Google

This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project to make the world's books discoverable online.

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.

Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the publisher to a library and finally to you.

Usage guidelines

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.

We also ask that you:

+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for personal, non-commercial purposes.

+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the use of public domain materials for these purposes and may be able to help.

+ Maintain attribution The Google watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.

+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.

About Google Book Search

Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web a[nttp: //books . google. com/]

Google

Über dieses Buch

Dies ist ein digitales Exemplar eines Buches, das seit Generationen in den Regalen der Bibliotheken aufbewahrt wurde, bevor es von Google im Rahmen eines Projekts, mit dem die Bücher dieser Welt online verfügbar gemacht werden sollen, sorgfältig gescannt wurde.

Das Buch hat das Urheberrecht überdauert und kann nun öffentlich zugänglich gemacht werden. Ein öffentlich zugängliches Buch ist ein Buch, das niemals Urheberrechten unterlag oder bei dem die Schutzfrist des Urheberrechts abgelaufen ist. Ob ein Buch öffentlich zugänglich ist, kann von Land zu Land unterschiedlich sein. Öffentlich zugängliche Bücher sind unser Tor zur Vergangenheit und stellen ein geschichtliches, kulturelles und wissenschaftliches Vermögen dar, das häufig nur schwierig zu entdecken ist.

Gebrauchsspuren, Anmerkungen und andere Randbemerkungen, die im Originalband enthalten sind, finden sich auch in dieser Datei eine Erin- nerung an die lange Reise, die das Buch vom Verleger zu einer Bibliothek und weiter zu Ihnen hinter sich gebracht hat.

Nutzungsrichtlinien

Google ist stolz, mit Bibliotheken in partnerschaftlicher Zusammenarbeit öffentlich zugängliches Material zu digitalisieren und einer breiten Masse zugänglich zu machen. Öffentlich zugängliche Bücher gehören der Öffentlichkeit, und wir sind nur ihre Hüter. Nichtsdestotrotz ist diese Arbeit kostspielig. Um diese Ressource weiterhin zur Verfügung stellen zu können, haben wir Schritte unternommen, um den Missbrauch durch kommerzielle Parteien zu verhindern. Dazu gehören technische Einschränkungen für automatisierte Abfragen.

Wir bitten Sie um Einhaltung folgender Richtlinien:

+ Nutzung der Dateien zu nichtkommerziellen Zwecken Wir haben Google Buchsuche für Endanwender konzipiert und möchten, dass Sie diese Dateien nur für persönliche, nichtkommerzielle Zwecke verwenden.

+ Keine automatisierten Abfragen Senden Sie keine automatisierten Abfragen irgendwelcher Art an das Google-System. Wenn Sie Recherchen über maschinelle Übersetzung, optische Zeichenerkennung oder andere Bereiche durchführen, in denen der Zugang zu Text in großen Mengen nützlich ist, wenden Sie sich bitte an uns. Wir fördern die Nutzung des öffentlich zugänglichen Materials für diese Zwecke und können Ihnen unter Umständen helfen.

+ Beibehaltung von Google-Markenelementen Das "Wasserzeichen" von Google, das Sie in jeder Datei finden, ist wichtig zur Information über dieses Projekt und hilft den Anwendern weiteres Material über Google Buchsuche zu finden. Bitte entfernen Sie das Wasserzeichen nicht.

+ Bewegen Sie sich innerhalb der Legalität Unabhängig von Ihrem Verwendungszweck müssen Sie sich Ihrer Verantwortung bewusst sein, sicherzustellen, dass Ihre Nutzung legal ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass ein Buch, das nach unserem Dafürhalten für Nutzer in den USA öffentlich zugänglich ist, auch für Nutzer in anderen Ländern öffentlich zugänglich ist. Ob ein Buch noch dem Urheberrecht unterliegt, ist von Land zu Land verschieden. Wir können keine Beratung leisten, ob eine bestimmte Nutzung eines bestimmten Buches gesetzlich zulässig ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass das Erscheinen eines Buchs in Google Buchsuche bedeutet, dass es in jeder Form und überall auf der Welt verwendet werden kann. Eine Urheberrechtsverletzung kann schwerwiegende Folgen haben.

Über Google Buchsuche

Das Ziel von Google besteht darin, die weltweiten Informationen zu organisieren und allgemein nutzbar und zugänglich zu machen. Google Buchsuche hilft Lesern dabei, die Bücher dieser Welt zu entdecken, und unterstützt Autoren und Verleger dabei, neue Zielgruppen zu erreichen. Den gesamten Buchtext können Sie im Internet unter|'http: / / books .google.comldurchsuchen.

Do»

: am D. , : ig Lodo j.lt.d4d.i Sn ut. uelis Tl. M iaeasac- 0a d4 rn 1 . : " - . ; . -* t M - 4 . . \ \ ° _ uS y ._ . . . > . ; . . ' . * a =. 7 hy , L M . , - " M . " D à E x - . . * t B \ De 1 - 4 ' - » . . Ld M . . . . x - M . 4 7 , « . . *- . . - ' , D . . P » " - * - hi .* . . - - . - - -- - », . -. N e P . - . - = D L2 4 . » . . . . .

-

P] d un c * * * i . 2t rm 4 « d. à - D an . X . £4 . $ k » 54 D . ? , & : ——— & —* j mtt v . . "n - »-— x 7*7, - "s x 4 nn j 5 * , , * hd 1 . ' « n - ELI . » . . . , , M u - EY . _ - . . ; ' * * ? . . . , ' ' us : . t ) , ) 2€ *. a ' T7 t 7 DEM Be u .n "S Amp peg ema, "m n. " A" . M rn "o. 1 u „IF UT , " E _ *, » e

mare m I nd

Ut i94 “m... à t u t i N or rece op 3 Ut 0p ls C85 iE T XY. iati li Ben the En har ah Anio 2 n UN sU EN ^ NI ; L4 ^ . . , C1 Us Di ' Doc : en À ] ' Di 1 ' 1 DH 24 Doed ftot t . . jg . BENE M T1 4 u "u . COR tos.zgih SE REL A QURE le PILAE DacllllLlLil. Ll url $t LM nn LIU au t5. NL nn LIED ds ad aa . P M . - » - . , - tg 7 - " LI Ly t 4 \ 1 . - ”. . . "- - * N . . . - » * * . u " > - t - . . - . B . M . . Mi Lu ; , ME = ? , t . . s x * - * . ! . . Pr . ; : 2 . PR . . ] R Q7 - ] , Li - - E . $ - . - . . . .* . ni - ,

H 1

P

^X.

^: v

werd

r

E

*

?

--

* * * run. * * «a? IEEE «^ *uQ * * Ian?

"^. * a... * * *.. .*? .“.;. "E .** 4 * * * * **4a424 "9242 ...

“a.].n..

Vom FONTES RERUM AUSTRIACARUM.

(ESTERREICHISCHE GESCHICHTS-QUELLEN.

HERAUSGEGEBEN

von en

HISTORISCHEN COMMISSION

KAISERLICHEN AKADEMIE DER WISSENSCHAFTEN IN WIEN.

ZWEITE ABTHEILUNG. DIPLOMATARIA ET ACTA. XXXI. BAND.

SAMMLUNG VON URKUNDEN UND URBAREN ZUR GESCHICHTE DER EHEMALS FREISINGISCHEN BESITZUNGEN IN ÖSTERREICH.

“WIEN!

ICH-KÖNIGLICHEN HOF- UND STAATSDRUCKEREI.

1870. P

CODEX DIPLOMATICUS. AUSTRIACO-FRISINGENSIS.

SAMMLUNG

VON

URKUNDEN UND URBAREN ZUR GESCHICHTE DER EHEMALS FREISINGISCHEN BESITZUNGEN IN ÖSTERREICH.

HERAUSGEGEBEN eh vr“, "3 ZAHN.

|. BAND.

AUS DER KAISERLICH-KÖNIGLICHEN HOF- UND STAATSDRUCKEREI, 1810.

Vorrede.

Was ich in Folgendem vorlege, ist der Wesenheit nach die erste Ausarbeitung jener Stoffe, deren einen Theil ich als Vorstudie 1861 im „Archive f. Kde. österr. Gesch.-Quellen“ zu besprechen Gelegenheit hatte‘). Dort nämlich habe ich das zu München sowol im Reichsarchive, als auch in der Bi- bliothek des erzbischöfl. Consistoriums aufbewahrte buch- mässige Materiale zur Geschichte der freising. Besitzungen in Oesterreich beschrieben und erörtert, hier biete ich nun das Materiale selbst und nicht von jenem Orte und aus jenen Fundstellen allein, sondern in jeder Form und von aller- wärts her, wohin Zeit und Mittel zu gelangen mir erlaubten.

In den einleitenden Worten jenes Aufsatzes versuchte ich die grundherrliche Stellung des Bisthums Freising in Oesterreich und die Lagerung seines Besitzes in der Monar- chie zu zeichnen. Damit war auch im Allgemeinen seine Be- deutung und die seiner geschichtlichen Stoffe für unsere Lande dargelegt. Ich darf wohl, da ich, umschreibend und erweiternd, nur derselben. Hcdahken Aurchführen konnte und die hier vorliegenden Doc avente föglich der passendste Dol- metsch selbst sind, auf f jene eiei ur verweisen.

vo 2 42 $4 9 5 u

l Die freising. Sal-, Copial- und Urbarbücher in ihren Beziehungen zu Österreich 1. e. XXVIL., 199 uff.

VI

Einige wenige Bemerkungen hinsichtlich dieser Samm- lung allein sei mir gestattet vorauszuschicken.

Diese gliedert sich im Ganzen in zwei Gruppen, deren erste die Urkunden bilden, wührend die zweite die urbaria- len Aufzeichnungen enthält. Durch den unmittelbaren Anschluss der Letzteren an Erstere handle ich gewissermassen im Gegensatze zu einem Herkommen, welches fast ausnahms- los in einem Codez diplomaticus die Urkunden allein, gleich- sam als unergänzbare Serie, die für sich allein genügte, ans. Licht stellt. Gewiss übersehe ich dabei nicht, dass nachträg- lich hin und wieder von dieser Regel abgegangen wurde, doch scheint mir dadurch nur eine örtliche Ergänzung, für die Auffassung des Stoffes selbst aber noch nicht das leitende- Prineip gegeben. Es kömmt mir vor, als hafte man zu strenge an dem Begriffe eines Coder diplomaticus und schlósse damit Alles aus, was mit Diplomen oder Urkunden die Form nicht gemeinsam habe. Damit verband sich ganz natürlich ein Verkennen des wahren Charakters der Urkunden jener Sammlungen, die ich meine und welche der vorliegenden. homogen sind, und der Richtungen, welche ihr Inhalt zu klä- ren bestimmt war. Für geschichtliche Individualitäten, wie eben. geistliche und weltliche Gemeinden sind, die Documente allein “hinstellen, welche von Erwerbung, Entwickelung und Erhal- tung des Besitzes sprechen, scheint mir ungenügend für den Zweck der Herausgahe.. Dieser, "kápà Kugler kein anderer sein, als mit den zusammengehörigeh, Mitselg: über das Leben einer solchen Individualität in bestmamtenn- Zeitraume soweit möglich Licht zu verbreiten. Zu der. Uyfsgden: gelióren aber dann auch jene Aufzeichnungen, welche mit deren Gegenständen in näch- ster Beziehung stehen, und soleher Natur sind die Urbare.

VII

Sie sind es, welche den Inhalt der Documente so zu sagen ins Praktische übersetzen. Während diese von der Erwerbung des Besitzes im Allgemeinen sprechen, zirkeln jene uns den- selben im Einzelnen aus, und wührend jene das Recht des Besitzes vorkehren und nachweisen lassen, zeigen uns diese die Vertheilung, die Bebauung und Bewirthschaftung. Ich kann mir nieht vorstellen, dass eine ordentliche Geschichte irgend- welcher geistlicher oder weltlicher Gemeinde aus den Urkun- den allein geschrieben werden könne, ebensowenig dass in diesen allein aller Fond für die Landesgeschiehte und ihre Zweige, wie Rechts- und Sittenwesen, die Geschichte der Be- siedelung des Landes, der Landeseultur, die nationale Glie- derung, die geschiehtliche Topographie, die Orts- und Per- sonennamenforschung, das Münzwesen u. dgl. gegeben sei. Im Gegentheile habe ich alle Ursache anzunehmen, dass in den Urbaren ein grosser Schatz nach diesen Richtungen hin liege, welchen weder die Forschung, noch die Darstellung bisher entsprechend sich zinsbar gemacht habe. Aus diesen allge- meinen Erwägungen glaubte ich überhaupt den Stoff in vor- liegender Gliederung geben zu sollen. Bei Freising selbst kamen noch besondere Veranlassungen dazu. Der Besitz des Bisthums ist über acht Provinzen verstreut und wurzelt auf nahezu ebenso vielen in Rechtsanschauungen und Sprachen, in Sitten und Gebräuchen versehiedenen Gebieten. In solchem Falle ethnographiseher Mannigfaltigkeit wäre es Nachlässig- keit gewesen, das wesentlich culturgeschichtliche Materiale der urbarialen Aufzeiehnungen von der Hand zu weisen und damit zu verkennen, dass die Stellung des Bisthums in Oesterreich nie eine politisch bedeutende, eulturgeschichtlich aber eine her- vorragende gewesen. Dazu tritt, dass gerade bei Freising und

VIII

wie es bei so zersplittertem Besitze nicht leicht anders mög- lich, ein eigenthümliches Schwanken des Letzteren sich be- merkbar macht, über dessen zeitweiligen Umfang die Urkun- den keine Aufklärungen haben. Auch hier fasse ich, wie bei jedem neuen mir erschlossenen Archive, in dessen órtlichem Gebiete ich mich orientiren will, die Urbare ale die zweck- müssigsten Nachschlagewerke für Constatirung der urkundlich vorkommenden Orte auf und haben sie mieh ófter da ins “Reine gebracht, wo die Urkunden im Stiche liessen. Welche

^ Fülle endlich von Oertlichkeiten aus ihnen auftaucht, deren die Documente nicht erwähnen, und welches Correetiv darin für lückenhafte Anschauungen über Besiedelung des Landes in gewisser Zeit liegt, dürfte eine auch nur oberflächliche Vergleichung zeigen. Für die Zuziehung dieser Aufzeichnun- gen sprach auch noch das seltene Alter der einen und der grosse, ausnehmend mannigfaltige Reichthum der anderen. Diese letztere Bezeichnung will ich dermalen blos auf das merkwürdige Notizbuch Bischofs Konrads III. bezogen wissen, das in seiner Art des Gleichen wenig haben dürfte.

Was die territoriale Umschreibung des in beiden Grup- pen behandelten Gebietes betrifft, so stehe ich mit dem darin eingehaltenen Grundsatze eigentlich auf einem sogenannten überwundenen Standpunete, auf jenem nämlich vor 1866, Noch beziehe ich das damals österr. Italien in die Monarchie- grenzen ein und führe demnach Urkunden und Urbare auch für diesen Boden mit auf. Damit stehen nun heute die That-

n Widerspruche und enthält sonach der Titel eine Unwahrheit. Allein indem es sich darum handelte, : die neue politische Gruppirung zu berücksichtigen se wenige aber interessante Documente auszuschei-

IX

den, oder lieber Erstere als Letztere zu ignoriren, dürfte dem Zwecke noch am besten in der festgehaltenen letzten Form ent- sprochen sein. Wie sich die Arbeit betreffs Freisings zu theilen seheint, würde jenes Flecks Erde in anderem Falle Niemand sieh annehmen. |

Innerhalb dieser. Gruppen ist nur freisingisches und zwar entweder bischöfliches oder domcapitlisches Materiale gegeben. Es lag die Versuchung nahe, auch von Kirchen zu Freising (z. B. S. Andrä) ähnlichen Stoff anzuschliessen, doch wurde davon abgesehen, da die Grenzen unnöthig erwei- tert worden wären, zumal ohnehin mehrfach Gelegenheit sich ergab, den Urkundenschatz auch durch mittelbar zugehörige Stücke zu mehren. Darüber werde ich in der Einleitung zur ersten Abtheilung Aufklärung geben.

Für die einigermassen beengende Frage betreffs der Zeit des Abschlusses der Sammlung lagen zunächst zwei Momente vor: entweder konnte derselbe, wie so häufig beliebt, an irgendeinem Zeitabscehnitte, als etwa der Schluss eines Jahr- hundertes ist, oder an einer in die Geschicke Freisings auf österr. Boden eingreifenden Thatsache, einer politischen Wen- dung genommen werden. Für Beide musste aber diess zur Norm gelten, dass innerhalb des fraglichen Zeitraumes der Stoff Viel und Namhaftes an Neuem böte, ohne desshalb zu weit in das spätere Mittelalter vorgeschoben zu werden. Ein Abschluss mit 1300 war damit unthunlich abgesehen davon, dass ein Abhacken stets ein naturwidriges Verfahren —, denn eben von dieser Zeit an entwickelt in grosser Menge nicht nur überhaupt neuer, sondern auch neue Seiten aufdeckender Stoff, jener des freising. Lehenbesitzes. Dagegen war in der Regierung Bischof Pauls von Freising (1359—77) ein Mo-

X

ment gegeben, aussen zwar gelegen, für die Geschicke der freising. Besitzungen aber von grossem Einflusse. Es ist that. sächlich ein Moment, den ein Erzähler desselben Thema’s zum Abschnitte eines Capitels machen würde: der Tod Herzog Rudolfs IV. von Oesterreich und die Versóhnung des Bisthumes mit dessen Nachfolgern (1365). In seinen letzten Jahren stand der Herzog in offener Feindschaft zu Bischof Paul; diese ging sogar bis zur Confiscation der besten Güter des Bis- thumes und Brandsehatzung der Schlösser desselben durch herzogliche Machthaber. Mit dem Tode Rudolfs stellte sich das alte Verhältniss wie mit Einem Schlage wieder her. Eine der ersten Kundgebungen seiner Brüder war der Vergleich mit Bischof Paul und die bedrohte, ja gestörte Entwicklung des Besitzlebens nahm ihren .ungehinderten Fortgang wieder auf. Dass gerade diese erste Hälfte des 14. Jhrh. auch die Zeit ist, bis wohin die Urbare mit den Urkunden gleichmässig fort- schreiten, um dann lange stille zu stehen und erst nach gros- ser Pause in neuer Redaetion zu erscheinen, ist mit ein Hinweis auf sie als den geeignetsten Absehlusspunkt. Eine gewisse Periode des ersten Sehaffens und Gestaltens ist damit als abgethan angedeutet. Dass endlieh das Abschlussjahr in säcularer Weise mit dem Jahre der ersten Urkunde dieser Sammlung in Beziehung steht (1365 zu 763), ist ein beson- derer Zufall.

. Wie schon anfangs angedeutet, ist erstrebt worden, zur Herstellung der Sammlung alle Quellen sich zu öffnen, welche erreichbar waren. Zu den unerreichbaren gehören jene von : Maria Wörth und Ardacker; für Ersteres scheinen alle Docu- mente verloren und für Letzteres vermuthlich gleichfalls, denn, wie ich mir sagen liess, wurden sie vor wenigen Jahren

XI

von einem Antiquar zu München an einen unbekannt gebliebenen Privaten verkauft’). Die bedeutendsten Beiträge lieferten das k. Reiehsarchiv zu München, das k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien und die Bibliothek des erzbischöflichen Consistoriums zu München. Aber auch am Lande liegt noch theilweise viel Materiale zerstreut. So fand ich welches zu Propstdorf im Marchfelde, zu Holenburg a. d. Donau, zu Waidhofen a. d. Ybs, zu Oberwelz und s. Peter am Kammers- berge in Steiermark und endlich zu Innichen in Tirol. Ulmer- feld zeigte mir nur ein halbverwestes Gutsarehiv, dessen Be- nützung nieht thunlich, Gross-Enzersdorf erst Urkunden vom 15. Jhrh. an; Rotenfels bei Oberwelz konnte gleichfalls für die áltere Periode nichts bieten. Dagegen ergaben sich werth- volle Beiträge aus dem Landschaftsarchive zu Wien und aus dem Landesarchive zu Graz. Von ferne her, von Wolfen- büttel, wurde der in der Bibliothek daselbst befindliche Tra- ditionscodex für Freising beigezogen. Verhältnissmässig viel lieferte das Archiv des Klosters Seitenstetten und ich fühle die Verpflichtung hier der grossen Opferwilligkeit des dortigen Capi- tulars, Herrn Prof. Gottfr. Fries, mit besonderem Danke zu erwähnen, der mir die zahlreichen Abschriften. daraus zumit- telte und dadurch eine wiederholte Reise ersparte. In Glei- : chem erstatte ich allen jenen Herren an den Archiven, welche ich besuchte und die mit grosser Zuvorkommenheit öfters durch. lange Zeit hindurch meine Arbeiten förderten, hier meinen ergebensten Dank, wobei ich namentlich des hoch-

] Das k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv hat 1868 von der Hofbi- bliothek eine ziemlich bedeutende Anzahl von Urkunden für Ardacker über- nommen wohl nur den Rest des ehemaligen Stiftsarchives —, die indess für die vorliegende Sammlung blos einige wenige Stücke boten.

XII

würdigen erzbischóflichen Consistoriums zu München, respect. der p. t. Herren Dompropst Dr. Prant und Secretärs Grund- ler, gedenke, welche mir Codices sogar in die Heimat mitgaben.

Der Aufgabe, der Sammlung einen gewissen Grad von Vollstándigkeit zu geben, habe ich nach Kráften versucht gereeht zu werden. Allerdings dürften sich hinwieder einzelne " Nachträge einfinden; bei so zersplittertem Gebiete ist ihnen | ja doch nicht auszuweichen. Doch werden sie kaum alterirend auf das hier Gegebene einwirken, das ich mit dem Bewusst- sein vorlegen kann, seine Zusammenstellung naeh Massgabe meiner Mittel und in dem Grade, der mir zu erreichen móg- lich war, ehrlich angestrebt zu haben.

Graz, im April 1869.

URKUNDEN,

I. BAND, VON 763 1299.

Einleitung.

Von den mehr als achthalbhundert Urkunden dieser Sammlung, welche den mir bekannt gewordenen Fond an Documenten für die Geschichte der österr. Besitzungen Freisings innerhalb des Zeit- raumes von 763 1365 darstellen, sind etwas über 350 Stücke bis- her noch unbekannt geblieben. Der wesentlichste-Antheil an Letzte- ren entfällt auf das 14. Jahrh., doch sind auch die früheren Perio- den, allerdings in abnehmendem Verhältnisse, mit solehen ausge- stattet.

Ein grosser Theil des Stoffes dieser Richtung lag sonach be- reits vor. Wir verdanken diess dem Werke, das auf Anregung und unter Mitarbeit des geschichtsfreundlichen Bischofs Johann Franz zur Feier des tausendjährigen Bestehens des Bisthums der Benedic- tiner Karl Meichelbeck 1724 edirte. Von seiner Historia Frisin- gensis, die mit mehreren Tausenden von Urkunden ausgestattet ist, ersehien der erste Band im genannten Jahre, der zweite aber 1729. ' Bei dem Umstande, dass er wesentlich die Geschichte der Bischöfe im Auge hatte und der Kern des weltlichen Einkommens dieser auf ósterreichischem Boden sich befand, erklärt sich, warum ver- hältnissmässig viel Materiale aus dem Bereiche des vorliegenden Sammelgebietes schon vordem gegeben sein könnte.

Allein abgesehen davon, dass aus demselben das specifisch österreichische nicht immer klar hervortritt, muss noch bemerkt werden, dass Meichelbeck nicht gleichmässig vertheilte, dass er nicht Alles für unsere Zwecke (auch für die ältere Zeit nieht) gab, was ihm bereits vorliegen musste, endlich, dass ihm nicht alle Quel- len zugángig waren, die hier in Ausbeute kamen. Diesen Rück- sichten entstammt der Gedanke der Anlage dieser Sammlung.

XVI

Man findet in seiner „Hist. Frisingensis“, dass vom 14. Jahrh. ab der Urkundenreichthum sehr sparsam bemessen wird. Ent- weder übermächtigte ihn ihre allzugrosse Zahl und er schied in Menge aus, um das Werk nicht allzu weitläufig zu machen, oder, da bereits ein neuer Bischof, Johann Theodor von Baiern, den Stuhl zu Freising bestiegen, man wollte überhaupt mit dem Buche zum Abschlusse kommen. Und gerade das 14. Jahrh. ist die Zeit, in welcher der Stand der freisingischen Besitzungen in seiner schönsten Gestaltung sich zeigt, zu der er sich erst emporarbeitete und worauf eine Art von Ruhepunet eintritt. Das beweist die lange Pause, welche dem letzten unserer Urbare folgt. Anderseits kannte Meichelbeck den Wolfenbüttler Codex nicht, noch standen ihm die Urkunden von Innichen zur Verfügung, noch benützte er jene Privat- und Kloster- archive, welche hier zur Vertretung gelangen konnten. Übrigens schied er selbst bis 1300 Mancherlei aus, was für unsere Lande von grossem Interesse ist, was ihm vorgelegen und für dessen Nichtan- nahme ich mir den Grund nicht anzugeben vermag. So z. B. für das neunte Jahrh. die Nummern 20, 22, für das 10. jene von 39—42 u. S. w., für das 13. Nr. 133, 136, 137, 147, 151, 154, 170, 173, 196, 201, 202, 266 u. s. f.

Von Meichelbeck ab ist eine grössere Anlage, welche frei- singisehe Urkunden enthielte, nieht erschienen. Wohl aber lassen sich fragmentarische Publieationen solcher seinem Werke anreihen. Diese geschahen entweder derart, dass sie Urkundenabdrücken allgemeiner Richtung freisingische Materialien anschlossen, wie z. B. die Monumenta boiea, oder Sinnachers Beiträge zur Ge- schichte des Bisthums Säben-Brixen, oder in sehr geringem Mass- stabe die Monumenta Zolleranà. Die anderen Publicationen, welche hier noch in Frage kommen, sind dann jene in Vereins- oder gelehrten Zeitschriften und zwar entweder mit besonderer Rück- sicht auf Freising oder unter gelegentlicher Bezugnahme, z. B. bei Abdrücken von Documenten aus irgendwelchem Archive. Im Ganzen genommen ist aber die Liste derjenigen Veröffentlichungen, welche entweder wirklich Neues oder das Alte in correcterer Form gaben und nur diese gedenke ich hier zu notiren nicht sehr gross. Jedenfalls aber zeigt sie hinreichend, was ich auch ander- würts bemerken musste, dass eine selbst einseitige Zusammenstellung des Geschichtsstoffes für freisingische Güter in Oesterreich seit

XVII

Meichelbeck nicht mebr stattfand und alle Arbeiten in dieser Richtung nur „Beiträge“ sind.

So verzeichne ich von den benützten Werken; Anzeiger für Kunde der deutschen Vorzeit, 1860, 1868, Archiv für Kunde österr. Gesch.-Quellen XXVII, Archiv, Oberbair. —, II, Chmel: Österr. Geschichtsforscher, L, Chmel: Notizbl. für österr. Geschichte, Duellius: Miscellanea L, Fontes rer. Austriacar. IL/1., Jahrbuch für Landeskunde von Niederöster- reich L, Lichnowsky: Geschichte des Hauses Habsburg I, Mittheilungen des historischen Vereines für Krain, 1867, Mitthei- lungen des historischen Vereines für Steiermark, XI., Monumenta boica, XXVIIL/2, XXIX./1 und XXXI./1, Monumenta Zollerana, I., RNotizenblatt der kaiserl. Akademie der Wissenschaften, 1852, 1854, 1858 und 1859, Resch: Annal. Sabionen., I.—IL, Resch: Aetas millen. ecel. Aguntinae, Sinnacher: Beiträge zur Geschichte von Sáben-Brixen, I. —IL, Urkundenbuch des Landes o. d. Enns, IIL. —IV., Zeitschrift. österr. für Geschichte und Staatskunde, 18371), Andere benützte Werke sind am Ende der Urkunden angeführt.

Bei der Anlage der Sammlung musste selbstständlich das Streben nach Feststellung des unzweifelhaft österreichischen Stoffes der vornehmste sein. Die Ausführung desselben gestaltete sich nicht der grossen Menge wegen, namentlich in der Zeit der Traditionen, vom 8.—12. Jahrh. schwierig, sondern viel mehr der Unsicherheit halber, ob fragliche, auf österreichischen Boden scheinbar zielende Urkunden, auch wirklich nur diesem und nicht etwa auch oder besser bairischem gelten sollten. In dieser Unterscheidung lie- ferten die Ortsnamen die Fühler, aber nicht immer die sichersten Führer. Leichter wäre sie geworden, hätten wir eine ländlich fest- gestellte Reihenfolge der Grafen und Kirchenvögte, obgleich auch dann Zweifel nicht ausgeschlossen blieben. So war eigentlich nur das verdienstvolle Buch Freudensprungs 2) eine Art Leitfaden, frei- lich öfters nur in negativem Sinne. Was die Trennung so erschwert, ist bei der vielfachen Namensverwandtschaft der Colonen österrei-

l Soeben ist mir das Urkundenbuch von Seitenstetten, Fontes rer. Austr. ll. 33 zugekommen, welches unter obige Werke !zu reihen ist (25. Dee. 1870). 2 Die im I. Tomus der Meichelbeck’schen Historia Frisingensis aufgeführten im Königreiche Baiern gelegenen Örtlichkeiten, Freising, 1856.

' L b

XVIII

chischen Bodens mit Baiern das häufige Vorkommen derselben Orts- namen da wie dort. Hin und wieder trifft es zu, dass einige Namen unter den Mancipien oder unter den Zeugen die Zuweisung erleich- tern, allein sehr oft kann nur eine gewisse Fühlung darüber hinaus- helfen. Eben desshalb will ich hier nicht Stück für Stück des Auf- genommenen mit allen Gründen rechtfertigen, sondern beschrünke mich darauf zu erklüren, dass ieh Zweifelhaftes von vorne herein eher ablehnte, als annahm und dass jeweilig bestimmte Anhalts- punete für Letzteres mir vorliegen mussten. So nahm ich die von Resch: Annal. I. 779 und 780 Tirol vindieirten Traditionen für „Hipach“ und „Cella“ nicht als sicher österreichisch an und schied aus Cod. 188, f. 37 und 148' aus, was mir anfänglich ziemlich pas- send geschienen hatte. So wusste ich für die eigentlich heikle Zeit bis 1100 nur Nr. 23, Hall betreffend, als nieht über allen Zweifel erhaben anzuführen. Dagegen muss ich allerdings Nr. 16, 18, 42, 56, 70 als solche Stücke bezeichnen, deren Orte ich für dermalen als österreichische nicht nachweisen kann, wo ich aber dennoch überzeugt bin, dass nur unser Land in Frage zu ziehen sei.

Man wird im Verfolge der Sammlung Urkunden finden, welche direct den Namen Freisings nicht nennen. So unter den ältesten jene, welche Innichen betreffen und entweder in den Copialbüchern zu München oder in ihren Originalen zu Innichen noch hinterliegen. Bei dem festen Verbande, in welchem das Stift seitens des Bisthums gehalten war und der erst um 1140 sich löste, sind mir eben Beide identisch. Daher fasse ich Innichener Urkunden als Freisinger bis dahin auf, selbst dann, wenn eben die Originale an Ort und Stelle noch vorlindig, ohne dass (wie bei 33) der Ort je mehr erwähnt wird oder (wie bei 45) die Constatirung der Örtlichkeiten ganz unmöglich war. Ähnlich verhält es sich mit den Documenten, welche Maria Wörth behandeln. Für die spätere Zeit habe ich ein- zelne, welche das Bisthum als verfügende oder mitverhandelnde Person nicht nennen, wohl aber auf dessen Güter sich beziehen, auf- genommen. So einige wenige für Holenburg aus dem Herzogenbur- ger, für Waidhofen aus dem dortigen Stadt-, für Enzersdorf aus dem Ebersdorfer Archive der niederösterr. Landschaft und für s. Peter am Kammersberge aus dem dortigen Pfarr- und für Oberwelz aus dem steirisehen Landesarchive. Da es sich in der Sammlung um die Geschichte der Besitzungen überhaupt handelt, ob nun das Bis-

XIX

thum Acte dafür fertigte oder nicht, schien mir diese Zuziehung gerechtfertiget. Namentlich ist diese dann im Stande, die etwa getheilte geistliche oder weltliche Jurisdiction, wenn solche auf Freisinger Boden vorhanden, ins Klare zu stellen. Letzteres gilt besonders für den Pfarrbesitz zu Holenburg und den Lehenbesitz der Herzoge und der Herren von Ebersdorf in der Hofmark Enzersdorf.

Was den Abdruck der Urkunden anbelangt, so habe ich mit Ausnahme der grossen Anfangsbuchstaben, welche ich nur den Namen einräume, die originale Schreibweise beibehalten. Wegen des Umstandes, dass ich verschiedene Copien auch zu benützen hatte, war es übrigens auch nothwendig von den langen s, die ich sonst für gewisse Zeiten als charakteristische Merkmale respectire, der Gleichförmigkeit wegen abzusehen. Die Interpunction möglichst ein- fach zu geben, ohne Rücksicht auf die wechselvollen Schreibweisen des Mittelalters, ist wohl ein dringendes Erforderniss.

. Die Regesten sind derartig abgefasst, dass, wo es thunlich war, die Reduction der Ortsnamen in ihnen sogleich geschah; nicht- reducirbare Ortsnamen stellen sich durch Schreibform und Laut in dieser Eigenschaft dar.

Was die Reduction der Daten anbelangt, so habe ich zu bemer- ken, dass nach meiner Erfahrung die Jahresrechnung bei uns mit dem 25. December begann; darnach sind auch die wenigen Urkunden behandelt, welche zwischen den 25. und 31. Dec. fallen, und somit um ein Jahr zurückgestellt.

Sigelbeschreibungen zu geben konnte ich aus drei Gründen mich nieht herbeilassen. Es ist mir nicht unbekannt, wie sehr die technische Nomenelatur der heraldischen Figuren auf den Schildern schwankt, wie schwer häufig der Gegenstand überhaupt und erst dann richtig zu erkennen ist. Zudem bekenne ich, dass mir auch die unsichere Nomenclatur nicht geläufig ist. Ich glaube kaum Vielen einen Vortheil entzogen zu haben, indem ich Darstellungen nicht beschrieb, an deren mangelhafter Formulirung die Fach- männer sogleich den Laien in der Sache erkannt hätten.

Somit übergebe ich diese Sammlung den Freunden urkund- licher Forschungen mit dem Wunsche, dass die Vortheile die Mängel derselben nicht allzusehr mögen hervortreten lassen.

Gras, im April 1869.

Reihenfolge

der Bischöfe von Freising von 763 1365.

' (Nach Deutinger: Reihenfolge u. s. w., B, p. 15.)

Joseph, ... März 749 17. Jänner 764. Aribo, 764 4. Mai 784.

Atto, 784 27. Sept, 810.

Hitto, 810 10. Dec. 835.

Erchanbert, 20. Juli 836 11. Jünner 854. Anno, 1. März 854 9. Oct. 875.

Arnold (Arnulf), 4. Dec. 875 21. Dec. 883. Waldo, 19. Oct. 883 18. Mai 906.

Utto, ... Juni 906 30. Juli 907.

Drakolf, ... Sept. 907 25. Mai 920. Wolfram, 10. Dec. 926 11. Juli (7. Juni?) 938. Lambrecht, 28. Aug. 938 19. Sept. 957. Abraham, ... Nov. 957 77. Juni 993. Gotschalk, 993 6. Mai 1006.

Egilbert, ... Juni 1006 4. Nov. 1039. ‚Nitker, ... Dec. 1039—1052.

Ellenhard, 15. Dec. 1052 11. März 1078. Meginward, 22. März 1078 28. April 1098. Heinrich L, 28. Juni 1098 9. Oct. 1137. , Otto L, 1137 22. Sept. 1158.

Albert I., 22. Nov. 1158 11. Nov. 1184. Otto IL, 1184 17. März 1220.

Gerold, 28. April 1220 29. Juli 1230. Konrad L, 24. Oct. 1231 18. Jänner 1258. Konrad IL, ... März 1258 29. April 1279. Fridrich, 1279 8. Dec. 1282.

Emicho, 24. Jänner 1283 23. Juli 1311. Gotfrid, 1. Sept. 1311 27. August 1314. Konrad IIL, 3. Oct. 1314 12. April 1322. Ludwig, .......... 8. Febr. 1342.

Johann I., 21. März 1323 26. April 1323. Konrad IV., 1323 5. Mürz 1340.

Johann II.. 1340— 1349.

Ludwig oder Leutold, 1342—1355.

Albert II., 7. Oct. 1349 25. April 1359.- Paul, 2. Juli 1359 23. Juli 1377.

1.

'(763.) 29. Juni. Seharniz. Ein gewisser Reginpert stiftet mit Gütern zu Polling, Flauerling und Imst, zu Schlehdorf, Hofham, Sindelsdorf, u. s. w. dem heil. Petrus ein Kloster zu Scharnitz in Tirol.

Quomodo Reginperht eeclesiam condidit in Sca- ranziae,

In dei nomine. Me Reginperto cogitante uel tractante de anima mea seu de uita futura ut in quantitate apud pio domino ueniam ac- eipere mererer, pari suffragante germano nostro [rminfrido atque genetrice nostra Ackilinda seu parentibus nostris Otiloni et Crosoni in solitudine Scarantiense ubi ecclesiam in honore beati apostolorum principis Petri moeniis construxi et ibi in denobie spem hereditatem propriam atque substantiam transfundaui per manum propriam et manum uenerabilis episcopi Josephi per consensum illustrissimi du- eis Tassilonis et satrabum eius atque confinitimorum nostrorum con- sentientium rem inexquisitam stipulatione subnexam inprimis Ualle- nensium ex pago portionem meam in uillas nuncupantes Pollinga et Flurininga et in opido Humiste, portionem meam similiter foras montes in uilla Slehdorf nuncupante et in Hofahaim et in uilla que dieitur Sindoluesdorf, similiter et in Kisingas omnem terminum no- strum ita in augmentum iustitiae frugi adduxi in uilla Pasingas et Grefoluinga dicente, et portionem nostram in pago Rotahgauuue in uilla,que dieitur Curtana iuxta Fruen flumine sic nuncupante ita ob consuetudine uilla ita appellari, nam et non pari modo pagum deser- tum que Uualhogoi appellamus eum lacu sub iacente et piseatione et

infra fluente [sura ad ipsum locum quae adtingere uidebatur, omnes Fontes. Abthlg. 1I. Bd. XXXI. 1

2

predietas uillas et in earum termino quiequid nobis in portionem euenerat, tam liberis quam colonis et seruibus, casas, eurtes, umen- tis, pecodibus, alpis, ermis, aquis earumque deeursibus, molen- dinis, pratas, pascua, culturas, terminos omnes cum utensiliis, erium et ealippeum uasorum et ligneorum uel quiequid iure possidere uide- bam, sub dicione beati Petri apostolorum prineipis reliquiis in pre- dictum locum tradidi et transfundaui in communem possessionem fra- trum qui ibi commemorare ( ! ) uiderentur, et ut ex eodem loco in con- iacentis diocesis id est Frigisinga ad sanctam Mariam ad episcopum qui illue esse uideretur, censum exire uideretur id est pedules duos, propter stabilitatis patrum subposite regule ut dieio episcopalis non deesset ad ordinandum abbatem cum consensu fratrum illue in loco demorantium similiter et Ackilind genetrix nostrae (!) in predietis uillis termino portionem suam ad eodem tradidit locum, pari modo et Irminfrid portionem suam tradidit, et si ei nati fuerint filii aceipient portionem suam quantum eis eontigerit, mea autem portio firma et stabilis permaneat, et si filii non fuerint, omnis hereditas mea ad pre- dictum loeum sit confirmata post obitum meum et hoc per consensu Tassiloni inlustrissimi dueis, nee non et Otilo simili sententia per consensu predicti ducis si filios uel filias non procreasset, heredita- tem suam ex integro tradidit, si autem nati fuerint filii, aceipient por- tionem suam et ea portione quam eo predicto Otilone euenerit, ad predictum loeum Searaza firma atque stabilis traditio permaneat. Cros uero conpunctus dei ammonitione seu plaga insanabile ab Ke- parohe comite in loco nuncupante Pahhara percussus semetipsum eum omne substantia sua cum consensu principis nostri summi Tassi- lonis ad ipsum loeum predictum tradidit et ibidem corone signum ab Arbione archipresbitero aecepit. Si quis contra haec tam de pro- pinquis quam de extraneis uenire temptauerit,'eum deo et apostolo Petro pro hoe rationem referat, Aetum Scaratie solitudine sub die consule quod est IIT. kal, Julias, in anno XVI. regnante inlustrissimo duce Tassilone, in presentia Josephi episcopi ortatoris rei et Arbionis archipresbiteri ui ecclesiam cum donatione tradendi studio conmen- dauimus ad regendum.

Haec sunt testes, inprimis Josephus episcopus et Arbeo ar- chipresbiter, Riholf presbiter, Albinus presbiter, Hato presbiter, Erchanfred, Irminfrid traditor, Otilo traditor, Kermunt, Lantpald diaconi, .Adalperht, Situli, Liutolt, Leitrat, Chuniperht, Regin-

3

pald, Cundpald et ceteri absque numero, Ego Arbeo rogitus et iussus de episcopo Joseph donationem istam firmaui et testes subseripsi.

Cod. 187, f. 133—34, k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck 1./2, 31,

Nr. 12; Resch: Ann. Sabionenses 1. 653, Aetas millen. 19; vgl. Roth: Oert- liehk, Freisings, Nr. 232.

2.

TIO. .... , Botzen. Herzog Tassilo von Baiern überträgt den Ort Innichen in Tirol, gewöhnlich Campogelau genannt, an Abt Atto (von Scharniz), damit daselhst ein neues Kloster gestiftet werde.

De Campo gelau quod dieitur India.

In dei nomine. Ego Tassilo dux Baiouarorum uir inluster con- punetus de diuina misericordia atque de aeterna beatitudine manu ualente cum consensu optimatum Baiouarorum dono atque transfundo loeum nuncupantem India quod uulgus Campogelau uocantur, Attoni abbati ad eeclesiam saneti Petri apostolorum principis seu ceterorum sanetorum apostolorum atque martyrum pro remedio anime meae seu et antecessorum meorum in aedificatione monasterii atque ipsius seruitio, a riuo quae uocatur Tesido usque ad terminos Sclauorum id est ad riuolum montis Anarasi totum atque integrum, campestria seu et montana, pascuas, uenationes, umecta seu frutecta omnia ad eadem pertinentia locum, ut nullus deinceps genitorum hominum queat nec usurpando presumat quis quolibet ingenio aut querimonia ' eriente ullo modo inquietare locum atque inhabitantes in eo, in exor- dio rationis predicto abbati Áttoni, nee posteros eius, quia manu pro- pria ut potui caracteres eyrografu inchoando depinxi coram iudicibus atque optimatibus meis, quia et ipsa loca ab antiquo tempore inanem atque inhabitabilem esse cognouimus, nune uero postulantem atque humiliter supplicantem audiui et propter incredulam generationem Selauanorum ad tramitem ueritatis deducendam concessi et hilari uultu tradedi per presentes apices, ut nullus quod fieri minime arbi- tror, ex heredibus aut eoheredibus meis siue quolibet opposita per- sona qui contra hane epistolam donationis ire aut infrangere uult, iram dei incurrat et omnium sanetorum. T Signum manus meae pro- pria Tassilonis donante atque confirmante. Actum in Bauzono rediente

1*

4

de Italia, anno ducatui eius XXII. + Alizzeo, t Reginuuolf, } Signum manus Cundheri, T Drudmunt, + Pillune, T Oatachar, + Hliedro, T Crimperht, + Papo, + Hariperaht, 4 Kislolt, T Jubeanus, + Alim episcopus testes.

Ego Anno indignus iussus scripsi et subseripsi.

Cod. 187, f. 73, k. Reichsarchiv zu München; ebend. auch in Cod. 238, £ 18'; vgl. Meichelbeck 1/2, 38, Nr. 22 und das Facsimile in Archiv f. Kunde österr. Geschichtsquellen XXVII Bd.; Resch: Ann. Sabion., I. 669, Aetas millen. 22.

3.

e. 172. ..... m Bischof Aribo von Freising beurkundet die von ihm ver- anlasste Übertragung des "Klosters Scharniz nach Schlehdorf und die Fest- setzungen hinsichtlich der Abtwahl.

Quomodo Arbeo episcopus accepit Scarazias.

In nomine summi dei patrisque et filii atque sancti spiritui. Ego Heres episcopus diuini largitoris munere fratres quos sub gradu mi- nori ad regendos suscepi, Scaritiae deserti congregatos id est Regin- perhtum nee non et fratrem eius, qui in alode proprio per consu (! consensu) domno et decessore (!) nostro Joseppo monasterium condere coeperunt et postmodum per nostrum consilium locum mu- tauerunt ad Slehdorf, meque occupatum cum agnouissem fratrem et caritatis mihi soeium Attonem religiosum Raginperto per consensu atque fratibus meis quae uici proposuimus, stetit namque ipsos coa- dunare possessiones sicut norma huius declarat uitae, ut quiequid proprie habuissent, ad ipsam communitatem coniecissent, et post Attonem abbatem ipse Raginpertus preesse debeat tam ipso uiuente quam eius post obitum, et nos quidem statuimus eorum post obitum, ut nullus ibi abbatem mittere debeat, nisi ipsi episcopi post nos qui fuerit si ex eadem congregatione elegant abbatem, excepto omni —73o si defuerit talis qui dignus sit regularis, tunc subiaceat sen-

ja eorum per consensu, episcopus alium loci eius restituat, nos m manam nostrum non subtrahimus, tamen canonica per omnia amus manu nostra permanere sententiam et regularem tramitem 'rdo deposcit.

Cod. 187, f. 135, k. Reiehsarehiv zu München; Meichelbeck I/f,; 73; *h: Ann. Sab. 1. 703; Aet. millen. 23.

vt

Á.

776, 8. Sept., Wels. Ein gewisser Machelm schenkt dem Bisthume Freising sein Erbtheil zu Polsing in Oberösterreich.

Traditio Machelmi de Polasinga.

In dei nomine. Cogitante uel tractante me de anima mea seu de uita futura, ut in quantifate apud pio domno ueniam merear acci- pere, ideireo ego Machelmus propriam hereditatem quod domnus meus Oatilo in hereditatem mihi constituit atque tradidit et confir- mauit in loeo quae dieitur Polasingas ad ecclesiam beate et inteme- rate uirginis Mariae domum episcopalem quae nuncupatur Frigisin- gas. Actum in castro quae nuncupatur Uueles sub die consule quod est VI. idus Septembres, indictione prima, anno XXVIIII. regni domni et inlustrissimi dueis Tassilonis, et ipsum locum quod supra diximus, Polasingas eum omni utensilia, pratis, siluis, pascuis aquarumque decursibus, agros uel ueneas, similiter domos et maneipias, inprimis Uuolfpald eum sua uxore et iii filiis, Deotleip cum sua (uxore) et tribus filiis, Deotleih eum sua uxore, Pirhtilo eum duobus filiis suis, Uuolfhram, et haec sunt de donatione domini sui, et istas quos ad- quisiui, Peiarin cum tribus filiis suis, Sigolt cum sua filia, Pezzila eum duobus filiis, supra id quod scripti sunt, unum uindemiatorem nomine Reginperht in omnibus numero complentur. Et haec sunt testes (qui) oceuli(s) uiderunt et auribus ad testibus tracti, inpri- mis Uirgilius episcopus testis, Megilo testis, Benedietus diaconus testis, Salomon, Dauid, Einhart presbyter, Heripald, Farit Popilo (1), Cote deo ame.

Ego Uuatto presbyter scripsi iussus ab domno meo Machelmo.

Cod. 187, f. 55, k. Reiehsarehiv zu München; Meichelbeck I,2, 57, Nr. 51.

5.

Fälschung.

788, ..... ; Seharniz. Herzog Tassilo von Baiern schenkt dem Kloster Scharniz verschiedene Liegenschaften in der Gegend von Innichen, namentlich eine Zahl genannter Alpen.

C. Notum sit omnibus Christi fidelibus tam presentibus quam futuris qualiter Tassilo dux pro remedio animae suae!) parentum- que suorum quaedam proprietatis suae predia in loco Intichinge?) sita. cum ministris ad eundem locum pertinentibus ad altare sancti Petri sanctique Tertulini martirum in loco Scarenza per manum Ri- ehardi eiusdem congregationis abbatis omnium contradictione remota firmiter ae legitime fradidit, eo scilicet tenore ut idem prelibati ministri eorumque successores prediorum suorum cum familiis utriusque sexus et eum areis, aedificiis, terris cultis et incultis, uiis inuiis, exitibus vel reditibus, quaesitis et inquirendis, rebus mobi- libus seu inmobilibus, aquis earumue decursibus, molis, molendinis, piscationibus, siluis, uenationibus, pascuis, paludibus, alpibus, uallibus, planiciebus, omnibus rebus iuste vel legaliter ad eorum proprietatem respicientibus liberam habeant potestatem tenendi, possidendi, conmutandi vel quicquid sibi libeat modis omni- bus inter se inde faciendi*). Nomina alpium ad eiundem ( ! ) turis proprietatem pertinentia. Biualua, Monteplana, Ualgratta, Campcauerin*), Frontal, Ualferna, Sirmenit, Maserola, Aluala, Uallesella, Plancho, et aliae quocunque sint uocabulo, uocata. . Anno domini inearnationis DCC.LXXX.VIIL, indictione XIL, anno vero du- eatus sui V. Actum Scárenza feliciter amen.

Angebl. Orig., geschrieben in der Mitte des 12. Jahrh. Pgt. ohne Siegel,

Stiftsarchiv zu Innichen. Resch: Aet. millen. eecl. Agunt. 24; Sinnacher: Beitr. I. 506; Nr. 14.

l Bie hieher erste Zeile und verlängerte Schrift. 2 Das zweite n über i auf- gesetzt. 9 Von hier bis uocafa andere (?) Hand derselben Fälschungszeit mit weit schwärzerer Schrift. Überhaupt ist dieser Passus zwischen Haupttext und Datum nur eingefügt. 4 Das p zwischen m und c eingefügt.

. Die unterstrichenen Stellen weisen die übereinstimmenden Passus mit dem Texte der Urkunde von 965, 21. Juli, Mainz (pag. 32, Nr. 34) nach.

Eine Bemerkung aus dem Ende des 18. Jahrhunderts, auf der Aussenseite

(von des Kanonikers und Geschichtsschreibers Paprions’ Hand?) sagt. dass der

6.

799. 28. Oct. ...... Gaio schenkt sein Erbgut im Gaue Innthal zu Obern- hofen und Zirl, dann zu Pettenbach dem Kloster Schledorf.

Traditio Gaioniinlocis Poapintal, Oparinhof, Cyreola, Petinpah.

Dum fragilitas humani generis pertimescit ultimum uite tempo- ris diem subitanea transpositione uentura, oportet ut non inuenia(!) unum quemque inparatum, ne sine aliquo boni operis respectum migret de seculo, nisi dum suo iure et potestate consistat, preparet sibi uiam salutis dum pretium in manibus habet, per quam ad aeter- nam ualeat beatitudinem peruenire. Ideoque ego Gaio in dei nomine cogitans pro remedium anime mee et remissionem peccatorum meo- rum, ut ueniam in futuro consequi merear, trado omnem hereditatem meam quod mihi ob iure parentorum meorum obuenit, uillas nuncu- patas in pago qui cognominatur Poapintal, id est in Oparinhofe et in Cyreolu, seu foras montes in loco qui nuneupatur Pettinpach uel ubicumque uisus sum habere, cum terris, cum domibus, aedificiis, accolabus, mancipiis, alpis, siluis, campis, pratis, pascuis, aquis aqua- rumque decursibus, adiunctis, adiacentüs, adpenditiis, peculium utriusque sexus, mobilibus et inmobilibus trado ad monasterium quae nuneupatur Slechdorf, ubi corpus sancti Tertuliani requiseit et Atto episcopus ibi pre esse uidetur unaeum monachis ibidem degentibus, et recepimus a uobis in beneficium illam terram quam habetis in Pet- tinpach de parte Otiloni et boues iiii in ea ratione, uf annis singulis censum soluere debeam dimidium solidum in argento aut in grano et ipsas locas quas superius prenotauimus, nec uendere, nee alienare, nee nullum naufragium inponere, sed emelioratas ad ipsum monaste- rium reuocare. Si quis uero quod futurum esse non credo, huie uo- luntati nostrae de quibuslibet adinuentionibus aliquis in heredibus nostris uel quislibet persona qui contra huius traditionis firmitatem frangendi repertus fuerit, a conuentu omnium Christianorum uel limitibus ecclesiarum extraneus habeatur et Jude traditoris domini

Kanoniker Peter Frizlar die Urkunde um 1452 gefälscht habe (finxit). Die älteste Archivsnotiz, welche dieselbe trägt, mag dem 14.— 15. Jahrhunderte ent» stammen.

8

nostri Jesu Christi perfruatur consortium, insuper etiam inferat par- tibus ipsius monasterii uel fratrum ibidem consistentium auri. libras duas, nee sic quoque quod repetit non ualeat uindicare et nihilomi- nus presens traditio quae pro timore dei et amore Christi conscribta est, firma et inuiolata omni tempore ualeat permanere. Haec sunt testes, Reginhart comes, alius Reginhart, Kaganhart, Alprih, Rubo diaconus, Zotto diaconus, Engilperht, Helmperht, Nothart, Etti, Coz- rat, Engilperht. Regnante domno nostro Karolo rege in Baiouuaria anno XIL, V. kal. Novembris. Ego Meriolfus presbiter scripsi et subscribsi.

Cod. 187, f. 165, k. Reichsarchiv zu München; ebend. Cod, 238, f. 36'; Meichelbeck 1/2, 150, Nr. 274; Resch: Ann. Sab. I. 778, Aetas millen. 26.

1.

802, 4. Aug.. Freising. Die kais. Sendboten Erzbischof Arno und Bischof

Adalwin entscheiden im Besitzstreite zwischen dem Bischofe Atto von Freising

und einem gewissen Lantfrid wegen Güter des (ehemaligen) Klosters Scharnitz zu Flauerling, Polling u. s. w. im Innthale.

De contentione Irminfrid cum Attone episcopo.

Resedentibus missi (!) serenissimi Caroli augusti Arnoni uidelicet archiepiscopo nee non et Adaluuino antestite in loco qui dicitur Frigi- singas ad uniuersas causas exactandas ibique de presente ueniens ad- uoeatus Attoni episcopo nomine Lantfrid aliquo homine Lantfrido no- mine filio Irminfrido interpellabat dum diceret eo, quod rebus eeclesiae saneti Petri iniuste usurparet in loco qui dieitur Searantia, unacum appendieiis suis loca nuneupatas (!) in Flurininga et in Pollinga et in Slehdorf et in Houaheim et in Sindoluesdorf et in Kisingas et in Pasin- gas et in Grefoluinga, quas tradidit pater suusIrminfridus sub tempori- bus Joseppi episcopi eum licentia Tassiloni ducis. Tunc ipse Lantfridus de presente adstabat et hae causa denegare non ualuit. Tum ipsi prefati missi una eum Orendilo iudice et Reginhardo comiti uel aliis quam plurimis in ipso placito adsistentibus hane causam puriter (!) et diligenter inquirentes inuenerunt, qualiter ipsa traditio ab ipso Ir- minfrido sie firmata fuit, ea uero ratione ut si ipse filium procrearet portionem euam in ipsa loca accipere deberet. Similiter et causa alia ibidem uentilata est, hoc est ut ipse Lantfridus requirere aptabat (! )

9 portionem suam de ipso altari sancti Petri in prefato loco Scarantia. Tunc ipsi missi predicti una cum ipsis placitantibus dixerunt inter se, ut lieuisset prefatum Lantfridum ipsa portione patris sui sana manu sine eonpositione uel debitum imperialem et emendationem immunitatis reddere suamque portionem recipere et placitare de ipsa medietate altaris sancti Petri ut numquam amplius repeteret ad par- tibus ipsius sancte dei eeclesiae de ipsa sua portione, quod pre- sentialiter factum est eo uero tenore, ut si amplius repetere de eadem eausa uoluisset, omnem debitum gratis perdonatum ad eum exigere- tur et cum testibus ueraciter adfirmatum quorum nomina subter te- nentur inserta. Actum Frigisinga episcopato publico pridie nonas Augustas, anno XXXIII. et secundo regnante et imperante domno nostro Carolo gloriosissimo augusto. Isti sunt testes per aures traeti in manus, Ellannod archipresbitero, Kaganhardo et Lantfrido ad- uocatos (1), Orendil iudex testis, Toto testis, Helmuni testis, Cote- helm testis, Immo testis, Erlapald testis, Reginperht testis, Rihpald testis, Liutprant testis, Reginhart comes testis, Eodune testis, Son- perht testis, Herirach testis, Uuolfperht testis.

Bertharius notarius iussus a summo pontifice Arnoni hahe car- tulam relationis scripsi et subscripsi. Cod. 187, f. 140, k. Reiehsarchiv zu München; ebend. auch Cod. 238,

f 36; Meichelbeck 1./2, 87, Nr. 115; Resch: Ann. Sabion. 1. 770, Aet. millen. 27. B

8.

802. 4. Aug., Freising. Die kais. Sendboten Erzbischof Arno und Bischof

Adahwin entscheiden im Besitzstreite zwischen Bischof Atto. von Freising und

einem. gewissen Lantfrid wegen Güter des Klosters Schledorf zu Flauerling, Polling u. s. w. im Innthale.

Quomodo Atto episcopus et Lantfrid aduocatus inter- pellauerunt alium Lantfridum.

Resedentibus missis domni Karoli magni imperatoris Arnone videlicet archiepiscopo et Ádaluuino coepiseopo ipsis una cum Oren- dilo iudice in loco publico Frigisinga ad examinandas cum iustitia multorum aduenientium causas ibique adueniens de presente aduo- eatus Attonis episcopi nomine Lantfrid interpellabat alium quendam

10

hominem similiter nuncupatum Lantfridum filium Irminfridi cuiusdam nobilis uiri dicens, quod iniuste possideret res sancti Petri de mona- sterio Slechdorf dieto, quas predictus Irminfrid potestatiuo iure tradidit ad ipsum monasterium pro salute anime suae loca nuncupata Scarancia eum appenditiis suis in Fluriningum, in Pollingun, in Slech- dorf, in Houaheim, in Sindolfesdorf, in Gisingun, in Pasingun, in Grefoluingun, quae omnia tradidit Irminfrid pater eius deo et sancto Petro ad ipsum iam dietum monasterium temporibus domni Pipini regis et Tassiloni ducis eorum consensu. Tunc ipse Lantfridus pre- sens adstabat et hoc excusare nequaquam preualens quia ipsi missi predicti hoc ita factum esse dilligentissime inquirentes per fideles et ueraces homines inuenerunt ea ratione firmissima, ut si ipse Irminfrid legitimos heredes filios procreasset, ipsi filii sui secun- dum legem inde haberent suam portionem et portio Irminfridi ad ipsum monasterium stabilis esset. Super hoc autem contentiose agens ipse iam dictus Lantfrid temptabat medietatem ipsius altaris de Sca- rantia ad opus suum 'exquirere. Tune ipsi missi unacum his qui in ipso placito adfuerunt, precogitantes stultitiam eius ut etiam sine graui damno euaderet, in mercedem sanctae dei ecelesie et domni imperatoris rogantes ipsum uenerabilem Attonem episcopum conpla- eitauerunt ei, ut licuisset ei sine conpositione legitima res praedietas sancte ecclesiae sana manu etiam sine conpositione emunitatis regis et sine debito regali reddere, ea uero tenore hoc factum esset, ut numquam amplius quiequam repeteret de ipsa iam dieta ecclesia ni- hilque de predictis rebus sibi amplius uindicaret, et hoc ita coram testibus firmatum et adscriptum est quorum nomina subter tenentur inserta. Actum in Frigisingas loco publico die consule Il. nonas Augu- stas, anno secundo imperii domini Karoli serenissimi augusti, indie- tione X., et hi testes per aures tracti eiusdem eonplacitationis per manus Ellanodi archipresbiteri, Kaganhart et Lanfrit aduocati ipsius episcopi Attonis, Orendil iudex, Toto, Helmuni, Uuolfperht, Cotehelm, Immo, Erlapald, Reginperht, Rihpald, Liutprant, Reginhart comes, Eodune, Suamperht, Herirac, Crimuni, Seliker, Lantperht, Folerat, Perahart, Huusuuart, Ego Horskeo indignus presbiter scripsi ex ore Adalperhti. Et ego Adalperht indignus subseripsi et confirmaui.

Cod. 187, f. 16%, k. Reiehsarehiv zu München; ebend. auch Cod. 238, f. 32; Meichelbeck 1/2. 88, Nr. 116; Resch: Ann. Sabion. II. 404, Aet. mill. 28.

11

9.

(816, 5. Febr., Achen.) Kaiser Ludwig I. stellt das Kloster Inni- chen aus dem Besitze des Erzbisthums Salburg wieder in jenen des Bis- thums Freising zurück.

In nomine domini dei et saluatoris nostri Jesu Christi. Luduuui- eus 1) diuina ordinante?) prouidentia imperator augustus. Si erga loca diuinis eultibus mancipata propter amorem dei in locis sibi famu- lantibus *) beneficia oportuna largimur, premium nobis apud dominum *) eterne remunerationis rependi non diffidimus. Proinde nouerit om- nium fidelium nostrorum tam presentium quam fu (turorum) sollertia, quia Atto 5) quondam Frisigensis ©) ecelesie episcopus construxit *) quandam cellulam que nuneupatur Inticha *), et fratres ibidem ad dei omnipotentis offieium peragendum congregauit in confinio uidelicet Pudigin *) (leerer Raum) et Carniensi 1°) ubi Draus fluuius oritur, et eam in honorem sancti Petri prineipis apostolorum et sancti Can- didi martiris construxit et 11) constructam atque propriis ditatam rebus predicte ecclesie Frisigensi 1?) perpetuo ad habendum tradidit, Sed postea casu 15) ab eadem ecclesia abstractä est et in beneficium data. Vnde deprecatus est excellentiam eulminis nostri uenerabilis Arno episcopus qui ipsam cellulam in beneficium habere uidebatur, ut eam eum omni integritate predicte eeclesie sancte Marie Frisi- gensi. pro anime nostre 1%) emolumento et eterne retributionis fructu redderemus, Quapropter uolumus atque iubemus et per hanc nostram auetoritatem decernimus ut nostris uidelicet et futuris temporibus predieta cellula quam pro nostre mercedis cumulo ad ecclesiam sancte Marie Frisigensem ubi Hitto 15) uenerabilis episcopus preest, reddidimus 16) et per hane nostram auctoritatem perpetuo ad haben- dum eonfirmauimus, ut omni tempore in ditione et potestate predicte eeclesie permaneat, ita dumtaxat, ut rectores prefate ecclesie quic-

Die vorzüglichsten Varianten des Vidimus mit Cod. 189 (saec. XII.) sind l| Hiodowicus; 2 praeordinante; 3 eiusque in eisdem locis sibi famulantes ; 4 deum; 5 Atto; 6 Frisingensit; 7 struxit; 8 Hinticha; 9 fehlt; Resch liest Pudigineusi; i0 Tiburniensi ; ll fehlen letzte zwei Worte; 12 wie Note 6; 13 fehlt casu, dafür leerer Raum; 14 fehlt, dafür uostro

12

quid de ipsa uel in ipsa ad 17) utilitatem et profectum predicte ecelesie facere uoluerint, libero in omnibus perfruantur arbitrio faciendi et 9) nullus quislibet de predicte ecclesie potestate eam abstrahere aut de rebus ipsius cellule aliquid minuere 1%) presumat, sed sicut a nobis confirmatum est, ita perpetuo permaneat. Et ut hee auctoritas per futura tempora inuiolabilis permanere ualeat, manus nostre signaculis subter eam firmauimus et de anulo nostro signari iussimus.

Vidimus des 12, Jabrh., Pergament, der untere Theil mit den Kanzlei- formeln weggerissen, gefertiget unter aufgedr. Siegel, welehes den h. Corbinian in halber Figur mit Buch und Stab darstellt, Sfiftsarchiv zu Innichen; Resch : Annal. Sabion. II. 67 und Aet. mill. 29 nennt das Stück ein „Apographum authentizatum saeeuli X.“ Cod. 189, f. 30 mit Datum (s. Nota20), k. Reichs- archiv zu München, daraus Meichelbeek 1.2, 252, Nr. 479.

10.

822, 10. Juli, ..... Matheri schenkt der Kirche zu Innichen seinen Besitz unterhalb Trixen und Griffen in Kärnthen.

Matheri. Truhsna Criuina.

In nomine dei et saluatoris nostri Jesu Christi. Ego itaque Matheri cogitans qualiter peccata mea possum minorare et apud pio domino aliquam indulgentiam in zterna beatitudine merear accipere, quapropter omnem rem proprietatis aut adquisitionis mee dono atque perpetua stabilis trado in manus Hittonis episeopi ad monasterium quae est constructum in honore sancti Petri apostoli et Candidi mar- tyris Christi in loco nominato Intihha, hoc est infra Truhsna et Criuina quicquid ibidem presente habere tempore uel possidere uideorum (!) hoc totum funditus ad supradieto monasterio deligabo et modis omnibus confirmo cum terris, siluis, campis, pratis, pascuis, molinis, uineis, mancipiis, pecodibus, cultis et incultis, eum omnibus

u. 5. W.; 15 Hatto ; 16 reddimus; 17 ob: 18 ut; 19 diminorare ; 20 die Kanzleiformeln und das Datum lauten nach dem Codex: „Signum domni Hiudowuici serenissimi imperatoris. Data nonis Februarii anno Christo propitio tertio imperii Hludowici piissimi augusti, indictione VIII. Actum Aquisgraui palatio regio feli- eiter amen " Auch ist das Monogramm am Rande facsimilisirt.

13

adiacentiis, ut quiequid exinde reetores ipsius monasterii facere uoluerint, liberam in omnibus teneant potestatem, et ego ipse hoc ipsud in benefleiarii usu Hittone episcopo habitandum et emelioran- dum accepi, ita ut in nullum naufragium ponere licentiam non habeam et haee sunt testes per aures traeti, Reginhoh, Reginolf, Uuieco, Petto, Adalune, Ratpot?), Lanto, Uuolfperht, Meginrat, Uuisurib, ‚Kepahoh, Ueillahart, Marcho, Arpeo, Liutperht, Hriffo, Engilperht, Herigo fideiussor huius traditionis, Adalker. Actum est hoc sub die consule quod est VI. idus Julius (!), indictione XV., anno domini DCCCXXII. et Hloduuuieo piissimo imperatore regnum gubernante VIII. Ego itaque Pirthilo indignus subdiaconus iussus domnus Hittonis episcopi scripsi et subscripsi imperatoris amen.

Cod. 187, f. 282, k. Reichsarchiv zu München; ebend. auch in Cod. 238, f. 63; Meichelbeck 1./2, 228, Nr. 430; Resch: Aun. Sab. 11. 75, Aet. mill. 31.

11.

827, 31. Dec., Innichen. Ein gewisser Quarti widmet dem Kloster Innichen seine Liegenschaften im Wippthale zu Sterzing, Stilfs, Trenes, Vale, Tschötsch, Telfes, „Teines“, Tulfer, zu „Suczanum“ bei Bozen u. s. w.

Traditio Quartini ad Uuipitina, ad Stilues, Torentes, Ualones, Zedes, Telues, Teines.

Quia necesse est unieuique Christiano de istis cadueis et tran- sitoriis rebus aeterne sibi beatitudinis premium conparare, ideoque in dei nomine ego Quarti nationis Norieorum et Pregnariorum dono, trado ac perpetualiter transfirmo ad possidendum deo et sancto Candido ad, Intiha monasterio propriam hereditatem meam pro remedio anime mee et parentorum meorum, pro quibus debitor sum deo hostias offere, in locis illis hoc est, ad Uuipitinà in castello et in ipso uico et in aliis uillulis ibidem adiacentibus, ad Stilues, Tor- rentes, Ualones, Zedes, Telues, Teines, Tuluares, ad Bauzana in uieo Suczano cum uineis et siluis, cum pratis et agris, et ad Taurane suum proprium seu ad Stauanes coloniam i, et in his supra dietis

————— —— ———

] Hier West Meichelbeck ,Delanto.* doch steht zwischen beiden Namen nur

de mit aufgelegtem Kürzungsstriche und mit dem Namen Lanto nicht zusammenhängend.

14

locis quiequid in eis proprii habere uisus sum, in siluis, in pratis, in campis, in agris, in pascuis, in uineis, in aquarum decursibus, in omni- bus calasnis etinterminis, sicut antecessores mei habuerunt et pater meus et mater mea mihi reliquerunt in proprium, totum ex integro, et mani- cipias his nominibus Urso, Secundina, Mora, Marcellina, Tata, cum om- nique confirmo quiequid ad meam proprietatem pertinet in his supradietis loeis et eo tenore ipsam traditionem firmabo, ut usque dum uiuam, ego et mater mea Clauza hoc usu fructuario ad usitandum et ad eineliorandum quantum domino largiente ualeamus, illud perficere proeuramus, non tamen in aliquo comminuendi, perdendi, nec com- mutandi, neque alienandi nullo modo postea potestatem habeamus, sed ut post obitum nostrum uel antea, sieut nobis conplacuit ad ipsam iam dietam casam dei et ad potestatem rectorum ipsius absque ullius contradietione eum omni conlaboratu et conquestu, qualescum- que ipso die ibi inuentum fuerit pleniter permaneant et ista mea tra- ditio atque conplaeitatio firma omnino stabilisque permaneat in per- petuum. Uenerabilis pater Hitto episcopus matrieularius sanete sedis Frigisiensis et reetor monasterii saneti Candidi martyris Christi istam traditionem eondixit cum Quartino et econtra prestabit illi in bene- fieium in uieo qui dicitur Duplago, talem sieut ei placitum fuit, ut hoc haberet et mater eius Clauza pro talem traditionem quam fecerunt ad ipsa casa dei. Isti sunt qui illam traditionem uiderunt et legitime per aures tracti sunt. Signum Paldine, signum Uuolchart, signum Petto, signum Adalhart, signum Uuieco, signum Oadalker, signum Tozi, signum Ellanperht, signum Engilperht, signum alii Engilperht, signum Sintaruizzilo, signum Uuolferim, signum Mahtuni, signum Marcheo, signum Pezzi, signum Liutolt, signum Uuitagauuo, signum Meginhart, signum Secundo, signum. Urso, signum Purro, signum Lupo, signum Minigo, signum Johannes, signum Uideal, signum alii Lupo, signum alii Urso, alii Minigo, signum alii Urso, signum alii Urso, signum Seuiro, signum Alpolf.

Actum est haec traditio ad Inticha eoram Hittone uenerabili episcopo in pridie kal. Januarias, anno incarnationis domini DCCCXXVIIL, indictione V., Hludouuici imperatoris XV.

Ego quoque Undeo indignus diaconus seribsi hane cartulam.

Cod. 187, f. 332, k. Reichsarchiv zu München; ebend. aueh Cod. 238, f. 7A; Meichelbeck 1./2, 279. Nr. 532; Resch: Ann. Sabion. II. 87, Aet. mill. 32.

12.

(828), 17. Jän., Sterzing. Quartinus wiederholt seine Schenkung an das Kloster Innichen.

Notitia traditionis quam Quartinus secunda uice iterum renouauit ad Uuipitina coram Hittone uenerabili episcopo et Arpeone uocato episcopo. Tune quidem Quartinus simul cum matre Clauzana ambo pariter tradide- runt propriam hereditatem suam seu quicquid habere die presente vide- bantur, in casa sanete Marie et ad monasterio sancti Candidi ad Intiha ut post obitum illorum ibidem firmiter permaneret et statim uestiuit Hittonis episcopi aduocatum Ellanperhtum in presentia istorum testium Uuilli- helm, Marcheo, Cundalperht, Alpoh, Anno, Auto, Odalker, Hucperht, Petto, Adalhart, Lantfrid, Paldine, Uuieco, Eigil, Tozi, Alpkis, Orilius, Dominicus, alius Dominieus, Passiuus, Currentius, Sindo, Herimar, Magister, Sintaruizzilo, Erinperht, Uuilliport, Pernuuin, Immo, Einhart. Actum est hoc ad Uuipitina in XVI. kal. Februarii anno supradicto. Et iterum ego quidem Undeo indignus diaconus seripsi istas eartulas uno tenore.

Cod. 187, f. 338, k. Reichsarchiv zu München; vgl. auch Cod. 238, f. 74; Meiehelbeek 1,2, 280, Nr. 532, 2. Theil; Reseh: Ann. Sabion. II. 91, Aet. mill. 33.

5

13.

(828), 28. Juni, (Brixen). Quartinus wiederholt zum zweiten Male die Schenkung vorgenannter Liegenschaften an das Kloster Innichen.

Iterumque contigit quod Arbeo episcopus et Felicius decanus et presbiter supradieti (!) domus eonuenerunt ad locum quae dieitur Pressena ibidemque iterum ego Quartinus in presentiam ueni et pri- stinam traditionem renouaui et quiequid habui tam de alode paterno quam de hereditate materna firmiter et indubitanter publice presentie tradidi omnes substantias et adquisines (1) meas ad domum sancti Candidi ad [nticha quod dicitur Campogelau ut ibidem pro remedium anime mee perpetualiter permaneat. Hoc factum est IIII. nonas Julias anno supradicto et haee sunt testes qui hane traditionem oculis uiderunt el testes per aures tracti, inprimis Aurelius fideiussor, Erimperht,

16 -

Uuillihelm, Kerhoh, Hiltiperht, Anno, Uuilliport, Helpfrih. Sigiperht, Adalperht, Uuasagrim, Oadalsealeh. Rihheri, Anthelm, Reginperht. Ego Adalperht diaconus iussus a domino meo Árpeone episcopo con- seribsi.

Cod. 187, f. 333, k. Reichsarchiv zu Mänchen; vgl. auch Cod. 238 f. 74; Meichelbeck L/2, 280, Nr. 532, 3. Theil; Resch: Ann. Babion. II. 93, Aet. mill. 34.

14.

855, 17. März, Aibling. Notizweise Verzeichnung über die gericht- liche Entscheidung wwischen Bischof Anno von Freising und Odalschalk von Trient betr. Weingärten bei Botzen.

Quodam tempore dum turbida res agitabatur in episcopatu Fri- singe, eontigit deo donante plebem elegisse sibi Annonem episcopum. Quod domnus rex Ludowieus assensit talemque uotum benigne sus- cepit illumue statuit *felieiter regere sanetum ouile. Tune temporis Ödalschale Triente episcopus per malorum suasionem ad Pauzanam uinearum sanete Marie inuasionem fecit iniuste. Quibus sibi subactis, ut locus obtulit, dono dei aptissimus rex Ludowieus interea ad Eipi- lingun dies quadragesimales frequentabat. Misit aciem Baiowariorum in Poemanios quorum duetor Ernst comes exstitit, episcopis simul comitantibus. Tum demum reuersi cum rumore non minimo uf moris est, confluebant ad regem. Dum autem euenit inter alia missos regis Longobardorum affuisse, Notingum episcopum et Pernhardum comitem ' simulque Odalsealei episeopi Jacobum aduocatum et Willipertum pro uineis ipsis contradicendis. Tunc mediatore rege interrogante causam terminandam quid legis fuisset, turba tota subclamat prouineiarum qui uestituram prius haberet, inter duo regalia testes exhibere, si xxx annorum etate subiecte essent uinee ad domum sanete Marie, num- quam mutaretur, sin autem, ad locum Trientarum reuertisset. Inito autem boe consilio statim domnus Anno episcopus testes exhibuit quibus presentatis domnus rex mandauit Ernsto comiti palatium adire eum quo missi Longobardorum regis ac Ödalschalei palatium inierunt. Tunc iurauerunt testes quorum nomina in libro traditionum habentur. Post ivramentum Ernst comes interrogauit quomodo se res haberet, ili uero seeundum legalem iusticiam soluere iuramentum parati ita

17

dixerunt, hoc seimus ueraciter quod ipse uinee in uestitura domus sanete Marie XXX annos sine malo et iniuria ullius hominis perman- sit. Tunc Ernst comes regalem multitudinem uulgique summam inter- rogauit quid iusticie esset peragendum, omnes autem singulatim ad ulimum simul iudicabant euis temporibus ad domum sanete Marie eas persistere, quod et rex ita definiuit esse et missi ineuitabili assenserunt iusticia. Actum ad Eipilingen XVI, kal. Aprilis anno in- earnationis dominice DCCCLV., indictione III.

Cod. 238, f. 82, k. Reiehsarehiv zu München; Meichelbeck L/2 350, Nr. 702; Resch: Ann. Sab. Il. 141.

15.

(855), ..... ; Trient. Notizweise Aufzeichnung über wiederholte gericht- Jiche Bestätigung des von Bischof Odalschalk von Trient angefochtenen Be- sitzes des Bisthums Freising an Weingärten bei Bozen.

Cvm res bonitatis et pacis inter regum statuta uentilatur, Ludouuici quippe Baiouuariorum regis et equiuoci sui Ludowiei Lon- gobardorum regis, contigit conuentum illorum alloqui fore ad Trientam Ödalscalei episcopi ciuitatem. Ibi uero multa utilia Christianitatis eum suis familiaribus reges exercebant et magna populorum concordia

fiebat, letantes in eo quod Octauianum tempus se accepisse mira-.

bantur. Interim dominus episcopus pro ei(s)dem uineis cum suis fidelibus sermocinari eepit, ut in presentia dominorum peracta causa uinearum iterato plenius statueretur. Presciuit enim se cum maxima iusticia commissum habere, ideo uentilauit usque ad regum patulas aures qui statim ad illam interrogationem se erigentes fecerunt €ausam iuramenti pro uineis peractam ante se recoli. Cum scilicet causa sic ut faeta fuit, ante illos duceretur, precipiebant multitudinem plebis interrogare si iuste causa ageretur inter urbem Frisingam et eiuitatem Trientam. Tunc omnis plebs eum audierat concilium, fam prineipes quam medioeres iudicauerunt iustissimum | iudicium, ut uinee ad domum sancte Marie perpetualiter et inconuulse per- maneant.

Cod. 238, f. 82, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck I./1, 351 Nr. 703; Resch: Ann. Sab. II. 143.

Fontes. Abth. Il. Bd. XXXI. 2

|

18

16.

857,5. April, Freising. Bischof Anno von Freising tauscht mit dem Vollfreiem Gros eın Gut zu Ehing und Berghofen gegen ein anderes zu „Mezites“ in Tirol ein.

In dei nomine. Placuit atque conuenit inter unerabilem Annonem Frigisingensis ecelesie episcopum nec non et quendam nobilem uirum nomine Gros ut aliquas res pro communi utilitate et compendio inter se commutare deberent, quod ita fecerunt. Dedit itaque Anno epis- copus ex ratione prefate ecelesie sue unaeum consensu et conhibentia canonicorum atque monachorum aliorumque fidelium in ipsa ecelesia degentium etiam per licentiam domni Hludouuici regis eidem supra nominato Grose ad suum proprium habendum in loco qui 1) dieitur Mezites quiequid habuit, et econtra in reconpensationem huius rei dedit memoratus Gros ex suo proprio supra dieto episcopo *) Annoni ad partem monasterii sui in loco quis) dicitur Ehinga et ad Perchouon quiequid ibidem proprietatis habuit. Unde et duas com- mutationes pari tenore conscriptas inter se fieri rogauerunt, per quas deinceps unusquisque quod ab altero accepit, teneat atque possideat et quiequid exinde ob eommoditatem sui facere uel iudicare uoluerit, liberam in omnibus habeat potestatem faciendi. Isti sunt testes, Alprat comes, Kepolf*), Uuillihelm comes, Tento, Cundpalt, Petto, Chuni- perht, Cotascalh, Adalperht. Hoc factum est ad Frigisingas anno in- earnationis domini DCCCLVIL, indictione V., in nonis Aprilis.

Cod. 188, f. A6 und 66, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1,2, 357, Nr. 524.

17.

ec. 860,....,..... Alpwin aus Karantanien widmet der Kirche zu Freising sein Gut zu „Taurn.“

Notvm sit eunetis primatibus Baiouuariorum quod Alpwinus de Carintania tradidit ad sanctam Mariam quiequid ad Taurn proprie- tatis uisus fuit habere, cum pecunia redimendi, hoc est curtem cum

] Codex f. 66 que; 2 Ebenso episeopi; 9 wie 1; 4Dieser Name folgt bei Aufzeichnung auf B. 46 erst nach Uuillibelm comes.

19

domo aliis que edifieiis et de terra arabili iugera xl, de pratis carradas 1.

Cod. 238, f. 85, im k. Reiehsarehive zu München; Meichelbeck L/2, 355, Nr. 718, Resch: Ann. Sabion. II. 185.

18.

861, 21. März, Regensburg. Der slarische Graf Chezul widmet der Kirche zu Freising seinen Besitz in der ,uilla Uuampaldı“ bei „Pilozsuue“ in Ungarn 1).

In nomine domini nostri Jesu Christi declaratum est commoran- tibus cunctis, quod quidam comes de Selauis nomine Chezul omnem rem quam habuit prope Pilozsuue in uilla que dicitur Uuampaldi, eum territoriis et uineis, pratis et siluis ad hec pertinentibus cum omni integritate in capsam sanete Marie firmiter tradidit ut euis tem- poribus inconuulsum permaneat ad Frisingam, ubi electus dei Cor- binianus eorpore quiescit. Hoc factum est anno incarnationis domini DCCCLXL, indietione VIIIL, in loco regali publico Ratispona in XII. kal. Aprilis. Nomina in testium in l(ibro) t(raditionum) h(abentur).

Cod. 238, f. 83, k. Reichsarchiv zu München ; Meichelbeck 1/2, 353, Nr. 710.

19.

861, ..... , 8. Georgen. Ein gewisser Kegio tritt der Kirche von Frei- sing nach Innichen sein Gut am Flusse Taisten in Tirol gegen Geld und anderweitige Entschädigung ab.

Notum sit cunctis in Baioariea prouineia constitutis quod quidam uir nomine Kegio tradidit ad casam saneti Candidi in capsam sancte Marie in loco qui prope illum riuolum iacet cui uocabulum est Tesito, totum et integrum quiequid ei dominus eius nomine Katto condonauit in hereditatem, pro se et pro suo seniore et conplacitauit de oratione episcopo Annone inter missas et psalteria trecentas et

l Ob dies wohl identisch mit Bilisasseo in Annamot's Cod. trad. s. Emme- rammi; Pez: Anecd. 1./3, 218, Nr. 23, wo ebenfalls Graf Chezil auftritt (ders. auch

l. e. 233, Nr. 50). 2%

20

insuper accepit pecuniam trecentos solidos ab episcopo in mancipiis, iumentis siue uestimentis atque alia pecunia, ut deinceps ipsa traditio euis temporibus fixa et inconuulsa permaneat et ut nullus ei deinceps contradicere queat domui sanete Marie. Nomina testium in libro tra- ditionum habentur. Actum est in publieo placito prope ecclesiam saneti Georii anno incarnationis domini nostri Jesu Christi DCCC.LXI.

Cod. 238, f. 83, k. Reiehsarchiv zu München; Meichelbeck 1/2, 353, Nr. 711; Resch : Annal. Sabion. II. 185.

20.

c. 870,... 4... .. Der Vollfreie Egino schenkt der Kirche von Frei- sing eine Liegenschaft zu Wilten bei Innsbruck.

Ad notitiam cunctorum perueniat fidelium quod Egino quidam nobilis uir tradidit in capsam sanctae Marie Frigisigensis territorium i ad Uuiltina eum omnibus aedificiis ad hoc pertinentibus, mancipiis, (leerer Raum) pratis, pascuis, aquis aquarumue decursibus et in eonfinio coheredum habere. Isti sunt testes, Liutfrid, Anno, Rihpold, Uuirunt, Eginolf, Uuiedarp, Otperht, Uuichelm.

Cod. 188, f. 241, k. Reichsarchiv zu München.

21.

e. 870,... 4, ..... Abt Deotrih (von Tegernsee?) schenkt der Kirche zu Freising auf seinen Todesfall sein Eigen am Berge Ritten bei Bozen und erhält gegen Rückfall dafür Güter zu Tegernbach in Baiern.

In dei nomine omnipotentis. Notitia qualiter quidam nobilis uir et abbas nomine Deotrih uenit ad Frigisingas et tradidit ad domum sancte Marie quiequid in monte habuit qui dieitur Ritano, quod ei quedam uidua nomine Anna potenti manu dedit. Etiam et uenerandus uir eiusdem sedis episcopus uidelieet Anno, prestauit eidem supradicto abbati colonias duas in loco nuncupato ad Tegarinuuac et conplaci- tauit ut et ipsam traditionem et supra dictum beneficium habuisset ' usque in finem uite suae et post tempus exitus sui ad supradictam dei domum ambe res ulterius permanerent. Isti sunt testes, Anno, Rih- pald, Reginhoh, Fatto.

«Cod. 188, f. 254, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1./2, 391, Na. 856; Resch: Ann. II. 189.

21

22.

875, 24. März, Freising. Graf Waldprecht überträgt der Kirche von Freising sein Eigen zu „Puron“ am Berge Ritten gegen anderes Gut zu Holz und Tegernbach in Baiern.

Traditio Uualdberti ad Frigisingas.

In dei nomine omnipotentis, Notum sit omnibus in prouintia Baiuuarioriorum (!) constitutis, qualiter quidam comes serenissimi domni Hludouuici regis nomine Uualdperht adiens Annonem episco- pum Frigisigensis eeclesie cogitans pro remedio anime sue et ante- eessorum nihilominus successorumque suorum secundum apostolum dicentem : Date carnalia ut mereatis eterna, inde conpunctus ad tum- bam uenit sanete Marie sanctique Corbiniani confessoris Christi pre- sente uenerabili episcopo ceterisque primatibus regis tradidit manu propria in capsam eiusdem ecclesie nullo contradicente quiequid in eodem die iure hereditario uisus fuit habere in monte Ritano in loco nuneupato ad Puron, nil preter mittens quod totum et integrum domo dei non tradidisset cum edificiis, agris, pratis, pascuis, siluis, aquis aquarumue decursibus prouisori ecelesie euis feliciter utendum temporibus, ea uidelicet ratione ut in ius ac in propriam hereditatem sibi ac su (leerer Raum) de domo accepisset res que uocantur ad Holze et ad Tegarinuuac cum omnibus illuc pertinentibus, ut a nullo rumpet (!) sed in euum teneat atque possideat feliei cum gaudio. Isti sunt testes qui presentes ibi fuerunt, inprimis Erehanfrid seuldhaizo, Otacchar, Liutfrid, Managolt, Reginhel(m), Hiltirih, Marcholt, Alt- uuart, Erchanbreht, Odalrih, Adalune, Zuozo, Isunc, Alto, Cozzo, Uoto, Chunihoh, Tagabreht, Rihhart, Ellanmuot, Reginhoh. Et heec traditio 1) facta est ad Frigisingas in VIII. kal. Aprilis, anno incar- nationis domini DCCC.LXX.V., indietione VIII.

Cod. 188, f. 231 (ohne Zusammenbang mit dem Übrigen eingebundenes Blatt des 9. Jahrh.), k. Reichsarchiv zu München.

| Cod. ,traditia".

22

23.

875, 21. Mai, Freising. Anno, Neffe Bischof Annos von Freising, schenkt dessen Kirche sein Eigen zu Hall (im Innthale?).

Traditio Annonis.

In Christi nomine. Pateat auribus fidelium nobiliumque uirorum in prouincia Baiuuuariorum degentium, qualiter quidam nobilis uir nepos et equiuocus domni Annonis episcopi diuina conpunetus cle- mentia deuota pertractans mente, uf aliquid boni domo dei concessis- set et suorum mereretur indulgentiam percipere delictorum, inde ueniens Frigisingam ante requiem sancte dei genetricis Marie saneti- que Corbiniani confessoris Christi tradidit in capsam eiusdem uir- ginis Marie quiequid illo die in loco qui dicitur Hal, uisus fuerit pro- prietatis possidere, et nihil pretermisit quod domo dei non donasset, eo siquidem modo quod de domo dei eodem rectore Annone tribuente de pecunia solidos suscepit xl, ut eo firmius nullo contradicente me- morabiliusque eadem iam dieta traditio ad eandem permaneret eccle- siam inéonuulse perennis feliciter annis. Acta ad Frigisingas in XIII. kal. Junii, anno inearnationis domini DCCC.LXX.V. indictione VIII. Isti sunt testes, Petto, Liutprant, Otbreht, Otaechar, Uuerimbreht, Uuillibreht.

Cod. 188, f. 240, k. Reichsarchir zu München; Meichelbeck L/2, 354, Nr. 713 mit J. 865 und so auch Resch: Ann. II. 187.

2A. | c. 880, ..... y Bischof Arnold von Freising tauscht an den Vollfreien Gotschalk eine Hube zu Wörthsee gegen eine andere zu Rosegg, beides in Kärn- ten, aus.

Commutatio inter Arnoldum episcopum et quendam nobilem uirum nomine Cotescale.

In dei nomine placuit atque conuenit inter uenerabilem Arnol- dum Frigisingensis ecelesie episcopum, nec non et quendam nobilem uirum nomine Cotescale quandam commutationem facere sieut et fe- cerunt. Dedit itaque predictus uenerabilis episcopus eidem nobili

23

uiro ex parte ecclesie sue in proprietatem habendum in loco qui di- eitur ad Uueride hobam i. Econtra in reconpensatione huius rei dedit pretitulatus nobilis uir eidem episcopo ad ecclesiam retinendum ex parte proprietatis sue in loco qui dieitur Rasa hobam i. Unde et duas commutationes inter se fieri rogauerunt pari tenore conscriptas, ut uterque quod ab altero aecepit, teneat atque possideat aeuis tem- poribus.

Cod. 188, f. 72’ (X. Jahrh.), k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck 1/2. 396, Nr. 875; Resch: An». Il. 227 mit Bezug auf Rasen im Pusterthale.

29.

891, 21. Juli, Matighofen. König Arnulf widmet der Kirche zu Wörthsee | dem Bisthume Freising eine Capelle in Kärnten nach dem kónigl. Hofe „Liburna“ gehörig

(Fälschung): C. In nomine sanete et indiui- due trinitatis. Arnolfus diuina fa- uente clementia rex. Si erga loca

diuinis cultibus mancipata curam gerimus et aliqua potestatis no- stre eis inpenderimus subsidia, pro eterna adipiscenda salute hoc nobis non ambigimus esse pro- futurum. Quapropter omnium Christicolorum patescat agnitioni, quomodo nos pro diuine remune- rationis emolumento, nec non ob interuentum Waldonis sancte Fri- singensis eeclesie presulis quan- dam iuris nostri eapellam in Sela- uinie partibus ad eurtem nostram que Liburna uocatur consisten- tem quamque Waningus capella- nus noster in beneficium tenuit, eum omnibus appenditiis suis ad prefatam sancte dei genitricis

diuino cultui

et aliqua eis potestatis nostre

pateseat Christicolarum agnitioni

vulgo Lurna uocatur, consi- stentem, quam Zacharias papa ob heredes quasdam illis in par- tibus obhortas (!) neeandas illo ueniens Johanne Aquilegiense

24

semperque uirginis Marie ecele- siam electumque Christi confes- sorem Corbinianum qui ibidem corporaliter requiescit, nec non ad sanctos dei martyres Primum

uidelicet et Felieianum quorum

in eisdem partibus in loco qui uulgo Uueride uocatur, conser- uata micat ecclesia, perpetualiter consistendam tradidimus eum eur- tibus et edificiis, familiis ac man- eipiis, decimis, censibus, terris cultis et incultis, agris, pratis, pascuis, siluis, aquis aquarum- que decursibus, molinis, piscatio- nibus, uiis et inuiis, exitibus et redditibus, quesitis et inquiren- dis et uniuersis que legaliter ad ipsam capellam pertinere censen- tur, et iussimus hunc presentem muniminis nostri titulum inde eonscribi firmiter imperantes, ut eadem capella cum uniuersa inte- gritate sua ad prelibatam princi- palem diocesis sue sedem nostris futurisque temporibus pertineat atque eonstistat, ita ut rectores eiusdem ecclesie perenni ueluti de ceteris episcopii sui rebus semper utantur arbitrio quiequid inde facere uoluerint sine ullius obstaculo. Et ut hoc uerius cre- datur diligentiusque ab omnibus conseruetur, manu nostra subtus hoc idem roborantes preceptvm anulo nostro iussimus insigniri. Signum Arnolfi piissimi regis (M.). Egilpero notarius ad ui-

presule assistente in honore sancti Petri conseerauerat, Pipini regis ob amorem, eum omnibus appen- ditiis suis ad prefatam sancte dei genitrieis ecelesiam electumque: Christi confessorem Corbinianum qui ibidem corporaliter requies- cit, perpetualiter consistendam tradidimus

decimis utraque Trahaur fluuii in parte ad ipsam capellam antiquitus terminatis, censibus

sedem diocesis sue

perenni sem- per utantur arbitrio quiequid inde facere libuerit

25

tem Theotmari archicapellani Thiotmari

recognoui. Data XII. kal. Augu-

sti, anno dominice incarnationis

DCCCXCL, indictione VIII., anno

regni domni Arnolfi piissimi re- Arnolfi regis iiii. Ao- gis iii., Acetum ad Matahhoue | tum Matahoue feliciter amen. eurte regia in dei nomine felicter

d

amen.

Cod. 189, k. Reichsarchiv zu München, f. 21, f. 34'. ebend. Cod. 238, f. 97'. ebend. Cod. 238, f. 981. Meichelbeck, 1/2, 403, Nr. 902. Meichelbeck erwähnt, I/1, 145. Monum. boica XXXI/1. 137, Nr. 66. Monum. boiea, XXXI/1, 139, Nr..67 26. 6. 900, ...., ..... Ein gewisser Georgius schenkt der Kirche zu Wörth-

see die Güter seiner Frau Tunzá, gelegen am Ende des Sees daselbst.

Notum sit omnibus presentibus scilicet et futuris partibus Caren-. tanis constitutis, qualiter quidam nobilis uir nomine Georgius per- ueniens ad uenerabilem Uualdonem Frigisingensis ecclesie episco- pum ad Uueride loco nominato cogitans aliquid euangeliei implere precepti dicente domino: Date terrena ut mereatis eterna, inde di- uina Christi eonpunctus clementia perueniens ad locum pretitulatum qui proprio nomine ad Vueride uocitatur, vbi sanctorum martyrum Christi Primi et Felieiani corpora requiescunt, tradidit iure hereditario in eapsam supra scriptorum electorum dei, ipso uidelicet uenerabili episcopo traditionem accipiente unacum cum Vadalhoho ipsius tradi- tionis aduocato quiequid in summitate lacit) ipsius Heimo filius Yuitagouonis sue sorori nomine Tunza tradidit improprietatem (!), que et ipsa ipsius Georgii uxor legitima fecit, ut statim deinceps preseriptus rector sancte dei ecclesie ad utilitatem domus dei potestatem habuisset possidendum cum omnibus ad eundem locum legitime pertinentibus, hoc est territoriis cultis et incultis, eurtiferis, pratis, siluis, pascuis?), aquis aquarumve decursibus, mobilibus et

| Cod, ,laci^; 2 Codex hat puscuis.

26

inmobilibus, egressibus et regressibus, quesitis et inquirendis, nil preter mittens sed totum et integrum domo dei tradidit nullo contra- dicente, sed ut perenniter ista inconvulsa permansisset traditio rectori- bus loei ipsius feliciter possidendum. Ea itaque firmitate ae ratione ista fuit peracta traditio, ut ipse predictus uir Georgius ae Tunza uxor ipsius potestatem habuissent, ibi saero in loeo elegendi suorum sepulturam gorporum, quandoque dei visitante de hoe seculo essent recessuri et ut ibi a elerieis deo seruientibus iamborum (!) perpe- tualiter memoria saeris in orationibus permansisset. Istius traditionis isti sunt testes, Lantolt, Herilant, Sigiuuart, Paldachar, Heimpercht, Vrolf.

Cod. 188, f. 107/, k. Reiehsarehiv zu München; ebend. auch Cod. 238, f. 101; Meichelbeck L/2, 428, Nr. 980; Resch: Ann. II. 236.

21.

c. 900, ...., an der Stiefern. Ein gewisser Joseph schenkt dem Bisthume Freising zu zwei wiederholten Malen seinen Besitz zu Stiefern oberhalb Krems in Niederösterreich.

Notum sit omnibus presentibus scilicet ac futuris, qualiter qui- dam uenerabilis uir eui nomen erat Joseph, .diuina compunctus cle- mentia cogitans pro remedio anime suae domo dei Frigisingensis ecelesiae quasdam res tradere que in honore sanete Mariae est con- secrata, vbi confessor Christi Corbinianus eorpore quiescit. Inde pre- scriptus uir Joseph perueniens ad dominum Vualdonem episcopum ad Stiuinna, qui tum temporis reetor istius eeclesie fuit, tradidit in manus pretitulati episcopi Uualdonis et aduocati sui nomine Engil- hart indubitanter iure perpetuo nullo contradicente ad domum dei retinendum quasdam res proprietatis suae in eodem loco, quas ipse Joseph dominum episcopum hominesque illorum cauallicando eircum- duxit, hoc est in ipsa marea de superiori via que ipsa uia uadit in duos riuuolos, ae deinde usque ipsi rivuoli eadunt in flumen qui diei- ter Stiuinna, quiequid ibi interest, nil preter mittens quod totum et integrum: domo dei suecessoribus episcoporum tradidisset. Denique vero alteram peregit traditionem, in eodem loco res proprietatis suae tradidit in manum domini episcopi ae prescripti aduocati sui Engil- hardi, que ipse res jam olim ab antecessoribus suis domo dei tra-

21

dita fuerunt annuatim illis censum persoluendi de domo dei, eo modo uenerabilis uir Joseph easdem tradidit res laudabili episcopo et aduocato suo ad domum dei suisque successoribus retinendum, in omni anno illi persoluerent denarium i seu de cera pretium ualentis denarii, et ut orationis assiduitas et fidei amicitia talis inter eos fuisset qualis antea mansit inter antecessores eorum. Isti sunt testes per aures traeti, Ratheis, Rihperht, Heistolf, Arnolt, Ruodperht, Sel- prat, Uuadallant, Helmrih, Suvidperht, istique homines sui istius tra- ditionis testes fuerunt, Abraham, Prozilo, Petto, Seman, Tribagos, alter Abraham, Pretimir, Prozila, Joseph.

Cod. 188, f. 108, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 12, 428, Nr. 981.

28. e. 930. ...., ..... Bischof Wolfram von Freising tauscht mit. einem unge- nannten Freien 4 genannte Unterthanen gegen 2 andere der Kirche von In- nichen ein.

Notum sit omnibus in tempore presenti consistentibus et in futuro superuenientibus commutatio que inter episcopum Frigisin- gensem et quendam liberum hominem facta. Prenominatus ergo vir tulit iili mancipia proprii sui iuris istis nominibus dicta Reginpreht, Zelabo, Adalhart, Imuza et tradidit in manus prescripti presulis et aduocati sui nómine Ratolti. Econtra autem prefatus antistes1) ad- uocati sui cum consensu aliorum fidelium suorum tradidit eidem homini ingenuo duo mancipia Job et Anthalm qui pertinebant ad lo- eum qui dicitur Intiha. Hie (!) sunt nomina testium qui ad confir- mationem eadem (!) traditionis trahebantur, Reginpreht, Aripo, ii. Aripo, Anzo, Isanhart, Wolomunt, Wolffolt, ii. Wolffolt, Engilpreht et alii multi.

Cod. 188, f. 113, k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck 1,2, 436, Nr. 1003 unvollständig; Resch: Annal. II. 419, Aet. Mill. 47.

] Die gegenwürtige Tradition nennt den Namen des Bischofs nicht, da aber alle früheren Documente im Codex zunächst diesem von Bischof Wolfram handeln, ist auch hier derselbe zu verstehen.

28

29.

931,14. April, Quedlinburg. König Heinrich I. schafft dem Bisthume Freising dessen entfremdete Güter zu Mais, Kortsch und Kuens in Tirol wieder zurück.

C. In nomine santae et indiuiduse trinitatis. Heinrieus diuina fauente clementia rex. Diuinae igitur auctoritatis innumerabilibus pro- uocamur exemplis inutile terrenum spernere negocium et perpetuae felicitatis adamare substantias quas erugo et tinea demoliri nequeunt, nec fures effodere et furari. Idcirco nouerint omnes fideles nostri, tam presto manentes, quam etiam futuro tempore succedentes, quali- ter nos rogatu fidelis nostri scilicet Uuolframmi Frigisingensis aeccle- siae episcopi praedium a sancto Corbiniano quondam emptum et a monasterio in ipsius honore constructo hactenus iniuste ablatum, in ius proprietatemque praefati monasterii per hoe nostrae auctoritatis praeceptum remittimus perpetualiter possidendum, hoc est Meies et Chorces et Cheines et quiequid ad hec iure legitimeque pertinere uidetur, tam terris quam domibus, mancipiis, pratis, pascuis, siluis, aquis aquarumque decursibus, mobilibus et immobilibus uel quicquid diei aut nominari potest, que sita esse dinoscuntur in pago Uenusta in eomitatu Berhtolti. Et ut hoc firmius credatur diligentiusque in- eontaminatum obseruetur, hane nostri corruborationem (!) prae- cepti inde eonseribi iussimus manusque nostrae confirmatione indita anuli nostri impressione sigillari praecepimus.

Signum domni Heinrici (M.) serenissimi regis. Poppo cancel- larius ad uicem Hiltiberti arehicapellani recognoui et (subscripsi).

Anno incarnationis dominieae DCCC.XXXI , indictionejIIIT., XVIII, kalendas Maias, anno imperii Heinrici regis XIII. Actum in Quitilingir- bure feliciter amen.

Orig. Pergament, aufgedr. Sigel nur mehr in 2 Bruchstüeken vorhanden;

k. Reichsareliv zu München; Meichelbeck L/1, 163; Mon. boica XXVIIL/2, 1 68 Resch: Annal. Il, 404.

29 30. Fälschung. (032), ... ., .. ... 1) Herzog Berthold von Baiern befiehlt seinen Va-

sallen Rudolf und Merolt, der Kirche von Freising ehemals derselben entzogene nun aber wieder rückgestellte Güter zu Mais und Kortsch freizugeben.

Perahtoldus diuina fauente clementia dux Ruodberto et Merolto nostris fidelibus. Cognoscere uos uolumus, quia dilectissimus frater noster Arnolfus una nobiscum rogatu Wolframmi uenerabilis episcopi in Frisingam predicti episcopi parochiam, ubi sanctus Corbinianus requiescit cum nostris fidelibus conuenimus ibique inuictissimus frater (noster) pro remedio anime sve quasdam res eidem ecelesie quondam iniuste abstractas cum consilio suorum fidelium relaxauit. Nos vero uite nostre stabilitatem animeque nostre felicitatem omnium- que nostrorum prosperitatem prospicientes et eonsultu iam dieti fratris nostri ceterorumque nostrorum fidelium precibus prefati episcopi omnisque eius familie peticionibus annuentes proprietatem beatissimi Christi confessoris Corbiniani ad Meies et Chorces quamlibet eius illius esse iure testatur et priscis temporibus iniuste ab ecclesia eiusdem sancti ablata esse constat, in requiem beate dei genitricis Marie et ante dieti confessoris Christi Corbiniani in manus prescripti episcopi potestatiue remisimus. Quapropter precipiendo uobis iubemus, ut sicut gratiam nostram habere uelitis, predictas proprietates ad Meiges et Chorces et omnes res iure ad easdem prorietates perti- nentes sine ulla mora et absque omni impedimento nuntiis predieti episcopi representare et eius seruituti subiugare potestatique illius restituere non tardatis. Et ut hec auctoritas nostri precepti et lega- tionis firmior et stabilior habeatur et a uobis uerius credatur et diligentius perfieiatur, anuli nostri inpressione hanc epistulam subter sigillari iussimus, quia hoe preceptum nostrum firmum et inuiolabilem esse uolumus.

Cod. 189, f, 35, k. Reichsarchiv zu München; ebend. Cod. 191, f. 116 und Cod. 238, f. 101; Meichelbeck L/1, 164 unvollständig; Resch: Ann. II, 418.

] Das Jahr nach Huschberg: ält. Gesch. des Hauses Scheiern u. s. w. 143.

30

31.

c. 950, ... . ., Freising. Bischof Lantbert von Freising tauscht mit dem vollfreien Manne Jagob Güter zu Gufdaun und Stilfe gegen andere zu Thaur bei Innsbruck ein.

Notum sit omnibus sancte dei ecclesie fidelibus, nobilibus et ignobilibus, presentibus seilicet et futuris, qualiter Lantbertus uene- rabilis Frigisingensis ecclesie episcopus nee non et quidam nobilis uir nomine lagob eiusdem episcopi uassallus quandam commutationem ' facere inter se decreuerunt, sieut et fecerunt. Dedit itaque idem prenominatus nobilis uir quiequid proprietatis habuit in loeo Cubi- dunes dicto, id est curtifera duo et arabilis terre ivgera xxx, prato- rum karradia xl, et in alio loco Stilues nominato in ualle Vuibitina arabilis terre iugera iiii, pratorum karradia v cum omnibus rebus iure ad predictam proprietatem pertinentibus in manus prefati episcopi et aduocati sui Ratoldi ad ecclesiam sanete Marie sanctique Corbiniani confessoris Christi perpetualiter existendum. Econtra vero in reconpensatione eiusdem commutationis idem iam prenominatus laudabilis episcopus una eum manu sui aduocati prescripti de rebus prefate dei ecclesie in loco Toura dicto id est curtiferum i et arabilis terre iugera xxxvi, pratorum karradia xx eum omnibus rebus iuste legitimeque ad eundem Toura pertinentibus eidem pretitulato nobili uiro euis temporibus temporibus in proprietatem tradidit habendum. Predictus igitur lagob trium iugerorum et pratorum karradia xx in illo loco Cubidunes plus dedit quam sibi ad Touro daretur. Unde et duas commutationes inter se fieri decreuerunt pari tenore conscriptas, ut uterque quod ab altero accepit, firmiter teneat atque in dei nomine feliciter possideat. [ta namque commutatio faeta est ad Frigisingam cum consilio principalium uassallorum Aribonis, Uvolftregili, Eram- berti et ceterorum omnium atque de familia clericorum Adalliozzes magistri, Kerhandi, Liutberti et Fritilonis ac laicorum Rihfridi, Uvaldmanni, Otmari et Uuolfkozzes et aliorum ualde plurimorum principalium. Isti sunt testes eiusdem commutationis sicut mos est per aures attracti, inprimis Eramperht, Papo, Kotescalch, Uvetti, Dietrih, Irmanheri, Ratkis, Iagob, item Ratkis, item Uuetti et alii.

Cod. 188, f. 135', k. Reiehsarchiv zu München; Meichelbeck 1/2, 456, Nr. 1069 unvollstándig; Resch: Ann. II, 460; Aet. mill. A8.

31

31.

ec. 950,..... yet Bischof Lantbert von Freising tauscht mit dem Volifreien Papo Güter zu Ambras und Biberbach in Tirol gegen andere in Walkershofen ein.

In dei nomine. Placvit atque conuenit inter uenerabilem Lant- bertum Frigisingensis ecclesie episcopum nee non et quendam nobilem uirum Papo nominatum quandam commutationem facere sicut et feeerunt. Tradidit itaque idem predictus nobilis uir in manus prefati episcopi et aduocati sui Ratolti talem proprietatem qualem suus pater Piligrim nomine in potestate et tutamine habuit in loco Omaras dicto, cum curtiferis et edificiis, pratis, pascuis atque nemo- ribus et cum i seruo qui dispensationi preerat, cum exitibus et redi- tibus, quesitis et inquirendis omnibusque rebus iuste legitimeque ad eundem locum pertinentibus, et in alio suo loco Piparpah dicto colo- niam i excepto curtifero, ad ecclesiam sanete Marie sanctique Cor- binianı confessoris Christi eternaliter persistendum. Econtra vero in recompensatione eiusdem conmutationis idem prefatus laudabilis episcopus cum manu sui aduocati predicti eidem prefato nobili uiro de rebus prefate eeclesie locum Waltkereshoua dietum eum ecelesia i et omnibus causis iure ad eundem loeum pertinentibus euis tempo- ribus in proprietatem tradidit habendum. Unde et duas commutationes inter se fieri uoluerunt pari tenore conseriptas, ut vterque quod ab altero accepit, teneat atque possideat firmiter. Isti sunt testes eiusdem eonmutationis, Kundpold, Engildieo, Isanhart, Adalfrid, Anno, Engil- preht, Kotesscalh, Sigimuot, Kundheri, Sigihart, Helmrih, Reginheri et alii.

Cod 188, f. 121’, k. Reichsarchiv zu München ; Meichelbeck k 12, 447, Nr. 1039 unvollständig; Resch: Ann. II, 459.

33.

965, 3. April, Gelnheim. Kaiser Otto schenkt auf Bitten Bischof Abra- hams von Freising dem Vasallen desselben, dem Slaven Negomir, Güter zu Wierthschach in Kärnthen.

C. In nomine sancte et indiuiduae trinitatis. Otto diuina annuente clementia imperator augustus. Nouerint omnes fideles nostri

32

praesentes scilicet et futuri, qualiter nos per interuentum dilecte dueis (!) domingque Judite, nec non oratu nobis satis cari episcopi Abrahe cuidam suo vasallo Negomir nueupato (!) donavimus talem proprietatem, qualem nos visi sumus habere ad Vuirzsosah in par- tibus Carantanie in comitatu Hartuuigi comitis qui et ipse inibi vualtpoto dieitur, ac in decania Vuolframmi decani, aeternaliter in proprietatem habendum cum curtibus et edificiis, pratis, pascuis, terris eultis et ineultis, aquis aquarumue decursibus, molendinis, pis- cationibus, viis et inviis, exitibus et reditibus, quesitis et inquirendis omnibusque rebus ad prefatum locum iure legitimeque pertinentibus eo tenore, vt prefatus Negomir liberam habeat potestatem de iam ante dicta proprietate sibi tenendi, donandi, vendendi, commutandi vel quiequid exinde ei placuerit faciendi. Et vt haec nostre dona- tionis auctoritas firma permaneat, anuli nostri impressione sigillari iussimus manu nostra eam subtus roborantes.

Signum domni Ottonis (M) pigissimi (!) imperatoris.

Liutulfus notarius ad uicem Brunonis archicapellani recognouit.

Data iii. nonas Apriles anno vero dominiee inearnationis DCCCC.LXV., indictione VIIL, imperante vero piissimo imperatore anno imperii eius iiii. Actum in Gilanheim amen.

Orig., Pgt., aufgedr. verzüglich erhaltenes Sigel, Stiftsarehiv zulnnichen; Resch: Aet. millen. 49.

34.

Fälschung.

965, 22. Juli, Mainz. Kaiser Otto T. bestätiget die Schenkung genannter

Alpen bei Innichen, welche Herzog Tassilo von Baiern der Kirche von Frei-

sing gewidmet hatte, und befreit das Kloster von der Gerichtsbarkeit der Herzoge und Grafen.

C. In nomine sanctae et indiuiduae trinitatis. Nouerint omnes Christi fideles tam presentes quam futuri, qualiter Otto imperator Romanorum augustus quaedam iuris sui predia in loco Intichinge sita cum ministris et cum omnibus pertinentiis et uten- silibus eorum aliisque appenditiis ad aecclesiam sanctae dei genitricis sanetique Corbiniani Christi confessoris perpetualiter

33

existenda Zradidit, ea uidelicet ratione ut idem prefati ministri eorumque successores prediorum suorum scilicet cum areis, edibus, terris cultis et incultis, uiis, inuiis, exitibus vel reditibus, quaesitis et inquirendis, aquis earumue decursibus, molis, molendinis, pisca- fionibus, siluis, uenafionibus, apum pascuis, paludibus, alpibus, uallibus, planiciebus, omnibus rebus iuste vel legaliter ad eadem respicientibus, liberam habeant potestatem ante dicta predia tenendi, possidendi, commutandi vel quicquid sibi libuerit modis omnibus inde inter se faciendi. Insuper idem gloriosissimus impe- rator locum eundem ab omni iugo regiminis scilicet ducum, comitum aliarumque potestatum liberum et securum suspendit, excepto aduo- eato qui eius imperiali panno ex regia manu suscepto que regenda sunt regat, quae deffendenda sunt deffendat, et si aliquis eosdem filios aecclesiae siue episcopus siue alii potentes vel de predii pro- prietate vel regiminis potestate iniuste et inlegitime opprimere et inquietare praesumpserit liberam habeant licenciam imperialem aulam super hoe appellare et proelamare. Nomina alpium ad eandem pro- prietatem pertinentium, Pragas, Serla, Pletces, Cunasella, Uisealina, Sexta, Nemes, Anauanto, Ualdomonega, Ualpericula, Kartitsa, Uallesella, Aluala, Maserola, Sirminit, Ualferna, Frontal, Camp- cauerin, Ualgratto, Plancho, Monteplana, Riualua.

Signum domni Ottonis (M.) inuieti imperatoris augusti.

Hartradus cancellarius uice 1) rononis archicapellani subseripsi.

Data XT. kalendas Augusti, anno incarnationis domini DCCCCLXV., indietione VIII. Magoncia actum feliciter amen.

Angebl. Orig. Pgt., mit sehr gut erhaltenem Sigel, Stiftsarehiv zu Inni- eben. Resch: Ann. Sabion. Il, 400; Aet. millen. 45; Sinnacher Beitr. 1, 549, Nr. 33; vgl. Stumpf: Reichskanzler. II, 34, Nr. 383.

l| Der hier weggelassene Buchstabe soll wohl B sein, ist aber bestimmt e mit einem Nebenschafte ähnlich dem cursiven verlängerten t.

Betr. der Stellen in Cursiv vergl. Urk. v. 788, . . . ., Scharniz (Nr. 5).

Aussen steht (von Paprions Hand?): „Petrus Frizlar natus in Silian nota- rius imperialis et protonotarius apostolicus, dein canonicus domicellaris in Intica et parrochus et archidiaconus in Villach finxit anno 1452 hoc diploma de anno 925, quod iterum anno 1782 a certo alio canonico Inticensi ad annum 965 correctum et emen- datum fuit.^ Die älteste Archivsnotiz , welche das Document trügt, stammt aus dem 14. bis 15. Jahrh.

Fontes. Abth. II. Bd. XXXI. 3

BA

35.

972, 28. Mai, Pavia. Kaiser Otto I. schenkt dem Kloster Innichen einen bezeichneten Landstrich am Flusse ,Uallat*, zu Cuneo und „Piscatorus“ bei Godego im Venettanischen.

C. In nomine sancte et indiuidue trinitatis. Otto diuina fauente clementia imperator augustus. Nouerint omnes nostri fideles presentes scilicet atque futuri, qualiter nos per interuentum dilecte coniugis nostre Adalheide nee non equiuoei nostri (!) quasdam res nostri iuris sitas in comitatu Taruisiano haut longe a fluuio Uallatus:) et in loco qui dieitur Chunio, qui situs est prope litus Brente, qui fuit Ysaae Judeo traditus a Wieberto, etin loeo qui dicitur Piscatorus et Uicentino comitatu in eireuitu Gudage ultra tria miliaria, et in utraque ripa Brente ius macelli et in eius finibus que inter istos designatos fines iacent, que appellantur Aunario, deinde terminante in aqua que dieitur Musone, deinde terminante in flumine Diso et deinde terminante in Litrano unde Silus resurgit, et de ipsa supra nominata curte Gudago 2) terminante in Aurillia et deinde terminante in Rescio, inter istos designatos fines cum pratis, pascuis, uiis et inuiis, exitibus et reditibus, fontibus, aquis aqua- rumque decursibus, piseationibus, molendinis, siluis et paludibus omni- busque rebus iuste legitimeque ad eandem curtem respicientibus, quesitis et inquirendis ad seruitium sancti Candidi ad Inticam in manus nobis satis cari episcopi Abraham appellati ob remedium anime nostre tradidimus eo seilicet tenore, ut isdem iam dictus episcopus usque ad obitum sui absque eontradietione omnium totum atque integrum teneat atque possideat, postea vero seruitio sancti Candidi redintegratum perpetim inibi permansurum ad Inticam redeat atque respiciat. Et ut hec nostri iuris donatio firma stabilisque per- seueret, hane cartam conscribi ac sigilli nostri inpressione subsignari iussimus. Signum domni Ottonis (M.) inuictissimi imperatoris augusti. Liutolfus cancellarius uice Hattonis archicappellani subscribsi. Data V. kal. Junii anno inearnationis dominice DCCCCLXXII. , indietione

l Fol. 20 ,Uallat^; 2 ib. ,curte supra nominata* ;

35

XV., anno regni domni Ottonis XXX., imperii autem VIII. Actum in proilo Papie. Cod. 189, t. 10 und 20, k. Reichsarchiv zu München; ebendort Codd.

191, f. 74, 100’ und 106, 238, f. 104; Meichelbeck 1,4, 179; Resch: Ann. lI 527, Aet. millen. 51, Monum. boica XXXI/1, 210.

36.

Fälschung,

973, 28. Mai, Altstüdt. Kaiser Otto spricht dem Bisthume Freising den

Besitz gewisser Landstriche in den Grafschaften Puster-, Lurn- und Kad-

oberthal, dann der Alpen „Nemes“, „Anauanto“, „Uvaleummunaga“ u. 8. w. in Tirol zu.

C. In nomine!) sanete et indiuidue trinitatis. Otto diuina f(ajuente clementia imperator augustus. Nouerit omnium industria fidelium nostrorum tam presentium quam et futurorum, qualiter uenerabilis Frisingensis aecrlesiae Abraham episcopus nostram adiit celsitudinem proclamans se quedam loea in medio horum comitatuum eonstitata qui vulgo uocantur Pustrussa, Lurno, Catubria, iniuste et inlegitime a prefata Frigisingense aecclesia subtracta, nos uero per interuentum dilecte matris nostre Adalhaide et nostri nepotis uidelicet Queis Heinriei suis petitionibus consentientes et quiequiq (1) inter hos?) tres supra titulatos comitatus proprietatis habuimus, hoc est ubi ingreditur fluuius Pudio, Rionzum, ex eo loco sursum quecumque adiacent utrisque ripis eiusdem fluminis cum comitatu Catubriae, inde usque ad flumen Affoltrupach alpes sic appelatas uidelicet Nemes, Anauanto, Uvaleummunaga, Fiscalina, Cunisello, Plezzes, Serula, Pragas, Sexta siue omnia quocumque uocabulo sint, si inter hos fluminum meatus Pudio et Rionzum, montes, ualles, planities, prae- fatae aecclesiae presuli potestatique subposuimus et per nostre tra- ditionis seriptum iterum ®) renouamus sicut ab antecessoribus nostris regibus illue tradita conperimus. Insuper etiam sub panno imperiali nostro iubemus, quiequid de(in)ceps in his locis nascatur in uena- tionibus siue piscationibus, ut nullus audeat se absque licentia epis-

l Eigentlich steht ,Inmine*^!; 2 Der ganz ungefüge Schreiber besserte $0 aus: ,infreshos^; QJ Dies Wort ist aufgesetzt.

3*

36

eopi intromittere, si quis hoc praeuaricauerit, regium pannum epis- copo siue aduocato illius persoluat. Iussimus hoc preceptum conscribi, per quod iubemus ut oinnia prefata ad ecclesiam Frigisingensem per- petuo iure pertineant. Ut autem haee concessio nostra firmam habeat stabilitatem, manu nostra raborauimus anuloque nostro sigillari pre- cepimus.

Signum domni Ottonis (M) inuieti imperatoris augusti.

Uuildigissus cancellarius uiee Rudeberti archicancellarii sub- seripsi. u

Data V. kal. Ivnii anno incarnationis dominice DCCCCLXXTIIIL., indietione L, anno regni domni Ottonis XIIL, imperii autem V., actum 1) Altsteti.

Fälschung des 12. Jahrh. Urkundenform Pgt., im Texte ein paar kleine Moder- lucken, Sigel an Seidenfäden angehängt gewesen, k. Reichsarchiv zu Mün- chen; ebend. auch Codd. 189 f. 2, 238 f. 103’ und 191 f. 73,' 95'; Meichel- beck L/1, 179 ; Resch: Ann. Sab. II. 530; Aet. mill. 52; Mon. boica XXXI/1, 216.

31.

973, 30. Juni, Tribur. Kaiser Otto I. schenkt dem Bisthume Freising Güter in Krain an der Safniz, mit den Orten Safnız, Lack, „Susane* u. s. sb. unter Angabe der Grenzen.

C. In nomine sancte et indiuidue trinitatis. Otto diuina fauente clementia imperator augustvs. Nouerit omnium industria fidelium nostrorum tam presentium quam futurorum, qualiter per interuentum dilecte matris nostre Adelheide et fidelis nostri uidelicet Heinriei ducis quasdam partes nostre proprietatis sitas in ducatu prefati dueis et in comitatu Poponis comitis quod Carniola uocatur et quod uulgo Creina marcha appellatur. Est enim in ipso comitatu riuulus paruus qui uocabulo Selauorum Sabniza nuncupatur, ab exitu illius ubi oritur, statim cacumina uel sumitates montium occidentalem partem uersus usque ad Zelsah, et hoc ipsum territorium cum omnibus ad hoc per- tinentibus, nee non et alpem Bosangam, deinde trans Zouriza usque

I Es steht eigentlich „acto“ mit irgend einer sonderbaren Kürzung oberhalb.

37 ad montem Lubnie ipsumque montem usque ad maiorem amnem qui Zoura uocatur, utramque ripam illius amnis deorsum usque ad ostium pretitulati riuuli Sabniza indeque sursum ad caput uel exitum ipsius riuuli quiequid inter ipsa confluentia habuisse uideamur, loca sie no- minata Sabniza, Lonea, Susane, iterumque Celsah uel qualicumque uocabulo uocantur, hoc totum in proprium cuidam nostro fideli nobis- que satis percaro episcopo Abraham uocitato donauimus cum omnibus rebus iure legitime(que) ad pretitulata loca aspieientibus, cum cur- tilibus et edificiis, manicipiis utriusque sexus, si inibi nostri iuris inueniuntur, agris eultis et incultis, pratis, pascuis, siluis, aquis aqua- rumque decursibvs, molendinis, piscationibus, uenationibus, uineis et uinetis, uiis et inuiis, exitibus et reditibus, quesitis et inquirendis, mobilibus et inmobilibus, hec omnia ut prescripsimus uolumus ut prefatus episeopus firmiter teneat sine obstaculo uel eontradietione vlla. Insuper vero ubieunque in illa regione in foresto nostro siue in qualieunque loeo paseua poreorum inuenta erunt, suis porcis inibi nutritis saginationem habeat. Et ut nullus comes uel dux seu ulla persona in aliquo se intromittat absque licentia uel iussione prefati episcopi Abrahe aut illius hominis cui episcopus hoe ad regendum commiserit. Et ut hee nostre donationis auetoritas firmior stabiliorque permaneat, iussimus quoque hoc presens preceptum inde eonseribi anulique nostri inpressione sigillari, per quod uolumus firmiterque iubemus quatenus prefatus episcopus liberum arbitrium habeat sibi tenendi, commutandi, tradendi uel quiequid sibi placuerit exinde faeiendi, et ut uerius a posteris nostris in futurum eredatur, manu nostra id ipsum subtus roborantes. Signum domni Ottonis (M.) inuietissimi imperatoris. Willigisvs cancellarius uice Rodberti archi- eancellarii reeognoui. Data II. kal. Ivlias anno dominice inearnationis DCCCC.LXXIIH, indietione IL, anno domni Ottonis regni XIII, imperii VII, Aetum Dribure.

Cod. 189, f. 19, k. Reichsarchiv zu München; ebend. 238 f, 104' und 191 f. 83^ und 106; Meichelbeck L/1, 180; Resch: Ann. Sabion. II. 533; Mon. boiea XXXI/1, 220. |

38

38.

973, 23. Nov., Heiligenstadt). Kaiser Otto II. schenkt dem Bisthume Freising einen Landstrich innerhalb angegebener Grenzen in Krain an der Safniz und Zeyer.

C. In nomine sanctae et indiuiduae trinitatis. Otto diuina fauente clementia imperator augustus. Nouerit igitur omnium fidelium nostrorum praesentium scilicet et futurorum industria, qaliter (!) nos dignis et admodum honestis petitionibus dilectissimae eoniugis nostrae Theophanu nec non cari nepotis nostri Baioariorum ducis Heinrici suppliciter obsequendo rogati venerabili et totius religionis uiro Abrahae sanctae Frigisingensis aecclesiae praesuli nostrae fami- liaritati digne adiuneto quandam nostrae proprietatis partem in regione vulgari vocabulo Chreine et in marcha et in comitatu Paponis comitis sitam, id est ubi riuvlus Sabniza originem producere incipit, deinde statim occidentem uersus cacumina montium siluasque interia- centes usque ad Boesanam et sic ad fines earundem alpium, deinde ubi riuvlus Cotabla originem sumit, usque ad hune loeum ubi hostium in Zoura fluuium mittit, sicque trans Zouram usque ad summitatem ipsius montis Zourae adiacentis qui extenditur orientem uersus, et ita per eundem montem perque eonualles usque ad castrum quod vulgo Bosisen uocatur et sic deorsum de ripa quantum extenditur unius iugeri longitudo usque ad uadum quem vulgo Stresoubrod uocant, ibique ultra eundem fluuium occidentem uersus usque in uiam quae uocatur uia Chreinariorum et sursum per eandem uiam quiequid campi in australi eiusdem uiae parte iacet, ita ut Primet territorium et sil- uvla quae Szovrska Dubravua (dieitur), sub eadem eomprehensione te- neatur et spatium quod iacet inter Primet et Vuizilinesteti, per medium diuidatur et sic usque in praefatum riuvlum Sabniza, nostra imperiali do- nauimus potentia in proprium et perpetuum vsum concessimus firmiter- que cum terris cultis et incultis, pratis, pascuis, siluis, aedificiis, aquis aquarumue decursibus ipsoque iam dicto foresto, uenationibus, pis- cationibus, molendinis, mobilibus et inmobilibus, uiis et inuiis, exitibus et reditibus, quaesitis et inquirendis et cum omnibus iure legaliterque ad haec pertinentibus. Praecipimus etiam et nouiter con-

———

] Das Datum nach Stumpf: Reichskanzler 56, Nr. 613.

stituimus eisdem in locis bannum nostrum a riuulo Sabniza uersus oeeidentem usque ad finem Bosanga et inde usque ad iam dictum riuvlum Chotabla, indeque usque in Zovra fluuium et quiequid intra haec eadem praefata undique secus comprehensum uidetur loca, et regio imperatorioque more iubemus eo tenore, ut siquis quarumlibet personarum in quibuslibet iam dictis siluularum uel forestorum locis euiuslibet generis feras canibus uel qualieumque modo compraehen- derit, bannum huiusmodi culpa nostro debitum fisco (i)psi episcopo dubietate postposita, si hoe absque eius fecerit licentia, dominica aestimatione persoluat. Haec uero et caetera iam dieta tali consistant ralione, ut ipse iam dietus episcopus libero deinceps perfruatur arbitrio haec ómnia tenendi, dandi, uendendi, eommutandi seu quie- quid inde uoluerit faciendi. Et ut haec nostrae largitionis aucto- ritas firmior stabiliorque eunctis sanctae dei aecclesiae filiis per- petim credatur, hane cartam inscribi iussimus anuloque nostro signatam manu proprie subtus eam fimauimus. Praecipimus etiam ut nulus eomes uel iudex siue deeanus neque aliqua persona ius ha- beat se intromittendi absque licentia episcopi aut eius cuicumque ipse commendauit.

Signum domni Ottonis imperatoris (M.) augusti.

Uuilligisus cancellarius uice Ruodberti archicappellani sub- seripsi. Data VIII. kal. Decembris anno incarnationis domini DCCCCLXXIIIL, indictione IL, anno regni domni Ottonis XIIL, - imperii VIL, Actum Heiligenstat amen.

Orig., Pgt., mit mehrfachen kleinen Lücken an den Bugecken, aufgedr. Sigel bis auf geringen Rest abgefallen, k. Reichsarchiv zu München ; ebend. Codd. 189, f. 22, 191 f. 85 und 238, f. 105; Meichelbeek 1/1, 180; Monum. boica XXVIIL/2, 210.

39.

975,....,..... ‚Bischof Abraham von Freising tauscht. mit dem Kleriker Ruodhari Kirchen, Güter und Unterthanen zu Velach und Stall gegen solche zu ,Vualaha", an der Lurn und: Liser; sämmtlich in Ober-

kärnthen. ^

In nomine sanete et induiduz trinitatis. Placuit atque conuenit inter uenerabilem Abraham Frisingensis aecclesi@ episcopum et quen-

40

dam nobilem clericum Ruodharium nomine quandam inter se facere eonplieitationem (1!) sieut et fecerunt. Dedit namque idem clericus iam dietus in duobus locis Velah et Staila nuneupatis aecclesiam iure et legitime decimatam aliamque sine decima et hobas v unacum manieipiis sie nomipatis Tihmar, Goztibil, Imizi, Goztizai, Radagozt, Salache, Rihmunt, Kisalhart, Vitina, Kazne, Siuina, Lunota, Liutza, Rihpirih, Engilpure, Keza, Engiza, Peza, Gotauuar, Adalsuint, Erehanrat, cum curtiferis et edificiis, pratis, pascuis, siluis, aquis aquarumve deeursibus, molendinis, piscationibus, exitibus et rediti- bus, viis et inuiis, quesitis et inquirendis et omnibus rebus iuste ad loea illa pertinentibus vna cum manu Ruodolfi euiusdam nobilis viri in manus uenerabilis episcopi et aduocati sui iÖdalscalchi ad ecclesiam sanete Marie sanctique Corbiniani. Econtra vero laudabilis antistes eum consilio omnium suorum clericorum laieorumque una eum manu aduocati sui iam dieti in tribus loeis Vualaha, Lurna, Lisara uoeitàtis aecclesias ii decimatas, hobas x et mancipia sic nominata Zeizo, item Zeizo atque iterum Zeizo, Gomman, Peratholt, Sanzi, Azo, Minigo, Pezaman, Ruodolf, Pitalo, item Comman, Engizo, Isanhart, Tieho- drah, Lazdimir, Uulconga, Perahtolt, Zidebit, Godemir, Krazza, Engiza, Raza, Tihea, Azala,. item Azala, atque iterum Azala, Liupa, Aza, Uvipa, Lanza, Uvillipure, Engiza, Tupa, Sigila. Eecha, Meginpure, Enzila, Chiriehpure, Hiltigunt eum eurti- feris, aedificiis, pratis, pascuis, siluis, (aquis) aquarumque de- cursibus, molendinis, piscationibus, exitibus et reditibus, uiis et inuiis, quesitis et inquirendis et omnibus rebus ad ista loca pertinentibus retradidit, eo tenore ut ille iam dictus clericus et suus nepos Ruotharius nuneupatus loea dieta et accepta usque in finem uit? firmiter teneant atque possideant, postea uero omnia illa ad ecclesiam Frigisingensem redeant atque respiciant. Testes Arnolt, Ögo, Penno, Ratpot, Altuom, Eparheri, Uuitagouuo, Isanrih, Megin- hart, go, item Meginhart, Koteschalh, Gumpo, Anno, Ödalschalh, Helmpreht Zacco, Kisalolt, Erchanger, Dietrih, Zacco, de familia Asmar, Rihheri, Aripo, Isangrim, Adalhart, Vuolfhart, Humpreht.

Cod. 188, f. 181, k. Reichsarchiv zu München; Archiv f. Kde, österr. Geschichtsquellen XXVII., 259, Nr. 3.

41

A0.

e 975, ...., ..... Bischof Abraham von Freising tauscht mit dem Vollfreien Gozhalm Güter zu Rotenbach, Hochstetten u. s. w. in Baiern gegen andere zu Malentein in Kärnthen aus.

Consultum namque et iustum videtur, ut quiequid ecclesiasticis vel secularibus negociis agitur, ordine litterarum ae stabilitate uerativm testivm ita ligetur et firmetur, ne inposterum ab ullo possit dissolui uel corrumpi. Quapropter omnes eeclesie fideles nouerint quomodo complacuit atque conuenit inter uenerabilem Abraham Fri- gisingensis ecclesie episcopum et quendam nobilem uirum nomine Gozhalmum quandam facere conmutationem sieut et fecerunt. Tra- didit namque idem prefatus episeopus eum manu sui aduocati Paponis prefato nobili uiro ad Rotinpah arabilis terre hobas iii et iugera xiii ac prata omnia in eodem loeo constituta et ecelesiam 1 decimatam ad Hohsteten, nee non ad Rihhinchirihhun tertiam partem decime in proprietatem habendum et exinde quiequid libuerit faciendum. Eeontra vero idem Gozhalmus in reeonpensationem eiusdem conmu- tationis in manus episcopi et aduocati predicti retradidit equam mensuram arabilis terre atque pratorum in loco Malontina dieto, in- super etiam dedit hobam i et molinas iii et quid ibi plus habere visus fuerit de pratis et de siluis, ac cum omnibus iure legitimeque ad eun- dem loeum pertinentibus pro ecelesia supradieta et pro tercia parte deeime prefate quas de manu episcopi et sui aduocati accepit. Isti sunt testes ciusdem conmutationis, Odalrich, Dietrich, Anno, Ruodolf, Kotascalch, Timo (et) ceteri.

Cod. 188, f. 204, k. Reichsarebiv zu München; Archiv f. Kde. österr. Ge- sehiehtsquellen XXVIL, 260, Nr. 4.

41.

e 980,... , ..... Bischof Abraham von Freising tauscht von dem Folifreien Diotrih Güter zu Gising bei München gegen andere zu Ried bei Teisten im Pusterthale ein.

Consultum namque et iustum videtur, ut quiequid secularibus agatur negotiis, quatinvs serie litterarum fideliumque testimonio viro- rum ita ligetur atque firmetur, ne in posterum ullo modo possit mu-

A2

tari uel dissolui. Quapropter nouerint omnes Christi fideles presentes et futuri, qualiter unerabilis episcopus Abraham Frigisingeneis ecele- sie et quidam nobilis vir nomine Diotricus quandam conmutationem inter se facere voluerunt sicut et fecerunt. Tradidit itaque nobilis uir eiusque uassallus talem proprietatem qualem ipse tunc habuit in loco Gisinga dicto, hoc est curtiferum i eum edificiis et legalem hobam vnius cuiusque nobilis viri cum exitibus et reditibus, viis et inuiis, aquarum decursibus omnibusque rebus iuste legitimeque ad eundem locum pertinentibus in manus prefati episcopi et aduocati sui Ödalscalchi ad altare sanete Marie sanctique Corbiniani confessoris Christi perpetualiter existendum. Econtra vero in reconpensatione eiusdem conmutationis idem prenominatus episcopus vna cum manu aduocati sui quiequid ipse habuit in loco Riod dicto, hoc est curti- ferum i eum edifieiis et hobam i cum omnibus rebus iure legitimeque ad eandem pertinentibus in confinio loci Thesitin nominato eidem :) nobili viro tradidit perpetualiter habendum et exinde quiequid libuerit faeiendum. Unde et duas conmutationes inter se pari tenore con- scriptas fieri decreuerunt, ut uterque quod ab altero accepit, firmiter teneat atque?3) possideat. "Testes Godescalch, Timo, Gozhalm, Perahtolt, Amalpreht, Williheri, Ratolt, Ögo et alii.

Cod. 188, f. 224, k. Reichsarchiv zu München.

42.

e. 9880, ..... yt Bischof Abraham von Freising tauscht mit seinem Unterthan Sintpreht Liegenschaften zu Mauer in Niederösterreich (?) gegen andere zu „Cammindorf“ aus.

In dei nomine. Placuit atque conuenit inter uenerabilem Abra- ham episcopum et quendam proprium seruvm eius eeclesie Sintpreht quoddam concambivm perficere sicut et fecerunt. Dedit namque idem Sintpertus talem proprietatem qualem habuit in loco Mura dicto, in manus episcopi et aduocati sui Ruotperti curtiferum iuger i et arabilis terre ivgera xvii et pratorum iugera ii nemine contradicente ad eeclesiam sanete Marie sanctique Corbiniani perpetualiter existenda.

|] Cod hat idem; 2 Ebenso at.

43

Eeontra vero episcopus cum consensu et consilio nobilivm et igno- bilivm personarum cum manu advoeati sui Ödalscalchi ad Cammin- dorf eurtiferum i et totidem iugera arabilis terre et pratorum eidem seruo Sintberto in proprietatem (tradidit) continendum. Isti sunt testes per aures traeti, Richheri, Sintpreht, Kerrat, Amalgoz et ceteri,

Cod. 188, f. 202/, k, Reichsarchiv zu München.

43.

989, 1. Oct., Frankfurt. König Otto III. bestätiget dem Bisthume Frei- sing unter genauerer Feststellung der Grenzen einen (demselben von Otto II. geschenkten) Landstrich in Krain an der Safniz und Zeyer.

In nomine sancte et indiuidue trinitatis. Otto diuina fauente cle- mentia rex. Nouerit igitur omnium fidelium nostrorum presentium seilicet et futurorum industria, qualiter nos dignis et admodum honesüs peticionibus dilecte matris nostre "Theophanu, necnon eari nepotis nostri Karentinorum ducis Heinrici suppliciter ro- gati uenerabili viro Abrahe sancte Frisingensis ecclesie presuli nostre familiaritati digne adiuneto quandam nostre proprieta- lis partem in regione uulgari uocabulo Chreine et in marcha dueis Heinrici et in comitatu Waltilonis «comitis sitam, inde ubi riuulus Sabniza 1) originem producere incipit, deinde statim Occidentem uersus caeumina montium siluasque interiacentes usque ad?) Bosanam et sic ad fines earundem alpium, deinde ubi riuulus Cotabla originem sumit usque ad hunc locum ubi hostium in Zoura fluuium mittit, sieque trans Zouram usque ad summitatem ipsius montis Zoure adiacentis qui extenditur orientem uersus, et ita per eundem montem perque ualles usque ad castrum quod uulgo Bosisen uoeat(ur) statimque de eodem castro usque in riuulum qui uocatur Goztehe et cacumina montium ad Zouram respicientia perindeque ubi prefatus riuulus australi parte decurrens hostium uadit in Zouram ae sic traetim dum Zoura hostium facit in Zauam ae quiequid inde locorum inter illas proprietates duas situm est, Abrahe uidelicet episcopi ae Vuernhardi®) comitis, excepta proprietate Pribizlauui,

] Cod. 238 Sabiniza; 2 Ebend. fehlt ad; 3 Ebend. steht Wer- kardi;

A4

nostra regali traditione sibi donata hoc totum nobis pertinens Abrahe episcopo in proprietatem donare eurauimvs a iuncta ripa Zourae quantum extenditur unius iugeri longitudo, usque ad uadum quod uulgo Stresoubrod uocant, ibique ultra eundem fluuium occidentem uersus usque in uiam que uocatur uia Chreinariorum et sursum per eandem uiam quiequid eampi in australi eiusdem uie parte iacet, ita ut Primet territorium et siluula que Zourska Dobrauua (dieitur) subeadem comprehensione teneatur, et spatium quod iacet inter Primet et Uvizi- linesteti, per medium diuidatur et sie usque in prefatum riuulum Sabniza, nostra regali potentia in proprium usum concessimus firmiter- que donauimus euin terris cultis et ineultis, pratis, pascuis, siluis, edi- ficiis, aquis aquarumve decursibus ipsoque iam dieto foresto, uenationi- bus, piscationibus, molendinis, mobilibus et inmobilibus, uiis et inuiis, exitibus, et reditibus, quesitis et inquirendis et cum omnibus iure legaliterque ad hec pertinentibus. Precipimus etiam et nouiter consti- tuimus eisdem loeis bannum nostrum a riuulo Sabniza uersus occi- dentem usque ad finem Bosanga et inde usque ad iam dietum riuulum Chotabla indeque usque in Zoura fluuium et quicquid inter hec eadem prefata undique seeus comprehensum uidetur loca, et regio impera- torioque more .uibemus eo tenore, ut siquis quarumlibet perso- narum in quibuslibet iam dictis siluularum uel forestorum locis cuiuslibet generis feras canibus uel qualieumque modo insequitur, bannum huiusmodi culpa nostro debitum fisco ipsi episcopo omni dubietate postposita, si hoc absque eius fecerit licentia, dominica estimatione persoluat. Hee vero et cetera iam dieta tali consta(n)t 1) ratione, ut ipse iam dietus episcopus libero deinceps perfruatur arbitrio hec omniatenendi, dandi, uendendi, commutandi seu quiequid iude uolue- rit faciendi. Et ut hee nostre largitionis auctoritas firmior stabilior- que eunetis sancte dei ecclesie *) filiis perpetim eredatur, hanc cartam inseribi iussimus anuloque nostro signatam manu propria subtus eam firmauimus. Precipimus etiam ut nullus comes nee iudex siue decanus neque aliqua persona ius habeat se intromittendi absque licentia episcopi aut eius euicumque ipse commendauerit. Signum domni Ottonis gloriosissimi regis (M). Hildibaldus episcopus et cancellarius uice Vuilligisi arehiepiscopi recognoui. Data kal. Octobris anno do-

l Die Codd. constat; consistant?; 2 Ecclesie fehlt.

Ab

minice incarnationis DCCCCLXXXVIIIL, indietione IL, anne autem tereii Ottonis regni VI. Aetum Franconofurt feliciter amen.

Cod. 189, f. 38', k. Reiehsarchiv zu München; ebend. auch Codd. 238, f. 104 u. 191, f. 148; Meichelbeck I/1, 185; Monum boica XXXI/1. 247.

A4.

992, 5. Nov., Dornburg. König Otto III. bestätiget dem Bisthume Frei-

sing den bedingten Besitz des von seinem Grossvater demselben verliehenen

Landstriches am Flusse „Vallat“ zu Cuneo und ,Piscatorus* bei Godego bei Treviso.

C. In nomine sancte et indiuidue trinitatis. Otto diuina fauente elementia rex. Nouerint.omnes fideles nostri presentes atque futuri, qualiter fidelis noster Abraham episcopus obtutibus nostris presentari fecit preceptum beate memorie domni aui nostri Ottonis uidelicet imperatoris augvsti, in quo continebatur quomodo ipse per interuen- tum dilecte sue contectalisı) Adalheidis fmperatrieis avguste care auie nostre, nec non et eius equiuoci genitoris, nostri quasdam res imperialis iuris sitas in comitatu Taruisiano haut longe a fluuio Uallatus et in loco qui dicitur Chunio qui situs est prope litus Brente qui fuit Isaac traditus Judeo a Wieberto et in loco qui dieitur Pisca- torus et Vicentino comitatv in circuitu Gudage ultra tria miliaria et in utraque?) ripa Brente ius macelli et in eius finibus que inter istos designatos fines iacent, que appellantur Aunario, deinde terminante in aqua que dicitur Musone deinde terminante in flumine Diso et deinde terminante in Litrano unde Silus resurgit, et de ipsa curte supra nominata. Gudago terminante Aurillia et deinde terminante in Rescio, inter istos designatos fines cum pratis, pascuis, uiis et inuiis, exitibus et reditibus, fontibvs, aquis aquarumque decursibus, piscationibus: molendinis, siluis et paludibus omnibusque rebus iuste legitimeque ad eandem curtem respicientibus, quesitis et inquirendis ad seruitium saneti. Candidi ad Inticam in manus sibi satis cari episcopi iam supe- rius Abraham apellati ob remedium anime sue tradidit eo seilicet tenore, ut idem iam dictus episcopus usque ad obitum sui absque eontradictione omnium totum atque integrum teneat atque possideat

—"

] Cod. 189 hat contectulis; 2 Ebenso utrique.

