcoit Î op eene rolklaver-soort (^Lohis) zien
leggen.

In n". 13 van Sue. entoinologica geel't Gillnier eene uitvoerige

beschrijving van het ei en van de jonge rups, welke na de eerste

vervelling purperkleurig getint en met vele zwarte haren bedekt is,

de kop is dan geelbruin met zwart gerande driehoekige vlek op het

voorhoofd.

Van Rossum.

LITERATUUR

Legaat van Hasselt.

Voor onze araneologen volgen hieronder eenige titels der voor-
naamste werken uit bovengenoemd legaat ; men heeft de kennis
hiei'van dan ruim een half jaar vroeger.

J. H. E m er ton, New England spiders (Epeiridae).

New England Lycosidae.

New England spiders (Ginnilloridae).

E. Simon, Histoire naturelle des Araignées. 1^ en 2^ Editie
(nog niet geheel compleet).

Monographie des Attides.

Arachnides de France.

Fauna Hawaiiensis, Arachnida.

Mission Gap Horn, Arachnides.

67 ENTOMOLOGTSCnE 13BEICHTEN.

C. C 11 y z e r et L. K u 1 c z y ii s k i, Arancao Hungarian.

O. II e r in a n , Ungarns Spinnenlauna.

W, Wagnei', L'industrie des Araneina.

L. Becker, Les Arachnides de Belgique.

Onder de 100 titels (die der kleinere brochures niet medege-
rekend) die iii 'l supplement VI opgenomen zullen worden , komen
ook nog voor :

A. C. O u d e m ans, Tim great sea-serpent.

G. W. P e c k h a m , On the instinct and habits ol' solitary wasps,

M. W e ]) e r , Zoologische Ei'gebnisse (nog niet geheel compleet)

.1. Th. Ou dem ans, Die accessorischen Geschlechtsdrüsen der
Saiigethiere. C. L. Reuvf.ns.

Verzoek aan de ledeu.

Reeds heb ik ontvangen een deel van een werk door Dr. van
Hasselt indertijd uitgeleend, en hem bij zijn leven niet teruggestuurd.
Moclit een der leden nog een boek van wijlen onzen Generaal l)e-
zitfen, zend het dan s. v. {)1, aan uwen bibliotliecaris. Zoo ont-
breekt o. a. T. VI van Simon, Arachnides de France.

Idem.

Aaiikoopeii voor de bibliotheek.

H. L. 0 S c h m i e d e k n e c h t. Apidae Europeae. T. I — IL
'1882-86.

H Friese, Apidae Europeae. T. I— VI. 1895—1901. Nog
niet compleet.

A. Ducke, Die Bienengattung Osmia Panz. 1900,

Bovengenoemde 3 werken vormen eigenlijk één geheel. Schmie-
deknecht behandelde alleen: Nomada, Bombus, Psithyrus en Andrena.
Friese vervolgde liet werk, tej'vvijl Ducke nog afzonderlijk het
geslacht Osmia, en wel de palaearctische soorten daarvan behan-
delde. Als geheel beschouwd vormt deze arbeid een standaardwerk
voor de studie der europeesche bijen. Albeeldingen van onderdeden,
deels in den tekst, deels op platen luisteren het werk op.

Idem.

ICNTUMOLUOISCllI': liliRICIlïlCN. 68

Genera Insectorum pul)liés par P. Wytsman. lOO'J.

Vaii deze grootsclie publicatie zijn Ihans 9 afleveringcu , Ijewei'kl
door verscliillende specialisten verschenen. Men kan hot geheel be-
schouwen als eene verzameling monographiën der geslachten met
opgave der soorten en hun geographische verspreiding voor zoover
bekend.

Beliandeld zijn : Coleoptera (Gyrinidae, Lathridiidae , Geotrupidae,

Hylophilidae) , Hymenopteivi (Evaniidae, Cynipidae) , Lepidoplera

Rhopalocera (PapiUonidae, subf. Leptocircinae ; Libytheidae; Papi-

lionidae; subf. Ornithopterinae). Ue tekst is vergezeld van gekleurde

en ongekleurde platen.

Idem.

Saai ni»'ü 11 er, Lepidopleren von Madagascar. T. I en II 1884 —

1891. Dit werk is reeds breedvoerig besproken door den heer

Snellen, Tijds. v. Ent. 27 p. 244 en 35 p. 73.

Idem

Forel, A.meisen. 1897.

E. W a s m a n n , Termiten. 1897 .

F. K 0 e n i k e, Hydrachniden-Fauna. 1898.
H. de Saussure, Orthoptera. 1899.
Hymenoptera (Vespidae). 1900.

H. Friese, Hymenoptera (Apidac, Fossores, Chrysididae). 1900.

11. d e S a u s s u r e und L. Z e h n t n e r , Myriopoden. 1901

H. J. Kol be, Koleopteren. 1902.

Alle 8 l)ovengenoemde verhandelingen bevatten beschrijvingen
van materiaal door A. Voeltzkow op eene reis naar Zanzibar en
Madagascar verzameld. Ook Nossi Bé en de Aldabra-eilanden zijn er
bij begrepen. Eene belangrijke aanwinst, en met genoegen constateer
ik dat weder twee leden onzer Vereeniging onder de autoren vermeld
staan.

De (( Senckenb Naturf. Gesellschaft», met wie wij niet in ruil-
verkeer staan , publiceerde in hare « Abhandlungen » deze werken ;
hare gewoonte om elke verhandeling afzonderlijk verkrijgbaar te
stellen, is zeer op prijs te stellen.

Idem.

69 ENT()MÜLO(iISc;ilE lilCUICllTEN.

A. Pa g e n S t e c h e r, Lepidopteren gesammelt von Kükenllial
in den Molukken und in Borneo. 1897.

Alweder eene nedeilandsch-koloniale verzameling in 't buitenland.
Kükenthal bereisde in 1894—95 Ternate, Halinalieira, Batjan ,
Uliasser-eil. , Celebes (Minahassa) en Borneo (West- en Oostkust).
Meerdere nieuwe soorten zijn verzameld en in de bijgevoegde platen
afgebeeld.

Wat deze verhandeling voor de lepidopterologen nog aantrekke-
lijker maakt is het overzicht der literatuur betrelTende vlinders
uit bovengenoemde streken.

Is het materiaal van eigen koloniën aan ons land ontsnapt, men
kon de bewerking ervan niet zondei' Nederlandschc hulp klaar
krijgen. Onze Vooizitter moest de helpende hand bieden.

Idem.

B r u n n e r von W a 1 1 e n w y 1 , Orthopteren des Malayischen
Archipels, 1898.

G. B r e d d i n , Hemiptera. 1900.

L. V. Hey den, Goleoptera , Hymenoptera, Diptera. 1897.

C. Attems, Myriopoden. 1897.

K. Kraepelin, Skorpione und Thelyphoniden. 1897.

Bovengenoemde 5 verhandelingen bevatten eveneens beschrijvingen
der verzamelingen door Kükenthal in O. Indië vergaard ; het ma-
teriaal wordt , evenals de Lepidoptera , in het Senckenbergsclie
Museum te Frankfort bewaard. Meerdere platen versieren den tekst.

Idem.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN '

UITGEGEVExV DOOR

DE iTiEDERLAJIDSCHE ECTOMOLOflISCHE ÏEREESIOIJfG.

N*^. 11. 1 Mei 1003.

INHOUD: xV, A. van Pelt Lechner, Over de oorzaak
van het sexueel verschil bij de Honigbij. — Mr. D. L. Uyt-
ïENBOOGAART , Het Schrijvei'ke. — Dr. X. C. Oudemans ,
At373us piceus Slz. — H. W. van der Weele, Boreun hye-
malis L. — ld. , Brephos parthenias L. in Holland. —
Dr. J. Th. Oudemans , Over het kweeken uit liet ei van
Dendrolimus (Bombyx) pini L. — ld , Faring van twee
vlindersoorten. — Id., H. Redlich f. — Dr. O. L. Reuvens,
Literatuur. — Dr. A. J. van Rossum, Over Nematiden.

Over de oorzaak van het sexueel verschil hij de
lloiiighij.

Ptlüger's «Archiv lür die gesaaimte Physiologie des Menschen
und der Thiere » Bnd. 95, Heft I ^2 (März 1903), pag. 66 v.v. ,
bevat eene verhandehng van Ferd. Dickel , getiteld : «Die Ursachen
der geschlechtlichen Differenziruiig im Bienenstaat. (Ein Beitrag zur
Ver erhu n gs fra ge. )

Dickel meent daarin b e w e z e n te hebben , dat :
1". bij verlies der koningin, uit larven en eieren, waaruit zich
anders arbeidsters ontwikkeld zouden hebben , darren opgekweekt
worden , mits die larven en eieren gebracht worden in darren-
cellen ;
2". de embi'yonen van arbeidsters tot op een zeker ontwikkelings-
stadium sexueel in beide richtingen voor verdere ontwikkeling
vatbaar , dus alsdan nog neutraal zijn ;
3'^. de bijen-cel haar tegenwoordig karakter van régulateur der
geslachts-ontwikkeling, niet oorspronkelijk kan bezeten hebben,
doch dit beschouwd moet worden als eene verworven eigenschap,

71 ENTOMOLOGISCUE BEKICJITEX.

4°. alle door de koningin gelegde eieren bevrucht zijn en
alleen door het klier-secreet der werkbijen het geslacht bepaald
wordt.

Wageningen, 18 Maart 1903. A. A. van Pelt Lechner.

Het Sclirijverke.

O krinklende winklende waterding,

met 't zwarte kabolseken aan ,
Wat zien ik toch geren uw kopke Hink,

al schrijven op 't waterke gaan !
Gij leeft en gij roert en gij loopt zoo snel,

al zie 'k u noch arrem noch been;
Gij wendt en gij weet uwen weg zoo wel ,

al zie 'k u geen oogen , geen één.
Wat waart, ot wat zijt, oC wat zult gij zijn?

Verklaar het en zeg het mij , toe !
Wat zijt gij toch, blinkende knopke lijn,

dat nimmer van schrijven zijt moe ?
Gij loopt over 't spiegelend water klaar,

en "t water niet meer en verroert
dan ot het een gladdige windje waar

dat stille over 't waterke voert.
O, schrijverkes, schrijverkes, zegt mij dan —

met twintigen zijt gij en meer,
en is er geen een die 't mij zeggen kan : —

Wat schrijft en wat schrijft gij zoo zeer?
Gij schrijft, en 't staat in 't water niet,

gij schrijft, en 't is uit en 't is weg;
geen Christen en weel er wat dat bediedt :

och, schrijverke, zeg liet mij, zeg!
Zijn 't visselkes daar ge van schrijven moet ?

Zijn 't kruidekes daar ge van schrijft ?
Zijn 't keikes of bladtjes of blomkes zoet,

of 't water, waarop dat ge drijft?

lîNTOMOLOOISCHK TîRRTC'IITEiS-. 72

Zijn 't vogelkes, kwietlejidt; klachtgepiep,

of is 'et het l^laiuve gewelf,
(lat onder en hoven u hlinkt , zoo diep,

of is het u, schrijverken, zelf?
Rn 't krinklende winklende waterding,

met 't zwarte kapoteken aan;
het stelde en het rechtte zijn oorkes flink ,

en 't ])leef daar een stondeke staan :
«Wij schrijven,;!) zoo sprak het, «al krinklen af

het gene onze Meester weleer,
ons makend én leerend, te schrijven gaf:

één lesse, niet min nochte meer;
wij schrijven , en knnt gij die lesse toch

niet lezen, en zijt gij zoo bot?
Wij schrijven, herschrijven en schrijven nóg,

den heiligen Name van God ! »

Tiet bovenstaande gedichtje van den Vlaamschen dichter (Inido
Gezelle, zal M'ellichl door de meeste lezers niet l)egrepen worden.
W'el echter door entomologen, die in het « schrijverke )i dadelijk
een Gyrinus znllen herkennen.

Mr. D. L, TIvTTF.NnnooAART.

Afypiis piceiis Slz.

yUi/piis plceiis Slz., gesplitst in eenige subspecies, werd in ons
land tot dusverre slechts gevangen bij Maastricht, Breda, Nijmegen,
Amersfoort, Soest en Zeist. — Een fraai exemplaai' van deze nog
altijd zeldzame spin werd 1 Maart 4903 door een mijner leerlingen,
D. Honig, bij Rosendaal })ij Arnheiri gevangen. De onderaardsche,
\'-l centimeter lange gang was met spinsel hekleed.

A. G. O LD KM ANS.

73 ENTO"\rOLO0 ISCHE HERICnTKN.

Boi'eii8 hyenialis L.

S n e e 11 w V 1 o o.

E e 11 e nieuwe N e d e r 1 a n d s c li e P a ii o r ji i d e.

Van den heer do Vos tof Nedcn'veen Cfippel te Velp bij Arnhem
ontving ik een vrouwelijk exemplaar dezer soort, door hem op
l'i Maart 1901 aldaar oevana,en. ür. J. Tli, Oudemans was zoo
2:of^rl het dierlio on do wintorvoroaderinü' der Ned. Ent. Vei^eeni^in^'
te Utrecht te hestemmen. De kenmerken zijn: Kop snuitvormig ,
vleugels rudimentair, bij den man lichtbruin, priemvorinig op-
staande, ])ij het wijfje zeer kort , tegen het lijf aangesloten. Lichaam
bronsachtig bruin. Bijoogen ontbreken; oogen bolvormig. De man
heeft, geene schnar. zooals de echte schorpioenvliegen : hel wijfje
bezit eene legboor. Lengte 3—4 millimeter.

Deze dieren komen in October en Maart voor op mos en worden
ook wel op smeltende sneeuw gevonden. Voedsel onbekend. Waar-
schijnlijk vallen zij bij het zeven dikwijls in handen van coleopte-
rologen , worden dan wellicht aangezien voor jonge krekels en met
mijten, spinnetjes en dergelijke als waardeloos ongedierte wegge-
w^orpen.

Mr.- Herman Albarda vermeldt />'. liijeiiKUh als vooi'komende in
Rijn-Pruissen en Westfalen. Ook is de soort gevonden in Pjelgie,
bij l^russel.

H. W. VAN DEP. Wkft.e.

Bi'0|»lio8 pfarHioiiias L.

I n II o 1 1 a n d.

Op 13 Maart li)03 in de Waalsdorpsche duinen bij 's Gravenhage
eene excursie makende, ving ik aldaar een mannelijk exemplaar
der bovengenoemde vlindersooi't dat oin dennen vloog. In de
vlucht herinnert het dier aan Bupihis jùi/iarivs L. waarvoor ik
hef dan ook op hel eerste gezicht hield, doch ik herinnerde mij

ENTOMOI-UdSlOlll'; l!i;ilI(ll'l'KN. 74

(ladi'lijk dat die soort niet zoo vroeg in liet jaiir voorkomt, maai'
alleen in .Umi en .tuli.

]h't'i)ho-"i jiurtlieiLtas is tot diisvei'nï in N(.'derland alleen in Krieslaml
en (jelderland waai-genonien. De vlii'ytijd is Februari en Maart.
Als voedsel der rups worden berken , eiken en l)euken opgegeven.

[dem.

Over het kweekeii iiif het ei van DeuflroliiiiiiM
(lioiiihyx) piiii L.

A'an dezen in ons land steeds zeldzanien vlinder, kweek ik
thans voor de tweede maal een broedsel uit het ei op. De opgedane
ondervindingen zijn allicht de moeite van het mededeelen waard,
vooral omdat deze soort als i'ups overwintert en het bekend genoeg
is, dat de soorten, die dat doen, niet tot de gemakkelijkste in de
cultuur behooren.

In Augustus van het jaar 1902, vond ik op Schovenhorst ,
gemeente Putten op de Veluwe, een paartje van onzen «Dennen-
spinner». Het wijtje legde in de daai'op volgende 14 dagen een
niet zeer groot aantal eiereji , dat ik op een 80 begroot, doch niet
geteld heb. De eieren werden verspreid gelegd. De rupsen kwamen
in September uit en werden door mij in de bekende lampeglazen
gekweekt, laler op oen in eene serre geplaatst dennetje in kuip;
dit, om beier het oogenblik te kunnen vaststellen, waarop de
dieren zich naar beneden zouden begeven , om eene plaats tei"
overwintering op te zoeken. In de viije natuur overwinteren zij
namelijk onder het mos, dat gewoonlijk in oudere dennenbosschen
den bodem bedekt. In October begonnen sonum'ge rupsen onrustig
te worden en vontl ik er telkens op den grond kruipen , waaruit
ik besloot , dat thans het oogenblik gekomen was , waarop zij zich
ter overwintei'ing gereed maakten. De wijze te beschrijven , waarop
ik haar daai'toe in staat stelde en die met succes bekroond werd ,
is het doel dezer mededeelino-.

Kenige jaren geleden, toen ik ouk eeu dergelijk Ijroed^el bezat,

(a ICNT().MüLO(;iS01lE IJKIIR'HTKN.

had ik in mijn tuin eene groote kist in den Ijoduni ingegraven ;
de budeni van die kist was van ijzei'gaas , om eventueel overtollig
vocht door te laten, doch voor rootkevers en dergelijken den
toegang te versperi'en. Die kist werd voor drie vierden met zand
gevuld en daarop eene laag mos uit dennenhosschen gelegd. Op
dat mos weiden toen de rupsen geplaatst en de kist met een
deksel van ijzergaas gesloten De overwintei'ing werd voorspoedig
doorgemaakt en in Maart en April kwamen de rupsen weder uit
hare schuilhoeken te voorschijn tni werden toen zonder stoornis
verder gekweekt.

Ditmaal rneende ik de zaak wel wat eenvoudiger te kuinien
behandelen. Ik gebruikte daui'om niets anders dan eene kist, die
niet werd ingegi'aven , doch eenvoudig in de open lucht onder een
al'dak geplaatst. In die kist werden twee lagen turven aaneen-
sluitend gestapeld en daai'op wat mos. De dennentakken met de
rupsen werden daai'op gelegd en de kist met een deksel van ijzergaas
gesloten. De overwintering geschiedde uitstekend en reeds hall'
Febi'uari ontdekte ik, dat enkele rupsen hare schuilhoeken verlaten
hadden en legen het deksel van de kist gekropen waren. Einde
Februari waren de laalsten te voorschijn gekomen en had ik er een
veertig bij elkandei'. Zij aten dadelijk van het voorgezette voedsel
en vervelden van ])egin Maart al'. Thans, einde Maart, zijn zij
reeds 3 cM. lang, dadelijk na de overwintering 1 à 1.5 cM. Had
Februari niei i'eeds warme dagen gebracht, dan waren de rupsen
stellig veel later verschenen.

Ook bij andeie sooiten , welke als lups overwinteren, deed ik
de ondervinding op, dat de beste uitkomst verki'egen wordt, indien
men de dieren in de open lucht plaatst, zoo, dat de lucht ge-
makkelijk kan toeti'eden , doch dat zij beschermd zijn tegen neerslag
(regen , sneeuw , enz.) , tegen scherpen wind en tegen de zonne-
stralen , m. a. w. zoo , dat de temperatuur en de graad van vochtigheid
zoo min mogelijk aan groote schommelingen onderhevig zijn.

J. Th. Oudewans.

I

KNTOMUI.OGlSOll 10 BKRICIIT 10\'. 76

Faring van twee vliiidorsoorteii.

In (Ie « lùitoraologische Zeilsclirift » (Guben) van 15 Februari
lï)03, XVI Jhrg. N^ '22, p. 87, vindt men eene niededeeliny
van G. Andreas te Gonsenheim betreirende bovengenoemd ver-
schijnsel, dat, zooals men weet, slechts zeer zelden in de vrije
natuur is waai-genomeu. Den 2üsten Ai)ril 1902 vond genoemde
verzamelaar in het Lulirvvald bij Oll'enbach een mannetje van
Taeuiocan/pa stabllla View., gepaard met een wijfje van PaiioUs
griseovarleoata Goeze (^= pluiperda Pz. ) ; het eerstgenoemde dier
was afgevlogen , het laatstgenoemde , naar het scheen , pas uitge-
komen. De hoop, dat nakomelingschap van deze dieren verkregen
zou worden, werd niet verwezenlijkt en wel doordien het mainietje
tot in den dood met het wijl'je verbonden bleel'. Na den dood van
het mannetje leefde het wijfje nog een paar dagen, doch slaagde
ei' niet in zich van eerstgenoemde te ontdoen. Jammer genoeg,
durlde de heer Andreas de dieren niet te scheiden, meenende,
daarbij de legbuis van het wijfje te zullen beschadigen en zoo het
eierleggen onmogelijk Ie maken. Deze zienswijze berust natuurlijk
op misverstand, daar vlinderwijfjes niet door middel van de legbuis
pai'en, docli door middel van de daarvóór gelegen uitmonding der
bursa copulatrix (zie Ned. Insecten, p. 147). Dat het vrouwelijke
dier , ware het vrijgemaakt , eieren zou hebben gelegd . is wel
waarschijnlijk, doch zou niets bewezen hebben, daar ook vlinders
die niet gepaard hebben , dit niet zelden doen. Of die eieren
evenwel rupsen zouden liebben opgeleveixl , zou zeer de vraag ge-
weest zijn ; ik betwijfel het sterk.

Idem,

II. Redlich t

Den 3den Februari jl. overleed te Guben Hermann Redlich,
voorzitter van de « Internationale Entomologische Verein », welke
de (.e Entomologische Zeitschrift » uitgeeft. De weinige nederlandsche
lezers van genoemd Tijdschrift weten , dat het grootendeels gewijd
is aan de bevordering van \\vX ruilverkeer tusschen de leden der

77 läNTÜMULUOISCIlE liEHIClITIiN.

bovenyenoeiiKle vereeuiging , doch dat liet daai'iiuust soms zeer
lezenswaardige artikelen beval, vooral vau iMologischen aard opliet
gebied der Lepidoptera. In ditzelfde iiutnuier onzer « Entoaiologische
Berichten » vindt men er eene mededeeling nit overgenomen. Dat
Redlich met zijn «Verein» succes had, bewijst wel het feit, dat
zij hare leden bij duizenden telt, over geheel Europa verspreid,
welke enorme massa's, vooral levend materiaal voor elkander
beschikbaar stellen. Dat dit voor hen, die daarmede werken of
experimeuteei-en van veel belang is, behoeft wel geen betoog. Zelf
heeft de ondergeteekende er dikwijls groot gerief van gehad.

Idem.

LITERATUUR.

Aiinkoopeii, geschenken, enz. voor de bibliotlieek.

W. Lenz, S t u m m e M u s i k a n t e n ode i' W u n d e i' d e r

1 nsek ten welt. Bnd. IV — VI. I9(>2.

in deze o bandjes worden (h; Hymenoplera en Dipleia beliandeld.
Op de hem eigenaardige wijze behandelt de schrijver zijn onderwerp,
overal den tekst afwisselend door vroolijke toepasselijke gedichtjes.
Het weik is in hoofdzaak voor jeugdige entomologen geschreven,
maai' ook aan anderen zal het bij kennismaking niet tegenvallen.

G. L. Reuvens.

Genera 1 n s e c t o r u m. All. 10 — 12. 19U3.
In deze drie alleveringen worden l)ehandeld :

Cynipidae dooi- Dalla Torre en Kiefler.

Mutillidae door André,

Buprestitlae dooi' Kerremans.

De alleveringen 1 — 11 vormen het eerste deel van dit grootsche

werk.

Idem.

ENTOArnr.oriTsriiR p-kutchten'. 78

M. C. Piepers, Mimicry, Selection, I ) a r \v i u i s-

in u s. 190;i.

Ill een lijvig boekdeel is floor ons geacht medelid eene verklaring
gegeven van zijne ((42 Thesen über Mimicry» door hem voorge-
dragen op liet Internationaal Zoologisch Congres te Berlijn, l*)Oi.
Van harte wordt de schrijver geluk gewenschl niet het verschijnen
van dit boek, het resultaat van langdurige, nauwgozeltc- slndiën.
Ten slotte geelt Mr. Pie)iers «eene proef o]) de som» door de 3
generatiën van een' nederlandschcn vliiuhn- {V()lii()wvHt(u.s iiliJaciifiA,^

te behandelen.

Idem.

Zoologische J a h r b ü e her (A n a t o m i e n n d O n t o-
genie). T. XVI (3— 4)— XVII (1 — 4). l!)02— 03.
Speciaal entomologisch zijn de hier volgende, daarin voorkomende
verhandelingen :

G. Enderlein, Eine einseilige Hemmungsbildung bei Telea

polijpJtewiis vom ontogenetischem Standpunkt.
A. Petrunkewitsch , Pas Schicksal der Piichtungsk<irper im

Di'ohnenei.
0. Schenk, Die antennalei^ Ilautsinnesorgane einiger Lepidojjlm^en
und Hymenopteren.

Idem.

F. M 0 0 r e , L e p i d o p t era I n d i c a , T. V. l!»Oi —4003.

Von dit groote werk is nu het Hde deel compleet. De Pihopa-
loccra , hierin behandeld, behooreu tot de familien Nym[>halidae,
Uindinidae en Papilionidae.

Idem.

Y. S j ö s t e d t , M o n o g 1' a )i h i e der Termiten A l' r i k a s.

1900.

Eene zeer breed opgezette, door keurige platen opgehelderde ver-
handeling over de Afrikaansche ternii(>ten, die van Madagascar en
de overige om Afrika liggende eilanden inbcgrop"n.

Idem.

Î9 entomologisciit; betiichtest.

G. A 11 l' i V i 1 1 i u s , Pi h 0 p a 1 0 c e r a A e t h i o }> i c a. 1 898.
Eene zeer belangrijke, systematisch-geographische studie over de
dagvlinders van het Aethiopisch gebied. De schrijver heeft zijn
werk in twee deelen gesplitst ; in het eerste geeft hij een volledig
overzicht van alle bekende sooi-ten met hare synonymen en ver-
In-eiding, in het tweede behandelt hij de verhouding tusschen het
Aethiopisclie en de overige launagebieden, alsmede eenige biologische
vraagpunfen samenhangende met de geographische verbreiding.

Llem.

Over IMeiuatideii.

«U e b e r einige zweifelhafte N e m a t i d e n », luidt de
tit(4 van een opst(4 van Konow in « Zeitschrift für systematische
Tlymenopterologie und Dipterologie », Jahrgang II, p. 10.

De schrijver bericht hierin o. a. dat Brischke vroeger een Î\v;;;^//'m.v
lanùi^ beschreven heeft , uit larve van Sal'ix anrUa L. gekweekt ,
welke door Konow «leider» in zijne larvenlabel , in den eersten
jaargang van het bovengenoemde tijdschrift, als Pteronus laevis
vermeld is. 'J'hans is Konow echter overtuigd dat deze Nem. laevift
identisch zijn nioet m.et Nem. funicaiiifiVAà. . welke onder het genus
Amaiironematus gerangschikt behoort te worden, en dat aldus in
zijne tabel de naam T?ier. laevis Rrischke veranderd moet worden in
Amaw'onemain^ tnincaiiis Zdd.

De soort welke hier te lande zeldzaam schijnt te zijn, is in de
Naamlijst van Nederlandsche Tenthredinidae door Oudemans vermeld
als Pier. tinilcainx Zdd.; eene vrouwelijke wesp werd bij Warmond
gevangen.

De door Drischko, bij Dantzig, gevonden larven zijn groen;
schedel en voorlioofd zijn door vele zwartbruine stippel tjes donkerder
gekleurd. Na de laatste vervelling zijn de larven loodgrijs, aan de
onderzijde met groenaclitigen glans. Zij laten zich bij de geringste
aaiu'aking vallen.

A. J. VAN ROSSUM.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN

UITGEGEVEN DOOR

DE .\EDERLAJIDS(^HE EWOJIOLOOlSfülE VEREE^Iftlï«.

80

NO. i± 1 Juli 1903.

INHOUD: Mr. A. F. A. Leesberg, Boekaankondiging.
— Dr. J. Th. Oudemans, Eene bij met pooten in plaats
van sprieten op den kop. — P. C. T. Snellen, Zuid-Afri-
kaansche Insekten. — Dr. A. C. Oudemans, Lepisma saccha-
rina, lichtgevend. — Id., Acarologische aanteekeningen VI. —
Dr. C. L. Reuvens, Literatuur.

Boekaaiikoudigiiig.

Goleoptera Neerlandica. De schild vleugelige

insecten van Nederland en het aangrenzend gehied,

door: Jhr. Dr. Ed. Everts, Phil. Dr. 2de deel

, 2de gedeelte (slot). Martinus Nijhoff, 's-Graven-

hage, 1903.

Toen wijlen de Voorzitter der Ned. Ent. Ver., Mr. S. C. Snellen
van Vollenhoven, zijn laatste lijst der Nederlandsclie Goleoptera in
1870 uitgaf en aldaar vermeldde, dat deze lijst met 1704 soorten
waarschijnlijk de laatste zou zijn, en er geen lijsten meer zouden
w'orden uitgegeven totdat het magmim opus: de beschrijving der
Nederlandsche Goleoptera het licht zo>i zien, vermoedde hij niet,
dat na betrekkelijk korten tijd voor dit omvangrijk werk die
wensch zoude worden vervuld.

En toch het magnum opus, de volledige beschrijving der Neder-
landsche Goleoptera, ligt thans, dank zij den ijver van den ge-
leerden schrijver, door het afdrukken van het laatste stuk in
Maart 1903, in zijn geheel voor ons.

Bij onze gelukwenschen aan den uitnemenden kenner der Neder-
landsche Goleoptera, Jhr. Dr. Ed. Everts, met de voltooiing van

V

81 EISTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

zijn (lertigjarigen arbeid, voegt een woord van lof voor de nauw-
gezette wijze, waarop hij zijn taak heeft aangevat en voltooid.

Wat een .scliat van ervaringen, belezenheid, wetenschap, op-
merkingsgave en geduld zijn in die twee aanzienlijke deelen van
bijna 1500 pagina's verzameld, waarin als Nederlandsche soorten
een getal van 3163 wordt vermeld, terwijl de auteur ons nog
bovendien een blijvend overzicht schonk, niet alleen der literatuur
7ip to date, maar ook nog een afzonderlijk deel over den anato-
mischen bouw, de biologie en physiologie der coleoptera, ook voor den
niet-entomoloog van groote waarde.

Gelukkig mocht hij een onbekrompen uitgever vinden, die hem
de fraaie platen over de «Frassstücke» der Scolytiden en
Tomiciden aan het einde van het 2de deel bezorgde.

Alles te samen genomen strekt dit werk onze Ned. Ent.
Vereeniging tot groote eer en de schrijver heeft zich een (imonn-
nwntuji? aere perevniv.sy> opgericht.

-* A. F. A. Leesberg.

I

Eeiie bij met pooteii in plaats van sprieten op den kop.

In liet «Zeitschrift für systematische Hymenopterologie und Di-
pterologie», Jahrgang III, Heft 3, p. 208, wordt door G. Harling
het volgende medegedeeld: Op 24 Augustus 1902 ving hij, nabij
Hannovei", op Hieraciuw inlosella, een mannetje van eene niet nader
aangegeven HaIicti(S-iiOO\% dat er allervreemdst uitzag. Van de sprie-
ten waren namelijk het grond- en het verbindingslid (scapus en
pedicellus) normaal, doch daarop volgde, in plaats van eene schaft
(funiculus), het distale gedeelte van een poot, met name eene scheen
en een voet (tibia en tarsus). De sporen aan de scheen w^aren aan-
wezig; aan het laatste voetlid ontbraken echter de klauwtjes. De
beharing dezer deelen was als van een normalen poot en ook de
kleur kwam daarmede overeen, was nl. geel, terwijl alleen de basis
van de scheen de zwarte kleur der normale antenne droeg.

Afgezien van het vreemdsoortige, verdient dit geval onze opmerk-

ENTOMOLOGISCHE BERICfTTEV. 80

zaamlieid, in verband met de opvatting, dat de .sprieten aan den
kop organen zijn, gelijkwaardig niet de poolen aan de borslseg-
menten. Eindelijk ook, omdat het dier de llieracluM-hloemen wist
te vinden, zonder in het bezit te zijn van sprietschalten, op welke
organen, zooals wij weten, de zintuigorganen der antennen uitslni-
tend voorkomen. Altijd als op de plaatsvervangende pootdeelen zulke
organen ontbraken, wat wel zeer waarschijnlijk is, docli niet ver-
meld wordt. Dit knisie in verband met de nieuwere proeven van
Plateau.

J. Th. Oudemans.

Ziii<I-Afrikaaii«»c'he indekten.

De heer A. .1. T. Janse, Naturalist, Pieterslnu'g, Ti'ansvaal, Zuid-
Afrika, (P. O. box 139), biedt aan de levering van Insekten uit
de door hem bewoonde landstreek, hoofdzakelijk Coleoptera, maar
ook van andere orden, in papier verpakt, bij verzamelingen van
minstens 100 stuks, tot 500 toe. Prijslijsten en opgave van vei'-
dere conditiën op franco aanvraag aan bovenstaand adres verkrijgbaar.

Steller dezer aanbieding heeft tot den ondergeteekende het ver-
zoek gericht, haar ter kennisse van de Nederlandsche entomologen
te brengen, waaraan hij gaarne voldoet.

P. C. T. Snfxlen.

Lepisiiia saccliariiia L., lichtgevend.

Den ^den Api'il 's avonds zag een mijner leerlingen der 4e klasse
H. B. School, in den schemering, in den hoek van zijn kamer,
een lichtgevend diertje zich voortbewogen. Hij ving liet en bracht
het mij den volgenden morgen, nog levend, in een glazen buisje.
Het bleek een exemplaar van onze suikergast te zijn. Ik wist niet
dat Lepis7tia lichtgevend was, en vond deze eigenschap ook niet
in mijne boeken vermeld,

A. C. OUDEMANS.

83 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

Aeai'olo^isclie Aaiiteckeiiiiij3;eii, VI.

Acarns denticulatus Schrank

Het is mij bij nauwkeurige vergelijking gebleken, dat Acanis
denücnlatus Schrank, afgebeeld in Schrank, Bet/iröye zur Nainr-
geschicJiie, Augsburg, 1776, tab. VI, fig. 8, hetzelfde dier is als
Nicoletiella cornnia Canestrini et Fanzago, beschreven en alge-
beeld in Alü del Reale Isiituto Veiieio dl Science, Lettere et Arti,
ser. 5, V. IV, p. 52, tab. 3, fig 2, Derhalve heet deze soort voort-
aan Nicoletiella denticulata (Schrank).

Cepheus heim.i Oudms., now sp.

Pseudostigmatisch orgaan kort, knotsvormig; abdomen met dui-
delijken band langs den rand ; vrije rand der lamellae zonder
uitstekende slippen of punten ; lamellae vóóraan van elkander ver-
wijderd; céphalothorax geteekend met onregelmalige, meesl over-
langs loopende verhevenheden; lamellae glad, niet netvorniig ge-
aderd. — Achterlijf geteekend met onregelmatige verhevenheden;
acht randharen, 8 haren bij den rand, 4 midden op den rug;
deze haren zijn kort, staafvormig. Lengte 448 mikron. Carahodefi-
vormig. Donker bruin.

Een nieuw kenmerk van CJieletes <?.

De c? der Chelettf<-%oox{ex\, welke voorzien zijn van 2 rugschilden,
bezitten aan de buikzijde, tusschen coxae 1 en 2, een sternaal
schild. Dit schild is tot dusverre onopgemerkt gebleven. Het is,
evenals de beide rugschilden, volkomen glad, dus onmiddellijk te
onderscheiden van het overige buikgedeelte, dat voorzien is van
zeer fijne huidplooien.

Cheletes ferox Berlese et Trouessart.

$ 520 ;". Gelijkt op Cheletes troueftsarti Oudms. Haren op den
rug vedervormig; geen oogen; haar ter zijde van coxa 2, aan de
buikzijde, behaard ; coxae 1 en 2 ieder met één haar ; anus niet
geflankeerd door een vedervormig haar; knobbel aan de basis en
binnenzijde van den klauw der palp duidelijk; twee kleine, zijde-

EJSTOMOIiOCilSCllB HERICUTEN. 84

lingsche riigschildjes aanwezig. Gevomleii dooi' Dr. 1']. Ti'ouessait
Ie Parijs op eeiie Imid van Comoopsls hereklei/l^ al'konislig van
l\)il-Praslin (Nieuw Ierland).

Cheletes Malacccusls Üudms., noo. sp.

Gelijkt op Chek'ks Croucssarll Ouüins. Vrouwelijke Nyiuph 550
P. — c? 500 /', — Î GOO ,«. — Haren op den rug vedervormig;
geen oogen ; haar ter zijde van coxa 2, aan de buikzijde, behaard;
coxae 1 en 2 ieder met 1 haar; anus geflankeerd door een veder-
vormig haar. Gevonden door Dr. E. Trouessart te Parijs op eene
huid van PsiUinus Incertus, afkomstig van Malakka.

Cheletes vorax Oudms. ; nov. sp.

i 5'20 /t. — Î 580 ,w. — Gelijkt op Ch. Irouetisarll Oudms. —
Haren op den rug vedervormig ; geen oogen ; haar ter zijde van
coxa 2, aan de buikzijde, behaard; coxae 1 en 2 ieder met 1
haar; anus niet geflankeerd door een vedervormig haar; knobbel
aan de basis en binnenzijde van den klauw der palp nauwelijks
zichtbaar; geen zijdelingsche schildjes op den rug. Gevonden door
Dr. E. Trouessart te Parijs op eene huid eenei' vleermuis, afkom-
stig van de Marianen-eilanden.

Cheletes rapax Oudms. y nov. sp,

J 480 /^. — Haren op den rug vedervoi'mig ; geen oogen; haar
ter zijde van coxa 2, aan de buikzijde, glad; palp korter dan het
lichaam. Gevonden door Dr. E. Trouessart te I*arijs op eene huid
eener vleermuis, afkomstig van de Marianen-eilanden. Gelijkt op
(k. Irouesmrti Oudms.

Cheletes Inirepidus Oudms./ nov. sp.

i 520 — 560 jW. — Gelijkt op Ch. frouessartl Oudms. — Haren
op den rug vedervormig; geen oogen; haar ter zijde van coxa 2,
aan de buikzijde, glad; palp langer dan het lichaam. Gevonden
door Dr. E]. Trouessart Ie Parijs op eene vogelhuid afkomstig van
Columbia.

85 EJSTOMOLOGISCHE liEllICHTEN.

Farasiius vmslelanim Oudms.

Reeds genoemd in Ttjdschr. v. Eutom., v. 45, p. 9, 33; 10,
IX, 1902, — Deutohijnipha 750 ,«. — Gûiikioi^ F. coleopirator urn
(L), doch forscher gebouwd. Rug gelieel gedekt door twee rug-
schilden, waarvan het voorste 4, het acliterste |, der lengte inneemt.
Kenmerkend zijn 6 staafvorinige haren, aldus geplaatst: op iederen
schouder 1, op het midden van den rug 2, aan den achterrand '2.
Epistoma met 3 divergeerende spitsen; ieder van deze bandvormig;
de middelspits eindigt stomp en iets uitgeschulpt ; de beide zijde-
spitsen handvormig-driepuntig. Gevonden door mij op Mudela ervùnca
te 's-Gravenhage, en door Prof. Dr. Oskar Schneider op het eiland
Borkum.

Parasitns poppei Oudms./ hov. sp.

Deutoujjm.plia 465 — 515 f*. — Gelijkt op F. culeoplraioram (L.)
Rug geheel gedekt door twee rugschilden, waarvan het voorste |,
het achterste f der lengte inneemt. Op eiken schouder een tlink,
puntig, glad, borstel vormig haar; overigens is de rug bedekt door
korle, borstelvormige haren. Epistoma met 2 evenwijdige spitsen.
Anaalschild groot, breeder dan het sternigenitaalschild. Femur 2
met twee naar voren gerichte knobbeltjes. Aan de buikzijde van
den trochanter der palp een haar als een vaantje. Gevonden op
Talpa europaea en op Mus si/lvatlcus door S. A. Poppe, te Vegesack.

Farasiius crhiitus OuDMS.y nov. sp.

JJentoni/mp/ia 700 ,". — Rug niet geheel gedekt door 2 schilden,
ilaar de acliterrand van het voorschild en de vooirand van het
achterschild beiden convex zijn en derhalve twee hoogbeenige di'ie-
hoeken onbeschermde huid vrij laten. Ook achter het achterschild
blijft een sikkelvormig gedeelte der huid onbedekt. Van de lage
schouders naar den vertex zijn de kanten recht, zoodat het voor-
schild hoog-vij f hoekig is ; het achterschild is ongeveer halfcirkel vormig.
Dicht bij de schouders 2, en op het midden van den rug 2,
dus in geheel slechts 4, krachtige, naar achteren gerichte, puntige
borstels. Overigens zijn alle liaren glad, slap en fijn. Aantal haren

KNTOMÜLOGI8CHK BEUICllïKK. 86

op liet vooischikl guwoou; op het achterschild vele; Jiog meer
achter liet achterschild en op den buik. ISternaalüchild gewoon ;
anaalschild klein. Epistonia niet 3 driehoekige, doorschijnende slip-
pen. Tweede pootpaar dik. Tibia en tarsus 4 met stevig tastbaar.

Parasitas hurchaueusls Oudms. noo. sp.

S 650 jM. Gelijkt op P. coleoptraioriuii (L.). Alle schilden met
elkaar vergroeid; toch is de scheidingslijn tusschen de rugschilden,
op 4 der lengte, duidelijk. Eén paar stevige, gladde, puntige
borstels, en wel aan de schouders. Alle overige borstels gewoon,
glad, puntig, gewoon in aantal. Epistoma hoog driehoekig, met
hoog driehoekige middelslip en kleine zijdespitsen. Peritrema van
den schouder af ruggelings zichtbaar. Vier lijne vertikaalharen naar
voren gericht. Fernui' 2 met 1 gevorkten, genu 2 en tibia 2
ieder met 1 duimvormigen doorn. ld.

Parasitus tricuspidatus Oudms., nov. sp.

? 1440 M. Gelijkt op P. coleoptratorum (L.). Rug bijna bedekt
door 2 rugschilden Aantal haren aldaar gewoon. Haren zelf min
of meer staafvormig, sommigen puntig. Vooi'al de 2 schouderharen
sterk schuins naar voren staande. Epistoma met 3 lange spitsen ;
middelspits aan den lop afgerond,

Hi/poaspis incisHs Oudms., nov, sp.

Deutouj/mpha 600 «. Breed elliptisch. Rug gedekt door 1 schild,
langs de randen smal ongedekt. Het rugschild aan den vertex reclit
afgesneden, achter coxae 4 met naar achteren gerichte insnijding.
De beide insnijdingen verbonden door een naar voren convexe
geul. Alle rugharen uiterst klein. Jugulaarschildjes hard, met sternaal-
schild vergroeid. Sternaalschild van voren achter het tritosternum iets
ingedeukt; van achteren breed en afgerond. Anaalschild breedej' dan
sternaalschild. Inguinaalschilden kommavormig, klein, nog al naar
voren gerukt. Periti-emataalschilden lang, met golvende randen,
niet achter hel stigma uitgestrekt. Peritrema tot coxal. Epistoma
halfcirkelvormig met stompe middelspits. Poolen kort, slank.
Hypostoma hoog; hoorns hard, hoog.

87 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

lii/poasplü fiiscïcoleus Üudms.

Reeds genoemd in Tijdsein', d. Ned. Dieik. Veieen., Ser. %
V. 7, p. 277, t>89; 18, VII, 1902.

% 750 /'. liieed ovaal, gelijkt op //. buinhlcoleas (G. Can.),
met steviger borstels, vooral op de slernaal-, metasternaal- en ge-
nitaalschilden, alsmede op ieder der coxae 2.

Eplcrms mollis (Kram.)

Ik vond een S hiervan, tot dusver onbekend. Het bleek mij
toen, dat wij vooral moeten schrijven Hi/poaspis mollis (Kram.).

Epicrïus corniijer Berl., laelaptoldes Berl., (jlabcr Berl.

Door bovengenoemde vondst worden natuurlijk de aan E. iiwllis
(Kram.) nauwverwante soorten eveneens veiplaatst naar het genus
U y po as pis G. Can.

Jli/poaspis neconiiger Oudms , nov. sp.

2 600 1^1. Gelijkt op //. coniiger (Berl.), doch de veriikaalborstels
eenigszins anders gegroepeerd Epistoma 3-slippig; middelspits
eindelings gevorkt. Naast palp-tarsus een .'.tevige doorn. Peritre-
mataal- en metapodiaal-schilden vergroeid, met gegolfden rand.
Peritremata tot achter de metapodiaalschilden en tot aan het
pseudocapituluni reikend. Anaalschild breeder dan sternaalschild,
midden op den buik. Inguinaalschilden klein. Beide haren van het
tri tost ernum voor de hellt met elkander vergroeid

Hypoaspis siihglabra Oudms., nov. sp.

2 '365 ,". Gelijkt op 77. glahra (Berl.). Het rugschild heeft aan
den rand ongeveer 2 rijen van haakvormige borstels; veider is
het bijna kaal. Anaalschild bijna den geheelen buik dekkend. Anus
vóór het middelpunt daarvan. Inguinaalschildjes nauwelijks zichf-
baai'. Peritremataal- en metapodiaalschilden vergroeid, de geheele
ruimte tusschen coxa en lichaamsrand innemend. Peritrema zeer
breed, ver achter coxae 4, en aan de lugzijde elkander aan den
vertex bijna rakend. Epistoma driepuntig, divergeerend, elke punt

ENTOMOLOQISCIIE BEniCUTEN. 88

stomp, iets visch-staarlvormig. Naast den palptai'sus een doorn.
Beide haren van het Iritosternum voor de helft vergroeid.

Uropoda hosi Oudms., nov. sp.

Deuloni/mpJia 496 «., ovaal, vertikaal iets toegespitst. Eén glad
rugschild. Rugharen concentrisch, zeer klein. Peritrema zeer inge-
wikkeld, een zeer klein stidvje er van achter het stigma. Sternigeni-
taalschild glad, met 2 rijen, ieder van 8 uiterst kleine haartjes.
Hypostoma zeer smal, met G behaarde haren en eindigend in 4
behaarde, zeer lange slippen.

Uropoda riizemai Oitdms. nov. sp.

Deuionympha 376 /", zeshoekig-ovaal. Eén glad rugschild. Rug-
haren in ongeveer 8 overlangsrijen ; zeer klein. Peritrema eerst
2-maal naai' buiten gebogen, daarna naar het capitulum loopend.
Sternigenitaalschild achter breed, met 2 rijen van 4 haartjes en 2
rijen, ieder van 14 kuiltjes, die elkander vóór raken, en achter
divergeeren. Hypostoma smal, met 6 zeer korte malae.

Erythraeus fjermmiicus Oudms. nov. sp.

Volwassen 2300 ,«. Gelijkt op E. regajis (C. L. Koch). Lichaarns-
haren lang, staafvormig, behaai'd. Poolbaren bladachtig, met grof
gezaagden rand. Voorste areola der crista met 8 behaarde staaf-
haren en 2 gekrulde gevoelsharen. Achterste areola met 2 dito.

A.. C. OUDEMANS.

LITERATUUR.

llaiiibiirKer Magalhaeiiische 8amiiielrei8e.

Voor eenige jaren werd van uit Hamburg eene expeditie nafir
de Straat van Magalhaen en omstreken (naar het Vuurland-gebied,
gelijk Staudinger het meent te kunnen noemen) gezonden. Dr. VV.
Michaelsen verzamelde o. m. massa's Arthropoden, en gedurende de
laatste jaren werden deze door specialiteiten bewerkt. Eenige ver-

89 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

handelingen zijn reeds verschenen en in onze Bibliotheek opge-
nomen. Dit zijn:

S tau dinger, Lepidopteren. 1899. De schrijver lieett tevens
een overzicht gegeven van alle, tot nog toe, in dit zuidelijk deel
van Z. Amerika gevonden Lepidoptera, alsmede van de daarop be-
trekking hebbende literatuur.

Piübsaamen, Pteromaliden. 1902. Hierbij wordt alleen eene
nieuwe soort, Aditrochus fagicoliis, behandeld.

Scha f fer, Apterygoten. 1897. Op dit gebied is de vangst zeer
gelukkig geweest: 4 nieuwe geslachten en 19 nieuwe soorten Col-
lembolen, 3 nieuwe soorten Thysanuren.

Breddin, Hemipteren. 1897. Van deze orde zijn de Wator-
wantsen overwegend. De verhandeling is in 3 deelen gesplitst ; eerst
een overzicht van het verzamelde met beschrijving der nieuwe soorten,
dan een overzicht van al de bekende geslachten en soorten met
literatuur en verspreiding, ten derde eenige zoögeographische op-
merkingen.

Kramer, Acariden. 1898. Waren er tot nog toe maar 4 soorten
van Mijten uit dit gebied bekend, nu zijn er nog 23 nieuwe bijge-
komen.

Simon, Arachnoideen , excl, Acariden und Gonyleptiden. 1902.
Het blijkt, dat de spinnen nog een ruim veld voor de onderzoekers
openlaten. Niet minder dan 74 soorten (28 nieuwe) zijn gevonden.
Merkwaardig is het feit, dat er eene Bigois-soovi bij is, van welk
genus tot nu toe slechts ééne soort, Bigois pupa, van de Philip-
pijnen, bekend was.

At l ems, Myriopoden. 1897. Dit is, volgens den schrijver, de
eerste verhandeling, die Myripoden uit den Vuurland-Archipel be-
handelt. Er zijn slechts 3 soorten verzameld, maar volgens Attems
bevinden zich ook zeer weinig Myriopoden in die streek.

C. L. Reuvens.

Hagen, SchmcUerllnge vou den Mentaivei-Insdn. 1902.
Verzameld door Maass en bewerkt door Hagen, is het materiaal

ENTOMOLOQISCIIE BERICHTEN. 90

volgens den auteur in vele opzichten zeer belangriik. Hagen merkt
op, dat van 3 zijden een aanvoer van vlinders naar de Mentawei-
groep plaats greep: voornamelijk uit Nias, dan van uit Sumatra,
en eindelijk van uit Java. Als een zeer opmerkelijk feit stipt de
schrijver aan, dat op de kleinere eilanden van den Maleischen
Archipel bij de vlinders de wijtjes in aantal overwegen, juist
omgekeerd als doorgaans '1 geval is. Idem.

M ö s c h 1 e r , Beiträge zur Schmetterlings- f a una der Goldküste. 1 887.

Hierin worden een 200-tal soorten vermeld, allen door Weigle
in de buurten van Accra en Aburi verzameld. Er zijn verscheidene
nieuwe species (29) bij, welke geldigheid, o. a. ook door Snellen,
vastgesteld is. Idem.

Möschler, I)ïe Lepidopteren-fattna von Portorlcu. 1890.

Möschler zelf is in 1888 overleden; zijn manuscript is door
Saalmüller voor de pers gereed gemaakt. Vooraf gaat eene be-
schouwing der fauna en flora van Portorico, speciaal nog van de
Lepidoptera der West-Indische eilanden. Het geheel, pi. m. 250 pp.
in 4°, getuigt van grondige studie.

