- , . UNIVERS | - P3». D *p ITY OF ILLINO | LIBRARY "i dO. "TAN "1 Wu D p a ] 4 | ] ! LIE " P bo , m 1T ; Á a it | 1 | ; " n" L àl uu v T 4 ] lj t T t » Áz ) hes , n (ub T ET [LN 1 T i E : f J m." E. ' i h. WERE. * Li M 1 no act Al i i " n » (M ^e ] ! n / "T" IS M wo Wk RAE EXERCITATIO HISTORICO-MEDICA - VIPERARYM pU NOTE | — .QVAM gt PRAESIDE | JOANNE HENRICO SCHVLZE ed : NLIXETPRP IN ORDINE CIRCVLARI 3 D DECEMBRIS clo locexzvir "vo ^ AST. "er T ,F — J , x - * $a 5 e ^ JA 22 eT ( ( pu cf Cc et er s V DA P EF E Y VS rem d D j de TS j ' - ; " 4 rcs ew 4 NEC DEFENDET - CHRISTOPHÓRVS ALBERTVS MAYER VLMENSIS E ALTORFII | - .YYPIS IODOCI GVIL. KOHLESII ACAD, TYPOGR, - aL VI. ; EUN 4 —- Y A CR e PEN of d à We T2 aPTew S. d Tum o Rr * 3 EX 5.57 "d jg TEL ei EXERCITATIO HISTORICO-MEDICA | VIPERARVM VSV MEDICO. PROOEMIVM. ()) lta apud veteres leguntur , et ex parte in monu- AV], mentis expreffa conficiuntur, qua ad ferpentum A genus pertinent. Nam mon folum Mercurius cA- duceum getit ferpentibus obuolutum , fed Aefcu- | JA IESS lapi quoque. templum draconitus. plenum vide- "epus : draco baculum -Aefculapii cingtt ,. [epe ipfum quafi inuol- git, neque minus Hygeam draco comitatur et ad mazam , quam patelle impofitam tenet , adfhirat. | Quin Iidem et Serapidem Ae- g)ptiorum , nec non T; rophonium , cum vxore Hercyne, Boeotiorum valetudinis numina, [erpentes adiecti denotant. | Nom iam licet .evagari longius im illam inquifitionem , qua originem buius confae- tudinis detegat ;. aut referre qu& doc£is viris in banc vem [cri- pta funt :;-quorum alii meditationes [uas ad caflra IMfraelitarum, - éz iisque fufpen[um Dei ufa aeneum ferpentem, alii ad ipfius mun- di primordia et paradifíacam vitam, exteudunt, putantque peculia- riter a Deo id fuiffe cou[litutum vt cum ferpens aftuta fraude a fua peccatum ,' omneque malum , mundo intuliffet , ex eiusdem d quoque corpore peteretur fumma medicina, [feque impleretur quod (7 Lucel,71i. Jegitur: Zar5ejav :£ tx Boniv 4d» falutem ex hoftibus Roftris. - 7Multa fubihde de eo HELMONTIVS tradidit , cutus fertile d promtum ingenium ad ilia qu& non [unt fiazenda , et. qu& qualitercunque [peciem dant verofimilitudinis pro certifimnis affa .- menda , et eloquentia beneficio aliis obtrudenda admodum eff inter emnes cogpitum. — Enimvero uos illam hiffericam inquifttionem in odi MU 0r 4 i- | P4 "v -— wu n4 4 | EXERCIT, HISTOR. MEDICA originem ac progreffum [us medici viperarum medico dignam exi- ffimauimus, [fue mortales duce priori vtperarum cultu ad medicum ufum inuitati fuerint , [iue cafa quodam aut. confilio ad vipera astdicina éaufa adbibendas inducis fmt. — rterocyF X - S. lL iperz hiftoriam naturalem, et qus de illa apud NEN fatis multos curiofe tradita funt, quoniam accurate, copiofe, no- - uiffimeque defcripta et experimentis confirmata leguatur, minime attingemus ; illud tantum dicemus nos hoc loco viperam intelligere ferpentem ex illoram genere, qui vinos pariunt , in eo que differunt a "noftratibus , quippe qui oua ponunt ex quibus de- inceps ferpentes excluduntur. Differunt autem vipera a ferpenti« bus tum agilitate et irritabilitate maiori, tum vero maxime den- tium conftitutione, quippe folis viperis fuppetit dens quidam praa* cutus et quaíi crenatus, in maxilla fuperiori utrinque confpicuus ; | quo valde nocent , fi füb folliculo ip(ius contentum virus in vulnus | 1 sofundatur. Grecis vocatur £xie ét fcemina &xjdya. ety | PCR FILE UASRCC M VERI | Ceterum in plurimis vipera: cum ferpentibus conueniunt , €o maxime qttod exuuias quotannis vere et autumno deponunt , quod "PLINIVS H. N. XXX. cap. 3. vernationem anguium vocauit. Et. quamuis maior viperis animofitas , quam noftratibus ferpentibus , -tribui folet: hos tamen, przcipue mares, non omnino fegnes effe, moríamque eorüm , fi irati fuerint, non impunem effe, fed valde - nocere maligasque fymptomata inducere , dubio omnino caret, - Sed vel viperas noftrates; dantur enim etiam in Germania, et, vt a viro fide digno, medico excellentiffimo , accepi, in vicinia no- fira ; vel ferpentes noftros tam effe venenatos quam in Italia, Grz- cia vel Afia deprehenduntur , experimentis non conftat. — Verun- tamen veras viperas ad medicum víüm pra ferpentibus noftratibus (A Ry | multum DE. VIPERARVM :Y$Y MEDICO. MM. multüm prarogatiux habere nondum intellexi : vt nec video quid impediat, quo minus hoftrates ferpentes adhibeamus ad omnes illas curationes, quibus viperae ab antiquis vel recentioribus commen- dantur. Id vero precipuum habent, quod ad continuandum vfüm . tutiores futuri fünz viperiss 707 ege femel tantum aut bis "VIperas edere fatis efl , inquit ARCHIGENES apud AETIVM Li. XIII. cap. 123, fed [epe 1d fiat , quum extra perieulum (iz ez. infuper commoditatem adferat. jeu , min : $. IIL- THE. | Vt vero ad víiim medicum viperarum ' fine ambagibus venia- mus, antiquiffimum ex medicis fcriptoribus, quorum ad nosope- ra peruenerunt , HIPPOCRATEM adeo nihil de viperis commemorare merito miremur. . Mihi faltem nullus occurrit locus , quo quic- quam de illis affert, nifi quod exuvias anguium aliquoties commen- dat.. Sic //b. I. de smulier. morbis. f. 108... commendat. puerperz, - vbi adhuc fecundina intus detinetur, harum exuuiarum obolum in vino terere, ac bibendum dare. ldem de zzerdzs zuulier. II. $. 69. ad impetigines extrahendas commendat remedium aliquod com- pofitum, quod exuuiz hz ingrediuntur; verum non indicat an inter- ne, an vero externe adhiberi illud velit, . | | | S dVoo oe p Qux cum ita fint , apparet facile quid ftatuendum fit de illo HELMONTII in 74757. Peff. cap. XIX. afferto , quod nimirum H1»P- POCRATES in peftilentia illà graui, que Athenas quondam vexauit, . przcipue vfus fuerit viperis , verum arcanum hoc maxime. celauc- rit. Nam vt taceam quam non certum fitquod HIPPOCRATES Athenis tunc fuerit; cum nobiliffima vrbs hzc morbo. ifto- graviter laboraret, aut, fi adfuit vel difcipulos eo rnifit, operae pretium me: Sendo fecerit : illud certe totum quod ibi HFLMONTIVS, tamquam à genio reuclatum, longo ordine exponit, dulcia fünt [omnia ipfius, luxuriantisque imaginatiuz facultatis partus illepidj, — | | À a $ v 4 c EXERCIT. HISTOR. MEDICA ES | $. V. | Similiter ea quz H-lmontio przeunte orTo TAckENIVS, illius. affecla ; (ibi non inutili commento de fale viper;irum Hippocratico prodidit, nugz funt, et inficezz fabulz, quas jam pridem pro me- ritis caftigauit et redarguit vir longe doGiffimus IOHANNES ZWELF: FERvs in Difcurf. apologetic. aduerfus Hippocratem chymicum Ot- tonis Tackenii, quo ineptias hujus commenti merito repréhendit,. Etiam hic, tamquam de eo certiffimus, HiProcRArI fecure adfcri. bit morem illum veterum viperas cum fale ammoniaco ftratificandi in olla nova , adie&is non paucis vegetabilibus , deinde exurendi, | quem DIOSCORIDES innuit, et auctor libri de theriaca ad. PISONEM, qui-GALENVS effe dicitur, vt et AETIVs Jl. XIII. cap. 97. nobis de- fcribunt, : fes $. vL Cum igitur HiPPOCRATIS temporibus viperz ad medicinam - nondum receptz fuifle videantur, porro quzrendum eft, quo pacto homines in cognitionem vfus earum venerint vcl venire potuerint, Non immerito autem fufpicor ftudium illud venena vel efculenta vel potulenta cognofcendi , cuíus gratia multa experimenta capie- bantur, multum. hic contribuiffe. Inuenimus hoc, vt fabulofa de Circe, Medea, earumque parentibus taceam , in Cyro, optimo . principe, de quo XENOPHON in Cyropedia, libr. V 111 teítacur quod li- benter cum medicis loqui folitus fit , et quzcunque aliquis dixiffet vel venena vcl medicamenta, ea ad manus habere eorumque expe- timenta capere fluduerit. — Hic vero princeps HIPPOCRAII gtaté - füppar fuit veroque fimile eft hanc indagationem non paucos prin- cipes ftimulaffe ad idem ftudium profequendum. —Poff:m facile o- ftendere ab Alexandri M. exceffu, quem veneno accepto multi tris - buebant, hoc ftudium przcipue exarfiffs : fed nullibi manifeftius eluxit quam in Mithridate Ponti rege et Attalo Pergameno. Quia plane exiftimo mihique perfuadeo,ftudium venena,eorumque antidota, - certis experimentis addifcendi laudatiffimis olim principibus zzqueac . vit LAM oe P" 4 DE VIPÉRARVM V5V MEDICO. 