46

postea vero seruitio saneti Candidi redintegratum perpetim inibi per- mansurum ad Inticam redeat atque respieiat. Pro rei1) tamen firmi- tate petiit celsitudinem nostram idem iam dictus Abraham Frisingensis ecclesie episcopus uenerabilis, ut nos denuo id ipsum nostre donationis auetoritate confirmaremus, Nos uero ob dilectionem prelibate auie nostre Adalheidis imperatrieis avguste et fregens seruitium quod ipse deuoto animo sepius nobis exhibuit, pie peticioni illius benignum assensum prebentes eandem curtem Gudago supra nominatam eum omnibus rebus illue rite aspicientibus eodem tenore sicut superius scriptum habetur et uidetur, ad ecclesiam sancti Candidi ad Inticam nostre celsitudinis preceptione a nouo donamus, tradimus atque con- firmamus ea scilicet ratione, ut idem iam dictus episcopus usque ad obitum sui absque contradietione omnium omnia hee teneat atque possideat et post eius excessum seruitio sancti Candidi ad Inticam perpetualiter ibi mansura eum omni integritate redeant atque respi- ciant. Et ut hee nostri iuris donatio atque confirmatio firma stabilis- que perseueret, hane cartam ?) conseribi ac sigilli nostri impressi«ne iussimus eonsignari et qui uiolator huius precepti extiterit inuitus persoluat mille libras auri obrizi, medietatem camere nostre et medietatem prefato episcopo suisque successoribus et ecclesie Intice Signum domni Ottonis (M.) gloriosissimi regis. Hildibaldus episcopus et cancellarius uice Willigisi archiepiscopi notaui. Data nonos Nouembris anno dominiee inearnationis DCCCC.XCIL, indictione VI., anno autem III. Ottonis regnantis nono. Actum Dornburg feliciter amen.

Cod. 189, f. 2', k. Reichsarchiv zu München; ebend. Codd. 238, f. 103' u. 191, £ 7À' u. 96; Meichelbeek 1/1; 187; Resch: Annal. Sab. II. 639; Aet. millen. 55; Mon. boiea XXXI /1, 250.

A5.

993, 19. Juli, Magdeburg. König Otto III. schenkt dem Slaven Zebegoi Huben zu „Suarzdorf“, „Podinauuiz“ u. 8. w. im Gaue „Croudi“ in Kärnthen.

C. In nomine sancte et indiuiduae trinitatis. Otto diuina fauente clementia rex. Notum sit omnibus fidelibus nostris praesen-

] Codd. 189 und 138 haben re. . 2 Beide ältere Codd. curtam.

u

47

bus scilicet atque futuris, quomodo nos ob petitionem dilectz auae nostrae Adalhaidis uidelicet imperatricis auguste et care amite nostrae Mathhildis Quitilinburgensis ecclesiae unerabilis abba- tisse euidam Slavo Zebegoi nominato dedimus duos mansos in uillis Suarzdorf, Podinauuiz, Duchumuzlidorf, Gumulachi et Donplachi nominatis sitos et in pago Croudi uocato et in eomitatu Otgeri comitis iacentes atque atque eosdem mansos eum omnibus uten- Slibus ad eos rite pertinentibus in areis, aedificiis, terris cultis et incultis, viis et inuiis, (exitibus et reditibus,) quaesitis et in- quirendis cunctisque aliis appendiciis quae adhuc dici aut nominari possunt, ad integrum sibi in proprium tradidimus ea uidelicet ratione, ut ilem iam dictus Zebegoi de prefata proprietate sibi a nobis tra- dita liberam dehine faciendi quod velit potestatem h(a)beat, siue eam tradere uel commutare aut uendere seu magis sibi retinere uo- uerit. Et ut haee nostra donatio presenti ae futuro tempore firma consistat, hoc praeceptum inde conseriptum sigilli nostri inpres- sione signare iussimus manuque propria ut infra uidetur corrobo- rauimus.

Signum domni Ottonis (M.) gloriosissimi regis.

Hiltibaldus episeopus et cancellarius uice Uuilligisi archiepis- copi reeognoui.

Data XIII. kalendas Augusti, anno dominice incarnationis DCCCCXCIIL, indietione VI., anno autem terti(i Ot)to(nis) regnan- tis decimo. Actum Magadaburg.

Orig., Pgt., an mehreren Stellen ausgemorscht doch ergänzbar im Texte; sehr gut erhalten. aufgedr. Sigel, Stiftsarchiv zu Innichen; Resch: Aet. millen. 56.

46.

995, 16. Aug., Magdeburg. König Otto III. gibt dem Bischofe Abraham von Freising für Überlassung eines Gütchens bei Krems sechs kónigl. Huben zu Ulmerfeld in Niederösterreich.

C. In nomine sanetae et indiuiduae trinitatis. Otto diuina fa- vente 1) elementia rex. Omnium fidelium nostrorum tam praesen-

l Dieses Wort steht zweimal.

AS

ti(um quam et futurorum nouerit industria, qualiter) Gotesschalehus Frisingensis aecclesiae episcopus quoddam praediolum suae aecclesiae iacens in confinio nostrae propriet(atis orientalis urbis que dicitur Cremisa eum) omnibus utilitatibus ad idem pertinentibus consiliante duee Henrieo in ius nostrae potestatis manu sua suique aduo(cati Anzonis perpetuo consistendum tradidit. Nos) autem econtra in eadem mareha et in comitatu Henrici comitis nostrae proprietatis vi regales hobas in loco qui dieitur (Zudamaresfelt iuxta flumen qui dieitur Ipisa, eum curt)iferis, areis, pratis, pascuis, siluis, sagina- tionibus 1), uenationibus, piscationibus, zidaluueida, molendinis, exi- tibus et rediti(bus, uiis et inuiis, quesitis et inquirendis, ea omni qua) nos hactenus detinuimus, utilitate ac iuste legitimeque ad easdem hobas pertinente sub presentia fidelium nostrorum in (manus pre- seripti episeopi tradidimus, ea lege et eo tenore) ut prefata ecle- sia (!) sanetae Mariae sanetique Corbiniani et Gotesschalchus epis- copus et suecessores eius sine contradictio(ne omnium hominum eas in perpetuum potestatiue possideant). Et ut haec proprietatis nostrae traditio nune et in futuro stabilis et inconvulsa eonsistat, hane cartam inde eons(eriptam inpressionis nostre sigillo eonfirmari atque) corro- borari precepimus manuque nostra propria ut infra uidetur secun- dum consuetudinem regum uel imperatorvm eam (firmauimus).

Signum domni Ottonis (M.) gloriosissimi regis.

Hildibaldus episeopus et eancellarius uice Uuilligisi archiepis- copi recognoui.

Data XVII. kal. Septembris anno dominiee incarnationis DCCCCXCV, indictione VIIL, anno autem tertii Ottonis regnantis (XII. Actum Magadaburg felieiter amen). |

Orig., Pgt., davon die Hälfte fehlt, und ebenso das Sigel, k. Reichsarchiv zu München; ergänzt aus ebend. Codd. 189, f. 27, 238,f.106 u. 191, f. 75 u. 111; Meichelbeck 1./1, 191; Resch: Ann. Sabion. II. 640; Mon. boica XXVIIL/2, 260 und XXX./l, 258.

l Die vorstehenden 2 Worte sind theilweise auf Rasur.

49

AT.

e. 995, ...., ...... Bischof Abraham von Freising tauscht an Bischof Albuin von Brixen eine Hube zu Gais im Pusterthale gegen eie andere zu Sirm in Kärnten aus.

Notum sit omnibus Christi fidelibus commutatio quedam facta inter Abraham et Albuuinum uenerabiles episcopos. Tradidit enim Abraham uenerabilis episcopus cum manu aduocati sui Dieotrici loco Geizes 1) hobam i arabilis terre in manus Albuuini uenerabilis epi- scopi et aduocati sui Rodani sue eeclesie et suis usibus perpetuo possidendvm. Econtra Albuuinus uenerabilis episcopus cum manu aduocati sui Rodani tradidit talem partem arabilis terre qualem sua aecclesia loeo Sirnvuiza?) habuit in manus Abraham uenerabilis episcopi et aduocati sui Dieotriei sue ecelesie et suis vsibus aeter- aaliter possidendvm. Huius rei testes sunt Ruodolf, Penno, Perahtolt, Isaac, Ozi, Pezili, Hazo, item Penno, Isanhart, Azili, Gisalolt.

Cod. 992 (olim Tirol 86). f. 5' und 32 (X.—XI. Jahrh.), k. k. Staatsarchiv zu Wien; Resch: Ann. Sabion. II. 663; Sinnacher: Beiträge II. 135.

A8.

2.995, ...., ..... Bischof Abraham von Freising tauscht mit Bischof Al- buin von Brixen je 6 Unterthanen.

Notum sit omnibus Christi fidelibus conmutatio maneipiorum quedam faeta inter Abraham et Albuuinvm uenerabiles episcopos. Tradidit enim Albuuinus uenerabilis episcopus cum manu aduocati sui Rodani vi mancipia in abbatia Intichinga manentia que uocantur Sado, Enzi, Wenilo, Azo, Moyza, Pranca in manus Abraham uenera- bilis episcopi et aduocati sui Dieotriei sue eeclesie et suis usibus perpetuo possidendum. Econtra uero Abraham uenerabilis episcopus eum manu aduocati svi Dieotriei maneipia vi que voeantur Enzi, Engilhart, Guntheri, Wipila, Reginhilt et infantem unum lactantem tradidit in manus Albyvini episcopi et aduocati sui Rodani sue aee-

l foi, 35, Geizzes. 2 fol. 35, Sirnuuiza. Fontes. Abthig. II. Bd. XXXI. k

50

clesie et suis usibus eternaliter possidendvm. Huius rei testes sunt Ruodolf, Penno, Perahtolt, Isaac, Ozi, Pezili, Hazo, item Penno, Isan- hart, Azili, Gisalolt.

Cod. 992 (olim Tirol 86), f. 85’ und 32 (X.—XI. Jahrh.), k. k. Staatsarchiv zu Wien; Resch: Ann. Sabion. Il. 663; Sinnacher: Beiträge II. 134; Resch: Aetas mill. 54.

49.

e. 995, ...., ..... Bischof Abraham von Freising überlässt an Bischof Albuin von Brixen vier Huben zu Velturne gegen Verzicht desselben auf alle Zinsungen von anderen acht daselbst. ^ .

Notum sit omnibus Christi fidelibus concambivm quoddam fae- tum inter Abraham Frigisingensis aecclesie uenerabilem episcopum et Albuuinum Sabiensis aecclesie episcopum. Tradidit enim predictus Abraham episcopus eum manu aduocati sui Diotriei loco Velturnes hobas iiii arabilis terr; eo pacto, ut ab aliis viii hobis eodem loco possessis debitus census penitus remaneret, in manus Albuuini uenera- bilis episcopi et aduocati sui Rodani sue ecelesie et suis usibus per- petuo possidendum. Econtra predictus Albuuinus episcopus cum manu aduocati sui Rodani recredidit se eundem censum ex inde nunquam: requirendum et eum tali affirmatione aeternaliter fixum et stabile utrobique permanendum. Huius rei testes sunt Ruodolf, Penno, Perah- tolt, Isaac, Ozi, Pezili, Hazo, item Penno, Isanhart, Azili, Gisalolt.

Cod. 992 (olim Tirol 86), f. 5 und 32, (X.—XI. Jahrh.) k. k. Staatsarchiv zu Wien; Resch: Ann. Sabion. II. 662; Sinnaeher: Beiträge II. 134.

50.

996, 1. Nov., Bruchsal. Kaiser Otto III. schenkt dem Bisthume Freising den Hof Neuhofen in der Ostmark mit 30 königl. Huben.

C. In nomine sanctae et indiuiduae trinitatis. Otto diuina preor- dinante clementia imperator augustus. Nouerint omnium industriae fidelium nostrorum tam praesentium quam et futurorum, qualiter nos dignis petitionibvs dilectissimi nepotis nostri Baioariorum ducis Hein- rici annuentes quasdam nostri iuris res in regione vulgari vocabulo

51

Ostarrichi in marcha et in comitatu Heinriei comitis filii Liutpaldi marchionis in loeo Niuuanhova dieto id est cum eadem curte et in proximo confinio adiacentes triginta regales hobas cum terris cultis et ineultis, pratis, pascuis, siluis, aedificiis, aquis aquarumue decur- sibus, venationibvs, zidalvueidun, piscationibvs, molendinis, mobili- bus et inmobilibvs, viis et inviis, exitibus et reditibus, quesitis et inquirendis, omnibvsque iure legaliterque ad easdem hobas per- tinentibus super gremium Frigisingensis aecclesiae ad seruicium sancte Mariae sanetique Christi confessoris atque pontificis. Cor- biniani cui nunc fidelis noster Kotascalhus venerabilis presidet episcopus, in proprium atque perpetuum vsum concessimus firmi- terque tradidimvs nostra imperiali potentia eo modo eoque tenore, ut eadem prefata Frigisingensis aecclesia idemque praelibatus anti- stes Kotascalhus atque omnes sui suecessores libero deinceps per- fruantur arbitrio haec omnia tenendi, commutandi et quidquid volu- erint inde faciendi. Et ut nostrae largitionis auctoritas firmior sta- biliorque cunctis sanctae dei aecclesiae filiis perpetim eredatur, hane cartam inseribi iussimvs anuloque nostro signatam manu pro- pria subtvs eam firmavimus.

Signum domni Ottonis (M) inuietissimi imperatoris augusti.

Hildibaldus episcopus et cancellarius uice Uuilligisi archiepis- copi recognoui.

Data kalendis Nouembris anno dominice incarnationis DCCCCXCVI., indietione X., anno autem tertii Ottonis regnan- tis XIIL, imperii vero i. Actum (Bruchs)elle feliciter.

Orig., Pergament, unten Lücken im Texte und im Ortsdatum, aufged r.Siegel ausgefallen, k. Reichsarchiv zu München; ebend. Codd. 238 f. 106 und 191, f. 83 und 107: Meichelbeck L/1, 193; Monum. boica XXXI/1 259; Resch: Ann. Sabion Il. 642.

Die () eingeklanimerten Stellen sind aus Cod. 191 ergänzt.

Von der Echtheit des Documentes sind die Mon.'boica nicht überzeugt; in der That liegt Heinrich's II. Siegel bei, doch ist dies kein Beweis, dass dasselbe auch daran gewesen. Am verdächtigendsten ist das Pergament, welches zwar die Form der Ottoni- sehen Urkunden festhält, doch seiner Bearbeitung nach sehr jenem der Mitte des 11. Jhrh. ähnlich ist. Die Schrift des Datum ist eine andere, gröber und breiter, als die des Textes, welehe der Ottonischen Zeit nicht widerspricht. Sieht man von der Unregelmässigkeit des Pergamentes ab, so liesse sich kaum Bedeutendes gegen die Echtheit einwenden.

A*

51.

' e. 1000, ...., ... Bischof Gotschalk von Freising tauscht mit einem seiner Unterthanen Namens Waldmann Güter zu Hörbersdorf in Baiern gegen andere. zu Inichen und Niederndorf im Pusterthale ein.

Nouerint omnes Christi fideles presentes scilieet ac futuri, qua- liter plaeuit venerabili episcopo Gotescalcho et familie omnibusque fidelibus eum quodam seruo eiusdem ecelesie nomine Waldmanno quoddam coneambium facere, sicut et fecerunt. Dedit ille predietus Waldman in manus episcopi et aduocati sui Helmperti in loeo Heri- vuartesdorf inter prata et arabilem utileque lignum lxiii et iussu eiusdem presignati episeopi aecepit, cum manu aduocati sui Pezilini in loco Inticha et in loeo Nidrindorf arabilis terre iugera xxx et areae iugum i et pratorum iugera x, et ut firmiorem teneat firmita- tem testes isti tracti sunt per aures, Hervuart, Watto, Diohoh, Pero, Rieheri, Liutheri, Reginhart.

Cod. 188, f. 227b, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1/2, 483, Nr. 1146 ; Resch: Annal. II. 710, Aet. mill. 58.

52.

c.1000. ..... P Graf Otto widmet dem Domcagitel von Freising für

den Hof zu Gerolsbach in Baiern Güter zu Aufkirchen, im Stubeithale u. 8. «o.

dann zu Ebershausen in Baiern, Laijen, Barbian, Tschötsch, Tiers u. s. w. in Tirol.

Consultum namque et iustum uidetur ut quiequid aecclesiasti- eis aut secularibus negotiis agi- tur, serie litterarum et testimonio

nobilium personarum ita robore-

tur, ne in posterum possit dis- solui vel mutari. Quapropter no- tum sit eunctis Christi fidelibus, quod quidam comes Otto nuncu- patus tradidit potenti manu et absque omni eontradietione in

Hec sunt loca que Otto comes canonieis Frisingensibus pro re- medio anime sue ut suam com- plaeitationem perageret, potenti manu absque omni contradietione

| in proprium tradit.

manus uenerandi Gotescalchi Frigisingensis episcopi et fra- trum inibi canonice deo famulan- tium loea sic nominata Vfkhi- richa eum omnibus que illuc per- tinent et que sui iuris erant, in- ter alpes ad Stupeia hobam i et in ualle Uintulla dieta et in monte Torento hobas iiii et in Pauzano uneam i cum omnibus iuste ad eadem loea pertinentibus ad al- tare videlieet sante Marie sancti- que Corbiniani in usum fratrum pro remedio anime suae perpetu, aliter existendum ea tamen ma- ime ratione, ut liceret sibi a supradieto episcopo G. et suis canonicis. eurtem quandam Ge- roltespach dietam cum aliis suis loeis et possessionibus quarum nomina subseripta sunt, conplaci- tare. Hune eius petitionem vene- rabili G. episcopo annuente idem prefatus comes O. tradidit in ma- nus eiusdem antistitis et fratrum sepe nominatorum hee loca, Epa- ranashusa, Legian, Parpian, Sut- sis, Tieres, Albiun, Tanureis, Tseuis, Tsusis, Segies, ad Gre- dine forestum i eum omnibus re- bus ad eadem loca pertinentibus ad altare sanete Marie in usum fratrum euo perpetuo existendum, Econtra supradietus pontifex cum eonsilio suorum tam clericorum quam laicorum tradidit eidem comiti eurtem que Geroltespach

dieitur, usque ad finem uite sue |

53

Inprimis ad Ufchirichun quiequid uisus est habere et quicquid eo

respicit, ad Stupeia inter alpes

hobam i et in ualle Uintulla dicta et in monte Torento hobas

iili et Pauzane uineam i cum om-

nibus rebus iuste ad eadem loca pertinentibus |

Postea in conplacitationem circa Geroltispach

alia loca que subseribuntur, Ebar- munashuse, Legian, Parpian, Sut- sis, Tieres, Albiun, Tanurces, Tseuis, Tsusis, Segies, ad Gre- dine forestum i eum omnibus re- bus ad eadem loca pertinentibus

54

possidendam, ut postea et datum

et acceptum in ius et in potesta- VA

tem aecclesiae sue ad seruitium |

canonicorum rediret. Testes Otto, | Testes, Otto, Chönrat, Isingrim, Chuonraht (!), Isangrim, Immo, | Immo, item Immo, Arnis, Heil- item Immo, Arnis, Helmpreht, | preht, Aripo, Odalrih, Etih, Me- Aripo, Ödalrich, Etich, Meginrat, | ginrat, Rihheri, Papo, Tagini. Richeri, Papo, Tagini, Piligrim,

Gotesealch, Purachart (t), Ge-

relt, Ödalscalch, Petto, Lipolf,

Hoholt, Ruotpreht, Piligrim.

. Cod. 188, k. Reichsarchiv zu München,

f. 298. f. 285a und 294a, Meichelbeck L/2, 485, Nr. 1153. beide auseinander gerissen und Resch: Ann. Il. 711. zusammen gehörig. » Aet. mill. 59. Arch. f. Kunde österr. G. -Quel-

len, XXVII. 261, Nr. 5.

53.

1002, 24. Nov., Regensburg. König Heinrich II. schenkt dem Bischofe Gotschalk von Freising auf sein Leben und darnach dem Domcapitel daselbst das Gut Strasische in Krain.

In nomine sancte et indiuidue trinitatis. Heinricus diuina fauente clementia rex. Nouerint omnes fideles nostri presentes scilicet et fu- turi, qualiter nos ob interuentum dilecte nostre coniugis Chunigunde regine fidelisque nostri Gotescalchi Frisingensis ecclesie antistitis quoddam predium Strasista uocatum et quicquid intra tres fluuios Libniza, Sabum, Zoura in regione Carniola et in eomitatu Vualtilonis comitis nostri iuris situm est, super gremium sanete Marie semper uirginis sanctique Corbiniani ibidem Frisinge corporaliter quiescentis in proprium donauimus eum omnibus ad idem predium pertinentibus edificiis, mancipiis, agris, pratis, siluis, pascuis, aquis aquarumqne decursibus, molendinis, piscationibus, exitibus et reditibus, zidaluve- don !), foresto, decimis, uineis,! uinetis, uenationibus, uiis et inuiis,

l Cod. 238 „zidalwaiden“.

55

eultis et incultis, quesitis et inquirendis et cum omnibus appenditiis eo tenore, ut predicta nostra regalis traditio eidem presuli Gotescaleo et post illius uite terminum Frisingensi ecelesie canonicis pro reme- dio anime nostre parentumque nostrorum absque omnium contra- dictione mortalium in perpetuum deseruiat. Jussimus quoque inde hoe preceptum scribi et ut hoc firmius stabiliusque permaneat in futurum, manu propria subtus firmauimus anulique nostri inpres- sione assignauimus, Signum domni Heinrici inuictissimi regis. Engil- bertus cancellarius in uice Willigisi archicancellarii notaui. Data VIII. kal, Decembris anno dominice incarnationis M. IL., indictione i., anno vero domni Heinrici inuictissimi regis. Actvm Radaspone.

Cod. 189, f. 37, k. Reichsarchiv zu München, ebend. auch Cod. 238, f. 106’; Meichelbeck L/1, 198, Monum. boiea XXXI/2, 274.

54.

1007, 10. Mai, Bamberg. König Heinrich Il. schenkt dem Bisthume Frei- sing sein Gut zu Oberwelz und Lind in Obersteier.

C. In nomine sancte et indiuidus trinitatis. Heinricus diuina fauente elementia rex. Omnibus sancte dei ecclesiae fidelibus pre- sentibus et futuris notum fieri uolumus, qualiter nos tam pro nostrae remedio animae quam pro dilectissimae contectalis nostrae Cuni- gunde uidelicet reginae peticione, nec non et familiarissimi nobis Eberhardi cancellarii pia "interuentione, insuper amabillimi nostri Egilberti 1) (episcopi assidua) obsequendi (1)*) admonitione quedam nostri iuris predia Uueliza et Linta voeitata in provineia Karinthia et in co(mitatu Adelberonis sita cum) familiis utriusque sexus et cum eurtiferis, areis, aedificiis, terris cultis et ineultis, uiis et inulis, exi- tibus et reditibus, qu&(sitis et inquirendis), rebus mobilibus seu im- mobilibus, aquis earumue decursibus, molis, molendinis, piscationi- bus, siluis, saginis, uenationibus, apum paseuis, paludibus, alpibus, uallibus, planiciebus [et] omnibus rebus iuste uel legaliter ad ean- dem cortim respicientibus, ad ecclesiam sanct: dei genitricis sancti- que Corbiniani Christi confessoris omnium contradictione remota

l Cod. 189 setzt hier Frisingensis ein. 2 Ibid. obsequiali.

56

hac nostrae auctoritatis praeceptali pagina donantes proprietauimus eo scilicet tenore, ut prelibatus episeopus suique suecessores liberam. dehine habeant potestatem . eadem antedicta predia tenendi, possi- dendi, commutandi, uel quiequid sibi libeat modis omnibus inde fa- eiendi. Et ut haee nostrae tradicionis auctoritas stabilis et incon— uulsa permaneat, hane cartam manu propria roborantes sigilli nostri inpressione insigniri iussimus.

Signum domni Heinrici (M.) regis inuictissimi.

Eberhardus cancellarius uice Uuilligisi archicapellani re eognoui.

Data VI. idus Mai, indietione V., anno dominice incarnationis: M VIL, anno vero domni Heinrici seeundi regni V. Actum Babenbere feliciter amen.

Orig., Pergament, an einer Stelle ausgemorseht und in deren Umgebung an- der Schrift sehadhaft, Siegel aufgedrückt, ausgerissen, k. Reichsarchiv zu München; ebend. Cod. 189, f. 29a (auf 29 aufgenähtes Blatt, XIII. Jahrh. Anfg.), und 191, f. 82’, 97; Meichelbeck L/1, 206; Resch: Aet. mill. 62; Mon.. boiea XXVIII,1, 332.

Die () eingeklammerten Stellen sind schadhaft und aus Cod. 189 und Mon. boi- eis ergänzt; [ ] ist freie Textesausfüllung.

55.

1007, 10. Mai, Bamberg. König Heinrich II. schenkt dem Bisthume Frei- sing das Gut Katsch im oberen Murthale.

C. In nomine sancte et indiuidue trinitatis. Heinricus diuine fauente clementia rex. Nouerint omnes Christi nostrique fideles qua— liter nos pro nostre seniorisque nostri Ottonis imperatoris anime con— sulentia parentumue nostrorum felici memoria et per interuentum dileete coniugis nostre Cunigunde regine Parthenopolitanique archi- episcopi Taginini dieti ac pro indulgentia bone memorie Abrahe episcopi in euius laribus eis que sancte Marie sanctique Corbiniant erant, bonis pariter utentes paterno lenimine benigne nutriebamur, ac pro requie pii presulis Gotescalchi iam defuncti et quia nostrum fidelem Egilbertum antistitem de propria quasi camera ad tale dispendium superandum vix nostre assiduitati subtraximus, quoddam nostri iuris predium Chatsa uulgo nominatum, in prouineia Karinthie

57 situm cum familiis utriusque sexus, cortiferis (!), edificiis, terris eultis et ineultis, quesitis et inquirendis, rebus mobilibus et inmobi- Abus, uiis et inuiis, exitibus et reditibus, aquis aquarumque decur- sibus, molendinis, piscationibus, siluis uenationibus, saginis, zi- daluueidis, alpibus, uallibus, paludibus omnibusque eidem predio iuste uel legaliter pertinentibus ad eeclesiam Marie matris domini eiusque sanete confessoris Corbiniani in proprium donauimus eo namque tenore, ut iam dietus Egilbertus Frisingensis episcopus suique suc- eessores absque contradietione omnium nostro dominio subditorum liberam exinde habeant potestatem tenendi, possidendi, commutandi uel quiequid in usum eeclesie libuerit faciendi, precipientes igitur ut nullus dux aliquisue comes iugum aut aliquam distrietionem seruis libertisque in eodem predio habitantibus imponere ius habeat, sed aduocatus eidem corti1) ab episcopo inpositus, quicquid in eadem curte regendum emendandumue sit, iuxta leges ac instituta maiorum potestatiue difiniat (!). Et ut hee nostre traditionis aucto- ritas stabilis et inconuulsa permaneat, hanc nostri precepti paginam inde conseriptam manu propria roborantes sigilli nostri inpressione insigniri iussimus. Signum. domni Heinrici (M.) regis inuictissimi. Eberhardus cancellarius uice Willigisi archicapellani recognoui. Data VI. idus Maii, iudietione V., anno dominice incarnationis M. VII, anno vero domni Heinriei secundi regnantis V. Actum Babenberg feliciter amen.

Cod. 189, f. A', k. Reichsarchiv zu München; ebend. auch Cedd. 238,

f. 108 und 191, f. 113; Meichelbeck 1/1. 206; Resch: Aet. mill. 63; Mon. boiea XXXI./1, 280.

56. 6.1020, ...., ..... Bischof Egilbert von Freising tauscht mit seinem Unterthan Liutfrid einen Hof zu Launsdorf gegen einen anderrn im „Mouvn- ^ fai" aus.

Nouerint omnes Christi fideles, qualiter placuit atque conuenit inter uenerabilem Frigisingensis ecclesie episcopum et quendam eiusdem eeclesie seruvm nomine Liutfridum quoddam concambium faeere quod et fecerunt. Tradidit namque idem predietvs Liutfrit (in

l Cod. hat ,corn*. .

.98

jussu episcopi in manus aduocati sui Albrici ad altare sancte Marie sanctique Corbiniani perpetualiter existendum. Econtra quidem epis- copus et aduoeatus iam dietus in loeo (qui dicitur Mouvntal eurtife- rum i xx)iiii iugerum arabilis terre et silue simul iacentis redonauit eo rationis tenore, ut liberam in posterum faciendi quiequid hine sibi sit libitum potestatem habeat. Huius rei testes sunt Pezili, item, Pe- zili, Aripo, Asmar, item Asmar, Liutheri, alius Liutheri, Isangrim, Herrik, Woluolt, Guntheri, Sigihart. Idem namque Liutfridus antea de rebus eiusdem eeclesie curtiferum i conmutauit in loeo Fieota dieto eodem Alberico aduocato eum consensu familie hoe sibi dante pro reeonpendio euiusdam agri duplicis mensure quem ipse in loco Perchoua tradidit. Testes - Livtheri, Rihpolt, Paldrich, Wolfman, Walto, Engilpreht, Willipreht, alius Vuolfman.

Cod. 188, f. 291, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck [/2, 506,

'Nr. 1209. . Die eingeklammerten Stellen sind von gleichzeitiger, der des Textes sehr ähnlicher Hand auf Rasur von Worten geringerer Ausdehnung als das Uebergeschriebene.

57. Q. 1020, ID Der Vollfreie Aribo schenkt der, Kirche zu Freising

eine Hofstätte zu Kains bei Meran. Traditio Aribonis euivsdam viri ad Kienas.

Ad notiam eunetorum Christi fidelium peruenire decreuimus, quod quidam nobilis vir Aribo nomine uenit ad eiuitatem Frigisingam et tradidit pro anime sue et eiusdem ciuitatis episcopi remedio in loeo. Kiehna nuncupato !) aream i iuxta curtiferum cuiusdam uiri qui diei- tur Migino 2) sitam cum hoba i ad eandem aream pertinentem ad altare saneti Urbani in seruitium seilicet eiusdem altaris clerico per- petualiter existendum, neenon etiam pollieens, vt si de prefata hoba aliquid deesset, ex aliis suis locis restitueret in integrum. Ad hane rem testes prenotantur Altman comes, Ruotpreht.

Cod. 188, f. 232/, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1/2, 487. Nr. 1158; Resch: Aet. mill. 66.

l Codex hat nuncupati. 2 Ist für Minigo vermuthlich verschrieben, der roma- nische Name für Dominicus.

59

58.

e. 1020. ..... Yo Der Vollfreie Purchard übergibt der Kirche von Freising seine Liegenschaften zu Assenhausen, zu Kampill bei Bozen einen Weingarten u. s. w.

Tradidit Purchardus quidam nobilis uir in manus Guntholdi nobilis uiri in loco Asinhusa dieto quiequid inibi sui iuris erat, in- super in Bauzona uineam iugerum) trivm in loco Campilli dicto, vt siquid ibi mensure supradiete defuerit, in loco proximo suppleatur, vt uidelicet iuxta arbitrium uenerandi antistitis Egilberti traditio et uestitura illa quocunque ei libitum fuerit, in totvm et integrum tra- datur. Testes Ödalscalch, Gerolt, Ekkihart, Altman, Etih, Hoholt, Sizo, Hartuvieh, Heinrih, Aripo.

Cod. 188, f. 269, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1/2. 488, Nr. 1163; Resch: Aet. mill. 66.

59.

e. 1020, ...., ..... Bischof Engilbert von Freising und Gebehart von Re- gensburg tauschen zusammen Güter zu Layen, Barbian, Techótech, Tiere u. 8. w., doch gegen Rückfall der von Ersterem dem Letsteren verliehenen an die Frei- singer Kirche. Item conplacitatio qve facta est inter Egilbertum Fri- gisingensem episcopum et Gebehardvm Radasponen- sem pontificem.

Postea item longo temporis interuallo 1) placuit atque conuenit inter duos sanete aecclesi@ uenerandos pontifices Egilbertum uide- licet et Gebehardum quandam complacitationem facere, sicut et fece- runt. Predietus itaque antistes Radasponensis Gebehardus cupiens ex rebus terrenis et caducis aeterna anime sue commoda preparare, tra- didit cum manu aduocati sui Willipatonis in manus reuerendi Egil- berti Frigisingensis episcopi et aduocati sui Helmperti ad altare sanete Marie uirginis sanctique Corbiniani eonfessoris Christi quic-

l Unmittelbar voran geht der Tausch des Grafen Otto. mit Bischof Gotschalk von e. 1000, ...., .... (Nr. 52).

60

quid iure hereditario in loco Legian dicto habuit, in usum uidelicet canonieorum deo inibi iugiter famulantium absque omni eontra- dietione post finem.uite sue perpetuo existendum cum mancipiis utri- usque sexus, edificiis, siluis, uenationibus (et) omnibus ad locum predietum pertinentibus. Eeontra pius pastor Egilbertus eum eon- silio et consensu suorum fidelium retradidit Gebehardo coepiscopo suo ex rebus aeeclesiae sue loca sic dieta Legian, Parpian, Sutsis, Tieres, Albiun, Tanurcis, Tseuis, Tsusis, ad Seges, forestum ad Gre- dine eum omnibus utilitatibus que in potestatem canonieorum supra- dietorum ab Ottone comite bone memorie in eisdem locis tradita uidebantur, vt sicut dictum est, idem episcopus Gebehardus et datum et aeceptum usque ad finem uite sue potestatiue possideret, postea "vero in ius Frigisingensis aeccelesi? et canonicorum sepedietorum et datum et aeceptum in integrum refundetur (!). Posthec antistes Ge- behardus diuino conpunetus amore et ne aliquis locus inimieorum pateret insidiis, die eedem omnem hane que supra continetur, traditio- nem sponte remisit et uestituram dati et accepti pio episcopo Egil- berto eontradidit in tantum, ut proprio aduocato suo exeluso quem- eumque episcopus. ex suis uellet, super easdem res aduocatum con- stitueret, quod et factum est, nam ad ultimum Gebehardus episcopus res supradictas ab episcopo sedis Frigisingensis Egilberto in bene- ficium accepit. Testes Üdalscalch comes, Etih, Gerolt, Ödilrich, En- gildio, Magnus, Hoholt, Guntpold, Altman, Routpreht, Lieparto, Ekkihart, Aripo, Otzi. |

Cod. 188, f. 208', k. Reiehsarchiv zu München; Meichelbeck L/2, A90, Nr. 1270; Resch: Aet. mill. 70.

60.

e. 1020... ..... mM Bischof Egilbert von Freising macht im Vereine mit Bischof Udalrich von Trient den Tausch rückgängig, welchen er mit dessen Vorgänger Udalrich betreffs seines Gutes zu Godego getroffen hatte.

In nomine domini nostri Jesu Christi. Incipit eommutatio bone fidei uenerabilium episcoporum Egilberti et Odalrici. Patescat liquido eunctorum Christi fidelium agnitioni pariter et omnibus inquisitoribus huius rei, qualiter apud uenerabilem Frisingensis ecclesie Egilbertum presulem et domnum Ödalrieum Tridentine sedis episeopum dignum

61

» .

iam uisum et utile quoddam inter se pactum commutationis agere, quam et fecerunt utraque ex parte communi deliberacione et con- cordi unanimitate. Ille uero deo dignus antistes Egilbertus cuius supra mentionem fecimus, cum manu aduocati sui Odalscalchi quan- dam sui iuris curtem Gudago uocatam ob remotissimam patrie illius longiquitatem haut apte satis eius usibus sitam, cum totis rebus iuste ac legitime preter maneipia ad hane respicientibus adhibito fidelium suorum consilio in manum prelibati presulis Ödalriei eiusque aduo- eati Ödalscalehi omnino tradidit eo rationis tenore, ut iuxta con- dietum utriusque partis de rebus sue eeclesie in decimis, uineis ac terris eultis et ineultis ab eo in loeis sibi propinquis nullatenus dubi- taret accipere. Econtra ille memoratus pontifex Ödalrieus eum in ce- teris eidem coneambio secundum placitum supra memoratum sufficienter responderet ac libenti animo satisfaceret, mancipiis que in eadem curte inueniebantur, nulla firma ratione ad hanc commuta- tionem eo(n)nexis sed sola promissione eotenus alligatis, ut si paribus paria restituerentur et numerus congrueret numero firma quoque mancipiorum constaret commutatio, ha(e) inpossibilitate cautionem illam penitus euaeuatam reliquit, quod integre summam mancipiorum restituere non potuit. Ob hoc contigit quod postea reuolutis quorun- dam annorum eurriculis defuncto eodem Tridentino episcopo ab eius suecessore presule seilicet Ödalrieo, nec non et a uenerando antistite Egilberto utrimque consentientibus ac in id ipsum conspirantibus eorum aduoeatis cum fidelibus ceteris digne conlaudatum est, ut illa prorsus commutatio ex utraque parte benigne remitteretur et utrique eorum sua uidelicet sieuti antea reseruarentur, quod et ita miti ambo- rum eonsensu factum esse probatur. Huius rei gratia ne inposterum exinde ulla deueniat inquietatis molestia, sub omnium circumastan- tium presentia amborum presulum carte hac de re dudum conscripte in partes secte et uterque eorum non partes que sue fuerunt, sed que alterius pro testimonio reseruauerunt, et ut hoe uerius credatur om- nisque suspieionis diffieultas penitus .abscidatur, placuit huius rei testes haberi et nomina eorum eonseribi, Gotti, Nithart, Etih, Azili, Chadolt, Vuolftrigil, Grimolt, item Azili, Johannes, Gozpreht, Altman, _ Alberich, Ruotpreht, Hartuuich, Dietrich, Jacob, Perahtolt, Hiltipolt, Gepolf, Cholo.

Cod. 189, f. 36’, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1/2, 491, Nr. 1171; mank, durch Auslassung zweier Texteszeilen. Resch : Aet. mill. 72.

62

61.

1021, 14. Nov., Mehringen. Kaiser Heinrich Il. schenkt dem Kloster Weihenstephan einen näher bezeichneten Theil der Insel Sachsengang an der Donau.

C. In nomine sancte et indiuiduae trinitatis. Heinricus diuina fauente elementia Romanorum imperator augustus. Si uenerabilibus ecelesiarum (dei) loeis quiddam largimur beneficii necessitatesque aecclesiasticas nostro relevamus iuuamine, id profecto et anime et (regni nostri saluti) prouenire non dubit(amus. Prouinde omnibus Christi nostri)sque fidelibus (notum esse uolumus, qualiter nos ob recordationem) et elemosinam diui senioris nostri Ottonis impera- toris augusti, ob spem quoque diuine remunerationis tam nobis quam etiam dilecte nostre contectali Chunigunde impetr(and)am atque ob fidelissimum wuenerandi Frisingensis presulis Egilberti obsequium (amore)mque dedimus quandam partem cuiusdam insule Sahsona- ganc diete ad monasterium saneti protomartyris Stephani in episeo-: patu eiusdem egregii antistitis ab eodem presule construetum fratri- busque inibi Christo militantibus in prouintia scilicet orientali iuxta Danubium et in marehia Adalberti comitis sitam et his terminis in- elusam, a loeo enim Zuntinesprucca uisum per ripam Danubii (usque in) locum Orta dictum et inde usque in siluam quam (Ha)rt uulgari- ter nuneupant, et a supra dictó ponte per directum usque in eandem siluam Hart, ipsam videlicet insulam Sahsonagane quantum supra- seripto continetur termino et quiequid re(li)qu(e terre) culte vel ineulte intra predietum inuenitur terminum, cum arei(s, edificiis, . aquis, p)iscationibus, uenationibus, zidaluueidis, pascuis et lignorum ineisionibus, omnibus illie habitantibus et quicquid utilitatis inibi poterit inuenir(i), ea r(atione) hane nostram concessionem sancto Stephano et iam dietis fratribus firmantes, ut nullus episcopus seu alia quelibet persona potestatem habeat res easdem inde alienare vel auferre. Et ut hec nostre concessionis m(unificent)ia cum omni euo stabili tenore firma et inconuulsa permaneat, hoc presens (preceptum): inde eonseript(um manu) propria roborantes sigilli (nostri impres- sione iussimus insigniri).

. Guntherius can(cellarius uice) Aribonis archicapella(ni recog- : noui) (M.)

63

(Data) +) XVIII. (kalend.) Decembris indietione HII. a(nno dominiee) incarnationis millesimo XXI., anno (vero domini Hein)riei seeundi regnantis (XX., imperii) autem VII. Aetum apud uillam Moringa.

Orig., Pgt., mit sehr vielen durch Moder entstandenen Lücken, aufgedrücktes Siegel verletzt, k. Reiehsarebiv zu München; ebend. auch Cod. 189, f. 14, 298 f. 108' und 191 f. 73 und 109; Meichelbeck L/2, 212; Monum. boica XXVIIL/2, 596 als Regest.

Die Lücken des Originals aus Cod. 189 ergänzt.

62.

1025, ....,..... Kaiserin Kunigunde, Witwe Heinrichs II. , widmet dem Bisthume Freising Güter zu Ranshofen, Hohenbercha, Ostermieting u. 8. w. nebst dem Forste Weilhart, zum Theile in Oberösterreich, theilweise in Baiern.

Preearia s(ev conplacitatio) domn(e Chvnegvnd)e imperatricis augvstae atque venerandi Egilberti Fri- gisingensis aecelesim episcopi.

C. Anno dominiee incarnationis millesimo uicesimo quinto. Summe diuinitatis miseratione prouisum est, ut pia deoque amabilis domina Chunigunda imperatrix augusta ob amorem celestis desiderii atque ob recordationem diue memorie senioris sui Heinriei impera- toris augusti, necnon ob quoddam uite temporalis emolumentum cum eonsilio gloriosi ducis Baioariorum Heinrici scilicet fratris sui cunc- torumque procerum et optimatum comitumque Baioarice prouintie ac iudicum quedam iuris sui predia, Rantesdorf siue Ranteshova, Hoh- perchah, Ostermuntinga, Veltchiricha nominata, traderet in manus venerandi Egilberti Frigisingensis ecclesie episcopi et aduoeati sui Ödalscalchi cum ecclesiis ac decimis, cum foresto Vvillihart et fore- stariis, cum terris cultis et incultis, mancipiis utriusque sexvs, vineis, molendinis et cum omnibus iuste et legaliter ad ea pertinentibus, exceptis tantum v servilibus mansis cum pratis ad eosdem rite per- tinentibus in offieio Bezilini sitis quod nuncupatur (leerer Raum)

l Hier ober „Data“ u. s. w. setzte der Schreiber zur Datirung mit ,Data in* an, löschte aber diese beiden Worte, deren Spuren noch zu sehen, wieder aus.

64

et quinque servis cum iii aneillis quibus ipsvm beneficium: tune temporis erat possessum. Quod uidelicet benefieium ea lege ut die- tum est, ipsa domna imperatrix augusta tradidit in proprium vxore prefati Bezilini absque uenationibus et saginationibus ac sine lig- norum ineisionibus in foresto iam dieto. Excepit etiam memorabilis imperatrix camerarium i Ázili nominatum absque beneficio sui(!) et famulas ii Peza et Raza nominatas. Insuper etiam imperatrix augusta tradidit eidem episcopo quiequid visa est habere in loco Hal dicto, cum utriusque sexus mancipüs, edificiis, terris cultis et incultis, sartaginibus ac loeis sartaginum ac locis onustariis, witeuendin, cen- salibus et cum omnibus iure et legaliter ad ipsam salinam respi- cientibus atque cum omnibus rebus quas visa est habere supra fluvium Sala nominatum, ea videlieet ratione ut ipsa venerabilis domina, quamdiu deo ordinante u(iueret ausgefressene Stelle, auch im Cod. leerer Raum) res omnes supramemoratas in integrum possideret. Post decessuin vero vite mortalis pro elemosina pie memorie domini sui Heinrici imperatoris adoptato quoque proprie anime remedio ad altare sanete Marie semper virginis sanetique confessoris Christi Cor- biniani Frigisinge corporaliter quieseentis in ius videlicet atque dominium egregii antistitis Egilberti suecessorumque suorum lege precaria refunderentur. Testes Gerolt comes, Fridirih comes, Arnolt comes, Hartvuie palatinus comes, Adalpero comes, Tiemo comes, Poppo comes, Piligrim comes, Altman comes, item Gerolt comes, Gumpolt comes, Heinrih filius Tiemonis comitis, Perahtolt filius Fridiriei comitis, Gerolt filius Geroldi comitis, Sarhilo filius Sarhilonis eomitis, Gerolt, Maganus, Gamanolf, Helmpreht, Hartvvie, Ekkihart, Liutolt. |

Econtra vero prelibatus pontifex cum consilio atque consensu suorum tam clerieorum quam laicorum maximeque pii ducis Heinriei ac optimatum suorum retradidit deo deuote imperatrici Chunigunde lege ut supradictum est, precaria cum manu aduocati sui Odalscalchi de rebus aecclesiae suae curtem [sona uocatam, curtem Purgreina ae curtem quz dicitur Dorfa, curtem etiam Tegrinvvach cum terris eultis et ineultis, eum ipso monasterio et congregatione saneti Zenonis ac reliquis aecclesiis et decimis, cum mancipiis utriusque sexus, molen- dinis, siluis, conpascuis, zidalvueidis omnique poenitus utilitate ad predictum uenerabilem locum pertinentibus rerumque predietarum uestituram eo tenore, ut predicta domina et datum et acceptum usque -

65

ad felicem uitae suae (terminum) potestatiue possideat, postea vero integritas ambarum partium datis eilicet et accepti dmni contradictione remota ad altare sanete: Mariae sanctique Corbiniane ad specialem usum Frigisingensis presulis Egiberti suorum successorum firma alle- gatione iureque proprio eonsistat, Si autem forte quod absit, euenerit, ut uiolentia siue usurpatiua potestate alicuius imperatoris vel regis aut etiam ducis siue episcopi haec precaria in illa uel in ista parte dissoluatur aut (infringatur, uterque qui) dedit, recipiat (et in) suum usum et uestituram sicut ante habuit, reflectat, Testes Gerolt comes, Fridirih comes, Arnolt comes, Hartvvie palatinus comes, Adalpero comes, item Adalpero comes, Eberhart comes, Tiemo comes, Poppo comes, Piligrim comes, Altman comes, item Gerolt comes, Guntpolt comes, Heinrih filius Tiemonis comitis, Perahtolt filius Fridirici comitis, Gerolt filius Geroldi comitis, Sarhilo filius Sarhilonis comitis. Gerolt, Maganus, Gamanolf, Albrih, item Gamanolf, Helmpreht, Hartvvic, Ekkihart, Liutolt.

Orig., Pgt. (charta litterata), vielfach durch Flecken, Lücken und Risse schadhaft, zum Theile aus Cod. 189, f. 371 zu ergänzen, ohne Siegel; Meichel- beck I. A, 219. |

63.

c. 1030,... ,..... Bischof Egübert von Freising überträgt an die Kirche zu Innichen eine Leibeigene Namens Oza, sammt deren ganzer Nachkommen- schaft.

Nouerint omnes Christi fideles, qualiter Egilbertus episcopus Altmanno comiti precepit, ut quandam feminam suam propriam aneillam Ozam nuneupatam cum filiis et filiabus suis suecessoribusque eorum per manus Peratholdi aduocati sui ad altare saneti Candidi perpetualiter existendum traderet eo tenore, ut in singulis annis ad idem altare denarios iii.darent et si illi denarii pro aliqua necessi- tate per annos duos minime traditi fuissent, quatenus illi(s) licuisset hoc tertio anno emendare. Isti sunt testes per aures tracti, de liberis Sarhilo, Eppo miles comitis Altmanni, Adelman, Azili de Virsach cum filio suo Azilino, Tazo, de familia Reginhalm, Rihhilo, Waltman, Goman, Vulvine, Ascuin.

Sinnacher: Beitr. II. 398, nach einer alten Aufzeichnung im Árehive Innichen.

Fontes. Abthlg. If. Bd. XXXI. 5,

66

64. c. 1030, ...., ..... Bischof Egilbert von Freising tauscht mit dem Voll- freien Sigihart Liegenschaften zu Lind gegen andere zu Scheufling im oberen Murthale.

Precariam que inter uenerabilem Frigisingensis ecclesie anti- stitem et quendam nobilém virum nomine Sigihardum conplacita est omnibus in Christo fidelibus notam esse volumus. Tradidit namque idem prelibatus antistes eidem Sigihardo quiequid proprietatis in loco Linto dicto habuit, cum mancipiis xxii utriusque sexus ad eundem loeum pertinentibus que sie appellantur, Ratigoi, Sitiuuit, Adalpreht, Wola, Sitilaz, Bratreza, Dobroziza, Gelen, Witobrater, Uraniza, Bra- zuta, Radoz, Steizemo, Dridodrago, Egizi, Sicca, Otloch, Dridogoi, Imiza, Sigipurach, Aza, Gohza ad spacium uite sue uxorisque eius et filii eorum si forte filium genuerint, retinendum. Talem precariam ad optinendum tradidit idem prefatus Sigihardus eidem iam dicto uenerando episeopo quiequid proprietatis visus est habere in loco Suvelich dieto, emenso spacio uite horum trium prelibatorum ad pos- sidendum eum mancipiis eiusdem pertinentie quorum ista sunt nomina; Perama, Zato, Adelhalm, Seisniz, Woluolt, Pero, Dietrich, Trebeiza: Ruoza, Imala, Mirlaz, Penno, Dobriza, Anza, Dietta, Dietza, Dietrat Rihpolt, Meisa, Adalsuint, Radonga, Ecegoi Huius rei testes sunt Ödalscalch, Routprecht, Aripo, Altman, Durinchart, Petto, Hartnid, Pillunc.

Cod. 188, f. 288, k. Reichsarchiv zu München; unvollständig bei Meichel- beck 1/2, 503, Nr. 1200; Arch. f. Kde. österr. G.-Quell. XXVII. 262, Nr. 8.

65. c. 1030, ...., ..... Bischof Egilbert von Freising überträgt zwei Theile seines Weinzehentes zu Bozen an das Kloster Weihenstephan.

Notum sit omnibus Christi fidelibus, qualiter uenerabilis Egil- bertus Frisingensis sedis episcopus cum manu aduocati sui Ödal- scalchi pro felicitate anime sue tradidit ad altare saneti Stephani duas partes decime sui uini in Pozana eiusque altaris seruitoribus

67

perpetualiter possidendum, Isti sunt testes tracti per aures Altman comes, Hartuuie, Herrant, de familia Gerhart, Sinzo, Dietpreht, Geruuie, Gozolt. |

Cod. 188, f. 283', k. Reichsarchiv zu München; Archiv f. Kde. österr. G. - Quell. XXVII. 261, Nr. 7. vgl. Meichelbeck 1/1, 214; Resch: Aet. mill. 69.

66.

o. 1030, ...., ..... Bischof Egilbert tauscht mit dem Vollfreien namens Beginolt dessen Gut zu Mammendorf in Baiern gegen 8 slavische Huben zu Stall, Lesach und Güriach in Oberkärnten um.

_Nouerint omnes huius rei inquisitores, qualiter inter uenerabi- lem Frigisingensis sedis presulem Egilbertvm et quendam nóbilem sue diocesis uirum nomine Reginoldum eonuenit atque placuit quas- dam proprietatis eius partes alternatim inter se conmutare, sicut modo constat utrimque finitum est. Miles ergo prelibatus tale sui iuris predivm qvale ei erat apud Mamindorf uieum, utriusque sexus, maneipiis octo, cum agris, pratis, cum silvulis et conpascuis, cum cultis et ineultis, quesitis et inquirendis, cum exitibus et reditibus, cum priuatis et conmunibus usibus pariterque cum omnibus utensili- bus ad eundem loeum pertinentibus provt ipse possessor erat eorum his temporibus, nec non et basilicam que ibi est dimidiam partemque totius deeime dimidiam seu etiam dimidium dotis qua dotata est €eclesia tune temporis, additis quoque oblationibus dimidiis per fide- les quos(dam) eo oblatis et offerendis cum ceteris, rebus omnibus iure legaliterque ad hanc respicientibus prenotato presuli et eius aeeclesie usui in manus uidelicet aduocati sui comitis Odalscalchi iure per- petuo subsistendvm sine ullo contradictionis scrupulo contradidit. Econtra uero memorabilis ille pontifex eidem retradidit per manum aduocati supradieti in Carinthie partibus hobas selauaniseas octo quarum quinque iuxta Tra fluuium in uilla quam dieunt ad Stallvn, sexta uisum per ripam eiusdem flvuii apud uillam Lescah, septima uero et octaua penes uieum qui vocatur Goriah, site sunt in ualle Lurna et sub his omnibus totidem mancipia quot et -ipse recepit in sua, cum pratis, pascvis, lignis et cum totis legibus ac iusticiis quibus illi seruiebant, perpetualiter sibi retinendum, possidendum et quid inde libitum fuerit faciendum, condonauit, Hec sunt nomina

5*

68

illorum qui huius rei testes fiunt ( !), Altman comes, Perahtolt, Hezil, Dietrich, Otzi, Hiltipolt, Etzo. Hec autem sunt nomina mancipiorum qve eum predio dabantur episcopo, Gerpreht et filius eius, Ceizrih et uxor eius cum filiis iiii, quorum simul octo sunt.

Cod. 188, f. 273’, k. Reichsarchiv zu München; Meiehelbeck L/2, 500, Nr. 1193; Resch: Aet. mill. 67.

67.

e. 1030, ...., ..... Bischof Egilbert von Freising tauscht mit Propst Werinher seines Capitele dessen Güter in Krain gegen andere zu Viecht, Oberndorf, Zorneding u. &. w. in Baiern ein.

Justum et rationabile uidetur, ut quiequid sseularibus agitur negotiis, testimonio ueratium testium et serie litterarum ita ligetur atque firmetur, ne postmodum ullo modo dissolui uel infrigi quaeat(!). Proinde nouerit industria omnium, qualiter placuit atque conuenit in- ter uenerabilem Egilbertum episcopum et canonicos sancte Frigisin- gensis eeclesie una eum domno Werinhario preposito ae magistro fratrum eorundem quoddam concambium facere, sicut et fecerunt. Tradidit namque idem uenerandus antistes cum manu aduocati sui Odalscalchi in manus eiusdem domni W. et aduocati sui Altmanni comitis de rebus ecclesiae sue loca infra nominata id est Fiohta cum eeclesia decimata, excepta tantum decima que pertinet ad pauperes, Oparandorf quoque et Zorogeltinga cum ecclesiis in utrisque loeis eonstructis et quiequid in benefieiari habuit domnus supradictus tam in maneipiis quam in rebus ceteris, insuper post obitum uite sue ad O(pa)ranpahha, quod prefatus senior precaria possessioné tune possi— debat, item ad Nidaranpahha post obitum Ariponis, eui precario nihilo- minus iure illud erat concessum, eum ecclesiis in utrisque loeis consti- tutis, excepta item deeima que ad pauperes pertinet, et molendinas ii, unam ad Frigisingam, alteram ad Weidland, totum atque integrum ad usum canonicorum in sede supradieta Christo famulantium tradi- dit atque firmauit, conplexis quoque ad item concambium locis his, id est Weingi et Erlipah omnibusque que ad hoe tempus in beneficium erant concessa ab episcopis, eum mancipiis utriusque sexus tam in predictis locis manentibus quam etiam his que de parte episcopatus usque in loeis potestati fratrum concessis habitare uidebantur. Econ-

69

tra prelibatus domnus W. eum manu aduocati sui A. in manus uene- randi E. episcopi et aduocati sui O. de rebus fratrum in comitatu Carniola quiequid eisdem fratribus dono et largitate bone memorie . Heinriei imperatoris traditum erat, in recompensationem traditionis supradiete potestatiua manu retradidit, consentientibus et ambarum partium traditiones collaudantibus tam uniuerso clero quam populo et eunetis pariter fidelibus suis tam nobilibus quam ex familia, et totus huius commutationis tenor hoc fine ac ratione conelusus et per- fectus est, ut tota ratio predicte commutationis euo perpetuo ob com- mune conpendium utriusque partis stabilis et inconuulsa perma- neat. Testes Perahtold, item Perahtold, Ödalrich, Hartuuich, Jagob, Dierieh (!), Weriant, Wazaman, de familia Heilrih, Reginhalm, Chuonrad, Geruuie, Epararo, Waldman, Razo, Rihker, Erchanfrid.

Cod. 188, f. 234’, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck I./1, 232.

68.

6.1080, ...., ..... Bischof Egilbert von Freising tauscht von Abt Arnold von Weihenstephan dessen Besitz auf der Insel Sächsengang gegen Liegen- schaften zu Hegelhausen, Bercha, Mammendorf u. s. w. in Baiern ein.

In nomine sancte et indiuidue trinitatis. Notum sit uniuersis eeclesie filiis, qualiter inter uenerabilem Frigisingensis eeclesie pre- sulem Egilbertum et inter abbatem santi Stephani protomartiris Ar- noldum quoddam cum concordi cleri et plebis deliberatione et uoto. factum est eoneambium, Tradidit namque idem antistes cum manu aduocati sui Ödalscalchi in manum abbatis prefati de possessionibus sue eeclesie quiequid eo die iam dietus abbas in potestate uel inue- stitura sua habuit, in prediis, in mancipiis, in decimis, molendinis, selicet Hegilinhusun cum omnibus appendiciis ad eundum locum pertinentibus, Perhah sub eodem iure, Mammandorf eum ecclesia deci- mata, Östi, Ubarmussi eum ii ecclesiis decimatis, tres hobas Wihsa, Gisilinga, Stroga, Uuippanhusun quod beneficium fuit Aribonis, Buirra cum ecelesia decimata, Zamindorf quod Egino presbiter in mutuum dedit episcopo predicto, territorium in urbe Radaspona, unam houbàm eum equino territorio ad Pullingun, territorium equi- num ad Hutiehar, Elahbah. Hec omnia Egilbertus episcopus ut dixi, tradidit ad altare sancti Stephani et ipsius altaris seruitoribus siue

70

sint monachice seu canonice conuersationis, pro perenni imperatoris Heinrici suimetque felicitate iure proprietatis possidendum. Econtra abbas Arnoldus cum manu eiusdem aduocati Odalscalchi in manum predieti antistitis Egilberti in reconpensationem traditionis predicte cum manu potestatiua in ius proprietatis ecelesie sanete Marie et saneti Corbiniani pari utriusque partis deliberatione et consilio retra- didit partem cuiusdem insule Sahsonagane diete in prouincia Orien- tali et in marchia Adalperti comitis site, quam ob spem retributionis diuine et ob interuentum eiusdem episcopi bone memorie Heinricus imperator sancto Stephano eiusque seruitoribus sub testamento tradidit his terminis inclusam, a loeo Zuntinesprucca uisum per ripam Danubii usque in locum Orta dictum et inde in siluam quam Hart uulgariter nun- eupant, et a supradieto ponte per directum usque in eandem siluam Hart, ipsam uidelicet insulam Sahsonagane quantum suprascripto continetur termino, prout altari saneti Stephani traditum erat, ut dixi, episcopo mutua uieissitudine retradidit. Et ut hee commutatio stabilis per- maneat litterarum serie ueraciumque testium ut mos est, firmatum est testimonio. Altman comes, Hartuuie, Sarhile, Meginhart, Herrant, de familia Heilrih, Mathuni, Liutheri, item Liutheri, Sinzo, Gerhart, Reginhalm, Geruuie, Peratholt, Herrih, Rihfrit, Gozolt, Dietpreht, Ebararo, Frouimunt.

Cod. 188, f. 281’, k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck I/1, 213.

69.

c. 1030, ...., ..... Bischof Egilbert von Freising tauscht mit seinem Diener Dietmar 140 Joch Grundes zu Tegernbach gegen gleich viel zu „Niu- sarinhun“ in. Krain ein.

Nouerint omnes Christi fideles, qualiter Egilberto Frigisingensis ecelesie episcopo et Diemaro eiusdem ecelesie seruo placuit quod- dam concambium facere quod et fecerunt. Tradidit namque idem Dietmar predium quod habuit in loco Tegiranpah, exl iugera ad altare sancte Marie sanctique Corbiniani perpetualiter existendum. Econtra predictus episcopus eidem seruo ad Crheina(!) in loeo qui dieitur Niu- sazinhun, equalem mensuram cum manu sui aduocati Ödalscalchi dedit perpetuo sibi tenendum. Huius rei testes sunt comes Altman- nus, Liutheri, Pezili, itervm Liutheri, Wolfolt, Geruich, Asmar,

41

Meginhart, Mazili, Huc, Aripo, Warmunt, Walto, Waldmant, Fro- uimunt.

Cod. 188, f. 278', k. Reichsarchiv zu München; Archiv f. Kde. österr. G.-Quellen, XXVIT., 261, Nr. 6.

70.

e. 1030, ...., ..... Bischof Egilbert von Freising tauscht mit einer seiner Unterthaninen namene Willirun Güter zu Launsdorf (?) in Kärnten (?) um.

Notum sit omnibus Christi fidelibus presentibus seilicet atque futuris, qualiter placuit inter uenerabilem istius sedis presulem Egil- bertum et inter quandam familie huius feminam Willirun dictam eum consilio vicedomni Altmanni nee non videlieet aduocati Ódal- sealehi eeterorumque huius familie virorum quandam conmutationem facere quam et fecerunt. Tradidit namque eadem femina cum manu aduocati sui Pezilini in loco Lochnesdorf dicto arabilis terre dimi- dium iuger in manum aduocati supradicti O. ad altare sanete Marie sanetique Corbiniani perpetüaliter existendum. Econtra predictus aduocatus in manum eiusdem femine et aduocati sui?) retradidit in eadem uilla Lochnesdorf curtiferum i non equali mensura sed minus quam tradidit eo tenore, ut liberam inde habeat potestatem quicquid libitum fuerit, faciendi. Testes de familia Livtheri, item Liutheri, Eccho, Rantvuie, item Rantuuic.

Cod. 188, f. 2771, k. Reichsarchiv zu München.

11.

e. 1030, ...., ..... Bischof Egilbert von Freising tauscht mit dem Freige- lassenen Hezil Güter zu ,Litapach* und „Gozoltasdorf“ gegen andere zu Dö- briach (?) und „Letmira“ in Kärnten ein.

Nouerint omnes Christi fideles presentes seilicet et futvri, qua- liter placuit atque conuenit inter uenerabilem Frigisingensis ecclesie Egilbertum episcopum et quendam libertum Hezil dietum filivmque

] Codex hat suae.

12

eius Wezil voeatum quoddam concambium facere quod et fecerunt. Tradidit namque idem iam dietus Hezil simul cum filio suo talem pro- prietatem qualem habuit in locis Litapach et Gozoltasdorf dietis, in manus episcopi Egilberti et aduocati sui Ödalscalhi ad ecelesiam sancte Marie sanetique Corbiniani perpetvaliter existendam. Econtra vero idem episcopus et aduocatus eius eum consilio suorum fidelivm tam clericorum quam laicorum retradidit supra nominato Heziloni filioque eius de rebus ecclesie ad Tobrochotasfeld iii hobas, ad Leiz- niza hobam i absque omni contradictionis molestia possidendum. Testes Altman, Hartuvic, Perahtolt, Sarhilo, Penno, Engilmar, Re- ginolt, de familia Reginhalm, Epararo.

Cod. 188, f. 277', k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeek L/2, 495, Nr. 1181.

12.

c. 1030. ...., ..... Bischof Egilbert von Freising tauscht von einem Voll- freien namens Popo Güter zu Rudersdorf, Stall, ,Lesniza^ u. s. w. gegen andere zu Malentein in Kärnten ein.

Nouerint omnes Christi fideles tam presentes quam futuri, qualiter placuit atque conuenit inter uenerabilem Frisingensis sedis episcopum Egilbertvm et quendam nobilem hominem Popo nuneupatum com- mutationem quandam facere quam et fecerunt. Tradidit namque pretitulatus Popo in manum Egilberti episcopi et aduocati sui Ödalschi (!) tale predium quale in locis infrascriptis Starchando et aliis nuntiis cum eo illue datis eum mensura et ostensione presenta- uit, inprimis in uilla Routkerasdorf dicta ecclesie partem et dotales hobas Sclauanicas iii et iugera iiii fiscalis et censualis ruris hobas xi, ad Stallun hobas iiiij, ad Lesniza hobas ii, ad Dobrozfelt hobas ui, ad Trahun hobas iii eum pascuis, pratis, alpibus, siluis, uiis et inuiis, exitibus et reditibus, quesifis et inquirendis (et) omnibus rebus iure ad loca eadem pertinentibus ad altare uidelicet beate Marie sanctique Corbiniani perpetualiter existendum. Econtra uero prelibatus epis- copus et aduocatus eius supra memoratus f) cum consilio fidelium suorum tam elericorum quam laicorum nobilium atque ignobilium

l Codex hat momoratus.

73

personarum retradidit supra nominato Poponi quiequid ipse in loco Malantina dicto a quodam nobili uiro Irinch uocitato ' conplacitauit, item 1) ecelesie deeimate partem quartam, dotalis et fiscalis ac cen- sualis ruris hobas xx cum omnibus utensilibus ad predium idem per- tinentibus absque omni contradictionis molestia in proprietatem pos- sidendum, item per manum Altmanni comitis eidem Popponi ad Eichi tradidit hobas ii. Testes per aures traeti Altman comes, Gumpolt, Hartwie, Perahtolt, Dietrieh, Jacob, Branhart, Pero, Cholo, Heriman, Hiltipolt, Egilolf, Perahtolt, de familia Rihilo, Heilrich, Reginhalm, Vualtman, Azili, Gozolt, Sinzo, Chó(n)rat, Geruuic, Mazili, Vuald- man, Gisalbrecht, Rihpolt. Item Poppo prenominato episcopo ad Tra- hun tradidit bobas ii. Testes Odalscaleh comes, Altman comes, Gun- polt, Hartwie, Sinzo, Perahtolt, Reginhalm.

Cod. 189, f. 35', k. Reichsarchiv zu München; Meiehelbeck 1/2, 507, Nr. 1212; Resch: Aetas millen. 68.

73. e

1033, 19. Juli, Memleben. König Konrad II. schenkt dem Bisthume Frei- sing den Hof Ollern in der Ostmark bei Tulln.

C. In nomine sanctae et indiuiduae trinitatis. Chuonradus di- : uina fauente clementia Romanorum imperator augustus. Si loca uenerabilia diuino eultui mancipata ob memoriam diuine remunera- tionis munere nostrae consolationis benignius adaugendo ditare decreuerimus, hoe non solum nobis ad regni nostri commodum, uerum et ad animae nostrae remedium salubriter prouenire credimus. Quapropter omnium Christi nostrorum fideliam presentium scilicet et futurorum uniuersitati notum esse uolumus, qualiter nos summe divi- nitatis intuitu per interuentum amantissime coniugis nostrae Gislae imperatricis augustae nostrique dileeti filii Heinriei regis cara peti- tione, nec non ob assiduum fideleque seruitium Egilberti Frisingen- sis aecelesie uenerabilis episcopi, qui pre ceteris multiplieato genere . seruitutis pro uiribus (gratanter deseruiuit) suumque seruitium in hoe multiplieiter adauxit, quod eundem unicum nostrum filium

l Codex hat idem.

74

per nos sue fidei commendatum plena fide vice nostra fouit, amplec- titur, amauit et per omnia fideliter educauit, tradidimus ad altare semper virginis Marie sanctique Corbiniani nobilissimi Christi con- fessoris in civitate Frisinga corpore quiescentis, curtem Alarun sitam in marchia et in eomitatu Adalberti marchionis cum omnibus ad eundem locum iure ac legaliter pertinentibus cum mancipiis utri- usque sexus, cum areis, aedificiis, agris, vineis, campis, terris cultis et incultis, pratis, pascuis, siluis, uenationibus, aquis aquarumue decursi- ubs, piscationibus, molis, molendinis, viis et inviis, exitibus et reditibus, quesitis et inquirendis seu cum omni utilitate que uel scribi aut no- minari ullo modo potest, eandemque curtem de nostro ivre ac domi- nio ea ratione in ius atque dominium prefate Frisingensis aecclesiae omnino transfudimus et in perpetuam proprietatem donauimus, ut idem uenerabilis antistes Egilbertus et successores sui absque uio- lentia ullius nostri successoris siue regis sive imperatoris liberam posthae licentiam hane habeant potenter possidendi, commutandi vel quiequid inde sibi saluo iure aecelesiae placuerit faciendi. Et ut haec imperialis nostrae traditionis integritas stabilis et inconuulsa per futura annorum curricula perseueret, hoc auetoritatis nostr: prae- ceptum inde conseriptum sigilli nostri impressione insigniri ivssimus et ambo nos ego idemque filius meus dilectus rex videlicet Heinricus, ego ipso humiliter interueniente, ille me consentiente atque iubente uterque in sui nominis signo manu propria subtus corroboravimus.

Signum domni Chuonradi inuictissimi (M.) Romanorum impera- toris augusti. Signum domni Heinriei (M.) tertii regis glorio- sissimi.

Burchardus cancellarius uice -Bartonis archicapellani re- cognoui. , Data XIII. kal. Augusti, indietione L, anno- dominice incarnatio- nis millesimo XXXIIL, anno vero domni Chuonradi secundi regnan- tis VIIL, imperi autem VIL, anno etiam domni Heinrici regis tertii VI. Actum Imileb feliciter amen.

Orig., Pgt., aufgedr. Bleibulle, k. Reichsarchiv zu München; ebend. auch in Cod. 189, f. 17, 238, f. 109’, 191 f. 76’, 104’ und 108; Meichelbeck 1/1, 227, Monum. boiea XXIX/1, 37. Vgl. wegen der Datirung Stumpf H., 165, Nr. 2043.

15

74.

1034. 7. Mai, Regensburg. Kaiser Konrad Il. schenkt dem Bisthume

Freising eine Anzahl königl. Huben an dem Flusse Url bei Maur. und bestätiget

demselben ausserhalb den Besitz anderer Güter an der Ibs innerhalb ange- gebener Grenzen. .

C. In nomine sanctae et indiuiduae trinitatis. Chuonradus di- uina fauente clementia Romanorum imperator augustus. Si uenera- bilia aeeclesiarum dei loea alieuius doni ineremento sublimare stude- mus, id profecto nobis nostrique regni statui liquido. proficere minime diffidimus. Quapropter omnium Christi fidelium presentium scilicet ae futurorum mouerit uniuersitas, qualiter nos diuini amoris instinetu pro remedio animae nostrae ob interuentum et petitionem dilectae nostrae coniugis Gisilae imperatricis augustae, neenon Heinrici regis fllii nostri, ob iuge etiam deuotumque seruitium fidelis nostri Egil- berti Frisingensis aecclesiae 1) uenerabilis episcopi eidem presuli suaeque aecclesiae?) Frisingensi largiti sumus in Orienti parte iuxta fluuium Urula uocatum in comitatu marchionis, Adalberti?) cum omni lege hobas regales duas quae antea ad Murun sui iuris curtem ibi iuxta iacentem ex rebus regni pro beneficio concessae sunt, et insuper hobam unam regalem prope fluuium eundem inferius iacen- tem quam habuit in benefieium predietus marchio Adalpertus, et etiam in medio utrarumque partium iugera xxx supradictae curti eontigua, quae Aribo de Ensinbure in benefieium habuit, cum omni- bus eius apenditiis, areis, edificiis, exitibus et reditibus, uiis et in- uis, eultis et incolendis, quesitis (et) inquirendis, agris, campis, pratis, siluis, uenationibus, aquis aquarumque decursibus, molis, molendinis, piscationibus seu cum omnibus utilitatibus que sic diei aut seribi possunt, easque per hane nostram imperialem paginam de nostro iure et dominio in eius ius et dominium transfundimus et in proprium tradidimus ea videlicet ratione, ut iam dietus presul suique successores liberam deinceps potestatem habeant in usum aeecle- siae*) quiequid eis placuerit faciendi. Insuper vero eidem episcopo eonfirmauimus ibi cetera sui iuris bona, a termino orientali ubi Liud-

| Orig. hat aclesiae; 2 ebenso acclesiae; 3 ebenso Adalberi. + Orig. a celesiae.

76

zimannespah influit Ibisam et inde Phezniza !) deindeque Rudnicham, itemque a termino occidentali a uilla. Chrellindorf usque in fluuium Zuchaha et ad Rudnicham sieque ad montana Carinthiam respieien- tia. Et ut hee nostre donationis immo confirmationis auctoritas sta- bilis et ineonvulsa omni euuo permaneat, hoe preceptum inde con- seriptum manu propria corroborantes sigillo nostro insignimus.

Signum domni Chuonradi Romanorum (M.) imperatoris augu- stissimi.

Purchardus cancellarius uice Bardonis arehicapellani recognoui.

Data nonis Maii anno dominicae incarnationis millesimo XXXIIT, indietione II., anno autem domni Chónradi secundi regnantis X., im- perii VIII. Aetum Radaspone feliciter amen.

Orig., Pgt., aufgedrucktes ziemlich erhaltenes Siegel, k. Reichsarchiv zu München; ebend. auch Cod. 189, f. 22 und 24, 238, f. 186 und 191, f. 10% und 108; Meichelbeck: 1/1, 220; Resch: Aet. mill 79; Mon. boica XXIX./1, 45. Vgl. wegen des Datums (1034) Stumpf, Reichskanzler, I, 167, Nr. 2061.

19.

1040, 18. Jän., Augsburg. König Heinrich III. bestätiget dem Bisthume Freising die Schenkung seines Vaters an dem Hofe zu Ollern in der Ostmark bei Tulln.

C. In nomine sanctae et indiuiduae trinitatis. Heinrieus diuina fauente clementia rex. Si loca uenerabilia diuino cultui mancipata ob memoriam diuinae remunerationis munere nostrae consolationis benignius adaugendo ditare decreuerimus, hoc non solum nobis ad regni nostri commodum, uerum et ad anime nostrae remedium salu- briter prouenire eredimus. Quapropter omnium Christi nöstrorum- que fidelium presentium seilicet et futurorum uniuersitati notum esse uolumus, qualiter nos summe diuinitatis intuitu per interuentum nobis dilectissimi Sigibotonis sanctae videlicet Spirensis aeeclesiae uenerabilis episcopi, neenon ob assiduum fideleque seruitium domni Nitkeri Frisingensis aeeclesie presulis celeberrimi, eadem seilicet beniuolentia et auetoritate qua similiter fecit et ante me beate me-

l Cod. 189, f. 22 ebenso und f. 24 Pheznizam.

77

morie dominus genitorque meus pius et per omnia catholicus Chuon- radus siquidem imperator augustus, qui me interpellante, in idipsum etiam consilio et re conspirante cartam constitutionis eiusdem, immo haee eadem continentem manu propria roborando omnique lege confirmando in ius Frisingensis aecclesiae tradidit, nos pariter animo nihilominus uolenti tradidimus et concessimus ad altare sem- per uirginis Marie sanctique Corbiniani nobilissimi Christi con- fessoris in. ciuitate Frisinga corpore quiescentis curtem Alarun sitam in marchia et in comitatu Adelberti marchionis cum omnibus ad eundem locum iure ac legaliter pertinentibus, cum mancipiis utriusque sexus, eum areis, edificiis, agris, uineis, campis, terris eultis et incultis, pratis, pascuis, siluis, uenationibus, aquis, aqua- rumue decursibus, piscationibus, molis, molendinis, viis et inuiis, exitibus et reditibus, quesitis et inquirendis seu eum omni utilitate que vel seribi aut nominari ullomodo potest, eandemque curtem in ius atque dominium prefate Frisingensis aecclesie ea ratione omnino transfudimus et in perpetuam proprietatem donauimus, ut idem uenerabilis antistes Nitkerus et successores sui absque violentia ullius nostri successoris siue regis siue imperatoris liberam posthac lieentiam hane habeant, potenter possidendi, eommutandi vel quic- quid inde sibi saluo iure aecclesig placuerit faciendi. Et ut hee regalis nostre traditionis integritas stabilis et inconuulsa per futura annorum curricula perseueret, hoc auctoritatis nostre preceptum inde conscriptum sigilli nostri impressione insigniri iussimus.

Signum domni Heinriei tertii (M.) regis inuictissimi.

Theodericus cancellarius nice Bardonis archicapellani re- cognoui,

Data XV. kal. Februarii, interdietione VII, anno dominice in- earnationis M. XL., anno vero ordinationis domni Heinriei tercii XII, regni autem I, Actum Auguste felieiter amen.

Orig., Pgt., aufgedr. Siegel nur im Bruchstück vorhanden, k. Reichsarchiv zu München; ebend. Codd. 189, f. 27’ und 238 f. iii; Meichelbeck I/1, 237; Mon. boica XXIX/1, 66.

78

76.

1049, 7. Jänner, Ebersberg. Kaiser Heinrich III. schenkt dem Bi-

schofe Nitker von Freising ein dem Fiscus anheimgefallenes Stück Land zu

Ardagger in der Ostmark mit der Verpflichtung den daselbst bestehenden Secu- larconvent von Priestern in einen stiftlichen zu verwandeln.

In nomine sancte et induidue trinitatis. Heinricus diuina fauente clementia Romanorum imperator augustus. Quoniam ex iure suscepti regni omnibus ecclesiis Romani imperii debitam sollicitudinem debe- mus impendere, uolumus unamquamque quantum nobis ex diuine gratie munere eonceditur, procurare et ad dei seruitium promouere. Vnde quidem omnes Christe nostrique tam futuri quam presentes nouerint fideles, qualiter nos pro anime nostre felicitate et ante ces- sorum nostrorum requie et ob interuentum nostri thori ac regni con- sortis scilicet Agnetis imperatricis auguste et ob deuotam seruitutem nostri fidelis et dilecti Nitkeri Frisingensis episcopi ad altare sanete Marie semper uirginis sanetique Corbiniani confessoris in monasterio Frisinga tale predium quale Vlrieh et Ascuuin in Ardack(er) in comi- tatu marchionis Adalberti trans fluuium Ensa habuerunt, iure gentium nostre potestati dicatum tradidimus eum omnibus suis pertinen- tiis, cum maneipiis seilicet utriusque 'sexus, areis, edificiis, agris, pratis, campis, pascuis, terris cultis et ineultis, siluis, uena- tionibus, aquis aquarumque decursibus, molis, molendinis, piscationi- bus, exitibus et reditibus, uiis et inuiis, quesifis et inquirendis et eum omni iure et utilitate que ullo modo poterit prouenire, ea uide- licet ratione, ut prefatus episeopus et sui successores in predicto loco Ardacher clericos seculares ad dei seruitium pascant et susten- tent regulari prebenda in honorem sancte Margarete uirginis et martyris ibidem constitutos et congregatos. Et ut hec nostra impe- rialis traditio stabilis et inconuulsa omni succedentis temporis per- maneat euo 1), hoe preceptum inde conseriptum manu propria corro-

] Duellius liest succedentia und alle Drucke haben ideo; ich vermuthe, dass euo zu lesen sei, denn die Lesung succedentia ist wohl nur sehr plausibel, mit succedentis

ergibt sich kein Sinn.

79

borantes sigilli nostri impressione iussimus insigniri. Termini autem prefati predii isti sunt, ab Holesceit usque in Sambach, a Sambach usque in Tieufenbach. Data VII. idus lanuarii anno dominice incar- nationis MXLVIIIL., indictione IL, anno autem domini Heinrici tertii regis imperatoris secundi ordinatione eius XX,, regni quidem X., im- ' perii autem IIT. In nomine domini actum Eberesperg feliciter amen.

Archiv für Kunde österr. Gesehiehtsquellen VI. 293, aus einem Cod. des 12. Jahrh. der Klosterbibliothek zu Seitenstetten; vergl. Duellius Miscell. I. 106 u. Meichelbeck I. 243.

17.

1055, 10. Dec., Neuburg a. d. Donau. Kaiser Heinrich III. stellt dem

Bisthume Freiging jene Güter zu Layen, Aufkirchen und Ebershausen zu-

rück, welche bedingterweise Graf Otto demselben verliehen hatte und die von Gerichts wegen dem Grafen abgenommen worden waren. |

C. In nomine sanete et indiuiduae trinitatis. Heinricus diuina fauente elementia Romanorum imperator augustus. Agenda est eausa rei puplice (!), sed salua re matris nostre ecelesie et plerumque que iure fori obtinemus, hec iure celi ultro reddere destinamus. Hoc ergo conplacuit nobis in re fratrum nostrorum spiritalium qui Frisinge sub canonica constituti deo seruiunt et de collectis fidelium se agunt. Cum ipsis enim aliquando Otto marchio precarium fecit et dedit quod uisus est habere in loco qui dicitur Leian inter mon- tana in comitatu Popponis, et in loco qui dieitur Ufchirchin in comitatu Fridirici et in loco qui dieitur Ebarhvsen in comi- tatu Burchardi. Antea autem ille Otto infelix deo et sanete eeelesie pro ineesto ad satisfactionem inobediens iuxta quod apostolus instituit, traditus est, santane in interitum carnis et ob hoc seeundum legem Bauuariorum in nostro colloquio diffinitum est, omnia ad fiseum pertinere quae idem Otto potuit habere. Qua ratione Geroldvs aduocatus supra memoratorum fratrum nostrorum conuictus nobis et aduocato nostro Hartvvigo eiusdem traditionis inuestituram tradidit, quia in eius defensionem nullam inuenire potuit rationem. Igitur habemus in potestate, ut quodlibet in de faciamus. Libet ergo amieos nobis de mammona iniquitatis facere, qui nos ex presenti uita

80

deficientes in eterna tabernacula possint recipere. Propterea notum sit omnibus Christi nostrique fidelibus tam futuris quam presentibus, quia illis nostris fratribus in memoriam nostri et regni thorique nostri consortis Agnetis imperatrieis, necnon dilectissimi filii nostri Heinrici regis quarti, quiequit Otto dare destinauit, cum omnibus suis appen- ditiis hoc est utriusque sexus mancipiis, areis, edificiis, agris, pratis, pascuis, terris eultis et incultis, uineis, aquis aquarumque decur- sibus, molis, molendinis, piscationibus, siluis, uenaeionibus, exitibus et reditibus, quesitis et inquirendis cum omni utilitate quae ullomodo inde poterit prouenire, in proprium damus. Et ut hec nostre imperi- galis (1) traditionis auctoritas stabilis et inconuulsa omni euo perma- neat, hanc cartam inde conseriptam manu propria ut infra uidetur, corroborantes sigilli nostri impressione iussimus insigniri.

Signum domni Heinrici tercii regis (M.) secundi Romanorum imperatoris augusti.

Uuinitherius cancellarius uice Liutpoldi archicancellarii re- cognoui. (M.)

Data IIII. idus Decembris anno dominice inearnationis M. L. VL, indictione VIIL, anno autem domni Heinrici tercii regis imperatoris seeundi, ordinationis eius XXVIIL, regni vero XVIIL, imperii uero VII. Actum Niuenbure in dei nomine feliciter amen.

Orig., Pgt., aufgedrücktes Siegel ausgefallen, k. Reichsarchiv zu München; ebendort auch Codd. 189, f. 8^ und 191, f. 99’; Meichelbeck 1/1, 251 ; Resch: Aet. millen. 87; Monum boiea XXIX/1. 123.

18.

1060, 16. Mai, Ulmerfeld. Bischof Ellenhart von Freising tauscht mit einem seiner Unterthanen Namens Wintheri eine Hube zu „Loupach“ gegen : eine andere zu Ollern ein.

" Coneambium inter Ellenhardum episcopum et Uvintherum seruum ecclesie. Traditit idem (Uvin)therus proprietatis sue hobam unam in loco qui dieitur Loupach iuxta lignum domini, ad altare sancte Marie et in manus Ottonis aduocati presente et conprobante episcopo Ellenhardo. Pro hac traditione ex proprietate ecelesie et ex beneficio Ottonis filii Perhtoldj co(mitis) ipso permittente atque petente per

81

manus etiam Ottonis aduocati eidem Uvinthero tradita est ab epis- copo hoba vna in proprietatem in loeo qui dieitur Alerun. Actum est istud eon(cam)bium aput Udimaresphelt anno domini MLX., XVII. kal. Iunii, feria iii. Pentecostes. Eadem commutatio iuramento con- laudata est a familia presente agente et confirmante. Hi sunt testes, liberi homines Rótpreht, Cotti, Timo, Heriman, Ozi, Hadamar, de familia Gerolt, Albrich, Phedigoz, Liutpolt, Ederam, Waltman, Ügo, Managolt, Chuonrat.

Cod. 188, f. 301 (am Rande mannigfach schadhaft), k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeek ]/2, 517, Nr. 1234.

19.

c. 1060,....,.... Bischof Ellenhart von Freising vergleicht sich mit dem Erzbischof Gebhart von Salzburg betreffs der Zehente von seinen Gütern in der Salzburger Diöcese belegen, als zu Wörthsee, Katsch, s. Peter i. Holz, Pusar- -

nüz u. 8. w. in Kürnthen u. Steiermark.

[n nomine sanete et indiuidue trinitatis. Ad omnium Christi fide- lium noticiam perpetuamque memorie cautelam literis; conmen- dauimus (!), qualiter contentio que erat de decimis quas in archi- episcopatu Salzburgensi sancta Frisingensis possedit ae possidet eeclesia, iuxta eonmunem assensum utriusque eeclesie fidelium deter- mipata est. Conuenit namque inter uenerabiles, pontifices predic- tarum ecelesiarum, ut domnus Ellenhardus Frisingensis episcopus de tribus eurtiferis quibus uelit sibique placeat apud Wertse, deci- mam integram habeat, de reliqua autem deeimatione ipse terciam, duas uero domnus Gebehardus archiepiscopus partes accipiat, item de prediis Frisingensis eeclesie in loco Chatzis positis conplacuit, ut presul Frisingensis de curtifero uno quo uelit, decimam integram habeat, de ceteris decima in tres partes diuidatur, quarum una sit episeopi Frisingensis, due arehiepiscopi Juuauiensis. Et ut hec eonuentio perpetualiter inconuulsa permaneat domnus E. Frisin- gensis episcopus eonmuni consilio fidelium suorum tam clericorum quam .laieorum eum manu aduoeati sui Ottonis unum mansum Selauonieum in predieto predio Chatzis in uilla que dieitur Pederdorf in manum archiepiscopi nee non aduocati sui Engilberti in proprium tradidit atque delegauit et eum hoc partem decimationis que sibi

Fontes. Abthlg. II. Bd. XXXI. 6

82 /

cessit, coneambiuit. Testes Egilpreht, Hartnit, Ödalschalch, Marh- uuart, item Maruuart, Meginhart, Gebehart, Hartnit, Ernest, Ger, Ödalscalch, ' Amalrih, Ekkihart, Hertwie, Guntheri, Eppo, Walt- frit, Tagani, Reginolt, Ödalrich, Etih. Preterea, cum traetarent.de basilieis quas in Liburnia Fisingensis 'ecelesia habet, una scilicet sancti Petri apud Frezna, altera saneti Michahelis apud Bosanriza, terciam saneti Martini apud Velah, earundem aduocatus ecclesiarum A. iuramento firmauit, quod prenominate ecclesie terminationem tocius populi qui habitat infra terminos, in sequentibus annotatos xxx annos absque proclamatione obtinuerint ideoque iure eandem perpe- tualiter obtinere deberent, his quidem signis et cireumsceriptioni- bus, sane de loco ubi Lisara influit fluuium Tra. ad uillam que dici- tur Zregiah et de hae uilla ad illam que uocatur Fuhta et inde ad montem Huonaresperch et per eireuitum montis illius, nec non ab utraque ripa fluminis Molna ad acumen montis qui dieitur Turo, in litore etiam predicti Tra sursum ad paludem Gerlindamos nomina- tam. Quo finito eonmuni assensu utrobique laudatum est, ut quic- quid decimarum archiepiscopus cuius parrochia est et regimen epis- eopale, infra predietarum eeelesiarum terminationes a populo uel exegit uel inposterum exigere potuerit, hoc in duas diuidatur partes, quarum una episcopo Juuauiensi, altera Frisingensi persoluatur pon- tifici, excepta deeimatione prediorum que.tune temporis in Liburnia saneta Frisingensis possedit ecclesia, quam episcopus Frisingensis sine partieione integram obtineat, Et si forte tres preseripte ecclesie a populo longius remoto uiarum longitudine et itineris difficultate facile non possint uisitari, noue ibi a presule Frisingensi consultu tamen et ordinatione archiespiscopi edificentur, quas uel jarchipresul consecret et populum iuxta uelle peticionemque episcopi Frisingensis terminet uel sibi idem faciendi potestatem conmittat. Et ut hoc pactum stabile et incenuulsum. perseueret, sepe dictus domnus E. Fri- singensis episcopus conlauda(n)tibus suis clericis, militibus serui- entibus eum manu aduocati sui A. mansum unum Sclauonicum et di- midium in loco qui dicitur Lengindorf in manum domni Gebehardi Salzburgensis archiepiscopi nee non et aduocati sui E. in propriam tradidit et delegauit, sicque decimarum portionem que sibi cessit, con- cambiuit atque redemit. Huius rei superioris conuentionis testes svnt.

Cod. 189, f. 25, k. Reichsarchiv zu München; ebend. auch Codd. 238, f. 11& u. 191, f. 109 u. 96; Meichelbeck I/1, 273; Resch: Aet. mill. 92.

83

80. -

1065, ...., ..... Der Vollfreie Azo überträgt seine Leibeigene namens Machtild an das Kloster Innichen.

Notum sit omnibus sub eultu Christiani nominis degentibus, qualiter quidam uir nobilis nomine Azo famulam suam propriam nomine Maehtildam nuncupatam ad altare saneti Candidi tradidit ea uidelicet institutione, ut annis singulis tam ipsa quam eius posteritas ad prefatum altare v nummos argenteos pro redemtione libertatis persoluerent. Ísta uero anno dominice incarnationis MLXV sub Ellen- hardo episcopo et Adalramo aduocato coram subscriptis extant finita, Isti sunt testes, Willipreht, Peretholdus Rufus, Hiltimar, Dietrich, Penno, Regil, Ebarmund, Albrich, de fidelibus aduocati Chuono, Hisker. Isti sunt filii de eadem Machtilda nati Albrich, Adalbero, Minigo, Siceo, Sigehart, Rezili et soror eorum Heiza.

Sinnaeher: Beitráge, II. 574 ,aus einem alten Codex der Bibliothek zu Inniehen*.

81.

€.1065, ...., ..... Ein gewisser Imizind überträgt seine Leibeigene namens Chainza an das Kloster Innichen.

Notum sit omnibus Christi fidelibus, quod uir quidam uocabulo Imizind quandam feminam suam propriam ancillam nomine Chainzam eum filiis et filiabus eorumque suecessoribus sub Adalramo aduocato ad altare saneti Candidi perhenniter existendum tradidit ea lege, ut singulis annis ad predictum altare nummos v darent, et si illi denarii pre aliqua necessitate minime traditi fuerint, lieitum eis esse uide- tur anno hoc tertio emendandum. Isti sunt testes per aures tracti, de liberis Adalramus filius aduocati, Hisker, Chuono, de familia Willipreht, Waltman, Hiltimar, Regil, Dieterich, Ebarmund, Me- ginprecht.

Sinnacher: Beiträge II., 575, „aus einem alten Codex der Bibliothek zu Innichen*.

6*

84

82.

c. 1068, ...., ..... Der freisingische Vogt su Innichen, Adalram, über- trägt an die Kirche daselbst seinen Knecht Woifpero.

Notum sit omnibus Christi fidelibus, qualiter quidam nobilis uir nomine Adalramus ecclesie huius aduocatus quendam proprium suum famulum Wolfpero nuneupatum ad altare sancti Candidi tradidit ea uidelicet lege, ut ipse et suecessores eius v nummos ad idem altare annuatim persoluerent, quatinus idem Wolfpero eum successoribus suis firma ac legitima libertate potirentur. Huius traditionis testes sunt Adalram filius (Adalrami?) et frater eius Eppo, et fideles eius Hiskier et Chuono, de familia Hiltimar, Willipreht, Penno, Dietrich, Regil, Meginprecht, Eberman.

Sinnacher: Beiträge IL, 574 „aus einem alten Codex der Bibliothek zu Innichen“.

83.

1067, 5. März, Regensburg. König Heinrich IV. schenkt dem Bisthume Freising die Ortschaften Couvedo, Lonche, Ospo, Rosariol, Trusche u. 8. w. in der Markgrafschaft Istrien.

C. In nomine sanete et indiuiduae trinitatis. Heinrieus diuina fauente clementia rex. Sancte dei eeclesiae profectui tanto diligen- tius providere debemus, quanto excelsius ex diuino munere sublimati sumus. Quapropter omnibus Christi nostrique fidelibus tam futuris quam presentibus notum esse uolumus, qualiter nos Frisingensi eeclesiae in honorem sanete Marie sanctique Corbiniani construct® et consecrate ob petitionem ac interuentum Berthe reginae regni thorique' nostri consortis dilectissimae instinetu quoque Epponis Niwenburgensis episcopi; Ekkiberti marchionis, Ödalriei marchionis, nec non ob fidele meritum Ellenhardi eiusdem sedis episcopi, has- uillas Cubida, Lovnea, Ozpe, Razari, Trvsevlo, Steina, sancte Petre in pago Istria in marcha Ödalriei marchionis sitas cum omnibus appendiciis suis hoe est utriusque sexus mancipiis, uineis, agris, pratis, campis, pascuis, siluis, uenationibus, forestis, forestariis,

85

eeclesiis, areis, edificiis, terris cultis et incultis, aquis aquarumue deeursibus, molis, molendinis, piscationibus, exitibus et reditibus, uiis et inuiis, merkatis, theloneis, monetis, quaesitis et inquirendis omnique utilitate in proprium dedimus, confirmauimus, perpetuo iure obtinendum concessimus, ea uidelicet ratione, ut nullus successorum nostrorum imperator siue rex, dux, marchio, comes aut alia maior uel minor persona iudicialis haec data prefatae etclesiae auferre, alinare aut ullomodo presumat inquietare, sed prenominatus episco- pus eiusque sueeessores liberam inde potestatem habeant tenendi, precariandi, commutandi uel quiequid inde ad utilitatem eiusdem eeclesiae uoluerint faciendi. Et ut haec nostra regalis traditio stabi- lis et inconuulsa omni permaneat euo, hanc cartam seribi manuque propria eorroborantes sigilli nostri impressione iussimus Ínsigniri.

Signum domni Heinriei (M.) quarti regis.

Gregorius caneellarius uice ^ ° Annonis archieancellarii re- cognoui. '

Data III. nonas Martii anno dominicae incarnationis M. LXVIL, indietione V., anno autem ordinationis domni Heinrici quarti regis XII., regni vero XI. Actum Ratispone feliciter amen.

Orig., Pgt., aufgedrücktes Sigel ausgefallen, k. Reichsarchiv zu München; ebend. auch Codd. 189, f. 12, 238, f. 113’, 191, f. 84 und 102; Meichelbeck 1/1, 261; Resch: Aet. millen. 96, Mon. boica XXIX/1, 170.

84.

1070, ...... , Rasen. Bischof Ellenhart von Freising überträgt dem Bis- thume Brixen, gegen Nachlass von Zehentforderungen an das Kloster Innichen, 2 Huben zu Reisach in Tirol.

Exemplum autentici priuilegii. In nomine sanete et indiuidue trinitatis. Notum sit omnibus Christi fidelibus, qualiter Ellenhardus. sanete Frisingensis ecelesie presul uenerandvs duos mansos loco Risach, comitatu autem Engilberti sitos manibus aduocatorum suorum Ottonis uidelicet comitis et Adalrammi conlaudantibus clericis, mili- tibus, seruientibus suis supra altare saneti Cassiani et Ingenuini in manus Áltwini Brixinensis episcopi uenerabilis suique aduocati Gvn- daehar nuncupati, areis, edificiis, agris, pratis, pascuis, aquis aqua- rumque decursibus, exitibus et reditibus, quesitis et inquirendis

86

omnibus pertinenciis superaddito infraseripto obsequio prefato epis- copo Altwino suoue misso ante festum sancti Martini loco Intichingen annuatim exhibendo delegauit, eo tenore ut ab illa die et deinceps omnis conteneio et inquisicio quam sepe dietus Brixinensis episeopus Altvvinus super decimaciones ad ecclesiam saneti Candidi pertinentes aduersus prelibatum Frisigensem episcopum Ellenhardum habuit, in perpetuum diffinita et determinata esset et sit. Huius tradieionis utro- bique facti sunt testes Megenhart comes, Ernost comes, Gero comes, Tagino, Penno, Reginpreht et eius filius Adalbero, Perhtol (!) Wezil, Willihalm, Otto, Chuono, Röpreht, Pabo, Durine, Woflo, Hainrih, Odalrih, Rigimar, Ato, Gotesah (!), item Tagino, Pubo, Mazili, Jacob, Cotebolt, Ratkis, de familia Haimo, Eppo, Peretolt, Hartwie, Eckirih, Paldemar. His ita per aetis reuerendus Brixinensis episcopus Altwinus eonlaudacione clerieorum, militum seruiencium- que suorum omnem contencionem et inquisicionem quam aduersus supra memoratum uenerabilem Frisigensem episcopum super deci- maciones ad ecclesiam sancti Candidi pertinentes habuit, cum manu sui aduocati Gvndaehar nomine in manus pretitulati Frisigensis episcopi Ellenhardi aduocatorumque eius Ottonis comitis et Adal- rammi remisit et resignauit ea eonueneione, quatenus nee ipse, nec aliquis successorum eius super easdem decimaciones amplius ullam contencionem moueret uel inquisionem (!) faceret. Et huius resigna- cionis testes sunt Ernost comes, Ger comes, Hainrih, Penno, Echirih, Tagini, Meginhart comes, Peritolt, Rüpreht, Reginpreht, Adalbero, de familia Heimo, Peretolt, Paldemar. Supradieti autem obsequii quantitas hec est, modius i simile et i polente, ii modii dispensalis panis, 1)ii poreine vietimales et iiii ouine, poreellus i vel agnus i, anseres ii, galline vi, oua |, casei x, sagme ii uini, dimidiam karra- - tam ceruisie, farraginis xii modios.

Anno dominice incarnacionis M.LXX., indietione viii, apud Rasinen in eapella sancti Johannis actum feliciter.

Orig., Pgt., ohne Sigel, Stiftsarchiv zu Innichen; Resch: Aet. millen. 97; Sinnacher: Beitr. II. 575, Nr. 95,

] Von da ab auf die nächste Seite überschrieben.

87

85.

e. 1070, ...., ..... Bischof Bilenhard von Freising tauscht mit einem

seiner Unterthanen, Albrich, Liegenschaften zu Triesenegg, Mitterbach und

Gaisstechen gegen andere zu Pittersberg, sämmtlich in der Gegend bei Am- stetten in Niederösterreich gelegen, ein.

Commutatio inter Ellenhardum episcopum et Albericum servum eeclesiae. Tradidit idem Albrich ad altare sanetae Mariae in manus episcopi Ellenhardi et Ottonis advocati apud Trisnicha servilem hobam et vineam i, apud Mitterbach iugera xlv, apud Kaizstechen iugera iii Retraditum est eidem Albrico ab episcopo per manus Ottonis advocati ex proprietate ecclesiae apud Pittrichesdorf aequa mensura in proprietatem. Testes Ger., Heinrich ete,

Meichelbeck (aus Freisinger Codex, darin nicht mehr vorgefunden) 1/2, 519, Nr. 1243.

86.

e. 1070. ...., ..... Bischof Ellenhard von Freising schenkt dem Kloster Weihenstephan 2 Weingärten in der Wachau in Nieder-Österreich.

Notum fieri eupimus....... qualiter venerandus Frisingensis ecclesiae episeus Ellenhardus pro remedio animae suae tradidit. ad altare saneti Stephani protomartyris ii vineta in loco qui dieitur Vuachorea 1) sita perpetualiter seruiendum eiusdem altaris servitori- bus, unum ad eomplendum mandatum, alterum in annonam. Huius rei testes sunt, de nobilibus Eppo etc.

Meichelbeck (aus nieht mehr vorfindigem Weihenstephaner Codex) I/1, 212; Resch: Aet. millen.

87.

e. 1070, ..... ..... Bischof Ellenhard von Freising schenkt dem Kloster Weihenstephan 2 Weingärten bei Bozen und bei Hohenkeller.

Notum sit omnibus in Christo fidelibus presentibus et futuris qualiter venerandus Frisingensis ecclesie episcopus Ellenhardus pro

l Ich vermuthe, es ist Vuachoua zu lesen und sonach nicht Wackerau bei Bozen, das Resch will und ich nicht nachweisen kann, gemeint.

88

remedio animae suae, nec non ob amorem interventumque Herrici abbatis tradidit in dotem sancti Dionisii a se dedicato in monasterio saneti Stephani protomartyris duo vineta ad Bozana sita, unun in loco qui dieitur Scala, alterum in loco qui dicitur Altum Chellari perpetualiter serviendum fratribus inibi Christo militantibus. Et ut haec eius traditio firma et inconvulsa in perpetuum permaneat testibus subscriptis firmaverat. Liutpolt, Ratolt, Reginhart, Willipolt, Gerhart.

Meichelbeck (aus einem nicht mehr vorfindigen Weihenstephaner Codex) 1/1, 272; Resch: Aet. millen. 110.

88.

e. 1070, ...., ..... Frau lta und ihr Sohn Griph widmen dem Bischofe Ellenhard ihr Gut zu Kappel in Kärnten, wogegen derselbe ihnen einen Hof zu Faning ebendort auf Lebenszeit überlässt.

Notum sit omnibus Christi fidelibus et nostris, qualiter quedam nobilis femina nomine Ita et filius eius Griph predium quod haberunt in loco Capella dicto, cum mancipiis, molendinis, portvbus, agris eul- tis et ineultis, quesitis et inquisitis(!) et omnibus pertinentiis et utilitatibus quibus possederunt, ad altare sanete Marie saneti(que) Corbiniani in manus domni Ellenhardi Frisingensis sedis uenerabilis episcopi (et) aduocati sui Ottonis delegauerunt et uestituram eius- dem boni ab eis eodem die sibi traditam prenominatus episcopus et aduocatus possiderunt. Econtra sepe dictus episcopus eum manu eiusdem sui aduocati Ottonis retradidit eis quoddam eurtiferum in loco Vaniecha cum omni iure et seruicio quo ipse ad manvs suas eo die ipsum habuit, et utilitate sibi ab eis delegato predii uite eorum reconcessit, ut post obitum eorum utraque ad ius sancte Marie et domni episcopi redeant. Si autem idem episcopus uel uiolentia alicuius successoris eius idem pactum uiolent et rumpant, ipsa domna et fllius eius de predio suo faciendi quicquie (!) uoluerint, liberum jus et arbitrium habeant. Testes Ekkehart et frater eius Otto, Vdelscalch et (frater?) eius Otto, Gotescalh, Otto, Sigemar, Vdel- rich, Adelpreht, Amelrich, Walehvn, immo de familia Wolfheri,

89

Eppo, Gerwich, Arnolt, Vdelscale, Wecil, Liuther, Sigehart, Engil- scale, Mazil, Eppo. |

Cod. 238, f. 114’, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1/2, 519, ‚Nr. 1244; Resch: Aetas millen. 111.

89.

1074,15. Juni, Aquileia. Bischof Ellenhart von Freising vergleicht sich

mit Patriarch Sighart von Aquileia betreffe der Zehente auf dem Gebiete von

Lack und vereinbart sich weiters mit demselben hinsichtlich des Baues von Kirchen, der Anstelluny von Priestern, ihrer weltlichen Bezüge u. 6. w.

Notum sit omnibus Christi fidelibus, qualiter Ellinhardus Frisin- gensis episeopus recognouit omnem decimam de uniuersis bonis que ecclesia sua tune temporis habuit in eomitatu Carniole, sanete Aqui- legiensi eeclesie per manum aduocati sui Ekkehardi ad altare sanete Marie in manum Sigehardi pathriarche suique aduocati Marchvardi. Post hec vero idem episcopus traditis duabus Sclauonieis massaritiis eum omni iure ac proprietate qua ipse eas habuit, in pertinentia cur- tis sue Lonka diete sitis, una seruo, altera libero possessa ac ple- naria decimatione iiii arearum ibidem positarum, necnon et delega- tis x Selauonieis massarieüis apud Uuinperch cum integra trium eiusdem eurtis arearum eunetorumque tune temporis inibi degentium seruorum decimatione eandem decimam redemit. Preterea inter eos con- uentum est, ut si quos pathriarcha uellet ad eeclesias in Lonka eonstruc- tas determinare, cleriei qui ibi sunt, ita illos sieuti qui et determinati sunt, ad Christianitatis iura legitime compellat, ae inde et de ceteris ad ius pathriarehe pertinentibus sibi uel archidiacono suo respondeant. Collaudatum quoque est, ut Frisingensis episcopus in supradictis a se datis apud Uuinpereh massariciis ubicunque pathriareha postularet, aecclesiam faceret fabricari ea ratione, ut pathriarcha eam conse- seerans incolas earundem massaritiarum et siquos alios preter ad episcopum pertinentes uellet, ad eam determinaret, idem etiam episeopus in suis bonis iuxta utriusque partis uoluntatem ubi opus esset, unam uel duas aecclesias construeret et pathriareha uel epis- eopus ipsius licentia eas consecraret ita tamen, vt omnes ad epis- copum pertinentes et siquos alios pathriarcha uellet, ad eas determi- nare. Ut autem huius congambii ac conuentionis firmitas stabilis et

90

inconuulsa permaneat, cleri ac populi ex utraque parte assensu robo- ratum (!) est. Huius rei testes sunt de militibus Aquilegiensis aecclesie Ratpot, Marchuart, Johannes, Gozpreht, Heinrih, Altman, Durinch, Adelper, de familia Nouol, Ermenhart, Johannes, Engilfrit, de mili- tibus Frisingensis ecelesie Wignant, Erchinpreht, Reginmar, Heimo, de familia Dietrich, Pezili.

Actum in civitate Aquilegia XVII. kalendas Julii anno dominice : incarnationis M. VII. III. (1) 3), indietione XI.

Orig., Pgt., (littera paricla), aufgedr. Sigel in Fragment, k. Reichsarchiv zu München ; ebend. Codd. 189, f. 28, 238, f. 114’ und 191, f. 112; Meichel- beck 1/2, 521, Nr. 1248a; Resch: Aet. millen. 106.

90.

1074, 26. Nov. Regensburg. König Heinrich IV. schenkt dem Bisthume Freising 100 künigl. Huben zu Bruck a. d. Leitha, , Choningesbrunnen", Neudorf ' wu. &. to. an der Leitha gegen Bemannung der Burgen wider die Ungarn.

C. In nomine sanetae et indiuiduae trinitatis. Heinricus diuina fauente clementia rex. Omnibus Christi nostrique fidelibus tam futu- ris quam presentibus notum esse uolumus, qualiter nos in presentia prineipum nostrorum Gebehardi Salzburgensis archiepiscopi, Otto- nis Ratisponensis, Uvillehelmi Traiectensis episcoporum, Uvelph ducis Bauuariorum ceterorumque fidelium nostrorum ex predio quod . Salamon rex Ungarorum nostre potestati subiugauit, sanctae dei geni- trici uirgini Mariae in aecclesia Frisingensi, ubi eorpus saneti Cor- ' biniani quiescit, rogatu et seruitio eiusdem sedis episcopi Ellen- hardi e mansos his locis sitos, Ascherichesbrvgge, Chvningesbrvnnen, Nowendorf, Hasilowe sieque de Litaha ad eum loeum, qui terminus est inter Litaha et Vertowe, cum omnibus appenditiis hoc est utrius- que sexus mancipiis, areis, aedificiis, pratis, pascuis, uineis, terris eultis et incultis, uiis et inuiis, aquis aquarumque decursibus, molis, molendinis,.piscationibus, exitibus et reditibus, quaesitis et inquiren- dis, exceptis uenationibus et uviltbanno in Litahaberge, aliis autem omnibus utilitatibus in proprium tradendo firmauimus [et] firmando

] Über vii. ist ein Kürzungsstrich, welcher vielleicht die ordentliche Schreibung

der Zehner ersefzen soll.

91

tradidimus, ea uidelicet conditione qua cum omnibus ex prefato pre- dio donatis convenimus, ut idem Frisingensis episcopus Ellenhardus suique suecessores in quolibet castello specialiter in Miesenbvre, mu- niendo pro his c regalibus mansis nobis seruiant et in aliis omnibus nobis fideles existant. Cuius traditionis testem eartam presentem nostro iussu conse(riptam nostra) autem manu confirmatam sigilli quoque nostri impressione insignitam cunctis seculis reliquimus.

Signum domni Heinriei quarti regis inuie(M. )tissimi. Adalbero cancellarius uice Sigefridi archicancellarii recognoui.

Anno dominicae incarnationis millesimo LXXIIIL, indictione XIL, VI. kal. Decembris data, anno autem ordinationis Heinrici quarti XX., regni XVIIL, Actvm Ratispone in nomine domini Jesv, amen.

Orig., Pgt., mit 2 kleinen Lücken, aufgedr. Sigel ausgefallen, k. Reichs- arehiv zu München; ebend. auch Codd. 189, f. 3’, 238, f. 112’ u. 191, f. 75 v. 96; Meichelbeck 1/1, 268; Monum boiea XXIX/1. 189.

Das [] Eingeklammerte aus cod. 189 ergánst.

91.

U.Jahrh.P Vergleich des Bisthum Freising mit einem genannten Grimolt, Alpen in Tirol betreffend. |

Conuentio inter legatos Frisingenses et Grimoldum de alpibus. Ea pars montis Abliu, quz: municipium eius attingit, quamquam in- praesentiarum siue pro feudo siue iure proprietatis tenet, Grimoldo cedat, reliqua pars quae duplo maior est, Frisingensibus. Abdieauit autem Grimoldus omnem iurisdictionem montis Cauat a termino usque ad terminum quam habuit siue iure proprietate siue iure communicandi, el de monte Intereipiis (7) pars que a iugo eiusdem montis in planum respieit, pratum videlicet, Frisingensibus cedat, superior pars Grimoldo, reliqua ad communem usum. De monte vero Adril (?), quod in totum eedat Frisingensibus. Super hac conuentione pronuntio ego Mar. praeco, si ita constiterit, quod nee ego neque aliquis de concolonis meis in Leuan debebimus vel poterimus occasionem obtendere quin soluamus debitum servitium pro iure alpium, idem Suluan, idem

9 T

Maltman, idem Adalperht, idem Adalperht alter, idem Wolfperbt, idem Jannes, idem Willefrit.

Aus einer Abschrift der Mitte des 18. Jhrh. in Cod. 260 der Hecken- stallerischen Frisingensia beim Domeapitel zu München genommen aus einer „antiqua parua membrana qus non impacta iacet in libro commutationem (d. h. in Cod. 188 d. Reichsarchives), worin das Stück übrigens nieht mehr zu finden.

92.

c. 1100, ...., ..... Das Domcapitel zu Freising tauscht an einen seiner Unterthanen Namens Urso Güter bei Bozen gegen andere zu Layen ein.

Notum sit omnibvs Christi fidelibus, qualiter fratribus de domo Frisinge cum suo quodam famulo nomine Ursone congambium agere placuit atque eonuenit. Tradidit namque idem Vrso de sua proprietate apud Pausanum uineam i cum curtifero in proprietatem fratrum. Econtra eidem Ursioni(!) traditum est in proprietatem de bonis fratrum aput Leigianum eurtiferum unum. Ad hoc etiam pro alia uinea quam idem Urso apud Pausanum in proprietatem fratribus . dedit, siluula tuna apud Leigianum sibi a frátribus in proprietatem tradita est. Super utroque autem congambio familia iuramento inter- rogata ex commodo fratrum hee fieri respondit. Quo facto idem Urso Frisingam uenit ibique permissione domni Woluoldi prepositi et fra- trum omnium consensu eadem congambia peracta sunt et confirmata. Testes Lanzo, Isanger, Dietram, Willihalm, Regingoz, Pezili, Hezil, Urso filius Ursonis.

Cod. 188, f. 296, k. Reichsarchiv zu München. Archiv f. Kde. österr. G.-Quellen XXVII. 265, Nr. 11.

93.

c. 115, ...., ..... Bischof Heinrich von Freising tauscht mit Bischof Hugo von Brixen je 3 Unterthanen.

*

Notum sit omnibus in Christo: eredentibus, qualiter Frisin- gensis episcopus Heinricus nec non et Brixinensis episeopus Hugo cum communi peticione et collaudatione tam clericorum quam laico-

rum suorum de commutatione quorundam mancipiorum ex ministeri- alibvs filiis ecelesiarum suarum utriusque generis in, unum conuene- runt. Tradidit 'enim prefatus Frisingensis episcopus H. eum manu aduocati sui Arnoldi supra altare sanctorum Cassiani et Ingenuuini in manus Brixinensis episeopi H. quendam filium ecelessie sue Ta- gini dictum eum duabus sororibus suis Richiza et Merigarth uocatis ad iustam legitimamque concambionem omni retro acta contradic- tione perpetualiter tenendum eum legitimo iure ministrorum atque legauit. Huius traditionis testes infrascripti utrimque manibus tracti sunt per aures, de nobilibus Ger. comes, Heinrieh comes, Grimolth flivsque eius Ödalrich, Hartuuich, Freiso, Wolftrigil, Werinheri, Gaminolf, Wotolo, Otto palatinvs comes 1), de familia utriisque eccle- sis(!) Wielant, Aribo, Otto, Chvnrath, Wintheri, Marchuuarth, Hum- preht, Heinrich, Maganes, item Maganes, Chünrath, Ortolf, Friderich Ödalschalch, Perehtolt, Volehmar, Wichman. Quibus rite peractis prelibatus Brixinensis episeopus H. cum manu aduocati sui Arnoldi supra altare saneti Corbiniani in manvs preseripti Frisingensis epis- copi H. eeelesie sue ministrum unum Adalman nominatum cum dua- bus sororibus suis Glisnoth et Gisala personatis ad firmam perpetu- amque concambionem econtra tradidit atque legauit traditionemque prelibatis testibus solito more stabiliuit atque confirmauit.

Cod. 993 (olim Tirol 160), f. 112', Nr. 358 (XII. Jhrh., Anfang), k. k. Staatsarchiv zu Wien; Resch: Aet. mill. 132.

94.

e.115, ...., ..... Bischof Heinrich von Freising übertrügt seinen Besitz zu Ebersdorf und, Grie* in Nieder-Österreich, 20 Huben ausgenommen, dem Domcapitel zu Freising mit. der Widmung für den $. Leonhardsaltar.

Nouerint omnes tam futuri quam presentes, qualiter Heinricus Frisingensis episcopus ob suam suorumque?) memoriam predium in Eberesdorf et quiequid. in Grie habuit per manum Geroldi de Pain- gen ad altare sancte Marie in communem usum fratrum ibidem deo militantium sine contradictione contradidit, exceptis xx hobis quas communi fidelium suorum consilio saneti Leonardi seruieio se demon-

1? 2 Parentum ist hier ausgelassen.

94

strare destinauit, Huius rei testes sunt tam nobiles quam ministeriales subseripti, Chónrat de Dahóa, Ödalscalh de Walheshovan, Werinheri de Frieh(ingen?), Hartman de Stainhart, Chóno Tegrenvuach, Marachuvart de Mohingen, Heinrich de Empfenbach, Aribo de Aspach, Isenrich. camerarius, Ödalrich de Harthusen, Rötlant de Bub(enhusen?), Ödalscalch de Altenh(usen?), Aribo de Gozingen, Megengart Fuhs, Wielant, Isengrim de Halle, Mahtuni cocus, We- rinheri Puchef (—?), Marholt et Werinheri de Dah(9a?), Sigifrit Staro, Adalbero Pec(—?).

Cod. 188, f. 16’, k. Reichsarchiv zu München, unvollständig bei Meichel- beck 1,2, 535, Nr. 1282; Resch: Aetas mill. 127; Meiller: Banntaidgsb. v. Ebersdorf, Archiv f. Kunde österr. G.-Quellen XII. 34, Sonderabdr.; ibid. XXVIL, 266, Nr. 12.

95.

c.1115, ...., ..... Bischof Heinrich von Freising widmet dem Dom-

capitel daselbst für den S. Leonhardsaltar auch die bei erster Schenkung

ausgenommenen 20 Huben seines Besitzes zu Eberedorf und „Grie“ in Nie- der-Österreich.

Tradidit quoque predietus uenera(bilis antistes pre)dietas xx hobas pro sua parentumque et omnivm debitorum suorum animabus per(manum Geroldi) de Paingen ad altere saneti Leonhardi in usum fratrum ibidem deo militantium et in stipendium Christi pauperum ad idem altare pertinentium. Quasdam statim nominando demonstrauit, quasdam communi fidelium suorum consilio demonstrando subpleri debere affirmauit, hobam scilicet in Meginboldisberch cum uineis in eadem hoba plantatis, predium in Harda iuxta Treuinize et duo in Suarzhaha, nouale quod armentarius suus Enziman possederat iuxta Griestig situm. Testes de nobilibus Aribo de Prüli, Chunrat de Notzinhusen, de familia Ysenrich camerarius et filius eius Heinrich, Engildio de Pachen, Rütlant et filius eius Rüdo(1)f et Chünrat de Pu- benhusan, Dietpolt de Wippinhusan, Geruuich de Rubindorf, Ysen- rich de Pietendorf, Machtuni et Sigiboto de Marcelingin, Eppo.

Cod. 188, f. 17, k. Reichsarchiv zu München, lückenbaft und hier nach dem Contexte ergänzt; unvollständig bei Meichelbeck L,2, 535, Nr. 1282; Meil-

ler am zuvor angegeb. Orte, 35; Arch. f. Kde. ósterr. G.-Quellen XXVII. 266 Nr. 12.

95

96.

e 1120, ...., .... Bischof Heinrich von Freising tauscht mit Bischof Ulrich von Passau Güter zu Ardacher, Matzleinsdorf u. s. w. gegen das Dorf Sebarn ein.

Notum sit omnibus eeclesie fidelibus tam futuris quam presen- tibus, qualiter eoneanbium inter duos pontifices uidelicet Frisin- gensem pontificem Heinricum et Patauiensem pontificem Ovdalricum faetum sit per aduocatum Frisingensis eeclesie Otacharum mar- chionem et aduocatum Patauiensis eeclesie Adalbertum Leupoldi marchionis filium. Patauiensis pontifex in concanbio Frisinensi (!) pontifiei tradidit predium quoddam, uidelicet duos mansos in loco Ardachari et uineam cum decimatione in uilla Mecilinisdorf et mansum in loeo qui dieitur Grie (?) pro uilla Sewarin et eandem ullam ecclesie sancti Georgii per manum Hertwiei euiusdam nobilis potestatiua manu delegauit. Huius rei testes sunt Purchardus de Mosbure, Hertwicus de Rudniche, Gotefrit de Rota, Sigebote (1). Waltehuon, Sigefrit, Tiemo, Durinc, Heinrich, Pernoh, Werimuot Rudeger. Cum eisdem testibus eadem hora tradidit. eidem ecclesie quatuor uineas in uilla que dieitur Steine sub eisdem testibus.

Cod. zu Herzogenburg, Archiv für Kunde ósterreichischer Geschichts- quellen, IX. 254.

97.

c. 1130, ..., Melk. Bischof Heinrich von Freising tauscht mit seinem Bruder Grafen Friedrich von Peilstein Güter wu Schwarza, Thal und „Burese“ in Niederösterreich.

Sciant omnes Christi fideles, qualiter eonuenit inter Heinricum Frisingensis ecclesie uenerabilem episcopum et fratrem eius Fride- reum comitem de Pilstein quandam commutationem facere sicut et fecerunt. Tradidit enim et potestatiua manu delegauit prefatus antistes memorato comiti tres uillas uidelicet Tale et utrumque Rurese ea iustitia et pertinentiis quo ipse proprietario iure possidebat. Eeontra Fridericus comes retradidit et legitime delegauit predium

suum scilicet utrumque Suuarzhah cum omnibus eo pertinentibus in manum cuiusdam nobilis uiri Geroldi de Paingen eo pacto, quod ipse illud delegaret quocumque episcopus petisset. Huius rei testes sunt Leupaldus marchio, Otacher marchio, Heinrich et Gebehart comites de _ Burchhusen, Chunradus comes de Pilstein, Ekkeperht comes de Putene, Friderih de Loutesdorf et filii eius Berhtolt et Otto, Rapoto de Chuleup, Otto de Burchstat, Meginhart Fusil ) et multi alii. Acta sunt hec in monte Medelicensi.

Àus Meichelbeck (da in den Codd. tradit. unfindbar), I/2, 535, Nr. 1282/a Meiller: das Banntaidingsb. v. Ebersdorf, Arch. f. Kunde österr. Geschichts- quellen, XII., 33 Sonderabdr.

98.

e. 1130, ...., .... Bischof Heinrich von Freising widmet zwei Güter zu Mampasberg und Ebersdorf, welche er von den Brüdern Gotschalk und Wikart gekauft hatte, dem s. Leonhardsaltare zu Freising.

Omnibus uiuentibus fixum sit in memoria, quod Heinricus Frisin- gensis episcopus comparauit duo predia, unum apud Meginboltesperge, aliud apud Eberesdorf in suburbio id est*) in pede montis a duobus fratribus uiris nobilibus Gotescaleo et Wichardo. Tradiderunt enim illi prefata predia rogatu episcopi et delegauerunt in manum euiusdam no- bilis de Uustrize eo paeto quod ipse delegaret quocunque episcopus petisset. Testes huius rei sunt Gerolt et frater eius Eberhart de Boehesrukke, Liutolt de Lasach et Dietrich et Ratherus et Wiulant et ali plures. Eandem traditionem prefatus Waltrieus petieione episcopi delegauit in manus Geroldi de Paingen, ipse autem ad altare sancti Leonhardi Frisinge contradidit. Testes huius rei sunt eomes Chunradus de Dachovve et filius eius Chunradus, Aribo de Prule ete.

Aus Meichelbeck (da in den Codd. tradit. unfindbar) I/2, 536, Nr. 1282%,b; am zuvor a. O. bei Meiller p. 34.

l Meichelbeck hat irrig Euhsil. 2 Meichelbeck hat irrig , i."

97

99.

ell30, ...., ..... Gerold von „Paingen“ überträgt die von Bischof Heinrich von Freising eingetauschten Güter zu Thal(?) und Schwarza an den S. Leonhardsaltar zu Freising.

Non multo post tempore pretaxatus Geroldus ) monitu Heinrieci episcopi predium quod fidelitati sue commissum et delegatum fuerat, ad altare beati Leonhardi Frisinge quod episcopus construerat et dedicauerat, id est?) Tale et utrumque Suarzahe legitime delegauit. Testes huius rei sunt Chunrat comes de Dachovve, Marchvvart de Moehing et frater eius Otacher, Aribo de Prüle, Isinrieh camerarius, Chunrat de Heidoluingen, Udalrich de Harthusen, Willibolt de Ru- bendorf, et filius eius Gervvich et alii plures.

Aus Meichelbeck (da in den Codd. tradit. unfindbar) 1,2, 536, in Nr. 12822; Meiller am zuvor a. O, 34.

100.

1140, 3. Mai, Frankfurt. König Konrad III. bestátiget die Privilegien des Bisthumes Freising unter namentlicher Betonung des Besitzes der Grafschaft Cadober.

C. In nomine sanete et indiuidue trinitatis. Cönradus diuina fauente elementia Romanorum rex secundus. Si religiosorum uirorum lignis peticionibus benigne acquiescimus, si illorum utilitati paterne eonsulimus, si priuilegia ecclesiis dei antiquitus collata renouando eonfirmamus, si libertatis iura eisdem rationabiliter concessa retine- mus et conseruamus procul dubio predecessorum nostrorum regum siue imperatorum exempla sequendo tenemus et id nimirum tam ad presentis uite felicem eursum peragendum quam ad future uite beati- tudinem promerendam nobis profuturum non dubitamus. Omnibus

1 „de Paingen“ und bezieht sich diese Stelle auf die vorhergehende Tausch- kandung; 2 Meichelbeck hat irrig ,l.", da es wohl so in der Aufzeichnung then mag, was aufzulösen ist wie oben.

Fontes. Abth. Il. Bd. XXXI. 7

98

Christi nostrisque fidelibus tam futuris quam presentibus notum esse uolumus, qualiter nos pro remedio anime nostre nec non parentum nostrorum et instinetu dilectissime (coniugis) nostre Gerdrudis re- gine, interuentu quoque dilecti fratris nostri Ottonis uenerabilis episcopi omnia sanete Frisingensis ecclesie priuilegia renouando confirmasse, nominatim autem comitatum Catuurie eum prediis adia- centibus que pie memorie imperator Otto pia matris sue Adelheidis peticione et uenerabilis episcopi Abrahe legitime eidem concessit ecelesie. Deeernimus etiam regia auctoritate, ut ministeriales eiusdem ecclesie in ea libertate permaneant in qua ministeriales regni et eeterarum ;eeclesiarum (existunt?), et in predieto episcopatu nemo monetam babeat preter ipsum episcopum. Preterea firme interdici- mus omne nouum forum in eodem episcopatu, nisi quod antiquitus roboratum est auetoritate predecessorum nostrorum, in ipsa vero Frisingensi ciuitate annale forum coneedimus. Ut autem huius nostre renouationis et confirmationis preceptum stabile permaneat, hanc cartam inde scribi et sigilli nostri inpressione insigniri iussimus ma- nuque propria ut infra apparet, corroborantes testes qui presentes aderant, subnotari fecimus, quorum nomina hec sunt, Adelbertus Mo- guntinus archiepiscopus, Adelbero Treuirensis archiepiseopus et apo- . stolice sedis legatus, Embricho Wirceburgensis episcopus, Bucco Wormatiensis episcopus, Sifridus Spirensis episcopus, Reimbertus Patauiensis episcopus, Adebertvs (!) dux Saxonie, Cönradus dux Burgundie, Heinricus comes palatinus, Engelbertus marchio, Öthel- - ricus comes de Lenzeburch. Signum domni Cünradi secundi Roma- . norum regis inuietissimi (M.). Ego Arnoldus cancellarius uice Adel- | berti Moguntini archicancellarii recognoui. Anno dominice incar- nationis M. CXL., indictione IIL, regnante Cünrado Romanorum rege secundo anno vero regni eius IIf., data Franeheneuord V. nonas Maii in Christo feliciter amen.

Cod. 189, t. 18, k. Reichssrehiv zu München; ebend. Cod. 191. f. 73; Meiehelbeck 1/1, 319; Resch: Aetas millen 159, Monum. boica XXXL/A, 294.

99

101.

1141, 20. Nov., Lateran. Papst Innocenz II. nimmt das Bisthum Freising in seinen besonderen Schutz und eignet ihm namentlich die Kirchen seiner Grundherrlichkeit zu, es mögen dieselben auch nicht in seinex Diöcese liegen.

Innoceneius episcopus seruus seruorum dei. Uenerabili fratri Ottoni episcopo Frisingensi eiusque successoribus eanonice sustinen- dis(!) inperpetuum. Ex commisso nobis a deo apostolico officio fratres nostros episcopos debemus diligere et ecclesiis sibi a deo commissis suam iusticiam conseruare. Proinde dilecte in domino frater Otto episcope, preces tuas racionabiles clementer admittimus et personam tuam eum commissa tibi a deo ecclesia sub beati Petri et nostra proteetione suscipimus et presentis seripti patrocinio communimus, statuentes vt quascumque possessiones, queeumque bona eadem. ecelesia inpresentiarum iuste et eanonice possidet aut in futurum €oncessione pontificum, largicione regum uel principum, oblacione fidelium seu aliis iustis modis deo propicio poterit adipisei, firma tibi tuisque sueeessaribus et illata (!) permaneant. Sancimus etiam, ut in quoeunque episeopatu in fundo Frisingensis ecclesie monasteria vel eeclesie edificate sint, assensu et consilio tuo in eis presbiteri statu- antur. Iura quoque eeclesie tue que venerabilis frater noster Chvn- radus Salzpurgensis archiepiscopus recognouit et'seripti sui auctori- tate firmauit, tibi et commisse tibi ecelesie confirmamus, Decernimus ergo, ut nulli omnino hominum liceat eandem eeclesiam temere per- turbare aut decimas, bona et possessiones ipsius auferre vel ablatas retinere, minuere vel ab ipsa alienare seu quibuslibet molestiis fati- gare, sed omnia integra conseruentur tuis tuorumque successorum vsibus profutura. Preterea quoniam aduocati ad defensionem ec- €lesie statuuntur, aduocatis ipsius ecelesie ommimodis interdi- €imus, ne aliquid grauamen eidem loco vel rebus ad ipsum per- tinentibus inferre uel aliquid preter ius suum ab eis exi(g)ere presumant. Siqua igitur im futurum ecclesiastiea 'secularisve per- sona hane nostre eonstitueionis paginam seíens contra eam temere venire temptauerit, secundo tereioue' commonita, si non satis- factione eongrua emendauerit, potestatis henorisque sui dignitate careat reamque se diuino judicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat et a sacratissimo eorpere et a sanguine dei et domini

7*

100

redemptoris (nostri) Jesu Christi aliena fiat atque in extremo exa- mine distriete vleioni subiaceat, cunctis autem eidem loco iusta seruantibus sit pax domini Jesu Christi quatenus et hie fruetum bone actionis percipiant et apud districtum iudicem premia eterne pacis inveniant. Amen, amen, amen. Datum Laterani per manum Baronis capellani et seriptoris XII. kal. Decembris, indietione V., inearnatio- nis dominice anno domini(!) M.eC.oXLI., pontificatus vero domini Innocentii pape ij. anno XI.

Aus dem Geriehtsprotokolle von 1284, 6. Juni, Regensburg vgl. dieses; Meichelbeck IL/2, in Nr. 181/1, p. 116.

102.

e. 141, ...., ..... Erzbischof Konrad von Salıburg bestätiget dem Bischofe Otto 1. von Freising die Rechte auf den Kirchen, welche auf den Gütern seiner Kirche liegen.

Domino venerabili O. sancte Frisingensis ecclesie antistiti C. Salzburgensis eeclesie qualiseumque minister cum oracione serui- eium deuotum. Peticio vestra dure in auribus nostris sonuit, dum ad profectum intelleeta non fuit, sed postea eonsiderantes rei veritatem verborumque virtutem, quam integra et racionis plena fuerit, satis enituit. Accessit quoque verbis nostris(!) studium fidelium nostro- rum quorum consultu didieimus in hac repeticione, nichil eeclesie nostre deperire, nichil decrescere, maxime cum iusticiam quam repo- seitis, uobis in ecclesia vestra inuiolabiliter seruetis. Ne ergo exemplo nostro alii peecent et per hoc ecclesia distraeta detrimentum pacia- tur, eoncedimus vobis auctoritatem inueniendi ac mittendi presbiteros v& inuestiantur a nobis, et quiequid in eeclesiis de iure fandi legit- time possidere debetis, vobis benigne remittimus. Harum integritatem sie perfecte reformamus, vt nobis de iusticia vestra nichil reserue- mus, sed in eo statu eos manere permittimus, in quo illas ab ante- eessoribus nostris et vestris locatas esse didicimus. Decernimus quoque, vt ecclesia que prius mater fuit ac plebem habuit, adhue materuo iure poeiatur, illa vero que legittimis caruit, denuo eonse- eretur uel quod violata non sit, legittime comprobetur.

Cod. 191, f. 128', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck L/2 545. Nr. 1316; vgl. Meiller Sa'zb. Regg. Note 79 auf p. 436.

101

103.

1147, ..... , Regensburg. Bischof Utto I. von Freising tauscht mit Äbtissin Adelheid von Passau genannte dienstbare Frauen.

In dei nomine placuit atque conuenit inter magnificum Frisin- giensis eeclesie antistitem dominum Ottonem et venerabilem abba- tistam Patauiensis cenobii dominam Adelheidem quandam commuta- tionem facere sieut et fecerunt. Tradidit enim episeopus per manum aduocati sui Waltichüni de Machlande (et) sine contradictione dele- gauit ad prefatum cenobium quedam mancipia videlicet Liutkardam de Ense et sororem eius Methildem cum filiis et filiabus omnique posteritate eorum eo tenore et iure, ut sieut episcopo ad cameram suam servierunt, ita exinde eamere iam diete domine A. sibique re- gulariter succedentium deseruiant. Econtra prefata matrona tradidit ae per manum aduocati sui Gebehardi comitis de Sulzpach legittime episcopo delegauit quandam feminam Richkardam nomine cum filiis et filiabus omnique posteritate earum ea conditione, ut sicut antea eapelle sue Houechirichen eensum quinque denariorum singulis annis persoluebant, ita de cetero eundem tantummodo censum episcopo Frisingensi in Coena domini ad mandatum et ministerium pauperum sine querela persoluant. Hec autem commutatio siue concambium assensu celeri, sanetimonialium et fauore familie utriusque partis per- feeta est et presente ae annuente serenissimo Romanorum rege Chünrado seeundo in conspectu principum ac totius cleri apud Ratis-- ponam priuilegiis confirmata et conseripta, ut uterque quod accepit, teneat atque irrefragabiliter in perpetuum possideat. Testes de curia sunt isti, Heinrieus Ratisponensis episcopus, Reginbertus Patauiensis episcopus, Eberhardus Pabinbergensis, Gebehardus Eistetensis, Alt- anannus Tridentinensis, de laieis principibus Fridericus Ratisponensis aduocatus, Heinrieus vrbis prefectus et frater eius, Poppo et Berh- toit comites de Andehs, Hartvvicus comes de Pogine, Dietpaldus iunior marchio de Voheburch, Otto filius Ottonis palatini comitis et multi alii prineipes et nobiles quorum nomina longum est enarrare. Porro eorum testium qui huie negotio familiariter interfuerunt, hec nomina sunt, iunior D. marchio de Voheburch, Chunradus de Pi- burch, Waltehun de Griezpach, Wernher de Meminehouen, Berh-

102

tolt de Scammer, Erchanperht de Hanenpach, hi omnes milites Ge- behardi comitis, de nostris Albertus de Moseburch, et frater eius Burchart, Isinrieus camerarius, Friderich de Haga, Chunrat de Hei- doluingen, Gervvich de Rubendorf, Rüdolf et frater eius Rülant de Pübenhusen, Eberhart de Werde, Gotefrit pincerna, Herewich, Fri- derich, Rudiger, de familia Patauiensi Róbertus, Marchwart, Adal- perht, Piligrim, Marehvvart, Eckihart, Enziman et plures alii. Actum Ratispone et in celebri euria terminatum anno dominice incarnatio- nis M0.Co.XLo,VIIe.

In Cod. 188 einst auf eingelegt. Blatt, laut Angabe der Abschr. des. 18. Jhrh., der diese Cop. entnommen, in Bd. 260 der Heckenstall. Frising., Dom- eapitelsbiblioth. zu München ; Meiehelbeck 1/2, 549, Nr. 1321.

104.

1157, 6. Nov., Freising. Bischof Otto II. von Freising bestätiget dem Klo- ster 8. Andrä daselbst alle Güter. .

„quae bonae memoriae antecessor noster Ellenhardus venera- bilis episcopus alique antecessores nostri in areis, decimis, vinetis, mancipiis aliisve possessionibus pia vobis devotione contradiderunt seu eongrua commutatione et concambio contulerunt, videlieet .... in montanis Tholbach, Cheines........ ehh m] tn

Anno dominicae incarnationis M.C.LVI., anno autem domini Ottonis Frisingensis ecclesiae (episcopi) decimo nono, indictione V. Data VIII. idus Novembris. Actum Frisingae in nomine domine Jesu Christi amen.

Meichelbeck L/i, 336.

105.

(1158, 17. April, „Stiersdorf“) !). Bischof Otto Il. von Freising gestattet

tauschweise, dass das Kloster &. Georgen a. d. Traisen einen Wasserlauf von

Wagram aus auf freising. Gut ziehe und fügt noch 6 Huben zu Sebarn dazu,

wogegen er von Bischof Konrad von Passau Güter zu Ardacker und Nussdorf, dann den Zehent zu Holenburg erhält.

Contra obliuionis incursum salubriter labili hominym memorie €onsulendo, scripture que rerum iudex est absentivm, suffragandum

] Betr. der Datirung vgl. Notizenbl. d. k. Akad. I. 79 und 139, dann an obgen. Orte p. 263 des Herausgebers Bemerkungen.

103

monimentis veneranda et prudens patrum censuit antiquitas. Horum igitur suadente auctoritate concambium inter Ottonem Frisingensis ecelesie episcopum et fratres saneti Georgii legittime faetum presen- tis pagine corroborari testimonio et prefati episcopi muniri sigillo perutile uisum fuit. Faetum est itaque, dum Chuonradus Pataviensis episcopus eum Henrico fratre. suo duce Austrie et memoratus Fri- singensis episcopus Otokaro (aduocato?) et marchione de Stirhae (!) aecersito in loco qui Stiersdorf dieitur, essent congregati, Frisin- gensis episcopus per interuentum Chünradi episcopi aquam a ulla que Chagrana nominatur, per predium eeclesie sue ad usus supradictorum fratrum deduci permisit et utraque parte terram lati- tudine trium mensurarum que uulgo rahen nuncupantur, sex mansis in uilla Sewarn adiectis, potenter et iure perpetuo eisdem assignauit Ipse vero ratione commutationis duo beneficia in Ardaeher et uineam in Nuzdorf eum agris ad culturam uinee pertinentibus cum decima que de predio Holenbureh persolui debuerat, a preseriptis fratribus aecepit. Sane his ita perspicue patratis Pataviensis episeopus in manus aduocati sut Henriei ducis Austrie que usibus quos premisi- mus 1) fratrum eesserant, tuenda deposuit, Frisingensis uero episco- pus aduocati sui marchionis de Stirhae que in concambio ut preliba- tum est, aeceperat, defensioni subiecit. Et ad huius inuiolabilem rei confirmationem indueti sunt testes Vdalriews prepositus de Mose- burch, Rahwinus et Volmarus Frisingensis eeclesie canonici, de numero laieorum Hademarus de Chüpharn, Waldmannus de Pahs- bereh, Albertus pincerna Frisingensis episcopi, Hartwieus Saligeh- chint, Vdalricus de Asparn, Albertus de Perge, Otto senex de Lenge- bach, Albero de Chunringen, Henricus de Zebingen. Acta sunt autem hee anno M.C.L.L, (7) indietione III. (?), feria V., Adriano uiro An- glieo apostolice sedi presidente, Chünrado imperii gubernaeula tenente, .

Orig., Pgt., aufgdr. gebr. Sigel Bischof Ottos; Archiv des Stiftes Herzogen- burg; Archiv f. Kde. österr. Geschichtsquellen IX. 262, Nr. 8.

] Abdr. irrig permissimus.

104

106.

1158. ....,..... Bischof Konrad von Passau beurkundet den Austrag des Zehentstreites zwischen Bischof Otto II. von Freising und dem Kloster Sei- tenstetten betr. s. Georgen 1n der Klausen.

In nomine sanete et indiuidue trinitatis. Chunradus gratia dei Patauiensis ecelesie episeopus uniuersis Christi fidelibus eterne uite salutem. Quia propter instabilem humanarum rerum transcursum multa sepius a memoria hominum tolluntur, ideirco pro bono pacis necessarium duximus, ut que nobis eoram positis diseussa et deter- minata fuerunt, seripto posteris in memoriam reuocemus. Eapropter omnibus in gremio sancte matris ecclesie constitutis notum facimus, quemadmodum in presentia nostra decisa sit lis et controuersia que diu inter dilectum fratrem nostrum Ottonem Frisingensem episcopum et dileetos fratres nostros de Sitanstetten pro quibusdam decimatio- nibus apud Clusam multis querimoniis et contentionibus est agitata. Itaque cum apud Laureacum in communi capitulo clericorum esse- mus constituti, utramque partem abbatem scilicet predieti monasterii Friderieum et Ödalricum prepositum de Ardakker quem predictus frater noster Otto episeopus uice sua ad nos transmiserat, diligenti animaduersione et discussione audiuimus, donec per multa tandem ad id uentum est, quod hii tres, Chaleelimus seilicet decanus de Ensa, Herboto decanus de Puhilarn et Gerhardus plebanus de Wol- vesbaeh per uirtutem sancte obedientie interrogati sub stola sua in plenario iurauerint, omni capitulo eis assentienti, quicumque parro- chiam Aspach canonice possideret, quod et decimationes apud Clu- sam eodem iure habere deberet. Sed cum in hoc fratri (nostro) Frisingensi episcopo minus adhue satisfactum esse uideretur, in occursum eius apud Aspach deuenimus, et quod iam dicti sacerdotes apud Laureaeum iurauerant, hoc decretarii ducis, Ratso scilicet et Hadericus et Willehalmus ibidem eo presente multis eis assentienti- bus iurauerunt. Unde communis sententia et consensus omnium de- ereuit, iam dietam litem iuste admodum esse decisam et predictos fratres ae monasterium pro iam dietis decimationibus nullatenus debere ulterius fatigari. Huius rei testes sunt hii, Chadalhohus pre- positus maioris ecclesie, Ödalricus abbas de Clunikcha, Ódalrieus

105

prepositus de Ardakker, Dietmarus prepositus sancti Floriani, et de choro Otto de Witen et Adalgohus(!), Rubertus de Pirenbach et Rant- wieus, Alramus quoque de Cheraha, Pabo de Hollingen, Egeno et frater eius Alramus de Vrla, Manegoltus de Wesen, Dietericus de Werdarn, Hartmvt pincerna, Gerhart de Grazberge, Hartwicus Poum, Marehwardus de Gluzze et frater eius Dietericus et alii di- uerse eonditionis quam plures.

Hec ita gesta sunt anno dominiee inearnationis M9CoL». VIILo., indietione VI*.

Orig., Pgt.; Archiv des Klosters Seitenstetten.

107.

c.1158, ...., ..... 1) Bischof Albert von Freising benachrichtiget sein Capitel von seinen Erfolgen bei Herzog Heinrich von Österreich in Betreff der Befreiung der Kirchengüter von gewissen Lasten.

Ego Albertus Frisingensis ecelesie episcopus significo fratribus meis quantam diuina fauente clementia aput ducem Austrie gratiam inueni. Audito aduentu meo in Austriam preuenit me nunciis suis qui me cum multa diligentia inuitarent ad se. Venientem officiose susce- pit, benigne tractauit, peticiones meas omnes exaudiuit, ita ut eccle- sie nostre bona a eottidiana exactione sie pentus (!) libera dimitteret, ut nullus iudieum vel officialivm suorum in eis quiequam tractare habeat. Nos vero paruum ei de predictis bonis nostris obtulimus censum quem annuatim de hominibus nostris et nichil amplius aeci- piendum inpetrauimus, de bonis in Ebersdorf tam nostris quam No- uecelle ii libras et x! nummos, item de Alarn ii libr(as et) xl num- mos, de Enzinesdorf xiii libras, et si inuenti fuerint ibi fures, soli illi tradantur iudieibus, reliqua foris facta officiales nostri iudieabunt. Hee omnia nobis diuine dilectionis et orationum nostrarum intuitu sic firmauit, vt toto tempore uite sue et nostre de iudicibus et offi-

M —— M— a a Qa

] ich möchte diesen Brief früher ansetzen als v. Meiller, weil ich annehme, dass er respect. Reise und Zweck des Bischofes, mit der Erhebung Österreichs zum Hi zogthum und mit der dadurch bewirkten neuen Stellung der auswärtigen Herren a Landesfürsten in Verbindung steht; vgl. Note 2 auf p. 297 in Arch. f. Kde. österr 6 sch.-Q. XXVIII. meiner Abbaudlung über Sachsengang.

106

cialibus suis nichil amplius bonis et hominibus nostris timere debea- mus. Hec ideo uobis scripsimus, vt in exemplum suceessoribus nostris relinquatur, vt et ipsi eandem gratiam impetrare non negligant. Pre- terea alia ecelesie nostre bona que longo tempore nobis alienata fuerunt, per ipsum ducem rehabere meruimus, hominibus suis tam nobilibus quam ministerialibus ad hoc destinatis, a quodam Vlrieo de Hintpere, a Geroldo de Sahsenganc, a Rapotone de Putene. Solus Hartnidus de Sahsengane contentiose adhue nobis resistit, cuius etiam contentionem in breui terminandam speramus.

Orig., Pgt., aufgedr. Sigel stark verletzt; Meichelbeck L/1, 372. vgl. Meiller: Babenberg. Regg. Note 231.

108.

1159, 18. Febr., Marengo. Der kais. Hofrichter Berzo und Roger von Caterasum sprechen in dem Streite Bischof Alberts von Freising mit Exelin von Bassano betreffs des Gutes Godego alles Recht auf dieses dem Ersteren zu.

