- 
n 
, 


—- - FRANGISCI BACONI 
, r mune em 


DE 


j VERULAMIO, 
E 


— SUMMI ANGLIAE CANCELLARII, 


: 
NOVUM ORGANUM. 


Multi pertransibunt et augebitur scientia. 
Dan. XII. 4. 


OPUS DIU INTEGRIS SUIS PARTIBUS 


DESIDERATUM. 


BUT s M RTT NERO RIEN LT EN Ne I EET. ERR INTR 


IN USUM JUVENTUTIS ACADEMICAE. 


PARS CONTEMPLATIV A. 


E LIPSIAE 
1 VENUMDATUR APUD GUSTAV. WUTTIG. 
P 1839. 


4 


^^ je ird d 
; N ' We EX T ( 
TOLUOR UC 
g sog 1 A. 

" ^ *, "P * a 
-X die 
CON 
d 


E 
415 
m 


L. $8. 


H. opus VERULA MII destruens philologisque et 
eorum falsae philosophiae atque mori ambitioso et pro- 
fessorio inimicissimum, per duodecim annos summo studio 
ac labore elucubratun, NOVUM ejus ORGANUM 
sive INDICIA VERA DE INTERPRETATIONE 
NATURAE [Instaurationis Magnae Pars Secunda] cui 
et ipse MAGUS ALBIONENSIS inter opera sua 
primas tribuit, tabularum ex materia bona et solida con- 
fectarum instar, per fluctus non tam temporum quam libro- 
rum conservatum, editione nova et antiquioribus prae- 
stantiori adornata, e tenebris hujus saeculi in lucem pro- 
trahere voluit Janj Geranus.  Compluribus igitur editio- 
nibus comparatis [prima sc. Lugd. Batav. ex officina 
Wijngaerdi et Mojardi, 1645. 12. atque ed. Amstelaed. 
Ravesteinii, 1660. 12. nec non ed. Fr. Baconi Op. omn. 
Frankf. a. M. impensis Schoenwetteri bibliopolae ibidem, 
typis Matth. Kempfferi 1665. fol. collata et illa Wettste- 


niana Amstelaed. 1694. 12. novissima tandem Oxoniensi 


1813. 8.] omnium Novi Organi particularum, quae hucus- 


que indisposite dispersae, nec dum in ordinem erant re- 


dactae, collegit, Abecedarium Naturae restituit , ipsum- 
que textum ab innumeris mendis repurgavit. — Qua de 
causa Prooemium atque Delineatio et Argumentum ex 
Impetibus philosophicis Isaaci Gruteri, cum Dedicatione 
et Praefatione, hac in nova editione, Aphorismorum libro 
primo, suo quodque loco praefixit; secundo autem Artis 
Inveniendi Tabulas ordinatas adjecit. Quae editio ele- 
gantior illa et correctior, ut studio in intimos libri reces- 
sus penetranti esset accomodatior, filum opusculi typis 
elatis sublevavit, rerum in fine cujusvis unius, atque 
editionum, quibas SANCTI ALBANI opera com- 
paruerunt, in fine secundi libri addito indice. Haec te, 
qui hac mirifica clavi ad recludenda naturae et omnis 
scientiae potentiaeque humanae penetralia utere, scire 


voluit et idem collector atque editor. 


Dat. Ral. Febr. 
Ao. Chr. Dom. MDCCCXXXVII. 


SERENISSIMO 
POTENTISSIMOQUE 
PRINCIPI AC DOMINO 


NOSTRO 


J A € O HB O. 


DEE GILATRA 


MAGNAE BRITANNIAE 


FRANCIAE ET HIBERNIAE 


da Hm di d. 


FIDEI DEFENSOHMI. ETC. 


vai er vC— 


e Mie oen a ET 
b DL. X a ALOEAR 
Wear en da rag eit w Ti 2 


A^ 


- - £ dutem un "d enses «2 L pj 
rim OO KE aW, xa 


bur eoo m9 dE 


SES 


Serenissime Potentissimeque 


Rex! 


Poterit fortasse Majestas Tua me furti incusare, quod 
tantum temporis quantum ad haec sufficiat, negotiis Tuis 
suffuratus sim. Non habeo quod dicam. . Temporis enim 
non fit restitutio, nisi forte quod detractum fuerit temporis 
rebus Tuis, id memoriae Nominis Tui et honori saeculi 
Tui reponi possit, si modo haec alicujus sint pretii. Sunt 
certe prorsus nova, etiam toto genere, sed 
descripta ex veteri admodum exemplari, 
mundo scilicet ipso et natura rerum eft men- 
tis. Ipse certe ut ingenue fatear, soleo aestimare 
hoc opus magis pro partu temporis quam in- 
genii. lilud enim in eo solummodo mirabile est, 
initia rei et tantas de iisquae invaluerunt 


suspiciones, alicui in mentem venire potu- 
1* 


4 DEDICATIO. 


isse, Caetera non illhbenter sequuntur.  Át versatur 
proculdubio casus, utloquimur, et quiddam quasi fortu- 
itum, non minus in iis, quae cogitant homines, quam 
iniis, quae agunt aut loquuntur. Verum hune 
casum de quo loquor, ita intelligi volo, ut si quid in his 
quae affero sit boni, id immensae Misericordiae eí 
Bonitati Divinae et felicitati temporum "Tuorum 
tribuatur, cui et vivus integerrimo affectu servivi, et mor« 
tuus fortasse id effecero, ut illa posteritati, 
nova hac accensa face in philosophiae tene- 
bris, praelucere possint. 

Merito autem temporibus regis omnium sapientissimi 
et doctissimi regeneratio ista et instauratio 


scientiarum debetur. 


Q 


DEDICATIO. 


Superest petitio Majestate Tua non indigna et ma- 
xime omnium faciens ad id quod agitur. Ea est, ut 
quando Salomonem in plurimis referas, judiciorum gravi- 
tate, regno pacifico, cordis latitudine, librorum denique 
quos composuisti nobili varietate, etiam lioc ad ejusdem 
regis exemplum addas, ut cures historiam naturalem 
et experimentalem veram et severam MIS- 
SIS PHILOLOGICIS, et quae sit inordine 
ad condendam philosophiam, denique qualem 
suo loco describemus, congeri et perfici, ut 
tandem post tot mundi aetates, philosophia et 
scientiae non sint amplius pensiles et aéreae, 
sed solidis experientiae omnigenae ejusdem- 


que bene pensitatae nitantur fundamentis, 


6 DEDICATIO. 


Equidem O RGA NUM praebui, verum materies 


e rebus ipsis petenda est. 


Deus Optimus Maximus Majestatem Tuam diu 


servet incolumem. 
Serenissimae Majestati Tuae 


servus devinetissimus et devotissimus 


FRANCISCUS VERULA M. 


Cancellarius. 


"IOOEMnTUM. 


E:., cum me ad utilitates humanas natum 
existimarem, et curam reipublicae inter ea esse quae 
publici sunt juris et velut undam aut auram omnibus 
patere interpretarer, et quid hominibus maxime condu- 
cere posset quaesivi, et ad quid ipse a natura optime 
lactus essem deliberavi. 

Inveni autem, nil tanti esse erga genus 
humanum meriti, quam novarum rerum et 
artium, quibus hominum vita excolatur, in- 
ventionem et auctoramentum. Nam et priscis 
temporibus apud homines rudes, rudium rermn inven- 
tores et monstratores consecratos [fuisse et iu 
deorum numerum optatos animadverti, et acta heroum, 
qui vel urbes condiderunt, vel legum latores exstiterunt, 
vel justa imperia exercuerunt, vel injustas dominationes 
debellarunt, locorum et temporum angustis circum- 
scripta esse notavi, Rerum autem inventionem, 
licet minoris pompae sit res, ad universalitatis et aeter- 
nitatis rationem magis accommodatam esse censui. 

Ante omnia vero, si quis non particulare aliquod 
inventum licet magnae utilitatis eruat, sed in natura 
lumen accendat, quod ortu ipso oras rerum, quae res 
jam inventas contingunt, illustret, dein paulo post ele- 
vatum abstrusissima quaeque patefaciat et in conspectum 
det, is mihi humani in universum imperii pro- 
pagator, libertatis vindex, necessitatum ex- 
pugnator visus est, 

Me ipsum autem ad veritatis contemplationes quam 
ad alia magis fabrefactum deprehendi, ut qui mentem 
et ad rerum similitudinem [quod maximum est] agno- 


8 PROOEMIUM. 


scendum satis mobilem, et ad differentiarum subtilita- 
tes observandas satis fixam et intentam haberem, qui, 
et quaerendi desiderium, et dubitandi patientiam, et 
meditandi voluptatem, et asserendi cunctationem, et 
resipiscendi facilitatem, et disponendi sollicitudinem 
tenerem, quique nec novitatem affectarem, nec anti- 
quitatem admirarer, et omnem imposturam odissem. 
Quare, naturam meam cum veritate quandam familia- 
ritatem et cognationem habere judicavi. p^ 

Attamen cum genere et educatione rebus civilibus 
imbutus essem, et opinionibus aliquando utpote ado- 
lescens labefactarer, et patriae me aliquid peculiare, 
quod non ad omnes alias partes ex aequo pertineat, 
debere putarem, speraremque me, si gradum aliquem 
honestum in republica obtinerem, majore ingenii et 
industriae subsidio, quae destinaveram perfecturum; et 
artes civiles didici, et qua debui modestia amicis meis, 
qui aliquid possent, salva ingenuitate me commendavi. 

Accessit et illud, quod ista, qualiacunque sint, 
non ultra hujusce mortalis vitae conditionem et cul- 
turam penetrant, subit vero spes, me matum religio- 
nis statu haud admodum prospero, posse, si civilia mu- 
nia obirem, et aliquid ad animarum salutem boni pro- 
curare. Sed cum studium meum ambitioni deputare- 
tur, et aetas jam consisteret, ac valetudo affecta et 
malae íarditatis meae me admoneret, et subinde re- 
putarem, me officio meo nullo modo satisfacere, cum 
ea, per quae ipse hominibus per me prodesse possem, 
omitterem, et ad ea quae ex alieno arbitrio pende- 
rent me applicarem, ab illis cogitationibus me prorsus 
alienavi et in hoc opus ex priore decreto me totum recepi. 

Nec mihi animum minuit, quod ejus, quae nunc in 
usu est, doctrinae et eruditionis declinationem quan- 
dam et ruinam in temporum statu prospicio. "Plametsi 
enim barbarorum incursiones non metuam [misi forte 
mperium Hispanum se corroboraverit, et alios armis, 
se onere oppresserit et debilitarit] tamen ex bellis ci- 
vilibus [quae mihi videntur, propter mores quosdam non 


PROOEMIUM. 9 


ita pridem introductos, multas regiones peragratura] et 
ex sectarum malignitate et ex compendiariis istis arti- 
ficiis et cautelis quae in eruditionis locum surrepserunt, 
non minor in literas et scientias procella videbatur im- 
pendere. Nee typographorum officina his malis suffi- 
cere queat. Atque ista quidem imbellis doctrina, quae 
otio alitur, praemio et laude efflorescit, quae vehemen- 
tiam opinionis non sustinet, et artificiis et imposturis elu- 
ditur, iis quae dixi impedimentis obruitur. 

Longe alia ratio est scientiae, cujus dignitas uti- 
litatibus et operibus munitur. 

Ac de temporum injuriis fere securus sum, de ho- 
minum vero injuriis non laboro. Si quis enim me ni- 
mis altum sapere dicat, respondeo simpliciter: In ci- 
vilibus rebus esse modestiae locum, in con- 
templationibus veritati. Si quis vero opera 
statim exigat, ajo sine omni impostura: Me homi- 
nem non senem valetudinarium, civilibus stu- 
diis implicatum, rem omnium obscurissi- 
mam sine duce ac luce aggressum, satis pro- 
fecisse, si machinam ipsam ac fabricam ex- 
struxerim, licet eam non exercuerim aut 
moverim.  Àc eodem candore profiteor: | IN- 
TERPRETATIONEM NATURAE LEGI- 
TIMAM, in primo adscensu, antequam ad 
gradum certum generalium perventum sit, 
ab omni applicatione ad opera, puram ac 
sejunctam servari debere. Quin et eos om- 
nes, qui EXPERIENTIAE se undis aliqua ex 
parte dediderunt, cum animo parum firmi 
aut ostentationis cupidi essent, IN INTROITU 
OPERUM pignora intempestive investigasse 
.et INDE exturbatos et naufragos [fuisse 
scio. Si quis autem pollieitationes saltem — particu- 
lares requirat, is noverit: Homines, per eam 
quae nunc in usu est scientiam, ne satis doc- 
tos ad optandum quidem esse. Quod autem 
minoris momenti res est, si quis ex politicis judicium 


10 PROOEMIUM. 


suum in istiusmodi re inserere praesumat, quibus mo- 
ris est ex. personae calculis singula aestimare, vel ex 
similis conatus exemplis conjecturam facere; illi dic- 
tum volo et illud vetus: Claudum ?n via, cursorem 
extra viam antevertere, et de exemplis non 
cogitandum, rem enim sine exemplo essc. 

Publicandi autem ista ratio ea est: ut, quae ad 
ingeniorum correspondentias captandas et mentium areas 
purgandas pertinent, edantur im vulgus et per ora vo- 
litent, reliqua per manus tradantur cum electione et 
judicio. 

Nec me latet, usitatum et tritum esse impostorum 
artificium , ut quaedam a vulgo secernant, nihilo iis 
ineptiis, quas vulgo propinant, meliora. Sed ego, 
sine omni impostura ex providentia sana prospicio, ip- 
sam INTERPRETATIONIS FORMULAM 
ET INVENTA PER EANDEM, intra legi- 
tima et optata ingenia clausa, vegetiora et 
munitiora futura. 

Ipse vero alieno periculo ista molior. 
Mihi enim nil eorum, quae ab externis pen- 
dent, cordi est. Neque enim famae auceps 
sum, nec haeresiarcharum moresectam con- 
dere gratum habeo, et privatum aliquod emo- 
lumentum ex tanta molitione captare ridi- 
culum et turpe duco. Mihi sufficit meriti 
conscientia et ipsa illa rerum effectio, CUI 
NE FORTUNA IPSA INTERCEDERE POSSIT. 


"m 


^ 


PIRAEFATIO. 


Q. de natura tanquam de re explorata pro- 
nuntiare ausi sunt, sive hoc ex animi fiducia 
fecerint, sive embitzose et more prof esso- 
rio, maximis illi philosophiam et scien- 
tias detrimentis affecere. Ut enim ad fidem 
faciendam validi, ita etiam ad inquisitionem 
extinguendam et abrumpendam efficaces fue- 
runt, Neque virtute propria tantum profue- 
runt, quantum in hoc nocuerunt, quod alio- 
rum virtutem corruperint et perdiderint. 

Qui autem contrariam huic viam ingressi sunt atque 
nihil prorsus sciri posse asseruerunt,. sive ex so- 
phistarum veterum odio, sive ex animi fluctuatione, aut 
etiam ex quadam doctrinae copia, in hanc opinionem de- 
lapsi sint, certe non contemnendas ejus rationes adduxe- 
runt; veruntamen nec a veris initiis sententiam suam de- 
rivarunt et studio quodam atque affectatione prorsus 
modum excesserunt. 

At antiquiores ex Graecis quorum scripta 
perierunt, inter pronuntiandi jactantiam et acatalepsiae 
desperationem prudentius se sustinuerunt. At- 
que de inquisitionis difficultate et rerum obscuritate sae- 
pius querimonias et indignationes miscentes et veluti fre- 
num mordentes, tamen propositum urgere atque naturae 
se immiscere non destiterunt, consentaneum , ut videtur, 
existimantes, hoc ipsum [videlicet utrum aliquid 


12 PRAEFATIO. 


sciri possit] non disputare sed experiri, Et 
tamen illi ipsi, impetu tantum intellectus 
usi, regulam non adhibuerunt, sed omnia 
in acri meditatione ct mentis volutatione et 
agitatione perpetua posuerunt. 

Nostra autem ratio, ut opere ardua, ita 
dictu facilis est. 

Ea eBim est, ut certitudinis gradus con- 
stituamus, sensum per reducttonem quan- 
dam tueamur, sed mentis opus quod sensum 
subsequitur plerumque rejiciamus, novam 
autem et certam viam, ab ipsissensuum per- 
ceptionibus, menti aperiamus et muniamus. 

Atque hoc proculdubio viderunt et illi, qui tantas 
dialecticae partes tribuerunt. Ex quo liquet, illos intel- 
lectui adminicula quaesivisse, mentis autem processum 
nativum et sponte moventem , suspectum habuisse. Sed 
serum plane rebus perditis hoc adhibetur remedium, post- 
quam mens ex quotidiana vitae consuetudine, et auditio- 
nibus et doctrinis inquinatis occupata, et vauissimis ido- 
lis obsessa fuerit. [taque ars illa dialectiae sero, 
utdiximus, cavens, neque rem ullo modo restituens, ad 
errores potius figendos, quam ad veritatem 
aperiendam valuit. " 

Restat unica salus ac sanitas, ut opus 
mentis universum de integro resumatur, ac 
mens, jam ab ipso principio, nullo modo sibi 
permittatur sed perpetuo regatur, ac res 
veluti per machinas conficiatur. 

Sane, si homines opera mechanica nudis limnibtó; 
absque instrumentorm vi et ope aggressi essent, quemad- 
modum opera intellectualia nudis fere mentis viribus 
tractare non dubitarunt; parvae admodum fuissent res, 


PRAEFATIO. 13 


quas movere et vincere potuissent, licet operas enixas 
atque etiam conjunctas praestiüssent. 

Atqui si paulisper morari atque in hoc ipsum exem- 
plum veluti in speculum intueri velimus: exquiramus $^si 
placet, si forte obeliscus aliquis magnitudine insignis, ad 
triumphi vel hajusmodi magnificentiae decus transferen- 
dus esset, atque 1d homines nudis manibus aggrederen - 
tur; annon, hoc magnae cujusdam esse dementiae, specta- 
tor quispiam rei sobrius fateretur? Quod si numerum au- 
gerent operariorum, atque hoc modo se valere posse con- 
fiderent; annon tanto magis? Sin autem delectum quen- 
dam adhibere vellent, atque imbecilliores separare et 
robustis tantum et vigentibus uti, atque hinc saltem se 
voti compotes fore sperarent; annon adhuc eos impensius 
delirare diceret? — Quin etiam, si hoc ipso non contenti, 
artem tandem athleticam consulere statuerent, ac omnes 
deinceps manibus et lacertis et nervis ex arte bene unctis 
et medicatis adesse juberent; annon prorsus eos dare ope- 
ram, ut cum ratione quadam et prudentia insanirent, cla- 
maret? Atque homines tamen, simili malesano impetu 
et conspiratione inutili, feruntur in intellectualibus, dum 
ab ingeniorum vel multitudine et consensu, vel excellen- 
tia et acumine, magna sperant, auf etiam dialectica, quae 
quaedam athletica censeri possit, mentis nervos roborant. 
Sed interim, licet tanto studio et conatu [si quis vere ju- 
dicaverit] intellectum nudum applicare non desinunt. Ma- 
nifestissimum autem esí, in omni opere ma gno 
quod manus hominis praestat, sine instru- 
mentis et machinis vires nec singulorum in- 
tendi nec omnium coire posse. 

Itaque ex his quae diximus praemissis statuimus, duas 
esse res, de quibus homines plane monitos 
volumus, ne forte illae eos fugiant aut praetereant. 


14 PRAEFATIO. 


Quarum prima hujusmodi est: fieri fato quodam ut 
existimamus bono, ad extinguendas et depellendas con- 
tradictiones et tumores animorum, ut et veteribus 
honor et reverentia intacta et imminuta ma- 
neant, et nos destinata perficere, et tamen 
modestiae nostrae fructum percipere possi- 
mus. Nam mos, si profiteamur, nos meliora afferre 
quam antiqui, eandem quam illi viam ingressi, nulla ver- 
borum arte efficere possimus, quin inducatur quaedam 
ingenii, vel excellentiae, vel facultatis comparatio sive 
contentio; non ea quidem illicita aut nova, [quidni enim 
possimus pro jure nostro, — neque eo ipso alio quam 
omnium, — si quid apud eos non recte inventum aut posi- 
tum sit, reprehendere aut notare?] sed tamen uteun- 
que justa aut permissa. Nihilominus impar fortasse fuis- 
set ea ipsa contentio, ob virium nostrarum modum. 

Verum quum per nos illud agatur, ut alia 
omnino via intellectui aperiatur, illis inten- 
tata et incognita, commutata jam ratio est, 
cessant studium et partes, nosque INDICIS 
tantummodo personam sustinemus, quod me- 
diocris certe est autoritatis et fortunae cujusdam potius 
quam facultatis et excellentiae. 

Atque haec moniti species ad personas pertinet, 
altera ad res ipsas. 

Nos siquidem de deturbanda ea, quae nunc flo- 
ret philosophia, ant si quae alia sit aut. erit. hac 
emendatior aut auctior, minime laboramus. Neque enim 
officimus, quin philosophia ista recepta et aliae id genus, 
disputationes alant, sermones ornent, ad professoria mu- 
nera et vitae civilis compendia adhibeantur et valeant. 
Quin etiam aperte significamus et declaramus, eam, quam 
nos adducimus philosophiam, ad istas res admo- 


PRAEFATIO. 15 


dum utilem non futaram. Non praeste est, neque 
in transitu capitur, neque ex praenotioni- 
bus intellectui blanditur, neque ad vulgi 
captum nisi per ntilitatem et effecta de- 
scendet. | 

Sint itaque, quod felix faustumque sif utrique parti! 
duae doctrinarum emanationes ac duae dis- 
pensationes, -duae similiter contemplantium 
sive philosophantium tribus ac veluti cogna- 
tiones, atque illae neutiquam inter se inimicae aut alie- 
nae, sed foederatae et mutuis auxiliis devinctae; sit deni- 
que alia scientias colendi, alia inveniendi ratio. 

Atque quibus prima potior et acceptior est, ob festi- 
nationem vel vitae civilis rationes, vel quod illam alteram 
ob mentis infirmitatem capere et complecti non possint; 
[id quod longe plurimis accidere necesse est] optamus, ut 
iis feliciter et ex voto succedat quod agunt, atque ut, quod 
sequuntur, teneant. 

Quod si cui mortalium cordi et curae sit, non tantum 
inventis haerere atque iis uti, sed ad ulteriora penetrare 
atque non disputando adversarium, sed opere natu- 
ram vincere, denique, non belle et probabiliter opi- 
nari, sed certo et ostensive scire; tales, tanquam 
veri scientiarum filii, no bis, si videbitur, se adjun- 
gant, ut omissis naturae atriis, quae infiniti contriverunt, 
*&ditus aliquando ad interiora patefiat. 

Atque ut melius intelligamur, utque illud ipsum quod 
volumus, ex nominibus impositis magis familiariter oc- 
currat, altera ratio sivevia; ANTICIPATIO MEN- 
TIS, altera INTERPRETATIO NATURAE 
a nobis appellari consuevit. 

Est etiam quod petendum videtar. Nos certe cogita- 


tionem suscepimus ef enram adhibuimus, ut quae a nobis 
» 


16 PRAEFATIO. 


proponentur, non tantum vera essent, sed etiam ad ani- 
mos hominum, licet miris modis occupatos et interclusos, 
non incommode aut aspere accederent. "Veruntamen ae- 
quum est, ut ab hominibus impetremus [in tanta praeser- 
tim doctrinarum et scientiarum restauratione] ut, qui de 
hisce nostris aliquid, sive ex sensu proprio, sive 
ex autoritatum turba, sive ex demonstrationum formis 
[quae nunc tanquam leges quaedam judieiales invaluerunt] 
statuereaut existimare velit, ne id, in transi- 
tu et velut aliud agendo, facere se posse 
speret;sed, ut rem pernoscat, nostram, quam 
describimus et munimus viam, ipse paulatim 
tentet, subtilitati rerum, quae in experien- 
tia signata est, assuescat, pravos denique 
atque alte haerentes mentis habitus, tempe- 
stiva et quasi legitima mora corrigat, atque 
tum demum, si placuerit, postquam in potes- 
tate sua esse coeperit, judicio suo utatur. 


Le 


DEEKEENEATIO 


ET 


A dE G UM EE N T U M. 


LJ 


M emores autem instituti nostri, omnia perspicue propo- 
nemus atque ordine non perturbato. Pateat itaque hujus 
partis* destinatio et distributio. 

Destinatur huic parti doctrina de meliore 
ac perfectiore usu rationis, quam hucusque ho- 
minibus sit cognitus aut monstratus, co consilio, ut per 
hoc, intellectus humanus, quantum conditio mortalitatis 
recipit, exaltetur et facultate amplificetur ad naturae 
obscuritatem vincendam et interpretandam. 

Namque ipsi interpretationi naturae attribu- 
untur libri tres: tertius,? quartus,? et sextus;* 
siquidem quintus,^ qui ex anticipationibus est secun- 
dum usum rationis communem, ad tempus tantum sumitur, 


1) Instaurationis Magnae partis secundae. 

2) Instaurationis Magnae Pars llf. Sylva Sylvarum sv. 
Phaenomena Universi, [Hist. nat. et experiment. ad condendam 
philosophiam.] 

3) Instaurationis Magn. Pars IV. Filum Labyrinthi sv. 
Scala Intellectus. 

4) Inst. Magn. Pars V. Prodromi sive Anticipationes philo- 
sophiae secundae. 

5) Inst. Magn. Pars VI. (desiderata) Philosophia secunda sv. 
Scientia activa. 


VERULAM. ORG. 2 


y/ 


18 DELINEATIO zr ARGUMENTUM. 


et deinceps, postquam figi coeperit atque ex usu ratio- 
nis legitimo verificari, et transfertur et commigrat in 
sextum. 

Huic vero libro secundo? committütur intellectus 
ipse, ejusque cura et regimen omnisque apparatus atque 
instructio ad veram rationis administrationem conducens, 
describitur. | Atque licet nomen ipsum logicae sive dia- 
lecticae, propter depravationes apud nos ingratum fere 
sonet, tamen ut homines per consueta tamquam manudu- 
camus, est certe ars ea, quam adducimus, ex 
genere logicae, quae et ipsa [vulgaris inquam] auxi- 
lia et praesidia intellectu parat et molitur. Differt 
autem nostra a logica vulgari, tum aliis rebus, 
tum praecipue tribus; videlicet initiis inquirendi, 
ordine demonstrandi, atque fine et officio. 

Nam et inquisitionis initium altius sumit, 
ea subjiciendo examini, quae logica vulgaris veluti ex fide 
aliena et autoritate coeca recipit; principia, notiones pri- 
mas atque ipsas informationes sensus et ordinem de- 
monstrandi plane invertit, propositiones et axio- 
mata, ab historia et particularibus ad generalia per sca- 
lam adscensoriam continenter subvehendo et excitando, 
non protinus ad principia et magis generalia advolando, 
atque ab illis medias propositiones deducendo et deri- 
vando. Finis autem hujus scientiae est, ut Res et 
Opera, non argumenta et rationes probabi- 
les, inveniantur et indicentur. Quare institu- 
tum hujus libri secundi hujusmodi est. 

Nunc distributionem ejusdem simpliciter propo- 
nemus. (Quemadmodum in generatione luminis soil, 
ut corpus lumen recepturum poliatur, atque deinde in de- 


6) Inst. Magn. Pars Il. Novum Organum. 


OM o 


DELINEATIO zr ARGUMENTUM. 19 


hito ad lucem situ sive conversione ponatur, antequam 
lucis ipsius fiat immissios prorsus ita est operandum. 

Primo enim mentis area aequanda, et libe- 
randa ab eis, quae hactenus recepta sunt; tum con- 
versio mentis bona et congrua facienda est 
ad ea, quae afferuntur; postremo menti praepara- 
tae informatio exhibenda. 

Atque pars destruens triplex est, secundum 
iriplicem naturam idolorum, quae mentem obsident. 
Illa enim aut adscititia sunt; idque dupliciter, nimirum 
quae immigrarunt in mentem eamque occuparunt vel ex 
philosophorum placitis atque sectis, vel rursus ex perver- 
sis legibus et rationibus demonstrationum; — aut ea quae 
menti ipsi et substantiae ejus inhaerentia sunt atque in- 
nata. Sicut enim speculum inaequale veros rerum 
radios ex sectione propria immutat, ita et mens, 
quando a rebus per sensum patitur, in motibus suis ex- 
pediendis, haud quaquam optima fide, rerum naturae suam 
naturam inserit et immiscet. taque primus imponitur 
labor, ut.omnis ista militia theoriarum, quae tantas 
dedit pugnas, mittatur ac relegetur. Accedit labor se- 
cundus, ut mens e pravis demonstrationum vincu- 
lis solvatur. Hunc excipit tertius, ut vis ista men- 
tis seductoria coérceatur, atque idola innata, vel 
evellantur, vel, si evelli non possint, ita tamen indicen- 
tur atque pernoscantur, uf variationes restitul possint. 
Inutilis euim et fortasse damnosa fuerit errorum in philo- 
sophiis demolitio et destructio, si ex prava complexione 
mentis, novi errorum surculi et fortasse magis degeneres 
pullulaverint; neque prius absistendum , quam omnis spes 
praecidatur ex usu rationis communi, aut ex vulgaris lo- 
gicae praesidiis et auxiliis philosophiae absolvendae, aut 


majorem in modum amplificandae, ne forte errores non 
9* 


20 DELINEATIO Er ARGUMENTUM. 


abjieiamus sed permutemus. Jtaque pars ista, quam 
destruentem appellamus, tribus redargutionibus absol- 
vitu: RÉDARGUTIONE PHILOSOPHIA- 
RUM, REDARGUTIONE DEMONSTRA- 
TIONUM, et REDARGUTIONE RATIO- 
NIS HUMANAE NATIVAE. Neque nos fugit, 
absque tanto motu accessiones non parvas ad scientias a 
nobis fieri potuisse, atque aditu fortasse ad laudem mol- 
liore. Verum nos, nescii quando haec alicui alii in men- 
tem ventura sint, fidem nostram in integrum liberare de- 
crevinus. 

Post aream mentis aequatam, sequitur, ut mens po- 
natur in conversione bona, et vcluti in adspectu 
benevolo ad ea, quae proponemus. Cum enim in re nova 
valeat ad praejudicium, non solum praeoccupatio fortis 
opinionis veteris, verum etiam praeceptio sive praefigura- 
tio falsa rei, quae affertur, etiam huic malo remedium 
adhibendum est, atque mens non tantum vindicanda sed 
et praeparanda, Ea praeparatio nihil aliud est, quam 
ut verae habeantur de eo quod adducimus opiniones, ad tem- 
pus tantummodo et tamquam usurariae, donec res ipsa per- 
noscatur. Atque hoc in eo fere situm est, ut pravae et sini- 
strae suspiciones, quales ex praenotionibus receptis, veluti 
ex atra bile quadam epidemica, mentes hominum subituras fa- 
cile conjicimus, arceantur atque intercipiantur, quod ait ille: 

— — — —  — me qua 
Occurrat facies inimica, atque omnia turbet. 

Primo igitur, si quis ita cogitet: occulta naturae ve- 
luti signo divino clausa manere, atque ab humana sapien- 
tia interdicto quodam separari; dabimus op eram, ut 
haec opinio infirma atque invida tollatur, eoque rem per- 
ducemus, simplici veritati freti, ut non solum ne qua 
oblatret superstitio, verum etiam ut religio iu partes no- 


DEL:NÉEATIO zr ARGUMENTUM. 2l 


bis accedat. Rursus, si cui hujusmodi quippiam in men- 
tem veniat opinari: magnam illam et sollicitam moram, 
in experientia et in materiae et rerum particularium un- 
dis, quam hominibus imponimus, mentem veluti in tar- 
tarum quendam confusionis dejicere, atque ab abstractae 
sapientiae serenitate et tranquillitate, ut a statu multo 
diviniore, submovere; docebimus, atque in perpe- 
tuum, ut speramus, stabiliemus [non sine rubore, ut exi- 
stimamus, omnis scholae, quae meditationibus inanibus 
atque ab omni essentia desertissimis, apotheosin quandam 
attribuere non veretur] quantum inter divinae mentis ideas 
et humanae mentis idola intersit. Quin etiam illis, qui- 
bus in contemplationis amorem effusis, frequens apud nos 
operum mentio, asperum quiddam atque ingratum et me- 
chanicum sonat; monstrabimus, quantum illi deside- 
riis suis propriis adversentur, cum puritas contemplatio- 
num atque substructio et inventio operum, prorsus eisdem 
rebus nitantur ac simul perficiantur. Adhuc, si quis hae- 
sitet, atque istam scientiarum ab integro regenerationem, 
ut rem sine exitu, et vastam et quasi infinitam. accipiat ; 
ostendemus, eam contra censeri debere potius errorum 
et vastitatis terminum et verum finitorem, atque planum 
faciemus, inquisitionem rerum particularium justam et 
plenam, demtis individuis et gradibus rerum et variatio- 
nibus minutis [id quod ad scientias satis est] atque inde 
debito modo excitatas notiones sive ideas, rem esse mul- 
tis modis magis finitam et habilem, ct comprehensibilem, ct 
sui certam, et de eo, quod confectum est, atque eo, 
quod superest, gnaram, quam speculationes et meditatio- 
nes abstractas, quarum re vera nullus est finis, sed per- 
petua eireulatio, volutatio, et trepidatio. Atque etiamsi 
quis sobrius [ut sibi videri possit] et civilis prudentiae dif- 
fidentiam ad haec transferens, existimet: haec quae dicimus 


22 DELINEATIO rr ARGUMENTUM. 


votis similia videri, quaeque spei nimis indulgeant, re 
vera antem ex philosophiae statu mutato nil aliud. secu- 
turum, quam ut placita fortasse transferantur, res autem 
humanae nihilo futurae sint auctiores; huic fidem, ut 
putamus, faciemus, nil minus agi quam placitum aut 
sectam, nostramque rationem ab iis, quae hucusque in 
philosophia et scientiis praebita sunt, toto genere differ- 
re, operum autem certissimam messem sponderi, ni homi- 
nes muscum sive segetem herbidam demetere praeoccupa- 
rint, atque affectu puerili et conatu fallaci, operum pig- 
nora intempestive captaverint. , 

Atque ex his, quae diximus, pertractatis, satis cau- 
tum de praejudicio fore existimamus illius generis, quod 
ex prava et iniqua rei quae adducitur, praeceptione confla- 
tur, atque una secundum partem, quam praeparan- 
tem appellamus, absolvi; postquam et ex parte religio- 
nis, et ex parte contemplationis abstractae, et ex parte 
prudentiae naturalis atque ejus comitatu, diffidentia et 
sobrietate, et similibus, omnis adversa aura conticuerit 
et reflare desierit. 

Attamen ut omnibus numeris completa adhibeatur 
praeparatio, illud deesse videtur, ut languor ipse mentis 
et torpor, ex rei miraculo contractus tollatur. Haec au- 
tem mala dispositio mentis, tantum per causarum in- 
dicationem aufertur. Sola enim causarum cogni- 
tio, miraculum rei et stuporem mentis solverit. Itaque 
omnes impedimentorum malitias et molestias, quibus in- 
terclusa philosophia vera remorata est, signabimus, 
ut minime mirum sit, humanum genus erroribus tam diu- 
turnis implicatum atque exercitum fuisse. 

In qua parte etiam illud opportune, ad spem solido 
argumento fovendam patebit, nimirum licet vera illa 
naturae interpretatio, quam molimur, merito ma- 


DELINEATIO rr ARGUMENTUM. 23 


xime difficilis, tamen multo maximam diíficultatis partem 
in iis subesse, quae in potestate nostra sunt atque corrigi 
possunt, non in iis, quae extra potestatem nostram sita 
existunt; in mente [inquam] non in rcbus ipsis aut in 
sensu. 

Quod si cui supervacua videatur accurata ista nostra, 
quam adhibemus ad mentes praeparandas, diligentia, at- 
que cogitet, hoc quiddam esse ex pompa et in ostentatio- 
nem compositum, itaque cupiat, rem ipsam, missis am- 
bagibus et praestructionibus, simpliciter exhiberi; certe 
optabilis nobis foret [si vera esset] hujusmodi insimulatio. 
Utinam enim tam proclive nobis esset, difficultates et im- 
pedimenta vincere, quam fastum inanem et falsum appa- 
ratum deponere. 