3 vitiofiffimis commendatiffimum fuiffe , idemque peperifle deinceps illam materiz et praxeos medice partem et tractationem quz the- riaca, vt et alteram quz alexipharmaca vocantur, de quibus altum eft apud. Hippocratem noftrum filentium. $. VII. At vero Cale fortuiti hic non parum lucis i incrementique attu- diffe videntur, Et fane ille auCtor, qui libros Ze zberiaca ad Piso- NEM fcripfit, vt et illos qui 4e fabficuratiene empirica infcribun-- tur et GALENO tribuüntur , hiftorias quasdam refert , in Zi de. fimplicium facultatibus etiam obuias, quz fi ita res gefta eft, docent virtutem viperarum hominibus quidem cafü primum innotuiffe,deinde autem coníilio prudentiaque repetitis experimentis vlterius effe.de- «laratam et confirmatam. — Narrant enim mefforibus in agro occu- patis, aliquando accidiffe vt infciis ipfis vipera in lagenam vino re- pletam incideret , ibique vitam amitteret. Hoc vero animaduerío nemo erat qui illud deguftare auderet; fed nec effundere illud vo- lebant, quare ad proximum tuguriolum , in quo mifer quidam le- profüs hominum commercio exclufüs habitabat, id vinum affere- bant; rati fore vt humaniter cum eo egiffe exiftimarentur , fi omni- no ab illo petu vitz finem tam mifer homo inueniret ; quod fi mi- nus accideret, gratiam pro refe&ione fibi habiturum hominem confidere poterant. Quum vero ifti homini preter fpem et opi- nionem fanitas ex hoc potu obtingeret : hoc; huicque fi fimilibus ca- fibus, innotuiffe hominibus illud legimus , quod viperz ,* quas ob "morfus lethalem plagam tantopere reformidabant, Pagus tamen- 'non noceant , quin prodefle omnino poffint. SG. VIII. Atque hinc fa&um eít porro vt viperas etiam efi tare , me- dicing gratia, homines auderent: quod faltem ante GALENI uum - vfü-teceptum fuiffe fatis. clarum.eft ,. et. nulla probatione indiget, - — V füm, et quem inde fructum fibi promiferint veteres , DIoscon1DEs indica peti inquit carnes i65 fi 4 ced & edantur claritatem oculss afferunt , P. EXERCIT; HISTOR. MEDICA e- afferunt , neruorum "vitiis auxiliantur , increfcentes [Irumas vepri- munt. Enim vero alii auctores plus fibi a viperarum efu promife- runt. ARCHIGENI et GALENO potiffimum ad lepram et pruritus commendabilis vifus eft: narratque hic illis, qui e(itant has carnes, -- | Érequentes in corpore pediculos gigni , quod fcilicet totum corpus per cucem evacuent. de /fmpl. medicament. facult, libr. X I... En verba eius : properat autem , vt videtur, vis eius ad cutem, per. eam videlicet que in corpore fant recrementa exigens. — Quibus ergo affatim efl mali fucci im corpore , iis ingens provenit pediculo-. rum uuneras et Acute ceu [quamma abfcedit ac decidit cuticula, 4d quam filuntur ac retinentur cra]ft terrefirésque humores adcu- tim protrufí , a quibus pfore, lepra et elephantes nafcuntur. Quod. vero Ga/enus hic dicit de pediculorum largo prouentu id Diosco- &IDES omnino alienum effe a veritate contendit: Quam vero iuíle id faciat , inferius difpiciemus. ee iva. $. X. | fv Eam vero virtutem ante Archigenem et Galenum ANToNIV$ MVSA probe iam callebat, quippe is, PLINIO Zi£r. XXX. cap. 1 3. «efte, - cum incidiffet in. infanabilia: vlcera, viperas edendas dabat ,. mik raque celeritate per(anabat.; | Condiebant autem:et przparabant vi- peras; ceu anguiilas, nempe oleo, fale, anetho, porro et aqua, vt GALENVS de femplic. facult. libr. XI. teftatur , cum quo D10- SCORIDES non adeo perfecte conuenit , quippe qui epulum vipe« tinum fequentem in modum appatat : dezracza , inquit , ewe, ca- put caudaque , quoniam carne vacant ,, amputari debent , quippe commentitium efl , quod pracipitur , certam utrinque menfuram | pracidi oportere: — Reliquum vero corpus, exemtis interanueis, elo- tum diffeitumque difcoquitur cum oleo, vino, falis exiguo,et anetho, $$. XL DU. | Adeoque antiquiffimi homices , qui primum experimentum virtutis viperinz fumferunt, duplicem , fatis, ut exiftimo, a fedi- ftantem , habuere adhibendi modum. Alii enim vinum, cui vipera eMIent - DE VIPERARVM VSV MEDICO. 9 effent immortuz , fine viperis ipfis, bibebant , alii carnem vipera- . gum elixatam comedebant, et ius album decoGtionis bibebant , vt Archigenes auctor eft, apud AETIVM /jb. XIII. cap. 123 : forte et- iam ficcatam et comminutam cum vino forbendam exhibebant. - Primo modo a viperis nihil, nifi forte aliquid excrementorum, prz- fertim e vipera iam moribundz cute et ore, acceffit: alteri autem, quoniam cutis, caput et cauda abiiciuntur , nequidem excrementa accedunt, nihilque ineft preter nudam carnem cum offibus, exigua- que pinguedine,et quicquid horum decoquendo in iufculum recipi po- tuit, quod profe&o non contemnendum videtur continuato vfu , prefertim fi copiofe bibatur : de quo inferius difpiciemus. ; - & XII ... Quod ante dubitanter dicebam veteres forte etiam ficcatam et comminutam vipéram cum vino potaffe, ideo feci, quoniam apud NICANDRVM Theríac. verf. 601. feq. inuenio viperam addendam przcipi compofitioni cuidam ex vino fumende. ^ Sed reuera fatis concifus et obícurus videtur ille locus, et ab interpretibusnon Vno modo exponi illum video. — Ad(cribam igitur , et, addudtis in me- dium interpretibus, quid mihi videatur , fübiungam: "Eva. xg) imzretou ye r&poV cYepuéia. geAivoU - Aeacuda Oe vo epwwpvie Sxrereuxkog docs "gy à. dOeperyevéos xagróy xéprego xuuftov, xcjcag, 3| Gyídvpy v6 xo] dcaroy djaQixvxsras Tie 0$ juEdasvoc xd 9e roig dQuEipoy owov. | Hos verfus IOANNES LONICERVS ita interpretatus eft: iniicies egui- mi apii femina , mure amara duo drachmarum pondera , in- cidesque fructum [Dicas babentis cymitii , certo pondere liéórans, quo zum vipera, tum id quod malam in te confHitutionem parit , tollatur € sedi. Hec vero verfio minimeindicat viperas effc intus affumen- das. Sed ANGELVS PBALDVS ABBATIVS de viper. tAfuWr. ef facult. cap. XII, hunc locum maturius confiderauit , recteque inde didicit ' | | ante XO EXERCIT. HISTOR. MEDICA . ante Andromachum viperas fuiffe adhibitas, ^ Exhibet autem hanc verfionem metricam , nefcio a quo auctore profe&am: | Semina quin capias diffeifa ex bippofelino, Drachmarumque duum myrrba addes pondus amare, Detoufum et erauum quod munit arifla cumino Certa lege librans, et echiduam , aut aflata, mifcens Sunt forbenda tibi cyatbis permifla Lsai. | Qua multo clarior eft 10. cGoRmugI metaphrafis: » "Adde illis apii concifum femen equini Et piceam drachma geminato pondere myrrban, Spicatique fsmul frucfum decerpe cumini "ppen[um , mullo vel poudere corpus echidna | Conf undas , cyathisque meri tribus ebibe miffa. — ; E XTIIL Exi(timo autem . omnium optime clariffimeque fenfum reddi. difle Gorraum , idque re&te peruidifle, quod A4/azzzs non intelle- xiffe videtur , quando cecinit: — ez ecbidzam , aut affata , mi- fce»s: ex quo nemo forte fenfum eliciet. . Vocabulum autem asa- 76) habet originem ab ;s7i, quod inter multa alia etiam fignificat Appendo , ad pomdus exigo: hacque notione participium erac, quod antecedit , ab omnibus interpretibus accipitur; quibus fcho- liates infüper accedit, Quoniam itaque NICANDER. dicere volebat addendam effe integram viperam : reliquorum autem | pondera de- terminauerat , hanc iubet d'earov duiQixuxsimai , quocumque ft pome. dere admifcere. An vero crudam ? non videtur commodum hoc, quoniam cum vino potari