Saneti spiritus assit nobis gratia, etiam simul cum eadem Fre- derieo Romanorum imperatori augusto uita et uictoria. Anno VII. regni eius, imperii vero IIII., anno ab inearnatione domini MCLVVIIII., indietione VIL, ego Berzo iudex ordinarius sacri palatii gloriosi impe- ratoris F. et Rogerius de Cateraso ex precepto predicti imperatoris cognitores cause que uertebatur inter Albertum Frisingensit ecelesie episcopum et Ezelinum de Basano super possessionem terre de Gu- daga cum eius appenditiis, Ezelino legitime uocato et uenire nolente, communicato multorum prudentium conscilio pronuntiauimus predie- tum Albertum Frisingensis eeclesie episcopum mittendum in posses- sionem terre de Gudaga eum pertinentiis eius in integrum. Hec acta sunt in presentia predieti imperatoris F. et aliorum eonplurium prin- eipum quorum nomina hee sunt, Euerandus (!) Babenbergensis epis- copus et Daniel Braigensis episcopus et Conradus Eistetensis et Fre- derieus dux de Ratenbure et Conradus palatinus de Reno frater im- peratoris, et Otto palatinus de Witilenespach et frater eius Otto, et Hermannus marchio Ueronensis et Heinricus dux Karentanus et Gvuilelmus marchio de Monte ferrato et Gvvido comes Blantatensis et Guuido de Canerosa Bononiensium potestas et marchio Opizo Malaspina et alii multi. Data in loco Marenco et territorio Terdo-

107

nensi, indictione predicta, XII. kalendas Marcias. Ego Berzo iudex ordinarius saeri palatii predieti imperatoris ex eius mandato con- . pleui, scripsi et subscripsi.

Cod. 189, f, A2, k. Reichsarchiv zu Münehen; ebendort auch Ced. 238, f. 119; Meichelbeck: 1/1, 353; Verci: Storia degli Ecelini L, 67, Nr. 3, mit falsehem Jahre 1157.

109.

59, ...... , Modena. Der kais. Hofrichter Berzo spricht in dem Streite zwischen Bischof Albert von Freising und Guezolo von Camino um den Besitz der Grafschaft in Cadoberthal, diese dem Ersteren zu.

Sancti spiritus assit nobis gratia et simul cum eadem Frederico Romanorum imperatori augusto vita et uictoria. Anno VII. regni eius imperii vero IIIL, anno ab incarnatione domini M*. C. LVIIIL, indieti- " one VII, ego Berzo iudex ordinarius saeri palatii gloriosi imperato- ris F. ex eius precepto cognitor (cause) que uertebatur inter Alber- tvm Frisingensem episcopum et Guuezolum de Camino Seuolricum Guuezoli procuratorem super possessione totius comitatus de Catu- brio uisis rationibus utriusque partis et diligenter pro posse inspectis, condemno Guezolum, Seuoldricum eius procuratorem Alberto Frisin- gensi episcopo in restauricionem (!) possessionis totivs comitatus de Catubrio et predicti comitatus possessionem in integrum a Guuezolo restituendam esse Alberto Frisingensi episcopo pronuntio. Hec acta sunt eoram predieto imperatore F. in ciuitate Mutina in palatio, in- dietione predicta. Testes interfuerunt quorum nomina hee sunt, E. Bambergensis episcopus et F. comes palatinus de Gunspach et Bur- eardus de Asburgo et Armannus marchio Ueronensis et comes Alber- tus et alii plures. Ego Berzo iudex ordinarius predicti imperatoris ex eius mandato seripsi et subseripsi.

Cod. 189, f. 4%, k. Reichsarchiv zu München ; ebend. auch Cod. 238, f. 119; Meichelheck 1./1, 354.

108

110.

1160, 7. März, Lack. Bischof Albert von Freising belohnt Exelin und dessen Sohn Johann in deren Vertreter dem Richter Jacob mit dem Schlosse und Hofe Godego.

Anno domini M.C.LX., indietione VIIIL, nonis Martii. Breue recordationis pro futuri temporis seeuritate. Albertus dei gratia sancte Frisingensis ecclesie episeopus, cum cognouisset Jacobum iudicem esse nuntium Ezelini et Johannis eius filii ex litteris eiusdem Ezelini tam apertis quam clausis eique Jacobo a Ezelino eiusque filio esse commissum, quod inuestituram castri Gudigi et totius eurie uice sua et eius filii acciperet, ideo predietus episcopus inuestiuit Jaco- bum uice Ezelini et Johannis eius filii de castro Gudigi et de curia eius cum omnibus pertinentiis curie ad rectum feudum, que perti- nentia Ezilo patruus eius possedit siue alius nomine eius possedit, aut que Ezelinus uel alius nomine Ezelini possedit uel nune possidet, excepto iure comitum Taruisii saluoque iure Ezelini in aliis perti- nentibus ad prenominatam curiam que ab aliis possidentur, ut iure possit aduersus eos experiri, tali pacto habito, quod Ezelinus, nee eius filius, nee eius heredes ultra montes seruire cogantur predicto episcopo uel eius suecessoribus et quod Ezelino uel heredibus non noceat si usque terminum steterint, quod Ezelinus uel eius filius aut eius heredes maseuli qui !) legitime in feodo succedere possunt in- uestituram non petierint a predicto episcopo uel ab eius suecessori- bus, et sufficiat Ezelino et eius filio eiusque heredibus, si per se uel per nuntios suos inuestituram a predieto episcopo uel ab eius suc- eessoribus petierint in curia que uocatur Lonca, in Chreine uel in euria que uocatur Intica in Pustris posita. Actum feliciter in curia Lonca in Creina et pro predicta inuestitura et pacto dedit predictus Jacobus uice Ezelini et eius filii c marcas Latinas argenti predicto Alberto episcopo. Testes Waltman et frater eius R., Hartwie, Hain- rihe, Adelpreht, Rudiger, Pero, Frowin, Wido, Wulfwin, Siboto, Herman, eleriei abbas Rotensis Lotharius, Otto prepositus saneti

] Cod. quod.

109 Andree, Rah(win?), Hartwicus Perwinus, Stephanus, magister Eng(elbertus?) evm ceteris qui audierunt et vidervnt.

Cod. 238, f. 121, k. Reichsarchive zu München; Meichelbeck 1/2, 558, Nr. 1340; Verci: Storia degli Ecelini I., 97, Nr. 7.

111.

. .

c. 1160, ..... ..... Hainrich Pris der “Jüngere verspricht dem Bischofe

Albert von Freising die Vogtei von Katech in Ober-Steier in keiner Weise zu vergeben.

Hainricus Pris ivnior laudauit in manum episcopi Alberti, ipse et miles eius Vlricus, quod aduocatiam de Chaths nulli in beneficium concedat, nee subaduoeatum ibi ponat sine peticione et assensu epis- copi, et resignauit eandem aduocatiam in manum episcopi, si contra hoc laudamentum fecerit. Huius (rei) testes sunt Raehwin, Ortwin, Vol- mar, Waltman, Haertwie, Hainrich, Gerwie, et de suis Dietrieh et Chvnrat Sueuus et alii,

Cod. 189, f. 56', (dem Urbare des Bisch Albert eingeschaltet), k. Reichs- archiv zu München; Archiv f. Kde. österr. Geseh.-Quellen XXVIL, 268, Nr. 14.

112.

c.1160. ...., ..... Der freising. Priester J. schenkt seiner. Kirche 14 Un- terthanen seines Eigens in Krain und ersucht Bischof A. von Freising um Genehmigung seiner Bedingungen.

Domino suo A. dei gratia Frisingensis eeclesie episcopo, J. eius- dem ecelesie sacerdos diu noetuque assiduas orationes congregationi fratrum et ministris, quiequid sedulis orationibus apud deum impe- trari potest, Notum sit omnibus uobis, quod ego Johannes familiam meam, scilicet seruos et aneillas quatuordecim in manus Herwiei de- bitoris conmisi coram duce qui est aduocatus apud Lonke, astantibus Otacher de Bosenie, Herewie et frater eius Trebemer, Amalunc, Johannes eiusdem familie et Ernust, eo tenore quod ipse super altare sapete Marie sanetique Corbiniani obtulisset et sacrificaret, ita ut post mortem meam unus quisque tres nummos episcopo per annum persolueret et quod nullus episeopus potestatem habeat alieui in beneficium eos prestare et a se in censum eorum dare. Vnde ego

110

dominum meum episcopum rogo, ut hane rem ita confirmet, vt titulos duos seribere faciat et nobis unum remittat, alterum in saerario con- seruet. Hane delegationem Herewicus compleuit sub his testibus, Fritilone de Ismanningen, Gerwico de Horsenhouen, Gotefrido de Frisinga, Herewico de Creine, Heinrico do Perchah, Imbrico, Sigi- botone et aliis quam pluribus.

Cod. 9, 7, der herzogl, Biblioth. zu Wolfenbüttel, f. 35; Arch. f. Kde. österr. G.-Quellen XXVIT., 268, Nr. 15. | :

113.

1166, 3. Dez., Bozen. Bischof Albert vou Trient entscheidet zwischen Bi-

schof Albert von Freising und dem Grafen Berthold von Tirol und Arnold von

Greifenstein wegen Zehente von Neugereuten zwischen den Höfen des Mannus und Engelmannus, die der Pfarrer von Zell bisher besessen.

Otto iurauit et interrogatus dixit, ego seio et uidi quod totum nouale quod erat inter curias illas scilicet Manni et Engelmanni, dedit decimationem ecelesie de Cella et bene per xxx annos quiete ha- buit eam ut mihj uidetur, et Ermestain possedit eam dum uixit, Ri-

poldus iurauit'et interrogatus dixit, ego recordor, quod Ermestain accipiebat decimationem grani de sancto Jeorio ex ista parte aque. Ascoinus iurauit et interrogatus dixit, ego recordor quod Ermestain accipiebat decimationem de grano noualiun que erat inter Mannum et Engilmannum, et audiui diei quod Odelsealeus fugauit eum in ecclesiam pro decimatione ista, et de deeimatione sancti Jeorii idem dixit quod Ripoldus. Isimperus iurauit et interrogatus dixit, ego scio et uidi roueretum quod erat inter euriam Manni et Engelmanni, et uidi eum roncari, et uidi Ermestain plebanum de Cella accipientem decimam per tres annos, et postea uidi Odescaleum expellentem eum de possessione, dicebat enim quod sua esset, quia decima utriusque supradiete curie ad eum pertinebat, et dicit decimationem . Crispi- niani et Canceai et sancti Jeorii et Pradaci et Feriani uidisse eundem (plebanum aeeipere et) ?) ut mihi uidetur, quod iam sunt xxx anni quod hoe uidi. Penzo iurauit et interrogatüs dixit idem quod Isim- perus et addidit, quod communitas illorum de Cella illud quod aon

l Das Eingeklammerte ist durch einen Zufall radirt und hier nach Meichelbeck ergünzt.

pu

111

erat roncatum, tenebat pro communi. Seafredus iurauit et interro- gatus dixit, ego uidi plebanum Ermestain aecipientem decimationem noualium de Rossano et tenentem usque dum Odescaleus ui eum expulit, et sunt bene xxx anni quod hoe recordor. Teatemarus iura- uit et interrogatus dixit idem quod Penzo. Wezilis iurauit et inter- rogatus dixit idem quod Isimperus et Penzo, excepto qued ignorat qui feeit uiolentiam. Stecianus iurauit et interrogatus dixit idem quod Penzo. Minieus iurauit et interrogatus dixit idem quod Penzo. Adelpertus iurauit et interrogatus dixit idem quod Penzo et addidit quod interfuit. Visis et auditis supraseriptis allegationibus et dili- genter inspectis Albertus dei gratia uenerabilis Tridentine (ecclesie) episcopus super hoe negotio talem dedit sentenciam in scriptis ita pronuntiando dicens. In nomine patris et filii et spiritus sancti. Ego Albertus sancte Tridentine ecelesie episcopus, uisis et auditis alle- gationibus domini Alberti Frinsingensis episcopi super lite que uerte- batur inter eum et comitem Bertolfum(!) de Tyrole, et comitem Arnoldum de Grifinstain de possessione decimationum noualium que iaeent inter curiam Manni et Engelmanni et Crispiani et Cancenai et saneti Jeorii et Pradaei et Feriani, et cum sepe interrogati non contradicerent, et per plures testes cognouissem, ecclesiam de Cella horum noualium deeimationem possedisse, comites ad restituendam eam partem possessionis decimationum istorum noualium quam ipsi . tenent, condempno. Interfuerunt testes Lotarius abbas Rotensis, Richerus prepositus Inticinensis, Hartmót, Rawinus, Wirinto(!) ca- nonici Frisingensis ecclesie, dominus Conradvs, Bertoldus, magister Romanus canoniei saneti Vigilii, et Tyapoldus plebanus de Marnigha, Heinricus de Labella iudex, Robertus de Salurno, Albertus de Lino et Rodegerus filius eius, Albertus Zol, Folmarus, Odelricus de Sin- des, Conradus de Sefrs, Cadolehus (!) et frater eius Lanzo, Albanus, Otto Luohel, Artoicus, Bertoldus et frater illorum Heinricus de Wineco, Heinricus de Formiano, Albanus de Pousenchaim, Eg- hino de Attingen, Conradus de Dosso, Prantóh de Laghugnano, Rodegerus de Nidrdorf, Arnoldus Prituelin, Fredericus et Asco- uinus....... 1) de Eppano et frater eius Toringus, de Frisingen-

l Hier eine der Rasur der Gegenseite entsprechende zweite Rasur, welche ein Stück zweier Zeilen berührt. Da Meichelbeck die Zeugen sehr unvollstündig gibt konnte nur das Eingeklammerte aus ihm ergünzt werden.

112

sibvs Waltman (et Rudolfus frater eius) Isinrieus camerarius, Engilwan, Eberhardvs et Piligrim de Werde, Albertus dapifer, Go- tefredus pincerna, Ulrieus de Sins, Fredericus de Pómgarten, Pil- grim de Riede, Gholferus(!) de Holzhus, Ebrardus de Tagolf(in- gen) et alii quam plures. Actum in dei nomine Bauzani, anno dominici natiuitatis M. C. LX. V., indictione XIIIL, die Veneris IH, nonis Decembris. q Ego Malwarnitus notarius domini Frederiei invietissimi imperatoris interfui et istas allegationes et sententiam seripsi et subseripsi in supradieta die.

Cod. 189, f. 47’, k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck 1.2. 562, Nr. 1348.

114.

c. 1170, ...... ye Bischof A. von Trient benachrichtiget Bischof Albert

von Freising von seiner Einwilligung zur Heirath seines Ministerialen Rudolf

mit einer freising. Ministerialin unter Kundgabe der Bedingung betreffs Thei- lung der Kinder aus dieser Ehe.

Alberto dei gratia Frisingensi episcopo A. eadem gratia Tri- dentinorum quieumque minister orationem et seruitivm. Seire uolu- mus dilectionem uestram, quod Ródolfus ministerialis ecelesie uestre communi consensu nostro et ministerialivm eeclesie nostre uxorem de domo nostra duxit, eo uidelicet tenore ut filii qui ex eis nasceren- tur eeclesiis, mutuo diuiderentur, ea conditione ut uester apud nos et noster apud uos iustieiam feudi obtineat. Quod nos ratum habere uolentes dilectionem uestram rogamus, ut siquid apud uos obtinere ualet nostra peticio, illis proficiat et cunctis eeclesie uestre ministe- rialibus liquido eognitum appareat.

Cod. 189, f. 46’, k. Reichsarchiv zu München; ebend. auch Cod. 238, f. 121; Meichelbeck 1./2, 560, Nr. 1344.

113

115.

e, 1170, ...., ..... Notiz über die Verzichtleistung des Grafen H. von Schalla auf je das 10. Fass Weines von den. freisingischen Gütern in Österreich.

Comes H. de Scalah exfestucauit et abrenuntiauit omni iuri quod se dixerat habere in decimo uase vini episcopi Frisingensis per totam terram Austrie et de vino quod uno anno abstulerat, satisfecit et reddidit et composuit. Huius rei testes sunt Heinricus dux Austrie, Heinrieus burgrauius Ratisponensis, eomes Conradus de Pilstein, Otto de Rechpere, Rütbertus Lupus, Waltchun de Steine, Folmarus, de ministerialibus ducis Albero de Chunringen 1), de nostris Eber- hart de Werde, Einwieh, Albrih, Albreht, Friderieh, Rolant, Hein- rih, Arnolt, Gebehart, Gerolt.

Randnote in Cod. 189, f. 46’; Meichelbeck 1/2, 562, Nr. 1347.

116.

e. 1180, ...., Freising. Herzog Heinrich von Baiern vergleicht sich mit ‚Bischof Albert von Freising betreffs der Vogtei zu Innichen und anderer Angelegenheiten.

Heinricus dei gratia dux Bawarie et Saxonie. Cum inter nos et dileetum dominum nostrum Albertvm Frisingensem episcopum negotia agitarentur de aduocatia apud Intichingen et ad eam pertinentibus, laudatvm est a nobis, si is quem prefecerimus aduocatie, domino nostro supra nominato ingratus extiterit et oculis eius displicuerit, quod eo deposito et amoto alium substituamus loco illius qui gratiam iam dicti domini nostri episcopi demeruit, et damnum ab eo illatvm secundum cause equitatem emendari statvamus. Laudauimus etiam et conpromisimus, quod in bonis que sub illa continentur aduocatia,

] Da ohne Grund die Notiz hier mit neuer Zeile beginnt und selbst diese weiter nach innen erst anfängt, scheinen in der Aufzeichnung einige Namen an dieser Stelle ausgelassen.

Fontes. Abth. II. Bd. XXXI. 8

114

nullum castrum fabricabitur nisi consensu et peticione domini epis- eopi. Duas hobas apud Russan, quoniam non pertinent ad aduoca- tiam, non expetemus. Hoe laudamentvm in manum episcopi data dextra propria firmauimus et ut filius noster H. qui inpresentiarvm adolescit, uel si quos filios alios habuerimus, cum ad puberem etatem deo propicio uenerint, ut idem laudamentvm eodem pacto se serua-. turos spondeant, fideliter efficiemus, omnes quoque posteri heredes nostri ad quos aduocatia illa iure deuenire debet, cum eam in bene- fitio accipiant, presentis scripti cartula commoniti prefatvm lauda- mentvm faeere et seruare tenentur. Preterea comes Heinricus de Stóph et ministeriales nostri Heinricus de Póehlon et Ulrieus de Phetene et Gerungus de Perge et Heinricus de Vbingen et Conradus Milleiurerando, Jordanus etiam fidelis noster et Hartmannus de Sibenaich data fide promiserunt et firmauerunt, quod nos hoc lauda- mentvm dum uixerimus, sine.fraude et malo ingenio obseruabimus et ut filii nostri sev heredes qui forte illis uiuentibus creuerint, idem faciant, spondeant et obseruent ipsi fideliter adiuuabunt. Hec autem singula inter nos et successores nostros et inter dominum nostrum Albertvm Frisingensem episcopum et successores eius pari uoluntate decretvm est(!) ut semper obseruentur, 1) scilicet ut episcopus non teneatur concedere aduocatiam priusquam hec omnia fideliter pro- mittantur et a ministerialibus nostris et heredvm nostrorum sacra- mento iuris iurandi obseruanda firmentur. Acta sunt hec Frisinge sub presentia testivm quorum hec sunt nomina, hii nobiles Otto maior palatinus comes, Walchón de Stainipach, Eberhardus de Maisa, Erchenbertus de Mosepach, Pabo de Eringen, Liebardus de Ekkehartesdorf, Dietrieh de Mosen, Alber de Moching(en, Li)utolt de Hagenowe, Conradus aduocatus de Mosebure, comes Sifridus de Livbenowe, Conradus de Dornbere, palatinus comes de Tiwingen, hii ministeriales Frisingenses Waltman de Pastpere et filii eius Walt- man et Friderieus, Heinricus camerarius, Rödolfvs de Waldecce, Hartwieus de Richolfesdorf, Rödolfus et frater eius Gerwieus de Pöbenhusen, Adeloldus de Dornipach, Ainwieus et filius eius Ródolf de Hittenfurt, Eberhardus et frater eius Liebart Chaste, Fritilo et fratres eius Conradus et Sigihardus de Isemaningen, Alberieus

l| Hier steht ausgestrichen Acta sunt hec.

115

dapifer, Alban pincerna, Eberhardus et frater eius Helenwic de Veltmochingen.

Orig., Pgt., mit kleinen Lücken, an Leinenfäden anghgt. Sigel abgerissen; &. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck L/1, 371.

117.

1181, Ende Decemb., Friesach ). Bischof. Albert von Freising geneh-

miget, dass Dietmar von Liechtenstein seinen Besitz freising. Lehenschaft zu

Lasnilz bei Murau gegen Güter an genannten Orten bei Judenburg an das Kloster s. Lambrecht vertausche.

T In nomine sanete et indiuidue trinitatis. Albertus dei gratia Frisingensis episcopus omnibus Christi fidelibus orationes eum salute perpetua. Quoniam quidem uniuersitati eeclesiarum presertim eccle- sie dei miseratione nobis collate pro posse nostro subuenire in bono pacis aliisque commoditatibus tenemur, contractum inter dilectum fratrem nostrum abbatem Peringerum saneti Lamberti confratresque suos et dominum Dietimarum de Liethnstein celebratum ad petieionem : ipsorum sigillo nostro de consensu capituli nostri et ministerialium nostrorum confirmare decreuimus. Iam dictus igitur Dietimarus de Liethnstein vii mansos iuxta Lazinich uulgo propter nouitatem gerYt appellatos eum adtinenti silua et omnibus colendis que tangit sil- "uam Razman uulgariter dietam, a nobis in feodo habitos eeclesie saneti Lamberti libere tradidit ex permissione nostra recipiens ab ipsa ecelesia in concambio Medwetstorf et molendinum ibidem, in Mitterdorf duo predia, in Lonk unum, in Hüntstorf prope Vndrim unum, in Segor unum, in Celtvvich duo, in Ratenberch duo, superius iuxta MYram apud Purchstal duo, in Gezendorf unum, super additis Ix marcis denariorum, quod idem Ditimarus a nobis in feodum, ut puta posses- siones priores recepit, eeclesia sancti Lamberti intrante liberam proprietatem possessionum supra dictarum. Acta sunt hee apud Frisacum in presentia nobilis et maghifiei ducis Styrie Otakeri, annuente eapitulo nostro, fauentibus ministerialibus nostris, datis hiis testibus, Ditrico uenerabili episcopo Gurcensis ecclesie,- Ródolfo

] Wohl im Zusammenhange mit der nächstfolgenden Urkunde am 23. oder 24. Dec. gefertiget, wenn man den Jahresanfang auf den 25. setzt.

8%

116 .

abbate de Admünd, Werinhero preposito de Sekkowe, Vvlfingo de Kaphenberch, Otto de Stubenberch, Svvikerus de Gestinieh, Otto de Kremes, Herrandus de Uvildonia, Lantfridus de Dirnstain, Otto de Stain, Offo de Teuphnpach fraterque eius Ulrieus de Chustelvvanch, Vvaltmannus de Pastperch ministerialis ecclesie Frisingensis, Chün- radus de Velze officialis eiusdem ecelesie, Arbo et Walchunus de Dirnstain, Ditrieus de Puchse, Marchuvvardus de Schalvn, Ditimarus de Haslar, Peringerus de Paierdorf, Poppo de Vvokenperge, Albertus Sehüchprenne, Gerungus de Waissendorf, Engilscaleus Longus, Eberolfus et frater eius Otto de Stretevvich, Rvzo iudex de Frisaco, Albertus de Turri, Wasgrimus thelonearius, Pero, Ródolfus, Hart- mudus, Waltricus, Ditimarus et alii quam plures fideles eeclesie. Da- tum Frisaci, anno domini millesimo C9.LoXXX*.P*.

Orig., Pgt., aufgedr. stark verletztes Sigel, Stiftsarchiv zu s. Lambrecht.

118.

1181, c. 27. Dec., Friesach ). Herzog Otakar von Steiermark geneh-

miget den Tausch zwischen Dietmar von Liechtenstein und Abt Berenger

von 8. Lambrecht, betreffend Güter zu Lasnitz bei Murau einer- und bei Judenburg anderseits.

t Otakar dei gratia dvx Styrie omnibus fidelibus salvtem inper- petvvm. In nomine domini amen, Quoniam de omni defensione nostra nobis a deo collata et credita ante tribunal iusti iudieis astare certum habemus, maxime tuitione claustralium, uiduarum orphane- rum specialiter ad denfensionem nostram spectantium diuersos con- traetus ab eisdem celebratos pro uariis commoditatibus et utilitati- bus firmitati scripture commendare dignum duximus, Nobis igitur in Frisaeo constitutis uenerabilique episcopo Frisingensi Alberto dilec- tus noster Peringerus abbas saneti Lambert et Ditmarus ministerialis noster de Liehtstein contractum ab ipsis uicissim celebratum ad corroborationem eoniuentie nostre et sigilli nostri obtulerunt. Fuit autem is contractus. Ditmarus de Lihtstein, cum quasdam posses-

l Wenn der Jahresanfang auf den 25. Dec. gesetzt wird, so kann, im Vergleiche mit der vorhergehenden Unkunde, die Datirung wie oben lauten.

117

siones ab ecclesia Frisingensi in feodo possideret infra terminos prediorum eeclesie saneti Lamberti sitas, et eadem ecclesia posses- siones uicinas castro Liehtstein haberet, conuenerunt utrimque propter commoditatem uicinie de ratione concambii, Consentiente igitur ex parte Ditmari reuerendo domino Frisingensi episcopo Alberto con- eambium celebrarunt. Recepit idem iam dictus Ditmarus ab ecclesia saneti Lamberti in eoncambio Medwetstorf et molendinum ibidem, in Mitterdorf duo predia, in Lonk unum, in Huntstorf prope Vndrim i, 1. Segor i, in Celtwich ii, in Raetenpereh ii, superius prope Miram prope Purchstal ii, in Gezendorf ii, super additis lx marcis denario- rum. Hee iure feodi supradictus Ditmarus a iam memorato epis- copo recepit, ut iure proprietario septem mansos iuxta Laznich uulgo propter nouitatem gertt appellatos cum attinenti silua et omni- bus in ea colendis que tangit siluam Rasman uulgariter dictam, ecclesie saneti Lamberti de consensu sepedicti episcopi et coniuentia capituli ministerialiumque suorum libere traderet. Uerum cum utra- que pars de iurisdictione fori nostri existat, ut omnia genera litium exstirpentur a suecedentibus, in testimonium rei transaete sigillum nostrum annuentibus ministerialibus nostris presentibus pagine pre- senti imprimimus. Acta sunt hec sub hiis testibus, Ditrico episcopo Gurcensi, Rudolfo abbate Admund, Wernhero preposito de Se- kowe, Wulfingo de Chaphnperch, Otto (1) de Stupenperch, Swikerus de Gestnich, Otto de Chremes, Herrandus de Uvildonia, Lantfridus de Dirnstein, Otto de Saxo, Opho de Tevphenbach fraterque' eius Ulrievs de Chustelwaneh, Uvaltmannus de Pastperch ministertalis ecclesie Frisingensis, Chunradus de Welze officialis eiusdem eccle- sie, Ditmarus de Haslarn, Ditricus de Puchse, Marquardus de Scha- lvn, Perngerus de Paierdorf, Poppo de Wokhnperg, Albertus BchYch- prenne, Aribo de Dirnstein et Uvalehvnus, Richerus de Seder et frater eius Leopardus, Gerungus de Waissendorf, Engilscaleus Lon- gus, Eberolfus et frater eius Otto de Stretwich, Rvzo de Frisaco iudex, Albertus de Turri, Waisgrimus theolenarius(!), Pero, Rudol- fus, Hartmüt, Waltricus, Ditmarus farnilitres eeclesie aliique plures. Datum Frisach, anno domini Mo. Co. LXXX».1I.

Orig., Pgt., anhgds., etwas verletztes Sigel; Stiftsarchiv zu s. Lambrecht.

118

119. 1182, TOP Bischof Albert von Freising verleiht dem Markgrofew Berthold von Istrien und dessen Sohne die Vogtei der Güter seines Bisthums: ın Tirol.

In nomine sancte et indiuidue trinitatis. Ego Adalbertus dei gratia Frisingensis episcopus. Notum esse uolumus tam presentibus- quam futuris Christi fidelibus quo pacto aduocaciam bonorum nostro- rum que babemus tam nos quam nostri in Montanis, in episcopatu: seilicet Brixinensi et in episcopatu Tridentino et in episcopatu Curiensi, concessimus Bertolto marchioni Ystrie et filio ipsius Dal- macie Cromacieque duci ea uidelicet conuencione et sacramento fidei in sacerdotales manus nostras firmato, ne alicui hominum de aduo(ca)cia, illa aliquid vnquam inbeneficient et ne potestatem. habeant edificandi castrum aliquid in eisdem bonis sine licencia siue mandato nostri uel successorum nostrorum, et ne officialem aliquem ibi habeant nisi secundum peticionem nostram (et successorum nostrorum, et si officialis ille qui sieut dictum est, ad peticionem nostram) ibi ordinatus fuerit, hominibus nostris uel aliorum in eadem aduocacia nimis grauis et iniuriosus esse ceperit et infra sex ebdo- madas iniuriam quam intulisse dinoscitur, non emendauerit, ad peti- cionem nostam mutetur et alius quem nos petiuerimus, substituatur. Et vt hec rata et inconuulsa permaneant, hane cartam inde conscribi et sigillis utrorumque nostrum iussimus insigniri cum testibus sub- notatis quorum hee sunt nomina, Ch. saneti Andree prepositus, Ort- winus sancti Sixti prepositus apud Slirse, Ch. sancti Viti prepositus, Heinrieus de Scheftelarn prepositus, Engelscaleus prepositus saneti Petri Noue celle, Heinricus et Gotfridus capellani, de laicis Uolmarus de Wikkershouen, Hainricus de Hergoltspach, Otto de Waldek, Megenhart de Hage, Haertwicus de Frisinga, Hainrieus de Ahdorf, Fridericus de Wippenhusen, Altmannus camerarius, Eberhart de Tagolvinge, Wolfer de Holzhusen, iunior Eberhardus de Tagolvin- gen, item de ministerialibus marchionis Lazarius de Wolfrant- husen (!), Gotfridus de Vnigen, Chuno de Schacslich, Vdalrieus filius Lazarii, Otto de Pergen, Pernhart de Kirchaim, Arnolt et

119

Albreht de Gollenhouen et alii quamplures fidedigni. Acta sunt hee anno dominice incarnacionis M.C.LXXX.IL, regnante F. Romanorum imperatore feliciter amen.

Cod. 191, f. 69', k. Reichsarehiv su München; Meichelbeck L/1, 370.

120.

(vor 1184, 15. Nov., Freising). Bischof Albert von Freising vermacht seiner Kirche etliche genannte Unterthanen zu Oberwelz.

Cunctorum tam presentium quam futurorum memorie conmen- damus, qualiter episeopus Adilbertus cum tempus instaret quo debi- tum morti solueret, et tam de prediis quam de hominibus qui sue proprietatis erant, pro anime sue remedio disponeret, conmonitione quorundam fidelium suorum quandam Richkardam cum filiis Sigbo- tone videliet et Hainrico et filia Chunigunda et eius filia Elspeta et quadam Emehilda eiusdem eognationis (eum tota illorum posteri- tate) in domo sua Welze per manum cuiusdam Lamberti de Chienberch ad altare sancte Marie perpetue uirginis sanctique Cor- biniani Frisinge pro censu v denariorum delegari fecit, quod et fac- tum est in die depositionis prefati episcopi eum testibus subnotatis quorum hee sunt nomina, Ch?nradus prepositus saneti Andree, Engel- sehalehus prepositus Noue celle, Hainricus capellanus, frater Isen- grimus, Waltmannus de Pastpere, Lantpertus’ de Chienbere, Gerolt, Tamelhart, Rüdolf de Riede, Wernher de Frimuntespach, Eberhart de Tagolfingen et filius eius Eberhart, Wolfherus dispensator, Hain- rieus de Widersperc, Gerboldus de Carneola, Pernhardus de Lonca.

Cod. 9. 7, der herzogl. Bibliothek zu Wolfenbüttel, f. 41^; Archiv f. Kde. ósterr, G.-Quellen XXVIL, 268, Nr. 19.

. 1214.

87, ..... ...... Bischof Otto IL von Freising tauscht mit dem Kloster Seheftlarn Weinzehente zu Techevas bei Klausen in Tirol und einen Hof zu Haindifing in Baiern gegen einen Hof zu Dietersheim bei Eching aus.

In nomine sancte et indiuidue trinitatis. Otto dei gratia Frisin- gensis ecclesie episcopus secundus. Ad memoriam futurorum ea que

120

per donationes siue commutationes ecclesiis dei conferuntur, seripto digttum reputamus annotari, ne de facili possint iniquo retractari consilio que pia deuotione propterea fiunt, ut inde summi regis honor eiusque sanctorum amplietur. Unde fidelium Christi noticie comme- - moramus, qualiter nos ob amorem et precum instanciam dilecti nostri Hainriei uidelicet prepositi ecclesie Scheftlarn quasdam deci- maciones uinearum in subsidium fratrum ibidem deo famulantium tradidimus apud Sefers, resignante nobis eas quodam Egilolfo qui longo easdem tempore iusticia possederat feodali, cuius eciam lau- damento idem tractatum fuit et confirmatum. Preterea de quodam concambio eum memorato preposito et fratribus ipsius conuenimus hoc tenore, quod ipsi pro decimationibus pretaxatis et curte una Haidolfingen assignauerunt nobis curtem unam in Dietershaim, prop- terea quia nostris uicina fuit dominicalibus. Ne autem memorata tradieio simulque pretaxata commutacio possint imposterum ab ali- quo tassari, presentem inde paginam conseribi et impressionis nostre sigillo communiri fecimus cum testibus qui intererant, subnotatis quorum hec sunt nomina, Ortuuinus prepositus sancti Sixti, Frideri- eus sanetorum Primi et Feliciani prepositus Chunradus saneti Uiti prepositus, Gebhardus maioris ecclesie eanonicus, Gotfridus capel- lanus, Geruuicus parrochianus de Ottenburch, de nobilibus Bernhar- dus de Mosen, Chunradus de Risen, Hainricus et frater eius Wern- herus de Prukke, de ministerialibus Waltmannus de Pastperch, Rü- dolfus de Waldekke, Chünradus de Hittenfurte, Hainrieus Felix puer, Hartuuicus de Richolfesdorf et filius eius Otto, Adilboldus de Domi- bach (T), Eberhardus de Werde, Diepoldus de Wippenhusen, Engelmarus de Massinhusen, Meginltardus de Hage, Gerolt de Ismanningen, Bertoldus de Rubelingen, Vlricus Uertinch, Vlricus de Pergen et alii quam plures. Actum est anno dominiee in- earnationis M.C.LXXX.VII., anno uero domini Ottonis Frisingensis episcopi III.

Scheftlarner Codex des k. Reichsarchiv zu München, f. 6’; Meichelbeck 1/2, 369, Nr. 1363.

121

122. -

1189, 18. Mai, Wien. Kaiser Fridrich I. überträgt nach Verzichtleistung

des Herzogs Leupold von Österreich die Rechte desselben auf den freising.

Gütern zu Enzersdorf, Ollern, Holenburg und Ebersdorf an Bischof Otto von Freising.

In nomine sanete et indiuidue trinitatis. Fridericus dei gracia Romanorum imperator augustus. Imperialem nostram decet auctori- tatem, ut queeumque de ratione fleri deereuerit, litterarum noticie commendari faciat, ne cursu temporum labente facilius a memoria suecedentium faeta preteritorum euanescant. Vnde nouerint tam . presentes quam postfuturi fideles Christi, quod cum dilecti nostri eonsanguinei dux videlicet Austrie Leopaldus eiusque filius Fridericus nomine omnem maiestati nostre resignasse(n)t iusticiam, quam per dominiealia Frisingensis episeopii quondam ab imperio possederant in Austria, id est marhreht et lantgerihte et burwerch que specia- liter ad usus ipsorum respiciebant tam in officio Enzinstorf et Alarn, quam etiam in Holenburch et Ebersdorf, nos ob instantem eorundem petieionem atque dileeti nobis ac venerabilis episeopi Ottonis amo- rem ad hoe sumus indueti, quod. predictam iusticiam nobis resigna- tam eeclesie beate Virginis sanctique Corbiniani Frisinge donaeione regali tradidimus, proinde sperantes premio nos eterne beatitudinis in futuro remunerari. Vt autem hec nostra traditio sine retractatione stabilis et ineonuulsa omni permaneat euo, hane inde paginam con- seribi ac inpressionis nostre sigillo iussimus insigniri cum testibus subnotatis quorum hee sunt nomina, Otto Babenbergensis episcopus, Theobaldus Patauiensis episcopus, Heinrieus Babenbergiensis prepo- situs, Bertoldus dux Dalinaeie, Chuuradus comes de Pilstein, Albertus comes de Bogen, Otto comes de Veleburch, Chunradus burchrauius de Nürenberch, Otto Ratisponensis aduocatus, Heinrieus de Alten- dorf, Chraft de Ameinesbach, de choro Frisingensi Chunradus Felix puer, Ortolfus Itieinensis prepositus, de ministerialibus ecclesie Fri- singensis Heinricus Felix puer, Gerwicus de Pubenhusen, Otto de Waldekke, Friderieus de Pastperch, Vlricus Vertineh, Albanus de Elhpach, de ministerialibus dueis Austrie Wiehardus de Seuelde, Hatmarus de Chunringen, Liutwinus de Sunnenberch, Rudolfus Stu-

122

bich. Ego Johannes imperialis aule cancellarius in vice domini Chun-

radi Maguntini archiepiscopi Germanie archicancellarii recognoui.

Actum anno dominice incarnationis M. C. LXXXVIIIL, regnante do-

mino Friderico Romanorum imperatore semper augusto anno regni XXXVIIL, imperii vero XXXVI. Datum Wienne XV. kal. Junii, indie-

tione VII. feliciter amen.

Cod. 189, f. 60, k. Reichsarehiv zu München; ebend. Cod. 191, f. 22; Meichelbeck 1/1. 379; Mon. boiea XXXL1/1, 437.

123. ur

e. 1190, ...., ..... Bischof Otto 1. von Freising widmet dem Kloster Scheftlarn für die Nonnen daselbst Weinzehente in der Gegend von Botzen, welche dasselbe an ıhn zu entrichten hatte.

In nomine sancte et indiuidue trinitatis. Otto dei gratia Frisin- gensis ecelesie episcopus ii. Cunctorum Christi fidelium noticie com- mendamus, qualiter nos induetu atque peticione dilecti nostri Hain- riei prepósiti qui tune temporis ecelesiam Scheftlarn guberuabat, quasdam decimaciones quas de uineis eiusdem eeclesie apud Bozan nostris cedere debebant usibus, fratribus ibidem deo famulantibus contradidimus ea condicione, ut sorores memorati loci, quociens- eunque minuantur sanguine, consolacionem exinde recipiant. Et ut haec nostra tradicio a nullo suceessorum nostrorum debeat infringi, sed rata semper fratribus pretaxatis et inconuulsa permaneat, hanc eis inde paginam conscribi et impressionis nostre sigillo fecimus communiri eum testibus subnotatis quorum hec sunt nomina, comes Hermannus de Wartstain, Chunradus de Baierbrunnen, Rüdolfus de Waldekke, Hartuuieus de Richofesdorf, Fridericus filius Waltmanni de Pastperch, Rütbertus filius Rütberti de Zaizmanningen, Hartnuieus de Pasingen, Rüdolfus Cancer, Rüdolfus de Riede, Alban de Elhpach, Chunradus de Houen, Heinricus de Sindelsdort, Egelolf de Pasingen et alii quam plures. | |

Scheftlarner Codex des k. Reichsarehives zu München, f. 7; Meichel- berk 1/2, 569, Nr. 1364.

128

124. e. 1202, ...., ..... Bischof Otto von Freising leiht dem Capitel von Passau 150 Mk. Silbere, wofür dieses ihm den Kirchenzehent von Enzers- dorf verpfändet.

Hec est forma contractus et laudamenti facti inter dominum Ottonem Frisingensis eeclesie episcopum et chorum Pataviensem. Dominus Otto Frisingensis ecclesie episcopus ad peticionem tocius eollegii Patauiensis eeclesie tam chori quam ministerialium el] mar- eas mutuo eonferens decimam que prouenit de dominicalibus prefate ecelesie Frisingensis et appendiciis capelle in Enzinsdorf, sub nomine pignoris obligauit, ita quod eiusdem deeimaeionis vsufructus annua- tim sibi uel suecessoribus suis plenarie debeat persolui, si in festo uidelieet Ascensionis argumento equipollenti redimi differatur. Vt autem destinati pignoris conuentionem eirca Frisingensem episcopum tam uenerabilis Patauiensis eeclesie episcopus Wolfkerus quam eius successores ratam per omnia habere debeant et approbatam, meliores de choro (et) de ministerialibus data fide confirmantes se fideliter obtemperatos in his pollieiti sunt quorum hec sunt nomina, Ma- negoldus abbas in Chremsmvnster, Meingotus prepositus de Matse, Ortolfus prepositus et archidiaconus, Arnoldus cellerarius, Arnoldus Biber, Wernherus de Ascha, Hermannus, Gotfridus, Albero magister, Vlrieus seriba, Richerus de Wesen, Albertus Puer, Tiemo de Pu- chelberch, Heinrieus Vlisaer, Marquardus de Matse, Engelbertus de Nordernpach.

Monum. boiea XXVIIL/2, 266, Nr, 44 aus dem 3. Passauer (Lonsdorfer) Codex.

125.

e. 1212, ...., ..... Bischof Manegolt von Passau bestätiget die Verfügung seines Vorfahrs Bischof Theobald bezüglich der Rückstellung des Patronats- rechtes auf die Kirche zu Enzersdorf an das Bisthum Freising.

C. In nomine sancte et indiuidue trinitatis. Manegoldus dei gratia Patauiensis episcopus. Cum quilibet hominum suo iure con-

124

tentus esse debeat, ad noticiam cunctorum Christi fidelium reuoca- mus, qualiter pie memorie frater et antecessor noster Theobaldus venerabilis Patauiensis episcopus ecelesie Frisingensi ius presentatio- nis in capella Enzinsdorf diu sibi slienatum et indebite subtractum recognouit saluo iure Patauiensis ecclesie quod in decimationibus hactenus habuisse dinoseitur et deinceps est habitura. Hoc autem factum est annuentibus et consentientibus canonicis pariter et mini- sterialibus ecelesie Patauiensis quoram hee nomina sunt, Tagino decanus, Vlrieus Ardeacensis prepositus, Burchardus de Kambe canonicus, Meginhalmus plebanus et canonicus, Chünradus de Burchusen canonicus, Rüdegerus de Aheim canenicus, Richerus son- lastieus et canonieus, Chünradus de Sirnich canenieus, Riehkerus de Wesen, Liutoldus de Sauersteten, comes Virieus de Berge. Nos igitur memoratum fratris nostri factum tali modo confirmantes decer- ammus, quod al peticionem Frisingensis episcopi in prenotata capella sacendes instituatur et sicut prelibatum est, Patauiensis ecclesia deci- mationes totius predii sub iurisdictione dicte capelle consistentes integraliter et in omni tranquillitate possideat. Et vt hec ita deinceps rata et inconuulsa permaneant, hane inde paginam conscribi fecimus inpressionis nestre sigillo corroboratam.

Orig., Pgt., anghgt. Sigel abgefallen, k. Reichsarehiv zu München; ebend. auch Codd. 180, f. :62 und 191, f. 68; Meichelbeck I/1, 391.

126.

c. 1215, ...., ..... Notizweise Aufzeiehnungen über verschiedene Streit-

und Kaufsangelegenheiten Bischof Ottos von Freising mit Verschiedenen, be-

treffend die Schlösser Konradsheim, Reinberg, Wartenberg, die Besitzungen

zu Nassenfuss und Lack, die Orte Baumgarten, Gostetsche u. &. o. in Nieder- Österreich und Krain.

Memorie dignum duximus commendandum, quam graui labore. . presul Otto castrum in Chunratsheim eum foro in Waidhoun et suis attinentiis coram imperatore Hainrico faciendo querimoniam, obtinue- rit a comite Chunrado de Pilenstain, quo defuncto filius eius Fride- ticus nomine.sibi hereditario iure usurpauit. A cuius laqueo dum per graues expensas et labores obtinuisset eo defuneto, aliud iniquum meinbrum subereuit uidelicet in fratre suo qui hereditario iure pre- dictum predium habere uoluit. Post cuius discessum filius eius qui

123

sacris literis fuit inbutus, eingulum militare uolens assumere, uiam uniuerse earnis ingressus est. Post cuius obitum uiolenter occupare incepit comes Friderieus de Morn eo quod genealogiam de predieto- rum comitum prosapia dueeret, et ipsum Frisingensem episcopum adeo damsificare presumsit, quod castrum suum fraudulenter et uielenter occuparet omniaque adtinentia uiolenter sibi usurparet, quoadusque per querimoniam predietus episcopus coram duce Austrie iusticiam obtinendo liti finem imponeret taliter, vt unum eastrum in Chünrathsheim episcopo Frisingensi et aliud comiti cede- ret. Verum equitatis amator et iusticie qui non derelinquit sperantes in se, non passus iniuriam predietus comes exercere satagebat, liti finem inposuit dum eum de hoc secula migrare permisit, et sic episcopus cum quieta pace predicta bona possedit nulli adwoeaciam uolens conferre. Preterea defuneto domino Ottone filio domini Hadmari eonseruauit castrum in Rainspereh eum suis addinentiis (1), inexora- bilis ut nec per preces flecti posset nec terrore concuti, ut uellet ali- eui infeudare.

Nee supticendum est, quod Otto Frisingensis episcopus obtinuit a duce Austrie beneficivm qvod dieitur marehrtn in omnibus bonis suis 2).

Notum sit omnibus Christi fidelibus, qualiter Frisingensis epis- copus data magna pecunia redemit oastrum in Wartenberch situm in Carniola eum beneficiis sibi adtinentibus a comite Ottone de Orten- bereh. Dum adhuc uiveret ipsum eastrum resignauit episeopn cum heübis et beneficiis adtinentibus, ne forte filii fratris sui comitis Hainrici post obitum suum episcopum possent inpetere uel sibi iure hereditario possent usurpare. Episcopus uero possessor illius castri facetus, totum destruxit, ueritus quod fratrueles predicti comitis; frau- dulenéer oceuparent, dum etiam quod in uieino i& dominioslibus suis in loce qui dieitur: Lonea, castrum haberet firmissimum. Hee. omnis determinata sunt eoram Vlrieo duce Karintie.

Nee pretereundum est quod. Otto Frisingensis episeopus. data magna pecunia coraparauit uillam que: dicitur Castech;.

Item comparauit uillam que: dieitur Peuumgartn;pro lxxx marcis.

item seiendum est, quod idem dominus Otio Frisingensis. epi&- eopus cemparauit a demino Ottone de: Namzenvvz. et uxore sma

] S. Urk. Nr. 122.

128

Ix heubas sitas in Marchia in uilla. que dicitur Zlab et in alia uilla que dicitur Lonea, citra aquam Gurk sub eastro Orishek pro trecen- tis marcis.

Non latere uolumus, quod dominus Otto Frisingensis episcopus redemit quoddam benefieivm in uilla que dieitur Mittrndorf (? Mutrn- dorf?) aput Chaths situm, pro lxxx marcis et annuatim persoluit xvi marcas absque steura.

In presenti pagina notatum cunctis fidelibus liqueseat, quod dominus Otto Frisingensis episcopus querimoniam faciens de domino Heinrico suo nepote marchione Istrie de damno sibi illato apud Lon- eam, talem recompensationem obtinuit, quod marchio potestatiua manu tradidit eeclesie Frisingensi | heubas sub castro Michow et ab ipso in feudum recepit, sieut testatur priuilegium ab eo traditum et sigillo utrivsque prineipis signatum.

Item querimoniam faciens de domino Bernhardo duce Karintie, quod homines suos in aduocatia Lonea damnificare presumsit, idem dux pro damno episcopo illato tradidit ad.altare suncte Marie in Frisinga potestatiua manu xx heubas de suo predio apud Nazzenvvz et eas ab episcopo in beneficium recepit. Nomina testium sunt . seripta in priuilegio super hoc compacto.

Cod. 238, f. 121 —122, k. Reiehsarchiv zu München; Mefchelbeck II./2, 572—183, Nr. 1369 —74.

121.

c. 1215, ...., ....- Herzog Bernhart von Kärnten überträgt an das Bisthum

Freising 30 Huben zu „Tunelindorf“, „Haulach“ und Arch in Krain und

nimmt sie wieder von ihm zu Lehen, zur Sühne der in Vogtei Lack ihm zuge- fügter Schäden.

Notum sit omnibus Christi fidelibus, qualiter Bernhardus dux Ca- rinthiae contulit eeclesiae Frisingensi de patrimonio suo xxx mansos quorum siti sunt in Tunelindorf duodecim, in Haulach decem, in Arch octo. Contulit inquam praefatus dux eosdem mänsos ecelesiae praetaxatae pro remedio animae suae et patris fratrumque suorum neenon in recompensationem dampni quod ipse intulerat eidem eecle- siae in aduocacia sua Lonkk, pro quo eum dominus Otto episcopus

127

impetebat qui ipsius ecclesiae episcopatui praesidebat. Dominus etiam dux faeta tali traditione eosdem mansos ab eodem Ottone episcopo statim in feodo recepit tali interposito pacto, quod haeredes ipsius ducis siue sint filii siue filiae, sibi in hoc feodali iure hae- reditario succedant. Huius rei testes sunt Poppo Petinensis episeopus Engelber(tus) de Vrsperg, Marguart de Valchenburch et Fri. frater suus, Gerloch de Hertenbereh, Gotfridus Vogel, Otto de Purchstallo, Her. de Grätze et filius suus Hort. (), Gerloch de Steine, Magens de Mengospurch, Ortolfus dapifer dueis, Her. pincerna, Haertwich de Ibach, Ch. de Carsperch, Walther de Nuzperch, Otto (de) Re- genspurch, Pilgreim de Malentin. Otto Viroge, Wolrich de Paris, de familia episcopi H. camerarius, H. pincerna, Ch. camerarius, Sighart de Chinberch, H. de Niunsaezze, Gerboto, Gazwin, Linhart, Jannes, Ch., Wifineh, Sighart frater Leunhardi, Gerloch filius Her. et Linhart Rabel filius Gozwini, Libhart Chasto (?), Wernhart, Eberhart de Niu- berting, A. filius iudicis, Gebhart de Maentzing, Gerwicus de Lonkk, Ch. et Wolrich de Percheim, Wirich Tumbe, Engelschalch Praentel, Albrant, Wergant de Vletnich, Rapoto de Vlednich, Engelshalch de Trasichs et filius suus Her., Wernhardus .de Chümstorf, H. de Nakel, Ch. de Hakelshusen. Hoc in fine adiungimus, ut si de volun- tate ducis fuerit, episcopus coneedat ipsum feodum uxori suae.

Aus einer Abschr. der Mitte des 18. Jhrh. in Cod. 260 der Heckenstalleri- | sehen Frisingensia beim Domeapitel zu München; Meichelbeck 1,2. 572,

Nr. 1368 unvollständig, nach einer in den eodd. tradit. des k. Reichsarchives nicht mehr aufgefundenen Vorlage.

128.

1224, 25. März, Passau. Bischof Gebehart und das Domcapitel von

Passau beurkunden die gänzliche Verzichtleistung des Dechants und Capitels

von Ardacker auf die Wahl ihres Propstes zu Gunsten des Bischofes Gerolt von Freising.

In nomine domini amen. Quia post multos labores et expensas ecelesia Frisingensis et eapitulum Ardacense respirare desiderant a ite et in totum desistere super prepositura Ardacensi, coram venera- ili patri Gebehardo Pattauiensi episcopo tamquam ordinario et jusdem eeelesie capitulo deeanus eum capitulo Ardacensi prote- itatus est in iure et confessus, se non habere ius in electione prepo-

128

siti Ardacensis, uel si quid aut habuit uel uidebatur habere in dieta prepositura, sollempniter renuneiauit dietus decanus cum eiusdem eeclesie eapitulo et illam renunciacionem iuramento roborauit sollempni, quod in perpetuum reeognosceret Geroldo Frisingensi episcopo et omnibus eius successoribus plenum ius et liberam potestatem eligendi prepositum et conferendi preposi- furam Ardacensem prefato domino Gebhardo Pattauiensi episcopo iudice ordinario presente et eius capitulo ac aliis multis ibidem pre- sentibus. Insuper decanus dietus cum suo capitulo Ardacensi iura- mento eeiam sollempniter interposito firmauit, quod prenominato epis- copo G. Frisingensi et eius suceessoribus numquam in prepositura contradiceret aut contradieentibus consentiret. Adiecit eciam suo iuramento deeanus Ardacensis eum eius eapitulo, quod quieumque de eetero fuerit in ecclesia Ardacensi in prepositum aut decanum uel eanonieum assumptus, idem prestare teneatur iuramentum. Sed vt ista protestaeio et renunciaeio sit imperpefuum valitura, rata et illi- bata et ineonuulsa, presens pagina sigillis predicti domini Gebhardi Pattauiensis episcopi et capituli eiusdem ecclesie nee non Ardaeensis eapituli communitur. Huius rei testes sunt dominus Otto maior pre- positus, magister Chünradus decanus, dominus Kalohus, magister Heinrieus Zobello, dominus Chünradus maior plebanus, domiuus Heinrieus de Mistelbach, dominus Eberhardus de Johanstorf, dominus Siboto, magister Albertus de Possenmvnster, dominus Wilhelmus cantor, dominus Albertus custos senior, dominus Chunradus custos iunior, magister Einwicus et alii quam plures. Anno inearnacionis domini millesimo CC. XXIIIL, in annunciacione beate Virginis anni presentis aeta sunt hee Pattauie in choro maioris ecclesie.

Cod. 191, f. 67° und 72', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 11./1, 400.

129.

1229, 5. April, Wien. Bischof Gerold von Freising überträgt seine mit

dem Tode des Markgrafen Heinrich von Istrien erledigten Güter in der

Windischen Mark für 1500 und 150 Mark an Herzog Leopold VI. von Österreich.

Notum sit omnibus presentibus et futuris, quod inter venerabi- lem Frisingensem episcopum Geroldum et Livpoldum illustrem

129

ducem Austrie et Styrie tractatus huiusmodi interuenit, quod uidelicet idem episcopus iam dicto duei fevdum in Marchia quod Heinrieus marehio Ystrie beate memorie ab ipso domino episcopo habuisse dinoscitur, iusto titulo feodali concessit in toto, scili- eet in hominibus, castris, in rebus aliis quibuslibet, terris cultis per omnia et incultis, et huius feodi idem episeopus debet esse auctor contra omnem hominem ipsius ducis secundum iusticiam qnod gewer uulgariter nuncupatur, sed et si idem episcopus hoe non fecerit, omnem pecuniam quam super hoe a duce recepit, restituere in pleno tenetur eidem, et ipse dux eidem episcopo dare promisit mile quingentas mareas argenti ponderis Coloniensis et ipsius consilio centum ] marcas, de qua pecunia in proximis octauis Pasche idem dux aput Wiennam soluet m] marcas episcopo antedicto et in proximo uenturo festo sancti Michahelis apud Wiennam similiter ipsi episcopo soluere tenetur reliquas de marcas, isto tamen paeto apposito, quod si memoratus dux in ipso festo Michahelis ut dictum est, has de mareas"soluere forsan omiserit, ille ml maree quas soluit, sibi sint perdite et preterea antedictum feodum ab eo absque lite omnimoda sit solutum. Acta sunt hee apud Wiennam in nonis Aprilis, anno domini Me. CC. XXVIIIL, mediantibus Berhtoldo venerabili sanete Aquilegensis eeclesie patriarcha et prefato episcopo Frisingensi Ge- roldo et predieto duce Livpoldo quorum sigillis hec pagina ad maio-, rem confirmationem cernitur roborata, et episcopus unam et dux alteram obseruabit. Huius rei testes sunt Heinrieus prepositus Pata- viensis, Eberhardus decanus Frisingensis, Berhtoldus plebanus de Greze et vicedominus, Heinrieus nobilis de Vilalt, ChYno de ZvYfe, Eberhardus de Swaebingen, Isenricus camerarius, Sighardus de Chiemberch, Reimbertus de Mürekke, Otto de Perhtoltsdorf, Iren-- fridus de Hintperch et alii quam plures.

Orig., Pgt, von 3 angehgt. Sigeln noeh 1 und 3 in Bruchstücken vor- handen, k. Reichsarchiv zu München; ebend. Cod. 191, f. 65'; Meichel- beek 11/1, 5.

1 30. c.1230, ...., ..... Bischof Konrad von Freising und Herzog Bernhard

von Kärnten theilen die Kinder Leonharts von Lack unter sich. Notum sit omnibus tam futuris quam presentibus, quod cum

fieret particio de pueris Leonhardi de Lonk inter Ch. Frisingensem Fontes, Abthlg. II. Bd. XXXI. 9

130 /

electum et illustrem Karinthie ducem Bernhardum, Wern., Ja., Jevta, Rihza domino eleeto Ch., Morhardus, Agnes, Dimuda domino duci cesserunt in partem, ita quod predietis pueris et adhuc genitis equa in porcione substancie et patrimonii pars tribuatur. Vt autem hoc ra- tum permaneat, presentem eartam prenominatorum C. eleeti et Bern. ducis sigillis fecimus communiri. Testes bii sunt, Hermannus comes de Ortenberch, F. de Valchenberch, Reinwieus de Laibach, Swike- rus de Vrowenstein, Vto prepositus, Eberhardus decanus Frisin- gensis, Isenricus de Waldeke, Heinricus de Vagn, C. de Humbeln, Engelwanus de Ahdorf, Sighardus dapifer, Leon. de Lok, H. de Wil- haim, Pertoldus de Geboltspach, Hainricus de Niwertingen, Gerlohus. de Lok, Albertus de Altenburch, C. Sappo et alii quam plures.

Cod. 191, f. 86’, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1[/2, 2, Nr. 4. .

131.

c. 1230, ...., ..... 2) Der Propst des Klosters s. Georgen (Herzogenburg)

fordert die Ausgrabung des wegen Verletzung des stiftischen Pfarrrechtes zw

Holenburg excommunicirten und widerrechtlich auf dem Friedhofe bestatteten Priesters Heinrich.

Hec sunt iniurie illate preposito saneti Georii et eapitulo eius— dem ecclesie. Heinrieus sacerdos nuper, id est infra biennivm trans— gressus terminos quos autiqui patres posuerunt, invasit plebem eeclesie nostre intendendo faleem in messem alienam, ius parrochiale nobis in Holenburch minuendo et subtrahendo, cum termini parro- chie nostre usque ad villam que dicitur Chlebidorf, et fines parro- chie Mutarn episcopali diffinitione et antiqua limitatione proceda(n)t. Cum ergo iamdictus sacerdos propter iniurias nobis illatas tanquam violentus invasor excommunicatus asininam meruerit sepulturam, contra fas et iura canonica in iustitiam eidem collata est in cimiterio eeclesiastica sepultura. Petimus ergo suppliciter, vt quod factum est in preiudicium iuris nostri, retractetur et idem temerarius invasor

l Nach der Notiz des Herausg. gehört die Schrift dieses Documentes dem 13. Jhrh. an, Die Formen sowohl des Textes als der Ortsnamen lassen auf die 1. Hälfte dieser

Periode schliessen und daher wurde obige Datirung gewählt.

131

extra cimiterum proiciatur et suecessor suus quem ex imitatione malitie auetoris eulpa comitatur, a nostra invasione per censuram ecclesiasticam repellatur.

Pgtbl. o. Sigel, Archiv des Stiftes Herzogenburg; Arch. f, Kde. österr. G.-Quellen, IX. 284, Nr. 27.

132.

1932(?P)!) 18. Dec. Kirchheim. Patriarch B(ertold) von Aquileia

bestätigt die Heirath zwischen seiner Ministerialin Engilrat von Hottenstein und

dem freisingischen Ministerialen Kunzo von Lack unter gewisser Festsetzung betreffe der Kindertheilung.

Nos B. dei gracia sanete Aquilegiensis sedis patriarcha anno- tatione presencium confirmamus matrimonium iam contractum inter Engilradim mulierem ecclesie Aquilegiensis de Rattenstein et Cun- conem de Loch ministerialem ecclesie Frisingensis, ita tamen, quod proles generate uel generande ex eis inter Aquilegiensem et Frisin- gensem ecclesias equaliter diuidantur. In cuius rei memoriam et sta- bilem firmitatem presentem litteram scribi iussimus et eam nostri sigilli munimine roborari. Datum in Chirheim, XVIII. Decembris, V. indictionis.

Orig., Pgt., k. Reichsarchiv zu München, Sigel abgerissen, vgl. Oberbair.

Archiv II, 412, wo Hoheneicher im Abdrueke nach einer Abschrift den Patri- archen Gregor annimmt, während im Orig. deutlich B. zu lesen.

133.

e. 1232, ...., ..... Bischof Konrad von Freising verleiht die durch den Tod des Grafen von Liebenau erledigten Lehen seines Bisthums in der Windi- schen Mark dem Herzoge Bernhard von Kärnten.

Notum sit omnibus tam futuris quam presentibus, quod ego Chünradus Frisingensis electus contuli duci Karinthie Bernhardo :udum comitis de Livbenowe quod in Marchya tantum ab ecclesia risingensi habuisse dinoscitur, et eiusdem fevdi auctor ei sum

l Da die 5. Indiction im J. 1247 widerkehrt und Patriarch Bertold bis 1251 rierte, so ist das Datum 1247 nicht ganz ausgeschlossen.

9*

132

contra quemlibet ad iusticiam,. Huius rei testes sunt Vto prepositus, Eberhardus decanus Frisingensis, Isenrieus camerarius, Chünradus pincerna, Heinrieus de Vagn, Engilwanus de Ahdorf, Sighardus dapifer, comes Hermannus de Ortenburch, Fridericus de Valken- bereh, Fridericus de Waldenberch et alii quam plures. |

Orig., Pgt., anhgds. verletztes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staats- archiv zu Wien; Font. rer. Austr. 1L/1, 4, Nr. A.

134.

1933, 29. April, Wien. Herzog Fridrich von Österreich genehmiget die Heiraten seiner Ministerialen mit freisingischen gegen Theilung der Kinder und deren Güter.

F. dei gracia düx Austrie et Stirie et dominus Carniole omnibus presentem paginam inspicientibus salutem. Vniuersitati uestre volu- mus esse notum, quod noster aecedit assensus pariter et voluntas, vt si ministerialis noster matrimonium contraxerit cum aliqua ministe- riali Frisingensis ecclesie vel econuerso, heredes ex ipsis progeniti et possessiones equaliter diuidantur, ita quod una pars heredum et pos- sessionum in potestatem nostram redeat, altera vero in potestatem ecclesie Frisingensis, Insuper presentis pagine testimonio confir- mamus, si nos absque heredibus continget decedere, quod predicta, heredes scilicet et possessiones totaliter redeant in potestatem eeclesie Frisingensis. Datum Wienne, III. kal. Maii, anno domini M. CC. XXXIII.

Orig., Pgt, anhgdes Sigel in Fragment, k. k. geh. Haus-, Hof- und

Staatsarchiv zu Wien. Cod. 191, f. 34, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II./, 12.

135.

1236, Juli, ..... Herzog Fridrich von Österreich verpfändet dem Bisthume

Freising für 500 Mark, welche sein Vater noch aus den Lehen der Windischen

Mark demeelben schuldete, den Markt Aschbach in Nieder-Osterreich, den er als Lehen von Freising besass.

Fr. dei gratia dux Austrie et Styrie et dominus Carniole. Te- nore presentium nofum fieri uolumus vniuersis, quod nos forum

138

Aspach quod ab ecclesia Frisingensi in fevdo habere dinoscimur, venerabili domino nostro eiusdem episcopo pro quingentis marcis argenti quas pro feudo marchionis Ystrie quod est in Marchia, pie memorie pater noster eidem ecclesie tenebatur, obligauimus, talı pacto quod cum nos dietam pecuniam episcopo memorato vel eius successori soluerimus, predietum forum nomine fevdi ad nos redeat absolutum. Ad cuius rei memoriam tpresentem paginam venerabilis domini nostri archiepiseopi Salzburgensis et nostri sigillis iussimus communiri. Datum anno incarnationis domini M. CC. XXXVL, VIII. indictione, mense Julii.

Orig., Pgt., von 2 angehgt. Sigel nur mehr unbedeutende Bruchstücke, k. Reiehsarchiv zu München; ebend. Cod. 191, f. 34'; Meichelbeck IL/1, 15.

136.

1236, Juli, ..... Herzog Fridrich von Österreich verpfändet dem Bischofe von Freising, für gehabte Reiseauslagen in seinem Interesse nach Rom tm Betrage von 500 Mark Silbers, den Markt Aschbach.

Nos Fridericus de gracia dux Austrie et Styrie et dominus Karniole?) tenore presencium notum fieri volumus vniuersis, quod forum in Aspach quod ab ecelesie Frisingensi in feodo habere dinoseimur, venerabili domino eiusdem ecclesie episcopo pro quin- - gentis marcis argenti in quibus sibi et ecelesie sue tenemur pro expensis faetis ad euriam Romanam et diuersis obsequiis, obligaui- mus tali pacto quod eum nos: dietam pecuniam episcopo memorato vel eius successori soluerimus, predictum forum nomine feodi ad nos redeat absolutum. Ad euius memoriam presentem paginam venera- bilis domini nostri archiepiscopi Salzburgensis et nostri sigilli(s) iussimus communiri. Datum anno incarnacionis domini M. CC. XXXVI., (VIIII.) indietione, mense Julii.

Aus Vidimus des Graf. Heinr. v. Hardeck ddo. 1267, 21. März, Amstetten, ^od. 191, f. 61, k. Reichsarchiv zu München.

] Codex hat Karinthie.

134

137.

1236, Juli, ..... Herzog Fridrich von Österreich verpfändet dem Bischofe K. von Freising, für dessen Auslagen in seinem Interesse am kais. Hofe im Betrage von 500 Mark Sübers, den Markt Aschbach.

Fr. dei gracia dux Austrie et (Styrie,) dominus Carniole. Te- nore presencium notum fieri volumus vniuersis, quod nos forum Aspach quod ab ecclesia Frisingensi in feodo habere: dinoscimur et confite- mur, venerabili domino nostro eiusdem eeclesie episcopo Ch. pro quingentis marcis argenti oceasione expensarum quas idem epis- copus in euria domini nostri Fr. serenissimi imperatoris Romanorum nostro nomine atque de mandato nostro fecisse dinoscitur, obligaui- mus tali paeto, quod cum nos dietam pecuniam episcopo memorato vel eius successori soluerimus, predictum forum nomine feodi ad nos redeat absolutum. Ad euius rei memoriam presentem paginam vene- rabilis domini nostri archiepiscopi Salzburgensis Eberhardi et nostri sigillus iussimus communiri Datum anno incarnacionis domini M. CC. XXXVI., nona indictione, mense Julii.

Cod. 191, f. 281, k. Reichsarehiv zu München

138.

1938, März, Padua. Kaiser Fridrich II. beurkundet den Vergleich swi- schen Bischof Konrad I. von Freising und dem Grafen Albert von Tirol betr. Schäden, welche Letzterer dem Ersteren zufügte.

F. dei gracia Romanorum imperator semper augustus, Jerusalem et Sycilie rex. Per presens seriptum notum facimus vniversis, quod constituti in presencia rostra C. venerabilis episcopus Frisingensis, dilectus princeps noster et Albertus comes Tyrolensis fidelis noster compromiserunt in venerabilem archiepiscopum Salzburgen- sem et episcopum Patauiensem dileetos principes nostros, comitem Meinhardum de Gorizia et Heinrieum Aquensem prepositum et fide- lem nostrum stare dieto eorum super dampnis illatis ab eodem comite episcopo nominato de triennio antequam concordia inter eos apud elausam Sabyone ordinata fuisset in nostra presencia, que

135

famen sieut asserebant, fuit minime obseruata, pro quibus tune emendandis apud eundem locum dictus comes sibi posuerant(!) fideiussores et de dampnis que sibi intulit postquam dieta compo- sieio fuerat ordinata usque ad diem presentem, promittentes eorum arbitrio per omnia obedire. Nominatus igitur comes de arbitrio pre- dictorum et ordinaeione nostra promisit dicto episcopo uel succes- soribus suis qui pro tempore fuerint, pro resarciendis dampnis sibi et eeclesie sue illatis sicut superius est expressum, persoluerint (!) trecentas mareas argenti ad pondus Colonie uel tria millia librarum Veronensis monete, x libris pro marca qualibet computatis, quartg decima die post festum beati Martini proxime futurum tereiodecima indictione, et xxv carradas vini apud Bozanum infra eundem termi- num ad mensuram Bozanam, et si forte prenominatus comes idem promissum non curauerit adimplere, prefatus comes Goricie, Vlricus de Bozano, Vlricus de Risenberch(!), Heinricus burchgrauius de Lunz et Engelmarus Tarant fideles nostri data fide in manus archiepiscopi preseripti iurauerunt ex nunc intrare Brixinam abinde nullatenus antequam prefato episcopo tam de prescripta summa pecunie quam etiam de vino per comitem Tyronensem (!) satisfactum fuerit, reces- suri. Dicta uero solucio peeunie est sub prepositi et decani Brixinen- sis et Arnoldi de Rodench testimonio facienda, nec probari poterit ipsa solueio nisi per testes ipsos aut certos nuncios eorundem, Ad euius facti euidenciam et utriusque partis instanciam presens scrip- tum fieri et sigillo nostro iussimus communiri. Huius autem rei testes sunt Eberhardus archiepiscopus Salzburgensis, Rudigerus episeopus Patauiensis, Ch. abbas de Tegernse, Heinricus Aquensis prepositus, Eberhardus decanus Frisingensis, Meinhardus comes Goricie, Egeno comes de Parrano(?), Hauuardus iudex Brixinensis, Vsealeus de Dewin, Vlrieus de Rifenberch, Heinricus de Luenz, Virieus de Bozano, Engelmarus Tarant et alii quamplures. Datum Padue anno dominice incarnacionis millesimo CC. XXX. octauo, mense Marcio, XII. indictione.

Cod. 191, f. 75’, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II./1, 16.

136

139.

1240, 29. Dec., Wien. Herzog Fridrich von Österreich nimmt die Vogtet von Enzersdorf an sich, nachdem dieselbe durch Bischof Konrad von Freising von Ulrich von Pillichsdorf mit 500 Pfennigen war gelöst worden.

Nos Fridericus dei gracia dux Austrie et Styrie et dominus Carniole omnibus hane paginam inspecturis notum fieri cupimus per presentes, quod induetu, meritis et dilectione nostri domini et amici venerabilis episcopi Frisingensis aduocaciam in Enzenstorf extraxi- mus de manibus seu potestate nostri ministerialis Vl. de Pilhdorf pro quingentis talentis ipsi per nos et dictum dominum nostrum Frisin- gensem episcopum pretextu huiusmodi integraliter persolutis, condi- cionibus hiis adiunctis vt in eternum nostre potestati et vsui nee non heredum nostrorum aduocacia huiusmodi sit addieta, quod vtique promisimus fide data, nobis in penam et nostris heredibus si per nos vel nostros heredes alienata fuerit statuentes, vt ex ipso facto dicta aduocacia vacare debeat ecelesie Frisingensi. Vt autem huiusmodi negocium robur obtineat perpetue firmitatis, presentem cartam iussi- mus sigilli nostri munimine roborari, testibus qui presentes fuerant subnotatis, comite Hermanno et comite Ottone de Ortenburch, Wern- hardo de Sehawenburch, Gebhardo de Tolnze, Heinrico de Prunne, Heinrico de Liehtenstein, Heinrico de Hakenberch, Ottone de Has- lawe, Heinrico pincerna de Hauspaeh, Ottone de Missowe et aliis quam pluribus. Acta sunt hec anno domini M. CC, XLL, indie- tione XIII. Datum Wienne IIlI. kal. Januarii.

Cod. 191, f. 60', k. Reichsarchiv zu München, ebend. Cod. 189, f. 61; Meichelbeck, II./1, 19.

140.

1242, 7. Nov., „Lovpe“. Herzog Fridrich von Österreich verspricht von der Vogtei zu Enzersdorf nicht mehr ale 30 Pfd. Wiener Pfennige jährlich sich entrichten zu lassen.

Nos Fridericus dei gracia dux Austrie et Styrie et dominus Carniole notum fieri volumus huius scripti testimonio vniuersis, quod

137

precibus dilecti nostri domini et amici Ch. venerabilis Frisingensis episcopi inclinati de aduoeacia in Enzenstorf tantum xxx talenta Wiennensis monete semel singulis annis nos promittimus accepturos, concessione huiusmodi et gratia per nos facta huius instrumenti testimonio perpetuo valitura. Datum aput Lovp VII. idus Nouembris anno domini M*, CC. XL.

Cod. 191, f. 26’ und 189, f. 62’, k. Reichsarchiv zu München.

141.

1242, 7. Nov., „Lovppe“. Herzog Fridrich von Österreich verspricht dem Bischofe Konrad I. von Freising künftighin an der Vogtei von Enxersdorf mit ciner Gebühr von jährlichen 30 Pfd. Wiener Pfennigen sich zu begnügen.

In nomine sanete et indiuidue trinitatis. Nos Fridericus dei gracia dux Austrie et Styrie et dominus Carniole vniuersis Christi fidelibus in perpetuum. Huius scripti testimonio notum fieri volumus vniuersis, quod dileeti domini et amici nostri Chvnradi venerabilis Frisingensis episcopi precibus inclinati hanc sibi et ecclesie Frisin- gensi fecimus gratiam, vt pro toto iure quod de aduocacia in Enzin- storf nobis cedere deberet singulis annis in festo Purificationis sanete Marie tantum xxx talenta Winnensis monete recipiamus. Ut autem hec gracia et concessio nostra episcopo et eeclesie Frisin- gensi perpetuo inconuulsa permaneat, presentem paginam nostro feeimus sigillo communiri. Testes sunt venerabilis dominus Rud- gerus Patauiensis episcopus, Vlrieus de Memninge et magister Vlrieus de Chirichperch iam diete ecclesie canonici, Gotschaleus plebanus de Holaerbrünne, laici Anshalmus de Justinge, Gebhardus de Tolnze, Virieus de Wikershoven, Vlricus de Chirchlingen, Wolf- gerus de Paröwe, Otto de Valchünschirichen, Dietrieus de Tobra, Chunradus de Humbel, Heinricus de Vagen, Perhtoldus de Gebol- vespach, Eberhardus de Newertinge et alii quam plures. Acta sunt hee aput Lovppe VH. idus Novembris anno domini M*. CC. XLII.

Cod. 191, f. A2/, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II/1, 19.

138

142.

1243, 10. März, Haimburg. Ulrich von Himberg verzichtet gegen Bischof Konrad I. von Freising auf die von Herzog Fridrich ihm zu Lehen gegebene Vogtei von Enzersdorf gegen Abfindung von 500 Pfd. Wiener Pfennigen.:

Ego Vlrieus de Himperch seire volo tenore preseneium vniuer- sos, quod aduoeaciam aput Enzinstorf quam a domino meo Friderico illustre(!) dvee Austrie et Styrie ac domino Carniole nomine feodi possidebam, liberaliter et voluntarie resignaui, renuncians omni iuri quod in eadem aduocacia michi vel meis competebat heredibus aut competere videbatur, et dilectus dominus meus Chunradus venera- bilis Frisingensis episcopus vt eandem aduocaciam a me de bona mea redimeret voluntate, quingenta talenta Wienuensis monete michi dedit et dari proeurauit integraliter pro eadem, quam peeuniam me confiteor recepisse testimonio huius scripti. Et vt huius aduocacie resignacio ae solueio faeta pecunie memorate non possint recipere dubium in futurum presentem paginam non solum sigilli mei, verum eciam predicti domini mei dvcis ac aliorum sigillorum que obtinere potui procuraui karactere communiri ad perpetue(!) huius facti memoriam et eautelam. Datum Heimburch anno domini millesimo CC. XL. tercio, VI. idus Marcii coram testibus subnotatis, domino meo Friderico illustre duce Austrie et Styrie ac domino Carniole, Chun- rado de Hardeke, Hermanno de Ortenburch, Willelmo de Hunen- burch, comitibus, Ottone de Zloenz, Gebhardo de Tolnz, Anshalmo de Justingen, Poppone de Pezla, Wernhero de Labir nobilibus, Kadoldo de Poungarten, Heinrico de. Halkimberch, Alberone de Kunringen, Alberone de Swarzenawe, Chunrado de Zelkingen, Ottone de Missawe, Heinrieo de Haugsbach pincerna, Heinrico de Gretschinstain, Zlawat dapifero, Wolfkero de Parowe, Vlrico de Hutendorf, Cholone de Vronhoven, Ottone de Walekuns- kiriehen camerario, Dietrico de Dobra pincerna, Wernhardo, Pru- zelino et aliis quam pluribus fide dignis quorum non sunt nomine hie notata.

Cod. 191, f. $7, k. Reichsarchiv zu München, ebend. Cod. 189, f. 63; Meichelbeck IL/2, 4, Nr. 7.

ka.

130 143.

1944, 20. Febr., Wien. Graf Hermann von Ortenburg stellt an Bischof Konrad I. von Freising Güter zu Drauhofen zurück, welche er ale angebliches Erbe von seinem Oheim unrechtmässig eine Zeitlang besessen hatte.

Notum sit omnibus tam presentibus quam futuris, quod ego comes Hermannus de Ortenburch possessiones quasdam sitas in Tra- houen, quarum prouentum et vsufruetum iam diu tenui et percepi, eredens hoc mihi competere occasione hereditatis patrui mei co- mitis Heinrici de Wartenberch, confiteor tenore presencium et pro- testor pertinere ad ecclesiam Frisingensem ad quam spectant ut pote dominicalia pleno iure, vnde nune saniori consciencia instruetus er- rorem preteritum purificans in manum domini mei Chunradi vene- rabilis Frisingensis episcopi renuncio predietis possessionibus et sicut pertinenciis haetenus a me preter iusticiam usurpatis, qui eciam ex diuina clemeneia et sui gracia et iniurias eeclesie sue pretextu supra- diete vsurpacionis irrogatas relaxauit in domino et remisit. Et ne a me uel a meis uel a quolibet heredum meorum de predictis ualeat lis et questio suseitari, presens instrumentum in testimonium renuncia- eionis trado ecclesie Frisingensi meo sigillo consignatum, presentibus testibus subnotatis qui sunt dominus Wernhardus, C., Heinricus ca- pellani domini Frisingensis episcopi, dominus Gebhardus de Tolnz, H. Wagnarius, Albertus de Ardacher, H. de Niwertingen milites, Heinrieus de Hohenbureh, comes Meinhardus de Rotenek ı) et alii quam plures. Datum Winne anno domini M. CC. XLIIII, XI. kal. Mareij.

Cod. 191, f. 86', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II/A, 21.

144.

1245, 4. Aug., Lyon. Papst Innocenz IV. beauftragt den Bischof von Seckau

und andere Genannte, dem Bischofe von Freising zu den von dem Grafen von

Tirol und den Gebr. Heinrich und Otto von Welsberg demselben entzogenen Einkünften zu verhelfen.

Innocentius episcopus seruus seruorum dei. Dilectis filiis . . . electo Secovensi, . . . de Frisiaco et . . de sancto Virgilio eccle-

1 Ob es nicht eher comitis Meinhardi heissen sollte ?

140

siarum prepositis Salzburgensis dyocesis salutem et apostolicam be- nedictionem. Querelam venerabilis fratris nostri episcopi Frisingensis recepimus continentem, quod nobiles viri . . . comes de "Tyrol, Hainricus et Ot. de Welfsperch fratres Curiensis et Brixinensis dyo- cesis ipsum quibusdam reditibus et rebus aliis ad eum de iure spectan- tibus contra iusticiam spoliantes, redditus ipsos per septennium pro sue uoluntatis libito (*) perceperunt in ipsius preiudicium non modi- cum et grauamen. Vnde dictos nobiles rogandos duximus attentius et monendos nostris sibi datis litteris in mandatis, ut eidem episcopo redditus ipsos et alia sine qualibet difficultate restituere et de per- ceptis satisfactionem congruam ut tenentur, exhibere procurent. Quo circa discretioni vestre 1) per apostolica scripta mandamus, quatenus si dicti nobiles mandatum nostrum neglexerint adimplere, nos eos ad id monicione premissa per censuram ecclesiasticam appellatione re- mota cogatis, constitutione de duabus dictis in concilio generali edita non obstante. Quod si non omnes hiis exequendis potueritis interesse, duo vestrum ea nichilominus exequantur. Datum Lugduni, II. nonis Augusti, pontificatus nostri anno tercio.

Cod. 191, f. 81; k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck IL./1, 26.

145.

1245,31. Aug,, ..... Graf Konrad von Neuburg tritt unter Vorbehalt des Nutzgenusses seine sämmtlichen Güter in Baiern und Österreich an dae Bisthum Freising ab.

Nouerint vniuersi presentem paginam inspecturi, quod ego Ch. comes dietus de Niwenberch Frisingensis dyocesis omne dominium rerum siue mobilium siue inmobilium sev se moueucium tam in Ba- waria quam in Austria quam etiam vbique locorum iure proprietario me respiciencium dedi et transtuli iure plenissimo kathedrali ecclesie Frisingensi, omnium 'predictarum rerum usufructum mihi pro tem- pore vite mee reseruans, salua tamen ipsarum rerum proprietate quam transtuli ad eeclesiam memoratam. Homines quoque mei nobilis con- dieionis ad debitum ecclesie Frisingensis suisque in futurum episco- pis seruicium vtpote ministeriales iureiurandi (!) se vineulo astrinxe-

1 Cod. hat irrig tue.

141

runt, nichilominus tempore predieto mihi obsequia non incongrua depressuri, adiecti (!) inquam vt mei liberi virilis sexus, si quos ex libera genuero, hec mea gesta, dum sue fuerint compotes racionis, in ecclesia kathedrali eoram pro tempore episcopo et canonicis, necnon ministerialibus diete kathedrali eeclesie approbent et affirment. Ce- terum si qui eorundem liberorum hec vel negligere vel hiis attempta- uerint ouiare (!), ab omni quod in suprafatis possessionibus iure iuxta predietum modum habere poterant, cadant destituti. Plane et huie ego me subieci liberaliter neccesitati, ne si corrupto (!) mutato forsitan eonsilio suique supradictorum attemptauero quod absit contraire, pari eum liberis meis in sepe dietis rebus et iuribus pena astringar. Ade- rant autem predicte tradieioni Eberhardus decanus, Fridericus sancti Andree prepositus, Eberhardus Werdensis prepositus, Petrus saneti Viti prepositus, Fridericus de Reurippe, Otto Sappo, Wernbardus de Weilhaim, Fridericus vicedominus canonicus Frisingensis, Heinricus de Weilhaim, Heinrieus de Hohenburch nobiles, Chvnradus de Humel pincerna, Heinrieus de Wagen dapifer, Bertoldus de Vagen, Heinricus de Niwertingen milites ministeriales Frisingenses, Heinricus de Vagen iunior, Ludwieus de Pütelpach, Vlricus Gretzel et alii quamplures. In huius itaque rei testimonium et habundantem cautellam (!) meo sigillo presentem paginam per manum Chunradi notarii scriptam placuit com- muniri. Octa sunt hee II. kal. Septembris anno graeie M. CC. XLV.

- Cod. 191, f. 28', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 11,4, 27.

146.

e1245, ......... Ritter Otto, Herr zu Steier, eandet dem Bischof Konrad I. von Freising 5 Lehen zu Klausen und Öd auf, damit derselbe sie den Gebrüdern von Neudorf verleihe.

Reuerendo in Christo patri ac domino Conrado Frisingensis eeelesiae episeopo Otto miles dominus de Styre affectuosum et pa- ratum ad omnia famulatum. Protestor praesentibus coram uobis, quod qunque pheoda quae uestra gratia mediante hactenus possedi titulo feodali, quorum quatuor super loeum dietum Clusa sunt posita, et re- siduum super solitudinem dictam uulgariter Oede uobis uoluntarie et libere cum omni iure quo illa possedimus, reconsigno et scilicet re- siduo (?), ut mei causa seruitii Henrieo de Neundorf et suis fratribus

142

eonferatis cum omnibus pertinentiis et iuribus sicut a me ab ecclesia Frisingensi et vestra munificentia eadem sint possessa. Feoda enim de quibus agitur, ad manus aliorum transferre disponens (!) causis . aliquibus est interceptum, maxime eum predicti fratres in eisdem priores fuerint possessores et ideo maiori instantia uestre paternitati porrigo preces meas. Testes autem qui huie scripto pr&sentes aderant, est (!) meus frater Duringus et Cunradus de Gailspach, Otto de Chel- dorf et Theodoricus de Vokkenberg et Ericus Bauarus.

Aus einer handsehriftl. Genealogie der Grafen u. s. w. von Steier, verfasst von V. Prevenhueber, 1637, im Archive zu Eschelberg, Urkundenbuch des Landes o./d. Enns III. 127, Nr. 126.

147.

0.1245, ... .,... . Graf Hermann von Ortenburg u. a. gen. Schiedsrichter

vergleichen zwischen Bischof Konrad I. von Freising und seinem Amtmann

von St. Peter a/ Kammersberge in Steiermark einer- Wulfing von Stubenderg andererseits in nicht näher bezeichneten Angelegenheiten.

Ego Hermanus comes de Ortenburch, Gebhardus de Tolnz, Heinricus de Vagen (leerer Raum) vniuersis presens scriptum in- tuentibus et audituris cupimus fieri manifestum, videlicet quod C. ve- nerabilis Frisingensis episcopus et dominus Wlfingus de Stuben- bereh communi accedente voluntate super controuersiis que idem Wlängus dicto venerabili Frisingensi episcopo et Hainrieo officiali suo de sancto Petro intulit et irrogauit, in nos tanquam in arbitros conpromiserunt in hune modum, videlicet quod haberemus auctori- tatem liberam deeidendi controuersiam que uertitur inter eos, hac tamen adiecta pena, quod si quis illorum in nos conpromittencium nostro stare uel parere arbitrio recusaret, quod quidam qui tune in conpromisso expressi nominati fuerant et qui adhuc nominabuntur dum necesse fuerit, per obstagium hoe est per alicuius eiuitatis uel alterius loci introitum tanto tempore artarentur, donec ad illorum exi- tum nostrum obseruantis arbitrium consensus accederet et voluntas. Cvm igitur per modum supra tactum habeamus inter memoratos arbi- trandi liberam facultatem, tenor et series arbitrii nostri sit talis. Ar- bitramur igitur quod dominus Wifingus de Stubenberch ante omnia relaxet Heinrico officiali de sancto Petro xxx marcas argenti, pro

143

quibus persoluendis idem H. eidem W. (dedit) fideiussoriam cautionein et quod idem W. obligatus sibi per hune modum fideiussores . . . . arceat et compellat, quod pro eisdem xxx marcis argenti memoratum H. officialem de cetero non impetunt, nec infestant (!). Arbitramur etiam quod supradictus W. prefato H. pro recoinpensaeione suorum grauaminum et dampnorum conferat redditus v marcarum Frisacensis monete sitos infra Chez et Judenburch cum iure feudali absolute et libere sibi et suis heredibus possidendos. Pro offensis autem et gra- uaminibus abolendis in quantum hac in parte venerabilem Frisin- gensem episcopum respiciunt, inducias impetrauimus usque ad festum proximum beati Johannis baptiste tali adiecta condicione, vt idem W. medio tempore laboret modis omnibus apud sepe memoratum epis- eopum pro composicione amieabili et pro sue gracie plenitudine ob- tinenda. Verum si forte idem W. hac in parte inuentus fuerit ne- gligens et remissus, tunc illi quorum supra reticentur nomina, sint ad penam subeundam quam supra expressimus, donec ad voluntatem ob- seruantis nostrum arbitrium obligati.

Orig., Pgt., mit anhüngendem Sigelbruchstück, k. Reichsarchiv zu München.

148.

1246, 31. Dec., Wien. Graf Konrad von Neuburg tritt seine sämmtlichen Güter in Baiern und Österreich gegen Bezug deren Einkünfte für sich und seine gesetzlichen Erbsnachfolger an Bischof Konrad von Freising ab.

Ego Chfnradus comes de Niwenbure diocesis Frisingensis nisersis hanc paginam inspecturis inperpetuum. Etsi ex uirtute aetionis a fidelibus res geste merito gaudere debeant perpetuo firmi- tate, ad cautelam tamen expedit propter hominum labilem memoriam singula que utiliter acta fuerint, scripto autentico roborare. Noscant ergo tam modernorum etas quam futurorum posteritas, quod ego predictus Chünradus comes de Niwenbure thesaurizare thesaurum in eelo eupiens qui non perit, homines ac vniuersas et singulas pos- sessiones tam in Bawaria quam in Austria quam etiam ubique loco- rum, quesitas et inquirendas que me proprietatis titulo contingebant, de bona uoluntate donaui ecelesie sanete Marie in Frisingia nomine proprietatis perpetuo possidendas, nullo iure mihi et filiis meis si

144

forte aliquot per futuram uxorem que mee conditionis fuerit, procre- auero, nisi quantum presens instrumentum subsequenter declarauerit, in dietis possessionibus reseruato. Erit utique emolumentum tale mihi tempore vite mec et filiis meis quos de vxore que conditionis fuerit mee et non de alia, procreabo, in possessionibus seu proprieta- tibus memoratis, quod videlicet prouentus singulos qui percipi pote- runt, mihi officiales episcopi Frisingensis quicunque pro tempore fuerint, quos idem prefecerit possessionibus antedietis, sine dimi- nutione qualibet quoad uixero ministrabunt, qui etiam offieiales in possessionibus memoratis mee obedient per omnia voluntati, excepto dumtaxat quod mihi easdem non est lieitum vel vendere vel distra- here vel obligare, filiis meis de legitima ut predixi, mihi suo tantum tempore succedentibus in consimili emolumento. Si uero futuri filii mei quicquam iuris ultra quam premissum est, sibi adtemptauerint vendicare, ex tune in antea non solum a consolatione quam Frisin- gensis pontifex esset facturus eisdem iuxta modum quem mihi duxi pro meo tempore reseruandum, erunt perpetuo alieni, verum etiam nichil iuris eos pronuntiavi habere in omni pheudo, quocunque censeatur nomine quod tenui a preside eeclesie Frisingensis, quod etiam pheudum cum prouentibus percipiendis vacare pronuntio testimonio huius seripti si omni inpetenti in Bawaria et in Austria et alibi proprietates memoratas non satisfecero in hune modum ut ecclesie Frisingensis sit eautum et expediat in eternum. Ho- mines etiam mei tam minores quam maiores qui de mea voluntate et mandato ecelesie et pontifiei Frisingensi fidelitatis iuramenta publice prestiterunt, ad me et filios meos si quos mee conditionis per uxorem procreauero, nullum respectum habebunt obsequio et fidelitate perpe- tuo si universa et singula que promisi, non fuerint fideliter obseruata. Que autem et qualia, quantum et qualiter dominus meus venerabilis Frisingensis episcopus Chünradus dare mihi in recompensationem pro- prietatum mearum in peeunia promiserit, eum pena adiuncta ex parte ipsius instrumenti mihi dati series manifestat. Vt autem hec rata per- maneant et inconuulsa presentem paginam meo sigillo volui roborari. Aeta sunt hee anno gratie millesimo CC. LVIL, II. kal. Januarij apud Wiennam. Aderant autem huie negocio Chunradus et Wernhardus et ChYnradus notarius cappellani, Chünradus de Hintpereh, Wolfger pin- cerna de Baröwe, Engelwanus de Ahdorf, Heinricus Vagenarius, Heinrieus de Gütenturn, Eticho de Herrantstein, Heinricus de Klaffen-

um

145 brunne, Viricus merscaleus, Chinradus de Wippenhüsen, Chunradus dapifer, Chanwadus, Otto de Alphiltówe, Viricus Kraetzel, Vlricus Gelttingaer, Fridericus de NYwenburc, Vlrieus et Chanradus et Hein- ricus de Perkheim, Fridericus Perm?sel, Heinricus de Ollingen, Otto flius Alhohi, Chunradus de Forhah, Wisent iudex de Enzenstorf,

et alii quam plures cum nobilibus Gebhardo et Heinrico de Hohen- burk.

Orig., Pgt., anhüngendes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien; k. Reichsarchiv zu München, Cod. 191. f. 29; Font. rer. Austr. Il//, 2. Nr. 3.

149.

1247, 12. Juli, Passau. Bischof Rüdiger von Passau tritt dem Kloster Lihenfeld den Pfarrzehent von Probstdorf, den dasselbe von den Herzogen als lehenweisen Besitz erhalten, für 100 Pfd. eigenthümlich ab.

Rudgerus dei gracia Patauiensis episcopus omnibus presentem litteram inspecturis salutem in domino. Notum uobis facimus, quod eum decima parrochialis ecelesie in Probstorff quam ecelesia sancte Marie in Liligenueld ex donacione ducum Austrie dum uiuerent, possi- debat, post obitum domini Friderici ducis Austrie qui eam ab eccle- sia Patauiensi feodaliter possedit, ad nostrum deuoluta dominium esset uacans, nos deuocionem eiusdem eeclesie et continua seruicia nobis exhibita et exhibenda in posterum aduertentes, ob remedium quoque anime nostre (nee non et) antecessorum et successorum nostrorum receptis ab ipsa ecclesia centum libris quas in necessi- tates reedificationis castri nostri in Greifenstain et municionis ciui- tatis nostre in sancto Yppolito conuertimus, ipsam decimam ad usus fratrum :diete eeclesie tradidimus perpetuo possidendam. Vt autem hee nostra donatio prefate eeclesie cum consenssu(!) eapituli nostri faeta. obsereetur eidem «ecclesie a nostris suecessoribus et robur obtineat firmitatis, Ad confirmationem et in testimonium huius rei pre- sentem litteram ipsi eeclesie dedimus robore sigilli nostri et capituli communitam. Huius rei testes sunt Pilgrimus abbas de saneta Cruce, Pertholdus abbas de Poumgartenberge, Dietricus abbas de Alders- paeh, Ernestus abbas in Wilheringe Cisterciensis ordinis, Gerho-

chus arehydiaconus, Viricus de Marnunge(?) archydiaconus, Diet- Fontes. Abthig. li. Bd. XXXI. 10

146

marus plebanus canonici Patauienses, Hadmarus de Wesin, Otto. de Possemunster laici. Datum Patauie anno domini millesimo CCXLVIL, quarto idus Julii, pontificatus nostri anno quartodecimo.

Cod. 871, ol. Österr. 78 (XV. Jhrh.), k. k. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien.

150.

1247, 24. Sept, Laibach. Herzog Ulrich von Kärnten sagt Schloss „Praunsdorf“ dem Bischofe Konrad I. von Freising heim, dass derselbe es den Gebrüdern Rudolf und Fridrich von Biingenbach verleihe.

Nos Vlricus dei gratia dux Karinthie, dominus Carniole con- stare volumus vniuersis intuentibus presens seriptum, quod ius feo- dale videlicet quod in castro Praunsdorf habuimus ab ecelesia Fri- singensi haetenus pacifice et quiete, ob formam conuentionis inter venerabilem episcopum Ch. ecclesie memorate videlicet et Rudolfum, Fridericum quoque de Plintenpaeh fratrem suum pro ipso eastro habite plenius conformandam ad manus dieti episcopi libere resigna- mus, vt ipsum castrum dicti fratres a domino episeopo sepedicto teneant deinceps iure feudi, salua nichilominus forma conuentionis eorundem quemadmodum in instrumentis domini episcopi plenius continetur. Preterea si dieti fratres de Plintenpach in forma ipsius eonuencionis peccauerint et excesserint eontra ecelesiam Frisingen- sem, nisi ipsos excessus emendauerint pena debita et statuta, pre- fatus episeopus memoratum castrum destruat per omnia et dissoluat, nec ipsum castrum ex tunc indissolutum sibi liceat obseruare. In euius rei testimonium conscribi iussimus presens scriptum nostri pendentis sigilli munimine roboratum. Datum in Laybaco anno domini M. CC. XLVIL, in die beati Rüdeberti.

Orig., Pgt., anhgdes. Sigel, k. Reichsarehiv zu München; ebend. auch Cod. 191, f. 6; Meichelbeck II,2, 5, Nr. 10 und Oberbair. Archiv III. 277.

167

151.

1247, ....., Enns. Graf Otto von Eb(er)stein, Reichsverweser in Öster-

reich, stellt dem Bischofe von Freising im Namen des Reiches genannte

Bürgen für eine von demselben in Wien gethane Auslage von 700 Pfd. Pfennigen.

Otto comes de Ebstein (!) sacri imperii per Austriam et Stiriam eapitaneus et procurator vniuersis presentem litteram inspeeturis salutem. Notum facimus singulis et vniuersis presentium per tenorem, quod nos (Ottonem de Perhtoltstorf), Ottonem. de Haselowe, Otto. nem de Missowe, dapiferum de Grizanstein et Witigonem seribam Austrie et Stirie fideiussores constituimus uenerabili domino Frisin- gensi episeopo pro dec talentis Wiennensium denariorum pro expen- sis suis faetis aput Wiennam, cuius pecunie medietas in festo Martini et altera medietas in Natiuitate domini eidem episcopo per- soluetur, hoe tamen paeto iuteriecto, quod si dominus imperator ante prefixos terminos per suas patentes litteras supradicto episcopo directas prohibuerit recipere (predictum?) episcopum pecuniam prelibatam, ex tune fideiussores predieti erunt absoluti, si autem dictus dominus i(mperator) medio tempore decesserit aut nos de medio reuocauerit uel si uiam carnis ingressi fuerimus uniuerse, aut (quod) si imperator dietam pecuniam nos soluere prohibuerit ante terminos statutos per suam presenciam personalem, dicti fideius- sores esse debent similiter absoluti, item si de medio fuerit sublatus episeopus memoratus eadem (suo) deeurrat [peeunia] successori. Adieimus eeiam, si dieti fideiussores in solucione dicte pecunie sta- tutis terminis fuerint negligentes, Wiennensem intrabunt ciuitatem, non exinde exituri donee prefata pecunia dieto domino episcopo per- soluatur. In euius rei testimonium presentem cedulam nostro sigillo jussimus communiri. Acta sunt hec aput Anasum anno domini M. CC. XLVIL, V. indictione.

Orig., Pgt., in der Mitte eine Lücke, Sigel abgerissen, k. Reichsarchiv zu München.

Die Stellen innerhalb runder Klammern von der Texteshand mit anderer Tinte “ber die Zeile gesetzt.

10*

148

152.

1248,2. Jän., Gallenberg. Wilbirg, Konrad Gallos Tochter und Wersos Gattin, verzichtet auf Liegenschaften zu Poschenig, welche ihr Gatte an das Bisthum Freising gegeben hatte.

Ego Wilbirgis filia Chvnradi Gallonis vxor Wersonis sub huius scripti testimonio renuncio iuri proprietario quod habui in possessio- nibus Posenik sitis, ratam habens tradieionem per meum maritum Wer. factam ad eeclesiam Frisingensem sub 'hac eondieione, vt si dietus. maritus meus W. me superstite de medio fuerit sublatus, ego pro tempore vite mee predictas possessiones quiete debeo possidere. In euius rei testimonium hane paginam cum patris et dieti mei mariti sigillis, quia proprium non habui, testibus adnotatis volui roborari. Aderant autem huie renuneiacioni Chvnradus Gallo pater eiusdem Wilbirgis, Stephanus eapellanus, Wilhalmus notarius de Lok, item Hilprandus de Neynnenhoven, Ditrieus de Rovseh, Marehwardus de Seynia, Vlricus de Chazzenberch, Vlricus de Sawa et alii quam plures. Datum aput Gallenbereh, anno graeie M. CCXLVIIL, ITII. idus

Januarii.

Cod. 191, f. 14', k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck IL/2, 6, Nr. 12.

153.

1248, 3. Jän., Lack. Vicedom Weriand, Gerloch von Stein und 'Konrad

gen. Gallo beurkunden die Bedingungen der Wiederaufnahme Wersos in die

Gnade Bischof Konrads I. von Freising und verbürgen dem Letzteren die Er-- haltung derselben.

Nouerint vniuersi tam presentes quam futuri presentem pagi- nam inspeeturi, quod cum nos Wergandus vicedominus, Gerlohus de Stein et Ch?nradus dietus Gallo cum Wersone dominum nostrum ChYnradum venerabilem Frisingensem episcopum accederemus, cu- pientes dietum Wersonem eiusdem domini episcopi gratie quam idem W. per illata sibi dampna grauius offenderat, reformare, ipsum dominum episcopum paratum inuenimus ad exaudiendum, ea tamen interposita eonditione vt dietus Wer. eidem episcopo xxx marcas.

149

Laibacensis monete persolueret intra proximo venturam domini Nati- uitatem nobis prestantibus cautionem fideiussoriam, vt si predietum infra terminum domino episcopo prenotato expressa pecunia non sol- uatur, nos Lokam forum intrabimus inde nullatenus exituri, donee viginti maree, quia x mareas dominus episcopus relaxauit, in inte- grum persoluantur eidem. Ad hec prefatus (Werso) xvi mansus in Posenike sites quos idem W. ipsius post patris obitum ab eius W. matre comparatos, ipsius W. sorore Bertoldo de Graednik copulata et ab hereditate Wersonis separata, iure proprietario possidebat, nobis per interpositum ivramentum approbantibus, quod ipse W. easdem possessiones tradere posset libere et absolute vtpote pro-

prias, in proprietatem Frisingensis eeclesie per manus nostras puta | Wergandi vicedomini et Gerlohi de Stein tradidit pleno iure, addito paeto tali vt dietus Werso et ipsius vxor domina Willebirgis filia Ch. Gallonis ab eodem domino episcopo iure pfeudali (!) debeant hübas recipere memoratas. Obligauimus autem nos ad id per iura- mentum sub testimonio huius seripti vt sine fraude bono studio pro- euremus, quod'si soror prefati W. vxor prenotati B. de Graednik predictam traditionem inpulsauerit, nos eam ab eadem inpeticione penitus quiescere faeiamus. Preterea promisimus fide data per ius- ivrandum a nobis interpositum, quod omni remote dubio obtineu- mus (1); quod eadem traditio per reuerendi patris nostri et domini B. sancte sedis Aquilegensis patriarche, ipsius quoque neptis nostre domine gloriose dveisse Austrie manus confirmetur. Igitur quodeum- que predictorum perductum non fuerit ad effectum, ad ius quod ante oblatam satisfactionem ad‘ Wersonem habuit episcopus, reuertetur secundum quod idem: episcopus coram memorato domino patriarcha per sententiam obtinuit super Sawam, Wersone iudicium declinante. Insuper vero xx maree supra notate domino episcopo per nos certi- ficate nichilominus debent termino statuto persolui. Adicimus etiam et profitemur, quod quicumque supra nominatam traditionem impetierit, nos easdem possessiones domino episcopo prefato tenemur defendere vtpote fideiussores. Testes dominus Eberhardus venerabilis decanus Frisingensis, Wernhardus, ChYnradus, magister Heinrievs, ChYnra- dus notarius sanetorum Andree et Viti Frisinge canonici tune tempore domini Frisingensis episcopi capellani, Heinricus de Vagen, Engel- wanus de Ahdorf, Gotpoldus, Leonhardus, Jacobus gener eiusdem L., Ortolfus Jvdevs milites, Heinrieus nobilis de Hohenbure, Vlricus

150

marsaleus de Otenbure, item Gerlohus de Loka, Wernherus et Chvn- radus filii prefati L., Wernherus et Pertoldus quondam officiales, Raebelinus et Pernhardus sagittarii, Wernherus de Richolsteten et Pvrarius et alii quam plures. Acta sunt hee anno gratie millesimo ducentesimo XLVIIL, IIl. nonis Januarii, in ecelesia Loka.

Orig., Pgt., von & angehgt. Sigeln nur Nr. 1 und & in Fragmenten vorhan- den; k. Reichsarchiv zu München, ebend. Cod. 191, f. 12; Meichelbeck II/2, 5, Nr. 11.

154.

1248, 1. Sept., Frisach. Erzbischof Philipp von Salsburg genehmigt die Anstellung. eines gewissen W. durch Bischof Konrad I. von Freising als Pro- visor zu Oberwelz.

Ph. dei gratia eleetus Salzburgensis apostolice sedis legatus omnibus presentem paginam inspecturis sulutem(!) in domino Jesu Christo. Ne gesta rerum elabantur cum tempore, modernorum etas consueuit ea litterarum testimonio perennare. Hoc igitur scripto notum faeimus vniuersis, quod cum uenerabilis in Christo frater Ch. Frisingensis episcopus ad quem ius patronatus in ecclesia Weltz noseitur pertinere, de consensu dilecti nobis Eberhardi de Wilheim prepositi Moseburgensis nepotis sui in eadem ecclesia dominum W. perpetuum loeauerit prouisorem, nos eiusdem W. honestatem simi- liter intuentes eandem locacionem ratam per omnia habituri, presenti pagina confirmamus sigilli nostri minimine roborata, Datum huius in Frisaeo anno domini M.CC.(X)LV(III.), kalendis Septembris, VI. indictionis.

Orig., Pgt., im Jahresdatum sind die oben eingeschlossenen Zahlen (noch erkenntlich) ausradirt, ebenso stand statt kal. idib. und statt Sept. ein nicht mehr erkennbarer Monatsname, doch ist bei letzteren 2 Puncten die Cor- reetur sicherlich gleichzeitig, anhgd. Sigel in Fragment, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien.

151

155.

1949, 2. Febr., ..... Gräfin Kunegunde von Wasserburg testirt ihre Güter

in Niederösterreich, als Babe, Weikartsschlag, Heidenreichstein u. &. w. dem

Bisthume Freising und verfügt in gleicher Weise unter festgestellten Bedin- gungen über ihre Liegenschaften in Baiern.

Uniuersis Christi fidelibus presentem paginam respeeturis Chv- negundis eomitissa de Wazzerbure salutem in omnium saluatore. Uni- uersorum noticie cupio declarare, quod per subscripta mearum dis- positionem rerum iure testamentario volens ordinare, huius rei gratia subnotatos in testimonium vtile duxi aduocare, Igitur in nomine do- mini heredem mihi instituo kathedralem ecelesiam Frisingensem eiusque pro tempore venerabilem ChYnradvm episcopum, nominatim in his prediis, Ragz, Wikartslage, Heidenrichestein, Lindestein in Austria: cum omnibus eorum appenditiis, siue mobilibus siue se mouentibus seu inmobilibus ac generaliter vniuersis rebus que me quoquo contingunt iure, ubique locorum sitis, legans ut ex- pressa predia mox ut de medio euocata fuero, ad eeclesie memorate dominium transeant pleno iure. Preterea dieti C. venerabilis episcopi fidei committo, vt usufructum prediorum Degenperge et Pivgen cum

4 Suis attinentiis et insuper sexaginta librarum Ratisponensium monete reddituum rerum ex donatione propter nuptias obuenientium prioris "matrimonii mei, nee non hereditatis bonorum fratris mei felicis recor- dationis Gebebardi ad me deuolute, dulcissimo marito meo penes me bene merito ChYnrado comiti de Wazzerbure tantum in omne vite sue tempus ex integro derelinquat, eodem usufructu proprietati post ipsius mariti mei obitum consolidando. Lego autem mee familie que mihi adhesit meque usque in obitum est seeuta, res meas mobiles quecunque (!) nomine suppellectilis censeantur, per dietum episcopum cuique iuxta suum meritum distribuendas. Sane certa quod hec mea ordinatio per querelam inofficiosi testamenti iure ciuili nullatenus ex- pugnetur, seu quod eontra meas tabulas testamentarias nulli bonorum possessio iure pretorio tribuatur, cum nemo sit superstitum qui vel isto uel illo iure ad euacuandas presentium vires admittatur, ea pro- prii munimine sigilli, neenon venerabilis patris supradicti C. episcopi et Eberhardi Frisingensis decani et Friderici et Petri sanctorum Andree et Viti prepositorum, Wernhardi, Alberonis, Chvnradi, magi-

152

ster Heinrici, Chvnradi notarii eanonicorum earundem ecclesiarum, vt pote hec acta sunt presentia, volui roborari. Aderant etiam huie testamento nobilis vir Gebehardus de Tólnze, Chvnradus de Hum- bein pincerna et Otto de Gotestorf. Acta sunt hec anno gratie mille- simo ducentesimo quadragesimo nono, IIII. nonas Februarii. Ego Eberhardus ecclesie Frisingensis decanus ordinacioni huius testamenti rogatus interfui et hie subscripsi. Ego Fridericus prepositus saneti Andree Frisinge ordinacioni huius testamenti rogatus interfui et hie subscripsi. Ego magister Petrus sancti Viti Frisingensis prepositus hwie(!) ordinacioni testamentarie rogatus interfui et hie subscripsi. Ego Wernhardus eanonieus saneti Andree Frisinge huie ordi- nationi testamentarie rogatus interfui et hie subseripsi. Ego Albero canonicus saneti Andree. Frisinge buie ordinationi testamentarie interfui et hie subscripsi. Ego Chvnradus canonicus sancti Andree Frisinge hvie ordina- tioni (estamentarie rogatus interfui et hie subseripsi. Ego Heinrieus sanati Anjdree- canonieus huic ordinationi rogatus interfui et hie subscripsi. Ego Chvnradus eanonieus.sancti Viti Frisinge et pro tempore notarius huie ordinationi rogatus interfui et hie subseripsi. | Ich Gebehart von Tolnze was an dem geschaeft vnd bins ovch gezivk, Orig., Pgt., sämmtliebe Unterschriften eigenhändig, von:12 angehgt: Sigeln nur die Fragmente von 1, 2, 4,.5, 11. und, 12, vorhanden,; Meichelback 1L/1,.32;

156.

1249, 30. April, ..... Hadmar von. Kuenring verpfündet dem Bischofe Konrad I, von Freising Güter zu „Urleuggtorf“ gegen genanntes Silbergeráth, dessen Lösung zu bestimmter Zeit er zusagt.

À. B. | Ego Hadmarus de. Chvnring marschaleus Austrie. notum. vnic- uersis. facio protestando,, quod dominus, Ch. venerabilis Frisinr- gensis episcopus mme petitioni, annuens super villam. meam: in |,annuepns. mihi assignauit vnam

Yrleugstorf bona 'fide michi mu- tuauit et assignauit pecuniam subnotatam videlicet vnam lagun- culam u. 8. w.

Medio etiam tempore: do-

.153

laguneulam et poekarium 1) que ponderant xv mareas auri prefer dimidium fertonem, item duo pe- karia*) argentea deaurata que ponderant xxxii marcas argenti eti fertonem, item duas seutel- las ponderantes vi marcas et dimidiam marcam argenti, item duas scutellas que ponderant iii marcas argenti et i fertonem, que omnia obligaui pro lxiiii (marcis) argenti ponderis Ratisponensium et pro xlvi libris Ratisponensium et pro iii libris Ratisponensium, fide data promittens vt omni fraude et dolo exeluso infra pro- ximum solstitium redimam uni- uersa, quod si non fecero tam ego personaliter quam Engel- schalehus de Kunigesprunne, Vlrieus de Sahsendorf, Chunra- dus de Kunring et Friderieus filius dieti Engel *), Patauiam ei- uitatem introibimus *) nomine obstagii inde nullatenus exituri, donec sine dampno domini nostri episcopi predicti nedinmam vni- uersa. Ceterum si medio tempore quod absit, de medio sublatus fuero, mei patrimonii heredes om- nia prenotata suppellectilia uel vtensilia redimere et memorata

, damino episeopo restituere tene-

buntur, In ouius rei testimonium

nec ad diem obitus. mei debet | presentes uolui mei sigilli muni-

| In Cod. picarium;

prenne; +, ehenda intrabimus.

2 ebenso piearia;

3 ebenda Engelseslchi de Kuniges-

154

dieta villa meis vsibus deseruire, si uero post obitum meum infra mensem post ammonicionem he- redes mei prefatam pecuniam siue supellectilia vel vtensilia vt supradietum est, prelibato do- mino episcopo restituere negle- xerint, tunc ab omni iure quod

mine insigniri. Acta sunt hec anno domini M. CCXLVIIIL, pri- die kal. Maii.

Aus Vidim. des Grafen Heinrich v. Hardeek ddo. 1267, 12. März, , k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsar- chiv zu Wien; Cod. 191, f. 61', k. Reichsarchiv zu München; Font. rer. Austr. IL/1, 16.

habent in eadem villa, omnimode eeeiderunt et ipsa villa in Vr- leugstorf tamquam propria ex- tune primo ineipiet deseruire Frisingensi ecclesie pleno iure. Ten(e)or insuper sepedieto do- mino episcopo restituere quar- tam dimidiam libram Monacen- sium, quas aput Aerding ex- pendi.

(Schluss wie neben.)

Cod. 191, f. 28, k. Reichsarchiv zu München: Meichelbeck 11/2, 7, Nr. 13.

157.

1251, 15. Juni, Lack. Bernhard, Herr in Krain, stattet dem Bisthume

Freising den Markt Gutenwörth nebst anderen genannten Gütern in der windi-

schen Mark zurück, welche sein Vater Herzog Ulrich.von Kärnten demselben widerrechtlich vorenthalten hatte.

Que aguntur in tempore (ne) labantur eum tempore, litterarum debent testimonio perhennari. (Tenore igitur presencium omnibus has litteras inspeeturis tam) presentibus (quam futuris nos Vlrieus filius Bernhardi serenissimi) dueis Karinthie et dominus Carniole recognoseamus (!) et manifeste ae publiee protestamur, quod memo- ratus pater noster Bernhardus inelitus dux Ka(rinthie) eontra debi- tum iuris et iustieie ordinem possidendo detinet forum (Gvten)werde et montem qui Weinperch dieitur, et vniuersas villas in Marchia sitas

155

quarum nomina sunt hec, videlicet Zagrat, Clenonich, Chraztn..., in Loknitz molendinum et mansum, Polanum maius et minus, Wre..z... duos mansos et molendinum, Drage, Altenburch, ambo Paiersdorf, nauigium Nabrego, Ztrug, Vreznich et Gavri et alias possessiones dieto foro et monti Weinperch attinentes et cetera (?) videlicet loca aquosa et siluosa, culta et inculta, fructifera et infruc- tifera que quondam n(obilis) et illustris Heinrieus marchio de Andess et Leupoldus inelitus (dux Aus)trie nee non et Friderieus eiusdem filius pie memorie iure (feudali) ab ecclesia Frinsingensi a multis retroaetis temporibus quiete et pacifi(ce posseder)unt, et que omnia post obitum predietorum noscuntur ad Ch(vnradum vener)abilem eeclesie Frisingensis episcopum et ad eandem eeclesiam eum o(mni - [iuris?] ple)nitudine deuoluta, que nune omnia supradieta dietus pater noster. p(ost obitum) memorati dueis Austrie Friderici pie memorie contra suam conscienc(iam vi)olenter usque nune manute- nuit et adhue detinet occupata. Recognoscentes igitur quantus fauor einibus ecelesie debeat adhiberi, lucide protestamur, eum prelibatus pater noster fuerit sublatus de medio et si nos superuixerimus, quod generaliter in omnibus prefatis prediis et possessionibus quocunque lure ad sepedictam ecclesiam Frisingensem spectantibus nullam prorsus iurisdictionem, potestatem et auctoritatem possidendi et deti- nendi ex nune vsque in antea volumus nobis aliquatenus vendieare, immo volumus quod idem episcopus et omnes sui successores per. patrem nostrum sibi et ecelesie Frisingensi ablata rehabeat et nomine eiusdem eeclesie rehabita cum omni iure, absolute, libere, paeifiee in perpetuum possideat et quiete. Ne autem nostra prote- staeio valeat in posterum infirmari, eandem suprataclum modieum editam (!) duximus nostri sigilli munimine roborandam, Huius rei testes sunt, videlicet dominus Eberhardus Werdensis prepositus, Hainrieus de Vagin, Wernherus de Lok et Wilhalmus, Chvnradus Gallo, Chvnradus purehgrauius de Leuntz, Jacobus de Gvtenberch et Rrdlinus de Pirbavmein. Datum in Lok anno domini M.CC.LI., indictione X., XVI. die exeunte Junio.

Cod. 191, f. 7, dureh Násse sehr beschádiget und in den mangelhaften Stellen aus Meichelbeck II./2, 8,Nr. 15 oder aus dem Contexte ergänzt; k. Reichs- arehiv zu München,

156

158.

1251, 29. Juni, Innichen. Bischof Konrad II. von Freising beurkundet, dass Alheit von Messensee bei Silian und ihr Bruder Gerold dem Bisthume Freising genannte Leibeigene übertragen hätten.

Nos Chvnradus dei gracia Frisingensis episcopus notum fleri cupimus vniuersis presentem paginam inspecturis, quod domina. Al- heidis de Maessense et frater ipsius Geroldus, neenon et ipsius Al. liberi GhYnradus, Agneta et Elisabeth famulam suam Alheidem filiam Perthe quam possederunt proprietatis titulo, pleno ivre tradiderunt nobis et: kathedrali nostre ecclesie Frisingensi tali conditione appo- sita, vt. dieta Al. gaudere debeat omni iure quo fruuntur.homines qui vrbors: lite dicuntur nostre ecclesie attinentes. Et ne quis.dictam Al. vel eius sueeessionem ad suum dominium.reuocare valeat, in huius- modi tradicionis memoriam presentem paginam iussimus: roborari. Acta sunt hee in choro Iticensi anno gratie millesimo ducentesimo quinquagesimo primo, III. kalendas Jvlii. Aderant autem testes. Alt- mannus decanus, Ditrieus, Vlricus, Chvnradus scriba, Alb winus, Chfnradus tabellarius canonici Itieenses, Geroldus, Marquardus, Eckardus, Heidenricus, Otto ministeriales, Hiltegrimus, Jordanus de Hovuenvels homines. Welfspergenses, Herbrandus officialis de Tressen- berc,. Geroldus filius eiusdem. et frater eiusdem G. Heinrieua, Pertol- dus filius magistri. Albani de Karttids et. Fridericus frater eiusdem Pertoldi, Volker et. Ch?nradus filii Altmanni Mesmarii de Karttids, Meinhardus et Chénradus et Heinrieus filii Chvnradi dieti Prenten de Hof et alii quam plures.

Oriz., Pgt., angehgt. Sigel ausgerissen, Stiftsarchiv zu Innichen.

157

159.

(1252), 21. Jan., Lyon. Papst Innocenz EV. beauftragt den Bischef ‘von

Seckau mit der Entscheidung des Streites zwischen Bischof (Konrad) von Frei-

sing und Herzog (Bernhard) von Kärnten betreffs der von diesem in Besitz ge- nommenen erledigten Freisinger Lehen des Herzogs von Österreich.

Innoceutius episcopus seruus seruorum dei. Venerabili fratri . . . episcopo Secowensi salutem et apostolicam benedietionem. Cum, sieut ex parte venerabilis fratris nostri . . . episcopi Frisingensis fuit pro- positum coram nobis, quedam ville, homines et possessiones et ivra et res alie quas quondam dvx Austrie ab ecclesia Frisingensi tenebat in fevdvum, ad ipsam sint dicto dvce mortuo devoluta, nobilis vir dux Karinthie senior predieta omnia per violentiam: oceupauit et detinet oecupata in eius et ecclesie predicte non modieum preiudieium et grauamen, ideoque fraternitati tue per apostolica scripta mandamus, quatenus si res ita se habet, dietum dvcem Karinthie vt eisdem epis- copo et ecelesie villas, homines ac alia predicta restituat vt tenetur, monitione premissa per excommunicationis in personam et in terram eius interdieti sententias appellatione remota preuia ratione com- pellas. Datum Lvgduni, XII. kal. Februarii, pontificatus nostri anno sexio.

Aus Urkunde der subdelegirten Richter ddo. 1252, 16. August, Juden- burg (Nr. 166) vergl. diese; Meichelbeck 1I./2, 12 in Nr. 22.

160.

1252, 29. Mai, ..... Patriarch Gregor von Aqutleja und Bischof Konrad I. ton Freising vereinigen sich hinsichtlich der Zulassung und Behandlung der Käufe und Tausche zwischen ihren beiderseitigen Unterthanen.

Notum sit vniuersis: tam presentrbus quam futuris, quod nos Gre- gorius dei graeia sanete Aquiligensis sedis electus et Chvnradus per eandem Frisingensis episcopus super omni genere empcionis et vendi- eionis et aliorum contractuum que suborari (!) poterunt per homines nobis attinentes in utriusque(!) nostris distrietibus constitutos, tale statutum edidimus tam inter nos quam nostros homines ex nune us- que in antea stabiliter obseruandum, cuius series talis est et ordo.

158

Statuimus primo quod nullus ex nostris hominibus vendat vel mutuet alteri nisi einentis aut mutuum reeipientis facultate primitus diligen- cius considerata, ita videlicet quod res vendita vel mutuata in ualore uon uideatur recipientis exeedere quantitatem, vel certe vendens aut mutuum dans ab emente fideiussoriam caucionem recipiat pleniorem, ne alienus inposterum propter ipsorum contractum aliqualiter debeat per ablaetonem pignorum pregrauari. Verum si forte emens vel mu- tuum accipiens in soluendo debito erga suum creditorem inuentus fuerit negligens et remissus, uolumus quod ereditor suum debitorem per penam pignoris nisi prius requisito iudieio, non offendat. Quod si aliquis preter prenotatam formam pignus abstulerit, preda pocius quam pignoracio reputetur et iudex debitoris et pignus auferentis, si facere querenti iusticiam neglexerit, ipse iudex honus subire tenebitur de- bitorum. In huius rei stabilitatem presentem paginam scribi fecimus et nostrorum sigillorum pendeneium munimine roborari. Acta sunt hec anno domini M.CC.LIL, indictione decima, III. kalend. Junii.

Cod. 191, f. 9, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1L/2, 9, Nr. 16.

161.

1252, 31. Mai, Görz. Graf Meinhart von Görz bürgt dem Bischofe Kon- rad I. von Freising hinsichtlich weiterer Nichtbehelligung durch seinen Ministe- rialen Konrad von „Bitersperch“.

Nos Meinhardus comes Goricie, Aquilegensis eeclesie aduocatus per presens seriptum notum facimus vniuersis, quod nos occasione captiuitatis Chvnradi de Bitersperch ministerialis nostri, quem suis carceribus dominus Ch. venerabilis Frisingensis episcopus tenuit quondam mancipatum, nolumus ipsum episcopum neque suos per nos uel homines nostros vel etiam dicti ministerialis nostri amicos aliqua- tenus ex nunc husque in antea molestari uel offendi, nos pro pace perpetua ipsi domino nostro episcopo memorato et suis hominibus obligantes. Datum Gorieie anno domini M.CC.LII., indictione X, vlti- mo Maij.

Cod. 191, f. 14; k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II/2, 9, Nr. 17.

159

162. 1252, 12. Juli, Gutenwórth. Liutpotd von Scharfenberg verzichtet auf

seine Rechte auf Besitzungen zu Mötnik mit Ausnahme des Pfandrechtes, welches ıhm bis zur richtigen Auslösung bleiben soll.

Ego Livpoldus de Seharpheuberch per presens scriptum decla- rare cupio v(niuersis. tam presentibus) quam futuris, quod omni iure cessi penitus renunciando quod in possessionibus Motevnich videbar (habere preter id quod sie)ut protestor, eedem possessiones eum omnibus suis pertinenciis a karissimo domino Chvnrado venerabili Frisi(ngensi episcopo) sunt obligate, pro xl mareis Lantstrostensis 1) monete in festo Georil iuxta Marchie consuetudinem redimende, hac adiecta forma, vt earundem possessionum prouentus, quamdiu a me redempte non fuerint, percipiam absque peccato, quandocumque vero prenotata peceunia mihi vel meis heredibus sicut premissum est, in festo beati Georii oblata fuerit pro solucione, prefate possessiones qualibet occasione postposita ad dominium ecclesie Frisingensis libere reuertentur. In euius rei testimonium presentem paginam meo sigillo volui roborari. Aderant autem huic obligacioni Eberhardus Werdensis et Berenhardus Moseburgensis prepositi canoniei Frisingenses, Hein- rieus, Wilhelmus, et Vlricus fratres mei de Scharfemberch, Heinricus Vagenarius, Berhtoldus de Gurkevelde, Heinricus de Werde et alii quam plures. Acta sunt hec in Gvtenwerde anno gracie millesimo CC.LIL., III. idus Julii.

Orig., Pgt., oben eine Lücke ausgemorscht (hier nach Cod. 191, f. 31' ausgefüllt), aufgedrucktes sehr verletztes Sigel, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck IL/2, 10, Nr. 19.

163.

1252, 3. Juli, Gutenwórth. Wilhelm von Scharfenberg verzichtet auf seine Bechte c auf Güter zu Teltschach, ausgenommen die Pfandrechte, welche ihm bis zur Ablösung bleiben sollen.

Ego Wilhelmus de Scharffenberch per presens scriptum decla- rare (cupio) vniuersis tam presentibus quam futuris, quod omni iure

l Orig. hat Lanscronensis.

160

cessi penitus renunciando quod in possessionibus Teltsaco videbar habere, preter id (quod) sicut pretestor, eedem possessiones cum om- nibus suis pertinenciis a karissimo domino Chvnrado venerabili Fri- singensi episcopo sunt obligate, pro Ix marcis Landestrostensis monete in festo beati Georgii iuxta Marchie consuetudinem redimende, hac adiecta forma vt earundem possessionum proventus, quamdiu a me redempte nen fuerint, pereipiam absque 'peceato, quandocunque vero prenotata pecunia mihi vel 'meis heredibus :stcüt premissum 'est, in festo beati Georii oblata fuerit pro solucione, prefate possessiones qualibet occasione postposita ad dominium ecelesie Frisingensis libere reuertentur. In euius rei testimonium presentem paginam meo sigillo volui roborari. Aderant autem huie tractatui Eberhardus Werdensis et Bernhardus Mosburgensis prepositi canonici Frisingenses, Hein- ricus, Livpoldus et Vlrieus fratres mei de Seherffenbereh, Heinricus Vagenarius, Perchtoldus de Gurkenvelde, Heinricus de Werde et alii quam plures. Acta sunt hee in Gutenwerde anno gracie M.CC.LII., III. idus Julii.

Cod. 191, f. 13, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1[/2, 10, Nr. 20.

164.

(1959), 30. Juli, Biber. Bischof Ulrich von Seckau überträgt das Richter- amt in dem Streite zwischen Bischof Konrad von Freising und Herzog Bern- hard von Kärnten an Dechant P. und Chorherrn R. von Seckau.

Vlricus dei gratia Secowensis episeopus. Dilectis in Christo fra- tribus P. decano et R. canonieo eiusdem eeclesie salutem et frater- nam in domino karitatem. Mandatum domini pape recepimus in hec verba :

Folgt nun der Auftrag Papst Innocenz IV. ddo. (1252), 21. Jünner, Lyon (Nr. 159).

Quia vero citatis peremptorie partibus in Judenbure proxima die Veneris post ad Vincula Petri non possumus eidem cause in- teresse personaliter, aliis negotiis legitime prepediti, vobis in ipsa causa committimus vices nostras, discretioni vestre mandantes aucto- ritate qua fungimur, quatinus in eadem ratione previa procedatis

161

super illa quod canonicum fuerit statuatis, diffinitiua tamen nobis sententia reseruata. Datum in Pyber, III. kal. Augusti.

Aus Urkunde der Beauftragten ddo. 1252, 16. Aug., Judenburg (Nr. 166), vgl. diese; Meichelbeck 11/2 12, in Nr. 22.

165.

1252, 4. August, Lack. Bischof Konrad von Freising vergleicht sich mit Gerloch von „Hertenberch“ wegen erlitener Schäden und wegen der Ge- fangennahme einiger Leute desselben.

Nos Chvnradus dei gracia Frisingensis episcopus presencium fenore tam presentibus quam futuris notum facimus vniuersis, quod post multam inter nos et Gerlhohvm (de Hertenberch?) ministerialem dueis Karinthie agitatam discordiam cum eodem G. (in formam p)aeis et concordie rediuimus in hune modum, videlicet quod Alber- tum mili(tem . . . .)te et Ottonem filium Meinhalmi de Zevra quos ho- mines nostri occasione pre(fate?) dissensionis [et] discordie capti- uarant, a vinculis feeimus enodari, (su)b tali siquidem certitudine adiuncta primitus et premissa quod idem G. sine (omn)i scrupulo coac- tionis, nude pariter et aperte omnem materiam rancoris, adii...... ac ipso (G.) vel a suis conceptam per pacis osculum postposuit et remi- sit, sub pena du(cen)tarum marcarum Laibacensis monete promittens quod deinceps ab omni genere (dam)pnorum, grauaminum et iniuria- rum que nobis et ecelesie nostre ipse G. et sui hactenus irrogare eonsweuerant, ex nunc usque in.antea debeant inuiolabiliter absti- nere, pro quibus vtique dampnis, grauaminibus et iniuriis euitandis idem G. de dictis cc marcis fideiussoriam prestitit caucionem, eo pretextu racionis quod si ipse G. vel sui in aliquo genere graua- minum nobis uel nostris irrogatorum culpabiles per rei euideneiam reperiantur, vel si quispiam nostrorum ministerialium nostro nomine per iusiurandum interpositum ipsum G. negantem conuicerit, idem G. requisitus et monitus post admonicionem infra vnius mensis spa- eium secundum estimacionem et quantitatem irrogati nobis dampni .sa- tisfactionem et emendacionem debitam nobis et nostris sub premissa

Fontes. Abthlg. ii. Bd. XXXI. 11

162

pena.ce marcarum tenebitur exhibere. Verum si forte talis eulpa uel tam ardua causa emerserit, pro cuius qualitate sev quantitate noster officialis qui pro tempore fuerit, emendacionem congruam vel satis- factionem sufficientem ab eodem G. et suis habere nequiuerit, huius- modi culpa vel eausa donec ad nostrum aduentum (insta)ntem quieta permaneat et intaeta. Qui seilicet G. post nostrum (de Car- niola?) reditum infra dies xiiij se nostro presentabit conspectui,

nobis......eeeeee IRI quemadmodum qualitas eulpe......-- ern TM .... Serum aut nominum expressio... «cler nnn talis est, Heinrieus de Seharf-

fenberch pro c mareis, Gerlhobus de Stein pro quinquaginta marcis Marchwardus de Chvlm pro viginti quinque et Gerlohus Vngarus pro viginti quinque mareis nobis caucionem fideiussoriam prestiterunt. Insuper prelibatus G. de Hertenberch iureiurando laudauit firmiter et promisit, quod bona fide ac summo studio vna nobiscum aput nobi- lem Wrum dominum Vlricum filium Bernhardi illustris ducis Karinthie laboret optinere, quod eiusdem domini Vl. accedente consensv et voluntate castrum Hertenberch cum hominibus et (cunc)tis attinenciis et vniuersas possessiones quas iure proprietatis vel quas (ab) eccle- sia nostra iure fevdali possidet, per manus vxoris sue ac liberorum

suorum (et) confirmacionem dieti domini Vl. ducis Karinthie [filii?]

in manus nostras obligauit, (ita) videlicet si ipse G. de Hertenberch vel sui seeundum prelibatam formam nos et (nostros) in parte aliqua decetero grauauerint, dietum castrum eum hominibus et cum (omni- bus at)tineneiis et eunete possessiones sieut premissum est, ad n(os et nostram) ecelesiam sub memorati dueis presidio pleno iure deuol- uantur. Ceterum si idem dominus dux huiusmodi obligacionem ad- mittere recusauerit, aliam eaueionem posse ipsius G. non excedentem

quam adinuenerimus, nobis sepedictus G. (certi)fiet et prestabit sub

pena pecunie supra notate. Preterea secundum arbitrium videlicet Heinriei de: Scharffenberch et Heinriei Vagenarii pro parte nostra et Gerlohi de Stein et Marchwardi de Chvlm pro parte altera pro- mulgatum, idem G. de Hertenberch pro refusione dampnorum iiij marsos (ut)puta in Drag vnum, item in Schebelach iiii, in Harde quinque nobis publiee tradidit et donauit, protestans sub vineulo iurgmenti quod vxore sua et heredibus consencientibus libere posset esiidem facere donacionem, quos nos sibi et vxori sue ac liberis iure feodali eontulimus in instanti. In huius itaque rei testimonium

163

presens paginam nostri et Heinriei de Scharffenberch et ipsius Ger- lohi de Hertenberch et Gerlohi de Stein et Heinriei de Vagen sigil- lorum est munimine roborata. Acta sunt hec anno domini M.CC.LII, Il. nonas Avgusti, indictione X., apud Lok.

Cod. 191, f. 8, durch Nässe zuweilen sehr beschädigt, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II/2, 10, Nr. 21.

166.

1252, 16. Aug., Judenburg. Dechant P. und R., ehemals Propst zu Seckau, beauftragen den Propst von Öberndorf mit der Publication des Bannes Herzog Bernhards von Kärnten und des Interdictes über gewisse Orte.

Magne discretionis ac prudentie viro venerabili... preposito in Oberndorf P. decanus et R. quondam prepositus Secöwensis ecelesie salutem in omnium saluatore. Noueritis nos litteras venera- bilis patris et domini nostri Vlrici Secówensis episcopi in hunc mo- dum recepisse:

Folgt nun die Zuschrift Bischof Ulriche von Seekau ddo. (1252), 30. Juli, Biber (Nr. 164) mit dem Inserte des Auftrages Papst Innocenz IV. ddo. (1252), 21. Jän., Lyon (Nr. 159).

Sane cum mandatum nobis traditum teneamur pro viribus adimplere, partibus supradictis legitime citatis et termino peremp- terio aput Judenbure prefixo nobis pro tribunali sedentibus venera- bilis episeopus Frisingensis per legitimum procuratorem comparuit,

qui inquam procurator coram nobis legitimis monstrauit documentis .

dictum ducem peremptorie fuisse citatum et citationis litteras rece- pisse, prefatus vero dux nec per se nec per procuratorem éompariit aliqualem. Quapropter quamquam contra dictum ducem tamquam eontra contumacem et rebellem procedere potuissemus de rigore iuris, sue tamen nobilitati et magnitudini deferentes excommunica- tionis et iuterdieti sententias in personam ipsius ducis et in terras suas ad quindecim dies post peremptorium terminum: elapsum ferre distulimus ad ipsius dueis eontumatiam emendandam. Cum igitur ipse dvx iam dietis xv " diebus expeetatus nec per se nee per defen- sorem compareret, et dieti episcopi procurator instanter peteret wt contra sepe dictum ducem seeundum iuris ordinem procederemus,

11*

164

nos habito consilio dieti domini nostri episcopi Secöwensis et aliorum virorum diseretorum nohilem virvm Bernhardum illustrem ducem Karinthie seniorem excommunicamus et ciuitates ipsius videlieet ad sanctum Vitum, Volkenmarete, Klagenfort, Landestrost cum castris earundem ciuitatum ecclesiastico subponimus interdicto, subtrahentes. in ipsis ciuitatibus et castris omni(moda) ecclesiastica sacramenta preter penitentias morientium et baptismata paruulorum. Insuper omnia loea et parrochias in quibus ipse dux presentialiter fuerit, simili modo sub interdicto ponimus quamdiv dictus dux moram fece- rit in eisdem. Vnde auctoritate qua fungimur, vobis mandamus sub pena officii et beneficii vestri firmiter precipientes, quatenus dietas excommunicationis et interdicti sententias per nos latas in personam memorati ducis et eiuitates suas antedietas cum castris per totam Karinthiam sollempniter publicetis, publicando etiam quod in quacum- que parrochia idem dvx personaliter fuerit, vt in eadem tota parro- chia medio tempore non fiant diuina et alia sacramenta ecclesiastica preter penitentias sicut premissum est, morientium et baptismata par- uulorum. Que inquam sacramenta ecclesiastica dictis ciuitatibus cum eastris per nos esse subtracta legitime nvntietis, et hoe vobis sub dicta pena officii et beneficii vestri districte precipimus et manda- mus. Datum apud Jvdenbure anno domini millesimo dueentesimo quinquagesimo secundo, XVII. kal. Septembris, decime indictionis.

Orig. Pgt, angehgt. Sigel ausgerissen, k. Reichsarchiv zu München: Meichelbeck 11./2, 12, Nr. 22.

167.

1953, 20. Ján., Wien. König Otakar von Böhmen, Herzog von Österreich, beurkundet, dass Bischof Konrad von Freising die Vogtei über Enzeredorf von Ulrich von Pülichsdorf gelöst habe und dass, da sie nun an ihn gekommen, er | nicht mehr als jährlich 30 Pfund Wiener Pfenn. Gebühr davon nehmen wolle.

Nos Ottacharus dux Austrie et Styrie et marchio Morauie notum esse cupimus vniuersis presens scriptum inspecturis, dilectum domi- 'num et amieum nostrum Chunradum venerabilem Frisingensem epis- eopum coram nobis in iudicio residentibus presentibus fratribus de Pilchdorf legittimis documentis comprobasse, quod a domino Vlrice de Pilehdorf pie memorie patre predictorum fratrum aduocaciam in

165

Enzinstorf pro quingentis talentis Wiennensis monete eompararit et quod de eadem pecunia integraliter pagatus fuerit, predictus Vlrieus coram domino Friderico clare memorie tune duce Austrie est publice protestatus, iam dieto domino duci prenotatam aduocaciam sine omni eontradictione libere resignando. Cvm igitur ex hiis prefata aduocacia in potestatem et dominium domini episcopi transisse dinos- eatur, eam nobis et heredibus nostris commisit perpetuo, tali pacto vt in signum honoris pariter et laboris quem pro defensione ipsius loci et aliarum possessionum et hominum pertineneium ad eeclesiam Frisingensem qui in terminis nostri sunt dominii constituti, xxx talenta in Purifieacione beate virginis nobis et non amplius singulis annis persoluantur et quod nulli uiuenti uel uicturo feodali tytulo sepedic- tam aduocaciam conferre debeamus, sed conseruatam nostris vsibus quemadmodum inter dietum dominum nostrum et nos est constitutum, £ontenti erimus et promisimus annis singulis pecunia memorata. Vnde vt singula que circa nos faeta sunt, virtutis amore per dominum nostrum supradietum et nostra promissio de non dando aduocaciam predictam certa sint et gaudeant memoria sempiterna, presens scrip- tum in euidens testimonium et cautelam sigillorum nostrorum muni- mine et subseriptis testibus mandauimus roborari quorum nomina sunt hee, Heinricus pincerna de Habechspach, Heinricus de Lichten- stein, Otto de Has(el)awe, Rappoto de Valehenberch, Chunradus de Zekkingen, Chvuradus de Hintperch, Wolfgerus de Paröwe, Otto de Valchunschirichen, Eberanus de Erasprunne Australes, dominus Benisehius, dominus Siralo, dominus Janzo Boemi et alii quam plures. Aeta sunt hee Wienne in domo nostra, anno domini mille- simo CC. LIIL, XIII. kalend. Febr., XI. indictione.

Cod. 191, f. 44, k. Reichsarchiv zu München ; Meichelbeck 1L/1, 39.

168.

1953, 7. März, Krainburg. Herzog Ulrich von Kärnten vergleicht Bischof Konrad von Freising mit Heidenreich von Halleck, dessen ehemaligem Amt- - manne zu Lack.

Quum humanum genus potius ad discentiendum(!) quam ad eoncordandum pronius esse dinoscitur, summa requirit necessitas, vt sopita qualibet discordia pene alicuius in scriptis redacte pretendatur

166

gladius cuius metu discentire volentium sinister animus debitis ieti- bus retundatur. Nos igitur Vlricus dei gracia fllius serenissimi dueis Karinthie ac dominus Carniole sub serie protestationis patefacimus tam presentibus quam futuris, quod eum dominus C. venerabilis in Christo pater et amicus noster Frisingensis episcopus Heidenrieum de Helke post resignacionem officii de Lok cui eundem prefecerat, peracta racione cum eodem pro quibusdam debitis in quibus eidem episcopo idem Haid. debitor remanserat, et etiam pro domino Hainrico de Scherffenberch, preeepit per Wernherum de Lok tune officialem sub pretentu sue gracie captiuari et retineri tam diu captiuatum, donec idem Haiden- ricus per solucionem debitam satisfaceret de debitis vniuersis, et etiam donee dietus H. de Seherffenberch prefatum dominum epis- copum ab inpeticione Sivridi de Merinberch pro quibusdam debitis redderet absolutum. Pro quibus idet dominus episcopus ad evndem $. se bona fide obligauerat pro H. de Scherffenberch memorato, nec etiam post vniuersum persolutum debitum et post procuratam et optentam absolueionem apud iam dietum S. de Merenberch, nisi suf- ficienti securitate coram nobis primitus prestita et firmata inimieitiis que vrvéh dieuntur, pro eadem captiuitate in posterum reuiuiscendis eundem Haid. a uinculis aliquatenus enodari, tam prelibatus H. de Scherffenberch quam idem Haidenrieus de Heleke in nostra presencia constituti fidei et iuramenti interposicione ac sub pena cce marea- rum in manus nostras firmiter promiserunt, qued non oecasione pre- tacte captiuitatis tam eorum quem aliorum ipsis consanguinitate atti- mentium (opere) uel consilio dieto domino episcopo Frisingensi et supra memorato Wernhero et fratribus suis nec non et ceteris Frisin- gensis ecclesie fidelibus grauamen, dampnum uel malum aliquod inper- petuum suseitetur, et ad hoe procurandum et obseruandum pro illis cec marcis sepe dietus H. de Scherffenberch suas possessiones sitas in Carniola et ipse Haidenricus suas quas habet in Carinthia, nobis obli- garunt, easdem cec marcas siquis illorum in hae parte sue fidei tenorem et sui iuramenti prestiti uiolare presumpserit, ante memo- rato domino episcopo persoluendas. Vt autem iam dieti domini epis- €opi simus in eadem pecunia debitores, sub lucida et aperta protesta- tione presentem paginam in huius rei testimonium tradidimus nostri pendentis sigilli munimine roboratam, &dicientes vt tam prefatus Hainricas de Scherffinbereh quam Gerlochus de Hertenberch eandem paginam ad moioris roberis fortitudinem eorum sigilli signaculo con-

4167

signarent. Testes autem qui huic interfuerunt negocio sunt tales, Perhtoldus de Newenburch, Jacobus de Gvtenberch, Wilhelmus de Minchendorf et Gebhardus de Gvttenawe. Datum in Chrainburch, anno domini M. CC. LIIL, indictione XI, nonis VII. Martias.

Orig., Pgt., drei anhgde. Sigel, k. Reiehsarehir zu München; ebend. auch in Cod. 191, f. 6 —7, mit unwesentlichen Abweichungen im Texte und in den Namensformen, doch sonst durch Nässe sehr schadhaft; vgl. Meichelbeek II/1, 40 und Abdruck im Arch. f. Kde. österr. G.-Quellea XXVII. 79, Nr. 17.

169.

1253, 26. Aug.,s. Veit i. Krnt. Herzog Ulrich von Kürnthen verfügt

betreffe der Theilung der Kinder aus der Ehe Wulfinge von Lack genannt

Raobel, eines freising. Ministerialen, mit seiner Ministerialin Richart, Tochter Wilhelms von Minckendorf.

Ne processu temporis gesta hominum imprimenda memorie obliuionis periculo subiacere debeant, prudentum virorum sagacitas adinvenit, vt ea perhennentur apicibus litterarum. Nos ergo Vlricus dei gracia sereni Bernhardi ducis Karinthie filius ae dominus Car- neole per presens scriptum publiee protestamur, quod liberorum quos Wülfingus de Loka dictus Raebel ministerialis Frisingensis eccle- sie per Rihkardem filiam Willelmi de Minkendorf nostram ministe- rialem genuerit, dimidia pars eodem debet iure pleno ecelesie memo- rate, ita quod eorundem Wülf. et Rihk. liberi iure communi posses- siones proprietarias eos ab vtraque parente contingentes debeant quiete ac lieite possidere. In euius rei testimonium presentem pagi- nulam impressione nostri sigilli voluimus roborari. Acta sunt apud sanctum Vitum ciuitatem Karinthie anno gratie millesimo CC. quin- quagesimo tereio, VII. kalendas Septembris, XI. indictione.

Orig., Pgt., anhgd. stark verletztes Sigel, k. Reichsarchiv zu München;

ebend. auch Cod. 191, f. 7’, und daraus in Archiv f. Kunde österr. G.-Quellen XXVIL, 210, Nr. 18.

168

170.

(1254), 15. März, Lateran. Papst Innocens IV. beauftragt den Bischof

von Seckau und den Propst von Völkermarkt, den Leichnam des gebannten

Grafen von Tirol ausgraben und ausserhalb des Friedhofes beerdigen u

lassen und überhaupt dem Bisthume Freising Genugthuung an seinen Schäden zu verschaffen.