Deze verhandeling, evenals de twee voorlaa+sten, verscheen in de
<i. Abhandlungen der Senckenb. nalurf. Gesellschaft». Idem,

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN

UITGEGEVEN DOOR

DE ÄEDEHLANDSCIIE EÏTOMOLOftlSCHE VEKEESÉïft

91

N". 13. 1 September ife?

INHOUD: Dr. A. C. Oudkmans , Acarologische aaiiteeke-
ningen VII. — Dr. A. J.Van Rossum, C. G. A. Brischke. — Dr.
A. J. Van Rossum, Hybride van Zygaena minos Hb. $ en
Syntomis phegea L. J. — Dr. J. Th. Oudemans, Diefstal
met inbraak bij Nola confusalis v. Hein. — Dr. J. Th.
Oudemans. Over het aantal der eieren bij vlinders.

Acarologische Aauteekeuingeu , Til.

3meus ineœpeciahis, nov. sp.; cT 504, ? 570 — 640 u. Licht
stroogeel.; ovaal mei de punt naar voren. Op den rug loepen 2
strepen evenwijdig aan zijden en voorrand, dus parabolen met de
opening naar achteren ; geheel vooraan twee op oogen gelijkende
lichte vlekken; rughaartjes uiterst weinig en klein. Rugschild buik-
waarts omgeslagen. Pooten klein, zoodat de diertjes op Vropoda
gelijken. — Eiland Borkum.

Thrombus^ nov. gen.; onderscheidt zich van Thromhldmm en
Thro7)ibellu voornamelijk door de volgende kenmerken. 1. De rug
is onbehaard. 2. Geen onderscheid tusschen céphalothorax en ab-
domen. 3. Oogen ver naar achteren, ongeveer op het midden van
den rug. 4, Peritrema niet naar voien loopend, in den snuit, maar
zijwaarts langs den voorrand van het lichaam. 5. Er is een rug-
schild aanwezig. 6. De palpen slechts 4-ledig.

Thrombus gpnuus, nov. sp. ; 1360 ,a.; vermoedelijk vuurrood;
kort ovaal; 4e poot zeer lang, 2840 _u, zonder een springpoot te
zijn. Rugschild een liggende lange zeshoek met 3 paar chitineuse
lingetjes en erosiegroefjes. Daarvóór een driehoekig bchildje (crista)

92 ENTOMOLOaiSCIIE BKBICHTEN.

met 2 pseudostigmata. De speud. organen waren niet aanwezig:
het exemplaar was gedeeltelijk vergaan. Twee dubbeloogen. Op den
achterrug 4 paar chitineuse ringetjes. Op den buik 3 paar chitineuse
ringetjes en eenige haren. Geen genitaal-zuignappen. Op de pont-
leden ook eenige chitineuse ringetjes. — Eiland Borkum.

Erijthraeufi ignotus, nov. sp. Larva 880 ^. Gelijkt op /l Tjowani
Oudms. , maar heeft kortere pooten, en behaarde knotsvormige
haren. — Eiland Borkum.

Eri/tJiraena (jlaber, nov. sp. Profoni/nipha 1280 ,(/. Ovaal, top naar
voren, glanzend, met uiterst fijne haartjes Achterste areola der
crista met i psoudostigma. Vertex met 4 haren en 2 psstg. Psstg.
organen fijne haartjes. Twee enkelvoudige oogen. Palpen kort, dik;
klauw met een ventralen land; tarsus zeer kort, vierkant. Pooten
kort, slank.

Erjjthraens Jlavns^ nov. sp. Deutonympha 960 ^t. Waarschijnlijk
geelbruin. Gelijkt op E. pJtalangioides (de Geer). Haren staaf-
vormig, zelf weinig behaard. Vertex met 4 haren en 2 psstg.
Achterste areola met 2 pseud Psstg. organen fijne haartjes. Twee
dubbeloogen. Palpen siank; klauw met een ventralen tand; tarsus
knotsvormig, nauwelijks voorbij den klauwfop reikend — Eiland
Borkum.

Ilyilrarachui techjcervix, nov. sp. Larva 480 /<.; bloedrood; lang
ovaal, top naar voren. Kopschild buikwaarts omgebogen, met overl.
strepen, en 2 psenilmt'ujmaia (tot dusver niet bij lliplrarachiideri
ontdekt). Nekschild bijna halvemaanvormig. Geen oogen. Coxae 4
en 2 veieenigd. Coxa 3 ver er vandaan. Palp met hangendeit iarsuf^
evenals bij Thromhid'mm. (tot dusver nog niet bij larven van ITi/dra-
racliniden opgemerkt). — Eiland Borkum.

Scuioverü'x Schneider i, nov. sp. , 720,«. Donkerbruin. Rug ge-
korreld. Lamellae nauwelijks als lijntjes zichtbaar. Geen pseudoslig-
mata. Overgang tusschen cephth. en abd. met duidelijken V. Tarsi
met 1 klauw en zonder de 4 distaal omgebogen haren. — Eiland
Borkum.

A. C. OUDEMANS,

ENTOMO[,OGigcilE BEflTCHTEN. 93

€.0. A. Krii^ehke,

geb. 18 Dec. 1814 te Danlzig, gest. '24 Mei 1897 le Langfuhr.

In de (dnsekten-Böi'se» X.IX Jalng. l!)02 is van de iiand van
Dr. P. Speiser een opstel veisclienen get.: «Von einem Natur-
forsclier, der niclit vergessen werden darf und nicht vergessen sein
soil!» Met hartelijke waardeering worden hieiin de groote ver-
ilienslen herdacht van den bekenden hynienopleroloog, bij wiens
dood alleen een «Nachrui")) vei-scheen in de «Schrillen der Nalui 1'.
Ges. zu Danzig» (Neue Folge IX, 3 — -4, p. 7 — 12),

Verder heeft de entomologisciie literatuur geen notitie van Brischke's
heengaan genomen, en in 1902 is zijn naam geschrapt uit de lijst
der correspondeerende leden van een der groole tluitsche enlomo-

logische vereenigingen omdat men niet wist, waar hij heen

getrokken was !

'Terecht zegt Speiser: «Sollte man da nicht wissen, dass dieser
Mann schon bald 5 Jahre nicht mehr unter den Lebenden weilt,
dieser Mann der mehr als ein lialbes Jahrhundert eifrigster, freu-
digster Ai'beit der Kunde der Insekten gewidmet hat, dessen Namen
man an unendlich vielen SielJen, wo nicht nur trockenste Syste-
matik getrieben wird, begegnet'.'.... Und nun weiss die undank-
baie Entomologenwelt noch nicht einmal von seinem Tode!»

In het opstel wordt ei" verder o. a. op gewezen, hoeveel Hrisclike
in jarenlange samenwerking met zijn viiend Zaddach bijgedragen
heeft tot de kennis van de levenswijze der bladwespen en uit onder-
vinding kan ik getuigen, hoe onmisbaar zijne «Beobachtungen über
die Arten der Blatt- und Holzwespen» bij het kweeken nog zijn.

Speiser besluit al<lus: «V^ir linden in ihm einen unendlich
fleissigen, gewissenhaften und erfolgreichen Beobachter der Biologie
der Hymenopteren, sowie schädlich auftretender Insekten anderer Ord-
nungen, sowie einen rastlos" sammelnd und ordnend thäligen FaunistcMi
seiner schönen Heimat h. Mit den Früchten seiner Foischungen
wird sein Name stets verknüpft bhîiben, den wird man nicht ver-
gessen wenn man auch sein Hinscheiden nicht gleich mitlraueind

beachtet hat.»

A. J. Van Rossum,

94 ENïüMOLOGISUllK BKRICllTFA.

Hybride vaii Zygaeua luiuos Hb. $ eu
ISyiitoiuis phegea Ij. cf.

H. Doleschall vermeldt in «Soc. enlom. » Jahi'i>', 17, p. i'il, tlal
hij in Augustus 1901 de bovongenoenide vlindeisoorten op een
distelbloeni gepaard vond. Zij werden in eene doos medegenomen
en den volgenden dag waren ongeveer 30 eieren gelegd, waaruit
na tien dagen de rupsjes te voorschijn kwamen. Deze waren zwart;
zij werden met klaver gevoed en groeiden voorspoedig. Hoe grooter
zij werden, des te meer geleken zij op y;//('^^d{- rupsen en na de laatste
vervelling volkomen. Van de negen, die overwinterden, vei'popte er
slechts één in een zacht, grijs spinsel en hieruit verscheen een
klein, manlijk exemplaar van Sijid. p/iegea, dat niet de minste
gelijkenis met de Z/jgaena-moQaey vei toonde.

A. .1. Van Rossum.

Hiefslal luet iubraak bij Xola eonfiisalis v. Hein.

In .luli van dit jaar vond ik te Putten (Veluwe) een drietal
rupsen van bovengenoemde soort op gewone boschbessen. VVeldi-a
begon één dezer exemplaren zijn cocon te vervaardigen. Deze be-
staat bij het genus Nola, zooals bekend is, uit langwerpige, los-
gebeten stukjes oppeihuid van de takjes der voedselplant, door
spinsel bijeengevoegd tot een omgekeerd bootvormig geheel; aan
den hoogen kant is in dit spinsel eene veerende spleet, waardoor
de vlinder den cocon veilaat. Toen nu, den dag nadat deze cocon
was gereed gekomen, de tweede rups zich eveneens begon in te
spinnen, koos zij daarvoor de plaats juist naast den reeds aanwezigen
cocon. In den beginne werden de stukjes opperhuid op de normale
wijze van het takje boschbes losgebeten, doch later ging de rups
er toe ovei", hare bouwmaterialen aan de woning van haar buur —
te ontleenen. Op die wijze ontstonden in deze laatste woning ver-
scheidene galen^ welke de bewoonster ook niet meer op de gewone
wijze vermocht te dichten; zij wist zich echter toch te iielpen en
sloot alle openingen met spinsel af. Ook aan de spleetzijde moest

EN^OMO^()GISCIIK BEKICHTEN. 95

zij aldus te luilp komen on nu hlijll de vruuü; beslaan, of bij dit
toespinnen de spleet behouden is gebleV(Mi oC niet. in 't laatste
geval zou de vlinder wellicht den cocon niet kunnen veilaten.
De toekomst zal hieromtrent hooi) ''^ uitsluitsel geven.

J. Tll. OUDEMANS.

Over het aaulal der eieren bij vliuders.

Dat het aantal eieren, dat door verscbillende vlindersoorlen gelegd
wordt, zeer uiteen loopt, kan i-eeds worden afgeleid uit het groote
verschil in afmeting, dat die eieren toonen. Dat bij die soorten,
welke kleine eieren leggen, het aantal daarvan zeer aanzienlijk kan
zijn, ondervond ik reeds meermalen. Zoo vermeldde ik, «Nederl.
Insecten» p. 381, dat ik van een wijfje van Mamestra leucophaea
View. ruim 1300 eieren verkreeg. Thans heb ik een nog grooter
aantal verkregen van een wijfje van Ardia caja L. Dit dier, dat
een exemplaar van niet meer dan middelmatige grootte genoemd
kan worden (vleugelspanning 72 niM.), werd als imago gevangen,
zoodat de mogelijkheid bestaat, dat het reeds eenige eieren had
afgezet, ofschoon de volkomen gaafheid dit niet doet vermoeden,
In ruim een week tijds legde dit voorwerp niet minder dan 1542
(bevruchte) eieren. Na den dood bleken de ovarien nog slechts een
30-tal volwassen eieren te bevatten. In vei'houding tot de grootte
der imago zijn hier de eieren zeer klein.

Tegelijkertijd zette bij mij een uit de pop gekweekt wijt je
van DendroUmus pini L., den Dennespinner, hare eieren af. Hier
zijn deze zeer groot. In verband daarmede is het aantal gering;
liet bedroeg 263, terwijl het achterlijf na den dood nog 7 volwassen
eieren bleek te herbergen. In aanmerking nemende, dat het licliaams-
gewicht van dit dier wel ongeveer tweemaal zoo groot zal zijn
geweest als dat van Arcfia cqja^ wordt het betrekkelijke onderscheid
nog zooveel te grooter. In 't vervolg zal ik de voor dezii waar-
nemingen bestemde voorwerpen wegen.

J. Th. OUDEMAISS.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN

UITGEGEVEN DOOR i^^""" "

DE NEDEHLlBIDSfllE ESTOMOLOfJlSCIIE VEIlEE^Kil\li.

06

NO. 14. 1 Novemhrr lOo;!.

INHOUD: D. ter Haar, Argynnis Pales Schiff, var.
Arsilache Esp. weergevonden. — D. ter Haar, Lycaena
Optilete Knoch. — P. Haverhorst, Voedselplanten van
Depressaria heracliana de Geer en Olethreutes (Penthina)
betulaetana Hw. — P. Haverhorst, De zomer van 1903 en
de vliegtijd van sommige vlinders. — P. Haverhorst,
Eigenaardige versiering door Hooiwagens. — Dr. A.C. Oude-
MANS, Symbiose van Koptorthosoma en Greenia. Eene
prioriteits-kwestie. — Dr. A. C. Oudemans, Acarologische
aanteekeningen VIH. — D. van der Hoop, Cicindela
trisignata Latr. f. n. sp. — .Ihr. Dr. Ed. Everts, Lijst van
Coleoptera, gevangen in de omstreken van Maastricht, Venlo
en Roermond, vóór en na de Zomervergadering der Nederl.
Ent. Ver., .Juni 1903. — Dr. A. J. van Rossum, Invloed
van het voedsel op de kleur der larven van Pteronus
miliaris Pz. — H. W. van der Weele, Myrmeleon formi-
carius L. en Mvrmeleon formicaleo L.

Argyniiis Pales Scliiff.var. Arsilache Esp. weergevomlen.

In deel X, p. 193, van het Tijdschrift voor Entomologie, behandelt
Dr. de Gavere bovenvermelde soort. Uit dat stukje blijkt zeer
duidelijk, dat hij de variëteit vrij veel bij Groningen ving. De
heer Snellen nam haar echter niet op in zijn werk en verder
werd van de soort niet meer gehoord.

Den 16*3611 juU jl. heeft de heer H. Kooi te Groningen hij de Punt
8 exemplaren (6 c?-? en 2 22) gevangen. De exemplaren komen
volkomen overeen met die, welke ik van Standinger kocht en die
uit Noord-Duitschland afkomstig zijn.

D. TKR Haar,

97 ENTOMOLOGHSOHE BERrCHTEK.

Liycaeua Optilete Knocli.

De Heer Kooi heeft liij Groningen deze soort gevangen. Voor

die provincie is dit eene nova species.

D. Ter Haar.

Toeclselplauteu van Depressaria lieracliaua de Geer
eu Olethreutes (Peutbina) betiilaetana Uw.

Als voedselplanten van Bepressarïa heracliaua de Geer vindt
men alleen opgegeven Heracleuin sphondyliuni L. en Pastinaca
saliva L. Ik vond echter het vorig jaar te Vlissingen de rups in aantal,
bijna volwassen, ook op Foeniculum officinale All. (venkel).

Eveneens bleek mij, dat Olethreutes hetulaetana Hw. niet, gelijk
wordt vermeld, uitsluitend op berk voorkomt. Nabij Zeddam klopte
ik dit jaar de rups ook uit eik en kweekte haar met deze voedsel-
plant verder ook gemakkelijk tot vlinder op.

P. Haverhorst.

De zoiuer vau 1903 en de Tliegtijd van sommige

Tlinders.

Als bijdrage over den invloed, welken deze weinig zomersche
zomer op den vlieglijd van sommige vlinders kan hebben uitge-
oefend, diene, dat ik in de laatste dagen van Augustus in den
omtrek van Wageningen frissche, blijkbaar pas uitgekomen voorwerpen
vond o. a. van Drepana linarla Hufn., Pheosia dïciaeo'uJes Esp.,
Ahraxas adustata Schiff, en Gnophos ohscurarla Hb.

Eene (in de vrije natuur) gekweekte rups van DasychïrafasceUna L.
leverde den vlinder eerst op 20 Augustus, terwijl van een paar
(eveneens buiten) gekweekte rupsen van Lasiocampa trlfolil Esp. ah.
medïcaginis Bkh. de eerste vlinder pas op 1 September verscheen.

P. Haverhorst.

Eigenaardige Tersiering door Hooiwagens.

Onlangs op eene wandeling, werd mijne aandacht getrokken door
eene eigenaardige versiering van den witten muur onder het over-
hangend dak van een tuinhuis. Eene plek ter grootte van enkele
vierkante decimeters scheen te zijn volgeteekend met talrijke, kleine,

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 98

aaneensluitende veelhoeken, terwijl daarlusschen, als knooppunten
van lijnen, op regelmatige afstanden donkere stippen waren aange-
bracht. Naderbij komende, bemerkte ik echter, hier niet met eene
proeve van misplaatsten ijver van eenig jeugdig kunstenaar te doen
te hebben, maar met eene groote verzameling van de bekende
«hooiwagens». De dieren hadden zich zoo geplaatst, dat de lange
pooten elkander of overeen kleinen afstand raakten, of even kruisten.
Zij vormden aldus een aantal tegen den witten ondergrond duidelijk
uitkomende, vrij regelmatige veelhoeken , waarbij hunne donkere
lijven als zoovele knooppunten in het lijnennet fungeerden.

P. Haverhorst.

Sj^iubio^e van Koptorthosoiua eu Oreenia.
£eue prioriteits-kwestie.

In September 1900 maakte de heer J. D. Alfken, te Bremen.,
mij opmerkzaam op het feit, dat in een zak of kamer in het
achterlijf van Kopiorthosoma mijten voorkomen, en dat dit ontdekt
werd door den Engelschman R. G. L. Perkins. Hij zond mij eenige
mijten, die ik Greenia noemde, en later, op verzoek, het opstel,
waarin de heer Perkins zijne ontdekking publiceerde. De titel van
het opstel luidt: On a special Acarid Chamber formed within the
basal abdominal segment of bees of the genus Koptorthosoma
{Xylocopinae)\ bet verscheen in The Entomologist's Monthly Maga-
zine, series 2, vol. 10, p. 37, in Februari 1899.

Aan het slot dezer verhandeling leest men, dat het bestaan van
deze kamer met acari wel bekend is aan den heer E. E. Green,
op Ceylon, en andere entomologen, die in de gelegenheid zijn, de
levende bijen te onderzoeken. Wie die andere entomologen zijn,
wordt niet vermeld. De heer Green, met wien ik in correspondentie
trad, deelde mij mede, dat hij de ontdekking deed in Febr. 1898,
bijen en mijten zond aan Kolonel Bingham en aan den heer A.
D. Michael (London), doch nimmer iets over deze Symbiose
publiceerde. Ook, dat de heei" Perkins de ontdekking deed in
October 1898, geheel onafhankelijk van den heer Green De
heer Perkins was dus officieel de ontdekker der symbiose.

99 -ËNTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

In Augustus -1903 raadpleegde ik voor eene geheel andere
mijtsoort. de Handelingen der Nederlandsche Entomologische Ver-
eeniging, verschenen in 1856. Wie schetst mijne verbazing, toen
ik, op. p. 105, uit een opstel over Mijten in levende dieren, van
de hand van den heer H. T. Maitland, een Nederlander, vernam,
dat hij mijten ontdekte in eene soort zak in het achterlijf van
Xylocopa (= KoptoriJwsoma) lafipes, aan welke mijten hij den naam
geeft van Gamasus saccicola.

Aan het slot van dit artikel vermeldt de heer Maitland echter,
dat de heer H. Zollinger reeds in 1846 bedoelde mijtsoort Ipeschreef
in het Natuur- en Geneeskundig Archief van Neerlands Tndië, vol. 3,
p. 295. De naam van den heer Zollinger doet vermoeden, dat hij
een Duitscher is. Het opstel van den heer Zollinger draagt a!s titel:
Bijdrage tot de natuurlijke geschiedenis der houthommel {Xijlocopa
violacea). Het spreekt van zelf, dat de determinatie van den heer
Zollinger onjuist is. De door hem onderzochte bij was waarschijnlijk
KopioriJiosoma aestuans. Ik vond ook in de Entomologische Zeitung
van Stettin, vol. l'ü, 1851, p. 236, een opstel van den heer Frantzius
getiteld: Ueber eine in der Leibeshöhle der Holzhiimmel lebende
Akaridenart, und ein in deren Gesellschaft vorkommendes dem
Trinngulinus ähnliclies Thier, en in hoofdzaak eene vertaling van
het opstel van den heer Zollinger. Ik moet hier even doen opmerken,
dat de beschrijving, die de heer Zollinger geeft van het diertje,
dat de mijt gezelschap houdt , voor mij voldoende is , om dit te
herkennen als eene andere mijl: TrlcJiofarsiis. De determinatie
van Franizius is dus onjuist. Maar de heer Zollinger dwaalt, waar
hij de kamer als maag aanziet.

In het opstel van den heer Zollinger leest men echter, dat reeds
in 1839 de heer Brilman de ontdekking deed van het leven van
mijten in den houthommel. De heer Brilman, Nederlander, publi-
ceerde zijne ontdekking in liel Tijdschrift voor Nederlandsch Indië,
vol. 2, pars 1, p. 360 — 364, onder het opschrift: Eenige opmei-
kingen over den hout-tor (Koembang) van Benkoelen. De heer
Brilman ziet echter de ?$ der bijen aan voor i$ en omgekeerd; hij
noemt de mijten eenvoudig «diertjes» en geeft ze 6 pooten in plaats

ENTOMOLÜQISCJIE BERICIITKN. 100

van 8. De diertjes kunnen ecliter geen andere zijn dan van hel
Acariden-geslacht Greenla.

A. C. OUDIOIANS.

Acarologi^clie Aauteekeniugeu, YIII.

Purusitiis minor (Berl.) beschouw ik als eene goede soort, niet
als eene var. van Far. lougidus (G. L. Koch), daar overgangen lusschen
deze twee vormen niet bestaan en liet niet aannemelijk is, dat de
oene de andere zou voortbrengen.

Hi/poaspis ometes nov. sp. ; 560 ;«.; steenrood ; sterk geschouderd ;
rugharen gelijkend op het begin (bevederd gedeelte) eener pijl;
ventraal- en anaalschilden vergroeid; peritrema lang; epistonia
bijna vierkant, getand. Nederland.

Emeus maior nov. sp. ; 536 itt. , ziet er uit als E. halleri, doch
is zuiver ovaal, niet geschouderd; tectum met 7 stompe spitsen.
Nederland,

Neopodoelnum Oudms. behoort niet tot de Laelapüuae, maar tot de
Parasitinae. Eén rugschild. Geen buikschild. ^^ met, ç zonder
ambulacrum aan poot I. Goxae IV dicht bij elkaar. Petritrema
lang Epistoma lang en spits. Ghelae kort, zonder kiezen. Er is
.eene styletvormige epipharynx aanwezig, tot dusverre bij
Arachnoidea onbekend! Buitenlobben v. h. hypostoma breed
driehoekig.

Neopodocinum. vosl nov. sp ; pi'otonympha 880 ^i. Rug zeer
weinig behaard; van de haren de gewone ± 14 paai' op het vooi'ste,
±9 paar op het achterste schild. Haren kort, glad en gebogen. Op
Catharsius 7)iolossns, een kever. Sumatra.

Neopodocinmn nederveeni nov. sp. cT 14-00 «. Rug voornamelijk
behaard aan de vooi zijde en aan de zijden, zoodal een groot veld
bijna onbehaard is. Haren eenzijdig gezaagd. Poot i korter dan 't
lichaam, dun; poot 2 iets langer, dik, met knobbels aan buikzijde
van lemur, genu en tibia; poot 3 weer iets langer, en iets dikker
dan poot 1 ; poot 4 anderhall' maal zoo lang als hel lichaam, en
dik. Op Catharsius molossus. Sumali'a.

Neoseius nov. gen. stel ik voor voor Uroseius uovus Oudms.

101 ENTOMOLOßISCHE 13ERICUTEN

(Tijdsein-, v. Ent., v. 45, p. 47, t. 6, T. -112 — 114) ; wijkt van Uroseins
af door het bezit van ambulacra aan poot 1, en door het zonderling
gevormd tritosternum.

Uropoda alfkenï nov. sp. Deutonympha, lang 500 ^u. Ovaal, top
naar voren, Eén rugschild, glanzend, glad; uilerst kleine haartjes.
Sterni-genitaalschild zonder lichte kuiltjes, glanzend, glad. Tritoster-
num met 1 zv^'ak gevederd haar. Hy post oma met kromme hoorns,
kromme buitenlob en lancetvormige binnenlob aan de binnenmalae.
Femur 1, al de tarsen, genu 3 en 4 met kort doorn tje. O^Prosopls
hrevicornis. Bremen.

Ächeles nov. gen. Behoort tot de CJieleünae, onderscheidt zich
van de andere genera door 1° cylindervormige^ duidelijk 5-ledige
palpen, met lang femur, en 2^ lange dunne pooten. Hieruit
mogen wij besluiten, dat deze diertjes even snel loopen kunnen als
de in huizen en op planten levende Anysünae (roode spinnetjes.).
Twee oogen. Nederland.

Ächeles mirahïlis nov. sp. Bloedrood. Larva 220 (^t ; 1 rugschild ;
anus eindelings, gedeeltelijk rugwaarts. — i 330 — 340 ,« ; 2 rug-
schilden ; tusschen de rugschilden een diepte ; genitaalopening boven
den anus, dus achter in het achterste rugschild. — $360 — 520^;
5 rugschilden en wel een voorste-, een achterste-, twee schouder-.
en een supraänaalschild. Nederland.

Cheleies eruditus (Schrank). — Tot dusver werd door geen enkelen
schrijver er op gewezen, dat de rugharen en het meerendeel der
pootharen smal en veervormig zijn. Er zijn 2 nymphae, niet 1,
zooals Beek, 1866, beweert gekweekt te hebben! Protonympha
met 1 (voorste) rugschild, waarop 5 paar haren; achter dit schild
nog 5 paar haren. Deutonympha met 1 (voorste) rugschild ,
waarop O paar haren ; achter dit schild nog 8 paar haren. Man;
voorste rugschild met 7 paar, achterste met 5 paar haren ; boven-
dien 1 paar zijdelingsche. W ij fj e. De eenige goede figuur is
die van Beek, 1866.

Selaia nov. gen. verschilt van PacJii/gnathus Dug. en van Michaelia
Berlese door het gemis aan oogen en aan dwarsplooien op den
rug. Mandibels en maxillae als die van Pachygnathus Dug. Nederland.

ENTOMOLOGISCUE BEUICUTEN. 102

Sehaia rosacea nov. sp. Op het abdomen 5 dwarsrijen van 2, en
1 van 4 schildjes. Eerste en zesde rij van schildjes vergroeid. Ieder
schildje met een haartje. Nederland.

Eremaeiis confervae (Schrank). Nympha 400 ,u. Gelijkt op de
nympha van E. foc?/,s(!m (Michael). Bruin niet wijn-tint en sleen-
roode pootjes; abdomen met + 30 dwarsplonien, 3 paar zijdelingsche
en 1 paar mediane doorschijnende, eenzijdig gezaagde borstels.

Aleurohins. De hypopus, bedoeld in Tijdschr. v. Entom., v. 46,
p. 13, is van Aleuroblus. Michael's beschouwingen over de hypopi
van Ghjcijphagus zijn dus juist.

Alenrob'ms far'mae (L.) hypopus; 200 — 235 ;" ; wit; ziet er uit
als hypopus van Tyroglyplms Latr. ; Cephth. met 4 gladde haren,
even lang als de céphalothorax zelve. Abdomen met rij van 6 haren
vóór, 6 haren achter, en 2 midden in de achterste helft. Epimera
1 ontbreken; sternum lang; de 4 paar coxae vormen 1 plaat.
Zuignapplaat met 2 + 4+2 zuignappen. Tarsi 1, 2, 3, 4 met
klauwtje en 4 lancetvormige kleefharen. Tarsus 4 bovendien met
sleephaar even lang als het diertje.

Glycyphagus cadaverum (Schrank) vulgo sp'mipes, is eene goede
soort, mist de schub aan genu 3 van Michael's spiuipes! De zooge-
naamd behaarde tarsi van deze soort ontpopten zicli in een gladden,
voorzien van een subtai^sale behaarde schub !

Glycyphagns domestieus (de Geer) heeft een smal rudimentair
voorste rugschild, evenals Kramer ontdekte aan Gl. ornatus Kr.

Glycypkagits domestieus concretipilus nov. var. heeft de frontharen
gedeeltelijk vergroeid. Nederland.

GlycypJiagus domestieus miisetus nov. vai'. heeft slechts 1 fronthaar.
Nederland.

GlycypJiagus sefosus (C. L. Koch), lang zoek geweest, heb ik
teruggevonden. Verwant aan Gl. cadaverum (Schrank), dus geen
rud. dors. schild, wèl subtarsale behaarde schub. 10 lange sleep-
haren, 2 maal zoo lang als het lichaam. Vegesack.

Glycyp/iagus troupeaui nov. nom. Aldus noem ik de Gl. sp. van
Troupeau in Buil. Soc. Angers, v. 6 et 7, 1879, p. 112, t. 2, f. 17.

Glycyphagns sculptilis Mégn. (Les Parasites etc, p. 140) is

103 ENTOMOLOQISCHE BERICHTEN.

misschien een hypopiale kamer van Gl. domesticus (de Geer).

Ghjcypliagus mïchaeli nov. nom. Aldus noem ik de Gl. s^nnipes
van Miciiael; eene geheel andere soort dan de continentale.

Glycyphagus burchanensis nov. sp. Geen rud. dors. schild ; wèl
subtarsale behaarde schub; schub aan genu 3 lancetvormig met
lange haren. Borkum.

Glycyphagus privatus nov. sp. — Rud. dors. schild. Geen sub-
tarsale schub. Vierde rij van rugharen normaal. Aan de buikzijde
10 postanale sleepharen. Nederland.

Glycyphagus fust if er nov. sp. — Als Gl. cadaver um (Schrank)
maar: binnenst paar der 4e dwarsrij rugharen zeer ver naar voren,
zelfs vóór het midden van den rug. Genu 2 mot een worstvormig
reukhaar, dat langer is dan tibia 2. Vegesack.

Anoelus sumatrensis nov. sp. Hypopus. 232 — 2-48 .« , kort ellip-
tisch; Cepth ± J^ der hchaamslengte ; beharing bijna onzichtbaar.
Het ronde epistoma steekt even voorbij den voorrand v. d. Cephth. uit.
Poot d en 2 (en 3?) met lancetvormig kleefhaar. Zuignapplaat
groot, niet 4 groote en 4 kleinere zuignappen, verder nog 6 kleinere
zuignappen aan de buikzijde. Op Sphaeridmm dïmïdïatunh Cast. —
Sumatra.

AniK'tas discrepans nov. sp. — Hypopus. 216— 248 ,«; lang ovaal,
top naar achteren. Cephth. ± \ der lichaamslengte; beharing
bijna onzichtbaar. Poot 1, 2, 3 met tiechtervormig kleefhaar.
Zuignapplaat middelgroot met 2 kanonvormige en 6 gewone zuig-
nappen. Op llalictus ht-Hotalus K. — l^remen.

A. C. OUDEMANS.

Cicindela trisignata Latr. f. n. sp.

Den 13den Augustus te Oostvoorne zijnde, vond ik op het be-
groeide gedeelte van het strand een Cicindela., die mij zeer vreemd
voorkwam en later een exemplaar van Cicindela trisiguata Latr.
bleek te zijn.

Aangemoedigd door deze merkwaardige vangst, ging ik er
30 Augustus weder heen en had het geluk, er nog een viertal te
vangen, benevens een 40-tal Cicindela maritima Latr.

KNTOMOLOGISCHE lîBKICUTEN. 104

Volgens «Horn en Rocschke, Monographie der paläarktiscben
Gicindelen» komt deze soort niet noordelijke)" dan Bordeanx voor ,
doch deze opgaaf is niet volledig, daar Fauvel in zijne «Faune
Gallo-Rhènane» nog noordelijker vindplaatsen opgeeft, namelijk
Manche, Carleret, Bain d'Avranches, Cancale en Quiberon.

Bij Arcachon werd eene xav. subsuturalis Souv. gevangen, wadirhij
de dekschilden , op een bronzen vlek bij het schildje na, geheel
wit zijn.

Deze laatste vindplaats is sedert 1875 geheel verdwenen, daar
het terrein, waar deze variëteit voorkwam, toen bebouwd is ge-
worden ; later is zij echter ook bij Biarritz gevangen.

Zij komt in gezelschap van C. maritima voor.

De exemplaren, die nu inlandsch gevangen zijn, behooren alle
tot de type.

D. VAN DER Hoop.

liijst Tan Coleoptera, gevangen in de omstreken Tan

Maastricht, Venlo en Roermond, vóór en na de

Zomervergadering der Xed. £nt. Ter. Juni 1903.

Flatynus obscnrtis Herbst, bij Pioermond.

OlistJwpus rotundaius Payk, id.

Pierostichus dlligens St, id.

*Abax ovalis Dfts. Faun. nov. sp. bij Gronsveld.

Molops picea Panz , bij Gronsveld.

*Opho7ius siffnaticornis Dfts. Faun. nov. sp. bij Bunde.

Ha/fpalus dimidialiin Rossi, bij Houthem en Meerssen.

DicJnrotrichi(s cognai uu Gylh., bij Roermond.

Brady cellus similis Dej., id.

Acupalpus exigmis Dej., ab.c. luiealus Dfts., bij Roermond.

Bidessïis unistriatus IHig., bij Roermond.

)) (jeminus F., id.

Uydroporus piceus Steph., id.

» trisiis Payk. id,

» memnonius Nicol , id.

» melanarius St , id.

105 ENTOMOLOGISCHB BERICHTEN.

LaccopJàhis varlcgatus Germ., bij Roermond.
Agahm paludosîis F., id.

V femoraüs Payk., id.

Bi/tiscus laüssïmus L., (een dekschild) bij Roermond.
Hom,oema acuminata Mark,, bij Bunde en Gronsveld.
Oxi/poda sericea Heer, bij Roermond
Ocalea pkata Steph., bij Kerkrade.
Calodera riparla Er., bij Roermond.

» aethiops Grav., »

Atheta vestita Grav., bij Kerkrade.
Tachi/usa halteata Er., »

Myllaena intermedia Er., bij Roermond.
» hrevicoruis Matth,, id.

» minuta Grav., id.

Qaedius cruentus Oliv,, bij Bunde.

)) fiimatus Steph,, bij Roermond.
Siaphijlinus chalcocephalus, F., bij Gronsveld.
Cri/ptobium fracticorne Payk., bij Roermond.
Euaesthetus laeviusculm Mannh., id.
SteuHS providus Er,, bij Roermond,

)) incanus Er. Faun, nov, sp., bij Bunde.

» foveicoUis Kr., bij Roermond.

)) picipes Steph,, bij Heerlen.

» nitidiuscnltts Steph., bij Roermond.

» geniculatus Grav,, id.

Authophag US ahhrevlatus F., bij Bunde.

» praeustus Müll. Faun. nov. sp., bij Vlodrop

Lestera longelytrata Goeze, var. maura Er., bij Bunde en Roermond.
Pselaphus Heisei Herbst., bij Roermond.
Eister ßmetarius Herbst., id.

Saprinus conjnngens Payk., bij Houthem en Gronsveld.
Meügethes liimbaris St., bij Bunde.

» mnbrosus St., id.

Aspidiphorus orhicidatm Gylh., bij Bunde.
Sphindus hispidus Payk., bij Boermond.

KNTOMOLOGISCllK lîEHICllTEN. 106

Cis nïtïdïcollls Abeille, bij Roermond.

Enicmus 7'ugosus Herbst., id.

Laemophloeus clemaüdis Er., bij Heerlen.

Cocciuella \0-ffuttata L., bij Kerkrade.

Nosodendron fasciculare Oliv., bij Gronsveld.

Partiiis niveiis Heer, bij Roermond.

Berosus slynaticollls Charp., bij Roermond.

Anthaxïa quadripunctaia L., bij Venlo.

* Cerophytum elateroides Latr. Fauna nov. sp., een ? bij Mecrsscn.

Elater sanguineus L., bij Roermond.

» sang uïnolei dus Schrk. bij Roermond.
» halttatus L., bij Roermond.
Cardiophorus rujicollis L., id.
Limoniiis mluuttis L., bij Runde en Gronsveld.

» pilosus Leske, bij Runde.
Pkeletes aeneonïger de G., bij Roermond en Heerlen,
Corgmhltes qnercus Gylh., lype en ab.c. ochroptertts Stepli., bij
Roermond.
» iinpressus F., bij Roermond.

Serieus hrunueus L., bij Roermond en Runde.
Agrïotes sobrimis Ksw., id.

Campi/lus linearis L., id.

Helodes minuta L., ab.c. laeta Panz., bij Runde.
* » marginata F. Faun. nov. sp., id.

Homaüsus Fo)itisheUac[uei Fourcr., bij Gronsveld.
MaUhinus seriejmnctatus Ksw., bij Gronsveld.

» halteatus Suiïi'., id.

)) fasciatus 01., bij Runde.

Maltharchus hrevieollis Payk., bij Bunde.
» spaüfer Ksw., bij Kerkrade.

Ebaeus pedicularins Schrk., bij Runde.
Sphinginus lohatus Oliv., id.

Charopus pallipes Oliv., id.

Opilo mollis L., id.

Ptinus latfo F., bij Meerssen.

107 ENTOMOLOQISCHK BERICHTEN.

Hedobia imperialis L., bij Heerlen.

Xestohium plumheum lil., ab.c. variablle üej., bij üunde.
Gonodera Luperus]Aevh%\.,, bij Kerkrade.
Isomira miirina L., ab.c. maura F. bij Roermond.
Mordella aculeata L., bij Roermond.
Oödeviera nobilis Scop., bij Bunde.
Rhagium mordax de G., bij Roermond.
Lepiura aethiops Poda, id.

» nigra L., id.

La)» ia text or L., bij Bunde.
Plateumaris coîistniilis Schrk., bij Bunde en Roermond.

» rustica Kunze, bij Roermond.

Clijtra tridetdata L., bij Roermond.
» cijanea F., bij Bunde.
» ajjinis Hellw., id.
» durita L., id.

Cr y otocephalus panmhis Müll., bij Roermond.
» marginatus F., id.

» punctiger Payk., id.

» nitidus L., id.

» decern in acidatus L. en ab.c. harbareae L. bij

Roermond.
Gonioctena viininaUs L., bij Bunde en Roermond.
Melasoiiia aenea L., type en ab.c. haemorrlwidalis L., bij Roermond,
Luper us niger Goeze, (geheel zwart i), bij Bunde.
Lockmaea cratacgi Forst., bij Bunde.
Crepidodera spleudens Weise, type en ab.c. gaudens Steph., bij

Bunde en Gronsveld.
ApJithoua coeridea Fourcr., type en a. bc. acuescens Weise, bij

Roermond.
Rhifiichites purpureas L., bij Bunde.
» sériée us Herbst.. id.

» pauxillus Germ., id.
Otiorrhynchus ligusiici L., id.

Phyllobius calcaratus F., bij Roermond.

ENTOMOLOGISCnE BEBICHTKN. 108

Atactogenus exaraüiu/ Mrsh., bij Bunde.
Hjjpera nieles F., bij Bunde.
T/imohius borealift Payk., bij Meerssen.
Magdalis phlegmatica Hebst., bij Roermond.

» carhonarïa L., bij Roermond,

Gym,netron pilosnm Gylh., bij Bunde.
CeuthorrhpicJtus campestris Gylh,, bij Runde,
Apion stol'uliDii Germ., bij Runde.
Pteleohius Kraatzü Eichh., id.
Crypturgns pusillns Gylh,, id.

En. Everts.

Invloed Tan het voedsel op de kleur der larven
van Pteronus miliaris Pz.

Door Cameron wordt in Monogr. Brif. Phytoph. Hymen. II p, 147
eene bladwesp beschreven, door hem Tteronux cadderensis benoemd,
welke in gedaante en kleur zeer veel overeenkomst bezit met
Pteronus wïliarïs Pz, (syn. croceus Thoms., fulvus H tg, en trima-
culatus YoW.). Op bladz 197 van deel IV wordt vermeld, dat Konow
caddereusis voor identisch met ynlliarïs houdt, maar Cameron kan
zich hiermede niet vereenigen, omdat de afbeeldingen, door Snellen
van Vollenhoven (') en Rrischke gegeven van de op wilg en
populier levende viiliaris-\aLV\e, zoozeer verschillen van de door
Cameron op berk waargenomen caddert'usis-\av\e.

Gedurende den afgeloopen zomer vertoonden zich de miliaris-
larven in vier generatiën op wilg en populier in mijn tuin. Jonge
wilgen-larven werden door mij op afgesneden berkenfakjes geplaatst ;
zij begonnen na eenigen tijd te vreten en, hoewel er bezweken,
werden verscheidene exemplaren volwassen, die in den grond kropen.

Nog gunstiger was de uitslag met pas uitgekomen populier-larven;
deze verdroegen het veranderen van voedsel nog beter en. bijna
alle werden volwassen. Merkwaardig was het, dat deze verandering

(1) Tijdschr, v. Entom. V, pi. 4. fig. 9.

109 ENTOMOLOGTSCHE BERICHTEN".

van spijs reeds spoedig invloed op de kleur der larven had.

De wilgen- en populier-larven zijn licht blauwgroen of blauw-
achtig grijs met zwarte stippelrijen over het lichaam ; de eerste drie
en laatste drie segmenten zijn oranje. Brischke merkte op, dat de
op wolwilg levende larven lichter getint en fijner bestippeld zijn.
De pas uitgekomen larfjes zijn glimmend bruinzwart; bij de tweede
vervelling begint het oranje aan de segmenten zichtbaar te worden
en later wordt dit intensiever. Bij de larven die ik met berk voedde,
werd de kleur der huid donkerder, dofgroen, zoodat de zwarte
lijnen er niet zoo scherp op uitkwamen; de voorste en achterste
segmenten namen geen oranje tint aan, maar werden licht vuilgeel,
bijna geelwit, en later groenachtig.

De cadderensis-Vàïve van Cameron is leikleurig met zwarte stippel-
streepen, en in de zijden nam hij elf oranje vlekjes waar, In de
afbeelding, die Cameron in deel I, plaat 4, fig. 10 geeft, is echter
de kleur der larve groener en zijn deze oranje stippen niet afzonder-
lijk aangeduid, maar vormen zij eene gele streep langs het lichaam,
zoodat hier verschil tusschen beschrijving en afbeelding bestaat.
Mijne op berk gekweekte mi,liaris-\a.v\en bezaten deze gele streep
boven de pooten niet; overigens galeken zij veel op Camerons af-
beelding, vooral eenige exemplaren, waarbij de bleekgeelachtige tint
der eerste en laatste segmenten geheel in groen overgegaan was.
Bij vergelijking met mlliarisAarven op wilg in den tuin tiof terstond
het verschil , dat het oranje aan deze segmenten verdwenen was.

Op '21 en '22 Sept. verschenen uit mijne met berk gevoede
larven twee ///iliaris-msknnelies met zwart abdomen en zwarte
sprieten. Zij waren van gewone grootte, maar bleken niet zoo
krachtig te zijn als wespen uit wilgenlarven, en stierven reeds na
een paar dagen. Waarschijnlijk zullen de wijfjes eerst in hel voor-
jaar van 1904 verschijnen; wanneer dit geschiedt, zullen zij op
berk geplaatst worden, om te onderzoeken, of zij in de takjes leggen
willen; vrouwelijke wespen uit wilgen-larven deden dit niet. Mocht
deze proef gelukken, dan kan daaruit blijken, oi^ miliaris-\a.vven bij
voortgezette kweeking op berk, na een of meer generaties, het
uiterlijk der cadderensis-lavven al dan niet aannemen.

ENTOMOLOGISCHE BERlCHTEÏT. 110

Jonge miliaris-larxen, op beuk geplaatst, hebben hier weinig van
gevreten en bezweken weldra,

Arnhem, 29 September 1903. A. J. van Rossum.

myriueleon forniicaritis L. en myrmeleon foriuicaleo L.

Myrmeleon formïcarïus L. Dr. van Rossum te Arnhem zond mij
in liet einde van Juni een exemplaar dezer tot nog toe slechts
eens door den heer Ritsema bij Beekhuizen gevonden soort toe.
Het dier was 's avonds op het licht aan komen vliegen. De soort
is de meest verbreide in Europa, maar schijnt in ons land minder
voor te komen dan Kyrmeleon formicaleo L.

Myrmeleon formicaleo L. Deze soort is in onze oostelijke pro-
vincies zeei' verbreid en overal op zandige plaatsen te vinden. Het
kweeken van de larven is zeer gemakkelijk. Zij maken kuiltjes in
het droge zand en verlaten deze soms 's nachts, om lange tochten
even onder de oppervlakte van het zand te maken. Het gebeurt
dan wel, dat er een in een kuil van een soortgenoot valt en dan is
het dier zeker verloren. Kannibalisme komt zeer veel onder de
larven voor, waarom het bij transport zeer aan te raden is, de
larven in groote doozen met zand te doen, of slechts weinige bij
elkaar in kleine vangdoosjes met zand. Ik voederde ze geregeld met
meelwormen. Vooral pas vervelde larven zijn een zeer welkome
buit, omdat hare chitinehuid nog week is. Bij het uitzuigen
eener prooi gaat de mierenleeuw zeer regelmatig te werk en er
blijft eindelijk niets anders dan het volkomen leege velletje van over.
Zou er misschien uit de kaken een vocht in de wonden gestort
worden, dat als een ferment werkt en alle organen vloeibaar maakt?

Regelmatig behoeven ze niet gevoederd te worden, want zij kunnen
best zes weken en langer vasten zonder er veel hinder van te
hebben. Ook al een gemak met het kweeken.

Tegen het einde van Juni en begin Juli kruipt de volwassen
larve in den grond en maakt daar een kogelronden cocon.

In het einde van Juli en verder gedurende de maand Augustus
komen de imagines te voorschijn. De pop, die eene vrije pop is, heeft

Ill ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

een paar harde kaken, die zeer waarschijnlijk gebruikt worden, om
een zuiver rond kapje van den cocon af te bijten. De imagines komen
altijd na warme dagen te voorschijn, steeds tegen den avond. Ik had
er dit jaar eenige levend bijeen gehouden, in de hoop, er eieren van
te krijgen. De eieren zijn namelijk nog niet bekend. Dit is mij
echter niet gelukt. Toch heb ik gelegenheid gehad, enkele waar-
nemingen te doen. Overdag zijn de imagines zeer stil, pas tegen
den avond gaan ze fladderen en dit fladderen gaat eindelijk over
in een woest vliegen, dat bijna te vergelijken is met dat van
sommige uilen. Een groote mierenleeuw vloog even snel door mijn
kamer rond als een Luperlna tnonoglypha Hufn. Hunne oogen
lichten net als die van vele nachtvlinders. Toen ik mijn losgelaten
exemplaar met het vlindernet opving, bemerkte ik bij het aangrijpen
van het dier eene zelfde geur als Arm.onïa moscJtata voor hare ver-
dediging gebruikt. Later rook ik tiezelfde lucht, toen ik bij het
ontleden van een exemplaar op de laatste segmenten drukte. Het
zijn dus waarschijnlijk anaalklieren, die de reukstof afscheiden. Bij
CJinjsopa nam ik eene doordringende rottingslucht waar en bij
LimnopJdhts aßiiis Gurt, eene lucht van peerdrups. Deze lucht komt
altijd te voorschijn als het achterlijf eenigszins gedrukt wordt.

Omtrent het voedsel kan ik nog meedeelen, dat het mij twee-
maal overkomen is, dat een zwak exemplaar door zijne kornuiten
gedood en opgegeten werd. De kop, het borststuk en een deel
van het achterlijf werden aangetast. Dat mierenleeuwen-imagines
carnivoor zouden zijn, verwondert mij eigenlijk niet, want wanneer
zij 's avonds met de hand gevangen worden, bijten zij met hare
krachtige kaken, dat het duidelijk voelbaar is. Ik had ze dan
ook eerst opgeloste suiker voorgezet, maar hiervan hebben ze niets
aangeraakt. Eene poging, om ze met rauw vleesch te voeden,
mislukte ook, waarschijnlijk omdat het te gauw bedierf. Een
volgend jaar zal ik het dus maar eens met levende insekten pio-
beeren ; wellicht houd ik ze daarmede langer in het leven en is
het dan mogelijk, eieren te verkrijgen.

H. VV. VAN DER VVeELE.

ENTOMOLOGISGHE BERICHTEN

112

UITGEGEVEN DOOR

^^%or\m lastig

DE JIEDEHLiNDSCIIE EfrOMOLOGISCHE ÏEREE^IIUIB.

NO. 15. 1 Januai

INHOUD: Dr. A. J. van RossuSi, Zwermen van Py rameis
(Vanessa) cardui L. — Dr. J. C. H. de Meijere, Lijst van
Diptera, gevangen in de omstreken van Roermond en bij
Houthem, na de Zomervergadering der Nederl. Ent. Ver.,
7 — S .Juni 1903. — P. Haverhorst, Levensduur van eene ge-
ïnfecteerde rups van Smerinthus populi L. — .Jhr. Dr. Ed.
Everts, Boekaankondiging : Etude comparée des Glandes
pygidiennes chez les Carabides et les Dytiscides etc. par
Fr. Dierckx, en: Les Glandes pygidiennes des Coléoptères,
second mémoire. Carabides (Bombardiers etc.), Paussides,
Cicindélides , Staphylinides , par Fr. Dierckx. — H. A. de
Vos TOT Nederveen Cappel, Tephroclystia (Eupithecia)
impurata Hb., Faunae nova species. — Dr. A. C. Oudemans,
Acarologische Aanteekeningen IX. — Dr. J. Th. Oudemans,
Lijst van Blad wespen (Tenthredinidae), gevangen in de om-
streken van Roermond en bij Houthem, na de Zomerver-
gadering der Nederl. Ent. Ver., 7—8 Juni 1903. — Dr. C. L.
Reuvens, Literatuur, Aanwinsten voor de Bibliotheek.

Zwermen van Pyraiiieis (Taiiessa) cardni li.

In October j. 1. bevatte a. Societas entomologica » een opstel van
B. Slevogt te Bathen in Koerland over een « Massenflug » van
distelvlinders.

De bchrijver wijst er op, dat hij in zijn werk «Die Gross-
schmetterlinge Kurlands » over P. cardui op bladz. 41 medegedeeld
heeft, dat de overigens zeldzame vlinder aldaar om de zes tot acht
jaar in verbazend groot aantal verschijnt. Zulke zwermen , welke

113 ENTOMÜLOGISCHE BERICHTEN.

steeds 4 — 6 dagen duurden , werden door hem waargenomen in
Juli 188'2, 1888 en 1895. Het schenen meest wijfjes te zijn;
zij trokken allen naar het oosten. Vooral in 1895 was de hoeveelheid
der vlinders bijzonder groot; weiden en tuinen om Bathen waren
er toen mede bedekt, en even plotseling als de dieren waren ge-
komen, verdwenen zij ook weder. In het voorjaar van 1896 werd
geen enkele overwinterde F. cardui aangetrofïen , en de verwachting
«dieses Mädchen aus der Fremde» in 1902 weder te kunnen
begroeten , werd teleurgesteld.

