NAI URL : HISTORY THEOUUE | DE L'HERBIER BOISSIER — — 9—M moo Doublet extrait des Bibliothéques Bois- sier et de Candolle lors de leur fusion Digitized by the Internet Archive in 2010 with funding from University of Illinois Urbana-Champaign http://www.archive.org/details/florahelveticasiO7gaud 1. GAUDIN FLORA HELVE'TICA. VOL. VII. TOPOGRAPHIAM BOTANICAM, S. LIBRUM MANUALEM IN USUM VIATORIS BOTANOPHILE HELVETIAM PERAGRANTIS, COMPLECTENS. LIBER MANUALIS HELVETICO - BOTANICUS, IN USUM VIATORIS BOTANOPHILI HELVETIAM PERAGRANTIS. AvcTORE lI. GAUDIN, v. n. v. ECCLESIAE NEVIDUNENSIS PASTORE , IN ACADEMIA LAUSANNENSI BOTA- NICES PROFESSORE HONORARIO, SOC. SCIEN'T. NAT. HELY, — VAUD, — TIGUR, e- SOC. REGIAE. RATISB. *- PARIS. LINN,. t€ AL'TENB. SOCIO, TURICI SUMPTIBUS ORELLII, FUESSLINI ET SOCIORUM, MDCCCXXXIII. WUOIBA EBYm4IA SIVE HISTORIA STIRPIUM HUCUSQUE COGNITARUM IN à ET IN TRACTIBUS CONTERMINIS SPONTE NASCENTIUM AUT IN HOMINIS ANIMALIUMQUE USUS VULGO CULTARUM CONTINUATA. AvcTORE ]. GAUDIN, v. ». w. ECCLESIAE NEVIDUNENSIS PASTORE, IN ACADEMIA LAUSANNENSI DOTA4- NICES PROFESSORE HONORARIO, SOC, SCIENT, NAT. HELV,.-—- YAUD, — TIGUR, — SOC. REGIAE. RATISBE, — PARIS. LINN. — ALTENB. SOCIO, VOL. VII. TOPOGRAPHIAM BOTANICAM, $. LIBRUM MANUALEM IN USUM ViATORIS BOTANODPHILI HELVETIAM PERACRANTIS, COMDPLECTENS. TURICI SUMPTIBUS ORELLIi, FUESSLINI ET SOCIORUM. MDCCCXXXIII, Th. Bo X En tibi, Helvetiae. Floraeque cius ditissimae amator, libellus, cus ope, ut spero, adiutus, campos nostros fertiles puleherrimosque montes non eine fructu perlustrare, ac in amabilis scientiae in- erementum novos thesauros colligere possis. In hoece enim opello Alpes, regiones, urbes mul- tosque vicos cum nobiliores, tum minus notos adeurate descripsi, stirpes cuique loco proprias, quae mihi innotuerunt, recensui, et omnia, quae attentionem studiaque tua mereri videbantur, solli- cite conquisivi. Vale, labori nostro fave et pura voluptate, qua Dx: operum mirabilium contempla- lio sapientis praecordia. pertentat, laetus fruere. VIP C2 634 A a use / , V^. Vy.^7 4/ A Aar. V. Arola. Aarau. V. Arovia. Aargau. V. Argovia. Aarberg, oppidulum pagi Bernensis inter Bernam et Neocomum ad Arolam situm. Ibi proveniunt: Zie- racium fallax Wild. Y exstolonosum , Lepidium latifo- dium, Scrofularia canina. Aarburg, oppidulum Argoviae ad Arolam inter Solodurum et Olten situm. Arx anüquamusis propu- gnaeulisque munita alto colli insidet; ibi longum AI- pium iugum optune prospicitur, Prope hanc arcem Parbarceae vulgaris ( Érysimi Barbareae L.) varietas (j fl. pleno lecta est. Abbatiscellanus pagus, (Canton Appenzell), in Melvetia orientali septem triones versus situs, cir- cumcirca pago Sangallensi velut zona cingitur. Ter- ritorium eius, alte supra planities ei subiectas elatum , decem fere milliaria quadrata geographiea comple- ctitur, et quoad maximam partem collibus, vallecu- lis montibusque minoribus constat. Sed austrum ver- sus altissimo montüum iugo a Rheguscorum et Tog- giorum vallibus separatur. Inter quos praecipue mc- morabiles sunt montes Xazor et Seztis, cui decus molium glacialium non deest. Pagus in duas civitates liberas ac segrecatas dividitur: altera. minor, altissi- morum montium iugum complectens ae vulgo /zzer- Rhoden dicta, partem regionis australem occupat et religionem catholicam profitetur. Eius cives pecorum educationi et alpestri industriae penitus dediti, ceteras artes ac plerasque vitae commoditates ignorant, adeo Gaudin Flora hely. VII. 1 2 ABBATISCELLANUS PAGUS. ut ante nostram seculum Solani felix tuber nondum colere coeperint. Oppidum Appenzell istius pagi partis caput est. Altera (4:sser-Rhoden longe ditior popu- loque frequentior partem pagi septentrionalem efficit, alque tam ad occidentem, tum praesertim orientem versus ulterius extenditur. Pulchrum oppidum Herisau istius reipublicae praecipua est sedes. Eius regionis cives fidei evangelicae addicti sunt: praeter agricul- turae fructus et utilitatem , quam ex suis Alpibus per- cipiunt, praecipuum ex commercio fabricisque quae- stum conquirunt, Eorum scholis prunariis honorificae laudes tribuuntur. Ceterum totius pagi incolas indoles animosa, alacris et ingeniosa singulariter commendat; Alpes abbatisecllanae Harrzrnr tempore a nostro venerando magistro I. Gzswrso, tum a rev. Krrm, vallis Rheni incola, et nuper a VV. Cl. WanurrwsERG, Cusron, Zorrrkorrn et Mrvrna exploratae fuerunt. Ibi Flora dulces suos thesauros manu benigna spar- sit. Petrocallis pyrenaica, Dentaria bulbifera, multa rara Zieracia , v. gr. hyoseridifolium Vill., Saxifraga sLenopetala IN. , 8. mutata (var. ad aizoidem accidens) et nostra patens *) , quae hucusque nonnisi in M. Fouly inventa fuerat, in haece libertatis terra classica lae- tae vigent et botanophilos invitant. Reliquae pagi partes minus cognitae sunt. Ceterum citari merentur: -"4chillea atrata, Ach. macrophylia, Alchemilla penta- phyllea, Allium Schoenoprasum 8 alpinum, All. F'i- ctorialis (in M. Oehrli ) Zzdrosace carnea, Andr. hel- vetlica N. (4retia L.), Anthericum serotinum, 4ra- bis coerulea Wulff. , 4vena fatua (in agris montanis), Betula viridis Chaix ( 1n subalpinis infra et fere usque ad Fagi limitem sc. inter 33006€t 5500 p. s. m. fre- quens), Ziscutella laevigata, Bupleurum ranuncutoides, Carex brachystachys Schrank, C. curta Good. « et 5, C. ericetorum Poll. ( prope urbem Sancto- Gallum), *) Eam nempe in Alpe Widder, qua ad Bolzel-Alpe adscenditur, delexit honoraliss. Cosron. Eo monente flores $. bryoidis, quae nusquam in islis Alpibus provenit, ex asse refert, ABBATISCELLANUS PAGUS. 2 C. mucronata All. (in M. Lützelflue et Bótzleralp ) , C. stellulata Good. (1n M. Hochalp) , CArysanthemum Halleri Sut. , Cirsium spinosissimum Scop. ( Cnicus L. ad M. Hochalp), Coch/earia sazatilis Lam. ( Mya- grum L.), Convallaria verticillata , Dianthus sylve- stris (in monte Ebenalp), Dra£a nivalis Liliebl., Dr. tomentosa Wbg., Elymus europaeus, Erigeron alpinus , Er. uniflorus Ériophorum Scheuchzeri Hoppe ('trique- trum WHoffm.), Festuca nigrescens Lam., F. pumila Vill, F. Scheuchzeri N., Galium helveticum Weig. ('saxatile Sut.; forma maior), Gaya simplex N.( Laserpitium L.), Gentiana asclepiadea , Gladiolus communis , Gnaphalium alpinum () elatius ( carpathicum Wbhg.), Hieracium al- pinum lll Za//eri (reliquae formae desiderantur), Z7. angustifolium Wild., A. pilosellaeforme Hoppe, Z. vaíde pilosum Vill., Juncus triglumis, Kobresia scirpina Willd. /Elyna spicata Schrad.), Lepidium alpinum, L. petraeum, Lilium bulbiferum , Luzula (luncus L.). spa- dicea DC., Z. spicata DC., Jveottia cordeta Rich. (Ophrys L.), Orchis albida Al. (Satyrium L. ad M. Hochalp), Pedicu/aris foliosa (in M. Oehrli), P. ver- sicolor Wbg. (Jfammea Swut.), Pinus Larixz (inter Gübris et Vógeliseck sylvam efficiens), P/antago mon- tana Lam., Pleurosperiásm austriacum Hoffm. ( Ligu- sticum L.), Poa distichophylia N. , P. laxa Haenke , 7. minor N., Potentiiia alpestris Hal. fll. (aurea Ser.), P. aurea (P. Halleri Ser. ), P. minima Hall. fil., Rumex arifolius All., Sa/ix her&éacea, Senecio abrotanifolius ; $. Doronicum, 8. sylvaticus (in sylvis), Sibba/dia pro- cumbens , Spergula saginoides (in M. Hochalp et aliis Alpibus ), Stachys alpina, Trifolium badium Schreb. (spadiceum Sut ; in M. Hochalp), 7aleriana montana, F'eronica montana (prope Oberegg), Zo//ifoferia Pet- tidium N. ( Hieracium stipitatum Jacq.).— OBS. G/a. diolus communis, Crocus luteus Lam., Androsace carnea; ZA lchemilla pentapkyllea, Jpargia Taraxoci Willd., Zchillea moschata, Leontodon Taraxzacum MI palustris y (alpestris Hoppe), Zupleurum petraeum (olim a €. 4 ABBAYE — ACHSENBERG. Genero citatum ), Zieracium Schraderi Schl. et 7'a/e- riana ciliata Clairv. (F. sazatilis Jacq.) saltem nunc , ut videtur, in pago Abbauscellano nusquam occurrunt. Abbaye (I), vicus pagi Vaudensis in valle mon- tana lugensi, fere ad terminum orientalem majoris lacus situs et monti Dent de Vaulion subiectus. Ibi proveniunt: ntirrhinum alpinum, luncus ustulatus Hoppe, Sisymbrium supinum (ad lacus littora glareosa ; etiam circa proximum vicum Ze Pont; ceterum in Hel- vetia nusquam alibi), Zeróascum Thapsus (in hortis et alibi) 7icia Cracca (9 nana. Abondance (vallée d'), vallis subalpina, urbi Sabaudae 7/4oz0on et lacui Lemano supereminens. Pul- chrae ráraeque stirpes hanc amoenissimam regionem exornant. Z/ieracia rariora (v. gr. Z7. flexuosum [j) et Sa/viam verticillatam ibi imvenimus. Haec vallis montibus altissunis des Granges et Dent d'Oches 6 fere millia pedum supra mare elatis subiicitur , quos Thalictra alpina, .4vena versicolor Vill., Centaureae phrygiae var. uniflora multaeque aliae plantae non minus rarae incolunt. Achsenbereg, mons praeruptus lacui Lucernensi, in ejus australi sinu, inter Flüelen et Brunnen, im- pendens, et verticaliter in uadas descendens, ut per longum tractum lacus omnino ripa careat. Ex Trerru sacello ad istius mon'is pedem sito per semitam ar- duam neque tamen difficilem, ad casas rusticas inter arbores domesticas latitantes, unde pulchrum lacum ac praecipue ripam oppositam commode contemplari queas, conscenditur. Tempestate per lacum grassante , trames longis gyris taediosus viatorem intra diei unius spatium super utrumque (majorem et minorem) Achsenberg a Flüelen ad vicum Suitensem Brunnen ducit. Per magnos imbres e parietibus huius mon- tis haud raro imngna saxi fragmenta solvuntur, et in lacum ruunt; idcirco nautae sub iove pluvio haecce rupestria littora vitant et medium tenent. Supra Telli sacellum leguntur: z£rundo montana ADELBODEN —AGAUNUM. 5 N. (varia Schrad. , 4zrostis arundinacea Sut.) , Ai he- manta Libanotis, Cyclamen europaeum , Potentilla cau- lescens,. Rhamnus pumilus, Stipa Calamagrotis Wah- lenb. ( 42rostis L. ), Trifolium rubens. Adelboden, vallis Oberlandiae Bernensis inter Kanderae vallem orientem. versus, atque Simiuniae vallem tum superiorem tum inferiorem, ad occiden- lem sita. Summam eius partem montes nivales a vi- cina Valesia separant. Eam amnis Engstlen dictus fere integram percurrit, et paulo infra Fruüugen, ubi vallis aperitur, cum Kandera conílut. Istius vallis longitudo 6-8 l. constat. Plantae rariores: Rosa rubrifolia, Thesium alpinum f. Adula; sensu latiere sic dicitur iugum Alpium orientem versus a Gotthardo usque ad Bernardinum sese porrigens, cuius elatissima cacumina sunt montes Vogelberg (10280 p. s. m.), Moschelhorn (9610 p.) et Avicula (10220); strictiorl autem sensu pars islius iuei inter M. Vogelberg et Bernardinum contenta val- libusque Calancae et Rheinwald interposita. Plantae rariores: ;4venza wersicolor Vill, Caricis Joetidae var.? ( Scheuchz. agrost. 495., C. tripartita Sut., in M. Voselberg), C. ericetorum Poll. (ciliata Willd., perinde), Luwzuia nivea DC. (ibidem ). Aesch, vicus ditionis Basileensis ad viam, qua in vallem Monasteriensem itur, situs. Plantae rariores : Calium tricorne With. (7 alantia Jparine Sut.), Li- thospermum purpureo-coeruleum , Peucedanum | Chabraei N. (Selinum L. ), Sedum Telephium. Acaunum ( St.Maurice ), oppidum Valesiae in- ferioris ad pedem monus aetherei, nive perenni placie- que rigentis, Dent de midi, e regione cuius mons pe- rinde praea!tus Dent de Morc'/es sese extollit, ad Rho- danum, qui in eo tractu arctissimis angustiis coactus , et utrinque rupium parietibus ingentibus subiectus est, situm. Ibi iam divitiae Florae valesiacae adparere incipiunt et haud procul ab urbe legitur J:ufonia te- nuifolia, quae hucusque intra limites patrios nusquam 6 AGAUNUM — ALBIUS. observata est, sic et Sorbus Aybrida supra arcem. Etiam occurrunt: 24/ium sphaerocephalum , JAntheri- cum Liliago, Arabis muralis Bert... Jr. Turrita, Aspidium. fontanum Sw. ( Halleri Willd., ad eremitae cellam), Ziscute//a saxatilis Schl., Campanula rapun- culoides, Cheiranthus Cheiri, Cochlearia saxatilis Lam. ( Myagrum L.), Colutea arborescens, Coronopus Ruellii All. (Coch/learia Coronopus L.), Draba mura/is, Echi- nospermum Lappula Lehm. ( Myosotis L.), Erica carnea (au Bois-Noir), Eruca sativa Lam. ( Brassica Eruca L.), Euphrasia alpina DC., Genista ovata W. et. K. (à la Crotta), Zieracium amplexicaule, H. glaucum All. H. Jacquini Vill., H. staticefolium Vill, Znu/a Bri- tannica (ad Rhodani ripas), Lamium hybridum Vill. (incisum Sut.), Laserpitium Siler , Lathraea Squamaria , Limodorum abortivum Sw. ( Orchis L.), Mespilus Oxy- acantha Willd. var. mmutica, Juscari comosum Mill. (Hyacinthus L.), Oxytropis pilosa DC. ( Astragalus L.), Pinus Larix, Potentilla caulescens, Rhamnus al- pinus (prope sacellum) , Aumez scutatus, Rata gra- veolens , Saliz triandra 9j stipularis (amygdalina Heg.) Scorzonera austriaca Willd. , Sese!i bienne Crantz ( an- nuum L.) Sinapis nigra, Spiranthes aestivalis Puch. (Ophrys Balb.), Stipa pennata, Trochiscanthes nodi- Jlorus Koch (Smyrnium All, ad rupes supra viam regiam circa Epenassay inter Agaunum et Pissevache) , Ferbascum thapsiforme Schrad. (y bicolle, J'eronica iontana , P. prostrata. Agier, pagulus prope Uróam in agro Vaudensi. V. Urba. Agno (Lago d'), sinus parvus occidentalis lacus Cerisii S. Luganensis, cui nomen a vico Zgzo. In eo sinu crescit 7Zrapa naiamns. Airolo. V. Lepontia ( vallis ). Albius (Der Albis), mons. Nomen iugi montium inter pagos Tiguripnum et Tugenum sitorum, quoruin alüssimus est Uetliacus ( H tli, v. Uetliberg : 2790 p. s. m.) prope Turicum occasum versus sese extollens. ALDBIUS —ALDBULA. 7 Alextremitatem meridionalem iugi, prope pagu!um Albis, nec procula via, qua Tugium et Lucernam itur, viatores montem ScAhnabelberg (die IH 0ochrmacht) a ta- berna nonnisi dimidia leuca distantem (2615 p. s. m.) conscendere soleni. Ibi enim Alpes totius fere Helvetiae per immensum terrarum tractum porrectae , nec minus regiones ipsi monti subiectae pulcherrimum celeberrimumque prospectum efficiunt. Ibi olim lecta est Atosa cinnamomea, alque a nobis Scaóiosa Colimn- baria (9 prolifera. Frequentes etiam ibi occurrunt: Sesleria coerulea Ard., Campanu!a patula, Scorzoncra austriaca Willd., Cervaria glauce N. ( Athamanta Cer— varia L.) , S$ambucus racemosa, Dentaria digitata Lam., Centaurea montana. Mi montes straüs fere horizonta- libus lapidis arenari et margae constant ; summus au- tem Uetliacus brecciam s. Nagelflue ostendit. . Albona ( Aubonne), oppidum pagi Vaudensis ad terminum orientalem. pulcherrimae ditissimaeque re- eionis /a Cóte dictae, im colle vineis consito, et cir- citer dimidia leuca a Lemano distante situm. 'Tum ex pulchro urbis amibulaero, tum praecipue e colle pro- ximo vico DBougis supcreminente maxima et ornatis- sina pagi pars, totus lacus et Alpes cum Sabaudae , tum Valesiacae, inter quas giganteus Montblanc ve- lut montium rex coclum ipsum pelere videlur, spe- claculo sunt. Paulo supra urbem ZZppophaé rhamnoi- des legitur. In arvis: Chaerophy/lum aureum, | Lotus siliquosis, Rubia tinctorum, Scirpus Holoschoenus (ad ostium rivi ubonze ) , Stellaria graminea D intermedia, Tussilago Petasites Moppe. — Au signal de Bougis: renaria rubra, Polytrichum. piliferum Schreb. U/ex enropaeus (olim visus). — Circa F'échy: AJathemis no- bilis, Pulicaria vulcaris Gaevtner (Jnu/a pulicaria L. ). Albula, mons Alpium Rhacticarum, Oeni supe- rioris et Albulae (fluiinis) valles seiunzens. Diverso- rium in. clivo boreali prope lacunam alpestrem situm, vix una leuca ab altissinio viae puncto, 7520 p. supra m. elevato, distat. "listes et melancholicas solitudines 8 ALESSE —ALLAMAND. istius montis sempiternis nivibus subiectas exornant ta- men non paucae rariores stirpes etin descensu austrum versus supra pagum Pozte elegantssima Linzaea in syl- vis laricinis abunde crescit. Cacumen australe rupibus graniticis, boreale autem saxo calcareo primario, gypso schistisque constat ; fluvius Albula per longum tractum hasce duas formationes seiungit. Plantae rariores: Achillea macrophylla, Aconitum INapellus (9 trichocar- pum , Anemone vernalis, 4rnica Doronicum Jacq., Atra- gene alpina (in montis vicinia), Z/itum capitatum (ad viam quae ad montem ducit), Czaphalium Leontopo- dium Vill. ( Fi/ago L.), Hedysarum obscurum, Hieracium albidum Vi. ( intybaceum All.) , Hypochoeris maculata, Lycopodium Selago , Oxytropis campestris DC. ( Astra- galus L.), Polemonium coeruleum , Saliz glauca & Lap- ponum, S. Aelvet:ica Vill., $. myrsinites, Sazifraga aspera ll óryoides, S. caesia , Senecio Doronicum, Ses- Jeria disticha Pers. ( Poa Wulff. ). Alesse, mons paulo altiori Valesiaco Fonuly con- üuguus. Ex eius vertice facile ad casas pastorias M. Fouly descenditur. In ipsius Alessae clivis editioribus inter plurimas ahas plantas insignes leguntur: Carex ericetorum Poll., C. frigida All, C. rupestris All., Kobresia scirpina Willd. et Sa/ix serpylüfolia Scop. — Infra Alessam legitur rarissimum Geranium bohermi- cum, — Etiam in eo monte observatae fuerunt: A4chiiea moschata Jacq., .4ndrosace carnea, 4nemone alpina ll sulphurea ( apiifalia Wulll.) , Bupleurum ste!latum, Cen- taurea Rihapontica , Gaya simplex N. ( Laserpitium Lan. ), H ypochoeris uniflora Vil. (Ae!vetica lacq.), Juniperus Sabina , Laserpitium Halleri All. (hirsutum Sut.), Phy- teuma betonicaefolium Vl., Ranuncufus pyrenaeus , Se- necio incanus, — Aux Gorges versus le creux de Jeman: Hieracium multiflorum Schl. V. Jeman. Alevais (les). V. Trélex. Allamand, vicus amoenus pagi Vaudensis, in- ter Rotulum , Albounam et Morgias , haud procul a pul- chro Lemani sinu situs. Ad rivulum molam agentem ALLÉE-BLANCHE — ALPES. 9 Sium repens, in terris nostris rarissimum, a b. Lonr- Mrgm primum detectum fuit. In sylvula elegantissima huic pago contigua Genista Scoparia Lam., ceterum apud nos etiam infrequentior, abundat; sic et Campa- nula persicifolia () uniflora atque Luzula nivea DC. ( Iun- cus L.).— Syringa vulgaris sepes vicinas exornat. Denique passim. occurrunt: JDíp/otazis tenuifolia DC. ( Sisymbrium L.), Lotus siliquosus , Scirpus Holoschoenus (ad Albonae rivuli ostium ). Allée blanche (l), pylae frigidissimae pedi montis Albi austrum spectanti subjectae, et inter montem Col de la Seigne lacumque alpinum Combal, in Pedemontio, sitae; undique molibus glacialibus a lateribus praeruptis gigantei montis dependentibus ri- gent, et botanicis peramplam messem suppeditant. In ea glaciali regione proveniunt: JcAi//ea mana, Eriophorum Scheuchzeri Hoppe (capitatum Moffm. ), Heracleum Sphondylium Yl stenophylium (in valle Véni), Hieracium florentinum | All. II pi/ose//oides, luncus arcticus Willd., Laserpitium Hatleri All., Ornithogalum ! fístulosum II Ramondi, Salix reticulata Jj sericea , Saai- fraga aspera Y elongata et Il £ryoides, S. cuneifolia , Statice plantaginea DC. , Allmogell V. Saas, Mackmar et Zwisch- bergen. Alpensimmen. V. Saas. Alpes. Sic jam ab antiquissimis temporibus no- minatur illud altissimorum montium ingens cingulum, quod Italicam peninsulam a regionibus conterminis , scilicet Gallia, Ilelvetia Germaniaque dissociat. Al- tissima totius Europae cacumina ad istud immensum iugum, cuius lonzitudo 180 et latitudo saltem 50 mil- liariis geographicis constat, pertinent, et quidem in eius cinguli parte, quam, tum Helvetia , tum prope fines nostros hinc Sabaudia, inde comitatus Tyrolensis con- ünent, sita sunt. '"Totafere Helvetia australis ad. Al- pium regionem pertinet. Celebezrimus Enrrr, qui ewn Viris immortalibus 10 ALPES. pnr SavssunE et Escurn tantum ad Alpium notitiam contulit, eas in tres magnas regiones dividit. Prima summas comprehendit Alpes constatque talibus montübus, qui sese ultra nivium perennium limitem , id est ultra 8 ad 9 millia pedum supra mare interius extollunt. In hac regione, cuius alussimi montes 15 ad 4/4 milibus pedum elati sunt, plantae nonnisi pau- cissimae phanaerogamae crescunt, vel potius ventis, frigoreque perpetuis percussae , trisüssime languescunt. Ibi nihil nisi rupes horrendas humo plane destitutas tantumque lichenibus nonnullis vesutas, ubi propter earum abruptam declivitatem nives desinunt, videres. Ab istis alussimis tracübus undique moles glaciales in valles eis subiectas dependent. Mediae Alpes a limite nivali usque ad. 6500. p. s. m. descendunt. Pascua illa alpina laeussima, quae per totam Helvetiam nostrates nomine generico Alpium (Alpen, Alpi, Alpages) nuncupant, in hac regione, cuius pars ima etiam sylvarum orani superiorem comn- prehendit, reperiuntur, et tum in ilis pascuis, tum in rupibus et clivis praeruptis, armentis pecudibusque | inaecessis, tum in illis regioni altissimae conterminis solitudinibus, ubi ad loca depressa radiisque solaribus minus obvia nives saepius per totum annum perdurant, dulcissimos suos thesauros spargit Flora. Ibi plan- tae, quae etiam in planitie. degere solent, humilio- res quidem deprehenduntur; sed florum magnitudine, fragrantia coloribusque vividissimis in traclu campe- stri omnino insolitis luxuriant.. Quin imo plantae mere alpinae magnas per totam Alpium mediarum regio- nem variatones ostendunt, prout in vicinia niviun perpetuarum, in pascuis mediae aiüiudinis, aut. prope sylvas im hoc tractu incipientes nascuntur. In his diversis stationibus sibi adeo dissimiles evadunt, ut a a multis auctoribus unae eacdemque stirpes pro muitis disünctis speciebus saepissime habitae fuerint, imo et adhue habeantur. Exemplo sint Aconita, Saxifragae, Salices etc. Testante WanLENnEncio Zkododendrum , ALPES. 11 illud magnum Alpium decus, usque ad 7000 p. s. m. ohb- servatur. Pinus Cembra ad alutudinem absolutam 6580 pedum adtingere dicitur. Terüam Subalpes regionem ronsituunt, et om- nibus infra 6500 p. s. m. montibus in tractu alpino contentis constant. Etiam in eis innumera sunt pascua, pinguissima quidem, sed herbis minus exquisite sapidis instructa, bovilibus undique consita, quae armenta pecudesque per magnam aestatis partem nutriunt. In ea regione secundum Cl. WanrrwnrnG Pinus Abies usque ad 5800 p. s. m.*), Larix in Helveua sep- tenirionali **) tantum ad 5200 p., Faegus ibidem vix ultra 4600 p. ***), Cerasus ad 4160 p., Pyrus ct Ma- lus ad. 4050 p. et Zug/ans ad 5500 p. altitudinem, ubi cerealium. 57***) cultura incipit, adscendunt. Manu docta solertissimaque totum Alpium nostra- rum systema in immmortalis stirpium historiae. prefa- tione determinavit Harrrmus. Ex illa primordialium , olin absque dubio multo quam hodie altiorum, sed quibusdam naturae horrendis subversionihus insigni- ter comminutornm, quibus Gotthardus constat, mon- tium stupenda mole, tanquam e centro seu foco com- muni tot tantaque Alpium dorsa undique quasi ra- diantia per totam australem Helvetiam discurrunt. Et primum quidem illud longissimum , centum leucis non multo brevius ", quod Vir sumnus meridionale dicere solebat, tum occasum versus per Furcam, in- iler magnam Hhodani vallem et valles minores latera- les Antigoriam, Anzascam, Sessiam, Val Tornanche ^) Limitem tamen solitum Abietis Vir Cl. ad 5500 pedum al- litudinem absolutum slaluit, eumque paucissimas admillere excep- liones testatur. 7*) In Sabaudia usque ad allissimarum Alpium limitem iufe- rum ubique adscendit. 75) In valle Zasliana ad 3000 p. in vicinia vici Guttannen , elim ipsius Gollhardi adsceusu supra JFasen iam ad. Z900 p. cre- Scere desinit. *) In Valesiae iugo auslrali arva cerealibus consita mullo alüus deprehenduntur, V. Zalesia et Zermetten. 12 ALPES. et Praetoriam usque ad montem Penninum, et inde per montem Jent-de- Midi in. Sabaudiam secus Lema- num lacum extenditur, tum ad eurum per Locumo- nium et Adulam, inter Rhaetiam vallesque Drenniam , Calancam et Misaucinam, Clavennensem et Praegal- lensem usque ad montem Septimium atque inde inter Oeni vallem, vallesque septentrionales laterales rhae- ticas porrigitur, atque per Comitatum "Tyrolensem longe lateque continuatur. , Haec tota Alpium longi- tudo passim quidem aliquantum deprimitur, ut vias praestet in Italiam transituris. Sed et eae valles per- altae sunt, et asperae veraeque Alpes, neque usquam rota ex Helvetia ad Italos accessum invenit " Harrrn. Nunc autem nemo nescit vias stratas ; vere regias ; per horrendas illas montium Sempronii, Gotthardi, Ber- nardini et Spelugae rupes, quae non solum carris omnigenisque vehiculis, sed etiam tormentis bellicis perviae sunt, a principio huius seculi usque ad no- stros dies apertas fuisse. Ex eodem foco principe etiam per Furcam aliud dorsum eurum versus, sed boreale, per maximam sui longitudinem pagum Bernensem a Valesia dividens, usque ad Agauni claustra extenditur, et inde in vi- cinia lacus Lemani cum illo montium humiliorum 1ugo, cui nomen est loratum, sese quasi confundit: ad hocce dorsum boreale pertinent M. Grimsula, mo- les istae stupendae rupium excelsissinarum, nivibus aeternis rigentium, Finsteraarhorm (15255 p. s. m. Sylvio monte excepto, qui in iugo australi situs et 1585'£ p. altus est, totius Helvetiae alüssimum ca- cumen), Iungírau(12872 p.), Mónch (12666 p.), Schreckhórner (12560 p.) etc., tum minores montes, ut Gemmius, Sanetsch et Dent-de- Morcles e regione montis Dent-deMidi, quocum radicibus suis claustra valesiaca efficit. » Doreale illud iugum " in Lemani vicinia subito sepienltriones versus convertitur et , numerosa bra- chia exporrigit", quorum pagi Friburgensis Alpes, pas- ALPES. 13 cuis uberrimis ditissimae continuatio sunt; » primum ad Aquileienses, et breve, quod valli Ormonds ad me- ridiem adiacet; alterum ad septentrionem eidem valli obiectum; tertium inter Etivaz etles Mosses; quar- tum inter Gsteig, Etivaz et vallem Saanen; quin- tum inter Gsteig et Lauenen; sextum inter Lau- enen et vallem Simmiam: idem inflexum ad orientem longe inter hanc et vallem Adelboden (illud tamen proprium et a priori plane distinctum est brachium) ; septimum inter Adelboden et Canderae vallem ; octavum inter Candersteg et Lauterbrunnen montes vallis Kienthal educit: aliud per Scheideck vallem Grindelwald a lacu B rienz dissepit; maius aliud a Furca longe inter Bernenses, Uranios et Subsylvanas porro , hinc inter Lucernenses et Subsyl- vanos ad orientem, inde ad boream inter vallem E m- miam et lacum. Thunensem productum, in sylva Grauholz prope Bernam denique planitiem ad- ungit. Eius rami valles Subsylvanorum distinguunt, et ad eos Pilatus nititur." Harrrm. Ex ipso Gotthardo per montes Badutz, Oberalp et Crispaltum, dorsum altissimum ad euro-boream ex- currens hhaetos ab Uranensibus et Glaronensibus dissepit et in plures ramos divisum , usque in Sarunen- sium regionem penetrat. Illud iugum nonnulla brachia 1mnaiora seplentriones versus, praeeipue per montem Dódi m pagum Glaronensem emitut , ubi glaciales illas Alpes Claridas efficit, Glaronenses ab Uranensibus Suitensibusque dividit, in pagum Suitensem excurrit et inde semper mitescens Albium montem generat et inter 'T'igurinos et Suitenses T'ugenosque continuatur. Ex iugo praecipuo australi emittuntur innumera pene dorsa secundaria tum boream versus per totam Rhaetiam , quae istis montibus vallibusque eis interiectis inteora constat, tum ad meridiem et per Septimium Ma- loiamque ad eurum , ubi valles Brenniam, Calancam, Misaucinam, Praegalliensem ipsamque longam Oeni vallem distinguunt. 14 ALPES. Focus centralis ad austrum duo iuga praecipua in- ter se magnam vallem Lepontiam comprehendeniia emittit, orientale nempe brevius parumque ramosum ; occidentale autem multo longius productum in nume- rosos diffinditur ramos, quibus pa?i Ticinensis valles interponuntur. [storum ramorum praecipuus inter eum pagum et valles Pedemontanas Formazzam et Anugoriam limitem efficit. Neque australis iugi prin- cipis pars occidentalis pauciores austrum versus ge- nerat ramos quam orientalis. Ex montibus Moro et Rosa duo brachia ad orientem extenduntur; iugum, quod Rosa generat, iterum in sex ramos plus minusve longos, austrumque petentes dividitur, qui valles Stro- nensem, Mastalonensem, Sermentam, Dobbiam et Gressoney, omnes in Pedemontio sitas, distinguunt. Porro inter Rosam et Sylvium e iugo principe, duo alia brachia in eadem directione sita magnam vallem Challent comprehendunt. Ad pedem australem M. Sylvu perinde extenditur vallis 'Tornanchc, quae prope Chátllon cum valle Praetoria sese confundit. Eam ramus geminus a valle Pellina separat, quam nonnisi arista tenuis a valle Praetoria, Alpibus Pen- ninis subiecta, distinguit. Ex alüssimo monte Dronaz , qui ad magnum Bernardum pertinet, ramus exit inulti- fidus, qui hine vallem Praetoriam , illinc vallem Fer- ret et Courmayeur terminat. Ex eodem fere foco et ex ipso Monte Albo, qui a M. Dronaz paucis tantum leu- cis distat, innumeri pene discurrunt rami, quibus Al- pium Sabaudarum maeandri inextricabiles constant. Et, quod notatu certe dignissimum quisque iudica- bit, ille primarius focus Gotthardensis etian omnium Helvetiae fluviorum maximorum fontem continet, et aquarum suarum praecipuis Europae maribus tribu- tum pensitat. Occidentem in stupendis molibus glacialibus Furcae natus Rhodanus petit, et in mare mediterraneum effunditur; Boream et Eurum Arola, Ursa et ingens ipse Rhenus, qui duos priores amnes prope nostros ALPES. 15 septentrionales fines in sinum accipit, atque cum eis coniunctus. in. Germaniam et DBataviam festinat et in Oceanum defluit; Oeni fontes in M. Maloia et in summa vallis, cui nomen suum dat, parte scaturien- les, longius quidem a foco centrali distant, sed ta- men per iugum princeps haud interruptum cum eo coniuncü sunt. loc flumen etiam eurum versus sese dirigit, comitatuque 'Tyrolensi percurso, apud Ger- manos in Istrum sese effundit, et sinul cum eo the- sauros montium nostrorum glacialium denique cum Euxini Ponti undis commiscet. Ticinus tandem in ipso Gotthardo ortus semper meridiem pelit, et traiecto lacu Verbano, Papiae seu Ticini in Eridanum cadit , qui orientem petens cursum suum in Hadriae flucti- bus terminat. » Alpes denique nonnullae ex se ipsis exstant un- dique profundis vallibus interceptae " (Harrrn) at- que penitus a centrali foco disiunctae. Eius modi sunt montes Regius et Rossberg, in pagis Sui- tensium Tugenorumque siti, atque iugum longum Tog- gios a Sarunensibus, Castris Hhaeticis pagoque Ti- gurino disiungens, et ad orientem brachio paulo hu- miliori cum illa catena. montium alpinorum vallibus Tosgieae et Rhenanae hinc atque inde Abbatiscellanis interiectorum cohaerens. — Nomina specialia nonnullae Alpium catenae acceperunt: sic tractus montium, qui inter Sylvium et Rosam usque ad Bernardinum por- rigitur, nomine Alpium Helveticarum S. Summa- rum cognitus est; iugum a Bernardino eurum ver- sus continuatum Alpes Rhaeticas efficit; Alpes Pen- ninae a Sylvio Rosaque usque ad M. Bernarduin occidentem versus protenduntur. Alpes Graiae ct Cottiae ad Sabaudiam et Pedemontium, Maritimae ad Galliam, Noricae, Carnicae et Iuliae ad Ger- maniam pertinent. In Alpibus fere omnibus passim inveniuntur: A4/chil- lea atrata, Ach. macrophylla, J4conitum Lycoctonum, 4c. Napellus, 4grostis rupestris Willd. , A4ira flexuosa 16 : ALPES. a alpestris ( montana Sut.), .chemilla alpina, Al- lium F'ictorialis, Androsace Chamaciasme Jacq. (villosa Sut.), 4nemone alpina, 4n. narcissiflora, Anthericum Liliastrum, Anth. serotinum, Antirrhinum alpinum, Zra- bis alpina, 4Arenaria ciliata, Jrnica montana, rn. scorpioides, Aster alpinus, Astrantia maior, str. mi- nor, 4dthamanta cretensis, 4vena flavescens y. va- riegata ( sesquitertia Sul. ), 4v. pubescens B alpina, "zalea procumbens, Cacalia albifrons ( hirsuta Sut.), Calamintha | alpina Lam. (TAymus L.), Campanuía pusitia Haenke, C. vaidensis All., Carez atrata y ni- gra, C. caespitosa () alpina, C. Scopolii N.,C. semper- virens Vil., Centaurea montana, Cerastium arvense Il strictum, Cerinthe glabra Mall. (alpina Kit.), Chry- santhemum alpinum , Cineraria cordifolia Gouan (circa bovilia), Crocus vernus Ait., Draba aizoides, Dryas octopetala, Elymus europaeus , Epilobium alpinum, Eri- geron alpinus, Eriophorum Scheuchzeri Hoppe ('capita- tum Hoffm.) , Festuca alpina Sut. , F. nigrescens Lam. , F. pumila Vill, F.violacea N., Galium sylvestre TI alpestre, Gentiana bavarica, C. campestris, C. lutea, GC. purpurea , G. utriculosa, G. verna, Globularia cor- difolia, Cl. nudicaulis, Hedysarum | obscurum, Heli- anthemum oelandicum DC. ( Cistus L.), Hieracium au- rantiacum , H.aureum Vi. ( Leontodon L.), H. villosum, luncus ustulatus Hoppe (a(pinus Sut.), Lepidium alpi- num, Lonicera alpizena, L. coerulea, Luzula spicata DC. (Juncus L.), Myosotis alpestris Schmid , JVardus stricta, Orchis nigra Sw. (Satyrium L.), Oxytropis montana DC. ( Astragalus L.), Phleum alpinum, Phy- teuma orbiculare Y cordatium, Pinguicula alpina , Plan- tago alpina, Pl. montana Lam., Poa alpina, P. aspera N. ((caesia Sm. ) , P. distichophylla N., Polygonum vivi- parum, Potentilla alpestris Mall. fil. (aurca Ser.), P. aurea ( Halleri Ser. ), Primula Auricula, Pr. viscosa Vill., Ranunculus alpestris, R. montanus Willd., Rhamnus pumilus, Rhododendrum ferrugineum, Rumex alpinus |/ circa bovilia), Saxifraga aizoides ( autumnalis ALPNACH—ALTSCHWYLER. 17 Sut.), S. Aizoon Jacq., S. androsacea, S.imuscoides Jacq. , Sedum atratum , Senecio Doronicum, Sesleria coe- rulea Ard. ( Cynosorus L.) , So/danella alpina, Solidago Firgaurea y pumila ( S. minuta Sut.), Tozzia alpina; Trifolium badium Schreb. (spadiceum Sut.), Tr. cae- spitosum Reyn., J'eratrum album, V iola biflora, F. cal- carata, E. tricolor Y subalpina, In summis Alpibus: A4ndrosace ( retia L.) alpina N., Andr. helvetica N., 4retia F'italiana N. ( Primula L.), Carex foetida All., C. iuncifolia All, Erigerom uniflorus, Gentiana acaulis, G. brachyphylla, Vil. C. nivalis, Hieracium albidum Vi. (intybaceum Jacq.) ; Ligusticum Mutellina Crantz ( Phellandrium L.), Ly- chnis alpina, Poa laxa Willd. , Sa/ix g/auca, S. helvetica Vill, (arenaria auct.) S. herbacea , S. reticulata, Saxi- Jrága aspera DC. I e/ongata et ll £ryoides, S. caesia, $. opposilifolia, Silene acaulis, Alpnach, vicus Subsylvaniae superioris ad pe- dem australem montis Pilati et ad extremum sinu occidentalem lacus Waldstettarum situs. In vicinia oc- currunt: Chysanthemum alpinum (in Alpibus affi- nibus), Lotus siliquosus, Pedicularis sylvatica, Rumez pulcher. f Altorf, magnus vicus totius pagi Uraniae caput, haud procul a lacu Lucernensi et ad imas Gotthardi radices situs. In ipso oppido Fumariam parvifloram Lam.; in eius vicinia 4ntirrhinum Cymbalariam , Echi- nospermum Lappulam Lehm. (AMyosotidem L.), Gera- nium palustre, Melicam ciliatam, F'eronicam scutelza- tam, F. urticaefoliam Jacq.; in fossis circa Erstfel- den Zeersiam oryzoidem Willd. et Limosel/am aquati- cam, et in M. Achsenberg, illi celeberrimo Trrrrr sacello imminente , Cyc/amen europaeum observavimus. Paulo supra Altorfium longa pulchraque aperitur vallis alpina, das Schüchenthal dicta , per quam pagum Gla- ronensem adituris trans Alpes Claridas in summam Linthae vallem via est. Altschwyler, vicus ditionis basileensis, prope Gaudin Flora helv. VII. 9 18 ALTSTATTEN —ANDEER. Galliae limitem situs parumque ab urbe distans. Ibi leguntur: Campanu!a persicifolia , Centunculus mini- mus , l'estuca arundinacea Schreb., Galium parisiense Il anglicum, Gypsophila muralis, lasione montana, Linum tenuifolium , Lonicera Periclymenum , Polygonum amphibium, Scandix Pecten-F'eneris, Tofieldia calyculata Whbg. ( 4nthericum L.) , Triglochin palustre V. Basilea. Altstátten, oppidulum pulchrum vallis Rhegu- scorum (AAeintha]) im pago San-Gallensi ad pedem australem. Alpium Abbauscellanarum situm. In eius vicinia legitur Ga/eopsis pubescens Bess. (cannabina Meg.); ibi quoque Co/chicum montanum quidem diu crescere creditum est; sed in ea regione nonnisi forma aestivalis folia simulque flores protrudens Co/chici autumnalis lecta fuit; nam. genuinum zoztanum tan- tum in regionibus calidissimis australioribus occurrit. Alveneu, balneum frigidum prope Albulam flu- vium, in Rhaetica valle eiusdem nominis. Ibi formam latifoliam Sa/icis incanae alibi, quantum scio, nusquam observatam legi. Inter Alveneu et Filisur Zstraga/us monspessulanus a Cl. Mzrcno San-Gallensi observatus est. In eadem regione andicantur: Latkyrus sylvestris, Sonchus$ montanus Lam. (a/pinus Sut.). Ad viam al- pestrem, qua Parpan versus itur, Pinus sylvestris ( montana sylvulas efficit. Amstàág, vicus pagi Uraniensis prope Ursam et ad viam, quae ad Gotthardum ducit, situs; ibi iam vege- tatio subalpina sese ostendere incipit. V. Wasen. Andeer, vicus vallis Rhaet. Sexamniensis ( Scham- serthal), ad M. Tschiera (Cera) pedem et iuxta viam, quae ad Spelugam ducit, inter pylas Viae Malae et Rofflen situs, et 5168 p. s. m. elatus. Rev, Cownapr, huiusloci pastor, optimam edidit grammaticam et lexi- con romanicum. Prope pontem dimidia leuca a vico distantem Rhenus pulchram cataractam eflicit; ad quam contemplandam, via regia reliquenda , et imum valle- culae seu praecipiti fundum petendum est. Hanc naturae scenam aere coloribusque expressit pictor C. Gnass. ANDELFINGEN — ANNIVIERS. 19 Prope vicum occurrunt: Phyteuma Hal/eri All, et Linnaea borealis (in den Rofflen Ferrera versus.) Andelfingen, pulchrum planitiei Tigurinae op- pidulum , infertilissima regione , ad Duriam (die Thur) fluvium situm. In campis vicinis JVige//a arvensis, planta ceterum in Helvetia rarior, inter sata frequens occurrit. Andermatt (alias Urseren), vicus vallis Ursariae, ditionis Uraniensis, ad pedes 4146 supra mare situs. Eo per cuniculum in illis altissimis rupibus, quae pla- cidam vallem ab horrendis claustris ponti. Diaboli sub- iectis separant, apertum pervenitur. Tota vallis mon- tesque eam comprehendentes stirpibus pulcherrimis abundant, Cl. Vurrivs in ea regione (supra Zumdorf) Trientalem europaeam, ante eum inter nostros limites nondum. rite observatam , anno 1792 detexit. V. Ursa- ria (vallis ). Aneth seuIns, vicus magnus ditionis Bernensis, inter lacus Neocomensem, Diennensem et Muratensem situs. Magnae eius regionis planities fluitinum lacuum- que aquis fere undique circundatae, ingentes conti- nent paludes, in quibus multae stirpes rariores colligi possunt. Etiam in pratis udis viae regiae, qua Berna Neocomum tenditur, adiacentibus Zottonia palustris frequens occurrit. Ceterum etiam ibi lectae fuerunt: Erythraea pulchella Fries y. palustris, Gratiola offi- cinalis, H ydrocharis Morsus-ranae (in fossis aquaticis), Mentha hirsuta £ sativa ( M. exigua Sut.) , Nasturtium amphibium RW. Br. (Sisymórium L.), Salix repens Q elatior, Sparganium simplex Muds., Spergu(a nodosa, Teucrium $cordium , Thalictrum nigricans Jacq. , // iola montana llI ARuppii. Angelimontani. V. Engelberg. Anniviers, vallis lateralis Valesiae mediae inter valles .Eriniam (d'Hérens ) et Tourtemagnam, quas triplex brachium ex iugo principe meridionali per im- mensas. montis Sylvii moles, boream versus proten- tum comprehendit , sita, stirpium alpinarum ditissima. Hucusque tamen a botanicis rarissine, et fortasse 20 . ANNIVIERS — ANTONIA. nonnisi a nostris phytopolis peragrata est. Ceterum praeter Caricem microglochinem Wbg. in monte Praz prope M. Torrent sito cum Carice bicolori All. prove- nientem, et alias rariores sürpes, quae in articulo Lalex recensertur, in M. Senlienna prope M. La- lex inventae fuerunt: Centiana utricolosa , H ypochoe- reis uniflora Vil. (heivetica Jacq.; in sequentium consortio, in sylvis Pizo Cemóra constantbus ), Hie- racium alpinum- Yl pumilum (9 tubulosum, Geranium aconitifolium L'iiér. In summo monte: Sazifraga planifolia Lapeyr. (tezera Sut.), S. Seguieri Spr., «rabis coerulea Wulff.., .4ndrosace pennina N., Cam- panula valdensis All. 8 Scheuchzeri. Yn valle laterali St. Darthélemi, occidentem versus sita, quam iminensi glaceiales tractus a valle Praetoria separant: Sezecio incanus, Achillea nana, Ach. mosckata Jacq. , Ranun- culus glacialis (in collo episcopi Riedmatten); ultra hocce collum in M. humiliori Seilon, prope horrea: Campanula cenisia, Artemisia Mutellina Vil., trt. spicata Jacq. Ultra huius montis tuguria secus moles glaciales planiuei montium Gex imminentes: 4stra- galus leontinus, Oxytropis foetida Dec., str. Halleri All.), Ox. campestris Dec. ( Astragalus L.), Gentiana &lacialis Abr. Thom., Zerniaria alpina Vill., Erige- rom uniflorus, Festuca aurata N., Carex microglochin Wbg., Sisymbrium acutangulum YII Ahyoseridifolium, Sazifraga aspera (utraque forma), S. exarata Vill., $. petraea Vahl. In una vallium parte supra Nenda: "grostis purpurea N. Ansex, mons Aquileiensium, stirpium alpinarum ferax, saepeque a magno HaArrrmno laudatus. Plan- lae rariores: .drbutus Üva-ursi, Empetrum nigrum (ad rupes gypsaceas), /estuca Halleri Vill., Rhododendrum hirsutum , Salix helvetica Vill. ( arenaria auct. ) , 7/io/la calcarata Y subacaulis. Antonia, Rhaetorum vallecula amoena, prope Küblis in vallem mediam principem AZaetigoviam ( Prae- tigau) aperitur, et inde eurum versus usque ad altum ANTONIO — ANZASCA. 21 iugum, quod Hhaetiam a TTyroli Montefunensi disso- ciat, sese extendit. Plantae rariores : ;4ndrosace ( Are- tia L.) alpina N. (in Alpibus ad rupes), ndr. Àe/- velica N. (perinde), Arenaria verna () diffusa, Aretia Fitaliana N. ( Primula L.), A4tragene alpina (prope Luzein), Ca/ega officinalis (ibidem) , Orobus luteus (in Alpibus), Ph/eum a/pinum (perinde), Poa a/pina I 8 vivipara (ibidem), Potentil/a aurea ( Halleri Ser.) Silene rupestris (1n. Alpibus), T'axus baccata, Fac- cinium uliginosum. Antonio (San) V. Marobbia. Antrona, vallis Pedemontii , prope Villa, paulo infra Domo d'Ossola, sese aperiens, ex occasu orien- tem versus tendit, et a molibus e9lacialibus altissimi montis Mori clauditur. Ex illa valle, sed nonnisi per menses aestivos, propter nivium immensos tractus, in conterminam Valesiam iter est. Flora eius hu- eusque parum nota est. Saltem inter Saas et Antrona Centunculus minimus et Crepis setosa Hall. fil. occur- rere dicuntur. Anzasca, vallis etiam in. Pedemontio sita, valli Antronae omnino parallela. Ab ea ad septentrionem a montium iugo recta protenso separatur ; sed austrum versus aliud iugum priori parallelum eam a pluribus ahis valleeulis pedemontanis separat. E regione vici Vogogna, paulo infra Pie di Mulera, in. Tosae val- lem aperitur. Pars eius supreina , ubi vicus Macugnaga, quem fodinae auriferae, sub initio. seculi praeterit ditissimae, nune autem paene exhaustae celebrem fe- cerunt, situs est, montibus inter Morum et liosam sese extendentibus innititur. Hi montes, quasi mu- rus alüssimus, et per maximam anni partem omnino inaccessus, eam perinde a valle valesiaca Saas disse- piunt. Per ipsum M. Morum e vico Macugnaga in vallem Saas itur. Cactus Opuntia (in colle Cima di Mulera), 4elissa officinalis, Sedum anopetalum DC., Centaurea seusana Vill. 8. angustifolia , et C. nigrescens Willd. in vallis Anzascae parte inferiori nascuntur; 22 AQUILEIA. regíones autem superiores eius stirpibus alpinis raris- sinis abundant. V. Macugnaga. Aquileia, Ai gle, oppidum Vaudense, in valle eiusdem nominis, ad torrentem Grande-Eau dictum, et in Rhodani vicinia situm. Coelum mite hiemesque temperatae vegetationi favent, atque propter Alpes undique planitiei imminentes , et Valesiae proximitatem in ea regione, intra temporis brevissini spatium , per- multae rariores pulcherrimaeque plantae colligi possunt. Prope ipsum oppidum nascuntur: iuga Chamaepitys Schreb. (Teucrium L.), Al/ium angulosum I petraeum (en Chalez ; floret multo serius quam forma palustris ) , Allium paniculatum (1n sylva Sauffeulaz), 4sperugo pro- cumbens (à Fontenai), Cakile rugosa L Hér. ( Myagrum L.), Calamintha Nepeta Clairv. ( Me/issa L., en Chalez), Campanula persicifolia, Carex gynobasis Vill., Chenopo- dium intermedium M. et K. (urbicum , Fl. helv. et engl. bot.) Chrysocoma Linosyris (en Chalez), Co/utea arbo- rescen$, Cynoglossum montanum Lam. (in sylva la Che- neau), GCa/anthus nivalis, Gentiana campestris, flore albo (à Combaz), Lepidium ruderale, Melica ciliata , M. uniflora Retz (in sylvis), Mo/inia serotina M. et K. (Festuca L.; en Chalez), Morus alba, Ornithogalum umbellatum, Poa rigida, Polygala Chamaebuxus (à Plan- tour), Pe/nonaria angustifolia (9 oblongata, Ruscus acu- Leatus (en Chalez), Sa/iz repens (ad ripas torrentis Gran- de-Eau), Sese/i bienne Crantz ( annuum L.), Stipa Cala- magrostis Wbhg. ( 4grostis L., Olon versus), Trifolium scabrum, Trinia Henningii Fl. helv. ( Tr. glaberrima Hoffm.; en Chalez), Z'erbascum nigrum, Finca maior. — In Aquileiensi ditione: .4rabis perfoliata Lam. ( Turritis glabra L.), Arenaria fasciculata, Buphthal- mum salicifolium, Carpesium nutans, Cervaria Oreo- selinum IN. (Athamanta L.), Chenopodium glaucum ( passim), Chrysanthemum corymbosum , Cytisus alpinus Schkuhr, Digitalis lutea, Echinospermum Lappula Lehm. ( .Myosotis L.), Epilobium Dodonaei Vill., Eruca sativa Lam. ( Brassisa Eruca L.), Euphrasia lutea, Heliotro- AQUILEIA. 23 pium europaeum , H ieracium staticefolium Vill. (ad gla- reas), Hippophaé rhamnoides (ibidem secus la Grande- Eau), ZHypericum montanum , lasminum offticinale , Im- patiens INoli-tangere, Laserpitium Siler, Limodorum abortivum Sw. (Orchis L.), Lithospermum purpurco- caeruleum, Lotus siliquosus, Luzula nivea Dec. ( 1ua- cus L.), Ophrys anthropophora, Orchis coriophora , Oro- bus niger, Prenanthes purpurea, Ribes rubrum, Salvia verticillata, Samolus F' alerandi, Scandiz Pecten-J'ene- ris, $corzonera austriaca Willd., Staphylea pinnata, Teucrium montanum, Thalictrum minus, Uílmus mon- tana Sm., Xanthium strumarium, In Alpibus Aquile- iensibus: A4chi//ea mosckata, Aconitum rosiratum Dernh., Androsace ( 4retia L.) alpina N., Andr. Chamaeiasme Bieb., Andr. helvetica N., Anthericum Liliastrum, 4Ar- butus alpina, Zrnica scorpioides, 4rundo montana N. (Agrostis arundinacea Sut.), 4r. sylvatica Schrad., Astragalus depressus, 4zalea procumbens, Campanula va!densis All., Carex brizoides, Cirsium eriophorum Scop. (Carduus L.), Corydaiis cava Wbhg. ( Fumaria Sut.), Crataegus Chamaemespilus Jacq. ( Mespilus L.), Delphinium intermedium Nit. (I, II et III formae), Dra- cocephalum Ruyschiana, Epipogium Gmelini Tuch. ( Sa- tyrium Epipogium L.), .Erinus alpinus, Ériophorum alpinum, Eryngium alpinum, Festuca Seheuchzeri N., Gentiana punctata, Geranium lividum L'Hér. (in M. Luan lapidosis, qua a Veige Drapel versus descendi- tur), Geum reptans, Heracleum longifolium Jacq. , Hie- racium prunellaefolium Gouan, H. valde-pilosum VI. Hypochoeris maculata, Inula F'aillantii Vill., (infra M..Bovonnaz), Lonicera alpigena , Luzula nivea DC. (luncus L.), Margarita Bellidiastrum NN. ( Doronicum L.), Myrrhis odorata Scop. (Scandix L.), Orobus lu- teus (in sylva Ovailles), Oxytropis (Astragalus L.) campestris DC., Ox. montana DC. , Phaca frigida Jacq., Poa minor N., Ranunculus aconitifolius, R. Thora, Rosa alpina, Salix hastata ( 4rbuscula Sut.) Ó tenuifolia (V. Boulaire, Enzeindaz, Lavaraz), Sazi- 24 ARBIGNON — ARDON. fraga aspera Y elongata et II Pryoides, S. caesia, S, planifolia Lapeyr., Scabiosa alpina (à Corbeiri et à Leysin), Senecio Doronicum, Sibbaldia procumbens, Ti- lia platyphy!los Vent., Trifolium badium Schreb., Uvu- laria amplexifolia, Kicia sylvatica. Arbignon, Darbignon seu Herbignon, mons Va- lesiae inferioris, monti Fouly contiguus, stirpibus Al- pibus altioribus propriis abundans. In eis montibus Pinus Cembra, quae in iugo boreali rarissima est, hine inde occurrit. Citantur etiam: Zrabis pumila Wulff. , A rbutus alpina, Carex curta Good., C. foetida Al., Geranium bohemicum , Hieracium amplexicaule & Pseu- do-Cerinthe, H. Pilosella Ó peleterianum , H. valde-pilo- sum Vill, Pinus uncinata ham., Salix hastata ( 8. A4r- buscila Sut.), S. herbacea, Scutellaria alpina, Tri- folium alpestre, F'erbascum incanum NN. Arbor-felix, Arbon, oppidum pagi Thurgoviae, ad lacum Bodamicum in planitie fertilissima situm. Archamp, pagulus sabaudus, ad M. Salaevae pedem. In arvis vicinis Z/antago colligitur hucusque falso pro P/. Coronopo habita: est nostra P/. integra- lis, quam amieiss. RariN ad innumeras 7X. a/pinae s, gramineae Lam. varietates pertinere censet. Ibi etiam provenit: 4rabis hirsuta YV glastifolia RWchb. (Véry versus ). Ardon, vicus planitiei Valesiacae leuca una Se- duno distans, ad viam regiam, qua Octodurum itur. In ea regione, quae ad calidissimas totius Valesiae pertinet, vinum crescit generosum. Plantae rariores: Buffonia tenuifolia (Valesiae mediae et inferiori pro- pria; in Lisernae glareis), Zsatis tinctoria, Morus alba , Ononis Natrix, Ornithogalum arvense Pers. (mi- nimum Sut.), Oxytropis campestris Dec. ( Astragalus L.), Podospermum muricatum Dec. (S$corzonera laci- niata Sut.), Rosa gallica, Scilla amoena (1n poma- riis), Z'eronica praecor Al., et (9 glabriuscula (F. acinifolia Mur.).— Circa vicinum pagum St.-Séve- rin supra Sedunum: Lepidium graminifolium, Mentha AREUSE — ARGOVIA. 25 gentilis, Populus canescens Sm. (supra vicum; stirps rarissima ). Areuse, pagulus comitatus Neocomensis, infra Boudry, prope ostium amnis Beusae situm. Ibi oc- currunt : S£e/lera Passerina, Teesdalia Iberis Dec. (Ibc- ris nudicaulis L., rarissima) , Teucrium Scordium. Argovia, (Canton Aargau), pagus magnus fer- tilissimusque, in Helvetia boreali inter pagos Tigu- rinum et Tugenum ad orientem, Lucernensem meri- diem versus, ac Basileensem Solodurensemque, prae- ter brevissimam lineam, qua Bernatum ditionem per- Uüngit, ad occasum contentus. Limitem borealem inter Argoviam et magnum ducatum Badensem Rhenus cfficit. Praeter hocce flumen, territorium. eius ab Arola, quae primum prope Morgenthal, ac iterum paulo supra Aroviam in eius terras penetrat, atque prope Conflaen- tia (Coblenz ) cum Rheno coniungitur, et ab Ursa Li- magoque haud procul ab antiqua Vindonissa (Windisch) cum Arola sese commiscentibus (plures alios mino- res amnes omitümus), irrigatur. Forma ad qua- dratum curvilneum occidentem versus, potissimum ad boream et austrum valde protensum accedit. Ma- xima Argoviae tum longitudo, tum latitudo 15-16 leu- cas efficit. Superficies autem campis collibusque hu- milioribus plerumque constans, 58 milliaria geogra- phica quadrata complecti dicitur. "TYrans Arolam et Ursam brachia fere extrema montis Iurae huncce pagum percurrunt. Excepto monte Legerio, cuius summus vertex ad ditionem Tigurinam perünet, pun- ctum nullum iugi lurani in Argovia situm, sese ad altitudinem 5000 pedum supra mare extollit. Isti mon- tes magnam ferri vim, alia metalla, aquas minerales et multa petrefacta continent. Argoviae pagus: 1) 4rgoviam pristinam Bernen- sem complectitur: haec provincia totius regionis partem ditissimam / fertilissimamque efficit; eius incolae reli- gionem evangelicam origine tenus profientur, nec solum agricullurae incumbunt, sed etiam magnum 96 ARGOVIA—ARISDORF. quaestum ex commercio fabricisque conquirunt. Pra- torum praecipue curam et irrigationem optime intel- ligere dicuntur. — 2) Comitatus Badensis, quem antea Bernates, Tigurini et Glaronenses vicissim per prae- fectos regebant, inter Argoviam et pagum Tieurinum situs est; plerique eius incolae fidei catholicae addicti sunt; nonnulli tamen vici a Hheno parum distantes ad ecclesiam reformatam pertinent; quin etiam in paeis Lengnau et Endigen multae sunt familiae Iudaeorum , quibus iam a veteri tempore liber religionis usus con- ceditur. Parsistus comitatus fiheno adiacens fertilibus campis bonisque vineis constat. 5) Praefecturae olim sic dictae liberae (die Freyámter) inter Argoviam et ditionem Lucernensem et inter Tigurinorum et Tu- genorum pagos sitae, partim fere ut comitatus Badensis, partim a praefectis, quos octo pagi priores mittebant, regebantur. 4) Das Fricktha!, cuius incolae perinde ac praefecturarum liberarum omnes religionem catholi- cai profitentur , ultra Arolam situm est, et ripae Rheni sinistrae adiacet. Olim ad ditionem Austriacam perünebat. Planitiem vini frumentique feracem efficit. 'Touus pagi incolae lingua gerimanica vulgo utuntur. Etiam apud catholicos scholae sollicite auctae , et op- time institutae fuerunt. Scientias quoque ad theologiam, philosophiam ac iurisprudentiam pertinentes eruditis- simi professores Aroviae docent. Flora Argoviensis hucusque parum nota est. Plantas Frickthaliae diligentissime quidem exploravit rever. MürLERvus, qui inter eas duas novas cives, scilicet Salicem holosericeam Willd. et Caricem strigosam Good., detexit. In Argovia propria plusculas stirpes college- runt Cl. Svrren, HrzorrscuwiirER et WypLEn; sed tum comitatus Badensis, si mmodo ipsam urbem exceperis, tum praefecturae liberae, quantum scio, botanicis terrae penitus ignotae sunt. V. Arovia, Olsberg, Lenzburg, Bada. Arisdorf, vicus in pagi Dasileensis planiue, prope Olsberg situs. Plantae citatae: Zeucoium vernum, * ARLESHEIM — AROLA. 21 Physalis Alkckengi, Plantago maior (j minima, Rhamnus cat harticus, Salvia glutinosa, F/eronica scutellata ( Ols- berg versus), Zioía mirabilis, F'itis vinifera e (F. sylvestris Hag. ). Arlesheim, vicus pagi Dasileensis, in Birsae ripa dextra situs, ac duabus parvis leucis ab urbe distans. Hune locum celebrein efficit pulcher para- disus, sive hortus huiusmodi, quem recentiores an- glicum nominare solent. Integrum fere montem mo- dicae quidem altitudinis amoenissimi luci, rivi limpidi, speluncae sedilibus muscosis instructae, clivi arbori- bus exoticis domesticisque consiti, et in summo vertice arcis antiquissimae rudera exornant. Prope Arlesheim leguntur: 2£/ium carinatum, Coronopus Ruellii All. ( Cochlearia Coronopus L.) , Daphne Laureota , Gentiana ciliata , et in ipso montis adsceasu CZrysantáemaum co- rymbosum, aique Dipiopappus dubius Cass. ( 4ster an- nuu$ L. rarissunus ). Arnex. Iíocce nomine duo pagi Vaudensis vici noti sunt: alter prope Urbam (V. Urbam), alter vero in agro Nevidunensi (ibi leguntur £upAorbia fatcata , - Mentha gentilis, Rosa gallica ), uterquein planiue situs. Arola(die Aare), fluvius magnus, ad pedem gla- cialem altissimi montis Finsteraarhorn, in magno Der- nensium iugo oritur. Primum ad orientem per moles glaciales horrendas (in quarum vicinia Cl. SEn1NGE Kobresiam caricinam Willd. frequentem legit), usque ad M. Grimsulam viam sibi aperit: dehinc subito sep- ientriones versus deflectitur , nonnullas pulchras ca- taractas, praecipue loco Handeck dicto , efíicit, in ea- dem fere directione vallem Haslianam percurrit, et lacas Brientinum (Brienzer-See) et Thunensem traii- cit; postea etiam plerumque boream versus, per ur- bes Thun, Bernam et Aarberg, campos pagi Bernen- sis irrigat, dum in lacus Diennensis vicinia rursus ad euro-boream conversa, per pagos Solodurensem, Bernensem et Argoviam, ubi eius littora urbes Solo- durum, Aarburg, Arovia et Brugge obtinent, demum 28 ARONA — AROVIA. prope Confluentia (Coblentz) in Rhenum effunditur. Praecipua eius affluentia sunt torrentes vallium Grin- deliae et Lauterbrunnen, Candera, Sünmia, Sarina', Thiela seu Urba, Emmia maior, Ursa et Limagus. Arona. V. Verbanus. Arovia (Aarau), totius pagi Argoviensis caput. Ea urbs, non magna quidem, sed perpulchra in pla- nitie fertili amoenaque ad flumen Arolam iacet. Ibi nonnullae sunt collectiones ad omnium naturae regno- rum ilustrationem institutae, magna ditssimaque bi- bliotheca publica, tum bibliotheca honoratissimi hvo- poLPHI Mrrenr, quae praecipue operibus ad naturae scientias pertinentibus constat, pulchrum rev. Né- SPERLI Seminariam, seu hortus, in quo permulta ar- borum pomiferarum genera coluntur. Huius urbis scholae (Cantons-Schule) seu gymnasio illustri doctis- simi praesunt professores. Sic et inter reliquos ci- ves non desunt viri eruditione atque scientiis omnige- nis, non tantam in Helvetia, sed etiam per totam Europam celeberrimi. Officina meritissimi bibliopolae SacERLÀNDER ad ditissimas pertinet, quas 1n patria nostra possidemus. Hucusque Flora Aroviensis minus nota est: circa urbem tamen Cl. LxcrrscuwriLER non paucas plantas rariores collegit, atque in. Survrnt Florae altera, quam curavit, editione, indicare non oblitus est. Huc perünent potissimum: 4nthemis tin- ctoria, Arabis arenosa Scop. ( Sisymbrium L.), 4r. per- Jfoliata Lam. (Turritis glabra L.) , Athamanta creten- sis B glabra, Brassica Erucastrum (secus Arolam), Campanula Cervicaria, Carex maxima Scop. , Carpinus Betulus (versus Olten), Ceantaurea nigra, Geranium sylvaticum , Gypsophila muralis, Myriophy!lum verti- cillatum. Nasturtium (Sisymbrium Ll.) amphibium R. Br., AN. sy/vestre RA. Br., Papaver 4rgemone (iu valle Kulmensi qua Lucernam itur, circa Liebeck, Kul et 'rostburg), ARumez scutatus (| g(aucus (ad rupes iura- nas Sehenkenberg, Gislifluh et Wasserlluh), SaZiz fra- gilis y putata (ad sepes , frutescens) , Staphy(ea pianata. AnPALLAZ —ARZIER. 29 Arpallaz, mons Valesiae nobis ignotus, in quo observatae fuerunt: Cardamine beilidifolia, C. resedi- /9lia, Pedicularis foliosa. Arpetta (I'). V. Lalez. Art, pulcher pagus ad lacum Tugenum M. Regii radicibus subiectus , et fere ad ingressum in illam olim felicem, nunc dira M. ZossPerg subversione desola- tam vallem Goldau situs. In syivis occurrunt: .4spe- rula taurina, Convallarta verticillata; ad muros rupes- que: AMoehringia muscosa; inler Art et Schwyz: Li- lium. bulbiferum. Arva (lArve), torrens Sabaudiae, in M. Col de Balmne fontes habet; totam vallem Chamouny per- currit ibique fluvii glacialis Z4rveyroz ceterisque. om- nibus,. quae ex parte septentrionali M. ;4//i defluunt, aquis, collectis per pylas rupestres in valles Servoz et Clusiam descendit, ac tandem campis humilioribus peragrats, paulo infra Genevam cum Rhodano con- funditur. Arvel (Mont d), nomen rupium excelsarum prae- ruptarumque viae regiae, quae Pennilucum ducit, prope Roche imminentium et in iugo boreali sitarum. Ad eas rupes perunent lapidicinae, ex «uibus pulchrum mar- mor rubrum venisque albis distinctum extrahitur. Ex earum cacuminibus plantae multae vere alpinae in vallem imam decidunt potius quam descendant. Ibi v. gr. leguntur: AZ/thaea officinaiis, Carpesium cernuum, Cyclamen hederaefolium Ait. (in. Helvetia rarissimum ); Dryas octopetala, Geranium palustre, Prunus Mahaleb, Stipa Calamagrostis Wbg. ( 4grostis Calamagrostis L). , Tilia microphylla Vent. , T. platyphyllos Vent. Arzier, vicus montanus Vaudensis, in agro Ne- vidunensi, vix ad altitudinem 2800 pedum s. m. situs. Huic imminet pulcherrima abietina sylva d' Oujon dicta, in qua nuper quam multae Zarices felici eventu plan- tatae fuerunt. Montes vicini pulchris plantis iuranis abundant. Prope Arzier inveniuntur: 4strantia ma- ior, Camelina dentata Pers. (Myagrium Wild.), C. 20 ASSENS — AUDON. sativa Crantz ( Myagrum L.), Carlina acaulis, Cyti- sus alpinus Schkuhr, Hieracium fal/az Willd. I exsto- lonosum, M. aureum. ViM. (in M. Givrine), Lilium Martagon, Malva Alcea, Orchis pyramidalis, Peuceda- num Chabraei N. ( Selinum L.), itosa tomentosa Sm. (au bois d'Oujon), Sonchus arvensis, Stachys alpina In profunda angustaque vallecula inter Arzier et Bur- ugny: Zrebis Turrita, E/ymus europaeus, Festuca syi— vatica Vill., /mpatiens INoli-tangere. In montibus Grande et Petite- Aine: Carex ampullacea Good., C. caespitosa, C. curta Good. , Cineraria campestris Relz, Luzula Jlavescens NN. (Iuncus Most), Zeottia cordata Puch. (Ophrys L.), Orchis globosa. Assens, vicus planitie Vaudensis haud procul a pago Echallens atque ad viam, qua Ebroduno Lau- sannam itur, situs. Incolae huius loci partim fidei evangelicae, partim autem catholicae religioni addicti suht. In vicinia occurrunt: Circaea intermedia Ehrh., Lupinus angustifolius (inter sata). Aubin (Saint-), vicus pagi Neocomensis, ad lacum neque procul a limitibus agri Vaudensis, in via, qua Grandisonum itur, situs. Plantae rariores: Z5tra- galus Cicer, Carex pilulifera (prope Provence in agro Vaudensi), Carpinus Betulus, Crepis foctida, Galeopsis ochroleuca Lam. (latifolia Sut.) Aubonne. V. Albona. Aubrig (maior, 5259 p. s. m. elatus, et minor), montes pagi Suitensis, in valle Wáaggithal ad limites Glaronensium siti, pelrefactis abundantes. In alteru- tro Sedum stellatum vener. Io. GrsxERvs, testante Har- LERO., Observavit. In uliginosis crescere dicitur S;rer- tia perennis ; in culmine montis maioris JDigita/lis grandiflora Lam. Audon, nomen montis fertilis Aquileiensium. Plan- tae rariores ab HarrrEmo citatae: z4zdrosace a/pina N. ( 4retia L.), Apargia Taraxaci Willd. ( Leontodon L.), Artemisia Mutellina Vill., Chrysanthemum. alpinum , Delphinium intermedium Ait., Draba frigida Saut. ( du- AUGSTENBERG — AUGUSTA. 91 bia Sut.) , Galium uliginosum, Gaya simplex N. (La- serpitium L.) , Geum reptans, Hieracium Jacquini V, H. montanum Jacq. ( H ypochoeris pontana L.), H. pru- nellaefolium Gouan, Salix myrsinites. Augstenberg (der, alias Vilan), mons HBRhae- tiae supra Malans et in vicinia urbis Mayenfeld situs, » 7356 p. s. m. elatus, stirpibusque pulchris ditissimus. Cl. Rorscu. Testante enim Viro honoratiss. ibi pro- veniunt: 4/nemone alpina « aíóa et D. sulphurea ( 4n. apiifolia Sut.), 4n. vernalis, 4nthericum serotinum An- tirrhinum alpinum, Arabis bellidifolia Jacq., 4zalea pro- cumbens , Chrysanthemum alpinum , Chr. atratum , Da- phne Cneorum ll striata, Draba aizoides, Epilobium Dodonaei Vill. ( angustissimum Willd.), Ca/ium helve- ticum Weig. (saxatile Sut.), Gentiana punctata, Nar- cissus poéticus (ad clivum meridionalem vulgatissimus ), Ornithogalum luteum Roesch (quid?) , Oxytropis mon- tana DC. ( 4stragalus L.) , Pedicularis recutita , P. ver- sicolor Wbg. (flammea Sut.), Primula integrifolia, Salix reticulata, Sazifraga aspera ll óryoides, Sibbal- dia procumbens , Silene acaulis, F'eronica aphylía, F' iola ca(carata ll caulescens, V. palustris. Augusta Praetoria (la Cité d'Aoste, ou Aoste, Agosta), urbs ingens totius nominis eius- dem vallis caput. Paulo infra urbem via regia arcui triumphali, in Carsanis Avcvsrr honorem condito, op- timeque conservato subiecta est. Vallis Praetoria ad Pedemontium pertinet. Prope Eporediam aperitur et sese cum magna Italiae superioris planitie coniungit. Coelo miüssimo soloque feraci gaudentem , iugum me- ridionale atque praecipue mons ipse Pezninus, ad cuius pedem australem sita est, adversus infaustum boreae flatum protegit. Et vallis ipsa et omnes, quibus cingitur, montes plantis raris, quarum etiam nonnullae intra nostros limites frustra quaeruntur, abundant. Prope Augustam v. gr. .Jegi/opem cylindricam Most (in vineis ), Zmaranthum retroflexum Willd., Fumariam parvifloram Lam. (in ruderatis) , Lolium rigidum N. 32 AUGUSTA — AVEN. (ad vias aridas), Sisymbrium acutangulum ll Tillieri collegunus.— Praeterea nascuntur : ZZnthemis tinctoria, Cettis australis (im vineis), GCalium parisiense IY litigio- sum, Lactuca Scariola, Nasturtium pyrenaicum B. Br. ( Sisymbrium L.), Plantago arenaria W. et K., Pota- mogeton obtusus Ducros (j a/pinus (aux lacs de Cha- mollet et de Biona supra Augustam), dSc/erophyllum pulchrum N. ( Crepis L.) , Tragopogon porrifolius, Xe- ranthemum inapertum Willd. Augusta Rauracorum (Augst), olim gentis Rauracorum caput urbsque celeberrima, nunc vicus mediocris prope Dasileam et in eius ditione situs. In veteris amphiheatri area nonnullae rariores plantae le- guntur, ex. gr.: nthemis tinctoria, 4rundo Pseudo- phragmites lMall. fil., A4tropa Belladona, Bromus inermis ( Rhenifeldam versus), Carpinus Betulus, Galium uli- £inosum, Geranium moschatum, Hesperis matronalis Lam. (8 sylvestris (H. inodora L.), Ornithogalum umbel- latum, Saxifraga aizoides (autumnalis Sut.), Scilla bif olia, Sinapis nigra, F'eronica scutellata, P. spicata. Auvernier. V. Colombier. Aukomen,Aufkommen vel potus Augstkom- men, pascua alpestria Valesiae, supra Zermatten sita et monti Ráfel (Riffel apud Mur. bot. val.) subiecta. In eorum vicinia occurrunt: Zriophorum alpinum (co- piose cüm pluribus Caricibus raris in prato uliginoso supra Zwickelmatten) , Zz:emone Hatleri Al. (frequens); Phyteuma betonicaefolium | Vill., Ph. scorzonerij olium Vill. (in prauüs circa casas pastorias), Sazifraga Se- guieri Spreng. (sedoides Mur.). Avanson, torrens alpinus in montibus Diablerets oritur, vallem subalpinam Frénieres percurrit, atque infra Bévieux et Bex in Rhodanum sese effundit. Aven, vicus Valesiae mediae, supra Sedunum, ad Viam novam ( Chemin-neuf) dictam, qua Seduno per valles montesque ad summa M. Enzeindaz pascua intra paucas horas tenditur. Plantae rariores : 47:c4usa angustifolia, -4ndrosace maxima (perrara), Campanuta AVEN. AVERS. 93 bononiensis (perinde), Carex gynobasis Vill., Chondrilla iuncea, Clematis recta, AMolinia serotina M. et K. (Festuca L.); Telephium Imperati (rarissimum), 7'ero- nica praecoz () glabriuscula (acinifolia Mur.), P. vernd. Aveneire, mons alpestris supra Pennilücum ex- $urgens. Ibi proveniunt: Aanunculus Thora (au Per- tuis) et rarissima Jraba hirta; Aventicum, Avenches, germ. Wifflis- burg; Romanorum tempore totius Helvetiae caput; nunc parvum oppidum pagi Vaudensis, prope ditio nis Friburgensis limites, in Broiae ripa dextra situm, vix leuca una a lacu Muratensi distans. Ibi murorum priscorum rudera, vetus turris, multae columnae, inseriptiones , aquaeductus, amphitheatri aliorumque prisuni splendoris monumentorum reliquiae etiam- num antiquitatis amatorum attentionem merentur. In arce, quam olnn habitabant praefecti , Cl. Doctor ScHNELL, medicus peritissimus, aegros mente captos felicissime curat, saepeque in pristinam valetudinem resttuit. Regio vicina pulchra fertilissimaque pla- niüe constat. bi observatae fuerunt: .4ristolochia Clematitis, Coronilla varia, Galeopsis ochroleuca Lam. (/atifolia Sut. in arvis circa Domdidier), Sisymbrium, Sophia, Tanacetum vulgare, Xanthium strumarium, Avers, altissima vallis alpestris Rhaetorum , in jugo magno australi sita ad boream per fauces an- gusüssimas in vallem Sexamniensem aperitur. In vi- cinia montis Septimii incipit; Ex eius summa parte viae montanae ad vicum Bivio seu Stalla, et austrum versus ad pagum Casaccia vallis Praegalliensis ducunt: huius itineris summum punctum pedes 7360 s. m. elatum esse fertur. Ibi viatores diversorium inve- niunt. Pagulus Avers, fere in media valle situs, etiam elatissumus est, scilicet 6560 p. s. m. (secundum map- pam Cl. Aw SmEimw), et absque dubio ad alussimos Alpium pagos pertinet. Duabus leucis infra hunc locum vallis, quae a principio occidentem perpetuo petebat, subito ad aquilonem convertitur; ibi duae Gaudi Flora hely. VII. 3 34 AVERS. AYEN. asperrimae valleculae prope ac supra vicum Canancul v. Canicul cum ea confluunt. Infra Canicul usque ad infimas fauces nomine vallis Ferrerae cocnita est. Incolas morum simplicitas commendat: victum ex suis Alpibus coaquirunt. Omnia circumstantia Alpium cacumina glacie nivibusque sempiternis horrent. Isti montes multa gignunt mineralia, ac praecipue micam ferrugineam et galaenam argento impraegnatam. Anno 1808 fodinae ibi apertae fuerunt, ex quibus ferrum extrahitur. Per totam vallem natura pulcherimas alpestres saenas ostendit; torrens Aversanus tres speciosissimas cataractas, quarum praecipua pagulo Ferrera proxima est, formare refertur. Prope hunc vicum ingentia granitae fragmenla, montium vicino- rum ruinae, vallis adspectum horrificum efficiunt; contra circa Canicul amoenissima, casisque concinnis undique consita est. Totam eam regionem planta- run pulcehrarum feracissimam, esse botanici. Rhaetiei perhibent. Potissimum recensentur: Jchilfea mana, Centaurea. Rhapontica , Gnaphalium Leontopodiura Vil. ( FilagoL.), Hieracium aurantiacum , Iuniperus Sabina (prope Canicul), ZLinnaea borea/is (inter Andeer et Ferrera), Pinus Cemóra, Polemornium coeruleum (prope Hinter-Ferrera), Saussurea discolor DC. (Serratu!a Willd.) , Senecio incanus. Axenberg, v. Achsenberg. Ay (les tours d'), scopuli gemini Alpium Aquile- iensium inter montes Penniluco impendentes et pas- cua elatissima Enzeindaz sita, et fere ab utrisque distantia. Eorum summi verticis elevatio ad 6815 p. s. m. aestimatur. In eis montibus observatae sunt: Carex brizoides, Centiana nivalis. Ayen, pagulus Valesiae mediae supra St. Leonard situs. In agris vicinis Euphorbia faícata et Micro- pus erectus occurrunt. Circa Daillon: ;4zchkusa italica Retz, Ca'amintha Nepeta Clairv. ( Melissa L.) Tàrin- cia hirta? Roth (Leontodon L.) BACTIACUM. BAGNES; 35 B. Bactiacum. V. Bex. Badà (tAermae hetveticae, Baden), ürbs parva pagi Argoviae, ad Limagum , et infra radices M. Legerii, qui in ripa opposita praeruptus oppido imminet, sita. Urbi proxima sunt illa balnea celeberrima, quae multi calidissimae aquae fontes sustentant. Supra urbam arcis sub initio praeteriti seculi a Tigurinis Bernensi- busque expugnatae et dirutae rudera in alto colle ad- huc exstantia muris eius inmipendent. Ceterum feré undique montibus humilioribus cireumdata est. Plan- tae rariores: J4/ium angulosum et petraeum. — 4l oleraceum (inter arcis rudera), .4nemone Pulsatilla; 4thamanta Libanotis (9 maior, Cervaria Oreóselinurt N. ( Athamanta L./, Diplotaxis tenuifolia DC. (Sisyms brium L.), Filago gallica, Geranium pratense, IH ype- ricum pulchrumi, Impatiens | INoli-tangere, | Lactuca Scariola, Lathyrus Aphaca (in agris); Melica éiliata, Ferbascum higrum Q 1loribus albis. Badenweiler, oppidulum magni ducatus Baden- . sis, 6 leucis Dasilea distans. lbi proveniunt: .4ira flexuosa ( campestris (var; rarissima); Chaerophyllum hirsutum, | Convallaria bifolia, JDigitalis purpurea (pezrara), Galium rotundifolium, Geranium phaeum. Lilium Martagon, Narcissus poéticus, Sedum rupestre ( reflezum auct. helv.), Silene rupestris. Bagnes, magna vallis Valesiae inférioris, valli Entremont contigua et fere parallela. Supra Octodu- rum prope St.-Branchier et in vicinia ipsius vici Dagnes late aperitur; inde subito austrum versus con- versa, per aliquot leucas inter horrendos montes, nivibus sempiternis obrutos, extensa, ab immensis molibus glacialibus M. Tzermontanae clauditur. Haecce regio placidissima, cuius incolae moribus candidis simplicibusque insignes sunt, anno 1818 tristissimam celebritatem nacta est. Loco quinque leucis a St.- Branchier distante, vallis inter duos montes Pleureur et Mauvoisin coarctata est, et torrens nonnisi angu- 96 BAGNES. stissimum spatium in imo eius fando occupat. Mon- tis Mauvoisin pars inferior rupium pariete praerupto quingentos pedes alto constat, suprà quem moles 9!a- ciales Gétroz dictae, usque ad sumuna cacumina ri- gent. [am ab anno 1811 magna fragmenta crebro ex illo glaciali monte decidentia vallem imam fere omnino obstruebant, et torrentis aquae , in cursu suo impeditae lacunam quandam 50 pedes profundam su- prahocce claustrum effecerant. Usque ad annum 1818 aquae tamen per illud claustrum tanquain sub ponte natu- rali viam invenerant; sed tunc nova glacie: incrementa banc aperturam penitus explevere, et lacus superior longitudinem 7500 pedem et alutudinem 200 p. nactus est. Murus ipse glacialis, cui innitebantur aquae, longitudine 500, latitudine 900 et in sua Lhumillima parte 220 p. metiebatur. Usque ad mensem Iunium laboribus pru- denter susceptis cuniculus arte factus claustrum totum iam traiiciebat, et lacustrium. aquarum molem haud parum imminuerat; sed eiusdem mensis die 17^ earum tandem nisui ponderique immenso integra muri ela- cialis pars superior mediaque cessit, et tolius la- eus aquae statim effusae sibi praecipites viam aperue- runt, intra unam horam usque ad Rhodanum infra Octodurum pervenerunt, totam vallem Bagnes, imam vallem Entremont, et magnam Octoduri partem strage dira immensisque ruinis impleverunt. Circiter quin- quaginta homines in tam horrenda subversione vitam amiserunt. Domus, casae et horrea innumera diruta, integrae sylvae evulsae fuerunt, multi tandem fertilis- simi campi atque horti arena lapidibusque obruti in steriles glareas conversi sunt. Euam post eam infaustam diem, ima claustri gla- cialis pars, per hiemes et ruinas superioris montis rursus valde aucta est, et metuendum erat, ne ille terrificus eventus renovaretur. Sed ratione simplicis- suna et, ut quisque putaret, etsi antea nemo eam detegere potuisset, facillima, Cl. VrwETZ, Valesius, inalo medelam efficacem attulit, sicque omnes curas BAGNES. 37 felicissime removit. Ingenio et laboribus eius vallis imae moles glacialis adeo imminuta est, ut nunc Druen- tae (la Dranse, hoc torrenti nomen) liberum transi- tum concedat. Nunc per aestatem armenta ubique in pratis diu penitus subiersis, tranquille pascuntur. Tota vallis 4c praecipue pars eius superior, ut et 17 molium glacialium, quas continet, orae pulcher- rimis rarissunisque stirpibus alpinis abundant. Sic Saxifraga diapensoides Ecll. hucusque in. Helvetia nus- quam alibi, reperta fuit, et ante paucos annos Pmurr. Tuoxas ad M. Gétroz Caricem ustulatam, stirpem lapponicam perinde apud nos nunquam visam, detexit. Post inundationem Iunu 1818 facies nonnullorum tra- ciuam ab illa strage pereussorum omnino immutata fuit. Ibi praecipue Zrassica Érucastrum diversissimis formis ludens frequentissima occurrit, et quod notatu dignum est, Lunaria biennis Moench (anaua L.), qua hucusque Flora valesiaca carebat, nunc frequens in- venitur. Plantae rariores: J4chillea macrophyl/ia , Arch. mo- schata Jacq., Ach. nana, Aconitum Lyéoctonum, 4do- nis autumnalis , Agrostemma Flos-Iovis, Agrostis pur- purea N., .4gr. rupestris Willd. y aurata , A/chemilla pentaphyilea, 4ndrosace carnea, Andr. helvetica N. ( retia L.), Andr. ohtusifotia All., 4ndr. pennina N., Aneimone narcissiflora, Anthericum serotinum, quile- gia alpina (aux Corbacieres de Dagnes), Arabis ciliata R. Br., Ar. serpyliüfolia Vil., Arenaria rubra, 4rte- misia glacialis, rt. Mutellina Vill. (rt. spicata Jaeq.J, Astragalus leontinus Jacq. , .4vena subspicata Claiev. (ira L.), Betutla Murithiü N. (aigra Mur. supra pontem Donvo?sin; stirps ulterius indaganda!), Brassica oleracea À sylvestris, Bunias Erucago, Campa- nula cenisia (in Alpibus) , C. va(densis All., Carex a'rata. C. bico£or Al. (in M. Gétroz), C. curvu/a All., € ericetorum Poll., Aispiduta WN. (fimbriata Schkuhr), C. u:tulata Wbhg. , Centaurea phrygia, Cerastium | at- pinum, Chaecrophyílium hirsutum, Conyza squarrosa , 38 BAGNES.. Corydalis Intermedia Mérat (in subalpinis ; Scargrcugn), Cynosurus echinatus , Draba frigida Saut. y ramo:a, Dr. nivalis (in M. Gétroz), Jr. sclerophylla N,, (ad M. Gétroz), Empetrum nigrum, Epilobhium alpestre Schmidt, Zp. origanifolium Lam., Equisetum multi- forme Vauch. (variegatum All. Erigeron angulosus N., Er. Fillarsii Willd., Festuca varia MHaenke, Gentiana glacialis Abr. Thom., C. punctata , Gnapha- lium alpinum, Gn. Leontopodium Vill. (Fi/ago L.), Gn. sylvaticum y fuscatum, Hedysarum obscurum, Her- niaria alpina, Hieracium alpinum var. flosculis tubu- losis, H. amplezicaule & aureum (supra l'Ourtier), £a- thyrus heterophylius (ibidem), Lotus corniculatus 5; at- pinus, Lychnis alpina L., L. Flos-Iovis (circa l'Ourtier), Lycopodium annotinum , L. clavatum, Melampyrum syt- vaticum, Mentha viridis, Myosotis sylvatica Ehrh. y fl. albo (in montibus), Nardus stricta, JVepeta nuda, Oxytropis campestris DC. ( AstragalusL.) , Ox. foetida DC. (4str. Halleri All.), Pedicularis rostrata, Phaca alpina Jacq. , Ph. australis (| cenisia, Phleum Michelii All, Poa alpina Yl brevifolia, P. sudetica Schrad., Polypodium hyperboreum Sw. (7FYoodsia R. Br.), Po- tentilla frigida Vill., P. minima Hall. fil. , P. muitifída, P. nivea, Ranunculus glacialis, R. pyrenaeus (à bupleu-. rifolius et y plantagineus, (0 lacerus seu valesiacus olim in M. Mille a b. Ricov, sed post eum non am- plius inventus est), Zamnus alpinus, Rheum di- gynum Wbg. (Rumex L.), Saliz glauca B Lapponum, $. hastata (prope Bonvoisin), S. myrsinites « et à lanata (sericea Mur.), S. reticulata (9 sericea (ad M. Gétroz), S. serpyliifolia Scop., Saussurea alpina Dec. ( Serratula L.), Saxifraga diapensoides Bcll., S. oppo- sitifolia, S. petraea Vahl o, et e Bellardi, S. planifo- lia Lap. (tenera Sut.), S. Seguieri Spreng. (sedoides Whbg.), Scutellaria alpina, Sedum villosum (in M. Mille), $. A nacampseros , Senecio incanus , Sisymbrium acutangu- lum YII kyoseridifolium, S. pinnatifidum DC., $. tanace- tifolium, Soldanella alpina, Stackys germanica, Tha- BAGNES. BALME. 99 lictrum' simplex (9 alpestre, Tkesium alpinum, Trif'o- lium pratense 5 frigidum, F'io'a cenisia. Ballon, mons ad Vogesorum catenam pertinens, in Gallia situs est, sed tantum unius diei itinere ab urbe Basilea distat. A Casrano Bavurwo et Harrrno plantae eius montis, cuius cacumen sese ad 4518 pe- des s. m. extollit, saepe citantur. Huius loci sunt: Chrysosplenium oppositifo/ium, Digitalis purpurea, Ligusticum Meum Crantz ( 4ihamanta L.), Lunaria re- diviva. Ballstall, oppidulum Solodurense, fere ad pedem superioris Hauenstein situm. Plantae rariores: Dian- thus caesius. Sm., D. sylvestris "Wulff. , Impatiens JVoli-tangere (Wallenburg versus), Lunaria rediviva , Meíissa officinalis, Rumex scutatus. Balme (Col de), mons notssimus Sabaudiae, 7088 p. s. m. elatus , inter valles Chamouny et Trient situs. Ibi Alpium inunensa iuga, atque praecipue giceanteus mons Albus, cum amoenissima ei subiecta valle, quam totam percurrit amnis Arva, cuius fon- les ex pascuis ipsius Col de Balme scaturiunt, pul- cherruno sunt spectaculo. | Neque in tam alto monte .ampla stirpium alpinarum messis deest. In adscensu enim occurunt: CArysanthemum alpinum, Cirsium spi- nosissimurm Scop. ( Cnicus L.), Erigeron alpinus, Gen- tiana purpurea, Hieracium albidum Vil.(intybaceum Al.), H. alpinum YII A alleri, Lizula lutea DC. (Iuncus All.), Ornithogalum fistulosumYl Ramorzdi , Phyteuma betonicae- Jf olium Vill. , P/antago alpina, Polygonum viviparum , Sa- lix helvetica Vill. (arenaria auct.), S. herbacea , Senecio incanus, Silene acaulis, F'eronica alpina, F. aphylla, F. bellidioides. In descensu vallem 'Trient versus: Achillea macrophylla, Heracleum Sphondylium l ste- nophyllum. Ad casas pastorias des Herbagéres summo iüneris puncto subiectas: JZivga pyramidalis 9 alpe- stris, Caia simplez N. (Laserpitium L.), Pedicularis recutita, P. rostrata, Si-ymórium pinnatifidum DC. ( bursifoliim Sut.). 40 BARBARINE. BASILEA. ' Barbarine, mons Valesiae inferioris , vico sub- alpino Zins-kauts imminens. Ibi leguntur: 4/iumFi- ctorialis, J4nemone alpina, Apargia Taraxaci Willd., Betonica hirsuta , Camelina dentata Pers. (Myagrum Willd.), Campanu!/a cenisia, Cochlearia saxatilis Lam, ( Myagrum L.), Gentiana bavarica (affatim), Ornitho- galum fistulosum Ram. Y suba/pestre (luteum fl. helv.) , Pedicularis tuberosa, Ranunculus alpestris, Sa/ix glauca B L«pponum, S. hastata (S. Arbuscula Sut.), S. myr- sinites, Scirpus setaceus, Sisymbrium pinnatifidum DC, (bursifolium Sut.), Tussilago alba 9 ramosa, Viola palustris, — ]n monte vicino Nomanei occurrunt: 44ndrosace obtusifolia All., Artemisia Muteliina Vill., 4zalea procumbens, Draba frigida Saut. (hirta Vil, Stellata Mur.), Draóa nivalis LiljPebl., Gentiana verna, Poa laxa Haenke, Saxifraga aspera M /ryoi- des. — Infra eius montis glaciales moles: Cerastium Jatifolium, Ranunculus glacialis, Saliz glauca (4 Lap- ponum. — Pone casas pastorias Nomanei: 4aemone alpina (9 sulphurea , Sazifraga Cotyledon Fre lis Lapeyr.). Barme (la. V. Octodurum. Barthélemy (St.-), vicus agri Vaudensis inter Echallens et Cossonai situs. — In agris vicinis in- ventus est Zupinus angustifolius. Basilea, Basel, Bále, pagi eiusdem nominis caput, totiusque Helvetiae facile maxima urbs, ad flumen Rhenum, quod eam in duas inaequales par- tes dividit, in Helvetia occidentali, et quidem in eius parte boreali sita. Elevatio eius supra mare fere ad 950 pedes, aut saltem secundum Cl. HacrwBAcH ad 780 pedes aestimatur. Academia basileensis in Helve- tia nomme Universitatis sola nuncupatur, nec tem- poribus antiquis recentioribusque doctoribus et pro- fessoribus tanto honore dignis unquam defuit. Inter viros rei herbariae peritissimos, qui in hac civitate floruerunt, potissimum celebrandi sunt loawwrs et Caszanvs Bavniwus, illud par celeberrimum fratrum ; BASILEA. BASILEENSIS PAGUS. 44 I. CasprAnvs (CaspAnr filius) DAvursvus; Frrix PramE- avs; Turoponus et PFmipEnicus ZwiwNGnLrnus; lac. Ha- GENBACH; CnurnLERUS, cui genus notissimum dicavit Harrrznus; I. Hrwmicus Smànrzriw; Dzwrp. Srinur- LIN; VEnzascHaA; I. I. Husrn; Ew. Kóxwic; Acurm- Lrs Mizco; LacnurEwarrus, de re herbaria Vir meritis- simus, cui haec naturalis scientiae provincia ma- guum incrementum debuit; Cl. Rorzezn, nunc in Aca- demia basileensi professor eruditissimus, et praestan- - lissimae dissertationis de ZupAorbiis auctor celeberri- mus; denique Cl. C. F. Hacrssacuius M.D., qui in- vestigationibus rev. Mürrrnr, parochi Olsbergensis adiutus, primum Florae basileensis volumen edidit, mihique multas plantas singulari, qua poilet, huma- nitate suppeditavit. Academia amplissimam bibliotheeun et hortun botanieum possidet Basileae ditissima utilissimaque rerbaria C. Bavnmiwr, Iac. Hacrwnacuu et Lacuz- NALII servantur et scientiae amicis eorum inspectio liberaliter conceditur. Artifices non pauci celebres Basileae degunt: in- ter quos solum Dav. Larssax, solertissimum planta- rum pictorem , qui coniunctim cum CI. Hrcgrscuwrr- LER, iam multos stirpium helveticarum , et dvos stir- pium venenosarum fasciculos in lucem edidit. Hae collectiones iconum lithographicarum coloribusque naturalibus pictarum wutülissimae, parvo veneunt et omnibus botanophilis commendandae sunt. Textus multas sagacissunas observationes complectens, lin- gua germanica conscriptus est. — V. Basileensis pagus. Basileensis pagus territorium ad 10 leucas lon- gum et circiter 8 l. latum comprehendit. — A ditione | Solodurensi iugi Turani ramo, scilicet montibus Hauenstein et Schafmatt, austrum versus sepa- ratur; fere omnes reliquae eius partes collibus valli- busque constant; sed regio urbi contermina ad pla- niüem pertünet, atque sub miüssimo coelo sita est. 42 bDBASILEENSIS PAGUS. Nonnisi parvus eius tractus ad Hheni ripam dextram pertinet, ac undique a magno ducatu DBadensi circum- datus est. Montium pascua multa nutriunt armenta pecudesque; campi autem solo fertili gaudent. Dite Basileensis pulchris stirpibus, quarum non paucae regionibus calidioribus propriae sunt, abun- dat. Ceterum iam a pluribus seculis eam permulti bo- taaici plantarum investigandarum causa sollicite pera- guaverunt, utextra omne dubium ad totius Helvetiae regiones eo respectu notissumas pertineat. Prope Basileam et in eius ditione crescunt: Acer platanoides (in montibus vicinis frequens), 4chi/- lea nobilis (passun), Ach. Ptarmica, Acorus Calamus (circa Brüglingen, St. Jacob, Gundoldingen et in pi- scina prope Bratteln), .4donis ambigua N. Wl Java ( 44. miniata Sut. ), Ad. autumnatis (haec prope Mün- chenstein et Dornach, i//a circa St. Jacob),, 4gro- stis canina, gr. alba Schrad. IV maior (gr. gi- ganíea Sut.), Agr. Spica-venti, ;4ira caryopky!fea (ad Birsam prope Hiltelingen), .74. /exuosa (9 (im der Hard et sylva Móhlinensi), Zivga Chamaepitys Schreb., Zlisma natans (im ducatu Badensi prope Neuweg, retro Dürglen, et supra Nonmatitweiler), A4//ium 4m- pe'ceprasum (in agris cirea Wyl, prope Wiesam et in vineis ad Crenzach), 4//. arenarium (extra portam Riehanam in vineis, ad sepes D. Iacobum versus ul- ira patibulum, circa Crenzach), 4// carizatum (pas- sim), .4/. Porrim (im vineis ad Rhenum, et circa Wyl, AH. rotundum (forsan olim ad Rhenum , et in vineis prope Wyl visum) , 4/. sphaerocep^a'um (pas- sim), 44/l. Schoenopresum a riparium? (3 alpirom Hae. ; ad Rheni littora ubique), 4/7. vineafe (frequens), Alnus incana. Willd. (ad Rhenum et in sylva líiünin- gensi), 4lopecurus geniculatus, AL. pratensis, Althaea officinalis, J4maranthus Blitum, | 4nagallis coerulea Schreb., 4nemone Hepatica, 4n. ranunculoides, 4n- themis arvensis, Anth. tinctoria (Augustae Raur). 4a- thericum. Liliago, 4nthriscus vulgaris Pers. ( Scandix BASILEENSIS PAGUS. 43 Anthriscus L.), 4ntirrhinum Cymbalaria, Ant. Oron- tium , dnt. spurium (j. Peloria , Arabis arenosa Scop. (bey St. Jacob), 4r. perfoiiata Lam. /Turritis g/a- bra L.), Ar. Turrita, Jrtemisia | 4bsinthium, rt. campestris, Art. vulgaris, Arum maculatum () folus maculaus (in dumetis ad D. Iacobum et cirea Novam- domum), .Zsperugo procumbens (ad aedes Schellen- haus prope hortum botanicum), Jsperw/a arvensis, Aster |Amellus , Athamanta cretersis (in montibus haud infrequens), 44vena fatua, Bidens cernua (circa Oet- lingen), Z/itum capitatum (ad portam Blasianam), JHrassica Cheiranthos Vill, Br. Erucastrim, JZiromus inermis, Dr. racemosus, Jr. velutinus Schrad., Zryo- nia dioica Jacq., Bulliarda F'aillantii DC. (Tillaea Willd. prope Bürglen rarissmna), Zw«pleurem rotun- difo/i:m (aliae huius generis a veteribus auctoribus citatae species non amplius reperiuntur), CeAi/e ru- gosa L'Hér. (Myagrum L.), Calamintóa officinalis Moench (AMe/issa Calamintha L.), C. iVepeta Clairv. ( Melissa L.), Calendula arvensis, Camelina dentata Pers. (Myagrum Willd.), C. sativa Crantz (Mya- grum L.), Campanula latifolia, C. patula, €. pusilla - Haenke (ad muros suburbii D. Albani etc.), C. per- 'sicifolia , Carduus axillaris N., C, crassifolius Willd., C. tenuifolius N., Carex ampu!lacea Good. (ad Birsam), C. brizoides, C. Scl*-Leri Willd., C. strigosa lfuds. (prope Olsberg), C. orzithopoda Willd. (ad Birsam et Wiesam), C. riparia Good., Carpinus Betuius , Cau- calis daucoides, C. grandiflora, C. infesta Curt., Cen- taurea nigra, C. paniculata, C. solstitialis, Centuncue lus minimus (circa Altschwyler etc.), CeratopAy//um demersum, (circa Hiltelingen et Michelfelden), Cervaria aísatica N. (Peucedanum L.) « luteol/a (circa Wyl?, iu Alsatia superiori supra Mülhausen vulgo), C. 2/auca N. (Athamanta Cervaria L.), C. QOreoselinum N. ( 4thamanta Oreoselinum L.; infrequens occurrit), CAae- rophyllum aureum, Ch. bulbosum?? (nuper nusquam repertum), CA. temulum , Cheiranthus Cheiri , Chcuopo- A4 BASILEENSIS PAGUS. dium album à obtusatum, Ch. ficifolium Sm., Ch. glaa- cum. (infrequens) ,; Ch. polyspermum YI acutifo!ium, Ch. rubrum (circa Binningen), C.. urbicum *) (iu fimetis, ad vias passim), Chozdrilla iuncea (prope Alt- schwyler), Cirsium rigens N. (Carduus tataricus Sut.), C. buíbosum DC. (Carduus tuberosus Vill.; im Kirsch- garten), Coch/earia Armoracia, C. officinalis, Coro- nopus Ruellii All., Corydalis cava Wbg. (Fwmaria Ehrh.), C. intermedie Mérat ( Fumaria Ehrh.), C. £4- tea DC. ( Fumaria L.), C. solida N. ( Fumaria Hoffin.), Crassula rubens, Crepis foetida, Cr. globifera liall. fil., Cynoglossum montanim Lam. (ante cavernam Neun- brunnen), Daznthonia decumüóens DC. (Festuca L.), Datura Stramonium, JDelphinium Consolida, Dictam- nus albus, Digi'a/is lutea, Dipsacus /hciniatus (circa Neuweg), D. pilos:s, Draba murelis (bey St. Jacob, inler portain lapideam et viam Münchenstein), Zc£i- nospe:mum Labpula Lehm, ( Myosotis L.), XEpilobium roseum. Schreb. (prope Mühlheim et Seelingen; etiam locis montanis), Zpimedium a/pinum (ad D. Albani suburbium, prope Rhenum; an cx hortis elapsum ?), Eriophorum angustifoium oth, Zirvum tetraspórmum, Eryngium campestre, Erysimum cheiranthoides, Er; crientale RÀ. Br. (Zras:ica L.), Euphrasia /utea, Fedia dentata Vahl, Festuca arundiracea Schreb. , F. bromoi- des, F. heterophy//a Juss.? (in €.» Hard), F. /o/iacca Huds., F. Myurus, F. sylvatica Vill. (in montibus nemorosis, v. gr. Kallen, Dürreck, H:unmel etc.), Filago arvensis, F. gallica, F. montana, GCaleopsis pubescens Dess. (grandiflora Sut.), Galium parisiense II anglicum (prope Alschwyler), C. saccharatsm Al., (in agris infrequens), C. £ricorne With. , C. u/iginosum, Genista germanica, G. sagittalis, Gentiana ;Jmare/!a, *) Tum ob synonyma, tum ob characteres, planta a Cl. Ha- GENPACR hoc nomine descripta, utique ad CAenopodium urbicum Koch (Smith, Flora danica) neque ad Ch. intermedium K. (Ch. urbicum Fl. Helv. , Engl. bot.) perlinere videlur. V. Fl. Helv. tom. VI. in app. BASILEENSIS PAGUS. 45 (germanica Willd.), GC. /utea (in montibus. elatioribus passim), Ceranium moschatum, GC. palustre, C. pra- tense, C. rotuadifolium, G. sanguineum, GClobularia vulgaris, Zieliotropium europaeum, Helleborus focti- dus, Ji«racleum alpinum (in montbus passim, v. gr. * jn Hornfleeh), Zerniaria glabra (ad Wiesae ripas), H.incana Lam. (in suburbio novo; semel visa), Zes- peris matronalis Lam, (9 sylvestris (H. inodora LJ, Hieracium cymosum, H. fallax. Nild. II. 4uricula, H. florentinum All. I praea/tum et II. pilose!loides (ad hRhenum?), Z. praemorsum, Hippuris vulgaris (flu- aiotilis Wieg.), Holcus mollis, Hoíosteum umbellatum, Hydrocharis Morsus ranae (in fossis circa Michelfel- den: C. B.), Zypericum humifusum, MH. montanum, H. pulchrum, 4I ypochoeris glabra, lasione montana, Iberis cmara, Impc«tiens NNoli-tangere, Inula salicina, lris germanica, Ir. sibirica (Michelfeldae), 7satis fiz- ctoria , Iuncus cepitatus Weig. (rarissunus in Helvetia, ad Wiesam procul ponte lectus est), 7. acutifolius «, ct P hagenbachianus (ad Birsam et in pascuis udis circa Neuweg, infrequentes), 7. subvertici/latus Weig. (rarissimus nec nuper repertus), 7. Tenmageia Ehrh. (ad Wiesam), Lactuca saligna, L. Scariola, Lathyrus "placa , L. heterophyl/us, L. hirsutus, L. latifolius, L. Nissolia, L. sylvestris, L. tuberosus, Leersia orj- zoides Willd. ( Páafaris L.) prope Hiltelingen, Alt- schwyler, Friedlingen, Klein-Riehen), ZLemza trisulca, Lepidium graminifolium , L. ruderale, Limosella aqua- tica, Linum tenuifolium , Lonicera Caprifoiium , L. ni- gra (in M. Dürreck), L. Peric!ymenum, Luzula. albida Dec. (/uaucus Moff.), I. sy/vatica N. (maxima Dec. luncus syivaticus Muds.), | Lythrum Hyssopifolia, Malva moschata, Marrubium vulgare, Medicago |fal- cata, M. lupulina, Melilotus dentata Pers., Melittis Melissophylium ,| Mentha crispa, M. rotundifolia, M. viridis, Moenchia quaternella Ehrh., AMuscari comosum Mill. (Hyacinthus L.), Myosotis versicofor Roth, Myo- Surus minimus (ad Wiesam olim lectus), JVarcissus poé- | 46 BASILEENSIS PAGUS. ticus , IN. Pseudo- Narcissus, Nasturtium amphibium R..Br. ( Sisymbrium L.), N. patustre DC. , N. pyrenaicum Ri; Br., NN. sytvestre Kk. Br. , Jigella arvensis, Ophrys apifera Huds., Ophr. Monorchis, Ophr. myodes Jacq. ; Orchis J'sca Jacq. , Orch. hircina Crantz. ( Satyrium L.) , Ori- ganum vulgare ll prismaticum (Or. creticum Sut.), Ornithoga!/um pyrenaicum (ad Birsam), Orn. arvense Pers. ( minimum Sut.), Orn. luteum (sy/vaticum Pers. et N.), Orn. umbeilatum, Orn. nutans, Ornithopus perpusiltus (inter Neuhaus et Oetlingen), Orobanche coerulea Vill. (/aevis Sut.), Or. ramosa, Panicum ciliare Retz. (prope portam lapideam et circa Elffin- gen) /. glabrum N., £. glaucum , Papaver Arge- mone (prope Alschwyler), Papaver dubium, Parie- taria erecta M. et K. (officinalis auct. ; ad D. Marga- retham et arcem dirutam hótelen, etc.), Peucedanum Chabraei N. (Selinum L.), Physalis Alkekengi , Poa bulbosa, P. Eragrostis(?) , P.pilosa, Polycnemum ar« vense, Polygonum incanum Schmidt, Populus aba (in Rheni insulis vulgo, Michelfeldae, ad Novam- domum, secus Birsam, Neue Welt versus etc.), Potamogeton compressus, | P. densus, P. pectinatus, Primula Auricula (1n M. Gilgenberg etc.), Prune//a grandiflora Jacq. , Pr. /aciniata (um die Hülftenschanz), Pulicaria vulgaris Gaertn. (/nu/a pulicaria L.), Pulmo- naria angustifolia, P. officinalis, Radiola linoides Gmel. (Linum Radio/a L. ad Wiesam; rarissima), Ranunculus aquatilis , R. arvensis, R. l'lammula (9 ser- ratus, R. fluitans Lam., R. pantothrix Brot. 9 rigidus (ad vicum Hiltelingen) , AAinanthus Crista-galli y an- gustifolia, Ribes nigrum, R. rubrum (extra urbem minorem in sylvula Egelsee, copiose), Rumezx cong/o- meratus Schreh. (R. Nemolapathum Sut. Augustam versus, in sylvis), A. ZHydrolapathum Ait. (ad Rhenum), R. sanguineus Y pictus? et II viridis ( nemorosus Hag.), Sagina apetala, Salix fissa Hoff., S. holosericea Willd. (circa Olsberg ; rarissima) , S. pentandra (teste Har- LERO), $. triandra, $. viminalis, Salvia glutinosa, BASILEENSIS PAGUS. 47 $Scabiosa suaveolens Desf., Scandix Pecten- F'eneris, Scirpus setaceus, Sc. triqueter, (in der Hard, prope Neubaus, in sylva Wylensi et circa Binzen), Scro- phularia canina, Senecio nemorensis Sut. (planta dubia, prope Münghenstein indicata), 5. sy/vaticus, S. te- nuifolius, Silene noctiffora (ad portam Ioanneam et prope altingen) , Si/yóum | marianum . Gaertn. (Carduus L.) Sinapis alba, $. incana, Sisymbrium poly- ceratium (perrarum), 3S. Sophia, S$. thalianum N. ( Arabis L.), Sium latifolium (ad fluminis ripas), S. Faícaria (planta alias rarissima , circa DBasileam et in eius agro passim haud infrequens occurrit, v. gr. ante portam loanneam etc.), Stachys germanica (ad portam lapideam), Staphylea pinnata, Stellera Pas- serina, Symphytum officinale 'G flore rubro, Tama- rix germanica, Tanacetum vulgare, Teesdalia Iberis, DC. (beris nudicaulis; rara), Teucrium montanum, T. scorodonia, Thalictrum angustifolium, Th. flavum, Thesium linophyllum | & minus, Thlaspi | perfoliatum Thrincia hirta Woth (£eontodon L.; rarum), Trapa natans? (circa Hiltelingen), Trifolium elegans Savi, Tr. fragiferum , Tr. ochroleucum (circa Brattelen), Tr. scabrum, Triglochin palustre, Triticum Halleri Viv. (circa. Wyl, in agris), Tr. intermcdium Host, Tr. monoccocum (colitur), Twlipa sylvestris (in colle Gellert copiose), Tussi/ago Petasites 9 Lybrida, UIl- mus campestris, Ulm. montana Sm., cum varietati- bus suberosis (U/m. suberosa Willd.), Z'erbascum Dlat- taria, PF. Lychnitis 9 flore albo, 7. pilverulentum Vill. (in der Sandgrube), 7. nigrum, F.Thapsus, Fe- ronica Buxbaumii 'Ten. ( filiformis auct. ; in der Sand- grube et in agris circa Wyl), 7. montana: (in der Hard ete.), 7. praecox All. (prope Gundeldingen, Hagenheim, Augustam etc.), 7". prostrata (locis apri- cis frequens), 7. Teucrium I /atifolia, VF. triphyllos, PF. verna, (in der Sandgrube cis Wiesae pontem), Ficia dumetorum, Xanthium strumarium (ad urbis por- tas), Zannichellia palustris. 48 BASSINS. BAUMA. Bassins, vicus montanus pagi Vaudensis, haud procul 4rzier, et fere ad eandem altitudinem situs. Ihi proveniunt Zster melius, JDianthus syldvestris Wulff., Ophrys apifera Huds. (à la Césille), Sa/via glutinosa, V. Arzier. : Bátia (£a), nomen veteris arcis, cuius rudera in alto colle sita, Octoduri et viae regiae impendent, V. Octodurum. Dáàtie (Za), nomen collis et amoenissimae sylvu- lae in urbis Genevae vicinia. Ibi multae pulchrae raraeque stirpes reperiuntur; potissimum occurrunt: Aconitum Lyctoconum, Arbutus Üva-ursi, Chr) santhe- mum corymbosum , JEchinospermum | Lappula Lehm. (Myosotis L.) 9 (JM. squarrosa Retz), Erythronium Dens-Canis (agro Genevensi proprium), Zestuca bro- moides (rarissima) , Gastridium (Mitium bL.) lendige- rum IN. f muticum (plantae perrarae varietas alibi nondum visa), Z/o/osteum umbellatum, Inula F' aillantii Vill. , Zavandu!a Spica (rarissima), Lepidium petraeum , Lilium Martagon, Mehttis Melissophyllum, Ornithos galum pyrenaicum, Orobus niger, Piautago Cynops (huic pago propria), Potentil/a Fragaria Poir., (Fra- garia sterilis L.), Pulmonaria angustifolia, Rosa gal lica I pumila, Saponaria ocymoides , Thalictrum angues stifolium Y Jacquinianum , Trifolium rubens, Baulaz (Bóle), mons pagi Vaudensis, Dolae sabi-. iectus. Commoda via nuper strata, a villa Bonmont intra sesquihoram per pulchram fagineam s;;vam ad eius pascua ducit. Plurimas raras strpes, v. gr. Cardaminem hirsutam & (sylvaticam Link), Geum ri- vale D (C. hybridum Jacq.), Aanunculum lanuginosum, Ribes aípinum, R. rubrum (aut fortasse potias A. pe- traeum Jacq. ; specimina non collegi), Scabiosam alpi- nam, Thlaspi alpesíre, etc. ante multos annos in eo monte observavi. Bona facilique semita horae spatio ad casas pastorias Dolae a M. Baulae stabulis per sylvas abietinas pervenitur. Bauma, magnus vicus in montibus pagi Tigurini BAUMGARTEN —BEAULME. 49 situs, ad vallem Fischenthal pertinet, Prope eum locum proveniunt: Lycopedium clavatum , Tussilago alba. Baumgarten. V. Glaronensis pagus. Baux (la) , mons pascuis fertilibus tectus, ad Alpes Penninas pertinens, nec procul a D. Bernardi hospitio remotus; Ibi Flora manu liberali thesauros suos dul- cissimos sparsit. Ibi enim intra satis arctos limites inveniuntur: 4renaria verna Q) diffusa ( 4r. caespitosa nuct.), J/ster alpinus, Cardamine reésedifolia, IDrabá aizoides (ad rupem qua ad pascua descenditur), Erige- ron uniflorus, Gentiana lutea, C. purpurea, Gnapha- lium sylvaticum y Jf'uscatum ( norvegicum Retz) , Juncus trifidus, Pedicularis atrorubens Schl, (pennina Ni hucusque nunquam nisi in M. Pennini tráctü reperta); P. foliosa, P. incarnata Jacq. (perinde rarissima); P. recutita, P. rostrata, P. tuberosa, P. werticillata (nescio an usquam in Europa uno tam exiguo loco tot huins pulchri generis species simul occurrant ?); Potea- tilla grandiflora, Ranunculus pyrenaeus et y plantagi- neus, Sedum 4nacampseros , Sisymbrium tanacetifolium, V. Penninus, ad calcem. Baveno, vicus ditionis Pedemontanae in ripa me- ridionali sinus occidentalis lacus Verbani, e regione insularum Borromaearum, ad viam Semproniam, situs, Ibi sunt celebres fodinae, ex quibus granites et pul« cherrimum marmor ad usum templorum aliorumque sumptuosorum aedificiorum in urbe Mediolano extra- huntur. Prope hunc locum leguntur: Zraóis Ha//eri II stolonifera, Centaurea amara (ad fodinarum rupes.) Beati (Divi) spelunca magna pulchraque, in rus pibus ripae dextrae lacus Thunensis sita. Eam habi- tasse dicitur Sanctus Beatus, unus e primis evangelii praeconibus in Helvetia. Prope speluncam occurrit: Buphthaiímum salicif olium. Beaulme, pagus agri Vaudensis, in régione mon- tana, haud procul finibus gallicis et supra Urbam situs. Plantae citatae: Cyc/amen europaeum (Cressier versus), Physalis Alkekengi. ; Gaulin Flora helv. VII. A4 50 BEAUVERNIER —BELCHEN. Beauvernier. V. Bourgvernier. Bec de l'oiseau, mons Iuranus nobis ignotus , ut suspicamur aut in Neocomensis pagi parte boreali, aut in vicinis praefecturis Bernensium situs. In eo monte Harrrnmo teste a Cl. GacxznBiN repertae fuerunt: Carez hirsuta Sut. (Hall. helv. 1552; nuperis plane ignota), C. mucronata All. (rara), Herac/eum alpinum, Lilium Martagon. Begnins, pulcher magnusque vicus pagi Vauden- sis, fere ad extremum limitem occidentalem regionis viniferae /a Có:e, in colle vineis consito, ad montium pedem, supra Ao£u/lum situs. Prospectu totius Lemani Alpiumque iugi pulcherrimo gaudet. Plantae rariores: Bupleurum falcatum, Ophrys apifera Huds. (à la Césil- le), Cauca/is grandiflora, F'eronica acinifolia. Bel-air, praedium agri Nevidunensis, ultra syl- vulam Zois- Zougis, parumque ab oppido distans. In agris vicinis Zi/ago gal/ica, Iberis pinnata et Spergula arvensis leguntur. V. Bois- Bougis. Belchen (Der), mons graniticus Sylvae nigrae, trans Rhenum situs, sed nonnisi paucis leucis Basilea distans, et 4555 p. s. m. elatus. bi proveniunt: Agrostis alpina Willd., Arenaria verna ( diffusa ( dr. caespitosa Hag.), A4rundo montana N. ( A4grostis arun- dinacea Sut.), Campanula valdensis All « villosa, Chrysosplenium oppositifolium (rarissimum), Circaea aépina, Convallaria verticillata, Galium hercynicum Weig. (rarum), Ligusticum Mutellina Crantz. ( Phei- landrium L.), Lonicera nigra, Montia fontana () maior (rara), Poa a/pina, P. laxa Haenke (?), Ribes a/pinum, Sarifraga .4izoon Jacq. (9 lengifolia, S. stellaris et eius var. foliis oblongis serratisque, Sedum dasyphyt- lum, S. saxatile All., F'accinium Ozycoccos, PF. uligi- nosum, VF. itis-idaea, F'eronica saxatilis L. fil. — Eiusdem nominis exstat vertex alius, 2110 p. s. m. elevatus, inter M. Kallen et maiorem Hauenstein in iugo lurano situs. In eo monte citantur: J/ndrosace lactea , Chaerophyllum hirsutum B (Ch. Cicutaria Vill.) BELGIRATE —BELLINZONA. 51 Circaea alpina, Diünthus superbus; Festuca syivatica Vill., Zrigiochin patustre. Belgirate. V. Verbanus lacus. Belini sylva (Sauvabelin), sylva montana; paulo supra urbem Lausannam sita; ibi magna pars pagi Vaudensis, totus lacus, et Alpium iugum pulcher- rimum prospectum praebent. In ea sylva occurrunt: "inus glutinosa Gaertn. , A/nus incana Willd. , 4rundo Calamagrostis, Betilla viridis Chaix (frutescens, par^ €issime in consortio Álnorum), Jz/ica uniflora Retz., Ophrys myodes Jacq., Pyrola minor , F'eronica stutellata; Bellagio. Y. Larius (lacus). Bellano, vicus ripae orientalis lacus Laru, ad ineressum vallis Sassinae, quae planus rarissimis abundat, situs. Prope hunc locum rivus Pioverna cum ingenti fragore a rupe 200 pedes alta sese prae- cipitat. Hanc pulcherrimam cataractai incolae /0;- rido di Beliano nuncupant, Plantae rariores: 4quile- &ia pyrenéica Dec. ,,Primula ca/ycina Duby , Z'ateriana sazatilis Jacq. V. Larius. Bellelay, monasterium vetus a Gallis per motus civiles desolatum,; nuncque ab homine privato posses- sum, in praefecturis Bernensium Iuranis prope 7Zavaz- hes situm. Plantae rariores: .Zndromedd polifolia, Crocus vernus (Bruntrutum versus), Deiphinium Conso- lida, Gentiana Pnueumonanthe, Geranium. sylvaticum, Helleborus viridis, Nigella arvensis, Saxifraga Hircu- lus (à la Chatelaz), Tussi/ago nivea Vill., F'accinium Ox ycoccos, FP. uliginosum, F. V itis- idaea. Bellinzona (Bilitionum, Castrum Bilincionis, Berinzona), oppidum pagi Ticinensis ad Ticinum, ibi inter rupes ütrinque valde coarctatum. Bellinzona unum e tribus oppidis est, quae pagi capita habentur. Regio vicina, mitissimo coelo gaudens, vinum egre- gium totiusque pagi generosissimum profert, atque plantis raris abundat. Prope Bellinzonam occurrunt: -nchusa angustifolia, 4nch. officinalis &, et B minor, 4ndropogon Gryllus, 4ntirrhinum maius, Bunias Eru- usse ES UNNERS c woo 52 à) BELMONT — BELP. cago, Centaurea splendens, Cervaria alsatica N. f albi- flora ( Selinum venetum Spreng.) , Ceterach officinarum Willd. (Zsp/enium Ceterach L.), Chondrilla iuncea, Crepis setosa Hall. fil. , Euphorbia Lathyris, Euonymus europaea (9 intermedia N. (forma rarissima et valde insi- gnis), Filago arvensis, Galeopsis pubescens Bess. ( ver- sicolor auct. helv.), Genista scoparia Lam. (Spartium L.), Gnaphalium luteo - album, Hieracium síaticefolium Vill., Zactuca Scariola, Lilium bulbiferum, Montia fontana, Parictaria diffusa M. et K. ('iudaica auct.), Phytolacca decandra , . Polygala Chamaebuzus f gran- diflora, Scirpus ovatus Roth, Trifalium «hrysanthum N., Tr. elegans Savi, Tr. michelianum Savi ( hybridum Sut.; in pratis Cadenazzo versus). — V. Cenere. Belmont, vicus pagi Vaudensis, prope Lausan- nam. Ibi provenit Doronicum Pardalianches. Belmont, vicus Bernensis, praefecturarum Iura- narum, in ditione Freybergensi. Belp, magnus vicus pagi Bernensis, ad Arolam, paulo supra urbem situs. In eius vicinia botaniei Ber- nenses, ac praecipue Cl. Tzaacmsrr plantas pulchras observaverunt. liuius loci sunt: Zrassica Érucastrum ( Sisymbrium obtusangulum Willd.), Cardamine hirsuta p micrantha (C. tetrandra Meg.), Coronilla Émerus, Cyperus flavescens () minor, C. fuscus, Calium boreale, Gentiana Pheumonanthe , Cypsophila repens, Hippophaé rhamnoides, Hypericum hirsutum, H. montanum, Leer- sia oryzoides Willd. ( Phalaris L.), Lithospermum offi- cinale, Melilotus vulgaris Willd. 8 gigantea, Polygo- num laxiflorum Weihe, Potentilla nemoralis Nesu. ( Tormentilla reptans L.; a Cl. TraAcnsrr detecta, ne- que alibi in Helvetia occurrens), Pui/monaria angusti- folia, Reseda lutea, Rosa cinnamomea , Schoenus albus, Scirpus acicularis, Scutellaria galericulata, Tamarix germanica, Thesium pratense Ehrh., Trifolium fragi- erum , Typha minima Hoppe ( minor Sm.), J'icia dume- torum, Fioía arenaria Dec. ( nummulariaefolia Sut.), F. palustris, F. pumila y (V. ericetorum Schrad.) — BENEX — BERNA. 53 In M. Belpberg: Epipactis rubra Sw. (Serapias L.), Rosa tomentosa Sm., Sambucus racemosa, Taxus baccata, Bénex, pagulus ad parochiam Prangins pertinens, parumque Neviduno distans. V. Prangins. Bergün, vicus subalpinus pagi Rhaetici, ad pe- dem borealem M. Albulae situs. In faucibus rupestri- bus, quibus via a balneo Alveneu ad hunc pagum ducit (eas incolae Bergünerstein nuncupant), pulchra 7o/a pinnata occurrit, sic et Po/lemonium coeruleum ; circa Bergün:- Z7Aalictrum flavum, T. aquilegifolium; inter Bergün et Filisur: Zathyrus sy/vestris. Berna, urbs magna, pulchra divesque, totius pagi eiusdem nominis caput, circiter 4 leucas infra Thunam, in peninsula, qaam flumen Arola efficit, sita. Academia, quae iam a reformationis beaus tempo- ribus Bernae floret, 1nultos semper viros eruditos produxit, et ex eius scholis etiam non pauci herbariae , rei peritissimi et amanüssimi prodierunt. Quis igno- rat illum immortalem lHiarrzERuM, patriae summum Bernenses fuerunt perinde BnuxrELs, AnrmiUS, cuius nomen statum flores ) decus, Bernatem civem fuisse! Alpium elegantüssimos in memoriam revocat, Prernr- wvs etiam sancto ministerio addictus, Ruacon prae- fectus Thorbergensis, Gawxarrgn pg Tvunnre, D. Jacos Dicx V. D. M., Harrrnm: discipulus, 'Taisorrr, atque nostro aevo ille Viri summi dignus filius Arsrnrus Harrrenus, quem adhuc patria scientiaeque lugent, Nicor. SEniwGE, patria quidem Gallus sed diu DBernae moratus, Scuarnza nunc in Lauperswyl pastor, liche- nographus sagacissimus, tandemque viri nobilissimi DE Grwciws, Omru et Mzisssre, qui nuperrime cum Cl. Szsrscio ad Candollanum prodromum operam contulerunt. " Duplicem Berna possidet hortum botanicum et in diussuma bibliotheca nuierosam plantarum ad natu- ram delineatarum coloribusque pictarum collectionem. Musaeum historiae naturalis patriae collectiones fere o1unium mamualium, insectorum, avium, planta- LI 51 | BERNA. rum et mineralium totius Ielvetiae, mappas s. tabu- las anaglypticas (bas-reliefs) Oberlandiae, Valesiae, pagi Vaudensis et M. Gotthardi continet. Collectiones etiam Hey. WyrrrNBAcHi, qui cum optimo Gossio Genevensi societatis helveticae scientiarum naturalium conditor fuit, et Cl. Mzisswen et Srvpzen rei naturalis curiosorum attentione dignissimae sunt. Illustrissima societas oeconomica Bernensis per longam annorum seriem rei herbariae studium auxit adiuvitque. Urbs quidem in planitie Arolensi, sed ad altitudi- nem 1708 pedum s. m., nec procul a montibus, sub coclo frigidiori iacet. Austrum versus, iugum Alpium nivosarum longe extenditur et magnificum spectacu- lum oculo praebet. Plantae rariores prope Bernam indicatae: .4corus Calamnus (circa villam Holligen), 4A4grostis aba Schrad, IV. maior, Agr. canina, Allium carinatum, 4maran- thus Blitum (j adscendens, ^m. sylvestris Desf. ( viridis All), 4azemone Hepatica, Antirrhinum maius (ad urbis muros), ;pium graveo/ens (ad balneum suburbanum exterius), Jrabis perfoliata Lam. (Turritis glabra L.; prope Bolligen), 4ru«ndo Pseudo-phragmites Hall. fil., Astragalus glycyphyllos, Bidens cernua, Brachypodium pinnatum Pal. B. (Zromus L.) y., Bromus arwvensis, Br. secalinus, Bryonia dioica Jacq., Calamintha offi- cinalis Moench (Melissa Calamintha L.), Cardamine amara, Carex divulsa Good., C. intermedia Good., C. elongata, C. umbrosa Host, (in sylvula Eckholzli et prope Worblaufen), C. pilu/ifera (im Lóhr), C. digi- tata (im sylva Bremgarten), C. ornithopoda Willd. (perinde), C. flava (8 densa, y rectirostra, Ó polysta- chya , C. hornschuchiana Hoppe (,fu/va agr. helv.), Car- pinus Betulus, Centaurca . Catcitrapa, Chaerophylium aureum (?), Ch. bulbosum (?) , Chenopodium Botrys (?), Ch. focetidum Lam. , Ch. hybridum, Cirsium oleraceum All. (Cnicus L.), Corallorrhiza Halleri Rich. (Ophrys Corallorrhiza L.), Coronopus didyma Sm. ( Lepidium L.; alibi nondum visa), Crepis setosa Hall. fil. (sub bERNA. 55 vico Hormannsgasso), Cynzanchum F'incetoxicum Pers. (-4sclepias L.; trans sylvam Dáhlholzlein J, Cyperus J'uscus (9. virescens, Cypripedium Calceolus, Dipsacus pilosus, Drosera longifolia, Epilobium Dodonaei Vill. ( rosmarinifolium Haenke), Epipactis rubra Sw. ( Sera- pias L.), Eriophorum angustifolium, Roth (9 /axum, Ervum Ervilia, Erythraea Centaurium Pers. ( (ad viam Worbensem), Festuca arundinacea Schreb., F. Myu- rus, F. ovina «, Filago montana, Galanthus nivalis, Galeopsis ochroleuca Lam. (/atifolia Sut.), Galium rotundifolium, Genista tinctoria, Gentiana Pneumo- nanthe (infra Seelhofen), C. verna (ibidem et prope Drakau), Geranium phaeum, G. robertianum (9 fl. albo (in adscensu M. Bolligerberg), C. sy/vaticum, Gnaa- phalium margaritaceum (prope villam Drakau ?), Goo- dyera repens R. Br. ( Satyrium L.), Hieracium dubium Willd. 8 uniflorum, H. sabaudum, Hippophaé rkam- noides (mm der Hunzikerau, copiose), Zypericum humi- fusum, Hypericum montanum, lasione montana, [Im- patiems NNoli-tangere (in ipsa urbe et sylva Wyler- holz), Jnwla Fai/antii Vil. (über dem Insel, im Bodenacker und in der Hunzikerau), Juniperus Sabina (in insulis Arolae, Hunzikerau), 7. communis (9 arbo- rescens (in sylva Bremgarten et prope praedium Hol- ligen, ad 50— 0 p. adsurgens), Lamium amplexi- caule, Lappa maior Gaertn., Lathyrus hirsutus, L. sa- divus, L. sylvestris, Leucoium vernum, Limodorum abortivum Sw. (Orchis L. auf dem Banuüger), Lolium perenne Ó ramosum, Lotus siliquosus, Luzula albida Dec. (Iuncus Hoffm.), Lysimachia thyrsiflora, Matva moschata, Margarita Bellidiastrum N. ( Doronicum L.), Muscari botryoides Mill. (Hyacinthus L.), M)linum Carvifoéia N. ( Selinum L.), Myosotis sy/vatica Ehrh., Myriophyllum.spicatum (in. stagno prope Rothhaus), M. verticillatum (inter Muri et Wittighofen), JVarcis- sus Pseudo- Narcissus (in pratis frequens), ANasturtium amphibium R. Br. ( Sisymbrium L.) 9 variifo/ium (um die Hube), JNasturtium; palustre B. Br. ( Sisymbrium 56 BERNA. Poll., Oenaenthe fKstulosa, Ophrys arachnites Hoffm., Ophr. Monorchis, Ophr. myodes Jacq., Orchis fusca Jacq., Ornithogalum nutans, Orobus tuberosus, Panicum sanguinale, Phellandrium aquaticum (prope Moos-See- dorf), Picris hieracioides (9 longifolia, Poa airoides Koel. (4ira aquatica L.), Polygonum amphibium, P. Bistorta, Potentilla debilis Schleich., P. Fragaria Poir. (Fragaria sterilis L.), P. inclinata Vil., P. verna, Prenanthes purpurea, Primula .farinosa, Pulmonaria officinalis, Ranunculus aquatilis, R. nemorosus, Rosa canina, Saliz aurita &, et Ó grandifolia, 8$, acuminata Hoffm. 7; obovata (secus Arolam), S. caprea fj angu- stifolia et y rotundifo/ia, S. viminalis (ad viam qua Schwarzenburg versus itur), Sambucus racemosa , $ca- biosa sylvatica, Schoenus ferrugineus, Scilla bifolia, Sc. italica (olim ab Harrrno, loco unico, ubi exstir- pata fuit, nuper a Cl. Tnacnuszr in coryletis prope urbem rursus reperta), Sezecio Jacobaea ll aquaticus, Sisymbrium polyceratium L. (nuper non visum), $. So- phia, S. Thalianum N. ( Arabis L.), Sparganium na- tans, (prope Elfenau) Stachys germanica, Staphylea pinnata , Teucrium montanum , T. scorodonia, Thalictrum aquilegifolium, Tofieldia calyculata Wbg. (-4nthericum Sut. circa Seelhofen) , Trig/ochin palustre, Tulipa syt- vestris, Utricularia minor, F'erbascum nigrum f (ad pagum Küónitz), Z'eronica Buzbaumii 'Ten., P. scute/- lata (im Gyrenmoos und im Lóhr), 7. Tenucrium l latifolia, P. urticacfolia Jacq. (in sylva 77ylerholz ), F'icia Sepium y albiflora, Fiola canina var. flore albo (in sylva Neslern), 7. hirta, P. tricolor II arvensis 9; Saxifraga aizoides a summo M. Ze/pberg usque ad Arolam prope Zunzikerau legitur. 14 der Eymatte: Digitalis grandiflora Lam., Gentiana ciliata, C. verna, Epipactis rubra Sw. Ep. grandiflora N., nula F'ail- lantii Vill. (perrara), Margarita Bellidiastrum N. (.Do- ronicum L.). — in der Enge (nomen ambulacri para- disiaci prope urbem siti): Gratiola officinalis, Gera- nium phaeum (et ad vias des Altenbergs), Ma/va mo- BERNENSIS. 57 schata, Ophrys aracknites Hofün., Ophr. myodes Jacq. — In sylva Bremgarten: Carex a/ba Scop., C. érieoides, C. maxima Scop. (etiam supra villam Hasli), €. s/osa All., C. remota , Comarum patustre, Cypripedium Cal- ceolus, Dianthus superbus, lilago montana, Helleborus Jfoetidus, Lonicera Periclymenum , Luzsula campestris Dec. Ó nemorosa (luncus Most, J. muitiflorus Hoffm.) Lysimachia nemorum, Menyanthes í£rifoliata ,. Polemo- nium coeruleum, Pyrola chlorantkha Sw., P. minor (etiam circa villam Kehlholz), Zü£es rubrum, Stachys germanica, Tulipa sylvestris (im Altenberg; rara), Feronica montana (rara). Bernensis pagus omnium foederatorum maxi- mus, et quoad incolarum numerum celeberrimus. Per Helvetiam occidentalem longe extenditur; forma valde irregulari gaudet, maximaque longitudine a septen- trione ad austrum triginta, maxume autem lautudine ab occidente ad orientem viginti leucas metitur, et milliaria geographica quadrata 4175 complectutur. Pagi pars meridionalis, quam vulgo Oberlandiam nuncu- pant, a Valesia contermina Alpium borealium muro alüssimo atque multis locis glacie nivibusque aeternis horrente, separatur. Inde non pauca lateralia iuga ad septem triones et orientem extenduntur, ibique pulchras fertilesque valles formant. Eiusmodi sunt montes, qui inter eum pagum et Friburgensem ditio- nem sese extollunt. Doream versus plura Iurae iua praefecturarum inde luranarunr nomine cognitarum, et finium Solodurensium valles distinguunt. Ceterae pagi partes montibus minus elatis, collibus vallibus- que, et paucis regionibus canipestribus constant. Vitis nonnisi in planitie coelo mitiori subiecta, scilicet in Biennensis et Neocomensis lacuum vicinia, colitur; sed partes pagi interiores arva ferüilissima, optima prata pomariaque arboribus omnigenis consita possi- dent. Fere totius pagi incolae in agriculturae artibus excellunt. " Praeter Arolam praecipui agri Bernensis fluvii sunt: 58 BERNENSIS. 2) Emmia maior, in montibus alpinis supra lacum Brienunum orta, totam pulchram, quae ei nomen debet vallem, percurrit, et in Arolam paulo infra Solodu- rum effunditur. 5) Simmia in summa eiusdem nomi- nis valle ad pedem M. Seehorn, ex pariete rupium per plures fontes scaturit, eurum potissimum petens totam vallem 15 fere leucas longam irrigat, et infra Wimmis cun Candera commixta per alveum arte factum in lacum Thunensem sese effundit. 4) Candera ex mo- lbus glacialibus Valesiae conterminis scatur't, et asperruna vallecula Gastern percursa, boream versus per vallem Canderianam deíluit; ad eius ingressum inferiorem. prope Frutigen et Reichenbach Engstelam (die Engstlen) e pulchra valle Adelboden exeuntem, ut et inagnum torrentem, qui vallem. alpinam Kien- thal irrigat, in sinum saum accipit; inde brevi cum Simmia coniungitur, ct paulo supra Thunam in lacum eiusdem nominis defluit. 5) Sarina in summa valle Sanensi ad pedem M. Sanetsch oritur; qua ab austro boream versus peragrata, Oberlandiam Vaudensem ingreditur, eamque cursu ad occidentem converso totam irrigat. Tunc subito ad boream iterum deflexa, integram pagi Friburgensis longitudinem percurrit. Quo tandem prope Laupen relicto, agrum Bernensem rursus intrat; atque intra paucas horas infra Gümme- nen sese cum Arola coniungit. 6) Thiela, (la Thiele, die Zihl) etiam. nonnisi per breve spauum, scilicet inter lacus Neocomensem et Biennensem, Bernae et Neocomi ditiones disiungit. Prope Nidoviam e lacu Biennensi effluit, exigsoque tractu peragrato, aquas infra Gottstadt cum Arola commiscet. 7) Dirsa ad pedem septentrionalem rupis notissimae Pierre - Per- iuis (Petrae pertusae), qua velut per porücum via regia Dienna in praefecturas luranas ducit, fontem uberrimum habet; placido amoenissimoque cursu saepe inter altos rupium parietes contenta , eas praefecturas euro - boream petens perfluit ; infra Zwingen in agrum Dasileensem | penctrat, atque mox infra Dasileam in BERNENSIS. 59 hhenum sese effundit. . 8) Suza (la Suze, die Siiss) in praefecturis luranis ad [ines Neocomenses orta, vallem integram Divi Immerii, (l'EÉrguel, Val St.-Ihnier.) eurum petens percurrit; tunc per magnum sinum sen- sim austrum et occidentem versus conversa, atque in duos ramos divisa, infra Biennam in eiusdem nomi- nis lacu cursum terminat. 9) Dubis (le Doubs) deni- que praefecturas Turanas a Gallia disiungit; e regione vici Montfaucon ad euro-boream inflexus, in agrum Bernensem usque ad Sanctam Ursanam penetrat, unde rursus ad occidentem decurrens, in ditionem Gallicam retrograditur. In tam magna regione tantaque soli altitudinis et climatis diversitate, quam maxima plantarum varietas deesse non potest. hevera quanquam montes plerique iugi borealis ad ditionem Dernensem pertinentes cal- carei-neque granitici sunt (in eo iugo nempe nonnist montes in foci centralis vicinia exstantes rupe gra- nitica constant), istud iugum nihilominus plantas alpi- nas innumeras alit. Etiam in brachio Stockhornensi, licet secundario, multae pulchrae species proveniunt. Cerinthe glabra Mil. (a/pina Kit.), in eius iugi M. Ganterisch occidentem versus atque ibidem Dra£a iz- cana (v L. quae contorta Ehrh.), alias nusquam in Helvetia occurrens, a Cl. Taacnusrr lectae sunt. Per totum iugum ./chemill(am fissam Schumm. frequentis- simam observavit. Corozi//a montana Scop. (coronata Jacq.) in praefecturis Iuranis passim occurrit. Regio- nes campestres v. submontanae suis plantis etiam eau- dent. Sic Burgdorfium et Birsae ripae in vallibus luranis multas stirpes proferunt tractibus arenosis proprias. In lacuum Neocomensis et Biennensis pro- ximitate, maximae dantur paludes, ubi spatio tempo- ris brevi botanophilus amplam messem colligere poterit. V. Aarberg, Adelboden, Aneth, Beati spe- Iunca, Bellelai, Belp, Berna, Bienna, Brien- tinus (lacus), Brientz, Burgdorf, Chasseral, Delémont, Emmia vallis, Gampelen, Gan- 60 BERNARDINUS — BERNECK. terisch, Gastern, Grimsula, Grindelwald, Gurnigel, Gurten, Habcheren, Haselia, Herzogenbuchsee, Immerii vallis, Interla- chen, Kandersteg, Kienthal, Lauenen, Lau- terbrunnen, Ligerz, Meyringen, Moutiers- Grandval, Muri, Neuveville, MNidovia, Nessus, Oberlandia, Petrinsula, Saanen, Scheideck, Simmia vallis, Sonceboz, Spiez, Stockhorn, Summiswald, Thun, Thunen- sis lacus, Tschangnau, Walperswyl, Wan- gen, Weissenburg, Wetterhorn. Bernardinus (Bernardino), mons Rhhaetorum, inter altam vallem alpinam Rheinwald et longe humi- liorem Misaucinam ( 4Zisocco, AMisor) exsurgens. Se- mita aspera, quae iamdudum per hunc montem e Rhae- ua Bellinzonam ducebat, nuper in viam stratam omnigenis vehiculis aptZim conversa est. Mons Mo- schelhorn, qui sumuno itineris punclo impendet, au- ctore Cl. Wziss ad 9/410 pedes supra mare elevatus est, et ut ipse Bernardinus ad magnum australe iugum perünet. Ipsius viae Bernardinae summa elevatio ad 5990 pedes s. m. aestimatur. Rupes eius gnesio quar- zosis venis Interstncto constant. Plantae citatae: ira flexuosa «& (.4. montana Sut.), Carex caespitosa, C. foetida All, Dianthus superbus (in adscensu supra Rheinwald), Centaurea uniflora (?), luncus triglumis, Ligusticum peloponnesiacum (7), Luzula spadicea Dec. ( luncus All.), Phyteuma Michelii (perrarum), Poa laxa Haenke, Saussurea discolor Dec. ( Serratuta Willd.) Bernardus (D.) V. Penninus. Berneck, magnus vicus vallis Rhenanae in pago Sangallensi, inter Altstütten. et Rheineck, in plani- ue nec procul a pede australi Alpium Abbauscella- narum situs. In eius agro Cerastium viscosum () glo- meratum , ÉEpilobium roseum Schreb. , Euonymum /ati- foliam et Pyrolam chlorantham Sw., stirpes in. Hel- vetia rariores legit Cl. Cusron. Praeterea occurrunt: Rubus hybridus Vill., Scirpus setaccus, Sisymbrium tha- BERNINA —BÉVIEUX. 64 lianum N.« Arabis L.), Staphylea pinnata, F'icia du- metorum, P. sativa. Bernina, montium alüssimorum dorsum inter Oeni superioris et Postclavii (Val di Poschiavo) valles, in alta Rhaetia situm. Immensae moles glaciales his montibus boream versus substratae ad pulcherrimas maximasque totius Helvetiae pertinent. Glaciale nempe, ut dicunt, mare, ad 16 leucas longum, fere undique horrendis cacuminibus scopulis alussimis praerupts- que cinctum efficiunt. Viae, qua cum inter Pontre- sina in summa Oeni valle et Postclavianam Tellinam- que vallem communicatur, punctum altissumum 7580 p. s. m. elatum est. In eo tractu observatae fuerunt: "chillea moschata Jacq., Cirsium heterophyllum Dec. (Carduus L.), Gnaphalium Leontopodium Vil. ( Filago L.), Ligusticum peloponnesiacum , Ranunculus pyrenaeus, Saussurea discolor Dec. (Serratula Willd.), Senecio incanus, Sesleria disticha Pers. ( Poa Wulff.; rara), Thlaspi alpestre (?), Viola palustris. Betzberg, tractus montis Gotthardi valde petraeus prope scopulum Isenstock situs. Parvum lacum Aoss- máttlisee dictum continet, supra quem rupes Ross- máttlifluhe, 6212 p. s. m. elata, sjirpiumque rararum feracissima adsurgit. V. Gotthardus. Beverin (Piz-) mons altae Bhaetiae, inter val- les Sexamniensem et Savien sese extollens. In eo monte lectae fuerunt: .4rfemisia pontica, Centaurea phrygia. à Bevers, vicus pagi Rhaetiae in valle superiori Oeni ad ipsum flumen inter Poate et Samaden situs. Bévieux, locus in profunda valle, ad torrentem 4vanson, paulo supra Bex in pago Vaudensi situs. Ibi sedem habet salinarum director , qui iam a multis annis in suis possessionibus spatium amplum, plantis indi- genis colendis aptissimum Cl. Scmrrrcurmo praebuit, ut eo loco botanophili magnam pulchrarum stirpium copiam videre et investigare possint. Secus viam, qua hinc ad vicum B ex descenditur, 44cer opulifolium Vill., 62 "A "ngelica montana Schl. et Fragaria collina Ehrh. occur- runt. Etuam in vicinia citantur: Zupíeu£um rotundi- Jolium, Digitalis lutea, Lithospermum purpuro - coeruA 4eum, Melampyrum cristatum, Mentha viridis, IVeslia paniculata Dec. ( Myagrum L.), Ononis JNatrix, Pinus Larix, Stachys alpina, 6t. arvensis, Stipa Calamagro- stis Wbg. (M grostis L.), Teucrium montanum, — Circa Frénieéres: Aethusa Cynapium B elata ( Aeth. cynapioi- des Bieb. "); in sylva Frénieres) , ( Caripanuta latifolia, Narcissus Pseudo - Narcissus. V. Frenieéres et Bex. Bex (DBactiacum), magnus pulcherque pagi Vaudensis vicus, ad ditionem Aquileiensem pertinet, et prope Valesiae fines, ad altissimorum montium so« lemni maiestate animum adficientium pedem, situs est. Eum fere undique laetissiuma pomaria, quibus a Rho- dano separatur, circundant, et magna pars eius ad ripas torrentis Avanson iacet. Huius pagi balnea per aestatis. tempus a multis hospitibus frequentantur. Licet montibus alpinis proximus omninoque subiectus, totus ager Bactiaco vicinus climate miüssimo imoque calido gaudet, quippe qui ab istis altissimis molibus protectus infaustum boreae flatum fere nunquam sen-« tiat. Colles eypsacei, qui vico impendent, vineis con- siti sunt vinumque gustus peculiaris minusque grati proferunt. Tota quoque regio fere ad hane gypsaceam formationem perünet, et fossilibus raris plantisque egregiis abundat, ut botanophili, qui brevi tempore plantarum Helveticarum maxuimnam. partem colligere cupiunt, propter Alpium ditissimaeque Valesiae proxi- mitatem , Bactiaci degentes, intra paucos aetatis men- ses sui voti compotes fieri possint. In vicinia undique multa sunt castaneta. Sic magnam partem pulchri collis Montet dicti, supra ipsum oppidulum exsurgen- *) Huc absque dubio spectat ethuse cynapioides (Bieb.) M. et K. Dids Fl. I. p. 419, quam sagacissimus Kocnm nonnisi aegre a Cynapio disiungit. Praeter notas indicatas a planta tri- viali etiam involucellis patulis, nec reflexis recedit. BEX. 62 tis, castanearum sylva, cui vineae subiectae sunt, occupat. In eo colle occurrunt: Campanu/a Cervica- ria (perrara), Co/utea arborescens, Geranium rotundi— Jolium, Orobus niger, Puímonaria officinalis (umma- culata), Spiranthes autumna/is Rich. (Op^:ys Balb. Ophr. spiralis L.; inter castaneas prope verticem), Triticum intermedium Host ( iungeum Sut.) « maticum, et B aristatum (utrumque affatim paulo supra vicum). Nobiliores plantaé campestres (alpinas omittimus) prope Bex nascentes: 4cer opuüifoéium Vill. (supra oppidum frequens), J4iega genevensis ( fl. rubro , Angelica mon- tana Schl. (ad torrentem Avanson), 4»traga/us depres- sus (2), str. monspessulanus, Cardamine amara y sto- tonifera, (in paludibus montanis) , Carex divu/sa Good., C. Pseudo - Cyperus (au marais de Luisel), Centaurea so/stitialis, Chenopodium glaucum, Ch. rubrum (raris- simum), Co/utea arboresceas (passum) , Convallaria bra- cteata 'Thom, , Corydalis cava Wbg. ( Fumaria Hoffm.), Crataegus torminalis, Cytisus alpinus Willd., Eranthis hiemalis Salisb. ( Helleborus L.), Euphrasia lutea, Fe- dia dentata Vahl., Festuca sy/vatica Vill., Fragaria collina Ehrh., Ga/anthus nivalis, Galium hercynicum Weig., G. tricorne With. (7 alantia 4parine Sut.), Helianthemum Fumana Desf. (Cistus L.), Hieracium sabaudum & ambiguum (in sylva Chétre), Zypericum perforatum à angustifolium (supra Bex), Inu/a sali- cina, Lamium hybridum Vil., Lathraea squamaria, Leucoium vernum, Lonicera caprifolium, Luzula albida Dec. (Iuncus Hoffm.), Medicago apiculata DC. (prope Bornoui), Mentha sylvestris B gratissima, Ononis Columnae All, On. Natrix, Physalis Alkekengi , Oph. anthropophora, Ophr. arachnites Hoffm. , Ophr. arani- J'era Huds. , Oph. myodes Jacq. (omnes à Chenes supra Bévieux), oa pilosa, P. sudetica Schrad., Polyga/a alpestris Kchb. (austriaca Schl.), Prunelta grandiffora Jaeq. 8 pinnatifida ( Pr. laciniata Dec. Rchb.), Pru- nus Mahaleb, Pyroía uniflora (in sylvis abietinis ad ripas torrentis Avanson), Zkamznus alpinus, Rosa 64 BIENNA. tomentosa Sm., Rosmarinus officinalis (ad rupium gypsaa cearum pedem), Awmez sanguineus () viridis ( nemoro- sus Schrad.), Sa/ix repens (au marais de Luisel), Sa/- via Sclarea, Scorzonera austriaca Willd. ( humilis Sut.); Sinapis aíba, Solanum nigrum 08, Tha/ictrum angusti folium I iacquinianum , Tragus racemosus Desf. (in colle Escharpigny ), Trifolium agrarium Schreb., Tr« rubrum; Triticum. intermedium lost. /iunceum Sut.) a, et nr Uimus montana Sm. «, et 9. (Ulm."suberosa. Willd.); FK eronica agrostis ll pulchella, J'iola mirabilis. V. Bé- vieux, Devens, Fenalet, Luisel. Bienna (Biel) urbs nobilis pagi Bernensis, olim civitas Helvetiorum confoederata, prope lacum eius- dem nominis ad Susam , 1n regione ferüli amoenissima« que sita. In eo oppido magistratus reipublicae Bernensis bonum gymnasium, ubi quinque magistri iuventutem urbanam docent, condiderunt. Huic instituto praeest Cl. ArPENZELLER, plurium libellorum elegantium auctor, Bienna bibliothecam publicam possidet. Spatium inter lacum et urbem pulchrum ambulacrum, quod vulgo Paísgarten nominant, efficit. Supra lacus ripam sini- stram et oppidum, iugum luranum, in quo mons Chassera! situs est, sese extolit. Hi montes haud paucas strpes raras alunt. Quin etiam in collibus vicinis nonnullae plantae insigniores occurrere dicun- tur. Huius loci est Digita/is purpurea alias hortorum ornamentum. BDiennae etiam proveniunt: JZcer p/ata- noides , Achillea nobilis (1n vineis) , Azthericum Liíiago, Calamintha officinalis Moench ( Melissa Calamintha L.), Campanuia glomerata fj, C. persicifolia (inter urbem et Sonceboz), Cardamine hirsuta & sylvatica (um 'Tau- benloch), CAaerophy/lum temulum, Chenopodium foeti- dum Lam., Chrysocoma Linosyris, Coronil(a Emerus, C. varia, Fragaria vesca y efflagellis, Geranium mo- schatum , G. phaeum , C. rotundifolium, G. sanguineum, Globularia vulgaris, Hieracium aurantiacum (inter M. Chasseral et stabula Biennensia), Zydrocharis Morsus- BIENNENSIS. 65 ranae (in fossis aqua plenis), Jris germanica, (ad rupes Pafsgartílüe), Lappa tomentosa Lam., Ligusticum Meum Grantz (4thamanta L.; circa Diesse), Limose/la aqua- tica, Littorella lacustris (à Poudail prope Bonneville), Medicago minima Desrouss. , Melampyrum nemorosum, Melica ciliata, Melittis Melissophyllum, JNasturtium amphibium BR. Br. ( Sisymbrium L.), Neslia paniculata DC. (Myagrum L.), Papaver dubium, Parietaria ere- cta M. et K. ('officina/is auct.), Poa aquatica, Poly- gonum amphibium (9 terrestre, Prunella laciniata auct. helv., RAinanthus Crista- galli y angustifolia, (supra Biennam), Tozzia a/pina (in montibus), Z7inia g/a- berrima Hoff. ( Henzingii fl. helv., Pimpinela dioica L.; frequens), Tussilago Petasites 9 hybrida (ad Su- sam), Z'eronica scutellata, Ad lacus littora: Z/ottonia. palustris, Ranunculus reptans, Sagittaria sagittifoíia (in Petrinsulae canali). Inter Bótzingen et Bütenberg: Cakile rugosa L'hér. ( Myagrum L.), Erysimum chei- ranthoides. — Inter Dótzingen et Pieterlen: Sinapis nigra, In M. Dessenberg (montagne de Diesse) etiam Occurrunt: ster 4meílus, Coriandrum sativum (circa Tramlingen ; rarum), Corozi//a varia, Geranium phaeum, Pedicularis sylvatica, Biennensis lacus, ad minores quidem , sed amoe- nissimos Helvetiae lacus pertinet. Maxima eius pars in pago Bernensi contenta est, nec nisi occidentem versus àágrum Neocomensem contingit. Longitudine fere 4, latitudine autem vix 1 leucam, metitur, Su- perficies eius 1558 p. s. m. elevata est. Etsi parum duntaxat inferior aquas lacuum Neocomensis et Mu- ratensis per Thielam (die Zi£4/) accipit et rursus per eundem fluvium sese in Arolam exonerat. Suza (die Süss) prope Biennam cum eo commiscetur. Ut reli- quorum lIuranorum lacuum, aquae eius per hiemem crescunt, aestate vero imminuuntur. Littora utrinqu? oppidulis multisque vicis exornantur. Ripae sinistrae colles iueundissimni, fertiles vitibusque consiti inmi- nent; dextra autem magis campestris, sed paulo tristior Gaudin Flora belv. VII. 5 66 BIERE — BINNENTHAL. et subpaludosa, inter Arolam et lacum extenditur. Amoenissima Divi Petri insula seu Petrinsula in parte eius occidentali sita est; canalis eius formosam Sagi/- tariam sagittifoliam cum aliis stirpibus aquaticis gignit. V. Bienna. Biére, magnus divesque vicus pagi Vaudensis, ad pedem australem altissimi montis Iurani Montendre, nec procul a torrente Toleure, cuius largi fontes per mensem Martium subito erumpentes amicorum natu- rae attenlionem merentur, situs. Ceterum campi vicini late patentes nimis nudi sunt, minusque gratum pro- spectum praebent. In ea regione occurrunt Gezista germanica, Geranium sanguinéum (copiose), ZJasione montana , Luzula nivea Dec. (74ncus L.), Lychnis vis- caria, Myosolis versicolor Roth (etiam circa Ballens in arvis; planta in pago Vaudensi rara), Orobus niger, Peucedanum Chabraei N. (Selinum L.; llIsle versus, copiosissime), Sa/iz pentandra (ad sepes frequens), Sanicula europaea, Senecio lacobaea (38. flosculosus, Stachys alpina, Trollius europaeus. Bilitionum, Bilitium V. Bellinzona. Bilten, vicus Glaronensis, ad Alpium pedem, in Linthae ripa sinistra, et prope pagorum Suitensis et Sangallensis limitem situs. Sedum hispanicum, planta rarior, et parti inümae Helvetiae orientalis propria, cirea Bilten. et Nieder - Urnen ad rupes udas vulgo provenit. Ibi etiam occurrunt: Geztiana asclepiadea, Leersia oryzoides Willd. ( PAa/aris L.). Binnenthal, vallis lateralis Valesiae superioris, ad iugum princeps australe pertinens, quod eam a valle Antigoria separat. Quinque leucas longa est, et prope Arnen cum magna Rhodani valle coniungitur. Ea vallecula asperrima est, sed totius Valesiae prae- stantissimum caseum praebet, atque multas sürpes alpinas gignit. Potissimum hucusque ibi observatae fuerunt: ;4authericum serotinum, retia Fitaliana N., Astragalus exscapus (perrarus, Valesiae superiori pro- prius), Campanula excisa Schl. (perinde), Zieracium BINNINGEN — BIRASECUM. 67 albidum Vill. (intybaceum All.; in montibus Sempro- hio conterminis), Zypochoeris uniflora Vil. ( helvetica Jaeq., Lychnis alpina, Matthiola varia Dec. ( Cheiran- thus Sibth. ; rarissima), Po/ygonum alpinum All, Pri- mula longiflora Al. (pulehra strps ut et Jatthioia huie tractui propria). Binningen, pagus diuonis Basileensis , haud pro- cul ab urbe, et in eadem amoena valle ac vicus Bott- iningen situs; In ea regione occurrunt: Chenopodium rubrum (rarum), Convallaria Polygonatum, Draba mu- ralis, Lactuca Scariola, Lathyrus latifolius, Lonicera Periclymenum , Poa bulbosa, Tofieldia calyculata Wbg. ( 4nthericum L.). Bionassey. V. Bonhomme. Bironico, vicus pagi Ticinensis, inter Bellin- zonam et Luganum, ad pedem orientalem M. Cenere, quem mune pulchra via strata traiicit, situs. In M. Cenere occurrunt: Zycopodium complanatum , Schoenus fuscus, — Infra Bironicum in pratis uliginosis Zuacum Tenageiam KEhrh. «, et 9 intermedium et Scirpum ova- tum Roth legi. Proinde supra le Taverne observan- tur: .4zdropogon Gryllus, .4strantia minor, Crepis setosa Hall. fil., Cytisus nigricans, Lilium bulbiferum, Phyteuma corniculatum ll Columnae, Sedum Cepaea. — Circa le Taverne: A4ira caryophyllea, jenaria rubra, Avena fatua, Üunias Erucago, Cucubalus bacciferus, Tanacetum vulgare, Birsa. V. Bernensis pagi fluvios. Secus eius amnis ripas prope Basileam passim nascuntur: ira caryophyllea, Cyperus flavescens, QDianthus prolifer, Dipsacus pilosus, Euphorbia verrucosa, Festuca loliacea (ad pontem) , Z. Myurus, Itnpatiens Noli-tangere , Linum tenuifolium, Peucedanum Chabraei N. (Selinum L.), Polemonium coeruleum, Saliz fissa Hoffm. (prope pon- tem), S. triandra, Tamarix germanica, Thesium alpi- num, F'erbascum nigrum. Birsecum (Birseck), locus ditionis Basileen- sis, ubi inventae fuerunt: 4/yssum montanum, Cheno- 68 BIRSFELD — BLATTENBERG. podium polyspermum , Cyperus flavescens, Festuca arun- dinacea Schreb., F. Myurus, Leucoium vernum, Linum tenuifolium, Lycopus europaeus y elatior, Lythrum Hyssopifolia, Polemonium coeruleum, Polygonum stri- ctum. All. (minus Huds.), Sedum sexangulare, Spiran- thes autumnalis Rich. ( Ophrys Balb. OpAr. spiralis L.), Thesium alpinum, F' erbascum nigrum. Birsfeld (das), planities agri Basileensis, ad Birsam prope urbem sita. Ibi leguntur: .Zira caryo- phydea, Alium sphaerocephalum, ll. vineale, Chon- drilla iuncea , Crassula rubens, Heliotropium europaeum, Muscari comosum Mill. ( Hyacinthus L.) , Ornithogatum, pyrenaicum , Poa bulbosa, Piantago arenaria W. et K. ( Psy llium Sut.) , Polemonium coeruleum , Saxifraga gra- nulata (planta in nostris pagis rarior), Zitis vinifera & (F. sylvestris Hag.). . Bivio. V. Stalla. Blaise (Saint-), pulcher vicus pagi Neocomen- sis ad lacus ripam sinistram , infra Neocomum, atque ad viam, qua Bernam itur, situs. Collis, cui insidet, vinum album generosum profert, et praeter vineas ferulibus agris laetisque pratis luxuriat. Plantae rariores: 4nthriscus vulgaris Pers. ( Scandix nthri- scus L.), A4pium graveolens, Arabis Turrita (circa Cor- naux), Za/lota foetida Lam. (nigra Sut,), Crepis vi- rens QÓ elatior (an Cr. Dioscoridis L.?), Lactuca Sca-— riola, Lathyrus latifolius (rarus), Lavandula Spica (parce; stirps huic tractui propria), Panzicum glaucum, Rumex aquaticus (aut, ut suspicor ,. pouus A. AH ydro- lapathum Ait.), Schoenus ferrugineus, Scirpus Rothii Hoppe (ad Thielae ripas), T'eucrium Scordium. Blattenberg, mons pagi Glaronensis, ad vallem Sernfthal pertinens, optimorum schistorum scripto- riorum, colore atro- coeruleo, quos Glaronenses per totam Helvetiam et in mulus alüs regionibus venun- dant, fodina celeberrimus. Inter eos schistos non- nulli piscium tum marinorum tum fluviatilium nec non testudinum atque serpentium, ut dicunt, petrefacto- BLONAY — BODAMICUS. 69 rum impressiones pulcherrimas continent. — 4speru/a taurina in eo monte occurrit. Blonay. V. Viviscum. Bodamicus lacus (Zodensee, lac de Constance ), wnus e duobus nostris maximis lacubus, Helvetiae erientalis partem borealem a Germania separat, et secus regionem Vorarlberg atque pagos Sangallensem et Thurgoviensem ab oriente fere borea -occidentem versus sese extendit. Sedecim leucas longus, 5 leu- cas latus, ad 650 p. profundus , et 1246 p. supra mare elevatus est. Rarissime quidem, nec nisi per hyemes frigidissimas, ut 1695 et rursus nostris diebus 1850 evenit, eelu induratur. Prope Rheineck Rhenus, Rhae- tia valleque Rheguscorum relictis, in eum lacum exo- neratur, et Constantiae iterum liber defluere incipit, atque brevi spatio percurso in lacum Inferiorem (der Untersee) sese effundit. Ultra Coustantiam lacus Bo- damicus adbuc euro - boream versus per 5 — 4ve leucas prolongatur, et sinum contractiorem ad Germaniam pertinentem efficit. In eo sinu prope ripam occiden- talem pulchra insula Meinau, praelongi pontis ope cum littore coniuncta, amoenoque colle vineis, agris pratisque consito constans, sita est. Urbs Lindovia (Lindau) in superiori lacus parte, et prope littus ger- manicum sita, insulam quoque efficit. E lacu spectata pulcherrimum sistit adspectum. Regiones lacum undi- que cireundantes fertilissimae, pomariis, pratis et arvis pinguibus abundant. Sed propter montium col- liumque altiorum defectum, ripae quodam modo maie- state naturali, qua'plerique Helvetiae lacus gaudent, carere videntur. Ceterum respectu ad amabilem scien- tam habito, hucusque inter regiones minus cognitas patriae nostrae reputatae fuerunt. Nihilominus CI. Cvsmon, qui floram meam tot tantisque observationi- bus illustravit, non solum Alpes Abbatiscellanas, Sa- runenses et Vorarlbergenses, sicut etiam Rheguscorum planitiem curiose perlustravit: magnam quoque partem riparum Dodamicarum diligenter investigavit, ibique 10 BODENACKER — BOIRON. multas aut rariores, aut hucusque nondum in Helvetia visas stirpes invenit, Inter quas praecipue recensen- dae sunt: Carex fu/va Hoppe «, atque eius varietas minor ( intermedia (secus ripas et ad Rheni ostia; species rarissima , nec unquam alibi intra patrios fines observata) , Cyperus longus (Lindoviae), Droserae, E/a- tine Hydropiper (formam ignoro; utcunque sit, raris- sima), Calium spurium l glabrum (circa Rorschach, inter Linum promiscue cum forma 1I vulgatiori; in Helvetia rarissumum), Znu/a Britannica, In. salicifo- lia, [ris sibirica (prope Fussach, in regione Vorarl- bergensi) , Zsnardia palustris, Iuncus lampocarpus Ehrh, € heterophy!lus (V. Fl. helv. VI. in app.), 1. ustula- tus Hoppe , Limose/la aquatica, Lysimachia thyrsiflora (rarissima) , Poa airoides Koel. (.4ira aquatica L.), P. serotina Ehrh. (ferti/is Host, palustris Sut.), Ra- nunculus reptans (forma omnium minima), Sagittaria sagittifolia, Saxifraga oppositifolia (ad littora prope Constantiam! Cl. ZorrrkorER), Schoenus albus, Sch. fuscus (perrarus), Scirpus acicularis var. gigantea, culmis facile spithamaeis, $c. carinatus Sm. ( Duvalii Hoppe; stirpem nondum in Helvetia visam tertio iam florae meae volumine edito a Viro amiciss. accepi; V. vol. VI. in app.), Sc. /acustris (8. bodamicus, Sc. mucronatus (rarissimus, neque nuper alibi cis Alpes repertus), $c. setaceus (9 minimus, Sc. Tabernaemon- tani Gmel., et quidem forma duplici, maiore sci- licet minoreque, Senccio paíudosus, Typha minima Hoppe (minor Sm.; ad Rheni ostium), Utricu/aria intermedia Hayne (dumtaxat ibi et in pago Tigurino visa), Utr. minor (rara), 7iola montana ll Awppi (F. stagnina Kt.). E Bodenacker, praedium prope Bernam situm. In vicinia citantur: Ga/ium rotundifolium, Inula F'ail- lantii Vill. , Scirpus Bacothryon Ehrh., Typhka minima Hoppe (minor Sm.; ad Arolam). Boinoud. V. Chaux-de-Fonds. Boiron, rivulus agri Nevidunensis, prope Bon- BOIS - BOUGI. 14 mont in M. Tura haud longe a finibus Galliae, oritur; prope Crassier ditionem Vaudensem a Gallica separat, et post cursum 4 — 1'/; ]l. in lacum Lemanum paulo infra Nevidunum sese cíffundit. V. Nevidunum, Eysins, Crassier, la Rippe. Bois-Bougi, amoena sylvula prope Nevidunum tans rivulum Boiron sita: Ibi leguntur: Carex elon- gata (rara), Convallaria maialis, Epipactis latifolia All. (Serapias L.) « pallens, et 8 rubiginosa (utraque parcius), Zieracium murorum lI sy/vaticum, Lathraea Squamaria, Melittis Melissophyllum , Ophrys arachnites Hoffm., Ophr. myodes Jacq., Orchis fusca Jacq., Py- rola rotundifolia, Ranunculus nemorosus Dec. ('poly- anthemos Sut.), Rosa stylosa Ser., R. tomentosa Sm. 7; (R. dumetorum 'Thuill), Sa/ix aurita «, et y gran- difolia, S. cinerea Ó leiocarpos, Senecio lIacobaea I, et II (S. agnaticus Huds.) , Sparganium natans (rarum). — In agris ericetisque vicinis: 4grostis canina y mutica, Agr. interrupta (prope Plantechoux), JZira caryophy- lea, JAlthaea hirsuta, JAnchusa italica Retz, nthyllis Fulneraria floribus ochroleucis, Bwp/leurum rotun- difolium, Carex distans, C. hornschuchiana Hoppe (fulva agr. helv.), Danthonia decumbens Dec. ( Festuca L.), Fedia auriculata M. et K. (alerianella Dec.), F. dentata Vahl, Flilago arvensis, F. gallicaf F. ger- manica «, et 8 (F. pyramidata L.), F. montana (omnes in agris potissumum circa DBel-air), Ca/ium boreale, C. parisiense Il ( G. anglicum Huds.), G. tri- corne With. (Falantia 4parine Sut.; in agris prope Charlemont), Zerniaria hirsuta, Hieracium umbella- tum &, et y uniflorum, Iberis amara, Ib. pinnata , Ib. umbellate, Melitotus officinalis Willd., Myosotis cac- spitosa Schulz ( grandiflora (M. strigulosa Rchb.), Ophrys apifera Huds. (affatim, sed rarius flores edit), Ophr. Monorchis, Orchis hircina Crantz ( Satyrium L.), Orch. virescens Zollik. , Panicum glaucum (prope Plan- techoux), Polycnemum arvense, Spergula arvensis (prope Bel-air), T4aspi perfoliatum , Trifolium medium (fle- 12 BOLE — BONHOMME. zuosum Jacq.), Tr. ochroleucum, F'erbascum Blattaria «&, et & maius, E. blattarioides Lam. Zeronica spicata &, et B persicifolie. — Pone sylvam Bel-air versus; Agrostis canina (x aristata, Carex slellu'ata Good. (echinata Sut.), | Aydrocotyle vulgaris, INasturtium amphibium RW. Br. (Sisymbrium L.), Scutellaria gale- riculata, F'eronica scutellata (parce). Bóle. V. Baule. Bollenwies, V. Abbatiscellanus pagus. DBonaduz. V. Reichenau. Bonhomme (Colde), mons Sabaudiae, austrum versus valh Montjoie conterminus, 7550 p. s. m. ele- vatus. Undique molibus giganteis, tristibus tamen et maiestate deslitulis circumdatus est. Sed quoad natu- rae studium viatoris attentionem meretur. Ei immi- net aluus, atque sublimi Montblanc proprius, cacu- men Col des Fours dictum, ad 8576 p. s. m. exsur- gens, unde ille altissimus mons ad euro-boream commode et veluti ex specula cominus prospicitur, Semita ardua ex collo Bonhomme ad Chapiu, diflici- liori autem magisque periculosa ex collo des Fours ad Glacier pervenitur. Hi paguli alpestres ac vere aesti- vales, in vallecula horrida 9lacialique inter eos mon- tes et colhim de la Seigne coarctata siti sunt. In e£ itinere secus vallem Montjoie leguntur: ;4cro- stichum septentrionale, Calamintka ,"-andiflcora Moench ( Melissa L. ; aux Contamines) , Co/chicum a/pinum Dec, (montanum All.), Cynosurus echinatus, Orobanche Epi- thymum Dec. (inter Bionnay et Dionnassey), $Sc/e- ranthus perennis. — Ad pedem australem montis: Astrantia minor , Lycopodium annotinum , Primula vis- cosa Vill. (hirsuta Sut.), Pteris crispa Sm. (Osmunda L.) — Supra Nant-Bourant: Poa nemoralis VI coar- cata (j. Inter la Rolle et Mont Jovet: Carex capilla- ris, Cherleria sedoides, luncus triglumis, Scirpus Baeo- thryon Ehrh., Sempervivum arachnoideum. Au mont Jovet: QChrysanthemum alpinum, Trifolium alpinum. Supra Chapiu: Pedicularis gyrofíexa Vill. Supra le BONMONT. 12 Plan des dames usque ad collum des Fours: zdro- sace alpina N. ( Aretia L.), Carex capillaris, C. cur- vula Al., C. foetida All., Ceum montanum, uncus trifidus, Kobresia scirpina Willd. (Z/yna spicata Schrad.), Luzu/a (Iuncus All.) /utea Dec. , L. spadicea ]*eoc., Ranunculus glacialis, R. pyrenaeus, Salix her- bacea, Saxifraga biflora All., Senecio incanus, Statice plantaginea Dec. — In descensu supra Glacier: Zie- racium albidum Vill., Senecio incanus etc, — | V. Sei- gne (Col de la). t Bonmont, pulchra pagi Vaudensis.villa, supra Nevidunum, ad radices montium Baulaz et Dolae sita. Monasterium ordinis Cistertiensium ibi ab AxwaApzo, comite provinciae Genevensis, conditun, occupato Vaudensi agro a Bernensibus suppressum et in pau- perum hospitium conversum fuit. Anno 1711 ca domus novae praefecturae sedes facta, et usque ad annum 1798 a praefectis Bernensibus habitata est. Eam nunc vir privatus possidet. Monasterii templun vetus etiam nunc integrum exstat, frumentis penuique cetero ad- servandis desunatum. In sylvis locisque vicinis villae nascuntur: 4/rendo montana N. (.4grostis arundinacea Sut.), sarum europaeum, JBromus erectus Huds. y elatior, Carex alba Scop., C. digitata, C. dioica, C. stellulata Good. , Carpinus Betulus (1n sylvis), Cirsium oleraceum All. ; bracteis viridibus, C. rigens N. ( Car- duus tataricus Sut.) , Convallaria verticillata, Cytisus alpinus, Daphne Laureola, Dentaria digitata Lam. (pentaphyllos Sut.), DD. pinnata Lam. (Aeptaphylo Sut.), Epipactis rubra Sw. ( Serapias L.), Festuca syl- vatica Vil., Centiana Pneumonanthe, Geranium sylva- ticum, Laserpitium prutenicum, Leucoium vernum (in pomariüs), Lunzaria rediviva, Margarita Bellidiastrum N. (Doronicum L.), Ornithogalum umbellatum, Pru- nella laciniata auct. helv., Senecio lacobaea, Stachys alpina, Teucrium $cordonia, Thalictrum angustifolium I iacquinianum, Thaspi perfoliatum , F'eronia Teucrium II Fahíii, Ficia dumetorum. 7:4 BONNEVILLE — BORROMAEAE. Bonneville. V. Neuveville. . Bonneville (la), oppidulum Sabaudiae , inter Ge- nevam et Cluse, ad viam, qua in vallem Chamouni itur, et iuxta Árvam, in eius ripa dextra, situm. Regio vicina campestris et paludosa est, ut aliquot stirpes rariores gignat. Huius loci sunt: Zieracismn hybridum Chaix, Oenanthe peucedanifolia Poll., T'ha- lictrum angustifolium l Jacquinianum. V. Brezon, Móle, Reposoir. Bormium (Burmium, Bormio, germ. Worms), vicus magnus in summa valle Tcllina, ad pedem M. Umbraigl situs. V. Umbraigl. Plantae rariores: Zieracium a/pestre Jacq. (in montibus supra vicum), .4etháionema sazatile FR. Br. (TAlaspi L.), Allium angulosum ( petraeum, Anthericum Liliastrum, Cirsium hallerianum N., Marrubium vulgare, Sisym- brium strictissimurm. Borromaeae insulae, in lacus Verbani sinu ma- gno, ad eius mediam partem occidentem versus por- recto, sitae. Has quatuor insulas jam a longa tem- porum successione nobilissima Bonnowaronvw gens, Mediolanensis, possidet, duasque praecipuas omni- genis artibus, immenso sumptu, mirifice exornavit. Prima ripae australi proxima Pulchra (l'Isola bella) nuncupatur: palatio amplo, hortis paradisiacis, in niagnam pyramidem tetragonam decemque gradibus constantem exstructis, speluncis per aestatem frigi- dissimis ipsaque nympha Calypso dignis, aliisque ornamentüs superbit. In eius caldariis multae stirpes exolicae pretiosissimaeque, et sub dio innumerae ar- bores Medicae et Aurantiacae, Oleandri floribus albis rubrisque usque ad 50 pedes sese extollentes, etc. felicissime coluntur. Ad veteres muros Capparis spi- noósa et 4diantum Capillus- 'eneris sponte sua cre- scunt. Altera insula Piscatorum dicta (de' Pescatori) Pulcehrae vicina, pauloque occasui propior, ei quasi spectaculo patet: pagulus, qui cum sacello maximam cius partem obtinet, piscatorum tuguriis ut plurimum bOSCO. 19 constat. Insula Mater (Isola Madre), quae tertia, ab utraque ripa fere aequali spatio distat. In ea etiam exstat palatium, sed minus ambitiose aedificatum, magisque neglectum. Luci eius amoenissimi ex magna parte Quercu Mice, Pruno Lauro - Ceraso, aliisque arbo- ribus originis peregrinae consiti sunt. Ibi ars minus ad hortorum aedificiorumque sumptuosam pulchritu- dinem contulit, et natura potius sibi relicta fuit. Quarta est Divi Ioannis (Isola di San Giovanni); muho minus quidem exculta, nec tamen deserta, e regione et in vicinia oppidi Palanza sita est. In eius rupibus gave americana, et S$colochtoa Donar N. (Arundo Donazx L.), frequentes vigent. In omnibus eis insulis legitur Poa pilosa. V. Baveno. Bosco (germ. Gurin) vicus alpinus pagi Tici- nensis in summa valle Campo, quae vallis Magsviae ramus superior est, et prope limites vallis pedemon- tanae Formazza situs. Incolae germanica lingua, neque italica utuntur. Per sex hyemis hehdomades continuas, propter altos montes proxime impendentes, solis ad- spectu omnino carent. Bosco (Furca di), iugum alpinum, cum semita difiicili, qua ex vico Bosco in vallem Formazza itur. Summum colli culmen 7212 p. s. m. elevatum est. Eae Alpes ad formationem primariam pertinent. Plan- tae rariores 1) inter Cerentino et Bosco: Centaurea phrygia, Gentiana obtusifolia Schmidt, ZImperatoria Ostruthium , Laserpitium Halleri All. ( hirsutum Sut), Phyteuma corniculatum Clairv. I Scheuchzeri, Polygo- num alpinum All., Polypodium hyperboreum Sw. ( JY ood- sia R. Br., P. itvense Vill.), Potentil/a rupestris, Sazxi- Jraga aspera Dec. I e/ongata. 2) In Furcae adscensu: 4iuga pyramidalis (j alpestris ( 4i. alpina Sut.), 4ne- mone alpina Q sulphurea, 4n. vernalis, Astrantia ini- nor, Campanula excisa Schl. (rarissima), Carex curvula All., Centaurea phrygia, Erigeron uniflorus , Gentiana purpurea, Hieracium grandiflorum All., Iuncus triftdus, Lepidium alpinum, Luzula (luncus All.) /utea Dec., 76 BOSSEY —BOTTMINGEN. L. spadicea Dec., Lycopodium | a(pinum, | Pedicularis rostrata, Poa laxa Haenke, Po/ygonum alpinum AIll., Ranunculus glacialis, Rhodiola rosea, Senecio incanus, Sibbaldia procumbens, Sonchus montanus Lam. ( alpinus Sut.), Trifolium a/pinum. 5) In ipso collo: 4chi/lea atrata, Ach. macrophylla, Ach. moschata Jaeq., Ach. nana, 4ndrosace obtusifolia All., Anemone alpina (i sulphurea, Anthericum serotinum, 4renaria biflora, "Artemisia Mutellina Vill., Art. spicata Jacq., vena versicolor Vill., Ziscutella laevigatall glabra ( B. lucida Balb.), Carex curvula All., Cher/leria sedoides, Eritri- chium nanum Schrad. ( Myosotis Vill), Gentiana ba- varica, G. nivalis, Geum montanum , Gnaphalium alpi- num, Gn. supinum, Kobresia scirpina Willd. (Elyna spicata Schrad.), Juncus Jacquini, Luzula lutea Dec., Ophrys alpina, Pedicularis tuberosa, Phaca astragalina Dec. (Astragalus alpinus L.), Phyteuma pauciflorum ( &lobulariaefolium (Sternb. et Hoppe), Potentil/a alpe- stris Hall. fil. (aurea Sm. Ser.), Aheum digynum Wbz. ( Aumexz L.), Rhodiola rosea, Salix herbacea, S. reti- culata, Saussurea discolor Dec. (Serratula Wild.), Saxifraga aspera Dec. II (5. &ryoides L.), S. biffora All., S. Seguieri Spreng. (sedoides Mur.), Statice Ar- meria ( alpina. Bossey, pulchrum praedium pagi Vaudensis inter Céligny et Coppet, supra viam regiam situm. In sylvis vicinis Aosa gallica I pumi/a vulgo nascitur, ad sepes autem paulo infrequentior eiusdem pulcherrima forma Il Ay^rida, tum infra longam viam arboribus consitam , qua ad villam itur, ad lacus littora Scirpus Hoioschoemus Occurrit, sic Senecio viscosus; in lapidi- cinis vicinis Potamogeton natans x, et C l vulgaris, ( P. heterophyllus Schreb.), nec procul inde in lapidi- cinis prope Founex, Potamogeton pusil(us. | Céligny versus: Centaurea solstitialis. Bottmingen, vicus ditionis Basileensis, prope limitem Galliae, nec procul ab urbe, in regione cam- pesti vinumque proferente situs. lbi occurrunt: BÓTZLER —BOULAIRE. 71 Centunculus minimus, Circaea intermedia Ehrh., Cype- rus fuscus , Galium uliginosum (rarum), $Scirpus seta- ceus, Tofieldia calyculata Wbhg. (.4nthericum L.). Bótzler, Bótzler- Alp, pascua alpina pagi Abbatiscellani ad. altissimum montem Sentus pertinen- tia. Eorum stabula, monente Cl. WanurreNsERnG, totius regionis alussima et fere 5481 p. s. m. elata sunt. Ibi observatae fuerunt: Onoéórychis vulgaris « montana, Sempervivum tectorum, Silene quadrifida, Bótzingen. V. Bienna. Boudevillers, vicus pagi Neocomensis, in valle Ruz, ac prope Vallangin situs. Prope hunc locum nascitur Geranium phaeum. Boudry, oppidulum Neocomensium haud procul a lacu, ad viam, quae Neocomo Grandisonum ducit. Vineae vicinae vinum rubrum praestans edunt. Occur- rit Gratiola officinalis. :Boulaire, pascua alpina Aquileiensium, monti Enzeindaz subiecta. In eis pascuis praeter multas rariores stirpes pleraeque SaZices alpinae colligi pos- sunt. Ibi enim et in vicino tractu Panérossaz dicto nascuntur, J4conitum NNapeilus $ densum, .4grostis pi- losa Schl. « mutica ( 4rundo tenella Schrad.) , Alium Schoenoprasum B alpinum , 4ndrosace Chamaeiasme Bieb. ( villosa Sut.) , 4ndr. obtusifolia All., 4quilegia alpina, Arabis alpina, Ar. coerulea Wulff. , 4r. pumit(a Wulff., Ar. serpyllifolia Vill., 4rbutus alpina, 4rnica mon- tana , Arn. scorpioides, Artemisia Mutellina Vill., Art. spicata Jacq., Cardamine bellidifolia, Carex atrata, C. firma Host, C. foetida Al., Delphinium interme- dium Ait. (elatum Sut.), Draba aizoides, Dr. fladni- zensis Wulff. 8 minor ( helvetica Schl.), Dracocephalum Ruyschiana, Erigeron alpinus, Er. uniflorus, Eryngium alpinum , Gentiana bavarica, G. punctata , C. purpurea, C. verna , Gnaphalium alpinum , Gn. Leontopodium Vill. ( Filago L.), Cn. luteo- album, Gn. supinum, Hedysa- rum obscurum, Kobresia scirpina (Carex Bellardi Al.), Lepidium | latifolium, | Myosotis | alpestris Schnudt, LU 78 | BOURGVERNIER —BOVONNAZ. Ophrys alpina, Orchis odoratissima, Orobus luteus, Pedi- cularis foliosa, P. tuberosa, P. verticillata, Phaca alpina, Ph. frigida Jacq., Pyro/a minor , Ranunculus &lacialis, R. parnassifolius, R. pyrenacus, Rheum digynum Wah- lenb. ( Rumez L.), Saliz glauca c (?) et 8 (S. Lappo- num Sut.), S$. hastata (S. 4rbuscula Sut.), S. helve- tica Vill. ( arenaria auct.) , S. foetida Schleich. , S. her- bacea, S. myrsinites, S.reticulata, S.retusa, Sazifraga androsacea, S, muscoides Jacq., S. oppositifolia, Pero nica aphylla, P. bellidioides, J'icia syivatica, Viola cenisig. V. Solalex. Bourgvernier, vel Bovernier, pagulus vallis Entremont infra St. -Brancher situs. Ibi proveniunt: Astragalus Onobrychis , Chenopodium Botrys, Epilobium Dodonaei Vil., (rosmarinifolium Haenke) Goodyera repens R. Br. ( Satyrium L.), Poa a/pina ll brevifolia N., Thymus pannonicus All., F'esicaria utriculata Lam. (-iyssum L.; supra vicum; rarissima). Bovinaz, mons alpestris ab Harrrmo citatus. Ihi occurrere perhibet vir summus: aemone alpina p sulphurea, Ranunculus pyrenaeus, R. parnassifolius, Senecio incanüs, Sibbaldia procumbens. - Bovonnaz, mons alpinus Aquileiensium circiter 4000 p. s. m. elatus, unde a pascuis Zrackiz ad Lava- raz conscenditur. Plantae rariores: .4chi/lea thoma- siana Mall. fil. , J4conitum hebegynum Dec. Ó leiocar- pum, .4grostis pilosa Schl. « mutica, Allium Schoeno- prasum (9 alpinum, 4nemone alpina, Zn. narcissiffora, Aquilegia alpina, Arabis brassicaeformis Wallr. ( Bras- sica alpina L.), 4r. saxatilis All., Ar. serpyllifolia Vill., 44renaria polygonoides Wulfl., 4rnica montana, "rn. scorpioides, Carex frigida All., C. capillaris, Centaurea phrygia, Cerinthe glabra Mill. (alpina Küt.), Cineraria cordifolia Gouan, Corydalis intermedia Mér. ( Fumaria Ehrh.), Epipogium Gmelini Rich. (Satyrium Épipogium L.), Gentiana hybrida (supra mapalia), C. pannonica 'Thom., Geum montanum, Hieracium umbellatum var. folis lanceolato linearibus dorso hir- a BRAGAGLIA — B'AANSON. 79 sutissunis, 4. prenanthoides Vill. III cydoniaefolium, H. grandiflorum All., JH. blattarioides, H. montanum Jaeq., (Zypochoeris pontana L.), Lactuca perennis, Onobrychis vulgaris N., Orchis albida All. (Satyrium L.), Orch. globosa, Orch. nigra Scop. (Satyrium L.), Orch. viridis Crantz ( Satyrium L.), Pedicularis foliosa, P. tuberosa, P. werticil/ata, Phleum | .Michelii All., Phaca australis, Ph. frigida Jacq., Poa minor N., Ranunculus alpestris, R. glacialis, Rhododendrum fer— rugincum, Rh. hirsutum, Senecio Doronicum, Sonchus Plumieri (au Noé, prope montes Soreuzé), Uvu/aria amplezifolia. Bragaglia. V. Bregaglia. Brancbhier (St.-), vicus Valesiae inferioris, ad vallem Entremont pertinens, et prope ingressum in vallem Bwgnes situs, duabus leucis Octoduro distans. Infra pagum vallis ad molendina la Valette in fauces asperrimas et perangustas coarctatur. Ceterum, etsi parum fertilis, sub coelo mitissimo sita, pulchras raras- que stirpes gignit. Ibi inveniuntur: 2ztirrhinum Bau hinii N. ( genistifolium Sut.), Astragalus Onobrychis, Campanu(a bononiensis Q ( C. simplex Dec.), Éuphrasia lutea, Goodyera repens R. Br. ( Satyrium L.), Lactuca perennis, Ononis rotundifolia, Ophrys myodes Jacq., Ornithogalum umbellatum, Poa a/pina ll &érevifolia N., Poa &Eragrostis, S$cutellaria alpina, Stipa capillata, Fesicaria utriculata Lam. (.4lyssum L.), 7'icia ono- brychioides. Branson, vicus Valesiae inferioris , fere e regione Octoduri, in Rhodani ripa dextera, et ad pedem M. Fouly situs. Agri atque praecipue colles eius arenosi rupestresque stirpibus omnigenis, regionibus calidio- ribus propriis, abundant. Montes enim altissimi huic pagulo imminentes eum a boreae glaciali halitu per lotum annum protegunt, ut climate mitissimo fruatur. Stirpes rariores: Jchillea nobilis, Ach. Millefolium var. floribus rubris, foliis odoratissimis et hirsutissi- mis, fc^. setacea W. et K., ch. tomentosa, 44donis 80 BRANSON. vernalis (aux Folateires), J4nemone Pulsatilla Il nutan-; Anthriscus vulgaris Pers; (Scandix Anthriscus L.), 4drenaria fasciculata Jacq:;, .4sparagus officinalis, -dstragalus Cicer, jstr. uralensis, Astr. glycyphyllos; ALyssum campestre (??) ,| AIthaea hirsuta, Jrabis per- Jfoliata Lam. (Turritis glabra L.), 4r. muralis Bert,, "sparagus officinalis, Asperugo procumbens, A4splenium dentatum, Bromus inermis, Br. tectorum, Br. squarro- sus, Bulbocodium vernum, Bunium Bulbocastanum, Ca- lepina Corvini DC. (Crambe Al.), Came/ina sativa Crantz ( Myagrum L.), Cardamine hirsuta c ( sy/vatica Linn.), Campanu!a bononiensis, C. patula (aux Fola- teires), Carex nitida Host, Caucalis grandiflora, Cen- taura Crupina, C. paniculata, Ceterach officinarum Willd. (A4splenium L.) , Chenopodium Botrys , Chondrilía iuncea , Colutea arborescens, Crepis foetida, Dictamnus aibus (ad imos M. Fouly clivos supra vicum), Dip/o- taxis tenuifolia, Echinops sphaerocephalus, Epipactis rubra Sw. (Serapias L.), Erysimum cheiranthoides, Er. hetveticum Dec. ( Cheiranthus Jacq:.), Fedia carinata M.et K., Festuca glauca y crassifolia, F. valesiaca N., Fragaria collina Ehrh., Galium pedemontanum All., Geranium rotundifolium, Helianthemum salicifolium Dec., ZHerniaria glabra, H. hirsuta, Holosteum umbel- latum, Koeleria valesiaca N., Lactuca virosa, Lathy- rus sphaericus Retz (angulatus auct. helv.), Lepidium petraeum, Lithospermum purpuro - coeruleum , Medicago minima Desrouss. 6 stricta, Myosotis arvensis Roth. 8 minima, Orchis Morio () fl. /ilacino, et y fl. albo, Orc/. pyramidalis, Orch. sambucina floribus tum luteis, tum, sed parcius , purpureis; Orch. ustulata (9 grandiflora, Ornithogalum bohemicum Zauschn. , Orobanche coerulea Vill., Orobus niger , Oxytropis ( Astragalus L.) uralen- sis Dec., Ox. pilosa Dec. (ibidem), Poa APbulbosa, P. concinna N., Potentilla recta (in colle Tollatel Har- LER), P. Fragaria Poir. ( Fragaria sterilis L.) , Podos- permum muricatum Dec. (Scorzonera laciniata Sut.), Saxifraga bulbifera, S. caespitosa YII /eucantha , Scle- BRANSON. 81 rochloa dura N. ( Cynosurus L.), Scorzonera austriaca Willd. (Aumilis Sut.), Sempervivum. arachnoideum, Silene sfrmeria, Sinapis nigra, Sisymbrium thalianum N. (4rabis L.), Spiranthes autumnalis Rich. (Ophrys Balb., Ophr. spiratis L.), Thalictrum foctidum D. C. (??), Th. pubescens Schl., Trifolium alpestre, Tragopogon maior Hoffm., 7 icia Cracca lI (7. tenuifolia Roth), Fiola arenaria Dec.; 7. tricolor IIl minima, 7ero- nica prostrata, E. triphylios, P. verna, F'icia ono- brychioides. Prope Fouly: Acer opulifofium Vil., 4iuga Cha- maepitys Schreb. (Teucrium L.), .4lHium oleraceum, All. sphaerocephalum, .4nemone Pulsatilla ll, nutans, zrtemisia valesiaca All., 4sperula arvensis, A4straga- lus Onobrychis, Bidens cernua, Bunium Bulbo- casta- num, Campanula bononiensis (in castanetis supra vicum), C. spicata, Carex ampullacea Good., Carpesium cer- nuum, Centaurea paniculata, Chenopodium Botrys, Ci- cuta virosa, Colutea arborescens, Conium maculatum, €orydalis cava Wbg. ( Fumaria Ehrh.) , Crepis foetida, €yperus flavescens () minor, Diplotazis tenuifolia Dec. (Sisymbrium L:), Dipsacus pilosus , Ephedra distachya, Erysimum hetveticum Déc. ( Cheiranthus Jacq.), Galium parisiense Y /itigiosum, et Il anglicum, Helianthemum Fumana Dec. (Cistus L.), Hieracium amplexicaule, Holosteum umbellatum , Iris germanica, Lactuca saligna, L. Scario/a (utraque etiam circa Ponsex), ZLimose//a aquatica, Lonicera Periclymenum , Marrubium vulgare, Melissa officinalis, Menyanthes trifoliata, INasturtium palustre Dec. ( Sisymbrium Sut.), Ononis Columnae AI. ( minutissima Sut.) , Onosma montanum Sm. , Orcbanche coerulea Vill. (Jaevis Sut.), Orobus niger, Oxytropis pilosa Dec. ( Astragalus L.), Physalis 4lkekengi, Poa Eragrostis, Podospermum muricatum Dec. ( $corzonera laciniata Sut.) , Polycnemum arvense, Potentilla cinerea Chaix, Ranunculus sceleratus , Salvia officinalis, S. Scla- rea et Santolina Chamaecyparissus Willd. (au hameau nommé chez les Gex), Scirpus triqueter , Scleranthus Gawdin Flora hely. VII. 6 82 BRASSUS. perennis, Scorzonera austriaca Willd., (humilis Sut.), Senecio sylvalicus, Tilia microphylla Vent., Tragus rc&cemosus Desf., Trigone/la monspeliaca, Tussilago Pe- tasites Hoppe 9 (T. hyórida Sut. ; Octodurum versus), J'erbascum thapsiforme, F'icia dumetorum, V. onobry- chioides (in arvis), 7. pisiformis (in castanetis supra vicum), Zio/a tricolor llI minima. Prope Saillon: 4mygda/us communis, Artemisia valesiaca, Clematis recta, Clypeola lonthlaspi, Ficus Carica, Hieracium amplexicaule, H. lanatum Vill. ( 4ndryala L.), Helianthemum Fumana Desf. ( Cistus L.), Ozytropis uralensis Dec. (Jstragalus L.), Xeranthe- mum inapertum Willd. (annuum Sut.). Brassus (le), pagulus Vaudensis, vallis Iugen- sis, supra lacum, ad pedem septentrionalem M. Mar- chairu, et in ripa dextra fluvii Urbae, ad 2056 p. s. Lemanum elevationem situs, Prope hunc locum amoe- nissimus rivuli fons ex rupium pariete scaturit. Tra- ctum inter fimes Gallicos atque lacum sese porrigentem Urba percurrit; ea regio planitiem undique casis rusti- cis ornatam, nonnullis agris, pratis fertilissimis palu- dibusque torfaceis constantem, sed arboribus fere denudatam efEcit. Paludes pulchris plantis abundant. Prope fontem rivuli Brassus legitur: Zuxbaumia aphylla. In Urbae alveo: ANuphar luteum Sm., Pota- mogeton pectinatus , Senecio Iacobeae (supra vicum ad montis Marchairu radices). In Urbae paludibus et iuxta viam, v. gr. prope fontem sulphureum, cuius aquae nuper in usum venerunt, atque felici eventu in nonnullis morbis adhibentur: .4ndromeda polifo/ia, Betula nana, Comarum palustre, Drosera rotundifolia, GCalium uliginosum, Gentiana verna, Iuncus ustulatus Hoppe, Hieracium succisaefolium All, Luzula campe- stris y. nigricans (L. sudetica Willd.), Melampyrum pratense (9. paludosum, Neslia paniculata Dec., ( Mya- grum L.), Saliz pentandra , 8. repens et quidem mul- Uus formis varians, S. versifolia Wbg., Scabiosa Co- lumbaria E (Sc. lucida Vill.), Smertia perennis. BRATTIGAU —BRENETS. 