Innocentius (episcopus serus seruorum dei) 1). Venerabili fratri episcopi Secovensi et dilecto filio... preposito de Folkemart Salz- bvrgensis dyocesis salutem et apostolicam benedictionem. Ex parte venerabilis fratris nostri episcopi Frisingensis fuit propositum coram nobis, quod licet quondam comes de Tyrol pro dampnis ab eo eccle- sie Frisingensi irrogatis excommunicationis decesserit sentencia innodatus, nichilominus tamen corpus eiusdem est traditum eecle- siastice sepulture. Quo eirca diserecioni vestre per apostolica seripta mandamus, quatenus si est ita, idem corpus extumulari et extra Christianorum cimiterium dum modo ab aliis corporibus dis- cerni possit, proici facientes contradictores per censuram ecclesiasti- eam appellationi postposita eompescendo, nobiles mulieres Goricie et de... Hirzperch comitissas eiusdem comitis heredes, quod eidem ecclesie de huiusmodi dampnis satisfaetionem plenariam exhibeant, ut tenentur, monieione premissa per censuram eandem appellacione remota sicut iustum fuerit compellatis, non obstante si alieui de par- tibus hiis quod excommunicari vel interdiei aut suspendi (non pos- sint), a sede apostolica sit indultum. Datum Laterani, idibus Martii, pontificatus nostri anno XI.

Cod. 191, f. 79', k. Reicbsarehiv zu München.

171.

1254, 31. März, (Wien). König Otakar von Böhmen, Herzog von Öster-

reich, überträgt ale Ersatz des von den Ungarn erlittenen Schadens genannte

Dienstleute weiland des Grafen Albrecht von Weichselberg und des Vollfreien Preis an das Bisthum Freising.

In nomine patris et filii et spiritus saneti amen. Ottakarus dei gracia dominus regni Bohemie, dux Austrie et Styrie et marchio

] Der Codex hat einfach „etcetera“.

169

Morauie vniuersis Christi fidelibus in perpetuum. Quoniam que iustis et plis interdum ducti affectibus presenti tempore donant homines, non solum subrepens eneruat obliuio, immo eadem idem quandoque alii perniciose nituntur reuocare, infringere vel mutare auctrice que verita(ti)s est emula, leuitate, quapropter necessario et salubriter est inuentum, quod donaciones racionabiliter et rite faete (vt) in sue firmitatis perseuerent robore, scripti perpetuacione atque memoria perennentur. Illa autem digna precipue sunt aput homines firmitate, que aput eonditorem hominum auctoribus suis eterne felicitatis dona preparant sempiterna, sane quia decens esse iudicamus pariter et honestum, quod debeamus singulorum obsequia prouisionis oculis intueri et illerum commodo et vtilitati facilius intendere, qui pro honore nostro ampliando honera grauia et labores continuos susti- nent et propter terrarum nostrarum quietem et commodum obtinen- dum passi sunt rerum suarum dampnum pariter et iacturam. Tunc enim honor noster profectiua suscipit inerementa et fauore multi- pliei deeoratur, cum illos diligimus qui semper circa nos in sincere fidelitatis opere perstiterunt !), ex quibus vnum esse venerabilem patrem et. amicum nostrum dominum Chunradum Frisingensem epis- eopum non ambigimus qui eirea nos et terras nostras etiam cum rerum suarum ammissione in omni deuocionis et fidei constancia perstitit opere lucessente (!). Notum sit igitur vniuersis Christi fide- libus tam futuris quam presentibus bane paginam inspecturis, quod ex domine Margarete dilecte vxoris nostre consensu et bona ipsius voluntate plenariter accedente, ad instanciam et ob amorem dieti domini Frisingensis episcopi et precipue ob reuerenciam et honorem sanete dei genitricis virginis Marie que in Frisingensi ecelesia esse dinoscitur domina propicia et patrona, vniuersos homines cum eorun- dem heredibus qui quondam nobilis comitis Albrehti de Weiselberch et nobilis viri dieti Preis fuerant, qui nune vero ad eandem vxorem nostram iure hereditario et ex illa ad nos dinoseuntur tytulo donaei- onis facte propter nuptias deuoluti, siue sint militares sev populares aut euiuseunque sexus vel condicionis fuerint cum omni iuris et dominii plenitudine que in illos et eorum heredes nos et dicta vxor nostra habere dinescimur, memorate Frisingensi ecclesie nos et eadem vxor nostra donamus libere in perpetuum possidendos et hoe

] Codex hat prestiterunt.

170

facimus in recompensacionem dampnorum que per cedem, incendium et rapinam prelibatum dominum eiusdem ecclesie episcopum in suis prediis et hominibus propter nos a rege Vngarorum ‚recognoseimus recepisse. Vt autem presens nostra donacio maius robur suscipiat, aliquorum supradietorum hominum nomina quos secundum .pretae- iam formam vna eum prefata vxore nostra donauimus, sepe diete ecelesie duximus exprimenda que sunt hec, primo milites videlicet Alkerus de Reutenberch, item Heinricus et frater suus de Werde, item Rudolfus de Nazenvelt, item Vlricus, Gotfridus, Marquardus et Wulüngus de Preisekke, item Gebhardum(!) iudicem et fratrem eiusdem de Gütenwerde, item parentelam illam que sumpsit originem de genere illorum qui dicuntur Chauzer, item aliam parentelam que est de genere illorum de Preutenowe ceterosque vniuersos quibuscunque voeentur nominibus aut in quocunque loeorum habitent et morentur : dum tantum sint de familia et de domo aut quondam fuerint illorum quos prediximus, videlicet nobilis comitis Albrehti de Weisselberch et nobilis viri dieti Preis, nos et antedicta vxor nostra donauimus supramemorate ecclesie Frisingensi, vt prelibato eiusdem episcopo et vniuersis eius successoribus omnia felicitatis seruicia cum summa et debita reuerencia exhibeant et honore. lgitur vt hec omnia tam aput nos quam aput posteros nostros rata et firma semper perma- neant et inconuulsa, presentem paginam ad euidens nostre et sepediete vxoris nostre donacionis testimonium conscribi feeimus et vtriusque sigilli pendentis munimine iussimus roborari. Ácta sunt hec anno in- carnacionis domini M. CC. LI, indictione XII, pridie kalend. Aprilis !).

Cod. 191, f. 39, k. Reighsarehiv zu München ; Meichelbeck II./1, 41. 3

172.

1254, 31. März, Wien. König Otakar von Böhmen, Herzog vom Öster-

reich, verkündet genannten Leuten, ehemals der Unterthanschaft zu Graf

Albrecht von Weichselberg und dem Vollfreien Preis, dass er sie an das Bisthum Freising übertragen habe.

O. dei gracia dominus regni Bohemie, dvx Austrie et Styrie et marchio Morauie, pariter et domina Margareta vxor sua dileetis earum

] Eine mutatis mutandis vollkommen gleich lautende Urkunde von Königin Mar- garetha ausgestellt vom selben Tage in Codex 191, f. 49".

171

fdelibus Alkero de Revtenberch, Heinrieo et fratri suo de Werd, Rudolfo de Nazzenvelt, Vlrico, Gotfrido, Marquardo et Wifingo de Preseke, Gerhardo judici et fratri suo de Gütenwerde et illis singu- lis et vniuersis qui sunt?) de duabus parentelis, quorum quidam dicuntur Chauzer, et quidam alii qui sunt de Preitenawe, ceterisque vniuersis quibuseunque vocentur nominibus aut in quocunque loco- ram habitent et morentur, qui fuerint de familia et de domo quon- dam nobilis eomitis Albrehti de Weihselberch et nobilis viri dieti Preis eorum gracie plenitudinem cum salute. Decens est pariter et honestum, quod debeamus singulorum obsequia prouisionis oculis intueri et illorum eomodo et vtilitati facilius intendere qui pro honore nostro ampliando onera nobiseum grauia et labores continuos susti- nent, et qui propter quietem et commodum pacisque bonum terris nostris obtinendum passi sunt rerum suarum graue dampnum pariter et iacturam. Tune enim honor noster profectiua suseipit inerementa et fauore multiplici decoratur, (cum) illos diligimus qui semper eirca nos et terras nostras in sincere fidelitatis opere perstiterunt, ex quibus vnum de prineipalioribus esse venerabilem patrem et ami- eum nostrum dominum Ch. Frisingensem episcopum non ambigimus, qui etiam eum rerum suarum amissione in nostris seruiciis cum omni deuocionis constancia et fidei puritate semper perstitit opere lucescente. Presentis igitur scripti serie notum vobis facimus tam singulis quam vniuersis, quod de communi consensu et de nostra vnamini voluntate ad instanciam et ob amorem dicti domini Frisin- gensis et precipue ob reuerenciam et honorem sancte dei genitricis virginis Marie que in Frisingensi ecclesia esse dinoscitur domina propicia et patrona, vos cum vestris heredibus qui quondam nobilis comitis Albrehti de Weiselberch et nobilis viri dieti Preis fueratis, qui nune vero ad nos estis iure hereditario deuoluti, siue sifis mili- tares sev populares aut cuiuscunque sexus vel condicionis fueritis, eum omni iuris et dominii plenitudine, que in vos et vestros heredes habere dinoscimur, memorate Frisingensi ecclesie donauimus libere imperpetuum possidendos, et hoe facimus in recompensacionem dampnorum que per cedem, incendium et rapinam prelibatum do- minum Frisingensem episcopum in suis prediis et hominibus propter nos a rege Vhgaroram recognoscimus recepisse. Quapropter rogan-

] Codex sicut.

172

tes volumus et mandamus, vt deinceps prefato domino Ch. venerabili Frisingensi episcopo et vniuersis eius successoribus cuncta exhi- beatis sincere fidelitatis seruicia cum summa et debita reuerencia et honore, discrecionis oculis salubriter intuentes quod statum vestrum non in peius sed in melius commutauimus et quod vestram condicio- nem aput omnes et per omnia et in omnibus fecimus meliorem. Datum Wienne anno domini M. CC. LillL, indictione XII., pridie kal. Aprilis.

Cod. 191, f. 58, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1[/2, 13, Nr. 23, unvollstündig.

173.

(1254), 5. Juli, Assisi Papst Innocenz IV. beauftragt den Bischof von

Freising den Legaten Velasco, welcher zur Friedensvermittlung zwischen

Böhmen und Ungarn nach Österreich gehen werde, mit Rath und That zu unterstützen.

Innocentius episcopus seruus seruorum dei. Venerabili fratri... episcopo Frisingensi episcopo salutem et apostolicam benedietionem. Si considerarent ut expediret, guerarum diserimina dimicantes, cum hinc inde uix aut nunquam nisi animarum perieula, excidia persona- rum et rerum dampna reportent, ab earum forsan inchoatione uel saltem exercitio abstinerent, Sed quia quosdam sie plerumque im- petus furoris inuoluit, ut eo plus se bellis exereitent quo magis ipso- rum non sine amaritudine detrimenta degustant, oportet nos qui non tam puri hominis quam ueri dei uicem in terris gerimus, partes nostras eontra talia interponendo discrimina remouere scandala, sedare litigia, reuocare ad concordiam diseordantes. Accepimus siquidem ueridica relatione multorum, quod cum karissimi in Christo filii nostri . . . Vnga- rieet... Boemie reges illustres et nobilis uir P. eiusdem regis Boemie natus dux Austrie fuerint se hactenus tanquam consanguinei affectione mutua prosecuti, nuper inter eos adeo scintilla discordie sufllante ini- mieo humani generis est suecensa, ut quos antea familiaris decorabat dilectio et familiaritas confouebat alterna, tempestatis exagitet spiri- tus et in profundum uorago iurgiorum absorbeat, dum ad non neces- saria bella sed pernitiosa prorsus insurgunt et congrediuntur, ad inuicem inuocato quod nephandius est, auxilio paganorum, sicque fit

173

quod eis propria regna predantibus et depopulantibus cireumpositas regiones terra remanet habitatoribus prodolor, desolata. Quia uero nostre sollieitudinis interest, ut nos qui disponente domino uniuer- sali regimini presidemus, ex officio nostro pro eo maxime quod eeclesie que inde consueuerunt nunc ledi, nunc destrui, preseruentur et Christianus populus taliter non perdatur, tantis occurramus peri- eulis remediis oportunis, regibus et duci dirigimus seripta nostra, ut ab huiusmodi guerris penitus desistentes sic ad ueram pacem et non fietam concordiam reuertantur, quod exinde apud deum et homines ualeant non immerito commendari. Nos enim dilectum filium fratrem Velascum de ordine Minorum penitentiarium nostrum ad partes illas ad reformanda inter ipsos pacis federa destinamus, dantes ei co- gendi eontradicetores et rebelles per excommunicationis in personas et terras ipsorum interdicti sententias plenariam potestatem, non obstante si eis ab apostolica sede concessum sit, ut in ipsos seu terras ipsorum non possint huiusmodi sententie promulgari. Quocirca fraternitati tue per apostolica seripta mandamus, quatinus inter- ponens ad predictam pacem efficaciter partes tuas eidem peniten- tiario des ad id fauorem, consilium et auxilium oportuna, ita quod proinde tuam diligentiam et sollicitudinem dignis in domino laudibus commendemus. Datum Asisii, III. nonas Julii, pontificatus nostri anno vndecimo.

Orig., Pgt., Bulle ausgerissen, k. Reichsarchiv zu München.

174.

1254, 3. Aug. Freising. Graf Konrad von Hörnstein bestätiget dem Bi- schofe Konrad Il. von Freising den Empfang von 600 Pfund Pfennigen, als Verkaufspreis seiner freieigenen Güter und Unterthanen.

Ego Ch. comes de Herrantstein notum facio vniuersis, quod anno domini M. CC. LIIII., indictione XIIL, faeta racione inter me et dominum C. Frisingensem episcopum in die inuencionis sancti Ste- phani coram domino preposito et decano ecclesie maioris et coram magistro P. preposito ecclesie sancti Viti et domino Friderieo de Montelbano et Ch. et H. notariis protestatus sum pariter et confes- sus, quod dietus dominus meus episcopus sexcentas libras mihi ple- nariter persoluit pro quibus eidem vendideram tam predia quam

17%

homines meos qui me iure proprietatis eontingebant, et confiteor quod idem dominus meus episcopus in nullo alio mihi prorsus tene- tur.nisi solummodo in xxv libris. Acta sunt hec Frisinge, in camera sepedicti domini mei episcopi coram testibus memoratis.

Cod. 191, f. 30 u. 48’, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck IL/1, 42.

175.

1254, 24. Nov., Brixen. Bischof Bruno vom Brixen anerkennt, dass nach dem Ausspruche eines genannten Schiedsgerichtes das Patronat der Kirchen auf dem Gebiete von Innichen dem Bisthume Freising zustehe.

Qvoniam humani generis memoria oonstat esse labilis et caduca, necesse est ut gesta hominum que debent reseruari illibata in poste- rum, tam lingua testium quam testimonio perhennentur litterarum. Nos igitur Bruno dei gracia Brixinensis ecclesie episcopus vniuersis - Christi fidelibus protestando notum facimus tam presentibus quam futuris, quod dum inter dominum Chunradum venerabilem patrem Frisingensem episcopum e€ nos orta esset contentionis diseordia super iure patronatus quod se et suam Frisingensem ecclesiam habere auctoritate papalis autentici profitebatur in vniuersis eccle- siis sitis in fundo Yticinensis prouintie que ad ipsam Frisingensem ecclesiam iure proprietario noscitur pertinere, ambo de communi consensu in dilectos in Christo fratres videlicet Chunradum prepo- situm, Hainricum decanum et in Albertum canonicum Brixinensis eeclesie et in dilectum nobis et fidelem Arnoldum seniorem de Rod- nich taliter compromisimus, quod isti prefatam contentionem nostram deberent sacramento prestito dirimere atque diiudicare. Qui non solum ex fama quam a longe retroactis temporibus ab antiquioribus plurimum fidedignis audierant, immo etiam ex tenore cuiusdam papalis autentjei quod. tunc ab ipso domino Frisingensi in medium produce- batur, sufficienter informati sub eorum iuramenti uinculo ius patro- natus in memoratis ecclesiis ipsi domino Frisingensi episeopo et eius svecessoribus omnimodis adiudicauerunt, et ita prefibatus Frisingensis episcopus eoram nobis et capitulo nostro et ministerialibus Brixinen- sis ecelesie prefatas ecelesias in fundo Yitieinensis prouintie suas tam per papale autenticum quam per dicta dietorum testium optinuit et euicit. Ne autem huiusrhodi optentio uel euictio valeat in posterum

175

per nos uel nostros successores in dubium reuocari, sepedicto domino Frisingensi episeepo in testimonium sue optentionis et euietionis presentem tradidimus paginam nostri et chori Brixinensis eeclesie sigilli zmunimine roboratam. Acta sunt hec coram nobis et eapitulo et ministerialibus nostris apud Brixinam in ecclesia maiori, anno domini M. CC. LIIII., indictione XIL, VIII. kal. Decembris.

Orig. Pgt., 2 anghgte. Sigel abgefallen, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck IL/2, 43.

176.

(1255), 27. April, Neapel. Papst Alexander IV. beauftragt den Abt von

Mölk und andere genannte Prülaten, den Streit zwischen dem Bischofe von

Freising und dem Priester Wisint von Wien: betreffs der Kirche zu Propst- dorf zu entscheiden.

Alexander episeopus seruus seruorum dei. Dilectis filiis .... Medlicensi et ...... Scotorum Wienne abbatibus et .... preposito ecelesie Nevnburgensis salutem et apostolicam benedictionem. Que- relam uenerabilis fratris nostri . ... episcopi Frisingensis recepimus eontinentem, quod lieet ei sit ab apostolica sede indultum, ut in ecclesiis in territorio quod tecelesia Frisingensis in alienis dyocesi- bus obtinet, constitutis nullus institui debeat eius irrequisito assensu, niehilominus tamen Wisinto de Wienna presbiter Patauiensis 1) dyocesis fuit eo irrequisito qui requiri commode poterat, contra tenorem indulti huiusmodi per venerabilem fratrem nostrum epis- eopum Patauiensem in ecclesia de Probstorf sita in territorio quod habet dicta Frisingensis eeclesia in ipsa dyocesi, institutus, qui eam detinet in ipsius episcopi preiudieium et grauamen. Ideoque disere- cioni uestre per apostolica seripta mandamus, quatenus uocatis qui fuerint euocandi et auditis ‚hine inde propositis quod canonicum fuerit, appellatione postposita decernatis, facientes quod decreueritis, per censuram ecclesiasticam firmiter obseruari, testes autem qui fue- rint nominati, si se gratia, odio uel timore subtraxerint, per censuram eandem appellatione cessante eogatis veritati testimonium perhibere, non obstante si aliquibus apostolica auctoritate est indultum, quod

] Des Document hat pater.

176

interdici, suspendi uel excommunicari non possunt, per litteras apo- stolicas non facientes de indulto buiusmodi mentionem. Quod si non omnes hiis exequendis non poteritis interesse, duo vestrum ea nichilo- minus exequantur. Datum Neapolis V. kal. Maii, pontificatus nostri

anno I.

Aus dem Gerichtsaete von 1256, 24.—27. Juni, Wien (Nr. 182), vgl. diesen; Meichelbeek IL/2, in Nr. 181/1, p. 110.

177.

(255, vor Octob, ..... ) Abt Ph(ilpp) von den Schotten in Wien

lehnt in einem Schreiben an seine vom Papste ernannten Mürichter ab, in

dem Streife mwischen dem Bischofe von Freising und Priester Wisinto von Wien um die Pfarre zu Propstdorf das Bichteramt zu übernehmen.

Dilectis in Christo fratribus et amicis ... abbati Medlicensi et,... preposito Nevnburgensi Ph. abbas Scotorum in Wienna fraternam in domino karitatem. Cum cause que vertitur inter domi- num nostrum Frisingensem episcopum et Wisintonem presbiterum de Wienna super ecclesia in Probstorf, uobis et nobis ab apostolica : sede commisse 'interesse non possumus nec uelimus, consulimus et petimus ut secundum quod ab apostoliea sede habetis in mandatis, in eadem causa procedatis, scientes quod eausas inviti sucipere non cogimur.

Aus dem Gerichtsprotokolle von 1284, 6. Juni, Regensburg (Nr. 183) vgl. dieses; Meichelbeek IL/2, in Nr, 191/1, p. 210.

178.

(1255), 3. Oct., Klosterneuburg. Prepst Konrad von Klosterneuburg,

als päpstlich ernannter Richter im Streite zwischen dem Bischofe von Freising

und dem Priester Wisinto von Wien, ernennt den Prior von Melk zu seinem Stellvertreter im Richteramte.

Chvnradus dei gratia prepositus Nevnburgensis dilecto in Christo fratri .... venerabili priori ecclesie Medlicensis salutem in omnium saluatore. Cum causae que vertitur inter dominum nostrum Frisingensem episcopum et Wisintonem presbiterum. super eeclesia

177

in Probstsorf nobis et venerabilibus .... Medlicensi et .... Seo- torum in Wienna abbatibus per sedem apostolieam eommisse, prout ex rescripto apostolico quod apud dietum venerabilem abbatem Medlicensem si expedit, requiratis (patebit), arduis ecclesie nostre negociis impediti interesse non possimus, uobis in ipsa causa termi- nanda committimus totaliter vices nostras. Datum in Nevnburch, V. non. Octobris.

Aus dem Gerichtsprotokolle von 1284, 6. Juni, Regensburg (Nr. 0843. egl. dieses; Meichelbeek 11/2, in Nr. 181,1, p. 116.

179.

(1255), 22. Oct., Wien. Abt (Ortolf) von Melk und der Prior daselbst,

ale delegirte Richter in dem Streite des Bischofs von Freising mit Dechant

Wisinto von Wien um die Kirche zu Propstdorf, verschieben den bereite ange- setzten Gerichtstag auf Weiteres.

De mandato iudieis delegati venerabilis abbatis Medlicensis et prioris eiusdem ecclesie subdelegati venerabilis prepositi de Nevn- burch, eitacione facta per dietos abbatem et prepositum inter uene- rabilem patrem et dominum Frisingensem episcopum ex vna parte et dominum Wisintonem decanum de Wienna ex altera super eccle- sia in Probstorf peremptorie ad ciuitatem Chremensem proxima feria sexta post instans festum Ümnium sanctorum consencientibus parti- bus predietis terminus diete citaeionis taliter prorogatur, vt post receptionem litterarum ipsorum abbatis et prioris infra xiiij dies diete partes se dietorum abbatis et prioris debeant se(!) conspectui presentare de obiectis ad inuicem responsure, induciis autem tam Weliberatoriis quam aliis partibus competentibus ipse partes ad inui- cem renuneiarunt. Vt hiis autem plena fides habeatur, nos dei gratia abbas ecelesie Medlicensis iudex delegatus domini pape presentem eedulam nostri sigilli munimine roboramus. Ego prior eeclesie Med- lieensis subdelegatus venerabilis prepositi de Nevnburch eum pro- prium sigillum non habeam sigillum, mei conuentus huic cedule appendo. Ego Wernhardus notarius dicti abbatis de mandato abbatis et prioris hec omnia seripsi et in presentem formam redegi. Datum Wienne, XI. kal. Nouembris, presentibus testibus Alberto capellano

Fontes. Abth. Il. Bd. XXXI. 12

178

dicti abbatis, decano de Nevnburch, Dietrico de Timinge, Levpoldo de Ramsholtzpach (!), Ewerhardo, Wolflino incisore.

Aus dem Gerichtsprotokolle von 1256, 24.—27. Juni, Wien (Nr. 183), vgl. dieses; Meichelbeck IL/2, Nr. 181,1, p. 111.

180.

1256, 9. Febr., Lateran. Papst Alexander IV. ersucht den Bischof von Freising, dem Bischofe von Trient gegen die Angriffe Exxelins (da Romano) beizustehen.

Alexander episcopus (seruus seruorum dei). Venerabili fratri... episcopo Frisingensi salutem et apostolicam benedictionem. Sua nobis venerabilis frater noster ... "Tridentinus episeopus conque- stione monstrauit, quod Ezelinus dei et ecclesie inimieus ipsum et ciuitatem Tridentinam continuis incursibus non desinit inpugnare. Cum igitur in dyocesi Brixinensi quasdam possessiones et redditus habere diearis et ad subueniendum super hoe eidem episeopo tanto propensius te ac alios prelatos intendere deceat, quanto idem perfi- dus fidem katholieam et libertatem ecclesiasticam instaneius persequi non desistit, fraternitatem tuam rogamus, monemus et hortamur, attente et per apostolica seripta tibi mandantes, quatinus attendens prouide quod tua res agitur paries eum proximus ardet, eidem epis- copo eontra prefatum perfidum pro nostra et apostolice sedis reue- rencia quociens ab ipso super hoc requisitus fueris, inpendas fauo- rem, eonsilium et auxilium oportuna, non permittens aliquos sue iurisdietioni subditos seu alios quoseunque in subsidium eiusdem Ezelini uolentes accurrere per tuum transire districtum, eis obstacula potenter et uiriliter opponendo, preces nostras et mandatum in hac parte taliter impleturus, quod idem episcopus eas per effectung operis sibi senciat profuisse nosque proinde tue deuocionis prompti- tudinem merito conmendemus. Datum Laterani, V. idus Februarii, pontificatus nostri anno secundo.

Cod. 191. f. 80', k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck II./1, 46.

179

181.

(1256), 8. Juni, ..... Abt O. von Melk und der Prior M. daselbst laden

als Richter in dem Streite zwischen dem Bischofe von Freising und Wisinte

Priester zu Wien, um die Kirche in Probstdorf den Letzteren auf genannten Tag und Ort vor ihr Gericht.

O. dei gratia Medelicensis eeclesie abbas domini pape iudex delegatus et M. prior eiusdem eeclesie subdelegatus venerabilis pre- positi ecelesie Nevnburgensis Wisintoni presbitero de Wienna salu- tem et sinceram in domino caritatem. Ad memoriam uestre prudencie reuocamus, qualiter nostras peremptorie citacionis litteras quibus papale reseriptum intersertum fuerat, recepistis et quomodo de con- sensu uestro et Vl. proeuratoris reuerendi patris et domini Frisin- gensis episeopi diete citationis terminus per nos extitit prorogatus, videlicet vt si causa iuris patronatus ecelesie in Probstdorf inter reuerendum patrem et dominum Patauiensem et predictum Frisin- gensem episcopos non posset amicabiliter terminari infra xiiij dies post recepeionem litterarum nostrarum, dicto episcopo Frisingensi uel eius proeuratori, renunciatis omnibus induciis tam de faeto quam de iure uobis eompetentibus responderetis eoram nobis finaliter de obiectis. Cum igitur huius modi eausa per amicabilem compositi- onem sedari non valeat, vos ad nostram legittime preseneiam voca- mus apud Wiennam, proxima feria sexta ante festum beati Johannis | baptiste proximo futurum, locum et terminum peremptorium vobis statuentes ad respondendum prefato episcopo uel procuratori (eius) nec non aliis personis ad quos prefata causa pertinere dinoscitur, de vniuersis que nobis. Verum si dietum terminum atque loeum propter €ommoditatem parcium et nostram seu alium casum uariare contin- gerit(!), volumus et mandamus vobis ut similiter pro ut superius est expressum, ad loeum et terminum quem uobis per alias litteras nostras prefigere decreuerimus, veniatis. Datum VI. idus Junii.

Aus dem Gerichtsprotokoli von 1256, 24.—27. Juni, Wien (Nr. 183), vgl. dieses; Meichelbeck IL/2, in Nr. 181/1, p. 110.

12°

180

182.

1256, 9. Juni, Wien. König Otakar von Böhmen, Herzog son Österreich, bestütiqet dem Bischofe Konrad von Freising die Gerichtefreiheiten dessen ‘Hofes zu Wien, der Bewohner und der Hörigen desselben.

Otakarus dei gracia dominus regni Bohemie, dux Austrie et marchio Morauie omnibus Christi fidelibus imperpetuum. Dignum est et racioni consentaneum, ut amicorum nostrorum honesta peticio a nobis debeat in omnibus exaudiri et ipsorum quam cirea nos gerunt, sinceritas amplecti plus ceteris et foueri. Hine est quod dileeti domini et amici nostri Chunradi venerabilis Frisingensis epis- eopi peticionibus annuentes, ius et prerogatiuam quam predecessores nostri prineipes Austrie domui sue quam habet in Wienna, noscuntur eontulisse tenore presencium innouantes, confirmamus videlicet vt rector et hospes diete domus ac ceteri ipsam domum inhabitantes, nec non et omnes in dote capelle ipsius domus commorantes non nisi pro excessibus qui mortem vel pacis violacionem inducere videntur, a iudice ciuitatis ad iudieium debeant euocari, et tunc si eulpe qualitas id exposeit, de deli(n)quentis persona iudex ciuitatis se tantum intromittat, rebus et possessionibus rei saluis existentibus, que in ipsius episeopi vel eius quem ad hoe instituerit transeat potestatem. Si autem contra memorate domus vel capelle homines questionem quisquam mouere voluerit, coram prelibato episcopo uel eius in hae parte vicario eos conueniat, ab eo siquid iuris habuerit, plenar(i)e recepturus. Ipsis hominibus de sibi iniuriantibus a iudice ciuitatis rustitiam volumus exhiberi, prout dictauerit ordo iuris. Datum Wienne anno dommi M. CC. LVI., V. idus Junii, XIII. in- dictione. '

Cod. 191, f. 53, k. Reichsarchiv zu München; Meiehelbeck II./1, 46.

. 481

183.

1256, 24.—97. Juni, Wien. Adt (Ortolf) von Melk und M., Prior da- selbst, als delegirte Richter in dem Streite zwischen Bischof (Konrad) von Freising und Dechant Wisinto von Wien beurkunden die Aclen und Schritte, welche hinsichtlich der Zuerkennung der Pfarre Propstdorf an den oben genannten Gerichtstagen zur Verlesung kamen und vorgenommen wurden.

Anno domini M. CC. LVL, VIII. kal. Julii, in eeclesia sancti Petri in Wienna, presidentibus iudicibus delegatis domini pape vide- licet venerabili domino abbate de Medlico et priore eiusdem loei sub- delegato prepositi de Nevnburch, presidentibus (!) venerabili abbate Scotorum in Wienna, magistro Gerhardo plebano Wiennensi, magistro Heinrico de sancta Petronella, domino Ottone plebano de Valchen- stein et aliis multis, magister Vlricus procurator domini venerabili(s) episcopi Frisingensis et dominus Wisinto decanus Wiennensis de €ommuni consensu elegerunt notarium domini abbatis de Medlico ad eonseribenda aeta et alia omnia que occurrere possunt in eausa que uertitur super ecelesia in Probstorf inter predictum dominum epis- eopum Frisingensem et dominum Wisintonem decanum Wiennen- sem, quo faeto in eorundem presentia leetum fuit autentieum domini pape euius tenor talis est:

Folgt nun die Urkunde Papst Alexander IV., ddo. 1255, 27. April, Neapel (Nr. 176).

Eodem die lecta est ibidem littera citationis "cuius tenor talis est:

Folgt das Ladeschreiben Abt Ortolfs von Mólk ddo. (1256), 8. Juni, ..... (Nr. 181).

Deinde ibidem Vhrieus canonieus ecelesie sancti Andree qui se obtulit pro pracuratore domini episcopi Frisingensis in causa que Vertitur inter eum et dominum Wisintonem super predieta questione, fecit eaucionem coram eisdem iudicibus super rati habitione memo- tati domini episcopi Frisingensis per fideiussores videlieet magistrum Heinrieum de saneta Petronella et G. plebanum Wiennensem a feria vi. vsque in proximam feriam secundam nunc sequentem et sie ad- misso prefato magistro Vl. procuratore per dominum Wisintonem ob- datus est libellus cuius tenor talis est: |

182

Coram vobis domino abbate Medlicensis ecclesie iudice domini pape delegato et priore eiusdem ecelesie subdelegato prepositi Nevn- burgensis conquerendo proponit Vlricus eeclesie saneti Andree cano- nieus venerabilis episcopi Frisingensis procurator, quod dominus. Wisinto presbiter de Wienna ecclesiam in Probstorf in qua idem episcopus ius patronatus habet, in eius preiudieium et grauamen elam occupauit et detinet contra iusticiam occupatam, vnde petit dietus procurator, quatenus predicto Wisintone amoto de ecelesia prefata predietum episcopum uel ipsum procuratorem nomine ipsius episcopi in possessionem iuris quod in dieta habet ecclesia, cum vniuersis pertinentiis restituatis, saluo iure diminuendi uel addendi.

Item eum dominus Otto decanus de Nevnburch de iure non posset esse aduocatus Wisintonis memorati, de gratia in eadem eausa usque ad horam prandii est admissus, item eodem die eum peteretur a domino Wisintone quod responderet libello, respondit quod eeelesiam de Probstorf possideret nomine alieno, e contrario Vlrieus proeurator episeopi Frisingensis respondit, quod nee proprio nec nomine alieno dietus Wisinto haberet ius in ecelesia memorata, et ad hoe quod dominus Wisinto dixerat ea que supra dixerat, non dixisset animo contestandi litem, dixit magister Vlrieus proeurator nullam super hoc processisse protestationem, quod et verum est. In- super adicimus quod licet ad ürgentem instanciam actoris de iure debuissemus proeessisse ad interloquendum super premissis, vo- lentes tamen eum maturitate procedere, presertim ad conuincendam malieiam rei, proferendam sententiam distulimus de gratia usque in diem Lune proximo subsequentem, actoris per omnia saluo iure. Leetum fuit eciam ibi eo die quoddam instrumentum venerabilis abbatis de Medlico iudicis delegati et ... prioris eiusdem ecclesie subdelegati prepositi de Nevnburch cuius tenor talis est:

Folgt nun die Urkunde von (1255), 22. Oct., Wien (Nr. 179), die Verschie- bung des Gerichtstages betreffend.

Anno M. CC. LVL, VI. kal. Julii, in ecclesia saneti Petri Wienne. Cum super controuersia que vertitur inter Vlrieum procu- ratorem venerabilis episcopi Frisingensis et Wisintonem presbiterum de Wienna super super ceclesia de Probstorf, causa suspicionis eoram nobis esset proposita per ipsum dominum Wisintonem non

&

183

tanem probata, videlicet quod nimis fauorabiles essemus eidem episcopo, eui quidem episcopo debitam reuerentiam et fauorem geri- mus sine preiudieio tamen et grauamine partis alterius, deo teste ac ipsis assessoribus uidelicet magistro Gerhardo domini pape capellano plebano Wiennensi et magistro Heinrico de sancta Petronella, nee non aliis. viris seientibus, domini Wisintonis et aliorum alia etiam (ausa grauaminis allegata lite contestata fuit per dictum Wisinto- nem, videlieet quod dicto procuratori testimonium perhibuimus per litteras nostras super eo, quod predieti Wisinto et Vlricus procu- rator de communi consensu in presentia nostri iudieiis deliberatoriis et aliis ipsis competentibus ad invicem renunciarunt, que siquidem renunciacio Wienne in hospicio nostro fuit faeta publice, nos abbas Medlicensis iudex domini pape delegatus et M. prior eiusdem eccle- sie subdelegatus iudex prepositi de Nevnburch, communicato sapien- tum consilio pronuneiauimus, tales excepciones et predietas causas non fore admittendas et interloquendo pronunciamus non obstantibus appellaeionibus premissis et causis post litem contestatam contra iuris ordinem propositis ipsum Wisintonem dieto proeuratori legit- time respondere, maxime cum appellacio uel prouocacio dici non valeat que faeta est extra iudieivm in choro sancti Stephani in eecle- sia Wiennensi ex eo, quod idem dominus Wisinto postmodum eoram nobis quasi renunciando uoluntarie eo quod fecit cum aduersario, ex- ' pertus est in iure.

Eodem die VI. kal. Julii fuit reuocatus dominus Wisinto post appellationem quam emisit uiua uoce sine seriptis, et que- situm fuit ab eo si in aliquo esset grauatus, illud grauamen parati erant iudiees reuocare, et super hoc sepius requisitus nullam causam legittimam grauaminis assignabat.

Feria seeunda coram nobis iudicibus O. et M. priore eompa- ruit dictus Wisinto, deferens quandam appellacionem in scriptis euius tenor talis est:

Coram uobis viris venerabilibus domine abbas et prior Medli- censes super eo quod alter uestrum seilicet prior suo sigillo nec alio vsus me non citauit, solus in causa procedere non potuit, item quod non admisso aduocato meo tempus inueniendi aduoeatum alium mihi denegastis, item quod inducias deliberatorias et libellum conuencio- nalem negastis, item quod exceptiones dilatorias et peremtorias ne- gastis, item quod quadam littera cuius copiam non habui, sine mea

184

eonscientia ex parte uestri emanauit, que continebat quod induciis et exceptionibus mihi competentibus renunciarim, item quod uos habeo suspectos quod domm Frismgensi meo aduersario uimis estis familiaris, ad sedem apostolicam appello, apostolos peto, saluis aliis exceptionibus meis loco et tempore proponendis, salua mihi etiam appellacione premissa ad eautelam. Litteras eitationis recepi eoram. magistro Gerhardo plebano Wiennensi, Heinrico Ruteno, Marquardo, Chvnrado de sancta Katharina sacerdotibus et aliis.

Huius appellationis testes dominus Phylippus abbas Scotorum, magister Ger. plebanus Wiennensis, magister Haeinricus plebanus de saneta Petronella, Otto decanus Nevnburgensis, Rvtenus, Nyco- laus sacerdotes et alii qui aderant. Actum Wienne in ecclesia saneti Petri, VI. kal. Julii, anno domini millesimo, CC. LVI.

Nos uero iudices, auditis rationibus allegationibus procuratoris domini Frisingensis, communicato sapientum consilio interloquendo pronunciamus, predictam appellacionem esse friuolam et inanem, et parati sumus recipere testes Frisingensis episeopi super hiis capitulis.

Hee sunt eapitula que probare intendit Vlrieus procurator domini Frisingensis, quod fundus cum vniuersis suis pertinenciis in quo sita est eeclesia Probstorf, est proprietas ecclesie Frisingensis, et quod duces Leupoldus et Fridericus in feudum habuerunt dictum fundum cum pertinentiis et iure patronatus ab episcopo eeclesie Fri- singensis, et quod per mortem dictorum dueum dietus fundus eum: pertinentiis et iure patronatus reuersus est et deuolutus ad dominium et vsus dieti episcopi et eeclesie Frisingensis.

Item eodem die uorauimus deminum Wisiatonem per cappella- num nostrum AL ut venerit ad testes audiendos, et expectatus non venit nec aliquem pro se misit.

Hii sunt testes qui iurauerunt dicere veritatem. super capitulis premissis, Levpoldus prepositus Ardacensis, Levpoldus plebanus de Enzenstorf, magister Heinrieus canonicus Ardacensis, Ditmarus sacerdos de Entzeinstorf, Hainricus scolaris ibidem, dominus Otto et Reimbota fratres de Lusnich.

Feria tercia vero, V. kal. Julii Wisinto presbiter uocatus fuit a iudi- cibus domini pape per capellanum domini abbatis de Medlico ad excipi- endum et contradicendum in personas et dueta(!) testium et non venit.

Recepti fuerunt testes quos Vlricus procurator produxit et dicta eorundem testium publicata.

18b

Deinde leetum fuit papale instrumentum.

Postea contra dictum Wisintonem lata fuit sententia diffinitiua presentibus testibus in sententia annotatis et idem procurator missus fur$ in possessionem iuris patronatus ecelesie in Probstorf nomine episcopi et ecelesie Frisingensis. Datus fuit executor dicto procuratori plebanus de Eneeiastorf et dapifer Grischenstein datus fuit ei in de- fenssorem.

Aus dem Gerichtsprotokolle v. 1284, 6. Juni, Regensburg (Nr. 384), vgl. dieses; Meichelbeck I1I./2, 109, Nr. 181/1.

184.

(1256, 27. Juni, Wien). Zeugenaussagen in dem Streite Bischof Kon- rads von Freising mit Dechant Wisinto von Wien um die Kirche zu Probstorf.

Dominus Heinricus eanonicus Ardacensis testis iuratus inter- rogatus dixit, quod fundus cum uniuersis suis pertinentiis in quo sita est ecclesia in Probstorf, est proprietas ecclesie Frisingensis. Interrogatus qualiter hoe sibi constet, respondit quod ab eo tempore quo recordari potest, dux Levpoldus et Fridericus fuerunt uassalli ecelesie Frisingensis pro eadem ecclesia et fundo ipsius et omnibus pertinenciis et iure patronatus, et quod proprietas fundi ipsius eccle- sie et omnium possessionum pertinentium ad ipsam ecclesiam, cum adhuc terra esset ineulta et nouella plantacio et antequam ducatus in Austria esset, ecclesia de Probstorf 1) iure donacionis perti- nuit ad eandem ecclesiam Frisingensem, et interrogatus quis fuerit donator predictorum, respondit quod audiuit et legit in libro tradieionum Frisingensis ecclesie de quodam marchione euius nomen ignorabat. Interrogatus si predicti duces dietas possessiones cum fundo eeclesie et iure patronatus pacifice et quiete sine interruptione possederint in tempore quo recordari potest, respondit quod sic. Interrogatus a quo tempore recordari possit hoc fuisse verum, respon- - dit a xxxvi annis retro. Interrogatus iterum si post mortem dictorum ducum dietus fundus eum pertinenciis et iure patronatus reuersus est et deuolutus ad dominium et vsus dicti episcopi et ecelesie Fri- singensis, respondit quod sic. Item interrogatus utrum predicti duces Levpoldus et Fr. vassalli ecclesie Frisingensis ad ecclesiam de

] Urk. hat ecclesia Frisingensis.

186

Probstorf presentauerint plebanos dyocesano tamquam patroni, re- spondit quod sic. Interrogatus qui fuerint presentati et admissi, respondit quod dominus Heinricus tum prepositus Patauiensis qui fuit postea predieator, Vlrieus quondam plebanus in Draeschirchen, Eberhardus eanonieus Patauiensis postea oecisus, Heinrieus phisicus postea plebanus in Ruspach, mágister Leupoldus quondam Wiennen- sis plebanus, Albertus comes de Eberstein. Item interrogatus siquis presentauerit post mortem predietorum dueum, respondit quod domi- nus Frisingensis presentauerit Eberbardum prepositum de Wertse dyocesano. Interrogatus ubi fuerit presentatus, respondit Wienne, interrogatus quando, respondit a tempore vocacionis (!) ipsius eeclesie quam cito peruenit fama siue rumor mortis Alberti ple- bani ad notieiam dieti episeopi Frisingensis, eundem prepositum presentauit.

Leupoldus plebanus de Hnceeinstorf testis iuratus interrogatus dixit, quod fundus cum vniuersis suis pertinentiis in quo sita est eeelesia in Probstorf, est proprietas eeclesie Frisingensis. Interro- gatus qualiter hoe sibi constet, respondit quod dietas possessiones eum eeclesia assecuta est ecclesia Frisingensis a marchione qui fuit antequam ducatus esset. Interrogatus utrum dux Levpoldus et Fr. in fevdum habuerint dietum fundum eum pertinenciis suis et iure patronatus ab ipso episcopo Frisingensi, respondit quod sic et ab eo tempore quo recordari potest. Item interrogatus si quiete et pa- eifice et sine interrupcione possederint predictas possessiones et ius patronatus in ecclesia memorata, respondit quod, sic a xxx annis retro quibus recordari potest. Item interrogatus si post mortem dietorum dueum dietus fundus eum pertinentiis suis et iure patronatus reuer- sus est et deuolutus ad dominium et vsus dicti episcopi et ecelesie Frisingensis, respondit quod sie. [n aliis concordat in omnibus cum domino Heinrieo canonieo Ardacensi teste iam predicto, eo adiecto quod tempore persecucionis ducis Fr. ipsam ecclesiam cum fundo in quo sita est eeclesia in Probstorf, eum pertineneiis suis idem dux assignauit episcopo Frisingensi ad cautelam ne sibi fieret preiudicium occasione dicte persecueionis.

Dietmarus sacerdos de Enzenstorf testis iuratus interrogatus dixit, quod fundus in quo sita est ecclesia in Probstorf eum omnibus possessionibus et pertinenelis suis pertinet ad episcopum et eccle- siam Frisingensem. Item interrogatus quomodo hoe sibi constaret;

187

respondit quod ab alio (!auo) et patre suo intellexerit, quod pro- prietas et fundus ecelesie memorate pertineret ad ecelesiam Frisin- gensem, et quod quidam marchio dietas possessiones eum pertinenciis suuis dicte eeclesie Frisingensi contulerit. Item de assignacione feudorum tempore perseeucionis dueis Friderici idem dieit eum ple- bano Leupoldo de Enzenstorf. Item de quieta et pacifica possessione iuris patronatus in Probstorf et possessionibus pertinentibus ad ean- dem eeelesiam, quod (!) habuerunt quondam dux Leupoldus et Fr. et reuolutione proprietatis dietarum possessionum et iuris patronatus post mortem dictorum ducum ad eeclesiam Frisingensem et presen- tacionem faetam ab ipsis ducibus premortuis plebanorum usque in hodiernam diem idem dicit cum primo teste domino Heinrico cano- nico Ardacensi, excepto eo quod non recordatur de presentacione faeta domini Heinrici tumprepositi, et insuper dixit quod etiam domi- nus Reinherus fuit presentatus a duce Fr. in eeclesia memorata.

Heinrieus subdyaconus de Enzenstorf testis iuratus interrogatus dixit, quod sibi constat per auditum quod ecelesia Frisingensis fuit et est in possessione et proprietatis possessionum in qua sita est eccle- sia in Probstorf. Interrogatus de aliis, respondit se niebil aliud seire nisi per auditum eo quod sit vix xx annorum.

Otto miles de Spilberch testis iuratus interrogatus dixit sibi constare pro certo quod eeclesia Frisingensis fuit in possessione proprietatis fundi in quo sita est ecclesia in Probstorf, et omnium possessionum ad eam-pertinentium a xl annis retro, et quod marchio patruus Heinrici imperatoris contulit predictas possessiones ecclesie Frisingensi sicut veraciter intellexit a progenitoribus suis, et quod hee donacio faeta fuit a tempore euius nune non extat memoria. Item dieit quod idem fundus in quo sita est ecelesia, cum uillis, possessionibus et omnibus pertinenciis suis et iure patronatus colla- tum est in fevdum duei Leupoldo ab Ottone et Geroldo episcopis nomine ecelesie Frisingensis ante xl annos et dieit se fuisse presen- tem, quando Geroldus episeopus de eodem. fundo in quo sita est eeclesia in Probstorf, eum omnibus pertinenciis infeodauit ducem Levpoldum Winne in domo camerarii. Interrogatus de tempore, re- spondit quod possunt esse plus quam xxxvi anni. Interrogatus qui fuerint presentes, respondit Eberhardus de Swaelinge, Friderieus de Swaeling, Chvnradus de Humel, Haeinricus de Vagen, Aeinwieus de Lusnich, Heinrieus de Prunn, Irnfridus de Hintperch melites(!) et

188

alii quam plures. Fuit etiam presens quando episcopus Chvnradus qui nune est, infeodauit dueem Fr. de predictis. Interrogatus de tem- pore, dieit quod possunt esse xxij anni. Interrogatus de leco, respon- dit se non recordari, et dieit quod in Noua ciuifate tempore perse- eucionis domini dueum(*) Fr. idem dux Fr. dietum fundum in qua sita est ecelesia in Probstorf, ad eautelam resignauit ne ecclesia Frisingensis per Fr. imperatorem qui eundem Fr. impugnabat, frau- daretur iure suo. De presentatione diuersorum plebanorum facta per dietos duces ordinario ad eeclesiam memoratam et quieta et pacifica possessione juris patronatus in eadem ecclesia possessionum perti- nentium ad ea(n)dem eorundem ducum et reuolutione proprietatis et iure dominii predietorum (!) post mortem predietorum ducum ad eeclesiam Frisingensem et possessione in qua hodie est episcopus Frisingensis sine euius quam impedimento, idem dieit per omnia cum Dietmaro sacerdoto de Entzeinstorf.

Rinboto miles frater Ottonis testis iuratus interrogatus dieit in omnibus et per omnia sieut frater suus Otto, eo excepto quod non (1) dicit se non recordari de Ottone episcopo et infeodaetome quam fecit idem episcopus duci Levpoldo, et de loeo infeodacionis facte duci Fr. ab episcopo Chu(n)rado qui nune est, adiecit super dietum fra- tris sui quod facta fuerit in Wienna. De tempore concordat cum fratri(!) suo et dieit quod presens fuit quando hoc faetum fuit, Irm- frido (!) de Hintpereh et fratre suo Chvnrado et Heinrico de Prunn ministerialibus et aliis quam pluribus.

Dominus Levpoldus prepositus Ardacensis et canonicus Pata- uiensis testis iuratus interrogatus dixit, quod fundus in quo sita est ecelesia de Probstorf eum ipsa villa parrochiali que vocatur Prob- storf, et aliis villis que uocantur Schonahe et Vrvar, et omnibus pos- sessionibus eum pertinenciis suis pertinentes ad easdem villas colla- tus fuit ab eo tempore euius non extat memoria, in feudum ducibus Austrie ab ecelesia Frisingensi. et dieit quod" proprietas in predictis locis sicut pro certo est de iure et proprietate ecelesie Frisingensis. Kem dieit quod duces Levpoldus et Fr. fuerint in quieta possessione dieti fundi et possessione vsque ad mortem eorum nomine eeclesie Frisingensis, et quod presentati sunt a predietis ducibus et admissi sine contradietione ordinario tales plebani videlicet Heinrieus tum- prepositus Patauiensis, Vlrieus de Draeschirehen, Eberhardus de Jo- hanstorf canonieus Patauiensis, magister Heinricus phisicus, magister

189

Levpoldus quondam Wiennensis plebanus, Albertus comes de Eber- staein. Item dieit quod fundus et proprietas in quo sita est ecclesia de Probstorf, post mortem predictorum dueum immediate reuersus. et deuolutus est ad dominium et ius ecelesie Frisingensis sine cuius- quam contradictione, et quod dominus Frisingensis hodie est in quieta possessione.

Chvnradus sacerdos testis iuratus interrogatus dixit, quod a tempore sciencie voeacionis (!) ecelesie in Probstorf episcopus Fri- singensis infra sex menses dominum Ewerhardum Werdensem pre- positum Berhtoldo episcopo Patauiensi presentauit ad ecclesiam memoratam. Interrogatus si fuerit admissus, respondit quod non.

Ortwinus de Saehsengange testis iuratus interrogatus dixit, quod fundus eum vniuersis suis pertineneiis in quo sita est ecclesia in Probstorf, esset proprietas ecelesie Frisingensis. Item dixit quod duees Austrie Leupoldus et Friderieus in fevdum habuerunt dietum fundum eum pertineneiis suis et iure patronatus ab episcopo et eeclesia Frisingensi; Item dixit quod post mortem 'dietorum dueum dictus fundus eum pertinentiis suis et iure patronatus reuersus est et deuolutus ad dominium et vsus eeclesie Frisingensis. Item dixit quod predieti duces presgntauerunt dyocesano episcopo tres personas. ad eandem ecclesiam et admissi sunt videlicet Heinrieus de Probs-- torf, Leupoldus quondam Wiennensis plebanus, Albertus comes de Eberstein. Item dixit quod post mortem predietorum dueum de dieto: fundo nulla sibi fuerit mota questio et quod sine interrupeione die-- tum fundum possederit pacifice et quiete.

Levpoldus de Sachsengange testis iuratus interrogatus dixit, quod fundus eum vniuersis suis pertinentiis in quo sita est eecle- sia in Probstorf, est proprietas eeclesie Frisingensis. Item dixit quod quondam Fr. Wux Austrie in fevdum habuerit dietum fundum cum vniuersis pertinenciis suis et iure patronatus ab episcopo ecelesie Frisingensis. Item dixit quod post mortem dicti dueis dictus fundus cum vniuersis pertinentiis suis et iure patronatus immediate est deuolutus et reuersus ad ecclesiam et episcopum Frisingensem.

Aus dem Gerichtsprotokolle von 1284, 6. Juni, Regensburg (Nr. 384), vgl. dieses; Meichelbuek 11./2, m Nr. 184/4, p. 113.

190

185.

1256, 277. Juni, (Wien). Aót Ortoif von Melk und M., Prior daselbst, als

Richter in dem Streite zwischen dem Bischofe von Freising und dem Priester

Wisinto von Wien um die Pfarre zu Propstdorf sprechen dieselbe dem Ersteren zu.

In nomine patris et filii et epiritus saneti amen. Anno domini M. CC. LVI, indictione XIIL, VI. kal. Julii. Ego Ortolfus abbas eccle- sie Medlicensis iudex domini pape delegatus et M. prior eiusdem eeclesie subdelegatus venerabilis prepositi Nevnburgensis prout patet per litteras prepositi memorati, quas recepi non cancellatas, nec in aliqua sui parte vituperatas sub sigilli prepositi predicti, qua- rum tenor talis est:

Folgt nun die Riehteramtsübertragung des Propstes Konrad von Kloster- neuburg ddo. (1285), 3. Oct., Klosterneuburg (Nr. 178).

Receptis litteris Romani pontificis et abbatis Seotorum in Wienna sub bulla papali et sigillo autentico ipsius abbatis in nulla sui parte viciosas aut vituperatas siue abolit4s in modum:

Folgt nun der päpstliche Auftrag ddo. (1255), 27. Apr., Neapel, (Nr. 176) und unmittelbar darauf die Ablehnung des Ábtes von den Sehotten zu Wien, ddo. (1255, vor Octob., ..... ) (Nr. 177).

Partibus citatis oblato libello et lite coram nobis legittime con- testata super eodem libello cuius tenor talis est:

Folgt nun die Klage des Sachwalters des Bischofs von Freising „Coram vobis diminuendi uel addendi“, s. oben in dem Protokolle der Gerichtsaete ddo. 1256, 24.—27. Juni, Wien (Nr. 183).

Auditis et intellectis racionibus et allegaeionibus utriusque partis et viso instrumento sub bulla papali non vieiato, non vitupe- rato in aliqua sui parte cuius tenor talis est:

Folgt nun die Bulle Innocenz Il., ddo. 1141, 20. Nov., Lateran (Nr. 101).

Et meritis ipsius eause et parcium plenius consideratis et recep- tis testibus et aliis probaeionibus et legittimis documentis per que dictus proeurator Frisingensis episcopi intencionem suam plene fun- dasse dinoscitur pariter et probasse, habito sapientum consilio dictum

191

procuratorem prefati episcopi nomine ecclesie Frisingensis et eius- dem episcopi pro tribunali sedentes in possessionem iuris patronatus ecelesie in Probstorf site in fundo Frisingensis ecclesie restituimus cum pertinenciis vniuersis, prefatum Wisintonem presbiterum a dicta ecelesia sentencialiter amouentes, condempnando eundem Wisintonem ad restitucionem fructuum quos de dieta ecclesia dinoscitur perce- pisse. .Et quia nobis constitit legittimis documentis et probacionibus supradictis dictum fundum in quo sita est ecclesia in Probstorf, cum vniuersis pertinenciis et iure patronatus ad ipsam ecclesiam Frisin- gensem pertinere, prefato procuratori nomine episcopi et ecclesie Frisingensis memoratum ius patronatus per diffinit(iu)am sentenciam adiudieamus, non obstantibus appellaeionibus quas idem Wisinto fecisse dinoseitur, quas reputamus friuolas et inanes. Datum Wienne in eeelesia saneti Petri, V. kal. Julii, presentibus testibus venerabili abbate Seotorum in Wienna, Alberto capellano venerabilis abbatis de Medlieo, Thoma et Matheo capellanis dieti abbatis Seotorum, Levpoldo plebano de Enzenstorf, Heinrico canonico Ardacensi, Hein- rieo notario, fratre Haeinrico, fratre Rvdigero de ordine predieato- rum, Ottone. Ego Wernhardus de mandato predietorum iudicum seripsi sentenciam et in presentem formam rede(g)i.

Aus dem Gerichtsprotokolle von 1284, 6. Juni, Regensburg (Nr. 384), vgl. dieses; Meichelbeck II/2, in Nr. 181/1, p. 115.

186.

1256, 29. Aug., Ybbs. Schenk Heinrich von Hasbach und Otto von Meissau,

beide Landrichter in Österreich, entscheiden die Klage Bischof Konrads

von Freising wider Otaker von Neideck wegen zugefügter Schäden und lassen Ersterem den Ersatz verbürgen.

Nos Heinrieus !) pineerna de Habespach et Otto de Meissawe iudices prouineiales. Austrie tenore preseneium notum faeimus tam presentibus quam futuris, quod dum coram nobis aput Ybsam pro tribunali sedentibus venerabilis pater dominus Chunradus Frisingen- sis episcopus pro lx libris oc(e)asione dampnorum que sibi et suis

l Hier hat der Cod. das ganz ungehörige, offenbar nur durch einen lapsus calami zu erklärende „dei gracia".

192

intulerat, Ottacherum de Neideke impeteret, sie a nobis omnium astancium consilio et assensu accedente fuit senteneialiter diffini- tum, videlicet ex quo valor dietorum dampnorum quondam &' eontra eundem Ot. legittimo cemprebatus et ex quo idem cont eiter a iudicio nostro recedens dum ad illud euocaretur, non res deret domino episcopo memorato, quod prefatas lx libras perseh

sub pena dupli, hoc est dieere quod pro lx libris daret exx li Lata tali sentencia hoe a nobis iusta mediante sentencia fuit a situm et adiunctum, quod antedietus O. pro memoratis exx libri: quibus esset sentencialiter condempnatus, fideiussores ydeneos garet eidem domino episcopo in hune modum, videlieet si qui illorum secundum deputatam sibi summam ad cuius persolueit

se obligaret, id non persolueret, quod ante festum beati Micha idem semper pro x libris tantum pro suis propriis possess. bus 1) ad manus ipsius domini episcopi vel illius quem ad hee du eligendum, absolute et libere assignaret de quo possent haberi ditus vnius talenti annis singulis pro pecunia memorata, si vero H fideiussores in premissis omoibus circa tempus prefinitum im fuerint negligentes, quilibet pro summa sue. fideiussionis aput i. locum pro ut infra subdistinguitur, obstagium se intrere sub presta- cione fidei ad manus sepedicti domini episcopi conpromisit, ab illo loco nunquam recessurus, donee laudamentun sue promissionis totaliter adimpleret. Fideiussorum autem nomina sunt hee, ego H. pincerna de Habespach, pro xx libris et dominus Albertus de Zel- king pro xv libris, obstagium intrabimus aput Wiennam, item domi- nus Ludwieus Zeelehing pro xv libris, item Engelschaleus de Reins- pereh pro xx libris, item dominus Wigandus dietus EasenpeiHel.pro x libris, item dominus Otto de Plankenstain pre x libris, item domi- nus Heinrieus de Hauseke pro x libris et ipse Otacherus de Neideke pro x libris intrabunt obstagium aput Ybsam, item dominus Otto de Maienberch pro x libris intrabit obstagium aput sanetum Ypelitum. Insuper ab omnibus prenotaiis fideiussoribus fuit et hoe compro- missum, vt quecunque bona proprietatis pro eodem OQ. assignaret, non solum per manus et litteras suorum .dominorum deberent eidem domino episcopo confirmare, immo etiam defendere ab omnibus qui

] Hier steht im Cod. durch Schreibfehler „vel illius".

193

ipsum episcopum pro eisdem bonis impeterent aut infestarent. Valor etiam illarum rerum que debent assignari pro redditibus vnius talenti, debet esse talis, videlicet quod modius tritici talentum, modius sili- ginis vi solidos, modius ordei iii solidos et modius avene lx denarios valere deberet. Vt autem omnia premissa firma hine et inde per- maneant, in huius rei testimonium presentem paginam nostrorum sigillorum munimine iussimus roborari. Acta sunt hee apud Ybsam in eimiterio, anno domini M. CC. LVI., indictione XIIIL, III. kal. Augusti 1).

Cod. 191, f. 53, k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck 1L/2, 19, Nr. 30.

187.

1257, 18. Febr., Wien. Die Juden Lublin und Nekelo, Kammergrafen in

Österreich, vergleichen sich mit Bischof Konrad von Freising betreffs ihrer

Ansprüche auf 16 Lehengüter zu „Vrleugestorf“, welche diesem von Hadmar von Kuenring gegen Stlbergeschirr waren verpfändet worden.

Ego Lvblinus et frater meus Nekelo Judei, eomites camere illu- stris ducis Áustrie tenore presentium dieimus et protestamur, quod mediante domino Ottone de Missowe discordia que inter venerabilem dominum Chunradum Frisingensem episcopum et nos super sedecim beneficiis in villa Vrleugestorf sitis uertebatur, fuit taliter amputata, videlicet si non ante proximum beati Jacobi apostoli festum eidem - domino episcopo uel eius certo nuncio ducentas marcas argenti puri sub pondere Wiennensi daremus, quod ex tunc ab omni iure actionis quantum ad dicta xvi beneficia cecidissemus. Ad hec vero ex parte dieti domini episcopi fuit eoram prelibato domino O. de Missowe publice protestatum, quod si cc marce argenti prout supra taetum est, fuerint ei uel eius nunciis circa prefatum terminum assignate, ex tune memorata xvi beneficia debeant nostris usibus deseruire, et ipse niehilominus episcopus conpromisit quod debeat esse noster gwer erga dominum Rudolfum de Potendorf et eius uxorem eorumque heredes de pecunia subnotata, quam super antedieta xvi beneficia

l Hier ist unten angefügt, als etwaige Note des Bischofs auf dem Originale: * »Debent autem . redditus qui nobis debent pro supradicta summa assignari, inter Am- stetten et sanctum Ypolitum esse siti".

Fontes, Abthlg. II. Bd. XXXI. 13

194

quodam domino Hadmaro de Chunring necessitatis tempore mut(u)a- uit bona fide cuius summa noscitur esse talis, videlicet xiiij marce auri, item duo pecaria argentea deaurata estimata ad valorem lx mar- carum, item due scutelle elemosinarum argentee ad pondus xiiij mar- carum, item tres scutelle argentee habentes in pondere vi marcas, item | talenta Ratisponensium denariorum. In euius itaque rei testi- monium tam supra memorati domini O. de Missowe quam nostrum sigillum ad presentem paginam apponi fecimus, ne locus fraudi dari valeat hine et inde. Datum Wienne anno domini M. CC. LVIL, indie- . tione XV.. XII. kal. Martij.

Orig., Pgt., von 2 angehgt. Sigeln nur Nr. 2 sehr verletzt vorhanden; k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien; dann Cod. 191, f. 45’ und noch mit leichten Varianten in den Worten f. 27’ und 61’ im k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II./2, 23, Nr. 35.

188.

1957, 26. Oct., Cividale. Patriarch Gregor von Aquileia. überträgt das ıhm zustehende Landgericht auf sämmtlichen freising. Gütern in Krain und der Mark auf Widerruf an das Bisthum Freising.

Nos G. dei gracia sancte sedis Aquilegensis patriarcha tenore presencium notum fore volumus vniuersis, quod iudicium nostrum prouineiale in temporalibus in locis de Lok et Gftenwerde ac aliis omnibus prediis et possessionibus Frisingensis ecelesie sitis in parti- bus Marchie (et) Carniole venerabili C. episcopo Frisingensi amico nostro in Christo karissimo concessimus et conmisimus, illud ibidem nostro nomine tantum usque ad nostre voluntatis beneplacitum exer- cendum. In cuius euidenciam presentes litteras nostras inde fieri et sigilli nostri pendentis iussimus presencia conmuniri. Datum Ciui- tate, VI. exeunte Octobre, anno (domini M.) CC. LVII, XV. indictione.

Cod. 191, f. 9 (gegen Ende. des Blattes durch Feuchtigkeit schadhaft); k. Reiehsarehiv zu München; Meichelbeck IL/2, 24, Nr. 38.

195

189.

1257, 25. Nov., Lack. Die Grafen Heinrich und Fridrich von Ortenburg

genehmigen, dass ihr Vasall Leutolt seiner Frau Kunigund 50 Mark Aquilejer

schenke und beurkunden zugleich, dass Bischof Konrad von Freising dem-

‚selben Hof und 4 Huben zu Draschitsch, von dessen Schwiegermutter stammend, verliehen habe.

Nos Hainricus et Fridericus comites de Ortenburch per presens scriptum notum facimus vniuersis hanc paginam inspicientibus, pre- sentibus et futuris, quod de nostro consensv et bona nostra voluntate accedente Levtoldus fidelis noster vxori sue Chvnegundi quinqua- ginta mareas Aquilegensium denariorum tradidit pretextu donacionis propter nuptias celebratas. Preterea testimonio presencium dicimus et protestamur, quod venerabilis pater et dominus noster Ch. Frisin- gensis episcopus cvriam et quatuor hubas apud Trasich et alia bona ibidem sita que domina Levgardis mater dicte Chvnigundis a Fri- singensi ecelesia in feodum tenuit, taliter prefato Levtoldo et eius vxori videlicet Chvnigundi contulit fevdali tytulo possidenda, ita si idem L. heredem vel heredes ex ipsa Chvnigundi non procreauerit, quod solummodo prelibata bona omnia pro tempore vite sue tenebit et post mortem vtriusque ad Frisingensem ecclesiam deuoluentur bona omnia supra memorata. [n euius rei testimonium presentem litteram conscribi feeimus et nostrorum sigillorum munimine iussimus roborari. Aeta svnt hec aput Lok, anno domini M. CC. LVIL, indic- tione XV., in die beate Katerine.

Cod. 191, f. 13', k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck 1L/2, 24, Nr. 37.

190.

1257, 29. Nov., Lack. Bischof Konrad von Freising prüsentirt seinen Notar Magister Heinrich dem Erzbischofe Ulrich von Salzburg auf die erledigte Pfarre s. Peter am Kammersberge.

Reuerendo in Christo patri et domino Vlrieo dei graeia sanete Salzburgensis ecelesie archiepiscopo apostolice sedis legato Chun- radus permissione diuina Frisingensis episcopus reuerenciam in

13*

196

omnibus debitam et deuotam. Ad ecclesiam sancti Petri sitam in fundo Frisingensis ecelesie cuius situs pretextu et priuilegio sedis aposto- lice ius presentandi clericum habere dinoscimur ad eandem, prout in aliis ecclesiis sitis in fundo ecclesie Frisingensis opitinuimus ab antiquo, magistrum Heinricum notarium nostrum exhibitorem presen- eium vestre paternitati duximus presentandum, rogantes quatenus ex quo dieta ecelesia saneti Petri per mortem pie memorie Lauen- tensis episcopi ex nouo vacare cepit, ipsi H. eandem ecclesiam conferre dignemini iam vacantem. Datum aput Lok, anno domini M. CC. LVIL, in vigilia beati Andree apostoli, indictione XV.

Cod. 191, f. 127, k. Reichsarehiv zu München; Meichelbech IL/A, 47.

191.

1958, 2. Jänn., Viterbo. Papst Alexander IV. ernennt den Abt von Krems-

münster und den Propst von s. Florian zu Richtern in dem Streite des Klosters

Seitenstetten mit dem Bisthume Freising betreffs der Kirchen zu Aschbach, Waidhofen und Holenstein.

Alexander episcopus seruus seruorum dei. Dilectis filiis .... abbati de Cremsmu(n)ster et ... preposito ecclesie saneti Floriani Patauiensis diocesis salutem et apostolieam benedictionem. Con- questi sunt nobis ... abbas et conuentus de Syta(n)steten ordinis sancti Benedicti, de Aspach, de Waidhofen et de Holenstein eccle- siarum patroni, quod venerabilis frater noster ... episcopus Frisin- gensis super iure patronatus ecclesiarum ipsarum et rebus aliis iniu- riatur eisdem. Ideoque discretioni uestre per apostolica seripta man- damus, quatinus partibus conuocatis audiatis eausam et appellatione remota fine debito terminetis, facientes quod decreueritis auctoritate nostra firmiter obseruare. Testes autem qui fuerint nominati, si se gratia, odio uel timore subtraxerint, per censuram ecclesiasticam appellatione cessante cogatis ueritati testimonium perhibere. Datum Viterbii, HII. nonas Januarii, pontificatus nostri anno quarto.

Orig., Pgt., anhgde. Bleibulle ; Archiv des Klosters Seitenstetten.

197

192.

1258, 4. Jänn., Viterbo. Papst Alexander IV. bestätiget die Zehentrechte des Klosters Seitenstetten zu Aschbach, Waidhofen und Holenstein.

Alexander episeopus seruus seruorum dei. Dilectis filiis ... abbati et conuentui monasterii de Sytansteten, ordinis sancti Bene- dicti, Patauiensis diocesis, salutem et apostolicam benedictionem. Justis petentium desideriis dignum est nos facilem prebere consen- sum, et uota que. a rationis tramite non discordant, effectu prose- quente complere. Cum igitur sicut uestra petitio nobis exhibita con- tinebat, bone memorie ... episcopus Patauiensis sui capituli acce- dente consensu ius patronatus quod habebat in de Aspach, Waid- hofen et Holnstein ecclesiis Patauiensis diocesis, uobis et per uos monasterio uestro prout spectabat ad eum, pia et prouida delibera- tione contulerit, sicut in litteris inde confectis dieitur plenius conti- neri, nos uestris supplicationibus inclinati quod ab eodem episcopo super hoc pie ac prouide factum est, ratum et gratum habentes id auetoritate apostoliea confirmamus et presentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo omnino hominum liceat hane paginam nostre confirmationis infringere uel ei ausu temerario contraire, si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipo- tentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se nouerit incursurum. Datum Viterbii, II. nonas Januarii, pontificatus nostri anno quarto.

Orig., Pgt., anhgde. Bleibulle; Archiv des Klosters Seitenstetten.

193.

1258, 12. Oct., Wels. Kanonikus Ulrich von s. Andrä zu Freising, Proto-

notar König Otakars von Böhmen, ernennt den Notar Heinrich von Wien zu

seinem Anwalte in seinem Streite mit dem Bischofe von Passau und Dechant Wisinto von Wien um die Pfarre Probstdorf.

Vniuersis presens scriptum inspecturis notum facio ego Vlrieus - illustris regis Boemie protonotharius, ecclesie sancti Andree in Fri- singa canonieus, quod magistrum Heinricum notarium in Wienna

198

meum constitui procuratorem in causis que vertuntur vel vertispa- rantur inter venerabilem dominum Patauiensem episcopum et Wisen- tonem decanum Wiennensem ex vna parte et me ex altera ad agen- dum , deffendendum, excipiendum et appellandum, si neeesse fuerit, et indueias longiores obtinendum, ratum et gratum habiturus quie- quid per dietum procuratorem faetum fuerit in causis memoratis, et eum sigillum tune temporis proprium non haberem, presentem cedulam sigillo domini mei Ch. venerabilis Frisingensis eleeti feci roborari. Datum et faetum in Welsa anno domini M. cc. LVIN., III. idibus. Octobris.

Aus der Appellationseingabe ddo. 1258, 9. Nov., Brünn (Nr. 195).

194.

1258, 30. Oct., s. Pölten. Bischof 0. von Passau ernennt in seinem Streite

mit Kanonikus Ulrich von s. Andrä zu Freising um die Pfarre Probstdorf die

Pfarrer Mgr. Ulrich von Hartkirchen und Wolfgang von ,Otlingen* zu seinen Anwälten.

O. dei gracia Pataviensis eeclesie episcopus vniuersis presentes. litteras inspecturis salutem in domino. Seire volumus tenore presen- eium vniuersos, quod nos in eausa quam mouet vel mouere intendit. magister Vlricus canonieus sancti Andree Frisingensis super eeele- sia in Probsdorf magistrum Vlrieum de Hartchirchen et Wolfgangum de Otlingen plebanos clericos nostros exhybitores presencium nostros constituimus procuratores vtrumque in solidum ad agendum, deffen- dendum, excipiendum, proponendum ac ad alia omnia faciendum que nobis in ipsa eausa viderint expedire, et specialiter ad appellandum nostro nomine in eadem, ratum et firmum habentes quicquid vel eorum alter fecerit in premissis. In euius rei testimonium nostrum sigillum presenti procuratorio duximus apponendum. Datum in sancto Ipolito, III. kalendis Nowembris, anno domini M. CC. LVIII.

Aus der Appellationseingabe ddo. 1258, 9. Nov., Brünn (Nr. 195).

199 .

195.

1258, 9. Nov., (Brünn). Bruder Gotfrid, Deutschordenspriester und be- stellter Richter in der Streitsache um die Pfarre Probstdorf zwischen Bischof O.von Passau und Mgr. Ulrich, Chorherrn von s. Andrä zu Freising, vernimmt

die Einwendungen der Sachwalter des Ersteren und protokollirt deren Appel- - lation an den päpstlichen Stahl.

Anno domini M. CC. LVIIL, V. idus Nouembris, coram nobis fratre Gotfrido sacerdote hospitalis sancte Marie Jerusalem de Naw- sedlitz proposuit magister Heinrieus procurator magistri Vlriei eano- niei sancti Andree de Frisinga in causa que uertitur inter ipsum super ecelesia de Probsdorf ex vna parte et venerabilem patrem dominum O. Patauiensem episcopum ex altera, quod dietus uenera- bilis pater dictum magistrum Vlrieum presentatum a uero patrono ad dictam ecclesiam Probsdorf, ipsum eura animarum inuestire dene- gans, eidem non modicum derogauit, quare petebat a nobis sibi de ipso exhyberi iusticie conplementum. Magister, Vlricus vero de Hart- chirchen et Wolfkanngus de Otlingen plebani procuratores domini episcopi Patauensis antequam in negotio procederetur, sub protesta- eione dicebant, quod quiequid dicerent, proponerent non animo litis contestandi, et petebant eis mandati siue procuratori partis aduerse eopiam exhiberi, quibus magister Heinrieus exhibuit proeuratorium in hec uerba: |

Folgt nun die Urkunde ddo. 1258, 12. Octob., Wels (Nr. 193).

Contra dietum procuratorium fuit per procuratores domini Pa- tauiensis episcopi sic obiectum, quod insufficiens esset nee valeret ex eo quia non nominabatur, quis Heinricus, sed tantum dicebatur magister Heinricus notarius in Wienna, cum multi tales sint uel possint esse, nec sit aliqua eircumscripeio pronominalis vel diserecio qua restringatur ad personam presentatorem, quare procuratorium nullum. Deinde cum nos super hoc interloqui volebamus, respondit magister Heinricus quod procuratorium erat et est sufficiens, quia procuratorium tantum debet continere nomen iudicis, actoris rei et rei de qua agitur et nomen proeuratoris, quare procuratorium suffi- ciens. Nobis igitur volentibus interloqui de consensu parcium super-

200

sedimus, Demum magister Heinricus petebat sibi exhyberi procura- torium rei quod continere debet tria, quod deffendat reum in causa et quod dolum non eommittat et quod iudieata soluat. Demum magi- ster Vlricus et Wolfgangus dicti procuratores exhybuerunt procura- torium in hec uerba:

Folgt nun Urkunde ddo. 1258, 30. Oet., s. Pölten (Nr. 194).

Post hec a magistro Vlr. et Wolfgango supradictis procurato- ribus autentieum petebatur, eontra quod autenticum dicebant quod erat circa racionem suspeetum, eo quod cirea nomen iudicis, immo in ipso nomine rasura euidens apparebat. Preterea locus, vnde iudex est, non fuit nominatus. Ad quod magister Heinrieus respondebat, quod tantum una litera deleta fuit et per eiusdem scriptoris manum alia litera reposita. Quod obiecerunt de loco iudieis non nominato, respondit magister Heinricus quod non erat necesse, cum per insignia ordinis satis posset patere vnde iudex erat, vel poterit esse omissum propter incertitudinem locorum ad que fratres eiusdem domus gepius mittuntur et transmutantur, vel seriptoris ignorancia vel negligencia, Has quidem et alias excepciones procuratores pre- dieti domini episcopi Pattawiensis eum proposuissent ad declinan- dum iudicium et plures vellent proponere, cum easdem non ad- miserimus, sedem apostolicam appellarunt cuius appellacionis forma talis.

Quia a vobis frater G. et cetera r3 1).

Aus Appellationseingabe v. gl. Tage (Nr. 196).

196.

1258, 9. Nov., Brünn. Br. Gotfrid, Priester des Deutschordens u. s. w.,

unterbreitet als bestellter Richter namens des Erzbischofs von Salzburg in dem

Streite zwischen dem Chorherrn Mgr. Ulrich von s. Andrä zu Freising und dem

Bischofe 0. von Passau, dann dem Dechante Wisinto von Wien betreffs der

Pfarre Probstdorf die Appellation der Sachwalter des Bischofs dem päpetli- chen Stuhle.

Sanctissimo in Christo patri ac domino A. sancte Romane eccle-

sie summo pontifici frater Gotfridus sacerdos hospitalis sanete Marie

1 Mit diesem Zeichen schliesst der Act und reiht daran die in citirter Eingabe mit gleichem Eingange enthaltene Appellation.

201

Jerusalem, officialis domini B. Olmocensis episcopi, delegatus a do- mino ... Salzburgensi archiepiscopo et legato cum filiali obediencia deuota pedum oseula beatorum. Sanetitati vestre presentibus inno- tesco, quod cum magister Vlricus eanonieus saneti Andree de Fri- singa super ecelesia de Probstorf Patauensis diocesis venerabilem patrem dominum O. Patauiensem episeopum coram me auctori- tate delegata a venerabili patre Salzburgensi (arehi)episeopo et legato traxisset in causam, magister Vl. de Hartkirchen et Wol- gangus(!) de Otlingen procuratores dieti domini Patauiensis quas- dam exceptiones declinatorias iudicii proponere eurauerunt asseren- tes, eundem dominum O. venerabilem Patauiensem episcopum a me grauari, indebite causas subseriptas allegantes quas de uerbo ad uerbum feei presentibus subnotari, quas per modum appellationis, eum easdem per modum exceptionis admittere nollem, proponebant hoc modo. )

Quia a uobis frater G. hospitalis sanete Marie domus Theu- fonicorum, qui uos geritis pro iudice delegato a domino Vl. ve- nerabili archiepiscopo Salzburgensi, reuerendum dominum O. Pata- uiensem episcopum in eausa quam commouet magister Vl. canonicus saneti Andree de Frisinga super. eeclesia de Probstorf ex subnotatis grauaminibus per uos grauari sensimus et sentimus, nos Vlricus de. Hartkirehen et Wolgangus de Otlingen plebani Patauiensis diocesis, nuneii et procuratores dicti domini nostri episcopi Patauiensis nomine suo a uobis ad, sedem apostolieam appellamus, primo uide- licet quod terminum peremptorium adeo coarcastis, quod tempus sibi in iure concessum a tempore sciencie non cucurrit, secundo quod subditum suum dominum Wisentonem deeanum Wiennensem pleba- num in Brobstorf citare presumsistis, eum domino archiepiscopo euius auctoritate uos dicitis hoe fecisse, non sit lieitum nec in casu uel in easibus quorum hic nullus reperitur, suffraganei subditum iudi- care, vnde uobis similiter et per consequens minime est concessum, tereio quod extra metropolim predietum dominum episcopum nostrum tanquam ut non suus iudex, ut fatigaretur expensis et laboribus euo- eastis, quarto quod traxistis ipsum dominum nostrum ad locum non cathedralem ac etiam minus tutum. Quare personam prefati domini nostri episcopi eum omnibus iuribüs suis in ecelesia Brobstdorf apostolice sedis defensioni subicimus, a uobis litteras dimissorias siue apostolos eum instancia primo et iterum ae tercio nobis dari petentes,

202

et eos qui sunt presentes super hiis omnibus in testimonium indu- centes. Facta est autem hee appellatio in parrochiali eeclesia saneti Jacobi in Brünne, V. idus Nouembris, anno domini M. CC. LVIII. Quariquam autem exceptionibus istis sufficienter respondere possem, et appellationem non admittere sieut aduocatus actoris sufficienter declarabat, reuereneie tamen domini Patauiensis, nec non et uestre sanctitati deferens appellationem admisi, assignans eidem domino Patauensi episcopo trium mensium spacium ad appellacionem suam prosequendam infra quem terminum a recepcione preseneium se debet nostro(!) conspectui presentare. Datum Brünne anno domini M. CC. LVIIL, V. idus Nouembris.

Folgt nun der 2. Appellationsaet vom gl. Datum für Dechant Wisento (Nr. 197).

Gerichtsaet vom gleichen Datum (Nr. 195) mit Inserten, ddo. 1258, 12. Oct., Wels (Nr. 193) und 1258, 30. Oct., s. Pölten (Nr. 194).

Orig., Pgt., anhgdes. beschädigtes Sigel des Priesters Gotfrid; k. Reichs- archiv zu München.

197.

1258, 9. Nov., Brünn. Prior N. von Zabrawitz und Br. Gotfrid, Deutsch-

ordenepriester, unterbreiten als bestellte Richter namens der Bischöfe von Prag

und Olmütz in der Streitsache zwischen dem Chorherrn Mgr. Ulrich von

e. Andrä zu Freising und Dechant Wisento von Wien betreffs der Pfarre

Probstdorf die Appellation des Sachwalters des Letzteren dem päpstlichen Stuhle.

Sanctissimo in Christo et domino A. sanete Romane ecclesie summo pontifici ... prior de Zabrawiz Vlmocensis diocesis ordinis Premonstratensium et frater Gotfridus sacerdos hospitalis sancte Marie Jerusalem offieiales domini episcopi Vlmocensis subdelegati venerabilium episeoporum ..... Pragensis et Vlmocensis a sede apostoliea delegatorum eum filiali obediencia deuota pedum oscula beatorum. Sanctitati uestre presentibus dignum duximus intimare, quod eum magister Vlrieus eanonieus saneti Andree de Frisinga super ecclesia in Brobstorf Patauiensis dioecesis honorabilem uirum Wisen- tonem decanum Wiennensem coram nobis traxisset in causam, ma- gister Vl. de Hartkirchen procurator dicti Wesentonis quasdam exceptiones declinatorias iudieii proponere curauit, asserens dominum

203 Wesentonem a me grauari indebite, causas subscriptas allegans quas. de uerbo ad uerbum feci presentibus subnotari, quas per modum appellacionis, cum easdem per modum ex cepcionis admittere nolle- mus, proponebat hoe modo.

À uobis domine frater Gotfride, qui uos geritis iudicem dele- gatum a venerabili domino Vl. Salzburgensi archiepiscopo in eausa quam mihi mouet magister Vl. sancti Andree de Frisinga cano- nieus, primo quod me citastis et in personam meam non (se) extendat iurisdicio uestra, nec in casu qui hie reperitur, et ad loeum minus tutum, preterea cum istud negocium translatum sit ad superiorem seilicet ad dominum papam ef uos tanquam inferior intromittere non potueritis, et etiam cum sim ab aliis iudicibus uoca- tus super hiis grauaminibus per magistrum Vlricum presentium exhi- bitorem meum in hae parte procuratorem sedem apostolicam appello. et apostolos cum omni instancia peto et iterum peto et iterum peto, personam meam eum omnibus iuribus ecclesie mee in Brobstorf defen- sioni apostolice subiciendo.

Quanqam autem excepcionibus istis sufficienter respondere possemus et appellationem non admittere sieut aduocatus actoris sufficienter declarabat, honestati tamen dieti Wisentonis et uestre sanetitati deferentes appellacionem admisimus, assignantes eidem Wisentoni trium mensium spacium ad appellaeionem suam pro- sequendam, ut infra terminum eundem a recepcione presencium se debeat nostro conspectui presentare. Datum Brunne, anno domini M. CC. LVIIL, V. idus Nouembris.

Aus Appellationseingabe vom gl. Tage (Nr. 196).

198.

(1258), ...., ..... Dompropst Utto und das Capitel zu Freising präsentiren dem Erzbischofe Ulrich von Salsburg den Magister Heinrich, Chorherrn von s. Andrä zu Freising, für die Pfarre s. Peter a. Kammersberge.

Reuerentissimo patri in Christo et domino Vlrico dei gracia sanete Salzburgensis (eeclesie) archiepiscopo dignissimo V. prepo- situs, H. decanus totumque Frisingensis ecclesie capitulum eleriei deuotissimi subiectione et reuerentie debite famulatum. Cum vene- rabilis pater et dominus noster Chunradus pie memorie quondam Frisingensis episcopus magistro Heinrico canonico ecclesie saneti

204

Andree de Frisinga exhibitori presencium suas litteras dederit pre- ' Sentaeionis ad vestre reuerencie presenciam super ecclesia saneti Petri iuxta Weltz sita in fundo Frisingensis ecclesie, in qua ex priui- legio papali ipse habuit et omnes sui successores habent ius patro- natus, que cepit vacare post obitum episcopi Lauentensis, ecce eun- dem eum litteris quondam sibi a prefato domino nostro episcopo con- cessis ad vestre benignitatis presenciam dirigimus ad eeclesiam memoratam, rogantes quantenus dei et iuris intuitu ipsum de eadem ecclesia dignemini misericorditer inuestire.

Cod. 191, f. 127’, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II./1, 48.

199.

1259, 22. April, Lack. Heinrich von Schärfenberg tritt seine Ansprüche auf Güter zu „Sigendorf“ und „Rüdliebssieze“ an Bischof Konrad von Frei- sing ab, die Pfandrechte ausgenommen, welche ihm abgelöst werden sollen.

Ego Heinricus de Scherfenberch per presens seriptum de clarare cupio universis tam presentibus quam futuris, quod omni iure fevdali cessi penitus renunciando quod in Sigendorf et Rüd- liebssieze et aliis possessionibus quas quondam Perchtoldus de Lokwiz a Frisingensi ecclesia in fevdum tenuit, putabam me habere, preter id sieut protestor quod eedem possessiones a domino Chvn- rado venerabili Freisingensi electo solummodo sunt obligate mihi pro 1 mareas Lanstrostensis monete in festo beati Georii iuxta Marchie consuetudinem redimende, hae adiecta forma vt earundem pos-

sessionum proventus (si). ........... „ante prelibatum festum (re- demte non fuerilt, pereipiam absque peecato), et quod. ego et homines mei (quamdiu hie). ............ contractus durauerit, ipsum domi-

num electum in possessionibus et hominibus aut in receptione lignorum aut in pascuis animalium nullatenus aggrauarem et offendam. Quan- doeumque vero prenotata pecunia michi uel meis heredibus sicut premissum est, in festo beati Georij oblata fuerit pro solucione, pre- fate possessiones omni occasione postposita ad. dominum Frisingensis eeclesie libere reuertentur. In euius rei testimonium presentem paginam meo sigillo volui roborari. Aderant autem huie tractatui Fridericus de Monte Albano Ardacensis prepositus, Heinricus decanus ecelesie saneti Andree et Heinrieus eiusdem ecclesie

205:

canonicus, Heinricus, Vertingus, Berhtoldus de Geboltspach, Wern- herus, Chvnradus, Wilhalmus de Lok. Acta sunt hee in Lok, anno domini M. CC. LVIIIL, II. indictione, X. kalend. Maii.

Cod. 191, f. 9', durch Nässe lückenhaft, theilweise aus Urk. v. f. 13. ddo. 1252, 13. Juli, Gutenwórth ergänzt; k. Reichsarchiv zu München; Meichel- beek 11./2, 25, Nr. 41.

200.

1959, 24. April, Lack. Wilhelm von Schärfenberg beurkundet, dass Bischof” Konrad von Freising die ihm verpfändeten Liegenschaften bei Teltschach mit 4 Mark Aquilejer in bestimmten Raten zu leisten, gelöst habe.

Ego Wilhalmus de Scherfenberch testimonio presentium notum facio universis tam presentibus quam futuris, quod venerabilis pater dominus meus Ch. Frisingensis electus universas posses-- siones apud Telscacum in Marchia sitas cum omnibus earum attinen-- tiis a me in die beati Georii pro quadraginta marcis Aquilegensis monete de quibus sunt xx noue et xx marce ueteres, redemit, pro quibus dominum Nicolaum de Riutenberch pro fideiussore obligauit, quod prelibatas xx mareas nouorum denariorum michi in proximo. uenturo beate Marie virginis Natiuitatis festo persoluat, residuas vero xx marce veterum denariorum idem dominus electus michi persoluit eodem die dum beati Georii festum celebrabatur. De qua fideiussione et persolutione michi faeta contentus ipsarum tractatum gratum et ratum habui, et propter hoe memoratas possessiones apud Telscacum sitas in manus dicti domini electi publice etlibere restitui et resignaui,. omni obligationis tytulo renuntians in possessionibus antedietis et pro-- mittens firmiter atque laudans, quod siqua instrumenta euiuseumque tenoris existerent (aut?) haberem super prefatis possessionibus michi quondam obligatis, illa restituerem ipsi domino electo vel eius certo. nuneio omni occasione posposita et semota. In cuius rei testimonium presentem paginam tam testibus qui huie tractatui interfuerant,. quam mei sigilli pendentis munimine roboraui. Testes autem sunt isti videlicet dominus Fridericus dietus de Montalbano Ardacensis ec- elesie prepositus, Franco comes illustris regis Vngarie nuntius super- presenti negotio specialiter ab ipso rege ad me destinatus, insuper- H. Vertingus, et B. de Geboltspach, Chvnradus de Reitersperch,.

206

Wernherus, Chvnradus, Jacobus, Reblinus, Wilhelmus de Lok, iagister Hainricus decanus ecelesie sancti Andree de Frisinga et magister Hainricus notarius. Acta sunt hec apud Lok, anno domini M. CC. LVIIL, indictione IL, in die beati Georii.

Orig., Pgt., anhgdes. verletztes Sigel, k. Reichsarchiv zu München; ebend. "Cod. 191, f. 10'; Meichelbeck 1L./20, Nr. 42.

201.

1259, 8. Juli, | Welsberg. Heinrich von Welsberg widmet der Kirche zu Innichen 1) mehrere genannte Güter zu „Waln“ im Pusterthale.

[n nomine patris et filii spiritus saneti amen. Ego Heinricus de Welfspereh notum facio tam presentibus presentibus quam futuris, quod in lecto egritudinis constitutus dum viderem mortis mihi peri- culum imminere, volens ob hoc saluti anime mee prouidere feliciter, ecce in ipsius anime mee remedium omnes possessiones in Waln et duas curias in quibus resident homines et coloni qui wlgariter hellen nuneupantur, atque dimidiam ltübam quam tenuit Altmannus de Li- £ode, eum omnibus attinentiis eultis et incultis, pratis, paludibus, pascuis, exitibus (a)quarum et generaliter cum universis que prefatis in Waln p(ossessio)nibus et euriis attinere dinoscuntur, absolute et libere sine (contradietione quali)bet res(igna)ui et (resti)tui ec- clesie (Inticensi), renuntians omni (iuri uel cause?) impetieionis que mihi vel meis heredibus competere videbatur in illis xl mareis quas (super mem)oratis prediis et possessionibus eausa mutui (domino?) Al- brehto quondam nobili comiti Tyrolensi tradidi et donaui. Renunciaui etiam omui iuri feudali quod idem comes mihi postmodum contulit super possessionibus prelibatis. In cuius mee resignationis et renuntiationis et donationis perenne testimonium presentem paginam conseribi feci et iussi mei pendentis sigilli munimine roborari. Acta sunt hee in «castro Welfsperch, anno domini M.CC.LVIIL, indictione secunda, VIII. iidus(!) Julii, presentibus testibus subnotatis, videlicet Chünrado cano-

] Dass dieses Kloster (od. die Freising. Patronatskirche daselbst?) gemeint sei geht ‚aus den äusseren Archivnotizen des Documentes hervor.

207

nieo Iticensi, Vlrieo capellano sororum sacerdotibus, Rudgero de Nyderndorf, Wifingo de C(ella), Alberone de Chalwe, Heinrico de Vessingen militibus, Richprando seriba, (M)arquardo canonico Yticensi.

Orig., Pgt., an vielen Stellen ausgefressen, anhgdes stark verletztes Sigel; k. Reichsarchiv zu Münehen.

202.

1259, 4. Oct., Klosterneuburg. Bruder Gotfrid von Deutechorden ent-

scheidet als delegirter Richter indem Streite zwischen Magister Ulrich, Chor-

herr zu s. Andrä zu Freising, und Dechant Wisento von Wien um die Pfarre Propstdorf zu Gunsten des Ersteren.

In nomine patris et filii etspiritus saneti amen. Cum super causa que uertitur inter magistrum Vlricum ecelesie saneti Andree canoni- eum ex vna parte et venerabilem patrem O. Pattawiensem episcopum et Wisentonem deeanum de Wienna ex altera, eoram nobis fratre Gotfrido hospitalis sanete Marie Jherusalem subdelegato a vene- rabilibus Olomucensi et Pragensi episcopis iudicibus a sede aposto- liea delegatis et a venerabili Viricus Salezburgensis ecclesie archiepi- scopo iudiee delegato dietus magister Vlricus prefatos episcopum et decanum traxisset in eausam, predieti episcopus et decanus per se et procuratores suffeienter in struetos comparere eurarunt plures, proponentes vt iurisdiecionem nostram euaderent, quod per appel- laeionem eorum subseeutam nobis in seriptis presentatam osten- derunt sieut in actis bene patet, nos siquidem reuerencie episcopali defferentes , licet cause appellacionis nulle fuerint, terminum tamen quatu(o)r mensium ad prosequendam appellacionem eis deereuimus indulgendum, ad quem terminum non venire curantes, vel si venerunt nichil tamen se profecisse, ad nostram citati preseneiam monstrauerunt, immo prefatus magister Vlricus litteras papales domino decano Olomucensi directas cum ipsius mandato, vt in eausa absque omni dilacione procederemus, nobis obtulit, quod si aliquid a prenominatis esset in euria obtentum, totum deberet inane et irritum computari (?), seeundum quod per ipsum decanum Olo- mueensem iam legitime factum fuerat, sieut littere super hoc confecte plenius declararunt. Petente igitur magistro Vlrieo vt ipsum in pos- sessionem corporalem eeclesie de Probsdorf mittere curaremus, osten-

208

dente se presentatum esse ad eandem ecclesiam prefato episcopo Patawiensi a vero patrono qui in possessione erat iuris presentandi, quia domino fundi, scilicet episcopo Frisingensi modo canonico et legi- timo, prout documentis legitimis coram nobis extitit comprobatum. Quia tamen pars altera presens non erat, petitionem ipsius effectui mancipare differentes, partem episcopi et decani seitavimus eisdem gratiam preter solitum facientes. Qui etsi per se et procuratorem suam presenciam exhiberent, nichil tamen dixerunt vel monstrarunt, quare dictam petitionem magistri Vl. non admittere deberemus, quin immo in appellacionis vocem prorumpentes appellarunt. Quam appel- lacionem nullam reputantes quia contumax non auditur appellans; eum de contumacia conuicti iam fuerant sicut patet per papale instrumen- tum et per confessionem partis aduerse qui dicebat, quod dominus episcopus Pataviensis wlt prosequi appellacionem et ad hoc petebat inducias sibi dari, dicto magistro Vlrieo iniunximus vt suam petitio- nem nobis constare faceret, qui satis liquide probauit per munimenta judicum delegatorum super eadem causa mota a venerabili Frisingensi episcopo et Eberhardo antecessore suo et diffinitiua sentencia cano- nice terminata, quod a vero patrono esset presentatus qui eeiam in iuris presentandi erat facultate, et alia que causam suffieientissime declarabant, sepedietum magistrum Vlrieum in possessionem ecclesie de Probstorf per sentenciam diffinitiuam decernimus esse mittendum et mittimus, prememoratum Wisentonem qui dictam eeclesiam contra iusticiam occupat, in fruetibus perceptis et qui percipi poterant con- dempnantes, insuper in expensis et interesse que prefatus magister Virieus nostro commisit arbitrio, volens iurare de centum marcis, taxauimus tantum triginta esse soluendas a Wisentone decano, sub hoe pretextu vt si aliqua parcium predietarum deinceps moueret querelam contra dietum magistrum Vlricum hane eausam contingen- tem, saluum esset ius prememorato magistro Vlr. expensas et inter- esse repetendi ex integro a sepedietis tam episcopo quam decano. Ad hee cassamus omnes sentencias latas post appellacionem factam a magistro Vlr. in presbiteros dictam eeclesiam officiantes et easdem dieimus esse nullas. Acta sunt hec in Nevnburch in capitulo canoni- corum anno domini M. CC. LVIIIL, indictione IL, IW. nonas Oe- tobris, presentibus hiis, Vlrico decano, Heinrico de Ebergorin, Ortol- pho de Greyfenstein, Pawone, Chunrado canonieis Neumburgensibus, item fratre Heinrieo et fratre Nicolao de ordine Predieatorum, item

209

magistro Heinrico de Wienna et aliis quampluribus. Datum per manum Gotfridi notarii qui hec omnia de mandato iudieis conscripsit et in hane formam redegit.

Orig., Pgt., anhgd. stark verletztes Sigel, k. Reichsarehiv zu München.

203.

1259, 12. Oct., Wien. Gaudentius, Vollstrecker des Gerichtsspruches des

Br. Gotfrid vom Deutschorden, den Streit zwischen Magister Ulrich Chorherrn

von 5. Andrä zu Freising und Dechant Wisento von Wien um die Pfarre Propet-

dorf betreffend, suspendirt Letzteren seines Widerstandes wegen vom geist- tichen Dienste.

In nomine patris et filii et spiritus saneti amen. Nos Gaudentius ... fratris Gotfridi domus hospitalis sancte Marie Jerusalem delegati iudieis executor, Wisentonem decanum de Wienna ab ingressu eeclesie suspendimus pro eo, quod magistrum Vlrieum illustris regis Boemie prothonotarium in possessione ecclesie in Probstdorf ac domus et prediorum cappelle sancti Nieolay in quam possessionem eundem magistrum Vlricum canonice misimus auctoritate nobis con- cessa, idem W. decanus agrauat et molestat, nichilominus ad aliam penam grauiorem contra eundem W. decanum si ipsius proteruitas meruerit, processuri. Datum Wienne, anno domini M. CC. L. VIII, II. idus Oetobris.

Orig., Pgt. anhgdes. stark verletztes Sigel, k. Reiehsarchiv zu München.

204.

1260, 25. Juli, Wien. König Otakar von Böhmen, Herzog von Österreich, schliesst mit Bischof Konrad von Freising ein gegenseitiges Schutzbündniss.

Nos Otakarus dei gracia dominus regni Bohemie, dux Austrie et Styrie, marchio Morauie per presens scriptum vniuersis notum faeimus tam presentibus quam victuris quod ad ampliandum et eorroborandum robur perennis amicicie inter consanguineum nostrum karissimum dominum Ch. :) Frisingensem episcopum et nos inuio-

1 Cod. hat „Ch. dominum".

Fontes. Abthlg. li. Bd. XXXI. 14

210

labiliter contracte eidem domino Ch. Frisingensi episcopo data fide vice sacramenti compromisimus, quod toto vite nostre tempore contra omnem viuentem hominem fidele prestabimus adiutorium quando- cumque possimus et iuuamen, et ipse versa vice nobis per sue fidei dacionem compromisit prestare nobis consimile adiutorium, et ad hec nos nichilominus ipsum dominum Ch. Frisingensem episcopum et vniuersas ecelesie sue possessiones sitas in quibuscunque partibus ad quas nostra regalis potencia extentitur (!), promittimus fideliter defensare. In euius itaque promissi et laudamenti euidens testi- monium presentem cedulam sigillorum nostrorum munimine iussimus roborari. Acta sunt hee Wienne, anuo domini M. CC. LX., VIIL kalendas Augusti.

Cod. 191, f. 50', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II./1, 52.

205.

1960, 23. Dec., Graz. König Otakar von Böhmen, Herzog von Österreich, gewärt dem Bischofe Konrad von Freising das .Bergrecht auf allen seinen österr. Gütern.

O. dei gracia dominus regni Bohemie, dux Austrie et Styrie et marchio Morauie. Omnibus hanc litteram inspecturis notum facimus quod nostra est promissio et mandatum, vt vbieunque in possessioni- bus venerabilis patris domini Ch. Frisingensis episcopi metallum auri vel argenti vel cuiuscunque metalli alterius generis inuentum fuerit vel etiam salis, idem dominus episcopus gaudere debeat iure suo quemadmodum nos gaudere volumus iure nostro. Quare sub optentu nostre gracie districte precipimus vniuersis, quatenus memoratum dominum episcopum in suis iuribus nullatenus impe- dire debeatis, sed conseruetis in omnibus illibata. Concedimus etiam vt metallum queri debeat in suis possessionibus vbicun- que. Huie .autem. nostre concessioni interfuerunt testes subnotati, vidélieet -dominus B. Olmuneensis ecclesie episcopus, Gerus, Woko et Benesius Bohemi, magister Arnoldus, magister Vlricus tune pro tempore nostri notarii, Stizlo de Sternberch, Otto de Missowe, Ch. de Zekingen, Otto de Haselawe et alii, quam plures. Acta sunt hec aput Grez, anno domini M. CC. LX., X. kalendis Januarii.

Cod. 191, f. 31’, k. Reichsarchiv zu Münehen; Meichelbeck II/1, 33. .

211

206.

1261, 23. Febr., Udine. Bischof Konrad von Freising belehnt den Paduaner Bürger Tyso „de Campo s. Petri“ mit der Burg Godego und Zubehör gegen Zahlung von 700 Pfad. Venetianer Pfenningen und Leistung eines Saumrosses.

Hoc est exemplum cuiusdam publici instrumenti cuius tenor talis est. In nomine domini amen. Anno a natiuitate eius millesimo ducentesimo sexagesimo primo, quarta indietione, apud Vtinum in camera patriarchali, die sexto exeunte mense Februario, presentibus venerabili patre domino Gregorio dei gracia sancte Aquilegensis sedis patriarcha, dominis Alberto de Collice Cenetensi electo vioe- domino ipsius domini patriarche, Wecelone abbate Bellunensi, Johanne archidiacono Aquilegensi, magistro Nycolao de Lupico ple- bano (de) Trieesimo, Ruffino de Porta iudice Placentino, domino Gilo Milledusii iudice Parmensi, Johanne de Cueania, Bernardo de Quechola, Asquino de Varmo et Artuicho de Castello Foroiulii et dominis Rudolfo, magistro Henrico et Hermanno canonicis saneti Andree et domino Henrico Virtingo, Berhtoldo de Gebolspach, Wer- aerio et Conrado fratribus de Loneh testibus ad hoe vocatis et rogatis et aliis multis. Cum beatitudo illos exigat defensores per quos iura ipsius in debita iustieia conseruentur, ideirco prouidens vene- rabilis pater dominus Conradus dei gracia Frisingensis episeopus, quod in partibus Marchie nullus videtur superesse ad presens per quem ita possint iura Frisingensis ecclesie eustodiri quemadmodum per nobilem virum dominum Tysonem de Campo saneti Petri ciuem honorabilem Paduanum, maxime cum Frisingensis eeclesia quarundam suarum possessionum sedem posuerit. in distrietu Taruisino penes possessiones eiusdem domini Tysonis superius memorati, prenomi- natus dominus episcopus vtilitatem" et tutelam respiciens ecclesie supradicte, cum eidem domino episcopo et ecclesie Frisingensi sit apertum et exciderit castrum Godigi cum vniuersa curia et pertinen- tiis eius, quod et quam quondam. Ecelinus de Romano. et alii de Romano et sui antecessores. retinebant et retinuerunt in feodum a predieto domino. episcopo et a predecessóribus suis nomine ecclesie Frisingensis, pro se et suo nomine et nomine ecelesie Frisingensis inuestiuit. dietum dominum Tysonem. in. se et suos filios masculos ad

14*

212

rectum et legale feodum de castro Godigi et castellario et villis vniuersis et coherenciis et pertinenciis omnibus et de curia vniuersa pertinentem (!) et pertinentibus ad predictum castrum, quantum- eunque et vbieunque et qualitereunque dietum castrum, ville, curia, pertinencie, cohereneie extendantur, et de omni alio eo et toto quod quondam Ecelinus de Romano et alii de Romano et sui antecessores retinebant et retinuerunt in feodum a predicto domino episcopo et ab antecessoribus suis quondam cum pratis, pascuis, siluis, paludibus et nemoribus, venacionibus, piscacionibus, vineis, terris cultis et incultis, campis, solo et edificiis et cum decimis et iure decimarum et cum omnibus aliis redditibus et obuencionibus et exitibus et eum molendinis et postis molendinorum et cum fontibus et aquis et aquarum decursibus et cum seruitutibus vrbanis uel rusticis exis- tentibus seu pertinentibus, in predictis uel ad aliquod predietorum et cum omnibus seruis, masnatis et famulis et ascripticiis, ori- ginariis, colonis et censitis et manumissis siue francatis, siqui manumissi uel francati sint siue liberti supersunt, et cum vassallis siue fidelibus et breuiter eum omnibus aliis hominibus euiuseunque Status et condicionis sint uel ex(is)timari possint iure ciuili uel muni- eipali, et eum omni alio iure patronatus et alio qualitereunque cen- seatur, et cum omni iurisdiecione et dominacione et potestaria et alio iure pertinente predicto castro et omnibus specialiter nominatis et que nominari possunt ad vtilitatem ipsius domini Tysonis, qualiter- eunque illud possit excogitari et in humano intellectu hominum com- prehendi, vt amodo ipse dominus Tyso et eius filii masculi habeant et teneant atque possideant et quasi possideant predictum castrum et villam et euriam totam et omnia supradicta et singula et de ipsis faciant cum accessibus et ingressibus, cum superioribus et inferioribus suis et cum omni iure, accione et racione et vtilitate et introitu et exitu et. cum aliis supradietis omnibus pertinentibus in predictis et occasione predietorum quineunque (!) voluerint, sicut de recto et legali feodo sine contradieeione ipsius domini episcopi successorum- que suorum et eeclesie supradiete, et eidem domino Tysoni tamquam vasallo dedit, eessit atque mandauit omnia iura omnesque acciones et raciones reales et personales et mixtas, que et quas habet uel habere videtur ipse dominus episcopus nomine ecclesie Frisingensis seu ipsi ecelesie competunt uel in futurum competere possunt in predicto castro et villis et curia et omnibus predictis et singulis uel

213

occasione predietorum et aliter qualitercunque possit excogitari, ita tamen quod prefatus dominus Tyso et ex eo descendentes masculi bona predicta vel quiequam predictorum non possint nee debeant vendere uel infeodare aut donare uel aliquo modo alienare comitatui slieuius ciuitatis uel ecelesie, et si forte quicquam de bonis predictis infeodauerint aliis quam eiuitati et ecclesie, hii quibus bona pre- dieta fuerint infeodata, teneantur et debeant illa bona habere et tenere ab ipso domino episcopo et ab ecclesia Frisingensi. Si forte quod absit, contigerit dictum dominum Tysonem decedere sine des- cendentibus ab eo maseulis, hoc eciam acto et expressum dicto inter ipsos, quod dietus dominus Tyso non teneatur seruire dieto domino episcopo et eeclesie supradiete vltra montes, citra montes vero seruire debeat sicut vasallus et fidelis seruire debet. Item prenomi- aatus venerabilis pater dominus episcopus eidem domino Tysoni concessit de gracia speciali, quod eidem domino Tysoni et ex eo descendentibus masculis non generetur preiudicium in aliquo si de feodo supradieto a die mortis dieti domini episcopi et successorum suorum qui pro tempore fuerint, inuestituram non pecierint infra quinquennium nomine ecelesie supradicte, et eidem domino Tysoni dedit liceneiam et liberam potestatem intrandi tenutam et corporalem possessionem et quasi predieti castri et villarum et curie et omnium supradietorum et singulorum sua propria auctoritate et se dominum episcopum nomine et vice prediete ecclesie possessorem et quasi eonstituit pro ipso domino Tysone et eius nomine, et eidem domino Tysoni dedit pro nuneio dominum Leo(n)ardum de Semicis militem Paduanum vt ipsum in possessionem omnium predictorum corporalem inducat. Quod quidem eastrum, villas et curiam et omnia alia supra- dieta et singula promisit ipse dominus episcopus, obligando se nomine eeclesie memorate ipso domino Tysoni recipienti dictam promissionem pro se et omnibus ex eo in posterum descendentibus maseulis ab omni persona, ciuitate, collegio et vniuersitate uel singulari persona defendere et expedire cum racione in pena dupli eius quod euin- ceretur in totum uel in partem, et sub obligacione bonorum ecclesie Frisingensis, de quibus ex nune ipse dominus episcopus nomine et vice supradicte eeclesie pro ipso Tysone et eius nomine se constituit possessorem, pro qua quidem inuestitura fuit confessus et in con- cordia venerabilis supradietus dominus episeopus cum predicto domino Tysone se ab eo habuisse et recepisse nomine ecclesie

214

supradiete septingentas libras Venetorum paruorum et dextrarium vnum sub estimacione ecce librarum eiusdem monete, de quibus denariis et dextrario ab eo sibi bene solutum clamauit et exceptione doli mali et infectum et non numerate et non solute pecunie et non dati et assignati equi renunciauit, non spe future numerationis sed quia predietos denarios et dextrarium iam habuit et recepit. Quibus om- nibus peraetis incontinenti dietus dominus Tyso reuerenter fidelitatem tradidit in manibus dieti domini episcopi recipientis dictam fidelitatem pro se suo nomine et ecclesie supradicte ab ipso domino Tysone fidelitatis prestito sacramento sieut in fidelitatis iuramento consueuit. Ad sollempniorem autem huius rei euideneiam memoratus dominus C. episcopus Frisingensis instrumentum presens iussit sigilli sui pendentis munimine roborari et sigilla supradicti domini Gregorii patriarche et predicti domini Alberti Cenetensis electi eidem instru- mento rogauit apponi.

Ego Johannes de Lupico sacri imperii publieus (S. N.) notarius hiis presens interfui et rogatus seripsi in formam publicam reducendo.

Cod. 250a, f. 22', Heckenstaller's, Frisingensia, Domeapitel zu München; Meichelbeck IL/1, 53.

207.

1261, 17. April, Gutenwörth. Bischof Konrad von Freising verleiht Albert, Sohn wetland Gebharte von Gutenwörth, das Dorf Bichel in Krain zu Lehen und so auch dessen Söhnen, doch unter innen festgestellten Bedingungen.

Qve aguntur in tempore, ne labantur cum tempore ...... seripture testimonio propter memoriam hominum que ......... debent perennari. Noverit igitur presens etas atque futura, quod nos Chvnradus dei gracia Frisingensis episcopus ...... Alberti quon- dam Gebhardi de Gytenwerde filii et illius amicorum instancia et supplicacionibus inclinati villam Pvhel cum omnibus eius iuribus et attinenciis eidem Alberto in fevdum contulimus talibus eondieionibus appositis et adiectis, videlicet si evndem Albertum vnum filium vel duos aut tres sev plures filios masculos ex se habere contingerit (!), quod senior ef prior inter illos vxorem sibi de domo et familia ecele- sie Frisingensis debet aceipere quectat flai in eodem fevdo iure

1

215

hereditario patri succedere memorato, alioquin si contrarium fecerit, tam pater quam idem filius cadent a iure quod eis competit in pre- dieto fevdo, alii vero filii qui sibi forte vxores de familia et de domo ecelesie Frinsingensis non acceperint, in eodem fevdo similiter nichil iuris habebunt, nisi procurauerint cum affectu quod eorum filii mas- culi proprias mulieres ecclesie Frisingensis ut pretaetum est, sibi accipiant in vxores. Verum autem si per dietum Albertum et eius filios huiusmodi condiciones secundum illum modum, vt predietum est in accipiendis sibi vxoribus non fuerint ecclesie Frisingensi et nobis nostrisque successoribus efficaciter obseruate, uel si idem Al- bertus et eius vxor absque filiis masculis quos genuerint insimul, deeesserint, memoratum fevdum sit ad nos nostrosque successores eum omnibus eius iuribus et attinenciis deuolutum manebuntque etiam iidem Albertus et filii sui tanquam fideles nostri castellani pro toto tempore vite eorum in ambitu fori nostri GYtenwerde residentes, nec propter hoc a nobis vel nostris successoribus quicquam pretextu alieuius iuris quod sonat purch?t, exigent quamdiu seeundum dicta- rum eondicionum obseruanciam cum conplemento quolibet prelibatum fevdum a Frisingensi ecclesia legaliter possidebunt. In euius rei perennem memoriam presentem conseribi iussimus paginam et illam eidem Alberto et eius filius predictas condiciones obseruantibus tra- dimus nostri sigilli munimine roboratum. Acta sunt hee apud GVten- werde in domo nostra anno domini M, CC. LX. primo, III. indietione, XV. kalend. Maii, istis presentibus, domino Heinrico de PYtelpach eanonico Frisingensi, Rvdolfo, Heinrieo, Hermanno canonicis eccle- sie saneti Ándree et Ottone canonico sancti Viti tune capellanis el notariis eurie nostre, Heinrico dicto Vertingo, et Berchtoldo de Geboltspach, Nycolao et Grifone de Revtenberch, Ortolfo de Landstrost, Rvdegero de Plintenpach Vzoldo, Artusio et Rvdolfo de GYtenwerde et aliis plurimum fide dignis.

Cod. 191, f. 14, an einigen Stellen durch Nässe lückenhaft; k. Reichsar- chiv zu München; Meichelbeck IL/2, 27, Nr. 45.

216

208.

1261, 8. Mai, Lack. Bischof Konrad von Freising verleiht Reinhart einems Zöllner eine Hube bei Lack gegen Abgabe von jährlich 40 Pfennigen.

Nos Chunradus dei gracia Frisingensis episcopus per presens seriptum notum facimus, quod Reinhardo tunc theloneario nostro et eius heredibus illam hubam sitam apud Lok quam quondam Wei- gandus eiusdem Reinhardi frater tenuit, contulimus in hune modum, videlicet quod idem R. uel eius heredes nobis uel nostris successo- ribus quadraginta denarios Laybacenses persoluant annuatim. In euius rei testimonium eidem R. et suis heredibus presentem paginam tradidimus nostri pendentis sigilli munimine roboratam. Acta sunt hee apud Lok, anno domini M. CC. LXL, indictione IIIL, octauo die intrante Maio, istis presentibus domino H. de Pütelpach canonico Frisingensi, Heinrico Vertingo, Bertoldo de Geboltspach, Rudolfo, Heinrico, Hermanno, Ottone notariis et capellanis, Wilhelmo officiali de Lok.

Cod. 191, f. 130’, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1I/2, 28, Nr. 46.

209.

1261, 8. Juli, Burgstall. Albero von Leis überträgt drei hórige Frauen, Diemut, Bertha und Mathilde von Ochsenbach an das Bisthum Freising.

Qvoniam que interdum agunt homines, non solum subrepens eneruat obliuio, immo eadem iidem quandoque solent infringere vel mutare auctrice que veritatis est emula, leuitate, ego igitur Albero de Leiz tenore presencium notum facio vniuersis tam presentibus quam futuris, quod pro salute anime mee meorumque progenitorum Dimv- dim, Perhtam et Mehthildim sorores dictas de Ohsenpach cum omni- bus heredibus illarum presentibus et futuris legaui libere et absolute beate Marie virgini et ecelesie Frisingensi, renuneians omni iure pro- prietatis quo hactenus predictas tenui famulas et mei progenitores. Aderant autem huie mee donacioni subnotati testes, videlicet domi-

217

nus Sifridus dietus Eisenpeutel, dominus Vlrieus de PrVnsperch, dominus Haidenricus de Lühseneke, Otto de Ohsenpach, Ditrieus de Heuperge, Pilgrimus de Hüperge fratres, dominus Hartwicus dietus de Aqua, dominus Otto dietus Hurnin, Fridericus de Heuperge, Lud- wieus villieus de Purchstal, Sifridus de Stainchirichen, Ditrieus et Otto lutifiguli, Hermannus lutifigulus, Heinrieus de Werde, Wern- hardus de Werde et alii quam plures. Et vt prefata mea donacio robur perpetue firmitatis obtineat, presentes conscribi procuraui et reuerendi patris et domini Chunradi Frisingensis episcopi atque mei sigillorum munimine roborari. Acta sunt hec aput Purchstal, anno domini M. CC. LX., primo, IHIII. indictione, octauo die intrante Julio.

Cod. 191, f. 54, k. Reichsarehiv zu München, Meichelbeck II./2, 28, Nr. 47.

210.

1261, 27. Dec., Viterbo. Papst Urban IV. überträgt die Entscheidung des

Streites zwischen Mag. Heinrich, Chorherrn von s. Andrä zu Freising, und

dem Bischofe von Lavant um die Kirche s. Peter a. Kammersberge dem Archidiakon Ludwig von Krain.

Vrbanus episcopus seruus seruorum dei. Dilecto filio arci- dyacono Marchie et Carniole Aquilegensis diocesis salutem at apo- stolicam benedictionem. Sua nobis dilectus filius H. canonicus eccle- sie saneti Andree Frisingensis peticione monstrauit, quod cum ipse ad eeclesiam de sancto Petro a venerabili fratre nostro ... episcopo Frisingensi vero patrono ipsius venerabili fratri nostro ... archi- episeopo Salzburgensi loci diocesano fuisset canonice presentatus, venerabilis frater noster .. episcopus Lauentinus ac eius vikarius institueioni sue contra iustieiam se opponunt. Ideoque discrecioni tue per apostolica seripta mandamus, quatinus vocatis qui fuerint euocandi, et auditis hine inde propositis quod canonicum fuerit appel- lacione remota decernas, faciens quod decreueris auctoritate nostra firmiter obseruari, testes autem qui fuerint nominati, si se gracia odio uel timore subtraxerint, per censuram ecclesiasticam appella-

218

_ eione cessante compellas ueritati testimonium perhibere. Datum Vi- terbij, VI. kalend. Januarii, pontificatus nostri anno primo.

Aus dem Gerichtsacte des Archidiak. Ludwig, ddo. 1262, 6.—7. Oct., (Laibach) (Nr. 222), vgl. diesen, und dann Meichelbeck Il./l, 56.

211.

1961, ...., ..... Das Kloster Innichen beurkundet, dass Diemut von Inni- chen dem Bisthume Freising die Leibeigene Mezza übertragen habe.

In nomine domini amen. Quoniam actus hominum temporalem secuntur motum et eum hominibus eorum memoria euaneseit, nisi scriptura fuerint roborata, notum sit igitur tam presentibus quam futuris, quod domina Diemodis de Intieina pia intencione, sano corpore et intellectu Mezzam sibi proprietatis iure attinentem per manum fra- tris sui carnalis Hertnici et consensu filiorum et filiarum eiusdem omni usu et actione quem uel quam habuit siue de iure seu de facto, libera- liter et perpetualiter contulit eeclesie sancte Marie Frisingensi ut gaudeat omni libertate et iure quibus homines ecclesie diete gau- dere nunc et actenus consveuerunt. Actum est istud anno domini millesimo CC. LXI., indictione III. In huius rei euidenciam capitulum Inticense sigillum suum statuit appendendum. Huius facti testes sunt domini Altmannus decanus, Gotschaleus scolastieus, Rvdgerus pres- piter canonicus eeclesie Inticensis, Heidenricus miles et Heinricus frater eius, Mertlinus de Cuvedvn iudex, Einwicus Egeler, Otto Porger, Chvnradus de Monte lirator, Heinrieus de Toblach, Hart- mannus de Celle, Eberhardus de Monte, Werlant de Campelunch et alii quam plures. |

Orig., Pgt., anhgd. verletztes Sigel des Klosters Innichen, Stiftsarchiv zu Innichen.

219

212.

1262, 16. April, Lack: Die Gebr. Wernher, Konrad und Jacob von Lack

rechtfertigen sich gegen Bischof Konrad von Freising wegen der gegen sie

erhobenen Klagen, zu deren Austragung er seinen Notar Heinrich nach Krain gesendet hatte.

Metuendo eorum domino et dilecto Ch. venerabili episcopo Frisingensi Wernherus, Chunradus et Jacobus fratres de Lok sui fideles et deuoti castellani fidele seruicium cum reuerentia et honore. Inmensas graciarum acciones vobis referimus pro eo quod vestra dominatio dignata fuit magistrum Heinrieum vestre curie notarium ad partes Carniole dirigere ista vice, vt nobis omnes excessus nostros facie ad faciem obiceret quos in vobis et vestris hominibus exer- cere debuimus post recessum vestrum, et licet teste deo simus et fuerimus semper innocentes, quod vnquam confessi fuerimus eoram domino duce Karinthie uel alibi, quod castrum vestrum Lok aut fuerit nostrum uel progenitorum nostrorum feodum, uel quod ius illud quod in wlgari chuppel et forstreht sonat, nobis attribuamus uel attribuerimus nobis unquam aut aseribere velimus nobis, uel quod illud vnquam confiteamur quod quilibet hominum vestrorum nobis debeat ducere saumam vini, et quamuis etiam super hiis omnibus' ineredibilibus nos proprium nostrum sacramentum expurgauerit, noluimus tamen carere quin etiam dominus noster dux Karinthie et eius consiliarii tanquam iurati coram prefato vestro notario nos laudabiliter expurgarent. Insuper inuocamus testimonium Jesu Christi, quod siqua dampna uel grauamina sunt vobis vel vestris hominibus illata per nostros homines, quod illa nunquam de mandato nostro uel voluntate nostra processerunt, immo doleremus medullitus si huiusmodi mala per nostros fierent seruientes, et siqua facta sunt quod absit, illa non solummodo in vestri nuneii presencia immo etiam in aduentu vestro proximo volumus emendare atque semper vos pro domino nostro reuereri, Preterea treugas quas memoratus magister H. vestro nomine inter nos et officialem vestrum de Lok confirmauit, ratas et firmas volumus donee ad aduentum vestrum proximum obser- uare atque alia omnia facere et procurare per que vester fauor et gratia cirea nos augmentari poterit et per que vestra vtilitas et honor poterit proeurari. Et in huius nostre expurgationis, innocentie et

220

promissionis euidentiam et in confirmationem treugarum quas ad preces et mandatum vestrum officiali vestro de Lok usque ad proxi- mum ad nos aduentum vestrum dedimus, non solum nostro sigillo verum etiam domini Ch. purkgrauii de Lüntze et sepedicti magistri H. sigillis petiuimus roborari. Acta sunt hec apud Lok, anno domini M. CC. XXIL, in octaua Pasche istis presentibus domino Ch. purk- grauio de Lüntze, domino Alberto de Werdenburch, domino Jacobo de Gütenberch, domino Gebhardo de Gütenowe, domino Vlrieo de Veizt pro parte nostra, pro parte aduersa Leonhardo, Rablino, Pau- manno, Wernhero, Wulfingo, Walthero theloneario, sententiatore, nuncio, eamerario, walputone et eius filiis et aliis quam plurimis ciuibus et scultetis.

Aus Vidimus v. 1269, 13. Sep. ...... (Nr. 278), vgl. dieses; Meichel- beck 1[,/2, 62, in Nr. 98.

213.

1262, 2. Juni, Orvieto. Papst Urban IV. überträgt dem Propste von

8. Magnus zu Regensburg u. a. gen. Priestern die Untersuchung und Ent-

scheidung des Streites zwischen dem Bisthume Freising und dem Kloster

Seitenstetten, betreffend das Patronat der Kirchen von Waidhofen, Aschbach und Holenstein.

Urbanus episcopus seruus seruorum dei. Dilectis filiis ... pre- posito eeclesie saneti Magni, Altemanno de Rotenecke canonieo Ra- tisponensi et .... thesaurario Eistetensi salutem et apostolieam benedietionem. Significarunt nobis dilecti filii .... abbas et con- uentus monasterii de Sytansteten, quod cum inter ipsos ex parte una et venerabilem fratrem nostrum .... episcopum et dilectos filios eapitulum Frisingense ex altera super iure patronatus ecclesiarum de Aspac, de Wayhdowen(!) et de Hollenstein Pattauiensis diocesis coram dileeto filio .. . plebano plebis de Wienna auctoritate aposto- liea questio uerteretur, idem plebanus cognitis cause meritis et iuris ordine obseruato diffinitiuam pro eisdem abbate et conuentu senten- tiam promulgauit. Cum autem iidem episcopus et capitulum se ab huiusmodi sententia sedem apostolicam appellasse dicentes, super appellatione hui usmodi ad dilectum filium ... abbatem de Tirhoup ipsius sedis litteras impetrassent, tandem ... scolasticus Augusten-

221

sis eui eidem abbas de Tirhoupt commiserat super hoc totaliter uices suas, dilecto filio ... decano ecclesie Ardacensis de facto causam subdelegauit eandem, cumque iidem episeopus et capitulum ipsos abbatem et conuentum coram eodem decano pretextu subde- legationis huiusmodi eitari. fecissent, ex parte dietorum abbatis et conuentus fuit excipiendo propositum coram eis, quod eum ipse sco- lasticus non esset a principe delegatus, nec ipse causam decano committere, nec idem decanus pretextu subdelegationis ei a dieto scolastico faete de causa eadem cognoscere poterat nec debebat, et quia idem decanus huiusmodi exceptionem admittere contra iustitiam denegauit, ipsi sentientes ex hoc indebite se grauari, ad nostram duxerunt audientiam appellandum. Quocirca discretioni uestre per apostoliea scripta mandamus, quatinus uocatis qui fuerint euocandi, et auditis hine inde propositis quod canonicum fuerit, appellatione postposita decernatis, facientes quod decreueritis auctoritate nostra firmiter obseruari. Testes autem qui fuerint nominati, si se gratia, odio uel timore subtraxerint, per censuram ecclesiasticam appella- tione cessante cogatis ueritati testimonium perhibere. Quod si non omnes hiis exequendis potueritis interesse, duo uestrum ea nichilo- minus exequantur. Datum apud Vrbem ueterem, IIII. nonas Junii, pontificatus nostri anno secundo,

Orig., Pgt., anhgde. Bleibulle; Archiv des Klosters Seitenstetten.

214.

1262, 21. Juni, Iglau. König Otakar von Böhmen, Herzog von Österreich,

beurkundet den Vergleich Bischof Konrads von Freising mit den Gebrüdern

von Pillichedorf betreffs der Vogtei von Enzersdorf und übernimmt die ietz- tere gegen ermässigte Gebühr.

Quod scripturarum confirmat auctoritas, improborum non potest improbitas infirmare. Proinde nos Otakarus dei gracia rex Bohemie, dux Austrie et Styrie marehioque Morarie scire volumus vniuersos presens seriptum inspecturos, quod cum inter dilectum dominum et amieum nostrum Chfnradum venerabilem Frisingensem episcopum ex vna et inter Marquardum Vlricum et Chvnradum fratres de Pilh- dorf nostros ministeriales ex parte altera super advocatia in Enzistorf questio et controuersia uerteretur, ipso domino episcopo asserente

222

quod felicis recordacionis dominus Chfnradus suus predecessor domino Friderico clare memorie tune duce Austrie auctoritatem prestante, eandemadvocatiam pro quingentis libris Wienensis monete de manibus Viriei de Pilhdorf patris eorundem fratrum prouide extraxit, ita quod idem Vl. eandem aduocatiam in manus ipsius F. quondam dueis libere resignauit, adiciente etiam eodem domino episcopo quod postea nobis dueatum Austrie tenentibus dietus C. suus predecessor prefatis fratribus de Pilhdorf eoram nobis in ivs vocatis probauit legittimis documentis, quod memoratus Vl. de Pilh- dorf pater eorundem coram prelibato F. quondam duce publice fuerit protestatus se quingentas libras pro aduocatia in Enzistorf integraliter recepisse, prout hec omnia per autentiea seripta tam domini F. quondam ducis quam nostra lucide apparebant, econtra sepedictis fratribus proponentibus, quod etsi pecunia memorata persoluta fuerit domino F. quondam duci, tamen ad manus patris eorundem aut etiam suas nichil unquam de peccunia huius peruenit, nee priuandi essent paterno feodo sine culpa. Ipsis inquam in hune modum altereantibus placuit utrique partium ad eonsilium nostrum pro bono pacis eandem litem per compendium arbitrii terminari, et ab utraque parcium nobis presentibus in Ottonem de Missawe et Otto- nem de Haselawe tamquam in veros arbitros extitit compromissum. Facta hine inde securitate ydonea vteorum stetur arbitrio seu ordinationi, omni contradictionibus obstaculo penitus amputato, tam dicti arbitri in presencia nostri et testium infrascriptorum super negocio huius in eos compromisso sunt taliter arbitrati, quod sepefatus dominus C. Frisingensis episeopus Marquardo et suis fratribus de Pilhdorf dueentas libras Wiennensis monete persoluat idemque M. et eius fratres iuri feodali aduocatie in Enzistorf aliisve prediis ecclesie Frisingensis cedant et renuneient absolute. Hoc utique arbitrium taliter promulgatum per ratihabitonem partis utriusque extitit ilico confirmatum. Habita itaque cautione sufficienti de solucione ducen- tarum librarum prenominati fratres de Pilhdorf cesserunt (et) renun- eiarunt pro se et suis heredibus omni iuri ac feodo quod sibi in aduocatia in Encestorf aliisque prediis ac hominibus Frisingensis ecclesie vbieumque sitis aut etiam eonstitutis conpetere eontendebant Siue conpetere potuit eis de iure uel de facto quouis titulo, ea omnia et singula in manus nostras libere resignando. Nos etiam erga prelibatum dominum et amieum | nostrum C. Frisingensem epis-

223

copum moti fauore et amicitica speciali illesa et integra conseruare deinceps promittimus et presentis seripti patrocinio renouamus omnia et singula que dominus F. quodam dux Austrie ad nutum et peticionem bone memorie C. Frisingensi episcopo de aduocatia in Enzistorf liberaliter et pie gessit ac statuit et que nos postmodum eiusdem C. precibus inclinati nostris scriptis meminimus roborasse, vt videlicet advocatia in Enzistorf aliorumque prediorum ecclesie Fri- singensis per collacionem episcopi eiusdem loci in nos translata in signum honoris pariter et laboris quem pro defensione ipsius loci et aliarum possessionum ac hominum pertinentium ad ipsam ecelesiam Frisingensem qui in terminis nostri sunt dominii constituti, (aecipere debemus?,) contenti simus triginta talentis in Purificatione beate Virginis nobis etnichil amplius annis singulis persoluendis nosque nulli hominum viuenti uel victuro feodali titulo dictam aduocaciam conferre aliquatenus debeamus, adicientes nichilominus hane penam quam 'etiam sepefatus F. quondam dux ab initio statuit sicut patet per suas litteras euidenter, vt si contra id nos vel heredes nostros uenire contingat, ipsam aduocatiam alienando titulo feodali, eadem ex tunc ipsofaeto uaeare debeat ecclesie Frisingensi. Vt autem hec que premissa sunt, debitum ac perpetuum robur obtineant firmitatis, ad peticionem memoratorum domini C. Frisingensis episcopi et fratrum de Pilhdorf presens scriptum conseribi fecimus et subscriptis testibus nostri sigilli et dictorum arbitrorum O. de Missawe et O. de Haselawe mvnimine insigniri. Huius rei testes sunt dominus Jerus, item dominus Zmielo de Lvhtenbvrk, item Gerizla Bohemi, item dominus (leerer Raum) purkrauius de Tewingen, item Rappoto de Valken- berch, item Wltingus et Otto fratres de Haselawe, item Heinricus de Liehtenstein, item Wernhardus et frater eius Hermannus de Wol- hefstorf (!), item Otto camerarius de Perhtoltstorf, item Perhtoldus de Engelschachsvelde(!), item Albero: de Arberk, item Heinricus dapifer .de Gritsinstein, item Albertus pincerna et frater eius Lvdewieus de Celkingen, item Wernhardus dictus Prvzzel et alii quam plures. Datum in Iglavia per magistrum Arnoldum prothono- tarium, XI. kal. Julii, anno domini M. CC. LXII., indictione quinta. Orig., Pgt., von 3 anghgt. Sigeln nur das Münzsigel Otakars in Fragment

vorhanden; k. Reichsarchiv zu München, ebend. Codd. 189, f. 61’ u. 191, f. 32; Meiche Ibeck II./2, 31, Nr. 52.

224

215.

1262, Anfangs Sept., Laibach. Archidiakon Ludwig von Krain beauftragt

den Abt von e. Lambrecht, den Bischof von Lavant und dessen Vicar zu 8. Peter

(am Kammersberge) in der Streitfrage um diese Kirche vor sein Gericht nach Laibach für einen angegebenen Tag zu laden.

Viro venerabili. .... abbati monasterii sancti La(mberti or)di- nis saneti Benedicti Salgburgensis diocesis Lvdwieus permissione diuina areidyaconus Carniole et Marchie, plebanus ecclesie Layba- cens(is Aquile)gensis diocesis salutem in domino. .Noueritis me litteras recepisse a sede apostolica sub hae forma:

Folgt nun das Breve Papst Urbans IV. ddo. 1261, 27. December, Viterbo (Nr. 210).

Cvm igitur (non possim neque) debeam propter bonum .obe- dientie eontraire in hae parte mandatis apostolicis et preceptis, vobis (ecce sub) uirtute obedientie salua tamen u(estra reuere)ntia iniungo firmiter et districte, quatenus dietum venerabilem episcopum Lauen- tensem ac eius vikarium quem apud ecclesiam saneti Petri idem epis- eopus instituit proxima sexta feria post festum beati Miehahelis nune venturum, proximo ante meam presentiam eitetis apud Laybacum in plebe cirea horam terciam, eoram (me) per se uel per procuratorem legittimum prefato Heinrico super dieta plebe sancti Petri legittime responsuros, quem (!) inquam sextam feriam ipsis pro ter(mino) peremptorio statuo et prefigo. (Ver)um si forte tune eadem sexta feria dies feriata fuerit, proximum subsequentem diem si non f(uerit) fer(iata, pro ter)mino peremptorio teneant et obseruent. Quid autem super huiusmodi eitatione faeta per uos procuratum fuerit, me per uestras paten(tes lit)teras sigillo uestro munitas certificare uelitis ut omne dubium de tali citatione facta valeat in prefixo termino ampu- tari, ne utraque pars in uanum fatigetur laboribus et expensis. Datum apud Laybacum, anno domini M. CC. LXIL

Orig., Pgt., mit einer Anzahl grósserer und kleinerer Lücken, anghgt. Sigel abgerissen; k. Reichsarchiv zu München. Ebend. Cod. 191. f. 126, Meichelbeck 11/2, 35, Nr. 58.

225

216.

1262, 11. Sept., Wien. Bischof Konrad von Freising bestätiget die von seinem Vorfahrer Konrad vollzogene Präsentation des Mag. Heinrich, Chor- herrn von s. Andrä zu Freising, zur Kirche s. Peter am Kammersberge.

C. dei gracia Frisingensis episcopus. Omnibus presens seriptum intuentibus salutem in omnium saluatore. Presentibus profitemur et ad memoriam reducimus singulorum, quod felicis recordacionis domi- nus Chunradus venerabilis episcopus Frisingensis predecessor noster magistrum Haeinricum canonicum sancti Andree nostre ciuitatis dileetum prothonotarium nostrum presentauit quondam tamquam uerus patronus ad ecelesiam saneti Petri Salzburgensis diocesis sitam in fundo ecelesie nostre iuxta prouinciam siue districtum qui uulgo uocatur Longaewe, quemadmodum per literas ipsius anteces- soris nostri aliisque ueris et indubitatis nobis constitit documentis, nosque eandem presentationem ratam habentes ius etiam presentandi ad eandem ecelesiam sieut ad nos ratione nostre pertinet ecclesie, nichilominus iterato in ipsum transfundimus ad cautelam, uolendo ut omni iuri quod sibi tam ex presentatione nostra quam antecessoris nostri competere poterit, gaudeat usquequaque, et hoc omnibus quorum interest, cupimus esse notum. In huius rei euidenciam presens seriptum prefato magistro H. tradidimus nostri sigilli munimine roboratum. Datum Wienne, III. idus Septembris, anno domini M. CC. LXII.

Orig., Pgt., angehgtes Sigel ausgerissen, k. Reichsarchiv zu München; ebend. auch Cod. 191, f. 127; Meichelbeck 1I./2, 35, Nr. 57.

211.

1262, 11. Sept, Wien. Bischof Konrad von Freising bestätiget die von

Mag. Heinrich, Chorherr von s. Andrä zu Freising, vollzogene Aufstellung des

bischöflichen Kaplans Konrad als seines Sachwalters in dem Streite mit dem Bischofe von Lavant um die Pfarre s. Peter a/Kammersberge.

C. dei gracia Frisingensis episcopus. Omnibus presens scriptum intuentibus salutem in omnium saluatore. Ad noticiam omnium Fontes. Abth. II. Bd. XXXI. 15

226

quorum interest, cupimus peruenire, quod dilectus nobis magister H. canonicus sancti Andree nostre ciuitatis prothonotarius noster in presentia nostri constitutus magistrum Chunradum canonieum saneti Viti eiusdem eiuitatis capellanum nostrum exhibitorem presentium fecit, constituit sev ordinauit suum procuratorem in causa quam idem eoram hoporabili viro ...... arehidiacono Laybacensi iudice a sede apostolica delegato mouet seu mouere intendit super ecclesia saneti Petri Salaburgensis diocesis sita in fundo ecclesie nostre iuxta prouinciam sev distrietum qui wlgo dieitur Longawe contra venera- bilem in Christo fratrem dominum eleetum ecclesie Lauentine et vikerium ipsius eeclesie: saneti Petri, dans sibi liberam potestatem et mendatum speeiale pro se standi in iudicio, agendi, defendendi, respendendi, excipiendi, replieandi, libellum offerendi, litem con- testandi, quodeumque genus iuramenti in animam suam prestandi, testes et instrumenta producendi, sententiam diffinitiuam audiendi, appellandi quociens et quando uiderit expedire, alium procuratorem pro se nomine suo in quaecunque parte litis constituendi uel substi- tmendi ipsumque reuocandi et omnia alia faciendi que potest ae debet facere verus et legittimus procurator, ratum habiturus sub ipoteca rerum suarum quiequid per eundem C. suum procuratorem eonsti- tutum uel substitutum ab eo suo nomine fuerit ordinatum, et hec omnibus quorum interest, uoluit esse nota. In horum euidentiam presens seriptum dietus magister H. nostri sigilli munimine et sui ipsius petiit roborari. Datum Wienne, III. idus Septembris, anno demini M. CC. LXII.

Aus dem Gerichtsacte des Archidiak. Ludwigs ddo. 1262, 6.—7. October, (Laibaeh) (Nr. 222); vgl. diesen und Meichelbeck IL/2, 34, Nr. 56.

218.

(1962, Mitte Sept., ....... ) Vicar Wernher von Wels benachrichtiget

den Archidiakon Ludwig von Krain von der Zustellung der Vorladungen an

den Vicar von s. Peter (am Kummersberge) und den Bischof von Lavant in dem

Streite des Letzteren mit Mug. Heinrich, Chorherr von s. Andrä zu Freising, betreffs der Pfarre s. Peter.

Venerabilt viro demino....... archidiaeono Laybacensi iudici a. sede: apestoliea delegato Wernherus viceplebanus in Welze paratam

227 ad obsequia voluntatem. Presentibus profiteor et in virtute obediencie requisitus dico, quod vicarius in ecclesia saneti Petri vestram recepit eitationem literasque vestras idem vicarius assignauit Kheffingerio danonico et eellerario Salzbürgerisi procuratóri domini électi Lauéii- tensis quód idem procurator michi retulit viua vóée. Intellexi eciam cértissime, quod vestra citatio peruenit ad aures domini electi Lauen- tensis. In huius rei argumentum presentem cedulam meo sigillo consignaui.

Cod. 191, f. 127, k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck II/2, 36, Nr. 59.

219.

1262, 21. Sept., Leipzig. König Otakar von Böhmen und Herzog von

Österreich beurkundet, dass die Vogtei von Enzersdorf nunmehr von den An-

sprüchen der Gebrüder von Pillichsdorf frei bleiben und der Wiener Münz-

meister die landesfürstliche Vogteigebür von 30 Pfund Pfenninge jährlich beheben sölle.

Nos Ottaeherus dei gracia rex Bohemie, dux Austrie, Styrie et marchio Morauie notum facimus tam presentibus quam futuris, quod cum reverendus in Christo pater et cognatus noster carissimus Ch. episcopus Frisingensis ducentas libras Marchquardo, Vlrico et Chunrado fratribus de Pilhdorf persoluerit, aduocacia in Enzinstorf ab eorundem fratrum et aliorum omnium impeticione libera inperpe- tuum perimktiebit, lioc excepto: quód de esdeni'adtocacia xxx lids Wienhensis vsualis móriete ad' càmieram nostram" annis singulis in festo Purifleacionis beate Marie virginis debent dari, ad quarum inquam: xxx librarum receptionem locó' et nomine nostro: magistrum monete nostre'Wiennz qui' tunc pro‘ teitipore: fuerit, deputamus et eonstitüimus, volentes: quod nullus nostrorum iudicum aut aliorum officitdium auctoritutem'recipiendi habeat pecuniam memoratam. In euius: nóstre ordinaeionis perennem' memoriam prefato dorino Fri- singensi episcopo et eius successoribus presentem paginam tradidi- mus "tostri pendentis sigilli munimine roboratam: Datum aput Lipzich, anno domini: millesimo CC. LXIL, XI: kalend. Octobris:

Cod. 191, f. 31, k. Reichsarchiv zu München ; Meichelbeck 11,2, 32, Nr. 53.

15*

228

220.

1262, 30. Sept., Wien. Comthur Br. Otto von „Seunz“ und das Deutsch-

ordenscapitel zu Wien beurkundet, dass sie auf Wunsch Bischof Konrad

von Freising die 200 Pfd. Pfenninge, wegen der Vogtei von Enzersdorf, für

die Gebrüder von Pillichsdorf bestimmt, an Kämmerer Otto von Berchtoldsdorf ausbezahlt hätten.

Nos frater Otto de Seunz conmendator et frater Hirzo totusque conuentus domus Teutunicorum in Wienna notum facimus vniuersis, quod ducentas libras Wiennenses quas reuerendus in Christo pater dominus Chunradus Frisingensis episcopus aput nos deposuerat, ex ipsius episcopi mandato assignauimus domino Ottoni camerario de Berhtolstorf quas idem loco, vice ac nomine fratrum de Pi(l)hdorf pro redemtione aduocacie in Enzinstorf anno domini M. CC. LXIL, in die beati Michahelis, in domo nostra de manibus nostris recepit. In euius rei memoriam et euidens testimonium prefato domino epis- copo et eius suecessoribus presentem paginam tradidimus nostrorum sigillorum munimine roboratam. Datum Wienne in domo nostra, anno domini M. CC. LXIL, in die beati Jeronimi.

Cod. 191, f. 25, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeek IL/2, 33, Nr. 54.

221.

1262, 2: Oct., Wien. Die Gebrüder Ulrich, Markwart und Konrad von Pillichsdorf entsagen nach Abfertigung mit 200 Pfd. Wiener Pfennigen durch Bischof Konrad von Freising ihrem Vogteirechte zu Enzersdorf.