Toen Slevogt echter 21 Juli 1903 aan den rand van bloeiende
klavervelden naar Argi/iinis-exem-çidiven zocht, zag hij tot zijne

groote vreugde een distelvlinder op een bloem en weldra

verschenen er meer, zoodat na korten tijd het veld van P. cardui
wemelde ! Toch was het aantal niet zóó groot als in 1895 —
wellicht een gevolg van den ongunstigen winter 1902 — 03. Ongeveer
50 stuks werden gevangen, allen tamelijk afgevlogen wijfjes,
die waarschijnlijk dus eene verre reis gedaan hadden. Waar kunnen
zij vandaan gekomen zijn?. ... Slevogt vermoedt, dat, bij gebrek
aan mannetjes, de «Begattungstrieb» oorzaak geweest is, dat de
wijfjes dezen toclit ondernamen. Zouden de mannetjes misschien
na de paring grootendeels achtergebleven en overleden zijn ? Er
schijnt geen onderzoek gedaan te zijn, of de gevangen wijfjes eieren
wilden leggen. Reeds 22 Juli begon het aantal dagelijks te ver-
minderen , en 27 Juli werd nog eene zeer afgevlogen achterblijfster
gevangen , zoodat toen de trek geheel voorbij was.

Den 15den Augustus werden echter weer twee vlinders gezien;
een er van werd gevangen en bleek een versch, pas uit de pop
verschenen mannetje te zijn. Dit kon moeilijk meer tot den
zwerm behooren ; in grootte, kleur en teekening week het ook af van
<le in Juli waargenomen dieren. Terwijl deze licht steenrood waren,
was het kleinere mannetje donkerder , en «kräftig rosa überhaucht»;
verder waren de zwartachtige vlekken aan de bovenzijde grooter en ■
stonden dichter bijeen. Dergelijke exemplaren werden ook op andere
plaatsen in Koerland door Slevogt gevonden, en hij vermoedt dus, dat
dit het type der aldaar voorkomende P. cardid is. Hij voegt hieraan toe,

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 114

dat hij uit den zwerm van 1895 een paartje bezit, dat ook licht
steenrood is, en dat, voltiens von Heinemann, in Duitschland de
meeste P. cardm''^ aldus i^ekbi-iiid zijn. Gaarne zon hij vernemen,
of dââr de vlinders zich in 1882, 1888, 1895 en 1903 even talrijk
vertoond hebben als in Koerland; zoo ja, dan zou zijn vermoeden
bevestigd worden , dat de zwermen steeds uit het westen
kwamen.

Door Snellen wordt aangegeven , dat P. cardui hier te lande
vrij zeldzaam is, maar in 1851 in Zuid-Holland , en bij Amsterdam
in 1751 , 1826 en 1862 zeer gemeen was. Taschenberg bericht,
in «Brehm's Tieiieben», over zwermen in Franki'ijk en Zuid-Europa
in 1827, 1851 en 1889. Merkwaardig is ook de mededeehng van
Rösel (Deel I p. 60), dat 1^. mrdui-rupsen in Juni 1752 bij
Neurenberg de artisjokken zoo kaal vraten als « droog bezemrijs»,
en dat hij «naauwlijks eene trede op den Akker kon doen, zonder
te gelijk eene menigte Rupsen te vertreeden». Hij vernam, dat
omstreeks 1712 de artisjokken op dezelfde wijze vernield waren.

A. J. VAN ROSSUM.

IJjst Tan Diptera, gevangen in de omstreken Tan

Roermond en bij Hontbem, na de Zomerver-

gadering der Ned. Ent. Ver., 7 — 8 Juni 1903.

Wat rijkdom aan verzamelde merkwaardige Diptera betreft, muntte
de Excursie na de Zomervergadering te Roermond boven vele der vorige
uit. Vooral aan de beek te Vlodrop werd menige interessante soort
buitgemaakt. Nog loonender was de op den volgenden dag, Maandag
8 Juni, gemaakte excursie in de omgeving van Houthem, niet-
tegenstaande het weder zeer winderig was en ook regen niet uitbleef;
wel een bewijs, hoeveel er in het Zuiden van Limburg bij gunstiger
omstandigheden en langer verblijf nog te ontdekken zal zijn.

Als merkwaardige vondsten bij Roermond, Melick en Vlodrop
zijn te vermelden :
* Trichosia maxima Strobl. Fn. n. sp. (Vlodrop).

Platyura atrata F.

115 ENTOMOLOGTSCHE BERICHTEN.

* Gnofihomyia sylvaüca Meig. Fn. n. sp. (Vlodrop).
Limtwphila bicolor Meig.

Pedicia rivosa L.

* Empis brevicornis Loew. Fn. n. sp. (aan de Maas bij Roermond)

* Rhamphomyia stigmosa Macq. Fn, n. sp. (Vlodrop).

* » aethiops Zett. Fn. n. sp. (Vlodrop).
Hilar a intersüneta Fall.

Hemerod/romia praecatoria Fall.

* Dolichopus tanythrix Loew. Fn. n. sp. (Vlodrop).

* » discifer Stann. Fn. n. sp. (Vlodrop).
Porphyrons spinicoxa Loew.

Opetia nigra Meig.

* Physocephala nigra Deg. Fn. n. sp. (Vlodrop).
Microdon devins Schrank.

Chrysotoxum sylvarum Meig.
Pipiza chalyheata Meig.

* Chrysogaster aenea Meig. Fn. n. sp. (Vlodrop).
Dor os conopseus F. '

* Coenosia longitarsis Stein. Fn. n. sp. (Vlodrop).
Cordylura ciliata Meig.

* Diplotoxa approxiynatonervis Zelt. Fn. n. sp. (Melick).

* HydreUia ßavicornis Fall. Fn. n, sp. (Roermond).
Agromyza capitata Zett.

Van Houthem zijn te vermelden :

Chironomus ßexilis L.
Beris chalyheata Forst.
Lophonotus forcipula Zell.
Itamus cothurnatus Meig.
Empis pennipes L.

* » albinervis Meig. Fn. n. sp.

* » parvula Egg. Fn. n. sp.

* Hilar a Brauer i Strobl. Fn. n. sp.

» carinthiaca Strobl.

* » thoracica Macq. Fn. n. sp.

ENT0M0L00I8CHB BERICHTEN. 116

Tthamphomyia atra Meig.

Microphorns anomalus Meig. (= crassipes Macq.).
Trichina davipes Meig. (= Microphorns clavipes Meig.).
Tachydromia major Zeit,
Neurigona quadrifasciata F.
Chrysotus laesus Wied.
Porphyrops spifiicoxa Loew.
» praerosus Loew.

Ihl'ichopus tanythrix Loew.

* Tlatycneyna pulicaria Fall. Fn. n. sp.
Zodion notatum Meig.

Balmannia punctata F.
Microdon devins Schrank.
Chilosia antiqua Meig.
Macquartia dispar Fall.
Bhinoptora melania Meig.

* Melania volvuhs F. Fn. n. sp.

* Äricia semicinerea Meig. Fn. n. sp.
Psila nigra Fall.

» pectoralis Fall.

* Loxocera sylvatica Meig. Fn. n. sp.

Chyliza vittata Meig.

Phytomyza albipennis Fall.

J. C. H. DE Meijep.e.

lievensduur Tan eene geïnfecteerde rnps van
Suierinthns populi Li.

In « De Nederlancische Insecten » van Dr. Oudemans wordt
(pag.'s 407 en 758^ als eene opmerkenswaardige bijzonderheid
medegedeeld , dat door Braconiden geïnfecteerde rupsen nog 7 à 8
dagen leefden, nadat de sluipwesplarven het lichaam der rups
verlaten hadden. Het bleek mij onlangs, dat deze tijd nog aan-
zienlijk langer kan zijn.

In September j. 1. ontving ik eene bijna volwassen rups van
Smerinthus populi L. , die, blijkens de zwarte stipjes op de huid,

117 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

door sluipwespen was bezet. Na korten tijd kwamen de Braco-
nidenlarven te voorschijn; zij hadden bij dit naar buiten komen
het lichaam der rups op niet minder dan acht en dertig
plaatsen doorboord. De i'ups kromp, zonder groote kleurveran-
dering te ondergaan, langzamerhand tot op de helft harer vorige grootte
in. Gedurende de gelieele eerste week reageerde zij krachtig, zelfs nog
op den prikkel eener eenvoudige aanraking, en op het einde der
tweede week was zij nog in staat zich om te wentelen , als zij op
den rug werd gelegd. Het dier stierf eerst op den achttienden dag
na het te voorschijn komen der Braconidenlarven. ')

P. Ha VERHORST.

BO£KAAXKOXDIGI]VO.

//Étude comparée des Glandes pygidiennes chez les
Carabides et les Dytiscides, avec quelques remarques
sur le classement des C-arabides/ par Fr. Dierckx *) en

(/liCs Olaudes pygidieunes des Coléoptères , second
mémoire. Carabides (Bombardiers etc), Paussides,
Cicindélides, Staphylinides' par Fr. Dierckx ^).

Met de aankondiging van deze voortreffelijke werken wenschie
ik tevens eene aanvulling te geven op hetgeen ik op blz. 105 van
het «Supplement» op mijne « Coleoptera Neerlandica» over de
reuk- en stinkklieren gegeven heb. Daar deze studiën mij onbekend
gebleven waren, moet bij het Literal uur-overziclit op blz. 129 met
de opgave dezer werken eene lacune aangevuld worden.

In het eerste werk zegt Dr. Dierckx dat, terwijl de huid- en
mondklieren grondig onderzocht zijn , de pygidiaal-klieren (beter
dan anaal- of verdedigingsklieren) in een tijdvak van bijna 40 jaren
uit het oog verloren zijn.

De pygidiaalklier der Djjtisclden dient niet ter verdediging,

1) De hier bedoelde Bracouiden ziju zeer waarschijnlijk Microplitis ocellatae Bché.,
die bij Smerinthns populi L., ocellata L. en Dilina tiliae L. parasiteert. J. Th. O.

2) La Cellule, Receiiil de Cytologie et d'Histologie générale, T. XVI, 1899.
p. 60 -176, 5 planches.

3; Ibid., T. XVIII, 1901, p. 253—310, 3 planches.

TINTOMOLOGISCHE BERICHTEN 118

maar om het tegument van de rugzijde van het lichaam en der
dekschiklen in te vetten, waardoor de lucht, voor de ademhaling
noodig, als in eene doos tusschen de dekschilden en het rugvlak
besloten blijft, terwijl de randen van de spleetvormige opening
rondom vettig gehouden worden , om het water tegen te houden.
Het invetten geschiedt voortdurend , door de betreflende deelen
met behulp der pooten in te wrijven. Evenzeer blijven de binnenzijde
der dekschilden alsook de achtervleugels door deze inrichting droog.

Het eigenlijke verdedigings-apparaat is de rectaalzak , welke ge-
woonlijk met eene waterige excrementen-massa gevuld is, welke
laatste , wanneer de kever gestoord wordt , met meer of mindere
hevigheid uitgedreven wordt en den bekenden onaangenamen reuk
verspreidt. Vat men eene watertor aan , dan wordt door deze
stof het water troebel. De pygidiaalklier daarentegen is geen aan-
hangsel van het digestiekanaal , geen excretie-apparaat ; de daaruit
afgescheiden vloeistof is niet onaangenaam van reuk en maakt het
water niet troebel, maar zinkt.

In het tweede werk beschrijft sehr, achtereenvolgens: ten eerste
hel explosie-appaiaat der « Carabides bombardiers », van welke 7
typen onderzocht werden ; vervolgens de pygidiaalklieren der
cc Carabides non bombardiers»; ten derde de pygidiaalklieren en de
classificatie der Carabides, waarbij het verband tusschen de structuur
der pygidiaalklieren en de daarmede samengaande verwantschap
der soorten besproken wordt ; ten vierde het explosie-apparaat der
Paussides, vervolgens de pygidiaalklieren der Cicindélides en eindelijk
de twee vliezige zakjes, welke liel geheele pygidiaal-apparaat vormen
bij groote Staphylinen als: Oci/pus olens, Staphi/linns caesareus en
St. nebulosus.

De beide «mémoires» zijn met groote zaakkennis geschrevenen
wat de platen betreft, kan de uitvoering niel genoeg geroemd
worden. Ten zeerste bevelen wij de kennismaking aan onze
enloniotomen aan. Mogen deigelijke studiën voor onze jongere
zoölogen eene aansporing zijn tot meerdere beoefening van de
anatomie en pliysiologie der insecten. Ed. Everts.

119 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

Tepbroclystia (Enpitbecia) impnrata Hb.
Faunae nova species.

Op 16 Juli 1903 werd door mij een exemplaar van deze voor
onze fauna nieuwe vlindei soort, gevangen te Houthem (St. Gerlach)
in Zuid-Liniburg. De vlucht van genoemd voorwerp bedroeg 20 mM.

De soorl kouit, volgens den Catalogus van Staudinger en Rebel,
voor in de Alpen, Zuid-Duitscliland , West-Midden-Duitschland,
België en het Zuid- West-Taurusgebied.

De rups leeft volgens Hofman n op Campanula rotundlfoïia en
pusilla en voedt zich voornamelijk met de bloemen en bloemknoppen.
Wellicht zijn andere Campafiula-soov\en als voedsel niet uilgesloten.

H. A. DE Vos TOT Nederveen Gappel.

Acarologisebe Aan te eken in gen IX.

T/ironilidium holoserïceum L. larva. Door het vinden van drie
zeei' na verwante larven, is het noodzakelijk geworden, er op te
wijzen, dat de twee schildjes glad, doch van een aantal poriën
voorzien zijn; dat het kopschildje breeder is dan het nekschildje ;
dat de oogen op eenigen afstand van het kopschildje staan, en dat
Berlese aan den achterpoot verkeeidelijk drie klauwen teekende in
plaats van twee.

Thrombidium poriceps Oudms. larva. Gelijkt op Throvihïdïum
holosericeum (L.) larva, mist echter de twee kleeflapjes aan den
kop; heeft halvemaanvormige in plaats van ronde oertracheeën ; het
nekschildje breeder dan het kopschildje; achterpoot met 2 klauwen.

Thronibidium teciocervix Oudms. larva. Deze weid door mij reeds
beschreven in de Entomologische Berichten, p. 92, onder den
naam van Rydrarachna tectocervix Oudms. larva. Ook bij deze larva
draagt het 3de pootpaar slechts 2 klauwen in plaats van 3. Beide
schildjes overlangs gestreept, even breed. Oogen vlak bij het kop-
schild. Nekschildje smal. Aantal en vorm der haren gelijk aan die
van Thrombidium holosericeum (L.) larva.

ENTOMOLOGISCHB BERICHTEN. 120

Thrombidium sfriaticeps Oudms. larva. Deze nieuwe soort gelijkt
sprekend op Thrombidium tectocervix Oudnis. larva, rnaar de achter-
pooten dragen 3 klauwen.

Parasitus affinls Oudms. Berlese's Gamasus coleoptratorum (L.)
deutonympha generans is eene goede soorl , waaraan ik den naam
affinis geef.

liijst ¥au Bladwespen (Tenthredinidae), ge Fangen

in <le omstreken van Roermond en bij Elouthem,

na de Zomervergadering der Xederl. Ent. Ter.,

7—8 Jnni 1903.

Zuid-Limburg is voor den verzamelaar van Hymenoptera een
zeer rijk voorzien gebied. Inzonderheid wat Bladwespen betreft ,
is mij geene ande)"e streek in Nederland bekend, die, wat aantal
soorten en ook aantal exemplaren betreft, hiermede kan worden
gelijkgesteld. Kon ik dit reeds nagaan bij het bewerken mijner
«Naamlijst van Nederlandsche Tenthredinidae », gepubliceerd, in
Dl. XXXVII van het Tijdschrift voor Entomologie, herhaalde be-
zoeken aan die streek in verschillende jaargetijden hebben mij nog
aanmerkelijk in die meening versterkt.

Terwijl de omstreken van Roermond mij op 7 Juni nu niet zoo
heel veel opleverden , was de excursie , die door een viertal leden
op 8 Juni naar Houthem ondernomen werd, voor mij zeer
loonend, hoewel het weder geenszins medewerkte en kloppen en
slepen de eenige vangmelhoden vormden, hetgeen beteekent, dat
de Hymenoptera zich niet lieten zien , doch op goed geluk af uit
struiken en planten moesten worden voor den dag gebracht. Deze
methode is vooral geschikt voor het verzamelen van Bladwespen
en het is daarom ook alleen van deze afdeeling , dat eene opgave
het publiceeren waard is. In deze opgave volg ik de bovengenoemde
Naamlijst.

121 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

Lyda silvatica L. Houthem.
Arge enodis L. Houthem.
Priophorus Irisüs Zadd. Houthem.
Oryptocampus augustus Htg. Roermond.
Pteronus hortensis Htg. Roermond.
Pristi'phora fulvlpes Fall. Roermond.

* PJiyllotoma microcephala Klg. Fn. n. sp. Houthem.
Kaliospphinga jmmila Klg. Houthem.

Seiandria stramineipes Klg. Roermond.

D morio F. Roermond, Houthem.

Taxonus equiseü Fall. Houthem.
Dolerus pratensis FaW. Houthem.

» gonager F. Houthem.
Khogogastera viridis L. Houlhem.

» piuictulaia Klg. Houthem.
Teuthredopùs thonisoni Knw. Houthem.

* » nassata L. Fn. n. sp. Houthem.
» gibberosa Knw. Roermond.

* P achy protasis variegata Klg. Fn. n. sp. Houthem. .

* » antennata Klg. Fn. n. sp. Houthem.
» rapae L. Houthem.

Macrophya q_uadrimaculata F. Houthem.

)) albicincta Schrnk. Houthem.

» neglecta Klg. Houthem.
Ailantus temulvs Scop. Houthem.

» fasciatus Scop. Houthem.

» arcuatus Forst. Houthem.
Tenthredo rußventris F. Houthem.

» atra L. Houthem.

» livida L. Houthem.

» mesomelaena L. Houthem.

* » olivacea Htg. Fn. n. sp. Houthem.
D ^ava Scop. Houthem.

J. Th. Oudemans.

BNTOMOLOGISCHE BEUICHTBN. 122

lilTERATUCR.

Aanwinsten Toor de Bibliotbeek.

G. H. Ver ra 11, British Flies. London 1901. T. VII.

Dit is het eerst gepubliceerde deel eener serie van 14 deelen,
die Verrall denkt uit te geven. Wat den inhoud aangaat,
verwijs ik naai' hel referaat hierover van Dr. de Meijere in
het volgende nummer der Entomologische Berichten.
G. Kertesz, Catalogus Dipterorum hucusque descriptorum.
Leipzig 1902. T. I— IL

Ook voor den inhoud van dit werk , waarvan l)ovengenoemde
deelen de eerste zijn , verwijs ik naar het a. s. referaat van
Dr. de Meijere.
C. G. Thomson, Diptera 1858.

In onze boekerij ontbrak nog de beschrijving der Diptera,
die gedurende de reis van het fregat Eugenie (1851 — 53)
verzameld zijn. Deze leemte is nu aangevuld.

Er zijn 319 soorten in dit werk beschreven, allen toen nog
nieuw voor de wetenschap
F. Walker, Insecta Saundersiana. Diptera. 1850 — 56.

In dit werk worden de Diptera beschreven , die zich be-
vonden in de beroemde entomologische collectie van W. W.
Saunders. Het is voor de bewerkers der Diptera van groot nut,
daar in Saunders' verzameling, die zeer uitgebreid was,
exemplaren uit alle werelddeelen voorkwamen.
F. Richter von Binnenthal, Die Rosenschädlinge aus
dem Tierreiche, deren wirksame Abwehr und Bekämpfung.1903.

Een zeer interessant boek , ook voor den entomoloog. De
auteur heeft zijn onderwerp zeer uitvoerig, wetenschappelijk
behandeld, en tevens zoo, dat ook de plantenliefhebber,
speciaal die van rozen, er veel aan heeft.

Vooraf gaat eene beschouwing over de typische vormen, die
men vindt bij de beschadiging aan planten door dieren, en
over de biologie der «kleine» dierenwereld. Dan een hoofdstuk
over bestrijding , waarna achtereenvolgens de Insecten , de

I2',i EST0M0L0GI9CHE BERICHTEN.

Spindieren en de Wormen behandeld worden ; de Insecten
worden groepsgewijze genomen. Eindelijk een literatuur-
overzicht , eene lijst van verkortingen en een alphabetisch
register. Overal vindt men duideliike afbeeldingen bij.
E n t o m o 1 o g i s c h Jahrbuch für das Jahr 1903.

Dit boekje geeft eene reeks kleinere, maar vaak interessante
bijdragen over Insekten. Dan een necroloog met eenige por-
tretten, eene rubriek «Vermischtes» en eene opgave vaneenige
belangrijke entomologische verschijningen in de boekenwereld
van 't afgeloopen jaar,

In den kalender is aangegeven, wat er alzoo maandelijks
op entomologisch gebied te doen en te laten valt.

Eene titelplaat en aardige vignetten versieren het boekje,

waarvan Dr. Veth ons de voorafgaande jaargangen toegezegd

heeft.

G. L. Reuvens.

ENTOfflOLOGISCHE BERICHTEN

UITGEGEVEN DOOR ((

DIÎ ÄEDEIlLÄiUDSCIli: El\TOMOLO(asCIIE lKliEi;\!lil\(i.

124

NO. 10. 1 Ma;ut l'.IO.i.

INHOUD: Dr. J. C. H. de Meijere, Boekaankondiging:
C. Kertész, Catalogus Dipterorum hucusque descriptorum.
Dl. I en II, Budapest 1902 en G. H. Verrall, British Flies,
Vol. VIII, London 1901. — Dr. ,1. Th. Oudemans, Argynnis
pales Schiff, var. arsilache Esp., ook in Limburg gevonden. —
Mr. D. L. Uyttenboogaart, Carabus monilis F. var. inter-
ruptus Beuthin. — Mr. D. L. Uyttenboogaart, Donacia
marginata Hoppe. — Mr. D. L. Uyttenboogaart, De Ento-
mologische Verzameling van het Landbouwproefstation te
Tiel. — Mr. A. Brants, xifbeeldingen met beschrijvingen
van Insecten, schadelijk voor naaldhout. — G.J. Klokman,
Rupsen van Pararge megaera L. en Coenonympha pam-
philus L. — H. W. VAN DER Weele, Agnatha, Odonata,
Neuroptera, Panorpata en Trichoptera, verzameld gedurende
de eerste dagen van Juni 1903 aan den Plasmolen (Gem.
Mook-Middelaar, Limburg). — Dr. J. C. H. de Meijere,
Waarmede voedt zich de „Bijenluis" {Braula coeca Nitzsch)? —
Dr. A. C. Oudemans, Acarologische Aanteekeningen X. — Dr.
A. J. VAN RossuM, Eeiie overzeesche nachtreis van Pyrameis
cardui L. — Mr. D. L. Uyttenboogaart, Pteleobius vittatus F.

BOEKAAlNKO^rDIGINO.

„ C Kertész, Catalogus Dipterorum biicnsqiie descri-
ptoruui. Deel I en II, Budapest 1903."

Wel in geen land is de Dipterologie minder verwaarloosd geworden
dan in Oostenrijk-Hongarije. Was Weenen langen tijd het brand-
punt voor deze wetenschap, getuige de werken van Schiner, Mik,
Brauer e. a., in de laatste jaren begint Budapest op succesvolle
wijze niet de hoofdstad der monarchie te wedijveren. Door de

125 ENTOMOLOQTSCHE BERICHTEN.

uitgave van den Catalogus Dipterorum heeft het Museum te Budapest,
en niet minder de bewerker van dit omvangrijke werk, Dr. Kertész,
alle Dipterologen ten zeerste aan zich verplicht. Naast den gelijk-
tijdig verschijnenden «Katolog der palaarktischen Dipteren», is er
wel geen werk, dat de ontwikkeling der Dipterologie meer zal
bevorderen. Wanneer men bedenkt, dat het vervaardigen eener
dergelijke, alles omvattende lijst nog nooit beproefd werd en er
sinds ISß^ geene naamlijst der Europeesche Diptera verscheen, dan
begrijpt men licht, dat het moeilijke en dikwijls onbevredigende
bijeenzoeken der literatuur menigmaal het publiceeren van nieuwe
soorten, zoowel als de monographische behandeling van grootere of
kleinere groepen, belemmerde of deed mislukken. Zonder twijfel zal ook
deze Catalogus het lot van eiken goeden arbeid van dien aard niet
ontgaan ; hij zal zijn eigen graf delven, daar hijzelf het meest tot
het verschijnen van nieuwe studiën zal bijdragen, waardoor hij
spoedig veroudert, maar juist daardoor zijne roeping heeft vervuld.
De eerste twee deelen, behandelende de Nematocera, liggen voor ons ;
het eerste, van 338 bladzijden, omval bijna 3000 soorten, het tweede,
van 357 bladzijden, bijna 2500 soorten. Het geheele wex'k wordt
op 8 à 10 deelen geschat. Waar deze twee deelen reeds ongeveer
5500 soorten bevatten, is het aantal beschreven soorten wel zeer
vergioot, sinds Schiner in 1868 berekende, dat er toen circa '20000
soorten beschreven waren. Voor Europa kwam Schiner op ongeveer
9000 soorten, terwijl de Nematocera in den bovengenoemden «Katalog»
reeds uit ca. 3300 soorten blijken te bestaan.

Inrichting en druk komen met die van den «Katolog» overeen, doch
de literatuuropgaven zijn nog uitvoeriger, ook wat de verspreiding
der soorten betreft ; zoo is onze «Nieuwe Naamlijst» overal ge-
citeerd, wat in den «Katalog» niet het geval is. De geographische
verspreiding is overigens bij de soorten mindei' in bijzonderheden
aangegeven dan b.v. in Staudinger en Rebel's «Catolog der
Lepidopteren des palaearctischen Faunengebietes».

Het werk is, voor zoover deze deelen althans betreft, hoofdzakelijk
van compilatorischen aard, zonder nieuwe critische opmerkingen enz,
Voorloopig blijft dus de monographische bewerking van nog onvol-

ENTOMOLOaiSCIIE BBRICHTEN, 126

doend bekende groepen, zooals b.v. van geslachten als Sciara,
Limnobia, Agromyza, Plati/palpus en tal van andere, wel het meest
gewenschte werkprogram der systematische Dipterologie. Het toe-
voegen van nieuwe soorten, voordat men de oude goed kent, is hier
slechts van weinig nut. Gelukkig heeft in de laatste jaren reeds
menige groep in dit opzicht, door de grondige studies van Stein,
Becker, Hendel, Strobl en anderen, hare beurt gehad.

Voor de studie der Gecidomyiden is nog van zeer veel nut de
aan het einde van het daarover handelende gedeelte geplaatste
lijst, waarop de soorten gerangschikt zijn naar de plant, waarop
de larve leeft.

„G. H Terrall, British Flies. Tol. TUI, Loudon 1901. '

Een geheel ander karakter heeft het werk van Verrall ; het is
het type van een goeden, zuiver faunistischen arbeid. Het eerst
verschenen deel (deel VI 11) handelt over de Plati/pezidae, Pipim-
culidae en Syrphldae van Groot-Brittannië; bijna 6/7 van het bo«k
is aan laatstgenoemde familie gewijd. De bewerking is zeer breed
opgevat; dit eene deel telt reeds 811 bladzijden en bevat 458
tekstfiguren, welke natuurlijk een groot voordeel bij het gebruik
van het boek opleveren, te meer daar de meeste publicaties over
Diptera aan afbeeldingen opmerkelijk arm zijn. Dat desniettemin een
werk als de « Fauna austriaca » van .Schiner zoo uiterst bruikbaar
bleek, is eene niet geringe verdienste van dezen schrijver en getuigt
van zijn practischen blik; maar een voordeel bieden figuren toch,
vooral voor beginners.

Wie zich verwonderen mocht, dat het werk «Diptera Neerlandica»
nog altijd niet voltooid is, dien raad ik aan, het boek van Verrall eens
ter hand te nemen. Welk een schat van studie en van tijd is
alleen voor dit deel reeds noodig geweest ! Voor de Diptera bestaan
nog geene Gompendia der Europeesche soorten, zoodat het bestemmen
van de enkele soorten eener groep, die in een klein gebied voor-
komen, dikwijls zeer moeilijk wordt en bij meerdere groepen eerst

127 ENTOMOLOGISCHB BEBICHTEN.

in den laatsten lijd door eene monographische bewerking werd
mogelijk gemaakt. Dikwijls is hiervoor onderzoek der typen van
oudere schrijvers noodzakelijk. Verrai! heeft dan ook meermalen
Parijs bezocht, om daar de typen van Meigen te bestudeeren en
menige door hem aangekochte collectie, nagelaten door bekende
Dipterologen op het vasteland van Europa, was hem voor de ver-
gelijking zijner exemplaren van groote waarde. Als resultaat bevat
zijn werk dan ook tal van critische opmerkingen en beschrijvingen
van een niet onbelangrijk aantal nieuwe soorten, benevens van
eenige nieuwe genera, Waar dit bij de betrekkelijk groote en goed
bekende Syrphiden reeds het geval is, hoeveel meer nieuws is
er dan wel bij menige andere groep te verwachten! Natuurlijk
komt een groot deel der behandelde soorten ook in ons land voor,
zoodat de uitvoerige beschrijvingen en tabellen ook bij de determinatie
van Nederlandsche exemplaren van zeer groot nut zullen zijn.

Dat de voleinding van een op zulk eene schaal aangevangen werk,
eene levenstaak, waartoe niet ieder zich aangetrokken of geroepen
gevoelt, nog menig jaar zal vorderen, lijdt geen twijfel. De moei-
lijkheden zullen zeker bij de volgende deelen — er zijn er nog 13
te wachten — eer grooter dan kleiner blijken. Voor enkele groepen,
de Cecidomyiden en Sciarinen, heeft de auteur zich reeds bij voor-
baat incompetent verklaard, daar bij deze met sterke vergrootingen
moet worden gewerkt. De met de beste bedoelingen gegeven be-
werking dezer groepen in «Diptera Neerlandica» is dan ook zeker
uiterst onvolledig.

Aan het einde bevat het werk nog eene lijst der Syrphiden, welke
Engeland met Noord-Amerika gemeen heeft; het zijn er niet minder
dan 36. Voorts nog eene volledige naamlijst van alle Europeesche
soorten der behandelde familiën, met literatuuropgaven; op zichzelf
reeds een belangrijken en zeer bruikbaren arbeid.

Het van gemoedelijkheid en schranderheid getuigende portret
van den ouden Meigen, den grondlegger der kennis van de Euro-
peesche Dipteren, is tegenover het titelblad geplaatst.

J. C. H. DE Meijere.

BNT0M0L06ISCHB BERICHTEN. 128

Argynnis pales Schift', var. arsilache £8p.,
o*k lu liiuibiirg geTonden.

In n". ^ 4 der Ent. Ber., p. 96, vestigt de heer ter Haar er

de aandacht op, dat genoemde soort eindelijk in Nederland, en wel

in de prov. Groningen, is teruggevonden. Ik kan hieraan toevoegen,

dat zij, mede in den vorm arsïlache^ ook in aantal gevangen is in

Limburg, en wel in de omstreken van Venlo door den heer A. van

den Brandt. Op deze soort heeft nl. betrekking de mededeeling van

den heer van den Brandt, zie Verslag der Zomervergadering 1903,

p. 52, waar van Argijnnis dia sprake is. Meenende met deze soort

te doen te hebben, zond de heer van den Brandt mij in 1903

twee exemplaren, welke ik toen geene gelegenheid had nader te

onderzoeken. In het najaar de voorwerpen in de collectie willende

inschikken, bleek mij, dat lÄ^ioX. Argynms pales'6c^\'S.sds. arsilache

Esp. behoorden ; het was toen echter reeds te laat, om den naam

in het Verslag te wijzigen.

J Th. Oudemans.

Carabns nionilis F. var. Interruptiis Bentbln.

Bij het nazien der 9 inlandsche exemplaren van C. motiilis,
welke ik bezit, vind ik, dat slechts 2 daarvan tot den type behooren ;
4 behooien tot de typische var. consiius Panz., terwijl 3 exem-
plaren volkomen beantwoorden aan de beschrijving van inferruptus
Beuthin in het werk van Dr. Everts. De secundaire ribben zijn
bij '2 exemplaren geheel, bij het derde grootendeels in eenigszins
langwerpige bultjes opgelost. Twee van deze dieren zijn bij Tiel
verzameld, het derde bij Oosterbeek. Ik raad den Coleopterologen
aan, hunne voorwerpen van deze soort nog eens na te zien, dan zullen
vermoedelijk nog wel meer exemplaren van deze variëteit worden

gevonden.

D. L. Uyttenboogaart.

Donacla niarginata Hoppe.

Van deze soort vond ik den 29sten November 11. een volkomen
frisch en levend exemplaar achter de schors van een populier te

129 ENTOMOLOGISCHE BEEICHTEN.

Tiel, in gezelschap van Borytomm hirüpennis. Het schijnt dus, dat

deze soort ook wel als imago overwintert.

D. L. Uyttenboogaart.

Entomologisclie Terzameling van het Ijandbonw-
proefstation te Tiel.

Ten behoeve van deze in wording zijnde verzameling, wordt
beeren entomologen beleefd verzocht, eventueele doubletten van voor
land-, tuin-, boschbouw en ooftcultuur nuttige en schadelijke insecten,
zoo mogelijk met larven, poppen en vraatstukken, aan het Land-
bouwproefstalion. Stationsstraat, Tiel, te zenden. De vrachtprijs
der zendingen zal gaarne worden gerestitueerd, terwijl de doosjes
franco worden teruggezonden. D. L. Uyttenboogaart.

Afbeeldingen met besclirijving van Insecten,
»chadelijk voor naaldtaout.

In hel laatst van de maand November van het afgeloopen jaar,
heeft de Minister van Waterstaat, Handel en Nijverheid, door tusschen-
komst van de Commissarissen der Koningin, aan de besturen der
gemeenten, binnen wier gebied eenigszins belangrijke dennenbosschen
gelegen zijn, «ter aanplakking in een der voor het publiek open-
«gestelde lokalen van het gemeenteliuis en ter uitreiking aan hoofden
«van scholen en van land- of tuinbouwwintercursussen, die daarvan
«bij het geven van onderwijs wenschen gebruik te maken», doen
toekomen een zeker aantal afdrukken van eene, op last van Zijne
Excellentie vervaardigde plaat, houdende afbeeldingen met
beschrijving van voor naald h out se h adel ij ke in-
secten.

Op aanvraag van den Commissaris der Koningin in Gelderland,
steunende op het gebleken verlangen van een aantal hoofden van
voormelde inrichtingen van onderwijs, heeft de Minister daarop,
bij den aanvang dezes jaars, de oplaag dezer plaat zoodanig gelieven
aan te vullen, dat in genoemde aan naaldhout zoo rijke provincie,
alléén reeds langs dezen weg, niet minder dan een 700 -t al
exemplaren daarvan konden worden verspreid.

ENTOMOLOGISCHE BEKICHTEN. 130

Reeds bij den eersten aanblik maakt bedoelde plaat een aan-
genamen indruk. Afbeeldingen en letter zijn netjes en duidelijk;
de eerste voor kleurendruk al zeer weinig glimmend. Kortom, zij
staat bepaald hooger dan de groote meerderheid van soortgelijken
arbeid en steekt b.v. allergunstigst af bij de — jaien geleden —
door de Regeering alom in den Lande verspreide plaatjes, ter
bekendmaking van den destijds zoo gevreesden Goloradokever.

Het geheel strekt dan ook zoowel den bewerker daarvan (het
Staatsboschbeheer) als den uitgever in kleurendruk (P. W. M.
Trap, te Leiden) tot eer. En al moge het werk, uit een weten-
schappelijk oogpunt bezien, wellicht geene bepaalde waarde bezitten —
voor het oogmerk is het geleverde stellig zeer doelmatig en ver-
dienstelijk te achten.

Rij eene afmeting van 85 x 62 cM. geeft de plaat — nevens
een 25-lal, meerendeels vergroote afbeeldingen van sommige in-
secten, schadelijk voor naaldhout, in vei'schillende levenstoestanden,
of van de eigenaardige wijze, waarop zij dat hout vernielen — bondige
en zeer bevatlelijke aanwijzingen omtrent leefwijs en meest doel-
treffende middelen van bestrijding dier vijanden van onze bosschen.

Zeven, tot slechts twee insectenorden behoordende soorten
zijn op deze wijs behandeld en wel vooreerst een 3-tal
Schild vleugelige insecten (^Coleoptera), met name:

de Dennenscheerder [Hi/lesinKS P'miperda) ;

de Groote Dennensnuittor {Ihjlohlus Ahieüs) ;

de Kleine Dennensnuittor {Pisi^oiles Notatus) en verder 4 soorten
Schubvleugelige insecten [Lepldopfera), te weten :

de Nonvlinder {Liparis MonacJia)\

de Harsbuilrups {lletïnia lieslnelld) ;

de Dennenlotrups {Retinla Buoliana) en

de Dennenknoprups (lieünia Tunoiiana).

Terwijl het mij niet ondienstig voorkomt, met de voorgaande
regels de aandacht van de lezers van dit lijdschrift — voor zooveel
nog noodig — te vestigen op den recht nuttigen arbeid, door de
Regeering verricht met de uitgaaf en ruime verspreiding van boven-
bedoelde plaat, meen ik toch goed te doen door aan die korle

I'M BNTOMOLOQISCHE BERICHTEN.

aankondiging, in alle bescheidenheid, enkele opmerkingen en vragen
vast te knoopen, tot welke zij mij aanleiding heeft gegeven.

Aangezien geenerlei aanwijzing bestaat, dat het in de bedoeling
der Regeering zou zijn gelegen, op dergelijke wijs ook nog andere
vijanden van de dennenhoutcultuur te doen bewerken en bekend
maken, mag men wel aannemen, dat met de uitgaaf van deze
plaat beoogd is, aan de bevolking der boschrijke zandstreken van
Nederland, de in dàt land voor naaldhout meest schadelijk te
achten insecten aanschouwelijk te maken en de beste middelen ter
bestrijding van die dieren aan te geven.

Maar, indien dat inderdaad de bedoeling is, dringt zich onwille-
keurig de vraag op den voorgrond, of met het zevental behandelde
insecten werkelijk de m eest gevaarlijke vijanden van het naaldhout
ten onzent uit de onderscheiden orden der Gelede dieren als zoo-
danig aangewezen en gebrandmerkt zijn?

Gaarne laat ik de beantwoording van die vraag, zóó in het
algemeen gesteld, aan vrij wat bevoegder beoordeelaars over, doch ten
aanzien van het viertal op de plaat voorkomende soorten Lepidoptera
kan ik te dien opzichte bezwaarlijk eenigen twijfel onderdrukken.

Buiten kijf behooren^ ook in Nederland, zoowel de Nonvlinder
[Lijjaris Moyiacha) als de Dennenlotrups [Ret'mia Buoliana) gerekend te
worden tot de meest te duchten vernielers van naaldhout, doch,
naar mijne bescheiden opvatting, had onmiddellijk daarnaasteen plaatsje
dienen te zijn ingeruimd aan de Geslieepte Dennenrups {PatioUs
Piniperda Panzer) zoowel als aan de Groote Gestreepte Dennenspanrups
{Bupalus PmiarLus L.). De schade toch, door deze beide Macrolepi-
doptera, in den staat van rups, in het oostelijk deel van Nederland
aangericht, is somtijds verbazend en — mede in verband met de
meerdere grootte en snelier ontwikkeling van beide soorten, op gezag
ook van de meest bevoegde beoordeelaars — bepaald van veel grooter
omvang te achten, dan die, welke wordt veroorzaakt door de, naast
Buoliana, op de plaat voorkomende twee andere Befi?iia-s,oovien,
namenlijk Besïnella en Tnrmiana, waarvan de laatstgenoemde ten
onzent trouwens tamelijk zeldzaam is.

Bovendien zoude het opnemen van evengenoemde Noctuide en

BNTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 132

Geometride onder de behandelde Lepidojjtera het voordeel hebhen
opgeleverd, dat de plaat alsdan vertegenwoordigers van vier zeer
verschillende familiën van Schubvleugeligen had gegeven, terwijl
thans drie van de vier besproken Lepldoptera-soovlen niet
alleen tot één en dezelfde familie behooren, maar ook zóó naver-
want aan elkaar zijn en trouwens in alle toestanden en leefwijs
ondeiling zooveel overeenkomst vertoonen, dat zij voor het mingeoefend
oog van den plattelandsbewoner nauwelijks te onderscheiden zijn en
door dezen stellig door elkander opgemerkt en vernietigd zullen worden.

Waar dus, naar het mij voorkomt, op meergemelde plaat Pano-
Us Piniperda Panzer en Biijkilus Pmiarins L. niet behoorden te
ontbreken, liefst met vergroote afbeelding van rups, pop en vlinder
van ieder (wat betreft laatstgenoemde soort bij voorkeur van het
vrouwelijk spannertje), zoude — indien namelijk de beschikbare
ruimte het gebood — mijns inziens de behandeling van deDennenknop-
rups [Reiinia Turioncma) zonder groot nadeel kunnen nagelaten zijn,

Desgevorderd had ook zelfs de afbeelding van de rups en het
motje van lieünïa Pesinella in dat geval wel achterwege kunnen
blijven, en ware te volstaan geweest met de voorstelling van de zoo
opvallende harsbuil, door deze Tortriclde in den rupsenstaat bewoond.

In slede van de op de plaat voorkomende, grootendeels tusschen de
dennennaalden verscholen, afbeelding van dat verblijf, had het alsdan
wellicht de voorkeur verdiend, eene der vrij wat kennelijker afbeel-
dingen over te nemen, welke door Rösel en Sepp, in hunne algemeen
bekende werken, van bedoelde eigenaardige rupsenwoning zijn gegeven.

Een en ander daargelaten, bestaat er mijns inziens inmiddels
alle aanleiding tot ingenomenheid met de wijze van bewerking van
hetgeen de plaat nu eenmaal aanbiedt.

Wat de geleverde afbeeldingen meer bepaaldelijk betreft, deze
komen mij voor, niet alleen doorgaande zeer doelmatig en voldoende
te zijn, maar over het algemeen zelfs uit te munten door getrouw-
heid en duidelijkheid. Voor zoover zij ten doel hebben de w\jze
van vernieling door het betrokken insect aanschouwelijk te maken,
schroom ik zelfs niet, onderscheiden figuren uitmuntend te noemen.

Als minder gelukkig geslaagd zou men, naast de boven reeds

133 ENTOMOLOQISCHE BEBICHTEN.

besproken afbeelding der door Betinia Hesïnella als rups bewoonde
harsbuil, wellicht kunnen wijzen op de rupsen van den Nonvlinder,
die wat donker zijn uitgevallen en bezwaarlijk te onderscheiden
zijn van de dennentakjes, waarop ze zitten, terwijl ook die vlinder
zelf iets te bruin en wat streeperig bewerkt is.

Dat overigens de afgebeelde dieren voor het meerendeel in flinke
vergrooting zijn weergegeven, kan niet dan zeer doelmatig worden
genoemd. Het trok intusschen mijn aandacht, dat de aangelegde
maatstaf van vergrooting zoo aanmerkelijk uiteenloopt, zoodat
b. V. alle vier vergroot e vlinderfiguren in opvallend grooter schaal
zijn weergegeven dan de bijbehoorende rup!?en.

Ter wille van de bevattelijkheid van werk als het hier bedoelde,
schijnt het toch bepaaldelijk aan te bevelen, eenzelfde dier in zijn
onderscheiden levenstoestanden, zooveel mogelijk in dezelfde ver-
houding vergroot, weer te geven.

Ondanks de voorafgaande beschouwingen nu — welke ik aller-
minst als aanmerkingen, doch veeleer als bescheiden wenken ten
behoeve van volgenden gelijksoortigen arbeid zou wenschen opgevat
te zien — mag ik niet anders dan mijne bepaalde ingenomenheid
met de thans besproken uitgaaf in haar geheel betuigen.

Gaarne en zonder voorbehoud sluit ik mij dan ook aan bij de
Redactie van het Tijdschrift der Nederlandsche Heidemaatschappij,
waar deze, in de 6e aflevering van den vijftienden jaargang van
dat tijdschrift, op bladzijde 284, de hoop uitspi-eekt «dat de ont-
«vangst van de zijde van belanghebbenden van dien aard moge
«zijn, dat deze eerste poging om langs aanschouwelij ken weg kennis
«te verspreiden aangaande eenige vijanden van het bosch, door
«andere soortgelijke uitgaven moge worden gevolgd.»

Ik mag dit opstel inmiddels niet eindigen zonder ook mijner-
zijds den wensch te hebben geuit, dat de Regeering genoeg waar-
deering en belangstelling ten aanzien van den in deze regels be-
sproken arbeid moge ontmoeten, om zich aangespoord te gevoelen,
niet alleen de overige 't meest te duchten vernielers van het
naaldhout uit de onderscheiden orden der Gekorvenen in den-
zelfden geest te doen behandelen, maar gaandeweg ook de gevaar-

ENTOMOLOOISCHH BERICHTEN. 134

lijkste vijanden onder de insecten van het loof hout, van het land- en
tuinbouwbedrijf en van het weiland, in woord en beeld onder de
aandacht van de landelijke bevolking te brengen.

Mocht zij, hiertoe overgaande, daarbij de voorlichting van de
Nederlandsche Entomologische Vereeniging inroepen, ten einde in
overleg met dat lichaam vooraf een bepaald plan van werken op
te stellen, gewis zoude zij alsdan verzekerd kunnen zijn van zoodanige
medewerking, als hel beoogde doel slechts ten goede zou kunnen komen.

A. Brants.

Rnpseu van Pararge inegaera L<. en
Coenouyiupha pauipbiliis li.

In het laatst van Aug. 1903 ving ik twee Pararge megaera L.
$?, welke in 5 dagen 53 eieren legden. Deze eieren waren eerst
groenachtig wit en na eenige dagen bruingeel gekleurd met groen-
achtige tint, terwijl de top donkerder van kleur was en dit in
grootere mate werd, naarmate het tijdstip van het uitkomen na-
derde. Omstreeks 40 Sept. kwamen de lupsen te voorschijn, welke
eerst een deel der eierschaal nuttigden en vervolgens zich aan ver-
schillende zachte grassoorten te goed deden. Na driemaal verveld
te zijn, met tusschenpoozen van ongeveer eene week, en daarbij
tevens steeds een deel der afgeschoven huid verslonden te hebben,
gingen zij allengs over in de winterrustperiode, eenige malen daarin
gestoord, doordat verhooging van temperatuur de eetlust aanwak-
kerde en haar de voedselplant deed opzoeken. De teekening der
rups bleef, voor zoover ik waarnam, steeds dezelfde, hoewel de kleur
na de eerste vervelling pas constant werd, en wel doorzichtig dot
grasgroen. Vóór die vervelling neigde de kleur meer naar het bruine,
wat echter ook voor een deel is toe te schrijven aan de dichtere
beharing. Nu de rupsen in mijne verwarmde serre haar winter-
slaap reeds geëindigd hebben, wisselt de lengte der verschillende
exemplaren (ruim 40) af van 12 tot 15 mM. De ruglijn is donkergroen,
met smalle, witgroene lijntjes omzoomd; aan weerskanten ziet men
één groenwitte zijlijn, aan de rugzijde door eene breede, donkergroene
lijn begrensd. De overige ruimte wordt aan weerszijden aangevuld

135 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

door een tweetal donker getinte strooken, door lichter gekleurde
afgewisseld, alle van elkaar gescheiden door lichtgekleurde huidplooien,
evenwijdig aan de dorsaallijn. Op deze huidwalletjes bevinden zich lichte
stippen, waarop de donkerbruine haren zijn ingeplant, welke een paar-
sen glans bezitten. Ook evi^nwijdigaan de segmentgeledingen vindt men
lichtgekleurde huidplooien, zoodat het geheele lichaam in een lichterge-
kleurd netwerk gehuld schijnt, waarvan bij oppervlakkige beschou-
wing alleen de lengtedraden in 't oog vallen. Deze teekening geeft
de rups bij opvallend licht eene vale tint, terwijl de kop door de
dichte beharing eenigszins donkerder van kleur en met een paarsen
gloed overtogen schijnt. De donkere ruglijn en de witte zijlijnen
vallen bij den eersten aanblik echter 't meest in 'toog (').

Een exemplaar van Coenofi^mp/ia pampkil/is L. , dai Q:e\ijkliy\v^ een
20-tal eieren legde en waarvan de jonge rupsen hetzelfde verblijf
bewoonden, bood mij stof tot vergelijken aan en nu is het wel
eigenaardig, dat de rupsen van megaera in kleur overeenstemmen
met de eieren van pamphilus en omgekeerd de eieren van megaera
in kleur overeenkomen met de jonge larven van pamphilus. De
eitjes van pamphilus zijn levendig groen van kleur en juist daarom
meer glimmend, omdat de teekening, beslaande in eengroot aantal
kleine ribben van den top tot den voet, veel vager en daardoor de
oppervlakte meer effen is dan bij de grovere, netvormige teekening
op de eitjes van megaera, welke de kleur dof maakt. De jeugdige
pamphihisA^vveu zijn meer geel dan groen, alleen de voedselkolom,
welke in het doorzichtige lichaam zeer goed zichtbaar is, maakt de
laatstgenoemde kleur plaatselijk meer intens. Na de overwintering zijn

(1) De beschrijvingen der eieren en rupsen van Buckler, in „The larvae of the
British Butterflies and Moths", benevens die van Sepp, stemmen vrijwel met deze
beschrijving overeen; de afbeeldingen van Sepp zijn vrij nauwkeurig, terwijl die
in eerstgenoemd werk slecht zijn.

Tenzij de laatste vervelling eene groote verandering teweegbrengt, is de be-
schrijving in ter Haar .,Onze vlinders" beter dan die van Snellen, die de opval-
lende, lichte zijstrepen niet noemt en de twee donkere aan weerszijden der
dorsaallijn, welke minder in 't oog vallen, wèl.

Wegens het kweeken in kunstmatig verwarmde ruimten, zijn de data misschien
niet overeenkomend met die in de vrije natuur, doch de ontwikkeling zal zich
ook daar wel naar de temperatuur regelen en bij alle individuen in verschillende
jaren evenmin in hetzelfde tempo verloopen.

BNTOMOLOGISCHE BEBIOHTEN. 136

mij te weinig pamp//ili(s-v\}\)sen overgebleven en de exemplaren zijn
nog te klein, om eene nauwkeurige beschrijving der teekening te
kunnen geven; in geaardheid onderscheiden zij zich echter zeer van
hare medebewoners. Bij den minsten schok heffen zij de voorste en
achterste segmenten krampachtig omlioog, om bij eene tweede ver-
ontrusting zich onmiddellijk op den bodem te laten vallen, terwijl
de meffaera-ru\)sen zich onder dergelijke omstandigheden stevig aan het
grassprietje vastklemmen. G. J. Klokman.