debet : credo igitur vel recentem carnem cum fpina contufam et deinde ficcatam (quem modum Hippocratem tenuiffe Helmontius fibi perfuafit, ) vel exficcatam et tundendo comminutam eum adhibuiffe, Quid, quod Neasder v. 621. feq. iecur, ipfumque caput viperz, cum vino vel aqua potandum, pro- ponit his verbis: fepe etiam bepar vipera, cum «vino quovis obuio fumitum, prodeft, quin. ip[um malum vipera caput, vel in pea ; qt MON DE VIPERARVM VSV MEDICO. Ii . «el in vino potum, auxiliabitur, Sermo autem eft de iis, qui a vipera demoríi funt. Ex quo illud faltem patet Nicandrum ex iis, qui exftant, antiquiffimum effe au&orem , ex quo viperarum vfum internum difcerelicet. Floruit autem Nicander füb Attalo Perga. mi regulorum vltimo, quod tempus Antonii Mufz etatem , quip- pe qui Augufti medicus fuit, centum et quadraginta annis füperat Hippocrateo autem zuo aliquantulum fupra CC. annos inferius de- prehendimus. X Ceterum exficcatas et in puluerem redaCtas uiperas exhibere follemne apud medicos infequutos fuit, vt AET1VS Z/b. XIII. £Ap. 97. ex Marciano et Galeno adducit, $. XIV. Át vero experientiz fuffragio cuiuscunque ex dictis modi bo- nitatem eos cognouiffe, nullum apud me.eft dubium: vt nec deeo dubitare licet, quin veteres, quando viperas anguillarum ritu prz- - paratas exhibebant, notabilem quantitatem ederint; de quo nos du- bitare non finit Archigenis teftimonium fupra laudatum. ^ Quz cum ita fint non fatis mirari poffüum . ANDROMACHVM , . celebrem il- lum Neronis archiatrum, qui theriace au&tor celebratur, cur adeo exiguam quantitatem viperarum tam nobili compofitioni impofüe- rit, quum , fi calculos re&e ponamus, vni et dimidiz drachmz huius electuarii, (que fatis magna dofis exiftimatur, ) vix inte- grum granum carnis viperinz tribuere poffimus , quod apparet fi trochifcorum quantitatem, qux affumenda eft, computemus ; in quibus tamen non contemnenda portio micarum panis, ex veteri prefcripto, continetur. Neque minus miror GALENVM , qui mul- tis locis de theriaca promittit , ad elephantiafíin curandam ma- gnum aliquod momentum ab ea effe acceffurum 5 vt et ARETAEVM, qui de curat, morb. diuturn. Lib. 11. cap. XIII. poftquam efum vi» perarum , vt et trochifcos de viperis, albo calculo notauerat , de- inceps fubiicit : 44r / medicaminis ilius varii ex viperis compofrti pia fit , id pro ommbus , quandoquidem omia fimul. continet , Li- beudum efl, — | Bd $. XV. PED FYXERCIT. HISTOR. MEDICA S. XV. : Progredior ad reliquos viperas in vfum medicum vocandi mo-- dos , quos inter primo loco recenfebo trochifcos vipereos, eum in finem , ni fallor, excogitatos, vt.quouis anni tempore ad vfum in promtu habeatur viperz caro , vtque medici etiam iter facientes, vel in loco vbi viperz non inuenirentur , aut vbi non füppeterent qui capere eas noffent, tamen non deftituerentur hoc remedio. Mo- - dum eos preparandi et afferuandi GALENVs accurate tradit , et ex illo multi repetunt auctores. — Quo pacto in Italia fuo tempore pa- rari eos viderit, defcribit 0 zrayu CAsP, HOFFMANNVS nofter paralip.. efficinal. cap. II. breuius autem Georg. MELICHIVs, pharmacopoe- us Venetus, origine Áuguítanus, in commentariis de reí£a medicam. poraudor. ratione p. 278. ign mo S. XVI Progredimur ad falem theriacum feu vipereum , cuius anti- quiorem mentionem , przterquam apud J4rc/zesem ab AETIO l. c. exhibitum, haud inuenio. — Commendat autem is ad elephantiafin, omnesque pruriginofos affectus, fequenti elogio: vzizur e£ ad ipfos fAlibus theriacis, eos quotidie pro liquamentis ad intincfus exbiben- Ze , vna cum ob[oniis : fuutque tum (apore, tum odore gratiffimi. Idem AkErivs i£. XIII. cap. 97. ex libris, wt adícribitur, 7447cia- ni , cum quibus confentit. Galenus, ampliffime de falibus theriacis agit , videturque vix fatis laudare prxftantiffimas eorum dotes poffe. Proprie autem in affectionibus cutis, vt lepra, impetigine, ^ fcabie ferina, raritate ac defluuio capillorum, eos conferre, et hu- iusmodi vitia confeítim delere ,. et acría recrementa fübter cutem redundantia difcutere praedicat. —P/erzsqwe euim, inquit, ex eorsms. efu fudor prolicitur , atque ita per exfudationem corrupta fubflan- Jia euacuatur , Adeo , vt quidam in principio pediculos excluferint: intra quatuordecim adfummum dies; pofl bos enim nullus im corpo- ze pediculus apparet :. quidam «vero. pro pediculis [puta pituito[s reieifant. Porro commendat hac falia ad appetitum ciborum ex- | | citan- : DE VIPERARVM V$V MEDICO. Wir citandum, conco&ionem iuuandam, totiusque corporis habitum foridiorem reddendum et. fenfus omnes acuendos, ad fuffufionum ini- tia difcutienda, menítruorum füppreffionem expediendam. — Quin enorborum praterea omuium , inquit , sedici [ales exiflunt , maxi- me tamen eorum qui im renibus exiflumt. — Vertigimi et dolori -eapitis inueterato, marboque comitiali, nulla alia cou[milis medela exhiberi queat ; (iquis eos per integrum anuum ex ordine large fn mat. Arquatis deinde , fplenicis, colicis , et rigoribus fepe obno- xiis, exhiberi iubet, quin etiam tuffientibus et tabidis, ac refolu- . tis, vt et podagricis, eosdem commendat. — Ce/erum, inquit, vzx fatis dignis verbis affequi queas quantum diuturnas quartanas , et deliria ex atra bile oborta , dilatent et remoreutur , ff. ante ac- . eeffiones,et in intervallis quoque, [umautur.. Enecant item omne lum- "aes | , - bricorum genus. i | $. XVII Longum effet (i praparatiorem tam laudati falis adícribere vel- | lem, quz addu&o loco pleniffimelegitur. In fümmam tamen con- trahere ftüdebo. —Viperz quatuor magne in nouam ollam figuli- nam viuz ponuntur, aut, quod GALENVS facere fe profitetur, tro- chifcorum vipereorum tantum, quantum ex quatuor viperis parari poteft, atque hisce iniiciuntur falis ammoniaci, vel loco eius com- munis, XX. libre. Deinceps paftilli, ex decem libris puluerum ve- getabilium , cum fufficienti quantitate mellis parati, füperimponun- tur. Porro fcille recentes quinque in tenues partes diffectz, addun- tur,et fuper hzc omnia iterum XX. libre falis communis induntur, 'Tum olla operculo perforato tegitur , totaque luto figulino ob-- ducitur, et ignis , donec lutum ficcatum fit, leniffimus , paulatim vero augendus , admouetur, vsque dum vapores per operculi fo- ramina exire definant, et loco eius lammam quandam exilem per foramina egredi confpicias. Tunc poft refrigerationem ,' exemta. materia, additis, notabili fatis quantitate, optimis aromatibus, fi- . $nulque probe. permixtis omnibus , ad vfum vocatur; de quo ipfa | | B 5 AETIX eV I4. | EXERCIT. HISTOR. MEDICA . n MEE bciidebdaceftuliteiiulediibur tu aitrdfind UM e AETII verba adícribam : Licet autem tum in prandio, tum im cena, eis uti, cum quibuscunque edulis eos accipere velis , neque vltra ad eorum acceptionem prouocare oportet : santa enim ipfis in(ita fuauitas eff , vt voluptatis potiffimum gratia eos confectos quis di- cere poffit. Licet igitur vsque ad tria cochlearia per diem ex. ipfis fümere , maxime fi cibus prius im veutre. [it probe concocfus, Qui enim eos accipiunt , concoguunt melius ez cibi appeteutiores fiunt, floridius etiam corpus babent, et. fenfus omnes vegetiores. Quo- modo autem ad fpeciales morborum curationes fàl hic, fpecifico. rum additione, aptior reddi debeat , apud ipfum auctorem , vt et apud Galenum, ad quem prouocat, videre iuuabít, circa finem li- bri de zberiaca ad Pifouem , vbi cadem , et totidem fere verbis, leguntur, | ise $ XVIL . . Vix equidem exiítimo tantam vim falis , et reliquorum, quz adduntur, aliquid valde preclarum de virtute viperarum propria et natiua füb hac ignitione affumere et retinere: quod quidem olim. etiam aliquos fuiffe füfpicatos, alios etiam aperte profeffos , ex eo video, quoniam AETIVS &que ac GALENVS /. c. adueríüs tales difpu- tant. Sed de eo inferius difpiciendi commodior locus erit. Mihi nunc fufficit ex his auctoribus propofüiffe quantum veteres fiduciz . in hos (ales pofuerint.. Quod (i fpes ipfos non fefellit, aut promit fio vana eft, dicere debemus eos bona fide erraffe , et id, quod fali communi debebant, adiunctis viperis preter rem tribuiffe. De re- liquo quidem multos fales antiquis fuiffe commendatos ex eodem AETIO Zibr. IX. cap. XXIF. intelligimus, ubi fales Iamblichi, Poletis, dodecatheus, laudantur, de quorum vltimo promittitur, quod 7, ui eo affidue vtitur, nullis morbis per omne vite tempus iufefletur. fallor ? an fal hic dodecatheus a duodecim diis maioribus nomen habet, eftque is ipfe, quiiam HoMERO 4A2c 9'éeie nomine lauda- tur J/iad. f. v. 2313. quemque PHoriVs 77 excerptis-Ptolemai He- phe[lionis p. 487. teftatur ad. appetitum excitaudum et ciborum £0f2C0« DE VIPERARVM VSV MEDICO. 