In nomine patris et filii et spiritus sancti amen. Qvoniam ea que interdvm inter se agvnt homines, non solum subrepens eneruat obliuio, immo eadem quandoque solet hominum inconstantia infringere vel mutare auetrice que veritatis est emula leuitate, necesse est ergo quod illa que illibata conseruari debent, inperpetuum confirmentur lingva testium et testimonio litterarum., Proinde nos Vlricus, Mar- quardus et Chvnradus fratres de Pilhdorf notum facimus omnibus tam presentibus quam futuris, quod dvm super advocatia in Encin- Storf quam ivre fevdali nos possidere contendebamus, inter dominum Chvnradum venerabilem episcopum Frisingensem et nos contentio

229

suborta fuisset, placuit nobis et ipsi domino episcopo, in dominum Ottonem de Meissowe et dominum Ottonem de Haslowe tamquam in veros et legittimos arbitros compromittere vt talis contentio inter nos et ipsum dominum episcopum diutius agitata per illorum deberet arbitrivm feliciter terminari. Qui deliberato inter se con- silio coram domino nostro karissimo Ottachero dei gratia illustri rege Boemie, duce Avstrie et Styrie marchioneque Moravie tale arbitrium tn medium protulerunt, videlieet quod si nune in proximo transacto beati Michahelis festo loco, vice ac nomine nostri domino Heinrico de Lihtenstein et domino Ottoni camerario de Berhtolstorf dictus dominus episcopus Frisingensis dvcentas libras Wiennensis monete persolueret et assignaret, nos tune pro nobis met- ipsis et nostris heredibus vniuersis daremus eidem domino episcopo et suis successoribus priuilegia siue sub sigillis nostris patentes litteras in quibus renunciaremus omni iure (!) fevdali quod nos et nostri heredes habere in aduocatia Encinstorf uidebamur. Insuper hoc etiam fuit dicto arbitrio interelusum, si forte idem episcopus eirea evndem terminum in danda nobis jam dieta pecunia inveniretur negligens et remissus, quod ex tvne redditus xl librarum Wiennensi- um de possessionibus ecclesie Frisingensis nos et nostri heredes fevdali tytulo in perpetuum teneremus. Verum quia prefatus dominus episcopus Frisingensis tamquam uir procidus et cireumspectus nunc in proximo transacto beati Michahelis festo nobis et dictis dominis qui ad hoc per arbitros deputati fuerant, dvcentas libras Wiennensis monete obtulit et assignauit, vnde nos ecce publice confitemur easdem dvcentas libras eirea iam dietum terminum recepisse atque elamamus Ros esse per ipsum dominum episcopum in omnibus et per omnia pagatos et solutos et in nullis aliis prorsus laudamentis et debitis - ipsum dominum episcopum vel eius successores pro redemptione iuris advocatie in Encinstorf deinceps nobis sev nostris heredibus teneri, et propter hoe sub testimonio presentium ex nune vsque in perpetuum nos pro nobis metipsis et pro vniuersis nostris heredibus non com- pulsi, non coacti sed libere, absolute ac publice omni ivri fevdali siue proprietario renunciamus quod nos vel nostri progenitores et heredes habere in prefata aduocatia Encinstorf videbamur, vel in omnibus prediis aliis adiacentibus atque villis. Ne igitur per nos vel nostros heredes vel per quempiam alium huiusmodi nostra resignatio et renuntiatio possit inpostervm infringi vel mutari, ad perhennem

230

«

hwius rei memoriam et in euidens nostre resignationis et renun- tiationis testimonium memorato domino Chvnrado episcopo Frisin- gensi et eiug suceessoribus presentem paginam tradidimus nostro- rum sigillorum pendentium munimine roboratam, petentes sub- seriptorum testium habentes tunc penes se sigilla propria ad maioris roboris firmitatem huie etiam pagine applicari. Acta sunt hec Wienne in domo domini nostri Ottaehari illustri(s) regis Boemie, ducis Austrie et Styrie marchionisque Moravie, anno domini millesimo du- centesimo sexagesimo secundo, indietione quinta, sexto nonis Octo- bris, presentibus testibus subnotatis, Ortolfo abbate Medlicensi, Hein- rico de Sevelde, Ottone de Meissow, Ottone de Haslawe iudicibus prouineialibus Austrie, Heinrico de Liehtenstein, Ottone camerario de Berhtolstorf, Wlvingo de Horssindorf, Alberto pincerna de Cel- king, Ludwico fratre eiusdem de Celking, Hermanno de Wolfkers- torf, Heinrico dapifero de Greieinstein, Wernhardo Prevzlone, Albe- rone de Schevrbach, Heinrico de Gottinsvelden, Ottone camerario de Walchvnschirchen, Berhtoldo Speismeister, Wolfkero de Chogel, Friderico magistro coquine de Porsenprunne, Wluingo de Haslowe, Dietrico de Chalnperg, Wernhero fratre Speismeister dominis et ministerialibus Austrie, Heinrico Vertingo, Vlrico de Lusnich, Raim- botone fratre eiusdem dominis et ministerialibus ecelesie Frisin- gensis, Otto de Foro, Chvnone magistro monete fratre eiusdem, Ottone filio Haimonis, Baltramo de Cimiterio, Rudgero iudice eiuibus Wiennensibus, Chvnrado notario coquine domini regis. Datum ex rogatu nostro per manum magistri A. de Lok tunc Frisingensis curie notarii.

Orig., Pgt., von 20 angehgt. Sigeln nur Nr. 8, 6—9, u. 18—19 mehr min- der schadhaft vorhanden, k. Reichsarehiv zn München; ebend. Codd. 189, f. 64' und 191, f. 40; Meichelbeck 11/2, 33, Nr. 55.

222.

1262, 6.—7. Oct., (Laibach). Archidiakon Ludwig von Krain entscheidet

als päpstlich delegirter Richter in dem Streite zwischen Mag. Heinrich, Chor-

herrn von s. Andrä zu Freising, und dem Bischofe von Lavant betreffs der Pfarre s. Peter am Kammersberge.

Anno domini M. CC. LXIL, pridie nonas Octobris. Nos Lud- wieus archidiaconus Carniole et Marchie iudex a sede apostolica

231

delegatus in eausa siue lite quam mouet magister Heinricus cane- nicus saneti Andree Frisingensis contra venerabilem dominum elec- tum Lauentinum ac eius vicarium super ecclesia sancti Petri Sela- purgensis diocesis in termino peremptorio partibus prefixo prese- dimus iudieio eirca vesperam in ecclesia saneti Nicolai apud Layba- eum ibique coram nobis lectum est rescriptum domini apostolici nobis direetum in hec uerba:

Folgt nun das Breve Papst Urbans IV., dde. (1201), 27. Dee., Vitet'ho (Nr. 210).

Quo perlecto ex parte dicti magistri H. comparuit magister Chunradus canonicus saneti Viti Frisingensis gerens se pro procu- ratore ipsius exhibens procuratorium signatum sigillo venerabilis patris et domini C. Frisingensis episcopi ac eiusdem magistri H. in hee uerba:

Folgt nun die Urkunde Bischof Konrads IL. von Freising, ddo. 1262, 11. Sept, Wien (Nr. 217).

Prefato itaque magistro C. habito a nobis pro sufficienti pro- curatore ac legittimo probatoque ab eo testibus idoneis ae aliis legittimis documentis, quod. predietus dominus electus et suus vika- rius peremptorie sunt citati ad terminum prefixum et locum in ecele- sia sua Lauentensi per litteras nostras ibidem publice lectas coram canonicis eiusdem ecelesie, et quod nostra citatio peruenit ad ecele- siam sancti Petri de qua questio uertitur, quod etiam ad aures ipsius domini eleeti tempore congruo hee omnia deuenerunt, idem procu- rator petiit a nobis ut cum ex parte aduersa nullus appareret legit- timus defensor immo nec simplex nuncius, eam contumacem reputare merito deberemus. Nos vero equitatem secuti ipsam partem usque in diem sequentem decreuimus potius expectandam diem eandem precedenti diei quoad iudicium continuantes. Sane eo die hoc est nonis Oetobris, presidentes apud Laybaeum in plebe in ecclesia saneti Petri parte memorati domini electi suffieienter expectata ipsum dominum eleetum et suum vikarium contumaces iudicauimus iusticia exigente. Verum sepefatus procurator magistri H. petiit, ut eum questio uerteretur super beneficio ecclesiastico obtinendo seeun- dum constitucionem Innoeentij quarti parte rea contumace existente etiam lite non eontestata, diligenter ipso examinato negotio idem deberemus fine debito terminare, nee missio in possessionem causa

232

rei seruande locum deberet habere in hoc casu ne ad idem benefi- eium ingressus pateat uiciosus. Habito itaque bonorum eonsilio interloquendo decreuimus, non obstante absentia partis contumacis, ipsum diligenter examinare negotium et fine debito terminare. Post hec prelibatus procurator obtulit coram nobis peticionem suam in scriptis in hec uerba.

Coram uobis domino ... archidiacono Marchie et Carniole Aquilegiensis diocesis iudice a sede apostolica delegato proponit Chunradus canonicus sancti Viti Frisingensis proeurator magistri H. eanoniei saneti Andree prothonotarii venerabilis domini C. Frisin- gensis episcopi nomine ipsius magistri H. contra venerabilem domi- num ... electum Lauentensem, quod cum idem magister H. fuerit presentatus a uero patrono uidelicet Frisingensi episcopo ad eccle- siam sancti Petri Salzburgensis diocesis sitam in fundo ecclesie Frisingensis iuxta prouinciam siue distrietum qui wlgo uocatur Longaw venerabili patri et domino Salzpurgensi episcopo, idem dominus electus sue institucioni contra iusticiam se opposuit et opponit impediens ne possessionem ecclesie huius ualeat adipisci ipsamque ecclesiam in sui preiudicium detinet occupatam, vnde petit dietus C. nomine procuratorio pro dieto magistro H. ut uos domine iudex auetoritate apostolica prefatum dominum eleetum amouentes penitus ab eeclesia memorata eam ipsi magistro H. uel eidem C. suo procuratori nomine ipsius H. cum omnibus iuribus parrochialibus et pertineneiis uniuersis per diffinitiuam sentenciam adiudicetis, insti- tuendo ipsum H. in eadem ecclesia ac institutum in ea auctoritate apostolica defendendo. Item petit dictus procurator dampna, expen- sas et interesse ac fructus a quinque annis et citra ab ipsa eeclesia perceptos que omnia in processv negotii declarabantur. Et hec omnia petit dietus procurator nomine prememorati magistri H. saluo iure addendi, minuendi et saluo sibi omni iuris beneficio. Oblatus est iste libellus anno domini M. CC. LXII.

Hac itaque peticione siue libello recepto ac ydoneo iudieato sepefatus procurator fidem nobis fecit per certa et indubitata docu- menta, quod antefatus magister H. extitit presentatus venerabili patri et domino Salzburgensi archiepiscopo a venerabili domino C. Frisin- gensi episcopo ad ecclesiam sancti Petri Salzburgensis sitam in fundo ecclesie Frisingensis, ad probandum etiam quod dominus episcopus Frisingensis verus sit patronus ecclesie memorate idem

233

procurator produxit coram nobis priuilegium sedis apostolice con- cessum Frisingensibus episcopis ad domino Innocentio ii. in quo manifeste conceditur Frisingensis ecelesie episcopis, ut in ecclesiis siue monasteriis sitis sev fundatis in quaecunque diocesi in fundo ecclesie Frisingensis sine consensv et uoluntate Frisingensis ecclesie episcopi presbiteri siue eleriei minime statuantur. Deinde idem pro- eurator eoram nobis edidit quedam capitula siue articulos qui uiden- tur facere ad plenam instructionem sue cause quos se probaturum dixit per testes legittimos et omni exceptione maiores, non tamen astrinxit se nisi ad ea solum probanda que sue sufficerent intentioni, petens ut alicui disereto committeremus qui ipsos audire et exami- nare deberet et alia facere que cirea his(!) fuerint oportuna, cum multi ex ipsis sint senes et ualitudinarii et nostro se de facili non possent conspectibus presentare. Que omnia secundum iuris debitum duximus admittenda. Acta sunt hec assidentibus nobis et presentibus honorabilibus viris domino Morhardo canonico Frisingensi plebano de saneta Maria, domino Heinrico plebano sancti Viti, Hermanno plebano de Wodiz, Gotfrido vicario de Lonk, Marchwardo sacer- dote et aliis uiris prouidis et honestis. In horum euidentiam presens scriptum nostri sigilli munimine et prefati domini Morhardi fecimus eonsignari.

Orig., Pgt, 2 anghgte. Sigel ausgerissen; k. Reichsarehiv zu München; ebend. Cod. 191, f. 125’; Meichelbeck II./2, 37, Nr. 61.

223.

1262, 7. Oct., Laibach. Archidiakon Ludwig von Krain beauftragt in dem

Streite des Mag. H., Chorherrn von s. Andrä zu Freising, mit dem Bischofe

von Lavant betreffs der Pfarre s. Peter (am Kammersberge) den Pfarrer

Wernher von Welz mit der Vernehmung der Zeugen über gewisse Frage- punkte.

L. dei gracia archidiaconus Carniole et Marchie iudex a sede apostolica delegatus discreto viro domino Wernhero plebano in Welc salutem in omnium saluatore. Cum in £ausa nobis a sede apo- stoliea quem magister H. canonicus sancti Andree Frisingensis mouet eontra uenerabilem dominum .... electum Lauentensem ac eius uicarium super ecclesia sancti Petri Salzburgensis diocesis, ceperimus

234

procedere et magister C. canonicus sancti Viti Frisingensis pro- curator ipsius magistri H. quedam capitula siue artieulos qui pro inteneione ipsius magistri H. plene facere uidentur, quos etiam per testes qui difficulter nostro se possunt presentare conspectui, probare intendit, ediderit coram nobis, auctoritate aposfolica uobis damus distrietius in mandatis, quatinus testes idoneos quos idem C. pro- curator uel ipse magister H. super artieulis coram nobis propositis probandis uel quibuseunque aliis que amminiculum cause prebere (!) uidentur, eoram uobis proponendis produxerit in loco qui dieitur superior Welz, exacto et prestito primitus ab eis iuramento de ueri- tate dicenda, secreto et sigillatim prout ius exigit audiatis, secundum iuris debitum singulos sollieite examinantes, dicta ipsorum clausa nobis fideliter remittatis. Vt autem mandatum nostrum debitum possit sortiri effectum, auctoritate nobis commissa plenam uobis damus facultatem testes qui fuerint nominati, si se gracia odio uel timore subtraxerint, compellendi per eensuram ecclesiasticam et omnia alia faciendi tam eirca testes quam alias etiam personas que qualitas huius negotii uobis commissi exigit et requirit. Datum apud Laiba- cum, nonis Octobris, anno domini M. CC. LXIL, indietione V.

Zwei Orig. Pgt, an beiden die Sigel abgerissen, k. Reichsarehiw zu München; ebend. auch Cod. 191, f. 126; Meichelbeck IL/2, 39, Nr .62.

224.

1262, 7. Oct., Laibach. Archidiakon Ludwig von Krain beurkundet die

Weisartikel, deren Aufstellung der Sachwalter Magister Heinrichs, Chorherrn

von 8. Andrä zu Freising, in dem Processe um die Pfarre s. Peter a. Kam- mersberge wider Bischof von Lavant verlangte.

Nos Ludwicus archidiaconus Carniole et Marchie iudex a sede apostolica delegatus in causa quam magister H. canonicus sancti Andree mouet contra venerabilem dominum electum Lauentensem ac eius vicarium super ecclesia sancti Petri Salzburgensis dyocesis, scire volumus vniuersos, quod magister Chunradus canonieus saneti Viti Frisinge procurator ipsius magistri H. edidit siue proposuit ip judicio eoram nobis aput Laybacum in parrochiali ecclesi sancti Petri loco partibus deputato capitula siue artieulos infrascriptos qui pro sua intencione fundanda faeere videntur, petens vt auditorem

235

sibi concedere dignaremur, qui in loco vbi possit haberi copia testium, super huius articulis et super aliis proponendis que ad cause faciant instructionem, testes reciperet et examinaret, dieta ipsorum nobis elausa fideliter remittendo. Verumtamen djetus C. procurator astrinxit se solum ad probandum illa que sue debeant intenfioni sufficere. Hec intendit probare dictus procurator, primo quod eccle- sia sancti Petri de qua questio vertitur, est sita in fundo ecclesie Frisingensis et hoc satis notorium esse prouincialibus et indigenis illius loci, secundo quod illa ecclesia est dotata de patrimonio eccle- sie Frisingensis, tercio quod eadem ecelesia est edificata et reparata per homines Frisingensis eeclesie, quarto quod dominus Otto quon- dam Frisingensis episcopus consecrauit altare in ecclesia illa a4 eciam dotauit eam de patrimonio Frisingensis ecclesie, quinto quod idem dominus Otto Frisingensis episeopus dominum Pilgrimum ple- banum de Raedentein presentauit ad eandem ecclesiam sancti Petri siue ei temporalia contulit in ipsa ecclesia, et quod ipse eam sie adeptus possedit usque ad obitum syum qui infra xl annos mortuus exstitit, et quod de hiis fuit publica fama ante litem motam, sexto quod idem Pilgrimus dieto domino Ottoni episcopo tamquam patrono et domino temporali ipsius ecclesie dedit sepius herbergarias et alia exhibuit seruicia in eadem ecclesia, et quod de hiis eciam fuit publiea fama ante motam litem, septimo quod idem dominus Pilgrimus publice sepius in egdem protestatus est ecclesia et alibi, quod eadem ecelesia saneti Petri per se esset parrochialis, nec dependeret ab alia et quod ipse teneret temporalia a domino Frisingensi episcopo patrono eiusdem ecelesie, octauo quod ista ecclesia sancti Petri est per se parrochialis ecclesia et mater alterius eeclesie que quasi filia dependet ab ea, et quod de hiis fuit fama ante motam litem, nono quod dominus Vlrieus Lauentensis quondam episcopus tenuit eandem ecclesiam temporibus domini C. quondam Frisingensis episcopi ex paciencia sua, et quasi habens conscienciam rei aliene rogauit idem Vl. dominum C. Frisingensem, vt ipse temporibus vite sue non moueret sibi litem qui hoc propter ipsius amiciciam admisit, et quod de hiis ante litem motam fuit publica fama, decimo quod eum dietus dominus C. quondam Frisingensis episcopus post obitum prefati Pil- grimi presentasset domino Eberhardo quondam Salzburgensi archi- episcopo dominum Arnoldum plebanum de Maltein ad eandem eccle- siam sancti Petri, ipse dominns E. rennuit eum instituere in eadem,

236

immo conminabatur ei quod auferret sibi alia beneficia si conten- deret pro ecclesia sancti Petri, et quod de hoc fuit publica fama ante motam litem, vndeeimo quod dominus electus Lauentensis eandem ecclesiam sancti Petri detinet et tulit fructus huius ecclesie ad esti- macionem quadraginta marcarum.

‚Cod. 191, f. 126’, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II./2, 36, Nr. 60.

225.

1963, 7. Febr. Graz. Bischof Bruno von Olmütz vergleicht Bischof Kon-

rad von Freising und Wulfng von Stubenberg in der von Jenem gegen

Letzteren angestrengten Klage wegen Beschädigung bischöfl. Güter und Leute zu 8. Peter und Wels.

Nos Bruno dei gracia Olmuncensis episcopus notum facimus omnibus tam presentibus quam futuris, quod ad omnem dissensionis materiam amputandam placuit venerabili in Christo fratri domino Chunrado ecelesie Frisingensis episcopo et domino Wifingo de Stu- benbereh prestita fide vice sacramenti in nos tamquam in arbitrum eompromittere sub hac forma, videlieet quiequid super vniuersis dampnis et grauaminibus per ipsum dominum Wlfingum et suos homines in eastro Chetz nune et tune residentes hominibus eiusdem domini episcopi apud Welz et sanctum Petrum residentibus irrogatis sev etiam irrogandis iudicaremus sententialiter faciendum, quod illud partes inter se absque cuiuslibet eontradietionis obstaculo tenerent ratum pariter atque firmum, nos vero auditis assertionibus partium hine et inde atque vniuersis dampnis et grauaminibus prelibatis dili- gentissime penes nos discussis, communicato etiam super hiis omni- bus "prudentum consilio talem protulimus sententiam inter partes, quod uidelicet dictus dominus Wifingus de Stubenberch et sui here- des in recompensacionem premissorum dampnorum et grauaminum debent dare memorato domino episcopo Frisingensi uel suis succes- soribus xxv marcas Gracensium denariorum in beati Michahelis festo nune venturo et alias residuas xxv marcas eiusdem monete in pro- ximo subsequenti festo Purificacionis beate Marie virginis debent dare, pro quibus inquam quinquaginta mareis Gracensium denario- rum idem dominus Wlfingus dominos videlicet Chunradum de Sovraw

237

et Ortolfum de Stretwieh in solidum pro fideiussoribus obligauit ita si secundum distinctionem prelibatam in termino constituto summam supra expressam ipsi domino episcopo uel suis successoribus non persoluerent, quod ex tune idem dominus episcopus Frisingensis uel sui successores haberent liberam potestatem cohercendi eosdem fideiussores per ablationem pignoris donec ad integram memorate pecunie persolutionem. Preterea etiam vniuersas possessiones eccle- sie Frisingensis cum omnibus eorundem attinentiis cirea Welz sitas et sanetum Petrum quas videlicet dominus Chunradus de Sovraw et Chinzo et Offo et eorundem fratres filii quondam domini Seifridi de Vansdorf et quas Heinrieus officialis de sancto Petro ab eodem domino Wifingo in feudum tenuerunt, ipse dominus Wlfingus in reconpensationem omnium grauaminum et dampnorum antedictorum in manus eiusdem domini episcopi Frisingensis seeundum prolacio- nem nosíri arbitrii libere resignauit, renuncians omni iuri feudali quod habuit in eisdem. Insuper pro euitanda deinceps omnium gra- uaminum et dampnorum lesione que in posterum ex parte ipsius domini Wlfingi de Stubenbereh aut suorum hominum possent dicto domino episcopo Frisingensi uel suis successoribus aut Frisingensis ecclesie hominibus irrogari, hane penam sententialiter adiecimus ad cautelam, si videlicet idem dominus Wifingus et sui homines aliquod dampnum uel grauamen eidem domino episcopo uel suis hominibus irrogarent, et si illud dampnum uel grauamen a die querele sibi facte infra unius mensis spacium non emendaret, neque lesis satisfieret omni remoto malo ingenio atque dolo, quod idem dominus Wlfingus et sui heredes ex tune essent prefato domino episcopo Frisingensi uel suis successoribus pro tali negligencia sev contumacia in centum mareis denariorum Gracensium legittimi debitores, et quod nichilo- minus tamen eidem domino episcopo Frisingensi et suis successori- bus pro huiusmodi dampnis et grauaminibus irrogatis legalis actio competeret contra illos, verum si autem huiusmodi dampnum et gra- uamen irrogatum excedit summam sev valorem centum marcarum denariorum Gracensium, ipse dominus Wlfingus et sui heredes erunt debitores sepedicto domino episcopo uel suis successoribus in dueentis marcis illius monete quam supra expressimus, et nichilo- minus ut supradictum est, pro irrogatis dampnis et grauaminibus actio mouebitur contra illos. In huius itaque nostri prolati arbitrii perennem memoriam ex rogatv et consensu utriusque partis pre-

b

238

sentem paginam nosíri pendentis sigilli munimine iussimus roborari et nichilominus ad maius testimonium nostri arbitrii atque àd maio- rem roboris firmitatem supra inemorati domini Wlfingi Stuben- bereh et quorundam testium subscriptorum qui fune presentes fuerant, apponi sigillà feeimüs presenfi pagine ut sinf euidens testi- monium in futurum. Acta sunt hec aput Grefz in domó domini ple- bani, anno domini M. CC. LXIIL, septimo ydus Februarii, quo anno et die ac mense domini nostri Ottachrii illustris regis Boemie vices in partibus Stirie gerebamus. Huie autem nostro proláto arbitrio testes ihterfuerunt subnotati videlicet dominus Gotfridüs nobilis comes sil- uester, item dominus Wirieus de Lihtenstein, item dominus Livtol- dus de Stadeke, item (leerer Raum) dapifer de Velsperch, item dominus Hadmarus de Werd, item dominus Gotfridus de March- purch, item dominus Wigändus de Maessenberch, item dominus Chunradus de Aichperch, item dominus Heinricus dietus Vertingus et dominus Churiradüs de Lok ministerialis episcopi Frisingensis, item dominus Rudgerus de Haldenrein, item Heinrieus officialis de saneto Petro, item Liebardus officialis de Welz, item magister Hein- ricus de Lok et Otto notarii curie Frisingensis.

Orig., Pgt., von 6 drei angehgt. Sigeln noch 4 mehrfach verletzt vorhan- den, (1. des Bischofs, 3. Alberos von Velsperch, 5. Gotfrids von Marchpurch und 6. Wulfings von Stubenberch), k. Reichsarchir zu München; ebend. Cod. 191, f. 15; Meichelbeck IL/2, 39, Nr. 63:

226.

1263, 2. Juni, Lack. Graf Fridrich von Ortenburch beurkundet seinen

Vergleich mit Bischof Konrad von Freising betreffs gegenseitig angethaner

Schäden und namentlich betrefs des Verzichtes seiner Dienstleute' Heinrich und

Fridrich von „Waldenberch" auf Liegeitschaften‘ zi Wartenberg;' Okroglo und Draschit.

Nos Friderieus comes de Orteüburéh per preseis scriptum notum facimus presentibus et futuris, quod düiii aput' Lok accedentes fuissemus in presencia domini nostri Chvnradi venerabilis episcopi Frisingensis constituti, super emeridls et sätisfactionibus dampnorum hine et inde irrogatorum fuit inter cetera que inter ipsum dominum episcopum et nos traetabantur, quedain actio et impeticio decisa taliter specialis videlicet quod fideles nostri Heinricus et Fridericus fratres de

239

Waldenberch et eorum heredes resignauerunt in manus ipsius domini episcopi omne ius quod videbantur habere in Wartenberch et Ochó- lach et Trasich, renuncíaruntque omnihus actionibus siue impeticioni- bus quas pater illorum et ipsi et eorum heredes mouere poterant uel possent contra ecclesiam Frisingensem, Econuerso autem ipse domius noster episcopus pro huiusmodí resiguaeionibus et renun- ciacionibus factis promisit antedietis duobus fratribus et eorum here- dibus cirea proximum nunc beati Georii festum se daturum xx mareas Aquilegensium denaríerum anfiquorum et conferre ipsis et eorum heredibus redditus trium marearum Aquilegensium, quam ‚cito pre- textu homagii siue in Carinthia siue in Carniola vel in Marchia se offerret locus pariter et facultas. Nos vero etiam eodem die pretextu concordie inter ipsum dominum episcopum et nos inuiolabiliter ob- seruande, cessimus omni iuri et actioni quod et quam solummodo super alpes infer confinia vtriusque prediorum sitas allegauimus nos habere, actionibus inposterum reseruatis et suspensis quas ad inuicem inter nos super homines proprios mouere possumus hinc et inde. Acta sunt hec apud Lok, anno domini M. CC. LXIII., III. nonis Junii, istis presentibus Heinrico Vertingo, Wernhero, Chvnrado et Jacobo fratribus de Lok, et Eberhardo ministeriali ecelesie Frisingensis et Leutzmanno milite de Ortenbureh et Leutoldo de Waldenberch, Vlino, Chvnzone et Rinhardo et Maerchlino de Bitersperch. Et ne igitur omnia prelibata possint tradi obliuioni vel per aliquem in posterum infringi uel mutari, presentem paginam nostri sigilli muni- mine iussimus roborari et nos omnium predictorum volumus esse auctores siue gwer erga prefatum dominum episcopum contra fratrem nostrum Henricum comitem de Ortenburch.

Cod. 191, f. 14, k. Reiehsarehiv zu München; Meichelbeck IL/2, 41, Nr. 64

221. 1263, 4. Juni, Orvieto. Papst Urban IV. trägt dem Propste von s. Magnus zu Regensburg und anderen genannten Priestern in erneuerter Form auf, den Streit zwischen dem Bisthum Freising und dem Kloster Seitenstetten betreffa

des Patronates von Abchbach, Waidhofen und Holenstein zu untersuchen und zu entscheiden.

Urbanus episeopus seruus seruorum dei. Dilectis filiis ...... preposito ecelesie saneti Magni Ratisponensis, ..... thesaurario

2A0

Eistetensi et Altemanno de Rotenecke canonico Ratisponensi salutem et apostolicam benedictionem. Dilecti filii ..... abbas et conuentus monasterii sanete Marie in Sitansteten ordinis sancti Benedicti Patauiensis diocesis de Aspach, de Waidhouen et de Hollenstain ecclesiarum patroni sua nobis petitione monstrarunt, quod cum venerabilis frater noster Ch. episcopus et capitulum Frisingense eosdem abbatem et eonuentum super iure patronatus earundem ecclesiarum quarum se patronos mendaciter asserebant, coram ma- gistro G. canonieo Patauiensi auctoritate apostolica conuenissent, tandem idem canonicus, postquam ipse lite in eausa huiusmodi eoram eo legitime contestata aliquamdiu in ea duxerat proeedendum, Vlrico tune abbati monasterii de Gersten predicte diocesis commisit super hoe usque ad diffinitiuam sententiam uices suas. Sane idem sub- delegatus usque ad calculum huiusmodi sententie rite processit et demum remisit ad eundem eanonieum causam ipsam, qui cognitis eiusdem cause meritis et iuris ordine obseruato diffinitiuam pro dictis abbate et conuentu sententiam promulgauit, sed iidem episcopus et capitulum de hoe tacito falsoque suggesto, quod nominatus canonicus prefato subdelegato ad certam diem in dicta causa commiserat uices suas, et quod pro parte ipsorum episcopi et capituli ab eodem sub- delegato ex eo ad prefatum eanonieum fuerat appellatum, quod sub- delegatus ipse post elapsum diem predietum in causa: huiusmodi procedebat quodque ipsi episeopus et eapitulum ab eodem eanonieo, quia non solum processum prelibati subdelegati quem post diem et appellationem predictas in dieta causa ad diffinitiuam sententiam de facto proeessisse mendaeiter proponebant, irritum nuntiare nolebat, uerum etiam processum contra iustitiam approbarat eundem, ad sedem apostolicam appellarant, super hoc ad . ..... abbatem mona- sterii de Tyrhoupt Augustensis diocesis sub ea forma ipsius sedis litteras impetrauit, ut uocatis qui uocandi essent, et auditis hine inde propositis quod canonicum esset, statuere procuraret et faceret quod decerneret, per censuram ecclesiasticam firmiter obseruari. Verum memorati abbas et conuentus sanete Marie ex eo sentientes ab ipso abbate de Tyrhoupt in euius presentiam propter hoc citati fuerant, indebite se grauari, quod litterarum ipsarum copiam quam nunquam habuerant, eis facere contra iustitiam denegabat humiliter requisitus, duxerunt ad nostram audientiam appellandum, at idem abbas de Tyrhoupt legitima eorum appellatione contempta predictum ius patro-

241

natus in cuius possessione abbas et conuentus erant predicti, eisdem episcopo et capitulo ut dicitur, sententialiter adiudieare curauit. Quocirca discretioni uestre per apostolica seripta mandamus, quatinus uocatis qui fuerint euocandi, et auditis hine inde propositis quod canonicum fuerit, appellatione postposita statuatis, facientes quod decreueritis, auetoritate nostra firmiter obseruari, testes autem qui fuerint nominati, si se gratia, odio uel timore subtraxerint, per cen- suram eeclesiasticam cogatis ueritati testimonium perhibere, non obstantibus aliquibus litteris ueritati et iustitie preiudieantibus pro parte aduersa super hiis a sede apostolica impetratis. Quod si non omnes hiis exequendis potueritis interesse, duo uestrum ea nichil- ominus exequantur. Datum apud Urbemueterem, II. nonas Junii, pon- tifieatus nostri anno secundo.

Orig., Pgt., mit anhgder. Bleibulle, Archiv des Klosters Seitenstetten.

228.

1263, 1. Juli, Oberwelz. Bischof Konrad von Freising vergleicht sich mit Konrad und Offo Gebrüdern von Fonsdorf betreffs strittiger Gebietsgrenzen bei dem Gute zu Wels.

Actiones quas mundus ordinat, sepe delet suecessus temporum, nisi occurrat memoria litterarum voce testium roborata. Nos igitur Chunradus dei gratia Frisingensis notum facimus vniuersis tam pre- sentibus quam futuris, quod dissensionis et contentionis materia hueusque inter nostros predecessores et nos ex una parte et Chun- radum, Offonem et eorundem fratres de Vanstorf ex altera super limitibus siluarum et terrarum agitata diutius de consensu et bona uoluntate eorundem fratrum fuit per nostri arbitrii sententiam taliter amputata, quod videlicet a domo in qua Albero residet, sursum per directum montis et inferius per descensum usque ad finem illius lapidis qui dotem plebis in Welz ex opposito tangit, diuisionem limitum feeimus, ita quod pars illa que orientem respicit, nobis cessit, alia uero pars que iacet ad occidentem, cessit fratribus memoratis, hoc tamen pacto apposito et adiecto quod nos et homines et coloni nostri dum uisum fuerit expedire, possint eum eorum pecoribus pascendis partem dietorum fratrum frequentare ipsisque etiam fratribus et eorum hominibus e conuerso licebit habere in nostra parte dum eis

Fontes. Abthlg. II. Bd. XXXI. 16 j

242

placuerit, communionem tam in paseendis eorum gregibus quam in lignis recipiendis soluminodo ad eorum edifitia necessariis et ad ignem, hoc tamen semper saluo quod neque nostris neque dietorum fratrum hominibus licebit ligna de nostra silua uendere quoquo modo. Preterea hoe etiam fuimus protestati, quod infra terminos partis nostre que nobis cessit habere, tantum spatium terrarum ex nouo nobis lieeat quod ultra quantitatem feni quam habuimus ab antiquo possimus habere annis singulis sexaginta carratas feni, insuper etiam licebit colono quem ad eustodiendam siluam prefecimus, exstirpare et colere infra terminos partis nostre unum uel duos agros ad proitiendum semina in eisdem. Vt autem prefatorum limitum diuisio non possit in posterum infringi vel mutari, presentem paginam conscribi fecimus et in perennem huius rei memoriam nostri pendentis sigilli munimine eandem iussimus roborari. Acta sunt hec aput Welz, anno domini M. CC. LXIIL, in oetaua beati Johannis baptiste, istis presentibus, videlicet domino Rudolfo, magistris Heinrico, Chunrado et Ottone Frisingensis eurie tunc notariis et capellanis, Heinrico dicto Vertingo, Chvnrado et Offone fratribus de Savrawe, domino Swichardo de Chaete 1), Heinrieo et Libardo tune officialibus in Wele et in sancto Petro aliisque multis viris ydoneis et fidedignis.

Orig., Pgt., 4 anghgte Sigel ausgerissen, k. Reichsarehiv zu München; ebend. aueh Cod. 191, f. 16; Meichelbeck II.,2, 42, Nr. 66.

229.

1263, 18. Juli, Ulmerfeld. Engelschalk von Reinsberg reversirt gegen Bischof Konrad von Freising wegen Nichtentfremdung seiner freising. Lehen, namentlich der Burg Randeck.

Actiones quas mundus ordinat, sepe delet successus temporum, nisi oceurrat memoria litterarum voce testium roborata. Ego igitur Engelsehalkus de Reinspereh per presens seriptum notum facio vniuersis tam presentibus quam futuris, quod data fide vice sacra- menti in manus domini mei Chunradi venerabilis episcopi Frisingensis promisi firmiter et laudaui, quod eastrum Randeke et omnia eius attinentia vniuersasque possessiones quas ab ecclesia Frisingensi

| Cod. 191, liest Greta ünd ebenso druckt auch Meichelbeck.

2&3

/ mei progenitores feudali titulo possederunt et quas ego nune possideo et quas possidere potero in futurum, nunquam per alicuius venditionis, obligationis et infeudationis genus debeo erga aliquem hominem alienare, hoe etiam promittens quod si me absque herede decedere contingerit (1), prefatum castrum eum omnibus atti- nentiis et alia omnia que in feudum a memorata ecelesia possideo, debent eum omnibus iuribus redire ad eandem. In cuius rei perenne testimonium presentem conscribi feci paginam et illam mei pendentis sigilli munimine roborari. Acta sunt hec aput Vdmaruelt, anno domini M. CC. LIIII., XV. kal. Augusti, presentibus testibus sub- notatis videlicet Marquardo de Zinzindorf, Leupoldo de Chinprenning, Leupoldo de Aspanspach, Ottone de Luhsnich, Vlrieo de Lvhsnich, Ditrico de Richinstorf, Chunrado dieto Schirmar, Heinrico Vertingo, Eberhardo de Paumgarten militibus, Arnoldo dicto Piber, Friderico de Luhsnieh, domino Rudolfo, magistro Heinrico, Ottone tune in tempore Frisingensis curie notariis et capellanis.

Orig. Pgt, anhgdes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu

Wien; Cod. 191, f. 45, k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeek 11/2, 43, Nr. 67 und Font. rer. Austr. IL/1, 56, Nr. 55.

230.

1263, 25. Juli, Wiener-Neustadt. R. von Falkenberg stellt dem Bischofe Konrad von Freising für seinen Diener Heinrich genannt Raedil' Bürgschaft.

Reuerendo domino suo C. venerabili Frisingensi episcopo R. de Valchenberch deuotum et fidele seruitium eum debita subiectione. Tenorem presentium benignitali vestre transmitto super fideiussione sieut honestis rationibus diseussum est, pro Hainrico dieto Raedil, vt ipsum michi absolutum et pristine libertati restitutum transmittatis, tali eonditione vt si ipse predietus Hainricus vel offenderit vestros homines pereutiendo, capiendo, rapiendo vel per vim retinendo, ego sim astrietus ad satisfactionem quinquaginta talentorum, et si forte me mori contigerit, filius meus tali pene subiaceat ut preseripsi. Huius rei fideiussores mei sunt, videlicet Hainricus de Gütentirn, Eberhardus frater ipsius, Rudgerus de Mitterndorf, Wolfkerus offi- eialis de Herrantstain, Pernhardus de Herrantstain. Acta sunt hec apud Nouam eiuitatem, anno domini M. CC. LXIIL, VI. kal. Augusti, presentibus testibus subnotatis videlieet domino Hainrieo dieto Ver-

16*

24A

tinch, Virico de L*hsnieh, Rai(m)botone de Lühsnieh, Ditrieo de Reichenstorf militibus, Friderico de LYhsnieh et aliis quampluribus fide dignis. |

Orig., Pgt., anhgd. Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien; Cod. 191, f. 26', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II./2, 43, Nr. 68; Font. rer. Austr. IL/1, 57, Nr. 56.

231.

1263, ...., ..... Bischof Konrad von Freising vertheilt die Grundstücke mehrerer Huben bei Lack an genannte Bürger dieses Marktes gegen Jahreszins.

Aeciones hominum quas mundus ordinat, sepe delet successus temporum, nisi oceurrat memoria lítterarum uoce testium roborata. Nos igitur Chunradus dei gracia Frisingensis ecclesie episcopus ad memoriam futurorum. et preseneium cupimus peruenire, quod dum dileeti et fideles nostri ciues fori de Lok ad nostram presenciam accedentes nobis eorum defectum quem paeiebantur in agricultura, vnanimiter expressissent et probassent per argumenta plurima, quod ex eorum defectu nobis non modieus defectus in nostris redditibus atque censu sueeresceret annuatim, nos et illorum et nostram vtili- tatem in hae parte proeurare volentes, ecce quasdam hubas cirea Lok sitas de nostrorum ministerialium eonsilio diuisimus inter illos, ex quibus inquam hubis agros vnius hube que uulgariter Sluezelhub dieitur inter Nieolavm filium Walpotonis et Wernherum generum illius et Goldrunnam filiamque eius Margaretam diuisimus et contuli- mus illos illis et eorum heredibus sub iure purchret in perpetuum possidendos, ita tamen quod annis singulis in festo Martini nostro theloneario de Lok qui tunc pro tempore fuerit, de agris hube diuise solummodo persoluant lx denarios Laybacensis vsualis monete, quibus persolutis ab omni erunt alterius census dacione usque per anni eirculum submoti omnimodo et exclusi, nee officialis noster omnes tenentes et colentes agros prefatos vlterius quam ad ultronea seruicia et ad stiuram eommunem poterit cohercere, nisi tune toti predio aut toti terre ineumberet timor aut neccessitas generalis propter quod ad opera generalia erunt compellendi. Hoc etiam adieeimus prenotatis, quod siquis conuietus fuerit eoram nobis aut officiali nostro, quod agros prelibatos aut quempiam illorum per quodeumque genus aliena-

245

eionis erga aliquem occupauerit qui non est de domo uel familia ecelesie Frisingensis, ille idem alienans uel occupans cecidit ab omni iure quod habuit in eisdem agris et nichilominus eorundem agrorum collacio ad nos est denuo deuoluta. Ne igitur per nos uel nostros successores presens diuisio uel collacio infringi ualeat uel mutari, ad huius rei perennem memoriam et maioris roboris firmitatem presentem paginam memoratis ciuibus et eorum heredibus tradidimus nostri pendentis sigilli munimine roboratam. Datum per manum magistri Heinriei nostre curie tune notarii, anno domini M. CC. LXIIL, istis presentibus, Rudolfo, magistro Ch., Ottone Frisingensis curie notariis et eapellanis, Heinrico Vertingo, Wernhero, Ch. et Jacobo fratribus de Lok et aliis fide dignis. .

Cod. 191, f. 130, k. Reiehsarchiv zu München; Meichelbeek Il./2, 41, Nr. 65.

232.

1263, ....,..... Bischof Konrad ‘von Freising vertheilt die Grundstücke dreier genannter Huben bei Lack an seinen Notar Magister Heinrich und andere Genannte, Bürger von Lack, gegen Jahreszins.

Acciones quas mundus ordinat, sepe delet suceessus temporum, nisi oecurrat memoria litterarum uoce' testium roborata. Nos igitur Chunradus Frisingensis episeopus ad noticiam futurorum et presen- eium eupimus peruenire, quod dum dilecti et fideles ciues nostri fori - de Lok ad nostram presenciam accedentes nobis eorum defectum quem paciebantur in agricultura, vnanimiter expressissent et probas- sent per argumenta plurima, quod ex eorum defectu nobis non modi- eus defectus in nostris reditibus atque censu suceresceret annuatim, nos et illorum et nostram vtilitatem in hac parte procurare uolentes, ecce tres, videlicet Prechube (!) et duas Raeblini hubas circa Lok sitas de nostrorum ministerialium consilio diuisimus inter illos, ex quibus inquam trium hubarum agris contulimus magistro Heinrico tune nostre curie notario et sibi in quacumque linea consangui(ni)- tatis sev affinitatis attinentibus quatuor agros, Dilacherio duos et Bertoldo filio eiusdem duos, Virico carnifici duos, Bernhardo fabro duos, Gotfrido carnifiei duos, Cubelino pellipario duos, Richero duos, Osridich duos, Wlfingo fabro duos, Wuizoni unum et Levtoldo

Pd

246

agrum unum, et eorum heredibus sub iure purchret in perpetuum possidendos, ita tamen quod annis singulis in festo Martini nostro theloneario de Lok qui tune pro tempore fuerit, de prefatis tribus hubis solummodo persoluant unam marcam et xx denarios Laybacen-

-sis vsualis monete, quibus persolutis ab omni erunt alterius census

datione usque iterum per anni cireulum submoti omnimodie et ex- elusi, nec officialis noster omnes tenentes et colentes agros prefatos vlterius quam ad vitronea seruieia et ad stivram communem poterit cohercere, nisi tunc toti predio uel toti terre ineumberet timor aut neccessitas generalis propter quod ad opera generalia erint compel- lendi. Hoc etiam adiecimus prenotatis, quod siquis conuietus fuerit coram nobis aut officiali nostro quod agros prelibatos aut quempiam illorum per quodeunque genus alienaeionis erga aliquem occupauerit qui non est de domo uel familia ecelesie Frisingensis, ille idem alie- nans seu oecupans cecidit ab omni iure quod habuit in eisdem agris, et nichilominus eorundem agrorum collacio ad nos est denuo deuo- luta. Ne igitur per nos uel nostros successores presens diuisio et collacio infringi valeat vel mutari, ad huius rei perennem memoriam et maioris roboris firmitatem presentem paginam memoratis ciuibus et eorum heredibus tradidimus nostri pendentis sigilli munimine roboratam. Datum per manum magistri Heinrici tunc curie nostre notarii, anno domini M. CC. LXIIL, istis presentibus, domino Rudolfo, magistro Chunrado, Ottone Frisingensis eurie tunc notariis et capel- lanis, Heinrieo Vertingo milite, Wernhero, Chunrado et Jacobo fratri- bus de Lok et aliis ydoneis et fide dignis.

Cod. 191, f. 130', k. Reichsarchiv zu München.

233.

1964, 11. März, Orvieto. Papst Urban IV. beauftragt in dem Streite zwi- schen dem Bisthume Freising und dem Kloster Seitenstetten betreffs der Pfarren von Waidhofen und Holenstein den Abt von Kremsmünster und den Propst von s. Florian mit der Durchführung des Processes gegen die widerspänstigen Pfarrer Eberhard und Heinrich der genannten Kirchen und Andere.

Urbanus episeopus servus seruorum dei. Dilectis filiis. . .abbati monasterii de Cremismunster et preposito eeclesie saneti Fluriani (!) Patauiensis diocesis salutem et apostolicam benedictionem. Petitio

247

dilectorum filiorum ... abbatis et conuentus monasterii sancte Marie de Sitansteten ordinis sancti Benedicti Patauiensis diocesis nobis exhibita continebat, quod Fredericus abbas monasterii de Gleuniaco eiusdem diocesis in Eberhardum de Waidhouen et Henricum de Hollenstain presbyteros predicte diocesis pro eo quod ipsi prefatas ecclesias eum iuribus et pertinentiis earundem ad eosdem abbatem et conuentum de Sitansteten speetantes per uiolentiam oecuparant et ab eodem abbate de Gleuniaco moniti diligenter ecclesias ipsas eis restituere contumaciter denegarunt, cum hoe esset ita notorium quod nulla poterat tergiuersatione celari, auetoritate venerabilis fratris nostri Ottonis Patauiensis episcopi loei diocesani excommuni- eationis sententiam exigente iustitia promulgauit, Otto quoque decanus Christianitatis Lauriacensis diete diocesis presbiterorum ipsorum crescente contumacia easdem ecclesias auctoritate ipsius episcopi suadente iustitia ecelesiastico supposuit interdieto. Verum memorati presbyteri huiusmodi excommunieationis sententiam damp- nabiliter contempnentes in eisdem ecelesiis interdictis diuina officia celebrare, immo uerius quantum in eis est, profanare presumunt in animarum suarum perieulum, plurimorum scandalum et eorundem abbatis et conuentus preiudicium et grauamen, quare nobis humiliter supplicarunt ut eandem excommunicationis sententiam robur firmi- tatis debitum obtinere dietosque presbyteros puniri pro presumptione huiusmodi pena canonica mandaremus. Quocirea discretioni uestre per apostoliea seripta mandamus, quatinus sententiam ipsam sicut rationabiliter est prolata, faciatis auetoritate nostra usque ad satis- faetionem condignam appellatione remota inuiolabiliter obseruari. Super eo uero, quod predicti presbyteri sic ligati in predietis ecclesiis diuina officia celebrare presumunt, quod eanonieum fuerit, appellatione postposita decernatis, facientes quod decreueritis, per censuram ecclesiasticam firmiter obseruari, inuocato ad hoe si opus fuerit, auxilio brachii secularis. Datum apud Vrbem ueterem, V. idus Martii, pontifieatus nostri anno tertio. Jacobus de Meuania (?)

Orig., Pgt., anhgde. Bulle; Stiftsarchiv zu Seitenstetten.

248

234.

1264, 4. Juni, Orvieto. Papst Urban IV. beauftragt den Abt von Krems-

münster und den Propst von s. Florian, in. dem Processe zwischen dem Bis-

thume Freising und dem Kloster Seitenstetten um die Pfarren Waidhofen und Holenstein die Urtheile wider die Widerspänstigen zu vollziehen.

Urbanus episcopus seruus seruorum dei. Dilectis filiis. . .abbati monasterii de Cremismunster et .. preposito ecelesie saneti Floriani Patauiensis diocesis salutem et apostolicam benedictionem. Sua nobis .... übbas et eonuentus monasterii sanete Marie de Sitansteten petitione monstrarunt, quod Frederieus abbas monasterii de Cleuniaco Patauiensis diocesis in Heberhardum etHenrieum presbyteros prediete diocesis pro eo quod idem Heberardus de Waidhouen ac dietus H. de Hollestain eeclesias eum iuribus et pertinentiis suis ad eosdem abbatem et conuentum de Sitansteten spectantes per uiolentiam occuparant et ab eodem abbate de Cleuniaco moniti diligenter ec- clesias ipsas eis restituere contumaciter denegarunt, eum hoc esset ita notorium quod nulla poterat tergiuersatione celari, auctoritate venerabilis fratris nostri Ottonis episcopi Patauiensis loei diocesani excommunicationis sententiam exigente iustitia promulgauit, Otto quoque deeanus Christianitatis Lauriacensis prefate diocesis presby- terorum ipsorum crescente contumacia easdem ecclesias auctoritate predieti episcopi suadente iustitia ecclesiastico supposuit interdicto. Verum memorati presbyteri huiusmodi excommunicationis sententiam dampnabiliter contemnentes, in eisdem ecelesiis interdietis diuina offieia celebrare, immo uerius quantum in eis est, profanare ae Vlrieus, miles Conradus et alii parochiani predietarum ecelesiarum in eis sie interdictis ab eisdem presbyteris diuina huiusmiodi audire presumunt in animarum suarum periculum, plurimorum scandalum et dictorum abbatis et conuentus preiudieium et ecclesiastice discipline eontemptum, propter quod abbas de Cleuniaco et decanus predicti in militem Conradum, Henrieum et alios parochianos predietos quia per eos moniti diligenter, a presumptione huiusmodi desistere con- tumaciter denegarunt, eum hoc ita esset notorium quod nulla poterat tergiuersatione celari, auctoritate prefati episcopi excommunicationis sententiam exigente iustitia promulgarunt. Quare dicti abbas et

. 249

conuentus monasterii sancte Marie humiliter petebant a nobis, ut easdem sententias robur firmitatis debitum obtinere dietosque pres- byteros de huiusmodi pena puniri canonica faceremus. Quocirca dis- eretioni uestre per apostoliea scripta mandamus, quatinus sententias ipsas sieut rationabiliter sunt prolate, faciatis auetoritate nostra usque ad satisfactionem condignam appellatione remota inuiolabiliter obseruari. Super eo uero quod dieti presbyteri diuina taliter pro- fanare dieuntur, quod canonicum fuerit appellatione postposita decernatis, facientes quod decreueritis per censuram ecclesiasticam firmiter obseruari. Datum apud Vrbemueterem, II. nonas Junii, pontificatus nostri anno tertio.

Orig., Pgt., anhgde. Bleibulle, Archiv des Klosters Seitenstetten ; Cod. 191, f. 46 als Insert in Urk. ddo. (1264), 17. Juni, Orvieto (Nr. 235); k. Reichs- arehiv zu München; Meichelbeck Il/2, 44, in Nr. 70,

235.

(1264), 17. Juni, Orvieto. Archidiakon Bartholomeus von Amb( ?)

beurkundet die Entscheidung, dass ein inserirter Auftrag Pupst Urbans IV., die

Excommunication der Pfarrer von Waidhofen und Holenstein betreffend, den angeblichen Rechten des Bischofs von Freising nicht nachtheilig sein solle.

Omnibus presentes litteras inspecturis Bartholomeus archidia- conus Amb(— ?) domine pape capellanus et ipsius contradictarum auditor salutem in domino. Noueritis, quod cum magister Riecardus proeurator ... abbatis et conuentus monasterii sanete Marie de Sitansteten pro ipsis impetraret litteras apostolicas sub hac forma:

Folgt nun der Auftrag Papst Urbans IV. ddo. 1264, 4. Juni, Orvieto (Nr. 234) ; |

eisdem litteris Waldinus de Bechona elerieus, procurator vene- rabilis patris episcopi Frisingensis pro ipso in audieneia publica contradixit, quas tandem ea condicione absoluit quod super questione luris patronatus que vertitur inter predictos abbatem et conuentum monasterii sanete Marie ex parte vna et predictum episcopum ex altera, nullum eidem episcopo quoad ius patronatus siquid habet, per predietas litteras preiudicium generetur, quod pars altera promisit firmiter coram nobis. In huius rei testimonium presentes litteras fieri

250 .

fecimus et nostro sigillo muniri. Datum aput Vrbemveterem, XV. kal. Julii, pontificatus domini Vrbani pape iiii. anno tercio.

Cod. 191, f. 46, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1[/2, 44, Nr. 70.

290.

1964, 4. Aug., s. Florian. Propst Arnold von s. Florian beauftragt seinen ‚Mitrichter in dem Streite zwischen dem Bisthume Freising und dem Kloster Seitenstetten betr. der Pfarren Waidhofen, Holenstein u. &. w., Abt B. von Kremsmünster, die Pfarrer Eberhard und Heinrich der genannten Kirchen

gegebenen Falles für bestimmten Tag vor Gericht zu rufen.

Dilecto in Christo patri et domino venerabili B. abbati mona- sterii in Chremsemunster Ar. dei gratia prepositus ecelesie sancti Floriani orationes deuotas in domino Jesu Christo. Cum seeundum litteras apostolicas uobis et nobis directas quarum tenorem sub bulla domini pape plenius eonspexistis, procedere debeamus in eausa que uertitur inter venerabilem R. abbatem et conuentum monasterii sancte Marie in Sytansteten ex una parte et Eberhardum de Waid- houen et Hainricum de Holenstein presbyteros ex altera, et nos ad presens simus debilitate corporis et quibusdam ecelesie nostre nego- ciis arduis prepediti, discretionem uestram deuote rogamus, quatinus ad prefatos presbyteros dignemini personaliter accedere, monitis eos salutaribus inducentes ut ad cor et mandatum eeclesie humiliter reuertantur. Quodsi uestris munitionibus aequiescere noluerint, iniun- gimus uobis et mandamus auctoritate qua fungimur in hae parte, quatinus dietos presbiteros Eberhardum et Hainrieum ad nostram peremptorie eitetis presentiam, locum ad sanetum Florianum, diem uero IX. kalendas Oetobris, assignantes eisdem ut per se uel procu- ratores idoneos et ad causam sufficienter instructos compareant eoram nobis. Nos enim quoad monendum et citandum eosdem uobis per presentes litteras comittimus uices nostras, die uero assignato procedemus una uobiscum, non obstante cuiuslibet absentia, quan- tum de iure fuerit procedendum. Datum apud sanetum Florianum, anno domini M. CC. LX. quarto, II. nonas Augusti.

Orig., Pgt., von 2 angeht. Sigeln nur Nr. 1 noch vorhanden, Stiftsarchir zu Seitenstetten.

251

237.

(1265, Anfangs, ..... ) Pfarrer Wernher von Oberwelz theilt dem Bischofe

von Passau mit, dass er den Bischof von Freising auf päpstl. Befehl in den

Besitz der Pfarren Waidhofen, Aschbach und Holenstein eingeführt habe, und ersucht ihn, diesen Spruch zu schützen.

Reverendo in Christo patri ac domino venerabili Patauiensi episcopo Wernherus humilis sacerdos et prouisor plebis in Welz neenon sentencie papalis executor subiectionem et reuerenciam tam debitam quam deuotam. Cvm secundum apostolum omnis anima sublimioribus potestatibus teneatur esse subiecta pre ceteris nimirum eeclesie Romane que mater est omnium ecclesiarum et magistra, conuenit quemlibet qui se Christianum asserit, obedire ne paganitatis erimen incurrat dum mandato sedis apostoliee contradicit, peccatum etenim ariolandi est repugnare et scelus ydolatrie acquiescere nolle. Proinde pater in Christo reuerende, ex iniuncto michi sedis aposto- liee mandato venerabilem episcopum Frisingensem duxi auctoritate debita in possessionem iuris patronatus in Waidhofen, Aspach et Holenstein eeclesiarum, alios articulos nichilominus fideliter exe- quendo qui.in dieto mandato continentur. Quia tamen inter cetera eontradietores et rebelles tam sentencie late quam et mee execuci- onis debeo modis omnibus cuiuscumque fuerint condicionis, auetori- tate apostolica per suspensionis, excommunicacionis aut interdicti sentencias cohercere, vestram in domino rogo et moneo paternitatem eum reuereneia, nichilominus auctoritate apostoliea precipiendo, qua- tenus ipsam sentenciam tanquam deuotus ecelesie Romane filius et meam execucionem manutenere modis omnibus curetis, defendere sev fovere, nec in contrarium ipsos sacerdotes in sua malicia fouea- tis, qui a me publice excommunicati diuina celebrant officia in sedis apostolice contemptum et in preiudicium clauium et in seandalum plurimorum, facientes enim et consencientes pari pena seripture testimonio puniuntur.

Cod. 191, f. 26', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck IL/2, 95, Nr. 162.

252

238.

1265, 12. März, Perugia. Papst Clemens IV. beauftragt den Propst und die

Kanoniker Erbo und Kalhoch von Regensburg, die in dem Streite zwischen dem

Bisthume Freising und dem Kloster. Seitenstetten betreffs der Pfarren Waid-

hofen und Holenstein gegen die Pfarrer daselbst gefällten Urtheile zu voll- ziehen.

Clemens episcopus seruus seruorum dei. Dilectis filiis ..... pre- posito, Erboni et Kalhoho canonicis eeclesie Ratisponensis salutem et apostolicam benedictionem. Dilecti filii ... abbas et conuentus monasterii sante Marie de Sitansteten ordinis saneti Benedicti Pata- uiensis diocesis sua nobis conquestione monstrarunt, quod Heber- hardus et Henricus presbyteri qui se gerunt pro rectoribus de Waid- houen et de Holenstein ecclesiarum diete diocesis, ipsas ecclesias eum iuribus et pertinentiis suis ad idem monasterium pleno iure spectantes contra iustitiam oceuparunt in eorundem abbatis et con- uentus preiudieium et grauamen. Cum autem dictis abbate et con- uentu super hoc apud venerabilem fratrem nostrum ... episcopum Patauiensem loci diocesanum deponentibus de ipsis presbiteris questionem, idem episcopus Frederico abbati monasterii de Cleunine eiusdem diocesis comisisset questionem huiusmodi audiendam, dietus abbas de Cleunine eui de oecupatione huiusmodi legitime constitit eum adeo esset notoria quod nulla poterat tergiuersatione celari, in eosdem presbiteros, quia diligenter ab eo moniti eeclesias ipsas prefatis abbati et conuentui restituere contumaciter denegarunt, ex- communicationis sententiam exigente iustitia promulgauit, et Otto deeanus Christianitatis Laureacensis prefate diocesis ipsorum pres- byterorum contumaeia exerescente predictas ecclesias auctoritate ipsius episcopi suadente iustitia ecclesiastico supposuit interdieto, Sed iam dieti presbiteri huiusmodi excommuniationis sententiam dampnabiliter contempnentes, in eisdem ecclesiis sic interdictis diuina officia celebrare, immo uerius quantum in eis est, prophanare, ac Virieus miles, Wolferus, Henricus, Conradus et alii parrochiani predietarum ecclesiarum in eis sie interdictis a prenotatis presbyteris diuina huiusmodi audire presumunt in animarum suarum periculum, dietorum abbatis et conuentus et ecclesiastice diseipline contemptum,

253

propter quod iidem abbas de Cleunine et decanus in prefatos mili- tem, Wolferum et quosdam alios parrochianos, quia diligenter ab eis moniti a presumptione huiusmodi desistere contumaciter denegarunt, auetoritate supradicti episcopi excommunicationis sententiam pro- mulgarunt iustitia exigente. Quare ipsi abbas et conuentus : nobis humiliter suppliearunt, ut easdem sententias robur firmitatis debitum obtinere ac ipsos presbiteros pro huiusmodi presumptionis excessu puniri pena eanoniea mandaremus. Quocirca discretioni uestre per apostolica scripta mandamus, quatinus sentencias ipsas sieut ratio- nabiliter sunt prolate, faciatis auctoritate nostra usque ad satisfacti- onem condignam appellatione remota inuiolabiliter obseruari. Super eo uero quod antedicti presbyteri sic ligati dieuntur diuina officia temere celebrare, quod eanonicum fuerit, appellatione postposita deeernatis, facientes quod deereueritis per censuram ecclesiasticam firmiter obseruari Quod si non omnes hiis exequendis potueritis interesse, duo uestrum ea niehilominus exequantur. Datum Perusii, III. idus Martii, pontificatus nostri anno primo.

Orig., Pgt., anhgde. Bulle, Stiftsarchiv zu Seitenstetten.

239.

1265, 18. März, Perugia. Papst Clemens IV. beauftragt den freising.

Chorherrn Morhard in der Streitfrage zwischen dem Mag. Heinrich, Chor-

herrn von s. Andrä zu Freising, und dem Bischofe von Lavant betreffs der Kirche 8. Peter am Kammersberge endgiltig zu entscheiden.

Clemens episcopus seruus seruorum dei. Dilecto filio Mohardo (!) canonico ecelesie Frisingensis salutem et apostolicam benedictionem. Sua nobis Henricus reetor ecclesie saneti Petri Salgeburgensis dio- cesis petieione monstrauit, quod cum ipse ad dietam ecclesiam tune uaeantem a venerabili fratre nostro ... episeopo Frisingensi uero patrono ipsius eeclesie fuisset venerabili fratri nostro ... archiepis- eopo Salceburgensi loci diocesano canonice presentatus, tandem quondam ... Lauendinensi electo, asserente quod ad mensam suam ipsa ecclesia pertinebat et se sibi super hoc opponente, idem archi- episcopus ipsum H. ad eandem ecclesiam admittere denegauit. Cum autem prefatus H. ad... archidiaconum Marchie et Carniole super hoe litteras apostolieas impetrasset et earum auetoritate super hoc

254

eoram ipso archidiaeono electum conuenisset eundem, dietus archi- diaconus cognitis cause meritis et iuris ordine obseruato diffinitiuam pro eodem H. sententiam promulgauit quam apostolico petiit muni- mine roborari. Quocirca diserecioni tue per apostolica scripta man- damus, quatinus sententiam ipsam sieut est iusta, facias per censuram ecclesiasticam appellacione remota firmiter obseruari. Datum Perusii, XV. kalend. Aprilis, pontificatus nostri anno primo. Jac. Me...

Orig., Pgt., anghgte. Bulle abgerissen, k. Reichsarchiv zu München; ebend. Cod. 191, f. 127’; Meichelbeck IL/1, 62.

240.

1965, 4. April, Wien. König Otakar von Böhmen, Herzog von Österreich,

bestätiget dem Bischofe Konrad von Freising den Besitz des Landgerichtes

im „Heybs“ (Gegd. von Ulmerfeld), gegen jährliche Abgabe von 3 Pfund Wiener Pfennigen wie vor.

In nomine domini amen. Nos Otakarus dei gracia rex Bohemie, dux Austrie et Stirie et marehio Morauie vniuersis presencium noti- eiam habituris salutem inperpetuum. Ad memoriam rei perpetuam. Gesta regalia ealumpniorum serupulis exemptis quibuslibet inuiola- biliter vt seruentur, et ne a memoria hominum labili deeidant per de- eursum temporum obliuiosum eadem seriptu(r)arum vocabulis duxi- mus mancipanda. Hinc est quod vniuersos et singulos tam presentes quam posteros seire volumus, quod reuerendum in Christo patrem et dominum Chunradum venerabilem episcopum Frisingensem ami- eum nostrum karissimum se nostris beneplacitis et desideriis promp- tum et paratum in omnibus exhibentem specialis prerogatiua dilec- eionis et favoris pocioris gracia prosequentes, ipsum dominum epis- eopum omnibus iuribus prouinciali iudicio in Heybs attinentibus quibus predecessor suus felicis memorie gauisus esse dinoseitur, libere ae plenarie volumus congaudere, ipsius iudicii prouincialis homines ad iurisdictionem et dominium iamtaeti domini episcopi per- tinentes ab exaetionibus quibuslibet et vexacionibus indebitis et tractionibus ad fora aliena, videlicet iudicum nostrorum prouineialium sev iudieum ciuitatum vel aliorum quorumeunque iudieum et subiu- dieum penitus eximentes, ita tamen quod in signum exemptionis

255

huiusmodi et indieium tria talenta denariorum Wiennensium singulis annis ad nostram cameram vel alieui alteri persone eui ipsam sum- mam deputandam duxerimus, faciat assignari quemadmodum prede- cessor suus pretaetus eandem sümmam annuam comiti Ottoni de : Hardeke pie memorie dinoscitur exsoluisse, qui comes O. ipsum iudicium prouinciale vna eum comieia in Peilstain a nobis possedisse dinoscitur tytulo feodali. In euius rei testimonium et robur firmitatis perpetuum vt premissa libertas et exempcio nostra de regia liberali- tate coneessa ineonuulsa permaneat, et ne aliquando !) nostre sub optentu gracie aliquatenus infringatur, presentes nostrorum sigillorum munimine fecimus communiri. Actum Wienne anno domini M.CC.LX. quinto, VIII. indictione, presentibus testibus Zmilone de Belkowe, Henkone marschalco, Deem (?) Wiehelmo de Phrinsperge, Disnata dapifero Morauie, Hartlibo camerario, Zmielone de Brumawe, Hein- rico. dapifero de Greizenstain, Marquardo magistro cellarii, Men- hardo de Swarense, Virico de Luhsnik, Friderieo de Luhsnik, Ditrico de Richendorf, Wifingo de Aigen, Marquardo (de) Leuhs- nekke, Chvnrado Sappone et aliis quampluribus fidedignis. Datum ibidem, pridie nonas Aprilis, per manus prothonotariorum nostrorum magistrorum Vlriei et Petri, regni nostri anno quarto.

Cod. 191, f. 49, k. Reichsarchiv zu München ; Meichelbeck Il./1, 62.

241.

1265, 16. April, Perugia. Papst Clemens IV. beauftragt den Propst N.

und die Chorherren Herbo und Kalhoch von Regensburg, die in dem Streite

zwischen dem Kloster Seitenstetten und dem Bischofe von Freising um die

Pfarren Waidhofen, Aschbach und Holenstein wider Abt Rudolf gefällten Sprüche zu vollziehen.

Clemens episeopus seruus seruorum dei. Dilectis filiis ... pre- posito, Erboni et Kalboho canonicis eeclesie Ratisponensis salutem et apostolicam benedietionem. Transmissa nobis venerabilis frater noster ... episcopus Frisingensis patronus ecolesiarum de Weid-

houen, de Aspach et de Helensten(!) Patauiensis diocesis peticione e

] Cod. hat aliquam, Meichelbeck aliquo modo, was dem folgenden aliquatenus

widerspricht.

256

monstrauit, quod eum felicis recordaeionis Vrbanus papa predecessor noster eausam que inter ipsum ex parte una et ... abbatem et con- uentum monasterii de Sicansteten(!) ordinis sancti Benedicti eius- dem diocesis ex altera super iure patronatus eeclesiarum ipsarum et rebus aliis vertebatur, ab audiencia magistri Gerardi eanoniei Pata- uiensis auctoritate apostolica cognoscentis de ipsa per appellacionem legitime ad apostolieam sedem delatam ... abbati monasterii de Thirhoupt per suas litteras duxerit committendam, idem abbas de Tirhoupt magistro Marquardo seolastico Augustensi commisit super hoc usque ad diffinitiuam sententiam uiees suas. Sed iidem abbas et conuentus de Sitansteten sufficienti confieto grauamine ab audi- encia dicti subdelegati ad sedem apostolicam appellarunt, quorum appellationem prefatus subdelegatus friuolam reputans prout erat, finito apellacionis articulo rite aliquandiu proeessit in eausa et demum ad dietum abbatem de Tirhoupt remisit eandem, qui cognitis ipsius cause meritis et iuris ordine obseruato pro eodem episcopo diffinitiuam senteneiam promulgauit, eosdem abbatem et conuentum in quadam summa pecunie ipsi episcopo expensarum nomine con- dempnando, que senteneia nulla legittima procuracione suspensa in rem transiit iudieatam. Wernerus quoque perpetuus viearius in Welc Salceburgensis diocesis quem nominatus abhas de Tirhoupt execu- torem uice sui constituerat quoad sentenciam ipsam execucioni debite demandandam, in Rudolphum abbatem dieti monasterii de Sicanstanten (!) eidem diffinitiue parere contumaciter denegantem excommunicacionis sentenciam exigente iusticia promulgauit, quam ipse Rudolphus abbas dampnabiliter uilipendens diuina officia cele- brare, immo quantum in eo est, uerius prophanare presumit in anime sue periculum, dieti episcopi preiudieium et ecclesiastice discipline contemptum. Quare fuit pro parte ipsius episeopi nobis humiliter supplicatum, ut easdem sentencias euraremus apostolico munimine roborare ae eundem Rodulphum abbatem pro huiusmodi presump- eionis excessu puniri pena eanoniea mandaremus. Quoeirea disere- cioni vestre per apostolica seripta mandamus, quatenus sentenciam ipsam diffinitiuam sicut est iusta, per censuram ecclesiasticam, ex- eummunicacionis vero sieut rationabiliter est prolata, faciatis aucto- ritate nostra usque ad satisfactionem condignam appellaeione rentota inuiolabiliter obseruari. Super eo autem, quod predictus Rudolphus abbas sic ligatus diuina dieitur offieia temere celebrare quod

257

eanonieum fuerit, appellatione postposita statuatis, facientes quod decreueritis, per censuram eandem firmiter obseruari. Quod si non omnes hiis exequendis potueritis interesse, duo vestrum ea nichilomi- nus exequantur. Datum Perusii, XVI. kal. Maii, pontificatus nostri anno primo.

Orig., Pgt., anhgde. Bulle, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien; dann Cod. 191, f. 43', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 11/4, 63

242.

1265, 21. April, Perügia. Papst Clemens 1V. beflelt dem Propste und den

Chorherren Erbo und Kalhoch von Regensburg, den zwischen dem Bisthume

Freising und dem Kloster Seitenstetten schwebenden Streit betreffs der Pfarren

Aschbach, Waidhofen und Holenstein auf Grund der Voracten zn entscheiden und im Gegenfalle an den päpstlichen Stuhl zu leiten.

Clemens episcopus seruus seruorum dei. Dilectis filiis. . .prepo- sito et Erboni et Kalhoho canonicis ecclesie Ratisponensis salutem ejsdpostolieam benedietionem. Sua nobis dilecti filii... abbas et conuentus monasterii sanete Marie in Sytansteten ordinis sancti Benedicti Patauiensis diocesis de Aspach, de Waidhouen et dei Holensteyn ecclesiarum patroni petitione monstrarunt, quod cum. venerabilis frater noster ... episcopus et capitulum Frisingense eos- dem abbatem et conuentum super iure patronatus earundem ecelesia- rum quarum patronos se falso esse dicebant, eoram magistro Gerardo canonico Patauiensi auctoritate apostolica conuenissent, tandem idem canonicus postquam ipse lite in causa huiusmodi coram eo legitime eontestata aliquamdiu in ea processisset, Vlrico tune abbati monaste- rii de Gersten predicte diocesis commisit super hoc usque ad diffini- tiuas sententias uices suas. Sane idem subdelegatus usque ad cal- culum huiusmodi sententie in. eadem causa rite processit et demum remisit ad eundem canonicum causam ipsam, qui. cognitis eiusdem cause meritis et iuris ordine obseruato diffinitiuam pro dietis abbate, et conuentu sententiam promulgauit. Sed iidem episeopus et. capitu- lum de hoc tacito falsoque suggesto, quod nominatus canonicus pre- fato subdelegato ad certum diem in dieta causa commiserat uices suas, et quod pro parte ipsorum episcopi et capituli ab eodem sub- delegato pro eo ad prefatum canonicum fuerat appellatum, quia sub-

Fontes. Abthlg. II. Bd. XXXI. 17

258

delegatus ipse post elapsum diem predietum in causa huiusmodi procedebat, quodque iidem episcopus et capitulum ab eodem canonico, quia non solum processum predicti subdelegati quem post diem ac appellationem predictas in prefata causa ad diffinitiuam sententiam de facto processisse mendaeiter proponebant, irritum nuntiare nole- bat, verum etiam processum contra iustitiam approbarat eundem, ad sedem apostolicam appellarunt, super hoc ad... abbatem monasterii de Tyrhoupt Augustensis diocesis sub ea forma ipsius sedis litteras impetrarunt, ut uocatis qui uocandi essent, et auditis hine inde propo- sitis quod canonicum esset, statuere procuraret et faceret quod decerneret, per censuram ecclesiasticam firmiter obseruari, Verum nominati abbas et conuentus monasterii sancte Marie ex eo sentientes ab eodem abbate de Tyrhoupt indebite se grauari, quod ipse ad primam citationem terminum nimis breuem et peremptorium, octo dierum uidelicet ad comparendum coram eo in loeo qui distabat ab eis per sex dietas et amplius, assignabat eisdem, quamquam non urgeret necessitas, nec suaderet pietas, nec ulla rationabilis eausa subesset, quare huiusmodi peremptorius terminus maxime in causa predicta in qua de re agebatur ecclesiastica, deberet taliter maturari, ad sedem duxerunt apostolicam appellandum. Sed abbas ipse de Tyrhoupt legitima eorum appellatione concepta, prefatum ius patro- natus in euius quasi possessione abbas et couentus erant predicti, nominato episcopo sententialiter. adiudicare presumpsit, propter quod dieti abbas et eonuentus iterato ad sedem appellarunt eandem, cum- que dicti abbas et conuentus felicis recordationis Vrbano pape prede- cessori nostro humillime supplicassent, ut eum huiusmodi causa per septem annos et amplius durasset ac ipsi propter potentiam et malitiam aduerse partis non possent in illis partibus super hiis comode suam iustitiam obtinere, paterna super hoc sollicitudine prouideret, predecessor ipse ... preposito ecclesie sancti Magni proprio nomine non expresso et Altemanno canonico Ratisbonensi ac thesaurario Eistetensi dederat per litteras apostolicas in mandatis, ut uoeatis qui uocandi essent, et auditis hinc inde propositis quod iustum foret, infra sex menses a receptione litterarum ipsarum appel- latione remota decernere procurarent, facientes quod decernerent, auctoritate apostolica firmiter obseruari. Quod si forte infra huius- modi terminum propter potentiam et malitiam predicte partis aduerse causa ipsa terminari non posset, ipsi ex tunc eam instructam remit-

259

terent ad apostolice sedis examen, prefixo partibus ipsis termino peremptorio competenti, quo per se uel procuratores ydoneos cum omnibus actis, iuribus et munimentis suis causam eandem contin- gentibus se conspectui apostolico presentarent, facture ac recepture super premissis quod ordo exigeret rationis. Porro eodem preposito ad preposituram de Rore translato et propter hoc prepositura ipsius eeclesie saneti Magni uacante predieti thesaurarius et canonicus, quamquam cum dieto preposito partes uiuente predecessore ipso ad suam presentiam citauissent ac in causa huiusmodi uaeante preposi- tura ipsa possent procedere, cum id ex directarum ad eos et dictum prepositum haberent beneficio litterarum, iu eadem tamen causa procedere uel ipsam ad examen apostolicum anno elapso et amplius remittere non curarunt sieque dicto termino iam transacto et huius- modi causa remanente per fot annorum spatium indecisa in eorum abbatis et conuentus preiudicium dietique monasterii detrimentum pro parte ipsorum humiliter petebatur a nobis, ut prouidere super hoe paterna sollieitudine curaremus. Nog itaque finem litibus imponi uolentes, diseretioni uestre de consensu proeuratorum partium per apostolica seripta mandamus, quatenus si est ita, causam ipsam iuxta tenorem litterarum dietarum ipsius predecessoris nostri preposito, thesaurario et Altemanno predictis super hoe directarum infra similem terminum a receptione presentium preuia ratione decidere, alioquin ex tunc eam ad examen apostolieum destinare curetis. Quod si non omnes hiis exequendis potueritis interesse, duo uestrum ea niehilominus exequantur. Datum Perusii, XI. Kalendas Maii, pontifi- eatus nostri anno primo.

Orig., Pgt., anhgde. Bleibulle , Stiftsarchiv zu Seitenstetten.

243.

1265, 23. April, Graz. König Otakar von Böhmen, Herzog von Österreich,

befielt seinen Landeshaupt- und Amtleuten in Steiermark, von dem freising.

Gute zu Oberwelz und s. Peter a. Kammersberge nur einfache Vogteigebühr zu beheben und dessen Unterthanen nicht mit Lasten zu drücken.

O. dei gracia rex Bohemie, dux Austrie et Styrie et marchio Morauie. Dilectis sibi. . . capitaneis Styrie ceterisque. . . suis officiali- bus presens scriptum intuentibus vniuersis salutem et omne bonum.

17*

260

Quia reuerendum in Christo patrem et dominum Chvnradum venera-- bilem episcopum Frisingensem amicum nostrum karissimum specialis dileecionis prerogatiua prosequimur et fauoris, adeo quod homines ipsins domini episcopi ab exaetionibus, pernoetacionibus, herbergariis, vexacionibus indebitis liberos esse volumus et exemptos, vniuersis vobis et singulis damus districtius in mandatis, quatenus de aduo- eaciis prediorum in Welze ac in sancto Petro ipsius domini episcopi simplex ius aduocacie quod nobis de eisdem prediis competere dinoscitur annuatim, statuto ad hoc loco et tempore tantummodo requiratis, quo etiam iure habito homines ipsius domini episcopi residentes in prediis memoratis et officiales eorundem prediorum exactionibus, pernoctacionibus, vexacionibus indebitis nullatenus aggrauetis prout nostram conseruare diligitis graciam et fauorem, talem circa premissa diligenciam adhibentes ne nostra super hiis audiencia amodo requiratur. In euius rei testimonium presentes nostri sigilli numimine fecimus roborari. Datum in Greze, anno domini M. CC. LXV., VIII. indictione, VIII. kal. Maii,

Cod. 191, f. 59, k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck IT./1, 64.

2A4.

1265, 14. Juni, s. Johann b. Neudeck. Herzog Ulrich von Kürnthem beurkundet die Gerichts- und anderen Freiheiten der freising. Güter in der Windischen Mark gegenüber den landesfürstlichen Richtern.

Quoniam quod scripturarum confirmat auctoritas, inproborum non potest nec debet inprobitas infirmari et obliuio contraria memorie abolere, nos Vlricus dei gracia dux Karinthie, dominus Carniole et Marchie presentibus profitemur et ratum haberi volumus, quod per totum predium ecclesie Frisingensis in Gutenwerde et alibi situm in Marchia per nos siue per iudicem nostrum prouincialem nullam iurisdiecionem seu auctoritatem iudieiariam exercere volumus apt. debemus, nisi in certis, casibus infra, scriptis, hiis uidelicet de homi- cidio quod wlgariter dicitur. totslach, de furto et de raptu seu uio- lenta corrupcione virginum seu mulierum quod uulgariter dicitur notnumft, perpetratis in predicto predio iudicabit iudex prouincialis noster tali modo, quod rei seu obnoxii talium criminum per offieialem venerabilis patris et domini.... episeopi Frisingensis assignentur

n

iudiei nostro prouinciali, sine rebus taten ipsorum que cedent ipsi domüno episcopo, et iudex noster faciet iudicium de persohis talium, de rebus nichil sibi penitus usurpando. Si uero iüdicium exercendum fuerit de wlneribus seu effusione sanguinis quod plutiger phenninch dieitur, iudex "noster cognoscet de causa et iudicabit et emerida pro tali delicto debita promittetar ad manus iudicis nostri, sed soluetur officiali episcopi memorati ita quod iudex noster de emendis huius- modi niehil sibi audeat vendicare. In premissis igitur casibus in qui- bus iudieabit iudex noster, vocabit eos reos ad iudicium et de citatis tercio et ob contumaciam se a iudicio absentantibus emendam ipse iudex noster recipiet et nil vltra. Item tabernam in predio predicto dominus episcopus Frisingensis habeat preter ipsius episcopi uolun- tatem. Simifiter uolumus et. mandamus, ut in festis dictis chirchtag que certis temporibus celebrantur in predio memorato, index noster nee theolonium aliquid recipiat, nec angarias seu vexaciones quas- eunque in confluentes ibidem hotnines andeat exercere. Remittimus etiam denarium quem iudex noster consueuit recipere in dicto predio pro vrna uini vendita ab hominibus prelibate ecclesie Frisingensis. insuper prohibenrus districte, ne quisquam iudieum nostrorum pro- uineialium indieat seu habeat iudicia que uocantur lantgeriht, in villis predii sepedicti, "nisi forte in foro Gutenwerde, quod per presentes uolumus inhibere. Vt autem premissa robur obtineant perpetue fir- mitatis, presentes tradidimus nostri sigilli munimine roboratas. Datum iuxta castrum Nidekk in ecclesia sancti Johannis, anno domini millesi- mo dueentesimo sexagesimo quinto, XVIII. kal. Julii.

201

Aus d. Bestätigg. Kg. Otakars ddo. 1274, 17. April, Graz (Nr. 305), vgl. diese; k. Reichsarchiv zu München; ebend. aueh Cod. 191, f. 132, Meichel- beck II./1, 64.

245.

1265, 22. Juni, Laibach. Herzog Ulrich von Kürnthen gestattet dem

Bischofe Konrad zu Freising, zu Slapp oder an einem anderen Orte der

Windischen Mark unter gewissen genannten Bedingungen eine Burg zu erbauen.

Nos Vlrieus dei gracia dux Karinthie, dominus Carniole notum faeimus vniuersis tam presentibus quam futuris, quod domino et am(ieo) nostro venerabili patri Chvnrado episeopo Frisingensi

262

mostram voluntatem pres(ti)timus et consensum, vt castrum siue municionem circa villam Zlap vel in alio loco quem in Marchia super predio ecclesie Frisingensis duxerit eligendum, erigat absque obsta- eulo cuiuslibet impedimenti, et ipse episcopus promisit nobis versa vice, quod si quid dampnum uel grauamen de mandato (suo) vel eon- sensu in posterum de eodem castro nobis uel nostris per suos eas(tellanos) fuerit irrogatum, satisfactionem et emendacionem ple- nariam super (huiusmodi) dampnis et grauaminibus dum in terra constitutus fuerit, nobis sine (dilacione) qualibet faciet siue nostris, quam inquam satisfactionem, si post ad(uentum) uel reditum suum ‚ad terram sex septima(na)rum spaciis post (motam) sibi super hoc querimoniam uobis uel nostris exhibere non curauerit et presta(uerit), nos predictam villam Zlap ex tune possidebimus titulo fevdali et (nomine) aduocacie in Marehia per totum predium eeclesie Frisingen- sis. Si vero dietum (castrum) per suos vel alienos fraudulenter tra- ditum fuerit inimieis vel ali(is per quorum) vim fuerit expugnatum, et ex hoc forte nobis vel nostris dampnum (fuerit ir)rogatum, id dicto episcopo uel suis successoribus non debet aliquatenus (esse conputa- . tum), nec ex hoc nobis in memorata villa Zlap et predio ecclesie (Fri- singensis) aliquid acquisitum, nisi hoe per legitimum testimonium probare (possimus, quod ad) hoc domini episcopi consensus et volun- tas pariter accessisset. Sui (homines autem) et castellaui prefatum castrum inhabitantes non obstante (aliqua?) causa possunt ipsum dominum episcopum et se metipsos ab omnibus iniu(riis et u)iolenciis de prefato castro secundum iusticiam defendere licite (et tu)eri. In huius itaque rei testimonium presentem paginam preli(ba)to domino episcopo tradidimus nostri sigilli munimine roboratam. Datum (La)ibaei, anno domini M. CC. LXV., X. kalend. Julii.

Cod. 191, f. 5', an der Heftung durch Nässe sehr lückenhaft und hier nach dem Sinne ergänzt; k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck II./2, 45. Nr. 72.

263

246.

(1265, vor Sept.,..... ) Archidiakon Ludwig von Krain fällt sein endgiltiges

Urtheil in dem Streite zwischen Mag. Heinrich, Chorherrn von s. Andrä zu

Freising, und dem Bischofe von Lavant betreffs der Pfarre s. Peter am Kam- mersberge zu Gunsten des Ersteren.

Nos Ludwicus arcidiaconus Carniole et Marchie iudex a sede apostolica delegatus in causa que inter venerabilem patrem et domi- num....electum Lauentensem ex vna et magistrum Heinrieum ca- nonieum sancti Ándree Frisingensis, notarium venerabilis patris et domini C. Frisingensis episcopi vertebatur ex parte altera, super ec- elesia sancti Petri Salzpurgensis diocesis sita iuxta provinciam siue districtum qui wlgo dicitur Longaewe, auditis et intellectis meritis ipsius cause, cum per certa et indubitata documenta luce clariora in- strumentorum et testium omni exceptione maiorum coram nobis in iudieio lueide sit probatum, quod idem magister H. fuerit presentatus ad eandem ecclesiam saneti Petri venerabili domino et patri Salz- burgensi archiepiscopo a venerabili domino C. episcopo Frisingensi et quod idem dominus episcopus Frisingensis verus sit patronus eius- dem eeclesie, quodque plures clerici ad presentationem episcoporum Frisingensium ipsam ecelesiam adepti longo tempore possederunt et quod dominus Vlrieus quondam Lauentensis episcopus eandem eecle- siam tenuit temporibus vite sue ex paciencia eiusdem domini C. quondam Frisingensis episcopi ac recognouerit ipsum fuisse patronum uerum huiusmodi ecclesie et quod eadem ecclesia saneti Petri per se sit parrochialis ecclesia siue plebes (!) et quod alie due ecclesie de- pendeant ab ea tamquam filie a matre, discussisque et examinatis exacta diligentia singulis et uniuersis que ad instructionem talis negocii et pro iure eiusdem magistri H. facere poterant, eandem ecclesiam saneti Petri ipsi magistro H. canonico sancti Andree per diffinitiuam sententiam eum omnibus iuribus parrochialibus, decimis, dotibus et pertinenciis vniuersis in nomine patris et filii et spiritus sancti adiudieamus, imponendo eidem domino electo Lauentensi ae sue ecclesie super eadem ecclesia sancti Petri perpetuum silencium ipsumque ab ea quam qualitercunque tenuit occupatam, per eandem nostram diffinitiuam sentenciam penitus amouemus, insuper diffini- tiue sententiando decernimus predictum magistrum H. fore instituen-

264

dum canonice in prelibata ecclesia sancti Petri et eum in ea institutum auctoritate apostolica defendendum. Item condempnamus sepefatum dominum eleetum Lauentensem in xl marcis denariorum Frisacensium nomine fructuum perceptorum de prelibata ecclesia sancti Petri. Con- dempnamus eciam eundem dominum electum in v marcis Aquilegensi- um nomine expensarum quas idem magister H. in eadem lite probauit se veraciter expendisse.

Orig., Pgt., anghgtes Sigel ausgerissen, k, Reichsarchiv zu München; ebend. Cod. 191, f. 128; Meichelbeck II./1, 57.

247.

1265, 20. Sept., Lack. Herzog Ulrich von Kärnthen überträgt seine Eigen- leute auf den Liegenschaften des Bisthums Freising in der Windischen Mark Städte und Märkte ausgenommen an Bischof Konrad von Freising.

Nos Vlricus dei gracia dux Karinthie, dominus Carniole et Marchie presentibus profitemur et scire cupimus vniuersos presens seriptum intuentes, quod ob reuereneiam beate Marie virginis et ob dileccionem dilecti amiei nostri Chvnradi venerabilis Frisingensis episcopi vniuersos homines iure proprietatis nos attinentes consti- tutos in eoloniis et (pre)diis ecclesie Frisingensis in Marchia per hofmarchiam eiusdem domini episcopi liberaliter donauimus et tradi- dimus ecclesie Frisingensi cum eorum posteris, nichil nobis iuris in ipsis penitus reseruantes, exceptis tantum hiis qui in foris sev ciui- tatibus ipsius domini episcopi habent residenciam et morantur, .de quibus communiter est statutum vt si qua seruicia a nostris in suis ciuitatibus eonstitutis recipiamus, similia seruicia ipse dominus epis- copus a suis hominibus recipiat in nostris foris et ciuitatibus consti- tutis. In huius itaque nostre donacionis euideneiam presens scriptum prefato domino C. episcopo tradidimus nostri sigilli munimine robo- ratum. Datum Lok, anno domini M. CC. LXV., XII. kal. Octobris.

Cod. 191, f. 6', k. Reiehsarehiv zu München; Meichelbeck 1[/2, 46, Nr. 7A.

265

248.

1265, 20. Sept. (Lack.) Herzog Ulrich von Kürnthen überträgt lem

Bischofe Konrad von Freising die Eigenschaft eines Gutes zu Sella, welches

Ortolf von Gurkfeld demselben zur Schadloshaltung abtrat und von ihm als Lehen wieller empfing.

Nos Vlrieus dei gracia dux Karinthie, dominus Carniole et Marchie notum facimus vniuersis presencium noticiam habituros, quod dileetus fidelis noster Ortolfus de Gurchuelde consentientibus heredibus suis proprietatem predii sui in Celle cum omnibus suis attinentiis pro dampnis et grauaminibus que Frisingensi ecelesie in- tulit, in manibus nostris libere resignauit et nos eandem propriétatem ipsius predii in Celle pro dampnis huiusmodi tradidimus et donauimus ipsi ecelesie Frisingensi, quod inquam predium in Celle reuerendus in Christo pater dominus Chvnradus tunc episcopus Frisingensis prefato Or. et suis heredibus titulo eontulit feodali, Nos etiam ad hoc ne prefatus O. vel sui heredes super premissis quicquam possint si vellent, forsitan inposterum reuocare, per presentes nomine fideius- sorio obligamus, volentes in hoe indempnitati et comodo ipsius eccle- sie prouidere. Acta sunt hec anno domini M. CC. LX. quinto, testibus qui aderant, subnotatis, videlicet Friderico comite de Ortenbureh, Liupoldo de Scherfenberch, Wernhardo de Waldeke, Wernhero et Chunrado fratribus de Lok, Jacobo de Gutenberch, Rudelino de Ley- - haeo, Nieolao de Rivtenberch, Ortolfo de Priseke, Vgoldo de Gvten- werde et aliis quam pluribus. In cuius rei etiam euidentiam pleniorem presentes conscribi fecimus et nostri sigilli munimine roborari. Datum XII. kalendis Octobris.

Orig., Pgt., anghgt. Sigel ausgerissen, k. Reichsarchiv zu München; ebend. Cod. 191, f. 6; Meichelbeck 11/2, 46, Nr. 73.

249.

1265, 25.—26. Sept., Frisach. Propst Morhard von Wörthsee bestätiget

als päpstlich delegirter Richter und nach neuerlicher Untersuchung im Streite

des Mag. Heinrich, Chorherrn von s. Andrä zu Freising, mit dem Bischofe von

Lavant betreffs der Pfarre s. Peter a. Kammersberge das endgiltige Urtheil des Archidiakons Ludwig von Krain.

Notum sit omnibus presens seriptum intuentibus, quod eum nos Morhardus dei gracia prepositus Werdensis. canonieus Frisingensis litteras a sede apostolica recepissemus in hec uerba:

Folgt nun das Breve Papst Clemens IV. ddo. 1265, 18. März, Perugia (Nr. 239).

Volentes itaque negotium nobis commissum debitum producere ad effectum, litteris nostris per Rudlinum dyaconum venerabilem in Christo patrem .... episcopum Lauentensem et capitulum eiusdem eeclesie peremptorie in Frisaco, in eeclesia saneti Bartholomei, proxima feria sexta ante festum beati Michahelis ad nostram pre- sentiam duximus euocandos. Quo die et loco nobis et magistro H. pro parte sua comparentibus, ex parte dictorum domini episcopi et eapituli Lauentensis nemo nostro se conspectui presentauit. Circa vesperam itaque eiusdem diei in predicta ecelesia, recepto iuramento et prestito a prefato Rudlino dyacono quod tempore eongruo littere nostre eitatorie ab ipso presentate et lecte fuerint publice in ecelesia Lauentensi et sequenti die coram Eberhardo procuratore memorati domini episcopi, eundem diem ex benignitate iudiciaria continuauimus quo ad iudicium diei sequentis, prefigentes terminum partibus horam primam ipsius diei. Tali igitur die, hoc est in Sabbato ante festum beati Michahelis et hora premissa nobis in dicta ecclesia presidenti- bus et sepedicto magistro H, eoram nobis comparente. in presentia discretorum virorum ... decani magistri Chunradi et Waldmanni et aliorum de capitulo dicte eeclesie Frisacensis memoratam partem, dominum episcopum videlicet et capitulum Lauentense iudicauimus vt debuimus contumacem. Quo facto reuolutis et discussis actis iudi- eiorum honorabilis viri domini Ludwici archidiaconi Carniole et Marchie in premissa eausa a sede apostolica delegati factaque nobis plena fide de canonico processu in causa sepedieta, sententiam diffi-

267

nitiuam contra tunc temporis electum et ecclesiam Lauendensem pro sepedieto magistro H. canonico saneti Andree Frisingensis super ecclesia sancti Petri Salzburgensis ab ipso archidiacono latam in hee verba:

Folgt nun der Richterspruch des Archidiacons ddo. 1265, 14. Juni, s. Johann b. Neudeck (Nr. 244).

Judieamus rite, iuste et rationabiliter fore latam, eam auetoritate apostolica in nomine patris et filii et spiritus saneti confirmantes, decernendo eam ab omnibus quos tangit idem negotium, inuiolabiliter obseruari. Acta sunt hee anno domini M. CC. LXV., in die Sabbati proximi ante festum beati Michahelis, in monasterio Frisacensi. In huius rei euidenciam presens scriptum uolumus nostri sigilli muni- mine consignari.

Orig., Pgt., anghgtes. Sigel abgeschnitten, k. Reichsarchiv zu München;.

ebend. Cod. 191, f. 128’; Meichelbeck 11/2, 46, Nr. 73.

2 u.

1265, 26. Oct., Regensburg. Propst Heinrich und Chorherr Kalhoch von

Regensburg als päpstlich delegirte Richter beauftragen den Dechant von Ens,

die Excommunication der Pfarrer Eberhard von Waidhofen und Heinrich von Holenstein aufzuheben.

Heinricus dei gratia prepositus et Chalhohus canonicus Ratis- ponensis iudices a sede apostolica delegati idemque Chalhohus vicem gerens domini Erbonis in eadem causa delegati viro prouido et disereto decano Laureacensi salutem et fraternam in domino eari- tatem. Noueritis, quod nos cognitis cause meritis inter procuratorem abbatis et conuentus de Sytansteten ex vna parte et procuratorem Eberhardi et Heinrici sacerdotum in Waidhouen et Holnstein eecle- siarum ex altera, qui sacerdotes conquerebantur coram nobis se per abbatem de Glevnich et a vobis sententia excommunicationis et inter- dieti eontra iuris debitum notatos, et quamuis hae ratione et aliis mul- tis rationibus dicerent sententias esse nullas ipso iure, tamen ipsos absoluimus ab huiusmodi sententiis ad cautelam, recepta primitus a proeuratore ipsorum et nomine eorum satisdatione de parendo iuri et iudicatum soluendo. Vnde uolumus et mandamus uobis auctoritate

A Pho 97 7. 95 "pf wr. y Em. Lei M Dt © Ac

268

apostolica qua fungimur, firmiter precipientes, quatinus prefatos sacerdotes publice in ecclesia vestra denuntietis coram clero et populo ab huiusmodi sententiis absolutos ad cautelam ipsosque ad omnes actus legittimos admittatis. Datum et actum aput Ratisbonam in maiori eeclesia, anno domini M. CC. LXV., septimo kal. Nouembris.

Orig., Pgt., von 2 anghgt. Sigeln eines erhalten, k. k. geh. Haus., Hof- und Staatsarehiv zu Wien; Cod. 101, f. 60, k. Reiehsarchiv zu München; Meiehelbeck II./A, 65; Font. rer. Austr. IL/1, 65, Nr. 65.

251.

1265, 1. Nov., Enzersdorf. Bischof Konrad von Freising genehmiget,

dass die Gemeinden Rasdorf und Mülleiten die Insel „Chleinwerde“, freising.

Lehen Liupolts von Sachsengang , von diesem um 8 Pfund Wiener Pfennige kaufen.

Nos Ch. dei gracia Frisingensis episcopus notum esse volumus omnibus presens seriptum intuentibus, quod cum homines constituti in prediis nostris Reuchlinstorf et Mvlevten a Leupoldo de Sachsen- genge fidele (!) nostro insulam iuxta Mvlleuten et Hage et Goldruns sitam que wlgo dicitur Chleinwerde, qdam etiam idem L. a tiobis in feodo tenuit, in suos communes vsus comparassent sub pensione tamen vnius libre ipsi L. et suis heredibus annuatim in festo saneti Georii persoluenda, adiecta pena dupli si quando premisso die non foret talis pensio persoluta, dieti homines de Reuchlinstorf et Mul- leuten de consilio et voluntate nostra datis pre(t)acto L. octo libtis Wiennensis monete predictam insulam libere et absolute suis vsibus eonquisierunt perpetuo seruituram, eximentes se a pensione libre memorate et a pena dupli que in primo contractu fuerat constituta. Nos itaque facta nobis libera resignacione memorate insule a prefato L. fidele nostro ipsam insulam eum pascuis, pratis, siluis, Viarum exitibus et omiibus commoditatibus contulimus et applieuimus prediis memoratis et hominibus residentibus in eisdem commünibus eorum vsibus. perpetuo liberé profuturam, dictus quoque L. Sachsengange in sepe dicta insula nichil iuris sev commoditatis deinceps habebit, nisi quod licitum erit sibi per communem viam eiusdem insule sua peccora ad pascua alia quam in eadem insulá ire et redire, curribus etiam eiusdem L, patebit transitus per eandem

n

viam ipsius insule, hec inquam duo commoda habebit ipse L. et sui heredes absque dampno in eadem silua aliqualiter committendo. Et vt hec omnia robur perpetue optineant firmitatis, sigillum nostrum et ipsius L. de Sahsengange apponi fecimus huie carte, testibus qui aderant, subnotatis, Vlrico, Chvnrado et Chvnrado nostris notariis et eapellanis, Leupoldo plebano de Enzenstorf, Wernhardo de Waldeke ministeriali nostro, Hechone et Ortwino militibus de Sahsengange, Rudberto iudice nostro, Walthero balistario de Waidhoven, Tachsen- pechen balistario, Friderico Mulhover, Chvnrado antiquo iudice, Chvnrado granatore et aliis fide dignis. Acta sunt Enzenstorf, in die Omnium sanctorum, anno domini M. CC. LX. quinto.

209

Cod. 191, f. 22, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1[/2, 47, Nr. 76. Orig., Pgt., angeblich in der Gemeindelade zu Mülleiten.

202.

1266, 23. Jün., Regensburg. Archidiakon Erbo von Regensburg und

Archidiakon Berthold als Richter in dem Streite zwischen dem Bisthume

Freising und dem Stifte Seitenstetten betreffs der Pfarren Waidhofen und

Holenstein beauftragen den Dechant von Lorch, die Pfarrer Eberhard und

Heinrich der genannten Kirchen für einen bestimmten Tag vor ihr Gericht zu rufen.

Erbo dei gratia archidiaconus Ratisponensis ecclesie iudex a sede apostolica delegatus uicemque gerens domini Kalhohi. sui eoniudieis in hae parte, ac Pertoldus archidiaconus iudex in eadem parte subdelegatus a venerabili preposito eiusdem ecclesie Rafis- ponensis viro disereto, , . decano Laureacensi salutem et sinceram in domino caritatem. Cum. causa que vertitur inter venerabilem abbatem ef eonuentum monasterii sanete Marie de Sytansteten ex una parte

et Eberhardum et Heinricum de Waydhouen et de Holenstein presbi- -

teros ae Vlrieum militem dictum de Lusnie et alios parrochianos ipsarum ecclesiarum de Waydhouen. et de Holenstein ex, altera, nobis auctoritate apostolica sit, commissa, mandamus, uobis auctori tate apostolica qua fungimur in bac parte, sub pena excommunicatia- nis precipientes firmiter et, districte, quatinus predictos presbiteros Eberhardnm. et Heinricum ae V. militem et ceteros purrochianos.ad

nostram peremptorie -cifetis presentiam per uos uel per alium af:

procedendum eoram nobis in dieta causa secundum retro acta et

-$3 s &

270

quantum de iure postmodum fuerit procedendum, locum Ratispone in ecelesia maiori, diem uero primam sextam feriam post Dominicam qua cantatur Oculi mei semper, prefigentes eisdem, et si predictus dies fuerit feriatus, prefigatis eis primum diem peremptorie similiter qui non fuerit feriatus. Mandamus etiam uobis auctoritate predicta, ut postquam citaueritis uniuersos et singulos supradictos, nobis de hoc fidem faciatis per patentes litteras uestro sigillo signatas et nobis quicquid inde feceritis, rescribatis. Datum Ratispone, anno domini M. CC. LX. sexto. X. kalendas Februarii.

Orig., Pgt., 2 anhgde. Sigel nur mehr in Bruchstücken vorhanden, Stifts- archiv zu Seitenstetten.

253.

1266, 7. Febr, Tirol. Graf Meinhart von Górz und Tirol inserirt und

bestätiget den Schiedsspruch, welchen Dompropst Fridrich von Freising

betreffs Streitigkeiten über Güter bei Innichen u. s. w. zwischen ihm und Bischof Konrad von Freising gefällt hatte.

Nos Meinhardus dei gratia comes Goritie et Tirolensis, Aquile- gensis, Tridentine et Brixinensis ecclesiarum aduocatus, notum faeimus universis tam presentibus quam futuris, quod nos et dominus noster Chunradus venerabilis episcopus Frisingensis post multas inter nos et ipsum episcopum super predio et castro in Intiea iam diutius agitatas discordias in dominum Fridericum venerabilem Frisingensis eeclesie prepositum tamquam in arbitratorem siue in amicabilem eompositorem coneorditer compromisimus, superque tali nostro com- promisso uterque nostrum dedit suas patentes litteras utriusque sigilli signaculo consignatas, in quibus data fide compromisimus uice 'saeramenti omne arbitrium firmiter attendere et inviolabiliter obser- vare, gratum pariter et ratum tenentes per omnia quodeumque idem prepositus super huiusmodi discordiis inter nos et ipsum episcopum sopiendis duceret promulgandum, euius inquam promulgati arbitrii series noscitur esse talis:

Nos Friderieus permissione diuiua Frisingensis eeclesie prepo- situs ad notitiam presentium deducimus et futurorum, quod cuius- libet dissensionis controuersias que occasione predii et castri in Intica inter reuerendum in Christo patrem et dominum nostrum

271

Chunradum - episcopum Frisingensem ex parte vna et dominum nostrum Meinhardum nobilem comitem : Goritie et Tirolensem ex allera diutius agitantur, duximus per nostri arbitrii sententiam taliter amputandas, videlicet quod omni oceasione remota et cuiuslibet contradictionis obstaeulo, non obstante iam diet(um) castrum (et) totum predium in Intica et ubieunque alibi in montanis situm fuerit quod ecclesiam Frisingensem vel alias ecelesias eidem Frisingensi eeclesie quoeunque iure attinentes respicit, eum qualibet integritate restituat et permittat ipsum episcopum et suos successores (per totum) ... idem predium illa gaudere libertate qua gaudebat idem dominus episcopus illo die ac eodem tempore cum ipse dominus M. comes ipsum predium occupavit, ita videlicet quod idem dominus episcopus et eius successores habeant cum eodem predio liberam potestatem disponendi, (ordinandi), faciendi seeundum quod utili- tati ecelesie Frisingensis viderint expedire. Preterea hoc etiam adieimus arbitrando, quod idem dominus M. comes pro se et pro

fratre suo nobili eomite Alberto et pro suis et ipsius fratris sui here-

dibus renuntiet omnibus exaetionibus, (steuris, herbergariis), angariis et pernoctationibus aliisque omnibus iuribus quas vel que sibi vendi- eant vel vendieaverunt in predio antedicto. Insuper sententialiter arbi- tramur, quod idem dominus M. comes restituat dieto domino episcopo castrum Haberberch situm et construetum in memorato predio cum omnibus eius attineneiis et edificiis ipsius, ita videlicet quod idem dominus episcopus uel eius successores habeant liberam potestatem erigendi, edificandi et construendi in latum et in longum in eodem monte eastrum illud ad eorum beneplacitum vel ex lapidibus aut ex lignis, nec ipse dominus episcopus uel eius suecessores alium uel alios in eodem castro locabunt vel instituent castellanos, nisi qui sint de familia ecelesie Frisingensis et qui nulla dampna de eodem castro memoratis comitibus debeant irrogare. Ad hec per arbitrii sententiam diffinimus, quod idem dominus M. comes vel eius frater Albertus vel eorundem heredes in recompensationem dampnorum que illata sunt per ipsos ecclesie Frisingensi, debent ex nune in perpetuum homines et possessiones eiusdem Frisingensis ecclesia et aliarum ecelesiarum eidem ecclesie attinentium, ubicunque in eorundem comitum terri- torio, districtu seu comitatu constituti seu site fuerint, manutenere, deffendere atque pro totis eorum viribus ab omnibus dampnis, iniuriis et violentiis contra omnem hominem illesos per omnia con-

272

servare. Super hee omnia dicimus arbitrando, quod dieti domini comites debent vniuersos infra prouintiam Inticam aut in montanis ubicunque fuerint, residentes qui prefato domino episcopo uel eius successoribus eontrarii fuerint et rebelles vel qui predia Frisingensia detinent occupata, compellere pariter et cohercere ad restitutionem eorundem prediorum atque ad sui census plenariam et condignam solutionem. Dominus autem noster episcopus et eius successores et canoniei Inticensis ecclesie ratione predicte deffensionis et protectio- nis soluent de eorum prediis et possessionibus viginti marcas illius lerre ponderis seu ducentas libras paruulorum Veronensium ad eameram dictorum comitum annis singulis circa festum beati Martini euiuslibet contradietionis et dilationis obstaculo postposito et semoto, nec ipsi domini comites et eorundem heredes summam supradicte pecunie per alicuius obligationis, infeudationis, venditionis genus vel per alieuius alienationis modum ab eorum manibus seu potestate vel a se alteri alienabunt, sed si uero contrarium fecerint vel in aliquo predietorum artieulorum inuenti fuerint violatores aut plura exegerint quam in presenti nostro arbitrio est expressum, et post ammonitio- nem infra spatium duorum mensium huiusmodi non emendauerint aut

non curauerint retractare, extunc ipsi comites et eius heredes cadent ab omni gratia et iure que vel quod ipsis in solutione diete pecunie competebat. Verum si forte de consensu, voluntate pariter et man- dato ipsius domini episcopi ud suorum successorum memorata pecunia cirea festum beati Martini ipsis comitibus uel eorum heredi- bus persoluta non fuerit, et si préfatus episcopus vel eius succes- sores post ammonitionem legittimam infra dies quatuordecim post festum Martini non procurauerint solui pecuniam memoratam , extunc officiales episcopi Frisingensis et canonicorum Inticensis ecclesie qui tunc pro tempore fuerint, usque ad estimationem viginti marcarum seu ducentarum librarum parvulorum Veronensium dieti comites vel eorum heredes per ablationem pignoris pro modo deelarati debiti condempnabunt, et si forte dictis officialibus non sit tanta facultas rerum quod usque ad complementum dicte pecunie sufficienter ualeant inpignorari, possessiones ipsius domini episcopi et eorundem canonicorum Inticensis ecclesie predia inpiguorationi subiaceant usque ad complementum pecunie memorate. Ad hec arbitrando dici- mus, quod pro recompensatione atque satisfactione dampnorum et grauaminum que iidem domini comites aut eorundem homines in

273

sepedicto predio Frisingensi intulerunt, vnus ex ipsis comitibus vel ambo resignabunt in manus ipsius domini episcopi uel sui successoris redditus quinquaginta marcarum Tridentini ponderis de eorum pro- prietatibus sitis in Marchia eirea castrum Sehónenberch et eosdem redditus de manibus ipsius domini episcopi suscipient feodali titulo possidendos. Ad hec etiam ipse dominus noster episeopus Frisingen- sis infeodabit ipsos dominos comites de vniuersis prediis et possessionibus per (Catubrium) sitis que vel quas quondam Rieg- hardus de Camino ab ecelesia Frisingensi feodali titulo possidebat. Infeodabit etiam eos de omnibus hiis possessionibus quas nobilis vir Brekwinus de Camino in feodum tenet ab ecclesia Frisingensi, hoe tamen subintellecto si dicti comites super hoc aput ipsum Brekwi- num eonsensum poterunt obtinere. Debet etiam inter ipsos dominos nostros videlieet Frisingensem episcopum et dietos eomites et eorum eoadiutores et fautores et alios utriusque partis homines in (quibus eunque partibus) terrarum residentes fuerint, sopita esse ex nune in perpetuum omnis dissensionis et discordie materia et debent hine et inde perpetua (gratia) et pace gaudere. Demum etiam super hec omnia prelibata prefatus dominus noster episcopus memoratis comiti- bus et eorum (progenitoribus eorumque) coadiutoribus cuncta pecca-

mina relaxabit que per dampna et gravamina ipsi domino episcopo '

et suis predecessoribus et (Inticensi) ecclesie (ab) ipsis in sepedieto predio irrogata minus salubriter contraxerunt. |

Ne igitur per nos vel per fratrem nostrum. Albertum vel per nostros et ipsius fratris nostri heredes supradicti arbitrii series in- fringi ualeat uel mutari aut hec in posterum per quempiam alium possit reuocari, presentem paginam in perennem huius rei memoriam eonseribi fecimus et eandem nostri et fratris nostri sigillorum pen- dentium munimine iussimus roborari. Ad hec etiam ad maiorem roboris firmitatem memoratus dominus noster venerabilis episcopus Frisingen- sis et dominus Fridericus eiusdem ecclesie prepositus huius arbitrii auctor et promulgator et capitulum Frisingensis ecelesie eorum sigilla huie pagine concorditer appenderunt. Acta sunt hec aput Tyrol, anno . domini millesimo ducentesimo sexagesimo sexto, septimo idus Februarii.

Orig., Pgt., an mehreren Stellen in der Schrift verdumpft, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien ; Font. rer. Austriae. IL/1, 68, Nr. 68; besserer Abdruck bei Meichelbeck 1L/2, 48, Nr. 77, nach welchem auch die Lücken ergänzt sind.

Fontes. Abthig. II. Bd. XXXI. 15

ou e ..v9 4 a ee uas a

274

254.

1266, 7. Febr., Tirol. Graf Meinhard von Görz und Tirol beurkundet seinen

schiedsrichterlichen Vergleich mit Bischof Konrad von Freising betreffs ver-

schiedener Streitpunkte, namentlich aber berüglich der Veste Haberberg bei Innichen.

Nos Meinhardus dei gratia comes Goritie et Tirolensis et Aqui- legensis, Tridentine et Brixinensis ecclesiarum aduocatus notum facimus omnibus tam presentibus quam futuris, quod post sopitas mediante domini Friderici venerabilis prepositi Frisingensis eeclesie arbitrio discordias que super predio et castro in Intica inter dominum Chunradum venerabilem episcopum Frisingensem ex parte vna et nos ex altera uertebantur, totum predium et castrum Haberberch in In- tiea situm eum omnibus eorum iuribus et attinentiis dieto domino nostro restituimus episcopo Frisingensi, exceptis duobus prediis Wal et Aufchirchen que uolüimus sine preiuditio utriusque partis manere in suspenso donec aput Intieam vicesimo die post recepcionem litte- rarum dieti domini episcopi quas nobis super hoe direxerit, mediante

* justitia diseutiatur quis ex nobis ius habeat in prediis memoratis, ad quem vieesimum diem et loeum sub testimonio presentium nos com- promittimus finaliter accessuros si non valde legittimis et arduis negotiis tune fuerimus impediti, quibus cessantibus ad prefatum locum in alio termino ab ipso domino episcopo ad nostras preces prorogato super eodem negotio terminando finaliter aecedemus. Ex- pressionem vero penarum ipsius domini nostri et nostro arbitrio ex- planandam usque ad prefatum diem et locum etiam distulimus quibus debent dictus episcopus uel eius successores subiacere, si in selutione viginti marcarum illius terre ponderis sev ducentarum librarum paruulorum Veronensium occasione deffensionis de predio in Intiea nobis faeienda annis singulis cirea festum beati Martini postquam a nobis ammoniti fuerint, negligentes inuenti fuerint aut remissi, uel si dampnum nobis infra spatium trium mensium etiam | post ammonitionem non emendauerint, quod de castellanis prefatum Haberbereh inhabitantibus per eorundem conspirationem in nostrum preiuditium et grauamen faetam nobis fuerit irrogatum. In huius ita- ‘que rei euidens testimonium presentem paginam nostri sigilli muni-

275

mine iussimus roborari. Datum aput Tyrol, anno domini M. CC.'LX. VI., VII. idus Februarii.

Orig., Pgt., anhgdes. sehr schadhaftes Sigel, k. Reiehsarehiv zu München; Meichelbeck IL/2, 50, Nr. 78.

255.

1265, 23. März, Perugia. Papst Clemens IV. beauftragt in dem Streite

zwischen dem. Bisthume Freising und dem Kloster Seitenstetten betr. der Pfar-

ren Waidhofen, Holenstein u. s. w., den Propst und die Kanoniker Erbo und

Kalhoch von Regensburg, die ohnehin bereits mittelst richterlichen Urtheiles mit

dem Banne belegten Pfarrer Eberhard und Heinrich der genannten Kirchen alle Sonn- und Feiertage excommuniciren zu lassen.

Clemens episcopus seruus seruorum dei, Dilectis filiis ... pre- posito et Erboni et Kalhoho canonicis ecclesie Ratisponensis salutem et apostolieam benedictionem. Sua nobis dilecti filii ... abbas et eonuentus monasteri sancte Marie in Sitesteten ordinis saneti Be: nedieti, Patauiensis diocesis, petitione monstrauerunt, quod Frede- rieus tune abbas monasterii de Gleunic eiusdem ordinis prefate dio- cesis in Heberhardum et Henricum presbiteros ipsius diocesis pro eo quod idem Heberhardus de Weidhouen ac dietus Henrieus de Holestein eeclesias eum iuribus et pertinentiis suis ad eosdem abba- tem et eonuentum de Sitensteten spectantes per uiolentiam oecu- parant et ab eodem abbate de Gleunie moniti diligenter ecclesias ipsas eis restituere contumaciter denegarant, cum hoe esset ita noto- rium quod nulla poterat tergiuersatione celari, auctoritate uenera- bilis fratris nostri ... Patauiensis episcopi loci diocesani excommu- nieationis sententiam exigente iustitia promulgauit, Otto quoque decanus Christianitatis Lauriacensis prefate diocesis presbyterorum ipsorum crescente contumacia easdem ecclesias auetoritate predicti episcopi suadente iustitia ecclesiastico supposuit interdicto. Verum memorati presbiteri huiusmodi sententiam dampnabiliter contempnen- tes in eisdem ecclesiis interdictis diuina officia celebrare, imo uerum quantum in eis est, prophanare presumunt, in animarum suarum periculum, plurimorum seandalum ac eorundem abbatis et conuentus de Sitensteten preiudicium et grauamen. Propter quod felieis recor- dationis Vrbanus papa predecessor noster ... abbati monasterii de

! 18°

276

Cremsmunster et preposito ecclesie sancti Floriani prefate diocesis suis dedit litteris in mandatis, ut sententiam ipsam sieut rationabi- liter prolata erat, facerent usque ad satisfactionem condignam appel- latione remota inuiolabiliter obseruari, super eo uero quod iidem presbiteri sie ligati in eisdem eeclesiis presumebant diuina officia celebrare, quod canonieum foret, statuere procurarent, facientes quod decreuerint, per censuram ecclesiasticam firmiter obseruari, inuocato ad hoc, si opus esset, auxilio braehii secularis. Sane abbas de Cremsmunster et prepositus predicti quibus legitime constitit, quod predieta sententia rationabiliter lata erat, predietos presbyteros excommunicatos publice nuntiarunt, sed ipsi maledictionem bibentes ut aquam ae sententiam ipsam per duos annos dampnabiliter toleran- tes, animo indurato redire ad mandatum eeclesie paruipendunt. Quare prefati abbas et conuentus humiliter petebant a nobis, ut pro- uidere super hoc manum contra eos aggrauari mandando paterna sollieitudine curaremus. Quocirca diseretioni uestre per apostolica seripta mandamus, quatinus, si est ita, dietos presbyteros usque ad satisfactionem eondignam singulis diebus Dominicis et festiuis, pul- satis campanis et candelis accensis excommunicatos publiee nuntietis et ab aliis per omnia loca in quibus expedire uideritis, nuntiari faci- atis et ab omnibus arctius euitari. Quod si non omnes hiis exequen- dis potueritis interesse, duo uestrum ea nichilominus exequantur. Datum Perusii, X. kalendas Aprilis, pontificatus nostti anno primo.

Orig., Pgt., mit anhgd. Bulle, Stiftsarchiv zu Seitenstetten.

256.

1266, 28. April, Freising. Bischof Konrad von Freising beurkundet und genehmiget die Beaitzergreifung der Kirche zu Breitenbach in Tiral durch das Stift s. Andrä zu Freising, nachdem er diese demselben geschenkt hatte.

Nos Chunradus dei gracia Frisingensis eeclesie episcopus scire volumus vniuersos presencium noticiam habituros, quod cum ecclesie sancti Andree et canonieis ibidem deo famulantibus ecclesiam in Brayteunpach de voluntate et consensu eapituli nostri in supplemen- tum prebende et communes vsus ipsorum canonieorum donauerimus, ita quod cedente vel decedente Friderico persona (!) eiusdem eecle- sie proventus ipsius cedant et profieiant ipsis canonicis pleno iure

277

auctoritate. nostra, voluntate et consensu ipsius accedente, iidem canonici possessionem huiusmodi eeclesie taliter sunt adepti, quod ipse F. nomine dicti capituli eandem deinceps possideat eeclesiam et in signum possessionis tradite a nobis eidem capitulo persoluat eanonieis eiusdem ecelesie annuatim xxiii denarios vsualis monete, et sie dictos canonicos eandem ecclesiam canonice possidere decer- nimus sicut iure cautum est, is possideat cuius nomine possidetur. In huius rei euidenciam presentes voluimus nostri sigilli munimine roborari. Datum Frisinge, anno domini M. CC. LXVI, III. kalen- das Maii.

Aus notariellem Vidimus ddo. 1512, 16. Dec., k. Reichsarchiv zu Müneben (Abthlg. s. Andrä zu Freising).

251.

1266, 8. Juni, Freising. Bischof Konrad von Freising überträgt an den Grafen Meinhart von Görz und Tirol auf den Wunsch seines Domcapitels die Vogtei dessen Güter zu Layen.

Àmieo suo karissimo viro nobili domino Meinhardo illustri comiti Gorizie et Tyrolensi aduocatoque Aquilegensis, Tridentine et Brixinensis ecclesiarum Chunradus dei gratia Frisingensis episcopus promptam et paratam ad quelibet beneplacita uoluntatem. Specialis confidentia quam de uobis gerimus, nos inducit ut omni tempore his debeamus efficaciter intendere que uestri honoris et comodi respieiunt inerementum, sperantes quin sicut cepistis, nos et eccle- siam nostram manutenere debeatis in omnibus et fauore et amore prosequi speciali. Sane ad instantiam dileetorum in Christo fratrum eapituli nostri aduocaciam predii in Layan pertinentis ad communem prebendam ipsorum fratrum nostrorum eum omnibus 'iuribus et atti- neneiis suis sieut eandem quondam marchio de Andesse tenuit et possedit, uobis in feudum conferimus per presentes, volentes vt quic- quid ab eadem aduocacia per potentiam seu inprouidentiam alienatum est aliterue distractum, debeatis per uestre iurisdictionis prouiden- tiam et industriam reuocare, hoc tamen adiecto ut dictis fratribus nostris ius proprietatis quod eis in dieto predio Layan conpetit, sem- per recognoscere debeatis et uinum eorum, uidelicet de qualibet huba sex vrnas mensure de Bozano sieut ab antiquo et tempore

218:

ipsius marchionis permissum est, permittatis sine theloneo et exac- tione qualibet per uestrum distrietum sub uestre defensionis et duca- tus presidio extraduci. [n euius rei euidentiam presentes uobis diri- gimus nostri et eapituli nostri sigillorum munimine roboratas. Datum Frisinge, anno domini M. CC. LX. sexto, VI. idus Junii. |

Orig., Pgt., 2 anhgde. Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien; Font. rer. Austr. ILA, 73, Nr. 70.

258.

1266, 22. Aug., Krainburg. Herzog Ulrich von Kürnthen übergibt auf Bitten Nicolaus von Reitenburg dessen Kinder Diemut und Konrad behufs ihres besseren Fortkommens an das Bisthum Freising.

Nos Vlrieus dei gracia dux Karinthie, dominus Carniole et Marchie tenore presencium notum facimus tam presentibus quam futuris, quod ad instanciam et peticionem dilecti et fidelis ministe- rialis nostri Nycolay de Revtenberch duos ex liberis suis videlicet Dymodim et Ch?nradum dare et legare curauimus ac etiam libere donauimus eeclesie Frisingensi, attendentes quod dictus Nycolaws et non solum ipsius liberi, verum etiam alii eiusdem pueri ex hac donacione nostra facta Frisingensi ecclesie per ipsam Frisingensem ecclesiam tum ad presens, tum etiam in futurum consequi poterunt promociones varias et honores, Cuius deuocionis et fidelitatis obse- quia nobis per ipsum multipliciter exhibita nos inclinant ad quelibet que ipsius predieti Nycolay et puerorum suorum promocionem respi- cere dinoseuntur. Et ne predicte donacionis nostre quisquam de successoribus nostris posset in posterum in preiudicium gloriose virginis proteruus existere violator, presentes nostri pendentis sigilli munimine roboratas predicte Frisingensi ecclesie et testimonium et cautelam et in robur perpetue firmitatis duximus erogandas. Huius quoque donacionis nostre testes sunt qui presentes aderant, nobilis vir Vlrieus comes de Sterenberch, Vlrieus comes de Hewnenburch, Fridericus de Petaw, Albertus dictus Zeysel, Wilbalmus de Chreich, Heinrieus dietus Zeysel, Albertus prepositus sancti Virgilii vicedomi- nus noster per Karinthiam, Heinrieus plebanus saneti Viti, Ortolfus plebanus in Pulst, Durenhardus plebanus in Traberch, Lambertus plebanus in Landestrost capellani curie nostre, Jacobus de Guoten-

279

berch, Wilhalmus de Minchendorf, Gebhardus de Lilienberch, Wal- therus Vngarus, Chonradus de Lok, Griffo de Revtenberch, Reim- bertus et Leonhardus fratres de Guotenberch, Chvnradus Dvnno et

Volkerus de Grez notarii nostri et alii. Acetum et datum in Chrain- bureh anno domini M. CC. LX. VI., XI. kalendas Sebtembris (1).

Orig., Pgt., anght. Sigel ausgerissen; k. Reichsarchiv zu München; ebend. mit Datum 1267 in Cod. 191, f. 5’; Meichelbeck I1./2, Nr. 81.

259.

1266, 2. Nov., Viterbo. Papst Clemens IV. überträgt an die Pröpste von

8. Florian und Wörthsee u. s. w. die Entscheidung des Streites zwischen dem

Bischofe von Freising und dem Kloster Seitenstetten betreffs der Pfarren Waidhofen, Aschbach und Holenstein.

Clemens episcopus seruus seruorum dei. Dilectis filiis . . . saneti Floriani et... Werdensis, Patauiensis et Salceburgensis diocesum ecclesiarum prepositis et magistro Vlrieo de Nertingen canonico Patauiensi salutem et apostolicam benedictionem. Sua nobis venera- bilis frater noster ... episcopus Frisingensis de Weidhouen, de Aspach et de Holnsten Patauiensis diocesis ecclesiarum patronus petieione monstrauit, quod cum felicis recordacionis Vrbanus papa predecessor noster causam que inter ipsum ex parte una et .... abbatem et conuentum monasterii de Sittansteten ordinis sancti Be- nedieti eiusdem diocesis ex altera super iure patronatus ecclesiarum ipsarum et rebus aliis uertebatur, ab audiencia magistri Gerhardi eanoniei Patauiensis auetoritate apostolica cognoscentis de ipsa per appellacionem legitime ad apostolicam sedem delatam ... abbati monasterii de Tirhupt per suas litteras duxerit committendam, idem abbas de Tirhupt magistro Marquardo scolastico Augustensi eommi- sit super hoc diffinitiua sibi reseruata sententia, vices suas, sed iidem abbas et conuentus de Sitansteten sufficienti conficto graua- mine ab audientia dicti subdelegati ad sedem apostolicam appellarunt, quorum appellationem prefatus subdelegatus friuolam reputans prout erat, finito appellaeionis artieulo aliquandiu processit in causa et demum ad dictum abbatem de Tirhupt remisit eandem, qui cognitis ipsius cause meritis et iuris ordine obseruato pro eodem episeopo diffinitiuam sentenciam promulgauit, que nulla legittima prouocacione

280

suspensa in rem transiit iudicatam, et postmodum prefatus episeopus biennio et amplius a tempore sentencie ipsius elapso nostras ad... prepositum, Erbonem et Kcalhohum canonicos ecelesie Ratisponensis super obseruaeione ipsius sentencie in communi forma litteras impe- trauit. Verum dictis abbas et conuentus de Sitansteten de huiusmodi commissione dietis preposito et canonicis facta penitus tacito falsoque

suggesto, quod ipsi ex eo a dicto abbate de Tirhupt ad sedem appel-

larunt predictam, quia sicut iidem mendaciter asserebant, ipse abbas de Tirhupt ad primam eitacionem terminum minus breuem et perem- ptorium octo dierum videlicet ad comparendum coram eo in loco quem per sex dietas et amplius falso proponebant distare ab ipsis, assignabat eisdem, quodque ipsi propter aduerse partis potenciam et malieiam non poterant in illis partibus super hiis commode suam iusticiam obtinere, ad eosdem prepositum et canonicos a nobis sub ea forma litteras impetrarunt, vt uocatis qui essent euocandi, et auditis hine inde propositis quod iustum esset, infra sex menses a recepcione litterarum ipsarum appellacione remota statuere procura- rent, facientes quod decernerent, auetoritate nostra firmiter obser- uari, quod si infra huiusmodi terminum propter potenciam et mali- ciam predicte partis aduerse causa ipsa terminari non posset, ipsi ex tune eam instructam vel non instructam remitterent ad prelibate sedis examen, prefixo partibus ipsis termino peremptorio competenti quo per se vel per proeuratores ydoneos eum omnibus aetis, iuribus et monimentis causam eandem contingentibus se conspectui aposto- lico presentarent, facture et recepture super premissis quod ordo exigeret racionis. Verum prefatus episcopus ex eo senciens a Bar- tholomeo archidiacono Ratisponensi eui nominatus prepositus Ratis- ponensis et prefato Erbone cui supradictus Kealhohus collega suus vices suas in hac parte commiserant, indebite se grauari, quod licet per poteneiam vel maliciam ipsius episcopi aliquatenus non stetisset . quominus sepefata causa potuisset infra statutum ad hoe tempus huiusmodi terminari, tamen ipsi earundem litterarum nostrarum for- mam penitus excedentes durante adhue sue iurisdiecionis termino competenti ad instaneiam partis aduerse, malieiose per hoe dilacio- nem cause huiusmodi procurantis de facto in dicti episcopi preiudi- cium causam ipsam pretextu earundem litterarum nostrarum eontra iusticiam remittebant, ad nostram duxit audienciam appellandum. Quocirca discrecioni uestre per apostolica scripta mandamus, qua-

281

tenus uoeatis qui fuerint euocandi, et auditis hine inde propositis. quod canonicum fuerit, appellacione postposita decernatis facientes quod deereueritis per censuram ecclesiasticam firmiter obseruari. Testes autem qui fuerint nominati, si se graeia, odio uel timore sub- traxerint, censura simili appellacione cessante compellatis ueritati testimonium perhibere. Quod si non omnes hiis exequendis potueritis interesse, duo vestrum ea nichilominus exequentur. Datum Viterbii, Ill. nonas Nouembris, pontificatus nostri anno secundo.

Orig., Pgt., anhgde. Bulle; k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien; dann Cod. 191, f. 57, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 11/2; 52, Nr. 82.

260.

1266, 4. Dec., Freistadt. König Otakar von Böhmen, Herzog von Öster-

reich, befiehlt dem Landesbeamten in Österreich, Bischof Konrad von Freising

die Jagdfreiheit auf seinen Gütern daselbst, wie er sie ihm gewährte, ohne Störung üben zu lassen.

Ottacharus dei gracia rex Bohemie, dux Austrie et Stirie, marchio Morauie vniuersis capitaneis, iudicibus, officialibus atque venatoribus suis per Austriam constitutis graciam suam et omne bonum. Juri eonsentaneum et consonum videtur racioni, vt principi- bus per nostri dominium distrietus habentibus redditus et possessi- ones qui nostris semper et ubique student affectibus complacere, prineipalis prerogatiue specialem graciam impendamus et eisdem euiuslibet specialis solacii deductionem principaliter preparemus. Sane vobis singulis et vniuersis notum facimus per presentes, quod venerabili domino Chvnrado Frisingensi episeopo amico nostro karissimo, quocienseunque ipse aut venatores sui in predio Frisin- gensis ecelesie in Austria fuerint constituti, indulsimus de gracia speciali, vt venaciones pro sui solacii deductione per totum nostri distrietus dominium valeat exercere, habeatque pro sue venacionis promoeione in nostro distrietu quod volge et schefwart wlgariter nuneupatur. Quapropter sub optentu gracie nostre vobis singulis et Wniuersis precipimus et mandamus, vt nullus vestrum deinceps pre- dietum episcopum aut suos venatores impedire debeat aliqualiter in premissis, sed pocius ipsum euretis in quibusque suis venacionibus

282

fauorabiliter promouere. Et vt quilibet vestrum in hae parte nostris mandatis pareat sieut decet, prefato domino episcopo presentem cedulam tradidimus patentem nostri sigilli munimine roboratam. Datum aput Friestat, anno domini millesimo CC. LXVL, pridie nonas Decembris.

Cod. 191, f. 41', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1[/2; 53, Nr. 83.

261.

1266, 4. Dec., Linz. König Otakar von Böhmen, Herzog von Österreich, befiehlt, dass die Kinder aus den Heirathen seiner und des Bisthums Freising Ministerialen zwischen ihnen Beiden zu gleichen Theilen getheilt würden.

Nos Otakarus dei gracia rex Bohemie, dux Austrie et Styrie, marchio Morauie notum facimus vniuersis tam presentibus quam futuris, quod ob reuerenciam et honorem beate Marie virginis con- cedimus et indulgemus, vt pueri inter Frisingensem eeclesiam et nos equaliter diuidantur quicunque procreati fuerint ex hiis qui vel que ex nostris matrimonium contraxerint cum hiis qui vel que fuerint de familia ecclesie Frisingensis. In cuius itaque rei perenne testimonium memorate Frisingensi eeclesie presentem paginam tradidimus nostri sigilli munimine roboratam. Datum aput Linzam, anno domini M. CC. LXVI., pridie nonas Decembris.

Cod. 191, f. 50, k. Reiehsarehiv zu München; Meichelbeck Il./2, 54, Nr. 84.

262.

1266, 4. Deo., Linz. König Otakar von Böhmen, Herzog von Österreich,

beauftragt den österr. Landrichter Grafen von Hardeck, den Streit zwischen

dem Bischofe von Freising und Frau von Potendorf um die Burg Hórnstein zu untersuchen und die Ergebnisse ihm zur Entscheidung vorzulegen.

Otak. dei gracia rex Bohemie, dux Austrie et Styrie et marchio Morauie dilecto sibi ... nobili viro comiti de Hardeke iudici prouin- eiali Austrie salutem cum plenitudine omnis boni. Cvm sit cordi nobis iura conseruare ecclesie Frisingensis, volumus et mandamus

283

quatenus super causa que occasione castri in Herrantstein et posses- sionum eidem castro attinencium inter memoratam Frisingensem ecclesiam ex vna parte et dominum de Pottendorf eiusdemque here-

iusticiam audiatis et auditam sub sigillo vestro ad nostram presen- ciam dirigatis, vt secundum scripta vestra prefatam causam mediante iusiieia terminemus. Datum aput Linzam, anno domini M. CC. LXVI, pridie nonis Decembris.

Cod. 191, f. 50, k. Reichsarchiv zu München, Meichelbeck IL/2, 54, Nr. 85.

263.

1266, ......., Graz. König Otakar von Böhmen, Herzog von Österreich,

befiehlt dem Grafen von Hardeck und den anderen Landesbeamten in Öster-

reich, die Bürger von Waidhofen in ihrem Handeisverkehre namentlich mit Eisen nach ihren alten Rechten zu schützen.

Otacher dei gracia rex Bohemie, dux Austrie (et Styrie) 1) et

eapitaneis et iudicibus Austrie presentibus et futuris graciam suam et omne bonum. Cvm sit cordi nobis Frisingensi eeclesie ob reue- reneiam gloriose beate Marie virginis, necnon ob anime nostre remedium per vniuersa ipsius eeclesie predia sua sub nostri distrie- tus dominio cuiuslibet libertatis priuilegium illibatum per omnia con- seruare, atque intendamus ipsius ecclesie iura defendere pariter et tueri, volumus et mandamus nostre gracie sub obtentu quatenus fori in Waidhoven in illa consuetudine ac libertate quam ciues eiusdem feri eirea ferrum emendum aut vendentum (!) aut super aliis merci- moniis se habuisse ab antiquo temporibus quondam ducum Austrie per legitimum eoram vobis ostenderint documentum, non sinatis per Haspechenses aut per alios quoseunque aliquatenus impediri, euius- libet contradictionis obstaculo non obstante. Vt autem super pre- missis nostri mandati nostreque voluntatis series eirea vos presentes et futuros maius robur suscipiat, memorate Frisingensi ecclesie pre-

l Diese 2 Worte des Titels fehlen im Cod.

des vertitur vel verti speratur ex altera, citatis partibus hine et inde -

marchio Morauie dileeto sibi comiti de Hardeke ac aliis vniuersis

——-— -—

284

sentes litteras dedimus nostri sigilli munimine roboratas. Datum in Graez, anno domini M. CC. LXVI.

Cod. 191, f. 21/, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1L/2, 54, Nr. 80. '

264.

1266, ...., ..... Bischof E. von Trient anerkennt das Patronaterecht des Bisthums Freising auf die Pfarre zu Zell in Tirol..

E. dei gracia Tridentinus episcopus notum fieri cupimus vni- uersis presens scriptum intuentibus, quod nos capituli nostri con- sensu accedente legittimo venerabilem in Christo fratrem dominum C. Frisingensem episeopum recognoseimus in ecelesia de Cheler nostre dyocesis ius habere presentandi ipsiusque successores- pro tempore substituendos, adieientes quod post mortem aut cessionem domini Bonicontri eanoniei nostre eeclesie nee non diete plebis in Cheler legittimi pastoris, quem Bonicontrum idem venerabilis epis- copus Frisingensis ad instanciam et peticionem nostram et capituli nostri legittimum plebanum ipsius ecelesie in Cheler recognouit, nullus in eadem ecelesia institui debeat de cetero per nos aut nostros Suecessores uerus pastor nisi ad ipsius episcopi Frisingensis uel sui suecessoris presentacionem, quod si seeus factum fuerit, id viribus carere decernimus per presentes. Et vt premissa illibata permaneant, nos presentem paginam venerabili episcopo Frisingensi suisque suc- cessoribus tradimus nostri et capituli Tridentini sigillorum munimine roboratam. Datum anno domini M. CC. LX. VI., indietione nona.

Cod. 191, f. 82, k. Reichsarchiv zu München; Oberbair. Archiv III. 135.

205.

1267, 11. März, Amstetten. Abt Fridrich von Garsten entscheidet in dem Streite Bischof Konrads von Freising mit Frau Offmei von Pottendorf betreffs der Zugehörigkeit der Kirche von Hörnstein.

Anno domini millesimo ducentesimo LX. septimo, quinto idus Mareij, nobis Friderico abbate Gerstensi iudice delegato a venerabili patre et domino Petro Patauiensi episcopo in eausa que inter venera-

285

bilem patrem et dominum patrem et dominum Chunradum Frisingen- sem episcopum et magistrum Ulrieum Patauiensis eeclesie canonicum prothonotarium serenissimi regis Boemie ex una et dominam Ofmiam ae ipsius heredes de Potendorf et Fridericum clericum dietum de Potendorf super fundo et jure patronatus ecclesie in Herrantstein vertebatur ex parte altera, presidentibus iudicio in Amsteten in ecclesia parrochiali comparuit coram nobis magister Chunradus eanonieus sancti Andree Frisingensis procurator dictorum domini Ch. Frisingensis episcopi et magistri Vlrieci, petens ut eum dieta domina O. et eius heredes sepius citati comparere in iudicio contu- maciter negligerent et nune ad obieiendum in personas et dicta testium et audiendum sentenciam ad instantem terminum non iuris necessitate, sed ex super habundanti et de benignitate iudicantis sint citati, vt non obstante eorum contumaci absencia in eausa nobis commissa procedere deberemus. Nos itaque adhibito consilio pru- dentum ad ipsum censuimus faciendum. Post hec dictus proeurator, cum esset salua tercia productio testium dominum Rudolfum vice- dominum domini nostri Patauiensis episcopi et Ottonem de Lvysnek et dominum Dietrieum de Richerstorf milites testes induxit interro- gantes super articulis in priori termino apud: Agmvnd expressis in iudieio eoram nobis, quibus inquam testibus auditis et examinatis dietisque eorum in seriptis redactis petiuit dictus magister Ch. pro- curator, vt tam dieta et attestaciones testium predietorum quam et testium produetorum in primo termino aput Agmund et eorum ad quos propter distaneiam nimiam loeorum Chunradum notarium nostrum iuratum vice tabellionis audiendos misimus, publicari in iudicio face- remus. Testes autem ad quos predictum notarium nostrum misimus, sunt hii magister Heinricus canonicus Ardacensis, Perhtoldus vicarius in Herrantstain, Heinrieus de Gutenturn, Wolfkerus frater vicarii iam predieti. Publieatis igitur attestacionibus omnium predictorum dietis et eircumstanciis dietorum et personarum exquisitis et diligencius examinatis inuenimus omnes articulos probatos veraciter per dicta omnium testium predietorum, ad quos inquam artieulos pars domini C. episeopi Frisingensis et magistri Vlriei in primo termino aput Agmund se nobis astrinxerat probaturam, illo articulo excepto quod domine Alhedis soror domini C. comitis de Newenburch mater domine O. de Potendorf renunciauit omni hereditati quam adeptura fuisset de bonis paternis siue maternis, eum nupserit inferiori vide-

2808

lieet ministeriali, qui tamen artieulus, videlicet quod dicta domina Alhedis mater domine O. de Potendorf renunciauit hereditati vt iam premissum est, per tres testes videlicet dominum Perhtoldum vica- rium ecclesie in Herrantstain et dominum Ottonem de Lusneke et Heinrieum de Gutenturn est coram nobis dilucide comprobatum. Deinde magister Ch. procurator, cum omnia que ad dieti domini episcopi et magistri Vlriei fundandam intencionem facerent, fuerint liquido conprobata, sentenciam diffinitiuam fieri a nobis cum instancia postulauit. Nos itaque partem aduersam habito consilio duximus usque ad uesperam expectandam, eirca uesperam autem diei premissi redeuntibus nobis in dietam ecclesiam Amsteten, assidentibus nobis uiris diseretis sentenciam diffinitiuam parte aduersa plus debito expectata, protulimus in hee uerba: In nomine domini amen. Anno domini M. CC. LXVII. 1), quinto idus Marcii. Nos Fridericus abbas Gerstensis monasterii, iudex delegatus venerabilis patris et domini nostri P. Patauiensis episcopi, intellectis cause meritis super fundo et iure proprietatis ecelesie in Herrantstein nobis commisse, visis et intelleetis instrumentis autentieis probatisque omnibus tam per in- strumenta quam testes legittimos que ad fundandam intencionem venerabilis patris et domini Frisingensis episcopi et magistri Vl. eanonici Patauiensis de iure facere poterant, diffinitiue pronunciamus, fundum et ius patronatus ecclesie in Herrantstain legittimo titulo deuoluta et translata in dominium eeclesie Frisingensis et dictum dominum Frisingensem existere verum dominum fundi patronum ecelesie in Herrantstain, per senteneiam etiam nostram restituimus patrem et dominum C. Frinsingensem episcopum et ipsam ecclesiam Frisingensem ad possessionem fundi et iuris patronatus ecelesie in Herrantstain reducentes ipsum dominum episcopum et ecclesiam Frisingensem ad omne ius in quo erant ante tempus electionis per dominam O, de Potendorf et eius heredes faete, quoad fundum et ius patronatus ecclesie memorate. Item diffinitiue senteneiando remo- uemus Fridericum clericum tanquam illicitum detentorem, imponendo sibi perpetuurh silencium super ecelesia eadem, habendo in suspenso de condempnacione expensarum. Per sentenciam quoque nostram diffinitiuam decernimus magistrum Vl. canonicum Patauiensis eccle-

l Orig. M. CC. LXXVII. und so auch der Codex.

287.

sie presentatum ad dictam ecclesiam Herrantstain a prelibato domino C. episcopo Frisingensi, instituendum canonice.in eadem et mittendum inipsius possessionem corporalem et induetum regulariter defen- dendum, decernentes per eandem. senteneiam nostram diffinitiuam fruetus et prouentus ipsius ecclesie Herrantstain collectos a tempore presentaeionis sue assignandos ipsi magistro Vl. tanquam vero ple- bano ecelesie Herrantstain. Per senteneiam etiam nostram diffini- tiuam imponimus domine O. de Potendorf et suis heredibus perpe- tuum sileneium super fundo et iure patronatus ecelesie H., eum plene nobis per legittima documenta constiterit, quod domina Alhedis mater diete domine O. de Potendorf expresse renunciauerit omni iuri quod habere videbatur in fundo et iure patronatus ecelesie in Herrantstain, adiudieantes ipsi domino episcopo et ecclesie Frisingensi fundum et ius patronatus ecclesie supradicte, habendo in suspenso eondempnacionem expensarum. Prolata est hec sentencia in scriptis anno, die et loco supradictis. v

Orig., Pgt, anhgd. verletztes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staats- arehiv zu Wien; dann Cod. 191, f. 34' und 51', k. Reiehsarehiv zu München; Meichelbeck 1I/2, 55, Nr. 88.

260.

i r ] % | 1 | 1

1267, 21. Mürz, Amstetten. Heinrich von Hardeck, Landrichter in ' Niederösterreich, vidimirt dem Bischofe von Freising 3 genannte Urkunden. |

Nos Heinrieus de Hardekke iudex prouincialis Austrie presen- tibus profitemur, quod venerabilis in Christo pater et dominus Fri- singensis episcopus apud Amstetten ostendit nobis litteras signatas sigillo venerabilis patris et domini bone memorie Eberhardi Salebur- gensis archiepiscopi et domini Friderici quondam dueis Austrie, quarum tenor talis fuit:

Folgt nun Urkunde ddo. 1236, Juli, ..... (Nr. 136).

Fuit etiam aput Amstetten presente domino Chunrado seriba Anagi coram nobis legittime comprobatum, quod bone memorie dominus Ch. Frisingensis episcopus predecessor eius qui nune est, dictum forum in Aspach usque ad obitum suum possedit pacifice ef quiete. Dietus quoque dominus noster episcopus Frisingensis alias

288

litteras signatas sigillo domini Hadmari de Chvnring (produxit?) in hec uerba:

Folgt nun Urkunde ddo. 1249, 30. April, .... (Nr. 156), der Ausstellungs- form der Font. rer. Austr. IL/1. 16, Nr. 14.

Tertiam quoque litteram dietus dominus episcopus opulit nobis signatam sigillo domini Ottonis de Mihsawe et Levblini Judei euius tenor talis fuit:

Folgt Urkunde ddo. 1257, 18. Febr., Wien (Nr. 187).

Coram nobis etiam presente Chvnrado scriba Anaci in dieto loco Amsteten extitit legittime comprobatum, quod bone memorie Ch. Frisingensis episcopus predecessor eius qui nune est, uillam in Vrleugstorf et similiter uillam in Probstorf usque ad obitum suum possedit pacifice et quiete. Acta sunt hec aput Amsteten anno domini M. CC. LXVIL., XII. kalendis Aprilis.

Orig., Pgt., anhgdes. Sigel in Fragment, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staats- archiv zu Wien; dann Cod. 189, f. 61 (in Cod. 189, f. 61 nur mit dem 1. In- serte), k. Reichsarchiv zu München; vgl. Archiv f. Kde. österr. Gesch.-Quellen XXVIL, 274, Nr. 20.

267.

(1267, 21. März, Amstetten) ‘). Graf Heinrich von Hardeck verhört im

Auftrage König Otakars in dem Streite zwischen Bischof Konrad von Frei-

sing und Euphemia von Potendorf betreffe der Burg Hörnstein und deren Zu- gehór die Klagegründe und Rechtsbeweise des Ersteren.

"-- Heinricus comes de Hardeke auditor datus a serenissimo *mie, duce Austrie et Styrie, marchione Morauie venerabili omino Chvnrado Frisingensi episcopo super suis querimo- stria presentibus profitemur, quod idem dominus episcopus bis super castro et proprietatibus ac prediis Herranstein dicit sibi et sue ecclesie iniuriam (per) dominam Offemiam

er Befehl König Otakars an den Grafen Heinrich von Hardeck am 4. Dec. g (Nr. 262) und der Graf dem Bischofe von Freising am 21. März 1267 1 mehrere Urkunden vidimirte, so ist sehr wahrscheinlich, dass in Ermang- 'atums in dem Aete selbst, dies Letztere das der Ausstellung sei.