Aguatha, Odonata, ]%^enroptera, Panorpata en Tricho-

ptera, Terzaiueld gedureode de eerste dagen van

Juni 1903, aan den Plasnioleu (gemeente

Mook — Middelaar, liiniburg).

AGNÂTHA.

Ep/iemera vxdgata L., 5 ex. Meest alle als subimago aan den vijver
bij denPlasmolen gevangen. Het gelukte mij, de imagines te bekomen,
door de subimagines in vangdoosjes gedurende een of meer dagen in
het leven te houden.

SipMurus species, 3 ex. Eene tot het genus Siphlurus behoorende
soort ving ik aan de Maas, door het uitkloppen van heggen, op
1 Juni. Er zijn 2 ïi imagines en 1 ? subimago. Het is dezelfde
soort, die Albarda als onbeschreven in zijn catalogus, T. v. Ent.,
Dl. 32, p. 262, vermeldt en ik meende ze dan ook roeseü te
noemen, omdat Roesel ze zeer waarsciiijnlijk heeft afgebeeld. Bij
Eaton vond ik in zijne Monographie der Ephemeriden de beschrij-
ving van Linnaeus, die volkomen op mijne exemplaren past.
S. lïnnaeanns is eene soort, die onbeschreven in Linnaeus' collectie
gevonden is en vermoedelijk uit Amerika afkomstig heet te zijn;
de vindplaats is echter onbekend en Eaton voegt er bij, dat hij
uit Italië, Monte Adamello, eene dergelijke soort gezien heeft Het
is dus niet onmogelijk, dat mijne soort 8. lïuuaeanus is, maar ik
acht de kwestie nog lang niet uitgemaakt, daar ik geene gelegenheid
had, den type met mijne exemplaren te vergelijken.

Cloeon dipteruw, L., 2 ex. Van deze overal gemeene soort werden
beide seksen door mij buitgemaakt.

137 ENTOMOLOQISCHE BERICHTEN.

ODONATA.

Lïbelhda quaiirimaculata L. was in zeer groote hoeveelheid overal
in het open veld en langs het water te vinden,

Lihellula depressa L. vond ik slechts in enkele exemplaren.

Leucorrhinia ruhicunda L. In een paar exemplaren in het moeras
in de richting van Ottersum.

Leucorrhinia pecioralis Gharp. was zeer gemeen, bijna even talrijk
als TÀhellula quadrmmculata L.

Leucorrhinia caudalis Gharp. Van deze zeer zeldzame soort ving
ik 7 exemplaren, 5 <? (?, 2 $ 2- Zij heeft de gewoonte, om steeds
over het water te vliegen en zich nu en dan op ver in het water
groeiende rietstengels neer te zetten. Daar ze niet bijzonder snel vliegt,
was ze, ondanks bovengenoemde gewoonte, niet moeilijk te vangen.

Cordulia metallica v. d. Linden. Zéér gemeen. De <? c? vliegen
pijlsnel en zijn betrekkelijk lastig te vangen. Het gemakkelijkst
ging het door stil te blijven staan; ze worden dan nieuwsgierig en
komen dichterbij vliegen. Zij moeten dan met één slag gevangen
worden, want, eenmaal verjaagd, komen zij niet meer terug. Behalve
in 't veld en 't moeras, vond ik deze soort zeer veel door het hosch
vliegen, waar zij dikwijls de opgejaagde Geometriden achtervolgde.
Ik ving uitsluitend $ $. De S Î vliegen zelden en zitten meestal
stil tusschen de oeverplanten. Ik kreeg er een, dat toevallig ge-
vonden en gedood was.

Cordulia Jlavomacul af a v. d. Linden. Eén immatuur i van deze
zeldzame sooit ving ik langs den Maasoever ; later in Juli en
in Augustus ving ik 8 exemplaren, alle ü.

Goniphus vulgaüssïinus L. Twee vrouwelijke exemplaren, pas uit-
gekomen , ving ik langs de Maas. Het is wel merkwaardig,
dat ik dit jaar later nog een % in dezelfde streek ving en geen
enkel (?, ofschoon algemeen bekend is, dat de ?? veel zeldzamer zijn,

Brachytron pratense Müller, deeenige Aeschnide die toen vloog, was
zeer gemeen. Zij herinneit in hare gewoonten veel aan Cordulia.

Caloideryx virgo L. en splendens Harris. Overal gemeen.

Platycneniis pennipes Pali. Twee immature $ 2 langs de Maas.

Ischnura elegans v.d. Linden. Zeer gemeen.

BNTOMOLOGISCHB BERICHTEN. 138

Agrion pulchellum v.d.Linden en puella v.d. Linden. Overal zeer
gemeen.

Agrion hastulatum Charp. In groot aantal in het moeras. Tot
nog toe als eene zeldzame soort beschouwd.

Agrion mercuriale Charp. F. n. sp. Eén exemplaar, een i, langs
den Maasoever.

Eryihiomma najas Hansem. Gemeen bij den vijver. Deze soort
vliegt veel vlugger dan de meeste Agrioniden en meestal ver over
het water.

Pyrrhosoma minium Harris. Overal, tot in het bosch toe, zeer
gemeen. In Juli en Augustus vond ik hare plaats ingenomen door
de uit Zuid-Europa noordwaarts verbreide P. tenellum Villers.
Beide soorten rusten dikwijls op donkere bladeren uit, waardoor zij,
daar de kleur van het lichaam donker is, weinig in 't oog vallen.

NEUROPTERA.

Sialis lutarla L. Zeer gemeen.
Sisyra fuscata F. 2 Exempl. in 't moeras.
Chrysopa ßava Scop. 1 Exempl.
» alha L. 1 Exempl.

» jlavïfrons Br. 3 Exempl.
» tenella Sehn. (?) 1 Exempl.

Hemerobius concinnus Staph. 1 Exempl., zeldzame soort.

» nervosus F., strlgosus Zett., Unihutellus Z&ii.^orotypus

Wall., micans Oliv, en nitidulus F., alle in één of meer exem-
plaren uit dennen en struiken geklopt.

Coniopteryx aleyrodiformls Steph. (?) 1 Exempl.

PANORPATA.

Panorpa. Alleen de gewone soorten : vulgaris Imh. en germanica
L., in aantal.

TRICHOPTERA.

Neuronia ruficrns Scop. 1 Exempl., $.
Pkrygauea striata L. In aantal, vooral ü.

139 ENTOMOLOGISCH K BEEICHTEN.

Gram/motaulius atomarius F., 1 Exempl., ?.

Glyphotaelius pellucidus Retz. 1 Exempl., $,

Limnophilus elegans Gurt. Zeer geineen in dennen en struiken,
in groot aantal geklopt. Tot nog toe waren alleen een paar exem-
plaren in Brabant gevangen.

Limnophllns auricula Curt., griseus L. en sparsifs Gurt, vrij gemeen.

Sericostoma personatwn Kirb. De larven leven in de beek, zijn
daar niet zeldzaam, en voeden zich met rottende bladeren. Zij
leven bijna uitsluitend in het snel stroomende gedeelte. In 't geheel
ving ik 4 exempl., 2 $$ en 2 ??.

Leplocerus aterrlvius Steph. Met de var. perfusciis Steph. zeer
gemeen bij waterkanten.

Mystacides nigra L. Evenals de voorgaande en op dezelfde plaatsen.

Uolocentropus diihius Rbr. In aantal.

H. W. VAN DER WeELE.

Waarmede voedt zich de ,,Bije]iIiils^'
(Braula coeca Nitzscli) ?

Nog steeds was het niet zeker uitgemaakt, of Branla coeca eene

parasitische levenswijze voert of slechts als commensaal in de korven

aanwezig is. In «Rovartani Lapok», Bd. IX, p. 153 — 156, 175 —

180, deelt Lósy het resultaat zijner onderzoekingen hieromtrent mede.

Het bleek hem, dat dit merkwaardige Dipteron bepaaldelijk
parasiteert op de koningin, en dat zijne monddeelen zeer bijzonder
zijn aangepast aan die van laatstgenoemde.

Zoodra het bemerkt, dat de bij hare monddeelen uitgestrekt
heeft, begeeft het zich op den kop der bij, steekt, steunende op
bovenlip en voorkaken der laatste, zijne kaken tusschen hare
achterkaken, en dringt daarna met zijn zuiger in de holte aan den
wortel van de dan gelijktijdig naar voren tredende bijentong; door
de paraglossen van elkaai' te duwen, verhindert het het terug-
trekken van de tong. Ten gevolge van den prikkel begint overvloedig
speeksel uit de speekselklieren der bij te vloeien, en voornamelijk
hiermede voedt zich de «bijenluis». Honig zoekt het dier op deze
wijze slechts in de tweede plaats.

ENTOMOLOQISCHE BBRICHTEK. 140

Tegen het najaar kan het aantal dezer parasieten zoo sterk toe-
nemen, dat de koningin er door te gronde gaat. Op de werkbijen
gaat Braula slechts tijdelijk over, en wel zoolang deze met de

voedering der larven bezig zijn.

J. G. H. DE Meijere.

Aï'arologisctae Aauteekeningen X.

Parasitus primitivus nov. sp. Gelijkt op P. crassipes (L.)^ onder-
scheidt zich voornamelijk er van door de volgende kenmerken :
1^, het lichaam is slanker; 2'', alle pooten slank, zelfs poot 2 van
het (?; 3'^, epistoma ongeveer vijftandig, doch de tusschentanden
zijn kleiner dan de laterale en mediane, soms dubbel; A^, scharen
der mandibels slank; 5^, poot 2 van het <ï' heeft ventraal aan
basifemur, telofemur en tibia een tandvormig knobbeltje; 6°, onder-
kaak van het <? met een ietwat gebogen, staafvormig copulatie-oi'gaan,
iets korter dan de onderkaak; 7^, genitaalschildje van het <? met
eene mediane spleet. Deutonympha 780, <? 880, Î 1040/i.

Ijj/ddoides nov. nom. voor Ip/iis G. L. Koch, 1836 (non Ip/iis
Leach 1817) = Eumaeus G. L. Koch, \^A'i {non Eu7naeus'R\ihx\ev,
1816) =^ Emeus Mégnin, 1880, lapsus calami \ oor Eumaeus. Type:
lp/lis oslrlnus G. L. Koch.

IpJiidopsis moet orthografisch geschreven worden voor Iphiopsis
Berl., 1882. Type: Iphis mirabilis Berl.

Poecilochirus G. et R. Canestrini, 1882. Synoniem: Iphidosoma
Berl., 1892. Type: Roloaspis pneiarius Jul. Müller.

Poecilochirus Berl. 1892 (Type: Acarus fucorum, de Geer) moet
dus vallen en voorloopig ondergebracht worden bij Parasitus Latr.

Iphidoides concentricus nov. sp. 360 ^t., breed ovaal, punt naar
voren; rugschubben vormen concentrische ovalen. Rugborstelharen:
22 aan den rand, 2 rijen van 5. en 2 mediane van 9. Er is een
klein trapezoïdaal ventraal schild bij de deutonympha.

Melichares Hering. Deutonympha met 2 rugschilden, binnenmalae
van het hypostoma kort, zonder slippen, zonder franje; hoornslang
en con vergeerend. Het Î met 1 smal rugschild; hypostoma als boven.

Melichares agilis Hering. Deutonympha 375 .". ; rugschilden 200

141 KNTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

en 144 ^.; gewoon behaard; haartjes fijn; 4 borstels geheel
achteraan; sternaal schild lang; hypostoma alsboven. 2 512 /j..;
rugschild 464 /<. ; hypostoma alsboven; rughaartjes fijn; 2 borstels
geheel achteraan ; genitaalschild zukvormig.

A. C. OUDEMANS.

!Eene OTerzeesclie nachtreis ran Pyrameis cardui Ij.

De c( distelvink » doet in den laatsten tijd veel van zich spreken 1
Nadat in N**. 15 dezer Entom. Berichten een verslag over zwermen
van cardui-\Vindevs in Koerlaad verschenen was, bleek mij , dat
zij zich ook in Engeland tegen het einde van September in groot
aantal vertoond hadden en bracht ik dit ter sprake op de verga-
dering der N. E. V. van 24 Januari te Utrecht.

De December-afl. van cc The entomologist's monthly Magazine »
bevat op p. 289 thans zeer belangrijke mededeelingen van W. Eagle
Clarke, die zich 17 Sept. — 18 Oct. op het Kentsche lichtschip
bevond, om waarnemingen te doen over het trekken van vogels.
Gedurende het fraaie weder in de laatste dagen van Sept. verscheen
een groot aantal insecten aan boord, en o. a. werden op 22 Sept. ')
des avonds van 8.45 tot middernacht verscheidene voorwerpen van
P. cardui gevangen, terwijl deze dagvlinders om de lantaarn fladderden.
Den volgenden dag vlogen er weder om het schip. De overvloed
dezer soort aan de oostkust en op andere plaatsen van Engeland
wordt nu verklaard door de verrassende waarneming van Clarke:
de vlinders verhuisden van het vasteland bij zuid-oostelijken, niet
krachtigen wind! De tocht over de zee moet dan reeds vroeger
begonnen zijn, want op eene andere plaats in dezellde aflevering
van het Engelsche tijdschrift, p. ;}02, wordt door T. Mathew te
Dovercourt, in Essex, het volgende vermeld. Hij bevond ziet» op
den morgen van 22 Sept., bij fraai weder, dicht bij de kust, o. a.
om naar Cucuilia-vn^sen. op bloemen van Asfer trïpolïum te zoeken ;
terwijl hij de vorige dagen al eenige ca/v/^^i-vlinders bespeurd had,
zag hij ze nu bij honderden, ja sommige bloemen waren er geheel

1) Den almanak raadplegend, zag ik dat 21 Sept. „nieuwe maan" geweest is,
dus donkere nacht!

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 142

mede bedekt; tevens nam hij zeer vele exemplaren van Plusia
gamma L. waar. ')

Het Kentsche lichlscliip is in de Noordzee gelegen, ten noord-
oosten van de Theems-monding, 21 mijlen verwijderd van hel
meest nabijzijnde land, dat Margate ten zuidwesten en «the Naze»
in Essex ten noordwesten van het vaartuig is. De meest nabijge-
legen punten van het vasteland zijn de kusten van Frankrijk en België,
op een afstand van 48 tot 50 mijlen, zuidoostelijk van het lichtschip.

Den 23sten Sept. kwamen met de distelvlinders een aantal
Plusia gamma's en honderden kleine Trichoptera, vs'elke later gede-
termineerd werden als Limnophilus griseus L. en affinis Curtis.
Ook de aanwezigheid van deze insecten bevestigt het vermoeden
van verhuizing uit het vasteland, want het is moeilijk aan te
nemen, dat zulke teere diertjes een afstand van 21 mijlen tegen
de bries afgelegd hadden, komende van de Engelsche kust. Twee
soorten van vliegen, Helophllus triviftatus F. en eene SpJiaeropJtoria
{]\Ieüthreptus), namen ook deel aan den tocht, benevens andere
passagiers, waaronder eene Tortrix, eene vedermot en een Hemi-
pteron, welke nog niet gedetermineerd zijn. Op den morgen van
28 September werden versehe exemplaren van Enuomos alniaria L. $ en
Apatnea testacea Hb. rustend aan boord gevonden.

Behalve de merkwaardige ontdekking, dat P, cardui ook des
nachts trekt, blijkt uit deze mededeelingen, dat allerlei insecten van
verschillende orden zich «weer en wind dienende» van het vaste-
land naar de Britsche kusten en vice versa kunnen begeven.
Clarke geeft aan, dat er werkelijk nog vele andere soorten gedurende
zijn verblijf aan boord kwamen, maar dat het hem toen wegens
zijne onderzoekingen op ander gebied niet meer mogelijk was er
de noodige aandacht aan te wijden. Een der medewerkers van Ent.
m. Mag. zegt over deze waarnemingen : « It appears to us impossible
«to over-rate the importance of Mr. Eagle Clarke's notes, so far as
«the nocturnal migration of P. cardui is concerned. IfourEnto-
«mologists would only take up the subject of migration in the business-

1) Ook in Nederland werden deze vlinders in grooter aantal dan gewoonlijk
door den heer Klokman bij Voorschoten gezien.

143 ENTOMOLOGISCHB BKRICHTBN.

«like manner iii which it is being investigated by our Ornithologists,
«many unexpected results would follow, and much that is now
«mysterious would be solved »,

Op p. 290 van het bovengenoemde tijdschrift vermeldt A.
Loft house, dat te Middelsbrough (Yorkshire) eene in Engeland
uiterst zeldzame Noctuide, Liiperhia {Xi/lopJiasia) zollïkoferïYvv.,
door hem werd gevangen. Hij voegt er bij « Het is misschien ver-
«meldenswaard, dat deze vlinder gevangen werd in het laatste gedeelte
«der week, waarin de inval van P. cardui op onze oostkust plaats
«had». Lofton schijnt hem dus voor een medereiziger te houden.

Zwermen van dagvlinders zijn overdag meer op zee waargenomen.
Zeer interessant is o. a. eene mededeeling van Darwin hierover in
Hoofdst, 8 van zijne «Reis om de Wereld». Hij beschrijft daarin,
dat hij in Dec. 4833 aan de Patagonische kust, tien mijlen van
liet land, tegen den avond duizenden van eene Colias-soovi om
het schip zag vliegen, zoover het oog reikte; zij waren ook vergezeld
van andere insecten, waaronder zelfs eene Calosoma.

A. J, VAN ROSSUM.

Pteleobius Tittatus F.

Evenals van de meeste Scoli/üdae, zwermen de mannetjes van
deze soort niet, doch blijven in de moedergangen, waar de copulatie
plaats vindt. \n de mij bekende werken ontbreekt eene beschrijving
van het <?, hoewel dit zeer in 't oogvallend van het wijfje verschilt.
Door kweeking in het bezit gekomen van een aantal mannetjes,
laat ik hier de bt'schrijving daarvan volgen, welke in overleg met
Dl', Everts is opgemaakt:

Pt. vïUatns F. $. Smaller dan het 5, iets kleiner, de dekschilden
veel grover en dieper bestippeld, met opstaande witte borstelhaartjes,
welke van ter zijde duidelijk zichtbaai zijn.

D. L. ÜYTTENBOOGAART.

144

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN

UITGEGEVEN DUOJi l(

DE SEDERLMDSCHE EJiTOMOLO«ISCHE V

N''. 17. 1 Mei 1904.

INHOUD: R. A. Polak , Iets over het kvveeken van Pha-
lacropterj^x graslinella Bsd. — R. A. Polak, Cossus cossus L.
op smeer. — R. A. Polaic, Eene practische verpakking voor
het verzenden van levende insecten. — R. A. Polak, Een
abnormale cocon van Saturnia pyri Schiff. — R. A. Polak,
Ontijdig verschijnen van de imago van Psilomastix lapi-
dator Grav. — R. A. Polak, Pnpilio machaon L. in 1902 en
1903. — R. A. Polak, Iets over Saturnia pavonia L. —
R. A. Polak, Iets over Phasmiden. — P. .1. van den Bergh
Lzn., Waarnemingen betreften de Pyrameis cardui L. —
Dr. A. J. VAN RossuM, Nog eens Pyrameis cardui L. —
Mr. A. F. A. Leesberg, Eene schimmel-fauna. — Dr. A.
C. OüDEMANS, Acarologische Aanteekeningen XI.

Iets over het kweekeii van
Phalacropteryx gra^^Iinella Bsd.

Eenige jaren achtereen verzamelde ik iii 't begin van April op
lie heiden bij Schoonooid en Zweeloo in Di'entlie een aantal zakken
van P//aIa<jrop/er//ä) //ra^ll/wlla Bsd., waarin zicli poppen of lupsen,
welke de verpopping nabij waren, bevonden. Steeds plaatste ik
de manlijke zakken in den stand, waarin ik ze in de natuur vast-
gesponnen had gevonden, nl. schuins, onder een hoek van ongeveer
80° met den bodem en met het onbekleede gedeelte naar boven.
Ook hield ik de omringende atmosfeer vochtig. Niettegenstaande
deze voorzorgsmaatregelen, kreeg ik slechls enkele vlinders, hoewel
mijn voorraad zakken steeds vrij aanzienlijk was. Zoo goed als alle
poppen stierven. Ook anderen, wien ik van mijn voorraad meedeelde^

145 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

waren niet gelukkiger dan ik. Toen ik echter in April 1903 mijne
zakken in eene warme kas met eene temperatuur van 20 à 22° C.
bracht, kwamen uit bijna alle, waarin geene parasieten huisden, in
Mei de imagines te voorschijn.

De vrouwelijke zakken leg ik gewoonlijk, zonder het nemen van
bijzondere voorzorgen, in eene doos; bij het openen ])lijken ze dan

in Juni de imagines te bevatten.

R. A. Polak.

Cossus cossus li- op suieer.

Den 9den Augustus 1903 ving ik te Schoonoord (Drentlie)
een j van Cos-ms cossus L. op smeer. Dr. J. Th. Oudemans, die
ook eens eene gelijksoortige vangst deed, vermoedt, dat deze vlinder,
die slechts een rudiment van een zuiger bezit, wel door den geur
van het smeersel aangelokt werd, doch niet in verband met het
opnemen van voedsel, maar om er zijn eiei'en te deponeeren, daar
Cossus cossus L. voor dit doel in den regel gewonde boomen, waaruit
vocht vloeit, uitkiest, welk vocht ook een eigenaardigen geur heeft.

R. A. Polak.

£eue practische Terpakkiug voor liet verzeadeu Tau
levende insecteu.

Van den heer F. M. L. Leydckkers S. J. te Nijmegen ontving ik
'u\ .luni 1903 eene zending Phasniiden-larven voor het Insectarium
van Artis, welke op eene zeer doehnatige wijze verpakt was.

Een sigarenkistje, waarin de larven getransporteerd werden, was
met een zijner kleine vlakken op eene plank van ongeveer drie
kwart meter lengte vastgespijkerd. Even hoven de plank, wai'en
in het kistje een paar gaatjes geboord, waardoor, door middel van
touwtjes, in een der i)enedenhoeken van het kistje een wijdhalzig
tVeschje vastgemaakt was. Het fleschje bevatte vochtig zand, waarin
een paar takjes van de voederplant gesloken waren.

De vervoerder was door de plank zoo goed als genoodzaakt, het
kistje steeds zóó te houden, dat de takjes en het zand niet uit

ENTOMOLOGTSCHE BEKTClITEN. 146

het fleschje konden vallen. Ten overvloede stond boven op het
kisije geschreven: «Dit boven, levende insecten.»

Moet het transport over zeer groote afstanden geschieden, dan
kan de boven beschreven wijze van verpakking toegepast worden
met de kleine wijziging, dat in plaats van het fleschje een bloem-
potje komt, waarin de voederplant geworteld is.

R. A. Polak.

Een abnormale cocon van ISatnrnia pyri Schiff.

Bij eene zending cocons van Satuniia pi/ri Schiff, voor het Insec-
tai'ium, ontving ik er één, welke de opening met het eigenaardige,
veerende sluitapparaat mist en dus geheel gesloten is.

R. A. Polak.

Ontydig Terschijnen van de imago van
Psilomastix lapidator Grav.

In November 4903 verscheen uit eene pop van Papillo 7rmcJiao7i.'L.
eene imago van Psilomasfijc lapidator Grav. in het Insectarium van
Artis bij eene temperatuur, welke weinig van die der buitenlucht
verschilde.

De gewone tijd hiervan valt ongeveer te zamen met dien van het
uilkomen der vlinders van Papillo machaon L.

R. A. Polak.

Papilio machaon \j. in 1902 en 1903.

Papillo machaon L. schijnt gedurende de natte en koude zomers
van 1902 en 1903 zeer spaarzaam voorgekomen te zijn. In 1902
kon ik inlandsch noch buitenlandsch levend materiaal van deze
soort voor het Insectarium machtig worden. Ik heb er toen
herhaaldelijk om gevraagd in de cc Eniomologische Zeitschrift ,
Central-Organ des Entomologischen Internationalen Vereins ». In

147 ENTOMOLOßISCHE BEEICIITEN.

dit tijdschrift kwam in 1902 ook geene enkele aanbieding van
rupsen of poppen van Papilio machaon voor, terwijl die in andere
jaren zeer veel worden aangeboden. In 1903 ontmoette ik slechts
ééne aanbieding.

R. A. Polak.

Iets OTer Satiimla pavouia li.

In 1902 kweekte ik deze soort uit eieren, afkomstig van een
te Zeist gevangen vlinder. Als resultaat kreeg ik einde Juli ongeveer
vijftig cocons. Nadat ik de poppen eenigen tijd aan de winterkoude
had blootgesteld (men herinnere zich, dat zich de winter van 1902
op 1903 zeer koud inzelte), bracht ik ze einde December in een
verwarmd vertrek. Hoewel Saturnïa pavonia L. zich door warmte
gewoonlijk zeer gemakkelijk laat vervroegen, verschenen de vlinders
gedurende den winter niet, zelfs niet toen de normale tijd (einde
April, begin Mei) voor het uil komen daar was. Enkele vlinders
verschenen eerst in het laatst van Juni en in 't begin van Juli,
de laatste den 4den Juli. De poppen, welke toen nog niet uitge-
komen waren, overwinteren nu voor de tweede maal. Dat de
poppen soms twee keer overwinteren, wordt ook door Standfuss
vermeld, maar 't schijnt toch zelden voor te komen. Ik heb het
bij genoemde soort nog nimmer, behalve in 't meegedeelde geval,
waargenomen, ofschoon ik haar herhaaldelijk gekweekt heb.

De na de eerste overwintering uitgekomen vlinders hebben eene
vale tint, zoodat ze er uitzien als oude, verbleekte exemplaren uit
eene slecht verzorgde collectie.

Van de rupsen uit hetzelfde broed stond ik er eenige af aan
den heer Bonman te Amsterdam. Deze plaatste zijne cocons ge-
durende den winter in een onverwarmd vertrek. Ze kwamen alle
op den gewonen tijd uit en de vlinders waren normaal van kleur.

R. A. Polak.

ENTOMOLOGISCHB BERICHTEN 148

Iets OTer Phasmiden.

In 1903 heb ik drie Phasmiden soorten in het Insectarium
gekweekt : Bacillus rossii F. uit Zuid-Europa, Dixippns morosus Br.
uit Voor-Indië en Dlapheromera femorata Harr, uit Noord-Amerika.

De kweek van Diapheroma femorata begon ik met slechts enkele
eieren, waarvan ik slechts één ? volwassen kreeg, dat in Juni
stierf, na een aantal eieren gelegd te hebben. Van deze eieren
kwam er in Juli één uit, een <?, dat leefde tot het najaar. De overige
eieren overwinteren nu.

De beide andere soorten, welke in het voorjaar en gedurende
den zomer uit het ei kwamen, waren in Juli en Augustus volwassen.
Van Bacillus rossii leven op dit oogenblik (midden Februari) nog
twee exemplaren ; de imagines van Dixippus morosus stierven in
December. Het insectaruim wordt in den winter niet verwarmd.

Alle drie genoemde soorten planten zich parthenogenetisch voort.

Van Bacillus rossii en Dixippns morosus kreeg ik enkel ??.

De eieren werden gedurende het geheele imaginale leven gelegd,
meestal één per dag zoolang de temperatuur hoog bleef. Na October
werden slechts weinig eieren meer afgezet. De larven uit één zelfde
legsel verschenen maanden na elkander. De eieren van Dixippus
morosus, die overwinteren in eene kast, waar de temperatuur ge-
durende den winter tusschen 8 en 10° G. afwisselt, kwamen den
geheelen winter door uit, ook bij 8°.

R. A. Polak.

Waarnemingen betreffende Fyrameis cardni li.

Den 26sten September 1903, op de heide zijnde, een half uur
gaans van Tilburg, werd mijne aandacht getrokken door een groot
aantal vlinders van Pi/rameis cardui, die alle, met tusschenpoozen
van circa eene minuut, één voor één kwamen aanvliegen uit oostelijke
richting en steeds maar doorvlogen, zoodat ik absoluut geen kans
kreeg er een te vangen. Het was dien dag helder weer, terwijl er
een flinke oostenwind stond. Zou dat misschien ook de reden kunnen

149 ENTOMOLOGISCHE BEEICHTEN.

zijn, dat ze uit die richting kwamen ? Dit in verband met de
waarneming (zie Ent. Ber. p. 112 — 11 4-), dat zij te Bathen in
Koerland uit het westen kwamen. Misschien kan een onzer, die op
dat gebied meer ervaring heeft opgedaan, mij daaromtrent inlichten.
Daar ik dezen vlinder in de laatste jaren slechts sporadisch heb
opgemerkt, liet ik mij niet afschrikken en ben er den volgenden
dag weder op uitgegaan, in de vaste overtuiging, dat zij zicli wel
ergens in de buurt zouden ophouden. Gelukkig werd mijne moeite
beloond en vond ik ze op weilanden, door elzenhout omgeven,
grenzende aan de heide. Ongeveer een 50-tal heb ik er daar be-
machtigd en ben gaarne bereid er eenige aan liefhebbers af te
staan, 't Was voor een lepidopteroloog een zeldzaam gezicht, daar
om zoo te zeggen elke bloem met een of meerdere vlinders bezet
was. Dit om een denbeeld te geven hoe groot hun aantal was.
Voor zoover ik kon nagaan, waren het meerendeels wijfjes, licht
steenrood gekleurd, terwijl er slechts enkele donkere onder waren.
Tot laat in October, zelfs na den 20slen, heb ik er nog verscheidene
gezien^ toen echter hoofdzakelijk op dreven tusschen de dennen-
bosschen, waar 't natuurlijk warm was en buiten den wind. Als
merkwaardigheid zij nog vermeld, dat vele op de dennentakken en
-naalden gingen zitten.

P. J. VAN DEN Bergh Lzn.

Nog een» : Pyrameis cardni li.

Het jaar 1903 zal in de annalen der entomologie het ca/v/w^-jaar
genoemd kunnen worden!

Niet alleen in het oosten en westen van Europa (Koerland en
Engeland) werd deze vlinder in buitengewoon groote hoeveelheid
waargenomen '), maar ook uit Midden- en Zuid-Europa komen
tijdingen over zwermen, waarvan het aantal vlinders op honderd-

1) Entomol. Berichteu N". 15 en 16.

ENTOMOLOOISCUE BERICHTEN. 150

duizenden, ja een millioen geschat wordt . . . één der berichtgevers
spreekt zelfs van ((niillioenen» !

De «Allgemeine Zeitschrift für Entomologie, Band 9» bevat in
de eerste aflevering van 1904 een opstel over cc Wanderzüge des
Distelfalters», van L. von Aigner-Abafi te Budapest. Hierin worden
uitvoerige mededeelingen gedaan omtrent cardui-zwevmen, welke
omstreeks half Juli j.l. in Hongarije en Zevenbergen door schrijver
en anderen werden waargenomen.

Uit gevangen exemplaren bleek, dat men hier met versehe, pas
uitgekomen vlinders te doen had; zoowel de mannetjes als de
wijfjes waren grooter dan gewoonlijk en omtrent de kleur wordt
vermeld «meist sehr lebhaft rötlich gefärbt, es fanden sich aber
auch blassere, mehr gelblich gefärbte vor.» De trek duurde van
12 tot 20 Juh; nergens werden de vlinders door vogels aangevallen
of achtervolgd.

In het Tatra-gebergte vlogen zij over toppen van 20ü0 meter
hoogte van het oosten naar het westen tegen den zwakken westen-
wind in. Ten zuiden van de Tatra vertoonde zich een zwerm, welke,
door de zon beschenen, eene donkere schaduw als van eene wolk
op het veld wierp; de vlinders vlogen hier zoo dicht naast elkander,
dat zij een scherp begrensden, breeden band vormden, en deze
cardui-opiochl duurde drie uur lang! Soms vlogen zij iets boven
manshoogte over den grond ; wanneer een bosch hun den weg
versperde, trokken zij er overheen.

Bij Veröcze, ongeveer 50 K.M. ten noorden van Budapest, werd
waargenomen, dat honderden, door honger of dorst geplaagd, zich
nederlieten op bloemen van luzerne-klaver of bij waterplasjes, af-
komstig van eene regenbui van 10 Juli. Dergelijke exemplaren
konden dan gemakkelijk, zelfs met de vingers, gevangen worden;
in de vlucht was dit zeer moeilijk, omdat zij, vooral de achterge-
blevenen, zich « mit rasender Schnelligkeit » voortbewogen.

Door Prof. Szépligeti werden ook vele cardïil-vVmdevs bij Novi
aan de Adriatische zee gezien.

De adjunct-custos van het Hongaarsche ((Nationalmu«;eum», E. Csiki,
die op 17 Juli in het noorden van Zevenbergen een zwerm van

151 ENTOMOLOGISCHE BEBICHTEK.

vele duizenden waarnam, vermoedt dat deze vlinders uitgekomen
waren in de zeer uitgestrekte bergweiden, welke de Gendarmerie-
kaserne Pojana Rotunda, aan den straatweg naar de Bukowina,
omgeven.

Ook in 1879 en 1892 vertoonden zich ca7'dui-zw er men in
Hongarije.

Toen ik het opstel las, waaraan bovenstaande bijzonderheden
ontleend zijn, deed de vraag zich bij mij voor, of er verband
zou kunnen bestaan tusschen de Hongaarsche en de Koerlandsche
zwermen.

In Hongarije werden verscheidene zwermen waargenomen van
1'2 tot 20 JuH; volgens Slevogt verschenen de vUnders van 21 — 27
Juli in Koerland (zie: Entom. Berichten, N*'. 15. p. 113).

De Hongaarsche exemplaren waren groote, pas uitgekomen vlinders,
meest «sehr lebhaft rötlich)) gekleurd; de vlinders die in Koerland
aankwamen, waren afgevlogen en schenen eene verre reis gedaan te
hebben. Slevogt vermeldt, dat het grootere en anders getinte exem-
plaren waren, dan de aldaar gewoonlijk voorkomende cardui; hij
noemt de kleur licht steenrood, en geeft aan, dat de Koerlandsche
type « kräftig rosa überhaucht )) is.

Mogelijk zou het kunnen zijn, dat een der zwermen de reis van
Hongarije naar Koerland voortgezet heeft. De afstand moge groot
zijn, doch bij de ((pfeilschnelle» vlucht en na de ontdekking
van Clark Eagle, dat can/wi- vlinders ook des nachts trekken, komt
mij de veronderstelling niet al te gewaagd voor, dat sommige
Hongaren naar het Noorden verhuisd zijn.

Slevogt ving geen enkel mannetje uit den Koerlandschen, toen
blijkbaar vermoeiden zwerm. Reeds vroeger gaf ik als mijn ver-
moeden te kennen, dat. na paring; vooral de mannelijke individuen
achtergebleven zullen zijn. Door v. Aigner-Abafi werden in Hongarije
vlinders van beiderlei geslacht gevangen.

Interessant zou het zijn, te vernemen, of ten noorden van de
Tatra, na den overtocht van dit gebergte, in Gallicië, Polen, Rusland
of Oost-Pruisen card/d-zsvevmen bespeurd zijn.

Door Csiki wordt vermeld, dat de door hem in Zevenbergen

ENTOMOLOQTSCHE BERICHTEN, IfÏÖ

waargenomen zwermen steeds in de richting vlogen van de zeer
hooge bergtoppen der Transsylvanische Karpaten.

De cardui-sloet, welke in September ovei" zee naar Engeland
trok, kan, tot eene latere generatie behoorend, niet met de Hon-
gaarsche Julizwermen in verband staan.

A. J. VAN ROSSUM.

£ene schimmel-fauna.

Dezer dagen in een wijnkelder zijnde, zag ik, dat de vaten erg
met schimmel bezet waren en bij nader onderzoek bleek mij, dat
die vaten eene aardige verzameling van Goleoptera huisvestten.

Vooreerst vond ik eene f. n. sp., nl. lIoloparamecKs Ragusae Reitt.,
waarschijnlijk een cosmopoliet. Het dier heeft iets van een Sci/d-
maenus. Everts vond de soort bij Napels.

Verder vond ik eene Cartodere elongata Curt., 10 ex. van Lathridins
Bergrothn Reitt., verscheidene Crt/pfophagus suhfumatus Kr. in
gezelschap van talrijke Cri/ptophagus deniatus Herbst, en scanicus L.
Talrijk ook Silvunus bidenialus F., Orihoperus atoni.arlus Heer. en
de gewone Mycetaea hirta Mrsh. met Enicmus mmutus L. Interessant
was ook de vangst van Atomarïa munda Er. en een veertigtal
Atomaria versicolor Er. = ornata Reitt. Bij het nazien der literatuur
over laatstgenoemde soort, vond ik, dat Dr. Everts, conform den
catalogus van Reitter c. s, ed. Ill, deze soort in zijn werk gelijkstelt
met A. ornata Heer. (welke naam prioriteit zou hebben). Intusschen
zegt Ganglbauer, III pag. 721, en Fauvel, Revue 1895 pag. 105
dat reeds lang is gebleken, dat Reitter zich vergiste en de type
van Heer's ornata gelijk is aan contamlnata Er., een bergvorm, die
w ij waarschijnlijk niet inlandsch bezitten.

In Everts' boek zal dus A. ornata Heer. moeten veranderd worden
in A. versicolor Er. = ornata l'eitt.

De soort varieert sterk in kleur. Naast geheel roodgele exemplaren
zijn er andere te vinden met sterkere of zwakkere zwarte vlek,
roodgele schouders en roodgeel uiteinde der elytra. Zij gelijkt in

153 ENTOîfOLOGISCHE BERICHTEN.

kleur veel op A. muiula Er. en mgripennis Payk. De achterrand
van het halsschild is echter anders gevormd en de roodgele kleur
m. i. helderder bij versicolor.

Ik ving daarna nog een paartje van versicolor m copula. De man
was geheel roodgeel en het wijfje had de karakteristieke zwarte
vlek op de dekschilden goed ontwikkeld. Zou het kleurverschil
sexueel zijn ?

Eindelijk bemachtigde ik ook nog 2 ex. van Symh'ioies gïbherosus Luc.
en twee paartjes van PentartJirum IfuUoni Wo\l., beide in ons land
nog slechts te Amsleidam gevonden.

Het vangen op schimmel is tamelijk lastig, daar bij het aanraken
de schimmel ineenkrimpt en de dieren verbergt. Het eenvoudigst
is, een in spiritus gedoopt penceel te gebruiken, waaraan de dieren
blijven kleven.

A. F. A. Leesberg.

Acarologische Aauteekeningen XI.

Parasifus della nov. sp. Larva. 320 /*. Op den rug bij coxae III
een paar lange borstels; daarachter 7 paar borstels. Postanaalhaar
waarschijnlijk even lang als de breedte van het lichaam. Epistoma
met 3 spitsen ; middelspits klein en stomp. Tritosternum met 2 ge-
vorkte takken. Bovenklauwkleefharen lancetvormig, eindigend in
een fijn haartje.

Parasitus iota nov. sp. Larva. 520 a. Op den rug bij coxae III
een paar lange borstels; daarachter 5 paar borstels. Postanaalhaar
niet langer dan de afstand tusschen coxae IV. Epistoma met 3
korte, breede spitsen; elk van deze distaal fijn getand. Trito-
ternum met 4 takken; de buiteniakken half zoo lang als de bin nen-
takken, zelf gevorkt. Hoorns van het hypostoom eindigend in 2 of
3 tandjes. Bovenklauwkleefharen hartvormig.

Parasitus cappa nov. sp. Deutonynipha. -1320;«. Voorschild 750;
achterschild 375 ^. Als P. coleoptratorum {h.), doch tusschen de
twee slaafvormige, distaal behaarde haren achter op het achterschild,

KNTOMOLOGISCUK BEUrCUTEiV. 154

bevindt zich een tweede paar staafvormige, distaal gladde en in
een puni uitloopende haren. Andere hijzondei'heden zuilen later
beschreven worden.

ParasHus colt' o pi r ai om m coucreti/nlns nov. var. ])enioHij)tij)/ia. Als
de gewone soort, docli vei'texliaren elkander aan hunne bases aan-
rakend. Hier heeft dus iietzelt'de plaats als bij GlijcjipluujuH doyocsilcus
concreilijUifs Oudms. Bij de beschrijving hiervan drukte ik reeds
als mijne ineening uit, dat wij hier waarschijnlijk te doen hebben
met eene sprongvariatie, die aanleiding zoude kunnen geven tot
het vormen eener nieuwe soort.

CJieléioides nov. gen. Als Chdcic-s, doch tarsus der pal pen zonder
kammen. Type: Si/ringophlltis imciuaius Heller.

Acaropsis Moquin-Tandon. Als C/zelcies, doch tarsus der palpen
met één kam. Type: 'ïyrof/lijplim mericourii Laboulbène. Hiertoe
behooi'en ook Clwlries rnfus Karpelles, Ch. uürncrl Poppe, ('h. major
Trouessarl en Cfi. docinx Berlese.

CJu'li'ics Latr. Hiertoe reken ik voortaan alleen de soorten met
2 kammen aan den tarsus der palp en met gewone of vedervormige
haren. Type: Acur/fx iTudiius Schrank. Verder behooren hiertoe:
Ch, vcitnsiisslmns C. L. Koch, C/i. sclnwideri Oudms., (7i. paruw-
setosus Karpelles, ('fi. nioniandonï Berl. et Trt., C'h.fcrox Berl. et Trt.,
Ch. i/ialacccHsis Oudms. , Ch. 'intrepidus Oudms., ("//. y<^/j</-u; Oudms.,
Ch. iroucssari'i Oudms., Ch. voxax Oudms.

Chelciia Haller. Als CJudeies^ doch met blad-, schub- of waaier-
vormige haren. Zeer groot sexueel diiriorphisme : $ met lange,
dunne palpen. Type: Chclelïa luureaia Haller {= Acaru-s' .sqi/afnosus
Degeer). — Verder behooren hiertoe: Cheleies ortiaiii.^ Can. et Fanz.,
Ch. Jlahellifer Mich, en Ch. ornaius Berl.

Chidetes saccardïaiius Berl. 1886 = Cheleics omaius Can. et Fanz.
1877.

Chcidi'ii iji'rlcst'l )iov. nom. voor Chidid('s oniainn Berl. 188G,
non Ch. ornaius Can. et Fanz, 1877.

Surcohorm nov. nom. voor Sarcopieru^ Giebel 1871. In 1871
schrijft Giebel (Zeitschr. f. ges. Naturw. Halle, Bd. 38, p. 30):
«In Ersch und Gruber's Encycl. 1818. I. t249 führt Nitzsch

155 ENTOxMOLOGISCllK BBUICHTEN.

einen Sareopterus nldulans ein...... Sedert 1871 wordt nu door

acarologen algemeen aangenomen, dat Nitzsch in 1818 een genus
Sarcopferus scliiep met Sarcopicriis nidiilan-'< als type. Niels is minder
waar! In Ersch und Gruber's Encycl. 1. 249 staat Sarcoptes {mei
Sarcoptcrusü), Derhalve Sarcoptcrus Nitzsch 1818 bestaat niet!!!
Ik heb voor Sarcopicms Giebel 1871, Saroohonis gekozen, omdat
Rafinesque reeds in 1814 den naam Sarcoptrrus voor een genus
van Mollusca gebruikte. • — Wel schiep von Heyden in 1826 een
genus Sarcopfes voor S. uiduhois, maar Sarcoptes Lati'eille 1802
bestond reeds. — Wel schiep Mégnin in 1878 een genus Harpi/-
rhynchus, met S. nldulans als type, maar Harporliyvchns Cabanis
1848 bestond reeds. — Wel schiep G. Ganestrini in 1886 een
genus Hurpicephalus er voor, maar llarpocep/ialifs Gray 1842
bestond reeds.

JVephropJiages saugmuarius Miyake et Scriba (Mitth. a. d. medic.
Facult. d. Kais. Japan. Uuiv. z. Tokio, Bd 3, p. 1 , 1897) is niets
anders dan een Tarsonemus, Ik betwijfel zeer, of deze mijten wel
met de urine van een patient geloosd werden. TarsonenntsAx^K&u.
komen veel in stof voor, zoodat zeer waarschijnlijk deze mijlen
reeds dood aanw'ezig waren in de vazen, glazen, katheters etc,
•3ie de urine opvingen of doorlieten ! (Zie ook «Pharmacoutisch
Weekblad» van 26 Maart 1904).

A. G. Ou DEM ANS.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN •

UITGEGEVEN DOOR // / <

DE NEDERLMDSCilK EJITOMOLOGISCHE VEIlEÉKinfi.

156

N". 18. 4 Juli 1004.

INHOUD: Mr. A. Brants , Nog iets aangaande de
„Afbeeldingen met beschrijving van insecten, schadelijk voor
naaldhout". — D. ter Haar, De rups van Satyr us her-
mione L. — Dr. A. C. Oudemans, Acarologische Aanteeke-
ningen XH. — Dr. A. J. van Rossum, Larven van Gastro-
philus epilepsalis en Epilepsie. — Dr. A. J. van Rossum,
Latrodectus hasselti Koch. — Dr. C. L. Reuvens, Literatuur. —
Dr. J. Th. Oudemans, De Biologische Tentoonstelling in 1905.

Xog iet» aangaande de „afbeeldingen met beschrijving
van insecten, schadelijk voor naaldhout."

Toen de Redactie mij in staat stelde, in N°. 16 dezer Entomo-
logische Berichten, hoven aangeduiden nuttigen arbeid Ie hespreken,
plaatste ik mij op het standpunt dat — waar die uitgaaf blijkbaar
beoogde de voor het naaldhoul in het algemeen meest schadelijk
te achten insecten aanschouwelijk te maken — het mijns inziens
aanbeveling zou hebben verdiend, daaronder, wat de Lepidoptera
betreft, in elk geval ook Paaolis Pluiperda Panz, en Bupalus
Piniarins L. op te nemen, desnoods (indien namelijk de bescliikbare
ruimte op de plaat het gehood) met beperking van de behandeling
der drie daarop voorkomende Rei luia- soovien. in hoofdzaak tot ééne,
en wel lot E. BuoUana W. V., aangezien deze Tortricide zich ook
in Nederland ten allen tijde als eene der meest te duchten ver-
nielsters van het jonge dennenhout heeft doen kennen.

Ik sprak daarbij het gevoelen uit, dat alsdan de behandeling
van de «Dennenknoprups» (^Eeünia Tiirlonana Hb.) zonder groot
nadeel had kunnen nagelaten zijn, daar deze Uelïnïa ten onzent
tamelqk zeldzaam is, nog daargelaten dat voor het min geoefend
oog van den plattelandsbewoner de drie op voormelde plaat voor-

157 EKTOMOLOGISCSB BERICHT EK".

komende Retmia-soovien onderling nauwelijks te onderscheiden
zullen zijn.

Naar aanleiding van een en ander deelde Professor Doctor J.
Ritzema Bos, Directeur van het Phytopathologisch Laboratorium
«Willie Commelin Schölten», te Amsterdam, mij intusschen weldra
mede, dat B. Turionana tegenwoordig onder de Lepidoptera inder-
daad wel de meest te duchten vijand onzer jonge dennenbosschen is.

ZHoogGel. wilde wij tevens wel in de gelegenheid stellen, de
gronden te leeren kennen, waarop deze uitspraak steunt, door
namelijk zoo beleefd te zijn, mij ten geschenke aan te bieden een
afdruk van den derden jaargang (voor 1897) van het «Tijdschrift
voor Plantenziekten», waarin opgenomen is een hoogst lezenswaard
opstel, getiteld : «Schade in jonge dennenbosschen teweeg gebracht
((door rupsen uit het bladrollergeslacht Retinia Gn. («dennenknoprups»,
«dennenlotrups», «harsbuilrups») door H. J. Lovink, Directeur der
Ned. Heidemaatschappij en Prof. J. Ritzema Ros voornoemd.

In deze wetenschappelijke en van grondig onderzoek getuigende
studie nu, welke niet minder dan een SOtal bladzijden druks in-
neemt en door eene keurige plaat in kleurendruk benevens twee
platen in lichtdruk toegelicht is, wordt op grond van nauwgezette
waarnemingen aangetoond, dat in de laatste jaren — sedert 1890
ongeveer — R. Turionana zich hier te lande verbazend vermeer-
derd en over eene groole uitgestrektheid verbreid heeft ; in die mate
zelfs, dat zij tegenwoordig ten onzent in veel grooter aantal voor-
komt en veel schadelijker is dan R. Buollana.

Met de meeste belangstelling en erkentelijk voor de mij zoo
welwillend verstrekte inlichtingen nam ik natuurlijk kennis van
dit belangrijk opstel, terwijl ik het slechts kan betreuren dat het
aan mijne aandacht is ontsnapt, toen ik de aan het hoofd dezer
regelen bedoelde plaat in dit tijdschrift ging bespreken.

Want, al moge de kennisneming van de waarnemingen en be-
schouwingen van voornoemde deskundigen geene wijziging brengen
in mijne opvatting dàt en waarom het — zoo noodig — aanbe-
vehng zou hebben verdiend de behandeling der Reütüa's op meer-
gemelde plaat te beperken, toch zoude ik dan stellig niet hebben

ENTOMOLOOiaCHE BERICHTEN. 158

nagelaten, te wijzen op beider bevindingen aangaande de ontzag-
lijke vermeerdering van li. Turionana in Nederland, een dozijn
jaren geleden. Gewis ook had ik alsdan, op gezag van deze nauw-
gezette waarnemingen, de opmerking, dat op de bewuste plaat des-
noods de behandeling van ovengenoemde Torti'icide zonder groot
nadeel had kunnen nagelaten zijn, in dier voege gev^djzigd^ dat
mijns inziens, wel had kunnen volstaan zijn met, naast de be-
handeling van li. Buoliana^ eene vergroote afbeelding te geven
van het vlindertje van Turionana en daarbij met een enkel woord
te vermelden, in hoever haar levenswijs zich onderscheidt van die
van eerstgenoemden Bladroller,

Naar mijne bescheiden opvatting namelijk, zoude het in geen
geval aanbeveling hebben verdiend, de behandeling van de meest
kennelijke en trouwens meest bekende onder i\.em\d^nà^c\\e Kei'mia''s
— met name Buoüana — zóó als die thans heeft plaats gehad,
ook slechts in eenig opzicht te besnoeien.

De onderzoekingen toch van de beeren Lovink en Ritzema Bos
mogen al hebben uitgewezen, dat deze Reünia eenige jaren geleden
in die male is verdrongen door R. Turionana^ dat deze haar tegen-
woordig, als vijand onzer jonge dennenbosschen, ver achter zich laat,
tóch is de mogelijkheid, gelukkig ! geenszins uitgesloten, dat deze
ongehoorde vermenigvuldiging van de «Dennenknoprups» blijken
zal niet dan van voorbijgaanden aard te zijn geweest. Slechts de
ervaring vermag hieromtrent uitspraak te doen.