15 eoucoid ionem iuuandam, plurimum conferre , aroóg vrohuQayíay, x9) éos£w «gj wei. Celebratur quoque aliquod fal (acerdotale, quod prophetarum Eliz et Elifiei temporibus in vfu fuiffe dicitur, non mul tum a modo indicatis abludens. | Non poffum quin attentiori con- fiderationi commendem illam obferustionem,quod primis diebus pe- diculos creber víüs falis-expellat, ^ Certe obferuamus in hominibus fcabiofis, quod fale, cibisue falitis , vt halecibus , copiofius pafti pruritus infigniores fentiant. Cuius phxnomeni rationem vix du- bito tribuere vermiculis, fcabioforum puftulas erodendo inducenti- bus, quos quidem ipfemet , tam nudo quam armato oculo, viuen- tes, fefe motitantes, et, vbi ipfis permittebatur, poros cutis celeri-. ter fübeuntes, eoque loco nouas puftulas inducentes, fideliter et absque fallacia non femel, fcd fzpius vidi, et vna cum aliis contem- platus fum. $&. XVIII Quod ad vfüm viperz externum attinet, plane fuiffe antiquum illum exiftimo : fed nemo mihi videtur clarius illum docere AE- TIo, qui Zl, XIII. cap. XXI, hominia vipera demorfo fuadet, ví- pera amputatum caput wolfella diligenter tenere, et mor[ui impone- 7e, ea parte adhuc caleute qua collum contigit : id euim extrabis Veneuum. Etiam decocto viperarum elephanticos lauare folebant, Sed omnium frequentiffime theriace vfüs etiam externus commen- datur, qui deinceps, inftar omnium aliorum adhibendi modorum, in víü remanfit: nifi quod amuleticorum remediorum patroni caput viperz, hoc vel illo modo appendere docuerunt, quod quidem accu- ratius annotare opere vix pretium faciet. Videor autem mihi ob- feruaffe quod tam in illis, qui demorfi fünt a vipera, quam ín his, qui elephantiafi laborant, externus viperge vfus vix fine interno propona- tur aut füadeatur, vel faltem in poftremis ponatur. $. AN NA Pre T Atque hi funt modi viperas ad vfum tam internum quam ex- ternum adhibendi, quos Graci auctores tenuerunt; quosque Lati- | niá 16 .-— £XERCIT. HISTOR. MEDICA . — ——M——Ó—ina€— tt (n—— nis commendarunt ; omninoque inuenimus illos man(iffe vsque ad tempus illud, quo medicina ad Arabes propagatafuit. Nam PAV* LVS AEGINETA, qui vixit illo tempore, quo iam Muhammedani re- rum in A(ia et ZEgypto potiebantur , cuiusque libros inter primos acceperunt Arabes, non folum viperas, verum etiam falem vipe- reum et theriacam, commendat. — Nil itaque mirum fi inter Arabes víüs viperz medicus perman(it , et forte etiam non contemnenda incrementa cepit. IOHANNEM quidem MESVEN in illis,quz fuperfunt, nec theriace magnz , nec trochifícorum de viperis meminitfe video » attamen oleum de viperis parare docet , quod apud Graecum velLa- tinum quendam me legere non memini, At vero RHAsES ampliffi- me viperarum víüm docet atque commendat. Non enim folum a - vipera morfis Lzb. IIT. c. 2. theriacam de viperis impenfo ftudio fic commendat: Z///co detur tberiaca de viperis facfa : mon enim vs- que ad boc noftrum tempus inuenimus, quod a viperarum morft- bus magis bac medicina liberare poft : verum etiam theriacam -. hanc conficiendi modum eodem loco edocet. i S. XXI | x Idem nHAsrs , quando Zr. PI. cap. 35. curationem leprze tradit, hzc verba ponit : Quum autem bac egritudo alicui forti - ter inba[erit , et in eo quaft fixa man[erit , cum viperarum carne medicandus erit. — Eius vero corpus, qui bac medicina vtitur, in- flatur , atque per. aliquot. dies absque fenfu manet: fed eius poffea excoriatur corpus , et egreditur, [ub loco excoriationis, caro tenera, et fic ab infirmitate patiens curatur , ficut ex antiquorum monuimus vecitatione, quam veram efe credimus :. ficuti id etiam in boc no- ffro tempore non procul contigit. — Retulit enim mibi quidam , fe quandam cura[fe mulierem cum iflis medicinis ,| quam lepra iam vehementer inuaferat , et f[auata efl. — Defcribit deinceps rationem viperas apparandi , vt comedi poffint et ius bibi, qui modus a Graz. canico fupra expofito nihilo-diuerfus eft, nifi hoc , quod tamdiu re- medii víum continuare iubet , donec egrotus inflari coeperit ac Ícoto- ^ ^ DE VIPERARVM VSV MEDICO. /. &— 5*7 n E ———————————— -'' fcotomiam patiatur: quod quidem phznomenon ab vllo Grecorum aut Latinorum obferuatum effe haud recordor. ji XXIL — loANNES sERAPIONIS Jreuiarii tracfat. VII. cap. VIII non. folum trochifcos viperarum , verum etiam integram theriacam pa- rare docet. - Libro de /mplicibus cap. CCCCLVIII, quod inícribi- tur de carne tyri , de carnis vipering virtutibus omnía fere illa re- cenfet , que ex GALENO & AETIO füpra attuli, nifi quod pro- - uentum pediculorum rotunde (ic negat : Er dicunmr quidam , quod ,. ^ qui comedit carues iflas , eiguat multos pediculos , e boc uon eft werum. Neque minus AVICENNA , princeps ille medicorum Ara- bum, fat multis locis indicat , quam preclare de viperis & medica- mentis inde paratis fentiat 5; quoniam vero ea , qux apud ipfum in- uenio, in plerisque conueniunt cum his, quz ex RHASE iam adduxi- "mus, fuperfedere liceat labore illo verba eius afférendi. . Tradit au- tem modum theriacam & trochifcos viperarum conficiendi Zr. V. " cauon. initio. . Elephantiafis curationem docet Zr. IV. Fez III. frat. 3. cap. 3. Quando carnium vipere efüm , earumque deco- . . &ionis ius bibendum propofuit , ita fubdit : & huius quidem diztad utilitas fortaffe non apparet in principio ; deinde autem fubito fru- &us percipitur. Signum autem lati fücceffus przbet , fi leprofüs infari incipiat , & aliquam mentis alienationem patitur, quo vifo a medicinz vfu ceffare debemus. Mox deinde excoriatur & ad fani- tatem redit. Ibidetn commendat decoctum vipera cum aceto, ta- pia & pyrethro parandum , quo externe per tres dies vtiiubet. — V agen AEOGLLR | Idem -2u&tor deco&o. viperarum intus füumendo addere iubet pullos columbinos, vt eo faturatius euadat, Oleum etiam vipera- rum decoquendo paratum elephantiafi fanandz commendat ; vt & fal vipereum. . Hydropicis etiam carnes viperarum conducere fcribit - Lib. MI Fez XIV. zr.1V. cap.r3. Alibi, vbi docet, quid ad mor- fus venenatorum animalium valeat , ex aliorum commendatione laudat ^ A40 ! GJ. E.IÓIWAER 1e di11O À AX UOIX,. uiit5bd1) A4 7 laudat lapidem ferpentum exterius adhibendum : qualem vero eum - intelligat, non addit, Neque minus AVERROES libri , qui ZZe//;r infcribitur , II. cap. XII. quod de lepra agit , commendat ius viperz - deco&z, cui tamen interponit decoCtum galline , eique multum tribuere fe non diffimulat : iungit autem ipfi vfum theriace. Etiam. ALI filius Abbafii, qui vulgo HALY dicitur, viperarum carnes fic lau- dat: purgaet membra interiora ab omnibus fuperfluitatibus, ef ad corporis exteriora educunt , C a cute per fudorem diffoluunt. — Si comedautur ab eo, in cuius corpore [unt faperflunitates multa, pedi- eulos excoriationemque cutis geuerant , im ffmnilitudinem corii