Verum hoc velimus homines existiment, nos haud in- 
explorato viam in tanta solitudine inire, praesertim cum 
argumentum hujusmodi prae manibus habeamus, quod 
tractandi imperitia perdere et veluti exponere nefas sit: 
ltaque ex perpenso et perspecto tam rerum quam 
animorum statu, duriores fere aditus ad hominum 
mentes quam ad res ipsas invenimus, ac tradendi labores 
inveniendi laboribus haud multo leviores experimur, at- 
que quod in intellectualibus res nova fere est, morem 
gerimus, et tam nostras cogitationes quam aliorum simul 
bajulamus. Omne enim idolum vanum, arte atque ob- 
sequio ac debito accessu subvertitur, vi et contentione at- 
que incursione subita et abrupta efferatur. Neque lioc 


ideo tantum fit, quod homines, vel admiratione autorum 


captivi, vel propria fiducia tumidi, velassuetudine qua- 

dam renitentes, se aequos praebere nolint. Si quis liben- 
, q I 

tissime sibi aequitatem imperare voluerit, atque omue 

praejudicium veluti ejuraverit, tamen et tali mentis dispo- 

sitioni neutiquam propterea fidere oporteret; Nemo enim 


24 DELINEATIO rr ARGUMENTUM. 


intellectui suo ex arbitrio voluntatis suae imperat, neque 
philosophorum [ut prophetarum] spiritus philosophis sub- 
jecti sunt. Itaque non aliorum aequitas, aut sinceritas, 
aut facilitas, sed nostra propria cura, atque morigeratio 
et insinuatio, nobis praesidio esse possit. 

Qua in re accedit et alia quaedam difficultas ex mori- 
bus nostris haud parva, quod constantissimo decreto nobis 
ipsi sancivimus, ut candorem nostrum et simplicitatem 
perpetuo retineamus , nec per vana ad vera aditum quae- 
ramus, sedita obsequio nostro moderemur, ut tamen non 
per artificium aliquod vafrum, aut imposturam, aut ali- 
quid simile imposturae, sed tantummodo per ordinis lumen 
et per novorum super saniorem partem veterum solertem 
insitionem , nos nostrorum votorum compotes fore spere- 
mus. [taque eo redimus, ut hanc praemuniendi diligen- 
tiam, minorem potius pro tantis difficultatibus, quam mi- 
nus necessariam esse judicemus. 

Missa jam autem parte praeparante, ad par- 
tem informantem veniemus, atque artis ipsius 
quam adducimus, figuram simplicem et nudam pro- 
ponemus. 

Quae ad intellectum perficiendum ad in- 
terpretationem naturae faciunt, dividuntur in 
tres ministrationes: MINISTRATIONEM AD 
SENSUM, MINISTRATIONEM AD ME- 
MORIAM, ec MINISTRATIONEM AD RA- 
TIONEM. 

In MINISTRATIONE AD SENSUM tria 
docebimus. Primo, quomodo bona notio constituatur 
et eliciatur, ac quomodo testatio sensus, guae semper est 
ex analogia hominis, ad analogiam mundi reducatur et 
rectificetur; neque enim multum sensui tribuimus in per- 
ceptione immediata, scd quatenus motum sive alterationem 


DELLINEATIO zr ARGUMENTUM. 25 


rei manifestat. Secundo, quomodo ea, quae sensum 
effugiunt, aut subtilitate totius corporis, aut partium minu- 
tiis, aut loci distantia, aut tarditate vel etiam velocitate mo- 
tus, aut familiaritate objecti, aut alias, in ordinem sensus re- 
digantar atque ejus judicio sistantur, ac insuper in casu, quo 
adduci non possunt, quid faciendum, atque quomodo huic 
destitutioni, vel per instrumenta, vel per graduum obser- 
vationem peritam, vel per corporum proportionatorum 
ex sensibilibus ad insensihilia indicationes, vel per alias 
vias ac substitutiones, sit subveniendum. Postremo 
loco de historia naturali et de modo experimentali dice- 
mus, qualis sit ea historia naturalis, quae ad philosophiam 
condendam sufficere possit, et rursus, qualis experimen- 
tatio deficiente historia necessario sit suscipienda; — ubi 
etiam quaedam de provocanda et figenda attentione ad- 
miscebimus. Multa enim in historia naturali atque expe- 
rimentis, notitia ipsa adesse jampridem, usu abesse solent, 
propter vim animi apprehensivam minime excitatam. His 
tribus ministratio ad sensum absolvitur. Aut 
enim sensui materia praebetur, auf juvamentum; 
nimirum vel uli deficit, vel ubi declinat. Materiae hi- 
storia et experimenta, defectui sensus substitutiones, de- 
clinationi rectifica;ones debentur. 

MINISTRATIO AD MEMORIAM hoc of- 
ficium praestat: ut ex turba rerum particularium et natu- 
ralis historiae generalis acervo, particularis historia ex- 
cerpatur, atque disponatur eo ordine, ut judicium in eam 
agere, et opus suum exercere possit. Etenim vires men- 
tis sobrie aestimandae, neque sperandum, ut eae in rerum 
infinitate discurrere possint. Manifestum autem est, me- 
moriam, tum in rerum multitudine comprehendenda in- 
capacem-et incompetentem , tum in rerum delectu, quae 
ad inquisitionem aliquam definitam faciant, suggerendo 


26 DELINEATIO xr ARGUMENTUM. 


imparatam atque inhabilem esse. uod autem ad prius 
inalum attinet, facilis est medendi ratio, unico enim re- 
medio absolvitur, ut nulla nisi de scripto inquisitio aut 
inventio recipiatur. Perinde enim est, ut quis inter- 
pretatiouem naturae in aliquo subjecto memoria 
sola nixus complecti velit, ac si computationes epheme- 
ridis memoriter tenere aut perficere tentet. Quinetiam 
satis liquet, quantum memoriae et mentis discursui tri- 
buamus, cum nec de scripto inventionem , nisi per ta- 
bulas ordinatas probemus. De posteriore igitur 
magis laborandum. — Átque certe, postquam subjectum 
inquisitioni constitutum et terminatum sit, atque a corpore 
rerum abscissum et in confusum constiterit [in quo habe- 
mus nonnulla, quae utiliter praecipiamus] ministratio 
ista ad memoriain tribus operis sive officiis 
constare videtur. Primo docebimus, qualia sint 
ea, quae circa subjectum datum sive propositum [discur- 
rendo per historiam] inquiri debeant, quod est instar to- 
picae. Secundo, quo ordine illa disponi oporteat et 
in tabulas digeri. Neque tamen ullo modo speramus, 
veram rei venam , quae ex analogia universi sit, jam a 
principio inveniri posse, ut eam partitio sequatur, sed 
tantum apparentem, ut res aliquo modo secetur in partes. 
Citius enim emerget veritas e falsitate, 
quam e confusione; et facilius ratio corri- 
get partitionem, quam penetrabit massam. 
Tertio itaque ostendemus, quo modo et quo tempore 
inquisitio sit reintegranda, et chartae sive tabulae 
praecedentes in chartas novellas transpor- 
tandae, et quoties inquisitiositrepetenda, Etenim pri- 
mas chartarum series vel sequelas super polos mobiles 
verti statuimus , et tantum probationes esse et tentamenta 
inquisitionis; siquidem mentem in naturam rerum jus 


DELINEATIO £r ARGUMENTUM. 27 


suum persequi et optinere posse, misi repetita actione, 
plane diffidimus. Itaque ministratio ad memoriam, 
tribus, ut diximus, doctrinis absolvitur, de 
locis inveniendi, de methodo contabulandi, 
et de modo instaurandi inquisitionem. 
Superest MINISTRATIO AD RATIO- 
NEM, cui ministrationes duae priores subministrant. 
Nullum enim per eas constituitur axioma, sed tantum no- 
tio simplex cum historia ordinata; certo verificata per 
ministrationem primam atque ita repraesentata per secun- 
dam, ut tamquam in potestate nostra sif. Atque mini- 
stratio ad rationem ea maxime probari meretur, 
quae rationem ad opus suum exsequendum et finem obti- 
nendum optime juvabit. Opus autem rationis na- 
tura unicum, fine et usu geminum est. Aut 
enim scire et contemplari, aut agere et effi- 
cere, homini pro fine est. Itaque aut causae ex- 
petitur cognitio et contemplatio, aut elf- 
fecti potestas et copia. Quamobrem dati effectus 
vel naturae in quovis subjecto causas nosse, inten- 
tio est humanae scientiae. Atque rursus, super 
datam materiae basin, effectum quodvis sive naturam 
[inter terminos possibilis] imponere vel superinducere, 
intentio est humanae praesentiae. Atque hae 
intentiones, acutius inspicienti et vere aestimanti in 
idem coincidunt. Nam quod in contempla- 
tione instar causae esf, in operatione est in- 
star medii; scimus enim per causas, opera- 
mur per media. Et certe, si media universa, quae 
ad opera quaelibet requiruntur, homini optato ad. manui 
suppeterent, nil opus foret magnopere, ista separatim 
tractare, — Verum cum operatio humana in multo majores 
angustias compellatur quam scientia, propter individui 


28 DELINEATIO rr ARGUMENTUM. 


multiplices necessitates et inopias, adeo ut ad partem 
operativam requiratur saepius, non tam sapientia univer- 
salis et libera de eo quod lieri potest, quam prudentia 
sagax et solers ad delectum eorum quae praesto sunt; 
ista tractatu felicius disjungi consentaneum est. Quare 
ef ministrationis eandem partitionem facie- 
mus, ut aut parti CONTEMPLATIVAE, auf 
ACTIVAE ministretur. 

Atque quod ad PARTEM CONTEMPLATI- 
VAM aítinet, ut verbo dicamus, in uno plane sunt 
omnia. Hoc ipsum non aliud est, quam ut verum 
constituatur axioma sive idem copulata; haee enim 
est veritatis portio solida, cum simplex notio instar su- 
perficiei videri possit. — Hoc autem. axioma non elicitur 
aut efformatur, nisi per inductionis formam le- 
gitimam et propriam, quae experientiam solvat et 
separet, atque per exclusiones et rejectiones debitas, ne- 
cessario concludat. Vulgaris autem inductio [a 
qua tamen principiorum ipsorum probationes petuntur] 
puerile quiddam est et precario concludit, periculo ab in- 
stantia contradictoria exposita, adeo ut dialectici de ea 
nec serio cogitasse videantur, fastidientes et ad alia pro- 
perantes.  Hlud interim manifestum est, quae per in- 
ductionem cujusvis generis concluduntur, simul 
et inveniri et judicari, nec a principiis aut mediis pen- 
dere, sed mole stare sua, neque aliunde probari. Multo 
magis necesse est ea, quae ex vera inductionis 
forma excitantur axiomata, esse se ipsis conten- 
ta, atque ipsis principiis, quae vocantur, certiora et 
firmiora. Atque hoec genus inductionis illud 
est, quod interpretationis formulam appellare 
consuevimus, — [taque prae  ommibus doctrinam 
de constitutione axiomatis et formula 


DELINEATIO zr ARGUMENTUM. 20 


interpretandi diligenter et perspicue. complecti- 
nur. 

Restant tamen, quae huic rei serviunt tria, maximi 
omnino momenti, sine quorum explicatione, inquisitionis 
istius praescriptum, licet potestate validum, tamen usu 
operosum censeri possit. Ea sunt, INQUISITIONIS 
ipsius CONTINUATIO, VARIATIO, et CON- 
TRACTIO; ut nihil in arte aut abruptum, aut incongru- 
um, aut pro humanae vitae brevitate longum relinquatur. 

Docebimus itaque primo, usum axiomatum 
| jàm per formulam inventorum]ad alia axiomata in- 
quirenda et excitanda, quae superiora et magis 
generalia sint; ut per veros et nusquam internmissos gra- 
dus scalae adscensoriae, ad unitatem naturae perveniatur. 
In quo tamen adjiciemus modum, cadem axiomata supe- 
riora per experientias primas examinandi et verificandi 
ne rursus ad conjecturas et probabilia atque idola prola- 
. bamur. Atque haec est ea doctrina, quam INQUIsiI- 
TIONIS CONTINUATIONEM appellamus. 

VARIATIO autem INQUISITIONIS sequitur 
naturam diversam , au£ causarum, quarum gratia in- 
quisitio instituitur, aut rerum ipsarum sive subjectorum, 
in quibus inquisitio servatur. taque missis causis fina- 
libus, quae naturalem philosophiam prorsus corruperunt, 
initia sumemus ab inquisitione variata sive accommodata 
formarum; quae res pro desperata hucusque abjecta est, 
idque merito. Neque enim ulli obvenire possit tanta fa- 
cultas aut felicitas, ut ex anticipationibus et dialecticis 
argumentationibus, alicujus rei formam eruat. Sequen- 
tur inquisitiones materiarum et efficientium. 
Cum autem efficientia et materias dicimus, non 
efficientia remota, aut materias communes [qualia in dis- 
patationibus agitantur] sed efficientia propiora et 


30 DELINEATIO xr ARGUMENTUM. 


materias praeparatas intelligimus. 1d ne saepius 
subtilitate inutili repetatur, inventionem latentis 
processus subtexemus. Latentem autem proces- 
sum appellamus seriem et ordinem mutationis, 
rem scilicet ex efficientis motu et materiae 
fluxu conflatam. Quae autem secundum subjecta 
fit inquisitionis variatio, ex duabus rerum conditionibus 
ortun habet; aut ex natura simplicis ef com- 
positi [alia enim accomodatur inquisitio ad res simplices, 
alia ad compositas et decompositas et perplexas] aut ex 
historiae copia et inopia, quae ad inquisitionem 
peragendam parari possit. Ubi enim historia ab- 
undat, expedita est ratio inquisitionis; ubi 
tenuis est, in arcto est labor et multifaria 
industria et arte opus habet. taque per ista, 
quae jam dicta sunt tractata, variationem inquisi- 
tionis absolvi putamus. 

Restat INQUISITIONIS CONTRACTIO, uf non 
tantum in inviis via, sed in viis compen- 
dium, et tamquam linea recta, quae per am- 
bages et flexus secet, EX INDICIIS NO- 
STRIS innotescat. oc autem [veluti et omnis 
ratio compendiara] maxime in rerum delectu consistit. 
Duas autem invenimus veluti rerum praerogati- 
vas, quae ad inquisitionis compendia plurimum faciunt ; 
PAEROGATIVAM INSTANTIAE et PRAEROGA- 
TIVAM INQUISITI.  ltaque docebimus primo, 
quales sint illae INSTANTIAE sive expe- 
rimenta, quae ad illuminationem prae cae- 
teris excellant, adeo ut paucae idem quod aliae plu- 
res praestent. Hoc enim et moli ipsius historiae et dis- 
currendi laboribus parcit. Deinde etiam explicabimus, 
qualia sint ea inquisita, a quibus interpretationem auspi- 


DELINEATIO gv ARGUMENTUM. 31 


cari oporteat, utpote quae praedisposita sequentibus fa- 
cem quandam praeferunt, aut ob exquisitam certitudinem 
in se, aut ob naturam universalem , aut ob necessitatem 
ad probationes mechanicas. Atque hic ministra- 
tioni, quae ad CONTEMPLATIVAM PARTEM 
spectat, finem imponimus. 

ACTIVAM autem PARTEM ac ejus ministratio- 
nem triplici doctrina claudemus, si prius duo 
monita ad aperiendas hominum mentes praemittamus. 
Horem primum est, in inquisitione ea, quae fit per for- 
mulam, inter contemplativam partem activam 
ipsam perpetuo intercurrere. — Hoc enim fert rerum natu- 
ra, ut propositiones et axiomata a magis generalibus per 
arguientationem dialecticam deducta et derivata, ad par- 
ticularia et opera obscure admodum et incerto innuant. 
Quod autem ex particularibus axioma educitur, ad nova 
particularia, tamquam correspondentia manilesto et con- 
stanti tramite ducat. Alterum hujusmodi est, ut me- 
minerint homines, in inquisitione activa necesse 
esse, rem per scalam descensoriam, cujus usum in con- 
templativa sustulimus, confici. Omnis enim operatio in 
individuis versatur, quae infimo loco sunt. taque a ge- 
neralibus per gradus ad ea descendendum est. Neque rur- 
sus fieri potest, ut per axiomata simplicia ad ea pervenia- 
tur; omne enim opus atque ejus ratio ex coi- 
tione axiomatum diversorum instituitur et 
designatur. 

Itaque haec praefati ad triplicem illam doctri- 
nam activam venieius; quarum prima proponit 
modum inquisitionis distinctum et proprium, ubi non jam 
causa aut axioma, sed operis alicujus effectio ex inten- 
tione est, atque inquisitioni subjicitur. Secunda osten- 
dit modum conficiendi tabulas practicas ge- 


32 DELINEATIO £r ARGUMENTUM. 


nerales, perquas omnigenae operum designationes fa- 
cilius et promptius deducantur. Tertia subjungit mo- 
dum quendam inquirendi sive inveniendi opera, imper- 
fectum certe, sed tamen non inutilem, quo ab experi- 
mento ad experimentum procedatur absque constitutione 
axiomatis. Nam quemadmodum ab axiomate ad axioma, 
ita etiam ab experimento ad experimentum datur et 
aperitur quaedam via, ad inveniendum instabilis et labrica, 
sed tamen non prorsus silentio praetermittenda. Jam igi- 
tur e£ practicam ministrationem quoque, quae 
in distributione ultima posita est, absolvimus. 

Atque haec est hujusce secundi libri 
aperta et brevis delineatio. 

Quibus explicatis, thalamum nos mentis humanae 
et universi, Pronuba Divina Bonitate plane con- 
stituisse confidimus. Epithalamii autem votum sit, ut ex eo 
connubio auxilia humana, tamquam stirps heroum, quae 
necessitates et miserias hominum aliqua ex parte debel- 
lent e£ doment, suscipiatur et deducatur. 

Sub finem tamen quaedam de laborum consocia- 
tione et successione subjiciemus. — Tunc enim demum 
homines vires suas noscent, cum non eadem infiniti, sed 
omissa alii praestabunt. — Neque sane de futuris aetatibus 
spem abjecimus, quin exoriantur, qui ista a tenuibus pro- 
fecta initiis in majus provehant. Illud enim occur- 
rit, hoc quod agitur ob boni naturam emi- 
nentem, manifeste a Deo esse. In divinis 
autem operibus minima quaeque principia 
eventum trahunt. 

Atque in redargutione ipsa philosophia- 
rum quam paramus, nescnnus fere quo nos vertamus, 
cum via, quae aliis in confutationibus patuit, nobis in- 
terclusa sit, Nam et tot et tanta se ostendunt errorum 


" 


DELINEATIO rr ARGUMENTUM. 33 


agmina, ut ea non strictim, sed confertim evertere et 
summovere necesse sit; et si propius accedere, et cum sin- 
gulis manum conserere velimus, id frnsta faerit, sublata 
disputationis lege, cum de principiis non consentiamus, et 
multo magis quod ipsas probationum et demonstrationum 
formas et potestates rejiciamus. — Quod si [id quod solum 
relinqui videtur| ca, quae nos asserimus, a sensu ipso et 
experientia educere et excitare connitamur, rursus eodem 
revolvimur, et obliti eorum, quae de animorum praepara- 
tione dicta sunt, contrariam ingressi viam inveniamur; 
nam in res ipsas abrupte et directo incidamus, ad quas 
viam quandam aperiri et substerni, propter obfirmatas 
animorum praeoccupationes et obsessiones, necesse esse 
decrevimus. Sed tamen propterea ipsi nos minime desere- 
mus, sed aliquid comminisci et tentare quod proposito 
nostro consentaneum sit, conabimur, tum signa quaedam 
adducentes, ex quibus de phillosophiis judicium fieri possit, 
tum interim inter ipsas philosophias, portenta errorum 
nonnulla et mera animorum ludibria ad earum autoritatem 
labefactandam notantes. | Neque tamen nos fugit, fortius 


.hajusmodi errorum aéra figi, quam ut eis persaturam de- 


rogetur, praesertim cum viris doctis non sit nova auf 
incognita ea confidentiae et jactantiae species, quae opi- 
niones abjicit, non frangit. Sed nec nos aliquid levius 
aut inferius, quam pro rei quae agitur majestate afferemus, 
neque ex hoc genere redargutionis prorsus fidem 
facere, sed tantum patientiam et aequanimitatem, idque in 
ingeniis tantum altioribus et firmiroribus, conciliare spera- 
mus. Neque enim quispiam ex isto assiduo et perpetuo 
errorum contubernio, ita se recipere potest et ad nostra 
cum tanta benevolentia et animi magnitudine accedere, ut 
non eupiat habere interim, quae de veteribus et receptis 


cogitet et opinetur. Sane in tabellis non alia 
VERULAM. ORG. 3 


34 DELINEATIO zr ARGUMENTUM. 


inscripseris, nisi priora deleveris; in me 
aegre priora deleveris, nisi alia inscripse 
Itaque huic desiderio subveniendum putavimus, at 


venisse in manibus cretàm tenentes, qua diversoria m 
rent, non arma, quibus perrumperent; similem quoq 
inventorum nostrorum et rationem et successum animo 
praecipimus, nimirum ut potius animos hominum capaces 

et idoneos seponere et subire possint, quam contra sen- 
tientibus molesta sint. 

Verum in hae parte, de qua jam loquimur, quae ad 
redargutionem  philosophiarum pertinet, feliciter sane 
levati sumus, casu quodam opportuno et mirabili. 

Nam dum haec tractarem, intervenit amicus meus qui- 
dam ex Gallia rediens, quem cum salutassem atque egoillum, 
ille me, de rebus nostris familiariter interrogassem: ,, Tw 
vero, inquit, vacuus tuis ab occupationibus civilibus 
»spatis, aut saltem renuttentibus negotiis, quid 
»agts?* ,Opportune, inquam, zam ne ntfil me agere 
»ecistimes, meditor iénstaurationem philo- 
sophiae, quae nihil énants aut abstracté 
habeat, quaeque vitae humanae conditio- d 
nes in meliusprovehat."* ,,Honestum profecto 
»0pus, inquit, e£ quos socios habes?* ,, Eso certe, 
inquam, 2» swma solitudine versor.*  ,,Durae, 
inquit, partes tuae sunt.* Et statim addidit: ,,Atque 
tamen scito, haec alis curae esse.4 "T'um ego laetatus : 
»Ancmam, inquam, zeddidíst?! Ego enim hoc animo 
»praeceperam , foetum meum veluti in eremo perz- 


DELINEATIO gr ARGUMENTUM. 35 


aun. Vis, inquit, u£. (bi narrem , quae mihi 
t Gallia circa hujusmodi negotium evenerunt ?« 


atque introductum in consessum virorum; ,,gualem, 
[|uit, vel £u videre velles, nihil in vita miht accidit 
cundrus. Erant autem circiter quinquaginta 
»tiri, neque ex iis quisquam adolescens, sed omnes 
"aetate provectiores, quique vultu ipso dignitatem 
»cum probitate singuli prae se ferrent.* — Enter 
»quos, ajebat, se cognorüsse nonnullos honoribus 
»perfunctos, atque alios ex senatu, etiam antistites 
»8acrorum insignes, atque ex ommi fere ordine 
,emuünentiore aliquos.* , Erant etiam quidam , ut 
ajebat, peregrini ex diversis nationibus." Atque cum 
primo introivisset, invenisse eos familiariter inter se 
colloquentes; sedebant tamen ordine sedilibus dispositis, 
ae veluti adventum alicujus exspectantes. ^ Neque ita 
multo post, ingressum ad eos virum quendam, aspectus, ut 
ei videbatur, admodum placidi et sereni, nisi quod oris 
compositio erat tanquam miserantis; cui cum omnes assur- 
rexissent, ille, circumspiciens et subridens: ,,/Vwzquam, 
inquit, ezüstimavi potuisse fieri, ut otium omnium 
»vestrum, cum singulos recognosco, in unum atque 
»idem tempus coinciderit , idque quomodo evenerit, 
»Satis mirari non possum. Cumque unus ex coetu 
respondisset, eum ipsum hoc otium illis fecisse, cum, quae 
ab illo exspectarent, illi ducerent omni negotio potiora: 
»Atque, uf video, inquit, universa illa jactura ejus, 
»quod hic consumetur temporis, quo certe vos sepa- 
»rati multis mortalibus profuissetts, ad meas ratio- 
»nes accedet. Quod si ita est, videndum profecto, ne 


»v0s diutius morer.* Simul consedit absque suggesto aut 
3* 


^ 


36 DELINEATIO zr ARGUMENTUM. 


cathedra, sed ex aequo cum caeteris, atque hujusmodi quae- 
dam apud eum consessum verba fecit, Nam ajebat, qui haec 
narrabat: ,,Sedlla tum excepisse ut poluit, licet cum 
apud se, una cum illo amico suo, qui eum iitroduxerat, 
,,ea recognosceret, fateretur, ea longe inferiora (is, 
quae tum dicta essent, visa esse^. Exemplum autem 
orationis, quod circa se habebat, proferehat. Illud ita 
scriptum erat: ,,Vos certe, flit, homines estis! 
hoc est, ut ego existimo, non animantes 
erecti, sed Divi mortales. DEUS, mundi 
conditor et vestrum, animas vobts do- 
navit mundi ipsius capaces nec tamen 
eo v?pso quovis modo sattrandas. [taque 
fidem vestram sibi seposust et retinuit, 
mundum sensus attribuit, neutra aute 
oracula clara esse voluit sed énvoluta, 
neque queri potestis, sv vos ecerceat, 
quandoquidem excellentiam rerum re- 
pendat. Atque de rebus divinis optima de vobis 
spero ; circa humana autem , metuo vobis , ne diu- 
turnus error vos usu ceperit. .Existimo entm , hoc 
í apud, vos penitus credi, vos statu uti scientiarum 
Jlorente et bono. Ego rursus moneo vos, ne eorum, 
quae habetis, aut copiam, aut utilitatem, quasi ad 
magnum aliquod fastigium evecti et votorum com- 
potes aut laboribus perfunctt, accipratis. Idque sic 
considerate. |. S omnem illam scriptorum varieta- 
Lem, qua scientiae tument et luxuriantur, excutia- 
tis, et de eo, quod adferunt, scripta lladnterpelletis 
et stricte et presse evamuinetis, ubique reperietis 
ejusdem rei repetitiones infinitas, verbis, ordine, 
exemplis, atque tllustratione diversas,rerum summa 
el pondere ac vera potestate praeclibatas ac demum 


DELINEATIO rr ARGUMENTUM. : 


- 
4 


"m 


fere tfteratas, «t in pompa paupertas sit et in rebus 
jejunis fastidium. | Atque si vobiscum familiariter 
loqui et jocarr hac de re liceat, videtur doctrina 
vestra coenae illius hospitis Chalcidensis 
simillima, qui cum tinterrogaretur, unde tam 
varia venatio, respondit, illa omnta con- 
dimentis ev mansueto suo esse facta. 
Neque enim negabitis, universam istam 
copiam, nil aliud esse quam portionem 
quandam philosophiae Graecorum, eamque 
certe minime in saltu aut sylvis naturae 
nutritam, s sed tin scholts et cellis, tam- 
quam animal domesticum sagtnatum. St 
enim a Graecis iisque paucis abscedatur, 
quid tandem habent vel toman, vel Ara- 
bes, vel Nostri, quod non ab Aristotelis, 
Platonis, Hippocratis, Galeni, Euclidis, 
Ptolemae? inventis derivetur, aut £n ea- 
dem recidat? Itaque videtis divitias vestras 
esse paucorum census, atque in sex fortasse homt- 
num cerebellis, spes et fortunas omnium sitas esse. 
Neque vero idcirco Deus vobis animas 
rationales indidit, ut autoris vestri par- 
Les | fidem scilicet vestram, quae Deo et 
divinis debetur] hominibus differetis, 

neque sensus informationem firmam et 
validam. attributt, ut paucorum hominum 
opera, sed ut ipsius Dei opera, coelum 
et terram contemplaremint, laudes ejus 
celebrantes et hymnum conditor? vestro 
canentes, *is elvam viris si placet, nihil 
enim obstat, in chorum receptis 


T 


M AT M » w 
* gp J 
" * " - 
. - eu 
- Dea rr * 
"T. v. 


^» 


P ET iain - nir 


ds à M y à aw » ee UR 
adios: ABUT NN $2 m | 


E ul m i" ^ M Ser bei Hx ES Ese if: n 
LAE T5124 ed qe [4 aw iaaos 
T WO- 


Dd Du 1 


dis tam v cM ROSAS a9 : j 1 A ; | 
M XSTMY 34605: 096 o:»Muww 3 : 


As VS ss 3 4^5 Ww PETIT : 


ok. 

wi dcos ILI, SNR S bns 
jw di. "9 sei CTS 
wt ». dn 
54y" X YQ i ^53 A TIN Ww Xiao 


DIT TITFCWY 
? RM (Qu A GU 


NK ic TE 33Wt A Hay A 
A 335 ese i 6 v ad is T. 
D 239 YÀ Sails Wo bhowo n TITO Ys: 
Et a NSYnOA. 389 9M. unueo vo. * " 1 
SWLCKT iara qodisaiTSD 23383 M I1 
OA EO veg abis X, Y Do | 
Mae QA Yom SUN 54798 Sup dvsenns Lo 
G9e axe OG 2: wartest ie 
aUo 11593 tCuNWC EAE Ia 
Enn Vexab UE 13 T D IDXTT 
" E Tasas Y Dun p B e er 
E11 ERE Y Atveraes d LIONC 
T "T AX» UK W34€ 03 3 fas voXv MEA 
áct Mul eo LA s UA do q vu (rw ERR TRES 


MET V 5 iu Ja &M1a Dow 
9 L Sf 


ad 


ny 


A 


9^9. 


E $3 «44 CUM IO t 91 t: 
n. 149 1 * 5i it 
oy S8 o»)q i FARXES sens. 


No DOUU MM nx n 


—— 


FRANCISCI BACONI 


* VERULAMIO 


NOVUM ORGANUM 


SIVE 


ENIDECHA WVELERA 
DE 


INTERPRETATIONE NATURAE. 


LIBER PRIMUS. 


M T "M ec 
» ad z PE n d )AWE CTS : Lr da € " H 
"o w9* 98 * d» w^ - x» z 
. 


L2 E 


ar nor I y 


- adopt. i "! i : * Sr 


» emn £s 

es dd - AN * 

2 » ", 
; 


« 4 


EM S X5. E MW. m. LIAE, S 
| M : D. 3 
dae L7Y amt LA 4 


D , * 


xm b (^ " Ca uad 


*. c PVT Ls 


ra , "* ; d: E t eid 
/ ; "n 


4708 


SU NBSECS .* uos W e » 
. * AG i : D 2 AE : A ] um í 
| " s 2S Ae m a A ; 


eB CRABPER Y 34 DILE 


] 
^ * 
- 


; . 3 
, VAS 19 
* XX 
- E " " st E d 
ox LONE 
e DNE k^ M 
- ,& 4A 
a ns * 
j *- 4 - . E INS 
gu 
. anb f RR 1 
MM. dee 
is j CE 
» 4 Lad * B 
: D "eps 
uv ^ 
; D » AM 
í - "n " "C vd 
3. MM 3 CN 37. ^ , 
LU j* - i DA | 
^e ' XXL : Fi h : * dit ^ LI 
» j : eia ce AP [3 
S.:revst Ed -- jas s A x 1 
D wA No rr [a 4 v 


APHORBRISMI 
INTERPRETATIONE NATURAE 


^ REGNO HOMINIS. 


9^. 
&- 
t 
^ 
LI 
LÀ 
* 
J 
L5 


n 


ux à 


PW 


HMMEHFIOHdÀA 


Hoo, NATURAE MINISTER ET INTERPRES, 
tantum facit et intelligit, quantum de naturae 
ordine, re vel mente observaverit; nec amplius scit 
aut potest. 

Il. 

Nec manus nuda, nec intellectus sibi permissus mul- 
tum valet; instrumentis et auxiliis res perfici- 
tur, quibus opus est non minus ad intellectum quam ad 
manum. 

Átque ut instrumenta manus, motum aut cient 
aut regunt, ita et instrumenta mentis, intellectui 
aut suggerunf aut cavent. 


ut. 


Scientia et potentia humana in idem coin- 
cidunt, quia ignoratio causae destituit effectum. Natura 
enim non nisi parendo viucitur; et quod in con- 
templatione instar causae est, id in operatione 
instar regulae est. 


44 VERULAMII 
iV. 


Ad opera nil aliud potest homo, quam ut corpora 
naturalia admoveat et amoveat; reliqua natura 
intus transigit. 


V. 


Solent se immiscere naturae, quoad opera, 
mechanicus, mathematicus, medicus, alchymista et magus; 
sed omnes, uf nunc sunt res, conatu levi, successu 
tenui. 


VI. 


insanum quiddam esset et iií se contrarium, exi- 
stimare, ea, quae adhuc nunquam facta sunt, fieri posse, 
nisi per modos adhuc nunquam tentatos. 


VH. 


Generationes mentis et manus numerosae ad- 
modum videntur in libris et opificiis. Sed omnis 
ista varietas, sita est in subtilitate eximia et derivationibus 
paucarum rerum quae innotuerunt, non in numero axio- 
matum. 


vi. 


Ktiam opera, quae jam inventa sunt, casui de- 
bentur et experientiae, magis quam scientiis; 
scientiae enim, quas nunc babemus, nihil aliud sunt qnam 
quaedam concinnationes rerum antea inventarum, mon 
modi inveniendi aut designationes novorum operum. 


IX. 


Causa vero et radix fere omnium malorum 
in scientiis ea una est, quod, dum mentis humanae 
vires falso miramur et extollimus, vera ejus 
auxilia non quaeramus. 


NOVUM ORGANUM. 15 


X. 


Subtilitas naturae subtilitatem sensus et intellec- 
tus multis partibus superat; ut pulchrae illae meditationes, 
et speculationes humanae, et causationes, res malesana 
sint, nisi quod non adsit qui advertat. 


XI. 


Sicut scientiae, quae nunc habentur, inutiles 
sunt ad inventionem operum, ita et logica, quae nunc 
habetur, inutilis est ad inventionem scientiarum. 


XH. 


Logica, quae in abusu est, ad errores, qui in 
notionibus vulgaribus fundantur, stabiliendos et fizendos 
valet potius, quam ad inquisitionem veritatis; ut magis 
damnosa sit quam utilis. 


XIII. 


Syllogismus ad principia scientiarum non adhi- 
betur, ad media axiomata frustra adhibetur, cum sit 
subtiliati naturae longe impar; assensum itaque con- 
stringit, non res. 


XIV. 


Syllogismus ex propositionibus constat, 
propositiones ex verbis, verba notionum tes- 
serae sunt. 

Itaque si notiones ipsae [id quod basis rei est] confusae 
sint et temere a rebus abstractae, nihil in iis, quae super- 


 Struuntur, est firmitudinis. 


Itaque spes est una in inductione vera. 


XV. 


P . . LJ . 
In notionibus nil sani est, nec in logicis, nec 
in physicis; non subs£antia, uon qualitas, agere, 


46 VERULAMII 


pati, ipsum esse, bonae notiones sunt; multo minus 
grave, leve, densum, tenue, humidum, siccum, 
generatio, corruptio, attrahere, fugare, elemen- 
tum, materia, forma, et id genus, sed omnes phanta- 
sticae et male terminatae. 


XVI. 


Notiones infimarum specierum [Aoz»s, canis, 
columbae| et prehensionum immediatarum sensus, [ca- 
lidi, frigidi, albi, nigri,| non fallunt magnopere, quae 
tamen ipsae a fluxu materiae et commissione rerum qnan- 
doque confun duntur; reliquae omnes, quibus homines 
hactenus usi sunt, aberrationes sunt, nec debitis 
modis a rebus abstractae et excitatae. 


XVII. 

Nec minor est libido et aberratio in con- 
stituendis axiomatibus, quam in notionibus abstra- 
hendis, idque in ipsis principiis, quae ab inductione vulgari 
pendent; at multo minor est in axiomatibus et propositio- 
nibus inferioribus, quae educit syllogismus. E 


XVIII. 

Quae adhuc inventa sunt in scientiis, ea lu- 
jusmodi sunt, ut notionibus vulgaribus fere subjaceant, 

Ut vero ad interiora et remotiora naturae 
penetretur, NECESSE est, uf tam notiones 
quam axiomata, MAGIS CERTA ET MUNITA 
VIA, a rebus abstrahantur, atque omnino ME- 
LIOR ET CERTIOR INTELLECTUS ADOPERA- 
TIO in usum veniat. 


XIX. 
Duae viae sunt atque esse possunt ad inquirendam 
et inveniendam veritatem, | Altera a sensu et particula- 


NOVUM ORGANUM. 47 


ribus advolat ad axiomata maxime generalia, atque ex 
iis principiis eorumque immota veritate judicat et invenit 
axiomata media; atque haec via in usu est. Altera 
à sensu et particularibus ex citat axiomata, ascendendo 
continenter et gradatim, ut ultimo loco perveniatur ad 
maxime generalia; quae via vera est, sed intentata. 


Xx. 

Eandem ingreditur viam, priorem scilicet, in- 
tellectus sibi permissus, quam facit ex ordine dia- 
lecticae, Gestit enim mens, exsilire ad magis 
generalia, ut acquiescat; et post parvam mo- 
ram fastidit experientiam. — Sed haec mala 
demum aucta sunt a dialectica, ob pompas disputationum, 


XXI. 