En mocht nu de in bovenaangehaald opstel bedoelde Turïonana-
plaag inderdaad blijken niet duurzaam te zijn en evenmin spoedig
door eene nieuwe worden gevolgd — dan bestaat er, naar ik meen,
maar al te veel grond voor de vrees, dat Buoüana zal trachten
weldra weer de plaats in te nemen, welke haar reeds een 60tal
jaren geleden, blijkens het vlinderwerk van J. G. Sepp, den naam
bezorgde van ook ten onzent hoogst schadelijk voor het jonge
dennenhout te zijn; eene vermaardheid, welke haar sedert door tal
van nauwgezette en zaakkundige natuuronderzoekers_, telkens weer,
onveranderlijk is toegedacht.

Op dien grond zoude ik dan ook meenen dat Reünia Buoüana,

159 EN'ÎOMOLOGISCllR BERICHT KN.

— afgescheiden van de beteekenis, welke zij wellicht op dit oogen-
blik heeft — ten volle verdient, dat de betrokken plattelands-
bevolking bij voortduren voor haar gewaarschuwd zij en tot haar
verdelging aangespoord blyve.

De overtuiging dat de aanschouwelijke wijze, waarop dit van zoo
bevoegde zijde heeft plaats geliad bij de-n aan het hoofd dezes ge-
noemden arbeid, een recht nuttige arbeid mag worden genoemd,
deed mij de pen opvatten oni ook de aandacht van de lezers van
dit tijdschrift daarop meer in 't bijzonder te vestigen; en ander-
maal deed ik dat, ten einde met het voorgaande mijne beschou-
wingen omtrent dat werk aan te vullen met het oog op de nadere
gegevens, mij welwillend verstrekt door Prof. Ritzema Bos.

Ik leg die pen thans neder ; evenwel niet dan na de hoop te
hebben uitgesproken, dat in Nederland nog eenmaal weder — mocht
het zijn weldra en dàn voor goed! — Relïnïa Tiiriouaua, evenals
weleer, «tamelijk zeldzaam» kan worden genoemd, en daarnaast,
dat haar aanverwante, Bnollaua, het thans verloren terrein nimmer
moge herwinnen !

Deugdelijke en volledige bekendheid met beider leefwijs en voor-
komen in de natuur; met beider juiste beteekenis tegenover de
houtteelt, is stellig wel een eerste vereischte om zoowel 't een als
't ander te kunnen bevorderen.

Een goed onder de oogen gezien vijand is menigmaal gebleken
daarmede reeds ten halve te zijn overwonnen.

Welnu, van bovenbedoelde verdienstelijke studie van de beeren
Lovink en Dr, Ritzema Bos mag veilig worden getuigd, dat zij
daaraan ten volle beantwoordt, wat betreft beide, reeds zoo menig-
maal genoemde vernielsters van het jonge dennen hout.

Moge dat opstel in steeds breeder kring de aandacht vestigen op
de meest doelmatige wijze van bestrijding van die schoone, doch
schadelijke insecten, en mogen de scherpziende en kundige schrij-
vers daarvan, bij hun nuttig streven, zooveel mogelijk worden
gesteund door de in het hoofd dezer regelen aangeduide uitgaaf!

A. Brants.

BNTOMOLOGISCHB BERICHTKN. 160

]>e rups van Satyriis Heruiione Li.

In hel Tijclsclii-iri voor Entomologie, Dl. Xl.VT, p. 230, zet-t de heer
Snellen, dat hein van de rups van deze soort niets hek(ind is.

Op hladzijde 33 van «Onze Vlinders» heh ik in 1900 reeds eene
korte beschrijving opgenomen, ontleend aan Rühl.

Mijne omschrijving luidt : «Rups roodachtig grijs met geelgrijzen
kop, ruglijn zwart, aan weerszijden een bruine schaduwlijn. Na de
overwintering in Mei en .luni op Hohns lanafus L. en Ilolcus mollis L.
(Zorggras, Meelraai)».

De meer uitvoerige beschrijving van F. Rühl in: «Die palae-
arktischen Gross-Schmetterlinge und ihre Naturgeschichte» luidt:
«Ei länglichrund, oben eingedrückt, längsgerieft. Raupe etwa 35
mM., röthlichgrau, Kopf gelbgrau, mit 4 schwarzen Strichen. Mit-
telstreif des Rückens schwarz, abgesetzt, aus den ersten 4 Ringen
sehr schwach, an jeder Seite je ein brauner Scliattenstreif. Luft-
löcher schwarz, Rauch und Fusse dunkelgrau. Nach der Ueber-
wintei'ung bis Mai und Juni an Ilolaiis lanalns und mollis [WoWiges
und weiches Honig- oder Rossgrass), tagsübar unter Steinen ver-
steckt. Puppe dunkelbraun, an den Flügelscheiden heller».

D. TER Haar.

Acarologiscbe Aauteekeuiugeu XII.

Laelai^s versteeg Ï nov. sp. i lang 1650, breed 1140 «, bleekgeel.
Rugschild geelbruin, lang 1530, breed 910^, aan de zijden sterker
behaard. Weeke rughuid met borstelljes bezaaid. Ventraal gedeelte
van sterno-genito-ventraalschild vijfhoekig, met borstelljes bezaaid.
Epistoma driehoekig, spits. Hoorns van hypostoom slank, iets S-vormig
gebogen. Mandibel met styletvomiige kaken en groot krom-sabel-
vormig copulatieorgaan. — $ lang 1800 — 2070 //, breed 12G0 —
1590 f<. Rug.schild 1050—1710 ,„ lang, 900—990 u breed. Ster-
num trapezoidaal; genitoventraalschild haltervoimig, sleclits van het
paar genitaalborstels voorzien. Ruik sterk behaard. Hoorns van
hypostoom forsch Mandibel met krachtige schaar. Overigens als
het <?, Op Mus sp. Suriname.

161 ENTOMOLOGISCHB BEKICHTEN.

Varroa nov. gen. Dit genus behoort vermoedelijk {$ onbekend)
tot de Laelapüuae. Het onderscheidt zich van de overige genera
door dat het ? (vermoedeHjk ook het S) mandibels heeft, waaraan de
bovenkaak ontbreekt, terwijl de onderkaak onbeweeglijk met de
tibia verbonden is. Parasieten

Varroa jacohsonl nov. sp. ; j ; lichaam een liggend ovaal ; lang
1065, breed 1575 ^, ; rugschild vol haartjes en met 18 borstels
aan de zijden ; het bedekt den rug geheel ; sternaalschild sikkel vormig;
genitoventraalschild een 5-hoek, top naar voren, vol haartjes ; anaal-
schild halfcirkelvormig, ronding naar achteren ; inguinaalschilden zeer
groot, driehoekig, vol haartjes; metapodiaalschilden zeer groot, naar
de buitenzijde van coxae IV verschoven; peritremataalschilden zeer
zonderling: proximaal vastgehecht, zweven zij voor | gedeelte in de
lucht. Pooten zeer kort; poot IV tweemaal zoo dik als poot I.
Parasiet van Ap'is indica F. Java.

Cheletes promptns nov. spec. Nt/mplta 240 /* ; korte pootjes; rug-
schild, voor zoover waarneembaar, met 2 paar veeren ; achter dit
schild nog 3 paar veeren ; klauw der palpen met 1 nauwelijks merk-
baren knobbel ; groote kam met 9, kleine kam met 3 tandjes. $ 320 ^.
Klauw der palp met 2 spitse knobbels aan de onderzijde; groote
kam met 9, kleine met 6 tandjes Op een vogel. Nieuw Guinea.

Cheletes saevus nov. nom. voor Cheletes eruditus protonf/mpha
Oudemans in Tijdschr. v. Etom., v. 46, p, 123, t. 12, f. 34—37.

Cheletes stremms nov. nom. voor Cheletes eruditus f emïnamonstrosa
Oudemans in Tijdschr. v. Entom., v. 46, p. 127; t. 13, f. 46.

Cheletes schneiderl Oudras. afgebeeld in Mén. Soc. Zool. France,
V. 46, t. 2, f. 53 vertoont op coxae II 2 haren. Dit is fout; het
distale haar is op trochanter II ingeplant.

Cheletes fortis nov. sp. $ 320 /x zonder, 520^ met kop; kleine
palpkam met minstens 8 tanden; voorrugschild met 6 paar veeren;
femur der palpen korter dan voorrugschild ; achterrugschild met 5
paar veeren ; tusschen coxae II en III een veer. — $ als dat van
malaccensïs Oudms, en rapax Oudms., doch met één zeer grooten
knobbel aan de basis van den klauw der palpen. Op een papagaai.
Nieuw Guinea.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 162

Cheletes audax nov. sp. $ 350 ^ zonder, 520 ^ met. kop; als
fortis Oudms., doch tusschen coxae II en III geen veer; kleine
palpkam proximaal zonder tanden; palpklauw met kleinen knobbel ;
tibia I met 2 tastbaren. Op een vogel. Nieuw Guinea.

Clieletes alacer nov. sp. t?. Op het achterrugschild 6 paar veeren ;
femur der palpen langer dan het voorrugschild ; knobbel aan de
basis van den palpklauw dorsaal. Op Conurns cruenfatas. Columbia.

Cheletes acer nov. spec. $. Als alacer Oudms,, doch knobbel van
den palpklauw aan de binnenzijde ; achterrugschild met 5 paar veeren ;
kleine palpkam met ongeveer 1 8 tanden, Op een vogel. Columbia.

Cheletes ferox Berl. en Trt. ê. Als acer Oudms., doch kleine
palpkam met hoogstens 9 tanden ; vóór de peritremata eene dwarsrij
van knobbeltjes naar de stigmata gericht. Op Coracopsis Berckle^i.
Nieuw Ierland.

Cheletes irotiessarti Oudms., afgebeeld in Tijdschr. v. Entom , v.
46, t, 13, f. 51, vertoont aan den palpfemur ventraal 3 haren;
dit is fout : het distale haar is op den genu ingeplant.

Cheletomorpha nov. gen. voor Cheletes venitsfissimus C.L. Koch.;
als Cheletes, doch voorste pootpaar veel langer dan het lichaam,
en 2 oogen.

Cheletophanes nov. gen, voor Cheletes montandoni Berl. en Trt. ;
als Cheletes, doch klauw der palpen van binnen gekamd.

Cheletophanes montandoni (Berl. et Trt.) ?. 624 — 800 ^ met,
500 — 680 /t zonder kop; breed ovaal; achter afgestompt; de 2
rugschilden dekken den rug geheel. Voorschild met 6, achterschild
met 10 paar zeer smalle waaiers. 2 oogen. Kop en palpen klein.
Op Aradus varius. Walachije.

Cheletia fahellifera (Michel) ?. Na onderzoek van het type-
exemplaar bleek mij, dat de waaiers op den rand der rugschilden
staan. • — S\ voorrugschild met 7, achterrugschild met 5 paar waaiers;
1 paar zijdelings tusschen de schilden; 1 paar ventraal, zijdelings,
naast coxae II; een paar naast den anus. Sternaalschild. 2 oogen.
Poot I tweemaal langer dan bij het ?. Kop met vieikant kopschild.
Palpen lang en dun; femur er van met ruigen doorn op voetstuk ;
klauw zonder knobbels; rostrum lang en spits.

163 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

Cheletomhnns nov. gen. Als Cheletia^ doch 2 achterrugschilden
naast elkander. Type: Cheletominms irux nov. sp

Acaropsis er udit /is (^Oudms.). Het <?, beschreven als Cheletes eruditus
(Schrank) i in het Tijdschr. v. Entern., v 46, p. 125, t. 13, f.
40 — 43, behoort tot het genus Acaropsis Moq. Tand., daar het slechts
1 palpkam heeft.

Cheletops'is nov, gen. Als CJieletes, doch één palpkam en één
(voorste) rugschild. Type : Cheletes nöraeri Poppe. Hiertoe behoort
ook Cheletes major Trt.

Cheletopsis major (Trt.). $1040— 1216, ^ zonder, 1400 - 1575 ;i/
met kop. Lang-üvaal; kop klein; rugschild met 3 paar haren; verder
op het voorlijf 3, op het achterlijf 5 paar haren; bijna alle haren
langer dan de lichaamsbreedte en geveerd. Praetarsi met 2 gebogen,
platte, breeder wordende, distaal van fijne franje voorziene haren.
Kam met 12 tanden. Op Dendrochel'ulon mystacea. Nieuw Guinea.

CJieïonohis Trt. Als Acaropsis Moq. Tand., doch lichaam hard;
beide rugschilden dekken den rug geheel; achterschild naar de
buikzijde omgeslagen ; pooten zeer klein ; pop klein; palpen kort en dik.

Chelonotns selenorrhynclnis Trt. ? lang 560, breed 335/'.; ovaal,
glad, glanzend; rug met 9 paar korte randharen. Op Sciurus lowi.
Borneo,

Chrithopies (lees Gritliocoptes) mominguimdosus Geber, Wiener
medicinische Presse, 1879, v. 20, n°. 43, p. 1361— 1365; n«. 44,
p. 1395—1397; n^ 45, p. 1428—1429, is eene Tarsonemide, die
in de acaro logische literatuur nooit genoemd wordt. Jrlet genus is
vermoedelijk een goed genus. De eigenschap, bij de gerstzakkedragers
een hevig jeuken en zelfs eene lichte dermatitis te veroorzaken,
heeft deze mijt dus gemeen met Pedionloides ventricosus (Newport).

Trouessartia irouessarti nov. sp.j ; onderscheidt zich van Tr. rosterü
(Berlesse) door : 1° de femora I en III zijn meer gesteeld; 2° de
schouderharen zijn niet in het voorschild maar in een inham van
dat schild geplaatst; 3° het achterschild heeft ter weerszijden ter
hoogte van de inplanting der pooten III een donkergeranden inham;
4° de 4 haren aan de achterlijfslappen zijn veel langer. Zij onder-
scheidt zich van Tr. mimdipes (Berlese) door : 1° tusschen de schouder-

TÜNTOMOLOQISCHB BERICHTEN. 164

haren treft men nog een kleiner paar aan; 2° op de achterste
zijdeschilden is een haar ingeplant ; 3° de haren aan de achter-
lijfslappen zijn veel langer.

Troiiessarüa rosterli (Berlese). Het zoogenaamde appendiculum
tusschen de achterlijfslappen van het j is vermoedelijk een copulatie-
pijpje; het geeft toegang tot een zeer lange en nauwe buis, welke
leidt naar eene spoelvormige blaas, vermoedelijk een receptaculum
seminis. De lengte der buis komt overeen met de lengte van den
penis. Wel paart niet het ?, maar de huwbare nymph; maar het
is mogelijk, dat toch na de vervelling copulatiepijpje en copulatie-
buis blijven bestaan. Ook is het mogelijk, dat we hier te doen
hebben met eene vocht- of geur-afscheidende klier, ter verdediging
tegen vijanden {Clieleüdae).

A, C. OUDEMANS.

liarTcn Tan Oastrophilns epilepsalis en Epilepsie.

Het Maart-nommer van The Canadian Entomologist 1904, Vol.
XXXVI p. 83, bevat over dit onderwerp een opstel van G. H.
French te Carbondale, Illinois, waarin hij het volgende zegt :

«Dr. Burnet Forster vermeldt in het October-nommer van het
St. Paul Medical Journal een zeer interessant geval omtrent larven
gevonden in «cutaneus tissues» bij een kind van diie weken, en
welke door een specialiteit in diplerologie als exemplaren der boven-
genoemde soort herkend werden. Dit geval deed zich niet voor bij
een der patiënten van Dr. Forster, maar te Superior in Wisconsin.
Indien de determinatie juist is, — en ik zie geen reden om hier-
aan te twijfelen, want de specialiteit was dezelfde, welke vroeger
reeds GasirophilusAzxso^w bij een jongen te Chester in Illinois
gevonden en hiervan voorwerpen ter vergelijking had — dan is
het een belangrijk feit. Hoe de larven in de huid van het kind
kwamen is niet verklaard; in een schrijven aan Dr. Forster stelde
ik voor de excreta der moeder te onderzoeken».

c(ïn het November-nommer van hetzelfde tijdschrift en in het
Journal of the American Medical Association, bespreekt Prof.

165 ENTOMOLOßISCHE BERICHTEN.

Washburn, State Entomologist of Minnesota, dit onderwerp. Naar
aanleiding hiervan wensch ik het volgende te zeggen»,

«Ik weet niet of de vlieg, waarvan deze larven afkomstig zijn,
al dan niet een Gastrophilus is; deze vraag kan eerst uitgemaakt
worden, wanneer het gelukt uit levende larven imagines te ver-
krijgen. Een der autoriteiten op dipterologisch gebied in de Ver-
eenigde Staten verzekert dat het Gastrophilus-\diV\en zx^n^ de kwee-
king zal kunnen aantoonen of liij al dan niet gelijk heeft».

«Ik heb nooit, beweerd dat de epilepmlls genoemde larve «de»
oorzaak der epilepsie was».

«In werkelijkheid is epilepsie geene ziekte, maareen verschijnsel,
ontstaande uit «some irritation in the body of a neurotic with a
spasm tendency». Maar dat de larven in vijf gevallen oorzaak of
ten minste één der oorzaken van de irritatie geweest zijn, wordt
niet betwijfeld door hen, die niet de omstandigheden bekend zijn.
In twee van deze gevallen, welke ik zelf het best beoordeelen kan,
had genezing na verwijdering der parasieten plaats. En in de vijt
gevallen, waarin deze larven geconstateerd werden (vóór de laatste
waarneming bij het kind in Wisconsin), leden de personen, bij wie
zij voorkwamen, alle aan vallende ziekte. Reeds vroeger heb ik er
op gewezen, dat, wegens het vinden der larve in ver van elkan-
der verwijderde plaatsen, zij waarschijnlijk geen ongewone mensche-
lijke parasiet is, maar dat door de geringe grootte — «one twelfth
of an inch long» — hare tegenwoordigheid niet opgemerkt is, te
meer wanneer zij bij minder prikkelbare individuen slechts weinig
irritatie veroorzaakt. Vóór de mededeeling van Dr. Forster is de
larve gevonden op drie plaatsen in Illinois, één in Kentucky en
één in Indian Territory».

«Prof. Washburn zegt : «Deze ingewands- parasiet staat klaarblij-
kelijk in geen verband tot epilepsie, en heeft dus een verkeerden
naam». Indien hij een beetje meer bekend was met de pathologie
van den mensch, zou hij dit oordeel niet uitgesproken hebben».

Het scheen mij van belang, dit artikel van French hier grooten-
deels weer te geven. Hij heeft vroeger ook reeds over de zaak

ENTOMOLOQISCHE BERICHTEN. 166

geschreven «when naming the species in 1900»; waarschijnlijk is
hij dus de auteur van epilepsalis, daar hij den naam van den
Amerikaanschen dipleroloog niet aangeeft. Hij vermeldt niet wââr
de parasiet vermoedelijk leeft, bijv. in maag of darmkanaal van den
gastheer, en zegt aan het slot van zijn opstel alleen, dat hij niet
weet op welke wijze de larven toegang verkrijgen tot het «digestive
canal».

Waarschijnlijk zullen er vele bezwaren aan verbonden zijn de
larven buiten het lichaam van den mensch groot te brengen en
er imagines uit te kweeken.

A. J. VAN ROSSUM.

liRtrodectus hasselti Kocli.

Deze kleine spin^ «Kapito» genoemd, is zwart inet schitterend
scharlaken teekening aan de bovenzijde; zij wordt gewoonlijk onder
steenen gevonden aan de zeekust, en is volgens James J. Walker
het eenige vergiftige dier van Nieuw-Zeeland, waar geen duizend-
pooten, schorpioenen noch slangen voorkomen. De beet van deze
spin veroorzaakt dikwijls zeer ernstige verschijnselen, soms met
doodelijken afloop («A. Gear's insect liunting in N. Zealand»;
Ent. Monthly Mag., March 1904).

A. J. VAN RoSSUM.

LITERATUUR.

Tutt, J. W., Natural history of the British Lepidoplera. A. text-
book for students and collectors. 1899—1902. T. I— IV.

De vier tot nu uitgekomen deelen van dit werk doen ten
duidelijkste zien, hoe breed de schrijver zijn taak opgevat heeft.
Hoewel de in Gr. Brittannië voorkomende vlinders behandelend,
heeft de auteur, vooral wat de verspreiding aangaat, zijn onderwerp

167 ENTOMOLOGISCHK BERICHTEN.

tot ver over de grenzen nagegaan, en is liet boek volgens hem zelf
«useful to students of geographical distrubution in all parts of the
world». Synonimie, parasieten, biologie, alles wordt ter hand geno-
men op even uitvoerige als sérieuse manier. Voor onze boekerij
eene groote aanwinst.

South, R., Catologue of the Collection of Palaearctic Butterflies
formed bij the late J. H. Leecli. Met pin. 1902.

Gescheide van het Biitscli Museum. In dit 4° boekdeel wordt
een catalogus gegeven der 18.000 Nos. groote veizameling door
Leech nagelaten. Twee platen, gekleurd, geven afbeeldingen van
verscheidene soorten en hare variëteiten. Beschrijvingen worden
niet gegeven.

Jammer voor 't gebruik, dat pp. 41 — 48 dubbel voorkomen en
pp. 97 — 104 ontbreken.

Schouteden, H., Rhynchota Aethiopica. Met pin. fol. 1903.

Deze belangrijke verhandeling, geschenk van den schrijver, is
uitgekomen in de «Annales du Musée du Congo» als onderdeel der
«Faune entomologique de l'Afrique Tropicale».

De schrijver behandelt in deze 1ste aft. van T. I. de Scutellerinae
en Graphosomaiinae. Het onderwerp wordt, behalve door de keurige
gekleurde platen, ook door figuien in den tekst verduidelijkt.

De Man, J G., Nematodes libres. Met pin. fol. 1904.

Ons geacht medelid verrijkte onze boekejij met deze verhandeling.
Beschreven woixlen de exemplaren gevangen gedurende de «Voyage
du S. Y. Belgica en 1897 — 99», waarvan de resultaten in 10
deelen zullen verschijnen. Elk dei- verhandelingen is afzondeilijk te
verkiijgen, en hopen wij, dat de entomologii:che mettertijd in onze
Bibliotheek zullen komen.

Wijtsman, Genera Insectorum.

Na de opgave van 1 Mei 1903 (zie Ent. Ber. p. 70) kwamen uit:

Bupresü'iae door C. Kerremans. Vervolg.

Cleridae door S. Schenkling.

Sagridae door M. Jacoby,

ENTOMOLOQISCHE BERICHTEN. 168

IcJineumonidae door V. Berthoumieu.
Hesperidae door P. Mabille.
Epicopiidae door A. Janet en P. Wijtsman.
Ewnastacidae door M. Bun.

Entomologisclies Jahrbuch. Jrg. 1892—1900.
Geschenk van Dr. Velh. Gelijk ik in een vorig Ent. Ber. meldde,
loont liet zeer de moeite, dit aardige werkje eens door te zien.

Tlieobald, F. V., First report on Economie Zoology. 1903.

Een zeer belangrijk werk, waarin als Introductie een indeeling
der dieren voorkomt, beschouwd van uit een economisch zoölogisch
standpunt. Daarbij worden 7 groepen aangenomen ; van elk dezer
woi'dt een kort overzicht met voorbeelden gegeven. \'ervolgens komen
verschillende rapporten betreffende die dieren (voornamelijk insecten),
welke schadelijk vooi' den land-, tuin- en boschbouw zijn. Deze
rapporten betreffen niet alleen Engeland, maar zijn ook uit de
koloniën gestuurd. Als zoodanig dus ook voor ons van belang. De
tekst is door figuren opgeluisterd ; het geheel is een geschenk van
het Britsch Museum.

Catalogue of the Lepidoptera phalaenae in the British Museum.
1903. T. IV.

Geschenk als 't vorige. Behandeld worden de Agrotinae, als
subfamilie der Noctuidae. Behalve tekstfiguren, begeleiden 22 platen
dit deel.

Buckler, W., Larvae of British Butterflies and Moths. T. Vi— IX.
1893—99.

Hiermede is een belangrijk gemis in onze verzameling hersteld,
en is nu dit hoogst belangrijke werk compleet. T. VI bevat het laatste
gedeelte der ISioctuae, VII — VIII behandelen de Geometrae in IX
worden de Deltoïdes, Pyrales etc. beschreven.

169 ENTOMOIiOQtSCHB BERlCSTEIf.

De Biologiscbe Tentoonstelling in 1905.

Zooals, naar ik hoop, aan alle lezers der Enlomologische Berichten
bekendis, wordt door het. Koninklijk Zoölogisch Genootschap «Natura
Artis Magistra» en de Nederlandsche Natuurhistorische Vereeniging
eene Biologische Tentoonstelling voorbereid, Ie houden te Amsterdam
in Juni 1905.

Nadat een voorloopig Programma was uitgegeven, is thans ook
de «Handleiding voor medewerkers» verschenen.

De ondergeteekende, Voorzitter van het Comité van uitvoering,
deelt hierbij mede, dat exemplaren dezer Handleiding gratis verkrijg-
baar zijn bij den Secretaris van dat Comité, den heer J. Jaspers Jr.,
Plantage Lijnbaansgraclit 41, Amsterdam.

Niet alleen zij, die reeds besloten hebben, iets op de Tentoon-
stelling in te zenden, en dus reeds toekomstige medewerkers zijn,
worden uitgenoodigd het Programma thans aan te vragen, doch
ook zij, bij wie dit voornemen nog niet geheel vaststaat. Stellig
zullen deze bij het lezen van de «Handleiding» den lust tot mede-
werken bij zich voelen opkomen.

Het is van het grootste belang, dat zij, die zich meer bijzonder
tot het leven der dieren en planten aangetrokken gevoelen en in
staat zijn, iets voor de tentoonstelling te doen, dit ook niet achter-
wege laten, doch ten spoedigste met den Secretaris in briefwisseling
treden, opdat het Comité van Uitvoering op de hoogte blijve van
de verschillende plannen, ten einde zoodoende het welslagen der
tentoonstelling door juiste verdeeling van arbeid te bevordeien.

J. Th. Oudemans.

ENTOMOLÖGISCHE BERICHTEN

169

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLMDSCHE ENTOfflOLOfilSCHE ÏEREEÏIfiUI«.

N". 19. 1 September 1904.

INHOUD: Dr. A. C. Oudemans, Acarologische Aantee-
keningen XIII. — Dr. A. J. van Rossum, Pteronus spiraeae
Zdd. in Nederland. — Dr. A. J. van Rossum, Kannibalisme
bij Dicraniira vinuia L. — Dr. J. Th. Oudemans, Kanniba-
lisme bij Lepidoptera-larven. — Dr. J. Th. Oudemans, Rust-
plaatsen van Hooiwagens. — P. Haverhorst, Eene Ache-
rontia atropos L. in het voorjaar.

Acarologiscbe Aanteekeningeii XIII.

Varroa (Entom. Bericht., n°. 18, p. 161) is genoemd naar Marcus
Terentius Varro, 116 — 27 v. Chr. ; hij noemt in zijn «De re rustica»,
lib. II, cap. IX, 16, reeds den ricuius.

Ckeleies eruditus (Schrank), (?, 440 fi met, 320 ^i zonder kop ;
twee rugschilden; voorschild trapezoïdaal, breed; achterschild drie-
hoekig, lang; op beide 6 paar zeer smalle veeren; op zijde, onge-
veer tusschen de schilden, 1 paar dito; tars I met zeer langen
reukkolf. Overigens als 2.

Cheletopsis norneri (Poppe). Ni/mpha 384 — 464 /i ; klein rugschild
met 2 lange haren in eiken voorhoek en 1 haartje in eiken achter-
hoek. Op zijde van het schild 3 lange haren; ter hoogte van tro-
chanter III 4 lange haren ; van trochanter IV 2 haartjes ; daarachter
nog 6 lange haren. Palpklauw met nauwelijks merkbaren knobbel ;
kam met ongeveer 6 tanden. — S 560 — 680 /< ; groot rugschild;
haren als bij nympha, doch achter trochanter IV slechts 2 lange
haren. Palpklauw lang, glad; kam met 5 — 7 tanden. — $ 590 —
750 H ; klein rugschild ; haren als bij nympha ; palpklauw met
sterken knobbel; kam met 8 — 10 tanden.

SEP 6

170 HNTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

Cheletopsis magnanlma nov. sp. ; ? 600 /t; lang rugschild, met
2 korte haren in eiken voorhoek; op zijde van het schild slechts
2 lange haren; overigens als nörnerl. Alle haren staan op ruit-
vormige miniatuur-schildjes. Palpklauw met sterken knobbel. Kam
met 10 dikke, korte tanden. Op Gambetia ßavipes. Chili,

Cheleiopsis impavida nov. sp. Nympha 350 «. Eerste paar rug-
haren zeer klein; palpklauw zonder, of met zeer klein knobbeltje;
kam met 8 — 9 tanden; haren behaard; coxa IV onbehaard. —
$ 560 ,« ; groot rugschild; haren als bij nympha; coxa IV met 2
haartjes; kop eji palpen groot; rostrum lang: palpklauviMang, met
klein knobbeltje; kam met 7 tanden. — $640;"; klein rugschild;
rugharen als bij nympha ; coxa IV als bij $ ; palpklauw met knob-
beltje ; kam met langen eindland en 8 dikke tanden. Op Totanus
totanns (L.).

Cheletopsis lasiüca nov. sp. ? 520 i« ; lichaam slank, het breedst
vóór pooten III ; achter afgerond ; rug- en kopschild zwak overlangs
gestreept; palpklauw met 2 iets dorsale knobbels; palpkam met 9
tanden; aUe rugharen minstens even lang als de lichaamsbreedte.
Coxa III en IV kort en vrij. Anus ventraal. Op Totanus totanus (L.).

Cheletopsis auax nov. sp. Nympha 280 jM ; lang-ovaal ; rugschild
lé ^ langer dan breed; haar I, 2 en 3 even lang alsschildbreedte.
Palpklauw met 2 zeer kleine knobbels; kam met 4 — 6 tanden.
Coxae III en IV raken elkander. — $ 300 ^w ; iets breeder ovaal ;
als nympha, doch kop en palpen iets dikker; palpklauw iets langer ;
knobbels duidelijk. — $ 360 — 390 /*, ruitvormig; kop en palpen
krachtig; palpklauw slank met nauwelijks waarneembaren knobbel;
kam met 8 — 10 tanden. Op Tota?ms totanus (L.).

Cheletopsis animosa nov. sp. $ 400 ^. Lichaam smal, het breedst
vóór pooten III; achter afgerond; rug- en kopschild beide sterk
overlangs gestreept. Palpklauw slank, sterk gebogen, met 2 knobbels.
Palpkam slank, slerk gebogen met 8 — 9 lange tanden. Haren I,
II en IV even lang als schildbreedte; het buitenste der 2 paar
haren bij trochanter III en het paar bij trochanter IV zeer kort.
Coxa III kort, met de lange coxa IV vereenigd, sterk overlangs
gestreept. Anus terminaal. — î 520 — 530 i«. Als $, doch palp-

ENTOMOLOGISCHK BURICItTEN. 171

klauw krachtig; palpkam krachtig, met ± 7 lange tanden. Haren
1, II en IV even lang als het schild. Buitenste der 2 paar haren bij
trochanter III on het paar bij trochanter IV even lang als schild-
breedte. Coxa III langer. Anus ventraal. Op Totanus totanus (L.).
ChekiomorpJia venustissima (C. L. Koch). N'l/vipha 480 .u. Een groot
voorste en 2 kleine achterrugschilden. De rugharen en de voornaamste
poolbaren zijn waaiers, doch zóó smal, dat men ze tot dusverre
voor behaarde baren aanzag. 6 paar waaiers op het voorschild; 2
paar tusschen vóór- en achterschilden ; 2 paar op de 2 achterschilden ;
4 paar op 't overige achterlijf; 1 paar op de zijdelingsche wrat-
vormige uitwassen ; dus op den rug 15 paar smalle waaiers.

Syringophibis totani nov. sp. Ni/mpha 720 ^i lang, 190,« breed.
Kop smal; kopschild fleschvormig, achter afgerond; voorrugschild
trapezoïdaal, 2 x langer dan breed; geen achterrugschild. Eerste
paar haren zeer kort; 2^ iets langer; 3^, 4^ en 5^ bijna even lang;
4'' en 5" op hetzelfde niveau. Een paar anaalharen op den rug;
4 paar lange achterharen aan de buikzijde. — $ 760 ,« lang, 230 n
breed. Kop dik; kopschild breed, vijf hoekig, achter recht; voorrug-
schild trapezoïdaal, li x langer dan breed; achterrugschild bijna
cirkelrond met achterinham. Een paar lange achterharen aan de
buikzijde, Pooten dik. Overigens als nympha. Op Totanus totanns (L ).
Sehaia pahnata nov. sp. ? 180 ,«, duidelijk gesegmenteerd; drie-
hoekig prosoma vertoont 4, schildvormig metasoma 8 segmenten.
De eerste 4 segmenten ieder met 1 paar ; de tweede 4 ieder met
2 paar; de laatste 4 ieder met 3 paar ovale tot afgerond vierkante,
schubvormige haren met radiaire teekening. In stof in huis.

Pterolickus tringae nov. nom. voor PterolicJms totimi Berlese
(A. M. S. Ital. fase. 38, n^ 2).

Pterolickus gamhettae nov. sp. Gelijkt op Pt. totani (Can.) Nympha
408 .«. Voorrugschild reikt niet verder dan trochanter II, voor af-
gestompt, achter rond. Twee driehoekige, naar elkander hellende
achlerrugschildjes ter zijde der mediane insnijding. Huid zeer grof
geplooid. — <? 464 .«. Voorrugschild niet achter trochanteres II
zich verbreedend. Achterlijfsinsnijding langer dan breed, zeshoekig,
geheel met hyaline membraan bekleed. Anaalnappen vóór de lijn,

17ä EKTOMOLOGISCHK BERICHTEN.

die door den top der achterlijfsinsnijding gaal. — 5 424 — 440 ja.
Als (?, Geen achterlijfsinsnijding. Epigynium halfcirkelvormig. Op
Gambetta flavlpes. ChiU.

Pierolichus calidridis nov. sp. Gelijkt op Pf. tuiani (Can.). Ni/mpha
304,«. Voorrugschild reikt niet verder dan trochanteres II, achter
hoekig. Geen achterrugschildjes. Huid betrekkelijk grof geplooid. —
c? 430 ^i. Voorschild niet achter trochanteres II zich verbreedend.
Een breede band weeke huid tusschen voor- en achterschild. Ach-
terlijfsinsnijding korter dan breed, geheel met hyaline membraan
bekleed. Gentra der anaalnappen op de lijn, die door den top der
achterlijfsinsnijding gaat. Op Totamis totaaus (L,).

Pterolichus lïmlcolae nov. sp. NympJia I, 288 ;tt. 2^ x langer
dan breed met bijna evenwijdige zijden. Voorschild reikt niet verder
dan trochanteres II, achter cirkelrond. Achterschild uit 2 driehoekjes
bestaande. Huid tamelijk grof geplooid. Op Totanus totamis (L.).

Pterolichus grallatorïs nov. sp. Larva 230 <,, ruitvormig, 2 x
langer dan breed, achter rond ; huid achter trochanteres I niet
gerimpeld. Achterschild bestaande uit 2 ovale plaatjes ter zijde der
ondiepe achterlijfsinsnijding; vóór deze een driehoekje huid niet
gerimpeld. — JSi/mpha I, 26 '< — 296 ,«, ruitvormig; achterhelft van
het voorschild cirkelrond; achterschild bestaande uit 2 naar elkander
hellende driehoekjes. — Nympha II, 360 m, breed langwerpig vier-
kant; achter pooten III minder breed; voorschild als bij nympha
I ; achterschild uit twee naar elkander hellende, langwerpige plaatjes
bestaande. Op Totanus totanvs (L.).

Alloptes gambettae nov. sp. 344 /*. Gelijkt op All. crassipes (Can.),
doch voorschild achter pooten II bochtig verbreed. Op deze ver-
breedingen zijn de 2 eenige lange rugharen ingeplant. Op Gai)/-
betta Jtavipes. Chili.

Dermoglyplieae zijn Analgesmae met vcrtikaalharen en rnet twee
kleine knobbeltjes onder den kop.

Syriugobia zijn Dermocjlypheae inet voor- en achterrugschild, 3
paar zijde-schilden en vereenigde epimera I. Type : Syringobia chelo-
piis série normale Trouessart et Neumann.

Dermoglyphus zijn Dermoglyplieae met voorschild, geen achtterrug-

BNTOMOLOGISCHB BERIC^TE^f. 173

schild, geen zijdeschilden ; epimera I met II vereenigd, niet onder-
ling. Type : Dermallchm elongatus- Mégnin.

Columellaïa [Dermoglypheae), nov. gen. genoemd naar Lucius
Junius Moderatus Columella, die ± 50 na Chr. den ricinus ver-
meldt in zijn «De re rustica», Lib. VI, cap. 2, en Lib. VII, cap. 13.
Het abdomen van het $ eindigt in een kegel. De pooten III van
het i zijn dikkei- dan de andere. Ty^'^e,: Dermoglyphus varians Trt.

Pfutarchusia {Dermogli/pheae) nov, gen. genoemd naar Plutarchus,
50 — 120 na Chi-. ; hij vermeldt in zijne geschriften den ricinus.
Zoowel bij î als $ zijn de middel- en achterzijdeschilden vergroeid,
<? pooten III en IV normaal, iets langer dan I en II. Î abdomen
afgerond, nauwelijks ingesneden. Type: Syringobia chel&pns série
anormale parthénogénétique Trouessart et Neumann.

Syringobia chelopus Trt. et Nn. Hiervan onderzocht ik alle ont-
wikkelingstoestanden. Deze soort wordt door Trouessart «la série
normale» genoemd (zie hieronder bij Plutarcltnsia chelopus). Larva
288—344 /^ Nympha I 416—440 .«. Nympha II 480— C40 ,",
Bij larva en nympliae loopt over den rug eene mediane rhaphe
van het voor- naar het achtterrugschild. Bij de nymphae en het $
vindt men aan den achterrand van het lichaam, iets ter zijde en
dorsaal, een paar ponjaardvormige haren. De nympha II heeft bo-
vendien een middelrugschild.

Syringobia totani nov. sp, ISynipha (I of II ?) 540 i«. Geen mediane
rhaphe; aan den achterrand van het lichaam, iets ter zijde en in
eene laterale plooi, bevindt zich een paar iets gebogen mesvormige
haren. Achterrugschild breed, afgerond. Op Totanus fotauus (L.).

Syringobia calidridis nov, sp. Nyinpha (I of II ?) 465 ;«. Geen
mediane rhaphe. Aan den achterrand van het lichaam bevindt zich,
iets ter zijde en in eene laterale plooi, een iets gebogen naaldvor-
mig haar. Acliterrugscliild zeer breed, ovaal, voor van twee inhammen
voorzien, zoodat het daar drie spitsen vertoont. Nephridia donker-
bruin. Op Totanus totanus (L,).

Pluturchusia chelopus (Trt. et Nn,), Ik onderzocht alle ontwik-
kelingstoestanden. Deze soort wordt door Trouessart genoemd : Syrin-
gobia chelopus série anormale parthénogénétuiue. Larva AIO n., geen

174 KNTüMOLüGISCHK BIS RICHTEN.

zijdeschilden, — Ni/ntpha I, 384 — 544 «, met dorsale achterste
zijdeschilden. ■ — • Ni/mpha II, 560 — 760 /', met ventrale voorste en
dorsale achterste zijdeschilden. — <? 610."; î 640 — 760 i^t ; beide
met de 3 soorten van zijdeschilden. Op Totanus tolanus (L.).

Thecarthra houveti (Mégn. et Trt.) komt ook voor in de slagpennen
van Totamis totamis (L.).

A, C. OUDEMANS.

Arnhem, 27. VII. 1904.

Pterouus spiraeae Zdd. iu Xedcrlaud.

In mijn opstel, Tijdschr. voor Entoni, XLV p. 246, is aangegeven
dat de larven van deze Nematide, behalve in 1899 en 1900 door
de beeren Reuvens en Ritsema, ook in 1902 door den heer Rrants
bij Warnsveld gevonden werden. Uit deze laatste larven zijn, evenals
vroeger, weder uitsluitend wijfjes gekweekt.

In 1903 werden zij opnieuw door Dr. Reuvens te Oosterbeek
aangetroffen en ook in mijn tuin te Arnhem, waarin zich thans
vijf planten van Spiraea arimcus bevinden, in 1900 en 1901 bij
de kweeking dezer bladwespen gebruikt.

In het laatst van Mei 1904 vond ik larven op drie dezer planten ;
ook vertoonden zij zich in de bloemisterij op Sonsbeek, en werden
mij exemplaren toegezonden uit Oosterbeek, thans van eene andere
vindplaats aldaar dan vroeger. Buitendien ontving ik er op 2 Juni
ongeveer een veertigtal van den heer Bisschop van Tuinen, door dezen
te Zwolle van Spiraea aruuais in zijn tuin verzameld. De meeste
waren volwassen en gingen terstond in den grond en uit deze
Zwolsche larven verschenen van 16 — 28 Juni 27 Sï. .. en één S\
Dit is dus het eerste mannetje dat in Nederland gekweekt is;
gevangen zijn de wespen tot nog toe niet.

Zittend tegen den wand van het kweekglas, viel de verschijning
van den kleineren man terstond daardoor op, dat de borst niet zwart
gekleurd is, zooals bij de wijfjes; hij werd het eerst door mij waar-
genomen 27 Juni, maar zal toen vermoedelijk reeds eenigen tijd in bet
glas vertoefd hebben, daar het dier reeds den volgenden dag bezweek.

ENTOMO7/0GISCHK BERICHTEN. 175

Wanneer Zaddach zegt: «Die Männchen sind viel heller gefärbt»
(Schrift, phys. ökon. Ges. Königsberg XXIII, 1882 p. 189n°.85),
dan is dit niet in alle opzichten juist. Hij had oude verdroogde exem-
plaren van Kriechbaumer ter determinatie gekregen en kon dus
niet meer de oorspronkelijke kleur der levende wesp onderscheiden.
Het ondergezicht is, zooals hij terecht aangeeft, wit, de sprieten,
langer dan bij het wijfje, zijn aan den bovenkant zwart, aan den
onderkant bruin. De schedel is bruingeel. Abdomen en thorax zijn
bonter gekleurd dan bij het ?, waar deze evenals de schedel zwart
zijn ; slechts de randjes der segmenten van het achterlijf z\jn bij het
5 zéér licht bruingelig getint. Bij den man is het abdomen levendig
bruingeel ; midden op de segmenten staan zwarte vlekjes, welke
een smal toeloopende zigzag-streep vormen ; op de beide laatste
segmenten ontbreken deze vlekjes. Schildje en randje om pronotum
bruingeel, evenals de pooten, waarvan alleen de achtertarsen zwart-
bruin zijn. Stigma en vleugelrand lichter bruin dan bij het $; vleugels
iets doorzichtiger. Terwijl het wijfje aan den onderkant vuilwit
met zwarte borst is, bezit het mannetje hier een veel donkerder
kleur: lichtbruin met een rossig tintje, zonder zwart aan de borst.

Uit eieren der Zwolsche wijfjes zijn larven verkregen ; wanneer
er paring heeft plaats gehad, is er dus kans meer manlijke nako-
melingen te zien verschijnen. De parthenogenetische kweek dezer
soort leverde steeds alleen wijfjes.

Terwijl de spiraea-wesp hier te lande zich in tuinen en plant-
soenen meer begint te verspreiden, is zij elders nog zelden waar-
genomen. Konow toch vermeldt in zijne «Revision der Nematiden-
Gattung Pteronus .lur.»: «Bisher nur aus Baiern, Oesterreich und
Holland bekannt» (Zeitschr. I'ilr system. Hymenopterologie und
Dipferologie, 1903 p. 367).

A. J. VAN ROSSUM,

Kaunibalisuie bij Dicrannra Tiuiila IL.

Door 11 Zang, te Darmstadt, wordt in de Allg. Zeilschi'. für
Entom. 9 Band. p. 225 bericht, dat zeer jonge, eenkleurige vinuia-

176 EÎJTOMOLOaiSCHE BERICHTEN.

rupsjes hare soortgenooten opvreten; hij heeft dit bij kweekingen
ook in de vrije natuur waargcnoDisn. Hij voegt bij deze mede-
deeling de opmerking, dct tot nog toe als «ganz sicher kanniba-
lisch» eigenlijk alleen Calymnia ira^ezlna L. beschouwd kon
worden, en verwijst naar liioratuur over dit onderwerp in Illustr.
Zeit, für Entom. IV, p. 49, 82, 135.

Bedoelt Zang hiermede, d.it men alleen van Caljjfmiïa trapezma
met zekei'lieid weet, dat zij ahaars gelijken» verslindt?.... want het
is toch van andere rupsen van het genus Calymnia, van Scopelo-
soma satetUia L., Seuta maritima Tausch, enz. bekend, dat zij
dikwijls a]s moordrupóen optreden.

A. J. VAN ROSSUM.

Kannibalisme bij liepidoptera-larven.

Het bovenstaande bericht gaf mij aanleiding, enkele feiten, welke
ik mij herinner, mede te deelen. Vooraf meen ik echter de betee-
kenis van het woord kannibalisme te moeten nagaan. Als kannibaal
wordt in den regel diegene betiteld, die zijne soortgenooten
doodt en opeet, niet hij die andere soorten, al zijn dit ook naver-
wante, op dezelfde wijze behandelt.

Dat er rupsen zijn, die hare soortgenooten dooden en opvreten,
is stellig waar, doch ik heb mij steeds voorgesteld, dat bepaalde
omstandigheden ahdan in het spel waren. Aan waarnemingen,
gedaan aan dieren in gevangenschap, mag men geene waarde
hechten, tenzij alleen practische waarde voor den k woeker. In ge-
vangenschap toch gedragen rupsen zich niet zelden anders dan in
de vrije natuur, inzonderheid ten gevolge van onvoldoende ruimte
(o. a, hot maken van dubbelcocons, het elkander uit een cocon
verdringen enz.). Een sprekend voorbeeld, om tot voorzichtigheid
in het maken van gevolgtrekkingen aan te sporen, is het volgende.

Eenige jaren geleden verzamelde ik in Zuid-Limburg een 16-tdl
rupsen van Cncullia verbasci L. Zij werden in eenige groote doozen
medegenomen. Eon paar uur later bleek mij, dat de dieren elkander
oppeuzelden en waren er toen nog slecht 8 over! In Juni 1904

ÈiîTOMOLOOISCHE BERICHTEN". 17^

vond ik dezelfde soort in aantal in de duinen hij Bloemendaal, en
ditmaal werd noch gedurende hol vervoer, noch gedurende het
daarop volgende kweeken ook maar één enkel geval van kanniba-
lisme waargenomen, alhoewel groole en kleine rupsen in aantal te
zamen waren in eene niet zeer groote ruimte (suikerflesch) en
elkander gedurig verontrustten. Dezelfde soort gedroeg zich dus
onder omstandigheden, waarin ik geen verschil kon waarnemen,
tegenovergesteld.

Wat ik wel meer dan eens heb opgemerkt, is, dat sommige
soorten van rupsen, zoo zij verontrust worden, van zich afbijten,
en, is 't een soortgenoot, die haar lastig valt, dezen niet zelden
bloedig verwonden. En daar nu verder vele soorten allerlei vloei-
stoffen gaarne opzuigen, kan de combinatie dezer twee omstandig-
heden allicht tot kannibalisme voeren.

Ook in de natuur zou men, wil men zekerheid hebben, het
moordtooneel van den aanvang af moeten bijgewoond hebben.
Vindt men eene rups, die bezig is een soortgenoot Ie verslinden, dan
blijft het de vraag, of het slachtoffer niet alreeds op de een of
andere wijze verwond was.

Juiste en volledige waarnemingen zijn ook op d't gebied nog
zeer gewenscht.

■T, Th. Oudemans.

Rustplaatsen vau Hooiwagens.

In een der vorige Enlomologische Berichten, welke ik op dit
oogenblik niet bij de hand heb, werd de aandacht gevestigd op het
aantreffen van een groot aantal hooiwagens, die eene vrij regel-
matige figuur vormden.

Dezer dagen werd ik door iets dei'gelijk getroffen, alhoewel hier
geene bepaalde groepeering was te onderscheiden. Ik vond n.l. op
twee plaatsen, tegen een muur van een huis onder eene venster-
bank en tegen eene plank boven den ingang van een tuinhuisje,
een aantal hooiwagens bijeen. Verscheidene dagen achtereen heb ik
dezelfde plaatsen bezichtigd en er steeds een grooter of kleiner

178 ENTOMOLOaiSCHR lîERICHTKN.

aantal der genoemde dieren bijeen aangetrofVen. Elders in de buurt,
zaten er vele verspreid en de bedoelde plaatsen boden geene bij-
zondere, voor mij waarneembare voordeelen aan.

Toch moet er van de zijde der hooiwagens voor genoemde plekjes
eene bepaalde voorliefde bestaan hebben en meende ik ze als he-
voorrechle rustplaatsen hier even fer sprake te mogen l)rengen.

Anderen zal het welliclit gemakkelijk vallen, waarnemingen op
dit gebied Ie doen.

J. ÏIl. OUDEMANS.

£euc Aclierontia atropo» Li. iu het voorjaar.

Zooals bekend is, kan men met bijna zekerheid aannemen, dat
Aeheroutia atropos ten onzent in de vrije natuur niet kan over-
winteren en ieder jaar weder uitsterft.

Op 31 Mei j.l. ontving ik een zeer frisch voorwerp dezer soort
van den Hoek van Holland. Het verwonderlijke dezer vangst ver-
dween echter weldra bij de mededeeling, dat het dier aldaar was
gegrepen in een spoorwegrijtuig van den Zuid-Duitschen exprestrein.
Het vinden van den vlinder, vóór dat deze tegen den avond zijne
schuilplaats voor de vrije natuur kon verwisselen, was natuurlijk
bloot toevallig. Het geval bev^'ijst, dat wanneer te eeniger tijd ten
onzent in het voorjaar nog eens hier of daar een gaaf, frisch voor-
werp dezer soort in de vrije natuur mocht worden gevangen,
daaruit bij de talrijkheid onzer verkeersmiddelen met zuidelijker
streken nog geenszins zou mogen worden afgeleid, dat de regel
omtrent het niet kunnen overwinteren van Acherontia atropos ten
onzent onjuist zou zijn of uitzonderingen zou toelaten.

W IIavrfuiorst.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN

179

UITGEGEVEN DOOR

DK »KDERLMDSOHE ESTOMOLOftlSCHK ÏFlEE^KJI^fi.

NO. 20. 1 November 1904.