fer- peutis. Profuut € bumoribus eroffis , ex quibus fiunt lepra ei morphea ac elepbantia , amor faique "veneuoforum e letalibus me- dentur potionibus. Pract ic, lib. Y. cap. LII. sum. f 19. $. XXIIIL Patet ex dictis, prifcam viperarum commendationem apud A- rabes nihil detrimenti cepiffe : eorumque praeconio , fi forte obli- uioni per occidentem datz effent , mature iterum inclaruiffe , facile - coniicimus ex eo, quod Salerni faeculo iam XI. CONSTANTINVS AFRICANVS magno fücceffu , vt illa fcilicet ferebant tempora , ad medicing ftudia excitanda. attulit ,, quicquid ex Grecis , Latinis & Arabicis monumentis, multis peregrinationibus improboque ftudio didicerat, hocque conatu effecit , vt immortalis futura fit Salerni- tanorum virorum gloria. Sed & mox alii füccefferunt, qui Ara-- bum libros in fermonem Latinum , quam bene poterant, transtule- runt, quod certe fcriptis modo laudati 44// per STEPHANVM , qui fe philofopbia difcipulum vocat , ante faeculi XII. medium iam ac- cidit. Non iam vacat plures Salernitanz fchole magiítros confü- . lere : adducam tamen praftantiffimum virum , IO. PLATEARIVM , qui capite Ze /epra prater theriacam commendat ferpentes ruffos decoquendos , aut vino vel mufto imponendos, vt in eo putrefcant, Mque vinum bibere iubet, Idem fingulatibus laudibus ad paraly- tica membra effert pinguedinem ferpentis rufi, cum radice cappa-- DE VIPERARVM V5V MEDICO. 19 rum & centaurea przparandam , modo , quem latiffime defcripfit Ze - &gritud. capitis , cap. V. l(tos autem ferpentes ruffos ipfiffimas viperas effe indubium mihi videtur. S. XXV. Quem modo adduximus ex P/azearío modum viperas vino in- liciendi, vt in eo putrefcant , eum clarius defcribit BERNARDVS DE. GORDONIO , medicus Monfpelienfis , qui faeculi XIIIL. initio fcripfit. Vult autem ille ParzicuL, I. cap. XXII. vr ferpentes viui ponantur- in vino optimo cum epitbymo , fena, polypodio , anifa c [ummtta- tibus feuiculi e auethi, ef mon potetur aliud wifi hoc vinum cun temperata quantitate aqua. Vel ifla omnia tempore vindemiarum ponantur da muffo , e vas quafi uon fit plenum , & cum vinum fuerit clarum, ponatur in alio vafe ec abi conferuetur. — Mind vi- num laxat quotidie bis vel ter , eb eff. cibus e potus e medicina, "Ex quo apparet , non putrefa&tionem , fed fermentationem cum multo defiderari. Idem porro iubet , vt leprofüs a£/zazur totus eum aqua decocf ionis [erpentum. | Et quando videmus poff multum vum [erpentum ipfum [quamari e pati (cotomiam , e fjncopem, C tumorem in toto corpore , optimum fignum ef : quoniam ferpen- - &es valeut quocunque modo , €? aliter uullus curatur aut pra[erua- zur: (f ideo multum valet theriaca. Hic vero Gordozius palam. ' loquitur non de viperis, quas non cognouiffe videtur, fed de /ezpez- zibus cum dorfo nigro , quos etiam ad efuüm preparare fic docet s. &igentur ver[us caput e caudam , £j cum virgis minutis flagellen- tur , C fubito duo viri ab[cindant caput e caudam , vnus £Aput, alter caudam , ej ambo vno inflauti x eb permittatur volutari per. derram , ( quanto plus mouebitur , c plus exibit de. fanguine, tanto melius. Tune excorietur ei abluatur cum aqua falfa calida, € poftea cum vio puro. Et iflis ferpentibus wtatur omnibus ma- dis , quibus poterimus , con[ideraudo , quod , breuiter loquendo, iz le-. profis poft. corporis mundificationem aliam viam mon habemus. De- eoquautur igitur in aqua vsque ad o[fium feparationem,cum femina | " ry avus eds 32221 f«tii- E 20 -EXERCIT. HISTOR. MEDICA feniculi & anethi c paue bifcocfo e modico fale , eb poflea for- beat brodium €i comedat carues [ic praparatas. Vel terantur cum ala gallina e modico zingibere e: pane de zuccaro , c fíat come- fio alba : «vel carnes praparate eum puluere zingiberis c corian- dri (f croco ponantur im artocrea , vel fortiter trita eadem cum puluere zingiberis Q nucis mu[cata e paue de zuecaro faut ele- dé uarium. | G. XXVI : Bernhardum Gordonium manifeíte fequitur IOANNES DE GAD- DESDEN, auctor praxeos medice , qua rofa 44nglica infcribitur z quare lilio medico rofam medicam iungamus, prefertim quum vter-- ue auctor eodem fere tempore , vltimus hic certe ante medium faeculi XIIIL. vixerint. ^ Hic capite 4e /epra pag. 1 111. ediz, 44u1- ffan. 1595. ferpentem nigrum, antea flagellatum , decoquere iubet s 'etiam vino eundem iüiici, Sed ne caput ac caudam omittendo ni- miam ia&uram faciamus , ex his etiam vtilitatem duplici modo ca- pere docet. Nimirum cinerem amborum, in olla noua combufto- rüm, cum melle vel oleo inungit füperciliis depilibus, vt hac medi- cina reparentur : vel caput caudamque decoquit vel cum butyro fti- git; colatura autem illa inungit tineas, puftulas & morpheam : zzz, inquit , op£ime iffas iufecfiones famat , ficut fm expertus. — Sed maioris momenti eft , quod eodem capite, paz. 1096. nos edocet: Cape ferpentem, c decoque ipfum cum tritico , c cum illo tritico siutriantur galline vel capones , quou[que illis pluma decidant , tunc a[fentur c comedantur a leprofo tales capones vel galline, quou[que atiatur cuórapa , b.e. vertigiuem, c capiat cum Mis de cinna-: amomo "vel modicum theriace : boc totam cutem , nec uon carnem venouAt, Cum pinguedime vero deffillante inungantur puflule e facies. Certe optimum eft remedium contra lepram. | Hoc autem fieri debet ineunte vere c autfumo, fatiis prius vuiuerfalibus per eena[ect ionem ei purgantia. |. Sequenti fzculo Ticini vixit et docuit. 10. MATTH, de GRADIBVs, quem gallinis viperatis feliciter vfüm effe . feftatur eiusin hoc imitator MARCVS GATTINARIA , €X quo longam. hiftoriam adducit M. A« SEVERINVS de vipera Pyth. p. 476- "£i wWWWVIL DE VIPERARVM VSV MEDICO. 2X. $. XXVII t Laudatum capones gallinasue vipereo decocto & carnibus fa- ginandi modum circa medium fzculi X V I. celeberrimus medicus REINERVS SOLENANDER in confilio honeftz mulieri Lugdunenfi , elephantiafeos principio laboranti, fcripto, quod fectionis I. octauum eft, ita commendat : 74ibi vero boc fequenti experimento alius in fimili c grauiori cafu in Italia curatus eft. Accipio duas aut tres - viperas , (fi baberi nequeunt , totidem alios [erpentes,). con[sindo viuos , ci , adietfo multo hordeo, decoquo im aqua , quoad bordeum fumeat aut crepet. — Hordeo eo , c ip(a ferpeutum. carne , pullos gallinaceos multos continuo alo , nec aliud alimentum. fuppedito. Solent. pulli, poftquam aliquot dies euutriti [aut,implumes euadere, e taudem rur(us plumis veftiri. Vbi igitur per plures dies ita Alti funt , paulatim ipcipio «grum borum carne, € carnium eorum iufculis , nutrire. — Hoc remedium comprobatum efl experientia. Hoc remedii genus ad hunc vsque diem in Italia in. pretio haberi, dicique 2/i caponi viperati a generofiffimo Domino CHRISTO- PHORO ELIA OELHAFEN 4 Stballenbach , oppidi agrique-Altor- fni Prafecto, Patrono plurímis nominibus colendo, qui in Italia diu moratus eft, audire me memini ; qui idem retulit ,, Magnam Du- Ciffam Etruriz quandam , ex Vrbinatibus oriundam , huiusmodi ca- ponibus frequenter vfam , creditam fuiffe, eorum beneficio debuiffe, quod valde longzua fuerit reddita. : a OXXVHECO Scilicet hoc etiam de viperis nobis pollicentur illi precipue . viri, qui chemiz arcana preter ceteros rimati videntur , quod vi« tam humanam vltra ordinarios & vulgatos terminos producere va- leat. En PETR. IOANN. FABRI teftimonium , quod Panem. Libr. V.eap.l. legitur : PZperarum caro femplex mom preparata, c etiam praparata , affeifus omnes prater naturam cAlidos e$ torridos cor- vigit ci temperat , vade.totam fanguinis maffam a faburra feroft € acris bumoris depurat c abflergit , dj» totum renouat bominem, | 6€ 3 ^ mmo — 22 EXERCIT. HISI OR. MEDICA ici E E immo eius vitam longauam facit € vitra ordinarios e$ vuleares vita bumana terminos