83 Bráttigau. V. Rhaetigovia. Braulio. V. Umbraigl. Bré (lac de).. V. Gourze. Breit-Lauinen, pascua alpina, molibus glacia- libus eiusdem nominis vicina, et undique Oberlandiae Bernensis montibus altissimis Grofshorn; DBreithorn etc. circumdata. Neque procul ab ists scopulis in Valesiae termino M. Iungfrau et Mónch, austrum ver- sus, atque ad septentrionem Eigerus aethereis verti- cibus coelum petere videntur. In eis pascuis lectae fuerunt: G/oóularia nudicaulis, Hedysarum obscurum, Tussilago nivea Vi. Bregaglia (Bragaglia, Vallis Praegallien- sis, Bregell, Bergell), vallis Rhaetica , Engadi- nae, quam ab ea M. Maloia separat, contermina, in latere australi magni Alpium iugi meridionalis sita. Eam percurrit torrens impetuosus Maira dictus. Iuxta Maloiam (s. Maloggia) ad orientem altissimus extolitur M. Septimius. Haec vallis naturae amicis omnigena pulchra praebet spectacula, et magnam stir- pium; tum alpinarum, tum in parte inferiori regio- nibus calidioribus propriarum copiam gignit. Infra Castasegno sese cum vallibus Clavennensibus confun- dit. Incolae italicae linguae dialectum valde corru- ptam loquuntur, et fidei evangelicae addicti sunt. Plantae rariores: .4chillea mosckata Jacq., .4ne- mone vernalis (in Alpibus), Carlina vulgaris var. po- lycephala; Centaurea Rkapontica, Cytisus nigricans, Genista scoparia Lam. (Spartium L.), Rumez scutatus var. foliis maculatis, S$aussurea discolor Dec, (Serra- tula Willd.; in Alpibus), Senecio incanus (perinde). Bremgarten (sylva). V. Berna. Brenet (lac). V. Iugensis vallis. Brenets (les), pagus agri Neocomensis ad Dubim fluvium, qui eum a ditione Gallica separat, situs. Ibi multae sunt fabricae, inter quas praecipue attentione dignissima sunt artificia celeberrimorum GurNAND , qui vitra in usum telescopiorum et microscopiorum per- 84 BRENLAIRE — BREUIL. fectissima conficiunt. Dubis innumeris gyris sinuosi littora utrinque pulchris rupium parietibus, virgultis et arboribus coronatis ornata sunt. n ripa dextra paulo infra vieum in rupibus aperitur speciosa spe- lunca 7o £ére, ubi sedilia mensasque in saxo vivo natura formavit. Ibi voces quaevis a rupium anfractibus repercussae rursum atque iterum distincte percipiun- tur. Ad ingressum istius cavernae Zimmiam austria- cam Hedw., rarum et elegantissimum inuscum legi. Dubis cataracta fere dimidia leuca a pago Drenets distat et saltus Dubis nuncupatur. Ante et post hancce cataractlam, aquae eius lento ac placidissimo cursu defluunt. Inter les Drenets et pagulum Goudeba, ubi aquae vallis Locles per rupem arte pertusam in Dubis vallem exonerantur, locis palustribus pulchra crescit Fritillaria Meleagris, quam vernaculi /a Twu/ipe de Goudeba nominant. Ea planta etiam in insula Dubis infra saltum sita (la grande ile) frequens occurrit, ct ibi iuventus utriusque sexus quibusdam diebus festis per mensem Maium eam legere solet. Plantae rariores: Carex ampullacea Good. , C. paniculata (utraque circa Goudeba), Peucedanum Chabraei N. (Selinum L.; ibi- dem), Senecio Jacobaea Q cinereus, S. tenuifolius Jacq: prope les Brenets occurrunt. Coroni//a vaginalis Lam. (minima auct. supra Dubis saltum in adscensu ad vicum les Planchettes laeussime provenit, et insolitam magnitudinem consequitur. Brenlaire(Dentde). V. Friburgensispagus. Brettaie. V. Chamosaire. Breuil (le), pagulus alpestris Pedemontanus, ad pedem australem M. Sylvii, supra Val- Tornanches situs, 6180 p. s. m. elatus. Plantae rariores infra Sylvii collum ad descensum le Breuil versus: .4vena versicolor Vill., A44yssum alpestre c (supra vicum), et B argenteum (inter Val. Tornanche et Chátillon) , 4gro- stis purpurea, 4Arenaria Fillarsii Balb., Carex appro- ximata Hoppe, JDianthus collinus (infra le Breuil), Erysimum pumilum NN. (Cheiranthus Schl.), Iuncus BREVEN. 85 arcticus Willd., JVepeta lanceolata Lam. ( Nepetet/a Sut.), Oxytropis foetida Dec. ( 4stragalus Halleri Al.), Petrocallis pyrenaica R. Br. (Draba L.; etiam infra le Breuil, austrum versus, et in valle 44yas reperitur), Phyteuma corniculatum Clairv. I Scheuchzeri, Primula viscosa Vill., Saponaria lutea, Saxifraga aspera |l elongata et IIl (S. óryoides L.), S. muscoides Jacq., Sempervivum globiferum, Silene vallesia (ad sacellum infra vicum le Breuil atque ab eo l. una distans, sini- stram versus), Scatice plantaginea Dec. (infra le Breuil), TAymus vuígaris (infra Val-'Tornanche), Zal/eriana ceí(tica (supra le 'Breuil). Breven, mons Sabaudus, valli Chamouny septen- trionem versus contiguus, sese ad altitudinem 7856 p. s. m. extollit, et a pago praecipuo le Prieuré intra 5 horarum spatium conscenditar. Duplici via, altera nempe saüs facili, sed propter longos ambitus subtae- diosa, altera autem brevi sed periculosiore, per rupem praeruptam et quasi excavatam , quam incolae caminum (la ehemiuée) dicunt, montis cacumen attingi potest, unde montis Albi immensa alussimaque moles latissime prospicitur, alque oculis spectaculum incomparabile praebetur. Ibi per dies Iulii et Augusu calidiores , globi illi nivei (labinae, Lauinen, avalanches), qui a summis lateribns isuus colossi usque in imas valles glaciales eius cum fragore tonitrui simillimo praecipites decidunt, primum oculo, deinde post aliquot temporis secundas, auditu, non sine magna voluptate percipiuntur. Mon- tis enim Breveu cacumen ex Albi regione situm nec nisi modica vallis Chamouny latitudine ab eo separatum est. Gelerum iste mons ut totum, ad quod pertinet, iugum, in Alpium tractu primario situs est, pulchris- que plantis abundat. In eo inter inultas alias rariores leguntur: rnica scorpioides, Bupleurum stellatum, Carex foetida All., Cerastium pedunculatum N., Cher- leria sedoides , Cirsium spinosissimum Scop. (Cnicus L.), Gentiana asclepiadca , /1ieracium albidum Vl. (intyba- ccum All., H. grandiflorum, Iuncus trifidus, Poa fle- 86 BREVINE — BREZON. zuosa Wbg., Potentilla grandiffora, Ranunculus par- nassifolius, Saxifraga aspera l elongata, Scleranthus perennis, Senecio incanus, Sisymbrium pinnatifidum DC. ( bursifolium Sut.), Trifolium spadiceum, F' ateriana celtica, F'eronica fruticulosa, Brevine (la), pagus in altissima Neocomensium valle, inter les Bayards et le Locle, ad 5155 p. s. m. situs. In mma parte vallis, nec procul a vico, laeuna quaedam (lac d'Étaliere) invenitur, cuius aquae per rimas rupium subterraneas dilabuntur. ]n ea regione hiemes frigidissimae sunt, adeo ut mihi per viros fide dignos relatum fuerit, thermometra Reaumuriana ibi anno 1812 — 1815 gradus 50 infra congelatonis pun- ctum ostendisse, et fere omnium, quae in vico adser- vabantur, mercurium penitas in imum globum refu- gisse. Pascua vicina montesque parum elati vallem circumcirca cingentes, ut nusquam aperiatur, rei herbariae amicis bonam messem polhcentur. Iam secus viam frequenter legi possunt: 4/opecurus praten- sis (rarissimus) , Carex pulicaris (au bout des Kondes), Corallorrhiza Halleri Rich. (Ophrys Corallorrhiza L.), Coronilla vaginalis Lam. (minima auct. ; au roc Mille- deux), £Eriophorum alípinum , Calium boreale, Genista Halleri Reyn. ( Spartium procumbens Sut. ; au Roulier), Geranium phaeum, Ligusticum Meum Crantz ( Atha- mantá L.), Myrrhis odorata Scop. ( Scandix L.), Nar- cissus poéticus, Orchis albida All. (Satyrium L.; au Roulier), Pedicularis sy/vatica (rara; au Roulier), Po- lemonium coeruleum, Ribes rubrum (au roc Milledeux), Sazifraga Hirculus, Schoenus albus, Tussilago nivea Vill., Z'eronica dentata Schrad., 7'io/a grandiflora Vill. II e/ongata, floribus modo flavis modo coeruleis aut luteo coeruleoque variegatis (forma pulcherrima hisce montibus, ut videtur, propria), 7. palustris. Brezon (le), mons calcareus Sabaudiae, in Arvae valle supra Genevam, e regione montis Móle situs, rupibusque praeruptüs oppidulo Bonneville impendens. BRIGA — BRIENTINUS. 87 Ibi inventum est Zieracium hybridum Chaix y bifurcum ( H. bifurcum Biob.). Briga (Brieg), oppidum Valesiae superioris, in Rhodani ripa sinistra, supra Vispam et ad pedem borea- lem M. Sempronii situm. Via tamen non ibi, sed in vico vicino Gliss adscensum istius montis celebris inci- pit. Post reipublicae Valesiae restaurationem , lesuitae collegium, quod ante ordinis suppressionem Brigae Íloruerat, redintegraverunt, ibique pulchrum templum possident. Regio vicina imae vallis climate mitissimo gaudet, vinumque bonum et crocum saüvum profert. Neque procul distant pulchri lapidis ollarii ex viridi flavescentis domibus, laterum instar, tegendis aptis- simi fodinae, Plantae rariores: Centaurea benedicta, Chrysocoma Linosyris, Crocus sativus, Cynosurus echi- natus, Echinops sphaerocephalus, Erysimum helveticum Dec. (Ckeiranthus Jacq.) , Hieracium /lanatum Vil. ( 4ndryala L.), Onopordum 4Acanthium , Silene Armeria., Brienz, pagus Rhaetiae, in Albulae valle inter Alveneu et Lenz situs. Ibi occurrunt: 4stragaíus monspessulanus , Phyteuma Halleri ( ovata Willd.). Brienz, pulcher Oberlandiae Bernensis vicus , ad eiusdem nominis lacus ripam septentrionalem situs, et undique pomariis circumdatus. Vicini montes vento- rum impetui obstant, eique loco aeris mitioris tempe- ramentum comparant. Duae cataractae (der Mühlibach et der Giefsbach) hancce regionem exornant; posterior praecipue, quae nonnisi nuper inclaruit, inter totius Helvetiae pulcherrimas numerari potest: Plantae insi- gniores: Ceramium sanguincum, Spiranthes aestivalis Rich. ( Ophrys Balb., Ophr. spiralis L.). Brientinus lacus (Brienzer-See), ad Ober- landiam Bernensem pertinens, 1766 p. s. m. , 10 vel ut alii volunt 25 p. supra lacum Thunensem elevatus, ultra 5leucas longus, sed vix unam integram latus est. Prae- ter Arolam multi rivi torrentesque, inter quos der Müh- lebach et der Giefsbach , pulchras eflicientes cataractas praecipui sunt , in eum effunduntur. Utrinque ad caput 88 BHOIA — BURDIGNY. lacus, scilicet euro- boream versus, et in ima eius parte (austro-occidentali), ripae campestres arvis amoenisque praus luxuriant: sed littus tum septentrio- nale, tum meridionale altiorum montium iugis subie- ctum est. Piscis, quem incolae Zrienzling nuncupant, totius lacus optimus et frequentissimus est. AALododen- drum tum jferrugineum ium Ahirsutum (hocce ad cata- ractam riyi Giefsbach) usque ad ima littora descendit. Broia. V. Vaudensis pagus. Secus hunc amnem potissimum inter lacus occurrunt: Latkyrus palustris, Poa aquatica, Senecio paludosus, Sonchus palustris, Thalictrum nigricans Jacq. (//avum Sut.). Bruderholz (das), in pago Basileensi prope pul- chras villas Gundeldingenses situm , nec procul a divo Iacobo ad Birsam distans. In eo colle urbs Basilea campique eam circumdantes pulcherrimum efliciunt prospectum. Ibi observatae sunt: Centunculus mini- mus, Crassula rubens, Gypsophila Saxifraga, Lonicera Periclymenum , Ornithogalum arvense Pers., Stellera Passerina, F'eronica praecox All. Brugg, oppidulum Argoviense, in pulchra ferti- lique regione, ad Arolam nec procul a confluentibus Ursae et Limagi cum eo flumine situm. — Arola ibi inter rupium angustias adeo coarctata est, ut ponli unius arcus subiiciatur. 24//jum vineafe circa vicinum vicum Konigsfelden observatum est. Brügglingen, molendinum cum villa agri Basi- leensis, haud procul divo Iacobo ad Birsam. Ibi cre- scunt: 4corus Calamus, Draba muralis, Physalis Alke- kengi, Utricularia vulgaris, Veronica prostrata. Büel et Bühl. V. Walperswyl. Bühlingen. V. Solodurum. Bümplitz, vicus agri Bernensis, prope urbem et viam qua Friburgum itur. Ibi inveniuntur CAaeropAyl- lum aureum , Comarum palustre, Malva moschata , Sper- gula nodosa. Burdigny, exiguus vicus agri Genevensis, in ripa dextra Rhodani, haud procul finibus Galliae situs, BURGDORF — BÜRGLEN. S9 ad parochiam Satigny pertinet. Ibi indicatur: C/a- diolus communis. Burgdorf (Gall. Berthoud), oppidum pagi Ber- nensis ad fluvium Emmiam, supra Hindelbank situm. hegio vicina, fertilis et amoenissima, collibus tum sylvosis, tum rupestribus arenosisve , campis laetisque pratis constat, In arce, ubi nunc praefectus Bernen- sis residet, sub republica helvetica optimus PrsrArozzr paedagogium instituit, atque per aliquot annos novam, qua per totum terrarum orbem inclaruit, methodum elaboravit, quam deinde Ebroduni operis socii experi- mentis et permutationibus perpetuis a nativa simplici- tate in peius mutaverunt. Solum arenosum vicinorum collium, alias in Helvetia rarius occurrens, nonnullas alit plantas, iam ab Harrrzo indicatas, et post eum Burgdorfi a recentioribus botanicis observatas. Ibi wv. gr. inveniuntur: 2//yssum montanum (in M. Pintz- herg), Arabis arenosa Scop. (Sisymbrium L.), Catti- triche sessilis DC. 5 autumnalis (v. app. ad fl. helv. tom. VI.), Cardamine amara , Carex alba Scop., Dian- thus caesius l adscendens, Digitalis grandiflora Lam. (ambigua Sut. in M. Pintzberg), Zpipactis rubra Sw. ( Serapias L.), Festuca glauca Lam., Lychnis sylvestris Hoppe, Zapsana minima All. (Zyoseris L.; rara), Meiittis Melissophyllum, Ornithogalum nutans, Pre- nanthes purpurea, Sambucus racemosa, Tanacetum vut- gare, Teucrium Scorodonia, Tofieldia calyculata Wbg. (Authericum Sut.), Trichostomum pallidum Hedw., Feronica urticaefolia Jacq. (in M. Pintzberg ). Bürglen, magnus vicus pagi Uraniae, ad ingres- sum in vallem Scháüchenthal, et ad torrentem impetuo- sum eiusdem nominis proxime Altorfium situs. Ibi vixit magnus T Errrvs, patriae liberator. Bürglen. V. Basileensis pagus. Bürglen, mons iugi Stockhorn in Oberlandia Bernensi, 6 —7 millia pedum supra mare elatus. Te- stante Cl. TaAcusEL ibi proveniunt Z2emone vernalis, Campanula thyrsoidea, Cineraria aurantiaca, Caja 90 BURSINS — CADENOBBIA. simplex N. ( Laserpitium L.), Gnaphalium Leontopo- dium Vill. (Fi/ago L.), Kobresia scirpina Willd. (.E/yza spicata Schrad.), Oxytropis ( Astragaíus L.) uratensis Dec., Oz. montana Dec. (utraque copiose). Bursins. V. Mont. Burtigny, vicus montanus pagi Vaudensis, inter Begnins et Longirod situs. Prospectus spectatori in colle huic vico proximo (le Molard) et regioni vitiferae la Cóte impendente sese offerens, vix ab illo celeber- rimo prospectu montis semaphori Signal de Bougis superatur, ac totum Lemanum et maximam pulcherri- mamque pagi partem complecttur. Plantae rariores: "dt haea officinalis (secus viam in ipso pago), Camelina sativa Crantz ( Myagrum L.), Carex ampullacea Good., C. dioica, Centaurea Cyanus (fj floribus albis (in agris supra vicum), JDoronicum Pardalianches (nuper non amplius visum), Centiana ciliata (Longirod versus), Malva moschata, Milium effusum, Orchis odoratissima (in pratis ad semitam, qua in valleculam Prévon- d'Àvaux descenditur), dSchoenus ferrugineus, Silene noctiflora, Sisymbrium thalianum N. ( Arabis L.). — V. Arzier, Prévon-d'Avaux, Longirod. Bussigny, vicus pagi Vaudensis, ad viam, qua Morgiis ad Achallens itur, et supra Ecublens situs. Plantae rariores tum ibi, tum circa Crissier (Cressy) provenientes: Chondril/a iuncea, Epipactis rubra Sw. (Serapias L.), Ophrys myodes Jacq., Orchis hircina Crantz (Satyrium L.), Ornithogalum pyrenaicum, Tri- Jolium rubens. Bütenberg. V. Dienna. C. Cadenazzo. V. Bellinzona. Cadenobbia, vicus ripae occidentalis lacus La- rii, inter Menagio et Tramezzo, in regione amoenis- sima, plantisque regionibus calidioribus propriis ferá- cissima , situs. Ibi provenit: 4adropogon 2(lionii Dec. CALANCA— CAMOGHE. 91 Calanca (Val-),. vallis alpina in. Rhaetorum foedere superiori, ad latus australe magni iugi meri- dionalis sita, 5 —6 l. longa. Ramus lateralis Alpium altissimarum et passim glacie perenni rigentium, eam a valle vieina parallelaque Misaucina separat. Occi- dentem versus, aliud etiam brachium alpinum, quod ei et valli Blegno interpositum est, a borea ad meri- diem extenditur. Torrens Calancasca integram vallem percurrit, et prope Roveredo in fluvium Misaucinum Moésam dictum sese effundit. Solum istius regionis asperum est, quippe quae fere undique magnis mon- tibus cincta sit. Vineis tamen pomariisque non omnino destituta est. Calanda. V. Galanda. Caleéve, praedium prope Nevidunum in amoena vallecula, viae regiae, qua in Galliam itur, contieua situm, et undique pratis, arvis, vineis sylvulisque circumdatum. ]n eo regionis tractu crescunt: 4cAi/- lea Ptarmica, Alium vineale, 4strantia minor, Cen- tunculus minimus, Danthonia decumbens Dec. ( Festuca L.), Dianthus superbus, Filago gallica, Galium borealte, Gnaphalium ulizinosum, Lathyrus Cicera, Lolium arvense With., Ma/va moschata, Nardus stricta, Orchis corio- phora, Orch. odoratissima, Orch. viridis Crantz (Sa- tyrium L.), Populus alba (ibi sata est neque apud nos spontanea provenit), 7/antago maior (j minima, Po- lycnemum arvense, Scirpus setaceus ( minimus, Sagina apetala, Spiraea Filipendula, Teucrium Scordium (ad viam regiam), Z'4/aspi arvense, Trifolium ochroleucum. V. Duilliers. - Calveiserthal. V. Fabariae (thermae). Camogheé, mons celeber in parte australi pagi Ticinensis, ad Italiae fines, nec procul a lacus Larii parte superiore situs. Neque multum ab urbe BDellin- zona (6 aut 7 l.) distat. Per montem Cenere, val- lem Agno et vicum Alborigo viae satis faciles ad cum montem ducunt, qui totius pagi altissimus esse dieitur. Ante pedes spectatoris patent magnus istius 92 CAMOR— CASANNA. pagi, vallium Calancae Tellinaeque tractus, et pro- vincia Lariensis Mediolanum versus , usque ad immen- sos Italiae superioris campos; porro lacus Luganensis et magna pars lacuum Larii Verbanique; totum tan- dem coram oculis extenditur iugum Alpium australe a Pedemontio usque ad extremam vallem. Tellinam. Absque omni dubio pascua eius haud secus ac vici- norum montium pulcherrimis stirpibus abundant: sed, ut videtur, eo respectu nondum explorata fuerunt. Ceterum Cl. Grvrz:io teste, casae pastoriae non nisi nmiserrimae ibi occurrunt, ut ibi viatores vix perno- clare possint. Camor. V. Kamor. Camperney. V. Werdenberg. Campo, vicus Ticinensis, in valle eiusdem nomi- nis supra Cerentüno et infra Bosco situs. V. Dosco et Maggia. Candera. V. fluvios pagi Bernensis et Thun. Canderae vallis. V. Kanderae etc. Canzo. V. Corni di Canzo. Cape au Moine. V. Seron. Capo di Lago, Codelago, vicus "l'icinensis, ad terminum australem sinus orientalis lacus Ceresii, haud procul a M. Generosi radicibus, inter Luganum ct Meudrisium situs. Begio vicina pulchras alit. plan- las; ibi v. gr. occurrunt: ;Zzthemis Triumfetti Schl. ( Chamaeme/um Al.; in sylvis ad M. Generosi pedem), Clematis recta, Corydalis lutea Dec. ( Fumaria capnoi- des Sut.), Cyclamen europaeum, Cytisus nigricans, Erysimum helveticum Dec. (Cheiranthus Jacq.) , Galium insubricum N., C. purpureum, C. vernum Scop. (F'a- lantia glabra L.), Zelleborus viridis (prope Melano), lasminum of ficia'e , Panicum undulatifolium Avd., Ra- scus aculeatus, Schoenus fuscus, Sedum Cepaea, F'icia dumetorum. Casanna, mons inter valles Oeni superioris, del Forno et Federiam, ad extremitatem. orientalem iugi istius secundarii, sed altissimi, ac immensis molibus CASTIONE — CASTRODUNUM. 93 elacialibus horrentis, quod per Maloiam cum Septi- mio, ac perinde cum iugo principe cohaeret, situs. Hocce secundarium iugum euro - austrum versus valles Oeni; Praegalliensem. et Chiavennensem quasi muro alussimo sepit, et praeter Casannam, montes Berni- nam, Aureum (Monte del Oro) et Furculam com- prehendit. Casannae plantae rariores citatae: Cam- panula Cervicaria, Papaver alpinum, Saxifraga andro- sacea. Castione, pagulus vallis mediae Tellinae prope Chiuro ad flumen Addam situs. Ibi lecta est Si/ene A rmeria, Castrodunum (Cháteau d'Oex, germ. Oesch), pulcher magnusque pagus Oberlandiae Vau- densis (district du pays d'Enhaut), ad Sarinam, inter Rougemont et Rossiniere situs, ac testante Cl. Roczn 1808 p. supra Lemanum et 2959 p. s. m. elevatus. Haec pars vallis Sanensis, etsi montibus praealtis suh- iecta, fertilis est, et multos pagulos. habitztionesque passim dispersas continet. Anno 1800 horrendum incendium fere totum vicum nec non eius templum colli vicino insidens penitus delevit. Ibi ante seculi proxime praeteriti finem vivebat ludimagister FAvnop, herbariae rei amantissimus, qui proprio marte, libro- rum iconumque ope carens, perimultas stirpes (inter quas nonnullae ipsi Harrrgso nondum innotuerant) in montibus vallibusque Sanensibus invenit et determi- navit. In hortulo, quem vernaculi homines festive hortum latinum nuncupabant, plantas rariores pul- chrioresque curiose alebat. Sarinae littora et Alpes valli imminentes Florae amicis dulces eius thesauros benigne largiuntur. In ipsa valle occurrunt: 2Z/ium angulosum « petraeum (ad Sarinam), Astragalus ari- status L'Hér. ( Tragacantha Sut. ; ibidem), Astragalus depressus (in templi colle), Carduus crispus, C. Per- sonata Jacq. (Arctium L.), Circaea alpina, Cirsium erucagineum Lam. , C. subalpinum N., C. tricephalodes Dec. (Carduus Lam.), Epilobium Dodonaei Vill. (ros- * 94 CATOGNE. marinifolium Haenke) c, et 9, Epipogium Gmelini Rich. (Satyrium Epipogium L.; ad torrentem /a Ramacíée Geranium sanguineum (9 pedunculis subbifloris, Hiera- cium succisaefolium All. (au plateau des Braies), Juni- perus Sabina, Mentha gentilis, JNarcissus poéticus (in pratis frequens), Pyrola minor, Rosa rubrifolia Vill., Rumex sanguineus & pictus, Scutellaria alpina (1n tor- rentis glarea prope domum pv PznnrT), Se/inum nigri- cans N., Stipa Calamagrostis Wbg. (.4grostis L.), $t. pennata (in montibus apricis supra oppidum), 7Za- lictrum minus (ad Sarinam), Z7 a/eriana Phu. In Alpi- bus vulgo: .rabis ciliata R. Br. ( Turritis Reyn.; in M. Charbonnet) , Cerinthe aspera Roth. (in iugo septen- trionali), Cineraria aurantiaca Willd. (aux Combettes), Cirsium spinosissimum Scop. (Cnicus L.), Coryda(is intermedia Mér. ( Fumaria Ehrh.), Hieracium bíatta- rioides , Iuncus trifidus, Lapsana foetida All. ( H yoseris L.), Zicia sylvatice. V. Crey, Parey, Seron; l'Étivaz. Catogne de St. Branchier et Catogne de Martigny, montes Valesiae inferioris, prope St. Branchier et Octodurum siti. Hunc Vaudenses la Lotta nominant. In eo 4réutus alpina, 44vena ver- sicolor, et Salix helvetica Vill. ( arenaria auct.) legun- tur. Mons Catogne de St. Branchier 7800 p. s. im. ela- tus, ad orientem stratis calcareis, ad occasum autem rupibus graniticis constat. In sylva radicibus eius sub- lecta occurrunt: Coroni/lla vaginalis Lam. (minima Sut.), Epipactis latifolia Sw. (Serapias L.), Helian- themum oclandicum Dec. ( Cistus L.), Ophrys arachnites Hoffm., ad summam sylvam), Orchis coriophora, Py- rola minor, P. rotundifolia, P. uniflora. In prato uliginoso 2. l. supra scopulum Roc de la Dent elato: Phyteuma Íloribus saturate coeruleis foliisque cordatis, Ph. Halleri All. simile (an PA. e//ipticum Poir. ?) , / io/a calcarata, Prope montis verticem ad semitam infra locum ab incolis montem eversum (montague renver- sée) dictum: Sesleria disticha Pers. ( Poa Willd.)?? Ad CELIGNY — CERA. 95 aristam montis vertici proximam , cuius pars superior strata lapidis muriatici et petrosilicis exhibet; 474ro- sace carnea, ndr. obtusifolia All., ndr. Chamaeiasme Bieb. (vi4osa Sut.), J4zalea procumbens, Pinus Cembra (nonnisi tamen rara et languescens), Potenti//a frigida Vill., $a/ix reticulata, Paulo alüus prope strata petro- silicis: Draóa Frigida Saut. (hirta Sut.), Dr. nivaiis Lili. Infra verticem, ad clivum occidentalem :. eaedem Drabae, 4ndrosace carnea iterum, Campanula thyr- soidea, Geranium aconitifolium llér. petalis maguis albis, antheris roseis, ZPotenti/la aurea ( Halleri Ser.), Ranunculus alpestris, R. montanus Wd. (nivaiis Sut.), Sazifraga aspera Il óryoides. In eo monte etiam occurrere videtur Pedicularis tuberosa. ln alterutro praeterea citatur Luzu/a lutea Dec. ( Iuncus AI.). Céligny, magnus pulcherque pagi Genevensis vicus, supra viam regiam, inter Crans et Coppet amoeno fertilique colli insidens. Territorium eius sese usque ad lacum extendit, sed ceterum undique ab agro Vaudensi cingitur. Prope hunc locum occurrunt: Co- nium maculatum , Gaudinia fragilis Pal. B. ( 4vena L.), Scrofularia aquatica. V. Crans, Bossey. Cenere, mons humilior pulcherrimis castanetis consitus, a montis Camoghé cacuminibus inter valles d'Agno et Val- Marobbia, et inde iuxta magnam Ticini vallem usque in regiones lacubus Verbano et Luganensi contiguas extenditur. Pulcherrima via, nuperis tem- poribus exstructa, per hunc montem Bellinzona Biro- nicum et Luganum ducit. Plantae rariores: Zuphtha[t- mum. salicifolium , Carex punctata N. , Lycopodium com- planatum (rarissimum), PAyteuma cornicutatum Claivv. II Columnae, Prunella laciniata auct. helv. floribus violaceis, Schoenus fuscus. Cera (Tschiera, I. Scurvcuzrznvs), mons fer- ulis Rhaeticae vallis Sexamniensis, austrum versus vico Andeer imminens. In eius sylvis, neque alibi a Scurvcnzrno et post eum ab amiciss. Gax Mi/ii effusi varietas illa, quam LixNAEUs JM. cozfertum nominavit, 96 CERGUES — CERISIUS. inventa est. Ibidem quoque reperiuntur: Z4rundo LaL teriana N. , Astragene alpina, Carex Scopolii N. (ferru- ginea Sut.), Danthonia decumbens Dec. ( Festuca L.); Festuca Scheuchzeri N. ( pulchella Schrad.); Linnaea bo- realis, Pedicularis foliosa, Phleum Michelii Al. (hirsu- tum Sut.), /iola calcarata Y subacaulis, Cergues (St.-), vicus montanus pagi Vaudensis, in iugo Iurano, ad viam, «qua Neviduno in Galliam itur, situs, et testante Cl. Rocrz 2060 p. supra lacum Lemanum, vel 5211 p. s. m. elevatus. Nunc reipubli- cae expensis nova commodissimaque via inter Trélex et St.-Cergues exstructa est. In sylvis aliisque locis vicinis occurrunt: .4nzemone memorosa * monstrosa, Arabis hirsuta Scop. (Turritis L.) II (4r. incana Roth), Calamintha A4cinos Clairv. (Thymus L.) B villosa (ad viam Trélex versus), Cardamina impatiens, Cuscuta europaea , Cytisus alpinus Willd. ( Laburnum Sut.) , Den- taria digitata Lam., D. pinnata Lam. , Digitalis gran- diflora Lam. ( ambigua Sut.), D. /utea, D. media Roth (rarissima nec alibi in Helvetia occurrens), JDipsacus laciniatus, Hieracium amplexicaule Ó denticulatum, Hyp- num albicans Neck. (ad viam regiam, paulo supra vicum), Zypochoeris maculata (à la Conrierie) ; Lilium Martagon , Lunaria rediviva, Orchis pyramidalis (supra vicum), Peucedanum Chabraei N. ( Selinum L.), Pota- mogeton natans K. et Z. I vu/garis ( pygmaeus (in lacuna exsiccata, ad viam, les Rousses versus), 2. o5- tusus Ducros (rufescens Schrad.; ibidem); Potentilla alpestris Hall. fil. (aurea Sm. Ser.), Rosa rubrifolia Vill. y iwrana, R. spinosissima, Rubus hybridus Vill. ( &landulosus Bell.), R. tomentosus Willd. (uterque ad descensum in planitiem), $caóiosa alpina (rara surps), Senecio viscosus, Sorbus hybrida (à la Croisette; tan- tum ibi et prope Agaunum observata). Cerisius (lacus; lacus Luganensis, lago di Lu- gano), haud quidem inter maiores lacus Helvetiae, sed omnino inter amoenissimos recensendus. Parum in Ticinensi pago, partim in ditione Mediolanensi situs, CERNETZ — CERNIL. 97 et 882 p. s. m. elevatus est. Latitudo eius summa vix unam leucam superat; sed Porlezza et Ponte di Tresa, loca maximam eius longitudinem metientia, ab oriente ad occidentem inter se 7 — 8 leucis distant. Forma valde irregulari insignis , austrum versus in duos sinus fere parallelos desinit. Littora eius, modo rupestria asperioraque, modo sylvestria, sed plerumque vicis villisque laetissimis ornatissimisque consita, summam adspectuum diversitatem praebent, ut eo respectu vix alius lacus cum Cerisio comparari queat. Veteres eius nullam mentionem fecerunt, et nonnulli putant eum olim nonnisi exigua lacuna constitisse, ac temporibus recentioribus aquis ; quae ex montium vicinorum abys- sis subterraneis subito eruperunt, Summopere auctum fuisse. Inter rivos, quorum aquis alitur, ÁAgnensis longe maximus est, nec procul ab istius rivi ostio, scilicet prope Ponte di Tresa, lacus per fluvium Tre- sam in Verbanum duabus leucis distantem exoneratur. Omnes hunc pulchrum lacum circumdantes regiones stirpium rariorum, climatibus felicissimis propriarum, feracissimae sunt. V. Generoso, Luganum, Gan- dria, Ponte di Tresa, Capo di lago. Cernetz, vicus Rhaetiae, in summa Engadinae inferioris parte; ad Oeni ripam dextram situs, et 44185 p: S. m. elevatus. Regionis vicinae amoenitas domo- rumque elegantia hunc locum commendant; sed civium prosperitas ac frequentia adéo imminutae fuerunt, ut 45 domus incolis penitus orbae esse dicantur. Ab eo vico via montana, éuius summa altitudo ad 666't p. s. m. aestimatur, equis tamen carrisque accessa, per mon- tem Fuorno sive Ofen in vallem Monasteriensem (val da Mustair, das Münsterthal) ducit. In pratis prope pagum ad hancce viam frequens Po/emonium coeruleum, et in quadam sylvula infra ipsius M. Fuorno diver- ticulum sita pulcherrimus Senecio abrotanifolius etiam copiose occurrit. Ceterum istum montem ipsumque vertücem undique obsident sylvae. Cernil. V. Chaux-de-Fonds. Gaudin Flora helv. VII. 7i 98 CERVIN — CHAMOSEYRE. Cervin. V. Sylvius. Cevio. V, Maggia (Val). Cierges (St.-), vicus pagi Vaudensis, Ebrodu- num versus, una leuca Miniduno distans. Prope hunc locum provenit Ga/eopsis ochroleuca Lam. (/atifolia Sut.). Chalez (en), locus sterilis incultusque prope Aquileiam inter montem viamque regiam situs. Ibi nonnullae plantae rariores inveniuntur: v. gr. Ca/a- mintha JNepeta Clairv. (Melissa L.), Samolus P ale- randi etc. V. Aquileia. Chambave (Ciambava) oppidulum vallis Prae- toriae, 5 fere leucis Augusta distaus, et vino prae- stantissimo, quod'regio vicina profert, notum. Cli- mate calidissumo gaudet, neque tantum vallis ipsa, sed montes quoque eam sepientes pulchris stirpibus luxuriant. Circa Chambave frequentes leguntur: Airenaria mucronata Dec., Aristolochia Clematitis, Gna- phalium luteo- album (ad muros), Hyssopus officinalis, Inula montana (in pratis aridis), P/artazo arenaria W. et K. ( Psyllium Sut.), Podospermum calcitrapifo- lium Dec. ( Scorzonera resedifolia Sut. ; rarissima spe- cies), Sa/sola prostrata, Sclerophy/lum pulchrum NN. (Crepis L.), Thymus vulgaris (in ipsa Helvetia nus- quam occurrens), Z'ribu/lus terrestris (perinde valli Praetoriae proprius). Prope Chátilon ad vallis Tor- nanche aperturam: J/yssum alipestre (9 argenteum (rarissimum), Sisymbrium acutangulum Dec. II Ti/üeri, Thymus vulgaris. Chamblande (en), planities agri Lausannensis arvis fertilibus constans. Ibi plantae multae rariores repertae fuerunt. V. Lausanna. Chambon, pagulus Vaudensis ad parochiam No- ville haud procul Rhodani ostiis in Lemanum. Ibi inve- niuntur Ca/ium tricorne, Ophrys arachnites Hoffm., Orchis viridis Crantz (Satyrium L.), Ornithogalum pyrenaicum (Chessel versus). Chamoseyre, altus mons Aquileiensium , supra ^ CHAMOUNY. 99 Olon et Aquileiam sese extollens, valli alpinae Or- monds contiguus , ac 50/10 p. supra mare elatus. Plan- tae rariores cum ibi, tum in vicino M. Brettaie pro- venientes: :4chillea macrophylla, Jconitum Cammarum Heg., 4c. Napellus, Jrnica montana, Arn. scorpioi- des, Blechnum boreale Sw. ( Osmunda Spicant L.), Cal- litriche sessilis Dec. à s£e//ata (in lacus aquis), £ri- geron alpinus, Gentiana purpurea, Gnaphalium Leon- topodium Vill. (Filago L.), luncus filiformis, Lyco- podium alpinum, Menyanthes trifoliata (in lacus alpini aquis), Orchis (Satyrium L.) albida All., Orch. nigra Scop. , Orc. viridis Crantz, Pedicularis fo/iosa, P. tu- berosa, Potentilla alpestris Hall. fil., ARumezx a/pinus, Thalictrum aqguilegifolium, Veronica alpina, F. Teu- crium ll Fahlii, F iola grandiftora i lutea, F'. montana I stricta (???), F. patustris. Chamouny, vallis notissima Sabaudiae eiganteo Mont-Blanc, qui sese austrum versus extollit, subie- cta. Eam integram Arva percurrit, et inde per fau- ces perangustas inter immensos rupium parietes in humiliorem vallem Servoz defluit. Vallis Chamouny circiter 5160 p. s. m. elevata est. Secundum ripam sinistram v. meridionalem Arvae, a pede Montis Col de Balme prope le Tour (4485 p. s. m.), ad pylarum ingressum supra Servoz, ubique magnis pulchrisque molibus glacialibus horret, quae ab altioribus vallibus lateralibus ima petentes, multis locis usque in arvo- rum cultorum viciniam extenduntur. Inter quas prae- cipue distinguenda est, quae Glacier des Bois noimni- natur: pyramidibus innumeris in immensum amphi- theatrum sese supra vallem sylvasque eius umbrosas extollentibus constat, atque ex parte inferiori, sublimem puleherrimamque porticum eíliciente, torrens impe- tuosus Arveyron erumpit, et ad Arvae littora festi- nat. Totius valli vicus princeps le Prieuré dicitur: ibi per omnes aestatis menses hospites ex diversis Europae regionibus adfluunt, incolisque olim pauper- rimis parva sua tributa adferunt. Eis mulu homines, 100 CHAMPÉ — CHAMS. verbi gratia Rupicaprarum venatores, pastores etc. sese viae duces praebent, eosque in Alpibus vicinis comitantur. Tum per ipsam vallem, tum praesertim in montibus ei contiguis multae crescunt stirpes rarae. In sylva des Fonts indicatur Zizneae borealis. ln sylvis supra vallem: Pyro/a minor. In rupibus fau- cium ad ipsam viam Rhododendrum ferrugineum, et inde in montibus ubique vulgatissimum. Ad vallis rupes, muros collesque: .4crostichum septentrionale, Astrantia minor , Colchicum alpinum. Dec. ( montanum All.), Gentiana campestris, Hieracium florentinum Al. I ( H. praealtum Vill.), Scleranthus perennis (in collibus graminosis), Trifolium spadiceum, F'iola pumila Chaix « cordifolia (inter les Ouches et le Prieuré ad rupes murosque ; forma princeps, sed rarissime occurrens). — In sylva laricina infra moles glaciales des Bois: Epi- lobium Dodonaei Vill. (rosmarinifolium Haenke), Saxi- Jraga aizoides, Sempervivum arachnoideum. — In Al]- pibus vicinis: 4/chemilla pentaphyllea , Betonica hir- suta, Campanula cenisia (in M. Buet), Pedicularis rostrata , Senecio incanus. V. Balme (col de), Bre- ven, Montanvert. Champé, vallecula amoenissima et hucusque fere ignota Valesiae inferioris, supra Octodurum, inter Orsiere et Bourgvernier sita. Imam eius partem lacus subalpinus piscibus abundans obtinet. In ea valle leguntur: A4grostis pi/osa Schleich. « mo»tica (in M. Bovinette) , 44runzdo halleriana N. (ad lacus ripas) , Ca- rex ampullacea Good. (ibidem), Zriophorum alpinum, Goodyera repens R. Br. (Satyrium L.), Luzula spadi- cea Dec. (luncus All) 8 e/atior (forma locis minus editus propria, rarissime occurrens), Joa sudetica Schrad., Potentilla intermedia (rara), Tussilago alba, Uvularia amplexifolia. Champel, collis urbi Genevae vicinus, Arvae imminens. V. Geneva. Champéry. V. Illiers. Chaims, ,perperam pro Schams. V. Sexam- niensis vallis. CHANCI — CHARAT. 104 Chanci, pagus agri Genevensis in Rhodani ripa sinistra, 2 fere leucis ab urbe distans. Paludes vici- nae plantis rarioribus abundant. Ad Rhodanum legi- tur: Gypsophi/a repens. Changins. V. Nevidunum. Chapuise, mons fertilis Aquileiensium, supra Bex, valli subalpinae Frenieres imminens, [In eius pascuis inveniuntur: 4chi//ea atrata, Ach. macrophylla, Androsace helvetica N. ( 4retia L.), Aquilegia alpina, Zrabis bellidifolia Jacq. , 4r. pumila Wulff. , Arbutus alpina, Astragalus aristatus VHér., A4strantia minor, Carex digitata, Centaurea montana, Cirsium spinosis- simum Scop. (Cnicus L.), Cochtearia saxatilis Lam. (Myagrum L.), Corallorrhiza Halleri Rich. (Ophr. Corallorrhiza L.), Epipogium Gmelini Fuch. (Satyrium Epipogium L.), Goodyera repens BR. Br. ( Satyrium L.), Hieracium Jacquini Vil., HH. prenanthoides Vill. III cydoniaefolium , Imperatoria Ostruthium, Lapsana foe- tida Al. ( Hyoseris L.), INeottia cordata Rich. (Op&A- rys L.), Oxytropis montana Dec. ( 4stragalus L.), Phaca astragalina Dec. ( A4stragalus alpinus L.), Ru- mex arifolius Al., AR. scutatus, Senecio Doronicum, Sonchus montanus Lam. ( atpinus Sut.), Thaspi rotun- difolium N. (Iberis L.), Tussilago alba, T. nivea, T. Petasites 9 ( T. hybrida L.), Uvularia amplexifolia, Faleriana montana, J'iola palustris. Charat, pagulus Valesiae inferioris, ad viam se- dunensem, inter Octodurum et Saxon situs. Ibi pro- veniunt: JZchillea setacea W. et K., 44donis vernalis, Agrostis interrupta, | Jnthriscus Cerefolium Hoffm. ($candix L.), Anthr. vulgaris Pers. ( Scandix Anthri- scus L.), Avena fatua, Bromus tectorum , Chenopodium intermedium M. et K. (urbicum fl. helv.), Cicuta wi- rosa, Conium maculatum, Galium tricorne Wh. (7a- lantia Jparine Sut.), Hieracium lanatum Vill. ( 4n- dryala L.), Lepidium petraeum, Ozxytropis uralensis Dec. (Astragalus L.), Papaver .rgemone, Tragus racemosus Desf. (Cenuchrus L.), Tha(íictrum simplex, 102 CHASET — CHASSERAL. W'eronice praecox All (9 minor (V. acinifolia Mur.), FK. verna, Chaset, errore typographico in florae helv. textu pro Charat. Chasseral, mons altus iugi Iurani in pago Ber- nensi supra lacum Biennensem et urbem Neuveville exsurgens, hinc ad occidentem valli Neocomensi Rz, inde ad orientem Iuranae valli Erguél vel D. Imme- rii imminet. Ex eius cacuminibus supra lacum 5614 p. et supra mare 4968 p. elevatis, omnes ei subiectae regiones, lacus Diennensis, Neocomensis et Muraten- sis , et praecipue Alpium longissimus tractus lautissime prospiciuntur. Clivi montis inferiores habitationibus, pratis arvisque, ad quorum sepes Li/ium Martagon insolita magnitudine et pulchritudine luxuriat, exor- nati sunt. In pascuis superioribus leguntur: .4//ium paniculatum (copiose), 4//. Jictoriaéis, Jndrosace lactea, Angelica montana Schl., Jntirrhinum alpinum, "Apargia alpina Most, JZetula nana (à lEcheletto), Bupleurum ranunculoides (9 eletius (angulosum Sut.), Cardamine trifolia (stirps in Helvetia rarissima neque in eo monte nuper reperta), Carex brachystachys Schrank, C. paniculata (à l'Échelette) , Cervaria Oreo- selinum N. ( Athamanta L.), Circaea alpina, Cochlea- ria saxatilis Lam. ( Myagrum L.), Cyclamen iediai" (ad pedem montis circa Lignieres), Drosera rotuzdi- folia (à l'Echelette),| Zrigeron a/pinus, Eranthis hye- malis Salisb. (Helleborus L.), Eriophorum alpinum, Erysimum ochroleucum Dec. (Cheiranthus Hal. fil.), Euphrasia alpina Dec. , Gentiana Pneumonanthe (prope Lignieres), G/oóu/laria cordifolia, Hieracium murorum I vulgatum Ó obtusifolium, H. succisaefolium .AM., Helianthemum canum Dun. (Cistus L.), H. grandiflo- rum Dec. (Cistus Scop.), Laserpitium Siler, JNeottia cordata Rich. (Ophrys L.; inter stabula du Milieu et pascua montana Diennensia), Orchis a/bida All. (Sa- tyrium L.), Orchis pyramidalis, Potentilla aurea ( H at- leri Ser.), Rosa spinosissima, Rubus saxatilis, Selix CHASSERON — CHAUDANE. 105 phylicifolia II nigricans 9 Cotoneaster , $. repens, S. re- tusa var. folus plerisque acuts (Holl. helv. 1618 S. inyrtillioides Sut.), tum et forma vulgatior, Soa- chus montanus Lam., Smertia perennis (à l'Echelette), Thalictrum aquilegifolium, Thlaspi montanum , Tozzia alpina, Uvularia amplexifolia (à la Combe Biosse). Chasseron, mons luranus pagi Vaudensis, ad lunites Galliae et Neocomensium , supra Grandisonum adsurgens. Plantae citatae: J42geZca montana Schl., Dianthus caesius Sm. II montanus, Hypericum Richeri Vill, Zi»guicula longifolia Ram., Ranunculus mon- tanus Willd. (nivalis Sut.). Cháteau d'Oex. V. Castrodunum. Chatel-St.-Denis, oppidulum in parte meri- dionali pagi Friburgensis, ad viam regiam inter Vi- viscum et Dulie situm, 24197 p. s. m. elatum. Magnae paludes torfaceae prope hunc locum patentes raris sürpibus abundant nec hucusque sufficienter explora- tae fuerunt. Ibi tamen iam indicantur: Carex curta Good. (canescens auct.; Semsales versus), C. /imosa, C. teretiuscula Good. 9 nana, Chrysosplenium atter- nifolium , Cicuta virosa, Comarum palustre, Conium maculatum, Dianthus superbus, Digitalis grandiflora Lam. (ambigua Sut.), Dipsacus pilosus, JDrosera an- &lica Huds., Jr. rotundifolia, Epilobium palustre, Geranium palustre, Impatiens NNoli-tangere, Melam- pyrum nemorosum, Aenyanthes trifoliata, Narcissus Pseudo - Narcissus, IN ymphaea alba, Ranunculus aqua- tilis ( heterophyllus Hoffm., R. reptans, Salix repens ( elatiory, Saxifraga Hirculus (ad lacum), Scheuchzeria palustris, Sedum villosum, Spergula nodosa, Smertia perennis (ad lacum), TAysselinum palustre Hoffm. (.Se- linum L.), Faccinium uliginosum , J'iola palustris. Chátel sur Montsalvens. V. Friburgen- Sis pagus. Chátillon. V. Chambave. Chaudane, nomen rivi et cius fontis pulchri prope Rossiniere in. Obcrlandia Vaudensi. ln aquis 104 CHAUD COM. — CHAUX-DE-FONDS. purissunis istius fontis nonnulli Musci rariores laete vegetant. Ad rupes vicinos frequens legitur S/ipa Calamagrostis Wahlenb. (4grostis L.), mec procul inde Rosa rubrifolia Vill. Chaud commun, mons Aquileiensium, pascuis fertilibus abundans, supra vicum subalpinum Gryon situs. Plantae: A4//ium $choenoprasum (j a/pinum, Avena distichophylla Vill., Luznla 4utea Dec. (Juncus AM.), Sisymbrium pinnatifidum Dec. ( bursifolium Sut.), TÀh/a- Spi rotundifolium N. (Jberis L.). Chaude, mons altus, sed fertilis, sese supra Pennuilucum extollens, et Lemano imminens. Per eum montem semitae alpestres Penniluco Castrodunum ducunt. Plantae rariores: 4róutus alpina, Eryngium alpinum, Gentiana asclepiadea, Hedysarum obscurum, ZHieracium flexuosum Wild. (9 caívescens, Pedicularis &yroflexa (formosa raraqae species ibi olim reperta fuisse dicitur), Ranuncuius Thora, Rumez scutatus. Chaumont, mons Neocomensium, haud proeul ab urbe distans. Ibi reperitur rara ./rundo syívatica Schrad. ( Agrostis arundinacea? L.); sic et Coronilla montana Scop. (coronata Sut.). Chaux (la), mons Valesiae infra horrenda prae- cipitia Grand-Vire et pascua les Martinets, supra vicos Fouly et Branson situs. Ibi pulchrum occurrit Zic- racium aurantiacum. Chaux d'Abelle (la), rezio montana paludosa- que, habitationibus sparsis consita, vallis superioris D. Immerii , 1n Bernensium [Iuranis praefecturis. Hunc terrarum tractum per medium praeteritum seculum a Cl. GacxzmrN assidue investigatum, nuper visitavit amiciss. Ew. Tnuowas. Plantae rariores: /zdromeda polifolia, Betula intermedia N. , B. nana, Carez curta Good., (canescens auct.), C. limosa, Cineraria spathu- laefolia Gmel., Epiiobium alpinum, Eriophorum vagi- natum, Saliz repens, Sazxifraga Hirculus, Uvularia amplexifolia, F'iola palustris. Chaux-de-Fond (la), emporium ditissimun alta- CHAUX-DU-MILIEU —CHEMIN. 105 rum vallium pagi Neocomensis, parum a limitibus Galliae et circiter duabus leucis ab oppido le Locle distans. Nonnisi ante seculi praeteriti initium condi- tun, iamiam, incolarum numero, urbem totius regio- nis principem superat, templum ingens magnificumque, vias latas, rectas domibusque elegantibus constantes, et scholas optime institutas possidet: quae omnia com- mercium et incolarum admirabilis industria genuerunt. Oppidum 5075 p. s. m. elevatum colles vicini sylvis abietinis horrentes circumdant; sub hoc inclemente coelo arbores poiniferae vix ac ne vix, nec nisi fru- menta aestivalia provenire possunt. Et tamen, invita ipsa natura, undique tota regio praediis villisque con- cinnis ridet, adeo ut omnis via inter la Chaux-de-Fonds et le Locle praelongo ornatissimoque vico similis sit. Ceterum solum aridum sterileque nonnisi pauciores stirpes attentione dignas profert. Ibi inveniuntur: -lopecurus pratensis (aux Esplatures; Gramen rarum), Carduus Personata Jacq. ( Arctium L.; in clivo sylvoso secus viam Neocomum ducentem), Cerastium tomen- tosum (au Foulet; rarissimum), Cineraria spathulae- Jo^/ia Gmel. (euam au marais de Chatelaz), Cora//or- rhiza Halleri Rich. (Ophrys Corallorrhiza L.) ,'Galan- thus nivalis, Genista Halleri Reyn. (Spartium procum- bens Sut.), C. pilosa (tum à Cernil- Chaude), Pinus sylvestris y ( P. Pumilio Dec.), Fio/a grandiflora Vill. H elongata, F. montana I stricta (??) , P. palustris. — Circa Boinod ad viam qua Neocomum itur: ZeZis perennis y tubulosa, Sonchus montanus Lam. ( a/pinus Sut.). Chaux-du-milieu, vallis et vicus montium pagi Neocomensis, haud procul la Brevine, eurum versus. Vicus domibus dispersis, in duas lineas dispositis val- lemque circiter sesquileucam longam circumdantibus constat. Ibi reperiuntur: Zozicera coeru/ea (la Bre- vine versus), Scirpus caespitosus. Chemin, pagulus montanus Valesiae inferioris, supra Octodurum et St.-Branchier situs, fere undi- 106 CHEMIN - NEUF — CHENAU. que sylvis laricinis circumdatus. In monte vicino eiusdem nominis occurrunt 1) ad eius radicem vix leucae quadrantem Octoduro distantem: .4ra&is hir- sula, 4r. perfoliata Lam. (Turritis glabra L.), Ar. lurrita, Dianthus Armeria, Filago arvensis, Potentilla recta, P. rupestris, Trifolium agrarium. 2) 'Tum in adscensu et in ipso monte: .4cer Pseudoplatanus , 44s- plenium | septentrionale Sw., Campanula persicifolia, Cardamine impatiens, Chaerophyllum aureum, Cirsium eriophorum . Scop. (Cnicus L.), Cynosurus echinatus, Digitalis lutea, Galium rotundifolium, Hypochoeris ma- culata, Inuía salicina, Lycopodium selaginoides, Malva d lcea, Orchis pallens, Orch. sambucina 1l. flavis, Poly- £ala Chamaebuxus, Potentilla rupestris, Prenanthes purpurea, Pyrola minor, Rubus idaeus, R. sazatilis, Saxifraga cuneifoliu, Scrofularia vernalis, Senecio alpestris IN. ( saracenicus Sut.) , Sisymbrium thalianum N. (Arabis L. 1m agris), U/mus montana Sm. (fol. latissimis), //eronica urticaefolia Jacq., P. verna (prope pagulum Chemin). Chemin-neuf, via alpina qua per M. Cheville et alia iuga difficilia praeruptaque inter paucas horas ab altissimis pascuis Enzeindaz Sedunum pervenitur. In eo iUunere stirpes multae rariores inveniuntur ; Me Bst Acer opulifolium Vill., Anthericum Liliastrum, zrbutus Uva-ursi, 4stragalus aristatus 'Hér. ( Tragacantha Sut.), Globularia nudicaulis, Hieracium lanatum Vall. ( Madryala L.), Lilium bulbiferum (supra Aven), Po- tentilla caulescens, Rhamnus pumilus, fosa montana Vill. (R. rubrifo/ia 1l fl. helv.; supra Aven), Taema- rix germanica. Ad lacum Derborenzae: Arabis alpina, zr. bellidifolia Jacq., 2r. pumila Wullf., Corydalis solida N. ( Fumaria Hoffm.). Chenau (la, sylva alpestris, abietibus excelsis densissimisque constans, ad viam, qua Aquileia ad vicum le Sepey seu Ormond-dessous itur, sita. Ii leguntur : Convallaria werlicillata, | Cylisus alpinus Willd., Zpipogium Gmelini Vuch. (Satyrium Epipogium CHENIT — CHEVILLE. 107 L.; rarissimum), Zdelissa officinalis (rara), Rubus saxatilis, Stipa Calamagrostis Wbg. (4grostis L.), J'icia sylvatica. Chenit (le), una ex tribus magnis parochiis vallis Iugensis, occidentem versus sita. Constat multis pa- gulis per superiorem vallis partem sparsis, quorum praecipui sunt: 4) le Sentier (ubi templum et presby- terium), fere ad caput lacus et paulo infra Urbae ostium situs; 2) derriere la Cóte pone collem supra le Senuer; 5) le Brassus in dextra Urbae ripa ad pedem montis Marchairuz ; 4) l'Orient de l'Orbe, secus fiuvium supra le Brassus etc. Tota ea regio stirpibus montanis paludosisque rarioribus abundat, quas loco suo indicavimus. V. Sentier (le), Brassus (le). Chéserex, pulcher vicus pagi Vaudensis, supra Nevidunum, fere ad radices montis Dolae et paulo infra castellum Bonmont situs. Regio vicina campe- stris est, atque praus, pulchris pomariis arvisque con- stat; sed coelo frigidiori subiecta, vitis impatiens est. Plantae rariores: Campanu/a patula, Convallaria mul- tiflora (| maior*(C. latifolia Sut.) , Hieracium fallax Willd. I ezsto/onosum, Laserpitium prutenicum, Pri- mula farinosa , Stellaria pentagyna N. ( Cerastium aqua- ticum L.; in ipso vico). Chessel, pagulus Vaudensis prope ripam dextram Rhodani inter Noville et Vouvri situs. In paludibus vicinis occurrunt: A//ium angulosum (9 palustre, 4ra- bis hirsuta Scop. (Turritis L. ; Rupem versus), Caile rugosa l'Hér. ( Myagrum L.; ibidem), 1nw/a salicina (perinde), Senecio paludosus. — V. Luissel. Cheville, mons Valesiae inferioris, in iugo bo- reali, altissimis M. Enzeindaz pascuis continuus ac perinde aethereis montium Diablerets cacuminibus subiectus. Per eum via alpina, quae dicitur nova (le chemin neuf), ab Enzeindaz Sedunum ducit. Plan- tae rarae: Zchi/fea atrata, Ach. nana, Arbutus ÜUva- ursi, 4dstragatus aristatus YHér. (.4str. Tragacantha SuL), Crataegus .4melanchier Desf. ( Mespilus L.), 108 CHEXBUS — CHIAVENNA. Coronilla vaginalis Lam. (minima auct), Genista radiata Scop. ( Spartium L. in M. Verruet supra Che- ville), Gentiana acaulis, Clobularia nudicaulis, Hiera- cium lanatum Vill. ( 4ndryala L.), Lilium bulbiferum, Mespilus tomentosa Ait. , Ornithogalum fistulosum 1 subalpinum ( luteum fl. helv.), Pedicularis foliosa, P. ver- ticillata, Ranunculus nivalis, R. pyrenaeus, Rosa mon- tana Vill. ( rubrifolia II fl. helv.), Si/ene acaulis, Ta- marix germanica, Thalictrum minus, F'iola calcarata. V. Chemin-neuf, Enzeindaz. Chexbus, pulcher magnusque pagi Vaudensis vicus, ad celebrem regionem vitiferam la Vaux dictam pertinens. Coll laetissimo, supra St.-Saphorin et infra parvum lacum montanum (le lac de Bré) adsur- genti insidet. Inde prospectus magnificus supra Le- manum et Alpes sabaudas atque valesiacas. Plantae insigniores: JZ/thaea hirsuta, 4nemone Hepatica, Bu- nias Erucago (1n arvis frequens), Carex gynobasis Vill. (la tour de Gourze versus), Caium tricorne With. (Falantia Aparine Sut.), Iberis amara, Rumez pul- cher. Praeterea ibidem a Cl. Lrzarseur indicantur: A rbutus Uva-ursi (au Signal), Cervaria g/auca N. ( Atha- manta Cervaria L.), Corydalis cava Wbg. (Fumaria Sut.), Gaaphalium dioicum, Polygala Chamaebuxus, Chiasso. V. Mendrisium. Chiavenna (lat. Clavenna germ. Cleven), urbs mediocris in valle eiusdem nominis, quae usque ad annum 1797 ditionis Rhaeticae fuit, ad fluvium Mairam, 2 leucas supra locum, ubi iste fluvius in lacunam Clavennensem (il laghetto di Chiavenna) et per eam in lacum Larium ffanditur, sita. Tota val- lis meridiem versus magno' iugo australi subiecta, climate vere italico soloque fertilissimo, gaudet. In duos magnos ranis supra urbem discinditur, quorum alter per Praegalliam euro-boream versus usque ad Maleiam montem, alter per vallem D. Iacobi occidenti- boream versus usque ad Spelugam adscendit. Plani- ties inter urbem et lacum contenta paludosa et valde CHIAVENNENSIS —CLARENS. 4109 insalubris est, ut vicus Riva, ad lacunae caput situs, per quandam anni partem ab omnibus fere incolis deseratur. Sed in eo tractu pulcherrimae plantae oc- currunt, Stirpes rariores circa Clavennam nascentes: Andropogon Gryllus, Celtis australis, Cyperus longus, C. Monti, Hippophaé rhamnoides, Phytolacca decandra, Poa pilosa, Scirpus mucronatus et Sc. triqueter (omnes inter Chiavennam et Riva). — Achillea setacea W. et K., Campanula spicata (versus Fupam), Centaurea nigre- scens Willd., C. splendens, Celtis australis, Chondrilla iuncea , Cistus salvifolius, Cytisus nigricans (locis mon- tanis aut ad rupes), £rica arborea, Ewonymus lati- folia Jaeq., Galium purpureum (Riva versus), C. ver- num Scop. (7 alantia glabra Sut.), Geranium sangui- neum , Gnaphalium luteo-album (ad Mairae ripam), 7as- minum officinale, Mentha rotundifoíia, Nasturtium pyrenaicum R. Br. ( Sisymbrium L.), Parietaria diffusa M. et K. (iudaica auctor), PAyteuma corniculatum |l Columnae, Potentilla recta, Rumezo scutatus, Ruscus aculeatus, Trifolium elegans Savi, Tr. rubens. Chiavennensis (lacus). V. Larius. Chillon. V. Montreux. Christianae (St.-), mons a C. B. citatus, inter Wiesae ripam sinistram et Rhenum in pago Dasileensi, prope Riehen situs et fere leuca una ab urbe distans. Ibi indieat Bavuiwvus 4dróbutum Üva-ursi, Chrysanthe- mum corymbosum, F'iolam caninam Íloribus albis. Clarens, pagulus agri Vaudensis, prope Lema- num inter Viviscum et arcem Chillon situs. 'Torrens vicinus ex Alpihus huic regioni imminentibus descen- dens, valde impetuosus est, nec raro totam planitiem inundat. Plerumque tamen alveus eius latissimus sicco pede traiicitur; inter arenas cadivosque lapides, qui- bus constat, multae plantae montanae v. subalpinae laete vigent. In eis vastus glareis, quas vulgo les baies de Clarens nominant, occurrunt: ;Z/nus incana W illd., Diplotazis muralis Dec. ( Sisymbrium L.), Epilobium Dodonaei Vil. (rosmarinifolium MHaenke), Eqguisetum 110 CLARENS — CLARIDAE. polymorphum Vauch., Hieracium florentinum All. II ( H. piloselloides Vill.), Hippophae rhammnoides, Salix repens. Clarens, molendinum chartarium agri Nevidu- nensis, ad Ptomenthusam, inter Bénex et Vich, in regione campestri arvisque aptissima, quamquam sub- sterili et lapidosa, situm. [In agris vicinis leguntur: 4Aira caryophyllea (circa Pont-farbé), A4nchusa italica Retz, Bunium Bulbocastanum, Carex dioica, C. panicu- lata, Carthamus lanatus, Caucalis daucoides, Cladium Mariscus R. Br. ( Schoenus L«), Crepis recogrita Hall. fil., Cynanchum Fincetoxicum Pers. ( Asclepias L.; ad sepes copiose), Zerniaria glabra, Hieracium fallax Willd. I exsto/onosum, JMicropus érecttis (rarissimus), Papaver Argemone, Trifolium striatum (circa Pont- farbé semel lectum). — . Secus Promenthusam: .4ze- mone ranunculoides, Carex mazima Scop. (pendula Huds.; infra Pont-farbé), Chaerophv//um | hirsutum, Laserpitium prutenicum, Salix phylicifolia, Sium nodi- florum (rarum), Thalictrum angustifolium Y Jacquinia- num, Th. aquilegifolium (1m sylvis), Tofieldia calycu- lata Wbg. ( Anthericum Sut.). Claridae (Alpes), editum Alpium Glaronensium iugum, Uraniae vicinum, molibus glacialibus immnen- sis obrutum, ex quibus alüssima cacumina, v. gr. montes Altenohren, Baumgarten, Fissimatt etc. sese extollunt. Supra pagum Linththal, ad limitem Uraniae iugum insigniter deprimitur, ibique laetissimis pascuis luxuriat, et iter satis commodum inter utrumque pa- gum viatoribus praebet. In eo itinere speciatim repe- riuntur: Jchi//ea macrophylla (etiam in valle Schàá- chenthal), A4crostichum septentrionale, Jiuga pyrami- dalis (9 (.4i. alpina Sut.), Alchemilla pentaphylla, Arnica montana, Jsperula taurina, .strantia minor, Avena versicolor Vill., 4zalea procumbens, Bartramia halleriana Hedw., Carex capillaris, Carex firma Host, Chrysanthemum alpinum , Daphne Cneorum (probabiliter forma II quae 2. striata Tratt.), Eriophorum Scheuch- CLAUDE — CLERMONT. 111 zeri Hoppe (capitatum Hoffm.), Festuca sy/vatica Vill., Luzula spadicea Dec. (uncus All.), Lycopodium alpi- num, L. annotinum, Ligusticum Mutellina Crantz (( Phe/- landrium L.), Osmanda spicant, Oxytropis campestris Dec. (4stragalus L.), Pedicularis foliosa, P. verticil- lata, Phyteuma hemisphaericum, Poa distichophylla N., Primula integrifolia, Saxifraga androsacea, Stipa Ca- lamagrostis Wbg. (.4grostis L.), Trifolium alpinum, Fiola palustris. ""Testante Cl. HrcErscHwziLERO in Alpibus Claridis generatim occurrunt: J/zdrosace he/- vetica N. ( Aretia L.), Andr. pennina N., Apargia hispida b e/atior Heg., Cardamine bellidifolia, Dian- thus sylvestris var. a(pina, Draba fladnizensis Wulff. (nivalis Heg. in flore helv.), et 8 minor N. (helvetica Schl), Jr. tomentosa Wbg., Hieracium hyoseridifo- dium Vil. (in M. Altenohren), PAyteuma pauciflorum ( &lobulariaefolium Sternb. et Hoppe), S$axifraga ste- nopeta(a N. (aphylla Sternb.; copiose), Sonchus mon- tanus Lam. ( atpinus Sat.). Claude (St.-), pulchrum oppidum, in Iurano tra- ctu gallico (Département du Jura) supra Gex situm. In valle depressa, undique montibus collibusque aspe- ris circumdata, cuius fundum occupat oppidum, pul- chrae raraeque stirpes proveniunt, v. gr.: 4thamanta Libanotis 9 maior , Buxus sempervirens (alfatim. Inco- lae, teste I. Bavnuiwo, iam seculo XVI ut et nunc etiam, e Buxi radicibus durissimis cochlearia, cultel- lorum manubria, fistulas sibilatorias, latrunculos, py- xides elegantissimas, et eius modi opera tornata con- fciebant), Cyc/amen europaeum Dec., Orchis hircina Crantz (Satyrium L.; à la vallée de Mijoux), Orcá. pyramidalis, Orobanche Epithymum Dec., Sedum ano- petalum Dec. Clavenna. V. Chiavenna. Clavennensis lacus. V. Larius. Clées (les). V. Urba. Clermont, regio montana inter les Convers et la Chaux-de-Fonds in pago Neocomensi sita, habita- 112 CLIBEN — COINSINS. tionibus sparsis instructa. In eo tractu proveniunt: Geranium phaeum, Malva moschata. Cliben, locus prope Klein - Hüiningen, ad Rheni ripam dextram situs, Basileaque parum distans. lbi citantur : .4//ium carinatum, 4Asparagus officinalis, Ca- rex Pseudo - Cyperus (sub Friedlingen Klein - Hüningen versus), Chenopodium po!yspermum, IIeliotropium euro- paeum, Ornithogalum arvense Pers. (minimum Sut), Senecio sylvaticus, Triticum intermedium Host ( iunceum Sut.). Clus (die), fauces perangustae Oberlandiae Ber- nensis, quibus ex Kandersteg vallis asperrima, undi- que montibus altissimis cincta, Gastern aditur. Ibi provenit: J4renaria Fillarsii Balb. Cluse, Sabaudiae oppidulum inter la Bonneville et Sallenche,; quo per amoenam vallem Maglan perveni- tur, ad Arvam in pylis asperrimis, inter horrendos rupium parietes coarctatis situm et p. 578 supra lacum Lemanum elevatum. Haud procul ab eo loco, pulchra in medio iugi septentrionalis pariete spelunca (caverne de Balme) aperitur. Ista caverna ad 700 p. supra Arvam elevata, magna portcu fere semicirculari et proinde cuniculis praelongis , in quibus stalactitae atque stalagmitae inveniuntur, denique puteo sicco profun- dissimo constat. Ad eius aditum Zactuca sylvestris laete vegetat. Codelago. V. Capo di Lago. Codeno. V. Larius. Cogsnes. V. Praetoria vallis. Coinsins, vicus pagi Vaudensis, inter Vich et Trélex in agro Nevidunensi. Paludes vicinae torfaceae plantas nonnullas minus vulgares alunt. Ibi inveniun- tur Carex dioica, C. paniculata (Duillier versus et ad Promenthusam), C/adium Mariscus R. Br. (S$choenus L.), Laserpitium prutenicum (ad pedem M. Iurae), Mi- nyanthes trifoliata, Pedicularis palustris, Potamogeton plantagineus Ducros , Schoenus ferrugineus, Spiranthes aestivalis Rich. ( Ophrys Balb.). COL DE BALME — COMBE. 113 Col de Balme. V. Balme: Col de St.-Remi, V. Remi (St.-). Col de la Seigne. V. Seigne. Col dela Fenétre. V. Fenétre et Ferret. Col du Bonhomme. V. Bonhomme. Col Ferret. V. Ferret. Colico; pagulus vallis imae Tellinae, inter palu- des ac prope lacum Larium situs. In vicinia occur- ruht: Senecio rupestris Willd. ( Zaciniatus Bert.) ; 7 icia sativa Yl segetalis B insubrica. Colombier (le. V. Gex. Colombier, vicus amoenus pagi Neocomensis, prope lacum, inter urbem et Boudry, colli fertili, vite arboribusque pomiferis consito, insidens. Lacum ver- sus , G/aucium luteum Seop. ( Chelidonium L.) , iam circa Grandisonum, ubi antehac abundabat, rarescens, etiamnum (aux allées de Colombier) reperitur. Ibi- dem etiam occurrunt: nus incana Willd., Colutea arborescens (circa Auvernier), JDiplotaxis tenuifolia Dec. (Sisymbrium L.), Gratiola officinalis, Hydroco- tyle vulgaris, Teesdalia Iberis Dec. ( Iberis nudicaulis L., in arvis), Teucrium Scordium (aux champs d'Areuse). Combaniva, mons humilior fertilis Aquileien- sium, supra Gryon, eius generis, quos incolae Ma- zotz v. Mayens nuncupant, in quibus nempe armenta per primos bonae tempestatis menses pascuntur. Ibi crescunt: Cora//orrhiza Halleri Rich: (Ophr. Corallor- rhiza L.), Epipogium Gmelini Rich. (Satyrium Epipo- gium L.), Goodyera repens Ri. Br. ( Satyrium L.), Hie- rucium montanum Jacq. ( Hypochoeris pontana L.), lVeottia cordata Fuch. ( Ophrys L.), Sa/ix hastata ( Ar- buscula Sut.), Stellaria nemorum , Tozzia alpina. Combaz (la), mons Valesiae inférioris, ubi, testante Harrrzno, provenit CArysanthemum coronarium, Combe (la), clivus et vallecula cum 'parvo prae- dio, Nevidunensi ambulacro occidentali subiecta. V. Nevidunum. Combe (La — Vallée de la). V. Octodurum. Cawdin Flora helv. VII. S 114 COMBE — CONTEY. Combe de Valanvron. V. Valanvron. Combin, mons altissimus 15,255 p. s. m. eleva- tus, summam vallem Bagnes austrum versus claudens. Combin (lac). V. Seigne (Col de la). Como (lago di Como). V. Larius. Comum (ital. Como), urbs mediocris, sed pul- chra, in provincia Lariensi, ad extremum lacus Larii sinum occidentalem, in regione amoenissima et plan- tarum, quales terrae coelo mitiori subiectae proferunt, feracissima. | Vix una leuca a vico Ticinensi Chiasso, in totius Helvetiae ultimo termino australi, ad viam, qua Mendrisium itur, sito, distat. Plantae rariores: Ad ripas lacus in urbis vicinia, ;4dianthum Capillus, Aquilegia pyrenaica Dec. (supra urbem), 4ndropogon zHllionii Dec., ndr. Gryllus, 4ristolochia rotunda, Capparis spinosa , Celtis australis, Centaurea splendens, Cervaria alsatica N. ( Peucedanum L.) f? aibiffora (Se- linum venetum Spreng.), Ceterach officinarum Willd. ( Asplenium Ceterach L.), Corydalis lutea Dec. ( Fuma- ria capnoides Sui.), Cyperus longus, Cytisus nigricans, Calium insubricum N. (inter Comum et Borgo di Vico), Galium purpureum, Helleborus viridis, Melia .J4zeda- rach (cirea villas quasi spontanea), Z'rietaria diffusa M. et K. (iudaica auct.), Ruscus aculeatus, Ruta gra- veolens, Scirpus mucronatus, Spiranthes autumnalis Rich. (Ophrys Balb. Ophr. spiralis L.; ad colles herbidos prope urbem). V. Larius lacus. Conches. V. Geneva. Conches. V. Gombs. Concise, magnus et pulcher pagi Vaudensis vicus, haud procul a lacu Neocomensi situs, pago eiusdem nominis fere conterminus, et Grandisono 2 leucis di- stans. Regio vicina valde fertilis est, et pulchris vineis pomariisque luxuriat. Ibi indicatur J4renaria fascicu- lata Jacq. (-44sine mucronata Sut.). Contamines (le). V. Bonhomme. Contey, vicus decuriae eiusdem nominis caput, in V&lesia inferiore , supra Sedunum ad pedem mon- COPPET. 115 tium Diahlerets et Cheville, pulchro fertilique colli insidens, ac fere leuca una Seduno Rhodanoque distans. Ibi leguntur: Achillea nobilis, Adonis autumnalis, 44e- thionema saxatile R. Br. (TAlaspi L.), Alyssum íinca- num, Anthriscus Cerefolium Moflm. (Scandix L.), 4tr- temisia valiesiaca, 4sperula arvensis, Avena fatua, Avena loeflingiana (rarissima), Bupleurum rotundifo- lium , Caucalis daucoides , C. latif olia, Campanula bono- niensis, Chondrilla iuncea, Crepis foetida, Erysimum helveticum Dec. ( Cheiranthus Jacq.); Ficus Carica, Le- pidium graminifolium ( L. Iberis Sut.), Lonicera Capri- Jolium, .L. Periclymenum, Morus alba, Onosma mon- tanum Sum., Ozxytropis pilosa Dec. ( 4stragalus L.), Physalis Alkekengi, Podospermum muricatum Dec. ( Scor- zonera laciniata Sut.), Ranunculus arvensis, Rubia tin- ctorum, Salvia Sclarea, Thrincia hirta Roth ( Leonto- don L.), F'eronica acinifolia, F'icia onobrychioides. Coppet, oppidulum pagi Vaudensis, ad Lemani ripam, inter Nevidunum et Versoix situm, pagique liniti occidentali proximum. — Huius loci barones ibi sumptuosam villam, hortis sylvulisque amoenissimis instruclam possident. Eam sedem celebrem fecerunt Bavrivs, qui ibi sub initio seculi octodecimi apud comites nz Douwa vivebat, tum temporibus nostris illustris INEckEenvs, antea regni Galliae vectigalibus praefectus et summae publicae rei administer, cum sua erudita venerandaque coniuge e civili naufragio elap- sus; post eorum obitum rinrA, quam unicam habe- bant, ingenio eloquentiaque praeclara; denique nobilis eius rinivs, virtutibus onmibusque bonis artibus pol- lens, sed, eheu! obitu praematuro, religionis, huma- nitatis patriaeque amicis ereptus. — Regio vicina cam- pis collibusque fertilibus constat ,, bonum vinum rubrum profert, neque omnino Florae ornamentis caret. Inve- niuntur nempe: Crassu/a.rubens, Gaudinia fragilis Pal. B. (Avena L.), Inu/a hirta (olim a rev. Dvcnos lecta), Lotus corniculatus & tenuifolius, Melilotus offfi- cinatis Willd. (inter Coppet et Commugny. Forma 116 CORBACIERE — CORNI. maxima, stipulis, in planta nondum florente, basi den- tes longos subulatos divergentesque emittentibus, ac figura insolita foliorum conspicua), Orobanche 4rte- misiae campestris Vauch. (gracilis Schl.; ad viam qua Divonam itur), Pep/iis Portula (à 'Tanay et au bois de Vétey), Scrofularia canina, Stachys germanica , Tulipa sylvestris, F'erbascum B(attaria. Corbacieére, mons Valesiae mediae,, in valle Lens vel Lenz, supra St.-Léonard, in Rhodani ripa dextera situs. Pone eum montem occurrit Saxifraga cernua, pulchra stirps, sed rarissima, et diu post Har.- LERUM apud nos detecta. : Corbacieéres de Bagnes. V. Bagnes. Corbieres. V. Lens. Corneaux. V. Blaise (St.-). Cornidi Canzo, scopuli gemini lacui Lario, ubi in duos sinus diffnditur, altissime imminentes, et supra eius superficiem 5612 pedes elevati. Ad eorum rupes praeruplas quam multae stirpes rarissumae pul- cherrinaeque proveniunt, quarum Sazifragam Fan- dellii facile reginam diceres. Praeterea occurrunt: Apargia incana Scop. , Jetonica Alopecuros, Buphthat- mum speciosissimum, Bupleurum graminifolium .Vahl., Campanula pusilla Haenke y pubescens, C. Rainerii Perp., Cirsium pannonicum NN. (Carduus L. fil., JDianthus monspessulanus () plumosus ( D. plumosus Spreng.) , Echi- nospermum deflexum Sw.( M yosotis Wbg.; supra pagum Val-Madrera), ZH orminum pyrenaicum, Laserpitium luteo- /(um N. (non vegetat ultra regionem alpinazn inferio- rem" Coworri), Phyteuma comosum, Ph. corniculatum HI (Ph. Charmelii Vill.), Primula calycina Duby , Saxi- Jfraga Fandellii (, nusquam alibi in montibus Larien- sibus reperitur" Con.), Scabiosa graminifolia, Senecio rupestris W. et K. (laciniatus Bert.) , J'aleriana saxa- tilis, P'iola declinata W. et K. (testibus Cl. Dvsx et E»xw. TuHowaAs), 7. heterophylla Bert. (secundum Cl. Coworrr: an eamdem stirpem aut duas diversas plan- tas invenerint, non liquet). CORRENDELIN — COURMAYEUR. 4117 Correndelin. V. Delémont. Cortebert, vicus modicus vallis D. hnmerii, in praefecturis Iuranis Bernensium , infra Courtelary, ad íluvium Susam situs. Ibi occurrunt Z4réutus alpina (à la cheneau de Cortebert), Coodyera repeus M. Br. ( Satyrium L.). Cossonay, amoenum oppidulum inter la Sarraz et Morgias situm. Regio vicina pulcherriinos prospe- ctus exhibet. — In sylvis eius reperta fuit rarissima Carex pilosa Scop.; occurrunt quoque: 7icia Aybrida (non alibi reperta), J4nemone hortensis, .4inus incana Willd. inter oppidum et Lausannam ad rivulos frequens occurrit, Zunias Erucago (circa Penthaz). Cóte (lag. V. Mont, Rotulum. Cótes (les. V. Trélex. Coudray, pagus Sabaudiae, ad lacum Lemanum, in amoenissuni sinus fundo, inter Ivoire et Thonon situs, Prope vicum pulchra est sylvula, tota Z4xo vulgari « arborescente constans. Plautae rariores: Hippophaé rhamnoides (ad lacus littora, copiose), Scir- pus Hoftoschoenus. Couleuse (rochers dela). V. Ilfingen. Cour, pulcher vieus, Lausannae proximus, ubi multae villae, inter laetissima pomaria quasi latitan- tes, civibus atque hospitibus deliciis sunt. Ibi occur- rit: Orobancke minor Sut. V. Lausanna. Courmayeur, vicus Pedemontanus , infra vallem Ferret, nec procul a pede australi Montis- Alhi, in summa Doriae Valle, quae regionis Praetoriae partem superiorem eflicit, situs et testante illustrissimo Savs- suRi0, 3750 p. supra mare clevatus. Per aestatem hospites multi propter thermas celebres, et fontes aquarum acidularum, magnis viribus pollentium, in eius loci vicinia scaturientium, eo aflluunt. Infra vicum cito linites inveniuntur climatis subalpestris frigidi- que, et Italici seu calidioris, ut intra paucas horas sürpes montium glacialium et regionum calidissimarum in ea valle locisque vicinis facile colligi possint. Later: 118 COURT — CRANS. Villeneuve et Courmayeur leguntur: Znchusa officina- Jis, Jristolochia Clematitis, Jrtemisia | Absinthium, Astragalus Onobrychis , Calamintha grandiflora Moench. ( Melissa L. ad rivum, l'Allée blanche versus), Ce/tis australis, Centaurea Crupina, Chenopodium Botrys, Co- lutea arborescens, Echinops sphaerocephalus, Erysimum helveticum Dec. (Cheiranthus Jacq.), Hieracium rupe- stre All. (in vallecula Entréve infra vallem Ferret), luniperus Sabina, Lactuca angustana All., L. perennis, L. Scariola, L. virosa, Lycopodium helveticum, Nastur- tium pyrenaicum RB. Br. (Sisymbrium L.), Onosma echioides Sm., Podospermum muricatum Dec. /Scorzo- nera laciniata Sut.), Sa/sola prostrata, Scutellaria alpina (supra vicum vallem Véni versus) , Stipa capil- lata, Thymus pannonicus All., Tragopogon maior Hoffm. In monte vicino Cramont, unde immensa Montis Albi dorsa magnifica prospiciuntur, lecta fuerunt: Zupleu- rum caricifolium Willd. , Thalictrum nutans Desf. Court. V. Moutiers-Grandval. Couvet. V. Motiers. Cran. V. Lens. Crans, vicus Vaudensis, villa pulcherrima insi- gnitus, inter Nevidunum et Céligny (huie loco nempe proximus), colli fertüli supra viam regiam Lemanum- que insidens. Plantae rariores: .Z//ium carinatum, 44ll. oleraceum, Castanea vulgaris Lam. (omnino spon- tanea), Co/utea arborescens, Corydalis cava Wbg. ( Fu- maria Hoffm.), Dipsacus pilosus, Fedia dentata Vahl, Galium tricorne With. (F'alantia JAparine Sut.), Melica uniflora Retz., Ophrys anthropophora, Ornithogalum nutans, Lathyrus Aphaca, L. INisso/ia, Leersia oryzoi- des Willd. ( Phalaris L.), Lolium arvense With., Or- nithogalum nutans, Panicum glabrum, Physalis Aike- kengi, Ranunculus Philonotis (in agris), Scil/a amoeno, Gcirpus Baeothryon, Sc. setaceus, Thlaspi arvense, F'i- cia lutea. In sylvula pago vicina vastissimum obser- vatur rupis graniticae fragmentum, cuius immensa moles omnigenis alpinis lichenibus ac praecipue Gjro- CRASSIER — CRENZACH. 119 phora pustulata Ach. obtecta est. Ceterach officina- rum Willd. ad muros hortorum villae occurrit. Crassier, amoenus pagi Vaudensis vicus, ad rivuli Boiron, quo a ditione gallica separatur , ripam sinistram , supra Crans et infra la Rippe situs. Campi vicini subfrigidi vitisque impatientes, ceterum grats- simi sunt, ac pratis, arvis sylvulisque constant. Ibi crescunt: Leersia oryzoides Willd. ( Phalaris L.), Or- chis coriophora, Potamogeton densus. Crenzach, pagus magni ducatus DBadensis, ad ripam dextram hheni, paulo supra Dasileam situs. Collis vicinus, fluvio imminens, stirpibus raris pul- chrisque tectus (das Crenzacher Horn), iam a tempo- ribus Bavumiwonvw usque ad nostros dies inter botani- cos helveticos celeberrimus est. Ibi reperiuntur: Aira caryophyllea, .4llium .J4mpeloprasum (in vineis), A44. arenarium , .4ll, carinatum (floribus ochroleucis), 444. oleraceum, Jl. vineale, J4nemone Pulsatilla, Antheri- cum Liliago, Anth. ramosum, Arabis perfoliata Lam. ( Turritis glabra L.), Arenaria fasciculata Jacq. ( 4lsine mucronata Sut.), 4thamania Libanotis B maior, Bro- mus squarrosus, Duxus sempervirens, Campanula patula (Betüngen versus ad oram sylvae), Carex humilis Leyss. (clandestina Good.) , Centunculus minimus, Cer- varia glauca N. ( A4thamanta Cervaria L.), C. Oreoseli- num N. ( A4thamanta L.), Convallaria bifolia, C. Poly- gonatum, Dianthus Jrmeria, D. superbus, Epilobium Dodonaei Vill. ( rosmarinifolium Haenke), Euphorbia dulcis , Gentiana ciliata , Geranium phaeum , C. pratense, Hieracium praemorsum, H. sabaudum, Isatis tinctoria, Leucoium vernum, Lilium Martagon, Luzula campestris Dec. , 8 elatior" Hag., Muscari ( 44 yacinthus L.) como- sum Mill, ; M. racemosum Mill. , Ophrys anthropophora, Ophr. aranifera Huds., Ophr. myodes Jacq., Orchis fusca Jacq., Physalis Jlkekengi, Poa aquatica, Poten- tilla cinerea Chaix, P. opaca, Puímonaria angustifolia, Pyro/a secunda, Sambucus racemosa , Saponaria f/'acca- ria , $choenus compressus , Seseli licenne Crantz ( annuum 120 CRESSI— CREUX DU VAN. L.), Tofieldia calyculata Wbg. ( 4nthericum L.) , 7ri- folium filiforme Schreb., Tr. rubens, UImus suberosa Willd. 8 pumi/a (V. fl. helv. II. p. 606.), 7io/a mira- bilis, V. odorata fl. albo. Cressi vel potius Crissier. Vicus planitiei Vaudensis, ad viam qua Lausanna Cossonay versus itur, 2 leucis ab illa urbe distans. In vicinia occur- runt: Zedia dentata Vahl, Ophrys apifera Huds., Or- nithogalum pyrenaicum, Saponaria PF accaria, Stachys germanica (inter Cheseaux et Romanel), Trifolium och- roleucum (prope Romanel). — Prilly versus: Lythrum Hyssopifolia (rarum), Orchis coriophora, Pulicaria vut- garis Gaertn. (Inula Pulicaria L.; rara). — V. Bus- signy. Creux du Van, Creux du Vent, mons Iura- nus ad lumnites pagorum Vaudensis et Neocomensis situs, Intra horam unam ex vico Neocomensi Noirai- .gues in immensam rupium altissimarum ac praerupta- rum aream, quae formam circularem vanni quodam- modo refert, pervenitur. Ex qua similitudine monti nomen inditum fuisse viri periüissini contendunt; cum autem in rupium istarum cacumine ventus impetuosus plerumque spiret, ac mirum in modum subluniora pe- tat, alii putant hocce nomen antrum venti, neque fau- ces vanni, significare. Amphitheatrum vepribus arbus- culisque consitum , rupium parieti subiectum , pulchris stirpibus abundat. Inter quas occurrunt: Zum Fi- ctorialis, Jndrosace lactea, 4ngelica montana Schl., ZAntirrhinum alpinum (8 caule erecto, ster. alpinus, "Athamanta cretensis, Ath. Libanotis, Bupleurum longi- folium, Campanula urticifolia Schmidt (floribus albis), Cardamine hirsuta « (C. sylvatica Link), Carduus Per- sonata Jacq. ( 4rctium L.), Carex Pseudo - cyperus (1), Chaerophylluma aureum , Convallaria verticillata, C. Po- lygonatum, Coronilla vaginalis Lam. (minima auct.), Cynoglossum montanum Lam., Dentaria digitata Lam., Erysimum virgatum Roth. 3 Iuranum, Euphrasia a/pi- na, Galium sylvestre ll alpestre, Hcliantkemum canum CREVOLA —CRhOIX. 121 Dun. (Cistus L.), Heracleum alpinum, H, Sphondylium II stenophylium, Hieracium flexuosum Willd., H. Jac- quinii Vil., ZH. prenanthoides Ill iuranum, Hypericum pulchrum, Inula montana, Laserpitium siler, Lunaria rediviva, Luzula (luncus L.) Forsteri Dec. (I. 8Sm.), L. sylvatica N. (I1. Curt.), L. spadicea Dec. (7. All.), Orchis nigra Scop. ( Satyrium L.), Phleum Michelii Al., Poa hybrida N., Potentilla caulescens, Ranunculus mon- tanus, Rhododendrum ferrugineum, Rubus saxatilis, Rumez obtusifolius, Scabiosa sylvatica (9 longifolie, Sonchus montanus Lam. (alpinus Sut.), Thalictrum minus l pruinosum , Thlaspi alpestre, Thi. montanum, Valeriana angustifolia. Crevola, locus ditionis pedemontano - mediolen- sis, una fere leuca a Domo d'Ossola distans et ad pedem australem montis Sempronii situs; olim obscu- rus, nunc, propter altissimum pulcherrimumque pon- tem, ad jugressum totius regii operis exstructum, celebris. In rupibus gramine vestitus, paulo supra pontem Cactus Opuntia frequens occurrit, sic et Si/ene ZArmeria, S. Otites Sm. , 4llium angulosum y serotinum, Potentilla opaca () germanica. Crey, mons alpinus inter pagum friburgensem et Oberlandiam vaudensem, supra Castrodunum sese ex- tollens. Plantae rariores: .4vena pubescens B alpina, Pedicularis versicolor Wbg. (?), P. foliosa, P. adscen- dens Schleich. , Hedysarum obscurum, lIuniperus Sabina (ad montis radices supra Castrodunum). Crispalt. V. Rhaetia. Crissier. V. Cressi. Croix (St.-), magnus vicus pagi Vaudensis in mon- übus Neocomensi ditioni proximis situs, atque per magnam partem frigidae vallis torfaceae sparsus. Ea vallis stirpibus rarioribus abundat. Ibi nempe legun- tur: Centaurea nigra (in Helvetia rarissime occurrens), Comarum palustre, Eriophorum angustifolium Roth « ( Er. Fail/antii 'Turp. et Poit.), Gentiana Pneumonan- thc (3 uniflora folis solito multo latioribus, Ayosotis 122 CROSGALLE — CURIA, alpestris Schmidt B elatior, Polemonium coeruleum, Scirpus caespitosus, Smertia perennis, F'iola pumila y ( F. ericetorum Schrad.) Crosgalle. V. Larius lacus. Cudrefin. V. Neocomensis lacus, Culand, mons Alpium, ni fallor, Aquileiensium, ab Harrrno citatus. In eo nempe occurrunt: Jrtemi- sia Mutellina Vill., Betonica hirsuta, Gnaphalium alpi- num, Hedysarum alpinum, Rumez scutatus. Cully, oppidulum regionis viniferae la Vaux, ad Lemanum viamque regiam inter Lutry et Viviscum. Ibi observatae fuerunt: A4róutus Uva - ursi (au Signal), Limodorum abortivum Sw. ( Orchis L.), Mespilus Coto- ncaster, Solanum nigrum à humile. V. la Vaux. Curia (Chur, gall. Coire, romanice Coira, Quura et Quera), urbs in magna Rheni valle, inter Reichenau et Mayenfeld, in fluvii ripa dextra, haud procul a montis Galandae pede australi sita, totius Rhaetorum reipublicae caput. Climate mitissimo gau- det, campis pratisque fertilibus circumdata est, et ple- rique vicini colles vinum generosissimum rubrum et album edunt. Plantae rariores: .4chil/ea tanacetifolia All? (in pratis; C. B.), Adonis aestivalis (in satis prope Haldenstein), J4/ium carinatum (prope Ems et ad viam Thusis versus, .£nzchusa angustifolia, A4ndro- sace pennina N. ( Aretia Mur. ; in Alpibus supra urbem), Anthericum Liliastrum (auf den Emser Mayensüssen), ZA sperula arvensis, Asp. odorata, sp. taurina, AJAsple- nium .4diantum-nigrum, | Astragalus monspessulanus (inter Curiam et Thusis y. gr. prope Ems), Zrassica Krucastrum (secus viam Ems versus), Came/ina sativa Crantz (Myagrum L.), Cardamine impatiens (inter urbem et pontem lateritium Ziegelbrücke), Carduus crispus (copiose) , Cervaria Oreose/inum N. ( Athamanta L.), Chondril/a prenanthoides Vill. ( Lactuca Scop. ad alveum amnis Plessur, an etiam secus Hhenum ?), CArzy- socoma Linosyris (Ems versus), Co/utea arborescens (Tamins versus), Cycl/amen europacum, Digitalis pur- DANSEX — DAVOS. 123 purea?? (Coxn. Gessreg), Diplotazis angustifolia Dec. ( Sisymbrium L.), Dorycnium suffruticosum Vill., Echi- nospermum Lappula Sw. ( Myosotis L.), Gladiolus com- munis??, Hieracium staticcfolium Vill. (ad Rheni gla- reas), Zippophaé rhamnoides (ibidem), Hyoscyamus niger, Hypochoeris macu(ata (prope Malix), Lathyrus tuberosus, Lunaria biennis Moench?? (annua L.?? I. B.), Lotus siliguosus, Narcissus poéticus, IVepeta Cata- ria , Oxytropis pilosa Dec. ( Astragalus L. inter Curiam et Thusis), Potentit/a caulescens, Primula acaulis Jacq. (qua reliquae Helvetiae germanicae partes fere omnino carent), AAamnus sazati/is (Ems versus), Tamariz ger- manica (ad Rheni glareas), Tha/ictrum aquilegifolium, Trientalis europaea??? (in sylvis Scnrricurn), Trifo- lium rubens, F'eronica longifolia (prope Ems; rev. Por; quid?), 7. urticaefolia Jacq., Zanichellia patu- stris (supra urbem). V. Mayenfeld, Galanda, Marschlins. D. Dansex, mons alpinus iugi borealis, ubi ab Hal- lero citatae fuerunt: ium angulosum « petraeum, -rundo montana N. ( Agrostis arundinacea Sut.) , Chry- santhemum | Leucanthemum ll montanum, —Pedicularis J'oliosa, P. tuberosa. Darbignon. V. Arbignon. Darbon, mons alpinus ab Harrrnzo subinde cita- tus; Viro enim magno teste inter eius raras stirpes occurrunt: Zrabis pumi(a Wulll., Ar. bellidifolia Jacq., Bupleurum stellatum. Dardagny, vicus pagi Genevensis, in ripa dextra Rhodani, 2 leucas infra urbem situs. Ibi occurrit Reseda Phyteuma ad fluminis littora et loco dicto à la plaine. Daube (die), Daubensee. V. Gemmi. Davos, vallis alpina pagi Rhaetorum , inter vallem Schalfik et Engadinam inferiorem, ab oriente occiden- iem versus porrecta, et a torrente Landwasser dicto 424 DAZIO —DELEMONT. percursa. Tota vallis pagulis et domibus sparsis con- sita, quamvis undique montibus asperrimis geluque perpetuo rigentibus circumdata, amoenissimum adspe- ctum viatoribus praebet. Orientem versus in vallecula laterali Sertig, ubi etiam pagulus saltem per aestatem habitatur, sylva quaedam integra Pizis Cemóris con- stat. — Supra vicum praecipuum auf dem Platz vel am Platz dictum, fere ad 4500 p. s. m. elevatum, lacus alpinus dimidiam leucam longus, tructarum magnam copiam alit. Haec regio hucusque naturae investiga- toribus parum nota attentione eorum dignissima esse videtur. Prope Monstein, imum vicum totius vallis, iuxta torrentis ripam sita sunt aedificia ad vicinas plumbi fodinas spectantia. Circa Davos Po/ygonum Bistorta jin pratis abundat. Ibi etiam copiose provenit Lychnis Flos-cuculi, ceterum in Rhaetia infrequens. Lin- naea borealis pone Monstein, Iennisberg versus nasci- tur. In alpibus valleculae Sertig citantur: Ligusticum Mutellina Crantz ( Phellandrium L.), Phyteuma orbicu- lare et Ph. hemisphaericum. Dazio. V. Faido. Delémont (germanice Delsberg), oppidulum praefecturarum lIuranarum Dernensium, amoeno colli insidens, inter Moutiers et Laufen, haud procul a Birsa, in pulchra regione campestri situm. — Terrae oppidulum cireumdantes stirpes nonnullas rariores edunt, quas Cl. FmicuE-JosEr, civis delemontinus, curiose indagavit. Ibi nempe occurrunt: grostis rupestris Willd. 8 (Agr. filiformis Vill.; in montibus vicinis), 44inus incana Willd., Jrabis erenaria Scop. ( Sisymbrium L.), 4thamanta cretensis B CAth. Mat- thioli Sut. ; inter Correndelin et Moutiers Grand-val), Bunium Bulbocastanum, Chrysosplenium oppositi folium (perrarum), Dentaria pinnata Lam., Dianthus super— bus, Dipsacus laciniatus, Droscra anglica Huds. (ad paludem Bellevue), Jr. rotundifolia (prope stagnum Bonfol), Ewphorhia dulcis, Genista pilosa (circa Cor- rendelin), Centiana Pucumonanthe , H cracleum alpinum, DENT DE MIDI — DEVENS. 125 Ligusticum Meum Crantz ( 4thamanta L.), Limosel/a aquatica , Lithospermum | purpuro-coeruleum, | Luzu(a (Iuncus L.) campestris Dec. à nemorosa ( L. multiflora Dec.), L. Forsteri Dec. ( Juncus Sm.), Pedicularis syt- vatica (rara) , Potamogeton pusillus, Primula farinosa, Saponaria F'accaria, Sedum dasyphyllum, Thlaspi mon- tanum, — Prope arcem Vorburg: Ga/anthus nivalis, Lilium Martagon, Lunaria rediviva, Primula Auricula. Dent de Midi, Dent de Morcles, montes praealti magnis Valesiae pylis supra Agaunum impen- dentes, atque a Rhodano separati. Ille australior, valdeque praeruptus, totus in ditione Valesiaca con- tentus, sese ad 9805 p. s. 1n. extollit; hic accessu faci- lior, partim in Valesia, partim in pago Vaudensi situs, pedes duntaxat 8951 s. m. elevatus est. Propter eorum formationem, substantiam stratorumque directionem omnino homogenas, geognostae suspicantur eos olun unam immensam molem constituisse et quandam natu- rae horrendam subversionem Rhodano demum iter per hunc altissimum murum perrupisse. Mons uterque stirpibus raris abundat. In Dent de Midi nempe occur- runt 4ndrosace helvetica N. ( 4retia L.) , Arabis belli- difolia Jacq., .4renaria polygonoides, 4r. Fillarsii Balb., Betonica hirsuta, Bupleurum stellatum, Centau- rea phrygia, Gaya simplex N. ( Laserpitium L.), Phaca australis, Oxytropis ( Astraghlus L.) campestris Dec., Ox. montana Dec. — In M. Morcles: 4chi//ea moschata Jaeq., .4grostis pilosa Schleich. 9 aristata, Jntheri- cum Liliago, Astragalus depressus, Geranium bohemi- cum (rarissimum), Zieracium Schraderi Schl. Y. inte- grifolium, Poa nemoralis V caesia, Saussurea alpina Dec. (Serratu!a L.), Selinum nigricans N. , F'erbascum crassifolium Dec. ( montanum Schrad.). Dent de Vaulion. V. Vaulion. Devens (le), locus pagi Vaudensis, dimidia fere leuca vico Bex occidentem versus distans, ad pedem colhs alti le Montet situs, in torrentis Gryonae ripa sinistra situs, Ibi praecipua aedificia ad salinas Vau- 126 DIABLERETS — DIABOLI. denses pertinentia, earum praefecti sedes , ut et domus hortique Cl. Eux. TRowas, viatorum attentionem me- rentur. Eruditissunus I. pnr CuanrrewTIER; fodinis praefectus meritissimus, omnium naturae scientiarum amantissimus, pulcherrimas conchyliorum, fossilium herbarumque collectiones, quas per Germaniam, Gal- lias; Italiam et Helvetiam conquisivit, possidet. Hor- tus amiciss. Eu. Tuowas multas alpinas aliasque insi- gniores complectitur stirpes, eiusque officinae optimum plantarum ac fossiliun apparatum continent, quae omnia amatoribus summa aequitate atque pretiis mode- ratssimis impertiuntur. Ceterum regio vicina secus torrentem alpinum posita botanophilis etiam gratas excursiones pollicetur. ^ Pizus Larir haud procul a domibus laete vegetat. 44/nus incana tum ad Gryonae ripas, tum in colle Montet provenit. Ad glareas legi- iur Ozonis Natriz; ad colles Orchis pallens, Ophrys anthropophora; in prats, 4ndropogon Gryllus; secus arvorum limites, Aumez Hydrolapathum? (9 mediterra- neus N., in pratis irriguis, AR. sanguineus & pictus. Ad radices collis Mozntet, Pulmonaria officinalis, Passim quoque occurrunt: Zzemone hkortensis, An. ranunculoi- des, Chaerophyllum aureum, Dentaria pinnata Lam. (aux Fondemens), Fagus sylvatica 7 foliis albis? (ibi- dem), AHippophaé rhamnoides (ad Gryonam), Polyga/a Chamaebuxus, Stachys alpina, Thlaspi perfoliatum, Trifolium scabrum, F'eronica Buxbaumii 'Ten. Diablerets (le). V. Enzeindaz, Cheville et Grandvire. Diaboli pons, ad summam extremitatem faucium rupestrium, Schollenen, in pago Uraniensi situs, loco nempe asperrimo, undique rupium alüssimarum ac praeruptarum amphitheatro subiecto, quo Ursa e valle Ursaria per pylas angustissimas elapsa, subito impetu horrendo sese in abyssum saltem pedes 100 profundum praecipitem ruit. Aér undarum furentium lapsu vehe- menter commotus magnum efficit ventum et undequa- que vaporum nubem agitat. Denique tristis nudarum DIESSE —DISENTIS. 127 rupium adspectus, fragor ingens praecipitis fluminis, vasta loci solitudo scenam alpinam fortasse unicam efficiunt et animo horrorem quendam insolitum impri- munt. Pons altissunus ipse unico arcu, ad 75 pedes lato, constans utriusque littoris rupes committit. Licet ibi omnia gramine, arboribus vepribusque fere omnino denudata sint, cx rupium rimis crebrae erumpunt suffrutices rariores, et herbae alpinae quas viator botanophilus in tali deserto non sine singulari volu- ptate colligit. Sie mihi in ipso ponte Zuncus lacquinz et in eius vicinia /. frifídus frequens occurrit. V. Gotthardus et Ursaria valhs. Etiam prope Ein- siedlen alius pons eodem nomine notus est. Diesse (montagne de), Dessenberg. V.Bienna. Dietisberg, mons parum elatus lurani iugi, in parte pagi Basileensis orientali, bona possidet pascua domumque commodam. In eo monte leguntur: .Zgro- stis alba IV maior (.4gr. gigantea auct. helv.), 44/ium oleraceum , tropa Belladonna, Bromus asper, Carex strigosa Huds. (rarissima huicce tractui propria), CAae- rophyllum hirsutum (9 ( Ch. Cicutaria Vil.), Chrysosple- nium alternifolium, Eriophorum gracile Koch ( trique- trum Hoppe), Festuca arundinacea Schreb., F. rubra V diversifolia ( F. heterophylla auct. helv.), F. sylvatica Vill., Galium glaucum (rarum), G/oóularia cordifolia, Gentiana acaulis, Laserpitium latifolium, Lonicera ni- gra, Poa pratensis IV anceps, Pyrola minor, Rhamnus alpinus, Ribes alpinum, S$cabiosa Succisa, Sc. sylvatica B Jongifolia, Schoenus compressus, Tofteldia calyculata Wbg. (4nthericum L.) , Triglochin palustre, P aleriana montana, Feronica Teucrium var. folüs ternatis (7. Jatifolia 0 Hag.; planta nobis ignota). Disentis, Benedictinorum monasterium celebre, cum magno eiusdem noininis pago, in summa Rheni anterioris valle, ad confluentia utriusque fluminis rami situm, et auctore Cl. Krrrrs 5918 p. s. m. elevatum. Monasteriun, bibliothecam libris manuscriptisque divi- tem possidet, et patres scientiis assidue operam impen- 128 DIVONNE —DOEDI. dunt: inter quos reverendus Pracrpvs A Sercua omni-. genis artibus bonis instructus, totam vicinam altissi- mam regionem inontiumque naturam et elevationem optime novit. Fluminis brachium, quod vulgo Rhenus medius dicitur; ad pedem montis Cornero fontes habet, alpinam vallem Medelsianam 5 — 4 leucas longam per- currit, ac prope monasterium cum Hheno anteriori in valle Tavetsch, ad montis Gotthardiani Oberalp radi- ces scaturiente confunditur. Istarum sublimium regio- num natura maiestate propria, venustateque singulari gaudet; earum praeterea montes multa rarissima pre- tiosissimaque fossilia gignunt, quae oryctopolis in Airolo et Andermatt degentibus, praecipuam suppel- lectilem praebent. Respectu autem ad rem herbariam habito, suspicor eas regiones hucusque haud satis exploratas fuisse. Inter Disentis et 'ÜTrons occurrit Dianthus carthusianorum, planta ut videtur in Rhaetia infrequens. Circa Disentis: Potentil/a rupestris. Divonne, pagus ditionis gallicae, ad pedem iugi Iurani, haud procul Crassier, in regione amoenissima situs. Ibi visuntur limpidissimi fontes Versoviae (la Versoix), quae tructas optimas alit. In paludibus inter Divonam et Crassier siüs stirpes nonnullae rariores occurrunt, ut Carez intermedia Good. ('arenaria Sut.) et Utricularia minor. Locis aridioribus frequens inveni- tur Geranium sanguineum. | Ad Versoviae fontem in dumetis : Luzula nivea Dec. ( Iuncus L.), Melica uniflora. Doedi (Toedi), mons altissimus Glaronensium 11,059 p. s. m. elevatus, montibus Sandalp et Claridis septentrionem versus porrectis vicinus, et magnae valli Rheni anterioris Rhaetorum fere conterminus. Scopuli eius terni sese quasi e maris glacialis sinu extollunt, parumque invicem distant: quorum duo magis austra- les Rhaetisque proximi, ab iis Piz Russein v. Piz Ro- schein, et Crap Glaruna appellantur: hic etiam mino- ris Toedi nomine notus est. Tertium propius ad boream accedentem, inagisque a finibus Rhaeucis distantem Glaronenses xa«z' :&oyryv montem Doedi nuncupare DOLE. 129 solent. Qui mole latissima, superne quasi truncata atque horinzontali , nivium perennium immenso tapete obtectus, undique facile dignoscitur. Ex omnibus eius partibus vasti tractus 9laciales in loca ei sub- iecta descendunt. Ad rupes nive denudatas, 8699 p. s. m. elevatas , minori Doedi proximas a Cl. Hrcrr- SCHWEILEn Observatae fuerunt: ;4zdrosace (4retia L.) helvetica N., Andr., pennina N. ( dr. intermedia Heg.) , Cerastium latifolium à (C. subacaule Heg.) , Cherleria sedoides, Gentiana bavarica () ( G. imbricata Froel.) flo- ribus pulcherrime cyaneis ; Potentil/a frizida Vill, ( nor- vegica Sut.), Rànuncutus glacialis, Saxifraga aizoon Jacq. var. minima, S. caesia, S. caespitosa var. acaulis Heg. (S. acaulis N.), S. muscoides Jacq. y uniflora, S. oppositifolia, S. Seguieri Spreng. (sedoides Heg.), Si- lene acaulis (j exscapa , Soldanella Clusii Schmidt. Istae stirpes alpinae ibi omnes gregatim , et quasi in parvas societates congestae , laétissime vigent. — In M. Toedi tractu etiam proveniunt; 4uilegia a/pina (circa moles glaciales Jifertenfirn), 4rabis pumila Wulff. (im Ried- wald), Cardamine bellidifolia ,Oxytropis campestris Dec. ( Astragalus L.), Petrocallis pyrenaica R. Br. ( Draba L.), Saussurea alpina Dec. ( Serratula L.). Dola; Dole, Dolaz (la), unum ex summis Iurae cacuminibus 500—600 p. supra eius iugum elatum, in- ter Bonmont et pagum gallicum les Rousses sese extol- lit. Auctore illustr. pz Saussune Dolae summa rupes 5948 p. s. lacum Lemanum et 5099 s. mare (secun- dum geographos gallicos 4040 p. s. lacum , 5191 s. m. testante autem. accuratissimo Rocren , qui hunc montem per multos annos investigavit et tum barometri ope tum trigonometriae mensuris altitudinem eius deter- minavit, 4017 p. supra lacum et 5168 s- m.) elevata est. Ex tanta alütudine immensum Alpium iugum huie monti oppositum latissime patet, ac simul cum multis campis interiacentibus , innumeris urbibus, op- pidis, vicis villisque, ac lacubus Genevensi, Neoco- mensi, Muratensi, DBiennensi, potissimum sole iam Gaudin Flora helv. VII. 9 420 DOLE. ad occasum vergente oculo incomparabilem prospectum offerunt. Laeta montis pascua atque casae perpulchrae pastoriae, illi altissimae rupi praeruptae forma ad he- misphaericam accedenti, atque arboribus omnino de- nudatae subiectae sunt. Commodissimae viae expensis publicis stratae mox etiam omnigenis vehiculis ad pa- storum casas aditum praebebunt. A Bavniwogvw temporibus usque ad nostrum evum iste pulcher mons inter rei herbariae amatores notissimus fuit, et quotannis ab innumeris botanophilis visitatur. Stirpes rariores quam multae in eo inveniuntur, inter quas praecipue enumerandae sunt: .4ctaea spicata, Aconi- tum 4nthora, Jc. Lycoctonum, 24c. Napellus, 4Allium F'ictorialis (prope verticem occasum versus, infrequens), "ndrosace villosa (genuina, in summa rupe copiosa), Anemone alpina, 4n. hortensis (?), 4nemone narcissi- Jlora, 4nthericum Liliago, Anth. Liliastrum, Anthyllis monlana (ad summas rupes clivi australis, orientem versus), -4rabis alpina , 4r. brassicaeformis Wallr. (planta rarissima), 4r. serpyllifolia Vill., 4renaria li- niflora (affaum), Aster alpinus, A4thamanta cretensis, Ath. Libanotis, 4vena pubescens B) alpina, Bartsia ai- pina, Bupleurum longifolium, B. ranuncoloides (9 elatius (B. angulosum Sut.), Campanula pusilla Haenke, C. thyrsoidea, Carex Scopolii N., C. sempervirens Vill., Cineraria spathulaefolia Gmel. , Circaea alpina (in ad- scensu M. Vuarne), Cirsium eriophorum Scop. ( Cnicus L.), C. Erisithales Scop. ( Carduus L., prope casas pa- storias in Aconiti 4nthorae consortio) , Chrysanthemum Leucanthemum ll montanum, Cochlearia saxatilis Lam. , Coronilla vaginalis Lam. , ( minima auct.), Crataegus ^" melanchier Desf. , ( Mespilus L.) , Cr. Chamaemespilus Jacq. ( Mespilus L.), Dentaria digitata Lam., D. pin- nata Lam. , Draba aizoides, Dryas octopetala, Epilo- bium alpestre Schmidt 8 trigonum et 7 fol. quaternis (infra Dolam boreaoccasum versus, prope viam no- vam utraque varietas), Erinus alpinus, Erysimum ochro- leucum Dec. (Cheiranthus Hall. fil.), Festuca glauca DOLE. 424 Lam., P. nigrescens Lam., Gentiana campestris, G. lutea , G. verna, Geranium sy/vaticum, GClobularia cor- difolia, Gnaphalium Leontopodium Fill. ( Filago L.5 in summa rupe frequens), Ze/ianthemum canum Dun. ( Cis- tus marifolius Sut.) , Heracleumn montanum Schl., Hie- racium blattarioides, H. flexuosum Willd. , Z. Jacquinii Vill., Z. tiontanum. Jacq. ( Hypochoeris pontana L.), H. succisaefolium All. , H. villosum, Hippocrepis comosa, H . unisiloquosa (? ? a CuenrEnO citata) , Z ypericum du- bium Leers, H.montanum, H. Richeri Vill. ( fímbria- tum Lam.), Juniperus communis y alpina, Laserpitium latifolium, L. Siler, Lepidium alpinum, Lilium Mar- tagon, Linum montanum Schl. (narbonense Sut), Lo- nicera alpigena, L. nigra, Lycopodium clavatum, L. selaginoides, Luzula spicata DC. ( Iuncus L.; etiam in M. Vuarne) JMespilus Cotoneaster, Myosotis alpestris Schmidt, 44. sy/vatica Ehrh. (in M. Vuarne), ZVarcis- sus poéticus (foliis angustis scapo humiliore), JV. Pseudo- JNarcissus, Orchis albida All. (Satyrium L.) , Orch. gio- bosa , Orch. nigra Scop. ( Satyrium L.) , Orch. odora- tissima , Orch. sambucina « lutea, Orch. suaveolens Vill. (rarissima), Orch. viridis Crantz (Satyrium L.), Orni- thogalum luteum ( sylvaticum Pers, et fl. helv.), Oro- bus luteus, Phleum alpinum, Phl. commutatum N., Pin- guicula alpina, Plantago alpina, Pl. montana Lam., Poa hybrida N., Polygonum viviparum, Potentilla a[- pestris Hall fil. (aurea Sm. Ser.), £. aurea ( Halleri Ser.) «, et 8 flore semipleno, Renzunculus Thora (ad summum clivum borealem, parce), AAododendrum fer- rugineum (in clivo occidentali, infra cacumen, parce), Rubus saxatilis , Rumez arifolius All., A. obtusifolius, R. scutatus, Sambucus racemosa, Scrofularia canina (8 montana, Sedum atratum, Senecio alpestris N. (sara- cenicus Sut.) &, et (9. sessilifolius, S. Doronicum, Ser- ratula tinctoria, Sideritis hyssopifolia, Soldanella al- pina, Sonchus montanus Lam. (a/pinus Sut.), Stereo- caulon paschale Ach. ( Lichen), Srrertia perennis (infra montem, au marais de la Pile et in alus paludibus 132 DOMDIDIER --DORIGNY. montanis), Thalictrum aquilegifolium, Tozzia alpina (in clivo boreali), Trinia glaberrima Hofhm. ( Henningii fl. helv. neque Hoffm., Pimpine/la dioica L.), Tussilago alpina, F'eronica aphylla, Domdidier. V. Aventicum. Domestica vallis (Domleschg) V. Rhaetia, Thusis: Domo d'Ossola, oppidum ditionis Pedemon- tano - Mediolanensis, ad pedem australem M. Sempro- nii, in ima valle Antigoria ad 942 p. s. m. situm. Ea vallis pars, ibi leucam unam lata, vulgo dicitur val- lis superior d'Oscella (das obere Eschenthal); solo fertili coeloque mitissimo gaudet. Via vere regia, quae ad Sempronium ducit, oppido traiecto, deinde Toc- ciae seu Tosae fluvii, in summa valle Antigoria e montis Gries molibus glacialibus orti, ripam dextram usque ad lacum Verbanum 6—7 leucis distantem ple- rumque sequitur. Plantae rariores: 4fraóis Halleri lI stolonifera, 4thamanta Libanotis, Bromus squarrosus, Celtis australis, Centaurea nigrescens Willd. , Galeopsis pubescens Bess. ( G. versicolor Clairv.), Galium vernum Scop. (7alantia glabra Sut.) 9 floribus pallide ochro- leucis, Ae/eborus viridis, Montia fontana (Villa ver- sus), Scirpus setaceus , Silene Otites Sm. ('Cucubalus L.), Thalictrum elatum DC., Trifolium incarnatum Q (Tr. JMolinerii Balb.; Mezzano versus). Doria, (la Doire); hisce nominibus duo fluvii Pedemontani designantur. Alter in vallibus Galliae conterminis ortus, infra Segusium, Augustae Tauri- norum cum Pado coniungitur ; alter, cuius rami duas vallis Praetoriae partes superiores percurrunt, (occi- dentalis scilicet in valle Ferret, supra Courmayeur, orientalis autem. prope St.-Remi ad montus Pennini pedem australem scaturit) et Augustae Praetoriae in unum confluunt, totam hancce longam vallem irrigat, Eporediae in planitiem Pedemontanam evadit et inter Chivasso et Verrua perinde in Padum exoneratur. Dorigny, villa elegantissima, leuca fere una DORNACUM — DUILLIER 133 Lausanna distans et iuxta viam regiam , quae Morgias ducit, posita, utilissimis experimentis agronomicis ab illustriss. pe Lovs ibi institutis inclaruit. Neque so- lun eius pingue plantas rariores respuit; ibi enim inveniuntur: rando Pseudo - Phragmites (Hall. fil.), Carex acuta (parcissime), Geranium palustre, Salix fragilis (copiose), Scirpus triqueter. Dornacum (Dornach), oppidulum Solodurense, ad pagi extremitatem occidentali - borealem, atque in confinis agri Dasileensis et Bernensis ad Birsam si- tum. Plantae rariores: z4ra£is hirsuta Scop. ( Turritis hirsuta L.), 4r. Turrita, 4rundo montana N. ( 4gro- stis arundinacea Sut.) , Coronopus Ruellii Al. (Cochlea- ria Coronopus L.), Hieracium amplexicaule , Inu/a sa- licina , Lithospe-mum purpureo-coeruleum , Melica ciliata, Ornithogalum pyrenaicum , Peucedanum Chabraei N. ( Se- linum L.), Physalis Alkekengi, Sedum Telephium, — In monte vicino cognomine, ut videtur vix 1500 p. s. m. elato, occurrunt: ;Zzdrosace lactea, Athamanta cretensis, Ath. Libanotis, Daphne Laureola, Globularia cordifolia, Lonicera alpigena, Rhamnus alpinus , Thlaspi montanum, F' aleriana tripteris. Drakau. V. Berna. Dübendorf, vicus pagi Tigurini ad pedem orien- talem. montis Zürichberg , fere leuca una ab urbe distans, ad viam Pfáffikensem in regione campestri fertilique situs. Ibi in paludibus torfaceis Utricu/la- ria intermedia Hayne, quae non nisi eo loco ac nuper ad locum Bodamicum in Helvetia observata est, et Lysimachia thyrsiflora occurrit. Dubis. V. Bernensis pagus. Duillier, vicus pagi Vaudensis inter Genollier et Nevidunum , ultra villam Changins , in amoena vesione, vineis nobilibus, arvis pinguibus laetisque pomariis constante, situs. Ibi per seculum praete- ritum commoratus est Ioas. CuaisroprH. Farro, Da- silea oriundus, deinceps civis Genevensis, illustris- simi NicorAr Farro, artium mathematicarum peritissimi 194 DULIVE. frater: ipse etiam earum amantissimus et auctor dis- serta&tionis de Lacu Lemano historiae Sponianae rei- publicae Genevensis quam Cl. Asavzir rursus edidit ac illustravit adfixae, tum et optimus Saw. Ewcrr, Bernas, qui de totius nostrae regionis agricultura optime meritus est, et apud nos pretioso So/ano tu- beroso ius civitatis paravit: ob quae beneficia cives senatoresque Nevidunenses in eius honorem nummum inscriptione , qua novi Triptolemi titulo salutatur, insignatum, grato animo excudi curaverunt. Plantae insigniores: Allium vineale, Antirrhinum striatum Lam, ( galioides Vent.), 4splenium A4diantum-nigrum , Campa- nula patula, Carex riparia, Caucalis grandiflora, Cen- taurca solstitialis, Chenopodium polyspermum ll acuti- folium, Dipsacus pilosus (ad viam infra vicum), Hype- ricum humifusum (in agris, rarius), Ranunculus Lingua (in pratis paludosis austrum versus), JAumez sangui- neus [I viridis ( nemorosus Schrad. ; infra vicum ad Promenthusam), R. scutatus, T'halictrum angustifolium I iacquinianum. — Prope Promenthusam, Coinsins versus, occurrunt; Carex paniculata, Chaerophyllum hirsutum , Cladium Mariscus B. Br. ( Schoenus L.), Lu- zula nivea Dec. (Iuncus L.), Sium nodiflorum. — In palude inter Duillier et Trélex: Drosera anglica Huds., Epipactis palustris Crantz (Serapias longifolia B et y L.), Eriophorum angustifolium Roth 8 /axum , Gentiana Pneumonanthe , | Laserpitium prutenicum , Menyanthes trifoliata, Mylinum Carvifalia N. ( Selinum L.), Orchis laxiflora Lam. , Salix repens, Spiranthes aestivalis Rich. (Ophrys aestiva Balb.), Utricularia minor. — In pra- tus huic paludi contiguis, Calevam versus: JDianthus superbus, Orchis coriophora , Orchis viridis Crantz (Sa- tyrium L.), Spiraea Filipendula. Dulive (La), rivulus pagi Vaudensis, infra viam regiam inter Nevidunum et Rotulum, prope praedium la Liniere in lacum Lemanum defluens. In littoribus ostio eius proximis Scirpus 4Joloschoenus nascitur. V. Nevidunum. DURIA —EBRODUNUM. 135 Duria, (die Thur), fluvius impetuosus inter mon- tüum Sangallensium Kuhfirsten paludes, Münsterried dictas, et ad M. Sentis clivum Togeicum, in summa nempe eiusdem nominis valle (das Thurthal), fontes habet. Totam vallem Togsgicam ab austro ad septen- trionem defluens percurrit; Wylae eurum subito pe- tit; rursus, prope Bischoflzell, Sitterae aquis aucta, occidentem versus convertitur, agrum Tigurinum in- irat, et mox in Rhenum infra Andelfingen et Scaphu- siam effunditur. Plerisque locis navium umpatiens, pisces quam multos et praesertim deliciosos salones alit. Tempore hiemalhni vernalique per nivium deli- quium subitum, ac magnos imbres fluctus eius in immensam molem crescunt, alveumque transgressi campos circumiacentes strage vasta affectant, E. Ebenalp, pascua alpina pagi Abbatscellani (In- nerrhoden) eremitae sedi notissimae das Wildkirch- lein dictae adiacens. Ex magnis nempe speluncis do- munculae istius eremitae contiguis, per longum ob- scurumque cuniculum, via ad ea pascua ducit. In hoc monte, auctore Cl. WanrENBERG 5094 p. s. m. elato, laetissimus patet prospectus. Ihi crescunt: Carex atrata y (C. nigra All.) et C. capillaris.: Ebrodunum (Yverdon), oppidum parvum sed valde concinnum pagi Vaudensis, ad lacus Neocomen- sis caput, ubi nempe fluvius Urhba mutato jam nomine 'Thielaque dictus, sese ei commiscet. In eius urbis arce per annos fere vicenos Scholam illustrem habuit celeberrimus optimusque Prsrarozzius, quam omnium ordinum ac totius Europae, imo etiàm ceterarum orbis partium. pueri frequentaverunt. Oflicinarum, quas ibi per seculum sedecimum instituerat. PxnAMus DxecAw- pnOrLE, Cyropaediae versionis optimae gallicae auctor vel saltem editor, prela deinceps renovata magnam plantarum historiam, a IoassE Davniwo conscriptam, 136 ECHALLENS — ECONAZ. atque seculo praeterito Pariensium dictionnarium en- cyclopaedicum excuderunt. Regio urbi proxima cam- pestris est, ac praesertim pratis magnisque paludi- bus, quarum tamen haud paucae, non sine maximo emolumento, exsiccatae fuerunt, constat, (In eius vicinia proveniunt; 4chi/lea Ptarmica, Alisma ranun- culoides, Allium angulosum ) palustre (40. senescens L.), 4maranthus Blitum, .4sparagus officinalis (fre- quens), J4stragalus Cicer , Butomus umbellatus (7?) , Ca- rex acuta ( gracilis Curt.) , Corydalis solida N. ( Fumaria Hoffm.), De/phinium Consolida ,| Gratiola officinalis, Hottonia palustris, Hydrocotyle vulgaris, Mylinum Car- vifolia N. (Selinum L.) , INuphar luteum Sm. (.Nym- phaea L.), INymphaea a(ba, Oenanthe fistulosa, Oeno- thera biennis, Poa aquatica, Polygonum amphibium , Po- tamogeton natans, forma folus elongatis, Pu/icaria vulgaris Gaertn. ( Inula Pulicaria L.), Ranunculus Lingua, R. pantothrix () rigidus, R. sceleratus, Rumez Hydrola- pathum Ehrh. (aquaticus Sut.) , R. pulcher, Sagittaria sagittifolia, Scirpus maritimus c et () spicis omnibus sessilibus , Scute/laria galericulata , Sium angustifolium, $. Arist Spergula nodosa, Spiranthes aestivalis Rich. (OpArys aestiva Balb.) , Thalictrum flavum , Thys- selinum palustre 'Hoffm, ( Selinum L.), Teucrium S$cor- dium, Trifolium rubens (prope Chamblon), Trig/lochin palustre, Utricularia vulgaris, F'erbascum pulverulen- tum Vill., P. Blattaria. Echallens, vicus agri Vaudensis fere ad medium viae , qua Ebroduno Lausannum itur, situs. Incolae partim ecclesiae romanae, partim autem fidei evange- licae addicti sunt. In agris vicinis occurrere dicitur Lupinus angustifolius. Echelette (l'), pars occidentalis montis Chasse- ral ad pagum Neocomensem perünens. V. Chas- seral. Ecluse (Fort del). V. Rhodanus. Econaz, villa ad Canonicos D. Bernardi perü- nens , inter Octodorum et Sedunum sita. Ibi occurrunt : ECUBLENS —EINSIEDELN. 137 Sparganium simplex Huds. (in paludibus), Zypha an- gustifolia (Riddes versus), Viola mirabilis. Ecublens, vicus pagi Vaudensis, inter Lausan- nam et Morgias, supra viam, in regione campestri situs. Plantae citatae: Scirpus setaceus (in silva), 7e- ronica praecox All. Efringen, locus parum ab urbe Basilea distans, ubi provenire dicuntur: J4///um sphaerocephalum, Eu- phorbia Lathyris, Panicum ciliare Retz, Trinia Hen- ningii fl. helv. (absque dubio Z7. g/aberrima Hoffm. Pimpinella dioica L.). Einsiedeln (divae Virginis eremus, gallice JV. D. des Ermites), totius Helvetiae celeberrimum mo- nasterium, s. Benedicti normae addictum , una cum vico s. oppidulo eiusdem nominis, in amoena etsi frigida et 2958 p. s. m. elevata Silae valle situm est. Ea vallis pars ad Suitenses pertinens, medium locum inter vallem. Wággithal et Marchiam atque reliquam pagi regionem lacui Lucernensi adiacentem obtinet. Huc quotannis innumeri peregrinatores Virginis ligneae imaginis adorandae causa ex omnibus fere Europae catholicae regionibus adíluunt. [Imago thaumaturgica pretiosissumis vestibus induta in quodam sacello, quod ab Angelis ipsoque Christo consecratum fuisse putant, adservatur. Monasterium colli modico insidet atque templo et aedificus sumptuosissimis constet, super quae pulchra abietina sylva haud procul distans in amphitheatrum sese extollit. Abbatia bibliothecam ditissimam , apparatum pulchrum instrumentorum ad physicam pertinentium et fossilium collectiones possi- det. Inter patres eruditi sunt professores, qui iuve- nibus instituendis operam dant. Glarona, ubi parochus erat, huc vocatus, antequam Turici magnum, quo nomen et honos eius semper manebunt, reformationis opus aggressus fuisset, optimus Zwrwcrrvs tam felici cventu evangelium praedicavit, ut intra parvum tem- poris spatium peregrinatio interrupta, imago plebis oculis subducta, ac coenobium a plerisque monachis 1538 ELEX —EMMIA VALLIS. desertum fuerit. — Regio vicina terris frigidis arbo- rum pomiferarum impatientibus constat, paludesque torfaceas continet, ubi stirpes quaedam rariores pro- veniunt; citari potissimum anerentur: .4sarum euro- paeum folis solito maioribus , Zetu/a nana (im palu- dibus circa Teufelsbruck); Carex /imosa, Drosera ro- tundifolia, Eriophorum gracite Koch ( triquetrum Hoppe), Gentiana asclepiadea, Iuncus stygius (1n Caricis limosae B-tulaeque nanae consortio) nuper inter montem et monasterium, in palude absque dubio eadem, ubi olim a Bunsrno lectus fuerat (specimina helvetica etiam- num in eius herbario Upsaliae adservantur, iamque provenire suspicabatur sagacissimus WAHLENBERG , à digno eius cive WaurszEnc revera rite recognitus fuit , ut nunc sürpibus Ielvetieis adnumerari debeat), /Zjy- copodium inundatum (ibidem), Pinus sylvestris Ó ( P. Pumilio Dec.; perinde), Rubus plicatus Weihe (inter Einsiedeln. et Richterschweil; Cl. WanrsEnG; raris- sinus. V. fl. helv. vol. VI. in app.), Scheuchzeria palustris (passim, v. gr. inter Biberam et Hohen- Hohne, prope Hoffner-Allnent), Tozzia alpina. Elex, ultimus agri Vaudensis pagulus ad Alpium pedem, in ripa dextra Rhodani, ac utrinque Valesiae conterminus. — Plantae rariores: Zychnis wiscarias Orchis coriophora (prope Colonge), Sazifraga cuneifo- lia, J'icia onobrychioides. Embornats. V. Seiche des Embornats. Emma, Emmia. V. pagi Bernensis flumina, Emmia vallis (das Emmenthal), pulchra ditissi- maque vallis pagi Bernensis , ab Emmia. maiore per- cursa, eurum versus Entlebuchiae Lucernensi, ad occidentem vero Oberlandiae Bernensium contermina , ab austro septentrionem petens sese porrigit. Lon- eitudo eius 9—10 leucas, maxima autem latitudo fere 4 l|. metitur. In montium ad eas pertinentium pascuis armenta perpulchra aluntur, et incolae caseum opti- mum praeparant. GCeterae vallis partes, etsi ipsae submontanae collibusque constantes , undique arva EMOUSSON —ENGELBERG. 139 fertilissima magnos pulchrosque vicos populumque fre- quentem, commercio, industria ac omnigenis bonis artibus ditatum , oculis offerunt. Infra Burgdorf in- signiter dilatata cum planitie Bernensi confunditur. Respectu ad Botanicam habito ista vallis adhuc parum nota est, et inter eius plantas dumtaxat Zinguicula alpina et F'aleriana tripteris recensentur. Emousson. V. Finhauts. Ems, magnus Rhaetorum pagus, in Rheni ripa dextra, inter Curiam et Bonadutz situs. Plantae in- signiores: .Z/um carinatum, .4nthericum | Liliastrum (auf den Mayensàássen), .4stragalus monspessulanus, Chrysocoma Linosyris (Curiam versus), Daphne alpina (auf dem Brühl Reichenau versus), Oxytropis pilosa D. C. ( Astragalus L.), Feronica longifolia Pol. (nobis ignota). ! : Engelberg, (vallis, abbatia Angelimontan a), nobilissimum pagi Subsylvani monasterium cum eius- dem nominis vico in parte euro-australi pagi situm , a vicino monte, ex cuius cacuminibus angelorum concentus tempore, quo templum abbatiale consecra- batur, auditos fuisse vulgo creditur, nomen usurpavit. Vallis angelimontana ante annum 1798 abbatis legibus subiecta erat, sceptroque vere paterno sub IV pago- rum Waldstettarum tutela ab eo regebatur. Haec val- lis alpina. ultra duas leucas longa, ?J/,—!/? l. lata, undiqne altissimis montibus, inter quos eminet Tit- liacus (der Titlisberg) 10,710 p. s. m. elatus, cincta est, et pars eius summa tota mari glaciali riget. Ce- leri montes adiacentes sunt: .4rmi, Gemsspiel, Spitz- stock, Blakenstock, (pes Surenae, Grassen, Lauber- grat, Faulblatten, Bitristock, lIuchli, Selistock, 7FY'a- lenstock s. JFellenstock etc. Mons ZEnge/berg etiam Henneberg v. Hanneberg dictus , ipsi monasterio impen- det, et sese tantum ad 5918 p. s. m. extollit. Plera- que autem cetera cacumina multo sublimiora ad alu- tudinem 7—9 inilium p. accedunt. Secus torrentem inpetuosum et per nigras sylvas in vallem pervenitur, 140 ENGELBERG. quae pratis floridis constans eo amoenior viatori adparet, quo aditus eius magis horridus visus est. Ceterum hortis pomariis arvisque plane destituta, nul- las arbores nisi Alnos et stirpes nemorum elatiores alit. Monasterium 1860 p. s. lacum Lucernensem et 5180 p. s. mare elevatum est. Aedificia eius et tem- plum elegantissima sunt. Ibi bibliotheca 40000 volu- minum constans adservatur et coenobitae, ordini eru- dito D. Benedicti addicti , iuventutis institutioni operam sedulo navant. Cl. Mürrrna geographus-artifex, qui totam eam regionem solertissime exploravit, et map- pas anaglypticas (bas-reliefs) montium vicinorum for- mas dimensionesque accuratissume exprimentes con- fecit, 1a pago Engelberg iuxta monasterium sito com- moratur , opera sua viatoribus lubens demonstrat, eosque consilio et officiis humanissime adiuvat. Montes vicinos sollicite exploravit Cl. WanrrwsrEme et inde quam multas pulchras stirpes alpinas retulit. V. Titlisberg. Plantae rariores: 4ndrosace he/vetica N. (retia L.), Arabis bellidifolia Jacq. (in valle Da- gesthal), 44rnica scorpioides, J4sperula taurina, 4zalea procumbens, Betula viridis Chaix (in istis Alpibus inter 4200 et 6100 p. s. m. frequens), Carez atrata, C. cur- vula Al., C. foetida All, C. frigida All., Chrysan- themum alpinum , Chr. corymbosum , Cochtearia saxatilis Lam. (Myagrum L.), Coronilla vaginalis Lam. ( mi- nima auct.), Gaaphalium Leontopodium Vill. ( Filago L.), Helianthemum oelandicum Dec. « ( Cistus alpestris Wbg.), et 9 glabrum (C. oelandicus Wbg.; inter Da- gesthal et culmen Weissberg, affatim), Zieracium blat- tarioides, H. grandifíorum All., Zypochoeris uniflora Vill. (helvetica Jacq.), Lunaria rediviva (supra Gra- fenort), Luzu/a spicata Dec. (Juncus L.), Oxytropis campestris Dec. ( z/stragalus L.), Pedicularis recutita (ad lacum Trübsee), Aaca frigida Jacq. (in Monte Melehjoch), Pri«u/a viscosa Vill. (villosa Sut.), Sib- ' baldia procumbens, Sonchus montanus Lam. (a/pinus Sut.; ad lacum Trübsee), Z74/aspi rotundifolium NN. ENGELBERG — ENTLEBUCH. 141 (Iberis L. ; in M. Melchjoch), Tozzia a/pina (in M. Ar- nealp), 7'eronica aphy!la (in Laubergratspitz ad 7600 p. s. m.). — In M. Weissberg: 4nmemone wernalis, Lonicera coerulea, Pedicularis recutita (et infra Trüb- see), P. versicolor Wbg. (//Jammea Sut.) , Po/ygata Cha- maebuxus, hRhamnus pumilus, Sempervivum tectorum, Thalictrum aquilegifolium. — In M. Ochsenstock: Cez- tiana utriculosa , Iuncus Jacquini. — In M. Wendistock : Geum reptans, luncus trifídus, Thlaspi rotundifolium N. ( Iberis L.); infra moles glaciales: Dra?a fladnizen- sis Wulff., Hypochoeris uniflora Vill., Pedicularis ro- strata, Ranunculus glacialis; ad ipsas moles Wendi- gletscher, (6400 p. s. m.): Empetrum nigrum, Phaca frigida Jacq. (loco Helleblanke dicto), SaeZx hastata (Arbuscula Sut. ; ibidem), S. herbacea. Engelberg. V. Tobinium. Engstlen, vallecula alpestris praealta, montibus Joch et Ochsenberg subiecta, atque inter Angelimon- tanorum vallem et Bernensium Oberlandiam sita. Ibi observatae fuerunt: .4i«ga pyramidalis () alpestris , (-4i. alpina Sut.), Rhodiola rosea, Viola calcarata 1I caulescens (Y. grandiflora Sut.). Enkersried locus haud procul ab urbe Sangal- lensi situs. Ibi frequens occurrit Si/ene ga//lica. Enguerne. V. Méry. Entlebuch, nobilis pagi Lucernensis regio , 10—12 l. longa, ad orientem vallis Emmiae Bernen- sium sita, ipsa valle magna, quam ex austro-occidente ad borea-orientem amnis percurrit minor Emmia dictus, qui inde paulo infra Lucernam cum Ursa coniungitur, atque nonnullis vallibus minoribus constat. Montes satis alti quidem, sed nusquam sese ad limitem ni- valem extollentes , pascuis irriguis fertlibusque et pulchris silvis abundantes eam circumdant. Armenta eius vallis ad pulchriora, quae possidet Helvetia, pertinent, et populus qui eam incolit corporis viribus, animo, libertatis amore et ingenii facunditate iamdu- dum inclaruit. Entlebuchia hucusque, respectu ad rem 142 ENTLEBUCH. herbariam habito, nondum rite explorata fuerat: nunc autem absque dubio plantae, quas gignit, amicissimi Knavrnr, qui de scientia amabili in pago patrio optime meretur, opera, mox tandem innotescens. Interim iam potissimum ab eo indicatae fuerunt: 4a- dromeda polifolia, .sperugo procumbens , Astrantia maior, Campanu(a barbata (in M. Peicheln supra Escholzmatt), Carex frigida All. (.fu/iginosa W bg. ad M. Schwarzberg), C. /imosa (inter Sórenberg et Sal- widerbad), C. pauciflora Lightf. , Chaerophyllum au- reum, Eriophorum alpinum, Gentiana asclepiadea, (prope das heilize Kreutz), Cznaphalium Leontopodium Vill. (Filago L.; in M. Nesselweng), Zieracium montanum Jacq., ( Jypochoeris pontana L.; infra Maisee), Iun- cus filiformis, JNarcissus poeticus (in alpibus vicinis), Orchis ustulata , Schoenus albus (prope Schüpfheim), Spergula arvensis, Trifolium alpinum, F'aleriana tri- pteris, F'eronica urticaefolia Jacq. , Ulmus campestris (Knaavrg). Ad montem Schratten in summa valle me- ridiem versus situm citantur: Zchillea atrata, ilium Schoenoprasum (9 alpinum, ;4ndrosace villosa , Antirrhi- num alpinum, Zrabis bellidifolia Jacq., 4r. pumila Wulff. , Zréutus alpina, Arb. Uva-ursi, zrenaria ci- liata, 4r. polygonoides Wulff., 4r. verna Q diffusa ( 4r. caespitosa Heg.) , -4rnica scorpioides, ster alpi- nus, 4strantia minor, .4thamanta Libanotis, Azalea procumbens, Biscutella laevigata, Bupleurum ranuncu- Joides , Campanula glomerata, C. rhomboidalis, C. thyr- soidea, Carduus defloratus, Carex brachystachys Schwarz., C. firma Host, Cerastium alpinum, C. arvense ll stri- ctum , Cherleria sedoides, Chrysanthemum alpinum, Chr. Leucanthemum ll montanum, Cirsium spinosissimum Scop. ( Cnicus L.) , Convallaria verticillata , Coronilla Emerus, C. vaginalis Lam. ( minima auct.), Crataegus ( Mespilus L.) 4me/anchier Desf., Cr. Chamaemespilus Jaeq., Dianthus sylvestris Wulff. , Digitalis purpurea, IDraba aizoides , Dr. tomentosa Whg. , Epilobium alpinum , Erigeron uniflorus, Eriophorum Scheuchzeri Hoppe ('ca- ENTLEBUCH —ENTREMONT 143 pitatum Hoffm. , Festuca alpina Sut. , F. pumila Vill., Gentiana bavarica, G. nivalis, Geum montanum, Gl(o- bularia cordifolia, GI. nudicaulis, Gnaphalium supinum, Gypsophila repens , Hedysarum obscurum, Helianthemum oelandicum DC. ( Cistus Sut.), H. vulgare Desf. ( Cistus Helianthemum L.), Hieracium prenanthoides Vill., H. succisaefolium All.,. ZH. villosum , Imperatoria Ostru- thium, Leontodon Taraxacum, Lepidium alpinum, Lo- nicera alpigena , Moehringia muscosa , Orchis nigra Scop. , ( Satyrium L.) , Oxytropis montana DC. ( Astra- galus L.) , Pedicularis versicolor Wbg. , ( flammea Sut.), Petrocaliis pyrenaica Ri. Br. (.Draba L.), Phaca astra- galina DC. ( Astragalus alpinus L.) , Pimpinella magna, Potentilla alpestris Hall. fil. (aurea Ser.), P. minima Hall. fil. , Ranunculus alpestris, R. montanus Willd., Rhamnus pumilus, Rhododendrum ferrugineum, Rh. hir- sutum, Rubus saxatilis, Rumex scutatus, Saliz reticu- lata, $. retusa, Saxifraga caesia, S. muscoides Jacq., Sedum atratum , Sempervirum tectorum, Senecio doroni- cum , S. alpestris N. ( saracenicus Sut.), Sibbaldia pro- cumbens, Silene acaulis, S. nutans , Spergula saginoides i Thalictrum minus, Thesium alpinum, Thlaspi rotundi- folium N. ( Iberis L.), J'ateriana montana, Veronica alpina, V. aphylla, V. fruticulosa , F. saxatilis L. fil. , F iola biflora. Entremont vallis, in Valesia inferiori supra Octo- durum sita, valli Bagnes contermina ac fere parallela, a monte Pennino septemtriones versus porrigitur. Eam percurrit ramus occidentalis Druentiae (la Dranse) Valesiacae. Pars eius superior valde angusta atque montibus glacialibus subiecta est. Prope molendina la Valette, ubi torrens aliquot cataractas magno cum fragore efficit, rursus adeo coarctatur, ut omnino ad fauces petraeas reducta sit. ^ Prope Orsieres vallis occidentalis Ferret, atque inferius vallis orientalis Bagnes in eam sese aperiunt; iisdem duntaxat locis quadantenus dilatatur. Moles glaciales Valserey in sunmo huius nominis tractu inter valles Bagnes et 144 ENTREROCHES —ENZEINDAZ. Entremont supra vicum St.-Pierre sitae sunt; immen- sam profundissimamque cavitatem «contment; quae permagnam anni partem aquis impletur, donec men- sibus Iulio v. Augusto liquefactae glaciei parietes ex- templo dirumpunt, et saepe magno totius regionis damno usque ad Rhodanum praecipites festinant. Via qua Octoduro ad D. Bernardi hospitum iter est, to- tam vallem Entremont percurrit. Ea vallis magnum iugum Alpium australe ad angulum fere rectum per- secat, ideoque a geognostis curiosissime indagata est. Botanophili quoque eam non sine magna voluptate peragrant, cum fere undique stirpibus raris abundet. Ihi enim eis occurrunt: .4rezaria laricifolia (supra Liddes , ubique) , Carduus defforatus , Crepis setosa Hall. fil., Chrysanthemum inodorum, Mentha gentilis (aux Vallettes), 74. ruóra Sm. (cf. Cl. ScA/eicher; nusquam alibi in Helvetia occurrit), Oz0osna montanum Sm., Poa alpina brevifolia, Podospermum m muricatum DC. (Scorzonera laciniata Sut.), Potentilla rupestris (aux Valettes) , Sempervivum arachnoideum (ubique) , Thymus pannonicus All., etc. V. St.-Branchier, Orsie- res, Liddes et St.- Pierre. Entreroches, locus pagi Vaudensis haud procul a Lassaraz situs, ubi canalis incipit, quo naves mer- cibus onustae Ebrodunum vehuntur. Hic canalis la- cum Neocomensem cum Lemano iungere debebat. Sed labores ad hune scopum suscepti, ob nimias nnpen- sas, usque ad nostros dies interrupti permanserunt. Regio vicina, solo partim petroso et partim paludoso constans, aliquot plantas insigniores edit. Ibi nempe inveniuntur: ;4rabis brassicaeformis Wallr. (Brassica alpina L. , rarissima) , Euphorbia palustris, Potamoge- ton natans K. et Z. II. e/ipticus, Tussilago Petasites (secus canalem). V. Urba. Entréves. V. Courmayeur, aut Ferret. Enzeindaz, mons Aquileiensium fertilis supra Bex exsurgens, scopulis Diablerets subiectus, Vale- siae conterminus; altütudinem absolutam 75532 p. ei ENZEINDAZ. 115 Cl. Wirp tribuit. Pascua ems, quamvis laetissima, nonnisi per paucas aestatis calidissimas hebdomades ab armentis habitari possunt. Ista ut et loca vicina lapidibus, qui e rupibus elatissimis cacuminum iis imminentium decidunt, obruta, stirpibus alpinis raris pulchrisque abundant. In eo monte enim proveniunt: Achillea nana, 4ira flexuosa «€ (4. montana Sut.), Aiuga pyramidalis (j alpina ( 4i. alpina Sut.), Alium Schoenoprasum ( alpinum, .4ndrosace Chamaeiasme Bieb. (villosa Sut.), 4ndrosace helvetica N. ( 4dretia L.), 4nemone vernalis, Apargia dubia Hoppe, Arabis bellidifolia Jacq. , 4r. ciliata R. Dr. (Turritis Reyn.), Arbutus alpina, Artemisia Mutellina Vill., Avena di- stichophylia Vill. , Campanula valdensis All., Cardamine bellidifolia, Carex capillaris (ad ruinas M. Diablerets), C. dloica, C. foetida Al., C. frigida Al., C.-:aea alpina, Cirsium spinosissimum Scop. (Cnicus L.), Co- chlearia saxatilis Lam. ( Myagrum L.) , Coronilla vagi- nalis Lam. (minima auct.), Draba fladnizensis Wulff. B minor ( Dr. helvetica Schl.), Dr. frigida Saut. ( stel- lata Mur.) 8 maior, Érigeron uniflorus, Erinus alpi- nus, Ériophorum Scheuchzeri Hoppe (capitatum Hoffm.), Festuca alpina Sut., F. Halleri Vill. , Calium helveti- cum Weig. (saxatile Sut.); Gaya simplex N. (Laser- pitium L.), Gentiana bórachyphylla Vill, C. nivalis,: Geum reptans , Gnaphalium alpinum, Gn. Leontopodium Vill. (Filago L.), Hedysarum obscurum, Hieracium alpinum li. (H. Halleri Vill), H. aurantiacum, H. £laucum All IL. graminifolium, H. montanum Jacq. ( Hypochoeris pontana L.), MH. prunellaefolium Gouan (ad pedem montium Diablerets), A. staticefolium Vill., Hypochoeris uniflora. Vill. (helvetica Jacq.), lJuncus fiiformisé, Kobresia scirpina Willd. (Carex Bellardi: All), Lapsana foetida All. ( Hyoseris L.) , Onobrychis vulgaris N. « (On. montana Dec.), Orchis ( Satyrium L.) nigra Scop., Orch. viridis Crantz, | Oxytropis ( Astragalus L.) campestris Dec. , Ox. montana Dec., Pedicularis tuberosa, P. verticillata, Phaca astragalina Gaudin Flora helv. VIL... 10 116 ESCHARPIGNY. Dec. (Astragalus alpinus L.), Phaca frigida Jacq. , Pinus Cembra (parce , tum in adscensu , infra scopulos Diablerets) , Pinus uncinata Ram., Poa /axa Haenke ; Pod nemoralis 1V glauca (ad rupes infra casas), Po- tentilla grandiflora, Pot. minima Mall. fil., Primu/la Auricula (affatim), Pr. farinosa, Ranunculus alpestris, R. glacialis, R. parnassifolius, R. pyrenaeus, Rhamnus pumilus, Rhododendrum hirsutum, Saliz caesia Vil. (grostrata Ehrh.; sp. rarissima, neque alibi intra nostros fines visa, infra casas, qua ad M. Taveyan- naz itur, occurrit), S. hastata ( J4rbuscula Sut.), $. helvetica Vill. (arenaria auct.), S. herbacea, Sazifraga oppositifolia, Senecio Doronicum, Soldanella alpina, Thalictrum maius Jacq., Thlaspi rotundifolium N. (Iberis L.), Viola calcarata, V. cenisia (ad ruinas M. Diablerets). x Escharpigny, V. Charpigny, collis rupestris ei contiguus, cui vicus et arx diruta S. Tryphonis insident, ac paulo magis ad orientem porrectus, haud procul a via, qua Aquileia Bactium tenditur. Hi colles rupibus calcareis, inter quas pulchra marmora nigra reperiuntur, et ad tabulas aliasque supellectles conficiendas per totum pagum adhibentur, constant. Rupes superiores collis S. Tryphonis, sese ad 250 p. supra vallem Aquileiensem extollentes, stratis calca- reis griseis, horizontalibus et satis regularibus, pe- trefacta quaedam continenübus, inferiores, in quibns fodinae sunt, marmore constant. Rupes autem collis Escharpigny inordinatae et quasi contritae iacent, signa gerentes ingentium subversionum, quas in ista Alpibus circumdata regione natura olim subiisse vi- detur. Tota circumiacens vallis caimpis planissimis patet, atque ex summis collibus prospecta scenam pulcherrimam oculis ostendit. Plantae rariores: 4ra- bis perfoliata Lam. (Turirtis glabra L.), Molinia serotina M. et K. ( Festuca L.), Ophrys arachnites Hoffm., Orchis coriophora, Orobus niger, Ruscus acu- lentus, Salvia verticillata, Tragus racemosus, Desf. FSPLATURES—ETABLINS. 447 (Cenchrus L.), Trifolium rubens. — Prope St. - yphon: .4Hium angulosum « petraeum, Ail. cari- : natum , Campanula rapunculoides , Fragaria collina Ehrh., Gerarium rotundifotium , Hemerocallis flava? (teste rev. MuniTH), Herniaria hirsuta, Iris germanica, Medicago minima Desrouss., JMelica ciliata , Ornitho- galum. luteum. (sylvaticum Pers. et fl. helv.), Poa bulbosa, Prunus Makaleb, Rumex conglomeratus Schreb. ( Nemolapathum auct.), Ruscus aculeatus (ad rupis cu- iusdam, inter St.- Tr. et Aquileiam, clivum orien- talem, copiose), JSempervivum tectorum, Teucrium Scordium , Trifolium scabrum, Trinia Henningii Hoflm. (vel potius g/aberrima Hoffm.; Pimpinella dioica L.) Veronica spicata YI vulgaris B persicifolia ). Esplatures nomen altae vallis comitatus Neoco- mensis, ad quam nobile emporium Za-CAauz-de-Fonds pertinet. V. supra. Essert, vicus pagi Vaudensis in agro Urbigeno, nec multum Urba, orientem versus distans. Ibi et circa Écornilli?res occurrit Micropus erecius. Esserts (les. V. Roche. Essevenex, pagulus Sabaudiae ad pulchrum si- num, quem inter Aquariam (Yvoire) et Coudray lacus Lemanus efficit. Planities vicinae sabulo tenuissimo constantes, ericeta, pineta atque ripae insignes pro- ferunt plantas. Ibi enim leguntur: |CaAi'e rugosa L'Hér. ( Myagrum L.), Diplotaxis muralis D. C. ( Si- symbrium L.), Euphorbia exigua (9. retusa, Euph. fal- cata , Euph. Gerardiana Jacq. ( Paralias Sut.) , Festuca glauca Lam., Orobanche ramosa, Scirpus Holoschoenus (in littoris arenis), Silene Otites Sm. ( Cucubalus L.). Essuyeres (les), Aquileiensium mons, ubi inve- niuntur ;74uilegia alpina, Potentilla grandiflora, Rosa rubrifolia Vill. Estavayer. V. Neocomensis lacus. Établins (les), locus, ut putamus , praefectura- rum Iuranarum, ubi Geranium pratense, in Helvetia rarissimum , occurrere dicitur. 118 ETIVAZ —ETZEL. Etivaz (l), vallecula cum vico eiusdem nominis, supra Castrodunum, inter valles Ormonds et Gst sila, secus torrentem Tourneresse, fere ab austro septentrionem versus extenditur. Vix ultra duas leu- cas longa est, atque tam arcta montibusque adeo ela- Lus subiecta, ut per nonnullas hyemis hebdomades incolae solem nunquam videre possint. Prope pagum, cuius, habitationes per maximam fere vallis partem disseminatae sunt, balneum salutiferum aquae sulphu- reae exstat, quod regionum vicinarum, ac totius pagi incolaé nunc frequentius quam olim visitant. Vallis pascuis fertilissimis abundat, sed perpaucos agros possidet, in quibus frumenta tantum aestivalia colun- tur. Montes Tomaley, Seron atque scopulus la Cape au moine dictus valli Ormonds immunentes, alti qui- dem sunt, sed nivium regionem non attingunt; cacu- mina autem orientalia BRübli et Floriettaz orientem versus supra vallem Gsteig exsurgentia, atque dorsum ea coniungens, glacie nivibusque perennibus rigent. Omnes isti montes multas alpinas stirpes producunt. Huius loci sunt: Campanu/a pusilla Haenke 7 fl. albo, Cerinthe glabra Mil. (minor Sut. a/pina Kit.), AMen- tha gentilis, Rosa rubrifolia Vil, Zaleriana Phu. V. Seron. Étroz, nomen, quo Valesii altissimorum montium stabula desigrant. Ew. Tn.: Étroubles, pagulus Pedemontanus vallis Prae- toriae, ad M. Pennini pedem australem situs. In vicinia proveniunt: 4stirrhinum Bauhini N. ( genisti- folium Sut.; etiam prope St. -Oyen), PFumaria parvi- flora Lam., JVepeta lanceolata Lam. ( JN. INepetella Sut.), Sisymbrium strictissimum. Etzel, mons Suitensium, ripae lacus Tipurini sinistrae imminens, per quem via ab urbe Happer- schweil ad Einsiedlen ducit. Summum huius itineris punctum 2910 p. supra lacum et 5510 p. s. m. elatum est. Ihi scena pulcherrima coram viatoris oculo un- dique adparet. In monus cacumine hocce collo altiore ETZELFLUHE — FABARIAE. 149 5102 p. s. m. elevato, atque ab eo !/; l . distante, latius adhuc prospectus extenditur. Etzelfluhe. V. Pilatus. Evian, oppidulum Sabaudiae, ad lacum Lemanum, fere e regione Morgiarum situm.* Fontes aciduli , Amphionis nomine noti, urbe parum distantes, a multis hospitibus per aestatem frequentantur. Haud procul ab aquarum aedificiis, 'Thonon versus, Cy- clamen ecuropaeum inler lapides arenasque ripae la- custris iuxla sepes, copiose occurrit. Prope vicum montanum Bernier supra Evian situm observata est Salvia verticillata. Eysins, parvus vicus page Vaudensis, iuter Ne- vidunum et Crassier, prope rivulum Doiron situs, lbi reperiuntur: Dipsacus pilosus (ad sepes vulgo), Cratiola officinalis. Infra vicum ad rivuli ripas : Limodorum abortivum Sw. (Orchis L.), Ophrys ara- nifera Huds., Ophr. myodes Jacq., Orchis fusca Jacq. F. Fabariae (thermae, germ. Pfeffers), fontes earum thermarum in agro Sarunetensi (im Bezirke Sargans) pagi sangallensis , supra furibundam Taminam et in praecipiti horrendi imo fundo , ubi nempe; per totius anni longissimos dies, sol nonnisi 4 horas lucet, ad alutudinem 2128 p. supra mare ex ipso faucium pariete scaturiunt, [nde per canales ponti, seu aquae- ductui ligneo 600 passus longo impositos, infra pylas petraeas et supra impeluosi torrentis fluctus, aquae .alutiferae ad balnea perveniunt. — Fons praecipuus lantum per aestatem. aquas praebet, et temperatura eius 20!/; gradus thermometri reaumuriani metitur. Aquis istius fonus per annos sicciores balneo non sullicienübus, pumparum, quas Tamina agitat, ope, fons alius multo profundior, cuius aqua dimidio gradu calidior esse dicitur , necessarium supplementum praebet. Aquae Fabariae limpidae ct levissimae sunt, atque. colore, gustu et odore carent. Aegris tum 150 FABARIAE THERMAE, propinantur, tum perinde in balneorum usum inser- viunt, Quarum vires in multis morbis praestantissi- mas seculorum experientia confirmavit; quapropter, balneorum difficili accessu, ac situ in. profunda remo- taque valle paulo 'tristiori haud obstantibus, a multis hospitibus quotannis frequentantur. Balnei aedes spa- tium, in ipso rupium pariete ad hunc finem diffracto conquisitum, et trecentis fere hospitibus sufficiens occupant. Itaque loca balneo proxima semitis viisque planis. fere omnino carent; sed per clivos Taminae impendentes ambulacra haud inamoena parata fuerunt, hisque superatis clivis regiones pulchrae amatores ad varios excursus invitant. Homines pede firmo atque capite vertiginibus inaccesso praediti, non sine quo- dam horrore voluptate temperato per illum longum, quem inodo diximus, pontem supra furentis Taminae undas suspensi, thermarum scaturiginem adeunt, Pulchra Abbatia Fabaria, ordinis D. Benedicti, quae balnei domum ac fontes possidet, inter thermas et Rhenum sita est. — Vallis Taminae tum inferior, quae usque ad montem Galandam extenditur, tum superior, Kalveiserthal dicta, quae subito ad angulum pene rectumn occidentem versus convertitur, raris pulehrisque stirpibus abundat. — Nostris temporibus istae regiones subalpinae a Cl. WanrrwsEnG, ac po- tssimum ab amiciss. CvsrozE cura singulari explo- ratae fuerunt. Etiam sub prioris seculi initio JoaxNEs et J. Jacosvs Scurvucnzrmus ibi non paucas plantas observaverant. Circa thermàs et in Alpibus vicinis nascuntur: 4chi/fea matcrophylla, .4cer platanoides, Aconitum Lycoctonum , Allium paniculatum , Anthericum serolinum, J4quilegia alpina (inter thermas et mona- sleriuin) , Arabis bellidifolia Jacq., Buphthalmum sa- licinum, Calamintha JINepeta Clairv. (Melissa L.), Circaea alpina, Coronilla ÉEmerus, Daphne Cneorum ll striata (in sylvis dumetisque frequens), Digitalis lutea, Euonymus latifolia Jacq. (in alpinis et subalpinis) , Caleopsis pubescens Bess. ( versicolor Glairv.), Hedysarum FABARIAE THERMAE-— FAEHNERN 151 obscurum, Hypochoeris maculata, Impatiens Noli-tan- gere, Laserpilium latifolium, Luzula nivea Dec.) Iun- cus L.), Physalis Alkekengi , Phyteuma Halleri Al. (ovata Willd.), ARhododendrum ferrugineum, (ultra Taminae pontem), Aubus saxatilis, Stipa Calamagro- stis Wbhg. (.4grostis L.), J/eronica urticaefolia Jacq., Ficia sylvatica. — Inter Valenz et Vettis: Coronilla vaginalis Lam. (minima auct.), Zpipactis rubra Sw. ( Serapias L.), Linnaea borealis (?? nuper non visa). — In valle Calveiserthal: Z4ira flexuosa. « ( montana Sut.), Anthericum serotinum, Jpargia alpina Most., p. autumnalis Hoff. 8 alpina, Jrabis bellidifolia Jacq., ZArenaria ciliata (forma vulgaris, et grandiflora), 47. polygonoides Wulff. , Jrtemisia spicata Jacq., Avena distichophylla Vil., 44v. pubescens 9 alpina, 4v. wer- sicolor Vill., Cardamine bellidifolia, C. resedifolia , Carex atrata « varia, et y (C. nigra All), C. frigida All., Centaurea Rhapontica, Cerastium arvense ll stri- ctum, Cerinthe glabra Mill. (a/piza W. et K.), Epi- lobium Dodonaei Vi., Eriophorum Scheuchzeri Hoppe (capitatum lloffm.), Ceum reptans, Hieracium pilo- sellaeforme Hoppe, JVes/ia paniculata Dec. ( Myagrum L.), PAaca astragalina Dec. (Astragalus alpinus L.), Phyteuma hemisphaericum, Poa annua ll varia ( P. su- pina Schrad.), Salix herbacea, 8. serpyllifolia Scop., Saponaria ocymoides, Saxifraga aspera ll óryoides, Sedum saxatile All., Sempervivum montanum, Sibbaldia procumbens, Silene rupestris, Sparganium natans (ultra terminum abietinum adscendens), T4/aspi rotundifolium N.( Iberis), F'aleriana saxatilis. — Pinus Cembra inter eius vallis stirpes in Cl. Egrrm libro manuali citata, ut videtur, ab amiciss. CusronE, cui hanc plantarum enumerationem debemus, ibi non observata est, ,nec »C€onstat eam nisi ad Arolae fontes, usquam inter » Arolam et Rhenum crescere." Wahlenb. helv. p. 180. Fahnern, Abbatiscellanorum mons alpinus, in cuius pascuis inventae fuerunt: Z/ieracium pilosellae- 152 FAIDO—FARNSBURG. forme Moppe (stirps pulchra rarissimaque) , Oxytrapis montana Dec. (Astragalus L.), F'aleriana saxatilis. Faido, vicus pagi Ticinensis, in valle Lepontia, ad M. Gotthardi viam inter Dazio (telonium) et Gior- cino situs. Solum 2292 p. s. m. elevatum et frigidum est, sed satis fertile, ut arbores pomiferae et frumen- tum ibi felici successu coli possint. Uva tamen rarius ad maturitatem pervenit. In regione vicina Castanea vulgo et promiscue cum Pino Larice reperitur. — Plantae rariores potissimum circa Dazio provenientes: Allium. angulosum «& petraeum, Al ieracium Jacquini Vill., Z. sabaudum, H. staticefolium Vil., Phyteuma corniculatum Clairv. I1 Co£umnae. In ipsis faucibus infra telonium : Zchkillea nobilis, Echinosperinum Lappula Lehm. ( Myosotis L.) et Cytisus nigricans. Falconarius, mons iugi Iurani, ni fallor, illi amphitheatro rupestri, nomine Creux du Van noto, proxumus. Ib: inventae fuerunt: Jazdrosace villosa (ge- nuina), .4nemone alpina, JDryas octopetala, Helian- themum canum Dun. (Cistus marifolius Sut.), Hiera- cium aureum Vil. ( Zeontodon L.) , Orchis viridis Crantz (Satyrium L.), Polygonum viviparum, Thalictrum aquilegifolium. Falkenstein, arx pagi Solodurensis, altae rupi insidens, in iugo lurano, mec procul ab oppidulo Ballstall sita. Ad rupis pedem via regia dividitur, atque hinc ad M. Superiorem Hauenstein, inde vero ad M. Passawang ducit. Infra arcem proveniunt: "thamanta L banotis (Mummeliswyl versus) , Cardamine impatiens, Hieracium amplexicaule. Ad ipsam arcem: Primula Auricula. Falkniss, mons Rhaetigoviae, paulo supra vallis aditum, ad agri Montafunensis limites situs et secun- dum Cl. Rozscm, 7605 p. s. m. elatus. Prospectum excellentem exhibet, et sürpibus pulchris abundat. — Citantur: Campanula Cervicaria et Gentiana nivalis, Farnsburg, arcis dirutae rudera, in. pago DBa- sileensi, inter Liestall et regionem Argoviensem Frick- FAUCILLES—FELINUS. 153 thal, colli insidentia, ubi campi late patentes pulchrum laetissimumque spectaculum offerunt. Plantae rariores: ZA rundo montana N. ( Agrostis arundinacea Sut.) , Buph- thalmum salicifolium , Cardamine hirsuta & sylvatica, Coronilla montana Scop. (coronata Sut.), Zesperis matronalis () sylvestris ( H. inodora L.), Melissa offi- cinalis, Rhamnus alpinus, Rumex scutatus, F'aleriana zuontana. Faucilles (Les). V. Gex. Féchy. V. Albona. Felinus lacus (der Katzensee), 35/, l. longus, in pago Tigurino, ad pedem orientalem Legerii montis et infra oppidulum Regensberg situs, duplici lacuna canalis ope coniuncta constat. [upas eius solitarias, nec nisi a perpaucis piscatoribus habitatas, paludes torfaceae circumdant, quae huic parvo lacui iam a C. Grswrnr et I. Scurvcuzrnr temporibus apud rei her- bariae amatores magnam celebritatem paraverunt. Pisces multos, praecipue Cyprinos alit. Plantae ra- riores: .4grostis canina €, et Ó hybrida, Agr. purpurea N., Agr. vulgaris With. y. pumila ( Agr. pumila L.), Andromeda polifolia, 4rundo Calamagrostis, Carex ampullacea Good. , C. chordorrhiza L. fil., C. dioica, C. f/lava à. polystachya, C. filiformis ( lasiocarpa Ehrh.), C. intermedia Good. (arenaria Sut.), C. /imosa «, C. Pseudo - Cyperus, C. pulicaris, C. stellulata Good. ('echi- nata Sut.), C. teretiuscula Good. (diandra Sut.), Ci- cuta virosa, Cladium Mariscus R. Br. (Schoenus L.), Comarum palustre, Drosera angíica Huds. , Dr. rotun- difolia (copiose), Eriophorum angustifolium Roth » alpinum , £r. gracile Koch (triguetrum Hoppe), £r. vaginatum, Coodyera repens D. Br. (Satyrium L.), ZH ydrocotyle vulgaris, Malazxis Loeselii Sw. (Ophrys L. Ophr. lilifolia Sut.), Pol/ygala amara y austriaca , Potamogeton pusillus , Salix repens y sericea (ad fossas torfaceas), Scheuchzeria palustris, Scirpus acicularis, Sc. Baeothryon Ehrh., Spiranthes aestivalis Mich. (Ophrys aestiva Balb.), TAysselinum palustre Moffm. 154 FENALET—FENÉTRE. (Selinum L.), Utricularia vulgaris, F'accinium Oxy- cocco. Fenalet, pagulus montanus ditionis Vaudensis, supra le Devens, ac fere leuca una a vico Bex distans. Locus amoenus pomariis pulchrisque castanetis cir- cumndatus est. bi per multos annus optimus Anz. TnuowxaAs, rei herbariae, cui summo Harrrao duce operam dederat, amantissimus vixit. Plantas rariores, quarum non paucas in regione vicina, ac praecipue per Alpes habitationi suae imminentes detexit, in hortulo curiose colebat. ^ Circa Fenalet occurrunt: ces platanoides, J4rchangelica officinalis (?) Hoffm. ( 4ngelica Archangelica L.), .4nemone Hepatica, Buph- thaimum salicifolium, Chaerophyllum aureum, Cypripe- dium Calceolus, Galanthus nivalis, Gentiana J4marella (germanica), G. verna, Geranium lividum L'Hér., Hemerocallis fulva (inter F. et les Posses), Lathyrus heterophyllus, Leucoium vernum, Milium sylvaticum (n nemoribus subalpinis), Oprys anthropophora, Orchis pallens, Ornithogalum luteum ( sylvaticum Pers. et Fl. helv.), Sa/via Sclarea, Scilla amoena, Staphylea pinnata, Trifolium ochroleucum , F'icia sylvatica, Fenétre (Col de la), dorsum editissimum, pe- des nempe 8990 s. m. elevatum, vallem Valesiacam Bagnes a Pedemontana valle Pellina, ad provinciam Praetoriam pertinente dissocians. "Totius iugi latera undique molibus immensis glacialibus horrent. Semita difficillima vixque nisi per summam aestatem vialori- bus accessa hocce collum elatissimum superat, atque secus montis quem Glacialem (Montgelé) nuncupant radices, ad vicam Angustanum Ollomont supra Gignod perducit. Fenétre (Col -), nomen alius colli, etiam in Alpibus Penninis siti, quo per pascua la Baux D. Brzwazpr hospitio austrum versus proxime subiecta ac secundum rupem quam dicunt Politam tenditur. Summa itineris altitudo fere 8100 p. s. m. meutur. Quo vertice traiecto via in vallem Valesiacam Ferret FEREINA—FERRET. 155 cis eiusdem nominis collum ad septentrionem sitam descendit. In eo tractu anno 1829 pulchra raraque Pedicularis recutita Vill. hucusque intra patrios fines nonnisi in M. Generosoó rite recognita, tandem lecta est. V. Ferret. Fereina. V. Rhaetigovia. Fermunt, mons praealtus Rhaetorum, in summa valle Prettigau, ad Engadinae et Austriacae ditionis limites situs. In eo moute crescere dicuntur: rte- misia glacialis, Art. Mutellina Vil. ((rupestris Sut.), Biscutella laevigata, Hieracium lanatum VL. ( Andrya/a L.), Ligusticum peloponesiacum (in Alpe Gargela), Rheum digynum Whg. (Rumex L.). Fernex, pulcher pagus Gallicae ditionis supra Versoix situs, et sesquileuca ab urbe Geneva distans. Ibi locisque vicinis aliquot rariores proveniunt plantae, ut Zypericum humifusum et Ozxalis stricta. 'l'um in sylvis ad viam, qua ad Versoix itur: Dianthus super- bus et Rosa gaílica I pumila. Ferrera. V. Avers. Ferret, (apud Harrrnvw plerumque Ferr y) vallis alpina, ad Valesiae inferioris et Pedemontii limites pedemque euro — australem M. Albi (Montblanc) sita. Huc et inde ad oppidum Courmayeur semita alpestris e vico Orsieres, vallis valesiacae Entremont per col- lum eiusdem nominis (Col-Ferret), 7170 p. s. m. ela- tum ducit. Casae pastoriae vallis ipsius 515' p. s. m. elevatae sunt. Stabula autem valesiaca, inter Or- sieres et collum occurrentia vulgo mayens de Ferret nuncupantur. Plantae rariores: 4Zdrosace obtusifolia All, Campanuía Alionii Vil. (?), Chrysanthemum alpinum, Empetrum nigrum, Gnaphalium Leontopodium Vill. (Fi/ago L.), Hieracium ruepestre (in. vallecula Entreves, supra Courmayeur), Z. Schraderi Schl. I integrifolium, Salix hastata à tenuifolia , S. herbacea c«, et SG macrophylla, Sibbaldia procumbens, Trifolium alpinum. — Nuper in eo tractu a Cl. Lrarscure ob- servatae fuerunt et quidem 1) infra collum Fenétre, 156 FERRIERE-—FEUERSTEIN. alpem la Baux versus: .4ndrosace (retia) pennina N., Artemisia spicata Jacq., JDraba nivalis Liljebl., Potentilla frigida Vill. ( norvegica Sut.); — praeterea: ibi provenire dicuntur: OpZrys a/pina, Sazifraga bi- Jlora, S. planifolia Lapeyr. var. citrina. 2) In clivo opposito colli, infra tres lacunas: Gzaphalium-Leon- topodium Vill. ( Filago L.), Hedysarum obscurum , Ono- brychis vulgaris N. « montana, Oxytropis cyanea Bieb. (in Helvetia perrara, nec nisi in summa D. Nicolai valle visa), Pedicularis gyroffexa Vill., Phaca australis, Ph. frigida Jacq., Potentilla grandiflora, P. minima Mall. fil., Sa/ix reticulata, Sedum na- campseros. 5) Plantae vallis superioris Ferret, usque ad eiusdem nominis pagulum, a) ad torrentis ripam dextram: /chemilla pentaphyllea, Euphrasia minima Jaeq., Juncus triglumis, Spergula saginoides; b) ad ripam sinistram: chill/ea macrophylla, Sisymbrium tanacetifolium. ^^) Inter Ferret et Orsieres: Jsperugo procumbens, Gentiana purpurea, Geranium lividum L'Hér., Orobus luteus; Saxifraga cuneifolia. Ferrieére, pagulus vallis D. Immerii, haud pro- cul a vicis St.-Imier et Chaux d'Abelle situs. Plantae rariores: Camelina sativa Crantz (Myagrum L.), Cardamine hirsuta & sylvatica, Carex intermedia Good. (arenaria Sut.), Fragaria vesca [) crepitans, Galeopsis pubescens Bess. (wersicolor Wbg.), Gentiana ciliata, Geranium phaeum , C. pratense (rarissimum), Coodyera repens R. Br. (Satyrium L.), H ieraciuim succisaefo- lium. Al., Zypochoeris glabra, Ligusticum Meum Crantz (A4thamanta L.), AMentha viridis, Myrrhis odorata Scop. (Scandix L.), Orchis viridis Crantz ( Satyrium), Pedicularis sylvatica, Rhamnus alpinus, Sambucus racemosa, S$cabiosa sylvatica j longifolia , Solanum nigrum & villosum, et 5 miniatum, Triticum canihum Schreb. ( Elymus), Triticum Halleri Viv. Feuerstein, mons ad Pilati et Entlebuchiae Alpium iugum pertinens, secundum Cl. WanrrwsbEnG 5999 p. s. m. elatus. In eius latere insignis exstat FIDRIGA—FINELEN. 457 lacus, Sewersee dictus, 758 p. infra monts verticem situs. Eius littora plantarum frigidarum feracia esse iestatur Vir celeberrimus, a quo in ceo monte indi- catae fuerunt: J4/lium Schoenoprasum ) alpinum, Ane- mone vernalis, A4zalea procumbens, Betula viridis Chaix (in monte vicino Schwanderberg), Carex ampullacea , C. capillaris, C. pilulifera, Convallaria werticillata, Dentaria pinnata Lam., Jmpetrum nigrum (in palud. montana), Gentiana zmarella, G. ciliata, G. utricu- losa, Globularia nudicaulis, luncus triglumis, Orchis viridis Crantz (Satyrium L.), Pedicularis versicolor Wbg. (flammea Sut.), Pinus sylvestris ( montana Wbg., Primula viscosa Vill. (vilfosa Sut.), S;rertia perennis, Tozzia alpina. Fidriga. V. Oeni vallis. Filisur. V. Alveneu. Finelen s. Fünelen, tractus alpestris altissimus et ad limitem. nivalem adüngens, supra Zermatten, in summa D. Nicolai valle situs. Omnis ista frigi- dissima plaga plantis pulcherrimus, solo granitico propriis abundat. Potissimum occurrunt: ./ndrosace carnea, Andr. ( Aretia) pennia N., Andr. (Aretia) £o- mentosa Schl., .4nemone Halleri All., .4nthericum serotinum, Apargia crispa Willd. (Leontodon Vill.), "retia Fitaliana N. ( Primula L.), 4rnica Doronicum Jaeq. Zrtemisia glacialis, Cacalia leucophylla Willd. (tomentosa Vill.), Carex iuncifolia Al., Cirsium hete- rophyllum Dec. 9 pinnatifidum , Eriophorum Scheuchzeri Hoppe (capitatum Hoffm.), Gentiana utriculosa, Her- niaria alpina Vill., Hieracium angustifolium Willd. , H. lanatum Vil. (.4ndryala L.), H. Schraderi Schl., Lychnis alpina, Oxytropis uralensis Dec. ( Astragalus L.), Pedicularis rostrata, Phyteuma pauciflorum (glo- bulariaefolium Hoppe et Fl. helv.), Potenti//a muiti- fida, Saliz myrsinites 9 angustifolia (S. arbutifolia Willd.), Sazifraga biflora Ali., Senecio uniflorus All., Thlaspi rotundifolium N. (Iberis L.) p corymbosum, Thi. sylvium N. (alpestre Sut). V. Zermatten et 158 FINGES—FINSHAUTS. ibi plantas ad alpem Flühe et circa Grieskummen in- dicatas, ad eundem tractum pertinentes. Finges, sylva nobilis, prope Sideram in Rhodani ripa sinistra sita. V. Sidera. Finshauts (Finioz,Fines alti), in Valesia inferiore, prope Sabaudiae Alpes. Semita montana a vico Verneya ad Rhodani ripam sinistram inter Octodurum et Agaunum sito, ad collum Téte- noire, et inde in vallem Chamouny ducit. Viator Octoduro profectus paulo ante Trienüs pontem flumini proxi- mum hancce arduam ingreditur semitam, qua intra horae trientem altum rupium parietem conscendit. In adscensu A4dianthum Asplenium- nigrum, Hieracium Jacquini Vill., JH. murorum I y pictum, Sazifragam Cotyledonem (7), et F'eronicam vernam legere potest. Pariete superato, saltem per mensem lunium in pa- guli Geuroz praus undique Orchidcm sambucinam , tum luteam, tum purpuream (izcarzatam L.), laete flo- rentem miratur. Cum ea certaüm nitent Orchis AMo- rio, Orch. mascula, Saxifraga bulbifera, ibi fortasse quam in ulla alia statione pulchrior, et PAyteuma be- tonicaefolirm Vil. Ultra Geuroz, in sylva abieuna occurrunt: 4renaria trinervia, Jsperula odorata, Galium rotundifolium. Circa tuguria (mayens) vicina: Orchis mascula, Orch. militaris, Oreh. odoratissima, Veronica praecoz All, 7. verna. Deinde ad pagulum la Crottaz pervenitur, prope quem Ü»ularia ampte- zifolia, Lycopodium annotinum, et L. clavatum vi- gent. Supra eum locum in humida arduaque vallecula obvia est Zozzia a/pina, et in praüs ad mapalia Pla- nageurs dicta, rursus aliquot Orcides, ;4ctaea spicata, Convallaria verticillata, atque iterum Uvularia. Secus viam inde ad vicum Létroz: Ste/laria nemorum; tum supra Létroz , trans pontem, quo ad ripam sinistram 'Trientis pervenitur, in pratis huic torrenti vicinis Phaca astragalina *) Dec. ( Astragalus afpinus L.) hocce *) V. Mur. bot. val. p. 10. Amiciss. Gav. suspicalur Astra- galum alpinum regionum hyberborearum à nostro differre ; FINSHAUTS. 159 loco magnitudine et elegantia perinsignis vegetat; tum in ipsius littoris sylva rara Ziaznaea borealis, quam praeter Vispae valles, nulla alia Valesiae regio pro- fert. Inde ad viam, pagulum Trouléroz versus: Or- chis bifolia, Pinguicula alpina, Potentilla aurea ( Hal- Jeri Sevr.), Tofieldia calyculata Wbg. ( Anthericum Sut.). — Ad viam colli Téte-noire, infra quam Trien- tis unda inter horrendas rupes coarctata furit: aliquot Lycopodia, Blechnum boreale Sw. (Osmunda Spicant L.), Hieracium murorum l y pictum, Prenanthes pur- purea, Rubus sazxatilis. 'Trans pontem, in torrentis nempe ripa dextra prope locum Trient dictum: Zo- nicera coerulea, Phaca astragalina Dec. ( Astragalus &lpinus L.), Rosa rubrifolia Vill. V. Trient. — Supra vicum Létroz, alia semita ad Finshauts, pa- gulum inter totius Helvetiae vicos alpestres altissimos recensendum pervenit. Reesio ei vicina, etsi valde elata, neutiquam sterilis est, et pulchros possidet agros. Ibi occurrunt: Zrundo halleriana N., Festuca varia Haenke, Ga/eopsis ochroleuca Lam. (/atifolia Sut.), Hieracium grandiflorum All, osa rubrifolia Vill., Sazifraga cuneifolia, Sedum saxatile All., Sper- £ula arvensis (planta per Valesiam rarius occurrens). Supra Finshauts, in M. Emousson, ad primum nempe adscensum: .4renaria rubra, Cardamine resedifolia , Rosa villosa. In arctissimis faucibus, unde per se- mitam arduam periculosamque ad pascua descenditur : Sazifraga androsacea, S. aspera l e/ongata, S. Coty- ledon (pyramidalis Lapeyr.). In ipso pascuorum cra- tere: ZApargia Taraxaci Willd. (Leontodon. L.), Cam- panula cenisia , Cerastium arvense () hirsutum ( C. repens Schl.), Scirpus caespitosus, F/iola palustris. V. Bar- barine. A quippe qui helvetico longe maior sit. "Testante tamen LiNNaEOo, planta etiam. Lapponica quoad staturam insigniter inconslans depre- henditur. Sed addit eam in Alpibus quam saepe flores albos pro- ferre; quam variationem apud nos hucusque nemo vidit. —Utcun- que sil, anloplas stirpem lrientinam, quam nondum videre potui , accuratius indagare non pigebit. 160 FINSTERAARHORN—FORMAZZA. Finsteraarhorn. V. Grimsula. Flásch. V. Mayenfeld. Flon (Le), nomen rivuli valleculam, quae duas praecipuas Lausannae urbis partes separat, percur- rentis. V. Lausanna. Flüela, mons excelsus Rhaetorum, inter vallem Oeni inferiorem. et. valleculam etiam Flüelae nomine cognitam, quae supra Davos in. Albulae vallem prin- cipem aperitur, sese extollens. Viae alpestris, qua per hunc montem, schistis amphibolicis et gnesio con- stantem ab oppidulo Süss, in Engadina sito, ad vicum Davos itur, punctum summum, testante celeberr. J. DE CnuanPrwTrIER, ullra 7000 p. s. m. elevatum est. Ibi vir optimus Septembri 1829 Senecionem carniolicum Willd., hucusque nusquam intra patrios limites ob- servatum (V. fl. helv. VI. app.), in &anzanculi glacia- lis consortio frequentem detexit. Folateires (Les). V. Branson. Fondemens. V. Devens. Fons ruber. V. Rothenbrunn. Fontaine-André. V. Neocomumn. Forclaz. V. Trient et Mosses (les). Formazza s. Pommat, Pedemontii vallis al- pina, pago Ticinensi ad Eurum, et Valesiae ad bo- ream occasumque contermina, ac M. Gries lateri me- ridionali subiecta. | Locus praecipuus huius nominis octo pagulis constat, quorum incolae lingua germanica utuntur. In ista editissima valle nulla nisi aestivalia frumenta proveniunt, ac testante Cl. Esrrro, quaevis familia tantum semel quotannis panem sibi coquit. Pars vallis superior, 5888 p. s. m. elata, pascuis pinguissimis, stirpes rariores non paucas proferenti- bus, abundat. Montes vicini, verbi gratia, Furca di Bosco ac Gries, ut et pulcherrima Tocciae cataracta, quae viatoribus e valle Pommat per M. Gries in Va- lesiam transeuntibus occurrit, botanices et naturae amicorum attentionem. summopere merentur. — Plan- tae rariores: Cirsium (Cerduus Lh.) heterophyllum FORNO—FORSTECK. 464 Dec. Q8 pinnatifidum, Colchicum alpinum Dec. (mon- tanum All), Eriophorum angustifolium Roth y a/pi- num, Galium parisiense l (G. litigiosum Dec.; circa St. Roch), Ligusticum peloponnesiacum (in. Alpibus), Oxytropis ( Astragalus L.) campestris Dec. (ad cata- ractae pedem), Phyteuma corniculatum Clairv. Y ( PX. Scheuchzeri All.; supra Pommat) , Po/ygonum alpinum All., Sa/ixz daphnoides Vill. (secus 'Tocciam), Sesleria disticha Pers. ( Poa Willd.; inter Pommat et Mugzgio; rarissima), $Statice 4rmeria « alpina, Fioía pinnata (supra Pommat). Forno s. Fuorn. V. Cernetz. Forsteck, arx vallis Rheni, in ditione Sangal- lensi, fere ad pedem meridionalem montis Kamor, inter vicos Saletz et Sennwald, ad angulum pulchrae sylvae sita, et dimidia leuca a Rheno distans. Pars antiquior aedificii, quae iam a multis annis deserta fuit, magnae rupi insidet. Haec erat celebrium ba- ronum ab Honrew-Sax, qui istam resionem civibus Tigurinis anno 1615 vendiderunt, antiquissima sedes. Helvetiae civili statu mutato, haec Rheguscorum vallis pars a pago Tigurino dissociata est. Rupi et arci veteri nova praefectorum habitatio adiacet. In vastis castiy summi atriis tota pulchra Rheni planities, Al- piumque Abbatiscellanarum , Tyrolensium et HRhaeti- carum iuga praelonga spectaculo sunt, magnificumque praebent prospectum. Plantae rariores in arcis sylva nascentes: .4zemone ranunculoides, Asperula taurina, 4tropa Belladonna, Impatiens Noli-tangere, Physalis Akekengi. In praus: Ga/anthus nivalis. In paludibus: Menyanthes trifoliata, INuphar luteum Sm. ( Nymphaea L.), JVymphaea aíba, Primula farinosa. Ad Rheni littora : ;Zntirrhinum alpinum, .4rtemisia Absinthium, Hippophaé rhamnoides, Tamarix germanica (copiose). Prope Saletz: GCa/lium boreafe. Yn Alpibus vicinis: Crocus Sernus, Dentaria bulbifera (auf der Schloss- Alp; quin etiam in ipsam planiüem, prope Forsteck , ubi eurum versus affatim legitur, descendit. A Cl. Gaudin Flora hcly. VII. 41 162 FOULY. Cvsron quoque trans Rhenum circa Meders lecta est.) D. pinnata Lam. Zquisetum muitiforme Vauch. « va- riegatum (auf den Saxer- Mayensássen), Ko^bresia scir- pina Willd. (Carez Bellardi Al.; in M. Rosslen), FK'aleriana tripteris, P iola biflora. Fouly, Fouilly s. Fully, pagulus Valesiae inferioris, ad pedem montis cognominis, in ripa Rhodani dextra, paulo supra Branson et fere e re- gione Octoduri situs. Omnia quae de vegetationis pulcherrimae natura in articulo Branson retulimus, huc quoque conveniunt. Totus vicinus ager magnam rararum stirpium varietatem profert. Sata ibi 2—5 hebdomadibus quam ad Lemani littus orientale prae- cociora sunt, atqui iam summo vere, cum adhuc nives ceteros campos proximos obtegunt, circa Fouly et Branson prata collesque floribus innumeris exornantur. Sed natura, quae in hacce plaga regnum vegetabile tam larga manu dotavit, hominum generi minus be- nigna videtur: nam eorum vicorum permulti incolae strumis valde obnoxii sunt, nec usquam in Valesia tristis morbus endemicus, quem cretinismi nomine designant, frequentius quam ibi grassatur. Quin imo ipsa armenta deformia sunt, staturaque pygmaea con- spicua. Ceterum boves obesiores procerioresque in istius tractus arduis et petrosis Alpibus non sine summo possessorum periculo damnoque aspera pascua pererrare possent. Quoad plantas insigniores v. Branson. Fouly s. Fouilloux, mons Valesiacus iugi borealis, vico eiusdem nominis impendens, praerup- tus, sed fertilis atque pascuis alpinis optimis ditis- simus, Pascua ea duo lacus alpestres irrigant, quo- rum aquae limpidissimae per canales sive ductus praelongos, magna cura ac singulari arte. exstructos conservatosque in imam vallem deducuntur.. — In montis parte quae ab Alessa (v. Alesse) venientibus primum obvia fit, natura quandam portam s. propy- lacum ex ingente lapidis tophacei mole effinxit. FOULY. 163 Extra omneni controversiam mons Foul inter planta- rum pulchriorum rariorumque feracissimos , quas pos- sidet Helvetia, recenseri meretur. Ibi phytopolae nostri praecipuam sibi supellectilem colligere solent. Quin etam tum m ipso monte, tum in planitie ei subiecta, intra 5—6 mensium spatüum plus quam dimidia om- nium patriarum stirpium pars facile comparari potest. In M. Fouly potissimum occurunt: .4chillea nana; Agrostis rupestris Willd. ; 4iuga pyramidalis ( alpestris (4i. alpina Sut.), A/Ichemilla pentaphyllea, Androsace carnea, 4Anemone alpina (9 sulphurea (4n; apiifolia Willd.); 4; baldensis, Jn. vernalis, Apargia Tara- «aci Willd; (Hieracium Li) , 4rabis bellidifolia Jacq., zr. coerulea. Wulff. , 4r. pumila Wulff., Ar. saxatilis All., 4renaria biflora, 4r. polygonoides Wulff. ; J4r- temisia Mute!lina Vill., Art. spicata Jacq., Astragalus aristatus L'hér. ( Tragacantha Sut.); 4vwena disticho- phylla Vil., Aw. pratensis () alpina ( 4v. bromoides Sut.), AJ». versicolor Vil., Bupleurui ranunculoides; B. stellatum , Campanula cenisia ; C; spicata, Cardamine resedifolia , Carex caespitosa () alpina N. (C. fusca? All), C. curta Good. &5runnascens (C: Gebhardii Hopp.), C. curvula All., C: dioica, C. foetida All., C. frigida All.; C. limosa (8 irrigua Wbg., Centaurea Rhapontica , Cerastium latifolium, Cervaria glauca N. (A4thamanta Cervaria L:.), Chrysantheinum | alpinum, Digitalis grandiflora Lam., Draba nivalis Liljebl. , Dracocephalum. Ruyschiana | Empetrum nigrum, Eri- . geron Fillarsii Willd., JErinus alpinus, Ériophorum al/pinum, Er. Scheuchzeri Hoppe (capitatum Hoffm.), Festuca alpina Sut., F. Halleri Vill., Galium helveti- tum Weig. (saxatile Sut.); C. sy/lvestre Poll. II a/- pestre (G pygmaeum (Jussiaei Sut.), Gaya simplex N. ( Laserpitium L.), Gentiana acaulis, G. alpina Vill., C. brachyphylla Vill., G. glaciatis Abr. 'Thom., G. nivalis, G. punctata, G. purpurea, G. verna, Geranium aconitifolium L'hér., C. bohemicum , G. lividum L'hér. (sub ipso propylaeo), Geum reptans, Gnaphalium alpi- 164 FOULY. num, Gn. supinum, Cn. sylvaticum y .fuscatum (Cn. norvegicum Retz), Hedysarum obscurum, Hieracium alpinum l1 Allionii, II pumilum ( H. pumilum Hoppe), III ZaZeri (H. Halleri Vill.) « uniflorum et ceterae varietates, A. angustifolium Hoppe, Z. aurantiacum Ó flavum, H. blattarioides, 4H. breviscapum Dec. , 4. flexuosum Willd., H. Jacguini Vill., ZH. pilose/la y in- canum , et Ó peleterianum ( H. peleterianum Mér.) , ZH. prenanthoides Vill. I multiflorum (H. spicatum Sut.), H. prunellaefolium Gouan, H. Schraderi Schl. I inte- grifolium, et III g/abratum (H. glabratum Hoppe), H. villosum «, et y uniflorum ( H. helveticum Sut.), luncus filiformis, 1. trifidus, funiperus Sabina (au ro- cher du Tremble), Zaserpitium Halleri All, Linum montanum Schl. (narbonense Sut.), Luzula (lIuncus All.) Zutea Dec., LL. spadicea D'ec., AMyosotis aipestris " Schmidt, XNardus stricta, Orchis odoratissima, Oxy- tropis ( Astragalus L.) campestris Dec., Oz. montana Dec., Oz. uralensis Dec. , Pedieularis tuberosa, Phaca alpina Jacq., Ph. astragalina Dec. ( Astragalus alpi- nus L.), Ph. australis, Phyteuma Zlalleri All. (ovata Willd.), 2A. hemisphaericum, Ph. orbicuíare lI cine- rascens, Pinus Cembra (valde infrequens), Poa disti- chophy!la N., P. sudetica, Potamogeton obtusus Ducros (rufescens Schrad.; in lacus aquis), P. pusillus f capillaris (perinde), Potentilla grandiflora, Primula farinosa, Pr. viscosa Vill. (villosa Sut.), Pteris crispa Sm. (Osmunda L.), Ranunculus glacialis, R. parnas- sifolius, R. pyrenaeus, Ribes rubrum, Salix glauca (3 Lapponum (S. Lapponum L.), S. helvetica Vill. (are- naria auct), S. myrsinites, S$. serpyliifolia Scop., Saussurea alpina Dec. ( Serratula L.), Saxifraga «cau- lis N., S. aspera « elongata, et G9 bryoides (S. bryoi- des L.), S. &iflora All., S. exarata Vill. ( Ajypnoides All.), 5$. muscoides Jacq., S. oppositifolia, S. patens N. (nonnisi in eo monte et in Alpibus Abbatiscellanis visa ; utrobique parcissime occurrens), S. petraea Vahl, Scirpus caespitosus, Scutellaria alpina, Sedum 4nacam- FOUNEX—FnRACHIZ. 165 pseros, S. repens Schl., S. saxatile All., Se/inum ni- gricans IN. (montanum 'Schl.), Senecio incanus, $. uniflorus All., Sisymbrium pinnatifidum Dec. (baursi- folium Sut.) ,. Thalictrum alpestre N. (alpinum Sut.), Th. minus III caesium (pulchra planta!), TAesium a/—- pinum, Trifolium alpinum, F'aleriana Saliunca AM. (stirps rarissima ibi supra locum rocher du Tremble dictum, ceterum nusquam nisi in M. Corbieres supra Sedunum et in Friburgensium Alpe Mortais provenit), F'eronica fruticulosa, f'iola calcarata, JF. cenisia, fF. palustris, P. pinnata (ad portam tophaceam). In dorso Monibron dicto, inter montes Fouly, Alesse et Jeman sito occurrunt: Jrenaria biflora, Ar. polygonoides Wullf. 8 nana, .4zalea procumbens , Carex Joctida Al., Chrysanthemum alpinum, Empetrum ni- grum, Saliz heüvetica Vill., S. gíauca Q, Saxifraga androsacea , $. aspera (j (S. bryoides L.) , Sisymbrium pinnatifidum Dec. In paludibus huic dorso subiectus: Kriopherum alpinum, Viola palustris.. Prope pagulum Cheboz supra vicum Fouly in ipsius montis adscensu situm: -rtemisia vulgaris, Dianthus Carthusianorung, Thymus pannonicus Al. In arctissimis faucibus supra hunc pagulum: 4//um Schoenoprasum (9 alpinum , Ce- ranium | aconitifolium L'Hér., Pedicularis tuberosa , Scutellaria alpina. Founex, vicus ditionis Vaudensis, inter Céligny et Commuzay , paulo supra viam regiam, qua Genevam itur, amoeno colli insidens. In lapicidinis vicinis le- guntur: Potamogeton heterophyllus Schreb , P. pusillus. Fours (Col des). V. Bonhomme (Col de). Frachiz, mons fertilis Aquileiensium supra Fe- nalet ct Gryon situs, altioribusque pascuis Bovonnaz et Lavaraz subiectus. Ibi bonus Asz. Tnowas hor- tulum plantis alpinis colendis destinavit, consilio eo magis probando quod longe minus in ea elata regione stirpes degenerare soleant quam in: planitier. hortis. Ceterum pascua eius montis etiam. pulchras. plantas sponte proferunt. Ybi enim leguntur: Carex órachy- 166 FRAELA—FRENIERES. stachys Schrank, Chaerophyllum — hirsutum floribus roseis, Cineraria cordifolia Gouan, Dentaria digitata Lam., 2D. pinnata Lam., Zieracium paludosum, Lu- naria rediviva, Luzula flavescens N. (Iuncus Host.), Milium effusum (m sylvis altioribus), Ornithogalum minimum (Orn. Sternbergii Hoppe), Poa nemora/is l vulgaris (0 spongiosa, Pyrola secunda, Ranunculus ne- morosus Dec. , Ribes petraeum Jacq., Sazifraga ai- zoides, Sonchus montanus Lam. (alpinus Sut.), S. Plumieri loco dicto au Noé, M. Soreuzé versus), 7e- ronica aphylla. , Frála, Freelberg, mons supra Bormium situs. Plantae rariores citatae: J4spAodelus luteus (in Helvetia nunquam nisi cultus occurrens), Zupleurum ranuncu- loides, Chrysanthemum | coronarium, Ch. corymbosum, Gnaphalium Leontopodium Vi. ( Filago L.), Hieracium Jacquini Vil., Zypochoeris maculata, Luzula lutea Dec. (Iuncus Al.), Senecio abrotanifolius. Frangi, Sabaudiae vicus, vltra St.-Julien, ad viam regiam, quae Geneva Camberium ducit, situs. Prope hunc locum observatae fuerunt: P/antago integ- ralis N. ( Pl. Coronopus Sut.) , Orobanche Artemisiae- campestris Vauch. (gracilis Schl.). Frauenfeld, pulchrun oppidum, ad fluvium Murg, paulo supra locum, ubi sese in Duriam effundit , in fertilissima regione situm, totiusque pagi Thurgo- viensis caput. V. Thurgovia. Frenieres, vallis pagi Vaudensis alpina, altis- simis montium Diablerets scopulis subiecta, ab im- petuoso torrente Avanson percursa, perangusta pau- casque leucas longa. Pagus montanus eiusdem nomi- nis vix ultra leucam unam a Bévieux distat. Sylvae ac potissimum partes vallis superiores pulchris plantis abundant. Potissimum indicantur: Campanu!a /atifolia (planta speciosa raraque), Circaea intermedia Ehrh. (C. alpina fi Sm. Schrad. et in Ífl. helv. app. ad vol. VI), Phyteuma spicatum ( floribus coeruleis, Poa minor N., Pyrola unifíora (in sylvis abietinis). FRIBURGENSIS PAGUS. - 167 Friburgensis pagus, ab agro Bernensi Vauden- sique circumdatus , ad Helvetiam occidentalem pertinet. Ab austro, boream versus a fluvio Sarina percursus, et in eandem directionem porrectus , longitudine fere 15 leucas metitur; maxima autem latitudo ex oriente ad occasum ad l. 10—11 aestimari potest. Totius territorii. superficies 55—58 milliariis. geographicis quadratis constat. Solum agri Friburgensis bonun: est, et magnam frumenti copiam, ac praesertim ad lacuum littora vinum tabacumque profert. Pars au- stralis pagi, potentibus Grueriae comitibus olim. sub- dita, praealtos montes, quorum tamen cacumina ler- minum nivalem nusquam adüngunt, complecttur. In eorum pinguissimis pascuis armenta pulchritudine staturaque insignia aluntur. Ibi incolae caseum deli- ciosum illum Grueriense praeparant, per totam Euro- pam notum, unde suas praecipuas divitias conquirunt. Montes Friburgenses partum ad Alpes, partim ad lorati iugam perünent. Constant lapide calcareo petraque arenaria brecciae supposita, quae pulchra petefacta continet. Inter rupem calcaream gypsum, pyritae et schistae calcariae reperiuntur. Supra alts- simos tolius pagi montes eminet pulcher Moleson, 6181 p. s. m. elatus?), unde magna Helvetiae occi- dentaiis pars longe lateque prospicitur. Ea iuga bo- ream versus sensim deprimuntur, fertilibusque colli- bus cedunt, qui et ipsi ad lacus Muratensis et Neo- comensis littora cum planitie campestri confunduntur. Maxima amoeni lacus Muratensis pars ad pagum Friburgensem pertinet, sed nonnisi plaga illa angusta, quam ager Vaudensis fere undique circumdat, par- vum lacus Neocomensis tractum perüngit. Praecipui amnes Friburgenses sunt Sarina (V. Bernensis pagus) et Singina (die Sense), quae in lacu alpino Schwarzsee fontes habet atque cursu perpetuo *) Auctore Cl. Grurz. Ei biblioth. univ, geuev. ad annum 1830 dumtaxat altitudinem absolutam 6167 p. tribuit. 