289

de Potendorf ac eius heredes irrogari, (apparuit) cum suum ius audire voluimus, in placito generali aput Mautarn proximo habito (et) hee que infra seripta sunt, se asseruit probaturum per instru- menta vel per testes, que probata sue dixit sufficere intencioni. Primo quod Chunradus de Niwenburch siue Herrantstein eo tempore quo potens de iure fuit vendere, vendidit castrum et predia Herrant- stein et homines nobiles et ignobiles eum omnibus attinenciis et per- tineneiis vniuersis bone memorie Chvnrado quondam venerabili Fri- singensi episcopo et eeclesie Frisingensi, item quod. dictus dominus episcopus soluit dicto Ch. comiti pecuniam pro qua fuit empcio et vendieio predieti castri faeta et omnium attinencium, item quod homines attinentes dicto castro Herrantstein quondam proprii dieti C. comitis iurauerunt fidelitatem tamquam proprii homines domino C. episcopo et ecelesie Frisingensi, item quod dietus dominus Ch. episcopus de bona voluntate dieti comitis in signum possessionis adepte in castro et prediis Herrantstain quosdam homines existentes de familia castri predicti iuramento astrietos ipsi domino episcopo tamquam suos castellanos et nomine suo prefecit castro Herrantstein qui nomine ipsius domini Ch. episcopi et ecclesie Frisingensis tene- rent castrum et custodirent tamquam sui castellani, item quod dictus dominus Ch. Frisingensis episcopus quosdam de predictis hominibus tamquam suos officiales instituit in eastro et prediis memoratis qui dicto Ch. comiti pro tempore vite sue solum deberent redditus prediorum predietorum assignare nomine tamen ipsius Ch. episcopi Frisingensis,

item quod dietus dominus Ch. episcopus sicut predictum est, in pos- .

sessione castri, prediorum et hominum Herrantstein tamdiu fuit pacifice, quovsque domina O. de Potendorf ipsum dominum episcopum et ecele- siam Frisingensem a tali possessione predietorum prediorum violenter eiecit, item quod ministeriales Austrie habentes fevdum a predicto C. eomiti et existentes vasalli dieti comitis racione castri et eomicie Herrantstein facta vendicione et translato dominio et possessione

eastri ac prediorum Herrantstein ad ecclesiam Frisingensem, fevda .

sua que quondam receperant ab ipso comite, postmodum de manibus bone memorie Ch. Frisingensis episcopi (recipiebant), recognos- centes ipsum et ecclesiam Frisingensem esse dominum fevdorum et eastri ac prediorum Herrantstayn, et tales adhue recognoscunt Fri- singensem episcopum dominum feodorum talium, item dictus dominus

episcopus allegauit et allegat pro se et ecclesia sua commune ius ' Fontes. Abth. II. Bd. XXXI. 19

a“

.o'ut

vo N MIT et. R ect DENS

290

Austrie ab antiquis temporibus obseruatum et quod adhuc vt meli- ores Austrie concordant et affirmant, ibidem obseruatur, quod inquam ius tale est, quod eum filii sev filie progeniti de stirpe nobi- lium et liberorum eopulati fuerint aliquibus non paris condicionis sed inferioris, ut puta ministerialium ecelesiarum uel domini terre videlicet ducis, filii sev filie progeniti de talihus copulatis vt puta existentes deterioris condicionis, eciam (non) habent nee debent habere ius uel aecionem in prediis sev proprietatibus que ab antiquo respiciebant solummodo homines libere condicionis, hoc est quod wlgo uocatur vreyzaygen. Vnde cum dieta domina O. de Potendorf nata sit de viro ministeriali terre quamuis de matre libera, non potest nee debet capax esse castri et predii Herrantstein vt puta eum non sit compar eiusdem predii quod vvlgariter dicitur vreizaygen. Quare dieta domina O. de Potendorf et sui heredes nomine matris uel auie non possunt nec debent de iure possidere uel impetere dietum pre- dium et castrum Herrantstayn, nee ipsum dominum episcopum et ecclesiam Frisingensem aliquatenus impedire.

Cod. 191, f. 5A', k. Reichsarchiv zu München.

268.

1267, ll. Mai, Wien. Bischof Konrad von Freising und Bischof Bruno von Brixen vergleichen sich über das zwischen ihnen streitige Patronatsrecht der Kirchen zu Innichen, Silian und Valgrat.

Quid seripturarum confirmat auetoritas, non potest veritatis inimiea obliuio nee improborum improbitas infirmare. Proinde notum sit omnibus tam presentibus quam futuris, quod eum olim questio seu discordia inter venerabiles! patres Ch. quondam Frisingensem et Brunonem Brixinensem episcopos super iure patronatus ecclesiarum sitarum in districtu Inticinensi in fundo et patrimonio Frisingensis eeclesie Brixinensis dyocesis esset per arbitrium sie sopita, quod dominus B. et capitulum Brixinense recognouerunt Frisingensem episcopum esse verum patronum ecclesiarum iam dictarum et ad presentaeionem pro tempore Frisingensis episcopi personas fore per Brixinensem episeopum instituendas ecclesiis in eisdem prout in instrumento signato sigillis eorundem patris et domini B. episcopi et eapituli Brixinensis liquido est expressum, et procedente tempore

ba 3 Zei > Arun co eux

291

mortuo premisso domino C. Frisingensi episcopo et venerabili patre domino C. qui nune super est in eadem ecclesia, substituto, vacanti- bus in Inticena (et) Silian ecclesiis et cappella Valgrat sitis in fundo eeclesie Frisingensis, ipse venerabilis pater et dominus B. Brixinen- sis forte inmemor arbitrii premissi credensque ordinacionem iamdic- tarum ecclesiarum et capelle ad se pleno iure spectare, personas presentatas a domino C. venerabili episcopo Frisingensi ad ipsas ecclesias et capellam admittere recusauit, ordinando ipsas de personis pro sue libito voluntatis, eumque inter memoratos venerabiles patres et dominos C. Frisingensem et B. Brixinensem episcopos super iure patronatus dictarum ecclesiarum ac aliarum sitarum in fundo Frisin- gensis ecclesie Brixinensis dyocesis foret discordia suborta sev etiam ' renouata, ipsis dominis episcopis personaliter venientibus Wiennam ad sollempne concilium celebratum a venerabili patre et domino Gwidone tituli sancti Laurencii in Lucina presbitero kar- dinali apostolice sedis legato huiusmodi questio venerabili patre et domino Petro Patauiensi episcopo, interponente amicabiliter partes suas taliter est decisa, quod idem dominus B. Brixinensis episcopus exhibitis sibi litteris signatis suo et capituli sui sigillis continentibus serlem arbitrii supradicti recolens factum proprium, de plano et precise recognouit dietum episcopum dominum C. Frisingensem patronum ecclesiarum sitarum in fundo Frisingensis ecclesie sue dyocesis, reuncans et corrigens prouide quod de ipsis eeclesiis eontra primum arbitrium inprouide attemptauit, et ad presentacionem eiusdem domini C. Frisingensis episcopi Marquardum Inticinensem canonicum sacerdotem in ipsa parrochiali eeclesia apud Inticenam et Wilhelmum Inticinensem canonicum in ecclesia Sylian et (leer) flium de sancto Michahele clericum in eappella Valgrat ad presen- taeionem Frideriei Intieinensis prepositi canonice instituit, promittens firmiter quod contra predietum arbitrium editum super iure patro- natus dietarum ecclesiarum de cetero non veniret. Et ut omnia pre- « missa debitum robur obtineant firmitatis, placuit memoratis partibus dominis videlicet et patribus Frisingensi et Brixinensi episcopis pre- sens seriptum ipsius venerabilis patris et domini B. Brixinensis epis- eopi et venerabilis patris et domini Petri Patauensis episcopi amica- bilis compositoris in causa premissa, nee non Meingoti et Hartmanni prepositorum ae Wernhardi et Chunradi decanorum eorundem Pata- uiensis et Brixinensis ecclesiarum et prepositi Nouecelle archidiaconi 49*

292

premissarum ecelesiarum sigillorum imunimine roborari. Datum et actum Wienne, quinto idus Maii, anno domini M. CC. LXVII.

Cod. 191, f. 68, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II./2, 57, Nr. 89.

269.

1267, 4. Juni, Hauseck. Fridrich von Hauseck gibt dem Bisthume Frei-

sing ale Ersatz für zugefügte Schäden 6 Pfund Einkünfte seines Eigens su

Loimersdorf auf und nimmt sie unter gewissen Bedingungen wieder zw Lehen.

Ego Fridericus dictus de Husekke presentibus profiteor et pro- testor et scire cupio vniuersos presencium noticiam habituros, quod pro emendacione et satisfactione grauaminum illatorum per me ecclesie Frisingensi venerabili patri et domino Chunrado quondam ipsius eeclesie episeopo de predio et proprietate mea in villa Leub- manstorf ad vi librarum redditus resignaui et earundem vi librarum redditus recepi in feodum ae ipso episcopo sub hac forma, videlicet quod trium librarum redditus idem dominus episeopus vel suecessor suus debet conferre in feodum heredibus meis vtriusque sexus aut vxori mee aut alii amico meo pro quoeunque porrexero preces meas, aliarum vero trium librarum redditus simpliciter mihi et heredihus meis masculis recepi in feodum a dieto episcopo Frisingensi feodi nomine possidendas (!), sic vt si vmquam decetero eadem Frisingen- sis ecelesia per me vel heredes meos fuerit indebite aggrauata et si non post ammonicionem fuerit emendatum, tune ipse dominus epis- copus tanquam dominus feodi vel quieunque pro tempore episcopus Frisingensis habebit liberam potestatem de dictis trium librarum redditibus quemcumque voluerit infeodare.. Que omnia supradicta promitto fide data et volo ea per me et heredes meos inuiolabiliter obseruare. In euius rei euidenciam presentes volui mei sigilli muni- mine roborari et dicte Frisingensi eeclesie omnia recognoscere pre- sentibus et renouare. Datum Husekke, anno domini M. CC. LXVIL, pridie nonas Junii..

Cod. 191, f. 25, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II./2, 58, Nr. 90.

293

270.

(1267, nach 7. Aug.,) Salzburg. Domprobst Fridrich von Freising und

Magister Konrad von s. Andrä beurkunden, wie sie mit Abt Fridrich von Gar-

sten und Domdechant Wernhart von Passau zusammen den Streit Bischof Kon-

rads von Freising mit dem Kloster Seitenstetten um die Pfarren Waidhofen, Aschbach und Holenstein beglichen hätten.

Nos Friderieus permissione diuina prepositus Frisingensis et magister Chunradus canonicus saneti Andree presentibus profitemur et scire volumus vniuersos, quod eum reuerendi viri venerabilis - abbas Ge(r)stensis et magister Wernhardus decanus Patauiensis et nos vnacum ipsis essemus electi arbitrii siue amicabiles compositores ad sopiendam litem iam dudum ortam inter reuerendum in Christo patrem dominum C. Frisingensem episcopum et eius ecclesiam ex una parte, neenon venerabiles viros abbatem et conuentum mona- sterii in Sitansteten ex altera super iure patronatus de Waidhoven, de Aspach et de Hollenstein ecclesiarum necnon attinenciis earun- dem, prefata questio accedente consensu auctoritate reuerendi patris. in Christo domini Petri Patauiensis episcopi et de communi consilio dictorum abbatis et decani neenon et nostro Salzburge taliter est de- cisa, videlicet quod dicti abbas et eonuentus de Sitansteten perpetuo tenebunt ecclesiam in Aspach cum omni iure presentandi quemad- modum tenuerunt eam ante litem motam, nullo iure presentandi Fri- singensi episcopo vel eius successoribus in ipsa ecclesia remanente, decimas insuper ecelesiarum in Waidhouen et in Holenstein colligent et recipient in vsus suos et monasterii sui perpetuo quemadmodum receperunt ab antiquo, ecclesia in Opoenic(!) ad parrochiam in Holen- Stein tanquam ad matrieem eeclesiam perpetuo redeunte, prebenda insuper sacerdotum siue nune institutorum siue in posterum per reuerendum Frisingensem episcopum aut eius successores ad ipsas eeclesias Waidhoven et Holenstain presentandorum sicut erat ante litem motam, in nullo per abbatem aut eius suecessores decisa uel diminuta, hoc adiecto quod prebenda in Holenstain que fuit ante litem motam, debeat per abbatem et conuentum eum decimis ipsius ecelesie in redditibus ad valorem vnius libre monete Wiennensis augmentari, et si reuerendo patri Patauiensi episcopo videbitur prop-

294

ter iura episcopalia et neccessitatem secundi sacerdotis ipsam pre- bendam de decimis prelibate parrochie moderabitur largiorem, pre- bendam autem eeclesie in Waidhoven antiquam prefati abbas et conuentus ad valorem dimidie libre cum decimis meliorabunt, iure presentandi et eligendi personas ad prefatas duas ecclesias Waid- hoven et Holenstein perpetuo aput Frisingensem episcopum eiusque successores remanente, nullo iure dictis abbati aut conuentus in predictis duabus eeclesiis vel eorum sacerdotibus aliter quam pre- dictum est, reseruato. Ad hee predieti abbas et conuentus eorumque successores eorum prouisione reuerendi patris Patauiensis episcopi et ex forma arbitrii promulgati soluent annis singulis in omnem euentum magistro Heinrico canonico Frisingensi plebano de Waid- hoven iii libras monete Wiennensis pro tempore vite sue et magistro Hermanno canonico sancti Andree plebano de Holenstein pro tem- pore vite ipsius iii libras eiusdem monete racione decimarum ecclesiarum earundem, eerta pena in defectu ipsius solucionis depu- tata. In euius rei perpetuam memoriam et euidenciam presentes nostri sigilli munimine duximus roborandas.

Cod. 191, f. 44’; k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II)2, 58, Nr. 91.

271.

1267, 7. Aug., Waidhofen. Ab: Rudolf und der Convent von Seitensteten schliessen mit dem Bischofe von Freising einen provisorischen Vertrag betreffs der Pfarren Waidhofen und Holenstein, die zwischen ihnen streitig waren.

Nos Rudolfus miseracione diuina abbas totusque conuentus monasterii sanete Marie in Sitansteten omnibus presentes litteras inspeeturis volumus esse notum, quod eum nos diffinicionem arbitrii super eausa inter venerabilem patrem episcopum Frisingensem ex vna parte et nos ex altera dudum habita promulgati non possemus priuilegiis perhennibus confirmare, tandem cum honorabili viro magi- stro Her. proeuratore ipsius episcopi quantum ad vnum annum con- cordauimus sub hae forma, videlicet quod plebanus in Holnstein dimidiam partem decime per totam parrochiam recipiet tam in maioribus quam minutis, de alia vero media parte decime nobis remanente vnam libram Wiennensium et minutam plebano dabimus

2985

memorato, plebano autem in Waidhoven decimas dimidiam libram valentes quantum ad vnum annum dabimus sicut superius est expres- sum, Insuper etiam dabimus honorabilibus viris magistro Heinrico iii libras et magistro Hermanno iiii libras Wiennensium infra Natiui- tatem domini et Epiphaniam domini vel proeuratoribus eorundem ad quarum solucionem nos et monasterium nostrum quo ad presentem annum obligauimus, tali pena videlicet quod si infra dietum terminum eisdem magistris non soluimus integraliter pecuniam supradictam, ex tune eis nomine pene tantundem dabimus et postea eis licebit pro- pria auctoritate intrare possessionem rerum nostrarum et in eis nomine pene recipere res mobiles vel sese mouentes tytulo pignoris vel etiam ypoteca, si vero infra festum beati Georü proxime nune venturum non poterimus cum prefato patre Frisingensi episcopo super confirmacione prelibati arbitrii concordare, ex tune dicti ma- gistri tenebunt decimas in Waidhoven et in Holnstain quemadmodum eas ante promulgacionem ipsius arbitrii tenuerunt. In euius rei testimonium dedimus eisdem magistri presentem paginam sigillorum nostrorum munimine roboratam. Datum in Waidhouen, anno domini millesimo CC. LX. septimo, in die sancte Afre.

Cod. 191, f. 62, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 11/2, 59, Nr. 92.

212.

1267, 20. Sept.. Baierdorf. Bischof Konrad von Freising vergleicht

sich mit den Gebrüdern Rudolf und Fridrich von Blindenbach wegen Abtragung

des Schlosses „Prunsdorf“ in der windischen Mark und wegen deren Lehen, welche sie vom Bisthume tragen.

Nos Chvnradus dei gracia Frisingensis episcopus notum fieri eupimus vniuersis presencium noticiam habituris, quod cum inter nos ex vna parte et Rudolfum et Fridericum fratres dictos de Plin- tenpach super destructione castri in Prunsdorf, quod castrum iidem fratres construxerant in preiudicium ecclesie Frisingensis, questio verteretur, dieti fratres ad hoc vt prefatum castrum in suo statu remaneret, indissolutum ipsum in potestatem nostram tradiderunt tamdiu possidendum et tenendum a nobis quousque suis precibus aput amicum nostrum illustrem ducem Karinthie optinuerunt, quod

296

dietus dux ius feodale quod habuit a nobis in ipso castro, resignauit ad manus nostras libere et absolute. Quo facto obligarunt se et sua feoda que tenent a nobis, et proprietates quos habent vterque eorum, pro se heredibusque suis sigillatim, quod decetero de ipso castro nullum dampnum occasione ipsorum in possessionibus, mancipiis, rebus mobilibus uel inmobilibus aut sese mouentibus pacietur ecele- sia Frisingensis, et si aliquot dampnum dieti fratres aut alter ipsorum heredesve sui per se uel per suos nobis uel successoribus nostris irrogarint, nee ipsum dampnum infra quatuor septimanas a die com- missi delicti monieione premissa coram iudice aut officiale nostro curauerint emendare, prefatum castrum, siue ambo fratres deliquerint siue alter ipsorum, sine contradictione qualibet destruetur et proprie- tates quas habent, et vniuersa feoda que tenent a nobis delinquentes, vacabunt ecelesie Frisingensi et nos ex tunc aut successores nostri conferendi ea habebimus liberam potestatem. Fideiussores insuper inferius subnotati in eundem eventum persoluent nobis aut ecelesie Frisingensi pro ipsis ducentas fnarcas Lantstrostensium nomine pene si ambo deliquerint, vel si alter ipsorum tantum e quilibet ex sub- scriptis fideiussoribus pro x mareis pro quolibet fratrum specialiter obligatus, ita quod delictum vnius fratris in dampnum alterius preter- quam in destruetione castri nullatenus redundabit. Ad hec pascua arboresque castaneorum de quibus inter nos et dictos fratres questio vertebatur, tenebimus nos et homines nostri libere et absolute, de terminis et finibus agrorum de quibus nobiscum contendebant, arbi- trio et discussioni meliorum et seniorum .... iudicium relinquentes. Hiis peractis omnibus constituimus (eos eorumque heredes in eodem eastro) tanquam pureherauios nostros, nee destituemus eos nisi in aliquod premissorum inciderint et emandare recusauerint iuxta for- mam superius annotatam. Fideiussores autem sunt hi, Wernhervs officialis et Chvnradus fratres milites de Lok, Nycolaus et Grifo milites de Riutenberch, Vlricus et Wintherus de Werde, Reimbertus de Goker, Leonbardus officialis de Chlingenvels, Vzoldus iudex de Gvtenwerde, Heinrieus de Zemast. Acta sunt hec in villa Peiersdorf, anno domini M. CC. LX. septimo, presentibus testibus subnotatis, videlicet dilecto in Christo fratre nostro Morhardo venerabili Wer- densi preposito, magistro Heinrico canonico ecclesie nostre, Vlrico eapellano, magistro Hermanno sancti Andree canonico et Chvnrado notario, domino Ditrieo Stangone, Gebhardo de Gvtenowe militibus,

297

Chvnrado Sappone, Gvnthero marschaleo, Chvnrado de Geisewelt, Heinrico et Sighardo fratribus de Rinding, Friderico Mulhovario, Chvnredo de Nonbach, Sibotone de Rabenek, Wifingo et Reblino de Lok et aliis quam pluribus fidedignis. Et in horum omnium testimo- nium presentes litteras sigillo nostro et aliorum qui interfuerunt, iussimus consignari. Datum nono kalendas Octobris.

Cod. 191, f. 11, theilweise der Text dureh Wasserflecken sehwer oder nicht mehr lesbar, k. Reichsarchiv zu München; Oberbair. Archiv III, 275.

273.

1268, 8. Mai, Lack. Bischof Konrad von Freising vergleicht sich mit Konrad von Lack und den Erben des früheren Amtmannes Wernher von Lack betreffs seiner Forderungen aus des Letsteren Verwaltung. .

Nos Chroradus dei gracia Frisingensis episcopus vniuersis notum facimus tam presentibus quam futuris, quod accedente con- silio et eonsensu dilecti in Christo fratris Friderici venerabilis pre- positi nostri ad tollendam dissensionis materiam inter nos ex vna parte et dominum Chvnradum de Lok et heredes quondam domini Wernheri officialis nostri ex altera que super rationibus fa(ciendis) et aliis subnotatis artieulis vertebatur, nos et ipsi concordauimus in hunc modum. Primo videlicet quod renuneiamus omnibus racionibus et computaeionibus (non factis ad quas idem heredes nomine patris eorundem nobis dicebantur ob(liga)ti et volumus esse contenti solum- modo tenore litterarum illarum que date (fuerunt) eidem domino Wernhero sub sigillo nostro post habitam racionem: sub (monte) Levbel nostro vltimo in recessv qui fuit anno domini M. CC. LX.... (in die) Vndeeim milia virginum. Insuper dominus Chvnradus et dominas Nycolaus de Reutenberch obligarunt se fide data ad totum interesse nomine heredum et pro ipsis heredibus ad reddendas raei- ones de omnibus licite ue] illicite (re)ceptis a die prenotati vltimi recessus nostri usque ad diem obitus Wernheri (predicti?, et) si quid postmodum receptum est per prefatum dominum Ch. uel per dietos heredes vel nomine eorundem, de hiis similiter obligarunt se facere racionem de gracia vel de iure, aequisitiores autem annorum retroactorum conseiencie relinquimus eorundem. De quatuordecim autem hubis Wersonis predictus dominus C. et dieti heredes de tri-

298

bus hubis quas tenet Wlfingus, nobis cum requisiti fuerint, vel suc- cessori nostro faciant racionem. Ad hec promittimus et concedimus per presentes vt sepe dictus dominus Ch. ius foreste et venacionis apud predium in Lok teneat ex gracia et dieti heredes domini Wern- heri et eiusdem domini Ch. qui fuerint de familia Frisingensi, vel qui contraxerint in eiusdem ecclesie potestatem et qui apud Lok conti- nuam faciant residenciam, teneant illo iure feudali quo ipsorum pro- progenitores actenus tenuerunt, dummodo possessionem et collacio- nem dicti feudi eum super hoe requisiti per nos vel successores nostros fuerint, probent per legitima documenta et exprimant quid . iuris sibi exigere debeant eiusdem foreste vel venacionis racione. Preterea hYbis noualium de quibus sibi dieti heredes domini Wern- heri decimam vendicant a tempore quo prefatus dominus Wernherus pie memorie in Lok officium subintrauit, de quibus inter nos et ipsos heredes est contencio, nos in dilectos in Christo fratres dictum dominum Fridericum et Wernherum prepositum Frisingensem et in magistrum Heinricum canonicum eiusdem ecclesie compromisimus tamquam in arbitros siue in arbitratores sev in amicabiles conposi- tores pro parte nostra, heredes autem prefati domini Wernheri et dominus Ch. et dominus Nycolaus pro ipsis in prefatum dominum Nyeolaum (de Reutenberch et) ........... similiter compromise- runt et dilectus in Christo (frater dominus Heinricus) prepositus Werdensis pro media persona tanquam arbiter (est electus?), qui si discordes fuerint tune maioris partis sentencia in dieto arbitrio pre- valebit. Promisimus nos etiam pro parte nostra et prefati dominus C. et dominus N. fide data sub pena cc marcarum Aquiliensium nomine (dietorum?) heredum stare arbitrio quod maior pars arbitro- rum super dictis noualibus (duxer)int promulgandum, et in huius rei perhenne testimonium presentem (ce)dulam (nostri) sigilli et domini Ch. et dictorum arbitrorum sigillorum munimine (fecimus) roborari. Datum in eastro Lok, anno domini M. CC. LXVIIL, octauo idus Maii.

Cod. 191, f. 3', an der Heftung durch Feuchtigkeit sehr schadhaft und der Text naeh dem Sinne gebessert, k. Reichsarehiv zu München; Archiv f. Kde. österr. G.-Quellen, XXVIL, 73, Nr. 21.

299

244. 1968, ..... , Innichen. Das Kloster Innichen beurkundet, dass Petrisa, Witwe nach Rudolf von Rasen die Leibeigene Irmigart dem Bisthume Freising übertragen habe.

In nomine patris et filii et spiritus sancti amen. Notum sit omni- bus Christi fidelibus tam presentibus quam futuris, quod domina Petrisa vxor quondam domini Rvdolfi militis de Resen eum manu et consensu filiorum suorum Ortolfi et Ysenrici pro remedio anime sue et progenitorum eius Irmigardem ancillam suam iure proprietatis siue mancipii sibi per omnia pertinentem, sano corpore et mente sanete Marie dei genitriei perpetue virgini ecelesie Frisingensis libe- raliter, simplieiter atque pure tradidit, isto pacto quod eadem Irmi- gardis et omnes pueri eius quos de se produxerit, tam masculi quam femine omni libertate et iure gaudeant quibus utuntur ceteri homi- nes ecclesie Frisingensis qui dicuntur vrbores livte. Ad maiorem huius.rei euidentiam capitulum Inticense hoe scriptum sigilli sui munimine roborauit. Actum est anno domini millesimo CC. LXVIII, in monasterio Inticensi. Testes sunt magister Got(scalchus) scola- stieus Inticensis, domini Chvnradus Taveler, Marquardus filius quon- dam domini Heidenriei militis, Altmannus filius quondam domini Heinrici militis canoniei Inticenses, Heinrieus scolaris de Virga, Heinricus Leo camerarius, Marquardus et Heinrieus fratres filii quondam Rudgeri militis de Intica, Berhtrammus et alii quam plures.

Orig., Pgt., anhgd. Sigel stark verletzt, Stiftsarehiv zu Innichen.

219.

1269, 11. Mai, ..... Bischof Konrad von Freising beurkundet seinen schiedsrichterlichen Vergleich mit dem Erben weil. Wernhers des Amtmannes von Lack betreffs deren Ansprüche auf jede 10. Hube der Neureute.

Nos Chunradus dei gracia Frisingensis episcopus vniuersis presentium inspectoribus uolumus esse notum, quod cum inter nos ex una parte et heredes Wernheri quondam officialis nostri in Lok ex altera super hübis noualium in predio nostro in Lok de quibus

300

iidem heredes ratione fundacionis seu instucionis ab eo tempore quo pater eorundem in Lok officium gubernauit, sibi hubam decimam uendicabant, orta esset materia questionis et ad sopiendam huius- modi contencionem ex parte nostri in venerabiles in Christo fratres Fridericum prepositum et magistrum Hainricum canonicum Frisin- geusem, ex parte autem heredum in uiros discretos dominum Nico- laum de Reutenberch, Rudgerum de Plintenpach, et de communi consensu partis utriusque in venerabilem fratrem dominum Morhar- dum prepositum Werdensem esset sub pena ducentarum marearum Aquilegensium tanquam in arbitros seu in arbitratores conpromissum, predicti arbitri consideratis ipsius questionis circumstaneiis diligen- ter in concordia super ipsa questione talem arbitrii sentenciam pro- mulgarunt, pronunciando quod dieti heredes pro uniuerso iure quod eis in prefatis hubis noualium conpetere uidebatur, quatuordecim hubis subnotatis contenti esse debeant quas a nobis in feudum reci- piant et titulo feudali cum suis legittimis heredibus iure debito possidebunt, et de cetero nullam super huius questione nobis uel successoribus nostris mouebunt accionem. Sunt autem hube quinque in Waicenstain, tres hube in Gukenplat et in terminis Chraecnig uersus Pilehgraec alie tres hube, in monte Oclineh tres hube quarum trium hubarum in dieto monte Öglinch pro ipsis heredibus nos exhi- bemus auctorem quod uulgo gewer nuneupatur, contra quoscunque et coram quocunque iudice conpetente, quas omnes occasione ipsius arbitrii predictis heredibus eontulimus per manum nostram et mitti iussimus eos in earundem possessionem iure feudi seu tenutam. Et quia prefatum arbitrium a nobis et a predictis heredibus approbatum extitit et aeceptum presentem cedulam in huiusmodi rei perennem memoriam nostri et heredum et arbitrorum uoluimus sigillorum munimine roborari. Acta sunt hec anno domini millesimo CC. LX. VIIH., quinto idus Maij, presentibus testibus subnotatis domino Hein- rico Hvnswegen, Vlrico capellano, magistro Heinrico notario, Wil- helmo, domino Chunrado de Lok, domino Swikero de Muntalban et aliis quam pluribus fide dignis.

Orig., Pgt., sämmtliche anghgte. 7 Sigel ausgerissen, k. Reiehsarehiv zu München; ebend. auch Cod. 191, f. 3'; Meichelbeck II./2, 63, Nr. 99.

301

276.

(1269), 12. Juni, Znaim. König Otakar befielt dem Grafen H. von Hardeck die Klage Bischof Konrad’s von Freising gegen die Witwe des von Reinsberg wegen Vorenthaltung der lehenfälligen Burg Randeck zu entscheiden.

O. dei gracia rex Bohemie, dux Austrie et Styrie ac marchio Morauie dilecto sibi H. nobili comiti de Hardekke salutem cum pleni- tudine omnis boni. Reuerendus in Christo pater et amicus noster venerabilis episcopus Frisingensis nobis sua querimonia demon- strauit, quod vidua quondam Reinspergarii cum eius amicis castrum in Randekke quod cum eius omnibus attinenciis et aliis possessioni- bus dietus Reinspergarius in feodum tenuit ab ecclesia Frisingensi, sibi contra iustieiam vendicet et vsurpet, vobis in hac parte com- mittimus vices nostras, mandantes firmiter et districte, quatess si vobis per legitima documenta constiterit quod dictum castrum eum eius attinenciis et possessionibus antedictis post obitum dicti Reins- pergarii sit ad eandem ecclesiam Frisingensem iuris ordine deuolu- tum, memoratum dominum episcopum in adepta siue adipiscenda dieti eastri et dictorum prediorum possessione manutenere atque defendere mediante iusticia studeatis, et quidquid post obitum Reins- pergarii prefata vidua colonis ipsorum prediorum violeneie intulerit, hoe per vestram sentenciam et defensionem emendari et restitui faciatis. Datum apud Znoym, pridie idus Junii.

Cod. 191, f. 59', k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck

211.

1969, 25. Juli, ..... König Otakar bestätigt die Mautfreiheit des Freisinger Domcapitels für Österreich in Wein und Lebensmitteln.

Nos Othakarus dei gratia Boemie rex, dux Austrie et Styrie ac marchio Morauie scire volumus vniuersos presentes litteras inspectu- ros, quod ad honorem beate Marie sacrosancte matris domini nostri Jesu Christi virginis gloriose que Frisingensis ecclesie dinoscitur esse domina et patrona, iuxta requisicionem et instanciam capituli diete eeclesie Frisingensis omnia iura, libertates que vel quas

302

memoratum capitulum Frisingensis ecclesie temporibus bone memorie Fr. ducis Austrie generaliter vel specialiter habuit de mvta et thelonio tam per aquas quam per terras de vino et victualibus non soluendis, eidem capitulo et canonicis ecelesie Frisingensis intacta per omnia volumus conseruare. Quapropter uniuersis mutariis et offieialibus per Austriam constitutis damus firmiter in mandatis, quatenus vinum et vietualia ad mensam dictorum capituli et canonicorum Frisingensis eeclesie pertinentia tam per aquas quam per terram transire permit- tant libere qualibet sine mvta. Et vt premissa perpetuam obtineant firmitatem, presentes litteras sepedictis capitulo et canonicis ecelesie Frisingensis in euidens testimonium concedimus nostrorum sigillorum munimine roboratas. Datum anno domini M. CC. LX. IX., indictione duodecima, octauo kalendas Augusti.

Orig., Pgt., anhgdes. Sigel in Fragment, k. Reichsarchiv zu München.

218.

1269, 13. Sept., ...... Dompropst Fridrich, Decan Otto und das Capitel von Freising vidimiren einen in ihrem Archive aufbewahrten Brief der Gebr. Wernher, Konrad und Jacob von Lack, ddo. 1262, 16. April, Lack.

Nos Friderieus dei gratia prepositus, Otto decanus totumque capitulum Frisingensis ecclesie presentibus profitemur et scire volu- mus vniuersos, quod in sacrario nostro reposite sunt littere aperte direete ante aliquot annos venerabili patri et domino nostro episcopo Frisingensi a militibus Wernhero, Chunrado et Jacobo fratribus dictis de Lok, littere inquam sigillate sigillis Chunradi purchgrauii de Lünz, magistri Heinrici notarii eurie Frisingensis et ipsius Wernheri militis, quas inquam domino Chunrado abbate in Wihensteuen et conuentu suo et conuentu Noue celle absente preposito, sancti Andree et saneti Viti eeclesiarum decanis et capitulis in nostro capitulo conuocatis litteras saluas et incolomes tam littera quam sigillis in publicum ostendimus ipsasque lectas et relectas presenti scripto transcribi iussimus fideliter de verbo ad verbum. Tenor inquam litterarum talis est:

Folgt nun die Urkunde der Gebr. Wernher, Konrad und Jacob von Lack ddo. 1262, 16. April, Lack (Nr. 212).

303

Ne autem de hiis que in'predieta littera continentur, quicquam possit in dubium retocari, presentes nostri et venerabilis prefati abbatis in Wihensteuen et capitulorum predictorum sancti Ándree et sancti Viti sigillorum robore iussimus consignari. Actum anno domini M. CC. LX. nono, idibus septembris.

Orig., Pgt., von 5 angehgt. Sigeln nur Nr. 4 u. 5 in Fragmenten noch vor- handen, k. Reichsarehiv zu München; ebend. auch Cod. 191, f. 4’; Meichelbeck 11/2, 61, Nr. 98.

219. .

1269, 10. Oct, ..... Bischof Konrad von Freising vergleicht sich mit Rıtter Konrad und den sonstigen Erben weil. des Amtmannes Wernher von Lack, betreffs der Forst- und Jagdmeisterei im Amte Lack.

Nos Chvnradus dei gracia Frisingensis episcopus notum esse volumus preseneium inspectoribus vniuersis tam presentibus quam futuris, quod cum inter nos (ex parte)te vna et dominum Chvnradum militem de Lok et: heredes quondam Wernheri officialis nostri in Lok ex parte altera super iure foreste et (vena)cionis in districtu Lok, que iura prefati Chvnradus et heredes sibi nobis contradicenti- bus vsurpabant, orta esset materia questionis, huiusmodi contencio inter nos et ipsos decisa extitit in hune modum, videlicet quod pre- fatus Chvnradus et heredes prenotati neque iudicium, neque ma- gisterium aliquid sibi in aliqua foresta nostra de cetero vsurpabunt, nec inter venatores nostros iudicandi, instituendi uel destituendi ali- quam habebunt potestatem, hoc tamen excepto quod prefatus Chvn- radus ue] quieumque inter predietos heredes senior fuerit, ipso Chvn- rado non existente, aucupandi nisos, terciolos, aceipitres et falcones et venandi cum ipsis venatoribus liberam habeat potestatem tempori- bus debitis, statutis et consuetis, hoc adiecto quod quicunque vena- torum prefati C. vel heredi seniori, si ipse C. superstes non fuerit, ad venandum temporibus debitis iuxta arbitrium officialis nostri qui tune pro tempore fuerit, contrarius extiterit uel rebellis, idem venator in duabus metretis avene quod wlgo phruntmez dicitur, punietur quarum vna cedet nobis et alia prefato C. vel heredi seniori. Adieimus etiam quod quandoeumque nos presentes fuerimus, omnes carnes de venacione et aves de aucupacione, sieut sunt nisi, tercioli, acci-

304

pitres et falcones, nostro conspectui:presententur vt de ipsis ordi- nemus pro nostro libito voluntatis. Preterea pro eo quod idem C. et dieti heredes a iudicio et magisterio foreste cesserunt, in recompen- sacione huius cessionis promittimus ipsos iure feudali percipere duas partes avene, scapularum, raparum et aliorum que ad forestam et ad venacionem pertinebant, pro nobis tercia parte omnium predictorum decisa et retenta, salvo iure quod in dietis rebus nostris scultetis competit, per quos volumus vt predicta omnia intelligantur inter nos et dictum C. prenotatosque heredes distribuenda. Ad hec ex gracia speciali promittimus ipsi C. et heredibus prenotatis, quod nos ipsos in aliquo competenti fevdo quod nobis in Carniola vel in Marchia vacare ceperit, prouidebimus eum super hoc ab ipsis modo debito fuerimus requisiti. Et in huius rei testimonium presentem cedulam (nostri et aliorum qui interfuerunt,) iussimus sigillorum munimine roborari. (Acta sunt hec) anno domini M. CC. LXVIIIL, VI idus Octobris, presentibus testibus subnotatis, videlicet domino Morhardo preposito Werdensi, domino Heinrico de Hvnswich et magistro Henrico canonicis Frisingensibus, magistro Hermanno notario et Wernhardo vicedomino- canonicis saneti Andree, Vlrico capellano, Wilhalmo notario elerieis, domino Nycolao milite de Reutenberch, Lienhardo de Chlingenvels, Wernhero et Jacobo fratribus de Gvten- berch, Rudgero de Plintenbach, Wernhero sagittario de Lok, et Wlfingo et aliis quampluribus fide dignis.

Cod. 191, f. 2', durch Feuchtigkeit an mehreren Stellen schadhaft, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck IL/2, 63, Nr. 100.

280.

1269, 13. Oct, ..... Bischof Konrad von Freising vergleicht sich in verschiedenen Streitfragen und Angelegenheiten mit Alheit Witwe weil. Wern- hers, freising. Amtmannes zu Lack, und den Erben desselben.

Nos Chvnradus dei gracia Frisingensis episcopus presentibus protestamur et scire volumus vniuersos presentium notieiam habitu- ros, quod nos eum domina Alhede vidua et heredibus Wernheri quondam officialis nostri in Lok super diuersis questionibus .... de quibus inter nos et ipsos actio qualitercumque moueri poterat (hine et in)de, per amicabilem composieionem sumus finaliter et per omnia

305

complanati, ita (quod iam dicta vi)dua et heredes prefati nec ex con- traetu nee ex quasi contractu, nec ex (delicto nee e)x quasi delicto nobis tenentur in aliquo obligati, nee nos ipsis sumus (in aliquo de)bitores nisi in quinquaginta marcis Aquilegensium nouorum quos nomine . ..... harii ipsis heredibus persolui proeurabimus in festo beati Jacobi proximo .... venturo. Ad hee prefata vidua et heredes precauebunt sine fraude quod (Ru)dgerus seruus ipsorum qui homi- nem nostrum filium Morliri in Lok interfecit, ad dis(tri)etum nostrum in predio Lok aliquatenus non aecedet nisi parentes ipsius interfecti eundem reuocari procurent voluntarie, non coacti, amicicie ipsorum per emendam aliquam reformatum. Insuper expressum inter nos et ipsos heredes extitit et adiectum, quod questionem illam quam pro 1ivi marcis Aquilegensium mouere intendunt contra dominum celera- rum Nycolaum, prefati heredes usque ad nostram reuersionem a partibus Bawarie versus Lokam teneant in suspenso, vt tune si de prefata peeunia eundem Nycolaum conuicerint coram nobis, idem Nycolaus ipsis heredibus ad arbitrium nostrum adiunctis nobis ad hoe aliquibus de parentela ipsorum debeat emendare prout nos tunc fuerimus arbitrati. Et in huius rei testimonium presentem cedulam nostri et heredum et aliorum qui interfuerunt, iussimus sigillorum munimine roborari. Acta sunt hec anno domini M. CC. LXIX., tercio idus Octobris, presentibus testibus subnotatis, videlicet domino Mor- hardo preposito Werdensi, domino Heinrico de Hvnswich et magistro Heinrico canonicis Frisingensibus, magistro Hermanno notario et Wernhardo vieedomino canonicis saneti Andree, Vlrico capellano, Wilhalmo notario elericis, domino Nycolao de Reutenberch et domino Chvnrado de Lok militibus, Lienhardo de Chlingenwelds, Wernhero et Jacobo fratribus de Gvtenberch, Rudgero de Plinten- pach, Wernhero sagitario de Lok, Wlfingo et aliis quam pluribus fide dignis.

Cod. 191, f. 4, durch Nässe theilweise schadhaft und im Texte die Lücken aus dem Sinne completirt, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1I./2, 64. Nr. 101.

Fontes. Abthlg. II. Bd. XXXI. 20

306

281.

1269, 19. Nov., Innichen. Bischof Konrad von Freising beurkundet seinen schiedsrichterlichen Vergleich mit Heinrich von Welsberg betreffs dessen Anmassung der Vogtei auf dem Gebiete von Innichen.

Nos Chvnradus dei gracia Frisingensis episcopus vniuersis Christi fidelibus tam presentibus quam futuris volumus esse notum, quod cum inter nos et ecclesiam nostram ex una parte et dominum Heinricum de Welfsperch ex altera super diuersis contencionum generibus, iuribus videlicet, possessionibus et aduocatiis que uel quas idem Welfspergarius in preiudicium ecclesie nostre sibi contra iustieiam usurpabat, orta esset materia questionis, ad tollendam indifferenter omnem aetionem que nobis eontra ipsum vel sibi contra nos competere poterat hinc et inde, in venerabilem fratrem dominum Fridericum prepositum Frisingensem extitit inter nos et predictum Heinricum de Welfspereh amicabiliter tamquam in arbitrum compro- missum, promittentes ex utraque parte fide data uice sacramenti ratum tenere atque firmum quiequid idem prepositus super omnibus controuersiis, litibus atque causis inter nos duxerit arbitrandum. Ex diffinitione autem arbitrii quod prefatus Fr. prepositus promulgauit iuxta formam subnotatam, dominus Heinrieus de Welfsperch renun- eiauit de plano omni iure aduocatie quod sibi hactenus usurpauerat per vniuersum nostrum predium Intieense, adeo quod de cetero nec ratione aduocatie, nec occasione alicuius alterius iuris ab hominibus aut possessionibus nostris aliquid exiget aut requiret. Ad hee in recompensationem dampnorum que nobis idem Heinrieus et homines sui intulerunt ab antiquo, resignauit in manus nostras idem Heinricus de Welfspereh ex forma arbitrii promulgati predia sev possessiones in Gesyez que uel quos tenuerat a nobis pro quadraginta marcis nomine pignoracionis sev ypotece, et nos e conuerso ex forma pre- dieti arbitrii inuestiuimus ipsum H. et homines suos de feudis suis que ab ecelesia Frisingensi sine contradictione titulo feudali in quieta possessione actenus tenuerunt, indulgentes et perdonantes ipsis quiequid hue usque damni intulerunt ecclesie Frisingensi, vt de cetero talia non committant. De prediis autem nostris in Marpach et de aliis possessionibus, obligacionibus sev ypoteeis

307

quas sepedietus Heinricus uel homines eius detinent, ipsi nobis uel procuratori nostro aut hominibus nostris facient plenam iusticiam cum super hoe fuerint requisiti, nos et homines nostri ipsis idem eum requisierint, faciemus ex forma arbitrii promulgati. Si quas tamen possessiones sepedictus Heinricus de Welfsperch vel homines sui ab hominibus nostris sine coactione et violentia conquisierunt, illas tenebunt eum bona nostra decetero voluntate, Nos autem in huius arbitrii perenne testimonium presentem cedulam nostri et pre- dietorum prepositi et eapituli Inticensis et Heinriei de Welfsperch nee non Swikeri de Richenberch jussimus sigillorum munimine - roborari. Acta sunt hec anno domini millesimo CC. LXVIIIL, aput Inticam, pridie idus Nouembris presentibus testibus subnotatis, domino Friderico preposito et Heinrico canonico Frisingensi, Chvn- rado decano Inticensi, Hermanno et Wernhardo canonicis sancti Andree Frisingensis, Rudgero de Niderndorf et Heinrico dicto Sweuo, Hiltgrimo de Tayst, Wluingo de Caellen, Wilhelmo et Heinrico fra- tribus de Tayst, Vlrico de Hüse, Friderico de Ohswisen militibus, Swikero de Richenberch, Hvglino de Velturnes, Heinrico Liecht- schirben, Vlrieo Povmhys, Heinrieo Chleiber et Marquardo fratre suo, Perehtoldo de Intieina, Vlrico Canpriat(?) eum tribus filiis suis Ch., F. et Vlrico et aliis fide dignis.

Orig., Pgt., von 5 anghgt Sigeln nur Nr. 1, 2 und 5 sehr beschädigt vor- handen, k. Reichsarchiv zu München ; Meichelbeck II./2, 65, Nr. 102.

282.

1270, 31. Jän, Wien. Bischof Peter von Passau fordert allgemein zur Unterstützung der von den Kumanen hart mitgenommenen Kirche von Probstorf auf und widmet derselben einen Ablass.

Nos Petrus dei gratia Patauiensis ecelesie episcopus vniuersis presentes litteras inspecturis salutem in omnium saluatore. Quoniam ut ait apostolus, omnes stabimus ante tribunal Christi recepturi vnusquisque prout gessit in corpore, siue bonum fuerit siue malum, oportet nos diem extreme messionis misericordie operibus prevenire, nam qui parce seminat, parce et metet et qui seminat in benediecio- nibus, de benediecionibus et metet vitam eternam. Sane cum eccle- sia saneti Stephani prothomartyris in Probstorf Patauiensis dyocesis

20*

308

propter seuiciam Comanorum grauiter sit destructa pariter et col- lapsa, ita quod sine sumptuoso opere non valeat reparari, et eidem ecclesie proprie non suppetant facultates, vniuersitatem vestram affectuose requirimus et rogamus in remissionem vestrorum vobis peccaminum in iungentes, quatenus elemosinas de bonis a deo uobis eollatis in sub(si)dium et reparacionem prefate eeclesie velitis feliciter erogare, vniuersis vero qui ad fabricam ipsius ecclesie manum por- rexerint adiutricem, quadraginta dies criminalium de iniuncta ipsis penitencia misericorditer relaxamus, Ad hoc nostrum prebemus con- sensum, ut reuerendi patres domini episcopi suas possint ad dicte ecclesie indulgencias subsidium condonare. Datum Wienne, anno

domini M. CC. LXX., IL kalendas Februarii. |

Orig. Pgt, anghyt Sigel ausgerissen, im Gedenkbuche der Pfarre Probstdorf eingeklebt.

283.

1270, 1. Febr, Wien. Bischof Konrad von Freising beurkundet die

Bedingungen, auf welche hin er unter genannter Bürgschaft in seinem | Zwiste

mit Ritter Konrad von Lack und den Erben weiland des Amtmannes Wernher daselbst sich verglichen habe.

Nos Ch. dei gratia Frisingensis episcopus notum facimus pre- sencium inspectoribus vniuersis tam presentibus quam futuris, quod cum inter nos ex vna parte et dominum Ch. militem de Lok nec non heredes quondam Wernheri offieialis nostri in Lok ex altera orta esset super certis articulis materia questionis, ad tollendum omnem rangorem quem ipse habuimus eontra ipsos, promiserunt in manus nostras fide data uice sacramenti idem dominus Ch. miles de Lok | pro se et heredibus prenotatis et magister Heinricus canonicus ecelesie nostre, necnon dominus Nicolaus et dominus Grifo milites de Reutenberch nomine fideiussionis, quod idem Ch. miles et heredes predieti condiciones obseruabunt firmiter subnotatas, primo prefati heredes nulla racione contrahent matrimonium extra potestatem ecclesie Frisingensis nisi hoc de nostra processerit voluntate, nec iidem heredes nec predictus Ch. aliquod ius in nostris castris aut in nostris munieionibus sibi presument vendicare, nec aliquod odium uel rangorem habebunt uel concipient specialiter contra ipsos qui ex

309

mandato nostro ipsas nostras municiones inhabitabunt. Ad hoc pre- dietus C. miles et heredes vniuersos homines suos proprios de nostris prediis et colonis tenebuntur remouere. Restituet etiam sepedietus Ch. miles de Lok priuilegium patriarche Aquilegensis ad manus nostras quod datum fuit super ipsius C. heredibus diuidendis cum ecclesia Frisingensi. Promiserunt insuper pretaxati magister. H. eanonieus eeclesie nostre nec non Nicolaus et Grifo milites de Reu- tenberc quod ipsi adiuneto eis quarto quem voluerint, omnem litem omnemque questionem que super bonis quondam Wersonis uel aliis inter nos et prefatum Ch. suosque heredes vertitur, uel per amorem uel per iusticiam quando super hoe ipsos requisierimus, complana- bunt. Et in huius promissionis et fid(e)iussionis perenne testimonium presentem cedulam conscribi iussimus nostri et predietorum militum sigillorum munimine roboratam. Datum Wienne, anno domini M. CC. LXX., kalend. Februarii.

Orig., Pgt., fünf anhgde. verletzte Sigel, k. Reichsarchiv zu München; ebend. Cod. 191, f. A; Meichelbeck 1I,/2, 66, Nr. 104.

28A.

1270, 2. Febr., Wien. Bischof Konrad von Freising übertägt alle durch den Tod Herzog Ulriche von Kürnthen freigewordenen Lehen seines Bisthums an König Otakar von Böhmen.

Nos Chunradus dei gratia Frisingensis episcopus tenore pre- sentium protestamur, quod vniuersa feoda que per mortem domini Viriei ineliti dueis Karinthie et domini Carniole bone memorie nobis et eeclesie nostre vacauerunt, domino Otakaro serenissimo Bohemo- rum regi, duci Austrie, Karinthie et Stirie ac marchioni Morauie dominoque Carniole et Marchie et suis heredibus de bona et libera voluntate contulimus in perpetuum iure feodi possidenda, considera- tione prouida attendentes defensionis et commoditatis fruetum que ab eodem nostre in futurum ecclesie poterunt prouenire, et ipse dominus rex vniuersa iura et libertates eeclesie nostre in aliis pre- diis ad ecclesiam nostram pertinentibus nobis integraliter obseruabit. Vt igitur huiusmodi nostra collatio robur optineat firmitatis, prefato domino regi damus prefatas lifteras sigilli nostri munimine roboratas testibus presentibus subnotatis qui sunt venerabiles patres domini

310

Berhtoldus Babenbergensis, Petrus Patauiensis, Ditricus Gurcensis, Bruno Olmucensis ecclesiarum episcopi, Minhardus et Albertus comi- tes Gorieie et Tyrolenses fratres, comes Vl. de Hevnburch, comes Vl. de Sternberch, comes Friderieus de Ortenburch, ... comes de Orlemunde, .... comes de Swarcenburch, .... comes de Hohen- stein, Heinricus comes de Hardekke, comites Heinrieus et Bernhar- dus de Pfannenberch, Cmilo de Brimawe, Purchardus marschaleus Bohemie, Hartlibus eamerarius Morauie, Otto camerarius de Perh- toltstorf ia Austria et Otto de Haselawe, Kadoldus de Waehinge, Rapoto de Valchenberch, Heinricus de Havnuelde, de Stiria Vlricus de Liehtenstain et Otto filius suus, Wuluingus de Stubenberch, de Karinthia Wilhelmus de Chreich, Cisilo pincerna Karinthie, Otto de Volchenmareht, de Carniola Gebhardus de Lilinbereh, Ortolfus de Gurehueld, Chunradus de Lok, Chunradus dietus Galle et alii quam- plures fidedigni. Actum in Wienna, anno domini M. CC. LXX., quarto nonas Februarii.

Orig., Pgt., anhgdes. Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien; Font. rer. Austr. II/1, 105, Nr. 91.

285.

1270, 2. Febr., Wien. König Otakar reversirt gegen Bischof Konrad von Freising betreffs der ihm übertragenen, nach Absterben Herzog Ulrichs von Kärnthen freigewordenen freising. Lehen in Krain.

Nos Ottakarus dei gracia Boheinie rex dux Austrie, Styrie et Karinthie, marchio Morauie, dominus Carniole et Marchie vniuersis notum facimus tam presentibus quam futuris, quod reuerendus in Christo pater et dominus Chvnradus venerabilis Frisingensis ecclesie episcopus vniuersa feoda que sibi et ecclesie Frisingensi vacare ceperunt per mortem domini Vlriei karissimi anunculi nostri bone memorie quondam illustris ducis Karinthie et domini Carniole et Marchie, nobis et heredibus nostris in perpetuum feodali tytulo con- tulit possidendam, consideracione prouida considerans et attendens defensionis et commoditatis fructum que a nobis vel nostris heredibus sibi et ecelesie Frisingensi in futurum poterunt peruenire. Nos vero versa vice vniuersa iura et libertates ecclesie Frisingensis in aliis et hiis prediis ad ipsam ecclesiam pertinentibus eidem domino episcopo

311

et suis sueeessoribus integraliter promisimus obseruare. In cuius rei testimonium et ad perpetuam memoriam prefato domino episcopo-et suis successoribus dedimus presentem paginam nostrorum sigillorum munimine roboratam, testibus qui aderant, subnotatis qui sunt venera- biles in Christo patres et domini Perhtoldus Babenbergensis, Petrus Patauiensis, Theodrieus Gurzensis, Bruno Olomuncensis ecclesiarum episcopi, Menhardus et Albertus fratres comites Guricie et Tyro- lenses, Friderieus comes de Ortenburch, Vlricus comes de Stern- bereh, Pernhardus et Hainrieus comites de Phannenberch, Otto comes de Orlamunde, Gvntherus comes de Swarzenburch, Heinricus comes de Hardeke, de Bohemia Zmilo de Prumowe, Vlricus de Noua domo, Babarus de Straconiz, Vlricus de Turrenholz, Burchardus de Chlingenberch marscaleus Bohemie, de Morauia Hartliebus camera- rius, Bznata dapifer, de Austria Otto camerarius de Perchtolfstorf, Otto de Hazlaw, Fridericus de Lengenpach, Heinrieus de Hawenvelt, Rapoto de Valchenberch, Radolfus de Wechingen, de Styria Vlricus de Leihtenstain (1) et Otto filius suus, de Karinthia Wilhelmus de Chrech, Cyzlo pincerna Karinthie, Otto de Vochenmach (!) et alii quamplures fide digni. Actum et datum Wienne, anno domini millesi- mo CC. LXX., IIII. nonas Februarii.

Cod. 191, f. 42’, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II./2, 71.

286.

1270, 3. Febr;, Wien. König Otakar befiehlt seinen sämmtlichen Amtleuten in Steiermark die gerichtsherrlichen Rechte des -Biethums Freising auf dessen Gütern daselbst zu wahren.

Ottacharus dei gracia rex Bohemie, dux Austrie, Karinthie et Styrie, machio (!) Morauie, dominus Carniole et Marchie vniuersis iudieibus prouincialibus et aliis iudicibus et officialibus per Styriam constitutis graciam suam et omne bonum. Cvm reuerendus in Christo pater dominus Chvnradus venerabilis Frisingensis episcopus amicus noster karissimus hane graciam et libertatem habuerit ab antiquo et etiam eandem iain de nouo optinuerit et renouari pecierit coram nobis, quod nullus prouineialis iudex siue iudex alius quicunque in bona, possessiones et homines ipsius domini episcopi iudicium aliquod debeat exercere, sed ab ipso domino episcopo et suis officialibus id

312

est primitus repetendum, vobis vniuersis et singulis mandamus firmi- ter precipientes nostre gracie sub optentu, quatenus nullus vestrum de bonis, possessionibus et hominibus dicti episcopi iudicium aliquod sibi debeat assumere vel vendicare, nisi forte a dicto episcopo et suis officialibus querelantibus foret iusticia denegata, tune primo si pro- batum fuerit, licebit nobis vestrum iudieium exercere, cauendo arcius ne quicquam per vos contra prefatum episcopum et suos indebite at- temptetur. In euius rei testimonium prelibato episcopo et suis pre- sentes damus nostri sigilli munimine roboratas. Datum Wienne, anno domini M. CC. LXX, III. nonas Februarii.

Cod. 191, f. 42, k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck 1L/2, 67, Nr. 105.

Vom gleichen Tage bringt Meichelb. IY./2, 70, Nr. 114, einen Auftrag Otakars an seine Amtleute u. s. w. „per Austriam", der Wort für Wort mit obiger Urkunde identisch ist und in Cod. 191, f. 21’ enthalten ist.

287.

1270, 8. Juli, Ibbs. Adt Ortoif von Melk theilt dem Landschreiber S. von Österreich den Schiedespruch mit, welchen er betreffs der Burg Randeck zwischen Bischof Konrad von Freising und Alheit, Witwe Engelschalks von ' Reinsberg gefällt hatte.

Viro disereto et amico speciali S. serenissimi domini regis Boemie scribe per Austriam Or. miseracione diuina abbas monasterii Medlicensis sinceram in domino voluntatem. Noueritis quod cum nos ex mandato domini nostri serenissimi regis Boemie presideremus ad cognoscendum in eausa que uertitur inter dominum Ch. venerabilem episcopum Frisingensem ex una parte et dominam Al. viduam quon- dam Eng. de Rinsberch ex altera super castro in Randekke et posses- sionibus attinentibus eidem, prefata vidua eoram nobis die sibi prefixo nolente eomparere, predietus episcopus Frisingensis per sentenciam obtinuit coram nobis ex relacione et testimonio de vicinia meliorum, quod predictum castrum in Randekke et possessiones attinentes eidem eum omnibus aliis feodis que dictus Eng. tenuit ab ecclesia Frisingensi, sunt ad eandem Frisingensem ecclesiam deuolute. Vnde eum prefatus dominus rex nobis dederit suis litteris in mandatis, ut eandem sentenciam uobis destinaremus nostris seriptis, presentem paginam uobis duximus destinandam cum vniuersis nominibus testium

313 qui super huiusmodi negotio iurati et uice sacramenti testimonium perhibuerunt eoram nobis. Testes autem sunt hii, Marquardus de Zinzendorf, Al. de Schorvnberch ?), Otto de Pein, Otto de Chorn- paeh, Marquardus dictus Prevhafen, Purchardus de Wasen, Vlricus de Lushennich?), Otto de Vihdorf, Hermannus de Herbotendorf*) milites, item Heinrieus de Svmberowe, H. de Schonenliten, Otto de Pein*), Otto de Linzendörf, Ekk. de Vihdorf, Otto de Yeheniz 5), Otto dietus Haesib, Rugerus de Lohe, Ivbart de Perwinstorf, Hein- rieus de Luhsenich, Dietrieus de Prante), Levpoldus dietus Vaerel, Eberlo de Wintsperch et alii quamplures de vicinia fide digni. Datum et acetum aput eeclesiam in Ybs”), anno domini M. CC. LXX., pro- xima tereia feria ante festum beate Margarete 9).

Zwei Orig., Pgt., Sigel anghgt., k. k. geh. Haus., Hof- und Staatsarchiv zu Wien; dann Cod. 191, f. 25/, k. Reichsarchiv zu München und ebend. f. 47’ in kürzerer Fassung; letztere bei Meichelbeck II/1, 73.

288.

1270, 13. Juli, Brünn. König Otakar von Böhmen, Herzog von Österreich,

befiehlt dem Österreichischen Landschreiber Sidelin, len Bischof Konrad von

Freising in den Besitz der ihm gerichtlich zugesprochenen Burg Randeck . zu setzen.

Otakarus dei gracia rex Bohemie; dux Austrie, Styrie et Karin- thie, ınarchio Morauie,: dominus Carniole et Marchie Sidelino seribe per Austriam graciam suam et omne bonum. Cvm dilectus amicus noster dominus Ch. venerabilis episcopus Frisingensis castrum in Randekke cum possessionibus attinentibus?) eidem obtinuerit per senteneiam coram abbate Medlicensi sibi super hoe negocio auditore specialiter deputato, volumus et mandamus tibi firmiter et districte, quatenus prefatum episcopum vel proeuratorem ipsius in ipsius castri et possessionum earundem auctoritate nostra inducas in corporalem

Varianten des 2. Orig. 1 Schornberch; 2 Lohsenich; 3 Herbortendorf 4 die letzten drei Namen fehlen ganz; 5 Giesenich; 6 dieser Name fehlt; 7 in ecelesia. aput Ybs; 8 nach Datum noch presentibus et testimonium perhibentibus domino H. de Svmberow et domino Her. de Schonenliten. ® Cod. attinenciis.

314

possessionem ipsumque induetum contra omnes rebelles et contra- dictores tuearis et defendas. Datum Pr?nne, III. idus Julii.

Cod. 191, f. 59, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II./2, 102, Nr. 170. |

289.

(1270), 14. Juli, Brünn. König Otakar von Böhmen, Herzog von Öster- reich befiehlt dem Landschreiber Sidelin den Bischof Konrad von Freising im ungestörten Besitze seines Gutes Ollern zu schützen.

Otacharus dei gracia rex Bohemie, dux Austrie, Styrie et Karin- thie, marchio Morauie et dominus Carniole et Marchie Sidelino seribe Austrie graciam suam et omne bonum. Conquestus est nobis dilectus amieus noster dominus Chunradus venerabilis episcopus Frisingensis, quod Fridericus dapifer de Lengenbach *) et Fridericus de Maurbach et quidam alii ipsum in predio sue in Alarn videlicet in nemore, in pascuis et in viis publicis vti iure debito non permittunt. Cvm igitur prefatum episcopum in predicto predio omni libertate gaudere veli- mus atque iure, volumus et mandamus firmiter precipientes, quatenus idem predium in Alarm prefato episcopo nostro nomine manuteneas et defendas, non permittens ipsum ab aliquibus ibidem contra iusticiam pregrauari sieut nostram diligis graciam et fauorem. Datum apud Brünne, pridie idus Julii.

Cod. 191, f. 31', k. Reichsarchiv zu München; Oberbair. Arch. III. 278.

290.

1970, 27. Juli, Lack. Die Gebrüder Gerloch und Friedrich von „Hertenberch“

versprechen dem Bisthume Freising Genugthuung wegen einer Ohrfeige, welche

thr Diener Ulrich, genannt Schrabaz, einem bischöflichen Unterthan zu Lack gegeben hatte.

Nos Gerlochus et Fridericus fratres de Hertenberch presentibus profitemur et scire volumus vniuersos presencium noticiam habituros, quod nos pro alapa quam Viricus dietus Sehrabaz famulus noster in

] Cod. hat „Zengenbach“.

315

- foro Lok dedit homini eeclesie Frisingensis, ad manus magistri Hein- Fiei seribe Karinthie, Carniole et Marehie fide data promisimus exhi- bere satisfactionem debitam et condignam, et vt hoe promissum finaliter compleamus operis per effectum et ne etiam deinceps occa- sione huiusmodi exeessus vniuersis hominibus vel alicui hominum diete eeclesie per nos vel per nostros homines dampnum sev graua- men aliquod inferatur, ecce vniuersa bona que G. pater noster pie memorie domino Ch. quondam episcopo Frisingensi propter quosdam excessus quos contra eum fecerat, libere resignarat et ab ipsius manibus in feodum recepisse dinoscitur, denuo pro emenda auctori- tate presencium taliter obligamus, videlicet vt si prout superius ex- pressimus, per nos uel per nostros dampnum aliquod inferatur hominibus ecclesie supradicte, eadem feoda ipso facto vacancia ad manus prelibati domini episcopi uel suorum successorum sint libere

. deuoluta. In huius rei perenne memoriam presentes conseribi fecimus

et nostri sigilli munimine roborari, testibus presentibus subnotatis, videlieet domino Ortolfo de Priseke, Griffone de Reutenberch, Vlrico et Chvnrado de Waldenberch militibus, Lienhardo et Georio de Gvtenberch, Minhardo de Hohenowe, Wilhalmo, Engelberto et Hilt- prando notariis et aliis quam pluribus fide dignis. Datum in Lok, anno domini M. CC. LXX., proximo die Dominico post festum beati Jacobi apostoli.

Cod. 191, f. 10, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck I1./1, 73.

291. -

(1270, nach Juli, .....) König Otakar trägt dem österreichischen Land- schreiber Sidelin auf, den Spruch des Abtes von Mölk für Bischof Konrad von Freising betreffs Randecks auszuführen.

Otakarus dei gracia rex Bohemie, dux Austrie, Styrie et Karin- thie, marchio Moreuie, dominus Carniole et Marchie Sidelino scribe per Austriam graciam suam et omne bonum. Cum dilectus amieus noster dominus Chvnradus venerabilis episcopus Frisingensis castrum in Randekke cum suis attinenciis et possessionibus spectantibus ad ilud obtinuerit per sentenciam coram abbate Medlicensi auditore a nobis super illo negocio deputato, licet tibi prius super hoc direxeri- mus scripta nostra, iterato iniungimus tibi firmiter et mandamus,

316

quatenus predietam sentenciam quam dietus abbas tibi in suis litteris declarauit, mandare non differas execucioni inducens auctoritate nostra predictum episcopum vel procuratorem ipsius in corporalem possessionem bonorum eorundem ipsumque inductum contra omnes rebelles pro uiribus in iure suo manuteneas et defendas.

Cod. 191, £. 25, k. Reichsarchiv zu München ; Meichelbeck II/1, 73.

292.

1270, 26. Oct., Wien. Bischof Peter von Passau entscheidet den Streit stwischen Euphemia von Potendorf und Bischof Konrad von Freising betreffe der Kirche zu Hörnstein zu Gunsten des letzteren.

Nos Petrus dei gratia ecclesie Pataviensis episcopus scire volumus presentium quoslibet inspectores, quod cum in eausa que inter nobilem dominam Offemiam de Potendorf et heredes eius ac . Fridericum clerieum ex vna parte et reverendum in Christo patrem Ch. Frisingensem episcopum et magistrum Vlrieum illustris regis Boemie prothonotarium ecclesie nostre canonicum ex altera super ecclesia in Herrantstain vertebatur, dilecto in Christo fratri F. abbati Gerstensi commiserimus vices nostras idemque abbas in eausa eadem rite processerit et canonice ac diffinitivam sentenciam pro reverendo in Christo patre domino Frisingensi episcopo ac magistro Vlrico supradictis tulerit iuris ordine obseruato, nos processum huiusmodi de prudentum virorum consilio et precipue venerabilis in Christo . patris domini W. Secoviensis episcopi tunc Pataviensis decani exami- natum diligentius approbantes, predictam sentenciam eonfirmauimus et tenore presentium confirmamus, ad sepedicti Frisingensis episcopi eiusdem ecclesie pätroni presentacionem eanonicam predicto magistro Vlrico eeclesiam in Herrantstain predictam iure ordinario conferendo et ipsum mittendo per dilectum in Christo Rudlibum in Spangberch decanum in possessionem illius tanquam pastorem legittimum corpo- ralem. In cuius rei testimonium presentes litteras sigillo nostro ipsi magistro Vlrieo dedimus corfimunitas, presentibus testibus domino W. venerabili episcopo Sekoviensi tunc Pataviensi decano, domino Ditrico decano Medlicensi, Alberto seriba nostro, Hainrico seriba de Wienna, Wernhardo notario, Chunrado plebano de Grillenperg, Ottone, Hain-

317

rico, Chunrado layeis et aliis fide dignis. Datum in Wienna, anno domini M. CC. LXX., VII. kalendas Novembris.

Orig. Pgt., anhgdes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien; Fontes rer. Austriae, II/1, 116, Nr. 102.

N 293.

1272, 19. März, s. Veit. Albert von Zeisselberg stellt dem Bischofe Konrad von Freising Sicherheit bezüglich der künftigen Haltung zweier Leute , welche der Bischof zu Lack in Haft hielt.

Ego Albertus de Ceyselberch notum facio vniuersis tam presenti- bus quam futuris, quod dominum Chvnradum de Schranchpim et me ipsum obligo et nichilominus super me specialiter recipio promittendo data fide vice sacramenti in manus magistri Heinrici venerabilis prepositi Werdensis, quod a supano et eius socio qui apud Lok eaptiuati detinentur, nunquam malum uel dampnum aliquid irrogabi- tur ecelesie Frisingensi aut suis hominibus vbicunque fuerint consti- tuti, simili modo nee de castris Greyffenvels et Newenburch gravamen uel dampnum eidem ecelesie et suis hominibus pro eadem causa vn- quam aliquo tempore inferetur. Insuper me obligo per presentes, quod statim in adventu domini Chunradi venerabilis episcopi Frisingensis in Karinthiam ipsius domini episcopi intrabo curiam, nunquam exitu- rus donee dicti captiuati si fuerint a vinculis enodati, obtinebunt ipsius episeopi gratiam et fauorem, quod si non fecero, debeo et teneor eos detencioni pristine resignare. Acta sunt hec anno domini M. CC. LXX. IL, apud sanetum Vitum, XIII. kalend. Aprilis.

Orig., Pgt., anhgdes. verletzt. Sigel, k. Reichsarchiv zu München; ebend. Cod. 191, f. 12'; Meiehelbeck 1L/2, 69, Nr. 111.

294. ' ;

(1272), 25. Mai, Padua. Cuniga, Witwe nach Ritter Tyso „de Campo eancti Petri“ und ihr Sohn Tyso benachrichtigen Bischof Konrad von Freising von der Belehnung mit Godego für den Letzteren und danken ihm dafür.

. Uenerabili ae reuerendo in Christro patri domino suo intima semper deuocione colendo domino Chunrado dei gratia ecclesie

318

Frixigensis episcopo dignissimo Cuniga relieta olim magnifiei militis domini Tysonis de Campo sancti Petri ét mater Tysonis nouelli quon- dam domini Tysonis filii ipseque Tyso eius filius reuereneias subditas et deuotas. Ecce paternitati uestre tenore presentis faeimus mani- festum, quod prudens reuerendus uir dominus Albertus de Euna !) ecclesie uestre Frixigensis canonicus iuxta mandatum sibi commissum per uestras patentes literas me Tysonem predictum olim domini Tysonis filium de Gudieo eiusque pertinent(iis), iuribus et ap- pendieiis iure feudi proud (!) quondam bone memorie pater meus in- uestitus olim fuerat habueratque et possederat, inuestiuit debitumque fidelitatis iuramentum audiuit solempniter et suscepit. Insuper ego Tyso nouellus supradictus recognoseo presentibus, me debere ser- uare fidelitatem domino meo episcopo Frixigensi sicut uasallus domino suo tenetur et nichilominus seruicia sibi impendere eitra montes se- eundum quod in instrumentis continetur super hoe confectis, quod- que etiam illud quod pro feudi recognicione nuncii nostri promiserant, in numerata pecunia plene et integre habuit et recepit. Grates igitur agentes vberrimas digno patri nos non modo ad que iure fidelitatis promisse astringimur, sed ad tantum maiora quantum nos semper et nostri tollerare possimus, offerimus uobis uestreque ecclesie et successoribus obligatos, |

Datum Padue, die vigessimo quinto mensis Madii, XV. indictione.

Orig., Pgt., mit anhgd. schönem Sigel der Frau, k. Reichsarchiv zu Mün- chen; Meichelbeck II./2, 69, Nr. 112.

295.

1273, 5. April, Zeiring. Bischof Konrad von Freising verleiht dem Kloster Admont ein Haus ın der Neustadt zu Waidhofen und befreit es von allen grundherrlichen Steuern.

Nos Chvnradus dei gratia Frisingensis episcopus notum esse uolumus presencium inspectoribus vniuersis, quod eum Chvnradus dietus Kriveher tune ciuis fori nostri in Waeidhouen quandam domum eum.area sita in foro nostro Waeidhouen in loco qui dieitur Ciuitas noua, iuxta portam que ducit uersus Amsteten, quam

] Vielleicht Enna ? :

319

domum idem Chvnradus iure quod dicitur purchrecht, tenuit et possedit a nobis, ad manus nostras libere resignauit, nos ob merita et dilectionem venerabilis in Christo domini Al. abbatis et di- lectorum in Christo fratrum monasterii Admontensis eandem domum eum area iure predieti fori nostri quod dieitur purchrechtt), ipsi abbati et conuentui Admontensi perpetuo contulimus possidendain sub hae forma, ut nulles idem abbas uel eonuentus stevras uel censum aliquem ipsa domu vel area nobis vel nostris suc- cessoribus inposterum persoluere teneantur, biis saltem exceptis que pro communi necessitate predicti fori nostri et pro reparatione poncium vel viarum et aliarum necessitatum ingruencium pro tem- pore necessaria fuerint vel etiam oportuna, in quibus inquilinus eius- dem domus uel ipsi pro eo cum aliis ciuibus predicti fori nostri eontribueionem debitam facient sieut decet, et nos inquilinum ipso- rum quem ibidem pro suo beneplacito instituerint, in nostram reci- piemus graciam specialem. In euius tradicionis notre perhenne testimonium presens seriptum predictis abbati et conuentui tradi- dimus nostri sigilli munimine roboratum. Datum apud Zirik, anno domini M. CC. LXX. tercio, nonis Aprilis.

Aus Orig. ehmals zu Admont in Abschr. des st. Landes-Archives zu Graz; aus fehlerhaft. und unvollständ. Codex abgedr. Jahrb. f. L.-Kunde von Nieder- Österr. I. 96, Nr. 21.

296.

1273,19. April, Innichen. Graf Albert von Görz und Tirol fordert alle seine Leute auf, den Bischof (Konrad) von Freising auf der Reise zu thm unbehelligt ziehen zu lassen.

Al. comes Goryeie et Tyrolensis et. ecclesiarum Aquilegensis, Tridentine et Brixinensis aduocatus vniuersis amicis et fidelibus suis salutem et plenitudinem omnis boni. Quia dilectum dominum et ami- eum nostrum venerabilem episcopum Frisingensem inuitauimus dili- genter babentes neccessario sibi loqui, vniuersitatem vestram requi- rimus et rogamus omni diligencia et effectu, vt in nullo ipsum ledere

1 Irrig perchrecht.

320

presumatis, sed sibi et omnibus secum venientibus exhibeatis omnem quam potestis, reuerenciam et honorem tanquam illud nobis persona- liter faceretis, siquis vero secus faceret, nobis reputaremus illatum. Datum in Inticena, anno domini M. CC. LXX, IIL, XIII. kal. Maii.

Cod. 191, f. A8', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II./2, 71, Nr. 115.

397.

1273, 25. Oct., Laibach. Ulrich von Hasbach, Landeshauptmann in

Krain, beurkundet, dass Grifo, Konrad von Lack u. a. Genannte sich dem

Bischofe Konrad von Freing für Leonhard von Gutenberg im Betrage von 200 Mk. Laibacher Münze verbürgt hätten.

Nos Vlricus de Habspach capitaneus Carniole et Marchie notum facimus vniuersis presencium noticiam habituris, quod viri disereti domini Grifo, "Chvnradus de Lok, Chvnradus Gallo et Engelochus (!) de Walde oceasione captiuitatis Lienhardi de Gvtenbereh sub pena ducentarum marcarum Laibacensis monete domino nostro Chvnrado venerabili episcopo Frisingensi coram nobis constituti fideiussoriam prestiterunt caucionem.pro eo, quod ipse Lienhardus a curia eius- dem domini nostri episcopi non debet recedere sine sua licencia speciali, hoc etiam adiecto quod dietus Lienhardus perpetuam amici- eiam que vulgo vrue dicitur, pro se et omnibus amicis suis prefato domino nostro episcopo ac vniuersis suis seruitoribus et ministeria- libus ecelesie Frisingensis sub perieulo amissionis aliarum ducenta- rum marcarum pro quibus etiam memorati viri fideiusserunt, inui- olabiliter obseruare tenebitur sicut decet, alioquin dieti fideiussores in pena vel penis sepe dicto domino episcopo tenebuntur ita si forte prelibatus Lienhardus uel sui amici in vno vel alio articulo predictorum excesserint quemadmodum est expressum. Datum Lai- baei, anno domini M. CC. LXXIIL, VII. exeunte Octobre.

Cod. 191, f. 14, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II. P, 11, Nr. 116.

321

298.

1273, 13. Nov., Lack. Bischof Konrad von Freising beurkundet, dass

Rüter Rüdeger, Amtmann zu Innichen, gewisse von ihm verpfändete Liegen-

schaften zurückgestellt und dass die übrigen zu dem alten Pfandbetrage von 470 Pfad. Veroneser Pfennigen ihm versetzt blieben.

Nos Chvnradus dei gracia Frisingensis episcopus notum esse volumus presencium inspeetoribus vniuersis, quod eum Rudgerus miles officialis noster in Intiea quasdam possessiones nostras in officio suo pro quadringentis et septuaginta libris Veronensium par- uulorum obligatas sibi a nobis nomine pignoris ad suos vsus diucius tenuisset, idem zelo motus iustieie ex consilio deliberato quasdam ex ipsis possessionibus dimisit libere nostris vsibus absolutas, videlicet duas hvobas in Ratesperch soluentes in prouentibus annuis viginti- quatuor libras Veronensium paruulorum, vnam hubam in Viersach decem libras Veronensium paruulorum et tredecim shót soluentem annuatim, neenon dimidiam hubam que dicitur des Zandes hub sol- uentem sex shót et dimidium et quinque libras Veronensium paruu- lorum, item vnum molendinum in Niderndorf et quoddam predictum in Meilstat, que soluunt vi libras Veronensium paruulorum annuatim, item vnum quartale apud Niderndorf quod eidem pro quindecim libris paruulorum Veronensium fuerat specialiter obligatum, alias autem possessiones subscriptas quas eum premissis possessionibus tenuerat nomine pignoris obligatas, que tamen in prouentibus annuis quinqua- ginta libras Veronensium paruulorum non excedunt, tamdiu de nostra liceneia vna eum heredibus suis pro suis vsibus possidebit, donee summa quadringentarum et septuaginta librarum Veronen- sium paruulorum per prouentus earundem possessionum in totum de anno in annum fuerit euacuata, ita quod singulis annis prefato debito quinquaginta libras Veronensium paruulorum tenebitur defal- eare, Quo debito quadringentarum et septuaginta librarum in totum vt pretactum est, euacuato, eedem possessiones ad ecclesiam nostram libere reuertentur. Svnt autem hec possessiones quas tenebit pro debito prenotato, due svai(ge apu)t Intieam valentes in easeis tri- ginta libras Ver(onensjum) paruul(orum annuatim et) molendinum ibidem (quod soluit sex poreos maiores et duos minores) valentes

Fontes. Abth. II. Bd. XXXI. 21

322

(quinque libras et dimidiam Veronensium paruulorum) et molen- dinum in Virsach (quod soluit tres libras et dimidiam Veronensium quouis anno et ad) hee quinque poreos maiores et quatuor minores in Hof et aput molendina in Grats valentes nouem libras et dimidiam Veronensium, quos poreos eidem de nouo ad complementum quin- quaginta librarum Veronensium duximus obligandos. Preterea nos ad peticionem et instanciam prefati R. hane eibi concessimus graciam specialem, vt minores decimas aput Inticam teneat et possideat pro suis vsibus de nostra licencia tempore vite sue, ita tamen quod per huiusmodi nostram concessionem nec pauperibus, nec capitulo Iticensis ecclesie, nec granario nostro, nec in hiis que ad coquinam nostram consueuerunt ministrari, aliquot debeat preiudieium gene- rari. Acta sunt hec anno domini M. CC. LXXIIL, ydus Nouembris aput Lok. In cuius rei testimonium presentem cedulam nostri et pre- fati Rudgeri sigillorum voluimus munimine roborari.

Cod. 191, f. 11, mit durch Feuchtigkeit verblassten Stellen, ergünzt aus Meichelbeck IL/2, 71, Nr. 117; k. Reichsarchiv zu München.

299.

1263, 14. Nov., Lack. Heinrich von Schürfenberg stellt gegen Bezahlung der Pfandsumme die ihm versetzten Orte ,Stgendorf* und „Rvedliebessiez“ an Bischof Konrad von Freising zurück.

Ego Heinrieus de Saerfenberch notum esse cupio vniuersis ad quos peruenerit presens scriptum, quod cum ego villas in Sigendorf et Rvedliebessiez eum aliis possessionibus quas quondam Perhtoldus de Loggewitz a Frisingensis ecclesia tenuit in feodum :nomine pignoris, pro quinquaginta marcis Landestrostensium denariorum a reuerendo domino Chvnrado Frisingensi episcopo pro meis vsibus tenuissem diucius obligatas, idem dominus episcopus de eadem summa pecunie michi plenarie satisfecit, quo protextu et occasione predictas villas sev possessiones provt eas. tenui et possedi nomine pignoris, prelibato domino episcopo et eeclesie Frisingensi dimisi absque omni condi- eione integraliter absolutas, tenore presencium protestando me nichil iuris habere de cetero vel heredes meos in possessionibus prenotatis. In euius rei testimonium presentem cedulam mei sigilli munimine volui roborari. Acta sunt hee anno domini millesimo CC. LXX tercio,

323

XVII. kal. Decembris apud Lok. presentibus testibus subnotatis H. venerabili preposito Isinensi, magistro Hermanno notario curie Fri- singensis et magistro Vl. et domino Willehelmo notario, Johanne Suanone et Jacobo genero ipsius et aliis quampluribus testibus fidedignis.

Orig., Pgt., anghgtes. Sigel abgeschnitten, k. Reichsarchiv zu München; ebend. Cod. 191, f. 13; Meichelbeck II/2, 72, Nr. 118.

300.

1978, 20. Nov., Lack. Bischof Konrad von Freising verleiht dem Priester Gotfrid, Vicar zu Lack, dessen Töchtern Margareth und Katherina, dann deren Mutter Golderun eine Hube bei Lack.

Nos Chunradus dei gracia episcopus ecclesie Frisingensis notum esse volumus preseneium inspectoribus vniuersis, quod nos 'Gotfrido sacerdoti vicario in Lok quem propter sua merita fauore prosequimur speciali et duabus suis filiabus Margarete videlicet et Katherine, neenon matri earundem Golderune mansum unum situm apud Lok quem nune excolit quidam Vrbanus nomine et pueri fratris eiusdem, concessimus et locauimus ad annuum eensum videlicet quadraginta denariorum Laybacensium perpetuo ex colendum,golen- tes ut quamdiu predietus eensus quadraginta denariorum Laybacen- sium fuerit officiali nostro a predictis omnibus uel altero ipsorum superstite annis singulis persolu(i)tur, tamdiu ipsum mansum uel emnes uel "quicunque ex ipsis superstes fuerit, teneant et exco- lant pro sue libito voluntatis, nec quiequam ab ipsis uel ab aliquo ipsorum extra ordinem nomine stevre uel exaccionis cuiuslibet pre- textu eiusdem hube in posterum exigetur, nisi census quadraginta denariorum Laybacensium prenotatus. Adicimus etiam, vt quamdiu eandem hubam uel mansum tenuerint uel excolunt, in pratis, pascuis et siluis, quemadmodum alii homines prediorum nostrorum pro se et suis animalibus habeant eommunionem. In cuius rei testimonium presentem cedulam conseribi iussimus et nostri sigilli munimine roboratam (!). Datum apud Lok, anno domini M. CC. LXX. tercio, XII. kalendas Decembris, presentibus testibus subnotatis, Wilhelmo notario nostro in Lok, Martino officiali nostro, Wolfoldo precone, Hermanno nuncio et aliis viris quampluribus fidedignis.

Cod. 191, f. 130, k.Reichsarchiv zu München; Meichelbeek 1I/2, 73, Nr. 119.

21* ®

324

301.

1973, 31. Dec., Brünn. König Otakar bestátiget die Gerichtsfreiheiten des Freisinger Hofes zu Wien, dessen Bewohner und Unterthanen und trägt seinen Beamten sämmtlich auf, diese zu wahren. -

O. dei gracia Bohemie rex, dux Austrie, Styrie et Karinthie, marchio Morauie, dominus Carniole, Marchie, Egre ac Portusnaonis vniuersis preseneium notieiam habituris salutem cum plenitudine omnis boni. Cvm libertates et iura domus venerabilis episcopi Frisin- gensis site in Wienna et dotis capelle domus eiusdem publicis in- strumentis domini Friderici quondam ducis Austrie bone memorie priuilegiata a nobis et a nostris affectemus illesa in omnibus et per omnia conseruari, volumus et singulis nostris seribis, officialibus, iudieialibus (!) ae aliis proeuratoribus qui pro tempore fuerint, sub optentu gracie nostre damus strieto strictius in mandatis, quatenus easdem libertates et iura per dicti F. priuilegiorum indieia diete doti ac domui sie tradita et concessa modis omnibus quibus possint ser- uare studeant inconeussa, summopere precauendo ne homines resi- denteg in eadem dote occasione aliqua trahantur in iudicium eoram ipsis uel aliquo ipsorum aut alias molestentur exactionibus indebitis ab hominibus uel aliis subditis eorundem, sed permittatur vt. coram dieto episcopo vel suis officialibus stent iuri in omnibus eausis sev questionibus contra eosdem homines emergentibus, preterquam in causis sanguinis siue mortis que nostro debent iudicio reseruari. Datum Brunne, anno domini M. CC. LXXIIIL, pridie kalendas Januarii.

Cod. 191, f. 22, k. Reiehsarehiv zu München; Meichelbeck IL/2, 74, Nr. 122.

302.

1274, 11. Jänn., Wien. Bürger Gozzo von Krems reversirt gegen Bischof Konrad von Freising betreffs der auf 5 Jahre ihm verpachteten Donaufähre bei Holenburg.

Ego Gozzo de Kremsa notum esse cupio preseneium inspeetori- bus vniuersis, quod dominus Ch. episcopus Frisingesis passagium in

325

Holnburch eum suis obuencionibus ab octaua Epiphanie domini vsque ad festum Pentecostes venturum proximo et ab inde per quinque annos michi vendidit et locauit, protestans quod elapsis predictis quinque annis idem passagium ad ipsum episcopum et ecclesiam suam eum omnibus suis obuencionibus libere reuertetur, qualibet eontradietione non obstante, Datum Wienne, anno domini millesimo CC. LXX. quarto, IH. idus Januarii.

Cod. 191, f. 60, k. Reichsarchiv zu München ; Meichelbeck I[/2, 73, Nr. 120.

303.

1974, 13. Febr., ..... Alheit von Beinsberg vergleicht sich mit Bischof Konrad II. von Freising wegen der Burg Randeck und anderer durch den Tod ihres Mannes Engelschalk erledigter freisingischer Lehen.

Ich Alheit von Reinsperch witeb hern Engelschalkes von Reins- perch tvn allen den kvnt die disen brief ansehent, daz ich den crick den ich mit minem herren dem hischof Chvnrat von Frisingen Yber daz havs ze Randek het vnd ?ber daz vrbor, cehenten vnd manshaft, also ez zv dem vrbor ze Randek gehöret vnd gehören shol, vnd auch vber ander manshaft div in mines herren des bishoffes luzze leit ze Vdmaruelt vnd andersva, gesuechet und vngesuechet, daz ieh im vor hete nach mines wirtes tode, also geslihten han vnd zerfvret nach sinen genaden, daz ich dar gie vnd in sin hant gap allen den crick vnd allez daz reht, des ich auf daz guet, daz da hie vor genant ist iach oder geichen mohte vnde darvon stuent vnvershaeidenlichen vnd daz er mir die genade tet nach sines rates wisunge, daz er mir daz vrbor vnd die purk, zehenden vnd die manshaft ze Randek gelihen hat ze einem leipgedinge ze min eines leibe vnd niht ffrbaz, also div Sliffach genhalp get vnd niht fürbaz, also obe ich einen wirt nem oder kint gewinne, daz div nihtes niht rehtes nach minem tode auf daz guet daz da vor benennet ist, shülen iehen wan daz ez sacehant an daz gotezhavs ze Frisingen vreilich an allen criek shol gevallen. Darzv han ich minem herren dem bishof geheizzen bi minen triwen also ieh sweren shol, daz ieh des vrbores, noch des cehenden, noch der manshaft ze Randek also si dar gehóret nihtes niht an werden Sho] weder mit verkavffen, noch mit versetzen, noch mit deheinen

326

anderen dingen, vnd ob ich daz tete wider min gelübde, daz shol dehaeine stete haben vnd darzv shol ich von dem rehte des ich an dem leipgedinge gih, gaenzlich sin gevallen. Swaz aber der anderen manshaft ist die her Engelshalch min wirt von dem goteshavse ze Frisingen het disehalp der Sliffach ze Udmarvelt vnd anderswa auf des goteshavses aeigen von Frisingen, da bin ich gar von gestanden vnd han mich sin vercigen, also daz di selben manshaft min herre der bishof haben shul an eriek ebiclichen vnd sin nacheomen. Darzv nach miner bet vnd nach minem haeizze hat Wlvinger der auf dem havse ze Randek sitzet minem herren dem bishof gehaeizzen bi sinen triwen also er sweren shol fur sich vnd für siniv kint, ob er oder siner kinde deheinez mich vberleben, daz div dem lehen der pfrge ze Randek vnd des lehens des si habent daz z$ der pirge gehöret, niedert nachvolgen, wan datze minem herren dem bishof oder datze sinem nachcomen. Vnd dar $mme daz dirre satz vnd disiv verebe- nunge zwishen minem herren dem bishof vnd mir dester grözer stete hab. han ich disen brief gegeben mit meinem hangenden insigel. Disiv verebenunge ist geshehen des iares do Christes gebyrte was tausent zweihundert vier vnd sibencek iar, an dem dricehendem tag ‚eingehendes Hornunges. Bi der verrihtegung sint dise gezivge ge- wesen, min herre abbet Ruedolf vnd her Purkart der custer von Sitansteten, probst Heinrieh von Isn, magister Herman vnd magister Vlrich mines herren des bishoffes sheriber, her Heinrich der pfarrer von Gemnik, her Marquart Privhauen vnd her Vlrich von LYhsnik zwen reiter, her Otte von Volkenstorf ein dienstman von Osterrichhe, Ul. vnd Friderich ewen gepruder von Shaffervel, Heinrich vnd Mar- quarit vnd Fridrich von L?hsnik, Jubart von Vdmaruelt, Ott von Mitterchirchen, Chvnrat der seriber von Waeidhouen, Haeiurich Ponhalm , Wivink von Randek, Ott der Havener, Wernhart Werder, Reicher Wolfstern, Al. von Windishdorf, Gugginger, Otto, Livpold, Al. des ammannes sun hern Liupoldes, cwen Grezzenperger, der Pibr. vnd ander piderbe levte. Ä

Orig., Pgt., 2 anhgde. Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien; Meichelbeck IL/1, 81; Font. rer. Austr. II./1, 169, Nr. 1.

327

304.

1274, 25. Febr, Waidhofen. Bischof Konrad von Freising bestätigt der Capelle in seinem Hofe zu Wien und deren Priester neuerdings den Besitz der Hofstätten, welche an dieses Haus stossen.

Nos Chunradus dei gratia Frisingensis episcopus tenore pre- sentium profitemur et scire uolumus vniuersos presentium notitiam habituros, quod cum per informationem fide dignorum quamplurium instructi simus plenius et edoeti, quod omnes aree extrinsece iuxta murum domus nostre in Wienna situate et eidem domui contigue ad dotem capelle ipsius domus pertineant pleno iure, ecce ut eiusdem eapelle iura salua (et) integra permaneant et illesa et ne aliquis lai- corum in eisdem areis et in aliis dotem dicte eapelle siue domum respieientibus quiequam iuris sibi possit aliquatenus vendicare, Hein- rieo notario rectori predicte capelle omnes areas pretactas et alias que forte prius collate non fuerant, nune de nouo contulimus et eas ob remedium salutis anime nostre dicte capelle tradidimus libere propter deum, volentes vt ammodo perpetuo sepedicte aree deseruiant usibus illius, qui pro tempore rector fuerit capelle memorate. Et in huius traditionis perenne testimonium prefato Heinrieo suisque successoribus presentes tradidimus nostri sigilli munimine roboratas. Datum Waid- houen anno domini millesimo CC. LXX. quarto, quinto kalend. Martij.

Orig., Pgt, anhgdes. Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien; Meichelbeck 1I/2, 78, Nr. 121; Font. rer. Austr. 1L/1, 170, Nr. 2.

305.

1274, 17. April, Graz. König Otakar von Böhmen u. s. w. bestätigt und inserirt dem Bischofe Konrad von Freising das Landesgerichteprivileg Herzog Ulrichs von Kärnthen für die freising. Güter in der Windischen Mark.

Nos Ottacharus dei graeia Boemie rex, dux Austrie, Styrie et Karinthie, marchioque Morauie, dominus Carniole, Marchie, Egre ac Portus Naonis constare uolumus vniuersis tam presentibus quam futuris, quod litteras auuneuli nostri karissimi domini Vlriei dueis Karinthie recordacionis inclite nobis ex parte domini Ch. venerabilis

328

Frisingensis episcopi presentatas uidimus et recepimus sigillo integro sub hac forma:

Folgt nun die Urkunde Herzog Ulrichs von Kärnthen betr. der Gerichts- barkeit auf freising. Gütern ddo. 1265, 14. Juni, s. Johann bei Neudeck (Nr. 244).

Quia igitur gracias factas per principes ecclesiis kathedralibus et aliis piis locis obseruari expedit et horum maxime qui nobis idempnitate sanguinis sunt coniuncti, nos volentes ob reuerenciam et honorem beate Virginis gloriose que diete Frisingensis eeclesie dinoscitur esse domina et patrona, huiusmodi graciam per nostros inuiolabiliter obseruari, vniuersis nostris procuratoribus, .... capita- neis, officialibus, iudicibus et theolenariis per Carniolam et Marchiam quieunque pro tempore instituti fuerint, inhibemus firmiter nostre graeie sub obtentu, quatenus nullus hane nostre et dieti ducis con- cessionis graciam ausu temerario presumat infringere in parte aliqua uel mutare. Quicunque uero contra huius inhibieionis nostre man- datum aliud presumserit faciendum, in illum tanquam in mandatorum nostrorum temerarium contemptorem animaduersionis nostre acri- moniam taliter eonuertemus, quod cedere poterit aliis in exemplum. Et ut premissa omnia perpetue firmitatis robore perseuerent, prefato domino episcopo has patentes dedimus litteras sigillorum nostrorum munimine eommunites. Dat. apud Graetz, anno domini M. CC. LXX. quarto, XV. kal. Maij.

Orig., Pgt., anhgdes. Münzsigel in Fragment, k. Reiehsarehiv zu München; ebend. Cod. 191, f. 1'; Meichelbeck IL/2, 70, Nr. 113.

306.

1274, 24. Oct., „Piezka“. König. Otakar von Böhmen überträgt das Land- gericht auf dem Gebiete von Lack gegen Zahlung jährlicher 12 Mark Pfennige. dem Bisthume Freising.

Ottacharus dei gratia Bohemie rex, dux Austrie, Styrie et Karinthie, marchio Morauie, dominus Carniole, Marchie, Egre ac Portusnaonis omnibus in perpetuum. Sublimitate regia decorati a deo in cuius dependent manibus corda regum, tenemur pretextu regie precelleneie nobis innate necessitates pauperum sub ditione nostra

329

degentium respicere ac dei nostro aliquod relaxando liberaliter ipsorum indigentias releuare, ut illo uero Samaritano redeunte cen- tuplum teste ewangelica veritate accipere mereamur. Hine est quod intuitu virginis gloriose patrocinium obtinentis in ecclesia Frisingensi, nee non contemplacione: persone reuerendi in Christo patris domini Chunradi venerabilis episcopi eiusdem ecelesie qui nobis gratis obsequiis in quibuslibet necessitatibus placuit atque placet, ipsi domino episeopo omnibusque suis successoribus in ecclesia Frisin- gensi per totum predium Lok dictum quod in Carniola situatum ad ipsam eeclesiam inmediate dinoseitur pertinere, vtpote in oppido Lok, foro ae vniuersis bonis seu possessionibus videlicet tam Lengen- velt, Oeroglach, quam Drashis eum monte sancte Margarete et aliis omnibus ad idem predium spectantibus, cultis et: incultis, iudicium prouineiale scilicet homicidii, vvlneris, effusione sanguinis, rapine, furti, raptu seu violenta oppressione virginum et mulierum, con- fraetione domorum et in aliis eausis criminalibus et ciuilibus quibus- eunque tradidimus et tradimus, donauimus et donamus de plenitu- dine fauoris regii perpetuo possidendum, ut inhabitantes idem predium qui nobis insciis et inuitis occasione predicti prouincialis iudieil angarias , perangarias et exactiones plurimas pertulerunt, am- modo respirantes ab hiis optata quiete gaudeant et votiua rerum opuleneia perfruantur, hae nempe conditione addita quod annis singulis in die beati Martini nobis uel nostris heredibus seu aliis legittimis successoribus siue capitaneis uices nostras in Carniola gerentibus uel fungentibus partibus eorundem duodecim marcas Laybacensium denariorum nomine pensionis dieti prouincialis iudicii de oppido et predio in Lok et Lengenvelt persoluant. eo tenore quod et nos in predictis causis nullum nobis iudicium assumamus quod- que suecessores nostri hereditarii seu alii legittimi seu capitanei a nobis vel ab ipsis quieunque fuerint pro tempore substituti, per se uel ipsorum subditos iudices precones sev ofliciatos alios quocun- que nomine censeantur, super memoratis bonis, possessionibus et hominibus in predio Lok nullam iurisdictionem seu auetoritatem iudieiariam in aliqua causarum predietarum exercere presumant, sed predieto domino episcopo et omnibus ipsius successoribus qui pro tempore fuerint, plena sit facultas et potestas et licencia libera in predietis oppido et possessionibus predii in Lok causa huiusmodi iudieii exercendi eligere et electum constituere seu preficere

330

prouineialem iudicem quem suis hominumque suorum inibi degentium comoditatibus nouerint expedire, eundemque mutare et destituere pro eorum beneplacito voluntatis. Ne igitur per nos uel nostros heredes aut successores quoslibet huiusmodi nostra donacio inmutari valeat in posterum vel infringi, presens instrumentum prefato domino episcopo suisque successoribus vniuersis dedimus duplicis nostri sigilli munimine roboratum , presentibus testibus subnotatis, videlicet domino Heinrico illustri duce Bawarie consanguineo nostro, Sifrido de Sigenhouen, Greymoldo de Preisingen, Wimaro dicto Vrumesel ipsius ducis consiliariis, Andrea camerario regni Boemie, Purchardo marschaleo regni eiusdem, Vlrieo pincerna de Hauspach capitaneo Carniole et Marchie, Zmylone purchrauio de Vetowe, magistro Hein- rico preposito Werdensi, magistro Vlrico plebano Wiennensi protho- notario nostro et magistro Hermanno canonico eeclesie saneti Andree in Frisinga ac aliis quampluribus fidedignis. Actum et datum in Piezka, anno domini millesimo ducentesimo septuagesimo quarto, nono kalendas Nouembris.

Orig., Pgt., anghgt. Sigel abgerissen, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staats- archiv zu Wien; daraus Font. rer. Austr. 1L/1, 172, Nr. A; dem Orig. glchztge.

Abschr. in Cod. 191, f. 141, k. Reichsarchiv zu München; daraus Meichelbeck 11,2, 74, Nr. 124.

307.

12775, 17. April, Lienz. Graf Albrecht von Görz und Tirol stellt die Be- dingungen der Wechselheirathen zwischen seinen und des Bisthums Freising

Ministerialen fest.

Nos Albertus dei gracia comes Goricie ac Tyrolis et ecclesia- rum Aquilegensis, Tridentine ac Brixinensis aduoeatus notum esse uolumus preseneium inspeetoribus vniuersis, quod nos cum reueren- do in Christo patre domino Chvnrado episcopo ecclesie Frisingensis ad ampliandum fedus amieicie inter ipsum dominum episcopum et nos talem promissionem fecimus sev contractum, videlicet ut homines nostri euiuscunque sexus extiterint aut condieionis, eum hominibus ipsius domini episcopi licite contrahere valeant inter se matrimonium sub hac forma, ita ut pueri utriusque sexus qui ex huiusmodi matri- monio fuerint procreati, inter ipsum dominum episcopum suecessores- que suos et nos nostrosque progenitores (!) sev heredes masculos ac

331

feminas in posterum equaliter diuidantur et hoe idem in matrimoniis inter homines ipsius domini episcopi et nostros ante hec tempora eontraetis et pueris ex illis procreatis volumus inviolabiliter obseruari. In euius quidem rei testimonium et euidenciam cereiorem presens in- strumentum scribi fecimus et nostri pendentis sigilli robore confir- mari Actum in Luenz, anno domini millesimo ducentesimo septua- gesimo quinto, indictionis tercie, quinto decimo kalend. Maii.

Orig., Pgt., anhgdes. verletztes Reitersigel 5 k. Reichsarchiv zu München.

308.

1275, 14. Juli, Burg Lack. Wernher, Sohn weiland Wernhers von Lack, begibt sich auf genannte Bedingungen hin wegen verübter Frevel in die Gnade Bischof Konrad'& von Freising.

Notum sit vniuersis tam presentibus quam futuris, quod ego Wernherus filius quondam dominus Wernheri de Lok pro excessibus quos contra metuendum dominum meum Chunradum venerabilem episeopum Frisingensem et suos me recolo perpetrasse, ipsius domini mei gratie me tradidi et subieci, volens omnem penam subire humiliter et deuote quam idem dominus meus episcopus pro eisdem " meis excessibus perpetratis michi decreuerit irrogandum, et nichilo- minus portionem hereditatis mee que aut iure proprietario aut feodali titulo me contingit, tali conditione in ipsius domini mei episcopi tradidi gratiam et potestatem, usufructibus michi reseruatis. Quod si forie penam quam memoratus dominus meus episcopus super huius- modi excessibus meis miehi duxerit imponendam, subire contuma- titer recusarem, ex tunc ab eadem portione mee hereditatis penitus ceeidissem, eadem etiam portione cum usufructibus ad ipsum domi- num meum episeopum deuoluta, et sub testimonio presentium eon- fiteor quod consimili pena puniri debeo, si super futuris excessibus quemadmodum predietum est, incorri(gi)bilis inuenirer. In cuius rei testimonium presentem litteram iussi conseribi et mei sigilli penden- tis munimine consignaui et nobilis et egregii viri domini Vl. pincerne de Habspach capitanei Carniole et Marchie, magistri Heinrici Werdensis prepositi sigillis pendentibus uolui consignari. Acta sunt in castro Lok, anno domini millesimo, CC. LXXV., pridie idus Julii, presentibus testibus subnotatis, videlicet magistro Heinrico preposito

332

Werdensi, magistro Hermanno canonico Frisingensi, domino Vlrieo pincerna de Habspach capitaneo Carniole et Marchie, domino Gri- fone de Reutenberch, domino Walthero Vngaro, domino Ortolfo de Meingocpurch, domino Gerlocho de Stein et aliis quam pluribus fidedignis.

Orig., Pgt., 3 anhgde. ziemlich verletzte Sigel, k. Reichsarchiv zu Mün- chen; Meichelbeck IL/2, 76, Nr. 125/2.

*

309.

1275, 16. Dec., Lack. Bischof Konrad von Freising versöhnt sich mit Dietmar von Greifenfels betreffs der gegenseitig sich zugefügten Schäden nach dem Spruche eines genannten Schiedsgerichtes.

Nos Chunradus dei gratia Frisingensis episcopus notum esse uolumus vniuersis ad quos peruenerit presens seriptum, quod cum inter nos et ecclesiam nostram ex una parte et virum discretum Ditmarum de Grifenuels ex altera super diuersis dampnis, iniuriis et grauaminibus que nobis ab ipso D. et suis seruitoribus sibique a nobis et nostris hominibus mutuo et uicissim dicebantur illata, orta esset hinc inde materia questionis, nos ad tollendam omnem litem sev contentionem que sibi et hominibus suis contra nos et nobis hominibusque nostris contra ipsum super hiis competere uidebatur indifferenter, coneorditer cum ipso in venerabilem fratrem magistrum Heinrieum prepositum Werdensem et in dominum Rachwinum de Wipaco militem duximus tamquam in arbitros compromittendi, pro- mittentes fide data uice sacramenti tam nos pro nobis et hominibus nostris, quam idem D. pro se et hominibus, amicis et seruitoribus suis, vt quiequid predieti duo arbitrentur super omnibus premissis inter nos ad perpetuam amiciciam faciendam, hoe ratum a nobis utrisque seruaretur atque firmum, Sane predieti arbitri dampnis sev grauaminibus utriusque partis diligentius consideratis et inspectis inter nos et ipsum D. sunt taliter arbitrati, vt uniuersa. dampna sev grauamina qualitereuinque et quandocumque predicto -D. per nostros et nobis hominibusque nostris per ipsum et suos sint commissa. extincta debeant esse hine inde et mutua recompensacione sublata, ita quod neuter nostrum contra alterum uel contra homines alterutrius de hiis que inter nos et ipsum D. hueusque fuerant, in questione

333

aliqua competere debeat actio uel querela. Insuper omnes promissi- ones sev cautiones fideiussorie et inimicitie que occasione prediete dissensionis contraete sunt inter homines nostros et predicti D., de medio debeant esse sublate nosque eum ipso et ipse nobiscum erimus in perpetua concordia et in pace. Ad hee vt sepedietus Ditmarus ad nostrum obsequium ferueneius obligetur, nos sibi ex mera liberalitate xxxvi marcas Aquilegensium antiquorum dare promisimus quas eidem D. persoluere tenebimur in festo Georii proximo nune venturo, nichilominus recipientes ipsum in nostram specialiter graciam et fauorem. In huius itaque arbitrii euidens testimonium presentem cedulam conscribi iussimus et ipsam nostri et predictorum. arbitro- rum ac ipsius Ditmari uolumus sigillorum munimine roborari. Datum et actum aput Lok, anno domini millesimo CC. LXXV., XVII. kal. Januarii.

Orig., Pgt., von 4 angehgt. Sigeln 3 das Rahwins von Wippach ausge- pommen ziemlich erhalten vorhanden, k. Reichsarchiv zu München; ebend. Cod. 191, f. 8; Meichelbeek IL/2, 76, Nr. 125/1.

310.

1276, 1. Mai, Brünn. König Otakar erlässt Bischof" Konrad von Freising und dessen Nachfolgern von den freising. Gütern Ulmerfeld, Waidhofen und Holenstein den ihm entfallenden Marchfutterhafer.

Nos Ottakarus dei gracia Bohemie rex, dux Austrie, Styrie, Karinthie, marchio Morauie, dominus Carniole, Marchie, Egre ac Portusnaonis notum facimus vniuersis tam presentibus quam futuris, quod propter grata et fidelia que reuerendus in Christo pater domi- nus Chvnradus venerabilis Frisingensis episcopus amicus noster karissimus nobis sepius inpendit obsequia, eius precibus inclinati omnem avenam que wlgariter marichfuter dicitur, que de prediis Fri- singensis eeclesie in Vmaruelt (!), Waidhoven et Holnstain nobis ad nostra granaria debebat dari annis singulis, de speciali gracia eidem domino episcopo et eius successoribus inperpetuum harum testi- monio duximus relaxandam, volentes pariter et mandantes vt nullus proeuratorum, iudieum vel offieialium qui pro tempore in terra superioris vel inferioris Austrie vel alibi nostro nomine fuerint, de cetero huiusmodi avenam siue marichfuter a memorato domino

334

episcopo vel a dictorum prediorum officialibus exigat vel requirat. Ne vero huiusmodi gracia vel tradieio sepedieto domino episcopo aut eius successoribus per nos propter sue fidei merita liberaliter et fauorabiliter faeta possit a nobis et nostris heredibus uel ab aliis inposterum revocari, in perennem -memoriam presentem paginam eidem domino episcopo et successoribus suis tradidimus nostrorum pendeneium sigillorum munimine roboratam. Actum et datum aput Brunnam, anno domini M. CC. LXX. sexto, kalendis Maii.

Cod. 191, f. 42, k. Reichsarchiv zu München ; Meichelbeck IL/1, 72.

311.

12976, 1.Mai. Brünn. König Otakar befiehlt allen seinen Amtleuten, die

freising. Güter und Unterthanen, deren Verwaltung er mit Zustimmung Bischof

Konrads von Freising und dessen Abreise wegen der Verwaltung des Propstes Heinrich von Wörthsee übergeben habe, in keiner Weise zu belästigen.

O. dei gratia Bohemie rex, dux Austrie, Styrie et Karin- thie marehioqne Morauie, dominus Carniole, Marchie, Egre ac - Portusnaonis dileetis sibi vniuersis capitaneis, iudicibus et offieiali- bus sev procuratoribus per Austriam, Styriam, Karinthiam, Carniolam et Marehiam constitutis graciam suam et omne bonum. Vobis sin- gulis et vniuersis tenore presencium declaramus, quod de nostra bona voluntate pariter et eonsensu reverendus in Christo pater dominus C. venerabilis 'episeopus Frisingensis amieus noster karissimus se pro tempore in partibus Bawarie recipiet pro quibusdam suis arduis negociis que dilaeionem non capiunt, peragendis, sieut etiam nobis nuper aput Brünnam existentibus familiariter et secrete proposuit oraeulo viue vocis. Vnde cum idem dominus episcopus tamquam ille . qui se nostris affectibus et benepacitis conformem reddidit, propter cuiuslibet sinistre suspicionis tollendas et abolendas maculas quibus forte a suis emulis et inimicis posset circa nos sua innocencia obfus- cari, petiuit a nobis eum instancia quod aliquem de nostris familia- ribus et seruitoribus sibi nominatim exprimeremus cuius fidei et dili- geneie in eius absencia committeret castra, munieiones et possessio- nes quas sub nostri districtus dominio habet ecclesia Frisingensis, euius ecce preeibus inelinati communem et non suspectam personam videlicet magistrum Heinrieum de Lok venerabilem Werdensem

335

prepositum, dileetum capellanum nostrum de cuius examinate fidei eonstantia plenam confidenciam gerimus, nominatim expressimus ' domino episcopo memorato, dantes eidem strictius in mandatis, vt se de dietis municionibus et possessionibus ipsius domini episcopi et nostro nomine intromitteret atque easdem regeret et teneret, donec ad ipsius domini episcopi reditum et aduentum, et qui omnes quere- las Frisingensis ecclesie hominum et lesiones et offensas dictarum possessionum absente prefato domino episcopo aut in remotis partibus constituto ad nostram regalem audienciam deportaret. Vnde vobis singulis et vniuersis sub optentu nostre gracie damus strictius in mandatis, quatenus sepedictum dominum episeopum in suis castris, munieionibus, possessionibus et hominibus quamdiv absens fuerit, nullus ex vobis presumat offendere vel grauare, preeipue cum idem dominus episcopus nostro nomine easdem possessiones et municiones sepedicti magistri H. commiserit potestati, quas propter hoc omni prerogatiua et solacio gaudere volumus tamquam nostris(!). Datum Brünne, anno domini M. CC. LXXVI., kalendis Maii:

Cod. 101, f. 30’ u. 31', k. Reichsarchiv zu München ; Meichelbeck II/1, 84.

312.

1276,1. Mai, ..... Bürger Goxo von Krems ernennt seinen Sohn Irnfrid

und Rudlın von Mailberg zu seinen Sachwaltern in den Verhandlungen mit

Bischof Konrad von Freising betreffend den Verkauf seiner Güter zu Teiss an denselben.

Ego Gozzo ciuis in Chrems notum esse cupio presentium inspeetoribus uniuersis, quod Yrmfridum filium meum et Rudlinum de Morperge meos constitui procuratores dans eisdem presentibus plenariam potestatem vendendi nomine meo domino Chvnrado vene- rabili episcopo Frisingensi vel cuieunque alii possessiones meas quas habeo in Teizzae, videlicet duas curias villicates, xiii areas, duo beneficia, duo pomeria, lacum sev piscinam ibidem cum passaio et quinque.insulas cum omnibus iuribus et attinenciis eorundem et cum fructibus exstantibus nune et futuris, item prouentus passagii in Holeburch (!), per tres annos nunc futuros eum nauibus et remis, prout ego idem passagfum per eosdem tres annos poteram possidere, ratum et gratum promittens me habere quiequid idem procuratores

336

cum eisdem possessionibus duxerint ordinandum. Datum anno do- mini M. CC. EXXVI., kalendis Maji, harum testimonio litterarum mei sigilli munimine.roboratarum.

Orig., Pgt., anhgdes. wohlerbalt. Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staats- arehiv zu Wien; dann Cod. 191, f. 60, k. Reichsarehiv zu München; Meichel- beck 11/2, 77, Nr. 126.

‚313.

1276, 2. Juni, Znaim. König Otakar beurkundet, dass Bischof Konrad von Freising genannte Güter zu und bei Teiss von Gozzo und seinem Sohne Irnfrid, Bürgern zu Krems, gekauft habe.

Nos Otakarus dei gracia Bohemie rex, dux Austrie, Stirie et Karinthie, marchio Morauie, dominus Carniole, Marchie, Egre ac . Portusnaonis, notuın esse uolumus presentium inspectoribus vniuersis, quod reuerendus in Christo pater amieus noster karissimus dominus C. venerabilis episcopus Frisingensis nomine suo et ecclesie sue a Goccone et Irnfrido filio suo eiuibus de Kremsa et a procuratoribus ipsorum ad hoe deputatis eonsencientibus heredibus eorundem com- parauit iure purehrecht predia subnotata, accedente ad hoc nostra licencia pariter et consensu, videlicet in Teicca xiii areas, duo bene- ficia, duas curias villieales, pomerium et passagium ibidem, insulam aput Marchartsvruar et insulam quondam Friderici de Prunne et insulam sitam aput passagium in Teycca, neenon insulam que dieitur Savm, et insulam aliam ibidem. Hee singula prenotata comparauit idem dominus episcopus eum omnibus attinenciis suis, agris, pratis, paseuis, paludibus, aquis aquarumque decursibus, piscacionibus, fru- tieibus, arbustis, cultis et incultis, viis et inuiis, quesitis pariter et inquirendis, et ne huiusmodi emptionis contractus per nos aut here- des nostros uel a quoquam alio inposterum valeat in irritum reuo- eari, nos in horum testimonium presentem cedulam prefato domino episcopo suisque successoribus tradidimus nostri sigilli munimine roboratam. Datum aput Snoimam, anno domini millesimo CC. LXXVI., III. nonis Juuii.

Orig. Pgt, anhgd. stark verletztes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien; dann Cod. 191, f. A3', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II./2, 77, Nr. 127.

\

337

314.

1276, 5. Juni, Krems. Irnfrid, Sohn Gotso's von Krems, und Rudlin von

Hailberg verkaufen als Gewalttrüger genannten Gozzo'e dem Bischofe Konrad

von Freising verschiedene Liegenschaften zu und bei Teiss um 250 Mark Sü- bere und stellen ihm dafür Bürgen.

Nos Irnfridus filius Gocconis et Rudeljnus de Mevrperge ciues in Chremsa, proeuratores predieti Gocgonis ciuis ibidem, notum esse uolumus presentium inspectoribus vniuersis, quod nos ex ipsius Gocconis mandato speciali reuerendo in Christo patri domino Chun- rado venerabili Frisingensi episcopo nomine procuratorio possessio- nes subnotatas quas idem Gocco iure purchreht possidebat, pro se suisque successoribus episcopis ecelesie Frisingensis perpetuo possi- dendas vendidimus pro ducentis quinquaginta marcis argenti ponde- ris Wiennensis, videlicet in Teyeca tredecim areas, duo beneficia, duas eurias villicales, duo pomeria, lacum sev piscinam ibidem adia- centem et passagium quod idem Goggo habuit aput Teyccam, et prouentus trium annorum passagii in Holnburch, cuius passagii prouentus idem G. a dieto domino episeopo per quinquennium eompararat, cuius quinquennii anni duo priores sunt elapsi. Item vendidimus eidem insulam aput Marchartsvruar et insulam quon- dam Friderici de Prunne, et insulam Vruarwerd et insulam que dieitur Savm, et aliam insulam paruam eisdem insulis adiacentem. Hec quidem predia sev possessiones vendidimus dicto domino epis- copo iure purchrecht eum omnibus fruetibus extantibus et futuris et cum omnibus attinentiis suis, pratis, agris, pascuis, paludibus, pieationibus, nauibus, cultis et incultis, viis et inviis, arbustis, frutieibus, quesitis pariter et inquirendis, de euietione et de defen-

. dendo sibi certis fideiussoribus deputatis, qui fideiussores procura-

bunt sine fraude quod omnes heredes dicti Gocgonis in huiusmodi possessionibus usque ad festum beati Miehahelis proximum renuntia- bunt perpetuo iuri suo quod ipsis in eisdem possessionibus compe- tere videretur. Item promiserunt iidem fideiussores fide data, quod easdem possessiones defendent dicto domino episcopo et suis sue- cessoribus contra quemlibet impugnantem predietum contractum emptionis coram quoeunque iudice eompetente usque ad tempus a iure diffinitum et seeundum terre consuetudinem approbatam. Item Fontes. Abthig. Il. Bd. XXXI. 22

338

procurabunt sine dolo quod dominus Gocco statim cum a uinculis fuerit absolutus, prefatum contractum venditionis suis sigillatis litteris coram sepedieto domino episcopo uel suo procuratore infra vnum mensem proximum ratificet et confirmet per manum domini confe- rentis. Ad hec singuli siquidem procuranda obligaverunt se dicti fideiussores singuli in solidum pro quadringentis marcis argenti pon- deris Wiennensis quas soluere tenebuntur dieto domino episcopo si horum aliquod que pretaeta sunt, neglectum fuerit uel obmissum, alioquin aput Wiennam iidem fideiussores intrabunt obstagium ab ipsius procuratore requisiti, abinde nunquam exituri donee vel ob- missa compleant uel de summa quadringentarum marearum prelibato domino episcopo per eos integraliter satisfiat. Fideiussores autem sunt hii, dominus Virieus de Rukhendorf, Ditmarus forestarius de Gevelle, Siboto et Leupoldus fratres domini Gogeonis, Irnfridus filius Gocconis, Rudelinus de Maev(r)perge, Walehunus in foro nepos Wurkonis et Haidenricus ciuis de Stein qui fide data vice sacramenti se singula premissa promiserunt efficaciter adimplere, et precipue quod dictus Gocco ab eo die quo absolutus fuerit a vinculis, defendet memoratas possessiones contra quemlibet impugnantem eandem emptionem usque ad tempus a iure diffinitum.. Et in huius rei memo- riam presentem cedulam quia propria sigilla non habuimus, nomine nostro et fideiussorum tradidimus prefato domino episcopo sigillo domini Gocconis roboratam, presentibus testibus subnotatis, videlicet magistro Hermanno canonico Frisingensi, domino Sifrido capellano, et Ludwico Judeo canonico sancti Viti, Hiltprando notario canonico Mosburgensi, domino Eberhardo sacerdote procuratore in Waed- linge, domino Heinrieo plebano in Holnburch, Ottone sacerdote dieto Ponzone, domino Ekkehardo de Vihdorf milite, Chunrado de Azlin- storf, Ch. notario de Weidhouen, Friderico de Sehaferuelt, Mar- quardo de Lusnich, Pilgrimo ciue de Kremsa, Rudlino notario Gocco- nis, Wernhero de Lok, ... de Perg, Rudgero villico de Teycca, Virieo villico ibidem, Chunrado nauta, Ch. Prunnario, Heinrieo et Eberhardo fratribus dietis Stromaeir, et aliis quampluribus fidedignis. Datum et actum aput Chremsam, anno domini millesimo CC. LXX. sexto, nonis Junii.

Orig. Pgt., anhgdes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien; Font. rer. Austr. II/1, 180, Nr..11; Meichelbeck II./2, 78, Nr. 128.

339

315.

1276, 6. Juni, Wöbling. Abt Helwich von Götweih verleiht Bischof Kon- rad von Freising die von denselben dem Bürger Gozzo von Krems abgekauften Güter zu Teiss, wie Letzterer sie besessen, zu Burgrecht.

Nos Helwicus dei gracia abbas Gottwicensis monasterii notum esse volumus preseneium inspectoribus vniuersis, quod cum Irnfri- dus filius domini Gozzonis et Rudlinus de Meurperge ciues in Chrems procuratores dieti domini G. reuerendo in Christo patri domino Ch. venerabili Frisingensi episcopo pro se et ecclesia sua vniuersa bona et possessiones que idem Gozzo in Teyzza a nobis et monasterio nostro iure purchreht possidebat, vendidissent, videlicet duas curias villicales, tredecim areas, duo beneficia, duo pomeria, lacum sev piseinam ibidem et v insulas cum vniuersis attinenciis et iuribus possessionum earundem, agris, pratis, paseuis, paladibus, arbustis, piscacionibus, eultis et ineultis, viis et inuiis, quesitis et inquirendis, nos resignacione eorundem bonorum bonorum et iurium ad manum nostram facta nomine dieti domini G. per eosdem procuratores, ipsa bona sev possessiones prenotatas iure purehrecht contulimus pre- dieto domino Frisingensi episcopo suisque successoribus perpetuo cum omnibus attinenciis possidendas ad censum xxx denariorum Wiennensium annuatim, ad quam etiam censum prefatus G. easdem à nostro monasterio et a nobis tenuerat hactenus possessiones, qui etiam eensus in die saneti Michahelis anni cuiuslibet est soluendus. In euius rei testimonium presentem cedulam prefato domino episcopo suisque successoribus tradidimus nostri sigilli munimine roboratam. Datum apud Wedlingen, anno domini M. CC. LXXVL, VIII. idus Junii.

Cod. 191, f. A8', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck IL/2, 79, Nr. 129.

22*

340

316.

1276, 1. Juli, Krems. Irnfrid, Sohn Gozzo's von Krems, und Rudlin von

Mailberg, Beide Sachwalter genannten Gozzo's, quittiren Bischof Konrad von

Freising den Empfang von 250 Mk. Silbere aus Kaufschiling für die ihm ver- kauften Güter zu Teise.

Nos Irnfridus filius domini Goeconis de Chrems et Rudlinus de Mevrperge procuratores ipsius domini Goconis presentibus protesta- . mur et seire volumus vniuersos, quod reuerendus in Christo pater dominus Chunradus venerabilis Frisingensis episcopus pro possessi- onibus in Teica quas eidem vendidimus nomine domine Gogonis, ducentas | marcas argenti ponderis Wiennensis nobis per se et suos procuratores assignauit, de quibus aput Waedlingen proxima die Sabbati post octauam Pentecostes presente ipso domino episcopo centum marce fuerunt assignate et in octaua saneti Johannis Bap- tiste sequenti centum | maree aput Chremsam per magistrum Her- mannum et Chvnradum notarios ipsius domini episcopi procuratores presentibus domino Sibitone fratre ipsius domini Gogonis, Meinhardo et Rudlino notariis ipsius domini G., domino Heinrieo plebano in Holnburch, .. Grubario de Wachow, Herbrando camerario, Rud- lino officiale(!) de Teig et aliis quampluribus fidedignis. Datum aput Chrems, anno domini M. CC. LXX. ;sexto, in oetaua beati Jo- hannis Baptiste, et quia sigilla propria non habuimus, presentem cedulam in horum testimonium sigillo ipsius domini Goggonis plaeuit roborari. |

Orig., Pgt, anhgd. Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien; Cod. 191, f. 45', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1I2, 79, Nr. 130.

317.

1276, 22. Nov., Waidhofen. Propst Heinrich von Wörthsee, Pfarrer zu

Waidhofen, vergleicht sich mit Abt R. und dem Kloster zu Seitenstetten auf Ab-

fertigung mit 9 Pfd. Wiener Pfennigen für gewisse Zehente, welche, ehemals zur Pfarre Waidhofen gehörig, das Kloster jetzt besitzt.

Ego Heinricus Werdensis ecclesie prepositus, plebanus in Waid- houen sub testimonio presencium confiteor et protestor, quod ob

341

reuerenciam et honorem gloriose beate Marie virginis et ob reme- dium anime mee et omnium parentum meorum a venerabili viro domino R. abbate et eius confratribus monasterii in Seitensteten accepto et sum contentus recipere novem libras denariorum Wien- nensium pro illis tribus libris quas idem dominus abbas et eius con- fratres tenentur michi dare annuatim quamdiu vixero, in recompen- sationem quarumdam decimarum quondam pertinencium ad ecelesiam in Waidhouen, quas inquam nouem libras, si Rudlinus Motzo ciuis de Waidhouen tamquam fideiussor legitimus nomine dicti monasterii integre michi persoluerit, ita quod in proximo nunc uenturo domi- nice Natiuitatis festo habeam quinque libras et in sequenti Purifica- cionis beate Virginis festo quatuor libras, tune prelibatus dominus abbas et eius confratres erunt liberi et soluti de supra memoratis tribus libris quas in annis singulis dare tenebantur pro decima supra dicta. In cuius rei testimonium presentes litteras mei pendentis sigilli munimine roborari. Datum aput Waidhouen, anno domini millesimo ducentesimo septuagesimo sexto, in die sancte Cecilie.

Orig., Pgt., anhgd. Sigel; Archiv des Kloster Seitenstetten.

318.

1276, 15. Dec., Wien. Bischof Leo von Regensburg verleiht den Kirchen zu Überwely und s. Peter am Kammersberge genannte Ablässe 1).

Nos Leo miseratione diuina Ratisponensis episcopus vniuersis Christi fidelibus notum faeimus per presentes, quod de omnipotentis dei misericordia et beatorum apostolorum Petri et Pauli meritis eonfidentes omnibus penitentibus et vere contritis quadraginta dies eriminalium et vnum annum venialium de iniuneta eis penitentia misericorditer relaxamus qui zelo deuotionis accensi in die uel infra octauas aut in anniuersario consecrationis basilicarum annis singulis deereuerint interesse, quas reuerendus in Christo pater dominus Chunradus venerabilis episcopus Frisingensis de auctoritate et licentia

| Ganz gleichlautende Ablüsse wurden an denselben Tagen auch von den Bischöfen Dietrich von Gurk und Berchtold von Bamberg den genannten Kirchen verliehen. Von ihrem Abdrucke wird wegen der vollkommenen Übereinstimmung

abgesehen.

342

dyocesani in Weltz et in sancto Petro ecclesiis cum quibus- dam altaribus Salzpurgensis dyocesis duxerit consecrandas. Datum Wienne, anno domini millesimo ducentesimo LXXVI., XVIII. kalendas Januarii,

Orig., Pgt., anhgdes Sigel, Pfarrarchiv zu s. Peter am Kammersberg.

319.

1276, 17. Dec., Wien. König Rudolf befiehlt sämmilichen Mauthnern in Österreich, den Lebensmittel- und Holzbedarf für die Güter des Bisthums Freising zollfrei ziehen vu lassen.

Rvdolfus dei gracia Romanorum rex semper augustus. Vniuersis mutariis et thelonariis per Austriam constitutis dilectis fidelibus suis graciam suam et omne bonum. Equitatis vigor expostulat et ordo suggerit racionis, quod et si ad omnes imperii Romani fideles muni- ficencie nostre dexteram debeamus extendere debitricem, principes tamen velud bases egregias quibus imperii celsitudo potenter inniti- tur, speciali prerogatiua nos decet attollere et condignis beneficencie nostre fauoribus ampliare. Eapropter nosse vos volumus vniuersos, quod aecepta et plaeida grate deuocionis obsequia que per venera- bilem Ch. Frisingensem episcopum, principem nostrum karissimum, nobis inpensa sunt hactenus et adhue impendi nobis et sacro imperio poterunt graciora, benignius intuentes et propter hoc magnopere eupientes, vt ipse et episeopatus suus votiuis eongaudeant commodis et augmentis continuis prosperentur, eidem de liberalitate regia libenter et liberaliter duximus eoncedendum, vt vniuersa ipsius victu- alia et ligna que pro familia et edificiis suis necessaria habuerit, quocienscumque eadem in descensu vel ascensu per terras et aquas deduci eontigerit, libere transeant sev procedant absque cuius- libet exactione thelonei siue mute. Propter quod vniuersis et singulis vobis distriete precipiendo mandamus, quatenus eundem venerabilem principem nostrum contra indultam sibi a nobis huiusmodi graciam molestare vel inquietare nullatenus presumatis. Datum Wienne, XVI. kalendas Januarii, indictione quinta, anno domini M. CC. LXX. VL, regni vero nostri anno quarto.

Cod. 191, f. 63' u. 136, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II./1, 85.

343

320.

1277, 1. Jánn., Wien. Die Bischöfe Leo von Regensburg und Johann von

Kiemsee entscheiden in der Streitsache zwischen Bischof Konrad von Freising

und den Gebrüdern von Schafferfeld einer- und Markwart von Zinzendorf und seinen Söhnen anderseits betreffs gegenseitig zugefügter Schäden.

Nos dei gracia Leo Ratisponensis, Johannes Chimensis eecle- siarum episcopi vniuersis presentes litteras inspecturis volumus esse notum, quod nos in causis et litibus que vertuntur inter venerabilem patrem dominum Chvnradum Frisingensem episcopum et Vlricum, Fridericum et Hainrieum fratres de Schaffervelde ex vna et Mar- quardum et filios suos de Cinzindorf ex altera parte super dampnis datis et iniuriis irrogatis, captiuitatibus et inimicieiis quibuscumque, pronuneiamus ex data nobis a partibus arbitraria potestate, quod dictus M. pro se et filiis, amieis et seruitoribus et suis fautoribus quibuseunque omnem rancorem et inimieieigs predicto domino epis- copo et suis hominibus et fautoribus, specialiter fratribus de Schaf- fervelde remittit ex animo et relaxat, vt de cetero ipse M. vel pueri sui Frisingensi ecclesie et suis hominibus aliquod dampnum vel molestiam irrogabunt, quod si dampnum darent vel factas amieicias non seruarent, capiendo, wlnerando, occidendo aliquem de familia vel famulis eeclesie Frisingeusis. episcopt vel dictorum fratrum de Schaffervelt vel eorum seruitorem vel notabiliter leserint incendiis et rapinis et hoc per duos testes ydoneos probaretur, predietus M. et pueri sui in penam ducentarum litrarum Wiennensis monete inci- dant et niehilominus dampnum soluant, nisi forte dampnum datum vel offensam infra mensis spacium emendarent ex quo a parte lesa fuerint requisiti. Pro qua pena soluenda si commissa fuerit, dictus M. prestitit ydoneam fideiussoriam eaucionem constituendi fideius- sores domino Frisingensi episcopo pro ducentis libris Wiennensium monete videlicet Hainrieum de Lapide pro L libris, Fridericum de Hauseke pro L, Her. Schonleiter pro L, .. de Meinberch pro L, et qui fratres de Sehaffervelt pro se et suis fuerunt contenti in hoc casu. Marquart de Cinzindorf iuratoria caucione, idem M. a fideius- sione huiusmodi de consensu fratrum de Schaffervelt et iidem fratres similiter econtra a dandis fideiussoribus pro cc libris super obserua-

344

cione pacis et concordie supradicte pariter releuati. Ad hec dictus M. centum libras Wiennensium denariorum soluet in terminis infra positis et quarum x] cedent domino episcopo Frisingensi in recom- pensacionem dampnorum si factorum, alie lx libre cedent fratribus de Sehaffervelt pro dampnis sibi datis et pro expensis factis per filios dicti M. et custotes(!) eorum ab eo die quo eapti fuerant, et facient vsque in diem Dominicum proximum. Pignora vero obligata pro expensis predictis redimat dietus M. de parte illarum xl librarum infra diem Dominieum, alioquin ex tune vsure et omne interesse sibi cedent, dampna vero data dicto M. et filiis suis et hominibus integre sint remissa. Ipsi etiam filii M. quos precipimus a vineulis liberari, postquam fuerint a vinculis libere absoluti amiciciam supradictam fir- mabunt propriis sacramentis infra dies octo, alioquin M. pater eorum in penam ineident(!) superius constitutam et nichilominus omnis questio et actio salue erunt domino episcopo et ecclesie Frisingensi et aduersus dominum M. et suos filios reuiuiscent. Preterea sepefato M. precipimus sub virtute saeramenti prestiti, vt quiequid ipse vel filii sui habent vel habere possunt de bonis et rebus ablatis domino episcopo et suis hominibus ae fratribus de Schaffervelt que non sunt perdita vel distracta, restituant bona fide. Hoc etiam annotamus, quod dominus episcopus dieto M. et suis filiis non remittit dampna, que hominibus alienis extra suam familiam et dominium positis sunt illata, ipse M. et sui filii eisdem satisfaciant aut componant. "Termini vero quibus ille centum libre solui debent, hii sunt, in festo Pascalis soluatur pars media, in festo Pentecóstes residua, eo saluo quod pignora obligata pro expensis in Dominica proxima redimantur. Cete- rum fideiussores dati sunt ad nostrum arbitrium sub hae forma et ipsi fide data ad manus nostras promiserunt, quod si pars M. con- tumax fuerit, fideiussores eius ab eo die quo fuerint requisiti, infra mensem de pena ducentarum librarum integre satisfacient, alioquin opidum lbs intrabunt personaliter et abinde nunquam (se) trans- ferent sine partis offense licencia si penam periurii voluerint eui- tare, donec bona predieta integre persoluantur. Prima vero solucio cedat fratribus de Schaffervelt, secunda domino episcopo Frisingensi. Verum super eontencione duorum feodorum sitorum in dem Erelpach taliter statuimus, quod possessio pignoris aput Seafferueldarios remanebit et si ipse M. de iure feodi voluerit expediri, hoc coram nobis Ratisponensi episcopo feodi domino iuris ordine prosequatur.

345

In euius rei testimonium presentes litteras sigillis, videlicet venera- bilium patrum domini Berhtoldi Babenbergensis et domini Petri Pata- uiensis episcoporum qui huic arbitrio interfuerunt, et nostris placuit ad peticionem parcium communiri. Acta sunt hec anno domini Mille- simo CC. LXX. septimo aput Wiennam, III. idus Januarii.

Cod. 191, f. 33 und Cod. 189, f. 66, k. Reichsarchiv zuMünchen; Meichel- beck II./2, 87, Nr. 146.

321. (1277, Mitte Jänn, ..... )P Notiz der Bürgen, welche in Sachen der Schadloshaltung Ulrich von Schafferfeld dem Bischofe (Konrad) von Freising &telite.

Isti sunt fideiussores quos dominus Vlrieus de Scharffervelde (!) pro dampnis domino episcopo Frisingensi illatis ohligauit in hune modum, quod si iidem fideiussores xxv libras in die saneti Jacobi non persoluerint, tunc idem dominus Vlricus reddet in duplo xxv libras. Insuper redditus v librarum idem Vlrieus resignauit in manus domini nostri episcopi de rebus suis propriis quos recepit de manu eiusdem episcopi iure fevdali possidendos. Nomina autem fideiusso- rum sunt hec, seilicet dominus Albrehtus de Randeke, Reimarus de Wizelinsperch et dominus Rudolfus de Clenzez (!).

Cod. 191, f. A6', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck IL/2, 89, Nr. 147.

322.

1277, 27. Jünn., Wien. Vieedom Walther von Villach reversirt gegen Bischof Konrad von Freising betreffs zweier Huben zu Faning bei Schloss Hardeck, welche derselbe ihm verliehen hatte.

Ego Waltherus vicedominus de Villaco seire cupio inspectores presencium vniuersos, quod duos mansos eirca distrietum castri Hardekke iuxta villam que vocatur Venich, quos quondam Sifridus de Merenberch tenuit in feodum ab ecclesia Frisingensi et per mor- tem eiusdem eidem vacare ceperunt, recepi a reuerendo in Christo patre domino meo C. venerabili episcopo Frisingensi pro me meis

346

que heredibus legittimis titulo feodali perpetuo possidendos. - In euius rei testimonium presentem litteram mei sigilli munimine robo- raui. Acta sunt Wienne, anno domini M. CC. LXX. VIL, VI. kalendis Februarii.

Cod. 191, f. 52, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1L/2, 89, Nr. 148.

323.

(1277), 4. Febr., Wien. König Rudolf trägt den Grafen M. von Tirol und

F. von Ortenburg, so wie seinen sämmtlichen Amtsleuten auf, die Gerichtsbar-

keit des Bisthums Freising auf seinen Gütern in Krain nach Laut deren alter Privilegien zu achten.

Rvdolfus dei gracia Romanorum rex semper augustus. Nobilibus viri (M.) Tyrolensi et F. de Ortenburg comitibus ceterisque fidelibus et officialibus suis per Carniolam consitutis graciam suam et omne bonum. Fidelitati vestre auctoritate regia (firmiter committimus et manda)mus, quatenus venerabilem (eeclesie) Frisingensis episco- pum prineipem (nostrum dileet)um in iudicio provinciali, in iuris- dietione, distrietu et honore, que ipse et ecclesia Frisingensis in partibus Carniole (t)enent et hactenus possiderunt(!), pacifice ex priuilegiis ineliti O. regis Bohemie et illustrium quondam dueum Karinthie nullatenus pregrauetis vel quidquam attemptetis quod in ipsius episcopi principis nostri et eeclesie sue preiudieium redundare valeat aut iacturam, siue sit in opido Lonk siue in aliis bonis, pre- diis et possessionibus suis positis et circumiacentibus cireumquaque. Datum Wienne IL, nonis Februarii, regni nostri anno quarto.

Cod. 191, f. 2, stockfleckig und aus dem Sinne und Meichelbeck 11./2, 80, Nr. 132 ergänzt, k. Reichsarchiv zu München

. 324.

1977, 8. Febr, Wien. Leutolt von Kuenring beurkundet, dass O. von

Dürnstein auf jenen Gütern zu Klebdorf, welche Bischof Konrad von Freising

demselben verliehen, diesen und seine Unterthanen zu Holenburg und Wagram in Weg und Weide nicht beirren dürfe.

Ego Leutoldus de Chunringen pincerna Austrie presentibus profiteor et protestor nichilominus ad hoc me obligans per presentes,

347

quod dominus O. de Tirnstein in bonis Chlebdorf que sibi dominus C. Frisingensis episcopus de gracia contulit speciali, in piseaeione, exitibus et reditibus et pascuis ipsium dominum episcopum et homi- nes suos de Holnburch et Wagrain sicut eis competunt et conue- niunt, nec debet impedire vllo tempore vel grauare. In cuius rei testimonium presentem cedulam prefato domino Ch. Frisingensi epis- copo tradidimus nostri sigilli munimine roboratam. Datum Wienne, anno domini millesimo CC. LXX. septimo, VI. idus Februarii.

Cod. 191, f. A5', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1I/2, 89, Nr. 149.

325.

1277, 21. Febr., Wien. Burggraf Fridrich von Nürnberg reversirt gegen Bischof Konrad von Freising betreffs Verdusserung der ihm am Ibsfelde bei Amstetten übertragenen Lehen.

Nos Fridericus purchgrauius de NYrenberch ad noticiam vniuer- sorum tam presencium quam futurorum peruenire cupimus et pro- tendi, quod cum venerabilis in Christo pater ac dominus noster Chunradus Frisingensis episcopus nos ac nostros heredes de bonis in campo Ibsvelde sitis cirea villam Amsteten que felicis recorda- eionis dominus Heinricus de Sevelt ab ecclesia Frisingensi titulo fevdali tenebat, omni iure infeodare graciosius dignaretur, primo et prineipaliter subsequens artieulus taetus fuit, videlicet quod eadem feoda non vendere, alienare vel alicui persone infeodare possemus, nisi habito super consilio supradieti episcopi et fauore. Que si forte aput nos eonuenire uel emere nollet vel non posset racione debita mediante, alteri persone cuicunque voluerimus memorata bona vendendi teneamus liberam facultatem, In cuius rei memo- riam presens scriptum confici voluerimus nostrique sigilli robore eonsignari. Datum et acetum Wienne, anno domini M. CC. LXX. septimo, VIIIL kal. Mareij.

Cod. 191, f. 58', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 11/2, 89, Nr. 150.

348

326.

(1277, c. Anfang Mai,..... ) Markwart Privhafen und Andere constatiren die Rechte des Marktes Aschbach in Handel, Gewerbewesen, Gericht u. dgl.

Ich Marchwart Privhafen vnd der her Ch. Gliuss vnd ander piderwe ritter vnd knappen die der pi gewesen sint, di habent geseit, daz Aspach der marcht also gestift si von dem herzogen Liupolden, daz einer meil sol niht vails sein an ze dingesteten vnd da ze pharren. In der meil sol auch dehein hantwerich sin an ze pharren, vnd daz des herzogen burger daz di iht fvr varen des maentags, si süchen den marcht an dem eritag ze Aspach. Daz selb reht daz hat des tymfvt liut (!) vnd marcht von sant Peter, vnd chumt ein gast der dem herzogen niht an wint, der sol da beliwen vnz daz er den marcht gesüch oder er sol varn mit des rihters vrlab, vnd das chorn oder salz daz man feurt (!) oberhalb Ardacher oder niderhalb Erlach, daz man fvr fevren welle, daz sol man fevren ze Aspach vnd sol ez da vail haben, vnd swaz ysens maen fürt durch di perge, daz het niderlege dazze Aspach. So hat er auch daz reht, swelich gast durich di perge mit sinem chaufschaze fert, der sol ez vuren ze Aspach vnd sol ez da vaeil haben, und daz si auch Enfer reht haben, vnd swelich man chumt auf den mareht ze Aspach, hin ze dem selben sol maen niht rihten vm dehein schulde, ez si denne vmbe vnreht oder vmbe ein mort. Vnd ist des geziuch her Mar. Privhafen vnd her Ch. Gliusse vnd der Gundacherer (!) Oede vnd ander liut ' di der bi waren.

Cod.191, f. 30', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II,/2, 84, Nr. 139.

321.

1977, c. 15. Mai, Wien. Bischof Konrad von Freising überträgt alle

Lehen seiner Kirche in Üsterreich, Steiermark, Kürnthen und Krain, welche

vormalen die Österreichischen Landesfürsten besessen hatten, den Söhnen König Rudolfs. |

Nos Chunradus dei gratia Frisingensis episcopus notum esse volumus tam presentibus quam futuris inspectoribus presentium

349

vniuersis, quod nos ad petitionis instantiam domini nostri Rudolfi serenissimi regis Romanorum singula et vniuersa feuda que quondam bone memorie duces Austrie, Styrie, Karinthie dominique Carniole et Marchie feodali titulo ab ecelesia Frisingensi possederunt, karissimis filiis eiusdem domini nostri regis Alberto, Hartmanno et Rudolfo pro se liberisque suis futuris masculini sexus contulimus titulo fevdali, hiis solum exceptis que ex liberalitate eorundem dominorum terre aut permutatione aliove contractu ex eisdem feudis pro tempore ad possessionem et dominium Frisingensis ecclesie redierunt ex gratia - uel de iure. Hoc etiam est adiectum, quod prefatus dominus noster inuictissimus rex Romanorum defensor erit et conseruator quamdiu vixerit, predietorum feudorum, nee imperio uel dominis terrarum predietarum ius aliquot (!) ex tali infeudatione proueniet uel acrescet, sed predictis filiis ipsorum liberis sine successione legittima maseu- lorum decedentibus prenotata feuda ad Frisingensem ecclesiam libere reuertentur. Libertates etiam et iura que Frisingensis ecclesia in suis prediis et hominibus eonstitutis in terris prenotatis hactenus tenuit, sepedietus dominus noster rex ipsiusque filii prenotati promiserunt bona fide nobis successoribusque nostris firma illibataque conseruare prout in ipsius domini nostri regis litteris super hoc confeetis lucidius continetur. Huius rei testes sunt Bertoldus Babenbergensis, Petrus Patauiensis, Johannes Chyenensis (!), Werenhardus Seccouiensis eeclesiarum episeopi, dominus Ludbicus illustris comes palatinus Reni dux Bawarie, dominus (leerer Raum) illustris dux Saxonie, dominus Friderieus purehgrauius de Nuremberk, dominus Vlrieus de Tavuers et multi alii fide digni. Et nos in huius rei testimonium presentem cedulam iussimus nostri sigilli munimine roborari. Acta sunt hee Wienne, anno domini millesimo CC. LXX. septimo.

Orig., Pgt, anhgdes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu

: Wien ; Liehnowsky Regg. I. Nr. 480, Anhg. Nr. 8.

328.

1277, 18. Mai, Wien. König Rudolf bestätiget die Rechte und Freiheiten des Freisingerhofes zu Wien.