Intellectus sibi permissus, in ingenio so- 
brio et patiente et gravi, praesertim si a doctri- 
nis receptis non impediatur, tentat nonnihil illam 
alteram viam quae recta est, sed exiguo profectu; 
cum intellectus, nisi regatur et juvetur, res 
inaequalis sit et omnino inhabilis ad supe- 
randam rerum obscuritatem. 


XXII. 


Utraque via orditur a sensu et particularibus, et 
acquiescit in maxime generalibus ; sed immensum quiddam 
discrepant, cum altera perstringat tantum experien- 
tiam et particularia cursim, altera in iis rite et ordine 
versetur ; altera rursus jam a principio constituat generalia 
quaedam abstracta et inutilia, altera gradatim exurgat ad 
€a, quae re vera naturae sunt notiora, 


XXIII. 


Non leve quiddam interest inter humanae mentis 


1s VERULAMII 
IDOLA et divinae mentis IDEAS, lioc est, inter 


placita quaedam inania, et veras signaturas atque impres- 
siones factas in creaturis, prout inveniuníur. 


XXIV. 


Nullo modo fieri potest, ut axiomata per argumen- 
tationem constitufa, ad inventionem novorum operum 
valeant, quia subtilitas naturae, subtilitatem argumentandi 
multis partibus superat: sed axiomata a particula- 
ribus rite et ordine abstracta, nova particularia 
rursus facile INDICANT ET DESIGNANT; itaque 
SCIENTIAS REDDUNT ACTIVAS. 


XXV. 

Áxiomata quae in usu sunt, ex tenui et ma- 
nipulari experientia et paucis particularibus, quae ut 
plurimum occurrunt, fluxere, et sunt fere ad mensuram 
eorum facta et extensa, ut nil mirum sit, si ad nova 
particularia non ducant. Quod si forte ZIVS TAN TJA 
aliqua non prius animadversa aut cognita se offerat, axioma 
distinctione aliqua frivola salvatur, ubi emendari ipsum 
verius foret. 


XXVI. 

Rationem humanam qua utimur ad natu- 
ram, AN TICIPATIONES NATURAE, quia 
res temeraria est et praematura, at illam 
rationem quae debitis modis elicitur a rebus, 


INTERPRETATIONEM NATURAE, do- 


cendi gratia vocare consuevimus. 


XXVII. 


Anticipationes satis firmae sunt ad con- 
sensum, quandoquidem, si homines etiam insanirent ad 


NOVUM ORGANUM. 49 
unum modum et conformiter, illi satis bene inter se con- 
 gruere possent, '»g * 

XXVIII. 


Quin longe validiores sunt ad subeundum 
assensum ea£2cipatéones quam interpreta- 
tiones, quia ex paucis collectae, iisque maxime quae 
familiariter occurrunt, intellectum statim perstringunt 
et pliantasiam implent; ubi contra én£erpretatvo- 
nes, ex rebus admodum variis et multum distantibus 
sparsim collectae, intellectum subito percutere non pos- 
sunt, ut necesse sit, eas, quoad opiniones duras 
et absonas, fere instar mysteriorum fidei 
videri. 


XXIX. 
In scientüs, quae in opinionibus et placitis fundatae 
sunt, bonus estusus anticipationum et dialecti- 
cae, quando opus est assensum subjugare, non res. 


XXX. 
Non, siomnia omnium aetatum ingenia coierint et 
labores contulerint et transmiserint, progressus mag- 
nus fieri poterit in scientiis per anticipatio- 
ne5; quia errores radicales, et in prima digestione mentis, 
ab excellentia functionum et remediorum sequentium non 
curantur. 


XXXI. 


Frustra magnum exspectatur augmenta 1n scientiis 
ex superinductione et insitione novorum super vetera, sed 
instauratio facienda est ab imis fundamentis, 
nisi libeat perpetuo circumvolvi in orbem, cum exili et 


quasi contemnendo progressu. 
VERULAM. OnRc. 4 


90 VERULAMII 
XXXI. 


Antiquis. autoribus suus constat honos, afque adeo 
omnibus, quia non ingeniorum aut facultatüm inducitur 
comparatio, sed viae, nosque z0z jwdécis sed 
INDICIS personam sustinemus. : 


XXXIII. 


Nullum [dicendum enim est aperte] recte freri 
potest judicium, nec de via nostra, nec de iis, quae 
secundum eam inventa sunt, per anticipationes, 
rationem scilicet quae in usu est; quia non 
postulandum est, ut ejus rei judicio sketer, 
quae ipsa in judicium vocatur. 


XXXIV. | 
Neque etiam tradendi aut explicandi ea, 
quae adducimus, facilis est ratio; quia, quae 
in se nova sunt, intelligentur tamen ex analogia veterum. 


T 


, 


XXXV. 


Dixit Borgia de expeditione Gallorum in Italiam, eos 
venisse cum creta in manibus, ut diversoria notarent, 
non cum armis, ut perrumperent. [tidem et nostra 
ratio est, ut doctrina nostra animos idoneos 
et capaces subintret.  Confutationum enim nullus 
est usus, ubi de principiis et ipsis notionibus atque etiam 
de formis demonstrationum dissentimus. 


XXXVI. 


Restat vero nobis modus tradendi unus et 
simplex, ut homines ad ipsa particularia. et. eorum 
series et ordines adducamus, et ut illi rursus imperent sibi 
ad tempus abnegationem notionum et cum rebus ipsis 
consuescere incipiant. 


NOVUM ORGANUM. 9l 
XXXVII. 


Ratio eorum, qui acatalepsiam tenuerunt, et via 
nostra, initiis suis quodammodo consentiunt, exitu immen- 
sum disjunguntur et opponuntur. llli enim zz À?0 scéré 
posse simpliciter asserunt; nos, 20» multum 
Sciri posse in natura, ea, quae nunc in 
«sw est via; verum z//Z exinde autoritatem sensus 
et intellectus destruunt, nos auxilia iisdem excogitamus 
et subministramus. 


XXX VIIT. 


Idola et notiones falsae, quae intellectum humanum 
jam occuparunt atque in eo alte haerent, non sclum men- 
tes hominum ita obsident, ut veritati aditus difficilis pa- 
teat, sed etiam dato et concesso aditu, illa rursus in ipsa 
instauratione scientiarum occurrent et molesta erunt, 
nisi homines praemoniti, adversus ea, se, quantum fieri 
potest, muniant. 


XXXIX. 
Quatuor sunt GENERA IDOLORUM, quae 


mentes humanas obsident. Lis, docendi gratia, nomina 
imposuimus, ut primum genus, IDOLA TRIBUS; 
secundum, IDOLA SPECUS; tertum, IDOLA 
FORI; quartum , IDOLA THEATRI, vocentur. 


XL. 


Excitatio notionum et axiomatum per inductionem 
veram, est certe proprium remedium ad idola ar- 
cenda et summovenda, sed tamen indicatio ido- 
lorum magni est usus. Doctrina enim de idolis 
similiter se habet ad interpretationem naturae, 
sieut. doctrina de sophisticis elenchis ad dialecticam 


vulgarem. 
1 * 


92 VERULAMII 


XLI. 
IDOLA TRIBUS sunt fundata in ipsa na- 


tura humana atque in ipsa tribu seu gente 
hominum. Falso enim asseritur, sensum humanum esse 
mensuram rerum; quin contra, omnes perceptiones, tam 
sensus quam mentis, sunt ex analogia hominis, non ex 
analogia universi. Estque intellectus humanus 
instar speculi inaequalis ad radios rerum, qui suam natu- 
ram naturae rerum immiscet, eamque distorquet et inficit. 


XLII. 
IDOLA SPECUS sunt idola hominis indi- 


vidui. Habet enim unusquisque [praeter aberrationes 
naturae humanae in genere] specum sive cavernam 
quandam individnam, quae lumen naturae frangit et cor- 
rumpit; vel propter naturam cujusque propriam etsin- 
sularem, vel propter educationem et conversationem 
cum aliis, vel propter lectionem librorum et autoritates 
eorum quos quisque colit et miratur, vel propter diffe- 
rentias impressionum , prout occurrunt in animo prae- 
occupato et praedisposito aut in animo aequo et sedato, 
vel ejusmodi; ut plane spiritus humanus, prout dispo- 
nitur in hominibus singulis, sit res varia et omnino 
perturbata et quasi fortuita. Unde bene Herac/- 
tus: Homines scientias quaerere Zn mt 
noribus mundis, et non in majore sive 
communs. 
XLIII. | 

Sunt etiam idola tanquam ex contractu et socie- 
tate humani generis ad invicem, quae IDOLA FORI, 
propter hominum commercium et consortium, 
appellamus. Homines enim per sermones sociantur, at 
verba ex captu vulgi imponuntur. [taque mala et in- 


NOVUM ORGANUM. 23 


epta verborum impositio, miris modis intellectum obsi- 
det. Neque definitiones aut explicàtiones, quibus ho- 
mines docti se munire et vindicare in nonnullis consue- 
verunt, rem ullo modo restituunt. Sed verba plane 
vim faciunt intellectui et omnia turbant, et homines ad 
inanes et innumeras controversias et commenta deducunt. 


s XLIV. 

Sunt denique idola quae immigrarunt in animos 
hominum ex diversis dogmatibus MEX ondas um ac etiam 
ex perversis legibus demonstrationum, quae IDOLA 
Ae nominamus, quia, quot philosophiae 

eceptae aut inventae sunt, tot fabulas pro- 
reed et actas censemus, quae mundos effe- 
cerunt fictitios et scenicos. Neque de his quae 
jam habentur: aut etiam de veteribus philosophiis et sec- 
tis tantum loquimur, cum complures aliae ejusmodi fa- 
bulae componi et concinnari possint, quandoquidem erro- 
rum prorsus diversorum causae sint nihilominus fere com- 
munes. Neque rursus de philosophiis universalibus tan- 
tum hoc intelligimus , sed etiam de principiis et axio- 
matibus compluribus scientiarum , quae ex traditione et 
fide et neglectu invaluerunt. : 

, Ner de singulis istis generibus idolo- 
rüm fusius et distinctius bniud est, ut intellec- 
tui humano cautum sit. 


^ u 


VATER i XLV. 

Intellectus humanus, ex proprietate 
sua, facile supponit majorem ordinem et ae- 
qualitatem in rebus, quam invenit. Et cum 
multa sint in natura monodica et plena imparitatis, fa- 
men affingit parallela et correspondentia et relativa quae 
non sunt, | 


E VERULAMII 


Hinc commenta illa, e» coelestibus omnia mover? 


per circulos perfectos, lineis spiralibus et draconibus, 
nisi nomine tenus, prorsus rejectis. Hine elementum 
ignis cum orbe suo, introductum est ad constituendum 
quaternionem cum reliquis tribus, quae subjiciuntur sensui. 
Etiam elementis [quae vocant] imponitur ad placitum 
deeupla proportio e«cessus in raritate ad 4nvicem, 
et hujusmodi somnia. 

Neque vanitas ista tantum valet in do gmatib us, 
verum etiam in notionibus simplicibus, 


XLVkE:wategg dE 


Intellectus humanus, in iis, quae semel 
placuerunt [aut quia recepta sunt et credita 
aut quia delectant] alia etiam omnia trahit 
ad suffragationem et consensum cum illis. 
Et licet major sit énstantzarum vis et co- 
pice, quae occurrunt in contrarium, tamen eas aut 
non observat, aut contemnit, aut distinguendo summo- 
vet et rejicit, non sine magno et pernicioso praejudi- 
cio, quo prioribus illis syllepsibus autoritas maneat in- 
violata. à 

Itaque recte respondit ille, qui, cum. suspensa ta- 


bula in templo ei monstraretur eorum, qui vota solve- 


rant, quod naufragii periculo elapsi sint, atque inter- 
rogando premeretur, anne tum quidem Deorum Numen 
agnosceret, quaesivit denuo: AZ «bi sunt illi depicti 
qué post vota nuncupata perierunt? — Eadem ratio 
est fere omnis superstitionis, ut i» astrologécis, en 
somnis, ominibus, nemestbus et hujusmodi; in qui- 
bus, homines delectati hujusmodi vanitatibus, advertunt 
eventus ubi implentur, ast ubi fallunt, licet multo fre- 
quentius, tamen negligunt et praetereunt. 


| 
| 
| 


————— M AOLLUALLL uLLE&H 


i 


- ad ill 


NOVUM ORGANUM. 99 


At longe subtilius serpit hoc malum in philosophiis 
ng p l 


- et scientiis, in quibus, quod semel placuit, reliqua [li- 


cet multo firmiora et potiora] inficit et in ordinem redigit. 
Quinetiam licet. abfuerit ea, quam diximus, delectatio 
et vanitas, is tamen humano intellectui error 
est proprius et perpetuus, ut magis moveatur 
et excitetur affirmativis quam negativis; cum 
rite et ordine aequum se utrique praebere debeat, 
quin contra, in omni axiomate vero consti- 
tuendo, major est vis instantiae negativae. 


XLVH. 


TUTTA humanus, illis, quae simul 
et subito mentem ferire et subire possunt, 
maxime movetur, a quibus phantasia impleri 
et inflari consuevit; reliqua vero, modo quodam 
licet imperceptibili, ita se habere fingit et suppo- 
nit, quomodo se habent pauca illa quibus mens obsidetur; 

" verum íranscursum ed zustantias remotas et 
heterogeneas, per quas axiomata tanquam igne 
probantur, tardus omnino intellectus est et inha- 
bilis, nisi hoc illi per duras leges et violentum im- 
perium imponatar. »-s 
oe XLVIII. 

Gliscit intellectus humanus, neque 
consistere aut acquiescere potisest, sed ul- 
terius petit, at frustra. 

Itaque incogitabile est, ut sit aliquid extre- 
mum aut extimum mundi, sed semper quasi ne- 
cessario occurrit, üt sit aliquid ulterius. Neque rursus 
cogitari potest , qnomedo aeternitas defluxerit 
ad hunc diem, cüm distinctio illa quae recipi con- 
suevit [quod sit fnfiitum a parte. ante et. a parte 


56 V ERULAMII 


post| nullo modo constare possit, quia inde sequeretur, 
quod sit unum infinitum alio infinito majus, atque ut con- 
sumatur infinitum et vergat ad finitum. . Similis est sub- 
tilitas de lineis semper divisilibus, ex impos 
tentia cogitationis. 

At majore cum pernicie intervenit haec 
impotentia mentis ininventione causarum. 
Nam cum maxime universalia in natura positiva 
esse debeant, quemadmodum inveniuntur, neque 
sunt re vera causabilia, tamen intellectus hu- 
manus nescius acquiscere adhuc appetit no- 
tiora. "Tum vero, ad ulteriora tendens, ad proximiora 
recidit, videlicet ad causas finales, quae sunt plane ex 
natura hominis potius quam universi. 


Atque ex lioc fonte philosophiam miris modis corrupe- 
runt Est autem aeque imperiti et leviter 
philosophantis, in maxime universalibus cau- 
sam requirere, ae in subordinatis et subal- 
ternis causam non desiderare. 


XLIX. . 


Intellectus humanus luminis sicci non est, 
sed recipit infusionem a voluntate et affectibus, id, quod 
generat «d quod vult scientias; quodenim mavult homo 
verum esse, id potius credit. 

Rejicit itaque. difficilia, ob inquirendi impa- 
tientiam; sobria, quia coarctant spem; altiora na- 
turae, propter superstitionem; lumen experientiae 
propter arrogantiam et fastum, ne videatur mens versari 
in vilibus et fluxis; paradoxa, propter opinionem vulgi ; 
denique innumeris modis, iisque interdum imperceptibi-- 
libus, affectus intellectum nnbuit et inficit. 


- 


NOVUM ORGANUM. o 
L. 


Atlonge maximum impedimentum et aberr- 
atio zntellectus humani? provenit a stupore 
et incompetentia et fallaciis sensuum, ut ea, 
quae sensum feriunt, illis, quae sensum immediate non 
feriunt, licet potioribus, praeponderent. 

Itaque contemplatio fere desinit cum aspectu, adeo 
ut rerum invisibilium exigua aut nulla sit observatio. Ita- 
que omnis operatio spirituum, in corporibus tangibilibus 
inclusorum , latet et homines fugit. Omnis etiam subti- 
lior metaschematismusin partibus rerüm crassiorum [quam 
vulgo alterationem vocant, cum sit re vera latio per mi- 
nima] latet similiter: et tamen nisi duo ista, quae dixi- 
mus, explorata fuerint et in lucem producta, nihil magni 
fieri potest in natura quoad opera. Rursus ipsa natura 
aéris communis, et corporum omnium , quae aérem tenu- 
itate superant, quae plurima sunt, fere incognita est. . 

Sensus enim per se, res infirma est et aberrans, ne- 
que organa ad amplificandos sensus aut acuendos multum 
valent, sed omnis verior interpretatio naturae 
conficitur per ?Znstantiías et experimenta 
idonea et apposita, ubi sensus de experi- 
mento tantum, experimentum de natura ct 
re ipsa judicat. 

LI. : 

Intellectus humanus fertur ad abstracta 

propter naturam propriam, atque ea, quae 
fluxa sunt, fingit esse constantia. 

Melius autem est naturam secare quam abstrahere, 
id quod Democriti schola fecit,- quae magis penetravit 
in naturam quam reliquae. Materia potius considerari 
debet, et ejus schematismi et metaschematismi, atque 
actus purus et lex actus sive motus; formae enim com- 


98 VERULAMIH 
menta animi humani sunt, nisi libeat leges illas, 
actus formas appellare. é 

LIT. 


Hujusmodi itaque sunt id ola, quae vocamus IDOLA 
TRIBUS , quae ortum habent, aut ex aequalitate 
substantiae spiritus humani, ant ex praeoccu- 
pafione ejus, aut ab angustiis ejus, aut ab in- 
quieto motu ejus, aut ab infusione affectuum 
aut ab incompetentia sensuum, aut ab impres- 
sionis modo. 


LII. 
IDOLA SPECUS ortum habent ex propria cu- 


jusque natura et animi et corporis; atque etiam 
ex educatione, et consuetudine, et fortuitis. 
Quod genus, licet sit varium et multiplex, tamen ea pro- 
ponemus, in quibus maxima cautio esf, quaeque pluri- 
mum valent ad polluendum intellectum , ne sit purus. 
TA Ee 

Adamant homines scientias et.contemplationes particu- 
lares, aut quia autores et inventores se carum credunt, 
aut quia plurimum in illis operae posuerunt iisque maxime 
assueverunt. 

Hujusmodi vero homines, si ad philosophiam et con- 
templationes universales se contulerint, illas ex prio- 
ribus phantasiis detorquent et corrumpunt; 
id quod maxime conspicuum cernitur in Zr/stofele, qui 
naturalem suam philosophiam, logicae suae prorsus man- 
'eipavit, ut eam fere inutilem et contentiosam reddiderit. 

Chymicorum autem genus, ex paucis experimentis 
fornaeis, philosophiam constituerunt phantasticam et ad 
pauca spectantem, ' 


NOVUM ORGANUA. 299 


Quinetiam Gilbertus, postquam in contemplationibus 
magnetis se laboriosissime exercuisset, confinxit statim 
philosophiam, consentaneam rei apud ipsum praepollenti. 


LV. " 

Maximum et velut radicale discrimen in genio- 
rum, quoad philosophiam et scientias, illud est, quod 
alia ingenia sint fortiora et aptiora ad notandas re- 
rum differentias, alia ad notandas rerum si- 
militudines. Ingenia. enim constantia et acuta, 
figere contemplationes, et morari et haerere in omni 
subtilitate differentiarum possunt. Ingenia autem. subli- 
mia et discursiva, etiam- tenuissimas ef catholicas 
rerum similitudines, et agnoscunt et componunt. ÜUtrum- 
que autem ingenium facile labitur in excessum, prensando 
aut gradus rerum aut umbras. 


* 5 LVI. [5 

- Reperiuntur ingenia alia in admirationem an- 
tiquitatis, alia in amorem et amplexum novi- 
tatis effusa; pauca vero ejus temperamenti sunt, ut 
modum tenere possint, quin, aut quae recte posita 
sunt ab antiquis convellant, aut ea contemnant quae recte 
afferuntur a novis. 


Hoc vero magno scientiarum et philosophiae detri- 
mento fit, quum studia potius sint antiquitatis et no- 
vitatis, quàm judicia.  - 8. 

Veritas autem non a felicitate ten nporis alienjus, 
quae res varia est, s sed a lumine naturae et expe- 
rientiae, quód aeternum est, petenda est. 


. Itaque abneganda sunt ista studia, et videndum, ne 
intellectus ab illis ad consensum abripiatur. *  - 


60 VERULAMII 
LVII. 


Contemplationes naturae et corporum, ih sim- 
plicitate sua, intellectum frangunt et comminu- 
unt; contemplationes vero naturae et corporum, in 
compositione ct configuratione sua, intellectum stu- 
pefaciunt et solvunt. 

Id optime cernitur in scholae Leucipp? et Demo- 
criti, collata eum reliquis philosophiis. llla enim ita 
versatur in particulis rerum, ut fabricas fere negligat; re- 
liquae autem ita fabricas intuentur attonitae, ut ad sim-. 
plicitatem naturae non penetrent. 

Ttaque alternandae sunt contemplationes istae, et. vi- 
cissim sumendae, ut intellectus reddatur simul pe- 
netrans et capax, et evitentur ea, quae diximus in- 
commoda atque idola ex iis provenientia. 


LVIH. 


Talis itaque esto prudentia contemplativa in arcendis 
et sunmovendis IDOLIS SPECUS, quae aut ex 
praedominantia, aut ex excessu compositio- 
nis et divisionis, aut ex studiis erga tem- 
pora, aut ex objectis largis et minutis maxime 
ortum habent. Generaliter autem pro suspecto habendum 
unicuique rerum naturam contemplanti, quiequid intellec- 
tum suum potissimum capit-et detinet; tantoque" major 
adhibenda in hujusmodi placitis est cautio, ut intellec- 
tus servetur aequus et purus. : , » 


L!X. 
At TDOLA FORE omnium molestissima 


" D * «D . 
sunt, quae ex foedere verborum et nominum, se insi- 
nnarunt in intellectum. | Credunt enim lhomines, 
rationem suam verbis imperare; sed fit etiam 


" NOVUM ORGANUM. 61 


ut verba vim suam super intellectum retor- 
queant et reflectant, quod philosophiam et 
scientias reddidit sophisticas et inactivas. 
Verba autem plerumque ex captu vulgi induntur, atque 
perlineas, vulgari intellectui maxime conspicuas, res se- 
cant. Quum autem intellectus acutior, aut observatio di- 
ligentior, eas lineas transferre volet, ut illae sint magis 
secundum naturam; verba obstrepunt. Unde fit, ut mag- 
nae et solennes disputationes hominum doctorum, saepe 
in controversias circa verba et nomina desinant; a qui- 
bus, ex more et prudentia mathematicorum, incipere con- 
sultius foret, easque per definitiones in ordinem redigere 
Quae tamen definitiones, in naturalibus et materiatis, huic 
malo mederi^non possunt, quoniam et ipsae definitiones 
ex verbis constant et verba gignunt verba, adeo ut ne- 
cesse sit, ad instantias particulares earum- 


que series et ordines recurrere, ut mox dice- 


mus, quum ad modum et rationem constituendi notiones 
et axiomata deventum fuerit. 


LX. 


IDOLA, quae per verba intellectui impo- 
nuntur, duorum generum sunt. 


Aut enim sunt rerum nomina, quae non 
sunt [quemadmodum enim sunt res, quae nomine carent 
per inobservationem, ita sunt et nomina, quae carent re- 
bus per suppositionem phantasticam]|; aut sunt no- 
mina rerum, quae sunt, sed confusa, et male ter- 
minata, et temere et inaequaliter a rebus abstracta. 


Prioris generis sunt, fortuna, primum mobile, 
planetarum orbes, elementum ignis, et hujusmodi 
commenta, quae a vanis et falsis theoriis ortum habent. 


62 VERULAMII " 


1 


. Atque hoc genus idolorum facilius: ejicitur,. quia per 
constantem abnegationem et antiquationem.theoriarum ex- 
terminari possunt. 

At alterum genus perplexum est et alte haerens, quod 
ex mala et imperita abstractione excitatur. 

Exempli gratia, accipiatur aliquod verbum [Awznz- 
dum, si placet,| et videamus, quomodo sibi constent quae 
per hoc verbum significantur, et invenietur verbum istud, 
humidui, nihil aliud quam nota confusa diversarum ac- 
tionum, quae nullam constantiam aut reductionem patiun- 
iur. - Significat enim: et, quod circa aliud corpus fa- 
cile se cércumfundit ; et, quod £n se est indetermi- 
nabile nec consistere potest ; et, quod facile cedit 
undique; et, quod facile se dividit et dispergit ; et, 
quod facile se unit et colligit ; et, quod facile fluit 
et in motu ponitur ; et, quod alteri corpori facile 
adhaeret idque madefacit ; et, quod facile reduct-. 
tur in liquidum sive colliquatur cum antea consi- 
steret. taque, quum ad hujus nominis praedicationem 
et impositionem ventum sit, si alia accipias, flaznma hu- 
amwda est; si alia accipias, aér humidus non est ; si 
alia, pulvis aninutus humidus est; si alia, vitrum 
humidum est: ut Íacile appareat, istam notionem ex 
qua tantum et communibus et vulgaribus liquoribus, abs- 
que ulla debita verificatione, temere abstractam esse. 

In verbis autem gradus sunt quidam pravitatis et er- 
roris. Minus vitiosum genus est nominum substantiae 
alicujus, praesertim specierum infimarum et bene deduc- 
tarum, [nam notio ereZae, lut?, bona; £errae, mala]. 
Vitiosius genus est actionum, ut, generare, corrum- 
pere, alterare. Vitiosissimum qualitatum [exceptis ob- 
jectis sensus immediatis] ut, gravis, levis, fenurs, 
denst, etc. Et tomen in omnibus istis fieri non potest, 


* NOVUM ORGANUM. 63 


quin sint aliae notiones aliis paulo meliores, prout in sen- 
sum humanum incidit rerum copia. 


LXI. 
At IDOLA THEATARI innata non sunt, nec 


occulto insinuata in intellectum, sed ex fabulis the- 
oriarum et perversis legibus demonstratio- 
num plane indita et recepta. 


In his autem, confutationes tentare et suscipere, con- 
sentaneum prorsus non est illis, quae a nobis dicta sunt. 
Quum enim nec de principiis consentiamus nec de demon- 
strationibus, tollitur omnis argumentatio. Id vero bono 
fit fato, ut antiquis suus constet honos. — Nihil enim illis 
detrahitur, quum de via omnino quaestio sit. — Claudus 
enim, uf dicitur, 2/2 eie, antevertit. cursorem extra 
viam. | Etiam illud. manifesto liquet, currenti extra viam, 
quo habilior sit et velocior, eo majorem contingere aber- 
rationem. 


am 


Nostra vero inveniendi scientias ea est 
ratio, ut nón multam ingeniorum acumini et robori 
relinquatur, sed. quae ingenia et intellectus fere 
exaequet. Quemadmodum enim ad hoe, ut linea recta 
fiat; aut circulus perfectus describatur, multum est in con- 
stantia et exercitatione manus, si fiatex vi manus propria, 
sin autem adhibeatur regula aut circinus, parum , auf ni- 
hil; omnino similis est nostra ratio. Licet autem con- 
futationum particularium nullus sit usus, de sectis ta- 
men et generibus hujusmodi theoriarum non- 
nihil dicendum est, atque etiam paulo post, de signis 
exterioribus, quod se male habeant, et postremo, 
de causis tantae infelicitatis et tam diuturni 
et generalis in errore consensus; ut ad vera minus diffici- 


64 VERULAMII 


lis sit aditus, et intellectus humanus volentius expurgetur 
et idola dimittat. 


LXI. 
IDOLA THEATRI SIVE THEORIARUM m ul- 


ta sunt, et multo plura esse possunt, et ali- 
quando fortasse erunt. Nisi enim per multa jam 
saecula, hominum ingenia circa religionem et theologiam 
occupata fuissent, atque etiam politiae civiles [praesertim 
monarchiae| ab istiusmodi novitatibus, etiam in contem- 
plationibus, essent aversae, ut, cum periculo et de- 
trimento fortunarum suarum in illas, homines incumbant, 
non solum praemio destituti, sed etiam contemtui et 
invidiae expositi; complures aliae proculdubio philo- 
sophiarum et theoriarum sectae, similes illis quae 
magna varietate olim apud Graecos floruerunt, in- 
troductae fuissent,  Quemadmodum-enim super pAae- 
nomena. aetheris, plura Zhemata coeli confingi pos- 
sunt; similiter, et multo magis, super pAa«enomena 
philosophiae fundari possunt et. constitui varia dog- 
mata. Atque hujusmodi £ZAeafr? fabulae, habent 
etiam illud, quod in theatro poétarum usu venit, ut narra-- 
tiones fictae ad scenam, narrationibus ex historia veris con- 
cinniores sint et elegantiores, et quales quis magis vellet. 


In genere autem, in materiam philosophiae sumitur 
aut multum ex paucis, aut parum ex multis, ut utrin- 
que philosophia super experientiae et naturalis historiae 
nimis angustam basin fundata sit, atque ex "paucioribus 
quam par est, pronuntiet. 

Rationale enim genus plilosophantium ex experien- 
tia arripiunt varia et vulearia, eaque neque certo com- 
perta nec diligenter examinata et pensitata, reliqua in 
meditatione atque ingenii agitatione ponunt. 


NOVUM ORGANU M. 65 


Est et aliud. genus philosophantium , qui in paucis 
experimentis sedulo et accurate elaborarunt atque inde 
philosophias educere et confingere ausi sunt, reliqua mi- 
ris modis ad ea detorquentes. 

Est et tertium. genus eorum, qui theologiam et tradi- 
tiones ex fide et veneratione immiscent; inter quos vanitas 
nonnullorum, ad petendas et derivandas scientias a spi- 
ritibus scilicet et geniis deflexit: ita ut stirps erro- 
rorum et philosophia falsa, genere triplex sit: 
sophistica, empirica, et superstitiosa. 


LXIII. 


Primi generis exemplum in Arsftoftele 
maxime conspicuum est. Qui philosophiam natu- 
ralem dialectica sua corrupit, quum mundum 
ex categoriis effecerit; animae humanae, nobilissimae 
"substantiae, genus ex vocibus secundae intentionis tribu- 
erit; negotium densi et rari, per quod corpora subeunt 
majores et minores dimensiones sive spatia, per frigidam 
distinctionem actus et potentiae transegerit; motum singu- 
lis corporibus unicum et proprium, et, si participent ex 
alia motu, id aliunde moveri, asseruerit, et innumera alia, 
pro arbitrio suo, naturae rerum imposuerit: magis ubique 
sollicitus, quomodo quis respondendo se explicet et ali- 
quid reddatur in verbis positivum, quam de interna rerum 
veritate. - Quod etiam optime se ostendit, in comparatione 
philosophiae ejus, ad alias philosophias, qif&e apud Grae- 
cos celebrabantur. Habent enim homoiomera 4za- 
cagorae, atomi Leucippi et. Democriti, coelum 
et terra Parmenidis, lis et amicitia Empedo- 
clis, resolutio corporum in adiaphoram naturam 
ignis et replicatio eorundem ad densum Heraclii, 


aliquid ex philosopho naturali, et rerum naturam et expe- 
VERULAM. One6. 9 


66 VERULAMII 


rientiam. et corpora sapiunt, ubi 4z7s£ofelis physica, 
nihil aliud quam dialecticae voces plerumque sonet, quam 
etiam in metaphysicis, sub solenniore nomine et ut 
magis scilicet realis, non nominalis, retractavit. 

"Neque illud quemquam moveat, quod in libris ejus de 
animalibus, et in problematibus, et in aliis suis 
tractatibus, versatio frequens sit in experimentis. Ille 
enim prius decreverat, neque experientiam ad constitu- 
enda decreta et axiomata rite consuluit, sed postquam 
pro arbitrio suo decrevisset, experientiam ad 
sua placita tortam circumducit et captivam; 
ut hoc etiam nomine magis accusandus sit, quam secta- 
tores ejus moderni, scholasticorum philosophorum genus, 
qui experientiam omnino deseruerunt. 


LXIV. 


At philosophiae genus empiricum, placita 
magis deformia et monstrosa educit, quam sop sti- 
cum aut rationale genus, quia non in luce no- 
tionum vulgarium, [quae licet tenuis sit et superficialis, 
tamen est quodammodo universalis et ad multa pertinens] 
sed in paucorum experimentorum angustiis et obscuritate 
fundatum est. taque talis philosophia illis, qui iu hu- 
jusmodi experimentis quotidie versantur atque ex ipsis 
plantasiam contaminarunt, probabilis videtur, et quasi 
certa, caeteris incredibilis et vana. Cujus exemplum no- 
tabile est in Vhymicis eorumque dogmatibus, alibi autem 
vix hoc tempore invenitur, nisi forte in philosophia G- 
berti. Sed tamen circa hujusmodi philosophias cautio 
nullo modo practermittenda erat, quia mente jam praevide- 
mus ef auguramur, si quando homines, nostris monitis 
excitati, ad experientiam se serio contulerint, valere jus- 
sis doctrinis sophisticis, tum demum propter praematurum 


NOVUM ORGANUM. 67 


et praeproperam intellectus festinationem et saltum, vola- 
tum ad generalia et rerum principia, fore, ut magnum ab 
hujusmodi philosophiis periculum immineat; cui malo 
etiam nune obviam ire debemus. 


LXV. 


ÁÀt corruptio philosophiae ex swperst:i- 
tione et theologia admista, latius omnino patet, et 
plurimum mali infert, aut in philosophias integras, aut 
in earum partes. Humanus enim intellectus non minus 
impressionibus phantasiae est obnoxius, quam impressic- 
nibus vulgarium notionum, — Pugnax enim genus philoso- 
phiae et sophisticum illaqueat intellectum ; at illud alte- 
rum phantasticum et tumidum et quasi poéticum, magis 
blanditur intellectui. Inest enim homini quaedam intellec- 
tus ambitio, non minor quam volantatis, praesertim in in- 
geniis altis et elevatis. 

Hujus autem generis exemplum intei Graecos illuces- 
cit, praecipue 22 Pyzhagora, sed cum superstitione ma- 
gis crassa et onerosa conjunctum ; at periculosius et sub- 
tilius zz Platone atque ejus schola.  Iuvenitur etiam hoc 


genus mali in partibus philosophiarum reliquarum, intro- 


ducendo formas absractas, et causas finales et causas pri- 
mas, omittendo saepissime medias, et hujusmodi. Huic 
autem rei summa adhibenda est cautio.  Pessima enim 
res est errorum apotheosis, et pro peste intellectus 
habenda est, si vanis accedat veneratio. Huic autem va- 
nitati, nonnulli ex modernis summa levitate ita in- 
dulserunt, ut IN PRIMO CAPITULO GE- 
NESEOS et IN LIBRO IOB ET ALIIS 
SCRIPTURIS SACRIS philosophiam naturalem 
fundare. conati sint, ZNTER VIVA QUAE- 
RENTES MORTUA. "Tantoque magis haec va- 
5* 


65 VERULAMII 


nitas inhibenda venit et coércenda, quia ex divinorum 
et humanorum malesana admistione, non s0- 
lum educitur philosophia phantastica, sed 
etiam religio haeretica. 

Itaque salutare admodum est, si mente sobria fidei 
tantum dentur quae fidei sunt. 


LXVI. 


Et de malis autoritatibus philosophiarum, quae aut 
in vulgaribus notionibus, aut in paucis expe- 
rimentis, aut in superstitione fundatae sunt, 
jam dictum est. 

Dicendum porro est et de vitiosa materia 
contemplationum, praesertum in philosophia ma- 
turali. 

Inficitur autem intellectus humanus ex intuitu eorum, 
quae in artibus mechanicis fiunt, in quibus corpora per 
compositiones aut separationes ut plurimum alterantur, 
ut cogitet, simile quiddam etiam in natura rerum univer- 
sali fieri. Unde fluxit commentum illud. elementorum 
deque illorum concursu ad constituenda corpora. natu- 
ralia. 

Rursus, quum homo naturae libertatem contempletur, 
incidit in species rerum, animalium, plantarum, ni- 

neralium ; unde facile in eam labitur cogitationem, ut 

existimet, esse in natura quasdam formas rerum primarias, 
quas natura educere moliatur, atque reliquam varietatem 
ex impedimentis et aberrationibus naturae in opere suo 
conficiendo, aut ex diversarum specierum conflictu et 
transplantatione alterius in alteram, provenire. 

Atque prima cogitatio, qualitates primas ele- 
mentares, secunda proprietates occultas et 
virtutes specificas nobis peperit, quarum utraque 


NOVUM ORGANUM. 69 


pertinet ad inania contemplationum compendia, in quibus 
acquiescit animus et solidioribus avertitur. 