extendit ac producit : quum tenax ei wi[to- fum producat. bumidum , calidi iumati. proprium pabulum , mudo "Uh perfecte vniatur : quod quidem bumidum vi[cofum e teuax , quum difficilis [it confumtionis , ideo longeuam con[Hituit vitam, Vita fiquidem longaua con[iflit im bumido tenaci e& vifcofo , calido . innato perfecte vito Q* permixto, Hzc (i quis plenius intelligere optat, ei fuadeo , vt legat integrum illud caput , euius extremam particulam adduxi, vna cum precedente : fed & apprecor , vt plura, quam mihi licuit, intelligat. In eadem fuiffe fententia ROGERIVM - BACONEM , clariffimum Anglum, qui faeculum XIII. illuftrauit, vi- - deo ex viri hodie celeberrimi IOANNIS EREIND A/fforía medicina . p. Ill. pag. 47. qui ex eodem auctore, cuius fcripta confulere mihi íam non licet , hiftoriam notatu dignam affert nobiliffimz feminz Germanz, cui propria foror venenum miícuerat, queque continuato viperarum carnis víü id confequuta fuit, vt, poft capillorum & vn- guium lapfum , nen folum integram valetudinem recuperaret , ve» rum etiam multo, quam antea , venuftior & vegetior redderetur. . Etiam ARNOLDVM VILLANOVANVM medicinam longzuitatis ex viperis protnififfe fcio 5 fed pariter fcriptorum ipfius nihil ad mantis" habeo : füfficiat igitur antiquitatem promiflionis huius nunc indi- cauiffe , & plura cupientem ad hos auctores amandaflc. .$. XXVIIII Sed cempeftiuum videtur ad hiftoriam redire, & viperarum fata porro exponere. Patet nimirum ex füperioribus , Grxcos, inde ab Hippocratis exceffu, viperarum víum frequentem habuiffe , eundem- que ad Romanos primum , deinde ad orientis populos propagaffe, a quibus eundem populi Europz recuperauerunt , Itali quidem pri- mum , deinde Brittanni , Galli & Germani noftri. Accidit autem. illo tempore, quo ín fcholis Arabes doctores regnabant , illorum- que libri, barbaris verfionibus euulgati ,.vnice legebantur , vt vi« . perz, que prz manibus erant; diu non cognofcerentur, Nam quum | auctores 1241. YAXLEOGLIN/L.I.vV1iM VoV. MIIDILA. auctores illarum interpretationum , Grzcz linguz ignari , viperam tyrum interpretati effent, et theriacze nomen tyriaca fcripfiffent: ne- fcio quem ferpentem Tyrium requifiuerunt.Ideoque factum eft,illis cre- do temporibus, vt pro theriaca facienda Patauini viperas ex Aegypto adferendas curarent, cuius rei teftis eft laudatiffimus CAsPAR HOrr- MANNVS nofter J. c. cap. 2. qui idem cap. 1. dubitationis huius his . Nerbis meminit : Qum. "uicenmiflo Grace lingua ignari effent , 72 O9neJo» , quod dimittiuum efl dmà vo Do, et iu genere Jffeus- ficat omuem be[liam atrocem , in [pecie iuter Alia vUiperam, accom- amodarunt "vocem nefcio cui ferpeutum generi ,. et detorta e Greca voce Tyrum vocarunt. — Hunc errorem primus detexit LEONICE- NVS, monitus ab Iluflr. LVCRETIA , Ferrarienfe duce, phbyficarum verum [Iudiofa, fcripta ad illum epiftola, qua aliis eiusdem Leoni- - * eeni opufculis aunexa eff , Bafil. anno 1529. iz qua offendit 7Ma- raffos Italis dicfos effe veras sxidvae , a prifcis olim v[urpatas. Idem fere addocet BALDVS ANGELVS ABBATIVS de ddniral Vip. ZAf. cap. XXV HII. Quum vero Itali de hoc moniti effent, et co- gnofcerent Euganeos montes prope Patauium illis abundare , nec easdem aliis locis deficere intelligerent, factum eft vt trochifcos vi- pereos ex hoc tempore copiofe pararent, exterísque , non minusac ipfas viperas exficcatas, transmitterent: quorum plerique etiam hos die has merces a Venetis expetunt. ! NE ; $. XXX Manfit tamen ad hoc vsque tempus antiquitas firma, nec íris uentus fuit qui;viperze virtutes in dubium reuocaret , donec 1v- LIVS PALMARIVS Conftantinus, medicus Parifienfis, poft medium fxculi XVI. de morbis contagiofis fex libros publici iuris fecit, quo- rum quarto, qui de elephantiafi infcriptus eft, toto capite nono perftringit veterum promiffa de morbo hoc vipereis medicamentis , quocunque veniant nomine, percurando. Atque, vt fidem viro habeas, non fuam folum experientiam in publicis edibus, quibus egroti fuftentantur et curantur, colledam , oftendit , verum etiam TO-- HANNIS — 44... EXERCIT. HISTOR. MEDICA pau Ont Hm C "C!!! "C"!!! — ————— HANNIS FERNELII pofthumum teftimonium adducit. E/ephanzzcosjin- - quit , zzw/tos, veterum imitatione, cum viperarum "vu reflituere, maxima methodo ffuduiffet FERNELIVS, memini in tota vita , vt erat in votis fucceffit : quod cum mihi indicaffet,, et a remediis. omnibus ficcantibus abflinendum effe mouui[fet, veterum medicorum - auctoritatem eius opinioni anteponendam ratus, et illorum pollicitis nimium forte addiéius , theriacam Elephanticis multis , qua me- £hodo illi pracipiunt , prabui, fed nullo prorfus profeéiu: qua ves effecit vt viperas ipfas, aliter atque aliter apparatas , experiri ag- | gre[fus (im , quas tamen nibilo plus opis afferre comperi. — Paucos, fateor, poft dies cutis extima [quammas et furfures remittit, tam- quam elephas im lepram degeneret , videturque tuuare per initia boc remedii genus , ft folius cuticule rationem babeas : fed neque vi- N ferum con[Hitutio bocce modo melior fierí , neque verruco(a tubera | ántermori , ueque craffe[centis cutis deformitas emendari (olet : [ed elephanticum virus , pofl viperarum ufum, e uifceribus multo ma- jore, quam vuquamympetu 12 cutem remeaus, omnia (ymptomata ffc exafperat vt aucfa putredine membratim. dilacereutur. agri te- - Rerrimo foetore. G. XXE Reuera nihil hic dicere Pa/z;ri4s videtur, quod non ante. ipfum di&um fuerit prius ab omnibus veteribus, quippe qui non re- 'ticuerunt quam difficilis fit mobus ille, qui Grzcis elephantialis, A- rabibus autem lepra dicitur , quodque in aliquibus, vbi nimium progreífus iam. eft , non curetur: vbi autem curationem adhuc ad- mittit, nihil efficacius viperis inueniatur, X Neque tantopere con- . tra viperarum in genere bonitatem pugnare videtur, quam con- tra theriace , vtpote ex calidis compofitz , ad hunc morbum curan- dum bonitatem, —Permittit interim cuicunque experimentum facere cupienti , Vtomnes modos viperis vtendi experiatur, ex quibus tutiffi- mum iudicat illum,quando galling viperis faginate przbentur. Nobis fufficit ex hoc Palmarii teftimonio confirmari illud , quod de vipera- ratum virtute ad corporis füperficiem tendente , et per illam noxia queque - DE VIPERARVM V$V MEDICO. - 2$ quzque eliminante , ex. vetuítis au&toribus fepius annotauimus : . indicamus autem BALD. ANG. ABBATIVM aduerfus Palmarium difpu- .tare libri faepius laudati cap. XXVII. ex quo illud quoque difcas Pal- marium fequacem inueniffe ALEXANDRVM TRAIANVM , quem magis auctoritate Fernelii Palmariique, quam rationibus, aduerfus viperas pugnare innuit, | e $. XXXII. | Attamen omnino parum exiftimationi viperarum detraxiffe hi "videntur. Certatim enim przclari medici viperarum dotes vlterio- ribus experimentis practicis comprobare anniíi fant , vnde in, hunc. vsque diém vigent illarum laudes, quas nouiffime D. D. THEODO- RVS ZWINGERVS compendii medic. uniuer(e pag. 32. ita comple- &itur, vt Italos precipue ac Gallos teftetur iisdem deleGtari.