108 FRIBURGENSIS PAGUS. septemtriones petens, agrum Friburgensem a Ber- nensi ut plurimum dividit, ac prope Laupen in Sa- rinam exoneratur. Incolae, genus hominum strenuorum, statura pro- cera formarumque pulchritudine conspicuum, sed su- perstiüonibus et sacerdotum imperio nimis obnoxium , agriculturae et pecoris educationi potius quam mer- caturae aut industriae arübus curam impendunt. Praeter cives Muratenses et ceteros eiusdem praefec- turae subditos, qui fidei evangelicae addicti sunt, omnes religionem romano - catholicam profitentur. Per maximam pagi partem dialectus linguae gallicae corruptae usitata est, nec nisi regio euro borealis germanice loquitur. — Hucusque Flora Friburgensis non rite explorata fuerat et copia neutiquam sper- nenda, quam possidet, fere usque ad dies nostros bo- tanicis nostris ignota permanserat. "Tandem hasce divitias recognoscere ceperunt scientiae naturalis amici ferventes, ut referendus Dematra, ampliss. Bour- quenoud, Baumann von der Weid et Lagger. Amiciss. Rapin et Lüthi etiam pulchras plantas in his terris fere incognitis detexerunt. In M. KZne/, Steinenganterisch etx Karnist plantae in iugo Stockhorn vulgo provenientes occurrunt; v. gr. Z/zérosace lactea, Zrnica Doronicum Jacq. (in monte Kànel), Campanula rhomboidalis, Dianthus sylvestris, Orchis nigra Sw. (Satyrium L.), Oxytropis (Astragalus L.) montana DC. , Pedicu/lari: versicolor Wbg. (/lammea Sut.) , Phaca frigida Jacq., 7'eratrum album A. virescens (F4 Lo- belianum Bernh.), etc. uf der Kaiseregg (6518 p. s. m.): 4nemone ver- nalis, Apargia Taraxaci Willd. (Leontodon L.; in hac statione pulcherrima), 44Lamanta Libanotis, Cam- panula thyrsoidea, Cherleria sedoides, Cineraria au- rantiaca Dc., Hieracium hyoseridifo!ium Vill. (planta quae ut videtur, hic limitem suum occidentalem adepta est), Potentilla grandiflora, Rhododendron . hirsutum (ad imum montem frequens), Sazifrage oppositifolia. ERIBURGENSIS PAGUS. 469 In M. Hochmatt (6754 p. s. m.): Poa nemora/is VI coarctata, Salix repens, Sazxifraga cuneifolia, Sedum villosum, Srrertia perennis, F'eronica fruticulosa. In M. O«tava: Achillea macrophylla, Apargia a(- pina Most. (elatior fol. integriusculis), Jrabis pumi/a Wulf., Betonica hirsuta, Dracocephalum Ruyschiana, Galium sylvestre ll a/pestre N., Gnaphalium Leonto- podium Vil. (Filago L.), Hieracium aurantiacum, ITy- pochoeris maculata, Lactuca perennis, Laserpitium Siler, AMyrrhis odorata Scop. (Scandix L.), Orch. odoratis- sima, Orchis pyramidalis, Oxytropis pilosa DC. ( Astra- galus L.), Primula wiscosa Vill. (wil/sa Sut.), Rheum digynum Wahlenb. (Rumex L.), Rosa villosa «€ (ibi pro R. g/utinosa Dem. collecta. V. Fl. helv. 5. p. 572. in. app.). In iisdem montibus inventae fuerunt: .4nemone baldensis, Oxytropis uralensis DC., Saussurea alpina DC. (Serratula L. var. ad discolorem transitum efti- ciens, ab a/pina tamen vix disiungenda), Saxifraga caesia, Sempervivum arachnoideum. In M. Vavinci et les Mortais (ad pagi Vaudensis limites): 4ndrasace Chamaeiasme Bieb. (villosa Sut.), Androsace helvetica N. ( Aretia L.), A4ndrosace obtusi- fotia All., J4nemone vernalis, Apargia alpina Host (forma maior, foliis grosse dentatiS), 4p. crispa Willd. ( Leontodon Vil), Arabis bellidifolia Jacq., 4r. ciliata R. Br. (Turritis Reyn.), .4rtemisia spicata Jacq., Cherleria sedoide*, Erigeron glabratus Hoppe et Hornsch., Er. uniflorus, Galiums helveticum Weig. (saxatile Sut.), Gaya simplex N. (Laserpitium L.), Gnaphalium alpi- num, Hieracium villosum, .Kobresia scirpina Willd. (Carex Bellardi All.), Lonicera coerulea, Luzula spi- cata Dec. (Juncus L.), Ornithogaíum fistulosum Ram., Orobus luteus, Phaca astragalina Dec. ( Astragalus alpinus L.), Pinus Cembra (alibi in toto pago non visa hieque etiam. parcissime), Z/antago montana Lam., Potentilla alpestris Mall. fil. (aurea Sm. Ser.), A. grandiflora, Ranunculus parnassifolius, Salix hasteta 470 FRIBURGUM. ( 4rbuscula Sut.), F'aleriana Saliunca All. (planta ra- rissima , ibi perpulchra occurrit, caule scilicet saepius ramoso, foliis radicalibus incisis), 7iola grandiflora Vill. (sudetica de Ging.). In M. Dent de Brenlaires (6555 p. s. m.): Ranunculus parnassifolius (parce). Hasce indicationes Cl. TraAcuszer in Flora Ratisbonensi 1828. 2. p. 476. sqq. consignavit. Denique Aosa spi- nulifolia Dematra supra Chátel-sur- mont - Salvens, neque alibi, quantum sciam, hucusque observata est. Friburgum, Freyburg, gallice Fribourg, pagi eiusdem nominis caput, in eius parte boreali ad Sarinam, qua in duas inaequales partes dividitur, situm, 41555 p. s. m. elatum. Urbs minor, in valle depressa ripam dexteram occupat, eius incolae ger- manice, maioris autem ripam sinistram obtinentis gallice loquuntur. Ea pars urbis colli excelso rupibus arenariis constanti atque eius clivis insidens, ob domos altas, turres, hortos, arboresque mirum in modum alternantes et invicem impendentes, adspec- tum singularem et vere pictorium praebet. "Tota quo- que regio Friburgum circundans amoenissima est, quippe quae collibus campisque formas varias iucun- dissimasque adfectantibus constet. —Eremus Divae Magdalenae ad Sarinae ripam, leuca una ab urbe di- stans, totus in rupibus littoris a duobus viris intra 40 annos per ultimas decades septemdecimi seculi excisus fuit; ad eum pertinent non solum eremitae cella.sed etiam parvum templum. Scholae a pio sapienteque P. Grnamp Friburgi in- stitutae, quae huic urbi summo ornamento erant, et omnium artis paedagogicae peritorum admirationem movebant, lesuitarum eorumque amicorum artibus cesserunt. ]sti patres, in suas, quas amiserant, pristinas possessiones redinteerati , nova collegia, naufragio ordinis sui per Galliam summopere corro- borata auctaque , Friburgi condiderunt, ect iam ut fama est, 400 alumni plerique e maioribus gentibus orti a mulus professoribus Loyolae instituto addictis eru- FRICKTHAL—FROHNALP. 171 diuntur. Templum eorum pulcherrimum arcique si- millimum urbi imminet, et sumptuosa lycaea aliaque elegantia aedificia fere quotannis in ordinis incre- mentum, aut exsurgunt, aut augentur. Collectiones ad diversa naturae regna pertinentes, bibliothecas et apparatus instrumentorum physicorum et astronomicorum possident. Plantae rariores: Lepidium procumbens (aux Bhha- mes in ipsa urbe), Polypogon monspeliensis Desf. (ad Sarinam), Aubia tinctorum. Haud procul ab urbe: Anemone ranunculoides, J4rbutus Uva ursi, Carex alba Scop., Crocus vernus, Cenista pilosa (prope urbem a GacxzziN lecta) , Geztiana 4marella & (G. germanica Willd.), C. asclepiadea, Orchis coriophora, Pinguicula alpina, Sazifraga aizoides. Frickthal. V. Argovia. Inter huius regionis sata frequens occurrit JMatricaria Chamomilla. | V. Olsberg. Friedlingen, locus ad Hheni ripam dextram, parum ab urbe Basilea distans. bi inveniuntur: Allium carinatum, Buxus sempervirens , Cakile rugosa L'Hér. (.Myagrum L.), Carex ampullacea Good., C. paniculata, Cicuta virosa, Cyperus flavescens, Draba muralis, Epilobium palustre, Calium uliginosum, Leersia oryzoides Willd. ( Phalaris L.), Lemna trisulca, Phe(- landrium aquaticum, Potamogeton compressus (perra- rus), U/mus suberosa Willd. 8 pumila (V. fl. helv. II. p. 606.) , Z'eronica scute/lata. Friesenberg. V. Uetliacus. Frohnalp, mons excelsus, nec tamen ad termi- num.nivalem adüngens, valli praecipuae pagi Glaro- nensis, haud procul vico Mollis, fluvii scilicet ripae dextrae supereminet. Plantae rariores: .4ndrosace helvetica N. ( dretia L.), Athamanta cretensis, Cam- panula barbata, Carex capillaris, C. firma Host, Erio- phorum Scheuchzeri Hoppe (capitatum Hoffm.), Gaya simplex N. (Laserpitium L.), Globularia nudicaulis, Luzuía spadicea Dec. (Iuncus All), L, spicata Dec. 172 FRONTENEX —FURCA. (Iuncus L.), Ma/azis monophyllos Sw. (Ophrys L.; stirpem rarissimam , ibi citatam reperire nequivimus), Pedicularis foliosa , ( P. recutita, P. verticillata, Phleum Michelii Al. (Airsutum Sut.), Primula integrifolia , Rhamnus pumilus, Salix hastata yy viburnoides macro- stachys, Saxifraga caesia, $. oppositifolia. Frontenex, pagulus agri Genevensis, parum ab urbe distans, et ad parochiam Cologny pertinens. Ibi observatae fuerunt: Cucubalus bacciferus, Lathyrus Cicera (in agris), JNarcissus odorus (rarissimus et huic stationi proprius; in pratis pone vicum crescere di- citur), Ornithogaium nutans (in pomariis), Ozxalis stricta (ad murorum pedem). , Frutigen, magnus pulcherque vicus Oberlandiae Bernensis, in ima valle Adelboden, ac fere loco, ubi ea cum Kanderae valle confluit, situs. Ingentem huius oppiduli partem ante paucos annos horrendum incendium penitus consumpsit. In eius vicinia occurrit Cirsium rigens N. ( Carduus Gmel. Cirsium tataricum AIL.) Fully. V. Fouly. Furca, mons excelsus ad magnum CGotthardi focum pertinens, in pago Uraniensi, ad Valesiorum Bernensiumque limites situs. Semita, quae per istum asperrimum montem e valle Ursaria in Valesiam su- periorem ducit, terminum niyalem superat, et altis- simum eius punctum 7795 p. s. m. elevatum est. Eo loco, solum, praecipue Gotthardum versus, nives fere sempiternae obruunt. Infra Furcae clivos occi- dentales, pulcherrimae glaciales moles, unde Rhoda- nus originem trahit, latissime patent, et viatori spe- ctaculum incomparabile praebent. Nostris temporibus huncce montem stirpibus alpinis fertilissimum: sedulo invesugavit Cl. Wanrrwszmc. Plantae insignioves: Achillea moschata Jacq., 4iuga pyramidalis B alpestris ( 4i. alpina Sut.) , Alchemilla pentaphyllea, Apargia Taraxaci Willd. ( Hieracium L.) , Cardamine bel/idifolia C. resedifolia, Carex foetida All., C. frigida All., FURCA —GALANDA. 173 Cirsium spinosissimum Scop. (Cnicus L.), Erigeron uniflorus, Galium sylvestre Poll. II a/pestre (9 (G. Jus- siaei Sut.), luniperus communis y alpina, Kobresia caricina Willd. (rarissima), Xoe/eria hirsuta N. ( Fe- stuca. Hall. fil.; etiam valde rara), Luzw/a spadicea Dec. (uncus All.), Phyteuma hemisphaerieum , Poly- gala amara (9 alpina, Ranunculus. glacialis, R. pyre- naeus, Salix herbacea, Sibbaldia procumbens. — V. hhodanus. Furca di Bosco. V. Bosco. Furet (Le), nomen fontis prope Roche ad viam regiam siti. In eius vicinia inveniuntur: Ziscutel/a laevigata, Cladium JMariscus Rh. Br. ( Schoenus L.), Cochlearia officinalis, Convallaria verticillata, Euphra- sia alpina Dec. ( salisburgensis Hoppe), Malva A/cea, JVepeta nuda (rara), Ophrys anthropophora, Ophrys arachnites Hoffm. , Orchis globosa, Physalis A(kekengi, Prunella laciniata auct. helv., Sa/via verticil/ata (ad montium. pedem circa les Gauges,) 7io/a canina c floribus albis, Zioza patustris (Vervey versus). Fürstenau. V. Tiefenkasten. G. Gabium (Gabio), nomen torrentis secus M. Sempronii viam, inter Simpeln et Gundo fluentis. Ad eius littora nascuntur: Saussurea discolor Dec. ( Ser- ratula Willd.; pulchra raraque stirps), Si/ene Sazxi- fraga. Gàbistorf, Gebistorf, pagus Argoviae inter Limagum Arolamque prope Windisch (Vindonissam) situs. Ibi frequens occurrit Sazifraga granulata. Galanda s. Calanda, mons, teste Cl. Rozscu, 8255 (,8410" Mrxrna, ,8800" AwsmEIN) p. s. m. ela- itus, in pagorum Sancto-Gallensium Rhaetorumque confinio situs, ac urbi Curiae imminens. Ibi coram spectatore patent innumera immmensaque Alpium iuga, ac prospectum lautissimum efficiunt. DBorcam versus, 174 GALENSTOCK. Fabariae et Calvisiae (Kalveiserthal) valli praeruptus impendet , atque ingentis pyramidis adspectum adfectat; ciivi autem meridionales, multo mitiores et accessu faciliores, ferülibus pascuis abundant. Ab amiciss. CvsronrE, qui ibi amplam pulchrarum stirpium messem collegit, temporibus nostris exploratus est celebris iste Calanda. In eo enim monte repertae fuerunt: Achillea atrata, ndrosace ( 4retia L.) alpina N., "ndr. helvetica N. (óryoides Dec.), A4nthericum sero- tinum, Antirrhinum alpinum, 4renaria polygonoides Wioulff., Aster alpinus, Carex brachystachys Schrank (in regione abietina), C. mucronata All. (rara), Cea- taurea Rhapontica (?) , Chrysanthemum aípinum , Daphne Cneorum ll (D. striata 'Tratt.), Draba aizoides, Eri- geron uniflorus, Festuca nigrescens Lam., F. pumila Vill., Gaium lucidum Al., Gentiana glacialis Abr. Thom., Ceum reptans, Gnaphalium Leontopodium Vill: ( Filago L.), Hieracium hyoseridifolium Vill.; Leontodon Taraxacum ll palustris y alpestris, Linnaea borealis (?? nuper non visam indicat C. B.), Luzaria rediviva (nonnisi a Fasnricio apud Harrznvuw citata), Luzu/la nivea Dec. ( Iuncus L.; in clivo occidentali), Ornitho- galum luteum Roesch (plantam non widi, sed suspicor eam ad Orz. sylvaticum Pers. et fl. helv. , quod testan- tibus Cl. Farizs et Wanrsrnc utique genuinum est Orz. luteum L., referendam esse), Ozytropis montana Dec. (Astragalus L.), Phaca astragalina Dec. ( Astragalus alpinus L.), Potentilla alpestris Hall. fil. (aurea Sm. Ser), P. aurea ( Halieri Ser.), Primula integrifolia , Pyrol(a uniflora, Rhamnus pumilus, Saliz myrsinites, $. reticulata, $. serpyllifolia Scop., Sempervivum arachnoideum, S. montanum, Silene acaulis, Stachys alpina, $tipa pennata, Thlaspi rotundifolium N. ( Ibe- ris L.), Jaleriana saxatilis Jacq. , F'eronica aphylla, Fiola calcarata Il caulescens (V. grandiflora Sut.). Galen. V. Galenstock. Galenstock, mons praealtus, Gotthardo proó- ximus, ad iugum boreale pertinens, in extremo limite GALLEN. 175 pagi Uraniensis Valesiam versus sese ad 10972 (Enrr, 11250 Mirrrnz) p. s. m. altitudinem extollens, atque e regione M. Furcae trans immensam glacialem val- lem, unde Rhodanus scaturit, situs. Haud procul a Furca patet planiues satis spatiosa, cuius pascua gra- minosa 7420 p. s. m. elevata auf den Galen nomi- nantur. Supra hancce planitiem. usque ad 8271 p. altitudinem, teste Cl. WanrrNnEnG adsurgentem , terra per summam aestatem undique nivibus libera et Ca- rice curvula All. obtecta erat. Elatissimas istius tractus casas pastorias Sidlinenalp dictas 6584 p. altitudinem haud superare perhibet. In istis montibus proveniunt: Anthericum | serotinum, Saxifraga VÉ Spreng. ( sedoides Whg.). Gallen, pascua excelsa summae vallis D. Nicolai, in Valesia superiore, Sylvii arduo acutissimoque obelisco ad occidentem subiecta, undique pulchris molibus glacialibus rigent. In isto plantis rarioribus ditissimo tractu potissimum inveniuntur: J4chi/lea moschata Jacq. 8 hybrida, A4nemone baldensis, Arabis coerulea Wulif., 4renaria recurva All., rtemisia Mutellina Vill., Art. spicata Jacq., Avena subspicata Clairv. (Jira L.), Campanula cenisia, Carex bicolor All., C. capil/aris, C. curvula All. «, et 8 maior (C. mirabilis Schl), C. ericetorum Poll. (ciliata Willd. globularis Sut.), C. frigida All., C. hispidu/a N. (.fim- briata Schk.), C. iuncifolia All., C. rupestris All. (petraea Wbg.), Cerastium latifolium, C. pedunculatum N., Chrysanthemum alpinum (8 hirsutum, Cirsium rigens P laevigatum (Cnicus Cervini Emm. Thom.), Zraba Jladnizensis Wulf. 8 minor ( Dr. helvetica Schl.), Dr. frigida Saut. ('ste//ata Mur.), Dr. nivalis Lilj. £ritri- chium nanum Schrad. ( Myosotis Vill.), Festuca pumila Vill, Gaya simplex N. ( Laserpitium L.) ,. Gentiana glacialis Abr. Thom. , GC. nivalis, Gnaphalium pusillum Haenke, C/obularia cordifolia, Herniaria alpina Vil., Ophrys alpina, Orchis nigra Scop. /Satyrium L.), Ozytropis cyanea Bieb. , Ox. foetida Dec. ( dstragatus 176 S. GALLENSIS PAGUS. Halleri All.), Oz. /ecpponica N. ( Phaca Wbg.) , Phaca astragalina Dec. ( Astragalus alpinus L.), Ph. australis, Phyteuma pauciflorum (globulariaefolium Sternb. et Hoppe), Potentil/a a/pestris Hall. fil. (aurea Ser.) li firma (P. rubens Vill.), P. frigide Vill. (norvegica Sut.), P. multifida, Pyrola minor, Ranunculus glacialis, R. rutaefolius , Saussurea discolor Dec. (Serratula Willd.), Saxifraga biflora All., S. planifolia Lapeyr. (tenera Sut.), S. Seguieri Spreng. (sedoides Wbg.), Stellaria cerastoides, Thlaspi rotundifolium N. ( Iberis L.) B corymbosum , Tofieldia borealis Wbg., T. caly- culata Wbg. (.4nthericum Sut.), Fiola calcarata Y subacaulis. Gallensis (Sangallensis, Sancto-) pagus, in Helvetia borea-orientali situs, ad maiores Confoe- derationis civitates perünet, ac fere 40 milliaria geo- graphica quadrata complectitur. Septentrionem versus lacu Bodamico et Thurgovia, ad occasum etiam Thur- govia, et Tigurinorum ac Suitensium pagis, ad au- strum agro Glaronensi Hhaetiaque , ad orientem Rheno, qui eum per brevem tractum ,a Hhaetia, ac deinde per fere 16 leucas a Germania (ditione scilicet Vorarl- bergensi et Lichtenstein) dividit, terminatur. Cete- rum quasi cingulo totum quantum Abbatiscellanorum agrum complectitur. Sangallensis pagus tum e regio- nibus ante annum 1798 Abbati Sancto-Gallensi sub- ditis (dominio nempe vetere dicto, die alte Land- schaft, hinc inter Abbatiscellanum pagum, ac inde inter Thurgoviam comprehenso), atque comitatu Tog- gico. (das Toggenburg), tum e pluribus parvis pro- vinciis, quae ante eandem temporis periodum aliquot pagis parebant (praefecturis Gaster, Utznach, Sargans, Werdenberg, Grabs, Sax et Rheinthal, atque urbe Rapperschwyl) conflatus est. "Tota Rheni longa vallis planitie fertili pulcherrimaque constat; regiones autem occidentales montium editiorum, cum ad Glaronen- sium fines, tum in summa Duriae valle sese ad ter- minum nivalem extollenüum iuga percurrunt. Pars SANCTO-GALLUM. 177 borealis eolles camposque lacum DBodamicum versus magis magisque mitescentes fertilissimosque exhibet. Ibi ac praecipue per felicem Rheguscorum vallem (das Rheihthal), magna frumenti copia, arbores omnigenae pomiferae, vitesque vinum generosum edentes nascun- tur. Incolae urbis Sancto- Galli; regionis borealis et vallis Togeicae potissimum ex industria mercaturaeque artibus victum quaerunt; in tractibus montanis, prae- ter agriculturam, armentorum pecudumque educatio praecipuas populi opes efficit. Ager Sangallensis usque ad lacus Bodamicum et Tigurinun pertinet, atque maximam lacus Ruparii partem complectitur. Insigniores eius fluvii sunt Rhe- nus, Duria, atque Sittera (die Sitter), quae apud Abbatuscellanos austrum versus, ad M. Sentis pedem ex alpestri lacuna oritur, eorum pagum, a meridie ad septentrionem, integrum, agrique Sancto-Gallensis partem borealem percurrit, et mox ad Thurgoviae oppidum Bischofzell in Duriam exoneratur. V.Rhe- nus et Duria. Hie pagus magnam soli climatumque diversitatem exhibet, atque idcirco pulchra ac divite flora luxuriat. Partes eius alpinae a meo venerando magistro Io. Grswrno, qui inventa cum suo amico Harrzm fideliter communicavit , deinde a Rev. Krrrio, nuper autem à VV. Cl. Cusron, WanLENBERGC, ZorrikorrEn et MrevER curiose peragratae fuerunt, ut nunc saltem ad Helve- tiae provincias, respectu ad rem herbariam habito, accuratius cognitas pertineant. Plantae tamen regio- nis borealis et vallis Toggicae hucusque pauciores innotuerunt. V. Altstetten, Berneck, lacus Bodamicus, thermaé Fabariae, Forsteck, Grabs, Rheineck, hheinthal; Werden- berg, etc. Gallum (St. Gallen, Sancto-), emporium nobilissimum, totius pagi Sangallensis caput, haud procul fluvio Sitter, inter Gossau et Rorschach, prope Abbatiscellanorum limites situm. Solum urhis 2086 Gaudin Flora helv, VII, 19 178 SANCTO -GALLUM. p. s. m., et 8/40 p. s. lacum Bodamicum elevatum est. Sancto-Gallum antiquissimae Benedictinorum abbatiae eiusdem nominis originem debet. Murus communis urbem et inonasterium circumdat. | Coenobium hodie in curiam, negotus civium religionem catholicam pro- fitentium gerundis destinatam , palatium autem abbatiale in aulam, ubi summi totius pagi magistratus univer- sam rempublicam administrant, conversa fuere. lbi- dem etiam adservatur ditissima abbatiae bibliotheca , quae non solum libros permultos, sed etiam plus mille manuscriptorum ex seculis praeteritis (verbi gratia, nonnulla ex historici JArcrpir Tscnuvpr collectio- nibus, das Nibelungen-Lied et Fmnüxprm chronica; an adhue Ciczaowrs de legibus et de finibus libri, quos monachi Sangallenses soli transcripserunt atque adeo oblivioni perpetnae eripuerunt, manuscripti adhuc in ea bibliotheca exstent, nescimus) possidet. Bibliotheca quoque urbana, ubi magnanimi consulis Vaprawr, (loacurw von Warm), qui honorilicam in reformationis seculi XVI. negotio partem habuit, libri etiamnum visuntur, bibliotheca litterarum societatis , gymnasium illustre in usum civium ecclesiae evange- licae addictorum , ubi iuventus ab undecim professori- bus in linguis mortuis omnibusque bonis artibus eru- ditur, scientiarum naturalium societas, de qua hono- ratissimus collega Zorrrkorrenvs, nuper totius Helve- ticae societatis praeses, optime meretur, collectiones, quas ipse Vir clariss. possidet, nonnulla tandem alia instituta , ad scientiarum , religionis utilitatisve publicae incrementum perlinentia, viatorum attentione digna sunt. Urbs viis latis, pulchris plateis , templis multisque fontibus salientibus ornata est. Iam ab aliquot seculis cives eius, labore et industria ditati, fabricas multas possident, ac earum artificiorüm ope, magnam telarum lintearum gossypinarumque copiam, et alias eiusmodi pretiosiores merces conficiunt. Loca urbi vicina fere omnia ad telas insolandas adhibentur, ut tota regio GAMOR—GANDRIA. 179 per mediam aestatem camporum nive obrutorum Sspe- ciem referat. Sancto-Gallum in vallecula frigida satisque aspera jacet. Agrum eius nuper Cl. ZorrrkorrgR, Mrvrnvs, pharmacopola, rei herbariae amantissimus, et erudi- tissimus Cvsron sollicite exploraverunt. In eo tractu poussimum indicatae fuerunt: Carex ericetorum Poll. (alias Alpium editissimarum Rhaetiae, ac praesertim iugi australis. Valesiaci incola, prope urbem a CI. CusronE inventa; eam quoque in humilibus montibus Zürichberg et Wipkingerberg observavit Cl. Wanrrw- BERC; ceterum, quantum Scio, per totam Helvetiam campestrem desideratur), Dentaria digitata Lam. , Si- lene gallica (circa Enkersried frequens). Gamor. V. Kamor. Gampelen, vicus pagi Dernemsis, in regione campestri, ac prope magnas paludes, inter Aneth'et St.-Blaise, ad viam, qua Berna Neocomum itur, limiti Neocomensi proximus. Plantae rariores: Ce- ratophyllum | demersum, Myriophy(lum verticillatum, Potamogeton longifolius Gay (serratum Sut. ; in Hel- vetia rarissumus) , Sagittaria sagittifolia. Gandria, vicus parvus pagi Ticinensis, leuca fere una Lugano distans, et orientem versus in lacus Cerisii ripa septentrionali situs. Hic locus, ab in- fausto boreae flatu collibus rupibusque defensus solo fertili ac climate mitissimo gaudet. Ibi felix arbor oleum haud minoris ac gallo- provinciale aestimatum gignit, et multae regionibus calidis propriae stirpes sponte sua nascuntur. lbi comitante Rev. Vrmpa a nobis recognitae fuerunt: .4gave americana (ad rupes viae imminentes) ;, 4nzdropogon Allionii Dec. ( contortus Sut.), 4ristolochia Clematitis, dr. rotunda, Asperula taurina, Asplenium | J4diantum-nigrum, Buphthalmum grandiflorum (cis Alpes nondum apud nos visum), Campanula bononiensis, Carpesium vernuum , Cervaria ( Peucedanum L.) alsatica NN. 9 albiflera (Selinum venetum Spreng.) , Chrysanthemum cor) mbosum , Colutea 1850 GANTER—GATSERN. arborescens , GCalium aristatum (inifolium Heg.), C. purpureum, C. rubrum, lasminum officinale, Inula squarrosa (rarissima), Laurus nobilis, Melissa offici- nalis, Molinia serotina M. et K. (Festuca L.), Otea europaea (ad ripas, omnino spontanea), Ozalis cor- niculata, Ox. stricta, Parietaria diffusa M. et K. ('iu- daica auct.), Phleum phalaroides Koel. ( Boehmeri Schrad.) y mazimum, Poa pilosa, P. rigida, Pteris oligophylla Viv. (creticae certe proxima , nisi eadem; huic stationi propria), Akamnus saxatilis (rarus), Rhus Cotinus, Ruscus aculeatus, Ruta graveolens. Ganter, mons ad latus Sempronii boreale perti- nens. V. Sempronius. Ganterisch, scopulus ingens ditionis Bernensis, ad montium Stockhorn iugum pertinens, supra M. Gurnigel extollitur. Ad eius basin rupestrem 5—6 millia pedum s. m. elatum, loco asperrimo accessuque . difficillimo proveniunt: ZZ//ium F'ictorialis, A4ndrosace helvetica N. ( A4retía L.), Arnica montana, Arn. scor- pioides, Artemisia Mutellina Vill., Ca/amintha gran- diflora Moench (Melissa L.), Carex capillaris, C. firma Host , Cerinthe glabra Mill. (a/pina Kit.), Cher- leria sedoides, Draba incana (contorta Ehrh.; ibi a Cl. Tnaacnusrr detecta, neque alibi intra patrios fines visa) , .Dr. tomentosa Wbg., Gentiana nivalis, Impera- toria Ostruthium, Ozytropis ( Astragalus L.) montana Dec. , Oz. uralensis Dec., Phaca australis, Ph. frigida Jaceq., Poa aspera N., Sazifraga caesia, Scabiosa Co- Lumbaria 5 ( $c. lucida Vill.) , Sc. sylvatica Bj longifolia (Sc. integrifolia Sut.), Senecio Doronicum. Gasten. V. Gastern. Gaster (die Landschaft), Castra Rhaetica. V. St. Gallensis pagus. Gastern (Gasten Fl. helv. 5. p. 92. in loc. natal. errore typographico pro Gastern irrepsit), vallis al- pina perangusta atque asperruma Oberlandiae Bernen- sis, prope Valesiae limites, inter altissimos montes Blimlis-Alp et Altels coarctata. Vix 2 leucas longa GANGES—GEISFLUH. 181 est, et orientem versus ab immenso illo elaciei pe- rennis tractu, qui ibi incipit, et usque ad vallem Hasli, saltem 20 leucis distantem, extenditur. Eam Candera, quae in istis glacialibus montibus oritur, occidentem petissimum petens, integram percurrit. Vallecula ista plantas rariores gignit; ibi enim observatae sunt: Arenaria Fillarsii Balb. (austriaca Sut. ; in der Clus, ad vallis ingressum supra Kandersteg), Gentiana ni- valis var. ramis elongatis unifloris, corollis azureis , lobis oblongis (ad molium Tschmgelgletscher margi- nem), KoPresia scirpina Willd. ( E/yna spicata Schrad.; ad Canderae fontes), Ma/azis monophyllos Sw. ( Oph- rys L.; rarissima) , Phaca australis, Saxifraga caesia. Nuper in ea valle a Cl. TaAcusrr lectae fuerunt: 4e- thionema saxatile B. Br. ( Th/aspi L.; rarum), 4rte- misia Mutellina Vil., Jstrantia minor, 4zalea pro- cumbens, Cardamine resedifolia, .Empetrum nigrum, Epitobium Dodonaei Vill. ( rosmarinifolium Haenke), Erigeron alpinus, Phyteuma betonicaefolium Vill., Ph. hemisphaericum , Primula viscosa Vill. (villosa Sut.), Rheum digynum Wbg. ( Rumex L.), Saxifraga aspera II (S. bryoides L.), S. exarata Vill. ( Aypnoides All. Sut.) , Sempervivum arachnoideum , $. montanum , Silene rupestris. Ganges (Les), locus prope Roche in amniculi Furet vicinia situs. Plantae rariores: Cervaria glauca N. (A4thamanta Cervaria L.), Nepeta nuda (rara), Ophrys arachnites Hoffm. , Orchis globosa, Orch. pyra- midalis (infrequens), Orobus niger, Prunella laciniata auct. helv., Rosmarinus officinalis , Satvid verticillata (rara), Scandix Pecten-7'eneris, Trifolium rubens. Gebistorf. V. Gàbistorf. Geisfluh, mons ditionis Dasileensis, ut suspica- mur, prope montes Schafmatt et minorem Hauenstein situs, teste Cl. HacrwssacH 2200 p. s. Rhenum elatus. Plantae rariores: Gentiana acaulis, C. verna, Hera- cleum alpinum, Lonicera nigra, Primula Auricula , Rhamnus alpinus. 182 GEMAN—GEMMI. Geman. V. Jaman. Gemmi (Gemmius, Geminus), mons nobilis, ad Valesiae et Oberlandiae Bernensis confinia, in magno Alpium borealium iugo situs. Supra Canderae vallem accessu facilior est ; sed austrum versus, ther- mis Leucensibus minax et omnino praeruptus impen- det, ut semita tortuosa, qua ex eius cacumine in thermarum vallem descenditur, ubique in rupem vivam pyrii pulveris ope excisa, usque ad nostros dies pro artis miraculo habita fuerit. sta via, a loco, ubi Canderae vallis prope nemora abietina coarctatur, us- que ad thermas infra fere 5 leucas percurri potest. Haud procul ab illis sylvis torrens Nüschinenbach elegantem cataractam efficit. Ad M. Gellihorn 6980 p. s. m. elevati pedem, per pascua alpestria ad locum adscenditar immensis ruinis cuiusdam scopuli obrutum, inter quas via ad diversorium Schwarrenbach, non- nisi per aestivum tempus habitatum pervenit. Inde intra magnae horae spatium ad punctum totius itineris elatissimum, scilicet 1600 p. s. thermas Leucenses et 6985 p. s. m. elevatum, conscenditur. Hic locus vuleo die Daube (Columba) nuncupari solet. Paulo infra huncce verticem, lacus alpestris, parum pro- fundus, ceterum aquis stagnantibus et turbidis, ad- spectuque moestissimus, Daubensee dictus, viatori obvius fit. Aquis, quae per aestatem e glaciali mole Lammerngletscher defluunt, sustentatur; iis autem deficientibus, haec tristis lacuna quoque per aliquot anni menses penitus exsiccata permanet. Littora eius rupibus nudis praecipitibusque, aestate etiam saepe nive absconditis constant. Inter Daubam et lacum, locus est, ubi rupes complanatae lateque patentes, rugis gyrosis exaratae, indicare videntur, moles gla- ciales olim ibi exstitisse, quas absque dubio montis cuiusdam aliquando huic tractui impendentüis, at per seculorum longam seriem eversi omninoque destructi , nives perenhes alebant. Luporum ululatus, cornicis alpinae crocitus et molium glacialium passim diffra- GEMMI. 183 ctarum fragor istius horrendae solitudinis. moestssi- mum silentium vicissim interrumpunt. In summa Dauba integrum Valesiarum Alpium 1u- gum australe, inter quas montes Rosa, Weisshorn et Arc-du-Zan poussimum eminent, prospectum pulchev- rimum exhibet. Infra hunc verticem incipit via fle- xuosa 10,120 p. longa, quae per rupium parietem praeruptum ad Gemmui pedem australem ducit; hoc iter aut pedibus, aut lectica, aut mulorum dorso con- ficitur. In cuncto boreali iugo paucissimi tantum montes Gemmio stirpibus ditiores sunt. Plantae insigniores et rariores praesertim ad lacunae ripas ct circa moles glaciales vicinas reperiuntur. Hucusque in eo monte observatae fuerunt: .4chillea atrata, ;conitum hebe- gynum Dec. , A4grostis rupestris Willd. ; aurata ( Avena aurata Sut.), ira flexuosa « (.4. montana Sut.), A chemilla pentaphyllea, 4ndrosace carnea , Andr. Cha- maciasme Bieb. (villosa Sut.), .4adr. helvetica NN. ( 4retia L.), .-4nthericum serotinum , Antirrhinum alpi- num, 4nt. Bauhini N. (genistifolium Sut.), Arabis alpina, 4r. coerulea Wulff., 24r. serpyllifolia Vill., Arbutus alpina, Arb. ÜUva-ursi, Zrenaria laricifolia, Artemisia Mutellina Vil., A4tkamanta cretensis, .dza- lea procumbens, Biscutella saxatilis Schl., Campanu/a vaídensis All. « villosa, Cerastium latifolium, Cher- leria sedoides, Chrysanthemum alpinum , Chr. Halleri Sut. ( Pyrethrum Willd. ; in summa rupe supra ther- mas, secus viam), Cirsium spinosissimum Scop. ( €ni- cus L.), Convallaria verticillata. Draba flanizensis Wulff. 9. minor (Dr. helvetica Schl), Dr. frigida Saut. (te/lata Mur.), Dr. nivalis Liljebl., Dr. to- mentosa Wbhg., Erigeron uniflorus, Eriophorum alpinum, Festuca alpina Sut., Calium tenerum Schl. (rarissimum), Gentiana glacialis Abr. Thom., G. niva/is, Gnapha- lium alpinum, Gn.. Leontopodium Vil. (Zi(ago L.), Hedysarum obscurum, Helianthemum grandiflorum Dec. (Cistus Scop.) « a/pinum floribus maximis (ad diver- 184 . GENEROSUS. sorium Schwarrenbach), Z. oelandicum Dec. (Cistus L.), ZHieracium albidum Vill (intybaceum All), ZH. alpinum, Iuncus Jacquini , Luzula campestris Dec. ( Iun- cus L.) (8 latifolia, Ononis rotundifolia, Ophrys at- pina, Orchis viridis Crantz ( Satyrium L,) , Ornithoga- lum. fistulosum Il Ramondi (V. Fl. helv. 6. in app.); Oxytropis ( .4stragalus L.) campestris Dec. , Ox. mon- tana Dec. (utraque ad clivum australem), Pedicularis foliosa, P. verticillata, Phaca astragalina Dec. (.4st- ragalus alpinus L.), Ph. frigida Jacq. (ad parietem australem), Pkyteuma hemisphaericum, Poa aspera N. ( caesia Sm.), P. distichophylla N., P. flexuosa Whg., P. minor N., P. sudetica Schrad., Potenti/la alpestris Hall. fil. (aurea Sm. Ser.), £P. aurea ( Halleri Ser.), P. minima Hall. fil. (órauniana Hoppe), Pyro/a uni- flora (in sylva abietina clivo australi subiecta), AAo- dodendrum ferrugineum, Rh. hirsutum (prope Schwar- renbach), Aumex scutatus, Salix foetida Schl. (alpina Sut.) «, (8 obtusa et y acuta, S. hastata ( A4rbuscula Sut.), S. myrsinites &, Ó lanata, & pubescens, C leio-- carpa, $. reticulata, Saxifraga Aizoon Jacq. , S. aizoi- des (autumnalis Sut.), et 9 floribus aurantiacis, S. androsacea, S, aspera Il (S. bryoides L.), S. biflora All, S. mutata (in nostris Alpibus infrequens), S. oppositifolia, Sedum atratum, Senecio Doronicum, Silene acaulis, Thlaspi rotundifolium N. (Iberis L.5 ad moles glaciales occasum versus), Tozzia alpina, Trifolium alpinum, J'accinium uliginosum , F'aleriana montana , Viola biflora, F. calcarata Y subacaulis, V. cenisia. Generosus mons (italice Generoso s. Cal- vaggione), supra pulchram fertilemque vallem Mug- gia regionis Mendrisinae, et sinus australioris lacus Luganensis ripam orientalem ad altitudinem 4675 p. supra hanc lacum et 5557 p. s. m. extollitur. Usque ad medium fere adscensum, ubi nempe patent pascua Melanensia (l'alpe di Melano), via grata et commoda per sylvas pulchraque castaneta viatorem ducit; sed GENEROSUS. 185 propius ad montis cacumen semper difficilior et valde praeceps fit. Ex eo culmine Alpium iugum longissi- mum prospicitur; sic ad orientem pars amoenissimi lacus Larii, atque ad occasum Cerisius et 5 4ve lacus Varesenses, ultra quos Verbani sinus meridionalis etiam adparet. Proximus autem lacus Luganensis sive Cerisius coram spectatorum oculis pulcherrime exten- ditur. Eius ornatissimae ripae summam adspectuum va- rietatem exhibent; fere e regione Generosi amoena Melides peninsula in lacum porrigitur, et ipsum Lu- ganum, fertili coli insidens villisque magnificis cir- cumdatum , inter multos elegantes pagos superbit. Austrum versus immensi planitei Insubricae campi latissime patent, et sole sereno lucente, alta templi cathedralis Mediolanensis tecta facile adgnoscuntur. Ceterum mons Generosus iam a Cl. Lacurwar et CuHarrrLAmN, ut etiam nuper a Cl. Tuowas, Scurrr- curn, Coworrr aliüsque exploratus, pulchris abundat stirpibus, quarum nonnullas citra Alpes frustra quae- sieris. Iam ad montis pedem versus Codelago plantae rariores, quas ad art. Capo-di-lago indicavimus, occurrunt. Tum supra Melanum , in adscensu: ;Zgro- stemma Flos-lovis, 4nthemis Triumfetti Schl. (Cha- maemelum All.), A4strantia minor , Chrysanthemum co- rymbosum, Cirsium (Cnicus L.) Erisithales Scop. I glutinosum (C. glutinosum DC.), Crepis alpina (teste LacHrwArLr0, nuper non amplius visa), Cytisus capi- tatus , Erica carnea , Galium aristatum ( linifolium Heg.), Hieracium grandiflorum All., Laserpitium luteolum N. (1. Gaudinii Mor., L. trilobum Sut. ; monente Cl. Co- MOLLI haecce planta non supra montis regionem in- feriorem provenit), Zigusticum peloponnesiacum , L. Seguieri N. ( Selinum L. fil.), L. silaifolium N. (La- serpitium Jacq.) , Paeonia officinalis, P. percgrina Retz, Prenanthes tenuifolia, Quercus Cerris , Selinum rablense N. (Ferua Wulf.), Zeratrum nigrum (nell' alpe di Melano, 1n dumetis, alibi in Helvetia nondum obser- 186 GENEROSUS. vatum). In ipso Generoso: Achillea Clavennae, Ack. tanacetifolia All. 8 dentifera, Apargia incana Scop., Carduus tenuifolius N. /sannonicus Schleich.), Carex mucronata All., Centaurea seusana Vill, Cineraria aurantiaca DC., Cirsium pannanicum N. (Carduus L. fil.; in pratis. Plantam genuinam, iam a Cl. Coxorrr ibi indicatam, anno 1829 in M. Generosi pascuis revera collegit amiciss. Eww. 'Tnuowas), Cytisus La- burnum (9 (arbuscula racemis brevibus erectiusculis conspicua, in summo montis cacumine, giardino della regina vulgo nuncupato, parcissime occurrens) , Z/estuca pumila Vill., F. spadicea (rarissima, nec nuper intra patrios fines alibi visa), Gentiana asclepiadea, C. pur- purea, Hieracium amplexicaule, Hypochoeris maculata , Inula hirta, Lilium bulbiferum, Mandragora officinalis Mill. (4tropa Mandragora L., a LacuEwaLIO etiam €itata, nuper non amplius reperta fuit), Ozytropis montana DC. ( Astragalus L.), Pedicularis foliosa, P. gyrofleza (rarissima), Phyteuma corniculatum Clairv. IIl Columnae, Ph. Halleri Al. (ovata Willd.), Ph. scor- zonerifolium Vil., Pleurospermum austriacum Holfm. ( Ligusticum L.), Potentilla caulescens, P. micrantha ham., A4amnus pumilus, Saxifraga mutata, Silene insubrica N. (nutanti affinis) , S. quadrifida, 8. Sazi- fraga. — Praeterea a Cl. Couorrr indicantur: Carduus montanus Pollim. (zutans (9j Bert.; mihi ignotus ; anu idem ac C. crassifolius? Supra mapalia di Orimento provenire dicitur), C. transa/pinus Sut. (in pascuis. C. transalpinum Sut. eundem ac car/inaefolium Willd., a Cl. Brsrorowro in amoen. ital. 40. ad suum C. za- tentem (5 relatum, esse suspicamur), Saussurea disco- lor DC. (Serratula Willd.). Ex itinere Insubrico, per annum 1829 instituto, Cl. Ew. Tuowas inter istius pulcherrimi monus plan- tas, Caricem quandam dubiam, (a nonnullis pro C. Linkii Schk. s. C. tuberosa Degl. habitam), nec, ut putamus, usquam in Helvetia visam retulit. Ad an- drogynarum sectionem absque dubio pertinet; sed GENET--GENEVA. 187 planta ustilagine corrupta est nec satis provecta, ut rite determinari queat. Spicis tribus approximatis, singulis folio suo stipatis gaudet. In omnibus hisce spicis (una tantum, in unico ex multis speciminibus , quae ad basin verum stylum monostigmaticum , superne longe pubescentem, germini deusto insidentem osten- debat) baseos squamas cunctas mere masculus depre- hendimus. Sed in omnibus, quae observavinus, in- dividuis, generationis organa uredine adeo correpta sunt, ut nequidem pistilli vestigium detegi possit. Hancce plantam viatoribus scientiae amicis enixe com- mendamus. i Genét (La Joux de) , mons alpestris Aquileiensium boream versus vico Gryon imminens, 2 l. supra Fe- nalet situs. Ibi leguntur: 4ntirrhinum alpinum, Car- duus Personata Jacq. (4rctium L.), Cypripedium Cal- ceolus, Dryas octopetala, Epilobium Dodonaei Vill. ( rosmarinifolium Maenke), Pinguicula alpina, Pyrola secunda , P. uniflora, Rosa rubrifolia Vill., Sazifraga aizoides, S. caesia, S. opposilifolia, Thesium alpinum, Tussilago alba X et 9 ramosa. Geneva (Gen?ve, germ. Genf), pulchra mag- naque urbs, pagi eiusdem nominis caput, ad Rhoda- num, qui eam in duas inaequales partes dividit, loco, ubi relicto lacu Lemano, ílumen cursu rapidissimo occidentem versus festinat, sita. — Geneva non est Helvetiae urbium maxima, sed certo incolis frequen- tissima. Pars eius maior partim secus fluvii ripam sinistram. extenditur et partim, ut et templum cathe- drale olim D. Petro dicatum, elegantissimo peristylo ornatum, colli modicae altitudinis. insidet. Urbis situs perpulcher, omnigena laudabilia utilia- que instituta, civium mores faciles et amoeni studia- que bonarum artium litterarumque florentissima ac per omnes societatis classes diffusa, iampridem Ge- nevae magnam famam paraverunt, et ex omnibus Europae partibus quotannis permulti hospites huc ad- fluunt, ac aut volupe, aut studiorum causa ibi com- 1388 GENEVA. , morantur. Lmnmortalis Carvivvs non solum de ecclesia et religione, sed etiam de tota republica, qui sapien- tissimus gravissimusque fuit legum lator, optime me- ritus est. "Turoponus Drzza quoque simul] cum eo et post eius obitum haud parum ad civitatem corrobo- randam augendamque contulit, ac praesertim statuta , quibus iuventuti rite instituendae curam impenderunt potissimum absque omni dubio hanc tam parvam civitatem ad tantum gloriae ac prosperitatis culmen evexerunt, ut ex historiae legum morumque eius in- dagatione plus utilitatis et voluptatis quam ex omnibus rebus ad nonnullorum regnorum notitiam pertinentibus, percipi possit. . Nullus nescit Genevam industria ac sollertia civium suorum maximas paravisse divitias, eoque respectu fortasse omnes Helvetiae civitates su- perare. Librorum etiam commercium semper huic urbi magno fuit emolumento et innumera opera ex eius prelis in lucem prodierunt. Praecipuas officinas ha- bent nunc bibliopolae CurnsvLrzz, DBanmsrezar, Lr- DOUBLE, Fick, Gvurss etc. - A reformationis temporibus usque ad nostrum aevuin Genevae viri magni nunquam defuerunt, quorum no- mina in omnibus scientiae provinciis celeberrima , multum ad patriae famam augendam contulerunt. Sic, ut de reliquis, philosophis nempe, theologis, mathe- maticarum artium peritis etc. taceam, praesertim per omne praeteritum seculum usque ad hunc diem quam multi cives Genevenses eruditione, qua in naturae scientia pollebant, inclaruerunt. (Cmazmnarvs, erudi- . tissimus Raius , qui Genevae per tres aestivos menses commoratus, solertissime M. Salaevam, "Thoiry ect ipsam nostram Dolam peragravit, ibique non paucas novas stirpes detexit, Lrcerrmc, Farro iunior (V. Duillier), Ass. TsruBLEY, Gronc. Lvp. re Sacr, Bowwrr, nobiles fratres Io. Awpnz. et Gurr. Awr. Drrvc, ipse J. J. RovssEav, amahilis scientiae stu- diosissimus, Hon. Bw. pr Savussunr atque dignus tanto patre riLIUs, Nrckrnvs eiusdem ac celeberrimus GENEVA. 189 ille administrator familiae, Mazc. Avc. PrcrET, qui tam felici facilitate naturae arcana evulgabat, frater eius Canorus de agronomia meritissimus, Prra. Pnr- vosr, SrwrmriERUS, eruditissimus Gossrus, qui cum rev. WyrrrENnAcHiO primus societatis helv. scientiarum naturalium conditor fuit, et rinivs, Hellenum amicus ferventissimus, Husenvus, BoxxETI amicus aemulusque, cui apium historia, observationibus innumeris, haud obstante caecitate, qua iam per iuvenilem aetatem affectus fuit, institutis freta, magnum inter artis ma- gistros nomen paravit, riLu eius, J. P. Vavcurn, amabilis scientiae meritissimus veteranus, et rFiLIUS, qui entomologiae studio incumbit, Cuorsv, Dunsv, Monrcawp, denique Cawporrrvs, qui nunc sedes inter sui temporis botanicos primas obtinet. Eius viri hu- inanissimi morumque amoenitate pariter ac ingenio insignis ditissima bibliotheca atque herbarium immen- sum, quotannis ex omnibus orbis terrarum partibus novis incrementis adauctum, omnibus benignissime patent. Cl. Srmrmwcre, quem sibi laborum socium ad- iunxit, simul cum viro illustrissimo istam liberalem hospitalitatem summa urbanitate exercet. Academia et omnes aliae institutiones ad iuventutis educationem spectantes per totam Europam celebres sunt. Praeter academiam, cuius professores scientias linguasque docent, et collegium ad usum tenerioris aetatis optime instructum, schola linguae germanicae studio destinata, et duae scholae ad. normam mutuae institutionis moderatae discipulos quam multos erudiunt. Societates etiam aliquot artium scientiarumque utilitati curam impendunt, v. gr. societas ad artes et agri- culturam promovendas, societas scientiarum natura- hum*), societates duae medicae, societates ad biblia sacra inter populum magis magisque disseminarda, atque ad evangelii cognitionem apud gentes, a quibus ignoratur , diffundendam, etc. *) Actorum eius quatuor jam volumina tabulis aeneis et li- thographicis insignita in lucem prodierunt. 190 GENEVA. Hortus botanicus a Cl. Caxporrro conditus, intra paucos annos stirpibus . innumeris ditatus est, Non solum, ut in plerisque ceteris hortis, specierum ar- chetypa, sed praeter plantas usui botanices pure de- stinatas, omnigenae arbores pomiferae, vitium nobi- liorum stirpes, cereales, plantae oleraceae etc. ibi frequentes coluntur, quae liberaliter amatoribus im- pertiuntur. In opere periodico tabulis splendidissimis ornato, cuius Genevae plures partes iamiam editae fuerunt, Vir celeberrimus species rariores nec rite cognitas in eo horto proventas optimis descriptionibus 'et observationibus illustrat. Observatorium astronomicum haud procul a ponte filis ferreis conflato, qui pulchram D. Antonii plateam cum campis urbi contiguis iungit, et iuxta veterem hortum botanicum situm est. Bibliotheca publica 500C0. volumina et ad 200 libros manuscriptos possidet. Societas ad ephemerides politicas et litterarias legen- das iam a pluribus annis condita, bibliothecam quoque selectam , iamque 10000 voluminum constantem collegit. Pulcherrimum musaeum fossilum , conchyliorum , mammalium , avium , insectorum etc. collectiones pre- tiosissimas continet. In musaeo arlibus nuper con- secrato, cui familia liberalissima RHArr nomen suum dedit, multae pulchraeque tabulae pictae cum aliquot statuis adservantur. Musaea etiam privata amatorum attentione dignissima sunt, qualia possident Cl. p& SaussunE , NEckgn, JunixE (incomparabilem insectorum collectionem complectitur), Picrrr , Monicaxp, Gossr, TiNcnx, pÉ Lvc etc. Regio urbi proxima tum naturae muneribus .large donata, tum artis ope cura singulari exculta, villisque permultis (quarum nonnullae forsan nimis sumptuosae videri possunt) , exornata, extra omnem controversiam inter pulchriores nostrae pulchrae patriae partes enu- meranda est. Amoenissimus collis cóte de Cologny nuncupatus, qui supra Lemani ripam sinistram clivo leni, innumeris habitationibus, hortüs, vineis poma- GENEVA. 191 riisque superbiens exsurgit, lacus Tigurini littora suavissima in memoriam revocat, dum prospectus la- tissime patentes in collibus St. Jean et Sacconex supra ripam dextram eminentibus omnem Alpium maiestatem et pulchritudinem Lemano propriam ex- hibent. Geneva per aestatem climate paulo calidiori quam agri Vaudensis partes vicinae lacui adiacentes gaudet, ut in eius territorio messes 15 fere diebus praecociores sint. Per hyemen vero frigus in urbe potius inten- sius esse suspicor. Uteunque sit, aliquot plantae rariores, coelum miüus indigitantes, in ea regione Occurrunt. In ipsa urbe: Chondri/la iuncea (aux Tranchées), Geranium moschatum (aux Bastions), Sisymbrium poly- ceratium et Tordylium maximum (iam a veteribus Ge- nevae indicata, nuper ad antiquos muros prope Ob- servatorium visa fuerunt), U/ex europaeus (aux Tran- chées) In urbis fossis: A/itum virgatum, Hieracium umbellatum 0 graminifolium , Lactuca virosa, Plantago erenaria W. et. K. ( Pl. Psyllium Sut.), P/. Cynops. A. Plain-palais: Geranium mosckatum, Méntha rotun- difolia, Nasturtium sy'vestre R. Br. ( Sis) mbrium L.). Au tour des philosophes: Ga/ium parisiense III par- vifolium N. (G. anglicum Muds.). Circa Carouge: Arabis muralis Bert. (ad muros) , Coryda/is solida N. ( Fumaria Hoffm.), Erythronium Dens canis (rarissi- mum), Onzonis JNatriz (à Lancy), Reseda Phyteuma (perinde), Stackhys germanica (Laucy versus). In colle Champel supra Arvam : Co/utea arborescen: , Coronopus Ruellii Al. (Cochiearia Coronopus L.; ad stagnum), Helianthemum Fumana Desf. ( Cistus L.), Mentha Pu- legium (ad stagnum), Ornithogaíum pyrenaicum, Pru- nus caproniana N. (Cerasus DC.), Trifolium rubens, Ad eiusdem collis pedem, Genevam versus: .4zemone ranunculoides, Centaurea solstitialis, Cucubalus bacci- Jerus (ad sepes). Tum secus Arvam locisque ei vi- cinis: nzirrhinum a/pinum (m alvei glareis) , Cam- 192 GENEVA. panula aggregata Willd. « farinosa Rchb. (au bois de Veirier ad Salaevae pedem Mornex versus; v. app. ad Fl. helv. tom. VI.), Zieracium staticefolium Vill. (in Arvae glareis prope Carouge), Zippophae rham- noides (perinde in glareis), AMuscari botryoides Mill. ( Hyacinthus L.; trans pontem), Aosa gallica I pumi/a (R. austriaca Crantz; ad pedem M. Salaevae), Trifo- lium incarnatum (prope Conche), T. e/eganzs Savi (circa pagulum Pinchat prope Carouge situm), Tr. rubens, F'eronica Buxbaumii 'Ten. — Circa Cologny et Chougny : Centaurea Calcitrapa (9 flore albo, Cucubalus baccifer (perrarus), Orchis fusca Jacq. (à la Pierriere et au Nant-trainant), Ranunculus Philonotis Retz, Sison 4momum., Thrincia taraxacoides N. ( Hyoseris Vill.) Loco dicto Queue d'Arve, ubi nempe Arva in Rhodanum effunditur: ;4/thaea hirsuta, Cakile rugosa L'Hér. (Myagrum L.), Ca/lamintha XNepeta Clamv. ( Melissa L.), Centaurea solstitialis (rara), Euphorbia falcata, Gypsophila repens, Medicago falcata, Ophrys aranifera Huds., Ornithogalum arvense Pers. (mini- zum Sut.), Orn. pyrenaicum, Polycnemum arvense, Reseda Phyteuma (rarissima), dSaponaria 'accaria, Thalictrum aquilegifoliuu., Typha minima (copiose ; etiam sous Gaillard), TArincia taraxacoides N. (.H yo- seris Vill.). In colle St. Jean, Lemani ripae dextrae imminente: AIthaea hirsuta, ster J4mellus, Geranium hirsutum, Ornithogalum pyrertaicum, Trifolium rubens, Finca maior. Iterum circa pagum Chátelaine occidentem versus ab eo colle parum distantem occurrunt: .4/thaea hirsuta, Limodorum abortivum Sw. ( Orchis L.), Ophrys aranifera Huds., Sison J4monum (planta in Helvetia nusquam nisi in ea regione proveniens), Zinca maior (etiam rara). — Denique per reliquum agrum Gene- vensem, passim: ira caryophy/lea (in agris), 4iuga Chamaepitys Schreb. (Teucrium L.), 44llium angulosum p pelustre ( 4l, senescens L.), 4H. oleraceum, Alt. GENEVA. 193 Porrum, Ail. rotundum (? olim a L. B. et Raro inven- tum), /thaea hirsuta, .4ith. officinalis (au marais de Sionnet, affatim), 4maranthus Blitum, nthemis Co- tula, Anthriscus vulgaris Pers. ( Scandix nthriscus L.), Zntirrhinum bellidifolium (circa Vernier, Satigny et "TThoiry, stirps praerara, pago Genevensi propria), Ant. Orontium, Asperuía arvensis, ster J4mellus (circa St.-George etc.), Jrassica Erucastrum (Sisymbrium obtusangulum Willd.; ubique), Bupleurum longifolium (? teste rev. nr Co?PPET circa Genevam, an fortasse in. Salaeva repertum ?), Zup/eurum rotundifolium (in agris), JZuxus sempervirens (Thoiry versus), Campa- nula aggregata Willd. (v. supra), C. persicifo/ia, C. rapunculoides , C. Trachelium f flore albo , CaAile rugosa L'Hér. (Myagrum L:), Carex aiba Scop., Carpinus Betulus, Carthamus [anatus, (à Vengeron), Caucalis grandiflora, Centaurea Calcitrapa, C. solstitialis (en Plein-palais prope urbem, et ad Arvam), Cerastium viscosum (vulgatum Sm. DC. ; prés du cháteau Ban- quet, ad viam regiam; planta in Helvetia infrequens), Cervaria Oreoselinum N. ( Athamanta L.) , Chenopodium Botrys, Ch. polyspermum ( acutifolium, Chondrilla iuncea, Coronopus Ruellii All. (Coch/earia Coronopus L.), Corydalis cava Wbg. ( Fumaria Fl. dan.), C. so- lida N. (.Fumaria Hofím.), Crassut(a rubens, Diplotaxis tenuifolia DC. (Sisymbrium L.; ad miuros frequens) , Echinospermum Lappula Lehm. ( Myosotis L.) «, et 8 sguarrosum (au bois de la Bátie), £/atine Hydropiper B ^exandra ( El. hexandra DC.; circa Genthod), £r- vum Ervilia (circa Troinex), Er». tetraspermum, Ery- simum longisiliquosum Willd. (planta rarissima, hucus- que nonnisi circa Genevam locis arenosis lecta), Ga- leopsis Ladanum ll /atifolia, Galium aristatum ( ini- folium Heg.) 9 /laevigatum (cis Alpes rarissima, a Cl. Casporrio?) huc citata), C. Pborea/e, G. glaucum *) Planta Condolliana (G. Zinifolium Lam. (non Ait. nec Willd.] DC. et D. bot. gall. 1. p. 249. n. 19.) syieatico magis Gaudin Flora helv. VII. 13 194 GENEVA. (prope Genthod) , Caudinia fragilis Pal. Beauv. ( 4vena L.), Genista germanica, Heliotropium europaeum , Her- niaria glabra, Hippocrepis unisiliquosa (? ? Genevae frequentem occurrere testabatur CnurnrEnvs; nuper non amplius reperta) , Hy pochoeris maculata y ramosa, Iberis amara, Isnardia palustris, Isopyrum thalictroides (in Helvetia nondum observatum, nuper in agro Ge- nevensi, scilicet, ni fallimur, prope Chancy a rev. Duvsx detectum est), Lactuca Scario/a (?), L. virosa, Lathyrus Cicera, L. hirsutus, L. INNissolia (raro occur- rens), ZL. sativus, L. tuberosus, Lepidium ruderale (prope nosodochium et St. Gervais), Limodorum abortivum Sw. (Orchis L.), Lindernia Pyxidaria All., Lithosper- mum purpureo-coeruleum (prope Champel), Lonicera Peric/'ymenum, Medicago minima Desrouss., Melam- pyrum cristatum, Melissa officinalis (prope Bernex et Throinay), Mentkha Pulegium, Muscari ( Hyacinthus L.) £otryoides Mill. (trans Arvae pontem), 747. como- sum Mill., M. racemosum Mill., Myriophy/lum spicatum, JANarcissus biflorus Curt. (à Sierne et à Troinex), V. odorus (au pré de la Gardelle), JN. Pseudo-JVarcissus (à Bellerive), JNasturtium paíustre DC. (S symbrium Poll), JVige//a arvensis (a Cl. HrcrerscuwriLERO ci- tata) , Ophrys anthropophora , Orchis fusca Jacq. , Orch. militaris B Simia, Ornithogalum arvense Pers. ( mini- mum Sut.; au Bouchet etc.), Orn. nutans (prope Ar- champ, Conche et Frontenex in pomariis), P/antago arenaria W. et K., P/. Cynops (perinde rara), £X. integralis N. ( Pl. Coronopus Sut. ; circa Archamp et ad viam inter Frangi et St. Julien), PAyteuma sp:ca- tum () 1l. coeruleo, Poa rigida, Potamogeton densus ,. Primula acaulis Jacq. (per totum pagum vulgatissima), Prunella grandiflora, Pr. laciniata auct. helv., Prunus caproniana N. (Cerasus DC.), Puímonaria officinalis quam noslrum transalpinum simile, caule lerete et foliis laevibus a G. aristatlo recedit, Ceterum G. aristatum L. ad plantas plures diversas trahunt fere singuli auclores. Nos Cl. TagvinasuM et KocuruM secuti sumus. GENEVENSIS PAGUS. 195 «& maculata (in Helvetia rarior), Aeseda Phyteuma (inter pagos nostros Genevensi propria, circa Dar- daeny occurrit), Aumez pulcher, Scrofularia canina, Silybum marianum Gaertn. ( Carduus L.) , Sinapis nigra, Sison 4momum (in Helvetia nusquam nisi in agro Ge- nevensi, scilicet prope Conches et Chátelaine reper- tum est), Sisymbrium thaliannm N. ( Arabis L.), Spi- raea Filipendula (prope St. George ad Rhodanum), Spiranthes autumnalis Rüch. (Ophrys Balb. Ophrys spiralis L.), Stachys germanica, Teesdalia Iberis DC. (Iberis nudicaulis L.), Thalictrum simplex « maius, Tordylium maximum (rarissimum) , U/ex europaeus (su- specta civis), Zerbascum Blattaria, JF. blattarioides Lam., 7. thapsiforme Schrad., Zeronica acinifolia (perrara), 7. Buxbaumii 'Ten. (nuper irrepta), 7. spicata Il Aybrida, P. Teucrium 1 /atifolia, F. tri- phyllos, F. verna (auct. Cl. x Ct£nc), Zicia lutea, — V. Bátie (la, Dardagny, Genthod, Meirin, Sacconex, Salaeva, Thoiry (mons et vicus). Montes urbi proximi Thoiry et Salaeva, ut et non- nulla alia Alpium et Iurae culmina etiam multas pulchras stirpes gignunt, quas suo proprio loco enumeravimus. In tractu Iurano nuper repertae fuerunt: ZLigusticum Jerulaceum All (Laserpitium dauricum Jacq:), Eryn- gium alpinum et Rosa spinosissima (9 rubriflora. Genevensis pagus, in extrema austro-occidentali Helvetia, iuxta utramque Lemani Rhodanique ripam Silvs, ad occasum Gallia, ad austrum Sabaudia, ad orientem et euro-boream iterum Sabaudia, denique ad septentrionem lacu Lemano et pago Vaudensi ter- minatus, vix 6 l. longus et 5 l. latus est. Parvi sed divitis fertilisque territorii eius incolae numero urbis cives duntaxat paululum superant. Collibus campisque summa cura exculüs et undique iaguis pagis, .prae- dis superbisque villis ornatis constat. WVineae tamen vinum vix mediocre proferunt; sed in hortis olera optima, quibus in urbe nunquam desunt emptores, ubique educantur, et deliciosissuni arborum pomife- 1960 GENEV. LACUS—GENOLLIER. rarum, pyrorum, persicarum etc. fructus eius mer- catus nundinasque copiose sustentant. Incolis perinde armentorum pecudumque (inter quas 5 ad 4 millia ovium hispanicarum recensentur) educatio quaestui est. Parvam sed pulchram Lemani partem complectitur ager Genevensis. Rhodani ripas loco, ubi flumen Genevae insulam domibus et aliquot viis instructam eficit, duo pontes gemini iungunt. Ceterum in toto pago nullus alius pons huic amni rapidissimo com- missus. Arva, quae paulo infra urbem ad extremi- tatem camporum Plein-palais in Rhodanum sese exo- nerat, ad oppidum Carouge ponte magnifico superbit. Iam a pluribus seculis ditio Genevensis regionesque ei proximae ab innumeris herbariae rei amatoribus, inter quos summi extiterunt Viri, peragratae fuerunt. Ihi magnam stirpium. copiam collegerunt uterque Bavmisus, praeserum autem Toaxwwes, CuaznAEUS, Curnrrnaus, C. GrswEenvs, Crvsros, liarvs, rre Cresc etc.; iuvenis adhuc per nonnullos annos celeberrimus DE Saussunk plantarum studio incubuit, ac cum nostro Harrrzo, quas in solo patrio detegebat, fideliter com- municavit. Quin etiam postea, totus mineraloziae , geologiae et physicae universali deditus, per suas Alpes tamen stirpes rariores quasi ac veteres amicos non sine quadam voluptate salutare solebat. Eorum, qui temporibus recentioribus Floram genevensem ex- ploraverunt, enumeratio longa parumque utilis esset. Inter quos tamen b. Ginop LacavssapE, qui incredi- bili scientiae-studio ardebat, et Cl. Hozgsvwc Thurin- gium, iam a nonnullis annis in patriam reducem, qui mihi quam multas suppeditarunt plantas, nominasse iuvabit. Circa plantas huic pago proprias v. Geneva. Genevensis lacus. V. Lemanus. Genollier, vicus agri Vaudensis, ad Iurae pe- dem, infra Arzier situs. Ibi observatae fuerunt: Chaerophy(llum | hirsutum (secus rivum), Geranium ro- bertianum (9 albifforum, Hieracium staticefolium Vill. , GENTHOUD—GESCHENEN. 197 Micropus erectus (supra vicum ad viam Arzier versus copiose) Sparganium natans (j minimum. Genthoud, vicus pagi Genevensis, prope Ver- soix, ad viam regiam urbem versus situs. Ibi per plures annos venerandus Cam. BowwrzT commoratus est, ac caecitate percussus plerosque suos libros phi- losophicos conscripsit. — Plantae rariores: Ga/ium glaucum , Geranium lividum L'lHér., Holosteum umbel- latum, Poa ÉEragrostis (teste illustr. pg SavsscnE; suspicor potus plantam ibi inventam 7. pi/osam fuisse), Potentilla rupestris, Sedum Cepaea (omnes au Creux de Genthod observatae). Ad lacus littora reperta est Elatine H ydropiper ( hexandra ( El. hexandra DC.) Georges (Saint-), vicus montanus Vaudensis, paulo altius quam Longirod supra Gimel et Albonam situs, et 25901 p. s. m. elevatus. In omnibus eius pratis statim post nivium deliquium Crocés vernus laete floret. In vicino monte Schobert frequens le- gitur Cineraria campestris Retz. Praeterea occurrunt: Cacalia alpina Sacq. (à la glaciere), Cynog/ossum offi- cinale (ad magnos rupium parietes M. Schobert suh- iectos) , Dentaria pinnata Lam., Laserpitium latifoíium (à l'extrémité de la colline du signal), Potenti//a at- pestris Hall. fil. (aurea Ser.), Rhinanthus Crista-gatli DB glabra (in clivis prope le Prieuré), Spergu/a nodosa (ad viam Longirod versus). In montium propinquorum sylvis, valleecula quaedam depressa umbrosaque, ab eo vico fere leuca una distans reperitur; eius imam occupat partem caverna profunda ac fere verticalis, uL in eius fundum nonnisi scalarum ope penetrare queas. Eam quotannis hibernae nives pluviaeque magna ex parte implere solent; quae congeries gelu indurata per plerasque aestates oppidis vicinis ac praecipue Genevae magnam glaciei copiam suppeditat. Ad speluncae glacialis. ingressum invenitur Caca/ia alpina Jacq. (glabra Vill.). Geschenen, Goóschenen seu Gestinen, parvus vicus Uraniensis ad viam Gotthardi, supra 198 GESSENAI— GEX. Wasen et paulo infra faucium rupestrium Schóllenen ingressum, ad altitudinem 5450 p. s. m. et 2082 p. s. lacum Lucernensem situs. Ibi nascuntur: Campa- nula rhomboidalis flore albo, Ga/ium sylvestre V vi- rens Qj Íl. rubellis, Rosa rubiginosa. Gessenai. V. Sanen. Gétroz. V. Bagnes. Getzis, im JZorarlberg inter Feldkirch et Hohen-Embs. Ibi in paludibus inventus est aut G/adiolus palustris N, aut planta ei similis, quae pro G4. neglecto Schult. habetur. (V. app. ad Fl. helv. tom. VI.). Gex, oppidum ditionis Gallicae, ad pedem M. Iurae inter Divonne et St. Genis situm. Ibi pulchra nova via, qua Geneva per montes et infra Dolae clivum borealem in Galliam itur, viam regiam ex Hel- vetia Lugdunum ducentem secat. Plantae rariores: Arabis hirsuta Scop. II incana (ad viam novam in montis adscensu), 4stragaíus Cicer, Caucalis daucoides (à la Maladiere), E/atine ZH ydropiper TI hexandra (Ef. hexandra DC.), Ribes nigrum (ad viam novam) Sedum Cepaea, Thalictrum angustifolium MI (Th. ga/ioides Nestl.; forma rarissima) — Supra hocce oppidum ad altitudinem 5199 p. s. m. adsurgit mons [Iuranus, le Colombier de Gex dictus, Dolae scopulo quidem paulo altior, sed stirpibus raris neutiquam aeque dives. In eo monte nuper ab amiciss. Mossamp et MowwirR observatae fuerunt: Arabis alpina, 44r. hirsuta Scop. IV g/astifolia, Jrenaria ciliata ( simpliciuscula (iu M. Iura alibi nondum citata) , 24r. Ziniflora, Ar. verna, Aspidium fragile Sw. ( Polypodium L.), A4thamanta Libanotis «, Bupleurum longifolium, B. falcatum f latifolium , Cacalia alpina, Campanula rhomboidalis , C. thyrsoidea, Cerastium strictum, Dian'hus monspes- sulanus , D. sylvestris, Draba aizoides, Dryas octope- tala , Epilobium alpestre () trigonum , Epipactis latifolia All. « pallens, et B rubiginosa, Equisetum sylvaticum, Equ. multiforme Vauch. « variegatum, Festuca ruóra GEX MONS—GIMEL. 199 II dumetorum, Galium sy!vestre II a/pestre, Helianthe- mum canum Dun. (Cistus L.) H. grandiflorum DC., Hieracium amplexicaule (à la cóte de Chaux), Zype- ricum dubium Leers (quadrangulum L., auctore Cl. WanrsrnG), A. Aicheri Vill., Laserpitium Siler, Lilium Martagon (à la cóte de Chaux), Lwuzula campestris DC. y nigricans ( sudetica Willd.), Lycopodium selagi- noides, JNardus stricta (ad clivos boreales), Orchis hircina Crantz (Satyrium L.; prope Mijoux), Oro- banche Epithymum DC., Or. vulgaris Poir. B citrina, Or. *caryophyllacea Sm., Ozxytropis montana DC. ( 4stragalus L.), Phleum alpinum, Pieris hieracioides B Jongifolia, Pinguicula longifolia DC., PFhyteuma orbiculare, Plantago montana Lam. , Ranunculus Thora, Rosa a'pina var. nana, R. villosa « pomifera, Saxi- fraga aizoides (autumnalis Sut. , in M. Jura saltem rarissima), $. muscoides, S. rotundifolia , Sedum atra- tum, Thesium alpirum, Trinia glaberrima loffimann, (4 snningii Fl. helv. Pimpine!la dioica L.), /'ateriana officinaiis angustifolia, F'eronica aphylla, F. fruti- culosa, Fiola biflora, V. calcarata Y subacaulis. — Ultra montem Colombier occidentem versus et ante cacumina Ateculet de Thoiry dicta, alius sese vertex extollit, ab incolis /e Crét de /a neige nuncupatus, et secundum geographorum eallicorum observationes novissimas, etsi monte Thoiry tantum paulo altüor, totus lurani jugi editissunus. In eodem montium tractu, sedibus nempe propriis mihi ignotis, nostro tempore observatae fuerunt: Eryngium adpinum, Li- gusticum ferulaceum All. et Rosa spinosissima [) ru- briflora. i Gex, mons Valesiae mediae, valli Anniviers im- minens. Plantae citatae: /chi/lea tanacetif olia All. , Astragalus leontinus Jacq. , Erigeron uniflorus, Festuca aurata N., Herniaria aipina Vill, Oxytropis foetida DC. ( 4stragalus Halleri All.) , Sisymbrium acutaugu- lum DC. IH hyoseridifolium. Gimel, pulcher vicus Vaudensis, supra Rotuluia 200 GINGINS—GIORGIO. (Rolle) , ad viam qua per montem Marchairuz in vallem Iugensem itur situs. Inter pagos Gimel et le Drassus (iste vicus viatori vallem lugensem intranti primus obvius est), 5 magnis leucis invicem distantes, nullae sunt domus, nisi aliquot casas haud procul a via remotas velis. Pagum Gimel regio quidem submon- tana, sed valde grata circumdat, quippe quae ex magna parte laetis pomariis sylvulisque constet. .Se- mita solitaria per amoenissimam vallem Prévon d'Avaux infra Longirod sitam, a Gimel ad pagum Burtigny ducit. In ea regione multas plantas collegit*rev. Dvcnos; ibi nempe inveniuntur: Jgrostis vulgaris With. y pumi(a ( 4gr. pumila L.), Aithaea officinalis, Arabis perfoliata Lam. ( Turritis glabra L.), Campa- nula patula, Chaerophyllum aureum, A4Hoíicus mollis, Milium effusum, Pedicularis sylvatica, Primula farinosa, Pulmonaria angustifolia (prope Saubraz), Aosa villosa, Schoenus ferrugineus, Senecio sylvaticus, Stellaria graminea (j intermedia (in arvis prope pagulum /es Baulaz supra Gimel), Tro/[ius enropaeus (copiosissime), Ferbascum nigrum. Gingins, magnus pulcherque vicus agri Vauden- sis , montis Iurae pedi subiectus, leucam saltem unam a lacu Lemano Nevidunoque distans. Huic loco sylvae Iuranae cominus imminent; ceterum regio vicina, licet subfrigida, fertlis est, ac satorum arborumque domesticarum ferax. Plantae rariores: Campanu/a patula, Crocus vernus Curt. Daphne Laureola (hine inde ad vias montanas), Z£eris pinnata (in arvis Trélex versus), Lathraea Squamaria (in sylvis fagineis supra vicum), Leersia oryzoides Willd. , Luzula nivea DC. (luncus L.), Narcissus Pseudo - INarcissus ,| Ophrys Monorchis, Rumex conglomeratus Schreb. ( INemolapa- thum Sut.). Giorgio (San-), mons Insubricus, ni fallor, in agro Luganensi nec procul a vico Capo di Lago ad occidentem situs. Ibi inventae sunt: Dorycnium her- baceum Vil., Silene insubrica N. GIORNICO—GLAND. 201 Giornico, amoenum oppidulum vallis Lepontiae, in pago Ticinensi, ad fluvium iuxta M. CGotthardi viam, infra Faido et supra Polegegio situm, 1098 p. s. m. et 462 p. s. lacum Verbanum editum. — Vallis ibi mitescere incipit, et via regia nuper exstructa, hactenus iam Bellitum versus omnigenis vehiculis accessa est. Vicum pulcherrima circumdant castaneta ; in hortis pomarüsque Morus et Ficus laete vigent. Ruvi vicini pulchras efficiunt cataractas, et regio vico proxima nonnulla vetustissimae architecturae monu- menta v. gr. templa D. Nicolai et D. Virginis di Ca- stello dictae exhibet. Incolae cellas frigidissimas ad rupium fissuras aedificaverunt, in quibus non solum vinum sed quodvis obsonium diutissime incorruptum adservatur. Plantae insigniores: JZnchusa angustifolia, Genista scoparia Lam. ($partium L.), Panicum milia- ceum (in agris colitur), Poa pilosa, Silene Otites Sm. ( Cucubalus L.), Thymus pannonicus Al. Inde Pole- gium versus: 4sparagus officinalis, Blitum capitatum, Cytisus nigricans, Galium rubrum, Gnaphalium luteo - album, Hieracium florentinum Y, H. pilose/(oides Vill., JNasturtium sylvestre RW. Dr. (Sisymbrium L.), Phyto- lacca decandra, Portulaca oleracea, Girenbad, balneum pagi Tigurini, in amoena regione, ad pedem occidentalem montium Allmann situm. Olim saüs frequentatum, hodie, ut videtur, paulisper in desuetudinem venit. In pratis vicinis Polygonum Bistorta abundat. n Gite (la), Valesiae mons alpinus a rev. MvzrirH citatus, ubi nempe Potentillam niveam et P. minimam Hall. fil. occurrere testatur. Gland, vieus pagi Vaudensis, 4 l. Neviduno di- stans, et in regione vinifera Ja Cóte, prope Begnins et Luins situs. In palude vicina proveniunt: Carex intermedia Good. , C. riparia Curt., Scutellaria gale- riculata. 'Tum in ipso pago, Atriplex angustifolium Sm. B lanceolatum , F'erbascum blattarioides Lam. ; et in arvis Zedia auriculata M. et K.; secus vias AZa/va 202 GLARONA—GLARON. PAGUS. Alcea (9 grandiflora. Prope Luins: Echium vulgare Ó parviflorum. Glarona (Glarus), oppidum et caput pagi eius- dem nominis, loco ubi magna vallis coarctatur, in Linthae ripa sinistra, ad pedem austro-occidentalem altissimi montis Glárnisch (8500 p. s. m.), e regione Schilui in ripa opposita sese extollentis (7575 p. s. m.) nec procul a Monte Wigegis (6920 p.) situm. — Vallis ipsa non multum supra lacuum vicinorum superficiem elata est, unde fit, ut omnes isti scopuli adspectum minacissimum , qualem paucissimi montes mihi noti exhibent, prae se ferant. Incolae fabricarum operibus et commercio toti incumbunt. Prope urbem in aliquot molendinis caseus iste viridis, quem vulgo Schab- zieger nominant, praeparatur. Inter aedificia via- torum attentione digniora indicari potest gothicum cathedrale templum, ubi curriculum evangelicorum laborum incepit magnus noster ZwiwcL.Ivs. Sic et curia, gymnasium ad usum puerorum reformatae re- ligioni addictorum atque etiam bibliothecae et tabulario civium evangelicorum adservandis inserviens. Dev. Brvwra pulchram bibliothecam collectionesque ad hi- storiae naturalis studium pertinentes possidet. Regio vicina pratis fertilissumis bonisque arvis constat, inter quae vici multi et habitationes undique exsurgunt. Colles oppido proximi naturae amicos ad excursiones invilant. Intra quinque iere hora- rum spatium in: summum montis Wiegis verticem die Scheye dictum, pervenitur, quem sane conscen- disse neminem rariorum stirpium pulchrorumque al- pinorum prospectuum amatorem pigebit. Plantae ra- riores : /nula montana , Lunaria biennis Moench (aunua L.; teste I. Bavuiwo). V. Wiggis. Glaronensis pagus, ad austrum et austro-orien- tem a hhaetia, ad orientem pago Sangallensi, a quo eliam boream versus lacus RBiparius et Lintba eum separant, denique ad occidentem pagis Suitensi el Uraniensi terminatus, ad Helvetiam. euro-borealem GLARONENSIS PAGUS. 203 pertinet. Tribus potissimum vallibus constat, quarum praecipua tota ab impetuosa Lintha percurritur. Au- strum versus ista vallis ab inmensis montium Tódi (11059 p. s. m.), Sandalp et Claridarum Alpium mo- libus clauditur: inde septentrionem petens, usque ad lacum Riparium sese extendit. Altera minor vallis, quae Sernftthal dicitar, etiam ad austrum, sed orien- tem versus sita, ad montes Hausstock et Segnes in- cipit, austrum petit, cum vallibus lateralibus Krauch- thal et Mühlithal coniungitur, deinde ad occidentem conversa prope vicum Schwanden in magnam Linthae vallem sese aperit. "Tertia vallis omnium longe mi- nima, vixque 5 leucas longa, est amoenissima illa alpestris regio Klónthal dicta. Inter scopulos horren- dos alussimi Glürnisch et dorsum giganteum montis Wiggis coarctata, lacum alpestrem leucam unam lon- gum variaque piscium genera alentem, adspectu gratissimum , limpidissimisque aquis insignem continet, Occidentem versus eam mons Pragel a Suitensium pago separat. Torrens eius prope Nettstall in Lintham sese effundit. Praecipuus pagi fluvius est Lintha , quae in molibus glacialibus terrificos scopulos Todi, Piz Roschein et Clap Claruna circumdantibus, ex pluribus torrentibus conflata, ad Bhaetorum et Uraniensium fines originem trahit. V. Lintha. Lacus BRiparius per duas fere leucas pagum Glaronensem ad boream terminat. V. Riparius lacus. Incolae ingenio industriaque pollentes ex commer- cio, ac praecipue armentorum et pecorum, quae in monuüum illorum pascuis omnium fertilissimis errant , educatione victum quaerunt. Per aestatem 7 ad 8 milia vaccarum, perinultae caprae et 5 millia ovium in Alpibus aluntur. Propter montes asperrimos, qui per totum pagum sese extollunt, diffieilemque pa- scuorum accessum, armenta Glaronensium pleraque parvae sunt staturae; nihilo secius lactis, butyri et casei praestantis generis magna copia inde collizitur. Viridem ca;.suu (Sehabzieger) in. novem molendinis 204 GLARONENSIS PAGUS. conficiunt incolae atque ad eum praeparandum in hortis cainpisque 44e///otum coeruleam (Zieger-Klee) vulgo colunt. In ima Linthae valle, praecipue ad pagi Santo - Gallensis confinium , nonnullae inveniuntur vineae. Ceterum per totam vallis partem planiorem frumenta seruntur et praeter optima prata, horti et pomaria arboribus domesticis consita etiam locis edi- tioribus non deficiunt. Cives pauperiores per magnam vitae partem extra pairiam et tum in Helvetiae reli- quis partibus, tum in aliis regionibus Zichem islandi- cum aliasque herbas vulnerarias, quae vulgo thea helvetica nuncupantur et schistas scriptorias e monte Blattenberg (Schiefertafeln , des ardoises) vendere solent. Hucusque iuventuus institutio. nimis neelecta fuit et populi vilioris paupertas, bonarum artium igno- rantia morumque corruptela, de quibus saepe viri melioris indolis conquesti sunt, huic tam tristi causae tribuendae esse videntur. Cui malo magistratus aliique patriae amici medelam afferre conantur. Neque tamen tam parvae civitati. viri illustres unquam defuerunt. Sed scientiae naturales ab incolis ante. nostros dies nondum excultae fuerunt. Cl. WanurrxnEnG ac prae- cipue HzcrrsenwzrnLER thesauros, quos larga manu Flora per Glaronensium Alpes sparsit, nuper summa cura invesügaverunt. Plantas, quarum nomina se- quuntur, in huiusce pagi montibus plerisque obser- vavit Celeb. HzcrrscuwrrL.Es. — Ad 6—7 mnillia pe- dum supra mare potissimum proveniunt: ndrosace alpina N. (retia L.), Andr. Chamaeiasme Bieb. , z4rabis coerulea Wulff. , 4renaria polygonoides Wulit. , Feronica alpina, V. aphylla, V. bellidioides, FP. fru- ticulosa, Ad 7—8 millia p. s. m.: 4zdrosace ( 4retia L.) heivetica N. , Andr. pennina N. , Campanu/a cenisia, Sazifraga Seguieri Spyeng. (sedoides Meg.) , Soldanella Clasii Schmidt. Tum ad varias alütudines passim : Achillea nana, Ach. macrophylla, 4conitum Camma- rum L. Meg. (V. Heg. Reisen et in Fi; nostra helv. GLARONENSIS PAGUS. 205 tom. III p. 467 Obs. I.), Ac. Lycoctonum , 4c. INapellus (omnia cum permultis varietatibus), 44zemone vernalis* Anthericum serotinum, pargia a(pina Host. (mulus formis ludens), 44uilegia alpina (in montibus Sandalp ad 4000 p. s. m. copiose), zfróutus Üva-ursi, 4rnica montana (supra Kerenzen), rn. scorpioides (ad M. Glàürnisch), A4speru/a taurina (in sylvis frequentissima), Betula viridis Chaix, Campanu/a thyrsoidea, Carex firma Host, C. frigida All., Cerastium alpinum «c, C. arvense ll strictum, C. latifolium (et eius varietates. V. Heg. Reisen 155—415), Chaerophyllum aureum, Chrysanthemum alpinum, Cineraria alpina Willd. (in planitie prope Nettstall), Coroni//a vaginalis Lam. (inima auct.), Crocus vernus (Cr. luteus Lam. a I. GrswreRO citatus nune nusquam reperitur), Dapne Cneorum YI striata (a 4 ad 6 millia p. s. m. frequens), Delphinium intermedium Ay. I /egitimum, et lY a/pestre (in Alpibus Baumgarten et Durnachthal), Dianthus glacialis Haenke (in Alpibus Rhaetiam versus), Draba aizoides (a montibus humilioribus usque ad 7 millia p. s. m. adscendens), 2r. ffadnizensis Wulff., Dr. nivalis Liljebl., Epilobium alpinum , Ep. Dodonaei Vill. ( rosmarinifolium laenke), Jp. origanifolium Lam., Erigeron uniflorus , Euphrasia alpina DC. (salisburgensis Hoppe), Ca/ium sylvaticum Poll. II azpestre, Gentiana asclepiadea , et fj.flore àlbo (am Stalden, Wüggi- thal vallem versus), Gzaphalium Leontopodium Vill. ( Filago L.), Hedysarum obscurum, Hieracium albidum Vill. (intybaceum All.), H. a/pestre Jacq. , H. a/pinum, H. angustifolium Hoppe, Z. b/attarioides, H. glaucum Al. (saxatile HMeg.), H. hyoseridifolium Vill., ZH. Jacquini Vill., EH. valde-pilosum Vill, 4. villosum, Hypericum Coris (in Helvetia nusquam nisi in M. Wig- gis repertum) ZZypockoeris uniflora Vill. (Aelvetica Jaceq.), /nu/a montana, Lilium bulbiferum (ad Hauberg in M. Glàárnisch vicinia, et in M. Wigeis), Ma/azis monophyllos Sw. (Ophrys L.; in M. Frohnalp, supra Mollis et in vallis Linththal montibus; rarissima), 206 GLÉEROLES. Myosotis alpestris Schmidt o8 exscapa, et (j elatior (M. suaveolens W. et K.), Orchis militaris () Simia (im Brittenwald), Pa.onia officinalis (a C. GxswEno circa torrentis Sernft fontes visa), Pedicularis foliosa , PD. recutita, P. versicolor, Petrocallis pyrenaica R. Br. ( Draba L.), Phaca alpina Jacq. , Ph. astragalina DC. (Astragalus alpinus L.), Ph. frigida Jacq., PAy- teuma corniculatum Clairv. L, PA. Scheuchzeri All, PA. Michelii All., Potamogeton obtusus Ducros (rufescens Schrad.) B a/pinus ( P. alpinum Balb.; in lacubus al- pinis), Potentil/a a/pestris Hall. fil. (aurea Sm. Ser.) I crocea, II f£rma N. ( P. rubens Vill.) et III Zeucantha Heg. (P. clusiana Heg. in Fl. helv.: forma mihi igno- ta, floribus albis! ad rivum Beckibach infra Cla- ridenfirn in Alpe Obersand, ad 7000 p. s. m. in terra nigra torfacea), P. aurea ( P. Halleri Ser.) , P. frigida Vill. (zorvegica Sut.), P. caulescens, P. grandiflora, P. minima Hall. fil., Primu/a integrifolia, Pr. viscosa Vill. (vi/£fosa Sut.), Ranunculus alpestris, R. montanus Willd. (zivalis Sut.), Rheum digynum Wbg. (Rumex L.), Rhodio/la rosea (in summis Alpibus, testante C. GrzswEno), ARAododendrum ferrugineum, Rh. hirsutum, Rumexr alpinus, R. arifolius All., R. scutatus (circa Nàfels), Sa/ixz hastata, S. helvetica Vill. (arenaria Auctor.), S. herbacea, S. myrsinites, S. reticulata, S. retusa, S. serp)llifolia Scop., Sazifraga aizoides , S. Aizoon Jacq., $. aspera I elongata « et (9 intermedia N., II 7ryoides, S. biflora All., S. caesia, S. caespi- tosa (eiusque variae formae; omnes in editioribus al- pibus), S. muscoides Jacq. (perinde multis varietatibus ludens), $. oppositifoíia, Solidago F'irg'aurea y pumi/a N. (S. alpestris Heg.), Tozzia alpina, F'aleriana sa- zatilis (in subalpinis: Heg. Reisen p. 125), Z/'eronica urticaefolia (perinde), V. Bilten, Claridae, Dódi, Frohnalp, Lintha, Linththal, Nàfels, Sand- alp, Wiggis. Gléroles, pagulus agri Vaudensis prope Vivis- cum et St. Saphorin ad lacum Lemanum , in pulcher- GOMBS—GONDO. 207 rima regione situs. Ad rupes vicinas occurrunt: strantia maior, lris germanica, Mespilus tomentosa Ait., Parietaria erecta M. et K. (officinalis auct.); — secus vias Aumer pulcher, — et in pomariis GCa/an- thus nivalis, Leucoium vernum. Gombs (gall. Conches), Valesiae superioris de- curia fere 10 l. longa, inter Rhodani fontes et decuriae Brigensis limites porrecta, summam totius Valesiae partem efficit. Oppidum Aernen, decuriae caput, inter Münster et Naters nec procul a Hhodano situm est. Plerique istius subalpinae et asperae regionis incolae vitam pastoralem agunt moribusque veteris simplici- tatis ac candoris sese commendant. Domus fere omnes ligno laricino colore carneo primum conspicuo, sed aeri exposito mox insigniter nigrescente, exstruuntur. Ea Valesiae pars plantis rarissimis abundat; sed for- tasse nondum tam accurate ac ceterae huius pagi regiones a botanicis explorata est, ac nullus dubito quin potissimum valleculae laterales ad eam pertinen- tes pulchras adhuc stirpes abscondant. Hactenus citantur: chi/lea valesisca Sut. (ad pagum Unter- wasser prope Rhodani fontes), Echinospermum defle- zum Sw. ( Myosotis Wbg.), Calium Aparine (j fructu glabro, Zieracium murorum III ramosum (9 nudicaute, luncus capitatus Weig., luniperus Sabina (ad Rhoda- num, praeserüm in ripa dextra frequens), ZAaca frigida Jaeq., Phyteuma Hatieri All. (in pratis), Poten- tilla recta , T'halictrum minus I pruinosum. V. Furca, Gries, Grimsula, Obergestelen, Rhodanus. (Gondo, pagulus montis Sempronii, in eius meri- dionali clivo, inter vicos Simpeln et San Marco, supra Iseclla, ad viam regiam situs. Ibi familia Stockal- per diversorium et fodinas auriferas olim ditissimas , sed nunc fere penitus exhaustas possidet. In montis descensu supra Gondo et in eius vicinia reperiuntur: "Achillea moschata Jacq., Allium angulosum q petraeum, 4«renaria laricifolia , .Jsplenium septentrionale Sw. ( 4crostichum L.), Carex frigida All., Centaurea phry- 208 GONTHEY —GOTTHARDUS. gia, Erysimum helveticum DC. (Cheiranthus Jacq.), Genista germanica, Zeracleum alpinum (?), luncus trifidus, Koeleria hirsuta N. (ad pedem molium gla- cialium alpis Gondo), Laserpitium Halleri All, Ligu- sticum peloponnesiacum , Phyteuma corniculatum Clairv. I (Ph. Scheuchzeri All), P. scorzonerifolium Vill., Pleurospermum | austriacum | Koch. (Ligusticum L.); Saussurea discolor DC. (Serratula Willd.), Sazifraga oppositifolia, Sempervivum arachnoideum , Silene Saxi- Jraga, Thalictrum minus Y pruinosum, Trifolium alpi- num, fiola grandiflora Vill. HII ramosa, F. pinnata, V. Zwischbergen. Gonthey. V. Contey. Gorgier, parvus sed pulcher vicus pagi Neoco- mensis, prope St. Aubin, in vicinia pagi Vaudensis, - nec procul a lacu situs. Ibi nascuntur: Campanula persicifolia, Dianthus prolifer. Gossau, 1) Vicus maximus agri Tigurini, in praefectura Grüningensi, ad austrum supra lacum Gryfensee situs et a pagis Grüningen, Wald et Stáfa 2—5 l|. distans. Ibi inveniuntur: .Ziuga Chamaepitys Schreb. (Teucrium L.), Carex intermedia Good. ('are- naria Sut.), Pedicularis syivatica, Trifolium filiforme Schreb. 2) Vicus multo minor Sangallensis, inter Sancto-Gallum et Wyl, ad viam qua ex urbe Tigu- rum itur. In alterutro Sedum ste//atum, quod in Hel- velia inventum hucusque non vidi, occurrere testatur Cl. CrarnvirrE. Gotthardus (D. Gotthardi mons), mons celeber- rimus, ad pagos Uraniensem et Ticinensem pertinens, focum illum immensum efficit, unde tot tantaque Al- pium iuga excurrunt, et omnia nobilissima totius Helvetiae flumina plerisque maribus Europaeis aqua- rum suarum tributum adferunt. In eius vasto ambitu octo moles glaciales et fere triginta lacus alpestres inveniuntur. Ibi etiam natura officinas suas praecipuas condidisse videtur: nam in nulla alia Alpium regione lerrae sinus tot tamque rara fossilia recondit, et omnes GOTTHARDUS. 209 scopuli, qui ex tanta montium congerie altissimi ex- surgunt, ac eorum pascua rupesque pulcherrunis raris- simisque stirpibus abundant. Hosce montes ab omni tempore herbariae rei amici curiose visitaverunt, et nostris diebus Cl. Emw. Tauowas, Scurricurg, ac praesertim ill. WanrENnEnG accuraüissime explorave- runt. Istarum Alpium ambitus ab occidente ad M. Galenstock, qui ex omnibus ad hunc focum centralem pertinentibus scopulis altussimus esse videtur (ad 11000 p. s. m. elatus. V. Galenstock), incipiens, bo- ream versus per montes Mutthorn et Furcam exten- ditur; inde ad eurum tendens per montem Fieudo et Gotthardi collum ad orientem montem Badus (9085 p. s. m.) adtingit, et ab austro septemtriones petens per Alpem superiorem et inferiorem ad Crispaltum lerminatur. Vallis centralis, quam hospitium occupat, in summo itineris puncto sita, nuda est, asperrima fereque leucam unam longa, et a borea austrum versus patet. Eam undique scopuli excelsi circumdant: ad eurum extolluntur montes Prosa (8262 p. s. m.), Sella, Schipsius et Sorescia; ad euroaustrum imnontes Fibia (9750 p.), Fieudo (8000—9000 p.), Luzendro (9730), et Orsino v. Urserspitz (9914). In ea alussima valle duo lacus occurrunt, quorum alter, ad septentrionem situs, Ursae, alter autem meridionalis Ticini ramo medio fontes praebet. (V. Alpes, Ursa, Ticinus.) Via gotthardiana inter vetustissumas et. maxime frequentatas, quarum ope Alpium iugum superatur, utique recensenda est. Hucusque nonnisi peditibus et equis pervia, mox magnis impensis operibusque summopere aucta , omnigenis carris ac vehiculis , saltem per maximum iüneris tractum accessa fiet; iamiam pars eius satis magna pulcherrime exstructa est. Septem magni pontes recens condit, duoque restau- rati et valde aucti fuerunt. Adscensus ad vicum Am- steg, ditionis. Uraniensis, incipit; via perpetuo Ursae cursum sequitur, ac modo in ripa dextrà huius im- petuosi amnis, modo in ripa sinistra, nunc per re- Gaudin Flora helv. VII. 14 210 GOTTHARDUS. giones habitatas, nunc per asperrimas solitudines , tum per amoenas placidasque valleculas, tum rursus rupium praeruptarum imnuris altissimis subiecta ac inter Ursae furibundae mugitum horrendum proore- ditar. Supra pagulum Meitschlingen rivi Fellibach cataractae pulchras scenas efficiunt; porro pons Pfaf- fensprung dictus adspectu pictorio sese commendat. Supra amoenum pagum Wasen et ab eo leuca una distans situs est pons, quem pulchrum nuncupant, alussima fornice conspicuus. Prope Geschenen, ubi adhuc Cannabis, Triticum aestivale et Hordeum ad maturitatem. perveniunt, rivus Rohrbach in abyssum praeceps ruit; vicina quoque spelunca crystallifera Sandbalm viatorum attentionem meretur. "lunc pro- xime, supra Geschenen aperiuntur illae notissimae Schóllinarum fauces, 2 fere leucas longae, hiemali tempore pericula mortemqne viatori minantes, ac per quamvis tempestatem ob nudos asperrimosque rupium parietes Ursae angustum alveum cominus includentes adspectu terrificae. Via singulari arte exstructa secus eas horrendas angustias bis, ac quidem secundo per Diaboli pontem Ursam trausilit. (V. Diaboli pons.) Eo loco fauces adeo coarctatae sunt, ut torrens vix inter rupes transitus spatium inveniat, et viator un- dique amphitheatro rupium immenso subiectus dubius haereat, quonam pacto huic tam dirae solitudini praeripi possit. Sed ponte traiecto clivoque ei imminente superato, via mox cuniculum angustum, incerta debi- lique luce per unicum foramen laterale obiter illustra- tum, "humidum, 12 pedes latum, totidem altum ac 200 pedes longum ingreditur. Exinde in amoenissi- mam vallem Ursariam subito evadit, cuius pascua laetissima, ad utramque Ursae ibi tranquille ac placide fluentis ripam patentia, mirum in modum ab illis naturae severissimae scenis discrepant. (V. Ursaria vallis.) Post quartam horae partem ad vicum Ander- matt per vlaniiem, et inde, leni clivo, ad vicum Hospital pervenitur, quo loco Gotthardi sic proprie GOTTHARDUS. 211 dicti adscensus incipit. Intra 2!/5—3 horas itineris prope hospitium, punctum altissimum 6100—6700 p. s. m. elevatum, adüngitur. Sed multi pulcherrimique flores, rei herbariae amicis ubique per hanc viam occurrentes, eorum passus iucundissime morantur. Parva plan:ie, quae colli culmen obtinet, traiecta, per semitam plerumque satis arduam secus vallem Tremulam Ticinumque descenditur. Haec frigidissima vallis per hiemem nivibus altissimis obruta est, ac etiam summa aestate Ticinum non raro fornices gla- ciales firmmissimae, pontium instar, obtegunt. Vicus Airolo 2 fere leucis a Gotthardi hospitio distat, et ad D. Annae sacellum, paulo supra hunc locum situm, prima sylva, et quidem abietina, viatoribus descen- dentibus occurrit. Tota nempe regio montis inter Airolo et Wasen comprehensa arborum fere omnino impatiens est. Via boream versus usque ad vicum Wasen, et in latere australi usque ad Airoio rhedis alisque curribus perfici potest. Plantae insigniores potissimum in ipso Gotthardo ad viam occurrentes: .Jchi/lea alpina (Airolo versus), Ach. macrophylla, Ach. moschata Jacq. , Agrostis alpina Willd., 4gr. rupestris Willd. , 4/chemilla pentaphy!llea, 4nemone alpina () sulphurea ( 4n. apiifolia Wulft.), -ndrosace obtusifolia All., nthericum serotinum, Apargia alpina Host, .4p. Taraxaci Willd. ( Hiera- cium L.), Arabis coerulea Wulff., 4rbutus alpina, Arbutus ÜUva-ursi, 4Jrenaria biflora, J4vena wersicolor Vill., A4zalea procumbens, Betula viridis Chaix (supra hospitium) ,. Biscute//a laevigata ll glabra (B. lucida Balb.), .JBupleurum stellatum, Cacalia alpina Jacq. (glabra Vill.), Campanula patula (infra pontem Dia- boli), C. pusi/a Haenke ('caespitosa Vill.), C. rotundi- f^lia (in prioris consortio), Cardamine bellidifolia, C. resedifolia, Carduus carlinoides Lam. (austrum versus), Carex curvula Al., C. Joetida All., frigida All. (ad ultimum Ursae pontem, hospitium versus), C. iunci- folia All., C. limosa (9 irrigua Wbg. (infra hospitium), 212 GOTTHARDUS. C. pallescens, C. pauciflora Lightf. (in adscensu supra Hospital), C. pulicaris (3 minor (perinde), Chrysanthe- mum alpinum, Chr. Halleri Sut. ( Pyrethrum Willd.), Cherleria sedoides, Cineraria cordifolia, Cirsium spino- sissimum Scop. (Cnicus L.), Comarum palustre (supra Hospital), Daphne Cneorum M (D. striata Tratt.), Kmpetrum nigrum (ad summum Ursae pontem, prope hospitium), Zrigeron uniflorus, Eriophorum Scheuchzeri Hoppe (capitatum Hoffm.; supra Hospital), Geum montanum, Gentiana nivalis, Gentiana obtusifo.ia Schmidt, C. purpurea, Gnaphalium alpinum, Gn. supi- num, Hieracium albidum Vil. (intybaceum AM.) c, et f| involucratum, H. aurantiacum, HH. picroides Vill. , H. Pilosella y incanum, &. pilosellaeforme Hoppe, 4. prenanthoides Vil. I muttiflorum. ( H. spicatum Sut.), H. Schraderi Schl. I et IL (H. dentatum Hoppe), Zypo- choeris maculata, H. uniflora Vil. (hetvetica Jacq.), luncus Jacquini (im ipso ponte Rudunt), 7. sguarrosus (in adscensu supra Hospital, ad sinistram; nusquam alibi in Helveua provenit), 7. trifídus (ad rupes fre- quens), 7. ustulatus Hoppe 9 aZpinus (T. alpinus Vill.), luniperus communis 9 alpina Sm. (1. nana Willd.), Laserpitium Halleri All. (hirsutum Sut.), Lilium but biferum (in clivo australi), Linnaea borealis (?? Nuper non visam citat CuzaLrnus), Luzu/a (luncus L.) nivea DC., L. spadicea DC. (Iuncus All.), L. spicata DC. Ophrys alpina, Pedicularis recutita, P. rostrata, P. tu- berosa (comosa Sut., supra Rhealp), PAyteuma betoni- caefolium Vill., Ph. hemisphaericum, Pinguicula gran- difloara Lam., Poe annua Il varia N. (P. supina Schrad.), Potentilla grandiflora, Primula integrifolia, Pr. minima (parcissime), Pr. viscosa Vill. (villosa SuL), teris crispa Sw. (Osmunda L.), Ranunculus glacialis (in Alpe Piora), R. montanus Willd. ( nivalis Sut.) , R. pyrenaeus , Rheum digynum Wbg. ( Rumez L.), Rhodiola rosea (in valle Piora ad Ticini caput, I. I. Scurvcnzzn), RAododendrum ferrugineum, Rh. hirsutum, Salix herbacea (in omnibus cacuminibus), Saussurea GOTTHARDUS—GOURZE. 213 discolor DC. (Serratu(a Willd.), Sazxifraga aizoides (autumnalis Sut.), S. aspera DC. I elongata (ad hos- pium), II Zzyoides (in M. Rossbodenstock, 8700 p. s. m. elato), S. androsacea, S$.caesia, S. caespitosa I Jegitima (in M. Rossboden et Rossbodenstock a. sum- mis bovilibus usque ad culmen; inter M. Galenstock et Furcam), $. Coty/edon, S. cuneifolia, S. exarata (hypnoides All.) Vill. e, £5 viscida (in M. Rossboden), et gy maculata (inter TRUM KOC et Furcam), S. oppositifolia , S. Seguieri Spreng. (sedoides Wbg.; in M. Rossboden et Rossbodenstock , Isenstock et Galen- stock), Scirpus Baeothrjon Ehr., Sc. caespitosus , Sc- necio incanus, Sibbaldia procumbens, Statice Jrmeria B alpina (?), Stereocaulon paschale Ach. ( Lichen L.), Thlaspi rotundifolium N. (Iberis L.)), Tofieldia gla- cialis N., Tozzia atpina (mm M. Crispalt), Trifolium alpinum, Tr. pratense & obesum, J'iola palustris, Iu M. Prosa: .4nthericum Liliastrum, nth. serotinum, Zirnica scorpioides, lIuncus trifidus, Pedicularis rostrata, Ranunculus pyrenaeus, Salix glauca (j Lapponum. — In M. Betzberg: nthericum Liliastrum, Carex capil- laris, C. limosa D irrigua Wbg., C. frigide All, Lonicera coerulea, Pedicularis tuberosa, Scirpus caespi- tosus, Tozzia alpina, — In den Schollenen: chile macrophylla, Ach. moschata, J4grostis rupestris Willd., Cardamine resedifolia, Imperatoria Ostruthium, lIuncus Jiliformis, I. trifidus, Luzula spadicea DC. (uncus All.), Pedicularis tuberosa, Phyteuma hemisphaericum, Prinula viscosa Vill. (villosa Sut.), Rheum digynum Wbg. (ARumex L.), Rosa rubrifolia Vil. (ad Diaboli pontem) Saaifraga Cotyledon (pyramidalis Lapeyr. ; nusquam nobis pulchrior occurrit!) et eius elegantis- sima varietas jj purpurata. Goudeba. V. Brenets (les). Goufin vallis mihi ignota. Inde habuit Harrenvs Circaeam aípinam et [mpatientem JNoli-tangere. Gourze (La tour de), arcis vetustae rudera, in montibus supra regionem viniferam la Vaux, leuca 214 GRABS—GRANDELOS. fere una a parvo lacu Bré distantia. —Paludes inter hanc lacunam et arcem dirutam iacentes pulchris plantis obundant. Ibi scilicet inventae sunt: .Zandro- meda polifolia, Betula torfacea Schl., Carez dioica, C. elongata, C. filiformis, C. limosa, C. pauciflora Lightf., C. pulicaris, C. stellulata Good., Comarum palustre , Convallaria verticillata, Drosera rotundifolia, Epilobium angustifolium, Eriophorum vaginatum , Hel- leborus viridis, Hypericum dubium Leers ( quadrangu- lum genuinum L. testante Cl. Wanrsrznc; Belmons versus), Zycopodium inundatum, Melampyrum nemo- rosum (ad ripas lacus de Bré), Menyanthes trifoliata, AMyosotis sylvatica Ehrh. (ad pedem occidentalem montis), 4JVarcissus poéticus , JNuphar (uteum Sm. (Nymphaea L.), Nymphaea alba (cum priori ad lacum Bré), Orchis fusca Jacq., Pedicularis palustris, P. sylvatica, Potamogeton pusillus, Rhamnus Frangula torfacea, Schoenus albus (copiose), Scutellaria galeri- culata, Senecio sylvaticus, Trollius europaeus , F'acci- nium Oxycoccos, P. uliginosum, Grabs. V. Werdenberg. Gràüchen, pagus alpestris Valesiae, monti valli- bus Saas et D. Nicolai, quae ad eius pedem confluunt, imminenti insidens, per seculum XV a Tnowa Pra- TERO reformatornm nobili adiutore, qui ibi in tugurio adhuc exstante natus est, illustratus. In sylva inter hune locum et Saas sita multae perrarae pulchraeque stirpes laete vigent: v. gr. Jntirrhinum Bauhini N. (genistifolium Sut.), .4stragalus exscapus, Linnaea borealis (affatim), Pinus Cembra, P. Lariz, Rosa cin- namomea (9 fol. dorso tomentosis (prope pagum), Saxifraga cuneifolia , Ficia Cracca II ( V. Gerardi DC.) Grafenort, vicus vallis Angelimontanae, infra abbatiam situs, ac teste Cl. WanrEssEsG tantum 1758 p. S. m. elevatus. Ibi provenit ZLunaria rediviva, Grandclos, pulchra villa Aquileiensium , ad viam regiam inter Pennilucum et Rupem sita. Regio vicina multas plantas paludosas imoque alpinas edit. Occur- GRANDE-EAU—GRANDVIRE. . 215 runt: 2ipsacus pilosus , Chenopodium glaucum (in ipso vico Rennaz). Grande-eau, torrens nnpetuosus, in Alpibus ad pedem M. Diablerets ortus, valles Ormondianas peragrat, exinde Aquileiam descendit, ac haud procul hoc oppido cum Rhodano coniungitur. Ad eius ripas proveniunt: .4i«ga Chamaepitys Schreb. (Teucrium L.), Morus alba, Salvia vertici/lata. Grandisonum (Grandson), oppidulum pagi Vaudensis pulchro colli lacu; Neocomensi proximo insidens, vix una leuca boream versus Ebroduno distans. Arx ingens, veterum comitum Grandisonen- sium patrimonium , temporum pristinorum insigne monumentum, ad lacus ripam sinistram. extollitur. Prope urbem usque ad pagum Neocomensem et ultra eius limites campi patent, ubi primum Cazor: ducis Burgundiae exercitus ab Helvetiis profligatus fuit, et eius castra thesauris ac omnigenis divitiis oppleta in victorum potestatem cesserunt. Prope Grandisonum plantae nonnullae rariores leguntur: Asperu/la arven- $is, Campanula patula, Cladium Mariscus B. Br. (Schoenus L.), Erythraea pulchella Fries y palustris , Glaucium | luteum. Scop. (Chelidonium Glaucium L.; ibidem et ad lacus littora), Me/ica uniflora Retz., Mentha sylvestris B gratissima ( M. gratissima Sut.; ad officinas lateritias), JVasturtium amphibium Ri. Br. ( Sisymbrium L.) f variifolium, Polycnemum arvense, Pulicaria vulgaris Gaertn. ( Inula Pulicaria L.), Tees- dalia Iberis DC. (1b. nudicautis L.). — In M. Mon- taubert suprd oppidum: JVarcissus poéticus. Grandsex, nomen ingenus scopuli in M. Lavaraz exstants. V. Lavaraz. Grandvire, via alpestris, praeceps ac elatissima, qua e M. Javernaz ad M. valesiacum Fouly transitur. Quo itinere non paucae rariores stirpes observatae fuerunt, v. gr. J4nemone baldensis, "4rnica scorpioides, Zrtemisia spicata Jacq. , Astragalus depressus, Cam- panula cenisiay, Caya simplex N. (Laserpitium L.), 216 GRANGES—GRIES. Geum reptans, Hieracium prunellaefolium Gouan, Li- gusticum Meum Crantz (/ 4thamanta L.), Lotus corni- culatus var. minima (an nosler e fenuifolius? ), Ranun- culus glacialis, R. montanus Willd., Salix herbacea, Saussurea alpina DC. ( Serratuta L.) , Sazifraga biflora, Fiola cenisia, Granges (la montagne des), Sabaudiae mons praealtus supra Thonon et Evian amoenae valli JVorre- Dame-d'Abondance imminens. In eius ingenti dorso occurrunt: Carex atrata y nigra, Centaurea phrygia Q hevetica, caule unifloro , Gnaphalium alpinum, Hie- racium aurantiacum, Peltidea crocea Ach. et alii pulchri Lichenes. Grangettes (les), vetustum praedium pagi Vau- densis, undique magnis paludibus cinctum, ad lacus Lemani caput, inter Pennilucum et RBhodani ostia, situm. Ihi crescunt: 2Zcorus Calamus , ilium angu- losum (à palustre ( All. senescens L.) , Centunculus mi- nimus, Chlora perfoliata, Gentiana Pneumonanthe , Gratiola officinalis, Hydrocotyle vulgaris, Inula Bri- tanica, Iuncus lampocarpus Ehrh. à affinis, I. subver- ticillatus Weig., Lathyrus palustris, Marsilea quadri- folia, Mentha hirsuta & (M. sativa L., M. exigua Sut), JVasturtium palustre DC, / Sisymbrium Poll.), Oenanthe peucedanifolia Poll., Polygonum amphibium B terrestre , Scirpus acicularis, Sc. supinus (nounisi eo loco ac prope Nevidunum in Helvetia visus), Sc. tri- queter , Stellaria pentagyna N. ( Cerastium aquaticum L.) Grath (auf dem). V. Sandalp. Grens, vieus agri Nevidunensis, :n pagi Vau- densis planitie, inter Nevidunum et Chéserex situs. Ibi frequentes occurrunt: Campanuía patula, Poty- gonum Hydropiper, Rumex conglomeratus Schreb. (A. JVemolapatlum auct.), Senecio lacobaea ll aquaticus (S. aquaticus Huds.). Gries (apud Harrenvux M. Griseus), mons elatus inter. Pedemontium et Valesiam superiorem sese ex- tollens, quo e valle Pommat s. Formazza in. Aeginae GRIES. 217 valleculam intra 6—7 horas transitur. Unam et Y/, l. supra Pommat fluvius Tosa s. Toccia, ex eo monte descendens iam magnus et aquae copiam ingentem volvens, ex altissima rupe sese praecipitat et pulcher- rimam efficit cataractam, quae ex monte Furca di Bosco, hinc saltem 5 leucis distante, conspicue dig- noscitur. Fluvius in summa, unde ruit, rupe ad arcias angustias redactus ibi vix ultra 4—5 pedes latus est; paries ipse cum horizonte angulum 140—150 gra- duum format, ut fluminis aquae nusquam ab eo om- nino removeantur, sed undique quasi in innumeros rivulos disiunctae , ad omnes rupis partes prominentes solvantur, ac totidem cataractas minores efliciant. Inde fit, ut ad. parietis pedem fluvius fere totum vallis spatium obtineat, ac ibi latitudine ingente gaudeat. Via mulis equisque accessa rupem, unde Tosa sese praecipitat, intra fere !/; horae spatium conscendit nonnullisque valleculis, ubi pulchra pascua hinc inde mapalibus stabulisque consita occurrunt, peragratis, ad moles glaciales pervenit, eas intra !/, h. superat et ad summum itineris punctum 7556 p. s. m. eleva- tum sese extollit. Boream versus M. Gries Aeginae vallem terminat, ubi rivus eiusdem nominis amoenaimn quoque cataractam exhibet. Per totum hunc tractum summa scenarum pulchrorumque adspectuum varietas viatorem mire delectat, et ampla stirpium rariorum messis Florae amicos pura vivaque voluptate perfundit. Ab ima valle usque ad pascua Bettelmatté. ubique affatim provenit superbum Po/ygonum a/pinum All. — Ad pedem cataractae Tocciae apparent: Cirsium hete- rophyllum DC. « (Carduus L.), Hedysarum obscurum, Iuncus trifidus, Lilium Martagon, Oxytropis campestris DC. ( Astragalus L.), Potentilla grandiflora, Saxifrag aspera l elongata, — In summo, unde fluvius ruit, clivo: Carex curta Good., C. microglochin Wbg. (Uz- cinia microglochin Gay), Sparganium natans. | Supra Morast seu Murask: .4chillea nana, .4nemone atpina B sulphurea (da. apiifolia N'ulf.), J4nthericum sero- 218 GRIMSULA. tinum, z-rnica Doronicum Jacq. (4rn. Clusii Al.), "rtemisia spicata Jacq., Biscutella laevigata II glabra ( P. lucida Balb.), Carex atrata y (C. nigra All), C. curvula All., C. foetida All., Geum montanum, Hie- racium grandiflorum All, Juncus trifidus, Laserpitium Halleri All., Luzu/a lutea DC. (Iuncus All.), Phaca alpina Jacq. , Ph. frigida Jacq., Phyteuma hemisphae- ricum, Ranunculus glacialis, R. pyrenaeus, Saliz hel- vetica Vill. (arenaria auct.), S. herbacea , $. serpylli- folia Scop. , Saussurea discolor DC. (Serratula Willd.), Saxifraga biflora Al. — Auf der Bettelmatte: Achi//ea atrata, Ach. moschata Jacq., 4nemone vernalis (var. pulcherrima floribus plenis), 4quilegia alpina, 4rabis coerulea Wulíf., vena wversicolor Vill., Campanula cenisia , Chrysanthemum alpinum , Gnaphalium Leonto- podium Vil. (Filago L.), Herniaria alpina Vill., Pe- dicularis recutita, P. rostrata, Potentilla minima Hall. fil., Statice A4rmeria q alpina. — In summo itineris puncto, supra glaciales moles, boream versus: .45- sinthium alpinum Sauss. ( A4rtemt;ia Mutellina Vil. ?), -ndrosace Chamaeiasme Dieb. (willosa Sut.), Andr. obtusifolia All., A4nemone alpina 9 sulphurea, Anthe- ricum serotinum , Draba aizoides, Dr. villosa De Sauss. (an tomentosa Wbg.?), Ranunculus glacialis, R. nivalis, R. pyrenaeus, R. rutaefolius, Salix herbacea, S. serpyl- lifolia Scop., Saxifraga androsacea , S. oppositifolia. (Plantas rarissimas ab illustr. SAvssungo hic indicatas, scilicet Cardaminem trifoliam et Ranunculum rutaefo- lium nos quidem reperire non potuimus, neque nuper ibi ab alüs inventae fuerunt). In eo pulchro monte Oxytropis lapponica N. (Phaca Wbg.) nuper a Cl. Laccrs lecta fuit; citantur adhuc A/4odio/a rosea (a summo Harrrso indicata) et Trifo/ium pratense & frigidum. |n Alpibus, quas Griseas nuncupat Har- LERUS , quoque Uvu/«riam amplezxifoliam et circa vicum St. Roc Ga/ium parisiense l (G. ligitiosum Dec.) pro- venire perhibet. » Grimsula (die Grimsel), mons excelsus iugi GRIMSULA. 219 borealis, Oberlandiam Bernensium a summa Valesia separans, atque eliam Uraniae vicinus. Via per hunc montem a viatoribus cum mulis equisque frequentata inter pagum Bernensem et Valesian communicat. Arolam, in eius ripa, modo sinistra, modo dextra perpetuo sequitur; adscensus iam in valle Hasliana paulo supra Meiringen, loco quem Kirchet dicunt, incipit; deinde in amoenam valleculam im Grund, ambitu rotundo alspectuque insignem, quae olim, antequam Arola sibi per altas rupes exitum in regio- nem inferiorem perrupisset, forsan lacus fuit, per- venitur. Supra vicum alpestrem Guttannen via mayis magisque ardua fit; ad tuguria Handeck, ubi viatores cibis sese reficere possunt, homines inveniuntur, qui iis viam ad pulcherrimam Arolae visendam cataractaimn commonstrent. Fluvius per loca horrenda asperri- maque descendens , subito cum ingenti fragore in atrum 200 pedes altum abyssum praeceps ruit. Tempus diei huic scenae contemplandae maxime idoneum inter horas nonam et undecimam cadere dicitur. Exinde per viam semper asperiorem! ad hospitii tuguria (die Spithalhütte) venitur; arbores iam raréscunt moxque omnino deficiunt; pascua ipsa herba humili vestita passum elareis rupiumque ruinis cedunt; pontes lorica plane desttuti, ab Arolae furentibus aquis agitau contremiscunt, et via pluribus locis supra ingentes rupes valde inclinatas, politas ac per gelu maxime lubricas pergens, a stabulis Handeck post 2 horas tandem ad hospitium pervenit. Hoc deversorium, 6585 p. s. m. elevatum, in vallecula subrotunda, prope duas lacunas alpestres, canalis ope coniunctas, parum profundas, ceterum piscium et omnium anima- lum impatientes, atque adspectu atro moestissimas situm est. Pauperes ibi gratuito hospitantur, ceteri- que viatores iUunere defessi bonos cibos lectosque preuis aequis inveniunt. Hospitium 9 leucis a. vico Meiringen et 5 l. ab Obergestelen in Valesia superiore distat. . Iüneris punctum summum, cuius elevatio 220 GRhRIMSULA. 6601 p. s. m. esse dicitur, intra dimidiae horae spa-. tium attingi potest; eum locum nives fere nunquam deserunt. [bi via dextra petens satisque commoda in Valesiam superiorem descendit. Semita autem sinistra (die Mayenwand) per clivum praecipitem, terraque denudata, vel caespite brevissimo lubricum, non abs- que omni periculo, ad pulchras istas glacierum con- geries, unde scaturit Rhodanus, viatorem curiosum intra 1!/,?—2 horas ducit. In eo itinere paulo infra summitatem occurrit parva lacuna, cuius aquae per- petuo fere gelu rigent: eam incolae lacum mortuum (der todte See) nuncupant. Paulo infra hospitium, occidentem versus, longa patet vallis quam utraque Arolae moles glacialis occupat. Congeries australis Arolae superioris nomine dicta, accessu diflicilis est nec satis adscensionis la- borem compensat. Moles autem Arolae anterioris etiam. Lauteraar-Gletscher dicta, ab hospitio 2 leucis distans, absque magno negotio conscenditur; super- ficies eius, modice inclinata, satis plana neque rimis magnis interrupla, ad 2—5ve leucas patet, ac facile peragrari potest. Ibi hinc inde ingentia rupium gra- niticarum fragmenta columnis 9glacialibus fere orgya- libus sustenta occurrunt. Ad extremum horizontem occasum versus ex immensi ,glacialis maris sinu gi- gantei scopuli Schreckhórner , P iescherhórner et Finster- aarhorn coelum ipsum petere videntur. Mons Finsteraarhorn inter Helvetiae altissimos tertias, nempe post Rosam et Sylvium, sedes tenet, neque praeter eos ab ullo alio Europaeo monte nisi a sublimi Montblanc superatur. 1n Valesiae et Ober- landiae conlinio inter Grinsulam et M. Mónch ad altitudinem 15,254 p. s. m. (auct. Cl. Tmarrrs; se- cundum Cl. Fnzv 15,176 p.) exsurgit. Forma distincte pyramidali facile dignoscitur. Nusquam commodius ac ex Arolae anterioris molibus (Lauteraar-Gletscher) prospici potest... Hucusque tantum semel homines hunc montem conscenderunt. GRhRIMSULA. 221 Ex hospitio mons vicinus Seidelhorn (8651 p. s. m.), unde tota ista alpina regio, ac tot tantique sco- puli stupendo spectaculo sunt, intra tres horas con- scenditur. Crysstalliferas Grimsulae cavernas nemo fere nescit : maxima crystalla, usque ad 800 librarum pondus, in praelonga spelünca, prope M. Zinkenstock, per me- dium seculum XVIII inventa fuerunt. Anno 1807, irans parvum lacum prope hospiuum (4z der Som- mereck) cuniculus apertus est, ubi crystalla ponderis 40 librarum iacebant. Nostris temporibus Grimsulae tractus potissimum ab ampliss, Harrrso filio atque amiciss. SrniwG1O accurate exploratus est. Huc etiam penetravit Cl. WanHrLENBERG. (Quantum mihi visum est, Grimsulae tractus vix inter nostrarum Alpium partes ditissimas recenseri potest. Utcunque sit, plantae tamen aliquot rarissimae ibi inveniuntur. Ad Arolae glacialia oc- currunt: Carez approximata Hoppe, rarissima KoPresia caricina Willd., apud nos nonnisi in eo tractu et ad montem Furcam visa, Sa/ix helvetica Vill. ( arenaria auct.) «, QD velutina, ÓÜ serrata, & macrostachys, S. ovata Ser. (nusquam alibi reperta), S. reticulata y subrotunda folus maximis, $. retusa y multiflora ( Ki- taibeliana? Willd.), omnes ibi a Cl. Srn:NcE obser- vatae, — Supra Guttannen: Cirsium spinosissimum Scop. (Cnicus L.). — Prope die Handeck: A4chi//ea macrophylla, Pinus Cemóra (ibi a summo Harrrnao citatur ; sed WaurrNBEnGcIUS eam in hac statione frustra quaesivit) , P. sy/vestris | montana Wbg. (P. montana Sut.; copiose). — In summitate supra hospitium: "4zalea procumbens , Carex foetida All., Sa/ix herbacea. Ad pedem inontis Seidelhorn: Cetraria islandica Ach. ( Lichen L.), Chrysanthemum Halleri Sut. ( Pyrethrum Willd.), Potenti//a grandiflora, Ranunculus alpestris , R. glacialis, R. montanus Willd. (nivalis Sut.), 7Fe- ronica alpina. — 1n summo clivo Mayenwand: Zypo- choeris uniflora Vill. (Ae/vetica Jacq.). — Ceterum in 222 GRINDELWALD. Grimsula passim proveniunt: .4chillea atrata, Aiche- milla pentaphyllea, Bromus squarrosus (!), Carex atrata f| dubia N. (C. aterrima Hoppe), C. curta Good. 8 brunnescens Pers. (C. Gebhardii Hoppe), , C. frigida All., C. 4imosa (B irrigua? Wbg.), Empetrum nigrum, Gnaphalium pusillum Haenke, Aieracium albidum Vill. (intybaceum All, Z. a/pinum Y Allionii, H. angusti- Jolium Hoppe, AZ. picroides Vill, uncus trifidus, luniperus communis (j alpina Wbg. (T. nana Willd.) , Luzula (luncus L.) nivea DC. 8 livida, L. spadicea DC. (Juncus Al.), Ozytropis campestris DC. ( A4stra- galus L.; 1m Rátisboden), Phyteuma hemisphaericum , Pinguicula alpina, Salixz hastata ( 4rbuscula Sut.), S. myrsinites, Sonchus montanus Lam. (alpinus Sut.) Grindelwald (Grindelia), vallis notissima Oberlandiae Bernensium, Valesiae fere contermina (inter utramque regionem nempe ingentes excelsique montes, Eiger, Mettenberg, Schreckhorn et Wetter- horn quasi e mari glaciali sese extollunt), ceterum ad orientem iugo, valli Haslianae contiguo, quod per collum Scheideck superatur, et ad occidentem mon- tbus, qui eam et vallem Lauteibrunnen dividunt, terminata. Leucas fere 4 longa, vix dimidiam leucam lata, ac prope templum 3507 p. s. m. elevata, ab euro-austro ad borea-occidentem descendit, et prope Zweylütschenen cum valle Lauterbrunnen coniungitur. Cerasi fructus ad maturitatem perveniunt; ceterae autem arhores domesticae ob nimiam perennium nmivium glacieique proximitatem ibi provenire non possunt, neque ulla cerealia nisi hordeum et secale seruntur. Templum et presbyterium nonnullis domibus cir- cumdata, colli supra Lütschinam orientalem eminenti insident. Haud procul ab hoc pagulo duae pulchrae moles glaciales usque in vallem imam descendunt, et supra torrentem quasi duos pontes efliciunt. Inferne vix quartam leucae partem metientes, adscendendo mox valde dilatantur, et a scopulis Schreckhórner seiunctae sunt. Moles, quae dicitur superior, colore GRINDELWALD. 223 glaciei pulcherrime cyaneo, clivis maxime arduis et numerosis ingentibusque acubus excellit; ei vicinae rupes vocem pulchre repercutiunt. Inferior tamen ob immensam porticum, unde per aestatem quandoque rivus ingenti cum fragore scaturit, tunc mirabilior est. Ad eius partem superiorem rite dignoscendam collis vicinus Nellenbalm dictus conscendendus est. Prope Lauchbühl parvae labinae (Lauinen, ava- lanches), quae tempestate aestivali fere quotidie ex Alpibus potissimum orientalibus in valles eis subiectas devolvuntur, commodissime spectari possunt; viatores euam rivi Mühlebach cataractas visitare solent. Boream versus mons Faulhorn, ad altitudinem 8512 p. s. m. elevatus, speculam pulcherrimam abs- que omni periculo per pascua Bussalp consequendam, unde magnam Helvetiae septentrionalis partem, Iura- num iugum, Sylvam-Nigram, montes Albis, Regium, Pilatum, Haken, urbem Tugium (distinctissime), de- nique ad austrum, praeter pulcherrimas Oberlandiae pyramides nivales, etiam giganteum Mont-Blanc pro- spicere queas, tibi praebebit. Vallis Grindelia utique nostrarum Alpium partibus amoenissimis adnumeranda est; quin imo eam non- nulli naturae amici celebri pulchraeque valli Chamouny, quae tamen, me quidem iudice, maiori scenarum va- rielate ac stupenda adspectuum maiestate excellit , praeferre non dubitant. Supra montem Scheideck ad pagum Meiringen vallis Haslianae intra 8—9 horarum spatium, et per mino- rem Scheideck ac Alpem Wenger, unde formosissima Iungfrau commodissime prospicienda est, intra 6—7 horas itur. Regiones istae alpestres stirpibus raris quidem non carent; ibi tamen thesauros illos, quos larga manu ad montium clivum meridionalem ac per totum aus- trale iugum sparsit Flora, saepius desiderabis. In valle Grindelia saltem observatae sunt: Carduus Per- sonata Jaeq. (JMrctium L.), Eriophorum alpinum, lIun- 2214 GRONAZ—GRUEBEN. cus filiformis (Lauterbrunnen versus), Orchis pallens (in vieinis Alpibus, testante Cl. ViviaAwr), Phaca as- tragalina DC. (Astragalus alpinus L.5; in pratis), Phyteuma IHalleri All. (ovata Willd.; perinde), Rosa rubrifolia Vill. I genuina (im ipso pago), Sazifraga aizoides |) crocea, S. oppositifolia, Stachys alpina, Jiola grandiflora Vill. I /utea, P. montana I stricta (?? persicifolia Hoffm.). — Ad M. Faulhorn pedem: -"Lrabis coerulea Wulff. , Gentiana glacialis Abr. Thom. (in ipso monte frequens; utraque a Cl. Coovrsrna- de MowcrsnrT indicata). — Ad moles glaciales : 4/4ium J'ictorialis, Pedicularis tuberosa, Phaca astragalina DC. — Ad M. Mettenberg pedem et in Wergistall- Alp: Pinus Cemóra. — Auf der Scheideck: 4iuga pyramidalis (9 alpestris ( 4i. alpina Sut.), Artemisia JMutellina Vi. , Campanula atpina (?), Cardamine re- sedifolia, Carduus Personata Jacq. ( 4rctium L.), Carex atrata « varia, Chrysanthemum | alpinum, Epilobium alpestre Schmidt « foliis oppositis, Eriophorum Scheuch- zeri Hoppe ('capitatum Hoffm.), Centiana asclepiadea, Gnaphalium Leontopodium Vill. ( Filago L.), Ga. supi- num, luncus trifidus, Laserpitium Halleri Al. (hir- sutum. Sut.), Lycopodium annotinum (ad balneum Rosenlaui), Oxytropis campestris DC. ( Astragalus L.), Phaca astragalina DC., Poa annua ll varia N. ( F. supina Schrad.), Primula viscosa Vill. (villosa Sut.), Saxifraga aspera DC. I elongata et II éryoides, S. caesia, Silene acaulis, Trifolium alpinum. — In descensu Zwirgi, supra Meyringen: Arabis bellidifolia Jaeq. — Totus ille tractus 7Zuscis Lickenibusqgue raris abundat. Gronaz, pagülus Valesiae mediae e regione Se- duni, ubi vallis Anniviers aperitur, situs. lbi ac prope vicum vicinum Bramoéns (Bremis?) nascuntur: Adonis vernalis, Crepis tectorum à foliis subintegerri- mis, Cladium Mariscus R. Br. (Schoenus L.), Seseli bienne Crantz (annuum L.), Timmia austriaca Hedw. Grueben, mons Valesiacus, iugi australis, inter valles D. Nicolai et Tourtemagne exsurgens, A vico GRÜSISBERG—GRYON. 225 Tourtemagne s. Turtmann intra 4 h. conscenditur. Tum semita alpestris ab ipsis cacuminibus ad vicum St. Niklaus viatorem ducit. Praeter multas ahas stir- pes ibi observatae fuerunt: J4ndrosace tomentosa N. ( 4retia Schl.), Jrenaria recurva All, 4rnica Doro- nicom Jacq. ( Arn. Clusii All.) , Arn. montana, Érigeron uniflorus, Gentiana glacialis Abr. 'Thom., Geum mon- tanum, Linnaea borealis (in sylva ad mediam viam inter Tourtemagne et ipsum montem), Pedicularis tuberosa, Potentilla aurea ( P. Halleri Ser.), P. fri- gida Vill. (norvegica Sut.), P. grandiflora, Pyrola minor (in Linnaeae consortio), Sa/ix glauca (9 Lappo- num, Sedum villosum (loco paludoso circiter !/ l. a monte distante). — Prope fauees qua ad Porta seu Empt itur, in alto clivo graminoso: 4zdrosace a/pina N. (Aretia L.), Andr. tomentosa N. ( A4retia Schl.), Anthericum. serotinum, Draba frigida Saut. (stellata Mur. dubia Sut.), Eritrichium nanum Schrad. ( MMyo- sotis Vill.; in clivi parte superiore), Potenti/la frigida Vill. (zorvegica Sut.), Saxifraga androsacea, $. cae- spitosa II A4/ionii (S. exarata All; in summo clivo; planta rarissima !), S. oppositifolia. — Infra fauces supra dictas, St.-Nihlaus versus: .4rnica Dororicum Jacq. (rnm. Clusii All), Caca/ia leucophyl/a Wild. ( tomentosa Vill.. — Prope Empt: Zizzaea boreaiis. — In descensu supra St. Nihlaus: ;4ntirrhinum Bauhini N. (genistifolium Sut.), luniperus Sabina. Grüsisberg, haud procul ab oppido Thun. Eo loco strata carbonis fossilis inter rupes arenarias et brecciam extenduntur. V. Thun. Gryon, pagus alpestris Aquileiensium, supra Bex et Fenalet situs, testante Cl. pe CuanrrNTIER 5228 p. s. m. elatus, et laetissimis pratis pascuisque cir- cumdatus. Regio vicina plantarum pulchrarum fera- cissima est. Inter quas potissimum citantur: Carex dioica, C. panicea y elatior fructibus stylo duplo maio- ribus, C. ste/lulata Good., C. teretiuscu(a Good. (fere 'omnes aux Mossettes de Gryon), Cacrophy/lum au- Gaudin Flora helv. VII. 15 296 GUERSET—GÜMLINGEN. reum, Cypripedium Calceolus, Hemerocallis fulva (in pratis infra vicum), ZLeris amara, Lathyrus hetero- phyllus, Scabiosa alpina (ad agrorum margines), Spi- ranthes autumnalis Puch. (Ophrys Balb.) — Circa pagulum les Posses, infra Gryon: Zupleurum rotun- difolium , Hemerocallis fulva, Lathyrus heterophytlus , L. NNissolia, Rumezx sanguineus. Guerset, prope Octodurum. bi sunt magnae paludes stirpibus aquaticis abundantes. Inter rariores recensentur: Carex Pseudo-Cyperus, (C. teretiuscula Good.), Cicuta virosa, Corydalis solida N. ( Fumaria Hoffm.), Potamogeton pusillus, Ranunculus reptans, Sium angustifolium, Sparganium simplez Huds., Utri- cularia minor (etiam à la Verrerie). Gueuroz, vicus parvus Valesiae inferioris, infra Finshauts situs. Plantae: QGenista tinctoria, Orchis sambucina Íl. luteis et rubris (in prats), ZAyteuma betonicaefolium Vil., Sazifraga buibifera, vegets- sima. — In sylvis: 4renaria trinervia, Galium rotun- difolium. — Ad stabula maialia (mayens/: Lysimachia nemorum , Orchis odoratissima, ' eronica praecoz, Ww. verna. — Prope pagulum ]a Crettaz: Lycopodium annotinum, LL. clavatum, T'ozzia alpina, UÜvularia amplexifolia. — ln pratis prope tuguria Planageur dicta: J4ctaea spicata , Convallaria verticillata, iterum Uvularia. — Ad viam, qua ad pagulum Létroz itur: Stellaria nemorum. — n sylva infra Létroz: Chon- drilla purpurea, Dentaria digitata Lam., Pyrola se- cunda, P. uniflora, Rosa alpina, R. rubrifolia Vill., R. villosa. — In pratis prope Létroz ultra Trientem fluvium: PAhaca astragalina DC. in speciminibus ma- ximis. — Etiam ad ripam sinistram torrentis infra Trient: Laserpitium latifolium, Linnaea borealis, — In monte Létroz dicto citatur 7ozzia a/pina. V. Fins- hauts, Salvan et Trient. Gümlingen, locus agri Bernensis haud procul ab urbe distans. In paludibus vicinis inveniuntur: Andromeda polifolia, ;4£rundo Rhalieriana N., Carex GÜMMENEN —GURNIGEL. 227 paradoxa Willd. (in Helvetia valde rara), C. teretius- cula Good., Comarum paltustre, Festuca ovina y palu- dosa (locis torfaceis) , Zuncus lampocarpus Ehrh. » patens, Potamogeton compressus (Muri versus), Saíiz aurita 9 microphylla, S$. repens (9 elatior, et y sericea, S. versifolia Wbg. «, y sericea-tomentosa, ct Ó acuta , Senecio lIacobaea Il (S. aquaticus Huds.) , TAysselinum palustre Hoffin. ( Selinum L.). Gümmenen, pagus ditionis Bernatum, ad viam regiam inter urbem et Muratum, in Sarinae, supra quam pulcher pons ligneus exstructus est, utraque ripa fundum satis profundae vallis occupans.. Regio vicina sylvosa ac submontana plantas nonnullas ra- riores gignit. Sic occurrunt: Saponaria ocymoides, Tanacetum vulgare. Gumoóens, vicus Vaudensis inter Lausannam et Ebrodunum, in planitie potissunum arvis fertilibus constante. Plantae ibi observatae: .4nthemis arvensis, Caucalis grandiflora , Coronilla Emerus , Cyperus longus, Orobanche Epit ymum DC. (cifca pagulum Penthéréaz), Pulicaria vulgaris Gaertn. ( Inula Pulicaria L.), Senecio tenuifolius, Xanthium strumarium. Gundeldingen, pulchrae villae agri Basileensis prope urbem sitae. Ibi nascuntur: 2;4corus Calamus, Allium carinatum, All. vineale, ster 4mellus, Cras- Sula rubens, Filago gallica, Hieracium praemorsum, Lonicera Periclymenum, Moehringia muscosa, Muscari comosum Mill. ( Hyacinthus L.), JNarcissus poéticus, JVeslia paniculata DC. ( Myagrum L.), Orchis coriopkora, Ornithogalum luteum, Oran. villosum , Potamogeton he- terophyllus Schvcb., Prunelia. laciniata, Ribes rubrum p baccis albis, Saxifraga granulata (St. Margareth versus) , Sedum Telephium , Stellera Passerina, F'eronica praecox Al. —— Gurnigel, Guornigel, balneum valde frequen- tatum pagi Bernensis, in regione sylvis immensis obsessa, sed amoenis-na saluberrimaque situm, aus- trum versus leucis 6 ab urbe distans, et 5600 p. s. m. 228 GURNIGEL—GURTEN. elevatum. Aquae, sulphure multo impregnatae, sae- pius aegris propinantur quam ad balneorum usum inserviunt. Domus ampla optimeque instructa, pros- pecta gaudet pulcherruno, quem ex nemorum vicino- rum sinu planiües pagis oppidisque frequens, urbs Neocomum et ad extremum horizontein coerulescens iuranum iugum exhibent. Hinc notissimus vicus Gug- gisberg, Singinae (die Sense) fontes, mons ipse Gur- nigel et aliae iugi Stockhorn partes commode visitari possunt. Gurnigel v. Guornigel, mons excelsus au- strum versus balneo eiusdem nominis imminens, ad iugum Stockhorn pertinet, partemque eius borea-oc- cidentalem occupat. Ibi inveniuntur; Jchemilla fissa Schum. , Apargia alpina Host. , Bartsia alpina, Cacalia albifrons, C. alpina Jacq. , Campanula barbata, Carex pauciflora Light. , C. pulicaris, C. steliulata Good. , Elymus europaeus, Epilobium montanum, Gentiana acaulis , C. asclepiadea, G. campestris, C. purpurea, Geranium sylvaticum, Hieracium aurantiacum, I. au- reum Vill. ( Leontodon L.), H. murorum ll sy/vaticum, H. villosum, Hypericum dubium Leers, luncus fii- formis, l1. triglumis, Luzula flevescens NN. (uncus Host), L. spadicea DC. (Iuncus All), L. sy/vatica N. (maxima DC.), Neottia cordata Rich. (Ophrys L.), Orchis ( Satyrium L.) albida All., Orch, nigra Scop., Phyteuma orbiculare, Pinguicula alpina, Plantago al- pina, Polygonum viviparum, Potentilla alpestris Hall. fil. (aurea Sm. Ser.), P. aurea ( P. Halleri Ser.), Pyrola minor, Ranunculus nemorosus DC. (polyanthe- mos Sut.), Sazifraga rotundifolia, Sedum willosum, Soldanelia alpina, Sonchus montanus Lam. (afpinus Sut.), Spergula saginoides, S$rrertia perennis , Thlaspi montanum , Trifolium badium Schreb. , Tr. caespitosum Reyn., Tussilago alpina, Uvularia amplexifolia, F'ac- cinium J'itis-idaea, J'eratrum album et wvirescens ( F. Lobelianum Bernh.), Feronica aphyila. Gurten, mons humilis ab urbe Berna austrum GURTISERBERG—HABCHEREN. 229 versus leuca una distans, unde pagi pars borea-occi- dentalis et lacus Neocomensis Biennensisque pulchro sunt spectaculo. lunc per bonam tempestatem , urbis muris relictis, naturae amici frequentes visitare solent. In eo nascuntur: Ze!u/a viridis Chaix, Carez piluli- Jera, G«lium. rotundifolium, Goodyera repens B. Dr. (Satyrium L.), Pyrola minor, P. secunda, Thesium alpinum Q, Triticum monococcum (coltur), Trifolium medium, Gurtiserberg, mons ditionis Austriacae Zorar/- berg , supra urbem Feldkirch , haud procul agro Rheno- Sangallensi situs, etiam Sozaenzwalda/p dictus. Ibi proveniunt : ieracium chondrilleides (nusquam in Helvetia repertum), 7'a/eriana sazatilis Jacq. H. Habcheren, vallis alpina, aspera atque peran- gusta Oberlandiae Bernensis. | À monte Hohgant ad euro-boream terminata, 2!'/5—5 leucas longa est, austro-occasum petit, et in ripa dextra lacus Thunen- sis inter vicos Beatenberg et Unterseen aperitur. Eam percurrit impetuosus torrens, cui nomen Lom- bach: nonnulli cum eo sese coniungentes rivi petro- leum gerunt. Inter Habcheren et Tschangnau legun- tur: RLhododendrum hirsutum et S»rertia perennis. — In valle passim: /róutus F'itis-idaea, Arundo montana N. (Agrostis arundinacea Sut.), Erica carnea, Gen- tiana asclepiadea (in. sylvis abiegnis), Rododendrum ferrugineum, Rh. hirsutum (etiam in M. llarder ad altitudinem 3000 p. supra lacum "Thunensem), Zose alpina, Spiranthes autumnalis Rich. (Ophrys Balb. ; in der Wolferube , in pratis inter Habcheren et Schwend- allmend), — Infra Habcheren cerealia nulla coluntur. Arbores, quibus sylvae constant: 44cer Pseudo- Platanus (usque ad Abietis limitem. frequens), Fagues sy/vatica (rarissima), Pinus 4bies (ubique), P. Picea (parcis- sime), JInus incana (ubique), Sorbus .4ucuparia (hinc inde), Quercus paucissimae. 230 HAGENHEIM-HASELIA. Hàágenheim. V. Basileensis pagus. Haken (der), Suitensium mous notissimus , eurum versus sese supra oppidum Schwyz extollens. Gemini eius scopuli rupibus calvis constantes, Mythen v. Mythenstein et Scehwyzerhaken dicti, quorum alus- simus 6000 pedum s. m. elatus esse dicitur, undique procul in conspectum veniunt. Uterque, etsi non sine sudore periculoque, conscendi potest. Infra scopulos istos per viam imontanam inalamque a mo- nasterio Einsiedeln ad oppidum Schwyz itur. Itineris punctum altissimum 4470 p. s. m. elevatum obtinet diversorium , unde valles monti subiectae, ut et lacus Lucernensis Lowertinusque optime prospiciuntur. Ad Schwyzerhaken occurrunt: .4rnica montana, Circaea alpina. — Ad Mythenstein Euozymus latifolia Jacq. (rarissima). Haltingen, vicus magni ducatus Zadensis, inter Lórrach et Eimeldingen situs, ab urbe Dasilea boream versus duabus leucis, una tantum .a lheno distans. Ibi inveniuntur: .4//ium sphaerocephalum , Cerastium viscosum auct., Cervaria glauca N. ( Athamanta Cer- varia L.), Iberis amara, Impatiens Noli-tangere, Or- nithopus perpusillus (huic regioni proprius), Po/ygonurm strictum All. (minus Huds.) , Teesda/ia Iberis DC. ( Jbe- ris nudicaulis L.; rarissima). Hard (in der). V. Basileensis pagus. Eo loco occurrunt: Jira caryophyllea, 4. flexuosa (9 cam- pestris (rarissima) , J4tropa Belladonna, Campanul!a latifolia, Carex ampullacea Good., Crassula rubens, Festuca ovina, Holcus mollis, Lonicera Periclymenum, Muscari comosum Mill. ( Zyacinthus L.), Ornithogaltum luteum ( sylvaticum Pers.), Pulmonaria angustifolia, Scilla bifolia, Sedum rupestre (reflexum auct. helv.), S. Telephium , Stellaria Holostea , Veronica urticaefolia Jacq. Haselia vallis, Hasli, Ober-Hasli, notissima regio Oberlandiae Bernensis, ad austrum et occiden- tem. valli Grindeliae, boream versus Subsylvaniae HASENMATT—HAUENSTEIN. — 221 contigua. Vallis incolarum ingenuis moribus atque ingenio, perinde ac pulcherrima monüum, rupium fluviorumque natura perinsignis , duodecim fere leucas longa, ab euro ad occidentem descendit, ac supra lacum Brientnum aperitur. Pars eius ima, sive oc- cidentalis, inter istum lacum et collem rupesirem Kirchet contenta, solo meliori coeloque paulo clemen- üori quam ceterae regiones vicinae gaudet. Infra hunc collem situs est magnus pulcherque vicus Mey- ringen totius regionis caput. Vallis ad Kircheti fauces valde angustata, supra eas rursus paulisper latescit , et in plures valleculas diffinditur. | Quarum praeci- puam, ab austro septentrionem et borea-occasum pe- tentem, Arola percurrit, atque mons Grimsula im- mensique scopuli nivales ei occasum versus impen- dentes claudunt. Vallecula occidentalis Urbach-Thal dicta molibus glacialibus Gaulisgletscher terminatur ; ad orientem porriguntur valleculae minores im Grund, Mühlithal, Gentelthal, Nesselthal et Gadmenthal. Via nova strata, quae ex Haselia supra M. Susten in vallem Meyenthal et ad vicum Wasen ducit, cuius ope pagus Bernensis cum via Gotthardiana comunu- nicat, ad dextram relicto Grimsulae itinere, totam valleculam Mühlithal percurrit. Montes vallium superiorum placie nivibusque pe- rennibus passim rigentes, fossilibus metalliferis abun- dant, et per plura secula metallorum fodinae in eis exstiterunt : quae tamen nostro tempore ob lignorum cremialium penuriam penitus desertae fuerunt. Plantae rariores: ;4nthericum Liliago (infra Guttannen), .4r- nica montana , Jstrantia minor , Campanula Trachelium floribus albis, Ma/axis monophytos Sw. (Ophrys L., a Pn. Tuowas lecta), 2Ayteuma Halleri All, Silene rupestris. — V. Meyringen. Hasenmatt. V. Í[ura. In hoc iurani iugi cul- miue Soloduro parum distante occurrit Salix graazdi- Jolia Ser. () lanata. Hauenstein (superior et inferior), montes Iurani, 2232 HEGNAU-—HÉERENS. in pagorum Basileensis et Solodurensis confinio siti, quos viae stratae, omnigenis vehiculis accessae et frequentatissunae Basilea in Helvetiam centrvalem du- centes, traiiciunt. Mons superior oppido Wallenburg austrum versus abrupte impendet; colli culmen ad 1490 p. supra Basileam extollitur. Parva urbs Ball- stall, in planitie Solodurensi et oppidulum Basileense Langenbrugg clivo montis meridionali subiecta sunt. V. Wallenburg. Mons Hauenstein inferior s. mi- nor tribus leucis a superiore distat, et inter Olten et Làufel&ngen sese porrigit; in clivo meridionali via difficili et incommoda ad vicum 'Trimbach pergitur, Prospectus in summo isto itinere et ipsa verticis in- doles subalpina laudantur. In montibus Hauenstein occurrunt: Jrchangelica officinalis Hoffm. ( Angelica Archangelica L,; prope Wallenburg; — stirps in nos- tris pagis rarissima), Juphthalmum sa(icifolium , Chry- sosplenium oppositifolium (etiam rarissimum), Cyzo- glossum montanum Lam. (ad cavernam Neunbrunnen), Elymus europaeus (ibidem), Lonicera nigra, Polygala Chamaebuxus, Rumezx scutatus. Hegnau, vicus pagi Tigurini prope Volkenschweil et Pfáffikon situs. Ibi crescere dicitur Zysimachia thyrsiflora. 1 Helleblanke. V. Engelberg. Herbagéres. V. Balme. Herbignon. V. Arbignon. IHiérens (Val d'; germ. Eringer-Thal), vallis Va- lesiae mediae, inter valles Anniviers ad eurum et Bagnes ad occasum sita, boream versus ab austro descendit. In ripa sinistra Rhodani paulo supra Se- dunum aperitur. Prope Hermence, locum 4 fere 1l. a Rhodano distantem, in duos ramos sese dividit, quorum occidentalis, val d'Orsiéra dictus, usque ad moles glaciales progreditur; in ramo orientali torrens la Borgne , qui totam vallem longitudine 10-—12 leucas metientem usque ad Rhodanum percurrit, ex immensa glacierum congerie (glacier de Tourmente) originem HERISAU. 253 tahit. A pagulo St.-Barthélemi in earum molium vicinia sito, per summam aestatem semita difficili et ardua in Pedemontanam vallem Pellinam itur. Intra 9 horarum spatium ab illo pagulo per collum d'Orens ad vicum Bionna pervenitur. Incolae frequentes mo- rum simplicitate sese commendant; lingua gallica corrupta utuntur. Vallis nusquam lata est; sed multos habet colles clivosque fertiles. —.. A botanicis peregrinis hucusque parum frequentata fuit; eam autem Valesiaci et Aquileienses saepius exploraverunt. Pulchrae stir- pes ibi leguntur: v. gr. Carex bicolor All., C. /eporina B «pina, Phleum commutatum N. — In ima vallium parte supra Nanda inter segetes, .4grostis purpurea N., ae prope ipsum vicum Gaaphalium luteo-album. Circa vicun. St. Martin: Pu/monaria angustifolia y minima (stirps rarissima necdum satis nota). In collo montis Torrent, quocum valles Erinia et Anniviers communicant: .;4nemone baldensis, Herniaria alpina Vill., Lychnis alpina (copiose). — In M. Praslet, huic collo subiecto; Potezti//a nivea; in descensu supra Forclaz et Audeire: Aosa montana Vill. (rubri- folia Q et y Ser.), R. villosa. — In montibus supra St.-Barthélemi: .4chiMea moschata Jacq., 4ch. nana, Ranunculus glacialis (in collo episcopi Riedmatten), Senecio incanus; ultra hocce collam, in monte humi- hori Seilon, prope horrea: Artemisia Mutel/ina Vill., "rt. spicata Jacq. , Campanula cenisia, — Ulwa huius montis tuguria secus moles glaciales planitie montium Gex imminentes: straga/us leontinus Jacq., Carex microglochin Wbg., Erigeron uniflorus, Festuca aurata N., Gentiana glacialis: Abr. Thom., AHerniaria alpina Vill., Oxytropis campestris DC. ( 4stragalus L.), Oz. foetida DC. (str. Halleri All.), Saxifraga aspera DC. (utraque forma), S. exarata Vill. ( Aypnoides All.), $. petraea Vahl, Sisymbrium acutangulum DG. III hyoseridifolium. Herisau, pulchrum divesque Abbatiscellanorum (Ausser - Hhoden) emporium, in pagi parte boreali 2024 HERRLIBERG—HINDELBANK. prope vallem Toggiorum inferiorem situm. Incolae, commercio et industriae dediti, tum in ipsa urbe, tun in pagis vicinis laborem lucrumque multis homi- nibus praebent. Aliquot aedificia tam publica quam privata, ac praecipue orphanotrophium optime coa- sututum, ex civium donis liberalibus conditum, via- toris attentione digna sunt. Hesio oppido proxima quidem elevata, sed peramoena, fertilis et salubris est. hRespectu ad nostram scientiam habito, fortasse nondum rite explorata fuit. Herrliberg. V. Schipfe. Hermence, pagus vallis d'Orsiéra (V. Héren s), paulo supra locum, ubi duo rami vallis Hérens sese coniungunt, situs. Plantae rariores: .4grostis pur- purea N., Oxytropis foetida DC. (Astragalus Hal- leri Al.). Hermetis mons, haud procul ab urbe Scaphusia situs. Ibi observata est: 7'eronica triphyilos. Herzogenbuchsee, magnus pulcherrimusque vicus ditionis Bernensis, ad viam qua "Tigurum itur, 7 fere l. Berna distans. Eo loco quandoque inventae fuerunt antiquitates Romanae. Collis, unde templum exsurgit, totius circumiacentis regionis pulcherrimo prospectu gaudet. In paludibus vicinis occurrunt: 4grostis canina y hybrida, Camelina sativa Crantz (Myagrum L.; Langenthal versus), Carez brizoides, Comarum palustre, Galium uliginosum, &ydrocotyle vulgaris, Lemna trisulca, S$cirpus setaceus. Heuried, nomen paludis agri Tigurini ad M. Uetliaci pedem orientalem sitae, et ab urbe leuca fere una distantis. In eam paludem campestrem des- cendit Pinguicula alpina. Hiltelingen. V. Basilea. Hindelbank, pulcher vicus agri Bernensis, 2 leucis ab urbe distans, ad viam qua Tigurum itur situs. In eius templo monumenta quaedam visuntur, ac praesertim praeclarum illud, quod amici sui Lawc- HANS, pastoris loci, iuveni uxori erexit sculptor HINTERRHEIN—HOHE MESMER. 255 Succicus Naar. In agris vicinis lecta est ZLapsana minima All. ( H yoseris L.). Hinterrhein, pagulus alpinus Rhaetiae, foederis nempe superioris, in summa valle Rheinwald, ad Rhenum posteriorem situs, ac fere 2 leucis ab eius fontibus distans. Eo loco, 1am 4810 p. s. m. elevato amoenoque colli insidente, proprie incipit nova via regia, qua per M. Bernardinum in vallem Misauci- nam et Bellitium tenditur. n ea altissima regione undique montibus ingentibus- circumdata, stirpes al- pinae permultae nascuntur; v. gr.: .4chillea nana, 4iuga pyramidalis (9 alpestris, (4i. alpina Sut.), "Astrantia minor, Avena versicolor Vill. , Carex iunci- folia All. (Nufenen versus), Crepis foetida (? ? prope Hinterrhein), Chrysanthemum alpinum, Hieracium a[- bidum Vill. (intybaceum All.; in M. Zaport-Alp supra vicum), ZLaserpitium luteolum N. (trilobum Sut.), Phy- teuma hemisphaericum, Pteris crispa Sw. (Osmunda L.), Saliz phylicifolia Y stylosa x rhaetica (var. ob ramos pruinosos valde insignis, ad rivum Cadriolenbach paulo infra vicum occurrit) , Sazifragae asperae DC. utraque forma, Sedum atratum. V. Rhein wald. Hirzel, parochia montana habitationibus potissi- mum sparsis, leuca fere una a lacu Tigurino oppi- doque Wiádenschweil distantibus constans. Hic cre- scere dicitur pulchrum £riophorum alpinum. Hirzensprung, fauces vallis Reguscorum , per quas via inter duos rupium alüssunarum parietes coarctata ab oppido Altstátten ad vicum Sennwald ducit. In eis rupestribus angustiis nascuntur: Sazi- Jraga 4izoon Jacq. , S. mutata. Hochalp. V. Abbatiscellanus pagus. Hóckler. V. Uetliacus. Hohe Kasten (der. V. Kamor. Hohe Mesmer (der), mons excelsus Abbatis- cellanorum (Inner-Rhoden), ex cuius cacumine Hel- vetia euro-borealis regionesque ei vicinae eximie pro- spiciuntur, In eo monte occurrunt: .Z//ium Schoc- 236 HOHE ROHNE—HÜNINGEN. noprasum (D alpinum, ll. F'ictorialis, 4Anthericum serotinum, Daphne Cneorum lI striata, Hieracium hyo- seridifolinm. VM. (in eo monte stirps insignissima primum detecta est), H. pilose//aeforme Moppe, Pri- mula integrifolia. Hohe Rohne (der), mons vico Tigurino Hütten et lacunae ei proximae imminens. [Inter eum montem et locum XKa/zenstrick dictum, Sedum villosum; in parvo isto lacu rarissimum JVuphar minimum Sm. in Helvetia nusquam alibi repertum ; tum in eius vicinia 4«rnica montana et Carex stellulata Good. occurrunt. Holzfluhe. V. Pilatus. Horn, promontorium ripae dextrae lacus Tigu- rini, vix ultra 3/, l. ab urbe distans. In eius pratis paludosis pulchrae plantae nascuntur: Littore//a /acus- tris, Lysimachia punctata, Poa serotina Ehrh. (fer- tilis Host), Potamogeton compressus, Scirpus mucro- natus? (olm a I. ScuEgvcuzEno observatus), Senecio patudosus. Hüningen, oppidum olim munitissimum, cuius propugnacula a Ludovico XIV summis impensis arte- que exstructa, nostris temporibus penitus diruta fue- runt. In Alsatia superiori ad Rheni ripam sinistram situm est, vixque ultra !/; l. ab urbe Basilea distat. In planitie circumiacente inveniuntur: 4ster 4mellus, Cakile rugosa L'Hér. ( Myagrum L.), Carex alba Scop. Cicuta virosa, Crassula rubens, Crepis globifera Mall. fil. ( Dioscoridis Dec.), Cynodon Dactylon Rich. ( Pa- nicum L.), Herniaria hirsuta, Polygonum strictum AIll., Saxifraga granulata, Scirpus triqueter (Neudorf ver- sus), Scleranthus perennis, Silene noctiflora, Ficia dumetorum. — Prope St. Louis occurrunt: 4nthriscus vulgaris Pers. (Scandix nthriscus L.), Herniaria glabra, Hyoscyamus niger, Scabiosa suaveolens Desf. (rarissima), Stel/laria Holostea. Hüningen (Klem-), vicus pagi Basileensis ad fluminis ripam dextram, e regione veteris illius areis situs, Ihi crescunt: ium vineale, Euphorbia gerar- HUNZIKERAU—JAMAN. 237 diana Jacq. ( Paralias Sut.), Herniaria hirsuta (ad Wiesam), Zippophaé rhamnoides (ad Rhenum), Sc/e- rantus perennis, J'eronica montana (ad Wiesam). Hunzikerau, insula Arolae, ni fallimur, haud procul Berna distans. In eius viis humidis lectae fuerunt: Znula ZFaillentii Vill et Scirpus Baeothryon Ehrhardt. Hütten. V. Hohe Rohne. I. Iacob (St) V. Basilea. Iaman (Col et Dent de), mons ad Iorati extre- mitatem orientalem , ubi nempe hocce iugum Alpibus adnititur, in confinio pagorum Friburgensis Vauden- sisque situs, et supra parochiam Montreux eminens. Altitudo colli et sumunae semitae, quae Vivisco per eum montem Castrodunum ducit, ad 4572 p. s. m. aestimatur. Ab eo puncto intra unius horae spatium scopulus ipse, forma pyramidali minacique adspectu conspicuus, via ardua et diílicili conscendi potest. — Plantae: 4fchillea macrophylla , J4conitum Lycoctonum, zc. Napellus , 4c. paniculatum Lam. , 4Actaea spicata, Adoxa Moschatellina , Alchemilla alpina , AIch. vulgaris Ó subsericea ( Alch. hybrida Schl.), A4//lium angulosum « petraeum , Androsace alpina N. ( Aretia L.), ndr. Chamaeiasme Bieb. (villosa Sut.), Andr. hetvetica N. ( 4retia L.), Andr. obtusifolia All., 44nemone alpina, 4n. narcissiflora, A4nthericum Liliago, Jntirrhinum alpinum, Z4rabis alpina, .rbutus alpina, 4renaria ciliata, 4r. laricifolia, Ar. verna, Aspidium ( Poly- podium L.) aculeatum Sw., Asp. Lonchitis Sw., Aster alpinus, Astragalus aristatus L'Hér. (Tragacantha Sut.), Athamanta cretensis, J4vena pratensis p alpina, Bartsia alpina, Biscutella laevigata, Bupleurum gra- minifolium Vahl, B. ranunculoides , Cacalia alpina Jacq., Calamintha alpina Lam. (Thymus L.), Caitha palus- tris, Campanula valdensis All. , C. pusilla Haenke, C. rhomboidalis, et var. fl. albo, C. thyrsoidea, Carduus 258 JAMAN. defloratus , Carlina acaulis , Cerastium alpinum , Cerinthe glabra Mill. (a/pina Kit.), Cherleria sedoides , Cineraria cordifolia Gouan, Corydalis cava Wbg. , Crocus ver- nus, Cylisus Laburnum, Delphinium intermedium Ait. Il a/pestre (D. elatum L.), Dentaria digitata Lam. , Dianthus sylvestris Wulf. , Digitalis grandiflora Lam., Draba aizoides, Dryas octopetala, Epilobium tetrago- num, Érigeron alpinus, Érinus alpinus, Euphrasia al- pina DC., Euphr. minima Jacq., Gentiana acaulis, C. bavarica, G. campestris, G. lutea, GC. nivalis et (3 uniflora minima , C. purpurea, Geranium lividum L'hér., G. phaeum, Globularia cordifolia, Gypsophila repens, Hedysarum obscurum, Helianthemum oelandicum DC. (Cistus L.), ZHeracleum Sphondylium Yl stenophylium, Hieracium alpinum, H. aureum Vill. , 4. &/attarioides, H. Jacquini Vill., H. montanum Jacq. ( Hypochoeris pontana L.), H. paludosum, H. amplezicaule € Pseudo- Cerinthe ( H. cerinthoides Sut.), Laserpitium latifolium, L. Siler ,. Lepidium alpinum, Ligusticum | Mutellina Crantz (Phe/landrium L.), Linum montanum Schl. (narbonense Sut.), Lonicera alpigena, L. coerulea (ad lacum), Z. nigra, Lycopodium selaginoides, Mespilus Cotoneaster, Moehringia muscosa, Myosotis alpestris Schmidt, Orchis viridis Crantz (Satyrium L.), Orni- thogalum fistulosum? Ram., Orn. luteum (sylvaticum Pers.), Oro£us luteus, Oxytropis montana DC. ( Astra- galus L.), Pedicularis foliosa, P. verticillata, Phy- teuma betonicaefolium Vill., Ph. hemisphaericum, Pim- pinella magna Yl rubra, Plantago alpina, Pl. montana Lam., Po/ygonum viviparum , Potentilla aurea ( H alleri Ser.), Prenanthes purpurea, Primula 44uricula, Pul- monaria angustifolia , Ranunculus aconitifolius , R. alpestris, R. montanus Willd. (nivalis Sut.), Rhamnus pumilus, Rhododendrum ferrugineum, Ribes alpinum, R. petraeum Jacq., Rosa villosa, Rubus saxatilis, Ru- mex alpinus, R. arifolius All., Salix hastata ( 4rbus- cula Sut.), S. herbacea , 8. reticulata, Saxifraga 4izoon Jacq., $. androsacea , $. muscoides Jacq., $. oppositi JAVERNAZ. 229 folia, Scabiosa Columbaria E lucida , Sedum album, S. atratum, Selinum nigricans N., Sempervivum tectorum, Senecio alpestris N. (sarac«nicus Sut.), S. Doronicum, Silene acaulis, Soldanella alpina, Solidago Firgaurea y pumila ($. minuta Sut.), Sonchus montanus Lam. (elpinus Sut.), S. Plumieri, Thalictrum aquilegifolium, Thesium alpinum, Tozzia alpina, Trifolium caespitosum Reyn., T7. spadiceum (?), Tussilago alba Hoppe, T. Petasites Hoppe, J'aleriana montana, J/eratrum album, F'eronica alpina, F. aphylla, F. fruticulosay, JF. sa- zatilis L. fil. , /iola biflora, V. calcarata. Javernaz, pascua excelsa pagi Vaudensis, in Alpibus Aquileiensibus , ad limites Valesiae prope montes Enzeindaz et Diablerets sita, et ad 4800 p. s. m. elata. lbi pulchra inferioris Rhodani vallis ab Agauno usque ad fluvii ostia et Lemani littora lau- tissimum exhibent prospectum. Inde per viam alpes- trem elatissimam praecipitemque Grandvire in montem Valesiacum Fouly itur. Ipse mons lavernaz plantis raris ditissimus est. Quas inter recenseri merentur: ira flexuosa & ( 4. montana Sut.), Allium Schoeno- prasum Q alpinum, Jnemone alpina (9 sulphurea (à la Croix de Javernaz), Jm. baldensis, An. vernalis, An- drosace ( 4retia L.) alpina N., ndr. helvetica N., Arabis pumila Wulff., Arbutus alpina, Jrnica mon- tana, 4rn. scorpioides, Artemisia Mutellina Vill, 44rt. spicata Jacq., .4vena distichophyila Vill., Carex atrata l varia, C. frigida All., Chrysanthemum alpi- num, Cora(torrhiza Halleri Rich. (Ophrys Cerallor- rhiza L.), Draba fladnizensis Wulff. y ramosa, Dr. Jrigida Saut. ( ste/lata Mur., dubia Sut.), Dr. nivalis Liljebl., Erigeron alpinus, Er. uniflorus, Festuca alpina Sut., F. Halleri Vill, Gaya simplex N. ( Laserpitium L.), Gentiana asclepiadea, G. bavarica, Geum monta- num, C. reptans, Gnaphalium supinum, Hedysarum obscurum, Melianthemum oelandicum DC. « (Cistus alpestris Crantz) , Iuncus triglumis, Laserpitium Halleri All (Airsutum Lam.), Lonicera nigra (en Collatel), 240 JEMAN. Lusula lutea DC. (Iuncus All.) , Orchis globosa, Oxy- tropis montana DC. ( 4stragalus L.), Phaca alpina Jacq., Ph. astragalina DC. ( Astragalus alpinus L.), Ph. australis, Ph. frigida Jacq. , Phyteuma hemisphae- ricum, Ph. orbiculare V decipiens, Primula 4uricula (speciatim floribus niveis), Pr. farinosa, Ranunculus alpestris, R. glacialis, R. parnassifolius, Rhododendron Jerrugineum (9 albiflorum (perrarum), Rumez scrtatus, Salix hastata ($. arbuscula Sut.) , Thlaspi rotundifo- | dium. N. (Iberis L.), Trifolium alpinum. — In M. Rhosselinaz s. Rosselenaz: .4rbutus Uva-ursi, 4renaria laricifolia, Astragalus aristatus L'hér. (4str. Traga- cantha Sut.), Cardamine resedifolia, JDigitalis gran diflora Lam. (ambigua Sut.), D. lutea, Erigeron uni- Jlorus, Phaca australis, Pinus Cembra, Potentilla gran- diflora, Ranunculus alpestris, Thlaspi rotundifolium N. ( beris L.), Trifolium alpinum. Jeman, s. Geman (Valesii Jaman pronuntiant), mons Valesiae inferioris in Alpium borealium iugo, et ad orientem montis Fouly situs. Perinde stirpibus pulchris abundat. Ibi nempe leguntur: .Zchi/lea mo- schata Jacq., J4nemone vernalis, Jstragalus aristatus L'Hér. (Tragacantha Sut.), Chrysanthemum alpinum, Cockhlearia . saxatilis Lam. ( Myagrum L.), Coronilia vaginalis Lam., Gnaphalium a/pinum, Gn. supinum , Ranunculus glacialis, R. parnassifolius, R. pyrenaeus, Salix herbacca, Scutellaria alpina, Senecio incanus, Sonchus montanus Lam. (a/pinus Sut.) , Trifolium alpi- nim. -— Àu creux de Jeman: Jchillea moschata Jacq. vena pratensis 8 alpina, Cardamine bellidifolia, C. resedifolia, Festuca Halleri Vil., Gentiana punctata , C. purpurea , Hieracium alpinum ll pumilum (3 tubulo- sum, Imperatoria Ostruthium , Laserpitium Halleri All. (hirsutum Sut.), Pteris crispa Sm. (Osmunda L.), Sisymbrium pinnatifidum DC. ( bursifolium Sut.) , Fe- ronica aphylla, V. bellidioides, Fiola calcarata Yl caulescens ( V. grandiflora Sut.). — Aux Gorges, s. fauces qua ad M. Alesse itur: ;4zdrosace carnea, JENATZ—ILLIERS. 214 Bupleurum stellatum, Hieracium alpinum, H. multiflo- rum Schl., ZH. prenanthoides Y multiflorum ( H. spica- tum Sut.), Saxifraga aspera DC. I elongata. Jenatz. V. Rhaetigovia. Igis. V. Zizers. llanz, oppidulum Oberlandiae Rhaeticeae , in Rheni anterioris ripa dextra, prope eius confluentem cum magno torrente Glenner, ad elevationem 2170 p. $5. m., inter Disentis et Curiam situm. Supra Ilanz nulla amplius urbs ad RBheni ripas invenitur. Incolae lingua, quam romanicam nuncupant, utuntur. Regio vicina, quamvis elata altisque monübus cir- ceumdata , fertilis est, In Rheno magni salmones capiuntur. Fauces horrendae, quibus vallecula al- pestris D. Peu. (Valserthal; in eius ramo borea-oc- cidentali, Vrin- Thal v. Lugnetz dieto, nuper Ziera- cium alpestre Jacq. et Pyroía uniflora prope vicum Vrin, atque Saxifraga biflora Al. in transitu eiusdem vallis ad vicàm "Ticinensem Olivone 1829 a Cl. Co- QvurnEmT DE MoxNrsRrzT repertae fuerunt; circa Vals Centaurecm phrygiam occurrere memorat I. I. Scuxvcu- ZER, et in M. Valserjoch supra Obersax suum Zera- cium picroides detexit. optunus Virrams), aperitur, pulehra divesque vallis Lugnetz et amoenum Ober- saxum haud procul ab oppido distant. Inde intra 6—7 horas per Panix et M. Segnes semita aspera diffieilisque ad vicum Glaronensem Elm ducit. Inter Hanz et Obersax occurrere dicitur 4rundo ha/leriana N. Ilfingen (gall. Orvzi«), vicus in DBernensium praefecturis Iuranis, inter agrum Biennensem et Divi Inmeri vallem situs. — Plantae rariores: Carduus Personata Jacq. ( 4rctium L.), Carpinus Betutus, Co- ronilla montana Scop. (coronata Sut.; etam aux rochers de la Couleuse, si vere, ut putamus, ad eam regionem perünent; stirps rarissima !), Ph/eum Mi- chelii All. (Ahirsutum Sut.) , Feronica prostrata. Illiers (Val d', s. val de Lie), vallis 2—5 1. longa, ab curo-austro occidenti-boream petens, monti Gaudin Flora helv. VII. 16 242 IMMEHH VALLIS. Dent de Midi subiecta , ad Valesiam inferiorem pertinet, et in ripa sinistra Rhodaai ad pulchrum vicum Mon- they e regione Bactiaci (Bex) aperitur. Amoenissima est regio alpestris, atque fertilis, etsi planitie fere omnino destituta, sed pulchris naturae scenis abun- dans. luücolas mores candidi ingenuique commendant. Plantae in ea valle observatae: .4ntirrhinum maius, Aquilegia alpina, 4rabis serpyllifolia Vill, Arnica scorpioides, Betonica hirsuta (in alpinis), Cardam:ine resedifolia, Carduus Personata Jacq. (4rctium L.), Cineraria cordifolia Gouan, Crepis globifera Hall. fil. ( Cr. Dioscoridis Willd.; à Champéri), Festuca Scheuch- zeri N., Hesperis matronalis Lam. (9. sylvestris ( H. inodora L.; 1n horüs vulgo colitur), AZypericum montanum , H yssopus officinalis, Linum montanum Schl. (narbonense Sut.), Nepeta nuda, Pyrola rotundifolia, Ranunculus Thora , Salix hastata ($8. Arbuscula Sut.), Uvularia amplexifolia. Immerii (vallis D., val St.-Imier, Ergueél, germ. St.-Immerthal), vallis 10 l1. longa , ad summum 4 l. lata, in Bernensium Iurauis praefecturis sita est; ab occidente eurum versus descendit, et a fluvio Susa, in eius summa parte scaturiente, per- curritur. Eam iugum Iuranum, cuius mons Chasseral ramum efficit, ad austrum a Diennensi regione Tessen- berg (montagne de Diesse) et valle Neocomensi Val de Ruz separat; ad occidentem valle Chaux de Fonds et seplentrionem versus humiliori montium dorso, ubi per notsinmam ilam Petram pertusam (Pierre- pertuis) via ab urbe Bienna in Monasterii vallem (Moutiers Grand-val) ducit, terminatur. Cum valle principe aliquot valleculae laterales sese coniungunt. Ad eam 22 sic dicti communes coetus (communes, Gemeinden), inter quos magni pulchrique sunt vici, pertinent. In concinno oppidulo Courtelary, totius vallis capite, sedem habet praefectus. Ista regio solo gaudet fertili ac inprimis pratis idoneo. Ceterum mcolae artibus et industriae dediti, multa horologia, INS—INTERLACHEN. 243 falees aliaque eiusmodi instrumenta conficiunt. In magno pago St. Imier non paucae etiam florent fa- bricae. Eam vallem olim Cl. Gacoxzrrw sedulo explo- ravit; ibi potissimum ab eo inventae fuerunt: 4róutus alpina, Dunium Bullocastanum, Campanula rapuncu- Loides, Lonicera nigra , Stellera Passerina, Taxus bac- cata, Triticum caninum Schreb. (Elymus L.), Tr. Halleri Viv. (aux Ferrieres d'Erguél; gramen rarum nonnisi in ea regione cis Alpes lectum). — Circa Ruchenette occurrunt: .Zethionema sáratile R. Br. (Thlaspi L.), Hieracium praemorsum, In pratis quoque folia stirpis cuiusdam ab Harrrso pro Petrose/ino se- getum Koch. (Sison L.) habitae inventa sunt; eam ignorant nuperi. V; Chaux-d'Abelle, Cortebert, Ferribére, Renan. Ins. V. Aneth. Insubrica Helvetia, sic dicitur patriae nostrae pars trans Alpes sita, cuius incolae lingua italica utuntur. Circa hanc terram plantis climati calidiori iniüiorique propriis abundantem V. Ticinensis pa- gus et Rhaetorum valles italicae. Regiones his pagis vicinae, quarum nonnullae olim ad Helvetiam perünebant, sub eodem solo iacent et stirpes quoque inultas rariores proferunt. V. Borromaeae insulae, Larius lacus, Verbanus lacus, Comum, Chia- venfa etc. Interlachen s. Interlácken, parvus vicus Oberlandiae Bernensis cum arce, Praefecti sede, ad Arolam, interlacus Thunensem et Brientinum situs, vix V l. a pago Unterseen distat. Planites vicina pulcherrimis Iuglandibus consita, haud minus salubris ac amoena est, unde fit, ut nostris praesertim tem- poribus per aestatem innumeri fere hospites propter optimum aérem ac pulchram naturam campestrem ad valetudinem resarciendam huc affluant, dulcique in- dulgeant otio. Quorum robustiores in omnibus cir- cumiacentibus pulchrae Oberlandiae montibus valli- busque multum fructum voluptatis utilitatisque capere 244 INTROBBiIO—IORA TUM. possunt. Amabilis quoque scientiae cultores ibi non paucas alpinas stirpes invenient. lam prope Inter- lachen leguntur : 4ium sphacrocephalum , All. vineale, Asperula taurina, , Erica carnea, Laserpitium Siler, Lathraea Squamaria. Introbbio, pagus ditionis Italicae, in. summa valle Sasina, ad ripam sinistram lacus Larii perti- nente situs. Inter Introbbio et Lecco atque in M. Biandino inventum est rarissimum Zaserpitium hirtei- lum N. — V. Larius. Ioch, mons 5500 p. s. lacum Lucernensem elatus, in pagi Subsylvaniae regione Angelimontana , ad Bernensium limites situs. In eius cacumine nives per aestatem plerumque deliquescunt ; sed in locis depressis perennant molesque glaciales efficiunt, ex quibus parvus acus Engstlensee incrementum acquirit. Plantae: .4rnica scorpioides, Artemisia Mutellina Vill., Cardamine bellidifolia, Eryngium alpinum, Gentiana nivalis, G. utriculosa, Iuncus trifidus, Iuniperus com- munis y alpina, Phyteuma hemisphaericum, Primula integrifolia, Rhodiola rosea (in edita valle Engstlen huic monti subiecta), TA/aspi rotundifolium NN. ( Iberis L.), Trifolium alpinum. Iochli, Subsylvanorum mons 6755 p. s. m. editus. Per eum montem semita alpestri inter Melchthal et Engelberg communicatur. Eius plantas indagavit WanrrNBERGIUS ; a Cl. Viro potissimum citantur : Gnaphalium Leontopodium Vill. (Fi/ago L.), Phaca ' astragalina DC. ( Astragalus alpinus L.) , Ph. australis, Trifolium badium Schreb. (spadiceum Sut.). Jongny, paludes montanae torfaceaeque, in M. Jorat fere supra Viviscum sitae. Ibi plurimae stirpes rariores occurrunt. V. Viviscum. Ioratum (le Jorat), iugum montium inter Alpes et Ioram medium, quoad maximam partem in pago Vaudensi situm, et sese usque ad ditionem Fribur- gensem extendens. Per montes Chaude, Jaman et Chérenette cum Alpium borealium dorso communicat ; JOROGNE. 245 inde lacui Lemano approximatum, supra Chillon et St. Saphorin inter Viviscum et Lausannam ex ipsis undis tam arduus adsurgit, ut nonnullis locis via regia pyri pulveris ope in saxo vivo excisa fuerit. Via, quae Lausanna Minidunum et Bernam ducit, iam ad ipsius urbis muros adscendere incipit punctoque elatis- simo, ubi Ioratum superat, 1698 p. supra Lemanum et 2772 s. m. elevata est. Alia quoque optuna via inter Viviscun et Minidunum montem istum traiicit. Ultra Lausannam lorati iugum paulatim deprimitur, donec tandem in montis lurae vicinia, nec procul a lacu Neocastrensi cum planitiei collibus quasi confundi videtur. Montes huius dorsi rupe arenaria, ad aedi- ficiorum exstructionem praestante, hinc inde summi- tates versus brecciae stratis subiecta constant. Solum (scilicet tantum in eius superficie) granitae gnesiique fragments consitum est. Ima istorum montium vis- cera nonnullis locis lapidei carbonis venas atque pe- trefacta recondunt. Lateris australis aquae in Le- manum, borealis autem in lacum Neocomenseim exo- nerantur, In extrenutate orientali Ioratum vegetatio- nem cum Alpium vicinarum montibus fere communem habet: quam eius partem Cl. Rrvwreg, TanprewT et Pu. Bmaiprer iunior, sedulo exploraverunt. Stirpes rariores: .4/nus incana Willd. (ad viam inter Ebro- dunum et Minidunum), ;4renaria rubra (au chálet des Buchilles supra Lausannam), Zetu/a viridis Chaix (in summo inonte prope les Croisettes) , Carex pilulifera (supra Lausannam), JCypripedium Calceoíus (prope Oron), Zieracium murorum lll ramosum , Lotus corni- culatus y (L. uliginosus Moflm.), AMentha hirsuta & verticillata, Moehringia imuscosa , Prunus Padus (inter Lausannam et Oron frequens), RAinanthus Cristc-gatíi y angustifolia (locis aridissimis), Ribes a/pinum, Rosa aípina, Sambucus racemosa, Saxifraga izoon Jacq. (au Pélerin), Scirpus setaceus (supra Lausannam), Senecio sylvaticus (per omne iugum frequens). Jorogne, mons Aquileiensium supra Gryon sius. 246 JOUX-VERTE-—ISERABLOZ. Ihi occurrunt: ;4zdromeda polifolia, J4nemone nar- cissiflora, ,4nthericum Liliastrum, Carduus Personata Jacq. (4rctium L.), Carex teretiuscula Good. , Chae- rophyllum aureum, Comarum palustre , Drosera rotun- difolia, Hieracium prenanthoides Vill. III cydoniaefo- dium, Laserpitium latifolium, Menyanthes trifoliata , Pyrola rotundifolia, Rosa villosa , Thalictrum aquilegi- folium , Faccinium uliginosum. Joux-verte, mons mediae altitudinis sylvis ab- ietinis obtectus, in pago Vaudensi, supra Roche Aqui- leiensium valli imminens. Plantae in eo monte obser- vatae: G/lobularia nudicaulis, KHieracium montanum Jacq. ( Zypochoeris pontana L.), Orchis nigra Scop. (Satyrium L.), Orch. sambucina « floribus luteis, Pedicularis foliosa, Senecio Doronicum, Thlaspi rotun- difolium N. (Iberis L.). — In sylva 'Traversin prope torrentem des Males-pierres: Zapsana jfoetida All. (Hyoseris L.), Orchis pallens, Tussilago nivea Vill. Irchel, mons humilis pagi Tigurini inter Bülach et Berg, nec procul a Rheno situs. In eo colle le- guntur: nemone Pulsatilla Y praecox, .Antirrhinum Orontium , Campanula persicifolia f uniflora. Isenau. V. Ormonds. Isenstock mons, et eius pascua Isenmansalp dicta, partem Gotthardi inter viam , quae ad hospitium ducit, atque vallem summam Ursariam, ubi ultimus exstat vicus Realp, contentam comprehendunt. Ipsum scopulorum Isenstock cacumen ingentibus saxis con- stans, testante Cl. WanrrwsEncG 8185 p. s. m. ele- vatum, nec tamen nivibus perennibus obsitum est. Monente etiam Viro celeberr. , omnis iste tractus aridissimus valdeque lapidosus est, nec usquam in nostris montibus tantam plantarum Lapponicarum copiam deprehendere potuit. Ab eo scilicet inventae fuerunt, 41) in M. Isenstock: .4rzica scorpioides, Se- necio incanus, Sibbaldia procumbens; tum 2) im ipsis pascuis: Zróutus alpina, Carez atrata. Iserabloz, locus Valesiae mediae a vicis Riddes ISTEIN—IUGENSIS VALLIS. 2417 et St. Pierre parum distans. Ad clivum huic loco subiectum occurrunt: straga/us Onobrychis, Gna- phalium. [uteo- album , Oxytropis ( Astragalus L.) pilosa DC. , Oz. uratensis DC. , Sisymbrium pannoricum Jacq. (alibi per totam Helvetiam nondum repertum). Istein, mons praeruptus ultra Wiesam Rheni alveo impendens, 5 fere leucis ab urbe Basilea distans. Plantae rariores: J/grostis canina (j, J4liium angulo- sum () patustre ( 4ll. senescens L.), Cerastium viscosum, Festuca glauca Lam. , F. ovina « aristata, F. sylvatica Vill. (prope Müllheim), Ga/ium g/aucum, Lithospermum purpureo-coeruleum (et prope Müllheim), AMe/ica ciliata, Moenchia quaternelia Ehrh. (Müllheim versus), Stipa pennata, Trinia glaberrima Hoffm. Tr. Henningii Fl. helv., Pimpinela dioica L.), Uímus suberosa Willd. B pumita. Iugensis (valis, la vallée de Joux, s. du lac de Joux), vallis pagi Vaudensis, 6 1l. longa, vix ultra l. unam lata, inter Iurae dorsum altissimuin et eiusdem montes humiliores, qui eam a. ditione Gal- lica separant, ab austro-occidente borea orientem versus descendit. Pars cius summa , vallée des Rousses dicta, asperrima sterilissimaque ad pedem septentrio- nalem M. Dolaz sita est, parvum lacum eiusdem no- minis complectitur et ad Galiiam perunet. V. Rous- ses. Reliqua pars multo maior, mitior magisque amoena, perinde tamen sub coelo frigido iacet; eius vicus altissimus, le Brassus, 2056 p, supra Lemanum, 5207 p. s. m. et 101 p. S. lacum Iugensem elevatus est. Una fere leuca infra hunc pagum incipit lacus Iugensis, quocum, prope vicum le Sentüer, rivus Urba nuncupatus, qui traiecto iam lacu des Rousses, totam vallis partem superiorem percurrit, commisce- tur. Lacus lugensis, fere 5 l. longus et !/5 l. latus est, multos pisces ac praesertim tructas deliciosas optimosque lucios alit. RBupa dextra pascuis, praüs et montium humilium in clivum lenem. adsurgentium amphitheatro, domibus tuguriisque innumeris und.«que 248 IUGENSIS VALLIS, consito, sinistra autem collium iugo sylvis abietinis obtecto constat. Mons Dent de Vaulion, vico l'Ab- baye in parte vallis inferiore sito abrupte impendens, latam et minacem pyramidem, adspectu pictorio in- signem efficit. ^ Urba, s. brevis canalis, amoeno ponticulo subiectus, lacum superiorem cum minori lac Brenet dicto coniungit. Hic lacus inferior, for- mae subrotundae, ambitu vix unam leucam metitur, Ad extremitatem imam eius colles satis ardui sese extollunt, nec aquis ullum exitum permittunt, ut ista vallis haud minus inferne quam superne penitus clausa . Sit. Verum rupes calcareae, quibus solum eius constat, stratis verticalibus compositae sunt, per quorum rimas aquae lacustres sub terram dilabuntur, Haecce ostia ab incolis infundibula nominantur. Prope vicum le Sentier in ipsa ripa, haud procul a lacu eiusmodi infundibulum sese aperit, et ibi molendinum exstruc- tum est, cuius molae aqua lacustri, per canalem huc ducta , infra soli superficiem aguntur. Praecipua autem infundibula, longe maiora, ad imum finem lacus mi- noris, boream versus, inter viam lacui adiacentem et parietem rupium sita sunt; ibi etiam aquae molas aliquot (les moulins de Bonport) agunt. Ista lacuum effluvia nou tantum Urbae fonti ad M. Cerei (mont de Cire) radicem supra Vallorbes scaturienti, sed, ut omnino probabile videtur, perinde nonnullis aliis nostrae planitie; rivis aquas suppeditant. — Praeter illos duos maiores lacus, vallis tertiam lacunam (le lac Tar), ut perhibent, profundissimam prope pagum le Lieu sitam sylvisque cinctam possidet. Per anno- rum lapsum arena terraque rupium subterranearum fissuras paulatim obturare incoeperant, ut lacus magis magisque crescentes ripis suis totique regioni futuram submersionem minari viderentur. Sed anno 1817 infundibula, quorum ope aquae via subterranea sese subtrahunt, tam felici eventu dilatata fuerunt, ut ab eo tempore lacus non tantum nullum amplius incre- mentum nacti sint, sed etiam circumcirca partem sui IUGENSIS VALLIS. 249 pristini alvei deseruerint. Hinc ortae sunt novae ripae, lapidibus, arena, argillaque constantes, et lacus quasi cingulo albido, satis quidem inamoeno, sed non paucas sürpes rariores proferente circum- dantes. Solum totius vallis asperum est, ac parum fertile. Ob nimia frigora cerealia nonnisi aestivalia dicta co- luntur. Linum melius quam Cannabis succedit. Bras- sicam nusquam pulchriorem invenire poteris; sed Solanum tuberosum felices suas radices quandoque ad maturitatem perducere nequit. Montes vicini pas- cuis abundant, et prata ipsius vallis maximam partem ebünentia pabulum largum optümumnque pracbent, atque praesertim per mensem lIunium innumeris flo- ribus exornata, spectaculum iucundissimum oflerunt. Incolae omnes hortulos plants topiariis decorant; sed tantum paucissunae arbores domesticae sub hoc fngido coelo crescere possunt. Ceterum, ut in reli- quis Iuranis vallibus, cives istius regionis industriae fabricarumque artibus dediti , permulta horologia, sicut etiam horologiorum pertes singulas, quae Ge- nevae alis arüficibus veneunt, ac omnigena opera mechanica conficiunt, crystalla poliunt exciduutque, etc. Habitationes eorum ut plurimum commodae nec omnino inelegantes sunt. Denique ingenio , urbanitate moribusque hospitalibus sese commendant. Montes vicini ac praecipue ipsum vallis fundum magnam pulchrarum plantarum supellectilem proferunt. Palu- des v. gr. insignes Salices Cl. Scurrrcurmo, qui eas curiose collegit, sed varietates non satis fideliter. ad suos typos reduxit, suppeditaverunt. In vale Iugensi etiam $corzoneram macrorrhizamy, lridem sibiricam et Salicem seringianam N. (lanceolatam Ser.) provenire perhibet, sed locum specialem hucusque tacuit. 7e;- bascum Thapsus tum cultum, tum spontaneum ubique, Scrofularia canina, ad lacus Brenet littora, Sa/ix fragilis et S. pentandra secus vias et in praüus, $i- symbrium supinum circa l'Abbaye et le Pont ad ripas 250 JULIEN ST.—IURA. lacustres, Caleopsis Ladanum lY angustifolia y exilis , ibidem, Carez caespitosa et, ut perhibent, Cirsium tricephalodes DC. (Carduus Lam.) in paludibus occur- runt. Quoad stirpes ceteras, quae in valle Iugensi nascuntur, v. l'Abbaye, le Brassus, le Chenit, le Pont, le Sentier, Montendre, Vaulion (dent de). Julien (St), pagus Sabaudiae ditioni Genevensi conterminus, in planiue ad jM. Salaevae austro-occi- dentalem pedem situs. Ibi indicatur: Z/aztago inte- gralis N. ( Pl. Coronopus Sut.) Iura, perperam Iurassus, montium iugum, ramis fere innumeris constans, in Sabaudia ad mon- tem Salaevam, cuius ope cum Alpibus communicat, incipit, ultra Genevensem agrum per montem Sion occasum versus usque ad M. la Vouache, quem Hho- danus prope et infra castrum Fort-de-l'Ecluse a ceteris Iuranis monübus dividit, porrigitur; inde abrupte ad euro-boream conversum, primum quoad sui maximam partem secus dHelvetiae Galliaeque fines, ulterius autem dumtaxat per ipsam Helvetuam usque ad pagos Basileensem et Scaphusianum continuatur. — Istius montium tractus lonpitudo leucas 50—60, latitudo autem 12—20 l. metitur. Iurani iugi pars elatissima inter pagi Neocastrensis limites et Rhodani exitum. infra. arcem. Clusianam contenta est. Altissima eius cacumina sunt: 1) ZLe Reculet. de Thoiry, supra vicum Thoiry, penitus ad Galliam pertinens; 5289 p. s. m. 2) Le Colombier, supra Gex, euam in Gallia; 5199 p. Quin etiam scopulus ei imminens Crét de /a neige dictus, ipso Reculet de '"Thoiry nuper paulo altior compertus fuit. 5) La Dolaz; 5168. 4) Le Montendre inter vicos Abbaye in lugensi valle, et Mollens in planitie Vaudensi situs, 5177. 5) La Dent de F'aulion , perinde vicis lugensibus lAbbaye et le Pont atque pago lIsle austrum versus imminens; 4572. Exinde ultra Neocomum Iura dorsum sistit 2—5 millium p. supra IURA. 254 planitiem elevatum, superstructis tamen hinc inde culninibus 600 ad 41000 p. altioribus. — Talia sunt: 4) /e Chasseral ad Bernatnm Neocomensiumque limites ; 4968 p. s. m. 2) die Hasenmatt, supra Solodurum; 4476. 5) der 7Teissenstein, ibidem; 5966. 4) der Là- gerberg in pago Tigurino supra Dadam eminens; 5029. Euro-boream versus sensim sensunque deprimitur, donec prope Dasileam et Scaphusiam cum collibus et ipsa planiue sese tandem confundit. lurani montes ubique ad austrum clivum praeruptum aut arduum ostendunt, -et contra ad septentrionem dorso mitius inclinato facilius conscenduntur. Quamobrem tum in Gallia; tum in Iuranis Bernensium praefecturis rami occidentales et septentrionales semper humiliores ob- servantur. Maximam fere iugum latitudinem suam habet in ea parte, quae culmina mediae alütudinis continet. Rupes iuranae lapide calcareo compacto, cinereo, (in vieinia lacus Neocomensis flavo), coloreque dilu- tiori quam rupis calcareae, quae in. Alpibus invenitur, constant. Eorum strata, plerumque verticalia, prope sunmunitates quasi in tecti formam converezentia cum argilla et marga alternant. Inter ea strata pluribus locis Hammitae, Gypsi, Alabastri, Asphalüi, Mar- moris varii coloris, Carbonis fossilis, tum lapidei, tum lignei, ac praecipue in parte Gallica, terrae me- talliferae ferreae, cuius in provinciis Helvetiae con- terminis multae ditissimae fodinae exstant, venae plus minus copiosae reperiuntur. In nonnullis profundioribus cavernis pagorum Vaudensis et Neocomensis hiemalis nix glaciesque per totam aestatem perstat. Ceterum omnia Iurana cacu- muna infra limitem nivalem posita sunt, unde fit ut hocce iugum molibus glacialibus omnino careat, Qua- propter in eius montibus pascua irrigua nonnisi rara occurrunt, et praeter Dubim et Thielam, fluvii nulli in eo tractu scaturientes navigabiles sunt. Pars inter Solodurum et Genevam contenta ingentem armento- 252 IURA. rum pecudumque vim alit, et incolae ex caseo et butyro, quae inde conficiuntur , magnum capiunt fructum. Pulcherrimae sylvae fagineae ac praecipue abietinae eorum montium clivos superiores plerosque obsident, sed in eis neque Zarix, neque Cemóra usquam occurrit. Ingentem plantarum rariorum numerum proferunt, licet eo respectu Alpibus longe pauperiores sint. In plerisque praecipue editioribus Iuranis montibus plus minusve frequentes occurrunt : .4conitum Anthora (rarissimum), 4c. Lycoctonum, 4c. Napellus , Alche- milla alpina, Alch. vulgaris y hirsuta, et Ó subsericea ( AIch. hybrida L.), 4lium F'ictorialis (parcissime), 444/o- pecurus pratensis (in iugis borealibus; rarus), 4adrosace lactea (M. Iurae et quidem iugis mediis propria), ;4adr. villosa (Dolae et M. Falconario »propria), .4nemone alpina (rarior), .