INHOUD: .Ihr. Dr. Ed. Everts, Coleoptera, welke het
meer zuidelijk kustgebied, nl. van Frankrijk en Zuid-Engeland,
bewonen, doch ook langs of nabij de Nederlandsche kust
gevangen zijn. — Jhr. Dr. Ed. Everts, Lijst van Coleoptera,
gevangen in de omstreken van Winterswijk en Eibergen,
vóór en na de Zomervergadering der Ned. Ent. Ver., Juli
1904. — Mr. A. F. A. Leesberg, Coleoptera, gevonden op eene
excursie te Wylre, Juli 1904. — Mr. A. F. A. Leesberg,
Coleoptera, in Arachiden-noten gevonden, Augustus-September
1904. — A. H. VAN DER Weele, Sciapteron tabaniformis
Rott. — A. H. VAN DER Weele, Formol als doodelijke
lekkernij voor insecten. — D. ter Haar, Acronycta cuspis
Hb. — Dr. J. Th. Oudemans, Acronycta cuspis Hb — Dr.
J. Th. Oudemans, Kannibalisme bij Lepidoptera-larven. —
Dr. A. C. Oudemans, Acarologische Aanteekeningen XIV. —
Dr. A. C. Oudemans, Wonderbaarlijke Arthropoden. — P.
Haverhorst, Eene imago van Smerinthus populi L. uit
eene aangestoken rups. — Dr. A. J. van Rossum, Nacht-
dieren onder de Sluipwespen. — Dr. J. Th. Oudemans,
Indische Insecten te koop.

Coleoptera, welke het meer zuidelijk kustgebied, nl.

van Frankrijk en Zuid-Engeland, bewonen, doch

ook langs of nabij de INederlandsche kust

gevangen zijn.

Naar aanleiding van het ontdekken van Cicindela tnsïgnata f.atr.
op het begroeide strand van Oostvoorne en het vangen van een
groot aantal exemplaren dezer soort door verscheidene entoniologen.

180 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

acht ik het niet ondienstig te wijzen op het voorkomen van meer-
dere, in zuidelijker streken thuis behoorende keversoorlen. Daar
genoemde soorten, naar het schijnt, niet langs de Duitsche kust
bekend zijn, meen ik den groeten rijkdom aan keversoorten bij
ons aan den meer directen invloed van den golfstroom te moeten
toeschrijven; hel Nederlandsch en natuurlijk ook het Belgisch kust-
gebied vertoonen nog invloeden op de insectenwereld, die aan
de Fransche en Engelsche kusten eigen zijn, doch noordelijker
verdwijnen ').

Pogomis Utoraüs Dfts., in Zeeland.

Acupalpus elegmis Dej., Zierikzee, Amsterdam.

Bïdessm hicarmatns Latr., Bergen-op-Zoom.

Arena Octavü Fauvel, Scheveningen, strand.

Staphi/rmus minax Muls. & Rey, Leiden (vermoedelijk Katwijk).

Philonthis dimidiatipennis Er., Amsterdam, Zierikzee, Vlissingen.

Xanthol'mus cribripemds Fauvel, Noordwijk.

Omalium riigulipenne Rye, Texel.

AcünojHeri/x fucicola AUib., Scheveningen,

Saprinus m.ariümus Steph., Scheveningen.
» crassipes Er., Scheveningen.

Acritus punctum Aubé, Scheveningen.

BothriopJiorus atomus Muls., Texel.

Berosus aßnis Brullé, Zeeland.

Athous dij'ormis Lac, Zeeland, Rotterdam.

Cleonus emarginatas F., Wassenaar, strand.

PeiiihartJiruiii tluUoni WoU., Amsterdam ^).

Apion limonii Kirby, Zierikzee, iJergen-op-Zoom.

Ed. Everts.

1) Niet alleen langs onze kust, maar ook in de andere dealen van ons land
zijn keversoorten waargenomen, die in het omliggend Duitsch en Belgisch gebied
onbekend zijn, doch in meer zuidelijk gelegen streken voorkomen.

2) Deze soort werd ook in den Haag o\\ wijnvaten aangetroffen. — Wat
levenswijze en voorkomen der hierboven vermelde soorten aangaat, zie in de
„Coleojitera Neerlandica."

ENTOMOtiOGÎSCHlO BERICHTEN. 181

Lijst van Coleoptera, gevaiijLceii iii de omstreken van
Winterswijk en Eiber^en, vóór en na de Zomer-
vergadering der Ned. Ent. Ver., Juli 1904.

Elapkrufi aureus iVIüll., in aantal langs de Slingerheek.

» Ullrichii W. Redt., zeldzamer.

Dyschirius polittis Dej.
T achy pus pallïpes Dfts.
Bemhidium lïtorale Oliv.
9 obliquum, St.

» Doris Gylh.

)) lunulataim Fourcr.

Trechus discus F.
Epaplims secalis Payk.
Palrohus excavatus Payk.
OUsthopus rotundaUis Payk.
Platymis versutus St.
Pterostichus angnstatns Dfts,
Hydroporus m£mnonius Nie.
Ilyhius aenescens Thoms.
Bytiscus punctulatus F.
Ocalea jncata Staph.
Tacky usa atra G ra v.

)) mnbratica Er.

T) scitula Er.

)) constricta Er.

» coarctata Er.
lïygronoma dimidiata Grav.
Myllaena intermedia Er.

» gracilicornis Fairm.et Ch.Bris. Faiin. nov. sp.

» elongata Matth.

Gymnusa hrevicollis Payk.
Staphylinus compressus Mrsh.
PJàlont/ms punctus Grav.
AHobius cinerascens Grav.
Lathrohiiim fovulum. Step h.

182 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

Lathrohium terminatum Grav.
Medon riplcola Kr.
Scopaeiis Jaevigatus Gylh.
Stenus guttula MüU.

» fossulatus Er.

» provuhs Er., met den vorm Rogerï Kr.

)) vafellus Er.

» Argus Grav.

» pnhesoens Staph.

» foveicollis Kr.

» opticus Grav.
Bledlus fracücoruis Payk.

)) siihterraneus Er.

)) denticollis Fauvel {ohscnrus Muls. & Rey), in aantal

bij Eibergen, langs de Berkel.
Haploderus caelatus Grav.
Anthophagtis praeustus MüU.
Triarthfon Märkelü Schmidt. Faun. nov. sp. Eén exemplaar 's avonds

van gras gesleept.
AgatTiidium sem'mulum L
Clamhus niinutus St.
. Pteuidimn fuscicorne Er
Ptilium exaraiuni A.llib.
Onthophïlus sir latus Forst.
Melig ethes coeruleovirens Forst.
Thalycra fervida Oliv.
Telmatophilus typhae Fall.
Paramecosoma 7nelanocephalum Herbst
Atomaria fuscicolUs Mannh.

» piisilla Schönh.

Monotonia picipes Hrbst
Litargus hifasciatus F.
LimnicJms pygmaeus St.
Parmis nïtidulus Heer
Livmebius papposiis Muls.

ENTOAIOLOGISCHE BEUICIITKN. 183

Limnebkis crlnifer Rey
Cercyon mar'mus Thoms.

» blfenesiratiis Kust.
llelophorus arveniicns Muls.

» pumilio Er.
llijärochiis angusiatus Gerni.
» elongatus Schall.
)) carinatus Germ.

Ochthebius blcolou Germ. ab. c. rufomarglnatus Er.
Hydvaena riparia Kugel. ^.
Änthaxia quadripunctata L.
Agrilus elongatus Herbst
Hypnoidus quadfipustulatus F.
Athous rhomheus Er.
Malthodes disj^ar Germ.
Axhiotarsus rußcollis Oliv.
Dasytes niger L.
Abdera trigiittata Gylh,
Mordella acideata L.
Ckrysanthia viridis Schmidt
AcDiaeops margïnata F. ab. c. spadicea Schilsky. Faun. nov.

sp. et ab, ')
Leptura attenuata L.
Crepidodera splendens Weise
Deporaus megacephalus Germ.
Byctiscus popnli L.
Orchestes nisci Herbst
Taplnotus sellatus F.
Fhytobius quadricorfiis Gylh.
Apioti dispar Germ.

» Spencei Kirby.
Pityophthorus ramuloriim Perris

1) Deze interessante soort komt voor in Noord-Europa (Zweden, Finland,
Oost-Pruisen, Silezië en vermoedelijk ook bij Berlijn).

184 ENTOMOLOülSCHE BEllIOHTEN.

Cri/pturgus pusiUns Gylh. j
Tomicus suturalis GylL.

Ed. Everts. ,

■ \

Coleoptera, gevonden op eenc excursie te Wylre,
Juli 1904.

Eene kleine excursie te Wylro, gaf mij in Juli 1904 de volgende
interessante soorten. Over het algemeen was het te droog, zoodat
uitsluitend onder schors en aan den waterkant de vangst iets
opleverde.

Benihidion hrumiicorue Dej. (slechts in 1 ex, uit Houthem bekend).

Philonthus sjdendiduhis Grav.

Baptolinus ajfinis Payk.

Stentis fossulatus Er. (schors)

Siagonmm (luadricorue Kirby »

Agathïdïum nïgrïpenne Kug. »

)) seminulum L. »

SUvanus tmidentaim Oliv. »

Malthodes dispar Germ.
» myslïcus Kiesw.

Lissodema ^-pashdaiiim Marsh.

Ceutorrhi/nchus trlmaculaius F.

CossoiiHs planutus Red. »

A. F. A. Leesberg.

Coleoptera, in Arachiden-noten gevonden.
Augustus — September 1904.

Ploclilouus palleus F. c? ?. 8 ex.
Carpophilus dimidiatus F. 25 ex.
Silvamis mercator Fauv. 50 ex.
Trogoslla manritanïca L.

Dermesles vulp'mus F. en var. senejc Germ. 50 ex.
D domesticus Germ. 1 ex.

ENTOMOLOGlSUIfK BKRICHTEN. 185

Dermestes lardar'ms L, in aantal.

ÄUagenus c'mnamomem Roth, (^imifusclatns Fairm.), zeer karak-
teristiek door een bruinen band vóór het midden over de elytra,
cosmopoliet; Faun. nov. sp. 2 ex.

Trogodernia grananum Everts (uitgek leurde ex.) 8 ex.

Opetiopalpus sculellaris Panz. Faun. nov. sp. l ex.

Lasiüderma testacea Dfs. 12 ex.

Älphllobius diaperinus Pnz.
» piceus 01.

Tribolium con/usuw Duv.
» ferrugmeum F.

N.B. De exemplaren waren allen springlevend; bovendien
vond ik nog tusschen de noten een dood ex. van Pinvella
inßata Herbst.

A. F. A. Leesberg.

Sciapteroii tabaniforiuis Kott.

Dezen zomer kreeg ik een 20-tal in hout levende rupsen uit een
jongen abeel in onzen tuin. Zij hadden, dicht bij elkaar levende,
een gedeelte van den stam van 15 à 20 centimeters lang totaal
doorknaagd, zoodat door sterken wind het boompje afgebroken was.

Hoewel de rupsen door den tuinman uit het hout waren gehaald
en vele daardoor ])escliadigd waren, besloot ik toch, met zooveel
van het doorknaagde hout als ik bijeen kon vinden, te probeeren,
de mij toenmaals onbekende rupsen tot verpopping te brengen.
Slechts 2 er van sponnen zich in en leverden 2 poppen,
waarvan er echter maar 1 uitkwam ; de andere verdroogde.
Het uitgekropen exemplaar is waarschijnlijk een $ ; het be-
rust in de collectie van den heer P. Haverhorst te Rotterdam.
Ook voor eenige jaren kreeg ik van den heer J. B. Coi-poraal een
mooi exemplaar, door hem bij Den Haag in Juli gevangen. Het is
in mijne collectie in de zoölogische verzameling te Utrecht.

Het is zeker merkwaardig , dat deze Sesiide, waar zij voorkomt.

186 ENTOAIOLOQISCHE BEKICHTEK.

in aantal te vinden zal zijn, want een groot aantal larven, in zulk
eene kleine ruimte vereenigd, moet natuurlijk weder een aantal
vlinders voortbrengen, die misschien niet eens heel ver van hunne
geboorteplaats weder andere boomen zullen aantasten. Ik meen
met zekerheid ook nog takken van andere abeelen aangetast gezien
te hebben.

A. H. VAN DER WeELE.

Formol als doodelijke lekkernij voor Insecten.

Voor eenige jaren las ik in de couranten, dat een Fransch
geleerde ontdekte, dat formol een uitstekend middel was, om kamer-
vliegen te verdelgen. Men moest dan een theeschoteltje met eene
waterige oplossing van formaldehyde in de kamer neerzetten en
binnen weinige uren waren alle vliegen gestorven, daar zij gaarne
van de formol drinken en dientengevolge binnen korten tijd omkomen.
Ik nam toen de proef, maar zonder zichtbaar resultaat, zoodat ik
meende, dat het bericht een praatje uit den komkommertijd was.
Dezer dagen echter, veel gebruik makende van formol voor het
conserveeren van insecten, viel het mij op, dat wanneer een
schaaltje niet volkomen was afgedekt, er altijd na eenige uren een
of meer stofluisjes, Clothïlla pulsatoria L., in te vinden waren.
De diertjes waren dood en dreven op de oppervlakte. In een slecht
afgedekt bakje, dat ik eene week in mijne kast had laten staan, vond
ik 5 doode stofluisjes, ofschoon de opening, waardoor zij binnen
konden komen, misschien maar 1 mM'^ groot was, d. i. net groot
genoeg, om er één tegelijk door te laten. Alle waren volwassen
exemplaren. Toen ik in den tijd, dat er zeer veel kamervliegen in
huis waren, een klein wasbakje met verontreinigde formoloplossing
onafgedekt op mijne tafel zette, zag ik eene vlieg, naar het mij
toescheen toevallig, in de nabijheid van het bakje komen en van
het vocht drinken. Zij vloog een eindje weg, maar kwam dadelijk
weer terug, om er weer van te drinken ; dit herhaalde zij zoo
eenigen tijd achtereen, steeds naar de drinkplaats terugkeerend.
Zichtbaar werden hare bewegingen langzamer. Eindelijk zat ze weer
op de tafel, viel om, ti'ok eenigen tijd met de pooten, zooals insecten

EMTOMOLOÜISCUB BERICHTEN. 187

doen, die in de cyankaliflesch sterven, en was dood. Dienzeltden
dag en den volgenden kon ik dit verschijnsel dikwijls waarnemen.
De vliegenlijken lagen bijna zonder uitzondering op mijne werk-
tafel of in de onmiddellijke nabijheid er van. Ik telde '20 à 30
stuks in 2 dagen.

Het schijnt dus, dat formol eene geheel andere uitwerking op
insecten, althans op vliegen heeft, dan op den mensch ; de prik-
kelende werking, die de dampen op oog en neus uitoefenen, maken
deze vloeistof zeker voor den mensch niet aangenaam. Zeer merk-
waardig is het zeker, dat insecten uit twee verschillende orden zulk
een noodlottigen smaak in het vocht schijnen te hebben.

A. H. VAN DER WeELE.

Acroiiycta cuspis Hb.

De heer ,1. B. Bernink te Denekamp bij Oldenzaal vond bij
deze plaats eene rups van Acronycta cuspls Hb. en zond mij die
ter verificatie toe. Zij gelijkt bijzonder sterk op die van Act'.
psl L., doch wordt daarvan onderscheiden door de aanwezigheid
van eene zwarte, wit gepunte pluim in plaats van de zwarte ver-
hevenheid, terwijl daarvóór een kleiner pluimpje staat.

D. TER Haar.

Acronycta cuspid Hb.

Zooais velen lezers bekend zal zijn, werd Acronycta ciispis Hb.
voor het eerst als inlandsch vermeld door den heer M. Galand, die
er een opstel over plaatste in het Tijdschrift voor Entomologie,
Dl. 39, p. 163; pi. 8, fig. 4; zijn ex. was als rups te Vught ge-
vonden.

Later ving de heer van den Brandt een voorwerp te Venlo (T.
V. E. Dl. 40, p. 41 (v.) en 293). Van nog andere in Nederland
gevangen exemplaren is geen gewag gemaakt, totdat de hierboven
gedane mededeeling van den heer ter Haar daarin veiandering
brengt. Toch werd, en reeds veel vroeger, nog een vierde voorwerp

188 ENTOMOLOGISeUE BKHICIIÏEN.

in Nederland aans^^etroflen, docli de vei-meldin;,^ daarvan bleef achter-
wege, daar de vinder de soort niet herkende. Wijlen de heer
Backer, destijds te Oosterbeek wonend, was namelijk zoo gelukkig
in Juli 1862 aldaar een exemplaar te vangen. Het bevond zich in
zijne thans in mijn bezit zijnde verzameling en was gevoegd bij

Acronijcla psl L.

J. Th. Oudemans.

Kaïiiiibalisnie bij Lepidoptcra-larven.

In het vorige nummer der Entomologische Berichten, p. 475 —
177, werd door Dr. van Rossum en mij het kannibalisme bij
rupsen ter sprake gebracht. Naar aanleiding daarvan was Prof.
F. Plateau zoo welwillend, mij te schrijven, dat hij in het Tijd-
schrift ede Naturaliste» 14e année, 'ime série, n". 121, 15 Mars
1892, een opstel over «les Chenilles carnassières» gepubliceerd
heeft, waarin al de loen bekende gevallen werden opgesomd van
rupsen, die dierlijk voedsel verorberen. Daar genoemd Tijdschrift,
voor zoover ik kan nagaan, in Nederland niet aanwezig is en de
heer Plateau geene separata meei- van het opstel bezat, was hij,
op Ulijn hem gedaan verzoek, toch op de een of andere wijze van
den inhoud kennis te mogen nemen, zoo vriendelijk, mij een over-
zicht daarvan op te maken, dat ik woordelijk laat volgen.
Résumé de l'article sur les Chenilles carnassières.

1". quelques cas de chenilles ne montrant d'appétits carnas-
sier's qu'en certaines phases de leur existence:

A. Beaucoup de chenilles à peine sorties de l'oeuf
mangent la coque dont elles viennent de s'échapper.
Exemple : Pieris crataegi.

B. d'Assez nombreuses chenilles changent pour quel-
ques instant s de régime après la mue et mangent
avec avidité la vieille peau dont elles se sont dé-
pouillées. Exemples: Dicranura vlnula^ Beilephïla
euphorbiae, Cucullïa verhascl (Lacordaire, Introduc-
tion à l'entomologie t. I, p. 125).

KNTOMOLOGISCHE BBBICIITEN.

189

C. Des chenilles de Bomhijx ruhl dévorent des chry-
salides de Piérides encore molles et récennnenl
formées. (Maurice Girard , Traité élementaii'e
d'entomologie t. III, p. 96),

2°. Clienilles carnassières d'une façon plus accentuée:

A. Les teignes Ti)ieu tapezeUa, T. pelltonella^ T.
fuscipunatella dévorent la laine, les poils etc. de

nature animale.

B. Un microlépidoptère, sans nom spécial, cité par
Maurice Girard, vivant en parasite sur les Bradypus
de l'Amérique du Sud.

G. Ravages des Microlépidoptères Grambides Gallerla
mellonella^ G. griseola etc. dans les ruches
d'Abeilles, dévorant la cire qui sécrétée par
les Abeilles est d'origine animale.

D. Toute une série de chenilles de Noctuides atta-
quant et mangeant des chenilles de leur propre
espèce ou d'espèces différentes. Exemples : Orthosla,
Cucullia, Xmdhia et surtout Cosmia trapeziua.

Des faits analogues ont été signalés par Scudder
(The Butterflies of the eastern United-States and
Ganada, etc. vol. II, part. VII, p. 1012, Gam-
bridge 1889) sur des Rhopalocères nord-ameri-
cains , ainsi des Lycaenides : Cyanirls pseudoar-
gloliis, Everes avipitula, Thecla acadica.

E. Holland (The Life History op Spalgis, Sp. s-slgnala
Holl. Psyche vol. VI, n^. 189, p. 201, January
1892) a appelé l'attention sur des chenilles de
Rhopalocères aphidivores (dévorant des pucerons).

Feniseca tarquinius Fabr., Etats-Unis , vivant
exclusivement de pucerons, Lip/ii/ra ùrassicolis
VVestw. de l'Inde, Spalgis epim de Geylon, Spalgis
s-slguata de l'Atrique occidentale, id. Il soup-
çonne les larves de Lachuocnema et à' Euliphyra
de se nourrir de la même manière.

190 ENTOMOLOGISCHE BEKIUHTEN.

Voor bovenstaande mededeeling betuig ik den heer Plateau mijn
vriendelijken dank en beveel verdere waarneming en mededeeling
van resultaten aan H.H. entomologen ten zeerste aan.

J. Th. Oudemans.

Acarologische Aauteekciiiiigeii XIV.

Si/rlH{/op/ùlus hellerï nov. sp. Larva, 316 — 336 n Kopschild
breed, vijf hoekig met top naar voren en afgeronde hoeken. Voor-
rugschild trapezoïdaal, langer dan breed, breeder vooraan ; voor rand
concaaf; achterrand diep uitgehold; voorhoeken met kort haartje; zijden
met 2 haartjes; achterhoeken met haartje; ter zijde van 't schild
een haartje (n°. 4). Op 't achterlijf 1 rij van 4 en 2 rijen van
'2 haartjes. Achterrand met 4 haartjes, waarvan de buitenste de
langste. — Nympha, 336 — 344 ^ ; als larva, doch achterrand van het
voorrugschild zwak concaaf; alle haren langer ; tusschen pooten II en
ni een paar marginale haren. — ? 520 — 620 /t; slank; kop
slank ; zeer lang achterrugschild. — Alle schilden der 3 ontwik-
kelingstoestanden overlangs fijn gestreept, behalve het achterste ge-
deelte van het achterrugschild van het ?, dat glad is. — Totanus
ochropus L. — Europa.

Spingophiliis trouessarti, nov. sp. — Larva, 250 — 350 ,u. Kop-
schild met 2 laterale driehoekige verbreedingen, die vrij uitsteken.
Femur der palpen dik, als een elleboog uitstekend. Weeke huid
tusschen kopschild en voorrugschild over het kopschild geslagen,
zoodat het voorrugschild gedeeltelijk over het kopschild ligt en
tusschen de 2 schilden een naar voren open zak ontstaat. Abdomen
met 1 rij van 4 en 4 rijen van 2 haren. — Nyin-pha^ 300—385
a. Vrije verbreedingen van het kopschild kleiner. Femur der
palpen minder elleboog vormend. Zak tusschen kopschild en voor-
rugschild kleiner. — $, 400 — 520 //. Gelijkt op nympha. Vrije
verbreedingen van het kopschild bijna onmerkbaar. Zak tusschen
kopschild en voorrugschild zoo klein, dat het eerste schild niet door
het laatste gedekt wordt. Achterrugschild ver naar voren, ovaal.
Abdomen met 1 rij van 4 en 5 rijen van 2 haren ; middelbaren

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 191

der Ie rij en haren de 2e rij zeer klein. Genitaal- en anaalopenin-
gen dorsaal in een hartvormig schildje. Penis sikkelvormig. —
$, 560 — 640 ,«, slank. Vrije verbreedingen van het kopschild even
aangeduid. Zak achter kopschild nauwelijks eene plooi. Achterrug-
schild zeer lang. Abdomen met 1 rij van 4 en 4 rijen van 2
haren. Coxae III en IV ver van elkander. Vulva omringd door 3
paar haartjes. — Alle schilden der 4 genoemde vormen fijn over-
langs gestreept, — Aramus scolopaceus. — Tropisch Amerika.

CJteletomorpha venusfissinia (G. L. Koch), S, 458— 472 tx, ovaal,
met groote anaalpapil. Voorrugschild 2/3 van den rug beslaand.
Kop a!s van Cheletes. Palpen slanker, pooten I langer, troclianteres
dikker dan bij het ?. Op de achterhelft van het voorrugschild en
op de voorhelft van het achterrugschild ieder 2 paar veertjes.
Goxaalplaten groot, de voorste en achterste paren elkander bijna
rakend. Overigens als het j.

Michael noemt de spleet vóór de zuignapplaat der hypoin der
Tl/rog lyphinae anus , ik daarentegen genitaalopening. De gron-
den voor deze mijne zienswijze zijn de volgende: 1°. Üe proto-
nymphae, die, zooals bekend, in een hypopus kunnen veranderen,
bezitten reeds genitaalzuignappen en dikwijls de aanduiding der
genitaalspleet; beide vindt men bij den hypopus terug vóór de
zuignapplaat, terwijl de anus als mediane kleine opening in de
zuignapplaat zichtbaar is. Michael, consequent, negeert natuurlijk
deze opening. 2°. Bij het ^ der Sijrïugobïinae en Püroüchünae vind
ik ook eene plaat, die den anus en de zuignappen bevat.

Anoeteae nov. nom. Daar Anoetus Duj. 1842 in de plaats komt
voor Histiostoma Kram. 1876, moet ook de naam van den tribus
Hisiiostomeae in dien van Anoeteae veranderd worden.

De Canestriniinae werden tot dusver apart gehouden, omdat zij
onder dekschilden van kevers leven. Geen der kenmerken doet haar
echter van de Tyroglyphinae onderscheiden, weshalve ik ze daartoe
reken.

Dermaleichns G. L. Koch 1841 , type J). chri/somel'mns G. L.
Koch, is synomiem aan (7o/(?ö/);f(,Tö;j/m^?<<s Berl. 1882 ; treedt derhalve
daarvoor in de plaats.

192 ENTOMOLOGISCHE BERICHT RN.

Photia nov. gen., voor Caneslrinui procrnsü Berl. — Photius,
890, maakt melding van den cynorhaestes en krolon (= ricinus).

Frei/ana, Xolopfes, FalcuUger, Bdellorrhynclms en Chiloceras be-
hooren tot de Sp-ingohiinae, niet tot de Pterolicheae. Zij bezitten
verticaalharen,

PteroUchus nlsi, buc/i/iolzi, gruis, dïdactylns. aquîlinus, pallidus.
marlnus, urogalli, otidis, intermedins, him u er onaf us, bisulcatus en
wellicht nog meer species, behooren niet tot Pterolichus, maar ver-
moedelijk tot Thecarthra. Zij bezitten een paar verticaalharen.

Thecarthra interifolia Trt., et Mégn. komt ook voor op Totanus
totanus (L.).

Sam,mo7iica nov. gen. Type : Syringohia ovalis Trt,; als Thecarthra,
doch met korte, dikke pooten. — Quintus Serenius Sammonicus
spreekt in zijn «De re medica», caput 35, over den ricinus.

!iai)i mo7iica ovalis Trt. <?, 590 /«. Voor- en achterschild bijna
den geheelen rug dekkend. Een paar verticaalharen ; 1 paar lange
prosomaalharen ; 1 paar stijve schouderharen ; 2 paar laterale
abdominaalharen ; 1 paar korte staafvormige, 2 paar langere gewone
en 4 paar zeer lange sleepharen. Abdomen afgestompt, nauwelijks
mediaan gekerfd. Anus terminaal, tusschen de anaalnappen, en met
deze in eene zuignapplaat, evenals bij de hypopi der Tyroglyphinae.
— Totanus favipes. — Guyana.

Sammonica doryphora nov. sp, c?, 560 ^i; als Pterolichus
hastiger, doch mandibels dorsaal met horizontale externe crista;
epimera III en IV longitudinaal, proximaal geknikt; vóór de
anaalnappen een paar korte, dikke, Y-vormige haren. — Totanns
ßavipes. — Guyana.

Syringobia calceata Trt. Larva, 336 — 432 ^<., gelijkt op die
van S. chelopus Trt., maar rugschilden breeder; het paar haren
op de achlerzijdeschilden krom en dik ; het paar sleepharen
even lang als het lichaam. — Protonympha Ab'i — 520 /< ; genu I
en II dor.saal en proximaal met een kort staafvormig haar; op de
hoogte van femur III een paar knoestige, haren; op de hoogte
voorbij ambulacrum IV een kort scherp gepunt haar ; 4 sleepharen.
- Beutonympha 520 — 880 ^(, als protonympha ; bovendien vóór de

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 193

middelzijdeschilden een paar lange haien. — 2, ßOO— 680 /< ; rug
geheel hard; alle schilden vergroeid; knoestige haren bijna glad;
epigyniiun zwak gechitiniseerd, hoefijzervonnig ; vulva omgekeerd
liervormig ; coxaalplaten I en II vergroeid ; anaalschild. — (?, 720 —
1020 ,« ; lug geheel hard; middelzijdeschilden als eene crista uit-
staand; ventraal alle prosomaalschilden vergroeid; eveneens
alle metasomaalschilden ; poot ITI ver naar achteren ; poot IV nog
veel verder, abdominaal; pooten III en IV krom, verschillend in
dikte bij verschillende (?c?; alle tarsen eindigen klauwvormig ; anus
ver naar voren tusschen coxaalplaten IV. — Totanus ochropus. —
Europa.

Si/r'mgohia calcarata nov. sp. <?, 542 ,«, Alle rugschilden vergroeid ;
ventraal alle prosomaalschilden vergroeid; eveneens alle metaso-
maalschilden; tibia I tonvormig; tibia II met vrij onder tarsus
doorloopend verlengstuk; pooten III en IV slank, krom; tarsus IV
binnen en distaal met doorn; anus ver naar voren; 6 sleepharen.

— Totamis fuscus. — Indië.

Hemisarcocopünae nov. subfam. Voor Ilemisarcocoptes Lign.

PteroUchus hengalensis nov. sp. Als Pt. gamhettae, doch zonder
mediaan subcapitaal knobbeltje. — Nympha, 360 ^ ; als Pt. gamhettae,
doch huid tamelijk grof gerimpeld ; achterschild beslaande uit 2
schildjes, wier omtrek bijna gelijk is aan dien van 3 elkander rakende
cirkels. — c?, 440 — 456 ^, mandibels en abdominaallappen mede-
gerekend; als Pt. gamhettae^ doch achterlijfsinsnijding als bij Pt. cali-
dridis. — 5, 400 — 450 .« ; als Pt. gamhettae, doch epimera I V dragen
distaal en extern een breedere epimeriet. — Totanus totanus (L.)

— Bengalen.

PteroUchus indiens, nov sp. cf, 504 fi,, mandibels en abdominaal-
lappen medegerekend ; als Pt. gamhettae. doch epimera I vormen een
sternum; epimera IV distaal en extern met zeer breed epimeriet;
groot omgekeerd Y-vormig epiandrium ; abdominaallappen eindigen
in hyalien driespitsig lapje; insnijding bijenkorfvormig aan den top
met liggend ovaalvormige secundaire insnijding. Tarsus [V met
klauw. — Totanus totanus (L.). — Bengalen.

PteroUchus americaniis nov. sp. Npnjiha II , 543 ," ; voorrugschild

194 ENTOMOLOQISCIIE BEEICHTEN.

met accoladevormigen achterrand ; reikt tot niveau van trochan-
teres II ; achterschild omgekeerd hartvormii^', met zeer korfe abdo-
minaallapjes ; epimera I proximaal verbonden. Epimera IV met
extern breed distaal epimeriet; pooten IV naar binnen gekromd. —
Totanus JJavipes. — Guyana.

PterolicJms asiaticus nov. sp. Gelijkt op Pt. limosae Buchh. —
Nympha\,^lQ — 420 ^u, heeft alleen een klein voorrugscbild ; weeke
huid zeer grof gerimpeld ; abdomen met 2 vierkante lobben, waar-
tusschen eene haltcirkelvormige insnijding, — Ni/i»pJta\\, 420 — 490 ,«.
Voorrugscbild en abdomen als bij Npiipha I ; achterrugschikl uit twee
helften l)estaande, die te zamen ongeveer een omgekeerd hart-
vormige figuur maken. — ?, 520-545 u. Prosoma-rand zeer
donker; pooten III en IV zeer kort, naar binnen gebogen ; abdomen
fraai afgerond, doch geteekend alsof de lobben der nymphae in een
hyalin(;n rand opgenomen zijn. -- g, 584 ,«, als ?, doch abdomen
diep ingesneden, lobben min of meer driehoekig met afgeronden
top; femur II met externe driehoekige dorsaal ongebogen krul.
— Totmms fuxus. — Indië.

Pteroüchus australls nov. sp. <?; gelijkt op P. totani, doch
slechts 350 ^i lang; voorrugscbild smal, met zijdelingschen kerf vóói'
de lange prosomaalharen ; lichaam achter pooten III versmald ; met
anaal- en genitaalschild. — Totanus fuscus. — Indië.

Bermoglyphas is zeer na verwant aan Pteronyssus, behoort in
geen geval tot de Si/rlngoltünae, maar tot de Pterolichmiae. Mist
de verticaalharen. Ook Pteron/jssus behoort tot de Pterolichinae,
niet tot de Änalgi?iae, mist de doornvormige uitsteeksels en elle-
bogen aan pooten 1 en II.

Megninia veliger nov. sp. Nympha II als M. velata Rob. et Mégn.,
doch 330 (« achter tweelobbig, lobben driehoekig. — i, 405 ,« ;
velum met 3 even ver naar voren reikende insnijdingen, 2 intein
der lobben, één mediane. — $, 400 ,» ; achter afgerond ; epigynium
klein, sikkelvormig. — Totanus Jlavipes. — Guyana.

Pteralloptes ganibettae nov. sp. Gelijkt op Pt. stellarïs. $,
295 ;t< , langwerpig vierkant; gelijkt door de sterke ontwikkeling
der pooten III en IV op een $. Voorschild lang en breed ; achter-

KîfTOM'i^LOOigCHE BBttlCHTBN. 195

schild idem, acliler concaaf; achterlijf 5-lobbig ; middellöb klein, —
Totanus favipes. — Guyana.

Alloptes gamhettae Oudms. S, 380 ii; als All. crasfüpes, doch
voorschild achter trochanteres II uitgebogen; op deze verbreedingen
staan- de prosomaalharen. Hyalien achterlapje vierlobbig. — Totamis
totanns (L,). — Bengalen.

Alloptes ditric/ms nov. sp. 2 , als All. bisetatus Hall., doch 360 —
368 M lang en 120 — 128 ^t breed, met achterzijdesehilden, sikkel-
vorrnige schouderbladschildjes en korte pooten. — Totanus Jiavlpes.
— Guyana.

Dermatophagoides Bogdanow, 1864, type B. scheremetewshyi^ is
synoniem met Fachylichus Can., 1894; treedt dus daarvoor in
de plaats.

Psoroptinae nov. subfam. Ganestrini bezigt dezen naam in plaats
van Sarcoptinae. Ik wensch haar te behouden, doch slechts voor
Psoroptes, Ckorioptes, Caparinia en Otodectus ; deze missen verticaal-
haren. Tot de Acarinae {= Sarcoptinae) reken ik dus slechts
Acarus (= Sarcoptes), Cnemidocoptes, Prosopodectes en Notoedres,
alle met verticaalharen.

Psoralginae nov. subfam. voor Psoralges Trt,

Heteropsorinae nov. subfam. voor Heteropsorus Trt. et Neum.

Laminocopt'mae nov subfam. voor Laminocoptes Mégn.

Linohiinae nov. subfam. voor Linobia Berl.

A, C. OUDEMANS.

Wonderbaarlijke Arthropoden.

Door omstandigheden buiten mijn wil was ik helaas niet in staat
zomervergadering der N. E. V. te Winterswijk bij te wonen, aan te
zitten aan den gemeenschappelijken disch, en te genieten van de
aldaar heer sehende gezeUigheid en vroolijkheid, die nog verhoogd
werd door het loflied van onzen bard, Dr. A. J. van Rossum, op
onzen milden schenker X. De dichter dezer hymne had echter de
welwillendheid, mij een exemplaar van zijn lied te doen toekomen,
zoodat ik toch, hoewel van de opgewekte feeststemming, eigen

196 ENTOMOLOQISCHE BERICHTEN.

aan de maaltijden der Nederlandsche Entomologen, verstoken, mij
laven kon aan den tintelenden humor, die, zooals bekend is,
onafscheidelijk verbonden is aan de mededeelingen en geschriften
van ons niedelid voornoemd.

Hun, die geene gelegenheid hadden dit loflied te lezen (of te
hoeren'), zij hierbij medegedeeld, dal daarin ook bezongen werd
een k e v (i r. zóó merkwaardig, dat de ontdekking daarvan het geheele,
op vaste grondslagen opgeworpen coleopterologische gebouw, met
alle aan de duizend en meer zich daarin bevindende werktafels
ijverig studeeronden op zijne grondvesten deed dreunen. Het wónder-
diertje heet Ignotitfi aenïgmat'icus en werd door Miss Annie Trumbull
Slosson in eene doos met resten van gedroogde insecten gevonden,
blijkbaar met de aanwezige Aiithr('nus-'S,oo\\Q,x\ en andere verwoesters
bezig zijnde den eenmaal welliclit kostbaren inhoud Ie vernielen.
Deze (( vleugellooze onbekende raadselachtige« geleek op eene mier,
en daar de vindster niet met zekerheid kon opmaken of zij mot
een Hemipteron, Hymenopteron of Coleopteron te doen had, zond
zij exemplaren ei' van aan de beeren Liebeck in Philadelpliia,
Frederik Blanchaid, Schwarz en Fall; en Blanchard zond er van
aan Henshaw in Cambridge; en Fall zond ze aan Dr. Sharp in
Cambridge. En alien zijn 't eens geworden, dat het diertje een
Coleopteron is. maar ovei- de plaats in het systeem zijn ze nog
steeds in het onzekere. Wie er meer van weten wil, leze «The
Canadian Entomologist», vol. 35, no. 7, p. 183 — 187.

De lezing van dit stukje bracht mij eenige andere «conundrums»
in herinnering. De oudere Entomologen herinneren zich zeker nog
wel den schok, die zich door de entomologische gelederen der ge-
heele wereld voortplantte na de ontdekking van Plati/psi/llus castoris
door ons medelid Ritsema. Heel wat pennen zijn in beweging ge-
weest, om destellingen te verdedingen «Het is een vloo» en «Het
is een kever» De verzameling geschriften hierover vormt een boek-
deel. Het staat nu vast, dat Plaiijpsyllus een kever is.

Literatuur: C. Ritsema Cz. in Pet. Nouv. Ent. Vol. 1 no. 6 en
no, 10, 1869. — C. Ril zema Cz. in Tijdschr. Ned. Ent. Ver. Verslag
Zomervorgading, 1869. — Westwood in Entom Monthly Magazine,

KNTOMOLOGISCHK HKItlt'llTKN. 197

18G9. — Aaoiiyiiius in Amer. Nuturalisl, vol. 4, 1864, p. 443. —
Lucas in Ann. Soc. Ent. France, 5e sei', vol. 1, 1871,
Bull. p. LXIX. — Le Conte in Proc. ZooL Soc. London, 187'2,
p. 799—804. — Le Conte in Nature, vol. 6, 1872, p. 162. —
Le Conte in Pet, Nou v. Ent. vol. 1. no. 82, 1873, p 328—330. —
Anonymus in Amer. Naturalist, vol. 8, 1874, p. 427 — 428. —
Anonymus in P^ntomologist, vol. 7, 1874, p, 293 - 294. — Enz.,
enz , enz —

Weer een ander ! Üe heer Haviland vond in nesten van Tenues
natalensïs in Natal zonderlinge parasieten; de $$ meten 1 mm., de
ÎÎ 2,4 mm.; hij zond ze aan ons medelid Erich Wasmann, S. J.;
deze stelde ze ter beschikking van de heeren Breddin en Borner
te Berlijn. Het resultaat van hun onderzoek is, dat «Die systema-
tische Stellung des höchst sonderbaren Insectes ist schwer genau
zu piäcisiren. Mit einem Rhynchoten habben wir es zweifellos zu
thun, da das Fohlen der Cerci, die Lage und Gestalt der Maxillar-
stipites, sowie der Bau der Fühler es dieser Lisectenordnung zu-
weisen. Wären Cerci ausgebildet, so könnte man vielliecht versucht
sein, es den Dipteren einzureihen, zu denen es aber sicherlich nicht
gehören kann»; en verder «Vielleicht haben wir in Thaumatoxena was-
mannl einen selbständigen Abkömmling der Ursprünglichsten Auche-
norrhjnchetb {Rom opter à) vor uns». (Sitzungs-Berichten der Gesell-
schaft naturforschender Freunde, Jahrg. 1904, N". 5, p. 84—93.)

Koenenia mirahllu is de naam van een niet minder zonderling
Sicilaansch en Calabrisch iliertje. Het is nog geen millimeter groot,
en gelijkt het nieest op een Draadschorpioen {^riielyphonus).
Het behooit in geen der thans bekende Arachniden-afdee-
lingen thuis; vandaar dat de vinder, Grassi, een nieuwe orde
schiep Mlcroth'ltjphomdji. Zeer waarschijnlijk zijn de Mlcroihely-
phonlda, waarvan later een nog oorspronkelijker vertegenwoordiger
in Texas gevonden werd, het naast verwant aan een uitgestorven
oer-Arachniden groepje, waartoe o. a. Steruarthrou. van de Witte
Jura van Eichstädt behoort,

Tjiteratuur hierover: Grassi in Naturalista Sicil. vol. 4, p. 127 —
133 (1885), — Grassi in Buil. Soc. Entom. Ital vol ,18,p. 153—

198 entomolügischü; berichten.

173 (1886). — Hansen und Sorensen in Enlom. Tidskr. vol. 18,
Heft 4, p. 223— '240 (1897). — Haase in Zeifschr. Deutsch, geolog.
Gesellsch. Jhg. 1890, p. 625—657. — Wheeler in The American
Naturalist, vol 34, n'\ 407 (1900). — Borner in Zool. Anz. vol.
24, n'\ 652, p. 537—555 (1901). — Borner in Verii. Deutsch
Zool. Gesellsch. 1902, p. 214—215.

Minstens even merkwaardige puzzles zijn de 1,25—3,75 mm.
groote Opillunacarus, waarvan reeds drie soorten bekend zijn. Reeds
aan den naam hoort ge, dat we hier te doen hebben met een
lang gezochte «missing link» tusschen OpUïoniden en Acari! Zij
werden gevonden in Algiers , in Sicilië en in Zuid-Arabië.
Literatuur: C. With in Comptes rendus du Congrès des Natura-
listes et Médecins du Nord. Section VI, p. 4. Helsingfors 1904. —
C. J. With in Videnskabs Meddelelser fra den Naturh. Foren. I
Kjöbenhavn, 1904, p. 137-192.

Entomologen ! Er is nog heel wat in de schuilhoekjes van onzen
aardbol verborgen, wat uit een natuurhistorisch oogpunt vrij wat
merkwaardiger is dan Blnom^s, Notorijctes en Okapla!

A. C. OUDEMANS.

Eeiie imago van Smerhithus popiili L. uit eeiie aan-
gestolieii rups.

Het vorige jaar vond ik eene rups van Sm. po'pull L., die op
de bovenzijde van eene der voorste ringen, rechts van het rugge-
vat, het bewijs droeg van infectie door een parasiet. Daar ik den
parasiet wilde kweeken, verzorgde ik de pop van deze rups op de
gewone wijze, doch verkreeg op 6 Juni j 1. in plaats van den
parasiet den vlinder. Deze is echter op zeer eigenaardige wijze
verkreupeld. Behalve kleinere afwijkingen in vleugelvorm en
teekening, vertoont hij n.l. aan de rechterzijde (dus aan den
geïnfecteerden kant) een achtervleugel, die aan de punt zoodanig
is uitgesneden, dat ongeveer een derde van hel vleugelvlak verloren
js gegaan, terwijl daarentegen de voorvleugel aan den rechterkant

ENTOMüLOülSCHK BEUICHTHN. 199

sterker is ontwikkeld en deu linkervooi vleugel duidelijk ziclilbuar in
lengte overtreft.

Een dergelijk geval was mij bij het kweeken van vlinders nog
niet voorgekomen.

P. Haverhorst.

Nachtdieren onder de Sluipwespen.

Door Dr. Speiser wordt hierover in het Tijdschrift « Insekten-
Börse XXI p. 219» o. a. het volgende gezegd:

Het heeft in den laatslen tijd de aandacht getrokken, dat som-
mige soorten van sluipwespen bijzonder groote oogen bezitten, en
dat de kleur van het lichaam dan gewoonlijk bruingeel is. Zij be-
hooren niet alle tot dezelfde systematische groep, meestal tot de
Ophioninae (vooral Ophion en Fanlscm), maar ook tot de genera
Perilissus en Mesoleius der Triphoninae. Ook eenige Braconiden
sluiten zich hierbij aan. Prof. Ki'ieger te Leipzig is, na onderzoek
dezer wespen, tot het besluit gekomen, « dass sie wohl alle an
eine nächtliche Lebensweise besonders angepasst seien » (Sitzungs-
ber. Naturforsch-Gesellsch. Leipzig, 1901/2, p. 11 — 12), nadat
exemplaren van bovengenoemde soorten door hem en anderen des
nachts gevangen waren bij electrisch licht, tijdens het verzamelen
van vlinders. Speiser voegt er aan toe, dat hij de sluipwespen ook
meermalen op het licht van olie- of petroleumlampen zag afkomen
en wijst op de bevestiging «der Kriegersche Vermutung der nächt-
lichen Lebensweise», door de waarnemingen van van Pelt Lechner,
die OpJiïou luteus des nachts druk bezig heeft gezien met hel
nazoeken van planten, waarop nacht-rupsen van A(/roüs-soovXen en
Leucania li/thargi/ria Esp. aanwezig waren. (Tijdschr. v. Entom.
XLVII, p. VII).

Door van Pelt Lechnei- werd dit medegedeeld op de vergadering
der Ned. Entom. Ver. van 24 Januari 1904 te Utrecht, naar aan-
leiding van een vroeger bericht van .1. Th Ouilomans (Tijdschr.
V. Entom. XLVI, Versl. p. 57), die ook herhaaldelijk Ophmunae

200 ENTOMOLOOISCHE BERICHTEN.

om kunstlicht heofl zien vliegen, en in de vergadering van 6 Juni
1903 te Roermond gevangen voorwerpen vertoonde.

Speiser lioopt, daf door hei kweeken dezer sluipwespen uit de
gastheeren werkelijk het hewijs van het parasiteeren geleverd zal
worden, en eindigt aldus:

«Zweiffellos haben hier die Schmetterlingszüchter, wenn sie
sich nur erst überhaupt einmal mit der interessanten Zucht dieser
nächtlich mit der Laterne zu sammelnden Raupen mehr beschäf-
tigen wollten, noch ein dankbares Feld für werthfoUe Tätigkeit
vor sich».

A. J. VAN ROSSUM.

Indische lii^^ecteii te koop.

Op verzoek van den heer P. J. S B. Batenburg, Noordeintle Ab,
Leiden, deel ik mede, dal hij te koop heeft 140 goed opgezette
vlinders en 35 kevers, alle uit Ned.-lndië. Te bezichtigen bij den
heei' J. W. Molijn, Technisch Bureau, Westhaven, Gouda.

J. Th. Oudemans.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN

201

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERLMDSCHE EflOMOLOGISCIlE ÏEIlEE^I(;i\ft.

N». 21. • 'I Januari 1905.

INHOUD: Jhr. Dr. Ed. Everts, Coleoptera, bij Putten
op de Veluwe in bierpotten gevangen. — P. Haverhorst ,
Over den levensduur van geïnfecteerde rupsen. — Dr. A.
J. VAN RossuM, Moederlijke bezorgdheid van insecten voor
het kroost. — Dr. J. Th. Oudemans, Moederzorg bij eene
wants — Dr. A. C. Oudemans, Acarologische Aanteeke-
ningen XV.

Coleoptera, bij Pullen op de Veluwe, in bierpolten

gewangen.

Dr. J. Th. Oudemans plaatste op het landgoed Schovenhoist, te
Putten op de Veluwe, drie potten met bier '), op verschillende
terreinen, met het doel, om Coleoptera te vangen. Een dier potten
werd gezet in een dennenbosch , met veel jong loof hout en lage planten
gemengd, deze gaf de beste resultaten. Een tweede bierpot werd
geplaatst in een opgaand beukenbosch, zonder onderhout; deze gaf
't minste, maar toch nogal wat kleinere loopkevers, welke tusschen
de dorre bladeren op den grond huisden; een derde, in eikenhak-
hout , leverde de meeste Staphyliniden en ook nog al wat loopkevers.
De potten, of liever steenen pannen , werden tot aan den rand
ingegraven en half gevuld met bier. Door van tijd tot tijd den
inhoud door een stuk gaas te gieten, kon de vangst worden mede-
•jenomen, terwijl hel vocht weder dienst deed. De dieren werden
eerst afgespoeld en daarna in alcohol geworpen. Behalve Coleoptera,
werden veel Diptera aangetroffen, doch deze waien niet goed

1) Porter bleek duurzamer te zijn dau gewoon bier, dat spoedig zuur wordt
en veel meer vernieuwd moet worden.

^\'^\\sonîan /^r

202 ENT0M0L0GI9CHE BERICHTEN.

bruikbaar meer ; verder waren er Hymenoptera, o. a. enkele sociale
wespen, hommels, een paar sluipwespen, veel mieren enz., veel
boschkrekels en enkele vlinders, niet alleen uilen, doch zelfs enkele
dag;vlinders, o. a. TijramAs atalanta. Slakken veroorzaakten door
slijmafscheiding wel eens last, doch waren de kevers steeds uit-
stekend bewaard , wanneei' nl. niet te lang met het uitnemen en
in alcohol werpen gewacht werd.

Deze waarnemingen stemmen geheel overeen met dergelijke
door mij indertijd in het Haagsche bosch en vooral in de Pyreneën
gedaan, van welke laatste streek ik zeer vele goede soorten bijeen
verzamelde.

De lijst der te Putten op deze wijze buitgemaakte soorten en
van het aantal exemplaren van elke .soort moge hier volgen. De
geheele vangst werd door Dr. Oudemans ter mijner beschikking
gesteld.

Carabus violacens L., ras purpnrascens F. 4 ex.

» catermlatns Scop. 10 ex,
Cyclirus rostratus L. 3 ex.
Trechus quadristriatus Schi-nk. 6 ex.
Calathis fuscipes Goeze 3 ex.

)j err at HS Sahlb. 2 ex.

» melanocL'phalus L. 2 ex

') m.icroptervs Dfts. '24 ex.

» piceus Mrsh. 16 ex.
Pterostichus nïger Schall. 1 ex.

» madidns F. 2 ex.

« » » var. concinnus St. 1 ex.

Abax ater Villers 7 ex.

» parallelns Dfts. 1 ex.
Har pal us tardus Panz. 1 ex.
Myrmedonïa funesta Grav. 1 ex.

« humcralis Grav. 7 ex.

Atheta gagat'ma Baudi 27 ex
» elongatula Grav. 1 ex.
Bolitochara lunulata Payk. 2 ex.

ENTOMOLOGISCHR BRRfOHTRN. 203

Conurus puhescens Payk. 6 ex.
Quedius lateralis Grav. 16 ex.

» nigriceps Kr. 1 ex.
Staphilinus chalcocephalus F. 1 ex.

)) ophthalmicus Scop. 1 ex.

Pkilonthus varins Gylh, 1 ex.
Othius myrmecophilus Ksw. 2 ex.
XanthoUuus tricolor F. 2 ex.
Lathrimaeum zmicolor Mrsh. 1 ex.
Cp'toscijdmits Gollarïs MiiU & Kunze 1 ex.
Colenïs dentipes Gylh. 14 ex.
Epuraea decemguttata F. 1 ex.