At medici, in secundis rerum qualitatibus et ope- 
rationibus," attrahendé,  repellendi, attenuandi, 
fnspissandi, dilatandi, astringendt, discutiendi, 
snaturandi, et hujusmodi, operam praestant meliorem. 
Atque nisi ex illis duobus, quae dixi, compendiis [quali- 
tatibus scilicet elementaribus et virtutibus specifieis] illa 
altera quae recte notata sunt corrmmperent, reducendo 
illa ad primas qualitates earumque mixturas subtiles et 
incommensurabiles, aut ea non producendo cum majore 
et diligentiore observatione ad qualitates tertias et quar- 
tas, sed contemplationem intemnestive abrumpendo, illi 
multo melius profecissent, Neque hujusmodi virtutes [non 
dico eaedem, sed similes] in humani corporis medicinis 
tantum exquirendae sunt, sed etiam in caeterorum corpo- 
rum naturalium mutationibus. 

Sed multo adhuc mojore cum malo fit, quod quze- 
scentia rerum principia, ex quibus, et 
non zoventia, per quae res fiunt, contemplentar 
et inquirant. llia enim ed sermones, ista ad 
opera spectant. 

- Neque enim vulgares illae differentiae! motus, 
quae in naturali philosophia recepta notantur, 
generationis , corruptionis, augmentation, dimi- 
nutionis, alterationis, et lationis, ullius sunt pretii, 
Quippe hoc sibi volunt: Si corpus, alias non mutatum, 
loco tamen moveatur, hoc Ja£tonem esse; si manente 
et loco specie, qualitate mutetur, hoc alterationem esse; 
si vero ex illa mutatione moles ipsa et quantitas corporis 
non eadem maneat, hoc eugmentationis et dzminutio- 
nis motum esse; si eatenus mutentur, ut speciem ipsam 
et substantiam mutent et in alia migrent, hoc generat?o- 


10 VERULAMII 


nem et corruptionem esse. At ista mere popularia 
sunt et nulla modo in naturam penetrant; suntque men- 
surae et periodi tantum , non species motas.  Innuunt 
enim illud A«cusque, et non quomodo vel ex quo 
fonte. Neque enim de corporum appetitu, aut de partium 
eorum processu, aliquid significant; sed tantum, quum 
motus ille rem aliter ac prius, crasso modo, sensui ex- 
hibet, inde divisionem suam auspicantur. Etiam, quum 
de causis motuum aliquid significare volunt, atque divi- 
sionem ex illis instituere, differentiam motus naturalis 
et violenti, maxima cum socordia introducunt; quae et 
ipsa omnino ex notione vulgari est, cum omnis motus 
violentus etiam naturalis re vera sit, scilicet cum exter- 
num efficiens naturam alia modo in opere ponet, quam 
quo prius. L 
At hisce omissis, si quis, exempli gratia, obser- 
vaverit, inesse corporibus appetitum contactus ad 
invicem, ut non patiantur unitatem naturae prorsus dirimi, 
aut abscindi, ut vacuum detur; aut si quis dicat, 
inesse corporibus appetitum se recipiendi in naturalem 
suam dimensionem, vel tensuram, ut si ultra eam, aut 
citra eam, comprimantur, aut distrahantur, statim in 
veterem sphaeram et exporrectionem suam se recuperare 
et remittere moliantur; aut si quis dicat, inesse 
corporibus appetitum congregationis ad massas connatu- 
ralium suorum, densorum videlicet versus orbem terrae, 
tenuiorum et rariorum versus ambitum coeli: haec et 
hujusmodieere physécasunt genera motuum. 
At illa altera plane logica sunt et scholastica, ut ex hac 
collatione eorum manifesto liquet. * 
Neque minus etiam malum est, quod in philosophiis 
et contemplationibussuis, in principiis rerum atque 
ultimitatibus naturae investigandis et trac- 


NOVUM ORGANUM 71 


tandis, opera insumatur, cum omnis utilitas et 
facultas operandi, in mediis consistat. Hinc fit, ut 
abstrahere naturam homines non desinant, donec 
ad materiam potentialem et informem ventum 
fuerit: nec rursus secare naturam desinant, donec 
perventum fuerit ad atomum; quae, etiamsi vera essent, 
tamen ad juvandas hominum fortunas parum 


possunt. 


LXVI. 

Danda est etiam cautio intellectui, de intein- 
perantiis philosophiarum, quoad assensum 
praebendum aut cohibendum, quia hujusmodi 
intemperantiae videntur IDOLA figere et 
quodammodo perpetuare, ne detur aditus ad ea 
summovenda. 

Duplex autem est excessus: alter eorum, qui facile 
pronuntiant et scientias reddunt positivas et magistrales; 
alter eorum, qui acatalepsiam introduxerunt et inquisitio- 
nem vagam sine termino. Quorum primus intel- 
lectum deprimit, alter enervat. 

Nam Aristotelis philosophia , postquam caeteras 
philosophias, more Ottomanorum erga fratres suos, pug- 
nacibus confutationibus contrucidasset, de singulis 
pronuntiavit; et ipse rursus quaestiones ex arbitrio 
süo subornat, deinde conficit, ut omnia certa sint et de- 
creta, quod etiam apud successiones suas valet, et in 
usu est. 

At Platonis schola acatalepsiam introduxit, 
primo tanquam per jocum et ironiam, in odium veterum 
sophistarum, Profagorae, Hippiae, et reliquorum, 
qui nihil tam verebantur, quam ne dubitare de re aique 
viderentur. 

At nova academia acatalepsiam dogmatiza- 


72 VERULAMII 


vit et ex professo tenuit. Quae licet honestior ratio 
sit, quam pronuntiandi licentia, quum ipsi pro se 
dicant, se minime confundere inquisitionem, ut Pyrrho 
fecit et Ephectici, sed habere quod sequantur ut pro- 
babile, licet non habeant quod teneant ut verum; 
tamen, postquam animus humanus de veritate invenienda 
semel desperaverit, omnino omnia fiunt languidiora; ex quo 
fit, ut deflectant homines potius ad amoenas disputationes 
et discursus et rerum quasdam peragrationes, quam in 
severitate inquisitionis se sustineant. 

Verum, quod a principio diximus et perpetuo agimus, 
sensui et intellectui humano eorumque infir- 
mitati, autoritas non est deroganda sed 
auxilia praebenda. 


LXVIII. 

Atque de IDOLORUM singulis generibus 
eorumque apparatu jam diximus, quae omnia constanti 
et solenni decreto sunt abneganda et renuntianda, 
et intellectus ab iis omnino liberandus est et expur- 
gandus; ut non alius fere sit aditus ad REGNUM 
HOMINIS quod fundatur in scientiis, quam 
ad REGNUM COELORUM, in quod, NISI 
SUB PERSONA INFANTIS, INTRARE 
NON DATUR. . 

LXIX. 

At pravae demonstrationes, IDOLORUM 
veluti munitiones quaedam sunt et praesidia; eaeque, 
quas in dialecticis habemus, id fere agunt, ut mundum 
plane cogitationibus humanis, cogitationes autem verbis 
addicant et mancipent. 

Demonstrationes vero, potentia quadam philoso- 
phiae ipsae sunt et scientiae. Quales enim eae sunt, ac 


NOVUM ORGANUM. 13 


prout rite aut male institutae, tales sequuntur philosophiae 
et contemplationes. Fallunt autem et incompetentes sunt 
eae, quibus utimur in universo illo processu, 
qui a sensu et rebus ducit ad axiomata et conclusiones. 

- Qui quidem processus quadruplex est et vitia 
ejus totidem. | 

— Primo, impressiones sensus ipsius vitiosae sunt; 
sensus enim et. destituit et fallit. At destitutionibus 
substitutiones, fallaciis rectificationes debentur. 


Secundo, notiones ab impressionibus sensuum male 
abstrahuntur ; et interminatae et confusae sunt, quas ter- 
minatas et bene finitas esse oportuit. 

Tertio, inducüo mala est, quae per enumerationem 
simplicem principia concludit scientiarum, non adhibitis 
exclusionibus et solutionibus sive separationibus naturae 
debitis. 

Postremo, modus ille inveniendi et probandi, ut 

primo principia maxime generalia constituantur, deinde 
media axiomata ad ea applicentur et probentur, errorum 
mater est et scientiarum omnium calanitas, 
— — Verum de istis, quae jam obiter perstringimus, fusius 
dicemus, quun VERAM INTERPRETANDAE 
NATURAE VIAM, absolutis istis expiationibus et 
expurgationibus mentis, proponemus. 


LXX. 

Sed demonstratio longe optima est EX- 
PERIENTIA, modo haereat in ipso experi- 
mento. Nam si traducatur ad alia, quae similia existi- 
manfur, nisi rite et ordine fiat illa traductio, res fallax 
est. At modus experiendi,. quo homines nunc 
utuntur, caecus est et stupidus. 

Itaque cum errant et vagantur nulla via certa, sed 


74 VERULAMII 


ex occursu rerum tantum consilium capiunt, cireumn- 
feruntur ad multa, sed parum promovent, et quandoque 
gestiunt, quandoque distrahuntur, et semper inveniunt 
quod ulterius quaerant. Fere autem ita fit, ut homines 
leviter et tanquam per ludum experiantur, 
variando paululum experimenta jam cognita, et, si res 
non succedat, fastidiendo et conatum deserendo. 

Quod si magis serio et constanter ac laboriose ad ex- 
perimenta se accingant, tamen in uno aliquo expe- 
rimento eruendo operam collocant, quemadino- 
dum Gbertus in magnete, Chym?c? in auro. 
Hoc autem faciunt homines instituto non minus imperito, 
quam tenui. Nemo enim alicujus rei naturam in ipsa 
re feliciter perscrutatur, sed amplianda est inquisitio ad 
magis communia. 

Quod si etiam scientiam. quandam et dogmata ex 
experimentis moliantur, tamen semper fere studio 
praepropero et intempestivo deflectunt ad 
praxin; non tantum propter usum et fructum ejusmodi 
praxeos, sed ut in opere aliquo novo veluti pignus sibi 
arripiant, se non inutiliter in reliquis versaturos; atque 
etiam aliis se venditent, ad existimationem meliorem 
comparandam de iis, in quibus occupati sunt. 

Ita fit, ut, more Azalantae, de via decedant ad 
tollendum aureum pomum, interim vero cursum interrum- 
pant et victoriam emittant e manibus. 

Verum, in experientiae vero curriculo eoque ad nova 
producendo, divina prudentia omnino et ordo, 
pro exemplari sumenda sunt. 

DEUS autem PRIMO DIE creationis LU- 
CEM tantum creavit, eique operi diem integram attribuit, 
nec aliquid materiati operis eo die creavit. 

Similiteret ex omnimoda experientia, pri- 


NOVUM ORGANUM. 79 


mum inventio causarum et axiomatum vero- 
rum elicienda est, et LUCIFERA EXPE- 
RIMENTA, non fructifera quaerenda. 

Axiemata autem recte inventa et consti- 
tuta, praxin non strictim sed confertim instruunt 
et operum agmina ac turmas post se trahunt. 

Verum de experiendi viis, quae non minus 
quam viae judicandi obsessae sunt et interclusae, postea 
dicemus; impraesentiarum de experientia vulgari, tan- 
quam de mala demonstratione, tantum loquuti. 

Jam vere postulat ordo rerum, ut de iis, quorum 
paulo ante mentionem fecimus, SIGNIS, quod philo- 
sophiae et contemplationes in usu male se habeant, et 
de CAUSIS rei, primo intuitu tam mirabilis et incre- 
dibilis, quaedam subjungamus. Signorum enim notio 
praeparat assensum; causarum vero expli- 
catio tollit miraculum. Quae duo, ad exstir- 
pationem idolorum ex intellectu, faciliorem 
et clementiorem multum juvant. 


LXXI. 


Scientiae, quas habemus, fere a Graecis 
fluxerunt. Quae enim scriptores Romani, aut Arabes, 
aut recentiores addiderunt, non multa, aut magni momenti 
sunt; et qualiacunque sint, fundata sunt super basin 
eorum, quae inventa sunt a Graecis. 

Erat autem sapientia Graecorum professo- 

ria et in disputationes effusa; quod genus 
inquisitioni veritatis adversissimum est. 
^». Jtaque nomen illad Sophistarum, quod per con- 
temtum ab iis, qui se philosophos haberi voluerunt, in 
antiquos rhetores rejectum et traductum est, Gorg/am, 
Protagoram, Hippiam, Polum, etiam universo generi 


16 VERULAMII 


competit, Platon, Aristoteli, Zenoni, Epicuro, 
Theophrasto, et eorum successoribus Chrysippo, Car- 
neadi, veliquis. Hoc tantum intererat, quod prius genus 
vagum fuerit e£ mercenarium, civitates circeumcursando 
et sapientiam suam ostentando et mercedem exigendo; 
alterum vero solennius et generosius, quippe eorum qui 
sedes fixas habuerunt et scholas aperuerunt et gratis 
philosophati sunt. Sed tamen utrumque genus, licet 
caetera dispar, professorium erat et ad disputationes 
rem deducebat, et sectas quasdam atque haereses philoso- 
phiae instituebat et propugnabat; ut essent fere doctrinae 
eorum [quod non male cavillatus est D ronysius ?n Plato- 
nem] verba otiosorum senum ad imperitos juvenes. 

At antiquiores illi ex Graecis, Empedocles, Ana- 
vagoras, Leucippus, Democritus, Parmenides, 
Heraclitus, Xenophanes, Philolaus, reliqui, [nam 
Pythagoram ut superstitiosum omittimus] scholas, quod 
novimus, non apernerunt; sed majore silentio, et severius, 
et simplicius, id est, minore cum affectatione et ostenta- 
tione, ad inquisitionem veritatis se contulerunt. Itaque 
et melius, ut arbitramur, se gesserunt, nisi quod opera 
eorum a levioribus istis, qui vulgari captui et affectui 
magis respondent ac placent, tractu temporis extincta 
sint; tempore, ut fluvio, leviora et magis inflata ad nos 
devehente, graviora et solida mergente. Neque tamen 
isti a nationis vitio prorsus immunes erant, sed in ambi- 


tionem et vanitatem sectae condendae et aurae popularis 
DAE il 
captandae nimium propendebant ^ Pro desperata 


autem habenda est veritatis in quisitio, m 
ad hujusmodi inania deflectit. 

Etiam non omittendum videtur judicium illud sive 
vaticinium potius sacerdotis Aegyptii de Graecis: Quod 
semper puert essent ; neque haberent antiquitatem 


NOVUM ORGANUM. 71 


scientiae , aut scientiam antiquitatis. Et certe ha- 
bent id quod puerorum est, ut ad garriendum prompti 
sint, generare autem non possint; nam verbosa videtur 
sapientia eorum et operzm sterilis. Itaque ex ortu et 
gente philosophiae quae in usu est, quae 
capiuntur SIGNA bona non sunt. 


LXXII. 


Neque multo meliora sunt SIGNA, quae ex na- 
tura temporis et aetatis capi possunt, quam quae 
ex natura loci et nationis. 

Angusta enim erat et tenuis notitia per illam aetatem, 
vel temporis, vel orbis; quod longe pessimum est, prae- 
sertim iis, qui omnia in experientia ponunt. Neque enim 
mille annorum historiam quae digna crat nomine 
historiae, habebant, sed fabulas et rumores antiqui- 
tatis. Regionum vero tractumque mundi.exiguam partem 
noverant, cum omnes hyperboreos, Scy£Aas, omnes oc- 
cidentales, Ce/£as, indistincte appellarent. Nil in Africa 
ultra citimam Ae£Aropiae partem, nil in Asia ultra Gaa- 
gem, multo minus novi orbis provincias, ne per audituin 
sane aut famam aliquam certam et constantem, nossent. 
Imo et plurima climata et zonae, in quibus popnli infiniti 
spirant et degunt, tanquam inhabitabiles ab illis pronun- 
tiata sint; quinetiam peregrinationes Democritz, Plato- 
nis, Pythagorae, non longinquae profecto sed potius suh- 
urbanae, ut magnum aliquid celebrarentur. Nostris autem 
temporibus, et novi orbis partes complures, et ve- 
teris orbis extrema, undique innotescunt, et in infi- 
nitum experimentorum cumulus excrevit. 

Quare, si ex nativitatis aut geniturae tempore, astro- 
logorum more , signa capienda sint, nil magni de 
istis philosophiis significari videtur. 


19 VERULAMII 


LXXTII. 


Inter SIGNA, nullum magis certum aut 
nobile est, quam quod EX FRUCTIBUS. 


Fructus enim et opera inventa, pro veri- 
tate philosophiarum, velut sponsores et fi- 
dejussores sunt. 


Atque ex philosophiis istis Graecorum et derivationi- 
bus earum per particulares scientias, jam per tot an- 
norum spatia, vix unum experimentum adduci pot- 
est, quod ad hominum statum levandum et juvandum 
spectet et philosophiae speculationibus ac dogmatibus 
vere acceptum referri possit. 


Idque Celsus ingenue ac prudenter fatetur, nimirum: 
Experimenta medicinae primo inventa fuisse, ac 
postea homines circa ea plulosophatos esse, et 
causas indagasse et assignasse ; non ordine inverso 
evenisse, ut ex philosophia et causarum cognitione, 
ipsa experimenta inventa aut deprompta essent. 


Itaque mirum non erat, apud Aegyptios, qui rerum 
inventoribus divinitatem et consecrationem attribuerunt, 
plures fuisse brutorum. animalium imagines, quam homi- 
num; quia bruta animalia, per instinctus naturales multa 
inventa pepererunt, ubi homines, ex sermonibus et con- 
clusionibus rationalibus, pauca aut nulla exhibuerint. | 


Ac clymicorum; industria, nonnulla peperit, sed tan- 
quam fortuito et obiter, aut per experimentorum quan- 
dam variationem, ut mechanici solent, non ex arte aut 
theoria aliqua; nam ea, quam confinxerunt, experimenta 
magis perturbat, quam juvat. Eorum etiam, qui in ma- 
gia, quam vocant, naturali versati sunt, pauca reperiun- 
tur inventa, eaque levia et inposturae propiora, 


NOYUM ORGANUM. 79 


Quocirca, quemadmodum in religione ca- 
vetur, ut FIDES EX OPERIBUS MON- 
STRETUR, idem etiam ad philosophiam op- 
time traducitur, ut EX FRUCTIBUS JUDI- 
CETUR, et vana habeatur quae sterilis sit; 
idque eo magis, si loco fructuum UVAE ET 
OLIVAE producat disputationum et con- 
tentionum CARDUOS ET SPINAS. 


LXXIV. 


Capienda etiam sunt SIGNA ex incrementis 
et progressibus philosophiarum et scientia- 
rum. (Quae enim in natura fundata sunt, crescunt 
et augentur; quae autem in opinione, variantur, 
non augentur. 

Itaque, si istae doctrinae plane instar plantae a stir- 
pibus suis revulsae non essent, sed utero. naturae adlae- 
rerent atque ab eadem alerentur; id minime eventurum 
fuisset, quod per annos bis mille jam fieri vide- 
mus, nempe: ut scientiae suis haereant vestigiis 
et in eodem fere statu maneant, neque augmentum 
aliquod memorabile sumserint; quin potius in primo autore 
maxime floruerint et deinceps declinaverint. 

In artibus autem mechanicis, quae in natura et 
experientiae luce fundatae sunt, contra evenire vide- 
mus; quae, quamdiu placent, veluti spiritu quodam re- 
pletae, continuo vegetant et crescuní; primo 
rudes, deinde commodae, postea excultae, et per- 
petuo auctae, 

e i LXXV. 

Etiam aliud SIGNUM capiendum est [si modo 
SIGNI appellatio huic competat, cum potius T E- 
STIMONIUM sit, atque adeo testimoniorum omnium 


S0 VERULAMII 


validissimum,] hoec est, propria confessio auto- 
rum, quos homines nunc sequuntur. Nam et 
illi qui tanta fiducia de rebus pronuntiant, tamen per 
intervalla, cum ad se redeunt, ad querimonias de naturae 
subtilitate, rerum obscuritate, humani ingenii infirmitate, 
se convertunt. Hoc vero si simpliciter fieret, alios for- 
tasse, qui sunt timidiores, ab ulteriori inquisitione deter- 
rere, alios vero, qui sunt ingenio alacriori et magis 
fidenti, ad ulteriorem progressum acuere et incitare possit. 
Verum non satis illis est, de se confiteri, sed quicquid 
sibi ipsis aut magistris suis incognitum aut intactum 
fuerit, id extra terminos poss?belis: ponunt et tanquam 
ex arte cognitu aut factu czpossibile pronuntiant, summa 
superbia et invidia, suorum inventorum infirmitatem, 
in naturae ipsius calumniam et aliorum omnium despera- 
tionem vertentes. 


Hinc schola academiae novae, quae acatalepsiam ex 
professo tenuit et homines ad sempiternas tenebras dam- 
navit. Hinc opinio, quod formae sive verae rerum diffe- 
rentiae [quae re vera sunt leges actus puri] inventu 
impossibiles sint et ultra hominem. Hinc opiniones 
illae in activa et operativa parte, calorem solis et ignis 
toto genere differre, ne scilicet homines putent, se per 
opera ignis, aliquid simile iis, quae in natura [iunt, 
educere et formare posse. — Hinc illud, compositionem 
tantum opus hominis, mistionem vero opus solius naturae 
esse, ne scilicet homines sperent aliquam ex arte corpo- 
rum naturalium generationem aut transformationem, 


Itaque ex hoe signo homines sibi persua- 
deri facile patientur, ne, cum dogmatibus non 
solum desperatis sed etiam desperationi devotis, fortu- 
nas suas et labores misceant. Le 


Oo» 
— 


NOVUM ORGANUM. 


LXXVI. 


Neque illud SI G N U M praetermittendum est, quod 
tanta fuerit inter philosophos olim dissensio 
et scholarum ipsarum varietas. Quod satis os- 
tendit, viam a sensu ad intellectum non bene munitam 
fuisse, cum eadem materia philosophiae [natura scilicet 
rerum] in tam vagos et multiplices errores abrepta fuerit 
et distracta. Atque licet hisce temporibus, dissensiones 
et dogmatum diversitates circa principia ipsa et philo- 
sophias integras, «ut plurimum extinctae sint; tamen 
circa partes philosophiae, innumerae manent quaestiones 
et controversiae, ut plane appareat, neque in 
philophiis ipsis, neque in modis demonstra- 
tionum aliquid certi aut sani esse. 


LXXVII. 


Quod vero putant homines, in philosophia Arzs- 
Lotelis magnum utique consensum esse, cum 
post illam editam, antiquorum philosophiae cessa- 
verinft et exoleverint, ast apud tempora, quae sequuta 
sunt, nil melius inventum fuerit, adeo ut illa tam bene 
posita et fundata videatur, ut utrumque tempus ad se 
traxerit. | 

Primo, quod de cessatione antiquarum 
philosophiarum post Ar/stotelis opera edita homi- 
nes cogitant, id falsum est; diu enim postea, usque 
ad tempora Ciceronis, et saecula sequentia, manserunt 
opera veterum philosophorum. Sed temporibus inse- 
quentibus, ex inundatione barbarorum in imperium Roma- 
num, postquam doctrina humana velut naufragium perpessa 
esset, tum demum philosophiae Arés£zo£e/is e£ 
Plat onis, tanquam tabulae ex materia leviore et minus 


solida, per fluctus temporum servatae sunt, 
VERULAM. ORec. 6 


82 - VERULA MII 


Illud etian de consensu fallit homines, si 
acutius rem introspiciant Verus enim consensus 
is est, qui ex libertate judicii, re prius ex- 
plorata, in idem conveniente consistit. At 
numerus longe maximus eorum, qui in Arzszofelis phi- 
losophiam consenserunt, ex praejudicio et autoritate 
aliorum. se illi mancipavit; ut sequacitas sit potius et 
coitio, quam consensus. Quod si fuisset ille verus consen- 
sus et late patens, tantum abest ut consensus pro vera et 
solida autoritate haberi debeat, ut etiam violentam prae- 
sumtionem inducat in contrarium. 


Pessimum enim omnium est augurium, quod ex con- 
sensu capitur in rebus intellectualibus, exceptis divinis 
et politicis, in quibus suffragiorum jus est. Nihil enim 
multis placet, nisi imaginationem feriat, aut intellectum 
vulgarium notionum nodis adstringat, ut supra dictum est. 
Itaque optime traducitur illud PAocéionis à moribus ad 
intellectualia: U£ stat?m se examinare debeant homi- 
nes, quid erraverint aut peccaverint, si multitudo 
consentiat et complaudat. Hoc SIGNUM igitur 
ex aversissimis est. 

Itaque, quod SIGNA veritatis et sanitatis 
philosophiarum et scientiarum quae in usu sunt, 
male se habeant, sive capiantur ex orzg?n?tbus 
ipsarum, sive ez fructibus, sve ex progressi- 
bus, sive ex confesszontbus autorum, sive 
€x consensu, jam dictum est. 


LXXVIII. 

Jam vero veniendum àd CAUSAS ERRORUM 
et tam diuturnae in illis per tot saecula mo- 
rae, quae plurimae sunt et potentissimae, ut tollatur 
omnis admiratio, haec, quae adducimus, homines 


NOVUM ORGANUM. 83 


hucusque latuisse et fugisse, et maneat tantum 
admiratio, illa uunc tandem alicui mortalium 
in mentem venire potuisse, aut cogitationem cujus- 
piam subiisse; quod etiam, ut nos existimamus, felici- 
tatis magis est cujusdam, quam excellentis alicujus 
facultatis, ut potius pro temporis partu haberi 
debeat, quam pro partu ingenii. 

Primo autem, tot saeculorum numerus, vere rem 
reputanti, ad magnas angustias recidit. Nam ex viginti 
quinque annorum centuriis, in quibus memoria 
et doctrina hominum fere versatur, vix sex centuriae 
seponi et excerpi possunt, quae scientiarum feraces 
earumve proventui utiles fuerunt. Sunt enim non minus 
temporum, quam regionum eremi et vastitates, 

Tres enim tantum doctrinarum revolutiones 
et periodi recte numerari possunt: una, apud Graecos; 
altera, apud Romanos; ultina apud nos, occiden- 
tales scilicet Europae nationes: quibus singulis vix 
duae centuriae annorum merito attribui possunt. 

Media mundi tempora, quoad scientiarum segetem 
uberem aut laetam, infelicia fuerunt. Neque enim causa 
est, ut vel Arabum vel Scholasticorum mentio fiat, qui 
per intermedia tempora scientias potius contriverunt nu- 
merosis tractatibus, quam pondus earum auxerunt. 

Itaque PRIMA CAUSA tam pusilli in 
scientiis profectus, ad angustias temporis 
erga illas propitii, rite et ordine refertur. 


LXXIX. 
At secundo loco se offert CAUSA illa 
magni certe per omnia momenti, ea videlicet, quod per 
illas ipsas aetates, quibus hominum ingenia et literae 


maxime vel etiam mediocriter floruerint, naturalis 
6 Li 


S4 VERULAM!I 


philosophia minimam partem humanae opc- 
rae sortita sit. Atque haec ipsa nihilominus pro 
magna scientiarum matre haberi debet. Omnes enim 
artes et scientiae, ab hac stirpe revulsae, 
poliuntur fortasse et in usum effinguntur, sed nil admo- 
dum crescunt. 

At manifestum est, postquam christiana fides recepta 
fuisset et adolevisset, longe maximam ingeniorum prae- 
stantissimorum partem ad theologiam se contulisse, atqne 
huic rei et amplissima praemia proposita et omnis generis 
adjumenta copiosissime subministrata fuisse: atque hoc 
theologiae studium, praecipue occupasse tertiam illam 
partem sive periodum temporis apud nos Europaeos occi- 
dentales; eo magis, quod sub idem fere tempus et literae 
florere et controversiae circa religionem pullulare coe- 
perint. 

At aevo superiori, durante periodo illa secunda, 
apud Romanos, poüssimae philosophorum meditationes 
et industriae in morali philosophia, quae ethnicis vice 
theologiae erat, occupatae et consumptae fuerunt. Etiam 
summa ingenia, illis temporibus ut plurimum ad res civiles 
se applicuerunt, propter magnitudinem imperii Romani, 
quod plurimorum hominum opera. indigebat. 

At illa aetas, qua naturalis philosophia apud 
Graecos maxime florere visa est, particula fuit temporis 
minime diuturna, cum et antiquioribus temporibus, sep- 
tem illi, qui sapientes nominabantur, omnes, praeter 
Thaletem, ad moralem philosophiam et civilia se appli- 
cuerint, et posterioribus temporibus, postquam Soecra£es 
philosophiam de coelo in terras deduxisset, adhuc magis 
invaluerit moralis philosophia et ingenia hominum a natu- 
rali averterit. 

At ipsissima illa periodus temporis, in qua inquisitio- 


NOVUM ORGANUM. 85 


nes de natura viguerunt, ccentradictionibus et novorum 
plaeitorum ambitione, corrupta est et inutilis reddita. 


Ttaque, quandoquidem per tres istas perio- 
dos, naturalis philosophia majorem in modum 
neglecta aut impedita fuerit, nil mirum, si 
homines parum in ea re profecerint, cum 
omnino aliud egerint. 


LXXX. 


Accedit et illud, quod naturalis philoso- 
phia iniis ipsis viris, qui ei incubuerint, vacantem 
et integrum hominem, praesertim his recentioribus 
temporibus, vix nacta sit, nisi forte quis monachi 
alieujus in cellula, aut nobilis in villula lucubrantis, 
exemplum adduxerit. Sed facta est demum. naturalis 
philosophia, instar transitus cujusdam et pontisternii 
ad alia. 

Atque magna ista scientiarum mater, mira in- 
dignitate ad officia ancillae detrusa est; quae medicinae 
aut mathematicis operibus ministret, et rursus quae ado- 
lescentium immatura ingenia lavet et imbuat, velut tinc- 
tura quadam prima, ut aliam postea felicius et commodius 
excipiant. Interim nemo exspectet magnum progressum 
im scientiis, praesertim in parte earum operativa, nisi 
philosophia naturalis ad scientias particu- 
lares producta fuerit et scientiae particulares 
rursus ad naturalem philosophiam reductae. 
Hinc enim fit, ut as£ronom:?a, optica, musica, pluri- 
mae artes mechamicae, atque ipsa zeedicina , atque, 
quod quis magis miretur, pAZosophia moralis et civilis, 
et scientiae logicae, nil fere habeant altitudinis in pro- 
fundo, sed per superficiem et varietatem rerum tantum 
labantur: quia, postquam partieulares istae scientiae 


86 VERULAMII 


dispertitae et constitutae fuerint, a philosophia na- 
turali non amplius aluntur, quae ex fontibus et 
veris contemplationibus, zo£wwm, radiorum, sonorum, 
texturae, et schematismi corporum, affectuum, et 
prehensionum intellectualium, novas vires et augmenta 
illis impertiri potuerat. 


Itaque minime mirum est, si scientiae non 
crescant, cum a radicibus suis sint separatae. 


LXXXI. 


Rursus se ostendit alia CAUSA potens et magna, 
eurscientiae parum promoverint. Ea vero haee 
est, quod fieri non possit, ut recte procedatur in curriculo, 
ubi ipsa meta non recte posita sit et defixa. Meta 
autem scientiarum vera eft legitima, non alia 
est, quam ut dotetur vita humana novis inven- 
tis et copiis. At turba longe maxima nihil ex hoc 
sapit, sed meritoria plane est et professoria, nisi forte 
quandoque eveniat, ut artifex aliquis acrioris ingenii et 
gloriae cupidus, novo alicui invento det operam, quod 
fere fit cum facultatum dispendio. At apud plerosque 
tantum abest, ut homines id sibi proponant, ut scientia- 
rum et artium massa augmentum obtineat, uf ex ea, quae 
praesto est, massa, nil amplius sumant aut quaerant, 
quam quantum ad usum professorium , aut lucrum, aut 
existimationem , aut hujusmodi compendia, convertere 
possint. Quod si quis ex tanta multitudine, scientiam 
affectu ingenuo et propter se expetat, invenietur tamen ille 
ipse, potius contemplationum et doctrinarum varietatem, 
quam veritatis severam et rigidam inquisitionem sequi. 
Rursus, si alius quispiam fortasse veritatis inquisitor sit 
severior, tamen et ille ipse talem sibi proponet veritatis 
conditionem , quae menti et intellectui satisfaciat in red- 


NOVUM ORGANU M. 87 


ditione causarum, rerum quae jampridem sunt cognitae; 
non eam, quae nova operum pignora, et novam axiomatum 
lucem assequatur. 

Itaque, si finis scientiarum a nemine adhuc bene 
positus sit, non mirum est, si in lis, quae sunt 
subordinata ad finem, sequatur aberratio. 


LXXXII. 


Quemadmodum autem finis et meta scientiarum, male 
posita sunt apud homines, ita rursus, etiam si illa recte 
posita fuissent, viam tamen sibi delegerunt om- 
nino erroneam et imperviam. 

Quod stupore quodam animum rite rem reputanti 
perculserit, non ulli mortalium curae aut cordi fuisse, ut 
intellectui humano, ab ipso sensu et experientia, ordinata 
et bene condita via, aperietur et muniretur, sed omnia, 
vel traditionum ealigini, vel argumentorum vertigini et 
turbini, vel casus et experientiae vagae et inconditae undis 
et ambagibus permissa esse. 

Atque cogitet quis sobrie et diligenter, qualis sit 
ea via, quam in inquisitione et inventione alicujus rei, 
homines adhibere consueverunt. Et prime  notabit 
proculdubio inveniendi modum simplicem et inartificiosum, 
qui hominibus maxime est. familiaris. — Hic autem non 
alius est, quam ut is, qui se ad inveniendum aliquid com- 
parat et accingit, primo, quae ab aliis cirea illa dicta 
sint, inquirat et evolvat, deinde propriam meditationem 
addat, atque per mentis multam agitationem, spiritum 
suum proprium sollicitet et quasi invocet, ut sibi 
oracula pandat; quae res omnino sine fundamento est et 
in opinionibus tantum volvitur. 


At alius quispiam dialecticam ad inveniendum 
advoecet, quae nomine tenus tantum, ad id quod agitur, 


88 VERULAMII 


pertinet. Inventio enim dialectiae non est principiorum 
et axiomatum praecipuorum, ex quibus artes constant, sed 
eorum tantum, quae illis consentanea videntur. Dialec- 
tica enim magis curiosos et importunos, et sibi negotium 
facessentes, eamque interpellantes de probationibus et 
inventionibus principiorum sive axiomatum primorum, ad 
fidem et veluti sacramentum euilibet arti praestandum, 
notissimo responso rejicit. 

Restat experientia mera, quae, si occurrat, 
casus; si quaesita sit, experimentum nominatur. 
Hoc autem experientiae genus nihil aliud est, quam, 
quod ajunt, scopae dissolutae et mera palpatio, quali ho- 
mines noctu utuntur, omnia pertentando, si forte in rectam 
viam incidere detur; quibus multo satius et consultius 
foret, diem praestolari aut lumen accendere et deinceps 
viam inire.  Át contra, verus experientiae ordo, 
primo lumen accendit, deinde per lumen iter 
demonstrat, incipiendo ab experientia ordi- 
nata et digesta, et minime praepostera aut erratica, 
atque ex ea educendo axiomata, atque ex axio- 
matibus constitutis rursus experimenta nova, 
quum nec VERBUM DIVINUM in rerum mas- 
sam absque ordine operatum sit. 

Itaque desinant homines mirari, si spatium 
scientiarum non confectum sit, cum a via omnino aberra- 
verint; relicta prorsus et deserta experientia, aut in 
ipsa, tanquam in labyrintho, se intricando et circum- 
cursando, cum rite institutus ordo, per experientiae 
sylvas, ad aperta axiomatum, tramite con- 
stanti ducat. 

LXXXIII. ; 

Excrevit autem mirum in modum istud malum, ex 
opinione quadam sive aestimatione inveterata, verum 


NMENNNE————TÓMMQÁMYÓM—À—Á"Üü&ÍtÜÁQM] AÜÁM nn n n 


NOVUM ORGANUM. 89 


tumida et damnosa: minui nempe mentis humanae 
majestatem, si experimentis, et rebus particularibus 
sensui subjectis et in materia determinatis, diu ac multum 
versetur; praesertim, quum hujusmodi res, ad in- 
quirendum laboriosae, ad meditandum ignobiles, ad 
dicendum asperae, ad practicam i1lliberales, numero 
infinitae, et subtilitate tenues esse soleant. 

Itaque jam tandem huc res rediit, ut via vera 
non tantum deserta, sed etiam interclusa et 
obstructa sit, fastidita experientia, nedum 
relicta aut male administrata. 


LXXXIV. 


Rursus vero homines, a progressu in scientiis deti- 
uuit et fere incantavit reverentia antiquitatis, 
et virorum, qui in philosophia magni habiti sunt, auto- 
ritas, atque deinde consensus. Atque de consensu 
superius dictum est. 