Rudolfus dei gratia Romanorum rex semper augustus. Vniuersis imperii Romani fidelibus inperpetuum. Dignum iudicat nostra serenitas

350

et equitas rationis persuadet, ut specialiori gratia prosequamur eos qui sincerius et deuotius nostrum et imperii amplectuntur honorem. Hine est quod dilecti principis nostri Chvnradi episcopi Frisingensis qui’ pro nostra et imperii gloria sublimius extollenda diuersas pres- .suras et perseciones (!) immanes a nostris et imperii hostibus sustinuit, nec pressuris huiusmodi a deuotione nostra et ipsius imperii ammoueri potuit, petitionibus annuentes prerogatiuam gratie quam principes Austrie domui sue quam habet in Wienna, priscis tempori- bus contulisse noscuntur, auctoritate regia confirmamus ut scilicet rector et hospes ipsius domus ae ceteri domum ipsam inhabitantes, neenon et omnes in doto eapelle ipsius domus morantes non nisi pro excessibus mortem'uel pacis violationem inducentibus a iudice ciui- tatis debeat (!) ad iudieium euocari, quo casu si culpe qualitas id postulauerit, de persona delinquentis tantum se iudex ciuitatis intro- mittat, rebus et possessionibus omnibus rei in dieti episcopi uel eius quem :ad hoc instituerit, transeuntibus potestatem. Si vero contra predictas personas quispiam habuerit actionem exceptis questionibus suprascriptis, eoram predieto episeopo uel eius in hae parte vicario eas eonueniat eoram ipsis ius suum plenarie recepturus, ipsis autem hominibus de sibi iniuriantibus a iudice ciuitatis volumus iusticiam exhiberi, ne in lesionem retorqueatur quod in eommodum fauorabili- ter est deductum. Huius rei testes sunt Fridericus venerabilis ecclesie Salezburgensis archiepiscopus, Bertoldus Babenbergensis, Petrus Patauiensis, Leo Ratisponensis, Ditrieus Gurezensis, Johannes Chi- mensis, Werenhardus Seccouiensis ecclesiarum episcopi, Hanricus (!) palatinus comes Rheni dux Bawarie, Fridericus purchgrauius de Nuremberck. Et nos in huius rei perenne testimonium presentem cedulam serenitatis nostre sigilli munimine iussimus roborari. Acta sunt hec Wienne, anno domini millesimo ducentesimo sepuagesimo (!) septimo, quinto decimo kalendas Junii, indictione quinfa, regni nostri anno quarto.

Orig. Pgt, anhgdes verletztes Sigel, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck IL/2, 82, Nr. 136.

351

: 329.

1277, 18. Mai, Wien. König Rudolf bestätigt die von den früheren öster- reichischen Herzogen bestehende Form der Theilung der Kinder und Güter bei Heirathen landesfürstlicher und freisingischer Ministerialen.

Rvdolfus dei gracia Romanorum rex semper augustus. Vniuersis imperii Romani fidelibus inperpetuum. Ad vniuersitatis vestre noticiam volumus presencium serie peruenire, quod ad imitacionem felicis memorie Frideriei quondam ducis Austrie et Styrie et domini Car- niole nobis est placitum et acceptum et regium eciam impartimur ' assensum, vt si aliquem ministerialium nostrorum de Austria vel Styria aut Carniola eum aliqua Frisingensis ecelesie ministeriali vel e eonuerso matrimonium contrahere contingerit , liberi ex matrimonio huiusmodi procreati et possessiones et bona parentum equaliter diui- dantur, vna parte possessionum et liberorum in nostram et imperii, reliqua vero in potestatem et dominium Frisingensis ecelesie transeunte. Huius rei testes sunt Fridericus venerabilis ecclesie Salezburgensis archiepiscopus, Bertoldus Babenbergensis, Petrus Patauiensis, Leo Ratisponensis, Ditrieus Gurcensis, Johannes Chy- mensis, Wernhardus Seceoviensis ecclesiarum episcopi, Heinricus comes palatinus Rehni (!) dux Bawarie, Friderieus purchgrauius de Nvrenbereh. Et nos in huius rei perenne testimonium presentem cedulam serenitatis nostre sigilli munimine iussimus roborari. Acta sunt hec Wienne, anno domini M. CC. LXXVIL, XV. kalendas Junii, indietione quinta, regni nostri anno quarto.

Cod. 191, f. 36', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1[/2, 80, Nr. 133.

330.

1977, 18. Mai, Wien. König Rudolf trägt allen Beamten in Österreich auf, die Landesgerichtsfreiheit der Güter und Unterthanen des Bisthums Freising daselbst zu wahren.

Rvdolfus dei gratia Romanorum rex semper augustus. Vniuersis provineialibus aliisque iudicibus et officialibus per Austriam consti-

352

tutis gratiam suam et omne bonum. Cvm venerabilis Chvnradus Frisingensis episcopus princeps noster dilectus hanc libertatem et gratiam a quondam ducibus Austrie habuerit et eandem etiam à nobis optinuerit, quod seilicet nullus prouincialis vel alius ivdex quieunque in possessiones bona et homines ipsius episcopi aliquid iudieium exercere debeat nisi ipse episcopus vel officialis ipsius super exhi- benda iusticia primitus requisitus negligens fuerit vel remissus, uobis vniuersis et singulis sub optentu gracie nostre precipimus fir- miter et districte quatenus nullus vestrum de bonis, possessionibus et hominibus supradicti episcopi iudicium aliquid contra declaratio- nem ét gratiam tactam superius et expressam sibi audeat usurpare, quod qui fecerit grauem indignacionis nostre offensam se nouerit in- eursurum. In cuius rei testimonium presentes litteras maiestatis nostre sigilli munimine iussimus roborari. Datum Wienne, anno domini millesimo CC. LX. VII. (!), quinto decimo kalendas Junii, in- dictione quinta, regni nostri anno quarto.

Orig. Pgt., anghgtes Sigel ausgerissen, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck IL/2, 82, Nr. 137 u. 85. Nr. 142 mit Datum 1277, 19. Mai.

331.

1277, 18. Mai, Wien. König Rudolf gewährt dem Bischofe Konrad von Freising freies Schurfrecht auf allen seinen Gütern.

Rydolfus dei gracia Romanorum rex semper augustus. Vniuersis presentes litteras inspeeturis volumus notum esse, quod vbicunque in possessionibus, prediis siue fundis venerabilis Frisingensis epis- copi principis nostri dilecti auri vel argenti vel alterius cuiuscunque metalli vel et salis vene reperte fuerint, idem episcopus in eisdem gaudebit per omnia iure suo, nobis et imperio similiter iure nostro in omnibus reseruato. Concedimus eciam memorato episcopo, vt metallum cuiuslibet generis in eeclesie sue fundo querere valeat imperii iure saluo. Quare sub optentu nostre gracie precipimus vniuersis, ne quis memoratum episcopum in huiusmodi suis iuribus aliqualiter audeat impedire. Huius rei testes sunt Fridericus venerabilis eeclesie Salez- burgensis archiepiscopus, Petrus Patauiensis, Leo Ratisponensis, Ditricus Gurzensis, Johannes Chyemensis, Wernhardus Seecoviensis ecclesiarum episcopi, Heinricus palatinus comes Rheni dux Bawarie,

353

Fridericus purchgrauius de NYrenberch. Nos in huius rei perenne testimonium presentem cedulam serenitatis nostre sigilli munimine iussimus roborari. Datum Wienne, anno domini M. CC. LXXVI., XV. kalendas Junii, indietione quinta, regni nostri anno quarto.

Cod. 191, f. 38, k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck 11,2, 81. Nr. 135.

332.

1277,18. Mai, Wien. König Rudolf bestätigt dem Bischofe Konrad von Freising den Besitz des Landesgerichtes in „Heybs“ (Umgebung von Ulmerfeld) gegen jährliche Zahlung von 3 Pfund Wiener Pfennigen.

Rvdolfus dei gracia Romanorum rex semper augustus. Vniuersis Romani imperii fidelibus imperpetuum. Ne rei geste veritas ealump- niantum malicia pereat et transeursu temporis euanescat, necessa- rium est eam seripture testimonio perennare. Hine est quod ad vni- uersorum tam presencium quam futurorum noticiam cupimus per- uenire, quod nos Chunradum venerabilem Frisingensem episcopum prineipem nostrum dilectum omnibus iuribus prouineiali iudicio in Heybs attinentibus quibus predecessor ipsius gauisus esse dinoscitur, volumus plene et libere eongaudere, ipsius provincialis iudicii homines ad iurisdieionem et dominium memorati episcopi pertinentes ab exaetionibus quibuslibet et vexacionibus indebitis ac traccionibus ad alienum forum, videlieet prouincialium nostrorum sev ciuitatum vel aliorum quorumeumque iudieum et subiudieum ad imitaeionem quon- dam ducum Austrie penitus eximentes, sic tamen quod in exempeienis huiusmodi indicium tria talenta denariorum Wiennensium singulis annis nostre eamere vel persone cui ipsam summam deputauerimus, teneatur exsoluere, quentadmodum predecessor ipsius episcopi ipsam srmmam annuam quondam Ottoni comiti de Hardeke qui dictum. prouinciale iudieium vna eum iudicio in Peilstain a ducatu Austrie obtinebat in feodum, exsoluebat. Huius rei testes sunt Fridericus venerabilis Salzburgensis ecelesie archiepiscopus, Petrus Patauiensis, Bertoldus Babenbergensis, Leo Ratisponensis, Ditrieus Gvrzensis, Johannes Chymensis, Wernhardus Seceoviensis ecclesiarum episcopi. Et nes in huius rei perenne testimonium presentem cedulam sereni- tatis nostre sigilli munimine iussimus roborari. Datum Wienne, anno

Fontes. Abthig. II. Bd. XXXI. 23

354

domini M. CC. LXXVI, XV. kalendas Junii, indictione quinta, regni nostri anno quarto.

Cod. 191, f. 37, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck Il./2, 30, Nr. 134.

333.

1977, 19. Mai, Wien. König Rudolf beurkundet, dass Bischof Konrad von Freising ihm und seinen Söhnen die Vogtei von Gross-Enzersdorf zu Lehen gegeben habe.

Rudolfus dei gratia Romanorum rex semper augustus. Vniuersis presentium inspectoribus volumus esse notum, venerabilem .Chvnra- dum Frisingensem episcopum prineipem nostrum dilectum per in- strumenta legittima et autentica comprobasse, quod a quondam Vlrieo de Pilitorf patre Vlriei et Chvnradi fratrum predecessor ipsius epi- scopi aduocatiam in Enzeinstorf pro quingentis libris denariorum monete Wiennensis legittime comparauit et quod predietus Vlricus eandem pecuniam integraliter sibi fore solutam coram elare memorie Friderico quondam duce Austrie sollempniter est professus, eidem duci pretaetam aduocaciam ipsius episcopi nomine sine contradictione qualibet libere resignando. Cum ex hiis igitur prefata aduocatia in potestatem et dominium sepedicti episcopi et ecclesie Frisingensis . dinoscatur transiisse, episcopus Chvnradus eiusdem eeclesie dilectus princeps noster qui nunc extat, ad nostre peticionis instaneiam ean- dem aduocaciam super forum in Enzeinstorf et omnes villas ac predia adiacencia que ad ius et proprietatem ecclesie Frisingensis dinoscuntur pertinere, karissimis filiis nóstris Alberto, Hartmanno et Rudolfo ipsorum liberis maseullini sexus contulit perpetuo in feo- dum, tali paeto vt nos conseruatores et defensores esse quamdiu uixerimus, ipsius predii debeamus et in signum honoris pariter et laboris quem pro defensione ipsius predii hominumque pertinencium ad idem predium sustinebimus et quem ipsi liberi nostri inposterum sustinebunt, triginta talenta denariorum monete Wiennensis in Puri- fieatione beate Marie virginis nobis quamdiu vixerimus, nostrisque liberis in posterum et nichil amplius annis singulis de ipse predio persoluentur, nec ipsam aduocaciam aut pecuniam ex ipsa adwecacia debita tenebimur nos aut liberi nostri nomine feodi vel alio modo

355

quocunque aliquatenus alienare, quod si factum fuerit a nobis vel ab aliquo liberorum nostrorum, extunc ipso facto aduocacia predicta vacabit et ad ecclesiam Frisingensem libere reuertetur. Huius rei testes sunt Fridericus venerabilis ecclesie Salzburgensis archiepisco- pus, Bertoldus Babenbergensis, Petrus Patauiensis, Leo Ratisponen- sis, Ditrieus Gurzensis, Johannes Chimensis, Wernhardus Seccouien- sis ecclesiarum episcopi, Hainrieus illustris comes palatinus Rheni, - dux Bawarie, Fridericus purchgrauius de Nurenberch. Et nos in huius rei perenne testimonium presentes litteras iussimus nostre maiestatis sigilli munimine roborari. Acta sunt hee Wienne, anno domini mille- simo ducentesimo LXXVIL, quarto decimo kalendas Junii, indietione quinta, regni nostri auno quarto.

Orig., Pgt., anhgd. Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien;

dann Cod. 191, f. 19, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck Il./2, 84, Nr. 140.

334.

1277, 19. Mai, Wien. König Rudolf benachrichtigt seine sämmtlichen Amt-

leute, dass er dem Bischofe Konrad von Freising auch das Jagdrecht auf landes-

fürstl. Boden in Österreich gewährt habe und befiehlt, denselben darin nicht zu behindern.

Rvdolfus dei gracia Romanorum rex semper augustus, Vniuersis eapitaneis, iudicibus, oflicialibus atque venatoribus suis per Austriam graeiam suam et bonam voluntatem. Juri consentaneum et consonum raeioni videtur, vt principibus nostris qui semper regalibus benepla- eitis se deuotos exhibent, specialis prerogatiuam gracie impendamus ipsisque deductionem solacii preparemus. Vobis igitur vniuersis et singulis volumus notum esse, quod venerabili Ch. Frisingensi epi- scopo prineipi nostro dilecto ex speciali gracia concessimus et con- cedemus (1), vt quocienscumque ipse vel sui venatores in predio ec- clesie sue in Austria fuerint constituti, venaciones pro sua deductione solaeii per distrietus nostri dominium libere valea(n)t exercere habeat- que idem episcopus pro sue venacionis promocione in ipso nostro distrietu quod volge et schefwart wlgariter nuncupatur. Propter quod Vobis singulis ac vniuersis sub obtentu gracie nóstre precipimus et mandamus, quatenus nullus vestrum in antea sepedictum episcopum

aut ipsius venatores aliquatenus impediat in premissis. Et vt gracie 23*

356

. nostre liberalitas euilibet vestrum pateat, dicto episcopo presentem cedulam tradidimus (serenitatis) nostre sigilli robore eommunitam. Datum Wienne, anno domini millesimo CC. LXXVII., XIIII. kalendas Junii, indietione quinta regni nostri anno quarto.

Cod. 191, f. 56, k. Reiehsarchiv zu München, Meichelbeck II./2, 86, Nr. 143.

335.

1977, 19. Mai, Wien. König Rudolf beurkundet, dass Bischof Konrad von Freising den Markt Aschbach ihm und seinen Söhnen zu Lehen gegeben habe.

Rudolfus dei gracia Romanorum rex semper augustus. Tenore preseneium notum fieri volumus vniuersis, quod nos obligacionem fori in Aspach cum suis attinenciis factam quondam Chunrado Frisingensi episcopo pro quingentia marcis argenti a quondam Friderico duce Austrie et Styrie qui ipsum forum cum eisdem attinenciis tenebat in feodum ab ecelesia Frisingensi, quem admodum (in) instrumentis ipsius ducis Austrie super hoc confectis vidimus contineri, ratam habemus atque gratam, quod inquam forum Chunradus venerabilis episeopus Frisingensis dilectus princeps noster qui nune extat, ka- rissimis filiis nostris Alberto, Hartnanno et Rudolfo ad petieionis nostre instaneiam titulo eontulit feodali, ita quod nos quamdiu vixeri- mus, ipsius fori conseruatores erimus et defensores, hoe pacto aposito et adiecto quod quandoeumque nos vel aliquis filiorum nostrorum predictorum peeuniam quingentarum marcarum superius nominatarum venerabili Chunrado nunc ipsius ecelesie episcopo vel ipsius sueees- sori soluerimus, dictum forum ad nos tamquam conseruatorem et dictos nostros filios feodi nomine redeat absolutum. Huius rei testes sunt Friderieus venerabilis Salzburgensis ecelesie archiepiscopus, Bertoldus Babenbergensis, Petrus Patauiensis, Leo Ratisponensis, Ditrieus Gureensis, Johannes Chymensis, Wernhardus Seecouiensis . ecelesiarum episcopi, Hainrieus illustris comes palatinus Rheni dux Bawarie, Fridericus purchgrauius de NYrenberch. Et nos in huius rei perenne testimonium presentes litteras nostre serenitatis sigilli muni- mine iussimus roborari. Acta sunt hee Wienne, anno domini mille- simo ducentesimo septuagesimo septimo, XII. kalendas Junii, in- dietione quinta, regni nostri anno quarto.

Cod. 191, f. 38', k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck 11/2, 85. Nr. 141.

357

336..

1277,19. Mai, Wien. König Rudolf beurkundet, dass Bischof Konrad von

Freising nach Anerkennung seines Satz- und Eigenthumsrechtes auf Aschbach,

dann auf Probstdorf, Schönau und Urfar diese Orte seinen Söhnen Albrecht, Hartmann und Rudolf zu Lehen aufgetragen habe.

Rudolfus dei gratia Romanorum rex semper augustus. Vniuersis saeri Romani Imperii fidelibus inperpetuum. Licet vniuersis prineipi- bus ac ecelesiis sub ditione sacri imperii constitutis potestate nobis a deo tradita defensionis et munificentie adesse presidio teneamur, ilis tamen nos teneri precipue recognoscimus iusticie et gracie debitores qui se ac suas ecclesias sie nostris desideriis coaptare nituntur, vt nobis et imperio grata prestent obsequia temporibus oportunis. Cum igitur dilectus prineipes (!) noster Chvnradus venera- bilis episcopus Frisingensis ecclesie se deuotum et paratum nobis ac imperio consueuerit exhibere, ita quod ipsius merita gratiosis vicibus respicere merito debeamus, non tantum in hiis que meram iusticiam continent, sed in hiis etiam que gratiam expetunt et fauorem, nos eidem principi recognoscimus ratumque habemus ius sibi concessum inforo Aspach cum suis attinentiis quod bone memorie Fridericus dux Austrie et Stirie a Frisingensi ecclesia feodali titulo possidebat et'obligauit predecessori iam dieti episcopi pro quingentis marcis argenti pro eo quod eundem ducem de quibusdam feodis marchionis Ystrie tune temporis sibi ac Frisingensi ecclesie vacantibus infeo- dauit, sicut in priuilegiis eiusdem ducis super hoc confectis vidimus eontineri. Et quia predecessor nominati episcopi Frisingensis et nichilominus ipse episcopus qui nunc extat pacifice possederunt villas Brostorf, Vruar, Schonna, donec preter iusticiam per Otakarum in- ditum regem Bohemie iam dictus episcopus eisdem villis minus rationabiliter est priuatus, nos meram iusticiam intuentes ac iusticiam benigno fauore et gratia instaurantes sepe dicto episcopo villas nomi- natas eum suis pertineneiis que ad Frisingensem ecclesiam dinoscun- tur proprietatis titulo pertinere, obligamus et obligatas recognoscimus pro trecentis marcis argenti ponderis Wiennensis ipsumque ad posses- sionem restituimus et fori in Aspach et ipsarum villarum eum perti- nentiis eorundem. Idem autem episcopus ad petitionis nostre in-

358

stantiam villas prenotatas et forum in Aspach iure obligacionis sev pignoris ut premissum est, sibi in eisdem reseruato et alia feoda que duces Austrie, Stirie et Karinthie et domini Charniole et Marchie feodali titulo ab ecelesia Frisingensi possederunt, karissimis filiis nostris Alberto, Hartmanno et Rudolfo ipsorumque liberis masculini sexus contulit titulo feodali, ita tamen quod nos defensores et con- seruatores erimus quoaduixerimus predictorum feodorum, nec im- perio uel predictis terris ius aliquot ex tali infeodatione proueniet uel accrescet, et predictis filiis ipsorumque liberis sine successione legit- tima masculorum decedentibus predicta feoda ad Frisingensem ecele- siam libere reuertentur et formam superius expressam nos et nostri liberi fide data promittimus firmiter obseruare. Adieetum est etiam eonuentione volántaria inter nos et sepedictum episcopum Frisin- gensem, quod quecumque feoda vacauerint Frisingensi ecclesie per mortem comitum, baronum, nobilium, ministerialium et aliorum quo- eumque nomine censeantur uel preter iusticiam a quibuscumque tenentur, et alia bona Frisingensis ecclesie que ab aliquibus indebite occupantur, ad possessionem et dominium Frisingensis. ecelesie cura- bimus reuocare per iusticiam uel amorem, presenti episcopo ae ec- elesie Frisingensi exhibituri consilium et auxilium in hae parte. Libertates etiam et iura que Frisingensis ecclesia in suis prediis et hominibus constitutis in terris predictis hactenus tenuit, firma et illibata sepe dieto episcopo et Frisingensi ecclesie per nos et dictos liberos nostros inuiolabiliter obseruabuntur. Huius rei testes sunt Fridericus venerabilis ecelesie Salezburgensis archiepiscopus, Ber- toldus Babenbergensis, Petrus Patauiensis, Leo Ratisponensis, Ditri- eum Gurezensis, Johannes Chimensis, Werenhardus Seccouiensis eeclesiarum episeopi, Hainrieus illustris comes palatinus Rheni dux Bawarie, Friderieus purchgrauius de Nurenberch. Et nos in huius rei perenne testimonium presentes litteras serenitatis nostre sigilli muni- mine iussimus roborari. Acta sunt hee Wienne, anno domini millesimo dueentesimo septuagesimo septimo, quarto decimo kalendas Junii, indietione quinta, regni nostri anno quarto.

Orig., Pgt., anhgdes stark verletztes Sigel, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck IL/2, 83, Nr. 138.

359

337.

1277, 21. Mai, Wien. König Rudolf bestätiget dem Bischofe Konrad von Freising das Privilegium Kaiser Fridrichs I., betreffend das Landgericht, Marktrecht u. s. w., zu Enzersdorf, Holenburg, Ollern und Eberedorf.

Rvdolfus dei gracia Romanorum rex semper augustus. Vniuersis imperii Romani fidefibus presentes litteras inspecturis imperpetuum. Aecedens nuper ad nostre magestatis presenciam venerabilis Chvn- radus Frisingensis episcopus nobis humiliter supplicauit, vt priuile- gium elare memorie Frideriei quondam Romanorum imperatoris ipsi et eeclesie sue Frisingensi traditum et coneessum innouare et con- firmare de benignitate regia dignaremur. Cuius priuilegii talis est tenor:

Folgt nun die Urkunde Kaiser Fridrichs I. ddo. 1189, 18. Mai, Wien (Nr. 122).

Nos itaque memorati C. Frisingensis episcopi principis nostri dileeti preeibus fauorabiliter inclinati, presens priuilegium de verbo ad uerbum de innata nobis clemencia innouamus, confirmamus et presentis seripti patrocinio communimus. Nulli ergo omnino homi- num liceat hane nostre innouacionis et eonfirmacionis paginam infringere aut ei in aliquo contraire, quod qui fecerit grauem nostre magestatis offensam se nouerit incursurum. Testes sunt hii, venera- bilis ... Salzburgensis episeopus, ... Patauiensis, ... Ratispo- nensis, ... Babenbergensis, ... Seccouiensis, ... Gurcensis, et ... Kimensis episcopi et alii quamplures. In euius testimonium . magestatis nostre sigillum est appensum. Signum domini nostri Rudolfi Romanorum regis inuictissimi. Datum Wienne, XII. kalendas - Junii, indietione V., anno domini M. CC. LXX. septimo, regni vero nostri anno quarto.

Cod. 191, f. 19, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 11/2, 86, Nr. 144.

360

338.

(1277), 21. Mai, Wien. König Rudolf beauftragt den Landrichter Konrad von Billichsdorf, den Bischof Konrad von Freising in der Übung des Landes- gerichtes zu Gross-Enzersdorf nicht zu beeinträchtigen.

Rvdolfus dei gracia Romanorum rex semper augustus. Dilecto fideli suo Chunrado de Pihdorf(!) iudici prouinciali suo graciam suam et omne bonum. Cvm nos Chunrado venerabili Frisingensi episcopo principi nostro dilecto recognouierimus ius quod habere debet in iudicio prouineiali super predium in Enzinstorf et super alia predia eidem adiacencia que ad ecclesiam pertinent Frisingen- sem, prout in priuilegio Friderici serenissimi imperatoris augusti vidimus plenius contineri, quod inquam priuilegium eidem episcopo ex regie munificeneia maiestatis duximus confirmandum et ratifican- dum, tibi firmiter iniungimus et mandamus, quatenus prefatum epis- copum suumque iudicem quem ad idem iudicium deputauit, cui eciam nos bannum manu nostra regia duximus eoncedendum, in eodem iure ac iudieio nullatenus impedire presumas, nullum tibi decetero per idem predium super homines et possessiones iudieium vsurpando. Datum Wienne, XII. kalendas Junii.

Cod. 191, f. A8, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1I./2, 102, Nr. 159.

339.

1977, 21. Mai, Wien. Bischof Konrad von Freising bestätigt den Zehent- abfindungevergleich Mgr. Heinrichs, Propstes zu Wörthsee und Pfarrers zu Waidhofen, mit Abt R. und dem Kloster zu Seitenstetten.

Nos Chunradus dei gratia Frisingensis episcopus notum facimus tam presentibus quam futuris, quod resignacionem trium librarum quam dilectus in Christo frater magister Henricus Werdensis eccle- sie prepositus plebanus in Waidhouen, zelo deuotionis accensus ob remedium anime sue fecit et in quibus dilecti in Christo fratres ... venerabilis abbas et conuentus monasterii in Sitesteten occasione quarumdam deeimarum plebis in Waidhouen eidem preposito annis

361

singulis tenebantur, gratam et ratam habemus, iudicantes eos quan- tum ad ipsum prepositum et suos successores ad huiusmodi trium librarum Wiennensium monete decetero aliquatenus non teneri, In euius nostre ratihabitionis testimonium presentem paginam prelibato monasterio dedimus nostri pendentis sigilli munimine communitam. Datum Wienne, anno domini millesimo ducentesimo LXXVII., XII. kalendas Junii.

Orig., Pgt., anhgdes. verletztes Sigel, Archiv des Klosters Seitenstetten.

340.

1277, 23. Mai, Wien. König Rudolf erlässt Bischof Konrad von Freising die Entrichtung des Marchfutters im „Heubs“, zu Waidhofen und Holenstein bis auf Weiteres.

Rvdolfus dei gracia Romanorum rex semper augustus. Vniuer- sis presentes litteras intuentibus volumus esse notum, quod nos prop- ter grata et fidelia que venerabilis Chvnradus episcopus Frisingensis princeps noster dileetus nobis et saero Romano imperio impendit obsequia et in antea poterit impendere gratiora, sibi et ecclesie sue omnem auenam que marichViter wulgariter nuncupatur, que per pre- dieti Frisingensis ecelesie in dem Heubs, Waidhoven et Hollenstain nobis ad nostra granaria dari debeat annis singulis, de speciali gracia relaxamus, tamdiu quousque eandem graeiam et remissionem duxerimus expresse per nostras speciales litteras ab eodem episcopo pro nostro beneplacito reuocandam, volentes pariter et mandantes vt nullus procuratorum, iudieum vel officialium nostrorum avenam huiusmodi siue marchfüter a memorato episcopo vel aliquorum prediorum officialibus medio tempore exigat aut requirat, donec eandem graciam vt premissum est, ab eodem episcopo per nostras litteras reuocemus. Datum Wienne, anno domini M. CC. LXXVI (!)., X. kalendas Junii, indictione quinta, regni nostri anno quarto.

Cod. 191, f. 21, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 11/2, 87, Nr. 145.

362

341.

1977, 6. Juni, Waidhofen. Bischof Konrad von Freising verleiht die nach Markwart Priuhauens Tode frei gewordenen Lehen dem Burggrafen F. von Nürnberg.

Nos Chunradus dei gratia Frisingensis episcopus notum esse volumus presentium inspectoribus vniuersis, quod nos vniuersa feoda que nobis per mortem Marquardi Priuhauen vaeare ceperunt, dilecto consanguineo nostro viro nobili domino F. purehgrauio de Nuren- berch contulimus, sibi suisque heredibus maseulis feodali titülo possi- denda, exhibentes nos pro ipso eorundem feodorum auctorem quod wlgo gwer dieitur, coram quocunque iudiee competente. In cuius rei testimonium presentem cedulam ipsi tradidimus nostri sigilli munimine roboratam. Datum aput Waidhouen, anno domini M. CC. LXX. septimo, octauo idus Junii.

Orig., Pgt., k. Reichsarchiv zu München; Monum. Zollerana ll. 96, Nr. 179.

. 442.

(1277), 10. Juni, Wien. Burggraf Fridrich von Nürnberg benachrichtiget

Bischof Konrad von Freising von den Massnahmen des Königs hinsichtlich der

Übergabe von Aschbach an den Bischof und wie dieser gegebenen Falles selbst einschreiten solle,

Reverendo in Christo patri et peramando domino suo venerabili Chvnrado episcopo Frisingensi Fr. purchgrauius de Nürenberch paratam et sinceram ad queuis mandata et beneplacita voluntatem. Nouerit vestra paternitas reverenda, quod dominus meus R. sere- nissimus rex Romanorum Samerawario capitaneo Anasi suis litteris seriose mandauit iterato, vt absque difficultate qualibet possessionem fori Aspach cum suis attinenciis statim visis eisdem litteris vobis non differat aliquatenus assignare, absolutos nichilominus, dimittendo homines eiusdem fori quos captiuauit, et fideiussores quos sibi dede- runt, sine detrimento ae indempnitate rerum et substancie eorundem, provt ex litteris predieti domini regis Svmerawario super hoc direc- tis eolligitur euidenter. Quod si forsan facere recusauerit aut distu-

363

lerit vos auctoritate regia et licencia prelibatum forum Aspach seeure ac libere potestatem habetis et poteritis ingredi quando placet, elusque possessionem cum suis attinenciis corporaliter adipisci pariter et habere, nullum prorsus ex eo uel ab(!) id periculum for- midando. Datum Wienne, quarto idus Junii.

Cod. 191, f. 27, k. Reiehsarchiv zu München; Meichelbeck 1I./2, 94, Nr. 160,

943.

1277, 30. Juni, Wien. Otto von Haslau, Landrichter in Österreich, ladet eine Anzahl genannter Personen (in der Angelegenheit Bischof Konrads von Freising gegen Bürger Gosso von Krems) vor sein Gericht.

Nos Otto de Haslawe iudex prouincialis Austrie tenore presen- eium profitemur, quod ad presencium domini nostri Rudolfi magnifici regis Romanorum atque nostram eitauimus nostris litteris dominum Virieum de Ruchendorf, Dietmarum forestarium de Geuelle, Siboto- nem, Liupoldum de Meurperch fratres Gozzonis, Irnfridum filium eiusdem, Walchünum in foro, Heidenrieum ciuem de Stein, dominum Gundakarum de Ternberch, dominum Sifridum de Prunspach, Her- bordum de Engeldorf, Marquardum de Lebaren, H. ibidem, Leonem de Friuntshusen, H. de Ezinsperch et fratres eiusdem, Herbordum de Friuntshusen, dominum H. de Turn, Grennlinum, Wolfhardum, Fridericum filium domini Walehvni de Hvse, Chringlarium et filium domini H. de Turn et filium fratris sui ad proximum placitum quod nune erit, querimonie domini Chunradi venerabilis episcopi Frisin- gensis peremptorie responsuros.,In cuius rei euidenciam presentem cedulam iussimus nostri sigilli munimine roborari. Datum Wienne, anno domini M. CC. LXXVIL, pridie kal. Julii.

Cod. 191, f. 30, k. Reichsarchiv zu München.

344.

277, Mitte ..... ) Erzbischof Fridrich von Salzburg bittet König Rudolf, die geistliche Freiheit xu schützen, welche durch die Vorladung Biechof Kon- rade von Freising seitens eines österr. Landrichters verletzt worden sei.

Uietoriosissimo et excellenti domino suo R. dei gracia serenis- simo rege Romanorum semper augusto F. permissione diuina sanete

364

Salzburgensis ecclesie archiepiscopus apostolice sedis legatus cum debita reuerencia sinceram ad quelibet fidelia obsequia voluntatem. Sua nobis dileetus in Christo frater dominus Ch. venerabilis epi- scopus Frisingensis querimonia demonstrauit, quod nuper dum a vestra curia recedens versus partes superioris Austrie foret in ascensu, a quodam vestro iudice provinciali in via quasdam litteras recepit mandatum continentes vt proximo nune celebraturo iudicio generali coram vestra regali presencia comparere debeat, Gozzoni eiui vestro de Chrems finaliter responsurus super quibusdam posses- sionibus quas idem dominus episcopus de consensu, voluntate ae rogatu ipsius Gozzonis et omnium eiusdem heredum prout in quo- dam publico instrumento exprimitur, comparauit. Vnde processum nostrum coram vestra celsitudine nuper Wienne habitum super celeri (!cleri) libertate vestris predecessoribus tradita et confirmata ad memoriam vestre regie magnificencie reuocamus, attencius exorantes quatenus vestra non paciatur magestas regalis, quod contra eecle- siastice libertatis priuilegium sicut prediximus, iam dudum obtentum prelibatus dominus episeopus et alii sui confratres cum eorum elero trahantur ad iudieium seeulare, maxime cum iidem sint parati respon- dere eoram nobis et nos simus etiam parati cuilibet querelanti de ipsis facere iusticie complementum.

Cod. 191, f. 26, k. Reiehsarehiv zu München; Meichelbeck IL/2, 102, Nr. 171.

345.

1277,15. Juli, Wien. Pfahgrof Ludwig bei Rhein reversirt gegen Bischof Konrad von Freising betreffd der ihm zu Lehen verliehenen Burg und des sonstigen Gutes zu Hörnstein.

Nos Ludwicus dei gracia comes palatinus Rheni dux Bawarie notum esse volumus vniuersis ad quos peruenerit presens scriptum, quod nos castrum in Herrantstein eum iuribus suis et attinenciis vni- uersis recepimus a reuerendo in Christo patre domino Chvnrado venerabili Frisingensi episcopo consanguineo nostro predilecto pro nobis nostrisque legittimis heredibus masculis titulo feodali perpetuo possidendum, excepto omni iure patronatus ecclesie eiusdem loci in Herrantstein quod idem episcopus nobis consencientibus sibi suisque

365

suecessoribus in signum proprietatis et dominii perpetuo reseruauit. Ad hee promisimus etiam eidem episcopo bona fide, quod idem eastrum eum suis attineneiis neque feodali nec alio quocunque titulo sine sua licencia speciali in personam aliam transferremus, sed pro nostris nostrorumque heredum vsibus tenebimur perpetuo conseruare. In euius rei testimonium presentes litteras iussimus nostri sigilli munimine roborari. Datum Wienne, anno domini M. CC. LXXVIL., idus Julii. | -

Cod. 191, f. 19', k. Reichsarcbiv. zu München; Meichelbeck 1[/2, 90,

Nr. 151.

346.

1277, 1. Oct., Admont. Erzdischof Friedrich von Salzburg beauftragt den

Prior Konrad von Admont mit der Entscheidung des Streites zwischen Probst

Heinrich von Wörthsee und dem Priester Johann von Prag um die Pfarre Probstdorf. |

Friderieus dei gratia Salzpurgensis ecclesie archiepiscopus apostolice sedis legatus. Dilecto in Christo filio fratri Chvnrado priori monasterii Admontensis salutem in domino. Cum eausa que super eeclesia in Probstorf inter dilectum in Christo filium magistrum Hein- reum prepositum Werdensem ex vna parte et inter Johannem cleri- eum de Praga pro plebano in eadem ecclesia se gerentem ex altera vertitur, fuerit per modum appellacionis ad nostram audieneiam deuo- luta et eandem dilecto in Christo filio Hertnido plebano de Pels ar- chidiacono Karinthie iam dudum commiserimus terminandam, nee idem possit in illa procedere plurimis occupacionibus deditus et diuersis negociis occupatus, tibi vices nostras totaliter in hae causa duximus committendas, mandantes quatinus citatis partibus iuxta priora eiusdem archidiaconi acta iudiciorum in eadem eausa mediante iustieia proeedere non obmittas et eandem fine debito decidas, faciens quod deereueris per censuram ecclesiasticam firmiter obseruari, testes vero qui nominati fuerint, si se odio, amore uel timore sub- traxerint, compellas veritati testimonium perhibere. Et si prelibatus magister Heinricus eoram te aut per testes aut per alia doeumenta legitima suam intentionem probauerit, ipsum uel alium loco sui in possessionem memorate ecelesie in Probstorf per te uel per alium

366

^

studeas inducere corporalem et induetum auctoritate nostra manv- teneas et defendas, contradictores et rebelles censura consimili con- pescendo. Datum apud monasterium Admontense, anno domini M. CC. LXX. VIL, kal. Octobris.

Aus dem Protokolle ddo. 1284, 6. Juni. Regensburg (Nr. 384), vgl. dieses; Meichelbeck 11./2, 109, Nr. 181/1.

941.

1277, 17. Oct., Ardaker. Prior Konrad von Admont beauftragt den Pfarrer

Leopold von Enxersdorf, unter Nachweis eines Processactes und des Process-

ganges, den Propst Heinrich von Wörthsee in die ihm zuerkannte Pfarre Probstdorf einzuführen.

Frater Chvnradus prior monasterii Admontensis viro prouido et disereto domino Livpoldo plebano in Entzestorf salutem in domino. Noueritis nos recepisse litteras a reuerendo in Christo patre domino Friderico Saltzpurgensis ecclesie archiepiscopo apostolice sedis legato ' sub hae forma:

Folgt nun die Urkunde ddo. 1277, 1. Oet., Admont (Nr. 346).

Quarum auetoritate processimus in hune modum, videlicet quod citatis partibus et termino peremptorio per nos ipsis assignato et perlectis et recapitulatis in ordine de verbo ad verbum actis iudicio- rum que coram priore iudice inter partes super eeclesia in Probstorf aeta fuerunt, et visis et auditis et perspicaciter intelleetis racionibus et allegacionibus vtri(u)sque partis et examinatis diligenter dietis testium et instrumentis et priuilegiis et aliis doeumentis legittimis publiee coram nobis in medium productis communicatoque consilio sapientum eeclesiam in Probstorf cum omnibus eius iuribus et atti- nenciis s(i)ue spiritualibus uel temporalibus sentencialiter adiudica- uimus magistro Hainrieo venerabili preposito Werdensi a domino Chvnrado venerabili episcopo Frisingensi vero patrono ad eandem ecclesiam in Probstorf eanonice presentato et domino Johanni elerico de Praga super eadem ecclesia in Probstorf perpetuum sileneium in- posuimus, et-nichilominus diffiniendo condempnauimus ipsum Johannem in expensis legittimis persoluendis preposito supradictó quas idem prepositus fecit occasione litis inchoatae quas estimat ad summam

367

sexaginta librarum Wiennensis monete, et precepimus eidem Jo. sub pena excommunicacionis quod nune usque ad festum beati Thome &postoli proxime nune venturum idem Johannes dicto preposito per- soluat pecuniam memoratam, quam si infra prenotatum terminum non persoluerit, se sciat post terminum elapsum excommunicacionis vin- eulo innodatum. Vnde auctoritate qua fungimur, vobis iniungimus et mandamus, quatenus sepedietum magistrum Heinricum prepositum Werdensem quem plenum ius habere in eadem ecclesia Probstorf recognouimus, velitis tamquam verum et legittimum rectorem et plebanum eiusdem eeclesie in Probstorf uel alium loco sui ducere in. ipsius ecelesie possessionem corporalem et induetum defendere ecclesiasticam per censuram, contradictores et rebelles censura eonsimili eonpensendo (!) et precipiendo sub virtute sanete obediencie vniuersis et singulis plebesanis ut eidem preposito in omaibus et per emnia obediant tanquam vero et legittimo eorum pastori. Datum in Ardaker, anno domini millesimo CC. LXXVIL, XVI. kalend. Nouembris.

Aus dem Protokolle ddo. 1284, 6. Juni, Regensburg (Nr. 384), vgl. dieses; Meichelbeck II./1, 109, Nr. 181/1.

348.

1277, 22. Oct., Wien. Graf Heinrich von Pfannberg beurkundet, dass Bischof Konrad von Freising für seine von ihm (dem Grafen) auszutragende Streitsache den Jubart von Ulmerfeld zu seinem Sachwalter ernannt habe.

Nos Heinricus comes. de Phannenberch notum esse volumus vniuersis tam presentibus quam futuris, quod reuerendus in Christo pater dominus Chunradus venerabilis Frisingensis episeopus consti- tutus coram nobis, dum loco et vice domini nostri R. serenissimi regis - Romanorum Wienne in placito generali presideremus iudicio, Jubar- dum de Vdmarvelt ministerialem ecclesie sue ad omnes causas suas generalem ad iudicia suum constituit procuratorem, dans eidem ple- nam potestatem eoram nobis agendi, defendendi, excipiendi et in animam suam iurandi, si necesse fuerit appellandi et omnia alia faeiendi que verus et legittimus potest et debet constitutus ad iudicia procurator, promittens se ratum et gratum habiturum quic- quid idem -Jubardus coram domino nostro rege serenissimo Roma-

368

florum vel quocunque alio iudice ab ipso domino nostro rege depu- tato suo nomine faciendum duxerit in premissis vel in aliquo premis- sorum. Nichilominus idem episcopus obligauit se pro eodem Jubardo sub ypoteca rerum sue ecclesie ad omnes clausulas iudicato soluendo. In euius rei testimonium presentem cedulam prefato domino episcopo: tradidimus nostri sigilli munimine roboratam. Datum et actum Wienne, anno domini M. CC. LXX. septimo, XI. kal. Novembris.

Cod. 191, f. 34, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II./2, 57, Nr. 154.

349.

1277,22. Oct., Wien. Graf Heinrich von Pfannberg erklärt als königl. ab- geordneter Richter genannte Leute ihrer Bürgschaft für Gozzo von Krems gegen Bischof Konrad von Freising für verfallen und ordnet einen Boten an sie zur \ . Eintreibung. |

Nos Heinrieus comes de Phannenberch iudex a domino nostro serenissimo rege Romanorum deputatus notum esse volumus pre- seneium inspectoribus vniuersis, quod reuerendus in Christo pater dominus Chunradus venerobilis episcopus Frisingensis contra domi- num Viricum de Rukkendorf militem et Sibotonem et Livpoldum fratres domini Gozzonis eiuis de Chremsa et Irenfridum filium eius- dem Gozzonis, Rudlinum de Meurperge, Walchunum in foro nepotem - Wurkonis, neenon Heidenricum ciuem de Stein quadringentas mar- eas argenti Wiennensis ponderis coram nobis obtinuit per iusticiam et legittimis probacionibus sentencia mediante, pro eo quod iidem supra scripti se nomine fideiussorio eidem episcopo omnes in solidum obligauerant vsque ad marcas easdem quadragintas quod procurare velle(n)t sine fraude cum effectu quod predictus Gozzo ciuis de Chremsa statim cum a vinculis regis Bohemie quibus tune tenebatur, fuerit absolutus, infra vnum mensem proximum deberet ratificare et eonfirmare sigillo suo et per manum domini eonferentis et per renun- ciacionem heredum suorum contractum empeionis prediorum in Teizza et aliorum bonorum que idem dominus episcopus a prócuratoribus prefati Gozzonis pro ducentis et quinquaginta marcis argenti com- parauit, quod si non facerent, extune ipso facto in prefatis quadrin- gentis marcis argenti eidem episcopo esse deberent finaliter obligati

|

|

369

et quia infra eundem mensem id promissum predieti fideiussores effi- eere et adimplere minime curauerunt, ad predictam summam quadrin- gentarum marcarum sunt sepedieto episcopo eoram nobis, cum presi- deremus iudieio loco et vice domini nostri serenissimi regis Romano- rum, sentencialiter condempnati nosque ad exequendam eandem sen- teneiam Al. de Scheurbach militem prefato domino episeopo depu- tauimus nuneium publieum ad eosdem. In cuius rei testimonium pre- - sentem eedulam iussimus nostri sigilli munimine roborari. Aeta sunt hec Wienne anno domini M. CC. LXXVIL, proxima feria sexta post festum saneti Galli. Hii sunt testes, comes Vlrieus de Heunburch, dominus Vlrieus de Tavuers, dominus ... de Haunvelde, Ekhardus de Tobringen, magister Heinricus prepositus Werdensis, magister Hermannus canonicus Frisingensis, Liupoldus dictus Vaerlinus, Ju- bardus dietus Hesip, Otto de Viehdorf, Chunradus de Waidhoven notarius et plures alii fide digni.

Cod. 191, f. 51, k. Reiehsarehiv zu München; Meichelbeck 11/2, 91, Nr. 153.

350.

1277, 25. Oct., Wien. Bischof Konrad von Freising übertrügt den ilim ver- pfándeten Markt Aschbach an König Rudolf und dessen Söhne als Lehen.

Nos Chvnradus dei gratia Frisingensis episcopus notum esse volumus presentium inspectoribus vniuersis, quod cum dominus noster Rudolfus rex serenissimus Romanorum possessionem fori in Aspach quod bone memorie Fridericus quondam dux Austrie in feudo lenuit ab ecclesia Frisingensi et predecessori nostro pro quingentis mareis argenti ex.certis causis pignori obligauit, nobis et ecclesie Frisingensi per manus karissimorum filiorum suorum Alberti, Hart- manni et Rudolfi quibus idem forum cum aliis feudis contulimus, restituisset, ius obligationis debitum in eodem foro nobis et nostre ecelesie recognoscendo, nos ad eiusdem domini nostri Romanorum regis petitionis instantiam possessionem eiusdem fori quod pro suis vsibus neeessarium habere se dicebat, sibi suisque filiis predictis restituimus nomine feudi, proprietate eiusdem fori eeclesie Frisin- gensi reseruata et predietas quingentas marcas pro quibus idem forum nobis extitit obligatum, super villas Probstorf, Vruar, Sehonna

Fontes. Abth. II. Bd. XXXI. 24

370:

que nobis prius pro trecentis marcis argenti ab ipso domino nostro rege fuerant obligate et quas predictis filiis domini nostri regis con- tuleramus cum aliis feudis titulo feudali, nobis idem dominus noster rex de consensu filiorum predictorum deputauit nosque ipsas ibidem duximus deputandas, ita ut predictis quingentis mareis pro quibus forum in Áspach nobis extitit obligatum, marcis trecentis prioribus agregatis in summa prefatas villas Probstorf, Vruar, Sehonna cum omnibus suis iuribus nos successoresque nostri tenere debeamus pro mareis octingentis tamdiu pro eeclesie nostre vsibus obligatas, donec predicte marce octingente a prefato domino nostro rege aut a suis filiis liberisue eorum nobis vel suecessori nostro qui tune pro tempore fuerit, integraliter fuerint persolute. Huius rei testes sunt reuerendi in Christo patres Bertoldus Babenbergensis, Petrus Pata- uiensis,' Johannes Chymensis, Werenhardus Seccouiensis ecelesiarum episcopi, dominus Ludbieus illustris comes palatinus Reni dux Bawa- rie, dominus (leerer Raum) illustris dux Saxonie, dominus Fride- rieus purckgrauius de Nuremberek, dominus Vlrieus de Tavuers et multi alii fide digni. Et nos in huius rei testimonium presentem cedulam iussimus nostri sigilli munimine roborari. Acta sunt hec Wienne, anno domini millesimo CC. LXX. septimo, octauo kalendas Nouembris,

Orig. Pgt., anhgdes. Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien.

351.

1277, 26. Oct., Wien. König Rudolf beurkundet, dass Bischof Konrad von

Freising ihm und seinen Söhnen den Markt Aschbach überlassen und dass für

die Pfandsumme desselben im Betrage von 500 Mark Silbers ihm die Orte

Propstdorf, Urfar und Schönau, welche er den genannten Söhnen zu Lehen gegeben, verpfändet worden seien.

Rudolfus dei gracia Romanorum rex semper augustus. Vniuersis preseneium inspeetoribus volumus esse notum, quod eum nos domino Chunrado venerabili Frisingensi episcopo principi nostro dilecto possessionem fori in Aspach quod forum bone memorie Friderieus quondam dux Austrie ab ecclesie Frisingensi in feodo tenuit et pre- decessori predicti episcopi pro quingentis mareis argenti ex certis

371

eausis pignori obligauit, prout in priuilegio eiusdem ducis Friderici vidimus eontineri, restituissemus, ius debitum sibi in eadem obliga- eione recognoscendo, idem episcopus ad peticionis nostre instanciam predictum forum quod pro nostris vsibus necessarium habebamus et quod filius nostris dileetis Alberto, Hartmanno et Rudolfo (et) ipso- rum liberis masculini sexus contulerat cum aliis feodis que duces Austrie, Styrie, Karinthie dominique Carniole et Marchie ab ecclesia Frisingensi possederunt titulo feodali, ad nostras manus restituit nomine filiorum nostrorum predictorum, proprietate eiusdem fori ecelesie Frisingensi reseruata et easdem quingentas marcas argenti, pro quibus idem forum predietus episcopus tenuerat obligatum, super villas Probsdorf, Vruar et Schonna cum suis attineneiis quas eciam predieti filii nostri ab eo in feodum receperant, excepto iure patro- natus eiusdem ecelesie in Probsdorf quod in signum dominii ecelesie Frisingensis est reseruatum ab antiquo et pro trecentis marcis argenti a nobis et a predietis filiis nostris reeeperat obligatas (!), eidem episcopo suisque successoribus deputauimus nomine filiorum nostrorum predietorum et predictas quingentas marcas argenti prio- ribus trecentis marcis argenti duximus agregandas, ita ut predictas villas Probsdorf, Vruar et Sehónna eum omnibus suis iuribus tamdiv prefatus episeopus suique successores teneant a nobis nostrisque fliis (et) eorum liberis pro suis vsibus obligatas, donec predicte oetingente maree argenti fuerint sibi uel suo suecessori qui tune pro tempore fuerit, integraliter persoluti. Huius rei testes sunt Ber- thordus Babenbergensis, Petrus Patauiensis, Johannes Chyemensis, Wernhardus Sekkouiensis ecclesiarum episcopi, Ludwieus illustris comes palatinus Rheni dux Bawarie, Albertus dux Saxonie, Frideri- eus purchcrauius de Nürenberch, Vlricus de Touuers et multi alii fide digni. Et nos in huius rei perhenne testimonium presentem eetteras nostre serenitatis sigilli munimine iussimus roborari. Acta sunt hec Wienne, anno domini M. CCLXXVIL, (VII. kal. Nouembris, regni nostri anno quinto).

Cod. 191, f. 17, am Sehlusse dureh Feuchtigkeit nahezu ganz unleserlich und hergestellt aus Bestätigung König Fridriehs IIL, ddo. 1316, 18. April, Wien, k. Reichsarehiv zu München, Meichelbeck 1[./2, 94, Nr. 161.

24°

372

352.

1277, 28. Oct., Wien. König Rudolf vergleicht zwischen Bischof Konrad. von Freising und Bürger Gorzo von Krems betreffe des Kaufes der Güter des Letzteren zu Teiss.

Rudolphus dei gracia Romanorum rex semper augustus. Vni- uersis presencium inspectoribus volumus esse notum, quod contrac- tum empeionis habitum per dilectum principem nostrum venerabilem Chunradum Frisingensis ecclesie episcopum cum Irenfrido filio Goz- zonis ciuis nostri de Chremsa, et Rudlino de Mevrberge Gozzonis proeurotoribus de bonis in Teyzza, videlicet tredecim areis, duobus beneficiis, duabus euriis villicalibus, duobus pomeriis, piscina et passagio minori et quinque insulis ibidem que wlgo werd nuneupantur, et de prouentibus trium annorum passagii in Holenbureh que omnia idem proeuratores sui prefato principi nostro pro ducentis quinqua- ginta marcis argenti, dum dietus Gozzo eiuis noster in eaptiuitate regis Bohemie teneretur, loco ipsius et suo nomine: uendiderunt cum, omnibus attinenciis eorundem bonorum, quesitis et inquirendis, ad arbitrium nostrum et saeri imperii (cui) in hae parte idem Gozzo voluntarie se subieeit, eandem empcionem ratificauit et confirmauit, obligans se ipsi episcopo successoribusque suis de euiceione et ad defendendum easdem possessiones contra quemlibet inpugnantem eundem contractum coram quoeumque iudice competente vsque ad tempus a iure diffinitum et secundum terre consuetudinem approba- tam. Ad hec promisit fide data quod vsque ad festum Natiuitatis proximum domini procurabit eum effeetu quod omnes heredes sui renunciant iuri suo si quod eis competit vel competere uidetur pos- sessionibus in eisdem. Et ut premissa singula adimpleret efficaciter, predictus princeps noster venerabilis Chunr. episcopus Frisingensis in hae parte voluntarie nostro arbitrio similiter se subiecit, super quibus arbitrati sumus quod idem princeps noster venerabilis Chun- radus Frisingensis episcopus det et adiciat ipsi Gozzoni ad summam prenotatam ducentarum quinquaginta marcarum mareas argenti sexaginta, videlicet triginta mareas argenti in festo Natiuitatis domini. proximo et alias triginta marcas in Carnispriuio subsequente, fide- iussores quoque ipsius Gozzonis qui se pro quadri(n)gentis mareis argenti eidem episcopo obligauerant, quod eundem ratificaret vendi-

373 cionis contractum, dimittere tenebitur absolutos. In cuius rei testi- monium presentes litteras seribi iussimus et regie maiestatis ka- ractere communiri. Huius rei testes sunt Otto de Haslau, Stephanus de: Meichsau, magister Heinricus prepositus Werdensis, magister Hermannus canonicus Frisingensis, Chunradus capellanus noster, Vlrieus de Ruchendorf, Greifo gener Gozzonis, Heinrieus de Enzens- dorf. Liupoldus Verlinus, Jubardus de Vdmaruelde, Chunradus nota- rius de Waidhofen, Guntherus marsealeus de Otenburch, Chunradus Sappo, Vlrieus dietus Rieder, Fridericus dictus Hello, Virieus dictus Lungauver et multi alii fide digni. Acta sunt hee Wienne, anno domini millesimo dueentesimo septuagesimo septimo, quinto kalendas Novembris, regni nostri anno quinto. -

Orig., Pgt., anhgdes. Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarehiv; dann Cod. 191, f. 37’, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 11/2, 92, Nr. 156.

353.

1277, 28. Oct., Wien. Bürger @o220 von Krems billiget den Verkauf seiner

Güter zu Teiss durch seine Gewaltträger und begnügt sich hinsichtlich seiner

Forderungen an Bischof Konrad von Freising mit einer weiteren Zahlung von 60 Mark Silbers.

Ego Gozzo ciuis de Chremsa notum esse cupio presencium inspeetoribus vniuersis, quod contractum empcionis habitum per reuerendum in Christo patrem dominum Chvnradum venerabilem Fri- singensis eeclesie episcopum cum Irenfrido filio meo et Rudlino de Mevrperg meis procuratoribus de bonis in Teizza, videlicet tredecim areis, duobus beneficiis, duabus curiis villicalibus, duobus pome- rius, piscina et passagio minori et quinque insulis ibidem que wlgo werd nuncupantur, et de proventibus trium annorum passagii in Holnburck que omnia iidem procuratores mei prefato domino episcopo pro ducentis at quinquaginta marcis argenti, dum in captiuitate regis Boemie tenerer, meo nomine vendiderunt cum omnibus attineneiis bonorum eorundem quesitis et inquirendis ad arbitrium domini mei Rudolfi serenissimi regis Romanorum cuius arbitrio in hae parte voluntarie me subieci, ratiffico tenore presen- eium et confirmo, obligans me sibi suecessoribusque suis de euictione et ad defendendum easdem possessiones contra quemlibet inpugnan-

344

tem eundem contractum eoram quoeumque iudice competente vsque ad tempus a iure diffinitum et seeundum terre consuetudinem appro- batam. Ad hoe promisi fide data, quod usque ad festum Natiuitatis domini proximum proeurabo cum effectu quod omnes heredes mei renuncient iuri suo siquid eis competit uel competere videtur posses- "sionibus in eisdem. Et vt premissa singula effieaciter studeam ad- implere, sepedietus dominus episeopus ad arbitrium domini,mei pre- fati serennissimi regis Romanorum euius arbitrio idem episcopus in hae parte similiter se subiecit, promisit michi dare et adicere ad summam prenotatam ducentarum quinquaginta marcarum marcas argenti sexaginta, videlicet triginta mareas in festo Natiuitatis domini proximo et alias triginta mareas in Carnispriuio subsequente fideius- soresque meos qui se pro quadringentis mareis argenti pro me eidem obligauerant episcopo vt eundem ratiffiearent venditionis contractum, dimittere tenebitur absolutos. In euius rei testimonium presentem cedulam prefato domino episeopo tradidi mei sigilli munimine robo- ratam. Acta sunt hee Wienne in presentia domini mei inuietissimi regis Romanorum, anno domini millesimo CC. LXX. septimo, quinto kalendas Nouembris. Hii sunt testes, dominus Vl. de Tavuers, domi- nus O. de Haslav, dominus Stephanus de Meichsav, magister H. pre- positus Werdensis, magister Hermannus canonicus Frisingensis, Vl. de Rukkendorf, Griffo gener domini Gozzonis, H. miles de En- zeinstorf, Livpoldus Verlinus, Jubardus de Vdmarvelt, Otto dictus Hesip, Ch. notarius de Weidhouen, Guntherus marsehaleus de Otenbureh, Ch. Sappo, Vl. dietus Rider, Fr. dictus Hello, Vlricus dietus Lvngaver et multi alii fide digni.

Zwei Orig., Pgt., anhgd. Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien; dann Cod. 191, f. 59', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck IL/2, 92, Nr. 155.

994.

(1277 9) 28. Oct., Wien. König Rudolf empfiehlt dem Konrad von Sommerau den Schutz der freisingischen Güter in Oberösterreich.

Rvdolfus dei graeia Romanorum rex semper augustus. Chvn- rado de Symmerawe fideli suo graciam suam et omne bonum. Petiuit a nobis dilectus princeps noster Chvnradus episcopus Frisingensis vt

375

tibi predia et homines ecelesie sue cirea distrietum tue procuraci- onis in super(ior)ibus partibus Austrie committeremus. Quapropter tenore presencium tibi firmiter iniungimus et mandamus, quatenus homines et possessiones et iura ipsius episcopi Frisingensis in supe- riori Austria in ipsius absencia manuteneas et defendas, non per- mittens ipsum ab aliquibus in suis prediis et hominibus aliquatenus molestari, in hoc magestatem regiam specialiter honorando. Datum Wienne, V. kalendas Nouembris.

Cod. 191, f. 48, k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck 11/2, 93, Nr. 157.

355.

1277, 31. Oct., Wien. Bischof Konrad von Freising verleiht an Magister Heinrich, Propst zu Wörthsee, ein verfallenes Haus im Umfange des Freisinger Hofes zu Wien auf Lebenszeit.

Nos Chvnradus dei gracia Frisingensis episcopus notum faci- mus vniuersis tam presentibus quam futuris, quod magistro Heinrico venerabili preposito Werdensi fecimus et deputauimus infra ambi- tum eurie nostre Wienne quoddam comodum speciale, videlieet domum quandam lapideam igne dirutam et dilapsam que ab extremi- fate muri iuxta turrim antiquam posita atque sita, ab oriente versus occidentem usque ad capellam sancti Georii protenditur, cum omni- bus attineneiis infra et supra cireumquoque sitis quam eidem magistro Heinrico ad usum et comodum suum pro ipsius magistri Heinriei vite temporibus tenendum concessimus de gracia speciali, etipse magister Heinricus obligauit se nobis ad hoc, quod a beati Georii proximo nune venturo festo infra duorum annorum spacia eandem domum edificabit, construet et adaptabit ia trabibus paui- mento et in leeto et aliis necessariis edificiis que pro comodo inha- bitantibus fuerint oportuna, ita tamen quod eadem domus cum omni- bus edifielis que idem magister Heinrieus in eadem domo inpendi- derit, post eius obitum ad ecclesiam Frisingensem cum integritate qualibet reuertatur. Ne igitur huius modi gracia prelibato magistro Heinrico facta per nos uel nostros successores inposterum valeat reuocari, presentem paginam in euidens huius rei testimonium in perennem memoriam eidem magistro H. tradidimus nostri sigilli

376

pendentis munimine roboratam. Datum et actum Wienne, anno domini M. CC. LXXVIL, in vigilia Omnium sanetorum, testibus pre- sentibus videlicet magistro Hermanno Frisingensis ecelesie canonico tune nostre eurie prothonotario, Sifrido canonieo saneti Viti capel- lano nostro, Chunrado notario de Waidhoven, Gunthero marschalco, Heinrieo milite de Enzeinstorf, Chvnrado Sappone, Friderico Hel- lone, Ridario, Jevbardo de Vdmarveld, Leupoldo dicto Verl, Ottone dieto Hesip, ministerialibus ecclesie Frisingensis, Herprando magistro camere nostre et de Enzeiustorf Leupoldo plebano, Ch. iudice, Ch. .granatore et Wisentone et aliis pluribus fide dignis.

Cod. 191, f. 18', k. Reichsarchiv zu München; Oberbair. Archiv IH, 413.

8356.

1277, 17. Nov., Ens. Bischof Konrad von Freising gestattet dem Abte R.

von Seitenstetten zu Waidhofen eine Hofstätte für den Bau eines Hauses zu

erwerben und befreit sie zugleich von allen grundherrlichen Steuern und Abgaben.

Nos Chvnradus dei gratia Frisingensis episcopus notum esse volumus presentium inspeetoribus uniuersis, quod nos dilecto in Christo fratri R. venerabili abbati monasterii in Seytensteten propter grata et fidelia obsequia que nobis idem hactenus impendit, hane concessimus gratiam specialem, ut liceat sibi. emere aream vnam in opido nostro Waidhouen ad vnum purkreht vel dimidium pro se suisque successoribus et monasterii sui utilitate inedificandum, et nos ipsi domino abbati suisque suecessoribus in ipsa area siue domo hane libertatem concedimus per presentes, ut de ipse area siue domo nullam steuram uel aliam exaccionem ipse uel suecessores sui soluere teneantur, hiis solum exceptis que predicti opidi nostri in Waidhouen uel ciuium nostrorum ibidem utilitatem communem respicere videbuntur. In euius rei testimonium presentem cedulam sibi tradidimus nostri sigilli munimine roboratam. Datum aput Ana- sum, anno domini millesimo CC. LXX. septimo, XV. kalendas De- cembris.

Orig., Pgt., anhgdes. stark verletztes Sigel, Archiv des Klosters Seiten- stetten.

377

357.

(1278), 5. Jän., Wien. König Rudolf beauftragt Bischof Berthold von Bam- berg den Zwist Propst Heinrichs von Wörthsee mit Otto von Finkenstein betreffs der Vogtei des Stiftes zu entscheiden.

Rudolfus dei gratia Romanorum rex semper augustus. Dilecto prineipi suo Berhtoldo venerabili episcopo Babenbergensi gratiam suam et omne bonum. Cum propter dilecti nobis Meinhardi comitis Tyrolensis affinis nostri karissimi absentiam et etiam propter suorum proeuratorum et officialium inpotenciam seu desidiam quos loco sui regimini terre Karinthie prefecit, eeclesia Werdensis per crebras et violentas occupationes Vinehenstainerii sub nostris manibus pericli- tetur,'tue fidei et deuotionis puritatem requirimus et rogamus atque tue diligentie iniungimus per presentes, quatenus super dampnis et grauaminibus per memoratum Vinchenstainerium nune et antea in Rostrum eontemptum magistro Henrico preposito Werdensi dilecto cappellano nostro irrogatis partes ad aliquem certum diem et locum ad tuam presentiam conuoces atque cites et omne ingenium tuum atque posse ad hoc studeas exereere, quomodo tam prelibatum ma- gistrum Henricum quam et dietum Vinchenstainerium super illatis dampnis et grauaminibus et super aduocatia de qua inter partes questio vertitur, vel per compositionem amicabilem seu per iusticiam valeas concordare, proeurans ne huiusmodi dampnorum et graua- minum querimonia decetero ad nostram audientiam deducatur. Volu- mus etiam et rogamus, vt et eundem modum teneas eontra illos de Paradiso et de Treuen qui etiam ausu temerario in bonis et pos- sessionibus Werdensis ecelesie sepedieto preposito dampna et graua- mina non pertimescunt incessabiliter irrogare, prout ex ipsius ma- gistri Henrici querimoniis fuimus sepius informati. Postremo volumus et rogamus, vt alicui potenti de tuis fidelibus velis dare strictius in mandatis qui nostro et tuo nomine contra dictum Vinehenstainerium et alios quoslibet violentos inuasores prelibatam Werdensem eccle- siam in suis iuribus et possessionibus manuteneat et defendat tamdiu, donee aliud suo tempore atque loco duxerimus ordinandum. Datum Wienne, in vigilia Epiphanie domini, regni nostri anno quinto.

In Sprueh B. Bertholds v. Bamberg ddo. 1278, 9. Febr., s. Leonhard (Nr. 358); Meichelbeck 1I./2, 69, Nr. 163.

378

358.

1278, 9. Febr., s. Leonhard. Bischof Berthold von Bamberg entscheidet in der Klagsache des Propstes Heinrich von Wörthsee gegen Otto von Finken- stein betreffs Missbrauches der Vogtei.

Nos Bertholdus dei gracia Babbenbergensis episcopus notum facimus vniuersis tam presentibus quam futuris, quod super causa que inter magistrum Henricum venerabilem prepositum Werdensem ex una parte et inter Ottonem de Vinchenstein ex altera uertebatur oecasione aduocacie eiusdem Werdensis ecclesie, litteras a domino nostro Rudolfo serenissimo rege Romanorum recepimus in hec uerba:

Folgt nun der Auftrag König Rudolfs ddo. 1278, 5. Jän., Wien (Nr. 357).

Nos igitur eum debita reuerencia mandato regio et precepto . uolentes obedire, partes ad nostram presenciam eitauimus et asser- ciones sev allegaciones earundem parcium per quas merita causarum panduntur, audiuimus et examinauimus diligenter. examinatis pariter et auditis de speciali gracia propter bonum pacis et concordie ad- misimus quod ambe partes tam super omni iure aduocacie quam super uniuersis dampnis et grauaminibus per ipsum Ottonem et eius patrem olim diete Werdensi ecclesie illatis et super aliis quibuscum- que controuersiis que pretextu huiusmodi aduocacie Werdensis ec- clesie inter eosdem uertebantur uel que in posterum ibi sperabantur, in nos tamquam in arbitrum sev arbitratorem uel amicabilem compo- sitorem data fide uice sacramenti in manus nostras communiter com- promiserunt, dando nobis plenitudinem potestatis et plenariam auctori- tatem inter ipsos arbitrium promulgandi. Nos vero auetoritate nobis a memorato domino nostro Rudolfo serenissimo rege Romanorum tra- dita et concessa habitoque prudentum consilio tale arbitrium promul- gauimus sentencialiter inter partes, videlicet quod dictus Otto de Vinchenstein eiusque heredes et homines de cetero numquam debent dietum magistrum Henrieum prepositum Werdensem et eius succes- sores, neenon clericos et homines prefate Werdensis ecelesie in parte aliqua offendere uel grauare, sed debent illos contra quoslibet uiolentos inuasores manutenere et defendere pro eorum uiribus atque posse, nee debent umquam aliquo tempore ab eodem preposito et

379

eius suceessoribus et a clericis et ab hominibus sev colonis eiusdem Werdensis ecclesie aliquas exacciones uel streuras (!) sev exenea (!) petere, exigere uel extorquere, nee debent inperpetuum aliquas per- noetaciones in predio eiusdem Werdensis ecclesie uel in claustro recipere uel habere, neque debent aliquam potestatem uel iurisdiecio- nem de cetero umquam sibi vendicare in officialibus, colonis insti- tuendis uel destituendis per omnes mansos predii memorati, siue sint ipsius prepositi uel canonicorum, sed debent esse solummodo con- tenti de iudieio et pena sanguinis per totum predium Werdensis ecelesie situm in partibus Karinthie, ita tamen quod officialis siue iudex sev proeurator dicti Vinchensteinerii uel eius heredum qui pro tempore fuerint, nichil prorsus in hoc iudicio faciant uel exerceant vel aliquam penam sanguinis exigant uel inponant preter consilium et consensum et presenciam officialis uel procuratoris ipsius prepo- siti, et quod idem Vinchensteinerius et eius heredes et homines niehil iuris debent sibi vsurpare in bonis mobilibus uel inmobilibus sev se mouentibus illorum qui ad huiusmodi penam sanguinis fuerint adiudieati. Item arbitrando sentenciamus et sentencialiter arbitramur, quod prelibatus Otto de Vinchenstein et eius heredes atque homines pro omni iure dicte aduocacie eiusdem Werdensis ecclesie debent ‚esse solummodo contenti annuatim de triginta modiis duri grani quod wlgariter steverehorn dicitur, quod singulis annis secundum sterili- tatem et fertilitatem temporis per mansos tam canonicorum quam ipsius prepositi eultos et non desolatos debet inponi sev inseribi. Solueio autem huiusmodi frumenti debet fieri annis singulis cirea Epiphaniam domini paulo post uel ante, ita tamen quod quicquid de eisdem triginta modiis sev per grandinem uel per gwerram aut pe expedieionem siue per alium quemeumque modum annis singulis defecerit, illud iuramento prestito et premisso ad taxacionem officialis ipsius prepositi, assumptis sibi duobus colonis de predio iuratis debeat resecari. Item arbitramur sentenciando, quod prefatus Otto de Vinehenstein et eius heredes et homines debent esse etiam solum- modo contenti de quatuor marcis denariorum usualis monete, ifa tamen quod quilibet denarius Frisacensis ualere debet duodecim paruulos Veronenses qui annuatim de toto predio Werdensis ecelesie tam eanonieorum quam sepedieti prepositi cirea festum beati Georii dari debent, quam inquam prenotatam summam frugum et denario- rum dieto Vinehensteinerio et eius heredibus et hominibus eirea

380

prenotata tempora (de toto) predio Werdensis ecclesie tam canoni- corum quam ipsius prepositi qui pro tempore fuerint, dari atque solui arbitrando precipimus et iubemus pro om(nibus exacei)onibus, stevris, exeniis, pernoctacionibus et pro colon(or)um et officialium institueioni- bus et destitueionibus, quibus omnibus in ordine expressis (dictus) Vinchensteinerius et eius heredes et homines ad sentenciam nostri promulgati arbitrii data fide uice sacramenti publiee in nostra pre- sencia renunciar(unt). Item insuper sentencialiter arbitrati sumus, quod memoratus Otto de Vinchenstein et eius heredes et homines aut in propriis eorum personis sev per eorum litteras deprecatorias pro confirmaeione nostri promulgati arbitrii absque omni dolo et fraude debent diligenter et fideliter laborare aput dominum nostrum Rudolfum serenissimum regem Romanorum et aput omnes alios prin- eipes, comites et barones et ministeriales et aput omnes alios qui se ius etiam habere asserunt et contendunt in eadem aduoeacia Wer- densis eeclesie, quorum confirmacio fuerit necessaria ad maiorem huiusmodi nostri prolati arbitrii firmitatem. Ne igitur presentes nostri prelati arbitrii series atque tenor aut a partibus sev ab aliis quibus- eumque imposterum reuocari uel mutari valeat aut infringi, presentem paginam conseribi fecimus et eandem in huius rei testimonium et in perhennem memoriam nostri pendentis sigilli munimine iussimus robo- rari. Datum et aetum aput sanetum Leonhardum in domo parochialis ecelesie, anno domini M. CC. LXXVIIL, quinto idus Februarii, sexta indiccione. |

Orig., Pgt., mit 2 Lücken, anhgdes verletztes Sigel, k. Reichsarchiv zu München ; ebend. Cod. 191, f. 90'; bei Meichelbeck in der Bestätigung König Rudolf's v. 8. Mai d. J., II./2, 96, Nr. 163.

Von identischem Inhalte doeh kürzerer Fassung hinterliegen im k. k. geh. Haus-, Hof- und Stastsarchive zu Wien 2 Originale; die Abweichungen im Texte beschränken sich auf andere Wortstellungen und auf reichere Formeln und Umschreibungen im Münch- ner Exemplare, doch haben die Wiener mehr Sigel und auch Zeugen und lautet ihr Schluss überhaupt: 4. . . .. et in perhennem memoriam nostro pendenti sigilio et ipsarum parcium et quorundam testium subscriptorum qui presentes fuerant et sigilla habebant propria, sigillis pendentibus in signum ratihabicionis perpetue iussimus roborari. Testes vero qui presentes fuerant, sunt isti, uidelicet dilectus in Christo confrater noster Johannes de Muchel canonicus Babbenbergensis et Chunradus decanus ecclesie sancti Stefani Babben- bergensis et Chunradus et Wernhardus nostre curie capellani et notarii, item Arnoldus canonicus Babbenbergensis et eius fratres Friderius, Otto, Chunradus et Ortlinus de Weizenek et Pertholdus Vokchenbergarius miles curie nostre et alii quam plures. Datum“ u. 8. W.

381

359.

1278, 9. Febr., s. Leonhard. Otto von Finkenstein vergleicht sich über Vermittlung Bischof Bertholds von Bamberg mit dem Stifte Wörthsee, beireffs der Vogtei über dessen Güter.

Ego Otto de Vinehenstayn notum facio uniuersis tam presenti- bus quam futuris, quod pro me et heredibus et amicis meis omnibus fam presentibus quam futuris sub testimonio presencium confiteor et protestor, quod nee conpulsus, nec coactus sed libere et absolute ad arbitrium reuerendi in Christó patris domini mei Bertholdi venera- bilis episcopi Babbenbergensis eui dominus meus Rudolfus serenissi- mus rex Romanorum super hoe vices suas eommiserat, renunciaui singulis et uniuersis exaccionibus, exeniis, stevris, pernoctacionibuss institucionibus et destitueionibus effieialium et colonum (!) aliisque omnibus iuribus aduocacie quoeumque nomine censeantur que uel quas pater meus pie memorie et alii progenitores et amiei sev homines mei per totum predium Werdensis ecclesie actenus habuerunt et quas eeiam per omnes mansos tam prepositi quam canonicorum eiusdem Werdensis ecclesie et super ipsorum homines exercuerunt, et obligo me atque promitto solummodo esse decetero contentum pro omnibus artieulis prenotatis et aliis omnibus iuribus aduocacie eiusdem Werdensis ecelesie antedictis et uolo esse meos amicos et homines tam presentes quam futuros una mecum contentos annis singulis de triginta modiis siliginis quod wlgariter steverchorn dieitur, quod sin- guis annis per singulos mansos tam prepositi quam canonicorum seeundum fertilitatem et sterilitatem temporis inponitur sev inscribi- tur, ita tamen quiequid per pestilenciam uel grandinem sev per gwerram siue per expedicionem uel eciam per alias causas legittimas in prefato siligine quod steverchorn dieitur defecerit, quod illud eeiam de summa eorundem triginta modiorum debeat resecari ad taxaeionem offieialis prepositi memorati qui assumptis sibi duobus colonis de predio prestabit super hoe iuramentum. Item promitto pro me et pro meis heredibus et amicis sev hominibus presentibus et futuris, solummodo me esse contentum de quatuor mareis denariorum Frisacensium annis singulis circa festum beati Georii persoluendis, ila tamen quod pro quolibet denario Frisacensi decem Veronenses

382

circa prefatum terminum persoluantur. Insuper promitto pro me et meis heredibus amicis et hominibus tam presentibus quam futuris omnes clausulas habere ratas et firmas atque illas attendere inuiola- biliter et obseruare que in prelibati domini mei Babbenbergensis epi- scopi aliis litteris patentibus super hoc confectis que arbitrium ipsius episcopi promulgatum continent, sunt expresse. Ne igitur mee pre- sentis renunciacionis series atque tenor per me aut per meos heredes, amicos atque homines tam presentes quam futuros in posterum mutari ualeat uel infringi, presentem paginam in euidens testimonium et in perhennem memoriam et in signum ratihabicionis heredum et amico- rum et hominum meorum omnium tam presencium quam futurorum Werdensi ecclesie tradidi atque dedi meo pendenti sigillo atque domini mei reuerendi in Christo patris Bertoldi venerabilis episcopi Babbenbergensis et quorundam testium subscriptorum qui presentes fuerant, sigillis pendentibus roboratam. Datum et actum aput sanetum Leonhardum in domo parrochialis ecclesie, anno domini millesimo CC. LXXVIIL, V. idus Februarii, testibus presentibus subnotatis, uidelicet dominus Johannes de Muchel canonieus Babbenbergensis et dominus Chunradus decanus ecclesie sancti Stephani Babbenbergen- sis et Chunradus et Wernhardus de curia prefati domini mei episcopi Babbenbergensis capellani et notarii, item dominus Arnoldus eciam canonieus Babbenbergensis, Fridericus, Otto, Chunradus, Ortlinus fratres de Weizenek, et Pertholdus de Vochenperge.

Orig., Pgt., von 7 anghgt. Sigeln nur Nr. 1—4 und zwar stark verletzt vor- handen, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien.

360.

1278, 8. Mai, Wien. König Rudolf bestütiget die Entscheidung, weiche

Bischof Berthold von Bamberg in seinem Auftrage zwischen Propst Heinrich

von Wörthsee und Otto von Finkenstein , die Vogtei von Wörthsee u. A. be- treffend, gefällt hatte.

Rudolfus dei gratia Romanorum rex semper augustus inperpe- tuum. Cum ad regalis officii sollicitudinem pertineat litibus et contro- uersiis finem imponere, ne vnius controuersie terminus alterius litis fiat exordium, notum fieri volumus presentium inspectoribus uniuersis, quod eum inter dileetos fideles nostros magistrum Henricum prepo-

383

situm Werdensem cappellanum nostrum nomine ecelesie sue ex una et Ottonem de Vinchenstein super iure aduocatie ipsius Werdensis eeclesie et quibusdam dampnis et grauaminibus et excessibus ab eodem Ottone et eius progenitoribus contra clerum et homines eius- dem Werdensis ecclesie sepius et grauiter perpetratis ex parte altera eontrouersia diutius verteretur, nos ad ipsius prepositi grauem queri- moniam exeitati venerabili Berhtoldo episcopo Babenbergensi dilecto prineipi nostro causam eandem per iustitiam uel amorem commisimus terminandam, qui terre Karinthie iuris et consuetudinis non ignarus de eonsensu partium in eundem episcopum tanquam in arbitratorem seu amicabilem compositorem compromittencium de prudentum con- silio arbitratus est taliter inter partes.

Folgt nun der Spruch Bischof Bertholds von Bamberg ddo. 1278, 9. Febr., : & Leonhard (Nr. 358) mit Einschluss des kónigl. Auftrages ddo. (1278), 5. Jänner, Wien (Nr. 357).

Cum igitur memorati prepositus et Otto quibus huiusmodi arbi- trium placuit et illud emologauerunt(!) expresse, prout per eorundem litteras quas pro confirmacione nostro culmini direxerunt, elaruit euideneius, nobis attentius supplicarunt, quatenus aliqua formidabili pena.apposita ei adiecta sententiam huiusmodi prolati arbitrii con- firmare dignaremur, nos earundem partium precibus inclinati eiusdem arbitrii sententiam a partibus-acceptatam et approbatam auctoritate presentium confirmamus et eandem firmam et illibatam sine nostro et imperii preiudicio iubemus aput omnes consistere roburque per- petuum obtinere. Si autem quod absit, prefatus Otto de Vinchenstain aut eius heredes uel homines dei timore postposito in proprie salutis dispendium et nostre regalis magnificentie contemptum contra pre- sentem nostre confirmationis seriem aut contra huiusmodi promulgati arbitrii sentenciam et tenorem ausu temeraria in parte aliqua venire presumpserint, ab omni iure aduocatie quod se habere in prefata Werdensi ecclesia contendunt et asserunt, se suosque heredes nouerint perpetuo cecidisse et nichilominus centum mareas denario- rum vsualis monete persoluant quarum medietas camere nostre cedet et alia medietas in vsum seu in fabricam Werdensis ecclesie conuer- tatur. Ne igitur nostre confirmationis presens pagina aut per easdem partes uel per alias quaseunque personas inposterum violari valeat vel mutari, eandem nostre regalis excellentie pendenti sigillo in per-

384

hennem memoriam et maiorem roboris firmitatem iussimus commu- niri. Datum et actum Wienne in aula nostra regali, anno domini millesimo CC. LXXVIIJ., octauo idus Maii, indictione sexta, regni nostri anno quinto.

Orig., Pgt., dureh Lücken an den Ecken der Büge vielfach verletzt, anhgdes Sigel, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II./2, 96, Nr. 163.

361.

1278, 29. Dec., Lack. Gerloch von „Hertenberch“ schwört dem Bisthume Freising wegen erlittener Haft Urfehde.

"Ego Gerlochus de Hertenberch super fidem et animam meam confiteor harum serie litterarum quod racione captiuitatis mee facte per virum nobilem Guntherum marschaleum ecclesie Frisingensis et racione conflietus habiti inter comitiuam meam et seruitores ecclesie Frisingensis, videlicet Friderieum dietum Helle et Vlricum dictum Perger, Chunradum filium quondam domini Wernheri, Vlrieum dietum Lungawer et alios de parte altera et racione homicidii perpetrati in personam Amelrici de Wipaco, Frisingensem ecclesiam et specialiter predium aput Lonk, Guntherum marschaleum et predictos ecclesie seruitores et omnes ad eundem ecclesiam pertinentes et res eiusdem ecelesie dum uixero, non offendam nec offendi aliquatenus procurabo sed intendam pocius bona fide sine dolo et fraude omnibus que utili- tatem eiusdem ecelesie hominum atque rerum et-specialiter Guntheri marschalei et predictorum Frisingensis eeclesie seruitorum respicere uidebuntur, ita ueraeiter meam deus saluet animam in extremis. Adicio etiam quod si non attendero bona et sincera fide sine qualibet £aptione omnia premissa et promissa superius, sim ipso facto ex tune infidelis, exlex pariter et periurus. In cuius rei testimonium easdem presentes litteras mei duxi sigilli munimine roborandas. Datum aput Lonk, anno domini M. CC. LXXVIIIL, in die beati Thome archiepi- scopi et martiris. |

Orig., Pgt, anhgd. leicht verletzt. Sigel, k. Reichsarchiv zu München; ebend. aueh Cod. 191, f. 12'; Meichelbeck 11/2, 103, Nr. 173.

385

362.

1278, 29. Dec,, Lack. Volker von Reifenberg schwört dem Bisthume Freismg wegen erlittener Haft Urfehde.

Ego Volkerus de Reifenberch super fidem et animam meam eonfiteor harum serie litterarum, quod ratione captiuitatis mee facte per virum nobilem Guntherum marschaleum ecclesie Frisingensis et ratione conflictus habiti inter comitiuam meam et seruitores eeclesie Frisingensis, uidelicet Fridericum dietum Helle et Viricum dictum Perger, Chunradum filium quondam domini Wernheri, Vlricum dietum Lungawer et alios de parte altera et ratione homieidii per- petrati in personam .Amelriei de Wipaco, Frisingensem ecclesiam et speeialiter predium apud Lonk, Guntherum marschalcum et predictos eeclesie seruitores et omnes ad eandem ecclesiam pertinentes et res eiusdem eeclesie dum uixero, non offendam, nec offendi aliquatenus proeurabo, sed intendam pocius bona fide sine dolo et fraude omni- bus que utilitatem eiusdem ecclesie hominum atque rerum et specia- liter Guntheri marschalei et predictorum Frisingensis ecclesie serui- torum respicere uidebuntur, ita ueraeiter meam deus saluet animam in extremis. In cuius rei testimonium easdem presentes litteras mei duxi sigilli munimine roborandas. Datum apud Lonk, anno domini M. CC. LXXVIIIL, in die beati Thome archiepiseopi et martyris. Adicio etiam quod si non attendero bona et sincera fide sine qualibet captione omnia premissa et promissa superius, sim ipso faeto ex tune infidelis, ex lex pariter et periurus harum etiam testimonio litterarum.

Orig., Pgt., anhgdes verletztes Sigel, k. Reichsarchiv zu München.

363.

1279, 24. Febr. Waidhofen. Bischof Konrad von Freising beurkundet

und bestätiget die Errichtung einer Basilica in der Pfarrkirche zu Waidhofen

durch Notar Konrad daselbst und die Bestiftung benannter Messen mit be- zeichneten Gütern.

Nos Conradus dei gracia Frisingensis eeclesie episcopus scire volumus universos presentium notitiam habituros, quod eum investi-

Fontes. Abthlg. Il. Bd. XXXI. 29

386

gante sancti spiritus gratia et fervore divini amoris inflammante di- lectus nobis Conradus notarius de Waidhoven zelo devotionis accen- sus basilicam saneti Johannis apostoli et evangeliste in parochiali ecclesia Waidhoven pro sua et aliorum omnium consanguinitate vel affinitate sibi coniunctarum animarum remedio propriis sumptibus erexisset hocque ipsius devotis precibus inclinati de gratia sibi con- cessimus speciali, ut eandem basilicam posset dotare de prediis seu de possessionibus per ipsum comparatis ad nostram collationem seu

infeudationem spectantibus usque ad summam reddituum trium libra- rum, prout in litteris nostris super haee confectis plenius continetur. Hac itaque gratia sibi a nobis!) obtenta idem Conradus dictam basilicam dotavit cum redditibus duodecim solidorum Wiennensium nummorum talibus condicionibus appositis et adiectis, videlicet quod inperpetuum omni septimana per plebanum et sacerdotes qui pro tempore fuerint, in ipsa basilica tres missae celebrentur quae sic per hebdomadam sunt divisae, videlieet omni quidem die Dominiea in ortu diei?) dicenda erit de saneta et individua trinitate alia (!) missa quae tune convenit tempori et diei. Dicetur etiam in eadem missa . una collecta de beata semper virgine Maria et una de sancto Johanne apostolo et evangelista et in fine illa collecta Omnipotens sempiterne deus qui vivorum dominaris et mortuorum ete. Item feria tercia di- cenda est inperpetuum missa de apostolis cum collectis predictis vel missa de animabus, item omni die Sabbatho missa de sancta Maria cum collectis superius declaratis, nisi superveniens alia summa festivi- tas et solemnitas impediat. Ad haec praefatus Conradus statuit et ordinavit, quod census dietae basilica deserviens inter plebanum si residens fuerit, et sacerdotes aequaliter dividatur, si vero plebanus in loco parochiali non haberet residentiam personalem, tune sacerdoti- bus qui ad huiusmodi missas celebrandas erunt obligati, predictus census in quolibet suo festo erit integraliter assignandus. Predia vero seu possessiones et tempora, unde et quando prelibatus census per- solvendus erit, taliter distinguuntur, videlicet, in festo beati Michaelis de beneficio in Ainsidl dabuntur tres solidi annuatim, in festo beati Johannis quod in Nativitate domini peragitur, de domo ipsius Conradi in Waidhoven tres solidi erunt dandi, item in festo ipsius Johannis qui dieitur ante Portam Latínam, de decima in Fribresteten 3) tres

l Abdruck irrig sua nobis; 2 ebend. dies; 3 ebend. Tribresteten.

387

solidi et in festo sancti Johannis baptiste de vinea in Wagram tres solidi persolventur. Prenominata autem predia seu possessiones de quibus dietus census solvendus singulis annis erit, prelibatus Con- radus cum 1) consensu uxoris suae suorumque haeredum super aram saneti Johannis apostoli et evangeliste in prefata basilica constructam iure proprietatis libere tradidit et legavit, postmodum eadem predia et possessiones idem Conradus recepit a3) magistro Henrico Wer- densi preposito tune plebano in Waidhovn pro se et Chunegunde uxore sua et pueris eorum iure emphiteotico quod vulgariter burgk- recht dieitur, perpetuo possidendum, ita quod quandocunque ipse Conradus et Chunegundis uxor sua vel ipsorum pueri?) vel qui- eunque eis successerint in ipsis prediis et possessionibus, prefatum «ensum non solverint in statutis diebus et terminis, tunc pleba- nus loci habebit potestatem se intromittendi in dietis prediis et possessionibus mediante iusticia et agendi de iisdem prediis et possessionibus quod diete basilice videtur expedire. Si vero per ne- gligentiam plebani vel saeerdotum quodeunque de statutis missis fuerit retardatum, tune saepe dietus Conradus habebit potestatem - retinendi tantum de dicto censu, quantum in dicendis missis fuerit pretermissum seu quieunque possessor predietorum prediorum seu possessionum fuerit, et id per eundem Chunradum vel alium prefata predia et possessiones possidentem omni die Dominieo pauperibus qui tune in hospitali fuerint, aliisque pauperibus erogetur. Ne igitur per nos vel nostros successores vel memoratum prepositum sepedicte ecelesie plebanum sive per alios in eadem ecelesia sibi eanonice sub- stituendos vel per dietum Conradum seu per suos haeredes tam prae- sentes quam futuros possit in posterum presens ordinatio in irritum revocari, presentem paginam in evidens testimonium et per omnem memoriam nostri pendentis sigilli munimine atque prelibatorum pre- positi et Conradi sigillis pendentibus iussimus roborari. Datum et aetum apud Waidhovn, anno domini MCCLXXVIIIL, VI. kalendas Martii.

. Aus einem Urbar der Pfarre zu Waidhofen; Jahrb. f. L.-Kunde v. Nieder- Österreich. I. 97, Nr. 28.

l ebend. M; 2 ebend. recepta; 3 ebend. puer.

25*

388

364.

1979, 1. März, Waidhofen. Bischof Konrad von Freising billigt die von

Propst Heinrich von Wörthsee an dessen neuerbauter Capelle gemachte Stiftung

einer Präbende und deren weitere Bedingungen und gewährt der Capelle zu- gleich einen Ablass.

Chunradus dei gracia Frisingensis episcopus. Dileeto in Christo. fratri magistro Heinrico venerabili preposito Werdensi eiusque suc- eessoribus sibi eanonice substituendis in perpetuum. Ex pontificalis nostre dignitatis apice ac etiam ex iniuncto nobis tenemur officio pastorali preces a radice equitatis et justicie procedentes. fauorabili- ter exaudire. Hine est quod tua dilecte in Christo frater porrecta nobis precamina a fonte intime deuocionis felieiter emananceia duxi- mus exaudienda, in eo videlicet quod tu zelo deuocionis accensus per senarium numerum in Werdensi ecelesia ob remedium anime tue et in remissionem tuorum peceaminum ad laudem dei et ob reuereneiam et honorem sanetorum martirum Primi et Feliciani, quorum in eadem. Werdensi ecelesia patrocinia continentur, eultum et offieium diuinum salubriter augmentasti, creando in eadem Werdensi ecclesia nouam prebendam et instituendo in eadem sacerdotem pro decano, talibus eondieionibus appositis et adieetis videlicet quod idem decanus et eius successores in tua uel tuorum successorum absencia eanonicos. ibidem diuino seruieio mancipatos in spiritualibus regant et eorum. excessus et negligeneiam corrigant et emendent atque diuinum officium et missarum sollempnia peragant in summis sollempnitatibus. in eadem Werdensi ecclesia, et quod quolibet die Lune per anni eir- culum in quadam capella in honore sanctarum Katerine et Barbare virginum et beatarum Marie Magdalene ae Elizabet per te ibidem ex nouo eonstrueta pariter et dotata missam dicant in perpetuum pro ' defunctis, et quod qualibet septimana per circulum anni idem decanus et sui.suecessores ad minus duas uel tres missas celebrent siue dieant, et quod idem decanus eiusque suecessores in eadem prebenda eontinuam habeant residenciam ne per eorum absenciam regimen chori et eapelle ae misse prediete átque canonicorum correctio negli- gatur. Debet autem idem decanus et eius successores nichil plus iuris in eadem Werdensi ecclesia sibi vendicare, nisi quod per te et tuos

389

successores sibi fuerit concessum et ordinatum. Insuper hane con- dieionem adiecisti firmiter obseruandam, videlieet quod canonici qui pro tempore fuerint in eadem Werdensi eeclesia eorum decano de- funeto alium sacerdotem ydoneum et diseretum eligant pro decano, euius inquam eleccionis examinacio et confirmacio spectare debet ad te perpetuo et tuos successores qui tibi canonice in eadem Werdensi ecclesia fuerint substituti, cui inquam deeano ex nouo taliter instituto et eius successoribus redditus decem marcarum denariorum vsualis monete tradidisti, videlicet decimam in Tigrich et duos mansos sitos iuxta Werdensem eeclesiam, quam inquam deeimam in Tigrich et eosdem duos mansos ad Werdensem ecclesiam per tuam diligeneiam conquisisti. Insuper alios quatuor mansos eidem decano et eius suc- cessoribus etiam tribuisti qui ad tuam et predecessorum tuorum mensam deruire actenus consueuerunt, in quorum inquam quatuor mansorum recompensacionem alios quatuor mansos aput Raedentein sitos equiualentes et equipollentes tuis successoribus tradidisti, quos inquam predictos mansos cum memorata decima in Tigrich tempore tui regiminis ad eandem Werdensem ecclesiam propriis rebus com- parasti atque tuis sumptibus redemisti. Vnde a nobis petiuisti humi- lita et deuote, quatenus omnia premissa que per te dinoscuntur rationabiliter et feliciter esse facta, dignaremur accedente nostro assensu pariter et consensu per nostras litteras confirmare atque prelibatam eapellam (!) aliquam indulgeneiam dare de gracia speciali. Nos vero tue deuocionis zelum intuentes singulas et vniuersas con- dieiones et ordinaciones predictas quas tam in institucione noui deeani quam in asignacione et commutacione reddituum memora- terum salubriter ordinasti pariter et fecisti, gratas habemus simul atque ratas et easdem nichilominus testimonio preseneium confir- mamus et de omnipotentis dei misericordia et beatorum apostolorum Petri et Pauli meritis sonfidentes omnibus Christi fidelibus qui feruore deuocionis inflammati in festiuitatibus predictarum sanctarum virginum Katerine et Barbare et beatarum Marie Magdalene et Elizabet siue in die consecracionis memorate capelle annis singulis accesserint, quadraginta dies eriminalium de iuiuncta eis penitencia misericorditer in domino relaxamus. Ne igitur supra memorate con- dieiones et ordinaciones inposterum per successores nostros siue tuos sev per quoseunque alios reuocari sev in fringi valeant uel mu- tari, presentem paginam tibi tuisque snceessoribus in .huius rei

390

euidens testimonium et in perhennem memoriam tradidimus nostri pendentis sigilli munimine roboratam. Datum apud Waydhouen, anno domini millesimo CC. LXXVIIIL, kal. Martij.

Orig., Pgt, anhgdes Sigel in Fragment, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1I./2, 100, Nr. 168.

365.

1280, 26. März, Salzburg. Erzbischof Friedrich von Salzburg ermächtiget

den Bischof Friedrich von Freising zwei Basiliken der Kirchen zu Oberwólz

und s. Peter a. Kammersberge zu weihen und verleiht zu demselben Zwecke einen Ablass.

Fridericus dei gratia sancte Salzburgensis eeclesie archiepi- scopus apestoliee sedis legatus. Vniuersis Christi fidelibus per Salz- burgensem diocesim constitutis salutem in domino. Vobis singulis et vniuersis notum faeimus, quod dileeto in Christo fratri domino Friderieo venerabili episcopo Frisingensi dedimus auetoritatem et licenciam consecrandi duas basilicas ecclesiarum in Weltz et in sancto Petro nostre diocesis et quedam altaria in eisdem quando- eunque super hoc fuerit requisitus vel quando sibi visum fuerit opor- tunum. Nos vero de omnipotentis dei misericordia et beatorum Petri et Pauli apostolorum meritis confidentes omnibus vere penitentibus et contritis qui zelo deuotionis accensi in die consecrationis interfuerint, vel qui infra oetauas vel in anniuersario Consecracionis eiusdem pre- fatas basilicas accesserint, quadraginta dies eriminalium et sexaginta venialium de iniuneta sibi penitencia misericorditer in domino rela- xamus, ratas habentes indulgentias si quas prefatus episcopus vel alii eius confratres ad dietam consecrationem duxerint eoncedendas. Datum Salzburgi, anno domini M. CC. LXXX., in erastino annuneia- tionis beate Marie virginis.

Orig., Pgt., anghgt. Sigel abgerissen, Pfarrarchiv zu s. Peter a Kammers- berge.

391

366.

(1280), 20. Mai, Wien. König Rudolf befiehlt dem Grafen Meinhart von Tırol dem Bischofe Fridrich von Freising das Landgericht von Lack freizu- geben und in dessen Übung ihn zu schützen.

Rvdolífus dei graeia Romanorum rex semper augustus spectabili viro M. comiti Tyrolensi affini suo karissimo graciam suam et omne bonum. Cvm libertates et iura quibus hactenus ecclesia Frisingensis in suis prediis est gauisa, Friderico venerabili episcopo Frisingensi dilecto prineipi nostro velimus per omnia inuiolabiliter obseruari, (et) idem episcopus querelam deposuerit coram nobis, quod tu contra easdem libertates et contra formam ordinacionis inter nos et dieti episcopi predecesorem iam dudum Vienne celebratam per te et tuos offieiales iudicium prouineiale in Lok in tuam post eandem ordina- cionem traxeris potestatem, volumus et mandamus, quatenus secun- dum continenciam litterarum nostrarum et priuilegiorum super hoc eonceptam omnia reuoces que per te et tuos eontra memoratum prouineiale iudicium in Lok in predicti episcopi iuris preiudieium fuerit attemptatum, ipsum episcopum et homines et possessiones suas ibidem manutener do et deffendendo contra quoslibet violentos et illieitos inuasores atque de eisdem inuasoribus eidem episcopo et suis querelantibus exhibendo iusticie complementum. Datum Wienne, XIII. kalendas Junii, regni nostri anno septimo.

Cod. 191, f. 2', k. Reichsarchiv zu München ; Meichelbeck II./2, 103, Nr. 172.

367.

1280, 26. Juli, Lack. Bischof Fridrich von Freising verleiht der Diemut Witwe nach Frizıo von Blindenbach, auch alle Lehen in ihre zweite Ehe, welche sie von dem Bisthume Freising zeitens ihrer ersten besessen hatte.

Nos Fridericus dei gracia Frisingensis episcopus constare volumus preseneium inspeetoribus vniuersis, quod eum bone memo- rie dominus Chvnradus predecessor noster vniversa feoda que Frizzo de Plintenpach, quondam tenuit ab eeclesia Frisingensi, Diemüd

392

vxori "predicti Frizzonis vnaeum ipso F. in feodo contulisset, nos postmodum eidem Diemüdi ad seeundas nupeias eum Dietrieo de Sehonnenberch milite diuertenti ad instanciam et peticionem ipsius Dietrici neenon Nycolay de Reutenberch patris ipsius Diemüdis, militum fidelium nostrorum eadem feoda iterato duximus conferenda, hoe adiecto de gracia speciali, vt liberi masculini sexus quos dieta Diemüdis que de familia esse dicitur ecelesie Frisingensis, ex pre- fato Dietrieo milite nune habet uel proereauerit in futurum, succe- dere possint et debeant ipsi Diemüdi matri sue in predictis feodis pleno iure dummodo illi matrimonia contraxerint in nostre ecclesie potestatem vel saltim in contractu matrimonii sui proeurauerint apponi (condieionem si)ue pactum de (p)ueris diuidendis (e)um ecelesia (Fri)singensi. (In cuius rei testimo)nium pre(sentem cedu- lam sibi dari eamque nostri nec non et Dietriei et Nyeolai) iussimus (sigillorum munimine roborari. Actum) aput Lok, presentibus testi- bus (subnotatis, videlicet magistro) Hermanno preposito Ardacensi, O. de Schonnek preposito Inticinensi, Wilhalmo plebano sancti Mar- tini, O. de Waldeke, Dietmaro de Leiten, C. de Lok militibus, Hugone de Montalban, Arnoldo (de?) Schonneke, Gvnthero mar- scalco de Otenbureh, Leonhardo de Gvtenberch, Arnoldo de Prei- tenawe, Rudlibo de Chreuz (— nz?) et aliis fide dignis. Datum anno domini M. CC. LXX, septimo kalendas Augusti.

. Cod. 191, f. 10', unten dureh Stockflecke lückenhaft nnd hier nach

Meichelbeck IL/2, 103, Nr. 174 und dem Sinne ergänzt; k. Reiehsarchiv zu München.

368.

1980, 18, Oct.,:-Brod. König Rudolf bestätiget dem Domcapitel von Freising dessen Mauth- und Zollfreiheiten auf Österreichischen Boden.

Nos Rudolfus dei gracia Romanorum rex semper augustus scire volumus vniuersos presentes litteras inspecturos, quod ad honorem be- atissime Marie sacrosancte matris domini nostri Jesu Christi que spe- cialis Frisingensis eeclesie dinoseitur esse domina et patrona, iuxta requisionem et instantiam honorabilis viri Heinrici prepositi eiusdem ecelesie capellani .nostri dilecti, omnia iura, libertates que vel quas capitulum memorate Frisingensis eeclesie temporibus bone memorie

393

Friderici dueis Austrie generaliter vel specialiter. habuit de muta siue theloneo tam per aquas quam per terras de vino et vietualibus non soluendis, eidem capitulo et canonicis sepedicte ecclesie Frisin- gensis rata et intacta per omnia volumus conseruare. Quapropter vniuersis mutariis et officialibus per Austriam constitutis damus firmiter in mandatis, quantenus vinum et victualia ad mensam dicto- rum eapituli et canonicorum Frisingensis ecclesie pertinentia tam per aquas quam per terras permittant sine muta qualibet libere per- transire. Et ut premissa perpetuam obtineant firmitatem, presentes litteras sepedietis capitulo et canonicis ecclesie Frisingensis in eui- dens eorum testimonium concedimus nostri sigilli munimine robo- ratas. Datum in castris ante Brodam, XV. kalendas Nouembris, indictione nona, anno domini millesimo octuagesimo, regni vero | nostri octaua.

Aus Bestätigung Herzog Albrechts, ddo. 1289, 16. Apr., Wien (Nr. 400).

369.

1281, 7. Mürz, Freising. Bischof Fridrich von Freising löst von Ritter Fridrich von Freundsberg den für die Bezüge des bischöfl. Truchsessenamtes ihm überlassenen Hof zu Amras bei Innsbruck und weist ihm jene Bezüge wieder zu.

Nos Friderieus dei gracia Frisingensis episcopus notnm cupi- mus fieri tam presentibus quam futuris, quod resignatis domino Ch. venerabili predecessori nostro felieis recordacionis septem libris denariorum Monacensium quos Fridericus miles de Friuntsperch dileetus noster dapifer et ministerialis de theloneo Monacensi tenu- erat loco prouentuum sui dapiferatus officii, idem predecessor noster redimens ab eodem Fr. pensionem vii librarum sibi euriam nostram sitam in villa que dicitur Homeras dyocesis Brixinensis, in recom- pensacionem pro xxx libris denariorum Monacensium ante annos aliquot obligarat. Veniens itaque ad nos prelibatus noster dapifer a iure quod ei in predieta euria competebat, cessit libere et absolute, renuneians omnibus instrumentis sev litteris sibi super obligacione sepedieta editis et eonseriptis. Nos quoque restituimus seu reassig- nauimus eidem F. usus fructus sepedicti sui officii recipiendos - annis singulis secundum consuetudinem a retroactis temporibus approba- tam. In euius rei testimonium presentem cedulam conseribi iussimus

394

nostri et prefati F. sigillorum munimine roboratam. Huius rei testes sunt H. Mosburgensis, H. Isinensis, E. saneti Viti, magister H. Wer- densis, magister Her. Ardacensis, C. Inticensis, ©. Sliersensis eccle- siarum prepositi, C.'et M. canonici Frisingenses, L. miles de Pütel- pach, L. Vertingus et H. Vertingus ministeriales Frisingenses, C. miles de Heslang, Vl. miles de Vellenberch et Al. frater eiusdem et alii quamplurimi fidedigni. Datum et actum Frisinge, anno domini millesimo CC. LXXXL, nonis Marcii.

Cod. 191, f. 65, k. Reichsarchiv zu München; Meiehelbeck II./1, 89.

310.

1981, 20. Mai, Wien. Bischof Fridrich von Freising verleiht dem Kloster Lilienfeld 3 Huben zu Probstorf und Schoenau zu Burgrecht.

Fridericus dei gracia ecclesie Frisingensis episcopus. Vniuersis hane paginam inspeeturis presentibus ae posteris in perpetuum. Quoniam sine monimento litterarum stabilem sortiri non possunt acciones humane memoriam, ea propter huius scripti testimonio perenni eunetorum noticie duximus declarandum, quod cum serenis- simus dominus noster Rudolfus rex Romanorum villas Probstorf, -Vrvar et Sehoenna quas quondam duces Austrie ab eeclesia nostra feodali tytulo noseebantur possidere, predecessori nostro bone memorie recompensacionis graeia pro eerta pecunie summa pro dampnis in expedicione regia sibi factis et ex certis causis aliis obligasset, ex hac oecasione mansi duo in Probstorf et vnus mansus in Sehoenna quos monasterium in Lilienuelde fundatorum suorum beneficio sibi collatos vt dicitur, multis annis quiete tenuerat, sedis nostre fuissent dominio subiugati, nos tandem abbati et fratribus dieti monasterii super predictis tribus mansis aduersum nos quere- lantibus ob fauorem religionis euius quieti pontificali sollicitudine debemus prospicere, prefatos tres mansos per formam composieionis amicabilis predicto monasterio de consensu nostri eapituli in emphi- teosis perpetuum vontractum locauimus eo iure quod purchreht wlgariter nominatur, ecclesie nostre eorundem mansorum proprietate - reseruata, ita quod de eisdem mansis nomine census decem et octo solidi denariorum Wiennensium nobis et successoribus nostris, in

395

festo beati Michahelis novem et in festo beati Georii nouem annis singulis persoluantur, nec aliud quiequam nobis aut officialibus nostris nomine aduocacie aut pernoctacionis aut alterius cuiuslibet exactionis siue stevre eoloni eorundem mansorum persoluere tene- buntur, nisi forte pro communi vtilitate sev defensione prediorum omnium ab eisdem villis aliqua fuerit contribucio facienda, immo sterilitatis aut bellorum tempore predicti coloni ea gaudebunt gracia quam colonis nostris ibidem in casibus similibus indulgemus. Judicio etiam prouineiali quod habemus in eisdem villis, predicti coloni et familia eorum iuxta sepedicti monasterii priuilegiorum continenciam subiacebunt, hoc apposito etiam et adieeto quod si prefati coloni in solucione pensionis desides fuerint vel remissi, ipsi vna cum posses- sionibus pretaxatis incident in penam iuxta terre consuetudinem et iudieum nostrorum sentenciam approbatam. Vt autem hee omnia perpetue robur obtineant firmitatis, plaeuit nobis presentes litteras nostri et eapituli Frisingensis, neenon abbatis sev conuentus in Lilinvelde sigillorum munimine roborari. Acta sunt hec presentibus testibus subnotatis, Heinrico tum preposito Frisingensi, Heinrico pre- posito Werdensi, Hermanno preposito Ardacensi, Chunrado preposito Intycensi, Liupoldo plebano de Enzinstorf, Ottone de Waldekke, Dietmaro dieto Litenner, Heinrico de Enzinstorf militibus et ministe- rialibus eeclesie, Alberto de Vihdorf, Chunrado iudice de Enzinstorf et aliis quampluribus fidedignis. Datum Wienne, anno domini mille- simo ducentesimo octogesimo primo, XIII. kalendas Junii. Pro maio- ris autem cautele prouidencia poni voluimus duorum de Runa et de Welherat Cysterciensis ordinis abbatum sigilla cum nominibus fra- trum de monasterio Lilinvelde Ludwiei prioris, Herwici senioris, Friderici sacriste, Gundoldi camerarii et Stephani cellerarii.

Cod. 191, f. 56, k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck 1L/2, 104, Nr. 175.

\

371.

1281, 21. Juni, Regensburg. König Rudolf benachrichtiget alle seine

Amtsleute in Österreich, dass er dem Bischofe Fridrich von Freising das Jagd-

recht auf landesfürstlichem Boden gewährt habe und befiehlt, ihn darin nicht zu irren.

Vollkommen, der Wortlaut des Priuileges von 1277, 19. Mai,

Wien (Nr. 335), nur auf Bischof Fridrich gestellt und mit Datum:

396

„..Ratisbone, anno domini M. ducentesimo octuagesimo primo, XI. kalendas Julii, indictione nona, regni nostri anno octauo.*

Aus Bestätigg. Herzog Albrechts II. ddo. 1357, 3. Sept., Wien; Vgl. Mei- chelbeck 11./2, 105, Nr. 176.

312.

1282, 12. März, Wien. Friedrich von Melk, Burggraf zu Schalaburg, quittirt dem Propste Heinrich von Wórthsee den Empfang von 4 Pfd. Pfennigen, welche ihm derselbe für Waffen zugesagt hatte.

Ego Friderico de Medlico purehgrauius in Schala sub testimonio presentium confiteor et protestor, quod dominus meus magister Henricus venerabilis prepositus Werdensis de omnibus debitis mihi satisfecit et precipue in armis que mihi promiserat emere de gratia speciali, pro quibus inquam armis ordinauit quatuor libras denario- rum mihi dari in proximo beati Georii festo apud Albertum qui Wienne residet in euria episcopi Frisingensis, quas idem Al. Sidlino aurifiei nomine meo dedit eum mea licentia et voluntate pariter et eonsensu. In cuius rei testimonium presentes litteras ipsi dedi meo sigillo consignatas. Datum et aetum Wienne, anno domini millesimo CC. LXXXI., in die beati Gregorii.

Orig., Pgt., anhgdes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien; Font. rer. Austr. II./1, 207, Nr. 35.

373.

1283, 12. Mai, Burg Lack. Propst Heinrich von Wörthsee, Propst Her-

mann von Ardacker u. a. G. beurkunden, wie in ihrer Gegenwart die Gebrüder

Wernher, Konrad und Nicolaus von Lack den Bedingungen sich zu unterwerfen verhiessen, welche Bischof Emcho von Freising ihnen stellen würde.

Nos permissione diuina Heinricus Werdensis, Hermannus Arda- censis ecelesiarum prepositi et Heinricus de Woluoltstorf et Ber- tholdus de Gebolspach milites et ministeriales ecelesie Frisingensis sub tenore presencium testimonium peribemus, nos vidisse pariter et audiuisse quod in nostra et illorum presencia quorum subscripta sunt nomina, videlicet dominorum Chunradi de Lok, Chunradi Gallo-

397

nis, Chunradi et Offonis fratrum de Vansdorf militum et Gerlochi de Herttenberch, Heinriei dieti Watonis de Gekenpeunt, Alberti Jud- manni, Frideriei Hellonis, Vlriei Smazonis, Chunradi de Pütelpach, Alberti dieti Ardakerer et Vlriei dicti Schönprunnarii Frisingensis eurie domicellorum et Leonhardi et Jacobi fratrum de Gütenberch Wernherus, Chünradus, Nicolaus frates filii quondam domini Wern- heri de Lok voluntate spontanea et sine eoactione qualibet ad manus reuerendi in Christo patris domini nostri Emchonis venerabilis epi- seopi Frisingensis data fide sacramentum prestiterunt et sub eiusdem date fidei atque iuramenti prestacione firmiter promiserunt quod super ipsius domini nostri episcopi gracium parati essent pro damp- nis, iniuribus (!) et excessibus per eos centra ipsius domini nostri episeopi predecessores et Frisingensem ecclesiam olim perpetratis, subire cuiuslibet satisfactionis et emende penam quam idem dominus noster episeopus Frisingensis contra illos decerneret promulgandum vel quam a memoratis Wernhero, Chunrado et Nicolao fratribus eommunicato suorum eonsulum eonsilio duxerit acceptandam, quando- eunque a prelibato domino nostro episcopo super hoc iidem fratres faerint requisiti. In cuius rei testimonium presentem paginam nostris et supradietorum testium videlicet domini Chunradi de Lok, domini Chunradi Gallonis et Gerlochi de Hertenberch et prefatorum fratrum videlieet Wernheri, Chunradi et Nicolai sigillis pendentibus iussimus eommuniri. Datum et actum in castro Lok, anno domini millesimo CC. LXXX. tercio, quarto idus Maii.

Orig., Pgt., von 8 anghgt. Sigeln Nr. 1, 3—8, sämmtlich mehr oder minder verletzt vorhanden, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck IL/2, 105, Nr. 177. '

374.

1283, 13. Juni, „Geiselmansdorf“. Graf Albrecht von Görz und Tirol ver- mittelt die Urfehde Arnolds von „Muntalban“ betreffs seiner Gefangenschaft und die Bürgschaft gewisser Leute in derselben Beziehung.

Ich grave Albreht von GYrz vnd von Tirol, vogt von Aglei, von Trind vnd ven Brihsen tvn allen den chvnt di disen brif sehenf oder hórent, daz ich vmb di vanchnysse Arnoltes von Mvntalban als in min herre biseholf Emech von Vreising ze Lonke gevangen het, di

398

vrvehe vnd si sfne vber mich genomen han, also daz der bischolf von Vreising, sein levt vnd sein gt vor Arnolden vnd vor sinen vrevnden vnd vor siner hovssvrowen vrevnden di mir z* hórent vnd in miner gebiete sint, immer sicher sein vmb di schvlde vnd sol Arnold von seiner vrevnde sehse der erbaersten di in miner gebiete sint, des svern daz dev sine immer staete sei vmb di schvlde, vnd waere daz Arnolt von Mvntalban oder sin vrevnde di an windent von im selben oder von seiner hovssvroweu, di sYne braechen gegen dem bischolf von Vreising oder gegen sines gotshovses levten oder gegen den di in sinem dinste waeren oder gegen sinem gite also daz sihtieh waere, so waer Arnolt mit sainpt den di mit im gesvorn habent méineid vnd sint dannoeh dar vber dem bischolf von Vreising vnd dem gotshovse ze Vreising schvldich fvmfhvndert march Agleiger. Dev vrvehe hat ein ende vber dev naehsten fvmf iar vnd daz gelvbd daz darvber ge- tan ist, vnd als dev fvmf iar ende habent so sint di byrgen ledich vmb di vrveh, doch sol dev sine immer staet sein. Ditz ist geschehen da min brvder grave Minhart enantwrt was an miner stat, ze Geisel- mannsdorf bei Laibach, nach Christes gebvrt Vber tovsent iar vnd Yber zvaihvndert iar an dem drei vnd ahzegistem iare, des Svnntages vor sanct Veitstage, des dreizehenden tages ingendes manen Junio.

Orig., Pgt., anhgdes verletzt. Sigel, k. Reichsarchiv zu München; Meichel- beck 1I/2, 106, Nr. 178.

375.

1283, 15. Juni, ..... Graf Meinhart von Tirol beurkundet und bestätiget die Urfehde, welche sein Unterthan Arnolt von Schnals wegen Gefangenschaft dem Bischofe Emcho von Freising leistete.

Ich graue Mainhart von Tirol vnd von Gorez, vogt der gotes- hauser von Agley, von Trient vnd von Brixen tün chvnt allen den die disen prief hórent vnd sehent, daz ich vm die vanchenüs die mein herre vnd mein vrevnt der bischof Emch von Vreysingen gen meinem dienstman Arnolt von Snalz hat getan, sYlch sicherheit vnd gewizheit vnd gelubde dem bischof von Vreysingen vnd seinem goteshaus haben getan mit der beschaidenhait als dir prief sagt also, daz ich die Yrueh vnd die sYne $ber mich genomen han, daz der bischof von Vreysingen sein güt vnd sein levte swa si gesezen sint von mir vnd

399

von allen meinen levten vnd dieneren vnd besvnder von Arnolt vnd von allen seinen vrev(n)ten vnd von seiner hausvrawen vrevnten die in vnserem gebiet gesessen sint, immer sicher sein vnd schol er ' Arnolt vnd seiner vrevnt der besten in vnserem gebiete segse mit im sweren, daz dev stne vnd dev taidinch dev hie verschriben sint, dem goteshaus von Vreysingen vnd allen seinen levten vnd seinem güte immermer stete beleiben. Wer auer daz Arnolt oder seine vrevnt dise sYne gen dem bischof oder seinen nachchomen oder gen dem goteshause von Vreysingen oder gen seinen levten oder an seinem . güte an ichte zebrech (1), so ist er Arnolt vnd die segse die mit im swerent trevlos vnd main aide vnd sint dar vber dem bischof von Vreysingen vnd seinem nachchomen vnd dem goteshaus schuldich vvmf hvndert march silber vnuerschaidenlaieh vnd daz gelubde vnd die borgeschaft schol ich in nemen an des bischofes stat. Dar schol Arnolt vor meinem brüder grauen Albrechten mit seiner vrevnt segsen die in seinem gebiet gesessen sint, ein solhe stetingunge tün als disev ist an allen dingen vnd einen prief disem geleich dem goteshaus von Vreysingen von meinem brüder gewinnen. Disev taidineh sint ver- sehriben vnd vnser insigel dar an geleit von vnsers herren purt vber tausent, Yber zwai hvndert im drev vnd achzegistem iare, an sande Veides tage.

Orig. Pgt., anhgdes Sigel sehr verletzt, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1I./2, 106, Nr. 179. )

' 376.

1283, 21. Juni, Tazen b. Laibach. Bischof Emcho von Freising gibt

dem Grafen Meinhart von Tirol die andere Hälfte der Burg Eyre im Vintsch-

gau zu Lehen, nachdem derselbe bereits die eine von weiland Bischof Friedrich erhalten hatte.

Wir Emch von gots genaden bischolf ze Freisingen tun chunt allen den di disen brief sehent vnt horent, daz vns gewizzen ist mit der warhait vnt daz vns iz gesagt habent erbaer levt di da bi ge- wesen sint vnd iz horten vnd sahen, daz vnser voruar bischolf Fride- reich von Freisingen mit saezzen vnd mit ouzgenomener rede als noch sein brief veriehent vnserem lieben vreunt heren Meynhart dem edelen grauen von Tyrol vnt von Górz, der vogt ist ze Agelay, ze

400

Trient vnt ze Brixen, daz halbe tay! an der burch Evrs in Vinschev vnt an dem vrbor daz der selben burch höret, auch halben tayl verlihen hat ze rethem lehen im vnd seinen erben als iz di grauen von Mosburch in rether lehens gewer brahten vnz an ir tot von dem gotshous von Freisingen. Nu veriehen ouch wir biseholf Emch daz wir von sunderen genaden im grauen Meynhart vnserm lieben mage vnt seinn erben den andern tayl an der selben bureh Evrs vnt an demselben vrbor daz der selben burch gehóret, daz dem gotshous von Freisingen was ledich worden, verlihen haben ze rethem lehen gesuchet vnd vngesuchet, als iz di vorgenanten grauen von Mosburch ze rehtem lehen von dem gotshaus von Freising heten gehabt. So hat aueh vnser lieber vreunt graue Meynhart von Tyrol vns gelobt in vnser hant mit seinen trewen vnt hat sich vns des gebunden, daz er vns vnt vnserm gotshous von Frising trewe vnt warhait immer mere laeisten sol unsern vrum ze vorderen vnd vnsern schaden ze wenden als verre in seine sinne leiten vnd sin maht, vnd hat vns aveh des sunderlieh gelobt, daz er vnser levt vnd vnser güt vnd swaz vnser gotshovs an höret, swa ez in seiner herschaft ist, svnderlieh vor allem gewalte vnt vor allem vnrehtte sehermen sol mit gften trewen, des ouch wir im wol getrowen. Vnd daz disev lehenschaft als vor be- scheiden ist, immer mer stete beleibe, so geben wir im vnd seinen erben disen brief ze aeinem rehtten vrehünde mit vnserm hangenden in- sigel, vnt sint diser lehenschaft gezevge maister Heynrich der probst von Wertse, maiser Herman der probst von Ardacher di chorherren sint ze tüme ze Frising, her Heynrich von Woluoltstorf, her Rvtholt der Gebelspech vnsers gotshous dienstman, her Heynrich von Owen- stayn graue Meynhartes dienstman von 'Tyro| vnd Wilhalm des selben grauen Meynhartes schreiber, vnd dizze ist geschehen an dem vrbar ze Taezzen an der Sawe nach Christes geburt Yber tousent vnt zwayhundert iar an dem drei vnd ahtzgistem iar, des nahsten Mantages vor sunewenden Johannis baptiste.

Orig., Pgt., anhgdes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien‘; Font. rer. Austr. II./1, 212, Nr. 43.

u

#01

377.

(1283), 3. Juli, Orvieto. Papst Martin IV. trägt dem Propste Ulrich von

Regensburg auf, den irrig entschiedenen Streit zwischen Magister Heinrich,

Pfarrer zu Probstdorf, und dem Priester Hartmann von „Wipeinsperch“ neuer Untersuchung und Spruchfällung zu unterziehen.

Martinus episcopus seruus seruorum dei. Dilecto filio Vlrico pre- posito ecclesie Ratisponensis salutem et apostolicam benedictionem. Sua nobis magister Heinricus rector ecclesie de Probstdorf Pattauien- sis dyocesis peticione monstrauit, quod cum inter ipsum et Hartman- num dietum de Wlpeinsperch clericum eiusdem dyocesis super eadem ecclesia in qua predictus elerieus se ius habere mendaciter asserebat, coram abbate monasterii Seotorum in Wienna et prepo- sito in Niwenburch dicte dyocesis quibus venerabilis frater noster. . . Pattauiensis episcopus auctoritate ordinaria huiusmodi causam audien- dam commiserat et fine debito decidendam, questio verteretur, iidem abbas et prepositus perperam in causa ipsa procedentes contra dic- tum rectorem diffinitiuam senteneiam promulgarunt iniquam a qua ipse ad sedem apostolicam appellauit. Quocirca discretioni tue per apostolica seripta mandamus, quatenus in appellaeionis causa proce- dens legittime senteneiam ipsam confirmare uel infirmare procures,

appellacione remota sieut de iure fuerit faciendum. Datum aput

Vrbemveterem, quinto nonas Julii, pontificatus nostri anno tercio.

Aus der Entscheidung Propst Ulrichs von Regensburg ddo. 1284, 6. Juni, Regensburg (Nr. 384).

318.

1283, 24. Oct., Waidhofen. Bischof Emcho von Freising beurkundet die schiedsgerichtliche Austragung seines Streites mit Alheid von Heinsberg um eine Hube zu Haberfeld bei Waidhofen.

Acta iudiciorum et alia quelibet negocia que traetantur in tem- pore, ne labantur eum tempore, lingua debent testium et litterarum testimonio perennari propter memoriam hominum que labilis est et eaduea, Nos igitur Emcho dei gracia ecelesie Frisingensis episcopus ad audienciam presencium et ad noticiam deducimus futuorum , quod

Fontes. Abth. Il. Bd. XXXI. 26

402

materia questionis que inter nos ex parte vna et inter nobilem domi- nam Alhaidim de Reinsperch ex altera vertebatur super quodam predio in Haberuelt et super restitucione hineinde ablatorum, est taliter terminata, videlicet quod nos et eadem domina de Reiusperch de pari et vnanimi voluntate in nobilem virum dominum Fridericum de Hausek tanquam in arbitrum siue amicabilem compositorem com- promisimus, promittentes ratum et firmum tenere quiequid super pre- missis idem Hausekkarius duxerit statuendum, qui eommunieato pru- dentum consilio de nostra et dicte domine Alhaidis bona voluntate proximam feriam terciam ante festum beati Audree apostoli pro ter- mino peremptorio apud Waidhoven habendo statuit et prefixit in omnem euentum, Arbitratus est etiam idem Hausekarius quod medio tempore deberent ablata restitui hinc et inde. Adueniente vero huiusmodi termino peremptorio multisque nobilibus. Frisingensis eeclesie ministerialibus et vasallis in simul aput Waidhouen congre- gatis personaliter comparuimus, expectantes per totam eandem feriam tereiam vsque post erepusculum noctis aduentum domine memorate que tandem sub noctis caligine coram nobis et dictis nobilibus com- paruit, allegans quod esset parata testes producere ad probandum quod ex collacione et infeudacione pie memorie domini Friderici olim episeopi Frisingensis nostri predecessoris deberet dietum predium in Haberuelt tanquam feudum personale pro vite sue temporibus possidere. Nos vero in contrarium allegantes diximus, quod ad hoe nobis et ipsi domine terminus peremptorius fuisset deputatus quod post litis contestacionem primitus in iudieio factam deberent cum aliis clausulis que in vero et integro iudicio requi- runtur, probaciones recipi et testes, et hanc nostram excepeionem faeiam in subsequentis diei cirea horam terciam probauimus per testes ydoneos neenon fidedignos, videlicet per dilectos fideles nostros Ekhardum de Vihdorf et Albertum Protarium milites qui iurati et interrogati dixerunt sub religione prestiti sacramenti, quod vidissent et audiuissent atque personaliter interfuissent vbi prefatus dominus Hausekkarius aput Waidhouen inter nos et pre- dietam dominam de Reinspereh statuisset terminum in omnem euentum peremptorium super litis contestacione facienda et super aliis vniuersis elausulis que in vero et integro iudicio vsque ad finem debitum consueuerunt a iudieibus exerceri, post quorum in- quam dieta testium nobis competeret ad faciendum qui omnes con-

|

403

eorditer in vnam senteneiam eoncordauerunt, dicentes sentencialiter et pronuneiantes sub saeramento, quod ex eorundem productorum testium legalium dietis racionabilibus et probabilibus nobis et ecclesie Frisin- gensi possessio et proprietas esset adiudieata in predio supradicto et quod prelibate domine de Reinsperch nichil iuris decetero competeret in eadem et quod prefatus dominus de Hauseke tamquam verus fideiussor deberet nostrum eolonum in eodem predio residentem in omnibus et per omnia indempnem reddere quantum ad integralem restitueionem ablatorum et super aliis dampnis et violenciis de man- dato eiusdem domine sepedieto colono nostro eontra debitum iusticie irrogatis. Insuper coram omnibus supradietis Frisingensis ecclesie ministerialibus et vasallis et in eodem termino probauimus per legit- timum testimonium, quod lieet apud Waidhouen in aula nostra preli- batam dominam de Reinsperch de omnibus feodis personalibus secun- dum predeeessorum nostrorum litterarum contineneiam pro tempori- bus vite sue inuestiti fuissemus, tamen sub publica protestacione memoratum predium in Habervelt et colonum in eodem predio resi

dentem cum silvis, pratis, pascuis et viarum exitibus et aliis vniuersis eidem predio attinentibus excepimus et exelusimus viua voce, alle- gantes pariter et dicentes quod predecessor noster pie memorie dominus Friderieus olim episeopus Frisingensis sine consensu capi- tuli sui dictum predium in Haberuelt ab antiquo ad episcopalem men- sam pertinens nec eidem eidem domine, nee alieui alteri homini poterat ab ecclesia Frisingensi aliquatenus alienare, nisi pro tempori- bus vite sue et non illius qui huiusmodi fevdum personale reciperet ab eodem. Verum eum hec omnia que supradiximus, a nobis alleganti- bus iura nostra et protestantibus audiuisset et vidisset domina memo- rata, quod secundum eius sinistre intencionis propositum non posset testes producere sine contestacione litis et iudieii ordinarii, ordine non seruato statim sub prelibate noctis calligine in qua venerat, trans- aceto iam prefixo ei termino, tamquam desperata de iure eius quod se habere in memorato. predio eredidit, se per contumaciam absen- tauit, cuius abseneiam non approbantes contumacem in eodem termino de speciali gracia vsque in crastinum prorogato, cirea subsequentis eiusdem diei horam terciam nostram inteneionem quemadmodum supra expressimus, obtinuimus iusticia mediante. Ne igitur huiusmodi aeta iudiciorum que racionabiliter sunt congesta, possent in dubium uel in irritum reuoeari, presentem paginam in iudieio eonseriptam

26*

4

404

tam nostro quam karissimi fratris nostri comitis (Hugonis) canoniet Maguntini et dilecti in Christo fratris magistri Hainriei venerabilis prepositi Werdensis sigillis pendentibus iussimus eommuniri. Acta sunt hee apud Waydhouen in aula nostra, anno domini M. CC. LXXX. tercio, VIII. kalendas Decembris, testibus presentibus subnotatis, videlicet fratre nostro comite Hvgone canonico Maguntino, magistro Hainrico preposito Werdensi, Arnoldo capellano plebano de Vergin, Ottone plebano de Nevnhoven, Gotfrido notario nostro, item Pur- ehardo de Wasen et Hainrieo eiusdem filio, Ekhardo de Viehdorf, Alberone Protario, Ottone de Mezzeleinsdorf et Ottone filio suo de Sumereke militibus, item Friderico Hallone, Vlrico Smazone, Nycolao de Lok, Ottone et Alberto fratribus de Viehdorf, Friderico Schaffer- veldario, Nycolao Aychario, Virico Pücbario, Ditrico chastenario, Jevbardo de Vdmaruelt, item Levpoldo Verl, Weichardo Haesip va- sallis et ministerialibus ecelesie Frisingensis, item Chvnrado notario, Wielando iudice, Rudlino, Mozzone, Alberone fratribus, item Ortolfo- et Wolfero Phlusthardis fratribus ciuibus nostris in Waydhouen et aliis pluribus fide dignis.

Cod. 191, f. 63, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 1L/2, 107 Nr. 180.

319.

(1284), 11. März, Orvieto. Papst Martin IV. gibt zur Entscheidung der Streitsache um die Pfarre Probstdorf dem Propste Ulrich von Regensburg noch den Bischof von Seckau und den Propst von s. Pölten bei.

Martinus episcopus seruus seruorum dei. Venerabili fratri epi- scopi Seccouiensi et dilectis filiis Ratisponensi et ... de sancto Ypo- lito Pattauiensis dyocesis ecclesiarum prepositis salutem et apostoli- eam benedictionem. Sua nobis Hartmannus de WlIpeinsperch rector eeclesie de Probsdorf Pattauiensis dyocesis peticione monstrauit, quod Heinricus de Lok clericus Aquilegensis dyocesis, falso se asserens ipsius eeclesie rectorem et quod idem Hart. super illa iniuriabatur eidem super hoe contra eum ad te fili preposite Ratisponensis in communi forma nostras litteras impetrauit, Vt igitur iudicium sine suspicione procedat, te fili preposite de sancto Ypolito ad instanciam Hart. ipsius, te vero frater episcope ex officio nostro decisioni huius-

405

modi cause duximus adiungendos. Quocirca discrecioni vestre per apostoliea seripta mandamus, quatenus si nondum est per predictas litteras ad litis contestacionem processum, in eausa ipsa appellacione remota racione preuia procedatis iuxta priorum litterarum continen- ciam earundem. Quodsi non omnes hiis exequendis potueritis interesse, tu frater episcope cum eorum altero ea nichilominus exequaris. Datum aput Vrbemveterem, V. idus Martii, pontificatus nostri anno tercio.

Aus Entscheidung des Propstes Ulrieh von Regensburg ddo. 1284, 6. Juni, Regensburg (Nr. 384).

380.

1284, 19. April, Wien. Pfarrer Hartmann von Probstdorf ermächtiget den (Priester) Johann in dem Streite um seine Kirche gegen Propst Heinrich von Wörthsee, ihn vor Propst Ulrich von Regensburg zu vertreten.

Nouerint vniuersi preseneium inspectores, quod ego Hartman- nus plebanus in Probsdorf Pattauiensis dyocesis Johannem exhibitorem preseneium constituo meum legittimum procuratorem ad supplicandum et petendum a viro reuerendod omino Vlrico preposito Ratisponensi qui dieit se iudicem a sede apostolica delegatum super questione quam magister Heinrieus prepositus Werdensis super ecclesia mea michi mouere intendit, vt locum tutum ad quem secure valeam peruenire, | michi assignet. Item constitui eundem ad appellandum pro me, si petieionem meam iustam et ligittimam in hoe casu pro defendendo iure meo predictus dominus prepositus non duxerit admittendam, et eum proprio sigillo carerem, petiui hane litteram viri venerabilis domini Wernheri archidiaconi Austrie plebani Wiennensis sigilli muni- mine consignari. Actum Wienne, anno domini millesimo CC. LXXX. quarto, feria quarta septimane Paschalis.

Aus der Entscheidung Propst Ulriehs von Regensburg ddo. 1284, 6. Juni, Regensburg (Nr. 384). '

406

381.

1284, 15. Mai, Wien. Bischof ‚Leopold von Seckau fordert den Propst

Ulrich von Regensburg auf, in der Streitsache um die Pfarre zu Probstdorf

mit ihm nach Auftrag der inserirten päpstlichen Bulle in der Entscheidung gemeinsam vorzugehen.

Leupoldus dei gracia ecclesie Seecouiensis episcopus. Honorabili viro et disereto domino Vlrieo ecclesie Ratisponensi preposito salu- tem et quiequid potest obsequii et honoris. Vestra nouerit diserecio nos recepisse literas apostolicas in hec verba:

'Folgt nun der Auftrag Papst Martin IV. ddo. (1284), 11. März, Orvieto (Nr. 379).

Nos itaque mandatis apostolicis huiusmodi obedire cupientes sieut tenemur, humiliter et deuote, parati sumus in ipsa causa proce- dere vobiseum secundum formam nobiseum traditam ac vobiscum eonuenire de loeo et termino quo partes legittime ad nostram pre- senciam euocentur. Quapropter diseretioni vestre firmiter inhibemus, ne .in ipsa eausa nobis irrequisitis aliqualiter procedatis. Datum Wienne, anno domini millesimo CC. LXXX. quarto, idus Maii.

Aus Entscheidung des Propstes Ulrich von Regensburg ddo. 1284, 6. Juni, Regensburg (Nr. 384).

382.

1284, 29. Mai, Wien. Bischof K. von Chiemsee übermittelt auf Wunsch

des Pfarrers Hartmann von Probstdorf dem Propste Ulrich von Regensburg

einen päpstlichen Auftrag betreffe des Streites um die Kirche zu Probstdorf und dessen Entscheidung.

Ch. dei gracia Chymensis ecclesie episcopus. Honorabili ac pru- denti viro domino Vlrico preposito Ratisponensis ecclesie sincere di- lectionis affeetum eum salute. Ad instanciam honorabilis ac discreti viri magistri Hartmanni de Wlpeinsperch qui in hae parte tam vobis quam sibi ipsi nititur prouidere, literas apostolicas vidimus filo, stilo, bulla integris, non abolitis uel in aliqua sui parte vieiatis per omnia in hee verba:

Folgt nun die Bulle Papst Martins ddo. (1284), 11. März, Orvieto (Nr. 379) im Anlaute. 1

407

In euius rei testimonium presentes vobis transmittimus litteras nostri sigilli munimine roboratas. Acetum et datum Wienne, anno domini M. CC. LXXX. quarto, feria seeunda in Pentechostes.

Aus Entscheidung des Propstes Ulrich von Regensburg ddo. 1284, 6. Juni, Regensburg (Nr. 384).

383.

1984, 6. Juni, Regensburg. (Propst Ulrich) von Regensburg vidimirt in Gerichtssitzung eine Anzahl Actenstücke, den Process des Bischofs von Freising mit Priester Wisinto von Wien, dann Johann von Prag um die Kirche zu Probstdorf betreffend. Bulle Papst Innocenz II. ddo. 1141, 20. Nov., Lateran (Nr. 101), Auftrag Papst Alexander IV., ddo. (1255), 27. April, Neapel (Nr. 176),

Ablehnsehreiben Abt Ph. von den Schotten in Wien, ddo. (1255, vor .Oetob., ..... ) (Nr. 177),

Stellvertretungsauftrag Propst Konrads von Klosterneuburg, ddo. (1255) , 3. Oet., Klosterneuburg (178),

Vertagungsbeschluss Abt (Ortolfs) von Mölk u. s. w., ddo. (1255), 22. Oct., Wien (Nr. 179),

Ladeschreiben desselben, ddo. (1256), 8. Juni, ..... (Nr. 181), Gerichtsprotokoll desselben, ddo. 1256, 24 —27. Juni, Wien (Nr. 183), Zeugenaussagen (1256, 27. Juni, Wien) (Nr. 184),

Endurtheil des Abtes Ortolf von Melk u. s. w., ddo. 1256, 27. Juni. Wien (Nr. 185),

Auftrag des Erzbischof Fridrieh von Salzburg, ddo. 1277, 1. Oct., Ad- mont (Nr. 346) und

Einführungsauftrag des Priors Konrad von Admont, ddo. 1277, 17. Oct., Ardaeker (Nr, 347).

Hec om nia priuilegia et instrumenta que per ordi nem ex viroque latere pre- sens eontinet littera, coram no bis in iudicio sunt recitata et per manum publicam Al-

berti tabellionis capituli nostri confecta sunt nostri pendentis sigilli

408

munimine ad perpetuam rei memoriam communita. Acta sunt hec Ratispone in consistorio kathedralis ecelesie coram nobis in iudicio sedentibus pro tribunali, anno domini Millesimo CC. LXXX. quarto, VIII. idus Junii, cum signis subnotatis.

Orig. Pgt., auf beiden Seiten beschrieben, anghgt. Sigel abgefallen, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck I1./2, (109—)117, Nr. 181/1.

384.

1284, 6. Juni, Regensburg. Propst Ulrich von Regensburg entscheidet

den Streit zwischen Magister Heinrich von Lack, Propst von Wörthsee und

Hartmann von „Wipeinsperch“ um die Pfarre Probstdorf zu Gunsten des Ersteren. "

Comparentibus eoram nobis Vl. dei permissione maioris eccle- sie Ratisponensis preposito apostolice sedis' delegato in consistorio Ratispone, hora prime, anno domini millesimo CC. LXXX. quarto, XI. kalendas Maii, magistro Heinrico de Lok venerabili preposito Werdensis ae Frisingensis ecclesie canonico tamquam aetore super ecclesiä sua Probstorf et Johanne qui se procuratorem exhibuit . domini Hartmanni de Wipeinsperch illustris ducis Austrie capella- num(!) qui trahebatur in causam super eadem ecelesia, coasse- dentibus nobis honorabilibus viris ac dileetis fratribus dominis Ort- libo de Seirehingen archydyachono, H. Pagano, magistro Vlrico de Gotstorf, Ch. de Phafkouen aliisque concanonieis, insuper viris reli- giosis ordinum sanctorum Benedicti, Bernhardi, Dominici, Francisci leetum fuit auttentieum delegacionis nobis facte saluum per omnia in hec verba:

Folgt nun der Auftrag Papst Martins IV. ddo. (1283), 3. Juli, Orvieto (Nr. 377).

Deinde pro parte magistri Heinriei actoris magister Wernhar- dus Granso peticionem suam fundauit allegando de facto et de iure prout eause sufficere videbatur. Surrexit quoque deinde magister Leonhardus sancti Viti Frisinge scolastieus intencionem magistri Heinriei per allegaciones viuevoce(!) adiuuans et peticionem alle- gacionum in scriptis summatim exhibens hoc tenore.

409

Cum processus qui ex parte abbatis Scotorum Wiennensis et prepositi Niwenburgensis faetus est aduersus magistrum Heinricum de Lok plebanum in Probsdorf pro quodam Hartmanno qui eam de facto detentat, intollerabiles et multiplices errores contineat, primo quod ipsius magistri H. non fuit expectata presencia qui per procu- ratorem litigare cogendus non erat, cum esset iuste absens et perso- naliter comparere promiserit eum posset, et quia exceptiones per procuratorem eius ad tutelam non ex necessitate propositas tam dila- lorias quam peremptorias ex quibus apparere potuit, nec eosdem nee delegantem Pattauiensem episcopum hoc in casu iurisdictionem labere posse, non admiserunt, nee terminum ad probandas eas com- petentem concedere uoluerunt, et quia post appellacionem aggraua- minibus (!) prefatis interpositam a procuratore suo processerunt nichilominus ad sentenciam diffinitiuam adeo iniquam quod non solum ipsius magistri Heinrici possessionem in plebanatu, sed eciam domini mei episcopi Frisingensis possessionem extinguere nitebantur iniure patronatus, ad cuius defensionem nee citatus nec confessus aut eonuietus extitit, peto ego magister Leonhardus nomine ipsius et pro ipso magistro Heinrico,vt eum inducatis in pristinum sui iuris statum in eadem ecclesia Probsdorf, infirmata immo pocius iita nunciata sentencia prelatorum eorundem cum ipsa iusta sit et fuerit ex animo, eausa et ordine, quod probato in quantum necesse fuerit, de iure pariter et de facto, precipue eum processum fuerit libello non porrecto, lite non contestata et non solum ante senten- eiam a grauamine, sed et post et ab iniqua sentencia inmediate fuerit ab eius procuratore legittime appellatum.

Post hee primo Albertum vicarium chori nostri et tabellionem iudieii nostri sub districtione iuramenti quod nobis ordinarie prestitit, ad huius cause acta deputauimus fideliter eonseribenda. Hiis itaque gestis comparuit ex parte aduersa quidam Johannes nomine procura- torio quoddam scriptum exhibens quod sie dieit:

Folgt nun die Vollmacht Pfarrer Hartmanns von Probstdorf ddo. 1284, 12, April, Wien (Nr. 380).

Cuius copia petita et obtenta ex parte dicti magistri Heinriei habito eonsilio responsum fuit, eum non esse audiendum diuersis ex eausis, tum quia ciuitas hec imperialis et libera esse dinoscitur, et quia inter duces Austrie et Bawarie federa pacis tune stabilita erant,

410

nee ab ipso procuratore probabatur, nec probare (!) potuit aut voluit quod obiecit, et lieet mandatum non haberet de certo loeo petendo, ex habundanti tamen quesitum fuit quem locum sibi vellet prouideri, qui respondit quod episcopum Sekkouiensem sibi vellet pro iudice reputari. Deinde partibus ad habendam interlocutoriam secedere iussis, habita diligenti consideracione precum hine inde nobis por- rectarum pro sufficieneia vberioris consilii horam iudicii continua- uimus usque ad horam vespertinam, immo quidem termino sie pro- cessimus.

Ob reuerentiam illustris dueis Austrie et ad malieiam partis aduerse conuincendam, licet de iure procedere potuerimus, contra partem aduersam terminum ampliorem, vt niehil quod equitati con- uenit, obmitteremus, assignauimus, videlicet proximam secundam feriam post oetauas Pentechostes nune venture, quo termino. coram nobis compareant legaliter et sufficienter et ex tunc parati sumus domino concedente procedere in causa, prout dietauerit ordo iuris. Qui quidem terminus fuit a partibus vnanimiter aeceptatus. Item ante recessum nostrum et parcium a judicio fuerunt ad informandam nostram et assessorum conscienciam exhibita et lecta priuilegia, primo domini Innocencii pape secundi qui Frisingensem eeclesiam priuile- giauit de iure patronatus per quaseumque dyoceses super ecclesiis in feudo(!) Frisingensis ecelesie fundatis, euius principium, Innoceneius episeopus ete. (vgl. Urkunde ddo, 1141, 20. November, Lateran [Nr. 101]), et aliud priuilegium domini Rudolfi serenissimi regis Romanorum qui profitetur tres filios suos infeodatos ab ecelesia Frisingensi de prediis in Probsdorf, Vruar et Schönna, excepto iure patronatus in Probsdorf in signum dominii et proprietatis euius prineipium, Rudolfus dei graeia Romanorum rex ete. (vgl. Urkunde ddo. 1277, 19. Mai, Wien [Nr. 336]), item et aliam litteram sigillo suo secreto sigillatam qui tune temporis, eum erat in posses- sione dueatus Austrie, protestabatur magistrum Heinrieum de Lok velle in plebanatu eeclesie in Probsdorf quocumque casu contingente gaudere pro tempore vite ipsius magistri Heinrici pacifica posses- sione, euius prineipium, Rudolfus dei gracia Romanorum rex etc. (Urkunde verloren), item duo pdblica instrumenta que continent attestaeiones et processum, ex quibus apparet lucide abbatem et priorem de Medlico iudices a sede apostolica delegatos diffinitiuam tulisse senteneiam pro magistro Heinrico et ecclesia Frisingensi

411

super iure patronatus eiusdem eeclesie Probsdorf que iam dudum in auctoritatem rei transiit iudieate (vgl. Urkunde ddo. 1256, 27. Juni, Wien [Nr. 185]), item domini F. pie memorie archiepiscopi Salz- burgensis commissio facta priori Admuntensi qui causam super ecelesiam in Probsdorf per diffinitiuam sentenciam pro ipso magistro Heinrico sentencialiter diffiniuit. Tenor commissionis, Friderieus dei gracia ete. (vgl. Urkunde ddo. 1277, 1. Oct., Admont [ Nr. 346] ), tenor vero sentencie talis, Frater Chunradus prior monasterii Ad- montensis ete. (vgl. Urk. ddo. 127 7, 17. Oct., Ardacker [ Nr. 347] ). Adveniente autem termino ipso, scilicet proxima secunda feria post octauum diem Pentechostes prelibato magistro H. de Lok sollemp- niter coram nobis comparente suamque prosequente intencionem in iure, hora prime nos iudex antedietus duas litteras ex parte venera- bilium virorum episcopi Sekkouiensis et prepositi sancti Ypoliti feci- mus in medium produei et legi que vnius excepta salutacione fuere tenoris, que nobis Pattauie fuerant assignate. Tenor illarum talis:

Folgt nun das Sehreiben Bischof Leopolds von Seckau ddo. 1284, 15. Mai, Wien (Nr. 381) mit dem inserirten Auftrage Papst Martins IV. ddo. (1284), 11. März, Orvieto (Nr. 379).