» obsoleta F. 28 ex.

» pusilla lUig. 11 ex.

Soronia ptmctatissitna 111. 1 ex.
Thalycra fervida Oliv. 4 ex,
Cryptophagus puhescens St. 1 ex.
Enicmus minutus L. 4 ex.
Byrrhus pustulatus Forst. 1 ex.
Cercyon lateralis Mrsh. 1 ex.
Megasternum holetophagum Mrsh. 1 ex.
Geotrupes sylvaticus Panz. 1 ex.
Nalassus laevioctostriatus Goeze 1 ex.

Ed. Everts.

Orer den leveusdnur van geïnfecteerde Rupsen.

In n", 15 der Entomologische Berichten maakte ik melding van
den buitengewoon langen levensduur eener geïnfecteerde rups van
Smerinthus populi L., die pas stierf op den achttienden dag naliet
te voorschijn komen van ± veertig Braconiden -larven. De heer
J. Th. Oudemans was zoo welwillend, in eene noot aan dit berichtje
toe te voegen, dat de Braconiden zeer waarschijnlijk Microplitis
ocellatae Bché. waren, welke, behalve bij Smer int h us populi L., ook
bij Smerinthus ocellata L. en DUina tiliae L. purasileeren.

204 ENTOMOLOGISCUR BERICHTEN.

De toevoeging was aanleiding , dat ik ook naar geïnfecteerde
rupsen der beide andere soorten uitzag en in September jl. vond
ik dan ook eene larve van SmerbiUiufi ocellata L , welke door
denzelfden parasiet geïnfecteerd bleek. De rups was kleiner dan
die van Stnerinthus jiopuü L., doch ook het aantal Braconiden, dat
zij bevatte, bleek geringer, nl. ± een twintigtal. Niettegenstaande
dit kleine aantal larven en ofschoon de rups op dezelfde wijze als
hare voorgangster door mij werd behandeld , stierf het dier reeds
op den tweeden dag nadat de Braconiden-larven waren te voor-
schijn gekomen.

Mocht men allicht geneigd zijn geweest, om uit het eerste geval
de gevolgtrekking te maken , dat de lange levensduur samenhing
met het groote volumen der rups tegenover de zoo kleine parasieten,
het tweede geval toont de onjuistheid van zulk eene onderstelling
aan. De beide gevallen schijnen er daarentegen op te wijzen, dat
de levensduur van zulke rupsen, na het uitkomen van kleine para-
sieten, afhankelijk is van den aard der verwoesting van de weefsels,
m. a. w. van de plaats waar de parasieten zich in het lichaam van
het woondier gevestigd hebben,

P. Haverhorst.

Moederlijke bezorgdheid van insecteu voor het kroost.

De «Allgemeine Zeitschrift für Entomologie, Neudamm» van
15 Oct. 1904, bevat referaten van Sigm. Schenkung , waarin weder
hoogst belangrijke mededeelingen over het leven der insecten be-
sproken worden. Naar aanleiding van een arikel van G. VV. Kirkaldy,
get: Upon maternal solicitude in R h y n c h o t a and
other n 0 n - s 0 c i a I insects (The Entomologist , vol. 36 ,
W. 480, p. 113—120), zegt Schenkung het volgende:

Door den Zweed Modeer werd reeds in 1704 omtrent (iClmex
ovatus pallule griseusr) bericht, dat het wijfje in Juni hare eieren
ten getale van 40 — 50 op berk legt , en ze met haar lichaam
bedekt; de larven komen tegen het einde van Juni te voorschijn,

RNTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 205

en ook deze worden door de moeder beschermd , vooral tegen de
aanvallen der mannetjes. De Geer en Boitard bevestigen deze
waarnemingen en de laatste voegt (volgens Fabre) er de minder
geloofwaardige opmerking bij, dat de moeder de jongen bij regen-
weer onder een blad of fusschen takjes voert en hier met hare
vleugels bedekt. Montrouzier heeft ook moederlijke zorgen bij soorten
der Scutellerini op het eiland Woodlark in Oceanië waargenomen.
Parfitt en Hellins hev\c\\\en\ei^ àev^Q\\ik^ ovex' Acanthosoma griseum.
Later (1901) heeft de bekende Fransche entomoloog J. H. Fabre
al deze waarnemingen voor onjuist verklaard. Hij heeft omtrent de
leefwijze van verschillende Rhynchoten in gevangen staat èn in de
natuur onderzoekingen gedaan, en bijv. bij Palomena praslnus L.,
Eurydoma ornatus noch andere ooit bemerkt, dat de wijfjes zich om
de eieren of jongen bekommerden , wat ook vooral daarom niet
mogelijk was, omdat de eitjes in afzonderlijk verspreide hoopjes
gelegd waren. Hierop antwooi'dt Kirkaldy, dat de door de Geer
vermelde wants tot eene geheel andere familie der Rhynchoten
behoort en dat dus hare leefwijze ook zeer verschillen kan. De
bewering van Fabre, dat hij nooit eene vrouwelijke Pentatomine
in de nabijheid der eieren gezien heeft , wordt wedolegd door de
nauwkeurige ondei'zoekingen van Hellins en Parfitt bij Elasmosfhetus.
Ook is Fabre niet genoeg op de hoogte van de literatuur over dit
onderwerp.

Van een aantal andere niet sociale insecten is tevens bekend,
dat de moeder zorg voor de nakomelingen draagt. Reeds in 1662
schrijft Goedaerdt , dat de veenmol op droge, warme dagen, haar
nest in den grond naar boven schuift, zoodat de jongen bijna aan
de oppervlakte komen en aldaar van de koesterende zonnesiialen
genieten kunnen ; bij vochtig en koud weer daarentegen , wordt
het nest verder naar onderen gebracht. Dat de oorwormen, For-
Jicula aurlcularia L., voor hare eieren en jongen zorgen, is algemeen
bekend, en weid het eerst door Frisch waaigenomen. Sharp bericht
hetzelfde over Lahidura riparia en Burr over een oorworm in Birma.
Bij Hymenoptera komt het dikwijls voor, dat de moeder zorgen aan
het kioost wijdt, bijv. bij de Sphegiden, enz. Interessant is de

206 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

mededeeling van R. H. Lewis over de bladwesp Perga leivisi Westw.
in Tasmanien die ongeveer 80 eieren in Eucalyptus-bladeren legt,
en op het blad blijft tot de jongen uitgekomen zijn ; zij volgt de
larven en gaatVr ook dan met uitgespreide pooten overheen zitten,
om ze tegen zonnehitte en parasieten te beschermen.

Goedaerdt raadplegend, vind ik daarin op blz. 142 van zijne
«Metamorphosis naturalis» Deel I, in de « bevindinge over de
vee-mollen»:

« Voorts weten dese vee-mollen hare nesten te doen rijsen lot
boven de aerde toe, op de breedte van twee vingheren nae, alse
bemercken dat het warm ende dioogh weder is, ten eynde dat
door de hitte der son, haer eyeren mocliten uytgebroeydt werden ;
maer als liet kout ende vochtigh weder is, so doen sy haere nesten
dieper in de aerde sinke.»

Hieruit zou dus op te maken zijn , dat moeder-veenmol deze
handelwijs verricht om het uilkomen der eieren te bevorderen.

Het genus Perga behoort tot de Clmhlclnl; de hierboven ver-
melde P. lewisl legt twee rijen eieren in de middelnerf van het
blad ; weldra verschijnen hieruit de donkei-groene larfjes, die ,
waarschijnlijk des nachts, gezellig vreten.

A. .1. VAN ROSSUM.

Moederzorg bij eene Waiits.

In aansluiting aan het bovenstaande, kan ik mededeelen, dat ik
een paar maal eene wants, belioorende tot het genus Elasmostelhus,
heb waargenomen, die zich, met een aantal zeer jonge diei^en ,
stellig wel van dezelfde soort , op een berkeblad ophield. Het gaf
mij toen bepaald den indruk, dat men te doen had met een voor-
werp, dat zijne jongen bewaakte. De dieren zijn nog in mijn bezit.
Ik herinner mij op 't oogeblik niet, of ik deze waarneming reeds
ergens heb medegedeeld ; een enkel woord daarover staat in « de
Nederlandsche Insecten» p. 262—263.

J. Th. Oudemans.

ENTOMOLOOISCIIE BERICHTEN. 207

Aoarologische Aanteekeniugen XV.

' S^rhii/ophilits hlpi'ölliiatus Heller. In het bezit gekomen der type-
exemplaren, l)en ik in de gelegenheid, de volgende beschrijving te
geven. Larva. 360—440 ,«. Palpen dik ; voorrugschild trapezoïdaal,
vóór breeder dan achter, ongeveer even lang als breed. Mond en
anus dorsaal. Alle haren koiter dan de lichaamsbreedle ; de twee
sleepharen langer. — Npiip/ia nuisculina. 450 — 720 ^/ Als larve ,
doch 8 pooten, en anus ventraal. Genu |ialpariiiii dislaal en lateraal
zonder haar. Coxae IV zonder haar. — Ni/mpha femhdna. 550 — 1050|t<.
Als l^ph. masc, doch genu palparuni distaal en lateraal met haar,
en coxae IV met "1 haren — i. 800 |it. Als Nph. viasc. , doch
coxae IV met 2 haren. Anus en genitaalopening dorsaal. —
$. 960 — 1050 ^. Als Npk. fem. — (? en ? met een slecht begrensd,
klein, omgekeerd peervormig. terminaal achterrugschildje en met
klein, spoelvormig, terminaal haartje aan tarsus I en II. — Inde
vederspoelen van Gallïna gallus (L.).

Syrhigophilns herlesel nov. nom. \oov Sifriiigop/iilu . hïpectlnatus Berl.
Acar. Myriop. Scorp. Ital. ; t'asc. 37; n*^. 10.—

Cheletosoma nov. gen. Als Cheletoims Oudms., docli 2 rugschilden ;
voorste rugschild groot, vijf hoekig, top naar achteren; achterrug-
schild zeer klein, terminaal, driehoekig of peervormig, top naar
voren. Type : Cheletosoma tyranmis nov. sp.

Cheletosoma ti/rainius nov. sp. Nijmpha 360 — 600 «. Geen achter-
rugschild. Alle rugharen klein, borslelvormig. Zijdeharen (tusschen
pooten II en ill) dorsaal, marginaal, langer dan de lichaamsbreedte.
Een paar sleepharen terminaal , langei' dan de helft der lichaams-
lengte. Rostrum dorsaal met een paar smalle vleugelvormige aan-
hangsels. Palpklauw met intei'nen en dorsalen puntigen knobbel.
Tars I met zeer groot olfactorisch haar. — $ 520 — 624 ^. Extern
schouderhaar bereikt mimostigma. Palpklauw zonder knobbel ;
overigens als nympha. — $ 520 — 624 /< Extern schouderliaar
bereikt genu palparuni. Geen sleepharen. Rostrum proximaal schijf-
vormig {— vleugels der nympha en j). Palpklauw met enormen

208 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

knobbel. Overigens als Nph. en $. — In de vederspoelen van
Aramus sco/opaceus. Tropisch Amerika.

CheleUniles Oudm.';, Piugscliild vijf hoekig met top naar achteren.
Larva en nympha met kamvorniig haar aan den tarsus der palpeiï,
geen echten kam. Volwassenen zonder kam.

Cheletoïdes nncinaia (Heller). Palpklauw met 1 knobbel. Haar
\ zeer klein; haar 2 zoo lang als de breedte van den kop, of korter;
haar 3 zeer lang. Haar 4 onfbioekt. — Larva 240 — 416/'. Haar 3
reikt tot aan de palpklauw. Twee sleepharen zoo lang als lichaanis-
breedte. Vóór coxae HI een kort haar. — Nympha. 320 — 640 /t.
Haar 3 reikt ver voorbij tarsus I. Smv coxae HI een haar langer
dan de lichaamsbreedte. Op de hoogte van coxae III 4 lange haren,
de binnenste langer dan de lichaanisbi'eedte. Vier dorsale en 2
ventrale sleepharen. — $. Haar 3 als bij nympha. De 2 haren
achter op het rugschild lang. Haar vóór cuxae III als bij nympha.
Op de hoogte van coxae III twee korte buiteiiliaren en 2 lange
binnenharen. Twee lange sleepharen. — J. Als $. doch zes dorsale
sleepharen. — In vederspoelen van Vavo cristafus L.

Chelelomimuft ornatus (Berl.) (non Can.), 1886 ; {Cheletes berlesei
Oudms. 1904) {('Jielefowimus trux Oudms. 1904). Ni/m.pha 320,,.
Kopschild, voonugschild en beide achterrugschilden gesegrineerd.
Waaiers op femur en genu palpaium breed, overige waaieis smal.
Op het voorrugschild 6 paar waaiers, op de beide achterrugschilden
1 paar, in de weeke huid nog 7 paar, te zamen 14 paar rugwaaiers.
Palpklauw met 7 proximale tanden, waarvan de 3de de grootste is.
— 5. 368 — 425 /<. Als nympha , doch voorrugschild met 7 paar
waaiers. — Op citroenen en sinaasappels. Italië.

Cludetogenes nov. gen. Als Chelella Haller, doch pooten 1 zonder
amhulacra, slechts met 2 lange tastbaren, dus slechts dienst doende
als tastorganen. Type: Cliei/kius urnatns Can. et Fanz. (non Berl.).

Chelelogenes ornaius [Can ) {noit Berl.). Nympha. 250 /i. $350/i.
Beide gelijk gevormd. De 2 rugs< bilden bedekken den rug geheel.
Deze is voorzien van groote granulae of puslulae, 16 paar breede
waaiers en 2 oogen. Waaiers met vertakte nerven en gelanden
rand. Pooten kort. — Op planten. Italië.

ENTOMOLOGISCHE BliRIOHTEN. 209

Acaropsis docta (Berl.) — In het bezit gekomen van de type,
blijkt mij, dat CheyJelus doctus Berle.se, 1880, het ? is van Acaropsis
erud'da (Oudms.j, 1904.

Suldasia nov gen. Hehoort lot de Ti/rog[iji]heae. Evenals Iferlcia
met een .^//a/yt^ó'-achtig vooirugschild. ? met dorsaal copulatiepijpje;
grens liis.><clien prosoma en metasoma duidelijk en op de gewone
plaats ; lichaamsharen glad ; pooten Tyro//l//pkus-ach[i§. Type: Sul-
dasia poni/ßca nov. sp. — Suidas, 950, byzantijnsch geleerde,
schreef een grieksch woordenboek; vermeldt ook y^jó not- — ricinus.

Suidasia pontißca nov. sp. — S. 200 ƒ* (zonder mandibels) ;
genitaalopening tusschen trochanteres IV; penis koi't, styletvormig;
geen anaalnappen. — % 320 ,« (zonder mandibels); genilaalopening
voornamelijk tusschen trochanteres IV, reikt éditer Ver naar voren.
In de vederspoelen van Aramus scolopaceus. Tropisch Amerika.

Dermoglyphus bezit een paar zeer kleine vertikaalharen, ventrale
voorste zijdeschilden en pooten van normale lengte. Het genus behoort
dus toch tot de groep waartoe Si/ringohia, Thecarthra en Sammonica
behooren, niet tot de groep der Pier olie kinae, zooals in mijne vorige
Acarologische Aanteekeningen beweerd werd (Entom. Bericht, n'^. 20,
1 Nov. 1904, p. 194).

Bermoghjphus arami nov. sp. ? 424 — 480 ^u., breeder dan B. .
elongatus Mégn. Pooten III en IV ver naar voren. Voorrugschild
tweemaal langer dart breed, tusschen de prosomataalharen iets
breeder. Vier ventrale sleepharen, langer dan de helft van het
lichaam. Alle tarsen eindigen klauwachtig. In vederspoelen van
Aramus scolopaceus. Tropisch Amerika.

Thecarthra interifolia Mégn. et Trt. behoort tot het genus Sam-
monica Oudms.

Pterolichus obtusus Rob. heeft ook vertikaalharen , behoort dus
ook tot de Bermoglyphinae. Pt. obtusus is type 'van het genus
Pterolichus. Dit genus verhuist dus naar de Bermoglyphinae ., en
de naam Pterolichinae is synoniem aan Bermoglyphinae.

Voor de Pterolichinae zonder vertikaalharen stel ik voor den
naam Avenzoarinaeuos.'s.Viüiz.m., type genus Avenzoaria nov. gen.

Avenzoaria nov. gen. Type Pterolichus totani Can. — Avenzoar,

210 ENTOMOLOGTSCHE BERICHTEN".

Ibn Zohr, of Abou Merroan Abdel MUeck ben Zohar, schreef in
1165 «Kilab ettaisir fi 'ilmadawat watfedbtr» = Interpretatio et
testificatio medicationis et regirninis ; en behandell in Lib. 2, c. 19,
tract. 1 — 7 de « Soab » = Acarus siro = de .schurftniijt.

Pûerollc/ms paoonls nov. sp, gelijkt op Ft. obtusus Rob. , doch
het ? heeft veel breeder achterrugschiUi. Op Pavo cristatus.

Mégninia. Eenige (alle?) soorten bezitten o(tk verlikaalharen. .

Mégn'mia pavonis nov. sp. Gelijkt op .)/. hlßda (Nitzsch) , doch
femur I[ extern en pro.xiinaal afgerond, 'pooten III bij het c? slanker,
en hiervan de tarsus III niet aanmerkelijk slanker dan tibia III.
Op P<ivo cristatus (L,).

A. G. OUDEMANS,

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN

211

UITGEGEVEN DOOR

DE NEDERIiNDSCIlE ENTOMOLOGISCHE ÏEIlEENi«U[G.

N«. 22. 1 Maart 1905.

INHOUD: Dr J. C. H, De Meijëre, Lijst van Diptera,
gevonden bij Winterswijk, ter gelegenheid van de Zomer-
vergadering der Ned. Ent. Vereeniging, Juli 1904. —
Mr. A. F. A. Leesberg, Corrigenda et addenda (Coleoptera).
— Dr. J. Th. OuDEMANs, De rupsen van Acronicta psi L.
en tridens Schiff. — Dr, A. C. Oudemans, Acarologische
Aanteekeningen XVI. — Dr. C. L. Reuvens, Literatuur.

liijst Tan Diptera, geTonden bij Winterswijk, ter

gelegentaei«! Tan de ZomerTergadering der

IXed. Ent. Tereeniging, Juli 1904.

Rarmandia cristata Kieff. Fn. n. sp. Deze soort is identisch met
H. crumenalïs Kieff. en cavernosa Rübs. De gallen van
deze en van de volgende soort werden te Winters-
wijk op Populus iremnla L. aangetroffen.

* » glohulï Rübs.
S'miulmm reptans L.
'Dixa aestivalis Meig.
Symplecta punctipennis Meig.

* Hilara pseudochorica Strobl, Fn. n. sp.

» argyrosoma Strobl, Fn. n. sp,

* Drapetis setigera Löw, Fn. n. sp.
Dolichopus popularis Wied.

» longicornis Stann.

» trivlalis Hal.

* Teuchophorus monacajithus Löw, Fn. n. sp.

» calcaraius Macq. Fn. n. sp.

Lonckoptera fuscipennis Boh. Fn. n. sp.
Leptopa ßliformis Zet t.
Norellia ßavicauda Meig.

212 ENTOMOLOGISCHE BEBICHTEK.

Peplomj/za Wiedematmi Low, Fn. n. sp.
Oscinis plumlger Meig.

* llyadhm nitida Macq. Fn. n. sp.
Parydra quadripuuctata Meig.
Ilythea spilofa Curl.

* ScatophUa caviceps Stenh. Fn. n sp.

De met een * voorziene soorten waren mij na het verschijnen
der «Nieuwe Naamlijst» ook reeds van elders als inlandsch bekend
geworden, maar werden nog niet aly zoodanig vermeld.
' - • J. C. H. De Meijere.

Corrigenda et addenda (Coleoptera).

Volgens een schrijven van den Heer .\. Fauvel te Caen, moet de
door mij vermelde Attagenus cïnnanwnieus Roth i^unifasciatiis,
subfasciatns) den nog oudei'en naam dragen van A. glorïosae F.,
reeds door Fabricius beschreven, Syst. El., I, 107. Zie Revue
Ent. d903 pag. 333.

De Heer Fauvel ontving die soort uit Niew-Caledonië.

Atomarïa versicolor Er. — ornata Reitt. (nee Heer) komt het
geheele jaar op schimmel voor. Ik ving ze nog in December, te-
gelijk met Pentarthrmn liuttoni Woll. $ en j. Wat deze snuit-
kevers op schimmel doen, is mij nog niet gebleken. Bedel zegt •
«Côtes maritimes dans les vieilles boiseries.» Nu zijn die wijn-
vaten zeker niet oud, maar wellicht ontwikkelen zij zich uit de
balken van het pakhuis, dat ± 40 jaar oud zal zijn. Curieus blijft,
dat men ze niet elders (behalve één ex. te Amsterdam onder schors)
aantreft.

Het $ van Pentarthrum is gemakkelijk te herkennen aan den
veel breederen snuit, die viij sterk bestippeld is en bij het $ zeer
dun en glanzend is. Uit België wordt die soort, voor zoover mij
bekend, niet vermeld. Wel van de Normandische kust en de daar-
tegenover liggende Engelsche kust.

Ook Symbiotes glbberosus Luc, door mij thans in een twaalftal
ex. gevangen, is een interessant diertje. Het gelijkt in kleur veel
op lichte exx. van Mycetaea hirta Marsh., maar mist de sterke
beharing dier laatste soort. Het $ is smaller dan het en

EKTOMOLOGISCllE BfiRTCHTKN. 213

vertoont aan de uileinden der beide dek^childen een verheven
kori'eltje of bultje. Onder de massa Cri/ptophagïis dentaius Herbst
en subfumatus Kr. vond ik ook versclieidene C. scanicus L. var.
pafruelis Sturm.

Enlcmus minutus L. komt in allerlei kleuren voor, van slroo-
geel lol dof zwart. Het mocht mij niet gelukken, ofsclioon ik exx.
van den heer Gei'hardt uil Liegnitz ontving, zijn E. authracinus
Mannh. verschillend te vinden van den zoo zeer varieerenden m'mutus.
Ik geloof eerder mei Ganglbauer, dat wij slechts met eene variëteit
Ie doen hebben.

Lafhridlus Bergrothl Reilt, en Aiomaria munda Er. zijn minder
talrijk, maar komen toch nog al voor.

Een unicum bleef het ex. van Jloloparamecus Bagusae Reitt ,
en wel curieus mag het genoemd worden, dat ik van Dr. Everts,
die gaarne het inlandsche ex. bezat, in ruil daarvoor ontving een
bij Reilter gekocht voorwerp mi't liet etiquet «Niederlande.» Waar
is dat dier van daan? Uit België was de soort door Reitt er vermeld.

Orthoperus pimcfum Marsh, komt ook in verschillende kleur-
variëteilen voor, van blinkend zwart tot lichtbruin.

Sporadisch schijnt ook op schimmel te leven Oinaluini depressum
Grav. en llijpoci/ptus ovulum Heer. Misschien jagen die op de
larven der andere soorten.

Silvanus bidentatus F. is met Mycetaea liirta Marsh, de meest voor-
komende soort, maar de eerste is veel constanter van kleur en •
erg iH'eekbaar, zoodat in spiritus dikwijls de kop loslaat.

Laatst ving ik terzelfder plaatse Corücaria fulva Gom. en
C, serrula Payk., blijkbaar ook schimmeldieren.

A. F. A. Leesberg.

De rnpse^j van Acrouicta psi L eu (rideng Schiff.

In den voorzomer van 1904 vond ik in de duinen bij Bloemen-
daal een wijfje eener Acrouicfa, die ik meende xoov Acr.psi L. te mogen
houden, wat later bleek juist te zijn. Dat de determinatie onder
voorbehoud geschiedde, zal ieder Lepidoptei'oloog begrijpen, daar
de imagines der beide soorten, welker namen boven deze mede-
deeling staan, niet zelden zooveel overeenkomst vertoonen, dat

214 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

men omtrent de soort in twijfel blij fl. Wel is er, naar analogie van
uit de rups gekweekte exemplaren, reden, om de meer blauwgrijze
voorwei'pen tot Acr. psl^ de meer roodgrijze tot ^tr./'r^/(?;^v te rekenen,
doch een kenmerk, dat m e t z e k e r h e i il de soorten doet onderschei-
den, is nog niet ontdekt. Zeer leeizamiï beschouwingen over de ken-
merken der twee soorten geeft Tuit in zijn werk «The British
Noctuae and their Varieties», Vol. I, p. 17, en zelfs gaat de heer
Chapman, aan wiens ondervindingen Tutt zijne niededeelingen in
deze in hoofdzaak ontleent, zoo ver, te beweren, dat als iemand
een voorwerp van de eene soort tusschen een aantal van de
andere plaatst, men dit exemplaar er dadelijk uit iierkennen kan ;
doch wanneer men dan verder leest en kennis neemt van de
omschrijving der kenmerken, welke beslissend zouden zijn, dan
ontwaart men, dat ook hier «het eene noodige» nog niel ge-
vonden is.

In de hoop, later eens naar anatomische verschillen te kunnen
zoeken, b. v. in de geslachtsorganen, nam ik mij vooi', van deze
gelegenheid gebruik te maken, om een groot aantal voorwerpen
van den gevangen moedervlinder te kwecken, wat dan ook uit-
muntend gelukte. Het diei' legde weldra eene groole menigte
eieren, waaruit spoedig de rupsjes voor den dag kwamen. Deze
nu gaven mij aanleiding tot liet schrijven dezer regelen. In het
jonge diertje zou men niet licht de rups van Acr.psi, want die soort
bleek het later Ie zijn, herkennen. Het rupsje is nl. eerst vuil-
geel met vier zwartachtige dwars banden over het lichaam. Later
breidt zich de donkeie kleur in de zijden uit, terwijl zij op den
rug afneemt, waai'door de lichte gedeelten aldaar elkander meer
en meer naderen en eindelijk samensmelten. Zoo ontslaat de zoo
kenmerkende breede lichtgele rugstreep. Na de hoeveelste vervelling
het definitieve type verkregen is, heb ik tot mijn leedwezen niet
genoteerd.

Toen nu de Acr. js^i-rupsjes nog in de eerste en tweede huid
waren, vond ik in mijn tuin op een beik rupsjes, die ik dadelijk
als die van Acr. tridens herkende. Veimoedelijk waren ze slechts
eens verveld, doch het type was hier reeds hetzelfde als dat van de
volwassen rups. Dit nu trof mij. daar het dus bleek, dat, natuurlijk
behoudens details, het typische kleed der volwassen rups bij Acr,

ENTOMOLOQISCTTK UEllICflTEN. 215

trideus eerder bereikt is dan bij Acr. psi Vergelijkende waarnemingen
op dit gebied zijn o.a. gedaan bij Chaerocampa elpenor L. en
Metopsilus pnrci'IIns L. Mijne wa;u'ii(Mnin|:on bc'ti-efïende beide
Acronicta'' s zijn echter nog zeer onvolledig, zoodat ik die later, door
beide soorten gelijktijdig uit het ei te kweeken, hoop voort te
zetten.

Een paar verdere ondervindingen, (hc ik bij deze /j^i-cultuui", die
een paar honderd t^xemplaren omvatte, opdeed, mogen hier nog vernield
worden. Zoo bleek 't mij, dat allerongunstigste levensomstandig-
heden soms met het grootste succes worden doorgemaakt. Toen
de rupsen toch nieerendeels volwassen waren, ging ik juist de
stad voor ger'uimen tijd verlaten. Daar het niedeneinen van eene
zoo groote hoeveelheid eigenaardige bezwaren meebracht en de
dieren nog slechts een paar dagen voedsel zouden behoeven,
plaatste ik ze in eene zeer groote blikken trommel, die ik vol-
stopte met berketakken, waarmede ik ook deze soort kweekte.
Verder voegde ik er eene menigte stukken insectenturf bij en . .
sloot de trommel. Ruim eene maand later in de stad teruggekeerd,
opende ik die; de eerste aanblik was niet aanmoedigend; er was niets
anders te zien dan schimmel, terwijl eene allesbehalveaangename lucht
mij te gemoet kwam ! Van het voedsel waren alleen nog de takken
over; de bladeren waren alle opgegeten. De ontelbare excrementen, die
overal aanwezig waren, waren beschimmeld, doch de turf was niet aan-
getast. Doode rupsen vond ik er geene enkele — alle waren in
de turf gekropen en uitstekend verpopt. En van die poppen was
reeds een gedeelte uitgekomen ! In de volgende dagen kwamen nog
een aantal exemplaren uit, doch de kleinste helft bleef liggen en zal
dus niet voor het voorjaar 1905 den vlinder leveren. Of de in
den zomer 1904 uitgekomen voorwerpen geslachtelijk volkomen
ontwikkeld zijn, hoop ik eerlang te onderzoeken; een groot aantal
werd in alcohol bewaard. Dit met het oog op de vraag, of
men werkelijk van twee generaties mag spreken, dan wel of een
deel eener eenige generatie vroeg uitkomt en een deel laat,
waarbij dan alleen dat laatste deel voor de voortplanting waarde
heeft.

216 ENTOMOLOGISCHB BERICHTEN.

Acarologische Aanteekeningen XTI.

Caele7wpsis ^veberi nov. sp. — S 960 ,« ; breed ovaal, vóór de
schouders sterk versmald. Rug alleen voorzien van 13 paar margi-
naalharen, 2 paar vertikaalharen, 6 paar submarginaalharen, 2 paar
rugharen. Het peritrema gaat coxa 11 voorbij. Geen postanaalhaar,
geen cribrum Epistoma driehoekig. Mandibels krachtig, gezaagd.
Copulatieorgaan schuitvormig, fijngezaagd berand, Hypostoom rnet
kleine horens en lang middelstuk, eindigend in twee onbehaarde
slippen. Palpen gewoon. Pooten I dun, pooten II — IV dik, —
Manikwiri, Februari. (Nederl. Nieuw-Guinea-Expeditie 1903).

Amhlyomma scaevola nov. sp. — De linker helft is stei'ker ont-
wikkeld dan de rechter; dit is stellig een individueele abnormali-
teit, geen soortkenmerk. — S, 5700 u lang, 5000 /t breed. Bruin; dor-
saal met groote poriën en weinige paarlmoervlekjes; het gedeelte dat
overeenkomt met het rugschild van het ? lichter, met velepaarl-
moervlekken; 11 festoens. Oogen weinig zichbaar. Genitaalgroeven
golvend, niet met de anaalgroef verbonden. Een korte post anaal-
groef aanwezig. Rug kaal; buik spaaizaam met uiterst kleine
borstels bezet. Peritremata peervormig. Epistoom met weinig
poriën. Mandibulaarscheeden gesegi'ineerd. Mandibel met stompen
eindtand^ waarop een vierkant verlengstukje, buitentand vierkant.
Hypostoom kort, met 8 lijen van ongeveer 6 tanden; daarvóór
met zeer kleine tanden. Palpen kort, gewoon gevormd. Alle tarsen
eindigen klauwvormig. Tars III en IV bovendien van een tweedtn
klauw voorzien. Alle coxae met korten knobbel. — Manokwari,
Mei. (Nederl. Nieuw-Guinea-Expeditie 1903)

Sarcoburus Oudms. — Deze naam, door mij voorgesteld in de
Entomol. Bei'icht. van 1 Mei 1904, vervalt, daar mij door Dr.
Trouessart werd medegedeeld, dat Railliet in zijne Zoologie médi-
cale et agricole, fase. 1, Décembre 1893, den naam Sarcopfcrinus
(corr. : Sareocopterinus) voor Sarcopfenis Giebel 1871 (cori'. :
Sarcocopterus) vooi'stelde.

Th'omhhVmni vanäermnäei. Nov. sp. — Lanm. 200 — 300 /'.
Eén liggend zeshoekig rugschild met 1 mediaan vóórhaar, "1
paar zijdeharen en 2 pseudostigmata. P.?eudostigniataalorganen met
dun steeltje en groeten ovalen kop. Twee paar oogen, het achterste
onduidelijk. Vijf dwarsrijen, ieder van 10 stijve eenzijdig getande

EKTOMOLOGISCHIC BEBICHTBN 217

haren. Mandibels dorsaal en intern gezaagd. Hypostoom dorsaal
gootvormig. Palpklauw met extern bijklauwtje. Tais I en II met
kort dik reukliaai-. — Op de beenen van de leden der Nieuw-Guinea-
Expeditie 1903, wanneer zij door de bosschen gingen.

Thromhïdïum. tnchmanni nov. sp. — Larva, S'iO-S'iO ;«. Ken liggend
vierhoekig rugschild met 1 mediaan voorliaar, 2 paar zijdeharen
en '2 psGudosligniafa. Pseudostigrnalaaloi gaan zeer dun haarvorniig;
distale helft weinig gevederd. Twee paar oogen ; hel achterste
onduidelijk. Vier dwarsiijen, steik naar voren convex, ieder van
8 stijve eenzijdig getande haren. Mandibels ülad met distaal
extern stomp tandje. Hypostoom dorsaal van voren open, Palpklauw
met giooten ventralen externen scherpen bijklauw. Tarsi 1 en II
met kort dik reukiiaar. — Op den kop van Goura sp. (Ned.
Nieuw-Guinea-Expeditie 1903.) Tawarin, Juni ; Jamoer, Augustus.
Prof. Sarasin vond dezelfde soort op de beenen van Jlomo in
Noord Gelebes, alwaar de iiiboorlingen het diertje «Uonone» noemen.

Eri/thraeiis dehean forti nov. sp. — Larva, 1000 .c, ovaal, top
naar voren. Rugschild rond-diiehoekig, top naar achteren; deze
top is ingesneden. Op het rugschild de chitineuse teekening der
toekomstige crista aanwezig met 2 areolae. Voorste areola ter zijde
open. ledere aieola met 2 kleine ronde pseudostigmata. Pseudo-
stigmatische organen zeer dun, haarvorniig; distale helft iets ge-
vederd. Bovendien draagt het schild aan iedere zijde twee dikke,
distaal dikker wordende bruine, fijn behaarde haren, waarvan de
basaahingen onderling verbonden zijn door een chitineuzen band.
Rug spaarzaam behaard met dezelfde dikke haren. Oogen enkel-
voudig halfbolvormig, met in de diepte liggend bolvormig kristal-
lichaam. Buikzijde nog spaarzamer behaard Alle coxae gescheiden.
Geen cxUrtracliee». Pooten lang, dun, met twee femora, bezet met
behaarde haren, heterodactiel ; buitenklauw veervormig, binnen-
klauw klauwvormig, granuleus Empodium klauwvorniig, dun en
lang, proximaal en distaal geknikt. — Nederl. Nieuw-Guinea.
4903. — Op een Vornüc'ule; Humboldt baai, Mei.

Dermoglypldnae (^Pteroüchlnae) — AnaJglnae met 2 vertikaal-
haren, voorpooten ongedoord, 2 met afgerond abdomen J en $
epimera I vrij. Hiertoe behooren : Dermogljjp/im'S\è'j,v\., ISeum.annia
Trt. et Neum , Spiiaeruy antra Trt., Anasicydlarn Trt. et Neum.,

218 ENTOMOLOGISCHE BERICRTEN.

Kram.eria Haller, PfsroUchns Roh. (incl. Pseiidalloptes Mégn. et
Trt. ), Xoloptes Can.

FalcnUqerinae nov. subfam. Als Bermogli/pliinae, doch epimera I
bij ê vereenigd tol sternum, bij $ vrij. Hiertoe behooren : Falcullger
Raill, Frotolïchm Trt.. BdeUorrhi/nchus Trt. en Chiloceras Trt.

SyrlngoVilnae als l)erm.of/l)jp7ii)/at', doch epimera I bij c? en ?
vereenigd tot sternum. — Hiertoe behooren : Si/riugobia Tit. et
Mégn., Thecarihru Trt., Frci/aiui Halier, Ilallerla Trt., MlchaeUu
Trt., Mïcroftpalax Mégn. et Trt, Onstaleüa T vi., Pteroni/ssus Koh.,
Mesalges Trt. et Neum., Flularc/iia Oudms., Sanimouica Oudms
en Columellaïa Oudiiis.

Eustathïïnae nov subfam. ^mnV/ae met 1 mediaan vert ikaalhaar.
Type: genus Fustathia nov. gen. Voorloopig behoort hiertoe ook
ChauUacia nov. gen.

EustaiMa nov. gen. voor PierolicJuis cultrifer Rob. — Euslathius,
1180, vermeldt den y-vvountixy.; of >^oorw»' — licinus. c? met epimera
I vereenigd tot sternum, 2 met epimera I vrij, doch tusschen de
proximale einden een puntvormig sternum.

ChauUacia nov. gen voor. Plerolivkus securiger Rob. — Guido
de Ghauliac schreef Ghirurgia (Avignon, 1363); in Tract. VI,
Doctr, I, Gap. Hl behandelt hij de Si/ro — Acarus siro L. = de
schurftmijt. — (? en ? béide met epimera I vrij, doch tusschen
de proximale einden een puntvormig sternum.

A. G OUDEMANS.

LITER A' I UUR:

Leech, ,1. H , Rulterflies from Ghina, Japan and Gorea. London
1892-94.

Relangrijke aanwinst voor onze boekerij, opgeluisterd door 43
gekleurde platen, kaart en eenige afbeeldingen van vindplaatsen
der vlinders. Ongeveer 650 soorten worden behandeld en afgebeeld.

Ganglbauer, L., Die Käfer von Mitteleuropa 1' IV, L 1904.

Behandelt de DermesÜdae, Bijrrkldae, Nosodeudrïdae, Georyssidae,
Bryopidae, Heterocidae, Hydrophilldae.

ENTOMOLOGISCUE BERICHTEN. 219

Henneguy, L. F., Les Insectes. Morphologie, reproduction,
embryogénie. 1904.

Volgens den schrijver is dit volumineuze boek «une sorte in-
troduction aux éludes entoniologiques», waarin zooveel mogelijk
alles behandeld wordt, wat lot heden over 't ondei'werp geschreven
is, tenminste \vat de «Embryogénie» betreft. Het materiaal voor
de beide andei'e onderwerpen loopt tot 1900. De schrijver ver-
meldt o, a. in zijn voorwoord, dat er nog weinig aanwijzingen
waren, tot nu toe, omtrent de uit- en inwendige morphologie van
larven en nymphen, welke lacune hij heeft trachten te vullen.
Verder zegt hij : «cliaque fois que j'ai pu me procurer les maté-
riaux nécessaires, j'ai étudié les questions controversées afin de
pouvoir me faire une opinion personelle.» De text wordt verhelderd
door 4 platen en 622 textfiguren.

Indian Museum Notes. T. I— III. 1891—96.

Toen de ruil met het Indian Museum, Calcutta aangegaan werd,
waren T. I — 111 niet meer te verkrijgen. Handelend uitsluitend
over Insecten, is het compleet worden van dit tijdschrift voor
onze Boekerij van veel waarde. Genoemde deelen zijn ten ge-
schenke ontvangen.

Wasmann, E., Die moderne Biologie und die Entwickelungs-
theorie. 1904. 2 Ed.

Geschenk van den schrijver. Al kan men zich absoluut niet
vereenigen met het standpunt, waarop de schrijver zich plaatst,
zoo zal men toch wegens de helderheid van betoog en de over-
tuiging, waarmee het onderwerp behandeld is, met belangstelling
het werk dooilezen. Gelukkig dat: «der Kampf der Geister, der
«entbrannt ist über die wichtigsten aus der Biologie hervorge-
«wachsenen Probleme nämlich über die vergleichende Psychologie
«des Menschen und der Tiere und über die Entwickelungslheorie»
in lange tijden nog niet beslist zal zijn, en nog menig belangrijk
werk hierover tegemoet gezien kan worden.

Wasmann, E., Zes separata over Termitophilen, Paussiden,
Psychische P'ähigkeiten enz , eveneens ten geschenke.

220 ENTOMOLOGISCHB BERICHTEN.

Heylaerts, F. J. M., Description d'une nouvelle espèce de Psychides,
Chalia Lammaü. 1904.

Geschenk van den schrijver.

de Man, J. G., On some species of the genus Palaemou, Fabr.,
from Tahiti, Shangai, N. Guinea and W. Africa. 1904. Met 3 pin.
Geschenk van den schrijvei'.

de Meijere, J. C. H., Neue und bekannte Süd-Asiatische Dipteren,
1904. Met plaat.

Geschenk van den schrijver, die bij zijn eigen werk nog toe-
gevoegd heeft eenige, nog niet gepubliceerde, beschrijvingen van
wijlen V. d. Wulp naar materiaal, verzameld door wijlen Kannegieter.

Jenlink, F. A., Verslag omtrent het Rijks Museum van Natuur-
lijke Historie te Leiden. 1 Sept. 1903—1 Sept. 1904.
Geschenk van den schrijver.

Haverhorst, P., Over het kopvocht bij vlinders die zich ont-
poppen. 1904.

Geschenk van den schrijver

Van Rossum, A. J., Levensgeschiedenis van Cimhex fayl Zadd.
1904. Met platen.

Geschenk van den schrijver.

Speiser, P., Lesefrüchte aus der Riologieder Hymenopteren. 1904.
Geschenk van den schrijver,

v. d. VVeele, H. W., Eenige separata ovei' Neuroptera. 1904.
Geschenk van den schrijver.

12 Separata over Acarinen Autoren: Enderlein, Ti'ouessart,
Strand, Breddin en Goggi.

Geschenk van Dr. A. G. Oudemans.

De Vos tot Nederveen Gappel, H. A., Eenige separata ovei'
Lepidoptera.

Geschenk van den schrijver.

Bisschop van Tuinen, K., De zaagwerktuigen der Gimbicini. 1904,
Geschenk van den schrijver

C. L. Reuvens.

ENTOMOLOGISGHE BERICHTEN

221

UITGEGEVEN DOOR

m mmummm e»tomologische ïkheem«!»«.

N». 23. 1 Mei 1905.

INHOUD: C. J. H. Bierman Jr , Overwintering van
Chrysophanus phlaeas L. — D ter Haar, Biston hispi-
daria Fabr. in Groningen. -- Dr. A. C. Oudemans, Acaro-
logische Aanteekeningen XVII. — Dr. A. J. van Rossum,
De Hommel-Trompetter. — Dr. A. J. van Rossum, Eene
springende JiifFertjes-Larve — Dr. A. J. van Rossum,
Zonderlinge copulatie bij Lepidoptera — Dr J. Th. Oude-
mans, De afmetingen van Protoparce convolvali L. — Dr.
J. Th. Oudemans, Een entomologisch adresboek.

Overwintering van Clirysoplianus piilaeas L..

Blijkbaar is het nog niet zoo geheel bekend, in welk stadium
bovengenoemde soort overwintert. Sepp, Snellen, Ter Haar en
Oudemans vermelden het niet. Standfu.ss noemt ze onder de
soorten, die als rups overwinteren.

Naar aanleiding hiervan trachtte ik te weten te komen, hoe
de soort zich in deze streken gedraagt. Eieren noch poppen waren
thans te vinden; doch wel waren sommige Rumexbladeren
duidelijk een tijd geleden door jonge rupsen beweikt. De jonge
rupsen eten nl. het bladmoes weg uit 't midden der schijf; de
oudere eten van den rand.

Uitgegraven, en in de warme kamer geplaatst, kwam heden —
drie dagen na 't uitgraven — uit een pol Rumex eene rups te
voorschijn van ca. 6 mM. lengte, duidelijk kenbaar als Chryso-
phanus phlaeas L. Genoemde soort schijnt dus ook hier als rups,
en wel als halfwassen rups, te overwinteren.

C. J. H. Bierman Jb.

222 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN".

Blston hispidaria Fabr. in Groningen.

Bij Groningen zijn nu alle soorten van het geslacht Biston,
die lot nu als inlandsch bekend zijn, gevangen. Den S^ien Maart 1904
ving de heer H. Kooi bij het dorp Haren (het gehucht Glimmen),
aan den Rijksstraatv^^eg naar Assen, een S van Blston hispidaria
Fabr. Vermoedelijk heeft dezelfde verzamelaar reeds vroeger op
dezelfde plaats de rups gevonden, maar die heeft toen geen vlinder
geleverd. Het verleden jaar gevangen i gaf de heer Kooi mij ten
geschenke. D. ter Haar.

Acarologisclie Aanteelceningen X¥II.

Seiulus novaeguineae nov. sp. — $. 512 — 524 ^u. Gelijkt op
S. 7)mricatm (Berl.). Sternaalschild zeer groot. Metasternaalschildjes
zeer klein. Genitaalschild lang, tongvormig; achterzijde bijna recht.
Peritrema bereikt de vertikaalharen. Epistoma met 3 spitsen.
Middenlobben van hel hypostoma vereenigd tot mediane gevorkte
lob. Hoorns vergezeld van intern basaal lapje. Onbeweeglijke tak
der chelae veeltandig; beweeglijke tak drietandig. Femur der
palpen met intern, distaal plotseling verbreed haar. Tarsus der
palpen met intern drietandig haar, waarvan de voorste tand ovaal
en plat. — Op den kop van Goura sp. — Nieuw Guinea,

Megisthanus moadfensls nov. sp. — ?. 2100 n lang; grootste
breedte op het niveau der stigmata 1255 ,«. Anaalschild lengte :
breedte rz: 100 : 170. Verlengt men de zijden van het ventraal-
schild, dan loopen die over in de zijden van het anaalschild.
Pulvillum der chelae een diibbelgevouwen 10-tandig lapje. —
Nieuw Guinea.

Megisthanus orïentalls nov. sp. — ?. 2460 « lang; grootste
breedte op het niveau der stigmata 1590 u. Anaalschild lengte :
breedte :zz 100 : 154. Verlengt men de zijden van het ventraal-
schild, dan loopen die over liet anaalschild. Pulvillum der chelae
uit 3 tandjes bestaande. — Nieuw Guinea.

Fallopïa nov. gen. Type : lihyncholophus poriferus Kram. —
Gabriel Falloj) schreef, 1563, »Duo libelli de ulceribus et tumo-
ribus praeter naturani», waarin hij, cap. 23, handelt over den
scirrho nr Acaris siro L. ^ de schurftmijt. Fallopïa bevat Rhyn-
c/iolopkus-soor{en zonder crista.

ENTOMOLOGISCUE BERICHTEN. 223

Limnesia jamurensls nov, sp. — Larva. 336 — 520 ^i. Lengte
van het rugschild 304-320 w, van elk der beide coxaalplaten
240- 250 ;". Breed ovaal. Aan den buik 2 paar korte en 1 paar
marginale lange haren. Tibia III distaal en dorsaal met een zeer
lang tasthaar. — Op Mansonïa unicolor Theob. (dipteion). -^r-
Nieuw Guinea.

Lhùonicola crassi^jes L. — De larve werd door Dr. de Meijere
in Juli te Bussum op Chironomus tentans Fabr. gevonden.

De door mij in het Tijdschrift der Nederlandsche Dierkundige
Vereeniging, serie 2, vol. 8, p. 206 — 208 beschreven, en tab. 8,
fig. 44 en 15 afgebeelde liypopus (onder àennivAixvv^n Alearohlus
farinae (L.) ), is mij gebleken te zijn de hypopus van Tyrogli/phus
dimidiatus (Herrn.) [longior Gervais). Hij is ook afgebeeld door
Berlese in zijne Ordo Cri/piosügmaia, Sarcoptidae, tab. 4^ fig. 1,
eveneens onder den naam van Aleiirohivs farinae (L).

2'pvgli/p/ms dhnidiatus (tlevin.) I^loiigioi' Gerviiis) vond ik op den
kop van Goura sp. van Nieuw Guinea.

Michael verwart Tijroglijplius mi/copkagus Mégn. met T. hramerï
Berl. Hij baseert zijne identificeering op het feit, dat Mégnin geen
lancetvormige tarsaalharen bij de volwassenen afbeeldt. Maar
Michael zelf ziet de lancetvormige tarsaalharen der hypopi over het
hoofd. — De hypopus van T. mi/cophagus heeft een driehoekig
prosoma en kleine zuignappen op coxaalplaten I en lü, gelijk
duidelijk door Mégnin en Berlese afgebeeld wordt. De zuignap-
plaat is groot en is slechts de helft van haar eigen lengte van
den achterrand van het lichaam verwijderd. — De hypopus van
T. krameri heeft een prosoma met vleugelvormige voorhoeken en
mist de genoemde zuignappen. De zuignapplaat is klein en is
anderhalfmaal haar eigen lengte van den achterrand van het
lichaam verwijderd.

Anoetuslorentzi nov. sp. — Hypopus. 170 — 225 ,". Breed ovaal.
Prosoma voorzijde concaaf; achterzijde concaaf; dus mediaan veel
smaller dan aan de zijden ; met 4 naar voren gerichte haren.
Tusschen prosoma en abdomen een lensvormig week gedeelte.
Abdomen met 10 paar naar voren gerichte haren. — Op eene
Coccinellide van Nieuw Guinea.

Over de gedaanteverv^Msseling der Analgïdae. Tot dusver werd

224 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

aangenomen, dat de Larve verandert in eene Nymphe, en deze of
direkt in een c?, of eerst in eene femelle accouplée of
femelle unbile, en eerst daarna in een 2, Het <? paart met
de femelle accouplée of femelle unbile. — Deze ziens-
wijze is minder juist. De Larva verandert in eene p ro to-
ny m pha. Deze verandert in eene deutonympha. Hiervan zijn
twee vormen, manlijke zonder copulatieopening, en vrouwlijke
met copulatieopening. De manlijke deutonympha verandert
in een <?, de vrouwlijke deutonympha in een $. Derhalve
is de cyclus voor beide adulten binymphaal, en het <? paart
met eene vrouwlijke deutonympha, die dus deuto-
nympha un bil us genoemd kan worden.

Gahucinia nov. gen. Type: PteroUchus delibatus Rob. — H.
Gabucinus schreef, 1547, y>De lumbricis alvum occupantibus«. In
Gap. 8, Ghart. 25, behandelt hij de pedicelli, waarmede hij
bedoelt Acarus siro L., de schruftmijt. — Gahucinia behoort tot
de Bermoglyphïnae en is het naast verwant aan PteroUchus Rob.,
onderscheidt zich daarvan door het bezit van laterale schilden en
doordat het ? slechts 2 in plaats van 3 rugschilden heeft.

Trouessarüa Can. heeft 1 vertikaalhaar. Derhalve behoort het
tot de subfamilie der Eustafhïmae. Bovendien heeft het een lang-
gesteelden klauw, evenals Dermolichus G. L. Koch, Psorojdes Gerv.
en Lentunyula Michael. Verder vind ik nog 2 verdwijnend kleine
unchaalharen. Aan pooten KI en IV smelten trochanter en femur
samen tot een trochanterofemur. De mandibulae zijn zeer afwijkend
gevormd; de onbeweeglijke tak is kort; de beweeglijke lang en
sikkelvormig. De maxillaarlobben zijn waaiervormig. De ambula-
craalzuignappen zijn klokvormig.