De antiquitate autem opinio, quam homines 
de ipsa fovent, negligens omnino est et vix verbo ipsi con- 
grua. Mundi enim senium et grandaevitas pro 
antiquitate vere habenda sunt, quae temporibus nostris 
tribui debent, non juniori aetati mundi, qualis apud anti- 
quos fuit. llla enim aetas, respectu nostri, antiqua et 
major, respectu mundi ipsius, nova et minor fuit. Atque 
re vera, quemadmodum majorem rerum humanarum noti- 
tiam et maturius judicium, ab homine sene expectamus, 
quam a juvene, propter experientiam et rerum quas vidit 
et audivit et cogitavit varietatem et copiam, eodem modo 
eta nostra aetate [si vires suas nosset, et experiri et in- 
tendere vellet] majora multo quam a priscis temporibus 
expectari par est, utpote aetate mundi grandiore, et in- 
finitis experimentis et observationibus aucta et cumulata. 


90 VERULAMII 


Neque pro nihilo aestimandum, quod per longinquas 
navigationes et peregrinationes, quae saeculis 
nostris increbuerunt, plurima in natura patuerint et re- 
perta sint, quae novam philosophiae lucem immittere pos- 
sint. Quin et turpe hominibus foret, si globi mate- 
rialis tractus, terrarum videlicet, marium, astrorum, 
nostris temporibus immensum aperti et illustrati sint, 
globi autem intellectualis fines, inter veterum in- 
venta et angustias cohibeantur. 

Autores vero quod attinet, summae pusillanimitatis 
est, autoribus infinita tribuere, autori autem autorum 
atque adeo omnis antoritatis, tempori, jus suum dene- 
gare. Recte enim veritas, temporis filia dicitur, non 
autoritatis. 

Itaque mirum non est, si fascinaista anti- 
quitatis et autorum et consensus, hominum 
virtutem ita ligaverint, ut cum rebus ipsis con- 
suescere, tanquam maleficiati, non potuerint. 


LXXXV. 


Neque solum admiratio antiquitatis, autori- 
tatis, consensus, hominum industriam in iis, 
quae jam inventa sunt, acquiescere compulit, ve- 
rum etiam operum ipsorum admiratio, quorum 
copia jampridem facta est humano generi. 


Etenim, quum quis rerum varietatem et pulcherrimum 
apparatum, qui per artes mechanicas, ad cultum 
humanum congestus et introductus est, oculis subjecerit, 
eo certe inclinabit, ut potius ad opulentiae humanae ad- 
mirationem, quam ad inopiae sensum accedat, minime 
advertens, primitivas hominis observationes atque naturae 
operationes [quae ad omnem illam varietatem, instar 
animae sunt et primi motus] nec multas, nec alte petitas 


NOVUM ORGANUM. 91 


esse; caetera ad patientiam hominum tantum, 
et subtilem et ordinatum zanus vel énstrau- 
mentorum motum, pertinere. Resenim, exem- 
pli gratia, subtilis est certe et accurata, confectio horo- 
logiorum, talis scilicet, quae coelestia in rotis, pulsum 
animalium in motu successivo et ordinato, videatur imi- 
tari; quae tamen res, ex uno aut altero naturae axiomate 
pendet. 

Quod si quis rursus subtilitatem illam intueatur, quae 
ad artes liberales pertinet, aut etiam eam, quae ad 
corporum naturalium praeparationem per artes mechani- 
cas spectat et hujusmodi res suspiciat; veluti 1n ventio- 
nem guum coelestium in astronomia, concen- 
iuum in musica, ferarum alphabet: [quae etiam 
adhuc in regno Sinarum in usu non sunt] in gzramma- 
tica; aut rursus in mechanicis, factorum Bacchi et Ce- 
reris, hoc est, praeparationem ezné et cervisiae, pani- 
ficiorum, aut etiam enensae deliciarum, et distillatio- 
num, et similium; ille quoque, si secum cogitet et animum 
advertat, per quantos temporum circuitus, cum haec 
omnia, praeter distillationes, antiqua fuerint, haec ad 
eam, quam nunc habemus culturam, perducta sint, et [ut 
jam de horologiis dictum est] quam parum habeant ex 
observationibus et axiomatibus naturae, atque quam facile, 
et tanquam per occasiones obvias et contemplationes incur- 
rentes, ista inveniri potuerint; ille, inquam, ab omni 
admiratione se facile liberabit, et potius humanae condi- 
tionis miserebitur, quod per tot saecula, tanta fuerit rerum 
et inventorum penuria et sterilitas. Atque haec ipsa 
tamen, quorum nunc mentionem fecimus, inventa, philo- 
sophia et artibus intellectus antiquiora fuerunt, adeo ut, 
si verum dicendum sit, cum hujusmodi scientiae rationales 
cet dogmaticae inceperint, inventio operum utilium desierit. 


92 VERULAMTII 


Quod si quis ab officinis ad bibliothecas se con- 
verterit, et immensam, quam videmus librorum varietatem, 
in admiratione habuerit, is, examinatis et diligentius 
introspectis ipsorum librorum materiis et contentis, ob- 
stupescet certe in contrarium; et postquam 
nullum dari finem repetitionibus observaverit, quumque 
homines eadem agant et loquantur, ab admiratione varie- 
tats transibit ad miraculum indigentiae et 
paucitatis earum rerum, quae hominum men- 
tes ad hue tenuerunt et occuparunt. 

Quod si quis ad intuendum ea, quae magis euriosa 
habentur quam sana, animum submiserit et alchymis- 
tarum aut magorum opera penitius introspexerit, is 
dubitabit forsitan, utrum risu, an lacrimis potius illa 
digna sint. 

Alchymista enim spem alit aeternam, atque ubi 
res non succedit, errores proprios reos substituit, secum 
accusatorie reputando, se aut artis, aut autorum vocabula 
non satis intellexisse, unde ad traditiones et auriculares 
susurros animum applicat, aut in practicae suae scrupulis 
et momentis aliquid titubatum esse, unde experimenta in 
infinitum repetit ac interim, quum inter experimentorum 
sortes, in quaedam incidit, aut ipsa facie nova, aut utili- 
tate non contemnenda, hujusmodi pignoribus animum 
pascit, eaque in majus ostentat et celebrat, reliqua spe 
sustentat. Neque tamen negandum est, alchymistas non 
pauca invenisse et inventis utilibus homines donasse. Ve- 
rum fabula illa non male in illos quadrat de sene, qui 
filiis aurum in vinea defossum, sed locum se nescire simmu- 
lans, legaverit, unde illi vineae fodiendae diligenter incu- 
buerunt, et aurum quidem nullum repertum, sed vindemia 
ex ea cultura facta est uberior. 

At naturalis magiae cultores, qui per rerum 


NOVUM ORGANUM. 93 


sympathias omnia expediunt, ex conjecturis otiosis et 
supinissimis, rebus virtutes et operationes admirabiles 
affinxerunt, atque si quando opera exhibuerint, ea illius 
sunt generis, ut ad admirationem et novitatem, non ad 
fructum et utilitatem, accommodata sint. 

In superstitiosa autem magia, si et de hac di- 
cendum sit, illud inprimis animadvertendum est, esse 
tantummodo certi cujusdam et definiti generis subjecta, 
in quibus artes curiosae et superstitiosae, per omnes na- 
tiones, atque aetates, atque etiam religiones, aliquid 
potuerint. taque ista missa faciamus. 

Interim nil mirum est, si opinio copiae, 
causam inopiae dederit. 


LXXXVI. 


Atque hominum admirationi quoad doctrinas 
et artes, per se satis simplici et prope puerili, incre- 
mentum accessit, ab eorum astu et artificio, 
qui scientias tractaverunt et tradiderunt. 


Illi enim ea ambitione et affectatione eas 
proponunt, atque in eum modum efformatas ac veluti per- 
sonatas, in hominum conspectum producunt, ac si illae 
omni ex parte perfectae essent et ad exitum perductae. 
Si enim methodum adspicias et partitiones, illae prorsus 
omnia complecti et concludere videntur, quae iu illud 
subjectum cadere possunt. Atque licet membra illa 
male impleta et veluti capsulae inanes sint, tamen apud 
intellectum vulgarem, scientiae formam et rationem inte- 
grae prae se ferunt. 

At primi et antiquissimi veritatis inqui- 
sitores, meliore fide et facto, cognitionem illam, 
quam ex rerum contemplatione decerpere et in usum re- 
condere statuebant, in aphorismos, sive breves, 


91 VERULAMII 


easdemque sparsas, nee methodo revinctas 
sententias, conjicere solebant; neque se artem 
universam complecti simulabant aut profitebantur. 

AÀteo, quo nunc res agitur modo, minime 
mirum est, si homines in iis ulteriora non 
quaeramnt, quae pro perfectis et numeris suis jampridem 
absolutis traduntur. 

LXXXVII. 

Etiam antiqua magnum existimationis et fidei 
incrementum acceperunt, ex eorum vanitate et 
levitate qui nova proposuerunt, praesertim in philoso- 
phiae naturalis parte activa et operativa. Neque enim 
defuerunt homines vaniloqui et phantastici, 
qui, partim ex credulitate, partim ex impostura, genus 
l]lumanum promissis onerarunt, eae prolon- 
gationem, senectutis retardationem, dolorum leva- 
tionem, naturalium defectuum reparationem, sen- 
suum deceptiones, affectuum ligationes et incita- 
tiones, intellectualium facultatum tlluminationes, 
substantiarum transmutationes et motuum ad libi- 
tum roborattones et multiplicationes, aéris émpres- 
siones et alterationes, coclestium nfluentiarum 
deductiones et. procurationes, rerum futurarum 
dirinationes, remotarum repraesentationes, occul- 
tarum revelationes, et alia complura pollici- 
tando et ostentando. Verum de istis largitoribus 
non multum aberraverit qui istiusmodi judicium fecerit, 
tantum nimirum in doctrinis philosophiae, inter horum 
vanitates et veras artes interesse, quantum inter res gestas 
Juli? Caesaris aut Alexandr?! Magni, et res gestas 
Amadicii ex Gallia aut Arthuri ex Britannia, in 
historiae narrationibus intersit. Inveniuntur enim claris- 
simi illi imperatores re vera majora gessisse, quam umbra- 


NOVUM ORGANUM. 95 


tiles isti heroes etiam fecisse fingantur, sed modis et viis 
scilicet actionum, minime fabulosis et prodigiosis. Neque 
propterea aequum est, verae memoriae fidem derogari, 
quod a fabulis illa quandoque laesa sit et violata. 

Sed interim minime mirum est, si proposi- 
tionibus novis, praesertim cum mentione operum, mag- 
num sit factum praejudicium, per istos imposto- 
res qui similia tentaverunt, cum vanitatis excessus 
et fastidium, etiam nunc omnem in ejusmodi 
conatibus magnanimitatem destruxerit. 


LXXXVIII. 


At longe majora a pusillanimitate et pensorum, 
quae humana industria sibi proposuit, parvitate et tenui- 
tate, detrimenta in scientias invecta sunt. Et tamen, 
quod pessimum est, pusillanimitas ista non sine 
arrogantia et fastidio se offert.- 

Primum enim, omnium artium illa reperitur cautela 
jam facta familiaris, ut in qualibet arte autores, artis suae 
infirmitatem in naturae calumniam vertant, et quod ars 
ipsorum non assequitur, id ex eadem arte impossibile in 
natura pronuntiant. Neque certe damnari potest ars, 
si ipsa judicet. 

Etiam philosophia quae nunc in manibus est, in sinu 
suo posita quaedam fovet aut placita, quibus, si diligentius 
inquiratur, hoc hominibus omnino persuaderi volunt: nil 
ab arte vel hominis opere, arduum aut in naturam impe- 
riosum et validum exspectari debere, ut de Aeterogen:ia 
caloris, astri et ignis, et mistione, superius dictum 
est. Quae si notentur accuratius, omnino pertinent ad 
humanae potestatis circumscriptionem malitiosam et ad 
quaesitam et artificiosam desperationem, quae non solum 
spei auguria turbet, sed etiam omnes industriae stimulos et 


96 VERULAMII 


nervos incidat, atque ipsius experientiae aleas abjiciat ; 
dum de hoc tantum solliciti sint, ut ars eorum perfecta 
censeatur, gloriae vanissimae et perditissimae dantes ope- 
ram, scilicet ut quicquid adhuc inventum et comprehensum 
non sit, id omnino nec inveniri, nec comprehendi posse 
in futurum credatur. 

At si quis rebus addere se, et novum aliquid reperire 
conetur, ille tamen omnino sibi proponet et destinabit, 
unum aliquod inventum, nec ultra perscrutari et eruere, 
ut znagnetis naturam, maris fluvum et refluvum, 
thema coeli, et hujusmodi, quae secreti aliquid. ha- 
bere videntur et hactenus parum feliciter tractata sint; 
quum summae sit imperitiae, rei alicujus maturam in 
se ipsa perscrutari, quandoquidem eadem natura, quae 
in aliis videtur latens et occulta, in alus manifesta sit et 
quasi palpabilis, atque in illis admirationem, in his ne 
attentionem quidem moveat. 

Ut fit 2» natura consistentiae, quae en ligno vel 
lapide non notatur, sed solid appellatione transmittitur, 
neque amplius de fuga separationis aut solutionis continui- 
tatis inquiritur; at 2 aquarum bullis eadem res videtur 
subtilis et ingeniosa, quae bullae se conjiciunt in pellicu- 
las quasdam, in hemisphaerii formam curiose effictas, ut 
ad momentum temporis evitetur solutio continuitatis. 

Atque prorsusilla ipsa quae habentur pro se- 
cretis, in aliis habent naturam manifestam 
et communem; quae nunquam se dabit conspiciendam, 
si hominum experimenta aut contemplationes in illis ipsis 
tantum versentur, 

Generaliter autem et vulgo, in operibus meclhanicis 
habentur pro novis inventis, si quis jampridem inventa 
subtilius poliat, vel ornet elegantius, vel simul uniat et 
componat, vel cum usu commodius copulet, aut opus, 


NOVUM ORGANUM. 97 


majore aut etiam minore, quam fieri consuevit, mole vel 
volumine exhibeat, et similia. 

Itaque minime mirum est, si nobilia et 
genere humano digna inventa, in lucem ex- 
tracta non sint, quum homines hujusmodi exiguis 
pensis et puerilibus contenti et delectati fuerint, quinetiam 
in iisdem se magnum aliquod sequutos aut assequutos 
putaverint. 

LXXXIX. 

Neque iilud praetermittendum est, quod nacta sit 
philosophia naturalis per ommes aetates adver- 
sarium molestum et difficilem, superstitio- 
nem nimirum et zelum religionis caecum et 
immoderatum. 

Etenim videre est apud Graecos, eos, qui primum, 
causas naturales fulminis et tempestatum, 
insuetis adhuc hominum auribus proposuerunt, impietatis 
in deos eo nomine damnatos. Nec multo melius a non- 
nullis antiquorum patrum religionis christianae exceptes 
fuisse eos, qui ex certissimis demonstrationibus, quibus 
nemo hodie sanus contradixerit, terram rotundam esse 
posuerunt atque ex consequenti antipodas esse asseruerunt. 

Quinetiam, ut nunc sunt res, conditio sermonum de 
natura, facta est durior et magis cum periculo, propter 
theologorum scholasticorum summas et methodos; qui, 
cum theologiam, satis pro potestate, in ordinem redegerint 
etin artis formam effinxerint, hoc insuper effecerunt, ut 
pugnax et spinosa Arzstotelis philosophia, 
corpori religionis, plus quam par erat, immisce- 
retur. 

Eodem ctiam spectant, licet diverso modo, eorum 
commentationes, qui veritatem christianae reli- 
gionis ex principiis et autoritatibus philo- 

VERULAM. OnG. 7 


98 VERULAMII 


sophorum deducere et confirmare haud ve- 
riti sunt; fidei et sensus conjugium, tanquam legitimum, 
multa pompa et solennitate celebrantes et grata rerum 
varietate animos hominum permulcentes, sed interim 
divina hnmanis, impari conditione permis- 
centes. Atin hujusmodi misturis theologiae cum philo- 
sophia, ea tantum, quae nunc in philosophia recepta sunt, 
comprehenduntur, sed nova, licet in melius mutata, tan- 
tum non summoventur et exterminantur. 

Denique invenias, ex quorundam tbeolo- 
gorum imperitia, aditum alicui philosophiae, 
quamvis emendatae, paene interclusum esse. 

Alii siquidem simplicius subverentur, ne forte altior 
in naturam inquisitio, ultra consessum sobrietatis termi- 
num penetret, traducentes et perperam torquentes ea, quae 
de divinis mysteriis, in scripturis sacris adversus rimantes 
secreta divina dicuntur, ad occulta naturae, quae nullo 
interdicto prohibentur. 


Alii callidius conjiciunt et animo versant, si media 
ignorentur, singula ad manum et virgulam divinam, quod 
religionis, ut putant, maxime intersit, facilius posse re- 
ferri, quod nihil aliud est, quam Deo per menda- 
cium gratificari celle. 

Alii ab exemplo metuunt, ne motus et mntationes circa 
philosophiam in religionem incurrant, ac desinant. 

Alii denique solliciti videntur, ne in naturae inqui- 
sitione aliquid inveniri possit, quod religionem, praesertim 
apud indoctos, subvertat, aut saltam labefactat. - 

Atisti duo posteriores metus, nobis videntur omnino 
sapientiam animalem sapere, ac si homines in mentis suae 
recessibus et secretis cogitationibus, de firmitudine reli- 
gionis et fidei in sensum imperio diffiderent ac dubitarent 


NOVUM ORGANUM. 99 


et propterea ab inquisitione veritatis in naturalibus peri- 
culum illis impendere metuerent. 

At vere rem reputanti, philosophia naturalis, 
POST VERBUM DEI, certissima superstitio- 
nis medicina est, eademque probatissimum fidei 
alimentum. 

Itaque merito religioni donatur tanquam fidis- 
sima ancilla, cum altera Volwntatem De, al- 
tera Potestatem manifestet. Neque enim erra- 
vit ille qui dixit: ERRATIS, NESCIEN- 
TES SCRIPTURAS ET POTESTATEM 
DEI; informationem de Voluntate, et 
meditationem de Potestate, nexu indivi- 
duo commiscens et copulans. 

Interim minus mirum est, si naturalis phi- 
losophiae incrementa cohibita sint, cum re- 
ligio, quae plurimum apud animos hominum pollet, per 
quorundam imperitiam et zelum incautum, 
in partem contrarium transierit et abrepta 
fuerit. 

XC. 

Rursus in moribus et institutis scholarum, 
academiarum, collegiorum, et similium con- 
ventuum, quae doctorum hominum sedibus et eruditionis 
culturae destinata sunt, omnia progressul scien- 
tiarum adversa inveniuntur. 

Lectiones enim et exercitia ita sunt disposita, ut aliud 
a consuetis haud facile cuiquam in mentem veniat cogitare 
aut contemplari. Si vero unus aut alter fortasse judicii 
libertate uti sustinuerit, is sibi soli hanc operam imponere 
possit; ab aliorum autem consortio nihil capiet utilitatis. 
Sin et hoc toleraverit, tamen in capessenda fortuna, in- 


dustriam hanc et magnanimitatem .sibi non levi impedi- 
7* 


100 VERULAMII 


mento fore experietur.. Studia enim hominum, in 
ejusmodi locis, in quorundam autorum seri p- 
ta, veluti in carceres conclusa sunt, a qui- 
bus si quis dissentiat, continuo ut homo tur- 
bidus et rerum novarum cupidus corripitur. 


At magnum certe discrimen inter res civiles et 
artes; non enim idem periculum a novo motu et a nova 
luce. Verum in rebus civilibus, mutatio etiam in 
inelius, suspecta est ob perturbationem, cum civilia, auto- 
ritate, consensu, fama et opinione, non demonstratione 
nitantur. In artibus autem et scientiis, tanquam 
in metalli fodinis, omnia novis operibus et ulterioribus 
progressibus circumstrepere debent. 


Atque secundum rectam rationem res ita 
se habet, sed interim non ita vivitur, sed ista, quam 
diximus, doctrinarum administratio et politia, 
scientiarum augmenta durius premere con- 
sue vit. 


XCI. 


Atque insaper licet ista invidia cessaverit, tamen 
satis est ad cohibendum augmentum scien- 
tiarum, quod hujusmodi conatus et industriae prae- 
miis careant. Non enim penes eosdem est cultura 
scientiarum et praemium, Scientiarum enim augmenta a 
magnis utique ingeniis proveniunt; at pretia et praemia 
scientiarum sunt penes vulgus aut principes viros, qui, 
nisi raro admodum, vix mediocriter docti sunt. Quinetiam 
hujusmodi progressus, non solum praemiis et benefi- 
centia hominum, verum etiam ipsa populari laude 
destituti sunt. Sunt enim illi supra captum maximae par- 
tis hominum, et ab opinionum vulgarium ventis facile 
obruuntur et extinguuntur. "— 


NOVUM ORGANUM 101 


Itaque nil mirum, si res illa non feliciter 
successerit, quae in lonore non fuit. 


XCII. 


Sed longe maximum, progressibus scientiarum 
et novis pensis ac provinciis in iisdem suscipiendis, ob- 
staculum, deprehenditur in desperatione homi- 
num et suppositione impossibilis. 

Solent enim viri prudentes et severi in hujusmodi 
rebus plane diffidere, »a£urae obscuritatem, vitae 
brevitatem, sensuum fallacias, judicii infirmitatem, 
ecperimentorum difficultates, et similia secum repu- 
tantes. Itaque existimant, esse quosdam scientiarum, 
per temporum et aetatum mundi revolutiones, fluxus et 
refluxus, cum aliis temporibus crescant et floreant, aliis 
declinent et jaceant, ita tamen, ut, cum ad certum quen- 
dam gradum et statum pervenerint, nil ulterius possint. 
Itaque si quis majora credat aut spondeat, id putant esse 
cujusdam impotentis et immaturi animi, atque hujusmodi 
conatus initia scilicet laeta, media ardua, extrema confusa 
habere. Atque cum hujusmodi cogitationes eae sint, quae 
in viros graves et judicio praestantes facile cadant, curan- 
dum re vera est, ne, rei optimae et puleherrimae amore 
capti, severitatem judicii relaxemus aut minuamus, et se- 
dulo videndum, quid spei affülgeat et ex qua parte se os- 
tendat, atque auris levioribus spei rejectis, eae, quae plus 
lirmitudinis habere videntur, omnino discutiendae sunt et 
pensitandae. Quinetiam prudentia civilis ad con- 
silium vocanda est et adhibenda, quae ex praescripto 
diffidit et de rebus humanis in deterius conjicit. 

Itaque jam et DE SPE dicendum est, prae- 
sertim cum nos promissores non simus, nec vim auf insi- 
dias hominum judiciis faciamus aut struaimus, sed homines 


102 VERULAMITI 


manu et sponte ducamus. Atque licet longe potentissi- 
mum futurum sit remedium ad spem imprimen- 
dam, quando homines ad particularia, prae- 
sertim in tabulis nostris inveniendi digesta 
et disposita [quae partim ad SECUNDAM, sed 
multo magis ad QUARTAM INSTAURATIONIS 
NOSTRAE PARTEM pertinent] adducemus, cum 
hoc ipsum sit non spes tantum, sed tanquam res 
ipsa. 

Tamen, ut omnia clementius fiant, pergendum est in 
instituto nostro de praeparandis hominum mentibus; cujus 
praeparationis, ista ostensio spei, pars est non exigua. 
Nam absque ea, reliqua faciunt magis ad contristationem 
hominum [scilicet, ut deteriorem et viliorem habeant, de 
iis, quae jam in usu sunt, opinionem, quam nunc habent, 
et suae conditionis infortunium plus sentiant et pernoscant] 
quam ad alacritatem aliquam inducendam, aut industriam 
experiendi acuendam. 


Itaque conjecturae nostrae, quae spem in 
hac re faciunt probabilem, aperiendae sunt 
et proponendae: sicut Columbus fecit, ante naviga- 
tionem illam suam mirabilem maris Atlantici, cum rationes 
adduxerit, cur ipse novas terras et continentes, praeter 
eas, quae ante cognitae fuerunt, inveniri posse confideret ; 
quae rationes, licet primo rejectae, postea tamen experi- 
mento probatae sunt et rerum maximarum causae et initia 
fuerunt. 


XCIII. 


Principium autem sumendum a DEO: hoc 


nimirum quod agitur, propter excellentem in ipso boni 
naturam, manifeste a DEO esse; qui AUTOR BONI 
ET PATER LUMINUM est. In operationibus 


NOVUM ORGANUM. 103 


autem divinis, initia quaeque tenuissima exitum certo 
trahunt. 

Atque quod de spiritualibus dictum est: REGNUM 
DEI NON VENIT CUM OBSERVATI- 
ONE; id etiam in omni majore opere providentiae divi- 
nae evenire reperitur, ut omnia sine strepitu et sonitu 
placite labantur, atque res plane agatur, priusquam lio- 
mines eam agi putent aut advertant. 

Neque omittenda ess PROPHETIA DANIE- 
LIS*) de ultimis mundi temporibus: MULTI 
PERTRANSIBUNT, ET MULTIPLEX 
ERIT SCIENTIA; manifeste innuens et signifi- 
cans, esse in fatis, id est, in providentia, ut per£ran- 
situs mundi [qui per tot longinquas navigationes 
impletus plane aut jam in opere esse videtur] et a«g- 
menta scienttarum,àiu eandem aetatem in- 
cidant. 

XCIV. 

Sequitur ratio omnium maxima ad facien- 
dam spem, nempe ex erroribus temporis prae- 
teriti et viarum adhuc tentatarum. 

Optima enim est ea reprehensio, quam de statu 
civili haud prudenter administrato, quispiam his verbis 
complexus est: Qwod ad praeterita pessimum est, 
id ad futura optimum videri debet. | SE enim vos 
omnia, quae ad officium vestrum spectant, prae- 
stitissetis, neque tamen res vestrae in meliore loco 
essent ; ne spes quidem ulla reliqua foret, eas in 
melius provehi posse. Sed cum rerum vestrarum 
status, non a vi ipsa rerum, sed ab erroribus ves- 
(ris male se habeat ; sperandum est, tllis erroribus 


*) XII. 4. 


104 VERULAMIT 


enissis aut correctis, magnam rerum in melius mu- 
tationem fieri posse. Simili modo, si homines per 
tanta annorum spatia viam veram inveniendi ef colendi 
scientias tenuissent, nec tamen ulterius progredi potuissent, 
audax proculdubio et temeraria foret opinio, posse rein 
in ulterius provehi. Quod si in via ipsa erratum sit, 
atque hominum opera in iis consumpta, in quibus minime 
oportebat, sequitur ex eo, non in rebus ipsis difficultatem 
oriri, quae potestatis nostrae non sunt, sed in intel- 
lectu humano ejusque usu et applicatione, 
quae res remedium et medicinam suscipit. 


Itaque optimum fuerit illos ipsos errores proponere ; 
quot enim fuerint errorum impedimenta in 
praeterito, tot sunt spei argumenta in futu- 
rum. Ea vero licet in his quae superius dicta sunt, non 
intacta omnino fuerint, tamen ea etiam nunc breviter, 
verbis nudis ac simplicibus repraesentare visum est. 


XCV. 


Qui tractaverunt scientias, aut empirici, aut dog- 
matici fuerunt. Empirici, formicae more, congerunt 
tantum et utuntur; rationales, aranearum more, telas 
ex se conficiunt. 


Apis vero ratio media est, quae materiam ex floribus 
horti et agri elicit, sed tamen eam propria facultate 
vertit et digerit. Neque absimile philosophiae verum opi- 
ficium est, quod nec mentis viribus tantum aut praecipue 
nititur, neque ex historia naturali et mechanicis experi- 
mentis praebitam materiam, in memoria integram, sed 
in intellectu mutatam et subactam reponit. 


Itaque ex harum facultatum [experimentalis 
scilicet et rationalis| arctiore et sanctiore foe- 


NOVUM ORGANUM. 105 


dere [quod adhuc factum mon est| bene speran- 
dum est. 
XCVI. 

Naturalis philosophia adhuc sincera non in- 
venitur, sed infecta et corrupta: 2x Arvstotel/s 
schola, per logicam; zn.Platonis schola per theo- 
logiam naturalem; 2» secunda schola Platonis, 
Procli et aliorum, per mathematicam ; quae philo- 
sophiam naturalem terminare, non generare aut procreare 
debet. At ex philosophia naturali pura et 
impermista, meliora speranda sunt. 


XCVII. 


Nemo adhuc tanta mentis constantia et rigore in- 
ventus est, ut decreverit et sibi imposuerit, theorias et 
notiones communes penitus abolere et intellectum abrasum 
et aequum ad particularia de integro applicare. Itaque 
illa ratio humana quam habemus, ex multa fide et 
multo etiam casu, nec non ex puerilibus, quas primo hau- 
simus, notionibus, farrago quaedam est et con- 
geries. 

Quod si quis aetate matura, et sensibus in- 
tegris, et mente repurgata, se ad experientiam 
et ad particularia de integro applicet, de eo melius 
sperandum est. 

Atque hae in parte nobis spondemus fortunam Ae- 
vandri Magni, neque quis nos vanitatis arguat, ante- 
quam exitum rei audiat, quae ad exuendam omnem vani- 
tatem spectat. Etenim de Alexandro et ejus rebus 
gestis Aeschines ita loquutus est: /Vos certe etam 
mortalem non vivimus; sed. in hoc nati sumus; ut 
posteritas de nobis portenta narret et praedicet ; 
perinde ac si Alexandr? ves gestas pro miraculo ha- 


106 ^ | VERULA MII 


buisset. At aevis sequentibus Titus Livius melius rem 
advertit et introspexit, atque de Alexandro hujusmodi 
quippam dixit: Fw non aliud quam bene ausum vana 
contemnere. 

Atque simile etiam de nobis judicium, futuris tempo- 
ribus factum iri existimamus: /Vos n/d magni fecisse; 
sed tantum ea, quae pro magnis habentur, minoris 
fecisse. 

Sed interim, quod jam diximus, NON EST SPEs, 
NISI IN REGENERATIONE SCIENTIARUM, ut 
eae, scilicet ab experientia, certo ordine excitentur et 
rursus condantur; quod adhuc factum esse aut cogitatum, 
nemo, ut arbitramur, alfirmaverit. 


XCVIH. 

Atque experientiae fundamenta, quando ad 
hanc omnino deveniendum est, aut nulla, aut ad- 
modum infirma adhuc fuerunt; nec particu- 
larium sylva et materies, vel numero, vel genere, 
vel certitudine, informando intellectui competens aut ullo 
modo sufficiens, adhuc quaesita est et congesta. 
Sed contra, homines docti, supini sane et faciles, rumo- 
res quosdam experientiae et quasi famas et auras ejus, 
ad philosophiam suam vel constituendam vel confirmandam 
exceperunt, atque illis nihilominus pondus legitimi tes- 
timonii attribuerunt. Ac veluti si regnum aliquod aut 
status, non ex literis et relationibus a legatis et nuntiis 
fide dignis missis, sed ex urbanorum sermunculis et ex 
triviis consilia sua et negotia gubernaret; ommino talis 
in philosophiam administratio, quatenus ad 
experientiam, introducta est. Nil debitis modis 
exquisitum, nil verificatum, nil numeratum, nil appen- 
sum, nil dimensum in naturali historia reperitur. 


——— — Hl A o MD CHNA e MN oo 


| 


NOVUM ORGANUM. 107 


At quod in observatione indefinitum et va- 
gum, id in informatione fallax et infidum est. 

Quod si cui haec mira dictu videantur et querelae 
minus justae propiora, cum Azvszofeles, tantus ipse vir 
et tanti regis opibus subnixus, tam accuratam de azma- 
libus historiam confecerit, atque alii nonnulli, majore 
diligentia, licet strepitu minore, multa adjecerint, et 
rursus alii, de plantis, de metallis et fossilibus, his- 
torias et narrationes copiosas conscripserint; is sane non 
satis attendere et perspicere videtur, quid agatur in 
praesentia. 

Alia enim est ratio naturalis historiae, quae 
propter se confecta est, alia ejus, quae collecta est 
ad informandum intellectum, in ordine, ad 
condendam philosophiam. Atque hae duae histo- 
riae tum aliis rebus, tum praecipue in hoc differunt; quod 
prima ex illis, specierum naturalium varietatem, non 
artium mechanicarum experimenta contineat. Quemad- 
modum enim in civilibus, ingenium cujusque et occultus 
animi affectuumque sensus, melius elicitur, cum quis in 
perturbatione ponitur, quam alias; simili modo et occulta 
naturae, magis se produnt per vexationes artium, quam 
cum cursu suo meant. : 

Itaque tum demum bene sperandum est de 
naturali philosophia, postquam historia na- 
turalis, quae ejus basis est et fundamentum, 
melius instructa fuerit; antea vero minime. 


XCIX. 


Atque rursusin ipsa experimentorum mecha- 
nicorum copia, summa eorum quae ad intel- 
lectus informationem maxime faciunt et ju- 
vant, detegitur inopiae Mechanicus enim, de veri- 


108 VERULA MII 


tatis inquisitione nullo modo sollicitus, non ad alia, quam 
quae operi suo subserviunt, aut animum erigit, aut manum 
porrigit. 

Tum vero de scientiarum ulteriore pro- 
gressu spes bene fundabitur, quum in historiam 
naturalem recipientur et aggregahuntur complura experi- 
menta, quaein se nullius sunt usus, sed ad inventionem 
causarum et axiomatum tantum faciunt, quae nos LUCI- 
FERA EXPERIMENTA, ad differentiam fruc- 
tiferorum appellare consuevimus. 

Illa autem miram habent in se virtutem 
et conditionem, hanc videlicet, quod nunquam 
fallant aut frustrentur. Cum enim ad hoc adhi- 
beantur, non ut opus aliquod efficiant, sed ut causam 
naturalem in aliquo revelent, quaqua versum cadunt, in- 
tentioni aeque satisfaciunt, cum quaestionem ter- 


minent. 


C. 


At non solum copia major experimento- 
rum quaerenda est et procuranda, atque etiam alterius 
generis, quam adhuc factum est, sed etiam methodus 
plane alia, et ordo, et processus, continuandae 
et provehendae experientiae introducenda. ^ Vaga 'enim 
experientia et se tantum sequens, ut superius dictum est, 
mera palpatio est, et homines potius stapefacit, quam in- 
format. At cum experientia, lege certa pro- 
cedet, seriatim et continenter; de scientiis 
aliquid melius sperari poterit. 


CI. 
Postquam vero copia et materies historiae 
naturalis et experientiae talis, qualis ad opus 
intellectus sive ad opus philosophicum requiritur, praesto 


NOVUM ORGANUM. 109 


jam erit et parata; tamen nullo modo sufficit intel- 
lectus, ut in illam materiem agat sponte et memoriter, 
non magis, quam si quis computationem alicujus epheme- 
ridis memoriter se tenere et superare possesperet. Atque 
hactenus tamen, potiores meditationis partes, quam scerip- 
tionis, in inveniendo fuerunt; neque adhuc expe- 
rientia literata facta est; atqui nulla nisi de 
scripto inventio probanda est. 


Illa vero in usum veniente, ab experien- 
tia, factademum literata, melius sperandum. 


CH. 


Atque insuper, cum tantus sit particularium 
numerus et quasi exercitus, isque ita sparsus et diffusus, 
ut intellectum disgreget et confundat, de velitationi- 
bus et levibus motibus et transcursibus in- 
tellectus, non bene sperandum est; nisi fiat 
instructio et coordinatio [per tabulas inve- 
niendi idoneas et bene dispositas, et tanquam vivas] 
eorum, quae pertinent ad subjectum in quo versatur inqui- 
sitio. Atque ad harum tabularum auxilia prae- 
parata et digesta mens applicetur. 


CIL. 


Verum post copiam particularium, rite et ordine, vel- 
uti sub oculos positorum, non statim transeundum 
est ad inquisitionem et inventionem novorum 
particularium aut operum, aut saltem, si hoc fiat, in eo 
non acquiescendum. 


Neque enim negamus, postquam omnia omnium artium 
experimenta collecta et digesta fuerint, atque ad unius 
hominis notitiam et judicium pervenerint, quin ex ipsa 
traductione experimentorum unius artis in alias, malta 


110 VERULAMII 


nova inveniri possint, ad humanam vitam et statum utilia, 
per istam experientiam quam vocamus literatam; sed 
tamen minora de ea speranda sunt, majora vero a uova 
luce axiomatum, ex particularibus illis certa via et regula 
eductorum, quae rursus nova particularia indicent et de- 
signent. 

Neque enim in plano via sita est, sed ascendendo 
et descendendo; ascendendo primo ad axiomata, 
descendendo ad opera. ^ 


CIV. 