Item et aliam litteram prepositi sancti Ypoliti mutata tantum salutaeione que continebat singula verba littere precedentis, videlicet domini episcopi Seccouiensis que propter similitudinem eiusdem littere non est seripta. Item in termino ipso tercium quasi testimo- niale domini Cnyemensis episcopi hoc tenore euius media pars, videlicet auetenticum domini pape propter breuitatem est obmissum.

Folgt nun das Sehreiben Bisehof K.s von Chiemsee ddo. 1284, 29. Mai, Wien (Nr. 382) mit dem Anlaute der inserirten Bulle Papst Martins IV. ddo. (1284), 11. März, Orvieto (Nr. 379).

. A Subinde petita eorum copia ex parte magistri H. de Lok et ei faeta vt iustum fuit, horam iudicii continuauimus usque in vesperam ipsius diei. Qua hora vespertina magistro H. de Lok in iudieio eomparente, absente vero nuncio aduersarii eius qui litteras domini episeopi Chiemensis attulerat et litteras vlterioris mandati sibi facti se habere negarat, magister Leonhardus nomine ipsius magisti H. allegaciones viuevoeis oraeulo ac deinde ac deinde(!) in seriptis exhibuit in hec verba:

412

Saluis hiis que contra rescriptum et personam inpetrantis alle- gata sunt, et excepto contra eos qui dieunt se iudiees, videndum est, eui scripture aut litteris credatur. De hiis notatur extra De fide instrumentorum e. i. et ii. De probacionibus post cessionem, deinde contra reseriptum septem modis et locis obicitur, primo ad exelusi- onem litterarum, de qua notatur extra De rescriptis: Cum ordinem, et de litis contestacione c. vltimo. Quia patet litteras per veri sup- pressionem optentas ad eos quos dubium non est, subesse duci Austrie quem eausa contingit, iure patronatus quod sibi vsurpat, tamquam prineipi et aduocato terre, propter quod essent si eciam iurisdistionem haberent, merito et legittime recusandi iii. q. v., Quia suspecti, et de appellaeionibus, secundo requiris in fi., et appellacio esset legittima si per inde fieret, extra vt lite non contest. c. ii. vbi(?) Cum igitur, nee sentencia teneret, sed retractari debet si detecta sit suspicio, quia littere sie obtente non conferunt iurisdieti- ' onem, de repertis ad audieneiam sie notatur de exceptionibus Cum inter, quod eum sit notorium iudici et aliis patet, rescriptis(?) quo ad eius(1?) nullius esse momenti, quod si deleganti fuisset exposi- tum, litteras minime impetrasset, eodem eapitulo exceptionis. Se- eundo dicitur ibi simpliciter H. de Lok, cum in litteris primis voce- tur magister H. et eum plures clerici eiusdem nominis sint, sieut hie hodie in presentia vestra est constitutus quidam clerieus Heinrieus de Lok nomine, Aquilegensis dyocesis, et equiuocacio huiusmodi reprobatur et punitur extra de repertis Quia, in principio et in fine, ita quod impetratorum (!) litterarum eomodo eareat et aduersario, in expensis et dampnis legittime condempnetur. Si enim papa scribit alicui nominandum (!) eum magistrum vel simplieem clericum, ex certa seientia locum uon habet exceptio, alias secus vt notatur extra de repertis c. penultimo. Tercio dicitur nude clerieus Aquilegensis. Vbi obicitur e t. c. Sedes, vbi dicitur, si minores et viliores persone solummodo designantur, maiores et digniores sub generali clausula non intelliguntur includi, et glosa maiores et digniores vocat hic notabiles personas que sub generali clausula non comprehendun- tur e. Cum in multis que cicius mouent animum ad concedendum vel denegandum, repertum, vt in c. Cum teneamur, de prebendis, vbi hoc notatur, quia pro dignitate presumitur et ei defertur vt ibi et alibi describitur et notatur, Vnde mendax precator ete. si non supprimit dignitatis carebit effectu litterarum e. t. Ad aures, si

413

simpliei nomine se appelles uel aduersarium, quia rei et actoris eadem est eondieio, extra De mutuis pet. (?) prudenciam, sed magi- ster H. existens eanonieus ecclesie Frisingensis nee dicatur in lit- teris eanonieus sed simplex clericus, intelligere potestis qualiter littere fuerint impetrate. Verba hec plane iacent in textu de reper- tis, Cum adeo, in fine. Quarto dicitur, iniuriabatur eidem et in forma communi. Sed hoe verum non est, immo super appellacione impetrauit, fuerat de qua debuit faeere mencionem, extra de confir- matione, Vtili bone memorie, vhi dieitur, quod ex quo nulla de faeta appellaeione mencio habebatur, prime littere tamdiu suum debent habere vigorem, donec de iniqua sentencia cognicio plenior habetur, et glosa super verbo mencio. Ideo non valuerunt quia tacita veritate impetrate sunt, supra De appellacione, Sepe in fine, et ita patet quod si quis non faeit mencionem de appellacione aduerse partis non valent littere quod est notabile. Item de processu, debuit facere mencionem, extra De re iudi, Inter mon., igitur verbum generale generaliter sic intelligendum, extra De coniugio leprosorum qm (?) et xviii. distint, Si Romanorum xii. q. i., Si dilectissimus, sed spe- eiale derogat generali, extra de repertis c. i. e. t. Pastoralis, C. Quo- niam autem et vbi certa forma desideratur et est pretermissa, nichil agitur, extra De presbitero Umberto (?), Veniens et ii. q. vi. C. Ditti- nitam. Ille hie pretermissor veritatis et suggestor falsitatis speeialem formulam a papa in iudicio et post faete (?) subeubuit, et ad formam communem de iniuriis que fiunt extra, iudicium se conuertit, ergo mendax etc. Item non valuerunt littere, quia manifestum continet in conclusione precum, vbi dicitur, Juxta priorum litterarum continen- tiam earundem, sic extra de repertis, Ad audienciam, nec est iste solitus cursus dictaminis curie papalis quod false presummuntur, extra De erimine falsi e. Licet et c. Quam graui. Quinto dicitur ad litis contestacionem. Vbi apparet expressa fraus et dolus impetran- tis, quia in casu appellacionis litis contestacio necessaria non est, extra de appellacionibus, Interposita, C. Sane, vbi eciam notatur, Vnde ad litis contestacionem non peruenitur imperpetuum, hic appel- laeio probata, que duplieiter hie est facta, Vnde fraus etc. Sexto dieitur, potueritis interesse. Ibi similiter fraus et malicia manifesta est quam si expressisset, literas minime impetrasset. Procurauit enim iudici primo et vero per associatos de facto inpotenciam faeti, in quibus eciam iuris inpotencia propter suspicionem ad conuenien-

414

dum de loco, eum alter eorum ad vi dietas et alter ad plures distant ab eo, quilibet illorum trium in speciali dyocesi et actor in quarta, vnde vix vel nunquam fieri potest, quin altera parcium traheretur vitra duas dietas extra suam dyocesim ad loeum fortasse suspeetum quod esse non dehet, extra de repertis, Nonnulli, et de exceptioni- bus, Olim. Vnde videtur maehinari quod cum iudices, eciam si essent, conuenire de loco non possint, ipse reus medio tempore ple- hem et possessionem in Probsdorf de facto detineat irregularis et excommunicatus, in sacramentalibus euitandus (!), tamquam qui per- sonas et res priuilegiatas temerarius inuasit. Et eeiam propter deci- mas eontra deum et omnem iusticiam, vbi sicut conscienciam habe- tis et scienciam in deo, debetis viam precludere fraudi sue, quare vtilitatis publice est, ne erimina remaneant impunita, de senteneia excommunicaeionis, Vt fame, presertim quando cruentum continet periculum animarum, extra De prebendis, Quia in terminum (?). et quia nomina plerumque sunt consequencia rebus, extra in prohemio deeretalium Gregorii, Vos dietus de monte spinarum iusticie, scilicet qui reddit vnieuique quod suum est, et e. Montem supinum, hoe est illum de Wipeinspereh, virtute fortitudinis ius est retundere, ne sit perdieio plurimomorum(!), quare exeipit ei etc., De rene. (?) nisi €(?), quia vt intrauit per ostium, sed aliunde, vnde ete., quod hoe est verum, ipsi vidistis ae audistis. C. vii. et vltimo. Dieitur ibi Datum v. idus Marcii, nuperrimus autem terminus comparendi coram vobis fuit xi. kalendas Maii, per vi ebdomadas minus vno die post idus. Vnde cum reuerti potuerat a curia et litteras tune sicut nunc presentare in. iudicium, quod non fecit propter fruetus et messes appropinquantes, actori labores et expensas procurando tali dolo et fraude quod eondempnari debet, extra de repertis. Ceterum. Nec obstabit appellacio eius qui appellacioni non detulit, extra De appel- lacionibus, An sit, vbi de hoc in textu et in glosa, Igitur deum habentes pre oculis et iura, extra de repertis c. ii, vbi preces veri- tati niti debent et e. t. super litteris, vbi fraus et dolus retunditur et punitur, in nomine domini pronuncietis dominorum episcopi Sek- kouiensis et prepositi de sancto Ypolito inhibicionem vobis factam, que ipsis ex iure non eompetit, esse nullam vosque debere in iudicio de quo constat, procedere vt eepistis. Quia principis exemplo merito sustinebunt quod praua eis fuerat insinuacione uel eciam impetra- eione suggestum e. t., Si quando. lxxv. di., Quoniam quidem, extra

415

De prebendis, Cum teneamur, vbi glosa, Mandatum supperioris non est necesse adimpleri vbi raeio non adimplendi assignari potest. Cum igitur niehil eum peccato et seandalo faciendum sit et pars aduersa sit absens contumaciter et processum vestrum in appellacionis casu nichil impediat, interlocutoriam ad probacionem appellacionis facte propter iniurias et iniquitatem processus petimus nos admitti, ma- xime eum eciam, si omnia iura et probaciones alie cessarent ad iniuriam iudicum et partis aduerse, ipsi magistro Heinrico violenter faete et ad sui iuris et possessionis claritatem sufficiunt soli duo testes, iuris eanoniei scilicet extra De eleetione, Querelam, et De iure patronatus, Consultacionibus. Quibus concorditer et apperte dicitur, quod vbi de iure patronatus eis vel dubitacio est, sufficit presentato quod ab illo presentatus existat qui tempore presesentacionis verus esse credebatur patronus. Hec et alia iura et documenta fortiora tam facto quam faciendo in iure animum vestrum in iure nostro admittendo moueant et inducunt.

Quibus consideratis diligeneius consilio nobis assidencium, non obstantibus litteris domini Chiemensis in medium productis uel inhi- bitione illorum qui se dicebant nobis associatos, ad cause cognici- onem, quamuis auetentiei papalis originale non viderimus, quo non viso ad exemplaria nichil facere tenebamur quod si eeiam uobis exhibitum fuisset, per allegaeiones premissas videbatur satis euacua- tum, eum non fuerit nobis fides de ipso facta in tantum vt propterea nostrum deberemus processum suspendere, in nomine domini magi- strum H. ad probaeionem appellacionis facte duximus per interlocu- toriam admittendum atque deinde horam iudieii eontinuauimus usque mane. Quo lueescente cum nichil obstaret, viros diseretos dominum Vlrieum sacerdotem dictum de Chelhaim, Heinricum seriptorem de Wienna et Georium de Enzeinstorf laicos litteratos in testimonium processus iniqui et appellacionis faete a sentencia iuratos admisimus, magistro Vlrieo de Götstorf et domino Chunrado de Phafchomen nostris eoneanonieis et magistro Alberto tabellione publico ad eos examinandos auditoribus deputatis, qui hora prima negocio inten- dentes in consistorio ecclesie nostre vice nostra sigillatim et secrete testes. singulos examinantes audierunt, quorum attestacioni fuit inteneio hec premissa. Intendit probare magister Heinrieus de Lok Frisingensis eanonieus rector ecclesie de Probsdorf, quod a senten- cia diffinitiua lata contra eum Wienne in monasterio Seotorum per

^

416

dominos abbatem Seotorum ibidem et prepositum Niwenburgensem infra decendium ad sedem apostolicam per procuratorem legittimum bis, hoc est ante sentenciam a grauamine et post ab iniqua sentencia per quam de facto priuatus fuit ipsa ecclesia sua in Probsdorf, nomine suo extitit legittime appellatum. Super quo Vlrieus sacerdos de Chelhaim dietus requisitus, vtrum fuerit ad sedem apostolicam infra decem dies a diffinitiua sentencia per procuratorem ipsius magistri Heinriei appellatum, respondit quod sie. Requisitus quo- modo hoe constet ei, dicit quod interfuit, vidit et audiuit. Requisitus quod sibi constet de iniquitate sentencie, dicit quod nullomodo potuit obtineri a iudieibus terminus infra quem magister Heinricus posset personaliter venire ad causam cum testibus et iuribus suis, qui tamen libenter corporaliter interfuisset si terminum competentem habuisset quod petitum fuit diligenter a procuratore. Item testis iuratus dieit quod excepciones legittimas de re iudicata et alias procurator dieti magistri H. pro eo proposuit et ad eas probandas terminum competentem a iudicibus petitum diligenter non potuit optinere, propter que eciam grauamina in seriptis ad sedem aposto- : licam appellauit. Item iuratus requisitus dicit quod ad publicacionem attestacionum et ad audiendam diffinitiuam sentenciam pars ipsius magistri H. citata non fuit, a quibus eciam grauaminibus et a seu- tencia iniqua ad sedem apostolicam appellauit. Item iuratus dieit quod licet pars magistri Heinrici presens fuerit, tamen sine libelli oblacione et litis contestacione ad senteneiam processerunt. Requi- situs de loco, dicit in ecelesia Seotorum. Requisitus de tempore, dicit feria secunda post Dominieam Jubilate presentis anni infra nonam et vesperas, a sentencia autem diffinitiua proxima feria quinta subsequenti in ambitu claustri. Heinricus scriptor Wiennensis ciui- tatis requisitus, vtrum fuerit per procuratorem ipsius magistri Hein- rici appellatum a sentencia diffinitiua infra decem dies nomine sepe- die magistri Heinrici, dieit quod vidit et audiuit vbi appellauit dietus procurator. Item dieit iuratus quod audiuit petere apostolos et non fuerunt dati. Item quibus presentibus requisitus, dicit ma- gistro Rudgero, Vlrico sacerdote dicto de Chelhaim, Kalocho et Reimberto fratribus ministerialibus.dictis de Ebersdorf, Leupoldo de Sachsengan militibus, Wachsmüdo plebano de Ruspach, domino Dietrieo plebano in Polan et aliis quamplurimis. Item requisitus de proeessu et sentencia iniqua, dieit quod eum procurator magistri

417

Heinrici libellum peteret et terminum non, potuit optinere, item ad probandum excepciones suas et iura terminum competentem peciit eum instancia et non potuit optinere, item pro magistro Heinrico termnum peciit vt personaliter interesset et non potuit obtinere, propter que eeiam in seriptis ad euriam apostolicam appellauit. Item dieit iuratus, quod ad publicacionem attestacionum etjeciam ad sen- teneiam diffinitiuam sine procuratore tamen qui in ciuitate erat, pro- eesserunt, a qua diffinitiua senteneia sicut dixi superius, postquam ei constitit, eciam ad sedem apostolicam appellauit. Item dicit iuratus quod audiuit multos nobiles et sapientes dicere, quod grauis iniuria esset faeta magistro Heinrico propter breuitatem temporis, inordi- natum processum etj arduitatem negoeii siue eause. Ex hiis omnibus et singulis testis credit quod sentencia iudieum predietorum scilicet abbatis et prepositi sit iniqua. De tempore, loco et presentibus con- cordat eum teste priori. Georius de Enzeinsdorf requisitus de iniqui- fate senteneie quomodo constet hoc ei, dieit quod procurator magi- stri Heinrici in iudicio libellum peciit et non fuit ei porrectus, sed ex quibus causis, hoe ignorat. Item dieit iuratus quod audiuit pro- curatorem ipsius magistri Heinrici petere competentem terminum ad probandum iura domini sui et eciam ad uoeandum dominum suum, qui personaliter volebat libenter interfuisse cause et non poterat

. terminum optinere nisi ita breuem, quod vix poterat venisse in Fri- singam et ad dominum suum, sed impossibile fuisset eum reuersurum

cum iuribus suis, quia nisi terminum septem dierum assignare vole- bant, propter hoc eciam idem procurator ante sentenciam ad sedem

apostolieam appellauit. Item iuratus dieit quod ad publicacionem

testium et ad diffinitiuam sentenciam non vocato proeuratore magi- stri H. processerunt. Item dieit quod ab illa sentencia, postquam ei eonstaret .... infra decem dies ad sedem apostolieam appellauit. Item dieit iuratus quod vidit et audiuit plures nobiles et sapientes in processu et sentencia presentes qui ammirati fuerunt de inordinatione proeessus et sentencie, dicentes quod ita subito procedendum (non) esset in tam arduo negocio. Item dicit testis iuratus quod testes aduersarii non audiuit dicere nisi de facto dueis Austrie, ita quod niehil tangebatur de iure magistri Heinrici. Hec omnia et singula eredit testis et a sapientibus eciam audiuit, quod ipsorum iudicum supradictorum sentencia sit iniqua. De loco, tempore, die ef hora et presentibus concordat eum-testibus predictis. Testes autem annotati Fontes, Abthig. Il. Bd. XXXI. 27

418

litterati sunt et extranei et sie creduntur omni excepceione maiores immo quibusdam aliis quos presentes habebat magister H. propter aliqualem familiaritatem renunciauit, vt attestaciones omni suspi- cione carerent.

Quibus attestacionibus in vespera publieatis in eodem eonsistorio ad repetitas magistri H. preces et allegaciones, in iure de consilio jurisperitorum et religiosorum diffinitiuam sentenciam pronuneiauimus in seriptis in hec verba:

Anno domini millesimo ducentesimo octuagesimo quarto, oetauo idus Junii, nos Vlrieus prepositus maioris eeclesie Ratisponensis iudex a sede apostolica delegatus presidentes iudieio in consistorio maioris eeclesie Ratisponensis in eausa appellaeionis que vertebatur inter magistrum Heinrieum de Lok ex una parte et dominum Hartmannum dictum de Wlpeinsperch ex altera super ecclesia in Probsdorf, au- ditis et intellectis: meritis cause invenimus per testes ydoneos coram nobis productos et per alias probaciones legittimas et allegaciones efficaces sufficienter esse probatum, iudices priores, scilicet abbatem scotorum in Wienna et prepositum Niwenburgensem ad sentenciam diffinitiuam contra predictum magistrum H. non seruato iuris ordine processisse et infra decendium ab ea per procuratorem eiusdem magistri Heinrici ad sedem apostolicam esse legittimo appellatum, ipsam sentenciam auctoritate sedis eiusdem nobis tradita infirmamus, decernentes irritum et inane quiequid post appellacionem huiusmodi in preiudieium dicti magistri H. fuerit attemptatum. [n nomine patris et filii et spiritus sancti, amen.: Lata est autem in scriptis et recitata hec senteneia eodem anno, mense ae die in eodemque consistorio per manum publieam domini Alberti tabellionis capituli Ratisponensis confecta eoram testibus subnotatis, videlicet domino Chunrado venerabili decano et honorabilibus viris domino Ortlibo de Schiren- ching archidiacono, Heinrico de Virmiano, Heinrieo Pagano, Rulando, Chunrado de Phafkouen, magistro Vlrieo de Götsdorf coneanonieis nostris, item fratre Alberto lectore ordinis Predicatorum in Ratispona, . item Bertholdo de Housen canonico Frisingensi, magistro Rudgero " eanonieo saneti Ándree, magistro Leonhardo canonico saneti Viti, item Heinrico de Lok eiusdem ecelesie saneti Viti canonico, item magistro Wernhardo Gransone, magistro Rudgero doctore puerorum ecclesie 'nostre et aliis quamplurimis fidedignis.

419

Qua sentencia recitata in publicum ex parte ipsius magistri Heinriei tres peticiones adiunete fuerunt, primo vt per aliquos exe- eucioni sentencia mandaretur, ii. vt fieret expensarum recompensacio et dampnorum, tereio vt excommunicaeione denunciaretur irretitus (?) usque ad satisfaetionem, tum propter violenciam a ipso Hartmanno illatam in rebus et personis magistro Heinrico et suis, tum propter multitudinem (!) contumaciam eiusdem Hart. De quibus responsum iuris distulimus vsque mane, tune ibidem dominis et concanonieis ‚nostris et iuris peritis atque religiosis eoram positis, licet videretur nobis ea vice subsistendum in iudicio, propterea quod sentenciam in- firmaueramus priorum iudicum et reuocaueramus in irritum quicquid post appellaeionem in preiudicium ipsius magistri H. fuerat attem- ptatum, et propter bonum pacis et reuerenciam illustris ducis Austrie residuum processus differetur ad tempus, ipse magister H. per suum aduocatum magistrum Leonhardum ad execucionem ac defensionem sentencie sue nos per certissimas raciones multipliciter exeitauit. Nes autem partem eandem de facto potius quam de iure vice illa exorauimus esse contemptam (!) iure suo principali et litteris quas ex officio nostro ad pacem pre ............. seripsimus in hiis modis, Excellentissimo prineipi ete. (Urkunde fehlt), et item aliam domino Hartmanno (fehlt ebenfalls), quarum litterarum summarius tenor fuit, quod quamuis pro magistro H. de Lok sentencia lata fuerit super ecelesia Probsdorf, tamen propter dueis Austrie reuerenciam et ex officio nostro ad pacem ista vice distulimus domini Hartmanni condempnacionem in expensis et dampnis et excommunicacionis denunciacionem, vt ex mansuetudine superhabundanti ad recognicio- nem sui erroris idem Hart. facilius inducatur in aduerse tamen partis magnum preiudicium et grauamen, ac tune. demum facta et admissa protestacione partis magistri H., quod hec suspensio ipsis non preiu- diearet quandocunque ad iudicium nostrum recurrerent, eam ob ducis nostramque reuerenciam tollerarunt. Sie recessum est a iudieio pre- missis omnibus actis et dietis sub manu publiea Alberti prenominati redactis in publicam formam anno, loco et termino prenotatis, quibus in robur et testimonium sigillum nostrum appendens ad per- petuam iudieate rei memoriam duximus appendendum.

Hec omnia priuilegia et instrumenta que per ordinem ex vtro- que latere continet littera, sunt in consistorio kathedralis eeclesie Ratisponensis eoram nobis sedentibus pro tribunali per manum

21*

420

publieam Alberti tabellionis nostri capituli Ratisponensis confecta et conscripta. Acta autem sunt haee anno domini millesimo CC. LXXXIIIL, VIII. idus Junii eum signis subnotatis.

(S. €.) (M.)

Orig., Pgt., an den Bügen theilweise in der Schrift verletzt, letztere zwéi- seitig, ausgd. stark verletzt. Sigel, mit Kanzleizeichen und Monogramm wie in vorhergehender Urkunde, k. Reichsarehiv zu München.

385.

1284, 23. Nov., Wien. Herzog Albrecht I. von Österreich beurkundet die Weise des Vergleiches, zu welchem Wilhelm von Schärfenberg gegen Bischof Emcho von Freising rücksichtlich diesem zugefügter Schäden zu verhalten sei.

Wir Albreht von gotes genaden herzoge von Österriche vnt von Stier, herre von Kraien vnt von der March vnt von Portenawe tün allen den kunt die disen prief hörnt vnt sehent, daz zwischen vnserm herren vnt mage bischof Emchen von Vrisingen vnt zwischen vnserm diener Wilhalm von Seharfenbereh also getaidinget vnt gent (!) ist, daz derselbe Wilhalm von Scharfenberk für sich vnt für alle sin erben des gesworn hat, daz er vnt sin erben ob er niht enist, noch vor sant Tomas tage der nu schierst chumt, dem bischoue Emchen vnd sinem gotshause von Vrisingen oder sinen nachehomen ob er niht ist, allen den schaden ablegen vnt gelten sol, den der selbe Wilhalm von Scharfenberch dem bischof Emcehen vnt dem gotshus von Vrisingen nu neulich getan hat auf der March vmb Gütenwerde für Stetwalten, für den er in niht zerehte gephenten mohte noch solte, sit daz der selbe Stetwalt des selben bischofs Emchen behuster man niht ist, noch in sinen steten, noch auf sinen vesten gesezen ist, vnt darumbe hat der selbe Wilhalm von Scharfenberch für sich vnd für alle sin erben in des selben bischofs hant geseczet zwainzek mark gült die er von dem bistum von Vrisingen zelehen hat, vnd zehen mark gült, die er von vns zelehen hat, daz die von vns vnd von dem selben bischof ledik sin, ob der selbe Wilhelm von Scharfen- berk oder sin erben dem bischof Emchen oder sinem nachehomen von Vrisingen niht ablegent vnd gelten den schaden der vor maister . Hermanne von Chissingen, des selben bischofs Emchen schriber vnt

A21

vor Lienharten sinem amptmanne vnt vor sinem rihter vnt vor Vzolten von Gütenwerde von des gotshus leuten bewart vnt braht wart. Darüber hat Hainrich von Nazzenfüze elliv siniv lehen div er von dem gotshause von Vrisingen hat, gesetzet in des selben bischofs - Emchen hant in phans gewis daz er darauf haben sol also lange, vntz daz im sin schade ab werde getan vnt dem gotshause von Vrisingen, also mit der beschaidenhait als hie vor gesphrochen (!) ist, ob Wil- halm von Scharfenberk von sant Thomas tage über vier wochen dem gotshause von Vrisingen sinen schaden niht ab lege, daz er danne in die stat ze Wienne varn sol vnt darauz niht chomen an des selben bischofs Emehen vrlaup oder sins naehchomen, vnt ez enwerde dem gotshause von Vrisingen sim schade ab geleit. Taet auer Wilhalm von Seharfenberk des niht, daz er dem gotshause von Vrisingen in der vrist niht sinen schaden ab leit, noch ze Wienne niht in für, so solten die zwainzek mark die er von dem gotshuse von Vrisingen 1elehen hat, ledik sin vnt die zehen mark geltes die er von vns zelehen hat, vnd dannoch solt daz gotshaus von Vrisingen also lange auf Hein- richs phande von Nazzenfüze haben, vnz im sin schade gar ab werde getan vnt sol doch des pischofs chlage von Vrisingen offen sten als e gegen Wilhalm Seharfenberk vmbe den sehaden den er vnt sin gotshus von im genomen hat. Daz gelübde ist geschehen vor disen gezivgen die hie benant sint, vor vnsern dienstmannen Otten von Haslawe vnt Otten von Liehtenstain, Wivingen von Kyauue, Chünen von Gütrat, Jacobs von Hermansdorf, Ekharden von Vihdorf, Albreht dem Proter vnt grauen Gerhart bischof Emchen prüder maister Hainrichen dem probst von Wertse, maister Hermanne dem probst von Ardaker, herren Frideriche dem probst von Mos- bureh vnt andern biderben leuten. Darzü geben wir disen prief zeinem vrehünde vnder vnserm insigel vnt vnder Otten insigel von Liehtenstain daz er an Wilhalms stat von Scharfenberk an disen prief geleit hat, wan er sin insigel bi im niht het. Diser prief ist ge- sehriben vnd gegeben datz Wienne, nach Kristes gebürte tausent zwaihundert iar vnt vier vnt ahzek iar, an sante Chlementen tage.

Orig., Pgt., 2 anhgde Sigel, k. Reichsarchiv zu München; ' Meichelbeck 11/2, 119, Nr. 182.

422

386.

1284, 14. Dec., ..... Bischof Hartnid von Gurk beurkundet , dass Meister

Heinrich von „Merin“ dem Bischofe Emich von Freising genannte Männer

für Ortolf, bischöfl. Amtmanne und Richter zu Holenburg, im Betrage von 200 Pfd. Wiener Pfennigen zu Bürgen gesetzt habe.

Wir Hartnit von gost (!) genaden wishof (!) von Gurkke tun ehvnt alle den die disen prif horent vnd sehent, daz meister Heinrich von Merin, sin vrevnt vnd sin mag hern Chvnraden von Gotzestorf vnd hern Otten von Traisen, Levtolden von Ainode, Friderichen den Veldinger, Chvnraden den Reicherspergaer, Chvnraden den Raezzin- gaer, Havgen von Winchel vur Ortolfen ir vrevnt den amman vnd richtaer von Holnburch dem wishof Emiehen von Vrisingen ze pürgel gesetzet hat vmbe zwei hvndert pfvnt Wienner pfenning, vnd sint die auch vngetwngenlichen vnd vnuersaidenlichen pYrgen warden vnd habent des ir triwe geben, als si sweren sholden in des selben wishofs hant daz si disen pürgetum stat behalten als an disem prif besheiden ist, also daz der wishof von Vrising von hinne vntz auf Lihtmesse den selben Ortolfen auz siner vanchnvsse lazzen shol vnd shol der selb Ortolf in der selben vrist noch vor Lihtmesse allez daz eben vnd verrihten vnd ablegen swaz der wishof vnd sin levte hinez dem selben Ortolfen zesprechen hat. Waer aber daz, daz Ortolf des in der vrist niht entaet, so sholten die vorgenanten pürgen den selben Ortolfen wider gantwrten in des selben wishofs vanchnvsse datz Chvn- ratsheim, geshaech aber des niht, so waren die vor genanten purgen dem. wishof von Vrising zwair hvndert pfvnt schvidich vnd sholten dar vmbe datz Waidhoven in varen vnd von danne nimmer chomen die weile der wishof von Vrising zwair hvndert pfvnt niht waer gewert vnd die wile aueh der shade niht wrd ab getan den Ortolf oder sin mag oder sin vrevnt vmb dis vanchnvsse dem wishof von Vrising vnt sinen levten taeten oder vrvmten ze tvnen (!). Waer aber daz Ortolf in der vrist sturbe, so waeren die pvrgen dem wishof von Vreising nihts gepvnden. Vnt daz diez gelvbde vnd diser purgtvm staet belibe als hie vor besheiden ist, des geben wir zvrehvnd disen prife mit vnserm hangent insigel vnd meister Heinrichs insigel von Merin vnd hern Chvnrats von Svmerawe vnd nennen auch die zevge di an disen dingen zegegenwrt woren, da disev sache vor vnser an

423

aein ende praht wart. Des ist gezevch graf Gerhart des wishofs pruder von Vrising probst von seind(!) Andree vnd meister Heinrich probst von Werthse, graf Rvdolf von Werdenwerch, her Dithalm von Wipesperch, her Heinrich von Enezestorf, her Albreht der Protaer, Chvnrat der Pvtelpeche dinstlevt von Vrisingen. Disiv sach ist gendet vor vnser zwinen in des wisholf mvshaus von Vreising vnd ist auch an der selben stat der prif geben an dem iar so von Christes pyrtte sint tavsent iar, zwai hvnder (!) iar, vier vnd achtzich iar, des naehsten Pfineztages nach seind Lvcein tach.

Orig., Pgt, 3 anhgde Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien. '

387.

1285, 22. Jän., Gutenwörth. Wiühelm von Schärfenberg verpfändet für

den Schaden, welchen er den freising. Unterthanen zu Gutenwörth zugefügt,

dem Bisthume Freising 8 Huben zu Loke ale Deckung des zugesagten Ersatzes . von 21 Mk. Agleier.

Ego Wilhelmus de Sehaerfenberch notum facio presencium in- speetoribus vniuersis, quod ad restauracionem bonorum per me hoc anno hominibus in Gvtenwerde ablatorum pro xxi marcis Aquilegen- sium denariorum pro quibus eeclesie Frisingensi in eadem solucione debitor remansi, obligo eidem ecelesie Frisingensi octo mansos sitos in villa Logon, tali condicione aposita et adiecta quod si easdem xxi marcas vsque ad Dominicam medie quadragesime qua cantatur Letare, proximo nunc venturam hominibus de Gvtenwerd non persoluerem, quod jam dieti octo mansi proprietatis titulo redeant ad prefatam ecclesiam Frisingensem, ita quod decetero nec ad me, nec ad heredes meos reuertantur. In cuius rei testimonium presentes litteras iam diete ecclesie tradidi mei pendentis sigilli mvnimine roboratas. Aetum et datum in Gvtenwerd, anno domini M. CC. LXXX. quinto, in die saneti Vineeneii martiris, presentibus testibus subnotatis, videlicet - Heinrico notario dieto Dinger, Vzoldo et Chvnrado dicto Pvntschuch de Gvtenwerde, Gozzlino et Schilto de Gvtenwerd et aliis fide dignis.

Cod. 191, f. 94, k. Reichsarchiv zu München; Meiebelbeck 11/2, 120, Nr. 183.

42%

388.

1285, 29. März, Waidhofen. Alheid von Reinsberg beurkundet ihren Ver- gleich mit Bischof Emich von Freising betreffs der Hude und den Unterthan zu Haberfeld bei Waidhofen.

Ich Alhait von Reinsperch tün chunt allen den die disen prief hörnt vnd sehent, daz der chriek der zwischen minen herren Emchen dem bischof von Frisingen vnt mir gewesen ist vmbe die hübe vnt vmbe den man dacze Haberuelde, also geschaiden ist mit vnser baider gütem willen, daz ich gütlichen vnd zedurchslacht von der hübe dacze Haberuelde gestanden pin der ich iach von dem gotshause von Frisingen ze lehen, auf die genade daz mir min herre pischof Emche von Vrisingen die hübe diu da haizet an dem Hirn, gelihen hat ze rehtem lehen vnez an minen tot, an waltgemerche vnd an zehenten vnd an marchfüter, vnd sol daz haben als andriv miniu lehen div ich han von dem selben gotshaus, vnuerchumbert, verchumbert auer ichz darüber, so si daz selbe güt dem gotshause von Frisingen ledich. Des sint gezivge graue Gerhart der probst von sant Andre, herre Friderich der prost (!) von Mosburch, graue Emche der probst von Wertse, maister Rüdger vnt herre Herwort die chorherren von sant Andre, herre Otte der pharrer von Nivenhouen, herre Ekhart von Vihdorf, herre Chünrat von Vanstorf, herre Albreht der Proter, herre Arnolt der Piber, herre Otte von Zaelkingen, Otte vnd Albreht von Vihdorf, Wluinch von Randek, Richer Wolfstain. Diser prief ist ge- geben dacz Waidhouen, nach Christes gebürt tausent iar, zwai hundert iar vnd in dem fünf vnd ahzegisten iar, des Phinztages nach dem Ostertage.

Orig., Pgt., anhgdes wohlerhalt. Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staats- archiv zu Wien; mit Datum 13. Apr. Urkundenb. d. L. o. d. Enns, IV. 33, Nr. 37.

389.

1985, 31. März, Waidhofen. Otto von Zinzendorf u. a. Genannte stellen sich dem Bischofe Emich von Freising zu Bürgen für Heinrich den „Hubaer“.

Ich Ott von Zinzendorf, vnd ich Heinrich wir ped brüder vnd ch Daniel von Petzenchirchen vnd ich Hauch von Prespach wir

425

veriehen an diesem prief vnsem herren dem bischof Eimcehen von Vrising, daz wir porgen sin worden vnuerschaidenlichen vur Hein- rich den Hubaer der in siner vanehnüss ist gewesen, also daz er lant vnd levten an allen schaden sol sin vnd er vnd all sin vrevnt aller der vrevnt soln sin die an siner vanchnüss sehuldieh sint gewesen, vnd des bischofs gut von Vrising vnd sinen levt vnbechvmbert sülen sin mit chlag oder mit werchen von dem selben Heinrich vnd von sinen vrevhten vmme di sache, vnd praech er aber daz indert mit worten oder mit werehen, so svlen wir svldich sin sehtzich pfund pfenning dem vor genanten herren bischof Emchen von Vrising oder sinen nachehomen vnd sinen schaden abtun, vnd als offt er ditze ge- Irbd prichet, als offt geben wir vns svldich sehtzich pfund zegeben dem vorgenannten herren oder sinen nachchomen ob er niht ist, vnd sinen schaden abtun des man in mit reht vberuaren mach, vnd haben auch gelobt vur in zantwrten vmme des lants schaden des er mit reht vnd mit guter gewizzen vberuaren wirt. Dar vber daz diez ge- Ivbde staet belibe, ich Ott vnd ich Heinrich von Zinzendorf geben disen prif versigelt mit vnsem hangentem insigel. Disiv taidinch sint geschehen daez Waydhouen, nach vnsers herren [pürtt tausent iar, zwaihvndert iar, in dem vumf vnd ahtzigst iar, des Sameztages in der Osterwochen. Des sint gezevg graf Gerhart probst von sand Andre daez Vrising, probst Friderich von Mosburch, probst Emeh von Wertse, maister Rudger chorherr von sind (!) Andree, her Ott der pfarraer von Nivnhoven, her Ekkart von Vichdorf, her Chvnrat von Vanstorf, her Albreht der Protaer, Ott von Tannberg, Ott von Alstorf vnd sin bruder Rüdger, Jevbart von Perwestorf, Philipp der Hagaer vnd ander vrum levte. |

Orig., Pgt., 2 anhgde Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien.

390.

1985, 11. April, Oberwelz. Bischof Emcho von Freising verleiht den Neffen Abt Heinrichs von Admont, Ulrich und Heinrich, verschiedene Liegenschaften in der Planitz u. 8. w., sämmtlich bei Murau.

Actiones hominum temporales propter vite breuitatem, diuersi- tatem actuum et labilem humani capitis memoriam obliuionis plerum-

426

que serupulo intrieantur, nisi seripturarum perhenni robore soliden- tur. Hine est quod nos Emcho dei graeia Frisingensis ecclesie epi- seopus tenore' praeseneium profitemur et ad noticiam singulorum volumus peruenire, quod nos tria feoda prope Jaistorf quod wlgo dieitur ‘in der Planitzen, et vnum in Grillenperge que per mortem Erchengeri de Judenburch, item vnum feodum an dem Stalbavm, quod per mortem Eberhardi elerici, item aliud feodum ibidem Ottonis de Holtze, item vnum feodum in Veustriez quod per mortem domini de Trewensteyne, item in der Polan duas hubas et vnam in Roten- manne, vnain in Reivnieh et vnam in Hinterekke an der Gazzen que per mortem Ch. de Judenbwreh nobis et eeclesie Frisingensi vacare ceperunt et ad manus et eollacionem nostram libere sunt reuersa, ad instanciam et peticionem dilecti et specialis amici nostri honora- bilis viri domini H. venerabilis abbatis Admvntensis, necnon occasione euiusdam summe peeeunie, videlicet Ixx marcarum argenti in quibus Viricus et H. fratres filii sororis predicti domini abbatis nobis complacere studuervnt, eum omnibus suis attinenciis predictis Vlr. et H. contulimus iure ae titulo feodali. Huius quoque collacionis Sev infeodacionis dominum et auctorem quod wlgo dicitur gwer, nos esse profitemur in omnibus que sunt iuris. Sane quia predicti Vlr. et H. super quibusdam predictorum feodorum, videlieet Grillen- perg, Reivnich, et Hinterekk nobis et sibi timebant moueri ali- quam questionem, taliter ipsis cauere duximus in hac parte, quod si predicte feoda per nos aut procuratores nostros in iure defensa non fuerint et obtenta, nos eadem feoda predictis Vl. et H. recom- pensare tenebimur eum alis equalentibus (!) feodis quamprimum nobis vacare ceperit (!) in hofmarehia nostra Welez aut sancto Petro sev alias vbi videbitur expedire. Et ne super hoc imposterum aliqua recidiue questionis oriatur contencio, presens instrumentum ipsis H. et Vl. assignauimus nostri sigilli munimine roboratum. Datum aput Welez, anno domini M. CC. LXXX. quinto, III. idus Aprilis.

Cod. 191, f. 94, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeek IL/2, 120, Nr. 184.

427

391.

1285, 11. Apr., Oberwelz. Abt Heinrich von Admont reversirt gegen Bischof Emcho von Freising betreffs mehrerer seinen Neffen Ulrich und Heinrich über- tragener Lehen zu „Jaistorf“, am Stallbaum, in F'eistritz u. s. w. bei Murau.

Nos Henrieus miseracione diuina abbas Admontensis, scriba Styrie et superioris Austrie vniuersis presencium inspectoribus volu- mus esse notum, quod Vlricus et Henricus fratres filij sororis nostre subseripta feoda quorum proprietas et dominium ad ecclesiam Fri- singensem pertinere dinoscitur ex antiquo, a manibus reuerendi in Christo patris domini Emchonis venerabilis episcopi Frisingensis receperunt feodali titulo possidendi, videlicet tria feuda prope Jais- torf quod wlgo dieitur in der Planitz, et vnum an dem Stalpaum et rursum aliud ibidem, item hübam in Veustritz, item duas hübas in Polano et unam in Rotenmanne, item tres hübas in 'Hinterekke, Riuinik et Grillenperge. Ne autem super hoe aut predictorum feudo- rum dominio aliqua in posterum lis vel dubium oriatur, hane cedu- lam presentibus et recognoscentibus predictis Vlrico et Henrico conseribi fecimus ac nostri sigilli munimine roborari, presentibus testi- bus subnotatis, videlicet comite Gerhardo preposito saneti Andree Fri- singensis, domino Friderico preposito Mosburgensi, domino Emchone preposito Werdensi, magistro Rudgero curie nostre notario, domino Chunrado Grabnerio, domino Wluingo de Hannawe, domino Ekhardo de Vihdorf, domino Alberto Proterio militibus et aliis fidedignis. Datum apud Weltz, anno domini millesimo CC. LXXXV., tercio idus Aprilis.

Orig., Pgt., das anhgde spitzovale Sigel unten stark verletzt, k. Reichs- arehiv zu München.

302.

1285, 18. Oct., Innichen. Graf Albrecht vor Görz und Tirol vergleicht sich mit Bischof Emcho von Freising über einen neuen Vertrag bezüglich der Vogtei auf dem freising. Gebiete zu Innichen. |

Nos Albertus comes Gorizie ac Tyrolis, Aquilegensis, Triden- tine ac Brixinensis ecelesiarum aduocatus tenore presencium profi-

428

temur et constare uolumus vniuersis, quod cum reuerendis in Christo frater, amicus et consanguineus noster karissimus dominus Emcho venerabilis episcopus Frisingensis nobis proponeret et exponeret uarios defectus quos per iudices et officiales nostros in prediis et. hominibus houmarchye Inticensis, videlicet pabulacionibus, pernocta- cionibus, herbergis, ueeturis, stiuris, angariis et perangariis et aliis quibuscunque indebitis exaccionibus ecclesiam Frisingensem et alias eeclesias eidem ecclesie attinentes conquerebatur nohis eontra pri- uilegium inter pie memorie dominum Chunradum predicte ecelesie Frisingensis quondam episcopum et nos confectum indebite susti- nuisse, nos per predictum dominum nostrum Emehonem venerabilem episcopum Frisingensem super dampnis et iniuriis huiusmodi com- moniti, recognoscentes eadem, secundum graciam ipsius domini nostri episcopi ad bonorum uirorum consilium satisfecimus de eisdem, rela- xando uidelicet de viginti marcis que nomine aduocacie nobis debe- bantur secundum eontinenciam prioris priuilegii, annis singulis mar- cas decem, ita quod inposterum nos et heredes nostri annuatim in festo beati Martyny solummodo recipiemus marcas decem seu libras centum Veronensium paruulorum et nichilominus iniuriis et uexaeio- nibus supradictis quas officiales nostri aut nostro nomine aut proprio motu seu eeiam iuxta consuetudinem quam nobis:post mor- tem domini Heinriey de Waelfspereh uendicauimus, predicte ecclesie intulerunt, cedimus et renuneiamus pro nobis et heredibus nostris inperpetuum finaliter et precise. Preterea quia iudices nostri homini- bus et prediis ecclesie memorate nimis graues uidebantur et infesti, nos ob amorem et speeialis dileceionis amicieiam predieti domini nostri episcopi Frisingensis sibi suisque successoribus inperpetuum honus predietum alleuauimus in hune modum, quod a Podyeprukke usque Apholterpach eastellanus seu offieialis uel alius cui dictus episcopus uices suas commiserit in hac parte, habebit cognoscere et iudicare de uniuersis et singulis causis et questionibus que moue- buntur et moueri possunt hominibus eeclesie Frisingensis uel eecle- siarum eidem ecelesie attineneium, exceptis casibus infraseriptis uidelicet de proprietatibus et feudis, de homieidiis, uulneribus illatis ferreis armamentis, oppressionibus uirginum et mulierum, latrociniis, furtis quibus secundum consuetudinem terre incurritur pena mortis, rapinis et incendiis, uiolenciis in quibus scilicet casibus iudex noster qui pro tempore fuerit, auctoritatem plenam habeat iudicandi, de

429

omnibus vero aliis eausis et questionibus castellanus seu officialis memorati domini nostri episcopi eui uices suas commiserat, plenarie iudicabit sieut superius est expressum. Sane si aliquis hospitum - uel extraneorum aetionem seu querimoniam habuerit contra homines predicti domini episcopi, officialis seu castellanus ipsius habebit cognoscere ac iudieare in easibus ad dominum nostrum episcopum pertinentibus sieut superius continetur, si vero aliquis hospes uel extraneus contra nostros habuerit actionem aut nostri contra eum, super quaeunque causa fuerit, ad nostrum iudicem pertinebit. Cete- rum si inter predietum dominum nostrum episeopum et nos super bonis quondam nobilium de Waldekk aut aliis quibuscunque nune est aut inposterum aliqua oriretur materia questionis, uel: per formam luris aut amicabilis eomposicionis decidatur. In euius rei perhennem memoriam presentem paginam dedimus sigilli nostri pendentis muni- mine roboratam, testibus subnotatis qui sunt domini Fridericus magister milicie templi, Chunradus abbas de Weihensteuen, Hein- rieus deeanus Frisingensis, Gerhardus, Friderieus, Chunradus, Emyeho saneti Andree, Mosburgensis, Inticensis et Werdensis ecclesiarum prepositi, dominus Fridericus illustris comes de Ortem- burch, Otto de Gesiez, Otto dietus Schalch, Chunradus de Vansdorf, Albertus dietus Proter milites, Gerlohus de Hertemberch, Chunradus de Haldemberch et alii quamplures. Actum et datum Intieine, anno domini M. CC. LXXX quinto, in festo saneti Luce ewangeliste, XIII. indiecionis.

Orig. Pgt., anghgtes Sigel ausgerissen, k. Reichsareliv zu München;

ebend. auch Cod. 191, f. 129', Meichelbeck IL/2, 121, Nr. 186. Orig., Pgt., auch k. k. Staatsarchiv zu Wien ; daraus Fontes rer. Austr. 11/2, 216, Nr. 47.

393.

1285, 18. Oct., Innichen. Graf Albrecht von Görz und Tirol verspricht Bischof Emcho von Freising gegenüber Forderungen betreffs Verlehnung der BurgeniWelsberg und Heunfels wider die Erben Welfs zu schützen.

Nos Al. Goricie et Tyrolensis comes presentis seripti testi- monio profitemur, et constare uolumus vniuersis nos karissimo domino nostro et consanguineo Emychoni venerabili episcopo Frisin- gensi et suis suecessoribus promisisse, quod quondam siquis here-

430

dum Welfonis pro collacione castrorum Welfsperch et Hivnuels et suis attineneiis ipsos aut ecclesiam Frisingensem per impeticionem aliquam infestauerit uel presumpserit aggrauare, nos a tali vexacione ipsos episcopos et ecclesiam Frisingensem nostris laboribus et expensis tenebimur eripere ac tueri. Super quo nostros patentes lit- teras dedimus sigilli nostri munimine roboratas, presentibus testibus subnotatis, videlieet domino Ch. venerabili abbate de Wyhensteuen, comite Gerhardo preposito saneti Andree in Frisinga, nobili comiti Friderico de Örtenburch, Ernesto de Luenz, Ottone dicto Sehalch, Ottone de Gesiez, Gerloho de Hertenberch et aliis fide dignis. Actum et datum Intice, anno domini M. CC. LXXX. quinto, in die beati Luce ewangeliste, XIII. indictione. |

Cod. 191, f. 129', k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck 11/2, 121, Nr. 185.

394.

1285, 17. Nov., Innichen. Bischof Emicho von Freising gewährt dem Kloster Innichen einen Ablass.

Emycho dei gratia Frisingensis eeclesie episeopus. Dilectis in Christo ad quos presens seriptum peruenerit, vniuersis salutem in omnium saluatore. Saerosancte fidei eultores quoslibet ad pie cari- tatis et deuocionis opera cupientes quibusdam muneribus illectiuis, indulgenciis seilicet et remissionibus inuitare, de omnipotentis miserieordia eiusque matris alme Virgirtis gloriose, beati Corbyniany sanetorumque omnium suffragiis non diffisi omnibus uere penitenti- bus et eontritis qui ad ecclesiam beati Candidi in die transitus ipsius ae in die translacionis, nee non in festo dedicacionis deuote accesse- rint, annuatim XLta dies criminalium de iniuncta eis penitencia in domino misericorditer relaxamus, dyocesany uoluntate ad hoe fauo- rabiliter accedente. In cuius rei testimonium presens seriptum nostri sigilli munimine duximus roborandum. Datum Intieine, anno domini millesimo CC. LXXX. quinto, indictione XIIL, XVII. Nouembris.

Orig., Pgt., anhgdes rerletztes Sigel, Stiftsarchiv zu Innichen.

431

395.

1286, 18. Juni, Lack. Bischof Emcho von Freising vergleicht sich mit

' Pfarrer Wilhelm von s. Martin hinsichtlich rückstehender Forderungen aus

der Zeit dessen Amtsverwaltung.

Notum sit omnibus ad quos presentes peruenerint, quod cum

inter reuerendum in Christo patrem dominum Em. venerabilem epis-

copum Frisingensem ex parte vna et dominum Wil. de Lok pleba- num saneti Martini ex altera super soluenda pecunia quam in racio- nibus inter ipsos habitis idem dominus Wil. dicto domino episcopo remanserat obligatus, fuisset aliquamdiu disceptatum, tandem de consensu utriusque inter ipsos amieabiliter et concorditer tractatum extitit et finitum, quod dominus Wil. incontinenti posuit fideiussores pro centum et xx mareis Aquilegensium denariorum, sexaginta sol- uendis in festo beati Jacobi et lx soluendis in festo beati Michahelis

. proxime nune venturis. Fideiussores vero pro eadem pecunia obli-

gati sunt isti, videlicet Heinzo de Vledenik pro xv marcis, Wilh. de Altenlok pro xv marcis, Gehhardus dietus Povman pro xv mareis, Heinrieus dietus Prisanger pro xv marcis, pro xv marcis pro Pou- manno qui absens erat illo die, sunt fideiussores loco sui Wil. de Altenlok et Wil. nepos domini Wil., item Wern. dietus de Lok pro v mareis, Marchlinus de Purchstal pro v mareis, Ber. de Walden- bereh pro v marcis, Wintherus de Lok pro v marcis, Jacobus filius Swan pro v mareis, Gerbotus pro v mareis, Ch. Geriblarius pro v marcis, Demenes pro v mareis, Thomas Maevsel pro v marcis, Got- fridus pro v, Gerwieus et Herm. pro v, Sleglo et Druse pro v marcis Aquilegensium denariorum. Insuper dietus dominus Wil. tactis sacrosanctis ewangeliis corporaliter prestitit iuramentum, quod sine dolo et fraude fideliter post festum sancti Michahelis ponet certos fideiussores pro omni eo pro quo dicto domino episcopo vltra illos eentum et viginti mareas in racionibus remanserat obligatus, quod hoe dabit usque ad festum sancti Johannis baptiste anni proxime futuri, de tribus autem officiis videlicet Zevritz, Poglasitze et Len- genuelt et redditibus eorumque in racione non posita et de vrischin- gis saneti Georii memoratus dominus episcopus fide domini Wil. eommisit quiequid sibi de de premissis redditibus duxerit computan-

432

dum. In dicto iuramento etiam est promissum, quod si ante festum saneti Miehahelis dictum dominum W. contingerit egrotare, certos fideiussores ponet pro antedicta pecunia remanenti ipsi domino epis- copo uel suecessori suo et ecclesie Frisingensi, quodsi non fecerit dietam pecuniam idem dominus episcopus habebit super omnibus bonis ipsius domini Wil. mobilibus et inmobilibus seu se mouentibus usque ad diete pecunie integram solucionem. In cuius rei testimo-- nium presentes littere sigillis dominorum Peregrini archidiaconi Car- niole et Marchie, Gerhardi prepositi saneti Andree in Frisinga, Ber. archidiaconi Brixinensis et ipsius Wil. pendentibus sunt signate, testibus presentibus subnotatis domino Friderico Mosburgensis, Em- chone Werdensis ecclesiarum prepositis, magistro Rud. canonico saneti Andree Frisinge, Heinrico Lavano tunc notario curie Frisin- gensis, Alberto Proterio milite, Ch. de Putelpach, Ch. dieto de Lok ministerialibus et vasallis ecelesie Frisingensis et aliis pluribus fide- dignis. Acta sunt hec in castro Lok, anno domini M. CC. LXXX. sexto, XIIII. kalendas Julii.

Cod. 191, f. 132', k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck II./2, 122, Nr. 187.

396.

1986, 11. Juli, Tscherneml. Graf Albrecht von Gürz und Tirol überträgt 50 Mark Aquilejer Pfennige an Einkünften bei Schönberg an Bischof Emcho von Freising und nimmt sie von ihm zu Lehen.

Nos Albertus Goricie et Tirolis comes, Aquilegensis, Tridentine (et) Brixinensis ecclesiarum aduocatus notum facimus vniuersis ad quos littere presentes peruenerint, quod de bonis nostris propriis cirea Schö- nenberch sitis quinquaginta marcarum Aquilegensium redditus resigna- uimus in manibus reuerendi in Christo domini et consanguinei nostri Em- chonis episcopi Frisingensis pro nobis et heredibus nostris et eosdem redditus recepimus ab eodem patre et domino titulo feudali. Nomina autem predietorum redditum sunt hee, in villa Trögeren sunt decem et octo hübe quorum septem sunt eulte et inhabitate, in villa Sche- pendorf sunt duodecim hübe quarum septem sunt eulte, in uilla Triebstorf sunt vndecim hübe quarum sex sunt eulte, in villa Vrey- chav sunt quinque hübe quarum due sunt culte, in villa Altenbureh

433

sunt quatuor hübe omnes culte, in villa Stelz sunt sex hübe quarum vna est culta. Quelibet hübarum soluit singulis annis vnum modium tritiei, quinque mez silliginis, decem mez auene, vnum chaufmez fabarum et vnum chaufmez puleium, vnum porcum soluentem (!) ad minus denarios triginta, in festo Georij ouem eum agno valentem viginti quatuor denarios, in Augusto vnum vlaischfrisching ualentem denarios duodecim, sex ochsenphenning pro oleo et tres denarios pro iure lini, preter herbergas et steuram que recipitur semper anno secundo. Quilibet mansus cultus seeundum redditus dominorum sol- uit vnam marcam minus denariis viginti preter herbergas et steuram sieut dominus Ditrieus de Schönbereh quem predicti ambo domini ad hoe deputarunt, per singula specifieauit. In euius rei euideneiam presentes fecimus litteras nostri sigilli munimine roborari. Testes huius rei sunt domini Gerhardus prepositus sancti Andree in Fri- singa, Friderieus de Stoufenbureh prepositus Mosburgensis, Emcho prepositus ecelesie Werdensis, magister Berhtoldus archidiaconus ecelesie Brixinensis, magister Rudgerus canonicus saneti Andree in Frisinga, Albertus Proter magister curie domini episeopi Frisingen- sis, Ditrieus de Sehónbereh, Otto magister eurie nostre, Berhtoldus de Girzel milites et alii quam plures. Acta sunt hec in Sehernómel, anno domini millesimo octuagesimo sexto, feria quinta ante festum sanete Margarethe.

Orig., Pgt., anhgdes sehr schadhaftes Sigel, k. Reiehsarehiv zu München ebend. Cod. 191, f. 131’; Meichelbeck II./2, 123, Nr. 138.

397.

1286, 24. Aug., Draschitsch. Bischof Emcho von Freising und Graf Fridrich von Ortenburg setzen bei Kindertheilung der Ministerialen zu Lack Diejenigen fest, welche Ersterem zufielen.

Notum sit vniuersis ad quos presentes littere peruenerint, quod eum ex antiqua et hactenus diu obtenta et approbata consuetudine obseruatum exstiterit, si homines ecclesie Frisingensis in predio Lok matrimonium eontraxerint eum hominibus comitis de Ortenburch uel e eonuerso, liberi ex ipsis procreati inter ipsos et ecclesiam Frisin- gensem et dietos comites diuidi consueuerint, idcirco diuisione facta inter reuerendum in Christo patrem et dominum Emehonem Frisin-

Fontes. Abth. II. Bd. XXII. 28

434

gensis ecclesie episcopum ex parte vna et dominum Fridericum comitem de Ortenburch ex parte altera super procreatis ex homini- bus domini utriusque Chunigundis et Diemudis filie Haintzonis de Waldenberch, Jevta et Agnese, filie domine Agnese, item Leutoldus et Katherina pueri Leuczmanni, item Wilhelmus filius Chunezlini de Lok, item Adalheidis filia Jacobi fratris Leonhardi, item Bertoldus et filius sororis sue Wlvingus et Diemudis fijia sororis eiusdem Bertoldi cesse- rvnt titulo proprietatis domino Em. et ecelesie Frisingensi. [n cuius rei testimonium presentes littere sunt sigillo domini Friderici comitis de Ortenbureh sigillate. Acta sunt hec in villa Draesik, anno domini M. CC. LXXX. sexto, in vigilia beati Jacobi apostoli, in presencia dominorum comitum Hugonis eanoniei Maguntini, Gerhardi prepositi ecclesie saneti Andree Frisinge, Emchonis prepositi Werdensis, Wilhelmi de Lok plebani sancti Martini, Alberti dieti Proter magistri curie Frisingensis, domini Ger. de Stein, domini Vl. de Walden- bereh, Vl. dietis de Lueg (et) Marquardi fratris sui militum, Ernesti de Rittersperch, Germanni de Waldenberch et fidedignorum plurium aliorum.

Cod. 191, f. 133, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeek 1L/2, 123, Nr. 189.

398.

1287, 24. März, Würzburg. Bischof Emcho von Freising genehmiget die

Heirath Peters genannt „Trautsun“ mit Agnes, Tochter seines Ministerialen

Konrad von „Haldenberch“ und stellt die Bedingung der Kindertheilung zwr- schen ihm und Herzog Meinhart von Kärnthen fest.

Nos Emcho dei gratia Frisingensis episcopus tenore presentium profitemur et constare uolumus vniuersis, quod cum inter Petrum dietum Trautsvn et Agnetem filiam dilecti fidelis nostri Chinradi de Haldenbereh matrimonium sit contractum et sit taliter conuentum, vt liberi ex predietis Petro et Agnete procreati inter ecclesiam nostram et dominum nostrum et consanguineum M. illustrem ducem Karinthie uel suos heredes equaliter parciantur, utique admisimus et in huius testimonium et robur presentes litteras tradidimus nostri sigilli munimine consignatas. Datum Herbipoli, anno domini M. CC. LXXX. septimo, VIII. kalendas Aprilis.

Orig., Pgt., anhgdes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien.

435

399.

1289, 13. Apr., Waidhofen. Alheid von Heinsberg vergleicht sich mit Bischof Emich von Freising betreffs der Burg Randeck, deren Zubehör und anderer Güter in der Gegend von Ulmerfeld.

Ich Alhaeit von Reinsperch witeb hern Engelschalches von Reinsperch tün allen den chunt di disen brief an sechent, daz ich den chriech den ich mit minem herren dem bihschof Chvnrat von Frisingen vber daz haüs ze Randekke het vnd vber daz vrbor, zehent vnd manschaft, als es zY dem vrbor ze Randekke gehöret vnd gehörn schol, vnd auch vber ander manschaft div in mines herren des bih- schofs lvzze leit ze Vdmaruelt vnd anderswa, gesüht vnd vngesüht daz ich ver hete, nach mines wirtes tot also verslihtet han vnd zer- füret han naeh sinen genaden, daz ich dar gie vnd in sin hant gap allen den chriech vnd alles daz reht des ich auf das güt daz da hie vor genant ist, iach oder geiechen mohte vnd dar von gestünt vnver- schaidenlichen, vnd daz er mir die genade tete nach sines rates wisunge, daz er mir daz vrbor vnd di purch, zehent vnd manschaft ze Randekke gelichen hat ze einem leipgedinge ze min aeines leib vnd niht fürbaz, also div Sliffach genhalb get vnd niht fürbaz, also ob ieh aeinen wirt nem oder chint gewinne, daz div nihtesniht rehtes nach minem tode auf daz güt daz da vor genant ist, schullen iehen, wan daz ez sazehant an daz goteshaus ze Frisingen freilich an ehriech schol gevallen. Darzv han ich minem herren dem bihschof gehaizzen bi minen triwen als ich swern schol, daz ich des vrbors, noch des zehent, noch der manschaft ze Randekke als si dar (z?) gehö- ret, nihtesniht an werden schol, weder mit verchauffen, noch mit ver- sezzen, noch mit deheinen dingen andern, vnd ob ich daz tet wider min gelubden, daz schol dehein staet habm(!) vnd dar zv schol ich von dem rehte daz ich an dem leipgedinge gih, ganzlich sin gevallen. Swaz aber der andern manschaft ist di her Engelschalch min wirt von dem goteshaus ze Frisingen het dishalp der Sliffaeh ze Vdmar- uelt vnd anderswa auf des goteshaus aigen von Frisingen, da pin ieh gar von gestanden vnd han mich sin verzigen also, daz div selb manschaft min herre der bihschof habm schol an chriech ewichli- chen vnd sin nach chomen. Dar zY nach miner bet vnd nach minen

28°

436

gehaizzen hat Wulvinch der auf dem haus ze Randekke sizzet, minem herren dem bihschof gehaeizzen bi sinen triwen als er . sweren schol für sich vnd für siniv ehint, ob er oder sin chinde de- heinez mich vber leben, daz div dem lehen der pirge ze Randekke vnd des lehens des si hampt(!) daz zY der pürge gehöret, nindert nach volgen wan datzze minem herren dem bihschof oder datze sinem nach chomen. Dar vber vergih ich Alhaeit von Reinsperch minem herren bihschof Emichen von Frisingen aller der rede vnd rehtes div an dirrer hantvest vor geschriben sint vnd mit worten auz genomen sint, daz ich daz staet vnd wor hab vnd swo ich des niht entaet da gig(!) ich mich schuldich aller der rede vnd des rehtes daz an dirrer hantveste vor geschriben vnd vertaeidingt ist. Vnd dar vm daz dirrer sazz vnd disiv verebenunge zwihschen minem herren dem bihschof vnd mir dester grozzer staete hab, han ich disen brief gegeben mit minem hangendem insigel. Disiv verebe- nung ist geschehen des jares da (nach) Christes geburtte was tausent zwey hvndert vnd niun vnd ohzich iar, der Mitichen in der Oster- wochen, in der stat ze Waydhouen. Bi der ver rihtegung sint dis ziuge gewesen graf Gerhart probst von sand Andre, graf Emich probst von Werdse, her Friderich probst von Mosbureh, her Otto pharrer von Nevnhouen, maister Rudiger chorherre von sand Andre, her Ekhart Vihdorfer, her Albrecht der Proter, her Chvnrat von Vonsdorf, her Arnolt der Piber, her Otto von Mezlinstorf, Virich vnd Friderieh von Seharffervelt, Otto vnd Albreht von Vihdorf, Vl. von Vihdorf, Jevbart von Perbortstorf, Otto von Alstorf, Levpolt Verl, Wifineh von Randekke, Richer Wolfstain, Albreht von Aeiglarn, Hainrieh Sprinzenpereh vnd ander pibder (!) levt genüch.

Orig., Pgt., anhgd. wohl erhaltenes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarehiv zu Wien.

400.

1289, 16. April, Wien. Herzog Albrecht I. von Österreich bestätiget und inserirt die Zoll- und Mauthfreiheiten des Domcapitels von Freising auf Österr. | Boden.

Nos Albertus dei gracia dux Austrie et Styrie dominus Carniole, Marchie ac Portusnaonis,vniuersis tam presentibus quam futuris ad

A31

quos presentes peruenerint declaramus, quod constitutus in nostra presentia reuerendus in Christo pater dominus Emcho ecclesie Fri- singensis episeopus, eonsanguineus noster karissimus quoddam priui- legium capitulo et canonicis ecclesie Frisingensis a serenissimo domino et genitore nostro karissimo domino Rudolfo Romanorum rege semper augusto traditum et eoncessum nobis exhibuit saluum et in- tegrum, non cancellatum, nee abolitum, nee in vlla parte sui viciatum petens instantius, quod idem priuilegium approbare et innouare de speciali gracia dignaremur. Erat autem priuilegii ipsius per omnia tenor talis.

Folgt nun Urkunde Kónig Rudolf's ddo. 1280, 18. Oct., Brod (Nr. 368).

Nos itaque supra dieti domini Emchonis episeopi precibus fauo- rabiliter inelinati prenotatum priuilegium sicut de verbo ad uerbum erpressum est, libenter et liberaliter approbamus, innouamus et pre- sentis seripti patrocinio communimus, dantes has litteras sigillo nostro signatas in testimonium et memoriam super eo. Datum Wienne, XVI. kal. Maii, anno domini M. ducentesimo octuagesimo nono.

2 Orig., Pgt., je anghgt. Sigel abgerissen, k. Reichsarchiv zu München.

401.

1291, 7. Jän., Wien. Friedrich und Heinrich von Stubenberch stellen die

Entschädigung fest, welche Bischof Emcho von Freising an die Hinterbliebenen

Dürings von Schönberg, welcher durch dessen Leute um’s Leben gekommen, zu leisten habe.

Wir Friderich vnd Heinrich die brüder von Stubenberch tün chunt allen den die disen brief hörent vnd sehent, daz zwischen "nem herren magen bischof Emchen von Frisingen vnd siner livte "nb den schaden den hern Düringes chinde von dem Sehónperge dem got genade, enphangen habent an ir uater vnd ir brüder, also mit versünten teidingen verslihtet ist, daz vnser herre der bisehof Emeh von Frisingen Düring den aeltern bruder von dem Schónperge ıer getzunge heiraten sol'in des gotshaus gwalt ze Frisingen mit einem güt da ergetzvng an scheine, nach zweir piderben mannen rat auz sinem rat vnd nach zweir der chinde vrivnt rat, Liebharts "nd Aekerlins von Sovraw oder ander zweir, vnd sol daz geschehen

438

von nu der Liehtmess inner iars frist, wer aber daz Dürinch der aelter brüder niht enwaer, so sol man Paeblin dem iungern brüder die vor- genanten ergetzvnge tün nach der vier rat von vnser peider wegen, Dar hat er mer gelobt den chinden zer gaetzinge, daz er von nu der Liehtmess auch inner iar frist Duringes vnd Paeblins brüder dem aeltern schüler ein kirchen liehen sol nach sinen gnaden als er waene da mit si ergaetzet sin, vnd ob der alte brüder niht enwaer, so sol er die selben ergetzvnge dem iungen tün, ob des in der vorgenanten vrist niht geschehen maehte daz leiht niht ledieh würde daz im er- lich zeleihen waere vnd dem schüler maezich zenphahen, so sol er dem brüder dem die gotesgab geuallen solt, die weil nach der vier rat als vor bedütet ist, ein solich stiure tün da er mit lern ze schül vnz im die gotesgab geualle. Vnd daz disiu sün vest vnd staet si vnd oueh daz gelubde vmb solhe ergetzunge von vnsers herren wegen des bischofs vnd siner luete von den diu chint ab dem Sehoón- perg an vater vnd brüder schaden enphangen habent, vnd auch von vns vnd von den selben chinden vnd allen ir vriunden als wir wür si vnd mit samt in gelübt haben, stetiv sün vnd vrivntschaft immer mer si an allez aufheuen vnd anaevern vmb so getane schulde, hab wir die selben sün vnd der teidinge staetegvng mit vnserm brief vnd mit vnsern insigeln bestaetiget. Daz ist geschehen ze Wienen, nach der eren staetigunge ze Weltz tousent iar, zwei hundert iar ainez vnd neuntzich iar nach gotes gebürd, des Süntages nach dem Perhten tag.

Orig., Pgt., zwei angehgte Sigel in Bruchstücken vorhanden; k. Reichs- archiv zu München.

402.

1291, 24. Mai, Lack. Bischof Emcho von Freising, Graf Meinhart von Or-

tenburg und ‚Viztum Wulfing in Krain vergleichen yenannte Zwistigkeiten

zwischen Gerloch von Billichgrätz einer- und Ulrich von Waldenberg und anderen anderseits.

Wir Emche von gots genaden bischof ze Frisingen tün chvnt allen den die disen brief ansehent oder hörent lesen, daz der vn- wille vnd diu missehellvnge diu ietzü zwischen Gerlohen von Graetz ainhalben vnd herm Vlreiche von Waldenberch vnd Germanne sinem syn vnd Rügeren vnd Märchlin des selben Gerlohes brüder svn ander-

/

439

halben auf gestanden waz, also vor vns vnd vor vnserm lieben óheim Meinharten grauen Fridereichs svn von Ortenburch vnd vor herm Wliinge dem vitztum ze Chraien vnd auf der March vnd vor andern biderben vnd edeln laeuten die da sint gewesen, hin geleit vnd ver- synt ist, daz der selbe Gerlohe von Graetz lauterleichen Germannes vnd der vorgenanten sines bruder svn friunt ist worden vmb die sache, die si ze disen zeiten gegen einander heten zesprechen vnd dar uber vnd gantze syn hat gesworn immer mer zebehalten, vnd swa er daz inner fvnf iaren iendert aeuerte oder zerbraeche, daz er denne vnserm lieben oheim der vor geschriben ist, grauen Fridereich von Ortenbureh oder Meinharte sinem svn enpfallen vnd schuldich sei zwaier hvndert march Aglayer pfenninge die auch er im also ver- borget hat, vns selben vmb fvmfzech march, Gerlohen von Herten- bereh vmb fvmfzech march, .... den truhsaezzen von Kreikke vmb fwmfzech march vnd vnser getriwen Wernheren von Lok vmb fvnf "ud zwainzeeh vnd Nyehlawen den chramer sinen brüder vmb fvnf vnd zwainzech. Da wider habnt auch die vorgenanten Rüger vnd Maerchlein auch gesworn die selben syn immer mer zebehalten vnd swa auch si daz inner fvnf iarn iendert ubergriffen oder zerbrächen, so sint auch sie vnserm lieben herren vnd magen dem hohen fursten herzogen Meinharte von Chaernten enpfallen vnd sehuldich worden fvnfzech march Aglaier pfenning vnd dem vorgesehriben grauen Friderich von Ortenbureh oder sinem svn Meinharten auch vmb fvnf- zeh mareh. Derselben pfenning der habent si fvnfzich mareh dem vorgenanten vieztvm an sines herrn des herzogen stat also ver- borget, vns selben vmb fvnf vnd zwainzech march vnd Wernhern von Lok vmb die andern fvnf vnd zwainzech march, vnd swa die vorgenanten Gerlohe oder sines brüder syn die syn als vor gesprochen ist, iendert ubergriffen daz si schuldich wurden des vorgenanten gütes, so svin wir vnd ander ir borgen alles des schaden den wir von der borgschaft nemen, hinez in vnd hinez allem irm gut gewarten. Vnd daz daz staete vnd vnzerbrochen behalten werde, haben wir die- sen brief mit vnserm insigel vnd mit der vorgenanten hern Wulfings des vieztvms vnd des Hertenbergers vnd vnsers getriwen hern Ch?n- rats des Aglaiers insigel haizzen versigelt (!) ze ainem vrehvnde. Diu taedinch ist geschehen vnd der brief gegebn ze Lok da von vnsers herren geburde waren tausent iar, zwaihvndert iar vnd in

A40

dem ainem vnd nivnzegistem iar, des naehsten Pfintztags vor sant Vrbans tag.

Orig., Pgt , von vier angehgten Sigeln nur Nr. 2 und 3 verletzt vorhanden; k. Reiehsarehiv zu München.

403.

1993, 3. April,Lack. Die Gebrüder Wernher, Konrad und Nicolaus von

Lack vertragen sich mit ihrem Vetter Konrad dem Aglaier, dann sie sämmtlich

mit Bischof Emcho von Freising wegen ihrer Forst- und Jagdrechte auf der Hofmark Lack.

Wier Werenher vnd Chunrat ritter vnd Nichlawe vnser brueder weilent hern. Wernhers sun von Lok vnd Chunrat der iunge hern Chunrats des Aglaiers sun veriehen vnd tuen chunt allen den di disen prief an sehent oder horent lesen, daz wier nach sogetaner verriehtegunge diu zwischen vnser dreier brueder vnd herm Chunrat dem Aglaier vnserm vetern geschehen was, in sogetaner mazze daz er dehein lehen diu er mit vns vnd wir mit im haben, vns empfrem- den solt oder beschrenchen oder chriech machen in deheiner slachte weise, so getaniu reht vnd lehen der wir erben vnd teilhaftich sein mit sampt den selben vnsern vetern der noch lebentich ist, an vorst- recht, an geiaitreht vnd an vederspil auf dem vrbor vnd in den welden der hofmareh ze Lok vnsers (genàdigen herren?) Emchen des ersamen bischofs von Freisingen vnd seines gotehauses (!) von den vnser veter vnd wir haben hantveste vber diu selben reht vnd lehen, als aueh er vnd sin goteshaus von worte ze worte geleiche hantveste habent, vnd ob vns ichesiht rehtes oder nuczzes zY chomen were anders, danne diu selbe hantfeste saget, ez si an nuezze oder an gewer, mit rehte oder an reht, so getanen briefen vnd rehten vnd lehen widersagen wir vnd verzeihen vns vreileichen dar auf in di hant des vorgetanen vnsers herren des bischofs vnd sins gotshauses, also daz er vnd alle seine nach chomen ewiehlichen von diser zeit hinnenphur sullen habn vnd erben di selben reht vnt lehen in nuez vnd in gewer di wier in hiute dar an antwurten vollechlichen, als wir selbe vnd vnser erben mit vnsern vetern iezu tail gehabt haben an nuez vnd an gewer vnd in allem dem rehte daz noch an vns ge- vallen sol an dem rehte vnd an der guete vnd an der lehenschaft. In swelher weise daz geschehe daz vnser veter diu selben reht verlur

A41

oder auf gebe bei im lebntigen oder an sinem toede, vnd daz selbe reht daz wir iezY haben vnd daz vns noch an gevallen sol, daz geben wir dem vor gescriben vnserm herren dem bischof vnd sinem gotes- hause vnd sinen nachchomen mit solher bescheidenheit, daz ir schaffer in nemen den teil der guete vnd der nvezze die wier iezY iaergechlichen eingenommen haben von der zeit vnd vnser dreier brüder seliger vater verschiet, vnd vur di selben guete nemen wir vur guet von 'vnsers herren chasten daez Lok ze widerleg vnsers nuezes als vil vnd vnserm vetern von iare ze iare geuellet, von sinem teil di weil vnd er lebt vnd in nuez vnd in gewer ist. Swenne aber daz were, daz er von dem rehte trete oder geuiel, swie daz geschehe oder nieht enwer, so suln vnsriu reht diu wir habn von gedinge vnd ‚von erbscheft, gevallen an daz goteshaus ze Freisingen vnd an vnser herren die bischof daz weder wir noch vnser erben de hein an sprache, noh de hein widerrede, noch de heinen auf schup dar an nicht haben noeh werben, noch gestaten mit vnsern willen, vnd haben des gesworen ze den heiligen vnd vnser triwe gegeben dar vber: daz wir selbe stete haben vnd behalten vnd daz selbe mit ganzem vleize schaffen mit vnsern erben, daz si stete haben vnd leisten allez daz vorgescriben ist. Alz verre ob deheiner auz vns oder vnsern erben da wider offenleich dem goteshause oder vnserm herren dem pisehof ze schaden oder ze chriege ich(t) wurbe oder an suechet oder nieht stet wolt haben den gewerft als da vor begriffen vnd auz genomen ist, daz denne von dem tage vnd wier oder vnser erben des ermant wurden von vnserm herren dem pischof oder sinen gewissen poten vnd wir die manunge nicht ervollen, elliu diu reht vnd diu lehen swie si genant sein, diu wir von dem goteshaus haben oder gewunnen oder vnser erben naeh vns habent werdent, vnserm herren dem pischof vnd dem goteshause ledich sein, vnd darumb daz wier von solhen rehten vnd lehen gestanden sein mit ganzer vurziht, hat der vorgenante vnser herre bischof Emche vnd vnsern erben her wider geheizen ze geben hundert march alter Aglaier phenninge ze ehauf vnd ze widerleg oder ze widerwechsel der selben rehte vnd lehen _ oder nach swelhem rehte daz gote(s)haus bezzer reht gehaben mach, vnd vur die selben hundert march sol er vns vnd vnsern erben, swen vns diu reht vnd diu lehen ledichlich an geuallent vnd wir im die hant- veste wider geben, ob wir si an geuerde mugen gehaben nach vnsers vetern rede, in an(t)wurten in phandes weise vierzehen hübe von dem

A42

ampt ze Pogleschiez vnd sehs hübe dar zv von dem nechsten ampt ze Zternitz, die selben guete sulen wir niezen vnd in nemen in der maze vnd in dem site als vnser herre selbe tete vnd sein goteshaus, also daz daz selbe guet da von nicht verderbe vud die leute nicht poweuelleich werden oder fluchtieh von vnsern schulden, vnd sulen die selben zwai(n)zech hübe vnd diu gulte diu dar gehört, als lange innehaben, vnz daz vns oder vnser erben sogetan guet geualle, also swenne man vns losunge an sueche mit den selben hundert marchen, daz wier an alle wider rede vnd an allen auf sehup die selben hüben mit vollem rehte wider antwurten vreileichen vnd ledichlichen, vnd so vil mere ob vns ich (!) verhabt were oder von dem gotshause ennen her widerua- ren were von den vorgenanten rehten oder von andern sachen die auf die selben reht treffen, daz wir lauterleichen lazen, vnd verzeihen vns auch iezf dar auf aller der ansprache die wir oder vnser erben dar nach mochten gehabn, vnd ob wir noch dehein ansprach gegen dem goteshause gewunnen, dar vm sulen wir der losung nicht wider sein als liep vns vnser ait ist, vnd daz wir vnd vnser erben vnsriu lehen nicht verliesen als vor uerboten vnd verseriben ist an allem disem gewerft, wellen wier mit vnserm herren dem bischof vnd vnserm goteshause so getri(u)leichen werben vnd geworben haben, daz wier nieht wellen daz im von deheinen worte an diser schrift da von daz si von der Latin an di Taeuch (!) vercheret ist dehein ehriech auf ste, man sul diu ehriegen wort also versten ze dem besten daz dem gots- hause sin reht vnd vns vnser eide ganz vnd stete beleiben vnd wir vnd vnser erben an alle verlust genaden vnd eren die wir haben vnd noeh wartende (!) sein von vnserm herren vnde von dem gotshause, vnde besunderleichen darumbe ob vnser vodern vns icht an prach(t) heten des si oder wier ze reht nieht haben solten. Daruber ze sölher stetegunge geben wier disen brief mit insigel vnd hantveste vnser lieben herren die wier sein gebeten haben, der wildengrauen hern Gerhartes des erberen tuemprobestes von Frisingen, grauen Hougen des erberen chorherren von Meintze vnd von Freisingen, grauen Emchen des probestes von Wertse vnde hern Berchtoldes von Hausen ehorherren vnd erezpriesters von Frisingen vnd vnser zweier ritter vur vns vnd vur vnsern prueder Nichelawen den Chreiner vur den wir gelobt vnd gesworn habn stetegunge in allem disem gewerft als er vns gewalt gegeben het, vnd mit Chunratt des iungen Aglaiers vnd dar hern Frideriches des Hellen von Aurolfingen vnsers hausge-

443

genózen des gotshauses dienstman von Freisingen, vnd haben daruber gebeten an zescriben erberiger geziuge vnsers herren des pischofes hof chapelan vnd schreiber des ersten her Hougen des edelen grauen Hougen sun von Montfort, her Wilhalm von Lok pharrer von sant Mertein, hern Chunrat den hof chapelan, meister Lienharten ehor- herren von sant Veit ze Freisingen, her Heinreieh den schreiber chorher von Sliers, her Chunrat chorherren von sant Andre ze Fri- singen vnd von anderm vnsern herren hof gesinnes den edelen her- ren hern Emchen den wildengrauen, Willehalm von Lok weilent Rebeleins sunt (!), Heinreichen vnd Otten die Werder brueder, Fride- richen von Sehekkenhouen vnd Friderichen den Sandawer den hof- marschalch vnd Dietreich den Prenner den amman des vrbors, Al- brechten den Zolner, Heinreichen von Verien, Pernharten Zuchleins " sun, Gerboten vnde Hannen burger ze Lok vnd ander biderbe leute genuege die da bei waren genuege(!), vnd sint gewesen vnd sint diu teidinch geschehen vnd diser brief daruber geben ze Lok in sant Jacobes chapelle, do von vnsers herren geburte vergangen waren tausent vnd zweihundert iar vnd in dem dritten vnd niunezigisten iar, des Vreitages in der Hosterwoche.

Cod. 191, f. 136, k. Reichsarehiv zu München; Meichelbeck 11/2, 127, Nr. 199.

404.

1293, 5. April, Ulmerfeld. Konrad der Schenk von Winterstetten ver-

gleicht sich mit Bischof Emcho von Freising und über Ausspruch genannter

Schiedleute betreffe der Burghut von Ulmerfeld und ihrer ihm zukommenden Erträgnisse.

Ich Chunrat schench von Wintersteten tuen chunt. allen den die den brief ansehent vnd horent lesen vnd vernement, bezevg vnd ver- gih daz ich vnd her Friderich von Schafferveld vnd her Albreht der Proter gelich geholen vnd en ain getragen haben mit der schidung die min herre der hohe vnd der ersam bissolf Emeh von Freising an si saezet vnd liez vnd ieh, also daz ich vür di purchhüt die mir der vorgenant inin herre ze sand Michelsmisse des chumftigen iares geben solt hinz Vdmarvelt, vür wein, vür waitz, vür choren, vür swein, vür ches, gens, hYner vnd vür allez daz daz er mir geben solt als an

A44

miner hantvest benant ist, vnd dar zv daz gelantriht min di mir min herre geit, hundert phunt vnd sehzen phunt, daz ieh mieh sein genz- lieh verzeich, vnd dar zv vier vnd drizzieh phunt di er mir ze erung geit. Vnd daz daz also stet vnd gewis sei vnd beleibe, da gib ich disen brief vber ze vrehünd vnd ze zevgnüsse behangen vnd versigelt mit minem insigel vnd mit hern Fridriches insigel von Schafferveld vnd hern Albrehts des Proters di des dinges schiedlevt waren. Der brief ist gegeben daez Vdmaruelt da von Christes geburt waren tausent iar, zwaihundert iar vnd iz dem drev vnd nevnzigstem iar, an dem ahten tag naeh Ostern.

Orig., Pgt, 3 anhgde Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien; Font. rerum Austr. IL/1, 254, Nr. 83.

405.

1293, 2. Juli, Maichau. Graf Albrecht von Görz und Tirol genehmiget die

Ehe zwischen Ritter Wernher von Lack und Agnes, Tochter wetl. Walthers von

Stein, und verfügt betreffs Theilung der Kinder aus derselben zwischen thm und dem Bisthume Freising.

Nos Albertus Goricie et Tirolis comes, Aquilegiensis, Triden- tine et Brixensis ecclesiarum aduocatus litteris presentibus profitemur et constare volumus vniuersis ipsarum seriem inspecturis, quod eum dominus Wernherus miles de Lok proponat et intendat dominam Ag- netam filiam quondam domini Waltheri de Stayn que nos respicit, ducere matrimonialiter in vxorem, nos in fauorem huius matrimonii per seripta presencia promittimus et spondemus, quod omnes pueros quos predieti coniuges simul procreauerint, cum domino et consan- guineo nostro karissimo Emchone Frisingensi episcopo cumque sua ecelesia Frisingensi equaliter diuidere et partiri littera ista teste. Datum apud Meyehowe, anno domini millesimo ducentesimo nona- gesimo tercio, indictione sexta, die secundo intrante Julio.

Orig., Pgt., anhgdes verletztes Reitersigel, k. Reichsarchiv zu München.

A45

406.

1293, 27. Sept., Waidhofen, Hitter Konrad, genannt von Zauch, begibt sich gegen Abfertigung mit 10 Pfund Wien. Pfenn. durch Bischof Emcho von Frei- sing aller seiner Rechte auf ein Haus sammt Hofstätte zu Waidhofen.

Ich Chunrat ein ritter genant von Zauch tuen ehunt allen den di disen brief sehent vnde horent lesen, daz ich vnde Rüdiger mein sein der zekagen was, mit miner hant vnd mit der seinen fur vns beide vnd für alle meiniu chint vnde erben oder nachchomen Vf ge- geben vnde verzigen han minem herren pischof Emchen von Frisin- gen in sine hant sinem gotshuse ze ewigem recht an allez vnder- dinge allez daz recht daz Perchtold von Luchsenekke mit nutz vnde mit gewer gehabt het vnde mier vnde minen chinden an sinem lesten geschaffen hat vf dem hus vnd hofstat ze Weidhouen zwischen der statmaur vnd der Ybs, ze swelchem reht er ez her bracht hiet, vnd han gelopt fur mich vnd diu selben ehint vnde erben, daz wir der - vorgenanten vfgabe vnde vürziht sin vnd seines gotshauses gewer sein swa vnde swen ez ze recht an vns bracht wirdet fur alle an- sprache diu in oder sein gotshaus an gegen móeht von minen chinden oder erben oder nachchomen, vnde veriehen des auch beide, daz der vorgenant vnser herre der pischof vns darumbe gegeben hat zehen phunt Wienner phenninge nach rate meiner lieben herren hern Mar- quarts des abtes von Tegernse, hern Hugen des wildengrauen, hern Otten von Zelkingen vnde der andern, die des vnderteidinger waren vnde den ez geoffent wart die hie verschriben sint, her Albrecht der hofmeister, her Heinrich von dem Wasen, her Vlreich von Schaffer- ueld, Ekkehart von Pauleuten vnd ander ritter, knappen vnde purger. Daruber han ich disen brief ze urkünde heizen verschreiben, ver- sigelten, mit minem hanginten insigel datze Weidhouen, des iares von unsers herren gepurt tausent iar, zweihundert iar. in dem dri vnde niunzegistem iar, des Suntages vor sant Michelstage.

Orig., Pgt., anhgdes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien; Font. rer. Austr. II/1, 258, Nr. 89.

446

407.

1293, 26. Dec., Waidhofen. Alheid von Heinsberg gibt dem Bischofe Emcho von Freising die Burg Randeck, auf dass er sie Wulfing und dessen Kindern zu Lehen gebe und stiftet zu Randeck ein Nonnenkloster.

Ich Alheit von Reinsperch tven chvnt allen den die disen prief - sehent oder hörent lesen, daz ich minem herren pischof Emchen von Freisinge han auf gegeben die purch ze Randekke die ich von dem gotshuse von Freisinge han ze lehen gehabt, mit allem dem daz dar . zve gehóret, besuechet vnd vnbesvechet, auf so getaniv beschaiden- hait daz der vorgenant min herre pischof Emche von Freisinge die selben purch ze Randekke Wülfingen vnd sinen chinden her wider ze rehte verlihen hat vnd sYIln si im hin wider vnd sinen nachchomen vnd sinem gotshuse fürwaz wartent sein als ir rehtem herren da si lehen von habent, vnd sYln des vor genanten gvetes vnd der pvreh niht ziehen mit chainer slahten sache an sinen willen vnd sines ca- : pitels von minem herren dem pisehof, noeh von dem gotshvse ze Freisinge vnd sYln des gotshuses schaden wenden vnd frvmen fürdern an aller stat als reht ist. Dar zve han ich mir vnd minem wirte herm Engelsehaleh von Reinspereh so im got genade vnd an- dern minen vordern vnd nachchomen vnd ze aller vorderst minem herren pischof Emche von Freisinge vnd sinen nachchomen ein ewi- ' gez selgeraet mit siner helfe gemachet auf der stift ze Randekke der er den marcht vnd hofstet vnd mül gegeben hat mit sines capitels willen, vnd gib auf die selben stift mines gvetes drev hvndert pfvnt pfenninge Wiennaer pfenninge oder als vil aigens daz da für gezie- hen mach, also daz man da von zwen priester da gehaben mYge vnd vier frowe oder sehse geswester oder nvnnen oder als vil als mir got von sinen genaden mere dar geffeget, vnd die laevte die dar zve gehörent, vnd swaz ich aigens vnd gvetes auf div vorgenanten stift gibe oder swie ez von andern laevten durch ir sele willen da hin ge- geben vnd braht wirdet, daz setze ich willichlichen vnd gentzliehen mit allem reht in mines herren pischof Emchen hant vnd aller siner nachehomen, so daz si ffrbaz des gvetes vnd der stift voget, schermer vnd herren sein als anders ires aigens. Dar zv wil ieh daz ovch staet beleiben alliv div reht vnd ere, div im selben min herre von Freisinge vnd sinen nachchomen vnd sinem gotshvse an siner hant-

AAT

veste behalten hat die er bediv siner stift vnd der minen ze Rand- ekke gegeben hat, so daz er ein abtessinne oder ein maistrinne nach sinem willen frilichen von swanne er wil, der samnvnge geben sf di der pischof von Pazzawe bestaetigen sol. Ich wil auch daz, ob ich oder die frowen die dar chöment vnd da sint, oder iemen an miner oder an ir stat oder swer er sei der dem vorgenanten pischof Em- chen oder sinen nachehomen vnd dem gotshvse ze Freisinge die vorgenanten stift vnd swaz guetes dar zv chómen mach vnd da bei ist, mit der vogtai vnd mit der gabe der abtessinne oder einer maistrinne vnd mit dem reht als er im an siner hantveste behalten hat, enpfrömden welle mit dehainer frivnge von Rom oder anderswa, daz danne die frowen von allem irm reht gevallen sein, daz si von dem vorgenantem pischof, von sinen nachehomen vnd von dem gots- hvse ze Freisinge haben solten. Dar zve ist min wille, waz der frowen ist die bei dem ehloster wonent sein in gottes dienst, daz die ver- flozzen sein vnd behalten sant Benedieten orden als reht ist. Vber daz allez gib ich mich gebunden mit aiden als ich swern sol mit minen trewen, als ich got antwurten sol, dem pischof Emchen vnd sinen nachchomen vnd dem gotshause ze Freisinge. ze dienen die weil ich lebe vnd den schaden ze wenden, irn frvmen ze fvrdern mit gantzem hertzen vnd gfetlichem willen als ich got sol antwurten für sel vnd für leip an dem jvngisten tage. Daz dise rede vnd dise sache staet vnd vnzerbrochen vnd ewich beleibe, des gibe ich minem herren dem pischof Emchen von Freisinge vnd sinem gotshause disen prief versigelten mit minem insigel. Diser prief ist geben ze Waidhouen da von Christes geburt warn tausent jar, zwai hvndert jar, in dem vier vnd nevnzigistem jare, an sant Stephans tage ze Wihnahten.

Orig., Pgt., anhgdes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv; Chmel: Notizenbl. 82, Nr. 16.

408.

1293, 26. Dec., Waidhofen &J/I. Bischof Emicho von Freising gibt dem

von Alheit von Heinsberg gestifteten Nonnenkloster zu Randeck den Markt da-

selbst sammt Hofstätten und Mühle und dem Patronatsrechte der Kirche alldort gegen bestimmte Bedingungen betreffs Ernennung der Abtissinnen u. 8. we.

Wir Emieh von gotes gnaden pischolf ze Freising tvn chvnt allen den die disen prief sehent oder hórent lesen, daz wir dvrch got

448

vnd ze aller foderist vnd besvnderleichen naeh pet der edeln vnd der erbern vravn vom Alhaiten von Reinsperch haben gegeben mit gvnst vnd mit gütem willen vnsers capitels von Freising den marcht vnd di hofstet vnd div mul ze Randek di avf vnsers gotshavses aigen ge- legen sint, vnd dar zy daz chirchen lehen an der chappellen ze Ran- dek, also daz di gelb vrav vor Alhait hab gewalt. vnd vrlavb von vns vnd von vnserm eapitel mit willen „des pischolfs von Pazzav den si werfen sol, da selben ze stiften ein verspertez chloster sant Bene- dieten ordens mit ir gvt vnd mit ir fYderung ze vier vravn oder ze sechsen, swestern oder nvonen oder als vil si mit ir gvt volenden mag. vnd mit zwain priestern di got teglich da dienen vnd mit einem gesind daz da zve gehoret. Da wider hat vns di vorgenant vrav vor Alhait gelobt vnd gestetigt mit irer hantvest vmb daz, daz di selb stiftung volbracht vnd volfvrt werd got ze lob vnd eren vnd siner liben mvter sand Marein inner iars oder zwair frist ze geben drev hvadert phvnt Wienner phenning da mit man der selben samnvng vr- bar gewinn, oder si schol ir selbes vrbar so vil dar zv gewen als vil fvr ‘di vorgenanten phenning geeziechen mag, da mit sich di selb sam- nvng in gotes dienst wol betragen mvg. Dar zu well wir vns behal- ten mit des vorgenanten pischolfs gvnst ze einem recht ewichleichen, daz wir vnd vnser nachomen vreileichen welen vnd dem selben pi- scholf geantwrten vnd benennen ze geistleieher gab ein abtessin oder ein maistrinn der selben samnvng da mit si nach got vnd nach recht verricht werden. Wir haben avch der selben stift solich gnad getan, swaz di samnvng erchavffen oder ze recht gewinnen mag solher lehen di avzwendich vnsern hofmarhen gelegen sint, swaz si der selben er- chavffen vnd gewerfen mvgen, der selben lehen aigenschaft geb wier der vorgenanten stift ewichleichen ze haben mit vnserm vnd vnsers capitels gYtem willen. Dar z well wir mer, daz wir vnd vnser nach- chomen der stift vnd alles des gvtes des si hevt hat vnd noch ge- winnen mach, schermer, vogt vnd herre sollen sein vnd sev bescher- men vnd befriden als ander vnsers aigens levt vnd gvt. Dar zv ver- ding wir mer, ob ieman wer von der selben stift oder von der sam- nvng oder swer es wer, geistleich oder wertleich, vrav oder man der daz werfen wolt, daz die vorgenant stift vnd samnvng ze Randek vns vnd vnserm gotshavs nicht vndertanich sold sein an der vogtai vnd an der gab der abtessinne oder maistrinne an allem dem recht als vor gesehriben stet zehant, so sol div stift mit der samnvng vallen

A49

von allem dem recht vnd wir in ze gnaden haben getan. Daz disev red vnd di sach stet vnd vnzebroehen vnd. ewich beleiben, des geb wir der vorgenanten vravn vorn Alhait von Reinsperch vnd der stift ze Randek disen prief versigelten mit vnserm insigel. Diser prief ist geben ze Waidhoven da von Christ gepvrt waren tavsent iar, zwai hvndert iar, nevnzieh iar dar nach in dem vierden iar, an sand Ste- phans tack.

Orig. Pgt., anhgdes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien ; Font. rer. Austr. 11/4, 264, Nr. 96.

409.

1295, 11. März, Lack. Konrad Aglaier der Jüngere, Burggrof zu Gört- schach, gestattet, dass sein Unterthan Reimprecht, Bürger zu Lack, um 8 Mk. Aquilejer Pfenn. sich von ihm löse und an das Bisthum Freising übertrage.

Ich Chvnrat der ivnge Aglaier buregraf von Gortzach vergihe vnd tün chvnt allen den die disen brief an sehent oder hörent lesen, daz Reimbrecht barger ze Lok der min vreierman waz, sich vnd siniv chint von mir geloset hat vmb acht march alter Aglaier pfen- ninge an daz gotshaus ze Frisingen da auch min herre der ersam bischof Emche des selben gotshauses sin güt vnd sin hilfe gegebn hat mit der beschaidenhait, daz Reimbrecht vnd siniv chint furbaz von mir vnd von minem vater vnd allen minen erben vrei vnd ledich sol sin an alle widerrede vnd verzeihe mich auf in aller der ansprache die ich nach im gehabt han oder von dehainen sachen noch gesüchen möchte, vnd verbinde auch mich dar daz ich mins herren des bischofs von Frisingen vnd sines gotshauses rechter gwer sol sin hinfvr des selben Reimbrechtes vnd siner chinde swa ich ez ze rehte tin sol, vnd waer aueh daz min vater her Chvnrat oder ander min. erben dehain ansprache nach dem selben Reimbrechten oder nach sinen chinden süchten, des gib ich ze burgen hern Chünraden mines vefern svn buregrauen ze Lok dem vorgenanten minem herren dem -bischof, swelhen schaden er vnd sin gotshaus dar an naeme des sol er ir rehter gwer furbaz sin an miner stat, vnd gib ze einem vr- ehvnde vnd ewiger staetigvng dar vber disen brief mit minem vnd des selben hern ChYnrats insigeln versigelten, mit den geziugen die her naeh stent, min herren graf Gerhart der tümprobst von Frisin-

Fontes. Abthlg. II. Bd. XXXI. 29

450

gen, graf Emche probst von Werdse vnd der edel herre graf Hauch von Montfort, Albrecht der richter vnd Dietrich der amman ze Lok vnd ander biderbe laeute, vnd ist der brief gegebn vnd diu taedinch geschehen ze Lok do von Christes geburt warn tausent iar, zwai- hvndert iar vnd in dem fvnften vnd nivntzigistem iar, an sant Gre- gorien abent in der Vasten.

Orig. Pgt., von 2 anghgt. Sigeln nur Nr. 1 als Fragment vorhanden, k. Reichsarchiv zu München; Meichelbeck II./2, 143, Nr. 225.

410.

1295, 1. April, Lack. Die Gebr. Winther und Konrad von Burgstall ver- sprechen innerhalb genannter Frist Bischof Emcho's von Freising Gnade zu erlangen, bei Strafe von Gefangenschaft und Verlust ihrer Lehen.

Wir Winther vnd Chynrat brüder von Burehstal veriehen vnd tín ehvnt allen den die disen brief ansehent oder hörent lesen, daz wir nach sogetaner vnzucht vnd wir vns vbersehen haben ze disen zeiten gen vnsers herren des ersamen bischof Emchen gnaden, sinen vrid vnd sin genade von dem naechsten Ostertag vber acht tag nach vnser lieben herren helf vnd rat gewunnen habn vnd behabt, also daz wir inner der vrist sin huld vnd sin genade vnd hern ChYnrats des buregrauen vriuntschaft gewinnen suln vmb die vor genanten vn- zucht, wir des nieht, so svln wir vns baide antwurten an gnade in sin bureh oder in sinen tvrn als gevangen, des habn wir des ersten gesworn vnd setzzen im dannoch ze vbergewette dar daz im alles daz ledieh si vnd sinem gotshaus daz wir von im habn ze lehn. Vnd dar vber ze einem vrehvnde wan wir aigens insigels nicht habn, gebn wir disen brief mit vnsers lieben vnd besvndern herren grauen Eberhartes des ersamen tümprobsts von Frisingen der daz nach vnser bet getan hat, insigel versigelten. Der brief ist gegebn ze Lok do von Christes geburt waren tausent iar, zwaihvndert iar vnd in dem fvnften vnd nivntzigistem iar, an dem heiligen Char- vreitag.

Orig., Pgt., anhgdes verletzt. Sigel, k. Reichsarehiv zu München; Meichel- beck 1L/2, 142, Nr. 224.

451

411.

1295, 28. April, Ulmerfeld. Wulfing von Randeck reversirt gegen Bischof Emcho von Freising betreffs der ihm zu Lehen gegebenen Burg Randeck.

Ich Wülfing von- Randekk tün chunt vnd vergich offenleich an disem brief allen den di in sehent oder hórent lesen, daz ich gelobt ud verhaissen han vnd gesworn ze den haligen (!) für mich selb vnd für all mein erben vnd all mein nach chomen die ich hie zu pind vnd verpunden han, meinem gnadigem herren bischolf Emychen von Freysing vnd allen seinen nach chomen vnd dem gotshaus ze Freysing, swenn ich oder chain mein erb oder nach chomen daz haus vnd di purch ze Randek wellen verchauffen oder hin geben, daz sehüll wir nieman andrer geben, noch verchauffen denn meinem herren bischolf Emycben oder seinen nach chomen vnd dem goczhaus ze Freysing vnd nieman andre, vnd sei wir im vnd seinen nacb ehomen vnd dem goczhaus ze Freysing gepunden ze tün durch recht vnd auch von der landez gwonhait ob si daz haus vnd di purch gern wellen ehauffen vnd haben, wan ez lehen ist von meinem herren bischolf Emychen vnd von seinem goczhaus ze Freysing. Doch hat mir mein herr bischolf Emych zwainezg pfunt Wienner pfenning geben vnd zwen mütt chorns vnd ein vas weins, der pfenning vnd dez chorns vnd dez weins ich gar vnd gänczleich von im gewerd pin vnd enpfangen han, dar vmb daz ich mich vnd mein erben vnd all mein nach chomen han verpunden daz ich daz haus vnd die purch ze Randek nieman andrer schol geben, noch verchauffen, noch ze chauffen geben weder vmb pfenning, noch vmb vrbar, denn meinem herren bischolf Emychen vnd seinen nach chomen vnd dem goezhaus ze Freising, swenn ez mir oder meinnen erben vail ist oder vail wirt, so schüllen wir da mit nicht anders tün noch wandeln, nür als vor geschriben stat an disem brief. Wellen aber meinev chint nach meinem tód chainen wandel haben mit ver- ehauffen dez haus vnd der purch ze Randek, daz mügen si wol tün vnder ein ander vnd gegen ein ander vnd gegen nieman andrer denn gegen meinem herren bischolf Emyehen vnd seinen nach chomen vnd dem goezhaus ze Freysing. Ez ist auch also gered vnd tädingt zwischen meinem herren bischolf Emychen vnd mir, wirt mir vnd meinen erben daz haus vud di purch ze Randekk immer vail, daz ich

29*

452

. oder mein erben daz haus vnd die purch ze Randekk wellen ver- chauffen vnd hin geben, so schol mein herr bischolf Emych oder sein nach chomen ob er nicht en ist, vnd daz goczhaus ze Freysing zwen man nemen, ich oder mein erben ob ich nicht enpin, schullen auch zwen man nemen vnd swaz die vier mir oder meinen erben ob ich nicht pin, haissent geben vmb daz haus vnd vmb di purch ze Ran- dek, dez schol man mich oder mein erben ob ich nicht pin, weren ganez vnd gar in den nächsten drijn monaten darnach vnd der chauf geschieht. Swo aber ieh oder chain mein erb oder mein nach chomen da wider icht täten mit hin geben oder mit verchauffen mit dem haus vnd mit der pureh ze Randek denn hie vor geschriben stat an disem brief, dez got nicht well, so schol daz haus vnd di purch ze Randek dem goczhaus ze Freysing vnd swer denn bischolf ist ze Freysing, gánezleieh veruallen sein vnd schol ich, noch chain mein erb vnd nach chomen chain recht mer haben ze dem haus vnd ze der purch ze Randek. Mein herr. bischolf Emych hat mich vnd allen. meinen erben gelobt vnd verhaissen für sich vnd für all sein nach chomen, ob im vnd seinem goezhaus daz haus vnd di purch ze Randek werdent, so schol er mich vnd mein erben an anderm güt daz wir haben vmb di purch ze Randek, nicht chümmern, noch sehadigen, noch ze schaden pringen an ein recht, er noch sein nach chomen. Dar vmb hat er mir vnd meinen erben seinen offen brief geben. Disev tädinch vnd püntnüsse die sint geschehen ze Vrmar- uelt (!) vnd ist da pei gewesen mein liebev gnädigev fraw, fraw Adelhayt von Reynspereh mit der gunst vnd mit der rat vnd willen ich ez tan han, daz ich mich vnd all mein erben der vorgeschriben puntnusse han verpunden, vnd her Hainr. meins herren chapplan bi- scholf Emyehs, her Hártweig vnd her Ott von dem Wasen, her Albrecht der Prater, vnd her Leupold der Värel ritter, Ott der Häsib, Chünrat der Hager, Götfrid von Frühresteten vnd Herwart mein sun. Daz ieh vnd all mein erben allez dez gepunden sein ze laisten vnd stát ze haben vnd ze vol füren als daz hie vor geschriben stat an disem brief, dar vmb han ich meinem herren bischolf Emychen vnd seinen nachchomen vnd dem goczhaus ze Freysing disen brief geben versigelt mit meinem insigel. Dirr brief ist geben ze Vrmaruelt do man zalt von Christez gepurd zwelif hundert iar vnd in dem fümf vnd nainezgistem iar, an dem nächstem Pfineztag nach sant Görgen tag. Orig., Pgt., anhgdes Sigel, k. k. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien.

453.

.412.

1295, 15. Juli, Lack. Ulrich Vellacher von Waldenberg vergleicht sich ale Gewaltträger seiner Schwester Liutgart, Bertholds des ,,Dvlachers* Witwe, für sie mit Bischof Emcho von Freising. "

Ich Vireieh Velacher von Waldenberch vergihe vnt tün chvnt allen die disen brief ansehent oder hörent lesen, daz ich sogetan ansprache vnd min swester Liukart weilent Berchtoldes des Dvlachers witwe gehabt hat hintz minem herren dem ersamen bischof Emchen von Frisingen vnd sinem gotshause vmb ir güt daz si von demselben Dvlacher irm wirte angehorte, an der selben miner swester stat diu ir reht vor dem erbaern ritter herrn Germanne von Waldenberch mir auf gab hintz mins herrn des bischofs gnaden, dvrnächtichlichen ge-

lazzen han vnd mich wol genügt swaz er mir gegebn hat dar fvr

daz wol auf fvnf march geziuhet, verzihe mieh fvr mich vnd min swester Liukart vnd alle vnser erben aller der ansprache die wir furbaz hintz dem vorgenanten minem herren dem bischof oder hintz sinem gotshause mochten gehaben, vnd waer daz vnser dehains frrbaz dar vber icht anders süchen wolte, dar vmb setzzen wir den vor geschriben hern Germanne ze porgen der daz vber sieh hat genomen vnd geit disen brief mit sinem insigel ze ainer vrehvnde dar vber. Ich German von Waldenberch vergihe daz ich mins herren burge bischof Emchen von Frisingen bin als vor geschriben ist, swelhen schaden er oder sin gotshause furbaz vmb die ansprache nimt, daz ich im den ab sol tün, dar vber gib ich min insigel an disen brief nach des vorgeschriben Velachers ze ainem vrehvnde. Der brief ist geben ze Lok da von Christes geburt waren tausent iar zwei- hvndert iar vnd in dem fvnften vnd nivnzigisten iar, des Vreitags nach sant Margareten tag.

Orig., Pgt., anhgdes verletztes Sigel, k. Reichsarchiv zu München.

454

413.

1295, 14. Aug., Lack. Gerloch von Billichgrds verspricht allen Schaden,

weichen Bischof Emcho's von Freising Leute durch seinen Neffen Werso er-

litten, zu bestimmten Fristen zu ersetzen und verzichtet auf den Ersatz des eigenen.

Ich Gerlohe von Pilchgraetz vergihe vnd tin chvnt allen den di disen brief ansehnt oder hörent lesen, daz ich vmb sogetanen schaden vnd mins herrn laeute bischof Emchen von Frisingen datz Lutsschen enpfangen habnt vnd noch auzze ligent von Wersen mines brüder svns, mich gegen dem selben minem herren dem bischof verbunden han vnd verbinde mit disem brief, ob ich in inner der zeit vnd er nv von Chraien schaidet vnd aber herwider ze Lock chvmt vnd dar nach vber vierzehen tag, geinner vnd im erzaige mit gantzem vleizze, daz mir sin schade vnd min laster lait ist, so stet ez datz sinen gnaden vmb den selben schaden, ist aber daz ich im des nieht erzaige als ich sol vnd miner durnaechte vnd beschaiden- hait wol anstet, so schol ich im des selben schaden gebunten sin ze gelten als er denne bewárt wirt mit der gwissen, vnd darzü ver- zeihe ich mich iezü so getanes schaden vnd auch mir vnd min läuten widervaren ist von dez vorgenanten mines herren läuten von Frisin- gen lauterlichen auf sin gnade. Vnd daz ich daz also stät behalte, gib ich disem (!) brief ze ainem vrehvnde dar vber mit den geziugen die da bi gewesen sint, die sint mine herren graf Gerhart tümprobst ze Frisingen, graf Emche probst ze Werdese, brüder Frideriche maister weilent des ordens vnd der ritterschaft von dem Tempel, graf Hauch von Montfort, herr Friderich der pharrer von Zaeur, herr Wulfinch der vitzt?m in Chraien vnd an der March, herr Chénrat ritter burc- graf ze Lok, Albreht der rihter vnd Dietrich der amman ze Lok vnd ander biderbe laeute. Diu taeidineh sint geschechen vnd diser brief gegebn ze Lok da von Christes gepurt waren tausent iar, awaihundert iar vnd in dem fvnften vnd niunzigistem iar, an vnser Frawen abent der Ereren.

Orig., Pgt., anghgt, Sigel abgefallen, k, Reichsarehiv zu München.

455

414.

1296, 17. März, Ardacker. Propst (Hermann) von Ardacker vermacht seinem Capitel eine Gülte von 6 Fass Wein für einen Jahrtag für Bischof Konrad 1l. von Freising.

... prenominatas1) sex urnas vini legavi seu ordinaui capitulo Ardacensis ecclesie perpetuo persolvendas, hae adiecta conditione sive modo ut predicti fratres ipsius capituli Ardacensis annis sin- gulis in anniversario felicis memorie domini Chonradi comis sil- vestris, Frisingensis episeopi qui est primo die intrante Martio, ipsius memoriam peragentes vigilias et missam pro defunctis debeant illa die eum ehoro sollempniter decantare, quibus exequiis cele- bratis ipso die ob anime sue remedium predicte vi urne inter eanonieos qui tunc presentes exequiis interfuerint, equaliter divi- dantur.

Acta sunt hec apud Ardakker, anno domini 1296, in die beate Gedrudis.

Österr. Zeitschr. f. Gesch. und Staatskunde, 1837, Nr. 39, p. 156.

415.

1296, 28. Juni, Oberwelz. Propst Emcho von Wörthsee stellt sich mit

seinem Erbe dem Bischofe Emcho von Freising zu Bürgen für seinen Bruder

Grafen Konrad von Ruxingen, dem derselbe zu Heirathszwecken 1200 Mark Silbers geliehen.

Ich Emche von gots gnaden probst ze Werdese vergihe vnd tün ehvnt allen den die disen brief ansehent oder hörent lesen, daz

1 Dieses Wort bezieht sich auf die Kaufurk. I, c. Nr. 38, p. 152, ddo. 1296, 1. Sept., der Weinberg war Friedrieh von Winkel um 17 Pfd. Wiener Pfennige abgekauft und zu Holenburg gelegen. Schon damals fügte der Propst, dessen Name übrigens weder in dieser, noch in jener Urkunde erscheint, die Legirung für sein Capitel, noch nicht aber die Bedingung wie oben bei.

456

ich minem vil lieben herren vnd öheim dem ersamen bischof Emchen , von Frisingen da er minen lieben brüder graf Chvnraden von Ru- xingen als gnaedichlichen sinem heirat gefurdert hat, gelobt han vnd dar vber gesworn mit sampt dem selben minen brüder, daz ich swenne ez dar chomt daz ChYnrat min brüder nicht enwaer, fur in von sinem erbtail der mich von im an geuallen mach vnd auch sol, vmb zwelf hvndert march lotiges silbers Wiennisches gelötes des selben mins herren des bischofs oder sius gotshauses gelter bin vnd wil sein in allem dem recht vnd er sich fvr minem brüder Chénraden gegen dem edeln herren grauen Vlreiche von Haeynenburch verbun- den hat ze der werung des vorgenanten gütes, vnd swelhen scha- den er oder sin gotshause furbaz gegen dem grauen von Haevnen- bureh da von enpfieng, daz ich im dez mit rechten triwen gebvnden wil sein ab zelegen vnd auzzerihten. Dar vber daz ich daz gelubde vnd den ait also staet behalte dem vorgenanten minem herren dem bischof oder sinem gotshause, gib ich disen brief verinsigelten mit minem insigel: Der brief ist geben ze Weltz do von Christes geburt waren tavsend iar, zwaihvndert iar, vnd in dem sehsten vnd niuntzi- gistem iar, an sant Peters abent.

Orig., Pgt., anhgdes verletztes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staats- arehiv zu Wien.

416.

1296, 8. Oct, Waidhofen a. I. Bischof Emcho von Freising befreit den Hof des Klosters Admont zu Waidhofen von allen städtischen Pflichten und Abgaben.

Nos Emcho dei gratia Frisingensis ecclesie episeopus tenore presentium profitemur et constare volumus earum inspectoribus vni- uersis tam posteris quam modernis, quod consideratis et recognitis meritis gratuitis et acceptis amici nostri dileeti domini Hainriei abbatis Admontensis quibus nobis et ecelesie nostre complacuit et complacet incessanter, hanc ei et sue ecclesie Admontensi gratiam duximus non immerito concedendam, videlicet quod inquilinus domus sue in foro nostro Weidhouen site iuxta portam que ducit ad Amste- ten, quem idem dominus abbas et successores sui ibidem instituerint pro beneplacito voti sui, ab omni onere exactionum, steurarum, vigi-

457

liarum, eyreacionum et contributionum absolutum perpetuo reddimus et exemptum. Vt autem talis gratia ipsi abbati et sue ecclesie per nos faeta aput nos et successores nostros rata semper maneat et seruetur, has nostras litteras exinde confeetas sigilli nostri karactere iussimus in testimonium euidens communiri, testibus qui aderant, subnotatis qui sunt frater Fridericus quondam magister militie Templi et Hugo prepositus Isnensis fratres nostri, dominus Vlricus de Cappella, dominus Otto Celkingarius de Schalach, dominus Yrin- gus plebanus de Prilepp et magister Gerhardus plebanus de Ydnich. Datum et actum in Waidhouen, anno domini M. ducentesimo nona- gesimo sexto, in prima vespera sancti Dyonisii martiris.

Aus Vidimus des Ábtes Engelbert von Admont ddo. c. 1300, ...., ..... ; vgl. dieses.

417.

1296, 29. Nov., Linz. Bischof Emicho von Freising und Rauhgraf Hugo Propst zu Isen veraprechen dem Herzoge Albrecht von Österreich in seiner Fehde mit dem Ersbischofe Konrad von Salzburg beizustehen.

Nos Emcho dei gratia ecclesie Frisingensis episcopus et Hugo comes siluester prepositus Isnensis tenore presencium profitemur, quod nos illustrem principem dominum Albertum ducem Austrie et Styrie zelo fidei qua ipsi astringimur, amplectentes, ipsi contra dominum Chunradum archiepiscopum Salzpurgensem inimicum suum eapitalem et publieum ex nunc adherere fideliter et pro viribus con- stanter assistere consiliis et auxiliis promittimus fide data, presertim eum idem dominus dux Austrie nobis promisso suo firmauerit, quod cum predicto domino archiepiscopo treugas, concordiam, fedus pacis, eondiciones, promissa siue tractatus non acceptabit, inibit aut ser- vabit, nec componet aliquatenus cum eodem, nisi nos hiis omnibus et singulis premissorum specialiter et am(i)cabiliter includantur, In euius robur amplius et cautelam presentes sigillis nostris voluimus communiri. Datum Lintze, in vigilia beati Andree apostoli, anno domini millesimo ducentesimo nonagesimo sexto.

Orig., Pgt., 2 anhgde Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien.

458

| 418.

1296, 22. Deo., Passau. Bischof Wernhart von Passau überträgt die Kirche zu Randeck, deren Patronatsrecht Bischof Emcho von Freising dem Frauenkloster Frauenthal schenkte, sammt allen Erträgen demselben Kloster.

Nos Wernhardus dei gratia ecclesie Pataviensis episcopus pre- sentibus confitemur, quod diuini cultus augmentum in nostra dyocesi paterna sollieitadine promouere cupientes, donacionem iuris patronatus parrochialis eeelesie in Randek quam reuerendus in Christo pater dominus Emicho Frisingensis ecclesie venerabilis episcopus de libe- rali assensu capituli sui fecit nouelle plantacioni ecclesie sanete Marie prope Randekk ordinis saneti Benedieti, eui loco, conformitate religionis et situs aptitudine persuadentibus titulum nomenque inpo- suimus Vallis beate Virginis quod wlgariter Vnser frovn tal dici volumus, auctoritate ordinaria eonfirmauimus, ipsam ratam et incon- uulsam perpetuis temporibus decernentes. Verum quia sine tempo- ralibus spiritualia non possunt subsistere, vt abbatissa et sanetimo- niales in eodem loco domino perpetuo seruiture dum ad necessitatem habuerint, temporalia fiducialiter appetant sempiterna tantoque con- templacioni ferueneius inhereant, quanto largioribus stipendiis sunt subfulte, ecce prouentus et fruetus memorate ecelesie in Randek cum omni commodo et vtilitate mense ipsarum donamus et annecti- mus benigno et liberali venerabilis capituli nostri aecedente con- sensu, ita tamen quod propter huiusmodi gratiam ecclesia in Randek et plebs eidem attinens debitis non fraudentur obsequiis, set per duos eapellanos ydoneos abbatisse que pro tempore in dieto loco fuerit, quorum correctionem nobis nostrisque successoribus reser- uamus, sollicite et fideliter gubernentur. In cuius rei perpetuam memoriam et firmamentum presentes dedimus literas nostro et vene- rabilis capituli nostri sigillis appendentibus communitam. Datum et actum Patauie, anno domini M. ducentesimo nonagesimo sexto, XI. kal. Januarii.

Orig., Pgt., 2 anhgde Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien; Font. rer. Austr. 1l/1, 272, Nr. 104.

——

459

419.

1297,10. Sept., Lack. Graf Emcho von „Ruxingen“ ( Probst zu Wörth-

see) beurkundet seinen Vergleich Bischof Emcho von Freising betreffe

Zahlung von 1500 Mark Silbers, welche derselbe des Ersteren verstorbenem Bruder Grafen Konrad zu Heiratszwecken vorgestreckt hatte.

Nos Emcho comes de Ruxingen notum facimus presentium inspectoribus vniuersis, quod eum nos dudum reuerendo patri do- mino et auuneulo nostro karissimo Emchoni venerabili episcopo Fri- singensi ad instantiam quondam fratris nostri kerissimi ChYnradi eomitis de Ruxingen, quando filiam viri nobilis domini Viriei eomitis de Hevnenburch promisit ducere in vxorem, fide data prestito super hoe corporali iuramento promiserimus nosque ad hoe sub instru- mento nostro publieo astrinzerimus, quod postquam eodem fratre nostro mortuo sibi in hereditate succederemus, ipsum dominum nostrum episeopum qui in se datis pro ipso fratribus suis pro fide- iussoribus mille quingentas marcas puri argenti Wiennensis pon- deris pro eodem fratre nostro receperat nomine donacionis propter nupcias, indempnem tamquam principalis debitor omnimodis redde- remus. Tandem vocacione diuina predieto fratre nostro sublato de medio habito inter iam dietum dominum nostrum episcopum et nos traetatu amicabili de solucione diete pecunie et finali, cum sibi per aliam viam satisfacere nón possemus, cum ipso conuenimus in hanc formam, videlicet quod predicto domino nostro pro predictis quin- gentis marcis argenti Wiennensis ponderis et quiequid adhue ex dif- finicione seu arbitrio condieto de mille marcis puri argenti eiusdem ponderis inter prelibatos dominum nostrum episcopum et dominum VI. eomitem de Hevnenburch predictis quingentis mareis argenti sine eaptione aecesserit, promisimus et promittimns bona fide, quod statim fratri suo domino Gotfrido comiti siluestri dicto Raup auunculo nostro karissimo per certum nuncium nostrum et litteras efficaces nomine ipsius domini nostri episcopi eastra nostra Ruxing et Malsperch eum orAnibus suis pertinenciis, iuribus et honoribus in pignus siue ypotecam pro supradicta summa pecunie mandauimus et mandabi- mus assignari per eundem comitem Raubonem tamdiu tenenda et. possidenda quousque sepedietus dominus noster episeopus de pre-

460

seriptis quingentis mareis argenti et eo quod de mille marcis argenti supradietis per arbitrium ut premittitur, accreuerit, habita de per- ceptis ratione annua, fuerit integraliter expeditus, et sic demum eodem euacuato debito predieta castra nostra Ruxing et Malsperch eum omnibus suis pertinenciis nobis sepefatus dominus noster episcopus tenebitur absque difficultate qualibet restituere seu eciam assignare. Adieimus eciam promittentes, quod si memoratum dominum nostrum episcopum ante solucionem dicte pecunie plenariam decedere quod absit, contingeret, euieumque idem dominus noster episcopus pecu- niam eandem in toto aut in parte legare vel testari decreuerit, eidem pecuniam ipsam sine contradietione qualibet persoluemus. Vt autem hec predicto domino nostro episeopo per nos rata inuiolabiliter obseruentur, presentes damus nostri et dilectorum nostrorum domi- norum Gerhardi prepositi eeclesie Frisingensis et Hügonis canonici Moguntini, Hügonis prepositi [senensis, fratris Friderici comitis sil- uestris ordinis fratrum milicie Templi et jHügonis comitis de Monte- forto qui carens proprio sigillo, consensit et consentit in sigillum filii sui Hügonis Isenensis preprositi antedicti, neenon strenui militis ChYnradi burgrauii in Lok sigillorum robore consignatas. Actum et datum apud Lok, anno domini millesimo ducentesimo nonagesimo septimo, quarto idus Septembris.

Orig., Pgt., von 6 anhgd. Sigeln fehlt nur Nr. 3, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv.

420.

1297, 8. Nov., Ulmerfeld Heinrich Hüglinger aus der Wachau verzichtet gegen Bischof Emcho von Freising auf den Bezug eines Fass Weines.

' [ch Hainrich Hüglinger auz der Wachawe vergihe an. disem brief allen den die in sehent oder hörent lesen, daz ich meinem lieben herren dem ersamen bischof Emchn von Frisingen gehaizzen han vnd gehaizze, daz ich vmb sogetan rihtigvoge vnd ich mit im vber ain chomen bin vmb ein vaz weines in der Wachowe auz der Alt- tach dar nach ich ansprache het, in meines hern Leutoldes ven KYn- ringe offen brief antwurte vnd gewinne, dar an vnd vnder sinem insigl ich mich verzeihe allez des rehts des ich vnd mein erben an der sel- ben ansprache haben oder möhten haben gehabt, vnde schaffe auch,

461

wan ich mich des vorgeschriben meines rechtes in sein hant verzigen han, daz sich alle mein erben, swenne ich si schierste z* dem vorgenanten meinem herren bringen mach von Frisingen, auch dar auf verzeihen ires rehtes, vnd swell: ansprach in oder sein gotshaus ze Frisingen fürbaz dar vmb an get, daz ich sin oder seines nachomen gewer bin mit swelhem oder vor swelhem reht ich daz tün sol, vnd dar vber gib ich im disen brief mit Alrames meines geswein, rihters ze Amstetten insigl versigelten, wan ich selb niht insigels het. Der ist geben ze Vdmaruelt, des Vreitages vor sant Marteinstag da von Christes geburtte waren tusend iar, zwei- hundert iar, in dem siben vnd nivntzigistem iar.

Orig., Pgt., anhgds Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien; Font. rer. Austr. 11/1, 279, Nr. 111.

421.

1297, (Nov), ...... Leutolt von Kuenring beurkundet den Verzicht Heinrichs des Hoglinger aus der Wachau gegen Bischof Emcho von Freising betreffend die Lehenschaft des Bexuges eines Fass Weines.

Ich Leutolt von Chvnringe schench von Österrich vergich vnd tün chvnt allen den die disen brief ansehent oder hörent lesen, daz her Hainrich der Hvglinger in der Wachawe min diener sich vmbe sogetan ansprach vnd er gen minem herren dem ersamen bischof Emichen von Frisingen ze sprechen het vmb ein vas weines in der Wachawe auz der Altach des er dar auz ze lehen iach, mit dem selben also vriuntlich verriht ist vnd vbereinchomen,. daz er mit gütem willen sich verzigent hat in des selben mines herren des bi- schofs hant aller der ansprach vnd rehtes daz er gehabt hat vnd gehabt möht haben an dem selben lehen, für sich vnd für alle sein erben, vnd dar vber verzeihet er sich alles sines rehtes an dem lehen vnd gehaizzet, daz er des selben Jehens, ob ez ieman hinnenfür anspräche, gwer sol sein des vorgeschriben mines herren von Frisin- gen vnd sinen nachehomen vor einem iglichem gerihte da er ez ze reht tYn*sol. Dar vber daz div rihtigunge dem vorgenanten minem herren dem bischof von Frisinge vnd sinem gotshause vnd sinen nachchomen staet beliebe, haben wir disen brief versigelt mit vnserm insigel nach des selben Hvglingers bet. Der ist gegeben da

462

von Christes geburit waren tausend iar, zwai. hundert iar, in dem siben vnd nivnzigistem iar.

Orig., Pgt., anhgd. Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien; Font. rer. Austr. II./1, 280, Nr. 113.

422.

1297, 7. Dez., Flödnig. Otto von Montpreis tritt Frau Juta, Tochter Ulriche des Chropf und Gattin Winthers von Burgstall, an das Bisthum Freising ab.

Ich Otte von Montparis tün chvnt allen den die disen brief an sehent oder hörent lesen, vnd vergih an disen brief, daz ich frowen Gevten, Vlriehes des Chropfes tochter hovfrowe(!) Winthers von Purchstal an daz gotshaus ze Freisinge gib vnd han geben vnd ver- zeich mich vnd alle mein erben aller der aigenschefte die ich oder mein erben haben oder haben solten an der vor genanten Gevten oder ir erben ob si immer cheinen gewint. Vnd daz diu vor genant gab vnd verzeichnüzze stát sei, dez gib ich meinem herren dem ersamen bischof Emchen von Freisingen vnd allen seinen nach ehomen disen brief verinsigelt mit meinem iusigel. Daz ist besche- hen daez Flednich vf der pürg do von Christes gebyrte waren tov- seut iar, zwai hundert iar, in dem siben vnd niunzigisten iar des nächsten tags naeh sant Nycolavs tag. Dez ist gezivch mein herr der edel graf Emceh von Ruxingen brobst von Wertse, Johan der schreiber von Lok vnd her Chvnrat von Lok, Erchinger vnser diener vnd Vlrieh der Chropf vnser burgraf ze Flednieh vnd Vlreich Chropf sein sun vnd ander biderb leut ein michel tail di da bei seint gewe- sen vnd ez gehort haben.

" Orig., Pgt., anhgdes Sigel, k. Reichsarchiv zu München.

423.

1298, 6. März, Admont. Adt Engelbert und der Convent zu Admont geben ihre Einwilligung, dass Herzog Albrecht von Österreich ihren Besitz zu St. Peter in der Au an Bischof Emcho von Freising verpfände.

Nos Engelbertus dei gracia abbas, Heinrieus prior totusque conuentus monasterii Admontensis presentibus profitemur, quod ad

A463

instanciam et voluntatem illustris domini nostri domini Alberti ducis Austrie et Styrie de nostra permissione et consensu proeedit, vt predium ecclesie nostre apud sanctum Petrum in Augia cum castro et foro et ad ipsa pertinentibus reuerendo domino et patri in Christo demino Emchoni venerabili episcopo Frisingensi pro summa pecunie quam et quantam predieto illustri domino nostro duei sub suarum litterarum testimonio duxerit(!) acceptandam et mutuandam, pigno- ris nomine obligetur, sub talibus condicionibus atque pactis per quas et per que idem predium cum castro et foro et ad ipsa pertinentibus alienari a nostro ecelesia quoquo modo aut distrahi eontingat, set libere redimi valeant (!) et ad redimendum reddi pro summa pecunie in predietis litteris declarate quandocunque fuerit oportunum. Actum et datum in Admundia, M. CC. LXXXXVIIL, pridie nonis Martii.

Cod 250a, f. 33', Heckenstallers Frisingensia beim Domeapitel in Mün- chen; Meichelbeck [1/2, 133, Nr. 207.

A24.

1298, 16. März, Wels. Herzog Albrecht von Österreich verpfändet dem

Bischofe Emcho von Freising Burg und Markt s. Peter in der Au, Liegen-

schaften, Vogteien und Zehente zu Krenstetten, Aschbach, Gross-Enzersdorf, Rasdorf, Pischdorf u. s. «o.

Wir Albrecht von gotes genaden herczog ze Österreich vnd ze S(t)eyr, herre in Chrain vnd auf der Marih vnd ze Portenaw veriehen offenleich vnd tín ehvnt allen den die disen brief an sehent vnd hórent lesen, die nv lebent oder her nah chynftieh sint, daz wir vnserm lieben herren vnd mag bischof Emchen von Frisingen, sinen nahehomem vnd sinem gotshaus geseczzet haben vnd seczzen die bureh ze sand Peter in der Awe mit dem marcht der dar vnder leit, mit dem güt ze Chrensteten daz Otte von Erln ze siuen lebtagen inne haben sol, vnd mit der wise ze Aschpach die abtt Heinreich weilent von Admvnde dar z? geebaufet hat von dem schenken, vnd mit allem dem nvtze vnd rechten vnd eren die dar zY gehörent, laeut vnd güt, mit gütem willen vnd gunst apt Engelbrechts vnd des conuentes von Admvnde vnd mit staetigung dar vber vnsers herren, hern Chün- rats des erezbischofes von Salzburch, vnd dar zY seczen wir im vnser vogtay auf sinen hofmarichen ze Enzestorf vnd ze Obernwelez mit

464

allem dem reht vnd nvez als wir sie gehabt haben. Dar zy seczzen wir im vnd antwürten den zehenden auf fvnf vnd zweinezik lehen ze Enezestorf, ze Rehleinstorf auf vierzehen lehen, ze Bischofsdorf auf siben lehen, ze den Houen auf zehen lehen, ze Teimendorf bei Enezes- torf den zehenden auf sehs lehen, den zehenden gancz als er hie ver- sehriben ist, den setzzen vnd antwürten wir im mit vnsers herren hant bischofs Wernhers hant von Pazzaw da wir in ze lehen von haben. Dar seczzen wir vnd antwürten im swaz marihfüter ze reht vnd e gewonleich auf vnsern chasten ze Aspach gehórt vnd ge- nomen ist. Dar z* antwürten wir im vnser vogtay die wir haben von des güt vnd des gotshaus von Medlieh daez Alhartsperge, vnd dar z* die vogtay auf dem güt der abtessinne von Erlach dacz Winchlaren bei der Ybs oberhalb Amsteten mit allem dem reht vnd nvez als wir die selben vogtay beide her braht haben. Die vorgenante burch ze sant Peter vnd alles daz güt daz vorgenant ist, seezzen wir im vmb vierhundert march lotigs silbers Wienner gelötes die er vns ze diser zeit berait gelihn hat. Dar Yber veriehen wir an disem brief, daz wir dem vorgenanten vnserm herren dem ersamen bischof Emchen von Frisingen, sinen nahchomen vnd sinem gotshaus emalen schuldich sein sehs hundert mareh vnd sehs vnd zweintzich march lótigs silbers Wienner gelóts der er vns also verriht hat, des ersten dreyhun- dert march silbers, dar nah hvndert vnd zwei vnd vierezik pfvnt pfen- ning Wienner, die er für vns vergolten hat. So'wurden wir im auch schuldich drey hundert pfunt vnd aht vnd zwaincik pfunt an der losung der bureh ze Vreinstein vnd für den habern den er vns leh hinez Marchek, vierezich pfunt und hundert pfunt die er vns herait leb, des wirt ze samen Yberal an pfenningen sehs hundert pfunt vnd zehen pfunt Wienner pfenning an die vorgenanten dreyhundert march silbers. Die selben pfenuing wurden an geslagen an drey hundert march vnd sehs vnd sähezich march silbers, also sein wir der vorgeschriben sehs hun- dert march vnd sehs vnd sehezich march silbers gaenezleich verriht, Dar vmb haben wir im geseezzet vnd geantwürt ze einem rehten

pfant vnsern marcht ze Aspach vnd vnser güt ze den Planchen mit |

allem dem daz zf den baiden gehört, dev baidev des gotshaus ze Frisingen aigen vnd von im vnser lehen sint, vnd wirt des gütes also mit den vordern vierhundert marchen alles vberal eines vnd des andern tausent mareh vnd sehs vnd sehzich march lótigs silbers Wienner gelötes. Die loben wir im oder sinem nahchomen genezleich

-—

A65

se gelten also auzgenomenchleich, swenn wir lösen welten, so sülen vir oder vnser erben oder vnser nahchomen eines an daz ander als ez vor benant ist, besunderlie nicht lösen, wir weren in oder sinen nahchomen genczleich vnd gar der vorgeschriben tausent march vnd sehs vnd sehzich march lótigs silbers an abschlag des nvezes der von dem selben güt geuallen mach, den wir im dvrnaehtichleich geben vmb sinen getriwen dienst vnd ze burchüt z$ der vorgenanten burge ze sant Peter vnd sol auch daz vorgenant güt niezzen als ander sein güt mit vnserm güten willen, als verre in sein beschei- denheit laitent vnd sein gewizzen. Dar z$ veriehen wir, ob den vor- gesehriben vnsern herren den bischof von Frisingen oder sinen nahehomen oder sin gotshaus dhein gebrest an get vmb des gots- haus not, daz er oder sein nahchom die selben burch vnd swaz wir im dar z# ze purchüt vnd ze gab genant haben, wol verseczen mach mit vnserm willen vnd vnsrer hausfrowen vnd vnsrer erben vnd Yasrer nahehomen vmb als vil güts als wir im schuldich sein, an als vil daz man vns die vorgenante burch mit der gült die wir dar zf geantwürt haben, vor dreyer manod an bieten sol ze lösen. Ist aber, daz wir oder vnser erben oder vnser nahchomen in den vorgenanten dreyn manoden die burch vnd gült niht erlósen migen, so sol vnser herre bischof Emeh oder sein nahehome die burch vnd swaz gült dar z? geantwürt ist, verseczzen inner landes mit vnserm güten willen vnd vnsrer erben vnd nahchomen, swenn er wil, mit allem dem reht vnd nvez als wir im ez vnd sinem gotshaus gesaezzet vnd gegeben haben als ez vorgeschriben ist. Dar nah veriehen wir vnd loben für vns vnd für vnser lieb hausfrowen vnd für vnser erben, ob leman ist der die vorgenant burch ze sand Peter oder iht güts daz vor benant oder verschriben ist, anspraech, daz wir vnd vnser erben des gewer vnd verantwürter sülen sein an aller stat vnd an allen sehaden des vorgenanten bischof vnd des gotshaus ze Frisingen. Swaz aueh der selb vnser herre der bischof ander hantvest vnd brief hat von vns Yber die vorgenant saczung des-marchts ze Aspach vnd des güts ze den Planchen, swie den sei, die sülen dhein chraft haben. Vnd dez disev taidinch der saeze vnd dev gab als vorge- schriben ist, ganez vnd vnzerbrochen beleibe, dar vber geben wir im disen brief versigelten mit vnserem hangendem insigel vnd mit dem vnsrer lieben hausfrowen vnd Stephans von Missaw vnsers marschalchs vnd Levtolds von ChYnringen vnsers schenchen vnd Fontes. Abth. Il. Bd. XXXI. 30

466

Chalhos von Eberstorf vnsers chamerers von Osterreich vnd Eber- hards vnd Heinreichs von Waltse insigeln versigelten. Der ist geben ze Welse, des Svnntags vor Mitteruasten, M..CC. LXXXXVIII.

Notizbuch Bischof Konrads IIL, f. 33, Domeapitelsbibliothek zu München; Meichelbeck II./2, 131, Nr. 206.

- 425.

1998, 2. April, Wien. Bischof Wernher von Passau verleiht der s. Georgen- Capelle des Freisinger Hofes zu Wien, unter Bestátigung der Gnaden anderer Kirchenfürsten, einen Ablass und verlegt deren Kirchweihfest.

Wernherus dei gracia ecelesia Patauiensis episcopus. Vniuersis Christi fidelibus salutem in domino sempiternam. Cupientes capellam saneti Georii in Wienna a quibuslibet Christi fidelibus congruis honoribus frequentari, omnes indulgencias sev gracias, quas reueren- i patres domini archiepiscopi et episeopi pro reuerencia dicte capelle concesserunt, ratifieamus et earum auctoritate ordinaria in nomine domini confirmamus. Ceterum anniuersarium dedicationis diem dicte capelle ex certis eausis ad proximam Dominiéam ante festum Assump- cionis Virginis gloriose transferimus in hiis scriptis, volentes et man- dantes vt ipso die anniversarius dedicacionis eiusdem capelle a Christi fidelibus iugiter veneretur. Datum Winne, anno domini M. CC. nona- gesimo octauo, in vigilia Cene dominice. Ceterum omnibus vere peni- tentibus et confessis in anniuersario dedicacionis et patroni diebus in eapella coneurrentibus xl dies de iniuncta penitencia misericorditer in domino relaxamus. Datum vt supra.

Orig., Pgt., anghgtes Sigel abgefallen, k. Reichsarchiv zu München.

426.

1998, 4. Mai, ..... Konrad von Volkensdorf verkauft an Bischof Emicho von Freising sein Lehen zu Wollmersdorf um 15 Pfund Pfennige.

Ich Chynrat von Volkenstorf vergihe an disem brief vnd tin chvnt allen den di in sehent vnd hórent lesen, daz ich mein git ze Waldmanstorf daz mein lehen ist gewesen von dem goteshovs ze Freisingen, gesthtes vnd vnges?htes, verchovffet han minem herren

467

bischof Emichen ze Freisingen der sein mein rehter lehen herre ge- wesen ist, vmb fvmfezehen pfvnt phenning vnd lob oveh an disem brief, ob miner erben chainer oder ieman meiner vrevnde dem vor. genantem minem herren bischof Emichen oder sinem goteshovs an dem selben gt chainen chriech wolt machen oder tvn, des sol ich sein gewere vnd ovzrihter sein an allen sinen schaden vnd gib im vnd sinem goteshovs ze vrchvnde vnd ze gezevge disen brief mit minem hangentem insigel. Ditz ist geschehen da von Christes gebvrt waren tovsent zwai hvndert in dem aht vnd nevnezigistem iare, des Svnnetages nach sand Philippes vnd sand Jacobs tage.

Orig., Pgt., anhgdes Sigel, k. k. geh. Haus-, Hof- und Statasarchiv zu Wien; Urkundenb. d. Landes o. d. Enns IV. 282, Nr. 304.

A21.

1299, 23. Mai, Anagni. Papst Bonifa: VIII. trägt dem Abte von Seiten-

stetten, dem Propste von s. Virgil zu Frisach und dem Pfarrer zu Judenburg

auf, den Spruch des Archidiakons von Gurk in dem Streite des Pfarrers Hugo

von s. Peter am Kammersberge mit dem Bischofe von Lavant um diese Pfarre neuer Untersuchung zu unterwerfen.

Bonifacius episcopus seruus seruorum dei. Dilectis filiis. . .abbati monasterii in Seydeinsteten et .... preposito: sancti Virgilii ecclesie in Frisaco ac .... plebano plebis in Judenburga Salezpurgensis et Patauiensis dyocesium salutem et apostolicum benedictionem. Sua nobis Hugo rector ecclesie sancti Petri prope Welez Salezpurgensis dyocesis peticione monstrauit, quod cum venerabilis frater noster ... Lauentinus episcopus, falso asserens predictam ecclesiam saneti Petri ad mensam suam episcopalem spectare et quod idem Hugo super eadem eeclesia iniuriabatur eidem, ipsum super hoc coram venerabili fratre nostro Chunrado archiepiscopo Salezpurgensi auctoritate ordinaria traxisset in causam, demum .... archidyaconus Gurcensis cui prefatus archiepiscopus huiusmodi causam audiendam commiserat et fine debito terminandam, reputans eundem rectorem, cum non esset pro sue voluntatis libito, contumacem, prefatum epi- seopum Lauentinum in possessionem diete ecelesie causa rei seruande contra iustieram inducendum fore decreuit, in ipsius rectoris non modieum detrimentum, propter quod ex parte ipsius rectoris ad

468

sedem apostolieam fuit appellatum. ' Quocirca diserecioni vestre de viriusque partis procuratorum assensu per apostolica scripta man- damus, quatenus apud Judenburgam Salezpurgensis dyocesis, vocatis qui fuerint euoeandi et auditis hine inde prepositis, quod canonicum fuerit appellacione postposita decernatis, facientes quod decreueritis auctoritate nostra firmiter obseruari. Testes autem qui fuerint nomi- nati, si se gracia, odio uel timore subtraxerint, per censuram ecclesiasticam appellacione cessante cogatis veritati testimonium perhibere. Quod si non omnes hiis exsequendis poteritis interesse, duo vestrum ea niehilominus exsequantur. Datum Anagnie, decimo kal. Junii, pontificatus nostri anno quinto.

Aus dem 2. Schreiben des Pfarrers Heinrich von Judenburg an Viear Konrad von Wölz ddo. 1300, 2. Jänn., Judenburg, vgl. dieses.

428.

1299, 23. Mai, Anagni. Papst Bonifaz VIII. trägt dem Abte von Seiten-

stetien, dem Propste von s. Virgil zu Frisach und dem Pfarrer von Judenburg

auf, in dem Streite des Pfarrers Hugo von s. Peter mit dem Bischofe von La- vant um die genannte Pfarre su entscheiden.

Bonifacius episeopus seruus seruorum dei. Dilectis filiis. . . abbati monasterii in Seydeinsteten et .... preposito eeclesie sancti Vir- gilii in Frisaco ae .... plebano plebis in Judenburga Salezburgensis et Pattauiensis diocesium salutem et apostolicaın benedietionem. Sua nobis Hugo rector ecclesie saneti Petri prope Welez Salezpurgensis dyocesis peticione monstrauit, quod cum venerabilis frater noster... Lauentinus episcopus, falso asserens predietam ecclesiam sancti Petri ad mensam suam episcopalem spectare et quod idem Hugo super eadem ecclesia iniuriabatur eidem, ipsum super hoc eoram venera- bili fratre nostro Chun. archiepiscopo Salezpurgensi auctoritate ordi- naria traxisset in causam, predictus Hugo ab ... archidyacono Gur- censi eui predictus archiepiscopus huiusmodi causam audiendam commiserat et fine debito terminandam, senciens indebite grauari ex eo quod idem archydiaconus procuratorem suum legitimum mandatum pro eo suffieiens exhibentem ad presenciam dicte cause admittere contra iusticiam recusauit humiliter requisitus, quamuis nulla sub- essef causa rationabilis propter quam idem rector deberet persona-

469

liter conparere, ad sedem apostolicam appellauit. Quocirca discrecioni vestre de vtriusque partis procuratorum assensu per apostolica seripta mandamus, quatinus apud Judenburgam Saltzpurgensis dyo- cesis, vocatis qui fuerint euocandi et auditis hinc inde propositis quod canonicum fuerit appellacione postposita decernatis, facientes quod decreueritis auctoritate nostra firmiter obseruari. Testes autem qui fuerint nominati, si se gratia odio ueltimore subtraxerint, per cen- suram ecclesiasticam appellacione cessante cogatis veritati testi- monium peribere. Quod si non omnes hiis exsequendis poteritis interesse, duo vestrum ea nichilominus exsequantur. Datum Anagnie, decimo kalend. Junii, pontificatus nostri anno quinto.

Aus dem Schreiben des Pfarrers Heinrich v. Judenburg ddo. 1300, 2. Jän., Judenburg, vgl. dieses.