£n. narcissiflora (perinde), 4ntheri- cum Liliago, .4nth. Liliastrum (pulchrum rarumque), «nth. ramosum, 4ntirrhinum aípinum. (infrequens), "rabis alpina, 4r. serpyllifolia Vil., 4r. Turrita, -«rbutus alpina, Arb. Uva-ursi, 4renaria ciliata (8 multicaulis, Jr. grandiflora (rara), 4r. Jiniflora (in M. Dolaz et Thoiry), 4r. u/iginosa Schl. (in Neoco- mensibus), 4r. verza (in montibus occidentalibus), -rundo montana N. (grostis arundinacea Sut.), 4r. sylvatica Schrad. ( 4gr. arundinacea? L.; in M. Chau- mont), 4ster a/pinus, 4st. AJmellus, 4strantia maior, ZAthamanta cretensis, Ath. Libanotis, Jtragc«ne alpina (M. Salaevae et Alpibus Rhaetücis propria), Zartsia alpina (cacuminum), Zupleurivn fatcatum Q latifolium, B. longifolium (in Alpibus nusquam reperitur), Z. ranunculoides () elatius (B. angulosum Sut.), Duxus sempervirens (circa St. Claude), Cacaíia alpina Jacq. (glabra Vill.; rara), C. a/bifrons (hirsuta Vill. ; ubi- que), Calamintha alpina Lam. (Thymus L.), C«mpa- nula pusilla Haenke (ad rupes humidiusculas) , C. rhom- boidalis (in pratis), C. thyrsoidea (in montibus edi- tioribus), C. Tracheiium , C. urticaefolia Schmidt (utra- que in. sylvis), C. vaidensis All. (9 Scheuchzeri (im IURA. 253 pascuis), Carex aíba Scop., C. ampullacea Good., C. brachystachys Schrank (rara), C. caespitosa, C. curta Good. (canescens Sut. ; cum 2 prioribus in paludibus frigidis), C. digitata, C. muricata (9 nemorosa, C. ornithopoda Willd. (pedeta Sut.; in sylvis perinde ac 2 priores), C. S$copolii N. (.ferruginea Sut.; raro), C. sempervirens Vill. (C. saxatióis Sut.), C. ste/lulata Good. (echinata Sut.) , Centaurea montana, Cerastium arvense II strictum , Cerinthe glabra Mill. (a/pina Kit. ; rara), Chaerophy/lum aureum, Ch. hirsutum, Circaea alpina (raro); Cirsium eriophorum Scop. ( Carduus L. ; pascuorum ornamentum), C. Erisithales Scop. ( Cnicus L.) I g/utinosum et II ochroleucum (stirpes rarissimae) , C. erucagineum Lam., C. tricephalodes DC. ( Carduus Lam.; cum priori in paludibus frigidis), Convallaria bifolia, C. maialis, C. Polygonatum, C. verticillata, Corallorrhiza Halleri Rich., (Ophrys Corallorrhiza L.5 rara), Coronilla montana Scop. (rara), C. vaginatis Lam. (minima auct.), Crocus wvernus, Cypripedium Calceolus (infrequens), JDentaria digitata Lam. (penta- phjlios Sut.), D. pinnata Lam. (Aeptaphyllos Sut.), Digitalis grandiflora Lam. (ambigua Sut.), D. lutea, D. media Roth (rarissima), 2D. purpurea (supra Bien- nam), Draba aizoides, Dryas octopetala , Elymus euro- paeus, Epitobium alpestre B trigonum, et y folis qua- ternis (utrumque infrequens) , £p. a/pinum (parcissime), Ep. angustifolium, Ep. Dodonaei Vill. « erectum, Epipactis ensifolia Sw. (Serapias Sm.), Ep. grandi- flora N. ( Serapias. Sm.) , Ep. latifolia All « patens, et B rubiginosa, Ep. rubra Sw. (Serapias L.; omnes in sylvis), Zrigeron a/(pinus (in M. Chasseral), £Zrinus alpinus, Eriophorum alpinum, Er. vaginatum, Erysi- mum ochroleucum DC. ( Cheiranthus Hall. fil.; rarum), Festuca nigrescens Lam., FP. sy/vatica Vill (infre- quens), Caium rotundifolium (in sylvis abiegnis, in- frequens), G. sy/vestre Poll. II a/pestre (in pascuis vulgatissimum) , Geztiana acaulis (rara), C. A4marella, C. campestris, G. ciliata, G. lutea, G. verna, Gera- 254 IURA. nium sylvaticum (frequens), Geum rivale, Globularia cordifolia, Helianthemum canum Dun. (Cistus maris folius Sut.), H. oelandicum DC. ( Cistus alpestris Crantz; rarissimum), JZeracleum a/pinum (in Neocomensibus) , H. montanum Schl. (in M. Dolaz), Aieracium ample- zicaule, H. andryaloides Vill. (montis Salaevae), Z. aurantiacum (rarum), ZA. aureum Vill. ( Leontodon L.5 rarum), Z. b/attarioides, H. glaucum All., H. Jacquiné Vill., AZ. prenanthoides Vil. (rarum), AZ. vi((osum, Hypericum dubium Leers (ubique), Z. montanum , H. Richeri Vill. (rarum), | ZZ) pochoeris maculata, luncus . ustulatus Hoppe, Juniperus communis (j alpina Wbg. (1. nana Willd.), Laserpitium latifolium (varietas tum glabra, tum scabra, frequens), L. Si/er, Lepidium alpinum (in M. Thoiry), Lilium Martagon (frequens); Luzula flavescens N. ( uncus Host), L. Forsteri DC. ( Juncus Sm.) , L. spicata DC. ( Iuncus L. ; 1n M. Dolaz), Lysimachia nemorum, Margarita Bellidiastrum N. (Doronicum L.), Moehringia muscosa (ad rupes um- brosas ubique), Jyrrhis odorata Scop. ( Scandix L.; in Bernatum praefecturis Iuranis et in M. Neocomen- sibus), JNNardus stricta , INeottia cordata Rich. (Ophrys L.; rara), Orchis a«lbida All. (Satyrium L.); Orch, globosa (summitatum), Orch. nigra Scop. (Satyrium L.), Orchis odoratissima, Orch. pyramidalis (ad imos clivos et in vallibus; rara), Orch. sambucina « flori- cus luteis (in M. Dolaz, parcissime), Orc^. suaveolens Vill. (ibidem; rarissima, a Cl. Moxwanp et nuper a Cl. Pu. Bniprr iun. lecta), Orch. viridis Crantz (Sa- tyrium L.), Orobus luteus (in M. Dolaz), Oxytropis montana DC. ( Astragatus L.; admodum infrequens nec nisi in M. Thoiry et Colombier lecta), Pedicu- laris sylvatica (vara) , Phleum alpinum, .Phl. commu- tatum N. (in M. Dolaz, parcissune), PAyteuma orbi- culare l cordatum, et Il. eipticum, Pimpinella magna &, et B rubra ( P. rubra Hoppe), Pinguicula alpina, P. longifolia Ram. (tum in Neocomensibus, tum in montibus supra Gex et Thoiry), inus A4bies (sylvas IURA. 255 praecipuas abiegnas efficit), P. Picea (paulo infre- quentior), P. sy/vestris (j montana Wbg. et à Pumilio N. (in vallibus Iuranis: rara), P. uncizata Ram. (teste Cl. Caxporr:o), P/antago montana Lam. (in pascuis, ubique), Poa e/pina, F. hybrida N. (in summis mon- tibus infrequens), 7 nemoraüis I vulgaris «, et B cirrhosa (rarior), II.montana, P. sudetica Schrad. (in Neocomensibus), Po/emonium coeruleum (ibidem), Po- lygaíla amara, P. Chamaebuxus (rarissime; occurrit supra Gingins et 'T'rélex , sed nonnisi valde infrequens), Poiygonum Bistorta (im praüs), P. viviparum (cacu- minum), Potamogeton obtusus Ducros (rufescens Schrad.), P. pectinatus, Potentilla alpestris Hall. fil. (aurea Sm. Ser.) I crocea, P. aurea ( P. Halleri Ser.), Prenanthes muralis, Pr. purpurea (utraque in sylvis), Primula J4uricula (perrara), Pr. elatior Jacq. (ubique), Pr. farinosa, Ranunculus aconitifolius & parviflorus, et 8 platanifolius, R. alpestris (infrequens), AR. /anu- ginosus (in sylvis), R. montanus Willd. (nivalis Sut.; vuleatissimus) , A. 740ora (in M. Thoiry, Colombier et Dolaz), RAamnus alpinus (hinc inde), Rhinanthus Crista-gaíli y angustifolia N. (ad clivos editos aridis- sunos, infrequens), Zododendrum ferrugineum (in iugo austro-occidentali; rarum), ZAiées petraeum Jacq., R. rubrum, Rosa aípina l1 vulgaris c, et Q Byrenaica, II /agenaria, R. rubrifo/ia Vill. (infrequens), A. spi- no:issima (perinde), Ruóus hyóridus Chaix ( glandulosus Bell), AR. idaeus, R. saxatilis, R. tomentosus Willd. (locis humilioribus apricis), Rwumez a/pinus, R. ari- Jolius All. (in M. Dolaz), Salix fragilis (in valle Iugensi), S. myrtiloides Sut. (1648 9 Hall. helv.; an eadem ac S. retusa y multiflora, quae S. Kitaibeliana Willd.? in montibus Neocomensibus), S. pentandra (in valle Iugensi; perrara), $. pAy/icifolia, S. retusa (rara), $. repens (cum multis varietatibus in valle lugensi), $. versifolia Wbg. (ibidem), Sazifraga ai- zoides (autumnalis Sut. ; in M. Colombier supra Gex ; rarissima), 3S. 4izoon Jacq. (ubique), S. Zircuius 256 IURA—KAHLENBERG. (Iurano iugo propria), $. muscoides Jacq. (in M. Thoiry et Colombier), S. rotundifolia (in sylvis), Scabiosa alpina (in iugo austro-occidentali, parce), $c. Columbaria & (Sc. lucida Vill. ; vulgo), Sc. Succisa, $c. sylvatica «, et () longifolia (Sc. integrifolia Sut. , rarior), Scirpus caespitosus (in paludibus frigidis), Sc. Boeothryon Ehrh., Scrofularia canina (j montana (in M. Dolaz et Mont d'Or), Sedum anopeta/um DC. (circa St. Claude), S. atratum, Senecio alpestris N. ( sarace- nicus Sut.), S. Doronicum , $. lacobaea , 8. sylvaticus, S. viscosus, Sesleria coerulea Ard. (Cynosurus L.), Sideritis hyssopifolia (in M. Thoiry et Dolaz), So/da- nella alpina (in summitatibus), Sonchus arvensis, S. zontanus Lam. (alpinus Sut.), Sperguía nodosa, Sp. saginoides. Sw. (in M. Dolaz adscensu), Spiranthes autumnalis Rich. (Ophrys Balb. ; infrequens) , Stachys alpina (in sylvis, vulgo), Ste//aria nemorum, St. uli ginosa Curt. , T'hesium atpinum sparsiflorum, Tozzia alpina (raro), T'rinia elatior N. (rarissima; montis Salaevae), Zr. Henningii Fl. helv. vel potius g/aber- rima Moffm.; Pimpinella dioica L.), Tussilago alpina (in pascuis editis), 7. a//a Hoppe, 7. nivea Vill., Faleriana angustifolia Vill. (au. Creux du Van), 7. montana, F, tripteris (in iugi borealis montibus: nostri ea carent), Zeratrum album praesertim A virescens Heg. (7. Lobelianum Bernh.; in pascuis fere omni- ' bus), Zeronica aphylla (in summis montibus, parce), F. dentata Schrad. (in Neocomensibus; rarissima), F. montana (rara), 7. saxatilis L. fil. (rarissima: eam citat Harrrnus), 7. Teucrium, 7. urticaefolia Jacq. (in sylvis), 7io/ae calcarata Y subacaulis (in M. Thoiry et Colombier), 7. Jiffora, P. canina, F. gran- diflora Vill. (in Neocomensium summis vallibus), 7. palustris, V. tricolor Y subalpina. Ivorne. V. Yvorne. K. Kahlenberg, mons ab Harrrno citatus , ubi eo RALLEN—RANDERAE VALLIS. 257 iestante occurrunt: chillea mosckhata Jacq., ch. nana, ;nthericum serotinum, MHieracium aurantiacum. Kallen; mons Iuranus ditionis Basileensis, ut suspicamur, inter utrumque Hauenstein situs. Ibi teste Cl, Hacrssacn proveniunt: /Zamanta cretensis; Convaliaria verticillata, Festuca sytvatica Vill., Globu- laria cordifolia, Heracleum alpinum; F'aleriana tripteris., Kaltwassergletscher. V. Sempronius. Kamor, mons excelsus Abbatiscellanorum (Inner- Rhoden), Rheguscorum valli imminens. Viae, quibus cominode conscendi potest, e vicis Lienz et Kobel- wies in ea valle sitis exeunt. Summum eius cacumen Hohe-Kasten dictum; 4529 p. s. Rhenum et 5118 p. S. am. elatum. est. Ibi magna Helvetiae orientalis pars, lacus Bodamieus, amoenissima vallis Rheni, atque Alpes, potissimum MHhaeticae et T'yrolenses, pulcherrimo sunt spectaculo. infra verticem illum tugurium adest pastorium. In eo monte a botanicis recentioribus ac praesertim a Cl. CusronE multae rariores plantae inventae fuerünt; v. gr.: 4chilea atrata, Adoxa Moschatellina, 4Ichemilla vulgaris à eubsericea ( Alch; hybrida L.), Anihericum serotinum , -pargia a/pina Host, Campanula thyrsoidea, Carda- mine bellidifolia, Carex atrata, C. capillaris (etiam auf dem Ifohen-Kasten), €. mucronata Al. (auf dem Hohen-Kasten), Jestuca nigrescens Lam., F. pumila Vill.; Gentiana verna var. maior Gust. (C. utriculosa Wbhs.), Gereniuüm pyrenaicum , Hieracium piloseilae- forme Hoppe (rarissimum), Ophrys a/pina, Ophr. Mo- norchis, Orchis nigra Scop. ( Satyrium L.) , Oxytropis montana DOC. ( Astragalus L.), Pedicularis foliosa (auf dem lIlohen-Kasten); ^ wersicolor Wbg. (/lammea Sut.; ibidem), Ranunculus montanus Willd. tum «, tum € Zillarsii, Stellaria nemorum, Zollikoferia Pelti- dium N. ( Hieracium stipitatum Jacq.). Kander (die). V. Bernensis pagus, et Thun ad Kanderegrien. Kanderae vallis, in Oberlandia Bernensium, Gaudn Flora hely, VII. 417 253 RKANDERST£EG -KEMPTEN. ad M. Gemmii pedem incipiens, ab austro septentrio- nem versus secus Kanderam per 3 fere leucarum longitudinem usque ad oppidulum Frutigen porrigitur. Eam iugum angustum montium alüssimorum, prae- cipue ad austrum molibus glacialibus horrentium a valle parallela Adelboden separat. Kanderae vallis pulcherrimis fontibus passim ad montium radices sca- turientibus abundat; pars eius summa ad angulum fere rectum. orientem versus conversa vallis Gas- tern dicitur. V. Gastern et Kandersteg. Kandersteg, vicus alpestris Oberlandiae Ber- nensis in Canderae valle ad pedem borealem M. Gemmii et ad viam, qua ex Helvetia interiore ad thermas Leucenses itur, situs. Hucusque viatores curribus rhedisve uti possunt; sed ipse Gemmius non- nisi pedibus, mulorum aut sellae gestatoriae ope su- perari potest. In pago Kandersteg arbores nullae pomiferae occurrunt; sed undique pulchris pratis irri- guis circumdatus est. bi proveniunt: nthericum serotinum (in culmine Hohe- Kasten), Circaea alpina , Cirsium rigens N. ( Carduus tataricus Sut.), Gentiana A marella, Lonicera coerulea , Orchis odoratissima , Salix pentandra (rarissima). Kàátzis. V. Thusis. Kempten, magnus vicus ditionis Tigurinae prope Wetzikon, nec procul a lacu Pfaeflikensi, in regione amoenissima, agris fertlibus pomariis laetisque pratis constante situs. Colles vicini sylvis abietinis fagineis- "que consiti sunt, ubi iunior adhuc non paucas stirpes rariores, herbarioli mei primitias collegi. Ibi enim occurrunt: Cardamine hirsuta (9 micrantha, Caucalis grandiflora , Corydalis cava Wbhg. ( Fumaria Sut. ; prope Auslikon), Chrysosplenium alternifolium, Cypripedium Ca/ceolus, Dentaria pinnata Lam., Erica carnea, Calium rotundifolium, Gentiana asclepiadea , C. ciliata, Gceum rivale, Eelleborus foetidus, Leucoium vernum, Lonicera nigra, Ornithogalum umóbcllatum, Phyteuma sp:catam flore coeruleo, Po!rza/a Chamaebuxus, Pyrola KERENZEN-—RLOSTERS. 259 . secundà , Ranunculus aconitifolius [Jj ambiguus , Tofieldia calyculata Wbhg. (4nthericum Sut.), Tussilago alba , Fiscum aibum [) polycoccon. Kerenzen, vicus pagi Glaronensis ad lacus PRi- parii littus sinistrum situs, fere 4 leuca Veseno distans. Prope hunc locum Zzu/a montana, sürps in. Helvetua rarior, lecta est. Kienthal, vallis angusta asperrimaque Oberlan- diae Bernensis , inter vallem Canderae, ad occidentem, et vallem Lauterbrunnen ad orientem coarctata. Eam moles Gàümsigletscher ad aüstrum terminant; 5—4 leucas longa, atque a torrente Kienbach percursa, occidenti -boream versus tendit, et supra Reichenbach aperitur. Plantae eius a recentioribus, quantum mihi innotuit, nondum rite exploratae fuerunt. Potissimum ab Harrrso indicantur: /a4drosace alpina N. ( Aretia L.), Arabis pumila Wulf., Cardamine impatiens, Geranium lividum L'Hér., Ceum reptans, Hieracium staticefolium Vil., Lapsana foetida All. ( H yoseris L.), IVeottia cordata Rich. ( Ophrys L.), Phaca alpina Jacq., Ranunculus glacialis, Viola cenisia (in M. Rothenhorn). Kliben.. V. Cliben. Klosters, Rhaetorum magnus puleherque vicus, in summa valle Práttigau, amphitheatri instar. torrenti Landquartae inuninens. lbi terram metalliferam vici- narum fodinarum in officiha anno 1816 condita lique- faciunt. luvenes aliqvot e familiis huius loci honestio- ribus opulentoribusque societatem inierunt, ut 1psi pueros scientiarum rudimentis imbuerent: nobile sane ac laudabile instituti! — Hine intra 8 horas semita non incominoda, sed nonnisi aestate frequentata, per M. Ferrainam s. Verainam ad vicum Süss Engadinae inferioris ducit. Immensae Selvrettae moles glaciales, plura milliaria quadrata comprehendentes, summam vallem undique claudunt, et inter Engadinam et Rhae- tigoviam late patent. Quibus altüssuni ac fere inac- cessi scopuli Piz-Linard et Selvretta minaces impen- dent. Alia via ex Rhaeügovia per collum Laret 4980 260 KRAUCHKAMM-LÁGERBERG. p. S. m. elevatum, in vallem Davos itur. Planta. rarior: Primula r&actica N. ( minima Roesch; prope Fereina). , Krauchkamm, arista montium editissima pagi Glaronensis, valli orientali Sernftthal et valleculae eius laterali Krauchthal imminens, qua per semitam alpestrem ad Sarunetorum alium vicum Weisstannen transitur. [tineris punctum altissimum 67C4 p. s. m. elatum est. Hanc sublimem regionem anno 1812 Cl. WanrrENBERC peragravit. Stirpes rariores ab eo ci- tatae: Chrysanthemum alpinum, Geum reptans, Hedy- sarum obscurum, Oxytropis campestris DC. ( Astragalus L.5 in vallecula Krauchthal), Pedicuiaris recutita, Sonchus montanus Lam. (a/pinus Sut.), Thlaspi rotun- difolium N. ( Iberis L.). L. Lachen, vicus pagi Suitensis, ad lacus Tigurini superioris ripam sinistram, inter Hhichterschweil et Wesen situs. lbhileguntur: Geranium palustre, Phy- salis A!Kekengi, Gparganium natans, Teucrium Sco- rodonia, Laágerberg, die Lágern, mons Lezserius, dorsum montium ad lIuranum iugum pertinens, in pago Argoviensi prope DBadam incipit, atque ab occi- . denle orientem versus protensum 1a ditione Tieurina supra vieum Dielstorf praeruptum desinit. Summa eius arista angustissima e.t, adeo ut nonnullis locis eUam uni homini spa!ium ad standum necessarium non concedat. Ad speculam (die Hochwacht), unde Alpes et pulcherrima orientalis Helvetiae pars late prospieiuntur, hoc dorsum 1729 p. supra lacum Tigu- rinum et 5029 p. s. m. elevatum est. luc ab oppi- dulo Regensberg in "Tigurinorum ditione sito intra dimidiam horam facile pervenitur. Inter rupes cal- careas, quibus M. Lügerberg constat, strata gypsea et multa petrefacta continentur. In eo inonte botaniei tun veteres, v. gr. uterque ScurvcHzrmRUs, tum re- LALEX—LANDERON. 261 centiores pulchras plantas invenerunt. Inter éas rc- censentur: Zromwus asper QN. ( Br. montanus Scop.), Dupieurum tongifolium , Cacaíia alpina Jacq., Cervaria glauca N., C. Oreoselinum N. ( Athamanta | Cervaria el Ath. Orc.oselinum L.), Chrysanthemum corymbosum , Collema iacobacaefolium DC. (C. me/aenum € iacobacae- Jolium Ach.), £Fuphrasia lutea, Genista. sagittalis, JMespilus Cotoneaster , Papaver 4rgemone (circa hegens- berg). : Lalex, mons iugi Alpium australium ad Valesiam mediam pertinens, in valle summa Anniviers, prope montem Arpetta situs, nec. procul a molibus glacia- libus distans. Ibi ab Asz. Tuowas repertae fuerunt: zndrosace pennina NN. ( 4dretia L.), 4rnica Clusii, Carex approximata Iioppe, C. foetida All., Cerinthe glabra Mil. (a/pina Wit.), Gentiana purpurea, Iuncus trigiumis, Luzula spadicea DC. ( Iuncus All.), Pedicau- laris recutita, P. rostrata, S«lix retusa y multiflora ? ($. retusa B. imyrtilloides Mur.), Saxifraga aspera DC. II /ryoides, S. exarata Vill. — In M. vicino l'Arpetta: .4guilegia alpina, .frnica Doronicum Jacq., Gentiana glacialis 'Thom., C. nivaéis, Phaca a/piaa Jaeq., Ph/leum commstatum NN. — "Üraus torrentem et moles »laciales Durand dictas, Lalez versus: Ce- rastium alpinum (8 (C. lanatum Lam.), Iuncus Jacquini , Salix g/auca () Lapponum, S. helvetica Vill. ( arena- ria auct.). Lüámblingen, Lümlingen, pagus ditionis Ber- nensis in regione Tessenberg s. montagne, de Diesse dicla, ad boream supra lacum Biennensem situs. Ibi indicantur ./ster 44me/lus et Pyro/a rotundifolia. Landeron, magnus vicus ditionis Neocomensis, ad lacum Biennensem, in regione paludosa situs. Incolae religioni romanae addicti sunt. Plantae ci- talae: Zy4drocharis Morsus-ranae (prope Erlach s. Cerler, in fossis aqua plenis), ZLathyrus palustris (St. Jean versus), Sagittaria sagittifolia, Sparganium natans, 202 LANGENBRUCK-—LARIUS.: Langenbruck, vicus Basileensis, ad 2270 p. s. m. alutudinem in M. Ober-Hauenstein ad limites pagi Solodurensis situs. Locus est amoenus, sed propter nimiam elevationem substerilis. | Scopulus vicinus, die Wannenfluh, ob pulchrum prospectum visitari meretur; sic et vallecula iucunda Schónthal, ubi multa sunt petrefacta. [In eius vicinia citantur: Campanula pusilla Haenke, Chaerophyltum hirsutum, Coriandrum sativum , Dianthus sylvestris , Elymus europaeus, Epilobium tetragonum, Ceranium phaeum , Rumezx scutatus , Stachys alpina, Stellaria glauca With. (rara). Lapierre. V. Penninus. Larius (Lago di Como), illorum Italicorum lacuum, quos Manoxrs lyra aurea celebravit, longe pulcherrimus, omnis in ditione Mediolanensi conten- tus, a septentrione ad austrum extenditur. Duodecim leucas longus est, sed vix ultra leucam unam latus et 65^ p. s. m. elevatus. In comitatu Clavennensi, ad vicum Riva incipit, ubi amnis Maira lacunam ab incolis laghetto di Chiavenna dictam, circiter leucam unam longam efficit; in eius infima parte aqnae rursus, licet lente, fluere incipiunt et incre- mento maximo, scilicet Addae tributo, auctae, ad y:icum Sorico in verum lacum dilatantur. — Prope pagum Bellagio, austrum versus 6 l. a Sorico distan- tem, Larius in duos magnos pulchrosque sinus ad angulum acutum divergentes, ultra 5 l. longos divi- ditur: eorum occidentalis, ad cuius extremitatem meridionalem oppidum Comum situm est, nullum habet exitum. Sinus orientalis autem ad urbem Lecco desinit; infra eam nempe aquae in angustias redactae, cursu inferiora petunt; sed mox rursus parvum efli- ciunt lacum, quo traiecto, nomen Addae recuperant, donec supra Bergzomum in Eridanum effunduntur. Lacum Larium undique montes circumdant, quo- rum altiores in eius partis superioris vicinia siti sunt. Mons Camogh?é supra Gravedona ad orientem, et in LARIUS. 263 pagi Ticinensis confinio exsurgit. Ad ripam sinistram perünent M. Legnone imae valli Tellinae inpendens, et 8077 p. s. lacus superficiem elevatus, atque M. Grigna supra vicum Dellano et pulchram vallem Sa- sinam. situs, 6805 p. s. l. elatus. | Pone Bellagium inter duos sinus mons Corni di Canzo (51:6 p. s. 1.) vico eiusdem nominis minax impendet. Dhupas Laru artes naturaque cerlatim exornasse videntur. Crebri magnique pagi, villae splendidissi- mae, marmorea aedificia italica. architectura super- bientia, templa inagnifica et elegautissima sacella un- dique exsurgunt eorumque series fere conunua non- nisi hinc inde solitudinibus peramoenis , rupibus pulchre praerupiis, rivisque ex carum verüce in lacum sese praecipites efiuudentbus interruinpitur. Inter villas, quibus haee littora renident, fere notissuna est quae Pliniana s. Plaviana dieitur. | Ad sinus occidentalis ripam orientalem sita, haud procul Como distat. in porticu quadam ad eius palatium adtinente fons ille mirabilis scaturit, quem uterque Prrvivs memorat. »ln Comensi", inquit. Cares Prisivs SEcuxDus ", iuxta Larium lacum, fons largus, horis singulis , intumescit ac residet" (H. N. lib. Il. cap. 406.). | Caivs Carci- L1Us Priwius, sororis eius filius, Coini natus et rezionis natalis amanüssimus, istud naturae iniraculum in epistola hucusque exstante (L. IV. ep. 50), quae in ea porticu tabulae marmoreae inscripta legitur , quo- que descripsit. Etiam nunc ut ante XVIII secula fontis huius aquae quotidie per aliquot horas incre- scunt et rursus per plures adhue horas munuuntur, sic lamen ut nunquam omnino deliciant. Ceterum villa Pliniana. sylva Cypressis, Castaneis, Lauris et Pineis constante, vineis amoenissinisque hortis, quos uLrinque irrigant limpidi rivuli, cataractas passun eficientes, circumdata est. : Scaphae olim magnam sui cursus partem tenipore nocturno perficicbant; idcirco per traiectum. viatores propter tenebras pulcherrimo big Ado fiui 264 LARIUS. non poterant. Nunc autem navigiorum vapore acto- rum ope, intra paucas horas totam lacus longitudinem perceurrunt, et summa voluptate scenas omnes diver- sissimas, quas ista felicia littora oculis. exhibent , commodissime contemplantur. Sed botanici, quibus otium necessarium conceditur, tam rapido traiectu parum contenti, utramque ripam pererrare amant, utpote qui in vallibus, collibus montibusque vicinis intra paucas dies messem rarissimarum pulchrarumque stirpium largam colligere queant, ut ex libello, quem circa plantas Larienses Cl. Co»morrr anno 1825 in lucem edidit, videre est. Inter eas potissimum re- censendae sunt: Cervaria alsatica N. (9 albiffora ( Se- linum venetum Spreng. ; ad agrorum marginem, vulgo), Crocus sativus (in hortis cultus), Cr. vernus (in oim- nibus montibus supra Fagi regionem), C/adio/us 5j - zantinus Ait. (secundum Cl. Couworz:; probabiliter idem ac Florae nostrae C/. ita/icus ; in Valsolda prope pagum Castello et in collibus circa Erba, sc. ad viam inter Comum et Lecco), Gratio/a officinalis (in pratis uliginosis), Orobanche Epithymum DC., Quercus Cerris (in sylvis montanis), Zea Mays (ubique colitur). — 2) In Alpibus editioribus occurrunt: Zieraci«m aípestre Jacq., Qxytropis montana DC. ( Astragalus L.), Th/aspi rotundifolium N. ( Iberis L.). — 5) Prope Griante, ad ripam occidentaiem , paulo supra locum ubi sinus in- cipiunt: Carex ba!densis, Cytisus purpureus Scop. (quo ut et priori omnino careimus), Zeracium porri- J'o/ium Jacq. (genuinum) , Zorminum pyrenaicum (etiam circa Rezzonico, eiusdem ripae vico, e regione M. Lesnone sito). — /t) In valle Cavargna, a M. Camoghe terminata et ad lacum Luganensem sese aperiente: F'aleriana scxatilís Jacq. (ad montium elatiorum ru- pes). — 5) Ad radices montium della 'Tramezzina (regionis ad eandem ripam pertinentis, inter vicum Cadenobbio et promontorium Lavedo sitae): Cercis Si/liquastrum (in. Helvetia. nusquam spontanea; etiam prope pagos Bonzanigo et:Viano ad sepes occurrit). — LARIUS. 265 6) Circa. Cadenobbio, vicum infra Menagio situm: Aadropogon A4liionii DC. — 7) Circa Cernobbio haud procul Como: Zum angulosum (8 patustre ( All. se- nescens L.). — 8) Prope Bellagio, ad extremum pro- montorium inter utrumque sinum: Zv«phthaimum spe- ciosissimum , Campanula Raineri Perp., Carex ba!den- sis, Horminum pyrenaicum, S$cabiosa graminifoíia, — 9) In faucibus rupestribus le Crosgalle ad sinus Co- mensis ripam orientalem inter Bellagio et Lezzeno silis: 4quilegia pyrenaica DC., Buphthaimum specio- sissimum ,| Campanula Raineri Perp., Carex bajidensis, Cytisus purpureus Scop. , Hieracium porrifolium Jacq. — 10) In M. Legnone, ripae orientali imminente et imae valli Tellinae contiguo: .4pargia crocea Haenke (qua adhuc caremus), Card«us leptophyllus N., Hieracium aipicola Schl. B angustifolium (rarissumum) , Ligusti- cum jferulaceum All. ( Laserpitium | dauricum Jacq.), Phyteutna humile Schl. — 411) In valle Sasina, supra Bellano in ripa orientali sese aperiente: 4pargia crocea Haenke, QCempanuta Raineri Perp., Hieracium porrifolium Jacq. (rarissimum, nec usquam in Hel- velia visum), ZAyteuma comosum (planta perpulchra raraque), Sesleria sphaerocephala Ard. (in M. Capello; perinde rarissuna), Zaferiana saxatilis Jacq. (ad al- tiorum montium rupes; etiam supra Bellano). In valle Susana (noune eadem ac vallis Sasina?) a Pn. Tuoxas lecta sunt: Zeracium praemorsum 1l corym- bosum (MH. parviflorum Schl.), Laserpitium peuceda- noides, Orobus gracilis N. (stirpes rarissimae), Scor- zonera plantaginea Schl. — 12) Etiam in littore orien- tali prope Varenna infra Bellano nec procul a magno promontorio, cui Bellagio insidet: .4gave americana (ad rupes, quin imo ibi subinde ílorere dicitur!), Melia Azedarach (quasi spontanea). — 15) In M. Grigna supra Varenna: Campanula Rcineri, Jaserpi- tium lutleolum N. (£4. Gaudinii Mor.; regionem infe- riorem non superat) , $cabiosa graminifo/ia, — 15) Circa Mandelio, 1a sinus orientalis ripa sinistra: Zuphthat- 266 LASSARAZ —LAUENEN. mum speciosissimum , Campanula Raineri (supra vicum in Alpes altiores adscendit), Carex La/densis, Hiera- cium porrifolium Jacq., Laserpitium hirtellum NN. (pi- losum Com.; in praus della Valmeria), L. /uteotum N. — 45) Praeterea locis inihi incognius ad lacum Larium sitis a Cl. Coworrr citantur; a) supra vicun Val Madrera: £chinospermum deflexum Sw. (.Myosotis Wbg.); b) supra Resegone: ./pargia crocea, Buph- thal'mum speciosissimum, Campanula Raineri (in Alpibus euam ad 6000 p. s. m. occurrit), Carez 4Aaldensis, Laserpitium luteolum; et c) circa Codeno: eaedem plantae , excepto Laserpitio /uteolo, ac praeter eas Aquilegia pyrenaica DC., et Papaver aurantiacum Lois. (quod in lielveuaa desideratur) V. Comum, Canzo (Corni di), Riva. Lassaraz, vella Sarra, oppidulum pagi Vau- densis inter rivos le Nozon et la Venoge, ultra Cos- sonay, ad viam, qua Morgus Ebrodunum itur , situm. Vicinae lapidicinae lapidem praebent calcareum ad niuros exstruendos optinium, nec procul ab oppido pulchri colles extenduntur rupium parieübus subiecti. lbi BHurus sempervirens et Coronilia Emerus frequen- üssimae sunt. Rariores autem occurrunt: ristolochia Clematitis, Rumex pulcher , Trinia Jienningii Fl. helv. (potius Zr. g/laberrima Hoffm.; Pimpine!(a dioica L.), F'eronica acinifolia. — osa eglanteria quoque ibi ad sepes olim visa est. Laubergrat, montüum arista valli Engelberg imminens, cuius summus scopulus, Laubergraispitz dictus, ad alutudinem 7668 p. s. m. extollitur. Hunc tractum. exploravit Cl. WanrzrwBEnG, et ibi ab eo re- cognitae fuerunt: Carex atrata, Hedysarum obscurum, Ranunculus montanus Willd. (niva/is Sut.); ad Lau- bergratspitz: .4nthericum serotinum, | H elianthemum oclandicum DC. « (Cistus alpestris Whg., Crantz), Ophrys alpina. Lauenen, vallis alpina cum vico eiusdem nominis in Oberlandiae Bernensis parte occidentali inter. sum- LAUFEN—LAUSANNA. 267 mam vallem Simmiae, quam iugum Reulissen ab ea separat, et valleculam Gsteig occidentem versus sita. Vix duas leucas longa, ab austro ad septentrionem supra Sanen extenditur. Summa eius regio, supra pagum, undique glacie et nivibus perennibus circumdata pulcherrimisque molibus Geltengletscher subiecta , la- cum parvum haud inamoenum continet. | Ad eius lacunae littora, 1n pascuis et ad rupes usque ad gla- ciei congeries aliquot pulehrae plantae reperiuntur : euam ad glareas torrenüs 'TTurbach, prope Gstade occurrit CArysanthemum 2 alleri AM. ( Pycethrum Willd.) Ad parvum lacum : Potamogeton pectinatus, Scutellaria galericulata, Syrertia perennis, — Ad semitas, quibus ad moles Geltengletscher pervenitur: 4cAillea atrata, Apargia autumnatis Moffm. (Leontodon L.) B «pina, A guilegia alpina, Eriophorum Scheuchzeri Hoppe, Zie- racium Jacquini Vil., Iuncus filiformis, 1. triglumis, Saxifraga caesia. Laufen, oppidulum in praefecturis Iuranis Ber- nensiun ad Dirsam, quae in eius vicinia pulchram efficit cataractam, situm, et fere 5 l. Dasilea distans. Inter Laufen et Basileam invenitur Zo/ism perenue p tenue; circa oppidulum: ;4raóis arenosa Scop. ('Si- symbri«m L.), Cochíearia saxatitis Lam. ( Myagrum L.), Genista pilosa. Lausanna, urbs celebris, pagi Vaudensis caput, 1/;, l. lacu Lemano distans, in imo Iorati clivo sita, tribus collibus inaequalibus valleculisque cos separan- tibus insidens. Supra lacum 450 et supra mare 1601 p. elevata est. Pleraeque viae angustae et arduae sunt. Pulchrae tamen plateae, atque aedes elegantiores neutiquam deficiunt. Trium templorum cathedrale, architecturae gothicae, ac permulta virorum illustrium sepulchra monumentaque continens, longe pulcherri- inm est et viatorum attentionem meretur. In Rei- publieae curia, arci, quam olim Lausannenses epi- scopi et post eos praefecti sedem habuerunt, adiacente, atrium ingens Consilii sumnu sessionibus destinatum, 268 "^ LAUSANNA. ob lautissimum prospectum in magnam amoenissi- iamque partem nostri pulchri pagi insigne est. In collegio academico musaeum adservatur ante paucos annos conditum, sed 1am multis donis ditatum. Prae- cipue collectionem omnium imperii fossici fossilium imetallorumque, ab illustriss. nE LA Hanrz, de patria omni respectu meritissimo datam, et multas tabulas a Cl. Dvcnos, celebri artifice Vaudensi, nostri vene- raudi botanici fratre, tum Bomae, tum in patria post reditum pictas possidct. Bibliotheca academica, et librorum in studiosorjun usum collectorum supellex, societas scientiarum naturalium ad magnam helveticam sodalitatem. pertinens ?), coetus litterarum amicorum, ubi omnium populorum optima period:ca opera et cphemerides sedulo leguntur, pulchrae divitesque col- lectiones zoolosicae , ornithologicae , muneralogicae Cl. professorum Cnavaswrzs et Lanpv, pulcherrimus apparatus chemicus, quem possidet Cl. BErscnorr ,. isüns artis peritissimus raagisler, iuventuti. studiosae omnizena adminicula suppeditant.. In ea urbe scien- tiae potissiinum theologicae sollicite coluntur nullusque verbi divini ininister in pago pastoris officio fungi potest, nisi prius ab academiae professoribus doctori- busque probatus fuerit. Ceterum etiam philosophia et philolegia, iurisprudentia et medicina suos habent professores. Educatoni pauperum et ei, quae dicitur primaria, inserviunt scholae instütutionis mutuae; sic et pulchrum institutum, nomine écoles de charité notum, quod iam ante 70 annos aliquot viri publicae ulilitatis. studio acti conliderunt. Nuper egregiae aedes in huius scholae usum, ubi ducentis plures pauperes utriusque sexus alumni religionis scientia- rumque rudimentis imbuuntur, privatis impensis ex- Structae sunt. *) Ephemerides, quibus titulus est: Feuilles du Canton du. Yau!, huius societatis quodammodo annales continent; earum iam a pluribus annis Lausannae quovis mense fasciculus in lucem editur, LAUSANNA. 269 Maguum hospitium, quod aegros pauperes ex om- nibus pagi partibus admittit, cum optimo balneorum et suffumigationum apparatu, disciplina, munditie et cuiusvis generis commodis excellit. Novo ergastulo, cuius praefecti maleficos castigare ac corrigere potius quam punire aut torquere avent, eaedem laudes debentur. : Lausannae olm) cathedras academicas tenuere Turon. Brza, ecclesiae reformator, et ille maenus Coxz. Grzswrsus, Tiguri touusque Helvetiae ornamen- tum. Praeter multos viros eruditione egreg:os, celc- berr. Tissor, ZimwERMANNw: et nostri summi lHarrzrer aemulus atque amicus, ultinam vitae partem in ea urbe egit. Sub idem fere tempus Cl. Rrvwirzg cum venerando Srmnvvro indagationibus ad historiae natu- ralis scientias pertinentibus, quas in ac/is Lausannen- sibus consignaverunt, vitae laboriosae curriculum in- cipiebat. Exinde fatis fortunaque per longos annos agilàtus, postremum in patriam redux, Lausannae sospitem optimum ilum Sravvivw adhuc revisit, ac litteris, historiae studio et amabili scientiae totus addictus fere simul cum hoc digno collega mortem obiit. Scientias naturales felicissime colunt VV. Cl. CuavawwEs, Lazpv, Biscuorr, Purr. Barprer iunior, Lrnrscur etc. Quin et ampliss. SrewrrAN, reipub- licae consul meriüssimus, Fuzgorum patriorum difficili studio rara otia sollicite impendit. Lausanna horti botanici decore adhuc caret. Sed tum hortulani, inter quos Cl. Bannavp peritia modes- uaque praecellens, tum aliquot privati, v. gr. Cl. LarwÉ, BiscHorr, WypEn, pE Saim-mr-Awuawp et de LawcarrrmiE, multas pulchras stirpes, exoticas indi- genasque, colunt. — Virgo nobilis pz CoxsrAwT ma- ximam plantarum spontanearum, quas profert Helvetia, partem sumina curá et arte delineavit ac coloribus propriis insignivit. Herbaria viva ampliss. S. CrAvEL, qui diutissime studia severiora Florae iucundis ludis 270 LAUSANNA. temperavit; amicissimi Brscuorr et DnrprLIUS, ut et ipsum musaeum herbaria sicca possident. Urbis situs incomparabilis , pulchra vegetatio , colles fertilissimi prospectus summopere varios exhibentes , villae minus sumiptuosae quam elegantes et amoenis- simae, undique inter arborum domesticarum sylvas sparsae, totam Lausannae vicinam regionem decorant, eamque urbem ab omni tempore peregrinis ac prae- sertim Anglis gratissimam effecerunt. — Ambulacra frequentatissima sunt: magna platea templo cathe- drali contigua (la terrasse), et pulcher locus (Mont- benon) militaribus exercitiis destinatus, arboribus fruticibusque eleganter consitus, unde non solum maxima urbis pars, sed Alpium iugum, inteoer Le- manus, innumera oppida, vici villaeque inter lacum et luram sita, ac praecipuae pagi regiones viniferae oculis sese offerunt. Amoenae sylvae Rovéréaz et Sauvabelin (Sylva Belini) naturae amicos invitant. Supra hane arduus collis, ubi specula signifera (le Signal) fuit, extollitur, unde totam regionem contem- plari, spectaculoque pulcherrimo frui possis. Cete- rum quocunque te vertas, loca ambulationibus 1ucun- dis aptissima invenies. Flora Lausannensis agri iam a Crvsro, Grswrmo, BavnmiwrsQuE. pertentata ? Harrrgo magnam bonarum stirpium. copiam suppeditavit, atque novissimis tem- poribus iterum ab amiciss. Gav, Hrvwren et aliis botanophilis sedulo investigata, nobis quoque largum spicilegium praebuit. Nuperrime etiam Cl. Lrnrscnur, s. theol. candidatus, rei herbariae amantissimus, qui omnia loca urbi vicina attente perscrutatus est, ob- servationum suarum summam mecum humaniter com- municavit. 41) Circa Lausannam passim occurrunt: -Acorus Calamus (à la Grangette), A4iuga Chamaepitys Schreb. (Teucrium L.), A4/nus incana Willd. (inter urbem et Pully, tum in Iorato frequens), ;72emone ranunculoides (ad serram qua marmor secatur), 7/z- tirrhinum maius, Ant. Cymbalaria (ad muros antiquos LAUSANNA. 271 lacum versus), .4rabis hirsuta Scop. (Turritis L.), Arum maculatum (f foliis maculatus (var. in. Helvetia infrequens) , Aspidiirm (/Pofypodium L.) aculeatum Sw. , Asp. spinulosum. Sw., Brassica Erucustrum «, et p ochroleuce , Carex hornschuchiana Moppe (/fu/va Agrost. helv.), C. pulicaris, Ceterach officinarum Wild. ( 45- plenium Ceterach L.), Chaerophyllum hirsutum (ad ri- vum Flon), Chenopodium polyspermum , Chrysosplenium alternifolium (ad rivum Flon), Circaea intermedia Ehrh. (olim aux Eaux visa), Coch/earia Jrmoracia (testibus C. GrzswsEngo et Pu. Bnrpgr iun.), Coronil/a Emerus ,| Corydalis lutea "DC. (Fumaria Lam. , F. capnoides Sut.), Cypripedium Calíceolus (in nemoribus opacis), Cytisus nigricans (nonnisi a GrswERO visus), Delphinium Aiacis, Diplotaxis muralis DC. ( Sisymbrium L.; à Montmeillant), Dipsacus fullonum Mil. (colitur), D. pilosus (inter urbem et Vidy frequens), D. sy/ves- tris. Mill. 5 folis semipinnatifidis ,* Echinospermum Lappula Lehm. ( Myosotis L.; olim Lausannae lectum non amplius reperitur), JAZpipactis ensifolia Sw. (Se- rapias Sm.), £ryngium campestre (locis aridis), Eu- phrasia (utea (au bois de Vaux et aux cótes de Re- nens), Festuca rubra IV (F. duriuscu?/a Anglorum; in arenis ad lacum), Ga/anthus nivalis (in pomariis viae urbanae du grand St.-Jean subiectis), Ca/ium hercy- nicum Weig. (teste Cl. Caxporrio), Gentiana 4ma- rella ( germanica auct) , Geranium palustre, G. phaeum (in pratis infra urbem ad rivum le Flon copiose), Globularia vulgaris 5) subacaulis, Gnaphalium luteo album (bois du chálet de la ville), Ze/ianthemum Fi.— manua Desf. (Cistus L.; in colle la Bourdonnette), Herniaria hirsuta (ibidem), Zieracium dubium Willd. Q^ niflorum, H. hybridum Chaix 5 (rarissimum), Jberis amara, 1b. pinnata (parcissime), Zmpatiens Noli-tangere (mfra villam la Solitude et prope car- nifieis lanienam), Zsatis tinctoria (prope Paudex ad Httus. infra molam gypsaceam frequens), Zeucoium vernum, Limodorum abortivum Sw. (Orckis L.; bois 272 LAUSANNA. de Sery et de Laborde), Lonicera Periclymenum , Lotus siliquosus, Ma!va moschata, Matricaria Chamomil/a, Medicago minima Desrouss. (au petit Languedoc etc.) Melittis Melissophy/lum , Mentha cervina (olim, .nuper non amplius visa), 44. hirsuta 0B spicato - capitata (aux plaines du Loup, supra urbem) A. rotundifolia (ad vias vulgo), Qenanthe peucedanifolia Poll. (?); Ophrys anthropophora, Ophr. apifera Muds., Orchis coriophora, Orch. viridis Crantz (Satyrium L.), Or- nithogalum nutans (in praüs inter urbem et Ouchy, affatim) , Orobanche coerulea? Vill. (au Champ de l'air); Panicum glaucum, Pedicularis sylvatica (en Veune, supra urbem), Phyteuma spicatum f? floribus coeruleis; Prunus caproniana N. (Cerasus DC.), Pr. Mahaleb, Ranunculus aconitifolius (ad serram marmoream), Z. aquatilis ( heterophyllus Hoffm.; circa praedium Etévé , et vers les Monts), ZA. nemorosus DC. (potyanthemos Sut.; in sylvis), A. Philonotis Retz*), Rosa cinna- momea (au Rosiaz, entre les ponts de la Vuachere et de la Paudése), Awmex pulcher (secus vias), Saliz fragilis (ad viam regiam, qua Morgias itur), Saivia glutinosa (infra urbem), Seseli bienne Crantz ( annuum L.; aux cótes de henens), Sisymórium polyceratium (nonnisi a C. D. citatum), So/anum nigrum Og (S. villosum Sut.), Scrofularia canina (ad littus inter Villette et St.-Sulpy, copiose. Etiam inter Genevam et Nevidunum in lacustribus arenis ubique occurrit; contra, Vivisci, iu Aquileiensium valle, ac per totam Valesiam deesse videtur), Spiranthes aestivalis Rich. (Ophrys Balb.; aux cótes de Renens), Stachys alpina (au bois de Vaux), Stipa Ca/amagrostis Wbzg. (-4gro- stis L.; ad viam qua ad vicum Renens itur), 7Aa- lictrum angustifolium l iacquinianum, Teucrium moa- tanum, Tofieldia calyculata Wbhg. (.4nthericum L.; e regione Monumeillant) , Trifolium fragiferum (inter *) R. Philonotis a b. HozprwER inter plantas Lausannenses enumeratus, ibi nusquam à Cl. LEnzscHE reperiri potuit. LAUSANNA. - "AS urbem et Crissier), Tr. incarnatum, Tr. medium , Tr. procumbens YI Schreberi, Tr. scabrum (prope Paudex), F'eronica agrestis Ml (JF. pulchella Bast.), 'icia dume- torum, P. sativa YI segetalis; inca minor ()Ílore al- bo (infra urbem), 7 flore purpureo (à Montbenon au ti- rage) — 2) A Malai: Corydalis lutea DC. ( Fumaria Lam.), Geranium lucidum, Sinapis arvensis (9 orientalis.— 5) A la Borde: AEpipactis rubra Sw. (Serapias L.) , Limodorum abortivum Sw; (Orchis L:i), Ophrys arach- nites Hoffm. ; Ophri; myodes Jaeq. — 4) Aux Mosquines: Poa Eragrostis, Salvia glutinosa. — 5) A Cour: Circaea intermedia Ehrh. (olim ibi lecta), Lolium multiflorum Lam. 8, Muscari botryoides Mill, ( Hyacinthus L.), Myosotis caespitosa Schulz , Orobanche minor Sutt. , Ra- nunculus aquatilis ( heterophyllus Sut. ; prope lácum), R. sceleratus, Rosa cinnamomea , R. tomentosa Sin. — 6) Ad pontem de la Maladiere et circa Vidy: Cardamine emara, Carex acuta (parcissime), C. paniculata , Cau- calis infesta Curt. (9 elatior, Cerastium semidecandrum, C. viscosum , Corydalis cava Wbg. ( Fuinaria Hoffin.) , Cyperus longus, Doronicum Pardalianches, Equisetum polymorphum Vauch. , Zemerocal/is fulva , Hippuris vul- garis, Impatiens INoli-tangere (urbem versus, copiose), Lemna trisulca, Lolium multiflorum Lam. () aristatum, Nasturlium amphibium BR. Br. ( Sisymbrium L.), IN. pa- lustre DC. (Sisymbrium Poll), Oenanthe peucedanifo- lia Poll., Oenothera biennis, Poa serotina Ehrh. (P. palustris Sut.), Polycnemum arvense, Ranunculus Lin- gua, R. sceleratus, Scirpus setaceus, Scutellaria galeri- culata, Solanum Dulcamara y pubescens, Tamarix ger- manica , Thalictrum flavum , Trifolium fragiferum , Utri- cularia vulgaris, F'eronica scutellata, F'icia sativa I obovata (). minor, — 7) Aux Pierrettes in lacus vicinia : Allium sphaerocephalum , Alnus incana Willd., Brassica Erucastrum (9 ochroleuca (copiose) , Zelianthemum Fu- mana Desf., Hippophaé rhamnoides, Lepidium petraeum (ut solet, in arenis lacustribus), Littore//(a lacustriss Qenothera biennis (Cour versus), Potamogeton lucens, Gaudin Flora helv. VIT. 4S8 274 LAUSANNA. Ranunculus reptans, T'ypha latifolia.—8) En Chamblande : Anagaílis tenel/a (ibi exurpata fuit), Jnemone ranun- culoides , 4nthemis nobilis, Astragalus gl) cyphyllos, Du— nias Érucago, Camelina sativa Crantz ( Myagrum L.), Cerastium brachypetalum Desp., C. viscosum , Corydalis lutea DC. ( Fumaria Lam ), Crassu/a rubens, Erythraea pulchella Fries, Euphrasia Odontites (9 verna, Fedia ( F alerianella DC.) Auricu/a M. et K. , F. dentata Vahl, F.-oiitoria Vahl, Fi/ago arvensis, F. germanica , Gna- phalium uliginosum , Heliotropium europaeum, Herniaria hirsuta , Hippophaé rhamnoides (ad lacus ripam), Latky- rus Cicera, Lupinus angustifolius, Myosotis caespitosa Schulz, JNasturtium amphibium B. Br. (Sisymbrium L.), Orchis hircina Crantz (Satyrium L.), Ornithogalum um- bellatum, Orobanche minor Sutt. , Oxalis stricta, Po- lycnemum arvense , Potamogeton natans (in stagno), Sa/- via pratensis floribus rubris, Sedum anopetatum DC., S.rupestre (reflexum auct. helv.), S. sexangulare, So- lanum Dulcamara y pubescens, Stachys arvensis, Thlaspi perfoliatum, F'eronica scutellata, E. triphyllos,— | 9) Prope Belmont: Zunium Bu/bocastanum, Caucalis grandi- Jlora , C. daucoides (inter D. et Pully), Doronicum Par- dalianches, Eriophorum augustifolium Roth (ad pontem), H elleborus viridis (infra vicum). — 10) Prope Rovéréaz: Z4ctaea spicata , Carex caespitosa , Crataegus Amelanchier Desf. ( Mespilus L.), Doronicum Pardalianches, Epipa- etis ensifolia Sw. (Senapias Sm.), Euphorbia dulcis, Fedia dentata Vahl, Iasione montana , Laserpitium prute- nicum, Ranunculus lanuginosus, R. nemorosus DC., Rosa stylosa Ser., R. tomentosa Sm., Stachys arvensis (in omnibus agris circa Savieny , copiose) , Zrifo/ium ochro- leucum. — 11 In sylva Rovéréaz: Asp/lenium viride Huds. , Betu/a viridis Chaix , Crataegus torminalis , Epi- pactis rubra Sw. ( Serapias L.), Luzula albida DC. ( Iun- cus Hoffm.), Lysimachia nemorum, Margarita Bellidia- strum N. ( Doronicum L.), Menyanthes trifoliata, Mono- tropa Hypopitys, Neottia Nidus avis Rich. (Ophrys L.J, Orchis fusca Jacq. « et 8 floribus roseis, Prenanthes LAUSANNA. 275 purpurea , Pyrola chlorantha Sw. (hanc plantam, ibi primum in Helvetia a Cl. Pu. Bxiprr iun. lectam , eodem anno, quo ab ill. Swanzio descripta est , amiciss. Gax rite distinxit et a congeneribus separavit), P. minor, P. rotundifolia, P, secunda, Ranunculus lanuginosus, R. nemorosus DC., Rosa stylosa Ser. (inter Bovéréaz et Béthusy) , Z'accinium F'itis idaea. — 12) In. sylva Belini (Sauvabelin): Zctaea spicata (orientem versus), ira caryophyllea (à la Clochatte, supra sylvam), 44rundo Ca/lamagrostis (gramen rarissimum), ;splenium 4A4dian- tum nigrum. (à la Clochatte), Betu/a viridis Chaix , Ca- rez elongata (perrara), C. Schreberi Willd. (Cl. Brsczog), Chlora perfoliata, Convallaria bifolia, Crataegus dria, Dianthus superbus, Digitalis lutea, Diphyscium foliosum Mohr (Zuxóaumia Sm.), Doronicum Pardalianches (in- fra sylvam), Zpipactis ( Serapias L.) /atifolia Al., Ep. . palustris Crantz (S. /ongifolia B et y L.), Ep. rubra Sw., Filago montana (Ala Clochatte), Centiana A4ma- rella (germanica auctor.), C. ciliata, Ho/cus mollis (ra- rus), Jasione montana , Lonicera nigra, Luzula ( funcus L.) a/bida DC. /1. albidus Hoffm.), L. Forsteri DC. (I. Forsteri Sm.), L. nivea 'DC., Lychnis sylvestris Hoppe (dioica P flore rubro Sut.), Lysimachia nemo- rum, Melica uniflora Retz, JNeottia. [Vidus avis Rich. (Ophrys L.), Ophrys anthropophora, Ophr. arachnites Hoffm., Ophr. Monorchis, Ophr. myodes Jacq. , Orchis hircina Crantz ( Sat yrium L.), Orch. viridis Crantz, ( Sat) - rium L.), Orobus niger , Or. tuberosus, Or. vernus, Polypo- dium vulgare, Potentilla Fragaria Poir. ( Fragaria sterilis L.; au Signal), Primula elatior Jaeq., Prenanthes purpu- . rea, Rosa alpina , Scirpus setaceus, Sedum Telephium (au. Signal), Srachys eipina, Trifo!ium agrarium (à la Clo- chatte). — 15) Insylva Cery : 4straga/us glycyphylios, Epipactis ( Serapias L.) ensifolia Sw. (Serap. Sm.) , Ep. grandiflora Sw, Ep.ruüra Sw. Inula salicina , Limodorum abortivum Sw.(Orchis L.; copiose), Pyro/a minor (par- cissime), Rosa rubiginosa, Trifolium medium. — 14) In am- bulaero Montbenon praeter alias arbores coluntur : Ce/tis 276 LAUTERbBRUNNEN. australis, Sorbus hybrida , Ulmus ciliata Ehrh., U/m. mon- tana $m. — V. Dorigny, St. Sulpi, Ioratum, Ouch y. ; Lauterbrunnen, vallis notissima Oberlandiae Bernensis ad orientem valle Grindelia et ad occasum valle Kienthal terminata , austrum versus immensis mo- libus glacialibus, quarum praecipua Tschingelgletscher dicitur, clausa est. Abhinc septentrionem semper pe- tit, et ad vicum Zweylütschenen cum valle Grindelia confluit. Longitudine vix 5 l. metitur, utrinque au- iem inter altissimos montes valde coarctata est. Eam integram torrens Lütschine (die weisse Lütschine) per- currit; praeter hunc fere 50 rivulis multas insignes cataractas efficientibus irrigatur: quarum pulcherrima celeberrimis, quas tota possidet Helvetia, meritissime adnumeranda, paulo supra pagum Lauterbrunnen a rivo Staubbach ex rupium pariete, ultra 780 p. alto, ad perpendiculum aquas praecipitante formatur. Undae eius ingenti fragore cadentes demum in magnam vapo- rum nubem sub solis radiis, praecipue ad eius ortum, magnificum arcum irideum exhibentem , penitus resol- vuntur. Vicus Lauterbrunnen 2150 p. s. m. elevatus est. Aestivo tempore aer in ista valle per diem calidis- simus est, sed sub vespero quotidie insigniter refrige- ratur. Per mensem lulium sol tantum hora septima, hieme autem nonnisi meridie oritur. Cerasus tamen et Prunus pyramidaiis DC. (Zwetschgenbaum) fructus ad maturitatem perducunt; sed 7ug/ans utpote frigoris magis impatiens, vix feliciter coli potest. Incolae ex armentis pecudibusque praecipuum victum quaerunt. Fodinae metalliferae , unde ferrum et plumbum olim ex- trahebantur, demum fere exhaustae, anno 1805 deser- tae fuerunt. Ad pontem prope vicum Lauterbrunnen omnis amoenissima vallis pulchre prospicitur. In eius summa parte montis Dreithorn , 11691 p.s. m. elevati, radicibus subjecta, splendida cataracta rivi Schma- dribach procul micat. Sed operae pretium est eam co- minus contemplari. Praeter illam celeberrimam, cuius LAUVINA. 271 mentüonem fecimus, torrens Staubhach alteram quo- que elegantissimam in montibus vaili impendentibus ef- ficit, ad quam intra sesquihoram via neutiquam peri- culosa ducit. Inter spectatorem undamque cadivam spelunca parum profunda aperitur; supra hanc rivus in duos ramos divisus quasi duo vela etiam iridis ima- ginem per quasdam diei horas referentia pandit. Pio- funda vallis pedibus subiecta, et e regione spectatoris alussimus mons Jungfrau adparent. Denique parvus vicus alpestiris Mürren, 51:6 p. s. m. elevatus ad cli- vum prominentem, pinguibus pascuis laetum, irri- guum, sed arboribus denudatum situs, etiam. visitari meretur. Pauperes incolae $o/anum tuberosum, Jras- sicam, Hordeum Linumque colunt. A pago Lauter- brunnen 5 fere leucis distat. Nostris temporibus hance amoefissimam vallem botanici fortasse nimis negle- xerunt: montes enim eius altissimi inults locis gelu ni- vibusque perennibus horrentes, haud parcam messem pollicert videntur. In ipsa valle eique vicinis montibus hucusque observatae fuerunt: 4/nus incana Willd. (inter vicum ct Zweylütschinen) , Dra£a sclerophylía N. [3 laxior (n pulchro M. Suleck prope ingressum vallis eique et valleculae Saxeten interposito), estuca d«colorans M. et K. (diu perperam pro F./axa Host habita; eam ad catlaractam. Staubbach primus detexit Cl. SrsixcE, ac denuo recognovit amiciss. HonNuwNG ; rarissima stirps, alibi nondum rite observata) , Centiana asclepiadea , Ii pera! oria Ostruthium, luncus filiformis , Oxytropis sor- dida DC. ( Astragalus Willd. ; planta omnium rarissima, nec hucusque nisi in Europa borea-occidentali visa , xuper in valle glaciali altissimaque BRoththal mon- tium Jungfrau et Mónch scopulis subiecta ad fere decem :ailla pedum s. m. lecta est; V. Fl. helv. VI in suppl.), Zoa distichophyla N. (ad cataractam Staubbach), Aa- bus saxatilis, Sempervivum hirtum Sut. (ad Sichellaui- nen; suspecta planta - nobis ignola, autoptis uuque Cco1ni- imendanda). Lauvina, V. Lauenen. 278 LAVARAZ—LAVEY. Lavaraz, mons alpestris Aquileiensium supra Fe- nalet et les Posses, in vicinia montium Bovonnaz, Surchamp et Boulaire situs. Magnam stirpium copiam gignit. Occurrunt enim: c/hi/lea ma«rophylla, A4co- nitum hebegyuum DOC., Allium Schoenoprasum p «!pi- num, Jndrosace alpina N. ( JMretia L.), Anemone al- pina B sulfurea, 4n. vernalis, Aquilegia ulpina, Ara- bis hirsuta Scop. ( Turritis L.), Ar. pumila Nulff., Ar. coerulea NW ulff., 4r£utus alpina, Calamintha alpina Lam. (Thymus L.), et 9 flore albo, Campanula ceni- : sia, Carex capillaris, C. frigida All., C. microstyla Gay (rarissima), Cochlearia saxatilis Lam. ("Myagrum L.), Corydalis interm*dia Mér. (Fumaria Ehrh.; planta rara in eo monte frequens occurrit), De/phinium intermedium Ait, (elatum. Sut.), Draba frigila Saut. ( dubia Sut. , stellata Mur.), Empetrum nigrum, Epilo- bium alpestre Schmidt (o foliis oppositis?), Erigerom uniflorus, Eriophorum Scheuchzeri lMoppe (capitatum Hoffm.), Eryngium alpinum, Festuca Scheuchzeri N. (pulche!la Schrad.) , G/obularia nudicaulis , Gnaphalium alpinum , Hedysarum obscurum , Hieracium blattarioides , H. prunellaefolium Gouan, Zypochoeris uniflora Vill. ( helvetica Jacq.) , Myrrhis odorata Scop. (Scandix L.), Orchis globosa, Orch. viridis Crantz (Satyrium L.), Orobus luteus, Oxytropis (Astragalus L.) campestris DC. Oz. montana DC., Phaca alpina Jacq., Ph. frigida Jacq. , Phyteuma betonicaefolium Vill., Poa distichophyla N., Ranunculus pyrenaeus, Rhododendrum hirsutum, Saliz &lauca ( Lapponum, S. hastata (S. Jrbuscula Sut.), S. helvetica Vill. (arenaria auctor.), S. myrsinites, Thalictrum foetidum (??), F'iola ca'carata II caulescens (F. grandiflora Sut.). Lavey, pagulus ditionis Vaudénsis , ad montium ar- duorum radicem , in ripa Rhodani dextra, e regione ap- pidi Agauni situs. Ab omnibus frequentatis viis remo- tus, parumque notus latitat. Plantae rariores ibi in- ventae: Z4nemone hortensis, Colutea arborescens, Eupa- torium cannabinum Q integrifolium , Euphorbia gerare LAVIGNY —LEMANUS. 279 diana Jacq. ( Paralias Sut.), Hippophaé rhamnoides, 6 * nithogalum pyrenaicum , Thalictrum simplex (le Chátel versus). Lavigny, vicus pagi Vaudensis prope Albonam, trans rivum eiusdem nominis (l'Aubonne), infra St.- Livre, ad viam stratam, a Romanis exstructam, quae vulgo dicitur chemin de Létraz, situs. Ad sepes in ipso pago vegetat Rubia tinctorum , in arvis Zintir- rhinum Orontium,. Albonam versus Zmpatiens Voli tangere. ; T; Lax, pagus Valesiae superioris in decuria Gomb- sensi, inter Monasterium (Münster) et Natriam, ad Rhodani ripam dextram situs. Infra 15tum. vicum 1u- gorum australis et borealis montes adeo appropinquan- tur, ut fluminis alveus inter rupium arduarum fauces insigniter coarctatus sit. Occurrunt: Echinospermom deflexum Sw. (in sylva ad rupium pedem), Zia den- tata () gracilis et y eriosperma (inter Lax et Morel). Legerius mons. V. Làgerberg. Legnone. V. Larius lacus. Leitern, clivus montanus praeruptus in torrentis Dalae ripa dextra, vicis Valesiae superioris Varonae et Index impendens. In eo tractu ab Marrrzo indi- cantur: CAerleria sedoides, Pedicularis versicolor Wbg. (/lammea Sut.); in sylva inferiori vicis. illis proxima: Allium carinatum , Euphrasia viscosa. Num ad eundem clivum mons Leiterberg, ubi etiam, Harrrno teste, provenit ZAaZictrum ,foetidum DC., pertüneat, igno- ramus. Lemanus lacus (lac Léman, lac de Genove, germ. Genfersee), ab oriente ad austro-occasum 18 l. longus; inter Rotulum et Thonon fere 4 l. latus, 4151 p. s. m. elevatus, et ad saxorum parieles prope Meilerie ripis eius impendentes 950 p. profundus est. Aqua lacus per totum annum ad altitudinem 150 p. ct ultra usque ad imum fandum 4 '/ — 4 5/, eradus ther- mometri Reaumuriani exbibet. Forma eius ad lunae crescentis accedit, cuius maior arcus, ripam dexiram 280 LEMANUS. complectens , ad boream protensus fere integer in Vau- densi ditione comprehenditur. Minorem seu meridiona- lem, ripam scilicet sinistram efficientem, parvus Vale- siae tractus perüngit; maxima eius ripae pars in Sa- baudia sita est; denique pagus Genevensis utriusque littoris extremitatem imam complectitur. Ibi ad austro- occasum sensim conversus, inter ripas valde coarcta- tur, cum contra prope caput ad finem orientalem in- 'signiter dilatetur. Ut reliqui Helvetiae lacus, qui po- tissimum a nivium moliumque glacialium, quibus Al- pes nostrae rigent, deliquio sustentantur, Lemanus per summam aestatem incrementum capit, tuncque su- perficies eius nonnunquam sex pedibus elevatur. Su- binde etiam, saltem prope urbem Genevam, aquae eius subito intumescunt et extolluntur, atque mox rur- sus ad elevationem suam solitam residunt: quem ae- stum ab accolis nomine Seiches notum, hucusque viri rerum naturalium periti explicare frustra tentasse videntur. Praeter Rhodanum, qui inter Pennilucum et le Bo- veret in Lemanum sese effundit, et Genevae eum rur- sus deserit, lacus noster 40 fere rivorum majorum mi- norumve aquis sustentatur; eorum praecipui sunt Ve- novia (la Venoge), inter Lausannam Morgiasque, et Druentia (la Dranse), inter Thonon et Evian ripas . eius adüngentes. Optumos quidem pisces, ut Tructas lacustres delicatissimas, Lucios ingentes, Thymallos (Ombre-chevalier vel Umble-chevalier), Cyprinos (dun- taxat in fundis lutosis prope Pennilucum, Percas, Lotas (germ. Quappen, in. Helv. Lotten, Trüschen) etc. alit, sed ob nimium piscatorum numerum pisces indies rarescere incipiunt. Nemo fere nescit Lemanum omnium consensu inter pulcherrimos Europae lacus recenseri, ut etiam multi huic nostro prae omnibus helveticis palmam concedant. Insularum decore quidem caret; ripae eius non ubi- que ut Larii littora hrchitecturae monumentis splendi- disque villis superbiunt, nec ut lacus Tigurini innu- LEMANUS. 281 meras habitationes in amoenissimis collibus undique sparsas exhibent. Sed Lemani adspectus maiestate pro- pria gaudet, ut non raro nubibus extrema littora mon- tesque remotos recondentibus , oceani speciem nou male referat. Magnam etiam prospectuum varietatem ocu- lis offert. Genevae inter approximatas ripas, orna- tissimasequidem, elegantissimisque praediis decoratas insigniter angustatus$, Tigurino Larioque similis est. Prope Nevidunum, ad sesquileucam latus, montibus mitioribus modicae altitudinis subiectus, scenam fere Italicam ac vere pictoriam exhibet. Sed Lausannae et praesertim Vivisci, Alpium scopulis minacibus molibus- que stupendis circumdatus, nescio quam admirationem profundam religiosamque, sed amoenissimo ripae hel- veticae adspectu suave temperatam, animo imprumit. Inter omnes quoque convenit littora borealia urbium, pagorum villarumque pulchritudine ac numero, ut et campis nec non vinetis melius et diligentius excultis australi ripae praeponenda esse; ob nimiam lacus la- titudinem nostra pulcherrima regio, ex opposita ora spectata, non satis distincte recognosci potest, ideo- que venustate nativa quadantenus destituta videtur. Praeterea montis Iurae iugum procul molem subcoeru- leam et fere ubique sibi suinilem ostendit, dum Alpes superbae formarum pulcherrimarum summam varieta- . tem exhibent. Idcirco omni sane respectu felicissimum nostrum littus Sabaudo longe praestat. Lemanum na- ves nonnisi rarae frequentant: quod sane dolendum, nam scapharum, quibus nautae et piscatores utuntur, formae variae ac praesertim maiorum duo ampla vela triangularia gratissimum adspectum praebent. Ceterum per bonam anni tempestatem a pulcherrimis navigiis, omnibus vitae commoditatibus large instructis, quas aquae ebullientis vapores agitant, lacus quotidie, nec raro integer intra 7—8 horas percurritur. Quo iucun- dissumo traiectu. permulti viatores ripam utramque, sed praecipue dextram s. helveticam commodissime con- iemplantur , multasque scenas antea plerisque paene in- cognitas deteguut. 282 J LENS. Littora Lemani stirpesrariores, quarum nonnullae, ut Ptychotis heterophy!ia Koch (Seseli saxifragum L. Aethusa Bunias Murr.), Scirpus Holoschoenus, $c. su- pinus , Sium repens L. fil. in Helvetia alibi non inveniun- tur, possident. Passim nempe prope lacum occurrunt : "lira caespitosa () littoralis, Allium Schoenoprasum « (a— custre, A4rundo Pseudo- Phragmites Hall. fil., Carex ni- tida Host, C. Oederi Schkuhr, Cervaria Oreoselinum N. ( 4thamanta L.), Chlora perfoliata, Cyclamen hederae- Jolium Ait. (ad Rhodani ripas haud procul ab ostio), Elatine Hydropiper ( El. hexandra DC.), Epitobium Dodonaei Vil. « erectum, Eryngium campestre (locis incultis), Festuca glauca , F. rubra VII duriuscula, Ga- Jeopsis Ladanum , Gratiola officinalis, Heliotropium eu- ropaeum, Littorella lacustris (Neviduni et circa St.- Sulpy), 47Me/ica ciliata, Mentha hirsuta £ ( M. sativa L.), Ornithopus perpusillus (??), Poa airoides Koel. ( dira aquatica L.), P. pilosa, Potamogeton crispus, P. heterop hyllus Schreb. , P. lucens, P. pectinatus, P. perfoliatus, P. pusillus, Prunus caproniana N. ( Cera- sus DC.), Ranunculus reptans, R. sceleratus, Scabiosa Columbaria & pachyphylla, Scirpus acicularis, Sc. tri- queter, Sc. uniglumis Link f arenarius, Sium repens L. fil., So/anum Dulcamara y pubescens, Triticum ine termedium Host, Utricularia maior. Lens, magnus vicus Valesiacus in decuria Siderana pulchro colli ripae fluminis dextrae insidens. | Inde amoenissimus prespectus partis mediae vallis Rhodani. Ista regio sub mitissimo coelo iacet pulchrisque stir- pibus abundat. Occurrunt nempe: Carex ericetorum Poll. (ciZiata Willd.), Centaurea Crupina (prope Ma- sembros), Chrysanthemum corymbosum, Poa aspera N. (caesia Sm.), Stellera Passerina (Sideram versus). — In M. Cran supra Lens: 4ium arenarium, Gentiana Pneumonanthe , Hieracium montanum Jacq. ( Hypochoe- ris pontana L.), Hypochoeris maculata, Laserpitium latifolium , L. Siler. — Inter montes Cran et Corbieres : Androsace carnea, Andr. obtusifolia All., Carex eri- LENZ—LENZBURG. 283 cetorum Poll., Genista radiata Lam. ( Spartium L.).— In M. Corbiéres: /ndrosaee a/pina N. ( A4retia L.), Apargia Taraxaci Willd. ( Hieracium L.), Draba fri- gida Saut. (stellata Mur.), Gentiana glacialis Ahr. Thom., Ozytropis (Astragalus L.) campestris DC., Ox. montana DC., Sazifraga cernua (ad rupium calca- rearum cavernas), Z'aleriana Saliunca All. (perinde ut praecedens rarissima), 7'io/a cenisia. — In Alpibus glacialibus inter montes Corbieres et Gemmi sitis: 4gro- stis rupestris Willd y aurata (4vena aurata Snt.), "I nemone baldensis , 4n. vernalis, Antirrhinum alpinum, Arenaria polygonoides Wulff. 8 nana (?), Aster alpi- nus, 4stragu/us depressus, .4vena subspicata Clairv. (4ira L.), Draba fladnizensis Wulff. 8 minor (Dr. helvetica Schl.), Festuca varia Haenke (?) , Gentiana glacialis Abr, Thom., Geum reptans, Iuncus Jacquini Vill., Potenti//a minima Hall fil., Ranunculus glacialis, R. parnassifolius e, et 99 grandiflorus. Lenz, vicus Rhaeticus 4 l. ab urbe Curia distans , inter Parpan et Brienz situs. Ibi separantur viae ad Albulam montem et Engadinam atque in vallem Rheni posterioris Chiavennamque ducentes. Prope villam Va- zerol, in huius loci vicinia, totius Rhaetiae legati anno 1472 foedus primum iureiurando sanciverunt. Incolae romanice loquuntur et catholicae fidei addicti sunt. — Astragalus monspessulanus et Phyteuma | /lalleri All. (2votc Willd.) inter Lenz et Brienz, atque JZ//ium 7 i- ctorialis auf dem rothen Horn, supra Brienz, occur- runt. '" Lenzburg, oppidum parvum sed opulentum et concinnum, in Árgoviae reeione gratissima fertilissima- que, inter Suhr et Mellingen situm, ac duabus leucis Arovia distans. Proxime urbem eurum versus anti- quissima Comitum Lenzburgensium ac deinde Bernen- sium praefectorum arx, hodie scholae in puerorum in- genuorum usum insütutae sedes , ingenti rupi insidens; viae regiae Badensi impendet. Cives, toti commercio industriaeque. artibus incumbentes, multas variorum 284 ST.-LEONARD—LEPONTIA. pannorum, telarum linteique fabricas possident, et prata oppidi muris afílinia ad insolationem destinata, per mediam aestatem camporum nivalium specium referunt. Plantae rariores : CarZinus Betulus, HJ pericum pulchrum (in sylva, quinque stagnorum, bey den fünf Wei- hern, dicta, copiose), Lepidium /latifolium, Malva "4lcea , Tanacetum vulgare (ad arcis rupes frequens). Léonard (St-) vicus, ut perhibent, insalubris , in Valesiae mediae decuria Siderana ad viam, qua Se- duno Sideram itur, situs. Regio vicina, totius fere vallis calidissima, vinum generosissimun, quod Mal- vasiense (Malvoisie) nuncupatur, forsan omnibus fere Valesiacis anteponendum gignit. Etiam multae cali- diorum terrarum plantae ibi sponte sua proveniunt. V. gr.: 4Aira praecoz, 4ndrosace maxima,4vena loeflingiana, Cactus opuntia, Eruca sativa , Inula Britannica, Polygo- num lapathipolium, Punica Granatum , Ranunculus gra- mineus, Typha minima Hoppe (Sideram versus), Xaz- thium strumarium , Xeranthemum inapertum Willd. (an- nuum Sut.). Lepontia, Lepontina (vallis, ital. Val Le- ventina, germ. Livinen-Thal, gall. Val Le- vantine), olin ditionis Uraniensis, nunc partem oc- cidenti-septentrionalem Ticinensis pagi constituit. Ad pedem M., Novenae (Nufenen) in Valesiae confinio ac prope Ticini principem fontem incipit, et usque ad op- pidum Airolo ex occasu orientem versus porrigitur: quam totius vallis partem asperrimam ac frigidissimam, fere undique altissimis nivalibus montibus cinctam, vulgo Val Bedretto nuncupant. Deinde ad euro-austrum conversa usque ad Ticini et torrentis Brennensis (Ele- gno) iunctionem sese extendit. Longitudo eius 121. me- titur; vix aulem usquam ultra !/? l. lata est; ceterum multae valleculae laterales cuin valle principe sese con- iungunt et aquarum tributum Ticino adferunt. Euam infra Airolo Lepontiam vallem utrinque iuga Alpium quasi muro sepiunt: quorum boreale aliquot moles gla- ciales gerit. Pars summa eius regionis, ut iam dixi- LEPONTIA. 285 mus, vallem Bedretto, quacum valleculae 'Tremola a Ticini ramo orientali percursa, et Canaria confluunt, complectitur et usque ad magnum telonium (Dazio grande) 2868 p. s. m. sese extendit. In omni isto tra- ctu nullae dantur arbores domesticae: cerealia nonnisi aestivalia, eaque infrequentia, coluntur, sed laetssi- mis pascuis fertilissiuisque pratis, unde exquisitus , elsi nimis tener, caseus praeparatur, abundat. Paulo infra Dazio, per monus Platiferi scopulos pulchre mi- naces, ac inlra angusUssimas fauces natura viae, qua ad Gotthardum itur, et Ticini alveo arctissuno spa- tium vix sufficiens invita concedere videtur. Exinde clima mitescere coepit; arbores fructus edules profe- runt, montium clivi minus praerupti vegetatione pul- chriore luxuriant laetioribusque pratis ornantur. Sed prope Chironico, locum infra telonium sesquileuca di- stantem, viarursus, ac semper secus Ticinum, per py- las angustas, inter asperrimas rupes descendit. Qui- bus superatis, ac coelo felicis. Ausoniae reperto, via- tor Castaneas ingentes, Ficus et Moros ubique videt, vallis planior latiorque evadit, et campi quotannis du- plicem messem largiuntur. liunc porro adspectum tota regio Lepontica usque ad imum terminum ostendit, ac sic deinceps Ticini ripae per reliquum eius cursum , dum prope Magadinum ad lacum Verbanum pervenit. Incolae ex armentorum pecudumque educatione, casei praeparatione, mercium transitu, telarum textu atque venatu praecipuum victum quaerunt. Multi quo- que homines, quin etiam puellae, quotannis ad quace- stum faciendum peregre abeunt. Vallis Lepontia pulchras rarasque stirpes generat; sed hucusque nonnisi pars huius regionis Ticino et viae regiae vicina rite explorata fuit, et montes absque dubio plantarum insignium feracissimi , ut et valleculae eis subiectae investigatores adhuc exspectant. Ibi in- tra paucas horas omnia Helvetiae botanica climata, ab imo scilicet vallis fundo, sub coelo Italico iacente , us- que ad Alpium summarum glacies sempiternas , percurri 280 LEUCA—LEUCENSES THERMAE. possunt. Circa stirpes indicatas V. Giornico, Faido. Infra Airolo occurrunt: J/raéóis perfoliata Lam. (Turritis glabra L.), fupleurum stellatum , Cam- panula patula , Carduus carlinaefolius Lam. , Centaurea nigrescen s Willd. , Cynosurus echinatus , Erysimum hel- veticum DC. ( Cheiranthus Jacq.), HHerniaria glabra, Hieracium florentinum All. Il (H. piloselloides Vill., Hippophaé rhamnoides (ad Ticinum inter Airolo et Fai- do), Senecio sylvaticus, S. viscosus. — Panicum itali- cum et P. miliaceum in vallis regione calidiori coluntur et ad vias vulgo quasi spontane proveniunt. Genera- tim adhuc citantur: Jntirrhinum Bauhini N. ( genisti- folium Sut.)? , Artemisia campestris, Buphthalmum sa- licifolium , Cardamine resedifolia, Geranium sylvaticum. Létroz. V. Gueuroz. Leuca (germ. Leuk: gall. Louésche), oppidu- lum Valesiae superioris, ad Rhodani ripam dextram, supra confluenteim fluminis et torrentis alpestris Dalae, pulchro colli insidens, duarum arcium iam anno 141/4 dirutarum pictoriis ruderibus aliisque aedificiis turri- us eminus insigne. Inde intra 4 horas ad eiusdem no- minis thermas pervenitur. Regio Leucensis ad Vale- siae calidiores partes pertinet. Vineae vinum genero- sum producunt; incolae Crocum sativum colunt, et mul- tae pulchrae plantae ibi inventae sunt. V. gr.: 4rte- misia vallesiaca All. (versus Gundes) , Astragalus Ono- brychis (prope la Souste e regione oppidi), Chenzopo- dium Boitrys (Sideram versus), Coroni/la vaginalis Lam. (minima Sut.), Erysimum helveticum DC. ( Cheiranthus Jacq.), Gnaphalium luteo-album, Hieracium florenti- num All. II. (H. piloselloides Vill.) , Ononis Co'umnae All. (minutissima Sut.), Oxytropis pilosa DC. ( Astra- galus L.), Podospermum muricatum DC. (Scorzonera laciniata auct.), Rhus Cotinus (Campel versus), Aubia tincdtorum, Tragopogon maior Moffm., Xeranthemum inapertum Willd. ( annuum | Sut.). Leucenses thermae (das Leukerbad, les bains de Louésche, apud Valesios vulgo Baden, les LEUCENSES THERMAE. 287 Bains), ad torrentem Dalam, in vallis lateralis iugi borealis parte superiori sitae, 4 l. ab oppido Leuca distant. Thermarum vicus 4101 p. supra mare elatus , pedi meridionali montis Gemmii, praerupte adsurgen- tis, atque etiam ad orientem et occasum alus altissi- mis montibus subiectus est. Supra thermas vallis, semper magis coarctata , ad euruim convertitur, ac de- nique horrendis Balmhorn scopulis, qui eam ab Ober- landia Bernensi separant, clauditur. E molibus gla- cialibus vicinis Dalae fontes scaturiunt. ! Ainoena regio laetissimis prats pascuisque constans; clivis alpestribus , sylvis laricinis et abietinis coronaus , subiecta thermarum vicum circumdat, oculisque gra- tissimum spectaculum offert. Duodeni fere fontes aquas calidas Leucenses, per totam Europam meritissime celebres, largiter suppeditant. Praecipuus, fons ma- gnus s. D. Laurentii dictus, in ampla platea, quam diversoria et balnea cingunt, ex terra erumpit. In ista aqua, cuius temperatura 41!/; graduum R. est, ova facile coquuntur, et numi argentei per aliquot ho- ras fonti immersi colore aureotinguntur. Eam ceterum homines ex terra scaturientem absque omni damno sor- bent. Limpidissima inodoraque est, ac, etsi vapore sulphureo leniter infecta , proprio sapore carct. Fons iste tria praecipna balnea sustentat. Supra vicum in pratis, iuxta Dalae ripas, inter alios rivos frigidos, aliquot fontes aquae calidae, quos ex denso vapore eos circumvolitante facile discernere possis, undique de- fluunt. Quorum unus ab incolis fons vomitorius (Kotzquelle s. Kotzgülle), quia nauseam ciet, satis ru- stice dicitur. Singula balnea quatuor immensis labris, aqua ad temperaturam 25—28 graduum reducta plenis, quae duo meatus in medio sese ad angulum rectum secan- tes dividunt, constant. In eis magnis soliis, tempe- state balneis apta, quotidie 50—/0 aegri, cuiusvis ae- tatis sexusque, promiscue balneo utuntur, et primum nonnisi per semihoram, demum autem scilicet usque 288 LEUCENSES THERMAE. ad humorum eruptionem , quae tandem thermarum vir- tute mirabili excitatur, per 8—10 horas in aqua se- dent, taediumque tam longae sessionis colloquiis, io- cis varusque ludis dissipare conantur. Dantur etiam camerae privatis soliis instructae, ubi aegri, quibus usus balneorum publicus displicet, lavari possunt. Ceterum etiam per lotionis tempus aquam calidam ao- sidue bibere solent. Praecipuo utilitas aquarum Leu- censium ad balnea adhibitarum in morbis cutaneis in- veteratis, et ad sanguinis corrupti purgationem, potu autem sumptarum adversus stomachi abdominisque in- firmitates percipitur. Viribus tantis pollent adeoque celebres sunt, ut, licet thermarum accessus propter vias arduas , quas rhedae aliaque eiusdem generis vehi- cula vix ac ne vix percurrere possunt, undique diflici- lis sit, quotannis in hunc Alpium angulum frequen- tissimi hospites haud solum ex Helvetiae singulis pagis , sed ex mulus totius Europae partibus adfluant. : Alpes vallesque vicinae ob propriam maiestatem ac pulchras, quas exhibent scenas, viatorum attentionem merentur, et scientiarum naturalium amici, qui per aliquot hebdomades in thermarum vico commorantur , ibi multas observationes instituere amplumque ex the- sauris, quos rerum alma mater per hos montes beni- gna manu sparsit, fructum colligere possunt. Montem Gemmi validiores thermarum hospites, sic et Dalae vallis partem summam usque ad glacies aeternas, unde torrens originem habet, (in itinere non paucae rivorum cataractae rupestresque speluncae occurrunt) visitare solent. Montis Cherbenon (Tzermenona) vertex, Gem- mii Dauba (cacumine) multo altior, intra sesquihorae spatium per alpem Torrent conscenditur. Ibi Alpium iugum utrumque , australe scilicet a summo Montblanc usque ad Sylvium et Sempronium, boreale autem a Gemmio usque ad giganteum Finsteraarhorn, Dalae fauces horrendae, magna Valesiae pars et Rhodani cur- sus per 20 fere leucas incomparabile praebent specta- culun. Ad pagulum Albinnen summis clivi orientalis LEUCENSES THERMAE. 289 rupibus , nidi cujusdam instar , insidentem a thermarum vico nonnisi longo gyro per alpestria pascua, aut multo €itius 6—8 altarum scalarum superpositarum' et rupis bus praeruptis adfixarum ope pervenitur. Ex Rhodani littoribus duplex via, ab oppido nempe Leuca,^quae nunc usitatissima est, aut in Dalae ripa opposita a magno pago Sidera per Varonam, ad thermas viatores ducit. Supra Varonam, ad illas fau- ces terrificas , quibus ibi Dalae vallis coarctatur, in ru- pium praeruptarum pariete magnis impensis senta ex- cisa est. Adeius xysu, quem incolae la Galerie no- minant, extremitatem , supra profundum praecipitium exstantem, longa Rhodani vallis, innumeris oppidis, vicis, turribus, templis , sacellis , arcium dirutarum re- liquiis ornata, vitibus arboribusque domesticis undique consita, arvis fertibbus ditata, clivis Alpium rupestri- bus eorumque nemoribus horrentibus subiecta , ab Octo- duro usque ad Vispam panditur et prospectum pulcher- rimum oculis offert. Tota Dalae vallis, sed praesertim Alpes cam clau- dentes ac cingentes botanicis peramplam messem sup- peditant. Circa thermas et in earum vicinia occurrunt: "Achillea nana , Androsace obtusifolia All., Anthericum Liliastrum, A4quilegia alpina (beym Wolfspfad) ,. 4rbu- tus alpina, Jsperugo:procumbens (ad tuguria alpina orientem versus) , 4strantia maior (circa thermarum vi- cum), Zetonica hirsuta (in pascuis), Biscutella laeviga- ta, Campanula valdensis All., CArysanthemum Leucan- themum ll montanum (in glareis supra fontes), Cirsium spinosissimum Scop. (Cnicus L.; beym Wolfspfad), Epilobium Dodonaei Vill. 8 prostratum (ad parvam ca- taractam infra thermas) , Erigeron uniflorus, Galium bo- reale, Gaya simplex N. (Laserpitium L.), Geranium lividum L'Hér., G. moschatum (prope thermas), Geum rivale () hybridum , Gnaphalium luteo- album (circa fon- tem balnei Heilbad), Ziieracium blattarioides, H. gran- diflorum All., Hypericum dubium Leers, Lapsana foe- tida Al. (Hyoseris L.), Lathyrus heterophyllus, Gaudin Flora helv. VII. 19 290 LEUFELFINGEN— LEYTRON. Linum montanum Schl. ( alpinum Sut.) , Lonicera nigra, Maiva moschata , Onobrychis vulgaris N. & (On. mon- tana DC., Ononis rotundifolia (supra thermas ad oc- casum), Orchis albida All. ( Satyrium L.), Ozxytropis ( Astragalus L.) campestris DC., Ox. montana DC., Qx. pilosa DC., Pedicularis adscendens Schl., Phyteuma hemisphaericum , Ph. Halleri All. (ovata Willd.), P/an- ^"tago montana Lam. (9 holosericea N. (prope lupi semi- tam, alibi nondum visa), Pinus cemóra (?? supra ther- mas citata), Potentil/la aurea (P. Halleri Ser.), P. grandiflora, Pyroía uniflora (ad Gemmii radices), Rhamnus pumilus, Rhododendrum hirsutum (beym W olfs- píad), Ribes alpinum, Rosa villosa, Saxifraga aizoi- des (autumnalis Sut.), et p floribus aurantiacis, S- cuneifolia, Senecio viscosus, Silene noctiflora, Thalic- trum minus , T'hesium alpinum (supra thermas orientem versus) , Trifolium alpinum (in Alpibus vicinis), Tr. £a- dium Schreb. (5spadiceum Sut.), Tr. pratense & obe- sum, Tussilago alpina, F'eronica fruticulosa, F.saxza- tilis L. fil. (in Alpibus editis), 7. Teucrium II ahi, Fiola tricolor Y subalpina. — V. Gemmi, Lens, Leuca,Lótschthaí, Torrent, Tzermenonaz. Leufelfngen, vicus pagi Basileensis, ad pedem borealem minoris Hauenstein, in regione pascuis lae- tissunis potissimum constante, Magnum ex suis peco- ribus quaestum faciunt incolae. lbi observatum est: KEriophorum gracile Koch (triquetrum Hoppe; inter L. et Dietisperg). Leysin, vicus alpestris ditionis Vaudensis, 272^ p. s. Lemanum s. 5875 p. s. m. elatus, inter Aqui- leiam et Ormond-dessous s. le Sepey situs. In vici- niae sylvis antiquissimis, Abietibusque pulcherrimis constantibus, stirpes rarae occurrunt, inter quas re- censentur: .Epipogium Gmelini N. (Satyrium Epipo- gium L.), Salvia verticillata (in ipso pago), Scabiosa alpina, Sisymbrium Sophia, Sonchus Plumieri, Stipa Calamagrostis Wbhg. /.4grostis L.), Tozzia alpina, Leytron, vicus Valesiae inferioris, ad viam dimi- LIDDES—LIMAGUS. 291 diam inter Sedunum et Octodurum, atque ad ripam dextram Rhodani situs. Ibi occurrunt: J4cer opulifo- lium Vill, .4donis autumnalis, .4stragalus aristatus L'Hér. (.4str. Tragacantha Sut.), Isatis tinctoria, La- thraea Squamaria, F'eronica praecox All. Liddes, vicus subalpestris Valesiae inferioris, in valle Entremont, qua ad Penninum montem adscendi- tur, paulo supra Orsiéres et infra St.-Pierre situs. Ibi iam multae alpinae aliaeque rariores inveniuntur stir- pes, v. gr.: .4stragaíus QOnoórychis, Brassica cam- pestris DC. A oleifera, Campanula spicata, Caucalis grandiflora, Chrysanthemum inodorum , Cynosurus echi- natus, Epilobium Dodonaei Vill. (à la Monnaie), Ge- ranium lividum L'Hér. (supra vicum), Lactuca Scario/a, Orobus luteus , Scutellaria alpina, F'icia onobrychioides (St.-Pierre versus). Liestal, oppidulim pagi Basileensis, ad iun- ctionem viarum ex utroque monte Hauenstein Basileam ducentium situm ac fere 2 l. ab ea urbe distans. Plan- tae citatae: .Zzthericum Liliago, vena fatua, Aw. nuda (passim colitur), Leucoium vernum , Me/littis Melis- sophyllum, JNarcissus Pseudo-Narcissus, NNigella ar- vensis (rara), Ornithogaium umbellatum , Paeonia offi- cinalis Retz, Physalis Jlkekengi , Scilla bifolia. Ligerz (gall. Gléresse), pulcher vicus ditionis Bernensis, ad ripam borealem Biennensis lacus, inter Neuveville et T wann, e regione Petrinsulae situs. Re- gio vicina, Iurae pedi australi subiecta, amoenissima est, pulchrisqüe collibus vite consitis constat. Inco- lae germanice et gallice loquuntur, nam tum in schola, tum in templo utraque lingua usitata est. Ibi occur- runt: Caucalis daucoides (inter 'Twann et Diesse), Polygonum amphibium (Q terrestre (in vineis). Lignerolles. V. Suchet. Limagus, pulcher fluvius aquis Tigurini lacus, quem Turici relinquit, conflatus. Exinde pulchram ferülemque vallem sui nominis percurrit, prope Ba- dam, inter montes Legerium et Heitersperg coarcta- 292 LINIERES.—LINTHA. tus, partem euro-borealem Argoviae irrigat, et infra Brugg ad antiquam Vindonissam cum Arola confluit. Cursus eius borea-occasum semper petens rapidus est, ut navigatio non omnino periculis careat. Accolae ad eam scaphis praelongis angustisque uti solent. Pisces multos, praesertim Salmones anguillasque alit. V. T i- gurum. Linieéres (Lignieéres) V. Chasseral. Lintha, fluvius pagorum Glaronensis et Sangal- lensis. In summa valle Linththal, quae illius pagi par- tem australiorem efficit, ad pedem editissimorum mon- tium Dódi et Kistenberg oritur, atque ex tribus alpe- stribus torrentibus (Oberstaffel -, Sand- et Limmern- bach) conílatus est. Inde, boream potissimum petens, per totum Glaronensium agrum usque ad lacum Ripa- rium descendit, quocum paulo supra Vesenam sese per- miscet; Vesenae lacum istum rursus deserit, atque ad borea-occasum conversus, inter pagum Sangallensem atque Glaronensium et Suitensium ditionem limites ef- ficit, dum paulo supra Senimerikon, ad arcem Grynau, in lacum superiorem /ligurinum effunditur. Lintha, antequam ad lacum BRiparium perveniat, torrens est im- petuosus, valde rapidus, et per imbres ingentes ae su- bitum nivium alpestrium glacieique deliquium in im- mensum auctus, magnam diramque stragem edens. Omnes Glaronensis pagi aquas ac rivos, quoram tor- rentes vallium Sernftthal et Kloenthal praecipui sunt, secum educit. . Inter laeum hiparium et Tigurinum cursu placidiori fluens, navigabilis tandem evadit. Ante hoc nostrum. seculum Lintha nondum in la- cum Riparium sese effundebat; amnis Vesenae istum lacum relinquens , lentissimus ac fere stagnans , nomine Mag notus erat. Eum impetuosa Lintha prope pontem Lateritium (Ziegelbrück) !/; fere l. infra Vese- nam adtingebat, atque cursu rapidissimo deturbabat , et praecipue arena, terra detriusque schistis alpestri- bus ,"quas secum trahit, alveum eius obstruebat, ut Ma- giae aquae per magnas procellas saepius lacum versus LINTHA. 293 refluerent, ac totam regionem inundarent. Unde fa- ctum est ut lacus tum in regione Vesenae proxima , tum prope Wallenstadt ultra ripas pristinas progressus, mültas terras fertiles invaserit, et praeterea ad Magiae ripas tractus immensi olim agris pratisque constantes , in paludes sterilissimas ac summopere insalubres con- versi fuerint. Malum, cui in principio facillime ob- stari potuisset, diu neglectum , in dies crescebat , et nisi tandem ei medela adlata fuisset, omnis ager inter duos lacus contentus post paucos annos moestissimam foedis- simamque solitudinem oculis obtulisset. Denique anno 1807 serenissima civitatum Helveuae foederatarum co- mitia tantae cladi viribus iunctis fortiter obsistere de- creverunt, atque immortalis CoxnAp: Escnznr consilio , ingenio operaque prope Mollis pulcherrimus canalis apertus est, per quem, deserto pristino alveo, Lintha nunc post integram leucam in lacum Riparium pervenit. Praeterea Linthae inter utrumque lacum alveus, ante va- dosus valdeque sinuosus , profundior rectiorque factus , ac validissimus aggeribus, ubi necessarium erat, mu- nitus est. Tam anno 1822 istud egregium et honorificum opus, cuius impensa fere decies centenorum millium francorum summam efficiebat, peractum fuit. Quo sibi Escnurnvs, morte sub idem pene tempus patriae, aini- cis scientiisque naturalibus, quae unius viri gloriae iam suffecissent, ereptus, monumentum aere perennius po- suit. Glareae et paludes exsiccatae , quae eodem anno 1822 in solum culturae aptum convertendae erant, su- perficie centenarum millum orgyarum quadratarum constabant; ad id propositum consequendum, post an- nos illos famis, qua tota Helvetia et speciatim pagus Glaronensis gravissime laboraverat, colonia ad Lin- thae ripas condita est, quae muitos miserrimos cives mortieripuit. Deinde autem, hae colonia rursus dis- sipata, optuni viri, huic benefiecntiae operi addicti, scholam instituerunt, ubi pauperes pueri rehgione ct omnibus ad agriculturam necessariis artibus imbuuntur. Paludes Linthae sürpibus rarioribus abundant. Ibi 294 LINTHTHAL-—LIOSON. observatae fuerunt: 4corus Calamus , Carex filiformis, Ranunculus Flammula, R. Lingua, Scirpus mucronatus. V. Bilten, Mollis, Wesen, Wallenstadt, Ri- parius lacus. Linththal, magna vallis pagi Glaronensis, ad austrum montibus Dódi, Kistenberg et Alpibus Clari- dis clausa, secus Lintham, quae eam integram per- currit, usque ad vicum Schwanden, ubi cum Serní- tae valle confluit, extenditur. Longitudine saltem leu- cas decem metiri debet. Pars eius summa regio est alpestris et valde elata, quam undique Alpium moles hor- rendae circumdant. Ad eam pertinet locus 4 ?/; 1. supra vicum Linththal situs, ubi pons celebris lapideus , cui nomen Pantenbrücke, Linthae impositus unoque arcu constans, praecipitio 196 p. alto impendet. Se- mita per aestatem haud incommoda, pontem istum tra- iciens, viatores a pago Linththal supra M. Limmern- Alp in magnam Rheni anterioris vallem et Curiam ducit. "Tota vallis Linththal pulchris sylvis, pascuis laetissimisque pratis ditissima est, Incolae tamen , quo- rum perinulti industriae artibus ac fabricae incumbunt, sub nostri seculi initio, gravia paupertatis mala perpe- tebantur. Vicus magnus Linththal, paulo supra me- diam vallem, ad viam, qua per Alpes Claridas in Ura- niensium regionem subalpinam, Scháchenthal dictam, itur, situs est. Circa hunc vicum occurrit 77a/azis monophyllos Sw. (Ophrys L., planta per Helvetiam rarissima). Ceterum adhuc citantur: —4chillea macro- phylla, Carduus acanthoides DC., Coronilla vaginalis Lam. (minima auct., prope pontem Pantenbrücke), Thalictrum aquilegifolium. Lioson, mons editus, pagi Vaudensis, inter val- les alpinas des Mosses et Ormond-dessus sese extol- lens. Ineius cacumine valles istae, ut et montes con- Uugui, v. gr. Tours d'Ay et de Mayen, Floriettaz, Rübli, etc. atque propius pulcher Prapioz in latere opposito Ormondiae superioris situs, cui moles glacia- lis adhaeret, grato sunt spectaculo. Infra verticem ad LOCARNUM. 295 clivum borealem supra les Mosses et prope casas pas- torias invenitur amoenissimus lacus, cuius unda pura luinpidaque montes vicinos nitidissime reflectit. "Tum eius ripae, tum ipse Lioson, pulchras stirpes alunt. In cacumine leguntur: chillea .atrata, ch. macro- phylia, Aquilegia alpina, Arabis bellidifolia. Jacq.» Artemisia Mutellina Vill.,. Bupleurum. ranunculoides» Cardamine bellidifolia, Carex foetida All., Delphinium intermidium AW., Euphrasia alpina DC., Caya simplex N. (Laserpitiufn L.), Hieracium montanum Jacq. ( Hy- pochoeris pontana L.), Kobresia scirpina Willd. , Oxy- tropis montana DC. ( Astragalus L). Phaca alpina Jacq. , Ph. australis, Poa distichophylla N. (ibi speciosum hocce Gramen primum inveni descripsique), Potentil/a alpestris Hall. fil. (a«rea Sm. Ser.). — Ad lacum, cuius littora. rupium fragments, pulchro JMuscorum tapete laetoque AZododendro vestitis, obsita sunt: Cam- panula Jlionii Vil. (?), Iuncus triglumis, Potentilla Jrigide Vill. — In Alpibus crescit utraque Zeratri albi forma, sc. I1 wiresceus (JF. lobelianum Bernh.), et II a//icans. V. Mosses (Les), Ormond. Locarnum (Locarno, germ. Luggarus), op- pidum pagi Ticinensis, ad ripam dextram summi la- cus Verbani situm. Locarni, Bellinzonae et Lugani, vicibus alternis, principes totius reipublicae magi- stratus sedem habent. Haud procul ab amnis Maggiae ostio distans, et montium pedi australi subiectum , oppidum istud climate mitissimo gaudet, ut iam mar- tio mense vernalis Favonii benigno halitu flores undi- que rideant, et campi quotannis duplicem messem celonislargiantur. In regione vicina, priscorum Italo- run more, Vitis altae Ulmo vulgo maritatur. Mon- tium pedem ubique ingentes Castaneae sylvae obsident et passim ad lacus rupes stat felix Olea. AgerLocar- neirsis excursionibus gratissimis undique patet: ad mo- naserium B. Virginis Saxi (la Madonna del Sasso) proje oppidum, lacus et amoena eius littora pulchrum effieomnt prospectum. Ad pontem Brollae, quà per 296 LOCLE (LE). fauces arctas in Maggiae vallem penetratur, vegetatio- nis vigorem, naturae incultae sibique relictae venu- statem , atque scenam jucundissimam eminus contem- plarilicet. Ad locum Tenero dictum, Bellinzonam versus situm , pars superior Verbani, seu lacus Locar- nensis usque ad Pini saxum (Sasso del pino) commode prospicitur; nec procul, scilicet ad vallis Verzascae ingressum , adspectus pontis agrestis animum, nescio quo horroris sensu, adficit. Valles Onsernone et Centovalli, naturae amicorum attentione dignae , etiam prope Locarnum aperiuntur. .Totus hic terrarum tractus, sub coelo italico posi- tus soloque fertilissimo gaudens, dulces botanophilis thesauros largitur. Praesertim a Cl. ScurrrcuEkn se- dulo investigatus ei perpulchras stirpes, quarum non- nullae in Helvetia nondum lectae fuerant, suppeditavit. Praecipuae sunt; Carez pilulifera, Cervaria aísatica N, ( Peucedanum L.) B albiflora, Diantkus collinus « fl. helv. (polystachyus Schl., collinus Rchb.), Diospyrus Lotus , Filago montana , Gladiolus italicus N. (in agris); Helianthemum apenninum DC. (Cistus Sut.), Olea eu- ropaea, Oxalis repens, Paeonia officinalis, Panicum undulatifolium Ard. , Peplis Portula, Poa pilosa, Poten- tilla alba, Pulicaria vulgaris Gaertn. (Inula Pulicaria L.), Scabiosa graminifolia, Schoenus fuscus, Scirpus mucronatus, Triticum Halleri Viv. (tenellum. Sut.), Ficia sativa YII Juganensis. — Prope Canobbio: Os- munda regalis, — Inter Canobbio et Ascona: Cactus Opuntia, Cervaria alsatica N. f albiffora ( Selinum we- netum Spreng.), Jasminum officinale, Olea europaca. L ocle (Lo), oppidum pulchrum ditissimumque va. lium. iuranarum Neocomensis pagi, prope Galliae lim.- tes, ad austro-occasum ditionis Chaux-de-Fonds situm est, et ab eius nominis emporio 2 l. distat. Valls, ad quam pertinet, 2 !/ l longa atque unam l. la, undique montibus, collibus aggeribusque cingitur ut aquae eius nullun exitum naturalem invenientes , sub terram et per rupium imum vallis solum efficienium LOÓHR-—LONGIROD. 207 rimas sese subducere cogantur. Sed cum eiusmodi canales facile et magis magisque obturari soléant, fa- etum est, ut pars vallis inferior demum in sterilem pa- ludem converteretur, ac per magnos imbres subito fere tota inundaretur. Cui malo cuniculi, per magnum ru- pium parietem, qui vallem a vicini Dubis littore sepa- rat, excisi, ad 925 pedes longi ope remedium effica- cissimum adlatum fuit, nuncque ductibus naturalibus non sufficientibus , aquae superfluae per hunc canalem subtrahuntur et ad Dubim perveniunt. In imo vallis fundo, loco, ubi aquae eius in terram defluunt, mo- lendina mirae et ingeniosissimae fabricae, triplici ar- tificiorum sibi superpositorum ordine constantia, ex- structa fuerunt. Hic locus vix dimidia leuca ab oppido distat. Ceterum vallis rivorum ornamento caret et ob nimiam soli elevationem arborum domesticarum cultu- ram non paütur. Hordeum et Secale passim coluntur: reliqua loca pascua prataque obtinent. Sed tota re- gio, quanivis natura subinamoena , habitationibus pul- chrisque villis consita est. Ipsum oppidum post Neo- comum et la Chaux-de-Fonds inter totius pagi urbes primum tenet locum. Supra mare 5000 p. elevatum est. Incolae artibus et ingenio pollentes, commercio fabricisque penitus dediti sunt. V. Chaux-de- Fonds, Brenets. Plantae insigniores prope mo- lendina subterranea occurentes: rtemisia pontica, Campanula latifolia, Cynoglossum montanum Lam., JVarcissus poéticus, Phellandrium aquaticum. Lohr (im), nomen paludis agri Bernensis, haud procul ab urbe sitae. Ibi inveniuntur: Andromeda po- lifolia, Comarum palustre, Drosera rotundifolia, Erio- phorum vaginatum, Polygonum strictum All. (minus Huds.), Sagina procumbens, Schoenus albus. Lonay. V. Morzes. Longirqod, vicus montanus pagi Vaudensis, ad dorsi Iurani Noirmont dicu pedem australem, inter Arzier et St.-Georges, ac supra Rotulum situs, 2729 p. s. m. elevatus. Arbores doinesticae nonnullae ibi 298 LONGIROD. coluntur; sed iam 7uglans languescit ; Corylus et Viola odorata rarissime inveniuntur, et propter nimis longas severasque hiemes, Triticum aliaeque cereales plantae saepius ad maturitatem pervenire nequeunt. Regio vi- cina, per aestatem amoenissima, magnam pulchrorum prospectuum scenarumque varietatem exhibet. Collium vitiferarum la Cóte vertex , sylvis fagineis abietinisque tectus, sese trans valleculam peramoenam Prévon- d'Avaux, quae huic vico subiecta est, extollens, par- tem Lemani mediam intercipit, ut lacus hinc a Nevi- duno usque ad urbem Genevam, et inde ab agro Mor- giensi usque ad Rhodani ostiun. compareat. Dum ibi degebam, multas montanas plantas collegi, quarum in- signiores citari merentur: //corus Calamus (in pleris- que rusticorum praediorum stagnis: absque dubio olim satus; fructus nunquam maturescunt), ;4rabis hirsuta Scop. (Turritis L.) IL incana, et IV glastifolia Rchb., 4r. perfoliata Lam. (Turritis glabra L., à la colline du Signal), Jsperu/(a arvensis, .4ster melius (supra Marchissy), .4stragalus glycyphyllos, Atriplez angu- stifolium fructibus maximis, Zetonica officinalis y mon- tana, Camelina dentata Pers. ( Myagrum Willd.), C. sativa Crantz (Myagrum L.; parce; dentata inter Linum frequentissima est), Campanula rotundifolia flo- ribus semiplenis , C. Trachelium, C. urticifolia Schmidt, Carex ampullacea Good. , Carlina acaulis , Caucalis dau- coides, Chaerophyllum aureum, Crepis recognita Hall. fil., Cytisus alpinus, JDentaria digitata Lam,, D. pin- nata Lam., (utraque in sylvis montanis), JDianthus Carthusianorum , JD. superbus, Digitalis grandiffora Lam. (ambigua Sut.), D. lutea cum priori in nemo- ribus montanis), ZEpipactis rubra Sw. (Serapias L.; ad montium pedem frequens), Zragaria colina Ehrh. Calium boreale, G. uliginosum nanum (paulo supra vieum, ad viam qua ad St.-Georges itur, in fossis: plantulam. elegantissiiiam alibi nunquam vidi), Gen- tiana 4marcila ( germanica auct.) , C. lutca, G. verna, Geranium sylvaticum, |Gnaphalium sylvaticum (9 angu- LÓTSCHTHAL 2099 stifolium , Hieracium fallax Willd: e exstolonosum, Ibe- ris amara, luncus ustuíatus | Hoppe (parcissime), Laserpitium latifolium, Leontodon Taraxacum ll /ae- vigatus (au Signal), et III palustris, Lunaria rediviva (in sylvis montanis), 74a/va .4ícea, JM. mosckata, Meclilotus diffusa Koch, M. vulgaris Willd. B gigantea , M. hirsuta & verticillata, et & pyramidalis (utraque prope pagum, St.-Georges versus), JM. sylvestris 8 gratissima, Neslia paniculata DC. (Myagrum L.), Orchis globosg (in montibus editis), Orobanche Epithy- mum DC. (à la colline du signal; copiose), Oro£us tu- berosus, Papaver 4rgemone, Peucedanum Chabraei N. ( Selinum L.) , Phyteuma orbiculare ll e//lipticum , Poly- gala amara () alpina, Potentilla alpestris Hall. fil. (aurea Sm. Ser. ; in P. verzae consortio), £. interme- dia (ad lapicidinam, parcissume), Primula farinosa (in omnibus pratis udis), Pyro/a minor (raro), Ranun- culus lanuginosus (in sylvis editus), RAinanthus Crista- galli B glabra, Ribes petraeum (in montibus vicinis), Rosa alpina (au Prieuré), AR. rubiginosa (nonnisi par- cissime et languescens occurrit), A. tomentosa Sm., R. villosa «, Ó nana et Ó8 eadem flore pleno, Sca- biosa arvensis y ochroleuca, Ó integrifolia et & floscu- losa, $c. sylvatica, Senecio lacobaea (0 flosculosus , S. viscosus (supra Outard), Sinapis alba (supra Pré- von d'Avaux), Sonchus arvensis, Spiraea Filipendula (in quibusdam pratis frequens), Stachys alpina (in sylvis), Thesium linophyllum (9 maius in pratis aridis, vulgo), Trifolivm agrarium (passim), Tr. arvense (B exiguum (au Signal), Tr. medium, Tr. procumbens YI Schreberi, Triglochin palustre, Tussilago alba, F'erbas- cum Lychnitis « et 8 flore albo (rarius occurrens), V.nigrum, Ficia dumetorum, V. sativa Y obovata Ser., Viola tricolor IY arvensis p. Lótschthal (Das), vallis Valesiae superioris, in iugo boreali sita, monü. eiusdem nominis subiecta , et occidentem versus Dalae s. thermarum Leucensium valli, quam ab ea montes Torrent et Tzermenonaz 300 LOWERZ dividunt, contermina. Longitudine fere sex leucas me- titur. Hucusque nonnisi rarissime a viatoribus visita- ta, populum moribus simplicissimis bonaque indole commendandum, sed rudem superstitionibusque obno- xium alit. Ex eius montium fodinis, saltem sub seculi proxime praeteriti fine, plumbum et aliquid argenti extrahebantur. Isti montes certe pulchris stirpibus abundant. V. Tzermenonaz, incuius descripuone etiam mons Torrent memoratur. Hucusque, quantum novimus, mons Lótschberg, boream versus glacie ni- vibusque sempiternis rigens, ab herbariae rei amicis (nisi forte a Cl. Scurricurno, qui inde Potentillam ni- veam retulisse dicitur) nondum exploratus est. Ad eius pedem australem certe iam Cenztaurea Rhapontica et Cirsium heterophyllum DG. (Carduus L.) occurrunt, stirpes rarissimae et amatoribus istum inontem con- scensuris largam pollicitantes messem. In collo quodam M. Tzermenonae et valli Lótschthal interposito lectae fuerunt: .4rabis coerulea Wulfl., Saxifraga biflora All. et S. oppositifolia. 'Totam. vallem omnis Lonza,. ex montis Lótschberg molibus glacialibus scaturiens, percurrit et prope Gaimpel supra Leucam in Rhoda- num exoneratur. Inter Gampel et Leuk Zstraga/us monspessulanus , Rhus Cotinus et $tipa pennata frequen- ies reperiuntur. Louésche. V.Leuca. Louis (St.-). V. Hüningen. Lowerz, vicus prope lacus eiusdem nominis ca- put, m pago Suitensi, ad pedem montium Regii et Ruflberg situs. Anno 1806, die 2 septembris, ruina summarum M. Ruffi rupium, quae totam amoenissi- mam vallem Goldau dira strage affecerunt, etiam hunc vicum fere penitus delevit, lacus Lowertini partem oc- cidentalem immensis fragmentis opplevit eiusque undas tam violenter perturbavit, ut ad 60 v. 70 pedes supra solitam superficiem elevarentur, ac duae parvae insu- lae, quae eum lacum exornant, per aliquot dies fere omnino submersae remanerent. Parvus lacus Lower- LUAN—LUCERNA 301 tinus et eius insulae, quarum maior Schwanau dicitur, adspectum gratissimum. valdeque pictorium exhibent. Passim ad littoris rupes provenit pulchrum ZZododen- drum ferrugineum huc e vicino monte l'egio descensum , sic et 4rabis alpina. Luan, mons Alpium Vaudensium, supra Aquileiam seseextollens. Ihi Harrrnrtempore observatae fucrunt: 4menone alpina (9 sulphurea , Arbutus Uvacursi , Cen- taurea montana , Chaerophyllum hirsutum, Convallaria verticillata , Geranium lividum L'Hér., Hieracium mon- tanum Jacq. ( Hypochoeris pontana L.), Lapsana foc- tida All. ( A yoseris L.), Orchis viridis Crantz (Saty- rium L,.), Orobus luteus, Pedicularis foliosa , Foa sero- tina Ehvh. (palustris Sut.) , Ranunculus montanus Willd. ( nivalis Sut.) , Salvia verticillata, Scabiosa alpina, Son- chus montanus Lam. (alpinus Sut.), Ficia sylvatica. Lucens. V. Minidunum. Lucerna (Luzern), urbs Helvetiae catholicae fere maxima, pagi ciusdem nominis caput, ad Ursae exi- tum e lacu Lucernensi, quae eam in duas inaequales partes, tribus longis pontibus rursus conjunctas, di- vidit, et ad istius lacus terminum borealem sita. Sin- gulis bienniis comitiorum reipublicae foederatae Helve- tiorum et eorum primariorum magistratuum sedes inter urbes Tigurum, DBernam et Lucernam alternat. Viae eius pleraeque latae, rectae bonoque pavümento stra- tae sunt. Aliquot spaliosae plateae eam exornant, atque earum aedes, ut et littorum et suburbiorum do- mus eleganua sese commendant. In templis nonnullae visuntur peritissimorum artis magistrorum tabulae pictae. In prisco Iesuitarum col- legio nunc partim scientiarum professores , partim quae- dam reipublicae sectiones suam habent sedem. Curia, armamentarium , pauperum aegrorumque hospitia, or- phanotrophium aliaque publica aedificia visitari me- rentur. [n lycaeo octoni professores , in gymnasio seni theologiam, philosophiam et philologiam linguasque veteres docent. Prunarias scholas optimus ac summo- 202 LUCERNA. pere venerandus pater Ginanp, Friburgo suoa Loyolae calidis filiis extrusus, reformavit, et praecellenti di- sciplinae subiecit. Bibliotheca urbana pulcherrimas Frrrcirs BarrHasants ad [Helvetiae et speciatim Lucer- nensis reipublicae historiam geographiamque spectantes , librorum , manuscriptorum et iconum collectiones pos- sidet; societatis amicorum litterarum (Lesegesellchaft) bibliotheca recentiorum: Germanorum , Galiorum Italo- rumque libris ditissima est. Prisca Iesuitarum biblio- theca nunc ad lycaeum et gymnasium pertinet. In capucinorum monasterio multi ad illustrandum ecclesiae historiam veterem utilissimi libri, et apud Cl. Ios, Nacrn et Prvrrren (Herr Oberst Pfyffer) collectiones ad historiam naturalem spectantes servantur. In aelibus illustr. Pryrrenr (Herr General Pfyffer), anno 1802 de- functi, etiam nunc viatores pulchram tabulam anaglyp- ticam, magnam Helvetiae centralis partem eiusque Alpes sistentem , a viro ingeniosissimo , cui eiusmodi mapparum pretiosa inventio debetur, confectam et apud bibliopolam XavEniuw Mrvrenvw maximum pano- rama montis Regii seu tabulam circularem, Tiguri ad imitationem. operis Kelleriani pictam, hunc immensum et celeberrimum prospectum exhibentem mirantur. Qui montem istum iam conscenderunt, non sine volup- tate tam fidelem imaginem magni spectaculi, quod sese eis obtulit, contemplantur eiusque memoriam re- novare amant; Regium autem conscensuros huius pi- cturae ope iam omnium , quae mox 1psi videre poterunt , notitiam praeviam sibi conquirere iuvat. Quibus de- nique vires, tempestas aut otium ad hoc iter conficien- dum idonea deficiunt, adspectus saltem pulchri operis hoc incommodum quodam modo compensare valet. In horto Pfyfferiano, extra portam ad viam , qua Tigurum itur, a multis civibus, ex diversis Helvetiae partibus, illis fidelibus fortissimisque Helvetiis, qui decima Au- gusti die anno 1792 in Lutetiana strage ceciderunt, monumentum pulcherrimum erectum fuit: ibi nempe Cl. Anonw sculptor Constantiensis ingentem leonem LUCERNENSIS LACUS 203 (28 !/; pedes longum et ,8 p. altum) inter arma dif- fracta morientem stitit, — Ursae pontes, tabulis variis pictoriis ornati, grata ambulacra praebent. Eorum longissimus 1580 pedes metitur. Ad eius medium ta- bula circularis , amussi mobili instructa , nomina mon- tium , qui ad horizontem undique conspiciuntur , indicat. Ceterum proxime urjem multa sunt ambulacra, quae cum pulcherrimis ceterarum urbium nostrarum amoe- nitate prospectuumque magnificentia certare possunt. Lucerna propemodum totius Helvetiae meditullium obtinet; hanc urbem, colli lento clivo adsurgenti sub- iectam, altorum montium ingens amphitheatrum cir- cumdat. Ad occidentem cominus stat altus Pilatus ; ad orientem paulo longius distans mons Hegius immi- net, atque austrum versus, iuxta et trans pulchrum lacum extenduntur nivosa Alpium centralium 1uga; propius tandenr multi fertiles colles viliis elegantibus- que praedus superbiunt. — Plantae circa Lucernam observatae: 4zntirrhinum Cymbalaria , Asperula taurina, Geranium palustre, Helleborus viridis, Impatiens IVoli- tangere, Monotropa Hypopitys, Myriophyllum spicatum (in lacu), INardus stricta, Pedicularis sylvatica, Ranun- culus sceleratus (in ipsa urbe), Stapkylea pinnata. Lucernensis lacus (der Vier-Waldstittersee, gall. lac des IV cantons, lac de Lucerne) in Helvetia centrali situs. Pars eius borealis fere integra ad pagum Lucernensem, reliqua autem littora ad pagos Sui- tensem , Uraniensem et Subsylvanum pertinent. Pedes 1568 s. mare elatus est, et aquae temperatura ad et infra 150 pedum altitudinem , testante illustr. pg Savus- svRE, 5 9/9 gradus R. exhibet. Formam crucis valde irregularis adfectat, cuius brachia duobus sinu- bus, haud procul Lucerna secedentibus, altero nempe orientali fere recto, usque ad ditionem Suitensem pro- tenso, altero occidentali, maiore, bifurcato, inter pagum Lucernensem et Subsylvaniam patente constant. Ultra sinus istos potissimum austro-orientem petens a vico Subsylvano Kirsiten usque ad Brunnen, ditionis 304 LUCERNENSIS LACUS. Saitensis, extenditur. Per hunc tractum in ripa dextra ad limites pagorum Lucernensis et Suitensis mag-- num promontorium et in ripa sinistra sinum satis pro- fundum ad vicum Subsylvanum Buochs terminatum efficit. Demum prope Brunnen , subito ad austrum con- versus , undique in Uraniam penetrat, ubi inter Flüelen et Seedorf Ursa a monte Gotthardo descendens sese cum eo commiscet. Maxima eius longitudo ab Ursae ostio usque ad urbem Lucernam, 9 leucas, latitudo au- tem (sinubus nempe illis ab eo secedentibus non com- putatis) nusquam ultra unam leucaim metitur. Praeter Ursam, quae eum Lucernae relinquit, aquas montium Pilati Regiique, totius Subsylvaniae, et pagi Suitensis parus occidentalis accipit: quorum rivorum praecipui sunt subsylvani Aa et Melch»ach et Suitensium Muotta. Per nivium alpestrium aestivale deliquium , usque ad 5 pedes supra suam solitam superficiem elevatur. Undique montibus alpinis cireumndatus, ac multis locis minaeibus scopulis altissimisque rupium parietibus , quorum radix eius imum fundum petit, subiectus, ne- Scio qua sylvestri maiestate inter ceteros Helvetiae lacus conspicuus est, quod praecipue de sinu australi inter Brunnen et Flüelen sito intelligendum est. Sed boream versus eundo, semper semperque mitescit. Pars media colles laetis praus pascuisque vestitos , oppidisque pulchris in utraque ripa coronatos irrigat: ac praesertim sinus boreales undique regione amoenis- sima circumdati sunt. Lucernae littora eius humilia villis elezantibus ac vicis inter arborum domesticarum sylvas latitantibus superbiunt, et urbis aedificia , templa turresque ex aquarum ipso sinu sese extollere videntur. Lacus iste magnam piscium copiam alit, quorum prae- cipui sunt Tructae, Salmones, Siluri, Lavareti et Salvelini. Navigationem in quibusdam partibus, ac praecipue in sinu australi, ripae praeruptae periculosam efficiunt, quia ibi nautae non multa ad appellendum idonea loca inveniunt. Idcirco antequam viatores navem con- LUCERNENSIS PAGUS. 305 scendant, ab accolis signorum tempestatis peritis con- silium petere debent. Quoad rem herbariam, hucusque quantum scio, ripae huius pulchri lacus non satis diligenter exploras tae sunt, quia viatores illos centralis Helvetiae pagos potius ob prospectuum magnificorum maiestatem , ae propter cupidinem populos, quibus antiqua libertas, morum simplicitas ac aliae virtutes magnam famam con- quisiverunt, cognoscendi, quam botanices studio visitare Solent. Utique enim pertinent ad nostrae patriae re- giones , in posterum ab amabilis scientiae promotoribus sollieite peragrandas, ut tandem ad omnium thesau- rorum, quos nostra possidet Flora, notitiam plenam pervenire possimus. V. Achsenberg, Altorf, Stanz, Lucerna. Lucernensis pagus, una e maioribus Helvetae civitatibus, in parte totius regionis centrali situs est. Ad occasum pago Bernensi, ad boream Argovia, ad orientem rursus Argovia pagisque Tugiensi et Suitensi, ad austrum Subsylvania et Bernensium ditione termis natur. Maxima eius territorii pars campis collibusque fertilissimis constat: meridiem versus, altus extollitur Pilatus, ultra quem montes ad Entlebuchiam pertinentes sese extendunt. lfaec vallis, magis quam ceterae par* tes ad austrum protensa, obstat quin totius pagi forma ad subrotundam accedat. Eius longitudo fere 42 l., latitudo autem 101. metitur. Altissimi montis Lucer- nenses, Pilatus scilicet et Napf, Entlebuchiae immi- nens, infra nivium limitem continentur, sed , ut reliquum jugum huic valli contiguum, optimis pascuis abundant, ubi tempore idoneo pulcherrimi generis armenta alun- inr et summam regionis istius alpestris opulentiam ef- ficiunt. Castanea M. Regii radices amat; quin etiam in quibusdam miuori coelo subiectis partibus Vitis co- litur. Ceterum arbores pomiferae, prata pinguissi- maque arva ubique fructus uberrimos largasque messes strenuis colonis suppeditant. Incolae potius pastorali vitae ac praesertim aeri- Gaudin Flor a helv, VII. 20 206 LUCERNENSIS PAGUS. culturae artibus, quam mercaturae et industriae sese dedunt. Merces tamen, quae viam Gotthardianam se- quuntur, atque Lucernae navibus imponuntur; sic di- ctum expeditionis commnércium promoveut, Scholae hucusque primariae nimis neglectae fuerunt, et clero nonnulli hanc tam tristem culpam tribuunt. Huic malo tamen saltem in scholis urbanis medela adlata est, et absque omni dubio cives sapientissimi et ingeniosissimi , qui nunc in reipublicae consiliis sedent, iunclis viri- bus tam gravi populi necessitati tandem occurrere co- nabuntur. Praeter Ursam, quae Lucernae e lacu recedit, ac inde, borea-eurum petens, mox pagi terras relinquit, praecipuus amnis est Emmia minor; in summa valle Entlebuch scaturiens, eam integram ab austro ad bo- rea-eurum percurrit, dum in planitiem pervenit, ac cursu subito mutato, orientem adfectat, et in Ursam paulo infra urbem effunditur. Pulchra Waldstettarum s. Lucernensis lacus pars ad eum pagum perünet; sed duo minores lacus scilicet classicus Sempacensis , infra Lucernam boream versus, et Baldeggensis, magis ad eurum situs, integri in eius ditione continentur. Quorum ultimus rivi Aa ope cum lacu Halwylensi Argoviensium communicat. Mons Pilatus iam a botanices antiquioribus amicis sollicite exploratus fuit. V. Pilatus. Ceterae autem pagi partes usque ad nostras dies minus notae perman- serunt; donec nuperrime amiciss. Krauer, huius artis professor, proprium libellum de Flora Lucernensi conscripsit, quem amatores adeant. Insigniores plan- tas excerpere sufficiat. Citantur a V. Cl.; Acer cam- pestre (ubique) , 4c. platanoides (in M. Bürgen et Rigi), 4c. Pseudo-Platanus (in dumetis nbique), Aconitum Lycoctonum (in montibus frequens; etiam in planitei sylvis Rifigwald et Ripperschwand occurrit), Jc. JVa- peléus (in montibus ubique), .4c. tauricum Willd. (in M. Nesselstock; plantam non vidi) , 44//ium 7 ictoria/is (in M. Rothenhorn), JZi/nus incana Willd. (in montanis LUCERNENSIS PAGUS. 307 et subalpinis), ;4ndrosace Chamaeiasme Bieb. (villosa Sut. ; in Alpibus vulgo), Jnthemis Cotu/a (in segetibus ubique?), Arabis perfoliata Lam. (Turritis glabra L.; passim), 4rnica montana (in montibus ubique), 4rz. scorpioides (in M. Rothhorn), 4sarum europaeum (in sylvis frequens), Zster a/pinus (in M. Rothhorn et Nes- selstock) , 4stragalus glycyphyllos, Atriplez patulum (vulgatissimum : nonne potius Ztr. angustifolium Sm. ?), "tropa Belladonna (in sylvis montanis), Betu/a pube- scems Ehrh. (prope lacum Mauensee, locis torfaceis), B. viridis Chaix (in subalpinis), Zromus inermis (in segetibus prope Sempach; Gramen rarissimum), Zu- pleurum ranunculoides (in M. .Rothenhorn), Caca/ia albifrons (hirsuta Vill.; in M. Nesselstock) , C. a/pina Jaeq. (z/abra Vill.; in omnibus montibus), Ca&ile ru- gosa L'Hér. ( Myagrum L., M. perenne Sut.; prope Sursee), Campanula barbata. (in omnibus montibus), C. Cervicaria (in montosis hinc inde), C. persicifolia in montanis circa Reiden et Dagmersellen); Carduus defloratus (in. Alpibus vulgo), C. nutans (prope Sem- pach; ceterum in pagu Lucernensi rarus), C. Persozata Jaeq. (-4rctium L.; in M. Nesselstock), Carex a/ba Scop. (in sylvis frequens), C. ampullacea Good., C. brizoides (passim), C. curta Good. (canescens Sut. ; in torfaceis), C. dioica (prope Wauwyl), C. e/ongata (ra- rissima; ad lacum Rothsee et circa Rothenburg), C. filiformis (lasiocarpa Ehrh.; etiam am Rothsee et ad lacum Sempacensem), C. Aumi(is Leyss. (clandestina Good.; inter Beiden et Dagmersellen), C. maxima Scop. (pendula Huds.), C. ornithopoda Willd. (pedata Sut.), C. paradoxa Willd. (ad lacum Rothsee), C. Pseudo-Cyperus (ibidem et prope Wauwyl), C. pulicaris (iisdem locis), C. steZ/ulata Good. ('echinata Sut. ; pas- sim), C. teretiuscula Good. ( diandra Sut. ; am Rothsee), Carpinus Betulus (in sylvis opacis prope Rothenburg, Sursee et alibi), Castanea vulgaris Lam. (circa Weg- gis, Vitznau et Greppen, abunde), Caucalis daucoides (prope Schongau , neque alibi) , C. grazdi/lora (frequens, 308 ; LUCERNENSIS PAGUS in agris), Ceratophyllum demersum (parce), Chara fle- zilis (prope Roggwyl), Circaea alpina (in sylva Boo- wald prope St.-Urban), Cirsium rigens N. (Carduus Gmel), C. spinosissimum Scop. (Cnicus L.; in M. Schimbrig, Nesselstock etc.), Cledium Mariscus RB. Br. (Schoenus L.; ad lacus minores non rarum), Co- marum palustre, Conium maculatum (prope Beiden), Corydalis cava Wbg. ( Fumaria Sut. , ad sepes, passim), Danthonia decumbens DC. ( Festuca L.), Dianthus 4tr- meria (prope Wykon), 2. de/toides (in montanis, in- ter Reiden et Dagmersellen), D. p/umarius (prope Schütz; quid sit ignoro), Diplotazis tenuifolia DC. ( Sisymbrium L.; ad arcis Wykon rudera), Dipsacus pilosus. (circa Sursee et alibi), Z/ymus europaeus (in sylva Rifigwald), Empetrum nigrum (in M. Feuerstein Whbeg.), Epilobium Dodonaei Vill. (angustissimum Sut. ; am Sempachersec), Jp. palustre (in paludibus fre- quens? ), p. roseum Schreb. (ad fossas sepesque fre- quens?), Epipogium Gmelini Rich. (Satyrium Epipogium L.; circa Pfaffnau), Zrinus alpinus (in subalpinis, vulgo), Zriophorum alpinum (am Rothsee), Euphorbia Esula (prope Reiden ??), Euonymus latifolia Jacq. (in M. Bürgen), Festuca sy/vatica Vill. (in M. Nesselstock)), Fraxinus excelsior (ubique), Galeopsis pubescens Bess. ( cannabina Heg. ; prope Pfaffnau) , Ca/ium rotundifolium (in sylvis abiegnis, frequens), C. saxati/e Kr. (an C. helveticum Weig.? aut potius C. syivestre Poll. II. a/- pestre? in omnibus montibus), Genista scoparia Lam. (Spartium L.; in reeione australi, passim), C. tin- ctoria (nonnisi prope D. Urbani monasterium occurrit) , Geranium moschatum (hinc inde), C. palustre (inter Lucernam et Willisau, non rarum), GC. samguineum (in M. Lopperberg), G. sy/vaticum (in montanis et sub- alpinis, frequens), Ceum rivale, Cypsophila muralis prope Buchrein), C. repens ad Emmiam et in M. Nesselstock), Z7e/ianthemum oelandicum ( Cistus L.5 in M. Schimbrig, Nesselstoch etce.), Je/eborus viridis (prope Lucernam; /foctidus deesse videtur) , Hieracium LUCERNENSIS PAGUS. 209 cymosum Kr. (prope Sempach, Schenken etc.), ZHip- pocrepis comosa (inter Rückenbach et Wetzwyl), Zy- drocotyle vulgaris (ad lacuum littora), Jasione montaza (passum), Jeris amara (passun), Zmpatiens INoli-tan- gere (perinde), Zzu/a Britannica (prope Aesch), Zz. V aillantii Vill. (ad lacum Sempacensem, Schenken ver- sus), Jsnardia palustris (inter Dierikon et Ebikon ; circa Langenthal), Juniperus communis (? alpina Wbg. (in subalpinis, frequens) , Lathraea Squamaria (im syl- vis, vulgo), Zaethyrus angulatus Kr. (an angulatus auct. helv., sc. Z. sphaericus Retz, hucusque nonnisi prope Branson lectus? V. Flora helv. VI. app.), Z. Aphaca (inter Hochdorf et Hohenrein; circa Schongau), L. latifolius (inter St.-Urban et Altbüren), Z. JVisso/ia (in agris, passim), ZLeersia oryzoides Willd. (Phalaris L.; in fossis, non rara), Lemna arr&iza (prope Sursee: Hoecpfn.), L. trisu/ca (in piscima, Langenthal versus), Leucoium vernum (in. pomariis, ubique), Lilium £ulbi^ ferum (ad rupes, passim), L. Martagon (in montibus frequens), Lonicera alpigena (perinde), L. nigra (pe- rinde), L. Periclymenum (ad sepes, passim), Luzu/a albida DC. (Iuncus lMofim.: in dumetis haud. rara), Malazis Loeselii Sw. (Ophrys L.; ad lacus Rothsee, Mauensee et prope Wauwyl), 4Za/va .4/cea (inter Sursee et heiden), Mentha Pu/egium (in sylva Gütsch- wald), Menyanthes trifoliata (in paludibus vulgo, ut in Alpesadscendat) , Moztia fontana (prope Dierikon), Myriophyllum spicatum (inlacubus Lucernensi et Mauen- see), M. verticillatum (in fossis, frequens), JVafissus Pseudo- Narcissus (in pomariis , ubique), JVardus stricta, JVaias minor (rarissima sürps in piscinis prope Rogeg- wyl occurrit), ZVeottia cordata Tuch. (Ophrys L.; circa Pfaffnau), ANuphar luteum Sm. (.N) nphaga Li vulgaris), JVymphaea alba (perinde) , Oezothera biennis (frequens), OpArys apifera Huds. (am Sempachersee), Ophr. arachuites Moffm. (vulgo), Ophr. Monorchis (passim), Ophr. myoides Jacq. (perinde) , Orchis aíbida All. (Satyrium L.; in monübus frequens) , Orc/. 5lo- 310 LUCERNENSIS PAGUS. bosa (in M. Schimbrig, Rothhorn, Nesselstock) , Orch. nigra Scop. ( Satyrium L. ; in montibus editis passim), Orch. viridis Crantz ( Satyrium L.; in plerisque mon- tibus frequens), Orobanche coerulea Vill. (prope Ruog- gensingen, in parochia Emmensi), Pedicularis sylva- tica (prope Lucernam et aliis locis), Pinus Abies et P. Picea (in sylvis, ubique), P. sy/vestris (infrequens), et B montana Wbg. (ad M. Feuerstein et Rothestock, Wbs.), Poa aquatica (inter Dagmersellen et Langnau); ( Populus alba deesse videtur; reliquae species vulga- tiores ubique proveniunt), Pu/monaria angustifolia (in sylvis), Pyro/la minor (in sylvula inter Lucernam et Ebikon), Z7. uniflra (circa Pfaffnau), ZAanunculus Jluitans Lam. (in rivo prope Moosen), AR. Lingua (in paludibus, passim), AR. sceleratus (Lucernae et am Sempachersee), Rosa a/pina, et ) pyrenaica (in M. Bürgen), Rubus saxatilis (ibidem), Sagina apetala (in agris inter Sursee et Kaltbach), Saliz myrti/loides Kr. (in Pilato; plantam non vidi), S. repens (am Mauensee et circa Wauwyl), Sambucus racemosa (in sylvis mon- tanis), Schoenus albus (ad lacus minores), Sci//a bifo- lia (frequens), Scirpus acicularis (prope St.-Urban, ad lacum Sempacensem et Wauwylensem), Sc. Baeo- thryon Éhrh. (prope Schenken etc.), $c. ovatus Roth (prope Meggen, ad lacum Lucernensem), $c. setaceus circa Rathhausen, Buchrein et Dierikon), Sedum atra- tum (in M. Schimbrig et Nesselstock, copiose) S. T'e/e- phium (ad sepes, passim), S. vi/losum (ad St.-Urban et alüs locis), Senecio Doronicum (in M. Rothhorn), $. sylvaticus (circa Toggliswyl), Sium angustifolium , $. repens L. fil. (prope die Halden, ad lacum Lucer- nensem), . So/dane//a alpina (in Alpibus, vulgo), Soz- chus arvensis, Spiranthes aestivalis? Rüch. ( JVeottia spi- ralis Kr.; passim locis humidis), Ste/lera Passerina (circa Münster), Tamarix germanica (ad torrentium glareas), Tazus baccata (in sylvis, passim) , Tussilago alba (in montibus, passim), 7. Petasites (frequens) , Typha angustifolia (ad Ursam, prope Emmen?), Utri- LUCUMONIUS—LUGANUM. 911 cularia minor (circa Wauwyl, neque alibi) , Utr. »4/- garis, Z'accinium Oxycoccos (in torfaceis frequens), Valeriana tripteris (prope Rothenburg), Zeronica mon- tana (ibidem, ad monasterium D. Urbani, in sylva Gütschwald, etc. minime rara), /7'/cia /utea (am var. D? — in agris haud infrequens), 7o/a odorata (9 leucan- tha , F. mirabilis (in M. Bürgen).— V. Lucerna, Ent- lebuch, Pilatus, Regius, Urbani (monasterium). Lucumonius (Lukmanier), mons elatus Rhae- torum, ad magnum focum centralem perUunens, inter valles Medelserthal et Blegno sese extollit. Per hunc montem ex summa Rheni anterioris valle Bellinzonam itur. Hospitium. 5740 p. s. m. elevatum est, atque 5. l. a monasterio Disentis in Bhaetia, et 41. a vico Ticinensi Olivone distat. Ex D. Mariae hospitio alia alpestris semita ad pagum Airolo viatores ducit. In vicinia utriusque viae magnae patent moles glaciales Medelsergletscher; Rhenus Medius in valle Cadelino scatürit. — In Lucumonio ZAaca frigida Jacq. a J. J. ScurzvcHzEno observata fuit. Istum tractum botanici recentiores omnino neglexisse videntur. Luganensis lacus. V. Cerisius. Luganum (Lugano, germ. Lauis), urbs totius Helvetiae insubricae maxima ac pulcherrimma, alternis vicibus cum Bellinzona et Locarno, summorum pagi Ticinensis magistratuum sedes, ad littus boreale lacus Cerisii sita. Plateae magnae, palatiis ornatae, hanc urbem illustrant; viae latae sunt et aliquot splendida aedificia, tum publica, tum privata, v. gr. novum am- plumque theatrum possidet. "Templa tabulae, opuio- rum pictorum opera, decorant. Incolae mercaturam exercent; eorum fabricae cum intra moenia, tum ruri multas alunt familias. Bombyceis educatio eis multum bellissimumque suppeditat sericum. In agris vicinis Tabacum colunt atque ex eius praeparatione magna emolumenta conquirunt. "Typographias, pyrii pulveris et chartae fabricas atque prope urbem varias ferrarias, cuprarias et aurichalci officinas possident. 312 LUGANUM. Situs urbis Lugani mihi admirabilis visus est. Ad templum primarium, colli superbe insidens, lacus cunctaque regio , villis amoenissimis, vineis , pomariis et olivetis ornata, commode prospicitur; proxime muros ambulacra iucundissima in promptu habebis; trans la- cum rupes agrestis et inculti montis Caprini, in cuius speluncis frigidissimis cives Luganenses cellas ad ser- vandum vinum penusque exstruxerunt, te invitant. Paulo longius stant montes Bré et San Salvadore, propter pulcherrimos prospectus celebres, et stirpibus montium australium propriis ditissimi. Verum non tantum montes, sed etiam planities ubique multas gig- nit plantas, quas cis Alpes frustra quaesieris. Hanc promissionis terram olim Cl. Scurrrcnmznvus sedulo pe- ragravit: nos quoque post eum pertentavimus; sed po- tissimum a Rev. Vrnpa, Luganensi, sollicite ac per multos annos investigata fuit. Viro honoratissimo viam nobis commonstrante, locaque, ubi plantas rarissimas observare solebat, indicante, eas ipsi laetissimi colle- gunus, ac postea ab eo multas alias aeque pretiosas ac- cepimus. Plantae rariores in Luganensi ditione provenientes : ndropogon Gryllus, .4ndrosaemum offícinale All. ( Hypericum A4ndrosaemum L.), Antirrhinum Cymbala- ria, 4ristolochia rotunda (rarissima), Balsamita maior Desf. (Tanacetum Balsamita L.), Blitum capitatums Bunias Érucago, Calamintha grandiflora Moench. ( Me- Jissa L.), Centaurea nigrescens Willd. (transalpina Sut.), C. splendens, Crepis setosa Hall. fil. , Cucubalus bacciferus , Cyperus Monti, Cytisus capitatus Ait. , C. nigricans, Dorycnium herbaceum Vill., Erysimum hel- veticum DC. ( Cheiranthus Jacq.), Ficus Carica, Galtiura purpureum, Geranium nodosum, Gratiola officinalis , Helleborus niger, H. viridis, Hieracium praemorsum li corymbosum (H. parviflorum Schl.; forma rarior, fe- lici propria Insubriae), JVasturtium sylvestre R. Br. ( Sisymbrium L.), Olea curopaea (passim , tum culta , tum spontanea), Osmunda regalis, Ostrya carpinifalia LUINO. 313 Scop. (Carpinus Ostrya L.; arbor per maturationem amentis foemineis niveis conspicua, ad lacus littora passim occurrit. V. Fl. helv. app. ad tom. VI), Paeo- nia officinalis, Parietaria diffusa M. et K. (iudeica auctor.; frequens), Paronychia verticillata Lam. (1le- eebrum L.), Phyteuma corniculatum Clairv. Il Columnae Ph. Halleri All. (ovata Willd.), Rumez scutatus, Scir- pus mucronatus, Trifolium chrysanthum N., F'allisneria spiralis (in lacus aquis), 7icia sativa IL (7. luganensis Schl.; inter segetes.) — Prope urbem , ad lacus ripam occidentalem : Cytisus hirsutus, Galium vernum Scop. (Falantia glabra L.), Scabiosa graminifolia, Silene Saxifraga. — Ibidem, ad patibulum: Zupleurum cari- cifolium Willd., Znu/a hirta. — Ad M. San Salvadore pedem euro-borealem: Ostrya carpinifotia Scop. , Cy- perus longus, Dentaria bulbifera, Panicum undulati- folium Ard. — In Alpibus Lucanensibus: 4rundo sy4- vatica Schrad. (.4grostis arundinacea L. non LT Carex limosa (9 irrigua Wbg., Festuca spadicea, F'ale- riana saxatilis Jacq. — In M. Veche: Cactus Opuntia. In M. San Lucio: Senecio abrotanifolius. — In vallis Castagnuola sylvis: Diospyros Lotus (stirps perrara!). In M. Oresso: 44uilegia pyrenaica DC. (wiscosa Schl.). V. Capo dilago, Gandria, Generoso, Melida, Salvadore. Lugnetz. V. Ilanz. Luino, oppidum Mediolanensis ditionis ad ripam sinistram Verbani, prope ostium "resae, quae huic lacui Cerisii superfluum affert, situm. In pulcherrima regione hunc locum circumdante plantae rariores in- veniuntur. V. gr. inter Luino et Ponte di Tresa (haec oppida vix ultra 2 1l. invicem distant): Jzdrosae- mum officinale All (4ypericum .4ndrosaemum L.), "Asperula taurina, Carex brizoides, Carpesium nutans, Lycopodium comp(anatum , L. helveticum, Osmunda re- galis , Oxalis corniculata, Panicum undulatifolium Ard. , Peplis Portula, Phytolacca decandrá, Schoenus albus, Sch. fuscus, Sphagnum cymbifolium cum fruct. 914 LUISEL—MACKMAn. Luins. V. Gland. Luisel, nomen paludis planiuei Aquileiensis prope Bex sitae. Plantae rariores: AJruzdo Épigeios y vagi- nis hirsutis, Carex Pseudo-Cyperus, Saíiz repens, Ty- pha angustifolia. Luissel, lacuna 800 passuum in ambitu, prope Rhodanum, inter vicos Chessel et Crebelley , in Vau- densi pago sita. Tructas, percas et lucios alit. .2Z7y- riophylia, NNuphar luteum et Nymphaca alba superfi- ciem eius decorant; in ripis uliginosis occurrunt: Drosera anglica Huds., Dr. rotundifolia , Gladiolus pa- lustris N., Marsilea quadrifolia, Samolus F'alerandi , Typha latifolia. Lunae mons. V. Monte-Luna. Luzein. V.AÀntonia. M. Mackmar s. Matmar, nomenlacus alpestris et vere glacialis, in summa valle Saas, ad pedem austra- lem M. Moro siti. Ad occasum ubique glacialibus molibus per arduos nudosque clivos usque in eius tris- tissimas undas dependentes riget, et boream versus, ubi Vispa orientalis exitum habet, torrens sub immen- sum pontem, glacie conflatum, praeceps sibi viam aperit. Paulo infra, ex altissima porticu, pulcherrime cyanea, crystalloque simillima , amnis rursus comparet , ac istud frigidum antrum exultans deserit. Ceterum huius lacunae inamoena moestissimaque littora historiae naturalis ac praesertim botanices amicos summopere delectant, utpote quae pulchris fossilibus ac rarissimis plantis abundent. Ad hunc enim Cocytum alpestrem leguntur: 4chillea moschata Jacq., Ach. mana, 4rte- misia Mutellina Vill., Art. nana N., .4stragalus leon- tinus Jacq., Carex bicolor All, C. iuncifolia All., Geum montanum, luncus arcticus Willd., I. Jacquini, I. triflorus, Phaca astragalina DC. ( Astragalus alpi- nus L.), Ph. australis, Phyteuma corniculatum Clairv, I Scheuchzeri, Potentilla grandiflora, Primula farinosa , MACUGNANA—MAGGIA. 215 Pr. longiflora All. (stirps rarissima), Pr. viscosa Vill. (villosa Sut.), Rhodiola rosea, Sazifraga Cotyledon (pyramidalis Lapeyr.), Senecio uniflorus All., Sitene acaulis y elongata , Thalictrum alpestre N., Th. minus, Trifolium saxatile All., J'aleriana celtica. — In M. vi- cino Distel etiam occurrunt AZodio/a rosea , Saxifraga Cotyledon , Senecio uniflorus et F'ateriana celtica. Macugnana, pars summa vallis Pedemontanae Anzascae. V. Anzasca. Per istam asperrimam re- gionem vici eiusdem nominis domus et tuguria undique dispersa sunt. Incolae, quorum gentilia nomina ori- ginem italicam indigitant, inter se tamen germanica lingua utuntur. Plantae rariores; Jchi/fea moschata, -sperula laevigata (qua Melvetica Flora caret. Eam illustr. v. Wrrpzw ad viam, qua ad M. Turlo itur, invenit), 44thamanta Libanotis 9 maior, Campanula cenisia, C. spicata, Galium hercynicum (ad viam, qua ad M. Turlo itur). Magadino, vicus pagi Ticinensis, in regione pa- ludosa, ad Ticini ostium in summum lacum Verbanum situs. Ibileguntur: 4grostis canina, Bunias Érucago, Lunaria biennis Moench ( annua L.) , Scirpus mucronatus? Maggia (Val-; germ. Mainthal), praeter vallem Lepontiam, cui contigua et fere parallela est, Tici- nensium maxima vallis, paulo supra Locarnum aperi- tur. Sunnna eius pars in duos maiores ramos a mon- ium iugo 2-5 l. longo separatos diffinditur: quorum austro-occidentalem, cui nomen Val di Campo, edi- üissimi montes a valle Pedemontana Pommat s. For- mazza dissocianL V. Bosco. Ramus euro-borealis, priore maior, Val Lavizzara dictus, per aliud Alpium dorsum a valle Bedretto, quae partem Lepontiae sum- mam efficit, dividitur. Hi rami supra vicum Cevio confluunt: sed paulo altius, ad eurum, oritur adhuc alterum iugum, ac trans istud vallis Lavizzara, au- strum petens, Lepontiam a Maggia separat. Vallis Maggia, circiter 12 l. longa et circa Cevio, ubi maxime dilatatur, vix ultra 5 l. lata, a borea-occasu ad 316 MAGLANS—MALOGGÍIA. austro-eurum extenditur. In eius parte inferiore vallis solum, etiam vilis patiens , fertile est; aliquid frumentu arboresque domesticas gignit; sylvae castaneae querci- naeque, ac praescrüm pulchra prata et laetissima pas- cua maximas regionis divitias efficiunt. Prope exitum vallis subito valde coarctatur, ut torrens eiusdem no- minis, qui eam totam percurrit, spumosus inter ru- pium fauces planitiem Locarnensem ingrediatur. In vallecula boreali Lavizzara divites fodinae optimun lapidem ollarium suppeditant. Vallis Maggia atque praesertim pars eius superior multas pulchras stirpes profert. V. Bosco. "Tum inter Ponte: Brolla, ubi vallis supra aperturam in fauces coarctatur , et oppidum Maggia occurrunt: A4diantum Capillus-F'eneris, Asple- nium septentrionale Sw. ( Acrostichum L.), Campanula spicata, Cacubalus bacciferus, Calium vernum Scop. ( Falantia glabra L.), Lilium bulbiferum, Osmunda re- galis, Panicum miliaceum , P. undulatifolium Ard. , Sa- aifraga Cotyledon (pyramidalis Lapeyr., Schoenus at- bus, Sedum saxatile Al. — Inter Maggia et Cevio: Osmunda regalis, Panicum undulatifolium Ard., Silene Olites Sm. (Cucubalus L.), Tha(ictrum maius Jacq. e Supra Cevio: Jsplenium germanicum Lam. ( alternifo- lium Jacq.), Cytisus nigricans, Sazifraga Cotyledon. Maglans, Sabaudiae vicus in Arvae valle, inter St.-Martin et Clusiam (Cluse) situs. In eius vicinia reperlae fuerunt: Poa sabauda Sut. (Mall. helv. 1470; nonne nostra Zestuca decolorans? ) et rarissimum Zso- pyrum thalictroides. Maira. V. Bregaglia, Chiavenna. Malans. V. Marschlins. Malix. V. Curia. Maloggia s. Maloia, mons Rhaetorum, sum- mam Oeni vallem a Praegallia (Val Bragaglia) dividens. Altissimum itineris punctum 5850 p. s. m. elevatum, ex Engadina lenissimo clivo attingitur , adeo ut currus facili negotio hunc montem percurrant. Via, qua e Viscosoprano in Praegallia, ad pagum Sils intra 7 MANEGG—MAROBDIA. 947 horarum spatium itur, iam a homanorum tempore strata fuisse dicitur, — Plantae: Cervarfa Oreosclinum N. ( 4thamanta L.), Dianthus superbus fl. alho, Gy- sophila fastigiata (Rhaetiae ptopria, sed etiam in eo pago rarissima), Zypockoeris maculata, Imperatoria Qstruthium, Linnaea borealis. Mandement (Le). V. Meirin. Manezgg, arcis dirutae rudera, supra villam Hók- ler et ad medium M. Uetliaci clivum orientalem exstan- tia. lbi inveniuntur: 4rundo montana N. (.fgrostis arundinacea Sut.), et nonnullae Carices rariores. Marchairuz (Le), pars elatissima viae, qua Rotulo per vicum Gimel ad vallem Iugensem intra fere 7 h. itur. Sunmum itineris punctum. 5556 p. s. Le- manum et 4187 p. s. m. elevatum est. Eum montem currus et fere omnigenae rhedae secure traiiciunt.. V. Gimel. Plantae rariores: .4rabi: alpina, -frundo montana NN. ( Agrostis arundinacea Sut.), Jtropa Bei- ladonna, Campanula pusilla Haenke, Chrysanthemurz Leucanthemum ll montanum (flor. maxmmnis), Cirsiurmm acaule All. » et Ó caulescens, uni- et pluriflorum , c. eriophorum Scop. (Carduus L.), €. Erisithales Scop. Il ochroleucum (Cnicus Erisithales L.; rarissimum), Cytisus alpinus, Daphne Cneorum, Digitalis grandi- flora Lam. (ambigua Sut.), D. lutea, Galium Mollugo $ ochroleucum, Lonicera nigra, Orchis nigra Scop. (Satyrium L.), Origanum vulgare [| Íl. albo, AAinan- thus. Crista-galli y. angustifolia (in clivis siccissimis austrum versus), Rubus hybridus Vill (glandulosus Bell.), Scaóiosa sylvatica, F'aleriana montana. Marcote (La). V. Salvan. Margaretha (Santa), templum parochiale, quo vici Dinningen et Bottmingen pertinent, prope Basi- leam extra portam lapideam situm. Ibi citantur: Draéa muralis, Erysimum cheiranthoides, Lathyrus tuberosus, Stachys germanica. Marobbia (Vallis), in pago Ticinensi austrum versus a M. Cenere, cuius iugum montis Camoghe 218 MARSCHLINS. cacumen editissimum terminat, ad boream autem ab altero iugo priori parallelo in Montis San Giorio sum- mitates desinente limitata. Vertices montium Camo- ghé et San Giorio elata arista coniungit, vallem ad orientem claudit, eamquea ditione Mediolanensi sepa- rat. Haec vallis circiter 1. 5 longa, planiue ac fere omni latitudine caret , ab euro ad occidentem extenditur et prope Bellinzonam, cum ima valle Lepontia con- fluens, sese aperit. Parum vini frumentique gignit , sed pulchris pratis pascuisque abundat, ut incolae prae- cipuum suum quaestum ex pecorum educatione conqui- rant. Per eam vallem ab urbe Bellinzona viae supra M. San Giorio ad vicum Gravedona, prope lacum Larium situm , et secus alpem Forno in ditionem Luga- nensem ducunt. Huius iUuneris punctum elatissimum monti Camogh? subiectum est, ut inde viator intra pancas horas huius celebris montis cacumen consequi possit. Plantae rariores: £/atine ZHydropiper (9 he- zxandra? ( El. hexandra DC.), Montia fontana (prope St. Antonio altissimum vallis vicum). Marques (Les). V. Octodurum. Marschlins, nobile praedium Rhaetiae, ad Sa- LrsromvM inclytam gentem pertinens, in magna Rheni valle haud procul loco, ubi Hhaetigoviensis torrens Landquart in flumen effunditur, ac fere 5 l. infra Curiam situm. Castellum duplex fossarum ordo et quatuor turres muniunt. Per aliquot annos ibi ampliss. Urxssis Sarismu floruit schola, inter cuius professores fuit ille famosus doctor Banru. fHegio vicina pulchris stirpibus, tum eis, quae calidioribus locis propriae sunt, tum alpinis in amnium glareis provenientibus abundat. Ibi enim occurrunt: ztirrhinum alpinum (ad torrentem Landquart), 4ra£is alpina (ibidem prope arcis pontem), .4strantia meior (in pratis montanis supra Malans), Cardamine impatiens (prope Igis infra arcem Falkenstein), | CAondri//a prenanthoides Vill. ( Lactuca Scop.; ad Rheni et Landquartae confluentes, inter duos amnes; rarissima et huic regioni propria), MARTEL. 219 Cyclamen europaeum (inter Malans et Ienins), Cypri- pedium Calceolus (im sylvis supra arcem), JDentaria polyphylla N. et K.. (ochroleuca N.; in der Klus ad ingressum in hhaetigoviam, inter fagos ab amiciss. Roesch detecta; rarissima neque alibi per totam Hel- vetiam occurrens), Dianthus Caryophyllus Roesch, an L.? (supra arcem ad rupes, et ad viam inter pontem superiorem et Zizers), Dorjycnium suffruticosum Vill. ( monspeliacum Willd.; ad viam regiam supra pontem superiorem et circa Malans; stirps perrara et huic hRhaetiae parti propria), Zieracium staticefolium Vill. (in Rheni et Landquartae glareis , prope pontes et alibi frequens), Impatiens Noli-tangere (ad torrentem Land- quart Valzeina versus), Leucoium vernum (in sylvula tliacea), L/ium bulbiferum (ad scopulos orientales), Muscari botryoides Mill. ( Hyacinthus L.; circa Malans frequentissimum : Cl. Roesch), Oxytropis pilosa DC. ( Astragalus L.; in glareis), Potentilla alba Roesch, an L.? (Rhaetigoviam versus ad viam inter Malans et ar- cis pontem), rimu/la acaulis Jacq. (ubique, planta ceterum in Helvetia germanica raro occurrens, Pr. of— Jicinalis, Pyrola uniflora (in sylvis supra Marschlins), Rhododendrum ferrugineum Q9 flore albo (in Alpe Zi- zers; varietas rarissima) , Sazxifraga oppositifolia (bey der Schlossbrücke), Z'amarix germanica (in glareis abunde), Zypha angustifolia (bey der unteren Zoll- brücke e regione Malans: Cl. Aw Srriw. Nonne po- tius 7. minima Hoppe?). — In M. Valzeina, supra Marschlins: A4zemone vernalis, Arnica montana , Con- vallaria Polygonatum, C. verticiSata, Cypripedium Calceolus, Ceum montanum, Tozzia alpina. Martel, Pont de Martel, les Ponts, pro- babiliter etiam les Pontins, vici montani Neocomen- ses, in vallecula montis Tournes pedi boreali subiecta, siu. Plantae citatae: 1) in paludibus circa Pont de Martel, Scirpuscaespitosus, — 2) Aux Ponuns: Zetu/a nana, Erio- phorum alpinum, NNeottia cordata Wich. (Ophrys L.), Srrertia perennis, Thysselinum palustre Hoffm. ( Seli- num L.) V. Ponts (les), 220 MARTINETS —MATHOD. Martigny. V. Octodurum. Martin (St). V. Hérens. Martinets(Les), mons Aquileiensium ah Harrrno saepe citatus, horrendis praecipitiis Grandvire dictis proximus. Ibi indicantur: /zZrosace obtusifolia All., "Inemone vernalis, Apargia Taraxaci Willd. (iera- cium L.), 4quilegia alpina, 4Jrabis caerulea N' uM. , Zr. pumi(a Wulff. , J4rbutus alpina, Artémisia spicata Jacq., ster alpinus, Campanula cenisia, Cardamine bellidifolia, Carex .foetida All, C. iuncifolia All., Chrysanthemum alpinum, Delphinium intermedium Ait. ( elatum Sut.) , Gentiaza punctata , G. verna, Globularia nudicaulis, Gnaphalium alpinum, Phaca frigida Jaeq.; Phyteuma hemisphaericum , Potentilla grandiflora, Sa- dit hastata ($. AMrbuscula Sut.), S. helvetica Vill. (arenaria auct.), S. herbacea , Sazifraga biflora All., S. petraea Vahl, Sisymbrium pinnatifidum DC. (&ursi- Jolium Sut.). Massonger, pagulus Valesiae inferioris, ad ri- pam Rhodani sinistram et e regione vici Bex situs. Supra hunc locum ad radices montis Dent de Midi oc- currunt: ;4cer platanoides, Campanula patula, Herme- rocalíis [lava , Pulmonaria of ficinalis, Ranunculus nemo- rosus$ DC., Sonchus Plumieri, Teucrium Scorodonia , Veronica montana. Mathod, vicus Vaudensis, haud procul Ebroduno ad viam regiam, qua Urbam itnr, atque in. paludum vicinia situs. Summus lfarrrnus, huius loci dominii olim, nisi me memoria fallit, possessor, plurimas stir- pes ibi provenientes indicavit. liuc spectant: iuga Chamaepitys Schreb. (T'eucrium L.; rectius quidem , ut optime perhibet Cl. Hrcrrscuwzrinrn), .4speru!a arvensis, ster .mellus, Astragalus Cicer, Bidens cernua, Caucalis daucoides, C. grandiflora, C. infesta Curt. « (C. helvetica Gmel), Cervaria glauca N. ( 4thamanta Cervaria L.; Champvent versus), Chaero- phyllum aureum , Coronil(a varia, Epipactis rubra Sw. (Serapias L.) , Foeniculum of ficinale All. (-£nethum Foe- MAYENFELD—MEGLIS 921 niculum L.) , Gentiana ciliata , GC. Pneumonanthe , Gera- nium sanguineum, dleliotropium europaeum, Zfordeum secalinum Schreb. (ad vias Urbam versus: rev. Dvcnos) , Inula salicina, Lathyrus 4Aphaca , L. Cicera , L. hirsutus, L. tuberosus, Lotus siliquosus, Melampyrum cristatum , JNasturtium palustre DC. ( Sisymbrium Poll.), Physalis Akekengi ,| Ranunculus pantothrix Brot. (9j rigidus, R. sceleratus , Serratula tinctoria , Sium latifolium (rarum), Stellera Passerina, Thalictrum | flavum, | Ferbascum Jlattaria (circa Suscevaz). Matmar s. Matmor. V. Mackmar. Matterhorn. V. Sylvius. Maurice (St.-). V. Agaunum. Mayenfeld s. Meyenfeld (lat. Magnavilla), oppidulum BHhaetiae, 5 !/;l. ab urbe Curia distans , in ripa dextra Rheni, prope fluvium, nec procul a fau- cibus arctis Luciensteig diclis, quibus in vicinam di- tionem Austriacam et ad urbem Feldkirch itur, situm , 1655 p. s. m. elevatum. Nullus alius pagi locus tam egregium vinum album producit; campi etiam multum edunt frumentum. Infra oppidum olim aurum ex arena amnis lotionis ope extrahebatur. Incolae gypsum opti- mum, quod rupes vicinae affatim suppeditare possent, omnino negligunt. — Plantae: 4nchusa angustifolia, Diplotaxis tenuifolia DC. (Sisymbrium L.), Echino- spermum Lappula Lehm. (Myosotis L.), Geranium ci- cutarium, H yoscyamus niger, Lappa minor DC., Mer- curialis annua, ANepeta Cataria. Omnes istae plantae, et aliae stirpes campestres, docente honoratiss. Cusron , inter Curiam et Crabs vulgares) per reliquam Rheni vallem usque ad lacum Bodanmicum nusquam inveniun- tur. In pascuis Fláscheralp occurrit Tozziaa/pina. — Prope Malans et Flásch: Dorycnium suffruticosum Vill. ( monspeliacum Willd.). — Auf Vas: Doronicum Par- dalianches, — Ad Rheni littora : Zippophae rhamnoides. Medels. V. Tavetsch. Meders. V. Forsteck. Meglis, pascua cum casis pastoriis, in pago Ab- Gaudin Flora helv, VII. 94 222 MEIRIN—MENDRISIUM batiscellano (Inner-HBhoden), ad pedem M. Sentis sita, 4617 p. s. m. elevata. Supra bovilia in montis adscensu a Cl. Wannrrsnsrnc lecta est: Achillea moschata ? (teste Cl. CusronE haecce planta in. Abbatiscellanis Alpibus nusquam , ZAch. atrata autem frequens occurrit). Meirin, vicus agri Genevensis ad medium iter ab urbe ad vicum St.-Genis, qua Lugdunum itur situs. Tbi provenit Zeronica acinifolia, — Prope vicinos pagos Saugny et Vernier pulchrum rarumque Zntirrhinum bellidifolium lectum fuit... V. Geneva. Meiringen. V.Meyringen. Melida, amoenissima lacus Cerisi peninsula, forma ad rectangulum accedente insignis, cum vico eiusdem nominis, in ripa occidentali paulo supra Mor- cotense promontorium sita. [Ibi praeter alias plantas australes proveniunt: Cytisus hirsutus, $cabiosa grami- nifolia, Thalictrum exaítatum N. Mendrisium (Mendrisio), oppidum Ticinense, in parte pagi, quin imo totius Helvetiae, maxime ad austrum porrecta, situm. Incolae eius, strenui ac in- dustrii, serici fabricationi commercioque incumbunt. Mendrisium una praelonza , malo pavimento strata. via, et domibus plerisque inconspicuis constat. Sed situ in regione fertülissima vinum generosum, tabacum, cerealia omnigena ac bombycem edente , planitie cam- pestri cum collibus amoenis grata vice variante, ut et climate mitissimo, praecellit. Undique ambulacra iu- cunda, cellae rupestres propinquae, in quibus cives vinum adservant, colles Birbino et Pedrinate, et vere arcadica vallis Muggia ad pedem euro-australem M. Generosi sita, viatores invitant, eorumque attentionem merentur. Sub tam clemente coelo, ad pulcherrimam vegetationem aptissimo , stirpes insigniores deficere non possunt, et verisimile est, omnes, quas solum felicis- simum gignit, nondum innotuisse. Interdum circa urbem observatae fuerunt: 44ntirrhinum Cymbalaria , Buphthalmum salicifolium , Centaurea nigrescens Willd. (transalpina Sut.), Cervaria alsatica N. ( Peucedauum MERGOZZO—MERY. | 323 L.) 8 albiflora ('Selinum venetum Spreng.) , Crepis se- tosa Hall. fil. (circa Chiasso Comum versus , ad medium iter), Ca/ium vernum Scop. (rubioides Sut.), Genista scoparia Lam. (Spartium L.), Geranium sylvaticum, Helleborus viridis, Oxalis corniculata, Parietaria dif- fusa M. et K. (iudaica auctor.), Paronychia verticil- lata Lam. (/ecebrum L.), Ruscus aculeatus, Silene gallica, — Circa Cassina in. valle Muggia: TAesium linophyllum. — Prope Caneggio: Coryda/is lutea DC. Fumaria capnoides Sut.). | V. Capo di lago, Ge- neroso. Mergozzo, vicus pedemontanae ditionis, in ima Tosae valle, ad lacunam (laghetto di Mergozzo), quae si- nuosi canalis ope cum magno occidentali sinu lacus Ver- bani communicat, situs. Ibi locis uliginosis proveniunt: ZArabis Halleri ll stolonifera, Iuncus Tenageia L. fil. &€ filiformis, Isnardia palustris, Peplis Portula, Via agrestis partes vallis superiores petens paulo supra vi- cum Ornavasco cum via regia Sempronia coníluit. In eo itinere leguntur: ;4andropogon Gryllus, Carpesium nutans, Centaurea splendens, Clematis recta, Gnagha- lium luteo-album, Lycopodium helveticum, Mentha gen- tilis, Nasturtium pyrenaicum B. Br. (Sisymbrium L.), Panicum italicum , P. miliaceum , P. undulatifolium Ard. , Portulaca oleracea. Merkt, locus magni ducatus Badensis ad Rhenum et in Basileensis agri confinio situs, ab oppido Hüningen parum distans. Ibi a Cl. Haczxsacz citantur: 4ruaudo Pseudo-Phragmites Hall. fil., .Euphorbia gerardiana Jacq. (Paralias Sut.), Festuca ovina, Scirpus acicu- laris, $c. triqueter, Triticum intermedium Most. (iun- ceum Sut.). Méry v. Meyri, mons alpinus Sabaudiae supra veterem carthusiam du Reposoir, atque Arvae vallem ei monasterio subiectam situs. Ex oppido Cluse intra paucas horas ad hanc domum, et inde per semitas mon- tanas haud incommodas pervenitur; per aliam quoque viam, eurum versus, scilicet iuxta casas pastorias 924 METTENBERG—MEYRINGEN. d'Arran dictas, viatores rursus vallis fundum et oppidum Sallenches petere possunt. Ín M. Méry ut et in Alpi- bus vicinis pulchrae raraeque crescunt stirpes. (Quas inter recenseri merentur: Zrabis ciliata R. Br. Tur- ritis Reyn.) (f elatior, Ar. serpyllifolia Vill., Cerinthe glabra Mill. (a/pina Kit), Epipogium Gmelini N. ( Sa- tyrium Epipogium L.), Helianthemum grandiflorum DC. (Cistus Scop. ; in M. Enquerne), Zieracium brevisca- pum DC., Lappa tomentosa All. (4rctium Pers.; in ipsa carihusiae area), OpArys aílpina, Phaca alpina, Jacq., Poa mino* N , *aussurea a'pina DC. ( Serratula L.), Silene quadrifida, Siatice Armeria, F'aleriana Saliunca All. (rarissima). Mettenberg, mons elatus Oberlandiae Bernensis valli Grindeliae conüguus et inter montes Eigér et Wet- terhorn situs. Planlae citatae: Artemisia AMutellina Vill., Gnaphalium. Leontopodium V. ( Filago L.). Meyringen, magnus vicus, lHaseliae vallis ca- put, in Oberlandia Bernensi, ad Arolam, 2 fere 1]. supra eius ostium in Brientinum lacum situs. Ad pa- guii principem 15 adhuc vici, per vallem dispersi, per- unent. luventutem ulritvsque sexus , 1098 parvulis con- stantem in 14 scholis , ludimagistri, sordida parcimonia iusto laborum praemio frustrati erudiunt. Incolae dia- lecto propria, morum ingenuitate , formarum pulchri- tudine conspicui, vulgo, quod valde lugendum, tar- pibus mendicitaüs artibus sese dedunt, sicque nativum indolis candorem inquinant. Nihil amoenius ae pul- chrius huius loci situ! Vallis benigno coelo subiecta , vix unam leucanm lata, amnis utramque ripam occupat, et montes passim praerupti, modo minaciter, modo le- nius sese extollunt. Vicibus alternis paludosae solitu- dines, sylvae, arva, prata pomariaque variant. Pas- cua pinguissima, nemora virenlia, ac praesertim mulu rivuli, quorum undae praecipites, ac saepe in vaporis nubes resolutae, pulchras efliciunt scenas , et montium clivos exornant. Praecipuum eiusmodi naturae miraculum exhibet MICHELFELDEN. 325 celebris ille rivus Reichenbach, cuius uberrimae aquae per septem saltus, quasi per superpositos gradus, ex alüssimo occidentali pariete in imam vallem ruunt. Quarum cataractarum suprema reliquis praeponitur. Amnis ingens, rupibus horrendis circumdatus , terri- fico tonitruumque sonitui simili fragore in craterem fere trecentis pedibus profundum, quo solis radii vix unquam penetrant, in spumam et vapores pene reda- ctus , effunditur. Haec cataracta ad Àrolae pontem prae- sertim per Iunium mensem iridis pulcherrimis coloribus splendidissime illuminata adparet. Lmnus saltus, quo- dammodo Hheni cataractae speciem referens, magnam quoque admiraüonem excitat. Ex opposito, scilicet orientali pariete, duae etiam cataractae, sibi parallelae,. in imam vallem. ruunt. Pulchriorem efficit rivus Alpbach, olim strage, qua, antequam validissimis aggeribus domaretur, saepius totam regionem implebat, famosus. Opera ingentia huic malo efficacissune obstanta visitari merentur. Solum vallis stratis humi fertilis et Arolae priscis glareis ruinisque alterne superpositis constat, et vete- rum inundationum vastationes testificatur. Coloni non sine magno sudore hanc humum ex terrae visceribus extrahunt, eaque campos suos sternunt. Plantae insi- gniores: -frabis bellidifolia Jacq. (ad rivum Heichen- bach), Ca/amintha Nepeta Clairv. ( Me'issa L.) Cyperus Jlavescens (j| minor, Hieracium florentinum All. I prae- altum, Saliz daphnoides Vill, Spiranthes aestivalis Tuch. (Ophrys aestiva Balb.). Michelfelden, praedium in Florae helveticae- fastis celebre, prope Basileam ad Rheni ripam sini- stram, haud procul Huninga situm. Magnae eius pa- ludes, nunc pene omnino exsiccatae, potissimum olim strpibus raris abundabant. Ibi tamen etiamnunc mul- tae vigent. Praesertim citantur: ;4corus Calamus, ira canesceus (rarissuma), .4. flexuosa [) campestris ( 4. Jlexuosa. Sut.;olim in querceto vicino vigebat), 4/- lium carinatum, Jil. oleraceum , -4nuthericum Liliago, 326 MICHELFELDEN. "pium graveolens, Butomus umbellatus , Carez hornschu- chiana Hoppe (fulva Agr. helv.), C. intermedia Good. (arenaria Sut.), C. paniculata, C. riparia Curt., C. stellulata Good. ('echinata Sut.), Carpesium cernuum , Ceratophyllum demersum, Cervaria glauca N. ( Atha- manta Cervaria L.), C. Oreoselinum N. ( Athamanta L.), Chaerophyllum hirsutum, Cicuta virosa, Cirsium bulbo- sum DC. ( Cnicus tuberosus Sut. ; stirps rarissima) , Co- nium maculatum , Cyperus flavescens, Dianthus superbus, Euphorbia gerardiana Jacq.. Euph. palustris, Galium boreale, C. tricorne With., C. uliginosum, Centiana Pneu- monanthe, C. utriculosa, Hippuris vulgaris, Hottonia palustris, H ydrocharis Morsus-ranae, H ydrocotyle vul- garis, Inula Helenium, Isnardia palustris, Iris sibirica (perrara), Juneus buibosus, 1. Tenageia L. fil., Linder- nia Pyxidaria Al., Luzula albida DC. ( Iuncus Hoffm.), Mentha Pulegium, Montia fontana, Mylinum Carvifo- lia N. ( Selinum L.) , Nardus stricta 9 elatior, Nasturtium sylvestre RB. Br. (Sisymbrium L.) , Oenanthe fistulosa, Oen. peucedanifolia Poll. 8 (Qen. Lachenalii Gmel.), Orch. militaris (j Simia, Orch. odoratissima, Orobanche ramosa, Pedicularis sylvatica, Peucedanum Chabraei N. (Selinum L.), Phellandrium aquaticum, Poa airoides Koel. (,Zira aquatica L.), P. aquatica (rara), Poly- gonum strictum All. (minus Huds.) , Populus alba, Pota- mogeton heterophyllus Schreb. , Primula Auricula , Pru- nella laciniata auct. helv., Ranunculus Lingua, Rumezx Hydrolapathum Ait. ( aquaticus Sut), Sagittaria sagit- tifolia, Scabiosa Columbaria Ó ochroleuca (varietas ra- rissima), Scirpus maritimus, Senecio paludosus, Serra- tula tinctoria , Seseli bienne Crantz (annuum L.), Sium angustifolium, Spergula nodosa, Spiranthes autumnalis Rich. (Opürys Balb.), Teucrium montanum , Thalictrum angustifolium VI galioides, Th. aquilegifolium, Thys- Selinum palustre Hoffm. (Selinum L.), Triglochin pa- lustre , Utricularia minor, Utr. vulgaris, Veronica spi- cata, P illarsia nymphoides Vent. ( Menyantkes L.5 raris- sima) , 7 io/a montana stricta ?), V. odorata (9 fl. albo. MINALP—MISAUCINA. 327 Milledeux. V. Brevine (la). Minalp, pascua altissima Subsylvaniae ad. altum montem Iochli pertinentia , 6588 p. s. m. elevata , unde in vicum Melchthal (2850 p. s. m.) descenditur. In hisce pascuis a Cl. WanrrwsrnG lectae fuerunt; Z/c- dysaruim obscurum, Phaca australis. Minidunum, Moudon, gern. Milden, op- pidum ad M. Ioraü pedem borealem et amnis Broiae ripam sinistram situm , olim agri Vaudensis caput, sub Sabaudorum dominio praefecti et. totius civitatis co- miutorum sedes. Eam urbem traücit via regia, qua Lausanna Bernam itur. . Regio vicinia ferülissima est, sed botanicis hucusque fere penitus ignota. Inter Mi- nidunum et oppidulum Friburgense Rue lecta est 2Di- gitalis grandiflora Lam. ( ambigua Sut.); circa Lucens, ubi praefecti Bernenses residebant, Chenopodium Bo- trys ab Hallero citatum non amplius reperitur; sed ad viam Minidunensem provenit Oezothera biennis. Misaucina vallis (Val di Misocco, germ. Misox), partem pagi Rhaetici maxime austrum ver- sus porrectam eflicit, et inter valles Calancam ad occa- sum atque Clavennensem ad eurum media eisque pa- rallela, a borea, ubi M. Bernardino limitata est, ad austrum extenditur et longitudine 9 1l. metitur. Pars eius septentrionalis undique Alpibus editissnnis septa, naturae asperrimae scenas sublimes ostentat. Austrum versus contra montium 1uga magis magisque mitescunt, ac tandem in fertilissimos clivos collesque desinunt, et per totam vallem a summis nivosisque cacuminibus usque ad felices Mo&sae, quae eam totam percurrit, ripas unas, rupium horrendarum insolitae formae , innume- rorum rivorum aquae linpidae pulchrasque cataractas eílicientes, habitationes sparsae, pagi concinni, casta- neta superba, horti, pomaria, arva pinguia ac rursus supra nemorum umbras et alpestria pascua crystallinus nivium perennium splendor scenarum gratissimam va- rietatem. oculis offerunt. Praecipuae cataractae vallis exstant prope Cabiolo , 928 MISAUCINA VALLIS. ubi Ficus et Morus vulgo proveniunt, proinde ad Soazzo, altius denique haud procul Cremeo, in pulcherrimorum anuquissimae Misaucinae (Misocco) arcis ruderum vi- cinia. Istae reliquiae in immensi quadrati formam sese supra impetuosam Moé&sam extollunt. —Densissimos muros coronaut excelsae Abietes, et ad nudas rupes prope rudera exsurgentes, undarum cadentium sonitus totam vallem implet. Viatores eam amoenissimam regionem percurrentes , eo maiorem voluptatem ex omnibus istis naturae sce- nis percipiunt, quo propter frequentes viarum gyros, usque ex inopinato plures novi situs et spectacula coram adparent. Incolae corrupta italicae linguae dialecto utuntur et religioni catholicae addicti sunt. Ex mercium per vallem transitu, pecorum educatione, agrorum et, infra Soazza, Zeae Sericique cultura victum con- quirunt. Prope summum pagum (San Bernardino) fons acidulus invenitur, cuius aquae D. Mauritii vix cedere dicuntur. Praecipui vallis vici sunt Misocco et Roveredo. Moésa in M. Bernardino scaturit; inde, austrum versus tendens, imam vallis consequitur partem, ac subito ad occidentem conversa, aquis vallis Calancae aucta, ad austro-occasum rursus flectitur; proinde Ticinensem pagum ingressa, mox prope Bellinzonam in Ticinum deflut. V. Calanca. Post J. J. Scuzvcuzzenvu, haecce tam insignis regio, ut videtur, a botanophilis neglecta fuit, licet absque dubio non paucas tum alpestres, tum. australes stirpes proferat. In valle inferiori provenit Zadropogon Gryt- lus. — Prope Soazzo: Lychnis Fiscaria. — Circa San Bernardino: Pinus rubra Roesch. — Ad Alpium rupes: Saxifraga Cotyledon (pyramidalis Lapeyr.). — In M. Bernardino ad clivum australem: 2aphze Cneorum Il (D. striata 'Trat.; copiosissime: Cl. CoqvesEnRT). — Supra balneum ad medium adscensum vallem Misau- cinam versus silum, inons, cuius nomen ignoro, ad MÓEVERAN—MOLLIS 929 orientem extollitur. Ibi anno 1829 pulcherrimae plan- tae a Cl. CoovuzsEnv pr MowcmsarT collectae sunt. Mox ei in caespitosis pascuis Primula integrifolia obvia fuit. Inde tractu paludoso difficilique traiecto , clivum arduum nactus est, ubi rarissuna Primu/a longiflora All., quae hucusque nonnisi in paucissunis Valesiae superioris montibus observata erat, cum Jztherico serotino fre- quens degit. — Ad rupes hunc clivum coronantes de- nique Eritrichium nanum Schrad. ( Myosotis Vill., etiam perrarum) et dSazifraga GSeguieri Spreng. (sedoides Wb.) laete vigebant. Moésa. V. Misaucina vallis. Moé&veran, scopulus altissimus inter montes Dent de Morcles et Cheville, in Alpium iugo boreali et ad pagi Vaudensis Valesiaeque coníinium situs. Plantae rariores: 4zemone alpina j sulphurea , Ononis rotundifolia. V. Ovanna. Móhlinensis sylva. V. Basilea. MÓóle (Le), mons Sabaudiae, 5711 p. s. m. elatus, oppidulo la Bonneville imminens, ad Arvae ripam dex- tram extollitur. Secus Lemani littora nonnisi inter Coppet et Genevam adparet; ibi in lacuna, quae Sa- laevam a sylvoso Voirons separat, formam conicam s. pyramidalem ostendit. Nemorum decore omnino caret, sed undique pascuis fertilibus ornatus est, et aliquot plantas alpinas gignit. Citantur scilicet: jZ2emone a[- pina « flor. extus purpurasc. intus albis, J/7z. narcis- siflora, Betula viridis Chaix , Campanu!a thyrsoidea , Dryas octopetala , Centiana purpurea , Hieraci;m auran- tiacum, H. aureum Vil. ( Leontodon L.), H. flexuosum Willd., Salix reticu/ata , S. retusa, aliquot Sazi/ragae species, Spergu/a saginoides. Moleson. V. Friburgensis pagus. — In eo monte occurrit Lifium AMartagon () floribus albis (var. rara). Mollis, pulcher vicus pagi Glaronensis, in valle praecipua, supra Bilten et infra Nettstall, ad Linthae ripam dexiram situs, ac montis Frohnalp dorso: sub- 3320 MONASTERIENSIS VALLIS—MONT. iectus. Regio vicina amoenissimis totius pagi adnu- merari potest, utpote laetissima vegetatione, elegan- tubus ambulacris pulchrisque aedibus surperbiens. In- colae magnam casei viridis (Schabzieger) copiam fabri- cantur; ceterum commercii et industriae artibus addicti sunt. Palcher canalis, Linthae prisco alveo substitu- tus, 14000 pedum longus, et aquas eius laeui Ripario adferens , hic incipit. Plantae rariores: Ceum rivale B Ayóridum (in sylva Commenwald), AMa/azis mono- phyllos Sw. (Ophrys L. supra vicum: HrcETSCHWEILER ; in M. Frohnalp: Harrrs. Stürpem rarissimam repe- rire nequivimus), Jazifraga mutata. Monasteriensis vallis (das Muünsterthal, Val da Mustair), altissima Hhaetiae regio, inter Engadinam mediam, vallem Tellinam et 'Tyrolem sita. Ad montem Fuorno s. Ofen incipit; inde austro-eurum versus sese extendit, et in Tyrolem supra "Taufers aperitur. Vix ultra 41. longa, ubique inter excelsis- simos glacialesque montes coarctata est. Incolae roma- nice loquuntur ; alii catholicae , alii evangelicae fidei ad- dici sunt; omnes victum ex Alpibus pecoribusque conquirunt. Ea regio plantis raris, sed hucusque non- dum saüs exploratis abundat. Citatur tamen J4tragene alpina, V. Gernetz, KFràála, Umbraigl. Monettier (vulgo Mouneti) pagulus diuonis Sabaudae, in lacuna, quae maioris Salaevae dorsuin a minori Salaeva separat, situs. V. Salaeva. Mont, pulcher vicus Vaudensis, prope Rotulum ad imum collium, qui regionem viniferam la Cóte co- ronant, clhvum situs. Vinum in eius territorio pro- veniens , inter totius illius vineti praestantissiuia recen- seri meretur. Ibi pulchrae stirpes poussimum a Cl. MowwNaznD observatae sunt, v. c. .£atirrhinum Oron- tium, Jrtemisia pontica (elegans raraque surps ad arcis dirutae rudera abundat), Astraga/us g/ycyphyitos , Atriplez angustifolium. Sm. B erectum (in. versuris) , Cerastium viscosum (vulgatum Sin., au creux de la Fava), et 9 g/omeratum (in vineis), Chenopodium po- MONTANVERT. 291 Llyspermum lY obtusifolium , et II acutifo/ium (locis cul- tis), Crepis foetida, Daphne Laureo(a, Datura Stra- monium (à Tartegnins) , De/phinium Consolida (in agris prope Bugnaux), E£pilobium Dodonaei Vil., Hieracium Dilosella à ( H. peleterianum Mér.), et eiusdem varieta- tis forma ramosa, Lactuca saligna (prope Chátel), Ophrys myodes Jacq. (circa Bugnaux), AAaphkanus Rha- phanistrum (9 Íloribus citrinis (in colliun adscensu Gimel versus), Sa/via glutiruosa (ibidem), Spergu/a ar- vensis (supra clivos), Stachys arvensis (in vineis) , Zer- bascum Lychnitis (j floribus albis, 7icia dumetorum. — Prope Gilly: Zeta Cicla, Orobancke minor (in pratis inter Trifolium). — Circa Bursins: Ja/va .4/cea; ibidem, au bois de la cure: Echium vulgare Ó parvi- florum , Viola canina, B apetala. Montanvert, mons fertilis Sabaudus, supra vallem Chamouny, ad pedem borealem ingentis sco- pul, vulgo Aiguille de Charmoz dicti, sese ad p. 2568 supra vallem , ac 5721s. m. altitudinem extollit. Eo per semitam arduam quidem sed neutiquam periculosam a vico principe Chamouny s. le Prieuré intra 5-4 h. spatium pervenitur. In adscensu monus laeta vallis Arvae, multis pagis ornata, iuxta quos moliui gla- cialium ima brachia passim rigent, oculis gratissimum spectaculum praebet. Sed in ipso cacumine prope stabula subito alia vallis priori latior, sed sempiterna glacie obsita, quam ob immensam eius superficiem incolae Mer de glace nuncupant, alto clivo subiecta, apparet. Pars eius, quam spectator ex M. Montanvert conspicere poiest, 2 saltem 1l. longa et dimidiam leu- camlata est. Undique eam sepiunt gigantei scopuli, rupibus horrendis constantes, quorum formae audaces et insolitae horrorem et admirationem excitant. Quos inter obeliscus graniticus nomine Aiguille du Dru notus , forma tereti et acuminata, acui revera non dissimilis, et 8552 p. supra vallem Chamouny vel 11692 s. m. cla- tus, omnium oculos ad se trahit. In pascuis monus et usque ad pedem scopuli Char- 332 MONTBÉLIARD—MONTCHERAND. moz, ut et in ipsa maris glacialis ora multae stirpes alpinae occurrunt. Insigniores sunt: 4chillea mo- schata Jacq., A4Ichemilla pentaphyllea , .-4renária grandi- flora (?), Bartsia alpina, Chrysanthemum | alpinum, Cirsium spinosissimum | Scop. (Cnicus L.), Empetrum nigrum, Geum montanum, ÁAieracium alpinum MI (A. Halleri Vill.) , H. angustifotium Hoppe, ZJuncus trifidus, Pedicularis rostrata, Phyteuma hemisphaericum, Poten- tilla aurea (P. Halleri Ser.), Primula viscosa Vill. (villosa Sut.), Rheum digynum Wahlenb. ( Rumex L.), Saxifraga aspera DC. l1 elongata, et 9j intermedia, sic etiam IL (s. óryoides L.), S. cuneifolia, Trifolium alpinum , F'eronica alpina , FK. aphylla, F'iola biflora, VF. cenisia. — In descensu ad moles glaciales: Pinus Cembra, passim. — Ad ipsum mare glaciale: Luzu/a spadicea DC. (Iuncus All.) y /axiflora. — Ad moles glaciales du Pélerin: Caya simplex NN. (Laserpitium L.) — In sylva valli Chamouny imminente: 4ci//ea macrophylla, Jstrantia minor , Chrysosplenium alterni- Jolium, Enuphrasia minima Jacq., Pinus Lariz, Sazi- Jraga cuneifolia, S. rotundifolia, Tussilago alpina, Faccinium Myrtillus, F. uliginosum, F. Fitis-idaea. Montbéliard, urbs ditionis Gallicae, haud pro- cul a fluvio Dubi sita, et borea-occasum versus 10 fere l. Basilea distans. In eius agro observatae fue- runt: //isma natans, Allium rotundum (gürps rarissima), JINigella arvensis, Ranunculus fluitans Lam. (tum 1n am- niculo Alant, tum in ipso Dubi frequens) , R. Philonotis hetz , Sese/lj montanum (perinde rarissimum), Zrifolium elegans Savi (inter Montbéliard et Dasileam) , Jeronica montana. Montcherand (passim perperam Montcha- rand), vicus Vaudensis, vix una leuca ab oppido Urba distans, ad viam, qua per Lignerolle in Galliam itur, situs. Prope pagum pulchra spelunca exstat, pineto coronata et amni Urbae inininens. [n ca amoena regione nascuntur: .Zzemone Zepatica, Asperuía ar- vensis, zsp. odorata , Asp. tinctoria (ad Urbam amnem: MONTE-LUNA. un intra limites IHelvetiae certe rarissima , neque, ut puto, nisi in hac statione rite recognita), Zunium BHulboca- stanum , Camelina sativa Crantz ( Myagrum L.), Cauca- Jis daucoides, Convallaria bifolia, C. maialis, C. Poly- gonatum , Cynanchum F'incetoxicum Pers. ( Asclepias L.), Epipactis rubra Sw. (Serapias L.), Galium tricorne With. (7alantia 4parine Sut.), Geranium lucidum (perrarum), C. senguineum, AHelianthemum | Fumana Desf. (Cistus L.), Hieracium amplexicauíe (inter ca- vernas), Jóeris amara, Limodorum atLortivum Sw. COrchis L.) , Mespilus Cotoneaster, M. tomentosa Ait., Neslia paniculata DC. ( Myagrum L.), Ophrys anthro- pophora , Orchis pyramida(is, Orobus niger, Or. vernus , Prunella lacinia?a auct. helv., Sanicu/a europaea, Sapo- naria ocymoides , Stellera Passerina, T'eucrium mohtanumt, T. Scorodonia, Trifolium rubens , Veronica spicata, — Infra vicum les Clées: £Epipactis /aiifolia Al. c pal- lens (supra cataractam du Dard), Zieracium Jacquini Vill. (ad amnis Urbae rupes supra pontem), Zosa a/- pina, F'eronica urticaefolia Jacq. V. Urba (oppidum). Monte-Luna (?), Lunae-mons, in pagi Sangallensis Sarunetorum regione, supra thermas Fa- barias ad 7596 p. s. m. sese extollit. In tanta tamen altitudine nivem per summam aestatem vix ullis locis depressis servat, et vertex cius rotundatus undique gramine laeto obtectus est. Ín eo monte, quem in Flora nostra passim cum Pilato inepte confudimus, a Cl. WanrrwBERG observatae sunt: -chillea macro- phylla, .4ndrosace Chamaciasme Bieb. (villosa Sut.), ndr. helvetica N. ( 4retia L.), Anthericum serotinum , "rbutus Uva-ursi, Arnica sconpioides, 4zalea procum- bens, Betula viridis Chaix (usque ad Fagi terminum ad- scendens), Cerastium viscosum (in summo culmine!), *) In geogr. helv, observatrev. J. C. Farsr hoc nomen rhaelicum esse, et montem Lunae, ut et alia loca in Sarunetorum regione sila germanico nomine carere, unde evincitur priscos Hhaetos olim buncce traclum obtinuisse. 394 MONTENDRE—MONTET. Daphne Cneorum ]l glaberrima (D. striata "Tratt.), Hippocrepis comosa, Leontodon Taraxacum (in summo culnine), Ozobrychis vulgaris N. « (On. montana DC., Hedysarum Onobrychis L.), Pedicularis foliosa, Phyteuma | Halleri All. (ovata Willd.), Pinus Abies (usque ad 5800 p. s. m.), 7. Larix (ad Abietis termi- num), P2. sylvestris 8. Wbhg. (P. montana Moffm.; perinde frequens) , Saxifraga muscoides Jacq. , Teucrium montanum (fere usque ad fagi limites), Trifolium ba- dium Schreb. (spadiceum Sut.) , F ioa calcarata Y suó- acaulis flore coeruleo. Montemor, Vonte-Moro. V. Moro. Montendre, iugi Iurani Vaudensis altissimum dorsum inter campos, ubi vici Biere, Mollens et Mon- tricher siti sunt, et vallem lIugensem sese ad p. 5177 s. m. altitudinem extollens. Semitis commodis, et quidem potissimum a valle Tugensiintra 2 horas, con- scendi potest. Austrum versus vasta eius latera sylvae abietiuae obumbrant; summitates autem longe patentes pascuis graminosis constant, in quibus rupes nuda raro in conspectum venit, ut, quamvis montem Dolaz alt- tudine superet, multo minorem stirpium insignium co- piam proferat. Occurrunt tamen: .Zzemone alpina, 4n. narcissiflora, Aster alpinus, Campanuta thyrsoidea , Carez sempervirens , Chaerophyllum hirsutum , Cochlearia saxatilis Lam. (Myagrum L.), Coratorrhiza Halleri Rich. (Ophrys Corallorrhiza L.), JDryas octopetala, Helianthemum canum Dun. (Cistus marifolius Sut), Laserpitium latifolium, L. Siler , Linum montanum Schl. (narbonense Sut.), Orchis globosa, Orch. nigra Scop. (Satyrium L.), Potentilla alpestris Hall. fil. & (aurea Sm. Ser.), P. aurea (P. Halleri Ser.), Rhododendrum Jerrugineum , Soldenella alpina. Montet (Le), altus collis inter Bex, les Devens et Dévieux, in pago Vaudensi situs. Pedem eius me- ridionalem efficiunt rupes gypsaceae vineis consitae ; vi- num ibi proveniens gustum peculiarem subingratum adfectat. Reliquas eius collis partes occupant amoenae MON'THEY—MONTORGE. 