Neque tamen permittendum est, ut intel- 
lectus a particularibus, ad axiomata remota et quasi 
generalissima [qualia sunt principia, quae vocant, artium 
et rerum] saliat et volet, et ad eorum immotam veri- 
tatem axiomata media probet et expediat; quod adhuc 
factum est, prono ad lioe impetu naturali intellectus, atque 
etiam ad hoc ipsum, per demonstrationes quae fiunt per 
syllogismum , jampridem edocto et assuefacto. Sed de 
scientiis tum demum bene sperandum est, quando 
per scalam veram et per gradus continuos et non 
intermissos aut hiulcos, a particularibus ascendetur 
ad axiomata minora, et deinde ad media alia aliis 
superiora, et postremo demum ad generalissima. 
Etenim axiomata infima non multum ab experientia 
nuda discrepant. Suprema vero illa et generalissima, 
quae habentur, notionalia sunt et abstracta, et nil habent 
solidi. At media sunt axiomata illa vera et 
solida et viva, in quibus humanae res et for- 
tunae sitae sunt, et supra haec quoque, tandem ipsa 
illa generalissima , talia scilicet, quae non abstracta sint, 
sed per haec media vere limitantur. 

Itaque hominum intellectui non plumae addendae, sed 


NOVUM ORGANU M. 111 


plumbum potius et pondera, ut cohibeant omnem saltum 
et volatum. Atque hoe adhuc factum non est; 
quum vero factum fuerit, melius de scientiis 
sperare licebit. 

CV. 

In constituendo autem axiomate, forma inductio- 
nis alia, quam adhuc in usu fuit, excogitanda 
est; eaque non ad principia tantum, quae vocant, pro- 
banda et invenienda, sed etiam ad axiomata minora et 
media, denique omnia. 4 


Inductio enim, quae procedit per enumerationem sim- 
plicem, res puerilis est, et precario concludit, et peri- 
culo exponitur ab instantia contradictoria, et plerumque 
secundum pauciora quam par est, et ex his tantummodo 
quae praesto sunt, pronuntiat. 


At inductio, quae ad inventionem et demonstrationem 
scientiarum et artium erit utilis, naturam separare debet 
per rejectiones et exclusiones debitas, ac deinde post 
negativas tot quot sufficiunt, super affirmativas conclu- 
dere; quod adhuc faetum non est, nec tentatum certe, 
nisi tantummodo a P/a£one, qui ad excutiendas delinitio- 
nes et ideas, hac certe forma inductionis aliquatenus 
utitur. | 

Verum ad hujus inductionis sive demonstrationis 
instructionem bonam et legitimam, quamplurima adhibenda 
sunt, quae adhuc nullius mortalium cogitationem subiere ; 
adeo ut in ea major sit consumenda opera, quam adhuc 
consumta est in syllogismo. Atque hujus inductionis au- 
xilio, non solum ad axiomata invenienda, verumetiam ad 
notiones terminandas utendum est. 

Atque in hac, certe, inductione, spes ma- 
xima sita est. 


112 VERULAMII 
CVI. 


At in axiomatibus constituendis per hanc 
inductionem, examinatio et probatio etiam 
facienda est, utrum, quod constituitur axioma, ap- 
tatum sit tantum et ad mensuram factum eoram particula- 
rium ex quibus extrahitur, an vero sit amplius et latius, 
Quod si sit amplius aut latius, videndum, an eam 
suam amplitudinem et latitudinem, per novorum particula- 
rium designationem , quasi fidejussione quadam firmet ; 
ne vel in jam notis tantum haereamus, yel laxiore fortasse 
complexu umbras et formas abstractas, non solida et de- 
terminata in materia prensemus. 


Haec vero cum in usum venerint, solida 
tum demum spes merito affulserit. 


CVII. 


Atque hic etiam resumendum est, quod superius 
dictum est de: naturali philosophia producta et scientiis 
particularibus ad eam reductis, ut non fiat scissio 
et truncatio scientiarum; nam etiam absque 
hoc, minus de progressu sperandum est. 


CVIII. 


Atque de desperatione tollenda et spe facienda, ex 
praeteriti temporis erroribus valere jussis aut rectificatis, 
jam dictum est, — Videndum autem est, si quae alia sint, 
quae spem faciant. ! 

Illud vero occurrit: si hominibus non quaerentibus, 
et aliud agentibus, multa utilia, tanquam casu quodam 
aut per occasionem, inventa sint, nemini dubium esse 
posse, quin iisdem quaerentibus et hoc agentibus, idque 
via et ordine, non impetu et desultorie, longe plura detegi 
necesse sit, Licet enim semel aut iterum accidere possit, 


NOVUM ORGANUM. 113 


ut quispiam in id forte fortuna incidat, quod magno conatu 
et de industria scrutantem antea fugit; tamen in summa 
rerum, proculdubio contrarium invenitur. 

Itaque longe plura et meliora, atque per 
minora intervalla, a ratione et industria, et di- 
rectione et intentione hominum, speranda sunt, quam 
a casu et instinctu animalium, et hujusmodi, quae hacte- 
nus principium inventis dederunt. | 


CIX. 


Etiam illud ad spem trahi possit, quod non- 
nulla ex his, quae jam inventa sunt, ejus sint generis, ut, 
antequam invenirentur, haud facile cuiquam in mentem 
venisset de iis aliquid suspicari, sed plane quis illa ut 
impossibilia contemsisset. 

Solet enim homines de rebus novis, ad exemplum 
veterum et secundum phantasiam ex iis praeceptam et in- 
quinatam, hariolari; quod genus opinandi fallacissimum 
est, quandoquidem multa ex his, quae ex fontibus rerum 
petuntur, per rivulos consuetos non fluant. 


Veluti si quis ante Zormentorum 1gneo- 
rum inventionem, rem per effectus descrip- 
sisset, atque in hunc modum dixisset: inven- 
tum quoddam detectum esse, per quod muri et munitiones 
quaeque maximae, et longo intervallo concuti et dejici 
possint; homines sane de viribus tormentorum et machi- 
narum, per pondera et rotas, et hujusmodi arietationes 
et impulsus multiplicandis, multa et varia secum cogita- 
turi fuissent. De vento autem igneo, tam subito et vio- 
lenter se expandente et exsufflante, vix unquam aliquid 
alicujus imaginationi aut phantasiae occursurum fuisset ; 
utpote enjus exemplum in proximo non vidisset, nisi forte 


in terrae motu aut fulmine, quae ut magnalia naturae 
VERULAM. ORc. 8 


114 VERULAMII 


et non imitabilia ab homine, homines statim rejecturi 
fuissent. 

Eodem modo, si ante fit bombycin? inven- 
tionem, quispiam hujusmodi sermonem inje- 
cisset; esse quoddam fili genus inventum, ad vestium et 
supellectilis usum, quod filum linteum aut laneum, tenui- 
tate et nihilominus tenacitate, ac ctiam splendore et mol- 
litie, longe superaret; homines statim aut de serico aliquo 
vegetabili, aut de animalis alicujus pilis delicatioribus, aut 
de avium plumis et lanugine, aliquid opinaturi fuissent; 
verum de vermis pusilli textura, eaque tam copiosa et 
se renovante et anniversaria, nil fuissent certe commen- 
turi. Quod si quis etiam de vermi verbum aliquod inje- 
cisset, ludibrio certe futurus fuisset, ut qui novas ara- 
nearum operas somniaret. 

Similiter, si ante inventionem acus nau- 
ticae, quispiam hujusmodi sermonem intulis- 
set: inventum esse quoddam instrumentum, per quod 
cardines et puncta coeli exacte capi et dignosci possint; 
homines statim, de magis exquisita fabricatione instru- 
mentorum astronomicorum, ad multa et varia, per agi- 
tationem phantasiae, discursi fuissent; quod vero aliquid 
inveniri possit, cujus motus cum coelestibus tam bene 
conveniret, atque ipsum tamen ex coelestibus non esset, 
sed tantum substantia lapidea aut metallica, omnino incre- 
dibile visum fuisset. 

Atque haec tamen et similia, per tot mundi aetates, 
homines latuerunt, nec per philosophiam aut ar- 
tes rationales inventa sunt, sed casu et per 
occasionem, suntque illius, ut diximus, generis, ut 
ab ds, quae antea cognita fuerunt, plane heterogenea et 
remotissima sint, ut praenotio aliqua nihil prorsus ad 
illa conducere potuisset. 


NOYUM ORGANUM. 115 


Itaque sperandum omnino est, esse adhuc in 
naturae sinu, multa excellentis usus recondita, quae 
nullam cum jam inventis cognationem habent aut paralle- 
lismum, sed omnino sita sunt extra vias phantasiae, quae 
tamen adhuc inventa non sunt; quae proculdubio, per 
multos saeculorum circuitus et ambages , et ipsa quando- 
que prodibunt, sicut illa superiora prodierunt, sed per 
viam, quam nunc tractamus , propere et subito, et simul 
repraesentari et anticipari possunt. 


CX. 


At tamen conspiciuntur et alia inventa ejus 
generis, quae fidem faciant, posse genus huina- 
num nobilia inventa, etiam ante pedes posita, praeterire 
et transilire. 

Uteunque enim puíveris tormentar:?i, vel 
fili bombycini, vel acus nautéicae, vel sac- 
chari, vel papyri, vel similium inventa, quibusdam 
rerum et naturae proprietatibus niti videantur; at certe 
dnprimendi artificium nil habet, quod non sit 
apertum et fere obvium. — Et nihilominus hoinimes, non 
advertentes, //ferarum modulos difficilius scilicet 
collocari, quam literae per motum manus scribantur, sed 
hoc interesse, quod /Z£er aru» modu semel collo- 
cati, infinitis impressionibus, literae autem per manum 
exaratae, unicae tantum scriptioni sufficiant; aut fortasse 
iterum non advertentes, atramentum ita inspissari posse, 
ut tingat, non flaat, praesertim literis resupinatis et iin- 
pressione facta desuper; hoc pulcherrimo invento, quod 
ad doctrinarum propagatic m tantum facit, per tot sace- 
cula caruerunt. 

Solet autem mens humana, in hoc inventionis curri- 


culo, tam laeva saepenumero et male composita esse, ut 
8* 


116 VERULAMII 


primo diffidat et paulo post se contemnat; atque primo 
incredibile ei videatur, aliquid tale inveniri posse; post- 
quam autem inventum sit, incredibile rursus videatur, id 
homines tamdiu fugere potuisse. 

Atque hoc ipsum ad spem rite trahitur; 
superesse nimirum adhuc magnum invento- 
rum cumulum, qui non solum ex operationibus incog- 
nitis eruendis, sed et ex jam cognitis transferendis, et 
componendis et applicandis, per eam, quam diximus ex- 
perientiam literatam, deduci possit. 


CXI. 


Neque illud omittendum ad faciendam 
spem. 

Reputent, si placet, homines, infinitas ingenii, tem- 
poris, facultatum , expensas, quas homines in rebus et 
studiis longe minoris usus et pretii collocant; . quorum 
pars quota, si ad sana et solida verteretur, nulla non diffi- 
cultas superari possit. Quod idcirco adjungere visum est, 
quia plane fatemur, historiae naturalis et expe- 
rimentalis collectionem, qualem animo metimur 
et qualis esse debet, opus esse magnum et quasi 
regium, et multae operae atque impensae. 


CXII. 


Interin particularium multitudinem nemo 
reformidet, quin potius hoc ipsum ad spem re- 
vocet. 

Sunt enim artium et naturae particularia phaenomena, 
manipuli instar, ad ingenii commenfta, postquam ab evi- 
dentia rerum disjuncta et abstracta fuerint. Atque hujus 
viae exitus, in aperto est et fere in propinquo; alterius, 
exitus nullus sed implicatio infinita, Homines enim adhuc, 


NOVUM ORGANUM. 117 


parvam in experientia moram fecerunt et eam leviter per- 
strinxerunt, sed in meditationibus et commentationibus 
ingenii, infinitum tempus contriverunt. Apud nos vero: 
si esset praesto quispiam, qui de facto naturae 
ad interrogata responderet, paucorum annorum esset in- 
ventio causarum et scientiarum omnium. 


CXII. 


Etiam nonnihil hominibus spei fieri posse 
putamus ab exemplo nostro proprio; neque 
jactantiae causa hoc dicimus, sed quod utile 
dictu sit. 

Si qui diffidant, me videant, hominem 
inter homines aetatis meae, civilibus nego- 
tiis occupatissimum, nec firma admodum 
valetudine, quod magnum habet temporis dis- 
pendium, atque in hac re plane protopirum 
et vestigia nullius sequutum, neque haec 
ipsa cum ullo mortalium communicantem; et 
tamen veram viam constanter ingresssum, 
et INGENIUM REBUS SUBMITTENTEM, haec 
ipsa aliquatenus, ut existimamus, provexisse. 

Et deinceps videant, quid ab hominibus 
otio abundantibus, atque a laboribus conso- 
ciatis, atque a temporum successione, POST 
HAEC INDICIA NOSTRA exspectandum 
sit; praesertim in via, quae non singulis solummodo 
pervia est [ut fit in via 1lla rationali] sed ubi 
hominum labores et operae, praesertim quantum ad expe- 
rientiae collectam, optime distribui et deinde componi 
possint. 

Tum enim homines vires suas nosse incipient, cum 
non eadem infiniti, sed alia alii praestabunt, 


118 VERULAMII 
CXIV. 


Postremo, etiamsi multo infirmior et ob- 
scurior aura spei ab ?sta nova continente 
spiraverit; tamen omnino experiendum esse, nisi veli- 
mus animi esse plane abjecti, statuimus. Non enim res 
pari periculo non tentatur, et non succedit; cum in illo, 
ingentis boni; in hoc, exiguae humanae "ps jactura 
vertatur. 

Verum ex dictis, atque etiam ex non dic- 
tis, visum est nobis, spei abunde subesse, 
non tantum homini strenuo ad experiendum, 
sed etiam prudenti et sobrio ad credendum. 


CXV. 


Atque de desperatione tollenda, quae inter 
causas potentissimas ad progressum scientiarum remo- 
randum et inhibendum fuit, jam dictum est; atque 
simul serno DE SIGNIS ET CAUSIS ER- 
RORUYM et inertiae et ignorantiae quae invaluit, ab- 
solutus est; praesertim cum subtiliores causae, 
et quae in judicium populare aut observationem non incur- 
runt, ad ea, quae DE IDOLIS animi humani 
Pu sunt, referri debeant. 


Atque hic simul PARS DESTRUENS "IN: 
STAURATIONIS NOSTRAE claudi debet, 


quae perficitur tribus redargutionibus: 
REDARGUTIONE nimirum HUMANAE 
RATIONIS NATIVAE ET SIBI PER- 
MISSAE; 
REDARGUTIONE DEMONSTRATIO- 
NUM; et 


REDARGUTIONE THEORIARUM SIVE 


NOVUM ORGANU M. 119 


PHILOSOPHIARUM ET DOCTRINARUM 
QUAE RECEPTAE SUNT. 

REDARGUTIO vero earum talis fuit, qualis 
esse potuit, videlicet PER SIGNA ET EVIDEN- 
TIAM CAUSARUM, cum confutatio alia nulla 
a nobis, qui, et de principiis et de demonstrationibus, ab 
aliis dissentimus, adhiberi potuerit. 

Quocirca tempus est, ut ad ipsam ARTEM ET 
NORMAM INTERPRETANDI NATURAM 
veniamus, et tamen nonnihil restat, quod praeverten- 
dum est. 

Qaum enim IN HOC PRIMO APHORISMORUM 
LIBRO illud nobis propositum sit, ut tam ad intelligen- 
dum, quam ad recipiendum ea quae sequuntur, mentes 
hominum praeparentur; expurgata jam et abrasa 
et aequata mentis area, sequitur ut mens 
sistatur in positione bona et tanquam aspectu 
benevolo, ad ea, quae proponemus. 

Valet enim in re nova ad praejudicium, non solum 
praeoccupatio fortis opinionis veteris, sed ct pracceptio 
sive praefiguratio falsa, rei, quae affertur. 

Itaque conabimur efficere, ut habeantur bonae et verae 
de iis, quae adducimus, opiniones, licet ad tempus tan- 
tummodo et tanquam usurariae, donec res ipsa per- 
noscatur. 

CX VI. 

Primo itaque postulandum videtur, ne existiment 
homines, nos, more antiquorum Graecorum, aut quo- 
rundam novorum hominum, Telesz, Patricit, Severini, 
sectam aliquam in philosophia condere velle. 
Neque enim hoc agimus, neque etiam multum interesse 
putamus, ad hominum fortunas, quales quis opiniones 
abstraetas de natura et rerum principiis habeat. Neque 


120 VERULAMII 


dubium est, quin multa hujusmodi, et vetera revocari, et 
nova introduci possint; quemadmodum et complura the- 
mata coeli supponi possunt, quae cum phaenominis sat 
bene conveniunt, inter se tamen dissentiunt. 

At nos, de hujusmodi rebus opinabilibus et simul inuti- 
libus, non laboramus. At contra, nobis constitutum 
est, experiri, an re vera, potentiae et amplitudinis huma-, 
nae firmiora fundamenta jacere, ac fines in latius proferre 
possimus. Atque licet sparsim et in aliquibus subjectis 
specialibus, longe veriora habemus et certiora ut arbitra- 
mur, atque etiam magis fructuosa, quam quibus homines 
adhuc utuntur, [quae in QUINTAM INSTAURATIO- 
NIS NOSTRAE PARTEM congessimus] tamen 
theoriam nullam universalem aut integram proponimus. 
Neque enim huic rei tempus adhuc adesse videtur. 

Quin nec spem habemus vitae producendae, ad SE x- 
TAM INSTAURATIONIS PARTEM [quae, philo- 
sophiae per legitimam naturae interpreta- 
tionem inventae, destinata est] absolvendam; sed 
satis habemus, si in mediis sobrie et utiliter nos geramus, 
atque interim semina veritatis sincerioris in posteros 
spargamus, atque initiis rerum magnarum non desimus. 


CX VII. 


Atque quemadmodum sectae conditores non 
sumus; ifa nec operum particularium largi- 
tores aut promissores. Attamen possit aliquis hoc 
modo occurrere, quo nos, qui tam saepe operum mentio- 
nem faciamus et omnia eo trahamus, etiam operum ali- 
quorum pignora exhibeamus. 

Verum via nostra ef ratio, ut saepe perspicue 
diximus et adhuc dicere juvat, ea est, ut non opera 
ex operibus sive experimenta ex experimen- 


NOVUM ORGANUM. 121 


tis [ut empzr?ic?] sed ex operibus et experi- 
meníis causas et axiomata, atque ex causis 
et axiomatibus rursus nova opera et experi- 
menta [tt LEGITIMI NATURAE INTER- 
PRETES] extrahamus. 

Atque licet in tabulis nostris inveniendi [ex 
quibus QUARTA PARS INSTAURATIONIS consi- 
stit| atque etiam exemplis particularium [quas IN sE- 
CUNDA PARTE adduximus] atque insuper in obser- 
vationibus nostris super historiam, [quae IN TERTIA 
PARTE OPERIS descripta est] quivis vel mediocris 
perspicaciae et solertiae, complurium operum nobilium 
indicationes et designationes ubique nota- 
bit; ingenue tamen fatemur, historiam naturalem, 
quam adhuc habemus aut ex libris aut ex inquisitione 
pr ,non tam compiosam esse et verifica- 
tam, ut legitimae interpretationi satisfacere 
aut ministrare possit. 

Itaque si quis ad mechanica sit magis aptus et paratus, 
atque sagax ad venanda opera, ex conversatione sola cum 
experimentis, ei permittimus et relinquimus illam 
industriam, ut ex historia nostra et tabulis, 
multa tanquam in via decerpat, et applicet 
ad opera, ac veluti foenus recipiat ad tempus, donec 
sors haberi possit. 

Nos vero, cum ad majora contendamus, moram 
omnem praeproperam et praematuram in istius- 
modi rebus, tanquam A£alantae pilas ut saepius solemus 
dicere, damnamus. Neque euim aurea poma pueriliter 
aflectamus, sed omnia in VICTORIA cursusar- 
tis super naturam ponimus; neque muscum 
aut segetem herbidam demetere festinamus, 
sed messem tempestivam exspectamus. 


122 VERULAMII 
CX VIII. 


Occurret etiam alicui proculdubio, post- 
quam ipsam historiam nostram et inventio- 
nis tabulas perlegerit, aliquid in ipsis expe- 
rimentis minus certum, vel omnino falsum; 
atque propterea secum fortasse reputabit, fun- 
damentis et principiis falsis et dubiis inventa 
nostra niti. 

Verum hoc nihil est; necesse enim est, ta- 
Ha sub initiis evenire. Simile. enim est, ac si 
in scriptione ant impressione, una forte litera, aut altera, 
perperam posita aut collocata sit; id enim legentem non 
multum impedire solet, quandoquidem errata ab ipso sensu 
facile corriguntnr. Ita etiam cogitent homines, multa in 
historia naturali experimenta falso credi et recipi posse, 
quae paulo post a causis et axiomatibus inventis facil 
punguntur et rejiciuntur. Sed tamen verum est, si in 
historia naturali et experimentis, magna et crebra, et 
continua fuerint errata, illa nulla ingenii aut artis felici- 
tate corrigi aut emendari posse. | 

Itaque si in historia nostra naturali, quae 
tanta diligentia et severitate, et fere religione, probata 
et collecta est, aliquid in particularibus quandoque subsit 
falsitatis aut erroris; quid tandem de naturali historia vul- 
gari, quae prae nostra tam negligens est et facilis, dicen- 
dum erit; aut de philosophia et scientüs super hujusmodi 
arenas, vel syrtes potius, aedificatis? Itaque hoc quod di- 
ximus, neminem moveat. 

CXIX. i 

Occurrent etiam in historia nostra et ex- 
perimentis plurimae res, Primo leves et vul- 
satae, deinde viles et illiberales, postremo ni- 
mis subtilesac mere speculativae et quasi nul- 


NOVUM ORGANUM. 123 


lius usus; quod genus rerum, hominum studia avertere 
et alienare possit. 

Atque de istis rebus, quae videntur vulgatae, illud 
homines cogitent: solere sane eos adliuc nihil aliud agere, 
quam ut eorum, quae rara sunt, causas, ad ea, quae 
frequenter fiunt, referant et accommodent: at ipsorum, 
quae frecnenter eveniunt, nullas causas inquirant, sed ea 
ipsa recipiant tanquam concessa et admissa. 

Ita non ponderis, non rotattonts coelestium, non 
caloris, non frigoris, non luminis, non duri, non znol- 
lis, non £enuis, non dens?, non //quid?, non consisten- 
£s, non anzmatt, non 2nanimati, non similaris, non 
dissinilaris, nec demum orgaa?cé causas quaerunt, sed 
illis tanquam pro evidentibus et manifestis receptis, de 
caeteris rebus, quae non tamen frequenter et familiariter 
occurrunt, disputant et judicant. 


Nos vero, qui satis scimus, nullum de rebus raris 
aut notabilibus judicium fieri posse, multo minus, res novas 
in lucem portrahi, absque vulgarium rerum causis et 
causarum causis rite examinatis et repertis; necessario ad 
res vulearissimas in historiam nostram recipiendas com- 
pellimur. Quinetiam nil magis philosophiae offecisse de- 
prehendimus, quam quod res, quae familiares sunt et 
frequenter occurrunt, contemplationem hominum non mo- 
rentur et detineant, sed recipiantur obiter, neque earum 
causae quaeri soleant: ut non saepius requiratur infor- 
matio de rebus ignotis, quam attentio in notis. 


CXX. 


Quod vero ad rerum utilitatem attinet, 
vel etiam turpitudinem, quzbus, ut ait Plinius, honos 
praefandus est; eae res, non minus quam lautissimae 
et pretiosissimae in historiam naturalem recipien- 


124  YERULAMII 


dae sunt. Neque propterea polluitur natura- 
lis historia; sol enim aeque palatia et cloacas ingre- 
ditur, neque tamenpolluitur. 

Nos autem non capitolium aliquod aut pyramidem, 
hominum superbiae dedicamus aut condimus, sed tem- 
plum sanctum ad exemplar mundi in intel- 
lectu humano fundamus. 

Itaqe exemplar sequimur. Nam quicquid es- 
sentia dignum est, id etiam scientia dignum, quae 
est essentiae imag o. 

At vilia aeque subsistunt ac lauta. Quinetiam, ut e 
quibusdam putridis materiis, veluti musco et zibetho, ali- 
quando optimi odores generantur; ita et ab instantiis 
vilibus et sordidis, quandoque eximia lux et informatio 
emanant. 

Verum de hoc nimis multa, cum hoc genus fastidii 
sit plane puerile et effoeminatum. 


CXXI. 


At de illo omnino magis accurate dispiciendum, quod 
plurima in historia nostra captui vulgari, aut 
etiam cuivis intellectui, rebus praesentibus assuefacto, 
videbuntur curiosae cujusdam et inutilis 
subtilitatis. 

Ttaque de hoc ante omnia et dictum et dicendum est; 
hoc scilicet: nos jam sub initiis et ad tempus, 
tantum LUCIFERA EXPERIMENTA, non 
fructifera quaerere, ad exemplum creatio- 
nis divinae, quod saepius diximus, quae primo die 
lucem tantum produxit eique soli unum inte- 
grum diem attribuit, neque illo die quid- 
quam materiati operis immiscuit, 

Itaque si quis istiusmodi res nullius esse 


NOVUM ORGANUM. 125 


usus putet, idem cogitet, ac si nullum etiam 
LUCIS esse usum censeat, quia res scilicet 
solida aut materiata non sit. Atque re vera 
dicendum est, simplicium naturarum cognitionem bene 
examinatam et definitam, instar lucis esse; quae ad uni- 
versa operum penetralia aditum praebet, atque tota ag- 
mina operum et turmas, et axiomatum nobilissimorum 
fontes, potestate quadam complectitur et post se trahit, 
in se tamen non ita magni usus est. Quin et literarum 
elementa per se et separatim nihil significant, nec alicu- 
jus usus sunt, sed tamen ad omnis sermonis compositio- 
nem et apparatum, instar materiae primae sunt. Etiam 
semina rerum, potestate valida, usu, nisi in processu 
suo, nihili sunt. Atque lucis ipsius radii dispersi, nisi 
co&ant, beneficium suum non impertiuntur., : 
Quod si quis subtilitatibus speculativis 
offendatur; quid de scholasticis viris dicen- 
dnm erit, qui subtilitatibus immensum indul- 
serunt? (uae tamen subtilitates in verbis, aut saltem 
vulgaribus notionibus, quod tantundem valet, non in 
rebus aut natura consumtae fuerunt, atque utilitatis ex- 
pertes erant, non tantum in origine, sed etiam in con- 
sequentis; tales autem non fuerunt, ut haberent in 
praesens utilitatem nullam, sed per conse- 
quens infinitam, quales sunt eae de quibus loquimur. 
Hoc vero sciant homines pro certo, omnem subtili- 
tatem disputationum et discursuum mentis, si adhibeatur 
tantum post axiomata inventa, seram esse et praeposte- 
ram; et subtilitatis tempus verum ac proprium, aut sal- 
tem praecipuum, versari in pensitanda experientia et 
inde constituendis axiomatibus. Nam illa altera sub- 
tilitas, naturam prensat et captat, sed nun- 
quam apprehendit aut capit. Et verissimum 


126 V ERULAMII 


certe est, quod de occasione sive fortuna dici solet, 
si transferatur ad naturam, videlicet: eaz$ «a fronte 
comatam, ab occipitio calvam esse. 

Denique de contemtu in naturali historia, rerum 
aut vulgarium, aut vilium, aut nimis subtilium, 
et in orginibus suis inutilium, illa cox multerculae 
ad tumidum principem, qui petitionem ejus, ut rem in- 
dignam et majestate sua inferiorem abjecisset, pro oraculo 
sit: Desine ergo rex esse! 'quia certissimum est, 
imperium in naturam, si quis hujusmodi rebus 
ut nimis exilibus et minutis vacare nolit, nec obtineri 


nec geri posse. 


CXXH. 


Occurrit etiam et illud: mirabile quiddam 
esse et durum, quod nos, omnes scientias at- 
que omnes autores, simul ac veluti uno ctu 
et inpetu summoveamus, idque non assumto 
aliquo ex antiquis in auxilium et praesidium nos- 
trum, sed quasi viribus proprüs. 

Nos autem scimus, si minus sincera fide 
agere voluissemus, non difficile fuisse nobis, 
ista, quae afferuntur, vel ad antiqua saecula ante 
Graecorum tempora, cum scientiae de natura magis for- 
tasse, sed tamen majore cum silentio floruerint, neque 
in Graecorum tubas et fistulas adhuc incidissent, vel 
etiam, per partes certe, ad aliquos ex Graecis 
ipsis referre, atque adstipulationem et ho- 
uorem inde petere, more novorum hominum, 
qui nobilitatem sibi ex antiqua aliqua prosapia, per 
senealogiarum favores, adstraunt et affingunt. Nos 
vero, rerum evidentia freti, omnem com- 
menti et imposturae conditionem rejicimus, 


NOVUM ORGANUM. 127 


neque ad id quod agitur plus interesse putamus, utrum, 
quae jam invenientur, antiquis olim cognita, et per re- 
rum vicissitudines et saecula occidentia et orientia sint, 
quam hominibus curae esse debere, utrum novus orbis 
fuerit insula illa Az/an£is ct veteri mundo cognita, an 
nunc primum reperta herum enim inventio a 
naturae luce petenda, non ab antiquitatis 
tenebris repetenda est. 

Quod vero ad universalem istam repre- 
hensionem attinet, certissimum est vere rem 
reputanti, eam et magis probabilem esse, 
et nagis modestam, quam si facta fuisset ex 
parte. Si enim in primis notionibus errores radicati 
non fuissent, fieri non potuisset, quin nonnulla recte in- 
venta, alia perperam inventa correxissent. Sed cum 
errores fundamentales fuerint, atque ejusmodi, 
ut homines potius res neglexerint ac praeterierint, quam 
de illis pravum aut falsum judicium fecerint; minime 
mirum est, si homines id non obtinuerint, quod 
non egeriní; nec ad metam pervenerint, quam non po- 
suerint aut collocarint; neque viam emensi sint, quam 
non ingressi sint aut tenuerint. : 

Atque insolentiam rei quod attinet, certe, 
si quis, manus constantia atque oculi vigore lineam 
magis rectam, aut circulum magis perfectum, se descri- 
bere posse quam alium quempiam, sibi assumat; induci- 
tur scilicet facultatis comparatio. Quod si quis asserat, 
se adhibita regula aut circumducto circino, lineam magis 
rectam , aut circulum magis perfectum posse describere, 
quam aliquem alium vi sola oculi e£ manus; is certe non 
admodum jactator fuerit. Quin hoc, quod dicimus, non 
solum in hoc nostro conatu primo et inceptivo locum ha- 
bet, sed etiam pertinet ad eos, qui huic rei posthac incum- 


128 V ERULAMII 


Lent. Nostra enim via inveniendi scientias, 
exaequat fere ingenia et non multum excel- 
lentiae eorum relinquit; cum omnia per cer- 
tissimas regulas et demonstrationes transigat. 

Itaque haec nostra ut saepe diximus, felicita- 
tis cujusdam sunt potius quam facultatis, et 
potius temporis partus quam ingenii. Est enim 
certe casus aliquis non minus in cogitationi- 
bus humanis, quam in operibus et factis. 


CXXIII. 


Itaque dicendum de nobis ipsis, quod ille per 
jocum dixit, praesertim cum tam bene rem secet: fier? 
non potest ut idem sentiant, qui aquam et qui vi- 
num bibant. 

At caeteri homines, tam veteres quam novi, liquorem 
biberunt crudum in scientiis, tanquam aquam, vel sponte 
ex intellectu manantem, vel per dialecticam, tanquaim per 
rotas ex puteo haustam. 

At nos, liquorem bibimus et propinamus ex infini- 
tis confectum uvis, iisque maturis et tempestivis, et per 
racemos quosdam collectis ac decerptis, subinde in torcu- 
lari pressis, ac postremo in vase repurgatis et clarificatis. 

Itaque nil mirum, si nobis cum aliis non conveniat. 


OXXIV. 

Occurret proculdubio et illud: zec me- 
tam aut scopum scientiarum a nobis épsis, 
id quod 1n aliis reprehendimus, verum et opti- 
mum praefixum esse. &Esse enim contempla- 
tionem veritatis, omni operum utilitate et magni- 
tudine digniorem et celsiorem ; longam vero istam 
et. sollicitam moram 1n experientia et materia. et 


NOVUM ORGANUM. 129 


rerum particularium fluctibus, mentem veluti humo 
affigere, vel potius in tartarum quoddam confusto- 
nis et perturbations dejicere; atque ab abstractae 
sapientiae serenitate et tranquillitate, tanquam a 
statu multo diviniore, arcere et summocvere. 

Nos vero huic rationi libenter assentimur, et hoc 
ipsum, quod innuunt ac praeoptant, praecipue atque ante 
omnia agimus. 

Etenim verum exemplar mundi in intel- 
lectu humano fundamus, quale invenitur, non 
quale cuipiam sua propria ratio dictaverit. 

Hoc autem perfici non potest, nisi facta mundi dis- 
sectione atque anatomia diligentissima. — Modulos vero 
ineptos mundorum et tanquam simiolas, quas in philoso- 
phis phantasiae hominum exstruxerunt, omnino dissi- 
pandas edicimus. 

Sciant itaque homines, id quod superius di- 
ximus, quantum intersit inter HUMANAE 
MENTIS IDOLAÀ et DIVINAE MENTIS 
IDEAS. llla enim nihil aliud sunt, quam abstra- 
ctiones ad placitum; hae autem sunt vera signa- 
cula creatoris super creaturas, prout in materie 
per lineas veras et exquisitas imprimuntur et terminantur. 

Itaque ipsissimae res sunt in hoc genere 
veritas et utilitas, atque opera ipsa pluris 
facienda sunt, quatenus sunt veritatis pig- 
nora, quam propter vitae commoda. 


OXXV. 


.Occurret fortasse et illud: »os tanquam 
actum agere, atque antiquos ?psos ean- 
dem, quam nos, viam tenuisse. ltaque veri- 


simile putabit quispiam: e£zazm nos, post tautum 
VERULAM. Onc. 9 


130 VERULAMII 


motum et molitionem, deventuros tamn- 
dem ad aliquam ec illis philosophis, 
quae apud antiquos valuerunt. Nam et 
tllos in meditationum suarum. principis, vim et 
copiam inagnam. exemplorum et particularium pa- 
ravisse, atque in commentarios, per locos et titulos 
digessisse, atque inde philosophias suas et artes 
confecisse, et postea, ve comperta, pronuntiasse, 
et exempla ad fidem et docendi (umen sparsim ad- 
didisse ; sed particularium notas et codicillos, ac 
commentarios suos ?n lucem edere, supervacuum et 
molestum putasse, ideoque fecisse, quod. in aedi- 
Jficando fieri solet, nempe post aedificii structuram, 
machinas et scalas a conspectu amovisse. Neque 
aliter factum esse, credere certe oportet. 


i$ 


Verum nisi quis omnino oblitus fuerit eorum, quae 
superius dicta sunt, huic objectioni aut scrupulo potius, 
facile respondebit. 


Formam enim inquirendi et inveniendi apud anti- 
quos, et ipsi profitemur et scripta eorum prae se ferunt. 
Ea autem non alia fuit, quam ut ab exemplis quibusdam 
et particularibus [additis notionibus communibus, et for- 
tasse portione nonnulla ex opinionibus receptis, quae 
maxime placuerunt] ad conclusiones maxime generales 
sive principia scientiarum advolarent; ad quorum verita- 
tem immotam et fixam, conclusiones inferiores per media 
educerent ac probarent, ex quibus artem constituebant. 
Tum demum si nova particularia et exempla mota essent 
et adducta, quae placitis suis refragarentur; illa, aut per 
distinctiones, aut per regularum suarum explanationes, in 
ordinem subtiliter redigebant, aut demum per exceptiones 
crasso modo summovebant. At rerum particularium non 


NOVUM ORGANUM. 131 


refrasantium causas, ad illa principia sua laboriose et 
pertinaciter accommodabant. 

Verum nec historia naturalis et expe- 
rientia, illa erat, quam fuisse oportebat, 
longe certe abest, et ista advolatio ad gene- 
ralissima, omnia perdidit. 


OXXVI. 


Occurzet et illud: os, propter ?nhibitionem 
quandam pronuntiandi et principia certa ponendi, 
donec per medios gradus ad generalissima rite per- 
ventum sit, suspenstonem quandam judicii tueri 
atque ad acatalepsiam rem deducere. 

Nos vero non acatalepsiam sed eucatalep- 
siam meditamur et proponimus. Sensui enim non 
derogamus sed ministramus, et intellectum 
non contemnimus sed regimus. Atque melius est 
scire quantum opus sit, et tamen nos non penitus scire 
putare, quam penitus scire nos putare, et tamen nil eorum, 
quae opus est, scire. 

CXXVH. 

Etiam dubitabit quispiam potius quam 
objiciet: uZrum nos de natural? tantum 
philosophia, an etiam de sctentéts reli- 
quis, logéicis, ethécéis, politicis, secundum 
viam nostram perficiendis loquamur. 