Trouessarüa corvïna (C. L. Koch) vond ik ook op Plcus viridis
L. en Ortygometra forzana L.

Ingrassia nov. gen. Type: Megninia veligera Oudms. Dit genus
bevat de 3R'guinia-soov\en zonder vertikaalharen. — Joannes Phi-
lippus Ingrassias schreef, 1553. »De tumoribus praeter naturam«.
In Tom. 1, Tract. 1, Gap, 1 handelt hij over pedicelli of pedo-
scelli, hiermede bedoelende Acarus siro L., de schurftmijt. —
Voorloopig beschouw ik het genus als behoorende tot de sub-
familie der Averizoarinae,

ENTOMOLOOISCllK iJEHICUTKN. 225

Pteralloptes heeft geen veitikaalharen en het ahdonien van liet
1 in niet gespleten. Behoort dus voorloopigt ot de subfamilie der
Avenzoarinae .

Pterodectes ci/Untlricus Rob. De rugschildcn zijn niet doorboord,
zooals Berlese en Canestrini beweren, üe zoogenaamde doorboorde
plekken zijn zelfs goed gechitiniseerd; wat hen doorboord doet
schijnen, zijn twee sterk lichtbrekende inwendige organen, waar-
schijnlijk de nephridia. — Deulonympha, S en ? zijn vooi'zien
van verdwijnend kleine nuchaalharen.

Pterodectes corvhcola nov. sp, — Deulonympha. 560 //. Voor-
rugschild, met kuiltjes, bereikt de prosomatische haren niet. Twee
verdwijnend kleine nuchaaliiaren; vier sleepharen. — ?. 440 — 455 /'.
Beide rugschilden met kuiltjes. Abdominaallobben met gewricht,
beschild, zeer kort en afgerond. Tusschen achterrugschild en lob-
schildje een mediaan onbedekt gedeelte, — $. 454 /<. Beide rug-
schilden met kuiltjes. Abdomen met korte lobben, ieder met een
kort binnenhaar, een lang haar en een zeei' kort buitenhaarlje. —
Op CorvKS corone L. — Nederland.

Proctophijllodes defruncaius nov. sp. — Deulonympha. 320 —
360, e. Voorrugschild nagelvormig, zonder kuiltjes, bereikt de proso-
matische haren niet. Deze staan op twee dwarse smalle driehoekige
schildjes. Achterrugschildje klein, omgekeerd hartvormig, met twee
worstvormige, distaal afgeionde, instulpbare copulatieorganen. —
$. 400((/. Voorrugschild zonder kuiltjes. Achterrugschild met rechte
zijden. Abdominaallobben met gewricht, beschild, zeer kort en
vierkant. — S. 320 ^it. Voorrugschild zonder kuiltjes. Bladvormige
abdominaalaanhangsels klein, rond, gedeeltelijk over elkander
liggend. Op Corvus corone L. - Nederland.

Proctophyllodes separaüfolius nov. sp. — Deutonympha. 368 /',
het breedst in het midden. Voorrugschild nagelvormig, zonder
kuiltjes, bereikt de piosomatische haren niet. Deze staan op twee
dwarse, smalle, diiehoekige schildjes, die in elkander overgaan.
Achterrugschildje klein, omgekeerd hartvormig, met twee worst-
vormige, distaal toegespitste copulatieorganen. — Î. 432 «. Alleen
de achterste helft van het achterrugschild met eenige wijduiteen-
staande, ovale kuiltjes. Abdominaallobben met gewricht, beschild,
zeer kort, met gegolfden achterrand. Tusschen achterrugschild en

226 ENTOMOLOGISCHB BEBICHTEN.

lobben een halfcirkelvormig^ onbedekt gedeelte. — <?. 280|". Alleen
het d)'ie vierde achterste gedeelte van het achterrugschild met
kuiltjes. De bladvormige abdominaalaanhangsels klein, elkander niet
rakend. — Op Corvus corone L. — Nederland,

A. C. OUDEMANS.

De Hommel-trompetter.

In de »Allgemeine Zeitschrift für Entomologie«, Neudamm,
15 Dec. 1904^ geeft A. Klöcker te Charlottenlund een referaat
van eene biologische verhandeling over liommels door S. Bengtsson,
in »Arkiv för Zoologi«, Band 1, 1903.

Bengtsson doet hierin eenige mededeelingen over den zooge-
naamden Hommel-trompetter. Voor 250 jaar vermeldde de Neder-
lander Goedaert, dat in de hommelnesten een wachter aanwezig
was, welke de bewoneis wekte wanneer zij aan den arbeid
moesten gaan. Deze waarneming werd voor eene fabel gehouden;
eerst in het jaar 1881 werd door professor Hoffer in Graz deze
trompetter, bij Bo^nhis ruderakisY.'^)^ toch in werkelijkheid gezien,
en het is Bengtsson nu gelukt hem ook waar te nemen in een
nest van Bonihus h/jpnornm L., dat in eene kist op zijne slaap-
kamer stond. Op een vroegen morgen werd hij door een bijzonder
geluid wakker gemaakt; hij zag toen een wijfje, voor den ingang
van het nest zittend, zeer snel de vleugels heen en weer bewegen,
waardoor een sterk gonzend geluid veroorzaakt werd. Bij tusschen-
poozen werd dit herhaald, totdat alle hommels wakker waren.
Later bemerkte hij, dat deze verrichting ook op een anderen tijd
van den dag plaats had; Bengtsson besluit hieruit, dat de tiom-
petler niet alleen de dieren wekken, maar ook hunne opmerk-
zaamheid op een of ander dreigend gevaar vestigen wil.

Men zou dus zeggen, dat de muziekmakende hommel door-
drongen was van Scheffel's woorden uit den » Trompeter von
■ Sakkingen «;

)) Liebe und Trompetenblasen
Nützen zu viel guten Dingen!«
Intusschen zou mij met Goedaert de naam Hommel-tamboer

1) B. ruäeratus F. wordt door sommigen als eene afzonderlijke soort be-
schouwd, door anderen als eene var. vau Bombus hortorum L,

ENTOMOLOGI9CH10 BEUICIITEN'. 227

iets juister voorkomen, want vau blazen is Ijij dezen trompetter
toch geen sprake.

De oorspronkelijke mededeeling van Goedaert (Metamorphosis
naturahs, deel II) luidt aldus, waar hij op bladz. '261 over de
jonge hommeien spreekt :

»Deze jongere zijn 's morgens traag tot haar werk; en indien
zy die kleine beestjes, die 's morgens haar gedurig onder, en op
't lijf loopen tot hare op-wekkertjes niet en hadden, zy zouwden
nog veel trager aan 't werk komen. Daarom hebben zy ook een
andere Bye, die haar als een Trommelslager, ofte Tambour de
zoldaten tot de wagt, of om op-te-trekken, of om te vegten,
aan-zet om te werkken. Deze komt 's morgens omtrent VII uren
of half acht, boven uit het opperste van het werk, door een rond
gat of openinge met het half lijf; bewegende zyne vleugels; en
maakt daar mede zoodanig geluid, in de holte van liet nest; alsof
hy riep, uit, uit, uit: dat geluid duurt telkens den tijd van een
vierendeel uurs; en het is gelijk 't geluid van een Tronmiel, die
geroert wordt. Dit hebben verscheidene Lief-hebbers, die my uit
nauw-keurigheid quamen verzouken, beneffens iny, niet zonder
verwonderinge, gehoort en gezien.«

Behalve Goedaert met verscheidene liefhebbers, is ook door Hoffer
en Bengtsson het feit thans geconstateerd, maar — de verklaring
er van is in de 20ste eeuw eene andere geworden !

Ik vond hierover eene mededeeling in Bölsche's onlangs ver-
schenen »Weltblick« waar, in het zeer lezenswaardige hoofdstuk
»Fünf Märchen des Leben?« op p. 26-4 ook de »Hummel-Trom-
peter« ') besproken wordt. Hieruit blijkt, dat deze hommel niet
te vei'gelijken is met den haan, die bij het ochtendgloren kraait
en dat het hommelvolkje reeds geheel wakker is als de reveille
weerklinkt. De uitstekende bijenkenner von Büttel Reepen heeft
zich ook hier weder verdienstelijk gemaakt door eene andere ver-
klaring van deze zaak te vinden. Niet het geluid-geven, maar het
beweging-maken is de bedoeling van den hommel — het is hier
niet om musiceeren maar om .... ventileeren te doen ! Reeds
de oude »Bienenklassiker« Hubert heeft hel »windmoken« der
bijen (Reinlichkeitsfanatiker!) beschreven, dat tot afkoeling en

1) Dit opstel verscheen vroeger reeds iu „Uelier Laiul uud Meer".

228 ENTOMOLOGISCHK BERICHTEN.

verwijdering; van onaangenamen reuk dient en de verdamping van
vochtigheid uit den lionig he vordert. Vele hijen bewegen daartoe
hare vleugels langdurig op en neer en doen aldus eene kiachtige
luchtstroouiing in hare woning ontstaan; wanneer het noodig is,
plaatsen zij zich in rijen van het binnenste naar den uitgang
van het verblijf en j, werpen elkandei' de lucht toecf.

»Verwijdert men« zegt v. Büttel Reepen, »eene bij uit de rij der
waaiers, dan bespeuren zij spoedig, dat de tusschenruimte te groot
geworden is, en de luchtgolfjes niet zoo goed meer opgevangen
worden, üadelijk heeft dan weder aansluiting op doellrefiender
afstand plaats.«

In de hommelnest(m, welke zich in vochtigen grond bevind-n,
hoopt zich des nachts natte en bedorven lucht op, welke niet,
zooals overdag, geventileerd wordt door het aanhoudende in- en
uilvliegen. Het is dus dringend noodig, des morgens in hei slaap-
verliek frissche lucht te brengen. Een der krachtigste hoimnel-
exemplaren klimt dan op het dak en waait wel een uur lang de
i;achtlucht uit het verblijf. In de opening van het dak uionden
nog andere luchtkanalen uit, welke bij den bouw van het nest reeds
vervaardigd zijn. Hommel- kolonies, welke hare ne.slen boven den
grond in luchtige omgeving hebhen, houden er geen bijzonderen
Staats-ventilator op na!

Moge deze hoogst practisch-realistische i'ol van windmaker volgens
V Büttel niet zoo poëtisch zijn als die van »Minaret-ioeper« —
terecht zegt li(')lsclie, dat zij weder onze bewondering doet stijgen
voor de »Prachtleistung der Natur, die in diesem Mikrokosmus
des Liliputanerlebens überhaupt steckt.«

A J. VAN ROSSUM.

Eene ispringeude Juffertjes-larve.

Het bovengenoemde nommer der »Allg. Zeitschr. f. Enlom.«,
Neudamm, bevat tevens een referaat van Klöcker, over een artikel
van J. Pierie » Sur l'éclosion dos oeufs de Lestes viridis van
der L.« (Bulletin de la Société Entomologique de Fiance, 1903).

Klöcker vermeldt hier over deze Agriouide:

'»Lestes viridis legt hare eieren in jonge takjes van boomen.
Pierre heeft waargenomen op welke wijze de larve het water

BNTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 229

bereikt. Wanneer zij uit liet ei komt, kan zij zich niet vrij be-
wegen, maar gelijkt dan op eene keverpop. Zij is 2.5 mM. lang en
bezit het vermogen om te springen. De eerste sprong, dien zij doet,
bevrijdt haar van de eierschaal en gowoonlijk is zij zoo gelukkig,
daarbij dadelijk in het water te vallen. Gebeurt dit niet en ge-
raakt zij op den grond of op planten, dan blijft zij er maar op
los springen, totdat zij eindelijk in het water terecht komt. Hier
maakt zij dan verschillende bewegingen, om zich van hare huid
te ontdoen, en wordt dus, na ten slotte uit haar vel gesprongen
te zijn, eene vrij rondzwemmende larve.

In Tümpel's »Geradflügler« vind ik niets omtrent bet eierleggen
van L. viridis; wel vermeldt hij, dat zij dikwijls op struikgewas
langs de oevers gaat zitlen (p. 53). Tümpel geeft op p. G eene
interessante hesctirijving over de hoogst merkwaardige wijze, waarop
L. sponsa Hansem. hare eieren legt. Zij verricht dit aan stengels
van waterplanten, zoowel boven als onder den waterspiegel tot op
den bodem, in gezelschap van het mannetje, dat haar vasthoudt,
terwijl beide hierbij in eene groote luchtblaas gehuld zijn, welke
hen tegen verdrinken en nat worden beschut.

A, J. VAN ROSSUM,

Zonderlinge copulatie bij Liepidoptera.

Onder den titel »Stiange attempted Hybridisation in Natuie«
komt in »The Canadian Entomologist«, vol. 36, p. 'JSS een bericht
voor van F. H. VVolIey Dod, over de zonderlingste paringen
tusschen verschillende vlindersoorten, waarvan hij ooit gehoord
had. Hij vernam van den heer Arthur Hudson, dat deze op zekeren
avond tegen een gesmeerden paal, eene OrfJiosia Couradi i in coitu
vond met Noctua Sviiihii ? en op denzelfden avond Xi/lophasia
lati'fitia cT, eveneens gepaard met N. Bvaihii 5. Beide paartjes
bleven ook nog in de doos eenigen tijd in dien toestand; de
wijfjes stierven binnen 24 uur, zondt;r gelegd te hebben. Hudson's
gezag als lepidopteroloog is boven allen twijfel verheven, zoodat er
aan vergissing niet te denken valt, en hier werkelijk copulatie
tusschen ver van elkander afstaande species plaats had. Dat de
beide Noctuas % op denzellUen avond »zoo raar deden« doet

230 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN.

Wolley Dod vermoeden, »that something about the atmospheric
conditions had turned the moths a bit crazy.«

Kan de samenstelling der stroop van invloed zijn, en zijn er
wellicht meer dergelijke gevallen op smeer waargenomen?

A. J. VAN ROSSUM.

De afmetingen van Protoparce conTolTnli li.

In Augustus 1904 was ik in de gelegenheid, den Windepijlstaart
in zijn kracht te zien. Op Schovenhorst, te Pulten op de Veluwe,
had ik in den moestuin een groot perk met siertabak, Nicotiana
aßiuis, doen beplanten, In de tweede helft van Augustus nu was
't merkwaardig om te zien, welk eene massa van bovengenoemde
vlinders tegen den avond dit perk kwamen bezoeken. Ik heb
ongeveer 14 dagen achtereen eiken avond die plek bezocht en
deed verschillende waarnemingen en ving ook een aantal vlinders,
welke ten deele voor de verzameling geprepareerd werden, ten
deele voor later onderzoek op spiritus bewaard.

De siertabak ') schijnt voor onzen vlinder al bijzonder veel
aantrekkelijks te hebben, past hem dan ook geheel door hare lange
bloembuis, welker lengte weinig minder is dan die van den zuiger
van dit insect, welke ongeveer 8 cM. bedraagt. Vermoedelijk is
geen andere inlandsche vlinder in staat om, bij gebrek aan een
zoo langen zuigei', den honing van deze bloem te bereiken.

De Windepijlstaarten verschenen reeds terwijl het nog goed
licht was, waren dan eerst verbazend woest en zogen nog niet,
doch snorden in ijlende vaart over en langs het bloemperk heen ;
niet zelden nam ik waar, dat aanvliegende vlinders, door de des
avonds sterk riekende bloemen aangetrokken, met zulk eene vaart
aanstormden^ dat zij het perk wel 30 of 40 M. voorbij vlogen,
om dan te wenden en terug te vliegen. Ik kreeg wel den indruk,
dat deze uitnemende vliegers groote afstanden kunnen afleggen,
wat in verband met de quaestie van het hierheenvliegen van
zuidelijke exemplaren niet van gewicht ontbloot is.

Naarmate het duisterder werd, werden de dieren rustiger en
gingen duchtig te gast, steeds in de lucht blijvende »staan«, d. w. z.

1) Zie ook de mededeelingen van deu heer Six, Tijdschrift voor Entom.
Dl. 39, p. XXIII.

ENTOMOLOGISCHE BERICnTEN. 231

zich niet op de bloem nederzettend, doch er voor blijvende vHegen
en dan als met een ruk zich verwijderend, dikwijls in eens naar
de tegenovergestelde zijde van liet perk. Het is werkelijk interessant,
zoo'n paar dozijn van deze reuzenvlinders om zich heen te
hooren snorren en in volle actie bezig te zien.

De 46 voor de verzameling geprepareerde voorwerpen waren
dooreengenomen groot van stuk, grooter dan het gemiddelde der
25, welke ik reeds bezat. Hel grootste wijfje van deze laatste mat
122 mM. vlucht. Onder de voorwerpen van 1904 was de grootste
maat 126 mM.

Hieronder volgt eene opgave der maten van alle in mijn bezit
zijnde voorwerpen, waarbij die van 1904 afzonderlijk zijn geno-
teerd. Bij de vroegere was geen verschil in gemiddelde afmetingen
vast te stellen tusschen gevangen en gekweekte exemplaren.

1904

c?

Î

<?

?

103

107

104

110

103

109

106

110

103

111

106

110

104

112

106

111

106

113

107

113

106

114

108

113

106

117

109

114

107

iiS

109

114

107

118

110

114

107

120

110

115

108

122

110

115

108

111

115

108

i 1 stuks, gemi

ddeld

111

116

111

à ruim 114.6

mM.

112

116

112

117

14 stuks, gem

iddeld

113

118

à ruim 106.2

mM.

113
115

118
118
119

18 sti

jks, gemiddeld

119

à ruim 109,5 mM.

120

232 ENTOMOLOGISCHE BEKICHTEN.

120
121
121
122
122
125
126

28 stuks, gemiddeld
à ruim 116.8 mM.

Het gemiddelde van alle mannetjes was ruim i08 mM., dat
van alle wijfjes ruim 115.7 mM. De uiterste maten waren voor
de mannetjes 103-115, voor de wijfjes 107 -126 mM. Kleinere
voorwerpen, zooals die wel elders voorkomen, schijnen bij ons
zeldzaam te zijn. De hij Snellen, »de Vlinders van Nedeiland«, 1
p. 98, opgegeven malen, zijn 95 — 110 niM., die van Meyrick,
British Lepidoptera, p. 298, 95—118 mM.

Later lioop ik nog op deze vlindersooii terug te komen, ook in
verband met enkele vi-agen, welke open bleven in het opstel van
Dr. Kallenbach, Tijdschrift voor Entomologie, Dl 44, p. 115 — 120.

J. Th. Oudemans.

p]en Entomologisch Adresboek.

Bij Wilhelm Junk, Verlag für Entomologie, Eerlin NVV. ,
Ralhenower Sti'asse 22, is verschenen een »Entomologen-Adress
buch«, dat werkelijk in eene dikwijls gevoelde behoefte voorziet.
Het boek, dat 296 bladzijden telt, vermeldt de namen en woon-
plaatsen van bijna 9000 entomologen, alsmede de branche, waar-
mede ieder zich bezig houdt.

In elk werelddeel zijn de landen alphabetisch gerangschikt,
terwijl de persoonsnamen bij elk land eveneens in alphabetische
volgorde vermeld woi'den Aan het slot vindt men nog eene alpha-
betische lijst van alle peisoonsnamen, welke in het boek voorkomen.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN. 233

Bijgebonden is eindelijk nog een catalogus van entomologische
werken, welke de firma Junk in voorraad heeft.

Ten slotte zij vermeld dat de prijs, gebonden, Mk. 5. — be-
draagt, wat het boek binnen veler bereik brengt.

De eenige aanmerking, die ik weet te maken, is, dat ik enkele
namen ontdekte van personen, die overleden zijn.

J. Th. Oudemans.

ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN

233

UITGEGEVEN DOOR

m MMfimMM EBlTOMOLOfilSCIIE VEREEi\lfili\«.

N«. 24. 1 Juli 1905.

INHOUD: D. ter Haar, Faunistische opgaven over
Lepidoptera. — D. ter Haar, Het een en ander over
Pygaera pigra Hfn. — Mr. A. F. A, Leesberg, Het Coleo-
ptera-genus Haemonia. — Dr. A. C. Oudemans, Acarologische
Aanteekeningen XVHI. — Dr. A. J. van Rossum, W. Bölsche
over het Insect. — Dr. A. .J. van Rossum, Over de Insecten-
fauna van het water. — Dr. A. J, van Rossum, Zwermen
van Bootsmannetjes. — Dr. A. J. van Rossum, Assamsche
Zijde-rupsen. — Dr. Ed. Everts, Insecten schadelijk voor
naaldhout.

Faiinistische opgaven over Lepidoptera.

PTiihala'pteryx vitalhata Hb. Een eigenaardige vindplaats van
deze in ons land zoo zeldzame soort is het dorp Welsum. Het
behoort tol de provincie Overijssel, maar ligt, tegenover het dorp
Olst, aan den linkeroever van den IJssel, dus op de Veluwe.
Langs den IJsseldijk, tusschen Terwolde en Welsum, slaat hier
en daar veel Clematis vitalba L. In September 1904 heb ik die
planten afgeklopt en verkreeg een 10-tal slanke rupsen, die
bruingeel van kleur waren en zich spiraalvormig oprolden.

Den 16den April 1905 kwam een ? van bovengenoemde soort,
die nog niet zoo noordelijk was waargenomen, uit de pop.

Argyrestliia arcenthïna Zeil. In aantal gekweekt uit Juniperuft-
takjes, te Rolde (Drente) door mij verzameld.

Ephyra (Zonosoma) pendiclaria Cl. ah. griseolata Staud. en

Bapta liw,aculaia F., beide ontvangen van den Heer .1. B. Bernink
uit Denekamp (Ov.). Laatstgenoemde soort is voor Overijssel nieuw.

234 ENTOMOLOGISCHE BERICHTEN

Bacoüa sepium. Spr. In aantal op een hek te Driebei'gen (nieuw

voor Utrecht).

Aéphalia Jlavicornis L. Als rups bij Maarsbergen (nieuw voor

Utrecht).

D. TER Haar.

Het een en ander oAer Pygaera pigra Hfn.

Op het bekende landgoed ccVeenklooster» bij Kollum vond ik
in het najaar een rups van Pijga&ra plgra Hfn. op berk [Belula),
waarvan ik op 55 Mei een normaal $ kweekte.

Bij het nagaan van de mij ten dienste slaande literatuur vond
ik door Snellen, Wilde en Meyrick uitsluitend wilg {Salix) opge-
geven. Snellen vermeldt daarbij bij voorkeur S. vvminalis L. en
Meyrick S. repens L.

Het werk van Spuler «die Schmetterlinge Europa's» (de 3e

druk van het bekende werk van Hofmann) vermeldt nog «Espen»

{Pojmlns tramdix)^ maar citeert bij deze soort Sepp IV, pi. il.

Aangezien Sepp zelf verklaart, dat hij P. curtula, het bruine matje,

afbeeldt en onze Duitsche schrijver, blijkbaar onbekend met het

Nederlandsch, den tekst niet heeft kunnen raadplegen, vermoed ik,

dat de verkeerde determinatie van de afgebeelde vlinders hem er

toe gebracht heeft, de op Popuhs alba algebeeide rups voor die

van P. pigra Hfn. te houden. Rössler geeft in zijn boekje «Die

Raupen der Grosssclunetterlinge Deutschlands (Eulen und Spanner)

mit Auswahl» ook «junge Espen» als voedsel op, maar hoe die er

aan komt, blijkt niet.

D. TER Haar.

Het Coleoptera-Genus Haenionia Latr. i)
In een Fi'ansch werkje vond ik de volgende biologische aan-
teekeningen, die m.i. nog al interessant zijn en kunnen aansporen
tot het zoeken van soorten van dat genus, dat nog sleclits hier
en daar gevonden is in Nederland.

»De Haemonia's schijnen altijd onder water te leven ; ofschoon
zij vleugels hebben, ziet men ze nooit vliegen. Zij zitten vast-
a:eklemd om stelen en bladeren onder water met de sterke haken

1) Zie ook „Ned. Insecten" p. 116.

ENTOMOLOaiSCHE BEUICHTEN. 235

liunner lange tarsen. De hardste stooten doen ze niet loslaten
en het is moeilijk ze Ie hei'kcnnen als men de onder water
groeiende planten uitpluist, omdat hun kleur veel op die van
modder gelijkt.

Deze insecten, speciaal eigen aan Midden- en Noord-Europa,
vindt men hetzij in rivieren, vijvers on slooten, hetzij in zeewater,
soms met de planten in aantal op het strand geworpen.

Men vangt ze het hesle door de insecten ia hun eerste staten
op te sporen. Men zal ze vinden (nl. //. equuhnie F.) in zoet
en stilstaand water door zelf in het water te gaan of wel in een
hootje. Men trekt dan voorzichtig, zonder schokken, de stengels
van Polaniogelou, Myriophijllum en E(iuisetum met hunne wortels
uit. Men vindt dan aan de wortels zoowel hruine cocons, gelij-
kend op vliegenpuparia, als witte larven, die met hare klauwen
aan de panten vastzitten.

Bij sterke waterstrooming zitten zij met de haken hunner
achterpooten in de plant vast, om niet medegesleept te worden
en laten de voorpooten los, waardoor zij zitten als een takje,
evenals de rupsen der spanners.

Als zij pop worden, scheiden zij een ellipsvormigen cocon af,
die onder water zoo hard wordt als cement.

Men vindt dan ook de volkomen insecten, en men kan ze
zeer goed opkweeken in een bak met water, waarin men de planten
steekt. Zij zijn zeer langzaam in hunne bewegingen en hebben
uren noodig, om een paar centimeter vooruit te komen.

Men ziet ze den kop en een gedeelte van het lijf in den stengel
der planten steken, om zich met het sap of het parmchym te voeden.

De gedaanteverwisseling duurt vier of vijf maanden van het
eierleggen af, van Mei tot October, in welke maanden men ze in alle
drie staten aantreft, hetgeen wijst op het weinige verschil in tem-
peratuur van het water ; waarschijnlijk overwinteren volwassenen
en cocons in lethargischen slaap.

De volkomen insecten komen niet uit het water, ten minste
niet over dag. Zij haken zich overal aan vast en het is niet
zeldzaam, als men ze in glazen met water bewaart, er acht of
tien aan elkaar gehaakt te zien.

236 BNTOMOLOGISCtlE RERTCnTRN.

Misschien vliegen zij 's nachts, om op de planten boven water
te gaan zitten en misschien dienen hunne vleugels alleen in
zeldzame gevallen van verhuizing bij groote droogte.

Wij hebben in Nederland twee soorten, nl. //. appendicidata
Panz. {('qnifii'fi F.), gevonden te Overveen, Utrecht, Middelburg,
Roermond en //. zosierae F., in brak water gevonden, o. a. te
Amsterdam (Leesberg) Haarlem, Zierikzee en Texel (Everts).

A. F. A. Leesberg.

Acarologische Aaiiteekeiiingeii XVIIL

Rectificaties. Op biz. 22 2 der Entomologische Rerichten staat :
MegisiJiannfi moadfensïs \ lees: moaifcnns. — Op biz. 224 staat
herhaaldelijk : fetnelle unbïle ; lees : femelle mihile. — Op biz. 224
staat, bij Troiwssartia: »verder vind ik nog 2 verdwijnend kleine
unchaalharenj); lees: «nuchaalharen».

j\IacrocJteles voigtsi nov. sp. 2 890 i»- lang. Rugschild achter de
schouders en achteraan door een smallen band van weeke huid
omgeven ; voorzien van 25 paar zeer korte borstels. Ook de weeke
huid is van ± 18 paar van die borstels voorzien. Sternaalschild
bijna even lang als breed. Geen metasternaalschildjes ; wèl zijnde
melasternaalhaartjes aanwezig. Genitaalschild bijna vierkant, met
afgeronde voorhoeken en voorzijde; deze bedekt niet den achterrand
van het sternaalschild. Ventroanaalschild min of meer driehoekig;
zijn voorrand ligt bijna rakelings langs den achterrand van het
genitaalschild; zijn achtertop bevat den anus en een zeer klein
cribrum. Peritrema eindigt vóór het rostrum. Epistoma met 2
buitenslippen en 2 binnenslippen, die met elkander één geheel
vormen. Femur III met een mesvormig haar. — Op Zonahris.
West-Aft'ika. Hans Voigts.

Celaenopsis iogoensïs nov. sp. $ 904 u lang. Lichaam smal
eivormig, top naar voren; zeer zwak geschouderd. Rugschild alleen
met twee rijen randborsteltjes, verder 4 paar groote poriën en op
het middelveld eene menigte symmetrisch geplaatste kleine poriën.
Sterno-metasterno-genito-ventro-anaalschild met afgeronde voor-
hoeken en eivormig afgerond ventroanaal gedeelte. Peritremataal-

KNÏÜMÜLOÜISCllE ÜEUICUÏEN. 237

schilden en inguinualschildeti niet vergioeid met het eerstgenoemde
scliild, Pcritrema reikt tot naast eoxae I. Epistoma afgerond, met
schubteekejiing. Chelae met talrijke tandjes en elsvorniig parings-
orgaan, Hypostoma met lani^' middelstuk, dat in twee zweepen
eindigt. — Op Zonahrls. West-Afrika. Hans Voigts.

PlUoui/ssHs uudm Trt. el Berl. Het $ heeft een groot abdomi-
naalschild. Derhalve moet de diagnose van het genus, alsmede
die der species, gewijzigd worden. Ik vond dit $ op FrlurjUla
coelebs L, te Arnliem.

Uropoda leoïsetosa Oudms. De hoorns van het hypostoom eindi-
gen in een vischbek, evenals bij Ut. vegetaus (de Geer).

Urojwda alfhenl Oudms. Ook hiervan eindigen de hoorns van
het hypostoom in een vischbek. Deze drie soorten behooren dus
tot dezelfde groep, niettegenstaande JJr. vegetans en levïsetosa op
den rug talrijke putjes of kuiltjes vertoonen, terwijl Ur. alfhenï
glad is.

Uropoda afrkana nov. sp. Deutonympha, 360—400 ,u lang.
Ovaal, top naar voren, afgerond; sterk vooruitstekende schouders,
waarin de peritremata eindigen. Rugschild glad en voorzien van
tahijke, vrij wel concentrisch geplaatste haartjes. Ventraal geen
r'andschikljes. Peritrema slechts met één naar buiten gerichte lus,
Epistoma gewoon. Mandibula ongeveer zoo lang als het lichaam.
Hypostoom geheel afwijkend van dat van Vr. vegetans (de Geer) ;
zal later beschreven worden. Anus groot, rond, midden in het
groote halfcirkelvormige anaalschild. — Op Zonahrls. West-Afrika.
Hans Voigts.

Uropoda tropica nov. sp. Deutonympha, 336 — 384 ^ lang.
Eivormig, top naar voren ; niet geschouderd. Rugschild als bij
de vorige soort. Ventraal vele halfcirkelvormige randschildjes. Anus
klein, terminaal. Peritrema proximaal meandrisch. Epistoma zeer
afwijkend, toren vormig, met 3 verdiepingen en eindigend in een
uiterst klein bolletje. Mandibula kort, ± J van de lichaams-
lengte. Hypostoma weer zeer afwijkend van het vegetaus-{^]^e; zal
later beschreven worden. — Op Zoiiabru. West-Afrika. Hans Voigts.

Erijthneus stleglmai/rl nov. sp. Larva. Rostrum 216 — 240 ,«
lang. Lichaam eivormig, top naar voren, verschillend van lengte

238 lïNTOMOLOÜISCHE BEEICHTEN'.

naar gelang van de uitzetting door het zuigen van bloed. Rug-
schild ± zeshoekig, met 3 lange en 3 korte kanten; een lange
kant is naar voren, een korte naar achteren gekeerd ; alle lioeken
afgerond; 4 pseudostigmata; pseudostigniataalliaren lang, zeer dun
en glad; bovendien heett het rugschild 2 paar dikke behaarde
haren in de beide \ooihoeken (korte kanten). Aan beide zijden,
iets achter het rugschild, een rond oog. Op den rug 6 langsrijen
van korte, dikke, behaarde liaren, evenals bij E. lomaui Oudnis.
en Äcliorolophiis ignotus Oudms. Poolen echter langer dan bij de
genoemde soorlen. — Gevonden door Stieglmayr op een Opilionide
te Santa Cruz^ Rio Grande do Sul. Mij geschonken dooi' Dr.
J. C. C. Loman.

Äleurobius farhiœ (L.) werd door Hans Voigts op Platygenia
barhata, Cetonide uit Togo, W -Afrika, gevonden. Het is waar-
schijnlijk, dat dit exemplaar in Duitschland op de tor kwam en
daarop slierf. Het is echter zeer goed mogelijk, dat A. farlnrc.
ook in Afrika veelvuldig voorkomt.

Glifci/phagns cadavenmi (Schrank). Het komt mij voor, dat deze
soort identiek is aan Gl. priratus Oudms, Gl^ci/pJiagus destructor
(Schrank) woi'dt dus de naam van de soort, die gewoonlijk
Gl. spin'ipes (C. L. Koch) genoemd wordt.

Dermacarus caniharobïus nov. sp. Nympha, 720 ^w lang, breed
eivormig, top naar voren. Nagelvormig prosomataalschild met 4
kleine haartjes. Naast dit schild nog 2 smalle randschildjes, ieder
met één klein haartje. Achter het scliild een paar sterke doorns.
Op het midden van den rug 3 paar uiterst kleine haartjes. Tusschen
poot H en Hl op den rug een dik staafvormig haar en 2 dikke
lange haren. Achteraan nog 3 paar dikke haren, langer dan het
lichaam. Alle haren en doorns glad. Schilden en pooten donkerbruin ;
lichaam wit. Voorpooten koi-t en krachtig, Tiirogli/phus-d,c\iivj,;
achterpooten Glgcgjj//agu.s-iich\ig. Klauwen lang en smal, in het
midden gezwollen. Op Flaiygenïa harlata, Cetonide uit Togo,
W.- Afrika. Hans Voigts,

Anoetus plijjllotrichis (Berl.), hypopus, vond de heer De Vos,
te Velp, op Sgnchltodes crenaius (!'".), een kever.

Anoetus pJii/llophorus nov. sp.; hypopus, 160 — 184 ^ lang.

ENTOMOLOGISCKK BERICHTEN. 239

Yoorrand van het piosoma uitgehold; omtrek van het hchaam
overigens hreed elliptisch. Prosoma vooizien van 2 paar ver van
de mediane lijn staande liaren, welke II/2 maal langer zijn dan
de lengte van het prosoma. Metasoma vooi'zien van 4 paar haren
van dezelfde lengte, 3 paar, die bijna even lang zijn als, of nog
langer zijn dan de breedte van het lichaam, en 3 paai', die
korter zijn dan de lengte van het prosoma. Op elk der epimera 11,
vóói" epiinei'a IV en naast de genitaal- opening, een zuignap.
Zuignapplaat middelgroot, ± zeshoekig, met een gegolfden voor-
kant en bijna rechten achterkant. Tarsen I en II eindigend in
een haar, waarvan het middendeel plat en omgekeerd peervormig is.
Op Onlscns ase/lus L. Leiden. Prof. Dr. Ritzema Hos.

Aualges passeriims (L.). Het is uiterst moeielijk de ?? en nym-
phae der verschillende A)ialges-%<d(ix\.Q.Xï uit elkander te houden,
üeutonympha. Rugschild: middelveld goed begrensd, iets verdiept,
gootvormig; zijdevelden naar achteren verlengd en aldaar met
eene driehoekige slip vrij over de rughuid liggend: daarnaast breidt
zich het rugschild driehoekig uit. In deze driehoekjes zijn de pro-
somalaalharen ingeplant. De zijden van het gedeelte van den rug
tusschen pooten I zijn bedekt door 2 smalle marginaalschildjes,
die over de schouders van pooten I reiken en aldaar eene lus
verloonen. Op de schouders van pooten II een driehoekig schildje,
dat met den scherpen top naar binnen en iets naar achteren wijst.
Femur I met een groot extern, en een groot doornvormig dor-
saal aaidiangsel; femur II met dezelfde doch kleinere aanhangsels.

TrouessarüaCa.n., 1899. Type: Dermoüchiis co;^v«?^y C. L. Koch,
1841, is reeds verplaatst naarde EiistatJdlnae. Zie Entomologische
Berichten, n«. 23, p. 224.

VseuMges^n, 1885 (= Allaualges Trt., 1887). Type: Ptero-
colus analffoides Trt., 1885, behoort vermoedelijk ook tot de
Eustathmiae. Om hiervan zekerheid te verkrijgen, zou men het
type-exemplaar moeten onderzoeken.

Pterophagiis Mégn. 1877. Type: Pterophagus strictus Mégn.
Epimera I koit en vrij. Deutonympha met 2 uitstulpbare pa-
ringsorganen, Î abdomen met 2 ongelede lobben. $ idem.

Joubertia nov. gen. (L. Joubert schreef, 1577, Isagoge thera-

240 KNTOMOLÜGISCITK BEKICHTEN.

peutices uielhodi. In cap. VI. beliandelt hij de cyro — Acanis
siro L. — de s^churftmijt). Type: Pterudecies ndcrophjjllns Rob. el
Mé^m., 1877. Epiinera I viij en lang. Deutonyinpha met 2 tepel-
vormige lobjes (deze dienen bij de pai-ing !). $ mei korle, gelede
lobben, al of niet met zwaardvormige aanhangsels, i abdomen
Iweelobbig; de lobben weei' vereenigd.

Prociophi/Uodes Rob., 1868. Type: DermoHchus (jlaiularïuus C.
L. Koch, 1841. Epimeia I proximaal boogvormig vereenigd. Deu-
tonympha mei 2 uilslulpbare worslvormige paringsorganen. ? met
korte, gelede lobben, al of niet met zwaardvormige aanhangsels.
$ met 2 bladvormige aanhangsels.

Montcsaurïa nov. gen. (N. Montesaurus schreef, 1566, Trac-
tatiis de disposilionibus quas vulgares Mal franzoso appellant.
Hij handelt ook over pedeselli - Acanis siro L. = de schurftmijt.)
Type: Pteroikctes cijllndrlcas Rob. Epimera I proximaal al of niel
boogvormig vereenigd. Deutonynipha zonder uitstulpbare parings-
organen. ? abdomen met 2 korte, gelede lobben, al of niet met zwaard-
vormige aanhangsels. % abdomen met 2 korle, ongelede lobben.

Varchia nov. gen. (Varchi, 1570, historicus, maakt melding
van pellicegli = Acanis siro L. — de schurftmijt.). Type: Fieral-
lopks gambettue Oadms. Epimei'a I proximaal boogvormig ver-
eenigd, 2 poolen III en IV dik, ± even groot; abdomen mei 2
korte, ongelede lobben. Deutonympha ? c? ?

Fterodectes Rob. 1868. Type: Petrodectcs ru.ülus Rob. Epimera
I vormen eene Y. Deutonympha zonder uilslulpbare blazen. ? ab-
domen met 2 (ongelede?) lobben. $ idem.

Pterallojiies Mégn. et Tri. 1883 (= Aualhptes Tri. 1885).
Type: Aualloptes mcguiui Tri. 1885. Als ^//o/jfoó', doch c? abdomen
diep tweespie tig.

Alloptes Can. 187^^. Type: Dermolichus crassipes Can. 1878.
Epimera I vormen eene Y. ? abdomen met 2 korte, ongelede
lobben, i poot IV het dikst; abdomen diep tweespletig, doch de
lobben weer vereenigd.

Sleutel tot de genera der ProctophgUodinae :

[ Epimera I vrij 2

/ Epimera 1 vereenigd 3

ENïOMÜLOOISCHE BERICHTEN. 241

Epiniera I kort V teropha<jus Mégri.

Epimera I lang Jouoerlla Oudms.

Epimera I slechte jjioxiinaal veieeniyd 4

Epiniera I vornien eene Y 5

Deut, met 2 uilstulpbare blazen. ? abtionien kortgelobd.

c? met bladvormige aanhangsels ProclophijUodes Rob,
Deut. zonder uitstulpbare l)lazen. j abdomen kortgelobd.

S zonder bladvormige aanliangsels Montesaurla Oudms,
Deut. '? Î en <i" poolen III en IV verdikt Varchia Oudms.
S abdomen kortgelobd Pterodectes Rob.

$ abdomen diep tweespletig ; lobben vrij Pteruliopfes Mé^n.
c? abdomen diep tweesplelig ; lobben weer vereenigd

Alloptes Can.

A, G, OUDEMANS,

W. Bülsche over het Insect.

In «Weltblick, Gedanken zu Natur und Kunst», komt een opstel
voor get. «Stunden im Zoologischen Garten», ßölsche geeft er zijne
groote voldoening over te kennen, dat men thans in den Londen-
schen dierentuin eene inrichting vindt, aan de biologie der insecten
gewijd, waar inlandsche en buitenlandsche exemplaren levend te
zien zijn en gekweekt worden. Hij betreurt, dat in Berlijn nog
niet iets dergelijks gevonden wordt en het schijnt hem onbekend
te zijn, dat Amsterdam ook reeds een insectarium bezit.

Over het insectenhuis sprekend, houdt hij eenige beschouwingen
(p. 234), die ik meen hier onvertaald te moeten mededeelen:

((Seit Jahr und Tag ist eine Klage der besten Insektenforscher,
wie sehr das allerorten geübte rein systematische, ja sportliche
Sammeln toten Schmetterlings- und Käfer-Materials aut einem
«toten Punkt» verhartt, weil das Interesse am «Leben» hier
durchweg nicht geweckt ist.

Und doch ist das Leben gerade der Insekten eine Wunderwelt
zoologischer Herilichkeiten ohne Gleichen.

Was haben uns an einer Stelle, wo zufällig die Praxis doch
auf das lebende Tier führte, allein die Bienen zum Problem des

242 ENÏOMOLOGISCllE LEHICIITKN.

Lebens gelehrt! Es ist ein aller Satz, der do(^h kaum zu viel
sagt, das nächst dem lieben Menschenkinde selber das Insekt
das interessanteste Lebewesen unseres Planeten sei.

Es ist deshalb der Wahrheit nah, weil selbst die uns nächsten
höheren Wirbeltiere uns meift nur im geringeren wiederholen,
was wir bei uns im Triumph sehen ; das Lisekt bis zur Höhe
seiner Enlwickelungs-skala ist dagegen eine Parallelschöpfung, bei
der erst der ganze Reichtum der Möglichkeiten im Leben sicht-
bar wird; es steht neben uns wie die Miniaturwelt eines zweiten
Sternes; wenn ich sehe, wie die Phantasie sich müht, uns von
den organischen Schöpfungen anderer Planeten zu erzählen, so
möchte ich immer rufen: beseht euch doch dieses wundersamen
Chitinvolk, das da neben uns auf dieser gleichen Kugel gewachsen
ist, eingesperi't in ein anderes, liliputanisches Gi'öszenmasz , auf
total andersartige, wie die Eisenhand des Götz in ein starres
Gefüge gepreszte Glied-maszen und ein andersartig in den Kör-
perraum gelegtes Zentral-nervensystem gebaut, in seinem Liebes
leben in eine unerschöpfliche Fülle der tollsten Experimente
hinausgetiieben ; aber lebendig, als arbeitende, wirkende Welt
müszt ihr es euch ansehen.

Bölsche hoopt, dat er weldi'a inseclen-huizen zullen verrijzen
op veel grootei-en voet ingei icht dan het Londensche. Hierin ware
tevens nog veel te redden, door hel kweeken vat/ soorten, welker
dagen geteld zijn; want de insecten-fauna w^ordt op vele plaatsen
vernietigd. Hij herinnert bijv. aan den prachtigen kever Carahus
olpnpiae^ welke alleen in liet Sessera dal (Piémont) voorkomt; de
herders aldaar trekken partij van hun monopolie «und veiprügeln
jeden Unberufenen», die er ook naar zoeken wil. De kever zal
dus binnenkort uitgeioeid zijn, en de op den Parnassus levende
Car. adonis zal hem weldra volgen. De vroeger veel in het Reuzen-
gebergte voorkomende Apollo-vlintler, die het Alpen-karakter dezer
bergen illustreerde, is door het jachtmaken van verzamelaars daar
i-eeds totaal verdwenen.

A. J. VAN RossuM.

ENTOMOLOGISCUE BEUICUTEÜ. 243

Over de liisectcii-faiiiia van het water.

On(l(!i' boveiislaaiulen titel geeft Di'. P. Speiser (Zeitsclir. tiir
wissenscli. Ttisekteiil)i()lügie, Husum l p. 177) weder zeer inte-
ressante rclei'aten over 34 werken en verliaudelingen in de Oude
en Nieuwe wereld verschenen. Hiernaar verwijzende, stip ik er
slechts het volgende uit aan :

In «Aquatic Insects of New York State» (Bull. ns. 68 of the
N. York State Museum) geeft Needham tabellen over den inhou<l
der magen van 25 forellen, waaruit blijkt van welk belang de
C/ilronofiivs-l'dvven als voedsel voor de visschen zijn. Van 3420
dieren, in de magen dezer visschen gevonden, waren 24G2 Chlro-
iioj/ms-lawen en 444 poppen dezer Diptera !

In hetzelfde Bulletin geeft Mac Gillivray («Aquatic Chrysome-
lidae», etc.) analytische overzichten van kever-larven, en verklaart
op welke wijze de Donaciu-lavve zich van zuurstof voorziet. Met
behulp van een paar stevige stekels maakt zij openingen in de
luchtbevattende stengels van Sagiitaria-pïdLuten en neemt deze
lucht op door een paar stigmata aan het achtste segment.

Ulmer («Über die Metamorphose der Trichopteren», in Abb.
aus dem Gebiet der Naturw. herausgg. v. Naturw. Ver. Hamburg)
beschrijft 120 larven en poppen, gedeeltelijk met afbeeldingen.
De eieren worden door sommige kokerjuffers in het water zelf
gelegd ; andere laten ze er in vallen ; nog andere leggen tegen
voorwerpen boven het water de eitjes in een geleiachtig omhulsel;
dit begint na eenigen tijd te vervloeien en druppelt dan in het
water.

Plehn («Ergebnisse der neuesten Forschungen auf dem Gebiete
der Malaria-epidemiologie,)) in Arch. f. Hyg., Bd. 48), meent, dat,
hoewel de verbreeding der Malai'ia gedeeltelijk zeker door Anopheles-
muggen plaats heeft, dit niet «der einzige Ubertragungs-
modus» is.

Daarentegen komt Bibas («Travaux touchant la prophylaxie
de la fièvre jaune» in Service Sanitaire de St. Paul, Brésil, 1904)
tot het besluit, dat alleen door den steek van Sfegomi/ia fasciata
L. de gele koorts verkregen wordt, hetzij dan dat de mug de infectie-

244

ENTOMOLOOISCUK EKHICHTEN.

stof düüi- ziiiyen uit een zieke opgenomen Imd, of dat zij zich ont-
wikkelde uit watei-, dat reeds besmet was. Door sterk veioiit-
reinigde k leederen van zieken, welke aan anderen te dragen
werden gegeven, kon de koorts nooit overgebracht worden. Sle(jütinjia
kan zich aan allerlei levensnmstantligheden aanpassen ; zij ont-
wikkelt zich zoowel in putten van 50 melei' diepte, als in restanijes
regenwater in een pot; en zell's zeepwater biedt haar hiertoe eene

zeer gunstige gelegenheid.

A. J. VAN PvOSSUM.

Zwermen van BüotsAHiaiinetjes.

liet is bekend, dat de gewone lugzwennnei', JSofouecfu (/lancii.s L.,
des nachts vliegt en Simpson geeft aan, dat hij in Seplenjber 1846
een zwerm, die vijf en twintig Engelsche mijlen lang was, aan
den Mississippi waargenomen heeft. Piowazek bericht nu in
Zeitschr. f. wissensch. Insektenbiologie, Husum, Bd. I p. 67, dat
gedurende twee zomers te Rovigno, op rustige avonden in het
midden van Augustus, deze waterwantsen iii tamelijk groot aantal
tegen de vei'lichte vensters van liet Zoölogische station aanvlogen.
In de nabijiieid zijn geen zoetwaterpiassen; zij moesten dus uit
liet ongeveer ■^/_^ uur gaans verwijderde Lago di Van gekomen
en over een inham der zee gevlogen zijn.

A. J. VAN B.OSSUM.

Ais»8ani8che Zijderupsen.

In No. 4 en 5 van «iSocietas entomologica» komt een opstel
voor over ftSilk worms of Assam». Behalve de soorten, tlie gekweekt
wolden, zijn daar negen «wild silk worms» beschreven, die
minderwaardige zijde leveren, of waarvan het afwinden der cocons
met te veel bezwaren verboniien is. Onder deze is er eene «Amluri»
genaamd {Crlcula tr'ifcnestru(a), die het meest op den mango-
boom gevonden wordt, maar ook op de wilde theejilant leeft.
Deze rups is bedekt met haren, welke bij den mensch huidont-
sleking veroorzaken. De poppen er van worden echter met smaak

ENTOMOLOOISCIIE BEUICIITEN. 245

gegeten, even als van al de andore «wilde» zijderupsen. — De
grootste en ['rsidLiaiel» de ciDeomuç!;ay> [Bowh?/x reliffiosac), welke op
Fiais incUca en F. relïgïosa leeft. Zij bereikt eene lengte van
«61^/2 inches» en is in haar !2e en .Ie stadium prachtig blauw
govlekt. Later worden de turkooizen vlekken door goudgele ver-
vangen, terwijl dan het lichaam voorzien is van strepen, welke
alle kleuren van den regenboog vertoonen.

A. J. VAN ROSSUM.

Iiiseeteii schadelijk voor iiftalilhoiit.

N''. 1. De Dennenscheerder [fli/Iesiniis ') pïniperaa L.)

De Afdeeling Landbouw van het Departement van Waterstaat,
Handel en Nijverheid (Slaatsboschbeheer), deed in Januari 1905
eene korte beschrijving het licht zien van den bouw en de levens-
beschrijving van bovengenoemden schadelijken kever, met eene
duidelijke aanwijzing van de door hem aangerichte schade en de
middelen ter bestrijding van het kwaad.

Deze goed geschreven verhandeling over een zoo schadelijk insect
voor onze verschillende Piw/a-soorten is op franco aanvrage gratis
verkrijgbaar bij don inspecteur der Staatsbosschen en ontginningen
te Utrecht.

De beschrijving is in aansluiting met de plaat, houdende af-
beeldingen van insecten schadelijk voor naaldhout. Deze plaat,
mede door het Staatsboschbeheer uitgegeven, is, na franco toezending
van f 0.40 per postwissel, te verkrijgen aan de afdeeling Landbouw
van het Departement van Waterstaat, Handel en Nijverheid te
's-Gravenhage en bij den Inspecteur der Staatsbosschen en ont-
ginningen te utrecht.

In het belang van de kennis onzer inheemsche, voor de bosch-
cultuur schadelijke insecten is deze Ie bijdrage aan belangstellenden
zeer aan te bevelen ; mogen spoedig meerdere nummers volgen.

Ed. Everts.

1) Beter Mi/elophilns piniperda L.

'ù:

4â

,^