325 sylvae, ubi rarae plantae inveniuntur. — Buphthalmum salicifolium, Campanula | Cervicaria, Colutea arbore- scens , Orchis odoratissima , Orobus niger , Poa nemoral.s V caesia (non est eadem ac 7. g/auca Fl. dan. , ut olim suspicatus eram), Pu/monaria officinalis (fol. immacu- latis), Pyrola ch/orantha.Sw., Spiranthes autumnalis Ruch. /OpZrys Balb. ; in summo clivo). Monthey, magnus pulcherque vicus Valesiae in- ferioris, in Rhodani ripa sinistra et ad ingressum in amoenam vallem Illiers situs. Torrens olim diris va- stationibus saepe regionem , caeterum fertlem ac pul- cliris sylvis castanetisque abundantem , adfligens tandem magnis impensis , sed felicissime aggeribus domitus fuit. Plantae rariores : Echinospermum Lappula Lehm. ( Myo- sotis L.), Festuca Myurus, Galanthus nivalis, Heme- rocallis flava, Leuncoium vernum, Lithospermum purpurec- coeruleum, Ranunculus nemorosus DC. ((polyanthemos Sut.), Sco/lopendrium officinarum Sw. ( Asplenium Sco- lopendrium L.), Stachys arvensis. — Inter Monthey et la porte du Sex: Carez alba Scop., Lycopodium helve- ticum, Ornithogalum luteum ( syl aticum Pers.). Montjoie. V. Bonhomme (Col du). Montorge, collis apricus et calidissimus Valesiae mediae, supra Sedunum et ad pedem M. Sanetsch sese extollens. liuic arcis antiquissunae rudera insident. Surpibus puichris rarisque abundat. Citantur : .4dozis autumnalis, Althaea hirsuta, Avena loeflingiana (ra- rissima), Zu/bocodium vernum (perimmde), Campanula patula, Carthamus | lanatus, Centaurea paniculata , Crepis foetida, lIsatis tinctoria, Lepidium ruderale, Ononis Columnae All. (minutissima Sut.), Orobanche caerulea Vill. (/aevis Sut.; perrara), Polycnemum ar- vense, Prenanthes ramosissima Al. (iminea Sut.; rarissima), Zragus racemosus Desf. (Cenchrus L.; ad collis radices), Trigone/la monspeliaca (eliam rarissima), Triticum Nardus DC. (9 molle (varietas alibi non in- venta), Xeranthemum inapertum Willd. (in Helvetia nusquam nisi in Valesia occurrens). — Infra collem 3900 MONTPREVEIRE—MONTREUX. in palude stagnisque vicinis: Ceratophyllum submersum (rarissimum), estuca gigantea Vill (Bromus L,), Glaucium luteum Scop. (Che/idonium Claucium L.), Ma- laxis Loeselii Sw. (Ophrys L., Ophr. lilifolia Sut.) , Orchis laziflora Lam. (palustris Mur.), Polygonum amphibium, Scirpus maritimus, Typha. angustifolia , Utricularia vulgaris. Montpreveire (lat. Mons presbyterii), vicus montanus Vaudensis, in summo fere M. Iorat ad viam regiam, inter Lausannam et Minidunum situs. Ihi proveniunt: C4 ysosplenium aliternifolium, Hyperi- cum humifusum. Montreux, magna parochia Vaudensis, pluribus pulchris vicis, in arcis Chillon lacusque Lemani vicinia collium. amoenissimorum 1iugo insidentibus constans. Nulla nostri pagi pars coelo mitiori gaudet, ut aegri multi per hiemem ac summo vere ibi malorum medici- nam inveniant , ac incolae laboris patientissimi diligen- tissimique sub Vitis ct Fici umbra conquiescere possint. Omnis hic terrarum tractus undique prospectus lacu- lentissimos Alpium sabaudarum Valesiarumque , Lemani ac florentium eius littorum exhibet. Ibi vener. Pu. Brarpzr, omnibus patriae amicis summopere colendus nobisque carissimus , ecclesiae pastor meritissimus , in Musarum sinu vitae utilissimae dies ultimos laetus ac bona pace agit. Regio vicina, ad Alpium imum clivum sita, ac planitie omnino carens, boreae ílatui infausto inaccessa est, unde fit ut plures plantas Europae meridionali propias producat. Occurrunt enim prope Montreux: A4/ium carinatum , All. Porrum , Anagallis tenella (stirps ele- ganüssima et rarissima circa Chaulins copiose prove- nit), 4nemone hortensis flore miniato (etiam perrara: circa templum visa), Z4ntirrhinum Cymbalaria, Avena Jatua, Balsamita maior Desf. (Tanacetum Balsamita L.), CaXile rugosa L'Hér. ( Myagrum L.), Cardamine hirsuta (3 micrantha (C. parviflora Sut.) , C. impatiens, Cochlearia saxatilis Lam. ( Myagrum L.), Convallaria . MONTHREUNX. 297 verticillata, Corydalis solida N. (Fumaria Hoffm.), Crataegus A4melanchier Desf. , Cr. torminalis (inter Mon- treux et la Tour de Peilz), Crocus vernus All. (in pratis), Dapine Laureola, Galanthus nivalis, Geranium Jividum L'Hér., C. palustre, C. rotundifolium, G. san- guineum , C. sylvaticum, Hemerocallis fulva, Hyacin- thus orientalis, Lathraea Squamaria, Laurus nobilis, Limodorum abortivum Sw. (Orchis L.), Lychnis sy1- vestris Hoppe (à Vernet), AMedicago apiculata DC. (prés du tirage, rarissima), JVarcissus poéticus, N. Pseudo-Narcissus , Oenanthe peucedanifolia Poll. (prope Chailly), Ophrys anthropophora, Ophr. arachnites Hoffm. (utraque prope Charnai), Orchis /owifloa Lam. (à Chaulin et Chailly) , Orc. odoratissima (ibidem et prope Brent), Orch. pyramidalis, Ornithogalum luteum, ( syc- vaticum Pers.? plantam non vidi; à Vernet), Oro£us luteus (circa Brent), Or. niger, Physalis Alkekengi | Pinguicula alpina, Ranunculus Philonotis Retz, Rosma- rinus officinalis, Scabiosa Columbaria 3) pyrenaica (olim visa), $ci//a aut patula DC., aut nutans Sm. ( Hya- cinthus Mall. helv. 1218; supra templum et in dumetis asperis Chillon versus) , Scolopendrium officinarum Sw. ( 4splenium Scolopendrium L.), Silene noctiflora (la Tour de Peilz versus), Sonchus Plumieri (in sylvis inter Charnay et bovilia d'Avant), Spirantkes aestiva- lis Ruch. (Ophrys Balb.), Stipa capillata, Syringa vul- &aris (in. sylvis asperis), Tanacetum vulgare, Taxus baccata (au Sex que Pliau, et aux Daies), Trifolium scabrum, Tussilago alba 3X, et 9 ramosa Hoppe (utra- que in subalpinis), 7'erbascum blattarioides Lam. (j Pseudo-Blattaria, 'eronica urticaefolia Jacq. (aux Baies), 7inca maior (prope Chailly). — Pennilucum versus, circa arcem lacustrem Chillon: Arabis Turrita, Cytisus sessilifolius (in sylvis; huic loco proprius), Daphne Laureola , Geranium sylvaticum, Lilium Marta- gon, Melampyrum cristatum, Tilia platyphyllos Vent. — Ibidem prope molendinum Grandchamp: JEuphoróia Gawtin Flora helv. VII. 29 338 MORBEGNO—MORGES. verrucosa, Geranium lividum L'Hér. , inca maior. V. Pennilucu s. Morbegno, magnum oppidum, imae vallis Tellinae caput, ad rivum Bitto, in Addae ripa sinistra. situm , ac fere 2 l. a lacu Lario distans. "Totius regionis longe pulcherrimus locus, aedibus altissimis ac praecipue templo magnifico, tabulis pictis optimis ornato, con- spicuus est. Incolae mercaturae artibus addicti sunt. Solum fertilissimum vina generosa, Zeam et omnigena Cerealia producit. In paludibus inter urbem et lacum plantae rariores nascuntur, ut et in monte vicino Le- gnone, 8000 p. s. m. elato, ubi prospectus pulcherri- mus viatores exS$pectat. Stirpes citatae: Jrchangelica officinalis Hofínr (Angelico Archangelica L.; Pocco d'Adda versus), Gnaphalium luteosalbum, Inula Hele- nium, Ligusticum peloponnesiacum (inter urbem et mon- tem Tronam), Lo/ium perenne ( tenue. Morcles. V. Dent de Midi et de Morcles. Morel, Móril, vicus Valesiae superioris, supra Brigam, inter Natriam et Lax, ad ripam dextram Rho- dani situs. Ibi occurrunt: Fedia dentata Vahl 3 gra- cilis et y eriosperma. Morge (La), rivus littoris dextri Rhodani infra Sedunum, prope collem Montorge et ad Valesiae me- diae et inferioris confinium, in flumen effunditur. Ad eius pontem Sedunum versus leguntur: Prenanthes ramosissima All. ( viminea Sut.; perrara), Scirpus ma- ritimus ,' Stachys germanica, Typha angustifolia. — Secus rivum: Zstragalus aristatus L'Hér. ( Tragacan- tha Sut.), str. monspessulanus, Orobanche coerulea Vill. (/aevis Sut. ; rara), — In agris vicinis: 4ndro- sace maxima (perrara), .4rtemisia vallesiaca All. (ad vias), JBupleurum rotundifolium, Carthamus lanatus, Ephedra distachya (varissima) , Herniaria glabra, La- ctuca perennis , Lepidium ruderale, Melampyrum arvense, Morges (lat. Morgiae), urbs parva sed pulchra pagi Vaudensis, ad Lemanum, inter Laàusannam et Rotulum sita. Viae eius latae rectaeque sunt, bono MORGES 939 pavimento stratae, ac pulchris aedibus instructae. Templum elegantissima architectura conspicuum in ex- irema oppidi parte, eurum versus, intra ambulacrum pulchris arboribus-consitum, prope lacum extollitur. Ara antiquissiina , olim praefectorum sedes, nunc ar- mamentum, ubi reipublicae tormenta bellica adser- vantur, extremitatem urbis occidentalem obtinet. Prope eam portus securus , duplici muro munitus , magnaeque plateae contiguus, commercii et industriae. commodis inservit. Cives enim mult ex mercatura quaestum faciunt. Hic etiam habitat periussimus artifex fusorius , in cuius officina tormenta cuiusvis diametri et campa- nae omnigenae conficiuntur. Tractus huic oppido vicinus terris fertilibus, quas praedia pulchra villaeque amoenissimae exornant, constat. Ibi planities Vaudensis latissime patet ac proculseptentrionem versus lurano iugo terminatur. Collis proximus viniferus, cui dives vicus Lonay im- positus est, ad eurum exsurgens, pulchrum prospe- ctum efficit. Summa autem magnificentia Alpium tum Valesiarum tum Sabaudarum, quas inter colosseus Mont-Blanc per lacunam ingentem ac profundissimam fere a basi usque ad summum verticem optime conspi- citur, formae ininaces ac variae apparent. Jam ante plures annos ampliss. Tar Floram mor- giensem sollicite exploravit, et in eius agro stirpes non- nullas minus vulgares detexit. Hodie etiam Cl. V.V. Mazrrrr et FonEL ibi scientiam colunt amabilem. — Plantae citatae: Co/utea arborescens, Herniaria glabra, Hyacinthus orientalis (in pratis, ex horts absque du- bio profugus), Littorella lacustris, Lonicera Pericly- menum, Mentha Pulegium, MM. rotundifolia, Polycne- mum arvense, Polygonum dumetorum, Salvia Sclarea, Scilla amoena , Sium repens L. fil. (inter sclopetariorum domum et praedium la Repentance, ad rivuli ostium), Tulipa sylvestris, — Circa Lonay: Daphne Laureo/a, Eranthis hiemalis Salisb. ( He/leborus L.), Inula sali- cina, Ranunculus Philonotis Retz. 940 ST.-MORITZ—MOnRnO. Moritz (Sanct), pagulus Rhaeticus, in Oeni summa valle, ad parvum lacum eiusdem nominis situs , ac 5296 p. s. m. elevatus. Fons acidulus celeberrimus, ad quem quotannis homines permulti e Germania , Hel- vetia ac Italia affluunt, ad pedem montis granitici Ro- zatsch , in prato uliginoso !/, l. a vico distante scaturit. Aquam aegri potant; haud minus feliciter ad balnea adhiberi posset: sed apparatus necessarius adhuc om- nino desideratur ; quin etiam hospites quotidie sub hoc coelo inclementissimo e pago fontem petere coguntur, ubi tectum inconcinnum eos vix a pluvia defendit. In ea regione alpestri et altissima scenae camporum incolis ignotae undique sese oculis offerunt. Usque ad montem Maloiam Oenus saepe in. lacunas alpinas dila- tatur, et prope St.-Moritz pulchram efficit cataractam. Tota vallis stirpibus abundat, et sylvas integras Cem- bra constantes possidet, quales per totam Europam alibi frustra quaesieris. Supra fontem reperitur raris- sima JMa/axis monophyllos Sw. (Ophrys L.). — In vallibus glacialibus v. gr. ad Roseggiogletscher: gui- legia alpina. — Prope vicum: Zinnaea borealis, Phaca frigida Jacq. , Ranunculus Thora (? nonnisi a MvnArLTO citatus). Moro (Monte), mons altissimus iugi australis, inter summam vallem Anzascam et vallem. Valesiacam Saas extollitur. Eius altitudo, ut mihi probabile visum est, saltem 10000 p. s. m. metitur: eam tamen mino- rem (scilicet 8589 p.) invenisse dicitur illustr. Wxr- DENIUS, in exercitibus Austriacis militum praefectus » et botanices atque aliarum bonarum artium peritissi- mus. Semita difficilis, potius quam periculosa, nec nisi per inediam aestatem usitata intra 8-9 h. e vico pedemontano Macuenaga ad pagulum Valesiacum All- mengell s. Sancta-Barbara viatores ducit. Infra huius ilineris summum punctum. vastissimi tractus glacie nivi- busque aeternis penitus obruti, utrinque, sed praeci- pue in ciivo boreali late. patent, et eius montis moles glaciales absque omni dubio indies crescunt et augentur. MORON—MOSSES. 944 Ex summitate iugi borealis scopuli pyramidesque, ac praecipue austrum versus pulcherrimus mons Rosa summae valli Anzascae imminens, magnifice adparent. Pretiosae raraeque plantae in eo monte gignuntur. Huc pertinent : Zchillea nana , Arabis coerulea Wu. , 4tha- manta Libanotis (| maior, Bupleurum stellatum, Cam- panula cenisia C. excisa Schl., De/phinium intermedium? Ait. (elatum Weld.), Eritrichium nanum Schrad. ( Myo- sotis Vill.), Festuca pilosa Mall. fil. (rhaetica Sut.), Calium aristatum, Gentiana obtusifolia Schmidt, Ce- ranium aconitifolium l'Mér., Hieracium alpicola Schl., Oxytropis uralensis DG. (4stragalus L.), Pedicularis rostrata, Phaca astragalina DC. ( 4stragalus alpinus L.), Phleum commutatum N., Phyteuma humile Schl., Poa minor JN., Potentilla nivea, Ranunculus glacialis , R. rutaefolius, Rhodiola rosea, Sempervivum globife- rum, Senecio uniflorus All., Z'aleriana celtica. Moron, mons fertilis Bernensis praefecturarum Iuranarum, prope Bellelay incipiens ac valles Maiorem et Minorem dissepiens. Ibi citatur pulchra Friillaria JMeleagris. Mosses (La plaine des), vallis alpestris, pla- niüe torfacea paludosaque constans, iuxta valles Or- mondianas et l'Etivaz, a quibus eam mons Lioson separat, supra Castrodunum sita. Plantae insiguiores : "Allium Schoenoprasum () alpinum, 44ndromeda polifolia , Z"Irnica montana, Carex curta Good. (canescens auct.), C. limosa, C. pauciflora Lightf., Cirsium rigens N. ( Carduus Gmcl., C. tataricus Sut.) , C. subalpinum N., C. tricephalodes DC. ( Carduus Lam.), Comarum palu- stre, Eriophorum alpinum, Er. angustifolium Roth y alpinum, Er. gracile Koch (triquetrun Hoppe), Er. vaginatum , Gentiana purpurea, Geranium sylvaticum , Jlieracium aurantiacum, luncus bulbosus , Lycopodium alpinum, L.inundatum , Menyanthes trifoliata , Rhodo- dendrum. ferrugineum, Salix aurita () microphylla (va- rietas depressa), 4$. repens, Scheuchzeria palustris (copiose), Sedum villosum , Sibbaldia procumbens, F'ac- 212 MOUTIERS GRANDVAL. cinium Oxycoccos, F. uliginosum. — A la Forclaz, Ormonds-dessous versus: Carduus Personata Jacq. ( drctium L.), Digitalis grandiflora Lam. (ambigua Sut.), Hieracium aureum Vill. ( Leontodon L.), H. pre- nanthoides Vill. II cydoniaefolium , Polygonum Bistorta , P. viviparum., Motiers. V. Travers. Moudon. V. Minidunum. Moutiers Grandval, vicus magnus ditionis Bernensis, in praefecturis Turanis, ad Birsae ripam sinistram , inter Court et Correndelin situs, totiusque pulchrae vallis Monasteriensis (germ. Münsterthal), quae supra Tavannes ad Rupem Pertusam (Pierre-Per- tuis) incipit, ac inde primum orientem, postea boream petens, usque ad vicum Correndelin extenditur, atque cum campis Dasileensibus paulatim. sese confundit, caput. Istam vallem a DBirsa, quae in eius summa parte scaturit, irrigatam, optuna via, qua Bienna Basileam itur, percurrit; inter montes approximatos plerumque coarctata , altissimisrupium parietibus mirum in modum diffractis saepissime subiecta, elegantibus cataraclis, speluncis variisque naturae pictoriae scenis ditissima , amoenissimis Helvetiae montanae regionibus accenseri meretur. Incolae plerique gallica lingua utuntur etreligioni evangelicae addicti sunt. Propter exiguam vallis latitudinem et montium clivos praerup- tos, nonnisi pauca cerealia colunt, praecipuum victum ex pascuorum usu pecorumque educatione conquirentes, Vicus Moutüers in pulcherrima ac latissima totius vallis parte e regione maximi eius rami lateralis situs est. Cl. Moscmanp, M. D., pretosam petrefactorum in montibus vicinis inventorum coilectionem possidet. Plantae insigniores : 44/nus incana Willd., Arabis are- nosa Scop. (Sisymbrium L.), Athamanta cretensis glabra ( 4th. Matthioli Sut.: inter Moutiers et Cor- rendelin frequens), Carex órachystackys Schrank (ad rupes humidas), Carpinus Betulus , Cochtearia officina- Lis, Genista pilosa (à Pierre-Pertuis), Goodyera repens MÜLHUSIA—MÜNCHENSTEIN. 243 R. Br. (Satyrium L.), Hieracium amplexicaule, H. Jacquini Vill., Lathyrus hirsutus , Orobanche ramosa , Papaver Rhoeas Q hispidissimum, Taxus baccata , Tees- da(ia Iberis DC. ( Iberis nudicaulis L.; circa Tavannes; rara), F'erbascum thapsiforme Schrad. 7 thapso-nigrum. Circa Sonvillers: 4ium oleraceum , Ervum tetrasper- mum, Melampyrum cristatum, Teesdalia lberis DC. (Court versus). Muggia (Val. V. Mendrisium. Mülhusia, olim civitas. Helvetiorum foederata, nunc ditionis gallicae emporium notissimum, in Alsatia superiori situm, 6 fere leucis ab urbe Basilea distans. Plantas nonnullas ravissimas agroque eius proprias fortunae vices, quibus ista urbs ab Helvetia separata est, Florae nostrae eripuerunt. Potissimum citari me- rentur : "donis ambigua N. Il //ava ( 4d. miniata Sut.), Anagallis coerulea Schreb., nemore sylvestris (huic iractui propria), Atriplex patulum (nuper haud amplius visum), Butomus umbellatus, Cervaria aisatica N. ( Peu- cedanum L.) « Luteola (rarissima) , CA&aerophyllum but- bosum (olim visum), Dipsacus laciniatus, Elatine si- nastrum, El. Hydropiper (quaenam forma ibi occurrat , non liquet), Eryngium campestre, Erysimum orientale R. Br. ( Brassica L.; surps praerara), Zo/cus australis Scehrad. (odoratus Sut.; rarissimus neque in. Helveta occurrens), Zolosteum umbeliatum, Hypericum pulchrum (in sylva Kirchholz), uncus subverticillatus Weig. (ra- rus), Leersia oryzoides Willd. ( Phalaris L.), Limosella aquatica, Melampyrum nemorosum (formosum rarunmque), Mentha Pulegium, AMyosurus minimus (non amplius reperitur), Pepiis Portula, Radiola linoides Gmel. (Li- num Radiola L.; rarissima planta), Scheuchzeria pa- lustris, Sinapis incana (Basileae olim. lecta; ceterum nusquam in Helvetia occurrit), T'amarix germanica. Müllheim. V. Istein. Münchenstein,s. Mónchenstein, vicus con- cinnus Dasileensis, 1]. supra urbem ad Birsam, in re- gione amoena ferülique situs. Arcis, olim praefecto- 944 MURATENSIS LACUS. rum sedis , rudera colli vicino , unde pulcher prospectus , insident. Plantae rariores: cer platonoides, 4lisma Plantago , y cordifolia" Mag., lium carinatum, AInus incana Willd. (Muttenz versus), 4rundo Pseudo- Phragmites Hall. fil., Bromus asper, Campanula ra- punculoides (Arlesheim versus), Carez aiba Scop., C. hirsuta Sut. (Hall. helv. 1552; planta dubia, nuperis prorsus ignota), Cervaria glauca N. ( Athamanta Cer- varia L.), Chrysanthemum corymbosum , Conium macu- latum, Convallaria bifolia, C. Polygonatum, Corian- drum sativum, Coronopus Ruellii All. ('Cochlearia Co- ronopus L.) , Daphne Laureola, Draba muralis, Epipactis rubra Sw. (Serapias L.), Heliotropium europaeum , Hieracium praemorsum (rarissimum), Impatiens JNoli- tangere, Iris germanica, Lithospermum purpuro-coeruleum (in sylva inter Münchenst. et Muttenz), Lonicera Ca- prifolium, L. Peric/ymenum, Narcissus Pseudo- Narcissus, lVeslia paniculata DC. ( Myagrum L.), Orobus niger , Panicum glabrum N. ( Syntherisma Schrad.), Peucedanum Chabraei N. (Selinum L.), Poa bulbosa, Pyrola rotun- difolia (C. B.), P. secunda, Saponaria F'accaria, Se- necio nemorensis (??), Sium latifolium, Stellera Pas- serina, Triglochin palustre, Tulipa sylvestris, F'eronica montana (Muttenz versus), 7Jiola mirabilis, F' itis vini- Jera & (F. sylvestris Hag.)). — Circa villam Rütihard: Alium vineale, Asparagus officinalis, Crassula rubens, Viola mirabilis. Münsterthal. V. Monasteriensis vallis et Moutiers Grandval. Murask. V. Gries. Muratensis lacus, in pagis Friburgensi et Vau- densi situs est ac 4514 p. s. m. elatus; longitudine 2 1., latitudine 2/5 1., altitudine autem, ubi profundissimus, 162 p. metitur. Austro-occasum versus Broia cum eo sese coniungit, eiusque longitudine fere integra per- cursa, ad oppositam oram, prope vicum Sugy, rursus in alveum coarctata, per paludes magnas fluere incipit , et post sinuosuni cursum, 2-5 l. longum, in lacum MURATUM. 945 Neocomensem effunditur. X Muratensem, potissimum circa oppidum pulcherrimi colles vineis arboribusque domesticis consitii, ac praesertüm qui Vully dicitur, borea-occasum versus istis lacubus interiectus, multis- que vicis et praediis ornatus, mirum in modum exor- nant. Sed ad utramque extremitatem ripae eius planitie paludosa; nec nisi botanices amicis grata, constant. Accolae parvis scaphis inter se communicare solent. Lacus pisces multos edules alit, v. gr. Silurum Glanidem (gall. le Salut) piscium aquae dulcis omnium maximum. Ad Broiam inter utrumque lacum legitur Poa aquatica. In ipso lacu Potamogeton heterophyl/us Schreb. Ad ripas passim: ;4corus Calamus, JNarcissus Pseudo-IVar- cissus, Ranunculus Lingua, R.reptans, Sium latifolium. V. Muratum. Muratum, urbs parva, sed non inelegans ditionis Friburgensis, ad lacus Muratensis ripam euro-australem Sita, propter ingentem stragem, qua prope muros eius ducis Canonr TrEwxEeRAsn exercitus, ab Helvetiorum parva, sed invicta manu, anno 1476 afílictus fuit, ce- leberrima. Sacello *), quo Burgundorum ossa adserva- bantur, a Gallis per eorum in Helvetiam invasio- nem anno 1798 ílammis deleto, civitaus Friburgensis prineipes eodem ipso loco obeliseum pulchrum, in tantae victoriae memoriam, substituerunt, ad cuius basin haecce verba leguntur: Vicroniaw XXII Jus. MCCCCLXXVI rATRUM CONCORDIA PARTAM NOVO SIGNAT LAPIDE RESPUBLICA FniBURGENSIS. Situs oppidi, in fertili grataque regione, ad vias, quibus e pago Vaudensi Bernam, Solodurum et Basi- leam itur, amoenissimus est. Arx antiqua, aliquot *) Inscriptio simplex, sed vere sublimis, ut suspicor a magno HarrEngo concinnata, huius sacelli muros ornabat; B. QM CanmoLr INCLYT] ET FORTISSIMI BURGCUNDIAE DUCIS Exgncrrus Munaruw onsiDENS, AB HELYVETIIS CAESUS, Hoc sui MONUMENTUM RELIQUIT '"MGCCCLXXVI. 246 MURI—MUTETUS. pulchra aedificia, tum publica, tum privata, longae porticus, quibus pedites a pluvia soleque tuti spatian- tur et ambulacra vetustis arboribus consita urbem exornant. In curia reliquiae pretiosae ex Burgundico bello etiamnum visuntur. [In scholis optime institutis eruditur iuventus. Cives evangelicae ecclesiae addicti sunt et inter se germanica utuntur lingua, sed fere omnes etiam gallice sciunt. Plantae citatae: ster JVovi-Belgii (ad lacus ripas), Dipsacus fullonum Mill. (colitur), Ma!va A4lcea, Myriophyllum verticillatum, Ono- pordum Acanthium (fl. albo, Po/ygonum strictum All. (mi- nus Huds.) « et 5 (utraque var. ad lacum et circa Lówen- berg), Teucrium Scordium, Trifolium fragiferum. Muri, pagulus agri Bernensis, vix ultra unam leucam ab ipsa urbe ad euro-austrum distans, et in Arolae ripa dextra situs. Plantae: Ca/itriche sessilis DC. y (€. autumnalis auct. ; V. Fl. helv. VI in app. ad fossas viae Worbensis), Dianthus superbus (in sylva inter Beinam et Muri), Erythraea Centaurium Pers. (Gentiana L.) f floribus albis, Potamogeton compressus (in paludibus Gümlingen versus), Scaóiosa sylvatica, Trifolium filiforme Schreb. Mürtschen, mons elatus Glaronensis in confinio Sangallensium, inter M. Schilt et lacum Riparium exstans, lbi repertum est Ga/ium hercynicum Weig., in Helvetia rarissimum. Praeterea occurrunt: Cine- raria spatlulaefolia Gmel., Phaca astragalina DC. ( Astragalus alpinus L.), Primula integrifolia. Mutetus, mons ,inprimis ex C. BaAvuriwr tempore famam botanicam sibi vindicans, supra Rhenum 740 p. (v. 4520 p. s. m.) elatus, horulam ab urbe (Basilea) distans, sed dehinc cultura haud parum mutatus " (CI. HaczwsacH). In eo monte citantur: JZ/Zium arenarium , All. carinatum, 4l. oleraceum, "nthericum Liliago, Arabis hirsuta. Scop. (Turritis L.), Aster Zmellus, Athamanta Libanotis, Carex brizoides, C. digitata, C. paniculata, Cervaria Orcosclinum NN. ( 4thamanta ; IS Convallaria bifolia, C. Polygonatum, Daphne Laurcola, MUTTENZ. oci Dentaria pinnata Lam., Dianthus 4rmeria, Digitalis lutea, Epipactis rubra Sw. (Serapias L.), Euphorbia dulcis, Festuca loliacea Huds. (prope montis pedem), Gentiana campestris, C. ciliata, Hieracium praemorsum (rarissimum), Zathyrus /atifolius (perinde), Luzula a:bida DC. (Tuncus Hoffm.), Melampyrum cristatum, Ophrys arachnites Hoffm., Orchis pyramidalis, Orch. variegata All. (perrara), Orobus niger, Or. tuberosus, Picris hieracioides () longifolia, Pyrola rotundifolia , Rhamnus atpinus , Sambucus racemosa, Scabiosa sylva- tica, Solidago J'irgaurea (9 engustifolia, Staphylea pinnata, $tellaria glauca Wih., Thlaspi montanum, Tilia platyphyllos Vent., Triglochin palustre, Tulipa sylvestris, F'eronica urticaefolia Jacq., Z'icia dumeto- rum (Schauenburg et Gempelstollen versus). Muttenz, vicus Basileensis, 1l. austrum versus ab urbe distans, ad pedem pervi montis Wartenberg dicti, inter Mónchenstein et Olsberg situs. In vici- nia reperiuntur: 4er platanoides, 4ira caryophyllea , Allium carinatum, All. wineale, AInus incana Wild. | (inter M. et Münchenstein), 44rezaria segeta!is DC. ( 4isine Hag.; stirps mihi ignota et idcirco in Flora omissa), .4sarum europaeum (in sjlva inter M. et Münchenstein), vena fatua, Caucalis grandiflora , Chrysanthemum corymbosum , Chrysosplenium alternifo- lium , Convallaria bifolia, Coronopus Rtuellii All. (Coch- learia Coronopus L.), Crepis foetida, Erysimum chei- ranthoides (rarissimum), Galium parisiense Il (G. an- glicum Muds.), GC. tricorne With., GC. uliginosum, Geranium moschatum, Ímpatiens Noli-tangere, Inula salicina , Lactuca S$cariola (Gempen versus) , Lathyrus hirsutus, Lilium Martagon, Linum tenuifolium, Litho- spermum purpuro-coeruleum (in sylva inter M, et Mün- chenstein), Ornithogalum arvense Pers. ( minimum Sut.), Paris quadrifolia, Po/ygonum amphibium, Potamogetcn compressus, Prenanthes purpurea, Pr. tenuifolia, Put- monaria angustifolia, Saponaria JF accaria, Stachys germanica, Stellera Passerina, Tussilago alba 1$, Ulnus 248 NAFELS—NATHRIA. ciliata Ehrh. (rarissima), Z'eronica montana (inter M. et Münchenstein), Z. triphy!los, F'itis vinifera «(F. sylvestris Mag.). — Circa vicum Prattelen, prope Muttenz, ad viam inter Basileam et Liestall, situm: -4corus Calamus , Leersia oryzoides Willd. ( Phalaris L.), Ornithogalum arvense Pers. (minimum Sut.). Mythen. V. Haken. N. Nàfels, oppidum Glaronense inter Nettstall et Urnen ad Linthae ripam sinistram et fere e regione vici Mollis situm. Gloriosa, quam ibi Glaronenses de Austriacis suum numerum decies superantibus repor- taverunt, victoria hic locus inclaruit. In agris Linthae vicinis (Rautifelder) undecim lapides, numeris MCCCLXXXVIII instructi, hostium iteratos impetus cladesque designant. — Cives fabricas possident et magna solertia commercii artibus sese dedunt. In regione vicina campis pulchris fertilibusque, montibus elatissi- mis ac praecipue minaci M. Wigeis subiectis constante, torrens Rautibach dictus subinde diras exercet vasta- tiones; pulchellam cataractam supra oppidum eflicit. Ibi occurrit Aumecx scutatus., Nandaz. V. Hérens. Natria (germ. Naters), oppidulum haud incon- cinnum Valesiae superioris, in ripa Rhodani dextra, fere e Brigae regione situm. Ibi vallem in angustissi- mas fauces rupium parietes coarctant, sicque ventis frig:dioribus aditum adeo obturant , ut ille terrae angulus ad totius Vzlesiae calidissimas regiones pertineat. Chartae scriptoriae fabricam possident incolae. Amoeni horti, pomaria et ingentia castaneta pagum circum- dant. Veterum arcium Supersax et Weingarten rudera pulehrum ostendunt prospectum. Ex oppido intra aliquot horas viatores ad insignes glaciei moles Aletsch- gletscher per semitas faciles accedere possunt. — Crocus sativus in agris prope Natriam colitur. Naye. V. Viviscum. Neocomensis lacus, ad Neocomensium, WVau- NEOCOMENSIS LACUS. 249 densium, Friburgensium et Bernensium ditionem per- tinens, in Helvetia occidentali situs est, et 1510 p. s. m. elevatus. Longitudine 9 l. , latitudine (prope Neo- comum) 2 l., et altitudine maxima 450 p. metitur. Temperaturam eius ad et infra p. 4150, illustriss. Savssunro testante, parum inter gradus thermometri hReaumuriani 4 et 4 !/ variat. Praeter Thielam Ss. Urbam, quae Ebroduni sese cum eo commiscet, eius- que tota longitudine percursa, rursus prope Montni- rail in alveum reducta, Arolam versus festinat, rivo- rum Broiae, Seyon et Reusae undis augetur. Ab urbe Ebroduno euro-boream petens semper recta porrigitur , ac propter ripan humilem eum circa Thielae exitum leriminantem , ex ambulacro Ébrodunensi adspectum fere maritimum exhibet, ut per longissimos anni dies» sol oriens ex eius undarum sinu emergere videatur. hipae mulus locis satis arduae sunt; borealis solo ru- pibusque calcareis constans, regionem cultam pagis, praediis habitationibusque dispersis ornatam, ac pul- chra vegetatione ridentem oculis offert; australis contra, saxo arenario innixa, paulo tristior est et pauciores vicos ostendit. Ceterum cum insignioribus Helvetiae lacubus, quoad naturae maiestatem et venustatem Neo- comensis comparationem vix ac ne vix susünere potest. Nonnisi per hiemes frigidissimas, ut v. gr. anno 18350 accidit, tota eius superficies gelu induratur. Lacus nautae navigia variae magnitudinis velis quadratis instructa adhibent, ac suae artis peritissimi esse dicuntur. Per anni clementiores menses navis vaporaria fere quotidie Ebroduno Neocomum et rursus Neocomo Ebrodunum iter facit. Inter multos , quos alit ille lacus, pisces praecipue distingui merentnr Silurus Glanis, Thymallus et Salmo. Plantae rariores ad ripas lacus Neocomensis obser- vatae: J/isma ranunculoides, Carex acuta (prope EÉpa- linges), G/aucium /uteum Scop. ( Chelidonium Glaucium L.; auxallées de Colombier et prope Grandson) , Gaa- phatium luteo-album (prope Cudreíin), Aottonia palu- 250 NEOCOMENSIS PAGUS. stris (prope Thielae exitum, in paludibus), Zsnardia palu- stris (prope Yvonand), Mentha hirsuta £ sativa (circa Cudrefin), Poa aquatica (inter lacus N. et Muratensem), Ranuncutus reptans , Scirpus maritimus (Ebroduni , circa Estavayer, etc.), Trapa natans (in lacu Ebrodunensi). Neocomensis principatus et pagus, una e mino- ribus Foederatorum civitatum. Hancregionemad euro- austrum lacus eiusdem nominis ripa sinistra et pagus Vaudensis, ad occasum idem pagus et ditio Gallica, ad borea-occasum rursus Gallia, atque ad eurum pagus Bernensis terminat. Longitudine 9 fere l. metitur et ab occidenti-austro euro-boream versus sese extendit; latitudo autem ad 5-5 l. aestimatur et superficies eius 45 milliariis quadratis (s. iugeribus 256000) constat. 'Tractum eius littoralem lacui vici- num inter eum et montes luranos quidem valde coar- ctatum campi fertiles, laeta prata pomariaque, denique multae vineae potum generosum et ad vina Burgundica accedentem proferentes efficiunt. —Hocce excepto tractu, pagum integrum occupant montes Turani et al- tae valles , quarum multae circumcirca collibus et a2- geribus septae nusquam aperiuntur. Licet in eis elatis regionibus cerealium nobiliorum cultura pene omnino deficiat, arva frumentum ad incolarum necessitates , ut videtur, sufficiens producunt; et vini, quod solum patrium gignit, vix dimidia pars in ipso pago con- summatur. Regio tota montana pascuis plus minusve ferulibus abundat; ibi permulta pecora educantur, et caseus, quem pastores ibi fabricantur, haud parum ad gentis divitias confert. Maximam autem quaestum Neocomenses ex omnibus commercii et industriae ar- tibus conquirunt. In suis officinis praecipue horolo- giorum omnium formarum ac generum incredibilem numerum, ut et reticula, quae dicuntur denticulata (dentelles, Spitzen), quin etiam plurima physicorum et mathematicorum usui inservientia opera, ac denique vitrum ab Anelis vulgo Flintglas nominatum, et quidem purissimum ac summopere pellucidum , ad omnia op- NEOCOMENSIS PAGUS. 951 tica instrumenta aptissimum, quod tum rude, tum iam in microscopiorum, telescopiorum etc. lentium ocu- larium confectionem adhibitum , extra regionem expor- tatur, conficiunt. Isti industriae varii rami potissunum in pagi parte montana florent. Ceterum piscatus, na- vigatio, ac, quod dicitur expeditionis commercium , multos quoque hoiines sustentant, ut hic terrarum tractus absque controversia ad totius Helvetiae indu- striosissimos ditssimosque perlneat. Incolae gallice loquuntur, et praeter paucissimas parochias eurum ver- sus sitas, quae reformationis tempore catholicam religio- nem retinuerunt, evangelicam fidem profitentur. Rupes lIurana calcarea in Neocomensium montibus terram ferrigeram, pyritas auriferas, gypsum , bitumen , oolithos , carbonem fossilem (cuius prope le Locle fodina exstat) continet. Montes altaeque valles etiam pulchris stirpibus abundant, quarum aliquot rarissimae sunt, aut intra patrios limites alibi omnino desiderantur. Magni Harrrzr diebus hanc nostrae Florae provin- ciam bonus GacxrsiN, nostris autem Cl. Cuarrrrr diligentissime ac solertissimeexploravit. Vivo de scien- tia nobisque meritissimo plantarum plurimarum iusig- nium aut nondum in Helvetia observatarum notitiam debemus; praecipue autem permulta nova ad Crypto- gamiam pertinentia detexit. Stirpes citatae: .4/isma ranunculoides (ad lacum), .4//lium carinatum, All. sphaerocephalum, Betula pubescens Ehrh. (in paludi- bus torfaceis), Zrassica Erucastrum (ad wias plani- tie) , Jryonia dioica Jacq. (ad sepes frequens) ; Carduus Personata Jacq. ( Jrctium L.; in M. Damin et in mul- tis vallibus montanis), Carex chordorrhiza L. fil., C. intermedia Good. ( arenaria Sut.), C. pilulifera, Cen- taurea montana, C. nigra (aux Verrieres; rarissima), Cirsium Chailleti N. (in paludibus montanis), C. trice- phatodes DC. (Carduus Lam.; in vallibus editis), Cochlearia saxatilis Lam. ( Myagrum L.) «, et y lyrata (in montibus) , Coronil/a montana Scop. ( coronata Sut. ; in valle Ruz; praerara), C. vaginaiis Lam. (minima 252 NEOCOMUM. auct.; au rocher de la Chage, au Refrein, au roc des Corbeaux etc.), Cyclamen europaeum (au bois de l'Iter etc.), Pestuca arundinacea Schreb. (prope Reuze, in sylva populea), rarissima Zritil/aria Meleagris (prope Dubis littora et in eius insulis), Genista Halleri Reyn. (Spartium procumbens Sut.; in alüs vallibus; rara), G. pilosa (à la Breche, à Cernil chaude), Zieracium Jacquini Vill., H. murorum Y vulgatum Ó obtusifolium , IIl ramosum (in. valle Ruz etc.), 4. prenanthoides II iuranum (in montibus), Z. succisaefolium All. (in svl- vis montanis frequens), Z/ypericum dubium Leers (in montibus ubique), Z. montanum, inula hirta (locus specialis ignoratur), Lavandu/a Spica (prope St.-Blaise parcissime), Ligusticum Meum Crantz ( 4thamanta L. ; in montibus prope la Tourne, la Grande-Sagne, etc.), Lunaria rediviva (in vallibus montanis passim), Luzula albida DC. (Iuncus Hoffm.), L. Forsteri DC. ( Iuncus Sm.; utraque in sylvis), JVarcissus Pseudo- Narcissus , Pinguicula alpina, P. longifolia DC. (in M. Chasseron et la Cornée), oa sudetica Schrad. (in montibus) , Primula acaulis Jacq. (ubique in planitie pratis), PuZ- monaria angustifolia (passim), Ribes alpinum, R. rubrum (utrumque in vallibus montanis), Auéus sazati/is (in montibus frequens), Scabiosa sylvatica «, et (9 (Sc. longifolia N. et K.; in M. Damin), Scirpus Rothii Hoppe (ad Thielae littora), Schoenus ferrugineus (in paludibus Iuranis), 7'i/ia microphy/la Vent. (à la Combe de Beaufond), Zrifo/ium ft/iforme Schreb. ( procumbens Sut.), Z'iol/a grandiflora Vill. Il e/ongata (in summis vallibus.) — Ala Combe-Grede: Deztaria pinnata Lam., Sonchus montanus Lam. (a/pinus Sut.), Tozzia alpina (etiam à la Combe-DBiosse). — V. Brevine, Bre- nets, Planchettes, Chaux-du-Milieu, Chaux- de-Fonds, Martel, Valangin, Locle, Creux- du-Van,Neocomum, Verrieres, Iura. Neocomum (Neuchátel, gern. Neuenburg), pulchra ditissimaque urbs, pagi et principatus eiusdem nominis caput , ac gubernatoris regii sedes. Ripae lacus NEOCOMUM. 953 Neocomensis sinistrae geiminis collibus insidens , et iugi Iurani radicibus subiecta est; torrens Seyon eam irri- gans, sed saepe devaslans, intra eius muros in ]acum defluit. Multae privatorum elegantes aedes praecipue eurum versus et ad littora, arx summam urbis partem. obti- nens, ubi civitatis suprema collegia/ sedem habent, prope hanc templum gotbicae architecturae, multis sculpturis veterum comitum Neocomensium imagines referentibus ornatum, orpbanotrophium, hospitium urbanum ac denique curia splendidissima, magnanimi liberalitate civis exstructa, INeocomum decorant ; extra muros ad eurum iuxta regiam viam simplex pulehrum- que aedificium a PonrarrsronvM generosissima gente in usum pauperum totius regionis aegrorum conditum extollitur, et munditie singulari, adinirabili disciplina pervigilibusque curis, quibus hospitum nalis ac dolo- ribus domus praesides mederi conantur, viatorum ad- miralionem excitat. Neocomum magno commercio pollet; eius praeci- puiamnercatores in Europae celeberrimis emporiis ma- ritiinis iam a multis annis domus instituerunt ibique stupendas conquisiverunt divitias, quibus in patriae ulilitatem summa liberalitate usi sunt. Plurimae so- cielates vini commercio, et omnium mercium, quae per totum. pagum conficiuntur, venditioui incumbunt. Exstant etiam liquorum destllatorum et chartae scrip- toriae fabricae, duae typographiae et totidem biblio- polarum officinae. Cl. Gacwzsrw arte lithographica excellit. Neocomum gymnasium illustre, ubi iuvenes iuris- prudentiam , philologiam litterasque docentur, possidet ; collegii inferioris alumni in linguis tum veteribus, tum patria, tum germanica, in geographia, historia et de- lineandi arte erudiuntur. 1n scholis tam privatis quam publicis cuiusvis conditionis puellae , et.quidem nobilio- res ex Helvetia germanica plurimae, sexus sui imbuun- tur artibus. Societas aemulationis pagi topographiam Gaudin Flora helv. VII. 23 354 NEOCOMUM. atque regionis necessitatum investigationem promovere conatur. Praecipuae collectiones sunt bibliotheca urbana, pastorum professorumque bibliotheca et musaeum hi- storiae naturalis, conchylia ex Indiae maribus, ut et lapidum omnium petrefactorumque iuranorum specimina continens. Celeberr. CuarrrreT, cuius nomen in mo- stris paginis tam frequens occurrit, herbarium helve- ticum locupletissimum , et praeterea plantas plerasque in Europae praecipuis regionibus provenientes possi- det. Cl. Brwoir, in Pont-de-Martel loco 21. Neocomo distante degens, avium indigenarum collectionem fere absolutam paravit. Urbis situs ad partem lacus, ubi maxumam latitu- dinem offert, e regione amoenorum montium, qui eum a lacu Muratensi separant, et ad Iurani iugi pedem, inter colles vineis pratisque vestitos, et innumeris pulcherrimis praediis villisque superbientes , admirabilis est. Inde longissinus Alpium ordo, eminus quidem , sed per tempus serenum distinctissime ac purissime , a scopulis Subsylvanis usque ad montes Sabaudos Delphinatui contiguos, apparet. Quod excellentissi- mum spectaculum ex hortis splendidae villae la Bo- chette, fere supra hospitium Portalesianum sitae, atque ex praediis Bellevaux optime contemplari licet. Platea arboribus consita iuxta templum primarium, longa am- bulacra inter lacus moles urbemque contenta, denique tola fere regio vicina prospectus gratissimos exhibent ; paulo longius mons, qui la Tourne dicitur (3500 p. s. m. elatus et 5 l. ab urbe distans) atque vetus ab- batia Fontaine-André, ei multo propior, a viatoribus visitari merentur. Plantae rariores: Achillea nobilis, 44nemone Pulsa- tilla (supra Vausseyon), zntirrhinum maius, Bromus arvensis, Br. asper, et Qj montanus, Campanul/a persi- cifolia, Carex hirta, et | glabra, C. gynobasis Vil., C. teretiuscula Good. (diandra Sut.), Chaerophylium temulum ,| Chrysocoma | Linosyris, Colutea arborescens NESLAU-—NESSUS. 355 (Auvernier versus et ad pontem rivi Vausseyon), Delphinium Consolida, Dianthus sylvestris Wulff. y imbricatus, Digitalis purpurea (?) , Epipactis rubra Sw. (Serapias L.), Festuca glauca Lam. , £F. rubra Il dume- torum, Gentiana ciliata, Jieracium amplexicaule (ad torrentem Seyon), E. dubium Wild. 8 uniflorum, H. fallax Willd. I exstolonosum , et II Auricula (in agris), H. murorum 1l vulgatum y pictum, H. praemorsum (ad viam, Valangin versus; rarum), Z. sabaudum Ó lan- ceolatum , Inula Heíenium (olim ad lacus ripas lecta), Koeleria valesiaca N. ( ira Al.; ad muros), LatAyrus latifolius (inter urbem et St.-Blaise; rarissimus), Za- vandula Spica ?? (Marrrno testante; prope arcem: Scurzrcnren ; ibi provenire negat Cl. Cuairrer), Leoz- todon Taraxacum ll laevigatus , et III palustris (9 Scor- zonera, Limodorum abortivum Sw. (Orchis L. ; à Fon- taine- André), Lunaria rediviva (ad rupes Vausseyon), Medicago minima Desrouss., Myriophyilum spicatum , lVesda paniculata Dec. ( Myagrum L.), Ophrys anthro- pophora, Panicum glaucum, Polygonum (lapathifolium, Ranunculus nemorosus DC. (polyanthemos Sut.), Rosa tomentosa Sm., Salvia pratensis floribus rubris, Siaa- pis arzensis () ( S. orientalis L.), Sisymbrium Sophia , Teucrium monianum , F'aleriana rubra (ad arcis muros), F'erbascum nigrum y gymnostemon , F'eronica spicata II hybrida (au mail), P. Teucrium Y /atifolia e, et minor. — A Piérabot supra urbem: Zieracium murorum ]HlI ramosum, Ophrys myodes Jacq., Orchis hircina Crantz (Satyrium L.), Orobus niger. Neslau, magnus vicus Toggicae vallis superioris in pago Sancto-Gallensi inter Stein et Neu St.-Johann situs. Prope locum vicinum, ubi rupes super Duriae iracundis undis pontem naturalem efliciunt, formosa nascitur Saxifraga mutata. ; Nessus (der Niesen), mons Oberlandiae Ber- nensis, Thunensis lacus ripae occidentali imminens , inter Simmiae inferioris Canderaeque valles situs, et 753130 p. s m. v. 5581 supra lacum editus. Iugi AI- 95 NETTSTALL—NEUDORF. pium hunc lacum versus sese porrigentis extremitatem efficit. Solitarius adparet ac undique immensae pyra- midalis formam affectat. Prope Bernam sed praeser- tim inter Canderae pontem et vicum Müllinen optime prospicitur. Ex eo vico quoque facillime et quidem intra 5 fere horas conscendi potest. In eius vertice lacus Thunensis et Brientinus, Canderae et Simmiae valles, ut et innumeri. Alpium maeandri spectaculum pulcherrimum efficiunt. Ibi quoque zeologi et botanici observationibus utilibus locum idoneum larzamque mes- sem ad suas collectiones augendas nanciseuntur. Bonus Anzrrtivs, theologus bernensis, huius montis et Stock- horniensis iugi stirpes investigavit et in libello proprio per annum 41561 edito descripsit. Nomine meritissimt Viri pleraeque Zz4rosaces species a magno Harrrzno salutatae fuerunt: sed postquam Lrwwarvs -fretiae genus ad species, quae perpetuo uniflorae observan- iur, reduxisset, summus Caxporrivs totum quantum genus suppressit et cum -/zdrosace coniunxit. — Nos denique nomen generis elegans restaurandum ac /;- talianae tribuendum esse censuimus. — Stirpes in Nesso nuper observatae: .4chillea tanacetifoíia All, Allium. victorialis, A4ncmone. alpina var. enneapetala, zn. Pulsatilla 1l notans, Arnica montana, Circaea a/- pina, Cirsium spinosissimum Scop. ( Cnicus L.), Cypri- pedium Calceolus , Delphinium intermedium Aw. (lH a/p.—- stre?) ,- Dentaria digitata Lam., £ryngium alpinum, Gnaphalium aí(pinum , F'iola calcarata Yl caulescens (V. grandiflora Sut.) « et y. Nettstall, magnus vicus vallis principis Glaro- nensis, ad pedem minacis montis Wiggisii et in Linthae sinistra ripa, paulo infra Glaronam et supra Nifels situs. Tbi cives evangelicae commnunioni addicti pul- chrum habent templum; incolae ex industriae et com- mercii artibus magnum faciunt quaestum. — Ad rivum infra vicum in Lintham defluentem reperitur Cizeraria alpina Jacq. V. Wivgis. Neudorf, pagus Alsatiae ad sinistram. Rheni NEUENEN. 2051 ripam, paulo infra Hüningam situs. Plantae citatae: Allium Ampeloprasum , zrenaria verna p diffusa ( nr. caespitosa Meg.), 4rundo Pseudo-lhragmites Hall. fil., Cakile rugosa L'Hér. ( Myagrum L.), Corrigiola litto- ralis, JNasturtium sytvestre R. Br. (Sisymbrium L.), Orobanche ramosa, Potamogéton compressus, Scirpus Tabernaemontani Gmel. (ad fluminis insulas), $c. £ri- gueter (ad Rhenum, Hüningam versus), Utricularia minor. Neuenen, v. Neunenen, mons fertilis Bernen- sis pagi, ni fallimur, ad Stochhornii iugum perüunens. Testante Cl. Trachsel, laeta eius paseua surpibus al- pinis abundant multasque rariores plantas cum Monte Guornigel communes habent. Ibi potissimum a. Viro amiciss. observatae fuerunt: ;Zchil/ea atrata, 4conitum lycoctonum, c. Napellus, .4grostis alpina Willd., Agr. rupestris Willd., 4adrosace /(actea, j£nemone al— pina, n. narcissiflora, .4nthericum serotinum, Antir- rhinum alpinum, abis alpina, zr. hirsuta Scop. ( Turritis L.), 4r. pumila Wul., ràutus alpina, -renaria ciliata « subuniflora et 9 muiticaulis gran-. diflora, 4r. verna (1 diffusa, Astragalus glycyphytos, Biscutella laevigata, Campanula barbata, C. rhomboi- dalis, C. valdensis All. (7inifolia Sut.), Carduus Per- sonata Jacq. ( Mrctium L.), Carex atrata, C. capilla- ris, C. sempervirens Vil., Cerastium alpinum, Chry- santhemum | Leucanthemum ll montanum, Cirsium spi- nosissimum Scop. (Cnicus L.), Cochlearia saxatilis Lam. ( Myagrum L.) , Cratacgus Chamacemespilus Jacq. | Draba aizoides, Dr. tomentosa Wbg. , Dryas octopetala , Kpilobium alpinum, Érigeronu glabrat. Hoppe et Hornsch., Euphrasia minima Jacq., Gentiana acauíis, C. bavarica , Cnuaphalium alpinum, Gn. pusillum Haenke, Ga. sy/va- ticum y fuscatum, Hcdysarum obscurum , H ciiantheimum oelandicum DC. (Cistus Sut), Aieracium. alpiuum WI Halieri, H. Schraderi Schl. ll. dentatum, H. villosum, Lapsaua foetida All., Lepidium alpinum, Luzula spi- esta. DC. (uncus L.), Melampyrum sytvaticum, Ono- 258 NEUHAUS—NEUVEVILLE. brychis vulgaris N. « montana , Ophrys alpina, Orchis globosa, Oxytropis ( Astragalus L.) montana DC. , Ox, uralensis DC. , Pedicularis foliosa, P. versicolor Wbg. ' ( Lammea Sut.), P. verticillata, Phleum alpinum , Plan- tago montana Lam., Poa alpina, P. distichophylla N., Polygala amara (jf alpina elatior ( P. alpestris 'Trachs.) , Primula Auricula, Ranunculus alpestris, R. montanus Willd. , AR. zemorosus DC., Rhamnus afpinus, Ribes pe- traeum Jacq., Rumex alpinus, R. arifolius All, R. scutatus, Salix hastata, 8. reticulata, 8. retusa, Sazi- Jraga 4izoon Jacq. , $. muscoides Jacq. , S. oppositifolia , $. stellaris, Sedum atratum, Silene acaulis, 8$, quadri- fida, Thymus Trachselianus Opiz (Th. Serpy!ti forma alpestris), Tozzia alpina, F'eronica alpina, F. saxatilis L. fil., 7iola biflora, F. grandiflora Vil. Neuhaus, Nova domus, praedium prope Basi- leam. Ibi reperiuntur: 4Zium carinatum , All. sphae- .rocephatum , Cakile rugosa L'Hér. ( Myagrum L.; M. perenne Sut.), Epilobium palustre, Ornithopus perpu- sillus, Scirpus setaceus, Sedum rupestre ( reflexum auct. helv.), Zeronica triphyllos. Neunbrunnen. V. Hauenstein et Wallen- burg. Neuveville (La, vel ac plerumqueapud Harrrnavw la Bonneville, gern. Neuenstadt), oppidulum ditionis Bernensis , ad lacus Biennensis ripam borealem radicibusque M. Chasseral subiecta. Regio vicina pra- tis fertilibus amoenisque vinetis constat. Prope anti- quissimam arcem pulchro colli insidentem , sed cuius muri in ruinas dilabuntur (am Schlossberg), lacus, in- sulae littoraque eius gratissimum edunt spactaculum. In regione vicina nonnullae plantae insigniores-obser- vatae sunt, scilicet: 4//ium oleraceum , 4l/. paniculatum, AU. victorialis (à Maupraz), Aristolochia Clematitis (in vineis, etiam prope Twann), Crepis foetida (in vi- neis), Chrysocoma Linosyris, Cineraria spathulaefolia Gmel., Hieracium amplexicaule (am. Schlosshberg), A. aurantiacum y flavum (à la Baume), Lilium candidum NEUWEG-—NEVIDUNUM. 259 (am Schlassberg), JVarcissus poéticus, Ophrys anthro- pophora (à Croisevaux), Papaver dubium, Potentilta Fragaria Poir. ( Fragaria sterilis L.), Trifolium ru- bens. Neuweg, locus Alsatiae, prope Dasileam situs. Ibi citantur: .ZZsma natüns, Lnthriscus vulgaris Pers. (Scandiz A4nthriscus L.), Dipsacus laciniatus, Iuncus aculiflorus Ehrh. Nevidunum (Nyon, germ. Neus), urbs Vau- densis antiquissima, ac Romanorum tempore iam € o- loniae equestris nomine nota, ad lacus Lemani littus, et in colle ei contuguo, inter Coppet et Rotulum sita est. In ipsa urbe et in eius vicinia antiquitatis reliquiae, v. gr. inscriptiones, urnae, imperatorum monetae , columnae milliariae (*), lampades (**), pa- vimenta, quae dicuntur mosaica, elc. saepe inventa fuerunt et adhuc subinde inveniuntur. Arx, olim prae- fectorum , nunc municipii collegiorum et iudicum sedes, parti urbis imae Rive dictae imminet, ac horto ele- vato, ubi lacus et Aipes magnifice apparent, ornata est. Superiorem urbem undique amoena ambulacra , antiquis arboribus consita circumdant, et varios exi- miosque prospectus exhibent. In pulchra platea , lacui inminente, alüssimus Mont-Blanc, nivibus aeternis splendens, inter montem Voirons et Alpium arces ex- celsiores coram spectatore superbis verücibus coelum *) Golumnae milliariae Dulivae pontem , ad viam, qua Rolulum jur, silum exornanlis inscriplione , cuius iniBum tempus delevit, eviclum est priscam Romanorum Coloniam equeslrem ipsum fuisse Nevidunum. n ea columna hueusque verba ista distinctissime leguntur : *.. 2» 5^... PoNrES vIASQUE VETUSTATE CONLADSAS Mirria passuum VII mEsvrTULT Cor, EQ. 7*) Magnam ct elegantissimam lampadem aeneam 1324 Neviduni 3» ambulacro repertam imusaeum Lausannense possidet. 360 .. REVIDUNUM. ipsum petere videtur. Viae regiae, quibus Lausanna Genevam, et ipso Neviduno in Burgundiam et Parisios itur, commercio expeditionis et mercium transitui lo- cum dant, ac simul cum mnltis officinis lateritiis, ollarus, murrinis coriariisque incolarum industriam sustentant. Scholae superiores iuvenes ad studia academica, quae Lausannae conünuanlur, praeparant; in schola primaria ab uno ludimagistro ducenti fere alumni utrius- que sexus secundum institutionis inutuae normam eru- diuntur. Neque privatae domus carent, ubi periti magistri iuventutis educaüoni incumbunt. Agrum urbi vicinum a colonis diligenter excultum , vineta, prata, pomaria arvaque efficiunt, et undique praedia villaeque amoenae campos eius exornant. Duae pulchrae sylvae, quarum altera urbi. proxima, Bois- Bougis vulgo nuncupata , ad occidentem , altera autem , quae Bois de Prangins dicitur, paulo longius distans, ad eurum inter lacum et viam regiam sita est, naturae amicos ad ambulationem invitant. Iuxta semitam , qua ad hoc ultimum nemus pervenitur, in angusto promon- torio, ubi lacus prinum anodice coarctatus, mox autem subito valde ampliatus maximam suam latitudinem con- sequitur, sparsae paguli Promenthoux habitationes, prope paludem lacustrem et inter pomaria gratissima exstantes, ut et spectaculum pulcherrimum , quod lacus limpidum aequor, laetissimae eius ripae, montes mi- tiores eum cingentes, ac ipsum praecipue oppidum, vix ultra !/ l. inde distans, efficiunt, omuium adimi- rationem cient. Nevidunensis Flora veteribus et ipsi HArrrno penitus incognita, divitiis tamen propriis gaudet. Eam a 50 fere annis Cl. Gancix , ampliss. Revrnprr,, Rev. Dvcnos, amicissimi Rocra, qui curis gravioribus distentus, postquam haud paucas insigniores moque novas stirpes observavisset, utpote qui nonnullos Muscos hucusque non descriptos ad. nostrum celeberrimum Saw. Er. BnarprLivM miserit, amabili valedixit scientiae, Gax, LT NEVIDUNUM. 261 cuius nomen nullus botanices cultor nescit, et MoxNAnp, de nostro opere tam egregie meritus, sedulo investi- gaverunt. Nos quoque per anuum 4785 et exinde ab anne 1789 dulcissima nostra otia huic studio impen- dimus, nec agros, sylvas collesque vicinos per omnes tempestates diligenter visitare cessavimus. Sic in eo iractu repertae fuerunt: cer campestre ' erythrocarpum (in. sylvula prope Caléve), .Zchi//ea Ptarmica (pone Perd-temps), 44doxa Moschatetlina (aux Ruettes), 4gro- stis alba IV saior (ad clivum lacui imminentem inter rivorum Cordon et Boiron ostia), J4ira caespitosa littoralis (ad ripas inter ulumas domus et Sadex), A4ia- ga Chamaepitys Schreb. (utique melius Teucrium L., optime monente Cl. HrcrrscuwtrriLEn), 44i. genevensis «, B rosea, et y floribus albis (rarissima) , 44//ium ca- rinatum , .4ll. oleraceum, All. sphaerocephatum , 4H. vineale, Jlopecurus agrestis (in vineis ubique), A/thaea hirsuta, 4maranthus Blitum (in ipsa urbe et prope Changins) , Zzchusa italica Retz (in arvis rarior), 4a- drapogon lschaemum, 4nthemis | arvensis, Anthriscus Cerefolium Hoffm. (Scandixz L.), Anthr. vulgaris Pers. (Sc. Anthriscus L.; semel visus), 4ntirrhinum maius (ad muros, vulgo), .4nt. Orontium (et omnia nostra praeter a/pinum, Bauhini, bel/idifolium et striatum), Aquilegia atrata Koch (V. Addenda ad volum. calcem) , qu. vulgaris, Arabis hirsuta Scop. ( Turritis L.), Are- naria fasciculata Jacq. (in ipsa urbe ad muros), Ar. tenuifolia x, et (9 viscidula ( Jr. dubia Sut. ; in agris), Asperula'arvensis (perinde), Aster 44mellus , Astragatus glycyphyllos , . Atriplez angustifolium Sm. «e, et p ( Atr. erecta. Sm.) , Avena pratensis (inter vepres prope patibulum), Aidens cernua , Blitum virgatum-(exstirpa- tum), Zorago officinalis, Brassica Erucastrum « (ad vias vulgatissima), et 9 ochro/leuca (locis uliginosis) , Bromus arvensis, Br. asper &, et () montanus (rarius occurrens), Zr. secalinus (infrequens, Jm. squarrosus (* (im agris, rarissime), Zr. tectorum Q vwelutinus (ad vias , copiose), Zr. velutinus Schrad. 9 spiculis glabris , 262 NEVIDUNUM. DBupleurum rotundifolium (in agris, hinc inde), Burus sempervirens (ad sepes et in ericeus frequens), CaAi/e rugosa l'ér. ( Myagrum L., M. perenne Sut. ; in agris prope Changins), Ca/amintha officinalis Moench ( Me- lisse Calamintha L.), Campanula rapunculoides (ad muros), Cardamine hirsuta. () micrantha (C. parviffera Sut), Carduus multiflorus N. (polyanthemos Schl.; au port), Carex digitata, C. distans, C. divulsa Good. , C. hornsthuchiana Moppe, //fu£va Agr. helv.), C. ni- tida lost (in prato ultra rivum Boiron ad lacum sito), C. Oederi Ehrh. (in lacus littore post ultimas domos Sadex versus), C. orniihopoda Willd. (pedata Sut.), C. remota (ih sylvula Bougis, ct in via cava inter les Mouilles et Prangins), C. tomentosa , Carthamus lanatus (in agris, raro), Cauwcalis infesta Curt. & minor (C. helvetica Jacq.; in agris), et jJ elatior ( Scandiz infesta L.; ad vias passum), Centaurea Calcitrapa (locis steri- lissimis) , C. paniculata (prope paübulum; rarissima), C. soéstitialis (hinc inde; nuper non visa), Cerastium arvense (ad viam regiam Trélex versus), C. &érachype- talum Desp. (in agris occidentalibus supra la Combe), p tenellum (ibidem), C. semidecandrum « wiscosum (in arvis primo vere frequentissimum), y pygmaeum locis sterilioribus, C. viscosum (à la Combe), Cervaria Oreo- selinum IN. ( 4thamanta L.), Chaerophyllum temulum , Cheiranthus "Cheiri (olim ad veteres muros frequens, nunc exstirpatum), Chezopodium album & , (3 ( Ch. con- catenatum 'Thuill.), y (viride Sut.), Ó obtusatum (locis umbrosis), C4. foetidum Lam. (ad urbis plateas), CA. Aybridum , Ch. murale, Ch. polyspermum Y obtusifolium, et II (Ch. acutifolium Sm. in engl. bot.; utrumque locis culüs passim) , CA. urbicum fl. helv. (intermedium M. et K.; ad viam regiam infra Prangins visum), CAlora perf oíiata, Chondrilla iuncea (1n agris infrequens), Chrysanthemum inodorum (in agris ubique), Chr. Leu- canthemum Íloribus maximis (à ]a montée de Créve- coeur), Cirsium rigens N. ( Carduus Gmel., C. tataricus Sut.), C. subalatum N. (ad rivulum Asse, infra ponteim NEVIDUNUM. 362 Morand), Conium maculatum (hinc inde , rarius), Cornus mascula (ad sepes), Coronil!/a Emerus, C. varia, Coro- nopus Ruellii All. (Cochlearia Coronopus L.; au port), Crassula rubens (prope la Redoute ad viam), Crepis Joetida, Cr. recognita Mall. fil., Cynodon Dacty/on Vich. ( Panicum L.; ubique), Danthonia decumbens DC. ( Festuca L.; prope Caléve), Datura Stramonium, Del- phinium Consolida, Dianthus A4rmeria, D. Carthusia- norum, Dipíotaxis ( Sisymbrium L.) muralis DC., D. tenuifolia DC. (utraque parcissime), Dipsacus pilosus, Kchinospermum Lappuía Lehm. ( Myosotis L.; exstr- patum), Echium vulgare y carneum , Epilobium Dodo- naei Vil. (infra Crans ad lacum), Zp. montanum, Ervum tetraspermum (in arvis, rarius), .JEuphorbia dulcis Q ( Euph. purpurata 'Thuill.), ZupA. f«lcata (in agris) , Zuph. platyphylla a, 9 megalosperma, y minor, Euph. sylvatica (secus vias) , Éuph. verrucosa (in pra- tis ad rivum Asse), Fedia Auricu/la M. et K, (7 ale- rianella DC.), F. carinata M. et K., 7. dentata Vahl «, D gracilis, y eriocarpa (F. mixta BR. et Sch.), Festuca arundinacea Schreb. (à la Combe), F. gigantea Vill. (Bromus L.; ibidem), F. Myurus, F. rubra I vul- garis, III megastachys, Filago arvensis, F. gallica, F. germanica, et B (F. pyramidata L.; priori var. frequentior), 7. montana, Foeniculum officinale All. ( 4nethum Foeniculum L. ; in vineis) , Ga/ium boreale, C. parisiense ll anglicum (in agris prope la Redoute), C. verum (9 ochroleucum prope Charlemont et ad mu- rum iuxta semitam inter Sadex et prata lacui conti- gua), Gaudinia fragilis Pal. (4vena L.; ad vias, rarius), Gentiana 4marella (germanica auct. ; supra la Vuar- pilliére, qua ad vicum Gingins itur), C. ci/iata (ibidem), Ceranium cicutarium y Chaerophyllum, et à foliorum lobulis distantibus, C. mo//le, C. pyrcnaicum (vulga- tissimum), GG. rotundifolium, Helianthemum Fumana Desf. (Cistus L.; locis aridissimis) , He/iotropium cu- ropacum , Heracleum Sphondylium I /latifolium B fru- cibus pubescentibus , Zerniaria glabra (in agris prope 364 NEVIDUNUM. Clémenti), Zieracium fallax Wild. « exstolonosum (parcissime), Hippocrepis comosa, Af olosteum umbellatum, Hypericum humifusum () nanum (prope Caleve, rarum), Iberis amara , Ib. pinnata (hinc inde occurrens et rur- sus evanescens), 7^. umbella/a (in agro ad viam regiam supra patibulum, sylvam versus sito bis visa), /zu/a saíicina , Lactuca saligna (planta rara supra la Redoute aux champs "Trembley occurrit), Lappa minor DC. ( 4rctium Lappa L.), Lathyrus Cicera, L. hirsutus, L. tuberosus (omnes in agris , hic rarior aux champs Trein- bley, et in sepibus supra le Marünet), Z. syZvestris (in pratis ad rivum Asse infra pontem Morand), Leontodoz Taraxacum ll /aevigatus, Littorella lacustris (ad lacus ripam in Caricis Oederi consortio), Lolium arvense With., L. perenne Ó ramosum et 8& Llumile (in. ambulacris), Lonicera Periciymenum , Lotus corniculatus & tenuifolius , L. siliquosus, Malva (cea, M. mauritiana, M. mo- schata (prope Caléve), Marrubium vulgare (pene exstir- patum), JZatricaria Chamomilla (inter segetes, parcis- sime), Medicago faícata «, et B kybrida, M. minima Desrouss., A4. sativa ( hybrida , Melampyrum arvense, M.cristatum, Melica nutans (in praus) , Melilotus offi- cinalis Willd., Me/ittis Melissophyllum (in prato infra philosophorum semitam prope lacum), AMeztha rotun- difolia 9 spicis conünuis (in prato lacui proximo ultra rivuli Cordon ostium), JM. sylvestris Ó hybrida (au Viex), AM. wiridis (in. stagno infra vinetum Culet), Morus alba, Muscari ( Hyacinthus L.) comosum Mill. (agros investat), MM. racemosum Mill. (in pratis ubique), JVarcissus poéticus (1n pratis passim), JVardus stricta (in pascuis aridis) , JVicotiana T'abacum , IN. rustica (utraque colitur), Opzrys aracknites Hoffm. (in prato philosopho- rum semitae subiecto), OpZr. Monorchis (in ericetis supra la Vuarpilliere), OpAr. myodes Jacq. (passim), Orchis fsca Jacq. (ad rivum Asse infra Trélex), Orch. hircina Crantz ( Satyrium L. ; ad vias et locis graminosis) , OrcA. militaris B Simia (rarissime occurrens) Orc. Morio B tila- cina, et y albiflora (variores), Origanum vulz2are Y prisma- Licum (secus viam Burgundicam) , Orzithoga/um arveuse NEVIDUNUM. 265 Pers. (inagris, interla Redoute et Prangins), Orn. um^e/- latum (locis cultis, rarius), Orobanche caryophyl/acea $m. Or. minor Sutt. «, et 9 procera (Or. elatior Schl. ?), Or. vulgaris Poir. , Oroóus tuberosus, Or. vernus, Pani- cum Crus-galli (à la Combe), P. glabrum N. (in agris prope villam Charlemont), Papaver dubium , P. Arge- mone (in agris rarius) , P. somniferum (locis ruderatis), Parietaria erecta M. et K. (officinalis auct. ; in ambu- lacro occidentali et prope Sadex), Paris guadrifolia , Pedicularis palustris (ad rivum. Asse. supra urbem, Phleum asperum Vil. (prope Clémenti etc., parce), Phl. phalaroides L.; in pratis asperis), P/antago Cj)- nops (semel visus), Poa airoides Koel. (,Zira aquatica L.) B8 unifloera (prope lacum ad ultimas domos Sadex versus), P. bulbosa « (rarior, et 9 vivipara (ad am- bulacrum occidentale, copiosissima), P. megastachys N. ( Briza Eragrostis L.; ibidem ad imum clivum), £F. pi- 4osa (in ambulaero plateae Perd-temps subiecto), P. rigida (in ambulacro occidentali ad murorum pedem), Polycnemum arvense , Polygonum Convolvulus (in agris), P. dumetorum (in sepibus proxime urbem), 7. /ago- pyrum, P. lapathifolium (im ipsa urbe), Potentilla Fra- garia Poir. (Fragaria sterilis L.), Primula «caulis Jaeq. (ubique), et 2 ( Pr. brevistyla Bast. floribus modo luteis, modo lilacinis à la Combe), Prunel/a laciniota auct. helv., Prunus domestica (8 erratica (ad sepes), 7. caproniana N. (Cerasus DC.), Ptychotis heterophy!la Koch (Seselj saxifragum L., Aethusa Bunius Murr. ; in clivis infra patibulum et Charlemont littori immi- nentibus, affatim; ad lacum prope Promenthoud , parce ; planta rarissima, in Helveta alibi nunquam visa), Ranunculus arvensis, R. nemorosus DC. (polyanthemos Sut.), AZaphanus Rhaphanistrum B floribus citrinis (in arvis, rarius), ARobinia Pseud'cacia c (hinc inde spon- tanea), et 9 umbraculifera (in ambulacro culta), Aosa cinnamamea floribus semiplenis (spontanea), A. rubigi- nosa q genuina, Qj umbellata, à (BR. sepium 'Tbhuill.), R. stylosa. Ser. (collina Engl. bot.; ad sepes inter 266 NEVIDUNUM. Charlemont et sylvam), R. tomentosa Sm. y (R. dume- torum Thuill.), Aumex pulcher (ad ambulacra), Sa/ix anrita , S. caprea () angustifolia, S. fragilis (ad sepes, parcissime) , S. triandra (ad littus inter rivulos Boiron et Cordon), Salvia Sclarea (exstirpata), S. pratensis (5 agrestis, Scabiosa Columbaria & pachyphylla (ad clivos apricos lacui imminentes), Scandix Pecten-Feneris, Scrofularia cenina (ad lacus littora viamque regiam), Sedum album (in ipsa urbe, ad muros; in regione vi- cina autem desideratur) , S. rupestre ( reflexum 1l. helv.), S. sexangulare, Sempervivum tectorum () corona duplici, Senecio Iacobaea Y (parce), Il (S. aquaticus Huds; ad fossas vulgo), S. £tezuifolius Jacq. (ad vias, ubique), Silybum marianum Gaertn. (Carduus L.; à la Combe), Sinapis arvensis () (S. orientalis L.; in agris frequens), Sisymbrium Sophia (raro occurrens), S. thalianum N. ( 4rabis L.; in agris), Solanum nigrum à humile, Son- chus arvensis (in stagnorum vicinia aegre a pa/ustri di- stinguendus), Sparganium simplex, Stachys arvensis (in vineis prope Changins, parce), Z'eucrium Scordium (infra Caléve in saliceto parvo ad viam- regiam), 7. Scorodonia et omnia nostra congenera, T7//aspi per fo- liatum (parce) , Thrincia taraxacoides N. ( hispida Willd. ; in agris et ad vias), Trifo/ium fragiferum (ad vias passim), Tr. medium, Tr. ochroleucum , Tr. procumbens (variae eius formae) , Zr. scabrum , Triglochin palustre, Triticum. intermedium Host y (Tr. pungens Hag.; ad littora inter Sadex et Promenthoux), Tupa sylvestris (in agro prope viam infra praedium le Viex), U/mus campestris (in ambulacro occidentali et prope Clémenti), Ferbascum Blattaria, EF. mixtum Ram., 7. pulveru- lentum Vill., P. thapsiforme Schrad. (vulgatissimum), F. thapsus (rarius occurrens), J'eronica agrestis II (F. pulchella Bast.), 7. praecoxz All. (in agris circa Clémenti et ad viam regiam Genevensem), 7. spicata I, et IL (7. Aybrida Sm.), P. triphyllos (prope Clé- menti), Z'icia sativa l1 obovata, et ll segetalis, Finca maior (ad veteris coemeterii clivum supra Assis cana- NICOLAUS (D.) 367 lem), 7. minor, (3 floribus albis, et » flor. velutinis purpureis (omnes ad philosophorum semitam), /'io/a odorata f) leucantha (ad vias vulgo). — Ad rivuli Boiron ripas occurrunt : Zzemone ranunculoides (in pratis supra viam regiam Genevensem), 4strantia maior (paulo al- tius), Euphorbia dulcis, Limodorum abortivum Sw. (Orchis L.; infra Eysins proxime ponticulum), ANar- cissus biflorus Curt. (in prato lapidicinae subiecto, ad ipsam ripam), Oprys aranifera Huds. (in Limodori consortio), Orchis fusca Jaeq. (prope lapicidinas), Phyteuma spicatum (in. praus inter ponticulos), Zu/mo- naria angustifolia (inter imum ponticulum et viam Ge- nevensem), Triticum caninum Schreb. (ibidem). — Ad istius rivuli ostium: Carex hirta ( glabra (in ripa dextra), Leontodon Tararacum ll (L. padustre Sm.), Lepidium petraeum (1n arenis iuxta stagnum ripae dex- trae, planta rara), Me/ica ciliata (in utriusque ripae arenis), Myriophylium spicatum (1n magno stagno), Poa pilosa (ad ripam sinistram), Potamogeton heterophylus Schreb. (in stagno maiori ; ibi rarissime floret), 2. za- tans MI f//uitans (in ipso rivo), P. perfolatus, P. pe- ctinatus (in stagnis), Ptychotis heterophylia Koch (in arenis infra philosophorum semitam), Aezuncu/us rep- tans, Scirpus acicularis (in ripa dextra), Sc. /acustris, Sc. supinus (ad parvum ripae sinistrae stagnum ; stirps perrara), Senecio viscous. — V. Dois-Bougis, Ca- léve, Clarens, Crans, Duillier, Eysins, Prangins, Promenthoux, Trélex. Nicolaus (D., St. Niklaus), vicus vallis eius- dem nominis , in Valesia superiori situs et 5596 p. supra mare elevatus. Líaec vallis supra Stalden valde angu- statur, ut inter utrumque locum nonnisi per viam dif- ficilem, et vere audacem comununicari possit. Sed infra eas fauces aperitur et cum valle Saas, quae ad orientem austrum versus adscendit, coniungitur. Duo amnes alpestres, pariter. Vispae. nomine noti, etiam ad vicum Stalden in unum confluentes prope oppidum Visp (Viege) 5 ]. inde distans, Rho- 268 NICOLAUS (D.) dani aquas augent. D. Nicolai vallis austrum versus ab excelsissimis scopulis immensisque montis Sylvii (Matterhorn, gall. Cervin) molibus glacialibus, quae eam a Pedemontio separant, clauditur. Inde iuxta pagos Zmuth, Zermatten, Tàsch, Randa, Gráüchen, usque ad Stalden descendit et fere 12 1. secundum hanc suam longitudinem metitur. — Undique alussimis montibus septa, qui eam eurum versus a valle Saas, et ad oc- casum a. valle Turunann dividunt summarum Alpium glaciei nivibusque sempiternis proxima, viis publicis remota, vixque nisi a viatoribus, quos ingens natura- lis scientiae amor novarumque rerum visendarum cupido agunt, frequentata, incolas ingenuitate, simplicitate ac morum candore, priscorum temporum hominibus digno, insignes alit. Inter Gráchen et Zermatten ubi- que agri saüs fertiles eventu prospero coluntur. | Ce- terum e suis pinguissimis pratis opüimisque pascuis alpestribus, pecorum educatione venatuque quacete haud spernendum coloni conquirunt. Ea regio , respectu ad naturae scenas maxime mira- biles et ad plantas ac fossilia, quae gignit, rarissima habito, absque controversia ad totius Helvetiae celeber- rimas et altentione dignissunas pertinet. Flora eius diussima iam summi Harrrnai tempore a bono Azmn. Tnuowas, post eum ab eius filiis Lvpovrco, EuwuawvrLE et PurriePo, a rev. MvsrvH, Cl. NrckreR ne Savssunz, et a b. Ksoxic , Mattensi rusuco, plantarum amantis- simo, diligenter investigata est. Nuper autem amiciss. Gax per integrum mensem in alto vico Zermatten cum dulci coniuge eiusque amabili sorore commoratus, omnes, quas gignit vallis superioris pars, plantas ob- servavit, singulari cura collegit et exsiccavit, ut stir- pium istius egregiae regionis elenchum fere absolutum mihi praebuerit. Stirpes insigniores citatae (quae po- tissimum in Alpibus vicinis proveniunt asterisco (^) distinximus): * Achillea nana, 4/nus incana Willd. (ab oppido Visp usque ad Herbriggen), * .zdrosace o5- tusifolia AM. , ndr. septentrionalis (circa Zermatten), NICOLAUS (D.) 969 B C4ndr. brevifolia Vill.; in agris prope Randa) * -4Andr. tomentosa N. ( Aretia Schl.) , 4nemone balden-is, 4n. Halleri All. (in valle Zermatten), ntirrhinum Bauhini N. ( genistifolium Sut.; inter Stalden et St.- Niklaus), J4pargia crispa Willd. (Leontodon Vill.; in summa valle), Jrabis ciliata M. Br. (Turritis Reyn.) D elatior, J4ster alpinus, Bunium | Bulbocastanum (in vallis mediae agris), Carduus acuminatus N. ( alpestris Schl.), * Carex atrata y; (C. nigra All.), * C. bicolor All., * C. iuncifolia All., Chenopodium rubrum (planta genuina, inter patrios limites rarissima, infra St. Ni- klaus occurrit), Cirsium dheterophyllum DC. (Carduus L.), Co/chicum alpinum DC. ( montanum All. frequens), C. autumnale , Coronilla vaginalis Lam. ( minima auct.), Crepis tectorum 0 integrifolia (im valle inferiori, spe- cies et varietas rarissima), Echinospermum deflexum Sw. (Myosotis Wbg.), Echium vulgare () minus reptans, Erysimum helveticum DC. (Cheiranthus Jacq.), Festuca valesiaca N. (ubique), 7. varia Haenke 8 flavescens, Calium tenerum Schl. (in vallis superioris agris fre- quens), Gentiana obtusifolia Schmidt, Zeracleum Sphon- dylium YI stenophylium (prope Zermatten), * Zieracium alpinum Y 4llionii, * luncus arcticus Willd., * J. Jac- quini (in M. Ferpels etc.), * I. trifídus, Iuniperus Sa- bina, Lichen geographicus (Lecidea atrovirens Ach:), et L. Iolithus( 4mphiconium petraeum Nees), infra St.- Ni- klaus rupes pulcherrimis coloribus distinguunt, Matthio/a varia DC. (Cheiranthus Sibth., Ch. tristis Mur.), * Oxytropis foetida DC. ( Astragalus Halleri Al), * Oz. lapponica N. (Phaca Wbg.), * Pedicularis tuberosa, Phaca aípina Jacq., * Phyteuma betonicacfolium Vill. , Ph. ellipticum Poir. , Ph. scorzonerifolium Vill., Poa ne- moralis YV g/auca,( P. iuncea Sut.) , Potentilla rupestris, * Ranunculus glacialis, * R. pyrenaeus, * R. rutaefolius (stirps rarissima), Ztosa rubrifotia Vill., *Scirpus alpinus Schl. (perrarus), * Soldanella Clusii Schmidt, TAÀa/i- ctrum foetidum (in valle superiori frequens) , * TA/aspi alpestre pumilum , * TA. montanum , * Th/. rotundi- Gaudin Flora hely. VII. 24 370 NIDOVIA—NOMBRIEUX. folium N. ( Iberis L.) , * TA. sylvium N. (alpestre Sut.), Thymus panuonicus All. B elatior , Trifolium pallescens Schreb. , Tr. saxatile All. (in valle Saas frequentior). V. Randa, Saas, Teschen, Zermatten. Nidovia, Nidau, concinnum oppidulum Ber- nense, haud procul Bienna , ad lacum eiusdem nominis et paulo supra Thiclae exitum situm. — Unica quidem, sed lata pulehraque via constat. Civibus lacus naviga- uo et viae valde frequentatae, quibus Basileam, Solo- durum, Bernam et Neocoimum itur, expeditionis com- mercii quaestaosi ansam. suppeditant. Extra muros, scilicet prope 'hielae egregium pontem, arx, olun comitum veterum, nunc praefectorum sedes, extollitur. Regio vicina neutiquam inamoena , sed paludibus nimis proxima, ab inundationibus non raro magnum patitur damnum. Plautae citatae: .Z/tAaea officinalis, Coch- learia Armoracia, Hydrocharis Morsus-ranae (in fossis aquatieis; rarissima), Limose//a aquatica, Ranunculus pantothriz Drot. 9 rigidus, Sagittaria sagittifolia, Thalictrum simplex (X maius, Nieder-Urnen. V. Urnen. Niesen. V. Nessus. Nodz, vicus Bernensis in regione "lessenberg s. montagne de Diesse, supra lacum Biennensem et prope pàgi Neocomensis limites situs. Ibi proveniunt : .4ra- bis hirsuta Scop. ( Turritis L.), Cyc/amen europaeum, Gentiana Pneumonanthe , Menyanthes trifoliata, Oro- banche ramosa, Peucedanum Chabraei N. ( Selinum L.). Noiraigue. V. Travers. Nomaney. V. Barbarine. Nombre. V. Umbraigl. Nombrieux, pascua Aquileiensium alpina, monti Surchamp subiecta ; ibi leguntur: J4///um $choenoprasum Q aipinum , AU. F'ictorialis, J4renaria laricifolia, Cam- panula barbata , C. thyrsoidea, Corydalis solida N. ( Fu- maria lMoffm.), Dracocephalum Ruyschiana, Erigeron F'illarsii Wild. , Eryngium alpinum, Gnaphalium Leon- topodium Vill. (Filago L.), Hieracium aurantiacum , NONNATWEIHER-—NOVILLE. . 371 H. montanum Jacq. ( Hypochoeris pontana L.), H. pre- nanthoides Vill. I multiflorum ( H. spicatum Sut.), Myr- rhis odorata Scop. ( Scandiz L.) , Orobus luteus, Poten- tilla grandiflora. Nonnatweiher, stagnum prope Dadenweiler: in magno ducatu Badensi situm, fereque 5 l. a limi- tibus Helvetiae distans. In eius insula natante lectüs est Schoenus fuscus; ibi etiam proveniunt: 4isma na- tans, Anagallis tenella, Drosera rotundifolia, Erio- phorum vaginatum , luncus filiformis, Schoenus albus. Noville, pagus ditionis Vaudensis paulo supra Lemani caput inter Pennilucum HBhodanumque situs et fere undique paludibus circumdatus. In eius vicinia ob- servatae fuerunt: 4//um angulosum (9 patustre ( All. senescens L.), 4/nus incana Willd., .4stragalus Cicer, Carex ampuliacea Good., C. filiformis (lasiocarpos Ehrh.), C. riparia Good., Cervaria Oreoselinum N. ( Athamanta L.), Chenopodium urbicum fl. belv. (inter- medium M. et K. ; etiam circa Chessel), Gaium spurium I glabrum (C. spurium L. ; in arvis prope les Saugettes ; forma in terris nostris rarissima) , G/adiolus pa(ustris N., Hieracium florentinum All. I praea/tum (in pratüs siccis), Zydrocotyle vulgaris, Inula Britannica, La- thyrus paíustris, L. tuberosus, Lemna polyrrhiza, Leer- sia oryzoides Willd. ( Phalaris L.) , Marsilea quadrifolia , Menyanthes trifoliata, INuphar luteum 8m. ( Nymphaea L.), Nymphaea aiba, Oenanthe peucedanifolia Poll, Orobanche ramosa, Pulicaria vulgaris Gaertn. ( Inula Pulicaria L.; in Helvetia infrequens), Ranunculus Phi- lonotis Retz, Scirpus triqueter, Senecio lacobaea II ( S. aquaticus Huds.), S. paludosus, Serratula tinctoria , Seseli bienne Crantz (annuum L.), Sium inundatum? Lam. (Sison L.: civis valde suspecta), Sonchus paiu- stris, Sparganium natans (rarum) , Spiranthes aestivalis FRüch. (OpAhrys Balb.), Sp. autumnalis Füch. /Ophrys Balb., Ophr. spiraéis L.), Teucrium Scordium, Thali- ctrum flavum, Thysselinum palustre Moffm. (Selinum L.), Utricularia vulgaris , Xanthium strumarium., 372 NUFENEN—OBERGESTELEN. Nufenen, mons alpestris inter summam Valesiam et pagi Ticinensis partem occidenti-borealem situs, quem. superat semita, qua intra 8 fere horarum spatium e vico St.-Ulrichen paulo infra Obergestelen, summae Rhodani vallis, in asperrimam vallem Bedretto perve- nitur, In eo tractu provenit rarissima Ozxytropis lap- ponica IN. ( Phaca Wbg.). Nyon. V. Nevidunum. O. Oberalp, monsfertilis Uraniensium, in magno Gotthardi foco , inter Ursariam et Rheni anterioris valles extollitur. Lacus alpestris eiusdem nominis infra eius pascua et ad M. Crispalu et Baduz pedem situs, pisci- bus optimis abundat, atque ad vallis Ursariae ditionem perunet. Ex vico principe Andermatt intra 2 horas ad hunc lacum, 6 !/; l. a Rhaetico monasterio Disentis distantem, pervenitur. In isto monte tota vallis Ur- saria belle prospicitur. Lacus Alpis Superioris 621't p.; itineris autem punctum summura 6572 p. s. m. ele- vatum esse dicitur. Plantae insigniores: Jnthericnm Liliastrum, Gnaphalium supinum (ad lacum) , Pedicularis tuberosa, Stellaria cerastoides ( Cerastiumrefractum All. , trigynum Vil.), Ziola palustris. Oberegg, vicus pagi Abbatscellani (Inner-Hho- den), supra Rheguscorum vallem situs, et altis mon- tibus circumdatus, magna ex parte habitationibus sparsis constat climateque miuori gaudet. Ibi obser- vata est /eronica montana. Obhergestelen (gall. Haut- Chátillon), pagu- lus alpestris Valesiae superioris, in decuria Gomb- sensi, fere ad Grimsulae montis pedem austro-occi- dentalem, et in Rhodani ripa dextra situs, 4100 p. s. m. elevatus. Regio vicina tum a torrentium ira, tum a elobis nivalibus (Lauinen, avalanches) saepe deva- statur. Inter ingentes montes angustata est, nec ar- borum domesticarum culturam patitur , sed in eius parvis campis atque hortis Solanum tuberosum, Carota, OBERHALBSTEIN—OBERLEGI-SEE. 273 Brassica et Cerealia aestiva haud aegre proveniunt. Ceterum hic absconditus terrarum angulus absque dubio stirpibus raris abundat, sed eae divitiae nondum satis innotuerunt. Prope Obergestelen citantur: Cirsium heterophyllum DC. « (Carduus hetenioides Sut.), Cyno- surus echinatus. V. Furca, Grimsula, Rhodanus. Oberhalbstein, vallis Rhaetica 8 l. longa, a montibus Septimio et Iulio usque ad amnem Albulam prope Tieferkasten semper boream versus descendit. Rivus , qui eam irrigat et in Albulam effunditur , Rheni Oberhalbsteinensis nomine notus est. Hancce vallem, etiam per se amoenissimam et. vere pictoriam , quamvis inter altos montes coarctatam, aliquot dirutarum ar- cium reliquiae insigniter exornant. Incolae lingua Rhaetica s. Bomanica utuntur, Planta citata: Cam- panula pusilla Haenke (5 fl. albo. : Oberlandia Bernensis, regio alpestris cele- berrima attentioneque naturae et generis humani inda- gatorum dignissima , integram eius magni pagi partem australem complectitur. Ibi totius fere Helvetiae al- tissimi scopuli, undique molibus immensis placialibus circumfusi, extolluntur, quos inter patent valles amoe- nissimae a populo bono, sed minus industrioso vitaeque otiosae nimis dedito habitatae. Glaciei niviumque pe- rennium progressus et montium , qui indies sylvis magis magisque denudabantur, asperitas invalescens populi divitiarum fontem exhauriebant. Sed a reipublicae principibus strenue adiutus celeberr. KAsrHorrn, syl- vis montibusque Oberlandiae praefectus , pari ingenio et adsiduitate, nec sine exoptato successu tantis inalis me- deri conatur, V. Bernensis pagus, Drientinus lacus, Gastern, Grimsel, Grindelwald, Lau- terbrunnen, Stockhorn, etc. Oberlandia Rhaetica; sic dicitur magna an^ terioris Rheni vallis, inter fluminis fontes et arcem BReichenau comprehensa. V. Disentis, Ilanz etc. Oberlegi-See, lacus alpestris supra Linthae vallem, in Glaronensi pago situs, ac, teste Wanrrs- 914 OBERSAX—OCTODURUM. j BERGIO, /&/420 p. s. m. elatus. In pascuis vicinis a Viro clarissimo observatae fuerunt: Zedysarum obscu- rum, Pedicularis recutita, Obersax, Rhaetorum iurisdictio, multis pagulis ad montium clivos sparsis constans, in Rheni ante- rioris valle et quidem in fluminis ripa dextra supra Ilanz sita. Inter vicum Rhenumque, testante opt. VrrzrAmnsro, occurrunt: Sa/iz daphnoides Vill, Prunus Padus fol. latissimis. rugosis. Oberstaffel, mons editissimus Valesiae superioris, et ni fallor ad summam D. Nicolai vallem pertinens. Ibi a summo Harrrso praeter alias stirpes raras ci- tantur: Carez bicolor All. (scilicet ut C. atratae var.), C. capillaris, Draba frigida Saut. (ste!llata Mur.), luncus Jacquini, J. triglumis, Ranunculus rutaefolius. Oches (Les Dents d), Sabaudiae. scopuli gemini et valde approximati, Lemano supra vicum Meillerie imminentes, quorum ambo vertices tenues et acuti ex omnibus fere ripae borealis partibus statim adegno- scuntur. Isti montes 5655 p. supralacum et 6806 p. s. m. editi, semitarum arduarum difficiliumque ope con- scendi possunt ; ibi pulcher amplusque prospectus oculis offertur et multae stirpes alpinae botanici labores su- doremque compensant. Citantur: ;7zdrosace helvetica N. ( 4retia L.) , Astragalus depressus, Cerinthe aspera Roth, ZAa/ictrum nutans DC. Ochsenstock. V. Engelberg. Octodurum (Martigny, germ. Martinach), oppidum magnum Valesiae inferioris, Acgauno duabus leucis distans, in Rhodani ripa sinistra, et infra vallis Entremont ingressum situm. Duabus partibus, !/, 1. intervallo separatis, quarum alteram (le Bourg) singu- laris efficit via recta ac pulchra, qua ad M. Penninum itur.. Alteram (la ville) propius ad boreanraccedentem fluminique magis propinquam percurrit via regia Agauno Sedunum ducens. Eius habitationes et viae sparsae magisque rusticae, speciem minus concinnam prae se ferunt. — Utramque partem torrentis Druentiae (la OCTODURUM. 375 Dranse) aquae turbidae, quippe quae potissimum a mo- libus glacialibus montium superiorum sustententur, irrigant. Incolae parüm ex agriculturae laboribus, partim ex pecorum educatione, partim ex mercium transitu et expeditione victum. conquirunt. Canonici D. Bernardi, qui in M. Pennini hospitio de religione, patria et humano genere tam egregie merentur, Octo- duri abbatiae suae principem sedem habent. Rev. MunrrH eorum ordini addictus, naturae scientiarum amantissimus , postquam per 20 annos in 1llo altissimo monte degisset, et humanitatis curis sedulo incubuisset, in presbyterio Octodurensi utilis. pulchraeque vitae, inter amicorum musarumque commercium ulumos dies consumpsit. Regio urbi vicina, ab illa dira strage, quae per totam vallem Baguensem 1818 grassata est, devastata, nunc pristinum vigorem recuperavit. Constat fertilibus arvis, laetus praus pomariisque ac vineis optimum potum proferenübus. ^ Generosissimum producunt vineta loco la Marque dicto sita, quorum plagam arenosam coclo calidissimo expositam ab aquilonum infausto flatu colles vicini tutantur. Trans Draentaim in parvo monte veteris arcisla Bátia rudera vasta adhuc exstant: ibi tres valles, ea scilicet, quae inter Octodurum et Agau- num patet, vallis Entremont aditus et maior latiorque euro-boream petens, qua Sedunum itur, Alpes vicinae ac denique Rhodani et Druentiae cursus spectaculum praebent luculentissimum. Ager Octodurensis pulchris rarisque stirpibus abun- dat. Colles illi, quibus vici Branson et Fouly insident, in Flora Helvetica celeberrimi, ad ripam quidem flami- nis dextram pertinent, sed vix unius leucae spatio ab oppido boreahn (la ville) distant. Praeterea in eius proximitate, totius fere Helvetiae ditissimi montes ex- tolluntur, ut intra paucarum dierum tempus M. Pennini, Aipium Dagnensium, M. Fouly, Morcles ete. summa cacumina conscendere, ibique largissunam. Florae do- norum copiam colligere possis. Prope Octodurum 376 OCTODURUM. occurrunt. — 1) àla Bátia : Z/zemone Pulsatillall nutans, Biscutella saxatilis Schl., Bromus squarrosus, Campa-. nula spicata, Draba aizoides, Euphorbia gerardiana Jacq. (.Euph. Paralias Sut.) , Euphrasia lutea , Herniaria glabra, Hieracium glaucum All., H. staticefolium Vill., Holosteum umbellatum, Lepidium petraeum (stirps rara), Ononis Natrix, Oxytropis pilosa DC. (A4stragatus L.), Pieum asperum | Vill., Sempervivum arachnoideum , Seseli bienne Crantz (annuum L.), Silene Otites Sm. ( Cucubalus L.), Z'eronica prostrata (rarissima), 7 iola montana lII Ruppii. — 2) Ad clivum arduum, viae, qua pagulus seu suburbium la Bátia intratur impen- dentem, monti Ottan et colli les Marques contiguum : Coronilla Emerus, Draba muralis (rarissima) , Geranium lucidum (perinde), Herniaria glabra, Lycopodium helve- ticum , Onosma montanum Sm., Primula vwiscosa Vill. (villosa Sut.), Saxifraga Aizoon Jacq. floribus imma- culatis , $. bulbifera, Scleranthus perennis, Sempervivum arachnoideum, S. tectorum, Silene Otites Sm. — 5) In vineüus les Marques: JZiuga Chamaepitys Schreb. ( Teu- crium L.) , Allium sphaerocephatum , .4lyssum campestre (??), 4nmemone Pulsatil/a II nutans, A4ntAyliis Fulnera- ria Ó procerior , A4sperula tinctoria (9?) , Aster. 4mellus, Campanula spicata, Chenopodium Dotrys, Chrysocoma Linosyris, Crataegus A4melanchier Dosf. ( Mespilus L.), Euphrasia lutea, Festuca valesiaca N., Geranium san- guineum, Hieracium cymosum (7?) , H. florentinum All. II pilose/loides (et au Rossetan), 4. sabaudum , Hippo- crepis comosa, Ononis Columnae All. ( minutissima Sut.), On. Natrix, Onosma montanum Sm. , Origanum vulgare II prismaticum (? floribus albis, Poteatilla parvifílora N. (etiam au Rossetan), P. recta, Rhus Cotinus, Trinia Hennin- gii fl. helv. (Fr. gl/aberrima Hoffm., Pimpinei!a dioica L.), V'eronica spicata I vulgaris (? persicifolia. — 4) In agro Octodurensi generatim: 4chillea AMillefolium à lanu- ginosa , Jch. Ptarmica, ZAntirrhinum Orontium , Aspa- ragus officinalis, Asperugo procumbens, Astragalus Cicer, Astr. Onobrychis, Avena fatua, Brassica Erucastrum OCTODURUM. 377 (in tractu 1818 a Druentia vastato copiosissime) , Zu- nium Bulbocastanum , Camelina sativa Crantz ( Myagrum L., Campanula Lononiensis (3 (C. simplex DC.), Ca- stanea vulgaris Lam. (in oppidi vicinia, ut et circa Fouly integras efficit sylvulas), Centaurea nigrescens Willd. (?), Cervaria aísatica N. ( Peucedanum L.) B albiflora ( Selinum venetum Spreng.; infra pagum Ravoire et trans Rhodanum prope le Rosé), CAondri//a iuncea, Conium maculatum , Coronil/a varia, Dipsacus pilosus, KEchinospermum Lappuía Lehm. (.Myosotis L.), Eruca sativa Lam. ( Zrassica Eruca L.), Ficus Carica , Galium cinereum All., Geranium rotundifolium , Helianthemum salicifolium Pers. (Cistus L.; sürps huic regioni pro- pria), Zemerocallis fulva, Hieracium amplexicaule , H. lanatum Vill. ( Andryala L.; Riddes versus), Z. Pi/o- sella y incanum, Holosteum umbellatum, H yssopus of— ficinalis, lasione montana, Impatiens Noli-tangere, Inula Helenium (rarissima), [ris germanica, Iuniperus Sabina, Lamium hybridum Vil., Lathyrus tuberosus, Lepidium ruderale , Lunaria biennis Moench ( annua L.; in campis anno 1818 a Druentia vastatis frequens; ante hanc stragem in Valesia nusquam visa), 7Ma/va ./cea (ad vias), Medicago falcata , Melissa officinalis, Moli- nia serotina M. et K. ( Festuca L.; à la Vuardetta), OQnonis hircina Jacq., Ornithogalum pyrenaicum, Orn. umbellatum , Oxytropis ( Astragalus L.) campestris DC. (in planitiei pratis inter St.-Pierre et Martigny), Oz. uralensis DC. (Tuddes versus), Panicum glaucum , Phy- salis Alkekengi , Pimpinella Saxifraga YII (P. nigra Willd.), Poa £u/bosa, P. Eragrostis (au Bourg; rara), P. pilosa, Polycnemum arvense (| procumbens, Potentiila cinerea Chaix, Prenanthes ramosissima All. (viminea Sut), Ranunculus. Philonotis Retz (inter Octodurum Agaunumque frequens), Aibes rubrum (infra Chanton- dessus), Rubus tomentosus Willd. (à Ravoire de Mar- tigny), Saliz daphnoides Vill. (? saltem ad Valesiae in- ferioris sepes citata) , S. fragilis (infra collem la Dátia), Senecio tenuifolus Jacq., Sisymbrium Sophia, Stipa 278 OENI VALLIS. pennata , Thalictrum flavum , Th. simplex s laserpitioides virens (inter Octodurum et Charat), Trifolium procum- bens II Schreberi, Tussilago Petasites 9 (T. hybrida L.. ; forma rarior), Ué£mus montana Sm. folis latissimis , Utricularia vulgaris (à la Verrerie) , Jerbascum crassi- folium DC. ( montanum Schrad., P. nigrum f$ floribus albis, 7. thapsiforme Schiad. (9 £icolle, F'icia ono- brychioides, Xanthium strumarium, Xeranthemum ina- pertum Willd. (annuum Sut.). — 5) Prope rivi Trientis ostium: Zraba aizoides, Rumex scutatus, Sazifraga caespitosa III Zeucantha, Sempervivum arachnoideum , F'esicaria utriculata Lam. (4lyssum L.; ad rupes; stirps praerara). — 6) Inter Trientem et cataractam Pissevache: Euphorbia gerardiana Jacq. (.Euph. Para- lias Sut.) , Gentiana verna , Hieracium florentinum All. , »dicularis palustris, Populus alba, Primula farinosa, Salix dephnoides Vill. — 7) Prope cataractam: ./che- milla alpina, Arabis alpina, 4r. pumila Wulff., Bis- cutella saxatilis Schl. , Bulbocodium vernum (in poma- riis vicinis, praecipue prope la Barme: rarissimum), Erinus alpinus, Gentiana 4marella (germanica auct.) , luniperus Sabina, Lathraea Squamaria, Lepidium alpi- num, Rüscus aculeatus, Sazifraga aizoides (s. autum- nalis), $8. petraea Vahl., Senecio viscosus, Silene 2tr- meria (ad rupes aridas), Tamarix germanica , Tussilago nivea Vill. g ( T. paradoza Retz) , J'aleriana tripteris. — 8) A Mivellaz: Primula viscosa Vill. (vi/losa Sut.), Jiola arenaria DC. — 9) In valle la Combe, Trient versus: Zdoxa Moschatellina, JNeottia ovata Bluff et Fing. ( Ophrys L.) , Orobus tuberosus, Potentilla rupestris, Pyro/a uniflora. Oehrli. V. Abbatiscellanus pagus. Oeni vallis, Engadina (las Engadin)» magna celebrisque Bhaetorum vallis, in cuius parte sunmuna Oenus (der Inn) oritur; eam iste magnus amnis, ipsius Istri, quocum Passaviae confluit, aemulus, sem- per euro-boream petens, integram. peragrat. Glacialia iuga Engadinam austrum versus a Postclaviensi (Po- OENI VALLIS 979 schiavo), Tellina et Monasteriensi vallibus, ad boream autem a ramis lateralibus ad. Albulae magnam vallem pertinentibus dissepiunt, Ad totius regionis extremi- tatem septentrionalem Oenus rupium faucibus summo- pere coarctatus in Tyrolem festinat. Denique montus Maloiae lenes clivi Oeni vallem cum Praegallia confun- dere videntur. Engadina cum valleculis Postclaviensi et Monasteriensi, magis adhuc meridiem versus pro- tensis, totius pagi partem maxime australem efficit ; longitudo eius 48 fere leucis, latitudo autem vix ultra 1/, l. constat; sed innumeros pene ramos laterales in utrumque iugum emittit. Pars superior vallis sub coelo frigidissimo sita, omnium domesticarum arborum et nobilium Cerealium prorsus impatiens est. Hiemes tri- stissimae subinde usque in mensem Maium aut etiam Iunium producuntur. Aéra siccissimum venti impe- tuosi saepissime exagitant, et per totam aestatem in- colae sub dio carnem et pisces adeo exsiccant, ut ea alimenta usque in serum autumnum incorrupta servare possint. Integrae Laricis et Cembrae *) (cuius nuces sapidissimae incolis sunt deliciis) sylvae Alpium clivos exornant. Alpicolae ex .Zchillea moschata , in istis montibus vulgatissima , spiritum fervidum Italisque gra- tissimum extrahere solent. Vicum Sils s. Seglio, totius regionis alussimum ac prope Oeni fontes situm, 5770 p. s. m. editum esse mappa Scheurmanniana perhibet, et in optimiGrvTzir **) libro manueli vico Sylvae planae (Selva piana) altitudo absoluta 5600 p. tribuitur. Incolae linguae Tomanicae s. Rhaeticae dialecto , quam Ladinum vocant, utuntur; agros paucissimos colunt, sed pecorum educationi incumbunt: ingenio *) Duplex huius pulchrae arboris genus dislinguit ill, CrarmvILLE, alterum. nempe conis nucibusque brunneo-violaceis , allerum aulem conis virentibus et nucibus subfuscis dignoscendum, *) Handbuch für Reisende in der Schweiz, fünfte Aufl. Zü- rich bey Ongrr, Füssrtr u. Comp. 1829, 980 OENI VALLIS acri, laborum patientia et multarum linguarum cogni- tione excellunt; sed ob patrii soli sterilitatem viri vul$o in aliis regionibus victum conquirere conantur; quin etiam pagi nonnulli, quamvis architecturae elegantia ac soliditate conspicui, paulatim a civibus deseruntur, et passim in ruinam concidunt. Via regia, ab omnigenis vehiculis frequentata , totam vallem percurrit et in Ty- rolem ducit, sed nonnisi semitarum plus minusve dif- ficilium ope cum reliquis pagi partibus communicari potest. — Ea vallis respectu ad naturae magnas pul- chrasque scenas, et ad plantas, quas gignit, rarissimas habito ab almae scientiae amicis visitari atque sedulo investigari meretur. Rami eius laterales. complures, montes editissimi et immensarum glaciei molium orae, quibus undique cingitur, absque omui dubio multos adhuc ignotos thesaurosrecondunt. SUürpesiam citatae, et quidem 1) in valle superiori nascentes: Jpargia crispa Willd. ( Leontodon Vill.; var. foliis glabriusculis), KEuphrasia officinalis y purpuro-coerulea (circa Selva piana), Zerniaria glabra (ibidem), Linnaea borealis (1n sylvis laricinis) , Ma/azis monophyllos Sw. (Ophrys L.; prope St.-Moritz; stirps rarissima), Papaver alpinum (auf Casanna), PAaca frigida Jacq. (circa St.-Moritz), Binus Cembra, P. Larix, P. rubra Roesch (circa Sils), Potentiila grandiflora (circa Selva plana), Sempervivum montanum (prope Ponte), Sezecio abrotani folius (in valle Fidriga prope Casanna), Stipa pennata (in M. Scaletta), Fiola grandiflora ll ramosa. — 2) In valle inferiori : Achillea moschata (in Alpibus, vulgo), Adonis aestiva- lis (inter segeles), A4grostemma Flos-Iovis (perinde), Arenaria biflora (in Alpibus), 4rtemisia glacialis (im M. Samnaun), 4sterzimellus (prope Sent), Astragalus Onobrychis, Centaurea Cineraria (ad vias: Rev. Por; planta nobis plane ignota, neque alibi per totam Hel- veuam visa!), Cerastium repens Pol (an C. arvense (à hirsutum N.? ; locis lapidosis), Pius Cembra (im Scarl- uhal), Polygonum — Bistorta, | Polemonium | coeruleum (prope Cernetz, copiose, et in vallecula Tasna), Aa- OLLON-—OLSBERG. 381 nunculus glacialis (in M. Flüela), Sa/via verticillata (circa Schuls) , Saussurea a/pina DC. ( Serratula L.; im Tasnathal et in M. Futschelberg), Senecio abrotanifolius (in M. Fuorno), $. carniolicus Willd. (in M. Flüela ; alibi nusquam inter limites patrios visus), Z'eronica spicata (frequens). Oetlingen. V. Basilea. Oldenberg et Oldenhorn. V. Sanen. Ollon, Olon, magnus pulcherque vicus Vauden- sis, in Aquileiensium valle, prope Bex, Aquileiam versus, supra viam regiam colli pomariis vinetisque ornato insidens. Istius locr territorium, sub mitissi- mo coelo situm, vegetatione regionibus calidioribus pro- pria luxuriat. Plantae rariores: JZethionema saxatile R. Br. (TAh/aspi L.; rarissimum), .4straga/us mon- spessulanus, Aster 4mellus, Bunium Bulbocastanum , Car- pesium cernuum (etiam prope Salaz) , Conium maculatum, Eruca sativa Lam. ( Brassica Eruca L.), Lathyrus syi- vestris, Ononis Natriz, Onosma echioides Sm. (9 L.; au Tomhey), On. montanum Sm. (? ad viam qua ad Verchier itur), Po/lemonium coeruleum (à Panex) , Po/y- gala Chaemaebuxus , Scolochloa Donax N. ( 4rundo L. ; in colle vicino prope viam regiam) $corzonera austriaca Willd. (Aumilis Sut.; au Tombey), Stipa Calama- grostis Wbhg. (4grostis L.; Aquileiam versus). Olsberg, vicus Argoviensis in regione Frickthal dicta, ad pagi Basileensis limitem situs, et 2 fere leucis ab urbe Basilea distans. Ibi optimae scholae, in usum nobilium puellarum institutae rev. Mürrrn, Olsbergensis parochus, et Argoviae educationis colle- gio aggregatus, praeest. Vir amiciss. , amabilis scien- tiae peritissimus, loca vicina solertissime peragravit, et multa nova ibi detexit; quin etiam Basileensem Floram insigniter ditavit, atque omnia sua inventa digno amico HacrNBaAcH, qui plantarum patriarum historiam felicissime inchoavit, impertitus est. Plantae: ;4grostis alba YV meior (Agr. gigantea auct. helv.), J4rundo Epigeios ü angustifolia, Campanula Cervicaria (in sylva 382 OLTEN—OLTINGEN. Rheinfelden versus), Carex pilosa, C. strigosa Huds. (ad pedem M. Sonnenberg; species rarissima), Cez- tunculus minimus, Chenopodium po/yspermum , Dantho- nia decumbens DC. ( Festuca L.) , Epilobium tetragonum , Festuca loliacea Huds., F. ovina, Gentiana ciliata , luncus bufonius , y viviparus" Mag., Lithospermum purpuro-coeruleum, Luzula albida DC. (Iuncus Hoffm.) Q erythranthema Wallr., Monotropa Hypopitys, Orni- thogalum umbeílatum, Peplis Portula, Pyrola minor, P. uniflora, Salix holosericea Willd. (in clivo aprico prope pagum occurrit; ceterum in terris nostris nus- quam visa), $. viminalis, Sambucus racemosa, Scilla bifolia, $c. amoena , Scirpus intermedius Hàg. (uniglu- mis? Link), Sc. setaceus ,| Silene noctiflora , Sium Fal- caria, Thesiumlinophyllum , V aleriana of ficinalis y foliis ternatis , Zeronica montana, F . praccoz, F., scutellata, Fiola odorata flore albo. Olten (lat. Olta et Olita), oppidum elegans pagi Solodurensis ad Arolae ripam sinistram, inter ur- bem et Aroviam, situm. Regionem, vicinam, haud inamoenam, sed minus fertilem , coloni diligentissime excolunt; cives autem ob singularem industriam ac bo- nas, quas exercent, artes, populi solertis laborumque pauents laudem merentur. Viae regiae Solodurum, Dasileam, Aroviam Lucernamque ducentes mercium, ac praecipue vinorum gallicorum transitui atque com- mercio expeditionis satis quaestuoso,ansam praebent, Templum ingens et pulcherrimum hanc parvam exor- nat urbem In eius muris societas helvetica patriae amicorum, quam viri praestanUssiuni anno 41760 in oppido Schinznach condiderant, per annos 1780 — 1795 convenire solita est. hestaurato Helvetiorum foe- dere, ista societas rursus quotannis in Schinznach congregatur. — Circa Oltam citantur: Carpinus Detu- lus (Aroviam versus), Ornithogalum pyrenaicum (pe- rinde). Oltingen, vicus Basileensis ad pedem M. Schaf- matt, prope Solodurensem ditionem, ad viam, qua ab ONDERVILLIEiS —ORMONDS. 383 oppido Liestall Aroviam itur. Ibi proveniunt: Li/jum Martagon (supra vicum), S$choenus compressus. Ondervilliers, vicus Bernensis praefecturarum Turanarum, ad amnem Sornam, inter Bellelay et De- lémont situs. Prope speluncam vicinam fons frigidus ac lympha saponacea saluberrimaque conspicuus sca- turit. In montibus vallibusque istius regionis pulchra petrefacta frequenter reperiuntur. bi occurrit quoque rarissima JPrimula .4uricula (9 flore albo (aux rochers des Voütieres). Orbe. V. Urba. Orgevaux, mons alpinus nobis plane ignotus, unde Harrrnvs aliquot plantas rariores habuit. A viro sunmo potissimum laudantur: Achillea macrophy!ta, "ndrosace helvetica N. ( Mretia L.), 4quilegia alpina, "rnica scorpioides, Oxytropis montana DC. /Astraga- dus L.). Ormonds (Les), vallis alpina pagi Vaudensis, in Aquileiensium ditione, inter Rhodani et Castodus nensem valles sita. Ab oriente potissimum occidentem versus, secus torrentem la Grande-eau porrigitur. A scopulis altissimis Pillon et Diablerets clausa est ac. supra Aquileiam aperitur; eam longitudine 7-8 leucas meüri ferunt. Per istas Alpes pascuaque petrosa et asperrima diri torrentes et hibernorum vernorumque nivium globi passim grassantur, unde factum est incolas, etsi strenuos impigrosque, magna paupertate laborare. Ob viarum bonarum defectum quaevis fanilia in suis remotis montibus pascuisque multas habitationes possi- det, adeo ut ista vallecula nonnisi duas parochias ac circiter 5 millia incolarum continens, 153nillia domo- rum stabulorumque complecti dicatur. Alpes conterminae, inter quas M. Enzeindaz, Ta- veyannaz, Prapioz (mole glaciali insignis) et Lioson (amoenissimo lacu notus) eminent, stirpibus rarissimis pulcherrimisque abundant. Insigniores plantas eorum inontium loco suo indicavimus. Ceterum in ea regione observatae fuerunt: ;Zzdrosace alpina N. ( 4Mretia L.; o8. ORMONDS. prope Ormond dessus) , 4pargia Tarazaci Willd. (E ie- racium L.), Aquilegia alpina (in M. Pillon, ad Ber- nensium confinia sito) , 4rnica montana, Artemisia spi- cata Jacq., 4sperugo procumbens (infra arcis Aigremont rudera), Carduus Personata Jacq. ( 4rctium L.), Cen- taurea montana , Cypripedium Calceolus (prope Ormond- dessus), Epipogium Gmelini lich. ( Satyrium Epipogium L.; stirps rarissima), Ga/lium uliginosum (in Alpibus supra Ormond-dessus), Geranium lividum L'Hér., Hieracium prenanthoides Vill. III cydoniaef otium (Orm. dessus) , Onobrychis vulgaris N. & (On. montana DC., Hedysarum Onobrychis L.), Phyteuma spicatum B flo- ribus coeruleis , Potamogeton obtusus B alpinus (P. alpinum DC.; in quodam parvo lacu), Rosa rubrifolia Vill. (in sylva prope la Frasse), Stpa Calamagrostis Wbeg. (.4grostis L.; supra sylvam la Cheneau prope le Sepey), TAesium a/pinum (prope Orm.-dessus), Tri- folium spadiceum (aux Mosses d'Ormond), Tussilago alba, T.. Petasites 9 hybrida. — In M. Isenau supra Ormond-dessus: .4zdrosace Chamaeiasme Bieb. (^wii— losa Sut.), ;J4nemone vernalis, 4rnica montana, rmn. scorpioides, Azalea procumbens , Dlechnum bLoreale Sw. (Osmunda Spicant L.), Cardamine bellidifolia, Draba frigida Saut. (ste//lata Mur.) , Gentiana acaulis, G. ni- valis &, et B uniflora pumila, C. purpurea , Gypsophila repens, Hedysarum obscurum, Imperatoria Ostruthium, Laserpitium Halleri All., Lepidium alpinum, O»ytropis montana DC. (4stragalus L.), Pedicularis adscendens Schl., P. vertici/lata, Phaca astragalina DC. ( Astra- galus alpinus L.), Ranunculus alpestris, R. montanus Willd. (zivalis Sut.), R&ododendrum ferrugineum , Sa- lix reticulata, Saxifraga aizoides ( aulumnalis), S. au- drosacea, $. muscoides Jacq. , S. oppositifolia, S. ste/- laris, Spergula saginoides, Viola caícarata. In M. Creux-du-Champ , etiam supra Ormond-dessus : 4rzica scorpioides , Artemisia Mutellina Vil., Erinus alpinus , Lycopodium selaginoides, Thesium linophyllum. — V. Lioson, Mosses (le); Prapioz. ORSIERES—OVANNAZ. 385 Orsiéres, vicus alpestris Valesiacus vallis En- tremont, inter St. Branchier et Liddes, qua Octoduro ad M. Penninum itur situs. Regio vicina, etsi sum- mis Alpibus subiecta, haud inamoena est, et campis planioribus constat. Supra vicum aperitur occasum versus vallis Ferret, qua per collum eiusdem nominis in vicum Pedemontanum Courmayeur pervenitur. Plan- tae rariores: J/ndrosace carnea (in M. Arpallaz), Bu- nias EÉrucago, Campanuta spicata, Hieracium cymosurn Mur. (an L.?), ZH. staticefo/lium Vill, Hyssopus offt- cinalis, Iuniperus Sabina, Ononis rotundifolia. In ad- scensu Liddes versus: Cauca/is grandiflora, Marrubium vulgare, Gcutellaria alpina, F'eronica verna, / icia onobrychicides, — V. Ferret. Orvins. V. Ilfingen. Osogna, vicus pagi Ticinensis inter Polegeio et Bellinzonam , ad Ticini ripam sinistram situs. Ibi, po- tissimum Bellinzonam versus repertae fuerunt: 4zdro- pogon Gryllus, Blitum capitatum , Centaurea splendens, Cervaria alsatica N. ( Peucedanum L.) (. albiflora (Se- linum venetum Spreng.), Crepis setosa Hall. fil., Eu- phorbia Lathyris, Euonymus europaea () intermedia N. (in ipso vico Cresciano; varietas rarissima parumque nota), Lilium bulbiferum, Parietaria diffusa M. et K. (iudaica auct.), Xanthium strumarium. Ottan, V. Octodurum. Ouch y, pulcher vicus Vaudensis , infra Lausannam ad lacum Lemanum situs , vixque dimidia leuca ab urbe distans. Portus securus, domus aliquot elegantes, amoenissimae villae et altissima turris, quae, ut per- hibent, ad arcem per seculum XII conditam olim per- tinebat, hunc locum exornant. In eius vicinia obser- vatae fuerunt, Ornithogalum nutans, Salvia Sclarea , Solanum Dulcamara y pubescens (S. littorale Heg.), Trifolium procumbens 1l Schreberi , Tussitago Petasites. Ourtier (L). V. Bagnes. Outre-Hhóne. V. hosey. Ovannaz (Ovonnaz v. Envannaz), pascua Gaudn Flora helv. VII. 95 xi AY 386 ST.-OYEN—PAREY. alpina editissima , infra M. Moéveran (V. hunc artic.) scopulos sita. Ibi occurrunt: 4chi/lea atrata, Arabis bellidifolia Jacq., 4rbutus alpina, Gnaphalium alpi- num , Cn. Leontopodium Vill. ( Filago L.), Hedysarum obscurum , Hieracium Jacquini Vill. , Ononis rotundifolia, Orchis nigra Scop. ( Satyrium L.), Oxytropis montana DC. (Astragalus L.), Pedicularis foliosa, Ranunculus glacialis, R. parnassifolius, Rumez scutatus, Semper- vivum arachnoideum , Senecio Doronicum. Oyen (St.-), vicus Pedemontanus, ad M. Pennini pedem australem, inter Etroubles et St.-Remy situs. Ibi proveniunt: JVepeta lanceolata Lam. (JN. JVepetella Sut.), Sisymbrium strictissimum. Oyens (St.), vicus Vaudensis ad austrum supra amoenam valleculam Prévon d'Avaux prope Gimel si- - tus. Ínsylvis abiegnis vicinis provenit Gaium boreale. P. Panérossaz, pascua alüssima supra Bex, in Montis Enzeindaz vicinia sita. V. Boulaire. Panex, vicus alpestris pagi Vaudensis , supra Ollon, ad pedem M. Chamosaire et ad viam, qua in vallem Ormond-dessus itur, situs. Salini fontes supra hunc locum scaturiunt. Plantae rariores: Cytisus alpinus Schk. (C. Laburnum Sut.), Centiana Amareí(a, Lathy- rus sylvestris , Polemonium coeruleum. Paradies, monasterium virginum, ad Rheni si- nistram ripam , infra Diessenhofen , in Thurgovia situm. In paludibus vicinis provenit Utricu/laria vulgaris. Parey, monsalpinus Vaudensis supra Castrodunum ad ditionis Friburgensis limites extollitur. Plantae insigniores: 4pargia Taraxaci Willd. ( Hieracium L.), zirtemisia Mutellina Vill., Betonica hirsuta , Carex $co- polii N. ( Mielichhoferi Schkuhr.) , Cineraria aurantiaca Willd. (aux Gombettes), Cirsium subalpinum N. ( Cnicus semipectinatus 'Thom.), Festuca alpina Sut., Globularia nudicaulis, Petrocallis pyrenaica R. Br. ( Draba L.). — Ad montis radices supra oppidum: Iluniperus Sabina, Sclinum nigrigans N. PATERNIACUM—PENNILUCUS. 987 Paschwang. V. Vogelberg. Pasgarten, Pasgartfílüe. V. Bienna. Paterniacum(Payerne, germ. Peterlingen), oppidum antiquissimum Vaudense, inter Minidunum et Aventicum in Broiae ripa dextra neque procul ab ea situm. Templum eius vetustum ob priscorum reguin Burgundorum sepulcra, quae ante paucos annos ibi detecta ac restaurata fuere , antiquitatis amatorum at- ientionem meretur. Regio vicina planitie fertilissima constat, magnamque frumenü, pisorum arvensium, per totum pagum celeberrimorum, et tabaci vilioris copiam profert. Ibidegit amiciss. Rarrw eruditus phar- macopola, felixque amabilis scientiae cultor, cui non- nullarum helvetcarum stirpium antehac intra patrios limites nondum observatarum notitiam et monographiae Plantaginis prodromum Parisiis editum. dehemus. — Plantae prope Paterniacum observatae: Zarbarea vul- garis R. Br. ( Sisymbrium Barbarea L.) , Ceratophyltum demersum, Chenopodium urbicum fl. helv. ('intermediu:n M. et K.; Dompierre versus), Ga/eopsis ochroleuca c, et y versicolor (in agris), Hottonia palustris (dans la Glane inter urbem et Missy), Luzu/a albidae DC. 6 erythranthema Wallr. (au bois Girard), Ma/va A4/cea , Myriophyllum verticillatum, Oenanthe fistulosa, .Poa aquatica (in Broia) , Rosa cinnamomea, Sium latifolium, Sisymbrium Sophia, Utricularia vulgaris, F'erbascum Lychnitis 8G floribus albis, Xanthium strumarium. Paudex, pagulus Vaudensis, inter Pully et Lutry, ad viam regiam et propelacum situs. In regione vicina carbonis fossilis vena satis larga iam ante multos an- nos detecta est, atque etiamnum fabricis machinisque materiam igniariam praebet. Ibi proveniunt: Ceztun- cuius minimus (aux Monts) , Chenopodium foetidum Lam., Isatis tinctoria (prope lacum, infra molendinum gypsa- ceum, copiose). Pennilucus (gall. Villeneuve), oppidum pagi Vaudensis, fere ad Lemani caput, inter Rhodani ostia et arcem Chillon situm. Lacus in istis partibus parum 988 PENNINUS. altus ac feré vadosus, subito autem prope Chillon et in Sabaudia ad vici Meillerie excelsos rupium parietes profundissimus , magnos alit Cyprinos ; quin etiam oliin, ut ferunt, Anguillae, quae nunc in toto lacu omnino desiderantur, Penniluci in mercatu venibant. — Ho- spitium in ea urbe anno 1256 a principibus Sabaudis conditun, nuper Lausannam translatum et in totius pagi usum conversum fuit. Pennilucus in regione pulcherrima, atque maiestate haud minus ac amoenitate egregia situs est. (Quoad botanicces studium locus iste Florae amicis gratissimus videtur, utpote Alpibus editis subiectus, magnis palu- dibus proximus, et magnam solorum varietatem exhi- hens. Multae stirpes rariores ibi revera reperiuntur, verbi gratia: Jgrostis canina (Pérosaz versus), Anthe- mis Cotu/a (inter oppidum et lacum), A£riplex hortense (in pagulo quodam supra oppidum sito), Z/itum vir- gatum, Cardamine impatiens, Chenopodium glaucum , Convallaria Po 'ygonatum, Cytisus sessilifolius (in sylvis), Draba hirta (in M. Avenayre), Dryas octopetaía (ad montis d'Arvel pedem Bennaz versus), Epilobium Do- donaei Vil. (rosmarinifolium Haenke) , Geranium pa- Justre, Hippophae rhamnoides , Lemna trisulca, Leonurus Cardiaca, Lepidium ruderale, Narcissus poéticus, INa- sturtium amphibium RW. Br. ( Sisymbrium L.), NNuphar luteum Sm. ( Nymphaea L.), Nj mphaea aiba, Oenan- the peucedanifolia Poll., Poa pilosa (ad ripas iuxta viam regiam), Aaaunculus Philonotis Retz , R. TAora (in Al- pibus, v. gr. au pertuis d'Avenayre), Scutel/aria ga- lericulata, Senecio paludosus, Sisymbrium thalianum N. ( 4rabis L.), Sonchus palustris, Sparganium natans, Sp. simplex, Taxus baccata, Thalictrum flavum, F'aleriana P^u (prope Rennes). — V. Chaude, Grangettes, Montreux. Penninus, Divi Bernardi mons, le Grand St.-Bernard (Divi Bernardi mons minor inter Sa- baudiae provinciam Tarentaise et vallem Pedemontanam Courmayeur extollitur), in iugo Alpium australi inter PENNINUS. .. 989 Valesiorum vallem Entremont et Pedemontanam val- lem Praetoriam in totius Helvetiae parte , quae maxime ad austro-occasum progreditur, situs. Inde occasum et austro-occasum versus continuatur Penninum iuguin et per scopulos Dronaz , Argentiere, Dru et Charmoz usque ad Mont-Blanc, semper Pedemontium a Valesia Sabaudiaque dissepiens, pervenit. Per hunc montem via frequentatissima, etsia vico St.-Pierre usque ad montis verticem et inde ad pagum pedemontanum St.- Remi carris inaccessa, ab Helveua in. Pedemontium ducit. In itineris altissima parte parva exstat vallecula, cuius fundum occupat lacuna alpestris piscibus omnino destituta, quin imo fere per totum anaum glacie ob- tecta. Ad hunc lacum Divvs Brzssanpes nr MexrHON anno 962 monasleriui in viatorum cuiusvis gentis re- ligionisve usum condidit, ubi ab istis antiquissimis tem- poribus usque ad nostrum aevum peregrinos canonicj Octodurenses , divi Augustini regulae adscipti , hospi- to gratuito humanissimoque accipiunt. Nec ab ullo mercedis quidquam exigunt tam benigni hospites; ce- terum viatores honoratiores, qui anuni grati. signum proferre cupiunt, dona in arcam ad hunc usum in tem- plo destinatam demittere religioni ducunt. Omnia, quae ad. vitae cultum. victumque spectant, quin etiam lignum igniarium huc e longinquo , mulorum v. equorum dorso, nec sine impensis ingentibus transferuntur. M. Pennini hospitium saltem totius Europae editissima ha- bitatio. creditur. Altitudo cius supra mare, auctore Cl. PrcrET, 7476 pedes, secundum illustr. nz Savs- sunE 75412 p. metitur. Sed ut me certiorem fecit Rev. Lawox , D. Bernardi canonicus altitudo media mercu- rii in barometris iam per. plurimos annos ibi observatis 20 uncias et 9 lineas metitur adeoque elevationem 7668 p. S. m. imdicat. In his aethereis regionibus aér ni- mis subtilis et frigus fere sempiternum hominis sani- tati summopere officiunt, ut imagnanimi huius mona- sterh patres intra paucos annos vires ac vigorem ple- rique amittant, et in regiones sub iove beniguiore 290 PENNINUS. sitas reverti cogantur. llucusque praeterea hospitii cellae ac cubicula humidissuma et frigidissima erant, donec tandem canonici et eorum amici tuborum ca- lorem per omnes aedium partes distribuentium ope, tantis malis efficacem medelam attulerunt, sicque vi- rorum pictate et humanitate adeo insignium conditio- nem tolerabiliorem effecerunt. In parvo, sed elegante templo praeter illam , quam omnibus honestis viatoribus enixe commendamus, arcam sepulerum exstat strenuissimi Drsarx, qui in campis Alexandrinis prope Marengo exercitui gallico victoriam celeberrimam paravit, ac ipse pro patria occidit. In eo pulchro marmore sculptor heroa morientem , equum eius et iuvenem militem tanto obitu moestissimum pe- riüssime expressit. Canonici non solum viatoribus gratissimum hospitium cura singulari ac pietate praobent, sed eos per hiemem, praecipue post procellas , quae nivium globis nebulisque caliginosis omnia viae vestigia obtegere valent, cum suis pulchris fidelibusque canibus ad hocce pietatis ministerium mirifice instructis , quaeritant, sicque quo- tannis aliquot homines miserrimae morti eripiunt. Eorum cadavera, quos tantae curae laboresque servare nequiverunt, in quodam sacello haud procul infra ho- spitium sito deponuntur, ubi frigus et acris eximia sic- citas ea tantopere indurat, ut saepe per plures annos incorrupta ac fere immutata permaneant et a suis re- cognosci possint. Altissimi Alpium vicinarum scopuli sunt Dronaz (9005 p. s. m.) ad occasum, et Velan (10527 p. s. m.) ad eurum situs ; hunc, quantum scio, primus conscen- dit rev. MunirH, ac post eum nulus. Multo facilius conunodiusque ad quandam rupem quartzeam (le roc poli), quam ipsa natura pulcherrimi marmoris instar per longum tractum polivit, accedi potest. Lacus circuitu dimidiam fere leucam metitur. Ad eius extremitatem austro-occidentalem parva reperitur planities , Iovis nomine nota (plan de Jupiter). Ibi olim PENNINUS. 991 extollebatur templum huic deo sacratum, et per secu- lum proxime praeteritum eo loco multae antiquitates , v. gr. tabulae votivae, monetae romanae etc. inventae fuerunt, quas sollicite collegit Cl. Mvnirm. Eas divi- tias possidet nunc hospitium. Anno 1828, societas naturae amicorum Lausannae decreverat invitationi rever. Canonicorum morem ge- rere, ut hoc ipso anno (1829) in summo monte Pen- nino, naturae templo sanctissumo sessionem suam solitam habuerit. In sede tam edita, glaciei nivibusque sempiternis .proxima, quam plurimae stirpes rarissimae intra breve temporis spauum facile colliguntur. Quin etiam Pen- ninus ditissimis Alpium primordialium montibus adnu- merari meretur. Inde factum est , ut nonnulli canonici, scientiae naturalis amici, iam a multis annis cum Ber- nensi societate oeconomica ac nuper cum Genevensibus eruditis coniuncti, observationibus meteorologicis ad- siduas curas unpenderint atque rei herbariae studio incubuerint: quos inter potissimum distinguendi sunt B. MrnzirnH, de totius Valesiae Flora meritissimus, et Rev. LAwoN, qui cominus vestigia optuni Viri secutus, cura singulari plantas Penninas observavit collegitque. Ei multarum in ea pulchra Alpium parte nascentium stirpium notitiam debeo, quippe qui catalogum earum locupletissimum mihi humanissime suppeditaverit. Mons Penninus potissimum Graminibus, ac Liche- nibus abundat. Neque patriarum Alpium tractus alius tot tamque pulchras Pedicu/aris species gignit. Plantae citatae: 4chi//ea atrate ? (teste Cl. MunirHR), ch. macrophylla, Ach. Millefolium, ch. moschata Jaeq., Ach. nana, Aconitum paniculatum Lam. « pen- ninum Ser. , Ac. rostratum Bernh., 4doxa Moschatellina, Agrostis alba IV maior N. (gigantea Sut.), Agr. alpina Willd., J4gr. rupestris Willd., gr. vulgaris With. ( capillaris Sut.), ira caespitosa, 4. flexuosa «x ( mon- tana Sut.), 4Aiuga pyramidalis ($ alpestris (alpina Sut.), "d ichemilla alpina, Alch. pentaphyllca, A(ch. vulgaris ou 392 PENNINUS. et Ó. subsericea (Alch. alpina (8 hybrida L.), AIiurmn Schoenoprasum (5 alpinum, 4^. F'ictorialis, Androsace alpina N. ( 4retia L.), 4ndr. carnea, Andr. obtusifolia All., 4ndr. pennina N., Anemone alpina, et B sulphu- rea, An. baldensis, An. Hepatica, An. vernalis, Anthe- ricum Liliastrum , Anth. serotinum (teste IlALLERO), 4z- thoxanthum odoratum , ,4nthyllis F'ulneraria , Antirrhi- num alpinum, Apargia alpina Host ( Leontodon squamosum DC.), Ap. autumnclis Hoffm., 4p. hispida Willd. , 4p. Taraxaci Willd. ( Hieracium L.) , A4quilegia alpina, A4ra- bis alpina , 4r. bellidifoiia Jacq., 4r. caerulea Wulff. , tr. ciliata R. Br. (Turritis Reyn.), 4r. hirsuta Scop. ( Turritis L.), 4r. pumila Wulff. (? teste Harrrno), Arbutus alpina, Arb. ÜUva-ursi, Arenaria biflora, Ar. ciliata c, et Q multicaulis, Ar. grandiffora (?) , Ar. la- ricifolia, 4r. polygonoides NW ulfi., 4r. recurva All., etr. rubra, Zr. serpyllifolia (9 alpina ( 4r. viscida Hall. fil.), 44rnica montana, zrr. scorpioides, J4rtemisia gla- cialis, Art. Mutellina Vill., Art. spicata Jacq. (.4rt. Boccone), Asperula cynanchica, Aspidium ( Polypodium L.) Filix-mas Sw., Asp. Lonchitis Sw., Asplenium vi- ride Huds. , 4ster alpinus , Astragalus aristatus L'Hér. , -"strantia maior, str. minor, vena distichophylla Vill., Av. pubescens, 44v. subspicata Clairv. (Mira L.), Av. versicolor Vill., 4za/ea procumbens , Barbarea vul- garis R. Br. ( Erysimum Barbarea L.), Bartsia alpina, Betonica hirsuta, Betula alba, B. viridis Chaix , Biscu- tella laevizata ( B. didyma Scop.) , Briza media, Botry- chium Lunaria: Sw. (Osmunda L.), Bupleurum ranun- culoides (v. gr. 1n M. la Pierre), Z2. ste//atum , Cacalia alpina Jacq. (glabra Vill.), C. leucopky//a Wild. (to- mentosa Vill.), Calamintha alpina Lam. ( Thymus L.), Caltha palustris, Campanula barbata, C. cenisia, C. pu— silla Haenke, C. rhomboidaüis, C. waldensis All. 8 Scheuchzeri, Capsella Bursa-pastoris Moench. ( T'haspi L.), Cardamine omara, C. belidifolia, C. resedifolia, | C. thalictroides Al. (?), Carduus Personata Jacq. ( 4dr- ctium L.), Carex approximata. Moppe (ad mortuorum PENNINUS. 393 satellum), C. atrata « varia et y nigra, C. caespitosa, C. capillaris, C. curta Good. &, f) brunnescens, C. cur- vula All., C. davalliana 8m., C. digitata, C. flava, C. Joetida All., C. frigida All., C. leporina, C. microsty/a Gay (/obata 'Thom., Schl.; rarissima), C. panicea, C. paniculata, C. Scopolii N., ^ad sempervirens Vill., C. stel!ulata Good., Carum Carvi, Celtis australis (prope Bibian ad montis pedem meridionalem), Ceztaurea pAry- gia , Cerastium a/pinum , C. arvensell strictum, C. lati- Jolium « legitimum et Ó subacaule (C. glaciale N.), Chaerophy!lum aureum , Ch. elegans N. , Ch? hirsutum 0, et 9 Cicutaria, C^enopodium bonus- Henricus, Cherteria sedoides , Chrysanthemum alpinum, Chr. Leucanthemum , Chrysosplenium | alternifolium, Cirsium | spinosissimum Scop. (Cnicus L.), Co/chicum alpinum DC., C. autum- nale, Crataepus JAmelanchier Desf. ( Mespilus L.), Cr. Chamaemespilus Jacq. ( Mespilus L.) , Crocus vernus All., Cuscuta curopaea, Dactylis glomerata, Daphne Meze- reum , Draba aizoides, Dr. fladnizensis Wulff. 8 minor ( Dr. helvetica Schl.), Dr. frigida Saut. ( ste//ata Mur.) , Dr. nivalis Liljebl., Dryas octopetala , Empetrum ni- grum, Epilobium alpinum , Ep. angustifolium, Ep. Do- donaei Vill. (rosmarinifolium Haenke), Ep. origanifo- lium Lam., Erica vulgaris, Erigeron alpinus, Er. uni- florus, Eriophorum angustifolium Roth, Er. /atifolium Hoppe (polystachyum L.), Er. Scheuchzeri Hoppe ('ca- pitatum Hoffm.), Erysimum helveticum DC. ( Cheiran- thus L.), Euphrasia officinalis, Euphr. minima Jacq., Festuca duriuscula, F. Halleri Vill., F. pilosa Hall. fil. (rhaetica Sut), F. pumila Vill., F. varia B flavescens , F. violacea N., Galium sy'vestre Poll. II alpestre, Caya simplex N. ( Laserpitium L.), Gentiana acaulis , C. al- pina Vil., C. 4marcelía, C. bavarica, C. brachyphyl!a Vill., G. g/acia/is Abr. Thom., C. niva/is, G. pun- ctata , G. purpurea , G. verna , Geranium lividum L'IHér., C. sylvaticum, Ceum montanum, C. reptans , Gnaphalium alpinum, Cn. dio'cum , Gn. Leontopodium VM. ( Filago L.), Cn. supinum, Gn. sylvaticum y fuscatum ( Cn, syt- 391 PENNINUS. vaticum Engl. bot.) , Gypsophila repens, Hedysarum ob- scurum, Helianthemum grandiflorum Dec, (Cistus Scop.) y obscurum , H. vulgare Desf. (Cistus Helianthemum L.), Hieracium alpinum Il pumilum, et II ZaHeri, H. angustifolium Hoppe (teste Cl. SznmvcE), Z. aurantia- cum, H. aur:um Vill. ( Leontodon L.), H. dubium, H. glau- cum [) ramosissimum DC. (porrifolium Al., H.murorum, H. Pilosella, H. Schraderi Schl., H. villosum, Hippo- crepis comosa, H ypericum dubium Leers, Imperatoria Ostruthium , Inula montana (à Charvenrod, ad pedem montis australem , Juncus arcticus Willd., 7. &ufonius , I. effusus , I. filiformis, I. Jacquini, J. trifídus, I.tri- glumis , I. ustulatus Hoppe 9 alpinus (T. alpinus Vill.), Iuniperus communis y alpina, Kobresia scirpina Willd. ( Elyna spicata Schrad.), Lamium amplezicaule, Laser- pitium Halleri All. ( hirsutum Sut.), Lathyrus pratensis, Lepidium alpinum, Ligusticum Meum Crantz ( 4tha- manta L.), L. Mutellina Crantz ( Phellandrium L.), Lilium Martagon, Linum catharticum , L. montanum Schl. ( narbonense Sunt.), Lonicera caerulea , Lotus cor- niculatus &, et B villosus, Luzula campestris DC. , L, Jflavescens N., L. lutea DC., L. nivea DC., L. spadi- cca DC., L. spicata DC. , L. sy/vatica N. (maxima DC.), Lychnis sylvestris Hoppe (dioica « L.), Lycopodium alpinum, L. clavatum, L. selaginoides, L. Selago, Mar- chantia polymorpha, Margarita Dellidiastrum N. (.Do- ronicum L.), Melampyrum sylvaticum, Mespilus Coto- neaster , Molinia caerulea Koel. (,4ira L.), Myosotis a/pestris Schmidt, M. co//ina Ehrh., Nardus stricta, Onobrychis vulgaris N. « montana ( On. montana DC.), Ononis rotundifolia, Ophrys alpina ? (ab Harrrno ci- tata), Orchis albida All. (Satyrium L.), Orch. bifolia, Orch. conopsea, Orch. globosa, Orch. latifolia, Orch. mascula, Orch. odoratissima, Ornithogalum fistulosum ]I Ramozndi, Ozalis Acctosclia , Oxytropis ( Astragalus L.) campestris DC., Ox. montana DC., Parnassia pa- lustris, Pedicularis atro-rubens Schl. (pennina N.), P. foliosa, P. gyroflexa Vill., P. incarnata Jacq., P. PENNINUS. 395 palustris, P. recutita, P. rostrata, P. tuberosa, P. ver- ticillata, Phaca alpina Jacq., Ph. astragalina DC. ( A4s- tragalus alpinus L.), Phleum alpinum, Phl. commutatum N., Ph!. Michelii All. ( hirsutum Sut.), Phyteuma he- misphaericum, Plantago alpina, PI. bidentata Mur. «, Qe; BB, Pl. media, Pl. montana Lam. (atrata Hoppe), Poa airoides Koel. (J4ira aquatica L.), P. alpina a , 8 vivipara, P. annua, P. aspera N., P. distichophy(la N., P. fluitans Koel, P. lara Haenke, P. minor N., P. pra- tensis II angustifolia, Pol/ygala amara, P. Chamaebuzus, P. vulgaris, Polygonum aviculare, P. Bistorta, P. vi- viparum, Polypodium vulgare, Potentilla alpestris Tall. fil. (aurea Sm. Ser.), P. aurea ( P. Halleri Ser.), P. frigida Vill. (glacialis Ser.), P. grandiflora, P. minima Hall. fil. (^rauniana Hoppe), P. Tormentil/a Sibth. ( Tormentilla erecta L.), Poterium Sanguisorba, Primula farinosa, Pr. officinalis Jacq., Pr. viscosa Vill. (vit- Josa Sut.), Pteris crispa Sm. (Osmunda L.), Pyrola minor, P. secunda, Ranunculus aconitifolius & parvi- Jlorus, et y platanifolius, R. glacialis, y holosericeus et 0 aconitoides, R. montanus Willd. (nivalis Sut.), R. parnassifolius (teste Harrnrno), A. pyrenaeus « ct (8, y plantagineus, Rhamnus alpinus , Rheum digynum Wbg. (Rumex L.), Rhinanthus Cristagalli, Rhododendrum Jerrugineum, et ( flore albo, Ribes a/lpinum, R. pe- traeum Jacq., Rosa alpina, Rubus idaeus, Rumex alpi- nus, R. arifolius All., R. scutatus, Sagina procumbens, Salix glauca ( Lapponum , S. helvetica Vill. (arenaria auct.), S. herbacea, S. myrsinites, S. reticulata, S. re- tusa, $. retusa b myrtilloides Mur., S. serpylíifolia Scop. , Sambucus racemosa, Saussurea alpina DC. ( Ser- ratula L.; in M. la Pierre), Sazifraga aizoides (au- tumnalis Sut.) «, et & flore croceo, S. androsacea, S. aspera. DC. I elongata, ct II óryoides, S. biffora, $. cuneifolia, S. muscoides Jacq., S. oppositifolia, S. petraea Vahl., S. planifolia Lapeyr. (tenera Sut.), 8. rotundifolia, S. stellaris, Scabiosa Columbaria E ( Sc. lucida Vill.), Schoenus compressus, Scirpus Baeothryon $06 PENNINUS. Ehrh., Sc. caespitosus , Scutellaria alpina, Sedum 4na- campseros, S. atratum, S. repens Schl., S. sazatile All., Sempervivum arachnoideum , S. montanum , Sene- cio Doronicum , 8. incanus , Sesleria caerulea Ard. ( Cy- nosurus L.), Sibbaldia procumbens, Silene acaulis c, et B exscapa, S. inflata Sm. (Cucubalus Behen L.), S, quadrifida, S. nutans, S. rupestris, S. vallesia (?), Si- symbrium pinnatifidum DC. ( bursifolium Sut.), S. stri- clissimum , 8. tanacetif olium, Soldanella alpina, Solidago Firgaurea , Sonchus montanus Lam. ( alpinus Sut.) , Sor- bus aucuparia, Spergula nodosa, Sp. saginoides Al., Statice plantaginea DC. Stellaria cerastoides ( Cerastium trigynum Vill.), St. nemorum, St. uliginosa Curt. C aqua- tica Poll.), Thalictrum aquitegifolium, Th. minus, The- sium alpiuum, TÀlaspi montanum, Thymus Serpyllum, T'ofieldia calyculata WNbg. ( 4nthericum L.), Trifolium alpestre, Tr. alpinum, Tr. badium Schreb., Tr. caespi- tosum Reyn., Tr. montanum, Tr. pratense, et var. flore albo; Zr. repens, Triglochin paltustre, Triticum repens, Trollius europaeus, assilago alpina, 1. Far- fara, T. nivea Vill., F/accinium Myrtillus, P. uligi- nosum, FJ. Fitis-idaea, J' aleriana celtica (saltem in scopulo pointe de Dronaz, sed parce), 7. dioica, P. [7] "ficinalis , F.tripteris, Feratrum aíbum , F'eronica al- pina, F. aphylla. F. Beccabunga, V. bellidioides, P. Chamaedrys , F. fruticulosa , P. of ficinalis, F. saxatilis L. fil., 7. serpyllifolia, F'icia dumetorum , F'. onobry- Chioides, F/iola biflora, F. calcarata Y subacaulis e, ct B f. citrino, Z. canina, F. hirta, et y alpina fl. albo odoratissimo, 7. palustris, F. pumila Chaix v ericeto- rum, V. Baux (la. — In Monte Pedemontano l'Ar di Farzo, a Pennino nonnisi leuca una distante, et ul- tra M. la Baux sito, quem Cl. LrnrscuE anno 1829 invisit, pulchrae crescunt stirpes , in hocce tractu non- dum observatae. Eo, relicta quae ad vicum St.-Remi ducit via, dextra versus eundo pervenitur. [ste mons ad pedem molium glacialium des Fordzons prope M. Pain de sucre ad occasum, et collum Ferret ad austrum PERTUIS—PERTUIS (PIERRE-) 397 exsurgens, amphitheatrum rupibus praeruptis , euro et austro-euro expositis, constans efficit. Aquae eius in torrentem clivi meridionalis Pennini eflunduntur, et simul cum eo vallem Praetoriam petunt, Plantae a Viro honoratissimo ibi observatae: Achillea nana , 4n drosace carnea, .4nemone baldensis (affatim), | Jrabis caerulea Wulff. (perinde) , 44rtemisia glacialis, Cerastium latifolium, Draba aizoides (die 25 Iulii adhuc florens), Gentiana glacialis Abr. Thom. , C. nivalis, Gnaphalium Leontopodium Vil. (Fitago L.), Herniaria alpina, luncus trifidus , 1. triglumis, Pedicularis gyroflexa Vill. (parce), 2. £uberosa, Trifolium caespitosum Reyn. — V. Ferret, Fenétre. Pertuis, pagulus montanus dominii Neocomensis, supra vallem Ruz, quae eum a montis Chasseral pede occidentali separat, situs. In eius vicinia olim a bono GacwrBrN lectae fuerunt: Carduus Personata Jacq. ( Arctium L.), Gentiana campestris, Helianthemum ca- num Dun. ( Cistus marifolius Sut.), Lilium Martagon, Saponaria officinalis var. antheris nigris, Thlaspi mon- tanum, — Au Pertuis-du-Sot: A//ium carinatum, Or- chis hircina Crantz ( Satyrium L.). — Au Pertuis de la Bise: Erysimum ochroleucum DC. (Cheiranthus Hall. fil.). Pertuis (Pierre-), rupes pertusa, quam subit via, Bienna per amoenam Monasteriensem vallem Ba- sileam ducens, proxime vico Tavannes inuninet et. ex allera parte una fere leuca a pago Sonceboz distat. Per hancce rupem Romanos iam viam stravisse , inscrip- tio ipsi saxo, boream versus, insculpta, sed temporis lapsu paulo obscurior facta, testatur. Ista porta, sane rudior, et, ut videtur, naturae potius quam artis opus, 40 pedes alta, meatum vix ultra 15 p. longum efficit. Ex ima rupe, prope Tavannes (hic vicus viatori Bienna venienti per altam petrae Pertusae speculam extemplo apparens, scenam vere pictoriam offert), scaturit uber- rimus pulcherque Birsae fons. V. Monasteriensis vallis (Moutier-Grandval). , 298 PFIRT—PIERRE (St.-) Petrinsula. Biennensis lacus. Petrus (Divus). V. Pierre (St.-) Pfeffers. V. Fabariae thermae. Pfirt (gall. Ferrette), Sundgoviae oppidulum, 4 1. ab urbe Basilea distans. Ibi plantae rariores non- nullae provenire dicuntur, scilicet: Carduus acanthoides DC. 6 phyllis reflexis , Cerinte aut maculata , aut minor a Cl. LAcnENAr ibireperta est; sed eas plantas ad unam speciem referens in eadem charta adservavit), Renun- culus hederaceus (in Helvetia nondum visus), 7icia pi- siformis. Pierre-Pertuis. V. Pertuis (Pierre-). Pierre (La, vel la Pierraz), mons. Valesiae Pennino proximus. V. St.- Pierre d'Entremont, in plantarum enumeratione. Pierre (St.-, le bourg), vicus Valesiae inferioris, in valle Entremont, inter Liddes et M. Pennini hospi- tium, a quo 5 ferel. distat, situs. In istius loci tem- plo antiquissimo, utpote iam circa annum millesimum post Christum natum condito, columna adservatur mil- liaria, quae olim prope D. Bernardi hospitiuin stabat, ibi quoque vetustissima inscriptio vastationes, quibus Saraceni in his vallibus alpestribus quoudam grassati sunt, testatur. Supra vicum natura magis magisque exasperatur ac tristis vastitatis imaginem prae se fert. Totum iter usque ad monasterium moestissimum ad- paret, ut et ipsorum locorum nomina ipsam mortem in memoriam revocent: ibi nempe occurrunt Morus vallis, Mortis mons ac denique Mortuorum sacellum. Sed ea loca, quamvis horrore plena, Flora neutiquam deseruit, at potius stirpibus raris pulchrisque decoravit. Inve- niuntur nempe 41) inter Liddes et St.-Pierre: Jfrtemi- sia Jbsinthium, Brassica campestris DC. A oleifera, Campunula spicata, J'icia onobrychioides. — 2) Circa vicum St.-Pierre: Carduus Personata Jacq. ( 4rctium L.) , Chrysanthemum inodorum (1n agris), P/antago bi- dentata Mur. «, f«, et Gy (ad ipsius vici sacellum), Sonchus montanus Lam. (alpinus Sut.) — 5) Supra PIERRE, (St.) 399 vicum, ad viam Penninam : Zchi/lea zmosckata, A4nemone alpina Yl sulphurea ( apiifolia L.), Antirrhinum Bauhini N. (genistifolium Sut.), -4strantia maior, Colchicum alpinum DC. ( montanum All), Eryngium aipinum, Fe- stuca varia Haenke 9 /lavescens ( F. acuminata agrost. helv.), Gentiana punctata, C. purpurea, Hypochoeris maculata, Laserpitium Halleri All. (hirsutum Sut.), Ligusticum Meum Crantz (.4ethusa L.), Pedicularis rostrata, Saxifraga aspera DC. I elongata, Senecio tenuifolius Jacq., 7iole pumila Chaix y ericetorum, — 4) In pascuis M. la Pierraz: Cenztaurea phrygia, Hieracium aurantiacum , Lonicera caerulea, Pedicularis foliosa, P. incarnata, P.. recutita, P. rostrata, P. tu- berosa, Saussurea alpina DC. ( Serratula L.), J'eronica alpina floribus albis, 7 io/a palustris. — 5) Prope ip- sum hospitium, in adscensu: Zrenaria rubra (ad moles glaciales prope Proz), .£strantia minor, 4zalea pro- cumbens, Campanula pusilla Haenke e floribus albis (in vallecula Proz), Cerastium latifolium, Dra£a nivalis Liljebl., Empetrum nigrum, Lycopodium helveticum, Ornithogalum fistulosum Ram. , Ranunculus. glacialis, RAhododendrum ferrugineum, Saxifraga androsacea, S. oppositifolia, Sedum repens Schl., Senecio incanus, Si- symbrium pinnatifidum DC. ( bursifolium Sut.), Trifo- lium alpinum «, et 8 floribus albis (var. perrara), Tr. badium Schreb., Tr. caespitosum Reyn., 7/'accinium V'itis-idaea, F'eronica alpina, V. serpyllifolia. Pierre (St.-), pulcher.vicus Valesiae inferioris, fere ad iter dimidium inter Octodurum Sedunumque, in Rhodani ripa dextra situs, et quidem hinc pagulo Ridda, et inde Ardon proximus. HBegionem vicinam fertilissimam prata laetissima, omnigeuis arboribus do- mesticis undique consita, pinguia arva et vineae clathris, modo humilibus, modo in altas porticus elatis , stipa- tae exornant. — Plantae citatae: .chillea tomentosa, 4donis autumnalis, Ad. vernalis, Centaurea amara (5 foliis rad, semipinnatifidis, Co/utea arborescens (Bran- son versus), QCalium tricorne With. (Falantia 4pa- 400 PILATUS. rine Sut.), Ornithogatum arvense Pers. 8 bulbiferum, Papaver ^rgemone, Polycnemum arvense, Prenanthes ramosissima All. (viminea Sut.), Ranunculus arvensis , .Thlaspi perfoliatum, Xeranthemum inapertum Willd. (annuum Sut.). Pilatus, mons Pileatus, etiam subinde, pro- pter verticem in duos scopulos distinctum , mon s Fra- ctus nuncupatus, e regione montis Regii supra lacum Waldstettarum, in pago Lucernensi et Subsylvania extollitur. Nomen eius triviale a nubibus , quibus frons altissima plerumque obvolvitur, deduci solet. Verum vulgus neutiquam dubitat illam procuratorem Pontium Pilatum a Tiberio exilio inulctatum, in istam regionem devenisse, desperatione ac furiis actum in alpinam la- cunam sese praecipitavisse eique monti triste suum no- men indidisse. Pilatus iugum alpestre ab euro ad austro-occasum sese porrigens , 14-16 l. longum, fere undique liberum, et a ceteris montibus segreeatum, nec nisi cum Alpibus Brienunis cohaerens format. Latera eius borea-occi- dentalia asperiora magisque ardua Entlebuchiae, quam australia Subsylvaniae imminent. Altissimus eius sco- pulus Tomlishorn dictus, 5760 p. supra lacum Lucer- nensem s. 7128 p. s. m. extollitur; paucissimi certe montes supra suas valles tantopere elati sunt; inde fit, ut praeter M. Regium, per totam Helvetiam vix us- quam prospectus tam late patens tamque magnificus, quam in eius summitatibus oculis appareat. Usque ad praeteriti seculi initium a viatoribus tum Helveticis, tum alienigenis crebro frequentatus est. Sed iam a multis annis istae peregrinationes longe rariores factae sunt, quia Regius mons , prospectum adhuc pulchriorem exhibens, multo commodius faciliusque conscenditur, et in cunctis suis partibus diversoria omnigenis vitae necessitatibus abunde instructa Alpium earumque subli- mis naturae amicis offert. Per aestatem Pilati pascua pinguissima et passim mulüs fontibus rivisque irrigata, 4000 vaccarum alunt, PILATUS. 401 ut permultae casae pastoriae per totum iugum sparsae. hospitalia tecta viatoribus praebeant. E pago Lucer- nensi 4 viae, e Subsylvania autem 2, ad Pilati sum- mitates ducunt, per quarum alteram facillimam ex vico Subsylvano Alpnach intra 5-6 horas ad summum ver- ücem '"Tomlishorn pervenitur, unde cetera cacumina Esel et Oberhaupt commode visitari possunt. Lucer- na per vicos Kriens et Herrgottswald usque ad ÉEigen- thal via equis accessa intra 2 !/? h. peragratur ; sed ul- lerius nonnisi arduae diflicilisque semitae ope, aut ad montis vertices, aut ad pascua Bründlenalp, ubi alus- suma exstant stabula, perveniri potest. In istis pascuis lacuna parva parumque profunda, quam supra memo- ravimus, invenitur. Vix ultra 154 pedes longa et 87 p. lata est, et eius aquae turbidae stagni lutosi tristem speciem offerunt. Olim viatores, qui eius ripas per- currebant, ob miras alpicolarum superstitiones ma- enis periculis obnoxii erant. Nam vulgo credebatur Pontii Pilau manes huic lacunae immersos, baculis lapidibusve iniectis undasque turbantibus, ad summum furorem pro- vocari, adeoque horrendas procellas excitare : quae ridi- culae opiniones tempori atque experimentis, ad eas dissi- pandas ab ipsis reipublicae Lucernens:s principibus insti- tutis, tandem cesserunt. Prope jacunam echo mirabilis voces alpicolarum vigore singulari praeditorum insigniter repercutit. In pascuis Bründlenalp etiam duae celebres ostenduntur speluncae: prima D. Dominici nomine nota, 90 p. alta, 420 profunda, et 28 lata esse, rupi- busque mere calcareis constare dicitur. Eius aditus adeo dificilis est, ut nonnisi funium , quibus in prae- cipitiuun 506 pedum descenditur, ope, nec sine summo vitae periculo adiri possit. Ad ipsius speluncae in- gressum observatur ingens pelra, quae desuper visa cuiusdam rudioris statuae speciem praebet, etsi tantum informe naturae est opus. Altera spelunca lactis lu- nae caverna dicitur. Ad eam non sine labore, sed absque omni periculo viatores accedere possunt. Prope aditum statim in bivium diffinditur et cuniculo, ut aiunt, Gautin Flora helyv, VII. 96 402 PILATUS. *100 p. longo, sed multis locis depressissimo ac peraneusto constat. In ea specu substantia calcarea, quae ei no- men indidit, abundat. Rivus aquae frigidissunae ex eius penetralibus cum strepitu cuidam sibilo simili erumpit. Supra Alpis Bründlen pascua, Pilati vertices un- dique extolluntur: ad orientem nempe et austrum das Steiglieck, der Esel, das Oberhaupt, das Matthorn; das Klimsenhorn, et das 'Tomlishorn; ad occasum au- tem et septem triones das Gemsmittli, das Kànzeli, das Widderfeld, der Rottentatzen et der Knappstein. Inter ea cacumina nullum adeo luculentum spectaculum oculis offert ac scopulus notissimus, quem Asinum (der Esel) dicunt, unde tredecim lacus, magna pulcherrimaque Helveuae interioris pars, atque Alpium inunensa iuga conspicere possis. Hic vertex nonnisi 180 p. humilior est, quam ipsum Tomlishorn. Sumnunitas Widderfeld dicta omnium asperrima est, nec nisi difficillime con- scenditur. Respectu ad naturales scientias habito , Pilatus mons utique attentione dignissimus est. Abundat enim pe- trefactis ac. praecipue stirpibus rarioribus *), unde fa- ctum est , ut viri doctissimi eum saepe adierint et inve- stigationes suas circa thesauros, ques larga manu rerum alma mater ibi sparsit, descripserint. Sic eum, Hel- vetiae nostrae eruditae maximum decus, C. Grswxrenvs anno 1555 conscendit et istius ilineris. descriptionem exáravit ediditque. Eum exinde post summum Virum adierunt BunsEnus, J. Casp. Bavuisvs (CaspaAnr filius), J. J. Scurevcuzrnus (Vide itinera eius alpina), AwxmOoN. Mavn. CarPrrER Lucernensis, qui plantarum eius mon- Uus catalogum , nonnisi post auctoris obitum (Basileae 1767) iuris publici factum, consarcinavit, vener. J. Grswrnvs , bonus GacwzngiN , denique nostris temporibus, amiciss. GAv, celeberr. WAnrrNsEnG ac nuperrime CI. Knavrn, qui in suo Florae Lucernensis prodromo M. *) Plantae insigniores polissimum inter scopulos Widderfeld et Knappstein occurrere dicuntur. PILATUS. 403 Fracti stirpes insigniores tum a se ipso, tum ab aliis observatas curiose recensuit, Quem elenchum huc in- serere lubet: 4chi/[ea atrata, Aconitum Lycoctonum , 4c. Napellus, 4grostis alpina Wild., gr. rupestris Willd., 4ira flexuosa à montana, 4chemil/a alpina, Alch. pentaphyllea, Allium ursinum, Al. F'ictorialis, 4ndromeda polifolia, A4ndrosace Chamaeiasme Jacq. ( vilfosa Sut.), "Andr. helvetica N. ( A4retia L.), 4ndr. lactea, 4nemone a[- pina a alba et B sulphurea, 4n. Hepatica, An. narcissiflora, "rn. vernalis, 4Anthericum Liliago, 4rabis alpina, 4r. hirsuta Scop. ( Turritis L.) , 4r. pumila Wulf. , 4rbutus alpina , Arb. Uva-ursi , Jrenaria ciliata « subunifflora et B multicaulis , Ar. laricifolia, 4r. polygonoides W ulff., Ar. verna () diffusa ( 4r. caespitosa Heg.) et Ó calycibus obtusiusculis (4r. saxatiWis Meg.), 4rnica montana, rn. scorpioides, zrundo montana NN. ( 4grostis arundi- nacea Sut.), Asperula cynanchica, Asp. taurina, Aster alpinus, Astrantia maior, Zstr. minor, Athamanta cre- tensis , vena distichophyl(a Vill. , 4v. versicotor Vill. , Bartsia alpina, Detula viridis Chaix ( A4/nus DC. ; infra Birchboden) , Ziscutella laevigata, Buphthalmum salici- folium, Bupleurum ranuncutoides, B. stellatum ?? (a Cl. WanrrNBrzmG citatum. V. Fl. helv. 2 p. 584 obs.), Cacalia albifrons Willd. (Airsuta Sut.) , C. alpina Jacq. (glabra Sut), Calamintha a/pina Lam. ( Thymus L.), Camelina dentata Pers., ( Myagrum Willd.), Campa- nula alpina (??), C. barbata, C. rhomboidalis, C. thyr- soidea , C. valdensis All. , Carduus defloratus, Carex alba Scop. (ad p. 2900 s. m.) , C. atrata (supra Tomlisalp), C. órachystachys Schrank, C. caespitosa (in summis pa- ludibus torfaceis), C. capi//aris (auf dem Leib) , C. curta Good. ('canescens auct. ; prope Alpem superiorem), C. firma Host, C. frigida All. (.fuliginosa Wbg.) , C. /imosa (prope Alpis superioris stabula), C. paniculata , C. pau- ciflora Lightf., C. Scopolii N. ( Mielichhoferi Schk.) , C. stellulata Good. , Carlina acaulis (ad montis radices), Centaurea montana (perinde), Cerastium alpinum, C. arvense ll strictum, Chaerophyllum hirsutum , Cherleria 404 PILATUS. sedoides , Chrysanthemum alpinum, Chr. atratum , Chr. Halleri Sut. , Chr. Leucanthemum Il montanum , Cineraria cordifolia Gouan , Circaea alpina , Cirsium spinosissimum Scop. ( €nicus L.) , Coch/earia saxati/is Lam. (Myagrum L.), Comarum patustre, Convallaria maialis, C. Poly- gonatum, C. wverticillata, Coronilla Emerus, C, vagi- nalis Lam. ( minima auct.), Crataegus Aria, Cr. Cha- , maemespilus Jacq. ( Mespilus L.) , Crocus sativus ?? (au- tumnalis Sut.) , Cr. vernus ÀAll., Cypripedium Calceolus (ad Emmiam prope Thorenberg), Daphne Cneorum H striata, D. Mezereum , Dentaria divitata Lam. (penta- phyllos Sut.), Dianthus sylvestris, Digitalis grandiflora Lam. (6mbigua Willd.), D. lutea, Dr. aizoides, Dr. frigida Saut. (stellata Willd.), Dr. tomentosa Wbg. (ad Etzelfluhe et Róssliger- Waldfluhe), Dryas octope- tala, Epiloóium alpestre (3 fol. ternis (Ep. trigonum Ludw.), Ep. alpinum, Erica carnea (seu herbacea), Erizeron alpinus, Erin:s alpinus, Eriophorum aípinum, Er. vaginatum, Eritrichium nanum ?? Schrad. ( Myo- sotis All.), Eryngium alpinum, Festuca pumila Vill., F. rubra, F. Scheuchzeri N. ( pulchella Schrad.), Gaium helveticum Weig. (saxati/le Sut.), G. rotundifolium (prope speluncam lactis Innae), C. verum, Gentiana acaulis, GC. asclepiadea , G. bavarica, C. lutea (parcis- sime), G. nivalis, C. purpurea , C. utriculosa , C. verna. Geranium sylvaticum, Geum montanum , Globularia cor- difolia, GI. nudicaulis, Gnaphalium alpinum, Gn. pu- sillum Haenke , Gn. supinum , Gypsophila repens, Hedy- sarum obscurum, Helianthemum ( Cistus Li.) grandifforum DC. «, H. polifolium DC. ?? (V. fl. helv. IV p. 451 obs.), H. oelandicum DC. 8 glabrum ( C. oelandicus Whg.; auf dem Leib), He//eborus viridis, Hieracium aurantiacum, H. aureum Vill. (Leontodon L.), H. blattarioides, H. paludosum (ad montis pedem), A. prenanthoides Vill. , H. succisaefolium Al., 4. villosum, Hypericum dubium Leers, A. hirsutum, H. montanum, Hypochoeris uni- Jlora Vill. (Ahezvetica Jacq.), Imperatoria Ostruthium, luncus filiformis, 1. trifidus, 1. triglumis, Iuniperus PILATUS. 405 communis y alpina Meg., Laserpitium latifolium, L. Siler, Lepidium alpinum, Ligusticum Meum Crantz ( Atha- manta L.)), L. Mutellina Crantz ( Phettandrium | L.), Lilium Martagon, Linum montanum. Schl. ( narbonense Sut.), Lonicera alpigena, Lotus siliquosus (ad montis radices), Lunaria rediviva, Luzula spadicea DC. ( 1un- cus All.), Margarita Bellidiastrum NN. ( Doronicum L.), MMoehringia muscosa , Narcissus poéticus , INardus stricta, JVeottia cordata Tuch. (OpArys L.), Onobrychis vulga- ris « montana N. ( Hedysarum Onobr) chis L.), Ophrys alpina, Ophr. apifera Muds. (ad montis radices prope Alpnach), Ophr. Monorchis, Orchis albida S8w.(Saty- rium L.), Orch. globosa, Orch. mascula fl. albo, Orc. nigra Sw. (Satyrium L.), Orch. odoratissima , Orch. ustulata, Orch. viridis Sw. ( Satyrium L.) , Orobus ver- nus, Oxytropis ( Astragalus L.) campestris DC. , .Ox. montana DC. , Papaver alpinum , Pedicularis adscendens Schl.? (comosa Krauer), P. fo/osa, P. sy/vatica, P. versicolor Wbhg. (/!ammea Sut.), P. verticillata, Petro- callis pyrenaica R. Br. ( Draóa L.), Phaca astragatina DC. ( Astragalus alpinus L.), Ph. frigida Jacq. , Phleum. alpinum , Pinguicula alpina, Pinus sylvestris ( moutana Wbg. (P. Mughus Heg.), Plantago alpina, Poa alpina c et B vivipara, P. distichophyllla N. (prope stabulum die Staffel), Po/lygonum viviparum, Potentilla aurea ( P. Halleri Ser.), P. caulescens, Primula 4uricula, Pr. farinosa, Pr. integrifolia, Pr. viscosa Vill. ( villosa Sut.), Pyrola minor (supra stabulum die Staffel), P. upiflora (perinde), Aanunculus aconitifolius (utraque forma), A. a/pestris, R. montanus Willd. ( niva/is Sut.), Rhamnus pumilus, Rheum digynum Wbg. ( Rumex L.), Rhodiola rosea, Rhododendrum ferrugineum, Rh, hirsu- tum, Ribes alpinum, Rosa alpina, ft. rubórifolia Vill., Rubus saxatilis, Rumez scutatus, Ruta montana Willd, (?*?), Salix hastata , TX myrsinites E leiocarpa ( S. dubia Sut.), S. myrtilloide: Krauer (an Sut. ? an $. retusa b myrtilloides Mur.? plantam omnino ignoro), $. rcticu- lata, $.rctusa, Sanguisorba officinalis , Saxifraga ai- 406 PLANCHETTES zoides, S. aspera DC. I elongata et I1 (S. bryoides L.), $. caesia, S. cuneifolia, S. exarata Vill. ( hypnoides All. Sut.), S. muscoides Jacq., S. oppositifolia, S. stella- ris, Scheuchzeria palustris (ad Pilati lacunam), Scirpus caespitosus , Sedum annuum L. ?? (species dubia 5); a CarrrLLERO neque ab aliis visa), S. atratum , S. villo- sum, Sempervivum globiferum , S. tectorum , Senecio al- pestris N. ( saracenicus Sut.), S. Doronicum , S. Scheuch- zeri N. (gallicus Sut. ; planta nuperis incognita), Ses- leria caerulea Ard. (Cynosurus L.), Silene acaulis, S. rupestris, Soldanella alpina , Solidago F'irgaurea jy pu- mila N. ( S. minuta Sut.), Sonchus montanus Lam. ( al- pinus Sut.), Spergula sagineides, Stachys recta, Stel- laria nemorum, Sszrertia perennis, Tazus baccata, Teu- crium Chamaedrys , 1T. montanum, Thalictrum minus, Thesium alpinum , Thlaspi montanum , T. rotundifolium N. (Iberis L.; nonnisi ad Etzelfluhe) , Toffe/dia caly- culata Wbg. 4nthericum L.), Tozzia alpina, Trifolium alpinum (?), Tr. spadiceum (?? annon potius T». badium Schreb. ? ) , T'ussilago aba (in montis adscensu), T. nivea Vill., U/mus campestris (?), F'accinium Ozycoccos, P. uliginosum , F'aleriana montana , V . tripteris, F eratrum album , F'eronica alpina, V. aphylla, V. fruticulosa , V. saratilis L. fil., P. Teucrium , P. urticaefolia Jacq., Fiola biflora, V. calcarata, V. grandiflora Vil. I Zu- tea, V. palustrix, Pissevache. V. Octodurum. Planards (Les), pagulus vallis Ormonds-dessus infra les Plans situs. Ibi: Digitalis grandiflora Lam, (ambigua Sut.), Doronicum Pardalianches, Poa aspera N., Sonchus montanus Lam. ((alpinus Sut.). Planchettes (Les), vicus Neocomensis, sep- tentrionem versus, ultrale Locle etla Chaux-de-Fonds, colli supra Dubis ripam dextram eminenti insidens. ") Eam ad S. saxatile All. refert summus Caxporrivs, Ex- cludit autem cAaracterem et synonyma ; sed quid tunc restat? Cl. WaurENDERGIO S. sacatile All., S. annuum (j audit, PLAN-CONTEY—PLATHRIERES 407 Ihireperiuntur: 4raóis arenosa Scop. ( Sisymbrium L. ; ad Dubim), Coronilla vaginalis Lam. (minima auct.; forma maior ad inum clivum infra les Brenets), Diazu- thus caesius Sm. l adscendens, Senecio tenuifolius Jacq. Plan-Contey, collis inter Sedunum et St.-Pierre clivo leni supra Rhodani ripam dexteram sese extollens. Ei pagulus Aven insidet atque ad eius. pedem situs est vicus Vétroz. In paludibus vicinis occurrit. Scirpus acicularis Plans (Les), pagulus alpestris vallis Ormonds- dessus in. pago Vaudensi situs. Prope istum locum occurrunt: 4nemone baldensis, 4róutus alpina , Campa- nula latifolia (rarissima) , Carex dioica , Centaureca phry- gia, Cineraria cordif olia Gouan, Coraltorrhiza Halleri Rich. (OpArys Coraliorrhiza L.), Corydalis solida N. ( Fumaria Hoffm.), Centiana ciliata , C. utriculosa, He- racleum Sphondylium II stenophyllum, Hieracium ample- xicaule, H. blattarioides, H. prenanthoides Vil. Id cydoniaefolium , luncus filiformis, luniperus Sabina (supra vicum), Zunaria rediviva , Neottia cordata Rich. ( Ophrys L.), Ophrys myodes Jacq. , Orchis pyramidalis , Orch. sambucina c flor. luteis ,, Potentilla alpestris Hall. fil. (aurea Sm. Ser.) , Rhamnus alpinus, Rubus hybridus Vill. (g/andulosus Bell.), R. saxati/lis, Tozzia alpina. Plátrieres (Les), collis gypsaceus magnam par- tem omnino incultus, et stirpibus pulchris rarisque abundans, inter Sideram et Sedunum Rhodani ripae dextrae imminet. Extrenitatem eius orientalem vineae bonum vinum proferentes obtinent. In eo colle inter schistas micaceas et argillosas, rupes gypsaceae emui- nent: istius pulchri 2ypsi candorem aliquot venae ru- bellae traiiciunt ac docente Cl. MrrswEno antiquissimam eius fossilis formationem indigitant. — Plantae insi- gniores : Artemisia vallesiaca All., 4sparagusofficinalis, Buffonia tenuifolia , Colutea arborescens, Echinops sphac- ' rocephalus, Erythraea pulchella Fries y palustris, Eu- phrasia lutea, Medicago faí/cata, Molinia serotina M. et K. ( 4grostis L.), Ononis Columnae All. ( minutissima 408 PLAUEN—PONTE. Sut.), Onosma montanum Sm., Orobanche caerulea Vill. (laevis Sut.), Poa Eragrostis, Prenanthes ramosissima All. (viminea Sut), Ranunculus gramineus (nonnisi supra hunc collem et circa St. Leonhard intra patrios fines occurrit, Stipa capillata, $t. pennata, Telephium Imperati , Typha minima Moppe, Xeranthemum inaper- tum Willd. (azzuum Sut.). Plauen vel Blauen, mons magni ducatus Ba- densis rupe granitica gnesioque constans , 5579 p. s. m. elevatus est; boream versus 5 leucis Dasilea distat at- que ut vicinus Belchen ad Sylvam Nigram pertinet. In eo monte occurrit Aumez arifolius All. Pocco-d'Adda, locus inae vallis Tellinae paulo supra fluvii ostium situs. Ibi Morbenium versus nasci dicitur rarissima Zrckangelica officinalis Moffm. ( An- gelica Archangelica Y..). Poleggio, vicus vallis imae Lepontiae, in pago Ticinensi, infra Giornico, supra Osogna, inter amnes Ticinum atque Blegno et prope eorum iunctionem situs. Ibi aliquot iuvenes in seminario ad sacerdotium eru- diuntur. Hic locus in nonnullis mappis geographicis, et vulgo , Riviera nominatur. — Plantae rariores: Aira caryophyllea (in glareis), 4ntirrhinum maius, Galium rubrum 9 parviflorum (Giornico versus), Festuca Myurus, Leersia oryzoides Wd. ( Phalaris L.), Mentha Pulegium. Pommat. V. Formazza. Pompaples. V. Urba. Pont (Lo), vieus Vaudensis in valle Iugensi fere inter maiorem lacum et minorem, quem nuncupant lac Brenet, situs; a ponte canali, quocum uterque lacus communicat, imposito pictorioque adspectu insigni nomen traxisse videtur. Ibiin Helvetia primum obser- vatum est Sisymórium supinum , in Tunci ustulati Hoppe consortio ad littora frequens. Pont de Martel. V. Martel. Ponte, vicus Rhaeticus, in valle Oeni superiore , ad pedem australem M. Albulae, in amnis ripa sinistra inter Bevers et Zutz situs. Ibi via alpestris, quae per PORT-VALAIS. 409 Albulam in iuris lictiones Bellfort et Davos ducit, cun via regia totam vallem percurrente coniungitur. In Oeni ripa opposita et ad pedem M. Casannae supra pagulum Camogasca s. Campogask, integra reperitur sylva, Pino Cemóra constans. Ni fallor prope ipsum pagum Ponte nascitur 7io/a grandiflora Ill ramosa , quam nonnulli botanici eandem ac 7. rothomagensem esse putaverunt. Supra pagum sub Zaricis tegmine laete serpit vigetque pulchra Zinzaea borealis. Ad rupes secus vias: Sempervivum montanum. Ponte di Tresa, Ponte-Tresa, vicus pagi 'Ticinensis , ad fluvium Tresam, prope locum ubi lacum Luganensem relinquit, et ad ditionis Mediolanensis li- mites situs. Ibi mulieres pro modico pretio viatorum e naviculis descendentium atque oppidum Luino peten- tium sarcinas baiulandas suscipiunt. — Secus viam, quae ad lacam Verbanum ducit, inter la Madonna del Piano et Luinum inveniuntur: dS$c&áoenus albus, Sch. fuscus, etc. "V. Luino. Pontfarbé, nomen praedii inter Bénex et Gland sii. V. Clarens. Pontins (Les). V. Martel. Ponts (Les), vicus pagi Neocomensis, ad montis la Tourne pedem borealem situs, atque ad vallem la Sagne, ab euro occasum versus porrectam, cuius aquae per rupium subterranearum rimas dilabuntur, pertnens. Ín regione vicina multa petrefacta et palu- des torfaceae pulchras gignentes plantas reperiuntur. Plantae: Zetu/a nana (aux ponts de Martel et de Varode), Carex chordorrhiza L. fil., Pinus sylvestris y Pumilio, Potamogeton natans Koch et Ziz II e/pticus. Porte-du-Sex. V. Sex. Port-Valais, pagus Valesiae inferioris, paulo supra Rhodani ostia, in amnis ripa sinistra et ad pul- chram Sempronii viam, qua Genevam itur, situs. Sürpes insigniores in Alpibus vicinis occurentes: 4- drosace helvetica N. (retia L.), Centaurea phrygia (in adscensu ad Catogne), Zieracium blattarioides, LH. 410 POUILLERET—PRAETORIA. montanum Jacq. (Hypochoeris pontana L.), Papaver alpinum (in M. Pierre-plate et Chaumeni), PAaca a/pina Jacq., PA. australis, Ph. frigida Jacq. Salix hastata (S. 4rbuscula Sut.). — "Tum circa et supra vicum: Scabiosa sylvatica f) longifolia , Thesium alpinum, Tro- chiscanthes nodiflorus Koch. (Smyrnium AM.; stirps praerara). Poschiavo. V. Bernina. Posses (Les). V. Gryon. Pouilleret, mons, ut putamus , Neocomensium, ubi a Cl. GacwegiN observatae fuerunt: AZriophorum alpinum , Orchis globosa, Uvularia amplezxifolia. Praegalliensis vallis. V. Bregaglia. Praetoria (gall. le Val d'Aoste) vallis Pede- montana , ab Alpibus Penninis boream versus terminata, euro-austrum petit, Eporediae aperitur ac sese cum magna Italiae superioris planitie coniungit. Prope Au- gustam bifariam dividitur: ramus orientalis 5-4 leucas longus usque ad M. Pennini pedem tendit ; occidentalis usque ad Courmayeur longitudine 4-5 l. metitur, et paulo supra hunc locum iterum 2 valles alpinas, Albo Monti eiusque iugo subiectas efficit: alteram orientalem, val Ferret dictam, collum eiusdem nominis a Valesia dissepit; altera ipsi altissimo Mont-Blanc propior fere- que tota molibus glacialibus rigens, ad occasum por- recta, prope lacum Combal a monte Col de la Seigne clauditur. Torrentes ex istis vallibus descendentes supra Courmayeur et Augustae confluunt, ac simul iuncti, amnem Doriam (la Doire, Doria) efficiunt. Praeter illas superiores valleculas alpestres , aliquot adhuc magni laterales rami in. vallem Praetoriam utrin- que descendunt, quorum praecipui sunt: 4) vallis Pel- lina, quam boream versus altissimi montes Velan, Combin eorumque longa iuga a vallibus Valesiacis En- tremont, Bagnes, Orsiere et Hérens suis glacialibus muris dissociant ; istius regionis torrens infra Augustam cum Doria commiscetur; 2—85) valles 'lTornanche et Challant, ad septentrionem a montis Sylvii altissuno PRAETORIA VALLIS. 411 dorso clausae vallique D. Nicolai conterminae; prope Chátillon , et supra arcem Bard aperiuntur; 4) denique vallis Gressoney; prioribus contigua parallelaque , usque ad M. Rosae iuga occidentalia, D. Nicolai vallis limi- tibus contermina adsurgitur, et prope St. Martin cum valle principe confiuit. Práetoria provincia stirpium rararum pulchrarum- que feracissima est; eius fundum atque imae partes vegetabilia Europae regionibus australioribus propria gignunt; loca autem superiora meridionali iugo pro- xima, ut et Alpium laterzlia dorsa eam vallesque se- cundi ordinis, quae huc pertinent, distinguentia, her- bis, quas montes editissimi proferunt, rarissimis abun- dant, ut sineulis fere annis istae felices terrae botani- cis aliquid novi afferant. — Plantae citatae: J/cAhi//ea nobilis, ch. tomentosa, .4egilops cylindrica Host . (in vineis prope Augustam), ira praecoz, 4nchusa an- gustifo!ia (ad vias frequens), Aristolochia lutea Desf. (circa Eporediam), Artemisia A4bsinthium , Aspbodelus albus Willd. (ramosus 8 L.; prope arcem Bard), 44stra- gaílus Cicer, str. monspessulanus, Astr. Onobrychis, Avena loeflingiana (circa Villefranche ad muros sepes- que; gramen rarissimum), Centaurea amara y folis omnibus linearibus, Cervaria aísatica N. ( Peucedanum L.) B aibiflora (Selinum venetum Spreng.), Cheilanthes odora Sw. ( Adiantum fragrans DC.) , Chenopodium Do- trys (ubique), Co/utea arborescens , Cytisus nigricans, Euphrasia Odontites 8 verna, Fumaria parviflora Lam., Galium pedemontanum All. ( Zalantia Bell.), Geranium ciconium , Hieracium florentinum All. IL ( H. piloselloides Vill.), Hyssopus officinalis , /satis tinctoria, Is. V illar-. sii N. (alpina Vill), Lactuca augustana All., Z. Sca- rioía (inter Courmayeur et Augustam frequentissima), Ononis Columnae All. ( minutissima Sut.), On. minu- tissima , On. Natriz , Panicum undulatif olium Ard. ( hir- tellum Sut.) , Plantago arenaria W. et K. ( Pl. Psyllium Sut.; locis arenosis frequens), Podospermum calcitra- pifolium DC. (Scorzonera resedifolia Sut.; prope Cham- ' 412 PRANGINS. bave; rarissimum), Polycnemum arvcnse, Satísola pro- strata (ubique; in Helveua ipsa nusquam occurrit), Sclerophyllum pulchrum N. ( Crepis L.; praeserum infra Augustam frequens; ceterum etiam in Helvetia deside- ratur), $colochioa Donax N.(4rundo L.), Scorzonera hispanica (glastifolia Willd.; ad arcem Bard; huie stationi propria), Sisymbrium acutangulum DC. II (S. Tillieri Schl.) (9j augustanum (Augustae atque inter Cháullon st St.-Martin, ad inuros), TÀymus vulgaris (infra Augustam) , Tribulus terrestris (vulgo) , Trifolium chrysanthum NN. — Ad M. Pennini pedem australem leguntur: Zntirrhinum Bauhini N. (flexuosum Sut.), Celtis australis (prope Bibian; ea arbore caret Helvetia); Centaurea phrygia « elatior, ramosa (rarissima), Cy- nosurus echinatus, Dondia Epipactis Spreng. (?? 244s- irantia Scop.; in eo tractu, testante Harrrnzo, lecta est, sed post eum neque alibi, neque in Helvetia cui- quam occurrit), JVepeta lanceolata Lam. (JN. JVepetel/a Sut.; rarissima) , Sisymbrium strictissimum, $. tanacc- Hifolium (utrumque perrarum). — In Alpibus de St.- Marcel: Arysimum pumilum N. (Cheiranthus Mur.), Pedicularis cenisia N. (in Helvetia desideratur), $azi- fraga retusa Gouan (perinde). — In Alpibus passim: Astragalus alopec.roides (in vallecula laterali Cognes; rarissimus) , Crocus sativus (?? duntaxat a Lon&rro ci- latus) , Znula. montana, Mandragora officinalis Mill. ( 4tropa Mandragora L.), Ornithogalum fistulosum Ram., Pedicularis rosea Jacq. (hirsuta All.; in isus Alpibus frequens, intra nostros limites nusquam oc- currit), Potamogeton obtusus Ducros (rufescens Schrad.) p (P. alpinum Bell; in lacubus montanis Chamolet et Diona), TAalictrum elatum ( DC., J'a/eriana celtica, F.Saliunca All. — V. Augusta pra etoria, Cham- have, Courmayeur, Oyen (St. -), Remi (St.-), Tornanche (Val-). Praettigovia, Práttigau, Brattigau. V. hRhaetigovtia. Prangins, pulcher vicus Vaudensis, olim baro- PRANGINS. 413 natus eiusdem nominit sedes. Inter lucos et hortos extollitur splendida villa, viae regiae qua Neviduno Rotulum itur, imminens, unde lacus Lemanus, paulo ultra Promenthoud subito latescens, Alpium iuga, Sa- baudiae urbes ac vici, denique praedia colli, cui villa insidet, subiecta et oppidum Nevidunum, vix quarta leucae parte distans, luculentissimo sunt spectaculo. Templum haud inelegans istum quoque locum exornat. Pulchra sylva ad villae possessiones pertinens, ultra Promenthusam sita, ex maxima parte inter viam regiam et lacum extenditur. Adangulum austro-occidentalem sylvae, prope amnem, m«uper concinna aedificata est domus venatoria cum magnis hortis stabulisque. Partes sylvae lacui proximae amoenissimae sunt. Ibi in tran- quilla solitudine naturae amici prospectu gratissimno scenisque valde pictoriis gaudent. Dotanices cultores etiam in eo nemore haud spernendam plantarum messem colligere possunt. Strpes prope Prangins observatae: Z4doxa Moschatellina, J4sperulía arvensis, J4strantia maior (in pratis), CAenopodium polyspermum ll acuti- Jolium (in agris prope la Redoute), CA. urbicum fl. helv. (intermedium M. et K.; infra villam ad viam re- giam), Chondrilla iuncea, Euphorbia faílcata (1n agris) , Calium parisiense ILang/icum (in agris propela Redoute), lathyrus Aphaca, Ornithogalum arvensc Pers. ( minimum auctor. ; circa la Redoute) , Papaver Argemone (ibidem), Poa airoides Koel. ( 4ira aquatica L.), P. megastachys N. (Briza Eragrostis L.; prope templum et alibi in ipso vico) , Teucrium Scordium (iuxta viam regiam inter praedium la Redoute et pagulum Bénex). — Ad littora infra vicum: ira caespitosa (9 littoralis IN., Galium verum (9 fl. ochroleucis (ad muros prope villam Sadex), Triticum intermedium Host y ( Tr. pungens Hag.). — In sylvalocisque ei vicinis : :4nemone Hepatica (parcissime). n. pulsatilla Y praecox (ad lacum), Améhericum Li- Jiago, Anth. ramosum, Avena pratensis, Buxus sem- pervirens a arborescens , Campanula persicifolia , Carex humilis Leyss. (clandestina Good.; ad clivos prope 414 PRAPIOZ. lacum), Cervaria ( A4thamanta L.) glauca N., C. Oreo- selinum N., Convallaria maialis, Crataegus torminalis, Cynanchum incetoxicum Pers. ( Asclepias L.), Epilo- pium Dodonaei Vill. « (rosmarinifolium MHaenke; ad lacum), Equisetum hyemale (au Marais cum sequente) , Equ. limosum , Euphorbia sy(vatica (j minor, Genista scoparia Lam. (Spartium L.; parce), Hieracium mu- rorum y pictum, et murorum ll sy/vaticum , H. sabau- dum » latifolium et à lanceolatum, H. umbellatum c , et ( Jatifolium, Holcus mollis, Laserpitium prutenicum (locis paludosis ad lacum), Luzu/a nivea DC. ( Juncus L.), Me/ica uniflora Retz, Micropus erectus (in. arvis inter sylvam et praedium le Marais), OpLrys apifera Huds., Ophr. arachnites Hof(m., Orchis pyramidalis , Potamogeton pusillus «, et () capil/aris (im sylvae ca- nali prope la Bergerie), Potenti//a aiba (ad sylvae oram prope canalem et supra locum, ubi crescit Pu/satilla ;: hanc speciem alibi intra nostros fines provenire mihi neutiquam compertum est), P. Pragaria Poir. (7ra- garia sterilis L.; ad sylvae oram occidentalem infra viam regiam), 2. zmicrantka Ram. (perinde), P. r«- pestris (in P. albae consortio) , P. verna ll aestiva (ibi- dem, Raóus tomentosus Willd. (ibidem), Schoenus fer- rugineus locis palustribus inter sylvam et lacum), Serratula tinctoria, Seseli bienne Crantz (annuum L.), Teucrium Scorodonia , Tofieldia calyculata Wbg. (4n- thericum L.; in clvis paludosis prope lacum), Trifo- lium rubens (prope canalem). — V. Promenthoud, Promenthusa. Prapioz, mons alpinus Vaudensis e regione M. Lioson situs, hinc ad boream valli Ormondianae supe- riori, inde ad occidentem inferiori imminens, parvas glaciales moles sustentat multasque gignit stirpes alpinas. Ibi enim observatae fuerunt: 4grostis rupestris Willd. (alpina Sut), Allium Schoenoprasum () alpinum, An- drosace alpina N. ( Aretia L.), A4nemone alpina Qj sut- phurea , 4n. baldensis, Anthericum Liliago, Arabis bel- lidifolia Jacq. , .4r. pumila Wulfl., 4rbutus alpina, PREVON-D'AVAUX. 415 Arb. Uva-ursi , Arnica scorpioides, 4rtemisia Mute(- lina Vill., Art. spicata Jacq. , Aster a/pinus, Astragalus aristatus Ll'Her. (str. Tragacantha Sut.), Bupleurum ranunculoides , Calamintha 44cinos Clairv. ( Thymus L.), Campanula Allionii Vill., Cardamine bellidifolia, Coch- Learia saxatilis Lam. ( Myagrum L.), Delphinium in- termedium Ait. (elatum Sut.), Draba frigida Saut. ( dubia Sut.), Dracocephalum Ruyschiana, Geum reptans, Gnaphalium alpinum, Gn. Leontopodium Vil. ( Filago L.), Lepidium latifolium , Luzula spadicea DC. ( Iuncus All.), Onoórychis vulgaris N. (Hedysarum Onobrychis L.), Ophrys alpina, Orchis globosa, Orch. wiridis Crantz ( Satyrium L.) , Oxytropis montana DC. ( Astra- galus L.), Phace alpina Jacq., Ph. australis, PA. frigida Jacq., Phyteuma hermisphaericum, Ranunculus glacialis, R. parnassifolius, R. pyrenaeus, Rumex scu- tatus, Salix hastata (S. A4rbuscula Sut.), S. herbacea, Silene acaulis floribus albis , Thesium a(pinum (9, Thiaspi rotundifolium N. (Iberis L.), 7 iola cenisia. Prattelen. V. Muttenz. Prazfalcon, locus Valesiae mediae inter collem gypsaceum des Plátrieres dictum et Sideram situs. Ibi occurrunt: CA/ora perfoliata, Epilobium hirsutum ( grandiflorum All.), Zpipactis palustris Crantz (Sera- pias Scop.), Euphorbia falcata (secus viam Sideram versus), Typha angustifolia, T. minima Hoppe. Prettaie, v. potius Brettaie, mons alpestris, : $ l. supra Bex ac prope vallem Orimonds situs. Hunc montem aliquot parvi lacus exornant. V. Chamosaire. Prévon-d'Avaux, vallecula amoenissima inter agrum vici Longirod et colles regioni vitiferae la Cóte imminentes sita, ab occidente eurum petens, 4 !/, l. longa est, et prope Gimel aperitur. Constat pratis, pascuis et sylvis potissimum abiegnis fagineisque , nec- nisi paucissimas sed perpulchras quercus alit. Aliquot praedia solitaria et casae pastoriae in ea valle exstant, sed fere ubique deserta naturaeque soli relicta videtur. Plantae rariores; .£garicus muscarius et multu alii 416 PROMENTHOUD. Fungi, Chrysosplenium alternifolium , Galium rotundi- folium, Milium confertum , Orchis odoratissima (in pra- tis ad vallis ingressum propé Burtigny), Rosa tomen- tosa Sm., R. villosa, Scabiosa sylvatica, Senecio ai- pestris N. fol. superioribus sessilibus, SteZaria graminea petalis calyce duplo maioribus, T'ussilago alba, F'icia Cracca Yl Gerardi /j multiflora , F. dumetorum. Promenthoud (promontorium), vicus parvus sed amoenissimus , ad Lemanum infra Prangins situs et di- midia leuca eurum versus Neviduno distans. Ibilacus longum angustumque promontorium eflicit et inde ad orientem subito insigniter dilatatus maximam fere suam latitudinem consequitur. In ea regione etiam prope littora profundissunus est. Sabaudiae ripae, montes eius Voirons et Salaeva, ac praecipue colles, cui arx Nevidunensis, ipsum oppidum et villa Prangins insi- dent, iucundissimum prospectum efficiunt. Denique nonnulla elegantia praedia et pulchrae domus rusticae scenam totam exornant. Prope Promenthusae ostium paludes cum lacu cohífluentes plantas rariores gignunt, et sylva vicina Florae amicos ad gratissimam fructuo- sissimamque ambulationem invitat. — Stirpes prope vicum observatae: 44//ium Schoenoprasum a lacustre (au Signal, copiose), J/opecurus fulvus Sm. ( geniculatus agr. helv.), Zrassica Érucastrum (9 ochroleuca , Carda- mine amara, Carez nitida Host (ad lacus littora trans promontorium), C. Oederi Ehrh., C. stricta 9 minor laete virens, C. £eretiuscula Good. (Sadex versus), Centaurea solstitialis , Cerastium vulgatum y inundatum , Ceratophyllum | demersum , Crassula rubens, Euphorbia Lathyris (exstirpata), Festuca ruóra Vl trichophylla, Lemna gibba, L. polyrrhiza, L. trisulca, Lepidium pe- traeum , Melilotus vulgaris Willd. & (M. leucantha DC.), AM yosotis caespitosa Schulz, et 9 grandiflora, Myrio- phyllum verticillatum y limosum , JNaias minor All. ( Fluvialis Pers. , Caulinia fragilis Willd. ; parcissime), JNasturtium palustre DC. ( Sisymbrium Poll. Sut.), 0r- chis coriophora , Orch. militaris DJ Simia, | Physalis PROMENTHUSA. 