At nos certe DE UNIVERSIS haec, quae dicta 
sunt, intelligimus. Atque quemadmodum vulgaris logica, 
quae regit res per syllosismum, non tantum ad naturales, 
sed ad omnes scientias pertinet; ita et nostra, quae 
procedit per inductionem, omnia complec- 
titur. | 


Tam enim historiam et tabulas inveniendi 
9* 


132 VERULAMII 


conficimus de ira, metu, et verecundia, et simi- 
libus, ac etiam de exemplis rerum civilium, 
nec minus de motibus mentalibus memoriae, 
compositionis et divisionis, judicii, et reli- 
quorum, quam de calido et frigido, aut luce, 
aut vegetatione, aut similibus. 

Sed tamen cum nostra ratio interpretandi, 
post historiam praeparatam et ordinatam, non mentis tan- 
tum motus et discursus, ut logica vulgaris, sed et rerum 
naturam intueatur; ita mentem regimus, ut ad rerum na- 
turam se, aptis per omnia modis, applicare possit. 

Atque propterea multa et diversa in doc- 
trina interpretationis praecipimus, quae ad 
subjecti, de quo inquirimus, qualitatem et con- 
ditionem, modum inveniendi nonnulla ex parte 
applicent. " 

OXX VIII. 

At illud de nobis ne dubitare quidem fas 
sit: utrum nos philosophiam, et artes et sci- 
entias, quibus utimur, destruere et demoliri 
cupiamus; contra enim, earum et usum et cultum 
et honores libenter amplectimur. 

Neque enim ullo modo officimus, quin istae, quae 
invaluerunt, et disputationes alant, et sermones ornent, 
et ad professoria munera ac vitae civilis compendia adhi- 
beantur et valeant; denique tanquam numismata quaedam, 
consensu inter homines recipiantur. Quinetiam signifi- 
camus aperte, ea, quae nos adducimus, ad istas res non 
multum idonea futura, cum ad vulgi captum deduci 
omnino non possint, nisi per effecta et opera tan- 
tum. At hoc ipsum, quod de affectu nostro et bona vo- 
luntate erga scientias receptas dicimus, quam vere profi- 
teamur, scripta nostra in publicum edita, praesertim libri 


NOYUM ORGANUM. 133 


de progressu scientiarum, fidem faciant. [taque id, 
verbis amplius vincere non conabimur. 

Illud interim constanter et diserte mone- 
mus, his modis, qui in usu sunt, nec mag- 
nos in scientiarum doctrinis et contempla- 
tione progressus fieri, nec illas ad amplitu- 
dinem operum deduci posse. 


CXXIX. 


Superest, ut de finis excellentia pauca 
dicamus. Ea, si prius dicta fuissent, votis similia 
videri potuissent; sed spe jam facta et iniquis 
praejudiciis sublatis, plus fortasse ponderis habe- 
bunt. Quod si nos omnia perfecissemus et plane absol- 
vissemus, nec alios in partem et consortium laborum sub- 
inde vocaremus, etiam ab hujusmodi verbis abstinuisse- 
mus, ne acciperentur in praedicationem. meriti nostri. 
Cum vero aliorum industria acuenda sit et animi excitandi 
atque accendendi, consentaneum est, ut quaedam homi- 
nibus in mentem redigamus. 

Primo itaque, videtur inventorum nobilium 
introductio, inter actiones humanas, louge 
primas partes tenere, id quod antiqua saecula judi- 
caverunt. 

Ea enim, rerum inventoribus divinos hono- 
res tribuerunt; iis autem, qui in rebus civilibus 
merebantur, quales erant orbium et imperiorum condito- 
res, legislatores, patriarum a diuturnis malis liberatores, 
tyrannidum debellatores, et his similes, heroum tan- 
tum honores decreverunt. 

Atque certe, si quis ea recte conferat, justum hoc 
prisei saeculi judicium reperiet. Etenim inventorum 
beneficia, ad universum genus humanum per- 


134 VERULAMTI 


tinere possunt, civilia, ad certas tantum- 
modo hominum sedes; haec etiam non ultra paucas 
aetates durant, illa, quasi perpetuis temporibus. Atque 
status emendatio in civilibus, non sine vi et per- 
turbatione plerumque procedit; at inventa beant 
et beneficium deferunt, absque alicujus injuria 
aut tristitia. 

Etiam inventa, quasi novae creationes 
sunt et divinorum operum imitamenta, ut bene 
cecinit ille: " 

Primum  frugiferos foetus mortalibus aegris 

Dediderant quondam praestanti siomine Athenae, 

Et recreaverunt vitam, legesque rogarunt. 

Atque videtur notatu dignum in SALOMONE; 
quod eum, imperio, auro, magnificentia operum, satel- 
litio, famulitio, classe insuper, et nominis claritate ac 
summa hominum admiratione floreret, tamen nihil horum 
delegerit sibi ad gloriam, sed ita pronuntiaverit: 

GLORIAM DEI ESSE, CELARE REM; 

GLORIAM REGIS, INVESTIGARE REM. 

Rursus, si placet, reputet quispiam, quan- 
tum intersit inter hominum vitam, in excul- 
tissima quapiam Europae provincia, et in 
regione aliqua Novae Indiae maxime fera et 
barbara. Eas tantum differre existimabit, ut merito 
hominem homini deum esse, non solum propter auxi- 
lium et beneficium, sed etiam per status comparationem, 
recte dici possit. Atque hoc, non solum, non 
coelum, non corpora, sed artes praestant. 

Rursus, vim et virtutem et consequentias 
rerum inventarum notare juvat, quae non in aliis 
manifestius occurrunt, quam in illis tribus, quae antiquis 
incognitae, et quarum primordia, licet recentia, obscura 


NOVUM ORGANUM. 135 


et ingloria sunt, «z£?s nimirum 2mpremend?, pul- 
veris tormentarii, et acus nautzcae. Haec 
enim tria, rerum faciem et statum in orbe terrarum mu- 
taverunt: primum, in re literaria; secundum, in re 
bellica; tertium, in navigationibus. Unde innu- 
merae rerum mutationes sequutae sunt, ut non imperium 
aliquod, non secta, non stella, majorem efficaciam et 
quasi influxum, super res humanas exercuisse videatur, 
quam ista mechanica exercuerunt. 

Praeterea non abs re fuerit, tria homi- 
num ambitionis genera et quasi gradus dis- 
tinguere, Primum eorum, qui propriam po- 
tentiam, in patria sua amplificare cupiunt; 
quod genus vulgare est e£ degener. Secundum eorum, 
qui patriae potentiam et imperium, inter 
humanum. genus amplificare nituntur. lllud 
plus certe habet dignitatis, cupiditatis haud minus. Quod 
si quis humani generis ipsius potentiam et 
imperium, in rerum universitatem instaurare 
et amplificare conetur; ea proculdubio ambitio [si 
modo ita vocanda sit| reliquis et sanior est et augustior.: 


Hominis autem imperium in res, in solis ar- 


tibus et scientiis ponitur. NATURAE ENIM 
NON IMPERATUR, NISI PARENDO. 

Praeterea, si unius alicujus particularis inventi 
utilitas, ita homines affecerit, ut eum, qui genus humanum 
universum beneficio aliquo devincire potuerit, homine ma- 
jorem putaverint; quanto celsius videbitur, tale 
aliquid invenire, per quod alia omnia expe- 
dite inveniri possint? 

Et tamen, ut verum omnino dicamus, quemadmo- 
dum LUCI magnam habemus gratiam, quod 
per eam vias inire, artes exercere, legere, 


136 V ERULAMII 


nos invicem dignoscere possimus, et nihilo- 
minus ipsa visio lucis, res praestantior est 
et pulchrior, quam multiplex ejus usus; ita 
certe ipsa contemplatio rerum, prout sunt, 
sine superstitione aut impostura, errore aut 
confusione, in se ipsa magis digna est, quam. 
universus inventorum fructus. 


Postremo, si quis depravationem scientiarum et 
artium ad malitiam et luxuriam et similia, objecerit; id 
neminem moveat. Illud enim de omnibus mundanis bonis 
dici potest, ingenio, fortitudine, viribus, forma, divitiis, 
LUCE IPSA, et reliqis. Recuperet modo ge- 
nus humanum, jus suum in naturam, quod ei 
EX DOTATIONE DIVINA competit, et 
detur ei copia; usum vero RECTA RATIO 
ET SANA RELIGIO GUBERNABIT. 


CXXX. 


Jam vero tempus est, ut ARTEM IPSAM 
INTERPRETANDI NATURAM propona-- 
mus, in qua, licet nos utilissima et verissima praecepisse 
arbitremur, tamen necessitatem ei absolutam, ac 
si absque ea nil agi possit, aut etiam perfectionem 
non adtribuimus. 


Etenim in ea opinione sumus; si justam naturae 
et experientiae historiam praesto haberent 
homines, atque in ea sedulo versarentur, si- 
bique duas res imperare possent, unam, ut 
receptas opiniones deponerent, alteram, ut 
mentem a generalissimis et proximis ab illis ad tem- 
pus cohiberent, fore, ut etiam vi propria et genui- 
na mentis, absque alia arte, IN FORMAM 


NOVUM ORGANUM. 137 
NOSTRAM INTERPRETANDI incidere 


possent. 

Est enim INTERPETATIO, verum et natu- 
rale opus mentis, demtis iis quae obstant; sed tamen 
omnia certe, per nostra praecepta, erunt magis in cinctu 
et multo firmiora. 

Neque tamen, illis nihil addi posse, affirmamus ; sed 
contra, nos, qui mentem respicimus, non tan- 
tum in facultate propria, sed quatenus copu- 
latur cum rebus, ARTEM INVENIENDI 
cum INVENTIS adolescere posse, statuere 
debemus. 


Finis Libri Primi Novi Organi. 


«c 
e X | T 
Cipit C (- im vo 
- LL... ái 
a- e * £. 


a PU S m pi. V d 
3 wt ap at br MT LIcE ^ 


D s 
A T 
AES pas s 
" 


fà Maias MTS 


$2 " ab^. , 
et i C d 
The 
€ 
E d 
* 
A 
w-. 
sj .- 


ENDEX IEENHUM. 


A 
Pagina 
Ábusus ipuvusiweiin DUNETUSCIU. VETT S reato fy LAD 
WeqwWemian ROYa" ..: 7: . TEE a La «ND 
Acatalepsia, quatenus differt a via uitrà "ala o Wr 1 
xiniducebatar a Platonis schola . . . . E wis cnt 


dogimatizavit eam et ex professo tenuit nova academia 71. 80 
quam nos meditamur et proponimus "yu^vdon RC P C 
Acus nauticae inventio, spem alit . . . . . . . 114 
inventionis vis, virtus et consequentiae . . . . 134. 135 
motus, convenit cum coelestibus . . . . . . . . 114 
Accensa hac face in philosphia tenebris, quae 
posteritati praelucere possint . . . . . . . . 14 
Ad exstirpationem idolorum signa juvant et causae — 75 
Ad inquisitionem extinguendam et abrumpendam eficaces 11 
Ad inveniendam veritatem duae viae . . . . 15. 46 
Nu wubve que Nub pest T. To. Lo. e e. e o 
Ad tabularum auxilia praepar. et digesta mens applicetur 109 
Adhuc experientia literata facta non Bra POETA PEN Md cS 
Aditus aliquando ad interiora . . . . Apaceorg s oRNE I 
Administratio doctrinarum et politia scientiarum 
augmenta durius premere consuevit . . . . . . 100 
qualis i in philosophiam introducta est. . . . . . 4106 
Admiratio antiquitatis et operum . . . . . 59. 90 
eidem incrementum accesit a VV. DD. . . . . . 93 
Advolatio ad generalissima omnia perdidit . . . 4131 
Aegyptii sacerdotis de Graecis vaticinium , . . . . . 3 76 
Aeschinis de rebus gestis Alexandri M. eloquium . . . 105 
Africa ultra citimam Aethiopiae parteis Ve sesdd 
Alchymista . . . ; . . Lib uie E d vai 
Alia scientias colendi , alia inveniendi ratio "oh diens MD 
Ambitionis hominum genera tria et gradus 
Amor et amplexus ES Urris TORNA 82 Vit 202 HA aS. 
EMEN ML ro m sis d mE ask 2... . A 
Anaxagorae homoiomera . . . 
Anticipatio RENT TUS. SUP Le re, dis. 12 
Anticipatio naturae' . . . 
ad subeundum assensum validiores . . 
earum usus. . $ . . 


ES . LJ . LJ . LI -— 
per quas etiam in scientiis progress. magn. fin hod posse — 
satis firmae sunt ad consensum . . . : n e c^ cis 

Antiquitatis reverentia a progressu in scientiis detinet 
MEM vEIe" HUN DL PN SS. x. 9.» « 89 


140 INDEX RERUM. 


Pagina 
Antiquissimi veritatis inquisitores . . . . . « 93 
Apotheosis errrorum, pestis intellectus . . . . . « 67 
Aphorismi notio . . . . « « «e « « ; € 5. 93. 94 
Aphorismorum usus apud inquisitores veritatis primos 
et antiquissimos . . . P MET 
A pis, ratio media, quae materiam ex floribus horti et agri elicit 104 
Apud antiquos inquirendi et inveniendi forma 4130 
Apud Graecos, doctrinarum revolutionum periodus prima — 83 
Apud Romanos, doctrinarum revolutionuin periodus secunda — — 
Apud Europaeos occidentales, doctr. revol. per.tertia — — 
Area mentis aequanda et liberanda . . . . . . . . 19 
A Wistoteleshi . .:. - » «5 : $ - ue0M RUNDE 
magis accusandus quam sectatores ejus moderni . . . 66 
Ottomanorum more : .:/./.» ;«59 Uh gesqpdmuiussbonda 21 
philosophiam naturalem dialectica sua corupit . . . 65 
rationalis generis philosophantium exemplum. stringens — — 
Aristoteles, tantus ipse vir de animalibus historiam confecit 107 
Aristotelis philosophia . . . . . « « - «65. 71. 81 
pügüsx ét spinosa . 4 «5 eye NERA tapas 97 
Aristotelis de animalibus historia . . . . « . . . 66. 107 
problemata . . . . . . 445. 5757£1.217 66 
physica et metaphysica . . . . .« « « «4 ecc — 
sectatores .. . . e e e. ^ *& 
Ars dialecticae ad errores figendos valuit . . . . . 12 
Ars ea, quam nos adducimus, ex genere logicae . . . « 15 
Ars et norma interpretandi naturam. . . - . « ». 1419 
Arsipsa interpretandi naturam proponenda .. . « « * 136 
Ars imprimbndi' . . . . .iw he ebuncdipe dd DAR 
Ars interpretandi . . . . . . . « « 18. 24. 119. 156 
Artis ipsius figura simplex et nuda . . . . . « « 24 
Artem inveniendi cum inventis adolescere posse . . . »« 137 
Artes continuo vegetant et crescunt. . . . . . « « « 79 
Artes libérales et mechanicae . . . . . . . 90. 91 
a philosophia naturali alendae . . . . . . . . 85. 86 
Ascensus a particularibus ad generalissima —.. . . . . 4110 
X'sia'ultra 'Gang&m" /. xa. sh «secl «olii vss D EMEND 
EXWtrolbgiea .«- - eis welastifisk-msui tie Bu NOEEER 
AstrónOoDfPH 74 5/ eXAE TL USE "S SN 
Astu& ét 'aftificium ER. Y V, DD, .1.. ao tese R$ BP 
Atalantae more victoriam emittunt . . . « « « «. 74 
Atalantae pilas damnamus . . . . s... eoe m$, 121 
iXlantisinhsua/| 2 2... 6. 9 72. 9945. 25 ESAE 
Aura spei ab ista nova continente spirantis — . . . . . 4118 
Aut scire et contemplari, aut agere et efficere . . . . 27 
Amdlum'autor  .' . S -— - 4 2daABAmR MESREEEE 
Axioma non elicitur aut efformatur, nisi per inductionis for- 
mam legitimam et propriam . . . . . e» «ewe. ^ 28 
Axiomata, quae in usu, unde fluxere . . . . « .« « 48 
a particularibus rite et ordine abstracta, quid reddunt — — 
ab experientia educenda, et rurs. ex iis experimenta nova — 88 
per instantias tanquam igne probantur . . . . . e» 95 


INDEX RERU M. 141 


E$ Pagina 
Baconus de Verulamio vid. Verulam 
Basis et fundamentum philosophiae naturalis 107 
—Dhasls rel 5 nios di E SMÉS cadum Md 2255 
Beant inventa et [toe nu Arn ^^ dealicdiio eire mons Mp4 
MILES INvEHtgrsqr. . - vens bp umm. 1223 
Bibliothecae . . db quens peu c2 
Borgia de Caroli vir, exped. Gall. in Italiam S deut id» 90 
Eni BIXGSELER. iducugs asc cA diae axi rcludrS t g6 


cC 

Caecusetstupidus modusexperiendi . . . . 73 
Caloris, astri et ignis heterogenia et mistio. 95. 68 
PERENNE GBiMAe |. x. 6 4'DUDLUTMRPAROMLERA X75 056 
IEnditades. 59v! xvTs ub» S .nnps rg snp nO Pie 1*1: 7076 
Dau Rétio t'p^gie Snxtegroo Peur rts - sachet ae iiie - 

aliquis , non minus in cogitationibus humanis, quam in 
eperibus ctglistis 0) unto vouinitso snp Qo DT £7 49g 
Casu et per occasionem inventa . . . . . . 44. 114 
(Gauss et radix omnium malorum . .'. . . .'. 44 
Causae errorum sv. obstaculorum in scientiis . . 82-101 
prima refertur ad angustias temp. erga scientias propitii — 83 
secunda, ad minimam part. hum. operae in philosoph. nat. 83. 84 
altera, ad separationem scientiarum a radicibus suis 85. 86 
altera, ad metam non recte positan . . . . . . . 86 
altera, ad viam erroneam et imperviam . . . . . 87. 88 
altera, ad reverentiam antiquitatis et virorun . . . . 89 
altera, ad admirationem operum jam pridem factorum 90 — 95 
altera, ad pusillanimitatem . . . . . . . . .95—97 
altera, ad superstitionem et zelum immoderatum  . 97 — 99 
altera, ad mores et instituta scholarum etc. . . . 99. 100 
altera, ad conatus et industrias praemiis carentes . . 4100 

altera, ad desperationem hominum et suppositione 
impossibilis . . . . b:lsri0rj€6. n1 hA qti $01 
Causarum explicatio tollit miraculum . . . . . 22. 75 
Causarum inquisitio . . . . . . . . . . .. 29 
Celsus, de experimentis medicinae . . . . . . . . . 78 
GCIISERUARI 494 faia Màn . acp Ino rgi.otqist 213 
Centuriae scientiarum proventui utiles . . . . . . . $3 
Certam viam mentiaperimus . . . . . . . 12. 73 
Ubrteet ostensive:sélPe:.054'21292:: 7$ Jost 318 045 
Chartae sive tabulae nostrae inveniendi, praecedentes 
chartas novellas transportandae p; Suid: ETIN ujsle 926 
fibrysippus susp Luca is von 9e Leno lU 0726 
Chymicorum experimentum in auro . . . . . . . 74 
inventa $1souer eeu hs evo repr ur 028 
phiesephia.. . . 5. 24 - ....&Ümequuoa «ds . 55 
Ciceronis tempora . . . sb imu nacgikbs 984 
Citius emerget veritas e falsitate quam e confusione . 26 
Claudum in via, cursorem extra viam antevertere . . 10. 63 
Coclesia a.asta . ;-. » .. e. aDNERUP6S4295 


142 INDEX RERUM. 


Pagina 
GCüelum»et terra Parmenidis ..,.,55. 4. w 2h01 
Geetus Parisien$]Q.. .,.. 22 LV LC EP 
Ule bus Au bi'pquerg mm MV C 
Collectio historiae naturalis et experimentalis 116 


Gemmenta as Bwmanr T meu 
nonnulla professoria . . . . . .-. . . «. 54.61. 68 
Commegtafibnes?: 11. AO ETC 


Consistentiae natura gr ES OE EI 
Contemplatio rerum sine superstitione aut impostura, 
sine errore*:aut confusione . . . . . »« »« « ». 136 


Contemplationes, quid effidiunt . . . . . . . . 60 

magnetis .; .L.n i4 j*3» 2€berd fup lal cgo B8 aTSO NEN 
Continuatio inquisitionis . . . . . . .« .»« « 29 
Contractio inquisitionis . . . . - e. 29. 30 
Conversio mentis bona et congrua facienda. » . . 19. 20 
Corruptio philosophiae ex agitatione ingenii — . 64. 65 


ex angustiis et obscuritate paucorum experimentorum »." 66 
ex superstitione et theologia admistaà . . . «. « - - 67 


Cura Regis . . . . . . . LJ . . . . . . . . 5 
D 

Danielis prophetia. ...« «o£ ndtanmitk De abies 103 

Deabusu bonorum . . . J4i$dSv 3$ be osvotia 136 

De Alexandro M. Aeschines et rsen iu lae .cT4,05. 106 

De augmentis scientiarum libri . . . 133 


De causis errorrum sv. obstaculorum in scientiis 64. ds 82. 101 
De cessatione antiquarum philosophiarum . . . . . 81 
De contemtu in naturali historia vulgarium, vilium, nimis 
subtilium etc. pro oraculo sit mulierculae vox . . . 126 
De desperatione tollenda nec non defacienda spe 101—118 
De elementorum concursu ad constituenda corp. nat. — 68 
Definisexcellentia. . . . . 41545 bp iW. 153 
De heterogenia et mistione caloris, astri et ienis . 95 
De idolis doctrina vid. Idola . . . . . 51.52. 53 — 73 
De intemperantiisphilosophiarum 'cautiointell.danda — 71 
De malis autoritatibus philosophiarum . . . 68 
Descripto inventionem non nisi per tabulas 
ordinatas probemus. . . . . . - « . 26. 109 
De sectis et generibus theoriarum  . . . je ww 091063 
De signiset causis errorum, vid. Signa, Causae 75 — 118 
De sye,-vidajpes . inodo . 6s eui, al. 10] 118 
De statu civili haud prudenter administrat . . . . . 103 
De universis haec quae dicta sunt intelligenda . . . . 4131 
D'emsu.rationis doctrina ^. . 154. vU Rip H7 
De usu philosophiarum ad professoria munera ac vitae 
civilis compendia .. .. . . . . ».. qaia 132 
De vitiosa materia contemplationum . . . « « 268 
Delineatio Novi Organi libri primi . . . « « « »«19—24 
Delineatio Novi Organi libri secundi . . . . . .24—32 
Denmocfibus ^ 2. . 9. . . .7. T9RG se SILRONSNIS 


INDEX RERUM. 143 


Pagina 
BEENNUDUEHAfGem . « « & $ -omó$ Aena .o soni SIE 
lazo SOLIS ACIES RSS NRNERE I T 1 v Er 
0o og we c el E ROOTED S ITIN S. 
Demonstratio loge optima . . . . . «. . .« ««. 73 
Demonstrationes in dialecticis quid agunt , . . 72 
Demonstrationes pravae, idolorum praesidia . . . — 
Demonstrationes, potentia quadam philosophiae ipsae 
NM E acta  L c lufsnedudiFagta ima T36« Lar od EE 
Demonstrationum processus quadruplex . . . 73 
Demonstrationum redargutio . . . « »« »« . . 118 
Descriptaex veteri exemplari . . . . . . .. 3 
EEUU ARSSEUL.u admis sxcles anisvmómim 5125 
DEUS AUTOR BONI ET PATER LUMINUM., 102 
DEI voluntas et potestas manifesta . .-. . . 99 
DEO per mendacium gratificari velle . . . . . «5. .98 
Dialecticae ars ad errores figendos valuit . . . . . 12 
OTUCOTUTDCUUTIAETCUCUUOLHIESTETLITI 
Dialecticam ad inveniendum advocans . . . . . . . 87 
Differentiae motus vulgares nullius pretii sunt . . 69 
Differt logica nostra a vulgari . . . . icta x18 


Differt naturalis historia propter se confecta, ab illa 
ad informandum intellectum et ad condendam philoso- 
EENUMLEA dans ui m. i4da4.41 Sa tolm be am bro o dO 

Dionysius in Platonem |hum) epileio 9. sAur 3080 Arie pou 176 

BMüscrimen Inzeniorugm i» goosoiniosecssges eeoonss: 59 

Dissensio philosophorum et scholarum ipsarum varietas — 81 

Divinahumanisimpari conditione permiscentes 9g 

Divina prudentia et ordo, pro exemplari sumenda . 74 

DixiuncedilsutisLdeaS 5 unes ghenisa om secas A8. 129 

Doctrina de constitutione axiomatis et formula 
MEME OL. 2 * 1:2 2t $..9ebwo*.s9n 28 

ZHactums deidàlis . Ry 4 2 fodng*em inst m1$ 

Doctrina de meliore ac perfectiore usu rationis 17 

Doctrinae si plane instar plantae a stirpibus suis revulsae 

non essent, utero naturae adhaerentes ab eadem alerentur 79 

Doctrinarum administratio vid. Administr. doctr. 


Doctrigarum revolutiones tres . . . . . . . 83 

emanationes et dispensationes duae . . . . . 415 
[-— -. UAWdA lii. M NEEROME ON NX NEITCUMPITICCYTTEM 
HuvmmaDeLs rabosdles & al. acmoalRcaz* ^r mU MUR 
Duaepraerogativaererum . . . - « » «. « 230 
Duaeres de quibus homines monendi . . . . . 13 


Duae tribus contemplantium sv. philosophantium . 15 
Enas viae gwESUUMEES I7. 9 o. 2 4 2)». A, 19 
Duo monita ad aperiendas hominum mentes . . . . . 31 
Duplex excessus, quorum prim.intell. deprimit, alterenervat —71 


E 


Brem inqeisitio; ."v 7*0. 00 012 7,99 
EdemeBium ignis . .. . .-. - «;*.*jos io, Dia i 


1441 INDEX RERUM. 


Pagina 
HÜememta, quae Yocanf, & . : : 5: 275 a Ja MENES 
Empedocles A MAX IMITIMIMERNEAUAREMUT 
Empirici, formicae more . . . . . . . : « « . . 104 
quid aüst s" ^ 22 6 S'OUD DUDE LL TIAM EE 
WBiphectici 2 we nPP.S I ITE, PS M LV. a eua 
KpieWrga 22 ME UND EUER TRO 2D Pi «E Den MN 
Epitf'életm votum" p, sS QUEMA IIS TOS 
Eremi.-et-vastitates tenporun ; ; ... « « «* * .» . 83 
Errores fundamentales, quid effecerint . . . . 127 
ERRA'TIB NESCFEN' PES ''*^1*."^200/28 s 
Est imperiti et leviter philosophantis . . Luck wes 
Ethnicis vice theologiae Phupeqphin moralis aA eS e our CE 
Eucatalepsia . . Cua i Prat. Not! 
Ex dotatione div. genus lium. jus s. in naturam competit 136 
Ex fidealiena et autoritate coeca recipit log. vulg. — 18 
EX FRUCTIBUS JUDICETUR 7:;..... 79 
Ex indiciis nostris innotescit in inviiset in viis compendium 30 
Ex omnimoda experientia primum inventio cau- 
saram et axiomatum verorum elicienda . . . . AD 
Ex veteri exemplari descripta . . . 3 
Exemplar mundi in intellectu humano fundamus, quale 
invenitur, non quale cuipiam sua propria ratio dictaverit 129 
Exemplum delirantis rationis humanae . . . . 13 
idolorum: quae per verba intellectui imponuntur . . . 62 
rationalis generis philosophantium . . . . . .. 65 
Experientia lege certa procedit seriatim et continenter . 108 
longe optima demonstratio . . . . . « - - .. 373 
ltésMta voto. . 109 
Experientiae fundamenta adhue fuerunt aut nulla aut 
admodum infirma ^. . . . .'". . «V . 106 
notio,^ordo* 2.3 3 2 2514 "Mía DISAIT US 
Experimentum, notio ; ow eos NEED LAT MELITM 
Experimenta lucifera . . cA .'". '108. 124 
Experimentorum methodus, o rdo, process n9 2*7, * 108 
eal MOT DT ME MEN IIS ELEME 
Extremum aut eximum mundi . . . . . . . .. 95 
Fastidita experientia; vera via deserta interclusa et 
Obslructa" i2... cu. Pasilos rudi uM Rica 
Eamiliares sérmones , -;&».»,«. « (9149 Ag 
Fides ex operibus monstretur . . . .. «& dero nA 
Padei alimentum... J . 4.212 Nota ha widasdp ib 
In8oi ancilla 4... ume etaütenahna ens Sd RES LETT 
Fidei dentur quae'fidei sunt ^; .'". . ;. «e» - 8B 
Fidei et sensus conjugium .. . sd ^w ^39 
Figura artis inveniendi simplex et T PHP UA 24 
Fili bombycini inventio . . . . . - ** 114. 115 
Finis et meta scientiarum .. . «. . «e.» ».,e OU. 54 
Fi21$5 excellentia ' .*.— 7... TV ET 


INDEX RERUM. 145 


Pagina 
Finislogicae nostrae. . . . . . del 44 1o is n; off 
Forma inductionis alia quam adhuc, in usu, excogitanda 111 
Forma nostra interpretandi. . . . . . 136 


Fori ula interpretationis, quid fieri per eandem . . 10 
Clo UCET LE NEIECLIRORIO Lh NUM 9! 1^. 
Fortuna . Pi Bine UR dU. qa iu. ca uis 120 
Forum, vid. Idola BON iir. . "OC YVES: 
Fructus et operà, sponsores et fidejussores pro veritate 
MEME. E L6 -. .. 29 
Bundemenis experientidb . . . . . . .. . 106 


G 


Gallos venisse in manibus cretam tenentes. . . . . 34 


GNnEe3 s : a.u a tees el. VA 
Genus professorium duplex E deme LU ITANE. 20 
Genera idolorum quatuor . . . : oer ME- Ro; 


Generationum mentis et manus in libris et opi- 
ficiis varMdEANS . .:. . e. * wes - n 44 


Gilbertus . . "ese CORPORA S Id 
Gilberti philosophia PD M e mers». «2 £450 
in uno magnete collocat operan . . . . * - . . 74 


Globi materialis tractus . . . « « . « . . . 90 
Globi intellectualis fines . «. ». -' «« -- - .. — 
Gloria Dei "Please va size R9 5-9 9-.« * 134 
MEMBRE Tide. .dR ^ o. X e mor 
Gliscit intellectus humanus . . . - - - - . . 53 
CEMSEEEE E IL dur cot he er s RGRMUEELUM 75 
Graecorum sapientia professoria bid 1t A M. 
Gradus pravitatis verborum  . . . .. ... 62 


e LUI 


Hactenus potiores meditationis partes quam scriptionis i 
BusnuHo dug c. z V uinuwlv d mp.vss. 109 


B 


Heraelitus i. -. S PELA eg m PS x3 s 031 7G 
Heracliti corporum resolutio et replicatio /. . .. . . . 65 
pronuntiatum PONO UC XE rCOARULELIFKNPLEISIESEOGRE 52 
Heterogenia caloris, sni eus. » 27. "D 0g 95 
Hippias 3e a 7A. 75 
Historia natu ralis, alia propter se, alia ad condendam 
philosophiam . . . . CTEW 121407 


Historia naturalis, philosophiae basis et fundamentum 
Historia naturalis vera, fidei ancilla . . . . . . . 99 
Historiae naturalis et experimentalis collectio . 116 
Hoc opus Verulamii magis temporis partus quam ingenii 3 
Hoc quod agitur ob boni "naturam eminentem a DEO esse — 32 
Homo naturae minister et interpres . . . .. 43 
Homines scientias quaerere in minoribus mundis et non in 
majore sive.communi . . . ey. Cefus 52 
Homines vaniloqui et phantastici genus humanum 
promissis ogerarunt", |^. . 2 SV Qu. V7 294 


VERULA M. ORG. 10 


146 INDEX RERUM. 


Pagina 
Hominum ambitiosorum tria genera . . . . . 1535 
Hominum intellectui non plumae addendae sed 
plumbum et pondera . . . . . « . . - - 410. 11t 
Horologiorum confectio . . . . . . - «'. 9t 
Humani in universum imperii propagator eS Sup «d 
Humidum, idolorum verborum generis exemplum  . 5.11062 
H yperborei "d MEME. LIS c 73 


Li 


ideae Menüs Dixànae, .*^ ... 5 s 1 RED 
idola mentis humlanae...52-elhenm As RGBRIMEWCOLSIDES 
Idolacribus  . -. . .-«5«.. 49 22 OREL EA SM 
Idolaà gpeeus .. li ... india ER MBs 
Idolà fom... . ..... . ^42 AXES LUE. 


Idola theatri . . ^ov. paESN. uenia S NS 
Idolorum genera quatuor. y ois E up 
Idolorum exstirpatio signis et causis absolvitur. 75 


Idolorum munitiones et praesidia « a5 ed SUE is da 163 
Idolorum quae per verba intellectui imponuntur 
genera duo .'^. . £u... JM MEL ui 


SERIE PEU Mmm 62 
Lonis.. . -. | um) . 54. 61. 95 
Ignoratio causae destituit effectum  . . . . . 43 
LLLE:L I uus Nar MEIN S DUES CITLU 
Impotentia mentis humanae M AO. cc cate D 
Impressiones sensus vitiosae . . . ... abu] 
Imprimendi artificium . . EP 0435 "aS 


In coelestibus omnia moveri per circulos perfect. 54 
In civilibus rebus esse modestiae Kx. in con- 


templatione veritati . . . 9 
In divinis operibus minima quaeque principia 
eventum trahunt . . . . . i 32 


In ipsis experimentis minus Geriglh vel umido 
falsum, neminem moveat .. ...-. . . . . 422 
In notiónibns nilsani... « « «5 .^.qTeNIGNENE. 49 
Incogitabilia. . — .s33-.J5 Hoax, bn ed aot a 
ludià noxa... . -—- .' . . «4 WAS EM 


Indicia nostra. . . i 511202147 
Indicis personam, non judicis sustinemus . . . 50 
Inductio mala . doce fuae nin o pO 
Inductio puerilis differt ab utili . . , 111 


Inductionis forma sv. demonstrationis instructio legitima —3 
alia quam adhuc adhibenda . . . . . . . . . - 111 
tantummodo Plato aliquatenus usus est . . . . « . — 

Inductionis genus . . 244b 828 

Inest homini quaedam intellectus ambitio, non 

minus quam voluntatis : . .. 1. veh esso 2767 

Infinitum a parte ante et a parte post . . . . . . . 65 

Ingenium rebus submittendum . . . . . q 7417 


INDEX RERUM. 147 


Pagina 

Ingenia et intellectus exaequatfere scientiasin- 
*veniendi via Bostra  . . . « . «* « » » . 128 
Ingeniorum discrimen maximum et redicale. . $59 
Initia rerum magnarum . . . . . . . .. .. 120 
Inquirendi forma apud antiquos . . . . . . . 130 
Inquisitio desperata . . . « . « - « - * -.- 76 
Inquisitio legitima, causarum, rerum, iater. eflicient. — 29 
Inquisitionis initium. . . . . . «s: 18 
continuatio, variatio, contractio .. . . 28. 29 
imsasaerationisexemplar. . . . .54 2 13 


iusaanm quiddam, & & re € 0.4). 44 
Insolentiam rei quod attinet . . . . . . . . . -. 127 
Instantia ad axiomum emendandun . * . . . . . . 48 
Instantiae conficiuntinterpretationem naturae 57 

Instantiae sive experimenta quae ad illuminationem prae 
cena exesllugt . 9. à 0.0 9 € 46 cdd we p. 30 
Instantiae tanquam igne axiomata probant. . . . . 55 
Instantiarum vis et copia contemta et rejecta . . . 54 
Instauratio ab imis fundamentis facienda . . . 49 
Instrumenta manus et mentis . . . « . . .. 243 
Instrumentis et auxiliis res perficitur . . . . 43 
Intellectus humanus . . . SEPMETET I S EG 

supponit majorem ordinem et aequalitatem in rebus 
HESEHURNEMÉE 0. o. or or roc cities nir 593 

omnia trahit ad suffragationem et consensum cum iis 
quae semel placuere. . «s sc M 
ad instantias tardus omnino et inhabilis . . . . . 55 


gliscit . . . . e. . . . . . LI . . . . . e . — 
luminis sicci non est, sed recipit infusionem a voluntate 
et affectibus . . . VXOREM EUST" 565 


impeditur stupore, incompetentia et fallaciis sensuum . — 57 
fertur ad abstracta, et quae fluxa, fingit esse constantia. — — 
Intellectus sibi permissus — * « . « « « « « 43. 47 
in ingenio, sobrio et patiente et gravi . . . - : . 47 

rejicit difficilia, sobria, altiora naturae, lumen experien- 
tiae et paradoxa; qua de causa. . . . « - . 56 

res inaequalis et omnino inhabilis ad superandam rerum 
obscuntatem  . . » « «e. 5: rk DAMIECANAE 7| 
Intellectui humano auxilia praebenda . . . . 72 
intellectum non contemnimus sed regimus . . — 
Inter viva quaerentes mortua .. . «. « - - «« 67 
Interventio amici cujusdam ex Gallia redeuntis . . 34 
Interpres naturae homo . . . .«-:«*«*-*-*-* 43 
Interpretes naturaelegitimi . . . . « « *« - 121 
Inerpretandi ars . . . . « « « - 18. 24. 119. 136. 137 
Interpretandiratio nostra /. . « « «s. «s € 132 


Interpretatio naturae . . . ; s: «s, s, s, 19 48 
Interpretationem naturae legitimam in primo ad- 
scensu ab omni applicatione sejunctam servari debere 9 


Interpretationis formulam et inventa per ean- 
dem intra leg. ingenia clausa, vegetiora et munitiorafutura 10 


10* 


148 


Inveniendi ars, vid. Ars interpretandi 


INDEX RERU M. 