- 7724/7, inquit, ferpenzes viuos concifos cum aqua ebulliumt , et bauriuut gro vfi autiuenereo [udorifero. — Im primis autem iu[cula viperiua parari in Gallis , et quotidie mane , per aliquot bebdomades, pro- piuari folent ,| ad- fanguinem purificaudum , acrimoniam edulco- . tandam , fpiritus animales refocillandos , eeuus ueruofum , imma £erebrum , coufortandum. — Nonnulli quoque carnes viperarum 2pfas comedunt ad eundem finem. | MAY TBIOLVS. ad Diofcorid. LibAL. cap. XVI. et B. A. ABBATIVS cap. XXIII. ex HIERONYMO CARDANO aliquid afferunt non quidem ad viperas pertinens , fed ad aliud ferpentum genus, quod ltali zzz/zer? appellant, a noftra tamen traCtatione - haud alienum. — Nimirum phthilicis , elephanticis. et gallico morbo Jaborantibus ab his certam opem pollicetur. Excoriatos , capite caudaque abie&is, decoquit, anguillarum ritu, in aqua, cum mo- dico fale et benzoe : in fine deco&ionis petrofelini folia adiicit, Iu- fculum cum pane adíümere, ipfasque carnes edere iubet, pinguedi- . me autem totam fpinam et iun&turas illinere. — Continuato remédii vfü fore promittit vt materia tota morbifera per vlcufcula et tubercula €t füdorem expellatur extra, et intus ab omnibus pe&toris et pul- monis vlceribus liberi euadant. — Mihi certe a viro fide digno rela. -tum eft Illaftriflfimam quandam Comitiffam, tabe fere confe&tam, - à : D a sis . hore. 26 EXERCIT. HISTOR. MEDICA | hortulano füo eodem morbo laboranti perfuafiffe, vt experiretur vfüm ferpentum noftratium : quo ex voto ipfi cedente, iplammet idem remedium, non fine exoptato fru&u, adhibuiffe. Aem 6 os ys, 0e Plura ex recentioribus au&toribus colle&a ad manus fünt, qui- bus laudes et víam viperarum ferpentumque illuftrare liceret : fed hzc fpaciis exclufüs iniquis nunc omitto , vt de przparatis chemi- cis aliquid fübiungere, et totam illam quzftionem de virtutibus vi- - perarum breuiter deinceps expendere liceat. later preparata che-. mica notiora funt fpiritus et fal volatile, — Sali excellentes vires tri- - buuntur aperitiuz , refoluentes, motum excitantes et diaphoretice: - quas neutiquam ereptum ipfi ibimus , quoniam ineft ipfi faponacea quzdam indoles, ex combinatione falis alcalini et olei empyreuma- tici, qua aptum natum eft ad diCtas virtutes, magno noftro bono exfe- rendas. Neque minus fpiritum dictum viperarum eiusdem generís vires poffidere affero: nihil enim eft aliud quam phlegma ipfarum - - fale volatili liquato impregnatum. — At vero vel fal volatile, vel fpi- ritum ex viperis prole&um , viperarum fpecificas vires conferuare, - aut quicquam a fale et fpiritu ex offibus, cornibus, vngulis, aliisue animalium quorumque partibus differre, neutiquam credo, inque eo celeberrímorum chemicorum confenfu fatis confirmor. 10. ZwEL- vERvs animada. ad P. 4. Claff. XIV. append. vbi de viperis mul- ta praclara habet , edocet modum (àlís viperini tum graueolentiam adimendi, tum vero etiam volatilitatem nimiam coercendi, additione fpiritus falis communis , donec nullam amplius contrarietatem de- prehendas, folutione deinceps et aqux per alembicum abítraQione. , Enimuero fal ita enixus admodum exiguis pre communi culinario przrogatiuis gaudebit: vixque dubitarem afferere quod meliores vires diaphoreticz in aqua inde abítra&ta , prafertim illa, quz primo ex(tillauit, delitefcant. | | $. XXXIIIL | Plura de praeparatis per ignem vipereis confülto omitto, et potius progredior ad confiderandum et cum beneuolo lectore deli- s beran- DE VIPERARVM VSV MEDICO. | -27 berandum, ecquem fru&um ex hac recen(ione h'ftorica capere li- ceat, Primo quidem id puto firmum et inconcuffum, tot medico rum, per tot fzculorum decurfüm , confenfu et teftimoniis reddi, ' viperarum et ferpentium noftratium tutum effe vfüm, quoniam in- tegre edi poffunt, Et quum nec vnus mihi in hac inquifitione hi- - ftorica occurrerit, qui id negauerit, aut exempla contraria adduxe- rit, nihil de eo addo, fed potius porro nunc quzro , an viperz et -ferpentes, quoniam comedi poffunt , fimpliciter alimentum fint, quz concocte in noflro corpore illud tantum nutriant, vt carnes gallinarum vel vitulorum, boum et id genus alie : an vero medi- camentofas infuper vires poffideant , quas comeftz exferere vale. - ant? Id vero docent tot teftimonia fuperius adducta, quod ad cu- €em maxime properet eius virtus , ibique aliquando pruritus esci- tet, fepe pediculos expellat, continuato víü cuticulam in fquamas refoluat, et decidere totam faciat : quod antequam fiat in grauio- ribus morbis, vbi magna impuritas profundiüs partibus infedit, prz- cedere, tamquam optati fücceffus prenuncius, foleat virium lipo- thymica refolutio , Ícotomia, fenfuum obnebulatio, quin ad tempus ablatio ; quam tamen mox fübfequitur materiz ad fuperficiem ex- pulfio. Et illam quidem ad füperficiem corporis vergentiam , fi ita. loqui licet, ne ipfe quidem PALMaRIVs, non nimius viperarum ad- mirator, deflruit; de reliquis autem non poffum quin addam iam fupra laudati GATINARIAE obferuationem, huc confülto referuatam s de v[uiflarum carutum viperarum vecordor , quod cum 1o. Mattb, Gradi curaffet quendam leprofum, fama diuulgabatur ad Galliam: et quidam alius acceffit Papiam, vt curarétur a lepra. Et. inue- nieus ipfum mortuum acce[fit ad me , cui exhibui multa remedia: 2andem deueni ad exbibitionem talium carnium , que laudantur Ab omnibus medicina auctoribus. Et dixi illi Gallo vt eas caperet, et fecit. — Et quod. erat multum auidus curari , accepit de eis in multa quantitate. — Cum autem mane ipfum vifrtarem inueni ipfum cum [auiffimis accidentibus ez venenofít , ita quod. timui, «uc eárues iln ip[um occiderent. — Sed quia virtus erat fortis , ex- | | $us Da 20 pulié EXERCII. HISI OR. MEDICA M M — n———MM ————— M — € Á.[| St pulit per partes cutis , et faci fuerunt per corpus quaft totum bu-- bones, qui tandem deuenerunt ad [auiem , et curatis illis remaufit liberatus. Et propter boc medici uon fuut audaces im exhibendo multam quantitatem rerum venenuo[arum. e | | $. XXXV. Docet hzc recenfio , Gattinariam ea fymptomata, quz vfum viperinz carnis copiofiorem fubfequuta funt,erusdem venenofitati tribuiffe: quum potius naturz corporez ,-ab efficaci medicina ex- ftimulatz, falutaris nifus haberi debeat, quicquid ab auctoribus de . vertiginofa illa difpofitione, diuturnum efum fubfequente, eius- demque ad aliqüot dies pediffequa anzxfthefia, aliisque fympto- matibus, recenferi folet. Et quamquam ingenue fateor me nexum effe&tus cum caufa efficiente, aut potius modum, quo effectum illa producit, non peruidere ; fatis tamen confirmor in fententia mea , uando confidero quid fiat in genere omnibus in morbis, qui cri- tica quadam excretione iudicantur, vbi omnium obferuatione z- grotigrauius degunt,quo propius ad critícum tempus accedunt ; in fpecie vero in illis, vbi exanthematum eruptio inftat; quippe tan- tum non femper vertigiriofa capitis affli£tio przcedit, eaque fzpe —— tantum procedit,vt epileptica pathemata fuccenturientur, füb qui- bus variolz puerili ztati frequentererumpunt, Specialius me con- firmantexempla hominum,quibus philtra fuerunt a veneficis data, - quorum illi, qui non promte per vomitum virus omne reiiciunt , raro conualefcuntnifi aliquandiu omni fenfu priuati, quin non ra- ro omnium przteritorum abfoluta oblinione inducta, tandem eo deueniant, vt totius fuperficiei exculceratione , pilorum, vngui- um totiusque cuticulz lapfü et renouatione facta fenfim fibi refti- tuantur, Cuius rei egregium exemplum habet ueNnRr1Cvs ab ugER iu obferuationibus. Neque defunt alia exempla hominum perniciofis venenis infe&torum, qui periculum nonalio pacto,quam przgreffa tam operofa defpumatione totiushumorum mafTz, effugerunt. | $. XXXVIL | I Quum igitur fatis certi effe poffimus de generali illa efficacia , qua viperz przditz funt, periphericam euacuationem in nobis mo- fiendi, ficque venenum eliminandi, proximum erit vt difpiciamus- an omne venenum, aut quxnam potiffimum,profligare poffint. Su- perflua videri poffet hzc inquifitio, quum o feruatio docuerit vi- . pereas medicinas ad peripheriam pellere, et per illam, adiuantena- - . tura DE VIPERARVM V$V MEDICO. -. .29 .tura corporea, excludere noxium ; vnde facilis eft conclufio illis potiffimum halituofis, qualia ex animali regno defumuntur, hzc opponenda effe remedia. Sed confideratione vlteriori dignum vi- deri poffit, quod w. AvR. sevEnINVS Piper. Pytbie pag. 503. memo- riz prodidit, de