447 Alkekengi , Poa bulbosa , Polygonum amphibium , Potamc- geton lucens, P. obtusus Ducr. (rufescens Schrad., parcissime), P. pectinatus, P. perfoliatus (9 Loeselii , P. pusiltius &, Ptychotis heterophylla Koch (Seseli saxi- fragum L.; parce; rarissima stirps, agro Nevidunensi propria), Aanunculus repens y erectus, R. sceleratus , Rosa rubiginosa , Salix triandra, Scirpus palustris (p minor, $c. uniglumis Link (f arenarius, Scrofularia canina, Sium angu:tifolium, Tamarix germanica; Thrin- cia tarazacoides N. (Hyoseris Vil.) (9 glabriuscula , Trifolium ftiiforme Schreb. , Tr. fragiferum , Tr. pro- cumbens .AMl Schreberi (8 intermedium, Tr. scabrum, Utricularia vulgaris , Ferbascum crassifolium DC. ( món- tanum Schrad.), P. pulverulentum Vi. , F'eronica spi- cata ll Aybrida, F'iola hirta (9 apetala , Xeranthemum annuum (ex hortis elapsum). — Prope Sadex inter Pro- menthoud et Nevidunum ad lacus ripam: pium gra- veolens , Galium verum () ochroleucum , Iuncus acutiflorus Ehrh. y tenuifolius , Parietaria erecta M. et K. (offi- cinalis auctor.). V. Prangins. Promenthusa, rivus pagi Vaudensis, in monte Tura ex diversis fontibus supra Giüvrins, Genollier, Begnins et Burügny ortus, agri Nevidunensis (district de Nyon) magnam partem irrigat, et pone vicum Pro- menthoud, prope sylvam Prangins in. Lemanum exo- neratur. Ad eius littora nonnullae stirpes insigniores proveniunt, v. gr.: z4nemone ranunculoides, Carex mazima Scop. (infra praedium Pontfarbé, atque inter viam regiam et lacum), Carum Carvi (in pratis sylvae Prangins vicinis), Chaerophyllum hirsutum (infra Ge- nollier usque ad praedium Pontfarbé), Festuca arundi- nacea Schreb. (supra ostium e regione sylvae Prangins), Gladiolus communis fl. helv. (ad ostium prope le Signal), Limodorum abortivum Sw. (Orchis L.; supra ostium), Salix incana Hoffm. (vimina/is Sut.), S. phylicifolia, $. triandra, Scabiosa sylvatica (supra ostium e regione sylvae). Prosa. V. Gotthardus. Gaudin. Flora helv. VII. ] 97 418 PULLY-—RÁFEL Pully, vicus Vaudensis pagi, */;» fere leuca ad eurum Lausanna distans, et supra rapidum clivum, qua ex urbe ad laeum descenditur, inter vineas et po- maria fertilia situs. Prope hunc locum, Vidy ver- sus, reperitur So/anum JDuícamara y pubescens. Prae- terea citantur: Ceterachk of ficinarum Willd. ( 4sptenium Ceterach L.), Chenopodium foetidum Lam. R. Rà3fel, mons alpinus granitieus, ad nivium limi- tem, supra Zermatten, in summa D. Nicolai valle, et in alüssimi Sylvii vicinia situs. Eo per pascua casas- . que pastorias Augstkommen pervenitur. [In isto tractu plantae rarissimae occurrunt, v. gr. : Zchillea moschata Jacq., J/chemilla fissa Schumm. , A/ch. vulgaris y hir- suta, Androsace ( 4relia L.) helvetica N., Andr. pen- nina N., Anthericum serotinum , Antirrhinum alpinum, Apargia alpina Most, rabis bellidifolia Jacq., 24r. coerulea NVulff., retia Fitaliana N. ( Primula L.), -"rnica scorpioides var. subacaulis, 4zalea procumbens, Botrychium Lunaria Sw. (Osmunda L.), Bupleurum ranunculoides B a/pinum , var. pygmaea , Cardamine re- sedifolia , Carex caespitosa B alpina, C. erícetorum Poll. (ciliata Willd. , g/obu/aris Sut.) , C. foetida All. , C. Ais- pidula N. /fimbriata Schk. ; species perrara), C. iun- cifolia All., C. rupestris All. petraea Wbg.; rarissima), Cerastium pedunculatum N., Cherleria sedoides, Chry- santhemum alpinum, Draba aizoides, et eius var. B minor Dec., Dr. /fladnizensis j minor ( Dr. helvetica Schl.), Festuca varia Haenke « legitima (in Helvetia rarius occurrens), Z7. violacea NN., Herniaria alpina Vill., Zuncus filiformis, Kobresia scirpina Willd. (Ca- rex Bellardi Al.), Luzu!la (]uncus Al.) /utea Dec., L. spadicea Dec., L. spicata Dec. (uncus L.), Lych- nis alpina, Lycopodium Seíago, Myosotis alpestris Schmidt, Oxytropis cyanea DBieb., Oz. lapponica N. (Phaca Wbg.), Phaca astragalina Dec. (.4stragalus a(pinus L.), Ph. australis, Phyteuma hemisphaericum , ; RhAGATZ—RAMSTEIN. 419 Ph. humile Schl. (perrarum) , PA. pauciflorum ( globu- lariaefolium Sternb. et Hoppe), Pozygala amara 5 at- pina var. nana, Potentilla aurea (Halleri Ser.), PF. Jrigide Vil. (norvegica Sut.), Ranunculus glacialis, RA. pyrenaeus, R. rutaefolius (varissimus), RAeum digy- num Wbg. (Rumex L.), Salix serpyllifolia Scop., Saussurea alpina Dec. ( Serratula 1. Saxifraga oppo- sitifolia, S. petraea Vahl, S. Seguieri Spreng. ( sedoi- des Wbg.) , S. steliaris, Senecio uniflorus All. (perrarus), Sibbaldia procumbens, Stellaria cerastoides ( Cerastium trigynum Vill), TAiaspi montanum (citante Cl. Gax), Thi. rotundifolium N. (Iberis L.) B corymbosum , TÀ!. sylvium IN. (alpestre Sut.), Feronica saxatilis L. fil. Ragatz, vicus magnus pagi Sangallensis in Saru- netorum (Sargans) agro ad Rhaetiae limites situs, et 2-8 l. a thermis Fabariis distans. Prope vicum im- petuosus torrens, quem vulgo Taminam nominant, ex angustissimis horrendisque faucibus erumpit, et inde mox in Rhenum exoneratur. Via mercatoria, quae a lacu Ripario in Rhaetiam atque in Italiam ducit, istius loci incolis quaestus occasionem suppeditat. — Plan- tae insigniores : Buphthaéimum salicifolium , Calamintha JVepeta Clairv. (Melissa L.; rara), Gentiana Pneumo- nanthe, Potentilla caulescens, — V. Fabariae ther- mae, Sargans, Marschlin s. Ramaclée (La), nomen torrentis vallis Castro- dunensis, in Oberlandia Vaudensi. Ad eius umbro- sas ripas in ipsa vallis planiue proveniunt Circaea a4- pina rvarumque Zpipogium Gmelini Ruch. ( Satyrium Epi- pogium L.). Ramstein, arx montana iugi lurani, in pago Basileensi et ad ditionis Solodurensis limites sita. In eius vicinia, teste Cl. HaczsbAcH, occurrunt: .Zruzdo halleriana N., Campanula pusilla Hlaenke, Conva/laria verticillata, Gentiana acaulis, G. campestris, G. lutea, C. verna , Globularia cordifolia, NNardus stricta , Pyrola minor, Ribes alpinum, Saponaria ocymoides, Tofieldia calyculata Wbg. ( Anthericum Sut.). 420 -: hANDA—RATZÜNS. Randa, vieus Valesiacus vallis D. Nicolai, inter St.-Niklaus et 'Tesch, ad M. Weisshorn pedem situs. Ex eo monte, qui sese ad 9000 p. altitudinem supra vallem extollit, anno 1819 per mensem Septembrem , molium elacialium , quas gerit, pars ingens in locum huic vico proximum corruit, prataque vicina vastis ruinis imple- vit. Et quamvis ista congeries ipsum pagum nequaquam contigerit , ab eo casu aeris commotio tam violenta ex- citata est, ut tres domus omnino eversae, ceterae om- nes plus minus graviter labefactae, larices aliquot ra- dicitus evulsae quin etiam lapides molarii sursum versus in montium clivos impulsi fuerint. Verum in tanta strage nonnisi duo homines vitam amiserunt. — Infra Randa occurrunt: J/zdrosace septentrionalis B ( Andr. brevifolia Vi. ; 1n agris vico vicinis) , "straga/us leon- tinus Jacq. (rarissimus) , 4str.. monspessulanus , Che- nopodium rubrum (ipsa stivps, quam descripsimus , ge- nuina, in Helvetia rarissime occurrens), Crepis tecto- rum à integrifoíia (tum species, tum varietas perinde rarissuna), Geranium divaricatum ÉEhrh. (rarum), Nasturtium pyrenaicum R.. Br. ( Sisymbrium L.) , Oxy- tropis ( Astragalus L.) campestris Dec. , Ox. pilosa Dec., Trifolium saxatile Al. (huic tractui proprium). Randen (Der), mons parum elatus, licet totius pagi Seaphusiani altissimus, per eius partem septentrio- nalem usque in regiones Germanicas conterminas exten- ditur. Propter, quae continet, petrefacta , celebritate quadam olim gaudebat. Nonnullas etiam stirpes rario- res alit; in eius nempe tractu lectae fuerunt: znemone Pulsatilla, Cypripedium Ca/ccolus, Dictamnus albus (agro Scaphusiano Valesiaeque proprius), Ca/ega officinaiis (in M. Randenburgensi; Mvgarrvs; etam rarissima), Orchis hircina Cranu ( Satyrium L.) , Trifolium rubens. Ráützüns, antiquissima Rhaetiae arx, altae rupi supra Hhenum posteriorem insidens, in valle Domes- Uca (Domleschgerthal) sita, vixque dimidia leuca a Reichenau, ubi fluminis duo. praecipui rami coniun- guntur, distans. Usque ad novissima nostra tempora RHEALP—REGIUS MONS. 421 hocce castrum cum eius territorio ad. Austriam pertü- nuit, nec nisi foederis Vindobonae sanciti lege cuim Helvetiorum ditione coniunctum fuit. Vicus. eiusdein nominis parvus est, sed pulchrum templum et fontein acidulum possidet. Pagi Bonadutz , Embs et Feldberg ad dominium Bátzüus pertinebant. — Ad Rheni po- sterioris littus, fere ex arcis regione, legitur pulchra Stipa Calamagrostis Wbg. ( 4grostis L.). Realp, vicus alpinus Uraniensis, in extrema austro- occidentali Ursariae vallis parte, ad M. Furcae pedein situs. Ob aárborum summam penuriam, ericae et vac- einiorum virgulta miserorum incolarum focos sustcii- tant. Pagus ipse 4700 p. supra m. elatus est. Pascua eius quidem pinguissima sunt, sed arva nihil nisi hor- deum aestivale producere valent. 1n horüs carota, rapa solanumque tuberosum vulgo coluntur. — Cete- rum quanquam regio vicina pulchris, stirpibus alpinis, ut reliquae vallis Ursariae partes, procul dubio abundat, hucusque tantum citatae fuerunt: Zeracium albidum Vill., J. picroides Vill. (rarissimum), Pedicularis tube- rosa, Sedum dasyphyf(tum. Regensberg. V.Liügerberg. Regius mons, (der Rigi), unus ex totus Hel- veuae montibus insignissunis celeberrimisque, inter lacus Lucernensem , Tugenum et Lovertinum exsurgit; quoad maximam partem in pago Suitlensi situs est, ut nonnisi ora occidentalis ad diionem Lucernensem per- üncat. Rupes eius straus alternis arenariis hrecciaque constant, et tantum ad occidenti-boream calcareus la- pis in conspectum venit. Mons Regius utique nostrorum montiun, quos vulgo tertianos nuncupant, altissimus esse videtur. Summi eius cacuminis, der Culin. dicu, altitudo secundum Cl. WAnurrNsERG 5555 (auctore autem Cl. BrzxzewBERG 555/4) p. s. m. metitur, ut ubique infra nivales limites contentus sit... Ab occidenti-borea sese ad curo-austrum extendit ; montis basis ad tres l. longa, circuitum 9-10 leucarum complect potest. Ceterum ex se ipso exstat, utpote planitie vallibusque circumcirca 422 REGIUS MONS. interceptus. Regi laetissima pascua, ab innumeris rivulis irrigata, per aestivam tempestatem vaccarum tria milia pererrant. Ista pascua , arborum impatien- tia, summitates obtinent: cingulum medium nemora efficiunt; inferius autem fertilia arva, prata et poma- ria arboribus omnigenis domesticis consita, pulchri montis radices ubique exornant, et inter illas arborum fructiferarum sylvas saltem decem vici apparent. Nusquam sane intra patrios nostros limites prospectum tam immensus stupendusque viatorum admirationem excitare potest, quam spectaculum praestantissimum , quod eos in illo celeberrimo Culmine exspectat. Ibi nempe pars magna totius interioris Helvetiae , quin etiam e longinquo Sueviae campi, lurae iuga euro-borealia usque ad ditionem Biennensem, dorsa vallis Emmiae et Entlebuchiae , Pilatus magnus e spectatoris regione late patens, immensique Alpium altissimarum maeandri a M. Sentis Abbatiscellanorum usque ad giyanteas Ber- natum pyramides, sic et quindecim pagorum aut pla- nities vallesque, aut saltem supereminentes eorum scopuli, denique quatuordecim lacus coram adparent. Cominus ad eurum extenditur infelix illa vallis Goldau, quam vasta strage montis Rossberg ei ex opposita parte inminentis ruinae impleverunt; ad euro-boream amoe- nus Tugenorum lacus, ad occasum autem lacus Wald- stettarum : quae omnia iucundissimam distinctissimam- que istius incomparabilis scenae partem efficiunt. In ipsa quidem Culminis summitate optimum exstat diver- sorium, sed ibi, propter spatu defectum, omnes via- tores subinde pernoctare non possunt. Verum ad mon- üs crenam Rigistaffel dictam, huic vertici subiectam, vixque dimidia leuca ab co distante, aliud perinde aedi- ficatum est novum excellensque diversorium ; praeterea supra fontem, quem Frigidum vocant, quoque ad bal- .neum incolae utuntur, tertia etiam caupona hospitibus commodum tectum et luculentissimum prospectum sup- peditat; quin etiam prope hospiuum , quo monachi fran- ciscani peregrinatores, ad D. Mariae nivalis sacellum REGIUS MONS. 423 (Sancta Maria zum Schnee) affluere solitos excipiunt, infra Bigistaffel situm , et inde dimidia leuca. distans, quatuor adhuc bona diversoria inveniuntur, ut in eo monte fere omnia quae ad vitae commoditatem spectant | reperire, per magnam anni partem commorari aique: purissimum aéra ducere, lac caprinum et lactis serum ad sanguinis purgationem adhibere, denique monus laetam vegetauonem miramque structuram investigare possis. "lot tantisque commodis perinou , multa viato- rum milia quotannis huc adveniunt, quorum tamen plerique montem nonnisi ad prospectum contemplanduni conscendere videntur. Praeter Culminis summitateni, cetera montis Regii cacumina, scilicet Horrik, First, Schild, Hohfluh ei HRothstock, etiam pulcherrumas, etsi magis limitatas, scenas offerunt; sed (praecipue vertex Rothstock, prae omnibus ad austrum porrectus, accessu autem paulo difficilior) summis Alpibus et minoribus Helvetiae pagis propiora sunt , eoque respectu visitari quoque merentur. Viae, quibus commodissime mons conscenditur, ac ubi in eius summis partibus simul repentinum specta- culum semel ac subito sese oculis offerens, viatores sensu iucundissimo adfectat, e Regii pede orientali exeunt. Facilima, utpote ab armentis pecudibusque frequentata, ad vicum Lowerz incipit, et intra 5 horas ad hospitium ducit. Semita e vico Art plerumque per sylvas ac iuxta rupium parietes adscendens, omnium brevissima est, sed equitibus minus quam peditibus grata, prope diversorium zum Diàchli dictum cum via Lovertina confluit. Bonae ctiam viae per latera occi- dentalia ad montis summa cacumina ducunt: sed illo scenarum adspectu repentino prorsus carent, cum per totum. iter. lacus oinnesque regiones "icinae coran: viatoris oculo latissime pateant. Iam anno 1661 J. Lrzororpvs Cvsav M. Regii sunul ac Waldstettarum lacus descriptionem conscripsit; sed viatoribus hune montem visuris novissima a Cl. li. Fvrsui, H. Krrrrn et L. Prvrrzn edita panoramata et 424 REGIUS MONS. cycloramata, ad omnium montium locorumque in istis verticibus conspicuorum notitiam suflicientem | conse- quendam omnino necessaria sunt. M. Regu plantas per seculum praeteritum J. J. ScnrucHzER et J. GrswEnus investigaverunt, easque nuper Cl. WanrrwsaEnG et amiciss. KnavrEn curiose re- cognoverunt. [ta factum est, ut stirpium ibi observa- tarum numerus insigniter auctus fuerit, earumque satis locupletem elench&in, potissimum e Kraueriano pro- dromo excerptum lectoribus nostris suppeditare pos- simus. "cer platanoides (in sylvis), 4conitum Lycoctonum , Ac. INapellus, Allium carinatum, Andropogon Ischae- zum (ad montis pedem circa Weggis et Vitznau), 4Anemone alpina, 4n. Hepatica, 4n. narcissiflora, An- thericum ramosum, zrabis hirsuta Scop. ( Turritis L.), Ar. perfoliata Lam. ( T. glabra L.), Arenaria ciliata c«, et (Ar. multicaulis L.), 24r. laricifolia, 4r. verna () diffusa ( Ar. caespitosa Sut.), 4rnica montana et (testante Cl. Esrr) var. eius 5—6 flora, Jsperula taurina (in nemoribus), AJtkamanta cretensis, Betula viridis Chaix (ad Rothefluhe infra Schneealp), Zuph- thalmum salicifolium , Cacalia alpina Jacq. (glabra Sut.) , Calamintha alpina Lam. ( Thymus L.), C. Nepeta Clairv. ( Melissa L.; rara), Carduus defloratus, Carex caespitosa (in Culmine et im Schneeülpli), C. firma Host. (ad rupes), C. montana, C. paniculata , C. pauciflora Light., Carlina acaulis, Castanea vulgaris Lam. (ad montis radices circa Greppen, Weeygis et Vitznau abundat), Centaurea montana, Cineraria alpina Willd. (rara), Cirsium erucagineum Dec. (Cnicus Erisithales Sut.), Cochlearia sazatilis Lam. ( Myagrum L.), Con- vallaria maialis, C. Polygonatum, Corallorrhiza H alleri Rich. (OpArys Coraliorrhiza L.), Coronilla Emerus, Corydalis solida N. ( Fumaria Hoffm.), Crataegus Aria, Cr. torminalis, Crocus vernus All., Cynanchum F'ince- toxicum Pers. ( Asclepias L.), Dentaria digitata Lam. ( pentaphytos Sut.), Dianthus superbus , Digitalis gran- REGIUS MONS. 425 diflora, Lam. ( ambigua Sut.), Dipsacus pilosus , Draba aizoides, Dryas octopetala, Elymus europaeus, Epilo- bium alpestre Schmidt (£9 ( Ep. trigonum Ludw.), Erica carnea , Erigeron alpinus, Erinus alpinus. l'icaria verna Huds. (Ranunculus F.caria L.; ad bovilia Rugistaffel) , Galium helveticum Weig. (saxatile Sut. ; rarum), C. lucidum Al., G. verum, Gentiana acaulis, G. asclepia- dea, G. bavarica, G. lutca, GC. purpurea, G. verna, Geum montanum, Globularia cordifolia, Gl. nudicaulis , Cnaphalium sylvaticum e pumilum, et y fuscatum, Coodyera repens R. Br. ( Satyrium L.; ad montis pedem, inter Gersau et Vitznau), Zieracium amplexicaule , H. glaucum All., H. villosum, Hypericum dubium. Lecrs, H. montanum, H. hirsutum, Juncus triglumis, (in Cul- mine), ZJuniperus communis y alpina, Laserpitium lati- folium, Lathyrus sylvestris, Lilium Martagon , Loni- cera alpigena, Lychnis alpina (??), Mespilus Cotoneas- ter, Moehringia muscosa, Molinia coerulea Moench ( 4ira L.) y flavescens , Orchis albida All. ( Satyrium L.), Orch. globosa, Orch. militaris (cinerea Sut., in ipso Culmine), Orch. viridis Crantz (Satyrium L.), Orni- thogalum luteum. (sylvaticum Pers.) , Orobanche caryo- phyllacea Sm. (?), Orobus vernus, Pedicularis foliosa , P. sylvatica (rara) , Pinguicula alpina, Polygonum ^i- viparum, Potentilla aurea ( Halleri Ser.), Prunella grandiflora, Pyrola minor, Ranunculus alpestris, R. montanus Willd. (nivatis Sut.), Rhododendrum ferru- gineum , Rh. hirsutum, Rubus saxatilis, Rumez scutatus, Saxifraga aizoides (autumnalis Sut.), S. cuneifolia , $. mutata , S. stellaris, Sedum dasyphyllum, S. hispa- nicum (Helvetiae inferiori proprium), S. saxati/e All., Senecio alpestris N. ( saracenicus Sut.), Sesleria coeru- lea. Ard, (Cynosurus L.), Solidago Firgaurea y (S. minuta Sut.), Sonchus montanus Lam. (alpinus Sut.), $. Plumieri (?), Spiranthes aestivalis Wich. (Qphrys Balb.; circa Weggis) , Srrertia perennis, Taxus bac- cata (prope Weggis), Teucrium montanum, Thesim alpinum, Tilia microphylla Vent. (infra Dàchli), Toz- 4200 REGOLTSCHWYL-——RhEICHENACU. zia alpina, Trifolium badium Schreb ? (spadiceum Kr.), Feratrum album, F'erbascum nigrum, Viola biflora, V. calcarata ll caulescens (V. grandiflora Sut.), Zo//iko- feria Peltidium N. (Hieracium stipitatum Jacq. ; pulchra raraque stirps). — Notatu dignum est: J/num incanam Willd., testante Cl. Wanrrwsrnac, in monte Regio nusquam provenire. Regoltschwyl s. Reigolzweil, vicus pagi Basileensis , ad M. Wasserfall pedem situs. Prope hunc locum citantur: z4ruzdo montana N. (Agrostis arun- dinacea Sut.), Chaerophyllum aureum , Gentiana lutea, JVardus stricta, . * Reichenau, pulchra villa Rhaetiae, 2 l. supra Curiam, ad Rheni anterioris cum. posteriori iunctionem sita. Amoenissimi eius horti amnium coníluentu un- minent; ibi utraque vallis, unde fluvii descendunt, oin- nisque pulchra regio vicina comunode prospiciuntur. Pontes duo lignei, tectis muniti, et elegantissimae stru- cturae amborum Rheni brachiorum ripas coniungunt. In ea vila, sub praeteriti seculi fine, ampliss. 'lTscuanNErR ad erudiendos iuvenes ingenuos institutum scholasticum instituit, ibique sereniss. dux Aurelianus, per civiles, quibus tunc laborabat Gallia, motus, in ca academia iuventutem variis artibus bonis instruxit. Via alpestris, quae ex Reichenau per M. Kunkels 4260 p. s. m. editum in vallem Kalveiserthal, et inde per Valens ad vicum Ragatz intra septem horarum spauum ducit, facilior et magis frequentata est ac semitae, quibus M. Galandae dorsa superantur. In iüneris altissimo puncto scopulus giganteus, obelisco similis, ad sinistram viatoribus adparet. Plantae circa 'Reichenau observatae: Co/utea arborescens (ad sepes, Tamins versus), Daphne a/pina (auf dem Brühl, Ems versus, rarissima), Sese/i montanum (plantam , hucus- que suspectam civem, non vidimus). Reichenau; cum priori villa ne confundatur pul- chra insula eiusdem nominis, in lacus Bodamici sinu euro- boreali sita atque ad Germaniae territorium pertinens. REMI—REUSE. 427 Remi (Saint-), vicus vallis Praetoriae, ad M. Pennini pedem australem, in Pedemontii et. Valesiae confinio situs. Ibi magnum exstat telonium, cuius praepositi viatorum sarcinas, libros etc. curiose in- vestigare solent. — Prope hunc vicum Zararea prae- coz, R. Br. ( E£rysimum Sm.), hucusque in Helvetia nondum rite observata, ab amiciss. Ewmw. Tnuovas nuper detecta est. Ibi quoque occurrunt: Centaurea phrygia « elatior (forma ramosa, pluriflora, in Alpi- bus nostris rarissima: loco Bosse dicto proveniens), Inula Helenium , Sisymbrium strictissimum. — V. St.- O y en. Reichenbach, , ditionis Basileensis, ibi nasci- tur Coroni//a montana Scop. (coronata Sut.) , Harrrn. Renan, l'envers de Renens,locus vallis su- perioris D. Inmerii , in Bernatum praefecturis Iuranis, cuius habitationes sparsae suisque hortis, arvis, pratis et pascuis circumdatae amplissimum obtinent spauum. In ea regioue lectae fuerunt: 44cer platanoides (au droit de Renens), Ze/lis perennis y tubulosa , Cardamine hir- suta & (C. sylvatica Link) , Carex. paniculata, Cera- stium alpinum (au droit de R.), Eriophorum alpinum, Helianthemum canum Dun. (Cistus marifolius Sut.; perinde au Droit), Ayrrhis odorata Scop. (S$candix L.), S»ertia perennis. Renens, pagulus ditionis Lausannensis occiden- tem. versus ]l. una ab urbe distans. V. Lausanna. Rennes, Rennaz, parvus sed concinnus pagi Vaudensis vicus, inter Pennilucum et Roche, ad viam regiam, in magna Aquileiensium valle situs. —Plan- tae nobiliores: 4/thaea officinalis, Carpesium cernuum, Chenopodium glaucum , Colchicum autumnalte B vernum , Dryas octopetala , Cratiola officinalis, Ranunculus Phi- lonotis Retz, Senecio alpestris IN. (saracenicus Sut.) Faleriana Phu. Reposoir. V. Méry. Reuse (La), lat. Reusa, pulcher amnis pagi Neo- comensis, haud procul vico Bayard, ad pedem altae 428 RHAETIA. rupis ex uberruno fonte nascitur, ab occasu borea- eurum petit, integram vallem montanam Travers per- currit, ad eius exitum in fauces angustissimas penetrat , et inde, prope Boudry rursus in conspectum veniens, mox in lacum Neocomensem defluit. In eius limpidis- simis aquis optimae capiuntur tructae multique alii pisces edules. — Prope ostium occurrit Potamogeton pusillus; 1n vicina sylva populea, Festuca arundinacea Schreb. , et ad rupes pontemque Reusae, elegans Dra£a aizoides. Rhaetia, Rhaetorum pagus, (Graubündten, Bündten, gall. les Grisons), Bernensi excepto, totius Helvetiae maximus , atque omni respectu obser- vatoris attentione summopere dignus. Austrum ver- sus Alpium iuga eum fere ubique a vallibus Tellina et Clavennensi, quae usque ad praeteriti seculi annos ul- timos pars eius fuerunt, nunc autem ad Austriae pos- sessiones ltalicas pertinent, separant, ad curum a Tyrol aliisque regionibus Austriacis , ad septentrionem a pago Sangallensi, Glaronia et Urania, denique ad occidentem rursus ab Urania pagoque "Ticinensi li- mitatus est. Longitudine ab occidente orientem versus 50 leucas, ac summa latitudine, scilicet a septentrione ad austrum, circiter 20 ]. metitur; superficie 1/410 mil- liaria geographica quadrata continet. Undique altissi- iis Alpium iugis circumdatus et percursus, integer mon- übus vallibusque constat. Quapropter in 5 magnas valles commodissime dividi potest. Prima , totam Ober- landiam Rhaeticam complectens , borealem pagi partein efficit; a M. Gotthardi iuzo usque ad villam Reichenau, secus Rhenum anteriorem, quocum Rhenus posterior ibi sese commiscet, progreditur; porro directuone eadem, eurum nempe perpetuo petens, fines adtingit Austriacos, quo loco Rhenus demum Rhaetiam relin- quit. Secunda vallis potissimum a Hhheno posteriori irrigata. est; prope M. Adulam, perinde ad ingentem Gotthardi focum pertinentem, incipit: asperrima regione Rheinwald ex occasu borea-orientem petente, ac val- LJ RHAETIA. 429 libus Sexamniensi (Schams) et Domestica (Domleschg) aquilonem versus descendentibus constat, et prope Reichenau in magnam anterioris Rheni vallem aperitur. Tertia prope Alveneu in. duos ramos dividitur: quorum alter ad boream montium longo ugo limitatus ac Rhae- tgoviae conterminus, vallem Davos comprehendit, et a torrente (Landwasser) eiusdem nominis peragratus est; alterum australem M. Albula ab Engadina disso- ciat; in eo monte cognomen scaturit amnis qui prope Alveneu torrentis Davosii aquis auctus, reliquam infe- rioris vallis partem irrigat, ac semper boream petens, paulo infra Thusis in Bhenum posteriorem exoneratnr. Quarta magna vallis, Rbhaetigoviae (das Prettigau) nomine nola, austro-eurum versus, ad limites Enga- dinae, quam ab ea montes glaciales dissepiunt, inci- piens, borea-occasum peut, ab impetuoso torrente Landquart irrigatur, ac paulo supra eius cum Rheno iunctionem , utrinque iugis duobus flumini parallelis fere omnino clausa est, ut torrens nonnisi per angu- sussimas rupium fauces prope Marschlins evadere pos- sit. Quatuor istarum vallium aquae omnes a Rheno auferuntur, et earum montes ad unum idemque systema perünent. Quinta autem, scilicet Oeni vallis, sive En- gadina, ab eo systemate penitus seclusa est. Ad M. Maloiam, in Praegalhae confinio incipit, perpetus bhorea-eurum versus tendit, ac tandem inter D. Martini pontem et Finstermünz in angustias reducta, per istas celebres fauces Oenum amnem, a quo tota percurritur, in Tyrolem emittit (V. Oeni vallis). Praeter has prin- cipes valles, innumerosque earum maiores minoresve ramos laterales, tum ad Engadinam, tum ad illud immensum, quod supra memoravimus, systema per- üneentes, quatuor adhuc regiones minores, ab eo sy- stemate dissociatae, ad pagi partem maxime australem pertinent, ac totidem eius appendices meridiem versus porrectas efficere videntur. Earum prima est frigida vallis Monasteriensis (Val du Müstair , das Münsterthal), ad extremum eurum sita, cuius aquas amnis Rom di- 430 RHAETIA ctus in Tyrolem aufert, ubi in. Athesin effunditur , ac simul cum eo in Adriam pervenit. "Tres reliquae val- les, scilicet Postclaviana (val di Poschiavo), Praegal- liensis (Bragaglia), et bifurca Misaucina (valli di Mi- socco e Calancasca), tum a Monasteriensi, tum invi- cem segregatae, austrum versus in [italiam superiorem exstant, ut earum fontes rivique omnes tandem cuin Pado coéant. Sub unitiori coelo iacentes, nec nisi ventis calidioribns accessae, Italico fere climate gau- dent. Ceterae contra pagi partes pleraeque multo aspe- riores sunt; unagna tamen Hheni vallis iam circa Reichenau, ac inde usque ad D. Luciae fauces, ubi flumen Rhaetiam deserit; ad totius Helvetiae cisalpinae partes calidiores pertinet, ut ex plantis in ea regione vulgo provenientibus (v. gr. Dorycnio suffruticoso Vill., Primula acauli Jacq., A4nchusa angustifolia etc.) vino- que generoso, quod ibi multis locis, ut circa Curiam, Malans et Flesch crescit, facile colligi potest. Cete- rum pagi Rhaetici arva vix frumenti incolis necessarii dimidium proferunt. Propter inagnam regionis partem, quam moles glaciales, nives sempiternae et montes asper- rimi obtinent, vasto eius ambitui incolarum numerus nequaquam respondet, quippe qui eorum, qui in mul- totes minori pago Lucernensi degunt, frequentiam vix ac ne vix adaequare putetur. Plerique antiqua dialecto rhaeüca, quam vulgo romanicam nuncupant, multi quoque lingua germanica (rudi quidem , sed minus quam in plerisque celeris Helvetiae pagis corrupta), longe pauciores, nec nisi in vallibus transalpinis, austrum- que versus sese aperientibus, italica, sed corruptissi- ma u.untur. Eorum maxima pars evangelicae fidei, re- liqui romanae ecclesiae addicti sunt. Olim per longa secula foedissimae servituti subiecti, patriam et liber- tatem sanctissime colunt, multisque tum humanis, tum civilibus virtutibus commendantur. Pecorum armen- torumque educatio quam plurimum ad regionis divitias confert. Ceterum, non sine magno patriae detrimento, mult istius pagi cives faciendi quaestus causa, magnam RHAETIA. 421 vitae-partem in regionibus peregrinis ducunt, sicque nativam morum ingenuitatem, qua Hhaeti mihi excel- lere visi sunt, inter alienos homines saepius amittere dicuntur. Montes Rhaetici , iugo boreali schistis argillaceis et calee constante excepto, ad formationem primariam pertinent, metallisque et alis pretiosis fossilibus di- tissimi sunt. lamdadum multis locis auri, argent, cupri plumbique fodinae, sed. duntaxat rarius felici eventu apertae fuerunt. Etiamnum hodie eiusmodi la- bores, melioribus quidem auspiciis , aut continuantur, aut renovantur, aut ab integro suscipiuntur. Rhaetica flora iam a nostris antiquioribus auctoribus, speciatün a C. GrsNzno sunul cum I. Bavnrwo, potissi- mum autem deinceps ab utroque Scurvcngzrno investi- gata fuit. Postea venerandus I. GrsxzEnvs, eius optimus ex fratre nepos Sar. Scursz, Cl. Lacurgsar etrev. Dick eorum vestigia secuti sunt. Cl. Sronn etiam per hos ditissimos montes bonam suorum itinerum alpinorum partem instituit. Brevem plantarum fihaeticarum enu- merationem in vol. Il Alpinorum, quae dum in eo pago degebat, edebant ampliss. Urxssres Sarisrus et Vener. Srriwwürrra, iam inseruit amiciss. liorscn. Sed utinam Rev. Por, qui per longam utilemque vitam Scientiae. amabili consjanter incubuit, omnes suas in regione natali institutas observationes invidae oblivioni eripere , cumque rei herbariae amicis ipse communicare vellet! Utcunque sit, Rhaetia haud secus ac Valesia et praesertim Helvetia Insubrica adhuc certo non pau- cas species alit incognitas, et optandum est, ut inter ipsos eorum pagorum cives aliquis tandem exsurgat , qui floram patriam historia Rhaeticarum stirpium locu- pletiori, quam hucusque factum est, ditare conetur. Hucusque potissimum citatae fuerunt: Achillea atra- ta , Ach. macrophylla , Ach, moschata Jacq. , Ach. nana, Ach. tanacetifolia All. (olim prope Curiam visa), 44co- nitum 4nthora?? (a Losrrro citatum), 4c. Cammarum L. Heg. (rostratum Bernh. V. Labr. et Heg. ic. helv. 452 RHAETIA. fasc. /415.), 4c. Lycococtonum, 4c. Napellus, A4donis aestivalis (in Engadina inferiori), 4ethionema sazatile R. Br. ( Th/aspi L.; in M. Nombre, ut putamus, su- pra Bormium sito: teste I. Bavuivo), Jgrostemma Flos- Jovis (in Engadinae arvis secalinis), 4Jgrostis rupestris Willd. (a2/pina Sut.), A4ira flexuosa, & (.4. montana Sut.), Aiuga pyramidalis (9 ( 4i. alpina Sut.), Alche- znilla pentaphyllea (in M. Speluga) , 4//ium angulosum, Al. carinatum , All. paniculatum D pauciflorum, et 96 bulbiferum, All. Schoenoprasum (8 afpinum (auf den Seewiser-Alpen), A7. Z'ictorialis, 4ndropogon Gryltus (in ima valle Misaucina), 44nzdrosace alpina N. ( Aretia L.; in summis Alpibus), Jzdr. Chamaeiasme Bieb. (villosa Sut.), Andr. hetvetica N. ( 4retia L.), Andr. lactea (Rorscu), et testante Viro amiciss. var. floribus rubentibus (?), z4ndr. tomentosa N. ( JMretia Schl., in M. Trone), .Znemone alpina c, et B ( .4n. apiifolia Wulff.), 4n. baldensis , 4n. narcissiflora , 4n. Pulsatilla, "n. vernalis, Anthericum Liliastrum, Anth. ramosum , Anth. serotinum (in M. Galanda, et in Alpibus Misau- cinis ad Bernardini occidentem), Antirrhinum alpinum, Aquilegia alpina (in summo M. Strilserberg vertice), Zrabis alpina, 4r. bellidifolia Jacq.. A4rbutus Uva- ursi, Arenaria biffora (in M. Septimio), Zr. /aricifolia, "ir. polygonoides Wulff. (in Alpibus supra Seewis), - "tr. verna (9. diffusa N. (caespitosa Roesch.), 44r. Fi larsii Balb. (austriaca Roesch ; in M. Casanna HRhaeti- goviae), 4retia J'italiana N. ( Primula L.; in vallis Anthoniae Alpibus), .4rmica Doronicum Jacq., rn. montana , rn. scorpioides, Artemisia Absinthium (? ), Art. glacialis, Art. Mutellina Vill. (rupestris Sut.), "rt. pontica (in M. Piz Beverin), A4rundo halleriana N. (Epigeios Roesch; in M. Cera), 4sparagus officinalis (teste J. J. Scuzvcnuztn), Jsperugo procumbens , Aspe- rula arvensis, Asp. odorata, /sp. taurina, Jsphodelus luteus (in M. Fràála, supra Bormium, neque alibi in Helvetia occurrens), A4splenium .4diantum-nigrum , A4s- ter alpinus, 4st. 4mellus, Astragalus Cicer, str. RHAETIA. 439 monspessulanus, Astr. Onobrychis, 4strantia maior, Astr. minor, Atragene alpina (Rhaeticis Alpibus et Salaevae propria), 4/vena flavescens (9) (4v. sesquitertia Sut.), 4v. pratensis «, et ( (4v. bromoides Sut.), 4v. ver- sicotlor Vill., 44za/ea procumbens, Bartsia alpina, Be- tula viridis Chaix (testante Cl. Rorzscu usque ad ar- borum limitem pervenit, ut alpigenae suorum montium regionem, ubi arbores deficere incipiunt, , zwischen T ross und W eid", 1. e. spatium inter hancce Bec- tulam et pascua calva comprehensum nuncupare so- leant. Praeterea observat Vir amicissimus eam stirpam et Pinum sylvestrem fj montanam Wbg. in Rhaetigoviae Alpibus supra Seewis ad eandem altitudinem adscendere), Biscutella didyma Pol (an /Jaevigata L.?; in regione Fermunts et circa Savien im Thal), A/itum capitatum (iuxta viam ad M. Albulam ducentem, et in Hhaetia boreali), Zotrychium Lunaria Sw. (Osmunda L.), Brassica Érucastrum, Bupleurum ranunculoides , Cacalia alpina Jacq. (glabra Sut.), C. leucophylla. Willd. (to- mentosa Sut.), Calamintha alpina Lam. (Thymus L.), Camelina dentata Pers. ( Myagrum Willd.), Campanula alpina (?), C. barbata, et Q floribus albis, C. Cerai- caria (ad M. Falkniss dorsa et auf Casanna) , C. pusilla Haenke «, et (2? floribus albis, C. tAyrsoidea, Carda- mine bellidifolia, C. impatiens , C. resedifolia , Carduus crispus, et var. floribus albis (inter Sils et Tiefenka- sten), C. Personata Jacq. (4rctium L.) , Carex atrata, C. caespitosa (9 (C. fusca Sut.), C. curvula AM., C. ericetorum Poll. (2/obularis Sut.), C. firma Host (in M. Avicula aliisque Alpibus frequens), C. /foetida All., C. iuncifolia Al. (in summis Alpibus prümariüs), C. montana var. alpina? (C. a/pina Sut. , in M. Bernar- dino a I. Scugvcnzzrno lecta. V. Gram. 428 n. 1.), C. sempervirens Vill., C. tripartita Sut. (Scheuchz. Gram. 495 tab. 11fig. 8; in Alpibus speciatim in M. Avicula: mera quidem C. foetidae var. esse videtur, neque, ut diu creditum est, eadem est ac Carex /obata Schk.; eam tamen in natali loco recognoscant observatores Gaudin Flora helv. VII. P 494 RHAETIA. optandum) , Car/ina acaulis, C. vulgaris, Castanea vul- garis Lam. (in vallibus Italiam versus apertis integras efficit sylvas) Centaurea Cineraria (in Oeni valli infe- riori, Rev. Por. Nobis plane ignota), C. montana, C. phrygia, C. Rhapontica , C. uniflora (in M. Bernardino. Rev. Por), Cerastium alpinum, C. arvense (9. hirsutum N.? (C. repens Pol; in Engadina inferiore, locis lapi- dosis), C. /atifolium , Cervaria Oreoselinum N. ( Atha- manta L.), Cherleria sedoides , Chondrilla prenanthoides Vill. (ad Rheni et Landquartae glareas ; huic tractui pro- pria), Curysanthemum alpinum, Chr. atratum, Chr. Hatleri Sut. ( Pyrethrum Willd.), Chrysocoma Linosyris, Cine- raria cordifolia Gouan (plantam vulgatam alpicolae Blutzen nuncupant), C. f£enuifolia N. (longifolia Schl.; surps rarissima in M. Umbrail occurrit), Cir- sium acaule All. (Carduus L.), C. Erisithales Scop. (Carduus L.), C. hallerianum N. (in valle Bormiensi a Cl. Scurrrcuen lectum), C. Aheterophylium Dec. « in- tegrifolium ( Carduus helenioides Sut. ; in M. Bernina), C. spinosissimum Scop. ( Cnicus L.) , Clematis Flammula ? ( In Rhaetia, ad sepes. " I. Bauniwsvus, post eum nemo), Cochlearia saxatilis Lam. ( Myagrum L.), Colutea ar- borescens (iter Beichenau et Tamuns), Conval/laria Polygonatum , C. verticillata, Coronilla vaginalis Lam. ( minima auct.), Coronopus Ruellii Al. (Coch/earia Co- ronopus L.; in M. Umbrail! Rev. Por), Crataegus ( Mespilus L.) 4melanchier Desf. , Cr. Chamae-Mespilus Jaeq., Crepis foetida? (prope Hinterrhein citata), Cro- cus vernus All., Cyclamen europaeum , C. hederaefolium Ait.? (in Rhaetiae montibus " Losrrzvs), Cypripedium Ca(ceolus, Danthonia decumbens Dec. (Festuca L.), Daphne alpina (auf dem Brühl, inter Ems et Reichenau), D. Cneorum ll ( D. striata 'Tratt.), Datura stramonium (in valle Domestica), Dentaria polyphylla Waldst. et Kit. (species rarissima, Rhaetiae propria. V. Marsch- lins. Ceterae Dentariae in eo pago nondum ob- servatae fuerunt), Diant^us a/pinus Pol (in M. Uinbrail; nonne potius 2. e/acia/i; Maenke, qui etiam in Alpibus RHAETIA. 435 Glaronensium Rhaetiae conterminis provenire dicitur ?), D. carthusianorum (ad viam inter Trons et Dissentis; in Rhaetia ceterum perrarus) , D. Caryophyius ? (Roesch; circa Marschlins et in. regione vicina), JD. de/toides (in pratis prope Klosters Rhaetigoviae superioris), 2. plumarius Roesch (auf den Heubergen von Untervatz ; quid sit nescio), Digitalis purpurea (circa Curiam olim a C. GrzswrnO citata, non amplius occurrere videtur), Doronicum Pardalianches , Dorycnium suffruticosum VI. ( monspeliense Willd., Lotus Dorycnium L. V. Marsch- lins. Stirps Rhaetiae euro-boreale propria), JDra£a aizoides, Dr. ciliaris Roesch (an nostra /ladnizensis? in Rhaetigoviae M. Casanna visa), Dr. frigida Saut. (dubia Sut.), Dryas octopetala, Echinospermum defle- zum Sw. (Myosotis Wbg.; inter Tamins et Thusis; plantam Rhaeticam mon vidi), Ec. Laeppu/a Lehm. (Myosotis L.; in Rhaetia euro-boreali, passim, sed in Rheni inferioris s. Rheguscorum valle nusquam oc- currit), Z/atine Hydropiper y schkuhriana (in Rhaetia ab amiciss. Euu. Tnuowas lecta, rarissima neque alibi in- venta), Epilobium aagustifolium «, et (f) floribus al- bis (prope Klosters, in Rhaetigovia superiore), Ep. Dodonaei Vill. (rosmarinifolium Maenke), Erica car- nea (in. planitie Rhenanae collibus frequens), Zr. vui- garis (nonnisi 1n montibus occurrit), Erigeron a/pinus, et var. floribus albis (in M. Speluga), Er. uniflorus, Eriophorum alpinum, Eritrichium nanum Schrad. (.Myo- sotis Vill. ; in Alpibus occidentem versus M. Bernardino contiguis anno 1829 primum in Rhaetia a Cl. CoqvrEBEnT inventum) Zryngium alpinum (in pascuis alpinis, supra Fideris Rhaetigoviae) , Erysimum rhaeticum Dec. ( Chei- ranthus Schl.; stirps rarissima a Schleichero, ni falli- mur, circa 'T'husis detecta), Festuca ovina Ó( F. vivipara Sm.; ad Rheni posterioris fontes) , 7. pi/osa Mall. fil. (rhaetica Sut. ; a Scurxicuzno citata) , 7. Scheuchzeri N. (in Rhaetiae alpibus : I. Scugvenzrnns , qui pulchrum gramen primus omnium invenit descripsitque), 7. spa- dicea (Cl. Drcx; nuper non visa), Ga/anthus nivalis 436 hHAETIA. (in valle Schalfik), Ga/ega o/ficinalis (I. Gzsxen ; in Rhaetigovia , prope Luzein: Cl. Sronn), Ca/ium arista- tum Sut. (Cl. Surzna plantam in Alpibusal. I. Scurvcen- zrno lectam non vidit; quid sit, nunc nemo facile eruere potest), C. £orea/e (ibidem ab eodem lectum), C. helveticum Weig. (saxatile Sut.; in M. Augstenberg supra Malans; rarum), Cezista scoparia Lam. (Spar- tium L.; in valle Praegalliensi), Centiana acaulis, C. asclepiadea , G. bavarica , G. lutea, G. nivalis, C. pan- nonica Scop. (?), C. punctata, C. purpurea, G. utri- culosa, C. verna, Geum montanum, C. reptans, Gía- diolus communis (?) forma minor (plantam dubiam olim Curiae vidit C. GrswEnvs), Clobu/laria cordifoíia, GI. nudicaulis , Gl. vulgaris (omnes testante amiciss. Rorsen. tum locis campestribus, tum montanis frequentes), Cnaphalium alpinum, Gn. Leontopodium Vill. ( Filago L.), Gn. supinum, Gratiola officina/is (in Alpibus !?), C ypsophila fastiziata (in M. Scesa-plana et Septimio? rarissima huicque pago propria), Zedysarum obscurum , Helianthemum oelandicum Dec. ( Cistus L.), Heracleum Sphondylium ll stenophyllum ( H. angustifolium Sut.), Herniaria glabra (in summa Oeni valle; an fortasse H.alpina Vill.?), Hieracium albidum Vill. (intybaceum All), Z. a(pestre Jacq. (in valle Schalfik; nuper in valle Lugnetz prope Vrin a Cl. CoqvrsEnT lectum), H. alpinum, H. aureum Vil. (Leontodon L.), H. blat- tarioides, H. cymosum Pol (in Alpibus; plantam igno- ramus), Z/. fuscum Vill. (V. Speluga), A. grandi- Jlorum Al. (in M. Valserjoch), 4. kyoseridifolium Vil. (in M. Calanda), Z. Jacquini, H. lanatum Vill. (4a- dryala L.; in Alpibus Fermunts), Z. picroides Vill. (in M. Valserioch ab auctore detectum), Z. prenan- thoides Vill. I. (H. spicatum Sut.; in M. Speluga et Valserjoch), Z. statice/olium Vill., ZH. villosum, Hor- minum pyrenaicum (in M. Umbrail, Alpibusque supra Teuri et Alveneu; rarissimum) , Zypochoeris maculata. H. uniflora Vill. (helvetica; in M. Valserioch), /mpa- tiens Noli-tangere, Imperatoria Ostruthium , Imp. ver- RHAETIA. 497 ticillaris Dec. ( 4ngelica L.; eregione Thusis ad viam, qua Curia ad M. Septimium itur, et supra Thusis Schweiningen versus, in sylvis apricis ; nusquam alibi in Helvetia reperta est), 7«ncus triglumis, luniperus Sabina (in Alpibus supra Seewis, et in valle Ferrera), Koeleria hirsuta N. ( Festuca Hall. fil. ; nondum quidem in ipsa Rhaetia, sed certe primum in M. Trapal vallis Telinae a Scmrrrcurego lecta fuit), Lactuca Scario/a (locus specialis ignoratur), Zaserpitium luteodjum N. (tritobum Sut. ; in valle Rheinwald. Huic et Ticinensi pago propria stirps), Lepidium a/pinum, Leucoium ver- num (V. Marschlins), Ligusticum peloponnesiacum (in Alpibus Postclavianis; perrarum), Lilium bulbife- rum, Linnaea borealis (in Rhaetia potissimum australi, passim), ZLonicera alpigena, Lunaria biennis Moench? (annua L.; suspecta civis, Curiae olim a I. Bavuiso visa), L. rediviva? (etiam nonnisi a Fasnrcro unice in M. Calanda citatur), Luzula 4utea Dec. (Juncus All.; in summis Alpibus), Z. zivea Dec. (1uncus L. ; ad Viam malam), Z. spadicea Dec. ( uncus All.), Lychnis Flos- cuculi (im valle Davos frequentissima; Rheni autem magna vallis ea prorsus caret), Zycopodium clavetum, L. helveticum (in M. Speluga, et inter Thusis viamque malam), L. se/aginoides, L. Selago, Menyanthes trifo- liata (in Rhaetia rarior, prope Seewis , Malans versus occurrit), AZilium effusum «, et p (M. confertum L.; utrumque in M. Cera, supra Andeer), AZuscari botry- oides Mill. (Hyacinthus Roesch, V. Marschlins), lVarcissus poéticus (in M. Augstenberg), JV. Pseudo- JVarcissus (ad fontem Rubrum), Ozopordon 4canthium € , et (9 floribus albis (im Schein), Ophrys myodes Jacq. (in val del Feen), Orchis nigra Scop. ($atyrium L.), Orch. odoratissima , Ornithogatum luteum Roesch (pro- babiliter Orz. sy/vaticum Pers. ac revera genuinum /z- teum. L.; tum in. planiuei pomariis, tum in Alpibus, v. &r. in M. Augstenherg), Orobanche ramosa , Orobus &iteus (im vallis Anthoniae Alpibus), O2 yrtropis ( Astra- galus L.) campestris Dec. , Ox. montana Dec., Ox. pi- 438 RHAETIA. losa Dec., Oz. uralensis Dec., Papaver alpinum (in Engadinae superioris M. Casanna; stirps rarissima), Parnassia palustris, Pedicularis foliosa, P. recutita , P. rostrata, P. tuberosa, P. versicolor Wbg. (flammea Sut.; in M. Augstenberg), P. verticil/ata, Phaca al- pina Jacq., Ph. astragatina Dec. (Astragalus alpinus L.), Ph. frigida Jacq., Ph/leum alpinum, Phl. Miche- lii All. ( hàirsutum Sut. , in M. Cera), Phyteuma corni. culatum Clairv. l( Ph. Scheuchzeri All), Ph. Halleri All. (ovata Sut.), Ph. hemisphaericum , Ph. pauciflorum (in Alpibus Por), Pinguicu/a alpina, Pinus Cembra (v. Oeni vallis), P. Lariz (in plerisque Alpibus frequens), P. rubra Roesch (in Engadina superiore et infra San Bernardino), P. sylvestris, ct (9. montana Wbg. ( P. montana Sut.; usque ad summum arborum limitem, ibi autem pygmaea), Z/antago a/pina (alpicolis Ritz), Poa alpina , et var. vivipara, P. laxa Haenke (ad Rheni posterioris fontes), Polemonium coeruleum (in Rhaetia australi, passim), Potentilla alba? (V. Marschlins), P. caulescens (in M. Schin), P. grandiflora, P. rupe- stris (circa Disentis), Primula acaulis Jacq. (in Rhae- tia euro-boreali), Pr. farinosa, Pr. integrifolia (in Alpibus, frequens), Pr. /ongiflora (prope M. Bernar- dinum, ad occidentem, in consortio Zztherici serotinz a Cl. CoovrBEnT nuper detecta, rarissima nec hucus- que nisi in paucissimis Alpium iugi australis Valesiaci montibus visa), Pr. officinalis Jacq., et var. calyce cerollaque saturate purpureis (in pratis prope Marsch- lins), Pr. rhaetica IN. (minima Moesch; prope Schams ad pylarum Rofllen ingressum , et in Fereina prope Klosters, in Rhaeügovia), Prunus Padus foliis latissimis, rugosis (prope Obersax supra Hanz), Péeris crispa Sm. (Osmunda L.), Pyro/a uniflora, Ranunculus alpestris, R. glacialis (in Alpe Arosa, et in M. Flüela), R. montanus Willd. (niveüs Sut.), R. pyrenaeus (in M. Umbrail), A. rutaefolius (m M. Septimio; rariSsi- mus), AR£amnus sazatilis (inter Curiam et Eins ; etiam perrarus, Rhaetiaeque ac pago Ticinensi proprius), RHAETIA. 439 , Rheum digynum Wbg. ( Rumez L.; Alpium editiorum), Rhododendrum ferrugineum c, et à floribus albis (var. rara in Speluga Alpeque Sattel , supra Zizers occurrit), Ah. hirsutum, Rosa alpina, Rubus saxatilis, Rumex «dcetosa y maximus, R. cetosella [j alpinus, R. scu- tatus var. foliis maculatis (in valle Praezgalliensi), Sa- dix daphnoides Vill. (inter Obersax et Rhenum , inte- riorem , Virrams), S. foetida Schl. (a/pina Sut.; in Alpibus supra Seewis), S. g/auca B (S. Lapponum L.; in M. Albula), S. Ae/vetica Vill. (arenaria auct. ; ibi- dem), $. herbacea, S.incana Schrank (wiminalis Sut.) B &revifolia (prope balneum Alveneu), S. myrsinites, 4$. phylicifolia x rhaetica ramis pruinosis (in valle Rheinwald), S. reticulata, Salvia werticillata (in En- gadina ihferiore), Sambuéus nigra var. baccis albis (in valle Domestica), Saussurea alpina Dec. ( Serratula L.; in Alpibus meridionalibus passim), Sazifraga aizoides (autumnalis Sut.), S$. 4izoon Jacq., S. aendrosacea, S. aspera Dec. I ce/ongata (S. aspera L.), et IL (S. bryoides L.), S. caesia, $. caespitosa I legitima, et (8 uniflora, $. Cotyledon (pyramida/is Lapeyr.; in Spe- lugae clivo australi , et in valle Misaucina) , S. exarata Vill. (4ypnoides All.), S. muscoides Jacq., S. oppositi- Jolia, 8$. rotundifolia, S. Seguieri Spreng., ( sedoides Pol; nos in M. Speluga, in M. Bernardino Cl. Coovz- sERT invenit), $. stel/aris, S. umbrosa Pol (in faucibus Rofflen), $. /'andeliii Sternb. ( burseriana Sut.; in M. Umbrail ; oinnium rarissima ; unice scilicet ibi et in M. Corni di Canzo hucusque visa), Sedum atratum, S$em- pervivum arachnoideum , $. montanum , Senecio abrota- nifolius (in Engadina inferiore et ad M. Fuorno val- lem Monasteriensem versus; pulcherrima raraque stirps!) $. a/pestris N. (saracenicus Sut.) , $. carnioticus Willd. (hucusque nusquam in Helvetia visus, a Cl. de Cnan- PENTIER 1829 in M. Flüela detectus fuit), S. Z26707icom c (passim in Alpibus, et z mu/tiflorus in M. Umbrail), $. incanus, Seseli montanum Pol (circa Bonadutz, inter Rhatzüns et Reichenau), Ses/eria caerulea Ard. ( Cy no- 440 RHAETIA. surus L.), S. disticha Pers. ( Poa Jacq. ; in summo M.. Speluga; rarissima), Sibbaldia procumbens, Silene acau- Jis, et var. floribus albis (rara), S. 44rmeria (in valle Tellina, prope Castion), $. rupestris, Sisymbrium stri- ctissimum (Bormii, et in Alpibus Rhaeticis I. B. Per totam vallem Tellinam frequens), So/dane/la alpina, Sonchus montanus Lam. (alpinus Sut.), Spergula sagi- noides (in Speluga), Ste/laria mantica Dec. (Cerastium L.: plantam perraram, neque nuper amplius repertam ex itinere Rhaetico retulerat Cl. Dick), Stipa Ca/ama- grostis Wbhg. ( A4grostis L.; ad fontem Rubrum), Sr. capillata (ibidem), St. pennata (in M. Scaletta et Calanda), Tamarirz germanica, Tanacetum vulgare (in summis Alpibus! I. I. Scuzvcuzrz), Texrus baccata (in Rhae- tigovia , passim) , Teucrium montanum , Thalictrum aqui- legifolium, Thesium alpinum , Th. linifolium (in valle Domestica), ZA/aspi alpestre (in M. Bernina), 744. rotundifolium N. (Iberis L.; in M. Segnes, etc.), Tozzia alpina (in M. Crispalt, etc.), Trifolium alpi- num , Tr. rubens (Curiae), Trollius europaeus , Tussilago alba, T. alpina, T. Petasites 9 ( T. hybrida L.; in pra- tis lacustribus supra Seewis), Z'ypha angustifolia? (v. Marschlins), U/mus montana Sm., Faccinium Myr- tillus, F. Oxycoccos, P. uliginosum, F'aleriana mon- tana, P. sazatilis Jacq. (ad rupes vallis Schalfik et in M. Umbrail), 7. tripteris (in sylvis montanis frequens), Veronica alpina, P. aphylla, V. bellidioides, P. fruti- culosa, P. longifolia Pol (circa Ems; planta nobis omnino ignota), Z7. sazaetilis L. fil., 7. spicata (in Oeni valle inferiori, frequens), 7io/a biflora, P. cal- carata lI, et Il caulescens (V. grandiflora Sut.; in Alpibus frequens), etiam 7 floribus albis, 7. grendi- flora Vill. II ramosa (ni fallor circa Ponte), 7. pa/u- stris, P. pinnata (in M. Umbrail et prope Bergün), Zannichellia palustris (supra Curiam), Zo//ikoferia Pel- tidium N. ( Hieracium stipitatum Jacq.; nondum inter stirpes Rhaetucas citata, certe saltem in valle Tellina provenit). RHAETIGOVIA. 444 Rhaetigovia, das Prettigau s. Bráttigau, magna Rhaetorum vallis , ad provinciarum Tyrolensium limites sita, austro-eurum versus, infra montes gla- ciales Fermunt, Piz-Linard et Selvret*a, qui eam ab Engadina inferiori dissociant, incipit, ac inde perpetuo borea-occidentem petens, tandem inter Marschlins et Malans per faucium arctissimarum angustias, in ma- gnam Rheni vallem aperitur. Pars nempe Rhaetigoviae infima latitudine quidem ultra 4 1l. mettur; sed eam ad illas fauces utrinque montium altorum tenue iugum per longum tractum penitus claudit, et a contermina valle Rhenana separat. Amnis , qui eam integram per- currit, est torrens impetuosus; Landquartae nomine notissimus; praecipuos habet fontes ad M. Selvrettae pedem ; et peragrata valle Sardasca, quae totius regionis partem summam efficit, aquas e vallecula boream ver- sus montibus Fermunt subiecta, atque ex Flüelae iugo per vallem australem Varcina descendentes colligit, emensisque circiter 15 leucis, paulo infra illas angu- stissimas fauces, ad angulum pene rectum in Rhenum effunditur, et eius alveum arena ac montium ruinis, quas saepissime secum trahit, obruere solet. Praeter illos altissimos vallis ramos, utrimque complures val- leculae laterales in eam aperiuntur, ac suis torrentibus turbidas Landquartae aquas adaugent. Incolae, corporis et animi vigore peculiari pollen- tes, lingua germanica utuntur, fideique evangelicae ad- dicti sunt. Agriculturae curis atque praesertim pecorum educationi incumbunt: pascua enim optima possident , unde fit nt istius regionisarmenta, colore fusco ingenti- que corpore insignia, totius pagi pulcherrima habeantur. Rhaetigoviae aditus per asperrimas fauces et anti- quissimae arcis Frakstein rudera animum horrore ad- ficiunt: sed inde vallis magis magisque mitescit, et potissimum prope Schiers amoenissimum praebet ad- spectum. Eius fundum septem pagi occupant; decem reliqui montibus insident. Praeter iugum altüssimum Rhaetigoviam et Oeni vallem disiungens , scopuli insi- 449 RHAETIGOVIA. gnissimi totius vallis in dorso boreali exsürgunt. Per hocce dorsum semitis /£ s. 5 alpestribus in conterminam regionem Montafun, Austriacae ditionis, itur. Prae- cipui ad istud iugum pertinentes montes sunt Madris, Sulzfluh, Gaval, Scesa-plana, omnes ob pulcherrimos prospectus celebres. E pago Seewis, propter ama- bilem poétam ibi degentem musis gratissimo , in mon- tem Scesam-planam, 9200 p. s. m. elevatum conscen- dere licet; 1b1 magna pulchraque orientalis Helvetiae pars, 'T'yrolis, Suevica provincia usque ad urbem Ulmam, ac denique Alpium immensa corona a Gotthardi foco us- que ad montem Glockner luculentissime prospiciuntur. In eius pascuis rarissimae stirpes abundant. Amoenissima quoque vallecula A ntonia (St. Anthónienthal) a viatoribus Rhaetigoviam percurrentibus visitarimeretur. Per pul- chrum pagum Fideris, et eiusdem nominis balneum ei superpositum, semita montana in vallem contiguam Schal- fikducit. — Plantae rariores: 4//ivm Schoenoprasum (8 alpinum (in Alpibus supra Seewis), Arenzaria polygonoides Wulff. (ibidem), Arenaria illarsii Balb. (austriaca Roesch; in M. Casanna, supra Conters), 4rnica Doroni- cum Jacq. (in Alpibus supra Ienatz) , Cra'aegus Chamae- mespilus Jacq. ( Mespi/us L.; ad rupes' prope vallis in- gressum), Dianthus deltoides (in pratis circa Klosters), Draba fladnizensis? Wulff. (ciiiaris Roesch; in. M. Casanna), Epilobium angustifolium floribus albis (var. rara prope Klosters occurrens), Erica carnea (in col- libus ad vallis imas fauces), Zryngium alpinum (in pratis alpinis supra Fideris), Centiana asc/epiadea (in colle Gravedura prope Grüsch), Ceum reptans (in Al- pibus supra lenatz), Juniperus Sabina (in pratis palu- stribus prope Seewis), Menyanthes trifoliata (ibidem ; in Rhaetia nondum alibi observata est), Pinus Cemóra (n summis Alpibus), P. Lariz, Primu!a rhaetica N. (minima Roesch ; in valle Vareina, supra Klosters), Ranunculus Thora (?), Rosa alpina (supra Seewis), Sa- lix foetida Schl. (a/pina Sut. ; ibidem in pratis lacu- stribus), Sazifraga aizoides ( autumnalis Sut.) , S. an- RHEINECK. 443 drosacea , 8. caesia, et S. muscoides Jacq. (omnes in M. Casanna), $. oppositifolia (ad faucium ingressum), Taxus baccata (ad balneum Ganey, supra Seewis, et prope St. Anthónien), TAa/ictrum aquilegifolium (in pratis lacustribus supra Seewis), Thesium a/pinum (in- ter Schiers et Grüsch), Twussilago a/ba, et T. Petasites Q (T. hybrida L.; utraque in praus lacustribus supra Seewis). — V. Antonia vallis, Fermunt et Scesa- plana. Rheguscorum vallis. V. Rheinthal. Rheineck, oppidulum elegantissimum et mercatura florentissimum pagi Sancto-Gallensis, in Rheguscorum valle, cuius est caput, ad Rheni ripam sinistram , leuca una supra locum ubi flumen in lacum Bodamicum ef- funditur, situm. Nundinae hebdomadales et via regia inter Italiam. et Germaniam a mercibus viatoribusque Írequentatissima , civium industriam sustentant. Cete- rum ex agriculturae fabricarumque laboribus praecipuum faciunt quaestum. Scholas, de quibus Rev. Smrrmw- MürrrR, huius loci pastor, optime meritus est, bene institutas , orphanotrophium et hospitium possidet hocce oppidum. Regio amoenissina pulchrisque Vaudensibus vinetis simillima, undique concinnis villis, praediis ac. vicis ornata urbem circumdat, et magnam iucundoruin ambulacrorum varietatem offert. Mons Buchberg, una leuca ab oppido distans , ob praestantissimum pros- pectum , notissimus est. Íngenlia pascua sive ericeta, Bauried dicta, ad urbem vicumque Thal pertinentia, olim omnino sterilia desertaque, dentum anno 1770 coli coeperunt, et ibi colonia felix saltem 54 domibus constans condita fuit, Vener. Smriwwürrrm et eruditissimus Cusmon, qui labores meos tam humaniter. adiuvit, plurimasque plantas aut rarissimas, aut nusquam intra nostros li- mites observatas, in Helvetia orientali detexit, ditissi- mas ad naturae scientias spectantes collectiones adser- vant. Circa Rheineck occurrunt: Carez acuta (ad Rhenum), 44 RHEINFELDEN. €. fulva Good (auf dem Ried infra urbem; huic loco propria), C. hornschuchiana Hoppe (fu/va agr. helv.) «, et B angustifolia, Festuca loliacea Huds., Geranium pyrenaicum , Lysimachia thyrsiflora (infra urbem, in stagnis, copiose; stirps perrara), Mentha hirsuta Cf (M. acutifolia Sm.), Phragmites communis 'Yrin. II flavescens Cust. (infra urbem, ad viam qua pagulus Alten-Rhein petitur, parce. V. app. ad Fl. helv. vol. VD, Poa serotina Ehrh. (ferti/is Host; auf dem Ried, in pratis uliginosis) , Potamogeton heterophyllus Schreb. V. Rheinthal. In secundum Florae meae validi (p. 465), ac si- mul, quod mihi non satis explicare valeo, in Cl. Hz- crTscHWEILER et Lasnaw icones helveticarum stirpium (fasc. 50 ad tab. 6), error quidam singularis irrepsit. Auctores nempe, pariter atque ego, adserunt 7Zyosu- rum minimum in arvis udiusculis Rheni vallis a. Cl. Cusronr haud infrequentem inventum fuisse. Sed, ut me ipse monuit vir amicissimus , hancce plantam neque in ea valle, neque alibi in Helvetia, unquam reperire potuit, ut omnino a nostra Flora aliena esse videatur. Basileae enim , ubi unice ab Harrrmo indicatus erat, non amplius occurrit. Rheinfelden, Rhenifelda, oppidum Argo- viense, regionis Frickthal, ad Rheni ripam sinistram, 1n Germaniae confinio situm. Viae, quibus inde Basi- leam, Aroviam, Scaphusiam et Tigurum itur , mercium expeditionem transitumque fovent; cives etiam ex tabaci et. chartae scriptoriae fabricatione quaestum faciunt. Scholae ad bonam normam institutae esse dicuntur. — Duorum solidorum pontium ope, oppidum cum ripa Germanica communicat: quorum alterutro traiecto, in insulam ambitu fere quadrantem leucae metientem pervenitur. Eam ex magna parte ingentis arcis, quae olim Rhenifeldae petra nuncupabatur, vasta rudera obsi- dent. Prope pontem ripae Germanicae contiguum, fluminis undae aestuantes vorticem horrendum ab inco- lis Hollenhaken, i. e. uncum Orci dictum, efficiunt. — RHEINTHAL. 445 In insula Rheni leguntur: Carduus crispus , Conium ma- culatum, Diplopappus dubius Cass. (.4ster annuus L.; affatim; stirps rarissima) , Oenothera biennis, Papaver dubium , Rumez scutatus , F'erbascum Lychnitis flori- bus albis. — Circa BRbenifeldam passim: Festuca bro- moides (rarissima), Panicum verticillatum y spica ramosa, Potamogeton compressus (perrarus) , P. /ucens, P. pecti- natus, Trapa natans (rara). — In campo Weiherfeld dicto: Jngelica sylvestris ,7 foliolis lobatis, cordatis" Hag., Carex strigosa Muds. (novissime detecta huicque regioni propria), Épi/objum palustre, Eriophorum an- gustifolium Roth , Jasione montana, Leucoium vernum, Menyanthes trifoliata, Poa airoides Koel. (.4ira aqua- tica L., Rumez palustris *) (rarissimus . nec nisi eo loco intra fines patrios inventus), Z'eronica scutellata. — Inter Rheinfelden et Augustam Rauracorum: Zromus inermis (rarissimus). — Inter Hh. et Olsberg: Campa- nula Cervicaria , Carex strigosa Huds. (ad eandem viam inm Weiherfeld et im. Frauenwald, Olsberg versus; planta nonnisi novissime intra nostros limites detecta, huieque Helvetiae parti propria), Sa/iz seringiana. N. (4anceolata Ser. non Sm.; ad Rheni ripam sinistram ; perrara). . Rheinthal (Das, Rheni s. Rheguscorum: vallis, in pago Sangallensi, ad Alpium Abbauscellana- rum pedem orientalem, et in Rheni, qui eam a pro- vincia Austriaca Vorarlberg separat, ripa sinistra iacet. Boream versus lacu Bodamico, et ad austrum veterum Alto-Saxensium baronum dominio terminatur. Octo l. longa, 2-5. l. lata est, et 5-'t geographica milliaria quadrata continere putatur. Haec pulchra fertlisque regio frequentes incolas alit, quorum plerique (ultra partem dimidiam) romanae ecclesiae addicti sunt. Bhe- liqui fidem evangelicam profitentur. Agriculturae se- dulo incumbunt. Colles undique vinetis, potum gene- rosum proferentibus obsiti, camporum arva pinguissima, *) V. Addenda ad. voluminis calcem. 446 AHEINTHAL. prata pagos villsque arborum domesticarum sylvis obumbrantia, undique scenas amoenissimas offerunt. Pascua montium vicinorum fertilia multum etiam ad istius pulchrae regionis opes conferunt, quas praeterea commercii et multiplices industriae artes adaugent. Haecce nostrae patriae provincia, quoad stirpes, quas generat, hucusque parum cognita fuit. Eam quidem Rev. Krrrrvs, civis Tigurinus, qui in pago St.-Margrethen diu sacro-sancto ministerio functus est, sollicite investigavit; sed , ut videtur, observationes ab eo viro instiutae pleraeque interierunt. *) Verum, longe feliciori successu iam a fere 50 annis Cl. Cusron, terra patria multifariam peragrata, vegetaüonem eius rite recognovit, optimis notis illustravit, ac multas novas pulchrasque stirpes detexit. — Plantae rariores: Arabis hirsuta Scop. ( Turritis L.) , 4rundo Calamagro- stis (perrara), Ar. montana N. ( 4grostis arundinacea Sut.), A4rundo Pseudo-Phragmites Mall. fil. , A4speru/a arvensis, Asp. taurina (in sylvis frequens) , ;4splenium Adiantum-nigrum (in M. Heldsberg), Zrassica Eruca- strum, Bromus secalinus, Br. velutinus Schrad. (utrius- que formae plurimae, in planitiei agris), Ca/amintha officinalis Moench (Melissa Calamintha L. ; frequens), 'Campanula patula (perinde) , Cardamine impatiens (prope arcem Zwingenstein), Carex aiba Scop. , C. davat/iana Sm., C. dioica, C. fulva (auf dem Ried, infra Bhei- neck ; rarissima), C. &kornschuchiana Hoppe (fu/va Agr. helv. ; frequens), C. /eporina (ovalis Good.) , C. maxima Scop. (pendula Good.) C. ornithopoda Willd. (pedata Sut.), C. paniculata, C. paradoxa Willd., C. pauci- flora Lightf., C. pilosa All., C. pilulifera, C. Pseudo- Cyperus, C. pulicaris, C. teretiuscula Good. (diandra Sut.) , C. tomentosa , C. vulpina , Custanea vulgaris Lam. (frequens et vera spontanea), Centunculus minimus (in| arvis udiusculis argillosis non infrequens), CAaerop/tyL- ') Primus omnium in Helvetia Petrocallidem pyrenaicam R. Br. (Drabam L.) delcxit. RHEINTHAL. 447 lurn temulum, Chenopodium ficifolium Sm. (in Helvetia rarissimum), Cicuta wvirosa, Cirsium subalpinum N., Crepis taraxacifolia 'Thuill., Diplopappus dubius Cass. ( Aster annuus L.; parcissime ; planta rarissima), Epi- pactis ( Serapias L.) ensifolia Sw., Ep. grandiflora N. (S. lancifolia Sut.), Ep. ruóra | Sw., Euonymus latifolia Jaeq. (prope Berneck; frutex perrarus), Zuphorbia sylvatica, Fedia .uricula M. et K. (7alerianella Dec.), Galeopsis pubescens Dess. (cannabina Sut.; prope Rüti), Gae/ium rotundifolium (in sylvis, vul- go), OCnaphalium | luteo-atbium, Hieracium | cymosum cum et sine stolonibus (rarissimum), 4. fallax Willd. I ezstolonosum, et II. Z4uricu/a 9 strigosum, H. florentinum All. Y (H. praealtum Vill. , et IL (HZ. pilo- selloides Vill), omnia in Rheni planiue et in collibus humilioribus, passim , Ao/cus mo//lis, Iuncus acutiflorus Ehrh. (rarus), 7. cong/omeratus, 1. effusus, I. ustutatus Hoppe (ad Rhenum , infra Rheineck) , Zaserpitium pru- tenicum , Leersia oryzoides Willd. ( Phalaris L.; fre- quens), Lolium arvense With. «, et (à (L. speciosum Link; in agris prope Thal), Lycopodium hetveticum (ad Rheni ripas) , Zysimachia thyrsiflora (prope Rheineck; rarissima), JMe/ica ciliata, Melilotus arvensis Wallr. , Myíinum Carvifolia N. ( Selinum L.), Myosotis arven- sis Roth. (intermedia Rchb.), OpArys apifera Huds., Ophr. arachnites Hoffm., OpAr. myodes Jacq. , Panicum £labrum N., P. sanguinale, Papaver dubium, Poa se- rotina Ehrh. (infra hheineck), Potamogeton hetero- phyllus Schreb., P. obtusus Ducros (rufescens Schrad.; in rivulis), Z. pectinatus, Ranunculus nemorosus Dec. var. foliis minoribus, stylis elongatis parum curvatis (in planitiei pratis palustribus), et var. a/pina minor, floribus aureis maximis, stylis omnino circinatis (an verior R. óreyninus Crantz? ), Rubus corylifolius Sm. , R. hybridus Vill. ( g/andulosus Bell.; inter Berneck et D. Antonii sacellum), A. p/icatus Weihe (ad sylsulae M. Buchberg marginem; omnium in Helvetia rarissi- mus; v. Fl. helv. VI. m app.), Sa/iz grandifolia Ser. 448 RHEINTHAL. (cinerascens Willd. ? ), S. incana Schrank (wiminalis Sut.), S. phylicifolia , S, viminalis, Salvia werticillata, Saxifraga mutata (in M. Ruppen, prope Altstátten ; ad fauces Hirzensprung ?) , Scorzonera austriaca Willd. ( humilis Sut.), Sedum dasyphyllum (frequens), S. vi/- Losum, Sisymbrium thalianum N. ( Arabis L.; prope Berneck), Sparganium natans (vulgo), Spergula ar- vensis (in prats montanis), Staphylea pinnata (circa Berneck), Ste/aria uliginosa Curt., Stipa Calamagro- stis Wbg. (.4grostis L.), T'hysselinum palustre Hoffm. (Selinum L.) , Typha minima Hoppe ( minor Sm.) , Utri- cularia minor , F'erbascum Lychnitis 8 floribus albis, Ficia dumetorum, V. sativa (utraque prope Berneck), Zollikoferia Peltidium NN. ( Hieracium stipitatum Jacq.). Plantae sequentes inter Curiam et Grabs paulo infra Werdenberg vulgo occurrentes in reliqua Rheni valle usque ad lacum Bodamicum, teste Cl. Cusron, omnino deficiunt: 4achusa angustifolia, Diplotazxis tenuifolia Dec. (Sisymbrium L.), Echinospermum Lappula Sw. ( Myosotis L. v. Viviscum, inter plantas cirea urbem nascentes, notam ad eandem sürpem), Geranium cicu- tarium, dHyoscyamus niger, Lappa minor Dec., Mer- curialis annua.(!) , Nepeta Cataria. | Plantae in regione Vorarlberg, trans Rhenum pro- venientes: CAara Jflexilis (circa Hohen-Ems), CA. Ahi- .spida (ibidem), Dentaria bulbifera (prope Meders; ra- rissima. V. Forsteck), G/adiolus neglectus Schult. (prope Gótzis; plantam, quidem mihi ignotam, ean- dem ac C4. palustrem N. esse suspicor), AHieracium ai- pestre Jacq. , (in M. Roslen), A. aurantiacum , H. chon- drilloides (in M. Gurtiserberg s. Sonnenwald-Alp, pone Frastenz supra Feldkirch; rarissimum, nec intra Melvetiae lunites unquam repertum), A. prenanthoides Vill. IH. spicatum Sut.) , Melica ciliata (prope Hohen- Ems), Sisymbrium Sophia var. glaberrima (prope Feld- ,kirchi, Jaleriana saxatilis (in Alpibus supra Feldkirch, vulgo). — In M. Austriaco Treschen: Zpargia autum- nalis Mollm. (Leontodon L.) 9 a(pina subbiflora , 4rundo RHEINWALD. 449 halleriana N., Hieracium angustifolium Hoppe y stolo- niferum (var. rarissima). — Prope Lauteraach Brigan- tiam (Bregenz) versus: E/atine Hydropiper (cuiusnam Sit formae ignoro), Zsnardia pa/ustris, Potamogeton obtusus Ducros (rufescens Schrad.), Utricularia minor. — V. Bodamicuslacus, Altstátten, Berneck, Rheineck. Rheinwald, das Rheinwald-Thal; sic nun- cupatur pars summa magnae Hhhaeticae Rheni poste- rioris vallis. Haec altissima regio, circiter 5 l. longa et ad summum 11. lata, infra M. Adulam occidentem versus incipit , atque borea-orientem petens , in angu- stissimas fauces Roffeln dictas, quae eam a valle Se- xamniensi separant, paulo supra Andeer subito coar- ctatur. Praecipue ad austrum et occidentem editissimis montibus cincta, fere undique molibus glacialibus riget, quarum celeberrimae ex Adulae montis iugo in supremam vallis partem descendentes, Rheni posterioris et Rhe- nivaldiae (Rheinwald-Gletscher) moles dicuntur. Haec tribus fere leucis a vico Hinterrhein distans, aliquot centum pedes alta est, et pulcherrimam portücum, unde scaturit Rhenus, singulis aestatibus format. Ad occidenter? supra vicum Hinterrhein et M. Ber- nardini collum , asperrima regio reperitur , absque dubio per ironiam Paradisi nomine decorata, quippe quae nihil nisi campos nivales glacialesve , ac deformium ru- pium stupenda fragmenta oculis ostendat, Ibi ad con- geriei glacialis 8 l. longae editissimoque scopulo Tom- bohorn subiectae pedem , moles in murum ad 700 hexa- podas altum exsurgit, unde 12 rivi sese praecipitant, et fluminis praecipuos fontes efficiunt. Duae viae commodissimae, carris aliisque vehiculis accessae, nuper stratae per montes Spelugam et Ber- nardinum dorsum australe superant, ac communica- tioni inter Germaniam Italiamque superiorem inserviunt. Quapropter hominum merciumque meatus per anni maximam partem continuus, bonis istius asperae re- gionis incolis quaestum haud spernendum suppeditat. Gaudin Flora hely, VII. 29 450 RHENUS. Plantae rarae cum vallis ipsius, tum montium con- terminorum hucusque non satis sedulo investigatae fuerunt, ut absque omni dubio quam plures rarissimae stirpes in eo tractu ignotae latitent. Occurrunt tamen uti- que Zchillea moschata Jacq., 4nemone alpina (9 sulphurea ( 4n. apiifolia Sut.), Antirrhinum alpinum , Cardamine resedifolia (ad Rheni fontes), Carex iuncifolia All., Centaurea phrygia, C. uniflora (?) , Cirsium heterophyl1- lum Dec. c foliis indivisis ( Carduus helenioides Sut. ; rarum), Festuca ovina à (F. vivipara Sm.; ad Rhen: fontes), F. Scheuchzeri N.,Gentiana glacialis Abr. 'Thom., Geranium lividum L'Hér., Hieracium aureum Vill. ( Leon- todon L.), luncus triglumis, Lilium Martagon, Luzula spadicea Dec. ( Iuncus All.), Pedicularis recutita, (prope Ebi) P. verticillata, Phyteuma betonicaefolium. Vill., Poa laxa Haenke (ad Rheni fontes), Potenti/la grandi- Jlora (ibidem), Primu/a tongiflora Al. (in M. Bernardino nuper detecta; v. Misaucina vallis), Prunus Padus, Rhodiola rosea (ad Rheni caput), Sa/iz foetida Schl. (alpina Sut.), S. phylicifolia I stylosa * rhaetica (ad Rheni fontes), Sedum atratum, Sedum saxzatile All., Sempervivum arachnoideum, $. montanum, Trifolium alpinum , F'eronica alpina. — V. Spcluga, Bernar- dino, Hinterrhein, Ilanz. Rhenifelda. V. Rheinfelden. Rheni vallis. V. Rheinthal. hhenus, der Rhein, le Rhin, omnium Helve- uae fluminum maximum nobilissimumque , magnam eius partem , scilicet eura-borealem, longo suo cursu, quasi semicirculo circumscribit. In summa Rhaetia, ad ip- sum focum Gotthardianum duos principes suos fontes habet (V. Rhaetia, Disentis, Hinterrhein, Rheinwald). Quibus tertius accedit minor , in summa valle Medels, ad M. Cornero pedem scaturiens, unde nascitur amniculus, Rheni medii nomine notus, qui prope Disenus in Rhenum anteriorem effunditur. An- terior etiam Reichenoviae sese cum posteriori coniun- git, ac viribus auctis reliquam Rhaetiae borealem vallem RHENUS. 454 irrigat, hanc iuxta D. Luciae fauces relinquit, et inter pagum Sangallensem dominiumque Austriacum perpe- tuo boream petens, tandem ad lacum Bodamicum infra Rheineck pervenit. Hucusque navium impatiens, nonnisi ratibus, quibus accolae inter Reichenau et lacum vulgo utuntur, sese submitüt. Constantiae quasi per brevem canalem Boda- micum et Inferiorem lacum coniungit. Ad oppidum Stein, denuo in alveum coarctatus, cursum redintegrat, ac inde semper occidentem versus progrediens , Ilelvetios a Germanis plerumque dividit. (V. Scaphusia, Rheinfelden, Basilea). Basileae subito ad angu- lum fere rectum boream versus convertitur; tunc Hel- vetia relicta, alveoque semper magis dilatato, inter Galliam et Germaniam lunitem statuit, póstea in Ger- maniam penetrat, et, cursu ad occidentem rursus in- flexo, tandem apud Belgas, varie divisus ac mire at- tenuatus , in Oceanum Germanicum effunditur. Om- nes Helvetiae interioris aquas secum aufert: in Rhaetia nempe, praeter alios innumeros rivos torrentesque, amnis Glenner, prope Ilanz, furibunda tetraque Nolla et placidior Albula, illa paulo supra, haec infra Thusis, Plessura Curiae, impetuosa Landquarta inter Malaas et Marschlins, Illia (die Ill) aquis ditissima, ex Alpi- bus Tyrolensibus descensa, infra Feldkirch, Duria, ut et Tigurina Tóssia inter Eglisau et Kaiserstuhl ,. Arola Limagi, Ursae et sexcentorum insuper amnium iributis superbiens supra Waldshut, denique pulchra Birsa Basileae in Rhenum efzunduntur. 1. C. Escur- RUS, cuius nomen egregium Lintha statim in memoriam revocat, supputavit molem aquarum, quas lhhenus per annos 1809—1821 secum abduxit ad. 899,477,948 ad 1,511,856,102 orgyarum cubicarum (illam nempe anno 1819 minimam, hanc vero maximam 1816), ae- sumandam esse. Naves lacus Bodamici , propter magnam fluminis ca- taractam , Scaphusiae cursum sistunt. NNavigationem eius prope Laufenburg vortices fluctuumque aestus pe- 452 RHODANUS. rieulosam faciunt; nihilominus iam ab illis celebribus rupibus unde flumen terrifico cuim fragore sese prae- cipitat, naves permultae undas eius sulcare solent. Pisces multos, eosque optimos alit, quos inter prae- stantissimi esse putantur Salmones, qui, mari relicto , usque in Helvetiam perveniunt, ac eis similes neque minus delicati, quos incolae Rheinlanken (Salmo Salar) nominant; hi potissimum in lacu Bodamico degunt , sed saepe frequentes in Rhenum , tum supra Rheineck , tum ex alia parte usque ad cataractam penetrant. .Ad istius superbi fluminis ripas permultae crescunt stirpes rarae pulchraeque, quarum pauciores selectas citare nobis sufficiat. Ad Rheni posterioris fontes: Festuca ovina Ó ( F. vivipara Sm.) , Poa /axa Haenke. — E regione arcis Rhüzüns: Stipa Calamagrostis Wbg. ( 4grostis L.). — Prope Ianz (etiam circa Werdenberg : ZAndropon Ischaemum. — Infra Marschlins et in glareis inter Rhenum et Landquartam : CAhozdri//a prenanthoides Vill. , Zieracium florentinum All. I (H. praealtum Vill.), et II (Z. piloselloides Vill.), Ozytropis pilosa Dec. (Astragalus L.). — Prope Forsteck: 4ntirrhinum at- pinum, Z4rtemisia Absinthium, Tamarix germanica. — Rhenifeldae, in insula: Carduus crispus, Diplopappus dubius Cass. (.4ster annuus L.), F'erbascum Lychnitis p floribus albis. — Inter Rhenifeldam et Augustam Rauracorum: Zromus inermis. — ln insula prope Au- gustam : ,Zrundo Pseudo-Phragmites Mall. fil. 9^ maior (4r. effusa Gmel.) — Basileae J4grostis canina (9 (n insulis), | 4/ium | Schoenoprasum « riparium, Festuca glauca Lam. , Hippophaeé rhamnoides , Scirpus maritimus, $c. triqueter, Scrofularia canina, Triticum caninum Schreb. ( Elymus L.). — Ceterum videantur praecipua loca ad fluminis ripas sita. Rhodanus, le RHhóne, die Rhone, ingens pulchrumque Helvetiae flumen, rapiditate insignissimum. Fontes eius in summa Valesia ex illis maximis mirabi- libusque molibus glacialibus, quibus nomen suum indidit, scaturiunt. Istae moles, in summa sua parte 7280, RHODANUS. 453 in infima autem 5150 p. s. m. elatae, et in tractum decem fere leucas longum sese porrigentes, ad M. Ga- lenstock clivos et infra M. Furcam leniter descendunt, in ima sua parte flabelli formam adfectant, profundis rimis varie sulcatae, innumeris columnis, obeliscis , pyramidibus ac truncis undique rigent, ac per aesta- tem provectam porticum altissimam, pulcherrime hya- linam caesiamve, ad templi seu basilicae crystallinae instar, unde scaturiens amnis vallem tranquille petit, efficiunt. In hancce stupendam Hhodani urnam facile quidem, sed, propter glaciei fragmenta passim a su- blimi fornice deeidentia, neutiquam absque omni peri- culo penetrari potest. Paulo infra moles glaciales ad montis Saasberg torrentis ripae dextrae imminentis pe- dem, tres fontes, quorum saltem unus aquam subtepidam fundit, haud procul a fr:gido rivo perennes scaturiunt, undasque suas, quas alpigenae pro Rhodani genuina origine habent , cumeo coniungunt. Indo flumen totam magnam Valesiorum vallem, usque ad urbem Octodu- rum, plerumque austro-occasum, atque porro ad lacum Lemanum borea-occidentem petens, percurrit. In eo cursu circiter 80 rivi torrentesve, quorum praecipui sunt Vispa et Druentia (la Durance), cum Rhodano coniunguntur, Fere duas leucas supra ostium navibus submitti incipit. Ab Octoduro usque ad lacum, quo- cum tripartitus commiscetur , limitem inter pagum Vau- densem Valesiamque statuitg Tota Lemani longitudine superata eoque lacu Genevae relicto, Arvae aquis ad- augetur, cursuque velocissimo primum per agrum Ge- nevensem, mox vero inter Galliae et Sabaudiae pro- vincias, ad fauces illas, quibus prope Clusiam arcem (le fort de l'Écluse) iugum Iuranum cum Alpibus con- nectitur, pervenit. Ad istas fauces flumen summopere coarctatum,, ac tandem in rupium rimas cavernasque profundas penetrans, per fere ducentorum pedum spa- uum, intra terrae praecordia volvit undas. Postea rursus in conspectum veniens, ad austrum flectitur, ac per felices Galliae Narbonensis campos mare Medi- terraneum petit. 454 RICHARD. Inter plantas insignes secus Rhodani ripas nascen- tes. Zypha minima Moppe (minor Sm.) citari mere- tur, quippe quae iam supra Sideram et inde usque ad Lemanum, deinde Genevae ac per fluminis reliquum cursum usque ad Arelati regionem passim observetur. Ceterum in littoribus eius frequentes occurrunt: 4spa- ragus officinalis (in insulis, vulgo), Hippophaé rham- noides , Ranunculus reptans (Octoduri), Salix triandra, Tamarix germanica, etc. — 'T'um ad pulcherrimas unde scaturit moles glaciales: Jchi//ea nana, .4ch. thoma- siana Hall. fil. (prope pagulum Unterwasser), J4ndro- $ace pennina N., Avena wersicolor Vill, Bupleurum stellatum , Cirsium heterophyllum Dec. « integrifolium (Carduus helenioides Sut.), Gentiana Lybrida Schl., C. punctata , G. purpurea, Hieracium albidum Vill. (in- tybaceum Sut.), Iuncus triglumis, Koeleria hirsuta NN. ( Festuca Hall. fil.), Pedicularis recutita, P. rostrata, Phleum commutatum N., Phyteuma Halleri All. (ovata Willd.), Poae sudetica Schrad., Ranunculus pyrenaeus, Salix foetida Schl. ( a/pina Sut.) , S. hastata ( Arbuscula Sut.) y viburnoides, S. helvetica Vill. (arenaria auct.) €, et e macrostachys, S. herbacea, Senecio incanus, Soldanel/a Clusii Schmidt (rarissima). — Prope arcem Clusiam et ad Hihodani interitum (la perte du Rhóne): "Allium angulosum & petraeum, Asparagus officinalis, Diplotazis angustifolia Dec. ( Sisymbrium L.). Helian- themum appeninum Dec. (Cistus L.; rarissimum), Po- pulus alba (copiose). Richard, Aquileiensium mons alpinus, plantis di- tissimus, saepe a magno Harrrno citatus. Ibi potissi- mum occurrunt: Zchi/lea macrophyl/a, Androsace alpina N.( Aretia L.), Aquilegia alpina, Arabis hirsuta Scop. (Turritis L.) , Ar. pumila Wulff. , Artemisia Mutellina Vill., Cochlearie sazatilis Lam. ( Myagrum L.), Coro- nilla vaginalis Lam. ( mimima auct.), Dracocephalum Ruyschiana , Eryngium alpinum, Festuca alpina Sut., F. Halleri Vill., G/obularia nudicaulis, Lonicera coeru- lea, Myrrhis odorata Scop. (Scandiz L.), Orchis vi- RIDDES—RIEHEN. 455 ridis Crantz (Satyrium L.), Phaca frigida Jacq., Sa- lix hastata ( 4rbuscula Sut.), S. helvetica Vill. (are- naria auct.), Senecio Doronicum, Sonchus montanus Lam. ( a/pinus Sut.), Fiola calcarata Yl caulescens (V. grandiflora Sut.). Richen. V. Riehen. Riddes, vicus Valesiae inferioris, ad Rhodani ripam sinistram, inter Saint-Pierre et Saxon situs. Prope hunc locum proveniunt: Ztrip/lex hortense , Cen- taurea paniculata, Gnaphalium luteo-album (circa Nenda, et inter utruinque vicum , ad viam) , Hemeroca/lis fulva, . Hieracium lanatum Vill. ( 4ndryaía L.), Melissa offici- nalis, Populus alba (prope pontem), Aanunzculus scele- ratus, Typha angustifolia (Econaz versus), 7/iola mi- rabi/is (ibidem). — Ad clivum rupestrem prope pagulum Iserabloz: 44stragalus Onobrychis, Oxytropis ( 4stra- galus L.) pilosa Dec., Oz. uralensis Dec., Sisymbrium pannonicum Jacq. (in sylvula proxima; huic stauoni intra Helvetiae fines proprium). Riehen, vicus pagi Basileensis, trans Rhenum, ad viam, qua in magnum ducatum Badensem , Lórach versus itur, situs, ac fere l. una ab urbe Basilea di- stans. [n regione vicina multae sürpes insigniores ob- servatae sunt. Huc perünent: 4dora Moschatellina (Neuhaus versus), Z4/grostis vulgaris y (Agr. pumila Sut.), Aira caryophyllea, Allium vineale (circa Klein- Riehen), A4nthemis tincloria (rarissima), Caucalis in- festa Curt. & (C. helvetica Sut.) , Centunculus minimus , Chenopodium polyspermum, Conium maculatum, Cory- dalis solida N. ( Famaria Hoffm.) , Draba muralis (rara), Epilobium .Dodonaei Vil. (rosmarinifolium MHaenke), Galium parisiense Il (C. anglicum Huds.; circa Klein- BR.), Herniaria hirsuta, Holcus mollis, lasione montana, Leersia oryzoides Willd. ( Pha/aris L.; prope Klein-R.), Lythrum | Hyssopifolia, INasturtium | sylvestre Rh. Br. ( Sisymbrium L.; rarum), Peplis Portula (Wylam ver- sus), Prune/la laciniata auct. helv., Scirpus acicularis (cirea Kl. R.), 7io/a canina var. floribus albis. 456 RIFFERSCHWYL-—RIPARIUS LACUS. Rifferschwyl, Tigurinorum vicus, inter mon- tem Albis et Knonau situs. Ibi inventae fuerunt: Eriophorum gracile Koch (triguetrum Hoppe), Zeme- rocallis fulva (ad rivum Ionen). Riggisberg, dominium nobile, cuius terrae prope Rügegisberg iacent, passim in flora helvetica perperam pro Rüggisberg (quod videas) citatum. Rigi. V. Regius mons. Rinkenberg, vicus pagi Bernensis, ad ripam borea-occidentalem lacus Brientini situs. Ibi provenire . dicuntur : Z//ium carinatum, Athamanta Libanotis (i maior, Teucrium montanum. l Ripa, ital. Riva, ad lacunam Chiavennensem. Locus 2 l. ab urbe Chiavenna distans, propter malig- num aérem aestate, ac praesertim autumno ab incolis fere omnibus deseritur. Regio nempe vicina ex magna parte vastis paludibus constat, ut febres quotannis per eam tempestatem dirae grassari soleant. Ceterum istae paludes multas stirpes raras gignunt. Prope Ripam inveniuntur: .Z/zdropogon Gryllus, Campanula spicata , Celtis australis (ad sepes), Centaurea nigrescens Willd. ( dubia Sut.), C. splendens, Cistus salvifolius (pulcher- rima planta), C/ematis recta , Cyperus Monti, Cytisus nigricans, Erica arborea (huic tractui vicinaeque valli Tellinae inferiori propria) , Galium purpureum , IVastur- tium pyrenaicun R. Br. (Sisymbrium L.), Parietaria diffusa M. et K. (iudaica auct.), Phytolacca decandra, Poa pilosa, Scirpus mucronatus (rarissimus), $c. tri- queter , Trapa natans (in lacu). Aliud exstat oppidulum eiusdem nominis ad lacus Luganensis sinum euro- australem, e regione vici Capo di lago situm. Riparius lacus, der Wallensee v. Wallen- stadtersee. Maxima eius pars ad pagum Sancto- Gallensem pertinet; australis vero ripae dimidium in Glaronensium ditione situm est. Vix ultra 4l. longus, ac ne quidem unam integram leucam latus, ab euro recta occidentem versus sese porrigit. Secus ripam bo- RIPARIUS LACUS. 457 realem extollitur iugum Kuhfirsten s. Churfürsten di- ctum, quod vallem Toggicam a Castris Rhaeticis dis- sepit. In ripa opposita montes Glaronenses scopulis Frohnalp et Mürtschenstock subiecti, orientem versus eundo mitescunt, pulchrisque pascuis abundant. Per aestatem Eurus mane, horis autem pomeridianis Ze- phyrus in ea valle dominari solet; quibus interruptis vicibus , tinendum est ne qua procellae repentino coor- tae traiectum lacus periculosum faciant, ut facillime fieri potest: utraque enim sed potissimum borealis ripa, ob ingentes horrendosque rupium altissimarum abrupte in ipsas undas descendentium parietes littora obsidentes, nonnisi paucissima loca, ubi nautae appel- lere queant, ostendit. Quapropter ex oppido Wallen- stadt matuuno tempore, Vesenae vero post meridiem viatores navem conscendunt. Ceterum accolae tem- pestatis signa optime norunt, nautas habent prudentes ac peritos , ut, non obstantibus procellis saepius in ista regione furentibus, naves rarissime quid detrimenti patiantur. Ceterum natura benigna manu lacus Riparii littora decoravit, quippe quae magnam scenarum subli- mium varietatem et multos prospectus vere pictorios praebeant. In borealis ripae parte occidentali, supra rupes amoenissimi montis Ámmon viridia pascua, un- dique tuguriis consita oculum recreant. Ex istis ali- quot pedum millia altis rupibus innumeri descendunt alpestres rivuli, varios saltus et insignes cataractas efli- cientes. Éarum pulcherrimas in ripa boreali, haud procul a vico Quinten, gemini formant torrentes Se- renbach et Bayerbach , qui demum in angustissima qua- dam cratera, accessu neutiquam difficili, in unum count. Prope Wallenstadt amnis die Seez dictus, in valle Weistannen ortus, cum lacu sese confundit; Lintha autem paulo supra Vesenam eum ingressa , rursum pro- xime idem oppidulum, scilicet per veteris Magae alveuin correctum discedit (V. Lintha). Riparius lacus multos bonosque pisces alit; in eius aquis maximi capiuntur salones et salvelini (germ. .458 LA RIPPE—ROCHE. Rótheln), qui omnium delicatissimi habentur. — Ripas rupestres istius lacus hucusque viatores rei herbariae studiosi, praesertim nostris temporibus, haud satis di- ligenter investigaverunt, vix autem dubito quin pul- chras stirpes proferant. Olim ab utroque Scurvcnu- ZERO, nuper, sed nonnisi raptim a Cl. WanrENBERG visitatae sunt. — Plantae insigniores hactenus citatae : Campanula latifolia (rarissima), Cardamine impatiens, Cochlearia saxatilis Lam. ( Myagrum L.), Cyclamen eu- ropaeum (circa Muühlithal), Zieracium Jacquini Vill., Laserpitium Siler, Lilium bulbiferum (ad ripae borealis vicum Quinten). — V. Wallenstadt, Wesen. Rippe (La), vicus pagi Vaudensis, paulo supra Crassier, ad iugi Iurani radices, et in Galliae confinio Situs. Amoena regio vicina nonnullas stirpes raras profert. Prope ipsum pagulum in aquae ductibus laete viget Potamogeton densus, Supra vicum viamque ad villam Bonmont ducentem occurrunt: sarum euro- paeum , Carez alba Scop. , C. dioica, C. stellulata Good. (echinata Sut.), Thalictrum angustifolium Y Jacquinia- num. — lnsylvis Iuranis: Festeca sy/vatica Vill, Ste/- laria nemorum, F'eronica montana (parce). Riva. V. Ripa. Riviera (Val-). Sie nominatur vallis Lepontiae pars media, inter locum , ubi torrens vallis Blegno in Ticinum effunditur, et urbem Bellinzonam comprehensa. V. Lepontia vallis, Poleggio, Osogna. Roc (St.)) V. Gries. Roche, (lat. Rupes), oppidulum rusticum, sed peramoenum pagi Vaudensis, inter Aquileiam et Pen- nilucum, ad Alpium Aquileiensium, in ea regione pa- rietes praeruptos altissimosque efficientium radices situm. Domus inter arboreta pulchraque pomaria latitant. Rupes illae, quae loco nomen indiderunt, magna ex parte marmore griseo-rubente venisque albis distincto constant; divites efficiunt lapidicinas, ubi per fere totum annum multae exciduntur tabulae, quae serra- rum aqua actarum ope, prope ipsum vicum , Vivisci et ROCHE. 459 Lausannae diffinduntur, poliuntur ac varie elaboran- tur. Istae lapidicinae petrefacta, speciatim pectinitas pulchrasque madreporas continent. Magnus Harrznavs Rupe sex annos commoratus est, dum Aquileiensium salinis fodinisque praeerat. Ibi maximam immortalis suae stirpium historiae partem conscripsit. Ad cuius operis confectionem regio vicina, planus raris pulchrisque scatens , quam sedulo inve- stigaverat, immensam praebuit suppellectilem. Iste scilicet terrarum angulus sub mitiori coelo iacens, nonnullas climatibus calidis proprias stirpes sponte sua profert; magnas divitesque paludes possidet, et iuxta rupes praeruptas ex Alpium cacuminibus herbae fri- gidae in imam vallem descendunt aut potius decidunt. Sic occurrunt 1) circa ipsum pagum: z4cAi/ea Ptar- inica ,, Allium carinatum, .4ll. sphaerocephalum, 4n- themis Cotula (?), Antirrhinum Orontium, 4drabis hir- suta Scop. (Turritis L.), Betula alba »y frutescens, Bidens cernua, Dupleurum rotundifolium (in agris), Cakile rugosa L'Hér. ( Myagrum L. M. perenne Sut.; Chessel versus), Calamintha JNepeta Clairv. ( Melissa L.; rara): Campanula rapunculoides, Carduus crispus p floribus albis, C. nutans (9 floribus albis, Carex humilis Leyss. (clandestina Good. ; ad rivuli Furet fontem) , Carpinus Betulus , Chaerophyllum aureum , Che- nopodium foetidum Lam., Cineraria atpina Willd. (ra- rissima), Convallaria Polygonatum , Cornus mascula , Coronilla .Emerus, C. varia, Delphinium Consolida (in agris), Euphorbia Lathyris, Galium boreale, G. pari- siense L. Sut. I (C. /itigiosum Dec.; rarum), C. spa- rium l glabrum (aux Saugettes; in Helvetia rarissimum), GCentiana ciliata , Geranium sanguineum , Lathraea Squa- maria (in ipso pago), Latkyrus A4phaca (inter segetes) , Malva 4(lcea, Melampyrum cristatum, Melica ciliata M. uniflora Retz, Melittis Melissophyllum, Muscari ( Hyacinthus L.) comosum Mill., J4. racemosum Mill. JVarcissus poéticus, Nepeta nuda (vara), Physalis 4i— kekengi, Polygala Chamaebuxus (in adscensu ad Plan- 460 ROFFLA. favey), Prunella laciniata auct. helv. (au Furet, aux Affurets et aux Gauges) , Pu/monaria officinalis, Pyrola rotundifolia (aux Saugettes et à Baume), Ruscus acu- leatus (ad rivi Furet fontem; rarior), Samo4us F'ale- randi, Scirpus setaceus, Senecio alpestris IN. (saraceni- cus Sut.) , Silene otites Sm. (Cucubalus L.), Stachys alpina, Stipa pennata, Teucrium montanum , Trifolium ochroleucum , F'eronica Teucrium 1l F'ahiii (Aquileiam versus) , 7 iola hirta, Xanthium strumarium. — 2) Circa ratum les Esserts: Galium tricorne With. (Falantia Aparine Sut.) , Melissa officinalis , Oenanthe peucedani- folia Poll. — 5) Au pré Pourri: 4nemone ranuncu- Joides, Crocus vernus All., Geranium sylvaticum , Li- thospermum purpuro-coeruleum — 4) Ad lapidicinas marmoreas rupesque vicinas: 44zemone hortensis (supra molendinum; rarissima), 4rabis Turrita, Carex alba Scop., Chrysocoma Linosyris, Éuphrasia lutea, Globu- laria cordifolia, Potentilla caulescens, Selinum nigri- cans N«, Senecio lacobaea (9f flosculosu«, — 5) In M. Praisse: Cyclamen europaeum , Dentaria pinnata Lam., iterum G/oóularia cordifolia. — 6) In paludibus: 44 lium angulosum (9 palustre ( Ail. senescens L.), Carda- mine amara, Carex ampullacea Good. (àla Rape), C. intermedia (Good. (arenaria Sut.), Cladium Mariscus R. Br. (Schoenus L. ; inter Vervey etle Furet, Gen- tiana Pneumonanthe, Geranium palustre, Gladiolus pa- Justris IN., Hottonia palustris (nuper ibi reperta), Lathyrus palustris, Leersia oryzoides Willd. ( Phalaris L.), Mentha sylvestris à hybrida, INNasturtium palustre Dec. (Sisymbrium Poll.), Oenanthe fistulosa, Oen. peuce- danifolia Poll., Ranunculus aquatilis ( heterophyllus Sut.) , R. Lingua , R. pantothrix Brot. 9j rigidus, R. sceleratus , Scirpus maritimus (rarus), Senecio paludosus, Sium latifo- lium (rarissimum), Sparganium natans, Spiranthes aesti- valis Rich. (Ophr.ys Balb.), TAysselinum palustre Hoffm. ( Selinum L. ; Chessel versus). — V. Arvel, Rennes. Roffla, Rofflen, fauces rupestres perangustae et asperrunae inter valles Rheinwald et Schams (Se- ROMAINMOTIER—ROSA. 464 xamniensem) sitae, quas Rhenus posterior in alveum parvum redactus, ingenti cum fragore percurrit, haud procul infra vicum Sufers incipiunt, et paulo supra Andeer aperiuntur. — Plantae rarae: Liznzaea &orealis (affatim) , Primula rhaetica N. ( minima Roesch), Saxifraga umbrosa (??). Rolle. V. Rotulum. Romainmotier, (Romani monasterium), oppi- dulum pagi Vaudensis, ad montium pedem, in parva convalle fertili amoenissimaque, inter Lassara et Dal- laigues situm. In eius vicinia occurrunt: Acer opuli- folium Vill. (inter oppidum et Lesclées), 4nemone Pul- satilla Y praecox , Cervaria Oreoselinum Moench. ( 4tha- manta L.), Crocus vernus All., Cypripedium Catceolus (supra luriens), Ga/ium sylvaticum, Gentiana lutea, Monotropa HH ypopitys (in sylvis tum fagineis , tum abie- tinis reperitur utraque forma; differentiam tamen nul- lam fructus exhibere videtur), Peucedanum Chabraei N. (Selinum L.; Lapraz versus), Poa nemora/is l B cir- rhosa (var. rara), Potentilla micrantha Ram. (in quer- cetis, vulgo; etiam octobri florens), Ai&es alpinum, Rosa alpiua , Spiranthes autumnalis Rich. ( OpArys Balb. Ophr. spiralis L.5 ad viam inter balneum St.-Loup et Croix, copiose), T'ro/ius europaeus (autumno etiam saepe iterum florens), T'ussilago Petasites (ad rivos, copiose). Rosa (Mons), altissimarum Alpium Pedemontana- rum focus, ac saltem alttudine ipsius Mont-Blanc, cuius tamen maiestate longe superatur, aemulus. [n Valesiae confinio situs, boream versus supra summam D. Nicolai vallem, ad austrum supra valles Dobbia et Vallaise exsurgit. Secundum illustriss. pE SavssunE mensuram trigonometricam summus M. Rosae vertex 141,580 p. s. m. elevatus est; Vir egregius putabat montis Albi altitudinem absolutam ad 14700 p. aestimandam esse. Sed diligentes et accuratissimae observationes trigonometricae a Cl. Rocrn institutae, iterum atque ilerum repetitae huic giganteo scopulo altitudinem 462 ROSA. 11,796 p. s. m. adsignant, ut istorum duorum, totius Europae editissimorum montium differentia ad 216 p. supputari posset. Verum Cl. Hrnscurr, illius cele- berrimi astronomi filius, hanc differentiam 1000 p. effi- cere contendit; is enim mense septembri 1821, claris- simi ZUvMSTEIN, cui primo per eundem annum summum M. Rosam conscendere contigerat, vestigia secutus, etiam feliciter eodem pervenit. — Regionis ad Rosae focum pertinentis stirpes hucusque parum cognitae fue- rant. Certe tamen isti tractus alpestres, austrum versus porrecti, vastis nivosis montibus , immensisque glaciei congeriebus subiecti , plantis pulcherrimis ditissimi sunt. Surpes insigniores, quas in M. Rosa locisque vi- cinis collegit illustriss. Wrrprwivs *?): Achillea Herba- rota * All., Ach. mosckata Jacq., Ach. nana , Aconitum Anthora (stirps Iurana quidem, sed in Alpibus Helve- ticis nuper nusquam visa), .4grostemma Flos-Iovis, Allium moschatum * , Alyssum alpestre , 4Androsace ( Are- tia L.) alpina N., Andr. pennina N., Andr. tomen- tosa N. ( Arctia Schl.), Jnemone Halleri All., A4par- gie crocea* Haenke, A4quilegia alpina, retia Fita- liana N. ( Primula L.), 4rnica Doronicum Jacq., 4r- temisia glacialis, Asperula laevigata * , Astragalus ex- scapus, 4str. leontinus Jacq., A4tragene alpina, Avena subspicata Clairv. (4ira L.), .4v. versicolor Vill. , Be- tula nana, Bupleurum Gerardi * Jacq. , B. graminifo- lium* Vahl, B. iunceum * , Campanula Allionii * Vill., Cardamine asarifolia * , Carduus acanthoides, Carex bicolor Al., C. depauperata * Good. (triflora Willd.), C. ericetorum Poll. (g/obularis Sut.), C. hispidula N. (ímbriata Schk.; ,nonnisi ad M. Sylvium ,; v. W.), C. iuncifolia All., Centaurea uniflora , Cerastium gran- diflorum * W. et K. , Cineraria longifolia * Jacq., Cirsium heterophyllum Dec. et integrifolium ( Cnicus helenioides v. W.), C. rigens N. () laevigatum (Cnicus Cervini *) V. Monographie des Monte Rosa, 1824. — P. 63-66. — Stirpes in Helvetia nondum inventas asterisco (*) designavimus, ROSEY. 463 Emm. Thom.), Crepis a/pina * (olim in M. Generoso visa) , Dianthus alpinus * , D. glaciatis Haenke ( neglectus Lois.), D. ptumarius ?, Digitalis purpurea, Draba alpina? v. W. (an L.? aut Dr. 4izoon Moppe?), Erigeron F'illarsii Willd. , Gaium helveticum Weig. ('sazatile Sut. baldertse Pollini) , C. saxatile v. W. ( hercynicum Weig. ?), Gentiana glacialis Abr. Thom., Geum reptans, Gypso- phila prostrata *, Hieracium albidum Vill. ( intybaceum All.), A. grandiflorum All., Hypochoeris uniflora Vill. ( helvetica Jacq.), Iberis cepaeaefolia * Wulff., Ligu- sticum peloponnesiacum , Linnaea borealis, Orchis sam- bucina (j (Orch. incarnata L.). Papaver aurantiacum * Lois. , Pedicularis comosa* , P.gyroflexa Vil. , Phyteuma comosum * (prope San Giuseppe et Allogna), Potezti/la Jrigida Vill. (norvegica Sut.), P. mutltifida, Primula longiflora All., Pr. marginata * Curt. , Ranuncutus ru- tacfolius, R. scutatus * W. et K., RAodiola rosea , Saus- surea alpina Dec. (Serratula L.), Sazifraga aspera l elongata, et IL (S. óryoides L.), S. hypnoides * , S. pe- demontana* All., S. retusa * Gouan (purpurea All.), S. sedoides * Jacq., S. Seguieri Spreng., Sedum alsine- folium * All., S. a/tissimum * Poir. ( Sempervivum L.), $. stellatum * , Sempervivum globiferum, $. hirsutum 5, Senecio abrotanifolius, S. linifolius * , S. rupestris * W. et K., Silene vallesia, S$myrnium perfoliatum * (nella val Sesia), Spergula glabra Willd., Statice 4r- meria , St. plantaginea Dec., Veronica 4ilionii * Vill., F. nummulariaefolia * All. , V. pinnata, — In M. Turlo: Gaya simplex N. ( Laserpitium L.) , Oxytropis ( Astra- galus L.) campestris & viscosa * Dec. (str. viscosus Vill.), Potentilla norvegica * , Saponaria lutea. — Ad montis Turlo radices supra Macugnaga: -4speruía lae—- vigata*. Galium sazatile v. W. ( hercynicum W eig.) ?. Rosey v. Rose (Le), pagulus Valesiae inferioris, Alpibus subiectus, ad Rhodani ripam dextram, et fere regione loci, ubi amniculus Triens ex rupibus erumpit, situs. In eius vicinia occurrunt: Ca/triche verna à tenuifolia Dec. (prodr. 5. p. 71), Cervaria a/satica N. A64 ROSSBERG—ROSSBODEN. ( Peucedanum L.) Q8 aibiflora ( Selinum venetum Spreng.; cis Alpes rarissima) , Co/utea arborescens , Dracocepha- lum austriacum (pulchra stirps, huic tractui propria) , Hieracium Jacquini Vill., Hyssopus officinalis, Oxy- tropis pilosa Dec. ( Astragalus L.), Potamogeton densus. — Circa Outre-Rhóne: Cardamine amara () floribus purpureis (var. infrequens), Orchis coriophora, Rossberg (Der), s. Ruffi, mons ad brecciae (Nagelfluh) formationem pertinens, in Suitensium Tu- genorumque pagis, inter Tugenum et Egerium lacus situs, supra infelicem vallem Goldau, quam diris rui- nis anno 1806 penitus obruit, ac fere e regione M. Regii, ad altitudinem 4817 p. s. m. extollitur. Plantas in eo monte nascentes observavit Cl. WAHLENBERG , ac potissimum ab eo citantur: Carex ste/lulata Good. (echinata Sut.), Chlora perfoliata, Cirsium spinosissi- mum Scop. ( Cnicus L.), Gentiana Pneumonanthe , Rho- dodendrum hirsutum , Thalictrum aquilegifolium. Rosshoden (Der), alpestris tractus ad magnum Gotthardi focum pertinens, eiusque partem omni re- spectu valde insignem efficiens, inter pascua Ober-Alp et Unter-Alp dicta comprehenditur. Hucusque potis- simum a Cl. WanrrwnrEnc visitatus et investigatus fuit. Testante Viro celeberrimo, clivus septentrionalis Alpi superiori imminens suffruticibus alpinis plantisque ni- valibus abundat; meridionalis vero supra Alpem infe- riorem inclinatus, laetissimis pascuis, qualia in eadem altitudine alibi vix invenire queas, gaudet. Summae eorum casae pastoriae, quae proprie Rossboden nomi- nantur, ad 6770 p. s. m. elevatae, et, ut perhibet au- ctor, totius Helvetiae septentrionalis altissimae sunt. Illis adhuc pascua alia, etiam fertilia usque ad aristam Rossbodengrat, 7585 p. s. m. elatam, impendent. De- nique totius montis cacumen summum , ad coni trun- cati formam accedens absoluta altitudine 8755 p. metitur. Neque tanta obstante elevatione, limitem solitum niva- lem absque dubio haud parum superante, per anni menses calidiores totus iste tractus alpestris scopulique ROSSINIERE—ROTHENBRUNN. 465 vertex nivibus liberi sunt, ut in ipsius Rossbodenstock plana summitate, quae satis amplum spatium ample- ctitur, pulchrae stirpes alpinae frequentes laetaeque vi- geant. Ibi etiam Alpium centralia iuga oculis specta- culum incomparabile praebent. — In eo perinsigni tractu praesertim .a Cl. Wanrrwnsrnc lectae fuerunt, et quidem 1) in pascuis Rossboden: Achillea moschata, Anthericum Liliastrum, nth. serotinum, Campanula barbata (9 floribus albis (Cl. Rzvwirem), Carex foetida All., Gnaphalium alpinum, Hieracium pilosellaeforme Hoppe (stirpem praeraram ibi detexit Cl. Scurricurn), luncus Jacquini , I. trifídus, Pedicularis tuberosa , Poty- gonum Bistorta , Ranunculus pyrenaeus , Rhodiola rosea, Saliz reticulata (9 sericea, Sazifraga exarata VA. 60 viscida (Cl. Scurricurzn), Trifolium badium Schreb. ( spadiceum Sut.). — 2) Inipso culinine Rossbodenstock : Achillea nana, 4rnica scorpioides, Jvena subspicata Clairv. ( Zira L.), Gentiana bavarica (8 subacaulis , Oxy- tropis campestris Dec. ( Astragalus L.), Pedicularis ro- strata, Phaca frigida Jacq. , Saxifraga caespitosa I /egi- tima (etiam in pascuis Rossboden). Rosselana, Rosselena, hRosselinaz. V. lavernaz. Rossiniére, pagus subalpestris Vaudensium , in- fra Castrodunum (Cháteau-d'Oex), in Sarinae ripa dex- tra situs. — Plantae rariores: E/ymus europaeus, Eri- geron alpinus, Potentilla intermedia, Rosa rubrifolia . Vill. (Castrodunum versus), Stipa Calamagrostis Wbg. (Agrostis L.; à lasource de la Chaudane). Rosslen, mons iugi australis Abbatiscellanorum , supra Sax magnae Rheni inferioris valli imminens. — Plantae rariores: Arabis pumila Wulff. , Hieracium an- gustifolium Hoppe, H. kyoseridifotium Vill., HJ. pilo- sellaeforme Hoppe, H. vi/losum Ó intermedium, H. valde- pilosum Vill. (omnia perrara), Kobresia scirpina Willd. (Carex Bellardi All.). Rothenbrunn, Fons ruber, balneum pagi Rhaetorum, in valle Domestica, ad Hheni posterioris Gaudin Flora helv. VII. 30 466 ROTHENFLUH—RhOUGEMONT. ripam dextram, inter Reichenau et Feldis situm. Prope hunc locum occurrunt: JVarcissus Pseudo-Narcissus, Stipa Calamagrostis Wby ( 4grostis L.:e regione arcis Rházüns), Sf. capillata (ad rupes). Rothenfluh, pagulus agri Basileensis , ——] pro- cul ab Argoviae lunitibus, et prope Farnsburg situs. Ibi provenit Cyzog/ossum montanum Lam. Rothenhorn. V. Lucernensis pagus. Rothstock, mons Angelimontanorum, in pago Subsylvano; cacumina eius, nomine Sattel designata, alterum septentrionale ad 8080 — , alterum meridionale ad 8248 p. s. m. sicque longe supra terminum nivalem emergunt. Ibia Cl. Wanrrxsznc citantur: z/vena sub- spicata Clairv. (.4ira L.), Draba tomentosa Wbg. (ad nivium limites), Geum reptans, Ranunculus glacialis, Thlaspi rotundifolium N. ( Iberis L.). Roththal. V. Lauterbrunnen. Rotulum, Rolle, oppidulum concinnum pagi Vaudensis , ad lacum Lemanum, inter Nevidunum Mor- giasque situm, ac viniferae regioni Ia Cóte subiectum. Urbem pulchra ambulacra, amoenissimi colles, vici, praedia elegantia splendidaeque villae undique circum- dant. — Circa Rotulum proveniunt: um carinatum, var. umbellis mere bulbosis (in ambulacri sylvula, co- piose); A4/thaea officinalis , Cerastium arvense , Chaero- phyllum. temulum , Coronopus Ruellii All. ('Cochlearia Coronopus L.; in coemeterio), £ryngium campestre (inter Rotulum et Genevam frequentissimum, sed ubi- que in lacus ipsius vicinia), Lepidium graminifolium (L. Iberis Sut. ; ad muros prope templum, parce) JVa- sturtium palustre Dec. ( Sisymbrium Poll.), Orobanche minor Sutt. (circa Gilly), Ph/eum phalaroides Koel. ( Phalaris phleoides L.), Sium angustifolium , Stachys arvensis (prope Perroy), Trifolium fragiferum, Fero- nica Teucrium Y latifolia (3 nana , F'icia sativa V (QJ. angustifolia Roth; ad littora arenosa in extremo am- bulacro). Rougemont, magnus vicus ditionis Vaudensis in ROUSSES. (LES) 467 summa valle Castrodunensi, ac Sarinae ripa dextra, prope pagi Bernensis limites situs. Priscorum prae- fectorum sedes , olim monasterium fuerat, cuius mona- chi iam anno 1481 officinam typographicaim posside- bant. Regio vicina, plerumque pulchris pomariis pas- cuisque constans, et Alpium clivis subiecta, propter habitationes sparsas, quibus undique obsita est, amoe- nissimum praebet adspectum. Ibi observata fuit ele- gans Stipa Calamagrostis Wbg. ( 4grostis L.; Sanam versus). Roulier. V. Brevine (La). Rousses(Les), vicus montanus Gallicae ditionis, ad viam regiam, qua Neviduno Parisios itur, prope psgi Vaudensis limites situs, et montis Dolae clivo boreali subiectus. Regio vicina partim pascuis plus minusve aridis, partim campis asperrimis, sterilibus nec nisi cerealium aestivalium patentibus, partim de- nique paludibus profundis torfaceis, tristem lacum, vix unam leucam longum circumdantibus constat. Amnis Urba, e lacu egressus proximam vallem montanam Bois d'Amont dictam percurrit, unde in vallem Tugen- sem penetrat. Aquae enim partis orientalis huiusce terrarum tractus ad magnum Hheni craterem pertinent ; contra partis occidentalis, omnes demum in Rhodanum effunduntur. Vicus ipse, ad utriusque systematis ex- tremum limitem situs, secundum Cl. Rhocrna mensuras 5491 p. s. m. elatus est. — Plantae insigniores: 44z- dromeda polifolia , Carduus multiflorus N. (polyanthe- mos Schl.), Carex acuta (in rivulo prope lacum; raris- sima), C. ampullacea Good., C. curta Good. ('canes- cens auct.), C. pauciflora Lightf. , Comarum palustre , Drosera rotundifolia, Empetrum nigrum, Equisetum sylvaticum (ad vias), Eriophorum alpinum, Er. vagi- natum, NNeslia paniculata Dec. ( Myagrum L.), JNuphar luteum Sm. ( Nymphaea L.) , Pedicularis sylvatica (rara), Sagina procumbens , Salix repens, S. versifolia Wbg. (ad M. Dolae pedem), Scheuchzeria palustris (testante illstriss. ne Savssunr; nuper non amplius visa), 468 RÜGGISBERG. Scirpus caespitosus, Sphagnum cymbifolium | Ehrh. , Splachnum ampullaceum , Srrértia perennis (etiam dum- taxat a Cl. pre Savssvme ibi observata fuit), 7io/a palustris. Rovéréaz. V. Lausanna. Ruchenette. V. D. Immerii vallis. Rugen. V. Thun. Rüggisberg, vicus pagi Bernensis, ad limites borea-orientales agri Friburgensis situs. Regionem vi- cinam collibus campisque fertilibus constantem sedulo investigavit Cl. Taacnusrr, qui ibi degit ac nobis tum multarum stirpium rararum specunina, tum amplam earum, quae in ea regione proveniunt, plantarum enume- rationem benignissime suppeditavit. Utique citari me- rentur: J4ctaeu spicata , Antirrhinum spurium, Atriplez angustifolium Sm. (patula Sut.), Betula viridis Chaix, Bromus velutinus Schrad., Calamintha 4cinos Clairv. ( Thymus L.), Campanula pusilla Haenke, Carex horn- schuchiana Hoppe (,/u/va agr. helv.) , C. mazima Scop., C. pilulifera , C. tomentosa , C. pulicaris , Carlina acaulis, Caucalis daucoides, Centunculus minimus, Circaea ai- pina, C. intermedia Ehrh., Cirsium acau/e All., C. ri- gens N. (Cnicus Willd. Carduus tataricus Sut.), Con- vallaria verticillata, Corallorrhiza Halleri Püch. ( Ophrys Corallorrhiza L.), Crataegus Aria, Crocus vernus All., Cypripedium Calceolus , Danthonia decumbens Dec. ( Fc- stuca L.), Dentaria digitata Lam. (pentaphyllos Sut.), Dianthus 4drmeria, D. superbus, Elymus europaeus, Epipactis /Serapias L.) ensifolia Sw., Ep. latifo!ia All. 8 rubiginosa (atrorubens Trachs.), Ep. rubra Sw., Epipogium Gmclini Wüch. (Satyrium Epipogium L.; perrarum), .Erythraea puichella Fries ('Chironia Sm.), XKEuphorbia dulcis, Filago germanica, Fumaria parvi- Jlora Lam. (7 aillantii 'Trachs.), Gal/eopsis Ladanum I angustifolia et II /atifo/ia (C. intermedia Lam.; quae forma II utique verior C. Ladanum esse videtur; in arvis, parce), C. ochroleuca Lam. (/atifo/ia Sut.), Genista sagittalis, Gentiana .£marella ( germanica Willd.), RÜSCHLIKON. 469 C. verna , Gnaphalium dioicum , Goodyera repens R. Br. ( Satyrium L.), Heracleum Sphondylium Il (H. angusti- Jolium Sut.) , Hieracium florentinum All. II &H. pilo- selloides Vill.), H. murorum II sylvaticum ( H. Lache- nalii Gmel.), H. paludosum, .Hypericum humifusum (rarum), Lathyrus sylvestris , Leontodon Taraxacum lll palustris, Malva moschata, Myosotis arvensis Roth. (intermedia Link), M. caespitosa ( grandiflora ( M. strigulosa Rchb.), M. versicolor Roth (rara), JVarcis- sus odorus *) (in sequentium consortio 1850 primum detectus; stirps rarissima, necdum in Helvetia nisi circa Genevam visa), A. poéticus (in pratis haud in- frequens), JV. Pseudo-JNarcissus, et eius var. floribus plenis (ibidem, vulgo), JVardus stricta, QOenothera biennis, Ophrys anthropophora, Ophr. apifera Huds., Ophr. arachnites Hoffm., Ophr. Monorchis, Ophr. myo- des Jacq. , Orchis albida All. (Satyrium L.) , Orch. ustu- lata , Orch. viridis Crantz (Satyrium L.), Panicum glabrum N., Polygonum lapathifolium, Pyrola chlo- rantha Sw., P. media Sw. (im Riedschachen, parcis- sime; intra limites nostros nusquam alibi reperta), P. minor, P. secunda, P. uniflora, Ranunculus aconitifo- lius y (R. platanifolius L.), Rubus tomentosus Willd. , Scabiosa sylvatica, Scirpus setaceus, Scleranthus annuus ' (var. Scl. collinus Hornung), Sedum willosum , Senecio sylvaticus, Silene gallica (perrara) , Spiranthes autum- nalis Rich. (Ophrys Balb. Ophr. spiralis L.), Trifo- lium agrarium? Schreb. ( aureum 'Trachs.) , Tr. filiforme Schreb. , Tussilago alba, T. alpina, F'eronica montana (rara), 7. urticaefolia Jacq., 7 iola pumila Chaix y (F. ericetorum Schrad.). — V. Schwarzwasser. Rupes. V. Roche. Rüschlikon, pulcher pagus ditionis Tigurinae, ad lacus ripam occidentalem situs, et ab urbe fere 2 leucis distans. Ihi crescere dicitur .44rostis canina. *) Optime monente Cl. Tmnacuser, banc pulchram speciem, haud minus ae propria neclarii indoles, germina intra spatham longissime pedunculala egregie dislinguunt. 470 RÜTI—SAAS. Rüti, pagulus ditionis Tigurinae, ad M. Lezerii pedem nec procullacuFelino situs. Ibi occurrit A427r0- stis canina. Rüti, vicus perinde Tigurinus, inter Bubikon et Rapperschwyl situs. Ibi ante ecclesiae reformationem exstabat nonasterium. A J. Scurvcnuzrno in paludibus vicinis lectus est rarissimus Scirpus mucronatus. Rüti v. Reuti. V. Altstátten et Rheinthal. Ruz (Le val de), vallis pagi Neocomensis , fere 4 l.longa, hominibus scatens, et ultra viginti vicos con- tinens, ad M. Chasseral in D. Immerii vallis vicinia incipit, austro-occasum petit, et in vallem ex empo- rio Chaux-de-Fonds descendentem supra oppidum Vallangin aperitur. Incolae agriculturae et pecorum educationis artibus sese penitus dedunt, quippe qui potissimum bona arva, prata multaque pascua pos- Sideant. Plantae citatae: Jngelica montana Schl., Coronilla montana Scop. (coronata Sut. ; rarissima), Hieracium murorum lll ramosum, Lathyrus hirsutus, L. lNissolia (circa St.-Martin et Eüngolon), Plantago maior y spica pyramidali. S. Saas, Valesiae superae vallis, in magno Alpium iugo australi sita, ad montes Fetschhorn et Moro, qui eam a Pedemontana valle Macugnaga disiungunt , exo- ritur, et inde fere recta septentrionem petens, prope vicum Stalden cum D. Nicolai confluit valle, quacum 2 l. infra istum vicum ad oppidum Visp in magnam Rhodani vallem aperitur. 'Torrens perpetuo nivibus auctus, qui eam integram percurrit, est Vispa (die Visp) orientalis, quae etiam proxime vicum Stalden in Vis- pam occidentalem e D. Nicolai valle elapsam sese ef- fundit. Vallis Saas a summa montium arista usque ad eius iunctionem cum occidentali ramo longitudine sal- tem 7-8 leucas metitur; sed ubique angustissima est, et inter Alpium arduos clivos arcte continetur. Orien- SAAS. 471 tem versus asperrima vallecula Zwischbergen, hucus- que parum nota, eam a monte Sempronio separat. Ce- terum ipsam vallem Saas botaniphili saepe quidem, sed vix ulli alii viatores frequentare solent, quia om- nibus ad vitae necessitudines, spectantibus commodis, diversoriis atque viis, quae rhedarum ope percurri possint, prorsus distituta est. Quapropter incolae eius fere ab omni commercio cum cetera mortalium gente seclusi, penitusque suorum pecorum curae incumben- tes, singulari morum. simplicitate commendantur. Summam vallis partem. ingentes glaciei perennis congeries, immensique nivales campi obtinent. | Cete- rumb tota quanta regio nonnisi paucissimos possidet vicos, quorum Saas praecipuus est, Supra eum pagus Fez, 2 elegantibus templis conspicuus, et viculus All- menzgell (ital. Santa Barbara) vere alpinus , atque clivis glacie rigentibus sempiterna subiectus, inter montium angustias latitant. Vallis Saas suleum transversalem in. montium. pri- mordialium iugo efliciens, haud minus ac D, Nicolai ramus fossilibus pretiosis, ut et sürpibus rarissimis perpulchrisque abundat. Maximam potissimum Gra- minum varietatem profert, ut fortasse nusquam in no- stris Alpibus eorum tantam copiam citius ac ibi colli- gere queas. Hucusque citantur: 4chi/lea moschata Jacq. , 4gro- stemma Flos-Iovis, AJgrostis purpurea N., Jntirrhinum Bauhini N. (genistifolium Sut.), Artemisia nana N. (surps elegantssima, huic tractui propria), .4rundo montana N. ( 4grostis arundinacea Sut.) , .4stragalus exscapus (rarissimus) , str. monspessulanus, Centau- rea phrygia (9 helvetica, Centunculus minimus, Cirsium heterophyllum Dec. I (Carduus helenioides Sut.), Co/- chicum alpinum Dec. (montanum All.), Draba confusa Ehrh. (inter Saas et Alpensimen; rarissima et dumtaxat in Vispae vallibus intra limites patrios lecta), Dr. Airta (perrara), Zrigeron illarsii Willd., Festwca pilosa Mall. fül, P. vaélesiaca N., Centiana glacialis Abr. 472 SACCONEX. 'Thom. (in M. Fey), C. purpurea, y intermedia, Gera- nium aconitifolium L'Hér. (rarum), Zerniaria alpina Vill., Zypochoeris maculata, H. uniflora Vill. ( heive- tica Jacq.), Laserpitium Halleri All. (hirsutum Sut.), Linnaea borealis (infra Saas, Grüchen versus), Pedicu- laris rostrata, Phaca alpina Jacq., Phyteuma cornicu- latum Clairv. I ( Ph. Scheuchzeri All.), et II Columnae (?), Pinguicula grandiflora Lam. (corollis inflatis, pulchre coeruleis intus albo maculatis conspicua), Pos alpina, P. nemoralis IV. glauca ( P. iuncea Sut.), Saus- surea discolor Dec. ( Serratula Willd.), Stipa Calama- &rostis Wbg. ( 4grostis L.), Srrertia carinthiaca Wulff. (stirps pulcherrima, intra Helvetiae fines unice ibi visa), Z'halictrum foetidum Dec., TÀ. pubescens Schl., Trifolium saxatile Al., 7 iola pinnata (in M. Findela). — Prope vicum Fez ad sesquileucam supra Saas situm : -"ttragalus leontinus Jacq. (rarus), Oxytropis pilosa Dec. (Astragalus L.), Phyteuma corniculatum Clairv. I (Ph. Scheuchzeri All.. — In pascuis Alpensimen, quo intra 2 horas a vico Fez pervenitur: Geztiana gla- cialis Abr. Thom. , G. utriculosa (ibi pulcherrimos edens flores), Pinguicula grandiflora Lam., Senecio uniflorus All. (perrarus). — In montium iugo , quo a valle Saas, per semitas difficillimas, intra 12-14 horas cum M. Ganter (ad Sempronii summitates pertinente) commu- nicari potest: Ju/cus Jacquini, Zpypochoeris uniflora Vill. Ibidem ad fauces glaciales Bisti dictas: 4nzdro- sace alpina N. ( Aretia L.), Cacalia leucophylla Willd. (tomentosa Vil.; rara), Eritrichium nanum Schrad. ( Myosotis Vill.), Senecio uniflorus All. In summo collo hisce faucibus imminente, stirpes eaedem iterum oc- currunt, Inde ad descensum Sempronium versus: Hieracium albidum Vill. (intybaceum All.), Phyteuma pauciflorum ( globulariaefolium Sternb. et Hoppe). — In Alpe Nieder-Alp ?/ l. ab hospitio Semproniano distante: Campanuía excisa Schl. — V. Gráüchen, Matmar, Moro, D. Nicolaus, Stalden. Sacconex (Grand et Petit), vici pagi Genevensis, SAGNE—SALAEVA. 473 prope urbem, inter eam et Fernex siti. In minoris Sacconex agro occurrunt: Corydalis solida N. ( Fumaria Hoffm.), Cucubalus bacciferus (Genevensi ditioni pro- prius), Gastridium lendigerum N. (.Milium L.; inter segetes; in ceteris Helvetiae pagis etiam omnino desi- deratur), Pulicaria vulgaris Gaertn. ( nula L.; rara), Sison .4momum (Florae Genevensis proprium quoque ornamentum). É Sagne (La), vicus montium Neocomensium, in eadem valle ac les Ponts situs, et fere 21. ab oppido Locle distans. Prope la grande Sagne indicatur Ziga- sticum Meum GCrantz ( 4thamanta L.; pulchra stirps). Saillon, vicus Valesiae inferioris, in Rhodani ripa dextra situs, et monti Dent de Morcles subiectus. In collibus vicinis laete vigent: C/ypeo/a lonthlaspi (perrara), Ephedra distachya (perinde), Ficus Carica, Lonicera Caprifolium , Ononis Columnae All. (minutis- sima Sut.), Oxytropis uralensis Dec. ( Astragalus L.), Potamogeton densus (ad paludum fossas), Scorzonera austriaca Willd. ( kumilis Sut.) , Sium angustifolium (in paludibus), Zrigonella monspeliensis (rarissima) , Z'icia onobrychioides. Salaeva, le Saléve, mons Sabaudiae pago Ge- nevensi conterminus, lacus Lemaniripae sinistrae im- minens et una leuca ab urbe distans. Secundum cele- berr. I. I. Escurnr, quem et nostri nepotes LivrRIANUM nominare amabunt, systema, mons iste adhuc ad Iu- ranum iugum pertinet. Lacum versus praeruptus ac omnino calvus, straüs calcareis alhicantibus subque solis radiis renidentibus, iam procul conspicuus est. Summi eius verticis altitudo , loco Pitton v. aux treize arbres dicto, ad 4250 p. s. m. aestimatur. Pars orien- talis, longe humilior, quam lacuna satis spatiosa a montis mole maiore separat, parvus Salaeva dicitur. Ad eius rupes Genevam versus sese extollentes, veteres castelli reliquiae pulcherrimae adhuc exstant; in mi- noris quoque montis dorso opposito, arx quaedam di- ruta optimo Gossio, artis chemicae peritissimo et ATA SALAEVA. historiae naturalis amantissimo, asylum peramoenum otiaque gratissima olim aestivo tempore praebebat. Ibi anno 1815 scientiarum naturalium societatem Helveti- cam, cuius simul cum vener. WyrrrENBACH10, Der- nate, praecipuus fuit conditor, hospitio accepit, ac eius primam sessionem laetus celebravit. . In plerisque montis partibus pulchrilaeus crystal- linum aequor , coeruleus Iurae tractus , planities vicinae undique pagis , villis praediisque consitae, ipsa Geneva, colli suo superbe insidens, iuxtaque rapidi Rhodani ri- pas porrecta, denique Alpium longissimum | iugum, cuius innumeros vertices gigantei montis Albi sublimes scopuli longe superant, spectaculum incomparabile praebent, oculosque mirifice delectant. — Neque Sa- laevae rupes pascuave Florae ornamentis carent. Qua- propter iam a veteribus temporibus usque ad nostros dies quotannis a rei herbariae amicis magistrisque sedulo visitatus est. Potissimum in eo monte inveniuntur: Acer opulifolium Vill. (in Salaevae minoris adscensu), ctaea spicata, Jllium rotundum (parce; stirps raris- sina), 4nthericum Liliago, nth. ramosum 4nthyllis montana (in XHI arborum pratis; M. Dolae ac prae- sertim Salaevae propria), 4rabis arenosa? Scop. (Si- symbrium L.), 4r. auriculata Lam., 24r. Halleri (??), Zr. hirsuta Scop. (Turritis L.) III ( Ar. sagittata Dec.), Zr. stricta Huds., 4r. Turrita, Athamanta cretensis , Atragene alpina (nonnisi in eo monte Rhaetiaeque Al- pibus apud nos visa), Zotrychium Lunaria Sw. (Osmunda L.), Bupleurum fruticosum (testante b. Grnop), Cerva- ria glauca N. ( 4thamanta Cervaria L.), Convallaria maialis, C. multiflora , C. Polygonatum, Coroniila Eme- rus, Corydalis cava Wbg. ( Fumaria Fl. dan., F. but- ^osa & L.), C. lutea Dec. (Fumaria Lam., F. capnoides Sut.), Cyclamen europaeum (au pas de l'Échelle supra Véry), Cynoglossum montanum Lam. , Cypripedium Ca;- ceoius (prope Monetier), Cytisus a/pinus Schkuhr, C. Laburnum (?), Daphne alpina (vara), Doronicum Par- dalianches (haud infrequens) , D. scorpioides Willd. (par- SALAEVA. 475 eius), Draba aizoides (au pas de l'Échelle), Epipactis rubra Sw. (Serapias L.), Erinus alpinus, Gentiana campestris, G. cruciata, G. 4[utea, G. verna, Helian- themum canum Dun. (Cistus L.; C. marifolius Sut.), Hieracium amplexicaule (j minus, H. andryaloides Vill. (ad montis minoris arcem occidentalem; stirps raris- sima, huic monti, saltem var. «, propria), Z. flexuo- sum Willd. y intermedium, H. florentinum AM. T (A4. praeaitum Vill.), H. glaucum All, JH. Jaquini Vill., H. valde-pilosum Vill. , H ypochoeris maculata , Lappa tomen- tosa Lam. , Lathraea Squamaria, Lepidium petraeum, Li- lium Martagon, Lotus siliquosus, Lunaria rediviva, Neot- tia cordata (?) Rich. ( Ophrys L.), Ononis rotundifolia (extra Alpes rarissima), Orchis nigra Sw. ( Satyrium ), Orch. pallens, Orch. pyramidalis, Orch. variegata All. (rarissima, nec nisi a Raio visa), Oroéus niger , Plantago Cynops (ditioni Genevensi propria), Potenti/la caulescens (au Pas de l'Échelle), P. petio/ulata N., P. rupestris (supra Mouneti s. Monestier), Zruze//a laciniata auct. helv., Ranunculus lanuginosus , R. Thora(?), Rosa a/pina, R. montana Vill. (R. rubrifolia 5 glandulosa Ser.), R. spi- nosissima (copiose) , Ruóus saxatilis , Sambucus racemosa, Salix phylicifolia Il (S. nigricans Sm.) 39 Cotoneaster , Sazifraga aizoon Jacq., S. granulata (rara), S. ro- tundifolia, Scabiosa.alpina , Scilla bifolia, Scorzonera austriaca Willd. ( humilis Sut.), Serratula nudicaulis Dec. (Centaurea , unice ibi reperta), Ses/eria coerulea Ard. (Cynosurus L.), Sisymórium acutangulum Dec. (Sinapis pyrenaica Sut.) II (S. Tillieri Mur.), Stipa Calamagrostis Wbg. (.4grostis L.; extra Alpes raris- sima) , T'eesdalia Iberis Dec. ( Iberis nudicaulis L., rara), Thalictrum aquilegifolium, Th. foetidum? Dec. (Rax), TÀ. minus ll ( Th. saxatile Dec.), Thesium alpinum (à l'Ermitage), TArincia hirta Roth. ( Leontodon L.; rara), Trifolium alpestre, Tr. arvense Q exiguum , Trinia ela- tior N., Tr. Henningii Íl. helv. (perperam: est T7. glaberrima Hoflm., quae Pimpinella dioica L.), F aleriana tripteris (in. Helvetia austro-occidentali infrequens), 476 SALANFE —SALVADORE. (SAN) Veronica Teucrium ll Fahlii, Ficia dumetorum , Viola mirabilis (?)), P. montane (1?), P. pumila Chaix y (F. ericetorum Schrad.) , 7. tricolor 1l arvensis (9 gra- cilior. Ad montis pedem insuper occurrunt; Jnchusa ita- lica Retz (Veyrier versus; Helvetiae austro-occiden- tali propria), Campanu/a aggregata Willd. « farinosa Rchb. (au bois de Veyrier necdum alibi in Helvetia ob- servata est. V. fl. helv. VI in suppl), Carez gyno- basis, Cochlearia saxatilis Lam. ( Myagrum L.), Cy- clamen europaeum , Cypripedium Calceolus , Daphne al- pina, Dentaria digitata Lam. (heptaphyllos Sut.), Me- spilus tomentosa Ait., Ophrys aranifera Huds. (prope Veyrier), Phyteuma spicatum (9 floribus coeruleis, Prunella laciniata auct. helv. (prope Étrembieres) , Rosa gallica Y pumila (copiose), Spargaenium natans f mi- nimum) aux marais de Colonge). Salanfe, pascua alpina Valesiae inferioris, infra montis dent de Midi altissimos scopulos sita. Ibi inventae fuerunt: Zchillea macrophylla , Aster alpinus, Betonica hirsuta, Bupleurum stellatum, Carex curvuía All., Chrysanthemum alpinum, Dracocephalum Ruyschiana , Caya simplex N. ( Laserpitium L.), Imperatoria Ostru- thium, luncus trifidus, I. triglumis, | Laserpitium Halleri All. (hirsutum Sut.), Pedicularis recutita, Ra- nuuculus pyrenaeus, Saliz helvetica Vil. (arenaria auct.), Saussurea alpina Dec. (Serratula L.) , Thalictrum foe- iidum? Dec. Salenche, oppidulum Sabaudiae, infra M. Albi latera occidentalia, prope viam, qua Geneva in vallem Chamouny itur, situm. Triticum monococcon prope hunc locum colitur; ibi etiam rarissimum | occurrit Isopyrum thalictroides, hucusque infra Helvetiae limi- tes nonnisi nuperrime in ditioni Genevensi rite recog- nitum. Salges. V. Varona. Salvadore (San), mons paci Ticinensis, ad au- stro-occasum Lugano inuninenus , et 1980 p. supra lacum SALVAN. ATT Cerisium elatus. Ab urbe intra 5-4 horas in eius ver- ticem pervenitur. Ibi observator spectaculo gaudet pulcherrimo. Inmensae scilicet Alpium coronae lon- gissimus tractus a Valesiae scopulis usque ad Hhaeticos montes, pulehrum Luganum, undique hortis, vineis , campis fertilissimis villisque ornatissumnis circumdatum , ipse amoenissimus lacus, multos variosque efficiens sinus, innumeri fere colles frequentibus vicis, domibus templisque consii , denique per lacunam euro-austrum versus inter montes Riva et San Giorgio, atque Gene- rosum. hiantem planitiei Italicae parva pars, ex omni- bus horizontis punctis in conspectum veniunt. — Plan- tae rariores citatae: ;Zpargia tenuiflora N. (angusti- Jolia Schl.; nondum alibi reperta. V. Fl. helv. VI. in suppl.), Carex mucronata All., He/ianthemum appen- ninum Dec. (Cistus L.; rarissimum), Znu/a hirta, Rhamnus sazatilis (cis Alpes nonnisi prope Curiam inventus). — Ad monts radices prope Luganum: Cy- perus (ongus, Dentaria bulbifera (rarissima), Ostrya carpinifolia Scop. (Carpinus Ostrya L.; surps mere Insubrica) , Panicum undulatifolium Ard., Silene Saxi- fraga. Salvan,alias Servan, Servent etc., magnus vicus subalpestris Valesiae inferioris, alte supra locum, ubi Trientinus torrens in Rhodanum effunditur, situs. Regio vicina multas pulchrasque plantas profert. Po- tissimum occurrunt: .4conitum JNVapellus à. albiflorum , Agrostis vulgaris With y tenella, Arenaria rubra, Car- damine bellidifolia, C. resedifolia, Carex atrata (, al- tssima" Harrrz; an fortasse nostra 9 dubia, quae C. aterrima Hoppe?) , Dianthus atro-rubens All., Drosera longifolia (?) , Galeopsis ochroleuca Lam. ( latifolia Sut.), Genista tinctoria (in Valesia, ut videtur, infrequens) , Gentiana acaulis (in M. Salvan), Hieracium murorum I vulgatum 5 ramosum , Lapsana foetida All. ( Hyoseris L.), Lychnis viscaria, Orchis sambucina (9 (Orch. in- carnata L.), Phaca frigida Jacq.; Potentilla rupestris , Rosa canina fj ( R. collina Jacq.), R. montana Vill. (R. 478 SANDALP. rubrifolia 5 glandulosa Ser.), R. rubrifolia Vill., R. villosa, Schoenus albus, Teucrium montanum , Veronica scutellata (ad lacus montanos). — V. Finshauts. Sandalp, pascua alpina elatissima pagi Glaro- nensis, inter Alpium Claridarum nmivosos montes al- tissimique Dódi scopulos patentia. Eorum pulcher- rimas stirpes sedulo observavit Cl. Hrcrrzscuwri- LER. Potissimum itaque ab eo citatae fuerunt: .4co- nitum. Cammarum b—« euphyllum Heg., et g—e« napelloideum Meg. (in Alpe inferiori), A4ndrosace hel- vetica N. ( Aretia L.; ad Sandgrath), 4Jnthericum se- rotinum , JApargia ( Leontodon L.) alpina Host e /ati- olia Heg. (in Alpe superiori), Ap. crispa Willd. ( Leon- todon Vill.) c minima Heg., 4p. hispida Willd. b e/a- tior Heg. , Callitriche sessilis Dec. Ó ( C. stellata Hoppe), Carduus Personata Jacq. ( 4rctium L.), Cerastium lati- folium , et eius varietates (in arista supra moles glacia- les Sandfirn), C. vulgatum fl. helv. forma alpestris pygmaea, hirsuta (wiscosum c alpicolum Heg.), Cine- raria cordifolia Gouan (in valle Sandwald) , Conval/aria Polygonatum (in Unter-Sand-Alp), Dra5a fladnizensis? Wulff. (nivalis Heg.), Gaya simplex N. ( Laserpitium L.) Centiana acaulis, G. alpina Vill., C. bavarica « , et 9 subacaulis (G. imbricata Froel.), C. campanulata Heg. (mihi ignota) , G. g/acialis Abr. Thom., C. ob5tu- sifolia Schmidt, C. punctata, Hieracium alpestre Jacq. , H. alpinum, £4. hyoseridifolium Vill (rarissimum), Lilium bulbiferum , Phaca astragalina Dec. ( Astragatus alpinus L.; in Ober-Sand-Alp), Phyteuma Halleri All. (ovata Willd.; in Alpe inferiori), Potenti/lla alpestris Hall. fil. (aurea Ser. Sm.), II firma N. ( P. rubens Vill.; rarissima), et III? Zeucantha Heg. ( P. clusiana Heg. fl. helv.; forma floribus albis (!!); in terra nigra tor- facea ad rivum Beckibach infra Claridenfirn Alpis Ober- sand ; nusquam alibi observata), P. frigida Vill. (zor- vegica Sut.; in M. Sandgrath ad 8600 p. s. m. Etiam in M. Zutreibestock 7800 p. s. m. elato provenit), Saliz hastata ( .4Arbuscula Sut.), S. myrsinites Ó lanata, SANDGRUBE-—SANEN. A79 Solidago F'irgaurea y ( S. minuta Sut. ; in Unter-Sand- Alp), Sonchus montanus Lam. (aipinus Sut.). Sandíirn, Sandgrath. V. Sandalp. Sandgrube (Die), fodina arenaria, in Rheni ripa dextra, iuxta Wiesae pontem , parumque ab urbe Ba- silea distans. Ibi inter alias plantas rariores nascun- tur : Zrenaria fasciculata Jacq. ( 4/sine mucronata Sut.), Ar. tenuifolia, Festuca bromoides (rarissima) , Phleum phalaroides Koel. ( Phalaris phleoidis L.), Solanum ni- grum £& villosum baccis luteis, 7'erboscum Lychnitis a floribus flavis (putverulentum Hag.) , Zeronica Buxbau- mii Ten. Sanen, v.. Saanen (gall. le Gessenai), oppi- dulum Oberlandiae Bernensis, in Sarina valle supe- riori, et prope pagi Vaudensis limites*situm, 5108 p, s. m. elatam. Pulchris, etsi ut plurimum ligneis do- mibus constat. Monuüum vicinorum clivi, rupium pa- rietibus coronati, sylvis amoenissimis superbiunt, quibus scopuli nivosi imminent. Vallis superior Sanensis loco fere sesquileuca ab oppido distante in duas valleculas dividitur: ramus. occidentalis, ubi vicus exstat alpestris Gsteig (gall. le Chátelet) dictus, ad montem glacialem Sanetsch inci- pit, Sarinae fontes continet, atque occasum versus valli Vaudensi Ormondianae contiguus est. Vallecula orientalis priori omnino parallela, atque eiusdem lon- gitudinis, perinde ab austro ad boream porrigitur. Regionem Sanensem populus formosus, ingenuus, libertatis amantissimus , neque laboris impatiens incolit. Caseus, quem pastores in. Alpibus praeparant, prae- stantissimus, ad illius Italici, vulgo Parmesani dicti, naturam accedit, et passun in regiones remotissimas exportatur. | Ceterum incolae , intra suos montes a re- liquis mortalibus seclusi, mullam fere, praeter pe- corum educationem, industriam exercent; quin etiam multi terram natalem deserunt, et in reliquis Helvetiae partibus, praesertim autem in pago Vaudensi frequen- tes, artibus, quibus pollent, pastoris victum conqui- 480 SANETSCH. rere conantur. Illustriss. Can. vow BowsrETTEN re- gionem Sanensem populumque eius in elegantissimis epistolis, iam anno 1795 editus, amoenitate sineulari, acri ingenio, raraque sagacitate descripsit. Vallis Sanensis et eius Alpes hucusque nonnisi obiter a botanicis, v. gr. a b. Favzop, rev. Pr. Barprr et Cl. Scurrreuren investigatae fuerunt. Hactenus in eo tractu occurrere dicuntur: 4raóis sazatilis Al. (9 mi- nor (stirps rara!), Astragalus depressus (in Alpibus), Carex brachystachys Schrank (walesiaca Sut.; inter Sanen et Gsteig ad rupium pedem), Chrysanthemum Halleri Sut. ( Pyrethrum Willd., in torrentis Turbach glareis), Echinops sphaerocephalus (?), Gnaphalium su- pinum (in Alpibus), Zieracium aurantiacum (ibidem), Lapsana foetidd Lam. ( Hyoseris L.; in sylvis editssimis), Luzula ( Iuncus L.) campestris Dec. 7 nigricans (T. sude- ticus Willd.), Sinapis nigra (circa ipsum oppidum , ad sepes), Stipa Calamagrostis Wbg. ( 44grostis L.; Rou- gemont versus). In M. Oldenberg et Oldenhorn (ad 10 millia pedum s. jn. elato) a rev. Srvupen lectae fuerunt: Jndrosace ( Aretia L.) alpina N., Campanula cenisia (perrara), Carex capillaris , C. limosa, C. spicata minor Stud. (nobis prorsus ignota), Festuca pumila Vill., Gnaphalium ai- pinum, Gn. supinum, Hieracium prunellaefolium Gouan (rarissimum), ZA. Schraderi Schl. III. (E. glhbratum Moppe), Luzula ( Iluncus L.) spicata Dec., Phaca astra- galina Dec. (Astragalus atlpinus L.), Ranunculus gla- cialis, R. parnassifolius, Rumex scutatus, Senecio incanus, Fiola cenisia. — V. Lauenen, Castrodunum, Sanetsch. Sanetsch (gall. Serin), mons elatus boream- que versus congerie glaciali, unde Sarina scaturit, rigens, inter vallem San: asem Gsteig (Chátelet) : et Valesiam mediam, fere supra Sedunum extollitur. Hunc montem trames alpestris, quo ex vicis Sanen et Gsteig in Valesiam. itur, traiicit. — Plantae rariores: 2aze- mone alpina () sulphurea, .rabis bellidifolia Jacq., SAPHORIN (SAINT-)—SARGANS. 484 Arbutus alpina, 4rtemisia Mutellina Vil. , Campanula ce- nisia (rarissuna); Cardamine bellidifolia, Carex erice- torum Poll. ( g/obularis Sut.), Chrysanthemum H alleri Sut. ( Pyrethrum Willd.), Gentiana nivalis, Geum reptans, Gnaaphalium Leontopodium Vil. ( Filago L.), Hieracium staticefolium Vill., Iuncus filiformis , Oxytropis montana Dec. ( Z4stragatusL.), Poa distichophylla N., Ranunculus parnassifolius, Trifolium alpinum 9? floribus albis. Sangallensis pagus. V. Gallensis. Saphorin (Saint-). Duo vici pagi Vaudensis eo nomine designantur: alter parvus parumque notus inter Morgias et Colombier latitat; alter prope Viviscum, occidentem versus in regione vinifera la Vaux supra Lemanum lacum situs est. Regio huic proxima sub coelo mitissimo iacet, et aliquot plantas insigniores gig- nit. Ibi nempe leguntur: .4/thaea hirsuta, 4nagallis tenella (prope les Conelles olim sed nuper haud am- plius visa), Crataegus 4melanchier Desf. ( Mespitus L.), Lithospermum purpuro-coeruleum (in dumetis secus viam), AMentha viridis (Viviscum versus), Poa rigida. Sargans (lat. Sarunegaunum s. Sarune- tum), olim nobilis eiusdem nominis comitatus caput, nunc parvum inconcinnumque pagi Sancto-Gallensis appidum, inter Ragatz et Wallenstadt, in valle fertili omoenaque situm. Plantae prope hunc locum obser- vatae: 4nemone Hepatica (prope Atzmoos , in sylvis), Chenopodium ficifolium? Sm. (in Helvetia rarissimum), Gentiana Pueumonanthe, Hieracium alpinumlII ( H. Hal- leri Vill. ; in Alpibus vicinis), Potenti/la caulescens. — Prope Weisstann : 4/nus incana Willd. (in M. Fülsberg). Sambucus racemosa, — Inter Sargans et Wallenstadt , in planitie et iuxta ipsam viam frequens occurrit 4co- nitum quoddam floribus coeruleis JVape//oque simile, sed sero augusto aut per septembrem florens, quod nondum rite recognitum fuit. Hanc stirpem autoptis enixe commendamus. — V. Fabariae thermae. Sarine (La). V. Sanen, Bernensis pagus, Castrodunum, Friburgum. Gaudi Flora helv. VII. 34 482 SATTEL-—SAVIEN. Sarraz (La). V. Lassaraz. Sasin'a (Val. V. Lari1us Lacus. Sattel, Suitensium mons, cum eiusdem nominis vico, inter Silae vallem superiorem et lacum Lover- tinum situs. Via usitatissima per hunc montem a lacus 'Tigurini ripis ad oppidum Schwyz ducit. Plantae ci- tatae : Coroni/(a vaginalis Lam. ( minima auct.) , Orchis globosa , Thalictrum aquilegifolium , Trifolium badium Schreb. (spadiceum Sut.), Veronica saxzatilis L. fil. In eiusdem nominis monte Abbatiscellano a Cl. WaAn- LENBERC lectae fuerunt: athericum serotinum , Pedicu- laris foliosa, P. versicolor (flammea Sut.). Saubres, vicus parvus pagi Vaudensis , fere inter Gimel et Biere, supra Albonam situs. Regio vicina arvis, pratis et amoenis sylvis constans , montibusque subiecta, stirpes nonnullas rariores profert. Occurrunt saltem :' Pu/monaria angusti/olia, $choenus ferrugineus, drollius europaeus , T'ussilago Petasites. Sauffenlaz, sylva alpestvis abiegna, in Aquileien- sium ditione, supra vallem les Plans sita. Sub eius densissimo tegmine leguntur: A//jum panicuiatum (ra- rum), Corattorrhiza Halleri cb. ( Ophrys Coraltorrhiza L.), Epipogium Gmelini Rich. ( Satyrium Epipogium L.). — In montibus vicinis 1) Nan et Pondenan: Arabis bellidifolia Jacq., Erica carnea, Pyro/ía uniflora, Si- lene quadrifida. 2) La Chaux: Zieracium aurantiacum. — V. Plans (les). Saviége, vicus Valesiae mediae supra Sedunum situs. lbi provenire dicuntur: Genista radiata Lam. ( Spartium L.; huic tractui propria), Mese erectus (rarissimus) , Salvia Sclarea. Savien v. Stussavia, vallis alpina Rhaetiae, inter Sexamniensem et Domesticam ad orientem, atque Lugnetzensem vallem occidentem versus, ab austro ad septentrionem porrecta. Eam iugum, ad quod mon- tes Calendari et Savierstock pertinent , a Bheniwaldia separant; supra Trins et Heichenau in magnam ante- rioris Rheni vallem aperitur. Ex maxima parte moa- SAX—SCAPHDUSIA. 483 tes praealti perpetuaque hyeme rigentes hanc fere igno- tam regionem circumdant. Incolae germanice loquun- tur, et lidem evangelicam profitentur; ex suis optimis pascuis praecipuum conquirunt victum. [Istius vallis montes scenas perpulchras oculis , ac plantas rarissimas botanophilis suppeditare dicuntur. Inter eos Cl. Grvz;- Brozrzmurrw praesertim , incomparabilem Alpem Cama- nam, laudibus extollit. In valle Savien ab amiciss. Rozscu etrev. Por observatae fuerunt: Ziscute/la lae- vigata, Cacalia alpina Jacq. (g/abra Sut.), Gentiana purpurea , Hieracium alpinum, Pedicularis recutita, P. tuberosa, P. verticillata, Potentilla grandiffora. Sax, vieus pagi Sangallensis, in prisco eiusdem nominis baronatu, atque ad Alpium Abbatiscellanarum radices, fere inter Gambs et arcem Forsteck situs. — In paludibus vicinis occurrit elegans Gentiana verna. Saxon, Valesiae inferioris pagulus, ad Rhodani ripam sinistram , inter Octodurum et St.-Pierre situs. Plantae rariores: 4chi/lea setacea W. et K., 4donis vernalis, Agrostis interrupta, Jstragalus Cicer, 4str. monspessulanus , Erysimum helveticum Dec. ( Cheiranthus Jaceq.), Festuca Myurus, Hieracium lanatum Vill. ( 4n- drya(a L.), Lepidium petraeum, Ononis rotundifolia , Oxytropis uralensis Dec. ( Astragalus L.), Papaver Ar- gemone , Sclerochioa dura N. (Cynosurus L.), Scorzo-. nera austriaca Willd. ( humilis Sut.), Tragopogon maior Hoffm., Jeronica praecox All., 7 io/la arenaria Dec. ( nummulariaef olia Sut.). Saxonnet, Sabaudiae mons alpinus, haud procul Geneva distans. Ibi lectae sunt: .42drosace alpina N. ( 4retia L.), Astragalus depressus. Scaletta, Rhaetiae mons notissimus, inter vallem Davos et Engadinam mediam exsurgens. Per eius col- lum 8057 p. s. m. elatum, semita valde frequentata, etsi ardua difficilisque inter utramque vallem communicat. In eo monte citatur: Séipa pennata. Scaphusia, (Schaffhausen), urbs mediocris, pagi eiusdem nominis caput, ad P'heni ripam dextram, 48^ SCAPHUSIA. inter Diessenhofen et Eglisau sita; suburbium cisrhe- nanum, Feuerthalen dictum, ad ditionem "Tigurinam pertinet. Pons ligneus tecto, parietibus, fenestris por- tisque instructus, 560 pedes anglicos longus, arte stu- penda suspensus, nec nisi uno puncto molem lapideam ex ipso flumine, medium versus, exsurgentem adtin- gens, ab ingeniosissimo lHivrpa. GnavsENwANN Abbatis- cellano exstructus, per dira, quae inter Gallos et Au- striacos grassata sunt, bella, ultimo seculi proxime praeteriti anno a flammis consumptus fait. Viae urbis pleraeque latae, rectae pulchrisque aedibus instructae sunt. — Scholae bene institutae, gymnasio primario atque collegio academico constant. In eo collegio iu- venes a novem professoribus in scientiis, praesertim theologicis erudiuntur. Civium bibliotheca librorum , quos iu propriun usum J. Mürrrn collegerat, uni- verso apparatu ditata est. Pastorum ut et medicorum Societates suas quoque possident bibliothecas. Duo denique bibliopolae artem typographicam exercent. Scaphusia J. Mürrrsvw, inter Germanos, auctorum historicorum longe principem, rnAvnEM eius theologum summopere venerandum, Irrzrrrnvw imnatheseos magi- strum, civilibus virtutibus rarisque animi et ingenii do- tibus egregium ac celebrem sculptorem TzarePErL, qui lomae istius laudibus inclaruitartis, inter suos claris- simos cives lubens recensere potest. Regio amoenissima, deliciosis ambulacris, quorum der Fásenstaub, occasum versus, eum pulchro horto , et die neue Promenade praecipue commendantur, or- nata, urbem undique circumdat. Ad antiquam arcem Unoth, urbi imminentem, loco die Enge dicto, atque in sclopetariorum platea luculentissimi prospectus ocu- los delectant. Pictoriae valles Mühlethal et die Klus, atque monasterium Paradies, sed potissimum magna Rheni cataracta, omnium, quae per totam Europam innotuerunt, pulcherrima, vix una leuca infra urbem sila, naturae amicos ad excursiones geniales invitant. Plantae rariores: 24nemone Pulsatilla, 4rabis hir- SCAPHUSIANUS PAGUS. 485 suta Scop. ( Turritis L.), Buxus sempervirens (in sylva die Enge), Campanuía patula, Carez strigosa Huds. (species rarissima, Helvetiae boreah Rhenanae propria nuper, ut audio , in ditione Scaphusiana lecta) , Cozva7- laria verticil/ata (in der Klus), Cypripedium Calceolus (ibidem), Cytisus nigricans, Echinospermum Lapputa Lehm. ( Myosotis L.) , Erysimum cheiranthoides (rarum), Genista sagittalis, Geranium sanguineum, Lithospermum purpuro-coeruleum , INigella arvensis, Onopordon Acan- thium, Poa bulbosa, Scabiosa Columbaria 49 ( $c. ochro- leuca L.; forma rarissima), Sisymbrium thalianum NN. ( 4rabis L3 Staphylea pinnata, Ulmus ciliata Ehrh. (effusa Willd. ; rarissima), Zerbascum Blattaria, F'ero- nica prostrata , Viola montana Ill (7 . Ruppii All. stag- nina Kit.). Scaphusianus pagus, ad Helvetiorum civitates minores pertinens , totus in Rheni ripa dextra contentus, ac praeter fluminis littora Thurgoviae pagoque Tigu- rino contermina, undique provinciis Germanicae con- foederationis circumdatus est. Longitudo eius ex oriente ad occidentem 6 leucis , lautudo autem ex borea aus- irum versus 5 l., et superficies ad formam ovalem ac- cedens 8 mulliaribus geographicis quadratüs constat. Istius pagi solum plerisque locis fertilissimum est , mag- namque frumenti vim, fructus uberrinos, cannabim, linum et vinum generosum, speciatim rubrum profert, ut incolae ex agricultura praecipuum suum quaestum conquirant. Urbis cives tamen mercaturae ac prae- sertim mercium expeditioni iucumbunt ; fabricas quoque nonnullas coriarias, bombycinas et xylinas possident. Iugum partim montanum, partim collinum Randen dictum , euro borealem pagi partem occupat, unde in Germaniam penetrat, Montes isti raras aliquot suürpes gignere dicuntur; eorum summus vertex dumtaxat 1200 p. supra Rhenum elatus est. Respectuad rem herbariam habito, ditio Scaphusiana, ut videtur, nondum rite explorata fuit. Olin tamen a l. Mvaarro, deinde, ni fallor, a doctore Àxaswo, ac 486 SCARLTHAL-—SCHALFIK. nuper denique intra eius limites pulchrae stirpes col- lectae fuerunt. Nam licet ulterius ad septemtriones quam ulla Helvetiae alia pars porrieatur, sub miu be- nignoque coelo posita, Europae temperatae vegetabilia producit. — V. Hermetis, Randen, Scaphusia, Scarlthal, Engadinae inferioris vallecula trans- versa, ad iugum australe pertinens, in imam vallis principis partem aperitur. V. Oeni vallis, Schuls. Scesa-plana, Schescha-plana, V. Rhae- tigovia. In isto altissimo monte, amiciss. HRorscH testante, degunt: Jchillea atrata , Ach. moschata Jacq., Cerastium alpinum, C. latifolium , Centiana nivalis, Silene acaulis var. floribus albis. Schadau. V. Thunensis lacus. Schaennis, virginum nobilium monasterium, in- ter Vesenam lacumque Tieurinum ad altissimi M. Speer radices, in pago Sangallensisitum. [Inter hunc locum et Kaltbrunn occurrit: Sedum hispanicum; in Alpihus vicinis: Z//ium 7 ictorialis. Schaefler (Der), Alpium Abbauscellanarum mons 5926 p. s. m. elatus, ac prope pascua Ebenalp situs. Ibi inventae fuerunt: Zrezaria verna y diffusa calycibus obtusiusculis (4/sine saexatilis Wb), Carex capillaris, Luzula spicata Dec. (uncus L.), Pedicularis versicolor Wbg. (/fammea Sut.). Schafmatt, ramus iugi TIurani, inter pagos Solo- durensem et Basileensem porrectus. Per hunc montem pedites intra 6 horarum spatium semita satis frequen- tata ab oppido Liestall Aroviam ducit. 1n summo iti- neris puncto regionum ingens tractus oculis pulchrum spectaculum offert. — Plantae citatae: Conva//aria ver- ticillata, F'aleriana tripteris. Schalfik, Rhaetorum vallis ad M. Strelae iugum, quod eam a valle Davos separat, incipit, atque semper occidentem petens, inter Rhaetigoviam ad septentrionem, ac valles Bellfort et Churwalden meridiem occasumque versus, fere usque ad Rhenum, ubi per fauces angu- stas prope Curiam sese aperit, extenditur. Eam pera- SCHAUENBURG—SCHIPFE. 487 grat torrens impetuosus die Plessur dictus, qui ante- quam ad fauces perveniat vallis Churwaldensis amnem in alveum suum recipit. Incolae lingua Germanica utun- tur. Inea valle ohservatae fuerunt: Ca/anthus nivalis, Faleriana saxatilis Jacq. Schams. V. Saxamniensis vallis. Schauenburg (Alt- et Neu-), veterum eiusdem nominis comitum sedes, in pago Dasileensi prope Lie- stall sita. In rupe Schauenburg specula olim exstabat signatoria (eine hohe Wacht, un signal). — Plantae rariores: -/cer platanoides, 4ndrosace lactea, Atropa Belladonna, Convallaria werticillata, Melica ciliata, Moehringia muscosa, Physalis Alkekengi , Pyrola minor, P. secunda , Salix grandifolia Sev. ( cinerascens? Willd.; ad Schauenburgerfluh, parcissime), Saxifraga A4izoon Jaceq., Trifo/iun ochroleucum, Ulmus ciliata Ehrh. (effusa Willd.), Z'eronica urticaefolia Jacq., 7 icia du- metorum. Scheideck (Die), via alpestris notissima Ober- landiae Bernensis, qua intra 7-8 horarum tempus ab oppido Meyringen in. vallem. Grindelwald pervenitur. Itneris punctum altissimum 6015 p. s. m. elatum est. Tu cuius culminis vicinia pascua. patent Schwarzwald- Alp dicta; inde austrum versus pulchra moles glacialis Rosenlaui atque eiusdem nominis balneum in conspe- ctum veniunt. V. Grindelwald. Schilt, mons praeruptus Glaronensium, 7575 p. s. m. elevatus, in confinio pagi Sangallensis situs vico- que Ennenda, parum ab ipso oppido Glarona distant imminens. E regione isuus monus scopulos suos mina- ces extollit arduus Glürnisch. Plantae citatae: 7/ed;- sarum obscurum, Hypochoeris maculata. Schipfe (Die) praedium luculentum, ad lacus Ti- gurini ripam orientalem, inter Herrliberg et Erlibach situm , clivoque amoenissimo hortis , vineis pomariisque consito subiectum. | Ex ea puleherrima sede lacus et incomparabiles littorum eius scenae. coinmodissime pro- spiciuntur. Panlo supra propinquum vicum Erlibach 488 SCHOENENBÜHL—SCHWARZWASSER. rivus quidam ex collium iugo descendens concinnam cataractam efficit, iuxta quam olim Cypripedium Cal- ceolum et Pyrolam rotundifoliam legi. Praeterea circa villam occurrunt: 4vena fatua, Cervaria glauca N. ( 4thamanta Cervaria L.) , Lathyrus heterophyllus (cum priori Herrliberg versus), Ophrys Monorchis. Schirmensee. V. Tigurinus lacus. Schmutzberg. V. Dietisberg. Schoellenen. V. Gotthardus. Schónenbühl, mons Valesiae superioris. Plan- tae ab Harrrno citatae: 4nthericum serotinum , Avena distichophy lla Vill., Geum reptans, Sazifraga plani- olia Lapeyr. (tenera Sut.). Schratten. V. Entlebuch. Schuls, oppidulum Enzadinae inferioris, ad Oenum, supra Remus situm. Hegio vicina fertilis amoenaque, aquis acidulis, quibus magnae tribuuntur vires, qua- dantenus inclaruit. In valle australi Scarlthal, per se- culum sedecimum fodinae divites, sed nunc exhaustae penitusque desertae, plumbum et argentum praebebant. Circa Schuls legitur: Sa/via verticil/ata. Schwanden, pagi Glaronensis oppidum, in valle Linththal, fere ad confluentem Linthae et torrentis Sernft situm. — Huc vicinarum vallium incolae, non obstante commercii stagnatione dolenda, frequentissimi fabricata sua adferre solent. Planta rarior: Sedum his- panicum. Schwarzberg, mons Entlebuchiae, in pago Lucernensi, austrum versus, prope Flüeli exsurgens, secundum Cl. WanrrwnBrnon observationes 5502 p. s. m. elatus. Ihi vir celeberrimus Gentianam ciliatam ultra fagi limitem. adscendentem vidit. Schwarzseeberg, mons Valesiae superioris, supra Zermatten inter M. Sylvium et Ráfel exstans. Plantae citatae : Oxytropis foetida Dec. ( 4stragalus Hat- leri All), Potentilla multifida, Ranunculus rutaefolius. Schwarzwasser, amniculus in M. Guornigel dorso scaturiens, plerumque altis rupium parietibus SCHWANDER-ALLMEND.—SCHWYZ. 489 septus, inter vicorum Rügsisberg et Schwarzenburg agrum limites efficit, et in Singinam (die Sense) effun- ditur. Plantae rariores, potissimum ab amiciss. TnAcusEL ad eius ripas observatae: 442emone Hepatica, 4rbutus Uva-ursi, A44rundo montana NN. ( 4grostis arundinacea Sut.), Ar. Pseudo-Phragmites Mall. fil. (testante ipso viro ampliss., Carduus defloratus, Carex alba Scop., C. humilis Leyss. (clandestina Good. ; rarissima) , Cea- taurea montana , Crataegus 4melanchier Desf. ( Mespilus L.), Digitalis lutea, Hieracium amplexicaule, H. sta- ticefolium, Mespilus tomentosa Ait. , Rhododendrum Jerrugineum , Rh. hirsutum , Salix daphnoides Vil., S. grandifolia Ser. (cinerascens? Willd. ; utraque a Cl. SzniwGE citata), Sazxifraga aizoides ( autumnalis Sut.), S. mutata , Sesleria coerulea Ard. ( Cynosurus L.) , F'ate- riana tripteris. Schwander-Allmend (Die), vallis subalpestris paludosaque, extremitati Pilati montis meridionali et monti Schwanderberg subiecta. Balneum eiusdem no- minis, aluus situm, 4465 p. s. m. elevatum est. In hac regione occurrunt: Pedicularis sylvatica, P. ver- sicolor Wbhg. (lammea Sut.). Schwendi (In der), parochia Abbatiscellanorum Inner-Rhoden, in cuius agro venerandus I. Grswrnus Crocum luteum Lam. legisse dicitur. Verum in ea regione, ut in omnibus vicinis montibus hancce plan- tam , absque dubio exoticam , sollicite, sed nequicquam quaesivit Cl. Cusron. Schwyz (lat. Suitia), magnum pulchrumque op- pidum, pagi Suitensium caput, ad montis Haken, su- blimis obelisci formam referentis pedem, et fere leuca una a quatuor civitatum Sylvaticarum lacu situm. Aliquot speciosa aedificia , v. gr. curiam , templum ca- thedrale, splendidum quidem potius quam elegans, ct collegium conunet. Celeberr. artificis I. C. HEpriNcEnr familia numorum , quos excudit, pulchram collectionem adservat. Regio oppidum circumdans plerumque amoenis pratis 490 SECRINGEN—SEDUNUM. ac pomariis constat. In eius vicinia boream versus aperiuntur valles Lovertina et Brunnensis, atque ad euro-austrum alpina vallis Muottathal. — Plantae ci- tatae: 4sperula taurina, Betula nana, Lilium bulbi- ferum (inter Schwytz et Art). Scehwyz?r-Haken. V. Haken. Seckingen, parva urbs ditionis Germanicae, inter Laufenburg et Rheinfelden, ad Rheni ripam dex- tram sita. In regione huic oppido proxima occurrunt: Callitriche sessilis Dec. Ó stellata (C. minima Sut.), Epilobium roseum Schreb. (rarissimum), Peplis Portu/a, Scirpus ovatus Roth (perrarus). Sedunum (gall. Sion, germ. Sitten), urbs mediocris Valesiae mediae, totiusque civitatis caput ad Rhodani ripam dextram sita, superbisque collibus ge- minis, quorum rupibus basi vite consitis, episcopales arces vetustissimae ac partm dirutae Maioria, Valeria et Tourbillon insident, subiecta. Quarum arcium altis turribus speciosissimisque ruderibus coronata, urbs procul pulcherrimum offert adspectum. — Anno 1788 dirum incendium magnam eius partem consumpsil, lamque vehementer grassatum est, ut etiamnun hodie ruinae vix ex integro restauratae fuerint. Viae novae latae satisque elezantes sunt. Antiquissima urbis tem- pla ipsaque curia inscriptiones veteres Homanas exhi- bent. Ceterum praeter collinas arces , ubi campi mon- tesque urbem cingentes incomparabili sunt spectaculo, Sedunum perpauca aedificia viatorum attentione digna possidet. Ilesuitae reduces collegio inventuüsque in- stitutioni praesunt: sapienti sat. Incolae lingua Germanica inter se utuntur, sed fere omnes gallice sciunt. Potissiuum ex agricultura , mer- catura tenuiori, mercium expeditione transituque, ut et fabricis coriariis victam. conquirunt. Valesia media, cuius Sedunum meditullium occups , inter totius Helvetiae regiones amoenissimas pulcherri- masque recenseri meretur. Ibi magna Rhodani vallis alüssimis montibus, quorum clivi sylvis, pedesque SEDUNUM. 4914 vineis consiti sunt, septa, ferülissimis arvis, viren- tibus pratis pomariisque, collibus tandem, quos turres et arces dirutae decorant, constat, ac adeo undique spectaculum iucundissimum ostendit. Sub coelo beni- gnissimo posita, optimum frumentum, vina generosa , crocum et rubiam gignit. Stürpes calidiorum regionum una cum subalpinis herbis circa urbem abundant, quae ab Harrrnr temporibus usque ad nostros dies a multis Florae amicis rite recognitae fuerunt. Prope arcem Tourbillon et ad reliquos urbanos colles potissimum citantur: .Zchi/fea setacea W. et K. (odorata Sut.), Cactus Opuntia (ommino spontanea), C/ypeo/a lon- thlaspi (rarissima) , Ephedra distachya (perinde), 7ris /u- tescens Lam., Punica Granatum (ad arcem Valeriam), Rhamnus pumitus, Ro«smarinus officinalis, Salvia offi- * cinalis, Sempervivum arachnoideum, Tragus racemosus Desf. (Cenchrus L.), Trigone//a monspeliaca (perrara), Faleriana rubra , l'eronica verna, J'icia lathyroides (ad arcem Valeriam; nusquam alibi reperta), 7. sativa Y B minor. — Circa Sedunum passim occurrunt: ira praecox (rarissima), 44/jum angulosum q« petraeum, 4l. sphaerocephalum, 4lthaea officinalis (in vineis), Antirrhinum Cymbalaria , Ant. maius (ad Sionam), 4a- themis nobilis (?), A4nthriscus Cerefolium Hoffm. ( Chae- rophyllum Crantz , Scandix L.), Artemisia A4brotanum (?), AMsparagus officinalis, Brassica Erucastrum, Buf- Jonia tenuifolia (prope D. Severini templum: raris- sima): Bupleurum iunceum (?? nuper saltem non am- plius inventum), Carex riparia Good., Carthamus la- natus, Centaurea Crupina, C. paniculata , Caucalis lati- Jlia (ad D. Severini templum ; rarissima) , Cheiranthus Cheiri, Chondrilla iuncea, Cladium: Mariscus R. Br. ( Schoenus L.; en Chalez), Clematis recta (ante portam secus viam Octodurenseni, cis Alpes rarissima), Coro- nilla Emerus, C. vaginalis Lam. ( minima auct. ; Side- ram versus), Corydalis cava Wbg. ( Fumaria Fl. dan.), C. solida N. ( Fumaria Hoffm.), Crocus sativus (colitur), Cytisus nigricans, Diplotazis tenuifolia Dec. (Sixyin- 402 SEDUNUM. brium L.), Echinops sphaerocephalus (etiam prope Mont- falcon) , Erysimum helveticum Dec. ( Cheiranthus Jacq.), Er. virgatum Roth (rarissimum), Xuphorbia falcata (rara), £uphrasia lutea, Ficus Carica, Genista radiata Lam. (Spartium L.; ad Sionam, prope molendina), Gnaphalium luteo-album, Helianthemum Fumana Desf. (Cistus L.), Hieracium staticefolium. Vil., Inula Bri- tannica , Isatis tinctoria (rara), Lappa tomentosa Lam., Lepidium graminifolium ( L. Iberis Sut.), 5 latifolium, L. petraeum , L. ruderale (omnia rara) , Lonicera Capri- J'olium, Malaxis Loeselii Sw. (Ophrys L. Ophr. li/i- JFolia Sut.; prope patibulum), Marrulium vulgare , Me- spilus tomentosus Ait. , IVarcissus biflorus Curt., Ononis Columnae All. ( minutissima Sut.) , Orchis laxiffora Lam. (palustris Heg.; prope patibulum), Orobanche caerutca Vill. (/aevis Sut.), Or. Artemisiae campestris Vauch. (gracilis Schl.; ut et prior rarissima), Papaver Arge- mone, Phleum asperum Vil., Poa concinna N. (raris- sima), P. distans (ad viae Octodurensis rectam, haud procul ab urbe), P. Eragrostis, P. pilosa, Podospermum muricatum Dec. (Scorzonera laciniata Willd.) , Popu- lus alba (inter urbem et Sideram frequens), Potentil/a cinerea Chaix, Prenanthes ramosissima Al. (wviminea Sut.), Pul/monaria angustifolia y minima (circa St.- Martün; stirps rarissima, ulterius attente indaganda), Ribes petraeum Jacq., Rosa eglanteria (ad rupes, te- stante Cl. pz CuazrrwTIER, non infrequens; alibi intra nostros fines vix usquam spontanea), A4bia tinctoria (ad urbis muros), S$cabiosa Columbaria 8 tenuisecta (ad vias, Sideram versus), Scirpus maritimus (in lacuna ad viam Octodurensemn), Sc/eroch/oa dura N. ( Cynosurus L.; praerarus), Sisymbrium Sophia , Stachys germanica (Saint-Pierre versus), Stipa capil/lata, Telephium Impe- rati, T'Alaspi perfoliatum , Tragopogon maior , Hoffm., Tulipa Oculus-solis St.-Amand (in agro. inter urbem et Rhodanum ; nusquam alibi in Helvetia provenit) , ZypZa angustifolia (in Scirpi maritimi consorUo ; rarissima), Ferbascum crassifolium Dec. (montanum Schrad.), SEEALPSEE-—SEICHE. 492 V'inca maior (prope collegium), 7io/a tricolor III minima (in arvis ; forma singularis , rarissima) , Xanthium stru- marium , Xeranthemum inapertum Willd. (annuum Sut). Seealpsee, lacus alpestris pagi Abbatscellani (Inner-Rhoden), in pascuis Seealp montis Hohen- Sentis molibus subiectis, supra Schwendi situs. Lon- gitudine vix unam leucam, latitudine leucae quadran- tem , altitudine absoluta 5052 p. metitur. Alpicolae eum profundissimum esse, et magnas delicatissimasque tru- ctas alere perhibent. Ex eius undis elapsus amniculus Seealpbach inter praecipuos Sitterae fontes enumeratur. — Prope hunc lacum occurrit Si/ene qguadriftda. Seedorf, vicus planitie Bernensis, in regione paludosa inter Frienisberg et Aarberg, ad viam, qua Berna Neocomum itur, situs. — Plantae insigniores: Carex brizoides, C. dioica, C. filiforinis( lasiocarpa Ehrh.), C. Oederi Ehrh. 8 e/atior, C. Pseudo-Cyperus, C. puli- caris, Festuca rubra ll ( F. dumetorum L.), Hydrocotyle vulgaris, Myriophyllum verticillatum 9 lacustre, Ra- nunculus Lingua, Schoenus albus , Sch. ferrugineus , Spi- ranthes aestivalis Rich. (Oph-ys Dalb.), Thysselinum palustre Hoffm. (Selinum L.). Seelhofen, pagulus ditionis Bernensis, prope Belp, nec procul ab urbe situs. — Ibi occurrunt : A4/um angulosum 8 palustre ( All. senescens l.), Cardamine pratensis G. floribus plenis, Potamogeton densus, P. pectinatus, Ranunculus Lingua, Serratuía tinctoria, Thalictrum. aquilegifolium, Tofleldia calyculata Wbg. ( Anthericum Sut.), Trifolium fragiferum, Seewersee. V. Feuerstein. i Seewis, pagi Rhaetici vicus, in Hhaetigovia, prope vallis'cladstra situs, montibusque Scesa-plana et Falk- niss subiectus. Locus Musis, ob amabilis poctae Sa- risu sedes, Florae, propter stirpes raras, quibus abun- dat regio vieina, gratissimus. V. Rhaetigovia. Seiche des Embornats (La), mons Iuranus pagi Vaudensis, supra St.-Georges, in dorsi clivo septentrionali, paulo infra verticem situs, et fere usque 491 SEIGNE. (COL DE LA) ad viam, qua e M. Marchairuz in vallem Iugensem itur, protensus. [In eius pascuis montibusque proxi- mis leguntur: Campanuía thyrsoidea, Cerinthe glabra Mill. (a/piza Kit.), Daphne Cneorum I canescens, Draba aizoides, Genista pilosa (in iugo austro-occidentali unice ibi provenit), Lonicera coerulea, lVarcissus poéticus, Ribes petraeum Jacq. , Rhododendrum ferrugineum. Seigne (Le Col de la), mons editus inter Sabau- diam et Pedemontium situs, occidenti-austrum versus Monti Albo subiectus. Eum vallecula frigidissima , ubi paguli exstant alpestres aestivalesque, le Glacier et le Chapin dicti, a montibus les Fours et le Bonhomme separat. In eorum tuguriis miseris viator itinere de- fessus nulla fere alimenta, ne quidem panem edulem, nec nisi foenum squalidum ad pernoctandum invenire potest. Sed commodiore hospitio in magna casa pa- storia, ad Sabaudam familiam Mi£pANGnoz pertinente , ipsiusque montis radicibus subiecta, benigniter exci- pitur. Semita alpestris, qua Geneva per Arvae et Montjoie valles, atque per colla Bonhomme et la Seigne in vallem Praetoriam , et inde in latos Italiae superio- ris canpos Augustamque Taurinorum pergitur, difli- cilis quidem, sed omnis periculi expers est. Neque tamen prudentia suadet per illas asperrimas Alpes abs- que boni ductoris auxilio iter suscipere. Summa colli la Seigne altitudo 7579 p. s. m. metitur. Inde via in nivalem molibusque glacialibus undique rigentem val- leculam, Allée-blanche dictam, ad lacus alpestris Com- bal tristia littora, porro in virentem laetamque vallem Véni, immensis Albi montis scopulis subiectam , ipsam- que elaciei molibus neutiquam carentem, ac denique in oppidum Courmayeur pervenitur. In montis ad- scensu supra valleculam Glacier a nobis inventae fue- runt: 4rtemisia.spicata Jacq. , Carex capilleris, C. cur- vula All., C. foetida All, Luzula ( Iuncus All.) /utea Dec., L. spadicea Dec., Oxytropis campestris Dec. ( Astra- galus L.), Poteniilla grandiflora. — Supra fauces Allée- blanche: Pedicu/aris rostrata, Ranunculus | glacialis , SEMPRONIUS. 495 Rhodiola rosea, Saxifraga aspera Dec. II (S. bryoides L.), S. Piflora All., Senecio incanus, Statice plantagi- nea Al. — V. Bonhomme (Col de), Fours (Col des), Allée-blanche. Séligny. V. Céligny- Sempronius (gall. le Simplon, germ. Sim- peln-Berg, ital. il Sempione), mons celeberrimus Alpium australium iugi, inter Valesiam superiorem et Pedemontium situs. Istum montem illa magnifica ac vere regia via, per annos 1801—1805, regnante Na- POLEONE alque eius auspiciis immenso suinptu exstru- cta traiicit, et intra horarum 15 spatium a vico Glis, vel Brisa viatores ad oppidum Domo d'Ossola ducit. Via semper longissimis gyris procedens, non tantum a peditibus, mulis equisque, sed etiam ab omnigenis vehiculis, carribus ac maximis tormentis bellicis facil- lime superari potest, ut ne quidem usquam curruum rotae retinacula requirant. Clivi septentrionalis magna pars sylvis consita est, rupesque.eius, aut semidetri- iae, aut humi stratis obtectae, ibi labores faciliores eflecerunt; contra, in latere australi montes potissi- mum gnesii durissimi saxis vivis conflati sunt, atque per hunc tractum via praecipue admirationem excitat , adeo ut vix ullum eiusmodi monumentum ei comparari mereatur. Per totum iter 22 pontes, quorum longe pulcherrimus, ad locum Crevola dictum , montis basin australem occupat, et 10 xysü , perrupeim duram excisi, hincque fenestris lateralibus illustrati occurrunt. Ple- raeque porticus istae in tractu meridionali inveniuntur: quarum pulcherrima maximaque 685 pedes longitudine metitur; proxime eius imum exitum, viatores inter in- gentem aquarum ex summis rupibus ruentium fragorem, et per mediam spumae vaporumque nubem pontes audacissimae structurae traiiciunt. Totius itineris summum punctum 6174 p. s. m. ele- vatum, eurum versus molibus elacialibus Kaltwasser- gletscher dictis suppositum est. Prope hunc locum ex- siat el novum, et vetus hospitium : utrunque a reve- 496 SEMPRONIUS. rendis M. Pennini canonicis administratur. Porro, austrum versus vicus Valesiacus Simpeln, 4548 p. S. m. elatus, 2 leucis ab itineris fastigio distat. Ibi com- mode viatores pernoctare possunt. Ad occidentem vicinae moles montis Fletschberg glaciales, crystallo fere puriores, in vallem porriguntur. Ultimus Vale- siae vieus, quem Gondo nuncupant, ad torrentem Ve- rioam, viam usque ad oppidum Domo d'Ossola co- mitantem, situs est. Ad eum vicum per horrendas fauces, ubi porticuum omnium longissima, quam supra memoravimus, excisa fuit, pervenitur. Etiam infra Gondo, via rursus in longas angustias, rupium prae- ruptarum hiatu formatas, penetrat: quibus traiects, viator amoenam convallem Divedro altis iuglandibus vi- neisque consitam, et quatuor pagulis continentem lae- tus percurrit, Sed inter eam et collem Crevola, ubi totum iter alpinum terminatur, montis parietes adhuc in longas asperrimasque fauces coeunt. Sempronius absque omni controversia inter totius Helvetiae plantarum feracissimos montes recensendus est. Revera, licet iam ab HArrrn: temporibus , ac prae- sertim nuper a Cl. Rrvwizg, MunrrH, Gav nostrisque phytopolis sedulo exploratus fuerit, vix dubito quin ad- huc circa eius moles glaciales multae novae stirpes detegi queant. — Hactenus saltem in isto pulcherruno monte Oobservatae sunt: Jchillea macrophylla, Ach. tanaceti- folia All. «, et y intermedia, Agrostis alpina Wild. , "ndrosace pennina NN. ( retia intermedia Heg.), Aretia Fitaliana N. ( Primula L.), Asperula taurina, Campa- nula cenisia, Carex microstyla Gay (nuper ibi inventa; rarissima) , Cyc/amen europaeum , Festuca Halleri Vi. , F. pumila Vill., Galium pumilum Lam. y maius (species praerara), C. verum ( floribus ochroleueis, Geztiana nivalis, Guapkalium Leontopodium Vil. (Filago L.), Herniaria afpina Vill. 8 ramosissima (in M. Ganterberg), Hieracium albidum Vill. (intybaceum Sut.; v. gr. ad moles glaciales Grunt), Juacus trifidus, Luzu/a spadi- cea Dec. ( Iuncus All.), Phyteuma corniculatum Clairv. II SEMPRONIUS. 497 Columnae (?), Ph. pauciflorum ( globulariaefolium Sternb. et Hoppe), Zinguicula grandiflora Lam. ,* Poa alpina Yl órevifolia (9 multiflora (var. ad P. &adensem Haenke accedens; rarissima), P. sudetica Schrad. (ad summum clivum borealem),; Potenti/la grandiflora, Tulipa sylvestris? (a rev. MunrrH citata), Uviaria am- plexifolia. — In monus adscensu, supra Brigam: d chillea tomentosa, Artemisia Absinthium , Astragalus exscapus (rarissunus), str. monspessulanus, 4str. Onobrychis, Bromus squarrosus () humilior , Campanuta spicata, Chrysocoma Linosyris, Erysimum helveticum Dec. ('Cheiranthus Jacq.), Festuca varia ( flavescens , Hieracium lanatum Vill. (4ndryala L.), Silene Otites Sm. (Cucubalus L.). — Infra Ganter: A4lyssum mon- tanum (in Alpibus rarissime occurrens), Matthiola varia Dec. (Cheiranthus tristis Mur.; perrara), Ononis ro- tundifolia. Infralocum les Tavernettes , v. iin Grund dictum: Cynosurus echinatus , Sonchus montanus Lam. alpinus Sut.; paulo altius occurrens). —. Ad primum xystum, Italiam versus: Zrifo/ium saxatile All (raris- simum). — Ad Kaltwassergletscher moles glaciales: -chilea moschata Jacq., ch. nana, J4Ichemitla penta- phyllea, Androsace helvetica N. (retia L.), ndr. pennina ( dretia Mur.) , A4nemone baldensis, Anthericum serotinum, .4rabis coerulea Wulff., renaria rubra, 4rnica Doronicum Jacq. , rn. montana, Artemisia glacialis , Art. spicata Jacq. , 4vena subspicata Clairv. ( dira L.), Biscutella laevigata Il glabra. ( B. lucida Balb.; nonnisi in editissimis Alpibus graniticis ocur- rens), Campanula excisa Schl. (rarissima) , Carex ap- proximata Hoppe (/eporina Willd.), C. curvuía All., C. firma Host, Centaurea phrygia y «mbigua, Cera- Stium latifolium , Cherleria sedoides, Draba frigida Saut. (dubia Sut.) , Erigeron unif(orus , Eritrichium nanum Schrad. ( Myosotis Vill), Festuca violacea N., Gaya simplex N. (Laserpitium L.), Gentiana obtusi- Jfoiia Schmidt 9 minor , Geum reptans , Iuncus Jacquini , Kobresia scirpina Willd. (Carex Bellardi All), Lychnis Gaudin Flora helv. VII. 32 498 SEMPRONIUS. alpina , Lycopodium alpinum , Oxytropis campestris Dec. (Astragalus L.) , Pedicularis recutita, P. rostrata, Phyteuma corniculatum Clairv. L ( Ph. Scheuchzeri All.), Potentilla minima Mall. fil., Ranunculus glacialis, Saliz helvetica Vill. (arenaria auct.), Sazifraga aspera Dec. II (S. bryoides L.), S. 5biffora All., S. oppositifolia , Splachnum froelichianum Medw., Tofteldia boreatis Wbg. ( alpina Sternb. AZnthericum catyculatum fl. dan. ; surps rarissima, in Helvetia tantum in Valesiae alpibus editis- simus australibus, ad moles glaciales visa). — Supra hospitium, ad moles occidentales: ;4ndrosace obtusifo- lia All., Arenaria recurva All., Avena wersicolor Vill., 4Azalea procumbens , Chrysanthemum alpinum , Gnapha- lium. supinum , Luzula lutea Dec. ( Juncus AM.), L. spi- cata Dec. (Tuncus L.) , Ranunculus pyrenacus , Senecio incanus , Sibbaldia procumbens, Fiola calcarata. — Prope vicum Simpeln: .iwza pyramidalis fj alpestris ( 4i. pyramidalis .Eugl. hot. 4i. a/pina Sut.), 4nemone alpina [) sulphurea (in pratis , copiose) , Areaaria rubra, Zrnica montana var. multiflora, Zvernia vulpina Ach. ( Lichen L.), Phyteuma hemisphericum , Poa nemoralis IV (G2. iuncea Sut.), Potentilla grandiflora, Primula viscosa Vill. (vil/osa Sut.) 8 maior (rupes late pul- cherrimis tapetis vestiers), Pteris crispa Sw. (Osmunda L.), Scleranthus perennis, Sedum villosum , Silene Sa- zifraga (cis Alpes vix occurrens), T'anacetum vulgare. — Supra Gondo: Achillea moschata, Arenaria laricifolia, Carex frigida .4!