Pagina 


18. 24. 119. 156 


Inveniendi tabulae, de quibus conficiendae 26. 102. 131. 132 
Inventa beant et beneficium deferunt absque alicujus in- 


LIE ..| 
Invent a, novae creationis et divinorum operum imitamenta — 


juria aut;fustiha. .. .«.. 


Inventio alphabeti literarun . . .« « . «. 91 
aelds' nautitde m 1 007, cg o" V vo EU ' 414. 415. 135 
coHcenfudIH 5. 5... c. EQ OO DE 
destillaGohum' 4, eb 4 voi uet LL PPM" 
fili bombycini . . e . r . . . . . . . 114. 115 
imprimendi artificii . . . . «& «4 « « « « » 115. 135 
inveniendi artis sv. naturam interpretandi . . . 136. 157 
latentis processus . . . 46. gie 45 ptura 
iuefsae delieiarum ' , V' 5 . V 14 0) T4 MU Sg Tiu 
motuum coelestium Ae .oIgM ur WT Xu EDUULA TAE 
panificiorum &$& 4 à 4. d4..à, d. 0. EM SITE UV - 
papyü « «. 4€ 14 QV V USUS PETRUS 
pulveris tormentarii . . . . « « « « « « « 115. 135 
tormentorum igneorum . . . « »« e e» « e * * 113 
sacchari , & « «4. 4434 40, OPES PORUM 
vini et cerevisiae . . . « e. * e TTCICLPIES |! 

Inventio rerum a naturae luce petenda Ada 20575107 

Inventores rerum et artiuin ^; 4, DT VENTUS 71 

Ihvidia magistralis . . & «. & * «2 59S. 80 

Invocatio spiritus sui'proptapute nq e quEU e i87 

lpsissimae res veritas atque utilitas . . « . .« . . . 129 

J 
Judicis personam non sustinemus . . . « »« . 50 
Jus in naturam competit genushumanum ex dotatione divina | 136 
L 

Latentis processus notio . . 4 . . « . « ses 30 

Lege certa experientia procedit. . . . . . . . . 108 

Legitima interpretatio naturae . . . . ... 9 

Legitimi naturae interpretes . . . . . « . . 121 

Lex aetus sv. motus: s vow EP SI 

Leuéippus t. .. VM DIU QUO TM 

L'euecippi atofui- .' ^*^ 2" QI TS DUISRDMMDUTERELS 
schola» 9 2 $^ .. : UE ES BO IRTRPPOEUDSTTPRBS 

Libertatis vindex, quis sit .. . di DU 7 

Libido et aberratio in constiftéhidis áxioiatibus AELIL 

Linea recta quae per ambages et flexus secat . . . . 30 

Lis et amicitia Empedoclis . QU, nV BCLLO ACCESS 

Loco fructuum uvae et olivae. "ERR RU A dcaludd. 

Logica inutilis et damnosa . . . QUU OLIM A 
vulgaris per syllogismum  . . JU 94 QUARTA AT 
universalis per inductionem  . Jic cos rc ag n RT 
nostra differt a log. vulg. U , dU que 619 14107 uS 


Luci magnam habemus gratiam 


INDEX RERUM. 149 


Pagina 

lhncifera experimenta... iot oq 2 10952108; 42 
esrundem, virtus... 0. 2 co.w. so s"w 108 
bEuncaibaluaabusuS...-..-.- e s uiuos n tnos 0138 


m 


Magiasuperstitiosa . . . . . . . Urdu deron 
Magiae naturalis cultores, eorumque inventa . . 92. 78 
NNEIP certa-etmunita.via -...c5.5. 27 29177 1486 


Magistrales —axenfiae, uf. sra or 07 METEO E rome ig 
Magna scientiarum mater . . ... .. .. 84.85 
Magnetis comtemplationes . . . Pu c NETT 
Magnetis natura, imperitis impedimentum. oer -. 98 
Magnum discrimen inter res civiles et artes . . 100 
Magorum opera . . .. L2 THRONE. 


Mala dispositio mentis, tantum per causarum indiea- 
nemo. anfertur 4142.0 (0 9 bi 6.q i CLER 0e 1:92 
Manus nuda . .. . Af aiirui2:IRN meto 
Maris fluxus et refluxus imperitorum impedimentum — 96 
übuhematiea similitudo .,. 2:35215.502510. v. 7127 
Materiarum "exlra qiti dq se IuesdoXx Ng sme 129 


Mechanicus . . . AUS ud X e iih ors 55,5107 
Media mundi tempora gne ? 83 
Media, axiomata vera et solida et viva in quibus humanae 

res et fortunae . . . . SNNSEEU. .. 110 


Medici, in quibus operam praestant melorem . . . . . 69 
qu omodo melius prefedssent ("2 uox VAL IOS nU ig 
Medicina . . LH xui c (95 
Melior et certior intellectus adoperatio e. . 46 
Mens applicetur ad tabularum auxilia praeparata et digesta 109 
Mens gestit exsilire ad magis generalia ut acquiescat . 47 
Mentis area aequanda et liberanda . . . . . . . . 49 
eerta via.aperienda . . ... . . . 4... .. 12 
conversio bona et congrua facienda . . . . . . 19.20 
praeparata informatio . . . . 4S. xi ro d9. 24 
Mentem regimus nostra ratione interpretandi : ^ 131. 132 
Mentem respicimus quatenus copulatur cum rebus . . 4137 
Meta scientiarum vera ^ s aie 4 041r 61 gll, 0086 
Metaschematismus . . . . x87 ) «1 d Re- VE sni 057 
Methodus plane alia et ordo et processus continuandae et 
provehendae experientiae introducenda . . . . . 108 
Messem tempestivam exspectamus . . . . . . 121 
Miniytorhtinawésid Ni 131.5019 Pew reU VUA Ue nur. 00A 
Ministratio ad sensum . . . . . . . . »« « . 24.25 
Ministratio ad memoriam . . . . . . « »« . 25.26 
Ministratioad rationem . . . . .. .« .«-. 27 
Mirabile in Organo nostro. . . . . .. « . 3.83 
Missi philologici . (54 s En. 755 
Modestam et probabilem reprehensionem quod 
Bttied D cout». 290 diqe Eu! queo de vw ($37 
Modus experiendi caecus et stupidus . . . . « « «« — 73 
conficiendi tabulas practicas et geuerales . . . . . 31 


150 INDEX RERUM. 


Pagina 

Modus inveniendi et probandi. ...... . . . . . .. 87 
tradendi unus et simplex . . Sp. aU nie bsenae io 0 
Müinachus in cellula . .......*4*7 d^ & tup NOBE 
Monita duo ad aperiendas hominum mentes . . . . . 31 
alia dao «T TEES 7.7. LN vocato cose PER 
More novorum hnominum honorem petentes . . 126 
Motwusdive lex.acfug .5.. v Less di Lis eübamO TS Wn BRE 
Muliertulae v0X ^^ . -.- «s atietetgldB-SPRM P RIBRED 
Méndi pertrangitus . . .,- -.oe5idaoife endacmio 
Mundiseniumet grandaevitas . . . . . . . . .89 
BMbusigü . 6.75 cu .2889^5ialq nec RO RECEN 


N 


Natura intus:transigit;;204. «19v. milis Osa brem HE 
Natura non nisi parendo vincitur . . 
Naturae anticipationes. . .- . . » bem dde 
Naturae et corporum contemplationes . . . . 60 
Naturae interpretatio legitima . . . . . . . 9. 48 
Naturaequisolent seimmiscere . . . . . . . 44 
Naturae subtilitas, subtilitatem argumentandi multis par- 
tibus superat . . z.4-..« .« 68 w9 chis» de Ue iod i 
Naturam interpretandi artem ipsam proponen- 
damNMe. ME as ie E Du. '* t.. 1326 
Naturam rerum intueatur n. ratio interpretandi 4132 
Natus ad utilitates humanas Verulam . ..-. 7 
Navigationes et peregrinationes. . . . 77. 90. 103 
Ne existiment homines, nos sectam aliquam in 
philosophia condere velle . . . . . . . 119 
Necessitatum expugnator, quis est . . . . .«. E) 
Necessitatem absolutam arti inveniendi no- 
strae.hon.attribuimus , . ;Jno 1315. plu nispa ^ 136 
Nemneses. . . . . s.ba3rs0t «1302 Iu. Bind. Db 5d. 
Nil mirum si nobis cum aliis non conveniat . . 128 
Nisi sub persona infantis ad regnum intrare 
non datur. . Nos eovseno ovde Le et T be! nda 
Nobilis in villula lueuhranss.- $5. cnt 55 dedus en! 85 
Nomen sophistarum, universo generi philosophorum 
Graecorum competit ||... 5.5: 115.01 9 a orae rs 
Non estspes nisi in regeneratione scientiarum 106 
Non disputare sed. experiri ro cz (12494291 prc vid 
Non postulandum est ut ejus rei judicio stetur, 
quaeipsa in judicium vocatur . . . . . 50 
Non spes tantum, res ipsa in tabulis nostris inv. reperitur 102 
Nos meliora afferre quam antiqui . . . . . . 414 
Nos rerum evidentia freti, omnem commenti et im- 
posturae conditionem rejieimus . . . . . . « . 126 
Nostralogica a vulgari differt . . . . . . . « . 48 
Nostra philosophia nisi per utilitatem et effecta — . 15. 152 
Nostra ratio, quae,si . «ua 5 20)999 Moa 282-050 
Notiones confusae et falsae . . . . . . . « « . 45.514 


INDEX RERUM. 151 


Pagina 
Notiones phantasticae et male terminatae . . . . . . 46 
quomodo exstirp. et homines muniendi advers, eas. 51. 75 


dte num'tesser«etverba 2i 75st VoL xt Ws 45 

Nulla nisi descricpto inventio probanda . . . 109 
| o 

Occidentales Europaenationes . . . . . . 83. 84 

Occurrunt nonnulla quae refutantur . . . .122. 126. 128 


cR iU. Je T. erui chHARLG UE AC OIABIIU T Ss aet? 52 
Omissis naturae atriis aditus aliquando ad interiora . — 15 
Omne opus atque ejus ratio ex coitione axiomatum 
diversorum instituitur et designatur . . . . . . . 31 
Omnem violentiam abesse volumus . . . . . . 34 
Omnia in Victoria cursus artis super naturam 
BSRUOHS «uhr AT9 S 00172508 02*2!493 
Omnia per certissimas regulas et demonstr. . 128 
Omnis utilitas et facultas operandi in mediis 71 
Omnis vera interpretatio naturae conficitur 
NOPTIAS XNHÜNSS 7 L2... .....- G5 1 5 
Omnium malorum causa etradix . . . . . . . 44 
Opera casui debenturet experientiae, , . . . — 
Opera sv. officia ministrationis ad mem. tria . 26 
pecu E MEHIIS pienora- .. ..-cuclowt euer words 129 
Oucuadmur menadediasdos ue ilioshen idquc: 
Opere naturam vincendam . .. .....-. 69 
Opinio.copiae, inopiae causa .. . . - . . . «9$ 93 
Opiniones magistralesnonnullae . . . . . . 80 
TENOR. onem» P S3ME elei ries ReIC85 
Opus rationis, natura unicum, fine et usu geminum . . 27 
üpatianisexemplum .:-$315s5mosus s £69:/: 38 
Ordo demonstr. plane inversus et verus. 418. 88. 108 
Organi destinatio et distributio . . . . . . 17. 18 


Gps TT aae noris. he3«60,16. 18 
Organi materies e rebus ipsis petenda . . .*. . . 6 
p 


| 2.70 TUTTO DEL IDE IU I. 
Pars destruens, praeparans sv. contemplativa, 
Qunipx LV Ls uu liivuidisdwho:9224/27,.:28 
Pars informans, activa.sv. operativa . .24. 27. 28. 30 
lsrius PEREPOLIS. T9. len oS cionis 3» 88s 128 
[-70 5. Kor wrIT TENETDMUNENEMNET CU ITE C 
^ JI UCTTDTTIM VINDUTHMREMMEPEMPC"- EAS 27 
Per experientiae sylvas ad aperta axiomatum . . . 88 
Per inductionis formam legitimam et propriam 
eheifur axi0ma -. . « «ox o. poro: bsc 9 
Per inductionem logica n. universalis procedit. 4151 
Perinstantias conficitur interpretatio verà . . . . . 57 
Per instinctus naturales inventa brutorum . . . . 78 


152 INDEX RERUM. 


Pagina 
Per media operamur . . . « e i4 on con diui] QU 
Per tabulas inveniendi invenimus . 26. 102. 109. 131 
Per syllogismum logica vulgaris procedit . . 4131 
Per tot longinquas navigationes impletus est 
pertransitus mundi. . . . . . . .« « . 103 
Peregrinationes et navigationes. . . ». . . . 90 
Pe regrinationes Democriti, Platonis, Pythagorae . . . 77 
Pertransitus mundi et augmenta scientiarum in 
ultima tempora incidunt . . . . . . « .. 108 


Perversae rationis exemplum ......-.«. «.» $e 048 
Petitiones Verulamii ; «hooe)i:959e ud 64 diadarde 
Phaenomena,aetheris; . «e "5epétetaqu empto 
Phaenomena philosophiae . . . .. «.« «« — 
Philolaus . . . . e . r e. . . . . . * . . 76 
Philologici mittendi TMTTLITPE IULII 5 
Philosophantium gemera .....i. T & 341,64. 65 
Philosophia Aristotelis QV v ugiat o "ORMLPRLSIDT 
Chymicorum 2499 X5 WM AC TOLLERE VER NE 
Gilberti) (45. 94112 (SU Notum Nt, i . 66 
Platonis ......:. 7 5 V Ww ADAHERRXERCTIM BU UNE 
Pythagorae . . . eL. 6g uu auod edu "T 567 
Philosophia falsa triplex SOI5qU sn" LURGSE RS toS 
Philosophia moraliset civilis . . . . . . . 84. 85 
ethnicis vice theologiae . . " 5143, 84 


Philosophia naturalis ad scientias particulares produ- 
cenda, et illae reducendae ad eam . . . . . . . 83 

Philosophia naturalis per tres doctrinarum periodos 
neglecta et impedita . . . 0.5. 88 —85. 
Philosophia naturalis infecta et corrupfa 56. 65 — 67. 105 
Philosophia phantastica . . . . ..... 67.68 
Philosophia quae nunc floret. . . . . 44 


quai nos'dddueiudus.T,99929, Tono 
Philosophiae:genera . . . . . . . «. . . .65—67 
sophisticae exemplum stringens . . . . . . . . 65 
empiricae exemplum . ., . 2... ..... 66 
superstiliosae exempla.  . . « * . s." wd -IR 
Philosophiarum redargutio . . . e Aus dare RAO 


Philosophorum dissensio eorumq. scholarum varietas 81 
Philosophorum genus professorium: mercenarium 

et Beüerosué |, 2. 3 SUV V1 EROTIC ES S RM 
Phocionié pronuntiatum* ., «e'» s... x «Aud 82 


Planetarum. orbes 255.790] « *0v*ic te 54. 61 
Plato Uv e^ c.a w^ uu .^ s" eti5* Te. a La qa RTI. TEE 76 
ejusdzinduetig* , . ui. 4 c]. £4 4 2 5 2 2 INT 
peregrinatio ,* Qe. e.t e^ iu, u^ ^ eU UIT 
philosopliia ^89 4^ PU$5. . SUP UITHPMHNERT LS 
seliola 4 4303." 476 1270 o LIH EN 
supersülio! ; 5 4 »; . ewe xs. QUUM ENENNO . "5I 
Plinii! pronuutiatüsm . ...17. 7 QNMUEHIUDP. 893 
Plüra. themata. eeeli «sj 9720209 qoi dis n2 1984 
Polus . . é'vo "d e T a Wid*'Ww e ..« "4." 19». 9 "7.9 QU 9 75 


INDEX RERUM. 153 


Pagina 
Pollicitationes phantasticornm . . . . . . . 93 
Posthaec indicia nostra quid ab hominibus exspect. 117 
POST VERBUM DEI, certissima superstitionis medicina — 99 
Potentia et scientia humana in idem coincidunt . 27. 43 
Pravae demonstrationes, idolorum praesidia . . . 72 
Praerogativa instantiae. . . . . . . . . .. 30 
EraeropatvadgmHquisiti ;' .'. 4 2$ VU 5" 
Praesentiae humanae intentio . . . . . . . . 27 
Pretia et praemia scientiarum, penes quos . . . 100 
Primo die DEUS lumen creavit, similiter . . . . . 15 
Primum in elicienda inventione causarum et axiomatum ve- 
rorum lucifera experimenta quaerenda sunt . . . — 
Principium sumendum a DEO . . . . j . 102 
Pro jure nostro quidni possimus reprehendere aut notare 14 
BEMochWE t . . Vesper. 


QUUML Wm TEE, V. 105 
Processus latens, notio . . be. VD SHE 
Processus demonstrationum quadruplex LM qouE 
Progressui scientiarum adversa. . . . . . . 99 
Progressus scientiarum quod attinet . . . . . 132 
Pronuntiatum 

Aegyptii Mog ee /Wy& AC c- 8 6. W^ m9 " -* s 76 
Aeschinis si - 0€ X6) 6. 3... 9| M 1348. 7^. EL o9 .-9 9 i4 105 
MEME. TITSOLTIT E » v... We xia * w 49 
20 uu c LUEEERNES oves oe ME d e t 
Heracliti "l.l i  SNME e ." 8 . --'" 4» POS. 9. e. 52 
Phocionis 8'*€95'3» ns. Re 4 (9 w9 EZ e 9 9 * c 82 
Plinii . . . . . LJ LJ . . . . . . . . . . 123 
Salomonis "sl -rles asi e € -e. vw Cy se 596 SUNERE IS! 
EE Ls UD UO. i or 2. tow dob 
Propositiones ex verbis constant. ;: . . . . . . . 45 
Proprietates occultae et virtutes i DAN v. 68 
Eratu&efas 7.7. 2". d 71. 75 


Pusillanimitas non sine arrogantia et fasffdio se offert 95 
Pythagoras .. 


ejusd. philosophia. 154,0 RI L6 NBY 5 Corral eju 67 
peregrinatio MES $uavca Mécac s . ac EES TE x. i 
MEME TU PUEMU Me ume.» u.s Oy 

P Y r ! y h [!] . . EI . . LJ o . B . . . . . . . . . ^12. 


Q 


Qualitates primae elementares . . . . . . . 68 
Quanto celsius videbitur tale aliquid invenire, per 
quod alia omnia expedite inveniri possint 984 4. ^s. 435 
Quantum intersit inter hominum vitam, in excultissimis 
Europae provinciis et in regionibus Indiae novae . . 134 
Quantum intersit inter humanae mentis idola et Divinae 
Mentis ideas, homines sciant . . . . . . . . 129 
Qui de hisce nostris aliquid statuere aut existi- 
mare velit, ne id in transitu et velut aliud 
agendo facere se possesperet .. . . . . 16 


154 INDEX RERUM. 
Pagina 
Qui philosophiam et scientias maximis detri- 
mentis affecere .. . . . . MEXLTEP . 
Quisolentse immiscere naturae. . . . . 44 


Qui veritatem christianae religionis ex princi- 
piis et autoritatibus philosophorum de- 
ducere et confirmare haud veriti sunt . 97 

Quinetturpelhominibusforet . .. .... 90 

Quis continuo, uthomo turbidus et rerum nova- 
rum cupidus corripitur . . . . . . . . 100 

Quae adhuc inventa sunt in scientiis, cujusmodi . — 46 

Quaead juvandas homin. fortunas par. possunt 71 

Quaead sermones et quae ad opera spectant — 69 

Quae nobis praesidio esse possint . . . . . . 24 

Quaeoccurrunt in historia nostra et hominum studia 
avertere et alienare possint, refutantur . . . 122— 132 

Quae secreti aliquid habere videntur .. . . . 96 

Quod in contemplatione instar causae est, id 
in operatione instar medii -. . . . . 27. 43 

Quod in observatione indefinitum et vagum, id 
in informatione fallax et infidum . . . 107 

Quod nos, omnesscientias atque omnes autores 

summoveéamus? .-. ./ 5.9 « «v aididouau 125 

Quodsemper pueriessent Graeci . . . . . . 376 

Quodsummaesitimperitiae . . . . . . . « 96 

Quot errorum impedimenta in praeterito, tot 
speiargumenta in futurum . . . . . . 104 


Hu 


Radix malorum in scientis . . . . . . - « « 48. 49 
Ratio humana, farrago quaedam et congeries . . . . 105 
Ratio nostra inveniendi scientias . . »« « « «. 63 
Ratio nostra opere ardua dictu facilis . . . . . . 12. 50 
Ratio omnium maxima ad faciendam spem . . 103 
Rationis humanae redargutio . . . . . « . 20. 118 
Rationisnostrae similitudo . . . . . »« »« «. 63 
Rationis opus, natura unicum, fine et usu geminum . . 27 
Rationes'duae .' . ."— , Oo NET 
Rationale genus philosophantium . . . . . . 64 
Rationalis generis exemplum . . . ..».-. 65 
Rationalis via, singulis tantummodo pervia . . . . . 117 
Rationales aranearun more . . . . « « « » « « 104 
Rebus submittendum ingenium . . . . . »« « 117 
RECTA ratio et SANA religio gubernabit . . 
Redargutiones.,z* siot cen Eo RI EI UR MENPED 
Redargutio hum. rationis nativae et sibi perm. — 
Redargutio demonstrationum . . . . : —1 
Redargutio theoriarum sv. philosophiarum et doctrina- 

rum quae receptae sunt . . . . . . . 20. 32. 118 
Regeneratio et instauratio scientiarum quibus 

temporibus debetur , . . . . . . «s e * 


INDEX RERUM. 155 


Pagina 
Nesigurarelibeat . 5. . «« «5-9 ^r71536 
Regium opus . e. «.- JUN. Qu OTapIi M9 nnj 2446 


Regula et circinus, similitudo ALT o 0. 6 dJuY* 263.5107 
BHEENUMLOELORUM S. i444 4 d LIR 72 
Regnum Dei non venit cum observatione . . . 103 
Regnum hominis LEN Ac» ee wen 
Rejieit intellectus humanus et zenerat ad quod vult scientias 56 
Religio haerefica; unde... .. . 5... - -'* 68 
Remedium longe potisimum ad spem imprimendam . . 102 
Remedium proprium ad idola arcenda et summovenda . — 51 
Rerum inventoribus divinos honores tributi et 
teibueudi- 4.525. : : 7 
Res et opera, non areumenta et rationes probabiles inve- 
niantur et indicentur 3 wikio? CHENTOES EN. 6205348 
Ressine exemplo. . . . : "V - 1à 
Resolutio et replicatio corporum Heratliti X8" .65 
Responsa WerulamiL ;. 455 s (15c20139; H00102 — 132 
WBevelwtienes.doctrinarum.tre$ . . Su v".rí$4 2983 
Rhetoresantiqui sophistae . . . . . . . . . 75 


& 


ccU D c L6 UVP BENED vcr edu i7! 
pronuntiatum CTETUR USOS . . 

Sapientia Graecorum professoria in disputationes d 75 

Eealugufellectus.. . . .- Ee en eris enc di) 


Schematismus EON nidisuus "pite ^ rimo: 


Scholae philosophorum 
Academia nova [secunda Platonis] . . . . . . 80. 105 


PEBKoIelNaL s gectósit- anielir zmuqodsc saec $OB 
Democriti »m»ss.sENóO e 3.3155 E . e 9 9*9 e 57. 60 
Lheusippks ides € 6ei6otet mot gei 60 


MEN DL LS X 277 ^ »waibeli-ute 67. 71. 105 
EE uu cms Ride (Lemnrsnidaesdhistas xs. 105 
Scholastici philosophi, Aristotelis sectatores . . . 66 
"mEEMMNSucrtheelogi . . . cwncqxa c9 n5.r» 97 
Scientia et potentia humana in idem coincidunt 27. 43 
Scientia essentiae imago . . . . . ... . . . 124 


Scientiae colendi ratio . . . NN MESE. 
Scientiae dignitas utilitatibus et operibus munitur . . 9 
Stientide humanmaeintentio 4... 46 2 .:50).54 27 
Bielentiae inveniendi ratio. /4:. 53). vod 49. . — 15 
Scientiae logicae inutiles . . . . . . . . . . 45 
Scientiae magistrales . . . . 74. 45 


Scientiae particulares ad natur. philosoph. reducendae ^ 85 
Scientiae quas habemus fere a Graecis fluxere  . . 75 


Scientiarum instauratio magna . . . . . .. 4 
Scientiarum magna mater . . . . . . . . . 84.85 
Scientiarum finiset meta . . . . . . . . . 86.87 


Scimus per causas, operamur per media . . . . . 27 
Scrupulis et objectionibus responditur Verulam 122 — 132 


(om-—— T — CTPREIEIRRS 


156 INDEX RERUM. 


Pagina 
Soythae. .. 5 2 2 2.4 » LDUEBLBRESRBED 
Biectae et haereses, unde, . 4, . . &. »ABQNWEH SID 
Sectae vid. Scholae philosophru m 
Sectarii vid. Philosophi. &. i2 509.1..0 MATS 
Sensus de experimento tantum, experimentum de natura et 
re ipsa mdicat, . . . . . 2 2" eios wumPEM 
Sensui non derogamus sed ministramus . . . . 131 
Sensum per reductionem tueamur . . . . . . 12 
Semina veritatis sincerioris in posteros . . . 120 
Septem sapientes Graecorum . . . . . . . . &À 
Sermo de signis et causisabsolutus . . . . . . 118 
Si homines receptas opiniones deponerent . . 136 
Sicutspeculum,itaet mens . . . . . . 19 
Signa sive testimonia veritatis et sanitatis philosophiarum 
etscientidaruM . ^. . . - . » 4^5) NNTE 92 
ex originibus, vel ex natura loci et nationis, vel ex 
natura temporis et aetatis.  .. . . « « « 79. 706. 77 
ex fructibus... ." Paar tc gu »5 iis v Den df ier s 
ex incrementis et progresibus . . . . . . « «. 379 
ex propria confessione autorum . . . . »« »« « . 80 
ex consensu philosophorum et unitate scholarum ipsarum — 81 
Signa male se habent... « 4.) VAMSSSEOR er." 
Similitudines . 1 2... $284 T4. dE DE Im E 
.Sol aeque palatia et cloacas ingreditur, similiter hist. nat. . 124 
Socrates, philosophiam de coelo in terras deduxit, . . 84 
Somhid ;. i$ :.$ 0 Luo 4 : 05 2. SOLON EI PE 
Sophistae . . . e . " . . ex WA .* —« e. ww... 75 
Sophistarum nomen, quibus competit . . . « « « — 
Specus vid, 1dolaspecus ', TD J'un $upSoA 51 
Spes de scientiarum uiteriore progressu . . . . . 101— 118 
ex erroribus temp. praeteriti et viarum adhuc tentatarum — 103 
ex facultatum [experimentalis et rationalis] arctiore et 
samctiore-foedere . 4 . ;. «. « 4 4 « e "Viu s 104 
ex philosophia naturali pura et impermista |. . . . 4105 
ex historia naturali melius quam adhuc instructa . . 4107 
ex luciferis experimentis . . . . . . . « « « «. 108 
ab experientia seriatim et continenter lege certa proced. — — 
ab experientia literata facta —. . . . . . «. « «.. 109 
per scalam veram et gradus continuos ad axiomata mi- 
nora, media, et generalissima . . . . . . « «. 4110 
maxima sita in inductione sv. demonstrationis instruc- 
tione bona et legitima . . . . ... . . « « « dll 
in examinatione et probatione axiomatum per inductionem 
constituendorum . . 5 . .*&leilsimnas eneltue itla 
a ratione et industria, directione et intentione hominum | — 
ex iis, quae jam inventa sunt . . . . . . « 41413. 114 
ex iis, quae inveniendo et per experientiam literatam 
deduci possunt. dE . . —5 5-2 342 524 me! nba AR 
ex collectionibus historiae naturalis et experimentalis .  — 
ab exemplo nostro proprio . . . . . . . «» « « 117 
ab ista nova continente etc, etc, . . . . . « « « 118 


INDEX RERUM. 157 


Pagina 

Spes est una in inductione vera . . . . . . . . 54. 111 

Spes non est nisi in regeneratione scientiarum 106 
Spes non est nisi fiat instructio et coordinatio per tabulas 

inveniendi idoneas, bene dispositas et vivas . . . 4109 

Sponsores et fidejussor es pro veritate philosophiarum — 78 

Stirps errorum et philosophia falsa genere triplex . . 63 


Subtilitas de lineis semper divisilibus . . . . . . . 56 
END ISNuSFurAe » . . 5 5, 2A. ASNMUL. e. 43 
sumimus levitas..41:5» - H Pistes o4 SEO!TN 


Superbia et invidia magistralis enc. 
PRMIBOISMEIOEDONS ,-,. »- «Sh de Ime ei Mis re 35:07 

EMNEENUSE. 2 .- .44^P XIPSESS C S du 
Syllogisinus assensum constringit, non res . . 45 
Syllogismus ex propositionibus constat .. . . . . « . — 


Mh 


Tabulae ad naturam inquirendam conficien- 
dae 60m: i 2 $7 11126. 272102." 151: 139 
"Tabulas practicas generales conficiendi modus 31 
Tabulis nostris inveniendi non coa tantum sed 
res ipsa inest ija974155:93 LLLA $5. »102 
Tabellis non alia inscripseris nis si priora de- 
leveris; in mente aegre priora deleveris, nisi alia 


IBseripserisí, 4.5. 4. c 2pJep 6 EA 234 
Tantummodo Plato inductionis forma aliquatenus utitur 111 
Telesiusw . . "In NC : 119 


Templum sanctum ad exemplar m undi in intellectu 
Mud lmn . 2352 Mee. 255. . 124 
decupasautaerum autfor ,*. . 4. 4. 1:91e 98:090 
"UI x A2d* AE eL DIC BCIPEETEILLI DURS 2 
ZCHUMEUUS BGEEHSESU X erum cT tui yen uS 128 
Tempori jus uM aii sosorusneeeM e190 
J:EMMMHa autOTUm,.. . .oü£k 6564090» 29..80 
NpvOuweamia vd.SigHa . . ee osi nunt m c m 
hales. .. . . ST ans 43s IBEES iu nda ,82 
"Theatrum ipd eatri Tdola C9; viso RUE P1545 83.68 
ENNNMLIDnPde, Ls ui neutri: erect 0er 70 guai 
MENU. caes oni 1vV1 Wos HORSE 
BEENDEN s ..2w. 4. . Biddee6vaden 03 
Zheolégraeorrupta, $5, ..550 9oror o S nune 017..97 
AZuweelogia ethnicorum- . . .:-2:/ 9o 9m omiies 84 
d heoiesias audiui... 5) unm nesem lm pe 
Theologiam philosophiae immiscentes . . . . 97 
Theologorum quorundam imperitia . . . . 98. 99 


Theologorum scholasticorum summae et methodi . . . 97 
'Theoriam nullam universalem aut integram proponunus . 120 
Ahestiarum.redargutio ... . Se - ooo s 118 
Theophrastus . . NT. duis ucs ers 2E 
Titi Livii de orando 'M. pronuntiatum . taf. 186 
Tormentorum ignueoruim in-«ventro*€3 JN Aue 3 


Va ORaw ORC 11 


158 INDEX RERUM. 


Pagina 
Tres doctrinarum revolutiones . . .','. .,"$" 183 
Tres mentis humanae labores. . . .' . . . ."4 ' 49 
Tria genera philosophantium . . . . . . . 64. 65 
T'e:bfs vid. Ldola tribus. ; i. AL .)9185:527 53 — 58 
Tribus doctrinis absolvitur quaecunque minis- 


tratro, bis Vertid:/ i Eon, 0. 24—322 
Tribus ministrationibus perficitur oy i n- 
RORIS Vr M TWO UU OE 


Tribus redargutionibus perficitur pars de- 
Striens . . si ibas UI LO LM 
Traglek degtrima actawa « «5 5», 1 LED TE TM 
TripleX* pars destrüens . .. «v v T5 MT. 19 
Turba longe maxima meritoria et professoria 86 
Turbidus homo et rerum novarum cupidus, quis 
contindo'corripilur '. ... 2 0. Deb ai 10D 


U 


Unica salusetsanitasad veritatem aperiendam 12 
Universalis logica nostra per inductionem legitimam 


proeedit |: 125 4« . QVITSVILTITTTEL W85,28 
Usum philosophiae amplectimur ejusque cultum 
atque honores. . . . . . 4 ICA HS TREE 


Usus anticipationum et dialecticae . . . . . 49 
Usus axiomatum adaliaaxiomata inquirenda etexcitanda 29 
Btaeet.Olivae/. X quindi ud 5) 5,0 oH NIIS 


WV 


Magi inquisitio & s» $f» 10006 uU SEEUD EMEN 
XVarjd dogmata ^. M XEPE (s. . as. 
Márfát?e.inquisitionis.. $ 5 2 EEUU T E 2n 
Vera signacula creatoris super creaturas . . . 129 
Vera via et recta naturam interpretandi . . 47. 71 
Verbanotiónüm tesserae v." 
WVenbordm'mdola'sw fofi - - $ X X x RA DRE 
Verborum pravitatisgradus . . . & 5... 402 
VERBUM DEI certissima superstitionis medicina . . . 99 
VERBUM DIVINUM in rerum massam absque ordine 
nonsitoperatuf & * * * $ . 5 i 5. a, MN 
Veré physica genera motuum .'" .;; . 2. . .9 D 
Veriscientiarum filii. . s $9421 415 mixuloMM 
Veritas a lumine naturae et experientiae petenda . . . 59 
Veritas a falsitate citiüs emerget quam e confusione 
Veritas et utilitas ipsissima reg Ww LU. LP D) 


Veritas temporis filia, non autoritatis . . . 90. 100 
Veritatis inquisitores. antiquissimi .. «. 93 

quomodo cognitionem in usum recondere statiiébáüt 93. 94 
Verulam ad utilitates humanas'natus ; . *. "3, : 7 


de se ipso . eM. e woe . E . e^ H . * 9. 406. 117 
quid sibi sufficit a! P 914 9 ,9 9" io €. &*.o €. 9 e$ "€ 10 


"--— 


INDEX RERUM. 159 


Pagina 
MerwlamiiiHMpenium - . .. . .. . 7—410. 23. 117 
BEMENL S.N Tuo. lu 9. 117 
ENENNEN S CET. 1o. 7.52 2.43. 18 
responsa . . . so]s5427——132 
Verum exemplar mundi intellectui humano fundamus 129 
MEN censensus qud est. ... .". . . ..."—. 82 
NNNM xperienliae ordo, :.. . -. . . .' 5-. 88 
Veteribus honor et reverentia intacta . . . 14. 50 
XNGa TEPMAGEmuNIfaaperiegda . . .. 7. .. . 142 
nostra et ratio inveniendi scientias . . . . . . . 120 

non in plano sita est, sed ascendendo ad axiomata et 
NNenEEnde ad opera, ; -— . 2 € 2. . 110 
^oco3v]ue EROQEROISOMDM GEBEN NUES PN rS 
Viainusu.. (^a «v c AEN .- 4 
rationalis, singulis solummodo peu. S $0 ow. . 4417 
EE s... WM. ue. o. i-e. o. 12 
Vinum est bonum. . . . 128 
Vires novae et augmenta ex philosoph. naturali 86 
Vis virtus et consequentiae rerum inventarum 4134 
Vulgaris inductio puerile quiddam . . . . . . . 28 
Vulgaris logica per'yHesmuM AM CUL. 7r. . 1431 


Xenophanes .. 


ENME $7-..... Ens £1. 2 WESS M 
Zelus religionis caecus et im moderatus e wg gy 
Graecorum . . . . MW c EE 
patrum antiquorum nonnullorum christianae religionis 
theologorum scholasticorum . . . . . . . - 


Emendanda: dialecticae pag. 12. frustra pag. 66. abstractas pag. 66. 
Invenitur pag. 67. copiosam pag. 121. 


M* 


m^