puluere t/eriacali Principis Anbaltini, qui vel ex vi- perarum carne et fpinis, vel cordibus et iecinoribus eorundem in clibano ficcatis, conficitur : cuius tantam habuiffe dicitur gregari- us quidam miles fiduciam, vt arfenicum , mercurium fuüblimatum et fimilia deuoraret, etadfumta deinceps vnica drachma illius pul- ueris,nullo afficeretur damno.Id vero fuo quidem loco per me fit re- pofitum qui porro quzro an viperz morbis cantagiofis,tam illis,qui tardo pede incedunt,quam his,qui celeriter tempora fua decurrunt, commendari poffint? Id vero cur non adfirmare debeam, nullam equidem inuenio rationem: multas autem grauiffimorum practico-. rum commendationesquibus eo ducimur,deprehendo. Ad pefti- lentiam diu quxrunt practici medicinam, quz bubonum eruptio- : nemfalutarem efficaciter promoueat: videamus,(vtinam autem ex- perimentum capere numquam opus fit, )annon nudus puluis vipe- rarum fcopo fit fatis facturus. In chronicis, vt pruriginofis et vlce- . tofis affectibus, fatis iam fpectata et vfu confirmata eft viperarum efficacia. | | | $. XXXVII. Supereft vt quzramus quisnam fit optimus viperasexhibendi modus. Mihi fimpliciffimus quisqué maxime arridet. Vbi moram res patitur, incipiamus a gallinis carne viperarum vel ferpentum e- nutritis,eorum oua,carnesque apparatas edamus, iufcula decoctio- nis bibamus, diligenter et fatis diu: veniamus deinceps ad ipfas vi- peras co&tas,eorumque iufculamoderata initio quantitate , fenfim vero augenda. Vbivero alimentis medicamentofis non efe vide- tur locus, viperarum,maxime vero cordium aciecinorum, mox de- mus puluerem, quem aquis diapnoicis et conuenienti regimine ad- Iuuemus. A theriaca viperarum viresvix impetrabimus, quum vix effatu digna fit particula quam iufta dofis continet, et,obadie&tum - opium, non omni morbo creber et largior vfüs conueniat. Sale vi- perarum volatili paralyticosquosdam curatos effe a fide digno ac- cepi ; fed continuato vfu,a tribus granis incipiendo, fenfim ad fcru- pulum vnum, quin vlterius, afcendendo. — Debet autem adiuueri «ecocto farfzparillz, Felicis curationtsinitium eft dolorum fenfi- Eig Q3. bilium 4 EXEÉENKCLI.HISIUNR. MIEDIUVA "He NERA, Don — À—H ————— bilium in parte refoluta exortus.Equidem vix dubito,quin idem fale cornucerui impetrari queat,quod hominibus tenuioris fortunz lon- ge parabilius erit. Pinguedinis viperinz virtutem ad oculi vitia emendanda extra controverfiz aleam funt pofitz, — | : $. XXXVIIL' . ; rue Quzrere etiam liceat annon vipereis haud multum diffimiles ' vires exfpeCtare ab aliis animantibus integrum fit. De cancrisflu- uiatilibus certum habeo quod dicam,illorum frequentiorem et quo- tidianum efum, vere adulto , omnes per hiemem collectas impuri- tates ad cutim propellere.Familiariter vfus fum in Saxonia viro ho- notato et scvzaá;xre , qui magno valetudinis fuz commodo hac dixta quotannis vtebatur , eiusque beneficio fcorbutica , qui- bus vexabatur , pathemata feliciter propulfabat :- fere autem quouis prandio et cona afparagos iungebat. Si aliquos dies. ic tranfegerat lxtus confpiciebat in cute paffim erumpentes má- culas rubentes , quz, eadem dixta continuata, euanefcebant, ipfa cuticula multis locis fquamarum inftar defluente. Illud — macularum rubrarum, a cancrorum repetito et copiofo vfu efflore-. fcentium,phznomenon femel hic quoque intueri in ftudiofo quo-. dam licuit. Quid chelz cancrorum in febribus malignis profint, omnibus notum eft. | | M | | $. XXXVIIII j Neque obfcure colligo cornu cerui, illud przefertim quod fine exuftione praeparatum proftat, vipereorum vires aemulari, quare non immerito multum ipfi a przclaris viris tribuitur. Pauci effluxerunt dies vbi feminz grauiter febri Jaboranti , totisque faucibus aphthis obfitas, vt nullum medicamentum nullumue cibum fapidum affumere poffet, ceterum iam defperatz pluribus mecum viv, vnicum hoc remedium omni exfpe&tatione maius auxilium attulit. Haec vbi ad . fe rediit integram linguz fuperiorem tunicam detrahebat , cuticulamque masuum et pedum omnino deponebat, Ipías quoque gallinas huc refero , fiue aranea- » xum, quo dele&antur, efui, fiue alii caufa cuicunque, id natura earum debeat. . Noui ante complures annos virum a lue venerea, et acceptis grauibus vulneri. bus, adeo eneruatum,vt ambulantem mortuurh dixiffes, Hunc poft aliquod tem- - pus omnino vegetum fuccique plenum videns, quo pato talis effet redditus exe pifcabar. San&te autem miht affirmabat fe beneficium hoc debere continuato gal. linarum vfui, quarum carnes edere et iusbibere, omni autem alio cibi potusque 'genere, ( praeterquam fimilagineo pane ) abftinere ipfum iuffiffet medicus qui- dam familiaris a fe per litteras confultus, Per omnia deierabat fibi multos fub curatione pediculos fuiffe natos, quod tum quidem temporis riíu vix diffimue lando percipiebam: nunc vero minus adfpernor, Sed telam 3 abrumpere tempus iubet. b KA eae SBertfer Srcunb] bett mid VM an tor gift ict bit ete cin Grgen Gf €5ae man ver gifftia Dicft/ beiBt Dir ein Gegen Gigt. Onofan ! id Ve $yit. Cd) teilf ben Q3otía affe doce Smifigunfté 9tatter« 3udbt ju ficben / nicbt yu baffen. cbr Gift ift Ostperu Gifft: Ye) nebnt eà Derabafft ein 5 (Fé tvito bic Panacé vor meine &xrle fep. XR Stcin Stcunb! 8ott gebr/baB/tvaéctbiortg fonft acfibtenen] - jog al[scit £Dit uno mir jum fcit tino SSeften oienen.. | | zDen fcbulbigen lc voun(db oem Serin Refpon- | denten absu(tatten ; (cbrieb otefes i G. $. Syeinlcin/ Phil. & I. V, D. | ay fonften ifft uno Gb cinanber fteté-beafeitenz — SRolan! Hygea tocifi ein Sixíttel ju bereiten; — d5a fie von ipetn felbft cin Gegen Gift verftoaft / — Aint fo oce Goifftee (idt burd Gift einGnbe mad. Stun (abre foct/ mein Sreunb Sid fecmerbin gu üben / Ger Goo bec Daft Dic) fbon / ea Sid) vie francfen [ieben/ lino Sineé SleiBeé €obu fan ja nicbt fetne fepn Sycfi veil ciu Glüce torfit/fo flíebt ber francfen Beitr. Nobilifimo DN. RESPONDENTI gratulabundus appon. v. . . M. Leonhardus Bohner , Noribergenfis- — j VOrIcSCEDEDUM ADEM EMEN MERECE CEDE IM Un ned :-59a Gu Sit Deut von ben Dipetn tvaé 3u (aaen vote : | (0. nonu o AE 2rigft :u/ baf vou bofm PE toaé Gute fónne - | T owimten. | Sabr in Seínem Sfeig nti fort / glaub; ed fofgt auf fatts | | ten €tecif | Gine air arte Gron eon bem &Donften Gbren;Snreifi. € gratulitet berrlicb bem Serin Refpondenten —— SDeffen exrgebenfter 2Díenec : M. I. G. Frickius , Oppor,... - dopo cne QUOIRO/ man Dott von ibit ote 2stpertt oben] Lino Daburcb toir(t Du fc[bft mit €ob unbSt ubi erboben/ -Syauu jebet fiefet (eicbt / toie bevvficb Dein OSerftaub — " Syutco SÍei& geyierct fep / unb bag eiu 2Satterlant/ 4yaé toíeberumt an Sir peteinften toerbe Daben «ba6 ré mit Horftio unb SSeufefr 6at begrabert, xjiemít voolfte bem Xeri Refpondenten feine ££vgebenbeit beseugen (, v. Dub Norimbergeufis, |. . Opp. 0 nean 2u ir oen tlugen 2yátteen oen V ders fiuses igít, (Den wir ín 2fe(culopens Junt bey. eínev E zekblangen Ano bcffenriegen auf oec tI7ufen gelebrten Aampff ut Cttcíts Dias fteigft / "ilm óefto fláret Garsutbun ; voorauf ficb. Pein excbláffe artinoen, Go aíebft 2Du aticb von Deinem YOiffen ein folében Scugnif an o ag n 3s voeldyet 6íe gelebrte YOelc, Éan fatt(am Panem Aletif eto 2Dae aud) oes CYeíbes DtterrSunge nicbt fbánben ed ectgiff? mai | Uno fetbf 6ie fpáte Y'Tacb» YOclt nocb inito. dino YOiínes —— fY»edmablnennen. ———— | Pum nimm 5as Sernglae oct Deband'en uno fpate diea Ecín emübn ; Dic YOunócrYOcrde oec f'Yatuc ín Oen Orey Mut 31 et» tqrünoen d St imme. l&ffet Pic sum 2obne, oie angenehm Srücbte — iebn Uno tün(ftíg cinen f£brenztang, von ocv Hygeen £ánoen tínóen. Soiemit toolite feinem toertbeften Geeunbe bert&lich GIUE mpünfehett Georg tid) ebnib, Nard upgiue By Dp. Sex o $8