/. , Centaurea phrygia, Cytisus nigri- cans, Erysimum helveticum Dec. (Cheiranthus Jacq.), Hieracium alpestre Jacq. (in descensu meridionali. Cl. Rrzvwigg), Juncus trifidus, Laserpitium | Halleri All. ( hirsutum Sut.) , Saxifraga oppositifolia, Scrofularia canina (alibi nusquam in Valesia proveniens), Semper- vivum arachnoideum , Trifolium al/pinum, F'iola gran- diflora MI ramosa jg. — Inter Gondo et Isella: 4rte- misia spicata Jacq., 4thamanta Libanotis y exaltata (forma elegantissima, his Alpibus propria), CArysan- ihemim. Parthenium Pers. ( Matricaria L.), Cyclamen SENTIER 499 europaeum, Cytisus nigricans , Genista germanica , Ligu- sticum peloponnesiacum (rarissimum) , PAZyteuma corni- culatum l Scheuchzeri, Pleurospermum austriacum Moflm. ( Ligusticum L.; varissumum) , Saussurea discolor Dec. ( Serratula Willd. ; perinde), Si/ene Saxifraga, Tha- lictrum foetidum Dec. (?) , Th. maius, Jacq. , T^. minus Uvularia amplezifolia, — Prope Divedro : ztirrhinum Bauhini N. ( genistifolium Sut.), Chenopodium Botrys, Scirpus setaceus. — Circa Crevola: Arabis Halleri Il ( Ar. stolonifera Hornem. ), Bromus squarrosus, Cactus Opuntia (ad rupes, supra pontem affaum), Ce/tis australis (sürps transalpina), Centaurea nigrescens Willd. (dubia Sut.), C. seusana Chaix , C. splendens, Galeopsis pubescens Bess. (versicolor Clairv.), Genista scoparia Lam. ( Spar- tiun L.) Gnaphalium luteoalbum, Panicum miliaceum, Phytolacca decandra , Potentilia opaca y germanica (iuter Isella et Crevola), 7. recta, Silene Armeria , S. Otites. — V. Saas, Zwischbergen. Senlienne. V. Anniviers. Sentier (Le), vicus vallis Iugensis , ad parochiam Chenil dictam pertnens, fere ad superioris seu maioris lacus caput amoene situs est. Non multas, sed bonas habet domus cum pulchro templo. — Plantae rariores 1) in colle supra vicum occidentem versus: JZunzium Buibocastanum (locis graminosis, neque ut more solito inter segetes) , Laserpitium Siler. — 2) In amne Urba: INuphar luteum Sm. ( Nymphaea L.), Potamogeton pe- ctinatus. — 5) In paludibus secus Urbam: Zetu/a nana, Epilobium palustre, Lonicera coerulea, Melampyrum pratense ( paludosum (var. insignis). — ^4) In ericetis lorfaceis inter vicum et lacum: 4adromeda polifolia , Comarum palustre, JDrosera rotundifolia , | Empetrum nigrum, Galium boreale, Pinus sylvestris 4 (P. Pumilio Dec.; integram efficit sylvulam, arbusculis pygmaeis etsi fructiferis constantem), Sa/ix pentandra (etiam ad vias frequens), $. repens eiusque multae varietates, ac praesertm f e/atior, quae ad $. argenteam Sm. proxime accedit, S. versifolia Wbg. « vulgaris ct 500 SENTIS. eius forma, quam Scurrrcugnvs pro $. fusca L. habet, Faccinium Oxycoccos , J/. uliginosum (ex cuius baceis incolae nunnunquam liquorem grato spirito plenum eliciunt). — 5) Ad lacus slareas : Antirrhinum aí(pinum (in montibus Iuranis rarum), Arenaria ciliata p mut- ticaulis (haecce species etiam in istis montibus raris- sime occurrere videtur), ZJuzcus ustu(atus Hoppe (nus- quam pulchrior). — 6) In agris: Carduus muttifforus N. (potyanthemos Schl.), Nes/ia paniculata Dee. ((Mya- grum L.). — V. Brassus. Sentis v. Sáàntis (Der), mons totius Abbatiscel- lanorum pagi altissimus, ad eius limites austro-occi- dentalis inter ditionein Inner-Hhoden et Comitatum Tog- gicum superbe exsurgit. Montis summitates nivibus sempiternis obrutae sunt, dorsaque eius aliquot moles glaciales gestant. — Altitudine pedes 7671 s. m. metiri perhibet Cl. WanrrwsEnG; quam altitadnem alii 7766 pedes eflicere contendunt. ^In isto fastigio, (neque minus in vicino scopulo, der alte Mann dicto 7679 p. alto), pulchra magnaque orientalis Helvetiae pars spectaculo est. Eo triplici semita, nulla autem absque sudore, a vico Weissbad (Inner-Rhoden) pervenitur; commodissima per pagulum Schwendi ad pascua See- Alp, et paulo altius ad Alpem Mesglis-Alp dictam, ubi integer exstat vicus aestivalis casis pastoreis constans, pervenit. "Tractus ei loco imminentes arborum om- nino unpaUentes sunt; inde viatores inox nivales cam- pos intrant, et intra 5—4 horarum tempus montis summum cacumen, Giri-Spitz nomine notum conse- quuntur. — Altera semita, priori magis ardua peri- culosaque, pascua Bommen-Alp, Alten-Alp, ingen- temque per media saxa hiantem lacunam Wagenluke dictam percurrit; inde per Oehrlekopf montem Hohen- Mesmer conscendit. In casis vicinis (in den Sprün- gen) viator asy!nim nocturnum invenire potest, unde per matutinas horas superatis immensis scopulorum ruinis murisque nivalibus, montis denique fasugium adungit.. In istius viae horrendis solitudinibus, no- SEPTIMER. 504 bilem, sed eheu! nimis brevem vitam terminavit opti- mus ÍrErzrnEnvus (V. Scaphusia), orphanorum civi- taüs suae amicus paterque, cui in ipso fatali loco (in- fra Hohen-Mesmer) monumentum dicaverunt amici. — 'lertia semita, omuium brevissima , per celebrem ere- mitae cellam. Wildkilchleín , et montem Ebea-Alp, pone scopulum Oehrlekopf pergens, viatorem etiam ad summum cacumen perducit. — Nonnulli denique ex Togegiorum vico Alt-St.-Johann, in valle T'hurthal Sito, aut ex ipso pago Wildhaus, sed per viam dif- licillimam , nec sine vitae periculo , montem Sentis con- scendunt; in eo itinere pulchros Duriae fontes miran- iur. — Plantae citatae: .4chi/éea moschata Jacq. (du- bitat amiciss. Cusron, cui in istis Alpibus dumtaxat "ch. atrata occurrit), 44/ium Schoenoprasum [ alpi- num, j4rnica scorpioides , Orchis albida All. ( Satyriun L.), Orch. globosa, Oxytropis montana Dec. ( A4stra- galus L.), Petrocallis pyrenaica RB. Br. (Draba L.), Primula integrifolia, T'Alaspi rotundif olium N. (Iberis L.)— V.Hohe-Mesmer, See-Alp, Schwendi. Septimer (Der), lat. Septimius, mons Rhaetiae, inter Praegalliam et vallem Oberhalbstein, in Engadi- nae superioris confinio situs. Via alpestris, satis fre- quentata, cuius punctum altissimum 7360 p. s. m. elevatum est, huncce montem irauciens , e vico DBivio seu Stalla ad oppidalum Praegalliense Casaccia intra 5 horaruin spatium viatorem ducit. Colli cacumini summo insidet diverticulum: inde tres lacus alpini, inter se parum distantes, ex quibus Oenus, XMaira et amnis. Oberhalbsteiner-Hhein dictus scaturiunt, ut fere ex eodem puncto Hadriae , Ponto Euxino marique "Atlantico aquas suppeditent, intra paucas horas visi- lari possunt. — Surpes observatae : Jrezaria biflora , Cochlearia saxatilis Lam. (.Myagrum L.), Cypsophila Jastigiata (nonnisi in Alpibus, lihaeticis occurrens , alque euam ibi rarissima), Lins«ss2 óorealis , Primu'a integrif olia, Ranunculus glacialis , R. rutaefo«ius (per- rarus), Sa/ix herbacea , Saxifraga aspera Dec. I céoa- gata ( S. aspera L.), /iola calcarata Y subacaulis. 502 SERIN —SAXAMNIENSIS VALLIS. Serin, sic gallice mons Sanetsch nominari solet. V; Sanetseh. Sernífthal. V. Glaronensis pagus. Seron, mons elatus, sed fertilis, inter summas valles | Etivaz et Ormond-dessus , iuxta scopulos Cap- au-imoine, v. Téte-du-moine et Florietta situs, pascuis Tomalay imminens. In eo monte lectae sunt: 7Zgro- stis rupestris Willd., J4ira flexuosa c ( 4. montana Sut.), -nemone vernalis, Carex atrata, Cineraria cordifolia Gouan, 2Draba frigida Saut. (dubia Sut.), Festuca alpina Sut. , Cnaphalium supinum , Phaca frigida Jacq. , Rumex arifolius All. — In pascuis Tomalay : AcAil/ea macrophylla, Draba ciliaris?? (citante b. FAvnoD), Gera- nium lividum L'Her., Cnaphalium pusillum Haenke, M yrrhis odorata Scop. ( Chaerophyllum L.). — Ad pedem scopuli Cap-au-moine: .Zchi//ea atrata ; -4rabis bellidi- folia Jaeq., Artemisia Mutellina Vill., Carex frigida All. Servan. V. Salvan. Servoz, oppidulum Sabaudiae, in Arvae ripa dextra, inter Sallenche et vallem Chamouny , quae per fauces perangustas rupibusque pulcherrimo Lichenum tapete decoratis constantes, aditur, situm. Regio vicina fodinis metalliferis, fossilibus plantisque raris abun- dat. — Ibi observatae fuerunt : Eriophorum gracile Koch ( triquetrum Moppe), ZHieracium murorum l1 vulgatum £ ramosum , Isopyrum thalictroides, (inter Sallenche et Maglans; rarissimum). Séverin (Saint-). V. Ardon, Sedunum,. Sewersee. V. Feuerstein. Sex (La porte du), faucium rupestrium angustiae , in Valesia ima, haud procul Leimano sitae. Eo loco inveniuntur: Convallaria Polygonatum, Iuncus bulbosus, Lepidium petraeum , Lunaria rediviva, Malva cea, Potentilla caulescens , Taxus baccata, Tilia platyphyl- los Vent., Typha minima Hoppe (minor Sm.; au Bouveret). Saxamniensis vallis, das Schamserthal, regio RhaeUae , a Rheno posteriori percursa, tres fere SIDERA. 503 leucas longa, ab austro septem triones versus, inter Rhenivaldiam vallesque Ferreram et Domesticam (Dom- leschg) extenditur. Incolae lingua romanica utuntur et fidei evangelicae addicti sunt. Plantae rariores: Carex iuncifoiia All. (im Alpibus editissimis; rara), Circaca alpina (secus Viam Malam , abunde), Linaaea borealis (ibidem nuper a Cl. CoqvrEsEnT visa; saltem parcissime), ZLuzula spadicea Dec. (Iuncus All; in Alpibus), Polemonium coeruleum (in pratis pone Fer- rera), Zrimula minima Moesch (rhaetica N.; prope Bàrenburg , ad ingressum angustiarum die Rofflen). — In M. Sursees v. Suretta: A4veza versicolor Vill., Ca- rex curvula. All., C. ericetorum Poll. (g/obularis Sut.), Orchis nigra Scop. ( Satyrium L.). — In M. Piz Beverin: A quilegia alpina, Centaurea phrygia. — |n Alpe Arosa: A chilea nana, .frtemisia glacialis, Ranunculus glacialis. V. Andeer, Cera, Via mala Rofflen. Sidera (Siders, gall. Sierre), oppidulum Valesiae superioris, inter Leucam et Sedunum, fer- tuli colli, ripae dextrae Rhodani imminenti. insidens. Ibi Valesiae magnates villas cum vastus hortis possident, et vicus, propter altas iurres aliaque antiqua aedificia , eminus speciem vere pictoriam oculis offert. Ceterum omnis regio vicina, absque controversia, ad totius Helvetiae partes pulcherrimas pertuact. — Supra Si- deram via reeia praelongi pontis ope flumen traiicit , ac in celebrem sylvam, bois de Finges dictam pene-. trat. — Ad iugi australis basin, e regione. oppidi, vallis lateralis Annivier aperitur: eius ingressum arx quaedam, cuius etiamnum exstant rudera, olin de- fendebat. Sidera sub coelo mitissimo iacet: vineae vicinae potum generosum (v. gr. vinum moschatum et malva- siense) suppeditant. Eius ager, iampridem a wwuitis botanicis percursus, magnam sürpium egregiarum et Zuropae australiori. propriarum coptaur profert. Bo- tanophilorum. attentionem. praesertim. meretur noüs- simus collis ille gypsaceus les Platrieres, inte? oppi- 501 SIERENZ — SILA. dum et Sedunum viae et Rhodano imminens. — Plan- tae insigniores : "Zstragalus Onobrychis (Lieucam versus), Chenopodium Botrys (ibidem) , Chondrilla iuncea , Ery- simum hetvecticum Dec. ( Cheiranthus Jaeq.), Euphorbia segetalis (rarissima), Filago gallica , Cnaphalium luteo- album , Medicago falcata y minor (in collibus gypseis proxime vicum), JMicropus erectus (praerarus), Ononis Columnae A. ( minutissima Sut.), Oxytropis pilosa Dec. ("Astragalus L.5 inter Sdunum et Sideram), Poa Era- grostis (ibidem) , Populus alba (ibidem; integra dumeta efficiens) , Aibes petraeum Jacq. , Scabiosa Columbaria à tenuisecta (Sedunum versus) , Ste/lera Passerina (Lens versus), Tragopogon maior Hoffm. , Tragus racemosus Desf. (Cenchrus L. ; ad viam Sedunensem). — In sylva Finges, ad Hhodani ripam sinistram sita: .4chi/lea setacea W. et K. , Chenopodium Botrys, Ch. glaucum , Fuphrasia viscosa (rarissima) , Zieracium florentinum Al. LI (ZH. praeaitum Vill), Qnobrychis supina Dec. ( Hedysarum Chaix; rarissima vixque in Helvetia alibi occurrens), Pyro/a chlorantha Sw. (rara), Sceirpus maritimus, — V. Plátrieéres. Sierenz, locus Alsatiae superioris, inter Dasi- ]eam et Mülhusiam situs, Ibi a Cl. Laszaw lecta est Potentilla supina, hucusque intra nostros fines nus- quam rite. observata. Sidlinen-Alp, summa editissimi scopuli Galen- stock pascua fertilia; ibi ultimae eius casae boviles sitae sunt, ad altitudinem 6581 p. s. m. In istis pa- scuis occurunt: Juncus filiformis, Hieracium a«lbidum Vill. (intybaceum Sut.) , Phyteuma betonicaefolium. Sierne. V.Geneva. Sierre. V. Sidera. Signy, pagulus agri Nevidunensis, inter oppidum et vicum Grens situs. — Plantae rariores : Campanula patula, Mentha hirsuta (3 villosissima, Ó spicata, à allionana , Physalis .J4lkekengi , Scilla bifolia, F'iola odorata p leucantha. 7 Sila (die Sihl), amnis pagorum Suitensis et Tigu- SILS.. 505 rini. Apud Suitenses, ad M. Pragel pedem, in valle nempe Sihlthal, cui nomen indidit, fontes habet. Huiusce pagi partem: orientalem, occidenti-boream petens, inrigat; tunc prope Hütten ditionem Tiguri- nam nacta eamque per brevem tractum a pago Tugeno dividens, fere semper eamdem directionem sequitur et tandem in amoenissimam regionem sylvosam Sihl- wald dictam penetrat: qua relicta lucum gratissimum Sihlholzlein 'Turico proximum ut et magnain pulcher- rimi ambulacri urbani (der Schützenplatz, der Platz) partem circumfluit, atque ad eius extremitatem in Li- magum effunditur. Sila quidem sese nusquam navibus submittit, sed ligna, quae in littoralibus sylvis cae- duntur, veluti rates secundo amni Turicum perveniunt. Aquae eius frigidiusculae lotioni per aestatem vulgo inser- viunt, ac multum ad iuvenum corroborandas vires con- ferre dicuntur. Secus amnis placidissimas ripas aliquot pulchellae plantae proveniunt, quarum hactenus plerac- que prope Turicum observatae fuere. V. Tigurum. Sils (roman. Salgias), vicus Rhaetcus vallis Domesticae, inter Rhenum et Albulam, e regione oppiduli "Thusis situs. Sils (romanice Seigl), altissimus totius Oeni vallis vicus, 5770 p. s. m. elatus , ac prope locum, ubi flumen lacum Siliensem deserit, situs. Iste lacus sesquileu- cam longus, et 3/, l. latus, multas delicatissimas alit iruclas, quarum maximae usque ad viginti librarum pondus pervenire dicuntur. Ex vico Sils occidentem versus per montem Maloiam in Praegalliam, ad au- strum autem , brevi asperrimae molis glacialis, qua riget vallis Vecta, tractu superato, per alpestrem valliculam Malengo, Sondrium, provinciae Tellinae oppidum , pervenitur. In valle Vecta ollarius effoditur lapis ; sic et prope ipsum vicum Sils pulchri gypsi fodina exstat. Plantae rariores prope lacum occurentes : /re- naria laricifolia , Herniaria glabra (an fortasse a/pina ? Vill.), PFotentilla grandiflora, Saxifraga aspera Dec. I elongata ( S. aspera L.), F'icia Cracca var. alpina flori- bus odoratus. 506 SIMMENTHAL. 1 Simmenthal v. Siebenthal, Simmiae val- lis, noussinia Oberlandiae Bernensis regio, in vicinia summae vallis Sanensis ad montem Reulissen incipit. "Totam eius longitudinem 42 fere leucis constantem Simmia (die Simme), cuius pulchri mirabilesque fontes supra pagum an der Lenk scaturientes viatorum at- tentione dignissimi sunt, percurrit. Inter Stockhornii iugum ad occidentem , et Nessi montes eurum versus plerunque valde coarctata , haecce vallis primum septem triones petit; sed prope Oberwyl subito ad eurum convertitur, et eadem fere directione continuata, per fauces angustissimas satisque asperas prope Thun aperitur. Ceterum ad amoenissimas Helvetiae inte- rioris partes pertinet, et ubique scenas bucolicas aut pictorias oculis offert. Prata, pascua et alpes, nec minus pulcherrimum , quod ibi educatur armentorum genus, praecipuas regionis divitias efficiunt. Incolae, magis quam vicini alpigenae, laboris et industriae amici, optimum spiritum e cerasis sylvestribus eliciunt, bo- numque caseum pinguem praeparant; verum propier solum plerumque nimis declive arvisque minus aptum, agrorum et arborum domesticarum culturam, multis locis omittere coguntur. Regio Nieder-Simmenthal dicta, fere 5 l. longa, atque inter Nessi duplex iugum comprehensa, valle- culam lateralem a Simmiae valle propria seu superiori penitus divisam efficit, quae seorsim ac supra eam in lacus 'Thunensis ripa occidentali aperitur. Testante rev. Srvpzno, vici Erlenbach pastore, in pratüs vallis Simmiae superioris occurrunt. Gentiana acaulis, Oxytropis campestris Dec. ( 4stragalus L.), Rosa canina (9 ( R. collina Jacq.) , R. rubrifolia Vill., Sonchus Plumieri (circa Zweysimmen ; Sanensium et Aquilesensium. Alpibus proprius). — In iugo orientali montibus Stockhorn opposito (ad 5—7 millium p. s. m. altitudinem) : 4cozitum Napellus 9 atlbiflorum (in Chirel pone Diemtigen), .Zgrostis rupestris Willd. , A4/chemilla pentaphyllea , Allium Schoenoprasum (9 alpinum , Zne- " SIMMENTHAL. 507 mone vernalis, ;J4nthericum Liliago , Apargia alpina Host ( Leontodon pyrenaicus Stud.) , 4p. hispida Willd., Arabis pumila Wut. (scabra All), 4r. stricta Huds., Zr. Turrita, 4renaria polygonoides Wullf., 24rnaica montana , Astrantia minor, Jzalea procumbens, Bu- pleurum. ranunculoides , Campanula alpina (rarissima , nec alibi nisi forte in. Alpibus Rhaeticis et in M. Schei- deck intra nostros fines inventa), Carex atrata y (C. nigra All., C. foetida All., C. iuncifolia All., Chry- santhemum alpinum, Erigeron alpinus, Er. uniflorus, Eriophorum alpinum , Er. Scheuchzeri Hoppe (ca- pitatum MHoffm.), Festuca Halleri (rara), F. nigrescens Lam., £F. varia Haenke , ZHieracium albidum Vi. (in- tybaceum Sut.), H. a/pinum , et III (H. Halleri Vill.), HH. blattarioides, H. glaucum All. H. Schraderi Schl., Hypochoeris uniflora Vill. ( hetvetica Jacq.), Kobresia scirpina Willd. (Carex Bellardi All), Pedicularis tu- berosa (in M. Trütlisberg), Phaca astragalina Dec. ( Astragalus alpinus L.) , | Ph. australis , Phyteuma he- misphaericum , Pyrola uniflora , Ranunculus aconitifolius y (R. platanifolius L.), R. montanus Willd. (niva(is Sut), et e villosus ( R. Fillarsii Dec.), Aosa tomen- tosa Sm., Saxifraga caesia, Scabiosa Columbaria & (Sc. lucida Vill.), Sibba/dia procumbens, Silene acau- Jis, et var. floribus albis (in M. Nesso), $. quadri- fida, Smertia perennis, Thrincia tarazacoides N. ( hi- spida Willd.), Trifolium alpinum, Tr. rubens. — lu M. Münnlifluh: 4/chem //a pentaphyllea, Apargia Ta- raxaci Willd. ( Hieracium L.) , A4rabis bellidifolia Jacq., Ar. coerulea Wulff., 4renaria polygonoides Wulf. , Azalea procumbens , Cardamine resedifolia , Cerastium latifolium , Gentiana brachyphylla Vill., Zuncus Jaqui- ni, I. trifidus , Luzula spadicea Dec. (uncus All.), Linum montanum Schl. (alpinum Mur.), Poa /axa Haenke (perrara), P. minor N., RAeum digynum Wbsg. (Rumez L.), Salir foetida Schl. (a(pina Sut.), Saxi- fraga biflora Al., S. cuneifolia. — Prope Winunis, ad Simmiae pontem, in glareis: .4conitum. Lycocto- 508 SISELEN—SOLALEX. num, 4c. Napellus, Antirrhinum alpinum, Arabis al- pina, 4r. pumila Wulff. , | 4thamanta cretensis , Car- duus acanthoides Dec. y (prope Wimmis: amiciss. Ex. Tuowas), Draba aizoides, Érinus alpinus, Hie- racium glaucum All., Primu/a Auricula (!), Saponaria ocymoides. — — Circa Laüttenbach : Zster alpinus, Glo- bularia cordifolia, Gypsophila repens, . Helianthemum oelandicum Dec. (Cistus L.), JVardus stricta, Thali- ctrum minus (humile Schl.. — In pratis per totam vallem Nieder-Simmenthal: 445traztia major, Convat- laria Polygonatum , Crocus vernus All, Ophrys ara- chnites Hoffm. , Ophr. Monorchis, Ophr. myodes Jacq., Ornithogaium luteum Stud. (ut. putamus Ornz. syiva- ticum Pers. et fl. helv. V. app. ad vol. VL), Phyteuma orbiculare, Pimpinella magna M. ( P. rubra Hoppe), Pinguicula alpina, Polygala Chamaebuxus , Rubus sa- matilis, Trollius europaeus, Tussilago alpina, Viola biflora. — Ceterum adhuc citantur: Zieracium suc- cisaefolium All. (prope arcem Biankenburg, vallis superioris), Sa/iz seringiana N. (/anceolata Ser. non Sm.; passim), 7icia sy/vatica (in Alpibus). Siselen, pagus planitiei lacustris Bernensium , ad viam Neocomensem inter Aneth et Walperschwyl situs. Ibi nascitur elegans Carex Pseudo-Cyperus. Sissach, vicus pagi Basileensis inter Liestall et Làuffelfingen , in montis Sissacherfluh vicinia, situs. — lbi occurrere dicuntur: AZesperis matronalis Q (H. inodora L. rara), Ornithogailum pyrenaicum, Scilla bifolia. Solalex, editissima Alpium Vaudensium pascua, inti Enzeindaz contigua , asperrimis Diablerets sco- pulis subiecta, et supra oppidum Bex sita. Ibi pro- veniunt: Anus incana Willd. (paulo infra quam Zetu/a viridis Chaix remanet; vix multo altius adscendere probabile videtur), .4rabis ciliata R. Br. (Turritis Reyn.) Cora//orrhiza Halleri Rich. (Ophrys Corator- rhiza L.), Coronilla vaginalis Lam. (minima auct.), Delphinium intermedium AW. ll. a/pestre, Dryas octo- SOLODURENSIS. 509 petala, Erica carnea , Globularia nudicaulis , Goodyera repens R. Rr. (Satyrium L.), Lapsana .foetida Al. ( H yoseris L.), Lonicera coerulea , Luzula flavescens N. (lIuncus Host.), Neottia cordata Rich. (Ophrys L.) Pinguicula alpina, Pyrola secunda, P. uniflora, Salix foetida Schl. (alpina Sut.), 8. myrsinites, Tozzia at- pina, Thíaspi rotundifolium NN. ( Iberis L.) ,'Tussilago alba 9 ramosa (rara), 7. nivea Vill. Solodurensis pagus, ad boream ab agro Basi- leensi, ad occasum meridiemque a Bernensi ditione, et ad eurum ab Argovia terininatus. Longitudo eius, Arolae cursum fere persequens, ab austro-occidente ad borea-eurum sese extendit, 8— 10 leucas, summa autem latitudo 5 1l., superficies tandem fere 15 mil- liaria geographica quadrata metitur. Partem pagi sep- tentrionalem obtinent iuga Iurana, in istis tractibus magis quam in ceteris Helvetiae germanicae regioni- bus edita. Eorum cacumina praecipua sunt montes Weissenstein (5866 p.) et Hasenmatte (4176 p. s. m.). Reliquus ager Solodurensis potissimum collibus humi- libus. campisque constat. Praeter Arolam, quacum Emmia maior infra Solodurum confluit, Dirsa limitum partem occidentem versus irrigat. Incolarum probi- tas priscaque fides laudantur; sed superstitionis in- scitiaeque malis laborant, etsi scholae, saltem rurales, sub mediationis regimine, insigniter reformatae fuerunt. Paucissimis exceptis vicis, evangelicae fidei addictis, religionem catholico-romanam profitentur. — Agricul- turae pecudumque educationi potissimum incumbunt. — Regionis pars Arolae, ac praesertim pago Basileensi proxima , fertilissima est; contra, mulu tractus val- lesque lIuranae boreales steriles esse perhibentur. Praeter pascua montana, quae per aestatem armenta pecoraque permulta sustentant, solum cultum prae- cipue arvis, pratis pomariisque constat; paucas vineas istasque valde mediocres continet. Frumentum , equi, armenta , boni casei montani, quos incolae praeparant, spiritus, quem ex cerasi fructibus extrahunt, expedi- 510 SOLODURUM. tionis commercium et aliquot pannorum laneorum fa- bricae, praecipuas pagi divitias efficere dicuntur. Quoad rem herbariam , ager Solodurensis inter Hel- vetiae terras propemodum incognitas hactenus recen- seri potest, utpote quem botanici vix nisi obiter pera- graverint, et incolarum propriis observationibus plane careamus. Testante Cl. HzcErscuwErrER, Zuxus vui- garis 1n montibus Iuranis Solodurensibus occurit, ibi- que nuperrune a CI. Rorn detecta est formosa Iberis sazalilis, nusquam hucusque intra nostros limites visa. V. app. ad fl. helv. vol VI. , Solodurum, Dornach, Olten, Hasenmatte, Weissenstein. Solodurum (Solothurn, gall. Soleure), pagi sui nominis caput, inter Büren et Aarburg ad Arolam, qua in duas inaequales partes a duobus pon- tbus ligneis rursus coniunctas, dividitur, in regione feruli amoenaque situm , 1284 p. s. m. elevatum. Ista urhs non magna, sed neutiquam incencinna , viis qui- dem incurvis nec satis planis, sed iustae latitudinis , bene aedificatis, rivis fluentibus magnaque fontium copia ornaüs constat, Pulcherrimum , ut putamus, touus Helvetiae aedificium possidet, templum nempe collegiale D. Urso, reipublicae patrono dicatum, in- gentibus ac pro civitatis viribus sane nimiis impensis per octavum seculi praeteriti decennium exstructum. Basilicae campanilis altitudo 190 pedes adaequat. Eius magnificam faciem , cuius amplissimae ianuae per 55 gradus lapideos, totam fani latitudinem obtinentes , adeuntur, aquae duorum elegantissimorum fontium alte salientes exornant. Aedis pars interior nobili quoque simplicitate gaudet, pretiosisque tabulis pictis superbit. Cetera aedificia publica, attentione digna, sunt: curia, architectura ambitiosa potus quam ele- gante conspicua; armamentarium , ubi permulta pri- scorum bellorum veterisque genus gloriae trophaea adservantur; orphanotrophium atque cetera civium principumque pietatis monumenta, [n urbis thesauro antiquissimum evangeliorum manuscriptum , ut et non- SONCEBOZ. 511 nulla tentoria castris Canorr Avpacis, Burgundiae | ducis erepta visuntur. Mercium transitus et expeditio, atque Arolae navi- gatio civium industriam quadantenus sustentant. Academiae, qua ut et tota civitate "Lovorar filii etiamnunc exsulant, decem praesunt professores, in- genuam iuventutem linguas, tum veteres, tum recen- tiores scientiasque docentes. Per hos ultimos annos Soloduri scientiarum naturalium societas instituta est, quae ad eas utilissimas artes promovendas sedulo in- cumbit. Bibliotheca urbana, medio fere octodecimo seculo condita, 8 millibus voluminum constat. Cano- nicorum bibliotheca multorum classicorum librorum editiones principes possidet. Amplissimus Warrren pnE WrwprrLsTOnF pulchram ditissimamque fossilium et petrefactorum TIuranorum supellectilem collegit. Cele- brium hortulanorum Vocr et Wyss speciosae areae magna [florum varietate , ac, per propriam tempe- statem , praesertüm caryophyllorum diversissimorum insolito nitore. splendent. Intra ipsos urbis muros, propugnacula et locus Kreuzacker dictus gratissima ambulacra luculentasque prospectuum scenas oflerunt. Regio quoque vicina viis amoenissimis , umbrosis ac deambulationibus apüssimis abundat. Plantae rariores: .4/opecurus geniculatus, Camelina sativa Crantz ( Myagrum L.), Myagrum perfoliatum (cirea Büblbenken; perrarum), 7 icia dumetorum (in- ter Petlach et Gránchen). Sonceboz, vicus Bernensis, praefecturarum Iu- ranarum, in ima D. Inmerii valle, ad Susam, paulo infra illam celebrem petram pertusam (Pierre-pertuis), qua via per vallem Monasteriensem (Moutier-Grandval) Basileam tendit ac fere 4 leucis ab urbe Bienna di- stans. Alia via sinistram petens integram D. Im- merui vallem percurrit parvoque dorso, ad monis Chasseral ramos pertinente, superato, viatores in principatum Neocomensem ducit. legio circumiecta 512 SÓRENBERG—SPELUGA. 4 Sylvis arduisque rupium parietibus abundat, . et abs- que dubio pulchras variasque stirpes profert. Hacte- nus tamen nonnisi pauciores citantur, scilicet: Zra- bis perfoliata Lam. (Turritis glabra L.), Campanuta persicifolia (ad viam Biennensem), TA/aspi montanum. Sonvillers. V. Moutier-Grandval. Sórenberg, mons Entlebuchiae, in pago Lucer- nensi situs, 5515 p. s. in. elatus. In eius paludibus occurrit 2Jenyanthes trifoliata., Speer (Der), mons pagi Sancto-Gallensis, inter vallem Tosoicam superiorem (Thurthal) et Linthae crateram (Castra HRhaetica, die Landschaft Gaster), in montüum Kuhfirsten iugo situs, et auctore Cl. WanrrNBERG 5915 p. s. m. elevatus. Scena qua spe- clator in isto fastigio fruitur tam magnifica est, ut eam multi haud disparem montis Regii prospectui esse existiment. Plantae citatae : ;4rzica scorpioides, Gen- tiana utriculosa, Orchis globosa, Pedicularis foliosa , Salix hastata ( 4rbuscula Sut.) , Tozzia alpina, Trifo- lium badium Schreb. (spadiceum Sut.) Speicher, magnus pulcherque vicus Abbatscel- lanorum (Ausser-Rhoden), pluribus pagulis sparsis- que habitationibus constans, inter Trogen et Sancto- Gallum situs. Praeter aliquot luculenta aedificia , templum novum, in octogoni formam exstructum , viatorum attentione dignum est. — Ibi vixit War- scepvus V. D. M., ac suam Abbauscellanorum historiam conscripsit. Hunc locum etiam insignem reddidit egregia victoria, quam anno 1/05, in colle vicino Vógeliseck, parva sed invicta pastorum alpinorum manus pro liber- tate de multoties maiore Abbaus Sancto-Gallensis exer- citu primam reportavit. Speluga, der Splügen, mons Rhaetcus notis- simus , in magno iugo australi, inter Hheni posterio- ris vallem. superiorem et comitatum Clavennensem situs. Viam antiquissimam et usitatissimam , ex Hel- vetia orientali Clavennam atque ad lacum Larium SPELUGA. 513 ducentem, ab anno 1820 Austriae imperator Italiam versus, et Rhaetorum civitatis principes in clivo boreali, latiorem , multorum anfractuum ope, adeo- que curribus ac omnium generum vehiculis accessam effecerunt. Iter a vico Splügen, in ipsa valle Rhein- wald montis pedi subiecto, usque ad oppidum Chia- vennam intra 7—8 horarum tcmpus per veterem viam perficiebatur. Ab illo vico, itineris summum pun- ctum secundum geographorum Austriacorum mensu- ras trigonometricas 6595 (5928, Grvrz; 6170, Enrr; 6215 J. Coxn. Escnurn) p. s. m. elevatum, 2 fere leucis distat. In eo fastigio viatores diverticulum inveniunt, Ad occidentem mons Tambo, unus ex totius hhae- tiae scopulis altissimis supra hocce collum extollitur. Speluga (ut et Sempronius) boream versus adscensu facilis est; sed ex opposita eius parte, mox infra verücem, via fauces longas asperrimasque, Cardinell dictas, quarum horror et pericula cum illis Gotthar- dianis Schóllinen comparari possunt, ingreditur. Inde mitior facta, per vicos Isola et Campodolcino in inam D. Iacobi vallem et Clavennam pervenit. — Plantae rariores : Zchillea macrophylla , Ach. moschata Jaeq., -grostis rupestris Willd., 4ira flexuosa « ( 4. montana Sut.), chemilla pentaphyllea , .4ndrosace obtusifolia All, A4nthericum serotinum, .4rnica scor- pioides , Astrantia minor, 4tragene alpina (perrara), "vena versicolor Vill, Camelina dentata?? Pers. (Myagrum Willd.), Cardamine resedifolia, Carduus carlinaefolius Lam. (transalpinus Sut.) , Carex curta Good. 9 &runnescens (C. Gebhardii Hoppe), C. curva All., C. foetida All., C. frigida All., €. fusca Sut. (C. caespitosae var. alpina ?), Centaurea Rhapontica, Cerastium arvense II (C. strictum auct.), C. /atifo- dium, Cerinthe glabra Mill. (a/pina Kit.), Chrysan- themum alpinum, Cineraria cordifolia Gouan, Cirsium spinosissimum Scop. (Cnicus L.), Daphne Cneorum 1I (D. striata 'Tratt.), Draóa frigida Saut. ( dubia Sut.), Erigeron alpinus var. floribus albis, Er. uniflorus, Gaudin Flora hely. VII. EM 514 SPIEZ. Gentiana purpurea , C. utriculosa, Geum montanum , Gnaphalium alpinum, Gn. Leontopodium Vil., ( Filago L.), €n. supinum, Hieracium alpinum , H. angusti- folium Hoppe, A. fuscum Vill. (H. glancum, stoloni- ferum , pauciflorum , nudicaule, angustifolium, flori- bus minimis. V. Vill. voy. 1819tab. 1. fig. 2. Florum colorem tacet auctor, sed suspicatur hancece plantam, quam ipse in Speluga invenit, ad H. aurantiacum florefusco C. B. prodr. 65 n. 17 in Alpibus Rhae- ilicis a Bavnixo lectam referri posse), Z. prenanthoi- des Vill. Ll (H. spicatum Sut.), Z. staticefolium Vil., Hypochoeris uniflora Vill. (helvetica Jacq.), Impera- toria Ostruthium , Luzula nivea Dec. (luncus L.), Lycopodium helveticum , L. Selago, Pedicularis recutita, P. rostrata , Phyteuma corniculatum Clairv. 1 (PA Scheuchzeri Al.), Ph. hemisphaericum, et var. floribus albis, Pinguicula grandiflora Lam., Polemonium coe- ruleum , Primula integrifolia, Rheum digynum W bag. (Rumez L.), Rhododendrum ferrugineum c, et 5 flo- ribus albis (var. rara), AA. hirsutum , Rumex 4cetosa y maxima (ad montis pedem supra Splügen), Se/iz herbacea , Saussurea discolor Dec. ( Serratula Willd. ; in clivo meridionali), Saxifraga androsacea , 8. aspera Dec. l1 e/ongata, et IL (S. 2ryoides L.), S. caesia, S. Cot yledon ( pyramidalis Lapeyr. ; ad viae faucesaustrum versus), S$. exerata Vill. ( Ahypnoides All.), S. Seguieri Spreng. (sedoides Wbe.), Sedum atratum, Sesleria disticha Pers. (Poa Jacq.; paulo infra cacumen bo- ream versus; rarissuna), Sibbaldia procumbens, Sper- gula saginoides, Trifolium alpinum , F'eronica apylla, F. bellidioides, F. saxatilis L. fi]. — Ad montis pe- dem australem: AZieracium g/aucum All. l 5 /atifo- lium (ad petras). — V. Splügen. Spiez, magnus vieus Oberlandiae Bernensis, ad lacum Thunensem, in ripae occidentalis promontorio situs, ac fere 2 ]. ab urbe Thun distans. Arx eius loci magna est, et una cum ipso vico, cui ingens mnpendet Nessus (der Niessen), gratüssunum adspe- SPLÜGEN-—STALDEN. 515 ctum ostendit. — Plantae rariores: 4/lium carinatum, KEriophorum alpinum (in palude torfacea), Leersia ory- zoides Willd. (Pha/aris L.; Weiler versus), Rubia tinctorum (ad littora ; in Helvetia infrequens), Scir- pus acicularis , J'iola montana II (7. Roeppii All.). Splügen, Rhaetiae vicus alpestris, in valle Rhein- wald, ad Rhenum posteriorem , inter Nufenen et Àn- deer situs , notissimoque sui nominis monti subiectus, Incolae fidei evangelicae addicti sunt, et lingua ger- manica utuntur. Pulcherrima inarmora, quae mon- Aum Spelugae et Bevers rupes suppeditant, in scul- ptorum usum excidunt, ac ipsi ad. variorum fructuum formas conliciendas usurpant. Ex mercium per ce- lebres Spelugae ac Bernardini vias frequentissimo transitu haud exiguum conquirunt quaestum. — Prope vicum occurrunt: z/conitum JNapeílus € ramosum ( 4c. neomontanum Scheich.; ad Spelugae radices; ibi pul- cherrimum provenit), JZveaa pratensis 9 (4v. bromoi- des Sut.), Epiíobium Dodonaei Vill. ( rosmarinifolium Haenke), Lycopodium annotinum , Oxytropis campestris Dec. ( Astragalus L.), Phyte.ma Michelii All. (raris- simum) 4Atumex .cetosa ; mazima (ad montis pedem). Splügen. V. Speluga. Stafelberg, mons editus, ut suspicor, Vale- siae , ubi testante Harrrzo leguntur : 4cAi//ea atrata, Ach. moschata Jacq., Oxytropis foetida Dec. ( 4stra- galus Halleri All), Salix helvetica Vil. (arenaria auct:). Staffelberg, Anselimontanorum mons. Ibi a €l. WanrrwsERC cilatae sunt: J4róutus ajpina , 1un- cus triglumis. Stalden, vicus Valesiae superioris, ad locum, ubi valles Saas et D. Nicolai insigniter coarctatae , per rupestres fauces in unum coeunt, situs, alque 2 l. ab oppido Vispa distans. Huic pago pulchra mon- . us, cui vicus Grüchen insidet, pascua austrum versus inminent. Circa Stalden occurrunt: CAenopodium £0o- trys, Daphne aípina (ad medium iter Vispam. versus), lj 516 STALLA—STANZ. Lactuca virosa (rarissima) , Erysimum helveticum Dec. ( Cheiranthus Jacq.), Xeranthemum inapertum Willd. (annuum Sut.). — Inter Stalden et Saas, ad clivos priori loco proxunos: .4chi/fea tomentosa , Antirrhi- num Bauhini N. ( genistifolium Sut. ; frequentissimum ibi. occurrens), Astragalus exscapus (inter Larices ; stirps praerara). — In faucibus, trans pontem ac prope quandam crucem, ad Vispae ripam sinistram, affaum provenit elegans Linzaea borealis. — — Supe- ratis clivis asperrimis , undique perturbationis vasta- tionisque vestigia prae se ferentibus, viator ad arva secalina pervenit, ad quorum margines invenitur Zj- pochoeris uniflora Vil. (helvetica Jacq.) V. Saas. — Inter Stalden et St. Niklaus: Jatirrhinum Bauhini N., Astragalus monspessulanus, Erysimum helveticum Dec. Stalla, s. Bivio, pagulus Rhaeticus, in summa valle Oberhalbstein situs, ac montibus Septimio Tulio- que subiectus. Ibi secedunt viae alpestres, quibus hi montes superantur. Incolae, originis italicae , reli- gionem evangelicam et romanam promiscue profiten- iur. Prata vicina Po/ygono Bistorta abundant. Stanz, pulcher vicus Subsylvaniae inferioris (Un- terwalden nid dem Wald), ad montis Stanzerberg pe- dem, in amoenissima valle situs, laets pratis arbo- rumque domesticarum sylva circumdatus. Eius ma- gnam plateam elegans templum, intus columnis ex marinore atrocinereo, quod vicinae rupes proferunt, decoratum, collique insidens, pulcher fons etiam mar- moreus, magnamini AnvorLpr WiriwKrLRIED statua insi- gnitus, et aliquot speciosae aedes exornant. Curia civitaus luculentam tabulam a celeberr. Vorwan pi- ctam, quae venerabilem Nicoravw vow prn Frür,; familiae, antequam in cellam sylvestrem profiscisce- retur, valedicentem refert, possidet. In hac ipsa domo Vir sanctus olim Confoederatos discordes pie- tate gravissimaque eloquentia 3nvicem reconciliavit. Etiam nunc quoque aedes, quas Wisxzrxirp habitabat STEINEN—STOCKHORN. 517 peregrinis commonstrantur. Loco vicino, Wyl dicto, gentis comitia (die Landsgemeinle) veris tempore quotannis celebrari solent. Oppidum una fere leuca a vico Stanzstad, ad la- cum Lucernensem sito, distat. Praeter hunc insignem portum, viatores, quibus otium non deficit, pulchrum montem Rotzberg et promontorium pago Buochs vi- cinum inviseri non pigebit. Istius amoenissimae regionis flora nondum probe innotuit; dumtaxat enim hactenus circa Stanz citatae fuerunt: .atirrhinum Cymba:;aria, Gentiana Pneumo- nanthe (prope Stanzstad), Sedum hispanicum (rarum ac Helvetiae interiori proprium). Steinen, magnus pulcherque Suitiensium vicus, ad lacum Lovertinum viamque ad oppidum Schwyz ducentem , unde vix ultra sesquileucam distat, situs. Sacellum rusucum locum designat, quem olim Wrn- NERI STAUFFACHERI, unius ex illis tribus libertatis pa- iriae auctoribus aedes occupabant. — Inter Steinen et Schwyz occurrit ;speru/a taurina. Stock, mons editus vallis Mattensis (Matterthal), in summa D. Nicolai valle, supra Zermatten et Z'muth situs. — Plantae insigniores : J4grostis rupestris Willd., -Alyssum alpestre (perrarum), .4ntAyllis F'ulneraria € floribus coccineis (var. elegantissima raraque), 4re- naria mucronata Dec. (rostrata Pers.), Caca/ia albi- jrons L. fil. (hirsuta Vill.), Carex bicolor Al. (ad montis pedem ; rarissima) , Eritrichium nanum Schrad. ( Myosotis Vill.), Festuca ZH al/eri Vill. (praerara), Her- niaria alpina Vill. (perinde), Poteati//a multifida (pe- rinde), Senecio uniflorus All. (rarissimus), A/aspi alpestre () pumilum , Trifolium saxatile All. (rarum). Stockhorn; hocce montium alpestrium. iuzum in pago Bernensi, inter Simmiae vallem superiorem et Arolae campos, a cacumine proprie Stockhorn dicto, supra lacum Thunensem exsurgente , usque ad montem elacialem BReulissen, in. summae vallis Sa- nensis confinio, porrigitur. lpsius Stockhornii dor- — MATER STOCKHORN. . sum ingentem molem truncatam -efficit. — Clivus eius australis faciliorem, quam cetera latera viatoribus ad- scensum suppeditat. In montis fasügio, 6767 p. s. m. elato, lacus Thunensis Brientinusque, longus sinuo- susque Arolae cursus. magni Bernatum campi, un- dique collihus sylvosis, urbibus pagisque consiti , Alpium tandem immensus tractus pulcherrimum osten- tant spectaculum. Ad iugum Stockhorn etiam perti- nent.scopuli, inter se vicini, Guornigel et Gante- risch. Eos montes nuper percurrerunt Cl. Toc, seuator 'Thunensis, amiciss. Taacnusrr et rev. STv- prep, in vico Erlenbach vallis Simmiae, ad Stock- hornii pedem sito, qui suas bonas observationes me- cum humanissime communicaverunt. In ipso potis- simum Stockhorn occurrere perhibentur: —Jchilea atrata, Ach. macrophslla, Aconitum Navellus y bico- lor (elegantissimam raramque varietotem ibi legit Cl. SrnrwGr), A grostis alba TIT ( Agr. patula agr. helv.), Alium Fictorialis (in omni iugo , passim), /ndrosace alpina N. ( Aretia L.), Andr. Chamaeiasme Bieb. (vi/- losa Sut.), ndr. helvetica N. ( A4retia L.), 4nemone alpina, nthriscus sylvestris Hoffm. (Chaerophyllum L.) B a!pinus, 4quilegia alpina , Athamanta cretensis, 4th. Libanotis, vena distichophy!la Vil. , 4zalea procumbens, Calamintha grandiflora Moench. ((Melis- sa L. rarissima) , Campanula valdensis AM. »y (C. Schleicheri Sut.), Carex atrata, C. frigida, Cherleria sedoides, Chrysanthemum «a 'p'num , Chr. atratum, Chr. Halleri Schl, ( Pyrethrum Willd.), Chr. Leucanthemum TI montanum, Cineraria aurantiaca Willd., Dra£a ni- valis Liljebl. , Erigeron | e/abratus Hoppe, Festuca Scheuchzeri N. ( pulchella Schrad. ; rara), Gnaphalium alpinum, Cn, Leontopodiun Vill. (Filago L.), Hedy- sarum ol:curum (teste Harrnrno), Hieracium auran- tiacum, 7H. Jacquini Vil, E. prenanthoides Vill. HI cvdoniacfolium (citante. Cl. SrgxivcE), Orchis viridis Crantz (Setyrium L.) , O» ytropis montana Dec. ( A5tra- | galus L.), Pedicularis foliosa, P. versicolor Wbg. STOCKHORN. 519 (/lammea Sut. ; utramque citat Harrrmus), Petroca4- lis pyrenaica RW. Br. ( Draba L.), Phaca astragalina Dec. (.4straga/us alpinus L.), Poa Hateridis R. et Sch. (patens Hall. fil. ; a Cl. SEntNGE inventa ; rarum Gramen), Potentilla atpestris Hall. fil. (aurea Ser. Sm.), Pyrola chloranthà Sw., Saliz hastata ( A4rbuscula Sut.), «, et y viburnoides (teste Cl. SEmiNGE), | S. herbacea , Scabiosa alpina, Thalictrum | aquilegifoilium , Tozzia alpina (auf der Mieschfluh et ad lacum Stockernsee), Trifolium alpinum , FK icia sylvatica , Viola grandiflora Vaill. E. /stea. — In M. Thalberg , ad iugi latus me- ridionale pertinente: .conitum rostratum? — Bernh. ( Cammarum 'Dr.), Allium $choenoprasum (9 atlpinum ( 40. sibiricum 'Yv.), Anthericum Liliago, ster alpi- nu$, 4strantia maior, Athamanta cretensis, 4th. Li- banotis, Bupleurum ranunculoides, Calamintha alpina Lam. ( Thymus L.), Carex Scopolii N. « (C. Mielich- hoferi Schkuhr) , Cineraria cordifolia Gouan , Cirsium eriophorum Scop. (Carduus L.), Conval/aria Polygo- natum, QCuscuta | Epithymum Sm., Daphne alpina , Dianthus sylvestris Wulff. , Erica carnea, Erigeron Fillarsii Willd. (rarissimus) , £rinus a/pinus, Eriopho- rum Scheuchzeri Hoppe (capitatum Hoffm.) , Gentiana lutea, Geum montanum, | Globularia cordifolia , Cl. nudicaulis ,| Helianthemum grandiflorun Dec. «, (Ci- stus Scop.), JZieracium «mplexicaule, H. blattarioides, H. Jacquini Vil., Laserpitium latifolium, L. Siler, Ligusticum Mutellina Crautz ( Phellandrium L.), Li- lium Martagon , Linum montanum Schl. ( narbonense Sut.), Myosotis alpestris Schmidt 9. e/atior ( M. sua- veolens W. et K.), Orchis pallens, Pedicularis fo/iosa , Phieum Michelii Ml. (hirsutum Sut.) , Polygala Cha- maeburus, Ranunculus hornschuchianus Hoppe (mihi ignotus) , AAinanthus Crista-galli | angustifolia ? ( Rh. pulcher Günther), Sedum dasyphy!lum, Sempervivum tectorum ,! Senecio alpestris N. (saracenicus Sut.), S. viscosus , " d'halictrum | minus, A'hesium | alpinum, Th. b 520 STRALA—SUBSYLVANIA. linophyllum , Feronica fruticulosa, — V. Guornigel et Ganterisch. Strála. In hocce monte Rhaetico, vallibus Da- vos et Schalfik interposito, nascitur rarum JZiera- cium alpestre Jacq. Sublin, paries rupium gypsearum Alpibus sub- iectus et paulo supra Bex situs. Inter eius candidum gypsum sulphuris nativi venae efflorescunt. "Tum ad ipsum parietem, tum in vicinia aliquot stirpes regio- nibus calidioribus propriae nascuntur. Potissimum citandae sunt: .4straga/us monspessulanus , Coronilla vaginalis Lam. (minima auct.), /nu/la salicina, Ono- nis rotundifolia , Serratuía tinctoria, Stipa Calama- grostis Wbe. ( Agrostis L.), Trifolium rubens. — In pratis vicinis: Apipactis rubra Sw. (Serapias L.), Limodorum abortivum Sw. (Orchis L.), Ophrys an- thropophora , Ophr. arachnites. Hoffm., Ophr. myodes Jacq., Orchis bifolia, Orch. globosa, Orch. mascula, Orch. militaris , Orch. odoratissima , Orch. ustulata, — Au Bouet, inter dumeta: Lithospermum purpuro-coe- ruleum. Subsylvania (Unterwalden), unus e mino- ribus et antiquissimis Helvetiae pagis, ad eurum ab Urania, ad austrum a Bernensium Oberlandia, oc- easum versus a Lucernensium Entlebuchia, monteque Pilato, ad boream a Waldstettarum lacu limitata , formam /subrotundam adfectat. | D:ametro circiter 5 leucas, superficie autem 12 milliaria geographica qua- drata metitur. Omnis pagus in duas civitates proprias (Unterwalden ob dem Wald, cui oppidum Sarnen ca- put, et Unterwalden nid dem Wald, cui Stanz caput) dividitur. Incolae eius omnes catholicae ecclesiae ad- dicti sunt; probitate, simplicitate ac priscorum tem- porum pietate commendantur; sed quamvis nativi in- genii neutiquam expertes sint, inscitiae, superstitio- nis desidiaeque malis graviter laborant. | Frumento fere omnino carent; quin imo felix Solani tuber in- frequens colitur; sed ubique prata pomariaque opti- SUCHET. 521 mis arboribus domesticis consita oculos mirifice re- creant. 1n Alpibus pulcherrimum armentorum genus educatur, quod, ut et exquisitus caseus in incola- rum casis pastoriis praeparatus, praecipuas regionis opes efficiunt. à Tota regio, undique inter altissimos montes com- prehensa, duabus potissimum constat vallibus, qua- rum altera pagi partem occidentalem obtinens, ad montem Brünig, in Bernensis vallis Haseliae confi- nio incipit, a rivo Aa (boreali) irrigatur, amoenis- simo, et bucolicarum naturae scenarum amicis gra- tissimos lacus Lungernsee et Sarnensee continet, ac semper boream petens, ad pulchra lacus Lucernen- sis littora, prope Alpnach aperitur. Cum eius sum- ma parte conflut vallecula lateralis Melchthal, ad eurum sita. Altera, ad Surenensium Alpium pedem incipiens , Angelimontanorum ditionem comprehendit, ac per longum gyrum etiam usque ad Waldstettarum lacum extenditur , ubi prope Stanzstad desinit. Istius valls amniculus nomine Aa quoque notus est. — Magnus ac pulcher sinus, quem lacus in Subsylva- norum terras penetrans, efficit, vulgo Alpnachersee nuncupatur. Utriusque Subsylvaniae planioris stirpes hucusque parum cognitae sunt. Contra vallem Engelberg mon- lesque eam cingentes strenue perlustravit Cl. Wan- LENBERG. Hactenus saltem citantur: Carex a/ba Scop., KEuonymus latifolia Jacq. (prope lacus littora, ad illud nobilissimum Grütli, ubi prima Helveticae libertatis fundamenta, posita sunt). — V. Engelberg, Su- renenses Alpes, Stanz, Titliacus. Suchet (Le), mons Iuranus pagi Vaudensis, vi- cis Ballaigues et Lignerolles, prope Galliae et prin- cipatus Neocomensis limites ,. secundum Cl. Rocra mensuras ad 4894 p. absolutam altitudinem extollitur. Non paucas profert plantas, quae iam, dum vivebat magnus Harrrnmus, diligenter exploratae fuerunt. Eas deinde recognoverunt Cl. Dvcnos et Davarr, ac no- 522 SUCHET. vissime tandem amiciss. Mowwanp, qui mihi earum stirpium amplam enumerationem benigniter suppedita- vit. In adscensu supra Lignerolles occurrunt: J2De/- phinium Consolida, Genista Halleri Reyn. (prostrata Lam.; in extrema iugi lurani parte austro-occiden- tali nusquam alibi visa), Geranium sylvaticum, Lychnis sylvestris Hoppe (L. dioica (9 flore rubro Sut.), ZLysi- machia nemorum (ad sylvarum oras). — Infra primum monüs planum: -/ctaea spicata , Alchemilla vulgaris , ZAnthyllis Fulneraria, Convallaria verticillata, Cyno- glossum montanum Lam. (ad rupium parietis pedem), Cytisus alpinus Willd. (Laburnum Sut., Hypericum montanum , Oxalis Acetosella, Paris quadrifolia , Rubus caesius (9. grandiflorus (pulchra raraque varietas), 7/a- leriana montana. — In primo monts plano, infra ca- cumen: .4nemone marcissiflora, Ranunculus montanus Willd. (nivalis Sut.), Thesium alpinum , Trollius euro- paeus. — ln ipsius verlicis adscensu: J4cozitum l.y- coctonum , 4c, JVapellus, Digitalis grandiflora Lam. (ambigua Sut.), D. /utea, Lilium Martagon, Lonicera alpigena , L. nigra, Ribes alpinum, R. petraeum Jatq., Rubus idaeus, F'aleriana montana, — In clivo australi , infra verticem : Gentiana acaulis , C. cruciata, GC. lutea, C. verna. — lin summo monte: Zrenaria grandiflora (rara), 4thamanta cretensis (j tomentosa, Bartsia al- pina , Bupleurum longifolium , B. ranunculoides (9 ela- tius (B. angulosum Sut), Carex sempervirens Vill. (ferruginea Schk.), Crocus vernus (etiam in clivis, eurum versus), JDraba aizoides, Dryas octopetaía , Hieracium blattarioides (in. clivis occidentalibus), 4. prenanthoides Vil. III cydoniae/olium, .H. villosum, JVarcissus poéticus , Orchis / Satyrium L.) albida All., Orch. nigra Scop., Orch. viridis Crantz, Ranunculus alpestris (in lIurano iugo rarus), A. montanus Willd. Sarifraga .izoon Jacq., $. rotundifolia (ad rupes ambrosas irriguasque), Sormchus montanus Lam. (at- pinus Sut. ,. F'eratrum album. — Yn sylvis: Hierecium paludosum var. laufolia, Stachys aipina. — Praeterea SUITENSIS PAGUS. 523 potissimum ab llarrrzo citantur: ./zdrosace lactea, Dianthus caesius 8m. Il montanus (à la roche Blanche; rarus), Laserpitium (atifolium , Thalictrum simplex alpestre. Sugy, pagulus Friburgensis ditionis ad exitun Broiae e lacu Murategsi, in regione paludosa situs. Ibi provenit Zydrocoty/e vulgaris. Suitensis (Suitiensis, Canton Sch w y z) pa- gus, boream versus usque ad lacum Tigurinum por- rectns, ceterum ad orientem a pagis Sancto-Gallensi et Glaronensi, ad austrum ab Urania et lacus Wald- slettarum sinu meridionali, denique ad occasum a pagis Lucerneusi, Tugeno Tigurinoque limitatus est. Summa eius longitudo a borea-euro ad austro-occa- sum leucas 9, latitudo autem 7. l. metitur. Territo- rium ad trianguli truncati vel trapezi formam acce- dens, 22 millaria geographica quadrata comprehen- dit. Praeter campos iuxta lacum Tigurinum patentes, tota Suitensis ditio montibus modicae altitudinis et infra nivalem limitem restrietis, vallibusque partun frigidis et asperis, partim autem amoenis fertilibus- que constat. Quarum praecipuae sunt: 1) Silae val- lis (das Sihlthal), Eremitarum agrum continens, ct in pagi parte borea-occidentali sita. V. Einsiedeln et Sila. 2) Vallis Wàggi priori contingua; eas val- les dividit iugum. Etzel, ex Alpibus Glaronensium et monte Fluhbrig usque ad lacus Tigurini planitiem progrediens; ex altera parte hancce vailei, quae prope lacum aperitur, altissimi montes a. Glaronia dissociant. 5) Vallis Goldau seu Lovertina, inter M. Regium, hinc, et montes Ruffi, Sattel et Haken inde coarctata, ad quam pertinet parvus lacus Lovertinus. Denique 4) Muottae vallis, ah eiusdem nominis amne percursa; austrum versus in Glaroniae et Uraniae confinio, infra montes Scheyenstock et Pragel inci- pit, atque borea-0ccasum petens, prope Suitium cum valle Lovertina confluit et supra lacum Lucernensem aperitur, 524 SULPY (SAINT-.) Incolae libertatis amore, invicta virtute bellica at- que ingenio acri inter minorum civitatum Helvetios clarum nomen magnamque nacti sunt celebritatem ; sed animo indomito ac pervicaci plus semel commu- nem patriam in summa pericula adduxerunt; nimius eis numorum amor exprobratur; denique liberi esse volunt, sed alios homines ad servitutem esse natos putant. Ceterum ommes religionem catholico-roma- nam profitentur. Scholae aliaeque utilitatis publicae institutiones in Eremitarum ditione magis quam in reliquis pagi partibus florere perhibentur. — Alpes pulchraque armenta, quae in earum laetis pascuis ubi- que educantur, et caseis praeparatio praecipuas regio- nis divitias efficiunt. Nonnulli etiam cives industriae artibus incumbunt, ac praesertim bombycem lanam- que nent gossypinam. — Flora Suitensis nondum satis innotuit; hancce tamen provinciam Cl. WamnrENBERG et HecrETscuwrLER investigare coeperunt. — V. Ein- siedeln, Haken, Lowerz, Hegius mons, Rossberg, Sattel, Schwyz, Sila, Steinen. Suitium. V. Schwyz. Suleck. V. Unterseen. Sulpy (Saint-), v. Saint-Sulpice, vicus pa- gi Vaudensis inter Lausannam et Morgias , ad lacum Lemanum situs, parumque a via regia distans. [In eius vicinia reperiuntur: .Z//ium Schoenoprasum «x riparium , All. sphaerocephalum, Brassica Érucastrum Bj ochroleuca , Carex intermedia Good. (arenaria Sut.); Cerastium semidecandrum , Delphinium Consolida , Foe- niculum officinale All. (-4nethum Foeniculum L.; par- cissime), Galeopsis ochroleuca Lam. (/atifolia Sut.), Helianthemum Fumana | Desf. (Cistus L.), Herniaria glabra (in agris), Hippuris vulgaris, Littorella lacu- stris, Lotus corniculatus (9 ( L. villosus 'Thuill.), Mar- rubium vulgare, Orchis Morio y floribus albis, Po/y- gonum dumetorum , Scirpus acicularis , $c. Holoschoe- nus (rarissumus), $c. supinus (perinde; omnes ad lit- lora), Spiraea Filipendula , Trifolium scabrum, — Ad SUMMISWALD —SURCHAMP. 525 Venogiae ostium: Jentha hirsuta y capitata, stoloni- bus longissimis , Scirpus Holoschoenus. Summiswald, maximus pulcherque pagi Ber- nensis vicus, in Emmiae valle inter urbem Burgdorf, unde 2—5 l. distat et agri Lucernensis fines situs. Huius loci incolas mores urbani, omnigena publicae utilitatis instituta, ut et ingenium industriaque sum- mopere commendant. Hospitium optime ordinatum, in cuius usum vici magistratus praefectorum pristi- nam sedem summis impensis adquisiverunt ac instrüuxe- runt, trecentis pauperibus cuiusvis aetatis sexusque laborem, victum cultumque suppeditat: cuius lauda- bilis institutionis vicus Summiswald in Helvetiae ru- ribus primum exemplum praebuit. Aerarium oecono- micum (caisse d'épargnes, Ersparniss-Casse), et do- mum publicam ad pecuniam mutuandam (mont de picté, Leihhaus) etiam possidet. Denique in. quodam tabernae (zum. Büren) atrio reservato, artificus indu- slriae: suae specimina per totum annuüm exponere solent. Templum magnum est, et fenestrarum eius vitra picta attentionem merentur. — — Circa Summis- wald observata est Gentiana asclepiadea. Surchamp, mons fertilis Aquileiensium, supra Bex, inter pascua Lavaraz et Dovonnaz situs. — Plantae rariores: .4chi/lea atrata, .4ndrosace helve- tica N. ( Aretia L.), Arabis brassicaeformis Wallr. (Brassica alpina L.; rarissima), fr. hirsuta Scop. (Turritis L.), 4r. pumila Wulff., Jr. saxatilis All., Artemisia Mutellina Vil., Aster alpinus, Avena ver- sicolor Vill. , Conva/laria verticillata , Coronilla vagi- nalis lam. (minima auct.) , Dracocephalum Ruyschiana (hisce alpibus proprium), Jrigeron a/pinus, Festuca alpina Sut. , Gnaphalium alpinum , Gn. Leontopodium Vil. (Filago L.), Hedysarum obscurum , Hieracium angustifolium Mopp., H. montanum Jacq. ( Hypochoe- ris pontana L.), H. prenanthoides Vil. I. muitiflo- rum ( H. spicatum Sut.), Oznonis rotundifolia, Oxy- tropis montana Dec. (.4stragaéus L.), Pedicularis tu- 526 SURENENSES-(ALPES). berosa, Potentilla grandiflora, Rununculus glacialis, Sonchus montanus Lam. (a/pinus Sut.), Thlaspi rotun- difolium NN. ( Iberis L.), F'aleriana montana. Surenenses (Alpes, Surenen- Alpen), montium editissimorum iugum, vallem Engelberg in Subsylvanorum pago ab Urania dissocians. Ad eorum extremitatem austro-occidentalem altissimus extollitur scopulus Titliacus (Titlisberg). — Medium autem dor- sum semita frequentatissimma , qua e monasterio ÀÁnge- limontano ad vicum Uraniensem Attinghausen perve- nitur, trancit. In itineris runcto summo 7029 p. s. m. (WanrrwsEnG; 7215 Glutz) elevato, nivalis Tit- lacus, multi Alpium Glaronensium et Uraniensium scopuli, vallesque Angelimmontanorum Ursaeque lucu- lentissimum ostentant spectaculum. — Hocce fastigium Sureneck v. Sureneneck nomine notum, sempiternis nivibus riget, quarum tractus dimidia fere leuca in- fra colii culmen, ubi ultima exstant bovilia, incipit ; verum Uraniam versus nives clivi maiorem adhue partem obsident. Collum ipsum aristam exiguam vix- que ultra 5 pedes latam cflicit. Hosce montes incipiente seculo praeterito [. I. Scurevcuzrnaus, diebus nostris autem Cl. Wanrrsnrnc perlustravit ibique multas stirpes alpinas detexit. — Potissimum citantur: Jchi//ea macrophylla, .ntheri- cum serotinum (in alta valli! Waldnacht), Aq4uilegia alpina (supra eandem vallem), Ozxytropis campestris Dec. (Astragalus), Trifolium alpinum , Ficia sylva- tica (infra Surenen-Alp). — Ad colli semitam: De/- phinium intermedium Ait., Primula. integrifolia, Ra- nunculus glacialis. — In ipso Sureneneck culmine, 7029 p. s. m. elato: Betonica officinalis, Oxytropis ( Astragalus L.) campestris Dec., Ox. montana Dec., Po/ygaía amara () alpina. Sursee. V. Lucernensis pagus. Sursees. V. Sexamniensis vallis. Suscévaz. V. Mathod. Susten. V. Vasen. . SYLVIUS. 527. Suze (Mont de), mons, ut putamus, pagi Neo- comensis. lbi obvervatus est rarus 4/opecurus pra- tensis ut et Luzula. sylvatica N. (Iuncus Huds.) Sylva plana V. Oeni vallis. Sylvius (germ. das Matterhorn; gall. le mont Cervin; ital. i1 monte Silvio), scopulus Valesiae superioris, in iugo australi, ad Pedemontii confinium situs, atque excepto monte liosa, totius Helvetiae ex- celsissimum cacumen. [Inter D. Nicolai vallis partem superiorem (das Matterthal), et Pedemontanam Val Tornanche extollitur. Minaci statura, portentosa al- Uutudine, atque forma pyramidem triangularem bv. pouus pulcherrimum obeliscum , nivibus glacieque passim splendentem referente, undique procul cogno- scitur, summamque ciet admirationem. Radices eius eireumcirca molibus glacialibus rigent, quarum frag- menta in globulos grandini simillimos reducta, secus ruüpium praeruptarum parietes subinde pluviam argen- team vel cataractas crystallinas efliciunt. Ardua eius latera hominibus omnino inaccessa videntur. Istius stupendi scopuli altitudo absoluta 15,854 p. metitur. Semita alpestri, nec nisi per anni menses calidis- simos usitata, iuxta gigantei montis basin orientalem e Valesia in Pedemontium tenditur. Post 4 horarum iter supra vicum Zermatten, viator clives glaciales aggreditur, iisque intra 2 horarum spatium superaus, colli punctum summum denique adüngit. Hoc fasti- gium secundum illustriss. DE SavssunE, qui ibi in casa lapidea, ad huncce usum raptim exstructa, cuius muros adhuc stantes ipsi vidimus, anno 1792 tres dies commoratus fuit, 10,116 p. s. m. elevatum *), omnium Europae frequentatorum collorum, altissimum esse : putatur. Spatium vix unius iugeris exhibet planum, saltem per menses Julium et Augustum nive denuda- tun, irriguum, sed petrosum ac utrinque ventis ob- noxium. In isus ultinis Florae regni limitibus Za- *) 10,284 p. Cl. Ebsrr et Grurz; 2948 p. Cl. vos WerLDEN. 528 SYLVIUS. nunculus glacialis ac nostra A4ndrosace pennina soli- tariae tristesque vegetant. Prope celebris Genevensis professoris tugurium, veteris cuiusdam propugnaculi (la redoute de Saint- Théodule), olim a vallis Prae- toriae incolis contra Valesios conditi rudera etiamnum exstant. Infra collum clivi glaciales, saltem nnam leu- cam longi denuo adhuc peragrandi sunt. Quibus tra- iectis viator brevi pagulum aestivalem le Breuil, et inde post sesquihoram vicum Val Tornanche conse- quitur. Hic locus 6—7 l. ab oppido Chátillon, in ipsa valle Praetoria sito distat. Omnes montes, valles pascuaque Sylvio subiecta stirpibus pulcherrimis rarissimisque abundant, quas iam a 40 annis multi rei herbariae amici fere quo- tannis observare solent. — In colli adscensu, supra Zermatten notantur: 4frabis Halleri (?), Artemisia glacialis , rt. spicata Jacq. , Carex approrimata Hoppe, C. ?icolor All., C. curvu/a All. G maior (C. mirabilis Schl.) , C. ericetorum Poll. (g/obularis Sut.), C. hispidula NN. (.fimbriata Schk.), C. iuncifolia AI. (omnes rarissimae) , Centaurea phrygia y ambigua, Cirsium rigens (j laevigatum floribus purpureis (Cni- cus Cervini Emm. 'Thom.; forma splendida), Festuca pitosa Hall. fil. (rhaetica Sut.), Ozytropis ( Astraga- lus L.) campestris Dec., Ox. jfoetida Dec. (str. Halleri All), Phaca alpina Jacq., Phyteuma pauci- florum ( &lobulariaefolium St. et H.), Potentilla fri- gida Vill. (norvegica Sut.) , P. multifíida, P. nivea, Ranunculus glacialis, Thlaspi alpestre B pumilum, TAI. rotundifolium N. ( Iberis L.) 8 corymbosum, TAI. syl- vium N. ( alpestre Sut.) , Salix myrsinites, F'iola pin- nata. — Ad lacus littora, prope moles glaciales : Saponaria lutea et Silene vallesia (plantae valde rarae huicque tractui propriae). — In clivo australi secus viam: .;4yssum alpestre , dndrosace carnea , /4nemone baldensis, Artemisia spicata Jacq. , Erysimum pumilum N. (Cheiranthus Schl.), Oxytropis foetida Dec. , Phy- teuma corniculatum Clairv. I ( Ph. Scheuchzeri All.), TANIERES—TAVETSCH. : 529 Potentilla alpestris Hall. fil. (aurea Sm. Ser.) IH ( F. rubens Vill; forma insignis ac praerara), 7. grandi- flora, P. multifíida e et à geranioides (var. rarissima), Primula viscosa, Ranunculus pyrenaeus, Sazifraga aspera Dec. I c/ongata (8. aspera L.), et Il (S. »ry- oides L.), S. muscoides, Sempervivum globiferum (hisce Alpibus proprium, ibique etiam infrequens), Faleriana ceítica, Jiola caícarata ll caulescens CF. grandiflora Sut.) flore magno flavo, et » flore albo. — Paulo supra le Breuil iterum Sapozaria iutea. | Prae- terea promiscue ad M. Sylvium citantur: /JVepeta /an- ceolata Lam. (N. Nepete//(a Sut.) , Ornithogaíum ftstu- losum Ram., Pedicularis rostrata, Phaca frigida Jacq., Saussurea alpina Dec. (Serratula L.), Trifolium sa- zatlile All. — V. Fünelen, Gallen, Ráfel, Stock, Tornanche (Val-), Zermatten. T. 'lTaniéres, Valesiae mons , ubi, testante IH ArrrnO, nascitur elegans Eryngium alpinum. . Tannhorn (Das), mons alpestris ad Entlebu- chiae Alpium iugum pertinens, et in confinio Ober- landiae Bernensis supra Brienz situs. Cacuminis eius altitudinem. ad 6552 p. s. m. aestimat Cl. Wanrrw- BERG, a quo ibi observatae fuerunt: Cheréeria sedoi- des, Chrysanthemum atratum, £Krinus atpinus, Oxy- tropis montana Dec. ( Astragalus L.), Pedicularis ver- sicolor Wbg. (/lammea Sut.). Taube, Taubensee. V. Gemm:i. Tavannes. V. Moutiers Grand-val. Tavernetta, v. im Grund, diverticulum in M. Sempronii clivo boreali situm. V. Sempronius. Tavetsch (Tavetscherthal): hoc nomine de- signatur pars summa magnae hhaeucae vallis Rheni anterioris , ubi flumen scaturit. lnmensis molibus glacialibus subiecta est, eique imminent duo excelsi scopuli, scilicet Crispaltus, ad boream, et mons Ba- Gaudi Flora helv. VII. o4 530 TAVEYANNAZ-—TELLINA. dus, ad austro-occasum. [Istius asperrimae vallis stre- nui incolae perpetuo cum elementorum inclementia , longissimis hyemibus labinisque luctantur. Ex suis alpestribus arvis nonnihil frumenti percipiunt; verum praecipuae regionis opes pulcherrimis constant pratis laetisque pascuis. Via usitatissima, etsi curribus in- accessa, viatores hinc per montem Oberalp in vallem Ursariam ducit. In valle vicina Medels, austrum ver- sussita, occurrunt : /4zemone alpina B sulphurea, Cam- panula barbata B floribus albis, Cirsium heterophyi- 4um Dec. ( Carduus L.). Taveyvyannaz, pascua excelsa lateque patentia , inter montem Enzeindaz et vallem Ormondianaimn su- periorem, in Aquileiensium Alpibus sita. Ad eorum fere meditulluun 70 — 80 casae pastoriae, in vias latas rectasque dispositae, pulchrum efficiunt aesti- valem vicum, ubi viator iünere fessus, gratissimo accipitur hospitio. Tum ipsa pascua, tum loca aspe- riora circumstantia botanicis amplissimam messem largiuntur. — Plantae citatae: 4conitum XNapeltus à albliflorum (var. rara), ndrosace alpina N. ( Arctia L.), -frabis ciliata R. Br. ( Turritis Reyn.), Carex atrata B dubia (C. aterrina Hoppe; ad excelsarum rupium pedem), 2De/phinium intermedium Ait. (elatum Sut.) II a/pestre, Draóa frigida Saut. ( dubia Sut.), Festuca pumila Vil., Gentiana brachyphylla Vill., C. nivalis, Cnaphalium alpinum, Gn. Leontopodium Vill. (Fiz/ago L.), Poa nemoralis IV glauca ( P. iuncea Sut.), Ai&amnus pumilus , Sibbaldia procumbens, Tha- lictrum foetidum (?) Dec. Tellina (Vallis), Val-Tellina, germ. das Veltlin, inter Berninae iugum eam ad boream ab Engadina dividens, et Legnonis Alpes austrum ver- sus contenta, ad M. Braulium (Umbraigl, Wormser- Joch), in vallis Rhaeticae Monasteriensis (val da Mustair, Münsterthal) confinio incipit, infra Bor- mium ad fauces Serra dictas insigniter coarctatur, atque inde perpetuo occidentem versus porrecta, tan- TELLINA (VALLIS). 591 dem ad lacus Larii littora aperitur. — Haec regio, quae usque ad nosun seculi initum pars Helvetiae fuit, absque controversia ad Alpium valles maximas , pulcherrimas ditissimasque perunet. lugum boreale fere totum montibus niveis glacialibusque riget; au- strale, contra, mitius est, nec nisi uno loco inoles glaciales ostendit. Ceterum vallis inferior, sub coelo mitissumo posita, clunate. vere [Italico gaudet, ut, magis adhuc, quam nostra Valesia, regionum borea- lium aeque ac calidissimarum totius Europae naturam referat. Fluvius Adda totam percurrit vallem, cuius longitudo facile 26 leucas metitur; sed vix usquam planitiei eius latitudo leucam. dimidiam superat. Utrin- que autem. per valleculas laterales innumeras amnes alpini in Addam descendunt. — — Incolae linguae ita- licae dialectum corruptam loquuntur et religioni ro- manae addicti sunt. Ditissima vallis Tellinae Flora nondum satis in- notuit. Hactenus saltem citantur: 4ira caryophyllea, Alopecurus utriculatus. Pers. ( Phalaris L.; pulchrum Gramen in Helvetia nondum repertum), Arabis Hal- leri (rara), 4rchangelica officinalis Hoffm. ( 4ngelica Zrchangelica L.; inter Pocco d'Adda et Morbegno ; rarissima) , zristolochia Pistolochia (in M. Zeze; huic stationi propria), Ca/amintha XJNepeta Clairv. ( Melissa L.; secus vias frequens), Cicer arietinum (inter Gros- seito et Teglio; in Helvetia nusquam lectum), Zrica arborea (imae valli ac regioni contiguae Clavennensi propria), Ficus Carica (ad vias spontanea), Jasminum officinale , Iuniperus Sabina (prope Sondrio), XKoele- ria hirsuta N. ( Festuca Hall. fil.; in M. Trapal , ubi primum a Cl. Scurrrcuen detecta fuit), Po/ycarpon tetraphyllum (in Helvetia desideratur), Primu/a vis- cosa Vill. 9 maior (in Alpibus), Semecio rupestris Willd. (in ima valle, circa Colico ; Lariensibus pro- vinciis proprius), Serapias Lingua (perinde rarissima), Sida 4butilon (perinde), Si/ene .4rmeria (prope Ca- stione) , Sisymbrium strictissimum (per totam vallem 532 TESCHEN-—THOIRY. frequens), Zea Mays (vulgo colitur ac saepe culmos 12-—15 pedales edit), Zo//ikoferia Peltidium N. ( Hie- racium stipitatum Jacq. ; in Alpibus; stirps rara). — V. Bormium, Chiavenna, Larius lacus, U m- graigl. Teschen, vicus vallis D. Nicolai, inter Randa et Zermatten situs. Ad viam, quae ad Zermatten ducit, prope primum pontem .grostemma flos-Jovis laeussime viget. In eodem itinere occurrunt Ozyrtro- pis lapponica N. ( Phaca Wbg.; rarissuma), Sisym- brium acutangulum Dec. lI Ti/ieri 7 augustanum. Téte de Ranz, Neocomensium mons inter oppi- dum le Locle et vicum Haut-Genevais situs. Ibi pro- veniunt : Orchis albida All. ( Satyrium L.), Orch. g/o- bosa, Potentilla aurea ( Halleri Ser.), Salix refusa? var. foliis plerisque acutis (Hall. helv. 4618 |? S. my;- tilloides Sut.). Téte-noire. V. Trient et Valorsine. Thalberg. V. Stokhorn. Thiela (die Ziehl, la Thiele), amnis. V. Ber- nensis pagus. Thion, Valesiae mons, ubi monente Cl. Cr.ara- VILLE, Scabiosa Columbaria 3; ($c. pyrenaica All.) re- peritür. Praeterea occurrunt: Carex atrata y (C. nigra All), C. curta Good. /canescens Sut.), C. dioi- ca, Hieracium Schraderi Schl., Juncus triglumis, Pinus Cembra. 'Thoiry , mons Iuranus , ditionis Gallicae, in parva provincia pays de Gex, dicta, inter vicos Thoiry ad austrum , et Lelex ad septentrionem exsurgens, pau- eisque leucis ab urbe Geneva distans. Clivus montis australis arduus est et accessu paulo difficilior ; con- tra, boream versus, e pagulo nempe montano Lelex, vertex eius commodissime conscenditur. — Vallecula autem vix 2]. longa, quae pone montem Dolaz in vicinia novae viae ad oppidum Gex Genevamque lendentis, et quidem prope vicum Mijoux aperitur , ad illum pagulum (Lelex) ducit. THOIRY. 532 Montis Thoiry cacumen , ab incolis vulgo Reculet, s. Reculet de Thoiry nuncupatum , totius iugi Iurani fere (V. Jura) altüssimum est. — Secundum observa- üonum accuratissimarum, quas instituit. Cl. Rocrn , longam seriem, hocce fastigiuim ad 5290 p. s. m. (1159 s. Lemanum lacum) elevatum est, ut altitudine absoluta montem Montendre 112 pedibus, Dolam au- iem 121 p. superet, Intanto culmine Alpium imimnen- sus tractus, Geneva pulcherque lacus, magna Sabau- diae pagique Vaudensis pars, ager ipse Genevensis , amoenissimo horto simillunus , Rhodani denique cur- sus usque ad arcem Clusiam (le fort de l'Ecluse) , inter Galliam. Sabaudiamque lunitem efficiens , deni- que ex altera parte vallium imontiumque Iuranorum maeandri, paulatim cum Burgundiae campis confluen- tes, gratissimo sunt spectaculo. Summa montis pars (le Reculet) austrum versus in magnum dorsum por- rigitur , et pascuis .pinguibus lateque patentibus abundat. Omnium etiam Iuranorum montum istud. cacumen sürpibus raris vereque alpinis utique ditissimum est. Iam utrique Bauuiso, Raro, Harrrmo et ng SAvs- svnE nolssimum , perinde nostris diebus quotannis a multis botanicis visitatur, neque tamen puto divitias eius penitus exhaustas fuisse. Plantae insigniores in M. Thoiry observatae: Aconitum nthora (ei et Dolae proprium), 4c. Lyco- ctonum ,. 4c. Napellus, 4grostis alpina Willd., Agr. rupestris Willd. 8 (4gr. fiiformis Vill), 4ndrosace lactea, Anemone alpina , An. narcissiflora, A4nuthericum Liliastrum , Antirrhinum alpinum, 4rabis hirsuta Scop. ( Turritis L.), 4r. stricta Huds. ( Turritis Rajyi Vill), Ar. liniflora (rara) , 4r. verna « stricta, (9 diffusa, et y latifolia, ster alpinus, Cervaria Oreoselinum N. ( Athamanta L.) , Cochlearia saxatilis Lam. ( Mya- grum L.), Coronilla vaginalis Lam. (minima auct.), Cory dalis solida N. ( F'umaria Moffm.), Dentaria pin- nata Lam., Dianthus caesius Sm. ll montanus «, et 534 X YHOIRY. B nanus (in summis pascuis), JD. monspessulanus (ad sylvulas infra bovilia; rarissimus: an alibi intra Flo- rae nostrae limites proveniat ignoro), JD. superbus, Doronicum Pardalianches, Erinus alpinus, Eryngium alpinum (olim ibi a J. Bavurso, ac nuper in monti- bus vicinis lectum), Zestuca pumila Vill. (ceterum mere alpina), Geranium phaeum, C. sylvaticum, Glo- bularia cordifolia, Gnaphalium sylvaticum Ó citrinum, Helianthemum canum. Dun. (Cistus marifolius Sut.) , Hieracium aurantiacum. (mere alpinum), 4. monta- num Jacq. ( Hypochoeris pontana L.), H. staticefolium Vill., 4. viosum , Hypericum Richeri Vill. rarissi- mum), Zypochoeris maculata, Laserpitium Siler, Le- pidium alpinum (vix alibi im M. Jura visum), Ligusti-. cum ferulaceum All. (in. montibus vicinis et in M. Legnone, provinciae Lariensis, neque alibi occurrit) , Linum montanum Schl. (narbonense Sut), Lunaria rediviva, Luzula campestris Dec. y nigricans ( luncus sideticus Willd. ; mere alpina), Meesia uliginosa Hedw. B minor, Orchis globosa, Orobus luteus, Ozxytropis montana Dec. ( Astragalus L.), Pinguicula alpina, P. longifolia Dec. c, et B floribus albidis, P/antago a/- pina (etiam in M. Dolaz, ceterum unice alpina), Po- [ygonum viviparum, Potentilla aurea ( Halleri Ser.), Ranunculus aípestris (in Iurano jugo rarissimus), R. montanus Willd. (niva/is Sut.), R. Thora (in summis pascuis frequentissimus; in M. Iura perrarus), AAo- dodendrum hirsutum , Rosa rubrifolia Vill. (floribus pulcherrime flammeis) , Ausus sazatilis, Rumez scuta- tus, Saxifraga muscoides Jacq. (huic iugi Iurani parti propria), S$ca5iosa alpina (vara), Scrofularia canina y nana, Senecio Doronicum , Sideritis hyssopifolia (copiose ac fere usque ad vicum Thoiry descendens; in M. Dolaz nonnisi ad summas rupes invenitur; ra- rissuna), Soldanella a/pina, Sonchus montanus Lam. (aipinus Sut.) , Thalictrum aquilegifolium, F'eronica alpina (mere alpina), Z. aphylla, V. fruticutosa (mere alpina), Zio/a biflora, E. calcarata 1 subacaulis (co- THONON—THUN. 535 piose), et II cau/escens y flovibus albis (rarissuma) , F. canina y pygmaea, JF. pumila Chaix y (7. erice- torum Schrad.; in sumnio monte.) In planitie, prope vicum Thoiry, ad cognominis montis radices ultra St.-Genis ac supra viam regiam, qua ex oppido Gex ad arcem Clusiam itur, situm, occurrunt: 4ntirrhinum bellidifolium (ad agrorum margines; rarissimum), Carthamus lanatus, Galium parisiense Yl parvifforum , Gladiolus communis? (Bur- dieny versus, citante. C. Bavniwo), Ze/ianthemum Fumana Desf. (Cistus; ad montis pedem) , Zypericum humifusum, Iberis amara, Prunella laciniata auct. helv:, S$tachys germanica , Teesdalia Iberis Dec. ( Iberis nudicaulis L.5 rarissima), Tragopogon praten- sis (9 minor (ad imas montis radices), J'erbascum puíverulentum Vill. (in ipso vico). Thonon, urbs Sabaudiae, provinciae Chablais caput, ad Lemani ripam et in amoenissima regione sita. Ihi lacus latissimus est, et littora eius pulcher- rima in oppidi alto ambulacro gratissimum offerunt prospectum. — Eurum versus, loco celebri Ripaille dicto, carthusianorum , qui sub Gallorum dominio ista sua sede pulsi sunt, ingens monasterium templumque concinnum vix ulira dimidia leuca ab urbe distant. Inde mox ad magnum torrentem Druentiam (la Dran- se), quem traiicit pons lapideus quam mulus arcubus superstructus, pervenitur. Pu/icaria vulgaris Gaertn. (Inula Pulicaria L.) prope oppidum et $tachys ger- manica secus viam regiam usque ad vicum Dovaine vulgo occurrunt, V. Evian, Coudray, Esse- vene x. Thun (lat. Thunum v. Dunum), parvum, sed dives pulchrumque Bernensis ditionis oppidum, secus Arolae littora, paulo infra eius exitum e lacu Thu- nens: situm, ac 4 l. ab urbe Berna distans. — Vias saus latas, quae omnes fluvio proximae et parallelae sunt, aliquot elegantia aedificia, v. gr. curia et or- phanotrophium , decorant. Urbi amoenus collis , cu: 552 THUN. praefecti sedes, templum presbyteriaque insident , im- minet. lbi viatores totius regionis luculentissimum prospectum atque stupendi Alpium spectaculi prosce- nium commodissime contemplantur. Parvam insulam domibus instructam bini utrinque pontes ambobus littoribus iungunt. Omnia instituta. ad beneficentiam. publicam atque iuventutis educationem spectantia admirabili diligen- tia curantur. Neque tam parvo oppido urbanae bi- bliothecae decus deest. Quin etiam ex eius civium ordinibus viri plures eruditissimi celebresque exie- runt. lodie senator honoratissimus T 0c amabi- lem scientiam ac praecipue imnycologiam felicissime excolit. Viri optimi benevolentiae plantarum 1insi- gniorum circa "Thun et in montibüs vicinis nascen- tium enumeratonem debeo. Regio urbi proxima gratssima ,ambulacra amoe- nasque excursiones amicis naturae pollicetur. — Loca Grüsisberg, Schwáübriberg, Scherzlingen, Schadau et DBüchihólzli dicta potissimum visitari solent. Im Bàüchiholzlein. iucundissima exstat sylvula Bardo- rum luci (Barden- Waldchen) poético nomine de- corata. Plantae rariores, 1) circa Thun occurrentes: ZZ lium carinàtum, 4sarum europacum, Betonica offficina- lis y montana, Calamintha .JNepeta Clairv. (Melissa L.; rara), Coronilla Emerus , Cynoglossum officinale , Diplotaxis muralis Dec. (Sisymbrium L., rara), ZEpi- lobium Dodonaei Vill, (rosmarinifolium Haenke) , Eri- ca carnea , Geranium pyrenaicum , Hippophaé rhamnoi- des (secus Arolam), J/ex 4guifulium , Lathraea Squa- maria, Littorella lacustris ad ripas Belp versus), Mespilus tomentosa Ait. , Ophrys aranifera Muds., Ornithogalum nutans, Orn. pyrenaicum, Salix gran- difolia Ser. ( cinerascens ? Willd.), S. holosericea Willd. (rarissima nece alibi in Helvetia nisi prope Olsberg inventa), S. iucana Schrank (riparia Willd.), S. phy icifolia Y (S. nigricans Sm.) , S, repens , S. serin- THUN—THUNENSIS LACUS. 537 giana N. (lanceolata Ser. non Sm.), S. wersifolia Wbhg., Saeponaria ocymoides, Spiranthes autumnalis Rich. (OpArys Balb., OpAr. spiralis L.), Taxus bacca- ta. — 2) Im Kandergrien: ntirrhinum alpinum , Mochringia muscosa, Orchis odoratissima , Saliz da- phnoides Vill. praecox Hoppe) , S. fissa Hoffm. (prae- rara), Tyypha minima Hoppe (minor Sm.). — 5) In valle Justithal: Azthericum Liliago, nth. Liliastrum, Rosa alpina, — | 4) Ad BRóthenbach: ;rabis arenosa Scop. (Sis; mbrium L.). — 5) Prope D. Beati caver- nam: Carer humilis Leyss. (clandestina Good. ; ra- ra). — 6) Ad vici Amsoldingen 1. I ab urbe distan- tis lacunam torfaceam a Cl. Guthnick inventae fue- runt: Carex dioica, C. grypos Schhuhr (stirps hucus- que intra nostros fines omnino ignota), C. hkornschuchiana Hoppe (/u/va agr. helv.), C. /imosa « angustifolia , C. pulicaris , C. stellulata Good. — 7) Prope Schwar- zenege, in paludibus torfaceis: Carex. Heleonastes Ehrh. (rarissimam plantam, botanicis helveticis pror- sus ignotam , nuperrime etiam ibi detexit Cl. Gvrnu- Nick). — 8) In M. Kiley: .4iuga alpina Trog (plan- tam non vidi), /chemilla pentaphyllea , J4vena wer- sicolor Vil., Campanuía valdensis All, Cardamine bellidifolia , Cerastium - latifolium , Festuca Halleri Vill. (rarissima) , 7. violacea N. " Lilium butbiferum Ozytropis campestris Dec. ( Astragalus L.), Pedicuta- ris recutita, P. tuberosa, Potentilla grandiflora, P. minima Mall. fil. (rarissima) , Salix helvetica Vill. ( arenaria auct.) , S. herbacea, Veronica bellidioides. — 9) In montibus proximis, passim: .4renaria polygo- noides, Cochlearia officinalis . (ad Hohgant; rara), Goya simplex N. ( Laserpitium L.), Lonicera coerultea, Orchis nigra Scop. (Satyrium L.), Orchis odora- Lissima. Thunensis (Lacus), magnus notissimusque Ober- landiae Bernensis lacus, ab austro-euro ad borea-oc- casum porrigitur; vix usquam leucam integram latus, longitudine 4—5 1. adaequat. Speculo cius gallici 538 THUNENSIS (LACUS). geographi altitudinem 1756 p. s. m. tribuunt , quae mensura nonnisi 4 pedibus ab accuratssimis obser- vationibus, quas per annum 1790 instituerat Cl. Tsar- LES, professor in academia Bernensi, differt. Tem- peraturam aquarum in imo fundo 4 gradus thermo- metri Reaumuriani metientem invenit Cl. pnr Savs- sunE&. — Arola, quae totam lacus longitudinem per- currit, eum prope Neuhaus ingreditur, et ad vicum Schadau dictwmm rursus deserit. Praeter eam et ali- quot minores rivos, Candera per alveum arte factum inter Spiez et Thun in huncce lacum effunditur. Littora magnam situum amoenorum prospectuumque varietatem ostendunt: ad occidentem riparum colles pratis arvisque consiti, latis excelsisque montium Stockhorn et Nessi (Niesen) dorsis subiecti sunt; ripa orientalis perinde fertilissimis collibus, vineis, casta- netis et arborum domesticarum sylvis luxuriat, mul- tisque villis, arcibus pulchrisque pagis superbit. Re- gio tandem meridionalis, ut pote Alpibus propin- quior, rupibus arduis, abrupte in imum lacus sinum sese immergentibus passim horrescit. Montes tamen vicini nusquam ad limitem nivalem exsurgunt. Col- lis D. Beati cum celebri eiusdem nominis caverna ad ripam orientalem pertinet, atque inter Merligen et Neuhaus situs est. Lacum multae ac optime instructae naves adsidue frequentant; neque enim littorum viae curribus rhe- disve ubique accessae sunt. Navigatio autem vix ullo laborat periculo, cum nautae locis, quo appel- lere possint, nusquam careant. Inter multorum pis- cium, quos alit lacus, genera, Salmo Muraena, quem Aalbock accolae nominant, maximi aestimatur. — Ad lacus ripas observatae fuerunt: 4thamanta Liba- notis, Calamintha officinalis Moench ( Melissa Caa- mintha L.), Cyclamen europaeum, Erica carnea (vulgo), Er. vulgaris (potius rarior)., — Prope Schadau: .£co- rus Calamus. — Rhododendrum ferrugineum ad. pro- montorium Nase dictum , et. A. hirsutum prope Der- E THURGOVIA. 559 ligen occurrunt. — "lestante amiciss. Gav, in lacus Thunensis littoribus rarae degunt Qwercus et Fagus; Crataegus zria Pinusque sylvestris haud infrequentes ; 4Abietes autem vulgatissimae. | Jug/andes parvae vicos obumbrant et Lauro-Cerasus hinc inde rusticorum hor- tulos exornat. Thur (Die. V. Duri1a. Thurgovia (Canton Thurgau), pagus in ex- trema euro-boreali Helvetia situs, austrum versus pago Sancto-Gallensi, ad occidentem Tigurina ditione, ad boream Rheno, qui eum a pago Scaphusiano magno- que ducatu DBadensi dissociat, ut et lacu inferiori Bodamico (der Untersee), denique ad eurum magno lacu Bodamico terminatus est. Potissimum ab occasu ad orientem porrectus, lon- gitudine fere 12 leucas, latitudine 4 —5 1l. metitur. Superficies eius 16 milliariis geographicis quadraus constat. Ubique campis fertilibus gratisque collibus abundans , magnoque horto simillimus, montibus omnino caret. Arva pinguissima, colles viniferi, ac praesertim prata pomariaque arborum fructiferarum ingentibus sylvis luxuriantia, praecipuas regionis opes effüciunt. Magnam incolae musti egregii copiam quo- tannis ex arborum suarum pomis conficere solent. Frumentum a proprio solo productum eorum neces- situdini sufficit. — Nonnullis quoque locis, vitis cultu- rae aptioribus, vinum satis generosum obtinent. Ar- menta etiam magnae pulchraeque stirpis multa edu- cant. Cannabim ac linum , quae adsidue' colunt, ad linteorum telarumque fabricationem adhibent, et in- dustriae arubus omnigenis excellunt. Plerique evan- gelicae fidei addicti sunt, nec nisi fere quinta pars eorum romano-catholicam religionem profitentur. "Ve- rum tamen, quod valde lugendum! tam pulchrae lo- cupletisque regionis decem utriusque sexus mona- sleria praecipuas divitias possident, ut ingenuae ci- vium dotes bona inventuUs institutuione ob aerarii puhliei penuriam hactenus rite excoli nequeant. 540 THUSIS. Praeter Duriam , cuius iam supra mentio facta fuit, amnis die Murg dictus pagi partem occidenti- australem inrigat. Oppidum Frauenfeld, totius regio- nis caput, ad eius ripas situm est. Flora Thurgoviensis paruin cognita est, adeo ut paucissimae eius plantae a nostris auctoribus usque ad hunc diem citatae fuerint. Dumtaxat enim. indi- cantur: oa aquatica (in fossis maioribus frequens), Ranunculus hederaceus? (Helvetiae adhuc suspecta civis), Scrofularia vernalis (circa Bischoflzell; rara). Thusis, oppidulum Hhaeticum, in summa valle Domestica (Domleschg), ad pulchri fertilisque montis Heinzenberg pedem, et in ripa dextra BRhenr poste- rioris, paulo supra eius cum Albula iunctionem situm, et 2500 p. s. m. elevatum. Etiam prope oppi- dum torrens Nolla, diris saepe vastationibus furiens, in Rhenum sese effundit, nec procul ab eorum con- fluente , fauces illae rupestres, Viae malae nomine celebres, aperiuntur. Cives evangelicae fidei addicti sunt et germanice loquuntur. Multae officinae coria- riae, nundinae frequentatissimae et mercium transi- tus expeditioque multuin ad loci opulentiam conferunt. Regio vicina, non obstante soli elevatione , coelo mi- tior; subiecta est: quin eliam oppidi ager primam vineam , ad Rheni ripas sitam, possidere dicitur. Valde optandum est ut tandem horrendis Nollae in- undationibus efficax adferri possit medela. Nam eius aquae teterrunae lutoque densissimo scatentes, non tantum cunctae regioni vastationem , sed ipsi urbi ex- cidium saepius minantur. — Plantae rariores: Zrte- misia pontica (in M. Beverin), .4straga/us monspes- sulanus (inter 'Th. et Curiam), Co/utea arborescens , Echinospermum deflexum ? Sw. ( Myosotis Wbg.; ad viam Tamins versus; rarissimum, sed plantam non vidi), Geranium palustre, Imperatoria verticillaris Dec. (4ngelica L.; secus viam Curia ad M. Septimium tendeutem ex oppidi regione, ac supra Thusis Schwei- ningen versus; sürps huic tractui propria), Zycopo- TICINENSIS (PAGUS). 511 dium helveticum (prope Viam malam), Ozrytropis pi- losa Dec. (Astragalus L.; inter Th. et Curiam). — Inter 'Thusis et Káützis, secus viam: .Zdozis aestiva/is (inter segetes) , 44/ium carinatum, 4Jstragalus Cicer, Atsr. glycyphyllos, Crataegus Amelanchier Desf. (Me- spilus L.), Aerniaria g/abra (in arvis), Stachys ger— manica , Thalictrum angustifotium, Thesium linophyl- dum «& minus (rarum) — Per vallem Domesticam Sambuci nigrae varietas fructus albos edens et prope hotels ac Fürstenau Datura Stramonium occurrere dicuntur. Monente Cl. Esrr, incolae ex Saponariae officinalis herba, in ea regione vulgatissima, sapo- nem conficiunt. — V. Via mala. Ticinensis pagus, trans Alpes ad Italiae limi- les situs, ex ma?na parte ab amne Ticino, unde nomen, percursus est. Eum boream versus montes Nufenen a Valesia , Gotthardus. autem ab. Uraniensi pago, Lucumonius et Avicula (Vogelberg) a Rhaetia separant. Ad eurum a valle Rhaetica Calanca agro- que Lariensi, ad meridiem usque ad lacum Verbanum a territorio Austro- Mediolanensi, trans istum lacum vero, ut et occidentem versus ab illa Mediolanensis ducatus parte, quae Pedemontio coniuncta est, limi- tatar.. Summa eius longitudo ab occidenti-borea ad euro-austrum 12— 415 leucis, latitudo 10—412 l. , su- perficies autem, cuius forma valde irregularis est, ' circiler 55 milliarus geographicis quadratis constat. Pagi Ticeinensis. cunctum fere territorium permultae valles montesque innumeri, quorum nonnulli, prae- sertim. seplentrionales, ultra limitem nivalem extollun- tur, obtinent. Pleraeque valles a septentrione ad austrum porriguntur. Earum praecipuae sunt Bren- nia (val Blegno), ab eiusdem nominis amne, qui prope Poleggio cum Ticino confluit, percursa; Lepontia (val Leventina), omnium longe maxima, quam a montibus Nufenen et Gotthardo usque ad lacum Ver- banum Ticinus irrigat; denique valles Verzasca, Maggia, Onsernone et Centovalli, quae omnes ad 542 TICINENSIS (PAGUS). Verbani ripam borea-orientalem prope Locarnum aperiuntur. Agrum Luganensem et Mendrisium regio- nes campestres aut valles minores mitioresque, ut plurimum occidentem petentes, occupant. Praeter Ticinum praecipui fluvii sunt: 1) Mageia, cuius duo rami in summis vallibus Campo et Lavizzara scatu- riunt; infra eorum iunctionem ad vicum Cevio, pul- chram irrigat vallem. Maggiam, et prope Locarnum in lacum effunditur ; 2) Tresa, cuius cursus vix ultra 2 l. longus lacum Luganensem cum Verbano coniun- git. Hos pulchros lacus, quibus partem pagi meri- dionalem exornavit natura, proprio loco descripsimus. Incolae omnes religioni romano-catholicae addicti sunt, et dialectum linguae italicae. corruptissimam loquuntur. Vici tamen Bosco, in summa valle Bosco siti, cives inter se nonnisi germanice communicant, Ante bellum Gallicum civilesque mos, quibus Hel- vetiorum civitas penitus immutata est, singulae pagi partes, aliae uni, aliae tribus, reliquae tandem duo- decim Helvetiorum pagis parebant, et omnibus malis, quae magistratuum venalium rapacitas, causidicorum malorumque rabularum astutia, et monacorum pravi- las perpetuo secum trahunt, laborabant. Haec mala hucusque tristia vestigia in incolarum moribus ac indole reliquerunt. Eos quidem natura dotibus raris, geniali scilicet sagacitate ingenioque scientiis et arti- bus omnibus aptissimo ditavit, sed laboris haud satis patentes, munditiae megligentes et dirae vindictae cupidi sunt; divitias solo suo proprias parum curan- tes, plerique viri extra patriam victum incertum sae- peque inhonestum quaeritant. Denique scholas cun- clamque iuventutis institutionem clerici et monachi inoderantur: inde apud populum inscitia, pravae su- perstitiones , ac verae pietaus virtutisque oblivio. Quorum gravissimorum incommodorum aurea liber- tas, leges sapientes, iustumque earum imperium abs- que dubio serius ociusve sanationem adferent. Istae regiones Italiae permultos egregios artifices, pictores, TICINENSIS (PAGUS). 543 sculptores, architectos et mechanicos praebuerunt. 'l'errae fructus et pecorum armentorumque educatio, cuius haud secus ac agriculturae curae feminis ple- rumque committuntur, industria et commercium , quae poti:simum in pagi parte australi florent, praecipuas regionis opes efficiunt. In tanta climatis solique ele- vationis. diversitate, diversissimos terra gignit fru- ctus: sic in Alpibus magna casei vis paratur; immensa castanetà , quorum milissimae nuces pauperibus etiam potius quam Solani tuber alimento sunt, ubique mon- tium clivos obumnbrant. Lmarum vallium. solum, ac fertilissima planitiei australioris arva felicis Insubriae arbores, Ficus, Amygdalus, Persica, Olea, Laurus certatim exornant. ]bi quoque sericum passim coli- tur et industriosis. Luganensibus Locarnensibusque civibus largum opulenuae fontem aperit. Flora Ticinensis , utique ditissima, iam Halleri tempore cisalpinorum botanicorum attentionem sum- mopere excitavit. Alpibus superatis Cl. LacureNar, Dick, Asnz. Tuonmas alique pulchras illas plagas sol- licite exploraverunt, ac inde dulcissimos retulerunt thesauros, quos Vir summus in immortali stirpium historia fideliter consignavit. — Nostris diebus CI. ScarxicHugR, optimi fratres Livpovicus, EwumaNvEr et Puirierees Tnuowas, ilius nostri dilecti Annanar filii, ac inprimis rev. Vgnpa, Luganensis, hancce provin- ciam diligentissime perscrutati sunt, ibique multam insignium rarissimarumque plantarum supellectilem collegerunt. Inter innumeras pulchras stirpes in hocce pago nascentes hic sequentes indicasse nobis sufficiet: Aira caryophyllea , nchusa officinalis, Apargia te- nuiflora N. (V. fl. helv. 6. in suppl), Carex /imosa B irrigua Wbg. (in Alpibus), C. m»ecronata All. (in montibus variae altitudinis frequens), C. punctata N., Celtis australis, Centaurea splendens, Cervaria aisa- tica N. ( Peucedanum L.) Il a/biflora ( Selinum vene- tum Spreng.), Cyperus longus, C. Monti, Elatine Hydropiper 9 (El. hexandra Dec. ; ni fallor in valle 544 TICINUS—TIEFENRASTEN. Brennia reperta), Juonymus europaea () intermedia , Galium aristatum ( linifolium Meg.), G. purpureum , G. rubrum, Ligusticum peloponnensiacum (in Alpibus), Ostrya carpinifolia Willd. (Carpinus Ostrya L.), Pa- nicum undulatifolium Ard., Parietaria diffusa M. et K. (iudaica auct.; ad murorum pedem et in vicis fre- quentissima), PAytol[acca decandra (secus vias), Po- tentilla micrantha Ram., P. supina (??), Salvia of- Jícinalis (passim), Teucrium montanum , F'allisneria spiralis (in lacu Luganensi) — V. Bellinzona, Capo di Lago, Cenere, Generosus, Lepon- tia valis, Locarnum, Luganum, Maggia (Val), Mendrisium, Salvadore (San). Ticinus, magnus amnis, cuius alter ramus in summa valle Bedretto ad montis Nufenen pedem, al- ler vero in altissumo Gotthardi collo oritur. — Tota Lepontiorum valle planitieque Ticinensis pagi, austrum semper petendo, percursis, prope Magadinum ad lacum Verbanum pervenit eique coniungitur. Eius integram longitudinem traiüicit eoque ad vicum Sex- tias Calendas (Sesto Calende) relicto, per paucas leu- cas Pedemontium a provincus Austro-Italicis separat, et tandem Papiae in. Eridanum effunditur. — V. AI- pes, Gotthardus, Ticinensis pagus. Tiefenkasten (romanice Caste), pagulus Rhae- ticus, in ima valle Oberhalbstein, secus Albulae ri- pam sinistram, et ad viam, qua mons Septimius pe- ütur, situs. Incolae dialecto romanica utuntur et religioni catholicae addicti sunt. Prope pagulum vi- cinum Alvaschein, pons quidam elatissimus, quem Solis pontem nuncupant, ob miram structurae auda- ciam stupendamque altitudinem (560 pedes gallicos metiri dicitur) a viatoribus curiosis visitari meretur. — Inter Caste et Sils, loco dicto im. Schein, unde ad Fürstenau itur, occurrunt Card«us crispus var. flore albo et Ozopordon .4canthium perinde flores albos proferens. TIGURINUS (LACUS). — 545 Tigurinuslacus (der Zürcher-Sec, Zürich- See), prope vicum Schmerikon incipit, et usque ad urbem Rapperschwyl inter Sancto-Gallensem pagum et Suitensium ditionem limites statuit. Prope illam urbem angusta longaque terrae lingua ex sinistra ripa lam prope ad dextram accedit, ut ibi pons ligneus, 4800 pedes longus, duodecimque pedes latus, utrum- que littus coniungat. Haecce lacus pars vulgo lacus Superior (der Ober-See) dicitur; longitudine vix 2 leucas, latitudine !/;—3/, l. adaequat. Orae eius campis frigidioribus , plus minusve paludosis con- stantes, paucos ostendunt vicos, adspectumque subin- gratum tristemque praebent. Infra magnum pontem iuxta territorium Suitense in ripa sinistra s. occiden- tali per unius leucae tractum usque ad pulchrum op- pidum Richtenschwyl, in ditione Tigurina situm, pro- ducitur. Ulterius autem, ut et per omnem opposi- tam ripam usque ad urbem Turicum, ubi desinit et eius aquae in Limagi alveum coactae per latam val- lem fluere incipiunt, undique in Tigurinorum agro continetur. llle est lacus Inferior (der Unter-See) et proprie Tigurinus, cui ceteri totius Helvetiae lacus iucundissimi amoenissimique adspectus palmam facile concedunt. .A Schmerikon usque ad Hichtenschwyl occidentem fere recta lacus petit; sed ibi per lentum sinum usque ad urbem potius boream versus progre- ditur. Montes utrique ripae imminentes mitssimi atque, ex maxiuna parte, ferülissimi sunt, nec nisi summos vertices obumbrant sylvae fagineae et abie- tinae. Eorum clivi in. laeüssimos desinunt colles, undique permultis arboribus pomiferis, pratis vineis- que luxuriantes. |. Ab urbe usque ad pagi limites, in utraque ripa innumerae inveniuntur babitationes et villae , adeo ut seriem haud interruptam vicorum fere contiguorum efliciant. Paene ubique semita mundis- sima ac praecipue in peditis usum strata , lacus oram sequitur , viatorique fesso commodissimum ambula- crum potius quam viam suppeditat. Frequehtissima Gaudin Flora hely. VII, 35 546 TIGURINUS (LACUS). navigatio tot pulchris scenis novam vitam motumque addit: permultae enim naves velis quadrangulis, sae- peque tentoriis tectisve instructae , super lacus aequore perpetuo volitant. Inter triginta piscium, quos alit lacus, genera, Salmo, Anguilla, Tructa lacustris , Lucius et quidam communissimus piscis vulgo Brat- fisch dictus, Salmoni Lemanico Ferae similis, ex- quisitiores esse existimantur. Littora urhi proxima, ac praesertim pulcherri- mum amphitheatrum, cuius angulo locupletissimum emporium Stáfa, incolarum urbanitate, ingenio divi- tisque superbiens insidet, maximam viatorum admi- rationem excitat. Lacus Inferior 7—8 leucas longus est ; summa eius latitudo, scilicet paulo infra pontem unius est leucae. Galliei geographi superficiem eius 1500 p. s. in. elevatam esse testantur. HMipae occidentalis montes, iugum Uetliacum et Albium efficientes, paulo asperiores sunt; orientalis vero colles ex fertilissimo monte Zuürichberg exeuntes, ubique laeti vident. Austrum versus, Glaroniae Rhaetiaeque scopuli, pe- rennibus nivibus obruti, longa serie horizontem glo- riose terminant. Paulo infra Rapperschwyl ac prope Pfáfükon, duae parvae insulae, in totius lacus pul- cherríma parte, ex undarum sinu extolluntur, eius- que speculum exornant. Quarum maximam, ab in- colis Ufenau dictam, Cl.'Esrzu Horpnzrcr HurrENE (Huttensgrab) nomine insignivit, quia istius acer- rimi humanitatis et ecclesiae reformationis defensoris ossa in insulae sacello condita quiescunt. Inter Waàdenschweil et Horgen, pulchrum ripae occidenta- lis promontorium, rupibus praeruptis cinctum, um- brosisque sylvis obtectum (die Au), viatorum perinde attentionem ciet. Secus omnem Inferiorem lacum optima ac diligen- tissima vinearum, pomariorum pratorumque cultura summam accolarum industriam |. ac laboris indefessi patientiam testatur. — Praeter divitum ornatissimas villas rusticorun domus elegantes ipsam lacus oram TIGURINUS (PAGUS). 547 adtingunt: moles ei superstructas simplices hortuli exornant; quin etiam vitis, pulchris latisque clathris innixa, aureas super unda maturat uvas. Longae perticae, mucronibus catenisque ferreis armatae, ful- minis ictus passim irritos reddere conantur, et me- chanicorum agrestium artüficia, in hortis pomariisque exposita, viatori mirabundo hinc inde occurrunt. In plerisque oppidulis et vicis musices concentus, fidium übiarumque harmonia, hymnorum cantus , libri cuius- cunque generis, quorum publicas privatasque adser- vant supellectiles , aliaque vitae ornamenta , alibi dum- taxat urbium civibus nota, accolis lacus Tigurini vulgo deliciis sunt. Propter soli dilizentissimam culturam, quae ple- rasque paludes exsiccavit, aspera pascua steriliaque ericeta in arva pinguiaque prata convertit, ac indesi- nenter cunctas inutiles herbas exsurpat, lacus ripae eollesque vicini paucas tantum plantas insigniores proferunt. Potissimum huius loci esse dicuntur: .42- tirrhinum Cymba/aria (ad muros ubique) , Gatium uli- ginosum (prope Wollishofen ad littora ; rarissimum), Ceratophyilum demersum, Hemerocallis fulva (prope Schirmensee inter Rapperschwyl et Stáfa, etiam circa Wiaàdenschwyl), AZyriophy!llum spicatum (ut Cerato- phylium in lacus aquis vulgatissimum), Senecio palu- dosus (im arundineus lacustribus secus littora, co- piose), Zrapa natans (in ipso lacu). V. Tigurum. Tigurinus pagus. Eum adseptentrionem, prae- ter Eglisoviam, cum suo parvo agro trans fluvium sitam, a Germania ditioneque Scaphusiana Rhenus dividit. Orientem versus a Thurgovia pagoque Sancto- Gallensi, ad meridiem a Castris Rhaeticis (die Land- schaft Gaster) urbeque Rapperschwyl etiam ad civi- tatem. Sangallensem pertinentibus, atque Suitensium Tugenorumque agro, denique ad occasum ab Argo- via terminatur. Summa eius longitudo a borea ad austrum 11—12 l., latitudo autem 9—40 1l. constat ; superficies istius pagi, formam ovalem satisque ae- 548 TIGURINUS (PAGUS). qualem adfectans, 45 milliaria geographica quadrata metiri dicitur. Pauca, nec nisi humiliorum montium iuga Tigurinos campos percurrunt. Ad euro-austrum, i confinio scilicet Togeicae vallis incipit iugum All- mann dictum , totius quidem regionis altissimum, atque omnia eius alpestria pascua, aliquot bovilibus aesti- valibus instructa comprehendens ; nusquam tamen ultra arborum limitem elevatum. | Summum iugi ca- «umen vulgo das Hórnli nuncupatur: cuius altitudi- nem 525589 pedum s. m. esse perhibent. Hocce iu- gum septentrionem versus progreditur, ac semper semperque deprimitur, ut campi radicibus eius ad euro-boream subiecti, secus Rhenum ac prope Thur- goviam patentes, totius Tigurinae ditionis fertilissimi ditissimique sint, Ulümus colis, quem ad iugum Allmann referunt, est parvus mons lrchel, inter Rorbas et Berg prope Rhenum situs, et torrenti im- petuoso die Tóss dicto, in montibus Toggicis scatu- rienti, atque valles Allmannicas planitiemque fertilio- rem, quas saepe diris afficit vastationibus, percur- renti, imminens. Paucis leucis ac Irchelio distans , occidentem versus, exsurgit Legerius mons (der Là- gerberg , die Lügern), 5029 p. s. m. elevatus: in ul- ütmis magni lurani iugi borea-orientalibus limitibus situs est, ac eius clivus summopere arduus Limago minax impendet. Ad occidentem , secus lacum Tigu- rinum, ex aquilone ad austrum procurrit iugum Al- bium, cuius praecipui montes sunt Uetliacus, prope 'Turicum sese ad elevationem 2928 p. s. m. extollens, et vertex Schnabelberg dictus, collo, quod via Turico 'Tugium ducens traiicit, superpositus, ac 2615 p. s. m. elatus. E regione istius iugi, montium minorum et quoad maximam partem cultorum series, quorum notissimi Zürichberg et Pfannenstiel vulgo dicuntur, amoenissima lacus et Limagi littora, a lata dissociat valle; quam placida Glattia ad Allmannicorum mon- tium pedem períluit. Ceterae pagi regiones collibus campisque constant. Praecipui eius fluvii, quos paulo TIGURINUS (PAGUS). 549 supra, aut proprio loco, iam memoravinns , sunt Rhenus, Duria, Limagus , Tóssia et Glattia. Prae- ter lacum Tigurinum, attentione praesertim digni sunt, qui lingua vernacula Greifen-See et Pfáffiker-See no- minantur; ad Glattiae vallem pertinent, atque inter montes Allhnannicos et Turicenses siti, ac inter se fere paralleli ab euro-austro ad occidenti-boream ex- tenduntur. Parvi Felini lacus prope M. Legerii ra- dices siti, vixque misi a botanicis noti descriptiout proprium articulum destinavimus. V. Katzensee. Nulla sane totius Helvetiae regio maiore excolitur dilisentia quam singulae Tigurinae ditionis partes. Iam a multis annis viri summis laudibus digni, tum in ipsa urbe, tum in ignotissumis vicis ac inter ob- scuros rusticos nati, utilissimae omnium artium, sci- licet agriculturae totis viribus incumbentes, de pa- tria optime meriti sunt. Sic factum est ut istius. pagi solum cunctorum fructuum, quos nostrae cisalpinae gignunt terrae, copiam ingentem et incolarum neces- situdinibus plus quam sufficientem proferat. —Practe- rea non tantum in urbibus Turico et Vitoduro, sed in omnibus fere pagi partibus, industria mercatoria, pannorum laneorum serieeorumque, ut et praesertim telarum omnis generis fabricatio , summopere, et magis adhuc quam ipsa agricullura ad regionis divi- uas opulentiamque conferunt. Pro modica superficiei portione, pagus Tigurinus maximum incolarum alit numerum, ut, eo respectu, vix nisi ab Abbatiscellanorum exteriorum agro, et parte ditionis Neocomensis orientali vincatur. Inco- las sagacitas propria, patientia laboris indefessa, artum scientiarumque , ae inprimis libertatis invictus: amor haud parum commendant. Praeter monaste- rium Rheinau, inter Eglisoviam Scaphusiamque si- tum, et catholicum vicum Dietikon, Argoviae proxi-^ mum, evangelicae fidei, quam magnanimus Zwiwc- rius apud ipsos eorum patres primus vindicavit, ad- dicti. sunt. — Dialectus ügurino-germanica inter cor- 550 TIGURINUS (PAGUS). ruptiores merito recenseri potest, quod eo maepis mirandum videtur, quo facilius istius civitatis viri litterati ceteros Helvetios quoad solidiorem germani- cae linguae cognitionem stylique elegantiam superent. Scholae in praecipuis urbibus et locupletioribus vicis optime institutae sunt; sed in reliquis partibus, vi- tiis. adhuc variis laborant: cui malo tamen medela sensum adfertur. Per omnem fere pagum pleraque templa, saltem recenter condita, pulchritudine, ma- iestate, quin etiam splendore singulari superbiunt. Inter fossilia Tigurina praesertim laudari meretur fodina ditissima, loco Kápfnach dicto, prope vicum Horgen sito, quae iam a multis annis magnam optimi lithanthracis copiam suppeditat. Ceterum bona torfa, qua aliquot ingentes paludes etlacuum littora hine inde abun- dant , omnes fere incolarum focos fornacesque sustentat. Haud obstante soli diligentissima cultura, quae sine dubio multas ei proprias stirpes enecavit, ditio Tigurina Floram haud spernendam, nec adhuc omnino rite cognitam possidet. Viri enim eruditissimi, qui in eo pago scientiae nostrae incubuerunt, hucusque libros et herbaria, aut plantas alpinas, exoticas hor- tensesve magis quam herbas a terra patria prolatas curavisse videntur. lodie autem nonnulli botanices amici istam Florae nostrae provinciam sedulo inve- stigare coeperunt, atque iam aliquot plantas haud tantum in agro Tigurino, sed etiam intra totius Hel- vetiae limites nondum visas iis detegere contigit. Huius loci sunt J/Vuphar minimum Sm., et Monotropa hypophegea Wallr., quas invenit Cl. ScuvrzTHrss, atque Utricularia intermedia Hayne, a Cl. Bnzwr pri- mum observata. Ceterum inter plantas Tigurinas rariores potissimum citantur: ./grostis Spica - venti , Bromus velutinus Schrad. «, et f spiculis glabris (in planitie arvis), Cardamine hirsuta, () micrantha (tetrandra Heg.), C. Impatiens (prope Stáfa), Carex ampullacea Good. (ad lacum Türlersee), €. //ava Ó polystachya (C. uetliaca Sut. ; in sylvis M. Uetliacis TIGURUM. 554 a L Scurvcuzrno lecta), C. humilis Leyss. (clande- stina Good.; in eodem monte; stirps rara), C. pilosa All. (ibidem in sylvis; rarissima) , C. Pseudo-Cyperus (ad lacum Türlersee), C. £omentosa (in sylvis ad M. Uetliberg radices), JDigitalis purpurea (prope Kloten in sylva Wald im Weiher dicta, et supra pagum Dietlikon trans Glattiam , inter Kloten et Pfaffikon situm), G/adiolus communis (olim in M. Zürichberg agris vi- sus), Goodyera repens M. Br. (Satyrium L.; prope Wald), Lethyrus heterophyltus (prope Herrliberg), Littorelia lacustris (ad lacus littora, v. gr. ad pro- imontorium Horn), Zysimachia punctata (inter Helve- uae limites nonnisi ad idem promontorium observa- ta), L. thyrsiffora (prope Hegnau; etiam perrara*), JNigella arvensis (m planitie Rhenana), Physalis 44L- Kekengi (circa Kloten), Jotentillia recta (ad vicum Hóngg; rarissima) ,| Ranunculus | Phitonotis Retz (ad vias, haud infrequens), Triticum monococcon (hinc inde colitur), etc. Ceterum. V. Albius, Andel- fingen, Dübendorf, Felinus lacus, Hohen Rhone, Horn, Irchel, Legerius, Kempten, Schipfe, Tigurinus lacus, Tigurum, Uetlia- cus, Vitodurum. Tigurum, Thuregum, aut forsan rectius T u- ricum, Zürich, Tigurini pagi caput, urbs magna et inter totius lelvetiae principes nobilissimasque omni certe respectu recensenda. Ad locum, ubi Li- magus, qui eam in duas partes inaequales, ac per 3 pontes coniunctas dividit, lacu Tigurino relicto, pul- chram sui nominis vallem ingreditur, sita, et 1279 p. s. m. elevata est. Praeter Limagum et lacus aquas, hanc urbem duorum canalium undae perennes placi- deque fluentes, irrigant: alterum sustentat lacus, al- terum. Sila, quae paulo infra urbem ad amoenissumi ambulacri, Platz v. Schützenplatz dicti, terminum in Limagum effundituv, 552 TIGURUM. Situs eius ad lacum pulcherrimum, et in duorum amnium regionem paradiso sumillimam irrigantium proximitate, omnium viatorum summam excitat ad- mirationem. Ad eurum concinni montis Tigurini vi- neae, pomaria et sylvulae fastigium eius coronantes in lentos clivos extolluntur; ad meridiem lacus et eius deliciosae ripae procul a sublimi Alpium Glaro- nensium ac hhaeticarum serie limitantur; occidentem versus, Uetliacus mons, "Tigurino multo altior pau- loque asperior, supra colles viniferos et vallem opti- me excultam, quam Limagus, Argoviam petens per- currit, superbe extollitur. Multa ambulacra, plera- que prospectibus aut amoenissimis , aut longe lateque patentibus egregia, ipsam urbem regionemque ei pro- ximam decorant. Intra muros nempe exstant area antiquissimis (tliis consita, Limagoque imminens, erphanotrophii hortus , cuius situs fere ac prioris idem est, et viae ad Ranarum Cervorumque fossas; in urbis propagnaculis scenae incomparabilis istius regionis oculos animumque potissimum recreant. Huius loci sunt novum ambulacrum, der DBaugarten et de Bauschanze, unde lacus prospicitur; praeterea val- lum auf der Katze dictum, et inprimis locus intra portam inferiorem (das Niederdorf-Thor) in summis munimentis situs. — Extra urbem frequentantur 4) - sclopetariorum area (der Platz) elegantissima, inter Limagum et Silam usque ad amborum fluminum iun- ctionem, utrinque arboribus eoruni ripas obumbran- tibus circumsepta, lucis amoenissimis consita, duo- busque monumentis in Grswrnr, dulcissimi poétae, honorem erectis exornata; 2) sylvula solitaria, um- brosa pulchrisque canalibus irrigata, prope Silam, Sihlholzlein dicta; 53) das Bürgli, collis ex vineis exsurgens, lacui , Silae et urbi imminens , ubi ille ter- restris paradisus laetissime adparet. Neque desunt optimae stationes in montibus Tigurino et Uetliaco viatoribus enixe coinmendandae. Quarum pulcher- rima fortasse est villa Hóckler ad M. Uetliberg radi- TIGURUM. 553 ces sita, una fere leuca ab urbe distans, et amoe- nis hortis sylvulisque eleganter ornata. Nihil dulcius splendidiusve spectaculo, quo superhit ille locus. [luc per viam gratissimam, secus Silae ripas umbrosas facili negotio pervenitur. | Tiguri suburbia vias rectas latasque , et pulchras plateas arboribus consitas, domibusque elegantibus ac hortis circumdatas continent; sed in reliquis par- tibus multae sunt viae declives, nimis angustae, tor- tuosae maleque stratae. Aedificia publica attentione digniora sunt: 1) ingens et antiquissimum templum cathedrale (der Gross-Münster), colli supra Limagi pontem superiorem sito insidens; duae eius campa- niles turres recentioribus temporibus conditae fue- runt. 2) Templum Frauen-Muünster dictum , olim. ad foeminarum perillustre monasterium pertinens. Pul- chram eiusdem nominis plateam exornant aedes olim pictorum collegii politici (die Meisezunft) sessionibus consecratae, nunc autem comitiorum llelveticorum sedes. 5) Curia ad Limagi ripam dextram exstans , et magno latissimoque ponti inferiori, ubi mercatus habentur, ac permulti cuiusvis ordinis quotidie obam- bulant, contigua. 4) Orphanotrophium , amplum no- bileque aedificium, colli fluvio imminenti, et ambu- lacero arboribus consito superstructum. Disciplina lotiusque instituü cultus summas merentur laudes. 5) Hospitium, totius pagi usui ac necessitudinibus ac- commodatum : ibi per annum 1820 aegrorum fere mille curas et solamen acceperunt. liomines mente capt in domo separata, ad hospituum pertinente, humanis- sime etiam excipiuntur. 6) Turris antiquissima, Wel- lenberg dicta, ex medio amne lacum ibi deserente exsurgens. Íneius carceribus comes Haxs ne Hassnavnc- RarrEnscHwYr, strenuus consul Warpwasxw et infelix pastor Wasrnvs quondam detenti fuerunt. 7)Pulchrum sic dictum casinum (das Casino , auf dem obern Hirschen- graben), in cuius aulis cives honoratiores et ulrius- á 554 TIGURUM. que sexus iuventus ad saltauonem symphoniasque conveniunt. Domus privatae structura simplicissima, sed com- moda gaudent; earum penetralia summa commendat mundities. Aliquot etiam maiores aedes elegantia exquisitiori splendoreque conspicuae sunt. Tigurum utique inter praecipua totius Helvetiae emporia recensendum est. Eius fabricas conuner- ciumque mirifice auxerunt illi nobiles Itali, qui per seculum XVI, patria relicta, in hac hospitali civitate asylum gratissimum novosque penates invenerunt. Omnigenae manufacturae, variis artficiis mechanicis instructae, ingentem pannorum sericeorum, ]laneo- rum xylinorumque copiam indesinenter praeparant. Aliae praeterea fabricae omnia fere ad victum cultum- que necessaria conficiunt. Neque celeberrimi desunt argentarii aut cives mercium expedition curam im- pendentes. Duae magnae nundinae, quae singulis annis per duas integras hebdomades- celebrantur, ci- vium quoque industriam sustentant. Jam a reformationis tempore usque ad nostros dies, Tigzurum merito Athenarum Helveticarum cognomine insignitum. fuit; nam in eius muris litterae omnesque bonae artes ac disciplinae semper floruerunt; unde factum est tam parvam civitatem eruditissimorunm virorum copiam fere incredibilem genuisse. Omnia, quae ad iuventutem recte instituendam spectant, reti publicae principes diligentissime curant, ut parentes, qui liberos suos doctrinis cuiusvis generis liberalibus imbuere avent, Tiguri ad tam utile inceptum omni- gena inveniant adiumenta. Pueros adhuc teneriores in civium schola decem erudiunt ludimagistri. lu- venes mercaturae arüficiisve mechanicis destinati, in artium schola septem praeceptorum curis ad omne officii genus instruuntur, — In litterarum schola infe- riori quinque, in humaniorum collegio totidem do- cent professores. Gymnasium illustre s. carolinum frequentant philologiae , philosophiae et theologiae TIGURUM. 555 studiosi, tredecim professorum curae institutionique commissi. Institutum medicum celeberrimum sede- cun, politicum autem, in usum iuvenum, qui sese. ad rem publicam gerendam destinant, tres magistri dirigunt, Cl. G. Nàicrrr scholae musicae , quam ipse condidit, dignissime praeest. Denique Tiguri solertia artibusque mirabilibus puerorum coecorum surdo- mutorumque educatio curatur. Quammultas societates ad religionem, litteras bo- numque publicum magis magisque promovendum cives Tigurini instituerunt. Huc spectant biblica, ascetica, cui per longos annos praefuit venerandus antstes J. J. Hrss, physica, quae pomeridianis lunae diei horis in. pictorum aedibus (zur Meise) congregatur, puerorum (Knaben-Gesellschaft), quae iuventuus lu- dos et exercitia gymnastica moderatur, historiae pa- triae, artium, militaris, musica, medica, bibliogra- phica aliaeque , ac praesertim societas utilitatis publi- cae, anno 1799 condita , cuius fertiles rami 1am cun- etam Helvetiam obumbrant. Bibliotheca urbana, in templo ponti superiori ad- lacente (die Wasserlirche) conservata, classicorum romanorum graecorumque operibus librisque tum theo- logicis , tum ad historiam veterem pertinentibus di- tissima, saltem 55,000 voluminum possidet. — Inter manuscriptos codices attentionem potissimum meren- tur QuixriLIANE reliquiae, immensi reformationis opus historiamque patriam illustrantes adparatus, quos Siuu- LER, Wasrn et Lrv collegerunt, epistolae latinae a misserrima ToaxwA Gnax ad DvrrmwcrRvM scriptae. Accedunt multae tabulae pictae omnium Tigurinorum consulum optunique Zwriscrn imagines referentes, Lavamrrnr et HzrpEGGERf statuae dimidiae, antiquitates romanae, ampla veterum monetarum collectio pul- chraque mappa anaglyptica, magnam Helvetiae par- tem sistens, a Cl. Mirrrgs Angelimontano elaborata. Haec pulchra bibliotheca quovis lunae et iovis die a secunda usque ad quartem horam pomeridianam 556 TIGURUM. omnibus patet. Canonicorum, s. carolina bibliotheca libros antiquissimos per quindecimum sedecimumque seculum iypis expressos, et epistolas reformatorum autographas continet. Societas physica, quam supra memoravimus, magnam librorum ad cunctas natura- lium scientiarum et oeconomiae provincias pertinen- tium copiam comparavit. Sic medica societas opera suis studiis inservientia. Tres adhunc privatae ex- stant bibliothecae , quarum libri modica mercede com- modantur. Pretiosissimas collectiones botanicas, pulcherri- mam instrumentorum ad experinenta aptorum supel- lectilem et duas astronomicas speculas praeterea pos- sideat illa celebris societas physica. Apud doctorem Scurwzrvw iuniorem omnia fere Helvetiae mammalia avesque a Viro clarissimo diligentissime collecta prae- parataque visuntur. Magnus Escursvs Linthianus divitem mineralium thesaurum reliquit. Huc accedit, quem adservat cl. D. Lavarrsvs, Med. Doctor, mul- ia praesertim petrefacta continens. Tabularum picta- rum, iconum delineatarum aut aere expressaruimn, mapparum geographicarum , aliasque eiusmodi colle- cüones locupletissimas multi possident privati. Tiguri fere quinquaginta pictores, aut sculpturae vulgo cuprariae dictae periti artifices degunt. Artem musicam perinde mulü , tum cives, tum hospites, felicissime exercent, quos inter amiciss. G. Nicrrr qui de pulchra arte optime meritus est ac meretur, et Cl. HaspuEvren potissimum memorandi sunt. Typographi celeberrimi ac bibliopolae sunt Onrrr, Fésrr et socii; eorum certe officinae optimis, quas Helvetia imoque Germania possidet, accenseri mere- tur. Ceteros librarios, ut et iconum tabularumque pictarum mercatores brevitatis gratia omittimus. Botanicos egregios 'l'isurum a sedecimo seculo usque ad nostros dies haud paucos protulit. — Quis revera summum illum C. Grsxrnvw, patriae, quin eliam totius eruditae Europae ornamentum ac decus TIGURUM. 557 ienorat? , Humaniorum litterarum peritissimus, pri- mus inter nuperos, qui thesauros naturales collegerit ac servaverit. Sed in plantis potissimum Viri indu- stria eminuit" *). Joawwes Mvnarrus, nobili familia Locarnensi oriundus, sed ni fallor cüm suis civibus Tiguri civitate donatus, plantarum Helveticarum ca- talogum anno 4710 edidit. In Alpibus Abbatiscella- nis, Togeicis Rhaeticisque pulchras stirpes, v. gr. ; Dentariam bulbiferam (V. Forsteck), Paeoniam et Uvulariam detexerat. Tum nobilissimi fratres IoAw- wrs lacosvs et loawwES Senrvcnzrnus, ille stirpium alpinorum montium, quos per multos annos indefes- sus peragravit noliua, hic Graminum, antequam. hancce familiam diligenüssima cura ilustravisset , perobseurorum ae pene inextricabilium scientia cele- berrimus, sub seculi proxime praeteriti initiis flore- bant. Eos secuti sunt I. GreswERvs, ex magni Cos- zaDr fratris sanguine ortus, venerandus meus magi- ster, LixNaro acceptissimus,, sed praesertim Harrrno, cui plurimas rariores plantas et potissimum Muscos suppeditavit, coniunctissimus Sar. Scnuiwzivs , eius nepos, cui introductionem in botanices studium ger- manice conscriptam cum centum selectarum stirpium descriptionibus, totidem pulchris fuchsianis tabulis, quas orphanotrophii alumni coloribus propriis instruxerunt illustratis, debemus, rirrvs eius honoratissimus, nunc in gymnasio physices professor, qui magni avunculi J. Grswremr pretiosas icones, quibus illa per multos annos generum characteres aere exprimendos cura- vit, paulatim evulgat, ampliss. UsrEnr, qui antequam totus rei publicae gerendae incumberet, sibi magnum *) ,In eas (plantas) se insanire Vir summus (epist. Wolfian. p. 117. 118. b.)"Hall. hist. stirp. praef, p. X. — ,C. GreswERUsS princeps omnino auctor est slirpium helveticarum,, ne- que multa posleris addenda reliquisset, neque GCrusius unquam tot alpinarum | stirpium . detectarum gloria inclaruisset , nisi GEs- NERI codices inlercidissent." Hall, l. c. p. XII. 558 TIGURUM. inter amabilis scientiae cultores nomen conquisivit , Cl. RoeuERus, rei herbariae amantissimus , ac multis quos edidit libris de ea bene meritus, Cl. Hzcrr- SCHWEILER, Stáfensis, florae Suterianae editione po- steriori, itneribus alpinis , quibus haud communi sagacitate genera nonnulla difficiliora insigniter illu- stravit, ac iconum stirpium Helveticarum a Cl. La- BnAM delineatarum descriptionibus honorifice notus, Cl. ScnuvrrnHrss (un Linlengarten), herbariorum Scheuchzerianorum Roemerianique liberalissimus pos- sessor et horti botanici diligentssimus praeses, eius tandem cocwowiwis, inedicinae doctor, cuius iam mentionem fecimus. Hortus botanicus vix leucae quadrante ab urbe distat, et in Silae ripa sinistra situs est. Eum ante diras bellorum ultimorum vastationes maoni C. Grs- NERI Statua decorabat. Post tantas clades mox restau- ratus fuit, eique tam fideliter et adsidue praefuerunt Cl. RozwEeR et ScuvrrHrzss , ut tum areae tum calda- ria frigidariaque ac egregia plantarum cultura, de honoratissimorum Virorum in. eius instituti utilitatem cura singulari , luculenussimum proferant testimonium. Haud obstante summa diligentia, qua regio urbi proxuna colitur, ager eius multas rariores plantas botanophilis suppeditare potest. Occurrunt enum 1) circa Tigurum, passin: .;4/opecurus agrestis , Al. ge- niculatus (in Helvetia austro-occidentali desideratus), Amaranthus. Bltum , Antirrhinum Cymbalaria (ad mu- ros, ubique), 24nzt. zaius (ibidem, infrequentior), nt. Orontium, Aster .4mellus (supra Wipkingen), Betonica officinalis & , et y montana ( stricta Wbg.), Bromus arvensis, Br. secalinus, Br. velutinus Schrad., Cardamine amara (ad urbis minoris fossas), Carex alba Scop. (im Káferholz), C. digitata (in sylvis), C. ericetorum Poll. (g/obularis Sut. ; in montibus Zürichherg et Wiplüngerberg; sürps, praeserüm in Helvetia campestri, rarissima), C. ornithopoda Willd. ( pedata Sut.) , C. pilosa All. (in M. Zürichberg ct Uetli- TIGURUM. 559 berg; rara), Caucalis daucoides (auf dem Sihlfeld), Coratophyllum | demersum (in. lacu ^vulgatissimum), Cirsium. bulbosum Dec. (Cnicus tuberosus Sut. ; inter Wiedikon et Uetliaci monts pedem ; planta rarissima), ' Colchicum autumnále (j vernum , Corydalis cava Wbg. (fumaria Moffin. ; im Bleicherweg, copiosissime) , Cynodon Dactjlon Rüch. (Panicum L.), Cypripedium Caíceolus) ad. villam Hoóckler; in horto botanico saepe flores edit), Danthonia decumbens Dec. (Festuca L.), Diplotaxis tenuifolia Dec. ( Sisymbrium L.), Festuca rubra, Helianthemum vulgare Desf. ( Cistus Helianthe- mum L.; quo caret Helvetia | austro-occidentalis) , Helleborus viridis (a C. GrswERO citatus), JHerniaria glabra, Holosteum umbellatum (inter 'Turicum et Sca- phusiam),, Zris sibirica (stirps rarissima, ab Harrrzo in Nomenclatore indicata); Lathraia Squamaria (im Kàferholzchen, et ad villam Hóckler), ZLemna trisu/ca, Lolium temulentum (in satus frequens; eius loco in pa- gis occidentalibus Z. arvense With. segetes infestat), Luzula sy(vatica N. ( Iuncus Muds.) , Lysimachia ne- morum, Milium effusum (in sylvis), Muscari racemo- sum Mill. (Hyacinthus L.), INuphar luteum Sm. (.Nym- phaea L.), INymphaea alba (cum priori ad magnas fos- sas prope suburbium Bleicherweg), Orobanche maior? (in sylvula Burghólzlein; plantam ibi lectam pro ge- nuina zaiore habuerunt nonnulli botanici; eam nos non vidimus), Parietaria erecta M. ct K. (officina- His auct.), Phleum phalaroides Koel. ( Phalaris phleoi- des L.), Poa airoides Kocl. (Aira aquatica L.), P. aquatica? (saltem parcissime) , P. serotina Ehrh. (non Schrad. pa/ustris Sut. ; ad fossas urbis minoris etc.), Polygala Chamaebuxus (in sylvis, vulgo), Polygonum amphibium , Potamogeton densus, P. pectinatus, Pul- monaria angustifolia? à maculata (fortasse olim a Mvnarro visa), Aanunculus sceleratus B hirsutus (ad fossas), Ribes nigrum, Salix fissa Hoffm. , S. fragilis, $. triandra & () villarsiana, et D stipularis (amygda- lina Meg.), $. viminalis (ad rivulum Stampfenbach ; 560 TINE—TITLIACUS. ceterum in pago Tigurino, stirps apud nos rarissi- ma, non infrequens colitur) , Scandixz Pecten (auf dem Sihlfeld), Staphylea pinnata (?), Symphytum ojffici- nale () floribus rubris, T^alictrum | aquilegifolium (iu sylvis), Zicie dumetorum (ad villam Hóckler), 7. sylvatica (um Kàferholzlein). — 2) Secus Silam et quidem, a) ad ripam dextram: A4rundo montana N.. (-4grostis arundinacea Sut.), Cynanchum incetozi- cum Pers. ( 4sclepias L.), Lilium. Martagon , Melittis Melissophyllum , Opheys arachnites Hoffm., Ophr. myo- des Jacq., 7'iola mirabilis ; — b) ad ripam sinistram: Carex tomentosa , Festuca arundinacea Schreb., Gen- tiana Jmarelía ( germanica auct.). Praeterea ad Silam citantur: Carex aíba Scop., Polygaía Chamaebuxus , Teucrium montanum , Thalictrum flavum (??). — 5) In palude Heuried, Uetliaci radicibus subiecta : Gentiana verna, Pinguicula alpina (in planitie rarissime oc- currens), Primula farinosa, Triglochin palustre. — V. Horn, Uetliacus. Tine (Le pas de la), via per fauces rupestres iuxta Sarinam e valle Castrodunensi in conterminum pagum Friburgensem ducens. In sylvis opacis ibi occurrentibus vulgo nascuntur: .E/ymus europaeus, Sambucus racemosa , Senecio alpestris IN. ( saracenicus Sut.). Titliacus (Der Titlisberg), Uraniae mons, in Alpium Angelünontanarum centro situs est. Sum- mum eius culmen, Nollen dictum , sese ad 10,117 p. s. m. et 8749 p. s. Waldstettarum lacum sese extol- lit. Ex eo fastigio, quod thorax glacialis fere 180 p. €rassus cingit, coelo nempe serenissimo, atque boni telescopii ope, ut perhibent auctores nostri, turris excelsissima templi Argentoratensis percipi potest. — Clivo lento sensim a borea mons erigitur, sed austrum versus in abruptos parietes desinit. Ad Titlliaci radices leguntur: 4réóutus alpina , Artemisia Mutellina Vil., AHedysarum obscurum , Rubus saxati- lis, Saliz hastata ( Arbuscula Sut.). TOBINIUM. 561. Tobinium, Zofingen, Argoviae nobile muni- cipium, ad rivum Wiggeram, proxime pagum Lu- cernensem, in regione montibus humilibus sylvisque cincta, pulchris pratis et arvis optime cultis con- stante, amoenissime situm. — Hanc parvam urbem, quae eruditissimum nostrum SurrauwM , omnibus arti- bus virtutibusque ornatum, et patriae, musarum, litterarum graecarum ac botanices amicis carum ge- nuit, multae elegantes domus et aliquot publica ae- dificia, ut templum cathedrale, nova curia et adhuc recentiores sclopetariorum aedes, quarum anticae fa- ciei elegantia laudatur, decorant. Bibliotheca urbana multos veteres classicos , nonnullas reformatorum epistolas et numorum antiquorum collectionem possi- det. In scholis optime institutis iuventus utriusque sexus eruditur. Cives singularis commendat indu- stria, quippe qui pannos pulcherrimos optimosque xylinos ac sericeos, ut et lintea conficiant. Fabri cuprarii et cultrarii egregia quoque opera fabrican- tur. Denique via qua Lucernam itur expeditionis commercium quadantenus sustentat. Regionem vicinam pulchra ambulacra amoenique horti laetificant. In sclopetariorum area duarum an- tiquissimarum tiliarum rami, varie mireque intertexti duas suspensas efficiunt aubas. — Plantae rariores: Alopecurus agrestis , — ,J4nemone | Pulsatilla , ' Betonica officinalis 8 floribus albis, Carex brizoides, C. digi- tata, Carpinus Betulus, Crepis globifera Hal. fil. ( Dioscoridis Lachen.) , Digitalis /utea (in vicino monte Engelberg), Epipogium Gmelini Rich. (Saty- rium Epipogium L.; in fageto der Bahn dicto; stirps praerara), Calium rotundifolium (in pulcherrima sylva abietina Boowald), C. uliginosum, Gentiana ascle- piadea, Geranium sylvaticum , Hypericum montanum, Leucoium vernum, Ornithogalum umbellatum , Papaver dubium, Sagina apetala (rara), Saliz fissa Hoflm. , $. viminalis (utraque in Helvetia infrequens), T*ea- Gaudin Flora helv. VII. 96 562 TOGGICA VALLIS. crium Scordium , T. Scorodonia, Thalictrum aquilegi- folium , F'eronica, Teucrium ll ahi. Tódi. V. Dodi. Toggica. vallis, das Tockenburg v. Tog- genburg, in pago Sangallensi inter poo occid rum ditionem , et pagum Tigurinum Castraque Rhae- tica (die. Landschaft. Gaster) sita est. Plerumque intra limites angustos contenta , longitudine decem ferme leucas metitur. In eius summa parte, das Thur- thal dicta , Duriae, quae vallem. integram ab euro- austro nempe boream versus decurrens irrigat, fon- tes scaturiunt; multi etiam alii rivi in valleculis la- teralibus oriuntur ac sese cum Duria coniungunt. Ad occidentem a. Tigurinorum Allmannico iugo, monti- bus Speer atque Leistkamm et reliqua Alpium cate- na, quam. vulgo Kuhfirsten nominant, ad euro-au- strum a tenui iugo ex ista secedente eamque cum Abbatiscellanorum Alpibus coniungente, ad eurum ab eis Alpibus ac speciatim a M. Hohen-Sentis limita- tur. — Regiones superiores omnino alpestres sunt, pulchrisque constant pascuis, altorum montium dorso subiectis amoenisque sylvis circumdatis: earum cul- tores ex pecorum educatione praecipuum suum yi- ctum conquirunt. Mitiores autem partes boream versus cum fertilissuno Sangallensium agro confluen- tes, arva prataque diligentssime culta continent. Ce- terum plerique totius vallis incolae potissimum in- dustriae commercique artibus, quae eorum nume- rum mirifice auxerunt, acriter incumbere solent. Sic praesertim quammulta lintea telasque xylinas con- ficiunt. Vallis summus vicus (Wildhaus) optimum HurpnarcvM ZwiwcriuM genuit, et plerique totius re- gionis cives fidei, quam vindicavit, evangelicae ad- dicti sunt. Cl. WamnrENBEnG alique partes vallis Tozsicae nonnullus adierunt; sed hucusque nondum sufficienter explorata est, ut eius Flora fere omnino incognita sit. In Alpibus saltem occurrere dicuntur: Ligusticum Meum Crantz. ( 4thamanta L.), Ophrys TOMBEY —TORRENT. 562 myodes Jacq. (in M. Schnabelhorn), Orobus "e. Pedicularis foliosa. Tomaley v. Thommaley. V. Seron. Tombey (Le), collis apricus, pulchris stirpibus dives, prope Ollon in pago Vaudensi situs, et viae qua ex vico Bex Aquileiam itur imminens. Ibi potis- simum leguntur: iuga Chamaepitys Schreb. (optime monente Cl. HtecgrscHwriLER denuo cum Teucriis coniungenda) ; Allium carinatum, Camelina sativa Crantz ( Myagrum L.), Euphrasia lutea , | Hieracium sabaudum , Ononis Columnae All. ( minutissima Sut.), On. Natrix, Onosma echioides Sm. (On. echioides () L.; rarum), dScorzonera austriaca Willd. (humilis Sut.). / : Tompey (in flora helvetica passimi Tombey), mons, ni fallor, Aquileiensium, in pago Vaudensi situs. Ibi, testante Harrrngo, occurrunt: Anthericum Liliago, Orchis viridis Crantz (Satyrium L.), Pedi- cularis foliosa, Sperguia saginoides , J'iola palustris. "^Tornanche (Val-), Pedemontii vallis, boream versus Valesiae, quam ab ea Sylvi montis iugum dividit, contermina, ad austro-occidentem cum ma- gna valle Praetoria prope Chátillon aperitur. Vicus, cui nomen suum indidit, infra paguluim alpestrem le Breuil situs est, vixque 2 l. ab eo distat. Haeece regio ubique rarissimis stirpibus, superior scilicet alpinis, inferior autem australibus, quales generant terrae sub coelo calidiori positae , abundat. — Infra vicum Val-Tornanche ad fauces occurrunt: Phyteuma corniculatum Claivrv. I1 (Ph. Scheuchzeri ÀAll.), Sem- pervivum globiferum (pulchra stirps, in ea statione non infrequens). — Infra fauces: Saíixz wiminalis, Statice plantaginea All — Porro ad viam Chátillon versus: .4lyssum alpestre (» ( Al. argenteum Willd.), Nepeta lanceolata Lam. (JVepete//a Al. Sut), T^y- mus vulgaris. — V. Breuil, Sylvius. Torrent, mons alpinus Valesiae, prope ther- mas Leuccenses situs. Per semitam arduam, inta 564 TORRENT. fauces Wolfspfad s. Pas-du-loup dictas, ubi laete viget elezans 4quilegia alpina, coarctatam , aditur. Inde cuncta Rhodani vallis usque ad oppidum Octo- durum et pulcherrima Alpium australium series sce- nam incomparabilem oculis offerunt. Istius montis pascua clivo lento gramineo, rarissimisque stirpibus exornato constant. Eiusdem generis est mons Tzer- menonaz, huic proximus ac continguus. (n eius tractu stabulis imminente et ab eis vix ultra 3/ 1]. distante, leguntur: Achillea nana, A4lchemilla penta- phyllea, Alch. vulgaris à ( 4lch. hybrida L. amoen.), "ndrosace carnea, ;4nemóne baldensis, 4n. vernalis, "Inthericum serotinum, retia F'italiana N. ( Primula L.), Carez atrata y (C. nigra All.), C. foetida All., C. iuncifolia All., Chrysanthemum alpinum , GENTIANA GLACIALIS Abr. Thom., Zelianthemum | oelandicum Dec. 8 glabrum (Cistus oelandicus verior linneanus, varietate « multo rarior), Juncus lacquini, 1. trifi- dus, Luzula lutea Dec. ( Juncus All., Lychnis alpina, Pedicularis rostrata, Potentilla frigida Vill. ( norve- gica Sut.), P. grandiflora, P. nivea (in iugo boreali rarissima), Ranunculus pyrenaeus « Íolüs lineari- bus (var. in nostris Alpibus rara) -—- In vicini montis Calon pascuis perinde inveniuntur: .nemone vernalis (ad lacunam supra cuiusdam veteris stabuli muros), 4rzica scorpioides (ad molem glacialem huic lacui subiectam) , Geum reptans, Ranunculus pyre- naeus ( bupleur(folius, et y (R. plantagineus All), Sarifraga petraea Vahl (ad stabuli rudera). — In transitu glaciali ad M. Letscherberg: 4frabis coerulea Wulff., Saxifraga biflora All, S. oppositifolia, — V. Tzermenonaz. Torrent, mons Valesiae mediae, in iugo au- strali inter valles Anniviers et Herens situs. Ibi pas- sim occurrunt: ;/nemone baídensis, Carex atrata y (C. nigra All.), Herniaria alpina Vill., Lychnis al- pina. — Yn paludibus infra M. Chbátelard lectae fue- runt: Carez bicolor All., C. microglochin Wbg. , Jun- LA TOURNE —TRAVERS. 565 cus triglumis. — 1n M. Prazlet: Potentilla nivea. — In descensu à vico Forclaz ad Audeires: Rosa mon- tana Vill. (rubrifolia e£ et £ Ser.), R. villosa. — V. montis Senliennaz plantas sub Annivier enume- ratas. Tosa v. Toccia. V. Formazza et Gries. Tourne (La), Neocomensium mons, oppidulo Boudry imininens ; lacus et Alpium prospectus lucu- lentissimus, quem spectatoribus ostentat, inter totius pagi pulcherrimos merito recensetur. Per hunc mon- tem via optime strata ab urbe in valles des Ponts et Travers ducit. —Hieracium succisaefolium All., Ligusticum Meum Crantz ( 4thamanta L.), Fiola ca- nina y pygmaea, VF. pumila Chaix y (V. ericetorum Schrad.). Tourtemage, germ. Turtmann, vicus Vale- siae superioris, in Rhodani ripa sinistra, inter Vi- spam et Leucam situs. Prope hunc locum vallis co- gnominis, vallibus D. Nicolai ad orientem, et Anm- vier occasum versus contigua aperitur. — Circa Turtmann occurrunt: 4straga/us Onobrychis , Cicuta virosa, Clematis recta, Inula Britannica et ipsa Lin- naea borealis, — V. Finges et Grueben. Trapal. mons vallis Tellinae, cuius specialem situm ignoro. In eo certe primum XKoe/eria hirsuta N. (Festuca Hall. fil.) a Cl. Scurrrcugn detecta fuit. Travers, celebris Neocomensium vallis, paulo supra St.-Sulpice, nec procul a vico Bayard incipit, atque potissimum orientem petens, prope Boudry in planitiem aperitur. —Hancce vallem, ad 3 l. lon- gam, percurrit pulchra Reusa, aquarum limpiditate ac optimis, quas alit, tructis nota. Infra vicum Noir- aigues, loco la Clusette dicto, amnis inter praeru- pta saxa summopere coarctatus, per angustissimas fauces in imam vallem festinat. Eo loco pulchra via, quae Neocomo in Galliam ducit, mira audacia: ac arte in rupibus vivis excisa est. Populus frequentis- simus, industria laborisque patientia insignis hancce 506 TRECREN--TRELEX. vallem incolit. —Horologiorum et reticulorum denti« culatoruin (Spitzen , dentelles) fabricatio ibi praeci- puas suas habet sedes, neque tamen agrorum cultura, pecorumve curae ab incolis negliguntur. Inde fit, ut per totam vallem urbanae domus agrestesque casae, sylvae, arva, prata pascuaque subalpina. gratissime alternent. r^ Supra sylvam Croix petra reperitur quaedam ooli- thifera ac bitumine praegnans; prope fauces Clusette pyritae aurigerae pulchraque spatha radiantia occur- runt. Vallis Travers plantas etiam raras gignit; area saxosa, quae vuleo Creux-du-van dicitur, vix una leuca a pago Noiraigues distat, unde facillimo negotio visitari potest. lugum Iuranum nonnisi pau- cissimos montes stirpibus ista area uberiores in suo vasto tractu continet. V. Creux-du-van. Gete- rum in ipsa valle observatae fuerunt: J4ngelica mon- tana Schl. , Carez acuta (circa Noiraigues; rarissima), Cirsium erucagineum Dec. (Carduus Lam.) , beris amara , Phellandrium aquaticum , Polemonium coeru- leum. — Circa Motier: 4rtemisia pontica, Colchicum autumnale 3 vernum , lNarcissus poéticus, Rubus sa- zatilis. Trecken, pagulus Valesiae inferioris in regione horrifica, rupium fragmentis ingentibus undique ob- ruta, atque torrentibus praecipitibus in cataractas in- numeras ruentibus resonante , inter Salvant et Fins- bauts situs. In sylva vicina (loco sane alieno) pro- venire dicitur Spergula arvensis, quae in Valesia nus- quam alibi observata est, — V. Finshauts, Salvan. Trélex, pulcher vieus , in amoena regione mon- tibus Turanis subiecta , ad viam regiam, qua Nevi-« duno Parisios itur, atque parva leuea ab illo oppido distans. Cinca. Trélex 1) in ipsa planitie occurrunt: Anagallis phoenicea Lam. var. floribus delicate. car» neis, Z4vena pratensis (àla Colline), Carex dioica (in palude supra vicum), Castanea vulgaris Lam. (omnino spontanea), C4/ora perfoliata «, et i3 pusilla sero TRELEX. 567 autumno florens (supra Assis molendinem) , Cynanchur Fincetoxicum Pers. ( Asclepias L. ; à la Colline) , Dau- cus Carota € nana (i ericetis), Galanthus nivalis, ]beris amara, lb. pinnata (in arvis Gingins versus; rara), Leucoium vernum, Mentha hirsuta Ó spicata (infra vicum, ad viam; rara pulchraque varietas), Mylinum Carvifolia N. (Selinum L.; ibidem), Ophrys anthropophora, Ophr. myodes Jacq. (cum priori à la Colline), Orchis fusca Jacq. (ad Assem, prope mo- leudinum), Orobancke ramosa, Rumex conglomeratus Schreb. / JNemo/lapathum auct.), Scilla bifolia, Scirpus Baeothryon Ehrh. (in Chlorae perfoliatae pusillae con- sortio) , Ste//aria pentagyna N. (Cerastium aquaticum L.), Teucrium montanum (in ericetis), 7. Scorodonia (in. dumetis), Trifolium scabrum, Tulipa sytvestris (m agris), inca minor «, 6 floribus albis, 7 pur- pureis, et 7; purpureis plenis. — 2) In clivo sylvoso les Cótes dicto, supra vicum: Juphtha/mum salicifolium Bupleurum fa(catum jj latifolium, Campanula persicifo- 4a (ad clivi pedem), Chrysanthemum | corymbosum , Peucedanum Chabraei N. (Selinum L.), Rosa alpina a, 3 pyrenaica et II /agenaria, P'icia dumetorum. — 35) In sylvis luranis, prope viam regiam, qua ad vicum Saint-Cergues itur: cer p/latanoides, .4c. opulifo- lium Vil., Jnemone Hepatica floribus tum coruleis, tum carneis (aux Allevais), Ca/amintka 4cinos Clairv. (Thymus L.) B villosa (ad veterem viam), Campanu/a Cervicaria ? (ni fallor in eo tractu a rev. Ducros lecta), Cypripedium Caíceolus, Dentarie digitata Lam. , D. pinnata Lam., Epipactis rubra Sw. , (Serapias L.), GCentiana ciliata, Laserpitium latifolium x glabrum , et B asperum, Polygala Chamaebuzus (parcissime) , Rosa spinosissima , Rubus hybridus Chaix (glandulosus Bell.), R. saxatilis, R. tomentosus Wild., Sambucus racemosa, Tilia platyphyllos Vent. , F'eronica Teucrium I /atifolia et II 7'ahlii, V. urticaefolia Jacq. — V. Bonmont, Cergues (Saint-), Duillier, Gingins. 568 TRESCHEN-—TRIENT. Treschen, mons alpinus Abbatiscellanorum a CI. Cusronr perlustratus. In eius pascuis occurrunt: Epilobium alpestre Schmidt, Zieracium aurantiacum & bicolor, H. valde-pilosum Vill. Treschen, mons ditionis austriacae Vorarlberg. V. Rheinthal. Treycovagnes, vicus pag: Vaudensis , una leuca. ab urbe Ebroduno distans, ad viam, qua Urbam itur, situs. Plantae rariores: Znthriscus vulgaris Pers. (Scandix nthriscus L.), Carthamus lanatus, Ferbascum Blattaria, Ficia Cracca III (V. tenuifolia Roth; forma in Helvetia valde infrequens.) Trient, vallis asperrima Valesiae inferioris, Sa- baudiae contermina, altoque Alpium iugo, Col de Balme dicto subiecta , ex austro ad septem triones, per cli- vum satis arduum descendit. Eam montes superne editissimi, sed boream versus sensim humiliores ad orientem a valle Entremont separant; ex opposita parte Sabaudae valli Ursinae (Val-Orsine), quacum etsi tantum in horrendas arctissimasque fauces ru- pestres subito coarctata coit, contigua est. Eam in- tegram percurrit eiusdem nominis torrens (le Trient) in molibus elacialibus austrum versus ortus; inde, per illas horrendas saxorum angustias elapsus in imaim Rhodani vallem festinat, atque, cursu inter praerup- tarum rupium anfractus diu celato, demum paulo infra Octodurum per altissimi parietis rimam angu- stam erumpens, subito in conspectum venit ac sta- tim in Rhodanum effunditur. Vallis Trientina, ubique valde angusta, longitu- dine leucam vix integram metitur. Potissimum pra- tis alpinis eximiisque pascuis constat. Incolae nonnisi avenam aliaque aestivalia cerealia serunt, praecipuum victum ex educatione pecorum quaerentes. Tuguria alpestria pagulumque unicum perinde Trient nomi- natum habitant. Utraque via, qua ex Arvae valle (vallée de Chamouny), scilicet hinc per jugum Col de Balme, atque ex altera parte per vallem Ursinam et TRIENT. 569 collum 'Téte-noire Octodurum itur, valleculam Trient traiicit, qua brevi relicta, orientale dorsum conscen- dit, et in eius, summitate , 4120 p. s. m. elata, pylas rupestres la Forclaz dictas subit, unde per clivos syl- vosos in imam Veragrorum vallem penetrat. Vallis Trientina montesque ei imminentes pulchras rarasque stirpes alpinas proferunt. Praesertim citan- tur: J4chillea macrophylla , J4grostis vulgaris WYMh. Y (Agr. pumila L.), vena subspicata Clairv. (ira L.), Bromus erectus Huds. Q folis glabris, Cerinthe glabra Mill. (a/pina Kit.), Circaea intermedia Ehrh. (rara), Conva/laria verticillata, Erigeron V illarsii Willd. Ó albus (au pont de Trient), Geranium lividum L'Hér. , Laserpitium Halleri All. ( hirsutum Sut.), L. latifolium, L. Siler , Linnaea borealis (ad torrentem Trient, infra Trouléroz, quae statio, ut videtur, pulchrae stirpis in Alpibus, imoque Europa australi limitem ultimum occidentalem efficit), Lonicera coerulea, Myrrhis odo- rata Scop. ($candixz L.), Orchis albida All. (Satyrium L.), Oxytropis campestris Dec. ( Astragalus L.) , Phaca alpina Jacq., Ph. astragalina Dec. ( Astragalus al- pinus L.), Potentilla alpestris Hall. fil. (aurea Ser.) I] (B. rubens Vill.; forma rarissima), Aosa rubrifo- lia Vill. l genuina (ex rubro pulcherrime glauces- cens), Saxifraga cuneifolia , Sonchus montanus Lam. (alpinus Sut.), Tamarix germanica, Tanacetum vul- gare, Trifolium spadiceum (genuinum). — Prope mo- les glaciales , meridiem versus: 4chillea macrophy!/a , Veronica aphylla. — In Alpibus: Chrysanthemum a/- pinum, Hieracium alpinum lI (H. Halleri Vill.. — A la Forclaz, qua ex valle Octodurum descenditur : 4Anemone alpina (9 sulphurea, Arnica montana, Botry- chium Lunaria Sw. ( Osmunda L.), Cytisus alpinus Willd. ( Laburnum Sut.), Digitalis lutea, Gentiana -acaulis , C. alpina Fill., Prenanthes muralis, Pteris crispa Sw. (Osmunda L.), Silene rupestris, Tussilago alpina. — Infra pagulum Chantoni; Pimpine//a magna Vl ( F. 570 TRIFTIER. rubra Hoppe), Potentilla rupestris, Ribes alpinum, R. rubrum, J'iola biflora, — V. Finshauts. Triftier v. Triftig, pascuae summae vallis Mattensis (Matterthal), supra Zermatten sita, ac un- dique molibus glacialibus circumdata, ubi per aesta- tem oves aluntur. "Totus iste tractus pulchris plan- tis abundat. 1) In vallecula perangusta prope Zermat- ten proveniunt: Zntirrhinum alpinum, Carex capil- laris, C. rupestris A4ll., Cirsium spinosissimum Scop. ( Cnicus L.), Empetrum nigrum, Festuca rubra VI tri- chophylla, 7. varia Haenke 58 flavescens ( F. acuminata N.), Gentiana glacialis Abr. 'Thom., Grimmia ni- grita W. et M. (7Zeissia Hedw.), Hieracium flexuo- sum Willd., H. staticefolium Vill., Luzula ( Tuncus L.) campestris Dec. y nigricans N. (sudetica Willd.), Ly- copodium selaginoides, Meesia uliginosa Hedw., Myo- sotis alpestris Schmidt, Ozxytropis ( 4stragalus L.) campestris Dec., Oz. lapponica N. (Phaca Wbe.), Phyteuma hemisphaericum var. maior, Pinguicula ai- pina, Salix reticulata, Sempervivum |. arachnoideum. — 2) In pascuis ovinis, occidentem versus prope Zer- matten, inter valeculam Triftthal et vallis Zmuth fun- dum sitis : 4ndrosace ( Aretia L.) helvetica N., ndr. pennina N., 4renaria serpyllifolia (2 ( Ar. viscida Hall. fil.), Aretia F'itatiana N. ( Primula L.), Avena versi- color Vill., Bartramia fontana Sw. ( Mnium L.), Ca- calia leucophylla Willd. (tomentosa Vill.), Cerastium latifolium Ó subacaule Heg. (C. glaciale N.) , C. pedun- culatum N., Draba frigida Saut. (stel/(ata Mur.), Eri- geron Fillarsii Willd. , -Eritrichium nanum Schrad. ( Myosotis Vill.), Euphrasia officinalis var. floribus luteis, GCentiana nivalis , Geum montanum , Gnaphalium supinum, Poa laxa Haenke, Potentil/a frigida (/nor- vegica Sut.), Ranunculus glacialis , Salix herbacea, Sa- rzifraga Segnuieri (sedoides Mur.), Sedum repens Schl., Sempervivum montanum , Trifolium saxatile All., 7^e- ronica bellidioides, — 3) Ad viam inter M. Ráfel et moles glaeiales Triftüg : — 4nthericum serotinum , Adre- TRONS—TUGENUS LACUS. 574 tia V italiana N., Bupleurum ranunculoides, Chrysanthe- mum alpinum « et 8 minimum ( Chr. tomentosum Clairv.), Lychnis alpina. — 4) Circa moles glaciales: |4ndro-. sace tomentosa NN. ( A4retia Schl.), A4nemone baldensis , Eritrichium nanum Schrad., Ranunculus. glacialis, R. rutaefolius, Rhodiola rosea , Senecio incanus, $. uni- florus Al. Trons, magnus vicus HRhaetiae superioris, ad Rheni anterioris ripam sinistram, inter Disentis et Ilanz situs. Incolae religioni romano-catholicae addicti sunt et dialecto romanico utuntur. Locus in gentis historia clarissimus ; nam in sylva vicina Rhaeticae li- bertatis prima fundamenta fuerunt posita, foedusque sanctum a civibus sacramento confirmatum, quod so- lemne usque ad annum 41778 totius Rhaetiae legati, singulis decenniis ad sacellum ibi in rei memoriam conditum , fideliter renovare solebant. Trübsee. V. Engelberg. Tryphon (Saint-). V. Escharpigny. "Ischangnau, pagi Bernensis vicus, in Emmiae superioris valle, ad dextram amnis ripam et in Entle- buchiae Lucernensis confinio situs. Trans Emmiam haud procul ab eo loco extollitur mons Hohgant. In tractu montano inter Tschangnau vallemque Habche- ren contento occurrunt: Zododendrum hirsutum , Ru- bus saxatilis, Smertia perennis, — V, Habcheren. Tschera. V. Cera. Tugenus lacus (der Zugersee, gall. lac de Zoug) 4l. longus unamque latus, ab austro ad bo- ream patet, atque ex maxima parte intra cognomi- nis pagi fines continetur; extremitas tamen meridio- nalis ad Suitensium ditionem pertinet, pagique Lucer- nensis exiguam oram adtingit. Supra mare 1501 p. elevatus est. Amnium, quorum aquis augetur, prae- cipuus est Lorza (die Lorze, v. Loretz), quae ex parvo laen Egerio orta , maximam agri Tugiensis partem in- rigat, prope Cham in lacum effunditur, eoque mox rursus deserto, ad Lucernensis Tigurinique pagi con- 572 PAGUS TUGENUS. finium Tugenos relinquit ac sese cum Ursa commiscet. Lacus '"Tugenus amoenissimus est: ripae enim eius magnam pulchrarum scenarum varietatem exhibent. Australis nempe rupestris satisque ardua, M. Regi: praeruptis scopulis subiicitur: Lucernam versus lit- tora sub magnis nemoribus delitescunt. Ad boream, contra, ut et ad eurum, vineis, fertilissimis arvis, pratis, innumeris pomariis et antiquis castanetis su- perbiunt.. Undique tandem oppida vicique, ut ''ugium, Cham, Art etc. istam pulcherrimam regionem exor- nant. T Lacus incredibilem piscium copiam alit: quos in- ter maximi aestimantur eius tructae, cyprini, lucii et salvelini, quos vulgo Rótheli nominant. — Plantae ci- tatae: ntirrhinum Cymbóalaria, Potamogeton pecti- natus, Tugenus (Tugiensis) pagus, minimus quidem totius Helvetiae, sed inter amoenissimas ac fertilissi- . mas, quas complectitur regiones, recensendus , in eius fere meditullio situs, ad borea-eurum a Tigurinis' ac Suitensibus , austrum versus perinde aSuitensi agro, et ad occidentem a pago Lucernensi et Argovia termi- natur. Forma ad ovalem accedit, et superficie fere 5 milliaria geographica quadrata continet; 6—7 l. lon- gus ac /4—5 l. latus est. Agri Tugeni pars austro- orientalis a montium Rossberg, Sattel et Hohen- Rhone verticibus (quorum altissimi sese nusquam ultra 5000 p. S. m. extollunt) in lenes clivos usque ad urbem Tu- gium camposque Daarenses extenditur; reliquae par- tes ad borea-occidentem sitae, fertilissimam planitiem , inter lacum, Lorzam Ursamque contentam efficiunt. Praeter eos amnes, Sila quoque per brevem tractum inter Tugenos et 'Tigurinos limitem statuit. Parvum lacum Egerium mons Rossberg s. Ruffi a Suitensium separat agro. Incolae religionem catholicam profitentur ; eos la- bor improbus et industria ditaverunt. Fabricas nempe coriarias, molendina €hartaria et officinas ubi seri- TUGIUM. 573 cum netur texiturque possident. Supra Menzigen et Egeri oeconomiae alpestri incumbunt, ac praecipue magnam butyri vim praeparant. ÁArmenta eorum, magnitudine ac forma aeque insignia, multum ad re- gionis opulentiam conferre dicuntur. In terris sub coelo mitiori iacentibus vitis et castanea (potissimum circa Walchwyl) laetissimae vegetant. Sed omnes fere pagi partes optimum foenum arborumque domestica- rum fructus uberrimos proferunt, ut, praeter iuniora pecora, poma exsiccata, et spiritus, quem ex cera- sis vulgo eliciunt, affatim in pagos vicinos exportentur. Jam a seculi nostri initio scholae totius pagi, sed prae-: sertim urbanae insigniter restauratae fuerunt, . sicque in ea regione superstitionis pravae et inscitiae malis , quae apud ceteras Helvetiae minores civitates passim grassantur, eflicacissima adlata est medela. Flora Tugiensis hucusque vix ac ne vix investigata fuit, et adhuc scrutatores exspectat. Tugium (Zug), pagi Tugeni caput. Haecce parva, sed concinna urbs, ad lacus eiusdem nomi- nis ripam orientalem, boream versus, iacet. Vias ha- bet rectas, satis latas et munditie conspicuas; eam exornant tria pulchra templa, quorum cathedrale extra muros situm est: coemeterii ei adiacentis omnia fere sepulchra floribus herhisque coronariis ornata sunt, ac magna cura a superstitibus coluntur. Ceterum ali- quot magni pretii tabulae pictae templorum parietes de- corant. In curia urbana optima adservatur totius pagi inappa geographica ; ibi etiam fenestrarum vitra a Micg. Mürrrno, cive Tugeno, picta visuntur. — Armamenta- rium nonnulla maiorum fortitudinis trophaea possidet. In gymnasio academico professores quinque iuven- tutem patriam eruditorum linguas scientiasque docent. Scholae inferiores, ac praesertim puellarum, quam in- signi diligentia monachae curant, optime institutae sunt. Bibliotheca publica iam per seculum quindeci- mun. condita est; praeter hanc in capucinorum mona- sterio librorum collectio perinde conservatur. 574 TURTIG—TZERMENONAZ. Regio urbi proxima amoenitate singulari ac fere incomparabili sese commendat. Colles lacus ripis in- munentes, arborum pomiferarum sylvis, vineis, villis pagisque superbiunt, . Ultra littus meridionale Regii montis minaces exsurgunt scopuli; tum ater Pilatus, et procul nivosa Bernensium Alpium cacumina. Un- dique gratissima ambulacra, arte sed magis adhuc ab ipsius naturae manu decorata, oblectationem scenas- que iucundas oculis offerunt. Praecipue laudantur mons Tueiensis (Zugerberg), antiquissima arx Buo- nas et vicus Cham, quae loca omnia ad lacus ri- pam borealem sita sunt, ac nonnisi una ictien ab urbe distant. ü jipibal dd Prope Tugium occurrere dicuntur: Carez mazima Scop., Convallaria verticillata (Art versus); Cypri pedium Calceolus. (am Walchwylerberg). Turicum. V. Tigurum. Türlersee. V. Tigurinus pagus. Turtig, parvus vicus Valesiae, ad Rhodani ri- pam sinistram , qua Vispa ad pagum Tourtemagne itur, situs. Inter Turtig et Vispam occurrit Crepis tecto- rum à integrifolia , species intra nostros limites ra- rissima ; ibi quoque nascitur pulcherrimus Dictamnus aibus , alis nempe praeruptisque DM inhaerens. Tusis. V. Thusis. Tzermenonaz (Cherbenon), mons Valesiae superioris in iugo boreali, ad eurum ultra thermas Leucenses, a quibus M. Torrent eum separat, situs, et saltem 6000 p. s. m. elevatus. Huc a thermis intra 2 horarum tempus facile pervenitur. In utroque monte prospectus incomparabilis scenarumque diversissima- rum contemplatio viatorem summopere delectant. Atra profundaque Dalae praecipitia, horrendae eius angu- stiae rupestres, longus per totam vallem principem usque ad oppidum Octoduruin Rhodani cursus, ingens denique iugum australe ibi pulcherrime adparent. Huncece tractum alpestrem amoenissimi clivi, omni- genis floribus rarisque stirpibus exornati botanophilis TZERMOTANAZ (ALONS). 515 etiam singulariter commendant. Sic in M. Tzerme- nonaz supra casas pastorias occurrunt: JcAi/lea nana, Alchemilla pentaphyllea, .4lch. vulgaris Ó subsericea ( Atch. montana. Willd.), A4ndrosace carnea, ;4nemone baldensis , An. vernalis, Anthericum serotinum , z4rena- ria biflora var. caespitosa neque sarmentosa, .4retia Fitaliana N. ( Primuta L.), Carex atrata y (C. nigra All.), C. foetida All. , C. juncifolia All., Chrysanthe- mum alpinum , Gentiana bavarica, C. nivalis, Gnapha- lium supinum , Helianthemum oelandicum Dec. pg gla- brum (Cistus oelandicus Wbg. ; forma rarior), Juncus Jacquini, 1l. trifidus, Luzula lutea Dec. ( luncus All.), Lychnis alpina, Pedicularis rostrata, Potentilía fri- gida Vill. (norvegica Sut.), P. grandiflora, P. nivea (praesertim in iugo boreali rarissima) , Aanunculus py- renaeus a foliis linearibus (in Alpibus Helveticis rarus), Trifolium badium Schreb., Tr. ochroleucum. — In vi- cino monte Calon: Reaunculus pyrenaeus (9 bupleuri- J'olius, et y ( Ranunculus plantagineus All.), Sazifraga petraea Vahl. — Ad lacunam supra tugurium dirutum sitam: 4nemone verna(is. — Infra huncce lacum, ad moles glaciales: 4rmica scorpioides, Geum reptans. Tzermotanaz, mons Valesiae inferioris, cum fertilibus pascuis, casis pastoriis tuguriisque sparsis, in summa valle Bagnes situs. Ibi magnae patent mo- les glaciales, quarum effluvium lacunam alpestrem efficit. Altius autem mare glaciale, 8—10 leucas lon- gum, meridiem versus porrigitur: ex cuius oris ex- surgunt, hinc montis Combin altissimi scopuli, pedes nempe 15,252 s. m. elevati, atque inde paulo propius ad occidentem mons Velan ad Pennini focum perti- nens, ac inter eius vertices altissimus, quippe cuius alütudo absoluta 10527 p. metiri dicatur. Deinde in vallis Pellinae , ad provinciam Praetoriam referendae, vicinia collum extollitur fere novem millia pedum s, m. elatum, quod incolae vulgo Col de la Fenétre nuncu- pant. Per huncce glacialem tractum , tantis cacuini- nibus subjectum, semita alpestris periculosa difficilli- 576 UETLIACUS. maque, nec nisi per paucissimas hebdomades aestiva- les viatoribus accessa, e Valesia in vallem Pellinam, supra Augustam cum planitie Praetoria confluentem , ducit. Hanc arduam viam olün secutus esse perhibe- tur Carviwvs ex valle Augustana inimicorumque veri- taüs manibus elapsus. — V. Fenétre (Col de la). Pascua glacialia M. Tzermenonae stirpibus pul- cherrimis rarissimisque abundant. Potissimum ibi le- guntur: .4grostis rupestris Willd. y aurata (Gramen splendidum !), 4ndrosace carnea, Andr. obtusifolia All, Arabis coerulea Wulff. , 4r. serpyliifolia Vill., J4vena distichophylla Vill., 4v. subspicata Clairv. ( Mira L.), Carerz approximata Hoppe (/eporina Willd.), C. bico- lor (species perrarae!), Festuca Halleri Vil., Linum montanum (narbonense Sut.), Poa aspera N. ('caesia Sm.), P. /axa Haenke, P. minor N., P. nemoralis IV glauca ( P. iuncea Sut.), Ranunculus glacialis, Sisym- brium pinnatifidum Dec. (bursifolium Sut.), S. tana- cetifolium. — Infra imas Tzermotanae casas: Hernia- ria alpina Vill., Oxytropis foetida Dec. (.4stragalus Halleri All). — In excelsis pascuis Champ-rion v. Zanrion, undique glaciali cingulo circumdatis: 442the- ricum serotinum, aliquot 4renariae, ZLrtemisia spicata Jacq., Hedysarum obscurum, Lychnis alpina, Potentilla multifída, Saliz glauca (8 (S. Lapponum L.), S. myr- sinites a, et Ó lanata. — In summo clivo: Gnapka- lium Leontopodium Vill. ( Filago L.), Potentilla nivea.— Ultra moles glaciales et Druentiam (la Dranse) ibi scaturientem: ;Zchillea nana, nthericum serotinum, Artemisia glacialis, Gnaphalium alpinum, Potentilla minima Hall. fil., Sazifraga oppositifolia, S. petraea Vahl., Senecio incanus, Soldanella alpina, — Inter ambas moles glaciales: Cerastium alpinum, Gentiana punctata, Tzmut, V. Z'muth. LUE Uetliacus v. Uto (der Uetliberg s. Hütli- berg), summuni iugi Albii (Albis) dorsum, in pago UMBRAIGL. 577 Tigurino situm, ipsiqui urbi, occasum versus immi- nens. Monts vertex 2790 p. s. m. s. 1490 p. s. la- cum elatus est. Scenam vere stupendam et incom» parabilem, quae ibi sese oculis offert, peritissimus artifex H. Kgrrra, Tigurinus civis , mappa is- tius generis quod vulgo panorama dicitur, fidelis- sime expressit. — [ntra 2 horarum tempus summus mons facile conscendi potest. — Plantae rariores: "cer platanoides, 4rundo montana N. ( Agrostis arun- dinacea), Buphthalmum salicifolium, Carex emarcida Sut. (supra amoenisimam villam Hóckler: species scheuchzeriana dubia, ibi non amplius visa, et, ut opinor, ad C. sy/vaticam Huds. referenda). C. Aumilis Leyss. (clandestina Good.; ad villam Friessenberg), €. maxima Scop. (supra v. Hóckler), €. muricata, C. tomentosa (in imis sylvis), Carpinus Betulus, Cer- varia glauca N. ( 4thamanta Cervaria L.), Cirsium bulbosum Dec. (Cnicus tuberosus Sut., stürps rarissi- ma, in Uetliaei pratis passim occurrens), Cypripe- dium Calceo/us (circa villam Hóclkler), JDentaria digi- tata Lam. (pentaphyllos Sut.), Digitalis grandiflora Lam. (ambigua Sut.), Epipactis grandiflora N. (Se- rapias L., S. /lancifolia Ehrh.), Coodyera repens R. Br. (Satyrium L.), Impatiens Noli-tangere, Latüraea $guamaria (ad v. Hóckler), Luzu/a albida Dec. (Iun- cus Hoffin.) , Melittis Melissophyllum , Narcissus Pseudo- Narcissus, Ophrys arachnites Hoffm., Ophr. myodes Jaeq., Pinguicula alpina, Prenanthes purpurea, Saxi- fraga mutata, Sesleria coerulea Ard. ( Cynosurus L.), Stachys alpina, Stellera Passerina, Tazus baccata, T'eucrium Scorodonia , Thalictrum aquilegifolium , F'icia dumetorum, Umbraigl, s. Brauglio (germ. Wormser-Joch), mons excelsus celebrisque, Rhaetorum valli Monaste- riensi (Münsterthal, val da Mustair), et regioni Bor- miensi, quae summam vallis Tellinae partem efficit, inter positus. Via alpestris, olim inagis quam nostris diebus frequentata, ceterum ardua, slicet neutiquam Gaudin Flora hely. VII. M 578 UMBRAIGL. periculosa, a vico Hhaetico Sta. Maria intra 8—9 ho- rarum spatium per hunc montem Bormium ducit. In latere occidentali, ac quidem procul ab ea via, locus 5 l. Bormio distans visitari meretur, ubi pulchrum mirumque fontem habet amnis Adda. Cuius unda lim- pidissima e medio rupium pariete, quasi per urnam circularem scaturiens, saltum 50 pedes altum efficit, moxque aliquot rivorum incremento invalescit, Fere ad ipsas montis radices sitae sunt D. Martini ther- mae. — Totum iter Braulianum Florae amicis largam pulchrarum insigniumque stirpium messem suppeditat. Jam C. Gzswreno et I. Bavurwo notus, hic dives mons Braulius ab Harrrzr amicis perlustratus fuit; eum postea Rev. Por, optimus Azz. Tnowas, ac deinde Cl. ScnurrrcHen alique percurrerunt; sed etiam post eas investigationes, nullus dubito, quin eius lata dorsa multas adhuc plantas, ibi mondum observatas, profe- rant. Hucusque citari possunt: .Zchil/ea moschata, Aethionema sazatile RB. Br. / TA/aspi L.; in M. /Vom- bre, teste I. BAvniwo), J4nemone alpina () sulphurea , Asperugo procumbens (ad D. Martini balneum), Cam- panula barbata y pusilla, Cherleria sedoides, Cinera- ria tenuifolia N. (/longifolia Schleich.; rarissima), Cirsium Erisithales Scop. (Cnicus L.) Y g/utinosum, Coronopus Ruellii?? All. ( Cochlearia Coronopus L.), Dianthus alpinus Por (an potius D. g/acia/is Haenke? uterque certe rarissunus), Gratio/a officinalis f mi- nor, Horminum pyrenaicum (Alpibus Rhaeticis Larien- sibusque proprium; in medio montüs, supra Bormium, descensu frequens), JVasturtium pyrenaicum BR. Br. ( Sisymbrium L.) y (S. stylosum Pers.; var. perrara), Oxytropis uralensis Dec. ( 4stragalus L.), Polemonium coeruleum, | Potentilla grandiflora, Primuía minima Roesch (rhaetica? N.), Ranunculus pyrenaeus, Saxi- Jfraga Aizoon Jacq. 6j Jongifolia (ad montis radices, saxis innixa), S. J'andelli Sternb. (burseriana Sut.; ad cuiusdam diruti sacelli rudera; stirps formosissima, adeoque rara, ut quantum comperimus, nusquam UNTERSEEN. 579 nisi in eo monte et in scopulis Corni di Canzo hu- cusque reperiri potuerit), Se/inum rablense N. ( Ferula Wiullf.; ut opinor, mere Insubricum), Senecio Doro- nicum «, et y cauli mulufloro (var. pulcherrima), 7a- leriana saxatilis Jacq. (ad monüs pedem, supra Bor- mium), 7 io/a pinnata. Unterseen, oppidulum Oberlandiae Bernensis, paulo infra Interlaken ad Arolam, inter Brientinum 'Thunensemque lacus, situm. Regio vicina, coelo mi- tissimo, ac valetudini corroborandae aptissimo sub- lecta, naturae amicis mirum in modum adridet, unde factum est, ut, per hos ultmos annos, hospitum ex diversis Europae partibus, sed praesertim Britanno- rum, qui in isto terrarum angulo ibi aestatem autum- numve consumunt, numerus omnem fere fidem. supe- ret. Ea mobilis colonia incolis quidem multam adfert pecuniam, sed quod valde lugendum, fama est mores publicos inde magnum detrimentum cepisse. Oppidi situs in amoena planitie, antiquis et im- mensae staturae arboribus consita, iucundissimus est; undique pulchra ambulacra, scenae pictoriae variique prospectus hospitum animum et oculos oblectant. Ibi desit Cl. KasrnHorrEn Oberlandiae sylvis praefectus, Vir sane omni respectu dignus, qui cum. nobilissimis patriae hominumque amicis, cum eius optimo cive FrrrENBERG, cum illo bonis diu flebili Escaeno Lin- thiano, cum venerando P. GrsAngp paucissimisque aliis eiusdem meriti viris, qui summis Helvetiam adfece- runt beneficiis eique summum conquisiverunt honorem; recenseatur. In eius hortis coluntur: 4cer JVegundo (procerum), ZAilanthus glandulosa Desf., Bignonia Catalpa, Cra- taegus glabra Haw., Cupressus sempervirens (parva), Gleditsia triacanthos (perinde), luniperus virginiana (rustica), Kerria iaponica Dec. ( Rubus L.; rustica), Laurus nobilis, Liriodendrum Tulipifera (laete florens, procera, qualiscunque frigoris patiens), Jagno/ia &randiflora. (1829 iam sub dio tribus hiemibus resti- - '580 UNTERSEEN. terat), 7MMorus alba (arbores 21, quarum foliis bom- byces vescuntur), JM. nigra, Phillyrea. angustifolia , Ph. media (robustae), Pinus ba/samea , P. Laricio Poir., "P. Strobus (laete vigentes), Prunus Lauro-Cerasus (fruc- tus maturos edit), Pr. /usitanica. (parvà), Sophora ia- ponica (duae plantae adhuc tenerae), Srerculia plata- nifolia L. fil. (delicatula), Syringa persica, Taxodium distichum Puch. ( Cupressus L. ; rusticum), TAuia sphae- roidalis Puch. (Cupressus thuioides L.; parva). Praeterea Vir honoratissimus in alto montis Har- der clivo australi, paulo infra verticem ad 4900 p. s. m. elatum, iam ante 18 annos sylvulam integram ex Pino Strobo (Pin de 7f'eimouth) constantem planta- vit. Quae arbores, iam procerae ac fructus edentes hucusque omnes hiemes impune tulerunt. Quin etiam solo facilius ac ipsa Pinus Cembra adsuescunt. Sed nuperrime KasrnHorrnus felicissimo eventu. Cemóram Strobo inseruit, sicque optimum modum detexit, quo ein regionibus campestribus vel submontanis ista no- strarum Alpium nobihssima utilissimaque arbor pro- spere colatur. : In eo monte (Harder), ad collem Hohbühl pulcher patet prospectus. Circa Unspunnen, ubi iam bis in hocce seculo pastores alpini dies festivos ludis gym- nasticis coram innuieris. spectatoribus celebraverunt, veteris arcis rudera etiamnum visuntur. In alto montis Suleck, ad vallis Lauterbrunnen ingressum siti cacu- mine, alpestres Oberlandiae regiones scenam quoque amoenissimam ostendunt. Sed potissimum in pascuis Gemmenalp, quae boni ducis auxilio intra 4 horas conscendi possunt, immensa Alpium iuga incompara- bili sunt spectaculo. In der Goldey, prope Unterseen citantur: Carpe- $ium cernuum (rarum), Zieracium amplexicaule, Teu- cerium montanum. — In alpe Suleck nostra Draóa scle- rophylla fj lazior lecta est. — In monte Faulhorn, in- ter lacum Brientinum et vallem. Grindeliam. exsur- gente (v. Grindelwald) ad altitudinem 4—5 mil- URANIA. 581 lium p. s. m. nuper a Cl. Guthnick observatae fue- runt: Carez limosa [i irrigua Wbhg. (C. irrigua Sm.), Draba nivalis Lilebl., Dr. stelata?? Jacq. (planta austriaca hucusque intra nostros limites nusquam visa est), Jr. stenophylla Guthn. (sic: an fortasse no- stra Dr. sclerophylla? ), Dr. tomentosa Wbhg. V. Habkeren. Untervatz. V. Vatz. Unterwalden. V. Subsylvania. Unterwasser. V. Gombs. Urania, seu pagus Uraniensis (acc. Canton Ur), ad austrum a Ticinensi pago, ad orientem a Rheni anterioris valle Rhaetica pagoque Glaronensi, boream versus a Suitensium ditione denique ad occa- sum a Subsylvania, Oberlandia Bernensi summaque Valesia lunitatur. Leucas fere 15 longus, a magno Gotthardi foco secus Ursam, quae maximam eius lon- gitudinem traiicit, boream versus extenditur et in parte septentrionali, quae omnium latissima est, ab occidente ad eurum leucas 8 —9 metitur. Ceterum superficie quadrata 241 milliaria geographica complecti putatur, eoque respectu omnes ceteras, quae dicun- tur minores Helvetiorum civitates facile superat; sed propter Alpium excelsarum iuga, quae eum undequa- que percurrunt, ineolarum numerum, pro tanti am- bitus portione, exiguum continet. In aliquot eius parübus, montes ultra limitem. nivalem. extolluntur , molibusque glacialibus rigent. Ad occasum M. Tit- liacus et Susten, ad meridiem plerique Gotthardi sco- puli, ad eurum tandem montes Scheerhorn, Dódi, Crispalt et Badus Uraniam muro pene impenetrabih cireumsepire videntur. Praeter hos montium ingen- tes tractus, praecipuae eius valles, longae quidem, sed valde coarctatae, quibus constat, sunt: 1) magna Gotthardiana, quae cum Ursa a montis summo collo usque ad Waldstettarum lacum porrigitur, et maxi- mam totius pagi partem efficit. Altissima eius regio vallis Ursaria nuncupatur. V. Ursaria vallis. 2) 532 "URANIA. Schüchensis (das Schüchenthal), ex euro occidentem petens, quam Alpes Claridae a Linthae Glaronensi valle dissociant; paulo supra Altorf, nec procul a lacu sese aperit. 5) Vallis lateralis Meyenthal, ad occidentem iacens; per montem Susten, viae bonae alpestris ope cum Haselia Bernensi communicat, et prope Wasen cum magna Ursae valle coniungitur. "Pars ima vallis principis in lacus Waldstettarum vi- cinia sita, totius Uraniae fertilissima est. Parvam planitiem Reussthal dictam, inter Amsteg ac lacum contentam efficit. Frumentum ibi vulgo, in reliquis autem tractibus rarius colitar. Multae tamen arbores pomiferae in mitioribus vallibus laete proveniunt , et iuglandes pulcherrimae vicos septentrionales undi- que obumbrant. Ceterum etiam per hiemis menses frigidiores Favonii (der Fóhn, Fóhnwind) tepidus ha- litus saepe nivium immensas moles brevissimo tem- pore resolvit, vernosque dies reducere solet. Prae- cipuum quaestum incolae ex pascuis, Alpibus et ar- mentorum educatione conquirunt, exquisitorum ca- seorum ingentem vim adsidue praeparantes. Mercium quoque transitus et expeditio gentis industriam susten- tant. Religionem catholicam profitentur, neque su- perstitionis labe omnino expertes sunt, quanquam clerus Üraniensis, cui iuventutis institutio. curaque omnis incumbit, scientiae virtutisque laude pollet. Uraniam pulchra divesque Flora, iam a priscis temporibus multoties investigata scientiae amicis in- signiter commendat. Nuper fertilissimos pagi tractus Cl. Wanurrwsrgc ct Emm. Tuowass, a quibus ibi mul- tae rarae stirpes ibi observatae traduntur, sollicite peragraverunt. Praeter plantas in Gotthardi val- lisque Ursariae descriptione indicatas *) V. adhuc Altorf, Achsenberg, Schóllenen, Wasen. *) To::iam alpinam in Uraniae Alpibus provenire testatur IL. T. ScugucszEn. URBA. 583 Urba (Orbe), parva sed antiquissima urbs pagi Vaudensis, forsan veterum Urbigenarum caput, ad cognominem fluvium sita, duabusque leucis austro- occasum versus a lacu Neocomensi et Ebroduno di- stans. Pulcherrima immensaque vetustissimae arcis rudera, quae nullis antiquae Helvetiae reliquiis cede- bant, sub seculi initio penitus diruta ac solo aequata fueruut; etiam nunc tamen duae altae turres, ad an- gulos magni ambulacri, quod iam eorum spatium ob- Unet, sitae, tanta:n adhuc molem quodam modo in memoriam revocant. Urba excelso insidet colli, quem amnis quasi peninsulam longo gyro circumfíluit. Pons excelsus, audacis ac pulchrae structurae, per annos 1826 — 1829 aedificatus, altas Urbae ripas coniungens praecipuum urbis ornamentum efficit. Ceterum viae plus minus declives sunt, sed excepto occidentali sut- urbio, rectae nec inelegantes. Domus aliquot pul- chros hortos rupibus altis superstructos exhibent; sic aedes, quas sub praeteriti seculi finem habitaverunt Cl. VeNEL, qui puerorum membra contorta arte magna mirificaque sanabat, et celeberr. Davarr, Anglus, Ep. SwrrHro amicissimus optümoque nostro Ducnsos coniunctissimus. Plantas in diversis regionibus , prae- sertim Helveticis collectas, singulari cura colebat, et ni fallor earum nonnullae superstites in isto horto, quam nunc eius digni possident filii, etiamnum Viri egregii solertiam testari, memoriamque tueri viden- tur. Urba reformatorem VinrrvuM, FanrrrEr fidum socium, et recentioribus temporibus ExxAw BrEnvTRAND , theologum, oratorem facundum, scientiarum natura- lum peritissimum ac praecipuarum Europae acade- miarum.sodalem genuit. Inventus urbana in bonis scholis eruditur ; prima- riae praesertim, ad mutuae methodi hormam insti- tutae, cui probatissimus praeest ludimagister , sum- mae laudes tribuuntur. Oppidum in amoenissima regione, qua pictoria Urbae vallis dilatatur, ac supra magnas Ebrodunén- 584 URBA. ses paludes situm est. Prospectus iueundissimus, flu- vii cursum, fertiles campos, prata laete virentia la- teque patentia, et procul lacum Neocomensem am- plectens, ambulacra eius laetificat. Prope urbem ma- gna caverna rupestris, ad vicum Montcherand sita, et amni Urbae quasi impendens, pulchra vallis quam hicce fluvius totam irrigat, et ubi supra Vallorbes ex praerupti montis radicibus, subito largus limpidissi- musque scalurit, mirabilis, quam inter hunc vieum et Ballaigues efficit, cataracta, denique vicini montes Suchet, dent de Vaulion etc., cives hospitesque ad excursiones geniales invitant. Neque hie ridens ter- rarum angulus stirpibus raris caret. Eas iam Har- LERUS indicavit, ac nuper amiciss. MowwanD, dum ibi scholarum rector erat, magna cura collegit , imoque plurimas delineavit coloribusque propriis illu- minavit. — Potissimum citari merentur 1) circa ur- bem, passim: cer opulifolium Vill. (secus fluvium), Achillea Ptarmica, 4ntirrhinum Cymbalaria (ad urbis muros), Zrabis perfoliata Lam. ( Turritis glabra L.), Bunias Erucago (ad sagittariorum stadium), Cheiran- thus Cheiri (ad moenia rupesque prope amnem), Cori- andrum sativum (cum Buniade; rarum), Coronilla va- ria, Corydalis lutea Dec. ( Fumaria capnoides Sut. ; ad urbis muros), Cytisus a/pinus Willd. ( Laburnum Sut.), Festuca loliacea Huds., Zordeum secalinum Schreb. (Mathod versus; rarissimum, nec alibi in Helvetia rite recognitum), Lepidium latifolium (perrarum), Me- lampyrum cristatum, Nasturtium sy(vestre R. Br. (Si- symbrium L.; parcissume), Polycnemum arvensi, Po- tentilla opaca (a Cl. Davarr lecta), Zerbascum Bíat- taria (circa pavimentum musivum), Zicia /utea (in agris; rara). — 2) Prope Arnex: .4/opecurus fulvus Sin. ( geniculatus agr. helv.), 4aea hirsuta, Lathy- rus sativus (rarus), Sparganium natans, Utricularia vulgaris (cum priori in stagno viae regiae contiguo),- Vaccinium F'itis-idaea, K'eronica scutellata, — 5) In- ter AÁrnex et Lassapaz; 4nemone Pulsatilla I praecoz URBA. 585 (propi Pompaples), Coryda/is cava Wbg. (Fumaria Hoffm.; ad molendina inter Pompaples et Lassaraz), Leucoium vernum (infra vici Pompaples coemeterium). -- 4) Ad rupes circa Saint-Loup: .4ndropogon Ischae- mum, nemone Pulsatilla 1., Gypsophila Sazifraga, Mespilus Cotoneaster, Trinia glaberrima Hoffm. ( Hen- ningii fl. helv.;. Pimpinella dioica L.). — 5) Ad vete- rem viam stratam (chemin de lEtraz), Mathod ver- sus: .4ilium ursinum, Carez Buxbaumii Wby. (in pa- ludibus infra Valeires, neque alibi intra limites Hel- vetiae visa) , Geranium columbinum, G. dissectum, Mu- scari comosum Mill. ( Hyacinthus L.), Primula farinosa (ad viam populis: consitam, prope alnetum), Ranun- culus aconitifolius (in ipso alneto), Semecio paludosus (in paludibus infra Valeires). — 6) Entreroches ver- sus, per villam Vaux-Vully paludesque: .7doxa AMo- Schatellina, J4llium angulosum OQ tunicatum Íl. helv. 2. p. 606 (infra viam prope la Vaux-Vully; var. per- insignis, alibi nusquam visa), ;4rundo montana N. ( 4grostis arundinacea Sut.), Astragalus Cicer (au che- min de l'Etraz), Carex intermedia Good. (arenaria Sut.; ibidem) , Dionthus superbus, Geranium palustre, Lathyrus sylvestris, L. tuberosus (uterque ad villam Vaux-Vully), Menyanthes trifoiiata, J:Nuphar luteum Sm. (JVymphaea L.), Nymphaece alba, Ornithogalum pyrenaicum (infra. villam. V.-V.), Rosa cinnamomea (au chemin de Collian; rara), Sanguisorba officina- lis, Symphytum officinale. — 7) Secus canalem: Zyo- scyamus niger, Ranunculus Flammula, Scutellaria ga- lericulata, — 8) In canali fossisque, et in rivis Urba, 'Thiela et Tallent: Poramogeton crispus, P. densus, P. lucens, P. natans Y. vulgaris, et III /uitans, P. pe- ctinatus, — 9) Eundo ab urbe per Echallens et As- sens ad vicum Étanieres: Achillea Ptarmica (prope ca- nalem ac Thielae Tallentique pontes), ;4z2e/ica moz- tana Schl., Bidens cernua (in vico | Chavornay), Maiva moschata, Mespilus germanica (cum priori in- ter urbem canalemque), Parietaria erecta M. et K. 586 UhBA. ( officinalis auct.), Ranunculus Lingua (in Ptarmicae consortio), Scil/a bifolia, Tussilago Petasites (secus canalem). — 410) Circa Bavois: Circaea intermedia Ehrh. (ad viam inter Assens et Étanieres; rara), Cy- noglossum offtcinale, Geranium molle, Orchis hircina Crantz (Satyrium L.; rara). — 11) Essert et Epen- des versus: .4rabis brassicacformis Wallr. (Brassica alpina L.; stirps praerara, ibi semel visa), Caitri- che sessilis e verna Dec., Euphorbia palustris (in pratis ad Urbae ripam dextram, infra eius cum canali iun- ctionem ; rara), Geum rivale, Gratiola officinalis, Hip- puris vulgaris, Hottonia palustris (ad fossam prope canalis pontem), Po/ygonum Bistorta, — 12) Inter . Urbam et Valeires: Conium maculatum (extra urbis portas, ad dextram), 2e/phinium Consolida (in agris inter Montchoisi et Valeires), Dianthus prolifer, iris germanica (locis rupestribus prope speculam signife- ram), Lotus siliquosus, Melica ciliata (in lridis con- sortio), Prenanthes purpurea (in. sylvis), Saponaria Faccaria. — 15) Eundo ad vicum Montcherand: Ce- rastium arvense, Chlora perfoliata, Crocus vernus , Geranium lucidum (ad viam arcis horto subiectam ; praerarum), C. sanguineum (copiose), Zolosteum um- bellatum, J4enyanthes trifoliata, Ornithogalum umbel- latum (in pratis uliginosis, cum priori), Jinca maior (ad turris quadratae pedem; rara). — 14) In itinere ad montem dent de Vaulion: cer opulifolium Vill., 4 nemone ranunculoides, Jnthericum ramosum, Jrena- ria fasciculata Jacq. ( Alsine mucronata Sut.), Asarum europaeum , J4strantia maior, Calamintha officinalis Moench. (Melissa Ca/amintha L.), Carex digitata, Epilobium angustifolium, Euphrasia lutea (rara), Gen- tiana Jmarella (germanica Auct.), Hieracium fallax Willd. (inter Bretonnieres et Premier), Z. Jacquini Vill. (ad Urbam prope les Clées), EZ. paludosum, Ia- sione montana (ultra Agiez), Laserpitium. latifolium (ad philosophorum semitam), AMoehringia muscosa, Pa- ris quadrifolia, Pyroía rotundifolia, Salvia pratensis URBA (AMNIS). 587 var. floribus rubris, Sazi/raga rotundifolia, Spiran- thes antumnalis Rich. (Ophrys Balb.; Ophr. spiralis L.; prope Agier), Ste/laria graminea, Taxus baccata (ad Urbae ripas), Teucrium montanum, Thesium lino- phyllum, Troílius europaeus, F'accinium Myrtillus, F'e- ronica officinalis, V. spicata, P. Teucrium Il Z'ahlii.— Praeterea circa Urbam citantur: ZAJcorus Ca(amus, Se- seli montanum, Tordylium maximum, quas tamen str- pes Cl. Moxxanp ibi nunquam invenit. V. Mathod et praesertim Montchérand, ubi rarissima occur- rit 4Jsperu/a tinctoria. Urba, (L'Orbe, germ. der Orbach), pulcher pagi Vaudensis rivus, in Galliae parvo lacu des Rous- ses dicto oritur; eo relicto valleculaque du bois d'Amont traiecta, Helvetiam simul ac vallem Iugensem ingre- ditur; mox in eiusdem lacum defluit; prope vicum le Pont rursus in alveum coarctata, lacum maiorem cuim minori (lac Brenet) consociat, atque ad officinas Bon- port, quarum molas subterraneas agit, in ipso littore, per saxorum strata verticalia eorumque profundas ri- mas penitus subducitur. In amoenissuna sui nomi- nis convalle (Vallorbes) iterum in conspectum venit: ibi nempe ad ardui montis pedem denuo scaturiens, fontis veri, quique cum illo celeberrimo, quem ceci- nit vates PrErRAnCA, merito comparari queat, speciem refert. Ridentis vallis prata eiusque pulchrum vícum inrigat; deinde in fauces rupestres penetrans, prope Ballaigues infra viam regiam, speciosam efficit cata- ractam. Urbis cognominis collem ambit, et planitiem consecuta, rivuli Nozon, qui prope Pompaples bifa- riam dividitur, ramum orientalem, la Thiele dictum, collisit. Tunc ipsa, amisso nomine proprio, "Fhiela nuncupatur. Supra vicum Ependes canalis, qui eam cum Venovia (la Venoge) coniungit, in eius alveum effunditur sicque eum efficit navigabilem. | Denique per planitiem. Ebrodunum pervenit, ac ibi sese cum lacu Neocomensi coniungit. Videatur in Bernen- sis pagi articulo ulterioris Thielae cursus descriptio. 588 URBAN (Sr.)—URSARIA. Urba, praesertim in vallibus suis montanis, mul- tos pisces, et quidem delicatissimas tructas alit, qua- rum ingens copia, inprimis in pago Vallorbes quoti- die mensis exquisitas dapes suppeditat. — V. Urba (urbs), Vallorbes. Urbani (Divi) monasterium celeberrimum in pago Lucernensi, prope Argoviae fines, nec procul a vico Morgenthal situm est. Patres, Cistertiensium regulae subditi, musas et artes excolunt, ac pulchram ditissimamque bibliothecam possident. Prope St. Ur- ban provenire dicitur Geranium pratense, im Helvetia nonnisi rarissime occurrens. Praeterea ibi a Cl. Knavznzo citantur: Centaurea nigra (perinde, praerara), Lathyrus latifolius (circa Alt-Büren; rarus), Ma/va moschata, Nasturtium sylvestre B. Br. (Sisymbrium L.; etiam rarum), Oenanthe fistulosa, Portulaca oleracea , Scirpus acicularis, Trapa natans (Roggwyl versus; ra- rissima), Z'eronica montana. Urhan, sylva nobis ignota (an prope Mulhusiam sita?) ubi a Cl. Horrno Limosella aquatica, Montia fontana Scirpusque setaceus observatae fuerunt. Urnen, vicus pagi Glaronensis, in Linthae ripa sinistra, supra Bilten et infra Náfels situs. Ibi oc- currunt: £Zrica carnea, Leersia oryzoides Willd. ( Pha- Jaris L.), Rhododendrum hirsutum (in Ericae consor- to, scilicet ad rupes secus viam, loco quidem vix 1600 p. s. m. elevato), Sedum hispanicum (rarum). Ursa. V. Gotthardus, Lucerna, Lucer- nensis pagus, Urania, vallis Ursaria. Ursanne(Sainte-), oppidulum Bernense, prae- fecturarum Iuranarum, ad amnem Dubim, in regione aspera situm, ac fere 2. l. ab urbe Pruntruto (Po- rentruy) situm. In eius vicinia. ZA/aspi a/pestre oc- currere dicitur. Ursaria vallis (das Urserenthal), insignis- sima pagi Uraniensis regio, partem eris australem editissimamque efficit. Ad ipsius montis Gotthardi, et supra longas asperrimasque fauces Scholleneu di- URSARIA (VALLIS). 589 etas sita est. Ad occidentem a Valesia mons Furca , ad orientem vero pascua Oberalp eam a Rhaetorum .Rheni anterioris valle dissociant. Longitudine 5—4 l., latitudine autem. vix ultra leucaé quadrantem metitur. Ex austro et austro-occasu septem triones petit, ac paulo infra Andermatt intra limites adeo angustos su- bito coarctatur, ut fluvius Ursa, qui eam inrigat, in- ter altissimos rupium parietes exitum vix invenire pos- sit, nec vallis incolae cum ceteris pagi partibus ullo pacto nisi longi ope cuniculi, per ipsum montem ex- cisi, communioneur habeant. Montes plerique vallem Ursariam circumdantes, collibus modicae altitudinis similes videntur, nec usquam molibus glacialibus hor- rent. [psa pascuis laetissimis, pratisque herba pul- chra densissimaque luxuriantibus constat. Gratam hanc regionem lenta placidaque perfluit Ursa, et via- tores, qui superatis Schóllinarum angustiis, horrendo diaboli ponte obscuroque montis cuniculo traiectis , torrents undas furentes et in vaporis nubes solutas modo reliquere, tranquillum eius cursum vix satis de- mirari possunt. Vallis Ursaria arborum ornamento caret; salices tamen aliquot amnis littora obumbrant. Sed per dira gentium exterarum bella, quae sub no- stri seculi initio huncce pacis antiquissimum asylum profanaverunt, illa sylvula abietina clivo orientali in- sidens, olim vici Andermatt incolis tutum adversus nivalium. globorum lapsus propugnaculum, fere peni- tus exstirpata est. Magna soli elevatio (in summa parte vallis nempe ultra 4700 p. et in ima eius ora, vix minus 4500 p. s. m. elatum esse dicitur), et longis- simarum hiemum frigora arborum incrementis ob- stant, ut propter ligni penuriam Erica, Rhododendri et aliorum montanorum suffruticum rami focos om- nes sustentent. Incolae lingua germanica utuntur, pe- corum et armentorum curae incumbunt, caseum de- liciosum, sed tam mollem delicatumque, ut in regio- nes longinquas haud facile exportari possit, fabrican- tur, et nonnihil lucri ex mercium per Gotthardum 590 URSARIA (VALLIS). transitu conquirunt. Venatio quoque et pulchrorum fossilium , quibus abundant Alpes vicinae commercium eis quaestum non spernendum suppeditant. Ceterum. in casis lapideis degunt, sed sub tam inclemente coelo neque agros, nec quidem hortos colere possunt. Flora Ursaria locupletissima est, et quamvis iam diversis temporibus a multis scientiae amicis explo- rata fuerit, diviuae eius, ut videtur, hucusque neuti- quam exhaustae fuerunt. Vallem innumeri botanici, recentioribus autem diebus potissimum Cl. Wanrrs- BERG et amiciss. Ewmw. Tuowas plus semel peragra- verunt. Plantae insigniores : /4chi//ea moschata Jacq., 44gro- stis alpina Willd., .4nthericum Liliastrum, Jpargia alpina? Host (pyrenaica Sut.), .4p. Taraxaci Willd. ( Hieracium L.), 4renaria biflora, Jrnica montana, Zrundo halleriana ( ?) N., Astrantia minor, Betuía viridis Chaix, Campanu/a barbata floribus albis, C. Trachelium etiam floribus albis, C. va/densis Al. « villosa, Cardamine resedifolia, Carduus Personata Jacq. ( Arctium L.), Carex frigida All, Centaurea phrygia, Cerastium arvense, Cherleria sedoides, Cirsium hetero- phytlum Dec. «, et 9 (Carduus helenioides et C. hete- rophyllus Sut.), C. purpureum All. (prope Hospital; huic loco proprium), Draba frigida Saut. ( dubia Sut.), Gentiana purpurea, G. utriculosa, Geranium sylvati- cum, Goodyera repens B. Br. (Satyrium L.), Hiera- cium blattarioides, H. Jacquini Vill, H. prenanthoi- des Vill. I muttifforum ( H. spicatum Sut.), H. succi- saefolium All. (molle Sut.), Hypochoeris uniflora Vill. ( helvetica Jacq.) , Imperatoria Ostruthium, Laserpitium Halleri All. ( hirsutum Sut.), Lycopodium alpinum, Pe- dicularis recutita, Phyteuma Halleri All. (ovata Willd. ; spicis obesis, saturate violaceis conspicuum), Po/ygo- num a[/pinum All. (frequens ad Ursam; pulcherrima stirps), Potentilla grandiflora, Salix daphnoides Vill. (ad Ursam), S$. pentandra (inter Realp et zum Dorf, copiose; rara), $. repens, Sonchus montanus Lam. ('ad- VALANGIN—VALEIRES. 591 pinus Sut.; circa Andermatt), Tozzia a/pina, Trien- talis europaea (a Cl. Vvrrro ibi detecta; an alibi in- tra limites nostros sponte proveniat, nonduin rite com- pertum fuit), Uvularia amplexifolia (supra Ander- matt), 7io/la grandiflora Vil. I /utea, F. montana I stricta (?? planta ab Harrrno citata multo probabi- lius ad priorem referenda est). — .4/num incanam Willd. in valle Ursaria nusquam occurrere testatur Cl. Wazn- LENBERC. Ursina vallis. V. Valorsine. Usogna. V. Osogna. i7 Valangin, oppidulum pagi Neocomensis, ad tor- rentem Seyon et in ima valle Ruz situm, una leuca boream versus ab urbe principe distans. "Vicus qui- dem parvus est, sed bonis domibus viisque satis re- gularibus constat. Antiquissima priscorum eiusdem nominis comitum sedes, rupis aristae tenui innixa et optime conservata, oppido minaciter impendet. Pro- xime infra Valangin vallis in fauces rupestres, quas torrens et via regia sunul intrant, subito coarctatur. — Plantae citatae: Goodyera repens R. Br. ( Satyrium L.), Hieracium praemorsum l racemosum (rarum), Taxus baccata, Teucrium montanum. Valanvron, Neocomensium parvus vicus, in ex- tremo pagi limite boreali situs, et fere 2. l. ad sep- tentrionem ab oppido Chaux-de-Fonds distans. In valleculis collibusque vicinis quondam lectae fuerunt: Campanula latifolia (praerara), Cineraria spathulaefo- lia Gmel., Dentaria digitata Lam., D. pinnata Lam., Eiymus europaeus, Fragaria vesca () crepitans (var. rarissima vixque apud nos alibi visa), Laserpitium /a- tifolium, Lonicera nigra, Malva moschata, Ribes ru- brum, Rumez scutatus, Tussilago alba, Uvularia am- plexifolia. Valeires, Valleyres, magnuus vicus Vauden- sis, inter Liguerolles et Rances, ad montis Suchet 592 VALESIA. radices situs, et una leuca boream versus ab oppido Urba distans. Prope hunc locum proveniunt: A4iuga Chamaepitys Schreb. (utique melius praeeunte LixNaro ad Teucrium genus referenda), Lotus siliquosus, Stel- lera Passerina, Teucrium montanum. — V. Urba. Valeria, arx Sedunensis. V. Sedunum. Valesia (Le Valais, Wallis), vallis celeber- rima, totiusque Helvetiae maxima, olim civitas eius foederata, anno 1815 in pagorum numerum recepta. Inter Pedemontium austrum versus, atque pagum Ber- nensem, et parvam agri Vaudensis portionem ad bo- ream contenta, ex oriente occidentem potissimum pe- tit, hancque perpetuo directionem adfectans, longitu- dine 55 leucas metitur; superficies autem, "wt perhi- bent eeographi, 92 milliariis germanicis quadratis con- stat, sicque , quoad territorii ambitum , pagorum ce- terorum nulli, nisi Bernensi ac Rhaetico cedit. In Uraniae confinio atque ad montium Grimsulae, Galen- Stock et Furcae radices, ubi nempe maxima duo Al- pium iuga co&unt, incipit, et ab immensis tractibus glacialibus, unde quasi ex templo crystallino Rhoda- nus scaturit, clausa est. Fluvius iste, austro-eurum petens, integram vallem usque ad oppidum Octodu- rum percurrit; sed ibi subito cursu mutato, angulum fere rectum. format, ac inde semper occidenti-boream versus progrediens, prope Agaunum inter scopulorum dent de Morcles et dent de Midi radices summopere coarctatur; ex quibus angustiis elapsus, fere per 4 l. Valesia a pago Vaudensi divisa, tandem inter Penni- lucum et St. Gingoulph haud procul a Sabaudiae li- mitibus in lacum Lemanum sese effundit. Valesiaca planities nusquam lata reperitur: sed ut- rinque valleculae laterales innumerae, ex iugo tum boreali, tum australi exeuntes, in magnam Rhodani vallem, et quidem ad angulos fere rectos aperiuntur. In utroque Alpium Valesiacarum dorso totias Helve- tiae altissimi scopuli siti sunt. Ad boreale nempe iu- gum pertnent montes Diablerets, Gemmius, Altels, VALESIA. 593 Junsfrau, Mónch, Finster-Aarhorn, Sidel, Grimsula et Galenstock; in australi autem exsurgunt Furea, Gries, Màáderhorn, Breithorn, Fletschhorn, Moro, Fee, Rosa, Sylvius, Combin,, Velan, Penninus et Dronaz. Ceterum utriusque iugi montes altiores aeter- nis nivibus obruti sunt ac undique molium glacialium immensis cingulis rigent. Inde quasi ex urnis inex- haustis sexcenti rivi torrentesque per valles transver- sas in vallem principem indesinenter descendunt, et aquis suis Rhodanum adaugent. Praecipuae istae val- les sunt: 1) das Lótscherthal, ad boreale iugum per- tinens, inter alüssimos montes undique glacie nivi- busque perennibus horrentes contenta; eam amnis Lonza, in Rhodanum inter Raron et Leucam sese ef- fundens, perfluit; 2) magma vallis Vispensis , quae, ut sequentes, in iugo australi sita est; eius duos prae- cipuos ramos, scilicet valles Saas et D. Nicolai, uter- que Vispensis torrens irrigat (V. Saas, D. Nicolai vallis, Zermatten, Stalden etc.); 5)—6) valles tandem Turtmann Annivier, Hérens et Bagnes, qua- rum ultimam Druentiae (la Dranse) duo rami percur- runt (V. Annivier, Bagnes etc.) Praecipua colla, quibus Valesia cum pago Ber- nensi communicat, sunt Grimsula, Gemmius et S$a- netsch. lugi australis viae alpinae in. Pedemontium ac inde in Italiam superiorem per montes Sempro- nium Penninumque ducentes, iampridem inclaruerunt. Per montem Furcam in Ursariam vallem, per viam Nufenen in pagum Ticinensem, per montes Gries, Moro, Sylvium, Col de la Fenétre, Col Ferret alios- que minus notos in Pedemontii valles, sed nonnisi su- per molibus glacialibus, ac tantum per aestatis men- ses calidissimos et probatorum ductorum ope pene- trari potest. Vicus Obergestelen , in summa valle 4100 p., Briga ad Sempronii radices circiter 2000 p., Sedunum im Valesia media 1746 p., Octodurum M. Pennino sub- iectum 1480 p., lacus denique Lemanus ad 1151 p. Gaudin Flora helr. VH. $8 594 VALESIA. s. m. extollitur. Idcirco Valesiae planities, undique montibus excelsissimis cincta, et inter eos valde de- pressa, climate calidissimo gaudet, eoque respectu ce- teras omnes Helvetiae cisalpinae regiones longe supe- rat. Alpium etiam murus frigidorum ventorum in- faustos flatus coercet, ut iam summo vere, vixque nivibus solutis terra favonii almo halitu refocillata, undique virides herbas floresque varios spargat. Sic per to- tum vallis tractum ab ipsius iugi borealis tegmine protectum, tempore aestivali thermometrum reaumu- rianum locis umbrosis observatum, vulgo 24 gradus indicare solet. Hinc per plurimas Valesiae partes soli singularis fertilitas inirabilisque terrae fructuum varie- tas. Hinc in una eademque regione omnium anni tempestatum praesentia, ut singulae simul dona sua incolis largiri ament. Dum enim perpetuae hiemis horror montium vertices insidet, diversae soli eleva- tiones ceteras tempestates adfectant, ut Seduni, Side- rae aut Brigae flores vernales, aestivos et autumna- les videre, ac fragariae rubive idaei baccas cum ce- rasis, prunis, ficubus, malis uvisque sunul in plagae vicinae variis partibus lectas, sub sero autumno co- medere possis. Planitiei ac plerarumque vallium ve- getatio pulcherrima est: vitis tam exquisitos fructus profert, ut vinum malvasiense (malvoisie), quod in nonnullis calidioribus terris provenit, inter genero- Ssissimos potus recenseri mereatur. Sed fatendum est Valesios vitis meliorem culturam rectamque vini rite conficiendi artem hactenus omnino ignorare. [In iis- dem fertilibus plagis crocus rubiaque felici successu coluntur. Castanea, ficus, amygdalus, morus omnes- que vulgatiores domesticae arbores per totam plani- uem laete vigent; sed nobiliores, quas hortulanorum solertia producit, varietates in Valesia nonnisi raris- sime inveniuntur. Cerealia quaevis optimi generis arva producunt; etiam in Alpibus a2ri hordei, secalis ipsiusque tritici culturae destinati, vulgo montium al- torum clivos arduos ac fere praeruptos obsident. Ce- VALESIA. 595 terum in vallibus tum principe, tum lateralibus, Rho- dani ceterorumque amnium ac torrentium dirae et ni- mis frequentes vastaUones agriculturae tractus immen- sos eripiunt, et hucusque tanto imalo efficax nulla me- dela adferri potuit. Valles montanae et subalpestres ubique pratis optimis pascuisque pinguissimis super- biunt. Hos tractus habitant permultae ferae, ut inco- lae non raro sese venationi dedant; quin etiam prae- dam suam per vicinas regiones divendere solent. De- nique ipsa terrae viscera, scopulis illis altissimis sub- dita, ferrum, cuprum, plumbum, imoque argentum et aurum, alque larga opümi lithanthracis strata, velut totidem thesauros neglectos, recelant. Verum aliquot lapicidinae pulchra marmora, gypsum et lapidem ol- larium, qui aéri expositus indies durescit, affatim sup- peditant. Thermas salutüferas Leucenses nemo igno- rat; Briga etiam bona, quamvis minus nota, balnea possidet. Cuncta gens religioni romano-catholicae addicta est; Valesiae superioris incolae lingua germanica ,. in- ferioris autem gallica utuntur. Hos illi numero pau- lisper superant; moribus vero parum differunt: om- nibus animi impavidi, hospitalitatis, probitaüs pri- scaeque fidei laudes merito tribuuntur; sed vulgus ob- slünationis, inscitiae superstitionisque malis laborat. Cui labi Loyolae discipuli, quibus ex maxima parte denuo iuventutis institutio commissa fuit, obstare aut nolunt, aut non possunt. Brigae ac Seduni eis prae- cipuae sunt sedes. Ceterum jesuitae Friburgenses multo clariori fama quam Valesiaci gaudere videntur, eosque tum frequentia, tum discipulorum exterorum numero absque omni dubio vincunt. Patres quoque augustini abbatiae Agaunensis in collegio magno be- neque instituto invenum nobiliorum studia temperant. Sed scholae rurales passim turpe et imiserabiliter ne- gliguntur. Incolae quidem agriculturae artium haud sa- üis periti, pratorum tamen irrigationem optime intel- lgunt, et ut iam dixunus, cerealia fere omuigena in 596 VALESIA. stupenda soli elevatione cura patientiaque admiratione digna ab alpestribus rusticis vulgo coluntur. Ex pa- scuis potissimum alpinis, pecorum armentorumque edu- catione, et caseorum fabricatione, haud parvum per- cipiunt fructum. Pulcherrima tandem via Sempro- niana, quae magnam vallis praecipuae partem percur- rit, mercium meatu eis quaestum non parvi momenti suppeditat. Ug Quoad regni vegetabilis thesauros, Valesia extra omnem controversiam cunctarum Helvetiae regionum longe ditissima dici potest. Nec mirum, quippe quae diversissimarum Europae plagarum cliunata intra tam arctos limites coniungat. Ibi Lapponiae et Sibiriae, ibi Italiae imoque Hispaniae strpes in stationibus non- nisi ab exiguo spatio separatis sponte sua proveniunt. Has pulchras rarasque plantas iam veteres, iam noster immortalis Harrrnavs aliique post eum descripscere; iam per dimidium seculum proxime praeteritum ab in- numeris botanicis indesinenter investigatae fuerunt, nihiloque secius fere quotannis in ista opulentissima Florae nostrae provincia novae cives deteguntur. Rev. MvnzrrH, olim D. Bernardi canonicus, locupletissimum patriarum stirpium, qnas tum ipse collegerat, tum ab Ann. et Lun. 'lHowas acceperat, catalogum. edidit, quem aliquot epistolis ad totius regionis cognitionem lopographicam botanicamque spectantibus illustravit. Hodie rev. Sawox, eidem meritissimo ordini addictus, et Cl. VrwETZ floram Valesiacam magis magisque pro- movere conantur. Plerasque plantas rariores nobis cognitas, in hac fertilissima regione provenientes, singulas sub sua propria sede, noster libellus enume- rat. Hic itaque nobis sufficiet stirpes mero Valesia- cas, aut saltem quae per alios pagos paucissimis lo- cis, vel nonnisi rarissime occurrant, quantum fieri potest, botanophilis indicare. "Achillea nobilis, .4ch. setacea, ch. tomentosa, Ach, valesiaca Sut., Aconitum hebegynum Dec., Adonis am- bigua N. l1 flammea, Aegilops cylindrica Host (vallis VALESIA. 507 vicinae Praetoriae civis, nec valesiaca), 4Agrostis in- terrupta, Agr. purpurea N., 4grostemma Coronaria, ira praecox, (inus incana Willd. per totam Rho- dani vallem, a Vispa usque ad Lemanum frequens, Lin. glutinosa testante rev. Mvuziru locis tantum sub- 'alpinis occurrit), 4/yssum alpestre, 441. campestre (?), Imygdalus communis, J4ndrosace maxima, Andr. ob- tnsifolia All. 9j aretioides, J4ndr. septentrionalis, Andr. tomentosa N. ( dretia Schl.), A4nemone Halleri All., In. Pulsatilla II nutans, J4ntirrhinum Bauhini N. ( ge- zistifolium Sut.), Apargia crispa Willd. (Leontodon Vill., A4retia Fitaliana N. ( Primula L.), Artemisia Abrotanum, Art. Absinthium, Art, glacialis, Art. va- lesiaca. All., J4sparagus officinalis (frequens ac vere spontaneus), 4stragalus exscapus, Astr. leontinus Jacq., str. Onobrychis, Avena loeflingiana ( Betula wiridis Chaix in Valesia nondum observata est), 2Aiscutella laevigata IL ( B. lucida Balb.), B. saxati/is Schleich., Brassica campestris Dec. A oleifera, Br. oleracea A sylvestris, Bryonia dioica Jacq. (vulgatissima) , Buffo- mia tenuifolia, Bulbocodium vernum ?), (Bupleurum iunceum et B. Odontites a veteribus botanicis citata, non amplius in Valesia comparent), Cacalia leucophy!la Willd. (tomentosa Vill.), Calepina Corvini Dec. ( Crambe All.), Campanula bononiensis « , et 8 ( C. simplex Dec.), Carduus acuminatus N. (alpestris Schl.), C. zmicroce- phalus N. (tenuiflorus Schl.), Carex hispidula N. ( fim- briata Schkuhr), C. microgiochin Wbg., C. micro- s£yla Gay , (C. pilulifera in Valesia inferiori; hic in- dicatur quia in catalogo murithiano omissa est), C. rupestris All., Caucalis /atifolia, Centaurea Crupina, C. nigrescens Willd. (9 intermedia, C. seusana VM, Chaerophyllum elegans N., Clypeola Ionthlaspi, Cor- nus mascula , Coronilla coronata (glauca Sut.) , Crepis tectorum, Cynosurus echinatus, Diplopappus dubius Cass. *) Prope Branson pulchrae stirpis varietas floribus albis in- frequens occurrit. 598 VALESIA. (Aster annuus L.; auctore Cl. Drcawporrr), Draco- cephalum austriacum , Dr. Ruyschiana, Echinops sphae- rocephalus, Échinospermum deflexum Sw. ( Myosotis Wbg.), Echium italicum, Ephedra distachya, Erigeron Filarsii Willd., Eritrichium nanum Schrad. ( Myosotis All.), Eruca sativa Lam. (Brassica Eruca L.), Ery-* simum diffusum Ehrh. (teste Cl. Scurrrenrgn), Éuphra- sia viscosa, Festuca aurata N., F. vaginata W. et K. (citante etiam Scnrrrcurno), F. valesiaca N. (per to- tam fere regionem frequens), Galium cinereum Al., G. parisiense Il (G. litigiosum Dec.), €. pedemonta- num All. ( alantia Sut.), Cenista radiata Lam. (Spar- tium L.), Geranium aconitifolium L'Hér., G. bohe- micum , G. Ciconium, Helianthemum salicifolium Pers. ( Cistus L.), Herniaria alpina Vill., Hieracium andrya- loides Vill., H. lanatum Vill. ( 4ndryala L.), H. mul- tiflorum Schleich., Z. Schraderi Schleich. I, et III (H. glabratum Willd.), "Hyssopus officinalis, Isatis tinctoria, Is. V illarsii N., Lactuca angustana All. (prope Sarquenoz), Lathyrus sphaericus Retz (angulatus auct, helv.), Lepidium subulatum, Linnaea borealis, Linum tenuifolium, Lonicera etrusca *) Santi (a ScnrrercugRO inventa), A7Matthiola varia Dec. (Cheiranthus Sibth. CA. tristis Mur.), Mentha rubra Sm., Morus alba, Mya- grum perfoliatum , Ononis Columnae All. ( minutissima Sut.), On. hircina Jacq., On. minutissima (tantum in: valle Praetoria invenitur), On. JVatriz, Onosma mon- tanum Sm. ('echioides Sut.), Orchis sambucina a, et 8 (Orch. incarnata L.), Orobanche Zrtemisiae campes- tris Vauch. (gracilis Schl.), Or. coeru/ea Vill. (/aevis L.), Ozytropis (.4stragalus L.) cyanea Bieb., Ox. foetida Dec. ( Astr. Halleri Sut.), Oz. lapponica N. (Phaca Wbg.), Oz. uralensis Dec., Pedicularis atro- rubens Schleich., P. gyroflexa Vill, P. rosea (vallis Praetoriae), Ph/eum commutatum N. ( Gerardi Schleich. *) Pulchram slirpem ad lacum Bourget prope Cainberium, in Sabaudia frequentem observavit amiciss. Gay. VALESIA. . 599. cent.), PA/. phalaroides Koel. ( Phalaris phleoides L.), B spiculis glabris, Phyteuma el/ipticum Poir. , Ph. ku- mile Schl., Ph. pauciflorum ( globulariaefolium Sternb. et Hoppe), PA. scorzonerifolium Vill., Pinus Cemóra; P. Larix (utraque Alpium potissimum Valesiae Rhae- tuaeque nobilis incola); P. uncinata: Ram. , P/antago aspera N. (serrata Hall. fil.), P/. bidentata Mur. , Poz concinna N., P. distans, Podospermum: calcitrapifoliume Dec. (Scorzonera resedifolia Sut.) P. muricatum Dec. (Sc. laciniata Sut.), Populus alba, P. canescens Sm. y Potentilla alpestris Hall. fil. (aurea Ser.) IL f£rma (P: rubens Vil), P. ambigua N. (geranioides Schl.), P. cinerea Chaix, P. multifida, P. nivea, P. parviflora N., Ranunculus gramineus, R. rutaefolius, Rhus Coti- nu$, Salix hastata ( Arbuscula Sut.) Ó tenuifolia aliae- que rariores formae, S. myrsinites.Ó lanata (S. seri- cea Mur.), Santolina Chamaccyparissus, Saponaria lu- tea (supra: Val Tornanche), Sazifraga caespitosa lll leuncantha, et ceterae formae, S. cernua, S. diapensioi- des Bell., S. patens -N., Sclerochloa dura N. ( Cynosu- rus L.), Sclerophyllum pulchrum N. (Crepis L.; in valle Praetoria), Scorzonera austriaca Willd. ( humilis Sut.), Sempervivum globiferum, Senecio uniflorus All, Si- lene vallesia, Sisymbrium acutangulum Dec. (Sinapis pyrenaica L.), $. Irio, S. pannonicum Jacq., $. pin- natifíidum Dec. ( bursifolium Sut.), 8. tanacetifolium , Srrertia carinthiaca Wulff. , Telephium Imperati , Tha- lictrum alpestre N., Th. elatum 9 Dec., Th. foetidum Dec., Th. pubescens Schl., TA/laspi alpestre 8 pumi- lum, T'hl. rotundifolium N. (Iberis L.) B corymbosum, Thl. sylvium N. (alpestre Sut.), Thymus pannonicus. All., Tragopogon maior Jacq., Tragus racemosus Desf. ( Cenchrus L.), Tribulus terrestris (Vallis Praetoriae) , Trifolium saxatile All., Trigone/la monspeliaca , Triti- cum Nardus Dec., Trochiscanthes nodiflorus Koch (Smyr- nium Al.), Typha angustifolia, T. minima. Hoppe, Faleriana celtica, F . Saliunca All., J'erbascum crassi- folium Dec. ( montanum Schrad.), P. incanum N., Fe- 600 VALLORBES. ronica verna , F'esicaria utriculata Lam. ( A4lyssum L.), Ficia lathyroides, V. onobrychioides, F'iola arenaria Dec. ("ummulariaefolia Sut.), Xeranthemum cylindra- ceum Sm. (??), X, inapertum Willd. ( annuum Sut.).— V. potissimum Agaunum, Bagnes, Branson, Fouly, Gemmi, Leucenses thermae, Octodu- rum, Penninus, Nicolai (vallis D.), Rosa, Se- dunum, Sidera, Sylvius, Zermatten etc. Vallorbes, magnus pulcherque vicus pagi Vau- densis, in amoenissima fertilique convalle, inter mon- tem dent de Vaulion ad austrum, et montem ditionis gallicae quem Aureum dicunt (Mont-d'or) boream ver- sus, ex occidente ad orientem porrecta, situs. Hanc valleculam altissimus rupium praeruptarum paries a multo altiori lugensi valle separat. Ex istius muri pede, quasi ex urna, ipsarumve Nympharum domo, Urba placida undas pellucidas crystalleque simillimas super muscorum aquaticorum molli tapete evolvit, ac totam vallem ipsumque vicum inrigat. Tum mox in fauces rupestres coarctata, pulchram efficit catara- etam (la chute du Dard). Duae viae montanae ex pago Vallorbes in vallem Iugensem tendunt: altera borealis et monti Aureo subiecta, australi quidem deterior et difficilior est: sed viatoribus expeditis iterque pedibus facientibus omnino eligenda est, quia pulcherrima caverna, quam incolae Fatarum templum (temple des fées) nuncupant ei subdita iacet, ut ab eis qui hanc viam sequuntur commode visitari queat; cum contra ex omnibus ceteris partibus accessus eius difficillimus Sit. GCavernae ingressus, ingentis porticus speciem referens, alte patet, ac magnam sublimemque aulam efficit. Penetralia autem longissimis constant cunicu- lis, quo nonnisi ardentibus taedis armatus naturae scrutator intrare potest. Ex ista spelunca egressus, per clivum valde arduum intra horae quadrantem ad mirabilem Urbae fontem pervenit. Incolae industriosissimi sunt: omnigena artificia, quorum rotas amnis agit, officinae multae ferrariae, VALORSINE. 601 clavorum fabricae, incudes denique ac mallei Cyclo- pibus ipsis haud indigni eorum solertiam animumque impigrum undique testantur. Ceterum . viatores in hocce recondito montium angulo diversorium mundis- simum optimeque instructum exspectat. Plantae insigniores: Cacalia a/pina Jacq. (glabra Sut.; ad Fatarum cavernam et prope amnis caput), Erinus alpinus (in montibus supra Vallorbes), Lozi- cera nigra (ad viam lugensem borealem), JVes/ia pa- niculata Dec. (Myagrum L.), Rhamnus alpinus, Scro- J'«laria canina ( montana (au Mont-d'or), Tussilago Petasites (secus Urbam inter fontes et vicum, affatim), WF'eronica montana (ad amnis fontem). Valorsine (La), vallis Ursina, altissima Sa- baudiae vallecula, cum eiusdem nominis pagulo, in- ter scopulos nivales ad montem Duet pertinentes dor- sumque col de Balme sita, 2—5ve leucas longa, ex austro euro-boream petit. Eam fauces angustissimae et hominibus pene inaccessae inferne cum contigua valle Trientina coniungunt, Sed cum ipso vico Trient per collum Téte-noire dictum communicat, et ita viatoribus procellas magnosve imbres metuentibus, iter longius quidem, sed facilius tutiusque suppeditat quam illa alpestris semita, qua ex Chamouny per montem «ol de Balme et Trientinam vallem Octodurum itur, Huius editissimae regionis pulchrae rupes primordia- les, rara fossila, stirpesque insigniores ubique natu- rae amicorum attentionem captant. — In valle Ursina observatae fuerunt: Geranium lividum L'Hér., Linnaea borealis (infra collum Téte-noire, ad torrentem imum- que praecipitis clivi pedem; ultra hancce stationem, ista omnibus scientiae cultoribus gratissima plantula, occasum versus, in Europa australi haud longius pro- gredi videtur), AMyrrhis odorata Scop. (Scandix L.), Pyrola uniflora, Ribes petraeum Jacq., Trifolium sp«- diceum (genuinum; strps rara, pro qua Tr. 5adium Schreb. in Alpibus vulgo occurrens, saepius sumi- tur), — V. Trient, 602 VALSERJOCH—VARONA, Valserjoch, mons saltem 7900 p. s. 1. elatus, inter valles Rheinwald et Lungnetz exsurgens. Se- mita alpestris, equis accessa, per hunc montem a vico Hinterrhein ad D. Petri vicum ducit. In eo iti- nere stirpes multae rariores inveniuntur. Ibi enim ab optimo VixrrAnsro observatae fuerunt: ;4ndrosace ( Are- tia L.) helvetica ? N. (;biflora, pilis simplicibus* Vizrr.), "ndr. pennina? N. (,uniflora, pilis ramosis* Vrzrr.), Hieracium albidum Vill. (intybaceum Sut.), H. gran-. diflorum Al., H. paludosum, H. picroides Vill. (ibi primum ab auctori detectum et determinatum; raris- simum), Z. prenanthoides Vill. I (AH. JM All.). Valserthal. V. Ilanz. Valsorey (La), Alpium Penninarum vallecula ex- celsa, montibus Combin et Velan subiecta, undique massis glacialibus rigens, in vallem Entremont prope Saint-Pierre aperitur. In praecipuae molis (glacier de la Valsorey, 7728 p. s. m. elatae) vicinia, glacieti rupiumque parietes immensum efficiunt puteum, cuius capacitatem a sero autumno usque ad lulium Augu- stumve mensem, aquae pluviales torrentesque indesi- nenter implent, donec thorace glaciali, quo puteus munitur, tandem diffracto impetuosissime erumpunt, ac subinde per totam Druentiae (la Dranse) vallem et usque ad Rhodanum grassantur. — Plantae rariores : Achillea nana, zrtemisia Mutellina Vill. , Art. spicata Jaceq., Campanu/a cenisia , Erigeron uniflorus, Gentiana glacialis Abr. Thom., Gnapkalium Leontopodium Vill. ( Filago L.), Cn. supinum, luniperus Sabina, Phaca alpina Jacq., Pinus Cembra. Val- Tornanche. V. Tornanche. Valzeina. V. Marschlins. Van(Creux du). V. Creux-du Van. Varaz (La). V. Lavaraz. Varona, germ. Varen, gall. Varonne, vicus Valesiae superioris, inter Sideram et thermas Leu- censes, in collis excelsi arduo clivo, unde longa Rho- dani vallis, fluminis cursus et iugi australis montes VATZ—VAUDENSIS PAGUS. 603 lautissime prospiciuntur, situs. Hic locus sub coelo clementissimo iacet, omnisque tractus vicinus raris- simis stirpibus abundat. Ibi enim proveniunt: Z/itum virgatum, Calamintha Nepeta' Clairv. (Melissa L.), Centaurea Crupina (affatim), Co/utea arborescens, Co- ronilla coronata (glauca Sut.; huic stationi propria) , Crepis foetida, Eruca sativa Lam. (Brassica Eruca L.), Erysimum helveticum Dec. ( Cheiranthus Jacq., Ch. Boc- cone Sut.), Euphrasia lutea, Euphr. viscosa (nusquam alibi intra nostros limites visa), Zelianthemum Fumana Desf. (Cistus L.) Hypochoeris uniflora. Vill. ( ketvetica Jacq.; supra Inden, ultra Dalae pontem), Zactuca angustana Al. (Sideram versus), Orobanche coerulea Vill. (7aevis Sut.) , Phyteuma Halleri All. ( ovata Sut. ; supra Inden), Potenti/la caulescens (ad rupes, ubi via ad thermas ducens excisa est). — Prope Salges: Zz- phrasia wiscosa, Micropus erectus, Potentilla caules- cens. Vatz s. Untervatz, Rhaetiae magnus vicus, in- fra Curiam ad Rheni ripam sinistram , e.regione pagi Zizers situs. — In monuum vicinorum pratis (auf den Heubergen) suum Dianthum plumarium (mihi ignotum) crescere testatur Cl. Rorscm. Ibidem quoque prove- niunt: 4zemone alpina «, et D sulphurea (4n. apii- folia Wulff.), 4n. vernalis, Draba aizoides, Prope pagum occurrit Oroóanche ramosa. Vaudensis pagus (gall. canton de Vaud, germ. Waadt), in Helvetia austro-occidentali situs, ad me- ridiem a pago Genevensi, lacu Lemano ei ac Sabau- : diae interiecto , Valesiaque, occidentem versus a regno Gallico, ad septentrionem a principata Neocomensi, ad orientem a pagis Friburgensi et Bernensi termi- natus est. Ambitus eius ad formam triangularem ac- cedens, sed valde irregularis, 70 milliaria geographica quadrata continere dicitur. [Istius trianguli latus me- ridionale secus Lemanum Rhodanumque, usque ad montem dent de Morcles protensum, leucas 18—20 me- ütur. Alterum, fere eiusdem longitudinis, ab eodem 604 VAUDENSIS PAGUS. ipso puncto, quo prius, procedens, euro-boream pe- tit, prope Ebrodunum lacum Neocomensem adtingit , ripam eius dextram sequitur, atque a territorio Fri- burgensi saepe varieque interruptum inter hunc Mu- ratensemque lacum, loco ubi Broia ostium habet, de- sinit. Tertium tandem trianguli latus, 12—415 leucas longum, perinde ad Broiae ostium in lacum Neoco- mensem incipit, ac totius pagi limitem orientalem sta- tuens, secus campos Friburgenses producitur, donec in Alpes Bernenses et Valesiacas penetrat, et prope montem Cheville paululum ad austro-occidentem con- versum, infra scopulum Dent de Morcles Rhodani ri- pas consequitur. Praeter lacuum Lemani et Neocomensis magnam portionem , pagus Vaudensis adhuc dimidiam fere Mu- ratensis partem, et utrumque lacum lugensem com- plectitur. Tertia lacuna lIurana lac Ter dicta, eaque parvula supra Chexbres et regionem vitiferam la Vaux quasi suspensa, quam incolae lac de Bré nominant, singulae vix dimidiam leucam ambitu metiuntur. Rhodanus quidem nusquam in pagi territorium pe- netrat; sed per fere 5 leucas eum a Valesia usque ad Lemanum dividit. Ceteri amnes sunt: 41) Sarina, quae vallem alpinam Castrodunensem percurrit (V. Friburgensis et Bernensis pagi); 2) Broia (la Broie); prope Semsales in agro Friburgensi oritur , unde per longas flexuososque sinus in oppiduli Oron viciniam et Minidunum pervenit. Tunc placidissimo cursu felices campos Paterniacos Aventinosque per- currit, quorum pingui suo limo ferülitatem auget. In- ter pagulos Salavaux et Constantine, fere una leuca a vetere Aventico sese cum lacu Muratensi commuiscet, Cuius tota longitudine traiecta, prope Sugi eum de- serit, ac parvula Friburgensis pagi parte irrigata, tandem in lacum Neocomensem prope viculum la Sauge effunditur; 5) Urba (lOrbe; V. Urba); 4) Venolia s. Venovia (la Venoge); ex pulchris uberrimisque fon- tibus ad montis Iurani Montendre radices scaturit; VAUDENSIS PAGUS. 605 post longum circuitum denique meridiem versus pro- greditur, et inter Morgias et Ouchy in Lemanum sese effundit, Propter aquarum copiam multosque rivu- los, qui eum Broia facile coniungerentur, pars eius australis utique: navigationi interiori inservire posset; sed obstant rupium parietes ac fauces eam subinde coarctantes, ut hocce utilissimum incoeptum, cuius ope Lemanus et lacus Neocomensis inter se commu- nicarent, nonnisi summis impensis ad felicem exitum perduci queat. Interim iam per canalem prope En- treroches incipientem, tres fere leucas longum et in- fra Urbam cum Thiela commissum, merces cuiusve generis Ebrodunum perveniunt, ac inde semper navi- gis in Helvetiam interiorem Basileamque vehuntur, Sed ob nimias difficultates hicce canalis cum Venolia, licet ei proximus, nondum coniungi potuit. Magnam territorii Vaudensis partem occupant mon- tes. Euro-austrum versus nempe, ipsae Alpes Or- mondianam, Aquileiensem et Castrodunensem valles altissimis propugnaculis muniunt, et hinc inde parvas moles glaciales gestant. Excelsissimi eorum iugorum vertices sunt montes Diablerets (9600 p. s. m.), ni- vali thorace semper obducti, Dent de Morcles (8951 p), Enzeindaz (7532 p.), tour d'Ay (6815 p.), Croix d'Arpille (5180 p.), Chamossaire (5040 p.), Javernaz (ad 4800) et Bovonnaz (ad 4000 p.). Iugum lIuranum ditüonem Vaudensem occidentem versus a Gallia separat, ac simul cum propinquis Gal- licis montibus (le Colombier de Gex 5199 p. s. m., et le Reculet de Thoiry 5289 p. V. Iura), excelsis- sima totius Iurae cacumina, scilicet le Montendre (5177 p.) et Dolam (5168 p.) complectitur. Praeterea la dent de Vaulion (4572 p.), mons Suchet (489^ p.), ac de- nique in Neocomensium confinio mons Chasseron (4956 p.), boreae sunt propiores pauloque humiliores. Tertium pagi Vaudensis iugum, Torati nomine cog- nitun, Alpibus Aquileiensibus adnititur et adeo cum eis sese confundit, ut inter geognostas nondum conve- 606 VAUDENSIS PAGUS. niat, an mons Jaman (5572 p. s. m.) eiusque pyrami- dalis scopulus (la Dent) ad eas Alpes aut ad ipsum Ioratum accensendi sint. Hocce iugum inde occiden- tem petit, inter Viviscum et Lausannam Lemano co- minus impendens, etsi iam multo humilius; sed ite- rum inter Lausannam et Minidunum ad maiorem con- surgit elevationem. Ulterius autem magis magisque mi- tescit, ac denique boream versus, scilicet prope la- cus Neocomensis ripas, a collibus littorumque rupi- bus arenarüs vix distingui potest. Omnes istorum montium vertices elatiores obtinent magna pascua, praecipue in Alpibus fertilissima, quae per menses aestivos ingentem armentorum aliarumque pecorum vun nutriunt, ac multum ad regionis divi- tias conferunt. Praeterea multae pulchraeque, sylvae cum fagineae, tum abietinae istorum iugorum vastos iractus obumbrant. Ad eorum quoque radices quer- ceta, nec non, praesertun in Aquileiensium ditione, castaneta inveniuntur. Denique pagi Vaudensis haud exigui tractus aut campis fertilissimis, ut inter Minidunum et lacum Mu- ratensem, aut planiue collibus amoenissimis et ad vi- tis culturam apüssunis intermixta, ut inter Urbam et Ebrodunum usque ad agri Neocomensis limites, ac praesertim iuxta totius Lemani nostras ripas, constant. Quae regiones, absque controversia ad Helvetiae pul- cherrimas pertinent partes, et omnium viatorum ad- mirationem laudesque captant. Solum quidem modica dumtaxat fertilitate gaudet, sed nihilominus ad cuius- vis fere generis culturam aptum reperitur. Alti prae- ruptique colles inter Lausannam et Viviscum siti, vi- ies in Aquileiensibus prope pagum Yvorne ad Alpium basin felicissime provenientes, denique collium mitio- rum pulcherrimus longusque tractus, inter Albonam et Promenthusam porrectus, ne quid de ceteris regio- nibus minus celebribus dicam, vina generosissima , quae vulgo in Helvetiam interiorem exportantur, pro- ducunt. Agrorum cultura, olim nimis neglecta, per VAUDENSIS PAGUS. 607 hos ultimos triginta annos tantum nacta est incremen- tum, ut non obstantibus illis ingentibus montium iu- gis, cerealium ex magna parte omnino impatientibus, annona, quam propria proferunt arva, nunc iam fere omnibus pagi necessitudinibus sufficiat. Prata tum naturalia, tum arte facta, alternis vicibus, vinetis agrisque succedunt, tantamque foeni copiam produ- cunt, ut etiam in ipsa planitie, omnes prope vici per maximam anni partem caseum butyramque in casis ad hunc usum instructis communiter praeparent et inde quaestum haud contemnendum conquirant. Ar- bores omnigenae domesticae, quaevis propria tempe- state, fructus uberrimos suis cultoribus largiuntur. In nonnullis pagi regionibus copiosus satis spiritus e ce- rasis elici solet. Incolae (si modo paucissimos vicos religioni romano-catholicae addictos, multosque adve- nas per omnem pagum ac praecipue per urbes dis- pertites excipias) fidem evangelicam profitentur, et linguae gallicae dialectum plus minusve corruptam lo- quuntur. In urbibus tamen ac etiam in templis scho- lisque puriorem elocutionem pronunciationemque cu- rant, et propius ad rectam librorum hominumque probe institutorum. consuetudinem accedere conantur; qua- propter iuvenes utriusque sexus ex omnibus Helvetiae germanicae pagis frequentes in plerisque Vaudensibus oppidis ad linguam discendam aliquot annos commo- rari solent. Ceterum in ambarum gentium nobilissi- marum confinio collocati, Vaudenses homines earum indolis participes esse videntur. Anumni enim laeta alacritate Gallis. quadantenus similes cum Helvetiis stirpis Germanicae morum candore et ingenuitate om- nino conveniunt. Patriam libertatemque amant: sed fatendum est plerosque nummos propriumque commo- dum nimii facere. Plebs etiam sumptui, vestium ele- gantiae, voluptau vitaeque commoditatibus plus iusto indulget. Incolae ut plurimum agriculturae curis ar- tibusque vulgatioribus ad utilitatem. generalem neces- sarüs, potius quam ifdustriae, commercio ipsisque 608 VAUDENSIS PAGUS. litteris incumbunt. Attamen pulchrae optimaeque viae communicationem tam interiorem quam exteriorem, omniumque mercium vecturam facillimam reddunt; idcirco commissionis expeditionisve commercium in aliquot urbibus floret. Hucusque nonnisi paucissimae fabricae in pago Vaudensi sese sustinere potuerunt. Quod malum operariorum penuriae tribui solet, ae revera etiam ad terrae culturam ex Galliae Sabaudiae- que provinciis conterminis adiutores frequentes ac- cersendi sunt. Civitatis summi magistratus iuventutis institutio- nem diligentissime curant; pagulus quivis vel mini- mus scholam propriam possidet, ac plerique iuniores cum viri, tum foeminae facile legunt atque scribunt. Verum litterarum studium hucusque minus alte in po- puli mentes quam apud multarum Helvetiae germani- cae regionum incolas descendit. Attamen his ultimis annis in aliquot oppidulis, imoque vicis minoribus, ad civium illiteratorum rusticorumque utilitatem, parvae bibliothecae passim conditae fuerunt, quarum libri praecipue per hiemem adsidue leguntur. Circa aca- demiam aliasque institutiones studiosam ordinum su- periorum iuventutem spectantes, videantur quae ea- rum respectu in Lausannae ac ceterarum pagi ur- bium descriptione monuimus; hic meminisse sufficiat educationis curatores, reipublicae principum iussu, iuncüs viribus ad eum finem laborare, ut omnes tan- tae necessitudinis publicae rami, quantum quidem fieri potest, optandam consequantur perfectionem, Magnam utique pulchrarum stirpium copiam et va- rietatem. exhibet ager Vaudensis. Plurimas hucusque tum a nobis, tum ab amicis, tum etiam ab ipso Har- Lrno sedulo observatas, propria sua sede enumeravi- mus. Nunc restat ut plantarum, quae in ceteris Helvetiae pagis nusquam aut saltem tantum paucissimis locis ex- tra nostros limites inventae fuerunt, lectoribus catalo- gum offeramus. Huc potissimum pertinere videntur: VAUDENSIS PAGUS. 609 Aconitum Anthora, 4ira caespitosa () littoralis, Alo pecurus fulvus Sm. (geniculatus agr. helv.), A4nagat- dis tenella, 4Anchusa italica Retz, 4ndrosace villosa , 4nemone hortensis, Anthyllis montana, Antirrhinum striatum Lam., Arenaria. fasciculata Jacq. ( 4lsine mu- cronata Sut.), 4r. grandiflora, Ar. linifolia, Jr. uli- ginosa Schleich., 4rundo Calamagrostis, 4r. sylvatica Schrad. (4grostis arundinacea L.), Asperula tincto- ria, Briza minor, Bryonia dioica Jacq., Carex Buz- Daumii Wbg., C. chordorrhiza L. fil. (olim a Cl. Da- VALL inventa; sed locus specialis ignoratur), C. mi- crostyla Gay, G. nitida Host. (ad Lemani littora), Ca- stanca vulgaris Lam. (omnino spontanea: v. gr. circa Bex et in regione vinifera la Cóte integras efficit syl- vulas), Cerostium brachypetalum Desf., Cirsium EKri- sithales Scop. ( Cnicus L.), Cornus mascula, Cyclamcn hederaefolium (prope Roche, nec alibi lectum), Cype- rus longus, Cylisus sessilifolius (unice prope arcem Chillon), JDigita/is media Roth, Diplotazis muralis Dec. (Sisymbórium), Eryngium campestre (ad Lemani littora), Erysimum ochrofeucum Dec. ( Cheiranthus Mall. fil.), £r. virgatum Roth 9 Juranum (au Creux du Van), Fedia Juricula M. et K. (JV alerianella Dec.), Jlilago gallica, F. germanica 3 (F. pyramidata L.), Gaudi- nia fragilis Pal. Beauv. (.4vena L.), Hypericum Ri- cheri Vill., Iberis pinnata, Laserpitium prutenicum, Laurus nobilis (prope Montreux), Linum tenuifolium, Lupinus angustifolius, Luzula flavescens N. (uncus Host; in sylvis editoribus Iuranis), AJedicago api- culata Dec., Me/lampyrum nemorosum (in agro Vivis- censi), JMMicropus erectus, Morus alba, Myrrhis odorata Scop. (Scandix L.), Narcissus biflorus Curt., N. poe- ticus, JNepeta nuda, QOenanthe peucedanifolia Poll., Onosma echioides Sm.,, On. montanum Sm., Orchis hircina Crantz (Satyrium L.), Orobanche Artemisiac- campestris Vauch. (gracilis Schl.), Or. Epith; mum Dec., Or. minor Sutt., Peucedanum Chabóraei N. ( Se- linum. L.), Poa megastachys N. ( Briza Eragrostis N.), Gaudin Flora helv, VII, 38 610 VAULION (DENT DE). P. pilosa, P. rigida, Potamogeton obtusus Ducros ( ru- fescens Schrad.), P. p/lantagineus Ducros, Potentilla alba, P. micrantha Ram., Prunus caproniana N. ( Ce- rasus Dec.), Ptychotis heterophylla Koch (Seseli sazi- fragum L. — A4cthusa Bunius L.), Rosa alpina WM /a- genaria, R. cinnamomea, R. galíica I pumila, R. sty- losa Ser., Rumez arifolius Al., RR. conglomeratus Schreb. (JNemo/lapathum auct.), R. Zydrolapathum Ait. (aquaticus Sut.), et | mediterraneus (prope Bex), R. pulcher, R. sanguineus l pictus, et ll viridis ( R. nemorosus Schrad.), Sa/via Sclarea, S. werticillata, Scabiosa alpina, $c. Columbaria & pachyphylla (ad ripas graminosas Lemani), y (Sc. pyrenaica All.?), Sc. sy1- vatica (8 (Sc. longifolia W. et K.), Scil/a amoena, $c. bifolia floribus coeruleis, rubris et alhis, Sc. pa- tula Dec.? ( Hyacinthus Hall. helv. 4248. H. non scrip- tus Sut. ; circa Chillon et in Aquileiensibus), Seirpus Holoschoenus, Sc. supinus (uterque intra Helvetiae li- mites dumtaxat ad Lemani ripas occurrens), $co/o- chloa Donax M. et K. ( "4rundo L.), Selinum nigricans, Sideritis hyssopifolia, Sisymbrium supinum (uuice in valle Iugensi), S$ium nodiflorum, S. repens L. fil., Son- chus Plumieris, Torbus hybrida, Tordylium maximum, Tulipa sytvestri, F'erbascum blattarioides Lam., F. mixtum Ram., V. pulverulentum Vill., Zeronica aci- nifolia , Ficia hybrida, F. lutea, Fiola pumila Chaix y (F. ericetorum Scbrad.). — Potissimum conferan- tur Aquilegia, Bex, Ebrodunum, Ioratum, Iura, Lausanna, Nevidunum, Roche, Urba, Viviscum, etc. Vaulion, vicus montanus pagi Vaudensis, inter Romani monasterium (Romainmouer) et laeus Iugen- sis Abbatiam (l'Abbaye) situs. Prope hunc locum provenit Pyro/a rotundifoltia. Vaulion (la dent de), mons pagi Vaudensis, in iugo Iurano inter montes Suchet exstans, omnino prae- ruptus ac minax vico Iugensi l'Abbaye impendet. . AI- titudo eius ad pedes 4572 s. m. aestimatur. In summo — " LA VAUX. 611 scopuli vertice Lemanus, lacus Neocomensis, Mura- tensis ac Diennensis, et parvi sed amoenissimi Iugen- ses lacus, simul cum Alpibus et pulchra quam cir- cumdant regione, luculentissinum exhibent spectacu- lum. Sed eius rupes pascuaque nimis arida Florae amicorum exspectatüonem omnino frustrantur. Ibi enim inveniuntur tantummodo stirpes montanae vul- galiores, ut: Dryas octopetaía, Erinus alpinus, Heli- anthemum canum Dun. (Cistus L. C. marifolius Sut.), Orchis ( Satyrium L.) nigra Scop., Orch. viridis Crantz, Rosa alpina, Veronica urticaefolia Jacq. Vausseyon. V. Neocomum. Vaux (La), germ. das Ryfthal, nobilissima pagt Vaudensis regio vinifera, secus Lemani ripas, inter Lausannam et Viviscum porrigitur. Vineae eius, di- ligentissime excultae, rupium [orati arduis praerup- tisque lateribus alte insident, ac solis ardentibus ra- diis perpetuo accessae uvas proferunt exquisitas vi- numque generosissimum , cuius magna pars extra pagi limites consumitur. Coloni ingentibus impensis, in- credibilique constantia muris instar amphitheatri in- vicem superpositis raram terram substernunt, per anni plerosque menses huic difficillimae culturae incumben- tes." Aliquot oppidula, multi pulchrique vici, frequen- tes villae arcesque antiquissimae a lacus ipsis ripis usque ad summa rupium cacumina inter vineas emi- cant, viatoribusque spectaculum grate insolitum ofte- runt. Istius regionis colles aprici, semet ipsos ab infausto boreae flatu satis tutantes, stirpes plusculas climatibus calidioribus proprias generant. Ibi enun inveniuntur: .4ntirrhinum Cymbalaria, A4rbutus Uva- ursi (in montanis supra Chexbres et Cully), ;4rtemi- sia pontica (prope Villette), Za/semita maior Desf. ( Tanacetum Balsamita L.; ibidem), Zetula viridis Chaix (in montibus vinetum coronantibus, v. gr. en Chapo- tane supra Cully), Carex gynobasis Vill. (circa Epesse et supra Cully), Carpesium cernuum (prope Cully le- ctum), Carthamus lanatus (inter Cully et Lutry), Chei- 612 | VECHE—VERBANUS LACUS. ranthus Cheiri , Chenopodium foetidum Lam. (à Lutry), Crataegus A4melanchier Desf. ( Mespilus L.; circa Epes- se), Cynodon Dactylon Wich. ( Panicum), Ficus Carica (ad rupes sponte nascens), Zoeniculum officinale. All. ( 4nethum Foeniculum L.; à la tour de Marsens, par- ce), Jris germanica (in vineis), Lepidium graminifo- lium (L. Iberis Sut.; ad muros, frequens), Lithosper- mum purpuro-coeruleum, Mentha rotundifolia (secus vias), Mespilus Cotoneaster , M. tomentosa Ait. (utra- que ad rupes supra Cully), OpArys apifera Huds. (prope Epesse), Sedum Telephium 8 (S. maximum Sut.), Si- Lybum marianum Gaertn. (Carduus L.; prope BRyez in- frequens), Sinapis alba (inter Corsy et Cherin supra Lutry passim colitur), Stac/ys arvensis (prope Lutry), Trifolium rubens (inter Epesse et Chexbres), /7io/a odorata () leucantha (ad muros). Veche, mons Ticinensis 5 leucis ab urbe Lugano disians. Ad eius rupes provenit Cactus Opuntia. Venoge (La). V. Vaudensis pagus et St. Sulpi. Verbanus (il lazo Maggiore, le lac Majeur, der Langensee), pulcher celebrisque Italiae supe- rioris lacus ex maxima parte inter regis Sardiniae di- tonem et Insubriam Austriacam situs. "Tractus eius euro-borealis, vulgo Locarnensis lacus nomine desig- natus, craterem proprium ad formam ovalem acceden- tem efficit, et intra Helvetiae limites contentus, ad pagum Ticinensem pertinet. Lacus Verbanus a vico Magadino, prope Ticini ostium, usque ad oppida Pa- lanza et Laveno austro-occidentem petit. Ibi subito dilatatus, occidentem versus amplum emittit sinum, ad cuius ingressum sitae sunt illae Borromaeorum insulae. Infra hunc sinum ad 2 l. longum, lacus in limites paulo arctiores redactus, omnino ad austrum convertitur, ac tandem prope Sextas Calendas (Sesto Calende) desinit. Vix usquam, sinu illo occidentali haud computato, 2 l. latus est; longitudine autem 16 l. metitur. Pars eius australis, ad insulas Borromaeas VERCOREN. 613 incipiens, nobis omnium pulcherrima visa est. bi primum in ripa dextra viatorum oculis adparet mag- nus vicus DBelgirate, nitidis villis, quarum. praelon- gos hortos, in amphitheatrum quasi suspeusos, He- speriae arbores nobilissunae obumbrant, ornatus, sce- namque amoenissimam ostentans. Tum pulchrum op- pidum Arona divique Canor1 Bonnonarrz colossus colli- bns supra urbem exsurgentibus insidens. Lacus navigalio satis secura esse dicitur; navigio- rum laudatur structura, sed velorum forma displicet. Ceterum, Verbanum, ut alios Insubricos lacus, naves vaporis vi actae adsidue sulcant. Pisces quidem per- multos, sed ob carnem insipidiorem neglectos, alit. Littora Verbana scientiae. amabilis curiosis pul- chram largamque stirpium. insigniorum messem polli- cenlur, neque, ut putamus, eorum divitiae hucusque rite exploratae fuerunt. Interim saltem citantur: 4a- drosaemum offtcinale All. (JI ypericum 4ndrosaemum L.), 4rabis Halleri ll ( 4r. stolonifera Hornem.; circa Belgirate), Campanu!a spicata (in. vineis), Carex bri- zoides (inter Aronam et Belgirate; circa Luino), Ci;- sium spathulatum N. ( Cnicus Moreti; unice prope Aro- nam repertum), Co£y/edon Umbilicus Lam. (circa Bel- girate; huic stationi perinde propria), Cytisus hirsu- tas (supra Aronam, in adscensu ad coloss: collem), Calium vernum Scop. /Falantia glabra L.), Genista scoparia Lam. (Spartium L.; infra Sesto in ericetis copiosissime) ,. Lythrum Salicaria angustifolium (ad litorum rupes, ubique; nitida varietas cis Alpes de- sideratur), JVasturtium pyrenaicum B. Br. ( Sisymbrium L.) 8 maius (circa Sextas Calendas), O/ea europaea, Paronychia verticillata Lam. ( J//ecebrum L.; Aronae; in Helvetia cisalpina omnino deficit), Serapias Lingua (prope Aronam; pulchra stirps, mere Insubrica), 5) a- phytum (uberosum (inter Aronam et Delpirate). Verchier. V. Ollon. Vercoren, vicus Valesiae mediae, haud procul Seduno distans, et in amoena convalle, pulchris ali- Pd 614 VERNEYA-—VERSOIX. quot vilhs ornata, prope vallis Anniviers ingressum situs. In ipso vico nascitur rarissimum Ceranium di- varicatum Ehrh.; in syiva inter hunc locum et Pen- sec Alitum virgatum et Pyroía uniflora. Alüus in eolle a Vercoren sesquileuca distante cruceque coro- nato frequens legitur A4straega/us exscopus. Denique circa Vissoie, vallis Anniviers caput, ubique Aia tinctoria reperitur. Verneya, pagulus Valesiae inferioris, ad Rho- dani ripam sinistram, prope locum, ubi torrens Trient ex faucibus rupestribus subito erumpit ac statim cum flumine coniungitur, situs. — Circa Verneya occur- runt: AZidens cernua, Ophrys Monorchis (etiam prope Courvieux). Vernier. V. Geneva. Verreaux (Les), mons alpinus, urbi Vivisco im- minens. Ibi citantur: Zieracium aurantiacum , H.cy- mosum ( aurantiacum , H. multiflorum Schl., Myosotis alpestris Schmidt 9 ( M. suaveolens W. et K.), 7Z'icia sepium (9 nana, Verrieéres (Les), magnus vicus submontanus , partim in pago Neocomensi, partim in Gallico domi- nio, inter les Bayards et arcem Joux situs. In pra- tis Rolliers dictis, ad utramque ditionem pertinenti- bus, frequens occurrit Centaurea nigra, stirps intra nostros limites rarissima. Etiam locis rupestribus v. gr. in medio rupium pariete ad cuniculi Temple des fées dicti finem, amoena legitar A4zdrosace lactea. Versoix, oppidulum pagi Genevensis, anno 1815 a dominio Gallico separatum, agro Vaudensi conter- minum, ac secus Lemani ripas situm. Sub ultimis Lvupovicr XV amnis, regni administratores decreve- rant ibi magnum ac celebre emporium condere. lIam- iam urbis novae circumscriptio, viarumque recta- rum lineae concinuae et parallelae, magnum spatium prope veterem pagulum, vix nisi tuguriis deformibus immundisque constantem, occupabant. In hocce vano ambitu statim aliquot pulchrae domus aedificatae sunt; VERSOVIA— VERVEY. 615 magnus tandein securissimusque portus, duplici muro munitus, urbis simulacrum insignivit. Sed aulae in- constante aura subito iminutata, inceptum subridicu- lum penitus omissum fuit. Sub Genevensi paterno regimine hic locus magnum iam cepit incrementum. Pulcher quoque ac commodus situs, mercium transi- tus et nonnullae fabricae multum ad incolarum pro- speritatem conferunt. Regionem vicinam elegantussi- mae villae decorant. — Plantae rariores: Jromus squarrosus y humilior (prope officinas lateritias, secus lacus ripas), ZInuía hirta (rarissuna), Ornithogalum pyrenaicum, Rosa gallica l1 pumila, (in sylvis Ferney versus), Scirpus Holoschoenus. Versovia (La Versoix), pulcher amniculus, cuius aquae lunpidissimae delicatas alunt tructas, prope Divonam, in amoenissima regione scaturit. Mox supra Bougis in duos ramos dividitur, quorum maior inter Galliam pagumque Vaudensem per 2 leucarum tractum lunitem efficit; tunc agrum subit Genevensem, post- que brevem cursum infra sui nominis vicum in Lema- num effunditur. Ramus minor pagum elegantissimum Céligny , ditionis Genevensis, eiusque pulchrum agrum rigat V. Divonne, Versoix. Vervey, pagulus agri Vaudensis, inter Roche et Aquileiam, nec procul a via regia situs. Magnae pa- ludes vicinae earumque fossae stürpibus raris abun- dant. Ibi potissunum observatae fuerunt: .4rundo montana N. f ( 4r. pseudo-arundinacea Schl.; ad la- cunam), Carez Aornschuchiana Hoppe (fulva agr. helv.), C. Pseudo-Cyperus , Cirsium rigens N. (Carduus Gmel., C. tataricus Sut.), C/adium Mariscus B. Br. (Schoenus Mariscus L.), Centiana Pneumonanthe, C. utriculosa, AHydrocotyle vulgaris, Laserpitium pruteni- cum, Samolus J'alerandi, Scabiosa. Succisa 3 floribus albis, Schoenus albus, Sch. ferrugineus, Scirpus seta- ceus , Sc. triqueter , Serratula tinctoria, Spiranthes aesti- valis Rich. (Ophrys Balb.), Trifolium fiiforme, Tr. 616 VETROZ-—VIA MALA. ochroleucum, Viola hirta, FP. montana MI (F. Ruppii All., P. stagnina Kit.), 7. palustris (le Furet versus). Vesena, Vesenum. V. Wesen. Vétroz, Valesiae mediae pagulus ad viam regiam, qua Octodurum itur, inter Sedunum et Ardon situs. Prope hunc locum inveniuntur: .Zdonis autamnalis, Ad. vernalis, Clematis recta, F'estuca bromoides, Mya- grum perfoliatum, ANeslia paniculata Dec. ( Myagrum L.), Polycnemum arvense, Rosa gallica I pumila. Vettis, vicus Sancto-Gallensis in Sarunetorum regione ad amnem Taminam Calandaeque pedem bo- realem situs. Ibi provenire dicuntur: 4achusa angu- stifolia (Melimpsch versus), Coronilla vaginalis Lam. minima auct), Ziznaea borealis? (inter Vettis et Va- lenz; nuper non visa), JVeslie pariculata Dec. ( Mya- grum L.). Vettnerberg, Abbatiscellanorum (?) mons, ubi rarum Zieracium pilosellacforme Hoppe repertum fuit. Vevey. V. Viviscum. Via mala, nomen faucium rupestrium angusUssi- marum, ac fere sesquileucam longarum, quas Rhenus posterior, valle Sexamniensi relicta, in horrendi prae- cipiui fundo percurrit. Flumen, prope Rongella, ex istis pylis erumpens, pulchram efficit cataractam. In eo asperrimo rupium hiatu per seculum quindecimum , via iumentis carrisque levioribus accessa, difficilis quidem, sed neutiquam adeo mala, ut ex nomine lo- corumque nalura suspicari posses, excisa est, quam omnes viatores mercesque Curia per montem Spelu- gam aut Bernardinum Italiam petentes, sequuntur. Supra Rhenum quasi suspensa, plus semel ex altera ad alteram transilit ripam; pontes utrumque littus iun- gentes stupenda altitudine (elatissimus nempe 480 pe- des altus esse perhibetur) audacique structura, eum istarum angustiarum horrore sublimi congruunt, om- niumque admirationem excitant. In imo abyssi fundo iratas flumen undas volvit, nec nisi earum fragore terrifico, aut subinde vaporum in quos resolvuntur VILLA—VISPA. 617 nubibus, percipitur. Prope secundum pontem, fere sub pedibus viatoris, a rupe subito solutum in iugen- tem. profundamque crateram desilit. Secus viam aliquot plantae rupestres et subalpinae proveniunt. Zinnaeam borealem, ut putabatur, ibi falso ab amiciss. SuvrER indicatam, nuperrime revisit Cl. CoqvrEsERT de MowrBnET. Etiam citari merentur: Brassica Erucastrum , Circaea alpina (ad rupes madi- das laetissime vegetans grataque efliciens pulvina), Luzula (utea Dec. ( Iuncus All.) L. nivea Dec. (Iun- cus L.), Phyteuma cornicutatum Clairv. I ( Ph. Scheuch- zeri All.), Potentilla caulescens, Pyrola uniflora, Via nova. V. Chemin neuf. Vidy. V. Lausanna. Villa, pulcher vicus ditionis Pedemontanae, ad viam inter lacum Verbanum et Domo d'Ossola, unde mous Sempronius petitur, situs. Domo versus collis ad dextram exsurgit, in cuius clivo JZoztia fontana observata est. Villefranche, ital. Borgofranco, oppidum imae vallis Praetoriae, paulo supra Eporediam (Ivrée) situs. Ibi occurrunt .4vena locflingiana, Inula' mon- tana. Villeneuve. V. Pennilucus. Villeneuve, vicus in ramo occidentali vallis su- perioris Praetoriae, inter Courmayeur et Augustam situs. Regio vicina, soli calidissino subiecta, plan- tas non paucas australes producit. Inter hunc locum et Augustam a nobis frequentes lectae fuerunt: .Zspa- ragus officinalis, Geranium ciconium, Gnaphalium lu- teo-album, Lactuca augustana All. (St. Pierre versus), Ononis Columnae All. ( On. minutissima Sut.), Plantago arenaria W. et K. ( P/. Cynops Sut.), Poa Eragrostis, Tragus racemosus Desf. (Cenchrus L.), Tribulus terre- stris. — V. Courmayeur. Vispa, germ. Visp, Vispach, gall. Viége, oppidum Valesiae superioris, 2 l. infra Brisam, ad Ahodani littus sinistrum et in utraque amnis Vispae , 618 VITODURUM. (die Visp) ripa situm; ob amoenos colles, quibus par- tun insidet, ac templis veteribusque arcibus super- biens, extrorsum, sed nonnisi eminus , iucundissimum ostentat prospectum. Sed ipsae viae, praecipue in- feriores, tortuosae, angustae et squalidae displicent ; ingentium quoque paludum vicinia, aestate ad autum- num. vergente, aérem viciat, et insectorum molestis- simorum magnam gignit copiam. Ex transitu mer- cium, quae per montís Sempronii viam vehuntur, in- colae quaestum faciunt. — Plantae rariores: C/enopo- dium Botrys , Crepis tectorum fj integrifolia (tum spe- cies, tum varietas rarissima), Dictamnus albus ((Tur- tig versus), Lactuca virosa, Poa distans (Valesiae me- diae propria), Sonchus palustris, Sisymbrium lrio (ad coemetorii muros; alibi intra nostros limites occur- rere, non constat). i Visper-Thal. V. D. Nicolai vallis, Saas, Zermatten. Vitodurum, Winterthur, egregium oppidum ditionis Tiseurinae, ipsoque excepto Turico, totius pagi facile princeps emporium. Fere 4 l. ab urbe, eurum versus, ad viam qua Sancto-Gallum itur, situm est, et parum a vico Ober-Winterthur, veriori, ut perhi- bent, veterum Vitoduro distát. Hic locus duabus la- üissimis, quas ad angulos rectos senae aliae minores inlercipiunt, viis constans, inter Helvetiae eleganus- sima oppida utique recenseri meretur. Pulchrum tem- plum, ornatisimam curiam, hospitia in pauperum aegrorumque usum optune instructa, amplam biblio- thecam cum locuplete nummorum veterum collectione, scholas publicas ad rectissimam normam institutas, aedesque multas privatorum luculentissimas possidet. Cives totis viribus ac felicissimo successu commercio et industriae incumbunt. Mona celeberrimaque fa- brica ingentem acidi nitrici vin inultaque alia praepa- rata ad chemiam spectantia conficit. Denique picto- res, sculptores, musici, ut et omnes fere artifices ope- rarüque singulis suis artibus excellunt ac nobili aemu- VIVISCUM. , 019 latione cum ipsis Tigurinis civibus certant. In pul- chra Cl. Zirerrnr collectione series pleraruinque avium in Helvetia degentium optime praeparataram conser- vatur. Iam a multis annis Celeberr. pr CrarnviLLE, pe- ritissimus entomologicae scientiae magister, ac florae helveticae enchiridii aliorumque botanicorum libello- rum meriüssimus auctor Vitoduri vitam agit. Regio urbi vicina climate temperato gaudet, ac to- tius pagi optimum vinum proferre dicitur. Eam villae elegantissimae, hort pulchri amoenissimaque ambu- lacra decorant. Colles quoque nonnulli, parum a moe- nibus distantes, ambulatoribus gratissimos offerunt prospectus. 1 Plantae rariores: 4ntirrhinum striatum Lam., Cy- tisus nigricans, Erysimum cheiranthoides, Gentiana as- clepiadea , Geranium phaeum, Helleborus viridis (circa arcem Kyburg), Zemerocallis fulva, Leersia oryzo:des Willd. ( Phalaris L.), Margarita Betlidiastrum N. (.Do- ronicum L.), Staphylea pinnata, Viola mirabilis. Viviscum, Vevey, germ. Vivis, urbs pagi Vaudensis, ad regionis vitiferae la Vaux limitem orien- talem, iuxta Lemani ripam sita, post Lausannam principem inter municipia Vaudensia locum obtinet. Magnitudine enim viarum, aedificiorumque elegantia , civium industria opulentiaque , ac oinnigenis laudabi- libus institutis utilitatem communem proimoventibus in- signiter commendatur. Platea portui contigua, mag- nisque mercatibus, quo singulis hebdomadibus ex pago Friburgensi, Valesia Sabaudiaque, omnium vicinorum locorum incolae frequentissumi confluunt, destinata, Helvetiae totius facile maxima pulcherrimaque praedi- cari potest. Inde, secus lacum porriguntur viae lon- gae, iustae latitudinis, singularis munditiei, multisque bellis aedibus ornatae. In media fere urbe inveniun- tur D. Clarae templum , curia urbana, ac pristinorum praefectorum praetorium. St. Martini templum, ubi tantum per menses aestivos sacra celebrantur, magnae 620 VIVISCUM. areae antiquis arboribus consitae contiguum alto colli supra urbem exsurgenti insidet. Ibi lacus eius- que amoenissima littora, sublimibus Alpium scopulis subiecla scenam efficiunt pulcherrimam. In ipso tem- plo iacet Epuvspvs Luprow, Anglus, unus e Canor:I judicibus; huic fidelissuma coniux ibi monumentum marmoreum erexit, cum longo encomio seu epitaphio, quo scilicet quatenus invictae virtutis vir et acerrimus arbitrariae potestatis impugna- lor summis extollitur laudibus. Scholae, tum primariae, tum superiores optime in- stitutae sunt, ut adolescentes ingenur in veteribus linguis scientiarumque elementis erudiantur, atque porro hinc ad academiam Lausannensem promoveri possint. Aliquot societates utilitati publicae curam ad- siduam impendunt, et multum ad meliorem hospitio- rum administrationem , pauperumque meliorem condi- tonem conferunt. Praeter bibliothecam urbanam, lit- leraria societas et ampliss. de Jorrnzrx librorum col- lecuones possident. Cl. Lrvapge, M. D., pulchrum et locupletem adparatum ad naturae scientias spectan- lem adservat. Vivisci degunt nonnulli pictores aliique arufices. Cl. Donrr celebrem habet officinam, ubi, cum italica, tuin ea, quae suppeditant Aquileiensium fodinae, mar- mora poliuntur, et ad varios usus praeparantur. Ce- terum cives mercaturae ramos plures excolunt, et magnas inde divitias conquisiverunt. Coeli mitissimt clementia, aeris salubritas, situs pulcher, et incola- rum mores amoeni iam a priscis temporibus peregri- nis adeo adriserunt, ut ibi vulgo diuque commorari ament, sicque civium prosperitatem insignilér augeant. Situ quo gaudet Viviscum nil pulchrius: eo re- spectu, me quidem iudice, ceteras omnes pagi partes longe superat. lbi lacus crystallinum aequor magni- licum efficit craterem, ad austrum eurumque altissi- mis ac vere stupendis Alpium molibus subicctum. VIVISCUM. 621 Prope vicum Sabaudum Meillerie.excelsissimi rupium parietes ex ipsarum undarum sinu exsurgere viden- tur, ac praecipue per aestaus dies serenas ab ultimis solis ignibus illustratis nitore incredibili fulgent, ae simul cum tot tantorumque scopulorum sublimi scena , oculis spectaculum unicum et vere incomparabile of- ferunt. Littus 1psum Vaudense ad totius IHelvetiae re- giones amoenissimas pertinet. Sub montium alto teg- mine ab infausto aquilonis flatu. defensa, tellus felix pulcherrima pollet vegetatione. "Vineae, arva, prata fertilibus arboribus consita, colles gratissimi placidae- que valles, arces antiquae, elegantissimae villae, fre- quentes. opulentque pagi adspectus ac formarum 1iu- cundissimarum mira varietate ex omnibns partibus spectatorem dulcis admirationis sensu adíiciunt. Agri Viviscensis Flora plantarum, quas gignit, pulchritudine copiaque ceteris Lemanicae planitiei par- tibus longe praestat, quippe quae non solum austra- les, sed etiam non paucas alpinas frigidasque stirpes possideat. Eam solicite exploravit amiciss. RrvwiEn, cui adhuc iuveni deliciis fuerat: vergente iam aetate, post longos annos in patriam redux, investigationes pristinas non sine uberrimo fructu renovavit, ac ur- "bis patriae plerasque plantas collegit. Hanc provin- ciam sibi quoque sumpserunt Cl. Tanprwr, et Rev. Purir. Bniprr iunior, qui mecum stirpium insigniorum in ea regione provenientium nomina speciminaque huma- nissime communicaverunt. Hic praecipuas indicare sufficiat. 4) Circa urbem passim proveniunt: 4//um angulosum I pctraeum (semel visum), 24/4. carinatum, il. oleraceum, Zmaranthus Blitum, 44m. sylvestris Desf., .4nemone ranunculoides, Jnthemis Cotula (en Gilamon , inter sata), 4ntirrhinum maius, Arabis mura- lis Bert., 24r. Turrita, Jrundo montana N. ( Agros- lis arundinacea Sut.), AJspidium fragile Sw. y ( Poty- podium rhaeticum Vill.), Aster Novi-Belgii (au Rou- venaz, spontaneum), .fstrantia maior (prope Glérol- les), 4triplex angustifolium Sm. (patula Sut.), Bras- 622 VIVISCUM. sica Érucastrum ( Sisymbrium obtusangulum Schl.), Briza minor (a Cl. TaAnpENT ad arvorum aridiorum oram, septentrionem versus inventa; gramen ceterum in Hel- vetia nec cis Alpes, nec alibi visum!), Zunias Eru- cago, Camelina sativa Crantz ( Myagrum L.), Cam- panula persicifolia (Chátel versus), C. pusilla Haenke (caespitosa Vill.), Castanea wu/garis Lam., Centaurea Crupina (en Gilamon, parcissime), C. so/stitialis (non- nisi valde infrequens), Cerastium tomentosum (supra urbem: Cl. TanprwrT), Cervaria glauca N. ( Athamanta Cervaria L.), Chaerophyllum aureum , Ch. hirsutum (ad rivum Oyonne), Cheiranthus Cheiri (ad urbis muros), Chenopodium murale, Ch. polyspermum, Chtora perfo- liata, Cornus mascuí(a, Corrigiola litteralis (citante GacxEBIN; rarissima stirps, nuper nonnisi a Cl. Tan- prNT visa), Cratáegus .4melanchier Desf. ( Mespilus L.), Cr. torminalis, Cyclamen hederaceum Ait. (teste Cl. TamprwNT; plantam tamen prope Roche provenien- tem neque, ut putamus, alibi visam , fortasse in mente habuit), Cyzodon Dacty/on Rich. ( Panicum L.), Cy- perus longus (à lile Heureuse; rarus), Dip/otazis te- nuifolia Dec. (Sisymbrium L.), Dryas octopetaía (au Devin, proxime urbem!), Echinospermum Lappula *)? Lehm. (JZyosotis L.; nuper non visum), Zpipactis rubra Sw. (Serapias L.), Erysimum virgatum Both (perrarum), Geranium sanguineum (à Rivaz et Chátel versus), C. sylvaticum , Helianthemum Fumana Desf. ( Cistus L.), Hemerocallis fulva, Hieracium florentinum All. IL ( A. piloselloides Vill.), Z7. rupestre All. (inven- tum misit Cl. TanpENT), Zo/osteum umbellatum, Ibe- ris pinnata (infrequens), Zmpatiens Noli-tangere (au Chálet), 7nu/a salicina, Lathraea Squamaria, Lepidium *) Hanece speciem, circa Octodurum, Agaunum Monthey, Colombey, Vouvry, St, Tryphon, ut inter Aquileiam et Yvorne neutiquam infrequentem, tum Vivisci, tum Lausannae, ubi cilafa * est, frustra quaesivit Cl, LERESCHE, VIVISCUM. 625 graminifolium (L. Iberis Sut.), L. sativum, Levisti- cum of ficinale Koch ( Ligusticum Levisticum L.; supra Tercier), Leucoium vernum (circa Glérolles, in poma- riis), Lithospermum purpuro-coerulum (yrope St.-Sa- phorin), Lonicera Caprifolium, Lotus sitiquosus, Ly- cium afrum (hinc inde ex hortis elapsum), AMatrica- ria Chàmomilla , Melampyrum nemorosum (stirps rara), Mentha viridis, Mylinum Carvifolia N. ( Selinum L.), AMyosotis sy/vatica Ehrh. (frequens), Oenanthe peuce- danifolia Poll. (prope Buri), Op^rys anthropophora, Ophr. apifera Huds., Ophr. arachnites Hoffm., Ophr. Monorchis, Ophr. myodes Jacq., Orchis fusca Jacq., Orch. laxiflora Lam. , Orch. odoratissima, Orch. viri- dis Crantz (Satyrium L.), Ornithogalum nutans (olim visum), Ornz. pyrenaicum (parcissime) , Orobanche mi- nor Sutt. y glaberrima (ad viam regiam St. Saphorin versus), Orobus niger (Chátel versus), Pinguicula al- pina, Polygala amara, Polytrichum aíoides Hedw., Po- tentilla Fragaria Poir. ( Fragaria sterilis L.) , Prunus Mahaleb (circa Buri), Pu/monaria angustifolia, Pyrola minor (prope Printemeraux), Ranunculus Philonotis? Retz (nuper non amplius repertus), Aosa spinosissima (?), Rumezx conglomeratus Schreb. (JNemolapathum auct.), R. pulcher , R. sanguineus I pictus (ad quendam rivu- lum: Cl. TazaorNT), Salix repens, S. seringiana N. 9 ( lanceolata Ser. non Sm.; rarissima; a Cl. TanpEeNT observata), S. triandra, Salvia glutinosa, Saponaria ocymoides, Sazifraga aizoides (autumnalis Sut.; au Devin, proxime urbem!), Sca£iosa arvensis à integri- J'olia, Senecio viscosus, Serratula tinctoria, Silene gal- lica (au Gilamon; rara), Si/ybum marianum Gaertn. (Carduus L.; ad urbis muros), Sorbus aucuparia, Spar- ganium natans (ad officinam lateritiam), Sperguía ar- vensis (ibidem), Stachys arvensis, Stipa capillata, $t. pennata (non amplius occurrere videtur), Tamariz ger- manica, T'hesium linophyllum D ( Th. intermedium Schrad.; au Devin), Tilia microphy(/a Vent., T. platyphyllos Vent., J'aleriana tripteris, F/. rubra (ad rupes urbis- 624 VIVISCUM. que muros: Cl. Tanprxr), J'erbascum nigrum, F'ero- nica agrestis IM. (V. pulchella Bast.) , F. scutellata (ad officinam lateritiam). — 2) Prope les Gonelles, ad la- cum, occidentem versus: .4naga/íis tene(la (olim ibi, ad rupem uliginosam, orientem versus, visa), pium graveo/ens (semel inventum), Artemisia pontica (surps rarissima), Ceterach of ficinarum Willd. ( A4splenium Ce- terach. Li.), Iris germanica (ad rupes), Mentha rotun- difolia. — 5) Circa la Tour de Peylz, ad orientem: -renaria fasciculata Jacq. (44sine mucronata Sut. ; inter la Tour et Montreux), Gentiana Pneumonanthe (aux Bassets), Geranium palustre (prope la Tour, et la Maladiere), Ze/ictropium europaeum, Oxalis stricta (à la Doie, parce), Po/yga/a Chamaebuzus (au Bassets) , Prunus Mahaíeb (Montreux versus), Scutellaria gale- riculata (aux Bassets), Senecio viscosus, Silene nocti- flora (inter urbem, la Tour et Montreux, loco dicto en Berange, parce), Zanacetum vulgare, Trifolium me- dium (à la Maladiere), U/ex europaeus (inter la Tour et urbem; praerarus). — /) Circa Chailly, borea-eu- rum versus: J4spidium Thelypteris Sw. ( Polypodium L.), Oenanthe peucedanifolia Poll., Spiranthes aesti- valis Rich. (Ophrys Balb.), Tazus baccata (ad villam Chátelard), Z/alictrum flavum, Finca maior (Cháte- lard versus ; rarissima). — 5) Prope Hauteville, supra urbem : 4/lium angulosum (à ( All. senescens L.), An- tirrhinum. Cymbalaria, Centaurea solstitialis (parcis- sime), Cirsium rigens N. ( Carduus Gmel., C. tataricus Sut.), Epipactis ensifolia Sw. (Serapias Sm. ; in syl- vula vicina), Zp. grandiflora Sw. (Serapias L.; ibi- dem), E£rvum hirsutum, Érv. tetraspermum, Hemero- callis fulva, Iberis pinnata, Matva moschata, Ozalis stricta. (infrequens), Scilla bifolia, Sedum Telephium, Serratuía tinctoria. — 6) In monte humili, les Pleya- des vel Pleyau, supra urbem: cer platanoides, Ca- calia alpina Jacq. (glebra Sut.), Epilobium. patustre , Gentiana asciepiadea, C. Intea, Gnaphalium :dioicum, JVeottia ( Ophrys L ) cordata Tuch. (rara), JV. JNidus- VIVISCUM. 625 avis Rich., Potentilla aurea ( Halleri Ser.), Spiranthes aestivalis Rich. ,' $p. autumnalis Wich. ( Ophr ys: Balb. , . Ophr. spiralis L.), Ranunculus aconitifolius ,* Sedum villosum (rarum), S$rrertia perennis, Thalictrum aqui- legifolium,: Tussilago alba, ' F'eronica montana. —. 7) Ad speluncas les Toveyres, supra. urbem: /2u/a 7aii- Lantii Vill. (rava) ; Ophrys anthropophora ,.Ophr.. api- fera Huds., Ophr. arachnites Moflm., Orchis odoratis- sima, Pinguicula alpina, Spiranthes:aestivalis. Fach. Teucrium Scorodonia , Tofieldia calycutata Wbg. ( 4n- thericum Sut.). — 8) Circa St.-Légier, supra urbem: zdora Moschateliina (prope la Chiésaz), afnthemis Cos tula, (aux Veyres; rara), Cardamine impatiens, Centau- rea Crupina (aux Veyres; pareissime),. Ce£erach offz- cinárum Willd. (Asplenium Ceterach Li.) j^ Cypripedium Calceolus (supra. vicum), Dipsacus. pilosus, Geranium phaeum: (ut et prior: à la Chiésaz), AMalazis Loeselii Sw. (Ophrys L. Ophr. lilifolia 'Sut.), Orobancke ra^ mosa, Spiranthes autumnalis Wich., Trifolium ochro- leucum.: — 9) Circa Blonay, supra St.-Légier, euro- boream versus : AZ/ctaáea spicata, Althaea hirsuta, 4stras galus glycyphyllos, Crataegus 4melanchier Desf,, Den- taria. pinnata ^ Lam. (heptaphyllos /Sut.), Geranium phaeum, Gnaphalium-" Stoechas? (olm, visum), JZLeris pinnata, Lathraea. $quamaria, Lathyrus Cicera, Leus coium vernum, Mentha gentilis (rara), JNVarcissus poée ticus, Ozalis stricta , Trifolium ochroleucum,; — Ibidem circa speculam signiferam (au Signal): OpArys apifera Huds., Orchis pyramidalis (rara), Polygata Chamae- buzxus, Spiranthes autumnalis Rich. — 40) Supra ur- bem borea-occidentem versus, et quidem:a) prope Cor- sier: Amaranthus sylvestris Desf., Asperalà arvensis, Galanthus nivalis, Malvea 4lcea (aux Monts) , Melarm- pyrum nemorosum. — b) Ad vicum Chardonne : Zyco- podium clavatum , Malaxis Loeselii Sw. — c) in. erus- dem nominis monte: Círcaéa intermedia Ehrh. (rara), Polyga/a Chamaebuxus, Senecio sylvaticus, — 11) Prope Jongny supra Corsier: ;plenium septentrionale Sw. Gaudin Flora helv. VII. à A0 626 VIVISCUM. ( Acrostichum L.) , Aspidium Thelypterls Sw., Brassica Erucastrum , Calamintha of ficinalis Moench. ( Me/issa Calamintha L.) var. rara-floribus albis, Carex tere- tiuscula Good. ( diandra Sut.), Caucalis daucoides, Co- marum. palustre, Convallaria verticillata, Drosera ro- tundifolia, Eriophorum vaginatum, .Éuphrasia lutea (rara), Iberis amara, Lycopodium inundatum, Me!am- pyrum nemorosum, Moehringia muscosa (ad officinas lateritas), JMo/inia coeruiea Koel. ( Me/ica L.) y f/la- vescens, Ribes alpinum (ad off. lateriuas), Sae/ix re- pens, Scutellaria galericulata, Sedum Telephium 5 (8. maximum Sut.), Sparganium natans, Thysselinum pa- lustre Hoffm. (Se/inum L.), 7 iola montana lI CF Ruppii All.), P. pumila Chaix y (V. ericetorum Schrad.; rara); — 412) A la tourbiere du DBarussel supra Jon- gny: 4ndromeda polifolia (copiose), Comarum palu- stre, Drosera rotundifolia, Malaxis Loeselii Sw., Po- tamogeton pusillus, Scutellaria. galericulata ,' Sparga- nium natans, Typha latifolia, . Utricularia vulgaris, F'accinium Oxycoccos , P. uliginosum. — 415) Secus tor- rentem la Veveyse et ad eius glareas: Zrassica Eru- castrum, Diplotaxis muralis Dec. ( Sisymbrium L.; va- ra), Epilobium Dodonaei Vil. ( rosmarinifolium Haen- ke), Hieracium fallax Wild.,:/ HM. glaucum All. (infra Corsier), A. sabaudum , H. staticefolium Vill., A ippo- phaé rhamnoides, £iypericum montanum, Margarita Bellidiastrum IN. ( Doronieum L.), Mentha viridis, Jo. lygala Chamaebuzus , Pyrola rotundifolia, Tamarix ger- manica. — 14) Ad balneum l'Allhaz s. Lalliaz supra Blonay: 4conitum Lycoctonum , Circaea intermedia Ehrh., Ga/lium rotundifolium, Gentiana asclepiadea , Impatiens Noli-tangere, Lychnis sylvestris Hoppe (4ioica B floribus rubris Sut.), Ranunculus lanuginosus , Scle- ranthus annuus, S$tachys alpina, F'icia syívatica, — 15) In alto monte alpino Naye, supra Viviscum: 4/- chemillía alpina, 4nemone vernalis, 4rbutus Üvac-ursi , Arenaria verna, drunica scorpioides, Jrltentisia valesia- «a?? All (in praecipio M. Bonaudon versus), .4ster VIVISCUM. |. 627 alpinus, Astragalus Onobrychis, Bupleurum ranunculoi- des, Campanula Ailionii? Vill., C. &arbata, C. thyr- soidea, Delphinium intermedium Ai. (elatum Sut.) II aipestre, Dryas octopetaía, Epilobium a(ípestre Schrank y (Ep. trigonum Ludw.), Erigeron alpinus, Eryngium alpinum, Geum montanum , Hedysarum obscurum, He- lianthemum. oelandicum Dec. (Cistus L.), Hieracium aurantiacum , /7. cymosum p aurantiacum, 4H. monta- num Jacq. ( ypochoeris pontana L.), H. prenanthoi- des Vill. HI cydoniaefolium (.H. molle Sut.), 1mpera- toria Ostruthium, Myrrhis odorata Scop. ( $candix I.), Orchis aíbida All. (Satyrium L.), Oxytropis ( Astra- galus L.) campestris Dec., Ox. mont«na Dec., | Pedi- cularis tuberosa , Phaca australis, Ph. frigida Jacq., Rahunculus Thora (pone Naye M. Chaude versus), A«a- mez arifolius All., Saxifraga androsacea, Sedum atra- ium, Silene acaulis, — 16) In ceteris Alpibus urbi imminentibus: 4J4//ium Jictorialis, | 4renaria biflora, A ndrosace ( 4retia/ L.) alpine N., Andr. helvetica N., -strantia minor, Atrope Belladonna, Bupleurum gra- minifolium?? Vahl , Centaurea montana, Cervaria £(auca N. (Athamanta Cervaria L.), Convaílaria maia- lis ,, Cypripedium Calceolus , Digitalis grandiflora Lam. (ambigua Sut.), D. lutea, Dryas octopetala, Eryn- gium alpinum, Genista germanica, Centiana 4marellía (germanica auct.), C. ciliata , Goodyera repens R. Br. (Satyrium L.), Hieracium cymosum jj aurantiacum , H. multiflorum Schl. (utrumque in M. Verreaux), A. valde-pilosum Vil., Lappa maior Gaertin., Lilium Mar- tagon, Lithospermum purpuro-coeruleum, Malazis Loe- selii Sw., Melampyrum pratense, Ophrys | Monorehis, Ophr. myodes Jacq., Orobus luteus, Paris quadrifolia, Pedicularis tuberosa , Phaca australis, Pimpinella magna II (P. rubra Hoppe), R&ododendrum jferrugineum «, et 9 floribus albis (var. perrara), Rosa a/pina, Sam- bucus racemosa , Sazifraga aizoides ( autumnalis Sut.), $. rotundifolia, Scabiosa sylvatica, Sonchus Plumieri (aux Angeurs; rarissimus), Tesium linophylium 628 VOGELBERG-—VOIRONS. ( Th. intermedium Schrad.), Tozzia alpina, Trollius eu- ropaeus, F'icia sylvaiica. — V. Jaman, Montreux, Verreaux. Vogelberg (Der), nomen summi cacuminis mon- tis Iurani Paschwang, in pago Solodurensi siti. Hocce dorsum eurum versus ulterius producitur, atque ibi montes Hauenstein et Schafmatt efficit, per tractum fere 4 leucarum Solodurensem agrum a Basileensi se- parans. Monus Vogelberg culmen 5720 p. s. m., aut 2940 p. supra Rhenum ad Basileae pontem eleva- tum est, atque adeo omnes istius Helvetiae borea-oc- cidentalis partis montes altitu line superat. — Plantae rariores: ;4adrosace lactea , J4thamanta cretensis, Cir- caea alpina, Convallaria verlicillata, Danthonia de- cumbens Dec. (Festuca L.), Erinus alpinus, Gentiana asclepiadea, C. lutea, GC. verna, Herac/eum alpinum, Hieracium succisaefolium All., Nardus stricta, Orchis viridis Crantz (Satyrium L.), Primula Auricula, Si- lene rupestris, Stipa Calamagrostis Wbse. ( Agrostis L.), Thlaspi montanum (in via, quae a sylva Geiten ad val- lem. M. Vogelberg subiectam ducit), 7Zaeriana tri- peris. Voirons (Les), Sabaudiae mons Lemano immi- nens; eum Arvae vallis occidentem. versus a. Salaeva dissociat. Rupes eius stratis arenariis cum petra cal- carea commixtis constant. Paulo infra culmen 41259 p. s. m. elatum, olim in clivi orientalis tristissima solitudine monachi aliquot benedictini vitam agebant; coenobio autem incendii flammis penitus consumpto, iampridem hanc sedem fmgidam deseruerunt. Maxi- mam montis partem ingentes occupant sylvae, ut non- nisi paucissimis locis illa splendida Alpium, totius vicinae regionis pulchrique lacus scena compareat. Quo sane luculentissimo spectaculo, atque adeo pul- chriori in. proximo Salaeva multo commodius frui po- teris. — Praeter multas stirpes cryptopamicas sub in- sentium nemorum tegmine laete vigentes in eo monte occurrunt: Ca.aíiía a/pina Jacq. (54abra Sut), Chr5- VOLLEGE-—VULLY. 629 sosplenium ailternifolium, Linnaea borealis? (ibi olim a SaussunEOo visam, serius Vir illustrissinrus non am- plius reperire potuit), A7a/azis Loese/ii Sw. (Ophrys L.; ad monuüs radices, in Arvae vallis paludibus), Myrrhis odorata Scop. (Scandix L.), JVeottia cordata Tuch. (/Ophzys L.), Thalictrum aquilegifolium. Vollége, pagulus imae vallis Dagnes in Valesia inferiori, In eius vicinia ut et prope oppidulum St. Branchner, unde parum distat, citatur rarum. AMascari bot*yoides Mill. (AZ yacinthus L.). Vorarlberg. V. Rheinthal et Bodamicus lacus. Vorburg. V. Delémont. Voutiéres (Les). V. Ondervilliers. Vouvry, vicus imae Valesiae, in Rhodani sini- stra ripa, ac fere e rezione paguli Vaudensis Vervey situs... Prope hunc locum observatae fuerunt: 4coras Calamus , Cactus Opuntia, Dentaria pinnata Lam., Achinospermum Lappu/a Lehm. ( Myojotis L.), G/adio- éus palustris IN. (Colombey versus), Laurus nobilis, Lunaria rediviva, Papaver alpinum (in. Alpibus. vici- nis), Tilia platyphyilos Vent. , Uvularia amplexifolia (supra vieum). Vrinthal. V. Ilanz. Vuarne (Le), rupesuis moles Dolae cacumini occidentem versus subiecta. V. Dola. Vully (Le), regio collina inter Muratensem Neo- comenseinque lacus contenta, partim ad ditionem Fri- burgensem, et partim ad Vaudenseimn pagum pertinens. Cuncta collibus modicae altitudinis constat: quorum amoenissimi clivi lacui. Muratensi imminentes, vineis et laeus pomarus undique luxuriantes, ac multis opu- lenüs vieis villisque. ornati. gratissimum prospectum exhibent. In summo collis Vully vertce legitur zr buius alpina. Lavanduíam Spicam L. ab Harrkno ibi- dem, ae speciatim supra. vicam Naut citatam, colon ir hortis vulgo colunt, atque -Neocomi,. Friburgi et 630 WABERN—WALLENSTADT. Bernae in mercatbus vendere solent. Spontaneam passim etiam occurrere, mihi confirmatum est. M: Wabern, locus agri Bernensis, haud procul ab urbe et supra sylvam Bremgarten situs. Ibi occur- rete dicuntar: Geranium phacum, Lysimachia nemo- rum, Feronica agrestis Il (JF. putchella Bast.). Waldstettarum lacus. V. Lucernensis la- cus. Wallen, perperam pro Kallen, mons ad Florae Basileensis limites in agri Solodurensis confinio inter montes Eelchen et minorem Hauenstein situs, Ibi observata est Zaleriana tripteris, quae in iugi Iurani montibus australibus desideratur. Wallenburg, oppidulum pagi Basileensis, ad pedem borealem montus maioris. Hauenstein, inter Liestall et Solodurensem agrum, in asperrima valle- cula situm , et 1290 p. s. Basileam elevatum. Via mon- tana, quae per hocce dorsum Solodurum ducit, inco- lis nonnihil commodi subministrat. Paulo supra op- pidum, ad rupium excelsi: parietis pedem mirabilis oritur fons, Neunbrunn dictus, quia per novenas sca- lurigines aquae ex caverna erumpunt, scenam subal- pestrem eratissimumque adspectum praebentes. Plan- tae insigniores: Arabis Turrita, »4rchangelica of fici- cinalis Moffm. ( 4nge/ica J4rchangelica L.; rarissima), Zrundo montana N. ( Agrostis arundinacea Sut.), Cam- panula pusilla Haenke, Chaerophylium aureum , Cypri- pedium | Calceolus, Epilobium tetragonum , Globularia cordifolia, Hieracium amplexicaule, impatiens iNoli- tangere (Ballstall- versus), Laserpitium Siler, Melica ciliata, Melissa officinalis (fara), Polygonum aviculare [* sazatile (ad rupium rimas, arcisque rudera), Aam- nu$ pumilus, Sedum dasyphyllum, S. Telephium, S$ta- chys alpina, Staphylea pinnata, — V. Hauenstein. Wallenstadt,-urbs: parva: pagi Sancto-Gallen- sis, ad extremitatem orientalem lacus Riparüu sita, WALPERSWYL. 631 Per triginta fere annos crebrae diraeque lacus inun- dationes eam malis vix tolevabilibus affecerunt, ac nisi mirabilia opera, nobilissimo Escurno Linthiano duce, totius Helvetiae impensis suscepta, tantam de- nique calamitatem felicissime removissent, miseris ci- vibus pessumdatae domus ocius seriusve deserendae fuissent. Anno 1808 in ipsius oppidi vicis fossae sta- enantibus aquis plenae ubique inveniebantur, et ibi ipse plantas umultas palustres, quin etiam Acorum obser- vavi. Huic labi nunc efficacissimum levamentum ad- latum est. — Rivus die Seez, ad pedem montium Gri- seorum (die Grauen Horner) supra Weistannen sca- turiens, atque Sarunetorum vallem irrigans, proxime urbem in lacum effunditur; eius alvei cursus tortuo- sus etiam correctus est, adeo ut ripas amnis haud amplius transiliat. Mercium, quae per Rhaeticas vias ex Helvetia boreali Germaniaque in [Italiam transpor- tantur, frequens meatus incolis opulentiae largum be- nignumque fontem aperit, et oppidi situs ad lacum, ubi merces ex navigus in plaustra, ac vice versa, transferendae sunt, magnum eis quoque quaestum largitur. Valli vicinae ac ripae lacus boreali iugum impendet subalpestre, cuius montes die sieben Kuh- fivsten vel Churfürsten vulgo muncupantur. In eorum paseuis rupibusque, nec minus in ipsius vallis palu- dibus et campis multae stirpes rarae proveniunt, quas tum veteres botanici, tum nuper Cl. WanrEwsEncG sol- licite investigaverunt. Citantur nempe: .Zcorus Cala- mus, 4ntirrhinum Cymbalaria, Cyclamen europaeum , Digitalis lutea , Galium uliginosum (inter urbem et la- cum), Lepidium latifolium, Limosella aquatica, Poten- tilla caulescens, Ranunculus lingua. Inter Wallenstadt et Sargans: Zconitum quoddum serotinum floribus coeruleis, quorum nonnisi alabastra vidimus, $a/ix daphno:des. Walperswyl, vicus planitiei Bernensis, ad viam, qua ex urbe Neocomum itur, inter Aarberg et Aueth s. Ins situs. Regio huic loco proxima plantis palu- 632 WALZENHAUSEN-WASEN. | stribus abuündat; ibi speciatim éeequavnt occurrit ele» gens Hottonia palustris. : DOR OE MERE - RH "Walzenhausen, vicus pagi Abbatiscellani (Aus- ser-Hhoden), juxta limitem: orientalem, Hheguscorumn vallem. versus, in regione scilicét montana situs, ac potissimum habitationibus sparsis constans. ln agris vicinis legitur. Sifeze galélica, Wangen, concinnum planiuei Bernensis oppidu- lum, ad Arolae ripam dextram infra Solodurum et supra Aarwangen situm. Incolae ex navigatione, mer- ciun expeditione, et industriae artibus questum fa- ciunt. In viciniae paludibus torfaceis observata fuit Andromeda polifolia. -Wàngenalp, mons quidam, absque dubio Ober- lamdiae Bernensis (an fortasse idem ac illa Wengern- Alp, valli Lauterbrunnen imminens ?), saepius ab Har- rrgo laudatus. Ibi Viro. summo teste. proveniunt: Aiuga pyramidalis (9 ( 4i. alpina Sut.) ;Globularia nu^ dicaulis , Gnaphalium: supinum ,- Hedysarum obscurum , Orchis £lobosa. Wasen, vicus pagi Tonino: 2 Gotthardi viam inter Güschenen. et Amstüg situs. Ibi aperitur. vallis Meyenthal, quam.nova.via per montis Susten collum in. Bernensium. valleculam. Haselianam. Nesselthal ten- dens, ct alpinus amnis Meyenbach , sese in proximam Ursam effundens percurrunt. Huius loci templum 2050 pos. m. elatum. est, Non obstante soli elevatione, incolae ex hortorum cultura aliquem percipiunt fru- clum; sed eis praecipue perpetuus mercium, quae per utramque viam. hucusque carris vehuntur, transitus magno quaestui est. Plantae rariores 1) prope Am- stág: Bupht haimum. salicifolium. 2) Inter Amstüg et Vasen: garicus,quidam parvulus, pulcherrime mi- niatus,, lamellis flavidis, Aire flexuosa c (4. montana Sut), Lycopodium annotinum, L. helveticum, Rosa rubrifoltia Vill., Saxifraga Cotyledon «, et p purpu- rata (elegantis speciei elegsanussima forma!), S. cu- neifolia,. Sedum sazatile All., Sempervivum, arachnoi^ A WASSERFALL. | 633 deum. -- 5) Prope Meitschlingen: PALyteuma betonicae- folium Vill. —.4) Inter Meitschlingen et Wasen : A45p/e- üium:septentrionale Sw. ( 4crostichum .L.), 4Astrantia minor, Campanu(/a pusila Maenke, | C. rotundifolia. (um prioris.consortio), Jestuca sy/vatica. Vill., Gypsophila repens, — 5) Inter Wasen et fauces Schüóllenen: ;re- nària laricifotia , Bupleurum stellatum , Carex pulicaris (rara), Cerastium arvense ll strictum, Equisetum sy4- valicum, Festuca varia Haenke 6. flavescens, Galium sylvestre Poll. V virens 9 floribus rubellis (var. ra- rissima) , Pteris crispa Sw. ( Osmunda L.), Sazifraga aspera Dec. I e/ongata ( S. aspera L.), S. cuneifolia.— 6) In. summo collo M. Susten: Zetw/a viridis Chaix (ad clivum Uraniensem), Jizus cembra (ad pascua Steinen-Alp). Wasserfall (die Wasserfalle), mons Iuranus ad pagorum Solodurensis Basileensisque confinium, inter iugum Paschwang et maiorem seu superiorem Hauen- stein situs. Eum traiicit via frequentatissima, cuius ope inter ütrumque pagum communicatur. Clivus ime- ridionalis: parvam. vallem Solodurensem Limern di- ctam, cuius pastores in mulus tuguriis optimum caseum praeparant, protegit; borealis autem, ad territorium Basileense pertinens, pulchris fontibus rivulisque abun- dat: inde monti nomen. Ad speciosam cavernam, quam ignobili nomine (das Schelmenloch) designave- runt vernaculi, elegans cataracta scenam gratissimam efficit. — Mons Wasserfall iam a. Bavnisonvx, seculo inter Botanieos celeberrimus est, quippe qui plantas non paucas insigniores proferat. Ibi potissunum ob- servatae fuerunt: J4grostis vulgaris With. y (.4gr. pu- mila l1), Aichemilla alpina, Androsace lactea, Anthe- ricum Liliago, Jrundo halleriana N., 44r. montana N. ( Agrostis arundinacea Sut.) , |. dstrantia maior ,: tha marta. Cretensis, Ath. Libanotis:. Q maior, Campanuta pusilla Haenhe, C. valdensis All., Centaurea montana B. floribus albis, C...Sca£iosa ;3 floribus albis, CAhac- rophyllum hirsutum ,. Circaea alpina, Coch(caria saxa- 624 WEISSBAD—WEISSENBURG. tilis Lam. ( Myagrum L.), Convallaria verticillata , E/ymus europaeus, £Eriophorum vaginatum, Gentiana lutea, C. vertua, Geranium robertianum (8 floribus al- bis, G/obularia cordifolia , Heracleum alpinum, Hiera- cium blattarioides, Lonicera nigra , Lunaria rediviva; Melampyrum cristatum , Ophrys Monorchis, Orchis odo- ratissima, Prenanthes purpurea , Rhamnus alpinus, Ri- bes alpinum, Seseli montanum? (auctore Cl. Lacnure- NAL), Stachys alpina, Stipa Calamagrostis Wbg. ( 4gros- tis. Calamagrostis L.),. Th/aspi montanum, Tofieldia ca£yculata, Wbg. ( Anthericum Sut.), Tozzia alpina, Triglochin palustre, Triticum caninum Schreb. ( Ety- mus L.), UImus ciliata Ehrh. (effusa Sut.) F aleriana tripteris. Weiherfeld. V. Rheinfelden. Weissbad, balneum pagi Abbatiscellani (Inner- Rhoden), dimidia leuca ab oppido Appenzell distans , el prope Sitterae fontes situm. Aquae eius frigidae sunt et meram calcareae terrae dissolutionem conti- nent, Sed placidae amoenissunaeque convallis aér pu- rus, dulciaque otia haud parum ad aegrorum vires restaurandas conferre possunt. Praeterea sero lacteo felici successu utuntur. Prope balneum indicatur Diaz- thus superbus. Weissenburzg, nobilissimum pagi Bernensis bal- neum, in Simmiae vallis parte inferiori, supra eius- dem nominis vicum, et ad pedem austro-occidentalem montis Stockhorn situm, 5 leucis ab urbe Thun di- stat. "Phermae colli asperrimo diffieilisque accessus insident, ut aegri infirmiores extra domum vix ullum locum ad ambulationem idoneum reperire possint. Per semitam curribus inaccessam, intra dimidiae horae spatium a vico ad balneum, quod incolae etiam Bunt- schi-Bad nominare solent, pervenitur. Fauces quas ista subit semita montesque vicint, sylvis nigris con- sili, scenam austeram, sed vere pictoriam efliciunt. Thermae aquas fervidas, sulphureas, ad pulmonis pectorisque sanandos inorbos utilissimas hospitibus huc WEISSENSTEIN—WERDENBERG. 625 frequenter adfluentibus largiuntur. Cuncta regio ac praecipue montes alti circumstantes Florae amicis pulchram quoque plantarum messem suppeditare pos- sunt. In eo enim tractu inventae fuerunt: ium Schoenoprasum (9 alpinum (in vallecula Kessel montis Waacli inter. balneum et M. Neunenen), Arabis hir- suta Scop. (Turritis L.) I sessilifolia, Cardamine im- patiens, Dentaria digitata Lam. (pentaphy/los Sut.), Digitalis grandiflora Lam. ( ambigua Sut.), Erinus at- pinus Ó floribus albis (var. rara), Z«ncus capitatus Weig. (rarissimus), Laserpitium latifolium, L. Siler, Selinum nigricans N. (montanum Schl.),' Senecio at- pestris N. (saracenicus Sut.), Veronica urticaefolia Jaeq. V. Stockhorn, Simmiae vallis. Weissenstein (Der), mons Iurani iugi, 1n pago Solodurensi situs, 2682 p. supra urbem, unde per viam curribus accessam intra 5 horarum spatium per- venitur, et 5366 p. s. m. elevatus. In eius: summis pascuis reperitur casa pastoria cum vasto atrio, et aliquot alis conclavibus, ubi viatores omnia, quae ad vitae necessitudines spectant, invenire possunt. Ibi immensa Alpium corona lautissiunum magnificum- que prospectum ostentat. — Plantae rariores: .4zdro- sace lactea, 4drbutus Üva-ursi, Convallaria wverticilía- ta, Galium helveticum Weig. (sazatile Sut.; rarissi- mum), C. rotundifolium, Foa hybrida N. (praerara), Primula 4uricula, Spergula saginoides. Weistann. V. Sargans. Wendi, Wendistock etc. V. Engelberg. Wengi. Prope hunc pagi Bernensis vicum, in- ter Aarberg et Oberweil situm, occurrere dicitur Ai- bes nigrum. Werdenberg, oppidulum Sancto-Gallensis pagi, in magna hheni valle prope fluvium, atque ad mon- tium Kuhfirsten pedem orientalem situm. Eius muris anuquissimae. eiusdem nominis. comitum arcis vasta imminent rudera, et temporum hominumque prisco- rum memoriam in vialoris mentem revocant. Via, 636 WERDENBERG. quae e contermina Hhaetia ad lacum Bodamicum du- cit et fabricae Abbatiscellanae ac Sangallenses inco- larum industriam sustentant, quippe qui in earum usum magnam fili.xylini copiam praeparent. Ceterum etiam agriculturae incumbunt, et speciatim in suis magnis paludibus multos educant equos. Vicus Grabs, inter Werdenberg et Gambs situs, montis cognominis (der Grabserberg) radicibus subiectus est. In eo monte longa pulchraque vallis Rhenana, simul cum excelsis Rhaetiae Tyrolisque Alpibus splendidum prospectum lareiuntur. Stirpes etiam haud paucas alpinas pro- fert. Plantae rariores circa Werdenberg provenien- tes: ;4corus calamus (ad lacunam), A4ndropogon Ischae- mum, Galium boreale. — Plantae sequentes inter Cu- riam et Grabs vulgo, ulterius autem per reliquam Rheni vallem nusquam occurrere observavit Cl. Cu- sTOn: .4nchusa angustifolia, Diplotaxis tenuifolia Dec. ( Sisymbrium L.), . Echinospermum Lappula *? Lehm. ( Myosotis L.), Geranium cicutarium, Hyoscyamus ni- ger, Lappa minor Dec., Mercurialis annua (!), JNe- peta Cataria. — |n monte Grabserberg alüsque vici- nis Alpibus leguntur: /z4drosace helvetica N. ( Aretia L.), Andr. obtusifolia Al., .4renaria polygonoides Wulff., Cardamine bellidifolia (in M. Isisitzen), Ca- rex caespitosa, Centaurea Rhapontica, Cerastium ar- vense ll (C. strictum auct.), Chrysanthemum Leucane Lhemum Yl montanum var. caule hirsutissimo, Draba tomentosa Wbhg., Euphrasia minima Jaeq., Gaya sim- plex N. ( Laserpitium L.), Gnaphalium alpinum, Cn. Leontopodium L. ( Filago L.), AH ieracium alpestre Jaeq., 4I. hyoseridifolium Vill. (perrarum), Zypochoeris uni-- Jlora Vill. (helvetica Jacq.), Luzu/a atbida Dec. ( Jun- cus Holm.) 8 erythranthema Wallr., L. nivea Dec. ")' Cf. ad art, Viviscum observalionem circa eandem plan- tam in. ima Hhodani valle vulgarem, sed ad Lemani ripas mus- quan, nis? prope Genevam, nuper visam, WESEN. 637 (luncus L.) y rubescens, Phyteuma hemisphaericum , Poa annua ll varia N. ( P. supina Schrad.), Potentilla: mi- nima Mall. fil. (in M. Isisitzen), Razuncu/lus: aconiti- f'olius à nanus (ibidem), Aamnus pumilus, Rheum di- gynum Wbg. ( Rumex L.; in M. Isisitzen), Saxifraga aspera Dec. ll (S. £ryoides L.), S. stenopetala N. (Caphylla Sternb.; rarissima, Helvetiae orientali pro- pria), Sibbaldia procumbens, Silene. rupestris, Tri- folium caespitosum Weyn., J'eronica bellidioides. — 1n M. Camperney, supra Grabs: Carex caespitosa, Cineraria aurantiaca Willd. 5 intermedia, Draéía to- mentosa Wbg., Hieracium aipinum M pumilum; H. an- gustifolium Moppe. ) Wesen, lat. Vesenum, Vesenium, Vesena, oppidulum. Sancto-Gallense, in regione Gastern (Ca- stra Rhaetica) dicta, ad lacus Ruparii extremitatem occidentalem, scilicet paulo infra Linthae novi alvei ostium , atque ad ipsum locum, ubi fluvius lacum de- serit, situm. ' Orientem versus iugum porrigitur mon- tiun, quos incolae vulgo die Kuhfirsten nominant, - et ad occidentem multo altiores Glaronensium sco- puli, ut cuncta regio adspectum subalpestrem gratis- simumque prae se ferat. Cives religionem catholicam profitentur; quin etiam in tam exiguo nidulo nonnisi 87 domibus constante tria inveniuntur templa et vir- einum coenobium. Ceterum incolae iisdem fere fatis ac urbis Wallenstadt cives acti, ac iisdem vitae con- ditionibus obnoxii, iam largissimum ex Linthae palu- dumque vicinarum correctione commodum percepe- runt. Vesenii ager, tum campestris, tum montanus, stir- pibus pulchris abundat. Hucusque plantarum prae- sertim palustrium ditissimus fuit; sed probabile vide- tur haud paucas eiusmodi solum requirentes herbas, post tantarum paludum exsiccationem, brevi interi- turas esse. — Potissimum citantur: .4corus Ca/amus, Aira flexuosa & (4. montana Sut. ; in Alpibus), ;a- tirrhinum Cymbalaria , Buphthaimum salicifolium, Ca- 638 WETTERHORN—WIDWALD. lamintha Nepeta Clairv. Melissa L.; rara), Carez füi- formis (lasiocarpa Ehrh.), Cyc(amen europaeum , Gen- tiana Pneumonanthe, Geranium palustre , Hemerocallis fulva, H ieracium praemorsum (rarum), Hippophaé rham- noides (ad Lintham, prope pontem lateritium), ZiZum bulbiferum (auf Ammon, in pascuis alpestribus), JVa- sturtium. sylvestre W.. Br. (Sisymbrium L.; rarum), JVepeta lanceolata Lam. (JN. INepetel/a Sut. ; stirpem ra- rissimam I. IL. Scurgvcnuzzrnvs ibi indicavit), Primu/a "uricula (in Alpibus) , Ranunculus Fiammula, R. Lingua (neque desunt varietates inter utramque speciem me- diae), Scirpus mucronatus (rarissimus nec nisi a l. Scurucuzrno ibi visus), Senecio paludosus, Teucrium Scorodonia (inter W. et Lachen), T/ysselinum paltustre Hoffm. ( Selinum L., S. sy/vestre Sut.); Ferbascum .Ly- chnitis? (pulverulentum MHeg.), /. ph/omoides Heg. (Hegetschw. Reisen p. 164 fig. 19—241. foliis amplexi- caulibus vixque decurrentibus. Planta ut videtur 7. nostro thapsiformi simillima, ab honoratissimo auctore in Florae helveticae, quam edidit, tom. II p. 41^ sub FK. cuspidato indicata est; inter oppidum et pontem lateriium copiose provenit), 7. ZAapsus, J'eronica urticaefolia Jaeq. — V. Bilten, Lintha, Ripa- rius lacus, Wallenstadt. Wetterhorn (Das), scopulus excelsissimus Ober- landiae Bernensis, inter valles Hasli et Grindelwald exsurgens, et viae alpestri Scheideck dictae, qua ex oppido Meyringen ad vicum Grindelwald itur, immi- nens. Vasta eius cacumina nivibus sempiternis ob- ruta sunt, et omnes valleculae editiores ei subiectae tractibus immensis 9lacialibus utrinque rigent. Sum- ma montis altitudo ad 41,155 p. s. m. aestimatur. | V. Grindelwald, Scheideck, Meyringen. Widwald, arx cum praedio eiusdem nominis , in pagi Basileensis parte orientali sita. . Infra castel- ]um, in dumetis saxosis, ad dextram viae, quae ex villa ad vicum Eptingen ducit, neque alibi 1n eo pago, elegantissima legitur DapZne Cneorum I canescens. WIESE—WIGGIS. 639 Wiesa, die Wiese, Germaniae amnis, cuius fon- tes in Sylva Nigra scaturiunt, tandem in pagi Basi- leensis agrum transrhenanum pervenit, eum perduas fere leucas a magno ducatu Badensi separat, et paulo supra Huningam in Rhenum effunditur. Plantae prope eius ripas observatae: 4renaria rubra, 4sparagus of- ficinalis, | Chenopodium polyspermum , Corrigiola litto- ralis (rarissima nec nisi in eo tractu et Vivisci intra Helvetiae limites occurrens), JDianthus proüifer, Di- psacus pilosus, Drosera rotundifolia, .Epilobium: Dodo- naei Vill. (rosmarinifolium Haenke) , .Erysimum orien- tale R. Br. ( Brassica L.; rarissuna stirps ibi in arvis legitur, ceterum nusquam in Helvetia obvervata est), Festuca arundinacea Schreb., Impatiens Noli-tangere, Juncus buibosus , 1. capitatus Weig. (perrarus), 4. Te- negeia L. fil. (rarus), Montia fontana «, et 9 maior (quae rarior varietas), OezotAera biennis, Ornithoga- (um pyrenaicum , Orn. umbellatum, Paris quadrifoíia, Pepiis Portula, Poa Éragrostis (rara), P. serotina Ehrh. (palustris Sut.) , Polygonum incanum Schmidt (species dubia, rarissima), P. strictum All. (minus Ait.), Pru- nelía laciniata auct. helv., ARediola /inoides Gmel. ( Li- num Radiola L.; locis arenosis; nusquam alibi visa), Reseda Luteola, Scleranthus perennis (varus), Scirpus setaceus, Scrofularia canina , Sideritis scordioides (olim a C. Bavuiso prope Klein—Hüningen, post eum non amplius visa), Spergu/a pentandra (rarissima neque alibi rite observata), Ste//aria nemorum, St. uliginosa Curt., Z7amarix germanica, Ferbascum crassi foliurn Dec. (moztanum Schrad.), 7. Lychnitis ( pulveruten- tum Mag.). Wiggis (Der), scopulus ingens, rupibus excel- sis horrendisque constans, in pago Glaronensi, prope Suitenses limites, supra Nüfels et Nettstall tam mina- ciler exsurgit, ut procul omnino inaccessus esse vi- dentnr. Nihilominus per viam omni periculo exper- tem, unoque facilem , intra 5—6 horas couscenditur. Dorsum eius optima pascua obtinent; ibi pastores al- 640 WIGGIS. .'.. pini caseum et exquisitum butyrum in multis mapali- bus conficiunt. Ceterum boves, quae in isto monte pascuntur, minimae staturae et agiliores eligendae sunt, ut praecipitiorum pericula facilius effugiant. In sum- mo cacumine valles .Glaronenses, undiqne montium excelsorum molibus subiectae, pulcherrimam osten- dunt scenam, Inde per semitam haud incommodam in valleculam. amoenissimam Klonthal: Linthae alveo multo altiorem, et elegantissimo lacu decóratam de- scenditur. Hanc supereminent stupendi montis Glür- nisch scopuli, quorum latos vertices et ardua latera; sempiternis nivibus glacieque riscentia, lacus specu- lum erystallinum mirifice reflectit. « Aliquot; tusuria, grata pastorum: aestivalis sedes, placidanr istorum 1lo- corum solitudinem .interrumpunt. [bi. duleissimo no- stro poétae nronumentum inodestum miratores eius condiderunt. rin Rupestria montis Wiegis pascua pulchras rarissi- masque stirpes proferunt. [Iu ipso medio adscensu, secus viam, nec alibi per cunctam Helvetiam, occeur- rit elegans AZ ypericum Coris. Ceterum observatae fue- runt: Zfchi/lea atrata, Aira flexuosa' « (4. montana Sut.), Anthericum serotinum, Artemisia Mutellina Vill, Astrantia minor, Avena versicolor Vill. , A4za/ea pro- cumbens, Carex atrata, C. brachystachys ey Schrank, C. firma Most. , C. Scopolii N. (ferruginea Wbzg , Sut.); Cherleria sedoides, Chrysanthemum alpinum, Daphne Cneorum lI (D. striata Tratt.), Draba fladnizensis Wulff. « pilis simplicissimis (perrara), estuca pu- mila Vill., Gentiana punctata, Geum montanum , Glo- bularia nudicaulis, Helianthemum oelandicum Dec. /Ci- stus L.) « ( H. afpestre Dun.), Hieracium aureum Vill. (Leontodon L.), Lilium bulbiferum, Luzula spadicea Dec. (uncus All.), Orchis ( Satyrium L.) aibida All., Orch. viridis Crantz , Ozytropis montana Dec. ( Astra- gaius Dec.), Pedicularis foliosa, P. recutita, P. ver- ticillata, Petrocallis pyrenaica R. Br. ( Draba L.), Phleum Michelii | All. (Airsutum Sut), Pinguicula alpina, WILDRIRCHLEIN—WYL. 641 Primula integrifolia, Rhamnus pumilus, Rhododen- drum hirsutum, Sazifraga muscoides Jacq., S$. op- positifolia, Steilaria ceras:oides (Cerastium trigynum Vill), 7io/a biflera. — Ad montis radices, supra Neustall, frequentes proveniunt: Jsperula taurina, Erica carnea, Physalis Alkekengi, Salvia glutinosa. Wildkirchlein, Wildkilchii (Das), sacellum nolissimum , 1//2—2 l. supra balneum alpestre Wyss- bad, in pago Abbatscellano (Inner-Rhoden) situm. Hocce parvum fanum, in medio rupium arduarum pariete, atque 103 pedes supra pascua Dodmen-Alp ei subiecta, exstructum est; huc per longum iraini- tem, in eodem pariete excisum horrendoque praeci- pitio impendentem absque omni periculo pervenitur. Vicina pristiaorum eremitarum cella nunc a caupone habitatur. Ad sacelli aditum regio, cui imminet, al- pina gratissimum ostendit spectaculum. Pone tem- "plum in ipsis rupibus aperitur cuniculus 200 pedes longus caliginosusque, cuius ope declivia Alpis Supe- rioris (Oberalp) pascua peti possunt. Ex eius for- nice dependent. pulchri stalactitae, neque ibi deficit substantia calcarea, quam vulgo lac lunae nuncu- pant. — Prope sacellum leguntur: Po'estifa cauies- cens, Rumezx scutatus, J'aleriana muontaza. Wollishofen. V. Tigurinus pagus. Wvydnau, vicus vallis RHhenanae inferioris, prope Berneck situs. in eius vicinia occurrit $cirpus tri- gueter. W yl, locus quidam in Flora Basileensi saepe ci- tatus; ibi enim provenire dicuntur: 427os/is vulgaris With. à. Hag. (Agr. sy/vatica Koel.), Aira caryopi i- lea, Allium 4mpeloprasum (rarissimum), 24//. carine- tum, All. oleraceum, Alf. Porrum (in vineis, passim: C. B.), AW. sphaerocephalum, :renaria gubra, Avena fatua, firomus inermis, Br. squarrosus (uterque, prac- sertim prior, rarissimus), Caucalis infesta Curt. ( hej- velica Jacq.), Cervaria aísatica N. ( Feucedanum L.) « Iutcola (huic tractui propria], Crepis g/obi/era Hall. Gaudin Flora helv. Vii. A1 N ^ 642 YVONAND. | fil. ( Dioscoridis Willd.), Zerniaria hirsuta, Iasione montana, lberis amara, Lapsana minima Al. (Hjo- seris L.; rara), Ornithopus perpusillus (perrarus; a €. B. citatur), Physalis Alkekengi , Prismatoearpus hyt£ri- dus LH'ér. ( Campanu/a L.; rarus), Spergula arvensis, Teesdalia Iberis Dec. (Jberis nudicaulis L.; rara), Tri- ticum H alleri Viv. (tenellum Sut. ; Helvetiae occidenti- boreali et Insubricae proprium), 7eronica Buxbaumii Ten., 7. triphyilos. — Infra adscensum in agros Wy- lenses: Ste/laria ZHolostea (rarissima). — [In ipsis agris, prope sylvam: Genista pilosa (in Helvetiae pla- nitie perrara). — [n nemore Wvlensi: Zzena praten- sis, Chenopodium polyspermum, Danthonia .decumbens Dec. (Festuca L.), Epilobium Dodonaei Vill. (rosma- rinifolium Haenke), Ao/cus mollis, Luzula albida Dec. ( Iuncus Hoffm.) , Z. Forsteri Dec. (Juncus Sm.), Or- nithogalum luteum (sylvaticum Pers. et fl. helv.), Scirpus setaceus, Stellaria Holostea, Trifolium fili- forme Schreb. 8 minimum (Tr. filiforme Sut. ; rarum), F'eronica montana. Cave ne istud Wyl cum oppido cognomine Sancto- Gallensi, in Thurgoviae confinio, et ad viam, qua Vi- todurum itur, sito, confundas. Plantas istius plagae hucusquc omnino ignoramus. NX Yverdun. V. Ebrodunum. Yvonand, vicus pagi Vaudensis ad lacus Neoco- mensis ripam dextram, 2 l. infra Ebrodunum situs. Ibi proveniunt: Cauca/is grandiflora, Galeopsis ochro- leuca Lam. ( /atifolia Sut.), Hydrocharis Morsus-ranae (perrara), 7nu/a Britannica ' uniflora, Isnardia pa- lustris (rarissima), Lapsana minima All (4Hjoseris L.; in agris circa Chavannes, Murt et Treytorrens; rara), Poa nemoralis I vulgaris à cirrhosa, Pulicaria vulgaris Gaertn. (Inuia pulicaria L.; rara), Sagitta- ria sagittifolia, Teucrium Scorodonia, Utricularia vui- garis, YVORNE—ZERMATTEN. 6435 Yvorne, pagi Vaudensis vicus spectabilis, supra viam, qua Rupe Aquileiam tenditur, situs, atque ab eo oppido vix ultra !/5 l. distans. Coli modicae alti- tudinis Alpiumque radicibus subiecto insidens , hic lo- cus sub coelo miüssimo 1acet: vineae clivos satis ar- duos, sed apricos, et ab infausto ventorum habitu defensos obsidentes, generosissimum producunt po- tum, qui a multis peritis iudicibus omnibus. ceteris agri Lemanici vinis longe praeponitur. — Plantae ra- riores: .Z//ium carinatum, nthemis Cotula ,. Caucalis grandiflora ,' Helianthemum Fumana Desf. ( Cistus L.), Helio ropium europaeum (|) iasminiodorum, Hippophaé rhamnoides (secus torrentem), Zathyrus tuberosus, Mo- rus alba, Myrrhis odorata Scop. (Scandix L.), Rubia tinctorum , Spiranthes aestivalis Rich. (Ophrys Balb.), Stipa Calamagrostis Wbhg. ( .4grostis Catlamagrostis L.), J inca maior, Z. Zermatten, Zermatt, zur Matt, olim vulgo Praborgne, vicus Valesiae superioris, in summa D. Nicolai valie Vispensi situs. Mic est elatissimus pagus parochialis istius longae vallis, cuius altissima regio apud incolas das Matterthal nuncupatur. Vico excelsissimus pulcherrimusque Sylvii obeliscus triangularis minaciter impendet. Latera eius granitica adeo ardua sunt, ut, saliem boream versus, nives vix usquam in saxo consistere possint. [Ingens iste scopulus, omnium editissimorum alpini iugi montium facile tenuissimus, spectaculum solemni quodam hor- rore sensus adficiens, unicum ac fere incomparabile exhibet. Vici Zermatten altitudinem absolutam ad 4580 p. aestimandam esse autumat amiciss. Gav; saltem, bene monente Cl. Esrr, inter totius Helvetiae pagos ela- üssimos recenseri meretur. Sylvii aliorumque scopu- lorum glaciei immensae congeries valleculas omnes superiores obruunt, ac etiam per summam aestatem 644 ZERMATTEN. pluvia plerumque cum nive commixta istas sublimes plagas haud sine magna aéris refrigeratlione irrigat. Vicum nihilominus permulta circumdant arva, quo- tannis avena, hordeo triticoque aestivali consita, ut eorum fructus non solum incolarum necessitudinibus sufficiant, sed etiam inter vicos inferiores late di- spertiantur. Quin imo, testante Cl. Gav, in agris ad valleculae Fünelen ingressum sitis, et (quod fere in- credibile putares) ad 54CO p. s. m. elevaus Triticum sativum colitur, ibique ad perfectam maturitatem vulgo pervenit. — Incolas procul ab urbibus ac peregrino- rum commercio degentes, hospitalitas, mores ingenui singularisque candor sane multum commendant; sed superstitionibus obnoxii sunt, nec liberorum educatio- nem salis curant, et vivendi ratione valde agresti utuntur. Ceteruin ex terrae cultura, armentis et pe- coribus, casei praeparatione atque ex alpestri vena- tione, cui nonnulli acerrime incumbunt, praecipuum lucrantur victum. bi locorum viatores diversorium tolerabile frustra quaerunt; sed apud vici parochum grato amicoque hospitio saepius excipiuntur. Mattensis vallis et montes proximi magnam raris- simarum stirpium copiam suppeditant. Circa Zer- matten , intra quatuor hebdomades , amiciss. Gax plan- tas 750 collegit riteque recensuit; quarum insipniores hic indicare iuvabit. Potissimum scilicet. observari merentur: chi//ea moscha'/a, Ailium angulosum «x pe- traeum , Aíl. oleraceum, 4ll. sphaerocephalum, 4//. sua- veo/lens Jacq. (strictum Schrad. non Rchb.; Mattensi valli proprium), 4/opecurus fuivus Sm. (genicuíatus agr. helv.), .4androsace obtusifolia All. (9 are'icides (var. rarissima, scapis unifloris), Andr. septentriona- lis e, et B ( Andr. bórevifolia Vill.; utraque var. valli D. Nicolai propria), Z/adr. tomentosa N. ( 4rctia Schl.), Anemone Halieri All. (supra vicum et in M. Flüelen; rarissima), nthericum Liiiago, Anth. serotinum, dn- thyllis P ulneraria & flore coccinea, 4pargia crispa Willd. " ZERMATTEN. 645 (Leontodón Vill.; rara), Arabis ciliata *) R. Br. (Tur- ritis Reyn.), 4r. sazatilis All., 4renaria laricifolia , Aretia Vitaiiana N. ( Primula L), A4rnica Doronicum Jacq. (Arn. Clusii All), rtemisia glacialis, Art. Mutellina Vil., Art. nana N. (helvetica Schleich,), "Arundo montana N. ( 4grosiis arundinacea Sut.), d perugo. procumbens, Astraga!us ezscapus (perrarus), "str. leontinus Jacq. , Biscutella laevigata, B. saxati- Jis Schl., Botrychium Lunaria Sw. ( Osmunda Lunaria L.), Duplcurum ranunculoides (in colle vico proximo), Campanula rhomboidalis, C. spicata, Carex approz.- mat2 Hoppe (/2gopina Willd.), C. £icolor All, C. ceurvuia, C. hispidula N. (fimbriata Schk.; montihus Mattensibus propria), C. Jancifolia All, Centaurea phrygia y ambigua (ad pagulum Hermetien), Ceras- tium pedunculatum N. (auf den Schafbergen, ubi om- nes vallh oves pascuntur), C. /atifolium Ó subacaule Heg. (C. g/aciale N.; frequens), Chrysanthemum al- pinwmn , Cirsium heterophyllum Dec. ( Carduus L.), Col- chicum alpinum Dec. / montanum All.), C. autumnale, Dianthus atro-rubens Al., Dra^a confusa Ehrh. (in- ter M. Fünelen glacialia et casas pastorias inferiores; etiam in valle Saas parcius, ceterum in Helvetia alihi nondum lecta), £Kchinospermum deflexum Sw. ( Myo- sotis Wbg.; rarissimum), Epi/obium angustifolium , Ep. Dodonaei Vill. (rosmarinifolium Haenke), Equi- setum multiforme Vauch. « ( Equ. variegatum Schl.), Erigeron Fillarsii Willd. Eriophorum alpinum, Eri- *) Hanece plantam nuper in bot. Zeit. ad annum 1830 eum nostra 4r. hirsuta Y sessilifolia bene coniunxit Cl. Kocu. Ad plantam vulgatiorem campestrem eodem modo sese habet quo Sca. biosa lucida Will. ad Sc. Columbariam vel Biscutella lucida Balb. ad B. laeeigatam. Ar. alpestris Schl. in montibus humi- Horibus proveniens, foliis: minus hirsutis transilum evidentem ostendit, Sed Ar. sagittatam Dec. ab ea specie vix dislingaen- dam esse putamus, 646 ZERMATTEN. trichium. nanum. Schrad. /Myosotis Vill), Erysimum pumilum N. ( Cheiranthus Schl.), Euphrasia alpina Dec. (salisburgensis Hoppe), £Zuphr. /utea, Festuca arundi- nacea Schreb., PF. pilosa Hall. fil. (rkaetica Sut.), F. pumila Vi. v flavescens, F. valesiaca N., f. varia Haenke 9 flavescens, Fumaria parviflora Lam. (Fail- lantii Rchb.? ),. Galium spurium ll Faillantii (G. in- festum W. et K.), G. tenerum Schl., Gentiana obtu- sifolia Schmidt, G. purpurea, Gnaph^elium Leontopo- dium Vill. (Filago L.), Heracteum Sphondylium ll ste- nophyllum, Herniaria alpina Vill., Hieracium aureum Vill. (Leontodon L.), Z. grandiflorum AM., H. Pilo- sella y incanum, H. multiflorum Sehl. (gd; rarissimum), H. prenanthoides Vill., Juncus arcticus Willd., ZJuncus Jacquini, Laserpitium Halleri All. ( hirsutum Sut.), Lin- naea borealis (adscendendo ad Alpem "Pufternen, in Cembrae sylva; parcissime), Lonicera a/pigena, L. coerulea, L. nigra, Luzula flavescens N. ( Tuncus Host), Lychnis Plos-lovis, Lycopodium heíveticum, | Melica ciliata, Ophrys alpina, Oxytropis campestris Dec. ( Astragalus L.), Ox. cyanea Bieb., Oz. foctida Dec. (str. Halleri All.), Oz. lapponica N. (Phaca Wbg.), Oz. uralensis Dec. ( Astragalus L.), Pedicularis incar- nata (parcissime; stirpem rarissimam Cl. Gax repe- rire nequivit), £. rostrata, P. tuberosa, P. verticil- lata, Phaca alpina Jacq., Ph. australis, Phleum com- mutatum N., Phyteuma betonicaefolium Vill., Ph. or- biculare, Pinguicula alpina (ubique), Pinus Cembra (syl- vas integras efficit), P. /arixz, Plantago aspera N., Pl. bidentata Mur., Poa /aza Haenke, P. nemoralis I vulgaris |) cirrhosa, P. nemoralis IV glauca N. (P. iuncea Sut.) , Polygala amara (8 alpina, Potentilla am- bigua N. (geranioides Mur.), P. frigida Vill. (norve- gica Sut.), P. multifida, P. rupestris, Pyro/a minor, P. rotundifolia, P. uniflora, Ranunculus glacialis (1n Alpibus), R. montanus Willd. Ó Thomasii, R. parnas- sifolius, R. pyrenaeus (in Alpibus), Rosa cinnamomea, A. villosa, Rhodiola rosea, Sazxifraga aspera Dec. I ZERMATTEN. 647 elongata (S. aspera L.), S. Cotyledon (pyramidalis Lapeyr.), $. Seguieri Spreng. (sedoides Mur.), Scir- pus alpinus Schl. (varissimus), Sedum villosum , Sene- cio incanus, et eius var. foliis indivisis crenatis, $. uniflorus All. (rarus), Sibbaldia procumbens, Silene Oti- tes Pers. ( Cucubalus L.), Stellaria cerastoides ( Cera- stium trigynum Vill.), Stereocaulon paschale Ach. ( Li- chen L.), Stipa Calamagrostis Wbg. ( 4grostis L.), St. capillata, St. pennata, Tamarix germanica, Ta- nacetum vulgare , Thalictrum foetidum Dec. (frequens), Thlaspi alpestre (m Alpibus), TArincia hirta Roth ( Leontodon L.; rara), Trichostomum canescens 'Timm, d'rifolium alpinum. — Supra Zermatten, ad viam, qua ad Sylvii collem itur: Zrabóis Halleri (?), Arte- mnisia glacialis, Jrt. spicata Jacq., Carex approximata Hoppe, C. capillaris, C. hispidula N., C. iuncifolia All.,. Juncus triglumis, Luzula lutea Dec. ( uncus AM.), Phyteuma pauciflorum (globulariaefolium St. et H.), Potentilla frigida Vill., P. nivea, Thlaspi alpestre pumilum, Thl. sylvium N. (alpestre Sut. ; etiam in M. Fünelen), Trifoiium badium Schreb. ( spadiceum Sut.), Tr. saxatile All. (rarum), T7. repens y ( Tr. glareo- sum Schl), Triticum intermedium Host « muticum et y (Tr. pungens Hag.), Ferbascum crassifolium Dec. (montanum Schrad.), /. incanum N., Viola pinnata, F. tricolor, — In pascuis alpinis Flühe, prope eius- dem nominis glacialia: 42emoze Haleri All., 4n. ver- nalis, Arnica Doronicum Jacq., Artemisia glacialis, rt. Mutellina Vill., Cacalia aibifrons L. fil. (hirsuta Vill.), Eritrichium nanum Schrad., Gentiana campestris, Gnaphalium alpinum 9, Gn. dioicum, Herniaria alpina Vill., Hieracium angustifolium Hoppe, &. Schrageri Schl., Juncus Jacquini, Pedicularis rostrata, Phaca aí- pina Jacq., Salix myrsinites e ( S. arbutifoíia Willd.), Thlaspi sylvium N. (alpestre Sut; floribus cum albis, tum lilacinis). Haud procul ab eo monte distant pascua Fünelen dieta. (V. Fünelen). — Ad parvos agros pascuis Fléh-Alp subiectos, terraeque hiatibus seu L. 648 ZIABLEYX —ZMUTH. fissuris interruptos: Zieracium lanatum Vill. ( 4ndrya!a L.), ZArincia hirta Roth. — In pascuis Gries—Kum- me, ad molium elacialium Flühe dextra: .4chi/lea na- na, Androsace obtusifolia All, jnthericum serotinum, Carez iuncifolia All., Cirsium spinosissimum Scop. ( Cnicus L.), Eriophorum Scheuchzeri Hoppe (capitatum Hoftm.), Pyteuma hemisphaericum, Ph. pauciflorum ( globulariab folium St. et HJ), Raawunculus | glacialis , Sazifraga Seguieri Spreng., Senecio unifforus All, Trifolium repens y (Tr. glarceosum Schl.). — V. F ü- nelen, Gallen, Ráüfel, Randa, Schsvarzsee- berg. Sylvius, Zmuth, etc. Ziabley (Le), Valesiae inferioris pagulus, ad ri- pam dextram Rhodani, haud procul Agauno Octodu- roque situs. Prope hune locum nascuntur: 4straga- lus glycyphyltos, Mercurialis perennis, Ozytropis pi- losa Dec. ( Astragalus L.), Trifolium rubens, —. In- ter le Ziabley et le Rosé: Cervaria aisatica N. ( Peu- cedanum L.) 9 aibiflora (Selinum venetum Spreng.), Dracocephalum austriacum (pulchra rarissimaque stirps, alibi nusquam intra nostros fines reperta). Zizers, Rhaetiae oppidulum, in Rheni dextra ripa, et ad viam regiam inter Curiam et Mayenfeld sitam. — Ín eiusdem nominis pascuis alpestribus (auf . der Zizerser— Alp Sattel) occurrunt: Z)copodium cla- vatum, Rhododendrum ferrugineum, 8. floribus niveis (var. rarissima). — In colle arido, inter Zizers et pontem superiorem (die obere Zollbrücke) sito: 4ne- mone Pulsatil/a (affatim; hanc plantam nusquam alibi in Rhaetia vidit amiciss. lRozscg), Dorycnium suffruti- cosum Vill. (monspeliacum huic regioni proprium). — Prope Igis: Cardamine Impatiens (copiose). — V. Marschlins, Zollbrücke. i Zmuth, tractus alpestris summae D. Nicolai val- lis, supra vicum Zermatuen situs, stirpibus pulchris rarisque ditissimus. Prope pagulum Hermetien, vix ulüra leucae quadrantem a Zermatten distantem, ia- uiam occurrunt: ;Zudrosace (omentosa N. / retia Schl.j, — ZOLLBRÜÉCKE--ZUÜnICHBENHG. 649 Astragalus exscapus. YTaulo altius ad parvum vicum Zmuth pervenitur; deinde clivo satis arduo, intra di- midiae horae spatum, superato, collis arenosus ad- tingitur.. Ibi provenire dicuntur: Apargia crispa Willd. ( Leontodon Vil), aliquot rariores 4renariae species, Bupleurum ranunculoides à humile, et (9 elatius, Viola pinnata, — ln dorso trans moles porrecto: Jrenariae nonnullae, OpZrys a/pina, Oxytropis jfoctida Dec. (Astragalus Halleri. Al.), Ranunculus rutaefolius, et aliquot Saxifragae. — Maud procul a pagulo Zmuth quoque proveniunt: J4/yssum alpestre. & minutilum , d nthyllis F'ulneraria & coccinea, | 4vena subspicata Clairv. (4ira L.), Cacalia leucophylta Willd. (tomen- tosa Vill), Eritrichium nanum Schrad. ( Myosotis All. ; pulcherrimos efficiens tapetes), Z/erniaria alpina Vill.; Saxifraga muscoides Jacq,, Trifolium saxatile, — Ibi- . dem denique a Cl. Gav observatae fuerunt: .4chi//ea macrophylla, J4grostis pilesa Schl. ( 4rundo. tenelía Schrad.), Artemisia Absinthium, spidium Lonchitis Sw. ( Polypodium L.), 4strantia minor, Cacalia a/bi- frons L. fil. (Airsuta Vill.), Campaau/a barbata , Echi- nospermum deflexum Sw. (AMyosotis Whg.), Luzuia sylvatica IN. ( uncus Huds.), Poa nemoratis I vuiga- ris B cirrhosa, Pyrola minor, F'aleriana tripteris var. alpina. 1 Zofingen. V. Tobinium. Zollbrüeke (Die obere und die untere). Supe- rior torrentem Landquart in. via regia Curiensi, infe- rior autem, a priore dimidia fere leuca distans et in- ter Malans ac Ragatz ad eandem viam situs,. ipsum Rhenum traiicit. "Testante Cl. Aw. Srziw. prope. pon- tem inferiorem occurrunt: ster 4mellus, Typha an- &ustifolia (nonne potus Z7. minima Hoppe? ). Zug. V. fugium. Züricb. V. Tigurum. Zürichberg, collis amoenissimus, orientem ver- sus urbi Turico imininens, agris, pomariis vineisque consitus, alque pagis mulusque villis ornatus. Hinc 650 ZWISCHBERGEN. inde partem eius superiorem pulchrae coronant syl- vulae. lbi nobilissuma urbs, fertilis Limagi vallis ac lacus ridentes ripae, veluti quidam paradisus, oculos animumque incredibili voluptate oblectant. — Plantae citatae. Carex ericetorum Poll. ( g/obularis Sut. ; in Helvetia campestri rarissima, saepius in. summis Va- lesiae Alpibus occurrens), C. pilosa All. (in sylvis; rara), G/adiolus communis (olim in agris visus), Zo- nicera Caprifolium (ad sepes), Polyga/a Chamaebuzus , Schoenus ferrugineus. Zwischbergen, (inter montes), vallis alpestris, supra locum Gondo dictum, ad Sempronii viam sese aperiens, inler altissimos montes coarctata per cli- vum valde arduum adsurgit, longitudine 6 leucas me- Utur, ac immenso glacialium molium obice, quein se- mita .dificilis, ad vicum Allmengell ducens, traiücit, a contermina valle Saas separatur. MHanc asperrimam regionem amiciss. Gav, anno, ni fallor, 4810, inte- gram percurrit, atque in eo itinere multas stirpes ra- ras observavit. Potissimum citari merentur: .4cAkil- lea tanacetifolia [) dentifera? (V. Mur. bot. val. p. 51), A4thamanta Libanotis y exaltata (planta pulcherrima istis Alpibus propria), Cirsium heterophyllum Dec. ( Carduus li.), Colchicum alpinum Dec. ( montanum All.), Cytisus nigricans (prope Gondo), Zieracium albidum Vill. Cintybaceum All.), Hypochoeris uniflora Vi. (het- vetica Jacq.), Ligusticum peloponnesiacum (perrarum), Phaca alpina Jacq., Pleurospermum austriacum Hoffm. ( Ligusticum L.; perinde rarissimum). — Ad pedem orientalem congeriei glacialis: Koe/lerie Airsuta N. ( l'estuca Hall. fil.; rarissima), Saussurea discolor Dec. ( Serratula Willd.; pulchra stirps), Sempervivum glo- biferum (editissimis iugi australis Alpibus proprium), Fiola pinnata, Ad occidentalem clivum supra Allmen- gell: A4ndrosace pennina N. ( Aretia Mur.) , Eritrichium nanum Schrad. (Myosotis Vill), Pestuca pilosa Hall. lil. (rhaetica Sut), Senecio uniflorus Al. (perrarus). ADDENDA, Ad vol. I. p. 216 JZo/iniae coeruleae varietaübus addatur: à fo/iosa, culmo 4-5 pedali folioso, spiculis pallide vi- rentibus valde elongatis: flosculis nempe convolutis abortientibus. Hanece var. ad formam maiorem pertinentem, in alnetis clivi occidentalis rivulo Zoiroz supra viae re- 9eiae pontem imminentis inveni. Étiam inter Rev. Dv- cRos plantas curiose collecta sed absque nomine prostat. Ad vol. I. p. 272; post Obs. II. addatur: Os»s. HI. Nuperrime prope balneum Weissenburg a Cl. GurHNICK gramen inter Sesleriam coeruleam et S. elongatam ambigens lectum fuit. Ab c/ongata Host spica cylindrica quidem, sed vix unciali ut et setulis palearum brevibus parumque exser- lis recedebat. Radice aulem longe repenle, racemo subspicato, pallidissimo virentle laxo oblongoque, foliis radicalibus parum nu- merosis, culmeis vero 4—5, alternis, acutioribus: inferioribus culmum saltem aequantibus; supremo 3-4 uncias longo nec vix semunciali, ligula denique brevissima nec vere exserla, magis adhuc a S. coerulea discrepare videbatur. Quis non credidisset speciem propriam talibus notis indigitari? Nunc autem Cl. Gurn- NICK cerliorem me fecit hancce plantam in horlo proprio ex se- minibus educlam, ipsissimam S. coeruleam 1elulisse, quo experi- mento s38acissimi BEnrorowir coniectura, S. elongatam Host et S. cylindricam DC ad coeruleae varietates amandandas esse, confirmata fuit, Inde eliam apparet, quanta cura cavendum sil, ne for- mae ludicrae fallacesque in specierum numerum temere constituantur, Ad vol. L. p. 517. ex Bromi arvensis synonymis expungatur Enel. bot. 45. t. 920 et substituatur Engl. bot. 28. t. 1981. Eo loco Cl. Suirrnu tab. illam 920 ad Zr. pratensem Ehrh. Calam. 116 merito amandat. Sed iste pratensis idem est ac Jr. racemosus, quem icon citata toto habitu, panicula simpliciuscula culmoque apicem versus breviter pubescente feliciter exprunit. 652 ADDENDA. Ibidem in descriptionem Jr. ve/utini, ut et in Agrost. helv. I. p. 501, gravissunus irrepsit error: huic nempe Gramini vaginas ,plerumque longis den- sisque pilis reflexis hirsutas rariusque glabras" per- peram adscripsi; nam contra cerüssime Zr. ve/utinus nonnisi perraro vaginas villosas aut etiam breviter pubescentes profert. Eiusmodi specimina tamen mihi Cl. Kocnu iam ante multos annos Mannhemii, recen- tius autem Cl. Cusron in Rheni valle lecta miserunt, Plantam palatinensem, quam olim ad Zr. commutatum Schrad. retulerat Kocmvs, in flora germanica Zr. pa- tuli nomine descripsit. Eam panicula maior magis- que nutans, et setae per maturitatem satis insigniter divergentes a racemoso et Br. velutini nostri 5 formis ad racemosum accedentibus, ut mihi quidem videtur, nonnisi aegre distinguunt. Suum autem Gramen op- timus Ccsron, cuius nomen mihi semper carum ho- noratumque manebit, ad Zr. comm«ta'um genuinum ab ilastr. ScugsaprnO statutum, et ab ipso Kocnio de- scriplum, referendum esse suspicabatur. ,Pro hoc" verba eius refero, ,hane meam plantam lubenter ha- berem, propter spiculas longiores et angustiores, pa- niculam magis cernuam et nutantem, vaginas pilosio- res, ac praecipue ob flosculos imbricatos, demum per maturationem vix distinctos, nisi Zr. racemósus adeo variabilis esset." »Ànu revera Zr. commnutatus a velutino glabro di- versus est? WarrnorH in sched. crit. plantam spicu- lis hirsuus non separat, cum forma spiculis glabris distincta sub nomine Zr. commutati coniungens.? »VUu estucae rubrae individua in sepibus prove- nientia valde elongantur, sic et hisce Zromi cummu- tati speciminibus, quae tibi mitto, accidisse videtur. Omnia. enin. graciliora longioraque quam in forma vulgari facta sunt, Ea in viae regiae sepibus supra vicum Rorschach legi." Plantam bodamicam nostram a Ar. paiu/o germa- nico distinguere non possum: neque enim in émis spt- ADDENDA. 653 culis provectis setae multo rectiores deprehenduntur. Vir amicissimus etiam specimina Zr. ve/utini & vagi- nis hirsutis instructa ex agris vallis Rhenanae imecum coinmunicavit. Verior tamen Zr. commutatus Schrad., quem for- tuito nuper inter mea Gramina reperi, ab utraque planta utique differt. Est nempe Zr. muztifforus Schleich. rar. cent. 5. n. 17., cuius specimen meum (ni fallor anno 1819) ad Cl. KocuH misi, ut eius iudicium circa hancce plantam cognoscerem. Vir eruditissimus eam attente consideravit, eaque sedulo remissa, certiorem me fecit genuinum esse Zr. commutatum Schrad. , non autem Koch et Ziz cat. palat. Sed tunc aliis curis negotiisque distentus, verba eius non intellexi, ac deinde, scilicet cum primo huius operis volumini re- visendo incumberem, in Flora germanica, tunc me- wm ab illustrissimo auctore benigniter communicata, plantam Schleicherianam , quam Zr. mu/tif/ori nomine possidet Kocnmius, ad Ar. racemosum pertinere vidi. Sic in meo errore conlirmatus sum, et sine haesita- tione 7r. multiflorum Schl. cent. inter Zr. racemosi synonyma retuli. Dolendum est ScurricurenvuM eius- inodi erroribus occasionem haud raro praebuisse, quippe qui plantas rarissunas vulyatioresque uno eodemque nomine benevolis temporibus miserit, Nunc autem Gramen eius denuo diligentius examinatum, ut et schedulae kochianae specimnini meo adfixae verbis, ac praecipue Florae germanicae opümis descriptionibus rite perpensitatis, nullus amplius dubito quin genui- num Zr. commu'atum habeamus. Addatur itaque in Flor. helv. vol. I. p. 511. ante Zr. racemosum: 248?. Bnowvs commutatus Schrad. — Br. plani- cula simpliciuscula laxe patula tremula demum nutan- te, flosculis imbricaus longisetis, paleolarum vitta obtusangula, vaginis tomentosis. (Gall. rome coa- fondu ). Schrad. Germ. 4. p. 555. M. et K. Dlds Fl, 4. p. 685. Bieb. cauc. n. 179 (sub Zr. secaiino), et suppl. 654 ADDENDA. Br. multiflorus (non Weig.) Roth Germ. 2. part. 4. p. 454. (excl. syn. Quin eiiam Kocuius ab ipso Ro- THi10 Zr. racemosum pro muitifloro. éius accepit), Dee. et D. bot. gall. 4. p. 515' (excl '$yn. Weig. quod ad Zr. ervensem referendum est, Planta au- striaca, quam solam vidit Cl. Dvsv, a nostra tan- tum spiculis adpresse pubescentibus differre videtur, Ceterum omnia pulchre conveniunt.) Dr. multiflorus Schl. rar. exs. cent. 5. n. 17 (Non pauca specimina eo nomine a Schleichero missa, ad Br. racemosum, quem ego quoque pro cozumutato seorsim a centuriis accepi, pertinent). Opume monente Cl. Kocnro vix ulli plantae alii no- men huic Gramini a Scunaprno tributum: tam egre- gie convenit, quippe quod etiam a peritissimis bota- nicis modo cum Zr. racemoso, modo cum ve/utino, inodo cum arvezsi confusum, et unice ab ipso Scuna- DERO rite cognitum fuerit. Neque mirandus est tam communis error: hicce enin Zromaus faciliume cum duobus prioribus commutari potest. Nam propter cul- mum superne pilis brevissimis scabriusculum, pani- culam parum compositam, ac vaginarum folio- rumque hirsutiem, uüque proximus ad raecemosunm accedit, et fortasse meram eius formam elatiorem ve- getioremque efficit. Habitu autem proceriori formae glabrae Zr. ve/utini omnino similior est, ut transitum inter utramque speciem praebeat. A plerisque con- generibus vaginisomnibu s molliter tomentosis rece- dit; hirsutüe nempe grisea dense pubescunt; inferio- res tamen pilis longioribus reflexisque instructae sunt. Panicula fere racemosi, pedunculis, plerisque sunplicibus, uno alterove bifloris, tenuissimis, ut, si plantam manibus teneas, digitorum motu vel laevissi- mo tota panicula contremiscat. Spiculae nitidae, flosculis imbricatis, seta sua recta fere breviori- bus; paleolae exterioris margo albido-scariosus, angustus, anlice porrectus mediumque versus angu- lum obtusum subrectilineum efficiens. Seta circa li- ADDENDA. 655 neae trientem sub apice leviter emarginato inserta. Tota paleolae superficies pilis brevissunis, nonnisi lentis acrioris ope conspicuis riget. (D. v.) 1 Ad sepes, inter sala secusque vias agri lPaudensis hinc in- de. — Fl. Maio et lunio. (9- Oss, Quis inter Br. secalinum , veelutinum, patulum, com- mutatum et racemosum limites certos staluet? Natura saltem eas species characteribus parum conslanlibus satisque ludicris inslru- xisse videtur, Ad vol. L p. 452. ante obsv. inseratur: VI. Garin syivestre Molluzo. — G. diffusum, fra- gilissimum , lucidum, laete virens, internodiis basi coriaceis inflato-geniculats , panicula ampla dichotoma pauciflora. Haec forma C. Mo/luginem habitu eximie refert, sed foetore huie proprio caret. Caulis foliaque su- perne laevia, inferne pilis brevissunis scabrisque ri- cent. Folia margine plus minus revoluta, valido nervo percursa, dorso duplici sulco exarata. Flores parvi, primum fere ochroleucei, adulti candidi. (D. v.) Hanc formam hisce ultimis annis in presbyterii Neeidunensis area inter Gramina observavi. — Fl. Maio. 2m Ad vol. II. p. 524. n. 658 locorum natalium indi- cationi addatur: In Cl. Dvcnos herbario multa prostant T'ordylii maximi spe- cimina, a Viro reverendo inter Urbam et Treycoeagnes ad sepes agrorumque marginem collecta. Ad vol. II. p. 452. n. 745. Oss, In Flora Lugdunensi optime monet Cl. Barnzrs (I. p. 323) Sü latifolii folia submersa bi-v. tripinnata esse, pinnulis- que imis decussatis acuminatisque gaudere, "Testante Sarrmio in Engl. bot. 1l, c. Hunsowus etiam folia sub aquis nala saepius la- ciniata observavit. Specimina sterilia in Rev. Ducnos herbario adservala, quae Vir amiciss. Ebroduni, au petit marais, ubi forma vulgatior quoque reperilur, collegit, folia submersa om- nio distincte bi- v. lripinnata ostendunt; eorum pinnulae infimae 656 ADDENDA. elongato-acuminatae , quantum in planta Sicca videre est, revera circum petiolum decussala sunt. Ad vol. II. p. 562 post Ons. inseratur: 826*. Ivwcvs s/ygius L. — Y. capitulo terminali uno alterove 2-5-floro: altero pedicellato, culmis subbifo- liis foliisque setaceis gracillinis, capsula oblonga acu- tissima calycem multo excedente. (Gall. Jozc sty- gien-) : Wahlenb. helv. 65 (ex Bunsrno). Hegetschw. Beytr. 244. Gaud. fl. helv. 7. p. 158 (sub Einsiedeln). *) L. sp. pl. 467. Willd. sp. pl. 2. p. 215. Poir. enc. suppl. 5. p. 160. Smith. in L. fl. lapp. n. 115*. Wahlenb. lapp. p. 85. M. et K. Dlds Fl. 2. p. 591. De la Harpe [unc. monogr. 67. n. 75. Steud. et Hochst. enum. prodr. 51. Smith icon. ined. 5. t. 55. Svensk. bor. t. 497. £F. 4. hadix fibrosa. Culmus erectus v. adscendens, gracillunus, filiformis, 1-5 folius, trvientalis. Folia selacea, subcompressa, superne canaliculata, saepe ferrugineo-rubentia; radicalia culmum non aequantia eoque adhuc graciliora; culiiea multo breviora. Ca- pitulum plerumque unicum, parvum; alterum, quando adest, pedicellatum , terminali approximatum v. fere contiguum. DBractea monophylla, e basi lanceolata scariosa in aristam s. foliolum strictum plus minus longum producta, capitulum saepe superans elonga- tionemque culmi mentüens. Flor. grandiusculi; ca- lycis phylla lanceolata, acuuuscula, mutüca, tri- ') L. c. parenthesis mendosa sequenli modo legatur: speci- mina helvetica eliamnum in eius herbario Upsaliae adservantur; jam ibi provenire suspicabatur sagacissimus WaHLENBRC; à diguo eius cive WanrsERG, ac deinde a Cl. HEGETSCHWEILER, revera rile recognilus fuil, ui nunc slirpibus helveticis adnumierari de- ADDENDA. 657 nervia, dorso viridula, inargine lato scarioso cincta, saepe fascia rubella amoena picta; interiora paulo ob- tusiora. ,Stamina calycem fere aequantia, fila- mentis tenuibus anthera minuta multoties longioribus." Kocm. Capsula magna, flava, acuta, valvulis te- nuissimis, calyce fere duplo longior. (D. s.) In paludibus torfaceis frigidis prope Eénsiedeln. feve ad 2500 p. s. m. olim a Bunsrno, nuper edita iam Flora nostra, a CI. Waursenc et HEcETsCHWEILER, neque alibi inventus. — Fl. Augusto. 2j. Oss. Plantae descriptionem ad specimina germanica prope Füssen, ubi a Gl, SrEvnEL. et HocnusrETTER provenire dicilur , lecta, adumbravi, Ad vol. II. p. 586. ante n. 815. inseratur: 814*. RvwmEx pa/ustris Sm. — RB. valvulis omnibus graniferis ovato-oblongis superne integris utrinque bi- dentatis: dentibus (setaceis) valvula brevioribus, ver- ticilis axillaribus subdistantibus, foliis lanceolato-li- nearibus: (radicalibus plerumque margine undulato- cerispulis). M. et K. — (Gall. Patience des marais.) Hag. fl. basil. 4. p. 545. Heg. fl. helv. 2. app. p. 450 (perperam pro AR. sanguinei ll viridis N. varietate. ) Smith brit. 594. M. et K. Dlds. Fl, 2. p. 614. Dec. fl. íÍr. suppl. 568 n. 2228*. Dec. et D. bor. gall. 4 p. 400. Jt. maritimus A., Poir. enc. 5. p. 61. et suppl. 4. p. 525. R. Jimosus 'Yhuill. fl. paris. 2. p. 482. Engl. bot. 27. tab. 4952. R. maritimus Curt. londin. fasc. 5. tab. 25. — Bocc. mus. tab. 101, Lobcel. icon. 286. à Stirps A. maritimo, quocum sub 5 eam coniun- gebat Hvpsowvs, simillima, fortasse nonnisi varieta- us lege distingui debuisset. Utut est, racemorum colore per maturitatem ex luteo v. aurantiaco viridi, nec pulehre aureo, verticillis laxioribus magisque remous, ac praecipue valvularum fructiferarum Gaudin Flora helv. VII. 49 658 ADDENDA. dentibus duplo brevioribus limbique longitudinem neu- tiquam aequantibus, a A. maritimo recedit. Folio- rum radicalinm intecerrimorum forma, valvulae calvcinae duntaxat infra medium dentatae, ac statio diversissima obstant, quin cum Z. pu/chro confunda- tur. (5) hi : P E F Hab. locis paludosis, rarissimus ac hucusque nonnisi HAenifel- dae im lVeiherfeld intra limites nostros obseryatus, — Fl. Junio et Julio. 2L. Ors. Hancce plantam quidem ]. c. optime descripsit Cl. Ha- GENBACH ; sed propter oculorum imbecillitatem, qua, dum istud genus revisebam, summopcre affeclus eram, eam descriplionem in Viri honoratissimi libro inobservatam praetermisi, et tantum novissime, ullimis meis appendicibus iam prelo commissis, tam gravem omissionem non sine molestia delexi. Ad vol. IIT. p. 99. stationi adiungatur: Fama est hancce pulchram speciem (Sarifragam umbrosam anno 1829 aut 1850 in. Alpibus pagi Zri- burgensis observatam fuisse. Ad vol. HII. p. 40't. ante n. 1178 inseratur: Oss. Potentillae Hall. helv. 1122, absque omni dubio nomen pristinum linnaeanum (P, aured), ut iam ubique in libro manuali fecimmns, resüluendnm est. Hancce enim pulchram speciem, ut meram Alpium noslrarum civem describit LrxsaEUS, mec praeler €, Bavnuisi HarrnERique synonyma 3n sp. pl. ullum auclorem ci- lat, — Verum magislri verba in amoen,. acad. (4. p. 316) omne tollunt. dubium, ,diWerl", inquit, ,a simillima verna foliolis apice dentibus aenlissimis, saepe quinis, et quod carina foliorum et margo hirsulie sericea sint, ut in ./chemilla al- pina." Ansam errori praebuerunt Syirruies aliique regionum bo- realium bolanici, qui suam plantam, JP. nempe c/pestrem Hall. ^l., quam fortasse LixxaEUs a eerna non distinguebat, temere "pro Alpium P. aurea habuerunt. Vo!. HI. p. 475. 1222. AovirECIA vwe/lgaris L. — Aov. folis radi- calibus biternaus: foliolorum lobulis rotundatis: ne- ADDENDA. 659 ctariis in. curvis: labello eimarginato stamunibus stylos aequantibus breviore. — I Aov. vuZgaris grandiflora, lorum diametro 1— 1'/ unciali, foliolis amplis basi rotundatis praesertim. me- diis longe. peuolulaus. — Flores coeruler, aut satu- rate violacei, subinde carnei, rarissime albi. — H. Aqu. ve/garis atvata, foliolis cuneatis plerum- que parvis ac sessilibus subsessilibusve, staminibus sty- los superantibus. — .4quilegia atrata? Koch. 1n bot. Zeit. ad aunum 1850 E. p. 118-122? — Forma vul- gari ut plurimum multo gracilior, caule minus ramoso, paucifloro, pilis arüiculats. subviscidis, plus minus copiosis obsito. Folia radicalia biternata (unum al- terunve non raro sinpliciter ternatum), foliolis fere omnino sessilibus, subinde tamen longius breviusque petolulatis, prioris plerumque multo minoribus , bast vix unquam rotundaus, sed semper ad formam cu- neatam accedentibus, tvifidis, divisionibus (praecipue exümis) vulgo usque ad, vel ultra medium limbum productis, lobato-erenatis: lobulis perinde subrotun- dis. Flores parum numerosi, duplo fere minores, atro-violacei, subpubescentes. Petala lanceolata; cal- caria lunbo obtusissimo, truncato imulto longiora, basim versus insigniter incurva. Staminum fascicu- lus longius exsertus, nectariorum limbum superans, neque tantum, ut in forma conmnuni, adaequans, quin etam quandoque ultra petala productus. (D. v.) Apud nos in Aqu. eulgaris Y. consorlio neuliquam infrequens. Nisi fallor, in montium nostrorum pascuis aridioribus soia provenit, ul probabile esset hancce formam a C. D. in prodr. 759. cap. 9. $. 2 descriptam fuisse, nisi auclor suae flores coeruleos tribuissel. — Fl. paulo post priorem, lunio, pl Oss. Inter formas ]E et II tot varietates intermedias in nostra regione observavi, ut vix ac ne vix credere possint, hasce formas genuinas efficere species. — Secunda .4qu. eíscosae habitum, qua. lis in Govawr illustr. tab. 19. et in Usrenr delect.. 1. tab, 3 ex- primitur, salis fideliler refert; sed foliolorum divisiones in planta $ouaniana iuulto ininus alte incisae sunt, paucissüinosque lobulos 660 ADDENDA. ostendenies, aut omnino integrae, Testante celeberr. Kocm, qu! , eam ex Pyrenaeis babuit, .4qu. eiscosa Ílores atratae magnitu- dinis, sed laete coeruleos profert: pelalis late ovatis, neclarii la- bello calcar incurvum aequanle, staminum fasciculo nectarium non superante, slaminibusque sterilibus obscurius undulatis ab utraque eu/garis forma dignoscilur. P Ad vol. IV. p. 559 ante n. 1689 addatur: Oss. IH. Brevis, sed aptissima Coronillae minimae descrip- tio, quam in Amoen. acad. (4. p. 327) dedit LirwwaEvus, eviden- tissime comprobat, eam ad gallicae planitiei stirpem, neque ad nostram subalpinam plantam pertinere. lbi enim isti minimae tribuuntur: ,folia saepe vix Milio maiora, foliolis 1&us CAULI ADSTANTIBUS, Slipula vaginacea, a tergo emarginata, den- ticulis duobus. MHabitat in Italia, Gallia australi." No- stram eaginalem. sub C. minüna in prodromo habet summus CawspnorLrus; sic et Cl. Dousv in enchir. gall. 1. p. 146. Sed in flora gallica 4. p. 608. n. 4049 genuina C. minima LINNAEI proprio nomine descripta est, licet hoc synon. in prodr. etl in. bot. gall. ad speciem nostram helvelicam (veaginalem Lam.) refe- ratur. Nam notae sequentes in ista descriptione C, minimae tri- butae neuliquam cum $aginalé quadrant: Sa tige est. ME bougrie; ses rameaux sont... ... .. .. . disposes en touffe étalée; les deux stipules sont assez petites, réunies en une seule stipule bifurquée; — — — les deux folioles infé- rieures sont insérées AU bas DU PÉTIOLE , TRES-PRÉS DE LA TIGE." Omnia ut LisNaEUS. Ad vol. VI. p. 48: ante sectionem III. Spiculae una etc. inseratur. II.* Spiculae una plures, pseudoandrogynae: termina- lis scilicet mascula, permixtis nempe saepius sine ordine certo flosculis foemineis; laterales foemineae, Sugmata 2. 2152.* Canrx gaudiniana Guthn. — C. spiculis confertis: terminali lineari subandrogyna, lateralibus subbinis foemineis brevissimis paucifloris, fructibus oblongis bidentatis eluma ovata longioribus, foliis se- taceis. canaliculaus, culmis subteretibus laeviusculis. (Gall. Carex de Guthnick.) ADDENDA. 661 Guthn. in bot. Zeit. 1852. Apr. n. 16. Habitus fere dioicae v. potius dava/lianae, Radix fibrosa, breviter stolonifera, parum caespitosa. Fo- lia culmis breviora, laete virentia, vix dimidiam li- neam lata, subtriquetra, facie canaliculata, nonnisi superne retrorsum scabra. Culmi parum numerosi, wrientales ,. dodrantales , teretes , laeves v. apicem versus scabriusculi, tantum prope basin foliosi. Spi- culae sessiles, alternae, sed valde approxunatae ac fere contiguae: terminalis semuncialis, linearis, gracillima, modo mere mascula, modo enormiter an- drogyna, flosculis nempe nonnullis foemineis spiculae quandoque apicem aut medium, saepe etiam basin ob- sidenubus. Paleae masculae concinne imbricatae, ovato-oblongae, obtusiusculae, dilute spadiceae, mar- gine albo scarioso cinctae. Spiculae foemineae ierminali multoties breviores, ovatae, pauciflorae, paleis ovato-oblongis, acutis, margine albo angusto instruclis, nervo dorsali validiore, viridi, evanido: ima sterilis in aristam brevem scabram desinens. Fructus erecti (? maturas nondum vidi.), palea lon- giores, dorso convexi, facie plani, aut modice con- cavi, glabri, superne marginibus scabri, virides, api- cem versus fusci, oblongi, lanceolato-acuminati, ro- stello dentibus 2 erectis scariosis albidis terminat. (D. s.) Hab. prope Tun: in parva nempe palude torfacea, lacui 4pi- soldingensi vicina infrequenlem nuper detexit Cl. GuruICKk.— Fl. Iunio — Augusto, 21. Oss, Plantam paradoxam ex C, ste/Julata et dacalliana , cuius spicula androgyna saepe sexu situque flosculorum foemineorum in«- constante eiusmodi aberraliones ostendit, propemodum conflatam esse diceres! Ad vol. VI p. 49. post Caricis ste/lulatae synony- ma inseratur: I Canrx stelulata pallens, culmo erecto firmulo, paleis dilute fuscis, fructibus pallide virentibus. 662 ADDENDA. Ad hancce formam potissunum spectat descriptio nostra. Q elpestris, priori similis, paleis fructibusque saturatius fuscis. Istius varietatis, in Alpibus paludibusque editiori- bus iuranis frequentis, fructus rostrum plus minus in- curvum quandoque ostendunt. II Canzx stel/ulata grypos , — gracilior, culmo tere- tiusculo incurvo, foliis planiusculis, fructibus subar- cuatis paleisque fuscis. C. grypos Schkuhr Car. Nachtr. et Handb. /t. p. 160. n. 46. tab. Hhhh. fig. 195. Hoppe Car. in Bot. Zeit. 1826 II suppl. p. 28. n. 28. | Ista planta Scuxvnunrio probabiliter pro specie pro- pria habita est, quia fructus maturos non vidit; utri- culi enim in speciminibus provectioribus a Cl. Horrr missis, quae coram oculis habeo, stellatim divergunt, et omnibus notis solidioribus cum stirpe vulgata con- gruunt. Hancce formam in. Alpibus Luganensibus ob- servavit rev. VEnDA, qui mihi nonnulla eius exempla- ria benevole suppeditavit. (V. s.) Ad vol. VI. p. 50. ante n. 2151. addatur: 2155*. Qanrx Zeleonastes *) Ehrvh. — C. foliis planis, culmo trigono, spiculis subternis approxima- tis, fructibus trigono-compressis ovatis laeviusculis tenuissime. muriculatis. (Gall. Carex He/eonaste). Vue Phyt. 28. L. fil. suppl. 414. Willd. sp. pl. 4. p. 28. Pers. syn. 2. p. 557. n. 42. Poir. enc. suppl. p. . Wahlenb. act. holm. 1805. p. 116. Hoppe Car. l. c. p. 27. n. 27. Schkuhr Car. et Handb. 1I. n. 42. Nacht. 159. Schkuhr. l. c. tab. li fig. 97. Sturm Fl. germ. I fasc. 47. tab. 6. o ———— — MM —— —————— ——————————— —————————— ) ld est paudum civis, ADDENDA. 663 Radix fibris elongatis constans, Folia pallide viridia, subglaucescentia, plana, sed acute carinata et ad carinam plicata, superne in longum acumen triquetrum et distincte caraliculatum. producta; vix lineam. unam lata, tenuiter striata, marginibus sca- bra, culo breviora. Fasciculi inferne tunicis stra- mineis modo aphyllis obtusissimisque, modo in verum folium products obtecti. Culmus in nostris terris perinde ae in Germania vix erectus, neque, ut in planta boreali, strictus, semipedalis, dodrantalis, te- nuis, rigidulus, acute trigonus, striatus, scaber. Spica composita, semuncialis et ultra, spicis partialibus ple- rumque ternis, sessilibus, subconfertis, ovatis, basi nudis masculisque, ceterum omnino foemineis: ter- minalis reliquis plerumque fere duplo maior. Glu- mae dilute spadiceae, margine angusto scarioso cin- ctae, ovato-oblongae, subacutae, nervo dorsali viridi, apicem attingente instrüctae, fructu paulo breviores. Fructus ovati, subtrigono-compressi , rostello brevi, ore vix unquam bifido terminati, pallide luteoli, lae- ves, ad margines parcissime exasperati, superficie au- tem tenuissime et elegantissime muriculati, qua nota ad C. atratam ceterum diversissimam-.ista species ac- cedere videtur. (D. s.) Hab. in paludibus torfaceis. Hucusque nusquam, nisi prope vieum. Schwarzenegg agri Thunensis, intra nostros limites visa, ubi hoc ipso anno 1830 etiam a Cl. GuzmHsNICK pri- mum recognita est. — Fl. Iunio? 3|. Oss. Praeter Sueciae paludes haecce Carer nonnisi in Ger- mania-australi usque ad nostros dies invenla fuerat. Suecicam a CI. WanrENBERG communicatam possideo: culmo stricto firmiori- que gaudet, sed omnibus reliquis nolis cum noslra egregie con- venit. Specimina ab ipso Einnmanro collecta diligenler contulit amiciss, TkACHSEL eaque eliaun omnino conformia esse declaravit. Ad Vol. VI. p. 417, ante n. 2180 addatur: 2179*. Cantx vaginata "Tausch. — C. spicis di- stantibus: mascula late elliptica, foemineis subbinis 66/t ADDENDA. | pedunculatis linearibus, vaginis subinflaus dimidiatis subaequantibusve, fructibus remotis ovatis laevibus ore truncato vaginante paleam vix aequantibus, (Gall. Carex engainé.) Tausch in Flora s. bot. Zeit. 1821. p. 557. Hoppe Car. germ. l. c. p. 74. n. 82. Radix, quae repere dicitur, certo stolones pro- trudit. Culmus trientalis, vix spithameus, nonnisi basi foliosus, crassus, teretiusculus, striatus, laevis. Folia radicem versus congesta, erecta, laete viren- tia, firma, rigida, striata, lanceolato-acuminata, su- perne tantum margine scabriuscula: culmea brevia, ad 2 lineas lata; fasciculorum angustiora teneriora , lanceolato-linearia, culmum saepe subaequantia. Spica mascula 4-6 lineas longa, mulüflora, obesa, obtusa, paleis late ovatis, obtusissimis, unicoloribus, sc. saturate spadiceis, nervo tenui evanido percursis. Foemineae tum a mascula, tum invicem distantes, pedunculis plus minus exserUs insidentes, lineares, pauciflorae, mascula plerumque multo breviores, pa- leis remotis, parvis, saturate castaneis, nitidis, ova- tis, nervo viridi non evanido, saepe etiam in mucro- nulum excurrente carinatis. Vaginae subinflatae (fere infundibuliformes" Horrr), 4-5 lineas longae, irregulariter et valde oblique sese aperientes, ut a brevi foliolo, late lanceolato, quo terminantur, aegre di- stngui queant. Fructus (non omnino maturos ha- bui) parvi, neutiquam turgidi, paleam vix adaequan- ies, virides, ovati, subtrigono-compressi, nervosi (?), ore brevissimo, colorato, integro, suboblique trun- cato. — Specimen unum alterumve spica radicali lon- gissime pedunculata instructum vidi. (D. s.) Planta rarissima, hucusque dunlaxat in Germaniae monlibus edilissimis et in Suecia observata, nuper a Cl. GurHNICK, in Oberlandiae Bernensis M. Schwabhorn delecta est. — Fl. Iunio, — Aug 2j. Oss. E. Specnnima germanica ex M. BHiesenkoppe ab hel- velicis neuliquam differre testabatur noster sunmunopere lugendus ADDENDA. 665 TaacusEL. Eam iuniorem nomine C, tetanicae Schkuhr, ex Sue- cia quoque accepit adgnovitque €l. Gurnwirck, — Suspicor hancce C. caginatam suecicam eandem esse ac C. subspathaceam Wormsk. fl. dan., ad fetanicam a Cl. SpnEgNGELIO fortasse non bene re- latam, (V. Steud. Nomencl. l. p. 161.) Oss, II. Carex Scugucuz&mr agrosl. 437. tab. 10. fig. 12. mihi eam in eius herbario consideranli ad C. firmam Host per- tinere visa est, Neque coniecturae in bot. Zeit. 1829, vol. 1. p. 253-254 prolatae, Caricem hanc scheuchzerianam ad eagina- tam referendam esse, adsenliri possum. Nam, ut cetera omil- tam, testante ScuEucHzERO, paleae foemineae ,dense et im- bricatim positae ex alro-fusco et albicante variegatae" sunt. Praelerea suae plantae fructum multo maiorem, ;,lineas nempe duas communiter longum", tribuit. Ad vol. VI p. 160. ante G. 560. inseratur: G. 559* Carra L. gen. 1030. Juss. 24. Spatha monophyll. Spadix oblongus, undi- que floribus tectus (in nostra specie hermaphroditus, in Ca//a aethiopica superne masculus, inferne foemi- neus). Flores deusissime aggregati, hexandri hep- tandrive? Cal. 0. Cor. 0. Antherae filamento longitudine pistilli insidentes, parvae, didymae. Germ. magnum, ovatum; stylus nullus. Stigma parvum, capitatum. Bacca polysperma. 2210*. Carra palustris L. — C. foliis cordatis, spa- tha plana, spadice undique hermaphrodito. L. (Gall. Calle des marais). L. sp. pl. 1575. Willd. sp. pl. 2. p. 290. (in heptan- dria). Lam. enc. 1. p. 562. Dec. fl. fr. 1816. Dec. et D. bot. gall. 4. p. 481. Hoffm. fl. germ. (1791) 321. L. fl. lapp. p. 258. —— Fl. dan. tab. 422. Lam. illustr. tab. 759. fig. 4. Schkuhr Handb, tab. 278. Sturm Germ. I. fasc. 5. tab. 16. (op- tima).— Lobel. ic. tab. 600. fig. 2. Barr. ic. 5741. Fuchs hist, 814. (mala). Dod. pempt. 551. Tab. Kráuterb, 1122. fig. 5. I. B. hist. 2. p. 789. fig. 2. (pessima). Dalech. hist. 4605. fig. 2. (perinde; ex Fucnsio. Ve- terum icones, quas vidi, omnes plantam fructiferain sistunt, ac radicem male exprimunt). 666 ADDENDA. Stirps habitu et characteribus ad 4rum vulgare accedens. Bhadix rhizomate horizontali, crasso, fere semipedali, arüculato, ex nodis fibrarum fasciculos emitlente ac. ibidem pariete transversali interrupto constans, saporis acris, exsiccata tamen, ut aiunt,*) edulis. Folia petolo fere breviora, ut tota planta glaberrima laevissimaque, tenuia, lata, profunde cor- data, in acumen breve subito producta, auriculis magnis, rotundatis, inflexis, nervulis numerosis, te- nuissiunis, satis acute exslantibus. arcuatis conver- gentibusque instructa; pro nervo dorsali petioli longi, irigoni, crassi magisque opaci continuauo fere ad me- dium limbum evanescens.. Squamae membranaceae, aphyllae, ovato-lanceolatae, convolutae, petiolorum scaporumqne parlem inferiorem obtegentes. Scapi cum spatha frucUufera folia fere adaequantes, trienta- les, vix semipedales, crassi, basi squama una alte- rave obvoluti, ceterum aphylli, teretes, fistulosi, spatha folis minore, crassiore magisque opaca, nonnisi basin versus convoluta, ceterum plana, ovata, apice in mucronem longiusculum acuminata, dorso basique virescente, ad faciem superne albida termi- nati... Spadix per florescenuam spatha fere duplo brevior, pedunculo ex ima spatha exserto, crasso paucasque lineas longo insidens, ovatus, oblongus, undique floriferus. Flores parvi, sessiles, omnino nudi adeoque dense conferti, ut staminum, quae ad singula. pistilla perünent, numerus vix ac ne vix re- cosnosci possit. Filamenta pistillo paulo longiora ; antherae parvae, albae, didymae, horizontales, su- perne demum apertae et patellacformae. Germina magna, fere in quincuncem disposita, viridia, ob- longa, quantum in planta sicca videre est, unilocu- lava. Stigma sessile, capitatum, albidum, granu- lis globosis numerosisque constans. Baccas ruber- 7) V. L. fl lapp. !. c. Ex ea Lappones panem pineo longe praestanlioreim. conficiunt, ADDENDA. 667 rimas, subrotundas, uniloeulares (Lixw., Jvuss.; mul- tiloculares Dvsv) non vidi. Semina atvo-fusca, el- liptica, striisque longitudinalibus instructa sistit STvr- wrvs. lum in Scuxvnmn Smunwunque iconibus, tum in planta mea multa stamina absque pistillis spadicis partem. summam obtinent, ut ista species polygama esse videatur. (D. v.) Hab. in paludibus frigidis. Plantam rarissimam necdum in Helvetia visam in M. JNNoirmont, supra vicum gallicum Bors- d'Amont, iuxta pagi Vaudensis limitem, anno 18230 inveni! pharmacopoeus Lribs, "ligurinus, celeberrimi eiusdem no- minis artificis ex fratre nepos, — Fl. Julio et Augusto. 2j. Obs. Hac planta, ut videlur, omnino carent Britannia, ple- raeque Galliarum provinciae, [talia et reliquae regiónes austrum versus porrectlae. ]n Germania *) aulem, «ut et in terhis ceteris seplenlrionalibus paludes satis frequens incolit. — Utrum radix ex spaliis distantibus fasciculos foliorum scaporumque plures, ut velerum icones perhibent, an singulos caespites ex solo capile, quales in mea planta et in Germanorum iconibus video, prolru- dat, ignoro. 7) Teste b. HonnrxG ad plantas rariores, neque j» omnibus Germaniae regionibus provenienles pertinet. CORRIGEN D A. . l. 21. coniunclissimus Sar. l|, coniunctlissimus, Sar. . Kl 10. ab ima s. m.: leg. supra lacum Lemanum «. 21 LE QA: B ren dn Mie centi ce -— "hh a pia aohuru)y Mee ». diac oai ee came e